Está en la página 1de 414

Akꞌaj Tuꞌjil Tyol qMan

El Nuevo Testamento en Mam Central

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
El Nuevo Testamento
en el idioma Mam Central de Guatemala

Cuarta edición,
©Wycliffe Bible Translators, 2009

Primera edición, ©Sociedad Bíblica Internacional, 1998


Segunda edición, revisada, 2003
Tercera edición, ©Wycliffe Bible Translators, 2006

Licencia Creative Commons

Usted es libre de copiar, distribuir y comunicar públicamente la


obra bajo las condiciones siguientes:
Reconocimiento. Debe reconocer los créditos de la Liga Bíblica
(pero no de una manera que sugiera que tiene su apoyo o apoyan
el uso que hace de su obra).
No comercial. No puede utilizar esta obra para fines comerciales.
Sin obras derivadas. No se puede alterar, transformar o generar
una obra derivada a partir de esta obra.
• Al reutilizar o distribuir la obra, tiene que dejar bien claro los
términos de la licencia de esta obra.
• Alguna de estas condiciones puede no aplicarse si se obtiene el
permiso del titular de los derechos de autor
• Nada en esta licencia menoscaba o restringe los derechos morales
del autor.

http: creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/3.0

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
A Joybꞌilte Tkyaqil Uꞌj Toj Akꞌaj Tuꞌjil
Índice
Página
Tuꞌj Matey..........................................................................................1
Tuꞌj Marks........................................................................................53
Tuꞌj Lucas........................................................................................84
Tuꞌj Juan........................................................................................ 142
Kybꞌinchbꞌin Tsanjil Jesús............................................................. 181
Tuꞌj Pabl kye Nimil aj Rom............................................................230
Tnejil Tuꞌj Pabl kye Nimil aj Corint...............................................252
Tkabꞌ Tuꞌj Pabl kye Nimil aj Corint............................................... 274
Tuꞌj Pabl kye Nimil aj Galacia.......................................................288
Tuꞌj Pabl kye Nimil aj Éfeso..........................................................297
Tuꞌj Pabl kye Nimil aj Filipos........................................................304
Tuꞌj Pabl kye Nimil aj Colosa........................................................ 310
Tnejil Tuꞌj Pabl kye Nimil aj Tesalónica........................................ 316
Tkabꞌ Tuꞌj Pabl kye Nimil aj Tesalónica........................................ 321
Tnejil Tuꞌj Pabl te Timotey............................................................324
Tkabꞌ Tuꞌj Pabl te Timotey............................................................330
Tuꞌj Pabl te Tito.............................................................................335
Tuꞌj Pabl te Filemón.......................................................................338
Uꞌj kye Nimil aj Ebrey...................................................................340
Tuꞌj Santyaw..................................................................................360
Tnejil Tuꞌj Pegr..............................................................................366
Tkabꞌ Tuꞌj Pegr..............................................................................372
Tnejil Tuꞌj Juan.............................................................................. 376
Tkabꞌ Tuꞌj Juan..............................................................................382
Toxin Tuꞌj Juan..............................................................................383
Tuꞌj Judas......................................................................................384
Ajo Tzaj Tchikyꞌbꞌin Dios te Juan..................................................387

iii

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
iv

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
Tuꞌj Matey
Matey tbꞌi jun xjal peyil pwaq, a ikyꞌin kyuꞌn t-xjalil, aye aj Judiy. Me kyij ttzaqpiꞌn taqꞌin,
tuꞌn t-xi lipe tiꞌj Jesús, ex tuꞌn tok te jun t-xnaqꞌtzbꞌin.
Kubꞌ ttzꞌibꞌin Mateyjo uꞌj lo, a tnejil uꞌj toj tkyajin Tbꞌanil Tqanil (evangelios) toj Akꞌaj Tuꞌjil
Tyol qMan. Ntzaj tchikyꞌbꞌin t-xnaqꞌtzbꞌil Jesús, exsin ntzaj tyekꞌin qa ate Jesús nmaq kawil
kye xjal aj Judiy. Noq tuꞌn Jesús, japin bꞌaj tkyaqil t-xilin Tyol Dios, a tzajnin toj Ojtxe Tuꞌjil.
Ajo Matey, o tzyetjo tuꞌj tukꞌa jun tqanil kyiꞌj t-xeꞌchil Jesús, ex junjun tqanil tiꞌjjo o bꞌaj tiꞌj
Jesús toj tqꞌayil. Ex ntzaj tqꞌmaꞌn qe ilaꞌku maj tiꞌjjo tbꞌinchbꞌin ex t-xnaqꞌtzbꞌil Jesús.
Kyojjo capítulos 26-28 nyolin Matey tiꞌjjo tkyimlin Jesús, ex tej tjaw anqꞌin juntl majl kyxol
kyimnin, tuꞌn tok te Nmaq Kawil ex Kolil, me nya noq oꞌkx kye aj Judiy, qalaꞌ tkyaqil chꞌuq
xjal twutz txꞌotxꞌ. Ex ikyxjo, xi tqꞌmaꞌn kye, a lipcheqektaq tiꞌj, tuꞌn kyxiꞌ qꞌmalte Tbꞌanil
Tqanil te tkyaqil xjal twutz txꞌotxꞌ, tuꞌn kyok te t-xnaqꞌtzbꞌin qAjaw.

Azor, 14 a ttata Sadoc, a ttata Akim, a


Aye t-xeꞌchil jaꞌ saje Crist ttata Eliud, 15 a ttata Eleazar, a ttata
(Lc. 3:23-38) Matán, a ttata Jacob, 16 a ttata Jse, a

1   Atzin
te luꞌn atzin tajlal t-xeꞌchil tchmil Mariy, a tnana Jesús, a ok tbꞌi te
1

Jesucrist, a tzajnin tiꞌj qtzan David Crist, a skꞌoꞌnxix tuꞌn Dios tuꞌn tok te
ex tiꞌj qtzan Abraham: a Kolil.
2 Ante Abraham, ttata Isaac, a ttata 17 Ikytziꞌn, attaq kyajlajaj tyajil tzajnin

Jacob, a ttata Judá junx kyukꞌa ttziky tiꞌj Abraham tzmaxiꞌ tej tul itzꞌje David;
ex titzꞌin. 3 Ante Judá tukꞌa Tamar, ayeꞌ ex kyajlajaj tyajil tzajnin tiꞌj David, tej
kytata Fares tukꞌa Zara. Ante Fares ttata kyxi jtzꞌoꞌn aj Israel tzmax toj txꞌotxꞌ
Esrom, a ttata Aram, 4 a ttata Aminadab, te Babilonia. Ex attaq kyajlajaj tyajil
a ttata Naasón, a ttata Salmón. 5 Ante tzajnin, atxix teꞌ kyxi jtzꞌoꞌnxjal toj
Salmón tukꞌa Rahab, ayeꞌ ttata Booz, ex Babilonia tzmax tej tul itzꞌje Crist.
ante Booz tukꞌa Rut, ayeꞌ ttata Obed,
a ttata Isaí. 6 Ante Isaí, ttata David, Ajo titzꞌjlin Jesús
a nmaq kawiltaq. Ante David ttata (Lc. 2:1-7)
Salomón, a taljo t-xuꞌjlbꞌin Urías. 7 Ante 18 Atzin titzꞌjlin Jesucrist ikytziꞌn

Salomón ttata Roboam, a ttata Abías, a kyjaluꞌn:


ttata Asa, 8 a ttata Josafat, a ttata Joram, Ante Mariy, a tnana, otaq bꞌant tiꞌj, tuꞌn
a ttata Uzías, 9 a ttata Jotam, a ttata tmeje tukꞌa Jse. c Me tej naꞌmtaqx kykubꞌ
Acaz, a ttata Ezequías, 10 a ttata Manasés, kẍe junx, bꞌeꞌx ok tzꞌaq tal Mariy, noq tuꞌn
a ttata Amón, a ttata Josías, 11 a ttata tipin Xewbꞌaj Xjan. 19 Me ante Jse, a tuꞌn
Jeconías kyukꞌa txqantl titzꞌin, a teꞌ toktaq te tchmil, tej tok tkaꞌyin qa otaq
kyxi jtzꞌoꞌn aj Israel tzmax toj txꞌotxꞌ te tzꞌok tzꞌaq tal Mariy, kubꞌ t-ximin tuꞌn
Babilonia. b tkubꞌ tpaꞌn tibꞌ tukꞌa, quꞌn jun ichin tzꞌaqle,
12 Axsa toj Babilonia ante Jeconías ok ex kubꞌ t-ximin qa noq otaq skꞌon Mariy
te ttata Salatiel, a ttata Zorobabel, 13 a tal. Me tkyꞌeꞌtaq tuꞌn tel tqanil kywutzxjal,
ttata Abiud, a ttata Eliaquim, a ttata tuꞌntzintla mi kubꞌ kybꞌinchinxjal mibꞌin

a 1:1 Gen. 12:1-3. b 1:11 2Re. 24:10-15; 2Cr. 36:10; Jer. 27:19-22. c 1:18 Lc. 1:26-27.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
Matey 1​, ​2 2

tiꞌj Mariy; qalaꞌ kubꞌ t-ximin tuꞌn chebꞌetaq Quꞌn toja, k-elitze jun tnejil,
tuꞌn tkubꞌ tpaꞌn tibꞌ tukꞌa toj ewajil. a k-okil kaꞌyinte Ntanima, ayeꞌ aj
20 Ex tzmataq nximin tiꞌjjo lo, ok tyekꞌin Israel, tzeꞌnku jun kyikꞌlel. h
jun t-angel qAjaw tibꞌ te toj wutzikyꞌ, ex xi 7 Tuꞌnpetziꞌn, i tzaj ttxkoꞌnte Herodes

tqꞌmaꞌn te: Jse, ay tyajil qtzan nmaq kawil toj ewajil aye aj nabꞌl, ex xi tqanin
David. Mi xobꞌa tuꞌn tjaw mejey tukꞌa Mariy, alkyexix qꞌij, tej kylonte cheꞌw. 8 Ex
quꞌn atzin tal k-itzꞌjil nya tkꞌwal jun ichin, bꞌeꞌxsin i xi tchqꞌoꞌn tzmax Belén, ex
qalaꞌ tuꞌn Xewbꞌaj Xjan. 21 Quꞌn k-itzꞌjil jun xi tqꞌmaꞌn kye: Ku kyxiꞌy antza, ex
tal qꞌa, ex k-okil tqꞌoꞌn tbꞌi Jesús. d K-okil tbꞌi kyxjelinxa wen tiꞌjjo tal neꞌẍ. Ajtzin knet
ikyjo, quꞌn kchi kletil xjal toj il tuꞌn. e kyuꞌn, kysmaꞌntza tqanil weꞌy, tuꞌntzin
22 O bꞌaj tkyaqiljo lo, noq tuꞌn tjapiꞌn ex ikyx wejiꞌy tuꞌn nxiꞌy kꞌulil twutz.
yol tzaj tqꞌmaꞌn qAjaw tuꞌn yolil Tyol 9 Tuꞌntziꞌn tyol Herodes, bꞌeꞌx i xiꞌ aj

Dios ojtxe, tej tqꞌma: nabꞌl. Atzin teꞌ cheꞌw, a kyli toj tjawitz
23 Jun tal txin, a naꞌmxtaq tlonte ichin, qꞌij, nejnintaq kywutz ex tzmaxi weꞌ, tej
ex tzul itzꞌje jun tal tal qꞌa. tkanin tibꞌajjo ja, jaꞌ taꞌtaqjo tal kꞌwal.
Ex k-okil juntl tbꞌi Emanuel, f 10 Tej kylonte aj nabꞌljo cheꞌw tkubꞌ weꞌ,

a ntqꞌmaꞌn qa Dios qukꞌa. bꞌeꞌxsin i jaw tzalaj nimxix. 11 Atzaj teꞌ


24 Tej tjaw sakꞌpaj Jse toj twatl, kubꞌ kyokx tuja, kyli tal kꞌwal tukꞌax tnana, a
tbꞌinchin tzeꞌnkuxjo otaq tqꞌma t-angel Mariy, ex bꞌeꞌx i kubꞌ meje kꞌulil twutz.
qAjaw te, ex bꞌeꞌx xi tkꞌleꞌn Mariy te Ex xi kyoyin qꞌanpwaq, exsin storak ex
t-xuꞌjil. 25 Me mix i kubꞌe kẍe junx, jun kꞌokꞌjsbꞌil, mir tbꞌi. 12 Tbꞌajlinxiꞌ ikyjo,
tzmaxiꞌ tej tul itzꞌje tnejil tal, a qꞌa, a tzaj tyekꞌin Dios kye toj kywutzikyꞌ,
otaqxi tzꞌok tzꞌaq. Ex ok tqꞌoꞌn tbꞌi Jesús. g tuꞌn mi chi meltzꞌaj jaꞌ taꞌtaq Herodes.
Tuꞌnpetziꞌn, tojxi junxil bꞌe i ajtz meltzꞌaj,
Tej kypon aj nabꞌl qꞌolbꞌilte Jesús tej kyajtz.

2   Antza
itzꞌje Jesús tojjo tal tnam Belén,
1

toj txꞌotxꞌ te Judey, tej toktaq Herodes Tej kyxiꞌ Jesús toj txꞌotxꞌ Egipto
te nmaq kawil tojjo txꞌotxꞌ anetziꞌn. I kanin 13 Tej
kyajtz aj nabꞌl, jun t-angel qAjaw
tojjo tnam Jerusalén junjun ichin aj nabꞌlqe, ok tyekꞌin tibꞌ toj twutzikyꞌ Jse, ex xi
tzajninqe toj tjawitz qꞌij, 2 ex xi kyqanin: tqꞌmaꞌn te: Kux jaw weꞌksa. Chlentzjiy
¿Jaꞌtzin taꞌ nmaq kawil kye xjal aj Judiy, a tal qꞌa tukꞌax tnana, ex kux cheꞌxa toj
ma tzꞌitzꞌje? Quꞌn ma qliꞌy tcheꞌw te tqanil txꞌotxꞌ Egipto, ex tenkja antza, tzmaxiꞌ aj
tojjo qtxꞌotxꞌa toj tjawitz qꞌij, ex ma qo tzaja t-xi nqꞌmaꞌn tey. Quꞌn kjyol Herodes tiꞌjjo
tzaluꞌn tuꞌn qkꞌulin twutz. tal qꞌa, tuꞌn tkubꞌ bꞌyet.
3 Atzaj teꞌ tbꞌinte Herodes, a nmaq 14 Tuꞌnpetziꞌn, bꞌeꞌx jaw weꞌ Jse, ex

kawil, bꞌeꞌx najx tnabꞌl kyukꞌa tkyaqilxjal xi tchleꞌn tal kꞌwal tukꞌa toj qnikyꞌin
toj Jerusalén. 4 Tuꞌnpetziꞌn, bꞌeꞌx i tzaj tukꞌaxjo tnana, tuꞌn kyxiꞌ Egipto.
ttxkoꞌn kykyaqil kynejil pale exqetziꞌn 15 Antza i tene, tzmaxiꞌ tej tkyim

xnaqꞌtzil tiꞌj tkawbꞌil aj Judiy, ex xi Herodes. Bꞌant ikyjo, noq tuꞌn tjapiꞌn a
tqanin kye: ¿Jaꞌtzin tuꞌn titzꞌjetaq Crist? tqꞌma qAjaw tuꞌn yolil Tyol Dios ojtxe.
5 Aye nejinel kyxol aj Judiy xi Chiꞌ kyjaluꞌn:
kytzaqꞌwin: Toj tnam Belén toj txꞌotxꞌ Tzmax Egipto, ktzajil ntxkon weꞌ
Judey, chi chiꞌ. Quꞌn ikytziꞌn kyij ttzꞌibꞌin nkꞌwalch. i
yolil Tyol Dios ojtxe. Chiꞌ kyjaluꞌn: 16 Tej tel tnikyꞌ Herodes te, qa otaq

6 Ante Belén, toj ttxꞌotxꞌ Judá, kubꞌ sbꞌuꞌn kyuꞌn aj nabꞌl, bꞌeꞌx tzaj tqꞌoj
nya tal muꞌẍ tnam te kyxol kyiꞌj. Ex bꞌeꞌx ex tqꞌoꞌn jun tkawbꞌil,
tkyaqil nmaq tnam kye aj tuꞌn kykubꞌ bꞌyetjo jniꞌ kꞌwal, a naꞌmtaq
Judiy. kyjapin te kabꞌe abꞌqꞌe, ayeꞌ iteꞌtaq toj

d 1:21 Lc. 1:31. e 1:21 Sal. 130:8. f 1:23 Is. 7:14. g 1:25 Lc. 2:21. h 2:6 Mi. 5:2. i 2:15 Os. 11:1.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
3 Matey 2​, ​3

Belén ex kykyaqil kojbꞌil tiꞌjile, tzeꞌnku jaꞌ ntiꞌye kynajbꞌilxjal toj. Chiꞌ
otaq kyqꞌma aj nabꞌl, qa otaq tzꞌitzꞌje jun kyjaluꞌn:
nmaq kawil antza. 17 Quꞌn ikytzin japin Kybꞌinchima kyibꞌa twutzjo tAjaw
bꞌajjo, a kubꞌ ttzꞌibꞌin Jeremías, a yolil Tkyaqil.
Tyol Dios ojtxe. Chiꞌ kyjaluꞌn: Kyqꞌonx kyanmiꞌn te, quꞌn chꞌix tul
18 Bꞌijte jun tqꞌajqꞌojil wibꞌaj toj Ramá, tzaluꞌn twutz txꞌotxꞌ. m
tzeꞌnku jun oqꞌil tukꞌa nimx 4 Atzin t-xbꞌalin Juan noq tsmal jun

bꞌisbꞌajil. wiq txuk, kamey tbꞌi, tukꞌa tkꞌalbꞌil tal


Nyakuj kyoqꞌil kykyaqil txubꞌaj aj ttxꞌaqin tzꞌuꞌn, tzeꞌnku kyxbꞌalin yaj. n Ex
Israel junx kyukꞌa kyimnin ex atzin twa n-oktaq, noq txuk tzeꞌnqekuꞌ
kyukꞌa itzꞌqe, txanin, ex taꞌl aq toj kꞌul. 5 Ex nimxjal
nchi oqꞌ kyiꞌj kyal, ayeꞌ i kubꞌ bꞌyoꞌn, toj tnam te Jerusalén ncheꞌxtaq bꞌilte,
ex mix aꞌl nchewsin teꞌ kykꞌuꞌj. j exqetziꞌn toj txꞌotxꞌ te Judey ex tkꞌatz
19 Me teꞌ otaqxi kyim Herodes, jun Nim Aꞌ Jordán. 6 Me ayetziꞌn jatz kypaꞌn
t-angel qAjaw ok toj twutzikyꞌ Jse, tej kyil twutz Dios, bꞌeꞌx i kux tqꞌoꞌn Juan
atxtaq toj txꞌotxꞌ Egipto, ex tqꞌma: toj nim aꞌ, te jawsbꞌil aꞌ.
20 ¡Weꞌksa! Ex qꞌinxjiy tal kꞌwal tukꞌiy 7 Me atzaj teꞌ tok tkaꞌyin Juan nimtaq

tukꞌax tnana. Ku tmeltzꞌaja toj txꞌotxꞌ te xjal kyxol Parisey ex Sadusey nchi
Israel, quꞌn ma chi kyimjo aye kyajtaq ultaq, tuꞌn kykuꞌx toj aꞌ te jawsbꞌil aꞌ,
tuꞌn tkubꞌ kybꞌyoꞌn tal kꞌwal. bꞌeꞌx xi tqꞌmaꞌn kye: Ntiꞌx kyeꞌ kyajbꞌin,
21 Ex bꞌeꞌx jaw weꞌks Jse; xi tiꞌn tal ikyqexjiꞌy tzeꞌnku jun chꞌuq maꞌ kan.
kꞌwal tukꞌa tukꞌax tnana tzmax toj txꞌotxꞌ ¿Ma noqtzin tuꞌn aj kykuꞌxa toj aꞌ, ok
te Israel. 22 Me teꞌ tbꞌinte Jse, qa ataq kchi kletiliꞌy te tkawbꞌil Dios kujxix
Arquelao, a tkꞌwal qtzan Herodes, toktaq wen, a chꞌix tul kanin kyibꞌaja? o 8 Quꞌn
te kawil te t-xel qtzan ttata toj txꞌotxꞌ te ojtzqiꞌn kyuꞌn kykyaqilxjal, qa axjo
Judey, mix xaꞌyil, quꞌn bꞌeꞌx xobꞌ tuꞌn kybꞌinchbꞌiꞌn nyekꞌinte qa naꞌm tajtz
t-xiꞌ antza. Me toj juntl wutzikyꞌ ok tiꞌj kyanmiꞌn. 9 ¿Tzeꞌntzin tten nkubꞌ
qꞌmaꞌne te, tuꞌn t-xiꞌ toj txꞌotxꞌ te Galiley. kybꞌisintza, qa aku chi kleta noq tuꞌn
23 Atzaj teꞌ tkanin antza, bꞌeꞌx i xiꞌ najal Judiyqiꞌy, a tyajil qtzan Abraham, ex nya
toj tnam Nazaret toj txꞌotxꞌ te Galiley, k tuꞌn tajtz tiꞌj kyanmiꞌn? Tuꞌnpetziꞌn, kxel
tuꞌntzin tjapin bꞌajjo a kyqꞌma yolil Tyol nqꞌmaꞌn kyeꞌy, noqpetzin at kolbꞌiltz
Dios ojtxe, qa tuꞌn toktaq tbꞌi Jesús, Aj ikyjo, majqexpetla kyeꞌ abꞌj luꞌn, aku
Nazaret. chi ok tqꞌoꞌn Dios te tyajil Abraham,
tuꞌn kyklet. p 10 Tuꞌnpetziꞌn, chꞌix tul
Ajo tyol Juan, a Jawsil Aꞌ tkawbꞌil Dios kujxix kyibꞌaj kykyaqiljo
(Mr. 1:1-8; Lc. 3:1-9, 15-17; Jn. 1:19-28) ayeꞌ kykyꞌeꞌ tuꞌn tajtz tiꞌj kyanmin,

3   Tbꞌajlinxiꞌ
ilaꞌ abꞌqꞌe, ul Juan, a ikyxjo tzeꞌnku tajaw jun wiꞌ tze kjawil
1

Jawsil Aꞌ, tojjo tzqij txꞌotxꞌ, jaꞌ ntiꞌ ttxꞌemin, qa ntiꞌ twutz n-el. Ex a tze, a
kynajbꞌilxjal toj, tojx ttxꞌotxꞌ Judey. Me ntiꞌ tajbꞌin, k-okix toj qꞌaqꞌ; ikyxtzin kchi
bꞌeꞌx i xiꞌ nim xjal bꞌilte, quꞌn nyolintaq tenbꞌilajiꞌy, qa mi s-ajtz tiꞌj kyanmiꞌn. q
Juan tiꞌj Tyol Dios, 2 ex ntqꞌmaꞌntaq: Ku 11 Me metzin weꞌ nchi kux nqꞌoꞌnxjal toj

tajtz tiꞌj kyanmiꞌn, quꞌn a Tkawbꞌil Dios aꞌ, te jawsbꞌil aꞌ, te jun yekꞌbꞌil qa ma
toj kyaꞌj kyja tul laqꞌe. l tzꞌajtz tiꞌj kyanmin. Me ante tzul wiꞌjxiꞌy
3 Anteꞌ Juan luꞌn a kubꞌ ttzꞌibꞌin Isaías, nya noq oꞌkx tuꞌn kykuꞌxxjal tuꞌn toj aꞌ,
a yolil Tyol Dios ojtxe, tej tqꞌmante te jawsbꞌil aꞌ, qalaꞌ kxel tqꞌoꞌn Xewbꞌaj
kyjaluꞌn: Xjan toj kyanmin te jun majx te patbꞌil
Ex bꞌijte tqꞌajqꞌojil twiꞌ jun aꞌla jniꞌ il toj. Quꞌn at nimxixtl tipin tzeꞌnku
kujxix wen tojjo tzqij txꞌotxꞌ, weꞌ, nipela at wokliꞌn tuꞌn woka te

j 2:18 Jer. 31:15. k 2:23 Lc. 2:39. l 3:2 Dan. 2:44; Mt. 4:17; Mr. 1:15. m 3:3 Is. 40:3. n 3:4 2Re. 1:8.
o 3:7 Mt. 12:34; 23:33. p 3:9 Jn. 8:33. q 3:10 Mt. 7:19.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
Matey 3​, ​4 4

taqꞌnil. 12 Quꞌn luꞌ Kawil kkawil kyibꞌaj exsin xi tqꞌmaꞌn te: Qa Kꞌwaꞌlbꞌajxixtza
xjal tzeꞌnku jun aj triyil, a qꞌiꞌn ma nim te Dios, qꞌmanxa kye abꞌj lo, tuꞌn kyok te
tze toj tqꞌobꞌ te xtulbꞌil triy. Ex k-elix wabꞌj, quꞌn manyor waꞌyajx tiꞌja.
tpaꞌn kykyaqilxjal wen kyxoljo nya wen, 4 Me xi ttzaqꞌwin Jesús: Kyij tzꞌibꞌin

ikyxjo tzeꞌnku jun xjal aj t-xtulin triy, toj Tyol Dios, qa nya noq oꞌkx tuꞌn wabꞌj
ex k-elil tpaꞌn paj tiꞌj. Ex kchi xel tkꞌleꞌn k-anqꞌile texjal; qalaꞌ ex tuꞌn tkyaqiljo
nimil toj kyaꞌj tzeꞌnku tuꞌn tkux tkꞌuꞌn yol, a n-etz toj ttzi Dios. t
triy toj ttxꞌutxꞌ. Me ayetziꞌn nya nimil, 5 Tbꞌajlinxiꞌ ikyjo, bꞌeꞌx xi tiꞌn tajaw

ikyxjo tzeꞌnku paj, ok kchi kꞌwel tpatin il Jesús toj xjan tnam te Jerusalén. Jax
tukꞌa qꞌaqꞌ, a mixla k-yupjilx. tkꞌleꞌn tzmax toj tjuchꞌiljo tnejil ja
te naꞌbꞌl Dios, a nimxix tweꞌ. 6 Ex xi
Tej tkuꞌx Jesús toj nim aꞌ te jawsbꞌil aꞌ tqꞌmaꞌn te: Qa Kꞌwaꞌlbꞌajxixtza te Dios,
(Mr. 1:9-11; Lc. 3:21-22) xoꞌnkuxsin tibꞌtza, tuꞌn tkupin tzmax
13 Kyojjo qꞌij anetziꞌn, etz Jesús toj twutz txꞌotxꞌ, quꞌn ikytziꞌn ntqꞌmaꞌn Tyol
txꞌotxꞌ te Galiley, tuꞌn tpon ttzi Nim Aꞌ Dios kyjaluꞌn:
Jordán, tuꞌn tkuꞌx toj aꞌ te jawsbꞌil aꞌ tuꞌn Kchi tzajil tsmaꞌn Dios t-angel te
Juan tojxjo nim aꞌ. 14 Me tkyꞌeꞌtaq Juan kloltiy.
tuꞌn tkuꞌx Jesús toj aꞌ, te jawsbꞌil aꞌ, ex xi Ex kjawil qꞌiꞌn kyuꞌn toj kyqꞌobꞌ,
tqꞌmaꞌn te: Ayintla weꞌ tuꞌn nkux tqꞌoꞌn tuꞌntzintla mi kyꞌixbꞌiꞌy twiꞌ abꞌj. u
toj nim aꞌ te jawsbꞌil aꞌ, te jun yekꞌbꞌil qa 7 Me xi ttzaqꞌwin Jesús: Ex ikyxjo

ayiꞌn ma tzꞌajtz tiꞌj wanmiꞌn. Me atzin ntqꞌmaꞌn toj Tyol Dios kyjaluꞌn: Mi tzꞌok
teꞌ, ntiꞌ te til. ¿Qalatziꞌn taja tuꞌn tkuꞌxa tqꞌonjiy qAjaw, a tDiosa toj joybꞌil tiꞌjch. v
toj aꞌ? 8 Ex juntl majl, xi tiꞌn tajaw il Jesús
15 Me ante Jesús xi tqꞌmaꞌn te: tibꞌaj jun wutz, ma nimxix tweꞌ, ex xi
Qbꞌinchinku jaꞌlin, quꞌn ilxix tiꞌj tuꞌn tyekꞌin tajaw il tkyaqil tnam twutz
tbꞌant quꞌn, tzeꞌnkuxjo tkyaqiljo taj txꞌotxꞌ te, ex tkyaqiljo qꞌinimil toj.
qMan. 9 Exsin xi tqꞌmaꞌntz: Kxel nqꞌoꞌn tkyaqiljo

Ex bꞌeꞌx xi ttziyin Juan. jniꞌ chiꞌ tey, qa ma kubꞌ mejeꞌy kꞌulil


16 Atzaj teꞌ tjatz Jesús toj aꞌ, bꞌeꞌx xi nwutza.
jaqpaj kyaꞌj, ex xi tkaꞌyin T-xew Dios, a 10 Me ante Jesús xi ttzaqꞌwin: Laqꞌexa

Xewbꞌaj Xjan, kyjaꞌtaq tkuꞌtz tzeꞌnku jun nkꞌatza, ay, satanás, a tajaw il, quꞌn
palom, ex kubꞌ ten tibꞌaj. 17 Ex qꞌajqꞌojin ikytzin ntqꞌmaꞌn toj Tyol Dios: Kꞌuliꞌn
jun yol toj kyaꞌj. Chiꞌ kyjaluꞌn: Axixpen oꞌkx twutz qAjaw, a tDiosa, ex noq te,
wejiꞌy Nkꞌwal kꞌuꞌjlin wuꞌn, a o jaw tuꞌn tajbꞌiniych. w
nskꞌoꞌn. r 11 Tbꞌajlinxiꞌ ikyjo, bꞌeꞌx el tpaꞌn tajaw

il tibꞌ tiꞌj Jesús. Ex bꞌeꞌx i ul junjun angel


Ok Jesús toj joybꞌil tuꞌn tajaw il mojilte.
(Mr. 1:12-13; Lc. 4:1-13)

4   Tbꞌajlinxiꞌ ikyjo, xiꞌ Jesús tuꞌn


1 Tej t-xi xkye taqꞌin Jesús toj txꞌotxꞌ te
tkujil Xewbꞌaj Xjan tzma tojjo tzqij Galiley
txꞌotxꞌ, jaꞌ ntiꞌye kynajbꞌilxjal toj, tuꞌn (Mr. 1:14-15; Lc. 4:14-15)
tok toj joybꞌil tiꞌj tuꞌn tajaw il, quꞌn tjoy 12 Tej tbꞌinte Jesús, qa otaq kux jpuꞌn

tajaw il ttxolil, tuꞌn tel tikyꞌin Jesús Juan, a Jawsil Aꞌ, toj tze, bꞌeꞌx xiꞌ toj
tkawbꞌil tMan. s 2 Otaq kubꞌ tpaꞌn Jesús txꞌotxꞌ Galiley. x 13 Me mix kyjaye tene
waꞌyaj kaꞌwnaq qꞌij ex kaꞌwnaq qnikyꞌin, toj tnam Nazaret, qalaꞌ bꞌeꞌx xiꞌ toj juntl
tuꞌn tnaꞌn Dios. Tuꞌnpetziꞌn, tzaj waꞌyaj tnam toj txꞌotxꞌ te Galiley, Capernaum
tiꞌj. 3 Tej tok tkaꞌyin tajaw il ikyjo, tzaj tbꞌi, jun tnam nqayin taꞌ ttzi nijabꞌ, toj
laqꞌe tkꞌatz, tuꞌn tok tnikyꞌbꞌin toklin, txꞌotxꞌ, a xi qꞌon kye tyajil qtzan Zabulón

r 3:17 Is. 42:1; Mt. 12:18; 17:5; Mr. 9:7; Lc. 9:35. s 4:1 Eb. 4:15. t 4:4 Deu. 8:3. u 4:6 Sal. 91:12.
v 4:7 Deu. 6:16. w 4:10 Deu. 6:13. x 4:12 Mr. 6:17; Lc. 3:19-20.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
5 Matey 4​, ​5

ex te qtzan Neftalí, ayeꞌ tkꞌwal qtzan


Israel. y 14 Bꞌajjo ikyjo, noq tuꞌn tjapin Tej t-xnaqꞌtzin Jesús nimku xjal
bꞌajjo a kubꞌ ttzꞌibꞌin Isaías, a yolil Tyol (Lc. 6:17-19)
Dios ojtxe, tej tqꞌma: 23 NbꞌettaqJesús toj tkyaqil txꞌotxꞌ te
15 Ay, ttxꞌotxꞌ Zabulón, ex te Neftalí, Galiley, ex nxnaqꞌtzintaq kyojile junjun
a tkꞌatz Nim Aꞌ Jordán, tnam antza kyojjo muꞌẍ ja te kynaꞌbꞌl
ex jniꞌqe iteꞌk ttziyile ttxuyil aꞌ aj Judiy Dios. Nyolintaq Tbꞌanil Tqanil
tojx txꞌotxꞌ te Galiley, tiꞌj Tkawbꞌil Dios, ex nqꞌanintaq tkyaqil
jaꞌ najleqe xjal nya Judiyqe. wiq yabꞌil, a otaq tzꞌok lemtzꞌaj kyiꞌjxjal. c
16 Ayeꞌ xjal tojjo txꞌotxꞌ lo iteꞌtaq toj 24 El tqanil Jesús toj tkyaqil txꞌotxꞌ te

qxopin toj kyanmin, Siria, ex i bꞌaj tzaj kyiꞌnxjal kyyabꞌ tukꞌa


me o kyli jun nim tqan tzaj. z noq tiꞌchaqku yabꞌil, ex noq tiꞌchaqku
Ex ayeꞌ najleqe tojjo txꞌotxꞌ, kyixkꞌoj, exqetziꞌn tzyuꞌntaq kyanmin
a ikyꞌin kyuꞌnxjal ex te kyiminch, tuꞌn taqꞌnil tajaw il, exqetziꞌn ntzajtaq
quꞌn nyakuj ntiꞌtaq kyoklin. nluꞌlin kyiꞌj, ex jniꞌ qe kox; ex bꞌeꞌx i el
Me atziꞌn jaꞌlin, ma kyli jun nim weꞌ tuꞌn Jesús. 25 Nimx txqan xjal ok lipe
spikyꞌin, tiꞌj Jesús toj txꞌotxꞌ te Galiley, te txꞌotxꞌ
ex jun tqan tzaj, a tzunx nqopinx. Decápolis, te Jerusalén, te tkyaqil txꞌotxꞌ
17 Atxixsiꞌn ttzaj xkye taqꞌin Jesús, tuꞌn te Judey, ex kyoj txꞌotxꞌ jlajxi Nim Aꞌ
tyolin Tyol Dios, ex xi tqꞌmaꞌn: Ku tajtz Jordán.
tiꞌj kyanmiꞌn, a ex ku kymeltzꞌaja tukꞌa
qMan Dios, quꞌn a Tkawbꞌil Dios toj kyaꞌj Tej tyolin Jesús twiꞌ wutz
ma tzaj laqꞌe. b (Lc. 6:20-23)

5   Tej
tok tkaꞌyin Jesús txqan xjal
1
Tej kytzaj ttxkoꞌn Jesús kyaje ichin otaq chmet tiꞌj, bꞌeꞌx jax twiꞌ
nchi kyiẍintaq wutz, ex kubꞌ qe antza. Me awotziꞌn, a
(Mr. 1:16-20; Lc. 5:1-11) t-xnaqꞌtzbꞌin, bꞌeꞌx o xi laqꞌeꞌy tkꞌatz, ex
18 Nbꞌettaq Jesús ttzi Nijabꞌ te ok qtxolin qibꞌa tiꞌj. 2 Ex ok ten Jesús
Galiley, tej t-xi tkaꞌyin kabꞌe kyiẍil, xnaqꞌtzil, ex tqꞌma:
kyitzꞌin kyibꞌ. Ataqtziꞌn jun, Simun, a 3 Kyꞌiwlinqexixjo ayeꞌ nkynaꞌn toj

toktaq juntl tbꞌi Pegr, junx tukꞌa titzꞌin, kyanmin qa atx taj toj kychwinqil,
Andrés. Tzmataq nkux kyqꞌoꞌn kypa toj quꞌn at kyoklin tiꞌj Tkawbꞌil Dios toj
aꞌ te tzuybꞌil kyiẍ, 19 xi tqꞌmaꞌn Jesús kyaꞌj.
kye: Chi lipeka wiꞌja. Quꞌn ayetzin 4 Kyꞌiwlinqexixjo ayeꞌ nkynaꞌn bꞌis toj

kyeꞌ nchi chmoꞌn kyiẍ jaꞌlin, me kchi kyanmin, quꞌn axte Dios ktzajil qꞌuqbꞌin
xel nxnaqꞌtziꞌn tzeꞌn tten tuꞌn tbꞌant te kykꞌuꞌj. d
kychmoꞌn xjal tuꞌn kyklet. 5 Kyꞌiwlinqexixjo ayeꞌ o tzꞌajtz tiꞌj
20 Jun paqx, kyij kytzaqpiꞌn kypa te kyanmin, quꞌn kchi najal tojjo txꞌotxꞌ, a
tzuybꞌil kyiẍ, ex i xi lipe tiꞌj. o tzaj ttziyin Dios kye. e
21 Tej kyxi laqꞌe chꞌintl, i xi tkaꞌyin 6 Kyꞌiwlinqexixjo ayeꞌ kyajxix tuꞌn

Jesús kabꞌetl xjal kyitzꞌin kyibꞌ, ayeꞌ kybꞌinchin a taj qMan Dios, quꞌn axte
Jacob, a toktaq juntl tbꞌi Santyaw, Dios ktzajil oninkye tuꞌn tbꞌant kyuꞌn.
tukꞌax titzꞌin, Juan, tkꞌwalqe Zebedey. 7 Kyꞌiwlinqexixjo ayeꞌ nqꞌaqꞌin kykꞌuꞌj

Iteꞌkxtaq toj jun bark tukꞌax kytata nchi kyiꞌjjo txqantl, quꞌn axte Dios ktzajil
slepintaq kypa te tzuybꞌil kyiẍ. I tzaj qꞌaqꞌin tkꞌuꞌj kyiꞌj.
ttxkoꞌn Jesús, 22 ex bꞌeꞌx kyij kytzaqpiꞌn 8 Kyꞌiwlinqexixjo ayeꞌ o txjet il toj

kybark tukꞌax kytata, ex bꞌeꞌx i ok lipe kyanmin, quꞌn ok kylaꞌbꞌil Dios toj
tiꞌj. kyaꞌj. f

y 4:13 Jn. 2:12. z 4:16 Is. 9:1-2. a 4:17 Mt. 3:2. b 4:17 Dan. 2:44. c 4:23 Mt. 9:35; Mr. 1:39. d 5:4 Is.
61:2. e 5:5 Sal. 37:11. f 5:8 Sal. 24:4.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
Matey 5 6

9 Kyꞌiwlinqexixjo ayeꞌ tok tilil kyuꞌn, tuꞌn tiꞌj, ajxi tjapin bꞌaj tkyaqil t-xim Dios, ex
kymujbꞌin texjal kyibꞌ kyxolile, quꞌn axte ajxi tikyꞌ kyaꞌj ex txꞌotxꞌ. m 19 Tuꞌnpetziꞌn,
Dios k-okil qꞌonte kybꞌi te kꞌwalbꞌaj. altzin kye jun ma tzikyꞌ tibꞌajjo kawbꞌil,
10 Kyꞌiwlinqexixjo ayeꞌ n-ikyꞌx yajbꞌil exla qa noq jun tal muꞌẍ yol toj twutz,
kyuꞌn, noq tuꞌn nkubꞌ kybꞌinchin a tzꞌaqle, mo qa ma txi tqꞌmaꞌnj kye txqantl,
a tzeꞌnku taj Dios, quꞌn at kyoklin tiꞌj tuꞌn mi kubꞌ nimite chꞌin, ex tal muꞌẍ
Tkawbꞌil Dios toj kyaꞌj. g k-esbꞌajila toj kyaꞌj. Me anteꞌ, a japin
11 Kyꞌiwlinqexix kyeꞌ, qa ma chi bꞌaj tuꞌn tkyaqilx, ex qa ma txi tqꞌmaꞌn
xoꞌnxjal yol kyiꞌja, ex qa ma tzikyꞌx kye txqantl qa il tiꞌj tuꞌn tjapin bꞌaj
yajbꞌil kyuꞌn, ex tkyaqil nya bꞌaꞌn, a tkyaqil, ex aj tkanin toj Tkawbꞌil Dios
kjawil bꞌant kyuꞌnxjal kyiꞌja, noq tuꞌn toj kyaꞌj, k-okil qꞌoꞌn te nim toklin.
npaja. h 12 Qa ma tzikyꞌx kyuꞌn, chi 20 Tuꞌnpetziꞌn, kxel nqꞌmaꞌn kyeꞌy, mi

tzeꞌjixa, ex chi tzalajxa, quꞌn ktzajil chi oka tzeꞌnku kye Parisey exqetziꞌn
tqꞌoꞌn Dios nim t-xel kyeꞌy toj kyaꞌj, xnaqꞌtzil tiꞌj ojtxe kawbꞌil, a oꞌkx kyajjo
tzeꞌnku xi tqꞌoꞌn kye yolil Tyol Dios ojtxe, tuꞌn tjapin kyuꞌn kywutzxjal, me noq
tuꞌn nim ikyꞌx kyuꞌn tzeꞌnkuꞌ kyeꞌ jaꞌlin. i tukꞌa tkaꞌmin kykꞌuꞌj nkubꞌ kybꞌinchine.
Quꞌn qa mix japin kyuꞌn tukꞌa tkyaqil
Ma qo ok te atzꞌin ex te spikyꞌin te kyanmiꞌn, mi chi okxa toj Tkawbꞌil Dios
twutz txꞌotxꞌ toj kyaꞌj.
(Mr. 9:50; Lc. 14:34-35)
13 Ayetzin kyeꞌ ma chi oka tzeꞌnku T-xnaqꞌtzbꞌil Jesús tiꞌjjo tyabꞌ wibꞌaj
atzꞌin te twutz txꞌotxꞌ, tuꞌn mi naje (Lc. 12:57-59)
toj il. Quꞌn qa ma tzꞌel naj tpitzꞌmejil 21 Quꞌn bꞌiꞌn kyuꞌn tiꞌ qꞌumj kye ojtxe

atzꞌin, nlay bꞌant tuꞌn tel pitzꞌmejix juntl qxeꞌchil: Mi chi bꞌiyiꞌn, n quꞌn qa ma
majl, quꞌn ntiꞌxla tajbꞌin, qalaꞌ noq tuꞌn bꞌiyin, at til twutz kawbꞌil te twutz
tex xoꞌyit, ex tuꞌn kyjax weꞌxjal tibꞌaj. txꞌotxꞌ. 22 Me metzin weꞌ kxel nqꞌmaꞌn
Tuꞌntzintzjo, kykaꞌyinkxix kyibꞌa, tuꞌn kyeꞌy, ankyeꞌ noqx qꞌoj kxel taqꞌnin
mi naje a at toj kyanmiꞌn. tukꞌa tukꞌa, at til twutz kawbꞌil. Ex
14 Ex ma chi oka tzeꞌnku spikyꞌin te ankyeꞌ k-okil lipin yisol tukꞌa, at til
twutz txꞌotxꞌ, tzeꞌnku jun tnam tokx twutz tnejil kawbꞌil. Ex ankyeꞌ kxel
twiꞌ wutz nlay bꞌant tewit. j 15 Ex nlay tqꞌmaꞌn te tukꞌa: Ntiꞌ tnabꞌl, kxeꞌl toj
bꞌant tuꞌn tok txqet jun tzaj, exsin tuꞌn qꞌaqꞌ te jun majx.
tokx ewitl tjaqꞌ jun kax; qalaꞌ il tiꞌj tuꞌn 23 Tuꞌnpetziꞌn, qa taja tuꞌn t-xiꞌy qꞌol

tjax tibꞌaj xtankoꞌl, tuꞌntzin tspikyꞌemix jun toyaja toj ja te naꞌbꞌl Dios, ex aj
tkyaqil tuja tuꞌn. k 16 Ikytzin kyejiꞌy, tpon, me qa akux s-ul toj tkꞌuꞌja, qa at
kyyekꞌima kynimbꞌila kywutzxjal, jun tqꞌoja tukꞌa jun tukꞌiy, 24 mi txiꞌy
tzeꞌnku spikyꞌin, tuꞌntzin aj tok kykaꞌyin qꞌol toyaja nej; qalaꞌ nej, ku txiꞌy kubꞌsil
xjaljo kybꞌinchbꞌiꞌn tbꞌanilx, ex kjawil twutza te tukꞌiy, tuꞌn tkubꞌ tnajsin tila.
kynimsin tbꞌi qMan Dios toj kyaꞌj. l Ex ajtzin kykyija toj wen tukꞌa, kuxpin
txiꞌtza qꞌol toyaja.
T-xnaqꞌtzbꞌil Jesús tiꞌj ojtxe kawbꞌil 25 Ikytziꞌn, qa at jun taj tuꞌn t-xiꞌ patil
17 Mikubꞌ kyximiꞌn qa ma chin ula tey twutz kawil, qꞌonka tilil, tuꞌn tkyija
yupil teꞌ tkawbꞌil Moisés exqetziꞌn toj wen tukꞌa axsa toj bꞌe, tuꞌntzin mi
kyxnaqꞌtzbꞌin yolil Tyol Dios ojtxe. Quꞌn txi qꞌiꞌn tuꞌn twutz kawil. Quꞌn qa mina,
nya ma chin ula yupilte tkyaqiljo luꞌn, kxel qꞌoꞌn toj kyqꞌobꞌ xqꞌuqil, tuꞌn tkux
qalaꞌ tuꞌn tjapin wuꞌn tkyaqil t-xilin. jpuꞌn toj tze. 26 Twutzxix kxel nqꞌmaꞌn
18 Twutzxix kxel nqꞌmaꞌn kyeꞌy, nlay tey, nlay tzꞌetza antza tzmaxiꞌ aj tchjet
najjo kawbꞌil lo, nipela jun tal netzꞌ yol tkyaqil tkꞌasa.

g 5:101Pe. 3:14. h 5:11 1Pe. 4:14. i 5:12 2Cr. 36:16; Kybꞌi. 7:52. j 5:14 Jn. 8:12; 9:5. k 5:15 Mr. 4:21; Lc.
8:16; 11:33. l 5:16 1Pe. 2:12. m 5:18 Lc. 16:17. n 5:21 Ex. 20:13; Deu. 5:17.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
7 Matey 5

ax Dios nkawin tibꞌaj; w exjo tbꞌi tnam


T-xnaqꞌtzbꞌil Jesús tiꞌjjo kyꞌaꞌjin Jerusalén, quꞌn atzin Ttanim Diosjo, a
27 O kybꞌiꞌy ajo qꞌumle kye ojtxe Nmaq Kawil. x 36 Ex mi kubꞌ kyqꞌmaꞌn jun
qxeꞌchil: Mi chi kyꞌaꞌjiꞌnch. o 28 Me metzin kyyola, tiꞌj tsaqil kywiꞌy, quꞌn nlay saqix
weꞌ kxel nqꞌmaꞌn kyeꞌy, ankyeꞌ qa ma mo qꞌaqix jun tsmal kywiꞌy kyuꞌnxa.
txi tkaꞌyin jun qya, ex qa ma pon tkꞌuꞌj 37 Qalaꞌ chi yolinxa twutzx qa twutzx,

tiꞌj, ma bꞌinchin aj pajil tukꞌa toj tanmin ex qa mina, minax. Quꞌn atziꞌn nkubꞌ
twutz Dios. kyqꞌmaꞌn tbꞌi aꞌlchaqku kye toj kyyola,
29 Tuꞌnpetziꞌn, wenitla tuꞌn tjatz tuꞌn tajaw iljo ikyjo.
kyiꞌn toj kyanmiꞌn tkyaqiljo, a nxi qꞌiꞌn
kyeꞌy toj il. Ikytziꞌn, noqit qa tuꞌn tpaj T-xnaqꞌtzbꞌil Jesús tuꞌn mi xelsitjo
kywutza aku chi kubꞌ tzꞌaqiy toj il, nya wen
kyimitza, ex kyxomixa najchaq. Quꞌn (Lc. 6:29-30)
wenitla tuꞌn tnaj jun tnej kyxmilila, 38 Bꞌiꞌn kyuꞌn qa qꞌumle ojtxe, qa ma

tzeꞌnku tuꞌn kyxiꞌ kyxmilila tkyaqil toj tzꞌetz jun kywutza tuꞌn jun xjal, il tiꞌj
qꞌaqꞌ te jun majx, aj kykyima. p 30 Ex qa tuꞌn tetzjo texjal; ex qa ma tzꞌetz kysteꞌy
noq tuꞌn kyman qꞌobꞌa, aku chi kubꞌ tuꞌn jun xjal, ex il tiꞌj tuꞌn tetzjo texjal
tzꞌaqiy toj il, kytxꞌemimila, ex kyxomixa kyuꞌn. y 39 Me metzin weꞌ kxel nqꞌmaꞌn
najchaq. Quꞌn wenitla tuꞌn tnaj jun tnej kyeꞌy, qa at jun xjal s-ok lipin kyiꞌja, mi
kyxmilila, tzeꞌnku tuꞌn kyxiꞌ kyxmilila tzꞌok kyqꞌoꞌn t-xel, expe qa ma tzꞌok
tkyaqil toj qꞌaqꞌ te jun majx. q laqtzꞌin jun plaj kytziꞌy, kymeltzꞌinxjiꞌy
jun plajtl. 40 Ex qa at jun s-ok tstzꞌiꞌminte
T-xnaqꞌtzbꞌil Jesús tiꞌjjo kypaꞌbꞌl tkamiẍ kyiꞌja, ex chex qꞌiꞌn twutz kawil
kyibꞌxjal tuꞌn tpajjo ikyjo, kyqꞌonxa te, expe qa
(Mt. 19:9; Mr. 10:11-12; Lc. 16:18) majxjo kychaketa kykotpinxa. 41 Ex qa
31 Ex ikyx o qꞌumle ojtxe: Qa at jun ma tzꞌok qꞌoꞌn il kyiꞌja, tuꞌn t-xi kyiqin
xkubꞌ tpaꞌn tibꞌ tukꞌa t-xuꞌjil, il tiꞌj nej jun iqtz toj nikyꞌjin ajlabꞌ, majx kyiqinxa
tuꞌn tbꞌant jun uꞌj kyxol, qa o chi paꞌyit. r toj juntl ajlabꞌ. 42 Chi oka soꞌj tukꞌa
32 Me metzin weꞌ kxel nqꞌmaꞌn, qa at jun tkyaqil, ex mi chi oka nya soꞌj tukꞌa xjal,
ichin xkubꞌ tpaꞌn tibꞌ tukꞌa t-xuꞌjil noq a ntiꞌ at te.
kukxjo, ex nya tuꞌn ma kubꞌ tzꞌaq t-xuꞌjil
toj kyꞌaꞌjin, tuꞌn tpaj k-okileꞌ t-xuꞌjil te T-xnaqꞌtzbꞌil Jesús tuꞌn kyok qkꞌuꞌjliꞌn
aj kyꞌaꞌjil, aj tok meje tukꞌa juntl ichin. a nchi jaw tuꞌn kyqꞌoj qiꞌj
Ex ankyeꞌ ichin, k-okil meje tukꞌa qya, (Lc. 6:27-28, 32-36)
a otaq tzꞌel lajoꞌn, ex ikyxjo, k-okil aj 43 Ex ikyxjo, bꞌiꞌn kyuꞌn tzeꞌn qꞌumle

kyꞌaꞌjil, quꞌn twutz Dios, nya ma paꞌyitjo kyuꞌnxjal ojtxe: Kykꞌuꞌjlinqekjiꞌy


qya tukꞌa tnejil tchmil. s kyukꞌiy, z ex kyiꞌjlinqemiljiꞌy ayeꞌ nchi
jaw, tuꞌn kyqꞌoj kyiꞌja. 44 Me metzin weꞌ
T-xnaqꞌtzbꞌil Jesús tiꞌjjo qyol kxel nqꞌmaꞌn: Tenx tqꞌaqꞌbꞌil kykꞌuꞌja
33 Ex
ikyxjo, o kybꞌiꞌy a qꞌumle kye kyiꞌjjo nchi qꞌojin kyiꞌja; ex chi naꞌn
ojtxe qxeꞌchil, qa il tiꞌj tuꞌn tbꞌajx kyyola, Dios kyiꞌjjo nchi yasin kyiꞌja. 45 Quꞌn
aj qa ma tzaj kytxkoꞌn tbꞌi Dios toj. t kꞌwalbꞌajqexixa te kytatiꞌy, a at toj
34 Me metzin weꞌ kxel nqꞌmaꞌn: Mi tzaj kyaꞌj. Quꞌn ate ntzaj qꞌonte qꞌij kyibꞌajjo
kytxkoꞌn tbꞌi jun aꞌla mo tbꞌi jun tiꞌ toj wen ex kyibꞌajjo mina; ex n-etz qꞌonte
kyyola; u tzeꞌnku tbꞌi kyaꞌj, quꞌn atzin jbꞌal kyibꞌajjo o chi nimin tiꞌj exqetziꞌn
tqꞌuqbꞌil Diosjo; v 35 mo tbꞌi txꞌotxꞌ, quꞌn bꞌinchil il. 46 Quꞌn qa oꞌkqex nchi ok

o 5:27 Ex. 20:14; Deu. 5:18. p 5:29 Mt. 18:9; Mr. 9:47. q 5:30 Mt. 18:8; Mr. 9:43. r 5:31 Deu. 24:1-4; Mt.

19:7; Mr. 10:4. s 5:32 Mt. 19:9; Mr. 10:11-12; Lc. 16:18; 1Co. 7:10-11. t 5:33 Lv. 19:12; Num. 30:2; Deu.
23:21. u 5:34 Sant. 5:12. v 5:34 Is. 66:1; Mt. 23:18-22. w 5:35 Is. 66:1. x 5:35 Sal. 48:1-2. y 5:38 Ex.
21:22-25; Lv. 24:19-20; Deu. 19:21. z 5:43 Lv. 19:18.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
Matey 5​, ​6 8

kykꞌuꞌjlinjiꞌy aye kꞌuꞌjlinqiꞌy kyuꞌn, ¿Ma nbꞌant kyuꞌnxjal, a nya ojtzqiꞌn Dios
atpela jun oyaj kyeꞌy toj kyaꞌj? Quꞌn kyuꞌn. Quꞌn toj kywutz, nyakuj noq tuꞌn
ikypen kye peyil pwaq ex jniꞌ aj il nbꞌant ikyjo, kchi tzajil bꞌiꞌn tuꞌn Dios; qalaꞌ
kyuꞌn. 47 Ex qa oꞌkqex ẍi ok kyqꞌolbꞌinjiꞌy tukꞌax jun jteꞌ yol, me qa nkynaꞌn toj
aye nimil, ¿Tiꞌtzin chꞌin wen nbꞌant kyanmiꞌn. 8 Mitzin chi oka tzeꞌnqekuꞌ
kyuꞌn ikyjo? Quꞌn ikypen kye xjaljo xjal xmiletzꞌ anetziꞌn, quꞌn noqtzin
nbꞌant kyuꞌn, ayeꞌ nya ojtzqiꞌn Dios chi oktza tzeꞌnqe nya nimil. Quꞌn ex
kyuꞌn. 48 Tuꞌnpetziꞌn, chi okxa tzꞌaqle, ojtzqiꞌnl te kyMan tuꞌn, naꞌmxtaq txi
tzeꞌnkuꞌ te kyTatiꞌy toj kyaꞌj tzꞌaqlexix kyqaniꞌn alkye ntiꞌ kyeꞌy.
teꞌ. a 9 Tuꞌnpetziꞌn, iky chi naꞌla Diosjiꞌy

kyjaluꞌn:
T-xnaqꞌtzbꞌil Jesús tiꞌjjo Ay qMan Dios, ate toj kyaꞌj, noqit
qbꞌinchbꞌin tbꞌanilx tzꞌel kynikyꞌxjal qa xjanxixjo tbꞌiy.

6   Kykaꞌyink kyibꞌa; mi kubꞌ 10 Noqit tkuꞌtzjo Tkawbꞌila tzaluꞌn


1

kyyekꞌiꞌn kynimbꞌila kywutzxjal, twutz txꞌotxꞌ,


noq tuꞌn kyjawku kaꞌylaj kyiꞌja. b Quꞌn qa tuꞌntzintla tbꞌantjo tajbꞌila tzaluꞌn,
ma kubꞌ kybꞌinchiꞌn ikyjo, nlay tzaj qꞌoꞌn tzeꞌnkuxjo nbꞌant toj kyaꞌj.
jun oyaj kyeꞌy tuꞌn qMan at toj kyaꞌj. 11 Qꞌontzjiy qwaꞌy nimxix te qꞌij jaꞌlin.
2 Tuꞌnpetziꞌn, aj qa ma chi oniꞌn kyiꞌjjo 12 Ex najsimjiy qila, a o bꞌant quꞌn,
ntiꞌx chꞌin at kye, mi kubꞌ kybꞌinchiꞌn tzeꞌnku qeꞌ, nkubꞌ qnajsiꞌn kyilxjal
noq tuꞌn telku kyqanila kyxolilexjal, nchi bꞌinchin mibꞌin qiꞌja.
tzeꞌnku nbꞌant kyuꞌn xmiletzꞌ, ayeꞌ 13 Mi ttziyiy tuꞌn qkubꞌ tzꞌaqa toj jun
nimsil kyibꞌ, kyojileꞌ ja te kꞌulbꞌil ex joybꞌil, aj ttzaj qiꞌja;
kyxolileꞌ tnam, noq tuꞌn tkubꞌ kyyolinku qalaꞌ qo tkloma toj tqꞌobꞌ tajaw il.
xjal qa tbꞌanilqex. Twutzx kxel nqꞌmaꞌn Quꞌn tex te tkyaqil Tkawbꞌil, ex
kyeꞌy, qa kyinxla chꞌin chojbꞌiljo ktzajil nimx te tipin, ex jniꞌ tqoptzꞌajiyila
qꞌoꞌn tiꞌj. 3-4 Qalaꞌ, aj t-xi kyqꞌoꞌn jun jaꞌlin, ex te jun majx. d
onbꞌil kye yaj, kyqꞌonxa toj ewajil, 14 Quꞌn qa ma kubꞌ kynajsiꞌn kyiljo

tuꞌntzin mix aꞌl jun aku lonte, mixpela nchi ok lipin kyiꞌja, ex ikyxjo te qMan
jun kyukꞌaxixa kbꞌilte. Quꞌn a te qMan Dios, a at toj kyaꞌj, kꞌwel tnajsin kyila. e
Dios, a nkaꞌyin kyiꞌja toj ewajil, ktzajil 15 Me qa mix kubꞌ kynajsiꞌn kyiljo nchi

qꞌonte t-xel kyeꞌy tiꞌjjo lo. ok lipin kyiꞌja, ex ikyxjo te qMan Dios,
mi kubꞌ tnajsin kyila. f
T-xnaqꞌtzbꞌil Jesús tiꞌjjo naꞌj Dios
(Lc. 11:2-4) T-xnaqꞌtzbꞌil Jesús tiꞌjjo
5 Ex aj kynaꞌn Dios, mi chi oka tzeꞌn tuꞌn qpaꞌn waꞌyaj
kye xmiletzꞌ, a waꞌlqenaj nchi naꞌn Dios 16 Ajtzin tkubꞌ kypaꞌn waꞌyaj tuꞌn
toj ja te kꞌulbꞌil ex toj xkyꞌich bꞌe toj kynaꞌn Diosa, mi kubꞌ kyyekꞌiꞌn qa
tnam, noq tuꞌn kyokku kaꞌyin kyuꞌnxjal, nqꞌaqꞌin kykꞌuꞌja, ex mi chi jaw bꞌisiꞌn,
ex tuꞌn kyjaw nimsin. c Me twutzxix kxel tzeꞌnku nbꞌant kyuꞌn xmiletzꞌ, ayeꞌ nimsil
nqꞌmaꞌn kyeꞌy, qa tiꞌjjo ikyjo, kyinxla kyibꞌ, noq tuꞌn telku kynikyꞌtzajil qa
chꞌin chojbꞌiljo tiꞌj. 6 Qalaꞌ, aj kynaꞌn Dios, nchi paꞌn waꞌyaj. Twutzx kxel nqꞌmaꞌn
ku kyokxa tuja, ex kyjpumitz kyjaꞌy. kyeꞌy, qa oꞌkx chꞌin chojbꞌiljo tiꞌjjo lo.
Exsin kux chi naꞌntza Dios kyjunala toj 17 Qalaꞌ, aj kypaꞌn waꞌyaj tuꞌn kynaꞌn Dios,

ewajil, quꞌn ate Dios nkaꞌyin kyiꞌja toj kybꞌinchim kyibꞌa, kytxjomil kywutza, ex
ewajil, ex ax ktzajil qꞌoꞌnte chojbꞌil kyeꞌy chi tzeꞌjiꞌy, 18 tuꞌntzin mi tzꞌele kynikyꞌxjal
tiꞌj. 7 Ex aj kyok ten naꞌl Dios, nya noq kyeꞌy, qa nchi paꞌn waꞌyaj; qalaꞌ oꞌkx
tiꞌchaqku kchi okil ten qꞌmalte, tzeꞌnku kyMaꞌn, ex ax ktzajil qꞌonte chojbꞌil kyeꞌy.

a 5:48 Deu. 18:13. b 6:1 Mt. 23:5. c 6:5 Lc. 18:10-14. d 6:13 1Cr. 29:11. e 6:14 Mr. 11:25. f 6:15 Mr.
11:26.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
9 Matey 6​, ​7

nyatzin aye kyeꞌ nim kyoklin tzeꞌnqekuꞌ


A qqꞌinimil toj kyaꞌj tal pichꞌ? 27 Quꞌn mixpetzin tuꞌn chi
(Lc. 12:33-34) ja meljtza, ¿Ma akutzin txi nimix toj
19 Mi
kubꞌ kychmoꞌnjiꞌy kyqꞌinimila kychwinqiltza nipela jun or?
tzaluꞌn twutz txꞌotxꞌ, a jaꞌ taꞌye pokꞌ tuꞌn 28 ¿Ex tiquꞌn tzunx chi bꞌisinxa tiꞌj

tyuchꞌj, ex jaꞌ aku tzꞌoke jun tiꞌ kyiꞌj, ex kyxbꞌaliꞌn? Kykaꞌyinktziꞌn tzeꞌn nchi
a jaꞌ aku chi okxi ileqꞌ elqꞌilte. g 20 Qalaꞌ chꞌiyeꞌ jniꞌ t-xmakil kꞌul. Mina nchi
kychmomjiꞌy kyqꞌinimila toj kyaꞌj, noq aqꞌnin, ex mina nchi chubꞌin. 29 Me kxel
tuꞌn kybꞌinchbꞌiꞌn bꞌaꞌn, tzeꞌnku taj Dios, nqꞌmaꞌn kyeꞌy, qa a qtzan nmaq kawil
quꞌn nlaypen kubꞌ pokꞌix teꞌ, nlay qꞌayj, Salomón ojtxe, tukꞌa tkyaqil tqꞌinimil,
ex nlay tzꞌex tuꞌn ileqꞌ. 21 Quꞌn jaꞌ taꞌyex s-ok tktxuꞌn tibꞌ tukꞌa t-xbꞌalin tbꞌanilx
kyqꞌinimila, axsa kxele lipeye kyanmiꞌn. h wen, me mix kanine tqoptzꞌajiyil
t-xbꞌalin, tzeꞌn kaꞌyiꞌn jun tal t-xmakil
Ajo tzaj te qxmilil kꞌul. j 30 Qatzin qa nchi ok tktxuꞌn
(Lc. 11:34-36) Diostzjo tal t-xmakil kꞌul ikyjo, a loqe
22 Ajo
kywutza tzeꞌnku jun tzaj te tzunx nchi milinx toj kojbꞌil jaꞌlin, me
kyxmilila ex te kyanmiꞌn. Qa wen meljo nchiꞌj bꞌeꞌx kchi kꞌwel bꞌolj tuꞌn
kywutza, at spikyꞌin toj kyanmiꞌn tuꞌn qꞌaqꞌ; ¿Yajxsila kyetza? ¿Nyapela kchi
tel kynikyꞌa tiꞌj tkyaqiljo wen. 23 Me okil ktxuꞌn kyeꞌ tuꞌn Dios? Quꞌn qa noq
qatzin ma txi kyqꞌoꞌn ambꞌil te kywutza oꞌkxtza nchi bꞌisiniꞌy tiꞌjjo tkyaqiljo
noq tuꞌn kykaꞌyiꞌn tiꞌjjo nya wen, ex lo, antza nyekꞌine qa noq tal chꞌin
ikyxjo ok k-okil kyanmiꞌn te nya wen, kynimbꞌila.
ex toj qxopin. Mi qe kykꞌuꞌja tiꞌj jun 31 Tuꞌntziꞌn, mi chi bꞌisiꞌn, ex mi

kyanmiꞌn nya wen, quꞌn kchi kꞌwel kyqꞌmaꞌy: ¿Tiꞌ kxel qwaꞌn, mo qa tiꞌ
sbꞌuꞌn tuꞌn, tuꞌn kyxi qꞌiꞌn toj manyor kxel qkꞌwaꞌn, mo qa tzeꞌn tten qxbꞌalin
qxopin. tuꞌn tok? qa chi chijiꞌy. 32 Quꞌn ayetzin
kyeꞌ txqantl xjal, a nya nimil, nimx
T-xnaqꞌtzbꞌil Jesús tiꞌjjo pwaq nchi jaw melj kyeꞌ tiꞌj tkyaqiljo lo. Me
(Lc. 16:13) metziꞌn kyetza, at jun kyeꞌ kyMan
24 Mix aꞌl jun aku tzꞌajbꞌin te kabꞌe toj kyaꞌj, a ojtzqiꞌn tuꞌn alkye atx
tajaw aqꞌuntl. Quꞌn k-elil tiꞌjliꞌn tnejil, ex taj kyeꞌy. 33 Tuꞌnpetziꞌn, kyjyomtziꞌn
k-okil tkꞌuꞌjliꞌn tkabꞌ; mo k-okilj tzꞌaqle Tkawbꞌil qMan toj kyaꞌj te tnejil, ex
tukꞌa tnejil, me bꞌeꞌx aku tzꞌel tiꞌjlinljo kybꞌinchinkujiꞌy a tzꞌaqle toj twutz, ex
tkabꞌ. Nlayx bꞌant tuꞌn tokin te Dios ex okpetzin ktzajil kykꞌmoꞌntza tkyaqiljo
te pwaq. i txqantl. 34 Mi chi bꞌisin kyeꞌ tiꞌjjo nchiꞌj,
quꞌn nchiꞌjxi teꞌ, ex tex teꞌ tkyaqiljo
Nchi ok tkaꞌyinte Dios tkꞌwal kbꞌajil toj. Quꞌn toj jun qꞌij nimku aku
(Lc. 12:22-31) bꞌaj.
25 Tuꞌnpetziꞌn, kxel nqꞌmaꞌn kyeꞌy, mi

chi bꞌisiꞌn tiꞌj tzeꞌn tten tuꞌn kyanqꞌiꞌn: Nya wen tuꞌn qok kawil tiꞌj tnimbꞌil
Qa tiꞌj kywaꞌy mo tiꞌj kykꞌwaꞌy, mo tiꞌj juntl
kyxbꞌaliꞌn. ¿Ankye nej; a kywaꞌy mo a (Lc. 6:37-38, 41-42)
kychwinqilja? ¿Ex atzin kyxbꞌaliꞌn mo a
7   Mi chi oka kawil kyibꞌaj kynimbꞌil
1

kyxmililja? 26 Quꞌn kykaꞌyinqektzinjiꞌy txqantl, tuꞌntzintla mi kawine Dios


tal pichꞌ nchi lipin twutz kyaꞌj; mi kyibꞌaja. 2 Quꞌn kchi okila toj xjelbꞌil
nchi awan, mi nchi kꞌuꞌn kyawal. ¿Ma tuꞌn nchi kawiꞌn kyibꞌaj txqantl. Atziꞌn
tzuꞌntzin nchi kyim? Mina, quꞌn a nukꞌbꞌil lo ikytziꞌn tzeꞌn nchi miloꞌn kyiꞌj
kyMaꞌn, a at toj kyaꞌj, kꞌaꞌchilkye. ¿Ma txqantl. Tuꞌntziꞌn, jniꞌx malbꞌil k-okil

g 6:19 Sant. 5:2-3. h 6:21 Lc. 12:34. i 6:24 Lc. 16:13. j 6:29 1Re. 10:4-7; 2Cr. 9:3-6.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
Matey 7 10

kyqꞌoꞌn kyiꞌj txqantl, ikyxjo k-okil kyiꞌja nukꞌbꞌil lo, ikyx t-xilin tojjo ojtxe kawbꞌil
tuꞌn Dios. k 3-4 Nya wen tuꞌn tyolbꞌiꞌn tiꞌj ex jniꞌ kyyol yolil Tyol Dios ojtxe.
juntl, quꞌn ikytziꞌn tzeꞌnku jun xjal tokx
jun ma tij tze toj twutz, exsin tajtz tuꞌn A tal muchꞌ tjpel ex tal muchꞌ bꞌe
tetz tiꞌn jun tal netzꞌ tzꞌis toj twutz juntl (Lc. 13:24)
tukꞌa. ¿Tzeꞌntzin tten tuꞌn t-xi tqꞌmaꞌn 13 Ku kyokxa tojjo tal tjpel bꞌe tal

te termana: Yoꞌnkutzin nej, tuꞌn tetz muchꞌ te chwinqil. Quꞌn atzin ma


wiꞌn tzꞌis toj twutza, ex mi naꞌnl te tuꞌn, tij tjpeljo ma tij bꞌe, tbꞌanilx wen toj
qa at jun ma tij tze tokx toj twutza? kywutzxjal, ex ma nintz nbꞌaj bꞌet toj;
5 Xmiletzꞌa. Il tiꞌj tuꞌn tetz tiꞌnjiy te nej me atzin bꞌe anetziꞌn nqox tiꞌn toj najin.
a ma tij tze tokx toj twutza, tuꞌntzin 14 Me atzin tal muchꞌ tjpel exsin bꞌe tal

tlontejiy tal netzꞌ tzꞌis tokx toj twutz muchꞌ nqox tiꞌn toj chwinqil te jun majx,
termana. ex nya ilaꞌ taj tuꞌn tbꞌet toj.
6 Bꞌaꞌnqexa noq txi kyqꞌonjiꞌy tumil, a

tzꞌaqle twutz Dios, kye xjal, ayeꞌ noqx T-xnaqꞌtzbꞌin Jesús kyiꞌj
nchi yasin tiꞌj Tbꞌanil Tqanil, quꞌn okla kybꞌinchbꞌinxjal
k-elil kyiꞌjlin kyyola, mo tzeꞌnqekuꞌ jun (Lc. 6:43-44)
kuch nipela tuꞌn t-xiꞌ jun qꞌinimil kye, 15 Kykaꞌyimtzin kyibꞌa kyejo sbꞌul yol,

noq aku bꞌaj kywaꞌbꞌin. Ex aku chi tzaj ayeꞌ n-ok kyqꞌoꞌn kyibꞌ te yolil Tyol Dios.
meltzꞌaj kyiꞌja tzeꞌnku jun txꞌuꞌj txꞌyan. N-ok kyqꞌoꞌn kyibꞌ te nimil ex tal mutxin
xjal wen, tzeꞌnku jun tal rit; me toj
Qo qanin, qo jyon, ex qo qꞌolbꞌin; quꞌn kyanmin manyor xoꞌjqex. 16 Me noq tiꞌjjo
ktzajil ttzaqꞌwin Dios kybꞌinchbꞌin k-elile kynikyꞌa kye, quꞌn
(Lc. 6:31; 11:9-13) ikytziꞌn tzeꞌnku jun tze, n-el tnikyꞌtzajil
7 Qa ma txi kyqaniꞌn, ktzajil tqꞌoꞌn noq tiꞌjjo twutz. Quꞌn nlay tzꞌel jun uv
Dios; qa ma chi jyoꞌn tiꞌjjo t-xilin tajbꞌil tiꞌj tqan txꞌiꞌx; ex nlay tzꞌel jun iw noq
qMan, ex knetil kyuꞌn; ex qa ma txi tiꞌj jun tqan kꞌul. 17 Ikytziꞌn tzeꞌn jun
kyqꞌolbꞌiꞌn toj kynaꞌj Diosa, ex ktzajil tze, qa tbꞌanilx tze, ex tbꞌanilqe twutz
ttzaqꞌwin kyeꞌy. 8 Quꞌn alkye nqanin jun chi elil te lobꞌj. Ex qa mina, nlay chi el
tiꞌ, ok kꞌmetil tuꞌn; ex alkye njyoꞌnxix, twutz tbꞌanil. 18 Quꞌn jun tze wen, nlay
ok knetil tuꞌn; ex alkye nqꞌolbꞌin, ex ok tzꞌel twutz nya wen. Ex jun tze nya wen,
ktzajil tzaqꞌwin. nlay tzꞌel twutz wen. 19 Quꞌn tkyaqiljo
9 Quꞌn ¿Ma akutzin txi kyqꞌoꞌn kyeꞌ tze, qa nya wen twutz s-el, kjawil
jun abꞌj te jun kykꞌwala, qa ma tqanin txꞌemit, ex k-okix toj qꞌaqꞌ. l 20 Tuꞌnpetziꞌn,
twa? 10 ¿Mo txi kyqꞌoꞌn jun kan te, qa noq tiꞌjjo kybꞌinchbꞌin, k-elile kynikyꞌa
ma tqanin jun tchiꞌ kyiẍ? ¡Mina! 11 Quꞌn kye qa wen xjalqe mo minaj. m
exla qa aj ilqiꞌy, me tililx tiꞌj kxel kyqꞌoꞌn
jun tbꞌanil tiꞌ te kykꞌwala. ¿Yajtzilaꞌ te Nya qkyaqilx qo okix toj Tkawbꞌil
kyMaꞌn at toj kyaꞌj? ¿Ma nlaypela tzaj Dios
tqꞌoꞌn jun tbꞌanil tiꞌ kyeꞌ, ayeꞌ nchi qanin (Lc. 13:25-27)
tiꞌj? 21 Quꞌn
nya kykyaqiljo nkyqꞌmaꞌn weꞌy:
WAjaw, wAjaw, kchi okix toj Tkawbꞌil
Jun t-xilin tumil tuꞌn Jesús tibꞌaj Dios toj kyaꞌj. Qalaꞌ okqexjo, ayeꞌ nkubꞌ
tkyaqiljo lo kybꞌinchin a tajbꞌil nMaꞌn, a at toj kyaꞌj. n
(Lc. 6:31) 22 Quꞌn aj tpon qꞌij te paꞌbꞌin twutz
12 Tuꞌnpetziꞌn, kybꞌinchinkujiꞌy Dios, nimxjal kqꞌmalte weꞌy: WAjaw,
kyukꞌa txqantl, a tzeꞌnku kyaja tuꞌn wAjaw, ma qo yolin qe tiꞌj tbꞌiy, ex tukꞌa
tkubꞌ kybꞌinchin txqantl kyukꞌiy. Quꞌn a tipin tbꞌiy, i bꞌaj ex taqꞌnil tajaw il toj

k 7:2 Mr. 4:24. l 7:19 Mt. 3:10; Lc. 3:9. m 7:20 Mt. 12:33. n 7:21 Lc. 6:46.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
11 Matey 7​, ​8

kyanminxjal quꞌn; ex noq tukꞌa tipin


tbꞌiy, bꞌanteꞌ nim techil tipiꞌn quꞌn. 23 Ex Tej tqꞌanit taqꞌnil jun xoꞌl qꞌaqꞌ, a nya
oktzin kxel nqꞌmantza kye: Nya weqiꞌy. aj Judiy, tuꞌn Jesús
Chi laqꞌexa nkꞌatza, quꞌn bꞌinchil ilqiꞌy. o (Lc. 7:1-10)
5 Tej tokx Jesús toj tnam Capernaum, tzaj
Kabꞌe wiq tqꞌuqil qchwinqil laqꞌe jun ichin, nejinel kye xoꞌl qꞌaqꞌ; tukꞌa
(Mr. 1:22; Lc. 6:47-49) kubꞌsbꞌil twutz, 6 xi tqꞌmaꞌn kyjaluꞌn: WAjaw,
24 Tuꞌnpetziꞌn, kykyaqiljo nchi bꞌin noq samiꞌy. At jun weꞌ waqꞌnil tkubꞌ twiꞌ
nyola, ex nkubꞌ kybꞌinchin tzeꞌnku nxi watbꞌil. Mi nyekjl, ex nim kyixkꞌoj n-ikyꞌx tuꞌn.
nqꞌmaꞌn, ikyqetziꞌn tzeꞌnku jun xjal at 7 Xi tqꞌmaꞌn Jesús te: Kꞌaꞌ chinka qꞌanilte.

tnabꞌl, a kux tqꞌoꞌn abꞌj te tqꞌuqil tja, tej 8 Ex xi ttzaqꞌwin nejinel: WAjaw, ntiꞌx weꞌ

tjaw tbꞌinchin. 25 Tej ttzaj jbꞌal, chꞌiy nim woklin, tuꞌn tokxa toj njaꞌy. Qalaꞌ noq qꞌmaꞌnx
aꞌ tiꞌjile, ex tzaj txqan kyqꞌiqꞌ tiꞌj. Me mix jun Tyola, ex bꞌeꞌx kweꞌbꞌil weꞌ waqꞌnil. 9 Quꞌn
yekchix, quꞌn tuꞌn tjaw tqꞌuqil abꞌj kujxix. ikyqinx wejiꞌy at weꞌ kawilwe, me ex iteꞌ xoꞌl
26 Me ayetziꞌn nchi bꞌin tiꞌj nyola, ex mi qꞌaqꞌ iteꞌkx tjaqꞌ nkawbꞌila. Qatzin ma txi
nkubꞌ kybꞌinchin tzeꞌnku nxi nqꞌmaꞌn, nqꞌmaꞌn te jun kyjaluꞌn: Kux txiꞌy, ex bꞌeꞌxsin
ikyqetziꞌn tzeꞌnku jun xjal ntiꞌ tnabꞌl, a kxeltz; ex qa: Kux tzaja, qa nchijiꞌy te juntl,
jaw tbꞌinchin tja tibꞌaj tzꞌawin. 27 Ex tej ex bꞌeꞌx ktzajil. Ex qa: Bꞌinchinkujiy luꞌn, qa
ttzaj txqan jbꞌal, chꞌiy nim aꞌ tiꞌjile, ex nchijiꞌy te waqꞌnila, ex bꞌeꞌx kꞌwel tbꞌinchin.
tzaj txqan kyqꞌiqꞌ tiꞌj. Bꞌeꞌx ikyꞌ pakꞌchaj, Ikytziꞌn, n-el nikyꞌjiꞌy tiꞌja, qa aku qꞌanj noq
quꞌn bꞌeꞌx el yulj tzꞌawin tjaqꞌ. tuꞌn Tyola.
28 Tbꞌajlinxitzin tyolin Jesúsjo ikyjo, 10 Tej tbꞌinte Jesúsjo ikyjo, bꞌeꞌx jaw

bꞌeꞌx i jaw kaꞌylaj xjal tiꞌjjo t-xnaqꞌtzbꞌil, kaꞌylaj, ex xi tqꞌmaꞌn kye lipajqe tiꞌj kyjaluꞌn:
29 quꞌn atzin t-xnaqꞌtzbꞌil tbꞌanilxix tukꞌa Twutzxix kxel nqꞌmaꞌn kyeꞌy; bꞌajxi nbꞌintiꞌy
tkyaqil toklin Dios, ex mikyxiꞌ tzeꞌn jun xjal kyxol kykyaqil aj Israel iky tnimbꞌiljo
kyxnaqꞌtzbꞌil xnaqꞌtzil tiꞌj ojtxe tkawbꞌil tzeꞌnku tnimbꞌiljo ichin lo. 11 Tuꞌnpetziꞌn, kxel
Judiy. p nqꞌmaꞌn qa nimjo xjal nya Judiy, ktzajil toj
tjawitz qꞌij ex toj telix, ex kchi kꞌwel qe waꞌl
Tej tqꞌanit jun xjal tuꞌn Jesús yabꞌtaq tukꞌa Abraham, tukꞌa Isaac ex Jacob toj nintz
tuꞌn txꞌaꞌk, a noq n-el lemimin qꞌij toj Tkawbꞌil Dios toj kyaꞌj. r 12 Me ayetzin
(Mr. 1:40-45; Lc. 5:12-16) kyeꞌ, a mi nxi kynimin, exla qa Judiy, a

8   Tej
tmeltzꞌaj Jesús twiꞌ wutz, tuꞌntaq kyten tojjo nintz qꞌij, ok chi xel xoꞌyit
1

nimx txqan xjal ok lipe tiꞌj. 2 Me toj manyor qxopinx, a jaꞌ kchi oqꞌile, ex kchi
tzaj laqꞌe jun ichin tkꞌatz Jesús, yabꞌtaq juꞌchꞌile kyste tuꞌn nim kyixkꞌoj. s
tuꞌn jun txꞌaꞌk, a noq n-el lemimin. Ex 13 Ex xi tqꞌmaꞌn Jesús te nejinel: Kux

kubꞌ meje twutz Jesús, ex xi tqꞌmaꞌn: tzꞌaja tjay. Quꞌn tzeꞌnkuxsiꞌn ma txi
WAjaw, qa taja, bꞌaꞌn tuꞌn nkubꞌ tqꞌaniꞌn tnimiꞌn, ikyx kbꞌantiljo.
tukꞌa nyabꞌila. Ex atzin tej qꞌa, jun paqx qꞌanit.
3 Noq ok tmikoꞌn Jesús, ex xi tqꞌmaꞌn 14 Ex bꞌeꞌx i xiꞌ Jesús tzma tja Pegr.

te: Waja. ¡Bꞌeꞌx ma qꞌanita jaꞌlin!


Noq tej t-xi tqꞌmaꞌn Jesúsjo yol ikyjo, Tej tkubꞌ tqꞌanin Jesús tnana t-xuꞌjil
bꞌeꞌx qꞌanitkux te jun majx. Pegr
4 Ex xi tqꞌmaꞌntl Jesús te: Bꞌiꞌnkuy. Mi (Mr. 1:29-31; Lc. 4:38-39)
txi tqꞌmaꞌn te aꞌla. q Qalaꞌ ku txiꞌy, ex Tej tkanin Jesús tja Pegr, ok tkaꞌyin
yekꞌinx tibꞌa te kypale aj Judiy, ex qꞌonxa tnana t-xuꞌjil Pegr kuẍletaq tibꞌaj watbꞌil
jun oyaj te aqꞌbꞌil chjonte, tuꞌn ma tzul tuꞌn kyaq. 15 Ok tmikoꞌn Jesús tqꞌobꞌ, ex
Dios tey, a tzeꞌnkuxjo kubꞌ ttzꞌibꞌin Moisés bꞌeꞌx ul Dios te, ex njawku weꞌ, ex n-ok
ojtxe, tuꞌntzin kybꞌin texjal qa ma qꞌanita. tenku bꞌinchil chꞌin tiꞌ kye.

o 7:23Sal. 6:8. p 7:29 Mr. 1:22; Lc. 4:32. q 8:4 Mr. 1:44; Lc. 5:14. r 8:11 Lc. 13:29. s 8:12 Mt. 22:13;
25:30; Lc. 13:28.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
Matey 8 12

t-xnaqꞌtzbꞌin, bꞌeꞌx o xiꞌy kꞌasilte tuꞌn


Tej tkubꞌ tqꞌanin Jesús nimku yabꞌ qxobꞌila, ex xi qqꞌmaꞌn te: ¡QAjaw, qo
(Mr. 1:32-34; Lc. 4:40-41) tkloma! Chꞌix qxi mulqꞌaj toj aꞌ.
16 Tejqok yupj, ax txqan xjal i ul qꞌanil 26 Ex tzaj ttzaqꞌwin Jesús qeꞌy: ¿Tiquꞌn

kyyabꞌ, ayeꞌ tzyuꞌnqetaq tuꞌn taqꞌnil nchi tzaj xobꞌa? Noqxla tal chꞌin kye
tajaw il. Ex junchꞌinx Tyol xi tqꞌmaꞌn kynimbꞌil wiꞌja.
kye taqꞌnil tajaw il, ex bꞌeꞌx i bꞌaj ex toj Tej tbꞌaj tqꞌmaꞌn ikyjo, jaw weꞌks Jesús,
kyanmin, ex nimku txqantl yabꞌ bꞌeꞌx ex nxiku tqꞌmaꞌn te kyqꞌiqꞌ ex te aꞌ, tuꞌn
i bꞌaj qꞌanit tuꞌn. 17 O bꞌantjo luꞌn tuꞌn kykubꞌ qen. Ex texjo paq, bꞌeꞌx bꞌaj kubꞌ
tjapiꞌn yol, a kubꞌ tyolin yolil Tyol Dios nume tkyaqil.
ojtxe, a Isaías, tej tqꞌmante: 27 Bꞌeꞌx o jaw kaꞌylajxa tiꞌj, ex o bꞌaj

Ate tzaj mojinqe toj sikytlin. jaw yoliꞌn qxolxa: ¿Alxsila kyeꞌ xjal
Ex a el qꞌinte jniꞌ yabꞌil qiꞌj. t ikyjo; a ajin kyqꞌiqꞌ ex aꞌ ma chi kubꞌ
niminte?
Tej kyajtaq nimku xjal tuꞌn kyxi lipe
tiꞌj Jesús Tej kyex tlajoꞌn Jesús taqꞌnil tajaw il
(Lc. 9:57-62) toj kyanmin kabꞌe xjal aj Gadara
18 Tej tok tkaꞌyin Jesús txqan xjal (Mr. 5:1-20; Lc. 8:26-39)
otaq tzꞌok chmet tiꞌjile, xi tqꞌmaꞌn kye 28 Tej tpon Jesús tjlajxi aꞌ toj txꞌotxꞌ te

t-xnaqꞌtzbꞌin, tuꞌn kyikyꞌx tukꞌa tjlajxi Gadara, i etz kabꞌe ichin kyoj muqbꞌil
nijabꞌ. 19 Antza, xi laqꞌe jun xnaqꞌtzil tiꞌj kyimnin, tokxtaq taqꞌnil tajaw il toj
ojtxe tkawbꞌil Judiy tkꞌatz, ex xi tqꞌmaꞌn kyanmin. Nchi bꞌaj oktaq lipin kyiꞌjxjal;
te: Xnaqꞌtzil, waja tuꞌn nxi lipeꞌy tiꞌja, tuꞌntziꞌn, mixtaq aꞌlx n-ikyꞌ tojjo bꞌe
jaꞌchaqx txiyitza, chiꞌ. antza. I tzaj laqꞌe tkꞌatz Jesús, 29 exsin i
20 Xi ttzaqꞌwin Jesús te: ¿Ma jaw ẍchꞌintz kyjaluꞌn: Ay Jesús, Tkꞌwal
twutzxixsin tey qa aku txi lipeꞌy wiꞌja? Dios. ¿Tiꞌ taja qiꞌja? ¿Ma tzula yajil qeꞌy,
Me majx kxel nqꞌmaꞌn tey: At kye ex naꞌm tpon tqꞌijil paꞌbꞌin?
wech kyjul te kynajbꞌil; ex at kye pichꞌ 30 Nqayintaq nbꞌaj wane txqan kuch.

kypaqbꞌil. Me metzin weꞌ, a Tkꞌwal Ichin, 31 Ayetziꞌn taqꞌnil tajaw il i jaw kubꞌsin

nipe jaꞌ tuꞌn nxi qꞌejeye chꞌin, ntiꞌ. kywutz te Jesús kyjaluꞌn: Qa ma qo etz
21 Attaq juntl otaq tzꞌok lipe, me tlajoꞌn toj kyanminjo xjal lo, tziyintza
bꞌeꞌx xi tqꞌmaꞌn te Jesús: Taa, qꞌontza qeꞌy, tuꞌn qokxa kyoj kyanmin kuch.
ambꞌil weꞌy quꞌn atzin ntatiy ma tijin. 32 Ex xi ttzaqꞌwin Jesús kyjaluꞌn: Kux

¿Nlaypela chin kubꞌ tayoꞌn chꞌin tzmaxi cheꞌxtza, chi Jesús kye.
tuꞌn tkyim, ex tuꞌn tkux nmuquꞌn? Bꞌeꞌxsin i bꞌajetz toj kyanmin ichin,
Exsintla ẍinx lipetza tiꞌja. ex i bꞌaj okx kyoj kyanmin kuch. Me
22 Me xi ttzaqꞌwin Jesús: Lipeka wiꞌja ayetziꞌn tal kuch bꞌeꞌx i bꞌaj xiꞌ tolil kyibꞌ
jaꞌlin. Chi tenku kyeꞌ, a kyimninqe toj twiꞌ xaq, ex nqayinkutaql toke jun tij
kynimbꞌil, kꞌaꞌ kux kymuquꞌn kyeꞌ kyibꞌ. nijabꞌ. Bꞌeꞌx i bꞌaj jiqꞌwe antza.
33 Me ayetziꞌn nchi bꞌaj kyikꞌlentaq
Tej tmiyet kyqꞌiqꞌ ex nijabꞌ tuꞌn Jesús kuch, bꞌeꞌx i kubꞌ toj bꞌe tuꞌn kyxobꞌil.
(Mr. 4:35-41; Lc. 8:22-25) Tej kykanin toj tnam, i ok ten qꞌmalte
23 Tbꞌajlinxiꞌ ikyjo, okx Jesús toj bark, kyexjal tiꞌ otaq bꞌaj kyiꞌjjo kuch ex kyiꞌjjo
ex o xi lipeꞌy tiꞌj, a awoꞌy t-xnaqꞌtzbꞌin. ichin, ayeꞌ tzyuꞌnqetaq kyuꞌn taqꞌnil
24 Me n-okku ten txqan qꞌankyaq tukꞌa tajaw il. 34 Tuꞌntziꞌn ikyjo, kykyaqiljo jniꞌ
txqan kyqꞌiqꞌ toj nijabꞌ; bꞌeꞌx bꞌaj okx xjal toj tnam, bꞌeꞌx i bꞌaj tzaj lolte Jesús.
piqꞌj txqan aꞌ tzma toj bark. Exsin otaq Tej tok kykaꞌyin ikyjo, i kubꞌsin kywutz
tzikyꞌ ktan Jesús. 25 Me awotzin qe, a te Jesús, tuꞌn tikyꞌ jaꞌ taꞌyetaq.

t 8:17 Is. 53:4.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
13 Matey 9

10 Juntl maj, nwaꞌntaq Jesús toj njaꞌy


Tej tkubꞌ tqꞌanin jun kox tuꞌn Jesús junx kyukꞌa txqantl t-xnaqꞌtzbꞌin. Ex
(Mr. 2:1-12; Lc. 5:17-26) ilaꞌku peyil pwaq exqetziꞌn junjun aj il

9   Tbꞌajlinxiꞌ
ikyjo, okx Jesús toj iteꞌtaq antza, ex o ok qeꞌy tiꞌj meẍ junx
1

bark, ex ikyꞌx tjlajxi nijabꞌ, ex tukꞌa Jesús.


kanin toj ttanim. 2 Antza, pon kyiqin jun 11 Atzaj teꞌ tok kykaꞌyin Parisey ikyjo,

ichin, a noq otaq tzꞌok kꞌolpaj kuẍletaq i bꞌaj jaw qanlaj kyxolile, ex xi kyqanin
tibꞌaj tkuẍbꞌil. Tej t-xi tkaꞌyin Jesús qeꞌy, a awoꞌy t-xnaqꞌtzbꞌin: ¿Tzeꞌntzin
qa qꞌuqlektaq kykꞌuꞌj tiꞌj tuꞌn tqꞌanj, xi toke ikyjo? A kyxnaqꞌtzila nwaꞌn kyukꞌa
tqꞌmaꞌn te yabꞌ: Ay, nkꞌwal, nimsinx aj peyil pwaq, ex kyukꞌa noq tiꞌchaqku
tkꞌuꞌja, quꞌn ayetziꞌn tila ma chi kubꞌ maꞌ xjal aj il, chi chiꞌ.
najsit jaꞌlin. 12 Me tej tbꞌinte Jesús ikyjo, xi tqꞌmaꞌn
3 Iteꞌtaq junjun xnaqꞌtzil tiꞌj ojtxe kye: Ayetziꞌn bꞌaꞌnqe ntiꞌ kye tajbꞌin
kawbꞌil antza. Tej tok kybꞌiꞌn ikyjo, kubꞌ qꞌanil kye; meqetziꞌn yabꞌqe, atpen kyeꞌ
kyximin: Tzeꞌntzin tten n-el tzaqpaj ttzi tajbꞌin kye. 13 Tuꞌnpetziꞌn, kux cheꞌxa, ex
ichin ikyjo. Noq nxoꞌn teꞌ yol tiꞌj Dios noqit tzꞌel kynikyꞌa te t-xilinjo yol lo toj
tuꞌn tyol. Tuꞌjil Tyol Dios:
4 Me ante Jesús bꞌeꞌx el tnikyꞌ tiꞌjjo Atzin wajiꞌy, tuꞌn tten tqꞌaqꞌbꞌil
nkubꞌ kyximintaq, ex xi tqꞌmaꞌn kykꞌuꞌja kyxolxa,
kye: ¿Tzeꞌn tten n-okxjo nya bꞌaꞌn toj ex nya noq tuꞌn kyok teꞌn patil
kynabꞌla? 5 ¿Ankye junx tzꞌele, tuꞌn t-xi kychibꞌjil aluꞌmj te chojbꞌil kyila. u
qꞌmet; tuꞌn tkubꞌ najsit til jun xjal, a Tuꞌnpetziꞌn, chi Jesús, nya ma chin
tzeꞌnkuljo tuꞌn t-xi qꞌmet: Weꞌksa, ex kux tzaj weꞌ txkol kye xjal nbꞌaj kubꞌ kybꞌisin
bꞌeta? ¿Ma nyapela a te kujxixjo a tuꞌn qa bꞌaꞌn kyten; qalaꞌ ayin wejiꞌy ma chin
tnajsit til jun xjal? 6 Me mi xi kynimiꞌn tzaj txkolkye, ayeꞌ bꞌinchil ilqe, ex tuꞌn
qa ikyjo. Me atzin jaꞌlin, kxel nyekꞌiꞌn tkubꞌ najsit kyil.
kywutza qa ayiꞌn weꞌ, a Tkꞌwal Ichin, at
wokliꞌn tzaluꞌn twutz txꞌotxꞌ, tuꞌn tkubꞌ Jun kyxjelxjal tiꞌjjo tuꞌn tkubꞌ
nnajsiꞌn kyilxjal te jun majx. kypaꞌnxjal waꞌyaj
Tuꞌnpetziꞌn, xi tqꞌmaꞌn te yabꞌ: (Mr. 2:18-22; Lc. 5:33-39)
¡Weꞌksa! ¡Qꞌinxjiy tkuẍbꞌila, ex kux tzꞌaja 14 Jun maj, i pon t-xnaqꞌtzbꞌin Juan,

tjay! a Jawsil Aꞌ, tkꞌatz Jesús, ex xi kyqanin


7 Texjo paq, bꞌeꞌx jaw weꞌks tej yabꞌ, ex te: ¿Tzeꞌntzin tten qeꞌ exqetziꞌn Parisey
bꞌeꞌx aj tja. noqx nqo paꞌnkuy waꞌyaj tuꞌn qnaꞌn Dios,
8 Tej tok kykaꞌyinxjal ikyjo, bꞌeꞌx i ex ayetzin kyeꞌ t-xnaqꞌtzbꞌiꞌn mina?
bꞌaj jaw kaꞌylaj. Ex jaw kynimsin tbꞌi 15 Xi ttzaqꞌwin Jesús: ¿Bꞌispela aku

Dios, tuꞌn tok kykaꞌyin, qa otaq tzaj qꞌoꞌn chi tene kyeꞌ xjal, a txokenjqe toj jun
kyoklinxjal tuꞌn kyqꞌanit yabꞌ kyuꞌn. mejebꞌlin, exsin at chmilbꞌaj kyxol?
Quꞌn toj jun mejebꞌlin, nim tzaljbꞌil
Tej ttzaj ttxkoꞌn Jesús Matey tuꞌn tok at, ex nim waꞌn nbꞌaj bꞌaj. Ikyqetzin
te t-xnaqꞌtzbꞌin wejiꞌy nxnaqꞌtzbꞌin, quꞌn loqiꞌn intin
(Mr. 2:13-17; Lc. 5:27-32) kyxol. Me pon kanin jun qꞌij, jaꞌ tuꞌn
9 Tej tikyꞌ Jesús antza, in xi tkaꞌyiꞌn wele naja, ayiꞌn a ikyx tzeꞌnku chmilbꞌaj
ayiꞌn, Matey, qꞌuqleqintaqa toj jun tal ja kyxol. Ajtzin tjapin kaninjo qꞌij anetziꞌn,
te peybꞌil pwaq tuꞌn tajbꞌin kye aj Rom, okpetzile kꞌwel kypaꞌntz waꞌyaj tuꞌn
a nchi kawintaq kyibꞌaj aj Israel. Tzaj kynaꞌn Dios wen.
tqꞌmaꞌn Jesús weꞌy: Lipeka wiꞌjach. 16 Ex tiꞌjjo lo kxel nqꞌmaꞌn kabꞌe

Ex bꞌeꞌx in ikyꞌ lipeꞌy tiꞌj Jesús. tumil kyeꞌy: Tnejil, qa kyaja tuꞌn tkubꞌ

u 9:13 Os. 6:6.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
Matey 9 14

kyslepiꞌn jun xbꞌalin ttxꞌaqin, nlay kubꞌ


kyqꞌoꞌn jun slepbꞌilte saq, quꞌn ajtzin Tej tkubꞌ tqꞌanin Jesús kabꞌe moẍ
tkuꞌx txjetjo saq, bꞌeꞌx k-okil jukꞌpaj, 27 Tejtetz Jesús antza, ok lipe kabꞌe
exsin bꞌeꞌx k-elix laqj txqantljo ttxꞌaqin. moẍ tiꞌj, nchi ẍchꞌin wen: Ay Tyajil
17 Ex tkabꞌ, tzeꞌn aj tkux bꞌinchit qtzan nmaq kawil David, qꞌaqꞌintz
vin; nlay kuꞌx bꞌinchit toj jun ttxꞌaqin tkꞌuꞌja qiꞌja.
tzꞌuꞌn, quꞌn ajtzin tloqlin, bꞌeꞌx aku tzꞌex 28 Atzin tej tokx Jesús toj jun ja, i

laqj, ex noq aku chi kubꞌ najx kykabꞌil. tzaj laqꞌe moẍ tkꞌatz, ex xi tqanin kye:
Tuꞌntzintzjo, il tiꞌj tuꞌn tkux bꞌinchit vin ¿Oktzin kxel kynimiꞌn, qa aku tzul Dios
toj jun saq tzꞌuꞌn, tuꞌntzin mi chi kubꞌ kyeꞌy wuꞌn?
naje kykabꞌil. Ikytziꞌn wejiꞌy nxnaqꞌtzbꞌil, Ex tzaj kytzaqꞌwin: Ok, Tata, chi chiꞌ.
nlay bꞌant tuꞌn tok smet tukꞌa juntl 29 Ex ok tmikoꞌn Jesús kywutz, ex xi

tumil. tqꞌmaꞌn kye: Tzeꞌnkuxsintzjo kynimbꞌila,


ikyxsin kbꞌajiltzjo.
Tej tkubꞌ tqꞌanin Jesús kabꞌe xjal 30 Ex bꞌeꞌx i kaꞌyin kywutz. Me xi
(Mr. 5:21-43; Lc. 8:40-56) toqxeninxix Jesús kye kyjaluꞌn: Me mi
18 Tzmataq nyolin Jesús kyiꞌjjo luꞌn, tej kubꞌ kyyolin kyeꞌ kywutzxjal.
tkanin jun nejinel kyxol aj Judiy. Kubꞌ 31 Me mix tpaꞌyix kykꞌuꞌj, quꞌn noq teꞌ

meje twutz, ex xi tqꞌmaꞌn te: Ma kyim kyetz antza, nkubꞌku kyyolin kyexjal toj
jun nkꞌwala txin. Me qa ma tzaja, ex tkyaqiljo txꞌotxꞌ antza, qa a Jesús otaq
qa ma kubꞌ tqꞌoꞌn tqꞌobꞌa tibꞌaj, kjawil qꞌaninkye.
anqꞌin juntl majl.
19 Jaw weꞌks Jesús, ex bꞌeꞌx i xiꞌ junx Tej tkubꞌ tqꞌanin Jesús
qukꞌiy, awoꞌy t-xnaqꞌtzbꞌin. jun mibꞌin yolin
20 Me toj bꞌe attaq jun qya, otaq bꞌant 32 Nchi etzkutaqjo ayej moẍqetaq, tej
kabꞌlajaj abꞌqꞌe tyabꞌtlin tuꞌn kyyabꞌil. tul qꞌiꞌn juntl ichin, a mibꞌin yolin te
Tzaj laqꞌe tiꞌjxi Jesús, ex ok tmikoꞌn Jesús, quꞌn tokxtaq jun taqꞌnil tajaw
ttxaꞌn t-xbꞌalin, 21 quꞌn kubꞌ tbꞌisin, qa il toj tanmin. 33 Ex ikyxjo, ex bꞌeꞌx etz
noq tuꞌn tok tmikoꞌn ttxaꞌn t-xbꞌalin, tlajoꞌn Jesús taqꞌnil tajaw il toj tanmin,
bꞌeꞌx k-elil weꞌ. ex bꞌeꞌx bꞌantkux tej xjal tyolin. Jotxjo
22 Aj meltzꞌaj Jesús tiꞌjxi, atzin teꞌ jniꞌ xjal bꞌeꞌx i bꞌaj jaw kaꞌylajx kywutz
tlon teꞌ qya, xi tqꞌmaꞌn te: Nkꞌwal, ikyjo, ex kyqꞌma: Bꞌajxpetzin qlaꞌyix toj
noq tuꞌn tnimbꞌila wiꞌja, ma qꞌanita tkyaqil txꞌotxꞌ te Israel jun tiꞌ tzeꞌnku lo.
jaꞌlin. 34 Me ayetzin kyeꞌ Parisey, bꞌeꞌx jaw

Texjo paq, bꞌeꞌx weꞌ tej qya. kyikyꞌin kyeꞌ, ex kyqꞌma: Axte tajaw il
23 Tej tokx Jesús toj tja nejinel, ok ma tzaj qꞌonte toklin ichin lo, tuꞌn kyetz
tkaꞌyin noql nchi bꞌaj chinbꞌin kyej taqꞌnil tuꞌn toj kyanminxjal, chi chiꞌ. v
chinbꞌil tiꞌj kyimnin, ex nchi bꞌaj oqꞌjo
jniꞌ xjal tiꞌj. 24 Xi tqꞌmaꞌn Jesús kye: Ntzaj qꞌaqꞌin tkꞌuꞌj Jesús kyiꞌjxjal
Ku kybꞌaj exa peꞌn. Quꞌn a tal txin lo 35 Nxnaqꞌtzintaq Jesús tiꞌj Tkawbꞌil
nya ma kyim, qalaꞌ noq nktan. Dios ex tiꞌj Tbꞌanil Tqanil kyojile jniꞌ
Me noqx i bꞌaj jaw tzeꞌnxjal tiꞌj. muꞌẍ ja te kynabꞌl Judiy Dios. Kyojile jniꞌ
25 Me bꞌeꞌx i bꞌajetz tlajoꞌn xjal peꞌn. tnam ex kojbꞌil nqꞌanintaq tkyaqil wiq
Atzaj teꞌ tokpin Jesús tuja, ex jaw yabꞌil kyiꞌj xjal ex tkyaqil wiq kyixkꞌoj. w
ttzyuꞌn tqꞌobꞌjo tal txin, ex bꞌeꞌx jaw 36 Tzaj qꞌaqꞌinx tkꞌuꞌj Jesús tiꞌj kyten

weꞌks. xjal, quꞌn ikyqe tzeꞌn jun chꞌuq rit, mix


26 Tuꞌnpetziꞌn, bꞌeꞌx el tqanil toj tkyaqil aꞌl kyikꞌlelkye, ex ntiꞌ tumil kybꞌe, tzeꞌn
txꞌotxꞌ antza, tiꞌ otaq bꞌaj. tuꞌn kyxaꞌye. x

v 9:34Mt. 10:25; 12:24; Mr. 3:22; Lc. 11:15. w 9:35 Mt. 4:23; Mr. 1:39. x 9:36 Num. 27:16-17; 1Re. 22:17;
2Cr. 18:16; Jer. 50:6-7; Zac. 10:2; Mr. 6:34.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
15 Matey 9​, ​10

37 Tuꞌnpetziꞌn, tzaj tqꞌmaꞌn Jesús qeꞌy, muj kyxjabꞌa, ex nipe jun kytzeꞌy. Nya
awoꞌy t-xnaqꞌtzbꞌin: Kxel nqꞌmaꞌn qa tiquꞌnil, quꞌn jun aqꞌnil il tiꞌj tuꞌn ttzaj
atziꞌn kytenxjal lo twutz Dios, ikytziꞌn qꞌoꞌn twa. b
tzeꞌn tqan awal, ex nya ilaꞌ aqꞌnil tiꞌj. 11 Aj kykaniꞌn toj jun tnam mo jun tal
38 Tuꞌnpetziꞌn, kyqanixa te qMan Dios, a kojbꞌil, kyjyoma tja jun xjal wen, tuꞌn
tAjaw awal, tuꞌn kytzaj tsmaꞌn aqꞌnil tiꞌj tok qe kykꞌuꞌja tiꞌj. Ex ku kynajaꞌn tukꞌa
awal. y toj tja, ajxi tpon qꞌij tuꞌn kyikyꞌa. c 12 Aj
kykaniꞌn tja, chi qꞌolbꞌiꞌn tukꞌa mutxbꞌil
Tej tjaw tskꞌoꞌn Jesús kabꞌlajaj kyeꞌ najleqe antza tukꞌa tnukꞌbꞌil Dios. d
t-xnaqꞌtzbꞌin 13 Qa ikytaqku kyaj xjaljo, bꞌaꞌntzintz;
(Mr. 3:13-19; Lc. 6:12-16) me qa mina, ex qa bꞌeꞌxtaqku xja

10   O
tzaj ttxkoꞌn Jesús, a awoꞌy kyikyꞌin, me atzin a kyajtaqa kyukꞌa,
1

kabꞌlajaj t-xnaqꞌtzbꞌin, ex tzaj noq ma tzꞌel naj. e 14 Exsin qa bꞌeꞌx ẍi


tqꞌoꞌn qokliꞌn tuꞌn kyetz qlajoꞌn taqꞌnil jaw lipin kyiꞌja, ex qa mi xkubꞌ kybꞌiꞌn
tajaw il toj kyanminxjal, ex tuꞌn tkubꞌ kyyola, ku kyetza tojjo ja mo tojjo tnam
qqꞌaniꞌn tkyaqil wiq yabꞌil ex kyixkꞌoj. anetziꞌn. Kychtomila quq tiꞌj kyqaꞌn te
2 Ex atzin qbꞌiꞌy kabꞌlajaj t-xnaqꞌtzbꞌin: jun yekꞌbꞌil kye, qa kykyꞌeꞌx tiꞌj Tyol
Tnejil Simun, a Pegr tbꞌi; ex Andrés, a Dios. f 15 Twutzxix kxel nqꞌmaꞌn kyeꞌy, qa
titzꞌin; Santyaw ex Juan, kyitzꞌin kyibꞌ, toj tqꞌijil paꞌbꞌin twutz Dios, kujxixtljo
ayeꞌ tkꞌwal Zebedey; 3 Lip; Bartolomey; tkawbꞌil Dios ktzajil kyibꞌaj, tzeꞌnku tzaj
Tmas; ex ayiꞌn, Matey, a peyil pwaqtaq; kyibꞌajjo xjal ojtxe kyojjo tnam Sodoma
Jacob, a tkꞌwal Alpey; Tadey; 4 Simun, a ex Gomorra, tej kybꞌaj tuꞌn qꞌaqꞌ. g
toktaqljo qꞌolbꞌin te te Celote; z ex Judas
Iscariot, a ok meltzꞌaj kꞌayil te Jesús. Tzul yajbꞌil qiꞌj tuꞌn tpaj qnimbꞌil
16 ¡Kaꞌn!Kchi xel nsmaꞌn tzeꞌnqekuꞌ rit
Tej kyxi tsmaꞌn Jesús t-xnaqꞌtzbꞌin kyxol xoꞌj. h Me chi okxixa ẍtij tzeꞌnku
qꞌmal Tbꞌanil Tqanil kolbꞌil jun kan, ex bꞌuninxix tzeꞌnku jun tal
(Mr. 6:7-13; Lc. 9:1-6) palom. 17 Bꞌaꞌnqexa, quꞌn kchi xeꞌl qꞌoꞌn
5 Ex
bꞌeꞌx o xi tsmaꞌn Jesús tukꞌa jun kyuꞌn toj kyqꞌobꞌ kawil, ex kchi okil
nukꞌbꞌil kyjaluꞌn: Mi cheꞌxa toj kytanim lipin kyiꞌja kyojjo muꞌẍ ja te kynaꞌbꞌlxjal
nya aj Judiyqe; ex mi chi okxa toj Dios. 18 Ex okpe kchi xel qꞌiꞌn kywutz
kytanim aj Samaria. 6 Qalaꞌ antza kꞌaꞌ nejinel ex nmaq kawil, noq tuꞌn npaja,
cheꞌxiꞌy kyxol aj Judiy, quꞌn najnin iteꞌ quꞌn ikytzin k-elile kynikyꞌtzajiljiꞌy
tzeꞌnku rit toj kꞌul ntiꞌ kyikꞌlelkye. 7 Ku kyuꞌn nejinel ex kyuꞌn jniꞌ nya nimil, qa
kyxiꞌy yolil Tbꞌanil Tqanil Tkawbꞌil nimilqiꞌy wiꞌja. 19 Me ajtzin kyxi qꞌoꞌn
Dios at toj kyaꞌj, a ma tzaj laqꞌe toj kyqꞌobꞌ aj kawil, mina chi jaw bꞌisiꞌn
jaꞌlin. 8 Kyqꞌaninqekujiꞌy yabꞌ; kꞌaꞌ chi tiꞌ kxel kyqꞌmaꞌn, ex tzeꞌn tuꞌn tbꞌant
jaw kyanqꞌsiꞌn kyimnin juntl majl; kyyoliꞌn. Quꞌn ajtzin kyok ten yolil, ax
kyqꞌaninqekujiꞌy yabꞌqe tuꞌn nim txꞌaꞌk; Dios ktzajil qꞌoꞌnte ttxolil kyyola. 20 Quꞌn
ex kylajomilqexjiꞌy taqꞌnil tajaw il toj nyaqe kyeꞌ kchi yolil, qalaꞌ ate Xewbꞌaj
kyanminxjal. Noq ma txi oyitjo kyokliꞌn Xjan, a T-xew kyMaꞌn, k-yolil kyiꞌja.
lo noq kukxjo, ex mi txi kyqanin twiꞌ 21 Quꞌn kyxol xjal nya nimil, ayex

kykꞌuꞌja tiꞌjjo kbꞌantil kyuꞌn tukꞌa. a itzꞌinbꞌaj kchi kꞌwel bꞌyonte itzikybꞌaj,
9 Mi txi kyiꞌn qꞌanpwaq, saqpwaq mo mo ayeꞌ itzikybꞌaj kyiꞌj itzꞌinbꞌaj. Ayex
tzeꞌn juntl pwaq toj kybꞌeꞌy. 10 Ex mi txi chi xel qꞌonte kykꞌwal toj kyimin, ex
kyiꞌn jun tal kychuꞌẍa; ex mi txi kyiꞌn ikyqex kꞌwalbꞌajjo ayex chi okil meltzꞌaj
kyxbꞌaliꞌn te txꞌixpil kyiꞌja; nixpe juntl kyiꞌj kytata, ex chi xel kyqꞌoꞌn tuꞌn

y 9:38 Lc. 10:2. z 10:4 Celote tbꞌi jun xjal tajqꞌoj kywutz tkawbꞌil aj Rom. a 10:8 Mr. 6:7-13. b 10:10 Lc.

10:7; 1Co. 9:14; 1Tim. 5:18. c 10:11 Lc. 10:7. d 10:12 Lc. 10:5-6. e 10:13 Lc. 10:6. f 10:14 Lc. 10:10-11;
Kybꞌi. 13:51. g 10:15 Gen. 19:24-28; Mt. 11:23-24; Lc. 10:12. h 10:16 Lc. 10:3.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
Matey 10 16

kykyim. i 22 Ex chi elil iꞌjliꞌn kyuꞌnxjal, tqꞌaqꞌbꞌil tkꞌuꞌj Dios majqexpe tsmal
noq tuꞌn tpajjo nimilqiꞌy wiꞌja. j Me kywiꞌy chebꞌe ajlanqe tuꞌn. Tuꞌnpetziꞌn,
ankye teꞌ kweꞌbꞌil twutz tkyaqiljo lo, ajxi mi chi xobꞌa.
tjapin bꞌaj tkyaqil, okpin kletil teꞌ te jun
majx. k 23 Me ajtzin kyok weꞌxjal lajol Mi kubꞌ qewin Jesús kywutzxjal
kyeꞌy toj jun tnam, liweyx cheꞌxa toj (Lc. 12:8-9)
juntl. Quꞌn twutzxix kxel nqꞌmaꞌn kyeꞌy, 32 Ankye teꞌ mi kubꞌ tewin kywutzxjal,

naꞌmtaqx kyelpin bꞌaj kykyaqil tnam toj qa nimil wiꞌja, ex ikyx wejiꞌy mi kubꞌ
Israel tuꞌn kybꞌetintiꞌy, aj wula juntl majl, wewiꞌn twutz nMaꞌn, a at toj kyaꞌj.
ayiꞌn Tkꞌwal Ichin. 33 Me anteꞌ kꞌwel ewinte kywutzxjal qa
24 Quꞌn a nxnaqꞌtzin tibꞌ nlay jawjo ojtzqiꞌnqiꞌn tuꞌn, ex ikyx wejiꞌy, kꞌwel
toklin tibꞌajjo nxnaqꞌtzinte. Ex nlay wewiꞌn twutz nMaꞌn, a at toj kyaꞌj. o
jaw toklin aqꞌnil tibꞌaj tajaw aqꞌuntl. l
25 Quꞌn qa ma tzikyꞌx te xnaqꞌtzil tuꞌn At paꞌbꞌl qxol kyukꞌa txqantl noq tuꞌn
¿Tzeꞌntzin tteꞌntz tuꞌn mi tzikyꞌxa kyuꞌn tpaj qnimbꞌil
nchi xnaqꞌtzin kyibꞌ? Ex ikyxjo te (Lc. 12:51-53; 14:26-27)
aqꞌnil tukꞌa tajaw aqꞌuntl. Xi nqꞌmaꞌn 34 ¿Tzeꞌntzintz toj kywutza? ¿Ma man
ikyjo, quꞌn ikyqintzin wejiꞌy tzeꞌnku jun chin kꞌuꞌl wetza noq tuꞌn kytzalajxjal
manbꞌaj toj ja. Quꞌn mape tzꞌok kyqꞌmaꞌn tzaluꞌn twutz txꞌotxꞌ? ¡Me twutzxix kxel
kyexjal weꞌy qa tajaw ilqiꞌn, a Beelzebú; nqꞌmaꞌn kyeꞌy, aj qa mina! Qalaꞌ ma chin
¿Yajtzilaꞌ kyetza? m kꞌuꞌl weꞌ noq tuꞌn nqꞌoꞌn qꞌoj kyxolxjal.
35 Quꞌn ma chin ula qꞌol paꞌbꞌl kyxolxjal
T-xnaqꞌtzbꞌil Jesús tiꞌj alqe tuꞌn qxobꞌa tzeꞌnku tzꞌibꞌin toj Tuꞌjil Tyol Dios:
(Lc. 12:2-7) Jun kꞌwalbꞌaj ichin kjyol qꞌoj tiꞌjx tman,
26 Tuꞌnpetziꞌn, mi chi tzaj xobꞌ kyeꞌ. ex jun kꞌwalbꞌaj qya kjyol qꞌoj tiꞌjx ttxu.
Quꞌn ntiꞌ jun tiꞌ aku tzꞌewit te jun majx, Ex ilibꞌj tiꞌj ilibꞌilte.
a mit tzꞌel tnikyꞌtzajil. Ex ntiꞌ jun tiꞌ 36 Ikytziꞌn, teyile junjun at qꞌoj kyiꞌj
ewin, a mit tzꞌel tqanil. n 27 Atziꞌn kxel tojx tja. p
nqꞌmaꞌn kyeꞌy, kyqꞌmanxa kye kykyaqil. 37 Quꞌn ankye teꞌ k-okil tkꞌuꞌjlin ttata ex

Ex ankyeꞌ noq kxel njaskꞌiꞌn kyeꞌy jaꞌlin, tnana nimxixtl tzeꞌnku weꞌ, ntiꞌ toklin tuꞌn
kyẍchꞌinxa tzmax toj twiꞌ ja, tuꞌntzin tok te weꞌy. Ex ankye teꞌ k-okil tkꞌuꞌjlin
tbꞌijte kyuꞌn kykyaqilxjal. 28 Ex mi chi tkꞌwal qꞌa mo qa txin nimxixtl tzeꞌnku
xobꞌa kye aku kubꞌ bꞌyonte kyxmilila, weꞌ, ntiꞌ toklin tuꞌn tok te weꞌy. 38 Ex alkye
quꞌn me kye kyanmin nlay kyim kyuꞌn. tkyꞌeꞌ tuꞌn t-xi lipe wiꞌja toj tkyaqil, exla qa
Qalaꞌ kxel nqꞌmaꞌn kyeꞌy, antza chi xobꞌa tuꞌn tkyim tzeꞌnqekuꞌ xjal xi kyiqin kycruz
kyeꞌ te Dios, quꞌn nya noq kyxmilila aku te kyimin, ntiꞌ toklin tuꞌn tok te weꞌy. q
kyim tuꞌn, qalaꞌ ikytzin majx kyanmiꞌn. 39 Ankye teꞌ k-okil tkꞌuꞌjlin tchwinqil tzaluꞌn

Ex nya noq oꞌkxjo, qalaꞌ ikytzin ajxi twutz txꞌotxꞌ, ok knajil teꞌ te jun majx. Me
kykyim tuꞌn, aku cheꞌx tqꞌoꞌn toj qꞌaqꞌ te ankye teꞌ k-elil tiꞌjlin tkyaqiljo achbꞌil te
jun majx. twutz txꞌotxꞌ noq tuꞌn npaja, okpin knetil teꞌ
29 ¿Jteꞌtzila kywiꞌ kabꞌe tal pichꞌ? tchwinqil tuꞌn te jun majx. r
¿Nyapela noq jun tal muꞌẍ pwaq? Me
kxel nqꞌmaꞌn kyeꞌy, nixpela jun tal Ayeꞌ oyaj tuꞌn Dios toj kyaꞌj
pichꞌ aku kyim, qa nya taj qMan Dios. (Mr. 9:41)
30-31 ¿Yajtzilaꞌ kyeꞌ? Quꞌn nimxixtl 40 Exankyeꞌ ok kꞌwel xkꞌamin kyeꞌy,
kyokliꞌn tzeꞌnqekuꞌ pichꞌ; ex noq tuꞌn ayiꞌn chin kꞌwel t-xkꞌaꞌmin. Ex ankyejo

i 10:21Mr. 13:9-12; Lc. 21:12-16. j 10:22 Mt. 24:9; Mr. 13:13; Lc. 21:17. k 10:22 Mt. 24:13; Mr. 13:13.
l 10:24Lc. 6:40; Jn. 13:16; 15:20. m 10:25 Mt. 9:34; Mr. 3:22; Lc. 11:15. n 10:26 Mr. 4:22; Lc. 8:17.
o 10:33 2Tim. 2:12. p 10:36 Mi. 7:6. q 10:38 Mt. 16:24; Mr. 8:34; Lc. 9:23. r 10:39 Mt. 16:25; Mr. 8:35;

Lc. 9:24; 17:33; Jn. 12:25.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
17 Matey 10​, ​11

ma kꞌmon weꞌy, a Dios ma kꞌmet tuꞌn, a kylontiꞌy? ¿Ma noqpe jun ichin kabꞌe
saj smaꞌn weꞌy. s 41 Ex ankye teꞌ kꞌwel tkꞌuꞌj, tzeꞌnku jun ajlaj meltzꞌaje tuꞌn
t-xkꞌaꞌmin jun yolil Tyol Dios, quꞌn ax kyqꞌiqꞌ? 8 Qa mina, ¿Tiꞌtaqtzin kyajtza
Dios saj smaꞌnte, ok ktzajil ttzyuꞌn jun tuꞌn kylontiꞌy? ¿Moj qa jun ichin manyor
oyaj toj kyaꞌj, tzeꞌnku jun oyaj ntzaj tbꞌanilx t-xbꞌalin tok? ¿Ma mitzin bꞌiꞌn
qꞌoꞌn te jun yolil Tyol Dios. Ex ankyeꞌ kyuꞌn qa aye xjal, tbꞌanilx kyxbꞌalin tok,
kꞌwel t-xkꞌaꞌmin jun ichin wen, ok antza iteꞌye kyeꞌ toj kyja nmaq kawil?
ktzajil ttzyuꞌn jun oyaj toj kyaꞌj, a ikyxjo 9 ¿Tzeꞌntzintz tiꞌtzin chi txaꞌjtza lolte?

tzeꞌnku oyaj ktzajil qꞌoꞌn te ichin wen. ¿Bꞌalaqa jun yolil Tyol Dios? ¡Ikytziꞌn!
42 Ex ankye teꞌ kxel qꞌonte jun tal vas Me ante Juan nimxixtl toklin kyibꞌajjo
cheꞌwe te jun tal kꞌwal, noq tuꞌn ma yolil Tyol Dios ojtxe. 10 Quꞌn ikytzin
tzꞌok lipe wiꞌja, ex twutzxix kxel nqꞌmaꞌn tqꞌmaꞌn Dios tiꞌj toj Tuꞌjil Tyol kyjaluꞌn:
kyeꞌy, at jun oyaj tiꞌjjo lo te jun majx toj Kxel nchqꞌoꞌn weꞌ nsan twutza
kyaꞌj. t qꞌmalte tqanil tulila,
tuꞌn tkubꞌ kybꞌinchinxjal kyibꞌ
T-xnaqꞌtzbꞌil Jesús tiꞌj Juan, a Jawsil twutza. v
Aꞌ 11 Twutzxix kxel nqꞌmaꞌn, qa kyxol
(Lc. 7:18-35) kykyaqilxjal twutz txꞌotxꞌ, mix aꞌl jun

11   Tej tbꞌaj tnikꞌuꞌn Jesús qeꞌy, nimxixtl toklin tzeꞌnku te Juan, a Jawsil
1

awoꞌy kabꞌlajaj t-xnaqꞌtzbꞌin, Aꞌ. Me ankye teꞌ, a noq tal chꞌin toklin
bꞌeꞌx xiꞌ kyojjo tnam toj txꞌotxꞌ te Galiley toj Tkawbꞌil Dios toj kyaꞌj, nimxixtl
xnaqꞌtzil ex yolil Tyol Dios. toklin tzeꞌnku te Juan.
2 Tkuꞌxtaq Juan, a Jawsil Aꞌ, toj tze, 12 Quꞌn tukꞌaxiꞌ tulil Juan, a Jawsil

me tej tbꞌin teꞌ jniꞌtaqjo nbꞌant tuꞌn Crist, Aꞌ, ex tzmax tzaluꞌn, nimxjal tok tilil
bꞌeꞌx i xi tchqꞌoꞌn kabꞌe t-xnaqꞌtzbꞌin kyuꞌn, tuꞌn tchꞌiy Tkawbꞌil Dios, a
lolte. 3 Tej kykanin tukꞌa, xi kyqanin te: tzajnin toj kyaꞌj. Ex nimxjal tok tilil
¿Atzinjiy a Crist, a attaq tulil, mo qa at kyuꞌn, tuꞌn tkubꞌ bꞌaj. w 13 Tkyaqiljo jniꞌ
juntl, tuꞌn tkubꞌ qyoꞌn? t-xilin kyxnaqꞌtzbꞌil yolil Tyol Dios ojtxe
4 Xi ttzaqꞌwin Jesús: Kux cheꞌxa, ex exsin ojtxe kawbꞌil, noq jun tqanil tiꞌjjo
kyqꞌmanxa te Juan ajo ma kyliꞌy, exsiꞌn Tkawbꞌil Dios, a tuꞌntaq tul, tzeꞌnku ma
ma kybꞌiꞌy, ikyxjo tzeꞌnku kyij tzꞌibꞌit tzul Juan chikyꞌbꞌilte. 14 Qa kyaja tuꞌn
wiꞌja toj Tuꞌjil Tyol Dios. Chiꞌ kyjaluꞌn: t-xi kynimiꞌn, kxel nqꞌmaꞌn kyeꞌy qa a
5 Aye moẍtaq ma chi kꞌant kywutz, Juan, a Elías, a iltaq tiꞌj tuꞌn tul, tzeꞌnku
aye koxtaq ma chi bꞌet, qꞌumj toj Tuꞌjil Tyol Dios. x 15 Qa at kywiꞌy
exqetziꞌn yabꞌqetaq tuꞌn nim txꞌaꞌk, te bꞌilte, kybꞌinkujiꞌy tkyaqiljo nxi
ma chi qꞌanit; nqꞌmaꞌn kyeꞌy.
exqetziꞌn ẍoꞌrqetaq, ma chi bꞌin;
exqetziꞌn otaq chi kyim, ma chi jaw Nchi ok tilin Jesús xjal, tuꞌn
anqꞌin juntl majl. noq chꞌin kynimbꞌil
Ex jniꞌ kye yaj ma pon Tbꞌanil 16 Kꞌwel nqꞌoꞌn jun techil tzeꞌnqe xjal
Tqanil kolbꞌil kye. u jaꞌlin: Ikyqetziꞌn tzeꞌnqekuꞌ tal kꞌwal
6 Kyꞌiwlinqexixjo a mi njawje kykꞌuꞌj nchi kubꞌ qe saqchal toj kꞌaybꞌil. Ex
wiꞌja. nxi kyẍchꞌin te kyukꞌa, tuꞌn kysaqchaꞌn
7 Tej kymeltzꞌajjo t-xnaqꞌtzbꞌin junx, ex nxi kyqꞌmaꞌn: 17 Ma qo chinbꞌiꞌn
Juan, bꞌeꞌx ok ten Jesús yolil tiꞌj Juan kyukꞌa xux, tuꞌntzintla qsaqchan, ex
kyukꞌaxjal. Xi tqꞌmaꞌn kye kyjaluꞌn: tuꞌn kytzalaja, ex tuꞌn kybꞌixiꞌn, me mi
Tej kyxiꞌy lolte Juan toj tzqij txꞌotxꞌ, ẍi bꞌixiꞌn. Tuꞌnpetziꞌn, ma txi qbꞌitziꞌn
¿Tiꞌtaqtzin wiq ichin kyajtaqa tuꞌn bꞌitz te bꞌisbꞌajil, tuꞌntzintla qsaqchan,

s 10:40 Mr. 9:37, 41; Lc. 10:16; Jn. 13:20. t 10:42 Lc. 9:48. u 11:5 Is. 35:5-6; 61:1. v 11:10 Mal. 3:1.
w 11:12 Lc. 16:16. x 11:14 Mal. 4:5; Mt. 17:10-13; Mr. 9:11-13.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
Matey 11​, ​12 18

ex tuꞌn kyoqꞌa, me mix aꞌl s-oqꞌ. ¿Tiꞌxsin


kyajtza? chi chiꞌ. Ajo ajlabꞌl tuꞌn Jesús
18 Ikytzin kyejiꞌy, chi Jesús. Quꞌn tej (Lc. 10:21-22)
tul Juan, a mix waꞌn ex mix kꞌwane 25 Kyojjo qꞌij anetziꞌn, xi tqꞌmaꞌn Jesús
kyukꞌa txqantl, tuꞌn ikyjo kyqꞌmaꞌy tiꞌj, kyjaluꞌn: Taa, Ay tAjaw kyaꞌj ex Ay
qa attaq taqꞌnil tajaw il toj tanmin. 19 Ex tAjaw txꞌotxꞌ; loqiꞌn nchin nimsin Tbꞌiy
ma chin ula, ayiꞌn Tkꞌwal Ichin jaꞌlin, a jaꞌlin, quꞌn tuꞌn ma kubꞌ tewin tejiy
nchin waꞌn ex nchin kꞌwan kyukꞌa noq t-xilin tumil kolbꞌil kyeꞌ xjal, a ẍtijqe ex
tiꞌchaqku xjal, me nkyqꞌmaꞌnla wiꞌja qa nim kynabꞌl toj kywutz, exsin ma kubꞌ
loꞌlqin weꞌ, ex jun kyukꞌa peyil pwaq ex tchikyꞌbꞌintza kywutzjo xjal, a qꞌoꞌnk
kyukꞌa aj il. Ex ayetzin kyeꞌ, ¿Tiꞌxsila kyoklin te ntiꞌ bꞌaꞌn kyuꞌn. 26 Ikytziꞌn
kyajtza? Kxel nqꞌmaꞌn qa atzin k-elile Tata, quꞌn ikytzin tejiy taj.
kynikyꞌa tiꞌjjo nabꞌl ntzaj tuꞌn Dios tiꞌjjo 27 Quꞌn ma tzaj tqꞌoꞌn nMaꞌn tkyaqil

qbꞌinchbꞌiꞌn. weꞌy. c Ex mix aꞌl jun ojtzqil weꞌy, qalaꞌ


oꞌkx nMaꞌn, quꞌn ayiꞌn Tkꞌwal. Ex mix aꞌl
Tkawbꞌil Dios kujxix kyibꞌaj tnam, a jun ojtzqil te nMaꞌn, qalaꞌ oꞌkqinxa. d Ex
kykyꞌeꞌ chi nimin alqe wajiꞌy tuꞌn t-xi nyekꞌiꞌn nMaꞌn, kxel
(Lc. 10:13-15) nyekꞌiꞌn.
20 Tbꞌajlinxiꞌ ikyjo, ok ten Jesús kawil 28 Tuꞌnpetziꞌn, ku kytzaja wukꞌiy, ayiꞌy

kyeꞌ xjal kyojjo tnam, a jaꞌ otaq kubꞌ sikytlin iteꞌy, ex ayiꞌy ma chi yajxa tojjo
tbꞌinchin nimku yekꞌbꞌil tipin, quꞌn kychwinqila. Ex kxel nqꞌoꞌn ajlabꞌl kyeꞌy
aye xjal antza kykyꞌeꞌxtaq tuꞌn tajtz tiꞌj te jun majx. 29 Kykꞌmonxjiꞌy nnukꞌbꞌila
kyanmin, ex tuꞌn ttxꞌixpit kychwinqil. Xi kxel nqꞌoꞌn kyeꞌy; ex kykaꞌyimila wiꞌja,
tqꞌmaꞌn kyjaluꞌn: 21 ¡Ay! Nimx bꞌisbꞌajil quꞌn manyor wenqinxa ex manyor
kyeꞌy, a ayiꞌy aj tnam Corazín exsin aj cheꞌwxjo wanmiꞌn. Ex ktenbꞌil ajlabꞌl toj
Betsaida. Noqit kyojjo tnam Tiro ex kychwinqila te jun majx wukꞌiy. e 30 Quꞌn
Sidón ma chi bꞌant teꞌ yekꞌbꞌil wipiꞌn, a ajo nnukꞌbꞌila kxel nqꞌoꞌn kyeꞌy nya
ma chi bꞌant kyxola, ojtxetla tzꞌajtz tiꞌj kujxix tuꞌn tbꞌant kyuꞌn, ex ajo iqtz kxel
kyanminxjal, ex matla kubꞌ kyyekꞌin jun nqꞌoꞌn tuꞌn tjapin bꞌaj kyuꞌn, nyaxix al.
txꞌixpibꞌl toj kychwinqil, noq tuꞌn tok
kyqꞌoꞌn kyxbꞌalin te bꞌisbꞌajil, noq tuꞌn T-xnaqꞌtzbꞌil Jesús tiꞌjjo qꞌij te ajlabꞌl
tpaj kyil, ex tuꞌn tjaw kychtoꞌn tzaꞌj toj (Mr. 2:23-28; Lc. 6:1-5)
kywiꞌ, te jun yekꞌbꞌil qa ma tzꞌajtz tiꞌj
12   Kyojjo
qꞌij anetziꞌn, toj jun qꞌij
1

kyanmin. y 22 Twutzxix kxel nqꞌmaꞌn kyeꞌy, te ajlabꞌl, nqo bꞌettaqa tukꞌa


toj tqꞌijil paꞌbꞌin twutz Dios, kujxixtl Jesús toj jun bꞌe n-extaq toj triy. Tzaj
kye tkawbꞌil Dios tzul kyibꞌaj, tzeꞌnkuj qꞌaqꞌin qkꞌuꞌja, o ok teꞌn xbꞌoqil triy,
kye aj Tiro ex Sidón. 23 Ikyxjo kyeꞌ aj exsin el qxqꞌuchin te qwaꞌy. f 2 Atzaj teꞌ
tnam Capernaum; ¿Chila, qa chi japin tok kykaꞌyin Parisey ikyjo, xi kyqꞌmaꞌn
kyeꞌ toj kyaꞌj? ¡Me mina! Quꞌn ayexixpe te Jesús: Kaꞌyinqektzinjiy t-xnaqꞌtzbꞌiꞌn,
kyeꞌ kchi xeꞌl tojjo ma tij jul, a jaꞌla taꞌye a nchi bꞌinchin jun tiꞌ, a nya wen tuꞌn
t-xele. z Quꞌn noqit tojjo tnam Sodoma ma tkubꞌ bꞌinchit toj qꞌij te ajlabꞌl. g
bꞌant teꞌ jniꞌ yekꞌbꞌil wipiꞌn, a ma bꞌant 3 Me xi ttzaqꞌwin Jesús: ¿Ma naꞌmtzin

kyxola, mipetla xyuchꞌj te tnam anetziꞌn; tkux kyuꞌjin kyejiꞌy bꞌant jun maj tuꞌn
atxpetla teꞌ jaꞌlin. a 24 Ex kxel nqꞌmaꞌn qtzan David, a nimx toklin, tej ttzaj
kyeꞌy, qa toj tqꞌijil paꞌbꞌin twutz Dios, waꞌyaj tiꞌj kyukꞌa tukꞌa? 4 Bꞌeꞌx i okx
kujxixtl kyeꞌ tkawbꞌil Dios tzul kyibꞌaj, toj ojtxe tja Dios, exsin i etz tiꞌn wabꞌj,
tzeꞌnkuj kye xjal tojjo txꞌotxꞌ te Sodoma. b a otaq chi kubꞌ kyꞌiwlit te oyaj twutz

y 11:21 Is. 23:1-18; Ez. 26:1–28:26; Jl. 3:4-8; Am. 1:9-10; Zac. 9:2-4. z 11:23 Is. 14:13-15. a 11:23 Gen.

