«

MALLEVS
MALEFICARVM^
IN TRES DIVISVS
partes.
Concurrentia ad maleficia, 7 )
/ 'y *> ~
In quibus Maleficiorum efte&us,
j
^ Remedia aduerfus maleficia
con
Et modus procedendi, ac puniendi maleficos abunde
tinetur,przcipue autem omnibus lnquilitoribus , & di«
uini uerbi concionatoribus utilis, ac neceflarius
•

Audorc R.P.F. Iacobo Sprenger

Ordinis Precatorum, olim Inquifitorc clarifs.

Hac poftrema editione per F. Raftaelcm Maffeum Vene-

tum. D lacobi aludeca inftituti Seruornm/uinmofiu-
dio iliuftracus , & a multis erroribus uindicatus.
indices rerum memorabilium ,& qtuefiionum.
|fa adierimus

r _ JCS
^ca >,

du i ;

\ened Sv''pudl*' ^nto^aum Bcrunum .157

 : - n

'

4 '
:

-
; j -i'
i
; .
,2 . ;-T T X i H
,l:. .... > -.

• - •

V x j
*..
»
"
i
^TT ^ ^ C. •-
siaiHaisifi *di\-AH,
* ' . .
' nnitJi
•'*.
.
-*
l
.’
'
.

* |JM- ?•'». ntni M KiiniiOlc , ji;a^fcr.ari»>*u» HKri 3 t*

• *
v-Ji< ..'u-iO^..,' , o^,iujsnn
i.. •/ .iJlUU 4 .
•
:*

*/.. o&o > . u;. M

*
^,. UsJfcv>
:
-'
Tcb.vv.v; rji, .».*•„
.
/' •' ", •
^ ,

... .
;,
.'•
V i- f

"
'' •'
“*-i
Vl
;
4 ,
'•

i • • 7' •
'

;
'
•

t* ^
f •

•
X /53*5-
••»»•••••' •iTT*-'-
'
V. .%ifc •'.
W •
ft

•* - '

h-.yj- .
’

i I-. -V •

t . t •? • *S': ' i

'

...... •:
*
l: I

•.o-r*. - .'-
> •.'*'
, a*
4* - -
'•
r
'V - fi

l'.- * • V'
~1

. -i. ... .-^»w. '..4*^ - ‘

•
;?», IV ./
v ;
'
. ,
‘
•'xT'
'
<5 W*"

joogl
 AMPLISSIMO
s e i p i o
REBIBAE, TITVLI
n i
S. A N G .E L I,
PRAESBJTERO CARDINALI'.
DE PISA NVNCVPrATO;
; . Omkiv.m Hair.etiqoivm m * 1 T ' * AS • a

Cenfori optimo. ;

'
toan* ^Antonius cn\a\
i

VL t VM arbitror ho-
minem uerepium , repe-
riri, (tAMPLISSI-
me Qardina-
^ t LIS ) qui uarijs inge-
nijs hominum confideratis > quibus bo-
narum artium studia > hodiernis tem-
poribus'>& uigcnt > & deficiunt > non
uarie afficiantur . Liet ari fummop ere
debet >
quod hac noftra atasiugiterin
tenta efi libris , nullam quietem in eo-
rum fiudijs intermittit ^ quotidie na-
a 2 ficuntur

*
 a

fcuntur ingenia, qua in commuVifn om-

nium ^utilitatem aliqua produnt. Diam
tum (cientiapropemodum infinitafit,co
*
piam quoque librorum pene infinitam
fateri necejfe efi-, Dion enim aliquid tam
bonum in rerum natura existit , quod
non melius imeniri pofiit , cum neque
apud Gracos neminem extitiffe ( aAu-
£iore Tbnio fcimus, qui unus,
omnia
)
traftauerit.fd igitur cum itafit,pergr
tum quidem omnibus effe debet , in hac
tempora incidffe , cum uidemushunc
afferre doClrinam ,
Hunc ingenium ,
cAlium diligentiam ,
Hunc interpreta-

ri libros , illum uero

multa ex librorum
uarietate in unum colligere ,
qua diuer-
generibus profutura exifti-
fis hominum
mantur , Animo angietiS meritopoteft,
aliquos intueri certatimfiudentes ne-

nias fitas,Calcographis publicandas tra-

dere, uel aliorum nugas alias imprefi
fas.
 - -

fas * typis iterare* monumenta uerocla-

rifs imorum uir orum * quifummis labo «
ribus*ac uigilijs*prfiis temporibus pro-
fuerunt >o bruta tenebris iacere finunt *
nefient es quam per arduum fit * nouis
auctoritatem dare * obfiuris lucem
faftiditis gratiam . Tot enim tamque
uaria in omnifidentiarumfacultatefiri
pta * commentata* expofita * emijjaque
Junt * (hac no fi ra tempefiate *) ut ipfi
quidem potius luci obfiuritatem * quam
lumen afferant » Laudatione igitur di-
gni uidentur * qua uetuflis nouitatem *
abolitis nitorem * dubijsfidem * dare co-

nantur : (habet certiantiquitas aucto-

ritatem quandam* ac eam dignitatem
pr^fifert * quam nullus unquam nifi tn|
pudenter contemnit ) Hos itaque pro
.

uiribus imitatus * firiptaolim emijja *

temporum autem iniuria * aut inopina*

t.ofortuni euentu excifa * meis typis

r
* l «•
exci
 *o

excitare; quafi a morte ad uitdm re-

meare conor . fnter qug cum AL *
LE VM MtA L EFIC A R VM
iterum imprimere curarem > egi cum
Zf. T. ac erudito Theologo ‘D. fac obi a
Judaica F. T^ajfaelo SsMaffeo ZJ enet
Ordinis/eruorum ( ut/ua quapoj/et di-
ligentia) eum recognojcerct, tabulisyfg)
indicibus IlluHraret > res male affefias
fanitati resiituerety cAuffiorem quoque
libri inueniret y atque palamfaceret .

tAnnuitipfty (pro eiusfumma humanita

te) meisprecibus > & in hac re3 diligen

tiam curam que maximam adhibuit y ut

mihi morem gererety <&+ iludiofis omni-
bus fatisfaceret .
JA C0B VM
SP RE NG ET{ Theutonicum Tr
dtcatorij inHituti SWallei auSlorem a-
fud Joannem Tritthemium inuenit $
corrupta innumera^ deprauata corre
xit , Titulos £)uaflionibus uelutiJum-
* marium
 3

marium appofiiit , fndicem rerum nota

bilium locupletiffimum legentibus maxi
mo ufiii , ac magna oble Stationi futu-
rum confidens> a didit, &
alia multo plu

ra, qua inter legendum , uel cum alijs li

iris antea (fi contuleris) impreffisjecif
feinuenies • Cum autem quarerem fitb
cuius Mac enat e 3 ac ^Patrono exi-
ret 3 atque in uulgus emanaret 3 (nihil
tnim in publicum exit
,
quod alicui pr§
Bantifiimo utro non commendetur > tu
quidem prater cateros ) I L L V-
T S RISSJMAE PRINCEPS)
occurriBi 3 qui non filum amplitudine
dignitatis 3 ufu rerum >
quas equoiure
Sedis S A NC T IS SIMAE IN-
QVISIT IONIS Vniuerfialis 3pbi
uendicat ,pr efulges 5 uerum etiam omni
bus animi dotibus 3 "Religione ,probita- «i
te, continentia 3 prudentia , eruditione

*Do£lrina 3 ac (quod efi prffiantisfin-

4 + guU- ^
gularisque tua natura proprium ) in
optimarum difeiplinarum Q'ultores y

fitmma liberalitate beneuolentiaque a-

deo prgslas y utpaucifiimi reperiantur y

qui comparari te cumpoffint . .
jQuo fit y '
„

ut non modo ipfey te meum 'Protedo -

rem^VC EM y & PRINCI-
PEM obfiruem y ac mirifice uenerery
C>* meis caraderibusy ALLE VS
cMAL E F I C AR VM aduerfus ca-r -

lummatores ac Detradores ualidum de

fenforem fibi comparet y Spiritumque
ex te(nonfninus quam primas Prome-
thei ex luto confe das imagines ex Ph§
beisradijs habiturusy )fid uniuerfi Fi-
dei fiatholicf Zelatores
( Prgcipue au-
tem Rajfael SMajfeus cMallei cenfir )
propter animi tui celfitudinem y ita ad-
mirentur y atquefufiiciant y ut te tuto- ,
_

rem quafi Numen aliquod e coelo demifi

/umfibi arbitrentur
*
. Quo circa te ore

a?- M
\(1{E VERENDIS S IME CAR-
DINAL IS ) atque obteftor > ut li-

brum hunc alacri fronte fufcipere O*

animum meum ad te obferuandum > O*
;
colendumfatis iam perjpettum > & co-

gnitum > habere digneris . Sic enimfum

mum defederij meifruElum feram 3 O*
maiora in pofterum tibipolliceor . Va-
le,diuquefodix uiues .
 '

APOLOGI A A VT HO-
•'
ris INMAUEVMMA- * t
v
\

vi L H F I C AR V M. *

Vm inter ruentis feculi calamitates quas

proh dolor non tam legimus , quam pali
fen experimur > uctus oriens damno fuar
ruime irrefragabili diflolutus , ecclefiam quam
nouus ories homo ChristvsIesvs afper
ilone fui fanguinis foecundauit, licet ab initio ua
rijs hjerefum contagionibus inficere non ceffat*
illotamen praecipue in tepore his conatur, quado
mundi ucfpcre ad occafum declinante, & malitia
hominum cxcrefcete, nouitin ira magna, ut Ioa*
in Apoc. tcflatur , fe modicum tempus habere.
Quare & infolitam quandam haereticam prauita
tem in agro dominico jfiiccrefcere fecit, herefim
. ^ i \ t*
w• • • •

inquam malchcarum , a principaliori in quo ui-

gere nofeitur fexu denotando . Quae dum innu-
meris machinatur infultibus, hoc tamen in fin-
gulis quod cogitatu terribile, Deo nimium
abhominabile,& omnibus Christi fideli-
bus odibile cernitur , operibus expletur . Ex
patto enim cum in inferno, & foedere cum mor
te foetidisf mae feruituti , pro carum prauis ex-
plendis fpurcitijs fe fubijciunt . Pretcrea ea qug
in quotidianis crumnis , hominibus, iumentis,
& terra: frugibus, ab eis Deo permittente &
uirtute
 .

darmonurh concurrente inferantur. In-

itfrtiite

ter qua? mala nos Inquifitores Iacobvs

Sprhnger , una cum charisfimo ab apofto
lica fede in exterminium tam peftiferar harrefis ,
focio deputato licet inter diuinorum eloquio-
:

rum profeflores fubpnedidorum ordine mili-

tantium minimi . Pio tamen ac lugubri affcdu
penfantes quid remedij , quidvc folaminis mor
talibus ipfos pro falutari antidoto foret admini-
ftrandum, huic operi prae eundis alijs remedijs
pios fubmittere humeros dignum iudicauimus
confifi de melliflua largitate illius qui dat omni
,
bus affluenter , &
qui calculo fumpto de altari
forpice, tangit & mundat labia imperfedorum ,
in finem optatum eunda perducere . Verum
cum in operibus hominum nil fiat adeo utile &
licitum ,non posfit aliqua pernicies irroga-
cui
ri .Ingeniola etiam noftra ad acumen non perue

niunt ucritatis,nifi lima alterius prauitatis pluri-

mum fuerint abrafa . Ideoquidenouitatc ope-

risnos redarguendo arftimat ad certamen illius

confidenter accedimus. Sciat tamen hoc ipfum
opus nouum cfle limul & antiquum, breue pari-
ter & prolixum , antiquum certe materia &au-
thoritate , nouum uero partium compilatione,
earumq; aggregatione , breue propter plurimo-
rum authorum in breue m pcrftridioncm , lon-
gum nihilominus propter immenfam materiar
multitudinem , & maleficarum imperferutabile
malitiam. •
 1

malitiam.Nechoc dicimus, caeterorcim antho-.

rum {criptis prasfumptuofe derogado, noftruni
que opus iadanter & inaniter extollendo ,cucx
noftro ingenio pauca & quali nulla fint addita.
Vnde non noltrum opus, fcd illorum potius
cenfetur quorum ex didis fere funt lingula con
texta. Qua limul ex caufa nec poemata condere
nec fublimes theorias capimus extendere, fed ex
ccptorum more procedendo ad honorem fum-
mc trinitatis, & indiuidiue unitatis liiper tres par
tes principales,origincm,progrelTum & finem •
Maleficarum malleum tradatum nucupado, ag
gredimur rccolledione operis Ibcio , exeeutio
’
nemuerohis quibus iudicium durisfimum im-
minet eo quod inuindidam malorum, laudem
uero bonorum confiituiti cernuntur aDEO,
cui omnis honor & gloria in fecula feculorum •
Arnen.

TENOR 1

I
\N
 ,

TENOR BVLLAE
STOLICAE
APO-
ADVERSVS
ha?refim maleficarum.

NNOCENTIVS EPISCOj
Pv S, S E R V V S femorum D E I Ad .

fututam rei memoriam. Summis dcfide-

rances affettibus prout paitoraJis follici-
tudinis cura requiritjUt fides catholica no
ftns pociflimc temporibus ubique augeatur floreat,ac &
omnis hxrecica prauicas de finibus fidelium procul pel*
n.
iatur,ea libenter deciaramus,ac etiam de nouo concedi*

V mus, per qua* huiufmodi pium delnierium noftrum uo-

o tiuum fortiacur tffedum cunctisque proptereapemo*
,

itrje operationis mimiiermm, quali per prouidi opera*

toris farculum efroribus extupacis ,
eiufdcm fidei 7.eius
ii obfcruantia itiipfbium corda fidelium fortius impri*
macur.S ANE nuper ad noftrum non fine ingenti mole
ilia peruenit auditum, quod in nonullis partibus Alema
«iat iuperioru,ncc non m
Maguncineri.Colonieri.Treue-
ren.Saltzburgen.& Bremeh. prouinciis, duitatibus , ter*
ris,locis,& dioccefibus complures utriufque fe*us,perib-
&
n* propria: falutisimmemores , i fide catholica de*
uiantes cum dxmonibus incubis &
fuccubis abuci,ac luis
incantationibus, carminibus, &coniuratiombus,aliisc|ue
nephandisfuperfticiis,& forcilegiis exceflibus , crimini*
bus &
deli&is, mulierum partus,animalium fatus, terrat
fruges, uinearum uuas , &
arborum fru&us, nec non ho*
mines,mulieres,pecora pecudes , &
alia diuerforum ge*
nerum animalia; uineas quoquc,promeria, prata, pafcua
blada, frumenta, & alia terra? legumina, perire ,fufloca*
ri,& extingui faeere,& proturare,ipfosq; homines , mu-
lieresjiu menta, pecora, pecudes , &
animalia diris tam
incrin/ecisquam extrinfecis doloribus & tormentis affi*
excruciare, ac eoidem homines ne gignere , ii
mulieres

1
mulieres ne concipere,uirosqj in uxoribus,& mulieres ne>
fliris-a&usconiugales reddere ualeant impedire. Fidem
protere* ipfam quanj in facri fufceptione baptifi^i fufce-
peruntjore facrilego abnegare. Aliaque quamplurima ne
fanda cxceflus St crimina,inftigimte humano generis ini-
mico committere & perpetrare non uerentur, in anima-
tum fuaruni pericul u,diuinx maieftacis ofTcnfam, ac per
niciofum exemplum,ac fcandalum plurimorum. Quodq;
licet dile&i filij H.ENRICI inftitoris , in prxdiftis
partibus Alemanixfuperioris, in quibus etiam prouin-
tix,ciuicates,terrx dioccef. & alia loca huiufmodi com-
prohenfaforecenfetur;: nec nonlACOBVS SPREN-
G RE per certas partes linex Rheni , ordinis prxdicato-
rum & theologiae profeflores, hxreticx praui tatis inqui*
fitores,perliteras apoftolicas deputati fuerunt, prout ad-
huc exittunt,tamen Jionnulli clerici & laiciillarum par-
tium quxretes plura fapere quam oporteat , pro eo quod
in literis deputationis huiufmodi prouincix, ciuitates,
diocnefiterrx,& alia locaprxdida, lllarumqj perfonx ac
exceflus huiufmodi nominarim &
fpecifke expreha non
fuerunr,illa fub cifdein partibus minime contineri, & pro
pterea profatis inquifitoribus in prouincijs, duitatibus,
diocoe terris &
locis Drxdiftis , huiufmodi inquifitionis
officium exequi non licere, & ad perfonarum earundem
foper exceffibus &
criminibus antediftis,punicionem , in
carcerationem & corre&ionein admitti non debere, per-
tinaciter aflerere uon erubefeunt . Propter quod in pro-
uincijs,ciuicatibus, diocoe.terris & locis pr^di&is excef-
fus,& crimina huiufmodi non (ine animarum earundein
euidentiaiattura,&xrernxfalutis difpendio remanent
impunita.Nos igitur impedimenta quxlibetqux perip-
forum inquifitorum offici j executio,quomodolibet reta r
dari poflecde medio fubmouere,& ne labes hxreticx pra-
uitatis,aliorumq;exceflum,huiufmodi in perniciem alia
rum innocentunt fua uenena diffundat , oportunis reme-
diis prout noftro incumbit officio , prouidereuolentes fi
dei zela ad hoc maxiine nos impellentCjne propterea cot*
tingat
 P
eres ne
cingat,prouincias, ciuitatesjdiocccles,cerris &
loca prfeifi

Fidem
da fub cifdem partibus Alenunix fuperioris, debito in-
quificionis officio, carcere eifdem inquifitoribus in illis
Cufce-

mane olficium inquificionis,huiufmodi exequi licere, ad per &

isim-
fonarumearundem,fuper cxceifibus &
criminibus praedi
dis correctionem, incarcerationem,& punitionem admic
lima*
ti debere.Perinde in omnibus,& per omni a, ac fi i n literis
cper

odq;
praedidis prouincix,ciuicates,diocoe.rerrx &
Joca, ac per-
fonx, &excefiiishuiufinodi nominarim, & fpecificeex-
i&i
prefla forent auchoricate apoftolica tenore prxlcntium
iiti-
flacuimus.Proq^ paciori cautela literfls & depurat ioncm
m-
prodictas ad prourncias^iuicates,diocce, teiras & loca,
N-
nec non perfonas,& crimina huiufmodi extendentes, prae
:o-
fatis inquifitoribus quod ipfi & alter eorum accetfico fe-
i i-*

y-
cum dileCto filio,! O A N-fsl E G R EM P ER Clerico
Conftanrien.diocoe.magiitro in artibus, eorum moderno,
feu quouis alio notario publico per Jpfos , quemlibet &
eorum pro tempore deputando in prouincijs, ciuitati-
bus,diocoefis,terris,& locis prxdiCtis, contra quaJcunque
perfonas^ruiufcunque condi tionis,& prxeminentix fue-
rint huiufinodi inquificionis officium exequi, ipfasq; per
fonas quas in prxmiffis culpabiles repet ierint, iuxta earii
demerita corrigere,incarcerare,punire,& mulCtare. Nec
non in fingulis prouinciarum huiufmodi parrochialibu9
ecclefijs,uerbum DEIfideli populo quotiens expedie-

rit,ac eis uifum fuerit proponere & prxdicare,ommaque

alia & fingula in prxmiflis,&circa ea neceflaria & oppor
tunafacere,& firailicer exequi libere & lici ce ualeant,ple
nam acliberam eadem auCtoritace de nouo concedimus
facultatem Et nihilominus uenerabili fratri noftro Epi-
.

fcopo Argencinenfi,per apoftolica feripea nudamus , qua

tenus ipfe per fe ueJ per alium, feu alios praemitia ubi qua
do,& quotiens expedire cognouei it,futriu'|; pro parte in
quificorum huiufmodi feu alterius eorum legitime requi
hcus,folenniterpublicans,non permittat tosquofeunque
/uperhoc contra prxdiCtarum & prxfentium literaruna
tenorem,quauis authoritate moleftari , feu alias quomo-
do

/
 &
do libet impediri moleftatores impedientes, & contra
didores,quoslibet &
rebelles,cuiufcunque dignitatis ita
cus,gradu5,przeminentue , nobilitatis, & excellentis aut
conditionisfuerinc, quocuque exemptionis pnuiltgio
&
fint mumtu^er excommunicationis , (ufpenfioms in- &
terdidi, ac alias etiam formidabiliores de quibus (ibi ui •

debttur fententias,cenfuras &

poenas,omni appellatione
poftpofica,compefcendo &
etiam legitimis fuper his per
eum feruadis proce(Tibus,fententias ipfas quociens opus
fuerit aggrauare & reaggrauare authoritate noftra pro-
curet, inuocato ad hoc (fopus fuerit auxilio brachii fe-
llaris . Non obftantibus praemittis ac conftitutionibus,
& ordinationibus apoftolicis contrari js quibulcunque .
Aut fi aliquibus communiter uei diuifim abapoftolica
fitfede indultum, quod interdici, fufpendi,ueJ excommu*
nicari non pofiint per literas apoftolicas non facientes
,
lena& expreflam , ac de uerbo ad uerbum , de induito
fuiufinodimentionem, & qualibet alia didx (edis in-
dulgentia generali uel fpeciali , cuiufcunque tenoris exi
ilat,per qua przfentibus non expreflam uel totaliter noij
in/ertam,efFedus huiufmodi gratiae impediri ualeat, quo
modo libet uel differri,& de quacunque toto tenore ha-
bcda fic in noftris literis mentio (pecialis.Nulli ergo om
unio hominum liceat hac paginam noftrx declarationis,
extenfionisjconcefllonis & mandari infringere, uel ei ai$
fu temerario contraire. Si quis autem hoc attentare prae
himpferit,indignationcm omnipotentis D£l , ac bea-
torum Petri Pauli apoftolorum eiusle nouem incurr
&
* * '
'**
liarum. •'
'
<

Datum F^m<r quod Cxoftum Vetrum^f mto in*

carnationis domirdc* 3 Millt(fimo 3
quadriwtmt>-

fimo schs-xgtfimo cparto.7{mJ)tccmbrisVonnfi

catus uoflri jt nno p imo.
 .

.PRIMA PARS i

MMALEFICARVM»
A L L EI
Tria concinens, quae ad Maleficium concurrunt ,uc
funt,Dimon , Maleficus , & Diuina permiflio.
t

%An 'Maleficium fit. Qy aestio prima.