19:24-28. b 11:24 Mt. 10:15; Lc. 10:12. c 11:27 Jn. 3:35. d 11:27 Jn. 10:14-15. e 11:29 Jer. 6:16; Eb.
3:7-11, 18-19. f 12:1 Deu. 23:25. g 12:2 Ex. 20:8-11.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
19 Matey 12

Dios. h Ex i xi twaꞌn, exsin xi tqꞌoꞌntz kyeꞌ Parisey, bꞌeꞌx i ok ten jyol tumil
kye tukꞌa, a ntiꞌtaq kyoklin tiꞌj tuꞌn t-xi tzeꞌn tuꞌn tkubꞌe kybꞌyoꞌne Jesús.
kywaꞌn, qalaꞌ oꞌkqextaq pale. i 5 Mo ¿Ma
naꞌmtzin tkux kyuꞌjiꞌn toj ojtxe tkawbꞌil A Jesús jun taqꞌnil Dios skꞌoꞌnxix
Moisés, qa aye pale toj tnejil ja te kꞌulbꞌil, 15 Tejtbꞌinte Jesús ikyjo, bꞌeꞌx ikyꞌ
mi nchi ajlantaq toj qꞌij te ajlabꞌl, qalaꞌ antza, ex i xi lipe txqan xjal tiꞌj. Ex
nchi aqꞌnintaq? ¿Ma i bꞌinchintzintz il nqꞌaninxi kyiꞌj yabꞌ toj bꞌe. 16 Ex xi
tuꞌn ikyjo? j 6 Tuꞌnpetziꞌn, kxel nqꞌmaꞌn tqꞌmaꞌnxix Jesús, tuꞌn mi chi yoline tiꞌj
kyeꞌy, qa atx juntl tumil nimxixtl toklin kywutzxjal. 17 Nyatzin tiqeꞌ ikyjo noq
tzeꞌnku tumil tiꞌjjo tnejil ja te kꞌulbꞌil. tuꞌn tjapinkuꞌ Tyol Dios, a kyij ttzꞌibꞌin
7 Noq naꞌm tel kynikyꞌa te, a tiꞌ ntqꞌmaꞌn yolil Tyol Dios ojtxe, a Isaías, tej tqꞌma:
Tuꞌjil Tyol Dios: 18 Atzin wejiꞌy waqꞌnil,
Atzin wajiꞌy, tuꞌn tten kyqꞌaqꞌbꞌil a skꞌoꞌnxix, ex kꞌuꞌjlinxix wuꞌn, ex
kykꞌuꞌja kyxolxa, nchin tzalaja tiꞌj.
ex nya noq tuꞌn kyok teꞌn patil Kꞌwel nqꞌoꞌn nXewa toj tanmin.
kychibꞌjil aluꞌmj te chojbꞌil Ex ok k-yolil tiꞌj Nkawbꞌila toj
kyila. k tkyaqil twutz txꞌotxꞌ.
Quꞌn noqit ma tzꞌel kynikyꞌa te, mitla 19 Mi qꞌojle, ex mi jaw ẍchꞌin,
nchi bꞌaj yolbꞌiꞌn kyiꞌj nxnaqꞌtzbꞌiꞌn, ayeꞌ tuꞌntzintla mix aꞌl kxel bꞌinte
mi nchi bꞌinchin il. 8 Tzeꞌnku nteꞌn, ayiꞌn tqꞌajqꞌojil twiꞌ kyoj tbꞌeyil
Tkꞌwal Ichin, chqꞌonqintza tuꞌn Dios tnam.
kyxola; ex ayiꞌn at wokliꞌn tibꞌajjo qꞌij 20 Ex mi chi el tikyꞌin ayejo
te ajlabꞌl, ex ayiꞌn kchin qꞌmalte qa wen numjninqe.
tuꞌn tkubꞌ bꞌinchit jun tiꞌ mo qa minaj. Tuꞌnpetziꞌn, mi kubꞌ twaqꞌin jun tal
tqan ptzꞌan tal kox,
Tej tkubꞌ tqꞌanin Jesús jun ichin ntiꞌ ex mi kubꞌ tyupin jun tal ttzaj yaj, a
tanmin tqꞌobꞌ noqx tal chꞌin nsbꞌen,
(Mr. 3:1-6; Lc. 6:6-11) tzmaxiꞌ aj t-xi tqꞌoꞌn kyoklin, aj
9 Bꞌeꞌx
ikyꞌ Jesús antza, ex okx toj tkubꞌ tqꞌoꞌn Tkawbꞌil, a
jun muꞌẍ ja te naꞌbꞌl Dios, 10 jaꞌ attaq tzꞌaqlexix.
jun ichin ntiꞌtaq tanmin jun tqꞌobꞌ. Me 21 Ex tojjo qꞌij anetziꞌn, tkyaqil xjal
tzunxtaq njoyle tumil kyuꞌn junjun tzeꞌn twutz txꞌotxꞌ kqebꞌil kykꞌuꞌj tiꞌj. m
tten tuꞌn tjaw stzꞌimin jun tiꞌ tiꞌj Jesús,
ex tuꞌn tkubꞌ tzꞌaq toj jun il kyuꞌn. ¿Jaꞌn tzaje tipin Jesús, tuꞌn
Xi kyqanin te Jesús: ¿Tziyintzin toj kyetz tlajoꞌn taqꞌnil tajaw il toj
ojtxe kawbꞌil, tuꞌn tqꞌanit jun xjal tojjo kyanminxjal?
qꞌij te ajlabꞌl? l (Mr. 3:20-30; Lc. 11:14-23; 12:10)
11 Xi ttzaqꞌwin Jesús: Ankye jun kyeꞌ, 22 Kyojjo qꞌij anetziꞌn, xi kyiꞌnxjal jun

qa akux xi tzꞌaq jun trit toj jun jul toj ichin twutz Jesús, a tokxtaq jun taqꞌnil
jun qꞌij te ajlabꞌl, ¿Ma nlaypela aku jatz tajaw il toj tanmin; ex otaq chi jpet
kyiꞌn? ¿Ma atpela kyila tiꞌjjo ikyjo? twutz, ex mibꞌintaq yolin. Me bꞌeꞌx el
12 ¿Ma nyatzin nimxixtl toklin jun ichin weꞌ tuꞌn Jesús, quꞌn bꞌeꞌx bꞌant tkaꞌyin,
twutz jun rit? Tuꞌnpetziꞌn, bꞌaꞌn tuꞌn tkubꞌ ex bꞌant tyolin. 23 Kykyaqilxjal bꞌaj jaw
qbꞌinchin qejiꞌy a bꞌaꞌn toj tqꞌijil ajlabꞌl. kaꞌylaj, ex i jaw yolin kyxolx: ¿Apela
13 Ex xi tqꞌmaꞌn Jesús te yabꞌ: Nuqpinx tyajil Davidjo lo, a skꞌoꞌnxix tuꞌn Dios
tqꞌobꞌa. te Kolil?
Bꞌeꞌx nuqpajkux tqꞌobꞌjo tal yabꞌ, ex 24 Me tej kybꞌinte Pariseyjo ikyjo, ex

bꞌeꞌx bꞌant tzeꞌnkuxjo juntl. 14 Me ayetzin kyqꞌma: Mina, chi chiꞌ. Nchi etz teꞌ

h 12:4 1Sa. 21:1-6. i 12:4 Lv. 24:9; Mr. 2:26; Lc. 6:4. j 12:5 Num. 28:9-10. k 12:7 Os. 6:6; Mt. 9:13.
l 12:10 Lc. 14:1-5. m 12:21 Is. 42:1-4.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
Matey 12 20

xjal taqꞌnil tajaw il tuꞌn, quꞌn tuꞌn a te


Beelzebú, a tajaw il, o txi qꞌonte tipin. n Antza k-yekꞌile qnimbꞌil tuꞌn
25 Me bꞌeꞌx el tnikyꞌ Jesús te kyyol, qbꞌinchbꞌin
ex xi tqꞌmaꞌn kye: Qa paꞌn kyten xjal (Lc. 6:43-45)
toj jun nim tnam, ex qa kyajqꞌoj kyibꞌ, 33 Ikyqetzin kyejiꞌy tzeꞌnku jun tze. Qa
noqx aku chi kubꞌ naj tuꞌn qꞌoj. Ex ma tzꞌok kaꞌyit wen, tbꞌanil k-elile twutz
ikyxjo toj jun muꞌẍ tnam, mo toj jun ja wen. Ex qa mina, nya tbꞌanil twutz
xjal. Qa kyajqꞌoj kyibꞌ, nlay chi el wen. k-elil. Tuꞌnpetziꞌn, k-elile tnikyꞌtzajil
26 Ikytzin taꞌye te satanásjo, a tajaw il. tiꞌjjo tze, noq tuꞌnjo twutz. o 34 Ayetzin
Qa ax s-etz lajonte tibꞌ toj kyanminxjal, kyeꞌ manyor tyajil kanqiꞌy; ntiꞌx
ax n-ok meltzꞌaj tiꞌjx ikyjo, ex atzin kyajbꞌiꞌn. p ¿Ma akutzin bꞌant kyyoliꞌn
tkawbꞌil nlay chꞌiy. ¿Ma man kubꞌ jun yol toj tumil, a ayekuy nya wenqe?
numjjo tipintz? 27 Ex noqit ikyjo tzeꞌnku Quꞌn atziꞌn nya bꞌaꞌn at toj kyanmiꞌn,
nkyqꞌmaꞌn, qa tuꞌn tipin Beelzebú nchi atzin nkyqꞌmanjiꞌy. q 35 Me anteꞌ xjal, a
etze taqꞌnil tajaw il toj kyanminxjal tbꞌanil tanmin, tbꞌanilxjo ntqꞌmaꞌn, quꞌn
wuꞌn, ¿Altzila kye ntzaj qꞌoꞌnte kyipin toj tanmin njatze tkyaqiljo wen. Ex
aye lipcheqek kyiꞌja, tuꞌn tetz taqꞌnil anteꞌ xjal, a nya wen tanmin, tkyaqiljo
tajaw il toj kyanminxjal kyuꞌn, qa nya ntqꞌmaꞌn nya wen. 36 Tuꞌnpetziꞌn, kxel
ax Dios? Tuꞌnpetziꞌn, ayexjo kyukꞌiy nqꞌmaꞌn kyeꞌy; qa toj tqꞌijil paꞌbꞌin twutz
kchi qꞌmalte qa nya toj tumil kyyola Dios, teyile junjun k-okil toj xjelbꞌil tiꞌj
tiꞌjjo lo. tkyaqiljo yol nkyqꞌmaꞌn jaꞌlin, a nya
28 Me metzin weꞌ noq tuꞌn tipin wen. 37 Quꞌn noq tiꞌjjo bꞌaꞌn kyyola, kchi
Xewbꞌaj Xjan, a T-xew Dios, nchi etze tzaqpajiliꞌy tjaqꞌ tkawbꞌil Dios kujxix
taqꞌnil tajaw il wuꞌn toj kyanminxjal; wen; me qatzin qa mina, ok kychjaꞌbꞌilxa
atzin jun yekꞌbꞌiljo qa ma tzul Tkawbꞌil tuꞌn.
Dios kyxola.
29 Ex at juntl tumil: Qa at jun ileqꞌ Tej t-xi kyqanin aj il jun techil tipin
taj tuꞌn telqꞌin toj tja jun xjal nim tipin, Jesús
¿Ma akutzin bꞌant telqꞌin, qa nya nej, (Mr. 8:12; Lc. 11:29-32)
xkubꞌ tkꞌloꞌn tajaw ja? Ikytzin te tajaw 38 Tbꞌajlinxiꞌ ikyjo, xi kyqanin junjun

iljo tzeꞌnku tajaw ja, quꞌn a nim tipin. Parisey, exqetziꞌn xnaqꞌtzil tiꞌj ojtxe
Me ma chin kanbꞌin tiꞌj, quꞌn ma chi kawbꞌil te Jesús: Xnaqꞌtzil, qaja tuꞌn
etz nlajoꞌn taqꞌnil toj kyanminxjal. qlontiꞌy jun techil tipiꞌn, a tbꞌanilxix. r
30 Ankyeꞌ nya wukꞌiy taꞌ, noq njaw, 39 I xi ttzaqꞌwin Jesús: Ayetziꞌn xjal nya

tuꞌn tqꞌoj wiꞌja. Ex ankyeꞌ tkyꞌeꞌ mojin wenqe ex aj il nchi qanin jun techil wipiꞌn.
wukꞌiy tuꞌn tjaw chmet twutz awal, Me nlay txi yekꞌiꞌt kye; qalaꞌ oꞌkxjo techil
kyja n-ok tene chtolte. 31 Tuꞌnpetziꞌn, tiꞌjjo bꞌaj tiꞌj Jonás, a yolil Tyol Dios ojtxe. s
kxel nqꞌmaꞌn kyeꞌy: Kykyaqiljo wiq il, 40 Quꞌn luꞌtziꞌn te Jonás ten oxe qꞌij ex oxe

ex jniꞌ noq tiꞌchaqku tiꞌ nkyqꞌmaꞌnxjal qnikyꞌin toj tkꞌuꞌj jun tij kyiẍ; t ex ikyx
aku najsit. Me qa ma tzꞌok kyyisoꞌn wejiꞌy, ayiꞌn Tkꞌwal Ichin, chin kꞌwelix
Xewbꞌaj Xjan, nlaypen kubꞌ najsit te il muquꞌn toj txꞌotxꞌ oxe qꞌij ex oxe qnikyꞌin.
anetziꞌn. 32 Ikytziꞌn, qa at jun xyolbꞌin 41 Ex ikyqex kyeꞌ xjal toj tnam Nínive

wiꞌja, a ayiꞌn Tkꞌwal Ichin, aku najsit kyojjo qꞌij te Jonás kchi jawil weꞌks toj
teꞌ til. Me qa at jun xyolbꞌin tiꞌj Xewbꞌaj tqꞌijil paꞌbꞌin, aj kyokxjal toj xjelbꞌil twutz
Xjan, nlayxpen najsit teꞌ til tzaluꞌn Dios, ayeꞌ iteꞌ kyojjo qꞌij jaꞌlin, tuꞌn kykubꞌ
twutz txꞌotxꞌ ex toj kyaꞌj. tzꞌaq toj kyil kyuꞌn. Quꞌn ayetziꞌn xjal
toj Nínive bꞌeꞌx ajtz tiꞌj kyanmin, tej t-xi
tqꞌmaꞌn Jonás Tbꞌanil Tqanil Dios kye. Ex

n 12:24 Mt. 9:34; 10:25. o 12:33 Mt. 7:15-20. p 12:34 Mt. 3:7; 23:33; Lc. 3:7. q 12:34 Mt. 15:18.
r 12:38 Mt. 16:1; Mr. 8:11. s 12:39 Mt. 16:4. t 12:40 Jon. 1:17.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
21 Matey 12​, ​13

ajo Tbꞌanil Tqanil wiꞌja jaꞌlin nimxixtl


toklin tzeꞌnku toj tqꞌijil Jonás. u Jun techil tzeꞌn kyanmin xjal tiꞌj Tyol
42 Ok kjawil weꞌks ajo qya, a nmaq Dios
kawil tzajnin te najchaq te twutz (Mr. 4:1-9; Lc. 8:4-8)
txꞌotxꞌ, tuꞌn kykubꞌ tzꞌaqxjal toj kyil tuꞌn,
13   Ax
qꞌijjo tetz Jesús tojjo ja,
1

ayeꞌ iteꞌ kyojjo qꞌij jaꞌlin. Quꞌn ajo qya ex kubꞌ qe ttzi nijabꞌ. 2 Tej tok
anetziꞌn bꞌeꞌx xiꞌ bꞌilte tnabꞌlxix qtzan tkaꞌyin kypon txqan xjal tkꞌatz, bꞌeꞌx okx
Salomón. Me ajo t-xilin naꞌbꞌl wiꞌja jaꞌlin, toj jun tal bark, ex kubꞌ qe toj. Ayetzin
nimxixtl toklin tzeꞌnku te Salomón. v kyeꞌ jniꞌ xjal i bꞌaj kyij ten ttzi aꞌ. w 3 Ok
ten xnaqꞌtzil nimku tumil noq kyukꞌa
T-xnaqꞌtzbꞌil Jesús tiꞌjjo kbꞌajil kyiꞌjjo techil, ex tqꞌma: Jun maj, xiꞌ jun xjal
xjal, a nya nimilqe awal triy. 4 Atzin teꞌ tok tchtoꞌn, at pon
(Lc. 11:24-26) chitj toj bꞌe. I tzaj pichꞌ, ex bꞌeꞌx jaw
43 Aj tetz jun taqꞌnil tajaw il toj tanmin kyskꞌoꞌn. 5 Ex at pon chitj kyxol abꞌj, me
jun xjal, a nya nimil, bꞌeꞌx nxiku jyolte quꞌn tuꞌn ntiꞌxix twutz txꞌotxꞌ antza,
tojjo tzqij txꞌotxꞌ, jaꞌ tuꞌn ttene. Exsin qa liwey ul twiꞌ. 6 Me atzaj teꞌ tok qꞌijil,
mix xjyet tuꞌn, kꞌwel t-ximin: 44 Kchin bꞌeꞌx jaw tzqij, quꞌn nya nim xaꞌye tlokꞌ.
meltzꞌajil weꞌ juntl majl tojjo njaꞌy, jaꞌ 7 Ex at pon chitj kyxol txꞌiꞌx. Me atzin

ẍin etziꞌych. Ex ajtzin tkanin juntl majl txꞌiꞌx jun paqx tchꞌiy; atzin te triy noq
tkꞌatzjo xjal, knetiljo xjal tuꞌn, tzeꞌnku jaw xkyꞌiꞌsix. 8 Me anteꞌ pon chitj toj
jun ja, mix aꞌl najalte, ex chebꞌe misoꞌn tbꞌanil txꞌotxꞌ, tbꞌanilx ele toj. At junjun
ex nikꞌuꞌn wen. 45 Bꞌeꞌxsin k-okixtz toj tqan el jweꞌ kꞌal x twutz, ex junjuntl el
tanmin xjal me nya tjunalx jaꞌlin; qalaꞌ ox kꞌal, y ex junjuntl el lajaj toj kaꞌwnaq. z
kyukꞌa wuql tukꞌa xininqexix toj il 9 Ankye taj tuꞌn tkubꞌ tbꞌiꞌn nyola, in

tzeꞌnku a. Ex kykyaqilx kchi najal toj tkubꞌ tbꞌiꞌntz, tuꞌntzintla tkubꞌ tbꞌinchin.
tanminjo xjal jaꞌlin. Atzaj xjal noqx kyja
kxeꞌlix toj il tzeꞌnkuꞌ ttentaq te tnejil. Nukꞌbꞌil tuꞌn Jesús tiꞌjjo t-xnaqꞌtzbꞌil
Ikytzin kbꞌajiljo kyukꞌa xjal jaꞌlin, a nya (Mr. 4:10-12; Lc. 8:9-10)
nimilqe. 10 O ul laqꞌeꞌy awoꞌy, a t-xnaqꞌtzbꞌin,
tkꞌatz, ex xi qqaniꞌn te: ¿Tiquꞌn nyoliꞌn
Ankyeqexixjo titzꞌin ex tnana Jesús kyukꞌaxjal noq kyukꞌa techil?
(Mr. 3:31-35; Lc. 8:19-21) 11 Tzaj ttzaqꞌwin Jesús qeꞌy: Ma tzaj
46 Tzmataq nyolin Jesús kyukꞌaxjal, tyekꞌin Diosjo tumil kyeꞌy, tuꞌn tel
tej kykanin tnana kyukꞌax titzꞌin. I kubꞌ kynikyꞌa tiꞌjjo a ewintaq ojtxe tiꞌjjo
weꞌ twiꞌ peꞌn, me kyajtaq tuꞌn kyyolin Tkawbꞌil Dios, a at toj kyaꞌj; quꞌn
tukꞌa Jesús. 47 Bꞌeꞌx xi qꞌmaꞌn te Jesús: Lu metziꞌn kyexjal nlay tzꞌel kynikyꞌ te.
tnaniy exqetziꞌn titzꞌiꞌn iteꞌ peꞌn, ex kyaj 12 Tuꞌnpetziꞌn, ankyeꞌ xjal at tnimbꞌil

tuꞌn kyyolin tukꞌiy. wiꞌja, ktzajil qꞌoꞌn txqantl, tuꞌntzin


48 Me ante Jesús xi tqꞌmaꞌn te a xi tchꞌiyxixjo tnimbꞌil. Ex ankyeꞌ xjal noq
qꞌmante ikyjo: ¿Ankyeqe weꞌ nnana, ex nkaꞌmin tkꞌuꞌj tiꞌj tnimbꞌil, kyjaꞌpe k-elil
ankyeqe weꞌ witzꞌin? qꞌiꞌne teꞌ chꞌin at. a 13 Tuꞌnpetziꞌn, nchin
49 I tzaj tyekꞌin tukꞌa tqꞌobꞌ qibꞌaja, yoliꞌn kyukꞌa techil kyukꞌaxjal. Quꞌn
a awoꞌy t-xnaqꞌtzbꞌin, ex xi tqꞌmaꞌn: nchi kaꞌyin kywutz, me mi n-el kynikyꞌ
Ayetzin wejiꞌy nnana ex witzꞌin lo. 50 Ayeꞌ weꞌy. Ex ntbꞌiꞌn kyẍkyin, me mi n-okx
chi kꞌwel bꞌinchin teꞌ taj nMaꞌn, a at toj toj kywiꞌ.
kyaꞌj, ayetzin wejiꞌy witzꞌin, ex wanebꞌ 14 Quꞌn ikytzin kbꞌajiljo tzeꞌn tqꞌma

ex nnaniy. Isaías, a yolil Tyol Dios ojtxe, tej tqꞌma:

u 12:41 Jon. 3:5; Lc. 11:32. v 12:42 1Re. 10:1-10; 2Cr. 9:1-12; Lc. 11:31. w 13:2 Lc. 5:1-3. x 13:8 Jweꞌ kꞌal,
100 n-ele. y 13:8 Ox kꞌal, 60 n-ele. z 13:8 Lajaj toj kaꞌwnaq, 30 n-ele. a 13:12 Mt. 25:29; Mr. 4:25; Lc.
8:18; 19:26.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
Matey 13 22

Mix tuꞌn tzꞌok kybꞌin, tzeꞌnqe xjal nxi kynimin nyola, ex nkubꞌ
mi n-okx toj kywiꞌ. kybꞌinchin tzeꞌnku nqꞌmaꞌn. Nchi chꞌiy
Mix tuꞌn tzꞌok kykaꞌyin, toj kynimbꞌil, tzeꞌnku triy, a s-el jweꞌ
mi n-el kynikyꞌ te. kꞌal d twutz junjun, ex junjuntl el ox kꞌal, e
15 Quꞌn noqx ma tzꞌok naj kynabꞌljo ex junjuntl el lajaj toj kaꞌwnaq. f
xjal luꞌn;
jpuꞌnqe kyẍkyin, tuꞌn mi tzꞌokx Jun techil kyiꞌjjo kꞌul
toj kywiꞌ, nya wen kyxol triy
jpuꞌnqe kywutz, tuꞌn mi tzꞌele 24 Exxi tqꞌmaꞌn Jesús juntl techil. Chiꞌ
kynikyꞌ te tbꞌanil. kyjaluꞌn: A Tkawbꞌil Dios, a at toj kyaꞌj,
Tuꞌntzin ikyjo, mi nchi tzaj laqꞌe ikytziꞌn tzeꞌnku jun ichin xiꞌ awal triy
nkꞌatza, tuꞌn kykubꞌ nqꞌaninch. b toj ttxꞌotxꞌ. 25 Tej tok bꞌaj, bꞌeꞌx ajtz. Me
16 Me kyꞌiwlinqexix kyeꞌ, tuꞌn nchi tej qok yupj, ul jun ajqꞌoj, ex xi tchtoꞌntl
kaꞌyiꞌn kywutza, ex n-el kynikyꞌa te; ex jun wiq kꞌul toj triy, ex bꞌeꞌx oq. 26 Me
nchi bꞌin kyẍkyiꞌn, ex n-okx toj kywiꞌy. atzaj teꞌ chꞌiy triy, ex tbꞌaj weꞌje tunin,
17 Quꞌn twutzxix kxel nqꞌmaꞌn kyeꞌy, qa antza ele tnikyꞌtzajiltz qa attaq juntl wiq
nimjo yolil Tyol Dios ojtxe, ex nim xjal kꞌul toj.
wen kyajtaq tuꞌn kylon teꞌ a kyeꞌ ma kyli 27 Ayetziꞌn taqꞌniljo tajaw awal bꞌeꞌx i

jaꞌlin, ex tuꞌn kybꞌin teꞌ a kyeꞌ ma kybꞌi xiꞌ qꞌmalte, ex xi kyqꞌmaꞌn: Tata, ¿Mixsin
jaꞌlin, me mix bꞌaje ikyjo. c ja tskꞌoꞌn toj tijaja, tej tok tawaꞌn?
Quꞌn ¿Jaꞌtzin saje jun wiq kꞌul toj ikyjo
Kubꞌ tchikyꞌbꞌin Jesús tiꞌjjo techil tzeꞌnku triy?
tzeꞌn kyanmin xjal tiꞌj Tyol Dios 28 Atzin te tajaw aqꞌuntl xi tqꞌmaꞌn:
(Mr. 4:13-20; Lc. 8:11-15) Atla jun ajqꞌoj xkubꞌ bꞌinchin teꞌ ikyjo
18 Kybꞌintzjiꞌy tiꞌ t-xilin tiꞌjjo jun xjal wiꞌja.
xiꞌ awal. 19 Quꞌn ayetziꞌn nxi kybꞌiꞌn Xi kyqꞌmaꞌn taqꞌnil te: ¿Mej qa ma
Tbꞌanil Tqanil tiꞌj Tkawbꞌil Dios, me qoꞌxa xbꞌoqil teꞌ maꞌ kꞌul toj triy? chi chiꞌ.
mi n-el kynikyꞌ te, ikyqetziꞌn tzeꞌnku 29 Me ante tajaw aqꞌuntl xi tqꞌmaꞌn:

ijaj i kubꞌ tzꞌaq toj bꞌe. Jun paqx tzul Mina, quꞌn qa ma jatz xbꞌoqitjo nya wen
tajaw il, tzeꞌnku jun pichꞌ, ex k-elil tiꞌn kꞌul jaꞌlin, aku jatz lipe triy tiꞌj. 30 Qalaꞌ
Tbꞌanil Tqanil, a kux awet toj kyanmin. kyqꞌonkja ax tzqijkuj junx tukꞌa triy,
20 Ex atzin ijaj, a kubꞌ tzꞌaq kyxol abꞌj, tzmaxi kꞌaꞌ jatz skꞌetjo, aj tjaw joyit.
ikyqetziꞌn tzeꞌnqe xjal jun paqx nxi Atzin te triy kxel kꞌuꞌyit teꞌ toj txꞌutxꞌ.
kynimin Tyol Dios ex tukꞌa tzaljbꞌil. Atzin teꞌ maꞌ kꞌul, kjawil kꞌlet, exsin
21 Me quꞌn tuꞌn ntiꞌxix kykꞌuꞌj tiꞌj, mi kꞌwel patit tuꞌn qꞌaqꞌ.
nchi kujix toj kynimbꞌil. Qa akux saj
jun tiꞌ toj kychwinqil, mo qa akux ẍi ok Jun techil tiꞌj twutz mistas, ex tzeꞌn
lipinxjal kyiꞌj noq tuꞌn tpajjo nyola, bꞌeꞌx nchꞌiye Tkawbꞌil Dios
kchi kꞌwel tzꞌaq toj kynimbꞌil. 22 Atzin (Mr. 4:30-32; Lc. 13:18-19)
ijajjo pon tzꞌaq toj txꞌiꞌx, ikytziꞌn tzeꞌn 31 Exkubꞌ tqꞌoꞌn Jesús juntl techil
jun xjal n-ok tbꞌiꞌn nyola. Me oꞌkx nchi kyjaluꞌn: A Tkawbꞌil Dios toj kyaꞌj,
bꞌisin tiꞌj tkyaqiljo tkubꞌ twutz txꞌotxꞌ. Ex ikytziꞌn t-xilin tzeꞌnku jun tal twutz
kyaj tuꞌn tten tkyaqil tiꞌchaqku tiꞌ kye mistas, aj tkux tawaꞌn jun xjal toj txꞌotxꞌ.
ex jniꞌ kyqꞌinmil. Tuꞌntzintzjo anetziꞌn, 32 Quꞌn twutzxix a tal netzꞌxix kywutzjo

n-el naje kynimbꞌil tiꞌj Dios, ikyxsin txqantl twutz ijaj, me ajtzin tchꞌiy, jun
tzeꞌnku triy njaw chꞌiy toj txꞌiꞌx. Noq n-el tijx n-oke kywutzjo txqantl. Chꞌime
xkyꞌiꞌsix ex ntiꞌ toj n-el. 23 Me atziꞌn ijaj, njapin tzeꞌnku jun tze, a jaꞌ n-okxi
a kux awet toj tbꞌanil txꞌotxꞌ, ikytziꞌn kybꞌinchin pichꞌ kypaqbꞌil kyxol tqꞌobꞌ.

b 13:15 Is. 6:9-10. c 13:17 Lc. 10:23-24. d 13:23 Jweꞌ kꞌal, 100 n-ele. e 13:23 Ox kꞌal, 60 n-ele.
f 13:23 Lajaj toj kaꞌwnaq, 30 n-ele.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
23 Matey 13

il, ex ayeꞌ nchi xmoxin kyiꞌj junjuntl tuꞌn


Juntl techil tiꞌj tzeꞌn nchꞌiye Tkawbꞌil tkubꞌ kybꞌinchin il. 42 Ex kchi okix toj
Dios tzaluꞌn twutz txꞌotxꞌ jun patbꞌil ma tij, ja njuline qꞌaqꞌ wen,
(Lc. 13:20-21) ex antza okx chi juꞌchꞌilx kyste tuꞌn
33 Ex
kubꞌ tqꞌoꞌn Jesús juntl techil kyixkꞌoj, a mix kbꞌajilx. 43 Me ayetzin
kyjaluꞌn: A Tkawbꞌil Dios toj kyaꞌj, kyeꞌ, a kubꞌ kybꞌinchin tzeꞌnkuxjo
ikytziꞌn tzeꞌnkuꞌ ttxꞌamil wabꞌj, a nkux ntqꞌmaꞌn Dios, ok kchi qoptzꞌajiyil kye
tqꞌoꞌn jun qya toj oxe malbꞌil jarin. Ex tzeꞌnku tqan qꞌij toj Tkawbꞌil Dios, a
ajtzin tbꞌaj tsmoꞌn, tkyaqiljo tqꞌotjil kyTata. Ankyeꞌ at tẍkyiꞌn tuꞌn tok
wabꞌj ktxꞌamixil, ex nchꞌiy wen. tbꞌiꞌn, in tok tbꞌiꞌn, ex in tkubꞌ tbꞌinchin
tzeꞌnkuxjo ntqꞌmaꞌn.
Tiquꞌn nyolin Jesús kyukꞌa techil
(Mr. 4:33-34) Jun techil tiꞌjjo Tkawbꞌil Dios
34 Bꞌaj
tqꞌmaꞌn Jesús tkyaqiljo lo tzeꞌnku jun qꞌinimil noq ewin
kyexjal, noq kyukꞌa techil. Quꞌn ntiꞌtaq 44 A Tkawbꞌil Dios, a at toj kyaꞌj,

jun tiꞌ bꞌaj tqꞌmaꞌn, qa nya tukꞌa techil. ikytziꞌn tzeꞌnku jun qꞌinimil ewin toj jun
35 Bꞌajjo ikyjo, tuꞌntzin tjapiꞌn a qꞌumj txꞌotxꞌ. Jun ichin, qa ma knetjo qꞌinimil
tuꞌn yolil Tyol Dios ojtxe, tej tkubꞌ tuꞌn, bꞌeꞌx aku meltzꞌaj ewilte axsa. Maꞌx
ttzꞌibꞌin: tzeꞌjix tiꞌj wen, ex noq tuꞌn ttzyetkuꞌ
Kchin yolila noq kyukꞌa techil. txꞌotxꞌ tuꞌn anetziꞌn, kbꞌaj xel tkꞌayin
Ex kxel nqꞌmaꞌn nimku tiꞌ, tkyaqiljo at te, tuꞌn ttzaj tlaqꞌoꞌn.
a ewintaq, atxix teꞌ tkubꞌku
tbꞌinchin Dios twutz txꞌotxꞌ. g Jun techil tiꞌjjo tal abꞌj, a wiꞌyilxix
45 Exikyxjo, a Tkawbꞌil Dios, a at toj
Nxi tchikyꞌbꞌin Jesús kye t-xnaqꞌtzbꞌin kyaꞌj, tzeꞌnku jun kꞌayil njyoꞌn tiꞌj jun tal
techil tiꞌjjo kꞌul toj triy abꞌj tbꞌanilxix. 46 Ajtzin tknet jun tuꞌn, a
36 Tbꞌajlinxiꞌ ikyjo, bꞌeꞌx i aj tchqꞌoꞌn wiꞌyilxix wen, kbꞌaj xel tkꞌayin tkyaqiljo
Jesús xjal kyja. Ex okx tuja, a jaꞌ o tzaja at te, noq tuꞌn tlaqꞌetku tal abꞌj tuꞌn.
laqꞌeꞌy tkꞌatz, a awoꞌy t-xnaqꞌtzbꞌin, ex
xi qqꞌmaꞌn te: Chikyꞌbꞌintzjiy techil tiꞌjjo Jun techil tiꞌjjo jun pa te tzuybꞌil kyiẍ
kꞌul nya wen toj triy. 47 Ex ikyxjo, a Tkawbꞌil Dios, a at toj
37 Ex tzaj ttzaqꞌwin Jesús qeꞌy: Atziꞌn kyaꞌj, tzeꞌnku jun pa te tzuybꞌil kyiẍ. Aj
awal triy, ayin wejiꞌy, a Tkꞌwal Ichin. t-xi xoꞌyit toj aꞌ, tkyaqil wiq kyiẍ ntzyet
38 Ante txꞌotxꞌ ayetziꞌn xjal tkyaqil. Atzin tuꞌn. 48 Ajtzin tnoj, aye kyiẍil kjawitz kyiꞌn
triy, ayetziꞌn nimil tiꞌj Tyol Dios. Ex tzma ttzi aꞌ. Antza, kchi kꞌwele qeye skꞌol
atziꞌn kꞌul, ayetziꞌn xjal nya nimil, ayeꞌ teꞌ kyiẍ. Ayetziꞌn wen, kchi xel kꞌuꞌyit
ncheꞌx lipe tiꞌj tajaw il. 39 Ex atzin te toj chiꞌl; ex ayetziꞌn mina, chi xel kyxoꞌn.
ajqꞌoj, a xi chtonte tyajil kꞌul toj triy, 49 Ikytzin kbꞌajiljo, aj tjapin bꞌaj tkyaqil

ax tajaw il. Atzin teꞌ joꞌj triy, atzin teꞌ twutz txꞌotxꞌ. Kchi elitz t-angel Dios paꞌl
aj tbꞌaj twutz txꞌotxꞌ te jun majx. Ex kyeꞌ nya wenqe kyiꞌjjo a wen. 50 Ayetziꞌn
ayetziꞌn aqꞌnil mo joꞌl triy, ayetziꞌn nya wenqe kchi xel xoꞌyit toj jun tij
t-angel Dios. kꞌachbꞌil qꞌaqꞌ, a mixla kbꞌajilx, jaꞌ kchi
40 Ikytziꞌn tzeꞌn kꞌul aj tjaw noq tuꞌn oqꞌile, ex kchi juꞌchꞌile kyste tuꞌn kyixkꞌoj.
tokx toj qꞌaqꞌ tuꞌn ttzꞌeꞌy, ikytzin kbꞌajiljo,
aj tbꞌaj tkyaqil twutz txꞌotxꞌ. 41 Ex Ajo ojtxe qꞌinimil exsin akꞌaj qꞌinimil
ayiꞌn, a Tkꞌwal Ichin, chi xel nchqꞌoꞌn 51 Tzaj
tqanin Jesús qeꞌy, a awoꞌy
n-angela, tuꞌn kyetz xbꞌoqitjo toj t-xnaqꞌtzbꞌin: ¿Tzuntzin n-el kynikyꞌa tiꞌj
Tkawbꞌil Dios kykyaqiljo nchi bꞌinchin tkyaqiljo lo? chiꞌ.

g 13:35 Sal. 78:2.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
Matey 13​, ​14 24

Exsin xi qtzaqꞌwiꞌn: Tzun, qAjaw, qo 5 Tuꞌnpetziꞌn, tajtaq Herodes tuꞌn tkubꞌ

chijiꞌy. tbꞌyoꞌn Juan, me tzaj t-xobꞌil kyexjal,


52 Ex tzaj tqꞌmaꞌnl Jesús qeꞌy: quꞌn tuꞌn otaq tzꞌok kyqꞌonxjal Juan te
Tuꞌnpetziꞌn, jun xnaqꞌtzil tiꞌj ojtxe yolil Tyol Dios.
kawbꞌil, aj qa ma txi lipe tiꞌjjo Tkawbꞌil 6 Tej tel tabꞌqꞌe Herodes, kubꞌ ikyꞌsit

Dios, a at toj kyaꞌj, k-okil tzeꞌnku jun jun nintz qꞌij, ex atzin tal Herodías etz
tajaw ja, a at kabꞌe wiq tqꞌinimil, jun bꞌixil kywutz kykyaqiljo txokenj. 7 Ex
ojtxe qꞌinimil ex jun akꞌaj. bꞌeꞌx pon tkꞌuꞌj Herodes tiꞌj, ex kubꞌ
tqꞌmaꞌn tbꞌi Dios tiꞌj tyol: Qanintza weꞌy
Tej t-xiꞌ Jesús toj ttanim, a Nazaret noq alkye taja, chiꞌ te txin. 8 Me a tnana
(Mr. 6:1-6; Lc. 4:16-30) xi qꞌmante te, tiꞌtaqjo tuꞌn t-xi tqanin:
53 Tej kybꞌaj tqꞌmaꞌn Jesús kykyaqiljo Qꞌontzjiy twiꞌ Juan, a Jawsil Aꞌ, weꞌy toj
techil, bꞌeꞌx xiꞌ 54 tzma toj ttanim. Antza jun laq jaꞌlinxix.
xi xkye tuꞌn t-xnaqꞌtzin kyoj muꞌẍ ja te 9 Tej tbꞌinte Herodes ikyjo, bꞌeꞌx jaw

kꞌulbꞌil. Ex tkyaqilxjal bꞌaj jaw kaꞌylaj, bꞌisin. Me quꞌn tuꞌn otaq kubꞌ tqꞌmaꞌn
ex kyqꞌma: ¿Jaꞌtzila xbꞌaje t-xnaqꞌtzin tbꞌi Dios tiꞌj tyol, ex kywutz kykyaqiljo
xjaljo tkyaqiljo bꞌaꞌn tuꞌn? ¿Ex tzeꞌntzin txokenj, qa akutaq txi tqꞌoꞌn noq
tten nbꞌantjo tbꞌanil techil tipin tuꞌn alkyetaqjo tajjo txin, kubꞌ t-ximin qa
ikyjo? 55 ¿Ma nyapetzila a ttata, a jsol iltaq tiꞌj tuꞌn tbꞌajjo tyol. 10 Ex bꞌeꞌx xi
tzꞌlan? ¿Ma nya tnana, a Mariy? ¿Ma tqꞌmaꞌn, tuꞌn tel kꞌuẍpit twiꞌ Juan toj tze.
nyaqetzin titzꞌin Santyaw, Jse, Simun, ex 11 Exsin xi tqꞌoꞌntz twiꞌ Juan toj jun laq

Judas? 56 ¿Ma nyaqetzin tanebꞌjo najleqe te txin, tzeꞌnkuxtaq otaq tqanin. Ex anteꞌ
qxol? ¿Jaꞌtzin xbꞌante tkyaqiljo luꞌn tuꞌn? txin bꞌeꞌx xi tqꞌoꞌn te tnana.
chi chiꞌ. 12 Me ayetziꞌn t-xnaqꞌtzbꞌin Juan i pon,
57 Quꞌn tuꞌn kyojtzqiꞌntaq, mix xi ex xi kyiꞌn t-xmilil, tuꞌn tkux muqet. Ex
kynimine. bꞌeꞌx i xiꞌ qꞌmalte te Jesús.
Me xi tqꞌmaꞌn Jesús kye: Jaꞌchaqx
taꞌ jun yolil Tyol Dios twutz txꞌotxꞌ, nxi Tej kykꞌaꞌchit jweꞌ mil ichin tuꞌn tipin
qꞌoꞌnx toklin. Me qa tojx ttxꞌotxꞌ ex tojx Jesús
tja ntiꞌx toklin. h (Mr. 6:30-44; Lc. 9:10-17; Jn. 6:1-14)
58 Nya nimku yekꞌbꞌil tipin bꞌant kyxol 13 Tej tbꞌiꞌnte Jesús ikyjo, bꞌeꞌx o okxa

t-xjalil, quꞌn tuꞌn mix xi kynimine Tyol. toj jun bark toj ewajil, tuꞌn qkaniꞌn toj
jun najbꞌil ja ntiꞌyetaq xjal. Me bꞌeꞌx
Tej tkubꞌ bꞌyoꞌn Juan, a Jawsil Aꞌ kybꞌin texjal tojile junjun tnam, ex bꞌeꞌx
(Mr. 6:14-29; Lc. 9:7-9) bꞌaj xi lipe qiꞌja tuꞌn kyqan, quꞌn kyajtaq

14   Kyojjo
qꞌij anetziꞌn, bꞌijte tqanil tuꞌn kynej qwutza. 14 Tej tetz Jesús toj
1

Jesús tuꞌn Herodes, a tnejil kawil bark, xi tkaꞌyin txqan xjal attaq, ex bꞌeꞌx
toj txꞌotxꞌ te Galiley. 2 Tuꞌnpetziꞌn, xi tzaj qꞌaqꞌin tkꞌuꞌj kyiꞌj, ex bꞌeꞌx i bꞌaj
tqꞌmaꞌn Herodes kye taqꞌnil: Ala te Juan tqꞌanin junjun, a yabꞌqetaq.
luꞌn, ma jatz anqꞌin kyxol kyimnin. Quꞌn 15 Tej chꞌixtaq qok yupj, awotziꞌn, a

tiꞌjkutziꞌn, tbꞌanilx tipin tuꞌn tbꞌant txqan t-xnaqꞌtzbꞌin, o tzaj laqꞌeꞌy tkꞌatz, ex xi
tbꞌanil techil tuꞌn. qqꞌmaꞌn te: Ma qoqixte jaꞌlin, ex mix aꞌl
3 Otaq kux tjpuꞌn Herodes Juan toj jun najle tzaluꞌn. Qꞌmanxa kye jniꞌ xjal
tze, kꞌloꞌntaq wen tukꞌa kxbꞌil, noq tuꞌn tuꞌn kybꞌaj xiꞌ toj junjun kojbꞌil, tuꞌn kyxiꞌ
tpaj Herodías, a t-xuꞌjil, a t-xuꞌjlbꞌin Lip, jyol kywa, qape at kꞌaẍjil.
a titzꞌin, 4 quꞌn tuꞌn xi tqꞌmaꞌn Juan te 16 Me tzaj tqꞌmaꞌn Jesús qeꞌy: Nya il

Herodes: Nya wen tuꞌn tok mejeꞌy tukꞌa tiꞌj tuꞌn kyxiꞌ jyol jun tiꞌ. Qalaꞌ kyqꞌonxa
t-xuꞌjil titzꞌiꞌnch. i kywa.

h 13:57 Jn. 4:44. i 14:4 Lv. 18:16; 20:21; Mr. 6:17-18; Lc. 3:19-20.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
25 Matey 14​, ​15

17 Me atzin qeꞌ xi qqꞌmaꞌn: Ntiꞌ qe tnimbꞌila wiꞌja. ¿Tiquꞌn xjaw kaꞌmin
wabꞌj qꞌiꞌn quꞌn. Noq tal jweꞌ wabꞌj, ex tkꞌuꞌja?
kabꞌe tal netzꞌ kyiẍ. 32 Me atzaj teꞌ kyjax toj bark, bꞌeꞌx
18 Me tzaj tqꞌmaꞌn Jesús qeꞌy: kubꞌ qen tej kyqꞌiqꞌ. 33 Ex awotzin qe, a
Kyiꞌnqetza tzaluꞌn. 19 Ex xi tqꞌmaꞌn kye otokxtaqa toj bark, bꞌeꞌx o kubꞌ mejey
jniꞌ xjal, tuꞌn kybꞌaj kubꞌ qe tibꞌaj kꞌul. twutz Jesús, ex o nimsin tbꞌi kyjaluꞌn:
Ex i jaw ttzyuꞌn jweꞌ tal wabꞌj exqetziꞌn Twutzxix Tkꞌwal Diosx te.
kabꞌe tal kyiẍ, ex jaw tkaꞌyin twutz kyaꞌj,
ex xi tqꞌoꞌn chjonte te Dios kyiꞌj. Ex i bꞌaj Tej kykubꞌ tqꞌanin Jesús yabꞌ toj
tpiẍiꞌn tal wabꞌj, ex tzaj tqꞌoꞌn qeꞌy, ex xi Genesaret
qsipiꞌn kyexjal. (Mr. 6:53-56)
20 Kykyaqilxjal i bꞌaj waꞌn, ex bꞌaj noj 34 Me atzaj teꞌ qjlajinxa tjlajxi nijabꞌ,
kykꞌuꞌj wen. Atzaj teꞌ kybꞌaj waꞌn, jaw o pon toj txꞌotxꞌ te Genesaret. 35 Ex
qskꞌoꞌn jniꞌ tbꞌuchil, ex jaw noj kabꞌlajaj ayetziꞌn xjal antza, bꞌeꞌx el kynikyꞌ te
chiꞌl. 21 Ayetziꞌn i waꞌn, jweꞌ mil ichin, Jesús. Bꞌeꞌx el tqanil toj tkyaqil txꞌotxꞌ,
me nya telqetziꞌn qya exqetziꞌn kꞌwal i ex bꞌeꞌx i bꞌaj xi kyinxjal kyyabꞌ te, tuꞌn
ok te tajlal. kykubꞌ tqꞌanin. 36 Ex i kubꞌsin kywutz
te, tuꞌn t-xi ttziyin Jesús, noq tuꞌn tok
Tej tbꞌet Jesús tibꞌaj aꞌ kymekoꞌnxjal iꞌchaqxitla noq tal ttxaꞌn
(Mr. 6:45-52; Jn. 6:16-21) t-xbꞌalintz. Ex kykyaqiljo, ayeꞌ i ok
22 Tbꞌajlinxiꞌ ikyjo, o jax tchqꞌoꞌn Jesús mekonte ttxaꞌn t-xbꞌalin, bꞌeꞌx bꞌajel weꞌ.
awoꞌy, a t-xnaqꞌtzbꞌin, toj bark, tuꞌn
qikyꞌxa tjlajxi nijabꞌ. Otaq qo neja tuꞌn Tej t-xnaqꞌtzin Jesús tiꞌjjo
qikyꞌxa jlajxi; kyij Jesús qꞌolbꞌil kyexjal. kyxmiletzꞌilxjal
23 Tej kybꞌaj tqꞌolbꞌin Jesús xjal, jax (Mr. 7:1-23)
twiꞌ jun wutz naꞌl Dios tjunalx. Tej qok
15   I
tzaj laqꞌe junjun Parisey,
1

yupj, ex tjunalxtaq Jesús at. 24 Me noqx junx kyukꞌa junjun xnaqꞌtzil
nnikyꞌjinku nijabꞌ tuꞌn bark, tej ttzaj tiꞌj ojtxe kawbꞌil tkꞌatz Jesús, aye otaq
txqan kyqꞌiqꞌ, ex bꞌeꞌx okx piqꞌj txqan aꞌ chi kanin Jerusalén. Ex xi kyqanin te:
toj. 25 Tej chꞌixtaq qsqix, tzaj laqꞌe Jesús 2 ¿Tzeꞌntzin kyten kyeꞌ t-xnaqꞌtzbꞌiꞌn mi

qkꞌatza; nbꞌet tibꞌaj aꞌ. 26 Tej t-xi qkaꞌyiꞌn nkubꞌ kynimin a kyij yekꞌin qe kyuꞌn
te nbꞌettaq tibꞌaj aꞌ, bꞌeꞌx o jaw ẍchꞌin qtzan qtaꞌẍ? Quꞌn mi njapin techil kyuꞌn,
wen tuꞌn qxobꞌila: Jun ma tij klelin, qo a tzeꞌnku nbꞌanttaq kyuꞌn qtzan qtaꞌẍ,
chijiꞌy. tzeꞌnku qe, a tuꞌn tel kytxjon kyqꞌobꞌ
27 Me jun paqx tzaj tqꞌmaꞌn Jesús qeꞌy: tukꞌa tumil, aj kyaqꞌe waꞌl.
¡Kykujsinx kykꞌuꞌja! ¡Ayin wejiꞌy! Mi chi 3 Ex xi tqanin Jesús kye: Ex ikyxjo kyeꞌ.

xobꞌach. ¿Tiquꞌn n-el kyiꞌjlinjiꞌy Tkawbꞌil Dios,


28 Me ante Pegr xi ttzaqꞌwin: WAjaw, qa noq tuꞌn kyokku lipeꞌy tiꞌjjo xnaqꞌtzbꞌil
ajiy, qꞌmantza tuꞌn nxiꞌy tkꞌatza tibꞌaj aꞌ. xkyij kyqꞌoꞌn qtzan qtaꞌẍ? 4 Quꞌn chte
29 Ku tzaja, chi Jesús. Diosjo kyjaluꞌn:
Ex jun paqx, tkuꞌtz Pegr toj bark, ex xi Kyniminku kytatiy, ex kynaniy, j
bꞌet tibꞌaj aꞌ, tuꞌn tpon tkꞌatz Jesús. 30 Me ex ankye teꞌ k-elil tzaqpaj ttzi
atzaj teꞌ tnaꞌnte txqan tipin kyqꞌiqꞌ, bꞌeꞌx te ttata ex te tnana, il tiꞌj tuꞌn
tzaj xobꞌ, ex kyjaꞌtaq txi mulqꞌaj toj aꞌ. tkyim. k
Bꞌeꞌx jaw ẍchꞌin tuꞌn t-xobꞌil: Chin tkloma, 5 Me ayetzin kyeꞌ nchi qꞌmante, qa bꞌaꞌn

wAjawch. tuꞌn t-xi qqꞌmaꞌn te qtata mo te qnana


31 Ex jun paqx jaw tjkꞌuꞌn Jesús tukꞌa kyjaluꞌn: Matla txi nmojiꞌn, noqit nya
tqꞌobꞌ, ex xi tqꞌmaꞌn te: Ay, noq tal chꞌin tkyaqiljo at weꞌy jaꞌlin, ma txi nqꞌoꞌn

j 15:4 Ex. 20:12; Deu. 5:16. k 15:4 Ex. 21:17; Lv. 20:9.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
Matey 15 26

te Dios, tuꞌn tajbꞌin te, aj nkyima. nya bꞌaꞌn, jniꞌ bꞌiꞌyin, jniꞌ kyꞌaꞌjin, ex
Tuꞌnpetziꞌn, ntiꞌx tuꞌn nmojiꞌn tiꞌja, jniꞌ aj pajil, jniꞌ elqꞌin, jniꞌ sbꞌubꞌl, exsin
exla qa at tajbꞌin teꞌy. Ex bꞌaꞌnjo lo toj tkyaqil yasin, 20 tuꞌn kxel toj najin te jun
kywutza. majx. Me teꞌ, tuꞌn kywaꞌnxjal, a noq tuꞌn
6 Quꞌn qa ikyjo, nlayxpen bꞌanttz tuꞌn mi tzꞌele txjet tqꞌobꞌ jun xjal tzeꞌnku kye,
tmojin tiꞌj ttata ex tiꞌj tnana, chi chijiꞌy. aj txi waꞌl, ntiꞌ te najin noq tuꞌn tpajjo
Quꞌn ma kyij kytzaqpinjiꞌy Tkawbꞌil ikyjo, quꞌn noq xnaqꞌtzbꞌil kye qtzan
Dios, noq tuꞌn kyxi lipekuy tiꞌjjo kyeꞌ qtaꞌẍ.
kyxnaqꞌtzbꞌin.
7 Xmiletzꞌqiꞌy. Quꞌn twutzx tej tyol Tnimbꞌil jun qya, a nya aj Judiy
qtzan yolil Tyol Dios te, a Isaías, tej (Mr. 7:24-30)
tyolin tiꞌj kyxmiletzꞌila: 21 Tej tetz Jesús antza, bꞌeꞌx xiꞌ toj
8 Ayetziꞌn xjal tzaluꞌn, nchin kubꞌ txꞌotxꞌ te Tiro ex te Sidón. 22 Ex attaq
kynimiꞌn, jun qya aj Canaán najletaq tojjo txꞌotxꞌ
me noq tukꞌa kytzi. antza, a nya Judiytaq. Tzaj laqꞌe tkꞌatz
Me atzin kyanmin najchaq taꞌ wiꞌja. Jesús, ex nẍchꞌintaq wen: Tata, ay Tyajil
9 Ntiꞌx tajbꞌiꞌn a nchi kꞌulin nwutza, qtzan nmaq kawil David, qꞌaqꞌintz tkꞌuꞌja
quꞌn noqx tiꞌjjo kyxnaqꞌtzbꞌilxjal wiꞌja; at jun wala, at jun taqꞌnil tajaw il
lipcheqeke. l toj tanmin.
10 I xi ttxkoꞌn Jesús jniꞌ xjal tkꞌatz, 23 Me mix xi ttzaqꞌwin Jesús jun

ex xi tqꞌmaꞌn kye: Chin kybꞌintziꞌn, ex tyol. Tuꞌnpetziꞌn, o tzaj laqꞌeꞌy, a awoꞌy


tzꞌelku kynikyꞌa te: 11 Nya teꞌ tiꞌchaqku tiꞌ t-xnaqꞌtzbꞌin tkꞌatz, ex o kubꞌsin qwutza
nbꞌaj tuꞌn jun xjal, nxi qꞌonte toj il, qalaꞌ te: Qalaꞌ, qꞌmanxa te qya tuꞌn taj tja,
ikytzin a teꞌ n-etz toj ttzi. quꞌn luꞌ tzunx nẍchꞌinx wen, ex luꞌtz
12 Tuꞌnpetziꞌn, bꞌeꞌx o bꞌaj tzaj laqꞌeꞌy, a lipchek qiꞌj.
awoꞌy t-xnaqꞌtzbꞌin tkꞌatz, ex xi qqꞌmaꞌn 24 Xi tqꞌmaꞌn Jesús te: Ma chin tzaj

te: ¿Ma man tzꞌel tnikyꞌa te, qa bꞌeꞌx tchqꞌon weꞌ Dios noq kyukꞌa xjal aj Judiy,
saj kyqꞌoj Parisey, tej xkybꞌin teꞌ a xbꞌaj ayeꞌ najnin iteꞌye tzeꞌnku jun chꞌuq rit.
tqꞌmaꞌn? 25 Me anteꞌ qya kubꞌ meje twutz Jesús,
13 Me ante Jesús tzaj ttzaqꞌwin qeꞌy: ex xi tqꞌmaꞌn: ¡Tata, chin tonima!
Tkyaqil kyxnaqꞌtzbꞌil Parisey ikyjo 26 Me ante Jesús xi tqꞌmaꞌn te: Yonkuy

tzeꞌnku jun wiꞌ kꞌul, a qa nya nTatiꞌy nej, tuꞌn kyxi nmojinjiꞌy nxjalila, quꞌn
tokx toj kyaꞌj, xkux awante. Okla kjawitz nya wen tuꞌn tel kywaꞌ tal kꞌwal, exsin
xbꞌoqit te jun majx tukꞌa tkyaqil tlokꞌ. tuꞌn t-xiꞌ kye chit, quꞌn nej tuꞌn kybꞌaj
14 Ex chi tenkuj, quꞌn jpuꞌn kynabꞌl. Nchi waꞌn tal kꞌwal, exsin kxel xiljo kye
kubꞌ nej kywutz junjun ikyx kyten chittz. Ikyqintzin wejiꞌy kyukꞌa nxjalila;
tzeꞌnku aye. Ikyqetziꞌn tzeꞌn kabꞌe moẍ nej chi okil nkaꞌyiꞌn, ex kxel nqꞌoꞌnjiꞌy a
nxi kyxkoꞌn kyibꞌ; me qa aku ẍi ex twiꞌ ntiꞌ at kye.
xaq, kykabꞌilx kchi xeꞌl tolpaj. m 27 Ex xi ttzaqꞌwin qya: Ikyx te tten,
15 Me ante Pegr xi tqꞌmaꞌn te Jesús: Tata. Me kaꞌnqetzin kyejiꞌy tal chit nchi
Chikyꞌbꞌintza qeꞌy tiꞌjjo xbꞌaj tqꞌmaꞌn. waꞌn kye tjaqꞌ meẍ tiꞌjjo tbꞌuchil wabꞌj
16 Tzaj ttzaqꞌwin Jesús qeꞌy: Ex ikyx nbꞌajel tzꞌaq kyuꞌn kyajaw. Ikyqintzintlaꞌ
kyejiꞌy, ¿Mi s-el pjet toj kynabꞌla? 17 ¿Ma wejiꞌy, qꞌontz chꞌin weꞌ tiꞌjjo nxi tqꞌoꞌn
mitzin n-el kynikyꞌa te, qa tkyaqiljo kye t-xjalila.
nbꞌaj tuꞌn jun xjal, toj tkꞌuꞌj kupine, ex 28 Tuꞌntziꞌn tyoljo qya ikyjo, xi

majx k-elil tiꞌj? 18 Me atziꞌn n-etz toj ttzi, ttzaqꞌwin Jesús te: Ay qya, nimxixjo
toj tanminx ntzaje anqꞌine. Apente iljo, tnimbꞌila wiꞌja. Kxel nqꞌoꞌn tzeꞌnku taja.
19 quꞌn toj tanminxjal ntzaje jniꞌ t-xim Atzaj taljo qya, jun paqx tel weꞌ.

l 15:9 Is. 29:13. m 15:14 Lc. 6:39.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
27 Matey 15​, ​16

39 Tbꞌajlinxiꞌ ikyjo, bꞌeꞌx i aj tchqꞌoꞌn


Tej tqꞌanit nimku yabꞌ tuꞌn Jesús Jesúsjo xjal kyja, ex bꞌeꞌx o okxa toj bark,
29 Tej tetz Jesús antza, pon tzma ttzi tuꞌn kyxiꞌy toj txꞌotxꞌ te Magadán.
Nijabꞌ te Galiley. Ex bꞌeꞌx jax twiꞌ jun
wutz, ex kubꞌ qe antza. 30 Ex nimxjal bꞌaj Tej t-xi kyqanin aj il jun techil tipin
chmet jaꞌ taꞌyetaq. Ex qꞌimila junjun kox Jesús
kyuꞌn, junjun moẍ, ex ilaꞌkul mibꞌintaq (Mr. 8:11-13; Lc. 12:54-56)
chi bꞌet ex mibꞌintaq chi yolin, ex nimku
16   Juntl
majl, i bꞌaj pon chmet
1

txqantl yabꞌ bꞌaj xi qꞌiꞌn twutz Jesús. Ex Parisey kaꞌyil tiꞌj Jesús junx
bꞌeꞌx i kubꞌ tqꞌanin. kyukꞌa junjun Sadusey. Noq tuꞌn tkubꞌ
31 Ex ayetziꞌn xjal bꞌeꞌx i bꞌaj jaw tzꞌaq kyuꞌn toj til, xi kyqanin te, tuꞌn
kaꞌylaj, tej tok kykaꞌyin tbꞌant kyyoliꞌn tkubꞌ tbꞌinchin jun tbꞌanil techil tipin
a mibꞌintaq chi yolin; ex otaq bꞌant twutz kyaꞌj, tuꞌn tyekꞌin qa te Dios
kybꞌetjo a mibꞌintaq chi bꞌet; ex otaq jqet tzajnin. n
kyẍkyin a mibꞌintaq chi bꞌin; ex otaq 2 Me xi ttzaqꞌwin Jesús kye: ¿Tzeꞌntzin

chi el weꞌ kox, ex otaq kꞌant kywutzjo tten n-el kynikyꞌa tiꞌjjo qꞌij? Quꞌn
moẍqetaq. Jotxjo jniꞌ xjal i bꞌaj ok ten qa manyor chikyꞌx twutz kyaꞌj qale,
nimsil tbꞌi Dios, a kyDios aj Israel. nkyqꞌmaꞌn qa tbꞌanilx qꞌij nchiꞌj. 3 Ex
qa qlixje, nya wen k-elixe qꞌij jaꞌlin, chi
Tej kykꞌaꞌchit kyaje mil ichin tuꞌn chijiꞌy, quꞌn manyor chikyꞌx twutz kyaꞌj,
Jesús ex manyor qꞌaq mujilx. Qa n-el kynikyꞌa
(Mr. 8:1-10) tiꞌjjo techil te twutz kyaꞌj, ¿Tzeꞌntzin
32 O tzaj ttxkoꞌn Jesús a awoꞌy tten mi n-el kynikyꞌtza tiꞌjjo tzeꞌntzin
t-xnaqꞌtzbꞌin, ex tzaj tqꞌmaꞌn qeꞌy: t-xilin techiljo tqꞌijil jaꞌlin? 4 Ayeꞌ xjal
Nchyoꞌn nkꞌuꞌja kyiꞌjjo xjal lo, quꞌn ma tzaluꞌn manyor aj ilqex ex aj pajilqe.
bꞌant-xi oxe qꞌij kytenbꞌile qukꞌa, ex ntiꞌx Nkyqanin tuꞌn tkubꞌ nbꞌinchiꞌn jun
chꞌin o txi kywaꞌn. Ex nkyꞌeꞌy tuꞌn kyaj tbꞌanil techil wipiꞌn kywutz, me mixla
nchqꞌoꞌn kyja kukxjo, quꞌn aku chi kubꞌ kbꞌantil; oꞌkxjo tzeꞌn bꞌaj tiꞌj qtzan Jonás
numj toj bꞌe tuꞌn waꞌyaj. ojtxe. o Ex bꞌeꞌx i kyij ttzaqpiꞌn antza.
33 Ex xi qqꞌmaꞌn: ¿Me jaꞌ aku tzaje

kywa txqan xjal quꞌn? Mix yaꞌ ntiꞌx jun Ajo kyxnaqꞌtzbꞌil Parisey ex Sadusey
xjal najle tzaluꞌn, qo chijiꞌy. (Mr. 8:14-21)
34 Me tzaj tqanin Jesús qeꞌy: ¿Jteꞌ 5 Tej
qjlajinxa tjlajxi nijabꞌ, bꞌeꞌx el
wabꞌj qꞌiꞌn kyuꞌn? naj toj qkꞌuꞌja tuꞌn t-xi qiꞌn qwaꞌy. 6 Tzaj
Noq tal wuq, ex jun tal jteꞌbꞌin netzꞌ tqꞌmaꞌn Jesús qeꞌy: Bꞌaꞌnqexa. Kykaꞌyink
kyiẍ, qo chijiꞌy. kyibꞌa noq cheꞌxa tiꞌjjo ttxꞌamsbꞌil kywa
35 Ex xi tqꞌmaꞌn Jesús kye jniꞌ xjal, tuꞌn Parisey ex Sadusey. p
kybꞌaj kubꞌ qe twutz txꞌotxꞌ. 36 Ex i jaw 7 Me bꞌeꞌx o bꞌaj jaw yolin awoꞌy

ttzyuꞌn wuq wabꞌj, exqetziꞌn tal netzꞌ t-xnaqꞌtzbꞌin qxolxa, ex qqꞌmaꞌy: Ma tzaj
kyiẍ, ex xi tqꞌoꞌn chjonte te Dios kyiꞌj, i tqꞌmaꞌn qe, tuꞌn tok qkaꞌyin qibꞌ, bꞌalaqa
kubꞌ tpiẍin, ex tzaj tqꞌoꞌn qeꞌy, tuꞌn t-xi tuꞌn mi saj qiꞌn qwa; yaj qa saj kyqꞌoꞌnku
qsipiꞌn kye jniꞌ xjal. Parisey qwa, exsin qa tiꞌku xi kyqꞌoꞌn toj.
37 Kykyaqilxjal noqx jniꞌ i bꞌaj waꞌn. 8 Ex bꞌeꞌx el tnikyꞌ Jesús teꞌ qbꞌisa, ex

Tej kybꞌaj waꞌn, jaw chmetjo jniꞌ tbꞌuchil tzaj tqꞌmaꞌn qeꞌy: ¿Tiquꞌn nkubꞌ kybꞌisiꞌn
wabꞌj tkyaqil, ex atzin tej tbꞌaj chmet, qa ntiꞌ kywaꞌy qꞌiꞌn? Ntiꞌxla chꞌin kyeꞌ
bꞌant wuq chiꞌl. 38 Ayetziꞌn ichin, ayeꞌ i tqꞌuqbꞌil kykꞌuꞌj wiꞌja. 9 Naꞌmxsin tel
bꞌaj waꞌn, kyaje mil, me mix ok ajletjo kynikyꞌa te. ¿Ma mitzin naꞌn kyuꞌn kyiꞌj
qya exqetziꞌn kꞌwal. jweꞌ wabꞌj, ayej i kubꞌ nsipiꞌn kyxoljo

n 16:1 Mt. 12:38; Lc. 11:16. o 16:4 Jon. 3:4-5; Mt. 12:39-41; Lc. 11:29-30. p 16:6 Lc. 12:1.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
Matey 16 28

jweꞌ mil xjal? ¿Jteꞌn chiꞌl jaw chmet, kyil tzaluꞌn twutz txꞌotxꞌ, ex aj kyok toj
tej kybꞌaj waꞌnxjal? q 10 Ex ¿Ma mitzin paꞌbꞌin twutz Dios toj kyaꞌj, chi xel toj
naꞌn kyuꞌn kyiꞌjjo wuq wabꞌj, ayej i kubꞌ najin te jun majx. u
nsipiꞌn kyxoljo kyaje mil xjal? ¿Jteꞌxsin 20 Ex xi toqxenin Jesús qeꞌy, a awoꞌy

chiꞌljo jaw chmet, tej kybꞌaj waꞌnxjal? r t-xnaqꞌtzbꞌin, tuꞌn mi qo ok teꞌn qꞌmalte
11 ¿Yajtzin qetz, ma nlan qo waꞌntz wuꞌn kye jniꞌ xjal, qa ataq Jesúsjo Crist, a
qkyaqilx? Qalaꞌ nya tiꞌjjo wabꞌj te twutz Kolil, quꞌn naꞌmxtaq tul tqꞌijil.
txꞌotxꞌ nchin yoline weꞌ, tej xi nqꞌmaꞌn:
Kykaꞌyink kyibꞌa tiꞌjjo ttxꞌamsbꞌil kywa Tej tyolin Jesús tiꞌj tkyimlin
Parisey ex Sadusey. (Mr. 8:31–9:1; Lc. 9:22-27)
12 Tzmaxitzin el qnikyꞌjiꞌy tiꞌj, qa mi 21 Axsa, oke ten Jesús xnaqꞌtzil qeꞌy, a

nyolintaq Jesús tiꞌjjo juntl txꞌamsbꞌil awoꞌy t-xnaqꞌtzbꞌin, qa iltaq tiꞌj tuꞌn t-xiꞌ
wabꞌj, qalaꞌ tiꞌjjo kyxnaqꞌtzbꞌil Parisey toj Jerusalén, ex iltaq tiꞌj tuꞌn tikyꞌx tuꞌn
exqetziꞌn Sadusey. antza kyuꞌn kynejil xjal ex kyuꞌn kynejil
pale junx kyukꞌa xnaqꞌtzil tiꞌj ojtxe
Tej t-xi tqꞌmaꞌn Pegr qa Kolil te Jesús kawbꞌil. Ex tzaj tqꞌmaꞌn qeꞌy, qa iltaq tiꞌj
(Mr. 8:27-30; Lc. 9:18-21) tuꞌn tkubꞌ bꞌyoꞌn kyuꞌn. Me toj toxin qꞌij,
13 Atzaj teꞌ qkaniꞌn toj txꞌotxꞌ te bꞌeꞌxtaq tuꞌn tjatz anqꞌin juntl majl.
Cesarea te Filipo, tzaj tqanin Jesús qeꞌy: 22 Me bꞌeꞌx ex telsin Pegr tjunalx, ex ok

¿Ankyeqiꞌn, a Tkꞌwal Ichin, toj kywutzjo tentz qꞌol tumil te Jesús: WAjaw, nlay taqꞌ
xjal? te Diosjo ikyjo. Nlay bꞌajte ikyjo tiꞌjach.
14 Xi qtzaqꞌwiꞌn: At junjun nqꞌmante 23 Me bꞌeꞌx ajtz meltzꞌaj Jesús tiꞌj Pegr,

qa ajiy qtzan Juan, a Jawsil Aꞌ, ma jaw ex xi tqꞌmaꞌn te: ¡Pegr! Ayetziꞌn tyola
anqꞌintl, ex junjuntl nqꞌmante qa ajiy ikyjo, tyol tajaw il, quꞌn a taj tajaw iljo
Elías, moj qa ajiy Jeremías, mo juntl tuꞌn tbꞌantjo kyaj xjal, ex nya a taj Dios.
yolil Tyol Dios. s ¡Laqꞌemila nkꞌatza, tajaw il! Quꞌn ma
15 ¿Yajtzin kye toj kywutz? tzꞌoka te jun tolsbꞌil, tuꞌn nkubꞌ tzꞌaqach.
¿Ankyeqiꞌn? chi Jesús. 24 Tbꞌajlinxiꞌ ikyjo, tzaj tqꞌmaꞌn Jesús
16 Xi ttzaqꞌwin Pegr: Atejiy Crist, a qeꞌy, a awoꞌy t-xnaqꞌtzbꞌin: Ankye jun taj
Tkꞌwaljo Dios itzꞌ te jun majx, a skꞌoꞌnxix tuꞌn tok te nxnaqꞌtzbꞌiꞌn, il tiꞌj tuꞌn tel tiꞌn
tuꞌn, tuꞌn tul tzaluꞌn twutz txꞌotxꞌ. t toj tkꞌuꞌj tkyaqil tajbꞌil, ex tuꞌn t-xi tqꞌoꞌn
17 Xi ttzaqꞌwin Jesús: Kyꞌiwlinxix te, tibꞌ, tuꞌn t-xi lipe wiꞌja toj tkyaqil, exla qa
ay Simun, a tkꞌwal Jonás; quꞌn mix aꞌl ma kyim twutz cruz. v 25 Ikytziꞌn, ankyeꞌ
jun xjal saj qꞌmante tey, qalaꞌ a nMaꞌn, taj noq tuꞌn tkubꞌ tbꞌinchin tajbꞌil tzaluꞌn
a at toj kyaꞌj. 18 Ex kxel nqꞌmaꞌn tey, qa twutz txꞌotxꞌ, kxeꞌl toj najin te jun majx.
a tbꞌiy Pegr, a abꞌj tzꞌelpine. Ex tibꞌajjo Ex ankyeꞌ kꞌwel ttzyuꞌn tibꞌ tiꞌj tkyaqiljo
abꞌj lo kjawile nbꞌinchiꞌn Ntanima. Ex at tajbꞌin kyexjal tzaluꞌn twutz txꞌotxꞌ,
nlayx kubꞌ tiꞌj tuꞌn tkyaqil tipin kyimin. noq tuꞌn npaja, ktenbꞌil tchwinqil te jun
19 Ex kxel woqxeninjiꞌy Nxnaqtzbꞌila tey majx. w 26 Quꞌn ¿tiꞌxsila tajbꞌin tuꞌn tkanbꞌit
nyakutlaj jun tal tal tjpel ja, tuꞌntzintla tkyaqiljo ajbꞌil tzaluꞌn twutz txꞌotxꞌ, exsin
noq tiꞌj ktqꞌmaꞌbꞌila, tzꞌele kynikyꞌxjal tuꞌn tnaj tanmin? ¿Ma akutzin tzꞌok
tiꞌjjo Tbꞌanil Tqanil Tkawbꞌil Dios. Ex qa tkyaqil tqꞌinimil te klol tanmin? 27 Quꞌn
ma kotpitjo xjal tuꞌn toj kyil, noq tuꞌn tzul kanin jun qꞌij tuꞌn wula, ayiꞌn Tkꞌwal
ktqꞌmaꞌbꞌila tzaluꞌn twutz txꞌotxꞌ, ex Ichin, tukꞌa tkyaqil tqoptzꞌajiyil nMaꞌn
aj kyok toj paꞌbꞌin twutz Dios toj kyaꞌj, ex kyukꞌa jniꞌ angel. Ex kxel nqꞌoꞌn
kchi kotpajil te jun majx. Ex qa mi xi chojbꞌil teyile junjun, tzeꞌnkuxjo ntqanin
kynimin a ktqꞌmaꞌbꞌila, ma chi kꞌlet tuꞌn kybꞌinchbꞌin. x 28 Twutzxix kxel nqꞌmaꞌn

q 16:9 Mt. 14:17-21. r 16:10Mt. 15:32-38. s 16:14 Mt. 14:2; Mr. 6:14-15; Lc. 9:7-8. t 16:16 Jn. 6:68-69.
u 16:19 Mt. 18:18; Jn. 20:23. v 16:24 Mt. 10:38; Lc. 14:27. w 16:25 Mt. 10:39; Lc. 17:33; Jn. 12:25.
x 16:27 Sal. 62:12; Mt. 25:31-46; Ro. 2:6; 14:10; 2Co. 5:10; Tchi. 2:23.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
29 Matey 16​, ​17

kyeꞌy, at junjun iteꞌ tzaluꞌn wukꞌiy, mi kyli tuꞌn, tzeꞌnkuxtaq kyajxjal tiꞌj. Exsin
kyimin, tzmaxiꞌ aj kylonte aj wula, a ayiꞌn ikyx wejiꞌy, a ayiꞌn Tkꞌwal Ichin, nimx
Tkꞌwal Ichin, kawil tibꞌaj tkyaqil. kkyꞌelix wuꞌn toj kyqꞌobꞌxjal.
13 Bꞌeꞌxsin el kynikyꞌtzjo t-xnaqꞌtzbꞌin te,
Tej ttxꞌixpit tkaꞌylajtz Jesús qa tiꞌjtaq Juan, a Jawsil Aꞌ, nyoline Jesús. b
(Mr. 9:2-13; Lc. 9:28-36)

17   Tbꞌajlinxiꞌ qaq qꞌij, xi tkꞌleꞌn


1 Tej tex tlajoꞌn Jesús taqꞌnil tajaw il
Jesús Pegr tukꞌa Santyaw ex toj tanmin jun qꞌa
Juan, a kyitzꞌin kyibꞌ, exsin i xiꞌtz tzma (Mr. 9:14-29; Lc. 9:37-43)
twiꞌ jun ma tij wutz. 2 Antza kywutzxjo 14 Tej kymeltzꞌaj twiꞌ wutz, i pon jaꞌ

t-xnaqꞌtzbꞌin, txꞌixpit kaꞌyin Jesús. Ox iteꞌtaq txqan xjal. Ex tzaj laqꞌe jun ichin
qoptzꞌajx wen tzeꞌnku qꞌij, exsin t-xbꞌalin tkꞌatz Jesús, ex kubꞌ meje twutz, ex xi
manyor sjanin wen, tzeꞌnku tqan tzaj tqꞌmaꞌn te: 15 Tata, qꞌaqꞌintz tkꞌuꞌja tiꞌj
ntilkꞌaj wen. y 3 Texjo paq anetziꞌn, xi nkꞌwala. Quꞌn atku ntzaj luꞌlin tiꞌj, tuꞌn
kykaꞌyin Moisés ex Elías nchi yolintaq jun taqꞌnil tajaw il, ex nimx kyixkꞌoj ma
tukꞌa Jesús. tzikyꞌx tuꞌn. Ilaꞌku maj o txi lankꞌaj tuꞌn
4 Xi tqꞌmante Pegr te Jesús: WAjaw, toj qꞌaqꞌ ex toj aꞌ. 16 Ma tzul win wetza
tbꞌanilx teꞌ otoꞌ tzaluꞌn. Qa taja tuꞌn tkubꞌ kywutz t-xnaqꞌtzbꞌiꞌn, me mi ma qꞌanit-x
nbꞌinchiꞌn oxe tal pach; jun te, ex jun te kyuꞌn.
Moisés, ex jun te Elías. 17 Me tzaj ttzaqꞌwin Jesús qeꞌy, a awoꞌy
5 Tzmataq nyolin Pegr, tej tkubꞌ t-xnaqꞌtzbꞌin: ¡Ay! tal xjal ntiꞌx kynimbꞌila,
juktzꞌaj jun muj ntilkꞌaj wen kyibꞌaj. ex ntiꞌx kyumila. ¿Jteꞌxsin qꞌij nkubꞌlin
Ex tojjo muj etz yolin jun tqꞌajqꞌojil, teꞌn kyxola? ¿Ex jteꞌxsin qꞌij kkyꞌelix wuꞌn
ex tqꞌma: Axixpen wejiꞌy Nkꞌwal kyukꞌiy? Kyintzinjiꞌy qꞌa tzaluꞌn, chiꞌ.
lo kꞌuꞌjlinxix wuꞌn, a o jaw nskꞌoꞌn. 18 Bꞌeꞌxsin ok tilin Jesúsjo taqꞌnil tajaw

¡Kybꞌinkujiꞌy Tyol! z il, ex bꞌeꞌx etz tlajoꞌn toj tanminjo qꞌa, ex


6 Tej kybꞌin teꞌ t-xnaqꞌtzbꞌin ikyjo, bꞌeꞌx texjo tqan tel weꞌ.
i bꞌaj kubꞌ mutzqꞌaj twutz txꞌotxꞌ tuꞌn 19 Atzaj teꞌ tok qchmon qibꞌa qjunalxa,

kyxobꞌil. 7 Me tzaj laqꞌe Jesús kykꞌatz, exsin xi qqanintza te Jesús: ¿Tiquꞌn mi
ex i ok tyekin, ex xi tqꞌmaꞌn kye: Chi xbꞌant qe qlajoꞌn teꞌ taqꞌnil tajaw il toj
weꞌksa. Mi chi xobꞌa. tanminjo qꞌa?
8 Atzaj teꞌ kyjaw kaꞌyin oꞌkxtaql Jesús 20 Tzaj ttzaqꞌwin Jesús: Quꞌn tuꞌntziꞌn

attaql, mixtaq aꞌl juntl at tukꞌa. noq chꞌin kynimbꞌila wiꞌja. Twutzxix
9 Kyjaꞌtaq kykuꞌtz twiꞌ wutz, xi kxel nqꞌmaꞌn kyeꞌy, noqit at kynimbꞌila
tqꞌmaꞌnxix Jesús kye: Mix aꞌl qe kxele wiꞌja iꞌchaqxpetla kyintzjo tzeꞌnku jun tal
kyqꞌmaꞌnjiꞌy, a ma kyliꞌy, tzmaxiꞌ aj twutz mistas, akutla txi kyqꞌmaꞌn te wutz
njatz anqꞌiꞌn, a ayiꞌn Tkꞌwal Ichin, kyxol lo: Ku tela tzaluꞌn, ex ku txiꞌy tzachiꞌn.
kyimnin, chiꞌ. Ex bꞌeꞌxitla aku tzikyꞌ. Quꞌn ntiꞌxitla jun
10 Me xi kyqanin t-xnaqꞌtzbꞌin te Jesús: tiꞌ nlay bꞌant kyuꞌn, noqit at kynimbꞌila
¿Tzeꞌntzin ttentz nkyqꞌmaꞌn xnaqꞌtzil tiꞌj wiꞌja. c 21 Me aye wiq taqꞌnil tajaw il lo
ojtxe kawbꞌil, qa ataq Elías tuꞌn tul nej nlay chi ex noq tuꞌn kukxjo, qalaꞌ il tiꞌj
twutza? ¿Nyapela tiꞌjjo lo nchi yolinetaq, tuꞌn tkubꞌ kypaꞌn waꞌyaj toj naꞌj Dios. d
a ma qliꞌy? a
11 Me xi ttzaqꞌwin Jesús: Twutzx teꞌ. Tej tyolin Jesús tkabꞌ majin tiꞌj
Ate Elías tuꞌntaq tul nej, tuꞌntzintla tkyimlin
noq bꞌinchil kytenxjal, aj wula. 12 Me (Mr. 9:30-32; Lc. 9:43-45)
kxel nqꞌmaꞌn kyeꞌy, o tzul te Elías, me 22 Qikyꞌlinxiꞌy antza, ex nqo bꞌettaqa

mi s-el kynikyꞌxjal te. Ex ma tzikyꞌx junx toj txꞌotxꞌ te Galiley, tzaj tqꞌmaꞌn

y 17:2 2Pe. 1:17-18. z 17:5 Is. 42:1; Mt. 3:17; 12:18; Mr. 1:11; Lc. 3:23. a 17:10 Mal. 4:5. b 17:13 Mt. 11:14.
c 17:20 Mt. 21:21-22; Mr. 11:23-24; 1Co. 13:2. d 17:21 Nya toj tkyaqil Tuꞌjil Tyol qMan jaꞌ taꞌye v. 21.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
Matey 17​, ​18 30

Jesús qeꞌy: Ayiꞌn, a Tkꞌwal Ichin, kchin Twutzxix kxel nqꞌmaꞌn kyeꞌy, qa mi s-ok
xel kꞌayiꞌn kyexjal 23 tuꞌn nkubꞌ bꞌyoꞌn. kyanmiꞌn tzeꞌn tanminjo tal kꞌwal lo, a
Me tbꞌajlinxi oxe qꞌij nkyimliꞌn, kchin manyor tal mutxin, nlayxpen chi okxtza
jawil anqꞌiꞌn juntl majla kyxol kyimnin. toj Tkawbꞌil Dios toj kyaꞌj. f 4 Tuꞌnpetziꞌn,
Tej qbꞌintiy tqanil ikyjo, bꞌeꞌx o jaw atzin te nim tokliꞌn toj Tkawbꞌil Dios, a
bꞌisiꞌn. kꞌwel tmutxsin tibꞌ tzeꞌnku tal kꞌwal lo.
5 Tuꞌnpetziꞌn, ankye kxel kꞌmonte jun tal
Tej t-xi tchjoꞌn Jesús jun kꞌwal tzeꞌnku lo, noq tuꞌn tnimbꞌil tiꞌj
pwaq toj ja te naꞌbꞌl Dios nbꞌiꞌy, nyakuj ayiꞌn kchin xel tkꞌmoꞌn.
24 Atzaj teꞌ qkaniꞌn junx tukꞌa Jesús toj

tnam Capernaum, ayetziꞌn peyil pwaq Jun techil tuꞌn Jesús, tuꞌn mi qox
te ja te naꞌbꞌl Dios i tzaj laqꞌe tkꞌatz Pegr, tzꞌaq toj il
ex xi kyqanin te: ¿Ma mitzin nchojiꞌn (Mr. 9:42-48; Lc. 17:1-2)
t-xnaqꞌtzila pwaq te mojbꞌil toj qja te 6 Noq alkye jun xjal ntjyoꞌn tumil

naꞌbꞌl Dios? e tzeꞌn tten, tuꞌn tel tpaꞌn jun tal kꞌwal
25 Tzun, chi Pegr. tibꞌ tiꞌj tnimbꞌil wiꞌja, junxpetla tzꞌele te
Atzaj teꞌ tokx Pegr tuja, jaꞌ taꞌtaq Jesús, te, tuꞌn tok kꞌlet jun ma tij abꞌj te chebꞌl
ok tyolin Jesús nej, ex xi tqanin te: Ay triy tiꞌj tqul, ex tuꞌn t-xi t-xoꞌn tibꞌ toj
Simun, ¿Tiꞌtzin chꞌin te ntqꞌmaꞌn? Aye aꞌ, tuꞌn tkyim te jun majx, tzeꞌnkuljo
kawil tzaluꞌn twutz txꞌotxꞌ kukx nchi tuꞌn tokx toj paꞌbꞌin twutz Dios tukꞌaꞌ
peyin pwaq te mojbꞌil. ¿Me altzila kye til ikyjo. 7 ¡Ay! Ntiꞌx kyajbꞌin xjal aj
qe nchi chojin? ¿Ayepelaꞌ kykꞌwalku, mo il twutz txꞌotxꞌ, a ipbꞌilxix iteꞌke tuꞌn
qa ayeꞌ noq xjalqexa? kykubꞌ tzꞌaq txqantl toj il. Kxel nqꞌmaꞌn
26 Xi ttzaqꞌwin Pegr: Ayeꞌ jniꞌ noq kyeꞌy, kukx at te iljo tzaluꞌn twutz
xjalqexa, chi Pegr. txꞌotxꞌ, me nim bꞌisbꞌajil texjal, a tzunx
Ex xi tqꞌmaꞌn Jesús te: ¡Ikytziꞌn! Quꞌn nlabꞌte kyiꞌjjo txqantl, tuꞌn kykubꞌ tzꞌaq
ayetziꞌn kꞌwalbꞌaj ntiꞌ kykꞌas twutz kawil. toj il.
Ikytzintlaꞌ qetz ntiꞌtla tuꞌn qchojinqe 8 Tuꞌnpetziꞌn, qa noq tuꞌn tpaj jun

pwaq te mojbꞌil tiꞌj ja te naꞌbꞌl Dios, quꞌn tqꞌobꞌa mo jun tqan, aku kubꞌ tzꞌaqiy
Tkꞌwal Diosqo. 27 Me noq tuꞌn mi tzajeku toj il, bꞌantla tuꞌn tel ttxꞌemiꞌn, ex
kyqꞌoj, okla qo chojil. Tuꞌnpetziꞌn, ku qꞌimila toj tkꞌuꞌja te jun majx. Quꞌn
txiꞌy toj nijabꞌ. Kꞌaꞌ kux t-xonjiꞌy bꞌaq te wenitla tuꞌn tokxa toj kyaꞌj noq tukꞌa
tzuybꞌil kyiẍ. Atzin tnejil kyiẍ ktzyetil jun tqꞌobꞌa mo jun tqan, tzeꞌnkul teꞌ,
tuꞌn, kꞌaꞌ kux tjyoꞌn toj ttzi, ex kjyetil jun tuꞌn t-xiꞌy kyukꞌa kykabꞌil toj qꞌaqꞌ. g
pwaq tuꞌn antza. Kꞌaꞌ txi tiꞌn te chojbꞌil 9 Ex qa noq tuꞌn tpaj tbꞌaqꞌ twutza aku

te weꞌ ex tey, quꞌn atzin pwaq kꞌaꞌ kubꞌ tzꞌaqiy toj il, qꞌimitza, ex qꞌimila
tzꞌajbꞌin te qkabꞌil. toj tkꞌuꞌja te jun majx. Quꞌn bꞌantla tuꞌn
tokxa toj kyaꞌj noq tukꞌa jun twutza,
¿Ankyexixtl at toklin toj Tkawbꞌil tzeꞌnkul teꞌ, tuꞌn txiꞌy kyukꞌa kykabꞌil
Dios? toj qꞌaqꞌ, a mixla k-yupjilx. h
(Mr. 9:33-37; Lc. 9:46-48)

18   Tojxjo
1 maj anetziꞌn, o tzaj Jun techil tuꞌn Jesús tiꞌjjo rit xi naj
laqꞌeꞌy, a awoꞌy t-xnaqꞌtzbꞌin, (Lc. 15:3-7)
tkꞌatz Jesús, ex xi qqaniꞌn te: 10 Michi el kyikyꞌinjiꞌy tal muchꞌqe
¿Ankyexixtl nim toklin toj Tkawbꞌil Dios lo. Quꞌn twutzx kxel nqꞌmaꞌn kyeꞌy,
toj kyaꞌj? loqe ky-angel majx iteꞌ yolil kyiꞌj twutz
2 Tzaj ttxkoꞌn Jesús jun tal kꞌwal, ex nMaꞌn toj kyaꞌj. 11 Ex ayiꞌn, a Tkꞌwal
kubꞌ twaꞌbꞌin qxola, 3 ex tzaj tqꞌmaꞌn: Ichin, skꞌoꞌnxix tuꞌn Dios, ma chin ula

e 17:24 Ex. 30:13; 38:26. f 18:3 Mr. 10:15; Lc. 18:17. g 18:8 Mt. 5:30. h 18:9 Mt. 5:29.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
31 Matey 18

kolil kyiꞌjjo tal kꞌwal, ex kyiꞌjjo a otaq 21 Atzin te Pegr xi laqꞌe, ex xi tqanin te

chi naj toj il. i Jesús: WAjaw, ¿Jteꞌ maj kꞌwel nnajsin til
12 ¿Tzeꞌntzin chꞌin kye toj kywutz? Qa jun wukꞌiy, qa ma kubꞌ tbꞌinchin jun nya
at jun xjal at jweꞌ kꞌal j trit, ex qa ma wen wiꞌja? ¿Ma noqpela wuq maj?
kyij naj jun, ¿Ma nyapela kchi kyjel 22 Me xi ttzaqꞌwin Jesús te: Nya noq

tqꞌoꞌn bꞌeljajlajaj toj jweꞌ kꞌal k twiꞌ wutz, oꞌkxjo wuq maj, qalaꞌ wuq majjo lajaj toj
exsin kxeꞌltz jyol teꞌ a otaq kyij naj? jun mutxꞌ. n
13 Exsin qa aku xknet tuꞌn, twutzxix kxel

nqꞌmaꞌn kyeꞌy, maꞌxla tzalajx tiꞌjjo jun Techil tuꞌn Jesús tiꞌjjo aqꞌnil, a
tzeꞌnqekuljo bꞌeljajlajaj toj jweꞌ kꞌal, a mi mi xkubꞌ tnajsin tkꞌas tukꞌa
ẍi kyij naj. 14 Ikytziꞌn te kyTatajiꞌy, a at 23 Tuꞌnpetziꞌn, a Tkawbꞌil Dios toj

toj kyaꞌj. Nya taj tuꞌn tnaj jun kyeꞌ, exla kyaꞌj, ikytziꞌn tzeꞌnku jun kawil tajtaq
qa jun tal muchꞌ kꞌwal tzeꞌnku lo. tuꞌn tpeyin kykꞌas taqꞌnil. 24 Atzaj teꞌ tok
ten bꞌinchilte lo, attaq jun, ma ninxtaq
Tzeꞌn tuꞌn tkubꞌe najsit til jun qukꞌa txqan tkꞌas. 25 Me ntiꞌtaqx tumil tzeꞌn
(Lc. 17:3-4) tten tuꞌn tchjet tuꞌn. Atziꞌn kubꞌ tbꞌisin
15 Qa ma kubꞌ tbꞌinchin jun nimil tajaw kꞌas, tuꞌn t-xi kꞌayit te aqꞌnil te
jun tiꞌ tiꞌja, a nya bꞌaꞌn, ku txiꞌy yolil jun majx kyexjal, me tukꞌax t-xuꞌjil ex
tukꞌa tjunalx. Qꞌmanxa te, tiꞌ xbꞌajte kyukꞌax tkꞌwal ex tkyaqiljo jniꞌ attaq te,
tiꞌja. Qatzin qa ma kubꞌ tbꞌiꞌntz, atpenl tuꞌntzintla tchjetjo tkꞌas.
kymujbꞌil kyibꞌtza tukꞌa juntl majl. 16 Me 26 Me atziꞌn aqꞌnil kubꞌ meje twutz

qatzin qa mi xkubꞌ tbꞌiꞌnxtz, kꞌleꞌnx juntl kawil, ex ja kubꞌsin twutz te: Tata,
tukꞌiy mo kabꞌetl, tuꞌntzin kyok te tstiyil, qꞌaqꞌintz tkꞌuꞌja wiꞌja. Ok chjetil weꞌ
quꞌn ikyxjo ntqꞌmaꞌn toj Tuꞌjil Tyol Dios, wuꞌn tkyaqilx, noq tuꞌn chebꞌeku.
qa il tiꞌj tuꞌn kyok kabꞌe mo oxe tstiyil, 27 Bꞌeꞌx tzaj qꞌaqꞌin tkꞌuꞌj kawil tiꞌj, ex

tuꞌntzin kywutzku kbꞌajileꞌ yol. l 17 Qatzin bꞌeꞌx kubꞌ tnajsin tkꞌas te jun majx; ex
ikyxl xbꞌantjo tuꞌn, qꞌmaꞌnxa te tkyaqil bꞌeꞌx xi ttzaqpiꞌn.
Ttanim Dios. Ex qa mi xkubꞌ tbꞌiꞌnx 28 Me aꞌkxtaq tetzjo aqꞌnil, tej tel knet

kyyol tkyaqil Ttanim Dios, kyqꞌonka jun tukꞌa tuꞌn, a kꞌasbꞌinintaq twutz noq
tzeꞌnku jun nya nimil, mo tzeꞌnku jun jun tal jteꞌbꞌin pwaq. Me tzaj ttzyuꞌn
peyil pwaq, a iꞌjlemil kyuꞌnxjal. tukꞌa tqul, ex ok tẍpoꞌn, ex xi tqꞌmaꞌn te:
18 Ex twutzxix kxel nqꞌmaꞌn kyeꞌy, qa Chjomjiy tkꞌasa weꞌy.
ma kotpitjo xjal tuꞌn toj kyil, noq tuꞌn 29 Me antej kꞌasbꞌine kubꞌ meje, ex ja

ktqꞌmaꞌbꞌila tzaluꞌn twutz txꞌotxꞌ, ex kubꞌsin twutz te: Qꞌaqꞌintz tkꞌuꞌja wiꞌja.
aj kyok toj paꞌbꞌin twutz Dios toj kyaꞌj, Ok chjetil weꞌ wuꞌn tkyaqilx, noq tuꞌn
kchi kotpajil te jun majx. Ex qa mi xi chebꞌeku.
kynimin a ktqꞌmaꞌbꞌila, ma chi kꞌlet tuꞌn 30 Me mix ttziye ikyjo. Bꞌeꞌx xiku tiꞌn,

kyil tzaluꞌn twutz txꞌotxꞌ, ex aj kyok toj tuꞌn tkux jpet toj tze, tzmaxi tuꞌn tjatzjo,
paꞌbꞌin twutz Dios toj kyaꞌj, kchi xel toj ajxi tchjet tuꞌn tkyaqil.
najin te jun majx. m 31 Tej tok kykaꞌyin txqantl aqꞌnil ikyjo,
19 Ex ikyxjo kxel nqꞌmaꞌn kyeꞌy, qa at bꞌeꞌx tzaj chyoꞌn kyanmin tiꞌj. Bꞌeꞌx i xiꞌ
kabꞌe kye tzaluꞌn twutz txꞌotxꞌ, xbꞌant qꞌmalte te kawil tkyaqiljo otaq bꞌaj.
tiꞌj tuꞌn, tuꞌn t-xi kyqanin te nTatiꞌy toj 32 Bꞌeꞌxsin xi tqꞌmaꞌn kawil, tuꞌn ttzaj

naꞌj Dios jun tiꞌ, aꞌlchaqx kye kyajtza, txketjo tnejil aqꞌnil, ex xi tqꞌmaꞌn te: Ay
ex ktzajil qꞌoꞌn kyeꞌy tuꞌn. 20 Quꞌn jaꞌ aqꞌnil manyor aj ilxa. Ma kubꞌ nnajsin
nkychmome kabꞌe mo oxej kyibꞌ tiꞌj weꞌ tkyaqil tkꞌasa, noq tuꞌn xkubꞌ mejey
tumil nbꞌiꞌy, loqiꞌn intin kyxol, chi Jesús. nwutza. 33 Ikytzintla tejiy matla tzaj

i 18:11 Lc. 19:10; Nya toj tkyaqil Tuꞌjil Tyol qMan jaꞌ taꞌye v. 11. j 18:12 Jweꞌ kꞌal, 100 n-ele.
k 18:12 Bꞌeljajlajaj toj jweꞌ kꞌal, 99 n-ele, ex ikyxjo toj v. 13. l 18:16 Deu. 17:6; 19:15; 2Co. 13:1; 1Tim. 5:19.
m 18:18 Mt. 16:19; Jn. 20:23. n 18:22 Lajaj toj jun mutxꞌ, 70 n-ele.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
Matey 18​, ​19 32

qꞌaqꞌin tkꞌuꞌja tiꞌj tukꞌiy, tzeꞌnku weꞌ saj 10 Me awotzin qeꞌ, a t-xnaqꞌtzbꞌin xi

qꞌaqꞌin nkꞌuꞌja tiꞌja. qqꞌmaꞌn: Qa iky tten jun ichin tukꞌa


34 Bꞌeꞌx tzajx txqan tqꞌojjo kawil tiꞌj, ex t-xuꞌjiltz, bꞌaꞌnpetlatz tuꞌn mi mejeye
xi tqꞌmaꞌn, tuꞌn t-xi qꞌoꞌn toj kyqꞌobꞌjo ichin.
xqꞌuqil tze, ex tuꞌn tbꞌaj bꞌyoꞌn, ex 11 Me ante Jesús tzaj tqꞌmaꞌn qeꞌy:

tzmaxi tuꞌn tjatzjo, aj tchjet tkꞌas tkyaqil. Nya tkyaqilx ma tzaj qꞌoꞌn toklin tuꞌn
35 Atzaj teꞌ tbꞌaj yolin Jesús tiꞌjjo techil mi mejeye; qalaꞌ oꞌkqexjo ma tzaj
lo, xi tqꞌmaꞌn: Ikytziꞌn kchi tenbꞌilajiꞌy tqꞌoꞌn Dios kyoklin ikyjo. 12 Quꞌn ilaꞌku
tuꞌn nTatiꞌy toj kyaꞌj, qa mina xkubꞌ tumil, tiquꞌn nlay meje jun ichin: At
kynajsiꞌn til jun kyukꞌiy tukꞌa tkyaqil junjun, titzꞌjlinxjo ikyjo; at junjuntl noq
kyanmiꞌn. kyuꞌnxjal; ex at junjuntl ma txi kyqꞌoꞌn
kyibꞌ, tuꞌn mi chi mejeye noq tuꞌn tpajjo
T-xnaqꞌtzbꞌil Jesús tiꞌjjo tuꞌn tkubꞌ ma txi kyqꞌoꞌnx kyibꞌ tukꞌa tkyaqil
kypaꞌnxjal kyibꞌ kyanmin toj aqꞌuntl te Tkawbꞌil Dios, a
(Mr. 10:1-12; Lc. 16:18) at toj kyaꞌj. Qa at jun aku bꞌantjo ikyjo

19   Tej
tbꞌaj tqꞌmaꞌn Jesúsjo yol lo, tuꞌn, bꞌaꞌn tuꞌn tkubꞌ tbꞌinchin.
1

bꞌeꞌx etz toj txꞌotxꞌ Galiley, tuꞌn


tkanin toj txꞌotxꞌ Judey, jlajxi Nim Aꞌ Tej kykubꞌ tkyꞌiwlin Jesúsjo tal kꞌwal
Jordán. 2 Nimku xjal ok lipe tiꞌj, ex antza (Mr. 10:13-16; Lc. 18:15-17)
i qꞌanite nim yabꞌ tuꞌn. 13 Tbꞌajlinxiꞌ
ikyjo, i bꞌaj tzaj kyiꞌnxjal
3 Ex at junjun Parisey tzaj laqꞌe tkꞌatz junjun tal kꞌwal tkꞌatz Jesús, tuꞌn tkubꞌ
Jesús, noq tuꞌn tkubꞌ tzꞌaq kyuꞌn toj til. tqꞌoꞌn tqꞌobꞌ kyibꞌaj tuꞌn kykubꞌ tkyꞌiwlin,
Xi kyqanin te: ¿Wenpetzila tuꞌn tkubꞌ ex tuꞌn tnaꞌn Dios kyiꞌj. Me awotzin qeꞌ,
tpaꞌn jun ichin tibꞌ tukꞌa t-xuꞌjil, qa noq a t-xnaqꞌtzbꞌin, o ok teꞌn yisol kyeꞌ, a i
tiꞌ s-etza til? tzaj qꞌiꞌn kyeꞌ tal kꞌwal.
4 Xi ttzaqꞌwin Jesús: ¿Ma naꞌmxsin 14 Me tzaj tqꞌmaꞌn Jesús qeꞌy:

tkux kyuꞌjiꞌn toj Tuꞌjil Tyol Dios, qa te Kytzaqpinqetzjiꞌy tal kꞌwal, tuꞌn kybꞌaj
tnejil, kubꞌ tbꞌinchin Dios ichin ex qya? o tzaj laqꞌe nkꞌatza. Mi chi kubꞌ kymeqoꞌn,
5 Ex ikyxjo tqꞌma: Tuꞌnpetziꞌn, kyjel quꞌn kykyaqiljo kꞌwel kymutxsin kyibꞌ
ttzaqpiꞌn te ichin ttata ex tnana, noq tzeꞌnqe tal kꞌwal lo, ayepen kye kchi
tuꞌn tok meje tukꞌa t-xuꞌjil. Ex kykabꞌilx okixjo toj Tkawbꞌil Dios.
kchi okil te junchꞌin. p 6 Nya kabꞌel kyten, 15 Tej tbꞌaj tkyꞌiwlin Jesúsjo tal kꞌwal,

qalaꞌ junchꞌin. Tuꞌnpetziꞌn, nlay tzꞌel bꞌeꞌx ex tojjo txꞌotxꞌ antza.


tpaꞌn te xjaljo, a s-ok tmujbꞌin Dios.
7 Xi kyqanin juntl majl: ¿Tzeꞌntzin tten Tej tyolin jun kuꞌxin qꞌinintaq tukꞌa
te Moiséstz ttziye, tuꞌn t-xiꞌ jun uꞌj te qya, Jesús
jaꞌ ntqꞌmaꞌne qa o paꞌyit tukꞌa tchmil? q (Mr. 10:17-31; Lc. 18:18-30)
8 Xi ttzaqꞌwin Jesús: Noq tuꞌn tpajjo 16 Tej t-xiꞌ Jesús qukꞌiy, ul kanin

manyor kujx kyanmiꞌn ja xi ttziyin jun kuꞌxin tkꞌatz, ex xi tqanin te: Ay,
Moisés, tuꞌn tkubꞌ tpaꞌn ichin tibꞌ tukꞌa xnaqꞌtzil wenxixa, ¿Tiꞌn kꞌwel nbꞌinchiꞌn,
t-xuꞌjil. Me me teꞌ te tnejil, nya iky teꞌ tuꞌn nkanbꞌintejiy chwinqil te jun majx?
tten. 9 Tuꞌnpetziꞌn, kxel nqꞌmaꞌn kyeꞌy, qa 17 Xi ttzaqꞌwin Jesús: ¿Tiquꞌn ntzaj

ma kubꞌ tpaꞌn ichin tibꞌ tukꞌa t-xuꞌjil, qa tqꞌmaꞌn qa wenqiꞌn? Ntiꞌx jun te xjal wen
nya noq tuꞌn tpaj kyꞌaꞌjin tuꞌn qya, exsin tzaluꞌn twutz txꞌotxꞌ, qalaꞌ oꞌkx te Dios.
qa ma tzꞌok meje tukꞌa juntl, ma tzꞌok aj Me qa taja tuꞌn tten tchwinqila te jun
kyꞌaꞌjil. Ex ankye k-okil meje tukꞌa qya, majx, niminqekutzinjiy ojtxe kawbꞌil.
a o tzꞌel lajoꞌn tuꞌn tchmil, ex ikyxjo, 18 Ex xi ttzaqꞌwin qꞌinin: ¿Me ankyeqe

k-okil aj kyꞌaꞌjil. r kawbꞌil?

o 19:4Gen. 1:27; 5:2; Mal. 2:15. p 19:5 Gen. 2:24. q 19:7 Deu. 24:1-4; Mt. 5:31. r 19:9 Mt. 5:32; 1Co.
7:10-11.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
33 Matey 19​, ​20

Xi tqꞌmaꞌn Jesús te: Mi bꞌiyin. s Mi tkyaqiljo anetziꞌn, ex jun chwinqil te jun


kyꞌaꞌjin. t Mi tzꞌelqꞌin. u Mi jaw bꞌant yol majx toj kyaꞌj. 30 Me nimx jaꞌlin iteꞌk te
tiꞌj jun aꞌla noq kukxjo. v 19 Niminkujiy tnejil tzaluꞌn twutz txꞌotxꞌ, me kchi kyjel
ttatiy ex tnaniy. w Ex kꞌuꞌjlinqekjiy tukꞌiy te tchꞌibꞌil, qa ntiꞌ kynimbꞌil. Ex nimx ntiꞌ
tzeꞌnkuxjo ntkꞌuꞌjlin te tibꞌ. x kyoklin tzaluꞌn twutz txꞌotxꞌ jaꞌlin, me
20 Xi tqꞌmaꞌn kuꞌxin: Tkyaqilx teꞌ kchi okil te tnejil noq tuꞌn kynimbꞌil. a
anetziꞌn o bꞌant wuꞌn. ¿Tiꞌtzin atx taj
tuꞌn tkubꞌ nbꞌinchiꞌn? Jun techil tuꞌn Jesús kyiꞌj
21 Xi tqꞌmaꞌn Jesús te: Qa taja tuꞌn toka aqꞌnil toj tqan uv
tzꞌaqlexix, ku txiꞌy, ex kꞌayinxjiy jniꞌ at
20   Xitqꞌmaꞌn Jesús: A Tkawbꞌil
1

tey, ex oyinxjiy tpwaqa kye yaj. Ikytzin Dios toj kyaꞌj, ikytziꞌn tzeꞌnku
ktenbꞌile tqꞌinimiljiy toj kyaꞌj. Exsin jun tajaw aqꞌuntl; xiꞌ qlixje wen toj plas
lipektza wiꞌja. jyol taqꞌnil, tuꞌn kyxiꞌ aqꞌnil toj tqan uv.
22 Me atzaj teꞌ tbꞌinte kuꞌxin ikyjo, jaw 2 I kyijku bꞌant kyukꞌa, tuꞌn t-xi chjet jun

bꞌisinx, quꞌn tuꞌn manyor qꞌininxtaq; ex pwaq twiꞌ kykꞌuꞌj junjun qꞌij, exsin i xi
bꞌeꞌx aj tja. tchqꞌoꞌntz tzma toj ttxꞌotxꞌ, tuꞌn kyaqꞌnin.
23 Ante Jesús tzaj tqꞌmaꞌn qeꞌy: 3 Tej t-xiꞌ tajaw aqꞌuntl juntl majl, otaq

Twutzxix kxel nqꞌmaꞌn kyeꞌy: Kujx teꞌ, tzꞌok bꞌeljaj or te qlixje, ex i ok tkaꞌyin
tuꞌn tokx jun qꞌinin toj Tkawbꞌil Dios. txqantl xjal iteꞌtaq toj plas, ntiꞌtaq
24 Kxel nqꞌmaꞌn juntl majl kyeꞌy: Jun kyaqꞌin. 4 Xi tqꞌmaꞌn kye: Ikyqex kyejiꞌy,
paqxla aku tzꞌex jun chej toj toyajil jun ku kyxiꞌy aqꞌnil toj tqan wawala, ex kxel
bꞌaq te slepbꞌil bꞌuꞌẍ, tzeꞌnkul teꞌ tuꞌn nchjoꞌn twiꞌ kykꞌuꞌja toj tumil tzꞌaqle.
tokx jun qꞌinin toj Tkawbꞌil Dios. 5 Ex bꞌeꞌx i xiꞌ kyej xjal aqꞌnil.
25 Atzaj teꞌ qbꞌintiy ikyjo, bꞌeꞌx o jaw Ante tajaw aqꞌuntl xiꞌ juntl majl, te tok
kaꞌylaja, ex xi qqaniꞌn te: Qa nlay chi nikyꞌjin qꞌij, ex teꞌ tok oxe or te qale, ex i
okx qꞌinin toj kyaꞌj, ¿Yajtzilaꞌ qetza? bꞌaj xi tchqꞌoꞌn txqantl aqꞌnil toj aqꞌuntl.
¿Altzila kye k-okixtz? 6 Atzaj teꞌ tok jweꞌ or te qale, xiꞌ juntl
26 O tzaj tkaꞌyiꞌn Jesús, ex tzaj tqꞌmaꞌn majl toj plas. I knet junjuntl tuꞌn antza,
qeꞌy: Nlay bꞌant tuꞌn kyklet-xjal kyuꞌnx ntiꞌ kyaqꞌin, ex xi tqꞌmaꞌn kye: ¿Tiquꞌn
kyibꞌx. Me mete Dios kbꞌantil teꞌ tuꞌn iteꞌy tzaluꞌn, a ma tzꞌex qꞌij, ex ntiꞌ chꞌin
tkyaqil. ma chi aqꞌniꞌn?
27 Me xi tqꞌmaꞌn Pegr te: Ma kyij 7 Me ankyeꞌ xjal xi kyqꞌmaꞌn: Quꞌn mix

qtzaqpiꞌn qeꞌ tkyaqiljo attaq qeꞌy, ex ma aꞌl jun ma tzaj qꞌmante qaqꞌiꞌn.
qo ok lipeꞌy tiꞌja. ¿Tiꞌtzila qetza qkanbꞌe? Ex xi tqꞌmaꞌn ichin kye: Ku kyxiꞌy
28 Xi tqꞌmaꞌn Jesús: Twutzxix kxel aqꞌnil toj wawala, ex kꞌaꞌ txi nchjoꞌn twiꞌ
nqꞌmaꞌn kyeꞌy, toj tqꞌijil, a jaꞌ ktxꞌixpitile kykꞌuꞌja toj tumil tzꞌaqle.
tkyaqil, aj nkubꞌ qey ayiꞌn, a Tkꞌwal 8 Atzaj teꞌ qok yupj, xi tqꞌmaꞌn

Ichin, tibꞌaj nqꞌuqbꞌila, tukꞌa tkyaqil tajaw aqꞌuntl te nejinel kye aqꞌnil:
nqoptzꞌajiyila, ex ayetzin kyeꞌ, tuꞌn Txkonqetzjiy aqꞌnil jaꞌlin, ex chjonxa twiꞌ
ma chi ok lipeꞌy wiꞌja, ex kchi kꞌwel kykꞌuꞌj. Antza xi xkyeye kyukꞌa i pon
qey kyibꞌaj kabꞌlajaj qꞌuqbꞌil, tuꞌn qalexi, tuꞌn tpon bꞌaj kyukꞌa i bꞌaj kanin
kykawiꞌn kyibꞌaj kabꞌlajaj chꞌuq xjal te qlixje. b
tyajil Israel. y 29 Ex kykyaqilxjo jniꞌ ma 9 I bꞌaj tzaj laqꞌe aye, a oꞌkx jun or i

kyij kytzaqpiꞌn kyja, kyitzꞌin, kyanebꞌ, aqꞌnin, ex teyile junjun xi ttzyuꞌn jun
kytata, kynana, kyxuꞌjil, mo kykꞌwal, pwaq te twiꞌ kykꞌuꞌj, nyakutlaj otaq tzꞌex
mo qa kytxꞌotxꞌj, noq tuꞌn npaja, okpin kyqꞌij tuꞌn kyaqꞌnin. 10 Tej kybꞌaj pon
kykanbꞌil kyeꞌ jweꞌ kꞌal z maj kyxel tibꞌaj chojbꞌaj kyeꞌ, a bꞌeꞌx i bꞌaj okx aqꞌnin

s 19:18 Ex. 20:13; Deu. 5:17. t 19:18 Ex. 20:14; Deu. 5:18. u 19:18 Ex. 20:15; Deu. 5:19. v 19:18 Ex. 20:16;
Deu. 5:20. w 19:19 Ex. 20:12; Deu. 5:16. x 19:19 Lv. 19:18. y 19:28 Mt. 25:31; Lc. 22:30. z 19:29 Jweꞌ
kꞌal, 100 n-ele. a 19:30 Mt. 20:16; Lc. 13:30. b 20:8 Lv. 19:13; Deu. 24:15.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
Matey 20 34

qlixje, kubꞌ kybꞌisin qa nimxixtaq chꞌintl tkꞌatz Jesús junx kyukꞌa tal, ex i kubꞌ
kypwaq tuꞌn ttzaj kytzyuꞌn, quꞌn tuꞌn meje twutz, ex xi tqanin jun bꞌaꞌn kyiꞌj
bꞌeꞌx i okx aqꞌnil liwey. 11 Me atzaj teꞌ tok tal.
kykaꞌyin kyinxljo tzeꞌnqekul kyeꞌ, ayeꞌ i 21 Xi tqanin Jesús te: ¿Tiꞌtzin tajach?

ok aqꞌnil yaj, bꞌeꞌx i bꞌaj ja yolin kyxolile, Ante qya xi ttzaqꞌwin: Wajatlaꞌy, tuꞌn
ex xi kyqanin te tajaw aqꞌuntl: 12 ¿Tiꞌn kykubꞌ tqꞌuqbꞌin wala toj Tkawbꞌila toj
quꞌn kyinx kyeꞌ ẍi bꞌaj ok aqꞌnil yaj twiꞌ tman qꞌobꞌa ex juntl toj tẍnayaja kawil
kykꞌuꞌj s-ex tzeꞌnkuljo qe, exsin bꞌeꞌx xqo tukꞌiy.
ok qeꞌ qlixje, ex ma tzikyꞌx aqꞌuntl ex 22 Me ante Jesús xi ttzaqꞌwin: Mi n-el

tqan qꞌij quꞌn? kynikyꞌa teꞌ ntzaj kyqaniꞌn weꞌy. ¿Ma


13 Me ante tajaw aqꞌuntl xi ttzaqꞌwin: akutzin tzikyꞌx kyeꞌ kyuꞌn, tkyaqiljo jniꞌ
Ay, wukꞌa, me ntiꞌ jun weꞌ nya bꞌaꞌn ma kkyꞌelix wuꞌn?
kubꞌ nbꞌinchiꞌn kyiꞌja. Quꞌn ma qo kyijku Ex xi kyqꞌmaꞌn Santyaw tukꞌax Juan
kyukꞌiy, tuꞌn kyaqꞌniꞌn wukꞌiy tuꞌn jun te: Ok kkyꞌelix qe quꞌn.
tal pwaq jun qꞌij. 14 Qalaꞌ kytzyuꞌnxjiꞌy 23 Xi ttzaqꞌwinl Jesús kye: Twutzx

kypwaqa, ex kux chi ajxiy, quꞌn waja teꞌ, akula tzikyꞌx kye kyuꞌn tzeꞌnku weꞌ
tuꞌn kyok nchjoꞌnjiꞌy ayeꞌ yaj ẍi ul aqꞌnil kkyꞌelix wuꞌn, me atzin tuꞌn tkubꞌ qe
kyinxjo tzeꞌnku kyeꞌ. 15 ¿Ma ntiꞌtzin weꞌ jun kyeꞌ toj nman qꞌobꞌa ex juntl toj
woklin tiꞌj npwaqa, tuꞌn tkubꞌ nbꞌinchiꞌn nẍnayaja kawil wukꞌiy, nyaqin weꞌ tiꞌj
noq alqe wajiꞌy? ¿Mo qa nloꞌchj kyeꞌ teꞌ; qalaꞌ a nMaꞌn, quꞌn oꞌkxte ojtzqilte
kykꞌuꞌj, tuꞌn soꞌjqiꞌn? ex bꞌilte alqe kxele tqꞌoꞌne.
16 Ex xi tqꞌmaꞌn Jesús: Quꞌn ikytziꞌn, 24 Atzaj teꞌ qbꞌintiy, awoꞌy lajajtl

ayetziꞌn ntiꞌ kyoklin kywutzxjal tzaluꞌn t-xnaqꞌtzbꞌin ikyjo, bꞌeꞌx tzaj qqꞌoja
twutz txꞌotxꞌ, kchi okil te tnejil. Ex ayetziꞌn kyiꞌjjo kabꞌel kyitzꞌin kyibꞌ. 25 Me o
iteꞌk te tnejil jaꞌlin, kchi okil te tchꞌibꞌil. c xi ttxkoꞌn Jesús, ex tzaj tqꞌmaꞌn qeꞌy:
Ojtzqiꞌnl kyeꞌ kyuꞌn tzeꞌn kytenxjal nya
Tej tyolin Jesús te tox majin tiꞌj nimil; quꞌn ayetziꞌn tnejil kawil, qa tiꞌx
tkyimlin jun tiꞌ, manyor txꞌuꞌjqex tukꞌa kykawbꞌil,
(Mr. 10:32-34; Lc. 18:31-34) quꞌn nyakuj etzinqe kyuꞌn. 26 Me atzin
17 Tej t-xiꞌ Jesús toj tbꞌe tzma Jerusalén, kyxola, nya iky teꞌ. Qalaꞌ ankye teꞌ taj
o xi tkꞌleꞌn a awoꞌy kabꞌlajaj t-xnaqꞌtzbꞌin tuꞌn tok te nim toklin kyxola, il tiꞌj tuꞌn
qjunalxa, ex tzaj tqꞌmaꞌn qeꞌy: 18 Ikytziꞌn tajbꞌin kye txqantl. d 27 Ex ankye taj tuꞌn
tzeꞌnku n-ok kykaꞌyiꞌn, chꞌix qjapin tok te tnejil, il tiꞌj tuꞌn tok tzeꞌnku jun
Jerusalén, a jaꞌ ayiꞌn, a Tkꞌwal Ichin, aqꞌnil te jun majx kye txqantl. e 28 Quꞌn
kchin xel kꞌayiꞌn kyeꞌ kynejil kypale ikytziꞌn tzeꞌnku weꞌ, ayiꞌn, a Tkꞌwal
Judiy exsin kyeꞌ xnaqꞌtzil tiꞌj ojtxe Ichin, mi ẍin ul weꞌ tuꞌn kyajbꞌinxjal
kawbꞌil. Kyqꞌmaꞌbꞌil qa ayiꞌn at npaja, weꞌy; qalaꞌ ayin weꞌ tuꞌn wajbꞌiꞌn kye
noq tuꞌn nkubꞌ bꞌyoꞌn. 19 Kchin kxel txqantl, ex tuꞌn t-xi nqꞌoꞌn nchwinqila te
kyqꞌoꞌn toj kyqꞌobꞌjo nya aj Judiy, tuꞌn kyxel, tuꞌn kyklet te jun majx. f
wok xmayiꞌn kyuꞌn, tuꞌn wok kylankꞌiꞌn,
ex kchin kꞌwel kybꞌyoꞌn twutz cruz. Me Tej kyqꞌanit kabꞌe moẍ tuꞌn Jesús
toj toxin qꞌij, kchin jawil anqꞌiꞌntla. (Mr. 10:46-52; Lc. 18:35-43)
29 Atzaj teꞌ kyjaꞌtaq qetza tukꞌa Jesús
Tej t-xi tqanin tnana Santyaw ex Juan toj tnam Jericó, nimku xjal ok lipe qiꞌja.
jun bꞌaꞌn te Jesús 30 Ex attaq kabꞌe moẍ qꞌuqleqetaq ttzi
(Mr. 10:35-45) bꞌe. Tej kybꞌinte tikyꞌ Jesús antza, i jaw
20 Tbꞌajlinxiꞌ ikyjo, tzaj laqꞌe tnana ẍchꞌin: Tata, ay tyajil qtzan nmaq kawil
Santyaw ex Juan, ayeꞌ tkꞌwal Zebedey, David, qꞌaqꞌintz tkꞌuꞌja qiꞌja, chi chiꞌ.

c 20:16 Mt. 19:30; Mr. 10:31; Lc. 13:30. d 20:26 Lc. 22:25-26. e 20:27 Mt. 23:11; Mr. 9:35; Lc. 22:26.
f 20:28 Lc. 22:27.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
35 Matey 20​, ​21

31 Me bꞌeꞌx i ok iꞌlin kyuꞌn jniꞌ xjal, Nimxitjo toklin tbꞌiy toj tnajbꞌila. h
tuꞌn nchi ẍchꞌin. Me ayetzin kyeꞌ moẍ, 10 Atzaj teꞌ tokx Jesús toj Jerusalén,
noqx kyja i jawe ẍchꞌin kujxix: Tata, ay bꞌeꞌx i bꞌaj jaw najxjal, ex nimx qꞌmante:
tyajil qtzan nmaq kawil David, qꞌaqꞌintz ¿Ankye teꞌ xjal lo?
tkꞌuꞌja qiꞌja. 11 Me xi kytzaqꞌwin txqantl: Antej yolil
32 Bꞌeꞌx kubꞌ weꞌ Jesús, i tzaj ttxkoꞌn Tyol Dios, a Jesús aj Nazaret, toj txꞌotxꞌ
moẍ, ex xi tqanin kye: ¿Tiꞌn kyaja tuꞌn te Galiley.
tok nbꞌinchiꞌn kyiꞌja?
33 Tzaj kytzaqꞌwin moẍ te: Ay, Tata, Tej kyex tlajoꞌn Jesús jniꞌ kꞌayil toj
qaja tuꞌn kykaꞌyiꞌn qwutza, chi chiꞌ. tnejil ja te naꞌbꞌl Dios
34 Bꞌeꞌx tzaj qꞌaqꞌin tkꞌuꞌj Jesús kyiꞌj, ex (Mr. 11:15-19; Lc. 19:45-48; Jn. 2:13-22)
ok tmikoꞌn kywutz. Ex texjo paq, tjqet 12 Tbꞌajlinxiꞌ ikyjo, okx Jesús toj tnejil
kyej moẍ kywutz, ex bꞌeꞌx i ok lipe tiꞌj ja te naꞌbꞌl Dios, ex i bꞌajetz tlajoꞌn
Jesús. kykyaqiljo jniꞌqe nchi bꞌaj kꞌayintaq
exqetziꞌn nchi bꞌaj loqꞌintaq antza. Ex
Tej tkanin Jesús toj Jerusalén i bꞌaj jaw tpichꞌkin jniꞌ kymeẍjo jniꞌqe
(Mr. 11:1-11; Lc. 19:28-40; Jn. 12:12-19) nchi bꞌaj txꞌexbꞌintaq kypwaqxjal, ex

21   Tej
qkaniꞌn tukꞌa Jesús nqayin kykꞌaybꞌiljo jniꞌqe nchi bꞌaj kꞌayintaq
1

tkꞌatz Jerusalén, o poꞌn ttxaꞌn palom. 13 Ex xi tqꞌmaꞌn kye: Tzꞌibꞌinl teꞌ
jun kojbꞌil Betfagé tbꞌi, nqayin t-xe wutz toj Tuꞌjil Tyol Dios: Atzin njaꞌy k-okil te
Olivos. Xi tchqꞌoꞌn Jesús kabꞌe qxola, 2 ex ja te naꞌbꞌl Dios, i me ayetzin kyeꞌ ma
xi tqꞌmaꞌn kye: Ku kyxiꞌy tojjo tal kojbꞌil tzꞌok kyqꞌoꞌn te kyja ileqꞌch. j
jlajxi. Antza kjyetila jun tal bur kyuꞌn, 14 Ex tojxjo tnejil ja te naꞌbꞌl Dios, i bꞌaj

kꞌloꞌn tukꞌa tal tal. ¡Kypjumila, exsin tzaj laqꞌe junjun moẍ ex kox tkꞌatz Jesús,
kyintza tzaluꞌn! 3 Ex qa at jun saj qaninte ex bꞌeꞌx i bꞌaj kubꞌ tqꞌanin.
jun tiꞌ kyeꞌy: At tajbꞌin te qAjaw, me 15 Me tej tok kykaꞌyiꞌn nejinel kyxol

jaꞌlinx tzul quꞌn, chichkujiꞌy. pale, exqetziꞌn jniꞌ xnaqꞌtzil tiꞌj ojtxe
4 Bꞌajjo ikyjo, quꞌn iltaq tiꞌj tuꞌn tjapin yol kawbꞌil, a jniꞌ nimku techil tipin Jesús
kyij ttzꞌibꞌin yolil Tyol Dios ojtxe, tej tqꞌma: otaq bꞌant, ex teꞌ tok kybꞌiꞌn jniꞌqe
5 Kyqꞌmanxa kye xjal toj tnam Sion: kꞌwal nchi ẍchꞌin toj tnejil ja te naꞌbꞌl
Kykaꞌyinxjiꞌy Nmaq kyKawila tzul; Dios: Nimxit tbꞌiy, ay Tyajil qtzan nmaq
mutxin tten, kawil David, bꞌeꞌx tzaj kyqꞌoj, 16 ex xi
ex qꞌuqlekx tibꞌaj jun tal bur, kyqꞌmaꞌn te Jesús: ¿Ma tzuntzin tbꞌiꞌnjiy
kꞌleꞌn tal tal. g nkyqꞌmaꞌn maꞌ kꞌwal tiꞌja? chi chiꞌ.
6 Ayetziꞌn t-xnaqꞌtzbꞌin kubꞌ kybꞌinchin Xi ttzaqꞌwin Jesús: Tzuntzin. ¿Ma
tzeꞌnku xi tqꞌmaꞌn Jesús kye. 7 Tzaj kyiꞌn naꞌmxsin tkux kyuꞌjiꞌn toj Tuꞌjil Tyol Dios,
bur tukꞌaxjo tal tal, bꞌaj jax kyqꞌoꞌn a ntqꞌmaꞌn tiꞌjjo lo kyjaluꞌn:
kytxoꞌw tibꞌaj, exsin jax qe Jesús tibꞌaj. Ma tzaj tqꞌmaꞌn, tuꞌn tjaw nimsin tbꞌiy,
8 Ex bꞌaj kubꞌ kylikyꞌin xjal kytxoꞌw toj tuꞌn kybꞌitzjo tal kꞌwal,
tbꞌe, ex txqantl tzaj toqinte t-xaq tze, a majxpe kyuꞌn tzma qe nchi miꞌẍin? k
palma tbꞌi, ex bꞌaj kubꞌ kylikyꞌin toj tbꞌe 17 Ex bꞌeꞌx ex Jesús, i bꞌaj kyij ttzaqpiꞌn,

tuꞌn kytzaljbꞌil. 9 Ex ayetziꞌn jniꞌ xjal ex xiꞌ toj kojbꞌil Betania, jaꞌ ikyꞌxi
nejninqetaq exqetziꞌn lipcheqektaq tiꞌj, i qnikyꞌin tuꞌn.
ok ten ẍchꞌil:
Nimxit tbꞌiy, ay Tyajil qtzan nmaq Tej ttzqij tqan iw tuꞌn Tyol Jesús
kawil David. (Mr. 11:12-14, 20-26)
Kyꞌiwlinxita a ay ma tzula toj tbꞌi 18 Toj juntl qlixje, kyjaꞌtaq qxiꞌy

tAjaw Tkyaqil. Jerusalén, tzaj waꞌyaj tiꞌj Jesús. 19 Ok

g 21:5 Zac. 9:9. h 21:9 Sal. 118:25-26. i 21:13 Is. 56:7. j 21:13 Jer. 7:11. k 21:16 Sal. 8:2.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
Matey 21 36

tkaꞌyin jun tqan iw ttzi bꞌe, ex bꞌeꞌx xiꞌ Attaq jun ichin attaq kabꞌe tkꞌwal. Xi
t-xe tqan. Me ntiꞌx jun twutzjo tze knet tqꞌmaꞌn te jun: Nkꞌwal, maꞌ txiꞌy aqꞌnil
tuꞌn, noq txqan t-xaq. Tuꞌntziꞌn ikyjo, xi jaꞌlin toj tqan uvch. 29 Me mina, chi
tqꞌmaꞌn te tqan iw: Mixla jtojx tuꞌn tel kꞌwal. Me jun paqx tja tmeltzꞌin tnabꞌl,
twutza te kyloꞌxjal. ex bꞌeꞌx xiꞌl aqꞌnil.
Ex antej tqan iw jun paqx jaw tzqij. 30 Atzaj teꞌ t-xiꞌ lol teꞌ juntl, ex ikyx xi
20 Atzaj teꞌ tok qkaꞌyiꞌn noq tzqijl tej tqꞌmaꞌn te: Kutzin tata. Kꞌaꞌ chiꞌn chinaj
tze, xi qqaniꞌn te Jesús: ¿Tzeꞌntzin tten teꞌ, exsin mix xaꞌyiltz.
teꞌ tze jun paqx xjaw tzqij? qo chijiꞌy. 31 ¿Ankyeꞌ kubꞌ nimin teꞌ tajtaq
21 Tzaj ttzaqꞌwin Jesús: Twutzxix kxel manbꞌaj kyxoljo kabꞌe kꞌwal lo?
nqꞌmaꞌn kyeꞌy, noqit at-xix kynimbꞌila, Xi kyqꞌmaꞌn: A tnejil, chi chiꞌ.
ex noqit mi njawje kykꞌuꞌja, nya noq Xi tqꞌmaꞌn Jesús kye: Twutzxix kxel
oꞌkxjo luꞌn aku bꞌant kyuꞌn, tzeꞌnku nqꞌmaꞌn kyeꞌy; ayepe kyeꞌ peyiltaq
xbꞌant wuꞌn tiꞌjjo tqan iw, qalaꞌ noqit txi pwaq, ayeꞌ iꞌjlin kyuꞌnxjal, exqetziꞌn aj
kyqꞌmaꞌn te wutz luꞌn: Ku tela tzaluꞌn, ex kyꞌaꞌjilqetaq kchi okix toj Tkawbꞌil Dios
ku txiꞌy toj ttxuyil aꞌ, ex akula tzikyꞌ. l toj kyaꞌj, tuꞌn kynimbꞌil. ¿Yajtzin kyetza?
22 Quꞌn tkyaqiljo kxel kyqanin toj naꞌj 32 Quꞌn tej tul Juan, a Jawsil Aꞌ, qꞌmalte

Dios tukꞌa kynimbꞌila, ok ktzajil qꞌoꞌn. tumil kyeꞌy tzeꞌn tuꞌn kybꞌetiꞌy tzꞌaqle,
me mix xi kynimiꞌn. Me ayetzinl kyeꞌ,
Jun kyxjel Parisey tiꞌj toklin Jesús aye peyil pwaq exqetziꞌn aj kyꞌaꞌjil ma
(Mr. 11:27-33; Lc. 20:1-8) txi kynimin. Me qalatzin kyeꞌ, nixpela
23 Tej tokx Jesús toj tnejil ja te naꞌbꞌl tuꞌn ma kyliꞌy tkyaqiljo lo, me mi s-ajtz
Dios, i pon laqꞌe kynejil pale exqetziꞌn koꞌpjx kyanmiꞌn tuꞌn txi kynimiꞌn. m
kynejinel kyxolxjal aj Judiy, a tzmataq
nxnaqꞌtzintaq. Xi kyqanin te: ¿Tiꞌn tokiy Jun techil tuꞌn Jesús kyiꞌjjo manil
tuꞌn tbꞌinchinjiy jniꞌ lo, a nkubꞌ tbꞌinchiꞌn? txꞌotxꞌ
¿Ex ankye saj qꞌoꞌnte tokliꞌn? chi chiꞌ. (Mr. 12:1-12; Lc. 20:9-19)
24 Xi ttzaqꞌwin Jesús: Ex ikyx wejiꞌy, 33 Ex xi tqꞌmaꞌn Jesús: Kybꞌinkujiꞌy
kxel nqaniꞌn jun nxjelbꞌitza kyeꞌy. juntl techil lo: Attaq jun tajaw txꞌotxꞌ ok
25 ¿Ankye tzaj chqꞌoꞌnte qtzan Juan tawin tqan uv. Ok tqꞌoꞌn jun chꞌlaj tiꞌjile,
tuꞌn kykuꞌxxjal tuꞌn toj aꞌ te jawsbꞌil aꞌ? kubꞌ tbꞌinchin jun bꞌinchbꞌil taꞌl uv, ex
¿Apela Dios, mo noq ayexjal? jaw twaꞌbꞌin jun xkyaqꞌte te tzajbꞌilte. n
Bꞌeꞌx i bꞌaj jaw yolin kyxolx, ex kyqꞌma: I kyij bꞌant kyukꞌa jteꞌbꞌin aqꞌnil tuꞌn
Qa ma txi qqꞌmaꞌn a Dios, bꞌeꞌx ktzajil kymanin tiꞌj, exsin xiꞌtz toj jun tbꞌe
tqꞌmaꞌn qe, ¿Tin quꞌn mi nxi kynimintza? najchaq wen.
chilaꞌ. 26 Ex qa ma txi qqꞌmaꞌn qa xjal, 34 Me atzaj teꞌ tpon tqꞌijil, jaꞌ tuꞌn tok

at qxobꞌil. ¿Ma nyatzin kykyaqil xjaltz chmete twutz awal, i xi tchqꞌoꞌn junjun
qꞌmante qa a Juan jun yolil Tyol Dios? taqꞌnil qanil teꞌ manbꞌil ttxꞌotxꞌ.
27 Tuꞌnpetziꞌn, xi kyqꞌmaꞌn: Mi bꞌiꞌn qe 35 Me ayetziꞌn manil txꞌotxꞌ i ok lipin

quꞌn, chi chiꞌ. kyiꞌjjo taqꞌnil tajaw txꞌotxꞌ. Jun teꞌ noq
I xi ttzaqꞌwin Jesús: Exsin ikyx wejiꞌy, bꞌaj kylankꞌin, jun teꞌ bꞌeꞌx kyim, ex jun teꞌ
nlay txi nqꞌmaꞌn weꞌ, alkye saj qꞌoꞌnte noqx techx kyꞌixbꞌe tuꞌn abꞌj. 36 Tuꞌn ikyjo,
wokliꞌn tuꞌn tkubꞌ nbꞌinchiꞌn tkyaqiljo lo. bꞌeꞌx i xi tchqꞌoꞌn txqantl taqꞌnil tzeꞌnku
te tnejil. Me ikyx bꞌajjo kyiꞌj, tzeꞌnkuꞌ bꞌaj
Jun techil tuꞌn Jesús tiꞌjjo kyiꞌjjo tnejil kyuꞌn manil txꞌotxꞌ. 37 Me
kabꞌe kꞌwalbꞌaj kubꞌ tbꞌisin tajaw txꞌotxꞌ tuꞌn t-xi tchqꞌoꞌn
28 Xi tqꞌmaꞌn Jesús: ¿Tzeꞌntzin chꞌin a tkꞌwalkuxix, quꞌn kubꞌ t-ximin, nyapela
kyeꞌ toj kywutz? kꞌwel kynimin nkꞌwalach.

l 21:21 Mt. 17:20; 1Co. 13:2. m 21:32 Lc. 3:12; 7:29-30. n 21:33 Is. 5:1-2.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
37 Matey 21​, ​22

38 Me atzaj teꞌ t-xi kykaꞌyiꞌn manil 2 Atzin Tkawbꞌil Dios toj kyaꞌj, ikytziꞌn

txꞌotxꞌ, teꞌ ttzaj kꞌwalbꞌaj, bꞌeꞌx i bꞌaj ja tzeꞌnku jun nmaq kawil kubꞌ tikyꞌsin jun
yolin kyxolile: Ate luꞌn kyjel te tajaw nintz qꞌij, tej tmeje tkꞌwal. 3 I xi tsmaꞌn
txꞌotxꞌ. Qalaꞌ qbꞌyonku, tuꞌntzin qkyij te taqꞌnil txkolkye txqan txokenj. Me
tajaw, chi chiꞌ. ayetzin kyeꞌ xjal luꞌn, mix i tzaje.
39 Bꞌeꞌx tzaj kytzyuꞌn, ex kyiꞌn tzma 4 I xi tsmaꞌn txqantl taqꞌnil, ex xi tqꞌmaꞌn

ttxaꞌn txꞌotxꞌ tuꞌn tkubꞌ kybꞌyoꞌn. kye: Kyqꞌmanxa kyeꞌ txokenj, tuꞌn kytzaj
40 Tuꞌntzintzjo, xi tqanin Jesús kye: jaꞌlinxix, quꞌn ma bꞌant te wabꞌj: Ma chi kubꞌ
¿Yajtzilaꞌ? Aj tuljo tajaw txꞌotxꞌ, ¿Tiꞌtzila nbꞌyoꞌn nwakixa, ex ayeꞌ waliꞌn tbꞌanilqex.
kbꞌajil kyiꞌjjo manil txꞌotxꞌ? Ex jotx noqx tkubꞌ tkyaqil. Kux chi tzaja
41 Ex xi kytzaqꞌwin: Bꞌalaqa kchi kꞌwel toj mejebꞌlin, chichkujiꞌy. 5 Me ayetzin
tbꞌyoꞌn te jun majx. Ex bꞌalaqa kxel kyeꞌ txokenj, mix xi kytziyine tuꞌn kyxiꞌ toj
tqꞌoꞌn ttxꞌotxꞌ te kymajin txqantl taqꞌnil, mejebꞌlin. Jun teꞌ bꞌeꞌx xiꞌ lol ttxꞌotxꞌ; juntl
ayeꞌ chi chojil manbꞌil txꞌotxꞌ tojxix bꞌeꞌx xiꞌ lol tkꞌaẍjil. 6 Ayetziꞌn txqantl i bꞌaj ok
tqꞌijil. ten bꞌyol kye taqꞌnil nmaq kawil, ex majxpe i
42 Ex xi ttzaqꞌwin Jesús kye: ¿Ma kubꞌ kybꞌyoꞌn.
naꞌmtzin tkux kyuꞌjiꞌn toj Tuꞌjil Tyol Dios, 7 Me bꞌeꞌx tzajx tqꞌoj nmaq kawil, ex

jaꞌ ntqꞌmaꞌne kyjaluꞌn: bꞌeꞌx bꞌaj xi tchqꞌoꞌn xoꞌl qꞌaqꞌ bꞌyol kyeꞌ
A abꞌj, a xi kyxoꞌn bꞌinchil ja, a bꞌiyil, ex majx ok qꞌoꞌn tqꞌaqꞌiljo kytanim.
nyakuj ntiꞌtaq tajbꞌin, 8 Tbꞌajlinxiꞌ ikyjo, xi tqꞌmaꞌn kye

me axixpente abꞌjjo ma tzꞌokin te taqꞌnil: Tkyaqilx noq tkubꞌl. Me ayetzin


tqꞌuqil tẍkyin ja, a nimxix toklin. kyeꞌ txokenj kykyꞌeꞌ tuꞌn kytzaj. 9 Ku
Atziꞌn tbꞌanilxjo ma tzaj tqꞌoꞌn tAjaw kyxiꞌ toj xkyꞌich bꞌe, ex kyojileꞌ jniꞌ nim
Tkyaqil qe, bꞌe toj tnam, ex kytxkonqetza aꞌlchaqx
ex ma qo jaw kaꞌylajx tiꞌj? o kye xjaltz jaꞌlin, tuꞌn kytzaj toj mejebꞌlin.
43 Tuꞌnpetziꞌn kxel nqꞌmaꞌn kyeꞌy, k-elil 10 Bꞌeꞌxsin i bꞌaj xiꞌ aqꞌniltz chmol kyeꞌ jniꞌ xjal

qꞌiꞌn Tkawbꞌil Dios kyeꞌy, ex kxel tqꞌoꞌn kyojile jniꞌ nim bꞌe, tzeꞌnchaqextz, exla qa wen,
kyexjal, ayeꞌ kꞌwel kyyekꞌiꞌn tiꞌj Tkawbꞌil mo minaj, tzmaxitzin noj teꞌ ma tij ja kyuꞌn xjal.
Dios toj kychwinqil. 11 Me atzaj teꞌ tokx te nmaq kawil kaꞌyil
44 Ex atzin abꞌj jun techil wiꞌja. Ankye kye txokenj, ok kyim tiꞌj jun ichin, a tokxtaq,
teꞌ kꞌwel t-xoꞌn tibꞌ tibꞌajjo abꞌj, tuꞌn ntiꞌtaq t-xbꞌalin iteꞌk tzeꞌnku toj jun mejebꞌlin,
tyuchꞌj tuꞌn; axte kꞌwel tyuchꞌin tibꞌ tzeꞌnqeku kyeꞌ txqantl. 12 Ex xi tqꞌmaꞌn te:
tibꞌaj. Ex qa a abꞌj xkubꞌ tzꞌaq tibꞌaj jun Wukꞌa, ¿Tzeꞌn tten s-oktza tzaluꞌn, kyukꞌa
aꞌla te kawbꞌil kujxix, bꞌeꞌx kꞌwel quqix t-xbꞌalin ikyjo? chiꞌ. Me ante xjal mix xaꞌye
te jun majx. p yekche, noq tuꞌn t-xobꞌil te nmaq kawil.
45 Me atzaj teꞌ kybꞌinte kynejil pale 13 Bꞌeꞌx xi tqꞌmaꞌn kawil kye aqꞌnil nchi bꞌaj

exqetziꞌn Parisey, jniꞌ techil bꞌaj kubꞌ bꞌinchintaq meẍ te wabꞌl: Kykꞌlonqekuy tqan
tqꞌoꞌn Jesús, ex qa kyiꞌjxtaq nyoline, ex tqꞌobꞌ, ex kyqꞌomixa tzma toj qxopin peꞌn, a
46 oktaq kytzyuꞌn toj kywutz. Me bꞌeꞌx jaꞌ okx k-oqꞌile, ex kchi juꞌchꞌile tste tuꞌn nim
i tzaj xobꞌ kyexjal, quꞌn tuꞌn otaq tzꞌel kyixkꞌoj. q
kynikyꞌxjal te qa a Jesús jun yolil Tyol 14 Quꞌn nimxte txokenj tojjo kolbꞌil, me

Dios. noqx jteꞌbꞌin kjawil skꞌet, chi Jesús.

Jun techil tiꞌj jun waꞌn tbꞌanilx te Jun xjelbꞌitz te Jesús qa wen tuꞌn t-xi
mejebꞌlin chjet kꞌaybꞌil
(Lc. 14:15-24) (Mr. 12:13-17; Lc. 20:20-26)

22   Ok tenl Jesús yolil juntl majl


1 15 Ayetziꞌn Parisey i jaw yolin kyxolx

tukꞌa techil, ex xi tqꞌmaꞌn: tzeꞌnxtaq jun tumil tuꞌn tkubꞌ tzꞌaq

o 21:42 Sal. 118:22-23. p 21:44 Lc. 20:18; Nya toj tkyaqil Tuꞌjil Tyol qMan jaꞌ taꞌye v. 44. q 22:13 Mt. 8:12;
25:30.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
Matey 22 38

Jesús kyuꞌn toj til. 16 Tuꞌnpetziꞌn, xi tchmil, tuꞌntzin aj tuljo tnejil kyal, te
kychqꞌoꞌn junjun kyukꞌa, junx kyukꞌa tkꞌwaljo qtzan tchmil tuꞌn toke. s
junjun xjal, ayeꞌ lipcheqektaq tiꞌj 25 Quꞌn ikytzin qejiꞌy qxol, attaq wuq

Herodes, exsin xi kyqꞌmaꞌntz te Jesús: ichin kyitzꞌimile kyibꞌ. Atziꞌn kytziky


Ay, xnaqꞌtzil, noq samiꞌy, bꞌiꞌn qe quꞌn, knet t-xuꞌjil, me ntiꞌ jun tkꞌwal kyij, teꞌ
qa nyolin te twutzxix, ex nxnaqꞌtziꞌn tkyim. Atzin t-xuꞌjil kyij, bꞌeꞌx jaw meje
noq tiꞌjjo tbꞌeyil chwinqil tuꞌn qxiꞌ tukꞌa tukꞌa titzꞌin. 26 Me ikyxl bꞌajjo tukꞌa
qMan Dios. Ex nya noq lipcheka tiꞌjjo tkabꞌ; ntiꞌ jun tkꞌwal kyij, teꞌ tkyim.
nkyqꞌmanxjal, ex mi nchi kubꞌ tniminjiy Ikyxljo tukꞌa toxin. Kywuqilx i ok
aye nim kyoklin, quꞌn toj twutza, junx meje tukꞌa, me ntiꞌ jun kykꞌwal kyij, teꞌ
kyoklinxjal kykyaqil. 17 Tuꞌnpetziꞌn, kykyim. 27 Ex bꞌeꞌx kyimljo qya.
¿Tzeꞌntzin chꞌin te toj twutz? ¿Wenpela 28 Me atzin jaꞌlin, ¿Tzeꞌntzila tteꞌn

tuꞌn t-xi qchjonjiꞌy kꞌaybꞌil te kawil te tuꞌn kyjaw anqꞌintl kyimnin? Quꞌn, qa
Rom, mo minaj? Xi kyqanin ikyjo quꞌn ikyjo, aj kyjaw itzꞌje juntl majl, ¿Tiꞌtzila
kykyꞌeꞌtaq Parisey tuꞌn t-xi chjet kꞌaybꞌil, kbꞌajiltz? ¿Altzila kye k-okil te tchmiljo
me ayetziꞌn kyukꞌa Herodes, kyajtaq. qya kyxoljo wuq ichin, quꞌn kykyaqilx i
Ikytziꞌn, iltaq tiꞌj tuꞌn tkubꞌ tzꞌaq Jesús ok meje tukꞌa?
kyuꞌn toj til kywutzjo jun chꞌuq xjal lo. 29 Xi ttzaqꞌwin Jesús kye: Najninx
18 Ex bꞌeꞌx el te Jesús tnikyꞌ tiꞌjjo iteꞌ kyeꞌ. ¿Naꞌmxsin tel kynikyꞌa te Tyol
kybꞌis, qa nya bꞌaꞌntaq. Tuꞌntziꞌn, xi Dios, ex te jniꞌ tipin? 30 Ajtzin kybꞌaj
tqꞌmaꞌn kyjaluꞌn: ¡Xmiletzꞌ! N-el we jaw itzꞌje juntl majljo kyimnin, mikyxil
nikyꞌa te kyaja. Kyaja tuꞌn nkubꞌ tzꞌaqa teꞌ chwinqil tzeꞌnku luꞌn. Ayetziꞌn ichin
tiꞌjjo nxnaqꞌtzbꞌila. 19 Kyyekꞌintzin jun exqetziꞌn qya mina chi bꞌaj jaw meje
pwaq weꞌy, a n-ajbꞌin te chojbꞌil kꞌaybꞌil juntl majl. Iky kchi bꞌaj okileꞌ tzeꞌnqekuꞌ
te kawil te Rom. angel toj kyaꞌj. 31 Me tiꞌjtziꞌn tuꞌn kyjatz
Ex tzaj kyiꞌn jun pwaq. anqꞌintl kyimnin, ¿Ma naꞌmtzin tkux
20 Atzaj teꞌ tok tkaꞌyin Jesús, xi tqanin kyuꞌjiꞌn, a aku Dios qꞌmante kyjaluꞌn:
kye: ¿An qwutzbꞌiyiljo lo, ex an qbꞌi 32 Ayin wejiꞌy tDios Abraham, te Isaac ex

tzꞌibꞌink twutz? te Jacob? t


21 Xi kytzꞌaqwinxjal: Te nmaq kawil te Mix tqꞌma qa ayintaq wejiꞌy, qalaꞌ ayin
Rom, chi chiꞌ. wejiꞌych. Ikytziꞌn, ate Dios nya kyDios
Ex xi tqꞌmaꞌn Jesús kye: Tuꞌnpetziꞌn, kyimnin, qalaꞌ kyDios itzꞌ, exla qa o
kyqꞌoꞌnx kyejiꞌy a ntqanin nmaq kawil te chi kyim tzaluꞌn twutz txꞌotxꞌ, quꞌn toj
Rom, ex kyqꞌoꞌnxjiꞌy a te Dios ntqanin. twutz Dios, itzꞌqe kykyaqilx.
22 Tej kybꞌinte ikyjo, noq i bꞌaj jaw 33 Atzaj teꞌ kybꞌinte xjaljo ikyjo,

kaꞌylaj, ex bꞌeꞌx kyij kytzaqpiꞌn. kykyaqilx i bꞌaj jaw kaꞌylaj tiꞌjjo


t-xnaqꞌtzbꞌil.
T-xnaqꞌtzbꞌil Jesús tiꞌj qa il tiꞌj tuꞌn
qjatz anqꞌintl juntl majl Alkye kawbꞌil nimxix toklin kyxoljo
(Mr. 12:18-27; Lc. 20:27-40) txqantl
23 Tojxjoqꞌij anetziꞌn, at junjun (Mr. 12:28-34)
Sadusey ul kanin tkꞌatz Jesús tukꞌa jun 34 Atzaj teꞌ tok kybꞌiꞌn Parisey, qa

kyxjelbꞌitz. Toj kywutz nlay chi jatz otaq kubꞌ kyiꞌj Sadusey tuꞌn Jesús, jaw
anqꞌintl juntl majl kyimnin. r Tuꞌnpetziꞌn, kychmoꞌn kyibꞌ. 35 Me attaq jun kyxol
xi kyqanin te Jesús: 24 Kyij tyolin Moisés, xnaqꞌtzil tiꞌj ojtxe kawbꞌil, tajtaq tuꞌn
qa ma kyim jun ichin, ex qa ntiꞌ jun tkubꞌ tzꞌaq toj til tuꞌn. Xi tqanin te:
tkꞌwal xkyij tukꞌa t-xuꞌjil, il tiꞌj tuꞌn tjaw 36 Xnaqꞌtzil, ¿Ankyeꞌ tkawbꞌil Dios

meje tukꞌa titzꞌin mo tukꞌa ttziky qtzan nimxixtl toklin txoljo txqantl? u

r 22:23 Kybꞌi. 23:8. s 22:24 Deu. 25:5-6. t 22:32 Ex. 3:6. u 22:36 Lc. 10:25-28.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
39 Matey 22​, ​23

37 Xi ttzaqꞌwin Jesús: An tnejiljo luꞌn: kybꞌinchin. 4 Ax txqan nukꞌbꞌil nbꞌaj xi
Kꞌuꞌjlinkxixa Dios tukꞌa tkyaqil tanmiꞌn, kyqꞌoꞌn, manyor kujqex wen, ikytziꞌn
ex tukꞌa tkyaqil tkꞌuꞌja, ex tukꞌa tkyaqil tzeꞌn junjun tij iqtz, a mix aꞌl aku kyꞌisje
tnabꞌla. v 38 Atzin tnejil kawbꞌiljo ex tuꞌn.
nimxix toklin. 39 Ex atzin tkabꞌ chꞌime Noq iteꞌk qꞌmalte kyexjal, tuꞌn tjaw
ikyxjo tzeꞌnku tnejil, tuꞌn tok tkꞌuꞌjlin kyiqin, me ayetzin kyetz noqittzin aku
t-xjalila, tzeꞌnkux n-ok tkꞌuꞌjlin tibꞌa. w jaw kyonin chꞌin, iꞌchaqxpetla noq jun
40 Ayetzin kabꞌe kawbꞌiljo lo, ayetziꞌn twiꞌ kyqꞌobꞌ xi aqꞌle tiꞌj. 5 Tkyaqilxjo
tqꞌuqil tkyaqil t-xilin kawbꞌil ex jniꞌ jniꞌ nbꞌant kyuꞌn, noq tuꞌn kyjawku
t-xilin kyxnaqꞌtzbꞌil yolil Tyol Dios ojtxe. iqin kyuꞌnxjal. Ex kyajxix tzꞌok kyqꞌoꞌn
tiꞌj kyplaj mo tiꞌj kyqꞌobꞌ junjun tnej
T-xjelbꞌitz Jesús kye Parisey Tyol Dios tzꞌibꞌink twutz tzꞌuꞌn ma
(Mr. 12:35-37; Lc. 20:41-44) nmaq twutz, y me noq tuꞌn kynimsin
41 Chꞌuqleqextaq Parisey, 42 xi tqanin kyibꞌ kywutzxjal. Ex nbꞌaj ok kyqꞌoꞌn
Jesús kye: ¿Tiꞌtzin chꞌin kye nkyximiꞌn kyxbꞌalin manyor xqerx wen, z noq tuꞌn
tiꞌjjo Crist, a Kolil? ¿Jaꞌtzila tzajnin kyokku kaꞌyin kyuꞌnxjal. a 6 Ex kyaj tuꞌn
tyajil? kyok qe kyiꞌj tnejil meẍ te wabꞌl toj
Tyajil David, chi chiꞌ. kyjaxjal ex kyoj muꞌẍ ja te naꞌbꞌl Dios.
43 Tuꞌnpetziꞌn, xi ttzaqꞌwin Jesús: A qa 7 Ex kyaj tuꞌn tkubꞌ kymutxbꞌinxjal kywiꞌ

ikyjo, ¿Tzeꞌntzin tten te Davidtz, tuꞌn kywutz, aj kyok qꞌolbꞌin noq jaꞌ toj bꞌe,
tipin Xewbꞌaj Xjan, ok tqꞌoꞌn te tAjaw, ex tuꞌn kyok qꞌolbꞌin te xnaqꞌtzil.
exsiꞌn naꞌmtaq tul itzꞌje Crist, a Tajaw 8 Me metzin kyeꞌ, mi chi tiliꞌn tuꞌn

Tkyakil? Quꞌn ikytzin tqꞌma Davidjo: tok qꞌoꞌn kybꞌiy te xnaqꞌtzil kyuꞌnxjal te
44 Xi tqꞌmaꞌn qMan Dios te wAjawa: kynimsbꞌil kyibꞌa. Quꞌn junx kyokliꞌn,
Qekuy toj nman qꞌobꞌa kawil wukꞌiy, quꞌn junchꞌin kyMaꞌn, ex junxchꞌin
ex kꞌwel kyiꞌjjo tajqꞌoja wuꞌn. x Xnaqꞌtzil kyeꞌy, a ayiꞌn, a Crist. 9 Ex mi
45 Twutzx teꞌ qa a Crist tyajil David. tzꞌok kyqꞌoꞌn toklin jun aꞌla te manbꞌaj
¿Me tzeꞌntzin ttentz o yolin te David tiꞌj tzaluꞌn twutz txꞌotxꞌ, quꞌn oꞌkx te
Crist, a naꞌmtaq titzꞌje, ex ok tqꞌoꞌn te Manbꞌajjo junchꞌin at toj kyaꞌj. 10 Ex mi
tAjaw? chi tiliꞌn tuꞌn tok qꞌoꞌn kyokliꞌn te nejinel,
46 Ex mix aꞌl jun bꞌant ttzaqꞌwin teꞌ yol quꞌn ayin weꞌ Crist, nejinel kywutza.
lo. Atxixsiꞌn, mix aꞌl juntl ul toj tkꞌuꞌj 11 Ex ankye teꞌ nim toklin kyxola, il tiꞌj

tuꞌn tokx tlimoꞌn tibꞌ qanil juntl tiꞌ. tuꞌn tajbꞌin kye txqantl. 12 Quꞌn ankye
teꞌ kjawil tnimsin tibꞌ, kꞌwel mutxsin
Tej tyolin Jesús kyiꞌj Parisey ex teꞌ tuꞌn Dios kywutzxjal. Me anteꞌ kꞌwel
xnaqꞌtzil tiꞌj ojtxe kawbꞌil tmutxsin tibꞌ, poꞌn qꞌij jaꞌ kjawile nimsin
(Mr. 12:38-40; Lc. 11:37-54; 20:45-47) teꞌ tuꞌn Dios. b

23   Tbꞌajlinxiꞌ
1 ikyjo, ok ten Jesús 13 Bꞌisbꞌajilxla kyeꞌy, ayiꞌy xnaqꞌtzil tiꞌj

yolil kyukꞌaxjal ex qukꞌiy, a ojtxe kawbꞌil exqetziꞌn Parisey xmiletzꞌ.


awoꞌy t-xnaqꞌtzbꞌin. Chiꞌ kyjaluꞌn: Quꞌn n-ok kyjpunjiꞌy kynabꞌljo xjal, tuꞌn
2 Ayetziꞌn xnaqꞌtzil tiꞌj ojtxe kawbꞌil mi chi okxa tojjo Tkawbꞌil Dios toj
exqetziꞌn Parisey n-ok kyqꞌoꞌn kyibꞌ, tuꞌn kyaꞌj, ex ayeku kyeꞌ mi chi okxa. Ex mi
tel pjet, ex tuꞌn kyxnaqꞌtzin tiꞌj tkawbꞌil nkytziyiꞌn tuꞌn kyokxjo ayeꞌ kyaj tuꞌn
Moisés. 3 Tuꞌnpetziꞌn, kyniminqekuy, ex kyokx.
kybꞌinchinkuy tkyaqiljo ktzajil kyqꞌmaꞌn 14 Bꞌisbꞌajilxla kyeꞌy, ayiꞌy xnaqꞌtzil tiꞌj

kyeꞌy. Me mi kubꞌ kybꞌinchinjiꞌy a nbꞌant ojtxe kawbꞌil exqetziꞌn Parisey xmiletzꞌ.


kyuꞌn, quꞌn xmiletzꞌqe; nkyqꞌmaꞌn Quꞌn n-el kyinjiꞌy kyja tal qya, a o kyim
tumil tzeꞌn tuꞌn toke, me junxil nkubꞌ kychmil, ex noq tuꞌn kyjaw niminkuy

v 22:37 Deu. 6:5. w 22:39 Lv. 19:18. x 22:44 Sal. 110:1. y 23:5 Deu. 6:8. z 23:5 Num. 15:38. a 23:5 Mt.
6:1. b 23:12 Lc. 14:11; 18:14.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
Matey 23 40

kyuꞌnxjal, nchi naꞌnnaja Dios kyiꞌj 23 Bꞌisbꞌajilxla kyeꞌy, ayiꞌy xnaqꞌtzil

nimxix tqan, tuꞌn tmojin ex tuꞌn tkolin tiꞌj ojtxe kawbꞌil exqetziꞌn Parisey
kyiꞌj, ex otaq tzꞌel kyiꞌn tal kyja. Tuꞌn xmiletzꞌ. Quꞌn nxi kyqꞌoꞌn twutz tlajajin
ikyjo nimxix tkawbꞌil Dios kꞌwel kyibꞌaja tnej menta, anís, ex kominis, tzeꞌnkuꞌ
kujxix wen. c ntqꞌmaꞌn toj ojtxe kawbꞌil. e Me mi n-ok
15 Bꞌisbꞌajilxla kyeꞌy, ayiꞌy xnaqꞌtzil tiꞌj kybꞌinjiꞌy xnaqꞌtzbꞌil, a nimxixtl toklin
ojtxe kawbꞌil exqetziꞌn Parisey xmiletzꞌ. toj kawbꞌil: A tuꞌn kynajaꞌn tzꞌaqle, ex
Quꞌn nchi bꞌaj bꞌetjiꞌy tkyaqil twutz tuꞌn tten tqꞌaqꞌbꞌil kykꞌuꞌja kyiꞌj txqantl,
txꞌotxꞌ xmoxil kyexjal tuꞌn kynimin ex tuꞌn tten kynimbꞌila tiꞌj Dios. Atzin
kyukꞌiy tiꞌjjo kynimbꞌila. Ex ajtzin tkubꞌ tuꞌn tkubꞌ kybꞌinchinjiꞌy, ex tuꞌn mi kyij
jun xjal kyuꞌn, ma txi kyqꞌoꞌn toj il, tuꞌn kytzaqpinjiꞌy txqantl. 24 Ayiꞌy xkol moẍ,
t-xiꞌ toj qꞌaqꞌ te jun majx tzeꞌnku kyeꞌ. quꞌn ikytzin nbꞌantjo kyuꞌn tzeꞌnku tuꞌn
16 Bꞌisbꞌajilxla kyeꞌy, ayiꞌy xkol moẍ. tel xkꞌamit jun tal netzꞌ us toj kꞌwabꞌj,
Quꞌn nkyqꞌmaꞌn qa at jun xjal xkubꞌ me mi nkynaꞌn aj t-xi kykꞌulpinjiꞌy jun
tqꞌmaꞌn jun tyol, exsin ma kubꞌ tqꞌmaꞌn ma tij chej. Quꞌn kyaja tuꞌn tjapiꞌn tal
tbꞌi tnejil ja te naꞌbꞌl Dios tiꞌj, nyaxix il netzꞌ tnukꞌbꞌil kawbꞌil kyuꞌn, me atzin
tiꞌj tuꞌn tjapin bꞌaj tyol tzeꞌnkux tqꞌma. a nimxixtl toklin toj kawbꞌil, mi nkubꞌ
Me qa ma kubꞌ tqꞌmaꞌn jun tyol, exsin kybꞌinchiꞌn.
xkubꞌ tqꞌmaꞌn tbꞌi qꞌanpwaq toj tnejil ja 25 Bꞌisbꞌajilxla kyeꞌy, ayiꞌy xnaqꞌtzil tiꞌj

te naꞌbꞌl Dios tiꞌj, ilxixpen teꞌ tiꞌj tuꞌn ojtxe kawbꞌil exqetziꞌn Parisey xmiletzꞌ.
tjapin bꞌaj, chi chijiꞌy. 17 ¡Ntiꞌ kynabꞌla, Quꞌn ikyqetzinjiꞌy tzeꞌnku jun tkꞌwel
ex moẍqiꞌy! ¿Ankyeꞌ nimxixtl toklin? kꞌwabꞌj ex jun laq, a chebꞌe txjoꞌn tiꞌj,
¿Apela qꞌanpwaq, mo qa a tnejil ja te me atzin tojxi, manyor tzꞌil: Nojnin tukꞌa
naꞌbꞌl Dios, a s-ok qꞌonte toklin pwaq te jniꞌ kyelaqꞌa ex tukꞌa jniꞌ kyachbꞌila.
xjanxix toj taqꞌin Dios? 18 Ex nkyqꞌmaꞌn, 26 Ayiꞌy Parisey moẍqiꞌy, kytxjonktzjiꞌy

qa ma kubꞌ tqꞌmaꞌn jun tyol, exsin ma tojxi tkꞌwel kꞌwabꞌj nej ex tojxi laq. Quꞌn
kubꞌ tqꞌmaꞌn tbꞌi t-altar Dios toj tnejil ikytzin kyjela saqixjo tiꞌjxi.
ja te naꞌbꞌl Dios tiꞌj, nyaxix il tiꞌj tuꞌn 27 Bꞌisbꞌajilxla kyeꞌy, ayiꞌy xnaqꞌtzil

tjapin tyol. Me qa at jun kubꞌ tqꞌmaꞌn tiꞌj ojtxe kawbꞌil exqetziꞌn Parisey
jun tyol, exsin xkubꞌ tqꞌmaꞌn tbꞌi oyaj, a xmiletzꞌ. Quꞌn ikyqejiꞌy tzeꞌnku jun tja
tkubꞌ tibꞌaj t-altar Dios tiꞌj, axixpente kyimnin tbꞌanilx tkaꞌyajtzjo tiꞌjxi, me
yoljo, il tiꞌj tuꞌn tjapin, chi chijiꞌy. 19 ¡Ntiꞌ atziꞌn tojxi nojnin tukꞌa tbꞌaqil kyimnin
kynabꞌla, ex moẍqiꞌy! ¿Ankyeꞌ nimxixtl ex manyor tzuꞌjx. 28 Ikyqetzinjiꞌy, quꞌn
toklin? ¿Ma apela oyaj, mo qa a t-altar tbꞌanilx nbꞌant kyuꞌn kywutzxjal, me toj
Dios, a s-ok qꞌonte oyaj te xjanxix twutz? kyanmiꞌn, nojnin taꞌye tukꞌa ttzꞌilil ex
Kxel nqꞌmaꞌn qa junx kyoklin kykabꞌil. tkyaqil wiq il.
20 Quꞌn alkye ma kubꞌ tqꞌmaꞌn tbꞌi t-altar 29 Bꞌisbꞌajilxla kyeꞌy, ayiꞌy xnaqꞌtzil tiꞌj