Trvm afierere maleficos efte, fit adeo ca-
rholicii quod eius oppofitu percinaciter af
lereninofithirecicu . Et arguit quod no
fic catholici* nuicq. de his afierere. ad.q.f

epifcopi.Quid credit pofle fieri aliqua crea

Curaauc in melius deceriufive trafmutari,aut in ali.i fpecic
uel fimilitudine craftormari qua ab ipfooiqm creatore pa
gano,& infideli dccerioreft.Talia aut referutur fieriamale
ficis, ideo talia afierere n5 eft,catholicii,fed h^reticu.Pr^te

rea nullus efFeftus maleficialis eft in mudo,Probatur.Quia

li efiec,operacione d^m.onum fieret.Sed afierere quod dx
mones pht corporales trafmutationcs aut impedire aut ef
ficere no uidetur cathohcu,quia fic perimere poficut tot ii

mundfi. Praeterea ois alteratiocorporalis,puta circa infir

micatesauc fanitates procreadas reducitur in motu locale
patet ex 7.phylic. Quorucunq; eft motus cceli.Scd drino-
nes motu coeli uariare non piit.Dionyfius in epift.ad Poly
carpu.Quia hoc lolius Dei eft.Hrgodidetur quod nullam
tranfinucatione ad minus uera in corporibus caulare prit:
quod neceflefithmoditraftnutationesin aliqua caufam
occulta reducere. Praeterea ficut opus Dei eft fortius q.o-
pus diabolica & eilisfafiura . Sed malefici u fi eflet in mu
do,efl*et utiqj opus diaboli cotra fatura Dei: ergo ficut il

^ licitu eft afierere fafturaiuperftitiolam diaboli excedere

opus Dei, ita illicitu eft credere, uc creaturi & opera Dei
in hoibus fic iumetis ualeat uitiari ex operib.diaboli. Pr.r
te.idqd fubiacec uircuti corpali,no het uirtute imprime
di in corpora , fed dimones iubdunt uirtutib.ftcllaru <\S
j.parsMal.Malefic. A patet
 % Jln Maleficium fit .
poreft eo quod certi incantatores conftelldtiones deffenjT
natas ad inuncandum dxmonesobferuant ‘,ergonon ha-
bent uirtutem imprimendi aliquid in corpora,&<ficmul
to minus maleficae. I tem dxmones non operantur nili per
artem.Sed ars non poteft dare ueram formam . Vnde in c.
de mineris dicitur.Sciant audoresalchimix fpecies tranf
mutare non pode,ergo & dxmones per artem operantes
ueras qualitates fanicatis aut infirmitatis inducere npn
pod*unt,fed fi uere funt, habent aliquam aliam caufam oc
culta abfque opere d^momi &
maleficioru. SED CONU
TRA in decre.^.q.p.Si per fortiariasatq; maleficas artes
nonnunquam occulco iufto Dei iudicio permittente , &
diabolo prxparante , &c. Loquitur de impedimento ma*
Jeficiali quo adadus conjugales tria concurrere fcilicet:

maleficam diabolum & Dei permiflionem.Prxtcreafora

tius' agere potelt in id quod eft minus forte.Sed uirtusdx
monis eft fortior uirtute corporali, lob.40. Non eft po-
teftas fuper terram qux ei ualeat comparari 3 qui creatus
eft ut neminem cimeret.RESPONSlO.Hic impugnandi
fiint tres errores h^reticales quibus reprobaris uentas pa
tebit . Na quida iuxta dodrina fandi Thomx in 4,diftin.
24. ubi tradat de impedimento ma]'eficiali,conati fune
afierere maleficium nihil ede in mundo , nifi in opinione
hominum qui naturales effedusquorum eflencix fune oe
culte malefici js impurabant. Ali j quimaleficos concedut
fed ad maleficialeseffedus illos tantummodo imaginare,
& fan taftice concurrere aderunt. Terti qui eftedus male
j
ficialesomnino dicunt ede fantafticos & imaginarios lu
cct dxmon cnm malefica realiter concurrat.Horum erro
res fic declarantur & reprobantur. Nam primo omnino
de hjerefi notantur per dodores in 4« prxfatadift.prxci-
pue per fandum Thomam in 3,arc,& in corpore q.dicens
liiain opinionem ede omnino contra audoritates fando
rum,& procedere ex radice infidelitatis. Quia ubi audo-
quod dxmones habent potefto
firas feriprur^ faerx dicit
fem fupra corporalia & fupra imaginationem hominum
quando a Deo permittuntur ,yc ex multis feripeurx faerse
paflibu»
1

/
 1
Qu&fiio prima
^
paflibus*notatur.Ideo illi qui dicunt maleficium nihil efle

in mundo nifi i n exiftimarione homini». Ecia non crediic

efle darmones,nifi in exiftimatione uulgi t antique errores
quos homo fibiipfi facit, ex fua .rAimatione impuret
moni . Et q>etiam ex imaginatione uehemenci aliqui fi-
gura apparent in fenfu tales quales homo cogitat , q> &
.tunc creduntur dxmones uideri dicamus uei eciam male-
fici. Et quum harc vera fides repudiat per.quam angelos de

coelo cecidifle & datraones efle credimus, ideo&fatemyr

iplosex fubcilitate natura fui multa poiJe quinos non
poffiimus.Etiliiquieosad talia inducunt facienda male-
fici uocanturhrec ibi . Quia uero infidelitas m
baptizato
haerefis nominantur,ideo tales de haerefi reprehendfitur*
Alij duoerrores daemones & eorum naturalem potenti;»
‘ no negantes,fed inrer fe quo ad eflfedum maleficialem
Sf.

ipfam maleficam difiidenres,inqnantu unus concedit ma

leficam realiter cooperari ad efTe&um,non tamen uerum,
fed-fantafticu. Alter nero per contrariii efledum rcalcm
in lefo concedens, fed maleficam fantaftice putat coopera
ri. Fundamentum errorum ex duobus paflibus canon. qui

habentur z6.q v.epi.‘fuinplerut, ubi primo reprehendun

tur mulieres, qua? credunt fecum Diana ,uel Herodiana
nofturnishoris equitare. Infpiciatur ibi canon. Et quia
fepe fanraftice & imaginarie talia folummodo fiunt * ideo
& illi errantes, de oibus alijsf fte&ibus ira fieri judicant,

Secundo,quia ibi continetur q> qui credit uela/Terit pofljr

-fieri aliqu.i creaturam, aut in melius deteriufve immucau
aut transformari in aliam fpeciem,uel fimilitudinem q. i
Deo oim creatore, infidelis eft,& pagano deterior . Vnde
propter hoc,q> ibi dicitur deteriufve immutari, dicur illii
effe&umnoefTerealemin maleficato,fed tancumodo fan
tafticum.Sedq» hi errores hoerefim fapiant,& contra fanu
''intelle&um canonis militat, offenditur primo tam perle
gediuinam q etiam ecclefia(l.& ciuile,& hoc in generali,
'demum in fpecialtuerbacanon.exprimendo, licet etia in
'fequeti queflione clarius hoc deduceretur. Nam lex diui
Jta in plenfqj locis praecipit maleficas no folam efle uican
& ^ A a das.
 4 iAn Maleficium fit

das, fcd etiam occidendas,cuiufmodj poenas no impone

rct fi non ueraciter &
ad reales effedus &. Jxfiones cum
demonibus concurreret. Mors enim corporaliter n 5 infi
giturfinc-corporali &graui peccato, /ed aliud de morte
animae quxexfantaftica illufioneTeu etia tentatione oriri
potcft.Hxc eft fentetiaS.Thome in. z. dift. 7. in queftio-
ne. An uti auxilio darmonum fit malum . Nam Deutero.
i8.praecipitur omnes maleficos & incantatores interfici-
Animaquxdeclinaueritad Ma
Lenitici etiam, indicitur.
gos&ad Ariolos& fornicata fuerit m eis» ponam faciem
•
meam contra eam & interficia eam de medio populimei.
'-Etiterfi.zo.Vir uel mulier in quibus phytonicus ueldi-
uinus moriatur,& lapidibus obruet eos.Et
fpiritus fuerit
-dicuntur phy tones m quibus demon operatur miros effe-
ctus . Praeterea hxefunt quod propter hoc peccatum
^Ochozias infirmus mortuus fuit.4. Regnum. i.& Saul. z.
Paralipo.io. Diuinorum deniqj eloquiorum tradatores
quid aliud in eorum feriptis dicunt.i.dift.7.& 8. tradide-
runt de poteftate demon fi & magicis artibus eoru feripta
infpicianturcuiufcunq;dodorisfuper. z. librum fenten.
•

&inueniet nullo diferepante magos & maleficos uirtute

daemonii permittente Deo,miros affedus non fantafticos
pofle producere. Taceo de variis aliis locis, in quibus San-
ClusThomas diffufe de huiufmodi operibus pertradat ut
in fummacontragenti.lib.j.cap. i.& z.in prima parte*
q.i 1 4.argu.4. Et in fecunda fecundx.q.pz. 93. lnfpi- &
cianturdeniq;poftillatores &GIofacores deMagisPha-
raonis.Exod.7.Infpiciantur&dida Auguftini. 18.de ci-
iiitate.Deicap.17.Et in fecundo de dodrina chriftiana.
Similiter aliorum dodoru quibus omnibus contradicere
ualde abfurdum eft , nec a uitio herefi excufari poteft.
immo in iure h creticus cenfetur quicunq; erat in expo,-
ft none faerx fcripcurx,i4.q. .hxrefis.Et quicunq; aliter
t

,/c ntit de his qux fide concernunt quam Romana tenet ec

clefo.e.c.&.q. Haec eft fides quod deniq; contra fanum
intelledum canonis militant oftenditur per lege ecclefi^
fticam,Nam& canones dodores fuper.c.Si perfortiarias
 Qtraflio prima « $
flemaleficas artes. *4.q.i.& extra de frigidis Se maltfi-
ciatis, quid aliud protedunenifi de malcficinli impedimini
to circa aftus coiugalcs declarare qilo dirimit cocradu auc
contrahenda matrimoniu.Dicunc.n.ficuc & Tho.i1n4.ubi
fupra quod fitnaleficiu fuperueniat matrimonio ante car-
nalem copuia^cfic G elt perpetuii impedit & dirimit matri,
moniu conrraftu cuiufmodi fentetia no daretur fu per illu
foriu & fantafticueffeftu,ut de fe patct.Videatur Hoiii. in
fummacopiofa,fimiliter Gotfri & Raymun.qui etia nulli-
bi legatur ditficultafle. An talis efte&uspofiec cenleri ima
ginarius &no realis/ed hoc taquap fe notu relinquebat
& quo poflet celeri perpetuus uel teporalis declarat fi poft
triennia duraretnec dubitabat an imaginarie per malefica
feu illuforie intromittetur. Sed qtf uere &
realiter poc tax
Jisdefeftus procurari uirtute datmonis propter pattii cu
eo initum, uel etia per ipfum dxmonedbfqj malefica.licee
hoc rariflirae fiat inecclefia ubi facramecum matrimonii
meritoriu-exiftic . fed quod inter infideles hoc contingat *
hoc eft,quia iufto titulo illos podidere fe cernit, ut Petrus
de palude in fuo quarto recitat defpofo qui defpofauerac
ldolu,& nihilominus cotraxerat cu quadaiuuencula,q. ta
mencognofcerenon potuit propter diabolum qui feinp
fe in corpore aflumptointerpofueratjCum tamen in eccle
fla diabolus conatur potius per maleficas propter fufi lu-
crum in perditionem animarum tales effedus intromitte
re,& qualiter hoc facere poceff,& quibi)s mediis inferius
declarabitur. ubi de feptem modis nocedi hominibus per
confimileseffeftustradabitur.Ex aliis etiam queUiowi-
bus quas theologi & canoni ilx circa hac maceriam mo*
- uent, hoc idem patet difeutietes quomodo poflit tollit, SC
an licitu fit per aliud maleficium tollere , & quid, (i male*
fica mortua (it, per quam maleficiii eft immifliim de quo
cafu Gotfri.in fuafumma mentionem facie , de quibus irj
quzftionibus tertiae partis patebit, cur deniqj um dihgeu
tercanoniftxuarias poenas promulgaflent, diffinguendo
deocculto & nianifefto peccato maleficorum , feu potius
diuinacoru cu noxia fuperfiitio uarias habeat fpecies, uf
£ l notorium
6 *An Maleficium fit,

nocoriu fit
occultum poerita 4##
euchatiftia denegetur . Si
dierum de confe.dift.a. pro diacone.ltem fi dencus quod
deponendus & in monafterio dettidendus. Silaicusex-
comunicandus i^.q.v.Non oportet Item quod tales in
.

fames debeant cenferi , & qui ad eos concurrunt,

immo
quilqursnec.
nec ad accufationem debet admitti. z.q.8.
Azon in
Sed per legem ciuilein hoc idem oftenditur.Nam
fumma fuper ^.libro.codicis.rubrica de maleficis. 1. polt
Corneliam de ficcarijs &.homicidijs dicit.Sciedum
quod
omnes illi quosuulgus maleficos uocat, & etiam illi qui
artem diuinadi fciunt,patiuntur capitalem poenam
vt. i.
l.nufl
nemo.C.de maleficis.Item inferunt pcenam.l.culpa.
permitti-
lus. Hx enim leges hisuerbis utuntur.Nemini
uultorefe
tur diuinare,alioquin fupplicifi capitis gladio
retproftratus,& fubdit.Sunt ali qui aret magica, uitf
j

libidinem
innocentum infi Jiantur , animos mulierum ad
fledunt,& hi belli js obi jciuturjVt.e.C.l. multi. Decemur
etiam leges q> ad eorum accufationem quilibet admitta-
tur, ficut &canon.in c.in fauore fideidib.d.dehxre.unde
admitti
fubditurJibidera.Ad hanc accufationem quilibet
prope
tur quafi in crimine Jxfx maieltacis . 1 piam enim
modum pullant maiellarem diuinam.I tem q> quxlliqni-
bus in interrogandum lubiiciantur. Subdit &
quilibet

nulla dignitate obflante,quxftioni fubiicitur,& qui

con-
umcitur,uel fi detegat facinus
fuum,fit eculeo deditus,vn
gulisq;fulcatibusla tera, per ferat poenas.dignas fuo faci-
nori. vt.e. C.I. fi ex. &c. Nota quod olim duplici poena
tales ple&ebantur capide &
ungulis , ad dilacerationem
corporis leu ad deuorandum beftiis obiiciendo.Iam aute
cremanrUr forte propter femineum lexum . Item prohi-
bent participationem.Vndelubditur,lednecpermittan-
tur tales ad limen alterius accedere,alioquin concreman
tur bona,nec aliquis debet eos lufciperenel cofulere,alio
quin deportantur in infulam,& Omnia bona^ublican-
tut.Hic notatur poena exilij cum amiflione omnium bo-
norum qui tales confulunc aut lulcipiunt.Has poenas ubi
praedicatores populis &
remoribus terrarum publicant.
 I'

Qua/lio prima» 7
plusaduerfus maleficas, quam exalijs fcripturarutn alle-
gationibus marcefcunr. Prarcerea & per leges commefH
dantur qui eorum malefici js obflanc . Vnde ubifupra.U
eorum. AJij autem oui faciunt id ne labores hominum
ventorum grandinisq; lapidatione fternuntur, non poena
fed praemio digni funt. Qualicerautpm fit licitum talia
impedire inferius patebit, ut prius ta<3um eft Omnia au-
tem hxc negare auc friuoie illis refillere quomodo poc
fcrupulo haeretica? prau itatis carere. Iudicet unufquil-
ue nifi forraflis eum ignorantia exculabit , fed cuiufmo-
3 i ignorantia excu/ar iiatim inferius patebic.^Concluden
do ex omnibus praemiflis catholicam &ueriflimam afler-
tionem quod malefici funt qui daemonum auxilio pro^
, ,
pter padum cura cis initum, maleficules reales effedus ,
permittente Deo, procurare poifunt,no excludendo quin
& prxftigiolos effectus & fjntaflicos etiam per media
prxlligiofa producere ualeant . Sed quia prefens fpecula- /

tio luper malcficiales eficftu-s uerfaturqui plurimum ab

alijs differunt ideo per hoc nihil ad propofitum,cum ta-
:

les potius lortilegi uel incantatores dicuntur , quam ma-

lefici . Demum quia fundamentum fui erroris capiunt ex
uerbis can.prarcipue duo ultimi errores non loquedo de
primo qui feipfiim codemnat dum nimiu contra ueritate
icripturae exorbitat. Ideo ad faniiinteJledumcancniseft
.prxcedenduin . Et primo contra primum errorem di-
centis medium e/Te fantafticum, fed extrema eflcrealia.
- Vbi notandum , quod quatuordecim lunc fpeciescapl
lales in genere fuperffirionis quas recitare caufa bre-
vitatis non expedit: quia clare recitantur ablfidoro .8
Ethimolog. & fecunda fecundat perlanftum Tho. q. 9 i»
Tum etiam quia inferius ubi de grauitate huius harrefi»
xraftabitur de ipfis meptioerit .& hocqueftione nltima
«huius primae partis. Etfpeciesfub qtu huiufmodi mulie-
res continentur uocatur fpecies phytonum,in quibus dae-
mon uel loquitur uel mira operatur . Et cft fepius prini t
in ordine»Speciesaut fub qua malefici continentur uocat
turfpeciesfljoicficoruni.Ec quia iutcr fe plurimum diila-
A 4
 8 «An Maleficium fit ' '

nec oportet quod qui in uni fpecie laborat quod etia A/b
ali js coprehendatur.Idco (icut cano de illis mulierculis
metione facit & no de maleficis.Ita false canone interpre
tatur q huiufmodi imaginarias deductiones corporu ad
9
totu genus fuperftitionis per omnes fpecies ei reducere
uelinc,ut fi c ille mqjieres imaginarie fo]ii,ita & omnes z m
lefice transferatur & peraplius canone falfificant qui ex il-
l'o arguere uellet malefica folumodo imaginarie ad effeCht

maleficialeegritudinisuel morbi cocurrere. Prxterea ta.

lesfic errares peraplius repreheduturdu extrema cocedut
darmone operate,
realia fcilicet & effedu morbi reale, me
diu aut inftrumeti fcilicet perfona malefica dicut fanta-
fticecocurrere cu came medium femper natura participat
extremorum. Nec ualet fi dicatur quod etiam fantafia (it
quid reale , quia (icut fanta(ia ut talis, nil pot efficere nec
concurrere ad d^monis operationem ni(i per paCtum ini
tum cum d^mone.in quo pafto malefica fe totam obtulit
&-aftriuxit diabolo uere&realirer &
non fantafticeaut
imaginarie folumrita etiam oportet q» cooperereturdiabo
io uere corporaliter.Nani & ad hoc (unt omnia malefico
rum opera, ubi femper autiperuifuiu,aut per locutione (e
alicuius maleficii inftrumenti repofiti fub limine domus
operatione fua maleficia exercet, prout in fequcti queftio
ne patebit.Prxterea fi quis uerba canonis diligerer infpi-
ciec confiderabit quacuor quxprjedicatores,& facerdoces
per ecclefias (ibi comiffas omni cum inflantia populo prt
dicare debent, fcilicet q» extra unum Deum nemo arbi-
tretur aliquid efie numinis ueldiuinitatis. Secundo quod
cum Diana uel Herodiade equitare eft cum diabolof q fe
ita fingit & nominacJcranfmeare.Tertio quod equi*
talis
tatura fit tunc fanraftice quando diabolus mente per infi
delirate fibi fubie&a agitat talirer ut ea qux folo fpiritu
fiant, corporaliter fieri credunrur.Quarto quod tali dno
habeanun oibus obedire .Vnde ad maleficialesa&us haec
uerba extendere eft abfurdu,cum fint diuerfie fpecies. An
aut malefici eriaqi localiter transferanturin fua fpecie fn
perditionis uel folum imaginaria: (icut phytones, tra&U
'
bitur
 * «

*
Qukflio fritna. >
p T ,

biturdeilloin cap.2.partiscap.j.quod utroque rtiodo.EC

Gc fecundus error cum primo eliditur quod ad fundamen
tum & /anum imelle&u canonis. Tertius in fu per qui ex
perbis canonis effedum maleficialem aderit fantafticum
ex uerbis canonis etia eliditur.Nam ineo quod dicit cre
q
dit pofle fieri aliqua creaturam aut in melius deterius ue
tranfmutari,aut in aliafpe(ie ud fimilirudine transforma
ti,quam ab ipfo omniu creatore &c.lnfideli deterior eft. -
Ha: tres partes fi nudat intelligatur funt corra proceflunt
feri p turx &
determinationem dottoru. Nam
pofie fieri
aliquas creaturas a maleficis ut pote uera animalia imper
feda, infpiciatur fequens canon nec mirum poft allegant-
canon.epifcopiquid Auguft.determinat de Magis Phara»
«is ciui uirgas m ferpentes uerterut, infpiciatur glo. fiiper
illud Exod. 7. Vocauit Pharao lapientes infpiciatur 8c
aliaglo.Scrabi.quod daemones difeurrunt per mundum
qu.ido per incantationem malefici per cos aliquid efficere
conantur & colligunt diuerfa femina , & ex eorum ada-
ptionepofluntprorumpcrediuerfasfpecies . Infpiciatur
& Albtrtus in deanimallibus.Infpiciatur & fandus Tho.
j.parte.q.r 14. ar. 4. Quorum dida breuitatiscatifa ob-
mittuntur.folum hocfuperelt ut intelligatur ibi fieri, prtr
creari.Secundum etiam quod in melius deterius ue ualear
rranfmurarijintelligatur folummodo a Deo authoritate
Sf ad corredionem feu etiam punitionem fepius tamen
:

iftaminifleriod.rmonum exercentor, & ficuc de primo

dicitur.Dominus percutit & ipfe medetur, & e»o occi-
dam & ego uiuere faciam. Ita de fecundo dicitur iininif*
fionem per angelos malos;ut fupra tadum eft . In prxfit-
to deniq;. c. nec mirum, infpiciantur uerba Auguft. qur
dicunt maleficos & cuiufmodi eorum operationes quan-
do hominibus in terdum non folum infirmita tem fe<l «il
mortem inferre. Tertium etiam faneintelligere expedre
cum moderni malefici fepius opere datmonum transfor-
mantur in lupos & alias beftias . Sed canon loquitur de
teal transformatione &effentiali,& non de prettipiola
i

qua: fepius finde qua etia Augult.xviii.de ciuicatcdei.

'
. /«P»
 p
'
io oin fit "Rarefis maleficos ajfcrcre,
cap. xvii. multa refert ut de famoftftima maga Circe
delbcijsDyomedis&depatreprxftantii.De qua mace-
fiaincapitulisfeeundxpartispacebir.Etan femper /unt
prxfcncesuelabfencesmalefici et an illum forme diabo*
'
Ius aflumit uel ipfe homo per fe uideatur talis cap.6.&.7

*An fit Hxrcfis maleficos ajjerere.

Ed quia fecunda pars queftionis dixit qyod his op^
S poGtum aflerere pertinaciter fit haereticum Quxr
ritur , an tales debeant habere tanquam manifefte
.

deprehefi inhxreticaprauirate,uel folumut de hxrefinj

uehemeterfulpefti.ET V 1 DETVR quod primo modo.na
Bern. in glo. ordinaria in c.ad abolendam. $. prxfenti.
& uerf.dcprehenfi.extra de h$re.Pr$fenti nihilominus orr
dinatione (ancimus: ut quicunq; manifefte fuerint in hae
refi deprehenfi &c. declarat quod tribus modis quis cen-
(etur quiscenfetur manifefte deprehenfi j fadi uidelicet

euidentia: quia publice prxdicat hxrefim, uel legitima

probatione per ceftes uel ex fua confefiione. Et quia tale?
publice praedicant feu temere contra prxfata omnia fe op
ponu t afferentes maleficas non e(Te:autquod nullo mo-
do ualeant hominibus nocere.Ideo tanqua manifelle de-
prehenfi in tali praui tace fub diftin.continentur ad eun-

dem etiam (enfum eft eiufdem Berii.glo.in. c. excommu-

nicamns.fecundo, fuper uerbo deprehenfi publice. Ad
idem etiam facit.c.fuper quibufdam.extra de uer. fig.In-
fpiciat ibide le&orcap.&reperiet ueritacem.SEO CON
TRA,quia hoc nimis durum uidetur,tum propter poenam
annexam quae notatur incap.ad abolendam.!*. in prxfeu-
ti.excrade hxre. ubi in clerico ponitur degradatio,
animad
fecular is relinquatur arbitrio poteftatis fecularis
uerfiohe debita puniendus, tum etiam propter ignoran-
tiam & multitudinem eorum qux culpabilis in tali erro-
re cernicur.Ec ex multitudinecali rigor iuftitix eft c em-
perandus. difixl. utconftiruerecur.RESPONSI O.Cum
noftra (it incetio potius a uitio hxrcfis huiufmodi prxdi
catores
/
'
\
 Qudflio prima. ii
tuo res pro pofle cxculare qua incola re.cum ut dkitur-c*
tra de pr^fum.c.literas.f. quo circa
maciamus quatenus di
propter /olam fufpitionemquamuisuehementem nolu-
mus ilium cie tam graui crimine condemnari &c.ubi glo.
fuper condemnari. Prxcedi poteft contra talem iic ue-
hemenrer fufpelium , fed non debet propterea condent
nari,nifi adfic.ut ibidem declaratur uiolenca fufpicio,
attamen quia fufpitionera excludere non poflumus,6c
hoc propter friuolas eorum afiertiones contra fidei ueri-
tatem,& cum hoc triplex iit fufpicio leuis,uehemens,
&uiolenra de quibus in c. accufatus & c. cum contur-
macia lib.yi.de hxre.St per norau per archidiaconum^
& Ioh.andre* fuper cap.accufatus & uerbo uehemens.
& deprxfump.ca.literas.De uiolenta etiam loquitur
canon.diihxxiiij.quorundara. Ideo quxrendumcuiui^
modi fufpitione talia prxdicans fubiacet. Et quidem
cum talia dogmatizantes non aequaliter fe ad huiufmodi'
errores habere noicuntur. eo quod aliqui ex iimplici
ignorantia iuris diuini , 'aliqui etiam futhcienter in for-*
mati adhuc ftuftuant uacillando Sc plene aflenrire no*.
lunt 3 & cum error in mente haereticum non faciat 3 niii
adiit pertinatia uoluntatis: oportet etiam dicere quod
ad fufpitionem fuper crimen hxrefeos non fe aequaliter
habeant , attamen quia per ignorantiam putant !e polle
euadere . Aduertant paululum quam grauiter peccanc
qui ex huiuimodi ignorantia delinquunt . Nam licet
multiplex iit ignorantia 3 tamen in re&oribus anima-
rum ignorantia quaecunque iit non poteft dici igno- ’

rantiamuincibilisfeu ignorantia particularis iecundum

philofophos,quxa Iuriftis &
theologis dicitur fafti.Sed
oenietur in eis ignorantia uniuerfalis,qux cft ignorantia
iuris diuini quia eft eorum qux quis de iure ex lege diui-
na ici re tenetur.dift.41 .INicolauspapa.Difpenfat 10 caele
ftisieminisnobisiniunftaeft.Vx iinonafperferimus uae
ii rton tacuerimus Tenetur enim habere fcientiam facrae

fctipturx.d1ft.36.per totum. Ht ad hocfubdidoruanima*

informandas eade dift. ca.i.$. ecce. & $.Si quis uul t.liccc
:*•
iecun-
r it 4 Unfit Htrcfis maleficos afferere.
(fecundum Ray.Hoftien.Tho. non requiratur q> habeant
(cientia eminete,/ed
% habeat competente,id eft, fufficie
tena ad fuum officium exequuendum. Attamen pro illo
tumaliquali confolatione dummodo damna proceden-
tia lucris /equentibus deincepsrecompenfant eft eis ad-
vertendum quod hic ignorantia iuris licet dicatur inter-
dii aflfe&ata & fupina.Dicitur tamen affeftata,id eft uo-
,
luntaria dupliciter.C^uia interdum cum /ciet ia intentio-
nis, Interdum cum ignorantia intentionis.Prima licet in
«ulla excu/at fed damnat. De qua Pfal.Noluit intelligere
ut beneageret.Secunda tamen diminuit uoluntarium ita
& peccatum.Quia fit quando quis tenetur aliquid /cire,
Ibd ne/cit quid teneatur,quo etia fuit in Paulo. i.Thim. t
Mi/ericordiam con/equutus /um,quia ignorans feci in in
«redulitace.Quia tamen dicitur afte&ata indirefte quia
,
propter alias occupationes negligit addifeere ea qu^ fcire
tenetur, nec uult laborare in itudio ad fciedum illa,& ex-
cu/at non a toto fed a tanto.Et etiam iuxta Ambro.fuper
illud Rom.z.An ignoras quod benignitas Dei ad peemten
tiam te adducit.dicit.grauiffimc peccas fi ignoras graui/1
jne,id eft,ualde periculose.ldeo prf/ertim tam in tempo-
ribus ad /uccurrendum animarum periculis omnem igno
rantiam repellamus , & duriffimum iudicium quod no-
bis imminet fu per diftriftam rationem & talentum no-
bis creditum femper prar oculis habeamus ne ipfa igno-
,
rantia etiam in nobis notetur cra/la uel rupina, per meta
phoram hominis cra/fi uel fupini,qui non uidet etiam ea
qus coram ip/o /iinr. Dicit enim Cancellarius in floribus
regularium moralium, & in fecunda regula quod culpa-
,
bilis ignorantia iuris diuini, non cadit in facientem quod
in /e eft .Ratio eft qui* Spiritus /an&us talem hominem
de neceftarijs ad /alucem qu* uires eius excedunt docere
,
immediate paratus eft. Ad primum argumentum /olu-
tio patet per /anum intelleftum canonis
. Ad fecundum
dicit Pe.de tharam.Perimeret utique
ex magna fua inui-
dia qua aduer/iis hominem agitatur
, fi a Deo permitte-
Ktur.C^uod autem Deus permittit /ibi aliqua, & aliqua-
non.
 Quaflio prima* '
ij k ..