Dios toj tnejil ja te naꞌbꞌl Dios tiꞌj tyol, ojtxe kawbꞌil exqetziꞌn Parisey xmiletzꞌ.
nya noq tiꞌj tbꞌi t-altar ma kubꞌe tqꞌmaꞌne Quꞌn chebꞌe njaw kybꞌinchiꞌn kyja qtzan
tyol, qalaꞌ majx tiꞌj tkyaqiljo tkubꞌ tibꞌaj. yolil Tyol Dios, ayeꞌ i kꞌmonte Tyol
21 Ex ankyeꞌ kꞌwel tqꞌmaꞌn tbꞌi tnejil ja te ojtxe, ex nbꞌaj kubꞌ kytxoliꞌn t-xmakil
naꞌbꞌl Dios tiꞌj tyol, nya noq tiꞌjjo tnejil kꞌul tiꞌjile kyjulil qtzan wen xjal. 30 Ex
ja te naꞌbꞌl Dios ma kubꞌe tqꞌmaꞌne, qalaꞌ nkyqꞌmaꞌn: Noqit otaq qo itzꞌje tojjo
majx tiꞌj Dios, a najle toj. 22 Ex alkye ma kyqꞌijil qtzan qchman ojtxe, nyajinqotla
kubꞌ tqꞌmaꞌn jun tyol tiꞌj kyaꞌj, nya noq xqo mojin tuꞌn kybꞌyetjo yolil Tyol
tiꞌj kyaꞌj ma kubꞌe tqꞌmaꞌne, qalaꞌ majx Dios. 31 Antza aku tzꞌele kynikyꞌa kye
tiꞌj tkyaqil tqꞌuqbꞌil Dios, ex tiꞌjku Dios, a qa antza tzajnin kyyajila kyiꞌjjo ayeꞌ ẍi
qꞌuqle toj. d kubꞌ bꞌyonkye yolil Tyol Dios ojtxe, quꞌn

c 23:14 Nya toj tkyaqil Tuꞌjil Tyol qMan jaꞌ taꞌye v. 14. d 23:22 Is. 66:1; Mt. 5:34. e 23:23 Lv. 27:30.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
41 Matey 23​, ​24

ayexa nchi qꞌmante. 32 Ex qa kykyꞌeꞌy tzaj laqꞌeꞌy, a awoꞌy t-xnaqꞌtzbꞌin tkꞌatz,
tuꞌn kyok lipeꞌy wiꞌja, in tjapin bꞌaj ex xi qqꞌmaꞌn te: Kanqex kyejiꞌy junjun
kyuꞌn, tzeꞌnkuxjo kyij yekꞌin kyeꞌy kyuꞌn tij ja te naꞌbꞌl Dios, tbꞌanilqex wen, qo
qtzan kychmaꞌn ojtxe, aye bꞌyol xjal. Me chijiꞌy.
bꞌiꞌnku kyuꞌn qa japin jun qꞌij, tuꞌn tul 2 Tzaj ttzaqꞌwin Jesús qeꞌy: Tbꞌanilqex

kawbꞌil kyibꞌaja kujxix wen tiꞌj tkyaqiljo kye junjun tij ja nchi ok kykaꞌyiꞌn, me
lo. twutzxix kxel nqꞌmaꞌn kyeꞌy, qa tkyaqilx
33 ¡Maꞌ kan, ex maꞌ tyajil qꞌantinqiꞌy! f kchi kꞌwel yuchꞌj, ex ntiꞌx jun abꞌj kyjel
¿Tzeꞌntzin tten tuꞌn kyel oqa twutzjo tibꞌaj juntl, aj tpon tqꞌijil.
kawbꞌil tzul, a qꞌaqꞌ, a tzunx njulinx wen?
34 Tuꞌnpetziꞌn, kchi tzajil nsmaꞌn weꞌ yolil Tej t-xi tqꞌmaꞌn Jesús tiꞌchaq kbꞌajil,
Tyol Dios, exqetziꞌn aj nabꞌl, ex xnaqꞌtzil. aj chꞌixtaq tjapin bꞌaj tkyaqil
Me kchi kꞌwel kybꞌyoꞌn junjun, ex kchi (Mr. 13:3-23; Lc. 17:22-24; 21:7-24)
jawil kypejkꞌiꞌn junjuntl twutz cruz tuꞌn 3 Tbꞌajlinxiꞌ ikyjo, bꞌeꞌx o xiꞌy tzma twiꞌ

kykyim, ex kchi bꞌajil kybꞌyoꞌn junjuntl wutz Olivos. Tej tkubꞌ qe Jesús, bꞌeꞌx o
toj ja te naꞌbꞌl Dios, exsin kchi okil teꞌn xi laqꞌeꞌy tkꞌatz qjunalxa, ex xi qqaniꞌn
lajolkye tojile junjun tnam. 35 Me ktzajil te: QAjaw, qꞌmantza qeꞌy. ¿Jtojtzila bꞌaꞌn
tkawbꞌil Dios kyibꞌaja kujxix wen, noq tbꞌajjo ikyjo? ¿Ex tiꞌtzila techil kqlaꞌbꞌila,
tuꞌn tpaj kychkyꞌeljo qtzan xjal tzꞌaqleqe, aj chꞌixtaq tula, ex a chꞌixtaq tjapin bꞌaj
ayeꞌ i kubꞌ bꞌyoꞌn atxix tiꞌj Abel, a tkyaqil twutz txꞌotxꞌ?
tzꞌaqle, g ex Zakariy, a tkꞌwal Berequías, 4 Tzaj tqꞌmaꞌn Jesús: Kykaꞌyink

a kubꞌ kybꞌyoꞌn, ayiꞌy Judiy, tojx tnejil kyibꞌa, tuꞌn mix aꞌl jun kubꞌ sbꞌun kyeꞌy.
ja te naꞌbꞌl Dios ex twutz t-altar qMan. h 5 Quꞌn ma nintz te tzul tiꞌj nbꞌiꞌy, ex ok
36 Twutzxix kxel nqꞌmaꞌn kyeꞌy, noq tuꞌn kyqꞌmaꞌbꞌil: Ayiꞌn weꞌ Crist, chichkulaꞌ.
tpaj tkyaqiljo lo, kꞌwel tzꞌaq tkawbꞌil Dios Ex ma nintzxjal kꞌwel kysbꞌuꞌn, tuꞌn kyxi
kujxix wen kyibꞌajjo xjal jaꞌlin. lipe kyiꞌj. 6 Aj tok kybꞌiꞌn tqanil qꞌoj ex
aj kybꞌaj ok qꞌoj kyojile junjuntl tnam
Tej tjaw oqꞌ Jesús tiꞌj Jerusalén najchaq, mi chi tzaj xobꞌa, quꞌn ikytzin
(Lc. 13:34-35) ilx tiꞌj tuꞌn tbꞌajjo ikyjo. Me naꞌmtaqx
37 Ex chi Jesúsjo kyjaluꞌn kyeꞌ xjal te tpon qꞌij tuꞌn tjapin bꞌaj tkyaqil. 7 Quꞌn
Jerusalén: ¡Ay! Jerusalén, Jerusalén, ay il tiꞌj tuꞌn tok qꞌoj kyxolile junjun chꞌuq
bꞌiyil kyiꞌj yolil Tyol Dios, ex nchi ok xjal, ex kyojile junjun ma tij tnam. Ex
kyxoꞌnjiꞌy tsan qMan tukꞌa abꞌj; jteꞌlixla waꞌyaj tzul, ex jniꞌ yabꞌil ex kyaqnajnabꞌ
majxla ẍin bꞌaj labꞌtiꞌy kyiꞌja, tuꞌn kytzaj noq jaꞌchaqku. 8 Me tkyaqiljo kbꞌajil
laqꞌeꞌy nkꞌatza, tzeꞌnku jun ttxu ekyꞌ ikyjo, ikytziꞌn tzeꞌnku tnejil tchyoꞌn
nchi kubꞌ tpaqin tal tal tjaqꞌ t-xikyꞌ, me tkꞌuꞌj jun qya tukꞌa tal.
mi xkytziyiy ikyjo. 38 Kykaꞌyinktzinjiꞌy 9 Quꞌn ex kchi xel qꞌoꞌn toj kyqꞌobꞌ

kynajbꞌila kyjel naj te jun majx. kawil, tuꞌn kybꞌaj jubꞌchiꞌn kyuꞌn, ex
39 Twutzxix kxel nqꞌmaꞌn kyeꞌy, texjo okpe kchi kꞌwel bꞌyoꞌn junjun kyeꞌ kyuꞌn.
qꞌij jaꞌlin, mixla chin kylaꞌbꞌilxa jun majla, Ex kykyaqilxjal kchi elil ikyꞌin kyeꞌ tuꞌn
qa nya ajxi tpon tqꞌijil aj kyqꞌmantiꞌy: npaja. j 10 Kyojjo qꞌij anetziꞌn, nimxte
Kyꞌiwlinxix teꞌ, a tzul toj tbꞌi qAjaw. i kyjel ttzaqpiꞌn kynimbꞌil, ex kbꞌajil
kyikyꞌin kyibꞌ, ex kchi bꞌaj okil meltzꞌaj
Tej tyolin Jesús tiꞌj aj tjapin bꞌaj kyiꞌjx. 11 Ex kchi ul xjal sbꞌul, a kbꞌaj
tkyaqil okil kyqꞌoꞌn kyibꞌ qa chqꞌonqe tuꞌn Dios.
(Mr. 13:1-2; Lc. 21:5-6) Ex nimxxjal kꞌwel kysbꞌuꞌn. 12 Noq tuꞌn

24   Tej tetz Jesús toj tnejil ja te tpajjo ikyjo, ex tuꞌn nimku il kbꞌantil,
1

naꞌbꞌl Dios, kyjaꞌtaq t-xiꞌ, bꞌeꞌx o nimxlaxjal k-elil tqꞌaqꞌbꞌil tkꞌuꞌj tiꞌj juntl.

f 23:33 Mt. 3:7; Lc. 3:7. g 23:35 Gen. 4:8. h 23:35 2Cr. 24:20-21. i 23:39 Sal. 118:26. j 24:9 Mt. 10:22.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
Matey 24 42

13 Me ankye teꞌ kweꞌbꞌilx wen, ajxi tpon k-ikyꞌile tzeꞌnku jun xloqꞌlin kyaꞌj
tqꞌijil, apente kletiljo. k 14 Aj telpin bꞌaj qꞌanchaꞌl toj tkyaqil twutz kyaꞌj; ktzajil
tyolajtzjo Tbꞌanil Tqanil Tkawbꞌil Dios qoptzꞌaj toj tjawitz qꞌij ex toj telix qꞌij.
tkyaqil twutz txꞌotxꞌ, tuꞌntzin ntiꞌx jun Ex tkyaqil xjal kxel kaꞌyin weꞌy, ayiꞌn, a
chꞌuqxjal, a mit tzꞌel tnikyꞌ tiꞌj. Atzin Tkꞌwal Ichin, aj wula.
qꞌijjo japin bꞌaj tqꞌijil tkyaqil. l 28 Jun paqx k-elil tqanil, ikyxjo
15 Tuꞌnpetziꞌn, k-okil kykaꞌyiꞌn tzeꞌnkuꞌ tzeꞌnku tqanil jun kyimnin n-el kyxol
kubꞌ ttzꞌibꞌin Daniel, a yolil Tyol Dios kꞌutz. p
ojtxe, tiꞌj jun ichin, a kꞌwel tbꞌinchin
tkyaqil, me tixqex toj Najbꞌil Xjanxix toj A tulil Jesucrist juntl majl
tnejil ja te kynaꞌbꞌl Judiy Dios (aj tkux (Mr. 13:24-37; Lc. 17:26-36; 21:25-33)
kyujinjiꞌy luꞌn, tzꞌelku kynikyꞌa te). m 29 Noqx aj kybꞌajjo qꞌij ikyjo te yajbꞌil,
16 Aj tok kykaꞌyiꞌn jniꞌjo lo, tkyaqilxjal k-okil qloljix twutz qꞌij, ex mi kꞌantl
iteꞌ toj txꞌotxꞌ te Judey, bꞌeꞌx chi xel oq yaye. Ex jniꞌ qeꞌ cheꞌw kchi kꞌwelitz
toj kꞌul. 17 Ex atzin xjal, a tokxtaq twiꞌja, tzꞌaq twutz txꞌotxꞌ. Ex tkyaqiljo jniꞌ
nlay taqꞌ ambꞌil tuꞌn tkuꞌtz qꞌilte jun tiꞌ at twutz kyaꞌj okx chi luꞌlilx. q 30 Ex
te tuja. 18 Ex ikyxljo, a tzmataq n-aqꞌnin kylaꞌbꞌila twutz kyaꞌj a techiljo ayiꞌn
toj ttxꞌotxꞌ, mi taqꞌ ambꞌil tuꞌn tul qꞌilkye Tkꞌwal Ichin, aj wula. Tkyaqil xjal
t-xbꞌalin tja. n 19 ¡Ayexjo tal qya, ayeꞌ twutz txꞌotxꞌ kchi bꞌaj jawil oqꞌ, aj nxi
chꞌixtaq kykubꞌ tzꞌaq, ex ayeꞌ tzmataq kykaꞌyin a ayiꞌn Tkꞌwal Ichin, aj ntzaja
nbꞌaj miꞌẍin kyal! 20 Chi naꞌn Dios, noqit toj muj twutz kyaꞌj tukꞌa tkyaqil wipiꞌn
nya toj jbꞌalilku, mo tojku jun qꞌij te ex jniꞌ nqoptzꞌajiyila. r 31 Ex tukꞌa tkyaqil
ajlabꞌl kubꞌ tzꞌaqe ikyjo. 21 Quꞌn nimkux tqꞌajqꞌojil chun, kchi tzajil nsmaꞌn
jun kyixkꞌoj kkyꞌelix kyuꞌnxjal, a bꞌajxi n-angela, tuꞌn kyok chmetjo jniꞌ skꞌoꞌnqe
kylaꞌye tukꞌaxjo tzajlin xkye twutz wuꞌn toj tkyaqil twutz txꞌotxꞌ.
txꞌotxꞌ, ex mixla kqlaꞌbꞌil juntl majl, aj 32 Kykaꞌyinkjiꞌy techil tiꞌj tqan iw: Aj

tjapin bꞌaj tkyaqil. o 22 Quꞌn noqit mi ttzaj xulin tal tqꞌobꞌ, ex aj tzaj poqꞌle
tzꞌajtz tajsin Dios kyiꞌjjo qꞌij anetziꞌn, t-xaq, antza k-elile kynikyꞌa te, qa chꞌix
mixitla aꞌlx jun aku kyij anqꞌin. Me ok tul kanin tqꞌijil. 33 Ikyxsintzjo, aj tok
ajitz tajsin Dios, noq tuꞌn tqꞌaqꞌbꞌil tkꞌuꞌj kykaꞌyiꞌn tkyaqiljo luꞌn, tzꞌelku kynikyꞌa
kyiꞌjjo o chi jaw tskꞌoꞌn. 23 Qa at jun saj te, qa chꞌix tpon tqꞌijil tuꞌn wula juntl
qꞌmante kyeꞌy kyojjo qꞌij anetziꞌn: Lu majl. s 34 Twutzxix kxel nqꞌmaꞌn kyeꞌy, a
Crist lo, mo qa: Luꞌ at tzachiꞌn, qa chiꞌ, naꞌmxtaq kybꞌaj kyimxjal, a iteꞌ tojjo
mi txi kynimiꞌn. 24 Quꞌn chi ul sbꞌul tqꞌijil jaꞌlin, aj t-xi xkyejo jniꞌ luꞌn. 35 A
k-okil kyqꞌoꞌn kyibꞌ te Crist, mo te jun kyaꞌj ex txꞌotxꞌ ok kchi bꞌajil, t me mex
xjal tzeꞌnku jun yolil Tyol Dios ojtxe. Ex weꞌ Nyol nlayx chi kyijx kyeꞌ, tuꞌn mi chi
okpe kꞌwel kybꞌinchin nim techil kyipin, japin bꞌaje. u
noq tuꞌn kysbꞌetkuxjal kyuꞌn. Ex okpela 36 Me alkye qꞌij ex alkye or chin ula,

k-okil kynikyꞌin tuꞌn kykubꞌjo skꞌoꞌnqe mix aꞌl teꞌ bꞌilte, mixpe aye angel toj
tuꞌn Dios, me nlay chi kubꞌ. 25 Tuꞌnpetziꞌn, kyaꞌj, mixpe ayinkuy, a Kꞌwalbꞌaj te
ma txi nqꞌmaꞌn kyeꞌy naꞌmtaq tuꞌn tul Dios; qalaꞌ oꞌkx te nMan bꞌilte. v 37 Quꞌn
kanin ikyjo. ikytziꞌn tzeꞌnkuj bꞌaj kyojjo qꞌij te Noé,
26 Ex qa ma tzaj qꞌmaꞌn kyeꞌy: Lu at ex ikytzin kbꞌajiljo, aj wula, ayiꞌn Tkꞌwal
toj kꞌul, qa chiꞌ, mi cheꞌxa lolte. Ex qa Ichin. w 38 Quꞌn ikytziꞌn tzeꞌnqej qꞌij, tej
ma tzaj kyqꞌmaꞌn: Ku kytzaja. Lu at tuja, naꞌmtaq ttzaj qꞌaqabꞌil; kykyaqil xjal
qa chiꞌ, mi txi kynimiꞌn. 27 Quꞌn ikytzin twutz txꞌotxꞌ nchi bꞌaj waꞌntaq, ex nchi

k 24:13 Mt. 10:22. l 24:14 Tchi. 5:9-10; 7:9. m 24:15 Dan. 9:27; 11:31; 12:11. n 24:18 Lc. 17:31.
o 24:21 Dan. 12:1; Tchi. 7:14. p 24:28 Lc. 17:37. q 24:29 Is. 13:10; Ez. 32:7; Jl. 2:31; Mr. 13:24-25; Tchi.
6:14. r 24:30 Dan. 7:13; Tchi. 1:7. s 24:33 Mr. 13:29. t 24:35 Sal. 102:25-26; Eb. 1:10-12; Tchi. 6:14.
u 24:35 Mt. 5:18; Mr. 13:31; Lc. 16:17; 21:33; 1Pe. 1:25. v 24:36 Mr. 13:32. w 24:37 Gen. 6:5-8.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
43 Matey 24​, ​25

bꞌaj txꞌujtetaq, ex nchi bꞌaj mejetaq, lajaj txin, i xiꞌ toj jun mejebꞌlin. Xi
ex nchi bꞌaj xi kyqꞌoꞌntaq kykꞌwal toj kynojsin kytzaj tukꞌa aseyt, tej kyxiꞌ
mejebꞌlin, tzmaxi teꞌ kyokx Noé toj ma yolte qꞌa. z 2 Kyxoljo txin, attaq jweꞌ ntiꞌ
tij bark. 39 Me ntiꞌx bꞌiꞌn kyuꞌn, teꞌ ttzaj kynabꞌl, ex ayetziꞌn jweꞌtl manyor ẍtijqe.
qꞌaqabꞌil kyibꞌaj, ex bꞌeꞌx bꞌajxi mulqꞌaj 3 Ayetziꞌn ntiꞌ kynabꞌl xi kyiꞌn kytzaj, me

toj aꞌ kykyaqilx. Ikytzin kbꞌajiljo, aj mi xi kyiꞌne chꞌintl kyaseyt. 4 Me ayetziꞌn


wula ayiꞌn, a Tkꞌwal Ichin. x 40 Tojjo qꞌij ẍtij, xi kynojsinl tkꞌwel kyaseyt, ex xi
anetziꞌn, kabꞌe ichin nchi aqꞌnintaq toj kyiꞌn junx tukꞌa kytzaj. 5 Me mix jaꞌ pone
kytxꞌotxꞌ. Jun teꞌ kxel qꞌiꞌn, ex jun teꞌ tej qꞌa liwey, ex bꞌeꞌx bꞌaj tzaj kywatl
kyjel. 41 Ex kabꞌe qya nchi cheꞌn junx tiꞌj kykyaqilx, ex bꞌeꞌx i xiꞌ ktal.
kyka. Ex ikyxjo, jun teꞌ kxel qꞌiꞌn, ex jun 6 Me atzaj teꞌ tnikyꞌjin aqꞌwil, xi

teꞌ kyjel. kybꞌiꞌn jun aꞌla tjaw ẍchꞌin: ¡Luꞌ qꞌa tzul!
42 Kyutzꞌlinku kyibꞌa toj kynimbꞌila. ¡Ku kytzaja kꞌlelte! chiꞌ.
Quꞌn mi bꞌiꞌn kyuꞌn alkye or kchin ula, a 7 I bꞌaj jaw weꞌksjo txin kykyaqilx, ex i

ayiꞌn kyAjawiꞌy. 43 Tzꞌeltzin kynikyꞌa te: bꞌaj ok ten txqol kytzaj. 8 Me ayetzin kyeꞌ
Noqit bꞌiꞌn tuꞌn jun tajaw ja, jniꞌ or tuꞌn jweꞌtl ntiꞌ kynabꞌl xi kyqꞌmaꞌn kye ẍtij:
tkanin ileqꞌ qnikyꞌin, matla kubꞌ tutzꞌlin Kyqꞌontz chꞌin qeꞌ qaseyt tiꞌjjo kyeꞌ, quꞌn
tibꞌ, tuꞌn mi tzꞌokxi ileqꞌ elqꞌil toj tja. chꞌix tkubꞌ yupj qtzaja, chi chiꞌ.
44 Tuꞌntzintzjo ikyjo, kybꞌinchinku kyibꞌa, 9 Me ayetzin kye txin ẍtij xi kyqꞌmaꞌn

quꞌn ntiꞌkux toj kynabꞌla aj wula, ayiꞌn kye: ¡Mina! Quꞌn nlaypela kanin qe.
Tkꞌwal Ichin. y ¿Yajtzilaꞌ tuꞌn t-xi qqꞌoꞌntza chꞌin kyeꞌ?
Qalaꞌ ku kyxiꞌy jaꞌ nkꞌayajtze, ex kꞌaꞌ tzaj
Jun techil tuꞌn Jesús tiꞌj jun aqꞌnil kylaqꞌoꞌn chꞌintla.
wen ex tiꞌj juntl, a nya wen 10 Me noqx ncheꞌxku kyej jweꞌ txin, a
(Lc. 12:41-48) ntiꞌ kynabꞌl, laqꞌol kyaseyt, teꞌ tkaniꞌn
45 ¿Ankye teꞌ aqꞌnil tzꞌaqle ex sakꞌ? Ok qꞌa. Ayetzin kyeꞌ jweꞌ txin, quꞌn mix ele
kyjel qꞌoꞌn teꞌ tuꞌn tajaw ja, aj t-xiꞌ toj bꞌete kyeꞌ, bꞌeꞌx i okx tuja toj mejebꞌlin,
jun tbꞌe, te nejinel kyxoljo txqantl, tuꞌn ex bꞌeꞌx etz kyjpuꞌn ja.
t-xi tqꞌoꞌn kywa noqx aj tpoꞌn ambꞌil 11 Maꞌytaq chꞌintl, tej kykanin kyej

te wabꞌj. 46 Kyꞌiwlinxix teꞌ aqꞌnil, qa jweꞌ, ex i okx qꞌolbꞌin: Tata, tata,


nbꞌinchintaq tiꞌjjo taqꞌin toj tumil, aj jqonkxjiy ja qeꞌy, chi chiꞌ.
tuljo tajaw ja. 47 Twutzxix kxel nqꞌmaꞌn 12 Me atziꞌn xi tqꞌmaꞌn tajaw ja

kyeꞌy, bꞌeꞌx kxel tqꞌoꞌn tajaw ja toklin te kye: Twutzxix kxel nqꞌmaꞌn kyeꞌy, ntiꞌ
nejinel tibꞌaj tkyaqiljo at te. 48 Me qa nya kyokliꞌn tuꞌn kyoktza, chiꞌ. a
wenjo aqꞌnil, exsin qa chiꞌ kyjaluꞌn toj 13 Tuꞌnpetziꞌn, xi tqꞌmaꞌn Jesús kye:

tanmin: Yajla tzul tajaw ja. 49 Exsin tzꞌok Noq tzaj kywatla toj kynimbꞌila, quꞌn mi
tentz bꞌyol kyeꞌ tukꞌa, ex tzꞌok tukꞌlin bꞌiꞌn kyuꞌn tiꞌ qꞌijil mo alkye or chin ula,
tibꞌ loꞌl ex txꞌujtil kyukꞌa txꞌujtinel. ayiꞌn Tkꞌwal Ichin, chiꞌ. b
50 Me ntiꞌkux toj tnabꞌl, tej tpon tajaw

ja, quꞌn ntiꞌxtaq bꞌiꞌn tuꞌn. 51 Ex kꞌwel Jun techil tuꞌn Jesús, tuꞌn tok tilil
kawin kujxix wen, majx kxel smaꞌn toj quꞌn toj qchwinqil
qꞌaqꞌ te jun majx, junx kyukꞌa xmiletzꞌ, (Lc. 19:11-27)
jaꞌ k-oqꞌile, ex kchi juꞌchꞌile tste tuꞌn 14 Ex ikyxjo, a Tkawbꞌil Dios toj kyaꞌj,

kyixkꞌoj. tzeꞌnku jun xjal, tuꞌntaq t-xiꞌ toj jun


tbꞌe najchaq. I tzaj ttxkoꞌn taqꞌnil, ex
Jun techil kyiꞌjjo lajaj txin xi toqxenin tpwaq kye. 15 Te jun, xi

25   Kyojjo qꞌij anetziꞌn, a Tkawbꞌil tqꞌoꞌn jweꞌ mil; te juntl kabꞌe mil, ex te
1

Dios toj kyaꞌj, ikyxjo tzeꞌnku juntl, noq jun mil, teyile junjun xi tqꞌoꞌn

x 24:39 Gen. 7:6-24. y 24:44 Mt. 25:13; Lc. 12:39-40; 1Tes. 5:6. z 25:1 Lc. 12:35. a 25:12 Lc. 13:25.
b 25:13 Mt. 24:42; Mr. 13:33; Lc. 12:35-40.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
Matey 25 44

tzeꞌnkux kynabꞌl. Ex bꞌeꞌxsin xiꞌtz toj s-okx tqꞌonjiy npwaqa toj nim ja te
tbꞌe. kꞌuꞌbꞌl pwaq, tuꞌntzintla, tej ẍin ula jaꞌlin,
16 Me ante aqꞌnil, a xi ttzyuꞌn jweꞌ mil matla tzꞌetz wiꞌn weꞌ npwaq, ex matla
pwaq, bꞌeꞌx kubꞌ tqꞌoꞌn tkꞌaẍjil, tuꞌn tkanbꞌe manbꞌilte.
tchꞌiy pwaq. Ex bꞌeꞌx tkanbꞌe jweꞌtl mil. 28 Ex xi tqꞌmaꞌn kyeꞌ iteꞌtaq antza:
17 Ex ikyx tene tuꞌn, a xi ttzyuꞌn kabꞌe Kyimiljiꞌy ajo mil pwaq te, ex kyqꞌonxa
mil; ex tkanbꞌe jun kabꞌetl tibꞌaj. 18 Me te a at lajaj mil tukꞌa. 29 Quꞌn ankyeꞌ at
anteꞌ xi tzyuꞌnte jun mil, bꞌeꞌx xiꞌ ewil teꞌ nim te, ex kyjaꞌ kxele txqantl teꞌ, tuꞌn
tpwaq tajaw toj jun jul, ex kux tmiquꞌn mi bꞌajix. Me anteꞌ, a ntiꞌ at te, majxpeꞌ
toj txꞌotxꞌ. tal chꞌinl at te, k-elil qꞌiyit. d 30 Ex atziꞌn
19 Tbꞌajlinxiꞌ jun jteꞌbꞌin abꞌqꞌe, aqꞌnil ntiꞌ tajbꞌin, kyqꞌomixa tzma peꞌn
meltzꞌajljo xjal, a kyajawjo aqꞌnil, ex bꞌaj toj qxopin kyukꞌa jniꞌ nya nimil, a jaꞌ
xi tqanin tpwaq teyile junjun tukꞌaxjo kchi oqꞌile ex jaꞌ kchi juꞌchꞌile kyste tuꞌn
taꞌl. kyixkꞌoj. e
20 Nejxix xi xkye tukꞌaꞌ xi tzyuꞌnte

jweꞌ mil, ex xi tqꞌoꞌn jweꞌ mil te tajaw Aj kyok kykyaqilxjal toj


tukꞌaxjo juntl jweꞌ miltl, a otaq kanbꞌit paꞌbꞌin twutz Jesús
tuꞌn. Ex xi tqꞌmaꞌn te: Taa, jweꞌ mil tzaj 31 Ok tenl Jesús qꞌmalte: Aj wula, a

tqꞌoꞌn weꞌy. Me luꞌ juntl jweꞌ miltl, ma ayiꞌn Tkꞌwal Ichin, kchin ula tukꞌa
nkanbꞌiy tukꞌa. nim nqoptzꞌajiyila ex kyukꞌa kykyaqil
21 Me antej tajaw pwaq xi tqꞌmaꞌn: n-angela wukꞌiy. Ex kchin kꞌwel qeꞌy
Chjontiy. Jun aqꞌnil, a tbꞌanilx wen ex tibꞌaj nqꞌuqbꞌila kawil kyibꞌaj kykyaqil
tzꞌaqlexix. Atzin jaꞌlin, quꞌn tuꞌn nimx tukꞌa tkyaqil nqoptzꞌajiyila. 32 Ex tkyaqil
xbꞌant tuꞌn tukꞌa tal chꞌin, nimxixtl xjal toj tkyaqil twutz txꞌotxꞌ kchi ul
kxel nqꞌoꞌn tey. Ku toktza ex ku ttzalaja chmet nwutza, ex kchi elil npaꞌnjiꞌy xjal
wukꞌiy. jun tukꞌa juntl, tzeꞌnku jun kyikꞌlel nchi
22 Atzaj teꞌ tkanin juntl aqꞌnil, a xi el tpaꞌn rit kyxol chiv. f 33 Kchi kꞌwel
ttzyuꞌn teꞌ kabꞌe mil pwaq, xi tqꞌmaꞌn: nqꞌoꞌnjiꞌy aye wen xjal, ayeꞌ tzeꞌnqekuꞌ
Taa, kabꞌe mil tzaj tqꞌoꞌn weꞌy. Me luꞌ rit, toj nman qꞌobꞌa, ex ayetziꞌn nya wen,
juntl kabꞌe miltl lo, ma nkanbꞌiy tukꞌa. ayeꞌ tzeꞌnqekuꞌ chiv, toj nẍnayaja.
23 Xi tqꞌmaꞌn tajaw pwaq te: Chjontiy. 34 Ex kxel nqꞌmaꞌn ayiꞌn, a Nmaq

Jun aqꞌnil, a tbꞌanilx wen ex tzꞌaqlexix. Kawil, kye ayeꞌ iteꞌ toj nman qꞌobꞌa:
Atzin jaꞌlin, quꞌn tuꞌn nimx xbꞌant tuꞌn Ku kytzaja, ayiꞌy ma chi kubꞌ kyꞌiwliꞌn
tukꞌa tal chꞌin, nimxixtl kxel nqꞌoꞌn tey. tuꞌn nMaꞌn. Kyetzinxjiꞌy kyokliꞌn tiꞌjjo
Ku toktza ex ku ttzalaja wukꞌiy. c tbꞌanilxix Tkawbꞌil nMaꞌn, a bꞌinchin
24 Atzaj teꞌ tkanin aqꞌnil, a xi tzyuꞌnte te kyeꞌy, atxix teꞌ tkubꞌku xkye twutz
jun mil, xi tqꞌmaꞌn te tajaw: Taa, bꞌiꞌn txꞌotxꞌ. 35 Quꞌn tej ttzaj qꞌaqꞌin nkꞌuꞌja,
wuꞌn qa ay jun xjal kuj, ex qa njyet jun tzaj kyqꞌoꞌn nwaꞌy. Ex tej ttzaj kꞌwaj
tpwaqa noq tuꞌn taqꞌnbꞌin juntl, ex at wiꞌja, tzaj kyqꞌoꞌn nkꞌwaꞌy. Tej woka
tey, me mi n-aqꞌniꞌn. 25 Tuꞌnpetziꞌn, bꞌeꞌx bꞌetin xjal, tzaj kyqꞌoꞌn nwatbꞌila.
in tzaj xobꞌa tey, qa xnajku pwaq wuꞌn. 36 Ex tej tel bꞌaj nxbꞌaliꞌn, ma chin ok

Tuꞌnpetziꞌn bꞌeꞌx xkux nmiquꞌn toj txꞌotxꞌ. kyktxuꞌn. g Ex tej nyabꞌtiꞌy, chi txaꞌja
Ex luꞌ tpwaqa lo. qꞌolbꞌil weꞌy. Ex tej nkuꞌxa toj tze, chi
26 Atzin xi tqꞌmaꞌn tajaw pwaq te: Jun txaꞌja lol weꞌy. h
aqꞌnil, a nya bꞌaꞌn, ex manyor kyꞌajxa. 37 Ex ayetziꞌn tzꞌaqleqe kchi xel

Qa bꞌiꞌntaq tuꞌn, qa at npwaqa noq tuꞌn qaninte te: QAjaw, ¿Jtojetzin xqliꞌy ay
taqꞌnbꞌin juntl, ex qa at weꞌy, tuꞌn mi tukꞌa waꞌyaj, ex ma txi qqꞌoꞌn twaꞌy?
nchin aqꞌniꞌn; 27 tuꞌnpetziꞌn, noqit bꞌeꞌx ¿Jtojetzin xqliꞌy ay tukꞌa kꞌwaj, ex ma txi

c 25:23 Mt. 25:21. d 25:29 Mt. 13:12; Mr. 4:25; Lc. 8:18. e 25:30 Mt. 8:12; 22:13; Lc. 13:28. f 25:32 Mt.
16:27; Ro. 14:10. g 25:36 Ez. 18:7. h 25:36 Eb. 13:3.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
45 Matey 25​, ​26

qqꞌoꞌn tkꞌwaꞌy? 38 ¿Jtojetzin xqliꞌy ay ma kyqꞌobꞌxjal, tuꞌn nkubꞌ kybꞌyoꞌn twutz


tzꞌoka te bꞌetin xjal, ex matla txi qqꞌoꞌn cruz, chi Jesús.
twatbꞌila; ex jaꞌtzin xqlaꞌyiꞌy ay ntiꞌt 3 Kyojjo qꞌij anetziꞌn, aye kynejil pale

t-xbꞌaliꞌn tok, ex matla txi qqꞌoꞌn? 39 ¿Ex exqetziꞌn xnaqꞌtzil tiꞌj ojtxe kawbꞌil
jtojetzin xqliꞌy tuꞌn tyabꞌtiy mo qa tkuxa ex jniꞌ nejinel kyxol aj Judiy ma bꞌaj
toj tze, ex o xtajatlaꞌy loltiꞌy? kychmoꞌn kyibꞌ tojjo tja tnejilxix pale,
40 Twutzxix kxel nqꞌmaꞌn ayiꞌn, a nmaq a Caifás tbꞌi. 4 Ex ma bꞌaj kyjyoꞌn tumil,
kawil, kyeꞌy: Ex okxix kxel nqꞌmaꞌn tzeꞌn tuꞌn ttzyet Jesús kyuꞌn tukꞌa
kyeꞌy, tkyaqilxjo xkubꞌ kybꞌinchiꞌn tiꞌj sbꞌubꞌl, ex tuꞌn tkubꞌ kybꞌyoꞌn. 5 Me bꞌaj
jun tal yaj mo tiꞌj jun aꞌla, a kꞌuꞌjlinkxix kyyolin, qa nya toj nintz qꞌij te Xjan Qꞌij,
wuꞌn, toj twutz Dios, wiꞌja s-oke tuꞌntzintla mi bꞌaj jaw tiljxjal kyiꞌj.
kybꞌinchiniꞌy.
41 Ex ikyxjo kxel nqꞌmaꞌn kye iteꞌ toj Tej tok tsuꞌn jun qya jupsbꞌil tiꞌj twiꞌ
nẍnayaja: Ku kyela nkꞌatza, quꞌn ma Jesús
chi kyija tjaqꞌ tqanbꞌil nMaꞌn. Ku kyxiꞌy (Mr. 14:3-9; Jn. 12:1-8)
toj qꞌaqꞌ, a mixla k-yupjilx, bꞌinchinl te 6 Attaq
Jesús tojjo kojbꞌil Betania toj
kawbꞌil kujxix te tajaw il exqetziꞌn jniꞌ tja Simun, jun xjal otaq tzꞌel weꞌ tuꞌn
taqꞌnil. 42 Quꞌn tej tqꞌaqꞌin nkꞌuꞌja, mix txꞌaꞌk. 7 Antza, tzaj laqꞌe jun qya qꞌiꞌntaq
tzaje kyqꞌoꞌn nwaꞌy. Ex tej ttzaj kꞌwaj jun tal ẍunk tuꞌn, bꞌinchin tuꞌn jun wiq
wiꞌja, mix tzaje kyqꞌoꞌn nkꞌwaꞌy. 43 Tej abꞌj tbꞌanilx wen, ex nojnin tukꞌa jun
woka bꞌetin xjal, mix tzaja kyqꞌoꞌn wiq jupsbꞌil manyor wiꞌyil wen, nardo
nwatbꞌila. Ex tej tel bꞌaj nxbꞌaliꞌn, mix tbꞌi. Tzmataq qꞌuqle Jesús tiꞌj meẍ, tej
in oka kyktxuꞌn. Ex tej nyabꞌtiꞌy, mix i tok tsuꞌn qya jupsbꞌil tiꞌj twiꞌ Jesús. k
xtajiꞌy qꞌolbꞌil weꞌy. Ex tej nkuꞌxa toj tze, 8 Me atzaj teꞌ xi qkaꞌyiꞌn, a awoꞌy

mix i xtajiꞌy lol weꞌy. t-xnaqꞌtzbꞌin, bꞌeꞌx tzaj qqꞌoja, ex o jaw


44 Tuꞌnpetziꞌn, kxel kyqanin: Tata, yolbꞌiꞌn tiꞌj, ex xi qqꞌmaꞌn: ¿Tiꞌtzila qe ma
¿Jtojetzin xqlontiꞌy tukꞌa waꞌyaj mo qa txi tyajin qya qꞌanbꞌil anetziꞌn? 9 Noqit
tukꞌa kꞌwaj, ex tzeꞌn jun bꞌetin xjal, mo noq xi tkꞌayin, matla wiꞌyin, ex atzintlaꞌ
qa ntiꞌ t-xbꞌalinja, ex qa yabꞌja mo qa toj pwaq matla txiꞌ te mojbꞌil kye yaj.
tze, ex mix qo mojiꞌn tiꞌja? 10 Atzaj teꞌ tok tbꞌiꞌn Jesús ikyjo, bꞌeꞌx
45 Me kxel ntzaqꞌwiꞌn: Okxix kxel tzaj tqꞌmaꞌn qeꞌy: ¿Tin qe n-ok kyilinjiꞌy
nqꞌmaꞌn kyeꞌy, tkyaqilxjo mi s-ok qya lo? Quꞌn atzin ma tbꞌinchin wiꞌja
kybꞌinchiꞌn kyiꞌjjo tal yaj, mo tiꞌj jun tbꞌanilx wen. 11 Quꞌn bꞌapeꞌ kye yaj loqe
aꞌlaj, ayeꞌ kꞌuꞌjlinqexix wuꞌn; toj twutz kye iteꞌ axsa kyxola, l me metzin weꞌ,
Dios, wiꞌja mi s-oke kybꞌinchiniꞌy. mi chin tenl weꞌ kyukꞌiy. 12 Quꞌn atziꞌn
46 Ayetziꞌn xjal luꞌn kchi xeꞌl toj najin ma jax tqoꞌn jupsbꞌil wiꞌbꞌaja, noq tuꞌn
te jun majx. Me ayetziꞌn tzꞌaqleqe, kchi tbꞌaj tbꞌinchin nxmilila, aj tkux muqet.
xeꞌl toj tkabꞌ kychwinqil, a nlayx bꞌaj. i 13 Twutzxix kxel nqꞌmaꞌn kyeꞌy, jaꞌchaqx

kubꞌ yolit teꞌ Tbꞌanil Tqanil wiꞌja tkyaqil


Tej kykyij Judiy toj wen tuꞌn tkubꞌ twutz txꞌotxꞌ, ex kꞌwel yolitjo ma kubꞌ
kybꞌyoꞌn Jesús tbꞌinchin qya wiꞌja te jun naꞌbꞌl tejo qya
(Mr. 14:1-2; Lc. 22:1-2; Jn. 11:45-53) lo. m

26   Tbꞌajlinxiꞌ tyolin Jesúsjo yol


1

lo, tzaj tqꞌmaꞌn qeꞌy, awoꞌy Tej tkyij bꞌant tiꞌj tuꞌn Judas, tuꞌn t-xi
t-xnaqꞌtzbꞌin: 2 Ikytziꞌn tzeꞌnku bꞌiꞌn kꞌayit Jesús
kyuꞌn, noq kabꞌe qꞌij chꞌintl, tuꞌn tbꞌajjo (Mr. 14:10-11; Lc. 22:3-6)
nintz qꞌij te Xjan Qꞌij, j ex ayintzin 14 Tbꞌajlinxiꞌ ikyjo, atzin Judas Iscariot,

weꞌ, a Tkꞌwal Ichin, kchin xel qꞌoꞌn toj jun t-xnaqꞌtzbꞌin Jesús, bꞌeꞌx xiꞌ kyukꞌa

i 25:46 Dan. 12:2. j 26:2 Ex. 12:1-27. k 26:7 Lc. 7:37-38. l 26:11 Deu. 15:11. m 26:13 Mr. 14:9; Jn. 12:3.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
Matey 26 46

kynejil pale, 15 ex xi tqanin kye: ¿Jteꞌ t-xnaqꞌtzbꞌin, ex tzaj tqꞌmaꞌn: Kywanxjiꞌy
aku tzaj kyqꞌoꞌn weꞌy, tuꞌn t-xi nqꞌoꞌn lo, quꞌn atzin nxmililjiꞌy.
Jesús toj kyqꞌobꞌa? 27 Ex tzaj ttzyuꞌn jun tkꞌwel kꞌwabꞌj

Kꞌaꞌ txi qqꞌoꞌn lajaj toj kaꞌwnaq n tukꞌa vin, ex xi tqꞌoꞌn chjonte te Dios tiꞌj;
saqpwaq, chi chiꞌ. o xi tqꞌoꞌn qeꞌy, ex tzaj tqꞌmaꞌn: Chi kꞌwaꞌn
16 Oktzin ten Judas jyol tumil, tzeꞌn tojjo tkꞌwel kꞌwabꞌj lo kykyaqilxa, 28 quꞌn
tten tuꞌn t-xi tqꞌoꞌn toj kyqꞌobꞌ. atziꞌn nchkyꞌeljiꞌy, jun akꞌaj tumil, a
bꞌantnin tiꞌj tuꞌn Dios, tuꞌn kykyijxjal toj
Tej tkubꞌ tikyꞌsin Jesús tnejil Xjan wen tukꞌa. Quꞌn a nchkyꞌela k-elil chitj
Wabꞌj te chojbꞌil kyilxjal. q 29 Me kxel nqꞌmaꞌn
(Mr. 14:12-25; Lc. 22:7-23; Jn. kyeꞌy, mi chin kꞌwaꞌntla tiꞌjjo kꞌwabꞌj
13:21-30; 1Co. 11:23-26) luꞌn tzmaxiꞌ aj qkꞌwan junx kyukꞌiy tzma
17 Tojjo tnejil qꞌij te Waꞌj Pan, a waꞌj toj Tkawbꞌil nMaꞌn toj kyaꞌj.
pan ntiꞌ txꞌamsbꞌilte nxiꞌ, o xi laqꞌeꞌy
tkꞌatz Jesús, ex xi qqaniꞌn te: ¿Jaꞌtzin Tej t-xi tqꞌmaꞌn Jesús, qa tuꞌn tkubꞌ
tajiy tuꞌn tkubꞌ qbꞌinchinjiꞌy wabꞌj te tewintaq Pegr
ikyꞌsbꞌil Xjan Qꞌij? (Mr. 14:26-31; Lc. 22:31-
18 Ex tzaj ttzaqꞌwin Jesús: Ku kyxiꞌy toj 34; Jn. 13:36-38)
tnam toj tja jun ichin, ex kyqꞌmanxa te: 30 Tej tbꞌaj qbꞌitziꞌn jun bꞌitz, bꞌeꞌx o

Chiꞌ xnaqꞌtziljo kyjaluꞌn: Chꞌix tpon or xiꞌy twiꞌ wutz Olivos.


tuꞌn nkyima. Tuꞌnpetziꞌn, waja tuꞌn tkubꞌ 31 Teꞌ qkaniꞌn antza, tzaj tqꞌmaꞌn

ikyꞌsit Xjan Qꞌij toj tjay junx kyukꞌa Jesús qeꞌy: Tojjo qnikyꞌin luꞌn, jotqexa
nxnaqꞌtzbꞌiꞌn chichkujiꞌy. k-elil tqꞌuqbꞌil kykꞌuꞌja wiꞌja, tzeꞌnkuxjo
19 Ex kubꞌ kybꞌinchin junjun qxola, a ntqꞌmaꞌn toj Tuꞌjil Tyol Dios:
awoꞌy t-xnaqꞌtzbꞌin, tzeꞌnkuxjo tzaj tqꞌmaꞌn. Kꞌwel nbꞌyonjiꞌy kyikꞌlel, ex ayetziꞌn
Ex kubꞌ kybꞌinchin wabꞌj te Xjan Qꞌij. rit kchi bꞌajelil tilj, chiꞌ. r
20 Atzaj teꞌ qok yupj, kubꞌ qe Jesús tiꞌj 32 Me ajtzin njaw anqꞌiꞌntla, kchin

meẍ qukꞌiy, a awoꞌy t-xnaqꞌtzbꞌin. 21 Ex kꞌwel neja kywutza toj Galiley. s
tzmataq nqo waꞌn, tzaj tqꞌmaꞌn Jesús 33 Me ante Pegr xi ttzaqꞌwin: Ex qa

qeꞌy: Twutzxix kxel nqꞌmaꞌn kyeꞌy, at jun kykyaqilx s-el kyiꞌn tqꞌuqbꞌil kykꞌuꞌj tiꞌja,
kyeꞌ kxel qꞌoꞌn weꞌy toj kyqꞌobꞌxjal, chiꞌ. me mina weꞌ, chi Pegrjo.
22 Tuꞌntziꞌn ikyjo, bꞌeꞌx o bꞌaj jaw 34 Me xi tqꞌmaꞌn Jesús te: Twutzxix

bꞌisiꞌn, ex junjunku o ok ten qanilte: kxel nqꞌmaꞌn teꞌy, tojxjo qnikyꞌin lo, a
WAjaw, ¿Meqa ayiꞌn? qo chijiꞌy. naꞌmtaqx toqꞌ tman ekyꞌ, otaq chin
23 Ex tzaj ttzaqꞌwin Jesús qeꞌy: Atziꞌn kubꞌ tewiꞌn oxe maj kywutzxjal, ex kxel
jun, a nkux tmulin twa junx wukꞌiy; tqꞌmaꞌn kye qa nya ojtzqiꞌnqiꞌn tuꞌnch.
atzin kxel qꞌoꞌn wejiꞌy toj kyqꞌobꞌxjal. 35 Ex xi tqꞌmaꞌn Pegr: Exla qa ma chin
24 Okx kbꞌajilx wiꞌja, ayiꞌn Tkꞌwal kyim weꞌ tukꞌiy, me nlayx kubꞌ wewiꞌn.
Ichin, tzeꞌn ntqꞌmaꞌn Tyol Dios, tuꞌn Ex ikyxjo qqꞌmaꞌy qkyaqila.
nxi kꞌayiꞌn. p Me atzin kxel kꞌayin weꞌy,
noqxpet mi s-ul itzꞌje twutz txꞌotxꞌ. Tej t-xiꞌ Jesús naꞌl Dios toj Getsemaní
25 Bꞌeꞌx jaw yolin Judas, a tuꞌntaq t-xi (Mr. 14:32-42; Lc. 22:39-46)
kꞌayinte, ex xi tqꞌmaꞌn: Xnaqꞌtzil, ¿Mej 36 Tbꞌajlinxiꞌ ikyjo, bꞌeꞌx xiꞌ Jesús qukꞌiy

qa ayiꞌn? toj jun najbꞌil, Getsemaní tbꞌi. Tej qkaniꞌn


Xi ttzaqꞌwin Jesús te: Axa ma qꞌmante. antza, tzaj tqꞌmaꞌn Jesús qeꞌy: Ku kykyij
26 Nqo waꞌntaqa, tej tjaw ttzyuꞌn Jesús qeꞌy tzaluꞌn. Ma chinka naꞌl Dios tzachiꞌn.
jun pan, ex xi tqꞌoꞌn chjonte te Dios tiꞌj; 37 Oꞌkqex Pegr i xi tkꞌleꞌn exqetziꞌn

ex kubꞌ tpiẍin, ex xi tsipin qeꞌy, awoꞌy tkꞌwal Zebedey, a Juan ex Santyaw, ex tzaj

n 26:15Lajaj toj kaꞌwnaq, 30 n-ele. o 26:15 Zac. 11:12. p 26:24 Sal. 41:9. q 26:28 Ex. 24:6-8; Jer.
31:31-34. r 26:31 Zac. 13:7. s 26:32 Mt. 28:16.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
47 Matey 26

txqan bꞌis toj tanmin ex txqan tzqij tzibꞌaj, Exsin el tmaꞌtzin Judas Jesús.
38 ex xi tqꞌmaꞌn kye: Ma tzajx txqan bꞌis 50 Xi tqꞌmaꞌn Jesús te: ¡Ay

toj wanmiꞌn, nyakutzaj chin kyimila. Chi wukꞌa! Ankye ma tzula bꞌinchilte,
tenkjtziꞌn tzaluꞌn, me noq tzaj kywatla. ¡Bꞌinchinkutziꞌn!
39 Xi laqꞌe Jesús najchaq chꞌintl kykꞌatz, Bꞌeꞌxsin i tzaj laqꞌe txqantl, ex ok
ex kubꞌ mutxe twutz txꞌotxꞌ naꞌl Dios, ex kytzyuꞌn Jesús, ex el qititin kyuꞌn.
chiꞌ kyjaluꞌn: NMaꞌn, chin tklomila te 51 Me attaq jun tukꞌa Jesús jatz tiꞌn

tkyaqil jniꞌ kkyꞌelix wuꞌn; me noqit nya a tkxbꞌil toj tja, ex el tjaspin tẍkyin jun
tzeꞌnku waja, qalaꞌ atla tzeꞌnkuxjo taja. taqꞌnil tnejilxix pale. 52 Me xi tqꞌmaꞌn
40 Bꞌeꞌx meltzꞌaj kykꞌatz oxe Jesús: Qꞌonkux tkxbꞌila toj tkubꞌil. Quꞌn
t-xnaqꞌtzbꞌin. Atzaj teꞌ tul kykꞌatz, xi kykyaqilxjo nchi bꞌujin tukꞌa kxbꞌil, ex
tqꞌmaꞌn te Pegr: ¿Ma mitzin s-elx jun or tukꞌa kxbꞌil kchi kyimile. 53 ¿Ma mitzin
kywatla wukꞌiy? 41 Kyimil kywatla, ex bꞌiꞌn tuꞌn, noqit waja txi nqaniꞌn te
kux chi bꞌaj naꞌn Dios, tuꞌn mina chi nMaꞌn, tuꞌn ttzaj tsmaꞌn jun kabꞌlajaj
kubꞌ tzꞌaqa toj tqꞌobꞌ tajaw il, quꞌn kyaja chꞌuq angel klol weꞌ, jaꞌlinxitla tzaj
tuꞌn tkubꞌ kybꞌinchinjiꞌy a taj Dios, me tqꞌoꞌn? 54 Me qa ma kubꞌ nbꞌinchiꞌn ikyjo,
alkyetz kuj n-ele te kyeꞌy tuꞌn tbꞌant. ¿Tzeꞌntzin ttentz tuꞌn tjapiꞌn a tzꞌibꞌiꞌn
42 Xiꞌ toj tkabꞌ majin naꞌl Dios. Chiꞌ toj Tuꞌjil Tyol Dios, qa iltaq tiꞌj tuꞌn tbꞌaj
kyjaluꞌn: Ay nMaꞌn, qa ntiꞌx tumil tuꞌn tkyaqiljo ikyjo?
mi tzikyꞌx xiꞌ luꞌn wuꞌn, bꞌinchimtzinjiy 55 Ex bꞌeꞌx xi tqanin Jesús kye jniꞌ xjal:

a taja wukꞌiy. ¿Tiquꞌn ma chi ula tukꞌa kykxbꞌila ex jniꞌ


43 Tej tmeltzꞌaj juntl majl kykꞌatzjo kytzeꞌy, tuꞌn nxi qititiꞌn kyuꞌn nyakuj
t-xnaqꞌtzbꞌin, ex ikyxljo, nchi ktantaql, jun ileqꞌqiꞌn toj kywutza? ¿Ma nyatzin
teꞌ kyel knetl tuꞌn, quꞌn mix kypaꞌyix nchin xnaqꞌtziꞌn kyxola toj tnejil ja te
watl. 44 Ex bꞌeꞌx i kyij ttzaqpiꞌn, ex bꞌeꞌx naꞌbꞌl Dios tkyaqil qꞌij? t ¿Tiquꞌn mix in
xiꞌ toj tox majin naꞌl Dios. Ex ayex tyoljo ele qititintza kyuꞌn antza? u 56 ¡Me nya
i xi tqꞌmaꞌn toj tnaꞌj Dios. tiquꞌnil! Quꞌn tkyaqiljo lo bꞌantninl tiꞌj
45 Atzaj teꞌ tmeltzꞌaj jaꞌ iteꞌye oxe tuꞌn tjapiꞌn tzeꞌnku kyyoleꞌ yolil Tyol
t-xnaqꞌtzbꞌin, xi tqꞌmaꞌn kye: ¿Ma Dios ojtxe, ex i kubꞌ tzꞌibꞌin tojjo Tuꞌjil
tzunxsin nchi ktaꞌn, ex nchi ajlaꞌn? Ma Tyol Dios.
pon or tuꞌn nxi qꞌoꞌn ayiꞌn, a Tkꞌwal Ichin, Ex bꞌeꞌx kyij qtzaqpiꞌn, a awoꞌy
toj kyqꞌobꞌ aj il. 46 ¡Kux chi jaw weꞌksa! t-xnaqꞌtzbꞌin, tjunalx. Bꞌeꞌx o bꞌaj kubꞌe
¡Qoꞌqe! Quꞌn luꞌ tzul a kxel kꞌayin weꞌy. toj bꞌe. v

Tej tkux qꞌoꞌn Jesús toj tze Tej tpon Jesús kywutz nmaq kawil
(Mr. 14:43-50; Lc. 22:47-53; Jn. 18:2-11) (Mr. 14:53-65; Lc. 22:54-55, 63-
47 Tzmataq nyolin Jesús, teꞌ tul Judas, a 71; Jn. 18:12-14, 19-24)
jun t-xnaqꞌtzbꞌin. Ex lipcheqektaq txqan 57 Me ayetziꞌn i xi tzyuꞌnte Jesús twutz

xjal tiꞌj, qꞌimile jniꞌ kykxbꞌil, a at kyste Caifás, a kynejilxix pale, a jaꞌ otaq tzꞌoke
te bꞌiꞌybꞌil, ex jniꞌ kytze te kybꞌujbꞌil. Aye kychmoꞌne kyibꞌjo jniꞌ xnaqꞌtzil tiꞌj ojtxe
xjal luꞌn otaq chi tzaj kychqꞌoꞌn kynejil kawbꞌil exqetziꞌn nejinel kyxol aj Judiy.
pale ex kyuꞌn nejinel kyxol aj Judiy. 58 Me najchaq lipchexitaq Pegr tzma
48 Otaq bꞌaj tqꞌmaꞌn Judas kye, tzeꞌn tpeꞌn tja kynejilxix pale, a jaꞌ otaq
ttxolil tuꞌn tel tnikyꞌtzajil: Ankyeꞌ k-okil tzꞌokxi Jesús, ex kyij qe antza kyxol xoꞌl
nmaꞌtziꞌn, atziꞌn. Bꞌeꞌx kꞌaꞌ tzꞌok kytzyuꞌn. qꞌaqꞌ yolte tiꞌtaq kbꞌajil tiꞌj Jesús.
49 Tuꞌnpetziꞌn, tzaj laqꞌexix tkꞌatz Jesús, 59 Ayetziꞌn kynejil pale exqetziꞌn

ex xi tqꞌmaꞌn: Chin qꞌolbꞌiꞌn, Xnaqꞌtzil, kynejilxjal, ex kykyaqilxjo txqantl kawil


chiꞌ. nchi bꞌaj jyontaq tumil exla qa nya twutz,

t 26:55 Lc. 19:47; 21:37. u 26:55 Mr. 14:48-49; Lc. 22:52-53. v 26:56 Mr. 14:50-52; Jn. 18:8.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
Matey 26​, ​27 48

tzeꞌn tten tuꞌn tkubꞌtaq tzꞌaq toj jun til, 70 Me bꞌeꞌx kubꞌ tewin Pegr twutz

tuꞌn tkyim. 60 Me mix ja knete jun til tkyaqil, ex xi tqꞌmaꞌn: Ntiꞌ bꞌiꞌn wuꞌn tiꞌ
kyuꞌn, exla qa ma nintzxjal o tzaj patilte. qiꞌjil nyoliniych.
Me tbꞌajlinxiꞌ ikyjo, i kaninxpen 71 Ex bꞌeꞌx xi laqꞌe twutz tjpel ja, jaꞌ

kabꞌetz qꞌmalte: 61 Atzin ichin lo o tqꞌma, iwle tuꞌn juntl. Ex xi tqꞌmaꞌn kye txqantl:
qa tuꞌntaq tkubꞌ tyuchꞌin tnejil ja te Ex ikyx teꞌ luꞌn nbꞌettaq tukꞌa Jesús aj
qnaꞌbꞌl Dios, ex toj oxe qꞌij noq bꞌantninl Nazaretch.
t-xel tuꞌnch. w 72 Ex bꞌeꞌx kubꞌ tewin Pegr juntl majl:
62 Me anteꞌ tnejilxix pale jaw weꞌks, Twutzx Dios kxel nqꞌmaꞌn, mi ojtzqiꞌn
ex xi tqanin te Jesús: ¿Tiquꞌn mi ntzaj wejiꞌy ichin anetziꞌn.
ttzaqꞌwiꞌn chꞌin? ¿Tiꞌxsiꞌn nkyqꞌmaꞌnxjal 73 Me matxitaq chꞌintl, jniꞌ iteꞌtaq

tiꞌja? antza i xi laqꞌe tkꞌatz Pegr, ex xi


63 Me ntiꞌx te Jesús xi ttzaqꞌwin. kyqꞌmaꞌn te: Ex ikyx tejiy ajin te kyukꞌa,
Me xi tqꞌmaꞌn tnejilxix pale te: Twutz quꞌn noq tiꞌjjo yoliꞌn n-ele qnikyꞌa tiꞌj.
Dios itzꞌ ex tiꞌj tbꞌi, kxel nqaniꞌn teꞌy tuꞌn 74 Me oktzin ten Pegr qꞌol qanbꞌil

ttzaj tqꞌmaꞌn, qa twutzxix qa ajiy Crist, a tibꞌajx, ex xi tqꞌmaꞌn: Twutz Dios, mi


Tkꞌwal Dios. ojtzqiꞌnx wejiꞌy ichin wuꞌn anetziꞌn.
64 Xi ttzaqꞌwin Jesús: Ikytziꞌn tzeꞌnku Ex njawku oqꞌ ekyꞌ. 75 Ex bꞌeꞌx ul
ma tqꞌmay. Ex ikyx wejiꞌy kxel nqꞌmaꞌn: julkꞌaj toj tkꞌuꞌj Pegr tiꞌj tqꞌma Jesús te:
Ok kylaꞌbꞌila a ayiꞌn Tkꞌwal Ichin, aj A naꞌmxtaq toqꞌ ekyꞌ, ok kchin kꞌwel
nkubꞌ qeꞌy toj tman qꞌobꞌjo Dios, a tewiꞌn oxe maj.
nimxix tipin, ex aj nmeltzꞌaja toj muj toj Ex bꞌeꞌx etz Pegr antza, ex ox tzꞌoqꞌx
kyaꞌj. x wen.
65 Teꞌ tqꞌmante ikyjo, noqx el kyimjo

kynejilxix pale, ex bꞌeꞌx xi lipin laqil kye Tej t-xi qꞌiꞌn Jesús twutz Pilat
t-xbꞌalin tuꞌn tqꞌoj, ex tqꞌma: Ayetziꞌn (Mr. 15:1; Lc. 23:1-2; Jn. 18:28-32)
tyoljo maꞌ ichin luꞌn noq nxoꞌn yol tiꞌj
27   Atzaj teꞌ qsqix, kykyaqiljo
1

Dios. ¿Tiqeꞌ txqantl tstiyil qe? A ayekuy kynejil pale ex jniꞌ nejinel kye
ma chi bꞌin teꞌ tyol, a nya wenqe. 66 ¿Mo Judiy i bꞌaj kyij bꞌant, tuꞌn tkubꞌ bꞌyet
tzeꞌn chꞌin kyeꞌ toj kywutz? Jesús. 2 Ex bꞌeꞌx bꞌaj kyjtzꞌoꞌn, ex xi kyiꞌn,
Ex atzin kyexjal xi kytzaqꞌwin: Axte at ex xi kyqꞌoꞌn toj tqꞌobꞌ Pilat, aj kawil.
tpaj tiꞌjx, ex toj tilx tuꞌn tkyim, chi chiꞌ. y
67 Tuꞌnpetziꞌn, bꞌeꞌx bꞌaj joꞌkx Tej tkubꞌ tbꞌyoꞌn Judas tibꞌ
kytzuꞌbꞌin toj twutz, ex bꞌaj kybꞌyoꞌn. Ex 3 Ante Judas, a xi kꞌayinte, tej tok
junjuntl bꞌaj okx tzꞌajchinte toj twutz, z tkaꞌyin tkyij bꞌant tiꞌj tuꞌn tkyim Jesús,
68 ex xi kyqanin te: Qa ajiy Crist, a ulx toj tkꞌuꞌj, ex bꞌeꞌx aj tmeltzꞌin aj
skꞌoꞌnxix tuꞌn Dios, pontzin tiꞌj, ankyeꞌ lajaj toj kaꞌwnaq a saqpwaq tzaj ttzyuꞌn
s-ok tzꞌajchintiy. kye kynejil pale exsin kynejilxjal
aj Judiy, 4 ex xi tqꞌmaꞌn: Ma chin
Tej tkubꞌ tewin Pegr, qa tojtzqiꞌntaq bꞌinchiꞌn il, tuꞌn xi nkꞌayiꞌn jun xjal, a
Jesús ntiꞌ til.
(Mr. 14:66-72; Lc. 22:56- Me ankyexjal xi kytzaqꞌwin:
62; Jn. 18:15-18, 25-27) ¿Yajtzin qeꞌ? ¿Tiꞌn qeꞌ qaj tiꞌj teꞌ? Kꞌaꞌ
69 Ex qꞌuqletaq Pegr twiꞌ peꞌn, tej tli tejiy.
t-xi laqꞌe jun txin tkꞌatz, a bꞌinchil 5 Me ante Judas bꞌeꞌx xi t-xoꞌn

wabꞌj. Ex xi tqꞌmaꞌn te: Ex ikyx tejiy; pwaq toj tnejil ja te naꞌbꞌl Dios,  b ex
ajintaq te nbꞌettaq tukꞌa Jesús aj bꞌeꞌx xiꞌ, ex bꞌeꞌx jaw tjtzꞌoꞌn tqul te
Galiley. jun majx.

w 26:61 Jn. 2:19. x 26:64 Dan. 7:13. y 26:66 Lv. 24:15-16. z 26:67 Is. 50:6. a 27:3 Lajaj toj kaꞌwnaq, 30
n-ele, ex ikyxjo toj v. 9.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
49 Matey 26​, ​27

6 Ayetzin kyeꞌ kynejil pale, jaw tzaqpet. 16 Me kyojjo qꞌij anetziꞌn, attaq
kyiꞌn pwaq, ex kyqꞌma: Mi kux jun xjal tkuꞌxtaq toj tze, nimxtaq
mujbꞌit teꞌ pwaq luꞌn toj kꞌuꞌbꞌl tyolajtz, Barrabás tbꞌi. 17 Atzaj teꞌ tok
oyaj toj tja Dios, quꞌn ma tzꞌokin te kychmoꞌnxjal kyibꞌ, xi tqanin Pilat kye:
loqꞌbꞌil jun chwinqil, chi chiꞌ. ¿Ankyeꞌ kyaja tuꞌn t-xi ntzaqpiꞌn: A
7 Tuꞌnpetziꞌn, bꞌeꞌx kyij bꞌant, tuꞌn Barrabás, mo a Jesúsj, a tok tbꞌi te Crist?
tlaqꞌet jun txꞌotxꞌ, toktaq tbꞌi te chiꞌ.
Ttxꞌotxꞌil Bꞌinchil Kꞌwil, tuꞌn pwaq 18 Xi tqanin kyexjal, quꞌn otaq tzꞌel

anetziꞌn, jaꞌ tuꞌn kybꞌaj kux muqetjo tnikyꞌ te, qa noq tuꞌn tlochꞌj kykꞌuꞌj
jniꞌ bꞌetin xjal toj Jerusalén, aj kynejil pale, otaq txi kyqꞌoꞌne Jesús tuꞌn
kykyim. 8 Tuꞌnpetziꞌn, bꞌeꞌx kyijx tbꞌi tkyim. e
txꞌotxꞌ anetziꞌn: Ttxꞌotxꞌil Chikyꞌ; ax 19 Me tzmataq tokx Pilat toj tkawbꞌil,

tbꞌi tok jaꞌlin. c 9 Ikytziꞌn japine bꞌajjo tej t-xi tsmaꞌn t-xuꞌjil tqanil te: Mi tzꞌok
yol, a kyij ttzꞌibꞌin Jeremías, a yolil tqꞌoꞌn tibꞌa tiꞌj Jesús, a tzꞌaqle, quꞌn ma
Tyol Dios ojtxe, tej tqꞌma: tzꞌok jun nwutzikyꞌa atximay qnikyꞌin,
Tzaj kytzyuꞌn lajaj toj kaꞌwnaq me tixqex wen, noq tuꞌn tpajjo ichin
saqpwaq, anetziꞌn.
a twiꞌ ok kyqꞌoꞌn aj Israel. 20 Me ayetzin kyeꞌ kynejil pale

10 Tuꞌntzintzjo lo, tzaj kylaqꞌoꞌn jun exqetziꞌn nejinel kye aj Judiy, i bꞌaj
txꞌotxꞌ, kyxmoxin jniꞌ xjal, tuꞌn t-xi kyqanin
a ttxꞌotxꞌil bꞌinchil kꞌwil, tuꞌn t-xi ttzaqpiꞌn Barrabás, ex tuꞌn tkubꞌ
tzeꞌnkuxjo tqꞌma tAjaw bꞌyoꞌn Jesús.
Tkyaqilch.  d 21 Me xi tqanin Pilat kye: ¿Ankyeꞌ

kyaja kyxoljo kabꞌe, tuꞌn t-xi ntzaqpiꞌn?


Tej tyolin Pilat tukꞌa Jesús A Barrabás, chi chiꞌ.
(Mr. 15:2-5; Lc. 23:3-5; Jn. 18:33-38) 22 Ex xi tqanin Pilat kye: ¿Tzeꞌntzin
11 Xi qꞌiꞌn Jesús twutz Pilat, a aj kawil, k-okile Jesústz wuꞌn, a tok tbꞌi Crist?
exsin xi tqanin te: ¿Atzinjiy a nmaq Xi kytzaqꞌwin kykyaqilx: Pejkꞌinka
kawil kye Judiych? twutz cruz, tuꞌn tkyim.
Axa ma qꞌmante, chi Jesús. 23 Xi tqanin Pilat kye: ¿Tiquꞌn?
12 Ayetzin kyeꞌ kynejil pale ¿Tiꞌxsiꞌn nya wen ma tbꞌinche?
exqetziꞌn jniꞌ nejinel kyxolx Judiy i Me i jaw ẍchꞌinxjal juntl majl:
ok ten stzꞌimil tiꞌj. Me ntiꞌ te Jesús xi Pejkꞌinka twutz cruz, tuꞌn tkyim.
ttzaqꞌwin. 24 Tej tok tkaꞌyin Pilat, ntiꞌxtaq tumil
13 Tuꞌnpetziꞌn, xi tqꞌmaꞌn Pilat te: ¿Ma tuꞌn tcheꞌwx kywiꞌxjal, qalaꞌ noqx
mitzin ntbꞌinjiy tkyaqiljo nkyqꞌmaꞌnxjal kyjaꞌtaq txiꞌ toj il, xi tqanin chꞌin aꞌ,
tiꞌja? tuꞌn ttzaj qꞌiꞌn, exsin el ttxjoꞌn tqꞌobꞌtz
14 Me ntiꞌ jun te Jesús tyol xi ttzaqꞌwin. kywutzxjal te jun yekꞌbꞌil qa nya ajintaq
Ex noqx jaw kaꞌylaj Pilat. tiꞌj Jesús, exsin xi tqꞌmaꞌntz: ¡Ntiꞌx weꞌ
npaj tiꞌj tkyimliꞌn xjal lo, quꞌn ntiꞌx til!
Tej t-xi tqꞌmaꞌn Pilat, tuꞌn tkubꞌ bꞌyet ¡Kyukꞌaxlaꞌy taꞌye luꞌn! f
Jesús 25 Ex kykyaqilxjal xi kytzaqꞌwin: Kꞌaꞌ
(Mr. 15:6-20; Lc. 23:13- qliꞌy kyukꞌax qkꞌwala, quꞌn awoꞌy at qpaj
25; Jn. 18:38–19:16) tiꞌjjo tkyimlin.
15 Me ante Pilat, a aj kawil, aj tikyꞌ 26 Bꞌeꞌxsin xi ttzaqpiꞌn Pilattz a

junjun Xjan Qꞌij, kukx nxi ttzaqpiꞌntaq Barrabás, ex xi tqꞌmaꞌn tuꞌn ttzyet
jun xjal, a tkuꞌxtaq toj tze. Me nejtaq tjubꞌchajtz Jesús, ex xi tqꞌoꞌn, tuꞌn tok
nxi tqanin alkye kyajxjal tuꞌn t-xi kypejkꞌin twutz cruz.

b 27:5 Zac. 11:12-13. c 27:8 Kybꞌi. 1:18-19. d 27:10 Jer. 18:1-7; 32:6-15; Zac. 11:12-13. e 27:18 Mr.
15:9-10.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
Matey 27 50

27 Tbꞌajlinxiꞌ ikyjo, ayetziꞌn xoꞌl qꞌaqꞌ kyxmaybꞌil tiꞌj, h 40 ex nxi kyqꞌmaꞌntaq:
te kawil, xi kyiꞌn Jesús toj ja te kawbꞌil, ¿Nyakutzin atejiy nqꞌmante tuꞌn tjaw
ex ok kychmoꞌn tkyaqil chꞌuq xoꞌl qꞌaqꞌ yuchꞌin teꞌ tnejil ja te naꞌbꞌl Dios, exsin
tiꞌjile. 28 Ex bꞌeꞌx el kyiꞌn t-xbꞌalin, ex tuꞌn tbꞌant juntl tuꞌn toj oxe qꞌij? i
ok kyqꞌoꞌn juntl xbꞌalin tiꞌj, kyaq kaꞌyin, Klomiltzin tibꞌa jaꞌlin, ex qꞌinkutz tibꞌa
tzeꞌnku kyxbꞌalin jun nmaq kawil. 29 Jax twutz cruz, qa twutzxix qa ajiy Tkꞌwal
kysiꞌpin jun tqan txꞌiꞌx toj twiꞌ tukꞌax Dios.
ttxꞌiꞌxil. Ex xi kyqꞌoꞌn jun tze toj tman 41 Ex ikyxjo, nchi bꞌaj xmayintaqjo jniꞌ

qꞌobꞌ tzeꞌnkuꞌ kyvar nmaq kawil. Exsin i kynejil pale exqetziꞌn xnaqꞌtzil tiꞌj ojtxe
kubꞌ meje twutz, me noq tuꞌn kyxmayin kawbꞌil junx kyukꞌa nejinel kyxol aj
tiꞌj, ex xi kyqꞌmaꞌn te: Nimxit tbꞌiy, ay Judiy, ex nkubꞌ kyqꞌmaꞌntaq twutz Jesús,
nmaq kawil kye aj Judiy, chi chiꞌ. me noq tuꞌn tok tbꞌiꞌn: 42 ¿Tzeꞌn tten nbꞌaj
30 Ex bꞌaj ok kytzuꞌbꞌin tiꞌj, ex axjo ttze klettaq junjuntl xjal tuꞌn, me antetz,
el kyiꞌn, tuꞌn tkux kyjemin toj twiꞌ. mix klet-x tuꞌnx tibꞌ? ¿Ma nyaꞌtziꞌn
31 Tej kybꞌaj xmayin tiꞌj, el kyiꞌn nmaq kawil qibꞌaj, a awo aj Israel? In
t-xbꞌalin, a ok kyqꞌoꞌn, ex ok kyqꞌoꞌnljo tkuꞌtz twutz cruz jaꞌlin, tuꞌn t-xi qnimin.
axjo t-xbꞌalintaq toktaq, ex bꞌeꞌxsin xi 43 Quꞌn qꞌuqletzila tkꞌuꞌjtz tiꞌj Dios. In

kyiꞌntz, tuꞌn tjaw pejkꞌin twutz cruz. tklettz tuꞌn Dios jaꞌlin, qa twutzx qa taj
Dios tiꞌj. j ¿Ma nyatzin axtz qꞌmante, qa
Tej tjaw pejkꞌit Jesús twutz cruz Tkꞌwal Dios? k
(Mr. 15:21-32; Lc. 23:26-43; Jn. 19:17-27) 44 Ex majqexpe ileqꞌ, ayeꞌ pejkꞌinqektaq
32 Tej kyetz antza, jyet jun ichin kyuꞌn tukꞌa twutz cruz, i bꞌaj xmayintaq tiꞌj.
aj Cirene, Simun tbꞌi, ex ok kyqꞌoꞌn il tij
tuꞌn t-xi tiqin tcruz Jesús, 33 tuꞌn tpon Tej tel kyim Jesús
tzma toj jun najbꞌil Gólgota tbꞌi, atzin (Mr. 15:33-41; Lc. 23:44-
tzꞌelpineꞌ bꞌibꞌaj ikyjo: Jaꞌ taꞌ tbꞌaqil twiꞌ 49; Jn. 19:28-30)
kyimnin. 45 Teꞌ tok kabꞌlaj qꞌij, ex tzmaxi toj oxe
34 Antza xi kyqꞌoꞌne vin te tkꞌwa Jesús or te qale, bꞌeꞌx ok yupj twutz txꞌotxꞌ.
smaꞌnkux tukꞌa taꞌl kꞌul manyor kꞌax 46 Ax orjo jaw ẍchꞌin Jesús kujxix wen,

wen, tuꞌn mi tnaꞌye kyixkꞌoj. Me atzaj teꞌ ex tqꞌma: Eli, Eli, ¿Lama sabactani? Atzin
tkubꞌ tnikyꞌbꞌin Jesús, mix xaꞌye tuꞌn. tzꞌelpineꞌ yol lo, NMan Dios, nMan Dios,
35 Atzaj teꞌ tbꞌaj kypejkꞌin twutz cruz, ¿Tiꞌxsin quꞌn ma chin kyij ttzaqpiꞌn? l
ayetziꞌn xoꞌl qꞌaqꞌ i bꞌaj ok ten saqchal 47 Ayetziꞌn junjun iteꞌtaq antza ok

tiꞌjjo t-xbꞌalin Jesús; ex bꞌaj jaw kyxoꞌn kybꞌiꞌn, ex kyqꞌma: Lu nqꞌolbꞌin tiꞌj Elías,
kyxol, ex ankye tuꞌn tkanbꞌin tiꞌj. Quꞌn a yolil Tyol Dios ojtxe.
iltaq tiꞌj tuꞌn tjapiꞌn a kubꞌ ttzꞌibꞌin yolil 48 Ex jun paqx el rinin jun jyolte

Tyol Dios ojtxe: Kubꞌ kysipin nxbꞌaliꞌn chꞌin bꞌuꞌẍ. Kux tmulin toj vin txꞌam,
kyxol, ex i bꞌaj saqchan tiꞌjch. g ex ok tkꞌloꞌn tiꞌj twiꞌ jun ptzꞌan, tuꞌn
36 Ex bꞌeꞌx i bꞌaj kubꞌ qe xqꞌuqilte. t-xi tkꞌwaꞌn Jesús. m 49 Me ayetzin kyeꞌ
37 Ok kypejkꞌin jun tzꞌlan tibꞌaj twiꞌ, txqantl xi kyqꞌmaꞌn: Ex tenkuj. Jekytzin
jaꞌ tzꞌibꞌinke tiquꞌnil kubꞌ kybꞌyoꞌne. Chiꞌ tzul Elías klolte.
kyjaluꞌn: Ate Jesúsjo, a Nmaq Kawil kye 50 Ex jaw ẍchꞌin Jesús juntl majl kujxix

aj Judiy. wen, teꞌ tel kyim.


38 Ex i jaw pejkꞌinl kabꞌe ileqꞌ tukꞌa 51 Atzin xbꞌalin tokxtaq tojjo tnejil ja

twutz cruz, jun toj tman qꞌobꞌ ex jun te naꞌbꞌl Dios, bꞌeꞌx kubꞌ laqj te kabꞌe;
toj tẍnayaj. 39 Ex jniꞌqe xjal nchi bꞌaj tzaj xkye tiꞌjjo ttxaꞌn jawl, tuꞌn tkꞌuꞌl
ikyꞌxtaq antza, noqx nchi bꞌaj yasintaq kanin tiꞌjjo juntl ttxaꞌn. n Ex tzaj luꞌlin
tiꞌj, ex noqx nja kyyekin tiꞌj kywiꞌ te txꞌotxꞌ, ex jniꞌ abꞌj bꞌeꞌx bꞌaj kubꞌ kaꞌmin,

f 27:24 Deu. 21:6-9. g 27:35 Sal. 22:18. h 27:39 Sal. 22:7; 109:25. i 27:40 Mt. 26:61. j 27:43 Sal. 22:8.
k 27:43 Mt. 16:16; Jn. 1:34; 10:34-36. l 27:46 Sal. 22:1. m 27:48 Sal. 69:21.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
51 Matey 27

52 exqetziꞌn jniꞌ kyja kyimnin bꞌeꞌx bꞌaj qa ma jatz anqꞌintl juntl majl. Quꞌn apen
xi pax, ex ma nintzx nimil tiꞌj Dios, sbꞌubꞌljo nimxixtl tzeꞌnku tnejil.
bꞌeꞌx i bꞌaj jatz anqꞌintl. 53 Jniꞌqe, a otaq 65 Me ante Pilat xi tqꞌmaꞌn: Ex iteꞌ

chi etz toj muqbꞌilkye, tej tjawlin xi kyxoꞌl qꞌaqꞌa. Kyqꞌoꞌnqekja te xqꞌuqilte.
anqꞌin Jesús, bꞌeꞌx i bꞌaj xiꞌ tojjo xjan Ku kyxiꞌy ex noqit tzeꞌn tzꞌoka chꞌintl
tnam Jerusalén, jaꞌ i oke kaꞌyin kyuꞌn tuꞌn tjpet-xix.
nimkuxjal. 66 Bꞌeꞌxsin i xiꞌtz, jpulte wen, ex ok
54 Ajo kynejinel xoꞌl qꞌaqꞌ aj Rom, kyqꞌoꞌn juntl jupbꞌilte, tuꞌn mi yekꞌjex.
exqetziꞌn nchi xqꞌuqintaq tiꞌj Jesús, tej Ex kyij kyoqxenin kye xoꞌl qꞌaqꞌ, tuꞌn mi
kynaꞌnte kyaqnajnabꞌ ex tkyaqiltaqjo chi ikyꞌ ktaneꞌ.
nbꞌaj, tzajxix nim kyxobꞌil, ex kyqꞌma:
Twutzx tetz Tkꞌwal Diostaq teꞌ ichin lo. Tej tjaw anqꞌintl Jesús juntl majl
55 Ex iteꞌtaq txqan qya antza nchi (Mr. 16:1-8; Lc. 24:1-12; Jn. 20:1-10)
kaꞌyintztaq najchaq, ayeꞌ i ok lipe tiꞌj
28   Tbꞌajlinxiꞌ
qꞌij te ajlabꞌl,
1

Jesús, atxix toj txꞌotxꞌ te Galiley, ex aye kyjaꞌtaq qsqix toj tnejil qꞌij te
nchi mojintaq tukꞌa. 56 Ex kyxoljo qya seman, ate Mariy, aj Xleꞌn, tukꞌaxjo juntl
anetziꞌn, attaq Mariy, aj Xleꞌn; exsin Mariy, i xiꞌ tzma ttzi jul lolte.
Mariy, a tnanataq Santyaw ex Jse; exsin 2 Texjo tqan ttzaj kyaqnajnabꞌ kujxix.

kynana tkꞌwal Zebedey. o Ox luꞌlinx txꞌotxꞌ, quꞌn jun t-angel tAjaw


Tkyaqil kuꞌtz toj kyaꞌj, ex ul ttzi jul. El
Tej tkux muquꞌn Jesús tiꞌn ma tij abꞌj, a toktaq te jupbꞌilte, ex
(Mr. 15:42-47; Lc. 23:50- kubꞌ qe tibꞌaj. 3 Me ante angel tzunxtaq
56; Jn. 19:38-42) nqoptzꞌajx tzeꞌnku xloqꞌlin kyaꞌj, ex
57 Tej
qok yupj, kanin Jse aj Arimatey, tok jun t-xbꞌalin manyor sjaninx wen,
jun ichin qꞌinin, a otaq tzꞌok lipe tiꞌj tzeꞌnku ttxa cheꞌw. 4 Atzaj teꞌ tok
Jesús. 58 Xiꞌ Jse tukꞌa Pilat qanil t-xmilil kykaꞌyin xoꞌl qꞌaqꞌ, bꞌeꞌx i jaw luꞌlin, ex
Jesús, ex xi tqꞌmaꞌn Pilat, tuꞌn t-xi bꞌeꞌx i el kyim tuꞌn kyxobꞌil.
kyqꞌoꞌn. 59 Kuꞌtz tiꞌn Jse t-xmilil Jesús, ex 5 Xi tqꞌmaꞌn angel kyeꞌ qya: Mi chi

kubꞌ tbꞌaltzꞌin toj jun iqbꞌil tbꞌanilx wen. xobꞌa. Bꞌiꞌn weꞌ wuꞌn, qa nchi jyoꞌn tiꞌj
60 Ex attaq jun jul aꞌkxtaq tbꞌaj tbꞌinchin Jesús, a jaw pejkꞌin twutz cruz. 6 Me
twutz piky tuꞌntaq tajbꞌin te. Antza okxi ntiꞌ tetz tzaluꞌn jaꞌlin. Qalaꞌ ma jaw
tqꞌoꞌn t-xmilil Jesús, ex ok tjpuꞌn tukꞌa anqꞌintl, tzeꞌnkuxjo tqꞌma. Ku kytzaja
jun ma tij abꞌj, ex bꞌeꞌx aj. 61 Me ante lolte jaꞌ kubꞌe qꞌoꞌne. 7 Ex jun paqx ku
Mariy, aj Xleꞌn, tukꞌaxjo juntl Mariy i kyxiꞌy qꞌmalte kyeꞌ t-xnaqꞌtzbꞌin, qa
kyij qe ttzi jul. ma jaw anqꞌintl kyxol kyimnin, ex ok
knejil kywutza toj txꞌotxꞌ te Galiley. Ex
Aye xqꞌuqil ttzi tjulil Jesús antza k-okile kykaꞌyiꞌn. Ataqtzin tuꞌn
62 Toj
junxil qꞌij, a tojjo qꞌij te ajlabꞌl, t-xi nqꞌmaꞌnjiꞌy kyeꞌy. Atzin jaꞌlin, ¡Ma
ayetziꞌn kynejil pale kyukꞌaxjo jniꞌ kybꞌiꞌy!
Parisey i bꞌaj xiꞌ qꞌolbꞌilte Pilat. 63 Ex xi 8 Ayen kyej qya jun paqx i etz rinin

kyqꞌmaꞌn te: Tata, noq samiꞌy; ma tzul ttzi jul tuꞌn kyxobꞌil ex tuꞌn kytzaljbꞌil.
julkꞌaj toj qkꞌuꞌja, qa aj maꞌ sbꞌul xjal Nchi ajqelin wen tuꞌn kyxiꞌ qꞌmalte kye
tqꞌma, tej naꞌmtaq tkyim, qa oxe qꞌijtaq txqantl. 9 Tzunxtaq nchi rinin wen, tej
tkyimlin, aj tjatz anqꞌin juntl majl kyxol tkubꞌ tyekꞌin Jesús tibꞌ kywutz, ex i
kyimnin. p 64 Tuꞌnpetziꞌn, aj tjapin oxe ok tqꞌolbꞌin. Ex i xi laqꞌe tkꞌatz, i tzaj
qꞌij, kyjpunkxixjiꞌy ttzi jul wen, quꞌn noq kychleꞌn tqan, ex i kꞌulin twutz. 10 Ex
chi uljo t-xnaqꞌtzbꞌin qnikyꞌin elqꞌil teꞌ xi tqꞌmaꞌn Jesús kye: Mi chi xobꞌa.
t-xmilil, tuꞌn tkubꞌ kyqꞌmaꞌntz kyexjal, Ku kyxiꞌy qꞌmalte kye txqantl, ayej

n 27:51 Ex. 26:31-33. o 27:56 Lc. 8:2-3. p 27:63 Mt. 16:21; 17:23; 20:19; Mr. 8:31; 9:31; 10:33-34; Lc.
9:22; 18:31-33.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
Matey 28 52

lipcheqektaq wiꞌja, tuꞌn kyxiꞌ tzmax tqaniljo nimin kyuꞌn aj Judiy tzmax toj
toj txꞌotxꞌ te Galiley. Antza kchin okile tqꞌijil jaꞌlin.
kykaꞌyiꞌn.
Tej toqxenin Jesús kyaqꞌin tsanjil
Tej t-xi kyqꞌmaꞌn xoꞌl (Mr. 16:14-18; Lc. 24:36-49; Jn. 20:19-23)
qꞌaqꞌ tqanil tiꞌj Jesús 16 Awotzin qe, a junlajaj t-xnaqꞌtzbꞌin,
11 Nchi bꞌettaqjo qya, tej kypon xoꞌl bꞌeꞌx o xiꞌy toj txꞌotxꞌ Galiley tzma twiꞌ
qꞌaqꞌ toj tnam, ex i ok ten qꞌmalte wutz, a jaꞌ xi tqꞌmaꞌne Jesús. 17 Tej tok
kye kynejil pale tkyaqiljo otaq bꞌaj. qkaꞌyiꞌn Jesús, o kꞌuliꞌn twutz, me attaq
12 Tuꞌnpetziꞌn, aye kynejil pale bꞌeꞌx ok junjun qxola attaq kabꞌe kykꞌuꞌj tiꞌj. 18 Ex
kychmoꞌn kyibꞌ kyukꞌa nejinel kyxol tzaj laqꞌe Jesús qkꞌatza, ex tzaj tqꞌmaꞌn
aj Judiy, tuꞌn tkyij bꞌant kyuꞌn, tuꞌn mi qeꞌy: Ma tzaj tqꞌoꞌn qMan Dios tkyaqil
tzꞌele tqanil. Ex xi kyqꞌoꞌn nim pwaq toklin weꞌy toj kyaꞌj ex twutz txꞌotxꞌ.
kye xoꞌl qꞌaqꞌ, 13 tuꞌn mi kubꞌ kyyoline; 19 Tuꞌnpetziꞌn, ku kyxiꞌy kyukꞌaxjal toj

qalaꞌ tuꞌn t-xi kyqꞌmaꞌn kyjaluꞌn: Toj tkyaqil twutz txꞌotxꞌ xnaqꞌtzilkye, tuꞌn
qnikyꞌin, tej s-aj chꞌin qwatla, bꞌeꞌx ẍi kyok te nxnaqꞌtzbꞌiꞌn. q Ex kyqꞌonqekuxa
uljo t-xnaqꞌtzbꞌin, ex ma txi kyelqꞌin toj aꞌ, te jawsbꞌil aꞌ, toj tbꞌi Manbꞌaj, ex
t-xmilil Jesús. 14 Ex qa ma tzꞌel tqanil toj toj tbꞌi Kꞌwalbꞌaj, ex toj tbꞌi Xewbꞌaj
twiꞌ aj kawil tiꞌjjo lo, ok kxmoxitil quꞌn, Xjan. 20 Ex kyxnaqꞌtzinqexa tuꞌn tkubꞌ
tuꞌntzin ntiꞌ tuꞌn tbꞌaj kyiꞌja. kynimiꞌn tkyaqiljo ma txi nqꞌmaꞌn kyeꞌy.
15 Ex ayetzin kyeꞌ xoꞌl qꞌaqꞌ xi Twutzxix kxel nqꞌmaꞌn kyeꞌy, loqiꞌn intin
kytzyuꞌn pwaq, ex kubꞌ kybꞌinchin kyukꞌiy tzaluꞌn twutz txꞌotxꞌ, tzmaxi aj
tzeꞌnkuxjo xi qꞌmaꞌn kye. Ex atzin tjapin bꞌaj tkyaqil.

q 28:19 Kybꞌi. 1:8.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
Tuꞌj Marks
Tojjo uꞌj te Marks nya nimxix tqan ex nya nimxixjo t-xnaqꞌtzbꞌin Jesús toj tzeꞌnku txqantl
Tbꞌanil Tqanil tzeꞌnku Tuꞌj Matey, Lucas ex Juan. Me atziꞌn t-xilin tuꞌn Marks jun tumil jun
paqx n-el qnikyꞌ tiꞌj, ex tzꞌibꞌin tukꞌa tumil nim t-xilin tiꞌj tchwinqil Jesús.
Ntzaj tchikyꞌbꞌin tzeꞌn tzaje xkyeye taqꞌin Jesús, me nej tzaj xkye tiꞌjjo t-xnaqꞌtzbꞌil Juan, a
Jawsil Aꞌ, a tzeꞌnku kyij tzꞌibꞌit toj Ojtxe Tuꞌjil (Mal. 3:1; Is.40:3).
Ajo Tuꞌj Marks at oxe tnej nimxix t-xilin: 1. Tej t-xi xkye taqꞌin Jesús atxix tej tkuꞌx toj aꞌ tuꞌn
Juan te jawsbꞌil aꞌ. 2. A taqꞌin Jesús toj Galiley ex kyojjo kojbꞌil tiꞌjile. 3. Tej tjapin bꞌaj taqꞌin
toj Jerusalén, ex tej tkyim, ex tej tjaw anqꞌin juntl majl kyxol kyimnin.
Ilaꞌ maj njyet tbꞌi Marks toj Akꞌaj Tuꞌjil (Kybꞌi. 12:12, 25; 13:5, 13; 15:36-39; Col. 4:10; Flm.
24; 2Tim. 4:11). Ate Marks jun tukꞌa Pegr, kꞌuꞌjlinxix tuꞌn, ex kubꞌ ttzꞌibꞌin ajo Tbꞌanil Tqanil lo,
a ntqꞌoꞌn t-xilin tumil tiꞌjjo tchwinqil Jesús kye xjal nya Judiy.

kubꞌ kypaꞌn kyil, ex i kux tqꞌoꞌn Juan


Tzeꞌn xi xkyeye Tbꞌanil Tqanil kolbꞌil toj jun nim aꞌ, Jordán tbꞌi, te jawsbꞌil
(Mt. 3:1-12; Lc. 3:1-9, 15-17; Jn. 1:19-28) aꞌ. Atzin teꞌ kyjatz toj aꞌ, kubꞌ kyyekꞌiꞌn

1   A
uꞌj luꞌn nyolin tiꞌjjo Tbꞌanil kynimbꞌil tiꞌj Dios. 6 Atzin t-xbꞌalin Juan
1

Tqanil Jesucrist, a Tkꞌwal Dios. noq tsmal txuk, tukꞌa jun tkꞌalbꞌil tzꞌuꞌn, c
2 Tqꞌma Dios te Tkꞌwal tojjo uꞌj, a kubꞌ tzeꞌnku kyxbꞌalin yaj. Atzin twa n-oktaq
ttzꞌibꞌin jun yolil Tyol Dios ojtxe, Isaías noq txuk tzeꞌnqekuꞌ txanin, ex taꞌl aq toj
tbꞌi. Chiꞌ kyjaluꞌn: kꞌul. d
Kxel nchqꞌoꞌn twutz txꞌotxꞌ. 7 Ex ntqꞌmaꞌntaq Juan: Loqin weꞌ nchin

Me nej kxel nchqꞌoꞌn jun nsaꞌn yolin kyxola tiꞌj Tyol Dios. Me atx juntl
qꞌmal tqanila, tetz lipchetz wiꞌja nimxixtl toklin tzeꞌnku
ex tuꞌn tkubꞌ kybꞌinchinxjal kyibꞌ weꞌ. Bꞌinchil Tkyaqil ex nimxjo tkawbꞌil.
twutza. a Ayintzin weꞌ ntiꞌx wokliꞌn nipe tuꞌn woka te
K-yoliljo nsaꞌn tojjo tzqij txꞌotxꞌ,
3 taqꞌnil. 8 Ma chi kuꞌxa toj aꞌ wuꞌn, te jawsbꞌil
jaꞌ ntiꞌ kynajbꞌilxjal toj. Chkuꞌ aꞌ, me anteꞌ tzul nya noq oꞌkx tuꞌn kykuꞌxa
kyjaluꞌn: toj aꞌ tuꞌn, te jawsbꞌil aꞌ, qalaꞌ kxel tqꞌoꞌn
Kybꞌinchin kyteꞌn twutz qAjaw; Xewbꞌaj Xjan toj kyanmiꞌn te jun majx.
kyqꞌoꞌnx kyanmiꞌn te
jikyinxix wen. b Tej tkuꞌx Jesús toj Nim Aꞌ Jordán te
4 Bꞌajxsiꞌn aj yol qꞌumj. Ul te Juan tojjo jawsbꞌil aꞌ
tzqij txꞌotxꞌ, a jaꞌ ntiꞌ kynajbꞌilxjal toj; (Mt. 3:13-17; Lc. 3:21-22)
nim xjal xiꞌ lolte, ex bꞌeꞌx i bꞌaj kuꞌx toj 9 Kyojjo qꞌij anetziꞌn, tzuntaq nchi kux

aꞌ, te jawsbꞌil aꞌ, quꞌn xi tqꞌmaꞌn Juan tqꞌoꞌn Juan xjal toj Nim Aꞌ Jordan te
kye: Ilx tiꞌj tuꞌn kybꞌinchinte kyteꞌn jawsbꞌil aꞌ, teꞌ tpon Jesús kykꞌatz, tzajnin
twutz Dios, tuꞌn kykuxa toj aꞌ te jawsbꞌil toj tnam Nazaret, toj ttxꞌotxꞌ Galiley.
aꞌ, ex tuꞌntzin tkubꞌ tnajsin Dios kyila. Bꞌeꞌxsin kux tqꞌoꞌn Juan Jesús toj Nim
5 Nim xjal aj Judey exsin jniꞌ aj Aꞌ Jordán te jawsbꞌil aꞌ. 10 Texjo paq, teꞌ
Jerusalén i bꞌajetz bꞌil teꞌ tyol Juan. Bꞌaj tjatz Jesús toj aꞌ, xi tkaꞌyin kyaꞌj, teꞌ t-xi

a 1:2 Mal. 3:1. b 1:3 Is. 40:3. c 1:6 2Re. 1:8. d 1:6 Mt. 3:4.

53

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
Marks 1 54

jaqpaj, ex xi tkaꞌyin Xewbꞌaj Xjan, teꞌ ex Juan, kyitzꞌin kyibꞌ. Ex attaq kytata
ttzaj toj kyaꞌj tibꞌaj, tzeꞌnku jun palom. Zebedey kyukꞌa, ex kyukꞌa taqꞌnil.
11 Ex qꞌajqꞌojin jun yol toj kyaꞌj, ex Iteꞌkxtaq toj jun bark; nchi bꞌinchintaq
tqꞌma: Axixpen te nkꞌwala, kꞌuꞌjlinxix kypa te tzuybꞌil kyiẍ. 20 Bꞌeꞌxsin i xi
wuꞌn, a o jaw nskꞌoꞌn. e tqꞌolbꞌin Jesústz, tuꞌn kyxiꞌ tukꞌa, ex noq
teꞌ kybꞌin teꞌ ikyjo, bꞌeꞌx kyij kytzaqpiꞌn
Tej tok Jesús toj joybꞌil tuꞌn tajaw il kytata toj bark kyukꞌax taqꞌnil, exsin
(Mt. 4:1-11; Lc. 4:1-13) i xiꞌtz tukꞌa Jesús tzma tojjo jun tnam,
12 Tbꞌajlinxiꞌ ikyjo, bꞌeꞌx xiꞌ Jesús tuꞌn Capernaum tbꞌi.
tkujiljo Xewbꞌaj Xjan tojjo tzqij txꞌotxꞌ,
jaꞌ ntiꞌye kynajbꞌilxjal toj. 13 Kaꞌwnaq Tej tex tlajoꞌn Jesús taqꞌnil tajaw il
qꞌij f ten antza kyukꞌa toj kꞌul txuk. Tjoy toj tanmin jun xjal
tajaw il ttxolil, tzeꞌn tuꞌn tel tikyꞌin (Lc. 4:31-37)
Jesús tkawbꞌil tMan, me mix kubꞌe tiꞌj. 21 Tej kykanin Capernaum, okx Jesús qꞌol

Tbꞌajlinxiꞌ ikyjo, i ul t-angel Dios mojil jun xnaqꞌtzbꞌil toj jun qꞌij te ajlabꞌl toj jun
te Jesús. muꞌẍ ja te kynaꞌbꞌl Dios aj Judiy. 22 Atziꞌn
t-xnaqꞌtzbꞌil ok, tkyaqil xjal bꞌeꞌx jaw kaꞌylaj
Tej t-xi xkye taqꞌin Jesús toj txꞌotxꞌ te tuꞌn, quꞌn bꞌajxitaq kybꞌiꞌye jun xnaqꞌtzbꞌil
Galiley ikyjo, quꞌn nya noq tiꞌchaqku tyol bꞌaj
(Mt. 4:12-17; Lc. 4:14-15) tqꞌmaꞌn, tzeꞌnkutaqjo nbꞌaj kubꞌ kyxnaqꞌtzin
14 Tuꞌnjniꞌ t-xnaqꞌtzbꞌil Juan, bꞌeꞌx xnaqꞌtzilkye. Quꞌn ntiꞌtaq kawbꞌil tuꞌn;
tzaj tqꞌojjo kawil, ex bꞌeꞌx kux tjpuꞌn toj qalatziꞌn te Jesús noq tiꞌj tkawbꞌil Dios yoline. i
tze. g Tkuꞌxlinxi Juan toj tze, xiꞌ Jesús toj 23 Tojjo ja te naꞌbꞌl Dios anetziꞌn, attaq jun

Galiley qꞌmal teꞌ Tbꞌanil Tqanil Tyol Dios. ichin tokxtaq jun taqꞌnil tajaw il toj tanmin.
15 Chi Jesúsjo kyjaluꞌn: Ma tzul Tej tbꞌin teꞌ jniꞌ tyol Jesús, bꞌeꞌx jaw ẍchꞌin.
kanin tqꞌijil, jaꞌ tuꞌn tkawine Dios Chiꞌ kyjaluꞌn: 24 Ay Jesús aj Nazaret. ¿Tiꞌxsin
kyxola. Tuꞌntzintzjo, kybꞌinchinku s-ula lolte qxola? Noqx ma tzula yuchꞌil qeꞌy.
kyibꞌa, kytzaqpinkjiꞌy jniꞌ nya bꞌaꞌn, ex Wojtzqiꞌn te, ex bꞌiꞌn weꞌ wuꞌn; a tejiy Tkꞌwal
kyniminxjiꞌy Tbꞌanil Tqanil. h Dios, xjanxix toklin. j
25 Oktzin tyisoꞌn Jesúsjo taqꞌnil tajaw
Tej kytzaj ttxkoꞌn Jesús kyaje kyiẍil, il kyjaluꞌn: Mi chꞌotjiꞌy. Kux tzꞌetza toj
tuꞌn kyok te t-xnaqꞌtzbꞌin tanminjo xjal lo, ex tzaqpinkja.
(Mt. 4:18-22; Lc. 5:1-11) 26 Atziꞌn taqꞌnil tajaw il tbꞌinche tuꞌn
16 Nbꞌettaq Jesús ttziyile Nijabꞌ te tjaw luꞌlin ichin, ex bꞌeꞌx ex toj tanmin,
Galiley, teꞌ t-xi tkaꞌyin Simun tukꞌaxjo me ox latꞌinx teꞌ tex. k
titzꞌin, Andrés. Nxi kyxoꞌntaq kypa toj aꞌ 27 Kykyaqilxjo jniꞌ xjal bꞌaj jaw kaꞌylaj,

te tzuybꞌil kyiẍ, quꞌn kyiẍilqetaq. ex i bꞌaj jaw yolin kyxolile. Chi chiꞌ
17 Xi tqꞌmaꞌn Jesús kye: Chi lipeka kyjaluꞌn: ¿Titziꞌn ikyjo? A xnaqꞌtzbꞌil luꞌn
wiꞌja. Quꞌn ayetzin kyeꞌ nchi chmoꞌn bꞌajxi qlaꞌye juntl ikyjo, a ajin qeꞌ taqꞌnil
kyiẍ jaꞌlin, me kchi xel nxnaqꞌtziꞌn tzeꞌn tajaw il ma cheꞌx niminte. 28 Ex jun paqx
tten tuꞌn tbꞌant kychmoꞌn xjal, tuꞌn tel tqanil Jesús toj tkyaqil Galiley. l
kyklet.
18 Tej kybꞌinte ikyjo, bꞌeꞌx kyij Tej tkubꞌ tqꞌanin Jesús tnana t-xuꞌjil
kytzaqpiꞌn kytzuybꞌil kyiẍ, ex i xi lipe Pegr
tiꞌj Jesús. (Mt. 8:14-15; Lc. 4:38-39)
19 Me noqtaq chꞌin otaq txi kybꞌetin, 29 Tej tetz Jesús tukꞌa Santyaw ex

teꞌ kyxi tkaꞌyin kabꞌetl ichin, Santyaw Juan tojjo muꞌẍ ja te naꞌbꞌl Dios, bꞌeꞌx i

e 1:11 Is. 42:1; Mt. 12:18; 17:5; Mr. 9:7; Lc. 9:35. f 1:13 Kaꞌwnaq qꞌij, 40 días n-ele. g 1:14 Mt. 14:1-12; Mr.
6:14-29; Lc. 9:7-9. h 1:15 Mt. 3:2; 4:17. i 1:22 Mt. 7:28-29. j 1:24 Lc. 4:41; Sant. 2:19. k 1:26 Mr. 9:26.
l 1:28 Mr. 7:24.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
55 Marks 1​, ​2

xiꞌ tja Simun ex Andrés. 30 Tej kykanin, 41 Tzaj qꞌaqꞌin tkꞌuꞌj Jesús tiꞌj. Noq ok

kuẍlekxtaqjo tnana t-xuꞌjil Simun twiꞌ tmikoꞌn, ex xi tqꞌmaꞌn te: Waja. ¡Bꞌeꞌx ma
watbꞌil, yabꞌtaq tuꞌn kyaq. Ok kyqꞌmaꞌn qꞌanita jaꞌlin! n
t-xnaqꞌtzbꞌin te Jesús, qa yabꞌtaqjo qya, 42 Texjo paq anetziꞌn, bꞌeꞌx qꞌanitkux
31 ex bꞌeꞌx tzaj laqꞌe tkꞌatz. Jaw tiꞌn tukꞌa te jun majx, ex bꞌeꞌx el qolpajjo txꞌaꞌk tiꞌj.
tqꞌobꞌ tuꞌn tjaw weꞌ. Texjo paq, bꞌeꞌx ul 43 Me bꞌeꞌx aj tchqꞌoꞌn Jesús, me nej xiꞌ

Dios te, ex bꞌeꞌx ok ten bꞌinchil chꞌin tiꞌ toqxenin te kyjaluꞌn: 44 Bꞌiꞌnkuy. Mi txi
kye. tqꞌmaꞌn te aꞌla. Qalaꞌ ku txiꞌy, ex yekꞌinx
tibꞌa te kypale aj Judiy, ex qꞌonxa jun
Tej tkubꞌ tqꞌanin Jesús nimku yabꞌ oyaj te aqꞌbꞌil chjonte, tuꞌn ma tzul Dios
(Mt. 8:16-17; Lc. 4:40-41) tey, a tzeꞌnkuxjo kubꞌ ttzꞌibꞌin Moisés
32 Tej
qok yupj, nimx txqan yabꞌ ex ojtxe, tuꞌntzin kybꞌin texjal qa ma
jniꞌ tzyuꞌnqetaq tuꞌn taqꞌnil tajaw il qꞌanita. o
bꞌaj xi qꞌin twutz Jesús, tuꞌn kybꞌaj kubꞌ 45 Me mix tpakux teꞌ ichin tkꞌuꞌj ikyjo,

tqꞌanin. 33 Bꞌaj pon chmet txqan xjal ttzi qalaꞌ bꞌeꞌx ok ten qꞌmalte kye jniꞌ xjal.
ja, 34 ex bꞌaj kubꞌ tqꞌanin Jesúsjo jniꞌ yabꞌ Tuꞌntzin tpajjo ikyjo, mix okxi Jesús kyoj
exqetziꞌn jniꞌ tzyuꞌnqetaq kyuꞌn taqꞌnil tnam, quꞌn noqit okx, bꞌeꞌxitla ok tzaqpaj
tajaw il. Ex mix ttziye tuꞌn kyyolin txqan xjal tiꞌj. Bꞌeꞌx tjoy Jesús ttxolil tbꞌe
taqꞌnil tajaw il, quꞌn kyojtzqiꞌntaql alkye kytxanile tnam, me mix tuꞌnxj jyet-x
Jesús. kyuꞌnxjal, ex i bꞌaj ok lipe tiꞌj.

Tej tok ten Jesús yolil Tyol Dios Tej tqꞌanit jun kox tuꞌn Jesús
kyojile tnam (Mt. 9:1-8; Lc. 5:17-26)

2
(Lc. 4:42-44)   Tbꞌajlinxiꞌ
1 jun jteꞌ qꞌij, teꞌ tmeltzꞌaj
35 Qlixje
wen, sjuminxtaq chꞌintl, teꞌ juntl majl Jesús kyukꞌa t-xnaqꞌtzbꞌin,
tjaw weꞌks Jesús, tuꞌn t-xiꞌ tjunalx naꞌl ex el tqanil, qa attaq toj jun ja toj tnam
Dios. 36 Me bꞌeꞌx i xiꞌ Simun kyukꞌa tukꞌa Capernaum. 2 Ul chmet txqan xjal lolte,
jyolte Jesús. me a mix bꞌante kyten tuja; noq twutz
37 Atzaj teꞌ tjyet kyuꞌn, xi kyqꞌmaꞌn te: ja i bꞌaj oke tene txqan. Ante Jesús
Tkyaqil xjal njyon tiꞌja, chi chiꞌ. nyolintaq teꞌ tiꞌj Tyol Dios. 3 Me tzmataq
38 Xi ttzaqꞌwin Jesús kye: Qoꞌqe toj nyolin, teꞌ kypon kyaje ichin iqintaq
junjuntl tnam qꞌmal Tyol Dios, quꞌn jun yabꞌ kyuꞌn twiꞌ jun tkuẍbꞌil. Atzin
tuꞌnpetziꞌn ẍin tzaja weꞌ. yabꞌ noq otaq tzꞌok kꞌolpaj. 4 Me mix
39 Exsin Jesús bꞌetil kyukꞌa toj tkyaqil bꞌante kyokx kyxolxjal. Tuꞌnpetziꞌn, jyet
tnam te Galiley kyojileꞌ muꞌẍ ja te jun ttxolil kyuꞌn, ex i jax tibꞌajxi ja.
kynaꞌbꞌl Judiy Dios, qꞌmal Tyol Dios Exsin jaw kypoꞌqꞌin toj twiꞌ ja, noq tuꞌn
ex lajolkye taqꞌnil tajaw il toj kyanmin tkuꞌxkuꞌ yabꞌ tzma tkꞌatz Jesús, quꞌn
xjal. m qꞌuqlektaq kykꞌuꞌj tiꞌj, tuꞌn tqꞌanit kyyabꞌ.
5 Tej kyok tkaꞌyin Jesúsjo tqꞌuqbꞌil
Tej tqꞌanit jun ichin tuꞌn Jesús, kykꞌuꞌj tiꞌj, bꞌeꞌxsin xi tqꞌmaꞌn te yabꞌ:
yabꞌtaq tuꞌn txꞌaꞌk, a noq n-el lemimin Nkꞌwal, ayetzin tila ma chi kubꞌ najsit
(Mt. 8:1-4; Lc. 5:12-16) jaꞌlin, chiꞌ.
40 Tzaj laqꞌe jun ichin tkꞌatz Jesús 6 Qꞌuqejqetaqjo xnaqꞌtzil tiꞌj ojtxe

yabꞌtaq tuꞌn jun txꞌaꞌk, a noqx n-el kawbꞌil, tej tok kybꞌiꞌn ikyjo, kubꞌ
lemimin. kyximin: 7 ¿Tzeꞌntzin tten n-el tzaqpajjo
Kubꞌ meje xjal twutz, ex xi tqꞌmaꞌn te: ttzi ikyjo? ¿Nyaꞌpela noq nxoꞌn yol tiꞌj
Qa taja, bꞌaꞌn tuꞌn nkubꞌ tqꞌaniꞌn tukꞌa Dios? Quꞌn oꞌkx te Dios aku kubꞌ najsinte
nyabꞌila. kyilxjal.

m 1:39 Mt. 4:23; 9:35. n 1:41 Lv. 13-14. o 1:44 Lv. 14:1-32.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
Marks 2 56

8 Me ante Jesús, bꞌeꞌx el tnikyꞌ te pwaq, ex kyukꞌa noq tiꞌchaqku maꞌ xjal,
tiꞌtaqjo nkybꞌisin xnaqꞌtzil tiꞌj ojtxe a ntiꞌ tajbꞌin? chi chiꞌ.
kawbꞌil. Bꞌeꞌx xi tqanin kye: ¿Tinquꞌn 17 Tej tbꞌinte Jesúsjo anetziꞌn, xi

nkubꞌ kybꞌisinjiꞌy ikyjo? 9 ¿Ankye junx tqꞌmaꞌn kye: Ayetziꞌn bꞌaꞌnqe ntiꞌ kye
tzꞌele; tuꞌn t-xi qꞌmet tuꞌn tkubꞌ najsit tajbꞌin qꞌanil kye; meqetziꞌn yabꞌqe,
til jun xjal, a tzeꞌnkuljo tuꞌn t-xi qꞌmet: atpen kyeꞌ tajbꞌin kye. Tuꞌnpetzintzjo,
Weꞌksa, ex kux bꞌeta? ¿Ma nyapela ate nya ma chin tzaj weꞌ txkol kye xjal nbꞌaj
kujxixtljo a tuꞌn tnajsit til jun xjal? 10 Me kubꞌ kybꞌisin qa bꞌaꞌn kyten; qalaꞌ ayin
mi nxi kynimiꞌn qa at wokliꞌn tiꞌjjo lo. wejiꞌy ma chin tzaj txkolkye ayeꞌ bꞌinchil
Me atzin jaꞌlin, kxel nyekꞌiꞌn kywutza ilqe. Tuꞌnpetziꞌn, ma chin ula kyxol.
qa ayin weꞌ, a Tkꞌwal Ichin, at wokliꞌn
tzaluꞌn twutz txꞌotxꞌ, tuꞌn tkubꞌ nnajsiꞌn Jun kyxjelxjal tiꞌjjo tuꞌn tkubꞌ qpaꞌn
kyilxjal te jun majx. waꞌyaj
Tuꞌnpetziꞌn, xi tqꞌmaꞌn te yabꞌ: 11 Kxel (Mt. 9:14-17; Lc. 5:33-39)
nqꞌmaꞌn teꞌy, ¡Weꞌksa! Qꞌinxjiy tkuẍbꞌila, 18 Jun maj, aye t-xnaqꞌtzbꞌin Juan, a

ex kux tzꞌaja tjay. Jawsil Aꞌ, kubꞌ kypaꞌn waꞌyaj, ex ikyqex


12 Antej yabꞌ, texjo paq ja weꞌks, etz kye kyxnaqꞌtzbꞌin Parisey.
tiꞌn iqbꞌilte, exsin etz kywutzileꞌ jniꞌ I tzajtzin junjun xjal te Jesús, ex xi
xjal. Tuꞌnxsiꞌn ikyjo, bꞌeꞌx jaw kaꞌylajx kyqꞌmaꞌn: ¿Tinquꞌn nkubꞌ kypaꞌn kye
kywutzjo xjal tkyaqil. t-xnaqꞌtzbꞌin Juan waꞌyaj exqetziꞌn
Exsin i bꞌaj ja nimsin tbꞌi Dios kyxnaqꞌtzbꞌin Parisey, tuꞌn kynaꞌn Dios,
kykyaqilx, ex kyqꞌma: Bꞌajxpen qlaꞌyix ex ayetziꞌn te mina?
teꞌ ikyjo, chi chiꞌ. 19 I xi ttzaqꞌwin Jesús: ¿Ma akutzin

kubꞌ kypaꞌn kyeꞌ txokenj toj jun mejebꞌlin


Tej ttzaj ttxkoꞌn Jesús Matey tuꞌn tok waꞌyaj, a qa at chmilbꞌaj kyxol? Nlay,
te t-xnaqꞌtzbꞌin quꞌn nim tzaljbꞌil at, ex nim waꞌn nbꞌaj
(Mt. 9:9-13; Lc. 5:27-32) bꞌaj. Ikyqetziꞌn wejiꞌy nxnaqꞌtzbꞌin, quꞌn
13 Xiꞌ juntl majl Jesús ttzi Nijabꞌ te loqiꞌn intin kyxol. 20 Me pon kanin jun
Galiley. Ayetziꞌn jniꞌ xjal bꞌaj tzaj laqꞌe qꞌij, jaꞌ tuꞌn wele naja, a ayiꞌn, a ikyxjo
tkꞌatz, ex toktaq Jesús xnaqꞌtzilkye. tzeꞌnku chmilbꞌaj kyxol. Ajtzin tjapin
Tbꞌajlinxiꞌ ikyjo, ikyꞌ Jesús antza. kaninjo qꞌij anetziꞌn, okpetzila kꞌwel
14 Nbꞌettaq, exsin xi tkaꞌyin jun ichin, kypaꞌntz waꞌyaj, tuꞌn kynaꞌn Dios wen.
Matey tbꞌi, a tkꞌwal Alpey, qꞌuqletaq twiꞌ 21 Ex waja tuꞌn t-xi nqꞌmaꞌn kabꞌe tumil

meẍ peyil pwaq te kꞌaybꞌil tuꞌn tajbꞌin kyeꞌy: Tnejil, qa kyaja tuꞌn tkubꞌ kyslepiꞌn
kye aj Rom, ayeꞌ nchi kawintaq kyibꞌaj jun xbꞌalin ttxꞌaqin, nlay kubꞌ kyqꞌoꞌn jun
aj Israel. Xi tqꞌmaꞌn Jesús te: Lipeka slepbꞌilte saq, quꞌn ajtzin tkuꞌx txjetjo
wiꞌja, chiꞌ. saq, bꞌeꞌx k-okil jukꞌpaj, exsin bꞌeꞌx k-elix
Ex kutzin, chi Matey. Ex bꞌeꞌx ikyꞌ lipe laqj txqantljo ttxꞌaqin. 22 Ex tkabꞌ, tzeꞌn
tiꞌj Jesús. aj tkux bꞌinchit vin; nlay kuꞌx bꞌinchit
15 Me jun maj nwaꞌntaq Jesús tja Matey toj jun ttxꞌaqin tzꞌuꞌn, quꞌn ajtzin tloqlin,
kyukꞌa txqantl xjal peyil pwaq te kꞌaybꞌil bꞌeꞌx aku tzꞌex laqj, ex noq aku chi kubꞌ
te Rom, junx kyukꞌa nim xjal aj il najx kykabꞌil. Tuꞌntzintzjo, il tiꞌj tuꞌn tkux
qꞌuqejqetaq tiꞌj meẍ junx tukꞌa Jesús, ex bꞌinchit vin toj jun saq tzꞌuꞌn. Ikytziꞌn
kyukꞌa t-xnaqꞌtzbꞌin, quꞌn ma nintzxtaq wejiꞌy nxnaqꞌtzbꞌil, nlay bꞌant tuꞌn tok
txqan xjal lipchektaq tiꞌj. smet tukꞌa juntl tumil.
16 Tej tok kykaꞌyin Parisey exqetziꞌn

xnaqꞌtzil tiꞌj ojtxe kawbꞌil nwaꞌntaq Jun tumil tiꞌjjo qꞌij te ajlabꞌl
Jesús kyxolxjo xjal anetziꞌn, xi kyqanin (Mt. 12:1-8; Lc. 6:1-5)
kye t-xnaqꞌtzbꞌin: ¿Tzeꞌntzin toke ikyjo, 23 Jun maj toj jun qꞌij te ajlabꞌl nchi
a kyxnaqꞌtzila nwaꞌn kyukꞌa xjal peyil bꞌettaq t-xnaqꞌtzbꞌin Jesús toj jun bꞌe

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
57 Marks 2​, ​3

n-ex txol triy. Atzaj teꞌ kyikyꞌ antza, tchwinqil jun xjal, mo tuꞌn tok kaꞌyitj
ayetziꞌn t-xnaqꞌtzbꞌin i ok ten xbꞌoqil triy tuꞌn tkubꞌ kyim?
te kywa. p Me ayetzin kyetz noq i bꞌajel kyim.
24 Tej kylonte Pariseyjo ikyjo, xi Ntiꞌx xi kytzaqꞌwin.
kyqanin te Jesús: ¡Bꞌiꞌnkutziꞌn! Tojjo qꞌij 5 I xi tkaꞌyin Jesús tiꞌjile; tzaj tqꞌoj, ex

te ajlabꞌl, jaꞌ mix aꞌl jun tuꞌn tja aqꞌnin, jaw bꞌisin tuꞌn tkujil kyanminxjal. Ex xi
¿Me tiquꞌnqe t-xnaqꞌtzbꞌiꞌn nchi xbꞌoqin tqꞌmaꞌn Jesús te ichin, tuꞌn t-xi tnuqpin
triy? q tqꞌobꞌ. Noqx teꞌ t-xi tnuqpin, ex texjo paq,
25 Xi tqꞌmaꞌn Jesús kye: ¿Ma naꞌmtzin ul tanmin tqꞌobꞌ.
tkux kyuꞌjin kyejiꞌy bꞌant jun maj tuꞌn 6 Tulninxi Dios te, bꞌeꞌx i etzjo Parisey,

qtzan David, a nimx toklin, tej ttzaj ex ok kychmoꞌn kyibꞌ tukꞌa juntl chꞌuq
waꞌyaj tiꞌj kyukꞌa tukꞌa? 26 Xi kywaꞌn xjal lipcheqetaq tiꞌjjo tkawbꞌil Herodes, t
kypan pale aj Judiy, exsin nyataq tuꞌn ex nkyjyoꞌntaq tumil tzeꞌn tuꞌn tbꞌaje
tkubꞌ kybꞌinchiꞌn anetziꞌn. r Me kubꞌ Jesús. u
kybꞌinchin, tej ataq Abyatar toktaq te
kynejilxix kypale aj Judiy. Okx David Tej t-xnaqꞌtzin Jesús ttzi
toj ojtxe tja Dios, etz tiꞌn a pan xjan, a Nijabꞌ te Galiley
n-ajbꞌin te kywa pale, ex xi twaꞌn David, 7 Tbꞌajlinxiꞌ ikyjo, xiꞌ Jesús kyukꞌa

ex xi tqꞌoꞌn kye tukꞌa, tuꞌn t-xi kywaꞌn. s t-xnaqꞌtzbꞌin ttzi Nijabꞌ te Galiley. Ex
Qa ikytzjo tukꞌa David ojtxe, ¿Tiꞌn i bꞌaj ok lipe txqan xjal aj Galiley tiꞌj.
tkyꞌitz tuꞌn kyxbꞌoqin nxnaqꞌtzbꞌiꞌn triy? 8 Tej tbꞌijte kyuꞌn jniꞌ xjal tiꞌjjo jniꞌ
27 Ex xi tqꞌmaꞌntl Jesús kyjaluꞌn: Atziꞌn nbꞌaj bꞌanttaq tuꞌn, nimx bꞌaj ul lolte
qꞌij te ajlabꞌl ma kubꞌ bꞌinchit tuꞌn tajbꞌin tzeꞌnqekuꞌ aj Judey, aj Jerusalén, aj
kyexjal, ex nya qexjal tuꞌn kyajbꞌin Idumey, jniꞌ qeꞌ najleqetaq tjlajxiꞌ Nim
te. 28 Tzeꞌn nteꞌn, ayiꞌn Tkꞌwal Ichin Aꞌ Jordán, exqe aj Tiro ex aj Sidón.
chqꞌoꞌnqintza tuꞌn Dios kyxola, ex ayiꞌn 9 Tuꞌntzin ikyjo, xi tqꞌmaꞌn Jesús kye

at wokliꞌn tibꞌajjo qꞌij te ajlabꞌl, ex ayiꞌn t-xnaqꞌtzbꞌin, tuꞌn noqx tkubꞌl jun bark
kchin qꞌmalte qa wen tuꞌn tkubꞌ bꞌinchit kyuꞌn ttzi nijabꞌ, tuꞌn t-xi toj, ex tuꞌn
jun tiꞌ mo qa minaj. tokx laqꞌe chꞌin tojxi aꞌ, tuꞌn mina tzꞌok
jitzꞌletaq kyxol xjal. 10 Quꞌn nimxtaq
Tej tkubꞌ tqꞌanin Jesús jun ichin ntiꞌ txqan yabꞌ otaq chi bꞌaj tqꞌanin; noq tuꞌn
tanmin tqꞌobꞌ aj kybꞌaj ok tmikontaq, bꞌeꞌx bꞌaj ul Dios
(Mt. 12:9-14; Lc. 6:6-11) kye. Tuꞌntzin ikyjo, kykyaqilxjo jniꞌ yabꞌ

3   Toj
juntl qꞌij te ajlabꞌl, okx Jesús kyajtaq tuꞌn kypon kanin tkꞌatz. v
1

toj jun muꞌẍ ja te naꞌbꞌl Dios. Me 11 Aj tiwletaq Jesús kyuꞌnxjal, ayeꞌ

attaq jun ichin ntiꞌtaq tanmin tqꞌobꞌ, teꞌ tokxtaq taqꞌnil tajaw il toj kyanmin,
tokpin naꞌl Dios. 2 Ex attaq junjun nchi bꞌeꞌx nchi kubꞌ meje twutz, exsin nchi
bꞌaj ẍlukꞌintaq tiꞌj Jesús, qa tuꞌntaq tkubꞌ jaw ẍchꞌin kyjaluꞌn: Atejiy Tkꞌwal Dios.
tqꞌanin yabꞌ toj jun qꞌij te ajlabꞌl, noq 12 Me ante Jesús xi tqꞌmaꞌn kye

tuꞌn kystzꞌimin tiꞌj qa otaq kubꞌ tzꞌaq kujxix wen, tuꞌn mi kubꞌe kyqꞌmaꞌne
toj til, quꞌn nya wentaq toj kywutz tuꞌn kywutzxjal alkyetaq t-xilin toklin.
tkubꞌ bꞌinchit jun tiꞌ toj qꞌij te ajlabꞌl.
3 Xitzin tqꞌmaꞌn Jesús te ichin: ¡Weꞌksa, Tej tjaw tskꞌoꞌn Jesús kabꞌlajaj
ex weꞌkuy kywutzxjal! t-xnaqꞌtzbꞌin
4 Tbꞌajlinxiꞌ ikyjo, xi tqanin Jesús (Mt. 10:1-4; Lc. 6:12-16)
kye: ¿Tiꞌtzin tqꞌmaꞌn kawbꞌil tiꞌjjo qꞌij te 13 Tbꞌajlinxiꞌ ikyjo, jax Jesús twiꞌ jun

ajlabꞌl? ¿Ma tzuntzin ntqꞌmaꞌn tuꞌn tkubꞌ wutz, ex i tzaj ttxkoꞌn a aye tajqetaq.
bꞌinchitjo nya wen, mo a wen; tuꞌn tklet 14 Kyxoltziꞌn xjal anetziꞌn, i jaw tskꞌoꞌn

p 2:23 Deu. 23:25. q 2:24 Ex. 20:8-11; Mt. 12:2; Lc. 6:2. r 2:26 Lv. 24:5-9. s 2:26 1Sa. 21:1-6. t 3:6 Mt.
22:16. u 3:6 Mt. 12:14. v 3:10 Mr. 4:1; Lc. 5:1-3.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
Marks 3​, ​4 58

kabꞌlajaj ichin, tuꞌn kyxi tkꞌleꞌn qꞌmalte ayin weꞌ ma chin kanbꞌin tiꞌj tajaw il.
Tyol Dios kyojile jniꞌ najbꞌil. Ex xi tqꞌoꞌn Tuꞌnpetziꞌn, nchi ex nlajonjiꞌy taqꞌnil toj
kyoklin te tsanjil. 15 Xi tqꞌoꞌn kawbꞌil kyanmin xjal.
kye, tuꞌn tetz kylajoꞌn taqꞌnil tajaw il toj 28 Twutzxix kxel nqꞌmaꞌn kyeꞌy, kꞌwel

kyanmin xjal. w 16 Atziꞌn kybꞌi kabꞌlajaj tnajsin Dios kyiljo jniꞌ xjal, a nbꞌaj kubꞌ
ichin, ayeꞌ i jaw tskꞌoꞌn: Simun, me ok kybꞌinchin nya wen, ex jniꞌ xoꞌj yol.
tqꞌoꞌn Jesús juntl tbꞌi te Pegr. 17 Ayetzin 29 Me aye nchi xoꞌn yol tiꞌj Xewbꞌaj Xjan

kabꞌel, Santyaw ex Juan, kyitzꞌin kyibꞌ, nlay kubꞌ tnajsinx Dios kyil; ma kyijx te
kꞌwalbꞌajqe te Zebedey, ok tqꞌoꞌn juntl jun majx.
kybꞌi te Kꞌwalbꞌaj te Qꞌankyaq. 18 Ayetzin 30 Tqꞌma Jesús ikyjo, noq tuꞌn nxi

txqantl: Andrés; Lip; Bartolomey; Matey; kyqꞌmaꞌn te, qa tzyuꞌntaq tuꞌn tajaw il,
Tmas, ante Santyaw, a tkꞌwal Alpey; ex qa nya tuꞌn Xewbꞌaj Xjan nbꞌaj kubꞌ
tukꞌax Tadey; ex Simun, a toktaqljo tbꞌinchintaq tkyaqil.
qꞌolbꞌite te Celote; 19 exsin Judas Iscariot,
a ok meltzꞌaj tiꞌj Jesús. Ankyeqexixjo titzꞌin ex tnana Jesús
(Mt. 12:46-50; Lc. 8:19-21)
¿Jaꞌn tzaje tipin Jesús tuꞌn 31 Tej
tkanin tnana Jesús kyukꞌa titzꞌin
kyetz tlajoꞌn taqꞌnil tajaw il toj jaꞌ taꞌtaq, i bꞌaj kyij weꞌ peꞌn; noqtzin xi
kyanminxjal? kyqꞌmaꞌn kyexjal, tuꞌn tetz kytxkoꞌn. y
(Mt. 12:22-32; Lc. 11:14-23; 12:10) 32 Me ayetziꞌn xjal qꞌuqleqetaq tiꞌjile xi
20 Tbꞌajlinxiꞌ ikyjo, i okx kyukꞌa kyqꞌmaꞌn te: Luꞌ tnaniy exqetziꞌn titzꞌin
t-xnaqꞌtzbꞌin toj jun ja, jaꞌ pon chmetl iteꞌ peꞌn; ma chi ul jyol tey, chi chiꞌ.
txqantl xjal, a mix bꞌante kywaꞌn kyxol. 33 Tzaj ttzaqꞌwin Jesús kye: ¿Ankye
21 Atziꞌn teꞌ tel tqanil toj kywiꞌ t-xjalil, nnaniy exqetziꞌn witzꞌiꞌn? 34 I xi tkaꞌyin
jniꞌxtaqjo nbꞌaj bꞌant tuꞌn Jesús, bꞌeꞌx jniꞌ xjal qꞌuqejqetaq tiꞌjile, exsin xi
i xiꞌ tnana exqetziꞌn titzꞌin kꞌlelte, tuꞌn tqꞌmaꞌn kye: Ayetzin wejiꞌy nnana ex
tmeltzꞌaj tja, quꞌn otaq tzꞌok kyqꞌoꞌn, aj witzꞌin lo, a aye nchi kubꞌ bꞌinchin teꞌ
qa otaq tzaj toj twiꞌ. a taj Dios, 35 quꞌn kykyaqiljo a nkubꞌ
22 Ex ikyjo kyqꞌmaꞌn xnaqꞌtzil tiꞌj bꞌinchin teꞌ a taj Dios, ayetzin wejiꞌy
ojtxe kawbꞌil, a i tzaj toj Jerusalén, witzꞌin, ex wanebꞌ ex nnaniy.
qa tzyuꞌntaq tuꞌn tajaw il, ex qa tuꞌn
tkawbꞌil tajaw il nchi exetaqjo taqꞌnil Jun techil tzeꞌn kyanminxjal tiꞌj Tyol
tajaw il tuꞌn. x Dios
23 Teꞌ tbꞌinte Jesúsjo ikyjo, i tzaj (Mt. 13:1-9; Lc. 8:4-8)
ttxkoꞌn, ex kubꞌ tqꞌmaꞌn jun techil kye:
4   Juntl majl, ok ten Jesús xnaqꞌtzil
1

¿Tzeꞌntzin tteꞌn tajaw il tuꞌn tbꞌant ttzi Nijabꞌ te Galiley. Pon chmet
tlajonte tibꞌ, ex tuꞌn tok meltzꞌaj tiꞌjx? txqan xjal tuꞌn kybꞌin tiꞌjjo t-xnaqꞌtzbꞌil.
24 Qa jun tnam xjal paꞌmile kyten, ex Me bꞌeꞌx jax Jesús toj jun bark tuꞌn t-xi
kyajqꞌoj kyibꞌ, noqx aku chi kubꞌ kyimx laqꞌe chꞌintl tojjo nijabꞌ, quꞌn nimxxjal
tuꞌn qꞌoj. 25 Ex ikyxjo, toj jun ja xjal, pon chmet. Tej tokx laqꞌe Jesús axsi,
aj qa kyajqꞌoj kyibꞌ, nlay chi el wen. i kyije tene txqantl xjal ttzi nijabꞌ. z
26 Ikytzin taꞌye te tajaw iljo, qa ma tzꞌok 2 Exsin ok tentz xnaqꞌtzil noq tukꞌa

meltzꞌaj tiꞌjx, nlay tzꞌel wen. 27 Atx juntl techil tiꞌchaqku tiꞌ; ok ten yolil tiꞌj jun
tumil: Qa taj jun ileqꞌ tzꞌokx elqꞌil toj awal exsin tqꞌma: 3 Kybꞌinkutzinjiꞌy kxel
tja jun xjal nim tipin, nlay bꞌant telqꞌin, nqꞌmaꞌn kyeꞌy: Jun maj, xiꞌ jun xjal awal
qa mi xkubꞌ kꞌlet tajaw ja nej. Ikytzin triy. 4 Atzin teꞌ tok tchtoꞌn, at pon chitj
toke tajaw iljo tzeꞌnku tajaw ja lo, quꞌn toj bꞌe. I tzaj pichꞌ, ex bꞌeꞌx jaw kyskꞌoꞌn.
a tajaw jniꞌ xjal aye tzyuꞌnqe tuꞌn. Me 5 Ex at pon chitj kyxol abꞌj, me quꞌn

w 3:15 Mt. 10:1. x 3:22 Mt. 9:34; 10:25. y 3:31 Mr. 3:21. z 4:1 Lc. 5:1-3.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
59 Marks 4

tuꞌn ntiꞌxix twutz txꞌotxꞌ antza, liwey toj, ikyqetziꞌn tzeꞌnqe xjal jun paqx nxi
ul twiꞌ. 6 Me atzaj teꞌ ttzaj qꞌijil, bꞌeꞌx kynimin Tyol Dios ex tukꞌa tzaljbꞌil. Me
jaw tzqij, tuꞌn nya nim xaꞌye tlokꞌ. 7 Ex quꞌn tuꞌn ntiꞌxix kykꞌuꞌj tiꞌj, mi nchi
at pon chitj kyxol txꞌiꞌx. Me atzin txꞌiꞌx kujix toj kynimbꞌil. Qa akux saj jun
jun paqx tchꞌiy; atzin te triy noq jaw tiꞌ toj kychwinqil, mo qa akux ẍi ok
xkyꞌiꞌsix. 8 Anteꞌ pon chitj toj tbꞌanil lipinxjal kyiꞌj noq tuꞌn tpajjo nyola, bꞌeꞌx
txꞌotxꞌ, tbꞌanilx ele toj. At tqan el lajaj toj kchi kꞌwel tzꞌaq toj kynimbꞌil. 18 Ex atl
kaꞌwnaq a twutz, ex junjuntl el ox kꞌal, b tzeꞌnku txꞌotxꞌ nim tqan txꞌiꞌx toj. Nbꞌaj
ex junjuntl jun jweꞌ kꞌal. c kubꞌ kybꞌiꞌn Tyol Dios, 19 me oꞌkxtza nchi
9 Tqꞌma Jesús: Ankye taj tuꞌn tkubꞌ bꞌisine tiꞌj tkyaqiljo tkubꞌ twutz txꞌotxꞌ.
tbꞌiꞌn nyola, in tkubꞌ tbꞌiꞌntz, tuꞌntzintla Ex kyaj tuꞌn tten tkyaqil tiꞌchaqku tiꞌ kye
tkubꞌ tbꞌinchin. ex jniꞌ kyqꞌinimil. Tuꞌntzintzjo anetziꞌn,
n-el naje kynimbꞌil tiꞌj Dios. Ikyxsin
Nukꞌbꞌil tuꞌn Jesús tiꞌjjo t-xnaqꞌtzbꞌil tzeꞌnku triy njaw chꞌiy toj txꞌiꞌx. Noq
(Mt. 13:10-17; Lc. 8:9-10) n-el xkyꞌiꞌsix ex ntiꞌ toj n-el. 20 Atziꞌn xjal
10 Tbꞌajlinxitziꞌn t-xnaqꞌtzbꞌil, bꞌeꞌx i tzeꞌnku tbꞌanil txꞌotxꞌ nkubꞌ kybꞌiꞌn Tyol
bꞌajel tiljo txqan xjal. Me atx junjuntl Dios, ex nbꞌaj kubꞌ kybꞌinchin tzeꞌnku
kyij kyukꞌa t-xnaqꞌtzbꞌin, a bꞌaj xi ntqꞌmaꞌn, ikyqetziꞌn tzeꞌnku triy; n-el
kyqanin te Jesús: ¿Tzeꞌntzin tzꞌeleꞌ yol, a lajaj toj kaꞌwnaq twutz, junjuntl ox kꞌal
xbꞌaj tyolin? chi chiꞌ. ex junjuntl te jweꞌ kꞌal.
11 Xitzin tqꞌmaꞌntz kye: Ma tzaj tqꞌoꞌn

Dios jun tumil kyeꞌy, tuꞌn tel kynikyꞌa Ajo Tyol Dios tzeꞌnku jun tqan tzaj
te tiꞌjjo nbꞌaj bꞌant kyxolxjal twutz (Lc. 8:16-18)
txꞌotxꞌ. Loqiꞌn nchin yolin noq tukꞌa 21 Atx juntl techil kꞌwel nqꞌoꞌn. ¿Ma
techil, noq te ewil teꞌ nyola kyeꞌ a mina tzuntzin n-ajbꞌin jun tzaj kyeꞌy, aj tokx
nxi kynimin. 12 Ayetziꞌn mina nchex tjaqꞌ jun kax mo tjaqꞌ jun watbꞌilj? ¿Ma
niminte nyola, nchin kyloꞌn, me mina nyatzin tuꞌn tkubꞌ tibꞌaj jun tkubꞌil tuꞌn
n-el kynikyꞌ weꞌy. Ex nchin ok kybꞌiꞌn, tkꞌant toj kyjaꞌy? e 22 Ntiꞌx jun te tiꞌ mina
me mina n-okx toj kywiꞌ. Mina njaw tzꞌel tqanil, qalaꞌ ikytzin ilx tiꞌj tuꞌn tkubꞌ
kytxꞌixpin kynabꞌl, tuꞌn t-xi kynimin chikyꞌbꞌit. f Ikytzin te Diosjo Tyol; te
Dios, ex tuꞌn tkubꞌ nnajsiꞌn kyil. d tnejil, mina n-eltaq kynikyꞌa te. Me atzin
jaꞌlin, loqiꞌn nchin xnaqꞌtzin kyiꞌja, tuꞌn
Tej t-xi tchikyꞌbꞌin Jesús techil tiꞌj tel txꞌole toj kynabꞌla tzeꞌnku tqan tzaj.
awal Tuꞌntzin ikyjo, ntiꞌx jun tiꞌ aku bꞌant tuꞌn
(Mt. 13:18-23; Lc. 8:11-15) tewit. 23 Aꞌltziꞌn taj tuꞌn tok tbꞌiꞌn nyola,
13 Xitqꞌmaꞌn Jesús: ¿Minatzin n-el in tok tbꞌiꞌntz, exsin in tkubꞌ tbꞌinchiꞌntz.
kynikyꞌa te techil nkubꞌ nqꞌoꞌn tiꞌj awal 24 Xi tqꞌmaꞌntl Jesús kye: Tuꞌnpetziꞌn,

triy? ¿Tzeꞌntzila ttentz, aj tel kynikyꞌa kykaꞌyinktzin kyibꞌa. Quꞌn tkyaqiljo, a nim
te txqantl techil? 14 Atzin teꞌ awal triy n-ok tilil Tyol Dios tuꞌn, kyja kxele qꞌoyit
ikytziꞌn tzeꞌnku yolil Tyol Dios. 15 Attziꞌn txqantl tnaꞌbꞌl, tuꞌn tel tnikyꞌ tiꞌj tkyaqil. g
xjal kuj tzeꞌnku txꞌotxꞌ toj bꞌe. Mina 25 Me alkye teꞌ ntiꞌ n-ok tqꞌoꞌn tilil, majxpe

nchex awle ijaj toj. Ayetzin xjal n-ok ajo tnabꞌl, a tbꞌanilx toj twutz, me a ntiꞌ
kybꞌiꞌn Tyol Dios, ex nkubꞌ kykujsin tumil, k-elil qꞌiyit te jun majx. h
kyanmin te, ex ajtzin ttzaj tajaw il
tzeꞌnku pichꞌ, n-el tiꞌn Tyol Dios toj Tzeꞌn nchꞌiye Tyol Dios toj qanmin
kyanmin. 16-17 Attziꞌn xjal tzeꞌnku 26 Exxi tqꞌmaꞌn Jesús juntl t-xnaqꞌtzbꞌil
txꞌotxꞌ txol abꞌj, mix chꞌiyxix tlokꞌ triy tiꞌjjo Tkawbꞌil Dios. Chiꞌ kyjaluꞌn: Atzin

a 4:8 Lajaj toj kaꞌwnaq, 30 n-ele, ex ikyxjo toj v. 20. b 4:8 Ox kꞌal, 60 n-ele, ex ikyxjo toj v. 20. c 4:8 Jweꞌ
kꞌal, 100 n-ele, ex ikyxjo toj v. 20. d 4:12 Is. 6:9-10. e 4:21 Mt. 5:15; Lc. 11:33. f 4:22 Mt. 10:26; Lc.
12:2. g 4:24 Mt. 7:2; Lc. 6:38. h 4:25 Mt. 13:12; 25:29; Lc. 19:26.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
Marks 4​, ​5 60

nbꞌant tuꞌn Dios twutz txꞌotxꞌ ikytziꞌn Okx kꞌasin Jesús kyuꞌn t-xnaqꞌtzbꞌin,
tzeꞌnku jun ichin ok tchtoꞌn ttriy. Aj exsin xi kyqꞌmaꞌn te: ¡Xnaqꞌtzil!
tbꞌaj tchtoꞌn, tiꞌchaqx txiꞌtz bꞌinchilte. ¿Minatzin ntzaj qꞌaqꞌin tkꞌuꞌja qiꞌj? Chꞌix
27 Exla qa nktan mo itzꞌj, n-ex junjun qxi mulqꞌaj toj aꞌ.
qnikyꞌin ex junjun qꞌij, anteꞌ ijaj n-ulxixe 39 Jaw weꞌ Jesús, ex xi tqꞌmaꞌn te

teꞌ twiꞌ, ex nchꞌiyxi. Mina n-el tnikyꞌ te kyqꞌiqꞌ ex te aꞌ: ¡Noqx tenkuy, ex
tzeꞌn nchꞌiye ex tzeꞌn n-ele twutz, 28 qalaꞌ numekuy!
tuꞌnx tibꞌ n-ul twiꞌ ex nchꞌiy, ex n-el Bꞌeꞌx kubꞌ nume te kyqꞌiqꞌ, ex tkyaqilx
twutz. 29 Ajtzin tzqijtz, njaw tchmoꞌn ex bꞌeꞌx kubꞌ qen.
njaw tkꞌuꞌn. Ikytzin tten Tyol Diosjo toj 40 Tbꞌajlinxiꞌ ikyjo, xi tqꞌmaꞌn Jesús

tanmin jun xjal. kye t-xnaqꞌtzbꞌin: ¿Tinquꞌn ẍi tzaj xobꞌa


te ikyjo? ¿Naꞌmxsin tten kynimbꞌila
Tzeꞌn nchꞌiye Tyol Dios twutz txꞌotxꞌ wiꞌja?
(Mt. 13:31-32; Lc. 13:18-19) 41 Me naꞌmxtaq tel kyxobꞌil, i bꞌaj ja
30 Xi tqꞌmaꞌntl Jesús kye: ¿Tzeꞌnxsilaꞌ yolin kyxolile: ¿Alxsila kye xjal ikyjo? A
Tkawbꞌil qMan Dios, ex anqukꞌa aku ajin kyqꞌiqꞌ ex aꞌ ma kubꞌ niminte.
tzꞌoke qmujbꞌine? 31 Ikytziꞌn tzeꞌnku
jun tal twutz mistas, tal netzꞌ, a nkux Tej kyex tlajoꞌn Jesús taqꞌnil tajaw il
awet toj txꞌotxꞌ. 32 Tal netzꞌxix kywutzjo toj tanmin jun xjal aj Gerasa
txqantl twutz ijaj, me ajtzin tchꞌiy, jun (Mt. 8:28-34; Lc. 8:26-39)
tijx n-oke kywutzjo txqantl. Ex ma tij
5   Tej
kykanin tjlajxi nijabꞌ toj
1

nchi oke tqꞌobꞌ, a jaꞌ n-okxi kybꞌinchin ttxꞌotxꞌjo jun tnam Gerasa tbꞌi,
pichꞌ kypaqbꞌil kyxol tqꞌobꞌ. 2 kuꞌtz Jesús kyukꞌa t-xnaqꞌtzbꞌin toj bark.