noti, hoc cedit in maiorem ipfius diaboli contumeliam flt

dilplicencia
,
quod Deus in omnibus utitur eo, contra fua
uoluntatem ad manifeftationem glori* fu* . Ad tertium
dicitur ante rationem acritudinis aut alterius effe&us
maleficialis lemper pr*cedit aliquis motus locaIis,inqui
tum daemon per maleficam colligit determinata a&iuaj»
quae uidelicet ludere poliunt ,& apponit determinatis paf
nuis ad inferendum dolorem,uel nocumentum aut a&um
aliquem fpurcifiimum Et fi quaeritur an motus ille rem
.

a d$mone localis reducatur in motum coeleftem.Dicendu

«ftquod non.Quianon mouetur ex uirtute naturali led
,
mouentur ex obedientia naturali qua fijbijciutur uirtuti
daemonis , qui habet hoc ex uirtute natur* fu* quod po&
fupra corpora.Hoc dico , non o» pofiit influere rebus ma-
terialibus aliquamformam uel fubftantialem uel acciden
talem abfque adminiculo alterius rei naturaliter . Sed
quia poteft Deo permittente res localiter mouer e &ex
rebus coniun&is dolorem uel aliquam qualitatem produ
cere. Vnde effettus maleficialisnon fubijcicur motui cce-
lijficutnec ipledaemon licet res ili* & infirmamenta fu-
bjiciancur. Ad quartum dicendum eft. Opus Dei poteft
opere diaboli omnino uitiari, prout ad prarfens loquimur
de efledu maleficiali. Sed quia hoc non poteft nifi diuina
permiffione.Et ideo non /equitur quod diabolus fit Deo
fortior, demum quia non uiciat opera Dei per uiolentiant
cum fic etiam deftruere poflec Ad quintum fimpliciter
.

notum eftq> corpora caleftia non habent uirtutem im-

primendi in darmones cum nihil agat ultra luam uirtu»
tem , fed quod magis aduocati fibi certa conftellatione
ueniunt, duplici ex caufa hxc facere uidentur.Primo quia
fciunt uirtutem illius conftellationis iuuaread cffeftunr
quem magi optant.Secundo faciunt ut homines inducat
-ad uenerandum aliquod numen in ftellis,exqua venera-
tione etiam ante tempora ritus idolatri* procellit . A4
ultimum quantum ad terminos argumenti fuper aurum
alchimicum, dicendum fccundu fanftum Tho.in t.dift.tf.
infolucione unius argumenti,ubi declarat dc uirtpte d*«
*
<
;. monum
 1 4 \Anfit Uarefis milefic.qjfeftrc. Quafi.I.
Jfionum in operando.Quod licet quxdam formx fiibftau
ciaiesper artem induci poftint uirtuce naturalis agentis,
vt quando forma ignis inducitur per artem iniignum,hoc
tamen non po teli fieri uniuerfalitereo quod ars nonp<*>
iteft inuenire femperfeu coniungere propria aftiua pro-
prijs paffiuis,poteft tamen facere aliquid limile , fic al- &
chimiftx faciunt aliquid fimile auro,quantum ad acciden
*u exteriora, /ed tamen non faciunt uerum aurum, quia
forma fubftantialis auri non efl per caiorem ignis quo u-
tunturalchimiftx,fed per calorem Solis in loco determi-
nato vbi viget virtus mineralis,& ideo taleaurum no ha-
bet operationem conlequentem fpeciem. Et fimile eft de
#li/s eorum operationibus. Ad propofitum.Djrmones ope
«ntur per artem circa effe&us malcficiales, & ideo abfq;
amminiculo alterius agentis nullam formam fubftantia-
lem uel accidentalem inducere poliunt , & quia non dici-
mus quod maleficia inferant partem abfque amminiculo
alterius agentis ideo etiam cum tali amminiculo poteft
ueras qualitates xgritudinis aut alterius pafiionis induce
re, fed qualiter hxcamminiculafeu adminiftrationes in-
Ifrumentorum habent ad effeftum maleficialem cum das
Wonibus concurrere uel non patebit perfequentia. ,

• ' - •
*

An Damon cum maleficio concurrat,

SECVNDA QVAESTIO. ]

m N catholicum afl*erereq>ad effeftum malefici-

fic

/\ alemfemper habeat daemon cum malefico con

\ currere, uel quod unus fine altero , ut dxmon
'

fine malefico, uel e conuerfo talem effeftum pof-

_
wt producere. Et arguiturprimog» dxmon fine malefico.
Aug. inlib.8$.q. Omnia qux uifibiliter fiunt etiam per
inferiores poteftates aeris fieri pofle creduntur . Sed om-
nia nocumenta corporalia non funtinuifibilia fed po-
,
tius lenfibi lia
, igitur etiam adxmonibqs fieri poflimr •
Prxterea ex fcripturis nocumenta Iob illata
, ubi
ignis decado cecidic,&
familia cum gregibus pecorum
ano
 Quaflio fecunda . * ij
uno .impetu confumpfit,& curbo domum deijciens libe*
ros occidit, dxmon per fe abfque maleficis concurrente,
tantummodo diuina permifTione operatuseft.Ergoafimi
li in aliis qui maleficis afcribuntur.patet & de feptem ui-
ris facrae uirginis/quos dxmon occidic.Pratterea quicquid
poteft uirtus inferior abfqueammiuiculouirtutis fu per io
ris poteft & uirtus fu perior abfq; amminiculo uirtutis
inferioris. Sed uirtusinferior poteft concitaregrandines,
& inducere infirmitatesabfquc auxilio uirtutis fuperio-
ris. Dicit enim Albertus de proprietatibus rerum
quod faluia putrefa&a modis ut ibidem ponit fi protefta
fuerit infontem mirabiles concitabit in aere tempeftates.
Prxterea fi dicatur quod d$mOn utitur maleficio no pro*
prer indigentiam, fed propter eius qua quxfit perditione.
Contra Arifto^.Ethi.Malicia eft uoluntarium quod pro-
bat per hoc quod nullus operatur iniufte,uoluntarie non
uelleiniuftum efie , & uoluntarie ftuprante non uelle,
incontinentem ef)e,& per hoc etiam legifiatores puninnc
malos quafi uoluntarie mala operantes. Dxmon ergo fi
operatur per maleficam operatur taquam per inftrumen-
tum , & cum inftrumetum dependet a uoluntate prin-
cipalis agentis & non uoluntarie agit fi concurtit , non

ent a&io imputanda per confenfus punienda .

ei SED
CONTRA quod nihil poffit inficere inferioribus abf-
quemaleficis.Primodegeneratione.Omnisa&io eft per
contadfi.Et quia non elt aliquis conta&us darmonis ad cor
pora cum nihil habeat cum eis commune, ergo utitur ali
quo inftrumento illi influendo uirtucem ludendi per con-
tadum.luxta hoc etia quod maleficia poflint fieri abfque
opere daemonum probatur pertextum & glofiad Gal.lii.
O infenfatiGalatxquisuos fafcinauit uencaci non obe-
dire>glo.quidam habent oculos uirentes qui folo afptf&u
inficiunt alios & maxime pueros. Eft ad hoc etia Auicen.
^.naturalium lib.3 ca P* u ^ c ta dicens , nMultoties autem
. - ‘

anima operatur in corpore alieno ficut in proprio, quem*

admodum eft opus oculi fafcinantis & eftimationis ope* •

rantis.fct eandem fententiam etiam ponit Algaael. lib. v

* f
\6 jtn D semoti cum maleficio concurrit,
fuo phyficorumcap.io.Putat etiam Auicenna licet no®
ttcncatur in illo, quod uircus imaginatiua etiam abfq; ut-
iu poffit extranea corpora immutare, ubi nimis extendit
tiirtucern imaginatiuam , &
capimus hic uirtutem ima-
f inatiuana non in quantum diftinguitur contra alias uir-
tutes fenfitiuas interiores ut eft lenfus communis, & fan-
cafia & eftimatio,fedinquantum includit omnes illas uir
tutes interiores . Sed beneuerum qj talis uirtus imagina-
tiua poteft tranfmutare corpus coniunftum,lcilicet illud
in quo eft,ficut homo poteft ambulare fupra trabem quae.
«It hi medio uiafc . Si uero pofita fuerit fiiper aquam pro-
fundi no audebit ambulare fuper ea , eo q> imaginabitur
in eius anima forma cadendi uehementer imprefta , cui
obedit materia eius & uirtus membroru eius & non obe
«liunt eius contrario, fcilicet ad dice&c ambulandum . In
hoc ergo conuenit hxc immutatio cum oculo fafcinantis
inquantum immutatur corpus proprium , primo fcilicec
no corpus alienum , de qua immutatione iam loquimur.
Practe rei fi dicatur quod talis immutatio caufatur a cor-
pore uiuo, mediante anima in aliud corpus uiuum . Con-
tra. Quiaadprxfentiam interfectoris manat (anguis ex
uulneribus occifi . Ergo etiam abfque uirtute anim.r,
corpora poftunt mirabiles efleftus producere . Item ho
mouiuens,& prope cadauer hominis occifi ttanfiens, e-
tiam non (entiendo illud, adhuc terrore concutitur. Prae-
terea ficut res naturales habent quafdam uirtutes occul-
tas, quarum ratio ab homine aftignari non poteft,ficut qr
adamas trahit ferrum , & multa quae Augu.ennmerat zo.
deci. Dei. Ita mulieres ad immutationes faciendas in
corporibus^lienis certis rebus uti pofl'unt,abfque auxilio,
daemonum qua» etiam noftram rationem excedunt. Et
quia excedunt, non debemus propterca daemonibus quafi
cx maleficis infimul conuerfantes afcribeie . Prxterea
malefici certis utuncur imaginibus & rebus inftrumenta
I ibus quas interdum ponunt fub limine ofti domus , auc
j

ad certa loca ubi pecudes conueniunt,aut etiam homines

qui malcfitiantur& interdum moriuntur . Sed quia hu-
»• i . •
iuftnodi
 Quajlio fecunda. tj
iufmodi eftedus poflunt euenire ex imaginibus illis in-
,
quantum habent quafd am influentias corporibus cnele-
Ilibus receptas probatur. Na ficut corpora naturalia fub-
duntur corporibus calefiibus,ita& artificialia. Sed cor
pora naturalia pollutu recipere quafda uirtutes occultas
erao &c.& artifi.Vnde uidetur q? eoru opera portent per
tales imprefliones pradi rari &
no per d*mones.Fr$tcrea
fi uera miracula poflftnt fieriex poteftate natur^ in eo qu£
operatur. Ita & miranda & horribilia &
ftupenda opa ex 3

uirtutenatur* probatur.Nam Grego.dicic 2 .dia!.’ .Sandt

miracula faciunt, aliquando ex prxee, aliquando e\ pote-
ftate.Exemplum datur de utroque . Petrus orando fufei-
rauit Thabitam mortuam . Ananiam & Saphiram men-
morti increpando tradidit abfque pr*ce. Ergo
tientes &
homo per uirtutem fu* anima? poterit materiam corpo-
ralem m
altera etiam tranfmutare,feu immutare de fani-
tate in infirmitatem
, &
econuerlo, Prsterea corpus
humanum eft nobilius quam alia corpora in fer: ora
, fed
propter apprehenfionem anima? humana? immutatur cor
pus humanum ad calorem & frigus ut patet in iralcen-
,
tibus & timentibusjimmo etiam ha?c immutatio pertin
git quandoque ufiaue ad a?gritudinem & mortem Ergo .

inulto magis poteft fua uirtute materiam corporalem im

mutare. Sed contra eft. Subftantia fpiritus non poteft
imprimere aliquam formam nifi adminiculo alcerius
agentis, ut fupra tadum eft. Vnde & Auguftin pra:fatoli
bro.Non eft putandum iftis tra/greflbribus angelis ad
tum feruire hanc uifibilium rerum materia, fed loli Deo.
m
Er^o multominus homo ex poteftate naturali efficere po ’

tcft eflfedus maleficiales .RESPONDEO, quia non

defunt errantes in hac materia, maleficas excufantes &
,
d^mones tantummodo aut inculpantes, aut quibuidiun
naturalibus tranfmutationibusearuin fada alcribentes.
Ideo horum falfitas oftenditur primo perdefcriptibnern
maleficas um,de qua lfid.8.Ethymo.cap.9.Malefici dicun
tur oh facinorum magnitudinem, fciheet mala pr^cun-
,
^lis malefadoribus efficiencia,unde ftihdit Hi eleinena
,
j.Pars Mal.Malcfi?. M concutiunt^t
 ,,

s 8 \An D&mones cum maleficiis concurrant .

concutiunt,operefcilicetdaemonum ad grandines & tem

peftatesconcitandas.Item dicit mentes hominum turbat
intelligead amentiam,odium , & amorem inordinatum.
Item (ubdit. Ac fine ullo ueneni hauftu, uioJentia tantum
carminis animas interimunt. Ad idem ztf.q.v.ca. nec mi-
rum,&funtuerba Auguftfni. in d.ci. Dei.vbi declaratur
cui dicuntur magi & malefici . Magi funt qui uulgo di-
cuntur malefici , &ob facinorum magnitudinem fic nun-
cupantur .Hi funt qui permiffu Dei elementa concutiunt
hoini turbat mentes , minus confidentii,in deo, ac fine vl-
lo ueneni hauftu, uiolentiatantii carminis interimucho-
mines.Vnde &
Lucanus Mens haufti nuila fanie polluta
.

ueneni incitata petit, demonibus enim accitis audet uen

tiliare &
quoufqi fuos perimat malis artibus inimicos.Ex
quibus patet quod in huiulmodi operibus femper habet
daemones cumaleficijscocurrere.Secundo quia cum qua-
druplices effedus pinales afifignare poflumus.f.minifte-
riales, noxiales , maleficiales &
naturales.Et minifteriales
dicuturqui minitterio bononi angelorum ficut noxiales
malorufpirituu immittuntur. Moles enim Aegyptum in
bonorum percuflit.Vbi magi in p.tan
x.plagis minifterio
tum per malos fpusconcurrerunt,& triduam peftem pro-
pter peccatu Dauid circa numeratione populi cSmiflum*
& de.lxxi j. milibus hoim una node proftratis pro exer-
citu Sennacherib,utiq;hic per angelos drii,id eft, per bo-
nos dnmuenerantes& cognofcentesperada fuerunt . No
xiales uero effedus cum in fcripturis nominantur immifi-
fiones per angelos malos j fecundum quas populusillein
deferto fiepe percuflus fuit.Et maleficiales effedus dicun-
tur quando d|mon per maleficos & per magos operatur
ficut,& naturales qui ex influentijs corporum cotleftiuin
in inferioribus circa mor talitates , fterilitates terraru
iftis

& grandines, &

haecfimilia caufantur.Et inter hos effe-
dus magna fit differetia Ideo cu Iob noxiaJi plaga
. fuit i
daemone percuflus & n5 maleficiali,ideo nihil eft ad pro-
pofitum.Si quis vero curiofusinftaret ficutplerunqueh^c
materia curiofas patitur a maleficarum dcfcnforibus in-»
ftantias
• -
• ' ’ - «
 Quaflio fecunda. jp
femper in cortice uerboru aerem uerberantes,&
flant ia»
medullam uericaris nunqua penetrantes.Cur Iob non ma
Jeficiaii effectu per d^moneni ficut noxiali percufius fuit.
Hjs curiofe etiam relponderi poteft quod lob fuit percuf-
fus a diabolo folum , & non mediante malefico uei male-
fica. Quia hoc genus fuperflitionis uel nondum erat in-
uentuin,diuina tamen prouidentiauoluit ucpotelfasd.e-
monis mundo ad prscauendum eius infidias pro Dtiglo
ria iunotefceretcum nihil niha Deo permiffusethcere po
tefl . Et de tempore quidem quo primum genus fu per.Ul-
tionis inuentum fuic. Dico primum genus quo ad dx-
inonuminuocacionem,non quo ad puram idolatriam.
Dicic Vincentius in fpeculo Hyftoriali allegans plures do
&ores,quod primus inuentor artis magice & mathenu
tice fuic Zoroaftes,qui dicitur fuifie Cham filius Noe,hic
/ecundum Auguflinum de ciuitate Dei lolus rific nafcen
do & hoc non nifi opere diaboli. Hic etiam cum eflet rex
fuperatuseflaNino filio Beli qui edificauic Nimuen , uel
amplius fub quo cappitregnu Afsyriorfi tempore Abrahe.
Hic etiam Ninusob inordinacu amorem patris fecit fieri
imaginem patri mortuo ad quam quicunq; confugiebant
malefa&ores liberi erantab omni punitione debita. fct ex
hoc coeperunt homines imagines adorare, ut deos,fed hoc
poft primam aetatem quia fub illo rempore non erat ido-
Jatriapropter recentem memoriam creationis mundi, ut
dicitfanftusThom. in. ij.q.^f.ar. 4 uel etiam incepit a
Nembroth qui cogebat homines igne adorare, & fic in fe-
cunda aetate incepit idolatria quae eft primum genus fu per
ftitionis, ficut diuinatio fecundum, &
obferuantia tertia.
Maleficoruafit ritus reducitur ad fedundum genus fuper-
ftitionis fcilicet ad diuinatione qux fit per expreflam dx-
monuminuocationem cuius etiam funttria genera fcili-
cet nigromantia, plan&ari j Ce u potius mathematici, & di-
uinatio per fomnia,hxc ideo pofui ut prius Jeftor intelli-
gac noxias illas artes non fubito,fed procefiu temporis fuifi
fe inuencas,nec abfonum efleaUerere maleficas rempore
temporii ucGrc-
Iob non fuifle.Sicuc enim per incremcta
B a gorius
 • ,

50 *An Ddcm.cum malepcijs concurrant

gorius in moralibus dicit , creuit fcientia fandorum . ita
& noxix artes dxmoniorum . Et ficut iam repleta eft ter-
ra fcientia drii. Efaix. n. Ita iam mundi uefpere ad occa'
fum declinante & malitia hominum excrefcente & chari
tate refrigefeente fuperabundat omnis maleficioru iniqui
tas.Ipfe tamen Zoroaftes cum eflet intentus illis artibus
& folummodo cofideratione Aftrorum a diabolo fuccen
fuseft.Hxc ubi fupra. De tempore autem quo malefici
leguntur cum dxmonibus ad maleficia inferenda conue
nifie tadum eft lupra . Et habetur Exodi feptimoquo ad
magos Pharaonis qui in plagis fiiper egyptum df monum
afiiftentia ficut Moyfes mimfterio bonorum angelorum
figna plurima perpetrarunt.Vnde conduditUrveritas ca-
tholica uidelicet quod ad effedum maleficialem licet non
ad effedum noxialem femper habet maleficus cum d^mo
ne concurrere. Et per hxc patet refponfio ad argumenta.
Nam ad primum non negatur quin efledus noxiales qui
uifibiliter cernuntur fuper homines iumeta terrae fruges
& qui etiam ex influentiis corporum coeleftium fxpe pro
ueniunt etiam a daemonibus Deo permittete inferuntur.
Dicitenim Augu.4.deciuit Dxmonibus fubfunt ignis
.

fi aer quatum eis a Deo permittitur,patet & per glofam

fiiper illud.lmmiftiones per angelos malos q dicit . Deus
punit per malos angelos.Ex quibus etiam patet refponfio
ad fecundum de lob & ex his qux prius tada funt de ini
tio arris magica». Et ad tertium de faluiaputrefada & in
puteum proieda dicitur.Quid licet fequatur effedus no
xialis abfque auxilio dxmonis.licet non abfque influentia
corporis coeleftis.Loquimur autem de effedu maleficiali.
Vnde »6 eft fimile.Ad.quartum dicitur uerum efle qued
dxmonesutuntur maleficis tantummodo propter eorum
perditionem. Et cum infertur quod non eflent puniendi
quia concurrunt tanquam inftrumenta qux mouetur ad
nutum non proprium, fed principalis agentis.Refponde-
tur quod funt inftrumenta animata & libera agentia , &
licet poft expreflum padum initum cum dxmonibus,no
wm fint fux libercatis,quu ut ex earum faftjonibus acce
 Qu&flio fecunda. it
£imus, & loquor cie mulierculis conabuftis ad plurima
maleficia coafte fi uerbera d^monum fubterfugere uolue
<ooperantur,prima tamen profeffione,qua fponte fc dx-
monibus fubiecerunt manenc ligatx.
AD alia uero argumenta, in quibus probatur male-
ficaleseflfedhis polle abfque opere dxmonum a ue-
tulisprocurari . Dicendum quod ex uno particula-
ri,concludere uniuerfale eft difionum rationi . Et cum it»
tota(ut uidetur)fcriptura facra no inuenitur tale,nifi hic
ubi agitur de fafcinatione feu in uultuatione uetularum,
ideo non ualet per hoc concludere > q>lemper habeat ita
cuenire. .Infuper eft etia dubium per glofam . An abfique
opere df monum talis fafcinatio fieri poffit,eo q> ex glofis
ibi eliciturquod fafcinatio capitur tripliciter.V no modo
dicitur ludificatio fenfuum,qux fit per artem magicam,
& fic poteft fieri minifierio dxmonu), nifi prohibeantur
a Deo immediate, mediante uel minifierio fandorum an
elorum.Secundo modo potefi dici inuidia , ut ibi A po-
f[olus dixit .
Quis uos fafcinauit , id eft , tanto odio per-
fecutusefi. Tertio quod ex tali odio fiat immutatio ad
malum in corpore alicuius per oculos alterius afpicicntes
in eum. Et de fafcinatione hoc modo ditia comuniter lo
quunturdodores, fecundum quem modum etiam Aui-
cenna & Algazel j ut in argumentis deducitur ,loquuti
funt . Nam & fandus Thomas hanc fafcinationem decla-
rat prima parte.q.i i7.per hunc modum . Etforce,in-
quit, imaginatione animx immutatur fpiritus corporis
coniundti . Qux quidem immutatio fpirituum maxime
fit in oculis ad quos fubtiliores fpiritus proueniunt * O-

culi enim inficiunt aerem continuum ufque ad determina

tum fpacium , per quem modum fpeculafi fint noua &
»ura contrahunt quandam impuritatem exafpeftu mu-
Iieris menfiruante . Vp Arifto.dicit in libro de fommo &
uigilia. Sic igitur cum aliqua anima fuerit uehementer
commota ad malitiam , ficur maxime uetulis contingit j
efficitur fecundum modum prxdiftum. Afpedlus eius ue-
henofiis & noxius , & maximp pueris], qui habent corpus
£ 5 tenerum
^uotrc7
Roma
m,
fMANUl’
 ..