Noqx teꞌ kykuꞌtz, tzaj laqꞌe jun ichin


Tiquꞌn kubꞌ tyolin Jesús noq kyukꞌa kykꞌatz, tzajnin toj muqbꞌil kyimnin,
techil tokxtaq nimku taqꞌnil tajaw il toj
(Mt. 13:34-35) tanmin. 3 Atzin ichin otaq najan tojjo
33 Ikytziꞌn nchi bꞌaj kubꞌe muqbꞌil kyimnin kyuꞌn taqꞌnil tajaw
t-xnaqꞌtzintaqjo t-xnaqꞌtzbꞌil tukꞌa techil il. Kujxtaq teꞌ ichin anetziꞌn; mixtaq aꞌl
tiꞌchaqku tiꞌ. Noqtaq nbꞌaj kubꞌ tyolin nxkye tiꞌj, tuꞌn tkubꞌ kꞌloꞌn tukꞌa kxbꞌil.
tuꞌn tbꞌajel kynikyꞌxjal te. 34 Noq tukꞌa 4 Ilaꞌ maj i kubꞌ kꞌloꞌn tqan ex tqꞌobꞌ tukꞌa

techil nyolinetaq Jesús kyexjal. Me kxbꞌil, me bꞌeꞌxtaq nbꞌaj kubꞌ tlaqin,


atziꞌn nchi kyijtaq kyjunalx kyukꞌa ex mix aꞌlxtaq nxkye tiꞌj. 5 Nbꞌettaq
t-xnaqꞌtzbꞌin n-ok tentz qꞌmalte kye kykyaqil qꞌij ex kykyaqil qnikyꞌin
tzeꞌntaq kyxilin. kywiꞌyile wutz ex tojile muqbꞌil kyimnin.
Nẍchꞌin wen, ex n-ok tlankꞌintaq tibꞌ
Tej tmiyet kyqꞌiqꞌ ex nijabꞌ tuꞌn Jesús tukꞌa abꞌj.
(Mt. 8:23-27; Lc. 8:22-25) 6 Tetziꞌn tiwle Jesús tuꞌn, xi rinin tkꞌatz,
35 Teꞌ qok yupj texjo qꞌij anetziꞌn, xi ex kubꞌ meje twutz. 7 Jaw ẍchꞌin, ex
tqꞌmaꞌn Jesús kyeꞌ t-xnaqꞌtzbꞌin: Qo ikyꞌx tqꞌma: ¿Tiꞌn taja wukꞌiy? Ay Jesús Tkꞌwal
tjlajxi nijabꞌ. Dios, a nimx toklin tkawbꞌil. Chin kubꞌsil
36 Bꞌeꞌx i bꞌaj kyij kytzaqpiꞌn nwutza tey, tuꞌn mina chin kubꞌ tyajinxa.
t-xnaqꞌtzbꞌin jniꞌ xjal attaq, exsin i jax 8 Ja yolin ichin ikyjo, quꞌn tuꞌn t-xi

tukꞌa Jesús toj bark, ex i xiꞌ. Me bꞌeꞌx tqꞌmaꞌn Jesús, tuꞌn kyexjo taqꞌnil tajaw il
i xi lipe jniꞌ xjal kyiꞌj toj junjuntl bark. toj tanmin. 9 Xi tqanin Jesús te ichin.
37 Atzaj teꞌ kyxiꞌ, ok ten qꞌankyaq tinil ¿Titzin tetza tbꞌi?
qoptzꞌajiyil tukꞌa txqan kyqꞌiqꞌ; jniꞌ nijabꞌ Xi ttzaqꞌwin ichin: Atzin nbꞌiy Nimku,
ox lipin, ex okx chitj toj bark. 38 Me ante quꞌn ilaꞌ qbꞌaja najle toj tanmin ichin lo.
Jesús nktantaq tiꞌjxi bark, kuẍletaq twiꞌ 10 Ex i kubꞌsin kywutz te Jesús, tuꞌn

tibꞌaj jun qꞌuqbꞌil. mina chi exetaq tlajoꞌn toj ttxꞌotxꞌ

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
61 Marks 5

Gerasa, quꞌn noq tuꞌn kykyꞌeꞌtaq cheꞌx ex ja kubꞌsin twutz te: Ajo nkꞌwala txin
antza. luꞌ nkyim. Ku tzaja qꞌol tqꞌobꞌa tibꞌaj,
11-13 Nqayintaq tkꞌatzjo wutz antza, tuꞌn mina kyime, chiꞌ.
attaq bꞌalaqa kabꞌe mil kuch nchi 24 Bꞌeꞌxsin xi lipe Jesús lolte. Xi

waꞌntaq kꞌul. lipe txqan xjal tiꞌj, me tzunxtaq nbꞌaj


Ja yolin ichin kyuꞌn taqꞌnil tajaw il: kylimon kyibꞌ tiꞌj.
Qo tqꞌonxa toj kyanmin kuch, chi chiꞌ. 25 Kyxoltzin xjal, attaq jun qya otaq

Xi ttziyin Jesús ikyjo; bꞌeꞌxsin i etz toj bꞌant-xiꞌ kabꞌlajaj abꞌqꞌe tyabꞌtlin tuꞌn
tanmin ichin. Ayetzin kyej kuch bꞌeꞌx kyyabꞌil. 26 Otaqx bꞌaj tyajiꞌn tibꞌ kyukꞌa
i xi tilj kyeꞌ kubꞌl, ex atzaj teꞌ kykupin, qꞌanil, ex otaq bꞌaj tyupin jniꞌ attaq te
bꞌeꞌxsin xi kyxoꞌn kyibꞌtz tojjo nijabꞌ, ex te twiꞌ tqꞌanbꞌil, me minataq n-el weꞌ;
atzintza, bꞌeꞌx i jiqꞌwe. noq kyjaꞌ nxayetaq toj il. 27-28 Tetziꞌn
14 Atzaj teꞌ tiwle lo kyuꞌnxjal, a nchi tok tbꞌiꞌn nimx yabꞌ otaq bꞌaj qꞌanit tuꞌn
kyikꞌlentaq kyiꞌj kuch, bꞌeꞌxsin i kubꞌtz Jesús, kubꞌ tbꞌisin: Noqit aku chin pon
toj bꞌe yolilte kyeꞌ xjal, a iteꞌtaq toj kaniꞌn mikolte ttxaꞌn t-xbꞌalin, tuꞌn tul
tnam ex kyoj jniꞌ kojbꞌil. Bꞌeꞌxsin i Dios weꞌy, chiꞌ.
bꞌajetz kyej xjal lolte, qa twutzxtaqjo Atzaj teꞌ tpon kanin, exsin ok tmikoꞌn
a otaq kybꞌi. 15 Ex atziꞌn teꞌ kykanin t-xbꞌalin, 29 texjo paq, bꞌeꞌx tnaꞌn qa otaq
tkꞌatz Jesús, iwlej ichin kyuꞌn, aj otaq tzꞌel weꞌ.
chi etz taqꞌnil tajaw il toj tanmin. Atzaj 30 Teꞌ tnaꞌnte Jesús otaq weꞌ jun xjal

ichin anetziꞌn qꞌuqletaq t-xe tqan Jesús; tuꞌn, aj meltzꞌaj tiꞌj, ex i ok tkaꞌyin jniꞌ
iteꞌktaq t-xbꞌalin, ex otaq tzul spikyꞌeꞌ xjal lipcheqektaq tiꞌjile, ex xi tqanin kye:
toj twutz. Tuꞌn ikyjo, bꞌeꞌx tzaj kyej xjal ¿Ankyeꞌ s-ok mikonte nxbꞌaliꞌn? chiꞌ.
kyxobꞌil. 16 Jniꞌqexjo i lonte a bꞌaj tiꞌjjo 31 Me ayetzin t-xnaqꞌtzbꞌin i xi

ichin ex kyiꞌj kuch, ex i ok ten qꞌmalte tzaqꞌwinte: ¡Kaꞌyinktziꞌn! Jniꞌxsiꞌn txqan


kye txqantl xjal. 17 Tuꞌn tpajjo jniꞌ otaq xjal ntlimoꞌn tibꞌ tiꞌja, exsin ntzaj tqaniꞌn,
bꞌaj, i ok ten xjal kubꞌsin kywutz te, tuꞌn ¿Alkye s-ok mikontiy?
tex tojjo tnam antza. 32 Mix qeyix tkꞌuꞌj ikyjo. Nkaꞌylajtaq
18 Teꞌ tmeltzꞌaj Jesús kyukꞌa wen tiꞌjile aꞌltaq kyeꞌ otaq tzꞌok mikonte.
t-xnaqꞌtzbꞌin toj bark, atzaj ichin, a 33 Me atziꞌn qya nluꞌlin wen tuꞌn

tzyuꞌntaq kyuꞌn taqꞌnil tajaw il, xi t-xobꞌil, tuꞌn nqanlajtaq Jesús alkye otaq
tqanin, tuꞌn t-xi tkꞌleꞌn Jesús tukꞌa, quꞌn tzꞌok mikonte, bꞌeꞌx kubꞌ meje twutz, ex
otaq tzꞌel wen. 19 Me mi xi ttziyine Jesús; xi tqꞌmaꞌn tkyaqiljo jniꞌ otaq bꞌaj tiꞌj, qa
oꞌkx xi tqꞌmaꞌn te: Kux tzꞌajxiy tjay otaq weꞌ.
kyukꞌa t-xjalila, ex qꞌmanxa kye jniꞌ xbꞌaj 34 Tuꞌnpetziꞌn, xi tqꞌmaꞌn Jesús te:

tiꞌja, ex tzeꞌn tten saj qꞌaqꞌin tkꞌuꞌj Dios Nkꞌwal, tuꞌn tnimbꞌila wiꞌja ma tzꞌel
tiꞌja, tuꞌn tel weꞌy. weꞌy. Kux tzꞌajxiy jaꞌlin.
20 Bꞌeꞌx xiꞌ ichin, ex ok ten qꞌmalte 35 Tzunxtaq nyolin Jesús tukꞌa qya,

kyxolile jniꞌ xjal kye tnam te Decápolis teꞌ kykanin junjun xjal iteꞌtaq tja Jayr
tkyaqiljo a otaq tbꞌinchin Jesús tiꞌj. qꞌmalte te: Tata, ma kyim tkꞌwala. Mi
Tkyaqiljo jniꞌ xjal bꞌeꞌxtaq nbꞌajel kyim tzꞌok ila tiꞌj xnaqꞌtzil. Mi txi tkꞌleꞌnla tjay
tuꞌn ikyjo. jaꞌlin, chi chiꞌ.
36 Me mina, chi Jesúsjo. Xi tqꞌmaꞌn te
Tej tkubꞌ tqꞌanin Jesús kabꞌe xjal Jayr: Mina tzaj xobꞌa, noq qek tkꞌuꞌja
(Mt. 9:18-26; Lc. 8:40-56) wiꞌja.
21 Teꞌ tjlajintz Jesús tjlajtzaqtz nijabꞌ 37 Ex bꞌeꞌx i xiꞌ Jesús tja Jayr tukꞌa Pegr,

kyukꞌa t-xnaqꞌtzbꞌin toj bark, ul chmet tukꞌa Santyaw ex Juan, kyitzꞌin kyibꞌ, ex
txqan xjal tiꞌj. 22 Waꞌltaq ttzi nijabꞌ, teꞌ mix tqyaꞌye tuꞌn kyxi lipe txqantl xjal
tpon jun kynejiljo kawil te jun muꞌẍ ja te kyiꞌj. 38 Teꞌ kykanin ja, i bꞌaj ok tkaꞌyin jniꞌ
naꞌbꞌl Dios, Jayr tbꞌi. 23 Kubꞌ meje twutz, xjal nchi bꞌaj labꞌintaq, ex nchi bꞌaj oqꞌ

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
Marks 5​, ​6 62

wen tiꞌj kyimnin. 39 Xi tqꞌmaꞌn Jesús kye:


¿Tiquꞌn nchi labꞌin, ex nchi bꞌaj oqꞌa wen? Tej kyxi tsmaꞌn Jesús t-xnaqꞌtzbꞌin
Noq nktan teꞌ txin luꞌn, nya ma kyim, chiꞌ. qꞌmal Tbꞌanil Tqanil kolbꞌil
40 Noqx i bꞌaj jaw tzeꞌn jniꞌ xjal tiꞌjjo (Mt. 10:5-15; Lc. 9:1-6)
tyol Jesús ikyjo. Bꞌeꞌx i bꞌajetz tlajoꞌn Bꞌeꞌxsin xiꞌtz xnaqꞌtzil kyojjo najbꞌil
kykyaqil tuja, exsin i okx tkꞌleꞌn Jayr nqayin tkꞌatz Nazaret. 7 I tzaj ttxkoꞌn
tukꞌa t-xuꞌjil exqetziꞌn oxe t-xnaqꞌtzbꞌin kabꞌlajaj t-xnaqꞌtzbꞌin, tuꞌn kyxiꞌ yolil
jaꞌ tokxitaq kyimnin. teꞌ Tyol Dios, ex xi tqꞌoꞌn kyoklin
41 Jaw tiꞌn tukꞌa tqꞌobꞌ, exsin xi tqꞌmaꞌn kyibꞌajjo taqꞌnil tajaw il, a iteꞌkxtaq toj
te: Talita cum. (Atziꞌn n-ele ikyjo: Txin, kyanminxjal; ex i xi tchqꞌoꞌn kakabꞌchaq
kxel nqꞌmaꞌn teꞌy, ¡Weꞌksa!) kybꞌaj.
42 Noqx teꞌ t-xi tqꞌmaꞌn ikyjo te txin, 8 Me nej xi tqꞌmaꞌn kye: Mina txi kyiꞌn

bꞌeꞌx jaw weꞌks, ex el bꞌet, quꞌn te jun tiꞌ, tuꞌn tajbꞌin toj kybꞌeꞌy; qalaꞌ noq
kabꞌlajaj abꞌqꞌetaqjo txin, a otaq kyim. jun tal kytzeꞌy. Ex mipe txi kyiꞌn kyeꞌ
Jotxjo jniꞌ xjal bꞌeꞌx i bꞌaj jaw kaꞌylaj, kychꞌuꞌẍ, kywaꞌy ex kypwaqa. j 9 Bꞌaꞌn
tuꞌn kylonte ikyjo. 43 Me ante Jesús xi tuꞌn tok kyqꞌoꞌn kyxjabꞌa, me mi txi kyiꞌn
toqxeninxix kye, tuꞌn mix aꞌl qe txi kyxbꞌaliꞌn te txꞌixpil kyiꞌja. 10 Quꞌn aj
kyqꞌmaꞌne a otaq bꞌant tiꞌjjo txin. i Ex xi kykaniꞌn qꞌmal Tyol Dios toj jun najbꞌil,
tqꞌmaꞌn kye, tuꞌn t-xi kyqꞌoꞌn twa. kꞌaꞌ chi kyija toj jun ja, ajxi kyikyꞌa toj
juntl najbꞌil. 11 Me metziꞌn, aj qa at jun
Tej t-xiꞌ Jesús toj ttanim, a Nazaret najbꞌil, a jaꞌ kykyꞌeꞌyexjal kyiꞌja, bꞌeꞌx
(Mt. 13:53-58; Lc. 4:16-30) liwey chi etza antza. Me bꞌeꞌx kꞌaꞌ tzꞌel

6   Teꞌ taj Jesús tja Jayr kyukꞌa kychtoꞌn quq tiꞌj kyqaꞌn kywutzjo xjal
1

t-xnaqꞌtzbꞌin tuꞌn kykanin tojx tojjo tnam anetziꞌn, tuꞌn tajbꞌin te techil
Nazaret, 2 ex teꞌ tkꞌul kanin jun qꞌij te kye, qa mina xkubꞌ kybꞌiꞌn Tyol Dios. k
ajlabꞌl, xiꞌ tojjo muꞌẍ ja te naꞌbꞌl Dios, ex 12 I xitziꞌn t-xnaqꞌtzbꞌin yolil teꞌ Tyol

ok ten xnaqꞌtzil teꞌ Tyol Dios te tkyaqil Dios kyxol xjal, tuꞌn tjaw kytxꞌixpin kyibꞌ,
xjal. tuꞌn tkubꞌ kynimin Tyol Dios, ex tuꞌn t-xi
Teꞌ tok kybꞌiꞌnxjal ikyjo, noq i bꞌaj jaw kyqꞌoꞌn kyanmin te. 13 Nimx xjal bꞌaj exjo
kaꞌylaj, ex i ja qanlaj kyxolile: ¿Jaꞌtzila taqꞌnil tajaw il toj kyanmin, ex bꞌaj ul
xbꞌaj t-xnaqꞌtzin xjal tibꞌ luꞌn, tuꞌn tbꞌaj Dios kye kyuꞌn, noq tukꞌa chꞌin aseyt. l
bꞌant jniꞌ tiꞌchaqku tiꞌ tuꞌn? ¿Jaꞌtzila saje
tbꞌiꞌne txqan tumil ikyjo? chi chiꞌ. 3 ¿Ma Tej tkubꞌ bꞌyoꞌn Juan, a Jawsil Aꞌ
nyapetzilaꞌ a jsol tzꞌlan, aj tal Mariy ex (Mt. 14:1-12; Lc. 9:7-9)
kytziky Santyaw, Jse, Judas ex Simun? 14 Atziꞌn Herodes, a tnejil kawil, tbꞌinte

¿Ma nyaqetzin tanebꞌjo najleqe qxol? chi tqanil Jesús, ex jniꞌ otaq bꞌaj bꞌant tuꞌn
chiꞌ. kyojile kykyaqil najbꞌil. Otaq jaw yolbꞌil
Tuꞌn kyojtzqiꞌntaq, mix xaye kynimine. tiꞌj kyuꞌnxjal: Junjun qꞌmante qa ataq
4 Me xi tqꞌmaꞌn Jesús kye: Jaꞌchaqx Juan, a Jawsil Aꞌ, otaq jaw anqꞌin juntl
taꞌ jun yolil Tyol Dios twutz txꞌotxꞌ, nxi majl, quꞌn tuꞌn nimxjo nbꞌant tuꞌn, ex
qꞌoꞌnx toklin. Me qa tojx ttxꞌotxꞌ, ex tbꞌanilx wen.
kyxol t-xjalil, ex tojx tja, ntiꞌx toklin. 15 At junjuntl qꞌmante: A Elías, a yolil
5 Tuꞌn ntiꞌtaq kynimbꞌiljo t-xjalil Tyol Dios. m
tiꞌj, nya niml bꞌant tuꞌn, noq jteꞌbꞌinl Ex junjuntl qꞌmante: Jun yolil Tyol
yabꞌ kubꞌ tqꞌoꞌn tqꞌobꞌ kyibꞌaj, ex i kubꞌ Dios tzeꞌnkuj yolil Tyol Dios ojtxe.
tqꞌanin; me oꞌkqexjo attaq kynimbꞌil tiꞌj. 16 Atzin teꞌ tok tbꞌiꞌn Herodes ikyjo,
6 Ex noq jaw kaꞌylaj tuꞌn, tuꞌn mix xaye tqꞌma: Antej Juan, aj el wiꞌn twiꞌ, ex ma
nimine kyuꞌn jniꞌ t-xjalil. jaw anqꞌin juntl majl.

i 5:43 Mr. 8:26, 30; 9:9. j 6:8 Lc. 10:1-9. k 6:11 Lc. 10:10-11; Kybꞌi. 13:51. l 6:13 Lc. 10:17; Sant. 5:14.
m 6:15 2Re. 2:1-12; Mt. 16:14; Mr. 8:28; Lc. 9:19.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
63 Marks 6

17-18 Otaq kux tjpuꞌn Herodes Juan toj 27 Bꞌeꞌx xi tchqꞌoꞌnkux jun xqꞌuqil tnam,

tze, noq tuꞌn tpaj Herodías, a t-xuꞌjiltaq tuꞌn tel ttxꞌemin twiꞌ Juan, ex tuꞌn ttzaj
Lip, a titzꞌinx, quꞌn otaq jaw meje tukꞌa tiꞌn. Teꞌ tkanin toj tze, bꞌeꞌx el ttxꞌemin
Herodías. Noq tuꞌn tpajjo, xi tqꞌmaꞌn twiꞌ Juan, 28 exsin xi tiꞌn toj jun laq. Xi
Juan te Herodes, qa nya wentaq tuꞌn tok tqꞌoꞌn te txin, tuꞌn t-xi tiꞌn te tnana.
t-xuꞌjlin t-xuꞌjil titzꞌin. n 29 Atzaj teꞌ kybꞌin teꞌ t-xnaqꞌtzbꞌin Juan

Tuꞌn tpajjo ikyjo, tzaj tqꞌoj Herodías qa otaq kyim, bꞌeꞌx i xtaꞌj qꞌilte t-xmilil,
tiꞌj Juan, ex noq tuꞌn tpaj, kux tjpuꞌn tuꞌn tkux muqet.
Herodes Juan toj tze, ex kubꞌ tkꞌloꞌn wen
tukꞌa kxbꞌil. 19 Tajtaq Herodías tuꞌn tkubꞌ Tej kykꞌaꞌchit jweꞌ mil ichin tuꞌn tipin
bꞌyet Juan, me mina ntentaq tumil toj Jesús
twutz, tzeꞌn tuꞌn ttene, 20 quꞌn nxobꞌtaq (Mt. 14:13-21; Lc. 9:10-17; Jn. 6:1-14)
Herodes tiꞌj Juan, quꞌn tuꞌn wentaq ex 30 Tbꞌajlinxiꞌ ikyjo, teꞌ kybꞌaj meltzꞌaj
xjantaq, ex nyolintaq Tyol Dios. Tuꞌntziꞌn, t-xnaqꞌtzbꞌin, bꞌaj ok kychmoꞌn kyibꞌ
mina nttziyintaq Herodes tuꞌn tkubꞌ kykyaqilx tukꞌa Jesús, ex bꞌaj i ok ten
bꞌyet, quꞌn tajtaq bꞌin wen tiꞌjjo tyol qꞌmalte jniꞌ otaq bꞌaj bꞌant kyuꞌn.
Juan. Tuꞌntziꞌn ikyjo, ntiꞌtaq tumil toj 31 Xi tqꞌmaꞌn Jesús kye: Qoqechꞌin ajlal

twutz Herodías tzeꞌn tuꞌn ttene. toj jun najbꞌil jaꞌ ntiꞌye xjal. Quꞌn atziꞌn
21 Me japin kanin jun qꞌij, jaꞌ tuꞌn tkubꞌe jaꞌ iteꞌyetaq nimxtaq xjal nbꞌaj kanin
bꞌyoꞌne Juan, noq tpajlin kubꞌ ikyꞌsit kykꞌatz, ex mixpe tuꞌn tbꞌant kywaꞌn
tabꞌqꞌe Herodes. I tzaj ttxkoꞌn Herodesjo kyxolxjal. o
jniꞌ tkawil, jniꞌ kynejil xqꞌuqil tnam ex 32 Bꞌeꞌxsin xiꞌ Jesús kyukꞌa t-xnaqꞌtzbꞌin

jniꞌqexjo a nim kyoklin toj Galiley, exsin toj jun bark toj jun najbꞌil jaꞌ ntiꞌyetaq
kubꞌ tqꞌoꞌntz chnabꞌ, xi tqꞌoꞌn kywa ex xjal. 33 Me nimx xjal te ilaꞌku tnam el
kykꞌwaꞌ. 22 Nchi bꞌaj waꞌntaq ex nchi bꞌaj kynikyꞌ kyiꞌj, ex xi kykaꞌyin, tej kyxiꞌ jaꞌ
txꞌujtetaq, teꞌ tokpin jun txin tal Herodías, tajtaq Jesús exqetziꞌn t-xnaqꞌtzbꞌin tuꞌn
exsin ok tentz bꞌixil kyxol. Me jotqex bꞌeꞌx kykanin. Bꞌeꞌxsin i bꞌaj xi tiljtz antza, ex
pon kykꞌuꞌj tiꞌj, quꞌn tbꞌanilxnaj bꞌant tuꞌn. nej i bꞌaj pon. 34 Noqx teꞌ tkuꞌtz Jesús
Tuꞌntziꞌn ikyjo, xi tqꞌmaꞌn Herodes toj bark, i xi tkaꞌyin txqan xjal, ex bꞌeꞌx
te: Qanintzin weꞌy tiꞌxjo taja, ex kꞌaꞌ txi tzaj qꞌaqꞌin tkꞌuꞌj kyiꞌj, quꞌn ikyqetaqjo
nqꞌoꞌn, chiꞌ. tzeꞌnku txqan rit ntiꞌ kyikꞌlel kyiꞌj. p
23 Ex kubꞌ tqꞌmaꞌn tbꞌi Dios tiꞌj tyol Tuꞌnpetziꞌn, ok ten xnaqꞌtzilkye.
kabꞌe maj, tej t-xi tqꞌmaꞌn te txin: Kxel 35-36 Teꞌ qok yupj, xi kyqꞌmaꞌn

nqꞌmaꞌn tey, qa aku txi nqꞌoꞌn noq tiꞌx t-xnaqꞌtzbꞌin te: Ma qoqixte. Chqꞌonqexjiy
taja, exla qa nikyꞌjin txꞌotxꞌ, a tokx tjaqꞌ xjal tuꞌn kyxiꞌ tojile najbꞌil ex kyojile
nkawbꞌila, chiꞌ. muchꞌ tnam, tuꞌn kyxiꞌ laqꞌol kywa, quꞌn
24 Tej tbꞌin teꞌ txin ikyjo, etz qanilte te ntiꞌ bꞌaꞌn txi kywaꞌn tzaluꞌn, chi chiꞌ.
tnana: ¿Tiꞌn kxel nqaniꞌn? chiꞌ. 37 Ante Jesús xi ttzaqꞌwin kye:

Xi ttzaqꞌwin tnana: Qaninxjiy twiꞌ Kyqꞌoꞌnxa kywa.


Juan, chiꞌ. Xitzin kytzaqꞌwin t-xnaqꞌtzbꞌin:
25 Xi rinin txin qꞌmalte te Herodes: ¿Tajtzin tuꞌn qxiꞌy laqꞌol wabꞌj kye, ex
Waja tuꞌn ttzaj tqꞌoꞌn jaꞌlinxix a twiꞌ tuꞌn tkubꞌ yupit txqan qpwaq te twiꞌ?
Juan, a Jawsil Aꞌ, weꞌy toj jun laq. 38 Me i xi ttzaqꞌwin Jesús: ¿Jteꞌn wabꞌj
26 Teꞌ t-xi tqanin txin ikyjo te Herodes, at? Ku kyxiꞌtziꞌn lolte, chiꞌ.
bꞌeꞌx jaw bꞌisin, quꞌn otaq kubꞌ tqꞌmaꞌn Teꞌ kymeltzꞌaj, xi kyqꞌmaꞌn te: Noq
tyol tiꞌj tbꞌi Dios kywutz txqan xjal, tuꞌn jweꞌchꞌin, ex kabꞌe tal netzꞌ kyiẍ.
t-xi tqꞌoꞌn tiꞌxtaq tajjo txin. Tuꞌnpetziꞌn, 39 Xi tqꞌmaꞌn kye jniꞌ xjal tuꞌn kybꞌaj

mix kubꞌe tzyuꞌne tibꞌ, tuꞌn t-xi tqꞌoꞌn. kubꞌ qe twiꞌ txaꞌx kꞌul toj junjun chꞌuq.

n 6:17-18 Lv. 18:16; 20:21; Lc. 3:19-20. o 6:31 Mr. 7:24. p 6:34 1Re. 22:17; 2Cr. 18:16; Zac. 10:2; Mt. 9:36.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
Marks 6​, ​7 64

40 Ikubꞌtzin qe junjun chꞌuq te junjun 54 Noqx teꞌ kykutz toj bark, bꞌeꞌx el

jweꞌ kꞌal q ex junjuntl te lajaj toj ox kꞌal, r tnikyꞌtzajil Jesús kyuꞌnxjal, 55 ex bꞌeꞌx i
41 exsin i jaw ttzyuꞌn Jesúsjo jweꞌ wabꞌj ok ten rinil qꞌmalte tqanil, ex bꞌaj pon
exqetziꞌn kabꞌe tal kyiẍ. Jax kaꞌyin toj kyiqin jniꞌ kyyabꞌ twiꞌ iqbꞌil. 56 Bꞌettzin
kyaꞌj, ex xi tqꞌoꞌn chjonte te Dios, ex bꞌaj Jesús antza kyojile najbꞌil ex kyojile
xi tsipin kye t-xnaqꞌtzbꞌin, tuꞌn tbꞌaj kubꞌ tnam. Ayetzin xjal bꞌaj xi kyiꞌn kyyabꞌ
kysipin kye jniꞌ xjal. 42 Elpin kanin te toj tbꞌe Jesús, ex tzunxtaq nchi bꞌaj
tkyaqil, ex noqx jniꞌ bꞌaj noj. 43 Teꞌ kybꞌaj kubꞌsin kywutz te, tuꞌn kyok tmikoꞌn
waꞌn kykyaqilx, exsin bꞌaj jaw kychmoꞌn iꞌchaqx oꞌkxtaqjo ttxaꞌn t-xbꞌalin, quꞌn
jniꞌ tbꞌuchil wabꞌj, kabꞌlajaj chiꞌl bꞌant. ayetziꞌn i bꞌaj ok mikonte bꞌeꞌx i bꞌajel
44 Atziꞌn kybꞌajjo ichin bꞌaj waꞌn, jweꞌ mil. weꞌ.

Tej tbꞌet Jesús tibꞌaj aꞌ Kyxnaqꞌtzbꞌil Parisey


(Mt. 14:22-27; Jn. 6:16-21) (Mt. 15:1-20)

7
45 Tbꞌajlinxiꞌ ikyjo, i jax tchqꞌoꞌn Jesús   I tzaj laqꞌe junjun Parisey, junx
1

t-xnaqꞌtzbꞌin toj bark, ex xi tqꞌmaꞌn kyukꞌa junjun xnaqꞌtzil tiꞌj ojtxe


kye, tuꞌn kyikyꞌx tjlajxi nijabꞌ, tuꞌn kawbꞌil tkꞌatz Jesús, aye otaq chi kanin
kykanintaq tojjo juntl tnam, Betsaida, Jerusalén. 2 Teꞌ tok kykaꞌyin junjun
me ataq tajjo tuꞌn kynej twutz. Bꞌeꞌx i t-xnaqꞌtzbꞌin Jesús, qa mix i txꞌajine,
xiꞌ, ex ante Jesús kyij qꞌolbꞌil kyeꞌ jniꞌ teꞌ kyok ten waꞌl, tzeꞌnku ntenetaq
xjal. 46 Teꞌ kybꞌaj kykyij tqꞌolbꞌin, bꞌeꞌx kyuꞌn Parisey exqetziꞌn jniꞌ xnaqꞌtzil tiꞌj
xiꞌkux naꞌl Dios twiꞌ jun wutz. 47 Teꞌ qok ojtxe kawbꞌil; tuꞌntzin ikyjo, i bꞌaj ok
sjumeꞌ, ayetziꞌn t-xnaqꞌtzbꞌin chꞌixtaq ten yolbꞌilkye. 3 Quꞌn ayetziꞌn Parisey
kykanin nikyꞌjin nijabꞌ. Me ante Jesús exqetziꞌn xjal antza lipcheqektaq tiꞌjjo
kyij tjunalx ttzi aꞌ. xnaqꞌtzbꞌil, a kyij yekꞌin kye kyuꞌn
48 Chebꞌe nchi bꞌet, teꞌ kyxi tkaꞌyin, qtzan kytaꞌẍ, nlayxtaq chi waꞌn qa mina
quꞌn kyjaꞌtaq ntzaje kyqꞌiqꞌ tumil kybꞌe. ẍi txꞌajin nej toj jun tumil tzeꞌnkuxjo
Qnuminx wen, teꞌ t-xi bꞌet Jesús tibꞌaj aꞌ, nbꞌanttaq kyuꞌn. 4 Ex tzeꞌnku nchi
nyakuj tuꞌn tnej kywutz. meltzꞌaj loqꞌil, nlay cheꞌx waꞌl, qa mina
49-50 Teꞌ tiwle kyuꞌn t-xnaqꞌtzbꞌin, bꞌeꞌx ẍi txꞌajin. Ex atx txqantl, tzeꞌnku tuꞌn
i xobꞌx kykyaqilx, ex ox chi ẍchꞌinx wen, tbꞌaj ja txjet jniꞌ tkꞌwel kykꞌwaꞌ, jniꞌ
quꞌn kubꞌ kybꞌisin qa jun klelin. kyxar, jniꞌ kylaq kxbꞌil ex jniꞌ kywatbꞌil.
Me bꞌeꞌx xi tqꞌmaꞌn Jesús kye: 5 Tuꞌnpetziꞌn, xi kyqanin Parisey

¡Kykujsinx kykꞌuꞌja! ¡Ayin wejiꞌy! ¡Mi chi exqetziꞌn xnaqꞌtzil tiꞌj ojtxe kawbꞌil te
xobꞌa! chiꞌ. Jesús: ¿Titzin quꞌn mina nkubꞌ kynimin
51 Jax Jesús toj bark kykꞌatz, ex bꞌeꞌx t-xnaqꞌtzbꞌiꞌn a jniꞌ kyij yekꞌin qe ojtxe
kubꞌ qen te kyqꞌiqꞌ. Ayetzin t-xnaqꞌtzbꞌin kyuꞌn qtzan qtaꞌẍ? Quꞌn mina nchi
noq i bꞌaj jaw kaꞌylaj, 52 quꞌn ex naꞌmtaq txꞌajin tzeꞌn nchi waꞌn.
tel kynikyꞌ te, tiꞌ bꞌant tuꞌn kyiꞌj wabꞌj ex 6 I xi ttzaqꞌwin Jesús: Twutzx tej

kyiꞌj kyiẍ, ex tzeꞌn tten tbꞌant tkyaqiljo tqꞌma yolil Tyol Dios, a Isaías ojtxe, tiꞌjjo
ikyjo tuꞌn. kyxmiletzꞌila, teꞌ tqꞌma:
A ayiꞌy nchin nkubꞌ kynaꞌn,
Tej kykubꞌ tqꞌanin Jesús yabꞌ toj me noq tukꞌa kytziꞌy.
Genesaret Me atzin kyanmiꞌn tzunx nloꞌchj
(Mt. 14:34-36) wen.
53 Tkanin Jesús kyukꞌa t-xnaqꞌtzbꞌin toj 7 Ntiꞌx tajbꞌin nchin kubꞌ kynaꞌn ikyjo,
jun najbꞌil, Genesaret tbꞌi. Teꞌ kykanin, quꞌn antza tiꞌjjo t-xnaqꞌtzbꞌil ichin
ok kykꞌloꞌn bark ttzi nijabꞌ tiꞌj jun tze. lipcheqekiy. s

q 6:40 Jweꞌ kꞌal, 100 n-ele. r 6:40 Lajaj toj ox kꞌal, 50 n-ele. s 7:7 Is. 29:13.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
65 Marks 7

8 Ma kyij kytzaqpinjiꞌy tkawbꞌil Dios, ex jniꞌ sbꞌubꞌl, ex tkyaqil tzeqbꞌil, ex


noq tuꞌn tkubꞌ kybꞌinchinkujiꞌy a kye jniꞌ loꞌchj kꞌuꞌjbꞌaj, ex jniꞌ iqj yol, ex jniꞌ
kyajbꞌil, 9 ex tuꞌn mina tzꞌel naje toj kynimsil kyibꞌxjal, exqetziꞌn ntiꞌ kynabꞌl.
kykꞌuꞌja, ma kyij kytzaqpinjiꞌy te Dios. 23 Tkyaqilxjo jniꞌ tiꞌchaqku tiꞌ, a nya wen,
10 Quꞌn tqꞌma Dios tuꞌn tsan, a Moisés: nbꞌaj kubꞌ kybꞌinchin, ex tuꞌn anetziꞌn
Kyniminku kytatiy ex kynaniy, t chiꞌ, nchi bꞌinchine il, quꞌn tuꞌn toj kyanmin
ex ankye teꞌ k-elil tzaqpaj ttzi te ttata nbꞌaj tzaj anqꞌine jniꞌ ikyjo.
ex te tnana, il tiꞌj tuꞌn tkyim. u 11 Me
ankyeꞌ nkyqꞌmaꞌn, qa at jun manbꞌaj Tnimbꞌil jun qya nya aj Judiy
mo jun txubꞌaj xkanin qanil jun tiꞌ te (Mt. 15:21-28)
tkꞌwal mo te tal, bꞌaꞌn tuꞌn t-xi tqꞌmaꞌn 24 Bꞌeꞌxsin xiꞌ Jesús toj jun najbꞌil

kꞌwalbꞌaj te: Mina. Nlay txi nqꞌoꞌn kyeꞌy, najchaq, Tiro, tbꞌi. Okx toj jun ja kyukꞌa
quꞌn jotxjo jniꞌ at weꞌy corban, atzin t-xnaqꞌtzbꞌin; tkyꞌeꞌtaq tuꞌn tiwle tuꞌn
n-ele kxel nqꞌoꞌn te Dios, aj nkyima. aꞌla, me mix bꞌante tewin, 25-26 quꞌn el
12 Ex nkyqꞌmaꞌn: Aꞌltziꞌn kqꞌmalte ikyjo, tqanil toj twiꞌ jun qya aj Sirofenisia, jun
ntiꞌl il tiꞌj tuꞌn tmojin tiꞌj ttata mo tiꞌj qya nya Judiy. Me atziꞌn qya attaq jun
tnana. 13 Ikytziꞌn ma bꞌajel kyikyꞌinejiꞌy ttxin tokxtaq jun taqꞌnil tajaw il toj
a Tkawbꞌil Dios, tuꞌn tpajjo kyij yekꞌiꞌn tanmin. Teꞌ tkanin, kubꞌ meje twutz
kyeꞌy kyuꞌn qtzan kytaꞌẍa. Ex nimx Jesús, ex kubꞌsin twutz te, tuꞌn tex
txqantl nbꞌaj kubꞌ kybꞌinchiꞌn tzeꞌnqeku tlajoꞌn taqꞌnil tajaw il toj tanmin tal.
lo. 27 Me ante Jesús xi tqꞌmaꞌn te: Yonkuy
14 I xi ttxkoꞌn Jesús jniꞌ xjal tkꞌatz, nej, tuꞌn kyxi nmojinjiꞌy nxjalila, quꞌn
ex xi tqꞌmaꞌn kye: Chin kybꞌintziꞌn, ex nya wen tuꞌn tel kywa tal kꞌwal, exsin
tzꞌelku kynikyꞌa te: 15 Nya teꞌ tiꞌchaqku tuꞌn t-xiꞌ kye chit, quꞌn noqit tuꞌn kybꞌaj
tiꞌ nbꞌaj tuꞌn jun xjal, nxi qꞌonte toj il, waꞌn tal kꞌwal nej, exsin kxel xiljo kye
qalaꞌ ikytzin a teꞌ n-etz toj ttzi, quꞌn chittz. Ikyqintzin wejiꞌy kyukꞌa nxjalila;
toj tanmin njatze. 16 Alkye taj tuꞌn nej kchi okil nkaꞌyiꞌn, ex kxel nqꞌoꞌnjiꞌy
tok tbꞌiꞌn in tok tbꞌiꞌntz, exsin in tkubꞌ kyeꞌ a ntiꞌ at kye.
tbꞌinchiꞌntz. v 28 Ex xi ttzaqꞌwin qya: Ikyx te tten,
17 Tbꞌajlinxitziꞌn ikyjo, el tpaꞌn Jesús Tata. Me kaꞌntzin kye tal chit nchi waꞌn
tibꞌ kyukꞌa t-xnaqꞌtzbꞌin, exsin i okx toj kye tjaqꞌ meẍ tiꞌjjo tbꞌuchil wabꞌj nbꞌajel
jun ja antza. tzꞌaq kyuꞌn kyajaw. Ikyqintzintla wejiꞌy,
Xi kyqanin t-xnaqꞌtzbꞌin tiꞌjjo bꞌaj qꞌontz chꞌin weꞌ tiꞌjjo nxi tqꞌoꞌn kye
tqꞌmaꞌn, ex tiꞌtaq tzꞌelpine. t-xjalila.
18 Xi tqꞌmaꞌn kye: Ex ikyx kyejiꞌy, 29 Tuꞌntziꞌn tyoljo qya ikyjo, xi

¿Mi s-el pjet toj kynabꞌla? ¿Ma mitzin ttzaqꞌwin Jesús te: At nim tnimbꞌila
n-el kynikyꞌa te qa tkyaqiljo nbꞌaj tuꞌn wiꞌja, tuꞌn ẍin tzaj ttzaqꞌwin ikyjo. Kux
jun xjal, nlay txi tiꞌn toj il, 19 quꞌn toj tzꞌajxiy tjay. Atzin taqꞌnil tajaw il ma
tkꞌuꞌj nbꞌaj kupine, ex nya toj tanmin, tzꞌex toj tanmin tala.
ex tqanku n-exl? (Antza ntqꞌmaꞌne 30 Atzin teꞌ tkanin qya tja, kuẍletaqjo

qa a jniꞌ nxi tnikyꞌbꞌin jun xjal, ntiꞌ tal twiꞌ twatbꞌil, quꞌn otaq tzꞌexjo taqꞌnil
tkyꞌi.) 20 Me a nbꞌajetz toj ttzi, apente tajaw il toj tanmin.
iljo, 21 quꞌn tuꞌn toj tanmin nbꞌaj tzaj
anqꞌine. Ex toj tanminxjal nbꞌaj tzaj Jun xjal ẍonẍ ex xtiq qꞌanit tuꞌn Jesús
anqꞌine jniꞌ nya wen ex tuꞌn tbꞌaj kubꞌ 31 EtzJesús tojjo txꞌotxꞌ, jaꞌ i ponin
bꞌinchit: Tzeꞌnku aj pajil, tzeꞌn elqꞌin, kyukꞌa t-xnaqꞌtzbꞌin, ex i ikyꞌku tojjo
jniꞌ bꞌiꞌyin, 22 tzeꞌnku tkyaqil kyꞌaꞌjin, ex najbꞌil Sidón, tuꞌn kykanin juntl majl toj
tuꞌn tpon tkꞌuꞌj jun xjal tiꞌjjo at te juntl, ttxꞌotxꞌ Decápolis, w ttzi Nijabꞌ te Galiley.

s 7:7
Is. 29:13. t 7:10 Ex. 20:12; Deu. 5:16. u 7:10 Ex. 21:17; Lv. 20:9. v 7:16 Nya toj tkyaqil Tuꞌjil Tyol
qMan jaꞌ taꞌye v.16.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
Marks 7​, ​8 66

32 Tej tkanin antza, qꞌiꞌn jun xjal ẍonẍ t-xnaqꞌtzbꞌin, tuꞌn tbꞌaj kubꞌ kysipin
ex xtiq twutz, ex xi kyqꞌmaꞌn a iqilte te kyxolxjo jniꞌ xjal. 8 Noqx jniꞌ i bꞌaj waꞌn
Jesús, tuꞌn tkubꞌ tqꞌoꞌn tqꞌobꞌ tibꞌaj tuꞌn kykyaqilx. z Atziꞌn teꞌ tbꞌaj jaw chmetjo
tel weꞌ. jniꞌ tbꞌuchil, bꞌant wuq chiꞌl. 9 Ayetziꞌn
33 Ex kypaꞌn Jesús kyibꞌ kyjunalx tukꞌaꞌ xjal, a i bꞌaj waꞌn, chꞌime kyaje mil kybꞌaj
xjal, jaꞌ mixtaq aꞌl at, exsin i okx tqꞌoꞌn kykyaqilx. Ex bꞌeꞌx i bꞌaj aj tchqꞌoꞌn, tuꞌn
twiꞌ tqꞌobꞌ kyoj tẍkyin, ex i ok takꞌsin twiꞌ kybꞌaj aj kyja kykyaqil. 10 Bꞌeꞌxsin xiꞌkux
tqꞌobꞌ tukꞌa taꞌl ttzi. Ok tmikoꞌn taqꞌjo xjal, kyukꞌa t-xnaqꞌtzbꞌin toj jun bark, tuꞌn
34 ex jaw kaꞌyin twutz kyaꞌj, ex jaw t-xew. kykanin tojjo jun najbꞌil Dalmanuta tbꞌi.
Xi tqꞌmaꞌn te ichin: Efata. Atziꞌn n-ele,
ku kyxi jaqliych. Tej kyqanin aj il jun techil tipin Jesús
35 Texjo tqan, bꞌeꞌx i jqet tẍkyin ẍonẍ, (Mt. 16:1-4; Lc. 12:54-56)
ex bꞌeꞌx bꞌant tyolin. 11 I
pon chmet Parisey tkꞌatz Jesús, ex i
36 Teꞌ kyul kykꞌatzjo xjal, xixix ok ten yolil tukꞌa. Ex noq tuꞌn tkubꞌ tzꞌaq
toqxenin Jesús kye, tuꞌn mix aꞌl qe, tuꞌn kyuꞌn toj til, xi kyqanin te, tuꞌn tkubꞌ
t-xi kyqꞌmaꞌn a otaq bꞌant tiꞌjjo ẍonẍ ex tbꞌinchin jun tbꞌanil techil tipin twutz
xtiq. Me teꞌ t-xi tqꞌmaꞌn ikyjo kyexjal, kyaꞌj, tuꞌn tyekꞌin qa te Dios tzajnin. a
noqx kyjaꞌ i ok tenil qꞌmalte tqanil. x 12 Tzaj tbꞌis Jesús tuꞌn ikyjo, ex xi
37 Otaq chi bꞌaj jaw kaꞌylaj tuꞌn ikyjo, tqꞌmaꞌn kye: ¿Tiꞌtzila quꞌn ntzaj kyqanin
ex kyqꞌma: Tkyaqilx tbꞌanilx nbꞌaj bꞌant xjal techil jun tiꞌ, tuꞌn tkubꞌ nbꞌinchiꞌn?
tuꞌn. A ajinqe ẍonẍ nbꞌaj bꞌant kybꞌiꞌn, ex Twutzxix kxel nqꞌmaꞌn kyeꞌy; mixla juntl
xtiq nbꞌaj bꞌant kyyolin tuꞌn, chi chiꞌ. techil kꞌwel nqꞌoꞌn. b
13 Bꞌeꞌx i kyij ttzaqpiꞌn antza, ex bꞌeꞌx
Tej kykꞌaꞌchit kyaje mil xjal tuꞌn Jesús okx toj bark kyukꞌa t-xnaqꞌtzbꞌin, tuꞌn
(Mt. 15:32-39) kyjlajinx tjlajxiꞌ nijabꞌ.

8   Junqꞌij ok kychmoꞌn txqan xjal


1

kyibꞌ kyukꞌa, ex ntiꞌtaq tuꞌn t-xi Kyxnaqꞌtzbꞌil Parisey tzeꞌn txꞌamsbꞌil


kywaꞌn. I xi ttxkoꞌn Jesúsjo t-xnaqꞌtzbꞌin, pan
exsin xi tqꞌmaꞌn kye: 2 Nchyoꞌn nkꞌuꞌja (Mt. 16:5-12)
kyiꞌjjo xjal lo, quꞌn ma bꞌant-xi oxe qꞌij 14 Mi naꞌn kywa t-xnaqꞌtzbꞌin tuꞌn t-xi

kytenbꞌile qukꞌa, ex ntiꞌx chꞌin o txi kyiqin; oꞌkx junchꞌintaq kywa tokx toj
kywaꞌn. 3 Qa ma chi aj nchqꞌoꞌn kyja bark.
kukxjo, aku chi bꞌaj kubꞌ numj toj bꞌe 15 Xi tqꞌmaꞌn Jesús kye: Bꞌaꞌnx chi

tuꞌn waꞌyaj, quꞌn at junjun najchaq saje. y kaꞌyin kyibꞌa noq cheꞌxa tiꞌjjo txꞌamsbꞌil
4 Xi kytzaqꞌwin t-xnaqꞌtzbꞌin: ¿Me jaꞌn kywa Parisey ex txꞌamsbꞌil twa
bꞌaꞌn tuꞌn ttzaje kywa txqan xjal? Mix yaꞌ Herodes. c
tuꞌn ntiꞌx jun xjal najle tzaluꞌn, chi chiꞌ. 16 I ok ten t-xnaqꞌtzbꞌin yolil kyxolx tiꞌj
5 Xi tqanin Jesús kye: ¿Jteꞌn wabꞌj qꞌiꞌn kywa.
kyuꞌn? 17 Me i bꞌijte tuꞌn Jesús, exsin xi

Noq tal wuq, chi chiꞌ. tqꞌmaꞌn kye: ¿Tiquꞌn nchi bꞌisiꞌn
6 Xi tqꞌmaꞌn Jesús kye jniꞌ xjal, tuꞌn qa ntiꞌ kywaꞌy iqin? ¿Naꞌmxsin tel
kybꞌaj kubꞌ qe, ex i jaw ttzyuꞌn wabꞌj kynikyꞌa te? ¿Jpuꞌnxsin kynabꞌla te
toj tqꞌobꞌ. Xi tqꞌoꞌn chjonte te Dios kyiꞌj, jun majx? 18 ¿A iteꞌ kywutza, me mina
bꞌaj kubꞌ tpiẍin, exsin ok ten sipilte kye nkyloꞌn? ¿Iteꞌ kyẍkyiꞌn, me mina
t-xnaqꞌtzbꞌin, tuꞌn tbꞌaj kubꞌ kysipin nkybꞌiꞌn? ¿Minatzin naꞌn kyuꞌn? d 19 Tej
kyxoljo jniꞌ xjal. 7 Ex qꞌiꞌntaq junjun tal tbꞌaj nsipinjiꞌy jweꞌ wabꞌj kyxol jweꞌ
netzꞌ kyiẍ kyuꞌn. Ex ikyxljo xi tqꞌoꞌn mil ichin, ¿Jteꞌn chiꞌljo tbꞌuchil jaw
chjonte kyiꞌj te Dios, ex xi tsipin kye kychmoꞌn?

x 7:36 Mr. 8:26. y 8:3 Mt. 14:15; 15:32. z 8:8 Mt. 14:20; 15:37. a 8:11 Mt. 12:38; Lc. 11:16. b 8:12 Mt.
12:39; Lc. 11:29. c 8:15 Mt. 16:6, 12. d 8:18 Is. 6:9-10; Jer. 5:21; Ez. 12:2.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
67 Marks 8

Xi kytzaqꞌwin t-xnaqꞌtzbꞌin: Kabꞌlajaj, Xi ttzaqꞌwin Pegr: A tejiy Crist, a


chi chiꞌ. e skꞌoꞌnxix tuꞌn Dios, tuꞌn tul tzaluꞌn twutz
20 Ex tej tbꞌaj nsipinjiꞌy wuq wabꞌj txꞌotxꞌ, chiꞌ. h
kyxoljo kyaje mil, ¿Jteꞌn chiꞌljo tbꞌuchil 30 Xi tqꞌmaꞌn Jesús kye, tuꞌn mina chi

jaw kychmoꞌn? ok tene qꞌmalte kye jniꞌ xjal. i


Xi kytzaqꞌwin juntl majl: Wuq. f
21 Me yajtzin qetz, mi n-el kynikyꞌa te. Tej tyolin Jesús tiꞌj tkyimlin
¿Ma nlan kanin jun wabꞌj qxol? (Mt. 16:21-28; Lc. 9:22-27)
31 Ok tenl Jesús xnaqꞌtzil kye
Tej tqꞌanit jun moẍ aj t-xnaqꞌtzbꞌin. Xi tqꞌmaꞌn kye: Ayiꞌn, a
Betsaida tuꞌn Jesús Tkꞌwal Ichin, a skꞌoꞌnxix tuꞌn Dios, nimx
22 Tbꞌajlinxiꞌikyjo, i kanin tojjo jun kykyꞌelix wuꞌn, ex ok kchin elil iꞌjliꞌn
najbꞌil, Betsaida. Teꞌ kykanin, pon kyuꞌn kynejilxjal ex kyuꞌn kynejil pale
qꞌiꞌn jun moẍ tkꞌatz Jesús. I kubꞌsin junx kyukꞌa tkyaqil xnaqꞌtzil tiꞌj ojtxe
kywutzjo qꞌilte te, tuꞌn tkubꞌ tqꞌoꞌn kawbꞌil. Kchin kꞌwel bꞌyoꞌn kyuꞌn, me toj
tqꞌobꞌ tibꞌaj, tuꞌn tkubꞌ tqꞌanin, 23 ex toxin qꞌij kchin jawil anqꞌintla juntl majl.
bꞌeꞌx xi t-xkoꞌn Jesúsjo moẍ ttxanxi 32 Tej tbꞌaj tyolin Jesús, ex teꞌ tbꞌinte

tnam. Teꞌ kykanin antza, i ok takꞌsin Pegr ikyjo, bꞌeꞌx ex tkꞌleꞌn najchaq
twutzjo moẍ tukꞌa taꞌl ttzi, ex kubꞌ chꞌintl, exsin ok ten yisolte tuꞌn tqꞌma,
tqꞌoꞌn tqꞌobꞌ tibꞌaj, ex xi tqanin te qa qa tuꞌntaq tbꞌajjo jniꞌ ikyjo tiꞌj.
otaq tli jun tiꞌ. 33 Ajtz meltzꞌaj Jesús kaꞌyil kyiꞌjjo
24 Bꞌeꞌx i jqet chꞌin twutzjo moẍ, ex t-xnaqꞌtzbꞌin, exsin ok ten yisolte Pegr:
tqꞌma: Ma bꞌant chꞌin we nkaꞌyin, me ¡Pegr! Ayetziꞌn tyola ikyjo, tyol tajaw
noq chꞌin, quꞌn ayetziꞌn ichin ncheꞌx il, quꞌn a taj tajaw iljo tuꞌn tbꞌantjo
nkaꞌyiꞌn nyakuj tzeqe nchi bꞌet. kyaj xjal, ex nya a taj Dios. ¡Ay, tajaw il,
25 Teꞌ kyok tmikoꞌn Jesús juntl majl laqꞌemila nkꞌatza! chiꞌ. j
twutzjo moẍ, bꞌeꞌx el spikyꞌeꞌ kyiꞌj twutz, 34 Bꞌeꞌxsin i xi ttxkoꞌn Jesús

ex bꞌeꞌx bꞌant tkaꞌyin wen. Texjo tqan, t-xnaqꞌtzbꞌin exsin jniꞌ xjal, ex xi
bꞌeꞌx ul Dios te ichin. tqꞌmaꞌn kye: Ankye jun taj tuꞌn tok te
26 Bꞌeꞌxsin aj tchqꞌoꞌn Jesús tuꞌn taj tja, nxnaqꞌtzbꞌiꞌn, il tiꞌj tuꞌn tel tiꞌn toj tkꞌuꞌj
me nej xi tqꞌmaꞌn te: Mina meltzꞌajla toj tkyaqil tajbꞌil, ex tuꞌn t-xi tqꞌoꞌn tibꞌ, tuꞌn
tnam, chiꞌ. g t-xi lipe wiꞌja toj tkyaqil, exla qa ma
kyim twutz cruz. k 35 Ikytziꞌn, alkye taj
Tej t-xi tqꞌmaꞌn Pegr qa Kolil te Jesús noq tuꞌn tkubꞌ tbꞌinchin tajbꞌil tzaluꞌn
(Mt. 16:13-20; Lc. 9:18-21) twutz txꞌotxꞌ, kxeꞌl toj najin te jun majx.
27 Tbꞌajlinxiꞌ
ikyjo, bꞌeꞌx i xiꞌ Jesús Ex alkye kꞌwel tzyuꞌn tibꞌ tiꞌj tkyaqiljo at
kyukꞌa t-xnaqꞌtzbꞌin kyojjo muchꞌ najbꞌil tajbꞌin kyexjal tzaluꞌn twutz txꞌotxꞌ, noq
toj tnam te Cesarea Filipo. tuꞌn npaja ex tuꞌn tpajjo Tbꞌanil Tqanil
Nchi bꞌaj bꞌettaq, teꞌ t-xi tqanin Jesús kolbꞌil, ktenbꞌil tchwinqil te jun majx. l
kye: ¿Ankyeqiꞌn toj kywutzjo jniꞌ xjal? chiꞌ. 36 ¿Quꞌn tiꞌxsila tajbꞌin tuꞌn tkanbꞌit
28 Xi kytzaqꞌwin t-xnaqꞌtzbꞌin kyjaluꞌn: tkyaqiljo ajbꞌil tzaluꞌn twutz txꞌotxꞌ,
At junjun nqꞌmaꞌnte qa ajiy qtzan Juan, exsin tuꞌn tnaj tanmin? ¿Ma akutzin
a Jawsil Aꞌ; at junjuntl nqꞌmaꞌnte qa ajiy tzꞌok tkyaqil tqꞌinimil te klol tanmin?
Elías, a yolil Tyol Dios. Ex at junjuntl 37 ¿Ma akutzin klet tchwinqil noq tuꞌn

nqꞌmaꞌnte qa ajiy jun yolil Tyol Dios jaw pwaq? 38 Ikytziꞌn, aj qa at jun saj txꞌixwe
itzꞌje juntl majl. wiꞌja ex tiꞌjjo nyola kywutzjo jniꞌ xjal aj il,
29 ¿Yajtzin kye toj kywutz? ex ikyx wejiꞌy, ayiꞌn Tkꞌwal Ichin, ex ok
¿Ankyeqiꞌn? chi Jesúsjo. kchin tzajil txꞌixwe weꞌ te, aj wula tukꞌa

e 8:19 Mt. 14:20; Mr. 6:43; Jn. 6:13. f 8:20 Mt. 15:37; Mr. 8:8. g 8:26 Mr. 8:30. h 8:29 Jn. 1:49; 6:69;

11:27. i 8:30 Mr. 9:9. j 8:33 Sant. 4:7. k 8:34 Mt. 10:38; Lc. 14:27. l 8:35 Mt. 10:39; Lc. 17:33; Jn. 12:25.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
Marks 8​, ​9 68

nkawbꞌila ex tukꞌa tkyaqil tqoptzꞌajiyil bꞌinchil kytenxjal, aj wula. Me ntqꞌmaꞌntl


nMaꞌn junx kyukꞌa jniꞌ xjan angel. Tuꞌjil Tyol Dios qa nimx tuꞌn tikyꞌx tuꞌn

9   Ex xi tqꞌmaꞌnl Jesús kye: Twutzxix Tkꞌwal Ichin, ex qa tuꞌn tel ikyꞌin kyuꞌn
1

kxel nqꞌmaꞌn kyeꞌy; at junjun iteꞌ xjal. t 13 Ex kxel nqꞌmaꞌn kyeꞌy, o tzul te
tzaluꞌn wukꞌiy, mi kyli kyimin, tzmaxi Elías, quꞌn ate Juan, a Jawsil Aꞌ, ul te t-xel.
aj kylonte nimku tipin Tkawbꞌil Dios Ex kubꞌ kybꞌinchinxjal tiꞌj tzeꞌnkuxtaq
tzaluꞌn twutz txꞌotxꞌ. kyaj, ikyxjo tzeꞌnku ntqꞌmaꞌn Tyol Dios. u

Tej ttxꞌixpit tkaꞌylajtz Jesús Tej tex tlajoꞌn taqꞌnil tajaw il toj
(Mt. 17:1-13; Lc. 9:28-36) tanmin jun qꞌa
2 Tbꞌajlinxiꞌ qaq qꞌij, i xi tkleꞌn Jesús (Mt. 17:14-21; Lc. 9:37-43)
14 Kykꞌulinxi twiꞌ wutz kyukꞌa oxe
oxe t-xnaqꞌtzbꞌin tukꞌa, a Pegr, Santyaw
exsin Juan, ex i kanin twiꞌ jun wutz. m t-xnaqꞌtzbꞌin kykꞌatzjo txqantl, ayeꞌ nchi
Kywutzx t-xnaqꞌtzbꞌin, txꞌixpitjo kaꞌyin. yolintaql kyukꞌa xnaqꞌtzil tiꞌj ojtxe kawbꞌil,
3 Ex t-xbꞌalin ox qoptzꞌajx wen, manyor ex attaql txqan xjal kyiꞌjile. 15 Teꞌ tiwle
sjaninx tzeꞌnku jun bꞌuꞌẍ, a aꞌkxtaq tbꞌaj kyuꞌnxjal, chꞌixtaq tkanin kykꞌatz, i jaw
txjet. 4 Iwletzin Jesús kyuꞌn t-xnaqꞌtzbꞌin kaꞌylaj, ex bꞌeꞌx i el rinin qꞌolbꞌilte Jesús.
16 Xitzin tqanin Jesús kyexjal: ¿Tiꞌtzin
nchi yolintaq kyukꞌa Elías n ex Moisés. o
5-6 Bꞌeꞌx i xobꞌxjo t-xnaqꞌtzbꞌin, teꞌ nkyyoliꞌn kyukꞌa nxnaqꞌtzbꞌiꞌn?
17 Tzajtzin ttzaqꞌwin jun ichin kyxoljo
kylonte ikyjo. Ante Pegr ntiꞌl tumil jyet
tuꞌn; oꞌkx xi tqꞌmaꞌn te Jesús: txqan xjal: Xnaqꞌtzil, ma tzaj wiꞌn
¡Xnaqꞌtzil! Tbꞌanilx teꞌ otoꞌ tzaluꞌn. Kꞌaꞌ nkꞌwala twutza, tuꞌn tkubꞌ tqꞌaniꞌn, quꞌn
kubꞌ qbꞌinchiꞌn oxe tal pach; p jun te, ex mina nbꞌant tyolin, tuꞌn tzyuꞌn tuꞌn jun
jun te Moisés, ex jun te Elías. taqꞌnil tajaw il. 18 Noq ja taꞌ, aj ttzaj tiꞌj,
7 Texjo paq, tej tkubꞌ juktzꞌaj jun ex bꞌeꞌx nkubꞌ tzꞌaq tuꞌn, ex nbꞌaj n-etz
muj kyibꞌaj. Ex tojjo muj etz yolin jun plut toj ttzi, tzunx nchi juꞌchꞌin tste, ex
tqꞌajqꞌojil, ex tqꞌma: Axixpen wejiꞌy bꞌeꞌx n-el ttxꞌiꞌlin tibꞌ. Ma txi ntqꞌmaꞌn
Nkꞌwal lo kꞌuꞌjlinxix wuꞌn. q ¡Kybꞌinkujiꞌy kye t-xnaqꞌtzbꞌiꞌn, tuꞌn tex kylajoꞌn taqꞌnil
Tyol! tajaw il toj tanmin, me mina n-ex kyuꞌn.
8 Atzaj teꞌ t-xi kykaꞌyin t-xnaqꞌtzbꞌin 19 Xi tqꞌmaꞌn Jesús kye t-xnaqꞌtzbꞌin:

kyiꞌjile, mix aꞌl kyli, oꞌkxl Jesús. Ntiꞌxsin kynimbꞌila tiꞌj Dios. ¿Jteꞌxsin qꞌij
9 Teꞌ kymeltzꞌaj twiꞌ wutz, xi nkubꞌlin ten kyxola, ex naꞌmxsin tok qeꞌ
toqxeninxix Jesús kyeꞌ kyjaluꞌn: Mix kykꞌuꞌja wiꞌja? ¿Jteꞌxsila qꞌij kkyꞌelixjo
alqe kxele kyqꞌmaꞌnjiꞌy a ma kyliy, ikyjo wuꞌn? Qꞌintzinjiy qꞌa, chiꞌ.
20 Xitzin kyiꞌntz. Atzin teꞌ tiwle Jesús
tzmaxi aj njatz anqꞌin, a ayiꞌn Tkꞌwal
Ichin, kyxol kyimnin, chiꞌ. r tuꞌn taqꞌnil tajaw il, tzaj kyimin tiꞌjjo qꞌa
10 Ex mix al qe txi kyqꞌmaꞌne; noq ex jaw luꞌlin. Kubꞌ tzꞌaq, ex jaw ttolin tibꞌ
kyij ten kyxolx, me nchi yolintaq tzeꞌn twutz txꞌotxꞌ, ex bꞌajetz plut toj ttzi.
21 Xitzin tqanin Jesús teꞌ ttata:
tzꞌelpineꞌ yol, a tuꞌn tjaw anqꞌin juntl
majl. ¿Jteꞌxitzin qꞌij ttzyetlin tuꞌn ikyjo? chiꞌ.
11 Xi kyqanin te Jesús: ¿Tzeꞌntzin Xi ttzaqꞌwiꞌn ttata: Atxixjo te
ttentz nkyqꞌmaꞌn xnaqꞌtzil tiꞌj ojtxe muchꞌxtaq. 22 Ilaꞌ maj o txiꞌxi tzꞌaq toj
kawbꞌil, qa ataq Elías tuꞌn tul nej qꞌaqꞌ ex toj aꞌ tuꞌn tkyim. Qa aku bꞌant
twutza? s ¿Nyapela tiꞌjjo lo nchi jun tiꞌ tuꞌn tiꞌj, qꞌaqꞌintzin tkꞌuꞌja qiꞌja;
yolinetaq, a ma qliꞌy? qꞌaninkutzin chꞌin.
12 I xi ttzaqꞌwin Jesús: Twutzx teꞌ. Ate 23 Xi tqꞌmaꞌn Jesús te: Atzin ntzaj

Elías tuꞌntaq tul nej, tuꞌntzintla noq tqꞌmaꞌn weꞌy, qa aku bꞌant jun tiꞌ wuꞌn

m 9:2 2Pe. 1:17-18. n 9:4 1Re. 17-22; 2Re. 1:1–2:12. o 9:4 Ex. 2–4; 18; 33–34. p 9:5-6 Lv. 23:39-43.
q 9:7 Mt. 3:17; Mr. 1:11; Lc. 3:22. r 9:9 Mr. 5:43. s 9:11 Mal. 4:5; Mt. 11:14. t 9:12 Is. 53:3; Sal. 22:1-18;

69:8-11, 20-21; 118:22. u 9:13 Mt. 11:13-14; 17:11-13.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
69 Marks 9

tiꞌj tkꞌwala. Kaꞌn. Bꞌinkutziꞌn. Qa at jun 34 Me noq i bꞌaj kubꞌ mutxe tuꞌn

xjal at tnimbꞌil wiꞌja, tkyaqilx aku bꞌant kytxꞌixew, quꞌn otaq bꞌaj kubꞌ kyyolintaq
wuꞌn tiꞌj. v alkye nimxtaq toklin kyxol. w
24 Atzin ttata qꞌa jaw ẍchꞌin, ex xi 35 Kubꞌ qe Jesús, ex i xi ttxkoꞌn

tqꞌmaꞌn: Qꞌuqle weꞌ nkꞌuꞌj tiꞌja. Me chin t-xnaqꞌtzbꞌin tkꞌatz, exsin xi tqꞌmaꞌn kye:
tmojintza tuꞌn tok qexix wen. 25 Teꞌ tok Alkye taj tuꞌn tok te tnejil kyxol xjal, ilx
tkaꞌyin Jesús nimx xjal nbꞌaj rinin tuꞌn tiꞌj tuꞌn tok te tchꞌibꞌil, ex tuꞌn tajbꞌin kye
kykanin tkꞌatz, xi tqꞌmaꞌn te taqꞌnil txqantl. x
tajaw il: Noq tuꞌn tpaja, mina nbꞌant 36 Tzaj ttxkoꞌn Jesús jun tal kꞌwal, ex

tbꞌiꞌn ex tyolin qꞌa. Kxel nqꞌmaꞌn teꞌy, kubꞌ twaꞌbꞌin kyxolx, ex jaw tchleꞌn. Xi
tuꞌn tetza toj tanmin, ex tuꞌn mina tqꞌmaꞌn kye: 37 Alkye kxel kꞌmonte jun
tzꞌokx majla. tal kꞌwal tzeꞌnku lo, noq tuꞌn tnimbꞌil tiꞌj
26 Atzin taqꞌnil tajaw il jaw ẍchꞌin wen, nbꞌiꞌy, nya noq oꞌkxjo kꞌwal kxel tkꞌmoꞌn,
ex tbꞌinche tuꞌn ttzaj junl majl kyimin qalaꞌ majqinxa; ex atziꞌn xjal kxel kꞌmon
tiꞌjjo qꞌa, ex bꞌeꞌx etzkux toj tanmin, ex weꞌy, nya noq oꞌkqinxa kchin xel tkꞌmoꞌn,
kyij tqꞌoꞌn tzeꞌnku jun kyimnin. Nimxl qalaꞌ majxjo Dios, a tzaj chqꞌoꞌn weꞌy. y
xjal qꞌmante qa otaq tzꞌel kyim te jun
majx. 27 Me ante Jesús jaw t-xkoꞌn ex Tej kyetz taqꞌnil tajaw il tuꞌn jun xjal,
kubꞌ twaꞌbꞌin. me nya t-xnaqꞌtzbꞌin Jesús
28 Tetziꞌn tokx Jesús kyukꞌa (Mt. 10:42; Lc. 9:49-50)
t-xnaqꞌtzbꞌin toj jun ja kyjunalx, xi 38 Xitqꞌmaꞌn Juan te Jesús: Xnaqꞌtzil,
kyqanin t-xnaqꞌtzbꞌin te: ¿Tzeꞌntzin tten o qli qeꞌ jun xjal, a nchi etzjo jniꞌ
mi xbꞌant qe qlajon teꞌ taqꞌnil tajaw il toj taqꞌnil tajaw il toj kyanminxjal tuꞌn,
tanminjo qꞌa? chi chiꞌ. noq toj tumil tbꞌiy, me nya jun qukꞌa.
29 I xi ttzaqꞌwin Jesús: Atzin taqꞌnil Tuꞌnpetzintzjo, kyij qqꞌmaꞌn teꞌ, tuꞌn
tajaw il ikyjo, nbꞌant tlajet noq tukꞌa naꞌj mina kubꞌ tbꞌinchintaqljo ikyjo.
Dios. 39 Me ante Jesús xi tqꞌmaꞌn kye: ¡Mina

txi kyqꞌmaꞌn kye ikyjo! Quꞌn alkyeꞌ


Tej tyolin Jesús juntl majl tiꞌjjo nkubꞌ tbꞌinchin jun tiꞌ wen nimx toklin
tkyimlin tiꞌj nbꞌiꞌy, nya ajqꞌoj wiꞌja, ex nlay jaw
(Mt. 17:22-23; Lc. 9:43-45) yolbꞌin wiꞌja. 40 Quꞌn atziꞌn luꞌn nya
30 Kyikyꞌlinxi
antza, i ikyꞌku toj qiꞌjbꞌinxi taꞌ, qukꞌa taꞌ teꞌ. z 41 Aꞌlchaqx
Galiley. Tkyꞌeꞌtaq Jesús tuꞌn tel kye jun xjaltz tzaj qꞌoꞌnte chꞌin tiꞌ kyeꞌy,
tqanil, 31 quꞌn nchex t-xnaqꞌtzintaqjo iꞌchaqx noq jun tal pulbꞌil aꞌ, quꞌn tuꞌn
t-xnaqꞌtzbꞌin. Ex nxitaq tqꞌmaꞌn kye: weqiꞌy, twutzxix kxel nqꞌmaꞌn, ok ktzajil
Ayintziꞌn Tkꞌwal Ichin, skꞌoꞌnqiꞌn tuꞌn chjon teꞌ tuꞌn Dios. a
Dios, kchin xel qꞌoꞌn kyeꞌ xjal, tuꞌn nkubꞌ
kybꞌyoꞌn, chiꞌ. Aj nkyima, me toj toxin Jun techil tuꞌn Jesús, tuꞌn mi qox
qꞌij, kchin jawitz anqꞌin juntl majl. tzꞌaq toj il
32 Minataq n-el kynikyꞌ te tiꞌtaq (Mt. 18:6-9; Lc. 17:1-2)
tzꞌelpine yol ikyjo, quꞌn nchi xobꞌtaq tuꞌn 42 Alkye jun xjal tjoy ttxolil tzeꞌn tten,
t-xi kyqanin. tuꞌn tkubꞌ tzꞌaq jun muchꞌ kꞌwal tiꞌj tnimbꞌil
wiꞌja, wenpetla te te, tuꞌn tok tkꞌloꞌn
Ankyexixtl at toklin toj Tkawbꞌil Dios jun abꞌj te chebꞌl triy tiꞌj tqul, exsintla
(Mt. 18:1-5; Lc. 9:46-48) xi t-xoꞌn tibꞌ toj aꞌ, tuꞌn tkyim. 43 Qa noq
33 Kykaninxitzin toj Capernaum; i okx tuꞌn tpaj jun tqꞌobꞌa mo jun tqan, aku
toj jun ja, ex xi tqanin Jesús kye: ¿Titziꞌn kubꞌ tzꞌaqiy toj il, bꞌantla tuꞌn tel ttxꞌemin,
nkyyolintaqa toj bꞌe? exsin tuꞌn tokxa toj kyaꞌj tukꞌa junchꞌin

v 9:23Fil. 4:13. w 9:34 Lc. 22:24. x 9:35 Mt. 20:26-27; 23:11; Mr. 10:43-44; Lc. 22:26. y 9:37 Mt. 10:40;
Lc. 10:16; Jn. 13:20. z 9:40 Mt. 12:30; Lc. 11:23. a 9:41 Mt. 10:42.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
Marks 9​, ​10 70

tqꞌobꞌa, tzeꞌnkuljo tuꞌn t-xiꞌy toj qꞌaqꞌ tukꞌa 5 Xi tqꞌmaꞌn Jesús: Tzaj tqꞌoꞌn Moisésjo

kykabꞌil. b 44 Toj qꞌaqꞌ, aye ẍchuqꞌ mina nchi kawbꞌil ikyjo, quꞌn tuꞌn tkujil kyanmiꞌn,
kyim, ex mina nyupjjo qꞌaqꞌ. c 45 Ikyxjo tuꞌn kykyꞌeꞌy kubꞌ kyniminjiꞌy tkawbꞌil
qa tuꞌn tpaj tqan, aku kubꞌ tzꞌaqiy toj il, Dios kyij tqꞌoꞌn te tnejil. 6 Quꞌn tnejilxix,
bꞌantla tuꞌn tel ttxꞌemin, exsin tuꞌn tokxa kubꞌ tbꞌinchin Dios jun ichin ex jun qya. j
toj kyaꞌj noq tukꞌa junchꞌin tqan, tzeꞌnkuljo 7 Tuꞌnpetziꞌn, kyjel ttzaqpiꞌn te ichin ttata ex

tuꞌn t-xiꞌy toj qꞌaqꞌ tukꞌa kykabꞌilx, 46 quꞌn tnana, noq tuꞌn tok meje tukꞌa t-xuꞌjil. 8 Ex
toj qꞌaqꞌ, aye ẍchuqꞌ mina nchi kyim ex kykabꞌilx kchi okil te junchꞌin. k 9 Tuꞌnpetziꞌn,
mina nyupjjo qꞌaqꞌ. d 47 Ikyxjo qa noq nlay tzꞌel tpaꞌn te xjaljo, a s-ok tmujbꞌin Dios.
tuꞌn tpaj twutza, aku kubꞌ tzꞌaqiy toj il, 10 Telninxitzin bꞌajjo t-xnaqꞌtzbꞌil, i

wenitla tuꞌn tetz tiꞌn, exsin tuꞌn tokxa xiꞌ toj jun ja. Atzaj teꞌ kykanin, xi
toj kyaꞌj jaꞌ nkawine Dios, tukꞌa junchꞌin kyqanin t-xnaqꞌtzbꞌin juntl majl te tiꞌjxjo
twutza, tzeꞌnkuljo tuꞌn t-xiꞌy toj qꞌaqꞌ tukꞌa t-xnaqꞌtzbꞌil kyiꞌj paꞌl kyibꞌ.
kykabꞌilx, e 48 quꞌn toj qꞌaqꞌ, aye ẍchuqꞌ mina 11 Xi tqꞌmaꞌn Jesús kye: Qa at jun ichin

nchi kyim, ex mina nyupjjo qꞌaqꞌ. f xkubꞌ tpaꞌn tibꞌ tukꞌa t-xuꞌjil, exsin qa ma
49 N-ajbꞌin te atzꞌin tiꞌj chibꞌj, tuꞌn jaw meje tukꞌa juntl qya, aj kyꞌaꞌjiljo ichin
mi junxiyixe. g Ikyqexsin qeꞌ, kkyꞌelix ikyjo twutz tnejil t-xuꞌjil. 12 Ex ikyxjo jun
tiꞌchaqku tiꞌ quꞌn, tuꞌn mina qox toj il. qya, qa ma kubꞌ tpaꞌn tibꞌ tukꞌa tchmil, ex
50 Nimx n-ajbꞌine atzꞌin te aqꞌbꞌil ttxutxjil qa ma jaw meje tukꞌa juntl ichin, aj kyꞌaꞌjiljo
qchiꞌ. Me tzꞌelit naj tpitzꞌmejil, ntiꞌ aku qya ikyjo twutz tnejil tchmil. l
tzꞌajbꞌine qe. h Tzꞌelit tnaj tpitzꞌmejil,
ikyxjo tzeꞌnku jun xjal tzꞌel naj twenil Tej kykubꞌ tkyꞌiwlin Jesúsjo tal kꞌwal
kywutzx xjal ex twutz Dios. (Mt. 19:13-15; Lc. 18:15-17)
Tuꞌnpetzintzjo, tentzin kywenila 13 I
bꞌaj tzaj kyiꞌnxjal junjun tal kꞌwal
kykyaqilxa, tuꞌntzin tten tzaljbꞌil kyxola. tkꞌatz Jesús, tuꞌn tkubꞌ tqꞌoꞌn tqꞌobꞌ
kyibꞌaj, tuꞌn kykubꞌ tkyꞌiwlin. Me ayetziꞌn
T-xnaqꞌtzbꞌil Jesús tiꞌjjo tuꞌn tkubꞌ t-xnaqꞌtzbꞌin bꞌeꞌx i ok ten yisol kyeꞌ nchi
kypaꞌnxjal kyibꞌ bꞌaj kanintaq. 14 Tej kyok tkaꞌyin Jesús
(Mt. 19:1-12; Lc. 16:18) ikyjo, bꞌeꞌx tzaj tqꞌoj kyiꞌj t-xnaqꞌtzbꞌin, ex

10   Etz
Jesús kyukꞌa t-xnaqꞌtzbꞌin xi tqꞌmaꞌn kye: Kytzaqpinqetzjiꞌy tal kꞌwal,
1

tojjo tnam Capernaum, exsin i xiꞌ tuꞌn kybꞌaj tzaj laqꞌe nkꞌatza. Mi chi kubꞌ
tojjo txꞌotxꞌ te Judey, ex i xiꞌ tojjo txꞌotxꞌ kymeqoꞌn, quꞌn kykyaqiljo kꞌwel kymutxsin
tjlajxi Nim Aꞌ Jordán. Pon chmet txqan kyibꞌ tzeꞌnqeꞌ tal kꞌwal lo, ayepen kye kchi
xjal tiꞌjile antza, ex ok ten xnaqꞌtzilkye okixjo toj Tkawbꞌil Dios. 15 Twutzxix kxel
tzeꞌnkuxtaqjo ntenetaq tuꞌn. nqꞌmaꞌn kyeꞌy; qa ntiꞌ tqꞌuqbꞌil kykꞌuꞌja wiꞌja
2 Kyxoltziꞌn xjal, i kanin junjun Parisey, tzeꞌnku jun kꞌwal, nlay bꞌant tkawin Dios toj
tuꞌn t-xi kyqanin jun tumil, tzeꞌn tten kychwinqila. m 16 I jaw tchleꞌn kꞌwal, ex i kubꞌ
tuꞌn tkubꞌ tzꞌaq toj til tiꞌjjo t-xnaqꞌtzbꞌil. tkyꞌiwlin tukꞌa tqꞌobꞌ.
Chi chiꞌ kyjaluꞌn: ¿Wenpetzila, tuꞌn tkubꞌ
tpaꞌn jun ichin tibꞌ tukꞌa t-xuꞌjil? Tej tyolin jun qꞌinin tukꞌa Jesús
3 I xi ttzaqꞌwin: ¿Tiꞌtzin kyij ttzꞌibꞌin (Mt. 19:16-30; Lc. 18:18-30)
Moisés kyeꞌy toj Ojtxe Kawbꞌil? 17 Teꞌ t-xiꞌ Jesús kyukꞌa t-xnaqꞌtzbꞌin,
4 Xi kytzaqꞌwin: Ttziye te Moisés, tuꞌn pon rinin jun ichin tkꞌatz, exsin kubꞌ
tkubꞌ bꞌinchit jun uꞌj te kypaꞌbꞌlxjal kyibꞌ. meje twutz, ex xi tqanin te: Ay, xnaqꞌtzil
Ikytzin n-aje kychqꞌoꞌne ichin kyxuꞌjil tja wenxix, ¿Tiꞌn kꞌwel nbꞌinchiꞌn, tuꞌn
kytata. i nkanbꞌintejiꞌy chwinqil te jun majx?

b 9:43 Mt. 5:30. c 9:44 Nya toj tkyaqil Tuꞌjil Tyol qMan jaꞌ taꞌye v. 44. d 9:46 Nya toj tkyaqil Tuꞌjil Tyol
qMan jaꞌ taꞌye v. 46. e 9:47 Mt. 5:29. f 9:48 Is. 66:24. g 9:49 Lv. 2:13. h 9:50 Mt. 5:13; Lc. 14:34-35.
i 10:4 Deu. 24:1-4; Mt. 5:31. j 10:6 Gen. 1:27; 5:2. k 10:8 Gen. 2:24. l 10:12 Mt. 5:32; 1Co. 7:10-11.
m 10:15 Mt. 18:3.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
71 Marks 10

18 Xi ttzaqꞌwin Jesús: ¿Tiquꞌn ntzaj jniꞌ ttxꞌotxꞌ, exla qa tukꞌa yajbꞌil tzaluꞌn
tqꞌmaꞌn qa wenqiꞌn? Ntiꞌx jun te xjal twutz txꞌotxꞌ. Me tojtziꞌn juntl tchwinqil,
wen tzaluꞌn twutz txꞌotxꞌ, qalaꞌ oꞌkx te ok tkanbꞌe tchwinqil te jun majx. 31 Me
Dios. 19 ¿On chi tbꞌijiy tkawbꞌil Dios? nimx jaꞌlin iteꞌk te tnejil tzaluꞌn twutz
Mi bꞌiyiꞌn. n Mi kyꞌaꞌjiꞌn. o Mi tzꞌelqꞌiꞌn. p txꞌotxꞌ, me chi kyjel te tchꞌibꞌil, qa ntiꞌ
Mi jaw bꞌant yol tiꞌj jun aꞌla noq tuꞌn kynimbꞌil. Ex nimx ntiꞌ kyoklin tzaluꞌn
kukxjo. q Niminkujiy ttatiy ex tnaniy. r twutz txꞌotxꞌ jaꞌlin, me kchi okil te tnejil
20 Xi tqꞌmaꞌn ichin te Jesús: Xnaqꞌtzil, noq tuꞌn kynimbꞌil. s
kykyaqilxjo anetziꞌn, o bꞌaj bꞌant wuꞌn
atxix toj nqꞌayila. Tej tyolin Jesús te tox majin tiꞌj
21 Xi tkaꞌyin Jesús tukꞌa tqꞌaqꞌbꞌil tkꞌuꞌj, tkyimlin
ex xi ttzaqꞌwin: Noq junchꞌintl tuꞌn (Mt. 20:17-19; Lc. 18:31-34)
tbꞌant tuꞌn: Kux txiꞌy kꞌayil teꞌ tkyaqiljo 32 Kyjaꞌtaqkyjax Jesús kyukꞌa
jniꞌ at teꞌy, ex oyinxjiy jniꞌ tpwaqa kye t-xnaqꞌtzbꞌin tzma Jerusalén; nejnin
yaj. Ikytzin ktenbꞌila tqꞌinimiljiy toj kyaꞌj. Jesús kywutzjo t-xnaqꞌtzbꞌin, ex aye
Exsin ku tzajtza lipeka wiꞌja. t-xnaqꞌtzbꞌin tzaj tchewil kyiꞌj, quꞌn bꞌeꞌx
22 Tej tbꞌin teꞌ qꞌinin ikyjo, bꞌeꞌx jaw kynabꞌle tiꞌ tuꞌntaq tbꞌaj tiꞌj Jesús antza.
bꞌisin, quꞌn manyor qꞌininxtaq. Ex ayetzin xjal lipcheqextaq kyiꞌj, bꞌeꞌx
23 Teꞌ tajjo qꞌinin tja, jaw kaꞌylaj i tzaj xobꞌ tuꞌn ikyjo. Ajtz meltzꞌaj Jesús,
Jesús tiꞌjile, exsin xi tqꞌmaꞌntz kye ex i tzaj ttxkoꞌn t-xnaqꞌtzbꞌin kyjunalx,
t-xnaqꞌtzbꞌin: Kujx teꞌ luꞌn kye qꞌinin, ex ok ten qꞌmalte kye: 33 Ikytziꞌn tzeꞌnku
tuꞌn kyokx toj Tkawbꞌil Dios. n-ok kykaꞌyiꞌn, chꞌix qjapin Jerusalén, a
24 Ex ikyqexjo t-xnaqꞌtzbꞌin, bꞌeꞌx i jaw jaꞌ ayiꞌn, a Tkꞌwal Ichin, kchin xel kꞌayiꞌn
kaꞌylaj, teꞌ kybꞌin teꞌ ikyjo. kyeꞌ kynejil kypale Judiy exsin kyeꞌ
Xi tqꞌmaꞌn Jesús kye: Nkꞌwal, kujx xnaqꞌtzil tiꞌj ojtxe kawbꞌil. Kyqꞌmaꞌbꞌil qa
teꞌ tuꞌn tokx jun xjal toj Tkawbꞌil Dios. ayiꞌn at npaja, noq tuꞌn nkubꞌ bꞌyokuy
25 Kxel nqꞌmaꞌn juntl majl kyeꞌy: Jun kyuꞌn aj il. 34 Kchin okil kyxmayiꞌn,
paqxla aku tzꞌex jun chej toj toyajil jun kbꞌajil kytzubꞌin wiꞌja, kchin okil
bꞌaq te slepbꞌil bꞌuꞌẍ, tzeꞌnkul teꞌ tuꞌn kylankꞌiꞌn, exsin kchin kꞌwel kybꞌyoꞌn.
tokx jun qꞌinin toj Tkawbꞌil Dios. Me toj toxin qꞌij, kchin jawil anqꞌiꞌntla.
26 Ayetzin t-xnaqꞌtzbꞌin, teꞌ kybꞌin Ikytzin bꞌaj tyolin Jesúsjo kywutz
teꞌ ikyjo, i jaw kaꞌylajxixtl, ex i jaw t-xnaqꞌtzbꞌin.
qanlaj kyxolilex: Qa nlay chi okx qꞌinin
toj kyaꞌj, ¿Yajtzila qetz? ¿Altzila kye Tej t-xi kyqanin Santyaw ex Juan jun
k-okixtz? bꞌaꞌn te Jesús
27 I ok tkaꞌyin Jesús, ex i xi ttzaqꞌwin: (Mt. 20:20-28)
Nlay bꞌant tuꞌn kyklet-xjal kyuꞌnx kyibꞌx. 35 Atzinte Santyaw exsin Juan,
Me mete Dios kbꞌantil teꞌ tuꞌn tkyaqil. kꞌwalbꞌajqe te Zebedey, i xi laqꞌe tkꞌatz
28 Ok ten Pegr qꞌmalte te Jesús: Ma Jesús, exsin xi kyqꞌmaꞌn te: Xnaqꞌtzil,
kyij qtzaqpinqejiꞌy tkyaqiljo jniꞌ attaq qaja tuꞌn tbꞌinchiꞌn jun bꞌaꞌn qiꞌja.
qeꞌy, ex loqoꞌy lipcheqok tiꞌja. 36 I xi ttzaqꞌwin Jesús: ¿Tiꞌtzin kyaja
29 Xi ttzaqꞌwin Jesús: Twutzxix kxel tuꞌn tkubꞌ nbꞌinchiꞌn kyiꞌja?
nqꞌmaꞌn kyeꞌy, aꞌlchaqx kye kyij ttzaqpiꞌn 37 Xi kyqꞌmaꞌn: Qꞌontza qokliꞌn, tuꞌn

jniꞌ tja, ttziky, titzꞌin, tnana, ttata, tkꞌwal, qkubꞌ qeꞌy toj Tkawbꞌila toj tman qꞌobꞌa
jniꞌ ttxꞌotxꞌ ex tkyaqil jniꞌ at te, noq tuꞌn ex juntl toj tẍnayaja kawil tukꞌiy.
npaja ex tuꞌn tpajjo nyola, 30 nimx t-xel 38 I xi ttzaqꞌwin Jesús: Mina n-el

ktzajil tqꞌoꞌn Dios te twutzxjo txꞌotxꞌ luꞌn, kynikyꞌa tiꞌjjo ntzaj kyqaniꞌn weꞌy. ¿Ma
tzeꞌnku tja, ttziky, titzꞌin, tnana, tkꞌwal, akutzin tzikyꞌx kyeꞌ kyuꞌn tkyaqiljo jniꞌ

m 10:15 Mt. 18:3. n 10:19 Ex. 20:13; Deu. 5:17. o 10:19 Ex. 20:14; Deu. 5:18. p 10:19 Ex. 20:15; Deu. 5:19.
q 10:19 Ex. 20:16; Deu. 5:20. r 10:19 Ex. 20:12; Deu. 5:16. s 10:31 Mt. 20:16; Lc. 13:30.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
Marks 10​, ​11 72

kkyꞌelix wuꞌn? ¿Ex ma akutzin kypa kyeꞌ 51 Xi tqanin Jesús te: ¿Tiꞌ taja tuꞌn

tkyaqil yajbꞌil kkyꞌelix wuꞌn? tkubꞌ nbꞌinchiꞌn tiꞌja?


39 Xi kytzaqꞌwintz: Ok kkyꞌelix qe quꞌn. Xi ttzaqꞌwin: Xnaqꞌtzil, waja tuꞌn
Xi ttzaqꞌwinl Jesús kye: Twutzx teꞌ, kykaꞌyin nwutza.
akula tzikyꞌx kye kyuꞌn tzeꞌnku weꞌ 52 Xi tqꞌmaꞌn Jesús te: Kux tzꞌaja, noq

kkyꞌelix wuꞌn, 40 me atziꞌn tuꞌn tkubꞌ qe tuꞌn tnimbꞌila wiꞌja ma chi kaꞌyin twutza.
jun kyeꞌ toj nman qꞌobꞌa ex juntl toj Texjo paq, kykaꞌyin twutz, ex bꞌeꞌx ok
nẍnayaja kawil wukꞌiy, nyaqin weꞌ tiꞌj lipe tiꞌj Jesús.
teꞌ; qalaꞌ a nMaꞌn, quꞌn oꞌkx teꞌ ojtzqilte
ex bꞌilte alqe kxele tqꞌoꞌne. Tej tkanin Jesús toj Jerusalén
41 Atzaj teꞌ tok kybꞌiꞌn lajajtl t-xnaqꞌtzbꞌin (Mt. 21:1-11; Lc. 19:28-40; Jn. 12:12-19)
ikyjo, bꞌeꞌx tzaj kyqꞌoj kyiꞌj Santyaw ex
11   Tkanin Jesús kyukꞌa
1

Juan. 42 Me i xi ttxkoꞌn Jesús kykyaqilx, ex t-xnaqꞌtzbꞌin kyojjo kabꞌe muchꞌ


xi tqꞌmaꞌn kye: Ojtzqiꞌnl kyeꞌ kyuꞌn tzeꞌn tnam Betfagé ex Betania, nqayin t-xe
kytenxjal nya nimil; quꞌn ayetziꞌn tnejil wutz Olivos. Teꞌ chꞌixtaq kykanin
kawil, qa tiꞌx jun tiꞌ, manyor txꞌuꞌjqex toj Jerusalén, i xi tchqꞌoꞌn kabꞌe
tukꞌa kykawbꞌil, quꞌn nyakuj etzinqe t-xnaqꞌtzbꞌin, tuꞌn kyxiꞌ toj jun kybꞌe.
kyuꞌn. t 43 Me atzin kyxola, nya iky teꞌ. 2 Xi tqꞌmaꞌn kye: Ku kyxiꞌy tojjo tal

Qalaꞌ ankye teꞌ taj tuꞌn tok te nim toklin kojbꞌil jlajxi. Ajtzin kyokxa ttxaꞌn tnam,
kyxola, il tiꞌj tuꞌn tajbꞌin kye txqantl. u 44 Ex ok knetil jun tal bur kyuꞌn, kꞌloꞌn, me
ankye taj tuꞌn tok te tnejil, il tiꞌj tuꞌn tok mix jun xjal o chejinxi tibꞌaj. ¡Kypjumila,
tzeꞌnku jun aqꞌnil te jun majx kye txqantl. v exsin kyintza tzaluꞌn! 3 Qa at jun aꞌla saj
45 Quꞌn kaꞌntzinjiy weꞌ, a ayiꞌn Tkꞌwal qaninte kyeꞌy. ¿Tiquꞌnil n-el kypjuꞌn? qa
Ichin; mi ẍin ul weꞌ tuꞌn kyajbꞌinxjal weꞌy; chiꞌ. At k-okile te qAjaw, chichkujiꞌy, me
qalaꞌ ayin weꞌ tuꞌn wajbꞌiꞌn kye txqantl, ex jaꞌlinx tzꞌajtz qqꞌoꞌntla.
tuꞌn t-xi nqꞌoꞌn nchwinqila te kyxel, tuꞌn 4 I xiꞌ, ex atzaj kykanin, kꞌloꞌntaqjo tal

kyklet te jun majx. w bur ttzi bꞌe nqayin tkꞌatz jun ja, exsin
tzaj kypjuꞌntz.
Tej tqꞌanit jun moẍ tuꞌn Jesús 5 Me xi kyqanin jun chꞌuq xjal kye, a
(Mt. 20:29-34; Lc. 18:35-43) iteꞌtaq antza: ¿Titziꞌn nbꞌaj kyeꞌy? ¿Ti qe
46 Tej kyxiꞌ Jerusalén, iltaq tiꞌj tuꞌn kyikyꞌ n-el kypjunjiꞌy tal bur?
tojjo jun tnam, Jericó. Teꞌ kyex ttxanxi 6 Xi kyqꞌmaꞌntz tzeꞌnkuxjo otaq

tnam, lipcheqektaq txqan xjal kyiꞌj. Ex txi tqꞌmaꞌn Jesús kye. Bꞌeꞌxsin tzaj
attaq jun moẍ qꞌuqle ttzi bꞌe, Bartimey tbꞌi, kytzaqpiꞌntz. Exsin tzaj kyiꞌntzjo tal bur.
tkꞌwal Timey, nmoꞌntaq. 47 Teꞌ tbꞌiꞌnte qa 7 Atzaj teꞌ tul tkꞌatz Jesús, bꞌaj jax

ataq Jesús aj Nazaret, bꞌeꞌx ok ten ẍchꞌil: kyqꞌoꞌn kytxoꞌw tibꞌaj, exsin jax qe
Jesús, tyajil David, x qꞌaqꞌintz tkꞌuꞌja wiꞌja. Jesús tibꞌaj. 8 Bꞌaj kubꞌ kylikyꞌin jniꞌ xjal
48 Bꞌeꞌx ok kyyisoꞌnxjal, tuꞌn tkubꞌ qen, kytxoꞌw toj tbꞌe, ex ayetziꞌn txqantl
me noqx kyjaꞌ jawe ẍchꞌine: Tyajil David, bꞌaj tzaj kytoqin t-xaq tze, tuꞌn tkubꞌ
qꞌaqꞌintz tkꞌuꞌja wiꞌja. kychtoꞌn toj tbꞌe. 9 I bꞌaj kubꞌ nejjo
49 Teꞌ tbꞌinte Jesúsjo ikyjo, bꞌeꞌx kubꞌ txqan xjal twutz, ex txqantl bꞌaj ok lipe;
weꞌ, ex tqꞌma: ¡Kyqꞌolbꞌintza! kykyaqilxtaq nchi bꞌaj bꞌitzin wen, ex
Ex bꞌeꞌxsin tzaj kyqꞌolbꞌintz moẍ, ex kyqꞌmaꞌntaq:
xi kyqꞌmaꞌn te: Qe tkꞌuꞌja. ¡Weꞌksa! Luꞌy Qo bꞌitzin tiꞌj tbꞌi a tzul tiꞌj tbꞌi
nqꞌolbꞌajtz. tAjaw Tkyaqil, quꞌn kyꞌiwlinxix.
50 Bꞌeꞌxsin kyij t-xoꞌnkuxjo t-xbꞌalin, 10 Kyꞌiwlinxixa, a ma tzul kaniꞌn, ay
jun paqx tjaw tꞌikypaj, ex xi tiꞌn tibꞌ, tuꞌn tyajil David, tuꞌn tkawiꞌn qxola.
tkanin tkꞌatz Jesús. Nimxitjo toklin tbꞌiy toj tnajbꞌila. y

t 10:42 Lc. 22:25. u 10:43 Lc. 22:26. v 10:44 Mt. 23:11; Mr. 9:35; Lc. 22:26-27. w 10:45 Mt. 20:28; Jn.
12:32. x 10:47 Mt. 21:9. y 11:10 Sal. 118:26.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
73 Marks 11

11 I oꞌkx Jesús toj Jerusalén kyukꞌa kykaꞌyin otaq jaw tzqij. 21 Ante Pegr, teꞌ
t-xnaqꞌtzbꞌin, ex xiꞌ tojjo tnejil ja te naꞌbꞌl tok tkaꞌyin, tzaj tnaꞌn tiꞌjjo tqꞌma Jesús
Dios. Bꞌaj tkaꞌyin tiꞌchaq tokxtaq toj. Bꞌeꞌxsin tiꞌjjo tqan iw, ex xi tqꞌmaꞌn: Aj Xnaqꞌtzil,
xiꞌtz juntl majl kyukꞌa t-xnaqꞌtzbꞌin tzma ¡Kaꞌn! Ma tzqij tej tqan iw, aj kyij tqꞌoꞌn
Betania, quꞌn otaq qoqix, teꞌ tok kykaꞌyin. qanbꞌil tiꞌj.
22 Xi ttzaqꞌwin Jesús: Tenxix
Tej tqanbꞌin Jesús tiꞌj tqan iw kynimbꞌila tiꞌj Dios, ex tiꞌjjo jniꞌ nbꞌaj
(Mt. 21:18-19) bꞌant tuꞌn. 23 Twutzxix kxel nqꞌmaꞌn
12 Toj junxil qꞌij, teꞌ kyjaꞌtaq kyikyꞌx tojjo kyeꞌy, qa at jun xjal at-xix tnimbꞌil, ex
Betania, otaq tzaj waꞌyaj tiꞌj Jesús. 13 Tli jun nya njawje, qa ma txi tqꞌmaꞌn te wutz
tqan iw najchaq, ẍqiyin wen. Xiꞌ lolte kyukꞌa luꞌn, Ku tela tzaluꞌn, ex ku txiꞌy toj
t-xnaqꞌtzbꞌin, qa attaq twutz. Me teꞌ kykanin, ttxuyil aꞌ, qa at-xix tqꞌuqbꞌil tkꞌuꞌj, ok
ntiꞌ twutz, noq t-xaq attaq, quꞌn nyataq kbꞌantil. b 24 Tuꞌnpetziꞌn, kxel nqꞌmaꞌn
tqꞌijjo tuꞌn twutzin. 14 Tuꞌntzin ikyjo, qanbꞌin kyeꞌy, aj t-xi kyqanin jun tiꞌ toj naꞌj
tiꞌj, ex xi tqꞌmaꞌn te tqan iw: Mixla jtojx tuꞌn Dios, ten kynimbꞌila tuꞌn ttzaj tqꞌoꞌn, ex
tel twutza te kyloꞌxjal. ok ktzajil kykꞌmoꞌn. 25 Ex aj kyok ten
Kybꞌi t-xnaqꞌtzbꞌin ikyjo. naꞌl Dios, kynajsinkuy til jun xjal, qa
at xbꞌajte kyiꞌja, tuꞌntzin tkubꞌ tnajsin
Tej kyex tlajoꞌn Jesús jniꞌ kꞌayil toj Diosjo kyeꞌ. 26 Qatzin qa mina xkubꞌ
tnejil ja te naꞌbꞌl Dios kynajsiꞌn til jun xjal, ex nlay kubꞌ najsin
(Mt. 21:12-17; Lc. 19:45-48; Jn. 2:13-22) kyeꞌ tuꞌn Dios. c
15 Atzaj teꞌ tkanin Jesús juntl majl kyukꞌa

t-xnaqꞌtzbꞌin Jerusalén, okx tojjo tnejil ja te Jun kyxjel Parisey tiꞌj toklin Jesús
naꞌbꞌl Dios. Bꞌajetz tlajoꞌn jniꞌ xjal nchi bꞌaj (Mt. 21:23-27; Lc. 20:1-8)
kꞌayintaq, ex nchi bꞌaj loqꞌintaq toj. Bꞌaj jaw 27 Tbꞌajlinxiꞌikyjo, kykanin juntl majl
tpichꞌkin jniꞌ kymeẍjo nchi bꞌaj txꞌexbꞌintaq Jerusalén, ex i ok ten bꞌetejil tpeꞌn tnejil
pwaq, jniꞌ kyqꞌuqiljo nchi bꞌaj kꞌayintaq ja te naꞌbꞌl Dios. I tzaj laqꞌe kynejil pale
palom, a aye nchi bꞌaj ajbꞌintaq te aqꞌbꞌil kyukꞌa xnaqꞌtzil tiꞌj ojtxe kawbꞌil, junx
chjonte te Dios. 16 Ex mix ttziye tuꞌn kyokx kyukꞌa jniꞌ nejinel kyxolxjal, 28 ex xi
juntl majljo kꞌayil. 17 Exsin ok ten xnaqꞌtzil: kyqanin te: ¿Tiꞌn tokiy tuꞌn tbꞌinchintejiy
Tzꞌibꞌinl teꞌ toj Tuꞌjil Tyol Dios: jniꞌ lo, a nkubꞌ tbꞌinchiꞌn? ¿Ex ankye saj
Atzin njaꞌy k-okil te ja te naꞌbꞌl Dios qꞌoꞌnte tokliꞌn?
te tkyaqil xjal; z 29 I xi ttzaqꞌwin Jesús: Ex ikyx wejiꞌy,

me ayetzinl kyeꞌ, ma chi ok qꞌonte kxel nqaniꞌn jun nxjelbꞌitza kyeꞌy.


te kyja ileqꞌ. a 30 Xitzin tqanintz: ¿Ankye tzaj
18 Teꞌ tok kybꞌiꞌn kynejil kypale aj Judiy chqꞌoꞌnte qtzan Juan tuꞌn kykuꞌxxjal tuꞌn
ikyjo exqetziꞌn jniꞌ xnaqꞌtzil tiꞌj ojtxe kawbꞌil, toj aꞌ te jawsbꞌil aꞌ? ¿Apela Dios, mo noq
bꞌeꞌxsin i ok ten jyol ttxolil tzeꞌn tuꞌn tkubꞌe ayexjal? d ¡Kytzaqꞌwintziꞌn!
kybꞌyoꞌne, quꞌn otaqx tzꞌok kyxobꞌil te, quꞌn 31 Bꞌeꞌxsin bꞌaj ok tentz yolil kyxolile,

nimxxjal otaq tzꞌok lipe tiꞌjjo t-xnaqꞌtzbꞌil. ex kyqꞌma: Qa ma txi qqꞌmaꞌn a Dios,
19 Atzin teꞌ qok yupj, bꞌeꞌx meltzꞌaj bꞌeꞌx ktzajil tqꞌmaꞌn qe, ¿Tin quꞌn mi
Jesús kyukꞌa t-xnaqꞌtzbꞌin. xi kynimintza? chilaꞌ. 32 Ex qa ma txi
qqꞌmaꞌn qa xjal, at qxobꞌil. ¿Ma nyatzin
Tej tja tzqij tqan iw, tuꞌn tqanbꞌil kykyaqil xjaltz qꞌmante qa a Juan jun
Jesús yolil Tyol Dios?
(Mt. 21:20-22) 33 Mix jyetil tumil kyuꞌn, tiꞌ tuꞌn t-xi
20 Toj junxil qlixje, ikyꞌ Jesús kyukꞌa kytzaqꞌwin. Oꞌkx xi kyqꞌmaꞌn te: Nya
t-xnaqꞌtzbꞌin tkꞌatzjo tqan iw, ex ok bꞌiꞌn qe quꞌn.

z 11:17Is. 56:7. a 11:17 Jer. 7:11. b 11:23 Mt. 17:20; 1Co. 13:2. c 11:26 Mt. 6:14-15; 18:21-35; Nya toj
tkyaqil Tuꞌjil Tyol qMan jaꞌ taꞌye v. 26. d 11:30 Jn. 1:6-7.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
Marks 11​, ​12 74

I xi ttzaqꞌwin Jesús: Exsin ikyx wejiꞌy, Judiy, quꞌn bꞌeꞌx el kynikyꞌ te techil, qa
nlay txi nqꞌmaꞌn weꞌ, alkye saj qꞌoꞌnte kyiꞌjtaq nyoline. Me bꞌeꞌx kyij kytzaqpiꞌn,
wokliꞌn tuꞌn tkubꞌ nbꞌinchiꞌn tkyaqiljo lo. tuꞌn kyxobꞌil kye xjal.

Jun techil tuꞌn Jesús kyiꞌjjo manil Jun xjelbꞌitz te Jesús qa wen tuꞌn t-xi
txꞌotxꞌ chjet kꞌaybꞌil
(Mt. 21:33-46; Lc. 20:9-19) (Mt. 22:15-22; Lc. 20:20-26)

12   Kubꞌ
tqꞌoꞌn Jesús jun techil tiꞌj
1 13 Ayetzin kynejil Judiy i xi kychqꞌoꞌn
jun ichin tajaw txꞌotxꞌ: Jun ichin junjun Parisey ex junjuntljo aye lipcheqetaq
ok tawin tqan uv. Ok tchꞌlajin tiꞌjile, ex tiꞌj Herodes, tuꞌn kyxiꞌ qanil jun kyxjelbꞌitz
bꞌeꞌx jaw twaꞌbꞌin jun xkyaqꞌte toj te te Jesús, noq tuꞌn tkubꞌ tzꞌaq kyuꞌn tiꞌjjo
tzajbꞌilte. e Exsin xi tqꞌoꞌntz te kymajin t-xnaqꞌtzbꞌil. g 14 Teꞌ kykanin, xi kyqanin:
aqꞌnil, ex bꞌeꞌx xiꞌ najchaq. 2 Teꞌ tul kanin Ay, xnaqꞌtzil, noq samiy, bꞌiꞌn qe quꞌn, qa
tqꞌij awal, tzaj tchqꞌoꞌn jun taqꞌnil qanil nyolin te twutzxix, ex nxnaqꞌtziꞌn noq tiꞌjjo
teꞌ twutz awal te manbꞌil ttxꞌotxꞌ. 3 Me tbꞌeyil chwinqil tuꞌn qxiꞌ tukꞌa qMan Dios.
ayetzin manil, teꞌ tkanin taqꞌnil, bꞌaj Ex nya noq lipcheka tiꞌjjo nkyqꞌmaꞌnxjal,
kylankꞌin, ex kukxjo aj kychqꞌoꞌne. 4 Toj ex mi nchi kubꞌ tniminjiy aye nim kyoklin,
juntl majl tzaj tchqꞌoꞌn juntl taqꞌnil, ex quꞌn toj twutza, junx kyoklinxjal kykyaqil.
ikyxjo, bꞌeꞌx kyꞌixbꞌe twiꞌ, noqx jniꞌ bꞌaj Tuꞌnpetziꞌn, ¿Wenpela tuꞌn t-xi qchjonjiꞌy
kyyisoꞌn, ex kukxljo, aj kychqꞌoꞌn. 5 Tzaj kꞌaybꞌil te kawil te Rom, mo minaj?
tchqꞌoꞌn juntl taqꞌnil; noqx teꞌ tkanin, Xi kyqanin ikyjo quꞌn kykyꞌeꞌtaq
bꞌeꞌx kubꞌ kybꞌyoꞌn. I tzaj tchqꞌoꞌnl Parisey tuꞌn t-xi chjet kꞌaybꞌil, me
txqantl. Me ikyx bꞌajjo kyiꞌj: At kyꞌixbꞌe, ayetzin kyukꞌa Herodes, kyajtaq. Ikytzin
ex at bꞌeꞌx bꞌaj kubꞌ kybꞌyoꞌn. 6 Noq iltaq tiꞌj tuꞌn tkubꞌ tzꞌaq Jesús kyuꞌn toj
jun tkꞌwal kyij, tuꞌn ttzaj tchqꞌoꞌn, a til kywutzjo jun chꞌuq xjal lo.
kꞌuꞌjlinxixtaq tuꞌn. Quꞌn kubꞌ tbꞌisin: Tuꞌnpetziꞌn, xi kyqꞌmaꞌn te: ¿Okpela
Nyapela kꞌwel kynimin nkꞌwala. kxel qchjoꞌntza, mo minaj? 15 Me
7 Atzin teꞌ t-xi kykaꞌyin manil txꞌotxꞌ tojtzqiꞌntaq te Jesúsjo kyxmiletzꞌil tiꞌjjo
teꞌ ttzajjo kꞌwalbꞌaj, bꞌeꞌx i bꞌaj ja yolin xi kyqanin, ex xi tqꞌmaꞌn kye: N-el we
kyxolile: Ate luꞌn kyjel te tajaw txꞌotxꞌ. nikyꞌ te tiꞌjjo kyaja. Kyaja tuꞌn nkubꞌ
Tuꞌnpetzintzjo, qbꞌyoꞌnku, tuꞌntzin qkyij tzꞌaqa tiꞌjjo nxnaqꞌtzbꞌila. Kyyekꞌintziꞌn
te tajaw. jun pwaq weꞌy, tuꞌn tok nkaꞌyiꞌn.
8 Bꞌeꞌxsin tzaj kytzyuꞌn, exsin kubꞌ 16 Xi kyyekꞌin te, ex xi tqanin Jesús

kybꞌyoꞌn, ex i xtaꞌj xoꞌlte ttxanxi txꞌotxꞌ. kye: ¿An qwutzbꞌiyiljo lo, ex an qbꞌi
9 ¿Tiꞌtzila kbꞌajil te tajaw txꞌotxꞌ kyiꞌjjo tzꞌibꞌink twutz?
manil, toj kywutza, aj tul? ¿Nyapela Xi kytzaqꞌwinxjal: Te nmaq kawil te
bꞌeꞌx kchi kꞌwel tbꞌyoꞌn, ex kxel tqꞌoꞌn Rom, chi chiꞌ.
ttxꞌotxꞌ te kymajin txqantl? 10 ¿Naꞌmtzin 17 I xi ttzaqꞌwin Jesús: Tuꞌnpetziꞌn,

tel kynikyꞌa te ntqꞌmaꞌn Tyol Dios? kyqꞌoꞌnx kyejiꞌy a ntqanin nmaq kawil te
A abꞌj, a xi kyxoꞌn bꞌinchil ja, a Rom, ex kyqꞌoꞌnxjiꞌy a te Dios ntqanin.
nyakuj ntiꞌtaq tajbꞌin, Tetziꞌn kyxi ttzaqꞌwin ikyjo, noqx i
me axixpente abꞌjjo ma tzꞌokin te bꞌaj jaw kaꞌylaj.
tqꞌuqil tẍkyin ja, a nimxix toklin.
11 Atzin tbꞌanilxjo ma tzaj tqꞌoꞌn tAjaw T-xnaqꞌtzbꞌil Jesús tiꞌj qa il tiꞌj tuꞌn
Tkyaqil qe, qjatz anqꞌin juntl majl
ex ma qo jaw kaꞌylajx tiꞌj. f (Mt. 22:23-33; Lc. 20:27-40)
12 Tetziꞌn tkubꞌ tyolin Jesús ikyjo, 18 Attaq jun chꞌuq Sadusey nbꞌaj

bꞌeꞌxtaq xi qꞌiꞌn toj tze kyuꞌn kynejil xnaqꞌtzintaq, qa aj tkyim jun xjal,

e 12:1 Is. 5:1-2. f 12:11 Sal. 118:22-23. g 12:13 Mt. 12:10; Mr. 3:2; Lc. 11:54; 14:1.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
75 Marks 12

minataq njaw itzꞌje juntl majl. h I 29 Xittzaqꞌwin Jesús: An tnejiljo luꞌn:


tzaj tkꞌatz Jesús, ex xi kyqꞌmaꞌn te: Kybꞌinkuxixsiꞌn, tyajil Israel.
19 Xnaqꞌtzil, kyij ttzꞌibꞌin Moisés toj Tyol Oꞌkx Diosjo junchꞌin, a tAjaw Tkyaqil.
Dios, qa aj tkyim jun ichin, ex qa ntiꞌ jun 30 Tuꞌnpetzintzjo, kꞌuꞌjlinkxixa tukꞌa
tkꞌwal kyij tukꞌa t-xuꞌjil, il tiꞌj tuꞌn tjaw tkyaqil tanmiꞌn ex tukꞌa tkyaqil
meje tukꞌaxjo ttziky mo titzꞌin qtzan tnabꞌla ex tukꞌa tkyaqil tipiꞌn. k
tchmil, quꞌn tuꞌntzin aj tuljo tnejil tal, te 31 Atzin tkabꞌtz:

tkꞌwaljo qtzan tchmil tuꞌn toke. i 20 Jun Kꞌuꞌjlink t-xjalila tzeꞌnkux ay. l
maj, attaq wuq ichin kyitzꞌimila kyibꞌ. Ntiꞌx juntl tkawbꞌil nim toklin tzeꞌnqe
Atzin kytziky knet t-xuꞌjil, me ntiꞌx jun luꞌn.
tkꞌwal kyij, teꞌ tkyim. 21 Atzintzjo tkabꞌ 32 Ante xnaqꞌtzil tiꞌj ojtxe kawbꞌil xi

jaw meje tukꞌa t-xuꞌjil kyij, me ikyxljo, tqꞌmaꞌn: Xnaqꞌtzil, twutzxjo ikyjo tzeꞌn ntzaj
ntiꞌ jun tkꞌwal kyij, teꞌ tkyim. Ex ikyxl tqꞌmaꞌn; junchꞌinx te Dios, tAjaw Tkyaqil;
bꞌajjo tiꞌjjo toxin, 22 ex ikyx bꞌajjo kyiꞌjjo ntiꞌ juntl. m 33 Tuꞌn tok qkꞌuꞌjlin Dios tukꞌa
txqantl. Ex bꞌeꞌx kyimljo qya. tkyaqil qanmin, tkyaqil qnabꞌl, ex tkyaqil
23 Atziꞌn jaꞌlin, at jun qxjela teꞌy: qipin, ex tuꞌn kyok qkꞌuꞌjlin qxjalil tzeꞌnkux
¿Tzeꞌntzila tteꞌn tuꞌn kyjaw anqꞌintl awo; axixjo luꞌn nim toklin tzeꞌnqekuꞌ oyaj
kyimnin? Quꞌn, qa ikyjo, aj kyjaw itzꞌje ex chojbꞌil nchi kubꞌ patit twiꞌ t-altar Dios. n
juntl majl, ¿Tiꞌtzila kbꞌajiltz? ¿Altzila kye 34 Teꞌ tok tbꞌiꞌn Jesús, teꞌ otaq txi

k-okil te tchmiljo qya kyxoljo wuq ichin, ttzaqꞌwin xnaqꞌtzil tiꞌj ojtxe kawbꞌil toj
quꞌn kykyaqilx i ok meje tukꞌa? tumil, xi tqꞌmaꞌn te: Noq chꞌintl tuꞌn tel
24 I xi ttzaqꞌwin Jesús: Najninx iteꞌya te tnikyꞌ teꞌ Tkawbꞌil Dios.
kyeꞌ. ¿Naꞌmxsin tel kynikyꞌa te Tyol Dios, Tbꞌajlinxiꞌ ikyjo, mix aꞌl juntl el t-xobꞌil,
ex te jniꞌ tipin? 25 Ajtzin kybꞌaj jaw itzꞌje tuꞌn t-xi tqanin juntl t-xjelbꞌitz te Jesús.
juntl majljo kyimnin, mikyxil teꞌ chwinqil
tzeꞌnku luꞌn. Ayetzin ichin exqetziꞌn qya T-xjelbꞌitz Jesús kye Parisey
mina chi bꞌaj jaw meje juntl majl. Iky (Mt. 22:41-46; Lc. 20:41-44)
kchi bꞌaj okileꞌ tzeꞌnqeku angel toj kyaꞌj. 35 Teꞌnxnaqꞌtzintaq Jesús toj tnejil ja
26 Tiꞌjtzintzjo aj kyjatz itzꞌje juntl majl te naꞌbꞌl Dios, xi tqanin jun t-xjelbꞌitz
kyimnin, ¿Ma naꞌmtzin tkux kyuꞌjinjiꞌy kye xnaqꞌtzil tiꞌj ojtxe kawbꞌil: ¿Tzeꞌntzin
Tyol Dios, a kyij ttzꞌibꞌin Moisés, tej tyolin tten kyqꞌmaꞌn xnaqꞌtzil tiꞌj ojtxe kawbꞌil,
Dios tukꞌa tojjo tqan txꞌiꞌx, a nkꞌanttaq? qa tyajil David te Crist, a Kolil, a at
Chiꞌ kyjaluꞌn: Ayin wejiꞌy tDios Abraham, toklin tuꞌn Dios? 36 Ax David qꞌmante jun
te Isaac ex te Jacob. Mix tqꞌma qa ayintaq maj tuꞌn Xewbꞌaj Xjan:
wejiꞌy, qalaꞌ ayin wejiꞌych. j 27 Ikytziꞌn, ate Xi tqꞌmaꞌn Dios te wAjawa:
Dios nya kyDios kyimnin, qalaꞌ kyDios itzꞌ, Qekuy toj nman qꞌobꞌa kawil wukꞌiy,
exla qa o chi kyim tzaluꞌn twutz txꞌotxꞌ, ex kꞌwel kyiꞌjjo tajqꞌoja wuꞌnch. o
quꞌn toj twutz Dios, itzꞌqe kykyaqilx. 37 Twutzx teꞌ qa a David t-xeꞌchil Crist.

Tuꞌnpetziꞌn, najninx iteꞌy. ¿Me tzeꞌntzin ttentz o yolin te David tiꞌj


Crist, a naꞌmtaq titzꞌje, ex ok tqꞌoꞌn te tAjaw?
Alkye kawbꞌil nimxix toklin kyxoljo Tbꞌanilx ele t-xnaqꞌtzbꞌin toj kywutzjo
txqantl jniꞌ xjal.
(Mt. 22:34-40)
28 Teꞌ
tok tbꞌiꞌn jun xnaqꞌtzil tiꞌj Tej tyolin Jesús kyiꞌjjo xnaqꞌtzil tiꞌj
ojtxe kawbꞌil ikyjo, tuꞌn toj tumil i xi ojtxe kawbꞌil
ttzaqꞌwine Jesús, xi laqꞌe tkꞌatz ex xi (Mt. 23:1-36; Lc. 11:37-54; 20:45-47)
tqanin: ¿Ankyeꞌ tkawbꞌil Dios nimxix 38 Nxnaqꞌtzintaq Jesús kye jniꞌ xjal,

toklin kyxoljo txqantl? ex xi tqꞌmaꞌn: Kykaꞌyink kyibꞌa, tuꞌn

h 12:18 Kybꞌi. 23:8. i 12:19 Deu. 25:5-10. j 12:26 Ex. 3:6. k 12:30 Deu. 6:4-5. l 12:31 Lv. 19:18; 1Jn.
4:21. m 12:32 Deu. 4:35. n 12:33 Os. 6:6. o 12:36 Sal. 110:1.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
Marks 12​, ​13 76

mina chi ok lipeꞌy kyiꞌjjo xnaqꞌtzil tiꞌj


ojtxe kawbꞌil. Nbꞌaj kubꞌ kyyekꞌin kyibꞌ Tej t-xi tqꞌmaꞌn Jesús tiꞌ kbꞌajil, aj
te tnejinel tnam, ex nbꞌaj ok kyqꞌoꞌn chꞌixtaq tjapin bꞌaj tkyaqil
kyxbꞌalin tbꞌanilx, manyor xqerx wen, (Mt. 24:3-28; Lc. 17:22-24; 21:7-24)
noq tuꞌn kyokku kaꞌyin kyuꞌnxjal. Ex 3 Tbꞌajlinxiꞌ ikyjo, bꞌeꞌx xiꞌ Jesús
kyajxix, tuꞌn kyok qꞌolbꞌit wen jaꞌchaq kyukꞌa t-xnaqꞌtzbꞌin twiꞌ wutz Olivos,
nchi bꞌete. 39 Kyajxix tuꞌn kyokx qe te xinin twutzjo tnejil ja te naꞌbꞌl Dios. Teꞌ
tnejil kyojjo ja te naꞌbꞌl Dios ex toj jun kykanin, kubꞌ qe Jesús, me ayetzin Pegr,
waꞌn toj jun nintz qꞌij. 40 Me nbꞌajel Santyaw, Juan exsin Andrés, xi kyqanin
kyelqꞌin kyja qya mebꞌeqe, a o chi kyim kyjunalx: 4 ¿Jtojtzin bꞌaꞌn tbꞌajjo ikyjo,
kychmil, ex tkyaqiljo jniꞌ at kye, ex tuꞌn ex tiꞌchaqtzin txqantl kbꞌajil, aj chꞌixtaq
mina tzꞌel kynikyꞌtzajil, nchi ok tennaj tkꞌul kaniꞌn ikyjo? chi chiꞌ.
naꞌl Dios nimx tqan. 5 I xi ttzaqꞌwin Jesús: Kykaꞌyink kyibꞌa

Tuꞌntzin ikyjo, okx kychjaꞌbꞌilx toj tuꞌn mix aꞌl kubꞌ sbꞌun kyeꞌy, 6 quꞌn
qꞌaqꞌ. ilaꞌxte tzul, ex k-okil kyqꞌoꞌn kyibꞌ tzeꞌn
ayiꞌn. Chichkuꞌ kyjaluꞌn: Ayin weꞌ Crist,
Qqꞌoꞌnx jun oyaj tukꞌa tumil ex nimx xjal kbꞌaj kꞌwel kyuꞌn, tuꞌn
(Lc. 21:1-4) kybꞌaj ok lipe kyiꞌj. 7 Aj tok kybꞌiꞌn tqanil
41 Qꞌuqletaq Jesús jun maj tkꞌatz jun jniꞌ qꞌoj n-ok tzaluꞌn mo tzachiꞌn, mina
tkubꞌil oyaj pwaq, tokxtaq toj tnejil chi jaw xobꞌa, quꞌn atziꞌn jniꞌ anetziꞌn ilx
ja te naꞌbꞌl Dios, nkaꞌyintaq kyiꞌjjo jniꞌ tiꞌj tuꞌn tbꞌaj. Me naꞌmtaqtzin tul kanin
xjal tzeꞌn nbꞌaj kux kyqꞌoꞌntaq kyoyaj. teꞌ qꞌij, a jaꞌ tuꞌn tbꞌaje twutz txꞌotxꞌ
Ex ayetzin qꞌinin, nimx pwaq bꞌaj kux tkyaqilx. 8 Ilx tiꞌj tuꞌn kykꞌul kaniꞌn qꞌij,
kyqꞌoꞌn. 42 Ex kanin jun qya, a otaq kyim jaꞌ tuꞌn toke qꞌoj tuꞌn junjun nim tnam
tchmil, yajxix wen. Kux tqꞌoꞌn kabꞌe tal tukꞌa junjuntl; ex tzul kyaqnajnabꞌ ex
netzꞌ pwaq. nintz waꞌyaj noq jaꞌchaqku tkyaqil twutz
43 I tzaj ttxkoꞌn Jesúsjo t-xnaqꞌtzbꞌin, txꞌotxꞌ. Tkyaqiljo ikyjo, ikyjo tzeꞌnku
ex xi tqꞌmaꞌn kye: Twutzxix kxel nqꞌmaꞌn tnejil tchyoꞌn tkꞌuꞌj jun qya tukꞌa tal.
kyeꞌy; ajo tal qya lo, nim chꞌintljo toyaj 9 Bꞌaꞌnx chi kaꞌyin kyibꞌa, quꞌn kchi

ma kux tqꞌoꞌn kywutzjo txqantl, 44 quꞌn bꞌaj xel qꞌoꞌn toj kyqꞌobꞌjo kawil ex kchi
jotxjo xjal, a ma kux qꞌonte toyaj, a bꞌajil lankꞌiꞌn toj muꞌẍ ja te naꞌbꞌl Dios.
t-xkyijlbꞌin; qalatzinl teꞌ tal yaj, a Kchi bꞌaj pon qꞌiꞌn kywutz nmaq kawil
ma kux tqꞌoꞌn, a attaq tajbꞌin te tuꞌn ex kywutz muchꞌ kawil, noq tuꞌn npaja.
tanqꞌin. p Antza kꞌwele kychikyꞌbꞌiꞌn nqanila
kywutz. 10 Me tuꞌn tbꞌajjo tkyaqil twutz
Tej tyolin Jesús tiꞌj tuꞌn tyuchꞌjjo txꞌotxꞌ, il tiꞌj nej tuꞌn tbꞌaj yolitjo nyola te
tnejil ja te naꞌbꞌl Dios kolbꞌil kyexjal toj kykyaqil twutz txꞌotxꞌ.
(Mt. 24:1-2; Lc. 21:5-6) 11 Me mina chi jaw bꞌisin kyeꞌ, aj kyxi

13   Tetz Jesús toj tnejil ja te qꞌiꞌn kywutzjo nmaq kawil, ex tiꞌ tuꞌn txi
1

naꞌbꞌl Dios, bꞌeꞌx xi tqꞌmaꞌn jun kyqꞌmaꞌn kye, quꞌn nyaqe kyeꞌ kchi yolil,
t-xnaqꞌtzbꞌin te: Xnaqꞌtzil, ayex kye qalaꞌ ikytzin ate Xewbꞌaj Xjan k-yolil
junjun tij abꞌj ex junjun tij ja tbꞌanilqex kyiꞌja. q
wen. 12 Kyojjo qꞌij anetziꞌn, iteꞌ itzikybꞌaj
2 Xi tqꞌmaꞌn Jesús te: Tbꞌanilqex kchi bꞌaj xel kykꞌayin kyitzꞌin kye
kye junjun tij ja nchi ok tkaꞌyiꞌn, me kawil, tuꞌn kybꞌaj kubꞌ bꞌyoꞌn; ex iteꞌ
twutzxix kxel nqꞌmaꞌn tey, qa tkyaqilx manbꞌaj kchi bꞌaj kxel kykꞌayin kykꞌwal,
kchi kꞌwel yuchꞌj, ex ntiꞌx jun abꞌj kyjel ex ikyqexl kꞌwalbꞌajjo, kchi bꞌaj xel
tibꞌaj juntl, aj tpon tqꞌijil. kykꞌayin kytata, tuꞌn kybꞌaj kubꞌ bꞌyoꞌn.

p 12:44 Lc. 21:4; 2Co. 8:1-15. q 13:11 Mt. 10:17-20; Lc. 12:11-12.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
77 Marks 13

13 Kykyaqilxjo xjal nya nimilqe kchi bꞌaj 26 Exsin kchin xel kykaꞌyintza, aj

okil ikyꞌin kyuꞌn noqx tuꞌn npaja, me ntzaja toj muj twutz kyaꞌj tukꞌa tkyaqil
ankye teꞌ mina tzꞌel tiꞌn tnimbꞌil wiꞌja, wipiꞌn ex jniꞌ nqoptzꞌajiyila, ayiꞌn a
ajxi tjapin bꞌaj tqꞌijil, apente kkletiljo. r Tkꞌwal Ichin. x 27 Ajtzin nkꞌula twutz
14 Ajtzin t-xi kykaꞌyinjiꞌy ajo ichin, txꞌotxꞌ, kchi tzajil nsmaꞌn n-angela, tuꞌn
a kꞌwel tbꞌinchin a tixqex toj najbꞌil kyok chmetjo jniꞌ skꞌoꞌnqe wuꞌn toj
xjanxix (aj tkux kyuꞌjinjiꞌy luꞌn, tzꞌelku tkyaqil twutz txꞌotxꞌ.
kynikyꞌa te). s Ajtzin tok kykaꞌyin xjaljo 28 Kykaꞌyinkjiꞌy techil tiꞌj tqan iw:

tkyaqiljo lo, ayeꞌ iteꞌ toj txꞌotxꞌ te Aj ttzaj xulin tal tqꞌobꞌ, ex aj tzaj
Judey, bꞌeꞌx kchi xel oq toj kꞌul. 15 Ex poqꞌle t-xaq, antza k-elile kynikyꞌa te,
atzin xjal, a tokxtaq twiꞌja, nlay taqꞌ qa chꞌix tul kanin qꞌijil. 29 Ikyxsintzjo,
ambꞌil tuꞌn tkuꞌtz qꞌilte jun tiꞌ te tuja. aj tok kykaꞌyiꞌn tkyaqiljo luꞌn, tzꞌelku
16 Ex ikyxljo, a tzmataq n-aqꞌnin toj kynikyꞌa te, qa chꞌix tpon tqꞌijil tuꞌn
ttxꞌotxꞌ, mi taqꞌ ambꞌil tuꞌn tul qꞌilkye wula juntl majl. 30 Twutzxix kxel
t-xbꞌalin tja. t 17 ¡Ayexjo tal qya, ayeꞌ nqꞌmaꞌn kyeꞌy, a naꞌmxtaq kybꞌaj
chꞌixtaq kykubꞌ tzꞌaq, ex ayeꞌ tzmataq kyimxjal, a iteꞌ tojjo tqꞌijil jaꞌlin, aj
nbꞌaj miꞌẍin kyal! 18 Chi naꞌn Diosa, t-xi xkyejo jniꞌ luꞌn. 31 A kyaꞌj ex
noqit nya toj jbꞌalilku, mo tojku jun txꞌotxꞌ ok kchi bꞌajil, me mex weꞌ nyol
qꞌij te ajlabꞌl kubꞌ tzꞌaqe ikyjo. 19 Quꞌn nlayx chi kyij xkyeꞌ, tuꞌn mi chi japin
nimkux jun kyixkꞌoj kkyꞌelix kyuꞌn, a bꞌaje.
bꞌajxi kylaꞌy tukꞌaxjo tzajlin xkye twutz 32 Me alkye qꞌij ex alkye or chin

txꞌotxꞌ, ex mixla kqlaꞌbꞌil juntl majl, aj ula, mix aꞌl teꞌ bꞌilte, mixpe aye
tjapin bꞌaj tkyaqil. u 20 Quꞌn noqit mi angel toj kyaꞌj, mixpe ayinkuy, a
tzꞌajtz tajsin Dios kyiꞌjjo qꞌij anetziꞌn, Kꞌwalbꞌaj te Dios; qalaꞌ oꞌkx te
mixitla aꞌlx jun aku kyij anqꞌin. Me ok nMan bꞌilte. y 33 Tuꞌnpetziꞌn kyimil
ajitz tajsin Dios noq tuꞌn tqꞌaqꞌbꞌil tkꞌuꞌj kywatla toj kynimbꞌila, ex kykaꞌyink
kyiꞌjjo o chi jaw tskꞌoꞌn. 21 Qa at jun kyibꞌa, quꞌn nya bꞌiꞌn kyuꞌn jtoj bꞌaꞌn
saj qꞌmaꞌnte kyeꞌy kyojjo qꞌij anetziꞌn: nmeltzꞌaja.
Lu Crist lo, mo qa luꞌ at tzachiꞌn, qa 34 Ikyx te luꞌn tzeꞌnku jun ichin

chiꞌ, mi txi kynimiꞌn. 22 Quꞌn chi ul kyjaꞌ t-xi toj jun tbꞌe toj junxil tnam
sbꞌul k-okil kyqꞌoꞌn kyibꞌ te Crist, mo najchaq. z Kyjel kyqꞌmaꞌn kye taqꞌnil
te jun xjal tzeꞌnku jun yolil Tyol Dios tuꞌn tok kykaꞌyin tja; ex kyjel tqꞌoꞌn
ojtxe. Ex okpe kꞌwel kybꞌinchin nim taqꞌin junjun, kyjel tqꞌmaꞌn te xqꞌuqil
techil kyipin, noq tuꞌn kysbꞌetkuxjal tja, tuꞌn telsin twatl, ex tuꞌn tok
kyuꞌn. Ex okpela k-okil kynikyꞌin tuꞌn tkaꞌyin tkyaqil. 35 Ikyqexsin kyejiꞌy
kykubꞌjo skꞌoꞌnqe tuꞌn Dios, me nlay chi bꞌant-x kyteꞌn, ex bꞌaꞌnx chi kaꞌyin
kubꞌ. 23 Kykaꞌyink kyibꞌa. Tuꞌnpetziꞌn, kyibꞌa, quꞌn nya bꞌiꞌn kyuꞌn jtoj
ma txi nqꞌmaꞌn kyeꞌy naꞌmtaq tuꞌn tul bꞌaꞌn wula, qa noq aj qok yupj, mo
kanin ikyjo. nikyꞌjin aqꞌwilj, mo aj toqꞌ ekyꞌ, mo
nqo el sqixkuj. Tuꞌnpetzintzjo, ilx tiꞌj
A tulil Jesucrist juntl majl tuꞌn tkubꞌ kybꞌinchin kyteꞌn, quꞌn
(Mt. 24:29-35, 42-44; Lc. 21:25-36) ntiꞌ nqanila aj wula. 36 ¿Yajtzin qa
24 Noqx aj kybꞌaj ikyꞌjo qꞌij te yajbꞌil, nchin ulkuy, ex nya bꞌinchin kyteꞌn?
k-okil qlolqex twutz qꞌij, ex mi kꞌantl 37 Tuꞌnpetziꞌn, nxi nqꞌmaꞌn kyeꞌy, ex

yaye. 25 Ex jniꞌ qeꞌ cheꞌw kchi kꞌwelitz nya noq kyekuy ex majx kye jniꞌ xjal
tzꞌaq twutz txꞌotxꞌ. v Ex tkyaqiljo jniꞌ at tkyaqil twutz txꞌotxꞌ: ¡Kybꞌinchim
twutz kyaꞌj okx kchi luꞌlilx. w kyteꞌn!

r 13:13Mt. 10:22. s 13:14 Dan. 9:27; 11:31; 12:11. t 13:16 Lc. 17:31. u 13:19 Dan. 12:1; Tchi. 16:17-21.
v 13:25Is. 13:9-10; Ez. 32:7-8; Jl. 2:31. w 13:25 Tchi. 6:12-13. x 13:26 Dan. 7:13; Tchi. 1:7. y 13:32 Mt.
24:36; Kybꞌi. 1:7. z 13:34 Lc. 12:35-40.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
Marks 14 78

Tej kykyij Judiy toj wen tuꞌn tkubꞌ Tej tkyij bꞌant tiꞌj tuꞌn Judas, tuꞌn t-xi
kybꞌyoꞌn Jesús kꞌayit Jesús
(Mt. 26:1-5; Lc. 22:1-2; Jn. 11:45-53) (Mt. 26:14-16; Lc. 22:3-6)

14   Atxtaql
kabꞌe qꞌij, tuꞌn tkubꞌ
1 10 Kyxoljo kabꞌlajaj t-xnaqꞌtzbꞌin Jesús,
ikyꞌsit nintz qꞌij te Xjan Qꞌij, a jaꞌ oꞌkx jun aj meltzꞌaj tiꞌj, a Judas Iscariot
nchi waꞌnxjal pan, a ntiꞌ txꞌamsbꞌilte. a tbꞌi. Xiꞌ Judas lol kyeꞌ kynejil kypale
Ayetzin kynejil pale aj Judiy exqetziꞌn aj Judiy, tuꞌntzin t-xi tqꞌoꞌn Jesús toj
xnaqꞌtzil teꞌ jniꞌ kawbꞌil nkyjyoꞌntaq jun kyqꞌobꞌ. 11 Teꞌ kybꞌinte kynejil pale ikyjo,
ttxolil toj ewajil, tuꞌn ttzyet Jesús, ex ox chi tzalajx wen, exsin bꞌeꞌx xi kysuqin
tuꞌn tkubꞌ kybꞌyoꞌn. 2 Bꞌaj kubꞌ kyyolin pwaq te Judas. Bꞌeꞌxsin okku tentz jyol
kyxolilex: Mina kubꞌ qbꞌinchin toj nintz ttxolil, tzeꞌn tten tuꞌn tel jyet Jesús tuꞌn,
qꞌij te Waꞌj Pan, quꞌn tuꞌn mina bꞌaj jaw tuꞌntzin t-xi tqꞌoꞌn kye pale.
tiljexjal qiꞌj.
Tej tkubꞌ tikyꞌsin Jesús tnejil Xjan Wabꞌj
Tej tjax tqoꞌn jun qya jupsbꞌil toj twiꞌ (Mt. 26:17-29; Lc. 22:7-23; Jn.
Jesús 13:21-30; 1Co. 11:23-26)
(Mt. 26:6-13; Jn. 12:1-8) 12 Tojjo nintz qꞌij te Waꞌj Pan, ilxtaq tiꞌj
3 Attaq Jesús tojjo kojbꞌil Betania, ex nchi waꞌn aj Judiy pan, a nya txꞌamsin,
kanin tja jun xjal, Simun tbꞌi. Atzin ex nkubꞌ kybꞌyoꞌn jun tal tal rit. Tojtzin
Simun otaq tzꞌel weꞌ te jun yabꞌil tzeꞌnku tnejil qꞌij, xi kyqanin t-xnaqꞌtzbꞌin Jesús
txꞌaꞌk, lepra tbꞌi. Antza, tzaj laqꞌe jun te: ¿Jaꞌtzin tajiy tuꞌn qxiꞌy bꞌinchilte
qya qꞌiꞌntaq jun tal ẍunk tuꞌn, bꞌinchin wabꞌj te ikyꞌsbꞌil Waꞌj Pan?
tuꞌn jun wiq abꞌj tbꞌanilx wen, ex nojnin 13 Bꞌeꞌxsin i xi ttxkoꞌn kabꞌe t-xnaqꞌtzbꞌin,

tukꞌa jun wiq jupsbꞌil manyor wiꞌyil wen, ex xi tqꞌmaꞌn kye: Ku kyxiꞌy toj tnam. Ex
nardo tbꞌi. b Teꞌ tkanin, ex jaw tjqoꞌn aj kylontiy jun ichin iqin jun ẍoqꞌ aꞌ tuꞌn,
ẍunk, exsin jax tqoꞌn jupsbꞌil toj twiꞌ bꞌeꞌx kꞌaꞌ chi ok lipey tiꞌj, ex tojjo ja, jaꞌ
Jesús. k-okixe, 14 axsa kꞌaꞌ chi okxiy, exsin kꞌaꞌ
4 Atzaj teꞌ tok kykaꞌyin junjun xjal txi kyqaniꞌn te tajaw ja, ¿Ankye ja, jaꞌ
ikyjo, bꞌeꞌx bꞌaj tzaj kyqꞌoj tiꞌjjo qya, kchin waliy kyukꞌa nxnaqꞌtzbꞌiꞌn? chitzin
exsin ok ten yolbꞌil tiꞌj: ¿Tiꞌtzila qe xnaqꞌtziljo. 15 Ktzajil tyekꞌin jun ja kyeꞌy,
ma kubꞌ tyajin qya qꞌanbꞌil anetziꞌn? chebꞌex bꞌinchin wen tibꞌajxi juntl. Kꞌaꞌ
5 ¿Noqxitzin noq chꞌin twiꞌ? Qalaꞌ kubꞌ kybꞌinchinjiꞌy qwa antza.
noqxpet ma txi tkꞌayin tuꞌn jweꞌlajaj kꞌal c 16 Bꞌeꞌxsin i xiꞌkuxjo t-xnaqꞌtzbꞌin. Teꞌ

pwaq ex atzintlaꞌ pwaq xi oyit kye yaj. kykanin toj tnam, ikyx bꞌajjo tzeꞌnku bꞌaj
6 Xi tqꞌmaꞌn Jesús kye: ¡Tenkuj! ¡Tin tqꞌmaꞌn Jesús kye. Kyij kybꞌinchin wabꞌj,
qe n-ok kyiliꞌn! Atzin ma tbꞌinchin wiꞌja, exsin i xiꞌ juntl majl jaꞌ iteꞌyetaq Jesús.
tbꞌanilx wen. 7 Quꞌn bꞌapeꞌ kye yaj kukx 17 Tetzinj qok yupj, xiꞌ Jesús kyukꞌa kabꞌlajaj

kyeꞌ kytenku kyxola, bꞌaꞌn kyxi kymojiꞌn t-xnaqꞌtzbꞌin jaꞌ otaq bꞌante wabꞌj. e 18 Tej
alkye qꞌij kyaja, qalatzin weꞌ nya axsi kykanin, bꞌeꞌx i ok ten waꞌl. Me nchi bꞌaj
chin kꞌwel teniy kyxola. d 8 Atziꞌn ma waꞌntaq, teꞌ t-xi tqꞌmaꞌn Jesús kye: Twutzxix
kubꞌ tbꞌinchiꞌn qya wiꞌja, tbꞌanilx, quꞌn kxel nqꞌmaꞌn kyeꞌy, at jun kyeꞌ, a luꞌ nwaꞌn
naꞌmxtaq nkyima te s-ok tqꞌoꞌn qꞌanbꞌil wukꞌiy k-okil meltzꞌaj wiꞌja, ex kchin xel
wiꞌja, a tzeꞌn n-ok kyiꞌj kyimnin tzeꞌn tkꞌayiꞌn. 19 Tej kybꞌin teꞌ ikyjo, bꞌeꞌx i jaw
chi kux muqet. 9 Twutzxix kxel nqꞌmaꞌn bꞌisin kykyaqilx, exsin junjunku ok ten
kyeꞌy, jaꞌchaqx kubꞌeꞌ yolite nyola twutz qanilte te: ¿Me qa ayiꞌn? chi chiꞌ junjun.
txꞌotxꞌ, ex kꞌwel yolitjo a ma bꞌant tuꞌn 20 I xi ttzaqꞌwin: Jun kyeꞌ, a luꞌ nwaꞌn junx

qya wiꞌja, ex kꞌwel naꞌyit. wukꞌiy. 21 Ayiꞌn Tkꞌwal Ichin, ok kbꞌajilx

a 14:1 Ex. 12:1-27. b 14:3 Lc. 7:36-38. c 14:5 Jweꞌlajaj kꞌal, 300 n-ele. d 14:7 Deu. 15:11. e 14:17 Ex.
12:1-28.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
79 Marks 14

wiꞌja tzeꞌn ntqꞌmaꞌn Tyol Dios, tuꞌn nxi antza, xi tqꞌmaꞌn kye: Ku kykyij qeꞌy
kꞌayiꞌn, f me atziꞌn kxel kꞌayin weꞌ, wenxpetla tzaluꞌn. Ma chin weꞌ naꞌl Dios. 33 Me i xi
noqit mina s-ul itzꞌje twutz txꞌotxꞌ. tkꞌleꞌn oxe tukꞌa; a Pegr, Santyaw exsin
22 Nchi bꞌaj waꞌntaq, teꞌ tjaw ttzyuꞌn Juan. Tzajx txqan bꞌis toj tanmin, 34 ex
Jesús jun pan, ex xi tqꞌoꞌn chjonte te xi tqꞌmaꞌn kye: Ma tzajx jun tij bꞌis toj
Dios tiꞌj, exsin xi tsipin kye t-xnaqꞌtzbꞌin, wanmiꞌn, nya tzaj chin kyimila, chiꞌ. Ku
me nej xi tqꞌmaꞌn: Kywanxjiꞌy pan luꞌn, kykyija tzaluꞌn, me noq tzaj kywatla.
quꞌn atziꞌn nxmililjiꞌy. 35 El laqꞌe chꞌintl kykꞌatz, kubꞌ mutxe
23 Teꞌ tbꞌajxi waꞌn, jaw tiꞌn jun tkꞌwel vin, twutz txꞌotxꞌ, ex xi tqanin te Dios noqit
xi tqꞌoꞌn chjonte te Dios tiꞌj, ex xi tsipin tzeꞌn tten mina tzikyꞌxi kyixkꞌoj tuꞌn.
kye, tuꞌn t-xi kykꞌwaꞌn, 24 ex xi tqꞌmaꞌn 36 Chiꞌ kyjaluꞌn toj tnaꞌj Dios: Ay nMan,

kye: Atziꞌn vin kxel nqꞌoꞌn kyeꞌy tuꞌn t-xi tkyaqilx te nbꞌant tuꞌn. Chin tklomila
kykꞌwaꞌn, atziꞌn nchkyꞌeljiꞌy, a akꞌaj tumil, teꞌ tkyaqil jniꞌ kkyꞌelix wuꞌn. Me waja
a bꞌantnin tiꞌj tuꞌn Dios, tuꞌn kykyijxjal toj tuꞌn tkubꞌ tbꞌinchinjiy a taja wiꞌja, ex
wen tukꞌa. g 25 Twutzxix kxel nqꞌmaꞌn kyeꞌy, nya weꞌ waj. 37 Bꞌeꞌx meltzꞌaj kykꞌatz oxe
mi chin kꞌwantla tiꞌjjo kꞌwabꞌj luꞌn, tzmaxiꞌ t-xnaqꞌtzbꞌin. Atzaj teꞌ tul kykꞌatz, xi
aj qkꞌwan junx kyukꞌiy tzma toj Tkawbꞌil tqꞌmaꞌn te Pegr: Simun, ¿Ma tzuntzin
nMaꞌn toj kyaꞌj. h nktan? ¿Ma mixsin s-el jun orjo twatla?
38 Kyimil kywatla, ex kux chi bꞌaj naꞌn
Tej t-xi tqꞌmaꞌn Jesús, qa tuꞌn tkubꞌ Diosa, tuꞌn mina chi kubꞌ tzꞌaqa toj
tewintaq Pegr tqꞌobꞌ tajaw il, quꞌn kyaja tuꞌn tkubꞌ
(Mt. 26:30-35; Lc. 22:31-34; Jn. 13:36-38) kybꞌinchinjiꞌy a taj Dios, me alkyetz kuj
26 I bꞌaj bꞌitzin jun bꞌitz nej kyukꞌa n-ele te kyeꞌy tuꞌn tbꞌant.
t-xnaqꞌtzbꞌin, exsin i xiꞌ twiꞌ wutz Olivos. 39 Xiꞌ juntl majl naꞌl Dios, ex ikyxl tnaꞌj
27 Teꞌ kykanin antza, xi tqꞌmaꞌn Jesús Diosjo kubꞌ tqꞌmaꞌn. 40 Teꞌ tmeltzꞌaj juntl
kye: Kykyaqilxa k-elil kyiꞌn tqꞌuqbꞌil majl kykꞌatzjo t-xnaqꞌtzbꞌin, ex ikyxljo,
kykꞌuꞌja wiꞌja, quꞌn ikytzin ntqꞌmaꞌn Tyol nchi ktantaql teꞌ kyel knetl tuꞌn. Ex mix
Dios toj Tuꞌjil: tene tumil kyyol te, quꞌn mix kypaꞌyix
Kꞌwel nbꞌyonjiꞌy kyikꞌlel, ex ayetzin watl. 41 Xiꞌ juntl majl te tox majin, ex teꞌ
rit kchi bꞌajelil tilj, chiꞌ. i tmeltzꞌaj juntl majl, ex ikyxljo, nchi bꞌaj
28 Me ajtzin njaw itzꞌjiꞌy juntl majl, nej ktantaql. Xi tqꞌmaꞌn kye: ¿Ma tzunxsin
chin pon kaniꞌn kywutza toj Galiley. j nchi ktaꞌn, ex nchi ajlaꞌn? ¡Kukxjo jaꞌlin!
29 Me ante Pegr xi ttzaqꞌwin: Ex qa Ma pon or tuꞌn nxi qꞌoꞌn toj kyqꞌobꞌ aj
kykyaqilx s-el kyiꞌn tqꞌuqbꞌil kykꞌuꞌj tiꞌja, il, ayiꞌn, a Tkꞌwal Ichin. 42 ¡Kux chi jaw
me mina weꞌ, chi Pegrjo. weꞌksa! ¡Qoqe! ¡Quꞌn luꞌ tzul a kxel
30 Xi tqꞌmaꞌn Jesús te Pegr: Twutzxix kꞌayin weꞌy!
kxel nqꞌmaꞌn teꞌy, tojxjo qnikyꞌin lo, a
naꞌmtaqx toqꞌ tman ekyꞌ, otaq chin Tej tkux qꞌoꞌn Jesús toj tze
kubꞌ tewiꞌn oxe maj kywutzxjal, ex kxel (Mt. 26:47-56; Lc. 22:47-53; Jn. 18:2-11)
tqꞌmaꞌn kye qa nya ojtzqiꞌnqiꞌn tuꞌnch. 43 Tzmataq nyolin Jesús, teꞌ tul Judas,
31 Me mina, chi Pegr. Ex qa ma chin a jun t-xnaqꞌtzbꞌin. Ex lipcheqektaq
kyima tukꞌiy, me nlay kubꞌ wewiꞌn, chiꞌ. txqan xjal tiꞌj, qꞌimile jniꞌ kykxbꞌil, a
Ex ikyxljo, kyqꞌmaꞌn txqantl t-xnaqꞌtzbꞌin. at kyste te bꞌiꞌybꞌil, ex jniꞌ kytze te
kybꞌujbꞌil. Aye xjal luꞌn otaq chi tzaj
Tej t-xiꞌ Jesús naꞌl Dios toj Getsemaní kychqꞌoꞌn kynejil pale, exqetziꞌn
(Mt. 26:36-46; Lc. 22:39-46) xnaqꞌtzil tiꞌjjo ojtxe kawbꞌil, ex kyuꞌn
32 Bꞌeꞌx xiꞌ Jesús kyukꞌa t-xnaqꞌtzbꞌin nejinel kyxol aj Judiy. 44 Otaq bꞌaj
tojjo najbꞌil Getsemaní. Teꞌ kykanin tqꞌmaꞌn Judas kye, tzeꞌn ttxolil tuꞌn

f 14:21 Sal. 41:9; 55:20-21. g 14:24 Ex. 24:8; Jer. 31:31-34. h 14:25 Lc. 14:15; 22:16-18; Tchi. 19:9.
i 14:27 Zac. 13:7. j 14:28 Mt. 28:16.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
Marks 14 80

tel tnikyꞌtzajil: Ankye k-okil nmaꞌtzin, kbꞌantile juntl wuꞌn, me nya kybꞌinchbꞌin
atzintzjo. Bꞌeꞌx kꞌaꞌ tzꞌok kytzyuꞌn, tuꞌn ichin. l 59 Me mix tuꞌn ikyjo, mix ja nchi
t-xi kyiꞌn, ex tuꞌn tkux jpet toj tze. kyijetaq toj wen tiꞌjjo kyyol. 60 Atzin
45 Teꞌ tkanin Judas tkꞌatz Jesús, ex xi kynejilxix pale jaw weꞌ kyxoljo jniꞌ xjal,
tqꞌmaꞌn te: ¡Xnaqꞌtzil! Ex el tmaꞌtzin. ex xi tqanin te Jesús: ¿Ntiꞌxsin chꞌin tzaj
46 Noqxsin iteꞌkl xjaltz tzyulte, tuꞌn tkux ttzaqꞌwiꞌn? ¿Tiꞌxsin kyqꞌmaꞌnxjal tiꞌja?
kyqꞌoꞌn toj tze. 47 Me attaq jun xjal, teꞌ 61 Me mix xi ttzaqꞌwine Jesús; noq bꞌant

tok tkaꞌyin txi qꞌiꞌn Jesús, bꞌeꞌx jatz mutxe. Xi tqaninxix juntl majljo kynejilxix
tiꞌnku tkxbꞌil tuꞌn tel tjaspin tẍkyin jun pale te: ¿Atzinjiy Crist, a Klol kyeꞌ aj Judiy,
taqꞌniljo tnejilxix kypale aj Judiy. a tkꞌwal Dios kyꞌiwlinxix tbꞌi?
48 Xi tqꞌmaꞌn Jesús kye jniꞌ xjal: 62 Xi ttzaqꞌwin Jesús: ¡Ayiꞌn! Ex oktzin

¿Tiquꞌn ma chi ula tzaluꞌn kyukꞌa jniꞌ kchin kylaꞌbꞌila ayiꞌn Tkꞌwal Ichin, aj
kykxbꞌila ex jniꞌ kytzeꞌy wiꞌja nyakuj wok qeꞌy ttxlaj Dios, a nimxix tipin, toj
ileqꞌqiꞌn toj kywutza? 49 ¿Tzeꞌn tten tzma tman qꞌobꞌ, ex ikyxjo aj ntzaja toj muj, aj
jaꞌlin ẍin ok kytzyuꞌn, ex qa kukx nchin nmeltzꞌaja juntl majl twutz txꞌotxꞌ. m
xnaqꞌtzinjiꞌy tojjo tnejil ja te naꞌbꞌl Dios 63 Teꞌ tqꞌmante ikyjo, noqx el kyimjo

kyxola? k Me nya tiquꞌnil, quꞌn ikytzin kynejilxix pale, ex bꞌeꞌx xi lipin laqil
tuꞌn tbꞌajxjo tzeꞌnku ntqꞌmaꞌn Tyol Dios kye t-xbꞌalin tuꞌn tqꞌoj, ex tqꞌma: ¿Tiꞌ qe
wiꞌja. txqantl tstiyil qe? 64 Ma kybꞌintejiꞌy xoꞌj
50 Te tok kykaꞌyin t-xnaqꞌtzbꞌin teꞌ yol tuꞌn tiꞌj Dios. ¿Tzeꞌn kyeꞌ toj kywutz?
ttzyet, bꞌeꞌx i bꞌaj kubꞌ toj bꞌe, exsin kyij Kykyaqilx bꞌaj qꞌmante qa axtaq at
kytzaqpiꞌntz tjunalx. 51 Me at jun qꞌa ok tpaj, ex qa toj tiltaq tuꞌn tkubꞌ bꞌyet. n
lipe tiꞌj Jesús, noq jun iqbꞌil toktaq te 65 Bꞌeꞌxsin i bꞌaj ok ten tzubꞌil tiꞌj, bꞌaj ok

ttxoꞌw. Ex ikyxjo, ex ajin tzyet kyuꞌnxjal, kymaqsiꞌn twutz, ex bꞌaj ok kytzꞌajchin,


52 me bꞌeꞌx kyij ttzaqpiꞌn iqbꞌil, ex kubꞌ exsin xi kyqꞌmaꞌn te: Qa ajiy tkꞌwal Dios,
toj bꞌe ẍbꞌiꞌq. kanintziꞌn tiꞌj alkye s-ok tzꞌajchin teꞌy,
chi chiꞌ. Ex ikyqexjo xqꞌuqil tnejil ja te
Tej tpon Jesús kywutz nmaq kawil naꞌbꞌl Dios bꞌaj okx kytzꞌajchin toj twutz.
(Mt. 26:57-68; Lc. 22:54-55, 63-
71; Jn. 18:12-14, 19-24) Tej tkubꞌ tewin Pegr, qa tojtzqiꞌntaq
53 Pon qꞌiꞌn Jesús twutzjo kynejilxix Jesús
pale. Ex bꞌaj pon chmetjo txqantl kynejil (Mt. 26:69-75; Lc. 22:56-
kypale aj Judiy, jniꞌ nmaq xjal exqetziꞌn 62; Jn. 18:15-18, 25-27)
jniꞌ xnaqꞌtzil tiꞌj ojtxe kawbꞌil. 54 Najchaq 66 Attaq Pegr twiꞌ peꞌn, tjaqꞌ ja, teꞌ

lipchexitaq Pegr tiꞌj Jesús. Atzaj teꞌ tpon laqꞌe jun txin tkꞌatz, taqꞌnilxjo
tkanin tpeꞌn tja tnejilxix pale, axsa kyja tnejilxix pale. 67 Nxqꞌnentaq Pegr tiꞌj
qeye xqꞌnel qꞌaqꞌ kyxoljo xqꞌuqil tnejil ja qꞌaqꞌ, teꞌ tiwle tuꞌn. Ok kyimxix tiꞌj Pegr,
te naꞌbꞌl Dios. exsin xi tqꞌmaꞌn te: ¡Ex ikyx tejiy ajintaq
55 Ayetziꞌn kynejil pale exqetziꞌn kawil, te nbꞌet tukꞌa Jesús aj Nazaret! chiꞌ.
tzunx nkyjyoꞌntaq til Jesús tzeꞌn tten 68 Me bꞌeꞌx kubꞌ tewin, ex xi tqꞌma:

tuꞌn tbꞌaj, me mix ja njyetetaq tumil Nya wojtzqiꞌn weꞌ Jesús, ex ntiꞌ bꞌiꞌn
kyuꞌn. 56 At junjun noq tiꞌchaqku bꞌaj wuꞌn tiꞌ qiꞌjil nyoliniych. Ex bꞌeꞌx etz
ja bꞌant tuꞌn tiꞌj, me ayeꞌ txqantl, mina peꞌn, ex n-oqꞌku tman ekyꞌ.
nkytziyintaq. 57 At junjun bꞌaj jaw 69 Ok kyim jun majljo txin tiꞌj Pegr, ex

kytxꞌixpin teꞌ tyol Jesús, ex kyqꞌma: 58 O xi tqꞌmaꞌn kye txqantl xjal: ¡Ax juntl teꞌ
qbꞌintexi qeꞌ ntqꞌmaꞌn kyjaluꞌn: Kꞌwel lo! chiꞌ.
nyuchꞌinjiꞌy tnejil ja te naꞌbꞌl Dios, a 70 Mina, chi Pegr, ex kubꞌ tewin juntl

kybꞌinchbꞌin ichin, exsin toj oxe qꞌij majl.

k 14:49 Lc. 19:47; 21:37. l 14:58 Mt. 26:61; 27:40; Jn. 2:19. m 14:62 Dan. 7:13; Mt. 24:30; Mr. 13:26; Tchi.
1:7. n 14:64 Lv. 24:15-16.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
81 Marks 14​, ​15

Ikyxjo, teꞌ t-xi kyqꞌmaꞌn txqantl xjal kye Judiy? 10 Quꞌn el tnikyꞌ te qa noqtaq
juntl majl te: Ajin teꞌ tukꞌa Jesús, quꞌn aj tuꞌn tloꞌchj kykꞌuꞌjjo kynejil pale otaq
Galiley te, chi chiꞌ. txi kyine. 11 I bꞌaj ok ten kynejil pale
71 Xi tqꞌmaꞌn Pegr kye: ¡Twutzx Dios qꞌmalte kye jniꞌ xjal, tuꞌn t-xi kyqanin te
kxel nqꞌmaꞌn kyeꞌy! ¡Nya wojtzqiꞌn wejiꞌy Pilat, tuꞌn t-xi tzaqpet Barrabás.
ichin, a nchi yoliꞌn tiꞌj! 12 Xitzin tqanin Pilat kye: ¿Titzin
72 Teꞌ t-xi tqꞌmaꞌn Pegrjo ikyjo, njawku kyajtza tuꞌn tok nbꞌinchiꞌn tiꞌjjo ichin
oqꞌ tman ekyꞌ te tkabꞌ majin. Bꞌeꞌx ok ten luꞌn, a tok tbꞌi kyuꞌn te nmaq kawil kye
oqꞌil, quꞌn bꞌeꞌx ul julkꞌaj tyol Jesús toj Judiy?
tkꞌuꞌj, tej t-xi tqꞌmaꞌn: Naꞌmtaq toqꞌ ekyꞌ 13 Jotqex i bꞌaj jaw ẍchꞌin: ¡Pejkꞌinka

te tkabꞌ majin, aj nkubꞌ tewiꞌn oxe maj. o twutz cruz tuꞌn tkyim! chi chiꞌ.
14 Xi tqanin juntl majl Pilat: ¿Tinquꞌn?
Tej t-xi qꞌiꞌn Jesús twutz Pilat ¿Tiꞌxsiꞌn nya wen ma tbꞌinche? chiꞌ.
(Mt. 27:1-2, 11-14; Lc. 23:1- Xi kytzaqꞌwin juntl majl kujxix wen.
5; Jn. 18:28-38) ¡Pejkꞌinka twutz cruz tuꞌn tkyim!