ii jin Dem cum maleficijs concurrant

.

tenerum & facile receptiuum impreffionem Subdit ta- .

men quod poflibileeft etiam quod Dei permiflione , uel

ex aliquo occulto facio coopere tur ad hoc malignitas
dae-

monii cu quibus fortilegte uetula; padii aliquod habent

Eft ergo quaeftio fuper influentias corporum
coele-

ftium,inqua tres ali j errores reprobantur, eftquinta &

etia
in ordine. Sed pro ampliori pratmilforu declaratione
obiuiandii quibufcunq; prxtenfisobiedionibus. Quatri-
turde maleficorfi operibus quo ad quintuplice cani qua
tuor ex illis reprobado ex quib. influere no poflunt,
quin
tam uero concludendo.f.uirtute intellediua,ex qua flue-
natura,eft tamen
re habent,qua: & licet bona fit fecundi!
mala fecundum uoluntatc. Quatuor aut caufae reproban-
efle ne
tur contra illos qui aut maleficas, aut eorum opera
gant ; & funt corporu c$leftium influentiae illorum
corpo
monentia hohn mali
rum &
orbium motores excrefcens

cia ,
& imaginum ac caraderum & uerborum efficacia . •

Praeterea corpora c^leftia mouentur afubftantijs fpiritua

libus fecundum theologos &
philofot)hos omrtes.Sed illi
noltris,ficut & corpora
fpiritus funt fuperiores animabus
celeftia corporibus noftris,ergo
ambo infimul habent im
primere in animam corpus hominis &ad caufandu quof-
cunque adus humanos . „

SED pro ampliori intelledu folutionum, aliqua du

bia mouentur , ex quorum folutione ueritas magis pate-
bit Videtur enim obftare primo illud quod fuperius di-
.

dumeft. Quodfubftantix fpiritualesnon poflunt tran

nifi am-
fmutare corpora ad aliquam naturalem formam
miniculo alterius agentis . Ergo multo minus hoc
pote-

rit efficere maginatioi

quantuncunque fortis in anima
Prreterea eft articulus
condemnatusinplerifqueuniuerfi
ratibus tamen Parifienfi , quod incantator ali
praecipue
,
uifu, eo q> ficuc intel-
quis proiicit camelum in fouea folo
ficaia intelledi-
lieentix fuperioris imprimut inferioris :
&
ua imprimit in alia etiam in anima fenfitiua .
Item ad
hoc eft articulus condenatus,
quod materia exterior obe-
dit fubftanti* fpirituaii j & ioc cillatur fimpliciter & fe
v
tun-
. . c. -

l
 &
.;

Quafiio fecunda. *j
fcundum omnem modum tranfmutationis . Qaiaficfolf
3Deo, ut prius patuit, obedit. His uifisfafcinatio de qua
loquimur qualiter fit poftibilis,& qualiter non declara-
tur. Non enim eft pofiibile homini quod per naturalem
,
uirtutem anima: fuar per oculos talem uirtutem emittat,
quae ncn mediante tranfmutatione proprij corporis, neq;
medij nocumentum inferre poflit corpori hominis quid
afpicit , maxime cum fecundum opinionem communio-
rem uideamus intra fufpicientes nihil extra mittentes
Non eft etiam poffibile homini , q> per uirtutem natura-
lem animxfuat, pro uoluntatefua tranfmutationem fa-
ciat imaginando in oculis fuis, qux mediante tranfmuta-
tione medi j,fcilicet aeris poflit corpus hominis quem afpi
citin aliquam tranfmutare qualitatem fecundum quod fi
bi placuerit, &quia fecundum hos duos modos praedi-
ftos non poteft unus homo alium fafcinare : cum nulli ho
minum poteft ineffe talis uirtus per naturalem uirtutem
anima: fu^. Ideo uelle probare quod maleficialeseffe&us
poffent prodiri ex naturalialiquauirtutefuper adinfrin
gendum opera maleficiorum qui uirtute d^monum fiuc
eft plurimum alienum a ueritate Quia etiam fecundum
.
hos duos modos fafcinatio & maleficatio 'reprobantur ,
ficut & prxfati duo articuli Qualiter tamen fit poffibi-
.

Jis Jicet /uperius tattum fit, tamen clarius fic deducitur.

Poteft enim contingere quod homo uel mulier afpiciens

corpus alicuius pueri moueatipfum, mediante uifu & i-
maginatione , uel aliqua paffione fenfibili. Et quia pallio
fenfibilis eft,cum quadam immutatione corporali & ocu
li funt tenerrimi
y propter quod funt impreffionis multu
receptiui .Ideo quandoque contingit quod per aliquam
pafiionem interiorem tranfmutantur oculi in aliauam
malam qualitatem , maxime cooperante ad hoc aliqua
imagitatione, cuius impresfio cito redundat in oculos,
propter eorum teneritudinem , & propter uicinitatem rz
dicis fenfuum particularium ad imaginationis organum
Cum autem oculi funt tranfmutatiin aliquam qualitate
nociuam, contipgere poteft quod tranfmutent . Item fibi
M 4 illam
 r
.
<

2-4 n Dam.xUm maleficiis concurrant

illaconrigua in aliqua qualitate mala,Sc ilia pars aliqua;
&ficufquead aerem contiguum oculis puen qui afpici-
tur,& ille aer contiguus poterit quandoque in maceriam
difpofitam quam non difpofitam cui confbnat tranfmu-
tare oculos ipfius pueri m aliam qualitatem malam &
mediantibus oculis ipfius pueri aliquasalias parces inte-
riores, vnde nec cibum digerere, nec in membris fortifica.
,
1
ri aut augmentari poterit. Experimetum huius rei manu
dudium eft , quia uidemus hominem patientem in ocu-
ljsjquandoque ex afpedu fuo lxdere oculos eum afpicien
tis,quod contingit ex hoc quod oculi mala qualitate in-
£edi, inficiunt aerem mcdium,& aer infeftus inficit ocu-
los diredos ad oculos infirmos,eo quod fecundum rectam
\ lineam infedio illadetiuatur indiredum ad oculosin-
fpi cientium cooperante, adhxc multum imaginatione
eius qui afpiciendo oculos infirmos imaginatur felxdi.
Plura pollent exempla manududiua adduci, qux breuita
,
cis caufa obmittuntur. Concordat his quxdam glofi fu-
per illud Pfal .Qui timent te,uidebunt me,& Le.dicens ,
Magna uirtus in oculis eft,quod in naturalibus apparet
Animal enim uifum prodeft irericis 3 prior uidens lupus
uocem aufert,uel fic . Bafilifcus fi prior uidic , occidit, fi
prior uidetur,occiditur . Et ratio quare bafilifcus uiden-
do occidit hominem, nifi quod ex afpedu & imaginatio-
ne excitatur in eius corpore materia uenenofa, perquam
oculi primo inficiuncur,& demum aer contiguus. Et fic
alia & alia pars aeris ufque ad aerem homini contiguum*
* quem aerem per afpirationem cum homo attraxerit, in
toxicatur & moritur. Prior autem uifus ab homine*
ubi homo uoles Bafilifcum occidere, circummunit & fpe
culis, ex quibus dum bafilifcus infpicit ex reuerberatione
aerinficirur,& fic ufq; ad bafilifcum pertingit & occidi-
tur.Seddubium.Cur homo occifor beftix non moritur
& hic occultam quadam caufam opinari neceffe eft.Hec
^ne prxiudicio & temeraria affertione dida funt tantum
m odo didis fandorum inhxren t es catholicam ueritatem
w oncludamus,quodadmalcficiaiesefledusde quibus ai
praeiens

'
!

i '

\
 I

QjiteHio fecunda, if
j;
pr^fens loquimur malefici cum daemonibus femper con-
ii- currere,& unum fine alcero nihil pofle efficere . Ad
ui argumenta pacec refponfio de fafcinatione ad primum,
j. Ad fecundum dicitur iuxta Vincent.in fpe.naturali.c. 13.
X: Quod uulnus infeftum fpiritibus interficientis ex forti
imaginatione illud uulnus trahit aerem infettum tranfe-
j untem iam interfeflore fanguis ebuliens extra manae *
u quia ad prxfentiam interfectoris aer inclufus in uulhere ,
. ficut ab interfectore intrauit.Ita ad eius praefentiam com

1
mouetur,ex qua commotione fanguis erumpit. Sunt qui
. dam alias caufas allegates quafi illa Cbullitio fanguinis fic

. eius clamor de terra iuper homicidam prxlentem } & hoc

j
propter maledift ionem primx homicidae Cain, ad illud
de horrore dicendum , qp homo tranfiens prope cadauer
hominis occifi horrore concutitur.licec illud non fentiac
hoc fit exfpiritu quantumcunq; infeCtione recipiente 3 &
eam aif reprxfentate.Sed hxc nihil concludunt aduerlus
opera maleticorumjcum oiaillanaturaliter(ut diCtu eft)
fieri ualeant . Ad tertium ficut di&um eft fupra 3 male
ficor u ritus deducutur ad fecundu genus fuperftitionis q»
/dicitur diuiaatioj rebus uero fupeftitiofe in obferuatiis
quibufdam reducitur ad tertii genus , ideo argumentum
non eft fimile 5 demu etiam quia reducut ur non ad quam
libet diuinatione,fed ad illam quae fit per expreflain dae-
monum inuocationem,& hoc etiam cum multis modis 1

NigromantiajGeomantia, & Hy-

fieri pofTit.fcilicetper
dromantia &c. Infpiciatur fe. fe. q.ar. 5. Ideo hxc ai-
uinatio maleficorum ubi maleficiis funt intenti.ficut fu-
&
premum gradu in flagitiis tenet ita 3 aliud iudicium"de
co exiftit. unde quando arguitur q*quia occultas rerum
uirtutes cognofcere non pofl'umus,& malefici etia occul-
tis rebus intendunt. Dicitur q> fi intenderet rebus natura
libus ad aliquos effe&us naturales ex naturali uirtute pro
cedendos , hoc licitu foret , ut de fe patet.Vel etia conce
dendo a> fi intenderet fuperftitioferebusnaturalibus,ut
pote reb y huiufmodi certas carafteres uel aliqua nomina
J
g nota infcribedo & illis pro acquirenda fanitate uel a-
«icit»

\
 i6 Jln Dtm. cum maleficiis concurrunt•
micitia , & pro aliqua utilitate & non pro nocumento
,
di—
abfq; exprclla
aliquo inferendo uterentur, tunc licet
monu inuocatione, licet no abiq; tacita ira fidei poflent
illicitaiudicantur,quia tamen hic &
hislimilia redu-
&
ad obferuan
cuntur ad terfiu genus liiperftitionis/cilicet
nihil ad propofitu fuper
tia uanicatft ut didum
,
eft,ideo
huic tertio
herefim maleficoru fortificatur.Etia folutioq?
uel utitur quis ob
generi quatuor affignatur fpecies, quia
feruatiis ad Icietia aequi renda,Vel
ad coieduras fumedas
fufpenfiones lacroru
fortunioru uel infortuniorfij uel ad
uerboriijUel ad corpora immutada in melius. Vn & nota
ter fdusTho.inticuloillo
quilhonisubiquirit.An ob-
feruationes ordinati ad corporu immutatione
fint ltcit^.

ti.96.in fummaprifata ar.a.addit

puta ad fanitatem. ob
ieruationes ergo maleficoru cum hic loeu habent , fcd ut

fupeftitioms,ideo
dito eft fub fecfido genere continetur
nihil ad ppofitu.Ex his etia ad quartu argu.refpondetur,
hisobieruantiis fieri poliunt imagine*
03 quia duplices in
nigromantic£,& aftronomic$,& inter hic talis eft difte-

rentia.Quod in nigromanticis femj> fiunt

muo-
exprefle

caciones dimonum, propter exprella pada

cum eis inita,
lnlpiciatur folutio fecudi arg.prifat^
quiltioms.ln aitrq
inuocatio nt
nomicis uero fune pada tacita l& ideo nulla
fi puta figuraru
fortaflis tacita, &caraderu ligna q eisin-
fcributurj&iterfumaginesnigromantici 3 uel fiunt lub
certo influxus
certis conftellationibus ad recipiendum
& « mprefllones corporu
caeleftium , etia certis figuris &
uel aliqua
caraderibus infignitiiut in annulo , lapide ,
abfqj obferuantia
pirciofa materia. Vel fiunt firapliciter
fed indifferenter ex quacunq; materia
conftellationum ,
«nam uili ad inferendum maleficia ubi & quando ad ali-
cualoca reponuntur, & de his eftedibus cum fuis imagi-
argumentu non
nibus iam lermo eft,& non de aliis.Ideo
imagines lu-
facit ad propofitum. Qualicer deniq; certe
ner ftitiofe de quibus tadum eft nullam habent efficacia,
materialia
jnquantum funt artificialia folum , licet forte
iri eii confiderata poffunt habere
efficaciam i & non m-
quantum
 Quaftio fecunda • »7
quantum haberent naturalem aliquam uirtutem ex im-^
preflione corporu caleftium.fi cui placet dodore ibidem
infpiciat.Semper tamen dicit efie illicita imaginibus uti.
Imagines uero maleficarum abfqj naturali aptitudine ad
effectum fiunt.folummodo auc ex iuflu dxmonfi reponue
& applicant ut manualiter ad eftedum concurrant in mx
iorecontmnelia creatoris ut & peramplius irritatus mx
,
Jaq; fieri in fiagitioru taliumuindidam amplius permit-
tac.Vnde&facratioribusanni teporibus huiufmodi fieri
procuranr. Ad quintum dicendum cpGreg. ibi intellexic
poteftate gratix non nacurx.Vnde& ibidem fubdit.Qui
filii Dei poteftate funr,ut Ioan.dicit, Quid mirum fi li-

gna ex poteftate faciunt.Ad ultimum dicendum cp fimi-

litudo no ualet quia alia eft adio animx circa corpus pro
prium , & alia circa corpus alienum . Nam quia corpori
proprio unitur anima ut forma, & appetitus fenfitiuus
eft adus alicuius organis cdrporalis . Ideo ad apprehefio-
nem animae humanae poreft comoueri appetitus fenfiti-
uus cum aliqua immutatione corporali calore* & frigus ,
uel etiam ulq; ad morte. Ad exteriora uero corpora im-
mutando nulla apprehendo animae humana: fufficit nili
mediante immutatione proprii corporis ficut de fafcina-
rione didum eft. Vnde& malefici ex nulla poteftate na-
turali*fed lolummodo auxilio daemonii & ipfi dxmones
adminiculo alicuius alterius rei,ut per fpinas offa crines *
ligna, ferrum* & huiufmodi quando intromittunt auc
inftrumentum aliquod reponunt * ut fuccefiiue patebit*
maleficiales eftedus procurant.
DEI N D E magis in Ipirituali tenori bull£ apofto
lice inhxrendum * confiderandum eft de origine male-
ficorum & eorum operum multiplicatione , & primo
de ipfis maleficis * fecundo de eorum operibus . Vbi
notandum quod quia ad huiufmodi effedum rriahabenc
dxmon, malefica, &diuina permifi-
coucurrere.lcilicet
fio.^.q.i.fiperfortiarias.Auguftinusetiam dicit quod
ex peftiferalacietate hominum &dxmonumhxc fuper-
fticiola uanitasadinuenta eft .
m
Ideo origo & multiplica-
 i^ JLn Dtwi.cum maleficiis Concurrant,
etia
tio huius hxrefis cx peltifera hac facietate fumitur q>
tx aliis elicitur.Nam at tento quid haEC haerefis malefico
rum no folum differt ab aliis haerefibus in hoc quod ipfi
perpa&a nedum exprefla, Verumetiam placita ac foede
rata in omnem creatoris ac fua: creaturarum cotumeliam
& nocumentu infanit , cum tamen omnes aliae fimplices
haerefes per nullum paftum tacitum uel exprcllum , cum
daemonibus inuitu licet no abfqj inltindtu fatoris omnis
infidiae erroribus propter difficultatem credendorum afi»
fentiunt.Verumetiam differt ab omm noxia & fiupcrlti-
tiofa arte in hoc quod luper omnia genera diuinationum
ipfa maleficorum haerefis fupremum attinet gradum ml
litia?, quod etiam nomen a maleficiendo feu male de fide
fentiendo fibi ufurpat, vt prius tadum eft . Attento etia
-
quod inter alios a&us habent pro augumento illius perii
diae quatuor exercere, videlicet fidem catholicam in toto
uel in parte ore lacrilego abnegare feipfos iu corpore &
anima deuouere. Infantes nondum renatos ipfi maligno
offerre fpurcitijs diabolicjsper canales alfus cum incu-
bis & fiuccubis daemonibus infiftere, quat omnia utinam
aliena ab omni ueritaft figmenta forent dicenda , dum
&
modo ecdefia a tanta labe infe&ionis exifteret immunis,
cui tamen heu obltat & apoltolicje fedis per bullam de-
terminato uerum experientia rerum magiftra,qu3e nos
&
ex proprijs eoru faffionibus ac flagitiis perpetratis intan
tum certificauit quod ablq; difpendio propria falutis iam
ab eorum inquifitionibus defiitere nequimus.Ideo de eo
rum origine & multiplicatione peltifera tta&aturi , quia
taborioliim exiftit,ideo legentibus fic lumma cum dili-
gentia lingula fiunt perficrutanda quod &
admitteda quae
rationi confiona &ficripturarum tradtionibus non dilfio-
na inueniuntnr.Et quia inter omnes adtus ad multiplica-
tionem eorum defendentibus duo eorum plurima coope
rantur,ficilicet incubi & fiuccubi daemones & infantium
fiacrilege oblationes. Ideo de ipfis fipecialiter tra&abimus,
ita tamen, ut primo de ipfis dxmonibus , fecundo de ipfis
n aleficis, & tertio de ipfa dimna promilfione mentio ha
beatur

'

V
 Qu&flio tertia.
bcatur.Et quia daemones per intelleffum & uoluntatem
operantur, & potius fub una conllellatione quam fub alto
ad hoc ut femen ad prolis procreationem uigoretur .
Inquirendum erit de ipfisconllellationibus da?monibu$
.i

©bferuatis.Et queruntur tria. Primo an

ita principaliter

baec hsrefis per comparationem ad dxmoncs incubos ^

fiiccubos poffit originaliter multiplicari . Secundo an ne
per comparationem ad corpora coeleftia qu.e etiam caulas
funt humanorum affuum eorum opera poliunt uigorari.

Tertio an ne per oblationes facrilegas infantes dxmonib.

offerentes poflit ipfahxrefisaugmentari, tamen infra fe-
cundam & tertiam «-affabitur fecunda quxftio pnncipa
Iis,fcilicet,de influentijs corporum coeleltium
& hoc pro
ptei decentem cotinuationem fuper opera maleficorum.
Circa primum tres erut difficultates.Vna generalis de in-

cubis illis dxmonibus. Altera fpecialis a quibus dxmoni-

bus huiufmodi affus exercentur . Tertia lingularis quo ad
ipfas maleficas daemonibus fe fubijcientes.

^^tei^djemo^es nqjcrBOs,
ET SVCCVBOS DETVR
hominum procreatio •
• ^ *
: .r

T E R TI A quxftio primx partis.

D Primum uidetur quod non fit catholi-

cum aflerere quod per incubos & fuccu-
bosdxmones pofiint homines procreari f

procreatio hominum inllitutaeft ante pee

catum a Deo in hoc quod homini muliere
inadiutorium de colla formauit . Quibus
& dixit jCrelcite & multiplicamini .Gen. i. Et iterum
Adam in piratus dixit: Erunt duo in carne una. Gen.}.
r

Similiter poli peccatum iji legenaturx diftumeff ad

&
• Noe.
 jo Jln per Dam. detur procreatio bois.
Noe.Crefcite & multiplicamini. Gen.p. In tempore etia
noux legis a Chrifto hxc coniunftio confirmata.Mat.ip^
Konlegiltis quod ab initio qui fecit homines mafculu^p
Sc foeminam fecit eos,ergoalij modi homines procrean-
di non debent aflignari.Si dicatur quod daemones concur
runt,non ut princi pia naturalia , fed ut artificialia,quado
ltudiofe cooperantur ad naturales conceptus hominum
femen recipiendo,& iterum transfundendo. CONTRA.
Quiaauthoc pollet diabolus in omni ftatu,uidelicet ma
triraoniali & extra, aut in uno tantfi. Non modo
primo :

quia tfic opus diaboli elfet fortius q. opus Dei: qui quem-
libet ftarmn inftituit aut confirmauit,puta continentium
& coniugatorum Nec fecundo modo, quia de hoc nullibi
f

legitur in feripturis, ut ex uno ftatu &

non altero huiuf.
modi hominum fieret procreatio.Praeterea procreare ho-
mine eft aftus uiui corporis, led dxmones aflumptis cor-
poribus non dant uiram, quia illa tantummodo, formali-
ter fluit ab anima, qux eft a&us corporis phyfici organici
petentia uitahabetis.a.de alaiergo perhuiulmodi aflum
pta corppra opera uitx exercere non poflunt . Si dicatur
aflumunc corpus non ut uitam tribuat fe ut femel natu
rale retineant transfundant.Contra.In operibus ange-
&
* lorum bonorum malorum ficue nihil eft fuperfluum
&
nec etiam in operibus naturx.Sed cum d^mo naturali uir
tute qua etiam oem uirtutem corporis excedit poflit mui
aut
fibihter & femel colligere & iterum applicare. Igitur
ratio dabitur quod non poflit iriuifibiliter hocfacere,aut
fi poteft,alterum erit fuperfluum fortificatur ratio . Nam
in libro de caulis dicitur, quod uirtus intelligentis eft in
finita inferius quamuis fit finita fuperius, fed omnia cor-
poralia funt infra intelligentias.Ergo &
infinitate fux uir

tutis poteft ea qualitercunq; uult immutare.Sed intellige

tix funt angeli,fiue boni,fiue mali. - Ergo poflunt abfque
hoc quod corporaaflumantltranfinutationes in feminib.
facere.Prxterea femen recipere ab uno & transfundere in
alium fieret per motum localem, fed dxmones n5 poflunt
corpora mouerc localitcr.Probatur . Anima eft fubftatia
fpiritualis

l
 . o

- Qjtdflio tertia. 3r
Spiritualis ficut &datmon,fed aia non poteft localiter mo
uere corpus nifi a fe uiuificatum . Vnde fi aliqd membrii
mortificetur redditur immobile.Ergo & darmones aliqcP
corpus mouere localiter,nifi ab eis uiuificatum non pof.
funt.Diftum eft aut, & quafi per fe notum quod da:mo-
nes non uiuificant aliquod corpus , ergo nec femen pote-
runt mouere localiter de loco ad locum. Praeterea omnis
aftio eft per cota<ftu,ut dicitur primo de generatione. N
uidetur aut quod poflic efle aliquis contaftusd^monis ad
corpora, cum nihil habeat cum eis commune.Cu ergo fe-
men immittere & mouere localiter fit quoddam agere,ui
detur quod darmones illa facere non poftint.Prarterea da:
mones non pofiunt mouere corpora magis propinquiora
eis in ordine naturx,ut lunt coeleftia, ergo nec alia magis
diftantia. Antecedens probatur Quia cum mouens
.
&
motum funtfimuljfecudo phyficorum . Sequeretur quod

daemones mouentes corpora coeleftia, Client in caelo , q<f

neque fecundum nos, neque fecundum platonicos habet
ueritatem.Sed contra Auguftinus de trinitate. Damio-
nes colligunt femina qua: adhibet ad corporales efferus,
hoc aut fine motu locali fieri non pot, ergo darmones pof
funt femina recepta ab aliquibus in alios transfundere
Ite glofa Strabi fuper illud Exodi feptimo.Vocauit Pha-
rao fapientes, &c.Item dicit quod darmones difcurrut per
mundum , & colligunt diuerfa femina , & ex eorum ada-
ptione poliunt prorumpere diuerfa: fpecies.Videatur etia
glofa ibidem fuper illa uerba.Vocauit Phaiao. Item Ge-
nefeos tf.fuper illud.Videntes filij Dei filias hominu,Sfc.
glofa duo facit.Primo quod per filios Dei filij Seth inrel-
liguntur,& per filias hominum, filij Cain. Secuudo dicir,
quod non eft incredibile, ab hominibus, led a quibufdam
da?monibuv,qui mulieribus funt improbi huiufmodi ho
mines,id eft.Gigantes efle procreatos, de quibus in litera
dicitur: Gigantes autem erant fuper terram.Quia 5t poft
diluuium corpora non folum uirorum ,fed etiam mulie-
rum incredibilis pulchrirudinisextiterunt.cRESPON'-
S I O.Quia de potcftate,ac opctibuA diaboli circa male*
ficiales

r-
 ' -
i

'$i *An per Dam. detur procreatio hots .

ficialeseffedus plura oportet breurtatis caufa omittere,
ideo pio ledori tanquam per fe nota relinquuntur,uel ad
minus nofcere uelit in /criptis dodo.fuper 2.fente. d. y.
fi

lingula ad unguem elucidata inueniet . Confpiciet enim

quod eunda opera fua per intelJedum & uoluntatem dx
mones exequuntur.lte quod hxc dona naturalia no fune
immutata . Sed iuxta Dionyfium 4. ca.de di. non manfe-
runt integra & fplendidifiima quamuis eis uti ad bonum
uirtutis non ualeant,inuenict etiam quantum ad intelle-
dum, quod triplici acumine fcientix uigent,fcilicet,fuJbL-
narurx, experientia temporum,& reuelatione fu;,
tilitate
perriorum fpirituum , Inueniet etiam in quibus & quali-
ter conditiones & naturales hominum impreffiones, ex
influenti js corporum caeleftium prxdomindtes agnofeue
unde& eliciunt aliquos magis efle difpofitos ad malefi-
ciaexequenda,quam alios quos etiam prx exteris ad hu
iufmodi exequenda infeftant. Quantum uero ad eius uo-
luntatem reperiet ipfam immobiliter malo inh^rere,fem
per peccare peccatis fu perbix, inuidix & fummx difpli-
centix, quod Deus pro fua gloria eo utitur contra fuam
«oluntatem.Cognofcet qualiter ex his duobus, fcilicet,in
telledu & uoluntate mira operatur, ita quod non eft po-
teftasin tvrra,qu^eis poteft comparari . Iob.41. Non eft
fuper terram poteftasqux ei ualeat comparari,qui fadus
eft ut neminem timet.ubi glofa. Et licet neminem rimet,
meritis tamen fandorum fubiacer,Inueniet etiam quali-
ter cognofcet cogitationes cordium noftrorum , qualiter
etiam potTittranfmutare corpora adminiculo alterius 2-
gentis fubftanrialiter& accidentaliter,qualiter etiam pof
fitmouerecorpora,Iocaliter immutare etiam fenfusexte
riores & interiores a d aliquid cogitddum, qualiter etiam
poflit immutare hominis intelledum & uoluntatem , li-
cet indirede,quxomnialicetad prxfentem noftramde.
feruienc fpeculationem , uolumus tamen exiliis folum-
modo eorum proprietates concludere , utadquxftionis
difcuffionem procedatur. Sunt autem proprietates theo-
logis afiignacx , quod funt /piri tus impuri , licet non inv
mundi
 3 ,,.

Qri&Jlio tertia . '

5
mundi ex natura, quia in eis fecundum Dionyfium jncft
furor naturalis, amens concupifcentij,fanrafia proterua,
intellige quo ad peccata eorum fpiritualiajfcilicetjfuptr-
biam,tnuidtam & iram. Vnde fune humani generis mi-
mici mente rationales,abfque ranien difcutlu incelligen-
tes,in nequitia (ubtiles,noccn<ii cupidi, lemper in fraude
noui, immutant fen/us, inquinant afle&us,vi<zilantes tur-
bant, dormietes per fomma inquietant,morbos inferut
te mpeftates concitant, in lucis angelos le transformant ,

femper infernum fecum portant,erga malefico" diuinum

cultum fibi ufurpant,magicx artes per eos fiunt,luper bo
«os dominari appetunt, & amplius propofle ir.feftant
cleftis ad exercitium dantur,femper fini hominis infidia
tur.Et licet mille nocendi habeant modo & artes. i6.qu§
flione 2.vt"potequi conatur a principio ruinx fii.v unita
tem ecdefix refcindere,charitatem uulnerare, fandorum
operum dulcedinem inuidix falle inficere, & omnibus
modis humanum genus euertere& perturbare , porcftas
tamen eius in lumbis & umbillico man t.lob penultimo.
Quiauidelicet per luxuriam carnis mtiltum dominan-
tur hominibus, fedes enimiuxurie in uiris eft in lumbis,
quia inde deciditur femen ficut mulieribus ab umbilico.
Ilis prxluppofitis ad iatelle&uni quxftionis de incubis
#
&. fuccubis dxmonibus, dicendum quod aUerere per in-
cubos & luccubosflxmones homines interdu^i procrea-
ri,inrantum catholicum,quod tiusoppofitum eft afie
eft
rere nedum /andorum,fed & traditioni (aerx fcri-
dictis
pturx contrarium, quod fic deducitur. Nam Auguftinus
hanc qxixftionem non quidem quo ad maleficos, fed qua
tum ad ipfas operationes d^monum,& ad fabulas poeta-
rum in uno loco mouet,& lub dubio reliquit Licet po- .

fteaquantum adproceftum lacrx feripturx determinat .

Nam libro.3. de ciui. Dei. cap.2. dicit
Vtrum poterit Ve-
.

nus ex concubitu Anchifis Aeneam parere, in medio re-

linquamus Nam pene talis quxftio in feri p turis oritur
.

qua quxritur utrum prxuaricarores angelum filiabus

hominum concubuerint . Vndcnatisg<gantibus,id eft
j.Pars Mal.Malefic. C nimium
 54 P er detur procreatio hot s.
nimium grandibus & fortibus uiris,tunc terra repleta elh
Sed libro f.cap.zj.quaefiionem determinat in h$c uerba.
Creberrima fama eft multiqj le expertos uel ab eis qui ex
perti erantjde quorum fide dubitandum non eft,leaudi-
uifle cofirmant Siluanos & Faunosfquos uulgus incubos
uocant) improbas excitifle mulieribus ac earum appetifle
ac peregifle concubitum Etquoldam darmones , ( quos
.

dufios galli nuncupant) aflidue hanc immunditiam Sc ren

tare & efficere pluries, talesq; afleuerant, ut hoc negare
impudentia: uideatur.Hxc ille.Poflea ibidem determinat
fecundam quaellionem, uidelicet quod illud Gen. Viden-
tes fili j Dei, id eft,Seth,filias hommum,id eft,Cain no de
incubis folum intelligitur. Quod autem incubos efle non
fit credibile. Ad illud ibidem ell glo.qux fic dicit,ut prius

tadumefl.Non efiincredibile,non ab hominibus,fedab

angelis, uel quibufdam dxmonibus , qui mulieribus fune
improbi eius modi homines, id ell, gigantes efle procrea-
tos,de quibus in litera dicitur Gigantes autem erant lix
.

per terram, qui & poli diluuium , &c. u t fupra . Ad idem

eflglo.Efaia: 13. ubi propheta defertionem Babyloniaci
uitatis praedicit, &monllra in ea habitanda. Ibi, inquit,
habitabunt Arudionis & pilofi ibi laltabunt . Dxmones
V nde dicit glo. Pilofi funt fylue»
intellige ibi loco pilofi.
Ares homines , hifpidi qui Incubohesuel Satiri certa ge
nera dxmonum,& Elai§ 34.1iiper illoubi prophetat defo
lationem terrar Idumeorum qui perleqoebantur Iudxos.
Erit , inquit , cubile draconum '& pafcua ftrutionum , &
occurrent dxmonia . Glola interlinealis, id eA,monAra
dxmonum adinuicem.Et glofa beati Grego.ibidem.Qui
alio pilofi nomine figurantur, non hi quos Grxci panos,
latini uero incubos uocant . Ad idem ell beatus Ifidorus

libro odauo,capite ultimo, fic dicens: Pilofi qui grxei pa

niti latini,incubi appellantur . Vnde &
incubi dicuntur
ab incubando,hoc eA,Auprando.Sxpeenim improbi exi-
ftunt etiam mulieribus, & earum peragunt concubitum,
quos dxmones galli dufios nuncupant, quia aflidue hanc
peragunt immunditiara.Quem autem uulgo incubonem
uotanc
 .

QuacHio tertia. 35
uocant, hunc Romani Faunum ficarium dicunt. Ad quem
Horaciusdixit: faune Nimpharum fugientium amator,
per meos fines & aprica rura lenis incedas . Inluper illud
Apoftoli i.Cor. 11. Mulier debet habere ueiamen fu-
per caput fuum propter angelos, multi catholici expo-
nunt quod fequitur propter angelos , id eft, incubos. An
idem eft Beda in hiftorijs Angelotum. Item Guilel.inli
bro de uniuerfo , parte ultima tradat.&multiplicetur
.

Praeterea hoc determinat fandus dodor prima parte, q.

. 2 $ . Et in fecundo fcripto diftin. 8 .Et quolibe.tf.q. 1 o. atq;
fuper Efaiam ca.i $.& I4-Vnde talia negare dicit fandus
Thomas imprudentia eft Id enim quod multis uidetur
.

non poteft omnino falfum efle, fecundum philofophum,

de fomno & uigilia , in fine, & in a.Ethycorum. Sileo de
hiftorijs multis & autcnticis, tam catholicorum quam
ethicorum qui incubos cfle palam afleuerunt. Caufaau
tem quare daemones fe incubos faciunt uel fuccubos,non
deledationis eft caufa, cum fpiritus carnem & offa non ha
beat. Sed haec eft potifIima,ut per Juxuri^ uitium utriufq;
hominis naturam ludant; corporis uidelicet & animae,
ut fic ad omnia uitia homines pronioresexiftant Nec du .

bium quin fub certis conftellationibus femina uigorare

fciunt fub quibus homines etiam concepti , femper mali-

tijsexiftuntdeprauati. Vnde enumeratis per altisfimum

multis luxuriae uitij , a quibus fuum populum mundum
& quibus infideles haeretici erant ait Leui. 1 S.
efle uoluit,
Ne polluamini in omnibus his quibus contaminatae fune
entes, quas egoeiiciamante confpedum ueftrum,e qui-
g us polluta eft terra cuius fcelera ego uifitabo. Dicit glo.
fuper uerbo gentes . D^mones,inquit,qui propter mul-
titudinem dicuntur gentes uniuerfaequi cum omni pec-
cato gaudent , praecipue tamen fornicatione & idolatria ,
quia in his corpus &
anima maculatur, & totushomo
qui terra dicitur . Omne enim peccatuk- quodeunq; fe-
cerit homo extra corpus eft :
qui autem fornicatur,in cor
pus fuum peccat. Si cuilibet intuenti hiftoriasde incubis,
& fuccubisjinfpiciat ucfuprabedam in hiftorijs A ngclo-
C » rum.
 , ,

56 xAn per Dant. detur procreatio boit

rum,& Gulielmum Thomam,deniq; Brabantinum in li-
bro qui de Apibus intitulacur. Ad argumenta Ad pri .

mum de naturali propagatione inftituta a Deo,inter ma

rem& fixrninam dicitur Quod ficut Dei permiflione
. ,

facramentum matrimonii poteft opere Diaboli uitiari

per malefica ut fupra patuit. Ita a fimili & fortiori in
quolibet alio adu uenereo inter mare & fotminam Sed .

fi quxritur, quare potius in adu & fuperadum uenercu

diabolo permittitur maleficia exercere, quam fiuper alios

humanos adus.Dicitur quod multiplex caufa aflignatur
a dodoribus de quibus in ferius ab illa parte ubi de per-
miffione diuina dilcutitur. Ad prxfens/uflicit caufa quae
rius tada eft,fcilicet quod poteftas dxmonis eft in lum-
C ishominum.Quia inter omnia certamina duriora funt
prxlia certaminis ubi continua pugna, &
raro uidoria^
JNec ualet ubi dicitur quod tuc opus diaboli eflet fortius
opere Dei, cum adus matrimoniales a Deo infti tutus pof
fet uitiari, quia non uitiat per uiolentiam,imo cum nihil
ualeac inficere, ni fi a Deo permiflus. Ideo magis per hoc
eius impotentia concluditur. A d fecundum uerun\ eft
procreare hominem eft adusuiui corporis. Sed cum di
citur quod dxmones non polfunt dare uitam , quia illa
fluit formaliter ab anima, verum eft,fed quia ma-
terialiter difeinditur a femine, & dxmon incubus illud
immittere poteft Deo permittente, per coitum & no tan
quam ab eo defciflum,fed per femen alicuius hominis ad
hocacceptiif ut dicit S.Thomas in prima parte q.li. ar.$.)
utpote quod idem emon qui eft fuccubus,ad uirum fiac
,

incubus ad mulierem, ficut etiam aliarum rerum (emina

afliimunc ad aliquam rerum generationem, ut Augu-
ftinus dicit.? .de trinitate . V nde fi quxritur cuius filius
fic natus exiftit.Patetquod non eft filius dxtnonis,fed fi-
liushominis, cuius eft iemen acceptum. Sed (uni lftatur •

v quod nihil eft fuperfiuum in operibus Angelorum, ficut &

naturxconceditur.Sed cum infertur quod daemon poteft
feinen.& recipere & infundere, ueru eft hoc
inuifibiltter
autem potius operatur uifijjiiiter ut fuccubus & incubus
ut

I
tit fic
Quuftio tertii
per talem fpurcitiam inficiat -corpus &
^
animam
in utroq; homine mulieris, fcihcec,& uiri uc in
&
corpora
quafi cattum cft.Prxterea plura pofTenc daemones
inui-
fibiliter qui tamen no permittunturetiam fi
uelient exer
cere, permittuntur autem uifibilireruelinexcicitium
bo
nor um ,uel in correttionem malorum. Poflec den
jq; cotia
gere quod loco darmonis fuccubi alter fe me
reciperet ab
eo, & incubum Joco alterius daemonis /e faceret
, & hoc
triplici ex caufa Puta qui daemon deputatus mulieri
.

reciperet femen ab altero daemone, deputato

uiro, ut fic
unufquifque circa libi a principe daemoniorum
ccmmiC-
fum, habeat maleficium exercere, cum unicuique
pprius
deputetur Angelus etiam a malis, uel propter
foeditatem
adus,quam daemon unus facere abhorreret.cum uc in
fe-
queti quaeftione patebit certi daemones ex nobilitate
na
turae certos adus &
fpurcitias facere abhorrerent, uel
q>
inuifibilicer loco uero feminis fuum kmen
, id eft, q> imi
cubus recipit inuifibilicer fe interponendo mulieri mero
mictac,quam interpofirionem facerenon efl contra
eius
naturam aut uirtutem cum etiam in corpore aflumpeo
inuifibilicer & incontredabiliter fe interponere poteft fi
cut fupra de illq iuuene qui I dolum defpo('aueiar,-paruit.
Ad tertium. Hoc quou dicitur quod uirtus Angeli cft in
finitarefpedu fu periorum, hoc eft,quia eius uirtus
com
prehendi non poteft ab inferioribus quinfemperfuper
,
excedit eam, ita quod non limitatur ad unnm effettum
tantum.Et hoc ideo quia fuprema in entibus ime uir-
tutes maxime unrueriales .VnJe propter hoc
quod eft in-
finita /uperius non poteft dic» quod
,
poflit indifferenter
in omnem effeduni ilium ad propontndii, quia fic
etiam
diceretur infinita inferius ficuc fuperius.Daemum
quia 'ia
ter agens & patiens debet efle proportio nulla poteft
cfleproportio inter fubftanciam purefpiricualem & cor
poralem , ideo necipfi daemones pollent in aliquem. effe-
rum ni fi mediante aliquo alio principio adiuo.Tnde eft
quod feminibus rerum uruntur ad eftedos producendos,
iuxta Auguftinum.j.de trinitate.Vnde hoc argumectum
C 3 redundat
'
 3 8 *An per dent, detur procreatio ko7s
nifi quit
redundat in pr$cedens,nec per illud fortificatur
uellet declarationem eius habere
quare intelligencix af-
uir tutes infinitas fuperius&non mfe-
feruntur habere
rius,& daretur fibiex ordine rerum corporalium
& cor-
'
porum coeleftium , qui fecundum (e in plures & inhnitos
Hoc autem non fi e propter de-
effeftus influere poflent .

bilitatem inferiorum . Concluditur

quod dxmones licec
tranfmutacio
abfque hoc,quod corpora afl'umant,poffmt
faceret hoc nihil arguit contra hoc,quod
nes in feminibus
hic intenditur de incubis & fuccubis,quonim
actus exer-
corporibus, fecundum
cere non poflunt,mfi in aflumptis
quod fupra tadum eft. Ad quartum,quod daemones non
poflunt rnouere corpora localiter , unde aec femen,
&c.
Probaturq; ibi de anima per fimilitudinem. Dicendum q»
angeli aut df
aliud eft loqui de fubftantia fpirituali ipfius
po
monis,& aliud de ipfa anima. Hoc enim q> anima non
teft rnouere corpus localiter nifi uiuificatum ab ea , uel
per contadum corporis ad aliud corpus non
uiuificatum,

hoceft,quia tenet infimum gradum in ordine fubftantia-

rum fpiritualium,ex quo etiam contingit quod illud cor-
oportet, q>
pus quod habet rnouere etiamper contadum
proportionatum,non fi c autem eft de dxmonibus,quo
fit
uirtutem excedit . Ad
rum uirtus omnino corporalem
quintum dicendum quod contadus daemonis ad corpus
ieminis,uel cuiufcunque alterius non eft contadus
corpo
ralis,fed uirtualis , & fjt fecundum proportionem
conue-
)«ientem tam mouenti,quam mobili, ita quod illud
corpus
quod mouetur non excedit proportionem uircutis dx-
monis , ut funt corpora ^coeleftia, & etiam tota terra uel
elementa mundi. Et quare illaexceduntdicerepoflumus,
ut dicit fandus Thomas in qu^ftiombusdemalo.q.io.de
d^monibus. Quod hoc eft uel propter conditionem na-
turx.uel propter damnationem culpx. Et enim ordo re-
rum ficut fecundum naturam ip/arum , ita & fecundum
motum, & ficut fuperiora corpora coeleftia mouentur a
fuperioribus fubftantijs fpiricualibus , ut funt angeli bo-
ni, ita in inferiora corpora mouen poffunt a fubftantijs
 Quatio tertia* 39
i^iritualibus inferioribus, ut funtd*mone$ /Et Equidem
hoc contingit eis fecundum conditionem natur* , fecun-
dum quam aliqui ponebant daemones non efle ex illis fu
erioribus angelis . Sed ex illis qu$ perficiuntur a Deo
S uicterreftri ordini ,u terat philofophorum opinio. Vel
«tiam fi contigit ex poena peccati,ut theologorum fenten
tia eft,tunc a cceleftibus fedibus detrufi in hunc aerem,tan
quam ad poenam non poliunt ipfum aut terram commo-
uere.Hacc addita fime propter duo argumenta quae tacite
foluuntur , fcilicet,decorporibus coeleftibus,q> illa etiani
polient mouere. Si polient corporalocalitermouere,quia
funt eis magis propinqua , ut etiam ultimum argumentu
pr*tendit. Relpondetur enim quod non ualet, quia illa
corpora excedunt proportionem uirtutis eorum, fiquid&
prima opinio locum habet.Si uero non,fed feiunda, tunc\
iterum non poliunt mouere, propter poenam peccati. Eft
etiam ad argumentunuibi quis obijceretq? idem eft mo-
tus totius & partis ficut totius terr* & glebe . in 4. phi-
ficorum . Vnde fi daemones polient mouere partem terr$,
polient etiam mouere terram,non ualet,ut patet intuenti
diftindlionem . Colligere autem femine rerum & appli-
care certos effe&us, non excedit eorum uirutem natura-
lem Deo eis permittente ut de fe patet. Summarie conclu
dacur quod non obftante quod quidam dicunt, d*mones
in aflumptis corporibus nullo modo polle generare, & q?
per filios Dei fignificentur lilii Seth,& non Angeli incubi
ficut & per filias hominum, ili* qu* deftirpe Cain defee
derant . Quia tamen contrarium a multis ut patuit,alTe-
ritur,& quod multis uidetur , no poteft omnino efle fal-
fum fecundum philolophum in ^.ethicorum . Et in fine
de fommo & uigilia . iam etiam modernis temporibus
atteftantur fada & di&a maleficarum talia uere & rea-
lirer exequentium, initio dicimus tria . Primo quod per
tales dxmones Ipurciflimi a&us uenerei non delegatio-
nis, fed. infeftionis auini* & corporum quibus fuccubunc
aut incubunt caufa exercentur . Secando, quod per talem
aftum completa coceptjo & generatio a mulieribus fieri
C 4 poteft
 -

40 xA quibus huinfmcddi a Cius exerceatur

f oreft inquantum femen humanum apponere pofiur t,in
loco conuementi uentris multeris ad materiam piopor-
rionatam ibidem pratexillentem afirr.ili , ficut & f e
mina aliarum rerum colligere poflunr ad complendum
aliquos eflfeftus . Tertio, quod dzmonibus attribuit' r n
talium generatione illud canrum quod eft motus localis
non autem noneftuir
ipfa generatio, cuius principaliter
cuius femen fuit, unde & genitus non daemoni, fed ali-
cuius hominis filius eft . Et per hxc patet lefponfioad
argumenta,ubiquiatguere ucllet quod daemones gene-
rare non pollent propter duo. Primo quod generatio co
pletur per uirtute formatiuam quae eft in femine corpo-
re uiuo refoluto . Iit corpus a daemonibus affumptum ,
quia non eft tale, ergo &c Patet refponfio quia daemon
.

uirtute feminis formatiuam reponit ad locum debitum,

&c. Secundo fi dicatui femen non habet uirtutem gene
randi, nifi qtiandiu calor animx in eo retinetur quem ta
men exakare neceffe eft per magnam diftantiam delatam.
Eftenim refponfio quod daemones poliunt aliqua repo-
nere ad coferuationem feminis ne calor uitaiis euaporer.
Vel etiam quia uelociflime inouciuur propter uiftoriant
mouentisfuper rem motam, ideo non poterit euaporari
tam fcchciter.