15   Atzaj
1 teꞌ qsqix, bꞌaj ok kychmoꞌn 15 Tkyꞌeꞌtaq Pilat tuꞌn ttzaj kyqꞌoj xjal

kynejil pale kyibꞌ kykyaqilx kyukꞌa tukꞌa. Tuꞌnpetziꞌn, bꞌeꞌx xi ttzaqpiꞌn


xnaqꞌtzil tiꞌj ojtxe kawbꞌil, kyukꞌa jniꞌ Barrabás, ex bꞌeꞌx xi tqꞌoꞌn Jesús kye
nmaq xjal ex kyukꞌa jniꞌ nmaq kawil. Xi xqꞌuqil te aj Rom, tuꞌn tok kypejkꞌin
kyjtzꞌoꞌn Jesús wen, ex xi qꞌiꞌn twutz Pilat. twutz cruz tuꞌn tkyim.
2 Teꞌ tkanin, xi tqanin Pilat te: 16 Xi kyiꞌn xqꞌuqil te aj Rom twiꞌ tpeꞌn

¿Atzinjiy nmaq kawil kye Judiy? kawbꞌil, ex bꞌaj ok kychmoꞌn jniꞌ kybꞌaj.
Axa ma qꞌmante, chi Jesús. 17 Ok kyqꞌoꞌn jun xbꞌalin tiꞌj, kyaq kaꞌyin,
3 Ayetzin kynejil pale nimx ja bꞌant tzeꞌn t-xbꞌalin jun kawil, noq tuꞌn tok
kyuꞌn tiꞌj Jesús twutz Pilat. kyxmayinku. Bꞌaj kubꞌ kyxpatxꞌiꞌn
4 Xi tqanin juntl majl Pilat te: ¿Ntiꞌxsin tqan txꞌiꞌx, ex ok kymujbꞌin ttxaꞌn. Jax
chꞌin ntqꞌmaꞌn? ¡Bꞌinqexsin jniꞌxsin kyqꞌoꞌn toj twiꞌ nyakuj jun toj twiꞌ nmaq
nkyqꞌmaꞌn tiꞌja! kawil, 18 exsin i bꞌaj ok tentz ẍchꞌil tiꞌj:
5 Noq jaw kaꞌylaj Pilat, tuꞌn mix xi Nimxit tbꞌiꞌy, ay nmaq kawil kye aj Judiy,
ttzaqꞌwine Jesús. chi chiꞌ.
19 I bꞌaj ok ten jemil toj twiꞌ Jesús
Tej t-xi tqꞌmaꞌn Pilat, tuꞌn tkubꞌ bꞌyet tukꞌa tze, bꞌaj ok kytzubꞌin tiꞌj, ex bꞌaj
Jesús kubꞌ meje twutz, nyakutlaj nchi kꞌulenaj
(Mt. 27:15-31; Lc. 23:13- twutz. 20 Kybꞌajlinxi xmayin tiꞌj, el kyiꞌn
25; Jn. 18:38–19:16) xbꞌalin, a ok kyqꞌoꞌn, exsin ok kyqꞌoꞌn a
6 Me ante Pilat, a aj kawil, aj tikyꞌ t-xbꞌalin toktaq, exsin etz kyiꞌn tpeꞌn ja
junjun Xjan Qꞌij, kukx nxi ttzaqpiꞌntaq te kawbꞌil, a jaꞌ tuꞌn tok kypejkꞌin twutz
jun xjal, a tkuꞌxtaq toj tze. Me nejtaq cruz.
nxi tqanin alkye kyajxjal tuꞌn t-xi
tzaqpet. 7 Attaqtzin jun ichin, Barrabás Tej tjaw pejkꞌit Jesús twutz cruz
tbꞌi, tkuꞌxtaq toj tze, kyukꞌa jteꞌl tukꞌa, (Mt. 27:32-44; Lc. 23:26-
kybꞌiybꞌin toj jun qꞌoj bꞌaj kyiꞌj kawil te 43; Jn. 19:17-27)
Rom. 8 I bꞌaj xitzin tiljo jniꞌ xjal qꞌmalte 21 Attaq jun ichin aj Cirene, Simun tbꞌi,

te Pilat, ex i ok ten qꞌmalte te, tuꞌn tjatz ttata Lejantr ex Ruf, p n-ikyꞌkutaq antza
ttzaqpiꞌn jun xjal tzeꞌnkuxtaqjo ntene tzajnin toj tbꞌe. Teꞌ tok kykꞌulbꞌin, ok
kyuꞌn. kyqꞌoꞌn il tiꞌj tuꞌn t-xi tiqin tcruz Jesús.
9 I xi ttzaqꞌwin Pilat: ¿Kyajtziꞌn tuꞌn 22 Pon kyin toj jun najbꞌil Gólgota tbꞌi,

t-xi ntzaqpinjiꞌy Jesús, a nmaq kawil atzin tzꞌelpine bꞌibꞌaj ikyjo: Ja taꞌ tbꞌaqil

o 14:72 Mr. 14:30. p 15:21 Ro. 16:13.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
Marks 15 82

twiꞌ kyimnin. 23 Xi kyqꞌoꞌn vin smaꞌnx 36 Ex jun paqx el rinin jun jyolte chꞌin

tukꞌa taꞌl mir te, tuꞌn mina tnaꞌyeku bꞌuꞌẍ. Kux tmulin toj vin txꞌam, ex
kyixkꞌoj. Me mix xi tkꞌwaꞌne. 24 Bꞌeꞌxsin ok tkꞌloꞌn tiꞌj twiꞌ jun ptzꞌan, tuꞌn t-xi
jaw kypejkꞌiꞌn xqꞌuqil te Rom twutz cruz, tkꞌwaꞌn Jesús. w Bꞌaj xi kyqꞌmaꞌn xjal te:
ex bꞌaj kubꞌ kypaꞌn t-xbꞌalin Jesús kywutz. ¡Ax tenkuj! Jekytzin tzul Elías qꞌilte,
Me nej, i bꞌaj saqchan tiꞌj alkyetaq tuꞌn tuꞌn tkuꞌtz twutz tcruz.
tkanbꞌinte, tuꞌn t-xi tiꞌn. q 25 Bꞌeljaj or te 37 Jaw ẍchꞌin Jesús kujxix, ex bꞌeꞌx el

qlixje teꞌ tjaw kyqꞌoꞌn Jesús twutz cruz. kyim. 38 Atzin xbꞌalin tokxtaq tojjo tnejil
26 Ok kypejkꞌin jun tzꞌlan tibꞌajxi twiꞌ, ja te naꞌbꞌl Dios, bꞌeꞌx kubꞌ laqj te kabꞌe;
me nej ok kytzꞌibꞌin twutz kyjaluꞌn: Ate tzaj xkye tiꞌjjo ttxaꞌn jawl, tuꞌn tkꞌul
Jesúsjo, a Nmaq Kawil kye aj Judiy. kanin tiꞌjjo juntl ttxaꞌn twutz txꞌotxꞌ.
27 Junx tukꞌa Jesús jaw kyqꞌoꞌn kabꞌe 39 Atzin kynejineljo xqꞌuqil te Rom,

ileqꞌ twutz cruz, jun toj tman qꞌobꞌ ex waꞌltaq twutz Jesús, teꞌ tok tkaꞌyin otaq
juntl toj tẍnayaj. 28 Ikytzin japin bꞌajjo tzꞌel kyim, tqꞌma kyjaluꞌn: Twutzx tetz
Tyol Dios tiꞌj Jesús, a ntqꞌmaꞌ: Ok qꞌoꞌn Tkꞌwal Diostaq teꞌ ichin lo.
tzeꞌnku jun ileqꞌ. r 40 Najchaq nchi bꞌaj kaꞌyintztaq junjun
29 Ex jniꞌqe xjal nchi bꞌaj ikyꞌxtaq qya; kyxol atetaq Mariy, aj Xleꞌn, ex
antza, noqx nchi bꞌaj yasintaq tiꞌj, ex Salomé, exsin Mariy, tnana jun Santyaw
noqx nja kyyekin tiꞌj kywiꞌ te kyxmaybꞌil kyitzꞌin kyibꞌ tukꞌa Jse. 41 Ayetziꞌn qya,
tiꞌj, s ex kyqꞌma: ¡Nyakutzin atejiy ayeꞌ i bꞌaj bꞌet tukꞌa Jesús teꞌ nbꞌettaq
nqꞌmante tuꞌn tjaw tyuchꞌiꞌn tnejil ja te toj Galiley, x ex i mojin tukꞌa, me nya
naꞌbꞌl Dios, exsin tuꞌn tbꞌant juntl tuꞌn oꞌkqexjo, ex iteꞌxtaq txqantl ncheꞌxtaq
toj oxe qꞌij! t 30 Klomiltzin tibꞌa jaꞌlin, ex tukꞌa Jerusalén.
qꞌinkutz tibꞌa twutz cruz, chi chiꞌ.
31 Ikyx nbꞌaj kyqꞌmaꞌntaqjo jniꞌ kynejil Tej tkux muquꞌn Jesús
pale exqetziꞌn jniꞌ xnaqꞌtzil tiꞌj ojtxe (Mt. 27:57-61; Lc. 23:50-56; Jn. 19:38-42)
kawbꞌil. Nbꞌaj kubꞌ kyqꞌmaꞌntaq kyxolile: 42 Atzaj teꞌ qok yupj tojjo qꞌij anetziꞌn,

¿Tzeꞌn tten nbꞌaj klettaq junjuntl xjal tuꞌn, jotxtaq xjal tuꞌn tbꞌanttaq kyten te junxil
me antetz, mi nbꞌant tklonte tibꞌ? chi qꞌij, a qꞌij te ajlabꞌl, a jaꞌ mix aꞌltaq tuꞌn
chiꞌ. 32 In tkuꞌtz twutz cruz jaꞌlin, tuꞌn tok taqꞌnin. 43 Ante Jse aj Arimatey, jun
qkaꞌyin, ex tuꞌn t-xi qnimin, qa twutzxix qa xjal nimxixtaq toklin kyxol kawil ex
a Crist, a Kolil ex nmaq kawil te aj Israel. nyoꞌntaq tiꞌjjo Tkawbꞌil Dios, el tiꞌn
Ex ikyqexljo yoꞌlqekstaq tukꞌa twutz tchewil tiꞌj, exsin xiꞌ tukꞌa Pilat, a kawil,
cruz, noqx nchi yasin, ex noqx nchi bꞌaj qanil teꞌ t-xmilil Jesús, tuꞌn tel tiꞌn twutz
xmayintaq tiꞌj. cruz, ex tuꞌn t-xi muqbꞌaj toj jul. 44 Teꞌ
tbꞌinte Pilat qa otaq kyim Jesús, bꞌeꞌx
Tej tel kyim Jesús jaw kaꞌylaj, exsin xi ttxkoꞌn kynejiljo
(Mt. 27:45-56; Lc. 23:44-49; Jn. 19:28-30) kawil xqꞌuqil, tuꞌn t-xi tqanin te qa otaq
33 Teꞌ tok kabꞌlaj qꞌij, ex tzmaxi toj oxe kyim. 45 Teꞌ tbꞌaj tqꞌmaꞌn tkyaqil te Pilat,
or te qale, bꞌeꞌx ok yupj twutz txꞌotxꞌ. bꞌeꞌxsin xi ttziyin te Jse, tuꞌn tel tiꞌn, ex
34 Ax orjo jaw ẍchꞌin Jesús kujxix wen, tuꞌn tokx tmuquꞌn. 46 Tzaj tlaqꞌoꞌn Jse
ex tqꞌma: Eloi, Eloi, lama sabactani. Atzin jun iqbꞌil tbꞌanilx wen, kutz tiꞌn t-xmilil
tzꞌelpine ikyjo: ¡NMan Dios! ¡NMan Dios! Jesús twutz cruz, bꞌaj tptzoꞌn wen tojjo
¿Tiꞌxsin quꞌn ma chin kyij ttzaqpiꞌn? u iqbꞌil, exsin okx tqꞌoꞌn toj jun jul, kyij
35 At junjun bꞌaj bꞌinte, kyxolxjo tjpuꞌn tukꞌa jun ma tij abꞌj. 47 Ayetzin
iteꞌxtaq axsa ex bꞌaj kyqꞌma: Kybꞌinxsiꞌn, Mariy, aj Xleꞌn, exsin Mariy, tnana Jse,
luꞌ nqꞌolbꞌin tiꞌj Elías, a yolil Tyol Dios. v nchi kaꞌyintaq jaꞌ okxi muquꞌn. y

q 15:24 Sal. 22:18. r 15:28 Is. 53:12; Nya toj tkyaqil Tuꞌjil Tyol qMan jaꞌ taꞌye v. 28. s 15:29 Sal. 22:7;

109:25. t 15:29 Mr. 14:58; Jn. 2:19. u 15:34 Sal. 22:1. v 15:35 2Re. 2:1-12; Mal. 4:5-6. w 15:36 Sal.
69:21. x 15:41 Lc. 8:1-3. y 15:47 Mt. 27:55-56.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
83 Marks 16

Tej tjaw anqꞌintl Jesús juntl majl Tej tiwle Jesús kyuꞌn kabꞌe
(Mt. 28:1-10; Lc. 24:1-12; Jn. 20:1-10) t-xnaqꞌtzbꞌin

16   Tbꞌajlinxiꞌ
1 qꞌij te ajlabꞌl, i xiꞌ (Lc. 24:13-35)
Mariy, aj Xleꞌn, exsin Mariy, a 12 Tbꞌajlinxiꞌ
ikyjo, nchi bꞌettaqjo kabꞌe
tnana Santyaw tukꞌax Salomé, laqꞌol t-xnaqꞌtzbꞌin, teꞌ tok tyekꞌin tibꞌ kywutz,
qꞌanbꞌil te jupsbꞌil teꞌ t-xmilil Jesús, me mikyxiꞌ tzeꞌn te tok tyekꞌin tibꞌ te
tzeꞌntaqjo nchi tene kyimnin kyuꞌn, tuꞌn qya. 13 Teꞌ kykanin kyukꞌa txqantl kyukꞌa,
mi chi tzuwixe. bꞌaj ok ten qꞌmalte qa otaq kyli. Me mix
2 Qlixje wen, teꞌ kyxiꞌ, jun tnejil qꞌij xaye kynimineꞌ txqantl.
te seman, jaꞌ okx muqet Jesús noqxix
njawilku qꞌij, 3 ex chꞌixtaq kypon ttzi jul, Tej t-xi toqxenin Jesús kyaqꞌin tsanjil
teꞌ kyja yolin: ¿Altzila kye k-elil qꞌinte (Mt. 28:16-20; Lc. 24:36-
abꞌj ttzi jul? chi chiꞌ. 49; Jn. 20:19-23)
4 Me te kypon ttzi jul, nyataqltza 14 Yajxi chꞌintl, teꞌ tokpin kykꞌatz,

tkubꞌe a ma tij abꞌj ttzi jul, jaꞌ okxi, qalaꞌ txolejqetaqjo junlajaj t-xnaqꞌtzbꞌin tiꞌjjo
najchaqtaql taꞌye. 5 I okx toj jul, me atzaj meẍ toj jun ja. Noqx jniꞌ i bꞌaj tyisoꞌn,
teꞌ kyokpin, kyli jun qꞌa qꞌuqletaq tok quꞌn mix xi kynimine ayeꞌ i qꞌmante
t-xbꞌalin sjanin wen kupinin tzma t-xe qa otaq jaw anqꞌin juntl majl, 15 exsin
tqan. Teꞌ kylonte, bꞌeꞌx i xobꞌx te. 6 Atzin xi tqꞌmaꞌn kye: Ku kyxiꞌy tkyaqil
qꞌa bꞌeꞌx xi yolinku kye: Mina chi xobꞌa twutz txꞌotxꞌ qꞌmal teꞌ Tbꞌanil Tqanil
weꞌy. ¿Atzin nkyjyoꞌnjiꞌy Jesús aj Nazaret, kolbꞌil kye xjal. c 16 Ankyeꞌ xjal kxel
a ja pejkꞌit twutz cruz? O jaw itzꞌje teꞌ; niminte ex qa ma kuꞌx toj aꞌ te jawsbꞌil
ntiꞌl tzaluꞌn jaꞌlin. Kykaꞌyinkutzinjiꞌy aꞌ, ok kletil teꞌ. Me atziꞌn mina txi
jaꞌ kubꞌe qꞌoꞌne. 7 Ku kyxiꞌtziꞌn kyukꞌa tnimin, ok kxeꞌl toj najin. 17 Ayetziꞌn
t-xnaqꞌtzbꞌin, exsin kꞌaꞌ txi kyqꞌmaꞌn chi xel niminte tbꞌanilx kbꞌantil kyuꞌn,
kye ex te Pegr. Chichkujiꞌy kye kyjaluꞌn: tzeꞌnku tuꞌn kylajoꞌn taqꞌnil tajaw il toj
Nej kanin Jesús kywutza tzma Galiley, kyanminxjal, d tuꞌn kyyolin toj junxil
tuꞌntzin tbꞌajjo aj kyij tqꞌmaꞌn kyeꞌy. z yol, e 18 ex qa ma chi jaw kytzyuꞌn kan,
8 Ayetzintzjo qya, bꞌeꞌx i etz toj jul, me mina chi txꞌaꞌn kyiꞌj; f ex qa ma txi
nchi bꞌaj luꞌlintaq wen tuꞌn kyxobꞌil, ex kynikyꞌbꞌin qꞌanbꞌil te kyimin, nlay
bꞌeꞌx i aj, me mix alqe xi kyqꞌmaꞌn tuꞌn chi kyim tuꞌn; ex aj tkubꞌ kyqꞌoꞌn
kyxobꞌil. a kyqꞌobꞌ kyibꞌaj yabꞌ, bꞌeꞌx kchi bꞌajel weꞌ
kyuꞌn. g
Tej tok tyekꞌin Jesús tibꞌ twutz Mariy,
aj Xleꞌn Tej tjax Jesús toj kyaꞌj
(Jn. 20:11-18) (Lc. 24:50-53; Kybꞌi. 1:6-11)
9 Qsqixlinxi te tnejil qꞌij te seman, b 19 Teꞌ tbꞌaj tqꞌmaꞌn ikyjo, bꞌeꞌx aj

teꞌ tjaw itzꞌje Jesús. Nej kubꞌ tyekꞌin toj kyaꞌj. Teꞌ tjapin, ok qe ttxlaj Dios
tibꞌ twutz Mariy, aj Xleꞌn, a otaq tzꞌetz toj tman qꞌobꞌ kawil tukꞌa. 20 Ayetziꞌn
tlajoꞌn wuq taqꞌnil tajaw il toj tanmin. t-xnaqꞌtzbꞌin bꞌeꞌx i xiꞌku qꞌmal teꞌ
10 Me ante qya bꞌeꞌx xiꞌku qꞌmalte kyeꞌ Tyol Dios te kolbꞌil kyexjal kyojile
nchi bꞌaj bꞌisintaq ex nchi bꞌaj oqꞌtaq jniꞌ najbꞌil. Tbꞌanilx bꞌaj bꞌant kyuꞌn,
tiꞌj, quꞌn i bꞌaj bꞌet tukꞌa. 11 Atzin teꞌ tok quꞌn ax Dios kubꞌ yekꞌinte tiꞌchaqku
kybꞌiꞌn te qya, qa otaq jatz anqꞌin Jesús, tiꞌ te yekꞌbꞌilte qa twutzxtaqjo nbꞌaj
ex qa otaq tli, mi xi kynimine. kyqꞌmaꞌntaq.

z 16:7Mt. 26:32; Mr. 14:28. a 16:8 Mt. 28:8; Lc. 24:9. b 16:9 Nya toj tkyaqil Tuꞌjil Tyol qMan jaꞌ iteꞌ v.
9-20. c 16:15 Kybꞌi. 1:8. d 16:17 Kybꞌi. 5:16; 8:7; 16:16-18; 19:11-12. e 16:17 Kybꞌi. 2:1-12; 10:44-46; 19:6;
1Co. 14:18. f 16:18 Kybꞌi. 28:3-6. g 16:18 Kybꞌi. 3:1-10; 5:15-16; 8:5-8; 9:36-42; 14:8-10; 19:11-12; 20:7-12;
28:7-9; Sant. 5:14-15.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
Tuꞌj Lucas
Lucas tbꞌi jun qꞌanil, ex aj uꞌjil, a kubꞌ ttzꞌibꞌin kabꞌe uꞌj toj Akꞌaj Tuꞌjil, ajo uꞌj lo, a Tuꞌj Lucas,
ex ajo uꞌj Kybꞌinchbꞌin Tsanjil Jesús. Ajo tumil tuꞌn Lucas tzaluꞌn toj tuꞌj, noq tuꞌn ttzaj tqꞌoꞌn
nimku tqanil kyiꞌjjo ilaꞌku tiꞌ, a o bꞌaj toj tchwinqil Jesús.
Atzin ximjo tojjo Tuꞌj Lucas, a nimxix t-xilin, a tiꞌ kubꞌ tbꞌinchin Dios noq tuꞌn Tkꞌwal, a
Jesucrist, tuꞌn ttzaj tiꞌn kolbꞌil, nya noq kyeku aj Israel, qalaꞌ te tkyaqil xjal twutz txꞌotxꞌ. Ate
Lucas ntzaj yekꞌinte qa twutzxix ajo kolbꞌil lo tkubꞌ te tkyaqil xjal aj il, exla qa aj Judiy mo
qa minaj. Ex ntzaj tyekꞌin qa nimxix taj Jesús kyiꞌjjo xjal tzeꞌnqeku kꞌwal ex yaj, ex qya, a ntiꞌ
kyoklin toj kywutzxjal te twutz txꞌotxꞌ. Me ikyqex kye aku knet nukꞌbꞌil kyuꞌn ex jun kymujbꞌil
kyibꞌ tukꞌa Dios noq tuꞌn kynimbꞌil tiꞌj Jesús.
Ntzaj tqꞌoꞌn Lucas jun tumil, tuꞌn tchikyꞌbꞌitjo a ikyꞌx tiꞌj Jesús tzaluꞌn twutz txꞌotxꞌ. Ex
nimku nyolin tiꞌjjo tbꞌe Jesús, teꞌ t-xiꞌ Jerusalén, tuꞌn tkyim twutz cruz tuꞌn tok te chojbꞌil qil,
ex te chojbꞌil kyil tkyaqil xjal, a kqebꞌil kykꞌuꞌj tiꞌj.
Atzin juntl tumil, a nimx t-xilin tojjo uꞌj lo, a tnaꞌj Dios Jesús; ex nkubꞌ ttzꞌibꞌin Lucas bꞌeljaj
maj tnaꞌj Dios Jesús junx kyukꞌa nim t-xnaqꞌtzbꞌil Jesús tiꞌjjo naꞌj Dios, noq kyuꞌn techil ex
tbꞌinchbꞌin.

naꞌl Dios, ex patil pon tojjo nim ja te


Jun tyol Lucas tuꞌn t-xi xkye uꞌj lo naꞌbꞌl Dios. 9 Me ataqtziꞌn ntene kyuꞌn

1   Ma
kubꞌ ntzꞌibꞌinjiꞌy luꞌn ay Tyople, nej nbꞌaj kyjyoꞌn kyxolx, alkye jun
1

kꞌuꞌjlinxix wuꞌn: Ilaꞌ o bꞌaj tzꞌibꞌinte tuꞌn tokx tojjo tnejil ja te nabꞌl Dios, a
tkyaqiljo jniꞌ o bꞌaj qxol, 2 ex tzeꞌnkuxjo jaꞌ nkubꞌe patittaq pon; me a Zakariy
o bꞌaj yekꞌin qe kyuꞌn i lontexix, ex kyij tzyet tuꞌn tokx. 10 Teꞌ tokx Zakariy naꞌl
oqxeninxix kye, tuꞌn kyxiꞌ qꞌmalte tzeꞌnxix Dios ex patil pon, kykyaqiljo jniꞌ xjal
toke. 3 Ex ikyxjo weꞌ, chebꞌexix o bꞌaj i bꞌaj kyij naꞌl Dios peꞌn. 11 Nnaꞌntaq
nqaniꞌn tzeꞌnxix tzaje xkyeye, tuꞌntziꞌn kyjel Dios, ex npatintaq pon, ntiꞌxtaq toj
ntzꞌibꞌiꞌn ex kyjel nikꞌuꞌnxixa tey, 4 tuꞌntzin tnabꞌl, me atzaj tok tkaꞌyin noq waꞌl jun
telxix tnikyꞌa te o bꞌaj xnaqꞌtzin tey. t-angel Dios ttxlajjo meẍ, jaꞌ nbꞌaj kubꞌ
5 Teꞌ attaq Herodes kawil toj Judey, attaq patittaqjo jniꞌ pon. 12 Teꞌ tlonte Zakariy
jun chꞌuq pale tzajnin tiꞌj tyajiljo jun qtzan angel, noq jaw kaꞌylaj, ex bꞌeꞌx tzaj xobꞌ.
pale Abías, a ex tojjo chꞌuq anetziꞌn tokxtaq 13 Me bꞌeꞌx xi tqꞌmaꞌn angel te: ¡Zakariy!

jun pale, Zakariy tbꞌi. Ataqtzin t-xuꞌjil Mina tzaj xobꞌa, quꞌn atziꞌn tnaꞌj Diosa,
Zakariy, Lisabet tbꞌi, tzajnin tiꞌj tyajiljo qtzan ma tzaj ttzaqꞌwin Dios. Atzin t-xuꞌjila
tnejil pale Aarón. 6 Kykabꞌilx tbꞌanil xjalqe; tzul jun tal, ex atzin tbꞌi k-okil tqꞌoꞌn,
ntiꞌxtaq chꞌin bꞌaꞌn tok qꞌmet kyiꞌj qa nya Juan. 14 Okx ktzalajilxa tiꞌj, ex nya oꞌkxa;
wenqe, quꞌn noqx niminkutaqjo tkawbꞌil quꞌn nimx txqantl ktzalajil tiꞌj, aj tul
Dios kyuꞌn. 7 Noq tij xjalqel, ntiꞌx jun kyal itzꞌje. 15 Quꞌn nimx k-ajbꞌila tkꞌwala te
otaq tzul, quꞌn mitaq n-alinxjo t-xuꞌjil. Dios. Nya txꞌujtinel, b ex naꞌmxtaq tul
itzꞌje, noq nojninl tanmin tuꞌn Xewbꞌaj
Jun tqanil tiꞌj titzꞌjlin Juan, a Jawsil Aꞌ Xjan. 16 Nimx aj Judiy kꞌwel kybꞌinchin
8 Pon jun qꞌij kye chꞌuq pale a kyten twutz Dios tuꞌn. 17 A kꞌwel nej
tzajninqe tiꞌjjo qtzan Abías tuꞌn kyokx twutzjo Kolil tukꞌa nim tipin ex tukꞌa
a 1:5 1Cr. 24:10. b 1:15 Num. 6:3.

84

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
85 Lucas 1

Xewbꞌaj Xjan, tzeꞌnkuj Elías, a yolil Tyol 29 Teꞌ tbꞌinte tyol angel ikyjo, noq el

Dios ojtxe, tuꞌn tkubꞌ kyxmoxin manbꞌaj kyim tuꞌn, exsin kubꞌ tbꞌisin tiquꞌnil xi
kyibꞌ kyukꞌa kꞌwalbꞌaj, ex ikyqex kꞌwalbꞌaj tqꞌmaꞌn angeljo te ikyjo.
kyukꞌa manbꞌaj; c ex aye xjal, a mina nkubꞌ 30 Xi tqꞌmaꞌn angel te: Mina ja xobꞌa

kybꞌinchin a taj Dios, tuꞌn tel kynikyꞌ tiꞌj, Mariy. Ntzalaj Dios tiꞌja, 31 ex k-okil tzꞌaq
ikyxjo tzeꞌnqeku a nkubꞌ kybꞌinchin wen, jun tala jaꞌlin. Ex ajtzin tul itzꞌje, k-okil
tuꞌntzintla noq bꞌantnintl kyten aj tul tqꞌoꞌn tbꞌi Jesús. f 32 Tbꞌanil ichinx ex
Kolil. k-okil qꞌoꞌn tbꞌi te Tkꞌwaljo Dios nimx
18 Xi tqꞌmaꞌn Zakariy te angel: ¿Tiꞌn toklin. Ex ax Dios k-okil qꞌonte te kawil,
ktzajil tqꞌoꞌn weꞌy tuꞌn t-xi niminjiꞌy tyola? tzeꞌnku qtzan t-xeꞌchil, a David, 33 tuꞌn
Quꞌn noq taꞌẍqinla ex ikyx nxuꞌjiljiꞌy, tkawin kyibꞌaj aj Judiy te jun majx, quꞌn
¿Exsin tuꞌn tul jun nkꞌwala jaꞌlin? a tkawbꞌil nlay bꞌajx. g
19 Xi ttzaqꞌwin angel te: ¡Ayiꞌn Gabriel! 34 Xi ttzaqꞌwin Mariy te angel: ¿Tzeꞌn

Nchin ajbꞌiꞌn te Dios. d Ma chin tzaj tten tuꞌn tok tzꞌaq wala, ex bꞌajxi chin
tchqꞌoꞌn yolil tukꞌiy, ex qꞌmalte tqaniljo kubꞌ kẍeyiy tukꞌa jun ichin? chiꞌ.
luꞌn tey. 20 Me tuꞌn mina xi tniminjiy a 35 Xi tqꞌmaꞌn angel te: A t-xlekemil

xi nqꞌmaꞌn tey, mina bꞌantl tyoliꞌn jaꞌlin, Xewbꞌaj Xjan kꞌwel tibꞌaja tzeꞌn
tzmaxi ajxi tjapin tqꞌijjo, a ma txi nqꞌmaꞌn t-xlekemil muj, ex noq tuꞌn tipin Dios, a
tey. nimxix toklin, k-okil tzꞌaq tala. Tuꞌntziꞌn
21 Me ayetziꞌn jniꞌ xjal nchi bꞌaj naꞌntaq ikyjo, a tala tzul itzꞌje xjanxix ex k-okil
Dios peꞌn otaq chi bꞌaj jaw qanlaj kyxolile, tbꞌi te Tkꞌwal Dios. 36 Ex ikyxjo t-xjalila
quꞌn tuꞌn nqꞌaltex n-etztaq Zakariy toj ja Lisabet, ntiꞌtaql bꞌisin tuꞌn, tuꞌn tul jun
te naꞌbꞌl Dios. 22 Atzaj teꞌ tetz, mix bꞌantil tal, quꞌn noq tijl. Me atzin jaꞌlin, tzul
tyolin kyukꞌa jniꞌ xjal, noq tqꞌobꞌqe i xi itzꞌje jun tal, quꞌn o bꞌant qaq xjaw
tyekin, tuꞌn tyekꞌinte jun tiꞌ. Tuꞌntziꞌn ikyjo, toklin tzꞌaq, 37 quꞌn ntiꞌx te Dios nlayit
bꞌeꞌx el kynikyꞌjo jniꞌ xjal te, qa attaq jun bꞌant tuꞌn. h
otaq tli, quꞌn kukx xaꞌye mix bꞌantil tyolin. 38 Xi tqꞌmaꞌn Mariy: Noq bꞌiꞌnku we
23 Teꞌ kyjapin bꞌajjo qꞌij tuꞌn taqꞌnin tojjo wuꞌn tzeꞌn taj Dios wukꞌiy. Qa ikyjo tzeꞌn
nim ja te naꞌbꞌl Dios, bꞌeꞌx aj tja. ma tqꞌmay, bꞌaꞌnla.
24 Tbꞌajlinxiꞌ ikyjo, n-okku tzꞌaq taljo Ex bꞌeꞌx xiꞌ angel.
t-xuꞌjil. Teꞌ tok tzꞌaq tal, ex jweꞌ xjaw mix
etz bꞌete toj tja, ex tqꞌma: 25 Ma qꞌaqꞌin Tej t-xtaꞌj Mariy qꞌolbꞌilte Lisabet
tkꞌuꞌj Dios wiꞌja jaꞌlin, tuꞌn mina chi 39 Tbꞌajlinxiꞌ
ikyjo, xi tajqelin Mariy
yolbꞌine xjal wiꞌja, tuꞌn ntiꞌx jun wala otaq tibꞌ, tuꞌn t-xiꞌ toj jun tnam attaq txol wutz
tzul, chi Lisabetjo. te Judey. 40 Teꞌ tkanin, okx toj tja Zakariy,
ex qꞌolbꞌin te Lisabet. 41-42 Teꞌ tbꞌiꞌnte
Jun tqanil tiꞌj titzꞌjlin Jesús Lisabet teꞌ tqꞌolbꞌin Mariy te, atziꞌn tal
26 Tbꞌajlinxiꞌ qaq xjaw toklin tzꞌaq tal bꞌeꞌx jaw yekj toj tkꞌuꞌj. Ex nojnin tanmin
Lisabet, teꞌ t-xi tchqꞌoꞌn Dios angel Gabriel Lisabet tuꞌn Xewbꞌaj Xjan, ex xi tqꞌmaꞌn
tzma Nazaret, jun tnam toj txꞌotxꞌ te kuj wen te Mariy: A te kyꞌiwlinxix
Galiley, 27 tuꞌn t-xiꞌ yolil tukꞌa jun txin, a kyxol jniꞌ qya twutz txꞌotxꞌ, ex ikyxjo
naꞌmtaq tlonte jun ichin. Atzin txin, Mariy tala tzul itzꞌje. 43 Ex atzin we noq jun
tbꞌi. e Otaq ja yolin tuꞌn tja meje tukꞌa jun tal qyaqinxiꞌy, ¿Exsin tuꞌn wul qꞌolbꞌaja
ichin, Jse tbꞌi, tzajnin tiꞌj tyajil qtzan nmaq tuꞌn tnana Klol weꞌy? 44 Quꞌn noqx teꞌ
kawil David. xqꞌolbꞌin weꞌy, bꞌeꞌx xjaw yekjo wala tuꞌn
28 Teꞌ tkanin Gabriel, xi tqꞌmaꞌn teꞌ tzaljbꞌil toj nkꞌuꞌja. 45 Kyꞌiwlinxix te, tuꞌn
txin: Ma chin tzaja qꞌolbꞌil tey, Mariy. Ax xi tnimiꞌn qa tuꞌn tbꞌajjo jniꞌ saj tqꞌmaꞌn
Dios tukꞌiy ex kyꞌiwlinxixa tuꞌn. Dios, a tAjaw Tkyaqil, tey.

c 1:17 Mal. 4:5-6. d 1:19 Dan. 8:16; 9:21. e 1:27 Mt. 1:18. f 1:31 Mt. 1:21. g 1:33 Is. 9:7. h 1:37 Gen.
18:14.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
Lucas 1 86

46 Tqꞌma Mariy: tzaj ttzyuꞌn, kubꞌ ttzꞌibꞌin, Juan tbꞌi. Teꞌ


Kjawil nnimsiꞌn tukꞌa tkyaqil tok kybꞌiꞌn jniꞌ xjal ikyjo, jotx bꞌeꞌx i bꞌaj
wanmiꞌn tbꞌi wAjawa. i jaw kaꞌylaj.
Ex tzunx ntzalajx wanmiꞌn tiꞌj Dios,
47 64 Ex tbꞌajlinxiꞌ ikyjo, bꞌeꞌx bꞌantl

a Klol weꞌy. tyolin Zakariy, exsin ok ten nimsil tbꞌi


48 Ntiꞌxtaq wokliꞌn, me atziꞌn jaꞌlin, ma Dios.
chin tzaj tkaꞌyiꞌn Dios. 65 Jotxjo jniꞌ xjal antza, junx kyukꞌa

Oꞌkqinxa nimxix wokliꞌn kyxoljo tkyaqiljo najleqe tojjo jniꞌ najbꞌil kyxol
jniꞌ xjal jaꞌlin. wutz te Judey, i bꞌaj jaw kaꞌylaj tiꞌjjo
49 Quꞌn a Dios nimxix toklin, tbꞌanilx jniꞌ otaq bꞌaj. 66 Tkyaqilxjo jniꞌ otaq bꞌaj
ma tzaj tqꞌoꞌn weꞌy. Xjanxixjo tbꞌi. bꞌinte ikyjo, bꞌaj jaw yolin toj kyanmin
50 Atx te Dios tqꞌaqꞌbꞌil tkꞌuꞌj kyiꞌjjo ex kyqꞌma: ¿Titzila kbꞌantil tuꞌn kꞌwal?
nchi kubꞌ niminte. Quꞌn nimx toklin ma tzaj tqꞌoꞌn Dios, a
51 Tukꞌa tkyaqil tipin, nchi el tiꞌn tAjaw Tkyaqil.
nimsil kyibꞌ toj kytxꞌixew, ex n-ok
tyupiꞌn kybꞌis. Ajo tyol Zakariy tiꞌj tkꞌwal
52 N-el tiꞌn kyoklin nmaq kawil, 67 Zakariy, a ttata neꞌẍ, noj tanmin
ex nxi tqꞌoꞌn kye a ntiꞌ kyoklin. tuꞌn Xewbꞌaj Xjan, ex ok ten yolil tuꞌn,
53 Ayetziꞌn at waꞌyaj kyiꞌj, nxi tqꞌoꞌn ex chiꞌ kyjaluꞌn:
kywa. 68 Kyꞌiwlinxixjo tbꞌi Dios te Israel, a
Ex n-el tiꞌn kyeꞌ a noqx nbꞌaj tAjaw Tkyaqil,
kyyajin. quꞌn ma tzul klol teꞌ Ttanim.
54 Mi ẍi el najjo aj Judiy toj tkꞌuꞌj. 69 Ma tzaj tqꞌoꞌn jun Klolqe, a nimx
Ma chi tzaj tmojin tukꞌa tqꞌaqꞌbꞌil toklin,
tkꞌuꞌj. tzajnin tiꞌj tyajiljo qtzan nmaq
55 Ikytzin tqꞌma ojtxe kye qtzan qyajil kawil David, a kubꞌ niminte.
Abraham ex kye txqantl kchi ul 70 Atziꞌn luꞌn a qꞌumj ojtxe kyuꞌn xjan
itzꞌje. j yolil Tyol Dios, tej kyqꞌma:
56 Kyij Mariy oxe xjaw tja Lisabet. Teꞌ 71 A tuꞌn tel klonqe kye qajqꞌoj ex kye
kybꞌajjo oxe xjaw, bꞌeꞌx aj tja. aye kykyꞌeꞌx qiꞌj;
72 tuꞌn ttzaj qꞌaqꞌin tkꞌuꞌj kyiꞌjjo qyajil,
Tej titzꞌje Juan, a Jawsil Aꞌ ex tuꞌn mina tzꞌel naje toj tkꞌuꞌj, a
57 Teꞌ tjapin qꞌij tuꞌn tkubꞌ tzꞌaq Lisabet, tumil xjanxix bꞌant tiꞌj tuꞌn;
ul jun kyal qꞌa. 58 Teꞌ tok kybꞌiꞌn jniꞌ tuꞌn kykyij Ttanim toj wen tukꞌa.
t-xjalil, ex jniꞌ xjal, a at iteꞌke te, i xtaꞌj 73 Ex atziꞌn bꞌant tiꞌj tuꞌn, ex tqꞌma te
qꞌolbꞌilte, quꞌn otaq qꞌaqꞌin tkꞌuꞌj Dios tiꞌj. Abraham, a qxeꞌchil kyjaluꞌn,
59 Teꞌ tbꞌaj wajxaq qꞌij tulin itzꞌje, ul 74 tuꞌn qel tkloꞌn kye qajqꞌoj,
aqꞌbꞌaj techiljo qꞌa, k tzeꞌn nchi tenetaqjo ex tuꞌn qajbꞌin te tukꞌa tkyaqil
jniꞌ kykꞌwal aj Judiy, a qꞌaqetaq. l Atziꞌn qanmin;
teꞌ tuꞌntaq tok tbꞌi, Zakariytaq tbꞌi 75 tuꞌn tkubꞌ qbꞌinchin qten jikyinxix
tuꞌntaq tok qꞌoꞌn, tzeꞌnkuxjo tbꞌi ttata. toj tkyaqil qchwinqil twutz.
60 Me mix ttziye tnana, quꞌn Juan tbꞌi 76 Atziꞌn te, mil: Yolil Tyol Dios teꞌ tbꞌi
k-okilch. k-okil,
61 Xi kyqꞌmaꞌn xjal te: ¿Tiquꞌn ikyjo? a Dios nimxix toklin.
¿Ma attzin jun kyeꞌ iky tbꞌi? chi chiꞌ. Quꞌn ay kꞌwel nej twutzjo Kolil
62 Xi kyqanin noq tukꞌa techil te ttata qꞌmalte tuꞌn tkubꞌ kybꞌinchinxjal
tiꞌtaq tbꞌi tuꞌn tok. 63 Xi tqanin ttata jun kyibꞌ twutz. m
tzꞌlan, jaꞌ tuꞌn tkubꞌ tzꞌibꞌite tbꞌi. Atzaj teꞌ Kꞌwel tnajsin Dios kyila,
77

i 1:46 1Sa. 2:1-10. j 1:55 Gen. 17:7. k 1:59 Ajo aqꞌbꞌaj techil, circuncisión tbꞌi toj kastiy. l 1:59 Lv. 12:3.
m 1:76 Mal. 3:1.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
87 Lucas 1​, ​2

ex kchi kletila tuꞌn, chkujiy kye. 11 Tojjo


ttanim David, ma tzꞌitzꞌje jun
78 Quꞌn a Dios tukꞌa tqꞌaqꞌbꞌil tkꞌuꞌj Kolil jaꞌlin, a Crist, ex a tAjaw Tkyaqil.
qiꞌj, ktzajil tqꞌoꞌn jun tzaj toj kyaꞌj 12 Tuꞌn tel kynikyꞌa te, ok kjyetil jun neꞌẍ

tzeꞌnku tqan qꞌij, kyuꞌn ptzoꞌnkux toj tan ex kuẍleku toj


79 tuꞌn tkꞌant toj kychwinqiljo twabꞌl chej toj jun kyja aluꞌmj.
ayeꞌ nchi bꞌet toj najin, 13 Tzunxtaq nyolinjo angel, teꞌ kyul

ex tuꞌn tkubꞌ nej qwutz toj tbꞌeyil nimku angel kykꞌatz; nchi bꞌaj nimsintaq
bꞌaꞌn. n tbꞌi Dios kyjaluꞌn:
80 Atziꞌn kꞌwal nchꞌiyxixtaq tweꞌ ex 14 Noqit nkꞌant tqoptzꞌajiyil Dios toj
tnabꞌl, exsin najan tojjo najbꞌil, jaꞌ kyaꞌj,
mixtaq aꞌl najle toj, tzmaxi tpon qꞌij, jaꞌ ex jun tzaljbꞌil kyxolxjal toj
tuꞌn tkubꞌ tyekꞌine tibꞌ kyxol aj Judiy. tkyaqil twutz txꞌotxꞌ,
a nkubꞌ kybꞌinchin taj Dios.
Tej titzꞌje Jesús 15 Teꞌ kyaj angel toj kyaꞌj, ayetziꞌn
(Mt. 1:18-25) kyikꞌlel i bꞌaj jaw yolin kyxolile ex

2   Kyojtziꞌn
qꞌij ayeꞌ, tqꞌma nmaq kyqꞌma: Qoꞌqe Belén lol teꞌ ma bꞌaj, a ma
1

kawil toj Rom, Augusto tbꞌi, tuꞌn tzaj tqꞌmaꞌn Dios qe.
tjaw ajlet kybꞌajjo jniꞌ xjal tkyaqil twutz 16 Bꞌeꞌxsin i xiꞌ. Atzaj teꞌ kykanin, attaq

txꞌotxꞌ, ex tuꞌn kybꞌaj tzꞌibꞌit. 2 Ajo tajlal Mariy exsin Jse, tukꞌa neꞌẍ kuẍlekutaq
lo tnejil maj tuꞌn tel tqanil jniꞌ xjal at toj twabꞌl chej. 17 Teꞌ kylonte, i ok ten
twutz txꞌotxꞌ. Ataq Sirenio toktaq te qꞌmalte tkyaqiljo jniꞌ tqꞌma angel kye.
kawil toj Siria. 3 Jotxjo jniꞌ xjal ok il kyiꞌj 18 Jotqexjo aye nchi bꞌaj bꞌintaq, bꞌeꞌx i el

tuꞌn kyxiꞌ tzꞌibꞌil kybꞌi tojjo kytanim. kyim tuꞌn kyqꞌma kyikꞌlel.
4 Tuꞌntziꞌn, bꞌeꞌx etz Jse tojjo tnam 19 Ante Mariy mix jaw yoline; noq

te Nazaret toj ttxꞌotxꞌ Galiley, tuꞌn t-xiꞌ kubꞌ tbꞌisin tkyaqiljo nkyqꞌmaꞌntaq.
tzma Belén toj txꞌotxꞌ te Judey, jaꞌ itzꞌje 20 Ayetzin kye kyikꞌlel, ox chi tzalajx,

qtzan nmaq kawil David, quꞌn tiꞌj tyajil exsin nchi bꞌaj nimsintaq tbꞌi Dios teꞌ
David tzajnin. 5 Xiꞌ tzꞌibꞌil tbꞌi junx tukꞌa kyajtz, quꞌn otaq kybꞌi ex kyli a tzaj
Mariy, a tuꞌn tmejetaq tukꞌa, ex chꞌixtaq qꞌmaꞌn kye.
tul tal.
6 Iteꞌxtaq Belén, teꞌ tjapin kaniꞌn qꞌij, jaꞌ Tej t-xi aqꞌbꞌaj Jesús toj
tuꞌn tkubꞌ tzꞌaqe Mariy, 7 ex antza itzꞌje tnejil ja te naꞌbꞌl Dios
tnejil tal. Teꞌ tulku itzꞌje, bꞌaj tptzoꞌn 21 Atzaj
teꞌ tbꞌaj wajxaq qꞌij titzꞌjlin
toj tan, exsin kubꞌ tkuẍbꞌin toj twabꞌl neꞌẍ, bꞌeꞌx ul aqꞌbꞌaj techil tiꞌj,
chej, quꞌn ntiꞌtaq jun ja, jaꞌ tuꞌn tkubꞌe tzeꞌnkuxtaqjo ntene, o exsin tuꞌn tok
tkuẍbꞌine. tbꞌi. Atziꞌn tbꞌi ok qꞌoꞌn Jesús, quꞌn
ikyxtaq tbꞌi tuꞌn tok, a xi tqꞌmaꞌn angel
Tej kyul angel qꞌol tqanil kye kyikꞌlel te Mariy, te naꞌmxtaq tok tzꞌaq tiꞌj. p
8 Me
nqayin tkꞌatz Belén, iteꞌtaq junjun 22 Tbꞌajlinxiꞌ ikyjo, tjapin kanin qꞌij, jaꞌ

kyikꞌlel nchi bꞌaj xqꞌuqintaq kyiꞌj kyrit tuꞌn kyxiꞌye txjol tiꞌj nana, tuꞌn tsaqix
qnikyꞌin. 9 Ntiꞌkux toj kynabꞌl, teꞌ tkubꞌ tuꞌn titzꞌjlin neꞌẍ, tzeꞌnku ntenetaq toj
qoptzꞌaj kyiꞌjile tuꞌn tspikyꞌemil tipin tkawbꞌil Dios. Ex xi kyiꞌn neꞌẍ tzma
Dios, exsin pon jun t-angel Dios kykꞌatz. Jerusalén, tuꞌn t-xi kyqꞌoꞌn toj tqꞌobꞌ
Tuꞌn ikyjo, bꞌeꞌx i xobꞌxjo kyikꞌlel. Dios.
10 Me xi tqꞌmaꞌn angel kye: Mina chi 23 Kubꞌ kybꞌinchiꞌn ikyjo quꞌn

tzaj xobꞌa weꞌy, quꞌn atx jun tqanil ma ikyxtaqjo tzꞌibꞌin toj tkawbꞌil Dios:
chin tzaja qꞌmalte kyeꞌy, me a tbꞌanilx Tkyaqiljo tnejil kꞌwal qa qꞌa, il tiꞌj tuꞌn
wen, ex te tzaljbꞌilx te tkyaqilx xjal. t-xi kyqꞌoꞌn toj tqꞌobꞌ Dios. q

n 1:79 Is. 9:2. o 2:21 Lv. 12:3. p 2:21 Lc. 1:31. q 2:23 Ex. 13:2, 12.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
Lucas 2 88

24 I xtaꞌj qꞌol chjonte te Dios tukꞌa jun te naꞌbꞌl Dios tokxitaq. Minaxtaq n-etz
oyaj tzeꞌnku ntqꞌmaꞌn tkawbꞌil Dios; jun chꞌin qnikyꞌin ex qꞌijl noqx nnaꞌnku Dios,
muj xlukꞌekꞌ mo kabꞌe tal palomj. r ex nimku maj nkubꞌ tpaꞌn waꞌyaj toj naꞌj
25 Kyojjo qꞌij anetziꞌn, najletaq jun Dios.
ichin Jerusalén, Simeón tbꞌi, nnaꞌntaq 38 Ikyxjo teꞌ t-xtaꞌj aqꞌbꞌajjo tal neꞌẍ

Dios ex nyoꞌntaq tiꞌjjo Klolkye aj Judiy Jesús toj nim ja te naꞌbꞌl Dios, ex bꞌeꞌx
tuꞌn tul, ex attaq Xewbꞌaj Xjan tukꞌa. xtaꞌj qꞌol chjonte te Dios, ex yolil tiꞌjjo
26 Atziꞌn Xewbꞌaj Xjan qꞌmaꞌnte te neꞌẍ kye jniꞌ xjal aj Jerusalén, ayeꞌ nchi
Simeón, tuꞌn tzmaxitaq tuꞌn tkyimjo, bꞌaj yontaq tiꞌjjo Kolil.
aj tlon teꞌ Kolil, a Crist, a tuꞌntaq tul
tsmaꞌn Dios. 27 Ax Xewbꞌaj Xjan xi qꞌinte Tej kymeltzꞌaj Jesús tzma Nazaret
Simeón tojjo tnejil ja te naꞌbꞌl Dios, jaꞌ 39 Teꞌtbꞌaj bꞌant kyuꞌn tzeꞌntaqjo
iteꞌtaq Jse ex Mariy tukꞌaxjo kyneꞌẍ, tuꞌn ntqꞌmaꞌn tkawbꞌil Dios, bꞌeꞌx i meltzꞌaj
tjapin kyuꞌn a tzꞌibꞌin toj tkawbꞌil Dios. juntl majl tojxjo kytanim, a Nazaret
28 Tzaj tchleꞌn Simeón tal neꞌẍ, exsin jaw te Galiley. u 40 Atziꞌn kꞌwal nchꞌiyxixe
naꞌn Dios: tweꞌ ex nchꞌiyxixe tnabꞌl, quꞌn nimtaq
29 WAjaw, a tzaj tqꞌmay ma bꞌajx jaꞌlin. tqꞌaqꞌbꞌil tkꞌuꞌj Dios tukꞌa.
Bꞌaꞌn tuꞌn nkyim weꞌ jaꞌlin tukꞌa
tzaljbꞌil, chiꞌ. Tej tkyij Jesús tjunalx toj Jerusalén
30 Quꞌn ma nli wejiꞌy Kolil, 41 Ayetziꞌn ttata Jesús ncheꞌxtaq
31 a kkolil kyiꞌjjo jniꞌ xjal chi xel tkyaqil abꞌqꞌe Jerusalén ikyꞌsil teꞌ nintz
niminte tkyaqil twutz txꞌotxꞌ. qꞌij, a nkubꞌ kyikyꞌsintaq aj Judiy, teꞌ
32 Ajo neꞌẍ lo jun tzaj kkꞌantil toj kyetz toj Egipto. v
kychwinqiljo jniꞌ xjal, 42 Teꞌ tel Jesús kabꞌlajaj abꞌqꞌe, i xtaꞌj

aye mina nxi kynimin Tyola, tuꞌn kykyaqilx Jerusalén tzeꞌnxtaq ntene
tel kynikyꞌ tiꞌja. kyuꞌn. 43 Teꞌ kybꞌajjo qꞌij anetziꞌn, bꞌeꞌx i
Ex a k-okil te nimsbꞌil tbꞌiy kyxol bꞌaj ajtz kyja. Ante Jesús mix iwle kyuꞌn
tkyaqil aj Israel. s ttata, teꞌ tkyij Jerusalén. 44 Ikyla te kye
33 Teꞌ kybꞌinte Jse ex Mariy a tqꞌma qa ajintaq Jesús lipchek kyiꞌj kyxoljo
Simeón, noq i el kyim, 34 exsin i xi jniꞌ xjal. Me atzaj teꞌ tok kykaꞌyin, ex
tkyꞌiwlin Simeón kyoxelx. tbꞌaj kyjyoꞌn kyxoljo jniꞌ xjal ex kyxoljo
Xi tqꞌmaꞌn te tnana Jesús: Atziꞌn neꞌẍ jniꞌ aye kyojtzqiꞌntaq, ntiꞌl; exsin
luꞌn ma tzaj tqꞌoꞌn Dios kyxol aj Judiy, jun qꞌij otaq txi kybꞌetin. 45 Teꞌ mix
tuꞌn tel wen junjun ex junjun mina. A ja jyete kyuꞌn, bꞌeꞌx i meltzꞌaj jyolte
k-ajbꞌil te techiljo a taj Dios kyukꞌaxjal, tzma Jerusalén. 46 Otaqxi bꞌant oxe qꞌij
me nya tkyaqilx kxel niminte. 35 Ex kyjoybꞌin tiꞌj, teꞌ tjyet kyuꞌn, tokxtaq
antza k-elile tnikyꞌtzajil tbꞌis tanmin tojjo tnejil ja te naꞌbꞌl Dios, kyxoljo
junjun, quꞌn junjun kchi xel lipe tiꞌj jniꞌ xnaqꞌtzil tiꞌj ojtxe kawbꞌil nbꞌintaq
ex junjun mina. Me te tey, nana, jun tiꞌjjo jniꞌ kyyol, ex nbꞌaj xi tqanintaq
kyꞌixbꞌajil te tanmiꞌn tuꞌn bꞌisbꞌajil, aj tok junjun tiꞌ kye. Ex ikyqextaqjo xnaqꞌtzil
tkaꞌyiꞌn, aj tel ikyꞌin kyuꞌnxjal. tiꞌj ojtxe kawbꞌil ex nbꞌaj xi kyqanintaq
36 Ex attaq jun tal bꞌiꞌẍ antza, Ana tbꞌi, junjun tiꞌ te. 47 Ayetziꞌn nchi bꞌaj bꞌintaq
tkꞌwaltaq Fanuel tzajnin tiꞌj qtzan Aser, tiꞌj, noq i bꞌajel kyim, quꞌn tbꞌanilxtaq
nyolintaq tiꞌj tbꞌi Dios. Txinxtaq wen, tumil toj twutz tuꞌn ttzaqꞌwin a jniꞌ nbꞌaj
teꞌ tok meje tukꞌa tchmil, ex noq wuq xi kyqanintaq nmaq xnaqꞌtzil tiꞌj ojtxe
abꞌqꞌe i ten junx, teꞌ tkyij mebꞌe, quꞌn kawbꞌil te.
bꞌeꞌx kyim tchmil. 37 Kyaje toj jweꞌ kꞌal t 48 Teꞌ tiwle tuꞌn Jse ex Mariy, noq i jaw

abꞌqꞌetaq Ana, ex noqtaq tojjo tnejil ja kaꞌylaj tiꞌj, ex xi tqꞌmaꞌn tnana te: ¡Wal!

r 2:24 Lv. 12:6-8. s 2:32 Is. 42:6; 49:6. t 2:37 Kyaje toj jweꞌ kꞌal, 84 n-ele. u 2:39 Mt. 2:23. v 2:41 Ex.
12:1-27; Deu. 16:1-8.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
89 Lucas 2​, ​3

¿Tiquꞌn tuꞌn qiꞌja ikyjo? Loqoꞌy tzunx ex tuꞌn tnojsitjo jniꞌ jul at toj,
nqo bꞌisin wen tiꞌja tuꞌn tjyete. ex tuꞌn tbꞌaj jaw pixkꞌitjo ma tij
49 I xi ttzaqꞌwin Jesús. jawnin, aj tul jun nimx toklin.
¿Tiquꞌn nchi jyon wiꞌja? ¿Ma nya bꞌiꞌn Ikytziꞌn, il tiꞌj tuꞌn qbꞌinchinte
kyuꞌn qa ilxix tiꞌj tuꞌn nteꞌn toj taqꞌin tkyaqil, tuꞌntzin bꞌantnin qten, aj
nMaꞌn? 50 Me mix oke kybꞌiꞌne Jse ex tul qAjaw.
Mariyjo ikyjo. 51 Bꞌeꞌx aj kykꞌleꞌn, ex 6 Quꞌn kykyaqilx kyexjal kchi kaꞌyil
i kubꞌ tnimin. Bꞌeꞌx xiꞌ kyukꞌa tzma tiꞌjjo tkolbꞌil qMan Dios, a ktzajil
Nazaret, quꞌn antza najleqetaq, ex atziꞌn tsmaꞌn. x
tnana nbꞌisintaq tjunalx toj tanmin tiꞌjjo 7 Atzaj teꞌ kyetzxjal tuꞌn kykuꞌx toj aꞌ

ikyjo. 52 Me ante Jesús nchꞌiyxixe tweꞌ ex te jawsbꞌil aꞌ tuꞌn Juan, xi tqꞌmaꞌn kye
tnabꞌl. Ntzalajtaq Dios tiꞌj ex jniꞌ xjal. w kyjaluꞌn:
Ntiꞌx kyeꞌ kyajbꞌin, ikyqexjiy tzeꞌnku
Tej t-xi xkye taqꞌin Juan, a Jawsil Aꞌ jun chꞌuq maꞌ kan. y ¿Ma noqtzin tuꞌnjo
(Mt. 3:1-12; Mr. 1:1-8; Jn. 1:19-28) jawsbꞌil aꞌ, aku chi kleta toj tyabꞌ twiꞌ

3   Nkawintaq te Poncio Pilat toj Dios kujxix wen, a chꞌix tul kanin? 8 Quꞌn
1

txꞌotxꞌ te Judey tojjo jweꞌlajaj abꞌqꞌe ojtzqiꞌn kyuꞌn kykyaqilxjal, qa axjo


tjaqꞌ tkawbꞌiljo nmaq kawil toj Rom, kybꞌinchbꞌiꞌn nyekꞌinte qa naꞌm tajtz tiꞌj
Tiberio tbꞌi. Atzinte Herodes tzuntaq kyanmiꞌn. ¿Tzeꞌntzin tten nkubꞌ kyximiꞌn
nkawin teꞌ toj Galiley; atziꞌn titzꞌin, a kyxola, qa aku chi kleta noq tuꞌn
Lip tbꞌi, tzuntaq nkawin teꞌ kyoj txꞌotxꞌ Judiyqiꞌy, a tyajil qtzan Abraham, z ex
te Iturey ex toj Traconit. Ex kawiltaq teꞌ nya tuꞌn tajtz tiꞌj kyanmiꞌn? Tunpetziꞌn,
Lisanias toj Abilinia. 2 Ayetaqtziꞌn kye kxel nqꞌmaꞌn kyeꞌy, noqpetzin at kolbꞌiltz
Anás tukꞌa Caifás nmaq paleqetaq kyeꞌ ikyjo, majqexpetla kyeꞌ abꞌj luꞌn, aku chi
kyxol aj Judiy. Tojjo ambꞌil anetziꞌn ex ok tqꞌoꞌn Dios te tyajil Abraham, tuꞌn
tojjo jun txꞌotxꞌ jaꞌ ntiꞌyetaq kynajbꞌilxjal, kyklet. 9 Tuꞌnpetziꞌn, chꞌix tul tkawbꞌil
kubꞌ toqxenin Dios Tyol te Juan, a tkꞌwal Dios kujxix kyibꞌaj kykyaqiljo, ayeꞌ
Zakariy. kykyꞌeꞌ tuꞌn tajtz tiꞌj kyanmin, ikyxjo
3 Tuꞌnpetziꞌn, ate Juan ikyꞌ teꞌ kyojile tzeꞌnku tajaw jun wiꞌ tze kjawil ttxꞌemin,
jniꞌ najbꞌil, a iteꞌtaq nqayin tkꞌatzjo nim qa ntiꞌ twutz n-el. Ex a tze, a ntiꞌ tajbꞌin,
aꞌ Jordán tbꞌi, ex tqꞌma kyexjal qa iltaq k-okix toj qꞌaqꞌ; ikyxsin kchi tenbꞌilajiꞌy
tiꞌj tuꞌn tajtz tiꞌj kyanmin toj tkyaqil qa mi s-ajtz tiꞌj kyanmiꞌn. a
nya bꞌaꞌn toj kychwinqil, ex tuꞌn kykuꞌx 10 Ayetzin kyej xjaltz antza xi

toj aꞌ te jawsbꞌil aꞌ, te jun yekꞌbꞌil qa kyqanin te kyjaluꞌn: ¿Tiꞌtzin aku kubꞌ
otaq najsit kyil tuꞌn Dios. 4 Iky bꞌajjo qbꞌinchintza?
tzeꞌnkuxjo otaq ttzꞌibꞌe qtzan Isaías, a 11 Xitzin ttzaqꞌwin Juantz: Ankye teꞌ at

yolil Tyol Dios ojtxe. Chiꞌ kyjaluꞌn: kabꞌe t-xbꞌalin, il tiꞌj tuꞌn t-xi tqꞌoꞌn jun
Ex bꞌijte tqꞌajqꞌojil twiꞌ jun aꞌla teꞌ a ntiꞌ at te; ex ankye teꞌ at twa, il tiꞌj
kujxix wen toj tzqij txꞌotxꞌ, jaꞌ tuꞌn t-xi tqꞌoꞌn chꞌin teꞌ a ntiꞌ.
ntiꞌ kynajbꞌilxjal toj, a xi tqꞌmaꞌn 12 Ex i tzaj laqꞌe junjun kyej xjal, tuꞌn

kyjaluꞌn: kykuꞌx toj aꞌ te jawsbꞌil aꞌ. Ayetzin xjal


Kybꞌinchim kyteꞌn twutz qAjaw; anetziꞌn, a peyil pwaqqetaq toj tkawbꞌil
kyqꞌoꞌnx kyanmiꞌn teꞌ jikyinxix Rom. b Me nej xi kyqanin te Juan
wen. kyjaluꞌn: Ay xnaqꞌtzil, ¿Yajtzin qeꞌ? ¿Tiꞌn
5 Tkyaqiljo a nya bꞌaꞌn toj qeꞌ kꞌwel qbꞌinchin?
kychwinqila, il tiꞌj tuꞌn ttxꞌixpit; 13 Xitzin ttzaqꞌwin Juan: Mi tzꞌel

ikyxjo tzeꞌnku jun bꞌe, a tuꞌn kypeyin chꞌintla tibꞌajjo qꞌmaꞌntz kyeꞌy,
tjikyimixjo, a ma txlaẍ taꞌye, chiꞌ.

w 2:52 1Sa. 2:26; Pr. 3:4. x 3:6 Is. 40:3-5. y 3:7 Mt. 12:34; 23:33. z 3:8 Jn. 8:33. a 3:9 Mt. 7:19.
b 3:12 Lc. 7:29.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
Lucas 3 90

14 Ex iteꞌ junjuntl xoꞌl qꞌaqꞌ i xi qaninte aꞌ. Ex tzuntaqtzin nnaꞌnxi Jesús Dios,
te kyjaluꞌn: ¿Yajtzin qetza? ¿Tiꞌn qeꞌ jun paqx xi jaqpajjo kyaꞌj, 22 ex atziꞌn
kꞌwel qbꞌinchin? Xewbꞌaj Xjan kꞌul kanin tibꞌaj, ex iky
Xi tqꞌmaꞌn kye kyjaluꞌn: Ikyxjo kyeꞌ, kaꞌyiꞌn tzeꞌnku jun palom. Ex qꞌajqꞌojin
mina tzꞌok kyxobꞌtzin jun aꞌla, ex mina jun yol toj kyaꞌj, ex tqꞌma: Axixpen
txi kypatiꞌn jun aꞌla, a ntiꞌ tbꞌinchbꞌin te nkꞌwala, kꞌuꞌjlinxix wuꞌn, a o jaw
nya bꞌaꞌn, ex mina tzꞌel kyiꞌn jun tiꞌ nskꞌoꞌn. d
te jun aꞌla; qalaꞌ qe kykꞌuꞌja tiꞌjjo twiꞌ
kykꞌuꞌja n-etz. Aye t-xeꞌchil jaꞌ saja Crist
15 Jotqex kyej xjal tzuntaq chi ayon (Mt. 1:1-17)
kyeꞌ, ex tzuntaq chi ximin kyeꞌ toj 23 Bꞌalaqa lajaj toj kaꞌwnaq e te Jesús
kynabꞌl, qa ataq te Juan a Crist, a Kolil, tabꞌqꞌe, tej t-xi t-xikybꞌiꞌn tkyaqil
a otaq tzaj qꞌoꞌn toklin tuꞌnx Dios. 16 Me taqꞌin. Qꞌumlaj qa kꞌwalbꞌaj te Jse,
atzin te Juan xi qꞌmante kye kyjaluꞌn: tzeꞌnkuxtaqjo tqanil kyxolxjal. Atzin te
Me metzin weꞌ, nchi kux nqꞌoꞌn xjol toj aꞌ Jse kꞌwalbꞌajtaqpen teꞌ te Elí. 24 Ataqtzin
te jawsbꞌil aꞌ, te jun yekꞌbꞌil qa ma tzꞌajtz teꞌ Elí, kꞌwalbꞌajtaq teꞌ te Matat, a
tiꞌj kyanmin. Me ante tzul wiꞌjxiy nya tkꞌwaltaq Leví, a tkꞌwaltaq Melkí, a
noq oꞌkx tuꞌn kykuꞌxxjal tuꞌn toj aꞌ, qalaꞌ tkꞌwaltaq Jana, a tkꞌwaltaq Jse. 25 Atzin
kxel tqꞌoꞌn Xewbꞌaj Xjan toj kyanmin te Jse tkꞌwaltaql te Matatías, a tkꞌwaltaq
te jun majx te patbꞌil jniꞌ il toj. Quꞌn at Amós, a tkꞌwaltaq Nahum, a tkꞌwaltaq
nimxixtl tipin tzeꞌnku weꞌ, ex ntiꞌ we Esli, a tkꞌwaltaq Nagai. 26 Ataqtzin
woklin nipe tuꞌn woka te taqꞌnil. 17 Quꞌn te Nagai kꞌwalbꞌajtaq teꞌ te Maat, a
luꞌ Kawil kkawil kyibꞌaj xjal tzeꞌnku jun tkꞌwaltaq Matatías, a tkꞌwaltaq Semei,
aj triyil, a qꞌiꞌn ma nim tze toj tqꞌobꞌ te a tkꞌwaltaq Josec, a tkꞌwaltaq Judá.
xtulbꞌil triy. Ex k-elix tpaꞌn kykyaqilxjal 27 Ataqtzin te Judá kꞌwalbꞌajtaq teꞌ te

wen kyxoljo nya wen, ikyxjo tzeꞌnku Joanán, a tkꞌwaltaq Resa, a tkꞌwaltaq
jun xjal, aj t-xtulin triy, ex k-elil tpaꞌn Zorobabel, a tkꞌwaltaq Salatiel, a
paj tiꞌj. Ex kchi xel tkꞌleꞌn nimil toj kyaꞌj tkꞌwaltaq Neri. 28 Ataqtzin te Neri
tzeꞌnku tuꞌn tkux tkꞌuꞌn triy toj ttxꞌutxꞌ. kꞌwalbꞌajtaql teꞌ te Melkí, a tkꞌwaltaq
Me ayetzin nya nimil, ikyxjo tzeꞌnku paj, Adi, a tkꞌwaltaq Cosam, a tkꞌwaltaq
ok kchi kꞌwel tpatin tukꞌa qꞌaqꞌ, a mixla Elmadam, a tkꞌwaltaq Er. 29 Ataqtzin
k-yupjilx. te Er kꞌwalbꞌajtaqtzinl teꞌ te Josué, a
18 Nimku tumil bꞌaj tqꞌmaꞌn Juan tkꞌwaltaq Eliezer, a tkꞌwaltaq Jorim, a
kyexjal, tej tqꞌmetj Tbꞌanil Tqanil. 19 Ex tkꞌwaltaq Matat, 30 a tkꞌwaltaq Leví, a
majxpe teꞌ aj kawil, Herodes tbꞌi, xi tkꞌwaltaq Simeón, a tkꞌwaltaq Judá, a
tmiyoꞌn Juan, a Jawsil Aꞌ, quꞌn tuꞌn otaq tkꞌwaltaq Jse, a tkꞌwaltaq Jonam, a
tzꞌok t-xuꞌjlin Herodías, a t-xuꞌjil Lip, a tkꞌwaltaq Eliaquim. 31 Ataqtzin te
titzꞌin. 20 Nya wen ele ikyjo toj twutz Eliaquim kꞌwalbꞌajtaql teꞌ te Melea, a
Herodes; bꞌeꞌx xi tqꞌmaꞌn tuꞌn tkux jpet tkꞌwaltaq Mena, a tkꞌwaltaq Matata, a
Juan toj tze. c Tuꞌntzin ikyjo, bꞌeꞌx chmet tkꞌwaltaq Natán. 32 Ataqtzin te Natán
nim til twutz Dios. kꞌwalbꞌajtaql teꞌ te David, a tkꞌwaltaq
Isaí, a tkꞌwaltaq Obed, a tkꞌwaltaq Booz,
Tej tkuꞌx Jesús toj aꞌ te jawsbꞌil aꞌ a tkꞌwaltaq Sala, a tkꞌwaltaq Naasón.
(Mt. 3:13-17; Mr. 1:9-11) 33 Ataqtzin te Naasón kꞌwalbꞌajtaql teꞌ
21 Ikytzinbꞌajjo, tej naꞌmxtaq tuꞌn te Aminadab, a tkꞌwaltaq Admin, a
tkuꞌx Juan toj tze. Tej nchi kuꞌxtaq tqꞌoꞌn tkꞌwaltaq Arni, a tkꞌwaltaq Esrom, a
Juan xjal toj aꞌ te jawsbꞌil aꞌ, ikyxl te tkꞌwaltaq Fares, a tkꞌwaltaq Judá.
Jesús bꞌeꞌx kuꞌx toj aꞌ tuꞌn, te jawsbꞌil 34 Ataqtzin te Judá kꞌwalbꞌajtaqtzin teꞌ

c 3:20Mt. 14:3-4; Mr. 6:17-18. d 3:22 Is. 42:1; Mt. 12:18; 17:5; Mr. 9:7; Lc. 9:35. e 3:23 Lajaj toj kaꞌwnaq,
30 n-ele.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
91 Lucas 3​, ​4

te Jacob, a tkꞌwaltaq Isaac, a tkꞌwaltaq oꞌkx twutz qAjaw, a tDiosa, ex noq te,
Abraham, a tkꞌwaltaq Taré, a tkꞌwaltaq tuꞌn tajbꞌiniych. h
Nacor, 35 a tkꞌwaltaq Serug, a tkꞌwaltaq 9 Tbꞌajlinxiꞌ ikyjo; bꞌeꞌx xiꞌ Jesús

Ragau, a tkꞌwaltaq Peleg, a tkꞌwaltaq juntl majl tuꞌn tkujil tajaw il tzma toj
Heber, a tkꞌwaltaq Sala. 36 Ataqtzin te tnam te Jerusalén. Jax tkꞌleꞌn tzmax toj
Sala kꞌwalbꞌajtaqtzin teꞌ te Cainán, a tjuchꞌiljo tnejil ja te naꞌbꞌl Dios, a nimxix
tkꞌwaltaq Arfaxad, a tkꞌwaltaq Sem, a tweꞌ, exsin xi tqꞌmaꞌntz te kyjaluꞌn: Qa
tkꞌwaltaq Noé, a tkꞌwaltaq Lamec, 37 a Kꞌwalbꞌajxixtza te Dios, xoꞌnkuxsin
tkꞌwaltaq Matusalén, a tkꞌwaltaq Enoc, a tibꞌtza, tuꞌn tkupiꞌn tzmax twutz txꞌotxꞌ.
tkꞌwaltaq Jared, a tkꞌwaltaq Mahalaleel, 10 Quꞌn ikytzin ntqꞌmaꞌn Tyol Dios

a tkꞌwaltaq Cainán. 38 Ataqtzin te Cainán kyjaluꞌn:


kꞌwalbꞌajtaqtzin teꞌ te Enós, a tkꞌwaltaq Kchi tzajil tsmaꞌn Dios t-angel te
Set, a tkꞌwaltaq Adán. Ataqtzin te Adán kloltiy. i
tzajnin te Dios. Ex kjawil qꞌiꞌn kyuꞌn toj kyqꞌobꞌ,
11

tuꞌntzintla mi kyꞌixbꞌiy twiꞌ abꞌj. j


Tej tok Jesús toj joybꞌil tiꞌj tuꞌn tajaw 12 Me ikyxjo ntqꞌmaꞌn toj Tyol Dios
il kyjaluꞌn, chi Jesús: Mi tzꞌok tqꞌonjiy
(Mt. 4:1-11; Mr. 1:12-13) qAjaw, a tDiosa toj joybꞌil tiꞌjch. k

4   Nojnintaq tanmin Jesús tuꞌn


1 13 Tej mix jyetil tumil tuꞌn tajaw il,

Xewbꞌaj Xjan, tej tmeltzꞌaj ttzi Nim tuꞌn tok tqꞌoꞌntaq Jesús toj joybꞌil tiꞌj,
Aꞌ Jordán, exsin xiꞌ tuꞌn tkujil Xewbꞌaj bꞌeꞌxsin el tlaqꞌwin jun jteꞌbꞌin qꞌij tibꞌtz
Xjan, tzmax tojjo tzqij txꞌotxꞌ jaꞌ ntiꞌye tiꞌj Jesús.
kynajbꞌilxjal toj. 2 Kaꞌwnaq qꞌij f ten
Jesús antza, ex antza oke toj joybꞌil tiꞌj Tej t-xi xkye taqꞌin Jesús toj txꞌotxꞌ te
tuꞌn tajaw il, tjoy ttxolil tuꞌn tel tikyꞌin Galiley
tkawbꞌil tMan. Kyojtziꞌn qꞌij anetziꞌn, (Mt. 4:12-17; Mr. 1:14-15)
ntiꞌx chꞌin xi twaꞌn. Tuꞌntziꞌn ikyjo, bꞌeꞌx 14 Nojnintaq te Jesús tuꞌn tipin Xewbꞌaj

tzaj waꞌyaj tiꞌj. Xjan, tej tmeltzꞌaj toj ttxꞌotxꞌ Galiley, ex


3 Ante tajaw il xi tqꞌmaꞌn te kyjaluꞌn: nimxtaq nyolajtz tqanil toj kykyaqiljo
Qa kꞌwalbꞌajxixtza te Dios, qꞌmanxa kye tnam iteꞌtaq tiꞌjileꞌ txꞌotxꞌ anetziꞌn.
abꞌj lo, tuꞌn kyok te wabꞌj, quꞌn manyor 15 Xnaqꞌtzin te Jesús kyojile muꞌẍ ja te

waꞌyajx tiꞌja. kynaꞌbꞌl Judiy Dios tojile junjun najbꞌil,


4 Me xi ttzaqꞌwin Jesús: Kyij tzꞌibꞌin ex tkyaqil xjal i jaw nimsin teꞌ tbꞌi Jesús.
toj Tyol Dios, qa nya noq oꞌkx tuꞌn wabꞌj
k-anqꞌile texjal. g Tej t-xiꞌ Jesús toj ttanim, a Nazaret
5 Tbꞌajlinxiꞌ ikyjo, bꞌeꞌx xiꞌ Jesús tuꞌn (Mt. 13:53-58; Mr. 6:1-6)
tkujil tajaw il twiꞌ jun ma tij wutz, ex 16 Xiꞌ te Jesús tojjo tnam Nazaret, a
jun paqx xi tyekꞌiꞌn kykyaqiljo tnam jaꞌ jawe chꞌiye. Tzeꞌnkuxtaqjo n-oke
iteꞌkutaq twutz txꞌotxꞌ, 6 exsin xi tuꞌn, okx tojjo muꞌẍ ja te kynaꞌbꞌl Judiy
tqꞌmaꞌntz kyjaluꞌn: Kxel nqꞌoꞌn tkyaqiljo Dios toj tqꞌijil ajlabꞌl, ex jawtzin weꞌtz
kyoklin jniꞌ tnam tzaluꞌn twutz txꞌotxꞌ, uꞌjil teꞌ Tyol Dios. 17 Xi qꞌoꞌn tuꞌj Isaías
tuꞌn tkawiꞌn kyibꞌaj, junx tukꞌa tkyaqil te, aj yolil Tyol Dios. Atzaj teꞌ tjaw tjqoꞌn
kynimsbꞌil kyibꞌ. Quꞌn weꞌy o tzaje qꞌoꞌneꞌ Jesús, antza jatze jyete jun tnej yol tuꞌn,
luꞌn, ex noq alqe wajiꞌy tuꞌn t-xi nqꞌoꞌn. tzꞌibꞌinku kyjaluꞌn:
7 Me qa ma kubꞌ mejeꞌy kꞌulil nwutza, 18 Nojninqin weꞌ tukꞌa Xewbꞌaj Xjan, a
tkyaqil kxel nqꞌoꞌn tey, chiꞌ tajaw il. T-xew tAjaw Tkyaqil.
8 Xitzin ttzaqꞌwin Jesús kyjaluꞌn: Quꞌn ma chin el tpaꞌn, tuꞌn nxiꞌy
Tzꞌibꞌin taꞌ toj Tyol Dios kyjaluꞌn: Kꞌuliꞌn yolil Tbꞌanil Tqanil kye yaj;

f 4:2 Kaꞌwnaq qꞌij, 40 qꞌij n-ele. g 4:4 Deu. 8:3. h 4:8 Deu. 6:13. i 4:10 Sal. 91:11. j 4:11 Sal. 91:12.
k 4:12 Deu. 6:16.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
Lucas 4 92

ex tuꞌn nxiꞌy qꞌmal teꞌ tzaqpibꞌl tnam Sidón tojjo txꞌotxꞌ te amaqꞌ xjal. o
kyeꞌ jpunqekux toj tze, a ntiꞌ ¿Tiquꞌnil? 27 Ex ikyxjo, ilaꞌtaq qxjalil
tumil tuꞌn kyten antza; yabꞌ tuꞌn txꞌaꞌk, aj noqtaq n-el lemimin,
ex tuꞌn tqꞌanit kywutzjo moẍ, ex me mix jun kubꞌ tqꞌaniꞌn Elisey, a yolil
tuꞌn nxiꞌy qꞌuqbꞌil kykꞌuꞌjjo a Tyol Dios ojtxe, qalaꞌ oꞌkxjo jun bꞌetin
ntiꞌ kyipin; xjal, Naamán tbꞌi, a tzajnintaq toj ttxꞌotxꞌ
19 ex tuꞌn tqꞌmetjo tqꞌijil kolbꞌil tuꞌn Siria. Ex ikyxjo nya qxjalil. p Bꞌalaqa nya
t-xtalbꞌil tAjaw Tkyaqil. l oꞌkqox nqo ok tkꞌuꞌjlin Dios.
20 Tbꞌajlinxitziꞌn ikyjo, bꞌeꞌx kubꞌ 28 Tej tbꞌij teꞌ luꞌn kyuꞌn xjal iteꞌkxtaq

tjpuꞌn Jesúsjo uꞌj, exsin xi tqꞌoꞌntz teꞌ tojjo ja te kynaꞌbꞌl Judiy Dios, nimx i
mojil tojjo muꞌẍ ja te kynaꞌbꞌl Judiy Dios, jaw qꞌojle.
ex bꞌeꞌx kubꞌ qe. Kykyaqilxjo iteꞌtaq 29 Tuꞌntziꞌn ikyjo, bꞌeꞌxsin i bꞌaj

antza, noqx otaq chi ok kyim tiꞌj. jaw weꞌks, exsin tuꞌn tex kylajoꞌntaq
21 Xitzin t-xikybꞌintz tuꞌn tyolin, ex Jesús. Xitzin kyiꞌntz twiꞌ jun tij wutz,
tqꞌma kyjaluꞌn: Kywutzxa ex texjo qꞌij jaꞌ bꞌinchinkutaqjo kytanim, tuꞌntziꞌn
luꞌn, ma japin bꞌajjo a xjaw wuꞌjiꞌn toj ttzajtaq kyxoꞌn tzmantza.
Tyol Dios. 30 Me atzin te Jesús, ex kyxolile ex
22 Kykyaqilx xjal wentaq nkyyolin bꞌeꞌx xiꞌ.
tiꞌj Jesús, ex nchi jawtaq kaꞌylaj, quꞌn
tbꞌanilxtaq t-xiliꞌn tumil Tyol. Nchi Tej tex tlajoꞌn Jesús taqꞌnil tajaw il
bꞌaj jawtaq qanlaj kyxol kyjaluꞌn: ¿Ma toj tanmin jun xjal
nyatzin tej tkꞌwal Jse lo? (Mr. 1:21-28)
23 I xitzin ttzaqꞌwin Jesús: Tuꞌn kyxima 31 Bꞌeꞌx xiꞌ Jesús toj Capernaum, jun

ikyjo, bꞌalaqa aku tzaj kyqꞌmaꞌn jun tnam toj txꞌotxꞌ te Galiley. Antza oke
yol weꞌy kyjaluꞌn: Jun qꞌanil aku kubꞌ tene xnaqꞌtzil kyexjal toj jun qꞌij te
tqꞌaꞌnin tibꞌ jaꞌchaqx taꞌyitz. Ikytziꞌn, ajlabꞌl. 32 Ex bꞌeꞌx i jaw kaꞌylaj kyeꞌ xjal
akula tzaj kyqꞌmaꞌn weꞌy, tuꞌn tkubꞌ tiꞌjjo t-xnaqꞌtzbꞌil, quꞌn nimxtaq kyokliꞌn
nbꞌinchiꞌn tzaluꞌn tkyaqiljo techil wipiꞌn Tyol. q
xbꞌant wuꞌn tzma toj tnam Capernaum, 33 Me tojtaqtziꞌn jun muꞌẍ ja te kynaꞌbꞌl

tuꞌn tel kynikyꞌa wiꞌja. Dios aj Judiy, attaq jun ichin tzyuꞌntaq
24 Me xi tqꞌmaꞌnl Jesús kye: Twutzxix tuꞌn jun taqꞌnil tajaw il. Jaw ẍchꞌin, ex
kxel nqꞌmaꞌn kyeꞌy, qa mix aꞌlx jun yolil tqꞌma kyjaluꞌn: 34 Ay Jesús aj Nazaret,
Tyol Dios, aku kubꞌ wutzlin tojx ttanim. m ¿Tiꞌxsin s-ula lolte qxola? Noq ma tzula
25 Quꞌn toj kywutza wen xjalqiꞌy, noq yuchꞌil qeꞌy. Wojtzqiꞌn te, ex bꞌiꞌn weꞌ
tuꞌn tzajninqiꞌy te qtzan Israel. Me wuꞌn, a tejiy Tkꞌwal Dios, xjanxix toklin.
twutzxix kxel nqꞌmaꞌn kyeꞌy, kyojjo qꞌij, 35 Oktzin tyisoꞌn Jesúsjo taqꞌnil tajaw

tej tten Elías tzaluꞌn toj ttxꞌotxꞌ Israel, il kyjaluꞌn: Mi chꞌotjiy. Kux tzꞌetza toj
nimxtaq qya otaq bꞌaj kyim kychmil tanminjo xjal lo, ex tzaqpinkja.
exla qa tzajninqetaq te Israel, ikyxjo Atzin tej ichin bꞌeꞌx kubꞌ tlankꞌin
tzeꞌnku te Elías. Oxe abꞌqꞌe tukꞌa nikyꞌjin taqꞌnil tajaw il twutz txꞌotxꞌ ex twutz
mix tzaje jbꞌal. Tuꞌntziꞌn ikyjo, tkyaqil kykyaqilxjal, tej tkyij ttzaqpiꞌn; ex ntiꞌx
twutz txꞌotxꞌ nimx waꞌyaj tzaj. n 26 Me chꞌin kyij kyꞌixbꞌe te.
exla qa nimx waꞌyaj tzaj toj txꞌotxꞌ te 36 Kykyaqiljo xjal i bꞌaj jaw kaꞌylaj, ex

Israel, mix xaye tchqꞌoꞌne Dios Elías i bꞌaj jaw yolin kyxolx kyjaluꞌn: ¿Anqeqe
qanil twa te jun mebꞌe qya tzaluꞌn toj kyeꞌ xnaqꞌtzbꞌil ikyjo, a nimxix tkawbꞌil
Israel, qalaꞌ antza xi chqꞌoꞌnil tukꞌa ex nimxix toklin? Nchi etz tlajoꞌn taqꞌnil
jun qya otaq kyim tchmil, tojjo tnam tajaw il toj kyanminxjal, ex bꞌeꞌx nchi
Sarepta, nqayin taꞌtaql teꞌ tkꞌatzjo bꞌajetz.

l 4:19Is. 61:1-2. m 4:24 Jn. 4:44. n 4:25 1Re. 17:1. o 4:26 1Re. 17:8-16. p 4:27 2Re. 5:1-14. q 4:32 Mt.
7:28-29.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
93 Lucas 4​, ​5

37 Ajo toklin ex Tyol Jesús, nimx Tbꞌanil Tqanil tiꞌj Tkawbꞌil Dios kyoj
ikyꞌeꞌ tqanil kyxolileꞌ tkyaqil tnam tiꞌjile kykyaqil txqantl tnam, quꞌn apen wiljiꞌy
Capernaum. ẍin tzaj chqꞌoꞌn.
44 Ikytzin nkubꞌetaq tyolin Jesúsjo Tyol
Tej tkubꞌ tqꞌanin Jesús tnana t-xuꞌjil Dios kyojileꞌ muꞌẍ ja te kynaꞌbꞌl Judiy
Pegr Dios, tojx ttxꞌotxꞌ Judey.
(Mt. 8:14-15; Mr. 1:29-31)
38 Tbꞌajlinxiꞌ
ikyjo; jaw weꞌ, ex etz Tej ttzyet nimku kyiẍ tuꞌn tipin Jesús
Jesús toj muꞌẍ ja te kynaꞌbꞌl Judiy Dios. (Mt. 4:18-22; Mr. 1:16-20)
Bꞌeꞌx xiꞌ, ex okx toj tja Simun. Ataqtziꞌn
5   Jun maj, tej attaq Jesús ttzi jun
1

tnana t-xuꞌjil Simun yabꞌtaq tuꞌn txqan ma tij nijabꞌ, Genesaret tbꞌi, nimku
kyaq. Tuꞌntziꞌn, i kubꞌsin kywutz te xjal pon kychmoꞌn kyibꞌ tkꞌatz, ex ok
Jesús, tuꞌntaq tkubꞌ tqꞌanin. jitzꞌle kyuꞌn, quꞌn kyajtaq tuꞌn tkubꞌ
39 Kubꞌ kꞌweꞌ Jesús, tuꞌn tok tkaꞌyinj kybꞌiꞌn Tyol Dios. 2 I xi tkaꞌyin Jesús
yabꞌ, exsin xi tqꞌmaꞌntz teꞌ nim kyaq, kabꞌe bark toj tzꞌawin ttzi nijabꞌ. Ntiꞌtaq
tuꞌn teltaq tpaꞌn tibꞌ tiꞌjjo qya. Texjo paq xjal tokx kyoj, quꞌn ayetaqtziꞌn kyiẍil
anetziꞌn, bꞌeꞌx xi chewx kyaq, ex bꞌeꞌx otaq chi kuꞌtz txjol kyeꞌ kypa te kyiẍbꞌil.
jaw weꞌks tej qya, ex n-ok tentz bꞌinchil 3 Ex bꞌeꞌx jax Jesús toj jun bark, a tetaq

chꞌin tiꞌ kye. Simun, ex kubꞌsin twutz te, tuꞌn t-xi


tlimoꞌntaq chꞌintljo bark tojxi aꞌ. Ex bꞌeꞌx
Tej tkubꞌ tqꞌanin Jesús nimku yabꞌ kubꞌ qe Jesús toj bark, ex tojxsiꞌn aꞌ, ok
(Mt. 8:16-17; Mr. 1:32-34) tentz xnaqꞌtzil kyeꞌ xjal. r 4 Tbꞌajlinxitzin
40 Atzaj teꞌ qqoqix, tuꞌn otaq kybꞌinte, yolin, xitzin tqꞌmaꞌn te Simun kyjaluꞌn:
ex otaq tzꞌok kykaꞌyiꞌn xjal jniꞌ otaq Qꞌinkxsinjiy bark jaꞌ nim t-xe nijabꞌ, exsin
bꞌant tuꞌn Jesús, kykyaqilx xjal attaq kyxoꞌnkuxjiꞌy kypaꞌy te tzuybꞌil kyiẍ.
yabꞌ kyja ex noq tiꞌchaqku kyyabꞌil, i 5 Me atzin te Simun xi ttzaqꞌwin: ¡Ay

bꞌaj xi kyiꞌn tkꞌatz Jesús, tuꞌn kybꞌaj Xnaqꞌtzil! Ma tzꞌelkux aqꞌwil quꞌn, tuꞌn
kubꞌtaq tqꞌanin. I kubꞌ tqꞌoꞌn tqꞌobꞌ qaqꞌniꞌn, exsin ntiꞌx kyiẍtz ma tzyet
tibꞌajile junjun, ex bꞌeꞌx i qꞌanit. 41 Nimku quꞌn. s Me tuꞌn Tyola saj tqꞌmaꞌn, chi
yabꞌil bꞌaj qꞌanit, ex nimx taqꞌnil tajaw kꞌwelix nxoꞌnjiꞌy npaꞌy te kyiẍbꞌil.
il bꞌajetz tlajoꞌn toj kyanminxjal. Aye 6 Atzaj teꞌ tkux kyxoꞌn kypa toj aꞌ,

taqꞌnil tajaw il i bꞌaj jaw ẍchꞌin, ex nimx kyiẍ tzyet kyuꞌn. t Ayetzin kyej
kyqꞌma kyjaluꞌn: ¡Axixa Tkꞌwal Dios! pa noqx tuꞌn kybꞌajeltaq laqj tuꞌn kyiẍ.
Me bꞌeꞌx nchi bꞌaj ok tmiyoꞌntaq Jesús, 7 Tuꞌntziꞌn ikyjo, bꞌaj xi kyyekꞌin kyqꞌobꞌ

ex mina nchi kubꞌtaq twutzlin tuꞌn kyeꞌ kyukꞌa, ayeꞌ tajawtaqjo juntl bark,
kyjawtaq yolin, quꞌn bꞌintaq kyuꞌn, qa tuꞌntzin kyxiꞌtaql kyeꞌ mojilkye. Ex jun
axtaq Jesúsjo Tkꞌwal Dios, a Crist. paqx i xiꞌ, ex kykabꞌilx kyej bark i jaw
noj kyukꞌa nimku kyiẍ; noqtaq chꞌinl
Tej tok ten Jesús yolil Tyol Dios kyaj tuꞌn kyxi yuqꞌj. 8 Tej tok tkaꞌyin
kyojile tnam Simun Pegrjo ikyjo, bꞌeꞌx kubꞌ meje
(Mr. 1:35-39) twutz Jesús, exsin xi tqꞌmaꞌntz te: Tata,
42 Atziꞌn tej qsqix, bꞌeꞌx ex Jesús toj chin ttzaqpinkja, quꞌn jun aj ilqin weꞌ.
tnam, tuꞌn t-xiꞌ toj jun txꞌotxꞌ, a ntiꞌ 9-10 Xi tqꞌmaꞌn Pegrjo ikyjo, quꞌn

kynajbꞌilxjal toj. Me bꞌeꞌx i ok tenxjal nimxtaq kyxobꞌil junx kyukꞌa Jacob ex


jyolte, ex jyet kyuꞌn jaꞌtaqjo taꞌye, quꞌn Juan, ayeꞌ tkꞌwal Zebedey, ex tukꞌaqetaq
kyajtaq tuꞌn tten Jesús kyukꞌa te jun Simun, tuꞌn nimx kyiẍ otaq tzyet kyuꞌn.
majx. 43 Me atzin te Jesús xi tqꞌmaꞌn kye: Me ante Jesús xi tqꞌmaꞌn te Simun:
¡Mina! Quꞌn il tiꞌj tuꞌn t-xi nqꞌmaꞌnjiꞌy Mina jaw xobꞌa, quꞌn texjo paq jaꞌlin,

r 5:3 Mt. 13:1-2; Mr. 3:9-10; 4:1. s 5:5 Jn. 21:3. t 5:6 Jn. 21:6.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
Lucas 5 94

k-okila te chmol xjal, tuꞌn kyklet toj il, 19 Tuꞌntzin mix jyete tumil kyuꞌn tzeꞌn

ex nya te chmol kyiẍ, tzeꞌnku jaꞌlin. tuꞌn tokxi kyinetaq, tuꞌn tpajjo nimxtaq
11 Ex bꞌeꞌx xi kyiꞌn bark ttzi txꞌotxꞌ. Ex xjal at; tuꞌntziꞌn ikyjo, bꞌeꞌx i bꞌaj jax
antza kyije kytzaqpiꞌn tkyaqiljo qꞌiꞌntaq tibꞌajxi ja, ex jaw kypoꞌqꞌin xkꞌoꞌn
kyuꞌn, exsin i bꞌaj xi lipetz tiꞌj Jesús. antza, ex kux tuninin yabꞌ kyuꞌn tukꞌax
tkuẍbꞌil, ex kupin kyiꞌntz twutz Jesús ex
Tej tkubꞌ tqꞌanin Jesús jun ichin iltaq kywutz txqan xjal.
tuꞌn txꞌaꞌk, a noq n-el lemimin 20 Tuꞌn ikyjo, ex tej tok tkaꞌyin Jesúsjo
(Mt. 8:1-4; Mr. 1:40-45) kynimbꞌil, xi tqꞌmaꞌn te yabꞌ kyjaluꞌn:
12 Jun qꞌij, attaq Jesús toj jun tnam, Ay wukꞌa, ayetzin tila ma chi kubꞌ najsit
kanin jun ichin tkꞌatz, ex otaqx yajx jaꞌlin.
tuꞌn jun txꞌaꞌk noqx n-el lemimin. Atzaj 21 Me ayetzin kyeꞌ xnaqꞌtzil tiꞌj ojtxe

teꞌ tok tkaꞌyin Jesús, kubꞌ meje, exsin kawbꞌil exqetziꞌn jniꞌ Parisey, bꞌeꞌx i ok
kubꞌ t-xoꞌn twutz tzmax twutz txꞌotxꞌ. ten kyeꞌ ximilte kyjaluꞌn: ¿Tzeꞌntzin tten
Jaw kubꞌsin twutz kyjaluꞌn: Ay wAjaw, n-el tzaqpaj ttzi ichin ikyjo? quꞌn noq
qa taja, bꞌaꞌn tuꞌn nkubꞌ tqꞌaniꞌn tukꞌa nxoꞌn yol tiꞌj Dios tuꞌn maꞌ tyolch. Quꞌn
nyabꞌila. oꞌkx te Dios aku bꞌant najsin te til jun
13 Noq ok tmekoꞌn Jesús, ex xi xjal.
tqꞌmaꞌntz te: Waja. Bꞌeꞌx ma qꞌanita jaꞌlin. 22 Me ante Jesús bꞌeꞌx el tnikyꞌ tiꞌj

Texjo paq anetziꞌn, bꞌeꞌx qꞌanitkux te tiꞌtaq nkyxime, ex xi tqanin kye: ¿Tiquꞌn
jun majx. 14 Exsin xi toqxeninxix Jesús te: nkubꞌ kyximinjiꞌy ikyjo? 23 ¿Ankye junx
Mi txi tqꞌmaꞌn te aꞌla. Qalaꞌ ku txiꞌy, ex tzꞌele tuꞌn t-xi qꞌmet, tuꞌn tkubꞌ najsit
yekꞌinx tibꞌa te kypale aj Judiy, ex qꞌonxa til jun xjal, a tzeꞌnkuljo tuꞌn t-xi qꞌmet:
jun oyaj te aqꞌbꞌil chjonte, tuꞌn ma tzul Weꞌksa, ex kux bꞌeta? ¿Ma nyapela a te
Dios tey, a tzeꞌnkuxjo kubꞌ ttzꞌibꞌin Moisés kujxixjo a tuꞌn tnajsit til jun xjal? 24 Me
ojtxe, u tuꞌntzin kybꞌin texjal qa ma qꞌanita. mi nxi kynimiꞌn qa ikyjo. Me atzin jaꞌlin,
15 Me mix tuꞌn ikyjo, nimx n-ikyꞌtaqljo kxel nyekꞌiꞌn kywutza qa ayin weꞌ, a
tqanil Jesús, ex nimxtaq xjal nbꞌaj Tkꞌwal Ichin, at wokliꞌn tzaluꞌn twutz
ok chmoꞌn kyibꞌ tiꞌj, tuꞌn tbꞌaj ok txꞌotxꞌ, tuꞌn tkubꞌ nnajsiꞌn kyilxjal te jun
kybꞌiꞌntaqjo Tyol, ex tuꞌn kybꞌaj kubꞌ majx.
tqꞌanintaqjo kyyabꞌ. 16 Me ataqtzin te Tuꞌnpetziꞌn, xi tqꞌmaꞌn te yabꞌ: Kxel
Jesús, bꞌeꞌxtaq n-el tpaꞌn teꞌ tibꞌ kyiꞌj, ex nqꞌmaꞌn tey, ¡Weꞌksa! ¡Qꞌinxjiy tkuẍbꞌila,
nxiꞌtaq teꞌ naꞌl Dios jaꞌ mixtaq aꞌl jun at. ex kux tzꞌaja tjay!
25 Ex jun paqx jaw weꞌ tej yabꞌ kywutz
Tej tqꞌanit jun kox tuꞌn Jesús kykyaqilxjal, ex jaw tchmoꞌn tkuẍbꞌil, ex
(Mt. 9:1-8; Mr. 2:1-12) bꞌeꞌx aj tja nnimsin tbꞌi Dios wen.
17-18 Toj
jun qꞌij, tzuntaq nchi kubꞌ 26 Kykyaqilxjal i jaw kaꞌylaj, ex jaw

t-xnaqꞌtzin Jesús xjal, ex attaqjo tipin kynimsin tbꞌi Dios, exsin tukꞌa txqan
Dios tukꞌa, tuꞌn kyqꞌanittaqjo yabꞌ. Me kyxobꞌil bꞌaj kubꞌ kyqꞌmaꞌn kyxolx:
antza, attaq junjun Parisey exqetziꞌn Tzmaxpen xqliyx jun tiꞌ te kaꞌybꞌajil, chi
xnaqꞌtzil tiꞌjjo ojtxe kawbꞌil tzajninqetaq chiꞌ.
toj junjun kojbꞌil, iteꞌkutaq toj ttxꞌotxꞌ
Galiley, Judey, ex Jerusalén. Qꞌuqleqetaq Tej ttzaj ttxkoꞌn Jesús Leví tuꞌn tok te
tkꞌatz Jesús toj jun ja, tej kykanin junjun t-xnaqꞌtzbꞌin
ichin iqintaq jun yabꞌ kyuꞌn twiꞌ tkuẍbꞌil. (Mt. 9:9-13; Mr. 2:13-17)
Ex ataqtzin teꞌ yabꞌ noq otaq tzꞌok 27 Tbꞌajlinxiꞌ ikyjo; bꞌeꞌx etzku Jesús

kꞌolpaj. Kyajtaqjo xjal tuꞌn tokx kyiꞌn toj ja. Tej tbꞌet, ex iwle jun ichin tuꞌn,
twutz Jesús, me mibꞌintaq tokx. peyil pwaqtaq te kꞌaybꞌil te Rom, ex

u 5:14 Lv. 14:1-32.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
95 Lucas 5​, ​6

ataqtziꞌn tbꞌi ichin, Leví. v Ex antza 36 Ex kubꞌ tqꞌmaꞌnl Jesús oxe techil

qꞌuqletaq tojjo najbꞌil, jaꞌ npeyintaq kyjaluꞌn: Tnejil, mix aꞌlx aku tzꞌel
kꞌaybꞌil. Exsin xi tqꞌmaꞌn Jesústz te ttajkꞌin chꞌin bꞌuꞌẍ tiꞌj jun saq xbꞌalin,
kyjaluꞌn: Lipeka wiꞌja. tuꞌn tok te slepbꞌilte junl xbꞌalin noql
28 Jun paqx jaw weꞌ Leví, ex kyij ttxꞌaqin. Qa ma kubꞌ tbꞌinchin ikyjo,
ttzaqpiꞌn tkyaqil, ex bꞌeꞌx ikyꞌ lipe tiꞌj nkubꞌ tyajiꞌn saq bꞌuꞌẍ, exsin nya wen
Jesús. kkaꞌyile tukꞌaljo ttxꞌaqin xbꞌalin. 37 Ex
29 Tbꞌajlinxiꞌ ikyjo, atzin te Leví kubꞌ tkabꞌ, tzeꞌn aj tkux bꞌinchit vin; nlay
tbꞌinchin jun tbꞌanil waꞌn tiꞌj Jesús, ex kuꞌx bꞌinchit toj jun ttxꞌaqin tzꞌuꞌn, quꞌn
ilaꞌku tukꞌa Leví, nchi bꞌaj peyintaq ajtzin tloqlin, bꞌeꞌx aku tzꞌex laqj, ex noq
kꞌaybꞌil te Rom, junx kyukꞌa junjunl aku chi kubꞌ najx kykabꞌil. 38 Tuꞌntziꞌn,
xjal, qꞌuqleqetaq kyukꞌa tiꞌj meẍ. 30 Me il tiꞌj tuꞌn tkux bꞌinchit vin toj jun saq
ayetzin kyeꞌ Parisey exqetziꞌn xnaqꞌtzil tzꞌuꞌn. Ikytziꞌn wejiꞌy nxnaqꞌtzbꞌil, nlay
tiꞌjjo ojtxe kawbꞌil ex kyukꞌaxtaq kyibꞌ i bꞌant tuꞌn tok smet tukꞌa juntl tumil.
bꞌaj jaw yolbꞌin kyiꞌj t-xnaqꞌtzbꞌin Jesús 39 Ex toxin: Aꞌlchaqx jun aꞌla, nxi tkꞌwaꞌn

kyjaluꞌn: ¿Tiꞌquꞌnil majqex kyeꞌ nchi jun wiq vin, nlay ttziye, tuꞌn t-xi tkꞌwaꞌn
bꞌaj waꞌn, ex nchi bꞌaj kꞌwan kyukꞌa maꞌ junl wiq kꞌwabꞌj, a saq, quꞌn naqꞌle tiꞌjjo
peyil kꞌaybꞌil ex jniꞌ bꞌinchil il? tkꞌwaꞌ, a tbꞌanilx toj twutz. Ikytzin
31 I xitzin ttzaqꞌwin Jesús kyjaluꞌn: kyejiꞌy naqꞌleqe kyeꞌ tiꞌjjo ojtxe tumil.
Ayetziꞌn bꞌaꞌnqe ntiꞌ kye tajbꞌin qꞌanil Tuꞌnpetziꞌn kykyꞌeꞌy tuꞌn kyxi lipey tiꞌj
kye; me meqetziꞌn yabꞌqe, atpen kyeꞌ nxnaqꞌtzbꞌila, a saq, exla qa wenxixtl
tajbꞌin kye. 32 Tuꞌnpetziꞌn, nya ma chin tzeꞌnku ojtxe.
tzaj weꞌ txkol kye xjal nbꞌaj kubꞌ kybꞌisin
qa bꞌaꞌn kyten; qalaꞌ ayin wejiꞌy ma chin Jesús at toklin tibꞌajjo qꞌij te ajlabꞌl
tzaj txkolkye ayeꞌ bꞌinchil ilqe, tuꞌn tajtz (Mt. 12:1-8; Mr. 2:23-28)
tiꞌj kyanmin. Tuꞌnpetziꞌn, ma chin ula
6   Toj jun qꞌij te ajlabꞌl, nchi bꞌettaq
1

kyxol. Jesús kyxol awal. Me ayetaqtziꞌn


t-xnaqꞌtzbꞌin nbꞌaj jawtaq kyxbꞌoqin
Jun kyxjelxjal tiꞌjjo nkubꞌ qpaꞌn triy, ex nbꞌaj kubꞌ kyxqꞌuchintaq toj
waꞌyaj kyqꞌobꞌ, exsin bꞌaj xi kywaꞌntz. 2 Iteꞌtaq
(Mt. 9:14-17; Mr. 2:18-22) junjun Parisey antza, exsin bꞌaj xi
33 Me ayetzin kyeꞌ Parisey exqetziꞌn kyqanintz kye kyjaluꞌn: ¿Tiquꞌnil nkubꞌ
xnaqꞌtzil tiꞌj ojtxe kawbꞌil xi kyqꞌmaꞌn kybꞌinchinjiꞌy jun tiꞌ, a nya qꞌoꞌn tuꞌn
te Jesús: Ayetziꞌn t-xnaqꞌtzbꞌin Juan, a tkubꞌ bꞌinchit kyojjo qꞌij te ajlabꞌl, jaꞌ
Jawsil Aꞌ, exqetziꞌn Parisey, nimx nbꞌaj mix aꞌl jun tuꞌn tja aqꞌnin?
kubꞌ kypaꞌn waꞌyaj tuꞌn kynaꞌn Dios, me 3 I xitzin ttzaqꞌwin Jesús kyjaluꞌn: ¿Ma

ayetzin kye t-xnaqꞌtzbꞌiꞌn, kukxjo nchi naꞌmtzin tkux kyuꞌjin kyejiꞌy bꞌant jun
bꞌaj waꞌn ex nchi bꞌaj kꞌwan. maj tuꞌn qtzan David, a nimx toklin, tej
34 I xitzin ttzaqꞌwin Jesús kyjaluꞌn: ttzaj waꞌyaj tiꞌj kyukꞌa tukꞌa? 4 Bꞌeꞌx okx
¿Ma akutzin kubꞌ kywutzlin kyeꞌ, tuꞌn toj ojtxe tja Dios, exsin i etz tiꞌn wabꞌj,
tkubꞌ kypaꞌn txokenj waꞌyaj toj jun a otaq chi kubꞌ kyꞌiwlit te oyaj twutz
mejebꞌlin, qa axsa taꞌye chmilbꞌaj kyxol? Dios. w Ex i xi twaꞌn, exsin xi tqꞌoꞌntz
Ikytzin iteꞌye wejiꞌy nxnaqꞌtzibꞌin, quꞌn kyeꞌ tukꞌa, a ntiꞌtaq kyoklin tiꞌj tuꞌn t-xi
loqiꞌn ntin kyxol. 35 Me pon kanin jun kywaꞌn, qalaꞌ oꞌkqextaq pale. x
qꞌij, jaꞌ tuꞌn wele najiꞌy, a ayiꞌn, a ikyxjo 5 Exsin xi tqꞌmaꞌnltz: Tzeꞌnku nteꞌn,

tzeꞌnku chmilbꞌaj kyxol. Ajtzin tjapin ayiꞌn Tkꞌwal Ichin, chqꞌonqintza tuꞌn
kaninjo qꞌij anetziꞌn, okpetzila kꞌwel Dios kyxola; ex ayiꞌn at woklin tibꞌajjo
kypaꞌntz waꞌyaj, tuꞌn kynaꞌn Dios wen. qꞌij te ajlabꞌl, ex ayiꞌn chin qꞌmalte qa

v 5:27 Atzin Leví ok qꞌoꞌn juntl tbꞌi Matey. w 6:4 1Sa. 21:1-6. x 6:4 Lv. 24:9.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
Lucas 6 96

wen tuꞌn tkubꞌ bꞌinchit jun tiꞌ mo qa juntl tbꞌi te Pegr; majxljo Andrés, a
minaj. titzꞌin; Santyaw; Juan; Lip; Bartolomey;
15 majqexl Matey; Tmas; Santyaw, a
Tej tkubꞌ tqꞌanin Jesús jun ichin ntiꞌ tkꞌwal Alpey; Simun, a toktaqljo
tanmin tqꞌobꞌ qꞌolbꞌinte te Celote; 16 majqexl Judas, a
(Mt. 12:9-14; Mr. 3:1-6) titzꞌin Santyaw; exsin Judas Iscariot, a
6 Tojtzin juntl qꞌij te ajlabꞌl, okx Jesús ok meltzꞌaj tiꞌj Jesús.
toj jun muꞌẍ ja te naꞌbꞌl Dios. Tokpinxi,
ok ten xnaqꞌtzil kyeꞌ xjal. Tojxtaqtziꞌn Tej t-xi t-xnaqꞌtzin Jesús nimku xjal
kꞌulbꞌil, attaq jun ichin, a ntiꞌtaq tanmin (Mt. 4:23-25)
tman tqꞌobꞌ. 7 Ex ayetziꞌn xnaqꞌtzil tiꞌj 17 Kuꞌtz Jesús kyukꞌa t-xnaqꞌtzbꞌin

ojtxe kawbꞌil exqetziꞌn jniꞌ Parisey nchi twiꞌ wutz, exsin kubꞌ weꞌ Jesús toj jun
bꞌaj ẍlukꞌintaq tiꞌj Jesús, qa tuꞌntaq tkubꞌ chqꞌajlaj. Antza otaq bꞌaj chmete nimku
tqꞌanin yabꞌ toj jun qꞌij te ajlabꞌl, noq xjal, ayeꞌ otaq chi bꞌaj ok lipe tiꞌj, junx
tuꞌn kystzꞌimin tiꞌj qa otaq kubꞌ tzꞌaq kyukꞌa a otaq chi bꞌaj tzajxi tzmax
toj til, quꞌn nya wentaq toj kywutz tuꞌn toj ttxꞌotxꞌ Judey, Jerusalén exqetziꞌn
tkubꞌ bꞌinchit jun tiꞌ toj qꞌij te ajlabꞌl. najleqetaq toj mlaj toj ttxꞌotxꞌ Tiro, ex
8 Me ataqtzin te Jesús tojtzqiꞌntaql otaq chi pon chmetljo najal te Sidón.
teꞌ kyxim, exsin xi tqꞌmaꞌntz teꞌ yabꞌ: Otaq chi pon chmetjo xjal antza, noq
¡Weꞌksa, ex weꞌkuy kywutzxjal! tuꞌn toktaq kybꞌiꞌn Tyol, ex tuꞌn tkubꞌ
Atzin tej ichin bꞌeꞌx jaw weꞌ. 9 Atzin te qꞌanitjo yabꞌqetaq. 18 Majqexpekyej xjal
Jesús xi tqꞌmaꞌn kyeꞌ xjal kyjaluꞌn: At jun i qꞌanit, ayeꞌ nimxtaq n-ikyꞌx kyuꞌn, noq
weꞌ tuꞌn t-xi nqanin kyeꞌy: ¿Ma tzuntzin kyuꞌn taqꞌnil tajaw il.
ntqꞌmaꞌn tuꞌn tkubꞌ bꞌinchitjo nya wen, 19 Ikytaqtziꞌn kykyaqilxjo xjal kyajtaq

mo a wenj; tuꞌn tklet tchwinqil jun xjal, tuꞌn tok kymekoꞌn Jesús, quꞌn nimxtaq
mo tuꞌn tok kaꞌyitj tuꞌn tkubꞌ kyim? tipin, tuꞌn kyqꞌanitjo kykyaqilxjal
10 Tbꞌajlinxi tqꞌmaꞌn ikyjo, bꞌeꞌx xi yabꞌqetaq.
tkaꞌyinku toj kywutzxjal iteꞌtaq tiꞌjile,
exsin xi tqꞌmaꞌntz te ichin, yabꞌtaqjo Tej tyolin Jesús kyiꞌjjo wen xjal ex
tqꞌobꞌ: Nuqpinx tqꞌobꞌa. nya wen
Atzin tej ichin kubꞌ tbꞌinchin tzeꞌnku (Mt. 5:1-12)
otaq txi qꞌmaꞌn te, ex texjo tqan, bꞌeꞌx el 20 Jawtzin tiꞌn Jesús twutz, exsin xi
weꞌ tyabꞌil tqꞌobꞌ. tkaꞌyintz toj kywutz t-xnaqꞌtzbꞌin, exsin
11 Me ayetzin kyej txqan xjal nimx xi tqꞌmaꞌn kye kyjaluꞌn:
txqan kyqꞌoj tzaj; i jaw yolbꞌin tiꞌjlbꞌinxi Kyꞌiwlinqexix kyeꞌ, a ayiꞌy yajqiꞌy
Jesús, exsin i ok tentz jyolte tumil tiꞌtaq jaꞌlin, quꞌn at kyokliꞌn tiꞌjjo Tkawbꞌil
tuꞌn tkubꞌ kybꞌinchin tiꞌj. Dios.
21 Kyꞌiwlinqexix kyeꞌ, a ayiꞌy at waꞌyaj
Tej tjaw tskꞌoꞌn Jesús kabꞌlajaj kyiꞌja jaꞌlin, quꞌn tzul jun qꞌij tuꞌn kynoja.
t-xnaqꞌtzbꞌin Kyꞌiwlinqexix kyeꞌ, a ayiꞌy nchi bꞌaj
(Mt. 10:1-4; Mr. 3:13-19) oqꞌa jaꞌlin, quꞌn tzul jun qꞌij, jaꞌ kchi
12 Kyojjo qꞌij anetziꞌn, bꞌeꞌx jax Jesús tzeꞌjilxa.
twiꞌ jun wutz naꞌl Dios, ex elkux aqꞌwil 22 Kyꞌiwlinqexix kyeꞌ, aj kyel ikyꞌiꞌn

tuꞌn. 13 Atzaj teꞌ qsqix, kykyaqiljo kyuꞌnxjal, aj kyex lajoꞌn, ex aj kyok


lipcheqetaq tiꞌj i tzaj ttxkoꞌn, exsin i jaw yisoꞌn kyuꞌn, aj tel iꞌjliꞌn kybꞌiꞌy, noqx
tjyoꞌntz kabꞌlajaj ichin kyxolx, tuꞌn kyok tuꞌn npaja, ayiꞌn a Tkꞌwal Ichin. y 23 Qa
te t-xnaqꞌtzbꞌin. 14 Atzin kybꞌi junjun ma tzikyꞌx kyuꞌn, chi tzeꞌjixa, ex chi
ichin i jaw tskꞌoꞌn: Simun, a ok tqꞌoꞌn tzalajxa, quꞌn ktzajil tqꞌoꞌn Dios nim t-xel

y 6:22 1Pe. 4:14.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
97 Lucas 6

kyeꞌy toj kyaꞌj, tzeꞌnku xi tqꞌoꞌn kye yolil ttzaj qꞌoꞌnku chꞌin taꞌl kyeꞌy, ¿Tiꞌtzin jun
Tyol Dios ojtxe, tuꞌn nim sikyꞌx kyuꞌn, z tbꞌaniltz nkubꞌ kybꞌinchiꞌn ikyjo? Quꞌn
tzeꞌnkuxjo kye jaꞌlin. ikypen kye aj iljo nbꞌant kyuꞌn, quꞌn nchi
24 Me bꞌisbꞌajilxla kyeꞌy, a ayiꞌy bꞌaj jaw txon kyxolile, ex nkubꞌ kyyoꞌn,
qꞌininqiꞌy; ntiꞌx kyeꞌ tzaljbꞌil tuꞌn tkubꞌ tuꞌn ttzaj qꞌoꞌn kyinxljo te manbꞌilte.
kyyoꞌn, quꞌn loqe kyeꞌ noqx nchi tzalaj 35 Tuꞌnpetziꞌn, il tiꞌj tuꞌn tok kykꞌuꞌjlin

jaꞌlin. kyeꞌ kyajqꞌoj, ex tuꞌn tkubꞌ kybꞌinchinjiꞌy


25 Ex bꞌisbꞌajilxla kyeꞌy, a ayiꞌy noqx wen. Kyqꞌonxa txꞌex ex mina bꞌaj kubꞌ
nchi loꞌnkuy jaꞌlin, quꞌn tzul jun qꞌij kyyoꞌn, tuꞌn tbꞌaj tzaj qꞌoꞌn manbꞌilte.
kyibꞌaja te nim waꞌyaj. Ikytzin ktzajile nim t-xeljo kyeꞌy, ex
Ex bꞌisbꞌajilxla kyeꞌy, loqiꞌy noqx nchi ikytzin kchi okilejiꞌy te tbꞌanil tkꞌwal
tzeꞌja jaꞌlin, quꞌn okxla kchi oqꞌila, ex Dios, nimxix tbꞌi. Qo ok tzeꞌnku te qMan,
kchi labꞌila. quꞌn ntzaj pax teꞌ tanmin kyiꞌjjo mibꞌin
26 Ex bꞌisbꞌajilxla kyeꞌy, a ayiꞌy njaw chi qꞌon chjonte ex kyiꞌjjo nya wen
nimsin kybꞌiy kyuꞌnxjal qa wenqiꞌy, quꞌn xjalqe. 36 Tzaj qꞌaqꞌintzin kyeꞌ kykꞌuꞌj
ikyx jawe kynimsin xjaljo kybꞌi aye ok kyiꞌj xjal, tzeꞌnku ntzaj qꞌaqꞌin te qMan
kyqꞌoꞌn kyibꞌ te yolil Tyol Dios ojtxe. Dios tkꞌuꞌj kyiꞌja.

T-xnaqꞌtzbꞌil Jesús tuꞌn kyok qkꞌuꞌjlin Nya wen tuꞌn qok te kawil tibꞌaj
qajqꞌoj kynimbꞌil txqantl
(Mt. 5:38-48; 7:12) (Mt. 7:1-5)
27 Me atzin kyetza, a loqiꞌy 37 Mi chi oka kawil kyibꞌaj kynimbꞌil

nchin kubꞌ kybꞌiꞌn, kxel nqꞌmaꞌn: txqantl, tuꞌntzintla mi kawine Dios


Kykꞌuꞌjlinqektzinjiꞌy kyajqꞌoja; kyibꞌaja. Ex mi chi yolbꞌiꞌn kyiꞌj txqantl,
kybꞌinchinktziꞌn jun wen kye nchi el tuꞌn mi yolbꞌin Dios kyiꞌja, aj kyxiꞌy toj
ikyꞌin kyeꞌy. 28 Kyqaninxa kyꞌiwbꞌil paꞌbꞌin. Kynajsinkuy kyil txqantl tukꞌa
kyibꞌajjo nchi qanbꞌin kyiꞌja. Chi naꞌn tkyaqil kyanmiꞌn, ex ikytziꞌn kꞌwele
Diosa kyiꞌjjo nchi ok yison kyeꞌy. 29 Qa tnajsinte Diosjo kyila. 38 Ku kyoka soꞌj
at jun s-ok laqtzꞌin te jun plaj kytziꞌy, kyukꞌa kykyaqil, ex axte Dios k-okil
kymeltzꞌinxjiꞌy juntl plaj. Ex qa at jun soꞌj kyukꞌiy. Ex ktzajil tqꞌoꞌn Dios t-xel
nlabꞌte tuꞌn t-xi tiꞌn tchaketa, majx kyeꞌy tzꞌaqlexix, ex nojninxix, ex chꞌuqin
kykotpinxjiꞌy kykamiẍa tukꞌa te jun wen. Quꞌn axla malbꞌiljo k-okil tqꞌoꞌn
majx. 30 Qa at jun saj qanin te jun Dios kyiꞌja, tzeꞌnkuxjo s-ok kyqꞌoꞌn kyiꞌj
tiꞌ kyeꞌy, kyqꞌonxa; ex qa at jun s-el txqantl.
elqꞌin te jun tiꞌ kyeꞌy, mi txi kyqanintla. 39 Kubꞌtzin tyolin Jesús jun techil
31 Tuꞌnpetziꞌn, kukxittzin kubꞌ kywutz kyjaluꞌn, tuꞌn mi cheꞌxe lipe
kybꞌinchinjiꞌy kyukꞌa txqantl, tzeꞌnku kyiꞌjjo xnaqꞌtzbꞌil nya wen: ¿Ma akutzin
kyaja tuꞌn tkubꞌ bꞌinchit kye. bꞌant tuꞌn tkubꞌ nej jun moẍ, yekꞌil teꞌ
32 Quꞌn qa oꞌkx ẍi ok kykꞌuꞌjlinjiꞌy tbꞌe juntl moẍ? ¿Ma nyapetzila kykabꞌilx
ayeꞌ nchi ok kꞌuꞌjlin kyeꞌy, ¿Tiꞌtzin jun aku chi kux lankꞌaj toj xaq? a 40 Ex mix
tbꞌaniltz nkubꞌ kybꞌinchiꞌn ikyjo? Quꞌn aꞌl jun xnaqꞌtzbꞌin aku tzꞌok nimxixtl
ikypen kye bꞌinchil iljo nbꞌant kyuꞌn. toklin tzeꞌnku xnaqꞌtzilte. b Qalaꞌ tzmaxi
33 Ex qa ma tzꞌok kybꞌinchiꞌn jun wen aj tjapin bꞌaj xnaqꞌtzbꞌil tuꞌn, okpin japin
noq kyiꞌjku xjal nchi ok bꞌinchin teꞌ toklintz tzeꞌnxjo te xnaqꞌtzilte.
wen kyiꞌja, ¿Tiꞌtzin jun tbꞌaniltz nkubꞌ 41 Mi chi oktza tzeꞌnqeku xnaqꞌtzil, a

kybꞌinchiꞌn ikyjo? Quꞌn ikypen kye at jun il nbꞌant tuꞌn, bꞌalaqa tzeꞌnku jun
bꞌinchil iljo nbꞌant kyuꞌn. 34 Ex qa ma ma tij tze toj twutz, exsin taj tuꞌn tmojin,
txi kyqꞌoꞌn jun txꞌex kyexjal noq tuꞌn tuꞌn tetz jun tal netzꞌ tzꞌis toj twutz

z 6:23 2Cr. 36:16; Kybꞌi. 7:52. a 6:39 Mt. 15:14. b 6:40 Mt. 10:24-25; Jn. 13:16; 15:20.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
Lucas 6​, ​7 98

tukꞌa. 42 ¿Tzeꞌntzin tten tuꞌn t-xi tqꞌmaꞌn


te termana, Yonkutzin nej, tuꞌn tetz Tej tkubꞌ tqꞌanin Jesús jun taqꞌnil
wiꞌn tzꞌis toj twutza, ex mi ntnaꞌn qa ma nejinel kye xoꞌl qꞌaqꞌ
tijjo te tokx? ¡Xmiletzꞌqiꞌy! Ntiꞌ kynabꞌla (Mt. 8:5-13)
ikyjo. Il tiꞌj nej tuꞌn tetz te ma tij tze toj
7   Tbꞌajlinxityolin Jesúsjo jniꞌ tyol
1

twutz, tuꞌntzintla tbꞌant tkaꞌyiꞌn, tuꞌn kyexjal, a nchi bꞌintaq tiꞌj, bꞌeꞌxsin
tetz tiꞌn ajo tal netzꞌ tzꞌis, a at toj twutz xiꞌtz toj tnam te Capernaum. 2 Ex tojjo
termana. tnam anetziꞌn ataqtza najle jun xjal
nejinel kyibꞌaj xoꞌl qꞌaqꞌ, ex atzin tej xjal
Jun xobꞌtzbꞌil tuꞌn Jesús, tuꞌn mi qox anetziꞌn yabꞌtaqjo jun taqꞌnil, a tajxixtaq
lipe kyiꞌjjo xnaqꞌtzbꞌil nya wen tiꞌj, me chꞌixtaq tkyim.
(Mt. 7:17-20; 12:34-35) 3 Atzaj teꞌ tbꞌintej nejinel jun tqanil
43 Nya tuꞌn kyxi lipeꞌy kyiꞌjjo xnaqꞌtzil, Jesús, bꞌeꞌxsin i xi tchqꞌoꞌntz jun jteꞌbꞌin
a nya wen, quꞌn noq tiꞌjjo kybꞌinchbꞌin xjal, a attaq kyoklin kyxol Judiy,
k-elile kynikyꞌa kyiꞌj. Quꞌn ikytziꞌn tuꞌntzintla kykubꞌsin kywutz te Jesús
tzeꞌnku jun tze, a nya wen, nlay tzꞌel tuꞌn tkanin qꞌanil teꞌ taqꞌnil, a chꞌixtaq
twutz, a wen te lobꞌj. Ex ikyxjo, jun tze, tkyim. 4 I kubꞌsin kywutz nimxix te
a tbꞌanil, nlay tzꞌel twutz, a nya wen. Jesús, tej kypon kanin tkꞌatz, exsin xi
44 Ikyxjo tzeꞌnku jun tze, n-el tnikyꞌtzajil kyqꞌmaꞌntz te kyjaluꞌn: Taa, nimsinx
noq tuꞌnjo twutz. Quꞌn nlay tzꞌel twutz tkꞌuꞌja, atla qajiꞌy noqit aku txiꞌy qukꞌiy,
iw tiꞌj txꞌiꞌx; ex nlay tzꞌel twutz uv tiꞌj exsin tuꞌn tkubꞌ tqꞌaninjiy ajo jun
saqtxꞌiꞌx. 45 Ikytzin jun tbꞌanil xjaljo, taqꞌniljo jun tbꞌanil nejinel. 5 Tbꞌanilxjo
tbꞌanil tanmin, a jaꞌ n-anqꞌine tbꞌinchbꞌin nejinel anetziꞌn, ex at toklin tuꞌn tkubꞌ
wen. Me atzin xjal nya wen, ex nya wen tbꞌinchiꞌn, quꞌn tajxix tiꞌj qtanim, ex o
tanmin, a jaꞌ n-anqꞌineꞌ tbꞌinchbꞌin nya kubꞌ tbꞌinchin jun ja te qnabꞌl Dios, chi
wen. Tzeꞌnkuxsiꞌn at toj kyanmin, qa chiꞌ.
jun tbꞌanil mo jun nya wenj, ikyxsin chi 6 Bꞌeꞌxsin xi lipe te Jesús kyiꞌjjo xjal

yoliꞌn. anetziꞌn. Atzaj teꞌ chꞌixtaq kypon kanin,


bꞌeꞌxsin i ul oybꞌaj kyuꞌn jun jteꞌbꞌin
Kabꞌe wiq tqꞌuqil qchwinqil tukꞌa nejinel, tuꞌn t-xi kyqꞌmaꞌn jun
(Mt. 7:24-27) kyyol te Jesús. Chi chiꞌ kyjaluꞌn: Taa,
46 ¿Tiquꞌnil ntzaj kyqꞌmaꞌn weꞌy, nya ilxix tiꞌj tuꞌn tula tzma tja nejinel,
wAjaw, wAjaw, exsin mina nkubꞌ quꞌn tuꞌn ntiꞌ weꞌ woklin tuꞌn toktza toj
kybꞌinchinjiꞌy a nxi nqꞌmaꞌn kyeꞌy? njaych. 7 Tuꞌnpetziꞌn, mina ẍinka tkꞌatza,
47 Kxel nqꞌmaꞌn jun tumil kyeꞌy tzeꞌntzin quꞌn tuꞌn nya bꞌaꞌnqiꞌn, ex ntiꞌ wokliꞌn
t-xilin jun aꞌla ktzajil lipe wiꞌja, a nkubꞌ twutza, me oꞌkx qꞌmantz jun jteꞌ tyola,
tbꞌinchin a nxi nqꞌmaꞌn. 48 Ikytziꞌn ex noq tuꞌn tyola ok kqꞌanitil weꞌ waqꞌnil.
tzeꞌnku jun ichin, kjawil tbꞌinchin jun 8 Quꞌn ikyqinx wejiꞌy at weꞌ kawilwe, me

tja; tnejilxix kꞌwelix tlakuꞌn tqꞌuqil, ex iteꞌ xoꞌl qꞌaqꞌ iteꞌkx tjaqꞌ nkawbꞌila.
exsin kꞌwel tbꞌinchintz tibꞌaj abꞌj. Tej Qatzin ma txi nqꞌmaꞌn te jun kyjaluꞌn:
ttzaj nim jbꞌal, jaw chꞌiy nim aꞌ ex pon Kux txiꞌy, ex bꞌeꞌxsin kxeꞌltz; ex qa: Ku
peqꞌj aꞌ tiꞌjjo ja, me mix jawe yekche, tzaja, qa nchijiꞌy te juntl, ex bꞌeꞌx ktzajil.
quꞌn bꞌinchinku tibꞌaj abꞌj. 49 Me atzin Ex qa: Bꞌinchinkujiꞌy luꞌn, qa nchijiꞌy
teꞌ nchin kubꞌ tbꞌiꞌn, me mina nchin kubꞌ te waqꞌnila, ex bꞌeꞌx kꞌwel tbꞌinchin.
tnimiꞌn, ikytzin kbꞌajileꞌ tzeꞌnku jun Ikytziꞌn, n-el nnikyꞌjiꞌy tiꞌja, qa aku qꞌanj
ichin, a nkubꞌ tbꞌinchin tja tibꞌaj tzꞌawin, noq tuꞌn Tyola.
exsin mix jawe tbꞌinchineꞌ tqꞌuqil. Teꞌ 9 Tej tbꞌinte Jesúsjo ikyjo, bꞌeꞌx jaw

ttzaj nim jbꞌal, jaw chꞌiy nim aꞌ, ex pon kaꞌylaj, ex bꞌeꞌx tzaj meltzꞌaj, exsin tzaj
peqꞌj aꞌ tiꞌjjo ja, ex jun paqx jaw yuchꞌj tqꞌmaꞌntz kyeꞌ xjal, a lipcheqetaq tiꞌj. Chiꞌ
te jun majx. kyjaluꞌn: Twutzxix kxel nqꞌmaꞌn kyeꞌy,

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
99 Lucas 7

naꞌmx nbꞌintiꞌy jun ichin kyxol aj Israel, t-xnaqꞌtzbꞌin. I tzajtzin ttxkoꞌn kabꞌe,
a atit nim tnimbꞌil tzeꞌnku tnimbꞌiljo 19 exsin xi tchqꞌoꞌntz qanilte te Jesús
ichin lo, chiꞌ. kyjaluꞌn: ¿Atzinjiꞌy a Crist, a attaq tulil,
10 Otaq qꞌanit tej taqꞌnil kawil, tej mo qa at juntl, tuꞌn tkubꞌ qyoꞌn?
kymeltzꞌajjo xjal, ayej i xi chqꞌoꞌn tuꞌn 20 Atzaj teꞌ kykanin ichin tkꞌatz Jesús,

nejinel txkolte Jesús. a i xi chqꞌoꞌn tuꞌn Juan, xitzin kyqanintz


kyjaluꞌn: Ma qo tzaj chqꞌoꞌn qeꞌ tuꞌn
Tej tjaw anqꞌin juntl majl Juan, a Jawsil Aꞌ, tuꞌn t-xi qqaniꞌn tey, aj
taljo qya mebꞌe tuꞌn Jesús qa ajiy, a il tiꞌj tuꞌn tul kanin, mo qa qo
11 Tbꞌajlinxitziꞌn ikyjo, xiꞌ Jesús tojjo ayolja tiꞌj juntl aꞌla.
jun tnam, Naín tbꞌi. Aye t-xnaqꞌtzbꞌin ex 21 Texjo paq anetziꞌn, nimku yabꞌil i

jun chꞌuq xjal xi lipe tiꞌj. qꞌanit tuꞌn Jesús, ex nimku kyixkꞌoj, a
12 Atzaj teꞌ tkanin nqayin ttxaꞌn tnam, jun paqx n-el lemimin; ex nim taqꞌnil
oktzin tkꞌulbꞌin tibꞌ kyukꞌa txqan xjal, a tajaw il, bꞌajetz toj kyanminxjal; ex
iqintaq jun kyimnin kyuꞌn, a tuꞌntaq kyxiꞌ nimku moẍqetaq i jqet kywutz tuꞌn.
muqulte. Ajo kyimnin anetziꞌn, albꞌajtaq 22 Tbꞌajlinxitziꞌn ikyjo, xitzin ttzaqꞌwiꞌn

te jun mebꞌe qya, ex oꞌkxtaq taljo qya kyqanbꞌitzjo ichin, a i xi tchqꞌoꞌn Juan.
anetziꞌn. Tuꞌn ikyjo nimxtaqjo xjal te aj Chiꞌ kyjaluꞌn: Kux cheꞌxa, ex kyqꞌmanxa
tnam lipcheqektaq tiꞌj te nimsil tkꞌuꞌj. te Juan ajo ma kyliꞌy, exsiꞌn ma kybꞌiꞌy,
13 Atzaj teꞌ tiwleꞌ mebꞌe qya tuꞌn Jesús, ikyxjo tzeꞌnku kyij tzꞌibꞌit wiꞌja toj Tuꞌjil
a tAjaw Tkyaqil, bꞌeꞌx tzaj qꞌaqꞌin tkꞌuꞌj Tyol Dios. Chiꞌ kyjaluꞌn:
tiꞌj, exsin xi tqꞌmaꞌntz te kyjaluꞌn: Ay qya, Aye moẍtaq ma chi kꞌant kywutz,
mina tzꞌoꞌqꞌ te. aye koxtaq ma chi bꞌet,
14 Texjo paq anetziꞌn, bꞌeꞌx ok laqꞌe exqetziꞌn yabꞌqetaq tuꞌn nim txꞌaꞌk,
Jesús tkꞌatz kyimnin. Ok tmekoꞌnjo ma chi qꞌanit;
tzꞌlan jaꞌ iqintaq. Tuꞌn ikyjo, bꞌeꞌx i kubꞌ exqetziꞌn ẍoꞌrtaq, ma chi bꞌin; c
weꞌ kyej xjal, a iteꞌkxtaq tjaqꞌ. Xitzin exqetziꞌn otaq chi kyim, ma chi jaw
tqꞌmaꞌn Jesústz tej kyimnin kyjaluꞌn: Ay anqꞌin juntl majl.
qꞌa, kxel nqꞌmaꞌn tey: ¡Qeksa! Ex jniꞌ qeꞌ yaj ma pon tqanil Tbꞌanil
15 Bꞌeꞌxsin jaw qe tej kyimnintaq, exsin Tqanil kolbꞌil kye. d
ok tentz yolil. Tuꞌn ikyjo, bꞌeꞌxsin xi 23 Ex kyꞌiwlinqexixjo a mi njawje kykꞌuꞌj

qꞌoꞌntz te tnana tuꞌn Jesús. wiꞌja.


16 Jotqexjo xjal, a iteꞌtaq antza, bꞌeꞌx 24 Tej kymeltzꞌajjo t-xnaqꞌtzbꞌin

tzaj kyxobꞌil, tej tiwleꞌ a otaq bꞌaj. Juan, bꞌeꞌx ok ten Jesús yolil tiꞌj Juan
Tuꞌntziꞌn, bꞌeꞌx ok ten nimsil teꞌ tbꞌi kyukꞌaxjal. Xi tqꞌmaꞌn kye kyjaluꞌn:
qMan Dios. Chi chiꞌ kyjaluꞌn: Tej kyxiꞌy lolte Juan toj tzqij txꞌotxꞌ,
Luꞌ jun nmaq yolil Tyol Dios ma jaw ¿Tiꞌtaqtzin wiq ichin kyajtaqa tuꞌn
anqꞌin qxol, ex: Luꞌ te Dios ma tzul klol kylontiꞌy? ¿Ma noqpe jun ichin kabꞌe
teꞌ Ttanim, chi chiꞌ. tkꞌuꞌj, tzeꞌnku jun ajlaj meltzꞌaje tuꞌn
17 Jotxjo a otaq bꞌant tuꞌn Jesús, bꞌeꞌx kyqꞌiqꞌ? 25 Qa mina, ¿Tiꞌtaqtzin kyajtza
bꞌijte teꞌ toj tkyaqil tnam te Judey exsin tuꞌn kylontiꞌy? ¿Moj qa jun ichin manyor
kyojjo txꞌotxꞌ, a nqayin iteꞌk tkꞌatz. tbꞌanilx t-xbꞌalin tok? Me bꞌiꞌn kyeꞌ kyuꞌn,
qa toj kyja nmaq kawil najleqe kyeꞌ
T-xnaqꞌtzbꞌil Jesús tiꞌj Juan, a Jawsil ichin, a tbꞌanilx kyxbꞌalin tok, ex nimx
Aꞌ nchi achin tzaluꞌn twutz txꞌotxꞌ. 26 ¿Me
(Mt. 11:2-19) tiꞌtzin chi txaꞌjtza lolte? ¿Bꞌalaqa jun
18 Tkyaqiljo lo bꞌijte tuꞌn Juan, a Jawsil yolil Tyol Dios? ¡Ikytziꞌn! Me ante Juan
Aꞌ, quꞌn tuꞌn bꞌeꞌx xi qꞌmaꞌn te kyuꞌnj nimxixtl toklin kyibꞌaj tkyaqil yolil Tyol

c 7:22 Is. 35:5-6. d 7:22 Is. 61:1.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
Lucas 7 100

Dios, aye i kꞌmonte Tyol ojtxe. 27 Quꞌn Kutzin, chi Jesúsjo.


ikytzin tqꞌma Diosjo tiꞌj toj Tuꞌjil Tyol Atzaj teꞌ tkanin, ok qe tiꞌj meẍ.
kyjaluꞌn: Qꞌuqletaq te Jesús, 37 tej tpon kanin
Kxel nchqꞌoꞌn weꞌ nsan twutza jun qya, a bꞌinchil il, a axsa najletaq
qꞌmalte tqanil tulila, tojjo tnam anetziꞌn. Ex otaq tbꞌi tej qya
tuꞌn tkubꞌ kybꞌinchinxjal kyibꞌ anetziꞌn qa otaq pon kanin Jesús waꞌl
twutza. e toj tja Parisey. Tuꞌn ikyjo, xi tiꞌn jun
28 Twutzxix kxel nqꞌmaꞌn, qa kyxol ẍunk nojnin tukꞌa jun wiq aꞌ kꞌokꞌjxix
tkyaqilxjal twutz txꞌotxꞌ, mix aꞌl jun wen; ajo ẍunk bꞌinchin tukꞌa jun wiq abꞌj
nimxixtl toklin tzeꞌnku te Juan, a Jawsil tbꞌanilx wen. 38 Pon laqꞌe tej qya kykꞌatz
Aꞌ. Me ajo a noq tal chꞌin toklin toj tqan Jesús, ok ten oqꞌil ex kyukꞌa taꞌl
Tkawbꞌil Dios toj kyaꞌj, nimxixtl toklin twutz, oktzin tentz txjolkye tqan Jesús. g
tzeꞌnku te Juan. Atzaj teꞌ kybꞌaj txjet, bꞌeꞌxsin ok tentz
29 Jotqexjo xjal, a otaq kybꞌi tyol Juan tzqijsilkye kyukꞌa tsmal twiꞌ, ex i el
ex majqexpe kyej xjal, a peyil pwaqqe te tmaꞌtzin tqan, exsin ok tqoꞌn aꞌ kꞌokꞌjsbꞌil
Rom, xi kytziyin te Juan tuꞌn kykuꞌx toj aꞌ kyiꞌj, a qꞌiꞌntaq tuꞌn.
te jawsbꞌil aꞌ, ex xi kyqꞌoꞌn chjonte te Dios, 39 Atzaj teꞌ tiwle lo tuꞌn Parisey, a xi

quꞌn el kynikyꞌ te qa tzꞌaqlexix te Dios. 30 Me txkonte Jesús, ul jun t-xim kyjaluꞌn toj
ayeqetzin kyej Parisey exqetziꞌn jniꞌ xnaqꞌtzil tanmin: A noqxit jun yolil Tyol Dios teꞌ
tiꞌj ojtxe kawbꞌil, mix kytziye kyeꞌ tuꞌn ichin lo, matla kaninte tiꞌj tzeꞌn taꞌye
kykuꞌx toj aꞌ te jawsbꞌil aꞌ tuꞌn Juan. f Tuꞌn tchwinqiljo qya, a luꞌ n-ok tzyunte,
ikyjo bꞌeꞌxsin el kyikyꞌin a tajtaq Dios kyukꞌa. quꞌn ajo qya lo, jun bꞌinchil il teꞌ, chtej
31 Kꞌwel nqꞌoꞌn jun techil tzeꞌnqe xjal jaꞌlin. Parisey.
32 Ikyqetziꞌn tzeꞌnqeku tal kꞌwal nchi kubꞌ qe 40 Atziꞌn te Jesús bꞌeꞌx kanin teꞌ tiꞌj

saqchal toj kꞌaybꞌil. Ex nxi kyẍchꞌin te kyukꞌa, t-xim Parisey. Tuꞌntziꞌn, iky xi tqꞌmaꞌn
tuꞌn kysaqchaꞌn junx, ex nxi kyqꞌmaꞌn: Ma kyjaluꞌn: Ay Simun, at jun weꞌ tuꞌn t-xi
qo chinbꞌiꞌn kyukꞌa xux, tuꞌntzintla qsaqchan, nqꞌmaꞌn tey.
ex tuꞌn kytzalaja ex tuꞌn kybꞌixiꞌn, me mi ẍi Atzin te Parisey xi ttzaqꞌwin kyjaluꞌn:
bꞌixiꞌn. Tuꞌnpetziꞌn, ma txi qbꞌitziꞌn bꞌitz te Kutzin, Xnaqꞌtzil. Qꞌmantza.
bꞌisbꞌajil, tuꞌntzintla qsaqchan, ex tuꞌn kyoqꞌa, 41 Xitzin tqꞌmaꞌn Jesús kyjaluꞌn:

me mix aꞌl s-oqꞌ. ¿Tiꞌxsin kyajtza? chi chiꞌ. Iteꞌtaq kabꞌe xjal, a attaq kykꞌas tukꞌa
33 Ikytzin kyejiꞌy, chi Jesús. Quꞌn tej tul jun ichin, a bꞌaꞌntaq qꞌon pwaq txꞌex.
Juan, a mix waꞌn pan ex mix kꞌwan vin Attaqtzin teꞌ jun jweꞌ syent pwaqtaq
kyukꞌa txqantl, ex xi kyqꞌmaꞌn qa attaq teꞌ ttxꞌex. Ataqtzil teꞌ juntl lajaj toj ox
taqꞌnil tajaw il toj tanmin. 34 Ex ma chin ula, kꞌaltaq h teꞌ ttxꞌex. 42 Me quꞌn tuꞌn mix
ayiꞌn Tkꞌwal Ichin jaꞌlin, a nchin waꞌn ex jaꞌ nchjetetaqjo kykꞌas, bꞌeꞌx kubꞌ najsiꞌn
nchin kꞌwan kyukꞌa noq tiꞌchaqku xjal, me kykꞌas tuꞌnjo ichin, a tajaw pwaqtaq.
nkyqꞌmaꞌnla wiꞌja qa loꞌlqiꞌn, ex jun kyukꞌa Kutzin. Qꞌmantzintza weꞌy jaꞌlin,
peyil pwaq ex kyukꞌa aj il. Ex ayetzin kye, chi Jesúsjo te Parisey. Kyxoljo kabꞌe
¿Tiꞌxsila kyajtza? 35 Kxel nqꞌmaꞌn qa atzin kꞌasbꞌine lo, ¿Altzila kyeꞌ k-okil kꞌuꞌjlinte
k-elile kynikyꞌa tiꞌjjo naꞌbꞌl ntzaj tuꞌn Dios chꞌintljo tajaw kꞌas?
tiꞌjjo qbꞌinchbꞌiꞌn. 43 Xitzin ttzaqꞌwin Simun kyjaluꞌn: Toj

nwutza, bꞌalaqa a ichin, a nimxixtaq


Tej tok tsuꞌnjo qya kꞌokꞌjsbꞌil chꞌintljo tkꞌas.
kyiꞌj tqan Jesús Twutzx teꞌ, chi Jesúsjo. Ikypen teꞌ
36 Tbꞌajlinxiꞌ ikyjo, jun Parisey kubꞌsin tzeꞌnku ma tzaj tqꞌmaꞌn.
twutz tuꞌn t-xiꞌ Jesús waꞌl junx tukꞌa toj 44 Xitzin kaꞌyin Jesús toj twutzjo qya,

tja. exsin xi tqꞌmaꞌntz te Simun kyjaluꞌn:

e 7:27 Mal. 3:1. f 7:30 Mt. 21:32; Lc. 3:12. g 7:38 Mt. 26:7; Mr. 14:3; Jn. 12:3. h 7:41 Lajaj toj ox kꞌal, 50
n-ele.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
101 Lucas 7​, ​8

¿Man tzꞌiwle qya lo tuꞌn, a ma chi el


ttxjoꞌn nqaꞌn tukꞌa taꞌl twutz, ex ma chi Jun techil tzeꞌn kyanmin xjal tiꞌj Tyol
el tsuꞌn kyukꞌa tsmal twiꞌ tuꞌntzintla Dios
kytzqijtz? Me metziꞌn te, ma chin tzaj (Mt. 13:1-9; Mr. 4:1-9)
ttxkoꞌn tuꞌn woktza toj tjay, me ntiꞌ chꞌin 4 Nimkuxjal i pon kychmoꞌn kyibꞌ tkꞌatz
aꞌ saj tqꞌoꞌn te txꞌajbꞌilkye nqaꞌn. 45 Ex mi Jesús, ayej i bꞌaj tzaj tojile junjun tnam,
ẍin el tmaꞌtziꞌn te qꞌolbꞌil weꞌy, tzeꞌnku quꞌn kyajtaqjo xjal anetziꞌn tuꞌn tiwle
ntene qxol; qalatzin teꞌ qya lo, noqx Jesús kyuꞌn. Oktzin ten Jesús yolil tiꞌjjo
teꞌ ẍin oktza, bꞌeꞌx s-ok ten maꞌtzilkye jun techil, a ntqꞌmaꞌn kyjaluꞌn: 5 Jun maj,
nqaꞌn, ex naꞌmx tuꞌn tkubꞌ qen jaꞌlin. attaq jun xjal ex, awal triy. Atzaj teꞌ t-xi
46 Ex ntiꞌ te aseyt ma jax tqꞌoꞌn toj nwiꞌy, tchtoꞌn tijaj, ilaꞌku ijaj i pon tzꞌaq toj bꞌe.
a tzeꞌnkuxjo nbꞌinchajtz, me metzin teꞌ Tuꞌntziꞌn, bꞌeꞌx i bꞌaj kywaꞌbꞌinxjal, ex
qya lo, at teꞌ aꞌ, a kꞌokꞌjxix wen ma tzꞌok bꞌeꞌx jaw kywaꞌn pichꞌ. 6 Ex ilaꞌkul ijaj
tqoꞌn kyiꞌj nqaꞌn. 47 Tuꞌnpetziꞌn, kxel i pon tzꞌaq kyxol abꞌj. Ulpin kyeꞌ kywiꞌ,
nqꞌmaꞌn tey, qa noq tuꞌn nim tkꞌuꞌjjo qya me liweyxix i jaw tzqij, quꞌn tuꞌn ntiꞌtaq
wiꞌja, ma chi kubꞌ najsit nimku til. Me takꞌiljo txꞌotxꞌ anetziꞌn. 7 Atx txqantl ijaj
atzin teꞌ xjal, a nya nim til toj twutz, ex pon chitj kyxol txꞌiꞌx; ex ul kyeꞌ kywiꞌ. Me
nya nim tkꞌuꞌj wiꞌja. noq i jaw xkyꞌiꞌsix, quꞌn tuꞌn bꞌeꞌx i xi bꞌaj
48 Tbꞌajlinxi tqꞌmaꞌn ikyjo, xitzin kyxoljo kꞌul, a at kytxꞌiꞌxil. 8 Me at txqantl
tqꞌmaꞌnltz teꞌ qya kyjaluꞌn: ¡Ay, qya! Ma pon chitj tojjo tbꞌanil txꞌotxꞌ. Tbꞌanilpen
chi najsit te til jaꞌlin wuꞌn. chꞌiꞌye teꞌ, ex nimxjo twutz kyij, bꞌalaqa
49 Ayetzin kyej txqantl xjal, a otaq chi junjunchaq jweꞌ kꞌal j twutzjo junjun ijaj.
pon txkoꞌntl waꞌl junx tukꞌa Jesús, i ok Tbꞌajlinxitzin tqꞌmaꞌn Jesúsjo techil
ten kyeꞌ qanilte kyxolx kyjaluꞌn: ¿Ankye lo, jawtzin yolin juntl majl kujxix wen.
teꞌ xjal lo, a nimsil tibꞌ? ¿Majqexjo Chiꞌ kyjaluꞌn: Ankye taj tuꞌn tkubꞌ tbꞌiꞌn
kyilxjal nchi kubꞌ tnajsin? nyola, in tkubꞌ tbꞌiꞌntz, tuꞌntzintla tkubꞌ
50 Me atzin te Jesús, bꞌeꞌx xi kyiml tbꞌinchin.
teꞌ tiꞌj qya anetziꞌn, exsin xi tqꞌmaꞌnltz
kyjaluꞌn: ¡Ay qya! Noq tuꞌnjo tnimbꞌila Nukꞌbꞌil tuꞌn Jesús tiꞌjjo t-xnaqꞌtzbꞌil
wiꞌja, ma kletiy. Atziꞌn jaꞌlin toj tzaljbꞌil (Mt. 13:10-17; Mr. 4:10-12)
kux meltzꞌaja, chi Jesúsjo te. 9 Me ayetzin kyej t-xnaqꞌtzbꞌin Jesús,

bꞌeꞌxkux xi kyqanin kyeꞌ, tzeꞌn tzꞌelpineꞌ


Ayejo qya nchi mojintaq tukꞌa Jesús techil, a otaq bꞌaj tyolin kyxol.

8   Tbꞌajlinxiꞌ
ikyjo, bꞌaj bꞌet Jesús
1 10 Ajo techil, iky tzꞌelpine teꞌ kyjaluꞌn,

tojile ilaꞌ tnam ex tojile ilaꞌ kojbꞌil, chi Jesúsjo: Ajo tumil, a ewintaq tiꞌjxi
tuꞌn tqꞌmet, ex tuꞌn tchikyꞌbꞌitjo Tkawbꞌil Tkawbꞌil qMan Dios, o tzꞌel kynikyꞌa te,
qMan Dios. Majqex kyeꞌ kabꞌlajaj quꞌn tuꞌn aku Dios o tzaj yekꞌinte kyeꞌy.
t-xnaqꞌtzbꞌin, lipcheqektaq tiꞌj. 2 Ex Me ayetzin kyeꞌ txqantl, a naꞌmx tel
iteꞌtaq jun jteꞌbꞌin qya lipcheqektaq kynikyꞌ te, il tiꞌj tuꞌn nyoliꞌn kye kyukꞌa
tiꞌj, ayej a otaq chi qꞌanit tuꞌn Jesús techil, tuꞌntzintla aj nbꞌaj yoliꞌn, ajo otaq
kyeꞌ taqꞌnil tajaw il ex teꞌ ilaꞌkul yabꞌil. kyli, me mina s-el kynikyꞌ te; exsiꞌn ajo
Kyxoljo qya anetziꞌn tokxtaq Mariy, aj otaq kybꞌi, mi n-okx toj kywiꞌ. k
Xleꞌn tbꞌi nqꞌolbꞌajtztaq, exsin otaq chi
etzjo wuq taqꞌnil tajaw il toj tanmin. Tej ttzaj tchikyꞌbꞌin Jesús techil
3 Ex majxjo Juana, a t-xuꞌjil Cuza, aj kyiꞌjjo kyanminxjal
mojiltaq tukꞌa Herodes, majx Susana (Mt. 13:18-23; Mr. 4:13-20)
exsin txqantl qya, ayej nchi mojintaq 11 Ajo techil, a ma bꞌaj qꞌmet, antza

tukꞌa Jesús. i nyoline teꞌ tiꞌjjo Tyol qMan Dios. 12 Atziꞌn

i 8:3 Mt. 27:55-56; Mr. 15:40-41; Lc. 23:49. j 8:8 Jweꞌ kꞌal, 100 n-ele. k 8:10 Is. 6:9-10.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
Lucas 8 102

ijaj, a xpon chitj toj bꞌe, antza nyoline tuꞌn, kyja kxela qꞌoyit txqantl tnabꞌl,
teꞌ kyiꞌjjo xjal, a nchi bꞌin tiꞌj Tyol tuꞌn tel tnikyꞌ tiꞌj tkyaqil. Me ankye teꞌ
qMan Dios, me liwey n-ul kanin tajaw ntiꞌ n-ok tqꞌoꞌn tilil, majxpe ajo tnabꞌl, a
il najsilte toj kyanmin, tuꞌntzintla mina tbꞌanilx toj twutz, me a ntiꞌ tumil, k-elil
txi kynimin, ex mina chi klet. 13 Atzin qꞌiyit te jun majx. n
teꞌ ijaj, a xpon chitj kyxol abꞌj, antza
nyoline teꞌ kyiꞌjjo xjal, a nchi bꞌin tiꞌj Ankyeqexix titzꞌin ex tnana Jesús
Tyol qMan Dios. Nxi kynimin tukꞌa (Mt. 12:46-50; Mr. 3:31-35)
tkyaqil kyajbꞌil, me ajo kynimbꞌil ntiꞌxix 19 Tzuntaq nyolin Jesús ikyjo, tej tpon kanin

tkujil, ex noq te jteꞌbꞌin qꞌij, tuꞌntziꞌn tnana exqetziꞌn titzꞌin antza, me mix i pon
bꞌeꞌx nchi jaw tzꞌaq toj kynimbꞌil, laqꞌeyexix tkꞌatz, quꞌn tuꞌn ma nintzxtaq xjal
tzeꞌnku ntzaj jun mibꞌin toj kychwinqil. at. 20 Tuꞌntziꞌn, noq xi qꞌmaꞌn te kyjaluꞌn: Lu tej
14 Atzin teꞌ ijaj, a xpon chitj kyxol txꞌiꞌx, tnaniy exqetziꞌn titzꞌin iteꞌ peꞌn, ex kyaj tuꞌn
antza nyoline teꞌ kyiꞌjjo xjal, a nchi bꞌin kyyolin tukꞌiy.
tiꞌjjo Tyol qMan Dios, me liwey nchi tzaj 21 Atzin te Jesús xi ttzaqꞌwin kyjaluꞌn: A

numj toj kynimbꞌil tuꞌnjo t-xim kyanmin wejiꞌy nnana ex aye wejiꞌy witzꞌin ayeꞌ nchi bꞌin,
nya jikyin. Atku tuꞌn tpajjo qꞌinimil, ex ex nkubꞌ kybꞌinchin a ntqꞌmaꞌn Tyol qMan Dios.
atku noq tuꞌn tpajjo achbꞌil, a at twutz
txꞌotxꞌ, tuꞌntziꞌn mina nchi wutzin toj Tej tmiyet kyqꞌiqꞌ ex nijabꞌ tuꞌn Jesús
kychwinqil. 15 Me atzin teꞌ ijaj, a xpon (Mt. 8:23-27; Mr. 4:35-41)
chitj toj tbꞌanil txꞌotxꞌ, antza nyoline 22 Jun majjo ikyjo, okx Jesús exqetziꞌn

teꞌ kyiꞌjjo xjal, a tbꞌanilxjo kyanmin ex t-xnaqꞌtzbꞌin toj jun bark, exsin xi tqꞌmaꞌn kye
at-xixjo kyajbꞌil tuꞌn kybꞌin ex tuꞌn tkubꞌ kyjaluꞌn: Qo ikyꞌx tzma tjlajxi nijabꞌ, chiꞌ.
kybꞌinchiꞌn a ntqꞌmaꞌn Tyol qMan Dios. Ex bꞌeꞌxsin i xiꞌtz. 23 Ex tzmataq nchi bꞌet
Tuꞌntziꞌn, jikyinxix iteꞌye toj kynimbꞌil, tibꞌaj aꞌ, bꞌeꞌx ikyꞌ ktan Jesús. Ex bꞌeꞌx ok ten
ex tbꞌanilxjo kywutz n-el toj kychwinqil, txqan kyqꞌiqꞌ jumil tibꞌajileꞌ nijabꞌ anetziꞌn, ex
chi Jesúsjo kye. atzin tej bark kyjaꞌtaq tnoj teꞌ tuꞌn aꞌ. Ex tuꞌn
ikyjo, chꞌixtaq t-xi mulqꞌaj toj nijabꞌ. 24 Tuꞌntziꞌn,
Ajo Tyol Dios tzeꞌnku jun tqan tzaj bꞌeꞌx okx kꞌasin kyuꞌn t-xnaqꞌtzbꞌin, ex xi
(Mr. 4:21-25) kyqꞌmaꞌn te kyjaluꞌn: ¡Xnaqꞌtzil! ¡Xnaqꞌtzil!
16 Yolin Jesús tiꞌjjo juntl techil lo: Mix Chꞌix qxi mulqꞌaj.
aꞌl jun te xjal aku tzꞌok txqonte jun tzaj, Bꞌeꞌx jaw weꞌks Jesús, exsin xi
tuꞌntzintla at spikyꞌin tuja, exsin liwey tmiyoꞌntz kyqꞌiqꞌ exsiꞌn tipin aꞌ, a
tuꞌn tkubꞌ tmaqsiꞌnl, mo tuꞌn tokx tqꞌoꞌnl tzunxtaq jaw mayiyin, ex noq tuꞌnjo tyol,
tjaqꞌ jun watbꞌil. Qalaꞌ k-okil txqet jun bꞌeꞌx i kubꞌ qen, ex jotx kubꞌ nume.
te tzaj, exsin tuꞌn tjax qꞌoyit twiꞌ jun 25 Tbꞌajlinxitziꞌn ikyjo, xitzin tqꞌmaꞌn

xtankoꞌl, tuꞌntzintla spikyꞌin te kyeꞌ, a Jesús kyeꞌ t-xnaqꞌtzbꞌin kyjaluꞌn: ¿Jaꞌtzin


nchi okxik tuja. l Ex ikyxjo ajo nyola nlay saqꞌekuꞌ kynimbꞌila?
bꞌant tuꞌn tmaqet. 17 Ntiꞌx jun te tiꞌ mina Ayetzin kyej t-xnaqꞌtzbꞌin otaq chi xobꞌ,
tzꞌel tqanil, qalaꞌ ikytzin ilx tiꞌj tuꞌn ex i jaw kaꞌylaj. Tuꞌntziꞌn, jaw qanlaj
tkubꞌ chikyꞌbꞌit. m Ikytzin Tyol Dios; te kyxolx kyjaluꞌn: ¿Alxsila kye xjal ikyjo?
tnejil mina n-eltaq kynikyꞌa te, me atzin A ajin kyqꞌiqꞌ ex aꞌ ma kubꞌ niminte.
jaꞌlin loqiꞌn nchin xnaqꞌtzin kyiꞌja, tuꞌn
tel ẍtileꞌ toj kynabꞌla tzeꞌnku tqan tzaj. Tej kyex tlajoꞌn Jesús taqꞌnil tajaw il
Tuꞌntzin ikyjo, ntiꞌx jun tiꞌ aku bꞌant tuꞌn toj tanmin jun xjal aj Gerasa
tewit. (Mt. 8:28-34; Mr. 5:1-20)
18 Tuꞌnpetziꞌn, kykaꞌyinktzin kyibꞌa. 26 I pontzin tojjo txꞌotxꞌ te Gerasa, a

Quꞌn tkyaqiljo, a nim n-ok tilil Tyol Dios at tjlajxi nijabꞌ, ttxlaj Galiley. 27 Noqxix

l 8:16 Mt. 5:15; Lc. 11:33. m 8:17 Mt. 10:26; Lc. 12:2. n 8:18 Mt. 25:29; Lc. 19:26.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
103 Lucas 8

nkuꞌtzku Jesús toj bark, tej tpon laqꞌe kybꞌi. Ex atziꞌn teꞌ kykanin tkꞌatz Jesús,
jun ichin tkꞌatz, a antza etza kyxolxjal iwleꞌ ichin kyuꞌn, aj otaq chi etz taqꞌnil
toj tnam. Atziꞌn ichin anetziꞌn, iteꞌtaq tajaw il toj tanmin. Atzaj ichin anetziꞌn
taqꞌnil tajaw il toj tanmin ilaꞌxitaq qꞌuqletaq t-xe tqan Jesús; iteꞌktaq
abꞌqꞌe. Minataq nchi ok tqꞌoꞌnjo t-xbꞌalin, t-xbꞌalin, ex otaq tzul spikyꞌeꞌ toj twutz.
ex nya toj jun ja najletaq; qalaꞌ antza Tuꞌn ikyjo, bꞌeꞌx tzaj kyej xjal kyxobꞌil.
n-anqꞌinetaq toj muqbꞌil kyimnin. 36 Bꞌeꞌx tzyet tej lo tqꞌumle kyuꞌnj xjal
28 Atzaj teꞌ tiwle Jesús tuꞌn, bꞌeꞌx kubꞌ i lonte, tzeꞌn tten tqꞌanitj ichin anetziꞌn.
meje twutz, exsin jaw ẍchꞌintz kujxix 37 Tej tbꞌijtej lo kyuꞌnxjal, a iteꞌtaq tojjo

wen kyjaluꞌn: ¿Tiꞌ taja wiꞌja, ay Jesús, txꞌotxꞌ te Gerasa, nimx kyxobꞌil tzaj.
a Tkꞌwaljo Dios nimxix toklin? Chin Tuꞌn ikyjo, kykyaqilx i xiꞌ kubꞌsil kywutz
kubꞌsil nwutza tey, tuꞌn mina chin kubꞌ te Jesús, tuꞌntzintla tex tojjo kytanim.
tyajinxa. Okxsin Jesús toj bark, ex bꞌeꞌx ikyꞌ antza.
29 Tqꞌma xjaljo yol lo, quꞌn bꞌijte Jesús 38 Me naꞌmtaq tikyꞌ, atzin te ichin, a

tej t-xi tqꞌmaꞌn kyej taqꞌnil tajaw il, qa otaq chi etz taqꞌnil tajaw il toj tanmin,
iltaq tiꞌj tuꞌn kyetz toj tanminjo xjal kubꞌsin teꞌ twutz, tuꞌn t-xi lipe tiꞌj Jesús,
anetziꞌn. Ojtxetaq ttzyetla kyuꞌn taqꞌnil me mix ttziye te Jesús. Tzajtzin qꞌmaꞌntz
tajaw il. Mix tuꞌn otaq chi kꞌletjo tqꞌobꞌ te kyjaluꞌn: 39 Kux meltzꞌaja tjay, ex
exqetziꞌn tqan kyukꞌa kxbꞌil kyuꞌnxjal, qꞌmanxjiy tkyaqiljo a ma tbꞌinche Dios
tuꞌntzintla mina tzaqpaje. Me bꞌeꞌx tiꞌja.
nchi laqjtaqjo kxbꞌil tuꞌn, tuꞌn kyipin Kutzin, chtej ichin. Bꞌeꞌxsin xiꞌtz,
taqꞌnil tajaw il. Ex ayejo taqꞌnil tajaw exsin ok tentz yolilte te kykyaqil xjal,
il nxi qꞌintetaq tojjo txꞌotxꞌ jaꞌ ntiꞌye a najleqetaq toj tnam, jotxjo a otaq
kynajbꞌilxjal. tbꞌinche Jesús tiꞌj.
30 Xitzin tqanin Jesús tej ichin

kyjaluꞌn: ¿Titzin tetza tbꞌi? Tej tkubꞌ tqꞌanin Jesús kabꞌe xjal
Tzajtzin ttzaqꞌwin tej ichin kyjaluꞌn: (Mt. 9:18-26; Mr. 5:21-43)
Ilaꞌku weꞌ nbꞌi. 40 Atzaj teꞌ tmeltzꞌaj Jesús tjlajxi
Xi tqꞌmaꞌn ikyjo quꞌn tuꞌn nimxtaq nijabꞌ, tzuntaq chi yonxjal tiꞌj, ex tzaj
taqꞌnil tajaw il otaq chi okx toj tanmin. kykꞌmoꞌn tukꞌa tzaljbꞌil. 41 Tzuntaq
31 Ayeꞌ taqꞌnil tajaw il lo, i kubꞌsin nbꞌajjo ikyjo, tej tpon kanin jun ichin
kywutz te Jesús, tuꞌntzintla mina chi tkꞌatz Jesús, Jayr tbꞌi, nejinel tojjo muꞌẍ
xi xoꞌne toj ma tij jul, a jaꞌla taꞌyile ja te kynaꞌbꞌl Dios aj Judiy. Atzin tej
t-xela. 32 Me quꞌn tuꞌn iteꞌtaq txqan kuch ichin anetziꞌn bꞌeꞌx kubꞌ meje t-xe tqan
nchi waꞌntaq twiꞌ wutz, xitzin kyqaniꞌn Jesús, exsin kubꞌsin twutz, tuꞌntzintla
taqꞌnil tajaw il te Jesús, tuꞌntzintla t-xi t-xiꞌ Jesús tzmax tja, 42 quꞌn tuꞌn chꞌixtaq
tqꞌoꞌn ambꞌil kye, tuꞌn kyokx kyojjo tkyimjo jun tkꞌwal txin, a junchꞌinxtaq,
kye kuch. Xitzin tqꞌoꞌn Jesús ambꞌil bꞌalaqa te kabꞌlajaj tabꞌqꞌe. Tzmataq
kye. 33 Texjo or anetziꞌn, bꞌeꞌx i etz nbꞌet Jesús, tuꞌn tkanin tja Jayr, tej tok
kyej taqꞌnil tajaw il toj tanminjo ichin jitzꞌle kyxolxjal, quꞌn tuꞌn nimxtaq xjal
anetziꞌn, ex bꞌeꞌxsin i okxtz kyojileꞌ kuch, lipcheqetaq tiꞌj.
a iteꞌtaq. Ayetzin kyej kuch bꞌeꞌx i xi tilj 43 Kyxoljo xjal, a lipcheqetaq tiꞌj Jesús,

kyeꞌ kubꞌl, ex atzaj teꞌ kykupin, bꞌeꞌxsin attaq jun qya, a otaq bꞌant-xiꞌ kabꞌlajaj
xi kyxoꞌn kyibꞌtz tojjo nijabꞌ, ex antza abꞌqꞌe ttzyetlin tukꞌa kyyabꞌilqya, ex mix
bꞌeꞌx i jiqꞌwe. jaꞌ nqenetaq. Ex tuꞌn ikyjo, otaq xbꞌaj
34 Atzaj teꞌ tiwle lo kyuꞌnxjal, a nchi tyajiꞌn tibꞌ kyukꞌa qꞌanil, ex otaq bꞌaj
kyikꞌlentaq kyiꞌj kuch, bꞌeꞌxsin i kubꞌtz tyupin jniꞌ attaq te, te twiꞌ tqꞌanbꞌil, me
toj bꞌe yolilte kyeꞌ xjal, a iteꞌtaq toj tnam mix aꞌltaq otaq qꞌaninte. 44 Tzaj lipexi tej
ex kyojjo jniꞌ kojbꞌil. 35 Bꞌeꞌxsin i bꞌajetz qya lo tiꞌjxi Jesús, exsin ok ttzyuꞌn ttxaꞌn
kyej xjal lolte qa twutzxtaqjo otaq t-xbꞌalin. Ex noq tuꞌn ikyjo, bꞌeꞌx qeꞌn

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
Lucas 8​, ​9 104

tyabꞌil. 45 Xitzin tqanin Jesús kyjaluꞌn: weꞌks. Xitzin tqꞌmaꞌn Jesús tuꞌn t-xi qꞌoꞌn
¿Ankyeꞌ ma tzꞌok mekoꞌn weꞌy? chiꞌ. twa.
Quꞌn tuꞌn mix aꞌl xi tzaqꞌwinte, xitzin 56 Bꞌeꞌx i jaw kaꞌylaj kyej ttata kꞌwal

tqꞌmaꞌn Pegr kyjaluꞌn: Taa, mix aꞌlte ma tuꞌn ikyjo, me bꞌeꞌx xi qꞌmaꞌn kye
tzꞌok tzyunte, qalaꞌ tuꞌn nim xjal lipche; tuꞌn Jesús, tuꞌn mix alqeye, tuꞌn t-xi
tuꞌntziꞌn, bꞌeꞌx nchi ok aqꞌle tiꞌja, expe kyqꞌmaꞌne tkyaqilxjo otaq bꞌaj.
bꞌeꞌx nxi limoꞌn kyuꞌn.
46 Me kubꞌ tqꞌmaꞌnl Jesús kabꞌel tyol. Tej kyxi tsmaꞌn Jesús t-xnaqꞌtzbꞌin
Chiꞌ kyjaluꞌn: Ma tzꞌel nnikyꞌa te, qa at qꞌmal Tbꞌanil Tqanil kolbꞌil
jun aꞌla ma tzꞌok tzyun weꞌy, quꞌn noq (Mt. 10:5-15; Mr. 6:7-13)
tuꞌn wipiꞌn ma qꞌaniteꞌ xjal anetziꞌn.
9   I ok tchmoꞌn Jesúsjo kabꞌlajaj
1
47 Kubꞌtzin t-ximin tej qya, a qa nlay t-xnaqꞌtzbꞌin, exsin xi tqꞌoꞌn
tzꞌewittaq. Tuꞌn ikyjo, bꞌeꞌx tzaj laqꞌe kyoklin te kawil, ex xi tqꞌoꞌn kyipin tuꞌn
tkꞌatz Jesús luꞌlin wen tuꞌn t-xobꞌil, ex kyetzjo jniꞌ tkyaqil wiq taqꞌnil tajaw
bꞌeꞌx kubꞌ meje t-xe tqan. Kubꞌtzin il toj kyanminxjal kyuꞌn, exsiꞌn jniꞌqe
tpaꞌntz kyxolxjal tiquꞌnil ok ttzyuꞌn yabꞌ tuꞌn kyqꞌanit. 2 Exsin i xi chqꞌoꞌntz
t-xbꞌalin Jesús, ex kubꞌ tqꞌmaꞌntz, qa tuꞌn Jesús tuꞌn kyxiꞌ yolil teꞌ Tkawbꞌil
bꞌeꞌx qꞌanitku texjo paq anetziꞌn. qMan Dios, ex tuꞌn kyqꞌanin kyiꞌjjo jniꞌ
48 Xitzin tqꞌmaꞌn Jesús tej qya kyjaluꞌn: yabꞌ. 3 Chiꞌ kyjaluꞌn: Ntiꞌ chꞌin kyeꞌ tuꞌn
Nkꞌwal, axjo tnimbꞌila ma kubꞌ qꞌanin t-xi kyiꞌn, a il tiꞌj tuꞌn tajbꞌin toj kybꞌeꞌy;
tey. Kuxsin txiꞌtza jaꞌlin tukꞌa tzaljbꞌil. mina txi kyiꞌn kye kytze, kychꞌuꞌẍa
49 Tzunxtaq yolin Jesús ikyjo, tej tul ex wabꞌj, ex mina txi kyiꞌn kyeꞌ pwaq,
kanin jun xjal qꞌolte jun tqanil te Jayr, nipe jun xbꞌalin te txꞌixpil kyiꞌja. o 4 Ex
aj nejinel tojjo muꞌẍ ja te kynaꞌbꞌl Dios aꞌlchaqx kye jatz jaꞌ chi pon kaniniꞌy
Judiy, exsin xi tqꞌmaꞌn kyjaluꞌn: Taa, ma ajlal, axsa chi tenkuy, tzmaxi kꞌaꞌ chi
kyim te tkꞌwal. Mi tzꞌok ila tiꞌj xnaqꞌtzil etzjiꞌy toj, ajxi kyxiꞌy toj junxil tnam,
jaꞌlin. Mi txi tkꞌleꞌnla tjay. chi Jesús kye. 5 Me metziꞌn, aj qa at jun
50 Me bꞌeꞌx bꞌij teꞌ lo tuꞌn Jesús, exsin tnam, a jaꞌ kykyꞌeꞌyexjal kyiꞌja, bꞌeꞌx
xi tqꞌmaꞌntz te Jayr kyjaluꞌn: Mina kꞌaꞌ chi etza antza. Me bꞌeꞌx kꞌaꞌ tzꞌel
tzaj xobꞌa, oꞌkx qe tkꞌuꞌja wiꞌja, ex ok kychtoꞌn quq tiꞌj kyqaꞌn kywutzjo xjal
kqꞌanitil te tkꞌwal, chiꞌ. tojjo tnam anetziꞌn, tuꞌn tajbꞌin te techil
51 Atzaj teꞌ tkanin Jesús tja Jayr, mix kye, tuꞌn mina xkubꞌ kybꞌiꞌn Tyol Dios. p
ttziye tuꞌn kyokx kykyaqil xjal tukꞌa; 6 Bꞌeꞌxsin i xiꞌ kyej t-xnaqꞌtzbꞌin Jesús

qalaꞌ oꞌkxjo ttata ex tnanaj txin tukꞌax tojile junjun kojbꞌil, qꞌmal teꞌ Tbꞌanil
Pegr tukꞌa Santyaw exsin Juan. 52 Tej Tqanil kolbꞌil kyexjal, ex tuꞌn kyqꞌanitjo
kyokx tuja, kykyaqilxjal tzuntaq nchi jniꞌ yabꞌ kyuꞌn.
oqꞌ tuꞌn bꞌisbꞌajil tiꞌjjo tal txin, a otaq
kyim. Me atzin te Jesús xi qꞌmante kye Tej t-ximin Herodes tiꞌj ankye teꞌ
kyjaluꞌn: Mina chi oqꞌ kyeꞌ, quꞌn nya ma Jesús
kyim tetxin, qalaꞌ luꞌ noq nktan. (Mt. 14:1-12; Mr. 6:14-29)
53 Noqx i bꞌaj jaw tzeꞌn jniꞌ xjal tiꞌjjo 7 Jotxjoa nyolajtztaq tiꞌj Jesús, ex tiꞌj
tyol Jesús ikyjo, quꞌn tuꞌn otaq tzꞌiwleꞌ tkyaqiljo nbꞌanttaq tuꞌn. Bꞌeꞌx bꞌijte teꞌ
txin kyuꞌn, a qa otaq kyim. tuꞌn Herodes, a nmaq kawiltaq, me mix
54 Me atzin te Jesús, xiꞌ teꞌ tzyulte elexix tnikyꞌ te, quꞌn ilaꞌtaq nqꞌmante a
tqꞌobꞌjo txin, exsin jaw tiꞌn tqꞌajqꞌojil qa ataq Juan, a Jawsil Aꞌ, otaq jatz itzꞌje
twiꞌ. Chiꞌ kyjaluꞌn: ¡Weꞌksa, txin! juntl majl. 8 Ex iteꞌtaqtl nchi qꞌmante
55 Bꞌeꞌxsin jaw anqꞌin juntl majl tej a qa ataqj Elías, a yolil Tyol Dios, otaq
txin, ex texjo paq anetziꞌn bꞌeꞌx jaw tzul juntl majl. Me iteꞌtaq nchi qꞌmante

o 9:3 Lc. 10:4. p 9:5 Lc. 10:10-11; Kybꞌi. 13:51.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
105 Lucas 9

a qa jun qtzan yolil Tyol Diosjo otaq jaw exsin i xi tqꞌoꞌntz kyeꞌ t-xnaqꞌtzbꞌin,
anqꞌin juntl majl. q 9 Me atzin te Herodes tuꞌntzintla tkubꞌ kysipin kye tkyaqilxjal.
iky teꞌ tqꞌma kyjaluꞌn: Nyatel te Juan, a 17 Jotxjo xjal bꞌaj noj kykꞌuꞌj, quꞌn tuꞌn

Jawsil Aꞌ, quꞌn ayinku weꞌ in xi qꞌmante, nimx kywa bꞌaj. Me atzaj teꞌ kybꞌaj waꞌn,
tuꞌn tel txꞌemit teꞌ twiꞌ. ¿Me altzila kyeꞌ kabꞌlajaj chiꞌljo tbꞌuchil wabꞌj chmet.
xjaltz, a nimku nqꞌumlajtz tiꞌj? Tuꞌn
ikyjo, ok tqꞌoꞌn Herodes tilil, tuꞌntzintla Tej t-xi tqꞌmaꞌn Pegr qa Kolil te Jesús
tiwle Jesús. (Mt. 16:13-19; Mr. 8:27-29)
18 Jun majjo ikyjo, tjunalxtaq Jesús
Tej tkaꞌchit jweꞌ mil ichin tuꞌn tipin at kyukꞌa t-xnaqꞌtzbꞌin; naꞌn Dios nej,
Jesús exsin xi tqanin kyeꞌ t-xnaqꞌtzbꞌin. Chiꞌ
(Mt. 14:13-21; Mr. 6:30-44; Jn. 6:1-14) kyjaluꞌn: ¿Ankyeqiꞌn toj kywutzjo jniꞌ
10 Atzaj teꞌ kymeltzꞌajjo t-xnaqꞌtzbꞌin xjal?
Jesús, bꞌeꞌx i ok ten qꞌmalte te Jesús 19 Xitzin kytzaqꞌwin t-xnaqꞌtzbꞌin

jniꞌ otaq bꞌaj kybꞌinchin. Bꞌeꞌxsin i xi kyjaluꞌn: At junjun nqꞌmaꞌnte qa ajiy


qꞌiꞌntz kyjunalx, tuꞌn kypon kanin tojjo qtzan Juan, a Jawsil Aꞌ; at junjuntl
jun najbꞌil, Betsaida tbꞌi. 11 Me atzaj nqꞌmaꞌnte qa ajiy Elías, a yolil Tyol Dios
teꞌ kybꞌinte txqantl xjal, qa otaq cheꞌx ojtxe. Ex at junjuntl nqꞌmaꞌnte qa ajiy
Jesús kyukꞌa t-xnaqꞌtzbꞌin tzma Betsaida, jun yolil Tyol Dios jaw itzꞌje juntl majl. s
bꞌeꞌxsin i xi lipetz kyiꞌj. I kubꞌ tziyin tuꞌn 20 ¿Yajtzin kye toj kywutz?

Jesús tej kykanin; xi chikyꞌbꞌin Tkawbꞌil ¿Ankyeqiꞌn?


qMan Dios kye, ex i kubꞌ tqꞌanin jniꞌ yabꞌ. Ate Pegr xi tzaqꞌwinte kyjaluꞌn: A
12 Atzaj teꞌ kyjaꞌtaq qok yupj, bꞌeꞌxsin tejiy Crist, a skꞌoꞌnxix tuꞌn Dios, tuꞌn tul
i xi laqꞌe kabꞌlajaj t-xnaqꞌtzbꞌin tkꞌatz tzaluꞌn twutz txꞌotxꞌ, chiꞌ. t
Jesús, exsin xi kyqꞌmaꞌn te kyjaluꞌn:
Chqꞌonqexjiy xjal lo kyojileꞌ jniꞌ kojbꞌil a Tej tyolin Jesús tiꞌj tkyimlin
nqayin iteꞌ, tuꞌntzintla kyjyon kywa, ex (Mt. 16:20-28; Mr. 8:30–9:1)
tuꞌn kyjyon teꞌ jaꞌ tuꞌn kyktane, quꞌn tuꞌn 21 Tbꞌajlinxiꞌikyjo, xi oqxeninxix kye
ntiꞌx chꞌin te at tzaluꞌn. tuꞌn Jesús, tuꞌn mix alqeye tuꞌn t-xi
13 Xitzin ttzaqꞌwin Jesús: Kyqꞌonxa kyqꞌmaꞌne qa ate Jesúsjo Crist.
kywa. 22 Xi tqꞌmaꞌn kye t-xnaqꞌtzbꞌin kyjaluꞌn:

Me ayetzintljo t-xnaqꞌtzbꞌin xi Ayiꞌn, a Tkꞌwal Ichin, ilxix tiꞌj tuꞌn tikyꞌx


kytzaqꞌwin kyjaluꞌn: Ntiꞌ qe wabꞌj qꞌiꞌn nim yajbꞌil wuꞌn, ex ok kchin elil iꞌjliꞌn
quꞌn, oꞌkxjo jweꞌ tal wabꞌj exsin kabꞌe kyuꞌn kynejilxjal ex kyuꞌn kynejil pale
tal netzꞌ kyiẍ. ¿Ma man qoꞌxtza laqꞌolte junx kyukꞌa tkyaqil xnaqꞌtzil tiꞌj ojtxe
txqantl wabꞌj te tkyaqiljo xjal lo? chi chiꞌ. kawbꞌil. Ok kchin kꞌwel bꞌyoꞌn kyuꞌn, me
14 Attaq jun jweꞌ mil ichin antza. Me toj toxin qꞌij ok kchin jawitz anqꞌintla
chi Jesúsjo kye t-xnaqꞌtzbꞌin kyjaluꞌn: juntl majl.
Kyqꞌmanxa kyexjal tuꞌn tok kychmoꞌn 23 Xitzin tqꞌmaꞌn kye kykyaqilx: Ankye

kyibꞌ toj chꞌuqin, lajaj toj ox kꞌal r tuꞌn jun taj tuꞌn tok te nxnaqꞌtzbꞌiꞌn, il tiꞌj
tten toj junjun chꞌuq, ex tuꞌn kykubꞌ qe. tuꞌn tel tiꞌn toj tkꞌuꞌj tkyaqil tajbꞌil, ex
15 Jotx xjal i bꞌaj kubꞌ qe, tzeꞌnxjo xi tuꞌn t-xi tqꞌoꞌn tibꞌ tuꞌn t-xi lipe wiꞌja
qꞌmaꞌn kye kyuꞌnjo t-xnaqꞌtzbꞌin Jesús. tkyaqil qꞌij, exla qa ma kyim twutz
16 Texjo paq anetziꞌn, i jaw ttzyuꞌn cruz. u 24 Ikytziꞌn, alkye taj noq tuꞌn tkubꞌ
Jesúsjo jweꞌ tal wabꞌj exqetziꞌn kabꞌe tal tbꞌinchin tajbꞌil tzaluꞌn twutz txꞌotxꞌ,
netzꞌ kyiẍ, jaw tiꞌn twutz jawl, exsin xi kxeꞌl toj najin te jun majx. Ex alkye
tqꞌoꞌn chjonte te Dios kyiꞌj. Atzaj teꞌ tbꞌaj kꞌwel ttzyuꞌn tibꞌ tiꞌj tkyaqiljo at tajbꞌin
naꞌn Dios, bꞌeꞌxsin i kubꞌ tpiẍin tal wabꞌj, kyexjal tzaluꞌn twutz txꞌotxꞌ, noq tuꞌn

q 9:8Mt. 16:14; Mr. 8:28; Lc. 9:19. r 9:14 Lajaj toj ox kꞌal, 50 n-ele. s 9:19 Mt. 14:1-2; Mr. 6:14-15; Lc.
9:7-8. t 9:20 Jn. 6:68-69; 11:27. u 9:23 Mt. 10:38; Lc. 14:27.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
Lucas 9 106

npaja, ktenbꞌil tchwinqil te jun majx. v


25 ¿Quꞌn tiꞌxsila tajbꞌin tuꞌn tkanbꞌit Tej tex tlajoꞌn Jesús taqꞌnil tajaw il
tkyaqiljo ajbꞌil tzaluꞌn twutz txꞌotxꞌ, toj tanmin jun qꞌa
exsin tuꞌn tnaj tanmin? 26 Tuꞌnpetziꞌn, (Mt. 17:14-21; Mr. 9:14-29)
qa at jun saj txꞌixwe wiꞌja ex tiꞌjjo nyola, 37 Tojxi junxil qꞌij i meltzꞌaj twiꞌ wutz.
ex ikyx wejiꞌy, ayiꞌn Tkꞌwal Ichin, ex ok Atzaj teꞌ kykuꞌtzku, nimx xjal i bꞌajetz
kchin tzajil txꞌixwe weꞌ te, aj wula tukꞌa kꞌlulte Jesús. 38 Kyxoljo xjal anetziꞌn,
nkawbꞌila ex tukꞌa tqoptzꞌajiyil nMaꞌn attaq jun te ichin jaw yolin kujxix wen.
junx kyukꞌa jniꞌ xjan angel. 27 Twutzxix Chiꞌ kyjaluꞌn:
kxel nqꞌmaꞌn kyeꞌy, at junjun iteꞌ tzaluꞌn Ay Xnaqꞌtzil, bꞌinchim t-xtalbꞌila,
wukꞌiy, mi kyli kyimin, tzmaxi aj qꞌaninkujiy tal nkꞌwala lo, noq tuꞌn oꞌkx
kylonte Tkawbꞌil Dios tzaluꞌn twutz wejiꞌy tal nkꞌwal junchꞌin: 39 Jun taqꞌnil
txꞌotxꞌ. tajaw il ma bꞌinchin tiꞌjjo tal nkꞌwala;
tuꞌntziꞌn, tzunx nẍchꞌinx wen, ex
Tej ttxꞌipit kaꞌylajtz Jesús n-etz plut toj ttzi tzeꞌnku ntzaj kyimin
(Mt. 17:1-8; Mr. 9:2-8) tiꞌj. Tuꞌn ikyjo, nimx ma kyꞌixbꞌe tal
28 Otaqxi bꞌaj wajxaq qꞌij, tej tjax Jesús nkꞌwala tuꞌn, ex ntiꞌx tumil tuꞌn ttzaqpaj.
naꞌl Dios twiꞌ jun wutz; lipcheqektaq 40 Nimx ma chin kubꞌsin nwutza kye

Pegr, Santyaw ex Juan tiꞌj. w 29 Tzmataq t-xnaqꞌtzbꞌiꞌn, tuꞌntzintla tetz kyiꞌn


nnaꞌn te Jesús Dios, tej ttxꞌixpit taqꞌnil tajaw il, me naꞌmx tetz kyuꞌn.
tkaꞌybꞌil twutz, exsin ajo t-xbꞌalin ox 41 Xitzin ttzaqꞌwin Jesús kye

qoptzꞌajx wen. 30 Texjo paq anetziꞌn, i t-xnaqꞌtzbꞌin kyjaluꞌn: Ayiꞌy xjal ntiꞌ
kubꞌ kyyekꞌin kyibꞌ kabꞌe ichin nchi kynimbꞌila, ex ntiꞌ kyumila. ¿Jteꞌxsin
yolintaq tukꞌa Jesús, a Moisés ex Elías. qꞌij nkubꞌlin teꞌn kyxola? ¿Ex jteꞌxsin qꞌij
31 Tzunxtaq nqoptzꞌaj kyiꞌjile ichin kkyꞌelix wuꞌn kyukꞌiy? Kyintzinjiꞌy qꞌa
anetziꞌn, tej kyok ten yolil tiꞌjjo tkyimlin tzaluꞌnch.
Jesús, a tuꞌntaq tbꞌaj toj Jerusalén. 42 Atzaj teꞌ t-xi laqꞌe tal kꞌwal tkꞌatz
32 Nimxtaq te Pegr twatl at, exqetziꞌn Jesús, bꞌeꞌx pon tolpaj juntl majl tuꞌn
tukꞌa. Me mix ikyꞌe ktane; tuꞌntziꞌn tipin taqꞌnil tajaw il, ex bꞌeꞌx tzaj jun
iwle tqoptzꞌajiyil Jesús kyuꞌn, exsin majljo kyimin tiꞌj. Me ante Jesús bꞌeꞌx xi
kyspikyꞌimiljo kabꞌe ichin, a iteꞌtaq tukꞌa. tmiyoꞌn tipin taqꞌnil tajaw il. Tuꞌntziꞌn,
33 Atzaj teꞌ kyjaꞌtaq tel kypaꞌn kyibꞌjo bꞌeꞌx qꞌanit tej kꞌwal anetziꞌn, exsin xi
kabꞌe ichin tiꞌj Jesús, xitzin tqꞌmaꞌn Pegr qꞌoꞌntz te ttata.
kyjaluꞌn: ¡Ay Xnaqꞌtzil, tbꞌanilx teꞌ tuꞌn 43 Jotx i bꞌaj jaw kaꞌylaj tuꞌn tipin

otoꞌ tzaluꞌn! Kꞌaꞌ kubꞌ qbꞌinchiꞌn oxe tal qMan Dios antza.
pach; jun te, ex jun te Moisés, ex jun te
Elías. Tej tyolin Jesús juntl majl tiꞌjjo
Me mix ele te Pegr tnikyꞌ tiꞌjjo a otaq tkyimlin
txi tqꞌmaꞌn. 34 Tzmataq nyolin Pegr, tej (Mt. 17:22-23; Mr. 9:30-32)
tkubꞌ juktzꞌaj jun muj kyibꞌaj. Tuꞌntziꞌn, Tzunxtaq nchi labꞌtexjal antza tiꞌjjo
nimx kyxobꞌil tzaj. 35 Tojjo muj anetziꞌn, a nbꞌanttaq tuꞌn Jesús, xitzin tqꞌmaꞌn
etz yolin jun tqꞌajqꞌojil, ex tqꞌma: Jesús kye t-xnaqꞌtzbꞌin kyjaluꞌn:
Axixpen wejiꞌy Nkꞌwal lo, skꞌoꞌnxix wuꞌn. 44 Kybꞌinkutzinjiꞌy a kxel nqꞌmaꞌn kyeꞌy,

Kybꞌinkujiꞌy Tyol. x 36 Tej tbꞌaj kybꞌiꞌn yol, ex mina tuꞌn tel naj toj kykꞌuꞌja: Ayin
a etz qꞌmaꞌn toj muj, iwle Jesús kyuꞌn, ex wejiꞌy, a Tkꞌwal Ichin, me ok kchin xel
kyli qa tjunalxtaq waꞌl. Ntiꞌ chꞌin i jaw qꞌoꞌn toj kyqꞌobꞌxjal tuꞌn nkyima, chiꞌ.
yolin, ex mix aꞌl qe xi kyqꞌmaꞌne tiꞌjjo 45 Me mix ele kynikyꞌjo t-xnaqꞌtzbꞌin teꞌ

otaq kyli. a otaq bꞌaj tqꞌmaꞌn Jesús kye, quꞌn tuꞌn

v 9:24 Mt. 10:39; Lc. 17:33; Jn. 12:25. w 9:28 2Pe. 1:17-18. x 9:35 Is. 42:1; Mt. 3:18; 12:18; Mr. 1:11; Lc.
3:22.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
107 Lucas 9

axtaq te Dios otaq tzꞌok jpunte kynabꞌl, aj Samaria kyukꞌa aj Jerusalén. 54 Atzaj
tuꞌn minataq tzꞌele kynikyꞌ te. Ex nimx teꞌ kybꞌin teꞌ kabꞌe t-xnaqꞌtzbꞌin Jesús,
kyxobꞌil tzaj tuꞌn t-xi kyqanin juntl majl, a Santyaw ex Juan, tiꞌtaq kybꞌis aj
tzeꞌn chi elpineꞌ yol anetziꞌn. Samaria, xitzin kyqꞌmaꞌn te Jesús: ¿Taa,
me qa aku ttziya te, tuꞌn t-xi qqꞌmaꞌn
Ankye nimxixtl toklin toj Tkawbꞌil tuꞌn tkuꞌtz qꞌaqꞌ toj kyaꞌj, tuꞌntzintla
Dios kykyimjo maꞌ xjal kykyaqil? a
(Mt. 18:1-5; Mr. 9:33-37) 55 Tej tbꞌinte Jesús kyyoljo
46 Texjopaq anetziꞌn, bꞌeꞌx i ok ten t-xnaqꞌtzbꞌin, bꞌeꞌx aj meltzꞌaj, exsin i
kyej t-xnaqꞌtzbꞌin Jesús chꞌotjil kyxolile, xi tmiyoꞌn. Chiꞌ kyjaluꞌn: Mina n-el kyeꞌ
quꞌn kyajtaq tuꞌn kybꞌinte alkyexixjo kynikyꞌ te, jaꞌ tzajniꞌn tbꞌis kyanmiꞌn, a
nimxixtl toklin kyxol. y 47 Me atzaj teꞌ tel nya bꞌaꞌn, chiꞌ. 56 Quꞌn ayiꞌn, a Tkꞌwal
tnikyꞌ Jesús tiꞌjjo nbꞌajtaq kyxol, tzaj Ichin, mi ẍin ula yuchꞌil kychwinqilxjal,
tkꞌleꞌn jun kꞌwal, exsin kubꞌ twaꞌbꞌintz qalaꞌ tuꞌn kyklet. b Noqx teꞌ tbꞌaj tqꞌmaꞌn
kyxol, 48 exsin xi tqꞌmaꞌn kye: Ankye ikyjo, bꞌeꞌx i xiꞌ toj junxil kojbꞌil.
jun kxel kꞌmonte jun tal qꞌa tzeꞌnku lo
noq tuꞌn tnimbꞌil tiꞌj nbꞌiꞌy, nya oꞌkxjo Aye kyajtaq tuꞌn kyxi lipe tiꞌj Jesús
tal qꞌa kxel tkꞌmoꞌn, qalaꞌ ayiꞌn. Ex (Mt. 8:19-22)
alkyeꞌ kxel kꞌmon weꞌy, nya oꞌkqinxa 57 Tzuntaq chi bꞌet, tej tjaw yolin jun

chin xel tkꞌmoꞌn, qalaꞌ majxjo Dios, a saj ichin, exsin xi tqꞌmaꞌn te Jesús kyjaluꞌn:
chqꞌon weꞌy. z Tuꞌnpetziꞌn, alkye nya nim Taa, wajx weꞌ tuꞌn wok lipe tiꞌja, jaꞌchaqx
chꞌin toklin kyxola toj kywutza, apente txaꞌyetza.
nimxix toklin, chiꞌ Jesúsjo. 58 Xitzin ttzaqꞌwin Jesús kyjaluꞌn:

¿Ma twutzxixsin tey qa aku txi lipey


Ankyeqexix qukꞌa toj taqꞌin qMan wiꞌja? Me majx kxel nqꞌmaꞌn tey: At kye
(Mr. 9:38-40) wech kyjul te kynajbꞌil; ex at kye pichꞌ
49 Atzin te Juan xi tqꞌmaꞌnl kyjaluꞌn: kypaqbꞌil. Me metzin weꞌ, a Tkꞌwal Ichin,
Xnaqꞌtzil, o qli qeꞌ jun xjal, a nchi etzjo nipe jaꞌ tuꞌn nxi qꞌejeye chꞌiꞌn, ntiꞌ.
jniꞌ taqꞌnil tajaw il toj kyanminxjal tuꞌn, 59 Ex xi tqꞌmaꞌn Jesús te juntl: Lipeka

noq toj tumil tbꞌiy. Me o txi qmiyoꞌn wiꞌjach.


tuꞌn mina kubꞌ tbꞌinchintl, quꞌn tuꞌn nya Me ante xjal xi ttzaqꞌwin: Me ntiꞌ
qukꞌa. ambꞌil wiꞌja jaꞌlin, quꞌn ma tijin ntatiy.
50 Xitzin ttzaqꞌwin Jesús kyjaluꞌn: Wajatlaꞌy nej tuꞌn tkubꞌ nyoꞌn ajxi tkyim,
Mina txi kymiyoꞌn kyeꞌ, quꞌn atziꞌn luꞌn ex tuꞌn tkuꞌx nmuquꞌn, tzmaxitzintla
nya qiꞌjbꞌinxi taꞌ, qukꞌa taꞌ teꞌ. ẍinx lipejiꞌy tiꞌja.
60 Me xi ttzaqꞌwin Jesús: Lipeka wiꞌja
Tej t-xi tmiyoꞌn Jesús jaꞌlin. Ex tzaqpinqekjiꞌy kyimninqe toj
Santyaw ex Juan kynimbꞌil, tuꞌn tkux kymuquꞌn kyibꞌ.
51 Atzaj teꞌ chꞌixtaq tul kanin qꞌij, jaꞌ Me ante, ku txiꞌy qꞌmalte Tbꞌanil Tqanil
tuꞌn taje Jesús toj kyaꞌj, okxix tilil tuꞌn, kolbꞌil, a tzajnin toj kyaꞌj.
tuꞌn tkanin tzmax Jerusalén. 52 Me nej i 61 Me atx juntlte xi qꞌmante kyjaluꞌn:

xi tnejsin kabꞌe t-xnaqꞌtzbꞌin tzma tojjo Taa, waj weꞌ tuꞌn wok lipe tiꞌja, me nej ma
jun kojbꞌil te Samaria, tuꞌntzintla tjyet chinka qꞌmalte nqanila kyeꞌ iteꞌ toj njaꞌy. c
jun ja kyuꞌn, jaꞌ tuꞌntaq tktane Jesús. 62 Xitzin ttzaqꞌwin Jesús kyjaluꞌn:
53 Me ayetzin kyej xjal aj Samaria, Mina, quꞌn alkye teꞌ k-okil ttzyuꞌn
mix kytziye tuꞌn tkyij Jesús antza, quꞌn ttzꞌutzꞌ wakx tuꞌn taqꞌnin, exsin oꞌkxsa
tuꞌn otaq kybꞌi qa kyjaꞌtaq t-xiꞌ Jesús nkyimexi tiꞌjxi, ntiꞌ te xjal lo tajbꞌin tuꞌn
tzma Jerusalén, ex nimtaq qꞌoj kyxol taqꞌin toj Tkawbꞌil Diosch.

y 9:46
Lc. 22:24. z 9:48 Mt. 10:40; Lc. 10:16; Jn. 13:20. a 9:54 2Re. 1:9-16. b 9:56 At junjun wiq Tyol
qMan, ntiꞌ tkyaqil v. 55 ex 56 toj. c 9:61 1Re. 19:20.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
Lucas 10 108

Dios, kujxixla tkawbꞌil Dios ktzajil


Tej t-xi tchqꞌoꞌn Jesúsjo kabꞌlajaj kyibꞌaj, a tzeꞌnku kye xjal ojtxe kyojjo
toj jun mutxꞌ qꞌmalte tqanil tnam Sodoma, a i bꞌaj tuꞌn qꞌaqꞌ. i

10   Tbꞌajlinxitzin
tkyaqiljo lo, jaw
1

tskꞌoꞌn Jesús, a tAjaw Tkyaqil, Tkawbꞌil Dios kujxix kyibꞌaj tnam, a


kabꞌlajaj toj jun mutxꞌ d xjal. I xi tsmaꞌn kykyꞌeꞌ chi nimin
kakabꞌile kybꞌaj, tuꞌn kyxiꞌ nej twutz toj (Mt. 11:20-24)
kykyaqil tnam ex toj kykyaqil najbꞌil, jaꞌ 13 Ikubꞌ tqꞌmaꞌn Jesús jun jteꞌbꞌin tyol
tuꞌntaq tpone Jesús. kyiꞌjjo xjal mibꞌin chi nimin, a najleqe
2 Xi tqꞌmaꞌn Jesús kye kyjaluꞌn: Twutzx kyojjo tnam. Chiꞌ kyjaluꞌn: ¡Ay! Nimx
tetz nimx te xjal tuꞌn kynimin, tzeꞌnku bꞌisbꞌajil kyeꞌy, a ayiꞌy aj tnam Corazín
nim twutz awal ma bꞌant tuꞌn tjaw exsin aj Betsaida. Quꞌn noqit kyojjo
chmet; me noqtzin tuꞌn nya ilaꞌqel kye tnam Tiro ex Sidón ma bꞌant te yekꞌbꞌil
aqꞌnil iteꞌ. Tuꞌnpetziꞌn, kyqaninxa te wipiꞌn, j tzeꞌnku ma bꞌant kyxola, ojtxetla
tajaw aqꞌuntl, tuꞌn ttzaj tsmaꞌn txqantl tzꞌajtz tiꞌj kyanminxjal, ex matla kubꞌ
aqꞌnil te chmol teꞌ twutz awal. e 3 Kuxsin kyyekꞌin jun txꞌixpibꞌl toj kychwinqil,
cheꞌxtza, ex kykaꞌyink kyibꞌa, quꞌn ma noq tuꞌn tok kyqꞌoꞌn kyxbꞌalin te
chex nchqꞌoꞌn tzeꞌnqekuꞌ tal rit kyxol bꞌisbꞌajil, ex tuꞌn tjaw kychtoꞌn tzaꞌj
txqan xoꞌj. f 4 Mina txi kyiꞌn kyeꞌ kychuꞌẍ toj kywiꞌ, tzeꞌnkuxjo nbꞌant kyuꞌnxjal
nixpe tkubꞌil kypwaqa, nixpe kyxjabꞌa. tzaluꞌn. 14 Twutzxix kxel nqꞌmaꞌn kyeꞌy,
Ex minape chi kubꞌ teꞌn qꞌolbꞌilte jun toj tqꞌijil paꞌbꞌin twutz Dios, kujxixtl
aꞌla toj bꞌe, qalaꞌ tuꞌn tok kyqꞌoꞌn tilil kye tkawbꞌil Dios ktzajil kyibꞌaj, tzeꞌnku
kyaqꞌiꞌn. 5 Ajtzin kyokxa tuja, kchi kye aj Tiro ex Sidón. 15 Ikyxjo kye aj
qꞌolbꞌila kye iteꞌkx toj tukꞌa tnukꞌbꞌil tnam Capernaum; ¿Chila, qa chi japiꞌn
Dios. 6 Ikytziꞌn, qa aye xjal iteꞌkx tuja toj kyaꞌj? ¡Me mina! Quꞌn ayexixpe kyeꞌ
at kyoklin tiꞌjjo nukꞌbꞌil lo, ok kbꞌantil; kchi xeꞌl tojjo ma tij jul, a jaꞌla taꞌyile
metzin qa mina, nlay bꞌanttz. 7 Axsa t-xela, chi Jesúsjo. k
kꞌaꞌ chi kyijiꞌy tojjo ja anetziꞌn; kꞌaꞌ txi 16 Xi yolinl Jesús kyeꞌ t-xnaqꞌtzbꞌin.

kywaꞌn, ex kꞌaꞌ txi kykꞌwanjiꞌy a ktzajil Chi kyjaluꞌn: Ayetziꞌn xjal, a kchi kꞌwel
qꞌoꞌn kyeꞌy, quꞌn at te aqꞌnil toklin tuꞌn bꞌinte kyyola, a nyola nkubꞌ kybꞌiꞌn. l Ex
tchjet twiꞌ tkꞌuꞌj. g Mina cheꞌx kyeꞌ kyojileꞌ ayetzin kyeꞌ xjal, a kchi elil ikyꞌin kyeꞌy,
txqantl ja. 8 Ajtzin kyokxa toj jun tnam, ayin weꞌ nchi el kyikyꞌin. Ex alkyeꞌ k-elil
ex qa ma chi kubꞌ tziyiꞌn kyuꞌnxjal antza, ikyꞌin weꞌy, majxpe te Dios n-el kyikyꞌin,
wen tuꞌn t-xi kywanjiꞌy a ktzajil qꞌoꞌn a saj chqꞌon weꞌy, chiꞌ.
kyeꞌy. 9 Ex kyqꞌaninqekujiꞌy yabꞌ, a iteꞌ
antza, exsin kyqꞌmanxa kyjaluꞌn: Ajo Tej kymeltzꞌajjo aye i xi tchqꞌoꞌn Jesús
Tkawbꞌil qMan Dios, luꞌ ma tzul laqꞌe 17 Tzunx nchi tzalajx kyej kabꞌlajaj
kykꞌatza, chichkujiꞌy. toj jun mutxꞌ xjal, tej kymeltzꞌaj. Chi
10 Ex qatzin qa mi ẍi kubꞌ tziyin kyuꞌn, chiꞌ kyjaluꞌn: Taa, majqexpe kyeꞌ taqꞌnil
ex qa mi xkubꞌ kybꞌiꞌn kyyola, ku kyetza tajaw il nqo kubꞌ nimiꞌn kyuꞌn, tzeꞌnku
tojjo bꞌe, ex kyqꞌmanxa: 11 Majxpe quq nqo yoliꞌn toj tumil tbꞌiy.
tiꞌj qqaꞌn k-elil qchtoꞌn te jun yekꞌbꞌil 18 Chi Jesús kyjaluꞌn: Twutzx teꞌ,

kyiꞌja, qa kykyꞌeꞌy tiꞌj Tyol Dios. h Me nlonte weꞌ tajaw il, tej ttzaj lankꞌaj toj
bꞌiꞌnkuxix kyuꞌn, a Tkawbꞌil Dios ma kyaꞌj ikyjo tzeꞌnkuꞌ jun qꞌankyaq. 19 O txi
tzul laqꞌe kykꞌatza. 12 Twutzxix kxel nqꞌoꞌn weꞌ kyipiꞌn tuꞌn kyjax weꞌy kyibꞌaj
nqꞌmaꞌn kyeꞌy, toj tqꞌijil paꞌbꞌin twutz kan ex kyibꞌaj txuk, a at kytxꞌaꞌbꞌl tiꞌj

d 10:1 Kabꞌlajaj toj jun mutxꞌ, 72 n-ele, ex ikyxjo toj v. 17. e 10:2 Mt. 9:37-38. f 10:3 Mt. 10:16.
g 10:7 1Co. 9:14; 1Tim. 5:18. h 10:11 Mt. 10:7-14; Mr. 6:8-11; Lc. 9:3-5; Kybꞌi. 13:51. i 10:12 Gen. 19:24-28;
Mt. 10:15; 11:24. j 10:13 Is. 23:1-18; Ez. 26:1–28:26; Jl. 3:4-8; Am. 1:9-10; Zac. 9:2-4. k 10:15 Is. 14:13-15.
l 10:16 Mt. 10:40; Mr. 9:37; Lc. 9:48; Jn. 13:20.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
109 Lucas 10

kyje, m ex tuꞌn tkubꞌ kyiꞌjjo jniꞌ kyipin 27 Atzin tej xnaqꞌtzil xi ttzaqꞌwin

ajqꞌoj kyuꞌn. Ex ayetzin kyeꞌ, ntiꞌx chꞌin kyjaluꞌn: Chixix te uꞌjjo kyjaluꞌn:
kchi kyꞌixbꞌila kyuꞌn. 20 Me mina chi jaw Kꞌuꞌjlinkxix te tDios, a tAjaw
tzalaja noq tuꞌn nchi kubꞌ nimiꞌn kyuꞌn Tkyaqil, tukꞌa tkyaqil tanmiꞌn,
taqꞌnil tajaw il; qalaꞌ chi tzalaj kyeꞌ, quꞌn tukꞌa tkyaqiljo tajbꞌila, tukꞌa
tuꞌn luꞌ kyeꞌ kybꞌi noq tzꞌibꞌinl toj kyaꞌj tkyaqil tipiꞌn ex tukꞌa tkyaqil
toj kyajlal jniꞌ nimil, chi Jesúsjo. tnabꞌla; p exsin kꞌuꞌjlink te t-xjalil
tzeꞌnkuxjo n-ok tkꞌuꞌjlin te tibꞌ. q
Tej ttzalaj Jesús tiꞌjjo t-xim qMan Dios 28 Xitzin tqꞌmaꞌnl Jesús kyjaluꞌn:
(Mt. 11:25-27; 13:16-17) Ikyxixpetzin toka, chi Jesúsjo. Qatzin
21 Texjo paq anetziꞌn, jaw tzalajxix ma bꞌanttz tuꞌn ikyjo, okpetzin ktenbꞌil
Jesús tuꞌn Xewbꞌaj Xjan, exsin tqꞌma tchwinqiltza te jun majx, chiꞌ. r
kyjaluꞌn: Taa, ay tAjaw kyaꞌj ex ay 29 Atzin tej xnaqꞌtzil nya wen eꞌle

tAjaw txꞌotxꞌ; loqiꞌn nchin nimsin Tbꞌiy te te, tuꞌn mix xkyeye tyolin tiꞌj Jesús.
jaꞌlin, quꞌn tuꞌn ma kubꞌ tewin tejiy Tuꞌntziꞌn, xi tqanin juntl majl kyjaluꞌn:
t-xilin tumil kolbꞌil kyeꞌ xjal a ẍtijqe ex ¿Me altzin kye qe wetza nxjalil? chiꞌ.
nim kynabꞌl toj kywutz, exsin ma kubꞌ 30 Xitzin ttzaqꞌwin Jesús kyjaluꞌn:

tchikyꞌbꞌintza kywutzjo xjal, a qꞌoꞌnk Jun maj, at jun ichin tzajninxtaq toj
kyoklin te ntiꞌ bꞌaꞌn kyuꞌn. Ikytziꞌn Tata, tnam Jerusalén, ex tuꞌntaq tpon kanin
quꞌn ikytaqkuxla tajiy. toj tnam Jericó. Tzuntaq nbꞌet, tej tok
22 Quꞌn ma tzaj tqꞌoꞌn nMaꞌn weꞌy tzyuꞌn kyuꞌn txqan ileqꞌ. Noqx techx
tkyaqil. Ex mix aꞌl jun ojtzqil weꞌy, qalaꞌ bꞌaj bꞌyoꞌn, exsin el qꞌiꞌn jotxjo jniꞌ
oꞌkx nMaꞌn, quꞌn ayiꞌn Tkꞌwal. Ex mix qꞌiꞌntaq tuꞌn exsin jniꞌ t-xbꞌalin. Atzaj
aꞌl jun ojtzqil te nMaꞌn, qalaꞌ oꞌkqinxa. teꞌ chꞌixtaqx tel kyimj ichin anetziꞌn,
Ex alkye jun xjal waja tuꞌn t-xi nyekꞌiꞌn bꞌeꞌxsin i oq kyej ileqꞌ. 31 Noqxla tzeꞌn
nMaꞌn te, kxel nyekꞌiꞌn. n tten, n-ikyꞌtaqku jun pale tojjo bꞌe
23 Xi meltzꞌaj Jesús kyukꞌa t-xnaqꞌtzbꞌin, anetziꞌn. Atzaj teꞌ tiwlej ichin tuꞌn, a
ex noq kyeku xi tqꞌmaꞌne kyjaluꞌn: otaq kyꞌixbꞌe kyuꞌn ileqꞌ, liweyxix xi
Kyꞌiwlinqexix kyeꞌ, ayiꞌy, a n-ok kykaꞌyiꞌn ttxalpin tibꞌ ex mix kubꞌ weꞌyexix chꞌin.
jotxjo, a loqiꞌy nchi kaꞌyin tiꞌj. 24 Twutzxjo 32 Ex at jun nmaq nimil tiꞌj kynimbꞌil

kxel nqꞌmaꞌn kyeꞌy, qa ilaꞌ qtzan yolil Tyol aj Judiy ikyꞌ tojjo bꞌe anetziꞌn. Me ex
Dios, ex qa ilaꞌ qtzan nmaq kawil kyibꞌaj ikyxjo, bꞌeꞌx xi ttxalpin tibꞌ ttxlaj bꞌe, tej
tnam kyajtaq tuꞌn tok kykaꞌyin a loqiꞌy tiwlej ichin tuꞌn, aj otaq bꞌaj bꞌyoꞌn kyuꞌn
nchi kaꞌyin tiꞌj jaꞌlin, me mina xkylonte. ileqꞌ. 33 Ex attaq juntl ichin, a aj Samaria,
Ex kyajtaq tuꞌn tok kybꞌiꞌn ajo nchi bꞌiꞌn jun kyxol xjal manyor ikyꞌin kyuꞌn aj
tiꞌj jaꞌlin, ex ikyxjo mina xkybꞌi, chiꞌ. Judiy, a tzuntaq nbꞌet tojxjo bꞌe anetziꞌn.
Ajo ichin anetziꞌn, bꞌeꞌx tzaj chyoꞌnx
Jun techil tuꞌn Jesús tiꞌjjo tanmin tiꞌjjo xjal, a otaq kyꞌixbꞌe kyuꞌn
jun ichin bꞌaꞌn aj Samaria ileqꞌ. 34 Ok laqꞌe tkꞌatzjo xjal kyꞌixbꞌine,
25 Attaq jun xnaqꞌtzil tiꞌj ojtxe kawbꞌil jatz tiꞌn t-aseyt exsin vin te qꞌanbꞌil,
xi laqꞌe yolil tkꞌatz Jesús, o me noq tuꞌn exsin ok tentz suꞌlte tiꞌjileꞌ jniꞌ tkyꞌixlbꞌin
tkubꞌ tzꞌaq tuꞌn toj til tuꞌn tyol. Xitzin xjal. Atzaj teꞌ tbꞌaj tsuꞌn, ok tqꞌoꞌn bꞌuꞌẍ
tqanintz kyjaluꞌn: Xnaqꞌtzil, ¿Tiꞌtzin weꞌ te potzbꞌilte, exsin jax tqꞌoꞌntz tibꞌajjo
tuꞌn tkubꞌ nbꞌinchiꞌn, tuꞌn nkanbꞌintejiꞌy tchej. Xi tiꞌn toj jun ja, jaꞌ ntzaje qꞌoꞌn
chwinqil te jun majx? qkuẍbꞌil, exsin axsa kubꞌe tene kaꞌyilte.
26 Xitzin ttzaqꞌwin Jesús kyjaluꞌn: 35 Tojtzin juntl qꞌijltz, jatz tiꞌn tej ichin

¿Titziꞌn o kubꞌ tzꞌibꞌit toj kawbꞌil? ¿Titzin aj Samaria kabꞌe pwaq, exsin xi tqꞌoꞌntz
tetza nkux tuꞌjin? teꞌ tajawjo ja, jaꞌ kuẍletaqjo yabꞌ, exsin

m 10:19 Sal. 91:13. n 10:22 Jn. 3:35; 10:14-15. o 10:25 Mt. 22:35-40; Mr. 12:28-34. p 10:27 Deu. 6:5.
q 10:27 Lv. 19:18. r 10:28 Lv. 18:5.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
Lucas 10​, ​11 110

xi tqꞌmaꞌntz kyjaluꞌn: Bꞌaꞌnx te kaꞌyin Ay qMan Dios, noqit tzꞌel


tiꞌjjo ichin lo, qatzin atl tetza pwaq xbꞌaj kynikyꞌxjal qa xjanxixjo tbꞌiy.
tuꞌn te kaꞌybꞌinte, we txi nchjoꞌn weꞌ, aj Noqit kuꞌtzjo Tkawbꞌila tzaluꞌn
nmeltzꞌaja. twutz txꞌotxꞌ.
36 Kutzintz jaꞌlin, chi Jesús. ¿Altzin 3 Qꞌontzjiy qwaꞌy nimxix te qꞌij jaꞌlin.
kye ichintz kyxoljo oxe, aku tzꞌok tqꞌoꞌn 4 Ex najsinkujiy qila,
te t-xjaliljo ichin, aj kyꞌixbꞌe kyuꞌn ileqꞌ? ikyxjo tzeꞌnku qeꞌ, nkubꞌ qnajsiꞌn
37 Atzin tej xnaqꞌtzil tiꞌj ojtxe kawbꞌil kyilxjal, a nchi bꞌinchin
xi tqꞌmaꞌn te Jesús kyjaluꞌn: Aj tzaj mibꞌin qiꞌja.
chyoꞌn tkꞌuꞌj tiꞌj xjal, a otaq kyꞌixbꞌe. Mi ttziyiy tuꞌn qkubꞌ tzꞌaqa toj jun
Xitzin tqꞌmaꞌnl Jesús te kyjaluꞌn: joybꞌil, aj ttzaj qiꞌja.
¡Kuxsin txiꞌtza! exsin bꞌinchinkutza tzeꞌn 5 Ex xi tqꞌmaꞌnl Jesús kyjaluꞌn:

oke tuꞌn xjal, a tzaj chyoꞌn tkꞌuꞌj tiꞌjjo Qqꞌaknajtzin kyjaluꞌn: Atit jun kyeꞌ, at
juntl. jun tukꞌa pon kanin nikyꞌjin aqꞌwil,
exsintla xi tqꞌmaꞌntz kyjaluꞌn: Ay wukꞌa,
Tej tpon Jesús tja Mart ex Mariy qꞌontzin oxe tal wabꞌj ntxꞌexa, 6 noq tuꞌn
38 Atzin te Jesús bꞌeꞌx xi tiꞌnl teꞌ at jun weꞌ wukꞌa tzajnin toj tbꞌe, ex luꞌ
tbꞌe, exsin pon kanin toj jun kojbꞌil, jaꞌ ma kanin njaꞌy. Me ntiꞌx chꞌin weꞌ at we,
najletaq jun qya, Mart tbꞌi. Kꞌamle Jesús a tuꞌn t-xi nqꞌoꞌn te.
tojjo ja anetziꞌn. 39 Me atzin te Mart, 7 Bꞌalaqa a xjal, a tokx tuja, ktzajil

attaq jun teꞌ ttziky, Mariy tbꞌi. s Bꞌeꞌx tqꞌmaꞌn: Mitzin chin tyajiy nej. Ma
kubꞌ qe te Mariy t-xe tqan Jesús, bꞌilte jpet weꞌ nja, ex loqo qeꞌ ma qo kux kẍe
jniꞌ Tyol. 40 Atzin te Mart nim jaw labꞌte kyukꞌa qalaꞌ. Me bꞌaꞌpetziꞌn, nlay chin
teꞌ, quꞌn tuꞌn nimxtaq taqꞌin at. Tuꞌntziꞌn, jaw weꞌks weꞌ qꞌolte chꞌin tiꞌ tey. 8 Kxel
xi laqꞌe tkꞌatz Jesús, exsin xi tqꞌmaꞌntz nqꞌmaꞌn kyeꞌy, exla qa mi xjaw weꞌks,
kyjaluꞌn: Taa, ¿Ntiꞌxsin chꞌin npon tbꞌisa, noq tuꞌn kyukꞌa kyibꞌ, me noq tuꞌn
tuꞌn njunalxa ma chin kyij tqꞌoꞌn ntzikya tzunxix nlabꞌte wen, kjawil weꞌks qꞌolte
tiꞌjjo txqan aqꞌuntl lo? ¡Qꞌmanx chꞌin te, noq alkye ntqanin.
tuꞌn tmojin wukꞌiy! 9 Tuꞌnpetziꞌn, kxel nqꞌmaꞌn kyeꞌy:
41 Me atzin te Jesús xi ttzaqꞌwin Kyqaninxa, ex ktzajil tqꞌoꞌn Dios;
kyjaluꞌn: Ay, Mart, ¿Man jaw bꞌisin te, kyjyoma t-xilin tajbꞌil qMan, ex knetil
ex man jaw bꞌajxte tkꞌuꞌj tuꞌn ma nintzx kyuꞌn; kyqꞌolbꞌinxa toj kynaꞌj Diosa, ex
taqꞌin? 42 ¿Me tiqunil? Quꞌn junchꞌinte ktzajil ttzaqꞌwin kyeꞌy. 10 Quꞌn alkye
ilxix tiꞌj tuꞌn tkubꞌ bꞌinchit. Atzin nkubꞌ nqanin jun tiꞌ, ok kꞌmetil tuꞌn; ex alkye
tbꞌinchin Mariy, atzin te ilxix tiꞌjjo tuꞌn njyoꞌnxix, ok knetil tuꞌn; ex alkye
tkubꞌ bꞌinchit, quꞌn mix aꞌlx jun aꞌla nqꞌolbꞌin, ex ok ktzajil tzaqꞌwin.
k-elil qꞌinte te. 11 ¿Ma attzin jun kyeꞌ, a ayiꞌy

manbꞌajqiꞌy, aku txi qꞌonte jun kan te jun


T-xnaqꞌtzbꞌil Jesús tiꞌjjo qnaꞌj Dios kykꞌwala, aj ttzaj tqanin jun tchiꞌ kyiẍ?
(Mt. 6:9-15; 7:7-11) ¿Mo akupela txi tqꞌoꞌn jun manbꞌaj abꞌj

11   Jun
maj, nnaꞌntaq Jesús Dios. te jun tkꞌwal, aj qa ma tzaj tqanin kꞌwal
1

Atzaj teꞌ tbꞌaj naꞌn Dios, at jun jun twa pan? 12 ¿Mo qa aku txi tqꞌoꞌn jun
t-xnaqꞌtzbꞌin xi qꞌmante te kyjaluꞌn: Taa, sichil, qa ma tzaj tqanin jun tchiꞌ jos?
qo t-xnaqꞌtzintza tuꞌn tbꞌant qnaꞌn Diosa, ¡Nlayla! chi Jesúsjo. 13 Noqpe oꞌkx kyejiꞌy
ikyjo tzeꞌnku oke tuꞌn Juan, tej kyxi tbꞌanilxix kyaj te kykꞌwala, exla qa nya
t-xnaqꞌtzin jniꞌ t-xnaqꞌtzbꞌin. wenqiꞌy. ¿Yajtzin te Diostz, a at toj kyaꞌj?
2 Chi Jesúsjo kyjaluꞌn: Ajtzin kyok ten ¿Ma nlaypetzila tzaj tqꞌoꞌn teꞌ Xewbꞌaj
kyeꞌ naꞌl Dios, chichkujiꞌy kyjaluꞌn: Xjan qe, qa ma txi qqanin te?

s 10:39 Jn. 11:1.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
111 Lucas 11

tzunxix nxqꞌuqintz tiꞌj tja, nlay tzꞌex


¿Jaꞌn tzaje tipin Jesús tuꞌn qꞌiꞌn a at toj, ex ntiꞌxla aku bꞌajte. 22 Me
kyetz tlajoꞌn taqꞌnil tajaw il toj tzulittzin juntl xjal, a nimxixtl tipin
kyanminxjal? tzeꞌnku tnejil, bꞌeꞌx aku kubꞌ tuꞌnljo xjal
(Mt. 12:22-30; Mr. 3:20-27) anetziꞌn. Bꞌeꞌx aku chi el qꞌiꞌn jniꞌ qꞌuqle
14 Attaq jun xjal, minataql nbꞌant tkꞌuꞌj tiꞌj te kolbꞌil tibꞌ, ex a xjal anetziꞌn
tyolin, tuꞌn otaq tzꞌokx jun taqꞌnil tajaw kqꞌmalte tzeꞌn aku chi oke jniꞌ at toj tja.
il toj tanmin. Me atzaj teꞌ tetz qꞌiꞌn toj 23 Ankye jun xjal nya taj tuꞌn tqꞌoꞌn te

tanmin tuꞌn Jesús, bꞌeꞌx bꞌantl tej xjal tibꞌ wukꞌiy, nqꞌojin wiꞌja. Ex ankye jun
tyolin. Tuꞌnpetziꞌn, nimx i jaw kaꞌylajxjal xjal mi n-onin wukꞌiy tuꞌn tel kynikyꞌxjal
tuꞌn ikyjo. 15 Me iteꞌ junjun xjal i qꞌmante tiꞌj Kolbꞌil, noq nbꞌaj tchitin, v tzeꞌnku jun
kyjaluꞌn: Nchi etz teꞌ xjal taqꞌnil tajaw il aqꞌnil kyꞌaj, a tkyꞌeꞌ tuꞌn tmojin tuꞌn tjaw
tuꞌn, quꞌn tuꞌn a te Beelzebú, a tajaw il, o chmet twutz awal.
txi qꞌonte tipin, chi chi xjaljo tiꞌj Jesús. t
16 Me iteꞌl txqantl xjal xi kyqanin te T-xnaqꞌtzbꞌil Jesús tiꞌj, tiꞌ kbꞌajil
Jesús, tuꞌn tkubꞌ tbꞌinchin jun yekꞌbꞌil kyiꞌjxjal, a nya nimil
tipin toj kyaꞌj. u Xi kyqanin ikyjo, quꞌn (Mt. 12:43-45)
kyajtaqjo xjal tuꞌn tel kynikyꞌ te, a 24 Aj tetz jun taqꞌnil tajaw il toj tanmin

qa antza tzajniꞌn tipin Jesús toj kyaꞌj jun xjal, a nya nimil, bꞌeꞌx nxiku jyolte
mo minaj. 17 Me bꞌiꞌntaq te Jesús tuꞌn, tojjo tzqij txꞌotxꞌ, jaꞌ tuꞌn ttene. Exsin
tiꞌtaqjo nkybꞌisin xjal. Tuꞌntziꞌn, xi qa mi xjyet tuꞌn, kꞌwel t-ximin: Kchin
tqꞌmaꞌn kye kyjaluꞌn: Qa paꞌn kytenxjal meltzꞌajil weꞌ juntl majl tojjo njaꞌy, jaꞌ
toj jun nim tnam, ex qa kyajqꞌoj kyibꞌ, ẍin etziy. 25 Ex ajtzin tkanin juntl majl
noqx aku chi kubꞌ naj tuꞌn qꞌoj. Ex ikyxjo tkꞌatzjo xjal, knetiljo xjal tuꞌn, tzeꞌnku
toj jun ja xjal; qa kyajqꞌoj kyibꞌ, nlay chi jun ja, a ntiꞌ at toj, ex chebꞌe misoꞌn,
el wen. 18 Ikytzin taꞌye te satanásjo, a ex nikꞌuꞌnxix wen. 26 Bꞌeꞌxsin k-okixtz
tajaw il. Qa ma tzꞌetz tlajoꞌn tibꞌ tuꞌnx toj tanmin xjal, me nya tjunalx jaꞌlin;
tibꞌx kyoj kyanminxjal, paꞌnla ttentz tiꞌjx, qalaꞌ kyukꞌa wuql tukꞌa xininqexix toj
ex atzin tkawbꞌil nlay chꞌiy. ¿Ma man il tzeꞌnku a. Ex kykyaqilx chi najal toj
kubꞌ numjjo tipintz? Nxi nqꞌmaꞌn weꞌ tanminjo xjal jaꞌlin. Atzaj xjal noqx kyja
ikyjo, quꞌn loqiꞌy nchi yolin kyxoliliꞌy kxeꞌlix toj il tzeꞌnkuꞌ ttentaq te tnejil.
aj qa noq tuꞌn tipin Beelzebú, a tajaw il,
nchi etz nlajonjiꞌy taqꞌnil. ¿Ma akutzin Ajo qtzaljbꞌil, a twutzxix
tzꞌok meltzꞌaj tajaw iltz kyiꞌjxjo taqꞌnil? 27 Tzuntaq
nyolin Jesús ikyjo, tej tjaw
19 Ex noqit ikyjo tzeꞌnku nkyqꞌmaꞌn, qa ẍchꞌin jun qya kyxolxjal. Chiꞌ kyjaluꞌn:
tuꞌn tipin Beelzebú nchi etza taqꞌnil ¡Kyꞌiwlinxix teꞌ qya, a xkubꞌ alintiy ex
tajaw il toj kyanminxjal wuꞌn, ¿Yajqetzin xjaw chꞌiysintiy!
kyeꞌ, a lipcheqek kyiꞌja? ¿Ankye kye tzaj 28 Xitzin ttzaqꞌwin Jesús kyjaluꞌn:

qꞌoꞌnte kyipin tuꞌn tetz kylajoꞌn taqꞌnil Ikypen teꞌ, me nimxixtl teꞌ tkyꞌiwbꞌil
tajaw il toj kyanminxjal, qa nya ax Dios? qMan kyibꞌajjo a nkubꞌ kybꞌiꞌn Tyol Dios,
Tuꞌnpetziꞌn, ayexjo kyukꞌiy kchi qꞌmalte exsin nkubꞌ kynimin, chiꞌ.
qa nya toj tumil kyyola tiꞌjjo lo. 20 Me
metziꞌn, qa a te Dios ntzaj qꞌonte weꞌ Tej t-xi kyqanin aj il jun techil tipin
wipin, tuꞌn kyetzjo taqꞌnil tajaw il wuꞌn Jesús
toj kyanmin xjal, tzꞌelkutzin kynikyꞌtza (Mt. 12:38-42; Mr. 8:12)
te, a qa ma tzuljo Tkawbꞌil Dios kyxola. 29 Me ayetzin kyeꞌ xjal, tzuntaq
21 Qa at jun xjal nimxix tipin, a at nchmet-xi kyeꞌ kybꞌaj tiꞌjile Jesús. Ex
kxbꞌil te kolbꞌilte kywutz ileqꞌ, exsin ante Jesús ok ten qꞌmalte kyjaluꞌn:

t 11:15 Mt. 9:34; 10:25. u 11:16 Mt. 12:38; 16:1; Mr. 8:11. v 11:23 Mr. 9:40.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
Lucas 11 112

Ayetzin xjal kyojjo tqꞌijil jaꞌlin, manyor spikyꞌin taꞌye kyximbꞌitza exsin tkyaqiljo
aj ilqe. Nkyqanin jun techil wipiꞌn, me kychwinqila, ex ntiꞌ chꞌin qxopin toj;
mi txi nyekꞌiꞌn jun techil, qalaꞌ oꞌkx jun okpen k-elil kynikyꞌtza tiꞌj tkyaqiljo nya
techil tzeꞌnku te Jonás. w 30 Quꞌn ikytziꞌn wen, tzeꞌnku tuꞌn kybꞌeta toj jun tqan
te Jonás ok teꞌ te jun yekꞌbꞌil kyxol xjal tzaj.
te Nínive, x ex ikyx wejiꞌy, a Tkꞌwal Ichin,
ok kchin okila te jun yekꞌbꞌil kyeꞌ xjal Tej tyolin Jesús kyiꞌj Parisey ex
tojjo tqꞌijil jaꞌlin. xnaqꞌtzil tiꞌj ojtxe kawbꞌil
31 Toj tqꞌijil paꞌbꞌin, ok kchi okil (Mt. 23:1-36; Mr. 12:38-40; Lc. 20:45-47)
tkyaqil xjal atxix t-xe tnejil toj paꞌbꞌin 37 Atzaj teꞌ tkubꞌ qen Jesús tuꞌn

twutz Dios, junx kyukꞌa ayeꞌ loqe nchi tyolin, bꞌeꞌx xi txkoꞌn waꞌl tuꞌn jun
anqꞌin kyojjo tqꞌijil jaꞌlin. Ok kjawil Parisey. Atzaj teꞌ tkanin tzma tja Parisey,
weꞌksjo qya, a nmaq kawil tzajnin te okxsintz tuja, exsin ok qetz waꞌl tiꞌj
najchaq te twutz txꞌotxꞌ, tuꞌn kykubꞌ meẍ. 38 Me atzin tej Parisey noqx jaw
tzꞌaqxjal toj kyil tuꞌn, ayeꞌ iteꞌ kyojjo kaꞌylaj teꞌ, quꞌn tuꞌn mix i ele ttxjoꞌn te
qꞌij jaꞌlin. Quꞌn ajo qya anetziꞌn bꞌeꞌx Jesús tqꞌobꞌ, tzeꞌnku nbꞌanttaq kyuꞌn,
xiꞌ bꞌilte tnabꞌlxix qtzan Salomón. y Me teꞌ tok ten waꞌl. 39 Xitzin tqꞌmaꞌn qAjaw
ajo t-xilin nabꞌl wiꞌja jaꞌlin, nimxixtl te kyjaluꞌn: Atzin kyeꞌ, a ayiꞌy Parisey,
toklin tzeꞌnku te Salomón. 32 Ex ikyqex tbꞌanilx kykaꞌyajtza kywutzxjal, tzeꞌnku
kyeꞌ xjal toj tnam Nínive kyojjo qꞌij te jun vas ex jun laq manyor txjonx tiꞌj,
Jonás kchi jawil weꞌks toj tqꞌijil paꞌbꞌin, me atzin tojxi, manyor tzuꞌjx. Ikytzin
aj kyokxjal toj xjelbꞌil twutz Dios, ayeꞌ kyejiꞌy toj kyanmiꞌn; nojnin iteꞌya tuꞌn
iteꞌ kyojjo qꞌij jaꞌlin, tuꞌn kykubꞌ tzꞌaq toj nknet kyuꞌn tuꞌn kyelqꞌbꞌiꞌn, ex tuꞌn
kyil kyuꞌn. Quꞌn ayetzinxjal toj Nínive kybꞌinchbꞌiꞌn nya bꞌaꞌn. 40 ¡Ntiꞌ kynabꞌla!
bꞌeꞌx ajtz tiꞌj kyanmin, tej t-xi tqꞌmaꞌn ¿Ma miꞌtzin bꞌiꞌn kyuꞌn, qa ikyqejiꞌy
Jonás Tbꞌanil Tqanil Dios kye. z Ex ajo tzeꞌnku jun vas? Il tiꞌj tuꞌn tel txjetjo
Tbꞌanil Tqanil wiꞌja jaꞌlin nimxixtl toklin tojxi tzeꞌnkuxjo tiꞌjxi. Junchꞌin tumil
tzeꞌnku toj tqꞌijil Jonás. at, quꞌn junchꞌinte xkubꞌ bꞌinchin teꞌ
a qꞌanchaꞌl, exsin nya qꞌanchaꞌl, ex
T-xnaqꞌtzbꞌil Jesús tiꞌjjo tuꞌn qkaꞌyin kykabꞌil il tiꞌj tuꞌn tel txjet. 41 Tuꞌnpetziꞌn,
te qibꞌ tiꞌj tkyaqil nya wen tnejilxix, kyqꞌonxsinjiꞌy oyaj te mojbꞌil
(Mt. 5:15; 6:22-23) tukꞌa jun kyanmiꞌn txjonxix, ex noq tuꞌn
33 Xi tqꞌmaꞌnl Jesús kyjaluꞌn: Mix aꞌl ikyjo, tkyaqilx kychwinqila ok k-elil
jun xjal aku tzꞌok txqonte jun tzaj, exsin saqix.
bꞌeꞌx kxel tewiꞌntz, mo tuꞌn tkuꞌx tjaqꞌ 42 Bꞌisbꞌajilxla kyeꞌy, ayiꞌy Parisey.

jun kax; qalaꞌ tuꞌn tkubꞌ qꞌoyit jawnin Quꞌn nxi kyqꞌoꞌn twutz Dios tlajajin
twiꞌ jun xtankoꞌl, tuꞌntzin tspikyꞌbꞌajtz tnej tal menta, tal rud ex tkyaqil wiq
tkyaqil toj ja. a 34 Ajo kywutza tzeꞌnku itzaj, tzeꞌnkuxjo ntqꞌmaꞌn toj ojtxe
jun tzaj te kyxmilila ex te kyanmiꞌn. Qa kawbꞌil. b Me mi nxi kyqꞌoꞌn ambꞌil tiꞌjjo
wen kywutza, at spikyꞌin toj kyanmiꞌn xnaqꞌtzbꞌil, a nimxixtl toklin toj kawbꞌil:
tuꞌn tel kynikyꞌa tiꞌj tkyaqiljo wen. Me A tuꞌn kynajaꞌn tzꞌaqle, ex tukꞌa tqꞌaqꞌbꞌil
qatzin ma txi kyqꞌoꞌn ambꞌil te kywutza kykꞌuꞌja tiꞌj Dios. Atzin tuꞌn tbꞌantjo
noq tuꞌn tkaꞌyin tiꞌjjo nya wen, ex ikyx kyuꞌn, ex tuꞌn mi kyij kytzapinjiꞌy
ok k-okil kyanmiꞌn te nya wen, ex toj txqantl.
qxopin. 35 Kykaꞌyinktzin kyibꞌa tuꞌn mi 43 Bꞌisbꞌajilxla kyeꞌy, ayiꞌy Parisey.

qe kykꞌuꞌja tiꞌj jun kyanmiꞌn nya wen, Quꞌn oꞌkx kyajiꞌy tuꞌn kykubꞌ qeꞌy
quꞌn kchi kꞌwel sbꞌuꞌn tuꞌn, tuꞌn kyxi kyibꞌajjo meẍ tbꞌanilqex wen, aj kyxiꞌy
tiꞌn toj manyor qxopin. 36 Qatzin toj toj muꞌẍ ja te naꞌbꞌl Dios. Ex kyaj tuꞌn

w 11:29 Mt. 16:4; Mr. 8:12. x 11:30 Jon. 3:4. y 11:31 1Re. 10:1-10; 2Cr. 9:1-12. z 11:32 Jon. 3:5.
a 11:33 Mt. 5:14-16; Mr. 4:21; Lc. 8:16. b 11:42 Lv. 27:30.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
113 Lucas 11​, ​12

kyqꞌolbꞌinxjal kyeꞌy tukꞌa kymutxbꞌil kubꞌ kyetzinjiꞌy tumiljo tzeꞌn tuꞌn tela
kyibꞌ kyojile bꞌe. kynikyꞌxjal tiꞌj Dios. Me majqexpe
44 Bꞌisbꞌajilxla kyeꞌy, ayiꞌy Parisey. kyeꞌ, mi n-el kynikyꞌ te tumil, ex nchi
Quꞌn aye xjal mi naꞌn kyuꞌn tiꞌjjo ok kymeqoꞌnjiꞌy txqantl, a kyaj tuꞌn tel
kyanmiꞌn, a nya wen. Quꞌn ikyqexixjiꞌy kynikyꞌ tiꞌj Dios.
tzeꞌnqeku kyjulil kyimnin, a nya 53 Atzaj teꞌ tbꞌaj tqꞌmaꞌn Jesúsjo jniꞌ

qꞌanchaꞌlqe, a tzunx nchi bꞌetjexjal yol lo, ayetzaj jniꞌ xnaqꞌtzil tiꞌj ojtxe
kyibꞌaj. Me mina n-el kynikyꞌ te, quꞌn kawbꞌil exqetziꞌn Parisey nimx kyqꞌoj
tuꞌn nya qꞌanchaꞌlqe. tzaj. Tuꞌntziꞌn, bꞌeꞌx i ok ten qanilte
45 At jun te xnaqꞌtzil tiꞌj kawbꞌil, xi noq tiꞌchaqku tiꞌ, 54 quꞌn kyajtaqjo xjal
tzaqꞌwinte Jesús. Chiꞌ kyjaluꞌn: Xnaqꞌtzil, anetziꞌn, tuꞌn tkubꞌ tzꞌaq Jesús kyuꞌn toj
ex majqox qeꞌ ma qo ok tyisoꞌn, chiꞌ. til kyuꞌnxjo tyol.
46 Me atzin te Jesús xi ttzaqꞌwin

kyjaluꞌn: Ex bꞌisbꞌajilxla kyeꞌy, a ayiꞌy Mi qo xmiletzꞌin


xnaqꞌtzil tiꞌj ojtxe kawbꞌil, quꞌn nxi
12   Kyojjo qꞌij anetziꞌn, jaw
1

kyqꞌoꞌn nimku nukꞌbꞌil, a kujxix wen, kychmoꞌn jun jteꞌ milxla


kyibꞌajxjal, nyakuj jun iqtz, a nlay xjalla, noqx jaw kylimoꞌn kyibꞌ, junjun
kyꞌisje kyuꞌn. Ex ayenajtzin kyetza, nipe tukꞌa juntl. Ex ok ten Jesús yolil kyeꞌ
jun tal twiꞌ kyqꞌobꞌa n-ok aqꞌle tiꞌjjo iqtz t-xnaqꞌtzbꞌin. Chiꞌ kyjaluꞌn: Kyklom
anetziꞌn. kyeꞌ kyibꞌ teꞌ kytxꞌamil xjal Parisey, a
47 Ex bꞌisbꞌajilxla kyeꞌy, a tuꞌn njaw kyxmiletzꞌil, a chebꞌe n-el lemimin
kybꞌinchinljiꞌy kyja kyimnin, a yolil kyiꞌja. e 2 Quꞌn ntiꞌ jun tiꞌ toj ewajil
Tyol Dios, aye i kꞌmonte Tyol ojtxe. taꞌye, a nlay tzꞌel tqanil. Ex ntiꞌ jun tiꞌ
¿Ma nyatzin ayexjo ojtxe kychmaꞌn ewin taꞌye, a nlay tzꞌetz toj qꞌanchaꞌl. f
i kubꞌ bꞌyonkye? 48 Tuꞌnpetziꞌn, ikyx 3 Tuꞌnpetziꞌn, jotxjo kyeꞌ, a o bꞌaj

kyximjiꞌy, ex ikyx kyaqꞌnbꞌinjiꞌy tzeꞌnqe kyqꞌmaꞌn toj ewajil, ok kbꞌijtajil teꞌ toj
bꞌyol xjal ojtxe, quꞌn aye kychmaꞌn i tqan qꞌijil. Ex jotxjo, a o bꞌaj kyjaskꞌiꞌn
kubꞌ bꞌyoꞌnkye, ex ayetzinl kyetza njaw tuja, exsin ewinnaj taꞌye kyuꞌn, ok
kybꞌinchiꞌn kyja te jun nabꞌlkye. ktzajil ẍchꞌiꞌn teꞌ tzmax toj twiꞌ ja, tuꞌn
49 Tuꞌnpetziꞌn, bꞌeꞌx tqꞌma te Dios, a tbꞌijte kyuꞌnxjal.
nimx t-xilin tnabꞌl. Chiꞌ kyjaluꞌn: Ok
kchi xel nchqꞌoꞌn weꞌ nyolila exqetziꞌn T-xnaqꞌtzbꞌil Jesús tiꞌj alqe tuꞌn qxobꞌa
nxnaqꞌtzbꞌiꞌn. Me iteꞌ junjun kye kchi (Mt. 10:26-31)
kꞌwel bꞌyoꞌn, ex iteꞌ junjuntl ok ktzyetil 4 Tuꞌnpetziꞌn, nxi nqꞌmaꞌn kyeꞌy, ayiꞌy

kylajche. 50 Me ayetzin kyeꞌ xjal, a loqe wukꞌa, tuꞌn mina chi tzaj xobꞌa kyeꞌ xjal,
nchi anqꞌin jaꞌlin, ok kꞌwel tzꞌaq tkawbꞌil a aku chi kubꞌ bꞌyoꞌn kyuꞌn. Quꞌn ntiꞌl
Dios kujxix kyibꞌaj tuꞌn tpaj kychkyꞌeljo aku bꞌant kyuꞌn, aj tkyimjo kyxmilila.
jniꞌ yolil Tyol Dios ojtxe, atxix t-xe tnejil, 5 Me ok kxel nqꞌmaꞌn weꞌ kyeꞌy, alqe tuꞌn
51 tzeꞌnku qtzan Abel c ex qtzan Zakariy, kytzaja xobꞌiꞌy. Chi xobꞌtziꞌn teꞌ, a at
a kubꞌ bꞌyoꞌn tojx tnejil ja te naꞌbꞌl Dios toklin tuꞌn kykyimxjal tuꞌn, ex at toklin
ex twutz t-altar. d tuꞌn kyxi qꞌoꞌnxjal tuꞌn toj qꞌaqꞌ te jun
Tuꞌnpetziꞌn, kxel nqꞌmaꞌn kyeꞌy, aj majx, aj tkyimjo kyxmilil. Twutzx te,
qa kchi okila toj paꞌbꞌin twutz Dios tiꞌj antza chi xobꞌa kyeꞌ.
kykyimliꞌn qtzan xjal lo, ktzajil tqꞌoꞌn 6 Kanqetzin kyeꞌ tal pichꞌ. ¿Ma nyatzin

Dios kujxix tkawbꞌil kyibꞌaja te chojbꞌil, jweꞌ kyeꞌ tal kybꞌaj nkꞌayajtz tuꞌn kabꞌe
a ayiꞌy iteꞌ tojjo tqꞌijil jaꞌlin. tal pwaq? Me iꞌchaqx nya tal wiꞌyilqetz,
52 Ex bꞌisbꞌajilxla kyeꞌy, a ayiꞌy mix aꞌlx junte n-el naj toj tkꞌuꞌj qMan
xnaqꞌtzil tiꞌj ojtxe kawbꞌil, tuꞌn a ma Dios. 7 ¿Yajtziljo kyetza? Majqexpeꞌ jniꞌ

c 11:51 Gen. 4:8. d 11:51 2Cr. 24:20-21. e 12:1 Mt. 16:6; Mr. 8:15. f 12:2 Mr. 4:22; Lc. 8:17.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
Lucas 12 114

tsmal kywiꞌy ajlaꞌnqemile tuꞌn Dios. 17 Oktzin ten qꞌinintz ximil: ¿Tzeꞌntzin
Tuꞌnpetziꞌn, mina chi tzaj xobꞌ kyeꞌ, quꞌn k-okile wuꞌn jaꞌlin? Quꞌn mix jaꞌ tuꞌn
tuꞌn nimxixtl kyeꞌ kyoklin kywutzjo tokxi nkꞌuꞌnjiꞌy twutz wawala, chiꞌ.
txqan tal pichꞌ. 18 Ex kubꞌ t-ximinl kyjaluꞌn: Ma tzul toj

nnabꞌla tiꞌ tuꞌn tkubꞌ nbꞌinchiꞌn, chiꞌ. Ok


Mi kubꞌ qewin Jesús kywutzxjal chi kꞌwel nxitinjiꞌy jniꞌ ntxꞌutxꞌa, exsin
(Mt. 10:19-20, 32-33; 12:32) ma tijqe chꞌintl kchi kꞌwel nbꞌinchiꞌn,
8 Kxel nqꞌmaꞌn kyeꞌy jaꞌlin, chi Jesúsjo, tuꞌntzintla kykux bꞌajjo jniꞌxjo kywutz
ankye te mi kubꞌ tewin kywutzxjal, qa wawala kyoj, exsin jotxjo jniꞌ at weꞌy.
nimil wiꞌja, a ayiꞌn Tkꞌwal Ichin, ex ikyx 19 Ex kxel nqꞌmaꞌn te wanmiꞌn kyjaluꞌn:

wejiꞌy mi kubꞌ wewiꞌn twutz t-angel Ay qꞌaye, nimx te tiꞌ ma kꞌuꞌyit te, te
nMaꞌn, a at toj kyaꞌj. 9 Me anteꞌ kꞌwel nimku abꞌqꞌe. Atziꞌn jaꞌlin, kuxsin
ewinte kywutzxjal qa ojtzqiꞌnqiꞌn tuꞌn, tzꞌajlantza, kuxsin waꞌntza, kuxsin
ex ikyx wejiꞌy, kꞌwel wewiꞌn twutz txꞌuꞌjte chꞌintza ex kuxsin tzalajtza.
t-angel nMaꞌn, a at toj kyaꞌj. 20 Me atzin te Dios tzaj tqꞌmaꞌn tej qꞌinin
10 Ex qa at jun xjal xjaw yolbꞌin wiꞌja, kyjaluꞌn: Ay ntiꞌ tnabꞌla, texjo qnikyꞌin
a ayiꞌn Tkꞌwal Ichin, okpe kꞌwel najsin lo, ok kkyimila. ¿Anqe kyjele tqꞌonejiy a
teꞌ til tuꞌn Dios, qa ma tzꞌajtz tiꞌj tanmin ma bꞌaj kꞌuꞌyit tuꞌn? 21 Ikytzin tchwinqil
tiꞌjjo til. Me anteꞌ, a k-elil ikyꞌin te jun qꞌinin, a noqx n-ok ten chmol txqan
Xewbꞌaj Xjan, nlayxpen kubꞌ najsit teꞌ tqꞌinimil noqx te teku; me toj tanmin
til. g twutz Dios, manyor tal yajx.
11 Mina chi jaw bꞌisiꞌn, aj kyxi qꞌiꞌn

tojjo muꞌẍ ja te kynabꞌl Judiy Dios, mo Nchi ok tkaꞌyinte Dios tkꞌwal


kywutzjo muchꞌ kawil mo kywutzjo (Mt. 6:25-34)
nmaq kawil. Ex mi chi jaw luꞌliꞌn tiꞌj 22 Tbꞌajlinxiꞌikyjo, tej t-xi tqꞌmaꞌnl
tiꞌ yol tuꞌn t-xi kyqꞌmaꞌn te kolbꞌil kyeꞌy. Jesús kye t-xnaqꞌtzbꞌin, chiꞌ kyjaluꞌn:
12 Quꞌn aj tpon kaniꞌn ambꞌil, a jaꞌ tuꞌn Kxel nqꞌmaꞌn kyeꞌy: Mina chi jaw melj
kyyoliniy, ate Xewbꞌaj Xjan ok ktzajil kyeꞌ tiꞌjjo wabꞌj, a tuꞌn t-xi kywaꞌn, ex
qꞌmante kyeꞌy tiꞌ tuꞌn t-xi kyqꞌmaꞌn. h mina chi jaw melja tiꞌjjo kyxbꞌaliꞌn
tuꞌn tok. 23 ¿Ma nya nimxixtl toklin
T-xnaqꞌtzbꞌil Jesús tuꞌn qkaꞌyin kychwinqila tzeꞌnkuꞌ wabꞌj, exsin
te qibꞌ tiꞌj qqꞌinimil nyapela nimxixtl teꞌ kyxmilila tajbꞌin
13 At junte xjal kyxoljo xjal, xi qꞌmante tzeꞌnkuꞌ kyxbꞌaliꞌn? 24 Kykaꞌyinktzin
te Jesús kyjaluꞌn: Xnaqꞌtzil, qꞌmanxa kyejiꞌy kychwinqil joj: Mina nchi awan,
te ntzikya tuꞌn ttzaj tyekꞌin alkye weꞌ ex mina nchi chmon twutz kyawal.
wetzbꞌil, a at wokliꞌn tiꞌj, tiꞌjjo tqꞌinimil Ntiꞌ jun kykꞌubꞌl te tkubꞌil kywa, ex ntiꞌ
qtzan ntatiy. jun kytxꞌutxꞌ. Me ate Dios nxi qꞌonte
14 Xitzin ttzaqꞌwin Jesús kyjaluꞌn: Ay kywa. ¿Yajtziljo kyetza? ¿Ma nyapela
wukꞌa, ¿Ankye weꞌ ma tzꞌok qꞌonwe te nimxtl kyeꞌ kyoklin kywutzjo jniꞌ joj?
kawil kyxola, tuꞌn tkubꞌ npaꞌnjiꞌy, a at 25 Quꞌn mixpetzin tuꞌn chi ja meljtza,

kyeꞌy? ¿Ma akutzin txi nimix toj kychwinqila


15 Ex xi tqꞌmaꞌnl kyjaluꞌn: Kykaꞌyink nipela jun qꞌij? 26 Qatzin nlay bꞌant tuꞌn
kyibꞌa; mi pon kyeꞌ kykꞌuꞌj tiꞌj qꞌinimil, t-xi laqꞌe chꞌintljo kychwinqila kyuꞌn,
quꞌn nya tzmaxi ktenbꞌil kyejiꞌy ¿Tiꞌtzin quꞌniltz nchi jaw melja, tuꞌn
kychwinqil, qa ma ten kyqꞌinimila. tbꞌantjo a txqantl kyuꞌn?
16 Ex kubꞌ tyolin Jesús jun techil kye. 27 Kykaꞌyinktziꞌn tzeꞌn nchi chꞌiyeꞌ jniꞌ

Chiꞌ kyjaluꞌn: Attaq jun xjal qꞌinin; t-xmakil kꞌul. Mina nchi aqꞌnin ex mina
nimxjo twutz tawal ttxꞌotxꞌ chmet. nchi chubꞌin. Me kxel nqꞌmaꞌn kyeꞌy, qa

g 12:10 Mr. 3:29. h 12:12 Mt. 10:19-20; Mr. 13:11; Lc. 21:14-15.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
115 Lucas 12

a qtzan nmaq kawil Salomón ojtxe, tukꞌa aqꞌuntl toj jun mejebꞌlin. Jun paqx
tkyaqil tqꞌinimil, s-ok tktxuꞌn tibꞌ tukꞌa k-okitz jqon ja te, noq aj tok twokꞌchin. k
t-xbꞌalin tbꞌanilx wen; i me mix kanine 37 Jun tzaljbꞌilx teꞌ kyeꞌ taqꞌniljo xjal, aj

tqoptzꞌajiyil t-xbꞌalin, tzeꞌn kaꞌyiꞌn jun qa itzꞌqe, ex qa nchi ayon, aj tpoꞌn tajaw
tal t-xmakil kꞌul. 28 Qatzin qa nchi ok aqꞌuntl. Kxel nkujsin kyeꞌy, aj qa bꞌeꞌx
tktxuꞌn Diostzjo tal t-xmakil kꞌul ikyjo, a aku txi qꞌmaꞌn kyeꞌ tal aqꞌnil anetziꞌn
loqe tzunx nchi milinx toj kojbꞌil jaꞌlin, tuꞌn tajaw aqꞌuntl, tuꞌn kyok qe waꞌl
me meljo nchiꞌj, bꞌeꞌx kchi kꞌwel bꞌolj tiꞌj meẍ, ex axla tajaw aqꞌuntl aku txi
tuꞌn qꞌaqꞌ; ¿Yajxsila kyetza? ¿Nyapela sipinte kywa.
kchi okil ktxuꞌn kyeꞌ tuꞌn Dios? Quꞌn qa 38 Jun tzaljbꞌilx te kyeꞌ aqꞌnil, a qa

noq oꞌkxtza nchi bꞌisiniy tiꞌjjo tkyaqiljo itzꞌqe aj kyel jyet tuꞌn tajaw aqꞌuntl,
lo, atzin nyekꞌine qa noq tal chꞌin jniꞌchaqxla ortz kanin, exla qa nikyꞌjin
kynimbꞌila. aqꞌwil mo chꞌixtaq qsqixj. 39 Ex bꞌinkuxjo
29 Tuꞌnpetziꞌn, mina chi jaw melj lo kyuꞌn, chi Jesúsjo: A noqit bꞌiꞌn te
kyeꞌ noq tiꞌjjo tiꞌ tuꞌn t-xi kywaꞌn, ex tajaw ja tuꞌn, jniꞌxix or kanin ileqꞌ elqꞌil
noq tiꞌjjo tiꞌ tuꞌn t-xi kykꞌwaꞌn. 30 Quꞌn toj tja, akula kubꞌ ten xqꞌuqilte, ex nlayla
ayetzin kyeꞌ txqantl xjal, a nya nimil, toj ttziye tuꞌn tetz elqꞌin toj tja. 40 Ikytziꞌn
tkyaqil twutz txꞌotxꞌ, nimx nchi jaw melj kyetza jaꞌlin, kyxqꞌuqinkutzin kyetza
kyeꞌ tiꞌj tkyaqiljo lo. Me metziꞌn kyetza, kyibꞌ, quꞌn noqx kynabꞌinkuxa aj wula
at jun kyeꞌ kyMan, a ojtzqiꞌn tuꞌn alkye ayiꞌn, a Tkꞌwal Ichin. l
atx taj kyeꞌy. 31 Kyjyomtziꞌn Tkawbꞌil
qMan Dios, ex ok ktzajil tqꞌoꞌn tkyaqiljo Jun techil tuꞌn Jesús tiꞌj jun aqꞌnil
at tajbꞌin kyeꞌy. wen ex tiꞌj juntl, a nya wen
(Mt. 24:45-51)
A qqꞌinimil toj kyaꞌj 41 Xitzintqanin Pegr kyjaluꞌn: Taa,
(Mt. 6:19-21) ¿Ma noqtzin qeꞌy ma tzaj tqꞌmanejiy
32 Mina chi tzaj xobꞌa. Nchin kaꞌyin techil lo, mo te tkyaqilxj?
kyiꞌja, quꞌn tal nritqiꞌy, a nya ilaꞌ tal 42 Chitzin Jesúsjo, a tAjaw Tkyaqil,

kybꞌaja. Me noq tuꞌnjo twenil Manbꞌaj, a kyjaluꞌn: ¿Ankye te kaꞌyil aqꞌuntl, a


at toj kyaꞌj, nimx ntzalaj tuꞌn t-xi tqꞌoꞌn qꞌuqle tkꞌuꞌj tajaw aqꞌuntl tiꞌj, quꞌn
kyokliꞌn tojjo Tkawbꞌil. 33 Kykꞌayinxjiꞌy tuꞌn njapin bꞌajxix taqꞌin? ¿Nyapela
tkyaqil at kyeꞌy, ex kyqꞌonxa kyeꞌ jniꞌ yaj. atz kyjel qꞌoꞌn nejinel kyibꞌajjo txqantl
Ikytziꞌn kchmetila kyqꞌinimiljiꞌy twutz aqꞌnil, tuꞌn t-xi qꞌoyit kywa toj tumilxix?
Dios toj kyaꞌj, a nlay bꞌaj. Tzꞌok tilil 43 Nim tzaljbꞌilx teꞌ aqꞌnil te, a qa tzun

kyuꞌn tuꞌn tkubꞌ kybꞌinchinjiꞌy a taj Dios nbꞌinchin tukꞌa tumil, aj tel jyet tuꞌn
tzaluꞌn twutz txꞌotxꞌ, quꞌn atzin k-okiljo tajaw aqꞌuntl. 44 Twutzxix kxel nqꞌmaꞌn
te kyqꞌinimila, a kꞌwel tkꞌuꞌn Dios toj kyeꞌy, chi Jesúsjo, kxel tqꞌoꞌn tajaw ja
kyaꞌj, a jaꞌ nlay tzꞌokxi ileqꞌ elqꞌil, ex toklin te nejinel tibꞌaj tkyaqiljo at te.
nlay bꞌajjo qꞌinimil anetziꞌn tuꞌn pokꞌ. 45 Metzin qa ajo aqꞌnil ma tzꞌok te nya
34 Quꞌn jaꞌ taꞌyex kyqꞌinimila, axsa kxel wen, xkubꞌ t-ximin toj tanmin: Yajla tzul
lipeye kyanmiꞌn. te tajaw ja, qa chiꞌ, ex k-okil ten yisol
kyeꞌ txqantl aqꞌnil, ayeꞌ ichin ex qya,
Tok tilil quꞌn tuꞌn qayoꞌn tulil qAjaw exsin qa bꞌeꞌx s-ok tentz waꞌl ex kꞌwal ex
35 Kybꞌinchimtzin kyibꞌtza, ex majxpe k-okil ten txꞌujtil. 46 Exsin noqx
kyktxunktzin kyibꞌtza, ex tukꞌa kytzaja tnabꞌinkuxtz, aj tul kaniꞌn tajaw aqꞌuntl,
nkꞌant wen. j 36 Chi oka tzeꞌnqekuꞌ quꞌn tuꞌn ntiꞌtaqx chꞌin bꞌiꞌn tuꞌn, tiꞌ qꞌijil
taqꞌnil jun xjal, a loqe nchi ayon tuꞌn ex jniꞌtaq or tuꞌn tul. Tuꞌnpetziꞌn, bꞌeꞌx
toktz jqetjo tjpel ja, aj tmeltzꞌajjo tajaw kꞌwel kawin kujxix, ex bꞌeꞌx kxel xoꞌn te

i 12:27 1Re. 10:4-7; 2Cr. 9:3-6. j 12:35 Mt. 25:1-13. k 12:36 Mr. 13:34-36. l 12:40 Mt. 24:43-44.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
Lucas 12​, ​13 116

jun majx junx kyukꞌa xjal aj il, a mibꞌin Ex ikyx nbꞌajjo; bꞌeꞌx ntzaj jbꞌal. 55 Ex
chi nimin. nimx kyaq ktzajil jaꞌlin, chi chijiꞌy, aj
47 Atzin tej aqꞌnil, a n-el tnikyꞌ te, qa antza saja kyqꞌiqꞌ kubꞌl. Ex ikyx te
tiꞌxixjo taj tajaw aqꞌuntl, me mina nbꞌajjo; nimx kyaq ntzaj. 56 ¡Xmiletzꞌqiꞌy
nkubꞌ tbꞌinchin tibꞌ, ex mibꞌin nimin, ok ikyjo! Quꞌn tuꞌn n-el kynikyꞌa tiꞌj tiꞌ tzul
kbꞌajil jikytzꞌin ilaꞌ maj. 48 Me atziꞌn teꞌ kyuꞌnjo techil, a nkyloꞌn twutz kyaꞌj
aqꞌnil, a nkubꞌ tbꞌinchin jun tiꞌla a at exsin nkyloꞌn twutz txꞌotxꞌ. ¿Tzeꞌntzin
tilil, me nkubꞌ tbꞌinchin quꞌn tuꞌn mina tten mi n-el kynikyꞌtza kyiꞌjjo techil
n-el tnikyꞌ te, a qa nya bꞌaꞌn, ok kbꞌajil nbꞌant wuꞌn kyiꞌjjo tqꞌijil jaꞌlin?
kawin, me nyala chꞌintl kxel jikytzꞌin
teꞌ. Tuꞌnpetziꞌn, alkye teꞌ ma tzaj qꞌoꞌn Qqꞌonk tilil tuꞌn tchewx kyanminjo
chꞌintl te, ex nim chꞌintl teꞌ ktzajil qajqꞌoj
tqanin Dios te. Ex alkye teꞌ ma nintz xi (Mt. 5:25-26)
oqxenin, ex ma nintzx teꞌ ktzajil qanin 57 ¿Tiquꞌn mina nkubꞌ kyximin

te, chi Jesúsjo. kyxolxa, alkyexixjo bꞌaꞌn tuꞌn tkubꞌ


bꞌinchit? 58 Quꞌn qa ma txi qꞌiꞌn jun
At paꞌbꞌl qxol kyukꞌa txqantl, tuꞌn tpaj kyxola tuꞌn jun tajqꞌoj twutz kawil, i tok
qnimbꞌil tilil tuꞌn, tuꞌn tkyij toj wen tukꞌa patilte,
(Mt. 10:34-36) a naꞌmxtaq kykanin. Quꞌn qa mina,
49 Ma chin ula tzaluꞌn twutz txꞌotxꞌ, bꞌeꞌxsin kpomil qꞌintz tzmax twutz kawil,
tzeꞌnku jun qꞌaqꞌ njulin wen te kolbꞌil ex ex bꞌeꞌxsin kxel qꞌontz toj kyqꞌobꞌ xqꞌuqil
te joybꞌil qꞌoj kyxolxjal. ¡Me atla wajiꞌy tnam tuꞌnj kawil, tuꞌntzin tkuꞌx toj tze.
noqit nkꞌant jaꞌlin! 50 Nimx kyixkꞌoj 59 Ok kxel nqꞌmaꞌn kyeꞌy, nlay jatz toj tze,

kkyꞌelix wuꞌn, ex nimx bꞌis nnaꞌn jaꞌlin aj qa mina xchjet tkꞌas tkyaqil.
tzmax aj tjapin bꞌaj. 51 ¿Tzeꞌntzintz toj
kywutza? ¿Ma man chin kꞌuꞌl wetza noq Ilxix tiꞌj tuꞌn tajtz tiꞌj qanmin,
tuꞌn kytzalajxjal tzaluꞌn twutz txꞌotxꞌ? ex tuꞌn qxi lipe tiꞌj Dios
Me twutzxix kxel nqꞌmaꞌn kyeꞌy, qa
13   Texjo
qꞌij anetziꞌn, iteꞌ junjun
1

¡Mina! Qalaꞌ ma chin kꞌuꞌl weꞌ noq tuꞌn xjal i pon kanin lol Jesús. Xitzin
tpaꞌyit kynabꞌlxjal. 52 Tuꞌnpetziꞌn, texjo kyqꞌmaꞌn te, a qa iteꞌtaq junjun xjal
qꞌij jaꞌlin, nya junx t-xilin kynabꞌl jweꞌ aj Galiley otaq chi kubꞌ bꞌyoꞌn tuꞌn
xjal, a najleqe toj junx ja, quꞌn tuꞌn oxe Pilat, ex qa otaq txi smoꞌn kychkyꞌel
mikyxil kynabꞌljo tzeꞌnqeku kabꞌel. Ex tukꞌa kychkyꞌel aluꞌmj, a otaq chi kubꞌ
ayetzin kyeꞌ kabꞌel mikyxi chi nabꞌliꞌn kybꞌyoꞌnj xjal anetziꞌn te chojbꞌil il twutz
tzeꞌnqeku oxel. 53 Okpe k-elil tiꞌjlin te Dios.
manbꞌaj tkꞌwal, ex ikyx te kꞌwalbꞌajjo tiꞌj 2 Xitzin tqꞌmaꞌn Jesús kye kyjaluꞌn:

tman. Ex okpe k-elil tiꞌjlin tetxin ttxu, ¿Ma man txi kynimin kyeꞌ, qa iky ma
ex ikyx te txubꞌajjo tiꞌj tal. Ex okpe k-elil tzikyꞌ kyiꞌjjo ichin aj Galiley lo, tuꞌnpelaꞌ
tiꞌjlinte ilibꞌj ilibꞌilte, ex ikyx te ilibꞌiljo nimx chꞌintl kyil, tzeꞌnkuqeljo txqantl
tiꞌj tlibꞌ. m xjal teꞌ tnam anetziꞌn? 3 Ok kxel nqꞌmaꞌn
kyeꞌy, qa mina, chi Jesúsjo. Quꞌn ikyqex
Tej tyolin Jesús kyiꞌjjo techil te twutz kyejiꞌy, ok chi kyimil kyeꞌ, qa mina s-ajtz
txꞌotxꞌ tiꞌj kyanmiꞌn tukꞌa Dios. 4 Yajqetzin kye
(Mt. 16:1-4; Mr. 8:11-13) wajxaqlajaj ichin toj tnam te Siloé, ayej i
54 Ex xi tqꞌmaꞌnl Jesús kyexjal kyjaluꞌn: kyim, tej ttzaj yuchꞌj jun ja, a jun tijxtaq
Luꞌ jbꞌal tzul, chi chijiꞌy, tzeꞌnku nxi tweꞌ, kyibꞌaj. ¿Tzeꞌntzinla chꞌin kyeꞌ toj
kykaꞌyiꞌn, aj qa ma tzaj qxope twutz kywutz? ¿Ma tuꞌnpetzilaꞌ nimxixtl kyil
kyaꞌj tuꞌn muj tumiljo jaꞌ n-exe qꞌij. tzeꞌnqekuljo txqantl xjal, ayeꞌ najleqetaq

m 12:53 Mi. 7:6.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
117 Lucas 13

toj Jerusalén? 5 Twutzx kxel nqꞌmaꞌn 15 Xitzin ttzaqꞌwin Jesús, a tAjaw

kyeꞌy, qa mina, chi Jesúsjo. Quꞌn ikyqex Tkyaqil, kyjaluꞌn: Xmiletzꞌqe kyeꞌ. ¿Ma
kyejiꞌy, ex ok chi kyimil kyeꞌ, qa mina ntiꞌnajtzin jun kyeꞌ n-el tzaqpinte jun
s-ajtz tiꞌj kyanmiꞌn tukꞌa Dios. twakix mo jun tchej toj qꞌij te ajlabꞌl,
tuꞌn t-xi qꞌiyit kꞌwal aꞌ? 16 ¿Yajtzin teꞌ
Jun techil tuꞌn Jesús tiꞌjjo qyatz lo, a tzajnintzx tyajil tiꞌj qtzan
jun tqan iw, a ntiꞌ twutz Abraham, exsin wajxaqlajajtaq abꞌqꞌe
6 Kubꞌ tyolin Jesúsjo techil lo otaq tzꞌok xkye yabꞌil tiꞌj tuꞌn tajaw
kywutzxjal. Chiꞌ kyjaluꞌn: Jun ichin kux il? ¿Ma nyapetzila iltaq teꞌ tiꞌj, tuꞌn tel
tawaꞌn jun tqan iw kyxol tawal. Atzaj tzaqpet tjaqꞌ tyabꞌil toj qꞌij te ajlabꞌl?
teꞌ t-xiꞌ jyol jun twutz te tloꞌ, ntiꞌ knet 17 Bꞌeꞌx i jaw txꞌixwe kyej tajqꞌoj Jesús,

tuꞌn. 7 Tuꞌnpetziꞌn, xi tqꞌmaꞌntz te xqꞌuqil tej tbꞌaj tyolin Jesúsjo tyol kye. Ayetzin
awal kyjaluꞌn: Oxe abꞌqꞌe ma jawil kyeꞌ txqantl xjal, a iteꞌtaq antza, bꞌeꞌx i
wuꞌn, a kukx nchin uljiꞌy jyolte jun nloꞌy jaw tzalaj kyeꞌ, tej kylon teꞌ tbꞌinchbꞌin
tiꞌjjo tze lo, me mix jun n-el jyet wuꞌn. Jesús, a nimxix kyoklin.
Tuꞌnpetziꞌn, txꞌeminksa. ¿Quꞌn tiꞌqe
tkubꞌ te tzqijsil txꞌotxꞌ? 8 Xitzin ttzaqꞌwin Jun techil tuꞌn Jesús tiꞌj tal tijaj mistas
tej ichin, a tzuntaq nxqꞌuqin tiꞌj awal. (Mt. 13:31-32; Mr. 4:30-32)
Chiꞌ kyjaluꞌn: Taa, qꞌonk juntl abꞌqꞌela; 18 Xi tqꞌmaꞌnl Jesús kyjaluꞌn:

kꞌaꞌ jaw waqꞌnin weꞌ tiꞌjile, ex kꞌaꞌ tzꞌok ¿Tzeꞌnxsilaꞌ Tkawbꞌil qMan Dios, ex
nqꞌoꞌn weꞌ tzꞌis t-xe tqan. 9 Qapetla iky anqukꞌa aku tzꞌoke qmujbꞌine? 19 Ikytziꞌn
aku tzꞌele twutzjo; qatzin qa minatz, kꞌaꞌ tzeꞌnku jun tal twutz mistas, aj tkux
jaw ttxꞌemintza. tawin jun xjal toj txꞌotxꞌ. Ex ajtzin
tchꞌiytz, kyinx njapine tweꞌ tzeꞌnku jun
Tej tkubꞌ tqꞌaꞌnin Jesús ma tij pujin tze, a jaꞌ n-okxi kybꞌinchin
jun qya tal kox tiꞌj pichꞌ kypaqbꞌil kyxol tqꞌobꞌ.
10 Jun majjo ikyjo, toj jun qꞌij te

ajlabꞌl, otaq tzꞌok ten Jesús xnaqꞌtzil Juntl techil tiꞌj tzeꞌn nchꞌiye Tkawbꞌil
toj jun muꞌẍ ja te kynaꞌbꞌl Judiy Dios. Dios tzaluꞌn twutz txꞌotxꞌ
11 Ex antza, taꞌtaq jun qya, a otaqxi bꞌaj (Mt. 13:33)
wajxaqlajaj abꞌqꞌe tyabꞌtlin. Otaq tzaj 20 Xi tqꞌmaꞌn Jesús juntl majl kyjaluꞌn:

kꞌolpaj tiꞌj tuꞌn jun taqꞌnil tajaw il, ex ¿Anqukꞌa aku tzꞌok qmujbꞌineꞌ Tkawbꞌil
ntiꞌxtaq tumil tuꞌn tjikyimix tzkyel tiꞌj. qMan Dios? 21 Quꞌn iky te Diosjo
12 Atzaj teꞌ tiwle tuꞌn Jesús, bꞌeꞌxsin tzaj Tkawbꞌil tzeꞌnkuꞌ ttxꞌamil wabꞌj, a nkux
ttxkoꞌn, exsin xi qꞌmaꞌn te kyjaluꞌn: Ay tqꞌoꞌn jun qya toj oxe malbꞌil jarin. Ex
qya, ma tzaqpaj te tojjo yabꞌil anetziꞌn. ajtzin tbꞌaj tsmoꞌn, tkyaqiljo tqꞌotjil
13 Bꞌeꞌxsin i kubꞌ tqꞌoꞌn Jesús tqꞌobꞌ wabꞌj ktxꞌamixil, ex nchꞌiy wen.
tibꞌaj, ex texjo paq anetziꞌn, bꞌeꞌx
jikyimix tej qya tzkyel tiꞌj, ex bꞌeꞌxsin ok A tal muchꞌ tjpel te chwinqil
tentz nimsil tbꞌi Dios. (Mt. 7:13-14, 21-23)
14 Atzin tej kynejil xqꞌuqil muꞌẍ ja te 22 Tej
t-xiꞌ Jesús tzma Jerusalén, ikyꞌ
kynaꞌbꞌl Judiy Dios bꞌeꞌx tzaj teꞌ tqꞌoj, xnaqꞌtzil kyexjal kyojile jniꞌ tnam ex
quꞌn tuꞌn toj jun qꞌij te ajlabꞌl, kubꞌe kyojile jniꞌ kojbꞌil, a nqayintaq iteꞌke
tqꞌanin Jesúsjo qya. Xitzin tqꞌmaꞌn ttxlajile tbꞌe. 23 At jun xjal xi qaninte
kyexjal kyjaluꞌn: Qaq qꞌij qꞌoꞌntz tuꞌn te. Chiꞌ kyjaluꞌn: Taa, ¿Me nyala ilaꞌ te
qaqꞌnin. n Tuꞌnpetziꞌn, chi ul kyeꞌ qꞌanil kkletil?
kyibꞌa kyojjo qꞌij anetziꞌn, ex nya toj jun Xitzin ttzaqꞌwin Jesús kyjaluꞌn:
qꞌij te ajlabꞌl. 24 Kyqꞌonk kyeꞌ tilil tuꞌn kyokxa tojjo

n 13:14 Ex. 20:9-10; Deu. 5:13-14.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
Lucas 13​, ​14 118

tal tjpel ja tal muchꞌ te chwinqil. Ex toj kyanminxjal, ex qa ok kchi kꞌwel


twutzx kxel nqꞌmaꞌn kyeꞌy, qa nimx xjal nqꞌaniꞌn yabꞌ. Ex kabꞌjxi japin bꞌaj wuꞌn.
k-okil tilil kyuꞌn, tuꞌn kyokx, me nlay 33 Me twutzxix, qa il tiꞌj tuꞌn t-xi wiꞌn

chi okx. 25 Quꞌn pon kanin jun te qꞌij, wibꞌa, quꞌn tuꞌn il tiꞌj tuꞌn nkaniꞌn nchiꞌj
jaꞌ tuꞌn tjpete ja wuꞌn, a ayiꞌn tajaw ja. mo kabꞌj tzma Jerusalén, quꞌn nlay kyim
Me ayetzin kyetza, a kchi kyjela peꞌn, jun te xjal, a tok toklin te yolil Tyol Dios,
oktzin k-okix kyqꞌolbꞌin, ex chi chilajiꞌy toj junxil tnam.
kyjaluꞌn: Taa, jqonkxa ja qeꞌy. Me atzin 34 Ex chi Jesúsjo kyjaluꞌn kyiꞌjxjal te

weꞌ k-elitz ntzaqꞌwin kyjaluꞌn: Nya bꞌiꞌn Jerusalén: ¡Ay! Jerusalén, Jerusalén, ay
wuꞌn jaꞌ tzajninqe kyeꞌ. 26 Me ayetzin bꞌiyil kyiꞌj yolil Tyol Dios, ex nchi ok
kyetza okla kchi okil teꞌn qꞌmalte kyxoꞌnjiꞌy tsan qMan tukꞌa abꞌj; jteꞌlixla
kyjaluꞌn: Taa, ¿Ma nyatzin ma qo waꞌn, majxla ẍin bꞌaj labꞌtiy kyiꞌja, tuꞌn kytzaj
ex ma qo kꞌwaꞌn junx tukꞌiy? Ex ma qo laqꞌey nkꞌatza, tzeꞌnku jun ttxu ekyꞌ
bꞌaj t-xnaqꞌtziꞌn kyojjo jniꞌ bꞌe, a iteꞌ toj nchi kubꞌ tpaqin tal tal tjaqꞌ t-xikyꞌ, me
qtanima. 27 Me metzin weꞌ, a ayiꞌn tajaw mi xkytziyiy ikyjo. 35 Kykaꞌyinktzinjiꞌy
ja, a k-elitz ntzaqꞌwiꞌn kyjaluꞌn: Ma kynajbꞌila kyjel naj te jun majx.
txi nqꞌmaꞌn kyeꞌy, qa nya bꞌiꞌn wuꞌn jaꞌ Twutzxix kxel nqꞌmaꞌn kyeꞌy, texjo qꞌij
tzajninqiꞌy. Tuꞌnpetziꞌn, kypaꞌmil kyibꞌa jaꞌlin, mixla chin kylaꞌbꞌilix jun majla,
wiꞌja, ayiꞌy, bꞌinchil il. o qa nya ajxi tpon tqꞌijil aj kyqꞌmantiy:
28 Aj kybꞌintejiꞌy jniꞌ yol lo, okxpetzin Kyꞌiwlinxix teꞌ, a tzul toj tbꞌi qAjaw. s
kchi oqꞌiltza, ex okxpetzin kchi juꞌchꞌil
kystetza tuꞌn nimx kyixkꞌoj, quꞌn oꞌkqex Tej tkubꞌ tqꞌanin Jesús jun
Abraham, Isaac, Jacob ex kykyaqiljo jniꞌ yabꞌ toj qꞌij te ajlabꞌl
yolil Tyol Dios ojtxe, ok kchi kylabꞌila
14   Toj
jun qꞌij te ajlabꞌl, okx Jesús
1

tojjo Tkawbꞌil qMan Dios. Me ayetzin waꞌl toj tja jun xjal nejinel kyxol
kyetza axsa kchi kyjela tzaqpiniy peꞌn. p Parisey. Me iteꞌtaql txqantl Parisey nchi
29 Iteꞌ xjal kyjaꞌ kchi tzajile jawnix, kaꞌyin tiꞌj, tiꞌtaqjo tuꞌn tkubꞌ tbꞌinchin
kumnix, elnix ex oknix, ex ok kchi ul, toj tqꞌijil ajlabꞌl. 2 Ex antza taꞌyetaql jun
tuꞌntzin kyoq qetz waꞌl tiꞌj meẍ tojjo xjal, a yabꞌtaq tuꞌn malil. 3 Xitzin tqanin
Tkawbꞌil Dios. q 30 Kyojjo qꞌij anetziꞌn, iteꞌ Jesús kyeꞌ xnaqꞌtzil tiꞌj ojtxe kawbꞌil
junjunkye, a njaw kynimsin kyibꞌ jaꞌlin, junx kyukꞌa jniꞌ Parisey. Chiꞌ kyjaluꞌn:
me nlay tzaj qꞌoꞌnljo kyoklin te tnejil. Ex ¿Bꞌaꞌnpela toj kywutza, tuꞌn tkubꞌ qꞌanit
iteꞌ junjuntl, a nyakuj ntiꞌ kyoklin jaꞌlin, jun yabꞌ toj qꞌij te ajlabꞌl, mo minaj?
me nimxix kyoklin ktzajil qꞌoꞌn kyojjo 4 Me ayetzin kyej xjal anetziꞌn, noq i

qꞌij anetziꞌn. r kubꞌ mutxe tuꞌn. Atzin te Jesús bꞌeꞌx tzaj


ttzyuꞌn yabꞌ, ex bꞌeꞌx kubꞌ tqꞌanin. Atzaj
Tej tjaw oqꞌ Jesús kyiꞌj xjal toj teꞌ tqꞌanit, xi tqꞌmaꞌn Jesús te tuꞌn taj
Jerusalén tja. 5 Ex xi tqꞌmaꞌn kye Parisey kyjaluꞌn:
(Mt. 23:37-39) ¿Altzin jun kyeꞌ, a nya bꞌeꞌxkux aku
31 Ex texjo paq anetziꞌn i pon kanin jatz qꞌinte jun tkꞌwal mo jun twakix, a
jun jteꞌbꞌin Parisey tkꞌatz Jesús, exsin xi kuxit tzꞌaq toj jun jul, exla qa toj qꞌij te
kyqꞌmaꞌn kyjaluꞌn: Kux tzꞌexa tojjo tnam ajlabꞌl? t
lo, quꞌn taj Herodes tuꞌn tkubꞌ bꞌyoꞌn 6 Ex mix aꞌlx jun tzaj tzaqꞌwinte jun tyol.

tuꞌn.
32 Xitzin ttzaqꞌwin Jesús kyjaluꞌn: Jun techil tuꞌn Jesús tuꞌn
Kux cheꞌxa, ex kꞌaꞌ txi kyqꞌmaꞌn te mi qnimsin qibꞌ
Herodes, a sbꞌulxix tnam, qa jaꞌlin ex 7 Tlonte te Jesús, qa ataq kyajjo jniꞌ

nchiꞌj ok kchi elitz taqꞌnil tajaw il wuꞌn txokenj, tuꞌn kykubꞌ qe kyibꞌajjo tbꞌanil

o 13:27 Sal. 6:8. p 13:28 Mt. 22:13; 25:30. q 13:29 Mt. 8:11. r 13:30 Mt. 19:30; 20:16; Mr. 10:31.
s 13:35 Sal. 118:26. t 14:5 Mt. 12:11.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
119 Lucas 14

qꞌuqbꞌil, a iteꞌkutaq kyiꞌjile meẍ te wabꞌl. te Jesús kyjaluꞌn: ¡Kyꞌiwlinxla teꞌ xjal, a
Tuꞌntziꞌn, xi tqꞌoꞌn jun tumil kye, tuꞌn ok k-okil qe waꞌl tiꞌjjo meẍ, a ok ktenbꞌil
mi kynimsinxjal kyibꞌ: 8 Aj qa at jun xi toj Tkawbꞌil qMan Dios!
txkontiy toj jun nintz qꞌij te mejebꞌlin, 16 Xitzin ttzaqꞌwin Jesús kyjaluꞌn: Jun

nya bꞌaꞌn tuꞌn tkubꞌ qey tibꞌaj jun tbꞌanil ichin kubꞌ tbꞌisin tuꞌn tkubꞌ bꞌinchit jun
qꞌuqbꞌil, quꞌn yajtzaj qa xpon kaninku nim waꞌn toj tja, exsin xi tqꞌoꞌn txokbꞌil
juntl txokenj, a nim chꞌintl toklin tzeꞌnku kyiꞌj nimku xjal.
te, 9 ex atziꞌn xjal, a xtxokin kyiꞌja 17 Atzaj teꞌ tpon or tuꞌn tbꞌaj waꞌn,

kykabꞌila, aku tzaj qꞌmante tey kyjaluꞌn: xitzin tchqꞌoꞌn jun taqꞌnil txkol kyeꞌ jniꞌ
¡Weꞌksa! Qꞌonx tqꞌuqila teljo juntl lo xjal, a otaq chi txket. Chiꞌ kyjaluꞌn: Kux
chitjo tey. Ex tukꞌatzin ttxꞌixewtza, bꞌeꞌx chi tzaja jaꞌlin, quꞌn luꞌ te wabꞌj ma bꞌant,
aku txiꞌy qebꞌil twiꞌ qꞌuqbꞌil, a at tzma chichkujiꞌy. 18 Me kykyaqilxjo txokenj
tiꞌjxi. 10 Qalaꞌ qa ma txi txkon tuꞌn jun i qꞌmante qa ntiꞌtaq ambꞌil kyiꞌj tuꞌn
aꞌla, antza we kubꞌe qe te kyibꞌajjo kykanin tojjo nintz waꞌn. Atzin teꞌ tnejil
qꞌuqbꞌil, a iteꞌku tzma tiꞌjxi, quꞌn tuꞌntzin iky tqꞌma kyjaluꞌn: Chjonte te, me nlay
aj tuljo a xi txkontiy, aku tzaj qꞌmaꞌn tey chin kaniꞌn, tzmaxix ma nloqꞌa chꞌin
kyjaluꞌn: Ay wukꞌa, ku tikyꞌtz te qebꞌil ntxꞌotxꞌa, ex il tiꞌj tuꞌn nxiꞌy lolte; noqx
kyibꞌajjo tbꞌanil qꞌuqbꞌil loch. u Ikytzin cheꞌwx tkꞌuꞌja wiꞌja, chichkujiꞌy.
kjawil nimsinjiꞌy kywutzjo jniꞌ txqantl 19 Atzin teꞌ juntl iky teꞌ tqꞌma kyjaluꞌn:

xjal, a kchi okil qe tukꞌiy tiꞌj meẍ. 11 Quꞌn Nlay chin kanin weꞌ, quꞌn ma nloqꞌa jweꞌ
ankye teꞌ kjawil tnimsin tibꞌ til tibꞌx, ntiꞌ muj nwakixa te kjol, ex ma chink chꞌin
chꞌin teꞌ toklin aku tzaj qꞌoꞌn toj kyaꞌj. Me lolkye qa bꞌaꞌn chi kjon; noqx cheꞌwx
metzin teꞌ xjal, a n-ok tqꞌoꞌn tibꞌ te ntiꞌ tkꞌuꞌja wiꞌja, chichkujiꞌy. 20 Iky teꞌ juntl
toklin, apente xjaljo ok kjawil nimsin. v tqꞌma kyjaluꞌn: Tzmaxix ma chin jaw
12 Ex ikyx xi tqꞌmaꞌn Jesúsjo te Parisey, meje weꞌ. Tuꞌntziꞌn, nlay chin pon kanin
a xi txkonte, tuꞌn t-xiꞌ tja. Chiꞌ kyjaluꞌn: weꞌ.
Aj tbꞌaj jun nim waꞌn toj tjay, mina chi 21 Tej tmeltzꞌaj aqꞌnil, a xi chqꞌoꞌn,

tzaj ttxkoꞌnjiy jniꞌ tukꞌiy, ex mina qeꞌ jniꞌ bꞌeꞌxsin ok tentz qꞌmalte teꞌ tajaw ja
ttzikya ex titzꞌiꞌn ex qeꞌ jniꞌ xjal, a at jotxjo jniꞌ tzaj qꞌmaꞌn te. Tuꞌn ikyjo, bꞌeꞌx
tlonte tibꞌa kyukꞌa, exqetziꞌn jniꞌ t-xjalila tzaj tej tajaw ja tqꞌoj, exsin xi tqꞌmaꞌnltz
tiꞌjiliy, a qꞌininqe. Quꞌn aye xjal lo, bꞌeꞌx tej taqꞌnil kyjaluꞌn: Liweyxix kux txiꞌy
aku txi txkoꞌnla waꞌl kyukꞌa, tuꞌntzin toj tnam ex txkonqetzjiy jniꞌ qeꞌ xjal
bꞌeꞌx kchjetiljo wabꞌj, a otaq txi toyiꞌn kye. yaj, jniꞌ qeꞌ xjal, a mi nbꞌant kybꞌet, jniꞌ
13 Mikyxi tzꞌoka tuꞌn; qalaꞌ aj tkubꞌ tikyꞌsin qeꞌ xjal moẍ exqetziꞌn jniꞌ xjal kox, a iteꞌ
te jun nintz qꞌij toj tjay, txkonqetz tejiy kyojileꞌ nim bꞌe ex kyojileꞌ muchꞌ bꞌe, a
jniꞌ qe xjal yaj, jniꞌ qe xjal, ayeꞌ mi nbꞌantl iteꞌ antza. 22 Tmeltzꞌajxitziꞌn aqꞌnil, iky
kybꞌet, jniꞌ qe kox exqetziꞌn moẍ. 14 Tuꞌn xi tqꞌmaꞌn te tajaw ja kyjaluꞌn: Taa, ma
ikyjo, nimx tzeꞌjbꞌil ktenbꞌil tey, quꞌn exla chin meltzꞌaj weꞌ jaꞌ ẍin xi tchqꞌoniy, ex
qa nlay bꞌant tchjetjo wabꞌj, a kxel toyin iky xkubꞌ nbꞌinchinjiꞌy tzeꞌn saj tqꞌmaꞌn,
kye xjal anetziꞌn, me nimxix tumil t-xel ok me naꞌmx tok noj te meẍ tiꞌjile.
ktzajil qꞌoꞌn tey tuꞌn Dios tojjo qꞌij, jaꞌ kchi 23 Xitzin tqꞌmaꞌnljo tajaw ja teꞌ taqꞌnil

jawitze anqꞌin juntl majljo xjal, a tzꞌaqleqe. kyjaluꞌn: Kux txitla kyojjo jniꞌ nim bꞌe ex
kyojjo jniꞌ tqꞌobꞌ bꞌe, ex qꞌmanxa kyeꞌ xjal,
Jun techil tuꞌn Jesús tiꞌjjo nintz waꞌn qa il tiꞌj tuꞌn kyoktz, quꞌn waj weꞌ tuꞌn
toj Tkawbꞌil Dios tnoj njaꞌy. 24 Quꞌn twutzxix kxel nqꞌmaꞌn
(Mt. 22:1-10) kyeꞌy, qa mix jun teꞌ xjal kyxoljo ẍi txket
15 Tej kybꞌij teꞌ yol lo kyuꞌn xjal, a wuꞌn te tnejil, ok kchi waꞌl tiꞌjjo wabꞌj, a
qꞌuqleqetaq tiꞌj meẍ, at junte, xi qꞌmaꞌnte ma bꞌant wuꞌnch, chi Jesúsjo kyexjal.

u 14:10 Pr. 25:6-7. v 14:11 Mt. 23:12; Lc. 18:14.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
Lucas 14​, ​15 120

te txꞌotxꞌ, ex nlay tzꞌokin te tzꞌis. Oꞌkxjo


Il tiꞌj tuꞌn qxi lipe tiꞌj Jesús tukꞌa noq tuꞌn t-xi xoꞌyit. Ankyeꞌ iteꞌ tẍkyin, in
tkyaqil qanmin tok tbꞌiꞌn nyola, ex in tkubꞌ tbꞌinchin.
(Mt. 10:37-38)
25 Nimku xjal ok lipe tiꞌj Jesús, ex ajtz Jun techil tuꞌn Jesús tiꞌjjo rit xi naj
meltzꞌaj tiꞌjxi, ex xi tqꞌmaꞌn kye kyjaluꞌn: (Mt. 18:10-14)

15
26 Qa at jun xjal taj tuꞌn tok lipe wiꞌja, me   Jotqexjo jniꞌ xjal, a nya wenqe
1

nya kꞌuꞌjlinkqiꞌn tuꞌn tukꞌa tkyaqil tanmin, kywutz txqantl, junx kyukꞌaꞌ
qalaꞌ oꞌkxtza toka tkꞌuꞌj tiꞌj tman, tiꞌj ttxu, ayeꞌ nchi peyin pwaq tuꞌn tajbꞌin kye aj
tiꞌj t-xuꞌjil, kyiꞌjqe tkꞌwal, kyiꞌjqe ttziky Rom, i xi laqꞌe bꞌil teꞌ Tyol Jesús. 2 Tuꞌn
ichin ex qya, kyiꞌjqe titzꞌin ichin ex qya, mo ikyjo, nimx i jaw yolbꞌin Parisey tiꞌj
qa axsa qꞌuqle tkꞌuꞌj tiꞌjx; nlay tzꞌokjo xjal Jesús junx kyukꞌa xnaqꞌtzil tiꞌj ojtxe
anetziꞌn te nxnaqꞌtzbꞌiꞌn, chiꞌ. 27 Ex alkye kawbꞌil. Chi chiꞌ kyjaluꞌn: Ajo maꞌ xjal lo,
jun xjal mi xi tqꞌoꞌn tibꞌ tuꞌn t-xi lipe wiꞌja nchi tkꞌmoꞌn jniꞌ xjal aj il, exsin nwaꞌntz
toj tkyaqil, exla qa ma kyim tzeꞌnqeku kyukꞌa, chi chiꞌ kyxolile. x
xjal, ayeꞌ xi kyiqin kycruz tuꞌn kykyim, ntiꞌ 3 Tuꞌnpetziꞌn, kubꞌ tyolin Jesúsjo jun

toklin tuꞌn tok te weꞌy, chi Jesúsjo. w 28 Qa techil lo kyexjal. Chiꞌ kyjaluꞌn: 4 Altzin
at jun kyeꞌ taj tuꞌn tjaw tbꞌinchin jun ja, a jun kyeꞌ, a atit jun jweꞌ kꞌal y trit exsin txi
ma tijxix tweꞌ, ¿Ma nyapela nej kꞌwel qe najit juntz, ¿Ma nyapetzila nej kchi okil
ximilte jniꞌ pwaq kbꞌajil tuꞌn, exsin kꞌwel tchmoꞌn bꞌeljajlajaj toj jweꞌ kꞌal z trit, tuꞌn
tnabꞌlintz qa ok kkanilxixjo tpwaq at? 29 Me kywaꞌn junx toj chqꞌajlaj, exsin kxeꞌltz
me qa oꞌkxjo tqꞌuqil ja xbꞌant, exsin mina jyol teꞌ tal trit, a otaq txi naj? ¿Ex ma
xjapin bꞌantjo jniꞌ txqantl, jotxjo jniꞌ xjal, a nyapetzila tzmaxi kmeltzꞌajiljo aj tjyet
nchi kaꞌyink tiꞌjjo aqꞌuntl anetziꞌn, noqx tuꞌn? 5 Ex ajtzin tjyettz tuꞌn, nimx kjawil
kchi jawil xmayinx tiꞌjjo xjal luꞌn, tuꞌn mina tzalaj, ex kjawix tqꞌoꞌn tiꞌj tqul. 6 Exsin aj
xjapin bꞌaj taqꞌin. 30 Chi chilaꞌ kyjaluꞌn: Ax tkanintz tja, bꞌeꞌx aku chi tzaj ttxkoꞌn jniꞌ
teꞌ xjal chiꞌ, ma tzyetnajjo tbꞌinchajtz tja, tukꞌa exqetziꞌn jniꞌ t-xjalil tiꞌjile, ex okla
me mina xjapin bꞌaj tuꞌn, chi chilaꞌ. Ikytziꞌn, kxel tqꞌmaꞌn kyjaluꞌn: Chi tzalaja wukꞌiy,
il tiꞌj tuꞌn tkubꞌ kyximiꞌn wen qa tuꞌn kyxi quꞌn ma knet tej tal nrita, a otaq txi naj.
lipey wiꞌja. 31 Ex ikyxjo, qa at jun nmaq 7 Noq jun techil teꞌ lo, chi Jesúsjo.

kawil tibꞌaj jun ma tij tnam, taj tuꞌn tjyon Me kxel nqꞌmaꞌn kyeꞌy, qa nimxixtl teꞌ
qꞌoj tukꞌa juntl nmaq kawil, ¿Ma nyapetzila tzaljbꞌil kbꞌajil toj kyaꞌj tiꞌj jun aj il qa
nej kꞌwel qe ximilte, aj qa tukꞌa lajaj mil xoꞌl ma nimin, tzeꞌnkuljo kyiꞌjjo bꞌeljajlajaj
qꞌaqꞌ, aku xkye tiꞌjljo tajqꞌoj, a lipche winqin toj jweꞌ kꞌal xjal, a bꞌaꞌn kyten toj
mil xoꞌl qꞌaqꞌ tiꞌj? 32 Exsin aj tkubꞌ tnabꞌlin kywutz.
qa nlay xkye tiꞌjjo tajqꞌoj, bꞌeꞌx aku chex
tchqꞌoꞌn jteꞌbꞌin tsan qꞌmalte te tajqꞌoj, a Jun techil tuꞌn Jesús tiꞌj jun
naꞌmtaq chꞌintl kyul kanin, tuꞌn tel kynikyꞌ qya, a ma txi naj jun tpwaq
tiꞌ kyaj tuꞌn tchewxjo qꞌoj. 33 Tuꞌnpetziꞌn, qa 8 Lu juntl techil lo, chi Jesúsjo: Qa at

at jun kyeꞌ tkyꞌeꞌ tuꞌn tkyij ttzaqpiꞌn tkyaqil jun qya, a atit lajaj tpwaq a saqpwaq, txi
at te, nlayxpetzin tzꞌok teꞌ te nxnaqꞌtzbꞌiꞌn. najit jun, ¿Ma nyapetzila bꞌeꞌx aku jaw
ttxqoꞌn ttzaj? ¿Ex ma nyapetzila bꞌeꞌx
Qo ok tzeꞌnku atzꞌin kywutzxjal te k-okil ten misolte toj tja, ex chebꞌe k-okil
twutz txꞌotxꞌ ten jyol teꞌ tpwaq? 9 Exsin aj tjyettz tuꞌn,
(Mt. 5:13; Mr. 9:50) ok chi tzajil ttxkoꞌn jniꞌ tukꞌa exqetziꞌn
34 Tbꞌanilx te atzꞌin. Me qa ma tzꞌel jniꞌ t-xjalil tiꞌjile, ex ikyla aku txi tqꞌmaꞌn
najjo tpitzꞌmejiltz, ntiꞌlxla tajbꞌin. 35 Quꞌn kye kyjaluꞌn: Chi tzalaja junx wukꞌiy,
qa ntiꞌ aku tzꞌokine atzꞌin, nlay tzꞌokin quꞌn tuꞌn ma jyet tej npwaqa, a otaq txi

w 14:27 Mt. 16:24; Mr. 8:34; Lc. 9:23. x 15:2 Lc. 5:27-32. y 15:4 Jweꞌ kꞌal, 100 n-ele. z 15:4 Bꞌeljajlajaj
toj jweꞌ kꞌal, 99 n-ele, ex ikyxjo toj v. 7.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
121 Lucas 15​, ​16

naj. 10 Oktzin kxel nqꞌmaꞌntza kyeꞌy, chi kꞌwalbꞌaj iky xi tqꞌmaꞌn kyjaluꞌn: Taa,
Jesúsjo, qa ikyx teꞌ toj kyaꞌj; nimx te ma chin bꞌinchinx weꞌ il twutz Dios
tzaljbꞌil nten kyxol t-angel Dios, tiꞌj jun ex ikyxjo twutza; ntiꞌl we woklin tuꞌn
aj il qa ma nimin. wokla te tkꞌwala.
22 Me atzin tej manbꞌaj bꞌeꞌx xi
Jun techil tuꞌn Jesús tiꞌj jun tqꞌmaꞌnkye taqꞌnil kyjaluꞌn: Jun paqx
manbꞌaj, a kubꞌ tnajsin til tkꞌwal kyinktzjiꞌy a tbꞌanil xbꞌalin, ex kyqꞌonka
11 Ex at juntl tyol Jesús bꞌaj tqꞌmaꞌn. tiꞌj. Ex kyqꞌonka jun xmilqꞌobꞌaj tbꞌanilx
Chiꞌ kyjaluꞌn: At jun xjal attaq kabꞌe wen tiꞌj twiꞌ tqꞌobꞌ, ex kyqꞌonqekjiꞌy
tkꞌwal. 12 Atzin teꞌ muchꞌtaq chꞌintl iky xi t-xjabꞌ. 23 Ex kyintzjiꞌy tal wakx, a maꞌ
tqꞌmaꞌn te tman kyjaluꞌn: Taa, qꞌontzinjiy qꞌeꞌsxix, exsin kybꞌyonkutza. Okxpetzin
weꞌ wetzbꞌil, a at wokliꞌn tiꞌj, chiꞌ. qo waꞌlxte, ex ok qo ikyꞌsil nintz qꞌij,
Kubꞌtzin tpaꞌn manbꞌajtz jotxjo jniꞌ 24 quꞌn atzin nkꞌwala lo, kyimnintaq

tqꞌinimil kyxoljo tkꞌwal. 13 Nyataq ilaꞌ qꞌij toklin quꞌn, me ma jaw itzꞌje juntl majl.
otaq tzikyꞌ, tej t-xi tkꞌayin tej itzꞌinbꞌaj Otaq txi naj, me atzin jaꞌlin, ma jyetl
ajo tetzbꞌil, a otaq tzaj qꞌoꞌn, exsin bꞌeꞌx quꞌn. Bꞌeꞌxsin ok tentz ikyꞌsil nintz qꞌij.
xiꞌtz toj junxil nmaq tnam najchaq wen. 25 Ataqtzin tej itzikybꞌaj, attaq teꞌ

Ex antza bꞌaje tyajineꞌ jotxjo jniꞌ pwaq, a toj kojbꞌil. Atzaj teꞌ tmeltzꞌaj, exsin ul
otaq tzaj qꞌoꞌn te, tej t-xi tkꞌayin tetzbꞌil, kanin nqayin tkꞌatz ja, xi tbꞌiꞌn tqꞌajqꞌojil
quꞌn noqx ok ten achil tojjo nya bꞌaꞌn chnabꞌ, ex tbꞌi qa tzuntaq nchi bꞌixin xjal
te twutz txꞌotxꞌ. 14 Me atzaj teꞌ tel bꞌajjo tuja. 26 Tzajtzin tqꞌolbꞌintz jun taqꞌnil
tpwaq, ul kanin nim waꞌyaj tojjo tkyaqil ttata, exsin xi tqanin tiꞌtaqjo nbꞌaj. 27 Iky
nmaq tnam anetziꞌn. Tuꞌnpetziꞌn, nimx xi tqꞌmaꞌn aqꞌnil te kyjaluꞌn: Qalaꞌ a tej
waꞌyaj ikyꞌx tuꞌn. titzꞌin ma tzul, ex quꞌn tuꞌn bꞌaꞌn s-ula,
15 Xiꞌtzintz jyol jun taqꞌin tukꞌa jun bꞌeꞌx saj tqꞌmaꞌn ttatiy, tuꞌn tkubꞌ bꞌyetjo
ichin, a antza najletaq tojjo tnam a ma qꞌeꞌs tal wakx.
anetziꞌn. Tzaj qꞌoꞌn tetz taqꞌin me noq te 28 Bꞌeꞌxpetzin tzajx tej itzikybꞌaj tqꞌoj

kyikꞌlel kyiꞌj kuch. Bꞌeꞌxsin xi chqꞌoꞌntz tuꞌn ikyjo, ex mixtaq ttziye tuꞌn tokx tuja.
tzmax toj kojbꞌil, jaꞌ iteꞌyetaqjo kuch. Tuꞌnpetziꞌn, bꞌeꞌx etzjo ttata kubꞌsil twutz
16 Tzunxtaqx npon tkꞌuꞌj tiꞌjjo kykꞌwaꞌ te, tuꞌn tokx. 29 Iky xi tqꞌmaꞌn te ttata
kuch n-ok, quꞌn tuꞌn tzunxtaqx nqꞌaqꞌin kyjaluꞌn: Mi n-el nnikyꞌa te. Bꞌiꞌn te tuꞌn,
tkꞌuꞌj wen, me mix aꞌlxtaq jun xjal jteꞌxitzin abꞌqꞌe o chin ajbꞌiꞌn tey, ex mix
ntzaj qꞌonte chꞌin twa. 17 Bꞌeꞌxpetzin jun maj o chin jawa nim twutza. Ex ntiꞌx
ul julkꞌajxtz toj tkꞌuꞌj, ex chiꞌ kyjaluꞌn: chꞌin o tzaj tqꞌoꞌn weꞌy iꞌchaqpetla jun tal
¿Jteꞌxsin aqꞌnil at toj tja nmaꞌn, a mina tal chivtz, tuꞌn wikyꞌsiꞌn nintz qꞌij kyukꞌa
nbꞌajxjo kywa? Ex ayintzinl wetza wukꞌiy. 30 Qalatziljo, ma kubꞌ tbꞌyonjiy ma
chꞌix wel kyima tuꞌn waꞌyaj tzaluꞌn qꞌeꞌs tal wakx te ikyꞌsbꞌil, teꞌ tulin tkꞌwala,
kyxol kuch. 18 Tunpetziꞌn, ok chin ajil a ma bꞌaj tyajinxjo tpwaqa kyukꞌa tkyꞌaꞌj.
meltzꞌajla toj tja nmaꞌn, ex kxel nqꞌmaꞌn 31 Xitzin ttzaqꞌwin manbꞌaj kyjaluꞌn:

te kyjaluꞌn, aj npon kaniꞌn: Taa, ma chin Ay nkꞌwal, luꞌ te majx at wukꞌiy, ex te


bꞌinchinx weꞌ il twutz Dios ex ikyxjo tejiy jotxjo jniꞌ at weꞌy. 32 Me il tiꞌj tuꞌn
twutza; 19 ntiꞌl weꞌ woklin tuꞌn wokla tkubꞌ ikyꞌsit jun nintz qꞌij jaꞌlin, ex bꞌaꞌn
te tkꞌwala; qalaꞌ iky chin tqꞌonkejiꞌy tuꞌn qtzalaj, quꞌn tuꞌn ma jaw anqꞌin
tzeꞌnku jun taqꞌnila. juntl majljo titzꞌiꞌn, a kyimnintaq toklin
20 Bꞌeꞌxkux kubꞌ bꞌe tuꞌn, tuꞌn tpon quꞌn; otaq txi naj, me ma jyetl jaꞌlin, chiꞌ.
kanin juntl majl toj tja tman. Me
naꞌmxtaq tuꞌn tpon kanin, tej tiwle tuꞌn Jun techil tuꞌn Jesús tiꞌj
tman. Bꞌeꞌx tzaj qꞌaqꞌin tej manbꞌaj tkꞌuꞌj jun kaꞌyil aqꞌuntl
tiꞌj. Tuꞌntziꞌn, bꞌeꞌx xi rinin kꞌlelte; ok
16   Kubꞌtqꞌmaꞌn Jesús jun techil
1

tchleꞌn, exsin el tmaꞌtzin. 21 Atzin tej kye t-xnaqꞌtzbꞌin kyjaluꞌn: Attaq

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
Lucas 16 122

jun xjal n-aqꞌnintaq te kaꞌyilte taqꞌin jun qAjaw. Quꞌn ajtzin kykyima, atitla jun
qꞌinin. Me bꞌeꞌx xtaj patbꞌaj kyuꞌnxjal teꞌ qꞌolbꞌil kyeꞌy te jun majx toj kyaꞌj tuꞌn
tajaw aqꞌuntl, quꞌn tuꞌn otaq tzꞌok ten Dios, noq tuꞌn mojbꞌil, a xi kyqꞌoꞌn kye
yajil teꞌ tqꞌinimil tajaw aqꞌuntl. 2 Tzajtzin txqantl ojtxe toj tbꞌi.
txkoꞌn tej kaꞌyil, exsin xi qꞌmaꞌntz te 10 Quꞌn qa tukꞌa tumil njapin bꞌaj jun

kyjaluꞌn tuꞌn tajaw aqꞌuntl: ¿Tzeꞌntzin xjal toj jun tiꞌ tal muchꞌ, ex ikyxjo tukꞌa
tzꞌelpine a ma bꞌaj kyqꞌmaꞌnxjal weꞌy tumil kjapin bꞌajjo toj jun tiꞌ, a nimxix
tiꞌja? Qꞌonqetzjiy jniꞌ uꞌj nchi ajbꞌin toklin. Tuꞌnpetziꞌn, aku tzꞌok qe qkꞌuꞌj
tuꞌn, ex qꞌmantza tzeꞌn taꞌye jniꞌ aqꞌuntl, tiꞌj. Qalaꞌ atzinl teꞌ nya bꞌaꞌn tbꞌinchbꞌin
quꞌn atziꞌn jaꞌlin nlay tzꞌokla teꞌ kaꞌyilte toj jun tiꞌ tal netzꞌ, ex nya bꞌaꞌn kꞌwel
waqꞌiꞌn. 3 Bꞌeꞌx kubꞌ mutxe tej kaꞌyil tbꞌinchine toj jun tiꞌ, a nimxix toklin.
aqꞌuntl ximilte. Chiꞌ kyjaluꞌn toj tnabꞌl: 11 Tuꞌnpetziꞌn, qa nya bꞌaꞌnjo xkubꞌ