QV1BVS DAEMOT^lByS
huiufmodi exercentur .
QVARTA QVAESTIO.
T RVM catholicu aflerere quod aftus
fi

incuborum & fuccuborum dxmonu c5ue

niacomnibus fpiritibus immundis indifie
lenter & aequaliter.E T V I D E T V R cp
fic,qa oppofitu afterere,eflet ordine que-
dabonfi inter eovalfirmare probatur. Sicut ad ratione
boni pertinet modus & ordo. Auguftinus in libro de na-
tura bonitaad ratione malis pertinet inordinato . S E I>
in angelis nobis nihil eft inordinatum , ergo & n malis >

nihil
 *

Qttfiflio quarta 41
inordinatum . Vnde indifferenter huiti£
nihil poteft effe
modi adibus habent infiftere.I ndc etiam illud. Vbi nul-
lus ordo fempiternus horior inhabitat in terra, uidclicec
niiferix & tenebrarum .Iob io.Prxcerea,fi non omnes
indifferenter hisadibusinffftunt,hoceis competit uel ex
natura, uti ex culpa , uel petna . Non ex natura,quia pof-
funt peccare omnes indifferenter, ut in praecedenti quae
tadum oft,funt in natura iprorum fpiritus impuri
ftione
no immundi,quatum ad diminutionem naturalium
licet
bonorum. In nequitia fubtiles, nocendi cupidi, per fu-
perbiam tumidi, &c. eigocopctiteis quo ad culpam uel
poena. 7 unc fic,Vbi eft maior culpa, ibi maior jioena ,
fed
lupei iores angeli magis peccauerunt,ergo in eorum poe-
nam magis his fpurciti js habent inftftere Si hoc non eft,
dabitur ratio alia cur non illis adibus indifferenter infi-
ftant.Prxterea vbi non eft fubiedio &. obedicncia ibi o es
indifferenter operantur,fed in dxmonibus nulla eft fub-
iedio& obedientia probatur. Quia illa fine concordia
haberi non pofiunt , fed in dxmombus nulla eft concor-
dia.Prouetb. 3. Inter fuperbos femper funt iurgia. Prx-
1

tera ficut xqualiter omnes propter culpam, poftdiem iu-

dicij in infernum detrudentur,ira & ante illud tempusin
aere caliginofo propter officium eorum detinentur , non
Igitur effe xqualitas ex caufa mancipationis , ergo nec
^qualitas ex parte officii & tentationis.^kD CONTRA
glofa prxd.ad Cor. 1 $ .Quaijdiu durat mundus, angeli, an
gelis ,
homines , hominibus dxmones,dxmonibus prx-
,

funt . defquamisLeuuhan per qua9

Iteru-Iob 40.dicitur
membra diaboli quod una uni adh^ret , er-
ffgnificantur
go inter eos eftdiueifftas & ordinis adionibus. Inciden-
taliterquxritur. An a bonis angelis ipftdxmonesadhu-
iufmodi eorum fpurcitiisexequedisinterdum impedian-
tur uel non E t dicendum quod quia poteftas dicuntur
.

an°eli,quorum ditioni uirtutes aiiueifx fubiedxfunt,

vt Gregorius dicit & Auguftinus tertio de trinitate . Spi-
ritus uit^,defertor atque peccator, regitur per fphitu vit^
rationalem pium &iultum.EcficuciJljc creaturx fuper
alias
 42 sA quibus huiufmodi aftus exercentur .
habent qua; fune perfediores, &Deo
alias influentias
propinquiores eo quod totus ordo praelationis , primo 8c
orginalitereftin Deo,& participantur a creaturis fecun-
dum quod ei magis propinquant. Ideo etiam boni an-
geli qui maxime appropinquat Deo propter eius fruitio
«em qua daemones carent fuper ipfos daemones habent
prxlationem,& per eos reguntur Et cum inflatur quod
.

d^monesprxmiifis medijs mulca mala faciunt, aut ergo

»6 im pediuntur,quia non fubfunt bonis angelis, qui eos
impedirepoflent,autfi fubfunt,tunccum ad negligencia
prxfidentis pertinere uidentur ea quae per fubditos male
fiunt.Videtur quod in angelis bonis fit aliqua negligetia.
dle/pondetur quod fandi angeli fune miniflri diuinx la-
pienti*. Vnde ficuc diuina lapientia permittit aliqua ma
la fieri permalos angelos uel homines propter bona qu$
ex eis
elicit,ita &
boni angeli no totaliter cohibet malos
a nocedo fiue hQmines fiue dxmones.R E S P ON
S IO
Cacholicumeftafiererequxda ordinem adionfi interio
rum & exteriorum,etiam per quandam prxlationem efle
indxmonibus. Vnde&quxdamfpurcitix ab aliquibus
-infimisperpetranruraquibusfuperiores propter nobili-
tatem nacurx feduduntur . Et declaratur hoc primo ge-
neraliter ex triplici congruentia qua talia congruunt eo-
rum naturx diuinx lapienti* proprix nequitix,demit
&
magis in fpeciah,exnacuraquidem.Nam conflat quoda
principiocreationisfemper quidealij fuperiores fueruc
ex natura cu inter fe differant fpecie^nec duo angeli vnius
ipeciei exiflant communiorem opinionem fequendo quae
etiam didis phiiofophoruin concordat,ScDiony.*qui po
«it. io.cap. colefiis hierarchif in eodem ordine efle pri-
mos medios,& ultimos,cui etiam neceflario opportet af
/entircjtum ex immaterial irate eorum tum etiam ex in-
corporalitate.lnfpiciac quiuulc dida dodoris in 2 .difl.a
Et quia peccatum naturam non tollit , & d^mones poft
cafum data naturalia nonamiferunt,ut fupra cadum eft,
& operationes rerum lequuntur naturales earum condi-
tipnes ideo ficutin natura, fic&in operationibus fune
uarij
 Qutiflio quarta, 4$
uarii& multiplices . Congruit etiam hoc diu inf lapien-
ti* vt ea qua: ab ipfb fint,ordinata finr. Rom.13.qufa
Deo funt, ordinata funt.Et quia dfmones funt a Deo de-
putati ad exercendum homines,& ad puniendum dam-
natos . Ideo in exercitiis eorum ab extra quo ad homines
funt uarij & multiplices . Congruit etiam & nequitif
ipfbru.Quia enim humano generi aduerfanrur,ideo cum
ordinate impugnantjideo magis hominibus nocere aefti-
mant (icut faciunt,vnde conftat fpurcitijs in nephandifli-
misnon aequaliter infiftunt,quod etiam magis fpecifica-
tur tali ratione.Nam cum operatio fequitur naturam rei
ut didum eff quorumcunque funt naturae fubordinatae ,
oportet etiam quod operatione fibi inuicemfubordinan
tur,ficut patet in rebus corporalibus.Quia enim inferio-
ra corpora naturali ordinatione funt infra corpora ccele-
ftiaadiones & motus eorum fubduntur adionibus &
motibus coeleftium corporum,& quia ut didum eft, dat-
mones naturali ordine inter ie differunt. Ideo etiam natu
ralibus adionibus intrinfecis&extrinfecis praeferam in
huiufmodi fpurciti js peragendis .Ex quibus concluditur
quod quia huiufmodi fpurcitiae plurimum praeter nobi-
litatem angelicae naturf exercetur, cum etiam in adibus
humanis infimi &fcedilfimi adus in fe quidem confide-
rando , non quantum ad officium naturf & procreatio-
nisreputacur.Dfmonum cum de quolibet ordine aliqui
cecidiffe creduntu,non eft inconueniens aflerere quod il
iidf mones qui de infimo choro & iterum illi qui infimi
inilloexiftuntinhis fpurciti js& aliis deputantur &in-
fiftunt.Hoc etiam plurimum eft aduertendum,quod licec
de incubis & fuccubismulieribusinfeftosfcriptura tra-
ditjtamen nufquam legitur in uitiis,quibufcunque con-
tra naturam loquendo,non folum de fodotnitico , fed e-
tiam de quocunque alio peccato extra uas debitum, per
pere agedo fe incubos & fuccubos fecifle.In quo maximo
illorum peccaminum enormitas offenditur , eum indiffe-
renter omnes dfmones cuiufcunque ordinisilla peragere
abhorrent \ & verecundum sffimanc . Et hoc uidetur
*
«dio
•
 . .

44 ^ quibus huiufmodi afius exercentur

«elleglofa fuper Ezechielcm ip.ubi dicitur. Dabo te ia
nunuspaleftinorum,ideft,da:monum,qui etiam erube-
/cum de uia tua fcderara uitiuni contra naturam intelJi-
3

gens,& in tueti pater, quod de daemonibus oportet auft$

ritatem inteJligere. Nullum enim peccatum tam fa?pe
Deus rep; oba morte m multis condemnauit.Dicunt ctia
nonnulli &. ueraciter creditur , quod nullus ta.is uicij
poftquam tempus mortalis uita; Chrifti , quod ad armos
33. extenditur m hoc (celere per/euerans excefllrit s nifi
/peciali gratia redemptoris poterit liberari , quod exeo
patet quod oftogenarijs & centenariis ifto crimine inue-
niiirur,fa;pe irretiti quibus terupus Chriftiquia u t9mo
, & ideo
tum difciplint. fuit ilio fprcto,uix unquam fine
difficultate permaxima ad hoc (celere continebit Sed Sc .

quod ordo fit inter eos etiam ad olficia exteriora, quo ad

impugnationes demonfirat eorum nomina Nam licec
.

unum & idem nomen,fcilicer diabolus multipliciter ex-

, &hoc propter eorum diuerfas
primatur infcripturis
proprietates tamen his immundis operibus unus prat-
fidere in fcripturis traditur,ficut etiam & certis aliis ui-
tiis. Et enim ufus /cripturce & locutionis quemlibet
immundum fpiritum nominare diaboIum,a dia,quodeft
duo,& bolus, quodeft morfellus quia duo occidit, fcili-
,
cet corpus & animam, & (ecundum ethimologiam licet
grarce interpretatur diabolus cJaufus ergafculo , & hoc
(ibi c6uenit,cum non permittit fibi nocere quantum uel
let.Veldiabolusquafi defluens quia defluxit, id eft, cor-
ruit fpecialiter& localiter. Nominatur etiam da;mon ,
id eft,(apiens (uper fanguinem uel (anguineus,fcilicet,fu-
per peccata qua; fitit & procurat triplici fcientia,qua ui-
get,fcilicet,fubtilitatc natura;,eicperientia temporum,&
reuelatione bonoru fpirituum Nominatur etiam belial,
.

quod interpretatur abfqueiugo,vel ab(quedomino,quia

pro pofie pugnat contra eu m,cui deberet efie fubie&us
Vocatur etiam beelzebub,quod interpretatur uir mu/ca
rum,id eft, animarum peccantium, qua; reliquerunt uerj
fpolum Chriftum.Item fathanas,id eft aduerlarius.Vnjc;
,
i.Pec.
 .

‘
Qu#fli&quarta. 45
Item
i.Pet.t. Aduerfarius uefter diabolus cireuit, &c.
Behemot,ideft beftia.quia facit homines bcftialeUtem
dxmon fornicationi;?, & princeps illius fpurcitij, Dicitur
Afmodeus ,quod interpretatur faftura iudicij quia pro-
pter huiufmodiuicium,faftum iuit terribile ludicium fu
perZodomam , & quatuorali js duitatibus. Sicut oc
dxmon fuperbix dicitur Leuiathan quod interpretatur
,

additamentum eorum ,
quia & primos
lucifer teiatans

parente.v,defuperbia proniifiteis additamentum diumi-

Vifitabo fuper
tatis.De quo & per Efaiam Dominus .
I.euiathan,(erpentem ueterem tortuofuin , &' dimon
&
auaritix & diuitiarnm, dicitur mammona,quem <- hn &
poceftis Dto
fiusin Euangeiio expreffit.Matthxi.6.Non
feruire ,&c.AD ARGVMENTA.
Ad primum
quod quia bonum poteft inueniri fine malo , fed
malum
nunquam inuenitur fine bono,quia fundatur fuper crea-
turam,quxinfebonaeft . Etideodxmones inquantum
8c
habent naturam bonam.ordinati fune in naturalibus,
ineorum a&ionibus ad illud. Iob. 10 poteft dici , quod
.

dxmones ad exercitium deputati , non funt in inferno ,

fed ilio aerecaliginofo Vnde hic habent ordinem m-
.

tcr fe,quem tunc in inferno non habebunt

Vnde etiam
.

dici poteft,quod etiam iam omnis ordo in eis ceflat ,

quoad ipfam beatitudinem confequendam cum a tali
ordine irrecuperabiliter ceciderunt. Et dici poteft ,
quod etiam in inferno erit inter eos ordo poteftatis ,&
poenarum afflictionis ,
inquantum aliqui ad affligen-
dum animas deputabuntnt , & non alij . Sed hic ort.o
magis erit a D E O quam ab ipfi* , ficuc etiam & eorum
tormenta A D tertium cum dicitur quod fuperiores
.

dxmones quia magis peccauerunt , magis puniuntur ,

infil.ere
etiam his adfibus immundis amplius deberent
Refpondetur. Quia culpa ordinatur per poenam ,
& nom
per naturx aftutn,feu 6peratiouem,ideo non
infiffunt il-

nobilitatem natur£ no propter

lis immunditiis propter ,

eorum culpam aut p$nam Et licet omnes fint fp ritus

.
i

Si ad nocendum cupidi, tamen unus

ampli
impuri
 46 Vnit multiplic. Maleficiorum procedat •
tero inquantum potiora naturalia funt
obtenebrata. Ad
quartum dicitur,quod eft concordia inter daemones,
non
amicitia: fed nequitia?,exqua homines odiunt & Deiiu-
llicia: repngnant quantum pofiimt.
Talis enim concordia
inter impios reperitur, ut eis fe adiungant,&
Tubi jciant
ad propriam nequitiam exequendam, quospotioribusui
libus uident. Ad quintum licet carceralis mancipatio
om
nibus aequaliter deputentur , tam in aere
& poli in infer-
no, non tamen ex hoc naturalia in eis liint aequaliterad
aquales poenas & officia aequalia, immo quanto funt
no-
biliores in natura & potiores in officio, canto etiam gra-
uiori fubiefti tormento. Vnde Sap.6. Potentes potenter
tormenta patiuntur.

VTS^DE -MVLTIVLIC^TIO DdU-

LEFICIORVM OPERVM
procedat . j •

QyAESTIO QVINTA.
N poffit quoque catholice cenlerf/quod
origo & mul tiplicatio maleficiorum ope-
rum procellerit ex inffuentijs corporum
coelellium, feu fuperabundanti malitia ho
minum,&nonexfpurcitijs incuborum &
fuccuborum darmonum , & uidecur quod
ex propria malitia. Nam Auguftinus in libro 83. q. dicit:
quod ad hominis uoluntatem caufa deprauationis eius re
dit , fiue aliquo 3 fiue nullo fuadente deprauatafit
. Sed
maleficus deprauatur per peccatum : ergo caula illius
non eft diabolus/eduoluntas humana. Ad idem dicit de
libero arbic.quod cuilibet eft caufafux malitiae, quod
etiam probatur ratione. Peccatum hominis ex libero
at bitrio
procedit , led diabolus non poteft liberum arbi-
trium niouere , hoc enim libertati repugnaret,
'ergo dia-
bolusnon poteft dfc caufa,nec illius cuiulcunque pecca-
ti.
 Quteflio quinta, 47
dogmatibus dicitur.
ti.Practerea in libro de ecclefiafticis
Non omnes cogitationes noftrae malae a diabolo excitant
tur,fed aliquoties ex noftri arbitrij motu emergunt De- .

mum quod ex influentijs corporum coeleftium poflinc o-

riri,& non a daemonibus , probatur Sicut omnis multi-
.

tudoreducitur ad unum,ita omne multiforme reducitur

in aliquod uniforme principium. Seda&us humani fune
uari j& multiformesjtam ad uitia,quamad uirtutes, ergo
uideturquod reducantur in aliqua principia uniformiter
mota &mouentia.Sed talia non poflunt affignari , nifi ex
motibus corleftium qui funtuniformes,ergoillacorpora
funt talium a&ionum caufse.Pratterea fi cadeftia corpora
non eflent humanorum attuu ad uirtutes & uitiacaufa*,
Aftrologi non adeo frequenter uera praedicerent de bel-
lorum euentibus & ali js humanis aftibus , funt-ergo ali-
quo modo caufa.Pr^terea corpora caeleftia poflunt im-
primere in ipfosd^mones ad caufandum certa maleficia,
ergo a fortiori in ipfos homines . Afliimptum probatur
ex tribus.Nam certi homines qui lunatici dicuntur, infe-
ftantur a daemonibus plus uno tempore quam alio , quod
non facerent, fed potius omni tempore moleflarent , nifi
ex certis lunationibus etiam ipfis daemones inquietaren-
tur ad infernum huiufmodi, probatur etiam ex nigroma
tlcis,qui certas conftcllationes obferuant,ad inuocandum
d^ftjonesy-quod non facerent, nifi fcirent illos daemones
corporibus coeleftibus efle fubie&os . Probatur etiam et
illo quod d*mones fecundum Auguftinum in 10. de dui-
tate Dei,quibufdam corporibus inferioribus exercetur,
fcilicet,herbis,lapidibus,animantibus, &
fonisquibufda
certis,& uocibus,& figurat io ni bus,fed cum corpora coe-
leftia fintuirtuofioraquam cqrpora inferiora.Tdeo mul-
to magis aftionibus corporum coeleflium.Et iterum am-
plius malefici fubijciuntur,ut eorum opera ex influentijs
illorum corporum, & non ex afliftentia fpirituum malo-
rum proueniant .Fortificatur argumentum ex :. Reg.cap.
l^.ubi Saul uexabatur a daemone, alleuiabatur quando Da
uid cytharam percutiebat coram eo , &
quod recedebat
fpiritus

I
 48 V nde multiptic. maleficiorum procedat
fpiritus malus.SED CONTRA.TmpofTbileeft efte&ufi
ne ca fua producere, fed opera nialeficoru fune talia, quod
no poliunt nifi opere daemonii fieri , paret ex defcnptio n e
operum maleficorum , ex lfidoro lib.8.Ethi. Malefici di-
cuntur ob magnitudinem fafcinorum.Hi enim elementa
concuriunt,mentes hominum turbant, & abfq; ullo ue-
neni hauftu fola ui carminum animas interiunt, &c. Hu-
iufimodiautem effe&us non pofliint ex influentiis corpo
rum coeleftium mediante hominum caufari.Pr^rerta phi
iof phus Ethi. Difficile inquirit quid fit principium ope
rationis in anima. Si offendit quod oportet efle aliquod
extrinfecum. Omne enim quod incipit de nouo habet
aliquam caulam. Incipit enim homo operari quod uult.
Incipit autem ueJIe,quia prx conciliatur, fi autem praeco
cillatur propter aliquod confilium procedens, aut ergo
efl procedere in infinitum , aut oportet ponere aliquod
principium extrinfecum quod primo mouet hominem
ad conciliandum ,nifi forte aliquis dicat quod hoc eft a
fortuna ex quo fequeretur omnes aftus humanos efle for
tuitos, quod elf abfurdum. Principium ergo in bonis ad
bona dicit efle Deum, qui non eft caufa peccari. In malis
autem cum homo incipit agere uelle & conciliari ad pee
canduni oportet quod huius etiam fit aliqua caufa extrin
feca,& Ron potcll efle alia,nifi diabolus prxfertim in
leficis,ut (upra patuit, quia corpus caelefle non potefl ad
tale aftus influere, ergo patet ueritas. Prxterea mius po
teftati fubiacetmotiuum eius poteftati fubiacet & mot’
qui a motiua caufatur. Motiuum autem «oluntacis eft ,
aliq iid apprehenfum per fenfum uel intelleftum quorum
mrunque 'ubiacec poteft.ti diaboli. Dicit enim Augu-
ilinus in lib.^ .q. Serpit hoc malum,fciJicer, quod eft a
5
diabolo per omnes aditus fenfualcs dat fie efle figuris 3
accommodat fe caloribus,adh£rct fonis,latet ira,& in fa-
Jatiafermonib>Js,odonbusfe fubijcir, infundit faporibus
& qmbufJam nebulis implet omnes meatus intelligen-
tix. Ergo uidetur quod in poteffate diaboli , eft mouere
uoluncate qux eft ilire&e caufa peccati » Prxterea omni
 Qu&flio quinta,
49
^uoJ habe t ac? utrumlibet indiget aliquo
/e
determinate
ad hoc ut exeat in adum/ed Jibfru arbitriu
hominis ad
utruml ibet fie haber,fcihcer,ad bonum
& maJu er°o ad
hoc quod exeat hi atfum peccati,indigec
quod ab ahquo
determinetur ad maium. Maxime au te
hoc uidecur Heri
a d/aboJo.praefertim m operib.maleficoru cu eius uolutas
efi determinata ad maiu.ergo uidetur
q S mala uoJutas dia
boheftca ma]*uoJuta«s,pr*cipueinmaJeficis,&
poi ett
fortificari ro, per hoc qd ficut bonus
angelus fe habet ad
bonUjita malus angelus ad malu.Sed ille
reducit hoies ad
bonu,ergo .fle ad malu. Eft.n.(dicit
Dionyfius ) lex diuini
C lbll, a,Ut Jm a fummis
a
'

Perficiamur.
RESPONii 0 qo- quo ad origine maleficoni
RESP0%°SI0 Quia
ope-
.

ru fundatur fuper mfluentia luminariu

ccelelhiKofiednur
per reprobationem trium errorum, qui
hoc affer ere cona
tur.fipJanetanon.jgenetaJ«coru,& fataliu
ordine ponen-
tium,hocnon efle poflibile quoad primu.Naii
quarritur
an ex lmpreflione Juminariu coele/fi caufctur ii
in homini
bus uitiu mrieKcorujtunc ad diuerficate
morfi attedendo.
& ueritate fidei faluado, oportet fub
diftinftione diflerc-
re, uidelicet qa motes hominu a
fyderibus caufaripo/Tunt
anteJigi dupliciter. Aut neceffaria & fufficieter,aut difpo-
heme & cotmgenter.Si dicatur primo modo, tunc
i
n6 folfi
eft falfum,imo hatreticu^eo qd"
Chriflians religioni aded
repupat , quod et uemas fidei in tali
errore laluari non
potemRatio.Dum.n.ponit ola a fyderibus
necefftno eue
nire,ia tollit mentum & per confequens demeritum.
Tol
Iit & gratia, & per confequcs gloriam. Tum quia honeftas
moru per-hunc errorem prziudicifipatiturdu
culpa pec-
cantis in fydera refunditur licentia
, malefaciendi fine re-
prehenfione conceditur &
homo ad orandi? colendti fv &
deraincuruatur.Si autem dicatur mores
hominum a di-
fpofit Ionibus fyderu uanari difpofitiuc& contineenter
fic poteft habere uentate,quia
nec rationi nec fidei repu-
enat.Planum.n.ettquoddifpofitio corporis
uaria n.ultii
facitad uanationcm afFedionem&
morum anima:, uc
plurimum enim anima complexiones corporis
imitatui,
j.ParsMal.Malef, D uc
/
 ,

procedat.'
5o
Vnde multiplic. maleficiorum
m dicitur in lex principijs Vnde & colerici luntiracun-
.

iunt muidl
t faneuinei luntbenigni & melancoltc,
,

S2
d neceflarium, aia.n.do
fleematici pigri, hoc
autem non eft

corpori & maxime quando ett, ad.uuac per

clericos manfuetos, & meJan
,

eraciam.Mulcos.n.uidemus
corporum c «leftiu
folicosbenignos.Quum ergo ui rtus
qualitatem compIexioms.Hinc
operatur admixtionem &
J nuod quodammodo operatur ad quali-
Der confenfus
longinquo . Plusemmfa-
tatem°motum°ua)de eaLn de
naturat mfeno-
Clt ad fl-Htatemcomplex.onis
-^ de duobus fratribus
DeMn folutione culufdVquaeftionn
curabantur.tum quaerebatur
8t
auifimul infirmabantur
^ iphr.rpfl*et maeis commendat rationem Hypocratis

rat propter ® ® C

P^^^ ^^^|j^nti(atem ronftelUtio-

^MelSu/emtn relpondtt Phyficus

St^sss^4rjss?
“«ua ftfta fun . & ter-
mentorum ubi dicit quod regna

Cinum ergo etiam influent,* Ium, nanum

fuper l,be.

iophus luper hoc «Mtam no <

1

fl j ^onfte lhtionis
uia noluerunt, quia
ficuc

Sap.ent ^omo dom.nab.tur

Pcolxineus in alma gefti •
aftris,quamuiscmmc6tunftio louis, _ . g,
melancoltcam
Saturnus habet influentiam
 Quxflio quinta
.
jr
Iupiter ualde bonam poteft ad rixam uel difcordiam ’.o-
mines inclinare,illi tamen inclinatiomhomines perJiber
ptem arbitri j poflunt refiftere,& ualde faciJitercum
ad-
jutorio gratia» Dei. Nec iterum ualet fi
quis obijceret di
<fium Damaf.Iib.2.c.5.ubi dicitvConttituuntur
muJtocies
cometa: & figna quardam mortis regum. Refpondetur e-
nim quod etiam (equendo opinionem Dama.qua: fuit
ut
patet in prxdifto libro contrarix opinionis
uix phiJofo-
phica? fiuc nonnihil per hoc concludituf quo
ad neccfllca
rem aduum humanorum . Upinatur enim Damaf.
quod
cometa nec naturaliter generatur,nec eft una de
ftelhs in
firmamento pofi cis , unde nec eius figiiatio eft
naturalis
nec influentia . Dicit enim quod cometa: non funt
ex his
qua» a principio genita funtaftra, fed.diuina
iuftione fecfl
dum ipfum tempus confticuuntur & rur/us diftoluuncur.
Ha»c Damaf.Prxnunciat autem Deus per tale
fignunj t*
mortem Regis, quam aliorum,tum quia eft perfo°na com
muniSjtum quia poteft ex hoc oriri turbatio re°ni
De .

cuius cuftodia magis lollicirantur Angeli

propter commu
ne bonum, quorum etiam minifterio& generantur
& dif
foluuntur.Sed nec philofophorum opinio obftac
,
qui di-
cunt quod ftelJa cometa fit impreflio calida,&
ficca, o Cn e
ratain fuperiore parte aeris propter ignem, ex
cuius uapo
re calido & ficco globus illius uaporis adunatus
apparet
corpus ftelJjj.Parccssut illius uaporis di/continuatc
cires
illum globum & longum prorenfe in fuis
extremitatibus
illi globo coniunda* funt,quafi eius
cometa, & fecundum
hanc pofitionem figmficac,& cau/a non per fc, fcd
per ac-
cedens mortalitatem, proutmentem ex infirmitatibus
ca-
iidis & hccis Ht quia ut plurimum diuites nutriuntur
..

calidis &ficcis.Ideo illotempore multi dniices moriun-

tur, inter quos mors regum & principum
eft magis notabi
lis,& h.TC pofitionecdiftata pofitione Damaf
fi quis be-
ne confiderar , nifi quoad operationem & cooperationem
Angeli, quam nec philofopht excludere poflunt, immo
ubi vapores nunquam in fua ficcitate &caliditate
ad ge-
nerandum cometam currerent adhuc operatione A ngeli
D x figpt

/
 .

51
Vnde multiplic. maleficiorum procedat.
fepe concurrere habent caulis prxdidis,Gcut & ftella qu$
landi Thomxdodoris tranfitum indicauir qux utique
non ex fuperius in firmameto pofitis proGJiit, fed opera-
tione AngeJi ex materia aliqua prxiacete fot mata,& oih-
cio peradojiterii refoluta fuit Vnde uidemus qeFfecun-
.

dii quacunq; iftarum opinionf»,nulIu penitus habet cadi

luminaria dominiu fuper liberii arbitrium. Vnde nec con
fequeter fuper malitiam &
mores hominum. Nota infu-
per quare Aftronomf ut fxpius ucra prxdicunt, & qd eo-
rii iudicia ut pl urimu fuper una prouincia, aut gete
unius
terrae eueniunt. Huius ratio eft quia.n.fua iudicia fumunc
ex aftris,qux et habent maiorem influentia capiendo pro
babil iorem,non neceflitatem in adibus tam natura: q uo
luntatis, & in adibus hominum generalibus , ficut unius
getis uei proumcix,q in particularibus unius perfonx, q^a
maior cfledus ftellarfi imprimitur in totam unam gente,
in unum hominem, &quia maior pars gentis unius ma
q
gis (equitur affedus naturales corporis q unus fingularis
homo, ideo &c.fed hoc incidentaliter eft taftum. Secunda
uia per quam prxfuta noftra cacholica aflertio declara-
tur, eft per reprobationem errorum gentiliacorum , &
Deam fortunat colentium mathematicorum De quinus .

Ifidorus 8.Ethicorum.cap.9.genetaliaci dicutur propter

natalium confidcrationemfyderum, quiuulgo mathe-
matici dicuntur.Fortuna uero ut ibidem dicit cap. z. For-
res hu
tune nomen habere dicitur , quafi deam quandam
manas uarijs cafibu* & fortuitis illudente V nde & ex-
.

in quoflibet incurrens Gns

eam appellam,eo quod paflim
ullo examine meritorum,6c ad bonos
& ad malos uenit
Hxc lfydorus Sed talem Deam credere, aut quod lx-
.

flones in corporibus &

creaturis.qux ex maleficorum o-
ipfa dea
peribus inferuntur, non ab ipfis maleficiis, fed ab
fortun$ prouenirentjficut eihdolatria,ita &aflerere ma-
leficasipfas adhocefle naras, ut talia per cas in
mundo .

exerceri noftintjfimiliter a fide alienum exiftit ,

immo&
placer, infpi
a communi philofophorum traditione fi cui ;

Doftoran fandum libro 3 .fumme fidei contra gen-

ciat
• tlAC
 .

files
Qu^flio quinta,
J

q. *7.& fequenribu* , & inueniet plura

^
. Licet hoc .

unicum propter eos oui fortaffis copiam librorum

non
habent,non uidetur obmittendum, quod quia in
homine
tria funt confideranda, ut ibi notatur
qu.r a tribus ccele-
ihbus caulis dirigutur uoliitatis aftus,intelleftus
aftus,&
corporis a<fhis,quorum principium a Deo tantum & im-
mediate fecundum ab Angelo, & tertium a calefti
corpo
re dirigitur. Nam eleAiones & uoluntates
immediate a
Deo in bonis operibus diriguntur dicente fcriptura.Pro.
21. Cor regis fupple quod maiori poteria uidetur
pofle re
nftere,eo minus ali/ non poffunt quia in
, manu Domini,
&
quocunque uoluerir inclinabit illud. Et Apoftolus.
Deus qui operatur in nobis uelle & perficere pro bona
woIuntate.Cognicio uero humana intellediua a
Deo me-
diancihu s angelis ordinatur . Ea uero quae ad
corporalia
pertinent,fiue fint exteriora fiueinteriora, in
ufum horni
«us uementia a Deo mediantibus angelis
, & coeleftibus
corporibus difpcnfantur.Dicit enim beatus
Dionyfius 4 .
dedi.no. quod corpora caeleftia funt caufa?
eorum quae
in hoc mundo fiunt,non tamen neceflitatem
inferentia
Et cum homo fit ordinatus fecundum corpus fub
corpo-
ribus coeleftibus/ecundum intelieftum
uero fub angelis,
lecundum uoluntatem autem fub Deo poteft
contingere
ejuod homo fpreta infpirarione Dei ad bonum illu mi- &
nationi boni Angeli ducatur afFetfione
corporali ad ea
quar influentia luminarium coeli inclinat,
ut & fic tam uo
juntas quam intelleftus malitia & erroribus inuoluantur.
?n . f.
a“r m P°fiibile huiufmodi erroribus quibus ma
i
jehci irretiti funt ex influenti /sluminarium cadiinuolui,
licet ad
fundendum fanguinem,uel furta aut latrocinia
, ,
ueJ etiam incontinentias peffi
mas perpetrare poffit quis*
ex illis inclinari,
ficut etiam alia qua?dam naturalia
Etia .

ut Ouliclmus m
de uniuerfo dicit,quod per experientiam
habetur,!? meretrix nititur plantare
oliuam, non efficitur
fruftifera, qua? tamen per caftam
plantata, frugifera effi-
citur. Et aliquis
etiam medicus in fanando, & Agricola
in
piancando,& miles in expugnando, aliqua ex
impreffio-
 .

54
Vndc multiplic. maleficiorum procedat
ne coelefti corporis efficiunt, qux alij etiam eafdetn artei
habentes efficere non poflunt. T ercia uia fumicur ex repro
batione fatalium effeftuum. Vbi notandum quod fatum
tfle aliquod uno modo catholice afleritur. Alio modoaf-
fcrere,cft omnino hxreticum. Si enim fatuum xftimetur
fecundum xflimationem quorundani genciliii , & et
efle
uorudam mathematicorum qui putabant quod exuipo
S tionisfydei um caufaretur infalhbiliter diuerfltas morii

ita quod talis efficeretur ncceflario maleficus,uel uirtuo-

in di
fus in moribus,quia talem cum 'efle caufaretuisqux
ipoftione fydeVtun fub qua talis uel conceptus uel natus
eflecomprehendererur.Etiftamuim uocauerunt nomirte
fatijfed quia ifta opinio non tantum eft falfa, mirio
hxre i

xica & omnino deteftanda propter inconuenientia

qux
necelfano l'equerenrur,ut iapra taftum eft, circa reproba
tionem primi erroris, quia uidelicet tolleretur ratio me-
riti & demeriti , immo gratix & glorix, & quod
Deus
malorum noftrorum auftor eilet, & plura alia Ideo fa- .

tum (ic omnino refutatur , quia nrhil eft fecundum quam

acceptione etiam Gregorius dicit in Homel. Epiphanix.
Abfit a fidelium cordibus, ut fatum aliquod efle dicant,
&licet hxc opinio uideatur eade efle cum prima,
cjux eft
planetariorum, & hoc propter eadem incouenientia qui
utrobique cernuntur, tamen fune diuerfx quantum inter

fe diuerhficantur uis fyderuni & influxus generalis fepte

planetarum xftimecur fatu efle fecundfi quandadi
Si aut
fpo(itione,(iue ordinatione caufarum fecundarum ad pro
ducendii effectus diuinitus prouifos. Hoc modo fatum ue-

re eft aliquid, eo quod prouidentia Dei per caufas medias

exequitur fuos efle&us.In iliis uidelicet qux lecudis cau-
ali js non ut eft creatio animaru,glo
fis fubduntur, licet in

rificatio & gratix collatio.Licet et Angeli ad gratix

infu

fione cooperari poflunt intelledum & uoluntatis capaci-

tate, illuminado & difponedo, & flcquxdi ordinatio effe
ftuum una 8: eade dicitur prouidentia & et fatum . Sic e-
nim confideratur ut eft in Deo, fle dicitur prouidentia , fi

medijs ordinatus a
autem fecundum, quod eft in caufis
 ,

Qu&ftio quinta, 5J
Deo ad effe&us aliquos producendos lic habet rationem
fati.Et hoc modo Boetius Ioquens de fato 4. de confol.di-
cit : Fatum eft rebus mobilibus inhxrensdifpolitio per
qua prouidentia fuis quxqi nedit ordinibus . Sed tamen
fim&i do&ores hoc nomine uti recufauerunc propter eos
qui illud ad uim politionis lyderum retorquebant Vnde
.

Aug.c. j.de ciuitate Dei dicit: bi propterea quilquam res

humanas fato tribuit, quia ipfam Dei uoluntatem uel po
ceftatem fatumuocac fententiam teneat & linguam cor-
rigat.Patet etiam ex praimisfis tacita refponlioad qufftio
nem. An omnia fato fubdantur , & an etiam maleficorum
opera illi fubdantur.Quia fi fatum dicitur ordinatio cau-
larum fecundarum ad effedus diuinitusprouifos, id eft,
ubi Deus difpofuit per caufas fecundas producere efledus
tales,fic inquantum fubduntur fato, id eft, fubduntur cau
fisfecundis fic a Deo ordinatis, ut funt influentiae corpo-
rficoeleftium.Ea uero qux a Deo immediate fiunt , ut eft
creatio rerum, glorificatio fubft:ntialium fpiritualium,
•& alia huiufmodi non fubduntur. Et hoc eft quod dicit
Boetius ubi fupra quod ea qua: funt prima: deitate pro-
pinqua fatalis ordinis mobilitatem excedunt.Vnde male-
ficorum opera,quia non fubfunt fecundis caulis cum talia
praeter curfum communem & ordinem naturf eueniunt.
Ideo nec fato,fed caulis alijs quoad eorum originem nc-
ceflario fubduntur.

Motoribus orbium maleficia non

caufari

^>ONSEQVENTER quod nec huiufmodi malefico-

rum opera polTunt oriri aut caufari a fubftanti js fe-
paratis qua: lunr motores orbium , feu corporum coele-
,

ftium , cuius opinionis fuit Auicenna , & liii fequaces hac

ratione moti quia enim lubftantia: illae feparat^ altioria
,
fime uirtutis animabus noftiis, & ab ipfa anima interdum
D 4 cum
arr
 U
Motorib. orbium malef. non caufari«
cum fuerit in fua imaginatione ad folam quandam appr^
henfioncm interiorem circaaliquodextrinfecum immu-
tatur corpus proprium , interdum etiam alienum feu ex*
trinfecum,uerbi gratia. Aliquis ambulans fupra trabem
in alto pofitam cadit de facili , quia imaginatur cafurn ex
timore, non autem caderet fi eflet trabes illa pofita fuper
terram, ubi cafum timere non pofTet. Item ad folam ap-
prehenfionem anima» incalefcit corpus, ut in concupifcen
tibus,uel iratis, aut etiam infrigidatur, ficut in timentib.
Poteft etiam immutari ad aliquam a?gritudinem,puta fe-
brem uel lepram, ex forti imaginatione & apprehenfio-
ne adtales xgritudines , & ficut circa corpus proprium,
'ita circa alienum, ut illud immutetur ad fanitatem uel
3egriiudinem,& hic ponit caufam etiam fafcinationis , de
qua fuperius taftum eft. Et quia fecundum illam politio-*
nem effeftus maleficarum haberent reduci ad motores or
bium, licet non prarcise ad i pfa corpora cceleftia. Ideo ul-
tra illa qu* ibi tafta funt, dicamus adhuc q> talia fic con-
tingere eft impoflibile,quia cum motores orbiti fint fub-

ftantix intelledhiales & Donat non tam fecundum natu-

ram ,quam & fecundu uoluntatem quod patet ex earum
,
operationibus ad bonum totius uniuerfi. Illa autem crea-
tura cuius ope magicae operationes fiunt, ut fi fic bona fe
eundum naturam, non tamen poteftefTe bona fecundum
uoluntatem.Ideo non poteft cfle idem iudicium de amba
busfubftantijs.Etcp non poteftefTe bona fecundum uo-
, luntatem probatur . Nam praeftare patrocinii'» aliquibus

in his quae fiunt contraria uirtuti, non eft alicuius intel-

ieftusbenedifpofiti,fed talia autem inhuiufmodi opera-
tionibus maleficorum.fiunt enim uc in fecunda parte ope
ns patebit, plurima homicidia,-fornicationes , puerorum
& fumentorum occifiones, & alia maleficia procurantur,
- unde ueteres his artibus malefici a malefaciendo uocan-
tur, non eft ergo bene difpofita fecundum uirtutem talis
intelledualisnaturae,cuius auxilio huiufmodi artes ma-
leficarum innituntur , licet fi tbona fecundum naturam,
quia habet effe &
illud omnia appetunt , uc cuilibet intu*
 Qjutftio quinta.
^y
enti patet.Item non eft intelle&us bene cfj/pofTei familia
rem efle fceleratum,& eis patrociniu exihibere & no qui
bufdamuirtuofis . Huius autem operibus maleficorum
utuntur homines fcelerati, quia a frudibus eorum co-
gnofeuntur. Auxilio autem fubftantiarum orbes mo«
uentium,in bonum quaelibet creatura inclinatur a natu*
ra, licet corrumpatur per accidens far pe ergo illae fub-
ftaneia: non poflunt efle originalis caufa maleficarum.
Prarterea intelledus bene difpofici ,eft reducere homi-
nes in ea quae funt homini propria bona, qua: quide fune
bona rationis , adducere ergo ab iftis , & per trahere ad
alia minima bona , eft intelledus indecenter difpofiti.
Per huius autem artes no adipifeuntur homines aliqueni
profedum in bonis rationis, qua: funt feientiae &uir:u«
tes,fedin quibufdam minimis,utfuntdeprehenfione$ &
exercitia latronum & mille nocumentorum, ergo origo
non eft a fubftanriisfcparatis,fedab aliqua uirturenon
bene difpofita fecundum uirtutem.Prjterea nen eft beno
difpofitusfecundumintelledum , qui per aliqua fceler*
commifla prouocatur ad auxilium alicui ferendum . Hoc
autem fit in iftis artibus maleficorum, nam ut patebit
in exeeutione , harum fidem abnegant , innocentes pue-
ros occidunt.Subftantia» enim feparate qux funt orbiii
motoresjpropterluam bonitatem non his maleficiis au-
xilium prxftant .Concludendo ergo quod huiufmodi at
t es ficut non poflunt a corporibus coeleflibus , ita nec ab
eorum motoribus oriri ,& cum necefle habent oriri ex
aliquauirtutealcuicreaturx colIatx,& illa etiam no*
poteft efle bona fecundum uoluntatem, licet fit bona fe-
cundum naturam, & huiufmodi creatura: fine ipfi datmo
nes, relinquitur quod eorum virtute huiufmodi fiant, nift
fortafhs adhuc obftatfriuola eftimatio quod ex hominS
,
malitia concurrente fuper maleficorum uerbacommina-
toria & imagines repofitis ad certu locum, uirtute qua-
dam ftellarum fequerentur , ut uerbi gratia quando ms
leficus diceret i maginem aliq uam reponendo , faciam c*
«eam aut claudam & hoc cuenirct. Tuae ideo euenirt
 ,

•58 tx mali tiabumana malef.no oriuntur.

•quod talis a fua natiuitate ex uirtute ftellarum fortiretur
prx exteris hominibus talem uirtutem quantumcunque
ali talia uerba proferrent,& eflent inftrufti
per difcipli-
j

Jiam ad ptoferendurnSadhtfc tamen efficaces in huiufmo

di operibus cfl*e non pollet Adqu$ fingula
refpondendo
.

decJarabirur. Primo quod ex malitia hominum huiufmo

non poflunt. Secundo quod nec ex uoci
di effeftus cau/ari
bus quorumcunque hominum , concurrente quacunque
conileliacione etiam ad quafcunque imagines.

*
Ex malitia humana maleficia
non oriuntur.
* • » . . fk . .
, f
,* , ,

‘
•«% ./wjTl.l : -t if «V-f. _ r ., T >
.
.'
I : .
f
,

malitia quantuncunque

:
D
onera
E primo
humana
declaratur .
fic
, quod non ex
poflint oriri huiufmodi maleficorum
Nam malitia hominis fiuc fit ha-
inquantum quis ex frequentatis a&ibus acqui-
bitualis
rit habitum inclinantem ad perpetrandum peccata
non
ex ignorantia, necex infirmitate, unde cenfeturpecca-
”f e ex malitia . Vel fit aqualis malitia, qux dicitur ipfa
mali eleftio, qux etiam ponitur peccatum infpiritu fan-
dum, nunquam poteft circa ipfum maleficium tantum
efficere quod talia opera, vt funt immutationes elemen-
torum ,& Ixfiones circa corpora, indiflerenter hominum
& iumentorum , abfque afliftentia alicuius al tior is u r tu i

tis proueniant, quod declaratur primo ex parte

caulx,(e

“tundo ex parte efferius maleficialis Nam hoc quod non .

poteft homo efficere abfque malitia , puta per fua natura

liaimminuta, minus poteft per ipfa naturalia iamdimi-
nuta.l J atet cum idm fit uirtus aftiua etiam diminuta.Sed
homo per peccata qualitercunquc per malitia commifla,
"diminuitur in bonis naturalibus , probatur autoritate 8c
ratione. Nam Dionyfius. 4 -cap.dedi.no.dicit. Malum
eft effe&us naturalis- habitudinis , loquitur de malo &
culpa: . Vnde & nemo nofcens malum operatur illud ,
quod
 Qu.tflio quinta 5P
«uod G operatur , ex defeau operatur . RESPON-
nau-
DEO Gc,Sicut fe habet bonum gratiae ad malum
bonum naturjr , fed per
rae,ita fe habet malum culpa: ad
fomes qui eft in-
gratiam diminuitur malum naturae ,
ut
fortiori diminui-
clinatio ad culpam , ergo per culpam a
iafcmat one
tur bonum natur^.Nec obftacur li dicaturde
qux interdum procuratur ex infpedione alicuius ue-
immutat
tule maliciofe puerum afpicientis , unde puer
& fafcinatur,quia Gcut fupra tadu eft,hoc
tantummodo
comple-
•contingere poceft circa pueros, propter teneram
xionem Hic autem loquimur de corpotum quorucunque
hominum , &
& iumentorum,ac elementorum gran- ad
l
dinum immutationes.Si quis uelit latius intelligere,infp
ciet Dolorem fandum in qu^ftionibus de malo Vtrum .

peccatum corrumpere torum bonum naturx , &c.

poflit
Ex parte denique effedufi maleficalium dcclaratur.Nam
ex eftedibus denenitur in cognitionem caufx.V nde ficuc
illi effedus,quo ad nos qui fiunt prxter ordinem
(naturae

creata: nobis nota: per uirturem creatae nobis igtiocx,li-

cec non fint proprie miracula, ficut illa qux fiuiic praeter
ordinem totius naturx create, qualia fecundum potefta-
tem operatur ille qui eft.fupra omnem ordinem totius na
turx creatar,qui elt Deus bcnedidus,lecundum quam ac
cepcionem dicitur Tu es qui facis mirabilia magna fo-
.

lus,ita & maleficiales effedus dicutur miraculofi,mquan

tum fiunt ab aliqua caufa nobis ignota & prxter ordine
,

natur^creacx nobis notx. Exquibus elicitur quod uir-

tuscorpoialishominis,ad huiufmodi opera caufanda no
fe extendere poteft qua: femper hoc habet, ut caula cum

fuoefledu naturali nota fit naturaliter abfique admira-

tione,&quodeffedus maleficiales poliunt aliquo modo
dici miracula , mquantum notitiam humanam excedun*
paret ex feipfis cum naturaliter no fiunt, pacet, & ptroin
nes dodorcs^pr.rfertim Auguft. iniib.8$.q.ubi dicit.
Quod magicis artibus fiunt miracula plerunqye fimi-
miraculis qux fiunt perferuos Dei .Et jterum m
Jia illis

eodem dicic.Magi faciunt miracula per priuacos concra-

dus.
6o Ex malitia humana malif.no oruintur.
Ctus,boni Chriftiani per publicam iuftitiam, mali Chri-
ftiani per ligna publica iuftitiijqui omnia lic declaran-
tur.Nam iuftitia diu ina eft in toto uniuerlo,ficut lex pu-
blica^in ciuitate.Virtusautem creatuti cuiuslibet in uir
tuofo fe habet , ut uirtus alicuius priuati perfoni in ci-
uitate.ldeo boni Chriftiani inquancum per diuinam iu-
ftitiam miracula faciunt,dicuntur facere miracula per pu
blicam iuftitiam . Magus autem quia opetatur ex paCto
inito cum dimone 9 dici tur operari per priuatum contra
Ctum,quia operatur per dimonem , qui fua naturali vir-
tute poteft facere aliquid,priter ordinem naturi creat$
nobis noti per uirtutem creaturi nobis ignoti , & eric
miraculum quo ad nos fed non fimpliciter,quia non po-
teft operari priter ordinem totius naturi creat 5 , & per
omnes uirtutes creaturarum nobis ignotarum . Sic enim
/olus D E V Scdiitur facere miracula . Iuxta illud. Tu
cs D E V S qui facis mirabilia magna lolus . Mali autem
Chriftiani faciunt perfigna publici iuftirii , ficutinuo-
cando nomen Chrifti 9 uel exhibendo aliqua facramenta,
fi cui placet /mfpiciac lanChim Thomamin prima parte

quiftionum .1 1 1. articulo.4. Poteft etiam attendere ea

q ui in fecunda parte operis,capite 6. deducentur infe-
rius.

Quod nec per uoces &

uerba
concu rrente uirtute
f diarum.

D E mu m quod nec ex uocibus quorumcumque ho-

minum , concurrente quacunque conftellatione
fuper quafcunque imagines . Nam cum inteliedu*
hominis huius di/po(itionis eft quod eius cognitio ex re
,
bus caufatur cum intelligentem necefte fit fantafmata fpe
culari. Non eft eius conditio quod ex fua conceptione
ftu intellectuali operatione intrinleca vbi illam folam
per
 j.