¿Tiꞌtzila wetza kꞌwel nbꞌinchiꞌn jaꞌlin, kybꞌinchiꞌn tukꞌa qꞌinimil, a at tzaluꞌn


qa ma tzꞌel qꞌin waqꞌiꞌn lo tuꞌn tajaw twutzjo txꞌotxꞌ, ¿Me altzin kye jun aku
aqꞌuntl? Ntiꞌ weꞌ wipin tuꞌn taqꞌnit tzꞌok qe tkꞌuꞌjtz kyiꞌja, tuꞌn ttzaj qꞌoꞌn
txꞌotxꞌ, ex bꞌeꞌx aku chin tzaj txꞌixwiꞌy qꞌinimil kyeꞌy, a nlayx bꞌaj? 12 Exsin qa
tuꞌn nxiꞌy moꞌl. 4 Me ma tzul wetza jun nya bꞌaꞌn kybꞌinchbꞌiꞌn tukꞌa qꞌinimil, a
tumil toj nnabꞌl: Ok chin jyol weꞌ kyiꞌj oqxenin kyeꞌy, ¿Altzin kye jun aꞌla aku
txqan wukꞌiy, tuꞌntzintla nkubꞌ wutzliꞌn tzaj qꞌonte kyqꞌinimila?
kyuꞌn toj kyja, aj qa mataqx tzꞌel qꞌiꞌn 13 Mix aꞌl jun aqꞌnil aku tzꞌajbꞌin te

waqꞌiꞌn. 5 I tzajtzin ttxkoꞌn tej kaꞌyil kabꞌe tajaw aqꞌuntl. Quꞌn k-elil tiꞌjlin
aqꞌuntl jotqexjo jniꞌ xjal, a attaq kykꞌas tnejil, ex k-okil tkꞌuꞌjlin tkabꞌ; mo k-okilj
teꞌ tajaw aqꞌuntl; junjunku i txokle tuꞌn. tzꞌaqle tukꞌa tnejil, me bꞌeꞌx aku tzꞌel
Iky xi tqaniꞌn teꞌ tnejil kyjaluꞌn: ¿Jteꞌtzin tiꞌjliꞌnljo tkabꞌ. Nlayx bꞌant tuꞌn tokin te
te tkꞌas te tajaw aqꞌuntl? 6 Bꞌapetzin Dios ex te pwaq. d
wetza, jun jweꞌ kꞌal a ma tij ẍoqꞌ aseyt 14 Noqx i jaw xmayin kyej Parisey tiꞌj

weꞌ nkꞌas, chiꞌ. Twutzx, chtej kaꞌyiltaq Jesús, tej tok kybꞌiꞌn yol lo, quꞌn tuꞌn
aqꞌuntl, quꞌn ikyxjo tzꞌibꞌin toj uꞌjch. oꞌkxtaqtza qꞌuqle kykꞌuꞌj tiꞌj kypwaq.
Qekuy jaꞌlin, exsin bꞌinchinkul juntl 15 Tuꞌnpetziꞌn, xi tqꞌmaꞌn Jesús kye

tuꞌja, nya jun jweꞌ kꞌal tkꞌasa kꞌwelix kyjaluꞌn: Kyajnaj kyeꞌ tuꞌn tok kyqꞌoꞌn
tqꞌon, qalaꞌ noq lajaj toj ox kꞌal. b 7 Xitzin kyibꞌa te tbꞌanil xjal kywutzjo txqantl,
tqaniltz te juntl kꞌasbꞌinel. Chiꞌ kyjaluꞌn: me ojtzqiꞌn kyeꞌ kyanmin tuꞌn Dios; quꞌn
¿Yajtziꞌn te, jteꞌtzin te tkꞌas? Atziꞌn weꞌ tkyaqil, a manyor wenxix kywutzxjal,
jun jweꞌ kꞌal milon triy weꞌ nkꞌas, chiꞌ, te bꞌeꞌx n-el iꞌjlin teꞌ tuꞌn Dios.
txi ttzaqꞌwin. Luꞌ te tuꞌjil tkꞌas lo, chtej
kaꞌyiltaq aqꞌuntl. Me txꞌixpinksa, oꞌkx T-xnaqꞌtzbꞌil Jesús tiꞌj toklin ojtxe
jun mutxꞌ c ktzajil tchjoꞌn, chiꞌ. 8 Tej kawbꞌil
tbꞌinte ex ok tkaꞌyin tajaw aqꞌuntl, bꞌeꞌx (Mt. 19:1-12; Mr. 10:1-12)
el tnikyꞌ te qa manyor ẍtijxtaq tnabꞌljo 16 Ojtxe, a naꞌmxtaq tul Juan, a Jawsil

xjal, tuꞌn tnabꞌlin jun tiꞌ, a tuꞌn tkubꞌ Aꞌ, oꞌkx yekꞌinte Diosjo t-xilin tajbꞌil noq
tbꞌinchin. tuꞌn ojtxe kawbꞌil, a xqꞌumlaj tuꞌn Moisés
Noqtzin tuꞌntz, chi Jesúsjo, aye xjal ex kyuꞌn yolil Tyol Dios. Me tej tul Juan,
nya nimil, manyor ẍtijqex tiꞌj kyaqꞌin ok ten tyolajtzjo Tbꞌanil Tqanil Tkawbꞌil
tzaluꞌn twutz txꞌotxꞌ tzeꞌnqekuxljo nimil. Dios, ex atzin jaꞌlin tkyaqilx kyexjal n-ok
9 Jun tumil kxel nqꞌmaꞌn kyeꞌy, chi tilil kyuꞌn tzeꞌnx tuꞌn kyokxi toj. e
Jesús. Bꞌaꞌn tuꞌn tokiꞌn qꞌinimil kyuꞌn, 17 Me kxel nqꞌmaꞌn kyeꞌy. Jun paqx aku

a at tzaluꞌn twutz txꞌotxꞌ, a jun paqx naj te kyaꞌj exsiꞌn jniꞌ txꞌotxꞌ, me mexjo
k-ikyꞌil, te mojbꞌil kye txqantl toj tbꞌi kawbꞌil, a xi ttziyin Dios ojtxe, nipe

a 16:6 Jweꞌ kꞌal, 100 n-ele. b 16:6 Lajaj toj ox kꞌal, 50 n-ele. c 16:7 Jun mutxꞌ, 80 n-ele. d 16:13 Mt. 6:24.
e 16:16 Mt. 11:12-13.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
123 Lucas 16​, ​17

jun tal tẍkyin yol, a tzꞌibꞌinku, nlayx luꞌ te tzunx n-ikyꞌx yajbꞌil tuꞌn tzachiꞌn.
tziyajtzx teꞌ, tuꞌn mi japin bꞌaje. f 26 Ex nya noq oꞌkx teꞌ, qalaꞌ at jun tij
18 Kxel nqꞌoꞌn jun yekꞌbꞌil tiꞌjjo lo: Quꞌn xaq, a jun tijx t-xe tkuꞌx qxol. Tuꞌnpetziꞌn,
qa at jun ichin ma kubꞌ tpaꞌn tibꞌ tukꞌa mix tuꞌn kyajku kyeꞌ, a iteꞌ tzaluꞌn tuꞌn
t-xuꞌjil, exsin qa ma tzꞌok meje tukꞌa kyikyꞌx tzachiꞌn, nlay chi ikyꞌx. Ex
juntl qya, ma kyꞌaꞌjiꞌn ichin anetziꞌn. nlay bꞌant tuꞌn kyikyꞌtzjo a iteꞌ tzachiꞌn
Exsin qa at juntltz s-ok meje tukꞌa jun tzaluꞌn.
qya, a o kubꞌ tpaꞌn tibꞌ tukꞌa tchmil, ex 27 Xitzin ttzaqꞌwinljo qꞌinintz kyjaluꞌn:

ikyxjo, ma kyꞌaꞌjintl teꞌ, chi Jesúsjo. g Ay, Tata Abraham, okx chin kubꞌsil
weꞌ nwutz tey; chqꞌonsin te Lázaro
Jun yol tiꞌj Lázaro ex jun qꞌinin tzmax tja ntatiy, 28 quꞌn iteꞌx jweꞌl
19 Attaq jun xjal qꞌinin, tbꞌanilqextaqjo weꞌ witzꞌin. Maꞌtzintla yolin Lázarotz
t-xbꞌalin nchi ok, exsin twiꞌ wiꞌyilqetaq. kyukꞌa, tuꞌntzintla mi chi tzaje tzaluꞌn,
Tkyaqil qꞌij tzuntaq n-ikyꞌsin nintz qꞌij, tojjo najbꞌil te nimx kyixkꞌoj. 29 Tzajtzin
ex tbꞌanilxtaq waꞌn nbꞌaj toj tja. 20 Ex ttzaqꞌwinl Abraham: Nya il tiꞌj tuꞌn
ikyxjo, attaq juntl ichin yaj, Lázaro tbꞌi, t-xi qꞌumbꞌaj kye, quꞌn tzꞌibꞌin taꞌ tuꞌn
a otaqx tzꞌel bꞌoꞌlin tiꞌj tukꞌa txqan txꞌaꞌk. Moisés, ex kyuꞌn kyyol yolil Tyol Dios.
Twutz txꞌotxꞌ nkubꞌe qeyetaq, ex axixtza Tuꞌnpetziꞌn, bꞌaꞌn tuꞌn t-xi kynimiꞌn yol
ttzi tja qꞌinin qanil mojbꞌil kye xjal. anetziꞌn. 30 Xitzin ttzaqꞌwinl qꞌinintz
21 Tajtaq teꞌ tal yaj anetziꞌn, tuꞌn tnoj kyjaluꞌn: Ay, Tata Abraham, aku txi
tkꞌuꞌj tuꞌn jniꞌ tbꞌuchil wabꞌj, a n-eliktaq kynimin kyetz, me tzmaxi noqit aku jaw
tzꞌaq tibꞌaj tmeẍ qꞌinin, me mi xi tqꞌoꞌne anqꞌin jun kyimnin, exsintla xiꞌtz yolil
jun tiꞌ te, ex majqexpeꞌ ttxꞌyan qꞌinin kyukꞌa.
nchi pon laqꞌetaq leqꞌil teꞌ taꞌljo txꞌaꞌk. 31 Tzajtzin ttzaqꞌwin Abrahamtz: Qa
22 Ul kanin jun te qꞌij, ex bꞌeꞌx kyim te kykyꞌeꞌ tuꞌn t-xi kynimiꞌn jniꞌ tzꞌibꞌin
Lázaro. Xitzin qꞌiꞌntz kyuꞌn t-angel Dios taꞌye tuꞌn Moisés ex kyuꞌn yolil Tyol Dios,
tzmax toj kyaꞌj, jaꞌ taꞌyetaq Abraham. Ex mixla tuꞌn jatz anqꞌin jun kyimnin, nlay
ikyxjo bꞌeꞌx kyim te qꞌinin me noq kux txi kyinimiꞌn a kxel qꞌmaꞌn kye.
muquꞌn teꞌ toj txꞌotxꞌ.
23 Tzunxtaqx yajlajtz te qꞌinin tojjo Jun techil tuꞌn Jesús, tuꞌn mi qox
qꞌaqꞌ, jaꞌ nchi pon kanine nya nimil tzꞌaq toj il
najal. I jawtzin tiꞌn twutz jawl, jax (Mt. 18:6-7, 21-22; Mr. 9:42)
tkaꞌyin tzmax toj kyaꞌj, exsin iwle
17   Xi
tqꞌmaꞌn Jesús kye
1

Abraham tuꞌn, ex majx Lázaro qꞌuqlek t-xnaqꞌtzbꞌin kyjaluꞌn: Kxel


tkꞌatz. 24 Bꞌeꞌxpetzin jaw ẍchꞌintz, ex nqꞌmaꞌn kyeꞌy, kukx at te iljo tzaluꞌn
chiꞌ kyjaluꞌn: ¡Ay, Tata Abraham, twutz txꞌotxꞌ, me bꞌisbꞌajilxla teꞌ xjal, a
qꞌaqꞌintzin teꞌ tkꞌuꞌj wiꞌja! Smaꞌntzin te kchi kꞌwel tzꞌaqjo txqantl toj il tuꞌn tpaj.
Lázaro nkꞌatza, ex qꞌmanxsin te, tuꞌn 2 Bꞌaꞌntla tuꞌn tok tkꞌloꞌn jun ma tij abꞌj

tkux takꞌsin twiꞌ tqꞌobꞌ toj aꞌ, exsin tuꞌn te chebꞌl triy tiꞌj tqul, ex tuꞌn t-xi t-xoꞌn
tkubꞌ tqꞌoꞌntz tibꞌaj waqꞌa tuꞌntzintla tibꞌ toj ttxuyil aꞌ tuꞌn tkyim, tzeꞌnku tuꞌn
t-xi chewx, quꞌn loqiꞌn ma chin tzaj tokx toj paꞌbꞌin twutz Dios tukꞌa til, a
bꞌant-x tojjo qꞌaqꞌ lo. 25 Tzajtzin ttzaqꞌwin tuꞌn tjaw tzꞌaq jun neꞌẍ nimil toj il tuꞌn
Abrahamtz kyjaluꞌn: ¡Ay nkꞌwal! tpaj. 3 Kykaꞌyinktzin kyibꞌa, chi Jesúsjo.
Naꞌntzinjiy tchwinqila, tej naꞌmxtaq Aj qa ma tzꞌok tbꞌinchin jun tukꞌiy jun
tkyima; noqx toj tbꞌanilx xteniy. Me nya bꞌaꞌn tiꞌja, ku txiꞌy yolil tukꞌa, tuꞌn
metziꞌn te Lázaro, nya toj tbꞌanil tajtz tiꞌj tanmin. h Me kꞌwel tnajsiꞌn til, a
s-anqꞌine teꞌ. Tuꞌnpetziꞌn, nqꞌuqbꞌajtz te qa ma ttxꞌixpe tnabꞌl exsiꞌn tbꞌinchbꞌin.
Lázaro tkꞌuꞌj tzaluꞌn jaꞌlin, ex atziljo te, 4 Expela qa wuq maj xbꞌinchin il tiꞌja toj

f 16:17 Mt. 5:18. g 16:18 Mt. 5:31-32; 19:1-12; Mr. 10:1-12; 1Co. 7:10-11. h 17:3 Mt. 18:15.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
Lucas 17 124

jun qꞌij, me qatzin ma tzul wuq majltz ẍchꞌintz kyjaluꞌn: ¡Jesús! Ay Xnaqꞌtzil,
qꞌmalte tey kyjaluꞌn: Noqx cheꞌwx tkꞌuꞌja qꞌaqꞌintzin teꞌ tkꞌuꞌj qiꞌja.
wiꞌja kyuꞌn nbꞌinchbꞌiꞌn nya bꞌaꞌn tiꞌja, 14 Atzaj teꞌ kyiwle tuꞌn Jesús, iky xi

me nlay chi kubꞌ nbꞌinchiꞌntla chitjo, il qꞌmaꞌn kye kyjaluꞌn: Kux cheꞌxa, exsin
tiꞌj tuꞌn kykubꞌ tnajsiꞌn til. kyyekꞌinx kyibꞌtza kye pale. i
Tzuntaq nchi bꞌetjo ichin anetziꞌn, tej
Jun techil tuꞌn Jesús tiꞌj tzeꞌn kykubꞌ qꞌanin. 15 Tej tnaꞌnte jun, qa otaq
tuꞌn tchꞌiye qnimbꞌil kubꞌ qꞌanin, bꞌeꞌx aj meltzꞌaj, ex jaw
5 Chi chiꞌ t-xnaqꞌtzbꞌin te Jesús, a tnimsiꞌn tbꞌi qMan Dios tukꞌa tqꞌajqꞌojil
tAjaw Tkyaqil, kyjaluꞌn: Taa, qꞌontza twiꞌ kujxix wen. 16 Kubꞌ meje, ex kupiꞌn
txqantl qnimbꞌila. twiꞌ tzmax twutz txꞌotxꞌ, tej t-xi tqꞌoꞌn
6 Chi tAjaw Tkyaqiljo kyjaluꞌn, tej ttzaj chjonte te Jesús. Teꞌ aj Samariataq te
ttzaqꞌwin: Noqit at-xix kyeꞌ kynimbꞌil, ichin anetziꞌn, a ikyꞌin kyuꞌn aj Israel.
iꞌchaqxpetla kyiꞌn tzeꞌnku jun tal twutz 17 Chi Jesús kyjaluꞌn: ¿Ma nyatzin

mistas, aku txi kyqꞌmaꞌn teꞌ tqan txꞌiꞌx lajajtaq kyej ichin kybꞌaj ẍi qꞌanit?
wech lo, kyjaluꞌn: Xbꞌoqinktz tibꞌa ¿Jatzila iteꞌyiljo bꞌeljajl? 18 Mix aꞌl juntl
tzaluꞌn, exsin awankux tibꞌtza tzmax toj te xmeltzꞌaj nimsil tbꞌi Dios, qalaꞌ oꞌkxl
ttxuyil aꞌ, ex akula chi kubꞌ nimiꞌn tuꞌn. teꞌ bꞌetin xjal lo.
7 A qa at jun kyeꞌ, a atit jun taqꞌnil, a 19 Xitzin tqꞌmaꞌn Jesús teꞌ bꞌetin xjal

lu ma meltzꞌaj kjol mo kyikꞌlel wakx kyjaluꞌn: Kux jaw weꞌksa, ex kux txiꞌy.
toj chqꞌajlaj, ¿Ma akutzin txi tqꞌmaꞌn te Axjo tnimbꞌila ma kubꞌ qꞌanintiy.
kyjaluꞌn: Kux tzꞌoktza, ex kux kubꞌ qey
waꞌl? 8 Nlay txi tqꞌmaꞌn ikyjo. Ikyla aku Tzeꞌntzin tqꞌijil aj tul Jesús juntl majl
txi tqꞌmaꞌn kyjaluꞌn: Bꞌinchim tibꞌa, tuꞌn (Mt. 24:23-28, 36-41)
tkubꞌ tbꞌinchiꞌn nwaꞌy te qale, ex tenkuy 20 Xi kyqanin Parisey te Jesús jtojtaq
nkꞌatza tuꞌntzintla ttzaj tseꞌnjiy jotxjo tuꞌn tul kaniꞌn Tkawbꞌil qMan Dios.
jniꞌ k-ajbꞌil weꞌy. Ajxitzin nbꞌaj waꞌntza Xitzin ttzaqꞌwin Jesús kye kyjaluꞌn:
ex nbꞌaj kꞌwantza, kꞌaꞌpen txiꞌ tetza waꞌl Nlay qꞌanchaꞌlix teꞌ Tkawbꞌil qMan Dios,
ex kꞌwal. 9 Ex nixpe chꞌin chjonte aku aj tul kanin. 21 Mix aꞌl jun teꞌ kqꞌmalte
txi tqꞌoꞌn teꞌ aqꞌnil anetziꞌn, tuꞌn otaq kyjaluꞌn: Luꞌ lo, chitjo, mo luꞌ chiꞌn,
kubꞌ tbꞌinchin jotxjo jniꞌ otaq txi tqꞌmaꞌn chitljo; j quꞌn ajo Tkawbꞌil qMan Dios luꞌ
te. 10 Ex ikytzin kyejiꞌy, aj tjapin bꞌajjo noql at toj kyanmin nimil.
jniꞌ kxel qꞌmaꞌn kyeꞌy tuꞌn qMan Dios, 22 Xitzin tqꞌmaꞌn Jesús kye

iky kxel kyqꞌmaꞌnjiꞌy kyexjal kyjaluꞌn: t-xnaqꞌtzbꞌin kyjaluꞌn: Pon kanin jun
Awoqejiꞌy aqꞌnil, a ntiꞌ qokliꞌn, quꞌn tuꞌn te qꞌij, jaꞌ kyajiꞌy tuꞌn wok kykaꞌyiꞌn, a
oꞌkx aqꞌuntljo ma bꞌant quꞌn, ajo saj ayiꞌn Tkꞌwal Ichin, iꞌchaqxpetla noq jun
qꞌmaꞌn qeꞌy. qꞌijtz, chichkulajiꞌy, me nlayx kylontiꞌy.
23 Iteꞌ junjun kchi qꞌmalte kyjaluꞌn: Lu
Tej tkubꞌ tqꞌaꞌnin Jesús lajaj at tzaluꞌn, mo lu at tzachiꞌn, qa chiꞌ. Me
xjal, a yabꞌqetaq tuꞌn txꞌaꞌk, ayetzin kyeꞌ mina cheꞌxa lolte, ex mina
a noqx n-el lemimin chi ok lipey kyiꞌjjo kchi qꞌmalte ikyjo.
11 Tej kyjaꞌtaq t-xiꞌ Jesús toj tnam te 24 Quꞌn ajtzin wul juntl majl weꞌ, a ayiꞌn

Jerusalén, antza bꞌete tojjo bꞌe tkuꞌx Tkꞌwal Ichin, ikytzin wuliljiꞌy tzeꞌnku
kyxol tnam te Samaria ex Galiley. xloqꞌlin kyaꞌj, a qa ma jaw qoptzꞌaj toj
12 Atzaj teꞌ tkanin toj jun kojbꞌil, bꞌeꞌx jun plaj t-xe kyaꞌj, ex bꞌeꞌx npon qoptzꞌaj
i tzaj laqꞌe lajaj ichin tkꞌatz, ayeꞌ tojjo juntl. 25 Me nej, k-ikyꞌix nim yajbꞌil
yabꞌqetaq tuꞌn txꞌaꞌk, a noq n-el lemimin. wuꞌn, ex tuꞌn wel iꞌjliꞌn kyuꞌnxjal, a
Najchaq i tzaje weꞌye, 13 exsin i jaw loqe nchi najan kyojjo qꞌij jaꞌlin. 26 Iky

i 17:14 Lv. 14:1-32. j 17:21 Mr. 13:21-22.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
125 Lucas 17​, ​18

kbꞌajiljo tojjo qꞌij, aj wul juntl majla, chi


Jesúsjo, tzeꞌnku ikyꞌ kyojjo qꞌij, tej tten Jun techil tuꞌn Jesús tuꞌn
Noé ojtxe. k 27 Mi xi kyqꞌoꞌn ambꞌil te kukx tuꞌn qnaꞌn Dios
Dios, qalaꞌ nchi waꞌntaq kyexjal aj ilqe;
18   Kubꞌ
tyolin Jesús jun techil lo
1

nchi kꞌwantaq; nchi jaw mejetaq, ex nxi kywutz t-xnaqꞌtzbꞌin, tuꞌntzintla


kyqꞌoꞌntaq kyal toj mejebꞌlin, tzmaxi tel kynikyꞌ teꞌ, qa il tiꞌj tuꞌn kukx tuꞌn
tej tokx Noé toj ma tij bark tuꞌn kyklet. kynaꞌn Diosjo junjun qꞌij, ex nya tuꞌn
Ayetzin kyej txqantl xjal jotx i kyim tuꞌn kykubꞌ numj. 2 Chiꞌ kyjaluꞌn: Toj jun
qꞌaqabꞌil. l 28 Ex ikyx bꞌajjo tej tnajan tnam attaq jun kawil, a mina ntzajx
Lot: Noq oꞌkxtaqtza otaq tzꞌok bꞌaje tchewil Dios tiꞌj, ex ntiꞌxtaq chꞌin kyiwle
kyexjal kywutz tiꞌj kywa, tiꞌj kykꞌwaꞌ; jniꞌ xjal te. 3 Ex tojxjo tnam anetziꞌn,
noq oꞌkxtaq kyajjo tuꞌn kyloqꞌin ex tuꞌn attaql jun tal mebꞌe qya, a otaq kyim
kykꞌayin; tuꞌn kyawan ex tuꞌn kybꞌinchin tchmil, a attaq tqꞌoj tukꞌa juntl xjal.
kyja. 29 Me atzaj teꞌ tetz Lot toj tnam te Tuꞌntziꞌn, xiꞌ tukꞌa aj kawil, tuꞌntla tkubꞌ
Sodoma, bꞌeꞌx tzaj chitj qꞌaqꞌ toj kyaꞌj qꞌoꞌn jun tumil kyxol, a toj tumilxix.
tukꞌa nimx tkꞌokꞌjil tzꞌeꞌnaq, ex bꞌeꞌx 4 Ilaꞌxitaq qꞌij otaq tzikyꞌ, ex mix jaꞌxitaq

i bꞌaj kyim kykyaqilx. m 30 Ex ikyxsin n-oke bꞌiꞌnnaj tal mebꞌe qya. Me chebꞌe
te kbꞌajiljo, aj wul juntl majla, a ayiꞌn kubꞌ mutxe tej kawil bꞌisilte kyjaluꞌn:
Tkꞌwal Ichin, chi Jesúsjo. Exla qa mina ntzaj weꞌ tchewil Dios wiꞌj,
31 Tojjo qꞌij anetziꞌn, a qa at jun xjal exla qa ntiꞌx chꞌin kyiwle jniꞌ xjal weꞌy,
tokxtaq twiꞌja, nlay bꞌant tuꞌn tkuꞌtz 5 me kꞌwel nbꞌiꞌnjiꞌy maꞌ mebꞌe qya lo,

tuja qꞌil teꞌ jniꞌ at te. Exsin qa attaq quꞌn tuꞌn noqx ma tzꞌok ten labꞌtil wiꞌja
juntl, a tzunxtaq n-aqꞌnin toj ttxꞌotxꞌ, tuꞌn tkubꞌ nnikꞌuꞌnjiꞌy kyten. Ok kchin
ex nlay bꞌant tuꞌn tajtz meltzꞌaj tja. n kolila tiꞌj, tuꞌntzintla mina tzul juntl
32 Kynaꞌntzinjiꞌy jniꞌ ikyꞌ tiꞌj t-xuꞌjil Lot. o majltz tzaluꞌn bꞌajsilte nkꞌuꞌja.
33 Quꞌn ankye te taj noq tuꞌn ttzalaj toj 6 Atzin te qAjaw ikyl teꞌ tqꞌma

tchwinqil tzaluꞌn twutz txꞌotxꞌ, ok knajil kyjaluꞌn: Ikytzin tqꞌmaꞌ aj kawil nya wen.
teꞌ te jun majx. Ex ankye te mi s-ok tilil 7 A qa ikyjo ntqꞌmaꞌn, ¿Ma nyapetzila

tuꞌn tiꞌjjo tkyaqil te twutz txꞌotxꞌ noq tuꞌn aku kolin te Diostz kyiꞌjjo jniꞌ, a o chi
npaja, ok knetil teꞌ tchwinqil te jun majx. p jaw tskꞌoꞌn, a qa ma chi kubꞌsin kywutz
34 Twutzxix kxel nqꞌmaꞌn kyeꞌy, chi qꞌijl ex qnikyꞌin? ¿Okpetzila kxel qꞌmaꞌn
Jesúsjo, qa tojtaq qnikyꞌin ẍin uliꞌy, exla kye, tuꞌn kykubꞌ ten ayolte nim tqan,
qa kabꞌetaq xjal junx kuẍle tibꞌaj jun tzeꞌnkuꞌ tenaj tal mebꞌe qya? 8 Mina,
watbꞌil, junchꞌin teꞌ kxel qꞌiꞌn; atzin teꞌ quꞌn ok kxel nqꞌmaꞌn kyeꞌy, chi Jesúsjo,
juntl, axsa kyjele qꞌoꞌne teꞌ. a qa liweyxix kchi elil kloꞌn kyej xjal, a
35 Exla qa kabꞌe qya junx nchi cheꞌn, skꞌoꞌnqe. Me aj wul juntl majla, a ayiꞌn
junchꞌin teꞌ kxel qꞌiꞌn; atzin teꞌ juntl, Tkꞌwal Ichin, ¿Akupela chi jyet-xjal
axsa kyjele qꞌoꞌne teꞌ. 36 Exla qa kabꞌe wuꞌn tzaluꞌn twutz txꞌotxꞌ, a at kynimbꞌil
ichin junx nchi aqꞌnin toj kyaqꞌnin; tzeꞌnku tnimbꞌiljo tal mebꞌe qya?
junchꞌin teꞌ kxel qꞌiꞌn; atzin teꞌ juntl,
axsa kyjele qꞌoꞌne teꞌ. q Jun techil tuꞌn Jesús tuꞌn
37 Xitzin qanintz te Jesús kyjaluꞌn: Taa, mi jaw qnimsin qibꞌ
¿Jaꞌtzila kbꞌajile ikyjo? 9 Ex kubꞌ tyolinl Jesúsjo juntl techil lo

Ikytzin xi ttzaqꞌwin Jesúsjo kyjaluꞌn: kyiꞌj junjuntl xjal, a tzuntaq n-ok kyqꞌoꞌn
Ok k-elil kynikyꞌa te jaꞌ kbꞌajile, ikyxjo kyibꞌ te tbꞌanilx, me tzuntaq nchi el
tzeꞌnqeku kꞌutz n-el kynikyꞌ te jaꞌ taꞌ jun kyikyꞌiꞌn jniꞌ txqantl. Chiꞌ kyjaluꞌn:
kyimnin. 10 Kabꞌe ichin i xiꞌ naꞌl Dios tojjo tnejil

k 17:26Gen. 6:5-8. l 17:27 Gen. 7:6-24. m 17:29 Gen. 18:20–19:25. n 17:31 Mt. 24:17-18; Mr. 13:15-16.
o 17:32Gen. 19:26. p 17:33 Mt. 10:39; 16:25; Mr. 8:35; Lc. 9:24; Jn. 12:25. q 17:36 Nya toj tkyaqil Tuꞌjil
Tyol qMan jaꞌ taꞌye v. 36.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
Lucas 18 126

ja te nabꞌl Dios: Pariseytaq teꞌ jun; ante kꞌwel nbꞌinchiꞌn, tuꞌn nkanbꞌintejiꞌy
juntl peyil pwaqtaq teꞌ te tnam Rom. chwinqil te jun majx?
11 Atzin te Parisey waꞌltaq teꞌ, tej tok 19 Xi ttzaqꞌwin Jesús: ¿Tiquꞌn ntzaj

ten naꞌl Dios noq te nimsbꞌil tibꞌ, ex chiꞌ tqꞌmaꞌn weꞌy qa wenqiꞌn? Ntiꞌx jun te
kyjaluꞌn: Ay Taa, ok kxel nqꞌoꞌn chjonte xjal wen tzaluꞌn twutz txꞌotxꞌ, qalaꞌ
tey, quꞌn tuꞌn mikyxiqin wejiꞌy tzeꞌnqeku oꞌkx te Dios. 20 Me qa taja tuꞌn tten jun
txqantl xjal, a maꞌ ileqꞌqe, nya ma wen tchwinqila te jun majx, niminqekutzinjiy
xjalqe, maꞌ aj kyꞌaꞌjilqe. Ex nya ikyqin ojtxe kawbꞌil: Mina kyꞌaꞌjiꞌn, s mi bꞌiyiꞌn, t
wejiꞌy tzeꞌnkuꞌ maꞌ peyil pwaq lo tok mi tzꞌelqꞌiꞌn, u mi nikyꞌin yola kyiꞌj
ntxlaja. 12 Kabꞌe maj nkubꞌ npaꞌn weꞌ txqantl, v niminkutzin ttatiy ex tnaniy. w
wayꞌaj toj junjun seman, tuꞌn naꞌn Diosa, 21 Iky xi ttzaqꞌwin ichin kyjaluꞌn:

ex nxi nqꞌoꞌn tey ajo tlajajin tiꞌj tkyaqiljo Tkyaqiljo lo bꞌeꞌx japin bꞌaj teꞌ wuꞌn,
jniꞌ nkanebꞌa. 13 Me atzin tej peyil pwaq atxixj tej ẍin ntzaja toj nqꞌayila.
najchaq chꞌintl tzaje weꞌye teꞌ, ex mixpe 22 Tej tbꞌinte Jesúsjo yol lo, xitzin

jaw kaꞌyin chꞌin twutz kyaꞌj, qalaꞌ noq ok ttzaqꞌwin kyjaluꞌn: Me atx juntl tiꞌ, a
ten qꞌajtzil ttzi tkꞌuꞌj te bꞌisbꞌajil, exsin naꞌmx tbꞌant tuꞌn: Kꞌayinxjiy jotxjo jniꞌ
iky tqꞌmaꞌ kyjaluꞌn: Ay Taa, qꞌaqꞌintzin at tey, exsin oyinxjiy tpwaqtza kye jniꞌ
teꞌ tkꞌuꞌj wiꞌja, a ayiꞌn aj ilqiꞌn, chiꞌ. yaj. Qa ma bꞌantjo luꞌn tuꞌn, okpetzin
14 Kxel nqꞌmaꞌn kyeꞌy, chi Jesúsjo, qa tej ktenbꞌil tqꞌinimiltza toj kyaꞌj. Exsin ku
taj meltzꞌajjo peyil pwaq tja, otaq kubꞌ tzajtza lipeka wiꞌja.
najsit til tuꞌn Dios. Me metzil tej Parisey 23 Bꞌeꞌx bꞌisinx tej ichin, tej kyok tbꞌiꞌn

mix kubꞌ najsin teꞌ til; quꞌn qa at jun yol lo, quꞌn tuꞌn manyor qꞌininxtaq.
xjal njaw tnimsin tibꞌ, ok kꞌwel mutxsin 24 Me bꞌeꞌx el tnikyꞌ Jesús te, qa otaq

teꞌ. Me atzil teꞌ, a kꞌwel tmutxsin tibꞌ, ok jaw bꞌisin. Tuꞌnpetziꞌn iky xi qꞌmaꞌn
kjawil nimsin teꞌ. r kyjaluꞌn: Kujx tetz, tuꞌn tokx jun qꞌinin
toj Tkawbꞌil Dios. 25 Kxel nqꞌmaꞌn juntl
Tej kykubꞌ tkyꞌiwlin Jesúsjo tal kꞌwal majl kyeꞌy: Akula jun paqx tuꞌn tex jun
(Mt. 19:13-15; Mr. 10:13-16) chej toj toyajil jun bꞌaq te slepbꞌil bꞌuꞌẍ,
15 Exbꞌaj xi kyiꞌn xjaljo junjun tal tzeꞌnku jun qꞌinin tuꞌn tokx toj Tkawbꞌil
kꞌwal tkꞌatz Jesús, tuꞌn tkubꞌ tqꞌoꞌn tqꞌobꞌ Dios.
kyibꞌaj, tuꞌn kykubꞌ tkyꞌiwlin. Me ayetzin 26 Me atzaj teꞌ kybꞌinte xjaljo yol lo,

t-xnaqꞌtzbꞌin bꞌeꞌx i ok ten yisol kyeꞌ bꞌeꞌx xi kyqanin te Jesús kyjaluꞌn: Qa


nchi bꞌaj kanintaq. 16 I tzajtzin ttxkoꞌn nlay chi okx qꞌinin toj kyaꞌj, ¿Yajtzila
Jesús t-xnaqtzbꞌin, exsin xi tqꞌmaꞌn kye qetza? ¿Altzila kye k-okixtz?
kyjaluꞌn: Kytzaqpinqetzjiꞌy tal kꞌwal, 27 Xi ttzaqꞌwin Jesús kyjaluꞌn: Nlay

tuꞌn kybꞌaj tzaj laqꞌe nkꞌatza. Mi chi bꞌant tuꞌn kyklet-xjal kyuꞌnx kyibꞌx. Me
kubꞌ kymeqoꞌn, quꞌn kykyaqiljo kꞌwel mete Dios kbꞌantil teꞌ tuꞌn tkyaqil.
kymutxsin kyibꞌ tzeꞌnqe tal kꞌwal lo, 28 Chi Pegr kyjaluꞌn: Ay Taa, ma kyij

ayepen kye kchi okixjo toj Tkawbꞌil Dios. qtzaqpinqejiꞌy tkyaqiljo jniꞌ attaq qeꞌy,
17 Twutzxix kxel nqꞌmaꞌn kyeꞌy; qa ntiꞌ ex loqoꞌy lipcheqok tiꞌja.
tqꞌuqbꞌil kykꞌuꞌja wiꞌja tzeꞌnku jun kꞌwal, 29 Xitzin ttzaqꞌwin Jesús kyjaluꞌn:

nlay bꞌant tkawin Dios toj kychwinqila. Twutzxix kxel nqꞌmaꞌn kyeꞌy, a qa at jun
xjal ma kyij ttzaqpiꞌn tja, exqe ttata, ex
Tej tyolin Jesús tukꞌa jun kawil qꞌinin t-xuꞌjil, exqe titzꞌin, exqe ttziky, exqe
wen tkꞌwal, noq tuꞌn tpaj Tkawbꞌil qMan Dios,
(Mt. 19:16-30; Mr. 10:17-31) 30 ajo xjal anetziꞌn, nimx teꞌ ktzajil qꞌoꞌn te
18 Jun maj, jun kawil xi tqanin te Jesús te t-xel tzaluꞌn twutz txꞌotxꞌ, exsin ktzajil
kyjaluꞌn: Ay, xnaqꞌtzil wenxix, ¿Tiꞌn qꞌoꞌn tchwinqil te jun majx toj kyaꞌj.

r 18:14Mt. 23:12; Lc. 14:11. s 18:20 Ex. 20:14; Deu. 5:18. t 18:20 Ex. 20:13; Deu. 5:17. u 18:20 Ex.
20:15; Deu. 5:19. v 18:20 Ex. 20:16; Deu. 5:20. w 18:20 Ex. 20:12; Deu. 5:16.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
127 Lucas 18​, ​19

42 Xi ttzaqꞌwin Jesús kyjaluꞌn: ¡Ma chi


Tej tyolin Jesús te tox majin tiꞌj jqet te twutz jaꞌlin! Axjo tnimbꞌila ma
tkyimlin kubꞌ qꞌanintiy.
(Mt. 20:17-19; Mr. 10:32-34) 43 Texjo paq anetziꞌn, bꞌeꞌx i jqet tej
31 I
tzaj ttxkoꞌn Jesús oꞌkqexjo moẍ twutz, ex bꞌeꞌxsin ok lipe tiꞌj Jesús,
kabꞌlajaj t-xnaqꞌtzbꞌin, exsin xi tqꞌmaꞌn ex jaw tnimsin tbꞌi qMan Dios. Ex
kye kyjaluꞌn: Kyjaꞌ qxiꞌ jaꞌlin tzmax jotqexjo xjal, a i lon teꞌ lo; majqex kyeꞌ i
Jerusalén. Antza japine bꞌajjo jotxjo jniꞌ jaw nimsinte tbꞌi qMan Dios.
xbꞌaj kytzꞌibꞌin yolil Tyol Dios wiꞌja, a
ayiꞌn Tkꞌwal Ichin. 32 Antza ok kchin xela Tej ttxꞌixpit tchwinqil Zakey tuꞌn Jesús
qꞌoniꞌy toj kyqꞌobꞌ nya Judiy; ok kchi
19   Tej tokx Jesús toj tnam Jericó,
1

jawil xmayin wiꞌja, ok kchin okil yisoꞌn bꞌeꞌxkux ok ten bꞌetejil toj tnam.
kyuꞌn, exsin ok k-okix tzubꞌin toj nwutza 2 Tojjo tnam anetziꞌn, antza najletaq jun ichin

kyuꞌn. 33 Ok kchin bꞌajil laqtzꞌiꞌn kyuꞌn, aj Judiy, qꞌinin wen, Zakey tbꞌi, nejineltaq
exsin kchin kꞌwel bꞌyoꞌntza. Me ok kchin kyxoljo jniꞌ peyil pwaq, a tuꞌn tajbꞌin kye aj
jawitz anqꞌiꞌn juntl majla toj toxin qꞌij. kawil toj tnam Rom. 3 Tajtaq tej ichin anetziꞌn
34 Ayetziꞌn t-xnaqꞌtzbꞌin ntiꞌx chꞌin el tuꞌn tlonte Jesús, me mixtaq jaꞌ nbꞌante, quꞌn
kynikyꞌ tiꞌjjo otaq bꞌaj qꞌmaꞌn kye, quꞌn tuꞌn tal muchꞌtaq tweꞌ, exsin nimxtaq texjal
tuꞌn ntiꞌxtaq chꞌin ojtzqiꞌn kyuꞌn tiꞌtaqjo lipche tiꞌj Jesús. 4 Tuꞌnpetziꞌn, bꞌeꞌx el rinin,
nyolajtz. Tuꞌnpetziꞌn, minataq n-el tuꞌntzintla tnej chꞌintl, ex bꞌeꞌx jax toj twiꞌ jun
kynikyꞌ te. wiq tze, sicómoro tbꞌi, tuꞌntzintla tiwle Jesús
tuꞌn, quꞌn antza tuꞌn tikyꞌetaq. 5 Atzaj teꞌ tikyꞌ
Tej tkubꞌ tqꞌanin Jesús jun moẍ toj Jesús antza, bꞌeꞌx jaw kaꞌyin jawl, jaꞌ tokxitaq
tnam Jericó Zakey, ex xi tqꞌmaꞌn kyjaluꞌn: Kux tkuꞌtza
(Mt. 20:29-34; Mr. 10:46-52) Zakey, quꞌn il tiꞌj tuꞌn nkyija toj tjay jaꞌlin.
35 Atzaj teꞌ chꞌixtaq tkanin Jesús toj 6 Jun paqx kuꞌtz te Zakey, ex bꞌeꞌx xi

tnam Jericó, attaq jun moẍ qꞌuqle ttxlaj tkꞌmoꞌn Jesús tukꞌa tkyaqil tanmin. 7 Tej
bꞌe, ex tzuntaq nqanin tmobꞌitz. 36 Atzaj kylonte xjaljo lo, bꞌeꞌx i ok ten yolbꞌil tiꞌj Jesús.
teꞌ tok tbꞌiꞌn, qa attaq nimxku xjal Chi chiꞌ kyjaluꞌn: ¿Titzila quꞌn ma tzꞌokx Jesús
n-ikyꞌik antza, xitzin tqanintz tiꞌtaqjo qanil twatbꞌil, tuꞌn tkyij toj tja jun xjal aj il?
nbꞌaj. 37 Xitzin qꞌmaꞌn te, qa ataq Jesús, a 8 Me ante Zakey, tej nchi waꞌntaq, bꞌeꞌx

te aj Nazaret, tuꞌn tikyꞌ antza. jaw weꞌks teꞌ, exsin xi tqꞌmaꞌn te tAjaw
38 Jawtzin ẍchꞌiꞌntz kyjaluꞌn: ¡Ay Tkyaqil kyjaluꞌn: Kaꞌyintziꞌn, wAjaw, nikyꞌjiꞌn
Jesús, tkꞌwal qtzan nmaq kawil David; nqꞌinimila ok kxel nqꞌoꞌn kye yaj, exsin qa at
qꞌaqꞌintzin tkꞌuꞌja wiꞌja! jun wetza tiꞌ o tzꞌel welqꞌin te jun aꞌla, kyaje
39 Ayetzin kyej xjal, a nejninqetaq maj ok k-ajil nmeltzꞌinlta t-xel.
twutz Jesús, bꞌeꞌx i ok ten miyolte, 9 Chi Jesúsjo kyjaluꞌn: Mapetzin tzul

tuꞌntzintla mina tzꞌok tenil ẍchꞌil. Me kolbꞌiltz tojjo ja lo jaꞌlinxix, quꞌn noq
noqx kyja jawe ẍchꞌin tej moẍ kujxix tuꞌn tnimbꞌil wiꞌja nyekꞌine qa twutzxix
wen: Ay Jesús, tkꞌwal qtzan nmaq kawil tyajil Abraham tejo ichin lo. 10 Quꞌn ma
David, qꞌaqꞌintz tkꞌuꞌja wiꞌja. chin ul weꞌ, a ayiꞌn Tkꞌwal Ichin, jyol kyeꞌ
40 Bꞌeꞌx kubꞌ weꞌ Jesús, exsin xi ex klol kyeꞌ, a ayeꞌ otaq chi naj toj il. x
tqꞌmaꞌn, tuꞌn ttzaj qꞌinj moẍ jaꞌ taꞌyetaq.
Tejtzin tpon qꞌiꞌn moẍ nqayin tkꞌatz, Jun techil tuꞌn Jesús tuꞌn tok tilil quꞌn
xitzin tqanin te kyjaluꞌn: 41 ¿Titzin taja toj qchwinqil
tuꞌn tok nbꞌinchiꞌn tiꞌja? chi Jesús. (Mt. 25:14-30)
Xi ttzaqꞌwin moẍ kyjaluꞌn: Ay Tata, 11 Tzuntaq nchi bꞌin kyexjal tiꞌj Tyol

waj weꞌ tuꞌn kykaꞌyiꞌn nwutzach. Jesús. Tej chꞌixtaq tpon kanin Jesús

x 19:10 Mt. 18:11.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
Lucas 19 128

Jerusalén, kubꞌ tyolinljo jun techil lo, ex qa njaw winjiꞌy a nyaqiꞌn ẍin kubꞌ
quꞌn tzuntaq nchi ximinxjal qa chꞌixtaq qꞌonte, ex qa njaw nchmoꞌnjiꞌy, a nyaqiꞌn
tul kaniꞌn Tkawbꞌil qMan Dios twutz ẍin kux awante, 23 ¿Tiꞌtzin quꞌntz mina
txꞌotxꞌ, ex bꞌiꞌntaq kyuꞌn qa iltaq tiꞌj xi tiꞌn we npwaq tojjo nmaq ja te kꞌuꞌbꞌl
tuꞌn tkawin Kolil te jun majx toj tnam pwaq, exsintla saj tmeltzꞌintza weꞌy
Jerusalén. tukꞌaxjo jniꞌ manbꞌilte, tej ẍin meltzꞌaja
12 Tuꞌnpetziꞌn, xi tqꞌmaꞌn Jesús njaꞌy?
kyjaluꞌn: At jun nmaq xjal xiꞌ toj junxil 24 Xitzin tqꞌmaꞌnltz kyeꞌ xjal, a iteꞌtaq

tnam najchaq, tuꞌntzintla tok qꞌoꞌn antza kyjaluꞌn: Kyimiljiꞌy pwaq te, exsin
toklin te nmaq kawil, me iltaq tiꞌj tuꞌn kyqꞌonxsa te aqꞌnil, a lajaj maj s-aliꞌn
tmeltzꞌaj. npwaqa tuꞌn. 25 Ayetzin kyej xjal xi
13 I tzaj ttxkoꞌnj nmaq xjal anetziꞌn, kyqꞌmaꞌn kyjaluꞌn: Taa, me lajaj maj teꞌ
lajaj taqꞌnil tej naꞌmxtaq t-xiꞌ, exsin pwaq at tukꞌa. 26 Chi kawiljo kyjaluꞌn: Ok
nimx tpwaqtz xi tqꞌoꞌn teyile junjun, ex kxel nqꞌmaꞌn kyeꞌy, alkyeꞌ xjal, a at nim
xi tqꞌmaꞌn kye kyjaluꞌn: Kyqꞌonku chꞌin at te, ok kxeꞌl txqantl te te; atzin teꞌ xjal,
kyeꞌ tal kykꞌaẍjil tukꞌa pwaq lo, aꞌkxitla a nya nim at te, majxpe k-elil qꞌiyitjo
n-alin aj wula. 14 Me ikyꞌintaq twutzjo chꞌin netzꞌ at te. y
xjal lo, kyuꞌnxjo t-xjalil. Tuꞌnpetziꞌn, 27 Ex ikyqexjo wajqꞌoja, a kykyꞌeꞌtaq

bꞌeꞌx i xi smaꞌn jun jteꞌbꞌin xjal qꞌmalte tuꞌn woka te nmaq kawil, kux chi tzaj
tiꞌjbꞌinxe. Ikytaq kyyoljo kyjaluꞌn: Qkyꞌeꞌ kyiꞌn tzaluꞌn, ex kybꞌyonqekuy nwutzxa.
qeꞌ tuꞌn tokjo ichin lo te kawil qibꞌaja.
15 Me bꞌeꞌx tzaj qꞌoꞌnx tetz toklin te Tej tkanin Jesús toj Jerusalén
nmaq kawil, ex bꞌeꞌx ajtz tuꞌn tul kanin (Mt. 21:1-11; Mr. 11:1-11; Jn. 12:12-19)
toj ttanim. Atzaj teꞌ tul, bꞌeꞌx i tzaj 28 Tej tbꞌaj tqꞌmaꞌn Jesús tkyaqiljo
ttxkoꞌn ayej aqꞌnil, a jaꞌ otaq txi tqꞌoꞌne lo, kubꞌ nej kywutz t-xnaqꞌtzbꞌin, tuꞌn
pwaq, tuꞌntzintla tbꞌinte jteꞌn otaq kykanin toj tnam te Jerusalén. 29 Atzaj
tkanbꞌe junjun. 16 Uljo tnejil aqꞌnil, ex xi teꞌ kykanin nqayin kykꞌatz tnam te
tqꞌmaꞌn kyjaluꞌn: Ay Taa, atzin te tpwaq Betfagé ex Betania, nqayin t-xe wutz,
lajaj maj ma tzꞌalin te. 17 Kutzin chtej a Olivos tbꞌi; i xitzin tchqꞌoꞌntz kabꞌe
nmaq kawil te aqꞌnil. Jun tbꞌanil aqꞌnil t-xnaqꞌtzbꞌin. 30 Chiꞌ kyjaluꞌn kye: Kux
te, quꞌn tuꞌn toj tumil ma tzꞌaqꞌniniy cheꞌxa tojjo tal kojbꞌil jlajxi. Antza ok
tojjo chꞌin taqꞌin xi nqꞌoꞌn. Tuꞌnpetziꞌn, knetile jun tal bur kyuꞌn, kꞌloꞌn, me
ok k-okil nqꞌoꞌn tokliꞌn te kawil kyibꞌaj mix jun xjal o chejinxi tibꞌaj. Kypjumila,
lajaj tnam. 18 Tej tul kanin juntl, iky xi exsin kyintza tzaluꞌn. 31 Qa at jun aꞌla saj
tqꞌmaꞌn kyjaluꞌn: Taa, atzin te tpwaq qaninte kyeꞌy: ¿Tiquꞌnil n-el kypjuꞌn? qa
jweꞌ maj ma tzꞌalin teꞌ. 19 Ex ikyx teꞌ xi chiꞌ. At k-okile te qAjaw, chichkujiꞌy.
qꞌmaꞌnte: Ok k-okil te te kawil kyibꞌaj 32 I xiꞌtzin kyej t-xnaqꞌtzbꞌin antza,

jweꞌ tnam, chiꞌ. exsin el knetj tal bur kyuꞌn, tzeꞌnkuxjo


20 Me atzin teꞌ juntl iky te tqꞌma otaq txi qꞌmaꞌn kye tuꞌn Jesús. 33 Tzuntaq
kyjaluꞌn: Taa, luꞌ te tal pwaq lo. Chebꞌex nchi pjun tiꞌjjo tal bur, tej ttzaj qanin
xkubꞌ nkꞌuꞌn toj jun tal suꞌtj; 21 quꞌn kye kyuꞌn tajaw: ¿Tiquꞌn n-el kypjuꞌnjiꞌy
tuꞌn bꞌeꞌx saj nxobꞌila tey, quꞌn kuj xjal tal bur?
te. Njaw tiꞌnjiy, a nyay nkubꞌ qꞌonte, 34 Xitzin kytzaqꞌwintz kyjaluꞌn: Quꞌn

ex njaw tchmonjiy twutz awal, a nyay tuꞌn at k-okile te qAjaw, chi chiꞌ.
nkux awante. 22 Atzin tej nmaq kawil xi 35 Tzajtzin kyiꞌntzjo tal bur, jaꞌtaqjo

tqꞌmaꞌn kyjaluꞌn: Ay jun aqꞌnil nya wen. taꞌye Jesús. Jax kyqꞌoꞌn jniꞌ kytxoꞌw
Ayexjo tyola kchi okil wuꞌn te kawiltiy. tibꞌaj, exsin jax qe Jesústz tibꞌaj. 36 Tej
Qa bꞌiꞌntaq tetza tuꞌn, qa kuj xjalqin weꞌ, t-xi xkye tbꞌe Jesús, bꞌeꞌx i ok ten kyexjal

y 19:26 Mt. 13:12; Mr. 4:25; Lc. 8:18.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
129 Lucas 19​, ​20

likyꞌilte jniꞌ kytxoꞌw tojile tbꞌe. 37 Tej me ayetzin kyeꞌ ma tzꞌok kyqꞌoꞌn te
chꞌixtaq kypon kanin tuꞌn kyxi pichꞌkaj kyja ileqꞌch. b
t-xe Wutz Olivos, jotqexjo jniꞌ xjal, a 47 Kykyaqil qꞌij o xnaqꞌtzin te Jesús tojjo

lipcheqetaq tiꞌj, ox chi ẍchꞌinx tuꞌn tnejil ja te nabꞌl Dios. c Me ayetzin kyej
kytzaljbꞌil, ex i nimsin tbꞌi qMan Dios, jniꞌ kynejil pale, jniꞌqetaqjo xnaqꞌtzil tiꞌj
tuꞌn otaq kylon teꞌ jotxjo jniꞌ tbꞌinchbꞌin ojtxe kawbꞌil exqetziꞌn jniꞌ nejinel toj tnam,
Jesús, a noqx nchi jaw kaꞌylajxjal tuꞌn. tzuntaq nchi jyon kyeꞌ tumil tzeꞌntaq tuꞌn
38 Iky kyqꞌmaꞌ kyjaluꞌn: tkubꞌe kybꞌyoꞌn. 48 Me mix jyete tumil
¡Kyꞌiwlinxitjo a Nmaq Kawil, kyuꞌn tzeꞌn tuꞌn tkubꞌe bꞌyete, quꞌn tuꞌn
a luꞌ ma tzul tiꞌj tbꞌi tAjaw kykyaqilx xjal tzunxixtaq nchi bꞌin tiꞌjjo
Tkyaqil! z ntqꞌmaꞌntaq Jesús.
Noqit jun nukꞌbꞌil toj kyaꞌj,
ex nimxitjo toklin tbꞌiy toj Jun kyxjel Parisey tiꞌj toklin Jesús
tnajbꞌila. (Mt. 21:23-27; Mr. 11:27-33)

20
39 Ayeqetziꞌn junjun Parisey, a iteꞌtaq   Jun maj, tej tzuntaq nxnaqꞌtzin
1

kyxolxjal, xi kyqꞌmaꞌn te Jesús kyjaluꞌn: Jesús kyexjal toj tnejil ja te


Ay Xnaqꞌtzil, miyonqexjiy xjal, a noq naꞌbꞌl Dios, ex tzuntaq nxi tchikyꞌbꞌiꞌn
nchi ẍchꞌin tiꞌja. 40 Me atzin te Jesús Tbꞌanil Tqanil kolbꞌil; i pon kanin kynejil
iky xi ttzaqꞌwiꞌn kyjaluꞌn: Kxel nqꞌmaꞌn pale exqetziꞌn xnaqꞌtzil tiꞌj ojtxe kawbꞌil,
kyeꞌy, a qa mina ẍi jaw ẍchꞌin xjal lo, junx kyukꞌa jniꞌ nejinel kyxolxjal, 2 ex xi
ayela kye abꞌj ok chi jawil ẍchꞌin. kyqꞌmaꞌn te Jesús kyjaluꞌn: ¿Tiꞌn tokiy tuꞌn
41 Tej chꞌixtaq tkanin Jesús toj tnam ntbꞌinchinjiy jniꞌ lo, a nkubꞌ tbꞌinchiꞌn? ¿Ex
Jerusalén, atzaj teꞌ tiwlej tnam tuꞌn, ankye saj qꞌoꞌnte tokliꞌnch?
bꞌeꞌx jaw oqꞌ tiꞌj, 42 ex chiꞌ kyjaluꞌn: Ayiꞌy 3 Xitzin ttzaqꞌwin Jesús kyjaluꞌn: Ex ikyx

xjal tojjo tnam chiꞌ, noqit aku tzꞌel kyeꞌ wejiꞌy, kxel nqanin jun nxjelbꞌitza kyeꞌy.
kynikyꞌ tiꞌj tojjo qꞌij jaꞌlin, alkye tuꞌn tul ¡Kytzaqꞌwintza! 4 ¿Ankye tzaj chqꞌoꞌnte
qꞌinte tnukꞌbꞌil Dios kyxolaliy; nlayla qtzan Juan tuꞌn kykuꞌxxjal tuꞌn toj aꞌ te
bꞌant ikyjo, quꞌn ewin taꞌye, ex nlay tzꞌel jawsbꞌil aꞌ? ¿Apela Dios, mo noq ayexjal?
kynikyꞌa te. 43 Tzulx jun te tqꞌijil, a nim 5 Tej kybꞌinte ikyjo, bꞌeꞌxsin ok tentz

bꞌisbꞌajil. Ayejo jniꞌ kyajqꞌoja ok kjawil chꞌotjil kyxolx. Chi chiꞌ kyjaluꞌn: Qa ma
kybꞌinchin kybꞌe tiꞌjile kytanima; ok txi qqꞌmaꞌn, qa Dios saj chqꞌonte ¿Tiꞌtzin
k-okil kytxolbꞌin kyibꞌ kyiꞌjiliy, exsin ok quꞌntz mina xi kynimiꞌn? chilaꞌ. 6 Ex nlay
kchi okil lipin kyiꞌja toj tkyaqil kytxlaja. txi qqꞌmaꞌn qa noq aye xjal ẍi tzaj chqꞌonte
44 Ex kchi kꞌwel yuchꞌiꞌn kytanima kyuꞌn qtzan Juan, quꞌn qa ma txi qqꞌmaꞌn ikyjo,
te jun majx. Ex kchi kꞌwel bꞌyoꞌn jniꞌ bꞌeꞌx aku qo kubꞌ kybꞌyoꞌnxjal tukꞌa
kyxjalila iteꞌ toj; ntiꞌx jun abꞌj kyjel tibꞌaj abꞌj, quꞌn tuꞌn kykyaqiljo maꞌ xjal lo i xi
juntl; quꞌn tuꞌn mina s-el kynikyꞌa teꞌ niminte qa ate Juan jun yolil Tyol Dios.
tqꞌijil Dios, tej nteꞌn kyxola. 7 Tuꞌnpetziꞌn, tzaj kytzaqꞌwin kyjaluꞌn:

Nya bꞌiꞌn qe quꞌn.


Tej kyex tlajoꞌn Jesús jniꞌ kꞌayil toj 8 Xitzin tqꞌmaꞌnl Jesústz: Exsin ikyx
tnejil ja te naꞌbꞌl Dios wejiꞌy, nlay txi nqꞌmaꞌn weꞌ, alkye saj qꞌoꞌnte
(Mt. 21:12-17; Mr. 11:15-19; Jn. 2:13-22) wokliꞌn tuꞌn tkubꞌ nbꞌinchiꞌn tkyaqiljo lo.
45 Tbꞌajlinxitziꞌn ikyjo, okx Jesús tojjo

tnejil ja te nabꞌl Dios, exsin ok ten lajol Jun techil tuꞌn Jesús kyiꞌjjo manil
kyeꞌ jniꞌ xjal, a tzuntaq nchi kꞌayin. 46 Chiꞌ txꞌotxꞌ
kyjaluꞌn: Tzꞌibꞌinl teꞌ toj Tuꞌjil Tyol Dios: (Mt. 21:33-44; Mr. 12:1-11)
Atzin njaꞌy k-okil te ja te naꞌbꞌl 9 Tbꞌajlinxitziꞌn ikyjo, ok ten Jesús

Dios, a yolil teꞌ jun techil lo kyexjal: At jun

z 19:38 Sal. 118:26. a 19:46 Is. 56:7. b 19:46 Jer. 7:11. c 19:47 Lc. 21:37.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
Lucas 20 130

xjalch, kux tawaꞌn txqan tqan uv toj 19 Ayetzin kyej kynejil pale exqetziꞌn

ttxꞌotxꞌ, d exsin bꞌeꞌx xi tqꞌoꞌn ttxꞌotxꞌ te xnaqꞌtzil tiꞌj ojtxe kawbꞌil, texjo paq
kymajin xjal, exsin xiꞌtz toj jun tbꞌe anetziꞌn kyajtaq tuꞌn tok kytzyuꞌn Jesús,
najchaq wen. 10 Atzaj teꞌ tpon tqꞌijil tuꞌn quꞌn tuꞌn bꞌeꞌx kanin toj kynabꞌl, qa
tok chmet twutz awal, tzaj tchqꞌoꞌn kyiꞌjtaq nyolineꞌ techil, a kubꞌ tyolin
jun taqꞌnil qanil teꞌ manbꞌil txꞌotxꞌ kye Jesús. Me bꞌeꞌx tzaj kyxobꞌil kyexjal. f
manil. Me ayetzin kyej manil txꞌotxꞌ
noq ok ten kyꞌixsbꞌilte tal taqꞌnil, ex ntiꞌ Jun xjelbꞌitz te Jesús qa wen tuꞌn t-xi
chꞌin xi qꞌoꞌn te, tej taj meltzꞌaj. 11 Tuꞌn chjet kꞌaybꞌil
ikyjo, bꞌeꞌx tzaj tchqꞌoꞌn tej tajaw txꞌotxꞌ (Mt. 22:15-22; Mr. 12:13-17)
juntl taqꞌnil, me ikyx bꞌajjo tiꞌj; noqx 20 I ok ten Parisey jyolte tumil, tzeꞌn

techx bꞌaj yisoꞌn, bꞌaj bꞌyoꞌn, ex ntiꞌ chꞌin tuꞌn tkubꞌe tzꞌaqetaq Jesús toj til kyuꞌn.
xi qꞌoꞌn te, tej taj meltzꞌaj. 12 Tzaj chqꞌoꞌn Tuꞌnpetziꞌn, i xi kychqꞌoꞌn jun jteꞌbꞌin xjal
juntl, me ikyx ikyꞌjo tiꞌj, noqx techx bꞌaj bꞌilte tyol Jesús. Ayejo xjal anetziꞌn ok
kybꞌyoꞌn, ex bꞌeꞌx aj kylajoꞌn. kyqꞌoꞌn kyibꞌ te tbꞌanil, me oꞌkxtaq kyajjo
13 ¿Titzila kꞌwel nbꞌinchintza? chtej tuꞌn tkubꞌ tzꞌaq Jesús kyuꞌn tuꞌnxjo tyol.
tajaw txꞌotxꞌ: Bꞌaꞌn qa ok kxel nsmaꞌn 21 Xi kyqanin te Jesús kyjaluꞌn: Ay, xnaqꞌtzil,

wejiꞌy nkꞌwala, a kꞌuꞌjlinxix wuꞌn; noq samiy; bꞌiꞌn qe quꞌn, qa nyolin teꞌ
nyapela aku kubꞌ nimin teꞌ. twutzxix, ex qa nxnaqꞌtziꞌn oꞌkx tiꞌjjo tbꞌeyil
14 Me atzaj teꞌ t-xi kykaꞌyin manil chwinqil, a tuꞌn qxiꞌ tukꞌa qMan Dios. Ex
txꞌotxꞌ, teꞌ ttzaj kꞌwalbꞌaj, bꞌaj kubꞌ mina njaw ttxꞌixpiꞌn, noq tuꞌn kytziꞌxjal, ex
kyyolin manil kyxolx: Ate luꞌn kyjel te mina nchi kubꞌ tniminjiy aye nim kyoklin,
tajaw txꞌotxꞌ. Qoꞌqe, ex qbꞌyonku, tuꞌn quꞌn ntiꞌ jun xjal nim toklin tibꞌaj juntl toj
qkyij te tajaw. 15 Ikytziꞌn, tzaj kytzyuꞌn, twutza. 22 Tuꞌnpetziꞌn, ¿Tzeꞌntzin chꞌin te toj
ex kyiꞌn tzma ttxaꞌn txꞌotxꞌ, ex kubꞌ twutz? ¿Wenpela tuꞌn t-xi qchjonjiꞌy kꞌaybꞌil
kybꞌyoꞌn. te kawil aj Rom, mo minaj?
¿Tzeꞌntzin chꞌin kyeꞌ toj kywutz? 23 Ex bꞌeꞌx el te Jesús tnikyꞌ te, qa

¿Tiꞌtzila kbꞌajil teꞌ tajaw txꞌotxꞌ kyiꞌjjo nya bꞌaꞌntaqjo kyximxjal anetziꞌn.
manil anetziꞌn? 16 Ok kxeꞌl kykꞌatzjo manil Tuꞌnpetziꞌn, xi ttzaqꞌwin kyjaluꞌn:
txꞌotxꞌ, ex ok kchi kꞌwel tbꞌyoꞌn, ex ok 24 Kyyekꞌintza jun pwaq weꞌy.

kxel tqꞌoꞌn ttxꞌotxꞌ kye junxil, chi Jesúsjo. Tej t-xi ttzyuꞌn, xi tqanin kye: ¿An
Tej kybꞌinte Pariseyjo lo, jun paqx qwutzbꞌiyiljo lo, ex an qbꞌi tzꞌibꞌink twutz?
ma tzꞌel kynikyꞌ te, ex kyqꞌma kyjaluꞌn: Xitzin kytzaqꞌwintz kyjaluꞌn: Twutzbꞌiyil
¡Nlaynajpetzila bꞌaj te ikyjo! ex tbꞌi nmaq kawil te Rom tok tiꞌj, chi chiꞌ.
17 Atzin te Jesús, bꞌeꞌx xi kyim toj 25 Chi Jesúsjo kyjaluꞌn: Tuꞌnpetziꞌn,

kywutz, ex xi tqꞌmaꞌn kyjaluꞌn: Qa nlay, kyqꞌoꞌnx kyejiꞌy a ntqanin nmaq kawil te


¿Tzeꞌntzin tzꞌelpineꞌ a ntqꞌmaꞌn toj Tuꞌjil Rom, ex kyqꞌoꞌnxsinjiꞌy a te Dios ntqanin.
Tyol Dios? Chiꞌ kyjaluꞌn: 26 Mix jyete tumil kyuꞌn, tzeꞌn tuꞌn

A abꞌj, a xi kyxoꞌn bꞌinchil ja, tkubꞌe tzꞌaqetaq Jesús kyuꞌnx tyol


a nyakuj ntiꞌtaq tajbꞌin; kywutzxjal. Tuꞌnpetziꞌn, bꞌeꞌx i kubꞌ qen,
me axixpente abꞌjjo ma tzꞌokin te ex i jaw kaꞌylaj, tuꞌn tumil tyol Jesús, tej
tqꞌuqil tẍkyin ja, tok ten tzaqꞌwil teꞌ jniꞌ kyyol.
a nimxix toklin. e
18 Ex atzin abꞌj jun techil wiꞌja. Ankye teꞌ T-xnaqꞌtzbꞌil Jesús tiꞌj qa il tiꞌj tuꞌn
kꞌwel t-xoꞌn tibꞌ tibꞌajjo abꞌj, tuꞌn tyuchꞌj qjatz anqꞌin juntl majl
tuꞌn; axte kꞌwel tyuchꞌin tibꞌ tibꞌaj. Ex qa (Mt. 22:23-33; Mr. 12:18-27)
a abꞌj xkubꞌ tzꞌaq tibꞌaj jun aꞌla te kawbꞌil 27 Tbꞌajlinxiꞌ ikyjo, i pon kanin junjun

kujxix, bꞌeꞌx kꞌwel quqix te jun majx. xjal Sadusey kybꞌi lolte Jesús. Aye

d 20:9 Is. 5:1-2. e 20:17 Sal. 118:22. f 20:19 Mt. 21:45-46; Mr. 12:12.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
131 Lucas 20​, ​21

xjal anetziꞌn minataq nxi kynimin, qa chi kyim tzaluꞌn twutz txꞌotxꞌ, quꞌn toj
nchi jaw anqꞌin juntl majljo kyimnin. g twutz Dios, itzꞌqe kykyaqilx.
Tuꞌnpetziꞌn, xi kyqanin te Jesús kyjaluꞌn: 39 Iteꞌ junjun xnaqꞌtzil tiꞌj ojtxe
28 Xnaqꞌtzil, at jun te yol kyij ttzꞌibꞌin kawbꞌil xi qꞌmante te Jesús kyjaluꞌn: Ay
Moisés qeꞌy toj Tuꞌjil Tyol Dios, a Xnaqꞌtzil, bꞌaꞌn te tumil tyol.
ntqꞌmaꞌn kyjaluꞌn: Kyij tyolin Moisés, 40 Ex texjo or anetziꞌn ntiꞌl okx

qa aj tkyim jun ichin, ex qa ntiꞌ jun kylimon kyibꞌ tuꞌn kyqanin te Jesús juntl
tkꞌwal xkyij tukꞌa t-xuꞌjil, il tiꞌj tuꞌn tiꞌ.
tjaw meje tukꞌa titzꞌin mo tukꞌa ttziky
qtzan tchmil, quꞌn tuꞌntzin aj tuljo tnejil T-xjelbꞌitz Jesús kye Parisey
kyal, te tkꞌwaljo qtzan tchmil tuꞌn toke, (Mt. 22:41-46; Mr. 12:35-37)
tuꞌn mi naje etzbꞌil kyxol t-xjalil qtzan 41 Xitzintqaninl Jesús kye: ¿Tiꞌquꞌnil
tchmil. h 29 Atziꞌn jaꞌlin, chi chiꞌ, jun maj, nkyqꞌmaꞌn xjal, qa t-xeꞌchil Crist te David,
attaq wuq ichin kyitzꞌimile kyibꞌ. Atziꞌn a nmaq kawil ojtxe? 42 Me atzin te David,
kytziky knet t-xuꞌjil, me ntiꞌ jun tkꞌwal iky te tqꞌma kyjaluꞌn toj uꞌj te Bꞌitzbꞌil:
kyij, teꞌ tkyim. 30-31 Atzintzjo tkabꞌ jaw Xi tqꞌmaꞌn qMan Dios te wAjawa:
meje tukꞌa t-xuꞌjil kyij, me ikyxljo, ntiꞌ Qekuy toj nman qꞌobꞌa kawil wukꞌiy,
jun tkꞌwal kyij, teꞌ tkyim. Ex ikyxl bꞌajjo 43 ex kꞌwel kyiꞌjjo tajqꞌoja wuꞌn. j
tukꞌa toxin. Ex kykyaqiljo wuq i ok 44 Twutzx teꞌ qa ate Crist tyajil qtzan

meje tukꞌa, me ntiꞌ jun kykꞌwal kyij, teꞌ David. ¿Me tzeꞌntzin ttentz o yolin te
kykyim. 32 Kykyimlinxiꞌ, ex bꞌeꞌx kyimjo David tiꞌj Crist, a naꞌmtaq titzꞌje, ex ok
qya. tqꞌoꞌn te tAjaw?
33 Me atzin jaꞌlin, ¿Tzeꞌntzila tteꞌn

tuꞌn tjaw anqꞌintl kyimnin? Quꞌn, qa Tej tyolin Jesús kyiꞌj Parisey ex
ikyjo, aj kyjaw itzꞌje juntl majl, ¿Tiꞌtzila xnaqꞌtzil tiꞌj ojtxe kawbꞌil
kbꞌajiltz? ¿Altzila kye k-okil te tchmiljo (Mt. 23:1-36; Mr. 12:38-40; Lc. 11:37-54)
qya kyxoljo wuq ichin, quꞌn kykyaqilx i 45 Jotxtaq xjal antza nchi bꞌintaq tiꞌj

ok meje tukꞌa? Jesús, tej t-xi tqꞌmaꞌn kye t-xnaqꞌtzbꞌin


34 Xitzin ttzaqꞌwin Jesús kyjaluꞌn: kyjaluꞌn: 46 Kykaꞌyink kyeꞌ kyibꞌ kyeꞌ
Twutzjo txꞌotxꞌ lo, nchi jaw meje kye xnaqꞌtzil tiꞌj ojtxe kawbꞌil. Quꞌn axix
ichin exqetziꞌn qya. 35 Me ayetzin kyeꞌ, kyajjo tuꞌn kybꞌet tojjo ma xqer xbꞌalin,
a ktzajil qꞌoꞌn kyoklin tuꞌn kyjatz itzꞌje tuꞌn kykaꞌyinxjal kyiꞌj qa wenqe, ex kyaj
juntl majl toj tkabꞌ chwinqil te toj kyaꞌj, tuꞌn kyqꞌolbꞌinxjal kye tukꞌa kymutxbꞌil
nlay chi jaw mejel kyeꞌ, exla qa ichin kyibꞌ kyojileꞌ bꞌe. Tzunxix nkyjyoꞌn
exla qa qyaqe, 36 quꞌn tuꞌn nlay chi kyqꞌuqil, a tnejilxix iteꞌku toj muꞌẍ ja te
kyimtl; qalaꞌ iky kchi okileꞌ tzeꞌnqekuꞌ naꞌbꞌl Dios, exsiꞌn tzeꞌnku ncheꞌx waꞌl
angel, ex ok kchi okil te tkꞌwal Dios, toj nintz qꞌij te wabꞌj. 47 Ex kukx n-el
tuꞌn otaq chi jatz anqꞌintl kyxol kyimnin. kyiꞌn kyja tal qya, a o kyim kychmil,
37 Tiꞌjjo lo, majxpe te Moisés kyij ex nimxix tqan nchi naꞌn Dios, me
tzꞌibꞌinte, tej ttzaj tyekꞌin Dios tibꞌ toj noqtzintla tuꞌn mina tzꞌele tnikyꞌtzajil
tqan txꞌiꞌx, a nkꞌanttaq ojtxe. Tuꞌn ikyjo, kybꞌinchbꞌin, a nya wen, kywutzxjal. Me
bꞌiꞌn quꞌn qa nchi jatz anqꞌin kyimnin, ayetziꞌn xjal lo, nimxixtl tkawbꞌil qMan
quꞌn axte Dios qꞌmante kyjaluꞌn: Ayin ktzajil kyibꞌaj, a kujxix wen, chi Jesúsjo.
wejiꞌy tDios Abraham, te Isaac ex te
Jacob. i Qqꞌoꞌnx jun oyaj tukꞌa tumil
Mix tqꞌma qa ayintaq wejiꞌy, qalaꞌ ayin (Mr. 12:41-44)
wejiꞌych. 38 Ikytziꞌn, ate Dios nya kyDios
21   Tzuntaq nkaꞌyin Jesús kyiꞌjjo
1

kyimnin, qalaꞌ kyDios itzꞌ, exla qa o xjal, a qꞌininqetaq, tej nkuꞌxtaq

g 20:27 Kybꞌi. 23:8. h 20:28 Deu. 25:5-6. i 20:37 Ex. 3:6. j 20:43 Sal. 110:1.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
Lucas 21 132

kyqꞌoꞌn kyoyaj tojjo tkubꞌil pwaq toj tja xjal tukꞌa junjuntl, ex junjun ma tij tnam
Dios. 2 Ex ok tkaꞌyin Jesús jun tal qya kqꞌojlil tukꞌa juntl. 11 Nimx kyaqnajnabꞌ,
yajxix, a kyimnin tchmil, tej tkux tqꞌoꞌn a kujxix kchi tzajil, junx kyukꞌa nimx
kabꞌe tal netzꞌ pwaq te toyaj. 3 Chitzin waꞌyaj ex nimx yabꞌil, a noq jaꞌchaqku.
Jesúsjo kyjaluꞌn: Twutzxix kxel nqꞌmaꞌn Ex nim techil kylabꞌila twutz kyaꞌj, a
kyeꞌy; ajo tal qya lo, nim chꞌintljo toyaj bꞌeꞌx akux chi tzaj xobꞌxa kye.
ma kux tqꞌoꞌn kywutzjo txqantl. 4 Quꞌn 12 Me naꞌmxtaq txi xkyeꞌ lo, aye kyeꞌ

jotxjo xjal, a ma kux qꞌonte toyaj, a nej kchi okil tzyuꞌn kyuꞌnxjal, ex ktzyetil
kyoyajjo ma kux kyqꞌoꞌn, a t-xkyijlbꞌin; kylajchiy. Ok kchi xel qꞌiꞌn tojjo muꞌẍ ja
qalatzinl teꞌ tal yaj, a ma kux tqꞌoꞌn, a te kynaꞌbꞌl Dios Judiy, tuꞌn kykawita. Ex
attaq tajbꞌin te tuꞌn tanqꞌin. ok kchi kꞌwelix qꞌoꞌn toj tze, ex ok kchi
xel patiꞌn kyuꞌnxjal kywutz nmaq kawil
Tej tyolin Jesús tiꞌj aj tjapin bꞌaj ex kywutzjo txqantl nejinel noq tuꞌn
tkyaqil npaja. 13 Me tojjo lo k-ajbꞌil te kyeꞌy te
(Mt. 24:1-2; Mr. 13:1-2) jun yekꞌbꞌil qa ojtzqiꞌnqiꞌn kyuꞌn. 14 Me
5 Iteꞌtaq junjun kyexjal nchi yolintaq ntiꞌ tuꞌn kyok ten bꞌisilte jaꞌlin, tiꞌ tuꞌn
tiꞌjjo tnejil ja te naꞌbꞌl Dios, quꞌn t-xi kyqꞌmaꞌn te kolbꞌil kyeꞌy, aj tpon qꞌij
ponixtaq chi kaꞌyin kyuꞌn abꞌj, a iteꞌktaq anetziꞌn. 15 Quꞌn tuꞌn ayin weꞌ kchin xel
te bꞌinchbꞌilte, ex kyuꞌn jniꞌ oyaj, a xi qꞌonte kyyola, a nimxixjo kynabꞌl, a mix
kyqꞌoꞌnxjal te pitxbꞌilte. Chi Jesúsjo aꞌlx jun kyajqꞌoja aku tzikyꞌx kyuꞌn, ex
kyjaluꞌn: 6 Tzul jun te qꞌij, ex tojjo qꞌij mix aꞌlx aku xkye tyolin kyiꞌja. k 16 Toj
anetziꞌn, jotxjo lo, a n-ok kykaꞌyiꞌn, tkyaqiljo lo, atkula maj ayex kytatiy,
tkyaqilx bꞌeꞌx kꞌwel yuchꞌin, ex ntiꞌx jun ex kyitzꞌiꞌn, mo ayex kyxjalila mo jniꞌ
te abꞌj kyjel tibꞌaj juntl, aj tjapin tqꞌijil. kyukꞌiy kchi okil meltzꞌaj kyiꞌja, tuꞌn
kyxi kꞌayita. Iteꞌla junjun kyeꞌ ok kchi
Tej t-xi tqꞌmaꞌn Jesús tiꞌ kbꞌajil, aj kꞌwel bꞌyoꞌn kyuꞌn, 17 ex ok kchi okil
chꞌixtaq tjapin bꞌaj tkyaqil ikyꞌiꞌn kyuꞌn kykyaqilxjal, noq tuꞌn
(Mt. 24:3-28; Mr. 13:3-23) tpajjo kynimbꞌila wiꞌja. 18 Me mixpela
7 Xitzin kyqanin t-xnaqꞌtzbꞌin te jun tal tsmal kywiꞌy knajil. 19 ¡Chi
kyjaluꞌn: Ay Xnaqꞌtzil, ¿Jtojtzila bꞌaꞌn weꞌkuxixa toj kynimbꞌila, tuꞌntzintla
tbꞌajjo ikyjo? ¿Altzila kye techil, tuꞌn kykleta!
tok qkaꞌyiꞌn, noq tuꞌn tel qnikyꞌa te, qa 20 Ajtzin t-xi kykaꞌyinjiꞌy tnam

chꞌixtaq tul kanin tkyaqiljo lo? Jerusalén, aj tok kytxolbꞌin xoꞌl qꞌaqꞌ
8 Chi Jesúsjo kyjaluꞌn: Kykaꞌyink kyibꞌa kyibꞌ tiꞌjile, bꞌiꞌnkutzintz kyuꞌn, qa
quꞌn noq chi kubꞌ sbꞌuꞌn. Quꞌn ilaꞌx tzul, chꞌixtaq tkubꞌ yuchꞌin. 21 Tuꞌnpetziꞌn, jniꞌ
ex ok k-okil kyqꞌoꞌn kyibꞌ tzeꞌnku ayiꞌn. xjal, ayeꞌ iteꞌ toj txꞌotxꞌ Judey, il tiꞌj tuꞌn
Iky ktzajil tqꞌmaꞌn junjun kyjaluꞌn: Ayin kyex oq toj kꞌul. Ex ayetzin kyeꞌ, a iteꞌ
weꞌ Tkꞌwal Diosqiꞌn, ex apente qꞌijjo ma toj tnam te Jerusalén, il tiꞌj tuꞌn kyetz oq.
tzul kanin jaꞌlin, tuꞌn tjapin bꞌaj kykyaqil, Ex ayetzin xjal iteꞌtaq toj kojbꞌil, mi tuꞌn
chichkulaꞌ. Me ayetzin kyeꞌ ntiꞌx tuꞌn kymeltzꞌaj toj tnam. 22 Quꞌn kyojjo qꞌij
kyxi lipey kyiꞌj. 9 Ajtzin t-xi kybꞌiꞌn lo, ok kꞌwel nimitjo kawbꞌil kyibꞌajxjal, a
kyeꞌ tqanil jniꞌ qꞌoj, ex aj kyjaw tzaqpaj kujxix wen, a tzꞌibꞌin taꞌye toj Tuꞌjil Tyol
xjal tuꞌn kyjyon qꞌoj kyxolile, mina chi Dios. l 23 ¡Ayex kyeꞌ tal qya, a chꞌixtaq
jaw xobꞌa, quꞌn tuꞌn nej kbꞌajiljo jniꞌ lo kykubꞌ tzꞌaq, ex ayeꞌ tzmataq nbꞌaj
kyxolxjal. Me naꞌmtaqx tpon tqꞌijil tuꞌn miꞌẍin kyal, quꞌn tuꞌn nimx kyixkꞌoj tzul
tjapin bꞌaj tkyaqil. tojjo tnam anetziꞌn tuꞌnjo kawbꞌil ktzajil,
10 Ok tenl Jesús qꞌmalte kyjaluꞌn: Quꞌn kujxix wen, kyibꞌajjo jniꞌ xjal antza!
ilxix tiꞌj nej tuꞌn kyqꞌojin junjun chꞌuq 24 Iteꞌ junjun kye kkyimil tuꞌn kxbꞌil, a

k 21:15 Lc. 12:11-12. l 21:22 Os. 9:7.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
133 Lucas 21​, ​22

kabꞌe tste. Ex iteꞌ junjuntl kchi xel xoꞌn naꞌbꞌinx kyuꞌn, aj kykyij tjaqꞌ tkawbꞌil
toj tze tojile tkyaqil twutz txꞌotxꞌ. Atzin Dios, a kujxix wen. 36 Tuꞌnpetziꞌn,
teꞌ tnam Jerusalén, noqx techx kbꞌajil kybꞌinchinkutzin kyeꞌ kyibꞌ, ex chi naꞌn
waꞌbꞌin teꞌ kyuꞌnxjal aj il, ex tzmaxi aj Diosa tkyaqil qꞌij, tuꞌntzintla kytzaqpaja
tjapin bꞌajjo ambꞌil, a xi tqꞌmaꞌn Dios. toj tkyaqiljo kbꞌajil kyibꞌaj txqantl, ex
tuꞌntzinlta kypon kaniꞌn nwutza, a ayiꞌn
A tulil Jesucrist juntl majl Tkꞌwal Ichin, tukꞌa tqꞌuqbꞌil kykꞌuꞌja.
(Mt. 24:29-35, 42-44; Mr. 13:24-37) 37 Qꞌijl nxnaqꞌtzintaq te Jesús tojjo
25 Iteꞌtechil ok kchi okil tiꞌj qꞌij tnejil ja te naꞌbꞌl Dios. o Atziꞌn tzeꞌnkuꞌ
ex tiꞌj yaye ex kyiꞌj cheꞌw. m Ex atzin qnikyꞌin, antza nkyijetaq twiꞌ Wutz
teꞌ twutz txꞌotxꞌ noqx kchi jawil najx Olivos. 38 Ex qlixjexix, nbꞌaj xiꞌtaqxjal
kyexjal, ex nim kyxobꞌil ktzajil, quꞌn bꞌil teꞌ tyol tojjo tnejil ja te naꞌbꞌl Dios.
tuꞌn okx ktinilxjo ttxuyil aꞌ, aj tok
ten puljil. 26 Bꞌeꞌx kchi tzajil numtzꞌaj Tej kykyij Judiy toj wen tuꞌn tkubꞌ
xjal tuꞌn kyxobꞌil, aj kyok ten bꞌisil, tiꞌ kybꞌyoꞌn Jesús
kkyꞌelix tibꞌaj tkyaqil twutz txꞌotxꞌ. Quꞌn (Mt. 26:1-5, 14-16; Mr. 14:1-
majqexpe kye kykyaqil nchi qoptzꞌaj toj 2, 10-11; Jn. 11:45-53)
kyaꞌj exsin jniꞌ iteꞌ antza okx kchi luꞌlilx.
22   Chꞌixtaq
tul kanin nintz qꞌij
1
27 Aj tul kanin tkyaqiljo lo, okpetzin te Waꞌj Pan, a jaꞌ n-ikyꞌsite
kchin iwliltza, a ayiꞌn Tkꞌwal Ichin, aj Xjan Qꞌij, tuꞌn kywaꞌnxjal pan, a ntiꞌ
ntzaja toj muj twutz kyaꞌj tukꞌa tkyaqil txꞌamsbꞌilte. p 2 Ayeꞌ kynejil pale exqetziꞌn
wipiꞌn ex jniꞌ nqoptzꞌajiyila. n 28 Aj xnaqꞌtzil tiꞌj ojtxe kawbꞌil nchi jyontaq
t-xi xkyeꞌ jotxjo lo, qexix kykꞌuꞌja, ex tumil, tzeꞌn tten, tuꞌn tkyimetaq Jesús
kybꞌinchinku kyibꞌa, quꞌn chꞌixtaqtzin kyuꞌn, quꞌn tuꞌn attaq kyxobꞌil kyiꞌjxjal
tkanin tqꞌijil kolbꞌil. tuꞌn kyxi lipe tiꞌj.
29 Ex kubꞌ tqꞌmaꞌn Jesúsjo juntl 3 Okxsin tajaw il toj tanmin Judas, a

techil lo: Kykaꞌyinka jun tqan iw mo Iscariot tbꞌi nqꞌolbꞌajtz, ex toktaq te


qa aꞌlchaqx kye juntl tzetz. 30 Aj tok tkabꞌlajajin t-xnaqꞌtzbꞌin Jesús. 4 Xiꞌ
kykaꞌyin aj ttzaj poqꞌle jniꞌ t-xaq, oktzin teꞌ xjal lo yolil kyukꞌa kynejil pale
k-elil kynikyꞌtza te, qa chꞌixtaq tul ex kyukꞌa kynejil xqꞌuqil teꞌ tnejil ja
kanin qꞌijil. 31 Ikyxsin tteꞌn lo, aj tok te naꞌbꞌl Dios, tuꞌntzintla kykyij toj
kykaꞌyiꞌn aj tjapin bꞌajjo jniꞌ techil, wen, tzeꞌn tten tuꞌn t-xi qꞌoꞌyit Jesús
tzꞌelkutzin kynikyꞌtza te, qa chꞌixtaq toj kyqꞌobꞌjo xjal anetziꞌn. 5 Nimx i jaw
tul laqꞌeꞌ Tkawbꞌil qMan Dios kykꞌatza. tzalajjo xjal anetziꞌn, ex xi kytziyin, tuꞌn
32 Twutzxix kxel nqꞌmaꞌn kyeꞌy, a qa tzul t-xi kyqꞌoꞌn pwaq te Judas. 6 Xi ttziyin
kanin jotxjo lo, a naꞌmtaq kykyimxjal, a te Judas ikyjo, ex jun paqx, ok ten jyol
iteꞌ tojjo tqꞌijil lo. 33 A kyaꞌj ex txꞌotxꞌ ok tumil tzeꞌn tuꞌn t-xi qꞌoꞌyit Jesús toj
kchi bꞌajil, me mex weꞌ nyol nlayx chi kyqꞌobꞌ pale, me atlaꞌ toj ewajil, tuꞌn mi
kyij xkyeꞌ, tuꞌn mi chi japin bꞌaje. kylixjal.
34 Kykaꞌyink kyeꞌ kyibꞌ, ex mina txi

kychꞌuẍsin kyanmiꞌn tuꞌnjo jniꞌ achbꞌil Tej tkubꞌ tikyꞌsin Jesús tnejil Xjan
at twutz txꞌotxꞌ tzeꞌnkuꞌ txꞌujtin, ex Wabꞌj
jniꞌ bꞌis tojjo kychwinqila jaꞌlin, quꞌn (Mt. 26:17-29; Mr. 14:12-25;
nyajqa njapinkutaq tqꞌijiljo lo, exsin Jn. 13:21-30; 1Co. 11:23-26)
nya bꞌinchin kyeꞌ kyten, bꞌeꞌx aku chi 7 Ultzin
kanin qꞌij te Waꞌj Pan, a jaꞌ
naja, 35 tzeꞌnku jun txuk nkyij tjaqꞌ jun n-ikyꞌsite Xjan Qꞌij, tuꞌn kywaꞌnxjal pan,
tzuybꞌil txuk. Quꞌn kykyaqilxjal, a a ntiꞌ txꞌamsbꞌilte tkuꞌx, ex jaꞌ tuꞌn tkubꞌe
najleqe toj tkyaqil twutz txꞌotxꞌ, mi bꞌyete jun tal rit te ikyꞌsbꞌilte. 8 I xiꞌtzin

m 21:25 Is. 13:10; Ez. 32:7; Jl. 2:31; Tchi. 6:12-13. n 21:27 Dan. 7:13; Tchi. 1:7. o 21:37 Lc. 19:47.
p 22:1 Ex. 12:1-27.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
Lucas 22 134

chqꞌoꞌn Pegr exsin Juan tuꞌn Jesús, ex Ajo kꞌwabꞌj lo, atzin jun akꞌaj tumiljo, a
xi tqꞌmaꞌn kye kyjaluꞌn: Kux cheꞌx kyeꞌ bꞌantnin tiꞌj tuꞌn Dios, tuꞌn kykyijxjal
bꞌinchilte wabꞌj te Xjan Qꞌij. toj wen tukꞌa. q Ajo nchkyꞌela, a k-elil
9 Ayetzin kyetz xi kyqaniꞌn kyjaluꞌn: chitj te kolbꞌil kyeꞌy, atzin k-okiljo te
¿Jaꞌtzin tajiy tuꞌn tkubꞌ qbꞌinchinjiꞌy kujsbꞌilte yol anetziꞌn. r 21 Me ajo xjal, a
wabꞌj? kxel kꞌayin weꞌy, lu qꞌuqlik junx wukꞌiy
10 Xi ttzaqꞌwin Jesúsjo kyjaluꞌn: Aj tiꞌj meẍ. 22 Twutzxix teꞌ, qa kchin xel
kyokxa toj tnam, ok k-okil kykꞌulbꞌiꞌn qꞌoꞌn weꞌ, a ayiꞌn Tkꞌwal Ichin, toj
jun ichin, a qꞌiꞌn jun ẍoqꞌ aꞌ tuꞌn. Bꞌeꞌx kyqꞌobꞌxjal, tzeꞌnkuxjo tzꞌibꞌiꞌn taꞌye toj
kꞌaꞌ chex lipeꞌy tiꞌj tzma tja, jaꞌ k-okixi. Tuꞌjil Tyol Dios; s me bꞌisbꞌajilxla teꞌ ichin,
11 Ex kꞌaꞌ txi kyqꞌmaꞌn te tajaw ja a kxel qꞌon weꞌy toj kyqꞌobꞌxjal.
kyjaluꞌn: Chitzin Xnaqꞌtziljo kyjaluꞌn: 23 Ayetziꞌn t-xnaqꞌtzbꞌin bꞌeꞌx i ok ten qanilte

¿Altzin kyeꞌ ja ktzajil tqꞌoꞌn, a jaꞌ tuꞌn kyxolx, alkyeꞌ kxel qꞌonte Jesús toj kyqꞌobꞌxjal.
nwaniy junx kyukꞌa nxnaqꞌtzbꞌiꞌn tuꞌn
tikyꞌsit Xjan Qꞌij quꞌn, chichkujiꞌy? T-xnaqꞌtzbꞌil Jesús tiꞌjjo
12 Ktzajil tyekꞌin jun ja kyeꞌy, chebꞌex ankyexixtl at toklin qxol
bꞌinchin wen tibꞌajxi juntl. Kꞌaꞌ kubꞌ 24 Nim chꞌin chꞌotjin tzaj kyxoljo

kybꞌinchinjiꞌy qwa antza. t-xnaqꞌtzbꞌin Jesús, quꞌn kyajtaq tuꞌn kybꞌinte


13 Bꞌeꞌxsin i xiꞌ, ex jyet kyuꞌn alkyexix nim toklin kyxol. t 25 Chi Jesúsjo kye
tzeꞌnkuxjo otaq txi qꞌmaꞌn kye, tuꞌn kyjaluꞌn: Aye nmaq kawil, a nya nimil, toj
Jesús. Oktzin ten bꞌinchil teꞌ wabꞌj te nmaq tnam, nchi kawin nyakuj tajaw tnamqe,
ikyꞌsbꞌilte Xjan Qꞌij. ex n-ok kyqꞌoꞌn kyibꞌ te tbꞌanil xjalqe. 26 Me
14 Atzaj teꞌ tkanin or, oktzin qe Jesús ayetzin kyeꞌ, mina chi ok kyeꞌ ikyjo. Quꞌn
tiꞌj meẍ junx kyukꞌa t-xnaqꞌtzbꞌin. alkyeꞌ nim chꞌintl toklin kyxola, il tiꞌj tuꞌn tok
15 Chi Jesús kye kyjaluꞌn: Jteꞌla majxla tqꞌoꞌn tibꞌ nyakutlaj jun kuꞌxin. Ex alkye teꞌ,
o kubꞌ nbꞌisiꞌn tuꞌn nwaꞌn junx kyukꞌiy, a ktzajil qꞌoꞌn toklin te nejinel kyxol txqantl,
tuꞌntzintla tkubꞌ ikyꞌsitjo Xjan Qꞌij, a il tiꞌj tuꞌn tok tqꞌoꞌn teꞌ tibꞌ te aqꞌnil. u 27 ¿Me
naꞌmxtaq nkyima. 16 Quꞌn twutzx kxel altzila kyeꞌ nim chꞌintl toklintz? ¿Apetzilaꞌ a
nqꞌmaꞌn kyeꞌy, qa nlay kubꞌ wikyꞌsiꞌn k-okil qe waꞌl tiꞌj meẍ, mo a nsipin wabꞌj? ¿Ma
juntl majla tzmaxi chin waꞌl juntl nyapetzila a te nim chꞌin toklin toj kywutza,
majljiꞌy tiꞌj, aj tjapin bꞌaj t-xilin Xjan Qꞌij a k-okil qe waꞌl tiꞌj meẍ? Me metzin weꞌ, a te
tzma toj kyaꞌj. nim tokliꞌn a n-ajbꞌin kye txqantl tzeꞌnku weꞌ. v
17 Ex jaw ttzyuꞌn Jesús jun tkꞌwel vin. 28 Ayetzin kyeꞌ kukx o chi ten kyeꞌ wukꞌiy toj

Atzaj teꞌ tbꞌaj qꞌon chjonte te Dios tiꞌj, xi tkyaqiljo yajbꞌil, a o tzikyꞌx wuꞌn. 29 Tuꞌnpetziꞌn,
tqꞌmaꞌ kyjaluꞌn: Kytzyunxjiꞌy lo, exsin kxel nqꞌoꞌn weꞌ kyokliꞌn toj nkawbꞌila,
kysipinxa kyxoliliy; 18 quꞌn twutzx kxel tzeꞌnkuxjo ma tzaj qꞌoꞌn weꞌ woklin toj
nqꞌmaꞌn kyeꞌy, qa nlay txi nkꞌwaꞌn juntl Tkawbꞌil nMaꞌn. 30 Ex kxel nqꞌoꞌn kyokliꞌn tuꞌn
majljiꞌy kꞌwabꞌj lo, tzmaxiꞌ aj qkꞌwan kywaꞌn ex tuꞌn kykꞌwaꞌn wukꞌiy tojjo Kawbꞌil
junx kyukꞌiy tzma toj Tkawbꞌil qMaꞌn toj anetziꞌn. Ex kchi kꞌwel qeꞌy toj qꞌuqbꞌil tuꞌntzin
kyaꞌj. kykawiꞌn wukꞌiy kyibꞌajjo kabꞌlajaj chꞌuq xjal, a
19 Ex jaw ttzyuꞌn jun pan. Atzaj teꞌ tzajnin tiꞌj te qtzan qxeꞌchil Israel. w
tbꞌaj qꞌon chjonte te Dios tiꞌj, kubꞌ tpiẍin,
exsin xi tqꞌoꞌntz kye. Chiꞌ kyjaluꞌn: Atzin Tej t-xi tqꞌmaꞌn Jesús, qa tuꞌn tkubꞌ
wejiꞌy nxmilil lo, a kxel qꞌoꞌn tuꞌn tkyim, tewintaq Pegr
noq tuꞌn kykleta. Kybꞌinchim kyejiꞌy lo, (Mt. 26:31-35; Mr. 14:27-
noq te naꞌbꞌl weꞌy. 31; Jn. 13:36-38)
20 Ikyx kubꞌ tbꞌinchin Jesúsjo tukꞌa 31 Ex ikyl tqꞌma tAjaw Tkyaqiljo

kꞌwabꞌj, kybꞌajlinxiꞌ waꞌn. Chiꞌ kyjaluꞌn: kyjaluꞌn: Simun, Simun, bꞌintza: Ma

q 22:20 Jer. 31:31-34. r 22:20 Ex. 24:6-8. s 22:22 Sal. 41:9. t 22:24 Mt. 18:1; Mr. 9:34; Lc. 9:46.
u 22:26 Mt. 20:25-28; 23:11; Mr. 9:35; 10:42-44. v 22:27 Jn. 13:12-15. w 22:30 Mt. 19:28.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
135 Lucas 22

qanajtz teꞌ tuꞌn tajaw il, tuꞌn tyekajtza tiꞌj. 40 Atzaj teꞌ kykanin, iky xi tqꞌmaꞌn
wen, tzeꞌnkuꞌ tuꞌn t-xtulit triy. 32 Me kye kyjaluꞌn: Kux chi naꞌnqiꞌy Dios,
ayin weꞌ ma chin kubꞌsin nwutz tiꞌja te tuꞌntzintla mina chi kubꞌ tzꞌaqa toj tqꞌobꞌ
Dios, tuꞌntzintla mina kubꞌ numja toj tajaw il.
tnimbꞌila. Ex ajtzin tmeltzꞌaj juntl majla 41 Bꞌeꞌx el tlaqwin te Jesús tibꞌ kyiꞌj

toj tnimbꞌila, wetzin mojintltza kyukꞌa t-xnaqꞌtzbꞌin, bꞌalaqa jun mo kabꞌe echj
tukꞌiy, tuꞌn kyweꞌxix wen toj kynimbꞌil, xi laqꞌeye. Kubꞌ meje, exsin ok tentz
chi Jesús te Pegr. naꞌl Dios. 42 Chiꞌ kyjaluꞌn: NMaꞌn, chin
33 Me atzin te Pegr xi ttzaqꞌwin tklomila teꞌ tkyaqil jniꞌ kkyꞌelix wuꞌn;
kyjaluꞌn: Ay Taa, loqiꞌn lo, qꞌoꞌnx weꞌ me noqit nya a tzeꞌnku waja, qalaꞌ atla
wibꞌ tuꞌn nteꞌn junx tukꞌiy toj tkyaqil, qa tzeꞌnkuxjo taja.
toj tze expe qa ma chin kyima tukꞌiy. 43 Tzmataq nyolin, jun paqx tzaj jun
34 Xi ttzaqꞌwin Jesús kyjaluꞌn: Ay Pegr, angel toj kyaꞌj qꞌolte tipin. 44 Nimx jaw
twutzxix kxel nqꞌmaꞌn tey, texjo qnikyꞌin bꞌisin Jesús tuꞌn nimxtaqjo kyixkꞌoj
lo, a naꞌmtaqx toqꞌ tman ekyꞌ, kchin tuꞌn tikyꞌx tuꞌn. Me tuꞌn ikyjo, jaw
kꞌwel tewiꞌn oxe maj kywutzxjal, ex kxel tiꞌnxix tqꞌajqꞌojil twiꞌ tuꞌn tnaꞌn Dios.
tqꞌmaꞌn, qa nya ojtzqiꞌnqiꞌn tuꞌn. Tuꞌnpetziꞌn, ox txꞌuljinx aꞌ tiꞌj, nchi
kubꞌik tzꞌaq twutz txꞌotxꞌ, ex ikytaq chi
Tej chꞌixtaq tpon ambꞌil kaꞌyin tzeꞌnku chikyꞌ. z
tuꞌn tkyim Jesús 45 Tbꞌajlinxitzin naꞌn Dios, jawtzin
35 Ex xi tqanin Jesús kye kyjaluꞌn: weꞌkstz, exsin aj meltzꞌaj kykꞌatzjo
¿Ma attzin jun tiꞌla mix kanine kyeꞌy, t-xnaqꞌtzbꞌin, me noqtaql nchi ktanl kyeꞌ
tej kyxi nsmaꞌn jun maj, a ntiꞌ kypaꞌy, tuꞌn bꞌisbꞌajil, tej kyel jyet. 46 Chi Jesúsjo
ntiꞌ kychꞌuꞌẍa te tkꞌwel kypwaqa ex ntiꞌ kye kyjaluꞌn: ¿Tiquꞌnil nchi ktaꞌn? Kux
kyxjabꞌa xiꞌ? x chi jaw weꞌksa, ex kux chi naꞌn Dios,
Mix tiꞌ, chi chiꞌ, tej t-xi kytzaqꞌwin. tuꞌntzin mina chi kubꞌ tzꞌaqiꞌy toj tqꞌobꞌ
36 Ex xi tqꞌmaꞌntl Jesús kyjaluꞌn: Me tajaw il.
metziꞌn jaꞌlin, ankye teꞌ at tpa, bꞌaꞌn tuꞌn
t-xi tiꞌn, ex bꞌaꞌn tuꞌn t-xi tiꞌn tchꞌuꞌẍ, qa Teꞌ tkux qꞌoꞌn Jesús toj tze
at. Exsin qa at juntz, a ntiꞌ tkxbꞌil, a (Mt. 26:47-56; Mr. 14:43-50; Jn. 18:2-11)
kabꞌe tste, bꞌaꞌn tuꞌn t-xi tkꞌayin jun tal 47 Tzunxtaq nyolin Jesús kyukꞌa

tkamiẍ, mo jun ttxoꞌw, exsin tuꞌn ttzaj t-xnaqꞌtzbꞌin, tej kypon tilj txqan xjal.
tlaqꞌoꞌn juntz. 37 Quꞌn twutzxix kxel Ataq Judas, a attaq toklin kyxol kabꞌlajaj
nqꞌmaꞌn kyeꞌy, qa il tiꞌj tuꞌn tjapin bꞌaj t-xnaqꞌtzbꞌin, nejnin kywutz. Ok laqꞌe
wiꞌja a tzꞌibꞌin taꞌ toj Tuꞌjil Tyol Dios, a maꞌtzil te Jesús. 48 Me atzin te Jesús iky
iky ntqꞌmaꞌn kyjaluꞌn: Ex kxel qꞌoyit junx xi tqꞌmaꞌn te kyjaluꞌn: Ay Judas, ¿Ma
kyukꞌa a nya wen xjalqe. y Oc japin bꞌajx noqtzin tuꞌn jun maꞌtzj ok chin xele
teꞌ jotxjo jniꞌ tzꞌibꞌin wiꞌja. tqꞌoꞌniy toj kyqꞌobꞌxjal, a ayiꞌn Tkꞌwal
38 Chi chiljo t-xnaqꞌtzbꞌin kyjaluꞌn: Taa, Ichin?
loqe kabꞌe kxbꞌil lo, a kabꞌe kyste. 49 Ayetaqtzin kyeꞌ, a iteꞌtaq tukꞌa Jesús,

Xi ttzaqꞌwin Jesús kyjaluꞌn: Kukxjo tej tok kykaꞌyin, ex tok kybꞌiꞌn a nbꞌajtaq,
jaꞌlin, chiꞌ. xi kyqanin kyjaluꞌn: Taa, ¿Oktzin kchi
okil qtxꞌeꞌmiꞌn tuꞌn qkxbꞌila, tuꞌn tkleta?
Tej t-xiꞌ Jesús naꞌl Dios toj Getsemaní 50 Me at jun te, a mix kubꞌ tyoꞌne, qalaꞌ
(Mt. 26:36-46; Mr. 14:32-42) bꞌeꞌx xi lipin txꞌemil teꞌ taqꞌnil tnejil pale.
39 Etzin Jesús, exsin xiꞌ twiꞌ Wutz Bꞌeꞌx el tjaspiꞌn tẍkyin, a at toj tman qꞌobꞌ.
Olivos, tzeꞌnxtaqjo n-oketaq tuꞌn; ex 51 Me ante Jesús xi tqꞌmaꞌn kyjaluꞌn:

bꞌeꞌx bꞌaj ikyꞌ lipeꞌ jniꞌ t-xnaqꞌtzbꞌin Kukxjo, chi tenku xjaljo.

x 22:35 Mt. 10:9-10; Mr. 6:8-9; Lc. 9:3; 10:4. y 22:37 Is. 53:12. z 22:44 Nya toj tkyaqil Tuꞌjil Tyol qMan jaꞌ
iteye v. 43 ex 44.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
Lucas 22 136

Ok tmekoꞌn te Jesús tẍkyinj aqꞌnil meltzꞌaj te tAjaw Tkyaqil, exsin xi


anetziꞌn, ex bꞌeꞌx qꞌanit tej xjal te jun kyimtz toj twutz Pegr. Bꞌeꞌxpen i ul
majx. 52 Xitzin tqꞌmaꞌn Jesús kye kynejil julkꞌaj tej tyol Jesús toj tkꞌuꞌj Pegr,
pale, kye xqꞌuqil tnejil ja te naꞌbꞌl Dios, aj otaq chex tqꞌmaꞌn te kyjaluꞌn: A
ex kye nejinel kyexjal; aye xjal lo, a naꞌmxtaq toqꞌ tman ekyꞌ, ok kchin kꞌwel
ayetaqtziꞌn otaq chi ul tzyulte Jesús. tewiꞌn oxe maj. 62 Bꞌeꞌx etz tiꞌn te Pegr
Chiꞌ kyjaluꞌn: ¿Tiquꞌnil ma chi ula tibꞌ kyxol xjal, exsin ok tentz oqꞌil wen.
tzyul weꞌy, qꞌimila kykxbꞌila ex kytzeꞌy,
nyakuj iky ma chin ele wejiꞌy te kyeꞌy Tej kybꞌaj xmayinxjal tiꞌj Jesús
tzeꞌnku jun ileqꞌ? 53 Kykyaqil qꞌij o chin (Mt. 26:67-68; Mr. 14:65)
ten weꞌ kyukꞌiy tojjo tnejil ja te naꞌbꞌl 63 Ayetzin kyej xjal, a tzuntaq nchi

Dios, me mix jun maj ẍin ok kytzyuꞌn. a xqꞌuqin tiꞌj Jesús, noqxtaq nchi jaw
Me mapen kanin kyeꞌ kyqꞌijil, tuꞌn tkubꞌ xmayin tiꞌj, exsin n-oktaq kybꞌyoꞌn. 64 Ok
kybꞌinchinjiꞌy a kyaja, quꞌn atziꞌn tqꞌijiljo, kymaqsiꞌn twutz Jesús, exsin xi kyqanin
tuꞌn tkawin tajaw qlolj. te kyjaluꞌn: Kanintzin tiꞌj. ¿Ankye s-ok
bꞌyoꞌntiych?
Tej tkubꞌ tewin Pegr, qa tojtzqiꞌntaq 65 Nimku txqantl yol te xmaybꞌil i bꞌaj
Jesús ok ten qꞌmalte te.
(Mt. 26:57-58, 69-75; Mr. 14:53-
54, 66-72; Jn. 18:12-18, 25-27) Tej tpon qꞌiꞌn Jesús kywutz tnejil
54 Ok tzyuꞌn Jesús kyuꞌn, exsin xi kawil kye Judiy
kyiꞌntz tzma tja kynejil pale. Atzin te (Mt. 26:59-66; Mr. 14:55-
Pegr, najchaq xi lipeye teꞌ. 55 Atzaj teꞌ 64; Jn. 18:19-24)
kykanin, bꞌeꞌx kubꞌ kykchoꞌn kyqꞌaqꞌ 66 Atzaj teꞌ qsqix, i ok kychmoꞌn kye
nkyꞌaj peꞌn, exsin i ok txoletz tiꞌj. Ex tnejil Judiy kyibꞌ, junx kyukꞌa kynejil
majx te Pegr tokxtaq kyxol. 56 Me jun pale, exqetziꞌn jniꞌ xnaqꞌtzil tiꞌj ojtxe
paqx, el tnikyꞌtzajil Pegr tuꞌn jun txin, a kawbꞌil, exsin xi kyiꞌntz Jesús twutz.
n-aqꞌnintaq tojjo ja anetziꞌn. Ok kyim Atzaj teꞌ kykanin, xitzin kyqanintz te
wen tiꞌj Pegr, tej qꞌuqlektaq tiꞌj qꞌaqꞌ, kyjaluꞌn: 67 Qꞌmantza qeꞌy, ¿Aj qa ajiy
exsin chitzjo kyjaluꞌn: Ex majx teꞌ luꞌn Crist, a at toklin tuꞌn Dios?
attaq tukꞌa Jesúsch. Chi Jesús kye kyjaluꞌn tej t-xi
57 Me bꞌeꞌx kubꞌ tewin te Pegr. Chiꞌ ttzaqꞌwin: Qa ayiꞌn, qa nchijiꞌy, nlay
kyjaluꞌn: Ay txin, nyax wojtzqiꞌn wejiꞌy chinx kynimiꞌn. 68 Ex qatzin ma txi
ichin anetziꞌn. nqanintza jun nxjelbꞌitza kyeꞌy, nlay
58 Aꞌkxtaqku teꞌ ikyjo, tej tiwle juntl majl chin tzaj kytzaqꞌwiꞌn. 69 Me texjo qꞌij
Pegr tuꞌn juntl xjal, a iky tqꞌmaꞌ kyjaluꞌn: lo, toj tman qꞌobꞌ qMan Dios, a nimxix
Ex majx te at kyxoljo xjal anetziꞌn. tipin; ok kchin kꞌwel qeyiꞌy kawil tukꞌa,
Me ante Pegr chiꞌ kyjaluꞌn: Me mina, a ayiꞌn Tkꞌwal Ichin.
nyaqin wejiꞌy. 70 Tej kybꞌinte ikyjo, kykyaqilx xi
59 Bꞌalaqa otaq tzikyꞌ jun or ikyjo, tej qaninte te kyjaluꞌn: ¿Apela tejitza
tjaw tiꞌn tibꞌ juntl xjal, a chiꞌ kyjaluꞌn: kꞌwalbꞌaj te Dios?
Twutzxpen teꞌ, ajin teꞌ xjal lo attaq tukꞌa Xi ttzaqꞌwin Jesús kye kyjaluꞌn:
Jesús, quꞌn ex aj Galiley te luꞌn. Twutzx teꞌ, ayinqin wejiꞌy, ikyxjo tzeꞌnku
60 Xi ttzaqꞌwin Pegr kyjaluꞌn: ¡Mina! Mi ma tzaj kyqꞌmaꞌn.
wojtzqiꞌn weꞌ, ex ntiꞌx n-el nnikyꞌa te, tiꞌ 71 Chi chiljo kyjaluꞌn: ¿Me tiꞌ til

qiꞌjil nyoliniy. txqantl tstiyiltz te qe? A tojx ttzi ma chi


Jun paqx, naꞌmtaqxpe tbꞌaj yolin te bꞌajetza jniꞌ xoꞌj yol tuꞌn tiꞌj Dios, a ma
Pegr, tej tjaw oqꞌ te tman ekyꞌ. 61 Tzaj chi qbꞌi, chi chiꞌ.

a 22:53 Lc. 19:47; 21:37.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
137 Lucas 23

ex kyuꞌn xoꞌl qꞌaqꞌ, a iteꞌtaq xqꞌuqilte.


Tej t-xi qꞌiꞌn Jesús twutz Pilat Exsin ok qꞌoꞌn t-xbꞌalin, a tzunxtaq
(Mt. 27:1-2, 11-14; Mr. 15:1- qopinx wen, nyakutlaj nmaq kawil. Kubꞌ
5; Jn. 18:28-38) kybꞌinchin ikyjo, noq te kyxmaybꞌil tiꞌj.

23   I
jaw weꞌ kykyaqilx, exsin xi Tbꞌajlinxitziꞌn ikyjo, bꞌeꞌx tzaj smaꞌntl
1

kyiꞌn Jesús tzmax twutz Pilat. Jesús tuꞌn Herodes twutzl Pilat. 12 Texjo
2 Twutz Jesús i bꞌaj ok ten stzꞌimilte jniꞌ qꞌij anetziꞌn bꞌeꞌx ok tukꞌlin Pilat tibꞌ
yol tiꞌj. Chi chiꞌ kyjaluꞌn: Ma tzꞌel jyetjo tukꞌa Herodes, quꞌn kyajqꞌojtaq kyibꞌ.
ichin quꞌn lo, a tokxix tilil tuꞌn, tzeꞌn
tuꞌn kyjawe naje qxjalila. Tok qꞌmalte Tej t-xi tqꞌmaꞌn Pilat, tuꞌn tkubꞌ bꞌyet
kyexjal, qa nya il tiꞌj tuꞌn t-xi kychjoꞌn Jesús
kꞌaybꞌil teꞌ nmaq kawil, ex tzunxix ntzaj (Mt. 27:15-26; Mr. 15:6-
tqꞌmaꞌn, qa aku a Crist, a skꞌoꞌnxix tuꞌn 15; Jn. 18:39–19:16)
Dios, ex qa nmaq kawil. 13 I ok tchmoꞌn te Pilat jotqexjo jniꞌ
3 Xitzin tqanin Pilat te Jesús kyjaluꞌn: kynejil pale, jniꞌqe kawil exsin tkyaqil
¿An tejiy nmaq kawil kye Judiy? xjal, 14 exsin xi tqꞌmaꞌn kye kyjaluꞌn:
Ayiꞌn, ikyxjo tzeꞌnku ma tzaj tqꞌmaꞌn, Ayiꞌy ma chi ul qꞌinte ichin lo nwutza,
chi Jesúsjo. exsin nkyqꞌmaꞌn, qa ma jaw naj kyxjalila
4 Xitzin tqꞌmaꞌn Pilat kyeꞌ kynejil pale, tuꞌn. Me kywutza, ma bꞌaj nqaniꞌn te
ex kyeꞌ jniꞌ xjal, a iteꞌtaq antza. Chiꞌ tiꞌjjo ma bꞌaj kyqꞌmaꞌn tiꞌj, me ntiꞌ jun
kyjaluꞌn: Qa oꞌkxjo lo, ntiꞌ jun teꞌ ichin wetza til ma tzꞌel jyet wuꞌn, 15 ex ikyx te
til ma knettz wuꞌn, chi Pilatjo. Herodesjo, ntiꞌ tilx xjyet tuꞌn. Quꞌn tzeꞌn
5 Me noqx jaw kyinx kyibꞌ, tej kybꞌin ttentz saj tmeltzꞌintl. Kan lo, ntiꞌ tetz
teꞌ ikyjo, ex xi kyqꞌmaꞌn kyjaluꞌn: Me il ma bꞌant tuꞌn, a atit kyimin tiꞌj. 16 Ok
noqx ma chi jaw najx kyexjal tojjo tnam kꞌwel nqꞌmaꞌn tuꞌn tjubꞌchit tetz, me
lo kyuꞌnjo jniꞌ t-xnaqꞌtzbꞌil. Antza tzaje bꞌeꞌx kxel ntzaqpiꞌn, aj tbꞌaj jubꞌchit.
xkyeye tuꞌn toj txꞌotxꞌ te Galiley, exsin 17 Toj nintz qꞌij, iltaq tiꞌj tuꞌn t-xi

luꞌltz lajoꞌn tuꞌn tojjo txꞌotxꞌ lo te Judey. tzaqpet jun xjal, a tkuꞌxtaq toj tze. b 18 Me
kykyaqilx xjal i jaw ẍchꞌin junx: ¡Ntiꞌpen
Tej t-xi kyiꞌn Jesús twutz Herodes teꞌ ikyjo! ¡A te Barrabás tuꞌn t-xi tzaqpet!
6 Tej tbꞌinte Pilatjo yol lo, xitzin 19 Atzin te Barrabás otaq kux qꞌoꞌn

tqanintz, qa aj Galileytaq Jesús. 7 Atzaj teꞌ toj tze noq tuꞌn tpaj tjoybꞌin qꞌoj
teꞌ t-xi qꞌmaꞌn te qa te Galileytaq, tiꞌj kawil, ex tuꞌn otaq kubꞌ tbꞌyoꞌn jun
bꞌeꞌxsin xi tsmaꞌntz Jesús tzma twutz xjal. 20 Xi yolinl juntl majl Pilat kye,
Herodes, a nmaq kawiltaq toj tnam te quꞌn tuꞌn tajtaq tuꞌn t-xi ttzaqpiꞌn Jesús.
Galiley, quꞌn kyojjo qꞌij anetziꞌn, ataqtza 21 Me noqx jaw kyiꞌn kyexjal tqꞌajqꞌojil

taꞌye Herodes toj tnam te Jerusalén. kywiꞌ: ¡Pejkꞌinksa twutz cruz tuꞌn tkyim!
8 Bꞌeꞌx jaw tzalaj te Herodes, tej tiwle ¡Pejkꞌinksa twutz cruz tuꞌn tkyim! chi
Jesús tuꞌn, quꞌn ilaꞌxi maj tajtaq tuꞌn chiꞌ.
tlonte, quꞌn tuꞌn nimku tqanil otaq 22 Toj tox majin, xi tqꞌmaꞌn Pilat kye

tbꞌi tiꞌj Jesús, ex tajtaq tuꞌn tlonte jun kyjaluꞌn: Qalaꞌ, ¿Tiꞌxixsin iltz ma bꞌant
techil tipin. 9 Nimx ok ten qanilte te, me tuꞌn? Ntiꞌx wetza til ma jyet wuꞌn, a atit
atzin te Jesús ntiꞌx chꞌin teꞌ xi ttzaqꞌwin. kyimin tiꞌj. Ok kꞌwel jubꞌchit tetz, me
10 Ex majqextaq kyeꞌ jniꞌ kynejil pale, bꞌeꞌx kxel ntzaqpiꞌn, aj tbꞌaj jubꞌchit.
exqetziꞌn jniꞌ xnaqꞌtzil tiꞌj ojtxe kawil 23 Noq i bꞌaj jaw tiljx kyexjal tuꞌn

iteꞌtaq antza; tzunx nchi labꞌtextaq wen kyẍchꞌin. Nchi qanlaj tiꞌj tuꞌn tkubꞌ
tuꞌn t-xi kypatin Jesús. 11 Tuꞌn ikyjo, bꞌyoꞌn Jesús twutz cruz. Nimx i ẍchꞌin
bꞌeꞌx ok xmayin te Jesús tuꞌn Herodes, tzmaxi kubꞌ qeꞌn, tej ttzaj tziyiꞌn a

b 23:17 Nya toj tkyaqil Tuꞌjil Tyol qMan jaꞌ taꞌye v. 17.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
Lucas 23 138

nkyqanintaq. 24 Xi ttziyinx te Pilatjo, kaꞌyin kyexjal tiꞌtaqjo nbꞌaj; ayetzin kyej
a ntzaj qanin te: 25 Jatztzin ttzaqpiꞌn kawilqetaq, noq nchi jaw xmayintaq
Pilatjo Barrabás, a ichin tkuꞌxtaq toj kyeꞌ tiꞌj Jesús. Chi chiꞌ kyjaluꞌn: Qa ilaꞌ
tze noq tuꞌn tpaj tbꞌujbꞌin ex tbꞌiꞌybꞌin, xjal o klet tuꞌn; klomtzin tibꞌtza tilx tibꞌa
ikyxjo tzeꞌnku nkyqanintaqxjal, exsin jaꞌlin, a qa twutzx, qa Kolila, a Crist, a
kubꞌ tbꞌinchin tukꞌa Jesús tzeꞌnkuxjo skꞌoꞌnxix tuꞌn Dios.
nkyqanintaq. 36 Majqexpe kyeꞌ xoꞌl qꞌaqꞌ i ok ten

xmayil tiꞌj Jesús. Nchex laqꞌetaq tkꞌatz,


Tej tjaw pejkꞌit Jesús twutz cruz exsin nxitaq kyqꞌoꞌn txꞌam vin te tkꞌwaꞌ.
(Mt. 27:32-44; Mr. 15:21- 37 Chi chiꞌ kyjaluꞌn: A qa axixtza nmaq
32; Jn. 19:17-27) kawil kyibꞌaj xjal Judiy, klomtzin tibꞌtza
26 Atzaj teꞌ t-xi qꞌiꞌn Jesús tuꞌn tjaw tilx tibꞌa.
pejkꞌit twutz cruz, bꞌeꞌx ok kytzyuꞌn jun 38 Ex attaq jun yol tzꞌibꞌink tibꞌajxi twiꞌ,

ichin aj Sirene, Simun tbꞌi, tzajnintaqjo a ikytaq ntqꞌmaꞌn kyjaluꞌn: Ate Jesúsjo,
ichin anetziꞌn toj kojbꞌil. Jaw kyqꞌoꞌn a Nmaq Kawil kye aj Judiy.
cruz tibꞌaj, tuꞌntzintla t-xi tiqin, ex 39 Atzin teꞌ jun bꞌinchil il, a

tuꞌntla tok lipe tiꞌj Jesús. yoꞌbꞌinkstaq twutz cruz, tzuntaq


27 Ma nintz texjal i ok lipe tiꞌj Jesús, nxmayintaq teꞌ tiꞌj Jesús kyjaluꞌn: A
ex ma nintz teqya ox chi oqꞌx, ex ox chi qa axixjiy Crist, a Kolil, a skꞌoꞌnxix
weqinx, tuꞌn kybꞌisbꞌin tiꞌj. 28 Xi kaꞌyin tuꞌn Dios, klomtzin tibꞌtza tilx tibꞌa, ex
Jesús kyiꞌj, ex xi tqꞌmaꞌn kye kyjaluꞌn: majqoxpe qeꞌ, qo tkloma.
Ayiꞌy qya te Jerusalén, mina chi oqꞌ 40 Tzajtzin ttzaqꞌwin teꞌ juntl aj il te

kyeꞌ wiꞌja, qalaꞌ chi oqꞌx kyeꞌ kyiꞌjxa, tukꞌa kyjaluꞌn: ¿Ma ntiꞌxsin chꞌin tchewil
exsin kyiꞌj kyala. 29 Quꞌn tzul kanin te Dios ntzaj tiꞌja? ¿Ma minatzin nkubꞌ
tqꞌijil, aj kyqꞌumle yol lo: Kyꞌiwlinqexix tnabꞌlin, qa ikyx kawbꞌiljo ma kubꞌ qꞌoꞌn
kyeꞌ qya, a mibꞌin chi alin, ayeꞌ ntiꞌ jun tey, tzeꞌnkuꞌ te xjal lo? 41 Bꞌape qetz,
kyal s-ok, ex ntiꞌ jun kꞌwal xmiꞌẍin kyiꞌj. nqqaninku qe quꞌn luqin qchjoꞌn tiꞌj
30 Tzmaxipetzin kchi okil ten kye xjaljo tkyaqiljo nya bꞌaꞌn o bꞌant quꞌn. Qalatzin
ẍchꞌilte kye wutz kyjaluꞌn: Ayiꞌy wuutz, teꞌ ichin lo ntiꞌ teꞌ il ma bꞌant tuꞌn.
kux kytzaj tilje qibꞌaja; ex iky kxel 42 Tzaj tqꞌmaꞌnljo xjal kabꞌel tyol

kyqꞌmaꞌnjo kyeꞌ muchꞌila wutz kyjaluꞌn: kyjaluꞌn: Ay wAjaw, wexsin chin tzaj
Qo tewinx qe. c 31 Quꞌn qa iky nbꞌant tnaꞌn chꞌin we, aj t-xi xkyeꞌ Tkawbꞌila.
kyuꞌn xjal wiꞌja jaꞌlin, a ayiꞌn ntiꞌ wila, 43 Xi ttzaqꞌwin Jesús kyjaluꞌn:

¿Yajtzil tetzjo kyiꞌj xjal toj Jerusalén Twutzxix kxel nqꞌmaꞌn tey, qa bꞌeꞌxku
jniꞌlixla kbꞌantile kyuꞌn? jaꞌlin ok ktenbꞌila wukꞌiy toj kyaꞌj.
32 I xi qꞌiꞌn kabꞌetl aj il, tuꞌntzintla

kyjaw pejkꞌin twutz cruz junx tukꞌa Tej tel kyim Jesús
Jesús. 33 Atzaj teꞌ kykanin twiꞌ wutz (Mt. 27:45-56; Mr. 15:33-41; Jn. 19:28-30)
Tbꞌaqil Twiꞌ Kyimnin tbꞌi, jaw pejkꞌin 44 Teꞌ tok kabꞌlaj qꞌij, ex tzmaxi toj oxe

Jesús twutz cruz exqetziꞌn kabꞌe aj il, or te qale, bꞌeꞌx ok yupj twutz txꞌotxꞌ.
jun toj tman qꞌobꞌ, ex juntl toj tẍnayaj. 45 Mix qopinil te qꞌij, ex bꞌeꞌx kubꞌ laqjjo
34 Naꞌn Jesús Dios, tej tjaw qꞌoꞌn twutz ma tij xbꞌalin toj nikyꞌjin, a tokxtaq
cruz, ex chiꞌ kyjaluꞌn: Ay nMaan, te paꞌbꞌl toj tnejil ja te naꞌbꞌl Dios. f
najsima kyil, quꞌn tuꞌn mina n-el kynikyꞌ 46 Jaw tiꞌnxix te Jesús tqꞌajqꞌojil twiꞌ.

tiꞌjjo nkubꞌ kybꞌinchin. d Chiꞌ kyjaluꞌn: Ay Taa, toj tqꞌobꞌa kxel


Ayetzin kyej xjal a xoꞌl qꞌaqꞌqetaq i woqxenin weꞌ wanim. g
bꞌaj saqchan kyxol tzeꞌn tuꞌn tsipe teꞌ Tej tbꞌaj tqꞌmaꞌn tyol ikyjo, bꞌeꞌx el
t-xbꞌalin Jesús kyxolile. e 35 Tzuntaq nchi kyim.

c 23:30 Os. 10:8; Tchi. 6:16. d 23:34 Nya toj tkyaqil Tuꞌjil Tyol qMan jaꞌ taꞌye tnejil tnej v. 34. e 23:34 Sal.
22:18. f 23:45 Ex. 26:31-33. g 23:46 Sal. 31:5.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
139 Lucas 23​, ​24

47 Atzaj teꞌ tlonte kawil kyxol xoꞌl qꞌaqꞌ qya ttzi jul. Tzaj kyiꞌn jniꞌ qꞌanbꞌil te
aj Rom tkyaqiljo otaq bꞌaj, jaw tnimsin kꞌokꞌjsbꞌil, a otaq bꞌaj kybꞌinchin. 2 Atzaj
tbꞌi Dios, ex chiꞌ kyjaluꞌn: Twutzxpentetz, teꞌ kyul kanin, txulinx kywutz tiꞌj, qa
ntiꞌtaq teꞌ ichin til lo. otaq txi yekꞌj tej abꞌj, a kyij qꞌoꞌn te
48 Jotxjo jniꞌ xjal iteꞌtaq antza, a kyli jupbꞌilte ttzi jul. 3 I okx toj jul, me ntiꞌ
jniꞌ otaq bꞌaj, ox tzꞌok kyqꞌajtzin ttzi t-xmilil qAjaw Jesús jyet kyuꞌn. 4 Bꞌeꞌx i
kykꞌuꞌj te bꞌisbꞌajil, tej kyajtz. jaw xobꞌ, ex ntiꞌ tumil jyet kyuꞌn tiꞌtaqjo
49 Me ayetzin kye xjal, a ojtzqiꞌntaq tuꞌn tkubꞌ kybꞌinchinl. Ex jun paqx,
Jesús kyuꞌn, exqetziꞌn jniꞌ qya, a i tzaj kyli kabꞌe ichin, a waꞌlqetaq kykꞌatz, a
lipe tiꞌj tzmax toj txꞌotxꞌ te Galiley, tzunxtaq tilkꞌajjo kyxbꞌalin. 5 Bꞌeꞌx tzaj
najchaq chꞌintl i kyije tene kyeꞌ kaꞌyil txqan kyxobꞌil, ex i kubꞌ mukꞌe tzmax
tiꞌjjo jniꞌ nbꞌajtaq antza. h twiꞌ txꞌotxꞌ. Me ayetzin kyej ichin, a
waꞌlqetaq antza, iky tzaj kyqꞌmaꞌn
Tej tkux muquꞌn Jesús kyjaluꞌn: ¿Titzin quꞌn nchi jyoꞌn kyxol
(Mt. 27:57-61; Mr. 15:42- kyimnin tiꞌjjo a itzꞌ? 6 Nyatza taꞌye
47; Jn. 19:38-42) tzaluꞌn, qalaꞌ ma jaw anqꞌin juntl majl.
50-51 Toj tnam te Arimatey te txꞌotxꞌ te Kynaꞌntzinjiꞌy jniꞌ yol xbꞌaj tqꞌmaꞌn kyeꞌy
Judey, attaq jun tbꞌanil ichin, Jse tbꞌi. tiꞌjjo lo, tej atxtaq toj txꞌotxꞌ te Galiley:
Tzꞌaqlexixtaqjo xjal anetziꞌn, exsin toktaq 7 Qa iltaq tiꞌj tuꞌn t-xi qꞌoꞌn Jesús, a

te tajlaljo jun chꞌuq kykawil aj Judiy. Tkꞌwal Ichin, toj kyqꞌobꞌ bꞌinchil il, ex
Tkyꞌeꞌtaq te Jse tiꞌjjo nbꞌanttaq kyuꞌn jniꞌ tuꞌn tjaw pejkꞌin twutz tcruz; me toj
tukꞌa, quꞌn tuꞌn tzuntaq nyon tiꞌj Tkawbꞌil toxin qꞌij, iltaq tiꞌj tuꞌn tjatz anqꞌin juntl
Dios. 52 Tuꞌnpetziꞌn, xiꞌ jyolte Pilat, exsin majl. j
xi tqanintz t-xmilil Jesús. 53 Atzaj teꞌ 8 Bꞌeꞌxpetziꞌn, i ul julkꞌajjo tyol Jesús

tkuꞌtz t-xmilil Jesús twutz cruz, kux toj kykꞌuꞌj. 9 Ex atzaj teꞌ kyaj meltzꞌaj
tbꞌalqꞌin toj jun iqbꞌil tbꞌanilx wen, exsin ttzi jul, bꞌeꞌx i ok ten qꞌmalte jniꞌxjo
okx tqꞌoꞌntz toj jun tjulil kyimnin, a otaq kybꞌi, exsin otaq kyli kyeꞌ junlajaj
likuꞌnkxtaq twutz piky, a ntiꞌtaq kyimnin t-xnaqꞌtzbꞌin Jesús, ex kye kykyaqil xjal.
otaq tzꞌokx toj. 54 Tkyaqiljo lo kubꞌ 10 Ate Mariy, aj Xleꞌn; Juana; Mariy, a

tbꞌinchin Jse liwey, quꞌn ntiꞌtaql ambꞌil, tnana Santyaw; exqetzintljo txqantl
quꞌn chꞌixtaq tok qaq or te qale. Quꞌn qya, ayetzin i xi qꞌinte tqaniljo kyeꞌ
tojjo or anetziꞌn, iltaq tiꞌj tuꞌn t-xi tzaqpet t-xnaqꞌtzbꞌin Jesús. 11 Me kykyꞌeꞌtaq kye
aqꞌuntl, tuꞌn t-xi xkyejo qꞌij te ajlabꞌl. t-xnaqꞌtzbꞌin tuꞌn t-xi kynimin, quꞌn toj
55 Ayetzin kyej qya, a otaq chi tzaj kynabꞌl nyakuj noq toj kywiꞌtaqjo qya
lipe tiꞌj Jesús tzmax Galiley, i pon kanin otaq tzꞌokx.
tzmax ttzi jul, ex ok kykaꞌyin tzeꞌn oke 12 Me atzin te Pegr, bꞌeꞌxkux tzaj rinin

t-xmilil Jesús, tej tkyij muquꞌn. 56 Atzaj teꞌ, tuꞌn tul kanin tzma ttzi jul. Atziꞌn
teꞌ kypon kanin kyja, i ok ten bꞌinchil teꞌ tokx tkaꞌyin, oꞌkqexjo iqbꞌil iteꞌkutaq.
teꞌ jniꞌ qꞌanbꞌil, a n-ajbꞌin te kꞌokꞌjsbꞌil Bꞌeꞌxsin aj meltzꞌajtz tja, ex noqx jaw
t-xmilil jun kyimnin, exsin qꞌanbꞌil, a kaꞌylaj tiꞌj tkyaqilj lo.
tuꞌn tok suꞌyit tiꞌj, tuꞌn mi tzuwixe. Me
bꞌeꞌx i ajlantz tojjo qꞌij te ajlabꞌl, tzeꞌnxjo Tej t-xiꞌ Jesús kyukꞌa kabꞌe nimil tzma
nqꞌumlajtz toj Tyol Dios. i toj tnam Emaús
(Mr. 16:12-13)
Tej tjaw anqꞌintl Jesús juntl majl 13 Tojxjoqꞌij anetziꞌn, iteꞌtaq kabꞌe
(Mt. 28:1-10; Mr. 16:1-8; Jn. 20:1-10) nimil tiꞌj Jesús kyjaꞌtaq kyxiꞌ toj jun

24   Toj tnejil qꞌij te seman, tnam, Emaús tbꞌi, bꞌalaqa chꞌime oxe
1

qlixjexix wen, i ul kanin kyej ajlabꞌtaq taꞌye tkꞌatz tnam te Jerusalén.

h 23:49 Lc. 8:2-3. i 23:56 Ex. 20:8-10; Deu. 5:12-15. j 24:7 Mt. 16:21; 17:22-23; 20:18-19; Mr. 8:31; 9:31;
10:33-34; Lc. 9:22; 18:31-33.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
Lucas 24 140

14 Tzuntaq nchi yolin tiꞌj tkyaqiljo otaq nyakutzintlaj najchaq chꞌintl tuꞌn tpone.
bꞌaj. 15 Toktaq kyyol, ex tzuntaq nchi 29 Me ayetzin kyej xjal, ox chi labꞌtex

chꞌotj kyxolx, atzin te Jesús chebꞌe tuꞌn tkyij Jesús kyukꞌa. Chi chiꞌ kyjaluꞌn:
ok laqꞌe teꞌ kykꞌatz, ex xi lipe kytxlaj. Ku tkyija qukꞌiy, quꞌn tuꞌn ma qoqix
16 Me exla qa iwle Jesús kyuꞌn, me atla jaꞌlin; noq kyja qok yupjte. Bꞌeꞌxsin okx
jun tiꞌ, a mix taqꞌe tuꞌn tel kynikyꞌ te, Jesús tuja, tuꞌn tkyij kyukꞌa. 30 Tetziꞌn
alkyetaqjo nbꞌettaq kytxlaj. 17 Xitzin kyok qetz tiꞌj meẍ, jawtzin ttzyuꞌn Jesús
tqanin Jesús kye: ¿Tiꞌtzin kyeꞌ nkubꞌ jun wabꞌj, exsin xi tqꞌoꞌn chjonte te Dios
kyyolin toj bꞌe? ¿Ex tiꞌtzin quꞌnil nchi tiꞌj. Bꞌeꞌx kubꞌ tpiẍin, exsin xi tqꞌoꞌntz
bꞌisin kyeꞌ? kye. 31 Tzmaxipetzin jqet kywutzjo
18 Tzajtzin ttzaqꞌwin teꞌ jun, a Cleofas tuꞌn tel kynikyꞌ tiꞌj Jesús, me texjo paq
tbꞌi: Bꞌalaqa oꞌkx chꞌin te kyxoljo bꞌetin anetziꞌn, bꞌeꞌx kubꞌ naj te Jesús kywutz.
xjal toj tnam te Jerusalén, a nya bꞌiꞌn 32 Ex i jaw yolin kyxolx: ¿Ma nyatzin

tuꞌn tiꞌchaqjo ma bꞌaj tojjo tnam anetziꞌn. twutzx, qa ma qnaꞌ jun nim tzaljbꞌil toj
19 Xitzin tqanin Jesús: ¿Tiꞌchaqtzin ma bꞌe, tej s-ok ten chikyꞌbꞌil teꞌ t-xilin yol,
bꞌajtz? a nyolajtz tiꞌj toj Tuꞌjil Tyol Dios?
Chi chiꞌ kyjaluꞌn: At jun te ma bꞌaj tiꞌj 33 Ntiꞌ chꞌin kubꞌ kyayoꞌn. Bꞌeꞌxkux kubꞌ

jun aj Nazaret, a Jesús tbꞌi. Nimxtaq tipin bꞌe kyuꞌn, tuꞌn kymeltzꞌajl toj Jerusalén.
tbꞌinchbꞌin exqetziꞌn jniꞌ tyol twutz Dios Ex antza chꞌuqleqetaqjo junlajaj
ex twutz tkyaqil xjal. 20 Me aye kynejil t-xnaqꞌtzbꞌin Jesús, junx kyukꞌa txqantl
pale exqetziꞌn jniꞌ kawil ẍi qꞌmante tuꞌn kyukꞌa. 34 Xi kyqꞌmaꞌn kye kyjaluꞌn:
tjaw pejkꞌit twutz cruz, exsin tuꞌn tkubꞌ Twutzxix tetz qa ma jatz anqꞌin juntl
bꞌyettz. 21 Qꞌuqlexixtaq qeꞌ qkꞌuꞌj, qapetzin majl te qAjaw, ex qa ma tzꞌok tyekꞌin tibꞌ
ataq tetz, tuꞌn tkolin kyiꞌjjo aj Israel. Me te Simun.
ma bꞌant-xi oxe qꞌij teꞌ lo tbꞌajlin, exsin 35 Kykaꞌbꞌiltzintz i ok ten txolbꞌilte

ntiꞌltz ma qliꞌy. 22 Ex mape qo jaw xobꞌ qe tiꞌjtaqjo otaq tzikyꞌ kyiꞌj toj bꞌe, ex
jaꞌlin kyuꞌn junjun qya, a iteꞌ qukꞌiy. Chi kyqꞌma tzeꞌn tten el kynikyꞌ te Jesús,
txaꞌj qlixjexix ttzi jul, a jaꞌ okxi muqet. tzmaxiꞌ teꞌ tkubꞌ tpiẍinj wabꞌj.
23 Ex bꞌeꞌx ẍi ajtz meltzꞌaj, quꞌn tuꞌn

ntiꞌ t-xmilil xknet kyuꞌn. Me atzin jaꞌlin, Tej tkubꞌ tyekꞌin Jesús tibꞌ kye
tzun nchi yolin tiꞌj, qa ma chi iwle kabꞌe t-xnaqꞌtzbꞌin
t-angel Dios kyuꞌn, ex ma tzaj qꞌmaꞌn kye, (Mt. 28:16-20; Mr. 16:14-
qa itzꞌ te Jesús. 24 Ex iteꞌ junjuntl qeꞌ qukꞌa, 18; Jn. 20:19-23)
a chi txaꞌj ttzi jul anetziꞌn, ex ikyx s-iwle 36 Tzunxtaq nchi yolin tiꞌjjo otaq tzikyꞌ

kyuꞌn, tzeꞌnku otaq bꞌaj qꞌmaꞌn kye kyuꞌn kyiꞌj, tej tkubꞌ weꞌ Jesús kyxol, exsin
qya. Ex ikyxjo mina s-iwle Jesús kyuꞌn. qꞌolbꞌin kye. Chiꞌ kyjaluꞌn: Qexit kykꞌuꞌja,
25 Chitzin Jesús kye kyjaluꞌn: Ntiꞌxla ex tzalajxit kyanmiꞌn, chiꞌ.
kyeꞌ kynabꞌl, ex yajx nxi kyniminjiꞌy 37 Me ayetzin kyetz nimx kyxobꞌil tzaj,

tkyaqiljo, a xbꞌaj kyqꞌmaꞌn yolil Tyol quꞌn kubꞌ kybꞌisin qa noq jun klelin otaq
Dios ojtxe. 26 ¿Ma nyatzin iltaq tiꞌj tuꞌn kyli. 38 Me atzin te Jesús iky xi tqꞌmaꞌn
tikyꞌx tuꞌn Kolil, a Crist nej, a naꞌmxtaq kye kyjaluꞌn: ¿Titzin quꞌn ma chi jaw
tjaw nimsin? xobꞌa? ¿Ex tiꞌtzin quꞌn ma jaw kaꞌmin
27 Tbꞌajlinxiꞌ ikyjo, oktzin ten Jesús kyanmiꞌn? 39 Kykaꞌyintziꞌn nqꞌobꞌa ex
chikyꞌbꞌilte kye jotxjo jniꞌ ntqꞌmaꞌn toj kykaꞌyinkuy nqaꞌn. Ayinqinx wejiꞌy. Chin
Tuꞌjil Tyol Dios, ayeꞌ jniꞌ yol, a nchi yolin kytzyuꞌnka ex chin kykaꞌyinka, quꞌn jun
tiꞌjjo tchwinqil; tzajx xkye tuꞌn kyojjo tuꞌj klelin ntiꞌ teꞌ tchibꞌjil ex tbꞌaqil, tzeꞌnku
Moisés, exsin toj kyuꞌjjo jniꞌ txqantl yolil ma kyliꞌy wiꞌja.
Tyol Dios. 40 Tej tbꞌaj tqꞌmaꞌn ikyjo, bꞌeꞌxsin i xi
28 Atzaj teꞌ kykanin tojjo tnam, a jaꞌ tyekꞌintzjo tqꞌobꞌ exqetziꞌn tqan. 41 Nimx
tuꞌntaq kyxiꞌye, majx tqanku xiꞌl te Jesús, i jaw kaꞌylaj, ex nimx tzeꞌjbꞌil kynaꞌ. Tuꞌn

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
141 Lucas 24

ikyjo, mix jaꞌ nxi kynimine tkyaqil, qa jniꞌ kyil. Antza tuꞌn ttzaj xkye tqꞌumle
ataq Jesúsjo. Tuꞌnpetziꞌn, chi Jesúsjo kye yol lo toj txꞌotxꞌ te Jerusalén. 48 Aye
kyjaluꞌn: ¿Ntiꞌtzin chꞌin wabꞌj kyukꞌiy kyeꞌ aku chi ok te kujsil teꞌ tkyaqiljo
tzaluꞌn te nwaꞌy? lo. 49 Ayinku weꞌ aku chin tzaj smaꞌn
42 Xitzin qꞌoꞌn chꞌin kyiẍ te, a tzqꞌajsin teꞌ a saj tziyin kyeꞌy tuꞌn nMaꞌn. Me
toj qꞌaqꞌ, 43 ex xi ttzyuꞌn, exsin xi il tiꞌj, tuꞌn kykyija tzaluꞌn tojjo tnam
tchyoꞌntz kywutz. 44 Xitzin tqꞌmaꞌnl te Jerusalén, ex tzmaxi aku chi exjiꞌy,
kyjaluꞌn: Atziꞌn ma tzikyꞌ toj nchwinqila aj kykꞌmoꞌntejiꞌy tipin, a ktzajil toj
jaꞌlin, atzaj bꞌaj nqꞌmaꞌn kyeꞌy tej kyaꞌj. m
intintaqxa kyukꞌiy: Qa iltaq tiꞌj tuꞌn
tbꞌajjo jniꞌ tzꞌibꞌin wiꞌja toj tkawbꞌil Tej tmeltzꞌaj Jesús toj kyaꞌj
Moisés, kyoj kyuꞌj yolil Tyol Dios, ex (Mr. 16:19-20; Kybꞌi. 1:6-11)
kyojjo jniꞌ Uꞌj te Bꞌitz. k 50 Tbꞌajlinxitziꞌn lo, i tzaj tkleꞌn Jesús
45 Kubꞌsin tyolin Jesúsjo lo, najchaq chꞌintl tkꞌatz tnam, tzmax toj
tuꞌntzintla tel kynikyꞌjo t-xnaqꞌtzbꞌin Betania. I jawtzin tiꞌn Jesús tqꞌobꞌ twutz
tiꞌjjo jniꞌ tzꞌibꞌin toj Tuꞌjil Tyol Dios kyaꞌj, exsin i kubꞌ tkyꞌiwliꞌntz. 51 Ex
46 Chiꞌ kyjaluꞌn: Tzꞌibꞌin taꞌ teꞌ, qa iltaq tzmataq nkyꞌiwlin, bꞌeꞌxsin el tpaꞌn
tiꞌj tuꞌn nkyima, ayiꞌn Crist, me toj tibꞌtz kyiꞌj, ex texjo paq anetziꞌn, bꞌeꞌx
toxin qꞌij, iltaq tiꞌj tuꞌn njatz anqꞌiꞌn xi qꞌiꞌn toj kyaꞌj. 52 Tej kybꞌaj kꞌulin
juntl majl kyxol kyimnin. l 47 Ex qa toj twutz, bꞌeꞌxsin i meltzꞌajtz toj tnam
tumil nbꞌiꞌy, il tiꞌj tuꞌn t-xi yolit kyeꞌ te Jerusalén, me ox chi tzalajx wen.
jniꞌ xjal, a iteꞌ toj tkyaqil twutz txꞌotxꞌ, 53 Axsintza, i kubꞌe tene tkyaqil qꞌij toj

qa il tiꞌj tuꞌn tajtz tiꞌj kyanminxjal tnejil ja te naꞌbꞌl Dios, ex nimx i qꞌoꞌn
tukꞌa Dios, tuꞌntzintla tkubꞌ nnajsiꞌn chjonte te.

k 24:44 Uꞌj te Bꞌitz, Salmos tbꞌi toj kastiy. l 24:46 Sal. 16:10; Is. 52:13–53:12. m 24:49 Kybꞌi. 1:4.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
Tuꞌj Juan
Juan tbꞌi jun t-xnaqꞌtzbꞌin Jesús, a kꞌuꞌjlinxixtaq tuꞌn (13:23; 19:26; 21:7, 20, 24). Kubꞌ
ttzꞌibꞌin uꞌj lo, a tkyajin Tbꞌanil Tqanil, a mikyxi chꞌintljo tzeꞌnqeku oxel. Ate Juan ntzaj
qꞌmaꞌnte qa kubꞌ ttzꞌibꞌin uꞌj lo noq tuꞌn t-xi qnimin qa a Jesúsjo a Crist, a Tkꞌwal Dios. Quꞌn qa
ma txi qnimin ikyjo, ktenbꞌil qchwinqil, a nlay bꞌaj (20:31).
Nimxix nyoliꞌn uꞌj lo tiꞌjjo tbꞌinchbꞌin ex tyol Jesús, a mi nchi jyet kyojjo txqantl Tbꞌanil
Tqanil, ayeꞌ Tuꞌj Matey, Marks ex Lucas. Ex ayetzin t-xnaqꞌtzbꞌil Jesús nya noqx jun techil
ex junjun xnaqꞌtzbꞌil tzeꞌnku kyojjo txqantl Tbꞌanil Tqanil, qalaꞌ yolinku Jesús kyukꞌaxjal, a
Nicodem (cap. 3), ex a qya aj Samaria (cap. 4), ex a qya aj kyꞌaꞌjil (cap. 8), ex kyukꞌa txqantl.
Ex ikyxjo, nimxix nyolin Juan tojjo tuꞌj tiꞌj taqꞌinbꞌin qAjaw kyxol t-xjalil toj Judey; ex ntzaj
tqꞌoꞌn nim yol tzeꞌn tuꞌn tjapin bꞌaj tqꞌijil Jesús toj Jerusalén, a naꞌmxtaq tkyim, ex tuꞌn tjatz
anqꞌin kyxol kyimnin. Tzeꞌnku jun tumil nimxix tojjo Tuꞌj Juan, a tulil ex taqꞌbꞌin Xewbꞌaj Xjan,
a tzaj ttziyin Jesús tuꞌntaq ttzaj tchqꞌoꞌn.
Ilaꞌku maj toj Tuꞌj Juan, ntqꞌmaꞌn Jesúsjo yol: Ayin wejiꞌy, tzeꞌnku luꞌn: Ayin wejiꞌy Wabꞌj, a
qꞌolte chwinqil; Ayin wejiꞌy Tzaj te tkyaqil xjal twutz txꞌotxꞌ; Ayin wejiꞌy Tjpel Chꞌlaj kye rit;
Ayin wejiꞌy Tbꞌanil Kyikꞌlel, ex txqantl.
Atzin Tuꞌj Juan ntzaj tyekꞌin ankyexixjo Jesús, quꞌn toj tnejil capítulo nyekꞌin qa aku Jesúsjo
Tyol Dios, a at te jun majx, a s-ok te xjal, ex ma najan kyxolxjal tzaluꞌn twutz txꞌotxꞌ.

tyekꞌin tibꞌ tzaluꞌn twutz txꞌotxꞌ, qꞌol


A Tyol qMan ma tzꞌok te xjal teꞌ tspikyꞌimil Dios kye kykyaqil xjal.

1   Te
1 tnejil, teꞌ naꞌmxtaq tkubꞌ 10 Ataqtziꞌn Yol atx teꞌ ojtxe, quꞌn a kubꞌ

bꞌinchit tkyaqil, noql attaqjo Tkꞌwal bꞌinchin teꞌ tkyaqil twutz txꞌotxꞌ. Me
Dios, ax tbꞌi, a Yol. Atziꞌn Yol lo junx mix ele kynikyꞌxjal te. 11 Atzin tAjaw
ate tukꞌa Dios, ex ax Diosjo. 2 Atzin Yol tkyaqiljo twutz txꞌotxꞌ, quꞌn a Bꞌinchilte.
lo at junx tukꞌa Dios te tnejil. 3 Noq Me atzaj teꞌ tul, mix kubꞌe nimin kyuꞌn
tuꞌn teꞌ Yol bꞌante tuꞌn Dios tkyaqil. a t-xjalil, aye aj Judiy. 12 Me ayetzinl kyeꞌ,
Noqit nya Yol bꞌinchin teꞌ tkyaqil, a i xi niminte, bꞌeꞌx ok tqꞌoꞌnku kyoklin
ntiꞌtla te at. 4 Tuꞌn teꞌ Yol at tkyaqil te tkꞌwal Dios. 13 Quꞌn bꞌeꞌx i itzꞌje juntl
chwinqil, ex atziꞌn chwinqil n-el spikyꞌe majl tuꞌn Dios, ex nya kyuꞌn xjal mo noq
te jun yekꞌbꞌil tiꞌj Dios toj kynabꞌlxjal. tuꞌn t-xim jun ichin.
5 Ex tzunx nqoptzꞌajxjo spikyꞌin toj 14 Atziꞌn Yol ok te xjal, c najan qxol, ex

kyanminxjal, a o noj tuꞌn qxopin tuꞌn il, awoqoxixa o lonte nim t-xilin toklin;
me atzin qxopin nlay yupjxjo spikyꞌin a toklin akuxixjo Tkꞌwal qMan Dios,
tuꞌn. nimxix t-xtalbꞌil ex twutzxtaqjo Tyol.
6 At jun ichin tzaj chqꞌoꞌn tuꞌn Dios, 15 Kubꞌ tyolin Juan, a Jawsil Aꞌ, tiꞌj

atzin tbꞌi Juan. b 7 Atziꞌn ichin ul qꞌmal Jesús kywutz xjal, ex iky tqꞌmaꞌ kyjaluꞌn:
tqanil Jesús, ex nkubꞌ tyolin kywutzxjal Ayetziꞌn, a tzuntaq chi bꞌiꞌn wiꞌja, tej
qa ax Jesúsjo a spikyꞌin, ex qa il tiꞌj tuꞌn tbꞌaj nqꞌmaꞌn kyeꞌy: Aj lipchetz wiꞌja,
kyxi lipe tiꞌj. 8 Nya ate Juan spikyꞌin, nimx teꞌ toklin nwutza, quꞌn noql at teꞌ,
noq ul chikyꞌbꞌil teꞌ tqanil. 9 Ataqtziꞌn tej naꞌmtaq wul itzꞌjiꞌy, nchijiꞌy kyeꞌy.
spikyꞌin lo a twutzxix, a chꞌix tkubꞌ 16 Quꞌn tuꞌn qkyaqilx ma qo kꞌmonte

a 1:3 Gen. 1:1-31; Col. 1:15-17. b 1:6 Mt. 3:1; Mr. 1:4; Lc. 3:1-3. c 1:14 1Jn. 1:2.

142

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
143 Juan 1

nimx tkyꞌiwbꞌil qAjaw, noq tuꞌn nim jaꞌ nchi kuxe tqꞌoꞌn Juan xjal toj aꞌ te
t-xtalbꞌil qiꞌj. 17 Atziꞌn ojtxe tkawbꞌil jawsbꞌil aꞌ.
Dios, a ul qꞌoꞌn te Moisés, a nlay bꞌant
tuꞌn tjapin quꞌn. Me atzin jaꞌlin, ma tzaj A Jesús tal Tal Trit Dios
tqꞌoꞌn Jesucrist Tqanil twutzxix tiꞌj jun 29 Toj junxil qꞌij, xi tkaꞌyin Juan Jesús
najsbꞌil qil ex tiꞌj jniꞌ t-xtalbꞌil qMan. kyjataq ttzaj laqꞌe tkꞌatz, ex xi tqꞌmaꞌn
18 Mix aꞌlx o tli jun maj twutz Dios, me Juan kyexjal: Kykaꞌyinxa. Kyja tzaj laqꞌeꞌ
ma tzaj tchqꞌoꞌn Tkꞌwal, tuꞌn tyekꞌin te tal Tal Trit Dios, a k-elil qꞌinte kyilxjal
qe, tzeꞌn t-xilin tten, quꞌn ax Diosjo. toj tkyaqil twutz txꞌotxꞌ, tzeꞌnqeku
tal tal rit, a kubꞌ kybꞌyoꞌnxjal, atxix
Tej tyolin Juan tiꞌj Jesucrist ojtxe te chojbꞌil kyil. 30 Quꞌn atzin o txi
(Mt. 3:11-12; Mr. 1:7-8; Lc. 3:15-17) nqꞌmaꞌnjiꞌy kyeꞌy, qa at juntl, a iltaq
19 Ayetaqtziꞌn xjal Judiy iteꞌ toj tnam tiꞌj tuꞌn tul, ex qa attaql teꞌ nim toklin
Jerusalén, i tzaj kychqꞌoꞌn junjun pale ex nwutza, quꞌn noql at teꞌ, tej naꞌmtaq wul
junjun aj Leví, xjelilte ankyetaqjo Juan. itzꞌjiꞌy, nchijiꞌy kyeꞌy. 31 Ex nya wojtzqiꞌnl
20 I xitzin ttzaqꞌwin; ntiꞌx kubꞌ tewin, weꞌ twutz, me nchi kux nqꞌoꞌn xjal toj
ex twutzxix xi tqꞌmaꞌn: Nyaqin wejiꞌy a aꞌ te jawsbꞌil aꞌ, tuꞌntzin tel kynikyꞌ
Crist, a at toklin tuꞌn Dios. aj Israel te, tzeꞌnku tzaluꞌn: 32 Quꞌn
21 Nxiku kyqanin juntl majl te: nliꞌy Xewbꞌaj Xjan, tej tkuꞌtz toj kyaꞌj
¿Tzeꞌntzin ttentz? ¿Me qa atejiy Elías? d tzeꞌnku jun palom, ex kubꞌ weꞌ tibꞌaj
I xi ttzaqꞌwin Juan. Nyaqin wejiꞌy. Jesús. 33 Naꞌmx tel nnikyꞌa te ankye
¿Me qa atejiy Tsan Dios, a attaq tulil? e te Crist, me akux Dios, a tzaj chqꞌoꞌn
Ex xi tqꞌmaꞌnl Juan: Mina. we, tuꞌn kykuꞌxxjal toj aꞌ, te jawsbꞌil
22 Xitzin kyqaniltz te: ¿Me ankye aꞌ, o tzaj tqꞌmaꞌn wey nej: Qa ma tlijiy
tetza? Qꞌmantza qeꞌy, tuꞌntzin t-xi qiꞌn Xewbꞌaj Xjan tuꞌn tkuꞌtz, ex tuꞌn tkubꞌ
tqanil kyeꞌ a saj chqꞌoꞌn qeꞌy. ¿Ankye ten tibꞌaj jun xjal, axixsinte xjaljo at
tetza toj twutza? toklin tuꞌn tkux qꞌoꞌnte Xewbꞌaj Xjan toj
23 I xitzin ttzaqꞌwin Juan: Ayin wejiꞌy kyanminxjal te jun majx. 34 Ma nliꞌy, ex
tqꞌajqꞌojil wibꞌaj, a kyij ttzꞌibꞌin Isaías, a ayinkuxixa ẍin lonte qa a Jesúsjo Tkꞌwal
yolil Tyol Dios ojtxe, tej tqꞌma: Dios.
Ex bꞌijte tqꞌajqꞌojil twiꞌ jun aꞌla
kujxix wen tojjo tzqij txꞌotxꞌ, jaꞌ Tej kytzaj ttxkoꞌn Jesús
ntiꞌye kynajbꞌilxjal toj, a chiꞌ tnejil t-xnaqꞌtzbꞌin
kyjaluꞌn: 35 Toj junxil qꞌij, attaq Juan kyukꞌa

Kybꞌinchim kyteꞌn twutz qAjaw, quꞌn kabꞌe t-xnaqꞌtzbꞌin. 36 Tej t-xi kykaꞌyin
chꞌix tul tzaluꞌn twutz txꞌotxꞌ. f nbꞌet Jesús, xi tqꞌmaꞌn Juan kye:
24 Ex ayetziꞌn i xi chqꞌoꞌn kyuꞌn Parisey Kykaꞌyinxa atzin ichin chiꞌ, atzin tal Tal
tuꞌn kyyolin tukꞌa Juan xi kyqanin te: Trit Diosjo. 37 Tej kybꞌinte t-xnaqꞌtzbꞌin
25 Qa nya tejiy Crist mo Elías mo jun Juan yol ikyjo, bꞌeꞌx i xi lipe tiꞌj Jesús.
yolil Tyol Dios, ¿Ankye saj qꞌonte tokliꞌn 38 Ajtz meltzꞌaj Jesús kaꞌyil tiꞌjxi, xi

tuꞌn kykux tqꞌoꞌnxjal toj aꞌ, te jawsbꞌil aꞌ? tkaꞌyin lipcheqe tiꞌj, ex xi tqanin kye:
26 I xi ttzaqꞌwin Juan: Ma chi kuꞌxxjal ¿Tiꞌtzin nkyjyoꞌnch?
toj aꞌ wuꞌn, te jawsbꞌil aꞌ, me at juntl Jun paqx xi kytzaqꞌwin: Ay Xnaqꞌtzil.
kyxola, a mi ojtzqiꞌn kyuꞌn, 27 a lipchetz ¿Jaꞌtzin taꞌ te tja?
wiꞌja, a nimxix toklin. Ntiꞌ wokliꞌn nixpe 39 Xi tqꞌmaꞌn Jesús kye: Ku kytzaja

tuꞌn woka te taqꞌnil. loltech.


28 Tkyaqiljo ikyjo; bꞌaj tojjo txꞌotxꞌ Ex bꞌeꞌx i xi lipe kaꞌyilte jaꞌ najle Jesús.
Betania, a at tjlajxiꞌ Nim Aꞌ Jordán, Ex tej kykanin, bꞌeꞌx i kyij ten tukꞌa

d 1:21 Mal. 4:5. e 1:21 Deu. 18:15, 18. f 1:23 Is. 40:3.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
Juan 1​, ​2 144

tzmaxi tex qꞌij, quꞌn otaq qoqix kye; quꞌn 51 Me twutzxix kxel nqꞌmaꞌn tey: Tkyaqil

otaq tzꞌok kyaje or te qale. t-xilin kyaꞌj ktzajil nyekꞌin teꞌy, nyakuj
40 Kyxoljo kabꞌe ichin anetziꞌn, a aye t-angel Dios nchi jax ex nchi kuꞌtz
Andrésjo jun, a titzꞌin Simun. 41 Jun paqx, nkꞌatza, ayiꞌn Tkꞌwal Ichin, noq tuꞌn
xiꞌ Andrés jyolte Simun. Tetziꞌn tknet tkujsit nyola. h
tuꞌn, xi tqꞌmaꞌn te: Ma jyet Crist quꞌn, a
skꞌoꞌnxix tuꞌn Dios. 42 Bꞌeꞌxsin xi kꞌleꞌn Tej tkubꞌ ttxꞌixpin Jesús
Simun tuꞌn Andrés tkꞌatz Jesús. Tetziꞌn aꞌ, tuꞌn tok te vin
tok kaꞌyin teꞌ tuꞌn Jesús, xi tqꞌmaꞌn
2   Tbꞌajlinxiꞌoxe qꞌij, bꞌaj jun
1

te: Simun, ay tkꞌwal Jonás. Me atzin mejebꞌlin toj tnam Caná, toj ttxꞌotxꞌ
jaꞌlin k-okil nqꞌoꞌn juntl tbꞌiy, a Cefas, a Galiley, ex antza taꞌyetaqjo tnana Jesús.
ntqꞌmaꞌ, abꞌj toj qyol, mo Pegr. 2 Ex ikyx te Jesúsjo kyukꞌa t-xnaqꞌtzbꞌin

i tzaj txkoꞌn toj mejebꞌlin. 3 Ex tej tel


Tej kytzaj ttxkoꞌn Jesús bꞌajjo vin, xitzin tqꞌmaꞌn tnana Jesús te:
Lip ex Natanael Ma tzꞌel bꞌaj tej vinch.
43 Toj junxil qꞌij, kubꞌ t-ximin Jesús 4 Me xi ttzaqꞌwin Jesús: Ay qya, ¿Tiꞌ

tuꞌn t-xiꞌ toj txꞌotxꞌ te Galiley. Antza oke qaj tiꞌjjo lo? Quꞌn naꞌmx tpoꞌn ambꞌil
tkꞌulbꞌin Lip, ex xi tqꞌmaꞌn te: Lipeka tuꞌn t-xi xkye waqꞌiꞌn.
wiꞌjach. 5 Me bꞌeꞌx xi tqꞌmaꞌn tnana kyeꞌ nchi
44 Antza najle te Lip toj Betsaida, axjo sipintaq: Kybꞌinchinkuy tkyaqil a
ttanim Andrés tukꞌa Pegr. 45 Ex xiꞌ te Lip tzeꞌnkuxjo ktzajil tqꞌmaꞌn kyeꞌy. i
jyol Natanael. Tej tel jyet tuꞌn, xi tqꞌmaꞌn 6 Ex attaq qaq ma tij ẍoqꞌ tkubꞌil aꞌ,

te: O jyet qeꞌ Crist quꞌn, aj tzeꞌnku kyij abꞌj julsinqe, ex nchi ajbꞌin te kytxꞌajbꞌil
ttzꞌibꞌin Moisés exqetziꞌn jniꞌ yolil Tyol xjal Judiy, tzeꞌnkuxtaqjo ojtxe tumil
Dios toj Tuꞌjil Tyol: Jesús aj Nazaret tbꞌi, kyuꞌn. Teyile junjun nkux bꞌaj junjun
a tkꞌwal Jse. winqin ẍoqꞌ aꞌ toj. 7 Bꞌeꞌx xi tqꞌmaꞌn Jesús
46 Bꞌeꞌx xi tqꞌmaꞌn Natanael te Lip: ¿Ma kyeꞌ nchi sipintaq: Kynojsinqekuxjiꞌy ẍoqꞌ
akupela tzꞌetz jun nmaq xjal tojjo muchꞌ tukꞌa aꞌ. Ex i bꞌaj noj kyuꞌn wen. 8 Ex xi
tnam Nazaret? tqꞌmaꞌnl kye: Kypluꞌnktz chꞌin, ex kyinxa
Ex xi ttzaqꞌwin Lip: Ku tzaja wukꞌiy; te tnejil nukꞌil. Ex kubꞌ kybꞌinchin ikyjo.
k-elil tnikyꞌa te. 9 Ex atzin teꞌ tnejil nukꞌil kubꞌ nikyꞌbꞌin
47 Tej t-xi tkaꞌyin Jesús chꞌixtaq tpon teꞌ aꞌ, a otaq tzꞌok te vin, ntiꞌ bꞌiꞌn tuꞌn jaꞌ
Natanael tkꞌatz, ex ok tqꞌmaꞌn tiꞌj: Lu jun otaq tzaje, me ayetzin kye sipil bꞌintaql
xjal lo, jun aj Israel tukꞌa tkyaqil tanmin, kye kyuꞌn, quꞌn o kyli kyeꞌ jaꞌ otaq chi
mina njawje tkꞌuꞌj. meltzꞌaje kyeꞌ qꞌaꞌyil.
48 Tej tbꞌinte Natanael ikyjo, xi tqanin Ex atzinj tnejil nukꞌil te mejebꞌlin, tzaj
te Jesús kyjaluꞌn: ¿Tzeꞌntzin tten el ttxkoꞌn chmilbꞌaj, a tzmataq njaw meje,
tnikyꞌa wiꞌja? 10 ex xi tqꞌmaꞌn te: Kykyaqil xjal nxi kysipin

Xi tqꞌmaꞌn Jesús te: Quꞌn ma nliꞌy nej a tbꞌanilx vin; ex ajtzin kybꞌaj kꞌwaꞌn
tokxtaqa t-xe tqan iw, tej naꞌmtaq tok txokenj toj jun mejebꞌlin, nxi kysipin vin, a
kꞌulbꞌin tuꞌn Lip. nya wiyil, tuꞌntzin mi kynaꞌye ttxutxjil. Me
49 Xitzin ttzaqꞌwin Natanael te Jesús: atzin te, ma kubꞌ tkꞌuꞌn tejiy vin tbꞌanilxix,
Ay Xnaqꞌtzil, Tkꞌwal Dios te, ex Nmaq tuꞌn tokin tzmax tzaluꞌn.
Kawil kye aj Israel. g 11 Atzin lo tnejil techil tipin Jesúsjo
50 Xi ttzaqꞌwin Jesús: ¿Ma man txi bꞌant toj najbꞌil Caná toj ttxꞌotxꞌ Galiley,
tnimiꞌn noq tuꞌn t-xi nqꞌmaꞌn tey, qa o ex tuꞌnjo lo xi tyekꞌineꞌ nim toklin kyeꞌ
tzꞌiwliy wuꞌn t-xe tqan iw? Me tzaluꞌn ok t-xnaqꞌtzbꞌin. Ex tuꞌn ikyjo, bꞌeꞌx xi
tlaꞌbꞌila txqantl tiꞌ, a nimixixtl tzeꞌnku lo. kynimin qa Tkꞌwal Dios.

g 1:49 Mt. 16:15-16. h 1:51 Gen. 28:12. i 2:5 Gen. 41:55.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
145 Juan 2​, ​3

12 Tbꞌajlinxitziꞌnikyjo, bꞌeꞌx xiꞌ Jesús tojjo nimxjal i nimin tiꞌj. 24 Me mix oke qe
tnam Capernaum, tukꞌa tnana, kyukꞌa titzꞌin tkꞌuꞌj kyiꞌj, quꞌn el tnikyꞌ tiꞌj kynabꞌl
ex t-xnaqꞌtzbꞌin. j Antza i tene jun jteꞌbꞌin qꞌij. kykyaqilx. 25 Nya il tiꞌj tuꞌn t-xi tqꞌmaꞌn
jun aꞌla te, tzeꞌn tten jun xjal, quꞌn
Tej kyex tlajoꞌn Jesús jniꞌ kꞌayil toj ojtzqiꞌn tuꞌn, tzeꞌn t-xilin kyxim toj
tnejil ja te naꞌbꞌl Dios kyanmin.
(Mt. 21:12-13; Mr. 11:15-18; Lc. 19:45-46)
13 Tej chꞌixtaq tkꞌul kaniꞌn nintz qꞌij te Tej tyolin Jesús tukꞌa Nicodem
Waꞌj Pan kye Judiy, k jax Jesús tojjo tnam
3   At
jun ichin, Nicodem tbꞌi, jun
1

Jerusalén. 14 Ex okx tojjo tnejil ja te naꞌbꞌl Parisey nejinel kyxol aj Judiy.
Dios, jaꞌ ate junjun sbꞌul nchi bꞌaj kꞌayin 2 Kanin Nicodem tkꞌatz Jesús toj qnikyꞌin,

aluꞌmj te chojbꞌil kyilxjal, tzeꞌnku wakx, ex xi tqꞌmaꞌn te: Xnaqꞌtzil, bꞌinqe quꞌn
rit ex palom. Ex ikyxjo, ok tkaꞌyin aye xjal qa a Dios saj chqꞌoꞌntiꞌy te xnaqꞌtzil qeꞌy;
nya wen qꞌuqejqe txꞌexbꞌil pwaq. 15 Tej tok quꞌn mix aꞌl jun xjal aku tzaj yekꞌinte
tkaꞌyiꞌn tkyaqiljo ikyjo; kubꞌ tbꞌinchin jun tipin tukꞌa nim techil tzeꞌnku nbꞌant tuꞌn,
asyal te poqꞌchbꞌil, ex i bꞌajetz tlajoꞌn xjal qa nya qMan tukꞌa.
iteꞌ toj tja Dios, tukꞌa jniꞌ kykꞌaẍjil, kywakix 3 Xi ttzaqꞌwin Jesús: Twutzxix kxel

ex kyrit. Ex ja ttolpin kymeẍjo txꞌexbꞌil nqꞌmaꞌn teꞌy: Ankye teꞌ mi tzꞌitzꞌje juntl
pwaq, ex bꞌaj kubꞌ chitjjo pwaq twutz txꞌotxꞌ. majl, o nlayx tzꞌel tnikyꞌ tiꞌjjo Tkawbꞌil
16 Ex xi tqꞌmaꞌn kyeꞌ nchi bꞌaj kꞌayin palom: Dios.
Kyimetza kykyaqiljo lo tzma peꞌn. ¿Ma 4 Bꞌeꞌx xi tqaninku Nicodem te:

mitzin nchi txꞌixweꞌy tuꞌn ma tzꞌok kyqꞌoꞌn ¿Tzeꞌntzin tten ikyjo; jun xjal ma tijin
tja nMaꞌn te jun kꞌaybꞌil? tuꞌn titzꞌje juntl majl? ¿Ma akutzin
17 Bꞌeꞌxsin tzaj kynaꞌntz t-xnaqꞌtzbꞌin, tzꞌokx toj tkꞌuꞌj ttxu, tuꞌntzintla titzꞌje
aj tzꞌibꞌin toj Tuꞌjil Tyol Dios: tkabꞌ majin?
Ay, Dios, Nimxix nchin xkyꞌaqiꞌn tiꞌj 5 Xi ttzaqꞌwin Jesús te: Twutzxix kxel

Tjaych. l nqꞌmaꞌn tey, qa nlayx tzꞌokx jun xjal toj


18 Bꞌeꞌxsin xi kyqꞌmaꞌn Judiy te: Tkawbꞌil Dios, qa mina s-itzꞌje te twutz
¿Tiꞌtzin jun yekꞌbꞌil kꞌwel tqꞌoꞌn qwutza, txꞌotxꞌ ex tuꞌn Xewbꞌaj Xjan. 6 Ankye teꞌ
qa at tokliꞌn tuꞌn tkubꞌ tbꞌinchinjiꞌy lo? ma tzꞌitzꞌje kyuꞌn manbꞌaj, at tchwinqil
19 I xi ttzaqꞌwin: Kyyuchꞌinkutzinjiꞌy te twutz txꞌotxꞌ. Ex ankye te ma tzꞌitzꞌje
tnejil ja te naꞌbꞌl Dios lo, ex toj oxe qꞌij tkabꞌ majin tuꞌn Xewbꞌaj Xjan, at
otaq japin bꞌantl wuꞌn. m chwinqil te jun majx. 7 Mi jaw kaꞌmin
20 Xi kyqꞌmaꞌn Judiy te: Taj qaq toj ox tkꞌuꞌja tiꞌjjo ma txi nqꞌmaꞌn tey: Tkyaqilx
kꞌal n abꞌqꞌe tuꞌn tjapin bꞌajjo ja lo. ¿Ma tetz il tiꞌj tuꞌn tjaw itzꞌje tkabꞌ majin.
akutzin japinte tuꞌn, toj oxe qꞌij? 8 Quꞌn ikyxjo tzeꞌnku te kyqꞌiqꞌ njumin
21 Mix ele kynikyꞌ tiꞌj t-xilin tyol, quꞌn mi wen, me mina nqloꞌn jaꞌ ntzaje ex tzeꞌn
nyolin tiꞌj jun ja twutz txꞌotxꞌ; qalaꞌ tiꞌjjo txiꞌ, ex ikyqetzin kyeꞌ aye nchi itzꞌje tuꞌn
t-xmilil. 22 Me yajxi, tej tjaw anqꞌin Jesús Xewbꞌaj Xjan.
juntl majl kyxol kyimnin, ul julkꞌaj toj qkꞌuꞌja, 9 Xi tqanin juntl majl te Jesús:

a awoꞌy t-xnaqꞌtzbꞌin, tiꞌjjo yol lo, a otaq tzaj ¿Tzeꞌntzin ttxoliljo ikyjo?
tqꞌmaꞌn qeꞌy. Ex tuꞌn ikyjo, xi qnimiꞌn a Tuꞌjil 10 Xi ttzaqꞌwin Jesús: Ay Nicodem,

Tyol Dios ex tkyaqil tyol Jesús. jun tnejil xnaqꞌtzila kyxol aj Israel,
exsin ¿Mi n-el tnikyꞌa tiꞌjjo lo?
Ojtzqiꞌn tuꞌn Jesús tzeꞌn 11 Twutzxix kxel nqꞌmaꞌn tey, anqejiꞌy
tten junjun xjal nqyolin, a bꞌiꞌn quꞌn. Ex anqejiꞌy
23 Kyojjo qꞌij te Waꞌj Pan lo, kubꞌ nkubꞌ qchikyꞌbꞌin a o qliꞌy. Me
tbꞌinchin Jesús nim techil tipin, ex ayetzin kye mi nxi kyniminjiꞌy a nxi

j 2:12 Mt. 4:13. k 2:13 Ex. 12:1-27; Deu. 16:1-8. l 2:17 Sal. 69:9. m 2:19 Mt. 26:61; 27:40; Mr. 14:58;
15:29. n 2:20 Qaq toj ox kꞌal, 46 n-ele. o 3:3 1Pe. 1:3, 23.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
Juan 3 146

qqꞌmaꞌn. 12 Ex qa mina xi tniminjiy


a xbꞌaj nqꞌmaꞌn tey tiꞌjjo kyqꞌiqꞌ te Tej tyolin Juan, a Jawsil
twutz txꞌotxꞌ, ¿Tzeꞌntzin ttentz tuꞌn Aꞌ, juntl majl tiꞌj Jesús
t-xi tniminjiꞌy, a kxel nqꞌmaꞌn tiꞌjjo 22 Tbꞌajlinxitzin yolin ikyjo, bꞌeꞌx xiꞌ
te toj kyaꞌj? 13 Quꞌn mix aꞌl jun tetz o Jesús qukꞌiy, a awoꞌy t-xnaqꞌtzbꞌin, toj
jax toj kyaꞌj qꞌil tqanil; qalaꞌ oꞌkqinx txꞌotxꞌ Judey. Kubꞌ ten qukꞌiy antza, ex
we, a ayiꞌn Tkꞌwal Ichin, ẍin kuꞌtz i kuꞌxxjal tuꞌn toj aꞌ te jawsbꞌil aꞌ. 23 Ex
tzaluꞌn twutz txꞌotxꞌ, quꞌn toj kyaꞌj ikyx te Juan n-aqꞌnin toj junxil txꞌotxꞌ,
intinetaqa ojtxe. 14 Quꞌn ikytziꞌn Enón tbꞌi, nqayin tkꞌatzjo tnam Salim.
tzeꞌnku te Moisés jax tyobꞌin toj tzqij Nchi kux tqꞌoꞌn teꞌ xjal toj aꞌ te jawsbꞌil
txꞌotxꞌ jun twutzbꞌiyil kan tiꞌj jun tze, aꞌ, quꞌn nim aꞌ attaq antza. 24 O bꞌajjo
te jun qꞌanbꞌil kyexjal; p ikytzin wejiꞌy, ikyjo, a teꞌ naꞌmx tkuꞌx Juan toj tze. s
a ayiꞌn Tkꞌwal Ichin, kchin jawil 25 Jawtzin anqꞌin jun yol kyxol

yobꞌiꞌn twutz jun cruz, q 15 tuꞌntzin t-xnaqꞌtzbꞌin Juan, a Jawsil Aꞌ, kyukꞌa
tkyaqiljo kchi nimil wiꞌja mi chi naj; junjun kyxol aj Judiy, kyiꞌjjo a nbꞌant
qalaꞌ ktenbꞌil kychwinqil te jun majx. kyuꞌn ojtxe, tuꞌn kyel wen twutz Dios.
26 I ul t-xnaqꞌtzbꞌin Juan tukꞌa, ex xi
Tqꞌaqꞌbꞌil tkꞌuꞌj qMan kyiꞌj kyqꞌmaꞌn te: ¡Xnaqꞌtzil, kaꞌyinxa! A xjal
tkyaqilxjal twutz txꞌotxꞌ at tukꞌiy jlajxi Nim Aꞌ Jordán, aj tqꞌmay
16 Quꞌn nimxix tqꞌaqꞌbꞌil tkꞌuꞌj Dios qeꞌy qa wen; nimxjal nchi kuꞌx tqꞌoꞌn toj
kyiꞌjxjal tzaluꞌn twutz txꞌotxꞌ, ma aꞌ te jawsbꞌil aꞌ, ex tkyaqilxjal ma cheꞌx
chin tzaj tchqꞌoꞌn, a ayiꞌn Tkꞌwal lipe tiꞌj. Ajo lo nya wen toj qwutza.
junchꞌin, tuꞌntzin kykyaqiljo a 27 Me i tzaj ttzaqꞌwin Juan: Mix aꞌl

kchi nimil wiꞌja nlay chi naj, qalaꞌ junte at toklin tuꞌnx tibꞌx; qalaꞌ oꞌkx
ktenbꞌil kychwinqil te jun majx. Dios ntzaj qꞌon teꞌ toklin. 28 Quꞌn ayeku
17 Quꞌn atzin t-xim Diosjo lo, nya tuꞌn kyeꞌ i bꞌinte, tej t-xi nqꞌmaꞌn kyeꞌy, qa
nkawiꞌn kujxix wen kyibꞌajxjal; qalaꞌ nyaqin wejiꞌy a Crist; t qalaꞌ noq jun
tuꞌn kyklet tkyaqilxjal wuꞌn. 18 Quꞌn taqꞌnil ul nej twutz. 29 Te weꞌy, ikyxjo lo
ankye teꞌ knimil wiꞌja, nlay naj teꞌ. tzeꞌnku jun mojil tukꞌa chmilbꞌaj toj jun
Me ankye teꞌ tkyꞌeꞌ tuꞌn tnimin, at mejebꞌlin: Tkyaqil xjal ma chi ok tzeꞌnku
tkawbꞌil Dios tibꞌaj, a kujxix wen, jun xuꞌjbꞌaj. Nchin tzalaja, aj t-xi lipexjal
noq tuꞌn ma chin el tiꞌjliꞌn, ex tuꞌn tiꞌj Jesús, tzeꞌnkujo mojil ntzalaj aj t-xi
mi xi lipe wiꞌja, a ayiꞌn Tkꞌwal Dios, lipe xuꞌjlbꞌaj tiꞌj tchmil. Tuꞌnpetziꞌn,
a oꞌkxjo junchꞌin. 19 Axixsin t-xilin tzunx nchin tzalaja tuꞌn nxi nbꞌiꞌn tqanil,
tkyaqiljo lo: Ma chin kanin tzaluꞌn qa tkyaqilxjal ma txi lipe tiꞌj Jesús.
twutz txꞌotxꞌ te jun spikyꞌin kyexjal. 30 Quꞌn te weꞌy, tbꞌanilx tuꞌn tchꞌiy toklin

Me ayetzin xjal kykyꞌeꞌ tiꞌjjo spikyꞌin; Jesús, exla qa kyja tkubꞌ bꞌaj we woklin.
qalaꞌ tok tilil kyuꞌn tuꞌn kykyij toj
qxopin, quꞌn nya wenjo kybꞌinchbꞌin. A Jesús tzaj toj kyaꞌj
20 Quꞌn tkyaqilxjo nchi bꞌinchin nya 31 A Jesús tzaj toj kyaꞌj, ex at toklin
wen, n-el kyiꞌjlin spikyꞌin, ex kykyꞌeꞌ tibꞌaj tkyaqil; ayintzin weꞌ te twutz
tuꞌn kytzaj laqꞌe tkꞌatz, tuꞌntzin mi txꞌotxꞌ, ex oꞌkx nchin yoliꞌn tiꞌjjo te
tzꞌele tnikyꞌtzajiljo kybꞌinchbꞌin twutz txꞌotxꞌ. Qalaꞌ atzin teꞌ a ntzaj toj
nya wen.  r 21 Me ayetzin kye nchi kyaꞌj at te toklin tibꞌaj tkyaqil. 32 Quꞌn
bꞌet tojjo Yol twutzxix, nchi tzaj ate Jesús tzaj tiꞌn tqanil tiꞌjjo tkyaqil a
laqꞌe tkꞌatz spikyꞌin, tuꞌntzin tel o tli ex o tbꞌi toj kyaꞌj, me mix aꞌlx jun
tnikyꞌtzajil qa a Dios at kyukꞌa toj nxi niminte. 33 Me qa at jun xi tnimin, a
tkyaqil. ntkujsin qa twutzxixjo Tyol Dios. 34 Quꞌn

p 3:14Num. 21:9. q 3:14 Is. 52:13; Jn. 8:28; 12:32-34. r 3:20 Job 24:13-17. s 3:24 Mt. 14:3; Mr. 6:17; Lc.
3:19-20. t 3:28 Jn. 1:20.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
147 Juan 3​, ​4

atzin a tzaj chqꞌoꞌn tuꞌn Dios oꞌkxtza xoch t-xe. ¿Jaꞌtzin ktzajile cheꞌwe tuꞌn, a
nyoline Tyol qMan, quꞌn ax Dios saj itzꞌ, tuꞌn tzaj tqꞌoꞌn weꞌy? 12 ¿Ankyenaj
tqꞌoꞌn T-xew tibꞌaj te jun majx. 35 Nimxix te? ¿Ma nimxixnajtzinl te toklin tzeꞌnku
nqꞌaqꞌin tkꞌuꞌj qMan Dios tiꞌj Tkꞌwal, qtzan qxjalil Jacob, a xkyij qꞌon teꞌ
ex o tzaj tqꞌoꞌn toklin tibꞌaj tkyaqil. u xoch lo, jaꞌ xkꞌwaꞌne kyukꞌa jniꞌ tkꞌwal
36 Ankye te kxel nimin teꞌ Tkꞌwal Dios, majqexjo talin?
at jun tchwinqil te jun majx; me atziꞌnl 13 Xi ttzaqꞌwiꞌn Jesús: Kykyaqiljo nchi

te, a tkyꞌeꞌ txi tnimin, ntiꞌ teꞌ toklin tiꞌjjo bꞌaj kꞌwan tiꞌjjo cheꞌwe lo, ktzajil majl
chwinqil anetziꞌn, qalaꞌ ktzajil tqꞌoꞌn kꞌwaj kyiꞌj. 14 Me ankye teꞌ kxel kꞌwan teꞌ
Dios tkawbꞌil kujxix tibꞌaj, a nlay bꞌaj. cheꞌwe kxel nqꞌoꞌn, nlaypen tzaj jun majl
teꞌ kꞌwaj tiꞌj. Quꞌn atziꞌn cheꞌwe kxel
Tej tyolin Jesús tukꞌa nqꞌoꞌn te, kpuljil toj tanmin, tzeꞌnkuꞌ
jun qya aj Samaria xlokꞌ aꞌ, tuꞌn tten tchwinqil te jun majx. x

4   Pon
1 tqanil kyukꞌa Parisey, qa 15 Tuꞌnpetziꞌn, xi tqꞌmaꞌntljo qya te: Ay

nimxtaql te Jesús xjal lipchek tiꞌj, Tata, qꞌoꞌntzinjiy cheꞌwe weꞌy, tuꞌntzintla
ex nimxtaql xjal nchi kuꞌx toj aꞌ tuꞌn, te mina tzajitl kꞌwaj wiꞌja, ex tuꞌntzintla mi
jawsbꞌil aꞌ, tzeꞌnku te Juan. 2 Me nya aku chin tzajitla qꞌaꞌyil tzmax tzaluꞌn.
te Jesús kuꞌx qꞌoꞌn kyexjal toj aꞌ, qalaꞌ 16 Ex xi ttzaqꞌwin Jesús te: Ku txiꞌy

awo keꞌ, a t-xnaqꞌtzbꞌin. 3 Tej tbꞌinte qꞌolbꞌil teꞌ tchmila; ex ku kytzaja tzaluꞌn.
Jesús tqanil ikyjo, bꞌeꞌx etz toj ttxꞌotxꞌ 17 Tzajtzin ttzaqꞌwin qya: Ntiꞌ weꞌ

Judey, ex bꞌeꞌx xiꞌ majl Galiley. 4 Me ilx nchmil.


tiꞌj nej tuꞌn tikyꞌ toj ttxꞌotxꞌ Samaria. Ex xi tqꞌmaꞌn Jesús te: Twutzx te ma
5 Pon kanin Jesús toj tnam Sicar toj tzaj tqꞌmaꞌn qa ntiꞌ tchmila. 18 Quꞌn jweꞌ
ttxꞌotxꞌ Samaria, v nqayin tkꞌatzjo txꞌotxꞌ, tchmila o tzikyꞌ, ex atziꞌn mujle tukꞌiy
a o kyij tqꞌoꞌn qtzan Jacob ojtxe te Jse, jaꞌlin nya tchmilkuy. Twutzx te ma tzaj
a tkꞌwal. 6 Antza taꞌyetaq jun xoch, a tqꞌmaꞌn.
toktaq tbꞌi: T-xoch Jacob. Ex tzajnin 19 Tej tbꞌinte qya ikyjo, xi tqꞌma: Ay

Jesús toj tbꞌe, otaq sikyte. Kubꞌ qe ajlal Tata, ma tzꞌel we nnikyꞌ te, qa atejiy jun
ttzi xoch; bꞌalaqa otaq tzꞌok kabꞌlaj. yolil Tyol Dios, tzeꞌnku ojtxe. 20 Qa ikyjo,
7-8 Ntiꞌqotaqa awoꞌy t-xnaqꞌtzbꞌin at jun nxjela teꞌy: Ayetziꞌn qxeꞌchila aj
antza, quꞌn otaq qoꞌxa toj tnam laqꞌol Samaria i kꞌulin te Dios twiꞌ wutz lo; me
chꞌin qwaꞌy. Ex ultzin jun qya aj Samaria ayetzin kyeꞌ aj Judiy nkyqꞌmaꞌn qa noq
qꞌaꞌyil toj xoch, ex xi tqꞌmaꞌn Jesús te: oꞌkx toj Jerusalén aku qo kꞌuline.
Qꞌontza chꞌin nkꞌwaꞌy cheꞌwe. 21 Xitzin tqꞌmaꞌn Jesús te: Ay qya,
9 Me atzin teꞌ qya xi tqꞌmaꞌn te: noqit aku chinx tnimiꞌn, quꞌn tzul kanin
¿Tiꞌtzin quꞌn ntzaj tqaniꞌn tkꞌwaꞌy cheꞌwe jun qꞌij, jaꞌ tuꞌn kykꞌuliniy twutz qMan
weꞌy? Quꞌn aj Judiy te, ex ayintzin weꞌ Dios, nya noq oꞌkx twiꞌ wutz lo, ex nya
jun qya aj Samaria (quꞌn kyojjo qꞌij noq toj Jerusalén; qalaꞌ toj tkyaqil twutz
anetziꞌn nimxtaq qꞌoj at kyxol aj Judiy txꞌotxꞌ. 22 Ayetzin kyeꞌ aj Samaria, mi
ex aj Samaria). w n-el kynikyꞌa te alqe nchi kꞌuliniy. Me
10 Ex xi ttzaqꞌwin Jesús: Noqit o tzꞌel metzin qeꞌ, a awoꞌy aj Judiy, ma tzꞌel qe
tnikyꞌa tiꞌjjo a tzaj tqꞌoꞌn Dios, ex noqit qnikyꞌ te alqe nqo kꞌuliniy, quꞌn antza
aku tzꞌel tnikyꞌa wiꞌja, a nxi nqaniꞌn tzajnin teꞌ tkolbꞌil qMan noqx kyuꞌn
nkꞌwaꞌy cheꞌwe tey, atla te saj qanin te aj Judiy. 23 Me ma pon kanin jun qꞌij,
weꞌy, ex matla txi nqꞌoꞌn weꞌ cheꞌwe itzꞌ ex atzin qꞌijjo jaꞌlin, ex ayetziꞌn a kxel
tey. kyqꞌoꞌn kyibꞌ twutz qMan tukꞌa tkyaqil
11 Xi ttzaqꞌwin teꞌ qya: Ay Tata, kyanmin, ayexixsin kye kchi kꞌuliljo
noqittzin at pulbꞌilte tuꞌn, quꞌn ma tij te tukꞌa tumil, exla qa noq jaꞌchaqku iteꞌye,

u 3:35 Mt. 11:27; Lc. 10:22. v 4:5 Gen. 33:19; Jos. 24:32. w 4:9 Esd. 4:1-5; Neh. 4:1-2. x 4:14 Jer. 2:13;
17:13; Jn. 7:37-39.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
Juan 4 148

quꞌn ikytzin te Diosjo taj. 24 Quꞌn ate jun yol nkyqꞌmaꞌnxjal kyjaluꞌn: Junxilte
Dios nya qꞌanchaꞌl teꞌ, exla at toj tkyaqil nkux awante, ex junxilte njaw chmon
tchꞌiꞌysbꞌin. ¿Ma akutzin qo kꞌulin twutz teꞌ twutz, me junx twiꞌ kykꞌuꞌj ktzajil
noq tukꞌa qtzi? Qalaꞌ tukꞌa tkyaqil kytzyuꞌn tiꞌj.
qanmin, ex tukꞌa jun qnimbꞌil twutzxix. 38 Ma chex nchqꞌoꞌn kye tuꞌn kyxiꞌy
25 Xitzin tqꞌmaꞌn qya te: Bꞌiꞌn weꞌ wuꞌn chmol twutz awal kyxolxjal, a jaꞌ mi ẍi
qa tzul Kolil, a Crist. Ex aj tul, okla aqꞌniniꞌy tiꞌj, quꞌn junxilte xkux awante
ktzajil tchikyꞌbꞌin tkyaqil. Tyol Dios kye. Me tzunx nchi tzalaj kyeꞌ
26 Xitzin tqꞌmaꞌn Jesús te: Ayin wejiꞌy tiꞌjjo kyaqꞌnbꞌin, quꞌn noqit ntiꞌ kjol ex
Crist, a nchin yoliꞌn tukꞌiy. awal, ntiꞌtla kyeꞌ tuꞌn tja kychmoꞌn.
27 Tzmataq nyolin, tej qmeltzꞌaja. Bꞌeꞌx 39 Nim aj Samaria i nimin tiꞌj Jesús,

o jaw kaꞌylaja tuꞌn nyolin Jesús tukꞌa jun noq tuꞌn tyoljo qya, tej t-xi tqꞌmaꞌn kye,
qya. Me mix aꞌl jun qeꞌ ten tipin tuꞌn t-xi qa o bꞌaj tqꞌmaꞌn Jesús tkyaqiljo nya
qaninte te, tiꞌ taj, mo tiquꞌn nyolin tukꞌa. wen o bꞌant tuꞌn ojtxe. 40 Atziꞌn tej kyul
28 Ex jun paqx kyij ttzaqpiꞌn tej qya aj Samaria tkꞌatz Jesús, i ok ten kubꞌsil
tẍoqꞌ, ex bꞌeꞌx xi rinin tzmax toj tnam kywutz te, tuꞌn tkyij ten kyukꞌa. Ex axsa
qꞌmalte kyexjal. 29 Tej tkanin, xi tqꞌmaꞌn kyije ten kabꞌe qꞌij kyxol. 41 Ex nimxjal i
kye: Ku kytzaja lolte jun xjal, a ma bꞌaj nimin, tej kybꞌin teꞌ Tyol.
tqꞌmaꞌn tkyaqiljo nya wen o bꞌant wuꞌn 42 Tuꞌnpetziꞌn, xi kyqꞌmaꞌn te qya:

ojtxe. ¿Nyapela Cristjo, a at tulil? Atzin jaꞌlin mapen txi qniminx qe nya
30 Ex jun paqx i bꞌajetzxjal toj tnam, ex noq tuꞌn saj tqꞌmaꞌn qeꞌy; qalaꞌ awokuxix
i xiꞌ jaꞌ taꞌye Jesús. qe ma qo ok bꞌinte te, ex ma tzꞌel
31 Tzmataq nchi bꞌaj ulxjal, awotzin qnikyꞌa te, qa twutzxix ate Cristjo, a
qeꞌ t-xnaqꞌtzbꞌin, o kubꞌsin qwutza te: Kolil te tkyaqilxjal twutz txꞌotxꞌ.
Xnaqꞌtzil, ku tzaja waꞌl jun twaꞌy nej, qo
chijiꞌy. Tej tkubꞌ tqꞌanin Jesús tkꞌwal
32 Me ante Jesús tzaj tqꞌmaꞌn qeꞌy: At jun taqꞌnil nmaq kawil
jun weꞌ nwa, a mi ojtzqiꞌn kyuꞌn. 43 Tbꞌajlinxiꞌ kabꞌe qꞌij, etz Jesús
33 Awotzin qeꞌ o ok teꞌn qanilte toj ttxꞌotxꞌ Samaria, ex xiꞌ toj ttxꞌotxꞌ
qxolilixa: ¿Ma atpela jun aꞌla ma tzaj Galiley. 44 Me aku Jesús tzaj qꞌmaꞌnte
qꞌinte twa? qeꞌy, a awoꞌy t-xnaqꞌtzbꞌin, qa jun
34 Atzin te Jesús tzaj tqꞌmaꞌn qeꞌy: yolil Tyol Dios nlay tzꞌok kꞌuꞌjlin kyuꞌn
Axixsin wejiꞌy nwa, noq tuꞌn tkubꞌ t-xjalil. y
nbꞌinchiꞌn tajbꞌiljo a saj chqꞌoꞌn weꞌy, ex 45 Me tej tponl Jesús toj Galiley, kubꞌ

tuꞌn tjapin bꞌajjo taqꞌin wuꞌn. kywutzliꞌn aye najleqe antza, quꞌn otaq
35 Xi qkaꞌyiꞌn kumnix kyjaꞌ tzaje kyli tbꞌinchbꞌin tipin tzma Jerusalén toj
laqꞌe txqan xjal tokx kyxbꞌalin sjanin nintz qꞌij te Waꞌj Pan, quꞌn ajinqetaq iteꞌ
wen, ex tzaj tqꞌmaꞌn Jesús qeꞌy: ¿Ma antza. z
nyapela kyaje xjaw tuꞌn tjaw awal? Me 46 Ul meltzꞌaj jun majl Jesús toj tnam

kxel nqꞌmaꞌn kyeꞌy: Kykaꞌyinxa kumnix, Caná, toj ttxꞌotxꞌ Galiley, jaꞌ o txꞌixpit aꞌ
quꞌn ma kubꞌ sjaneꞌ awal jaꞌlin tuꞌn te vin tuꞌn. a Ex tkꞌatz Caná at juntl tnam,
tjaw chmet. 36 Mi nchin yolin weꞌ tiꞌjjo Capernaum tbꞌi. Antza taꞌye jun xjal nim
awal te twutz txꞌotxꞌ, qalaꞌ kyiꞌjjo xjal toklin, te taqꞌnil nmaq kawil, ex at jun
tuꞌn kynimin, ex tuꞌn tten kychwinqil tkꞌwal iltaq taꞌ tuꞌn yabꞌil. 47 Atzin te tok
te jun majx. Ayetzin kye, a nchi tbꞌiꞌn teꞌ aqꞌnil qa o tzꞌajtz Jesús Judey,
aqꞌniꞌn tiꞌjjo aqꞌuntl lo, ktzajil kytzyuꞌn tuꞌn tpon kanin toj Galiley, bꞌeꞌx xiꞌ lolte,
kye twiꞌ kykꞌuꞌj, junx kyukꞌa a ẍi ex ex kubꞌsin twutz te, tuꞌn t-xiꞌ qꞌanil teꞌ
xikyꞌbꞌinte aqꞌuntl. 37 Quꞌn twutzxixjo tkꞌwal tzma tja, quꞌn chꞌixtaq tkyim.

y 4:44 Mt. 13:57; Mr. 6:4; Lc. 4:24. z 4:45 Jn. 2:23. a 4:46 Jn. 2:1-11.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
149 Juan 4​, ​5

48 Atzin te Jesús xi tqꞌmaꞌn te: Nlayx waja tuꞌn t-xi nxoꞌn wibꞌa toj, me junxil
txi kynimin kye, qa ntiꞌ jun techil wipiꞌn nxi t-xoꞌn tibꞌ nej.
tuꞌn tbꞌant. 8 Ante Jesús xi tqꞌmaꞌn te: Kux jaw
49 Me atzin tej aqꞌnil jun paqx xi weꞌksa, qꞌinqeksjiy tkuẍila, ex kux bꞌeta.
tqꞌmaꞌn te: Ay Tata, ku tzaja jaꞌlinxix; 9 Texjo paq, ex ul Dios te ichin; jaw

chꞌix tkyim weꞌ nkꞌwal. tiꞌn tkuẍil, ex bꞌeꞌx ok ten bꞌetil.


50 Xitzin tqꞌmaꞌn Jesús te: Kux tzꞌaja Ataqtziꞌn qꞌij ikyjo, te ajlabꞌl.
tjaꞌy. Lu te tkꞌwal itzꞌ. Ma tzul Dios te. 10 Tuꞌnpetziꞌn, xi kyqꞌmaꞌn Judiy te ichin

Ex bꞌeꞌx xi tnimin tej ichin tyol Jesús, otaq qꞌanit: Qꞌij te ajlabꞌl te jaꞌlin. Nya
ex bꞌeꞌx aj. wen teꞌ toj kawbꞌil, tuꞌn tkubꞌ qbꞌinchin
51 Ex chꞌixtaq tkanin tja, i etzjo taqꞌnil jun tiꞌ, d ex tuꞌn tjaw tiqiꞌn tkuẍila.
kꞌlulte, ex xi kyqꞌmaꞌn te: Lu tej tkꞌwala; 11 I xi ttzaqꞌwiꞌn ichin: Ajo xjal, a xkubꞌ

ma tzul Dios te. qꞌanin weꞌy, saj qꞌmante weꞌy, tuꞌn t-xi
52 Atzin teꞌ ichin xi tqanin kyeꞌ taqꞌnil wiqiꞌn nkuẍila, ex tuꞌn nbꞌeta.
jniꞌ or tchewx kyaq tiꞌj. 12 Ayetzin kyeꞌ Judiy xi kyqanin te:

Ewe tikyꞌlinxi kabꞌlaj, chi chiꞌ. ¿Ankye xqꞌmante teꞌy, tuꞌn t-xi tiqin
53 Bꞌeꞌxsin pon kanin toj tnabꞌljo ttataꞌ tkuẍila, ex tuꞌn tbꞌeta?
kꞌwal, qa ax orjo ttzaj tqꞌmaꞌn Jesús 13 Me ante ichin mi bꞌiꞌn tuꞌn ankye o

te, qa ma tzul Dios te tkꞌwal. Tuꞌn ikyjo, kubꞌ qꞌaninte, tuꞌn nimx txqan xjal at, ex
bꞌeꞌx xi tnimin tej ichin kyukꞌa kykyaqil otaq tzikyꞌ Jesús antza.
najleqe toj tja. 54 Atzin lo tkabꞌ techil 14 Yajxi, el jyetjo ichin tuꞌn Jesús tojjo

tipin bꞌant tuꞌn Jesús, tej tajtz Judey, ex tnejil ja te naꞌbꞌl Dios, ex xi tqꞌmaꞌn te:
pon kaninl Galiley. Kaꞌyinktziꞌn. Ma tzul Dios teꞌy. Mitzin
bꞌinchintla il, tuꞌntzin mi tzaje juntl tiꞌ
Tej tqꞌanin Jesús jun kox tiꞌja kujxix wen.

5   Tbꞌajlinxitziꞌn
1 ikyjo, tzmataq nchi 15 Ex antza ele tnikyꞌ te, qa a Jesús

ikyꞌsin aj Judiy jun nintz qꞌij toj otaq qꞌaninte, ex xi tqꞌmaꞌn tqanil kye
Jerusalén, aj meltzꞌaj Jesús antza. 2 Toj aj Judiy. 16 Tuꞌntzin ikyjo, tzaj kyqꞌoj
Jerusalén, at jun tkubꞌil aꞌ ma tij, tkubꞌ tiꞌj Jesús, ex kyajtaq tuꞌn tkubꞌ kybꞌyoꞌn,
tkꞌatz jun ma tij tjpel ja, Tjpel Tja Rit quꞌn tuꞌn nchi kubꞌ tqꞌanin xjal toj qꞌij te
tbꞌi. Ajo aꞌ tok tbꞌi: Betzata toj kyyol aj ajlabꞌl.
Judiy. Attaq jweꞌ tqan ja anetziꞌn. 3 Antza 17 Tuꞌntziꞌn ikyjo, xi tqꞌmaꞌn Jesús kye:

kuẍejqe txqan yabꞌ: Moẍ, kox, ex junjun Te nMaꞌn kukx o tzꞌaqꞌnin teꞌ tzmax
noq o tzꞌel kyim t-xmilil. Nchi ayoꞌn tiꞌj, tzaluꞌn, ex ikyx wejiꞌy nchin aqꞌniꞌn, exla
tuꞌn tja yekj aꞌ toj tkubꞌil. 4 Quꞌn chitzin qa qꞌij te ajlabꞌl mo minaj.
qa attaq jun t-angel Dios nkꞌuꞌltaq ttzi 18 Tuꞌntzin tpajjo ikyjo, nimx tzaj

tkubꞌil aꞌ junjun maj, te yekilte. Noq kyqꞌojxjal tiꞌj, tuꞌn tkubꞌ kybꞌyoꞌn, nya
aj t-xi yekjjo aꞌ, ankye te nxi t-xoꞌn tibꞌ noq tuꞌn tkubꞌ tqꞌanin jun xjal toj qꞌij te
tnejil, bꞌeꞌx tzul Dios te aꞌlchaqx kye ajlabꞌl, qalaꞌ tuꞌn tyol, ok tqꞌon tibꞌ te
yabꞌiltz tiꞌj. b Dios, teꞌ t-xi tqꞌmaꞌn qa aku Dios te ttata.
5 At jun ichin ttzi tkubꞌil aꞌ, o bꞌant-xi

wajxaqlajaj toj kaꞌwnaq c abꞌqꞌe tyabꞌtlin. Tej tyolin Jesús tiꞌjjo toklin tuꞌn Dios
6 Tej tiwle tuꞌn Jesús kuẍle, ex el tnikyꞌ 19 Tuꞌnpetziꞌn,
xi tqꞌmaꞌn Jesús kye:
te qa ojtxe tkubꞌlin yabꞌte, xi tqanin te: Twutzxix kxel nqꞌmaꞌn kyeꞌy, qa ayiꞌn
¿Tajtzin tuꞌn tqꞌanita? Tkꞌwal Dios, nlay bꞌant tuꞌn nbꞌinchiꞌn
7 Tzajtzin ttzaqꞌwiꞌn yabꞌ: Ay Tata, mix jun tiꞌ noq wuꞌnx wibꞌxa; qalaꞌ oꞌkx
aꞌl jun mojil weꞌ, tuꞌn nkuꞌxa toj tkubꞌil nkubꞌ nbꞌinchinjiꞌy a n-ok nkaꞌyiꞌn te
aꞌ, aj tjaw yekj. Ajtzin tjaw yekjjo aꞌ, nMaꞌn. Quꞌn tkyaqilxjo nbꞌant tuꞌn

b 5:4 Nya toj tkyaqil Tuꞌjil Tyol qMan jaꞌ taꞌye v. 4. c 5:5 Wajxaqlajaj toj kaꞌwnaq, 38 n-ele. d 5:10 Neh.
13:19; Jer. 17:21.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
Juan 5 150

nMaꞌn, ex ikyxjo nbꞌant wuꞌn, ayiꞌn


Tkꞌwal. 20 Nimxix nchin ok tkꞌuꞌjliꞌn tuꞌn Tej tyolin Jesús kyiꞌjjo kujsbꞌilte Tyol
nMan Dios, quꞌn ayin weꞌ Tkꞌwal; ex 30 Ex nlay bꞌant jun weꞌ tiꞌ wuꞌn wuꞌnx
ntzaj tyekꞌin weꞌy tkyaqiljo nbꞌant tuꞌn. wibꞌxa. Ex aj nkawiꞌn, mi chin kawin
Ex okpe ktzajil tyekꞌin nimxixtl techil weꞌ wuꞌnx wibꞌxa. Quꞌn nkyꞌeꞌy tuꞌn
wipiꞌn, tzeꞌnku xbꞌant wuꞌn tiꞌjjo kox tkubꞌ nbꞌinchiꞌn tzeꞌnkuxjo waja, qalaꞌ
lo, noqx tuꞌn kyjaw kaꞌylaja tiꞌj. 21 Quꞌn tzeꞌnkuxjo taj qMan, a tzaj chqꞌoꞌn weꞌy.
ikyjo tzeꞌnkuꞌ te Dios, nchi jaw anqꞌin Tuꞌnpetziꞌn, aj nkawiꞌn, tzꞌaqlexix weꞌ
kyimnin tuꞌn, tuꞌn t-xi tqꞌoꞌn kychwinqil, nkawbꞌil. 31 Quꞌn qa ma chin kujsiꞌn
exsin ikyx wejiꞌy, a ayiꞌn Tkꞌwal Dios, nyola wiꞌjxa, ntiꞌla tajbꞌin nyola tuꞌn tok
aku txi nqꞌoꞌn chwinqil noq alqe wajiꞌy te kujsil weꞌy. 32 Me at juntl nkujsinte
tuꞌn t-xi nqꞌoꞌn. 22 Ex nya te Dios tuꞌn tyol wiꞌja, a Juan Jawsil Aꞌ. Ex bꞌiꞌn
tkawin toj qꞌij te paꞌbꞌin; qalaꞌ tzaj tqꞌoꞌn we wuꞌn a ntqꞌmaꞌn wiꞌja twutzxix, ex
Dios wokliꞌn tuꞌn nkawiꞌn tibꞌaj tkyaqil. at tajbꞌin te kujsil weꞌy. 33 Ex ayekuy i
23 Kubꞌ tbꞌinchin Dios ikyjo, tuꞌntzintla xtaꞌj qanilte te Juan qa wenqe nyola; ex
tjaw nimsiꞌn nbꞌiꞌy kyuꞌnxjal, ikyxjo atziꞌn tzaj ttzaqꞌwin kyeꞌy qa twutzxix
tzeꞌnkuxjo njaw nimsin tbꞌi qMan kyuꞌn. teꞌ. f 34-35 O yolin Juan bꞌaꞌn wiꞌja, quꞌn
Quꞌn ankye te mi xjaw nimsin te tbꞌi ate Juan tzeꞌnku jun tzaj, a nqoptzꞌaj
Kꞌwalbꞌaj, ex mina xja tnimsin tbꞌi qMan, tukꞌa jun yol twutzxix wiꞌja kywutzxjal.
a tzaj chqꞌoꞌn weꞌy. Ex ma chi tzalaja jun jteꞌbꞌin qꞌij tiꞌjjo
24 Twutzxix kxel nqꞌmaꞌn kyeꞌy: tyol. Qꞌuqle kykꞌuꞌja tiꞌjjo t-xnaqꞌtzbꞌil
Ankye teꞌ nkubꞌ tbꞌin nyola tukꞌa tkyaqil Juan, ex ntzaj nnaꞌn kyeꞌy, noq tuꞌn
tanmin, ex kꞌwel tnimin a saj chqꞌon kykleta. Me mi qꞌuqle nkꞌuꞌja tiꞌjjo jun
weꞌy, atpen teꞌ tchwinqil te jun majx. Ex xjal, exla qa Juan, nyakuj qa il tiꞌj tuꞌn
nlay txi qꞌoꞌn toj najin, quꞌn o txꞌixpit tkujsitjo nyola tuꞌn jun xjal. 36 Quꞌn
tanmin te kyime tuꞌn tok te chwinqil. at jun weꞌ kujsilwe nimxixtl toklin
25 Twutzxix kxel nqꞌmaꞌn kyeꞌy, ma tzeꞌnku te Juan, quꞌn tkyaqiljo techil
pon kanin jun qꞌij ex atzin qꞌijjo jaꞌlin, wipiꞌn a nbꞌant wuꞌn, ikyxjo tzeꞌnku tzaj
tuꞌn kybꞌinte a kyimninqe toj kyanmin toqxenin qMan weꞌy; atziꞌn nkujsin teꞌ
tqꞌajqꞌojil nwiꞌy, ayiꞌn Tkꞌwal Dios. Ex qa a Dios saj chqꞌoꞌn weꞌy. 37 Ex ikyx te
ayetziꞌn kchi kꞌwel niminte nyola, okpin qMan Diosjo, a tzaj chqꞌon weꞌy, ntzaj
kchi anqꞌil kyeꞌ. 26 Quꞌn atzin qMan tqꞌoꞌn kujsil weꞌy qa twutzxix nyola, g me
Dios, at teꞌ tchwinqil tuꞌnx tibꞌx, ex naꞌmx kybꞌintiꞌy nipela jun maj tqꞌajqꞌojil
aku ttxuyil chwinqil. Ex ikyxjo, o tzaj twiꞌ, ex naꞌm kylontiy tzeꞌn iky kaꞌyin.
tqꞌoꞌn wokliꞌn, a ayiꞌn Tkꞌwal, tuꞌn tten 38 Ex naꞌmx tkyijjo Tyol toj kyanmiꞌn,

nchwinqila wuꞌnx wibꞌxa. 27 Ex nya noq quꞌn naꞌmx kynimiꞌn wiꞌja, a ayinkuy
oꞌkx Tkꞌwal Diosqiꞌn; qalaꞌ Tkꞌwal Ichin. ẍin tzaj tchqꞌoꞌn Dios. 39 Quꞌn chebꞌex
Ex tuꞌn ikyjo, ma tzaj tqꞌoꞌn wokliꞌn tuꞌn nkux kyxpichꞌinjiꞌy Tyol Dios, quꞌn toj
nkawiꞌn tibꞌaj tkyaqil. kywutza antza kknetila kychwinqila
28 Mi chi jaw kaꞌylaja tiꞌj tkyaqiljo te jun majx, me mi n-el kynikyꞌa te, qa
lo, quꞌn pon kanin jun qꞌij nimxixtl antza nyolineꞌ Tyol Dios wiꞌja. h 40 Quꞌn
tzeꞌnku lo, aj kybꞌinte tkyaqil kyimnin ayetzin kye kykyꞌeꞌy tuꞌn kyxi lipeꞌy
muquꞌnqekux toj txꞌotxꞌ, tqꞌajqꞌojil wiꞌja, tuꞌn kyten kychwinqila te jun
nwiꞌy, 29 ex kchi jaw anqꞌintl. Ayeꞌ wen majx.
kybꞌinchbꞌin, kchi jawil anqꞌin, tuꞌn tten 41 Nlay kubꞌ nwutzlinjiꞌy nimsbꞌil

kychwinqil te jun majx. Ex ayetziꞌn nya weꞌy ntzaj kyuꞌnxjal, 42 quꞌn ojtzqiꞌnqiꞌy
wen kybꞌinchbꞌin, ex kchi jawil anqꞌin wuꞌn, ex ojtzqiꞌn wuꞌn qa nya kꞌuꞌjlin
kye, tuꞌn kyxiꞌ toj najin te jun majx. e Dios kyuꞌn. 43 Ma chin tzaj chqꞌoꞌn weꞌ

e 5:29Dan. 12:2. f 5:33 Jn. 1:19-27; 3:27-30. g 5:37 Mt. 3:17; Mr. 1:11; Lc. 3:22. h 5:39 Deu. 4:1; 8:1;
30:15-20.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
151 Juan 5​, ​6

tuꞌn nMaꞌn, me mi ẍin kubꞌ kywutzliꞌn; kybꞌaj kubꞌ qe kykyaqil, quꞌn attaq
qatzin ma pon kanin juntl kyxola tuꞌnx tal kꞌul antza. Bꞌeꞌxsin i kubꞌ qeꞌ xjal,
tibꞌx ex nya chqꞌoꞌn tuꞌn Dios, atzin bꞌalaqa jun jweꞌ mil ichin.
kyejiꞌy nkubꞌ kywutzlin. 44 ¿Ma attzin 11 I jaw ttzyuꞌn Jesúsjo wabꞌj, ex xi

tumil tuꞌn kykleta, qa noq kyaja tuꞌn tqꞌoꞌn chjonte te Dios tiꞌj. Tbꞌajlinxi naꞌn
kyela wen kywutzxjal, ex nya twutz Dios, tzaj tqꞌoꞌn qeꞌy, ex xi qsipiꞌn kyxoljo
qMan Dios, a junchꞌin? a qꞌuqejqetaq. Ex ikyx kubꞌ tbꞌinchin
45 Ma qe kykꞌuꞌja tiꞌjjo t-xnaqꞌtzbꞌil kyukꞌa tal kyiẍ; ex tzaj tqꞌoꞌn qeꞌy tuꞌn
Moisés tuꞌn kykleta, quꞌn toj kywutza t-xi qsipiꞌn, noq jniꞌ tuꞌn tbꞌaj kyuꞌn.
qa ayiꞌn weꞌ nchinx patin kyeꞌy twutz 12 Atzaj teꞌ kybꞌaj noj wen, tzaj tqꞌmaꞌn

Dios. Me mina, quꞌn atzin kpatil kyeꞌ Jesús qeꞌy: Kychmoꞌnksjiꞌy tbꞌuchil, a ma
toj paꞌbꞌin twutz Dios, aku Moisés, quꞌn kyij, tuꞌntzin ntiꞌx chꞌin tuꞌn tkubꞌ naj.
mi njapin bꞌajjo t-xilin t-xnaqꞌtzbꞌil 13 Atzaj teꞌ tjaw bꞌaj quꞌn, i noj

kyuꞌn. 46 Quꞌn noqit ma txi kynimin kyeꞌ kabꞌlajaj chiꞌl tiꞌjjo tbꞌuchil jweꞌ wabꞌj
tkyaqiljo kubꞌ ttzꞌibꞌin Moisés, matla txi kybꞌajlin xi waꞌn kykyaqil xjal.
kynimin kye nyola, quꞌn wiꞌjxa xyoline 14 Tej tok kykaꞌyin tkyaqil xjal techil

Moisés. 47 Me mi nxi kyniminjiꞌy a xkyij tipin Jesús, xi kyqꞌmaꞌn: Twutzxpentetz


ttzꞌibꞌiꞌn Moisés. ¿Tzeꞌntzin ttentz tuꞌn qa a ichin lo, a yolil Tyol Dios, a iltaq tiꞌj
t-xi kynimiꞌn a xi nqꞌmaꞌn? tuꞌn tul klolqe.
15 Me liwey el tnikyꞌ Jesús tiꞌj
Tej kykꞌaꞌchit jweꞌ mil ichin tuꞌn tipin kyximxjal, qa kyajtaq tuꞌn tok kyqꞌoꞌn te
Jesús nmaq kawil kyibꞌaj te jun majx. Tuꞌntziꞌn
(Mt. 14:13-21; Mr. 6:30-44; Lc. 9:10-17) ikyjo, bꞌeꞌx el tpaꞌn tibꞌ Jesús kyiꞌj, ex

6   Tbꞌajlinxitziꞌn ikyjo; bꞌeꞌx ikyꞌx bꞌeꞌx jax twiꞌ wutz tjunalx.


1

Jesús tjlajxi Nijabꞌ te Galiley, ex


axjo Tiberias tbꞌi. 2 Nimku xjal lipchex tiꞌj, Tej tbꞌet Jesús tibꞌaj aꞌ
quꞌn o bꞌaj kykaꞌyiꞌn yekꞌbꞌil teꞌ tipin o (Mt. 14:22-27; Mr. 6:45-52)
bꞌant, tej kybꞌaj qꞌanj yabꞌ tuꞌn. 3 Ex bꞌeꞌx 16 Atzaj teꞌ qok yupj, bꞌeꞌx o kuꞌxa, a
jax twiꞌ wutz, ex antza kubꞌe qe qukꞌiy, a awoꞌy t-xnaqꞌtzbꞌin, ttzi nijabꞌ, 17 ex
awoꞌy t-xnaqꞌtzbꞌin. 4 Chꞌixtaq tul kaniꞌn antza o okxa qeꞌy toj jun bark, tuꞌn qpon
nintz qꞌij te Xjan Qꞌij, a n-ikyꞌ kyuꞌn aj kaniꞌn jlajxi tzma toj tnam Capernaum.
Judiy, te naꞌbꞌlte kyelintz ojtxe toj Egipto. Ex otaq qo ok qxopexix wen, ex naꞌmtaq
5 Atzaj teꞌ t-xi tkaꞌyin Jesús, tmeltzꞌaj Jesús. 18 Bꞌeꞌx tzaj jun nim
nimxtaqxjal o tzꞌok lipe tiꞌj, xi tqꞌmaꞌn te kyqꞌiqꞌ xupil te aꞌ, tuꞌn tja pulj tiꞌj bark.
Lip: ¿Jaꞌtzin ktzajile qlaqꞌon kywa txqan 19 Tzmataq jun ajlabꞌ tukꞌa nikyꞌjin qxilin

xjal lo? bꞌeta tibꞌaj nijabꞌ, tej t-xi qkaꞌyiꞌn Jesús,


6 Xi tqꞌmaꞌn Jesús ikyjo, noq tuꞌn nbꞌettaq tibꞌaj aꞌ, tuꞌn tpon kanin tkꞌatz
tnikyꞌbꞌajtz Lip tiꞌ ktqꞌmaꞌ tiꞌjjo lo, quꞌn bark; ex bꞌeꞌx o jaw xobꞌa te, quꞌn mix
bꞌintaql te Jesús tuꞌn, tiꞌ tuꞌn tkubꞌ ele qnikyꞌa tiꞌj.
tbꞌinchin. 20 Tzaj tqꞌmaꞌn Jesús qeꞌy: Mina chi
7 Xitzin ttzaqꞌwin Lip: ¿Ma attzin jaw xobꞌa. Ayin wejiꞌy.
qpwaq tuꞌn t-xi loqꞌbꞌaj txqan wabꞌj, tuꞌn 21 Ex bꞌeꞌx tzaj qkꞌmoꞌn Jesús tukꞌa

txiꞌ tal kyinchaqjo kye? tzaljbꞌil tuꞌn tokx toj bark, ex jun paqx o
8 Xitzin tqꞌmaꞌnljo junl t-xnaqꞌtzbꞌin, poꞌn tjlajxi aꞌ, jaꞌ iltaq tiꞌj tuꞌn qpon kaniꞌn.
Andrés tbꞌi, a titzꞌin Simun Pegr: 9 Lu jun
qꞌa lo, qꞌin jweꞌ wabꞌj tuꞌn, junxte nmaq Tej kyjyoꞌnxjal tiꞌj Jesús
triy, ex qꞌiꞌn kabꞌe tal netzꞌ kyiẍ tuꞌn, me 22 Toj
junxil qꞌij, ayetzin xjal otaq chi
¿Ma akutzin kanin kyxoljo txqan xjal lo? kyij tjlajxi nijabꞌ, tzaj kynaꞌnl qa noq
10 Tzaj ttzaqꞌwin Jesús qeꞌy, a awoꞌy junchꞌin bark attaq qnikyꞌin iqil kyexjal,
t-xnaqꞌtzbꞌin: Kyqꞌmaꞌnxa kyeꞌ, tuꞌn a jaꞌ o xiyiy, ex nyajin Jesús okx qukꞌiy.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
Juan 6 152

23 Ex ax qꞌijjo i kanin junjun bark, a tqꞌoꞌn chwinqil kye xjal aj Judiy ojtxe,
tzajninqe toj tnam Tiberias, nchi pon noq te jteꞌbꞌin qꞌij; me anteꞌ saj smaꞌn
kanin ttzi txꞌotxꞌ, nqayin jaꞌ o qo bꞌaj tuꞌn Dios, apente wabꞌjjo, a ayiꞌn, a
waꞌniꞌy, tej t-xi tqꞌoꞌn Jesús chjonte kyiꞌj ktzajil tqꞌoꞌn chwinqil te jun majx.
wabꞌj. 24 Tej tbꞌaj kykaꞌyin qa ntiꞌtaq 34 Xitzin kyqanintz te Jesús: Ay Tata,

Jesús, ex ntiꞌqotaqla, bꞌeꞌx i okxkux kyoj qꞌontzjiy wabꞌj qeꞌy junjun qꞌij, a xkuꞌtz
bark tuꞌn kypon kanin jyolte toj tnam toj kyaꞌj.
Capernaum. 35 Bꞌeꞌx xi tqꞌmaꞌn Jesús kye: Ayin

wejiꞌy a Wabꞌj, a qꞌolte chwinqil. Ankye


Tej tyolin Jesús tiꞌjjo teꞌ ma tzaj lipey wiꞌja nlayxpen tzaj te
wabꞌj, a qꞌol chwinqil waꞌyaj tiꞌj; ex ankye teꞌ knimil wiꞌja, ex
25 Tej kyjlajinxjo xjal, jyet Jesús kyuꞌn, nlayxpen tzaj te kꞌwaj tiꞌj. 36 Me ma txi
ex xi kyqꞌmaꞌn te: ¿Xnaqꞌtzil, jtojetzin nqꞌmaꞌn kyeꞌy, me mi nchinx kynimiꞌn,
tkanliꞌn tzaluꞌn? exla qa ma chin kyliꞌy. 37 Quꞌn tkyaqiljo
26 I xi ttzaqꞌwin Jesús: Twutzxix kxel o tzaj tqꞌoꞌn qMan Dios weꞌy, ktzajil
nqꞌmaꞌn kyeꞌy, qa nchi jyoꞌn wiꞌja noq lipe wiꞌja; ex ajo ktzajil lipe wiꞌja, nlayx
tuꞌn noj kykꞌuꞌja wuꞌn, ex nya tuꞌn ma chi ex nlajoꞌn. 38 Quꞌn nya ma chin
tzꞌel kynikyꞌa tiꞌjjo t-xilin techil wipiꞌn. tzaj weꞌ toj kyaꞌj, tuꞌn tkubꞌ nbꞌinchiꞌn
27 Tuꞌnpetziꞌn, mi tzꞌok tilil kyuꞌn tiꞌjjo noqx alkye waja; qalaꞌ oꞌkx tuꞌn tkubꞌ
wabꞌj te twutz txꞌotxꞌ, a kbꞌajil; qalaꞌ nbꞌinchiꞌn a tajjo Dios, a saj smaꞌn weꞌy.
tzꞌokx tilil kyuꞌn tiꞌjjo wabꞌj te kyanmiꞌn, 39 Ex atziꞌn taj nManjiꞌy, a saj smaꞌn

a kolbꞌil te jun majx. Quꞌn a Dios saj weꞌy, tuꞌn mi naje jun xjal, ayeꞌ ma chi
smaꞌn weꞌy, a ayiꞌn Tkꞌwal Ichin, tuꞌn tzaj tqꞌoꞌn weꞌy; qalaꞌ tuꞌn kyjaw anqꞌin
nqꞌoꞌn chwinqil kyeꞌy, tzeꞌnku jun oyaj wuꞌn, aj tjapin bꞌaj tqꞌijil tzaluꞌn twutz
te jun majx. Quꞌn noq tuꞌn techil wipiꞌn, txꞌotxꞌ. 40 Quꞌn atzin taj nManjiꞌy, tuꞌn
nyekꞌine qa ayiꞌn Tkꞌwal Dios. kykyaqilxjo ma chi tzaj lipe wiꞌja, ayiꞌn
28 Xi kyqanin xjal te: ¿Tiꞌtzin tuꞌn tkubꞌ Tkꞌwal Dios, ex nqe kykꞌuꞌj wiꞌja toj
qbꞌinchiꞌn tuꞌn ttzalaj Dios qiꞌja, ex tuꞌn tkyaqil, atpen kye kychwinqil te jun
tzaj tqꞌoꞌnjo oyaj anetziꞌn? majx, ex kchi jawil anqꞌin wuꞌn, aj tjapin
29 Ex i xi ttzaqꞌwin: Atziꞌn taj Diosjo bꞌaj tqꞌijil tzaluꞌn twutz txꞌotxꞌ.
tuꞌn tkubꞌ kybꞌinchiꞌn, noq tuꞌn kynimiꞌn 41 Junjun aj Judiy i ok ten yolbꞌil tiꞌj

wiꞌja, a ayiꞌn ẍin tzaj smaꞌn tuꞌn. Jesús, tuꞌn otaq tqꞌma qa aku wabꞌj ma
30 Xitzin kyqꞌmaꞌntz te Jesús: Qa kuꞌtz toj kyaꞌj. 42 Exsin i ok tentz yolbꞌilte
twutzxix qa ma tzaj smaꞌn tuꞌn Dios, kyxolile: ¿Nyapela a Jesúsjo lo, aj tkꞌwal
¿Tiꞌtzin jun techiltz ktzajil tyekꞌiꞌn qeꞌy, Jse? Ex ojtzqiꞌn ttata quꞌn, tukꞌaxjo
noq tuꞌn qlontiꞌy, ex tuꞌn t-xi qnimintza? tnana. ¿Tzeꞌntzin ttentz ntqꞌmaꞌn qa toj
¿Tiꞌtzin chꞌin ma bꞌanttz tuꞌn? kyaꞌj ma kuꞌtze?
31 Qalatziꞌn kye qtzan qtaꞌẍ ojtxe i waꞌn 43 Bꞌeꞌxsin i xi ttzaqꞌwiꞌn Jesús:

tiꞌjjo wabꞌj, a maná, a xiꞌ tqꞌoꞌn Moisés Kytzaqpinxa tuꞌn kyyolbꞌiꞌn. 44 Mix aꞌl
tojjo tzqij txꞌotxꞌ, i ikyxtaqjo tzeꞌnkuꞌ jun aku tzaj lipe wiꞌja, qa nya nMaꞌn
ntqꞌmaꞌn Tuꞌjil Tyol Dios: Xi tqꞌoꞌn kywa, saj qꞌmante. Ex qa ma qe kykꞌuꞌj wiꞌja,
aj kuꞌtz toj kyaꞌj. j kchi jawil anqꞌin wuꞌn, aj tjapin bꞌaj
32 Xi ttzaqꞌwin Jesús kye: Twutzxix tqꞌijil tzaluꞌn twutz txꞌotxꞌ. 45 Quꞌn kyojjo
kxel nqꞌmaꞌn kyeꞌy, nya te Moisés saj uꞌj kyij kytzꞌibꞌiꞌn yolil Tyol Dios ojtxe,
qꞌoꞌnte wabꞌj te toj kyaꞌj, qalaꞌ aku te ntqꞌmaꞌn kyjaluꞌn: Chi xel t-xnaqꞌtzin
nMaꞌn. Ikytzin wejiꞌy, ma chin tzaj Dios kykyaqilch. k
tchqꞌoꞌn weꞌ te jun wabꞌj, a twutzxix te Tuꞌnpetziꞌn, kxel nqꞌmaꞌn kyeꞌy qa
toj kyaꞌj. 33 Quꞌn atziꞌn wabꞌj, a maná, xi kykyaqiljo ma tzaj xnaqꞌtzin tuꞌn Dios,

i 6:31 Ex. 16:4, 15. j 6:31 Sal. 78:24. k 6:45 Is. 54:13.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
153 Juan 6

ex qa ma kubꞌ kybꞌiꞌn tukꞌa tkyaqil waꞌn tiꞌj, me bꞌeꞌx i bꞌaj kyim. Me ankye
kyanmin, okpin kchi tzajil lipe kyeꞌ te kwaꞌl tiꞌjjo wabꞌj lo, atpen teꞌ chwinqil
wiꞌja. 46 Mix aꞌl jun o tli twutz qMan te jun majx. 59 Tkyaqilxjo lo bꞌaj tqꞌmaꞌn
Dios, qalaꞌ oꞌkqinxa, ayiꞌn, a ẍin tzaj Jesús, tej tbꞌaj xnaqꞌtzin tojjo ja te naꞌbꞌl
tsmaꞌn. 47 Twutzxix kxel nqꞌmaꞌn Dios toj tnam Capernaum.
kyeꞌy, ankye kxel nimin weꞌy, atpen
te chwinqil te jun majx. 48 Ayin wejiꞌy Tej tkyij kytzaqpiꞌnxjal
a wabꞌj, a qꞌol teꞌ chwinqil anetziꞌn. Jesús, noq tuꞌn Tyol kuj
49 Ayetziꞌn qtzan kytaꞌẍa ojtxe, i bꞌaj 60 Atzin tej qbꞌintejiꞌy xnaqꞌtzbꞌil lo,
waꞌn tiꞌjjo wabꞌj, a maná, a tzaj smaꞌn ilaꞌku lipcheqetaq tiꞌj xi kyqꞌmaꞌn: Kujxix
tuꞌn Dios toj tzqij txꞌotxꞌ te qꞌol chwinqil teꞌ yol luꞌn, tuꞌn t-xi qnimin. ¿Ma atpela
te twutz txꞌotxꞌ; me kykyaqilx bꞌeꞌx i jun aku txi bꞌinte?
bꞌaj kyim. 50 Me metzin weꞌ, ayin wejiꞌy, 61 Ex liwey el tnikyꞌ Jesús, qa ayex

a wabꞌj xkuꞌtz toj kyaꞌj. Ankye qe kchi o chi ok ten chꞌotjil tiꞌj, ex xi tqanin
waꞌl tiꞌj, nlayxpin chi kyim kyeꞌ. 51 Ayin kye: ¿Nyapela wenjo nxnaqꞌtzbꞌila toj
wejiꞌy wabꞌj itzꞌ, a kuꞌtz toj kyaꞌj te qꞌol kywutza? 62 Bꞌalaqa tuꞌn n-ok kykaꞌyiꞌn
te kychwinqilxjal. Ankye teꞌ kxel waꞌnte, nyakuj jun xjalqiꞌn te twutz txꞌotxꞌ. ¿Me
k-anqꞌil teꞌ te jun majx. Atzin wabꞌj kxel tiꞌtzila kyqꞌmaꞌy, aj nxi kykaꞌyiꞌn, aj njaxa
nqꞌoꞌn, aku nchibꞌjila, a kxel nqꞌoꞌn te toj kyaꞌj, ayiꞌn Tkꞌwal Ichin, qꞌuqleqinkxa
qꞌol chwinqil tkyaqilxjal twutz txꞌotxꞌ. toj nqꞌuqbꞌila, a jaꞌ intinetaqa te tnejil?
52 Me junjun kyxol aj Judiy i ok ten ¿Akupela txi kyqꞌmaꞌn qa nya wenjo
yolbꞌilte kyxolile: ¿Tzeꞌntzin tten tuꞌn t-xi nxnaqꞌtzbꞌila? 63 Ajo Xewbꞌaj Xjan ntzaj
tqꞌoꞌn xjal lo tchibꞌjil tuꞌn t-xi qwaꞌn? tqꞌon teꞌ chwinqil te jun majx; atzin teꞌ
53 Atzin te Jesús xi tqꞌmaꞌn kye: qxmilil te twutz txꞌotxꞌ teꞌ, ex ntiꞌ tajbꞌin
Twutzxix kxel nqꞌmaꞌn kyeꞌy, qa mi xi tiꞌjjo chwinqil anetziꞌn. Ex ikyxjo, ayejo
kywaꞌnjiꞌy nchibꞌjila, a ayiꞌn Tkꞌwal Ichin, nxnaqꞌtzbꞌila twutzxix, quꞌn tzajninqe
ex qa mi xi kykꞌwaꞌnjiꞌy nchkyꞌela, ntiꞌ tiꞌjjo Xewbꞌaj Xjan. Qa ma qe kykꞌuꞌja
t-xilin kychwinqila tzaluꞌn twutz txꞌotxꞌ, kyiꞌj, at kychwinqila te jun majx. 64 Me at
ex ntiꞌ kyokliꞌn tiꞌjjo chwinqil te jun majx junjun kyxola, a mi nxi kynimin.
toj kyaꞌj. 54 Ikytziꞌn, alkye te kxel waꞌn Xi tqꞌmaꞌn ikyjo, quꞌn ojtzqiꞌntaq tuꞌn
teꞌ nchibꞌjila ex kxel kꞌwan teꞌ nchkyꞌela, atxix teꞌ tzaj xkye taqꞌin, alkye mi chex
at teꞌ tbꞌanil tchwinqil te jun majx; ex niminte, ex alkye tuꞌn t-xi kꞌayinte toj
kjawil anqꞌintl wuꞌn, aj tjapin bꞌaj tqꞌijil kyqꞌobꞌ tajqꞌoj.
tzaluꞌn twutz txꞌotxꞌ. 55 Quꞌn ajo nchibꞌjila, 65 Ex xi tqꞌmaꞌnl: Tuꞌnpetziꞌn, o txi

ante wabꞌjjo, a twutzxix, ex ajo nchkyꞌela, nqꞌmaꞌn kyeꞌy, qa mix aꞌl jun aku tzaj
ex ikyxjo, ante kꞌwabꞌjjo, a twutzxix. lipe wiꞌja, qa nya nMaꞌn saj qꞌmante.
56 Ankye te kxel waꞌn teꞌ nchibꞌjila, ex 66 Ex tej tbꞌaj tqꞌmaꞌn Jesús tkyaqiljo

kxel kꞌwaꞌn teꞌ nchkyꞌela, ante ma tzꞌok ikyjo, ilaꞌku lipcheqetaq tiꞌj el kypaꞌn
tmujbꞌin tibꞌjo wukꞌiy, ex ayiꞌn ma tzꞌok kyibꞌ tiꞌj.
nmujbꞌin wibꞌa tukꞌa. 57 Quꞌn ajo wipiꞌn 67 Tuꞌnpetziꞌn, tzaj tqanin Jesús qeꞌy,

ex ajo nchwinqila tzajninqe tuꞌn qMan a awoꞌy kabꞌlajaj t-xnaqꞌtzbꞌin: ¿Yajtziꞌn


Dios itzꞌ, a saj smaꞌn weꞌy. Ikytzin wejiꞌy, kyeꞌ, majqexpela kye kchi xel lipe kyiꞌj?
alkye teꞌ kwaꞌl wiꞌja, at chwinqil te 68 Me ante Pegr xi ttzaqꞌwin: Tata,

jun majx wuꞌn. 58 Ayin wejiꞌy wabꞌj, a ¿Altzin qiꞌj qo xela lipeꞌy? Quꞌn noq
twutzxix, a kuꞌtz toj kyaꞌj te qꞌol chwinqil oꞌkx te at t-xnaqꞌtzbꞌil, a ntzaj tqꞌoꞌn
te jun majx. Mikyxiꞌ tzeꞌnku te maná, a qchwinqila te jun majx. 69 Ex ma txi
qꞌol chwinqil te twutz txꞌotxꞌ, a xi kywaꞌn qnimiꞌn, ex ma tzꞌel qnikyꞌa te, qa a tejiy
qtzan qtaꞌẍ. Quꞌn ayetzin qtaꞌẍ, exla qa i Crist, a xjanxix, a Tkꞌwal Dios itzꞌ. l

l 6:69 Mt. 16:16; Mr. 8:29; Lc. 9:20.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
Juan 6​, ​7 154

70 Tzaj ttzaqꞌwin Jesús: ¿Ma nyatzin

ayiꞌn o chin jaw skꞌoꞌnte kabꞌlajaj Tej tyolin Jesús tiꞌjxjo


kybꞌaja? Me atziꞌn jaꞌlin, at jun kyeꞌ ma t-xnaqꞌtzbꞌil toj nintz qꞌij
txi tqꞌoꞌn ambꞌil te tajaw il, tuꞌn tokx toj 10 Kyjawlinxitzin bꞌaj titzꞌin tzma toj
tanmin tuꞌn tbꞌinchin il wiꞌja. nintz qꞌij, ex ikyx te Jesúsjo bꞌeꞌx xiꞌ, me
71 Tqꞌma Jesúsjo ikyjo, quꞌn ataqtza nya kywutzxjal, qalaꞌ toj ewajil. 11 Ex i
nyoline tiꞌj Judas Iscariot, a tkꞌwal ok ten aj Judiy jyolte Jesús toj nintz qꞌij,
Simun, quꞌn ataq Judas tuꞌn t-xi ex xi kyqꞌmaꞌn: ¿Jaꞌtzila taꞌ tej ichin?
kꞌayinte Jesús toj kyqꞌobꞌ tajqꞌoj, 12 Ex kykyaqil xjal antza i ok ten

exla qa attaq toklin qxola, a awoꞌy yolil tiꞌj; attaq junjun nqꞌmante: Ajo
kabꞌlajaj t-xnaqꞌtzbꞌin. ichin wen, chi chiꞌ. Ex attaq junjuntl
nqꞌmante: ¡Mina! Quꞌn nya wen teꞌ ichin
Tej t-xiꞌ Jesús toj jun nintz a, quꞌn noq tok sbꞌul kyexjalch.
qꞌij kye aj Judiy 13 Me mix aꞌl jun xi tkujsin tyol tiꞌj

7   Tbꞌajlinxiꞌ tkyaqiljo ikyjo, kywutzxjal, noq tuꞌn kyxobꞌil kye kynejil


1

nbꞌettaq Jesús toj ttxꞌotxꞌ aj Judiy.


Galiley; quꞌn tkyꞌeꞌtaq tuꞌn tkyij ten 14 Tzmataq nikyꞌjin nintz qꞌij, teꞌ tokx

toj ttxꞌotxꞌ Judey, quꞌn at junjun Jesús toj tnejil ja te naꞌbꞌl Dios, ex ok ten
kyxol aj Judiy kyajtaq tuꞌn tkubꞌ xnaqꞌtzil. 15 Ex nimx aj Judiy jaw kaꞌylaj
kybꞌyoꞌn. 2 Chꞌixtaq tul kanin nintz tiꞌj t-xnaqꞌtzbꞌil, ex kyqꞌma: ¿Tzeꞌntzin
qꞌij kye aj Judiy, a jaꞌ nchi najan toj tten nimx tumil toj tnabꞌl ichin lo, ex ntiꞌ
tal pach toj kꞌul, noq te jun naꞌbꞌl o tzꞌokx toj xnaqꞌtzbꞌil?
tiꞌjjo tej kyten qtzan qtaꞌẍ toj tzqij 16 I xi ttzaqꞌwin Jesús: Ajo xnaqꞌtzbꞌil

txꞌotxꞌ ojtxe. m 3 Antza toj Galiley, ma txi nqꞌoꞌn, nya wekuy; qalaꞌ te Dios,
bꞌeꞌx i jaw xmayin titzꞌin Jesús tiꞌj, a tzaj chqꞌoꞌn weꞌy. 17 Alkye te taj tuꞌn
ex xi kyqꞌmaꞌn kyjaluꞌn: Mi kyij tkubꞌ tbꞌinchin a taj Dios, atzin te k-elil
ten te tzaluꞌn; qalaꞌ ku txiꞌy toj tnikyꞌjo tiꞌj, qa te Dios nxnaqꞌtzbꞌila, mo
ttxꞌotxꞌ Judey, tuꞌntzin tok kykaꞌyin qa ayinxa nchin kubꞌ ximinte. 18 Alkye
a lipcheqek tiꞌja tkyaqiljo nbꞌant tuꞌn. jun xjal nyolin tuꞌnx tibꞌ, ntjyoꞌn tuꞌn
4 Quꞌn qa taja tuꞌn tok kaꞌyin tuꞌn tjaw nimsin kyuꞌnxjal. Me anteꞌ xjal
kykyaqilxjal tiꞌjjo nbꞌant tuꞌn, mi kubꞌ taj tuꞌn tjaw nimsin toklin tuꞌn a saj
tewin tibꞌa tzaluꞌn toj Galiley; qalaꞌ chqꞌonte, ante twutzxix tyoljo, ex nya
qꞌimix tibꞌa, ex yekꞌinkuy kywutz sbꞌul. 19 Qalatzin kyeꞌ nchi yolin tiꞌj, tuꞌn
kykyaqilxjal. 5 Xitzin kyqꞌmaꞌn titzꞌin tjapin bꞌaj tkawbꞌil Moisés kyuꞌn, me
te ikyjo, quꞌn naꞌmxtaq txi kynimiꞌn mix aꞌl jun kyeꞌ ma japin tuꞌn. Quꞌn
t-xilin t-xnaqꞌtzbꞌil. noqit ma japin kyuꞌn, mitla n-ok tilil
6 Atzin te Jesús xi tqꞌmaꞌn kye: kyuꞌn tuꞌn nkubꞌ kybꞌyoꞌntza.
Naꞌmx tpon kanin weꞌ ambꞌil we. Me 20 Xitzin kytzaqꞌwinxjal: ¿Qape yabꞌ

metzin kyeꞌ, tkyaqil qꞌij wen te kyeꞌy te? ¿Ankye taj tuꞌn tkubꞌ bꞌyontiy?
tuꞌn kyxiꞌy. 7 Quꞌn nlay chi el ikyꞌin 21 Ex xi tqꞌmaꞌn Jesús kye: ¿Ma noq

kyeꞌ kyuꞌnxjal. Me metzin weꞌ, nchin tuꞌn tqꞌanit jun xjal wuꞌn toj qꞌij te
el ikyꞌin kyuꞌn, quꞌn nxi nqꞌmaꞌnjiꞌy ajlabꞌl, ma chi jaw labꞌtey tiꞌj? 22 Kxel
kykyaqil kybꞌinchbꞌin nya wen. nyekꞌiꞌn jun tiꞌ kyeꞌy: Ate Moisés kyij
8 Tuꞌnpetziꞌn, kux cheꞌx kyeꞌ toj nintz qꞌmante kyeꞌy tuꞌn tok qitit kyechiljo
qꞌij. Mina weꞌ, quꞌn naꞌm tjapin bꞌaj tqꞌijil tal qꞌa toj twajxaqin qꞌij titzꞌjlin. n Ex qa
ambꞌil te weꞌy. toj qꞌij te ajlabꞌl xjapine ikyjo, me nkubꞌ
9 Tbꞌajlinxiꞌ tqꞌmaꞌn Jesús ikyjo; axsa kybꞌinchiꞌn, noq tuꞌn tjapin tkawbꞌil
kubꞌe tene toj ttxꞌotxꞌ Galiley. Moisés kyuꞌn (me nya tuꞌn Moisés

m 7:2 Lv. 23:34; Deu. 16:13. n 7:22 Lv. 12:3.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
155 Juan 7

tzajniꞌn tumil lo, qalaꞌ tuꞌn Abraham i kyij toj wen kyukꞌa kynejil pale, tuꞌn
exqetziꞌn txqantl qtzan qtaꞌẍ o). 23 Me tkux kyjpuꞌn toj tze. Bꞌaj xi kychqꞌoꞌn
atziꞌn jaꞌlin, qa nchi aqꞌniꞌn toj jun qꞌij xqꞌuqil teꞌ tnejil ja te naꞌbꞌl Dios, tuꞌn tok
te ajlabꞌl noq tuꞌn tjapin bꞌaj tkawbꞌil kytzyuꞌn.
Moisés tiꞌjjo tuꞌn tqitit tal netzꞌ techil 33 Me tzunxtaq yolin te Jesús, ex

tiꞌjjo t-xmilil jun tal qꞌa, ¿Tiquꞌntzin nchi tqꞌma: Noq jun jteꞌbꞌin qꞌij kchin
qꞌojleꞌy wiꞌja, noq tuꞌn xqꞌanit tkyaqil tenbꞌiltla kyxola, quꞌn kchin ajil
t-xmilil jun xjal wuꞌn toj qꞌij te ajlabꞌl? p meltzꞌaja tkꞌatzjo a saj chqꞌon weꞌy. 34 Ok
24 Mi chi kawiꞌn wibꞌaja noq tuꞌn n-ok chi jyola wiꞌja, me nlay chin kneta kyuꞌn,
kykaꞌyiꞌn; qalaꞌ chi kawiꞌn tukꞌa jun quꞌn nlay cheꞌxa jaꞌ kchin tenbꞌiliy.
tumil tzꞌaqlexix. 35 Tuꞌntzin ikyjo, i ok ten Judiy qanilte

kyxolx: ¿Jaꞌtzila kxela qa nlay knet


Tej kyjaw labꞌtexjal tiꞌj, qa ax quꞌn? ¿Mej qa antza kanin kyxol aj Judiy,
Cristjo a Jesús, mo minaj noq jaꞌchaqku najleqe kyojile tnam kyxol
25 Attaq junjun xjal najleqe tojx amaqꞌ xjal, moj qa ma txiꞌ xnaqꞌtzil kye
Jerusalén i ok ten qanilte kyxol: xjal nya Judiy? 36 ¿Tzeꞌntzila t-xilin tyol,
¿Nyapetzilaꞌ ichin lo a nchi jyoꞌnxjal a saj tqꞌmaꞌn qe, qa kqo jyol tiꞌj, ex nlay
tiꞌj, tuꞌn tkubꞌ kybꞌyoꞌn? 26 Luꞌtzin nyolin knet quꞌn, ex qa nlay qox jaꞌ ktenbꞌile?
kywutzxjal kykyaqil, exsin ntiꞌ chꞌin nxi
kyqꞌmaꞌn te. ¿Nyapela ma txi kynimin Tej tyolin Jesús tiꞌjjo aꞌ itzꞌ
aj kawil qa axix Cristjo lo, a at toklin 37 Tojbꞌajsbꞌil qꞌij, atzin qꞌijjo
tuꞌn Dios? 27 Me metziꞌn qeꞌ bꞌiꞌn quꞌn nimxixtaq toklin toj nintz qꞌij, q jaw
jaꞌ tzajnin ichin lo; me aj tul teꞌ Crist, weꞌ Jesús, ex xi tqꞌmaꞌn tukꞌa tqꞌajqꞌojil
chitzin qa mix aꞌl teꞌ bꞌilte jaꞌ tumil twiꞌ kujxix wen: Qa iteꞌ junjun at kꞌwaj
ktzajila, chi chiꞌ. kyiꞌj toj kyanmin, ku kytzaja wukꞌiy,
28 Atzaj teꞌ tbꞌinte Jesús ikyjo tzmataq ex chi kꞌwaꞌn. 38 Alkyejo knimil wiꞌja,
nxnaqꞌtzin tojjo tnejil ja te naꞌbꞌl Dios, xi k-anqꞌil jun xlokꞌ aꞌ itzꞌ tojxi tanmin,
tqꞌmaꞌn tukꞌa tqꞌajqꞌojil twiꞌ kujxix wen: ikyxjo tzeꞌnku nyolin toj Tuꞌjil Tyol
Bꞌalaqa ojtzqiꞌnqiꞌn kyuꞌn, ex bꞌiꞌn kyuꞌn Dios. r 39 Atzin tzꞌelpineꞌ tyol Jesús ikyjo:
jaꞌ ẍin tzajiꞌy. Me nya wuꞌnx wibꞌ weꞌ ẍin Ayetziꞌn kchi xel niminte, iltaq tiꞌj tuꞌn
saj; qalaꞌ ma chin tzaj chqꞌoꞌn weꞌ tuꞌn t-xi kykꞌmoꞌn Xewbꞌaj Xjan toj kyanmin,
jun, a mi ojtzqiꞌn kyuꞌn, a twutzxix Tyol. tzeꞌnku jun xlokꞌ aꞌ te chewsbꞌilkye.
29 Noq oꞌkqinx we ojtzqilte, quꞌn atzin Quꞌn naꞌmtaq tul Xewbꞌaj Xjan, quꞌn
intinetaqa tukꞌa toj kyaꞌj, ex atziꞌn jaꞌlin naꞌmxtaq taj Jesús toj tqoptzꞌajiyil kyaꞌj.
ma chin tzaj chqꞌon tuꞌn, tzaluꞌn twutz
txꞌotxꞌ. Kabꞌe kyximxjal tiꞌj ankye teꞌ Jesús
30 Tuꞌntziꞌn tyol Jesús ikyjo, kyajtaq 40 Tej tbꞌaj kybꞌiꞌn tyol, attaq junjun
tuꞌn tok kytzyuꞌn, ex tuꞌn tkux kyqꞌoꞌn kyxol xjal kyqꞌma: Twutzxix qa ajo ichin
toj tze; me mix aꞌl jun aqꞌpin tqꞌobꞌ tiꞌj, lo atzin yolil Tyol Dios, a iltaq tiꞌj tuꞌn
quꞌn naꞌmx tpon kanin tqꞌijil, tuꞌn tkyim. tul. s
31 Me nimxxjal i nimin tiꞌj, ex kyqꞌma: 41 Me attaq junjuntl nqꞌmante kyjaluꞌn:

Ax twutz ate Cristjo. ¿Ma akupela bꞌant Mina. Qalaꞌ aku te Cristjo, a skꞌoꞌnxix
nim techil tipin juntl, tzeꞌnku teꞌ ichin lo? tuꞌn Dios te Klolqe.
Me attaq junjuntl nqꞌmante: ¿Tzeꞌntzin
Tej kyajtaq Parisey tuꞌn tten ikyjo, quꞌn aj Galiley te xjal lo? ¿Ma
ttzyet Jesús kyuꞌn tojtzin txꞌotxꞌ Galiley ktzajile te Crist?
32 Atzaj teꞌ kybꞌinte Parisey kyyolxjal 42 Quꞌn ntqꞌmaꞌn toj Tuꞌjil Tyol Dios, qa

nkyqꞌmaꞌn tiꞌj Jesús, i jaw labꞌte tiꞌj, ex t-xeꞌchil David te Crist, ex qa iltaq tiꞌj

o 7:22 Gen. 17:10. p 7:23 Jn. 5:9. q 7:37 Lv. 23:36; Num. 29:35. r 7:38 Ez. 47:1; Zac. 14:8. s 7:40 Deu.
18:15.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
Juan 7​, ​8 156

tuꞌn titzꞌje tojxjo tnam Belén, a ttanim lo tzmataq n-ok tilil kyꞌaꞌjin tuꞌn, tej
David. t 43 Tuꞌntziꞌn ikyjo, bꞌeꞌx bꞌaj kubꞌ s-el qkꞌulbꞌiꞌn. 5 Tojjo tkawbꞌil Moisés
kypaꞌnxjal kyibꞌ noq tuꞌn tpaj Jesús. ntqꞌmaꞌn qe tuꞌn tok xoyit tuꞌn abꞌj tuꞌn
44 Attaq junjun a kyaj tuꞌn t-xi kyiꞌn toj tkyim jun qya tzeꞌnku lo. w ¿Yajtzin te?
tze, me mix aꞌl jun ok tzyunte. ¿Tiꞌn teꞌ ktqꞌmabꞌil tiꞌj?
6 O txi kyqꞌmaꞌn ikyjo, noq tuꞌn tkubꞌ
Aye kawil mi xi kynimin Jesús tzꞌaq toj jun til kyuꞌn. Me bꞌeꞌx kubꞌ
45 Ayetzin xqꞌuqil te tnejil ja te naꞌbꞌl mukꞌe Jesús twutz txꞌotxꞌ, ex ok ten
Dios, i meltzꞌaj jaꞌ iteꞌyetaq Parisey tzꞌibꞌil tukꞌa twiꞌ tqꞌobꞌ toj quq. 7 Me
exqetziꞌn kynejil pale, ex xi kyqanin kyeꞌ. noq tuꞌn tzunx nchi labꞌte tiꞌj Jesús, jaw
¿Tiquꞌn mi saj kyinjiꞌy ichin, a xi qqꞌmaꞌn weꞌks, ex xi tqꞌmaꞌn kye: Ankye jun kyeꞌ
kyeꞌy? a ntiꞌx jun til, bꞌaꞌn tuꞌn tok t-xoꞌn tnejil
46 Xitzin kytzaqꞌwin xqꞌuqil: Quꞌn tuꞌn abꞌj tiꞌjjo qya lo. 8 Ex kubꞌ mukꞌe juntl
bꞌajxi qbꞌiꞌy txqan yol tbꞌanilqex tzeꞌnku majl, ex ok tenl tzꞌibꞌil toj quq.
tyoljo xjal lo. 9 Atzaj teꞌ tok kybꞌiꞌn ikyjo, bꞌeꞌx
47 Ayetzin kye Parisey xi kytzaqꞌwin: kynaꞌn toj kyanmin qa aj ilqe, ex
¿Majqex kye ma txi kyqꞌoꞌn kyibꞌ tuꞌn junjunku i bꞌajeꞌtz; nejxix i bꞌajeꞌtzjo xjal
kykubꞌ sbꞌuꞌn tuꞌn? 48 ¿Ma attzin jun o chi tijin, ex bꞌajeꞌtz lipe kykyaqil. Atzaj
qnejil mo jun Parisey o nimin tiꞌj? 49 Me teꞌ kybꞌajeꞌtz kykyaqil, tjunalx Jesús kyij
oꞌkqexjo maꞌ xjal, a mi n-el kynikyꞌ te ten tukꞌa qya.
Tuꞌjil Tyol Dios; bꞌaꞌn tuꞌn kyxiꞌ toj najin 10 Jaw weꞌks Jesús, ex mix aꞌl jun xjal

te jun majx. attaq, qalaꞌ oꞌkxtaqjo tal qya otaq kyij


50 Me attaq jun Parisey, Nicodem tbꞌi, weꞌ. Xi tqꞌmaꞌn Jesús te: Qya, ¿Nteꞌtziꞌn
a xtaꞌj yolil tukꞌa Jesús toj qnikyꞌin, u ex a kyajtaq tuꞌn tkubꞌ bꞌyoꞌn kyuꞌn? ¿Ma
xi tqꞌmaꞌn: 51 ¿Ma nyatzin ntqꞌmaꞌn toj ntiꞌtzin jun xkubꞌ bꞌyontiy?
qkawbꞌil nlay txi qqꞌmaꞌn tiꞌj jun xjal qa 11 Xi ttzaqꞌwin tej qya: Mina, Tata; mix

nya wen, a naꞌmxtaq qbꞌinte nej tiꞌtzin aꞌl jun.


t-xilin t-xnaqꞌtzbꞌil? Tuꞌntziꞌn, xi tqꞌmaꞌn Jesús te: Ex
52 I jaw yasin tiꞌj Nicodem, ex xi ikyqinx wejiꞌy. Nlay txi nqꞌmaꞌn tuꞌn
kyqꞌmaꞌn: ¿Mej qa aj Galiley teja? tkyima. Qalaꞌ, kux txiꞌy. Mi kubꞌ
Kaꞌyinkuxa toj Tuꞌjil Tyol Dios, ex k-elil tbꞌinchin jun majljiy il lo.
tnikyꞌa te qa mix tiꞌx jun yolil Tyol Dios
k-elitz antza toj txꞌotxꞌ Galiley. Tej t-xi tqꞌmaꞌn Jesús, qa
53 Tbꞌajlinxiꞌ ikyjo; bꞌeꞌx i bꞌaj aj junjun a Tzaj te tkyaqil xjal
kyja. 12 Yajxi chꞌintl, yolin Jesús kyxolxjal,

ex xi tqꞌmaꞌn: Ayin wejiꞌy Tzaj te tkyaqil


Tej tyolin Jesús tukꞌa qya aj kyꞌaꞌjil xjal twutz txꞌotxꞌ. x Ankye teꞌ k-okil lipe

8   Ex
ikyxjo te Jesús bꞌeꞌx xiꞌ twiꞌ wiꞌja, atpen te tzaj toj tchwinqil, ex
1

wutz Olivos. v 2 Tej qel sqix toj nlayx bꞌet toj qxopin.
junxil qꞌij, meltzꞌaj jun majl tojjo tnejil 13 Atzaj teꞌ kybꞌinte Parisey tyol ikyjo,

ja te naꞌbꞌl Dios. Bꞌaj pon chmetlxjal xi kyqꞌmaꞌn te: Axa ma kujsinte tyola
tkꞌatz, kubꞌ qe kyxol, ex ok ten majl tiꞌjxa. ¿Nyapela noq nlaꞌjiꞌn? Tuꞌnpetziꞌn,
xnaqꞌtzilkye. 3 Ayetziꞌn xnaqꞌtzil tiꞌj nlayx txi qbꞌiꞌn tyola. y
ojtxe kawbꞌil exqetziꞌn Parisey xi kyiꞌn 14 I xi ttzaqꞌwin Jesús: Ax twutz weꞌ

jun qya, a knet kyuꞌn tzmataq nchi nyol, exla qa ayinxa ma chin kujsinte
kyꞌaꞌjin. Kubꞌ kywaꞌbꞌin kyxol tkyaqilxjal, wiꞌjxa. Quꞌn toj kyaꞌj ẍin tzaja weꞌ, ex
ayeꞌ iteꞌtaq antza, 4 exsin xi kyqꞌmaꞌn axsa kchin ajiliꞌy. ¿Ma akutzin chi kubꞌ
te Jesús: Ay Aj xnaqꞌtzil, anteꞌ qya sbꞌuꞌn tuꞌn jun te toj kyaꞌj? Qalatzin

t 7:42 Mi. 5:2. u 7:50 Jn. 3:1-2. v 8:1 Nya toj tkyaqil Tuꞌjil Tyol qMan jaꞌ taꞌye v. 7:53 tzma toj 8:11.
w 8:5 Lv. 20:10; Deu. 22:22-24. x 8:12 Mt. 5:14; Jn. 9:5. y 8:13 Jn. 5:31.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
157 Juan 8

kyeꞌ ¿Ma bꞌinajtzin kye kyuꞌn ikyjo? nkawiꞌn tiꞌj. Ex twutzxix nyola, quꞌn oꞌkx
15 Nchi kawiꞌn wiꞌja tukꞌa jun tumil noq nyolinjiꞌy tzeꞌnku tzaj tqꞌmaꞌn nMaꞌn, a
te twutz txꞌotxꞌ. Me metzin weꞌ, mina tzaj chqꞌoꞌn weꞌy, tuꞌn t-xi nqꞌmaꞌn Tyol
kubꞌ nbꞌinchiꞌn ikyjo. 16 Qalaꞌ kchin te tkyaqil xjal twutz txꞌotxꞌ, quꞌn tekuxix
kawila tukꞌa t-xilin tumil tzꞌaqlexix, a s-ok nbꞌiniꞌy.
tzajnin te nMaꞌn. Quꞌn nya njunalx weꞌ 27 Me mix ele kynikyꞌ te, qa nyolintaq

kchin kawil; qalaꞌ ajin nMaꞌn wukꞌiy, Jesús tiꞌj qMan Dios.
a tzaj chqꞌoꞌn weꞌy. 17 Quꞌn tzꞌibꞌin toj 28 Tuꞌnpetziꞌn, xi tqꞌmaꞌn Jesús kye:

kawbꞌil, a nimin kyuꞌn, qa il tiꞌj kabꞌe Ajtzin njaw kyyoꞌbꞌiꞌn a ayiꞌn Tkꞌwal Ichin
xjal tuꞌn tmeje kyyol noq tuꞌn tkujsinte twutz kyaꞌj, tzmaxitzin k-elil kynikyꞌjiꞌy
jun tiꞌ. 18 Ikytziꞌn, kabꞌe qe qbꞌaj: Ayinx te, qa ayin wejiꞌy, a tzeꞌnkuxjo xi nqꞌmaꞌn,
wejiꞌy jun kujsilte wiꞌjxa, ex atzin juntl, ex qa oꞌkx nkubꞌ nbꞌinchinjiꞌy tzeꞌnku
a nMaꞌn, a tzaj chqꞌoꞌn weꞌy. tzaj t-xnaqꞌtzin nMaꞌn weꞌy. 29 Quꞌn a tzaj
19 Xi kyqanin te: ¿Jaꞌtzin taꞌye chqꞌon weꞌy, kukx atjo wukꞌiy. Mi ma chin
tMantza? kyij ttzaqpiꞌn njunalxa, quꞌn kukx nkubꞌ
I xi ttzaqꞌwin Jesús: Mipe n-el kyetza nbꞌinchinjiꞌy a ntzalaj tiꞌj.
kynikyꞌ wiꞌja. ¿Yajtzilaꞌ te nMaꞌn? Noqit 30 Tej tbꞌaj tqꞌmaꞌn Jesúsjo ikyjo,

aku tzꞌel kynikyꞌa wiꞌja, ex matla tzꞌel nimxjal i nimin tiꞌj.


kynikyꞌa te nMaꞌn.
20 Xi tqꞌmaꞌn Jesús tkyaqiljo lo, a Tej tyolin Jesús tiꞌjjo ankye teꞌ
tzmataq nxnaqꞌtzin tojjo tnejil ja te tkꞌwal Dios ex tkꞌwal tajaw il
naꞌbꞌl Dios, nqayin tkꞌatzjo kꞌuꞌbꞌl pwaq 31 Xi tqꞌmaꞌn Jesús kyeꞌ Judiy, aye otaq

te oyaj. Mix aꞌl jun aqꞌpin tqꞌobꞌ tiꞌj, quꞌn chi ok lipe tiꞌj: Qa ma chi weꞌxixa toj
naꞌmxtaq tpon kanin tqꞌijil tuꞌn tkyim. tkyaqiljo o txi nqꞌmaꞌn kyeꞌy, okpin kchi
okil kye twutzxix te nxnaqꞌtzbꞌiꞌn. 32 Ex
Tej tyolin Jesús qa iltaq k-elilxix kynikyꞌa tiꞌjjo a twutzxix, ex
tiꞌj tuꞌn t-xiꞌ toj kyaꞌj atzin twutzxix ktzaqpil kyeꞌy.
21 Yajxi chꞌintl, xi tqꞌmaꞌntl Jesús kye: 33 Xitzin kytzaqꞌwin kyjaluꞌn: Tyajil

Kchin ajil weꞌ; ex kchi jyola wiꞌja, me Abrahamqo qe. z Bꞌajx txaye qkꞌayinqe
mi chin kneta kyuꞌn, quꞌn jaꞌ ma chinkiy, qibꞌ te taqꞌnil jun aꞌla. ¿Tzeꞌntzin toke
ntiꞌx tumil tuꞌn kyxiꞌy: Qalaꞌ axsa kchi tyola ikyjo tuꞌn qtzaqpeta?
kyimila kyeꞌ tjaqꞌ tqanbꞌil kyila. 34 Xitzin tqꞌmaꞌn Jesús kye: Twutzxix
22 Ayetzin kye Judiy xi kyqꞌmaꞌn kxel nqꞌmaꞌn kyeꞌy: Kykyaqilxjo nchi
kyxolx: ¿Ma okpetzila kꞌwel tbꞌyoꞌn tibꞌ bꞌinchin il, ma txi kykꞌayin kye kyibꞌ
tuꞌnx tibꞌx, tuꞌn tqꞌmaꞌn qa nlay qox, jaꞌ tuꞌn kyok te taqꞌnil il. 35 Jun aqꞌnil ntiꞌ
tumil kxele? toklin tuꞌn tok tajlal jun chꞌuq xjal toj
23 Xitzin tqꞌmaꞌn Jesús kye: Ayetzin kyja. Me metzin te kꞌwalbꞌaj at teꞌ toklin
kyeꞌ te kumnixqe kyeꞌ, te twutz txꞌotxꞌ; toj ja te jun majx. 36 Tuꞌnpetziꞌn, qa ma
me metzin weꞌ te jawnixqin weꞌ, a toj chi tzaqpeta tuꞌn kꞌwalbꞌaj, twutzxix
kyaꞌj. Ikytzin te twutz txꞌotxꞌ kyokliꞌn; ma chi tzaqpeta te jun majx, quꞌn at te
qalatzin weꞌ, nya te twutz txꞌotxꞌqin weꞌ. kꞌwalbꞌaj toklin tuꞌn kytzaqpet-xjal tuꞌn. a
24 Tuꞌnpetziꞌn, kxel nqꞌmaꞌn, qa mina 37 Bꞌiꞌn weꞌ wuꞌn qa tyajil Abrahamqe

ẍinx kynimiꞌn qa ayinjiꞌy, a xi nqꞌmaꞌn kyeꞌ, me ¿Tiquꞌniltz n-ok tilil kyuꞌn


kyeꞌy, kchi kyimila tjaqꞌ tqanbꞌil kyila. tuꞌn nkubꞌ kybꞌyoꞌn? ¿Tinquꞌn mi nxi
25 Bꞌeꞌxsin xi kyqanin te: ¿Ankyenaj kyniminjiꞌy nyola? 38 Ma chin yoliꞌn tiꞌjjo
tetza? ma tzaj tyekꞌin nMaꞌn weꞌy. Me metzin
Xi ttzaqꞌwin Jesús: ¿Ma nyatzin o txi kye, atzin kubꞌ kybꞌinchinjiꞌy a tzeꞌnku
nqꞌmaꞌn kyeꞌy te tnejil? 26 At nimku tuꞌn ntzaj tqꞌmaꞌn kymaꞌn kyeꞌy.

z 8:33 Mt. 3:9; Lc. 3:8. a 8:36 Gal. 5:1, 13.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
Juan 8​, ​9 158

39 Xitzin kyqꞌmaꞌn Judiy te: A qejiꞌy tbꞌi nMaꞌn. Me metzin kye, oꞌkx kyajiꞌy
qman, a Abraham. tuꞌn wel kyiꞌjliꞌn. 50 Me mi ẍin ula noq
Xi ttzaqꞌwin Jesús kye: Noqit ax twutz tuꞌn njaw kynimsiꞌn; me metzin te
qa tkꞌwal Abrahamqe kyeꞌ, tzuntla Dios, taj teꞌ tuꞌn njaw nimsita. Ex aku
nkubꞌ kybꞌinchiꞌn a tzeꞌnkuꞌ xbꞌant tuꞌn. kkawil kyibꞌaja, ayiꞌy nchi el iꞌjlin weꞌy.
40 Qalatzin weꞌ, ma txi nqꞌmaꞌn wejiꞌy 51 Twutzxix kxel nqꞌmaꞌn kyeꞌy, ankye te

a twutzxix kyeꞌy, a tzaj t-xnaqꞌtzin kꞌwel nimin weꞌy, nlayxpen kyim teꞌ.
Dios weꞌy. ¿Tiquꞌn kyajtza tuꞌn nkubꞌ 52 Xi kytzaqꞌwin Judiy: Tzmaxpin

kybꞌyoꞌn? Quꞌn te Abraham ntiꞌx chꞌin jaꞌlin, kxel qnimiꞌn qa at jun taqꞌnil
teꞌ xkubꞌ tbꞌinchin ikyjo. 41 Qalatzin kyeꞌ tajaw il toj tanmiꞌn. Quꞌn ate Abraham
ayejiꞌy nkubꞌ kybꞌinchin tzeꞌnku nkubꞌ exqetziꞌn nimku yolil Tyol Dios, a nimxix
tbꞌinchin kymaꞌn. kyoklin ojtxe, bꞌeꞌx i kyim. Anajtzin
Tuꞌnpetziꞌn xi kyqꞌmaꞌn te: Nya sikyꞌaj te ntqꞌmaꞌn, ankye teꞌ kꞌwel nimin
kꞌwalqo qe tzeꞌnku te. Junchꞌin qe qMan weꞌy nlayx chi kyim, chijiꞌy. 53 ¿Ma
at, a aku Dios. nimxixnajtzintl te toklin tzeꞌnku qtzan
42 Xi tqꞌmaꞌn Jesús kye: Noqit twutzxix qtaꞌẍa Abraham junx kyukꞌa jniꞌ yolil
kyeꞌy qa tkꞌwal Diosqiꞌy, matla chin ok Tyol Dios ojtxe, a o chi kyim? ¿Ankyenaj
kykꞌuꞌjlintza, quꞌn tkꞌatz Dios ẍin tzajiꞌy. tetza toj twutza?
Quꞌn mi ẍin ula wunx wibꞌa tzaluꞌn, 54 I xi ttzaqꞌwin Jesús: Qa ma jaw

qalaꞌ a Dios saj chqꞌoꞌn weꞌy. 43 ¿Tiquꞌn nimsin wibꞌa wuꞌnx wibꞌxa, ntiꞌla tajbꞌin
mi npon nyola toj kynabꞌla? Quꞌn mi nxi nyola. Me an wejiꞌy ma jaw nimsinwe
kybꞌinjiꞌy tkyaqiljo nxi nqꞌmaꞌn. 44 Atzin a nMaꞌn, a axjo nkyqꞌmaꞌn qa kyDiosa.
kyejiꞌy kytata a tajaw il. Tuꞌnpetziꞌn, ma 55 Me nya ojtzqiꞌn kyuꞌn. Me metzin weꞌ

chi oka te te, ex noq oꞌkx kyaja tuꞌn wojtzqiꞌn weꞌ. Qa ma txi nqꞌmaꞌn kyeꞌy
tkubꞌ kybꞌinchiꞌn tzeꞌnkuxjo taj. Quꞌn ate qa mi wojtzqiꞌn, jun nikyꞌil yolqintlaꞌy
tajaw il o tzꞌok bꞌyol chwinqil atxix te tzeꞌnku kyeꞌ. Me twutzxix wojtzqiꞌn
tnejil. Mi n-ok lipe tiꞌjjo twutzxix, quꞌn weꞌ ex nkubꞌ nbꞌinjiꞌy Tyol. 56 Me ante
ntiꞌ jun yol twutzxix tukꞌa. Quꞌn noqx Abraham, a qtzan kytaꞌẍa, nimx o jaw
nikyꞌin yol, quꞌn aku tajaw il o tzꞌok tzalaj tuꞌn tlontetaq wulila. Ex o tli noq
te ttxuyiljo jniꞌ sbꞌubꞌl. 45 Me metzin tuꞌnjo tnimbꞌil, ex o noj tukꞌa tzaljbꞌil.
weꞌ nxi nqꞌmanjiꞌy a twutzxix, me mi 57 Xi kyqꞌmaꞌn Judiy te: Naꞌmx

nxi kynimiꞌn. 46 ¿Ankye jun kye aku tjapin te lajaj toj ox kꞌal b abꞌqꞌe, exsin
tzaj qꞌmante, qa at jun il o bꞌant wuꞌn? ¿Tqꞌmaꞌnnaja qa o tliꞌy Abraham?
Qatzin twutzxjo nyola, ¿Tiꞌ quꞌntz mi 58 I xi ttzaqꞌwin Jesús: Twutzxix

nxi kynimintza? 47 Quꞌn ayetzin kye xjal kxel nqꞌmaꞌn kyeꞌy: Tej naꞌmxtaq tul
te Diosqe, nkubꞌ kybꞌiꞌn kyeꞌ Tyol; me itzꞌje Abraham, ayin weꞌ intintaq. c
ayetzin kyeꞌ nya te Diosqiꞌy. Tuꞌntziꞌn, 59 Tuꞌnpetziꞌn, bꞌaj jaw kytzyuꞌn abꞌj, tuꞌn

kykyꞌeꞌy tuꞌn tkubꞌ kybꞌiꞌn Tyol, chi tok kyxoꞌn tiꞌj Jesús, me bꞌeꞌx ewin, ex
Jesúsjo kye. etz toj tnejil ja te naꞌbꞌl Dios.

Tej tyolin Jesús tiꞌjx Tej tqꞌanit jun moẍ tuꞌn Jesús

9
48 Tuꞌnpetziꞌn, xi kyqꞌmaꞌn Judiy te:   Tej
1 kyjaꞌtaq tikyꞌx Jesús toj jun bꞌe,
Twutzxla qe qyol, a nxi qqꞌmaꞌn tey, qa xi tkaꞌyin jun ichin moẍ toj titzꞌjlin.
sikyꞌaja, exsin qa tokx jun taqꞌnil tajaw 2 Xi qqaniꞌn, a awoꞌy t-xnaqꞌtzbꞌin: Ay Aj

il toj tanmiꞌn. Xnaqꞌtzil, ¿Tiꞌtzila quꞌnil s-itzꞌje ichin moẍ


49 I xi ttzaqꞌwin Jesús: Ntiꞌ jun taqꞌnil lo; tuꞌnpela kyiljo ttata, mo qa tuꞌnx til?
tajaw il toj wanmiꞌn; qalaꞌ oꞌkx waja 3 O tzaj ttzaqꞌwiꞌn Jesús: Nya tuꞌn kyil

tuꞌn tkubꞌ nbꞌinchiꞌn tuꞌn tjaw nimsin ttata, ex nya tuꞌnxjo til; qalaꞌ ma tzꞌitzꞌje

b 8:57 Lajaj toj ox kꞌal, 50 n-ele. c 8:58 Ex. 3:14.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
159 Juan 9

moẍ, noq tuꞌn tyekꞌiꞌn tipin qMan Dios 16 At junjun Parisey xi kyqꞌma: Ajo

tiꞌj. 4 A naꞌmx tex qꞌij, ilx tiꞌj tuꞌn tkubꞌ ichin kubꞌ tbꞌinchin ikyjo, nya te Dios teꞌ,
qbꞌinchin taqꞌin a tzaj chqꞌon weꞌy, quꞌn quꞌn mina nkubꞌ tnimin qꞌij te ajlabꞌl.
tzul kanin qnikyꞌin, aj nkyima, a jaꞌ mix Me attaq junjunltl xi kyqꞌmaꞌn:
aꞌl jun aku bꞌant taqꞌnin. 5 Loqin intiꞌnx ¿Tzeꞌntzin tten ikyjo? ¿Akupela bꞌant
tzaluꞌn, ayin weꞌ tzaj kye kykyaqil xjal tbꞌinchin jun yekꞌbꞌil tipin nimx kyoklin,
twutz txꞌotxꞌ. d qa aj il?
6 Atzaj teꞌ tbꞌaj tqꞌmaꞌn ikyjo, kubꞌ Tuꞌntzin ikyjo, mix mejeye kyyol, ex
ttzubꞌin twutz txꞌotxꞌ, ex kubꞌ tbꞌinchin bꞌeꞌx bꞌaj kubꞌ kypaꞌn kyibꞌ.
chꞌin xoqꞌl tuꞌn taꞌl ttzi, ex ok tsuꞌn kyiꞌj 17 Bꞌeꞌx xi kyqanin majl teꞌ moẍtaq:

twutzjo moẍ, 7 ex xi tqꞌmaꞌn te: Kux txiꞌy ¿Yajtzin te? ¿Tiꞌtzin te ntqꞌmaꞌn tiꞌjjo
txjol kye twutza tojjo tkubꞌil aꞌ, Siloé tbꞌi ichin, ax jqonte twutza?
(atzin tzꞌelpineꞌ: Chqꞌoꞌn). Ex bꞌeꞌxsin xiꞌ I xi ttzaqꞌwin tej ichin: Bꞌa we wuꞌn
moẍ txjol twutz. Atzaj teꞌ tmeltzꞌaj, otaq jun yolil Tyol Dios teꞌ.
bꞌant tkaꞌyin. 18 Me ayetzin kye Judiy kykyꞌeꞌtaq tuꞌn
8 Ayetziꞌn t-xjalil najleqetaq nqayin tkꞌatz txi kynimiꞌn, qa ataqjo a moẍtaq otaq
tja exqetziꞌn jniꞌ ojtzqilte, tej nmoꞌntaq, i bꞌant tkaꞌyin, tzmaxix xi kyniminxjo, teꞌ
jaw yolin kyxolx: ¿Ma nyapetzilaꞌ xjal lo a kytzaj kytxkoꞌn ttataꞌ a moẍtaq.
moẍtaq, a nkubꞌ qe qanil tmobꞌitz? 19 Xi kyqanin kye: ¿Atzin kykꞌwaljiꞌy
9 Attaq junjun nkyqꞌmante: Atziꞌn. lo, a nkyqꞌmaꞌn qa moẍtaq te titzꞌje?
Ex junjuntl nkyqꞌmaꞌntaq: Nya teꞌ, ¿Tzeꞌntzin ttentz ma bꞌant tkaꞌyin?
bꞌaꞌnxi chꞌime ikyx kaꞌyiꞌn. 20 Me atzin kye ttata xi kytzaqꞌwin:

Me axjo ichin nqꞌmante: Ikytziꞌn. Ayin Ojtzqiꞌn qe quꞌn, qa a qkꞌwaljiꞌy, a moẍ


wejiꞌy. te titzꞌje. 21 Me mi bꞌiꞌn qe quꞌn tzeꞌn tten
10 Bꞌeꞌxsin xi kyqanin te: Tzeꞌntzin tten ẍi jqet twutz, ex alkye xkubꞌ qꞌaninte.
ma bꞌant tkaꞌyiꞌn, chi chiꞌ. Kyqaninxa te; quꞌn ma bꞌet tabꞌqꞌe, ex ax
11 Exsin i xi ttzaqꞌwin kye: Atzin ichin, kqꞌolte tqanil.
a Jesús tbꞌi, xkubꞌ tbꞌinchin chꞌin xoqꞌl, 22 Xi kyqꞌmaꞌn ttata ikyjo noq tuꞌn

exsin s-ok tsuꞌn kyiꞌj nwutza, ex tzaj kyxobꞌil kye aj Judiy, quꞌn bꞌiꞌntaq kyuꞌn,
tqꞌmaꞌn weꞌy: Ku t-xiꞌy ttzi tkubꞌil aꞌ, qa otaq chi kyij aj Judiy toj wen, tuꞌn
Siloé tbꞌi, ex txjomil twutzach. Kutzin, tex lajet jun aꞌla toj ja te naꞌbꞌl Dios,
nchijiꞌy. Ẍinka. Atzaj teꞌ s-el ntxjon qa ma txi kyqꞌmaꞌn qa axix Jesúsjo a
nwutza, bꞌeꞌx bꞌant nkaꞌyiꞌn. Crist. 23 Tuꞌnpetziꞌn, xi kyqꞌmaꞌn ttata:
12 Bꞌeꞌxsin xi kyqanin te: ¿Jaꞌtzin taꞌye Kyqaninxa te; quꞌn ma bꞌet tabꞌqꞌe, ex ax
ichin anetziꞌn? kqꞌolte tqanil.
Ex xi tqꞌmaꞌn kye: Mi bꞌiꞌn wuꞌnch. 24 Ayetziꞌn Judiy tzaj kytxkoꞌn juntl

majljo ichin moẍtaq, ex xi kyqꞌmaꞌn te:


Tej tokjo moẍtaq toj Qꞌmantza qeꞌy twutz Dios. ¿Tiꞌn bꞌaj
xjelbꞌil kyuꞌn Parisey tiꞌja? Quꞌn bꞌiꞌn qe quꞌn qa ajo ichin
13 Tuꞌnpetziꞌn, bꞌeꞌx xi kyiꞌn kywutzjo anetziꞌn aj il teꞌ.
Parisey ajo ichin, a moẍtaq, 14 quꞌn toj 25 Ante ichin xi ttzaqꞌwin: Qa aj il

jun qꞌij te ajlabꞌl, kubꞌ tbꞌinchin Jesúsjo mo qa minaj; oꞌkx wejiꞌy bꞌiꞌn wuꞌn qa
xoqꞌl, ex kubꞌ tqꞌaniꞌn moẍ. moẍqintaqa. Atziꞌn jaꞌlin ma bꞌant nkaꞌyiꞌn.
15 Ayetzin Parisey ok tentl qanilte teꞌ 26 Xi kyqanin majljo Parisey te:

ichin: ¿Tzeꞌn tten otaq chi kaꞌyin twutz? ¿Tzeꞌntzin s-okiy tuꞌn? ¿Tiꞌtzin xbꞌant
Ante ichin xi tqꞌmaꞌn: Ok tsuꞌn xoqꞌl tuꞌn, tuꞌn tjqet twutza?
kyiꞌj nwutza, ex el ntxjoꞌn. Atziꞌn jaꞌlin, 27 I xi ttzaqꞌwin: Ma txi nqꞌmaꞌn kyeꞌy

ma bꞌant nkaꞌyiꞌnch. ilaꞌ maj, me mi n-okx toj kywiꞌy. ¿Tiquꞌn

d 9:5 Mt. 5:14; Jn. 8:12.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
Juan 9​, ​10 160

kyaja tuꞌn t-xi nqꞌmaꞌntla juntl majl? 40 Ayetziꞌn junjun Parisey iteꞌtaq tukꞌa

¿Bꞌalaqa kyaja tuꞌn kyok lipey tiꞌj? Jesús. Tej kybꞌinte ikyjo, xi kyqanin te:
28 Bꞌeꞌxsin i bꞌaj ok tentz yisolte, ex ¿Mej qa majqox qe moẍqo toj twutza?
xi kyqꞌmaꞌn te: Ma txi lipey tiꞌjjo maꞌ 41 I xi ttzaqꞌwin Jesús: Noqpetzin ma

ichin anetziꞌn; me metzin qe, axsa tzꞌel kyetz kynikyꞌ tiꞌj qa moẍqiꞌy toj
qo xela lipe qe tiꞌjjo t-xnaqꞌtzbꞌil kyanmiꞌn, matla kubꞌ najsit kyetza kyil.
Moisés. 29 Quꞌn bꞌiꞌn qe quꞌn, aku te Me tuꞌn njaw kynimsin kyibꞌa, ex noq
Dios o yolin tukꞌa Moisés; me ante tuꞌn kyqꞌmaꞌn qa n-el kynikyꞌa te tkyaqil,
ichin anetziꞌn, ntiꞌx chꞌin bꞌiꞌn quꞌn jaꞌ at kye kypaj tuꞌn kyila.
tzajnin.
30 Me atzin teꞌ ichin xi ttzaqꞌwin kye: Tej tyolin Jesús tiꞌj jun
¿Tzeꞌnxsin tteꞌn ikyjo? Mi bꞌin kyuꞌn kyikꞌlel kyiꞌj trit
jaꞌ tzajnin ichin, ex ma jqet nwutza
10   Xi
tqꞌmaꞌn Jesús kye: Twutzxix
1

tuꞌn. 31 ¿Nyapela bꞌin kyuꞌn, qa mi kxel nqꞌmaꞌn kyeꞌy, alkye jun mi


nchi tzaj tbꞌin Diosjo aj il? Qalaꞌ nchi tzꞌokx toj tjpel chꞌlaj kye rit, ex qa noq
tzaj tbꞌiꞌn aye nchi kꞌulin te, exqetziꞌn s-okx tlimoꞌn tibꞌ toj jun plaj, ileqꞌ teꞌ,
nkubꞌ kybꞌinchin a taj. e 32 Quꞌn bꞌajx mo jun bꞌyol xjal tuꞌn telqꞌin. 2 Me atzin
qbꞌiye tqanil tzmax tzaluꞌn tiꞌj jun xjal, teꞌ n-okx toj tjpel chꞌlaj kye rit, atzin te
tuꞌn tjqet twutz jun xjal tuꞌn, a moẍ teꞌ bꞌaꞌn kyikꞌleljo, ex nchi ok tkaꞌyin trit.
titzꞌje. 33 Qa nya te Diosjo ichin lo, ¿Ma 3 Atzin teꞌ xqꞌuqil chꞌlaj n-okx tjqoꞌn

akupetla tzul Dios weꞌy tuꞌn? tjpel, tuꞌntzin tokxjo kyikꞌlel, tuꞌn kytzaj
34 Tuꞌnpetziꞌn xi kytzaqꞌwin te: Ntiꞌ ttxkoꞌn trit. Kxel kybꞌiꞌn tqꞌajqꞌojil twiꞌ,
te tajbꞌiꞌn tuꞌn tyolin qukꞌiy ikyjo, quꞌn ex chi tzajil tqꞌolbꞌin tukꞌa kybꞌi, ex kchi
manyor aj ilx te atxix teꞌ titzꞌjiy. ¿Ex elitz tiꞌn toj chꞌlaj. 4 Ajtzin kyetz bꞌaj
tajnaja tuꞌn qkubꞌ t-xnaqꞌtziꞌn? tuꞌn, kꞌwel nej kywutz, exsin kchi okil
Ex bꞌeꞌx etz kylajoꞌn toj ja te naꞌbꞌl lipe rit tiꞌj, quꞌn n-el kynikyꞌ te tqꞌajqꞌojil
Dios. twiꞌ. 5 Me nlayx chi ok lipe tiꞌj juntl, a
nya kyikꞌlel; qalaꞌ bꞌeꞌx kchi elil oq, quꞌn
Tej tyolin Jesús kyiꞌjjo xjal nya ojtzqiꞌn tqꞌajqꞌojil twiꞌ juntl, a nya
moẍqe toj kyanmin kyikꞌlel.
35 Atzaj teꞌ tbꞌinte Jesús, qa otaq tzꞌex 6 Kubꞌ tqꞌoꞌn Jesúsjo techil lo

lajoꞌn tej ichin toj ja te naꞌbꞌl Dios, el kywutzxjal, me mix ele kynikyꞌ te, tiꞌtaq
tkꞌulbꞌin tibꞌ tukꞌa, ex xi tqanin te: tzꞌelpineꞌ tyol ikyjo.
¿Niminxsiꞌn Tkꞌwal Ichin tuꞌn?
36 Atzin te ichin xi tqꞌmaꞌn te: Tata, Jun techil tuꞌn Jesús tiꞌjx,
qꞌmaꞌntza weꞌy ankye, tuꞌntzintla qa a tbꞌanil kyikꞌlel
nnimiꞌn tiꞌj. 7 Tuꞌnpetziꞌn, xi tqꞌmaꞌntl Jesús kye:
37 Xi ttzaqꞌwin Jesús te: O tlixiy, ex Twutzxix kxel nqꞌmaꞌn kyeꞌy, ayin
ayintzinjiꞌy, a nchin yoliꞌn tukꞌiy. wejiꞌy Tjpel Chꞌlaj, a jaꞌ nchi okxi rit.
38 Bꞌeꞌxsin kubꞌ meje ichin twutz 8 Kykyaqilxjo ẍi ul nej nwutza ileqꞌqe

Jesús, ex xi tqꞌmaꞌn te: Ma txi nnimiꞌn, kyeꞌ, mo bꞌyol xjalqe tuꞌn kyelqꞌin; me
wAjaw. ayetzin kye rit mix ẍi kybꞌiꞌn. 9 Me
39 Bꞌeꞌx xi tqꞌmaꞌn Jesús: Ma chin metzin weꞌ, ayin weꞌ tjpel chꞌlaj. Noq
ula tzaluꞌn twutz txꞌotxꞌ, tuꞌn nkawiꞌn wuꞌn, aku chi okxixjal toj kolbꞌil, tzeꞌnku
tukꞌa tumil, tuꞌntzintla ayejo moẍqe kye rit a nchi okx ex nchi etz wuꞌn,
toj kyanmin, tuꞌn tbꞌant kykaꞌyin; ex exsin njyet kywa. 10 Me anteꞌ ileqꞌ noq
ayetziꞌn njaw kynimsin kyibꞌ, tuꞌn kyok n-ul teꞌ tuꞌn telqꞌin, ex bꞌiyil, ex yuchꞌil.
moẍ toj kyanmin. Me metzin weꞌ, ma chin ula tuꞌn tten

e 9:31 Pr. 15:29.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
161 Juan 10

kychwinqilxjal toj tzaljbꞌil tzaluꞌn twutz kynaꞌn tbꞌantliꞌn tnejil ja te naꞌbꞌl Dios.
txꞌotxꞌ ex toj kyaꞌj te jun majx. 23 Nbꞌettaq Jesús twutzjo ja anetziꞌn, a
11 Ayin weꞌ Tbꞌanil Kyikꞌlel. f Jun nim telimitz, a tok tbꞌi: Te Salomón.
kyikꞌlel tbꞌanil kxel tqꞌoꞌn teꞌ tchwinqil 24 Ok kychmoꞌn junjun aj Judiy kyibꞌ

tuꞌn tkyim, noq tuꞌn kykletjo trit. 12 Me tiꞌjile, ex xi kyqanin te: ¿Ma kukxsin
anteꞌ a n-aqꞌnin noq tuꞌn tchjet twiꞌ tkꞌuꞌj, ktenbꞌiljiy qxola tuꞌn tja kaꞌmin qkꞌuꞌja
ajtzin t-xi tkaꞌyin aj ttzaj xoꞌj, bꞌeꞌx chi tiꞌja? Qa axixjiꞌy Crist, a tuꞌntaq tul te
kyjel ttzaqpiꞌn rit, ex bꞌeꞌx k-elil oq, Kolil, qꞌmantza qeꞌy te jun majx jaꞌlin.
quꞌn nya te kyikꞌleljo, ex nya teqeku rit. 25 I xi ttzaqꞌwin Jesús: ¿Ma nyatzin

Tuꞌnpetziꞌn, xi tqꞌoꞌn ambꞌil te xoꞌj tuꞌn o txi nqꞌmaꞌn kyeꞌy? Me mi nchinx


tokx kyxol rit, tuꞌn kybꞌaj junjun, ex kynimiꞌn. Tkyaqilxjo nbꞌant wuꞌn noq
tuꞌn tbꞌajel tiljjo txqantl. 13 Quꞌn anteꞌ tuꞌn tipin nMan, atzin nyekꞌin teꞌ qa
ichin bꞌeꞌx k-elil oq, quꞌn noq oꞌkx nkubꞌ ayinjiꞌy. 26 Me mi nxi kynimiꞌn, quꞌn
t-ximiꞌn twiꞌ tkꞌuꞌj, ex nya tuꞌn kykletjo naꞌm kyoka te nrita, tzeꞌnkuxjo xi
rit tuꞌn. nqꞌmaꞌn kyeꞌy te tnejil. 27 Quꞌn noqit
14-15 Ayin weꞌ Tbꞌanil Kyikꞌlel. Ikytziꞌn o chi oka te nrita, matla txi kybꞌiꞌn
tzeꞌnku te nMaꞌn ojtzqiꞌnqiꞌn tuꞌn, ex tqꞌajqꞌojil nwiꞌy. Quꞌn wojtzqiꞌnqejiꞌy
ojtzqiꞌn nMaꞌn wuꞌn; ikytzin wejiꞌy weꞌ, ex nchi ok lipe wiꞌja toj tkyaqil.
ojtzqiꞌnqe we nrit, ex ojtzqiꞌnqiꞌn kyuꞌn. g 28 Ex kxel nqꞌoꞌn kychwinqil te jun majx,

Ok kxel nqꞌoꞌn weꞌ nchwinqil noq tuꞌn ex nlayx chi kyij naj. Ex mix aꞌlx aku
kypaj. 16 Ex iteꞌ txqantl weꞌ nrit, a nya tzꞌel qꞌinkye toj nqꞌobꞌa. 29 Ma chi tzaj
iteꞌ tojjo chꞌlaj lo. Me ilxix tiꞌj tuꞌn kytzaj tqꞌoꞌn nMaꞌn weꞌy, a nimxix toklin tibꞌaj
wiꞌn, ex kchin kꞌwel nimin kyuꞌn. Junx tkyaqil. Quꞌn tkyaqiljo a ma tzaj lipe
chꞌuq rit k-elile, ex junchꞌin kyikꞌlel. wiꞌja teqe nMaꞌn, ex mix aꞌlx aku tzꞌel
17 Nimx tqꞌaqꞌbꞌil tkꞌuꞌj nMan wiꞌja, qꞌinkye toj tqꞌobꞌ. 30 Quꞌn junxchꞌin qeꞌ
quꞌn kxel nqꞌoꞌn we nchwinqil tuꞌn qteꞌn tukꞌa nMaꞌn.
tkyim, exsin tuꞌn tjaw anqꞌin juntl majl 31 Tuꞌntzin ikyjo, bꞌeꞌx bꞌaj jaw kyiꞌn

kyxol kyimnin. 18 Mix aꞌl jun aku tzꞌel Judiy abꞌj tuꞌn tkubꞌ kybꞌyoꞌn. 32 Me
qꞌinte nchwinqila; qalaꞌ ayinx weꞌ kchin ante Jesús xi tqꞌmaꞌn kye: Nimku techil
xel qꞌoꞌnte wibꞌa wunx wibꞌxa. Quꞌn at tbꞌanilxix ma kubꞌ nbꞌinchiꞌn kywutza,
we woklin tuꞌn t-xi nqꞌoꞌn wibꞌa tuꞌn noq tuꞌn tipin nMaꞌn. Kyxol tkyaqiljo
nkyima, ex tuꞌn njaw anqꞌintla wuꞌnx luꞌn, ¿Ankye jun nya wen toj kywutza,
wibꞌa. Quꞌn atzin ma tzaj tqꞌmaꞌn tuꞌn wok kyxoꞌn tuꞌn abꞌj?
nManjiꞌy weꞌy. 33 Xi kytzaqꞌwin Judiy te: Nlay tzꞌok
19 Atzaj teꞌ kybꞌinte Judiy jniꞌ yol qxoꞌn te tuꞌn abꞌj noq tuꞌn wen nbꞌant
ikyjo, mix mejeye kyyol tiꞌj. 20 At junjun tuꞌn; qalaꞌ noq tuꞌn nxoꞌn yol tiꞌj Dios
qꞌmante: ¿Tiquꞌn nxi kybꞌinjiꞌy xjal lo? tuꞌn tyola, h a noq jun tal ichin tzeꞌnku
¿Nyapela at jun taqꞌnil tajaw il tokx toj qeꞌ. ¿Me ma tzꞌok tqꞌoꞌnnaj tibꞌa te Dios?
tanmin, mo qa ma tzꞌel txꞌuꞌj twiꞌ? 34 Xi tqꞌmaꞌn Jesús kye: ¿Ma miꞌtzin
21 Me junjuntl qꞌmante: Mina, quꞌn ¿Ma nkux kyuꞌjiꞌn toj Tuꞌjil Tyol Dios, a jaꞌ
akutzin yolin jun xjal, a at jun taqꞌnil tzꞌibꞌine kyiꞌj junjun xjal, tej t-xi tqꞌmaꞌn
tajaw il toj tanmin ikyjo? ¿Akutzin bꞌant Dios kye, qa diosqe? i
kykaꞌyin moẍ tuꞌn jun taqꞌnil tajaw il? 35 Atziꞌn jaꞌlin, bꞌiꞌn quꞌn, a tzꞌibꞌiꞌn toj

Tuꞌjil qMan, tzꞌaqlexix ex ntiꞌ tkyꞌi. Quꞌn


Kykyꞌeꞌtaq aj Judiy tuꞌn qa ax Dios ok qꞌoꞌnte kybꞌi te diosqe, a
t-xi kynimin Jesús ayeꞌ i xiꞌ kꞌmoꞌnte Tyol ojtxe, 36 ¿Tiꞌtzin
22 Jbꞌalilkutaq antza, ex toj Jerusalén quꞌntz ma tzaj kyqꞌmaꞌn weꞌy, qa nchin
n-ikyꞌsittaq jun nintz qꞌij tuꞌn tzaj xoꞌn yol tiꞌj Dios, noq tuꞌn xi nqꞌmaꞌn qa

f 10:11 Is. 40:11; Ez. 34:11-12. g 10:14-15 Mt. 11:27; Lc. 10:22. h 10:33 Lv. 24:16. i 10:34 Sal. 82:6.

El Nuevo Testamento en Mam Central de Guatemala, 4ta ed. ©Wycliffe Bible Translators, 2009
Juan 10​, ​11 162

ayiꞌn Tkꞌwal Dios? Quꞌn ax Dios el paꞌn tqan qꞌijil, nlay qo jaw takpaj, quꞌn nqo
weꞌy tuꞌn ntzaj tchqꞌoꞌn tzaluꞌn twutz kaꞌyin toj tqan qꞌij, a nkꞌant twutzjo
txꞌotxꞌ. 37 Qa mi xkubꞌ nbꞌinchiꞌn tkyaqil txꞌotxꞌ. 10 Me qa nqo bꞌet toj qnikyꞌin, qo
techil wipiꞌn tzeꞌnkuxjo nbꞌant tuꞌn jawil takpaj, quꞌn nya qꞌanchaꞌljo qbꞌe.
nMaꞌn, nlayx chinx kynimiꞌn. 38 Me exla Tuꞌnpetziꞌn qa nqo bꞌinchin tzeꞌnku taj
qa mi ẍinx kynimiꞌn, me antza k-elile qMan, ntiꞌ aku tzꞌok bꞌajqe.
kynikyꞌa te te jun majx, noq kyuꞌn jniꞌ 11 Tbꞌajlinxitzin tyolin ikyjo, tzaj

nbꞌinchbꞌiꞌn bꞌaꞌn, qa a qMan Dios mujle tqꞌmaꞌnl qeꞌy: Ajo qukꞌa Lázaro, a kꞌuꞌjlin
tibꞌ wukꞌiy, ex qa ayiꞌn mujleqin tukꞌa. quꞌn, ma ktan. Me ma chiꞌn kꞌasilte.
39 Antza tuꞌn toketaq kytzyuꞌn juntl 12 Awotzin qeꞌ xi qqꞌmaꞌn te: Tata, qa

majl, me chebꞌe el tzaqpaj toj kyqꞌobꞌ. ma ktan, bꞌalaqa ma chewx yabꞌil tiꞌj.
40 Tbꞌajlinxiꞌ ikyjo, meltzꞌaj Jesús 13 Me atzin tzꞌelpineꞌ tyol Jesús

tjlajxi Nim Aꞌ Jordán. Antza kyije ten ikyjo, qa otaq kyim. Me awotzin qe,
tojjo txꞌotxꞌ, a jaꞌ nchi kuxa tqꞌoꞌntaq kubꞌ qximiꞌn qa nyolintaq tiꞌjjo watl te
Juan xjal toj aꞌ te jawsbꞌil aꞌ. j 41 Nimku qxmilil. 14 Tuꞌnpetziꞌn, tzajxix tqꞌmaꞌn
xjal i xtaꞌj lolte Jesús, ex kyqꞌma: Exla qa Jesús qeꞌy: Ma kyim te Lázaroch. 15 Nim
ntiꞌ te Juan techil xbꞌant tuꞌn a nim tipin, ma chin jaw tzalaja tuꞌn ntiꞌqintaqa
me tkyaqilxjo o tqꞌma tiꞌjjo ichin lo antza, quꞌn wenxix te kyeꞌy, tuꞌn nxi
twutzxix. 42 Nimx xjal i nimin tiꞌj Jesús kynimiꞌn tukꞌa tkyaqil kyanmiꞌn. Me
tojjo txꞌotxꞌ anetziꞌn. qoqe lolte.
16 Ante Tmas, a Kwaꞌch tbꞌi tok, tzaj
Tej tkyim Lázaro tqꞌmaꞌn qeꞌy: Qoqe qkyaqilx, tuꞌntla

11   Attaq jun ichin aj Betania, qkyim junx tukꞌa.


1

Lázaro tbꞌi, yabꞌtaq. Junxtaq iteꞌ


kyukꞌa tanebꞌ, Mariy tukꞌax titzꞌin Mart. k T-xnaqꞌtzbꞌil Jesús tiꞌjjo
2 Anteꞌ Mariy luꞌn, a kubꞌ qꞌoꞌnte jupsbꞌil tkabꞌ chwinqil
kyibꞌaj tqan qAjaw, ex ok ttzqijsin tukꞌa 17 Atzaj teꞌ qkaniꞌ