Qutflio quinta. 61
per uebra exprimeret res ab extra habeat caulare , aut
conceptio intelleiftus exprefla per uerba haberent corpo-
ra immutare. Tales enim homines qui talem haberent
uirtutem,non eflet nobifcum unius Ipeciei, fed aequiuo-
ce dicerentur homines.Priterea fi dicatur quod illa effi-
ciunt per uerba,concurrente uirtute ftelJaru a natiuitate
Vnde contingit quod pra? exteris hominibus dum pro-
ferunt uerba,q> per illa aliquid efficiunt , cum tamen ali
etiam proferetes eade,no pollent aliquam trafmutatione
efficere,quia uirrus ftellaru a natiuitate eis non deferuit
Patet ex praecedetibus illa efle falfa ex reprobatione triti

errorii planetarioru,genetaIicoru , & fatale ordine pons

tium.Prxteiva cum uerba exprimunt mentis coceptu, &
corpora c^leftiano poliunt imprimere intellefh1,necetia
eorum motores, nili per fe abque montione corporum cob
J eftium,intelledum uellent iliuminare,& hocfolummo-
do fieret ad opera bona,quia ad mala perperranda no il-
luminatur intelle&us, fed obumbratur quod i/on eft oflt
cium bonorum fpiritum,led malorum. Ideo patet quod
fi uerba eorum aliquid efficiunt, hoc non eft uigore ali-

cuius corporis cxleftis,fed afliftentia alicuius uirtutis in-

tellediua?, quae etiam &
fi (it bona fecundum naturam
,
non tamen poteft efle bona fecundum uoluntate, inquan
tum lemper ad malum machinatur , & talis erit dxmon
ut fupra oltenfu m eft .Et quod nec per imagines poflinc
talia efficere quali corpora caeleftia fuper ipfas aliquid in
fluerent,quia huiufmodiimagines quantuncunque cara
fleribus& homini*
figuris lunt infignitae, fu n t effe&us
operantis per artem.CaeJeftia autem corpora effectus cau
fant naturales, cuiufmodi non funt effe&us maleficorum,
qui dicuntur maleficales,ut pote in malum creaturarum
praeter confuetum ordinem natura? profilientes, unde ni-
hilad propofitum.Prartera fupra oftefum eft etiam quod
duplices funt imagines Aftrologicae &
Magicre, quietia
ad bonum aliquod priuatuni obtinendum , & non ad cor-
ruptionem ordinantur . Maleficorum autem imagi-
nes funt ornnimo aicerius,cu Icmp^rad nocumentu crea
turatum>
 .

r
6.i t^cc per uoc.necper uerb.malefic. oriutur .
turarum,& ex daemonum iuffiu ,
ad aliquem Jocum oc-
culte reponuncur, ut defiuper ambulances,ut dormien-
tes laedantur, ut ipfae maleficae fatentur, unde & ab ipfi»

dxmonibus efficiunt quicquid caufanr,& non ex corpo

rurn coeleftium influentis. AD AK.GV MENTA.
Ad primii d idlu Auguftini cft intelle&u,quod caufa de-
prauationis homini redit ab hoisuolutate,ficut ad causa
effedum perficientem, qur proprie dicitur efie caufa , no
fic autem efi caufa effedum permittentem, uel difponen-

tem uel confiliantem,aut praecipientem,quibusmodis:fci

licet conciliariue, difpofiriue & pr^ceptiue, diabolus di
citur caufa peccati & deprauationis.Deus autem folum-
modo permiffione qui mala permittit ,ppter bona. Iuxta
Augufti.in Ench. Diabolus aut difponit interius fugge-
rendo perfuadet interius & exterius acrius ftimulanda
Prarcipirautem his qui ei totaliter fubdiderunt, ut fune
malefici quibus non eft opusinterius inftigari , fed tatu
exterius &c.Et per hoc etiam ad fecudum quod quilibet
eft caufa fur militia? direde intelJigendo,& ad probatio
nesputat eadem refponfio,quia licet repugnat libero ar-
trio moueri per modum pra?cipientis,non autem per mo
dum difponentis.Ad tertiu. Motus ad uirtutes aut ad ui-
tia difpofitiue pofluntcatifari ab infiuetiis corporum coe

ieftium & capitur motus pro quada naturali inclinatione

ad uirtutes humanas & uicia, opera aut maleficoru quia
exceduut communem ordine natura?, ideo illis influentiis
fubiacerenonpof]unt.Adquartuidem putat, quia fune
caufa? humanorum aduu corpora coeleftia, fed illaopera
non fiunt humanitus adinuenta. Ad quintum q> motores
orbium poffmr imprimere in animas fi intelligaturime-
diate, fic imprimunt illuminandi! ad bonii & non ad nu-

lefica,utfupra tadum eft.Si aut inteJligatur mediante,

tunc iuxta influetiamcorporucoeleftium imprimunt in-
directe & difpofitiue. Ad fextum hoc quod daemones ad
certa augmenta luna: homines uexant, contingit propter
duo' Primo quidem ad hoc ut infament creaturam Dei,
fcilicet luna,uc Hieronymus.Chrifiofto. dicunt 3 Secundo
quia
 Qutflio quinta. .

quia non poffint operari nifi mediatibus naturalibus uir

tu cibus ut fupra diftum eft. Ideo confidera» t corporum
apcitudines ad efteflum inducendos, & qa cerebrum eft
humidifiimumomniii partium corporis, uc Atiftote.dicic
& naturales omnes: ideo maxime fubiicicur operationi
Iunx, quxex fua proprietate habet monere humores. In
cerebro aut perficiutur uires animales, '& ideo dxmor.es
fecundum certa argumenta Junx percnrkant hominis fan-
tafiam,quandoconfiderat cerebrum ad hoc difpofitum.
Ad aliud qi dxmones aduocati in certis conftellacionibus
adueniunt,faciunt propter duo. Primo , ut hois in hunc
errorem inducit q* credunt aliquod numen elle in fteliis.
Secundo, quia confiderac fecundum aliquas conftellatio
nes materiam corporalem magis efle Jifpofitaad efte<flus
pro quibus aduocatur. Adtertiu,quod ficuc dicit Au-
guft1.3tJ.de ci.Dei.Per uaria genera lapidum, herbarum,
Iignorum,animaliucarminu& inftrumentorum mulico
rum dxmones aliciuntur, non ut animalia cibis, fed Sc
fpiritu, fignis inquantum, fcilicec hxc eis exhibentur in
,

lignfi dimni honoris cuius ipfi funt cupidi

. Tamen qa
iepx obici jturqp dxmones poflunt impediri p herbas &
armonias a uexatione hominum ut in argumento allega
turde Saul perarmonia citharis.unde nitu'11 tur defende
re q> aliqui poflent efte&us maleficiales procWere per cer
tas herbas & occultas caufas abfq; auxilio dxmonu tan-
tummodo ex influentia corporu coeleftiu qux plus po£-
,

funt imprimere in huiufmodi res corpora'ies ad effeiftus

corporales quam in ipfos dxmones ad pro ducendum hu
iufmodi efFedus maleficiales.lDEOiatiu5c0.rn fit refoo
dendiieftaducrtendiiq>herbxuelarmoniix non poilunc
fua naturali uirtute totaliter excludere u exationem cua
diabolus poflit homine uexare fi fibi pern rltteretur a Deo
uel angelis bonis,poflunt tamen illam u< rxarione mitiga-
re, & ira parua poflet efle uexatio illa, q> poflent eam, pf
nitus excludere,fed hoc facerent nonag< mdoin ipfum d^
monem cum fit fpiritusfepnracusinqut *m non poteft na
turaliter agere quodeunqj corpus, fed agendo in iplunj
uexa-
 .

£4 *Hfc t er U0CMe P er uerb.malefic.oriutur

©exatumad^mone.Omniseniincaufa limitate uirtutis
producere poteft effe&um inrenfiore in materia ditpofi-
tam quam non difpofitam,cui8cconfonat illud Philof.
a.de anima. A&usa&iuorumfunt in patiente prxdifpo-
lito.Dxmonauceft agens limitate uircutis , ergo uexa-
tione intenfiorcm facere poteft diabolus in homine difpo
(ito ad illam uexationem fiue ad illud ad quod diabolus
intendit adducere qua in homine difpofitionis cotrarix.
Puta diabolus poteft uexare inrenfius partione melanco-
itca hominem difpofitum ad illam quam homine contra
xifdifpofitionisjCertu eft aut herbae & armonix mul-
tum poliunt immutare difpofitione corporis &ex non fe
queti motus fenfualitatis, hoc patet de herbis cu qu^da
,
inclinant ad Jxtitiam, quadam ad triftitia,8t(ic de aliis.
Hoc etiam patet de armonijs per l3 hilolop.8.poIite. ubi
uultq>dxmones armonix habent prouocare diuerfas paf
(iones in homine.Hoc etiam refert Boetius in mufica fua
& author de ortu fcientiarum , ubi loquens de utilitate
muficx dicit q> ualetad curandu uelalleuiandudiue.fas
infirmitates,& ita patere poteft ceteris paribus fit ue-
xacio debilior. Non autem uideo quomodo herbx uel ar
monixpofiint in homine difpofitionem aliqua caufare,
propter quam homo nullo modo portet a dxmone uexa
*i,fi tamen permitteturjquiaMiabolus mouendo folum

motu locali uapori q> ipfos fpiri tus inordinato motu pof
(et hominem multu uexare.Herbx aut uel armonix nui
lam difpofitione caufare portent in homine fiu naturali
uirtuee per quam prohibetur dxmon prxdifta comotio
,
nem facere.Contingit tame quandoq; q> diabolo no per
mittitur hominem uexare, niti uexatione ita parua 9» per
aliquam fortem difpofitione ad contrariu tolleretur tota
liter,& tunc aliqux herbx uel armonix poflent corpus
hominis ita ad contrarii! difponere illa uexatio totali-
ter amouertur, uerbi graria Diabolus quandoqj poffec
.

hominem uexare uexatione rriftitix ita debiliter q» per

,

qux haberent caufare dilata

aliquas herbas uel armonias
cionem & diftufisnc (piricuu qui fune motus cotrari j tri

ftitix

_Digi
 Otixfiio quinta. 6f
ftitix totaliter amoueretur illatriftitia.Qpod aurem Au
gutUi.z.de doftrina chriftiana codemnatJigaturas Se qu£
dam alia de quibns ibi diffufiusfcribit, hoc attribuens ar
timagicx,hocehqantum ad illud, quod non poflunt fua
naturali uircu:e,quod pacet ex hoc quod dicic hc.Ad hoc
genus pertinet oes ligatura: atq* remedia qux medicoru
condemnat difchplina In quo fatis patet quod illa con-
.

demnat quantum ad ufum refpechi cuius non habent ali

quamei£caciam ex fua narurali uirtute.Quantum autem*
ad illud quod, i Regum. cap.6.habetur.Quod Saul qui ue
.

xabatur a demone alleuiabatur,quando Dauid cythar am

percutiebat coram eo,& quodfpiricus malus recedebat,
&c.Sciendum quod beneuerum eftquod perta&umcy'-
4 tharx uirtute naturali illius armonix, alleuiabatur ali-
quantulum afflittio Saulisinquantuin illaarmonia ali-
qualiter dulcorabat appetitum eius per auditum , per
quamdulcoracionem reddebatur njmis aptus ad illam ue.
xationem.Sed quod fpirjtus malus recederet quando Da
yid cythariz.abat,hoc erat propter uim crucis, quod fatis
exprefle dicitur in g!ofa,ubific dicitur: Erat Dauid
in canticis muficis eruditus diuerforum fono-
rum rationabilis , moderatusqj conten-
tus. Vnitatem effentix fignificat
qux uarijs modis quotidie re- . ,

fonat. Dauid malignum >.,

/piritumincythara . , ... j
Compelcuit, ii

non quia
tata
eflet uis in cythara, fed in figno crucis qui
in ligno crucis,& cordarffm exten
II fione id cftjuenarum gereba
. j;1 . ?ur qux iam tunc r
? i*'r /*'

dxinones cflfu

gebat.

'
j.ParsMaLMalcfic. QVO
\

i
 . . ,

66
QJO JLt> 1VSAS LEF T C*A$
DAEMONIBVS SB SVBIICIBNTIBVS.

QVAESTIO SEXTA.

tR O &
tertia annexa difficultate, quo ad ip
fas maleficas daemonibus fe fubijcientibus
plura fuper modum aggrediendi huiulmo-
di fpurcitias poliunt difficultari . Primo ex
parte daemonis & corporis ab eo afTum-
— pti,ex quo elemento fi illud formatum. Se
eundo ex parte a&us,an femper cum infufione feminis ab
altero recepto. Tertio ex parte temporis &
loci , an potius

in uno tempore,quam in altero exerceat.Quarto

an uifibi
liter quo ad circunllantes fe agitat . Ex
parte mulierum

an tantummodo ille quae ex huiufmodi fpurciti js procrea

tur a daemonibus frequentantur . Secundo
an ille quae ab
obfletricibus tempore partus daemonibus offeruntur
Tertio an remiffior fit in talibus ipfa uenerea delegatio .

Ad quae omnia ad praeiens cum non fit refpondendum ,

eo quod tantummodo generalitati ftudemus , & in

fe-
expla-
cunda parte operis illa lingula per eorum opera
nantur , ut patebit in quarto capitulo ubi de
lingulis

modis fiet mentio. Ideo ad lecundum principale tenda-

mur.Et primo cur^ in tam fragili fexu hoc genus perfidiae
inuenitur amplius quam in uiris Et erit quaeftio prima
.

generalis quoad conditiones generales mulierum. Secun-

da fpecialis cuiufm^di mulieres amplius inueniuntur fu-
perftitiofae & maleficat.Tertia lingularis quo adipfas ob-
stetrices qux omnes alias in malitia excedunt
t

CVK

-M
-hi
 . .

61
CV\ G I S F OEM I
SVPERSTITIOS AE RI-
periantur .

70 ad primum, cur in fexu tan\ fragili mn

lierurn maior multitudo maleficarii reperi
tur q inter uiros, & quide in contrariu ar-

gumenta deducerenonexpedic, cum ipfa

experientia praeter uerborum & fide di-
gnorfi teftimonia talia facit credibilia. Di
camusfexumnodefpiciendoin quoDeus femper magna
fepit fortia, ut confundet qjdiuerfae a diuerfis fuper h^c af
lignantur rationes.Semper tri in principali concordantes,

unde &pro mulierum admonitioneipfa materia beneeft

praedicabilis afTeiftatq; audire ut experientia ffpe docuit,
dummodo difcrete proponatur. Nam
aliqui do&ores hac
rationem tradunt. Dicunt enim tria efle in rerum natura,

lingua, ecclefiafticus & foemina,qua? medium in bonitate

aut malitia tenere nefciunt,fed ubi limites fua: conditio-

nis excedut, ubi quendam apicem & fupremum gradu in
bonitate aut malitia uendicat.ln bonitate quidem quan-
do a bono reguntur fpiritu unde & optima funt. In ma-
litia uero quando a malo fpiritu reguntur , unde & pefli-

ina efficiuntur.De lingua.n.patet cum eius minifterio plu

rima regna fidei Chriflian^ funt fubiugate, unde & Apo-
ftolis Chrifti in igneislinguisfpiritullan&us uifuseft
Patet & in ali js fapientibus praedicatoribus quotidie lin-
gua canum uulnera & ulcera languentis Lazari iingetes
luxtaillud. Lingua canum tuorum ex inimicis animas
eripientes . & &
Vnde dux pater praedicatorum ordinis
in figura catuli latrantis , & accenfam faculam i n ore ge-
ftantis pratmonftratus eft , ut fuo lacratu ufq; ad praefens
habeatlupos haereticos arcere a gregibus ouium Chrifti,
Patet & ex quotidiana experientia, quod unius uiri pru-
dentis lingua interdum infinitorum hominum ftrages
praepeditur propter quae non immerito in eius commen-
E z dationem.

/
68 Cur famini fuperflitiofd repcriantur .

dationem. Salo.Prouerb. i o.plura cecinit. In labi js f^pien

tisinueniturfapientia.Et iterum: Argentum eledum lin-
gua iufti, cor impiorum pro nihilo. Iterum. Labia iu-
1

lii erudiunt plurimos, qui autem indodi funt , in cordis

e°eftatemorientut\Cuiuscaufaibidem i6.fubditur,quia
hominis eft prxparare animum, & Deum gubernare lin-
guam.Demalauero lingua inuenies Eccle(iaft.z8. lingua
tertia multos commouit& difperfit illos a gente ingen
tem,ciuitates munitas deflruxit, &
domos magnorum ef-
fodit.Et dicitur lingua tertia eorum qui inter duas par-
tes contrarias incaute uel maculofe loquitur. De lecun do
fcilicet eccJefiafticis ,
intellige clericos & religiofos in v-f

troque fexu. Chryfoftomus fuper illud Eiecituendentes :

& ementes de templo . Sicut omne bonum a facerdotio,

ita omne malum ab eo egreditur. Hieronymus in epiflo-
Ja ad Nepotianum Negociatorem clericum ex inope di-
.

uitem,ex ignobili gloriofum, quali quandam pellem fu-

oe.Et beatus Bernardus, homilia 13. fuper Canti.loquens
de clericis dicit : Si iniit rgeret apertus hxreticus mittere-
tur foras,& arefceretjfi uiolentus inimicus, abfconderent
eforlicans ab eo boni, Nunc uero quomodo abijciet ,auc
quomodo abfcondent fe. Omnes amici , & tamen omnes
mimicijomnes domeftici,& nulli pacifici,omnes proximi,
& omnes quxlua funt quxrunt. Etalibi noltri praslati
fadi funt pilati, noftri pallores fadi funt tonfores . Et
loquitur etiam de praelatis religioforum qui onera gra-
uia inferioribus imponunt,digito autem fuo minimo no
rangerent.Et Grego.in pafto.dicit:Nemoampliusin ec-
clelfa nocet,quam qui peruerse agens nomen uel ordine
fanditatis habet, delinquentem nanque hunc redarguere
pullus prxfumit ,
&
in exemplum culpa uehementer ex-
tenditur ,
quando pro reuerentia ordinis peccator hono-
ratur.De religiolis etiam dicit beatus Augullinus ad Vin
(Pentium donatiftam Simpliciter fateor charitati ueftra:
.

coram dno Deo noftro,qui teftis eft fuper anima mea, ex

quo Deo feruire coepi,quoniam facile expertus fum peio-
tes,ficut & meliores no pofie imieniri quam qui in motu
fterijs

1
 1

Qu&!Uo fextd. 69
fler iis defeceruntautprofecerunt.De mulieril uerd ma-
litia difleritur Ecclefiaft. 2 5. Non eft caput nequius fuper
caput colubri, & non eft ira fuper iram muJieris.Commo
rari leoni & draconi plus placebit, quam habitare cum!
muheie nequam. Et inter plura, qua? fequuntur prae &
cedebuntibidem de muliere nequam cocludir.Breuiseft
omnis malitia fuper malitiam mulieris Hinc Chryfoft. .

fuper Mattheum 1 4 Noti expedit nubere.Quid aliud eft

.

mulier nifi amicitia? mimica, ineffugabilis poena, necefla

rium malum,naturalbtentatio,defiderabilis calamitas,
domefticum periculum, deledtabile detrimentum, malunt
natura?, bono colore depi<fta,ergo fi dimittere illam pec-
catum eft, tum oportet tenere iam uero tormentum ne-
ceflarium eft,ut aut dimittentes adulteria faciamus , aut
quotidianas pugnas habeamus. Tullius deniq;,2. teohort
cx dicit , V iros ad unumquodq; maleficium fingula? , id
' plures cupiditates impellunt mulieres,ad omnia ma-
una dicit, muliebrium enim uitiorum
leficia cupiditas
omnium fundamentum eft auaritia.Et Seneca in fuis tra
gediis: Aut amat aut odit mulier , nihil tertium dedifle
eft, flere faminam eft mendacium . Duo genera lacry
mar um habentur in oculis foeminarum,ueri doloris unii
infidiarum,aliud mulier cum fola cogitat, mala cogitat.
De bonis autem mulieribus tanta laus eft , ut etiam
beatificafieuirosleguntur, & faluafle gentes , terras Sc
urbes,PatetdeIudith,Delbora& Hefter. Hincapofto.t
Cor.7. Si qua mulier habet uirum,& hic confenrit ha-
bitare cum illa, non dimittat uirum , fan&ificatus eft e-
nim uir infidelis per muliere fidelem deo Ecclefiaft. 2 6.
.

dicit ur,Mulieris bonx beatus uir, numerus enim anno-

rum duplex. Multaibi narrat laudabiliffima per tot fe ii

re capitulum deexcellentia bonarum. Et Prouerb. ult.

Vx mulieri forti, qux omnia etiam irt nouo teftamento

infoemimsclaruerunt,utinuirginibus,&aliisfan£hs foe
minis, qux per fidem gentes &
regna ab Idolatrix cultus
ad Chriftianam religionem deduxerut. Si quis infpicere
uelic Vincen.in/pe.nifto.lib.au.cap.p. de regno Vn«
E 3 garias
 1

7° Cur femina fupcrflitiofie rcperiantur,

gratia: perGiJlam Chriftianiflimam.Et de regno francd
rum per Clotildem uirginem,& Clodoueo defponfatam
infpiciac } & mirainuemet.Vnde qua»cunqj uituperatio-
nes leguncur,in concupifcentiam carnis interpretari pof
funt , utfemper mulier pro carnis concupifcentia intelJi
gatur. Iuxta illud, Inueni amariorem morte mulierem,
& bona mulier fubie&a carnis concupifcentia . Sunt 8c
rationes aftign^ntes ,cur in maiore multitudine
aliis alias

reperianturfeemina: /qperftitiofe quam uiri . Prima

eft,quia prona: funt ad credendum,& quia principaliter
dxmon quaerit corrumpere fidem,ideo potius eas aggre-
ditur.Vnde & Ecclefiaft.ip.Quicito credit,Ieuius eit cor
de & minorabitur . Secunda caufa eft, quia a natura
propter fluxibilitatem complexionis facilioris funt im-
preflionis ad reueiationes capiendas per impreffionem
/eparatorum fpirituum,qua complexione etiam cum be^
ne utuntur multa* bonae, funt,cum male,peioresfunt.
Tertia caufa, quia lubricam habent linguam, & ea quae
mala arte fciunt,eis comparibus faeminis uix celare pofi- ,
funt,leq; occulte cum uires non habeant per malefica uin
dicare quaerunt faciliter,unde Ecclefiaft.ut fupra Com
morari leoni &
draconi plus placebit quam habitare cii
muliere nequam. Breuis omnis malitia fuper malitiam
jnulieris.Item poteft &
addi illa eum fluxibiies funt fx- ,
cut & faciunt . Sunt & tertii alias rationes aflignantes ,
quas praedicatores caute debent proponere & dicere, q>
teftamento feripturae ut plurimum mala
licet in ueteri
loquantur de mulieribus, & hoc propter primam praeua
ricatricem mulierem, fcilicet,Euam , &
imitatrices eius,
tamen & poft in nouo teftamento , propter mutationem
nominis ut eua in aue. ut ait Hiero . Totum quod
intulit male maledhftio Eua?. totum abftulit benediftio
.Mariae. Vnde plurima & femper laudabilia funt de ipfis
.
pra?dicanda . Sed quia adhuc modernis temporibus haec
perfidia amplius in mulieribus quam in uiris inuenitur,
ut ipfa experientia docet, curiohis cau/am inueftigando
ultra praemifla dicere poftumus,quod in omnibus uirib®
tam
 1

Qu<eftio fexta, 71
tam animx quam corporis cum fint defe<duof$ no mirum
fi plura maleficia in eos quos aemulantur fieri procurant*
quantum enim ad intelleftum feu ad intelligendum fpi-
ritualia alterius uidetur efie Ipeciei a uiris,cui au&oritas
& ratio cum uariis fcripturx exemplis alludit. Terentius
ait * Mulieres ferme ut pueri leui fententia funt . Et la
tfantius.^.inftitutionum . Nunquam aliquam mulierem

philo/ophiam fciuifle nifi Temedes.Et Prouerb. 1 .quafi

defcribens mulierem dicit. Ed circulus aurens in naribus
fuis, mulier pulchra & fatua. Ratio naturalis ed,quia
9
plus carnali uero exidit, ut patet in multis carnalib fpur
citiis,qui etiam defe&us notatur i formatione prim£ mu
lieris,cum de coda curua formata fuit,id ed, de coda pe-
&oris,qux ed torta,& quafi contraria uiro . Ex quo de-
fe&u etiam procedit , quod cum fi c animal imperfe&um
(emper decipit . Nam dicit . Cato , Inllruit in-
fidias lachrymis , &c. Et illud , Dum foemina plo-
rat, uirum decipere laborat . Patet in uxore Samfonis,
qux multum infedanseum,ad declarandum fibi probleu
ma propoli tum fodalibus ab eo expolitum eis reuelauit,
& fic decepit. Patet in prima muliere quod ex natura mi
norem habet fidem,cum dixit ferpenti interroganti qua-
re non ederent de omni ligno paradifi.Refpondit dq om
ni,&c. ne forte moriamur,in quo odendit fe dubitare 8C
fidem non habere ad uerba Dei , qux omnia etiam ethi-
mologia nominis demondrar.Dicitur enim foemina fe,&
minus, quia femper minorem habet,& ieruat fidem , 8c
hoc ex natura,quo ad fidelitatem,Iicet ex gratia fimul &
natura fides beatiflima uirgine nunquam defecerat , cum
tamen in omnibus uiris defeci fiet tepore padionis Chri-
lti.Malaergomulier ex natura cum citius in fide dubitat,
etiam citius fidem abnegat, quod ed fundametum in ma
Jeficis.Quantum deniquead aliam potentiam aaimx,fci
licet uoluntatem ex natura cum odit aliquem, quem pri®
amauicjtuncxduat per iram& impatientiam ,& facua
maris xdus /emper bullit & currit, fic talis ex tota iropa
riens. Alludit huic rationi auftpricas diuerfa Ecdcfia.* j.
E 4 Noo
 .

•fi' CurfemindfiiperBitiofc repetidntttr

Non eft ira /uper ira mulieris.F.t Seneca rtfged.tyj.Nuflg’
visflammXjtumidi^ uenti tanta: nec teli metuenda torti
quant;; cumcbniunxuniuata t$Jis ardet & odit/Paret in
muliere qtisr falle accufauit Iofeph & incarcerare fecir,1
quia uoluit-fibi in /celiis con/entire adulterii. Gerr.50.Ec
reuera poriffimacaufa deferuienv in augmentum malefi-
carum, e/t dolorofum duellum inter amatores & non ma-
ritatas feminas &uiros , immo& inter ipfas feminas
tftiam fandas, quid tunc de ceteris? Vides enim irrGenefi
quantafuit impatientia & inuidia Sara? ad Hanar, poft-
oua concepit Gen. ; 1. Quanta Rachcl ad Lyam propter
filios quos no habebat Rachel.Gen.5 o Quanta Anna? ad
Fenennam fecundam, ipfa Herili exiftente. 1. Regum 1.
Quanta Mafke ad Moy/en. Nutrii 1 1. Vhde mormorauic
& detraxit Moyfi, prbpterq> & lepra percu/Ta . Quanta
Martha? ad Magdalena,ipfa fedete & Martha mini/lrate.
Luc.io.Vnde & Eccle.ha/l.}7;Tradacum muliere de his
qiix fmulatur,quafi dicat,no eft rradandumcum ea,qa
femper aemulatio,id eft,inuidia eft in mala muliere. Ec
qua» inter fe fic agitantur, quanto magis aduerfus uiros;
Quare etiam ut narrat Valerius , Foroneus rex Graecorum
die qua mortuus eti dixit Leoncio fratri fuo ad fummam
felicitatem nihil mihi dee/Tet , (i mihi -femper uxor de-
fuiflec.Cui Leoncius.Ec quomodo tixorobfiat felicitati?
Et illi. Mariti hoc omnes fciunt. Et Socrates Philo/o-
phus interrogatus fi ducenda e(fet uxor.Refpbndir.Si no
capies folitudo arbitras excipiet hic generis interius hic
heres alienus.Sed fi ceperis illam perpetua follicieudo,c 5
qu^/ius qu£ruJarum,dorisexprobatio,affiniumgraue li»
percilium,gamilafocruslingua, fuccefior alieni matri-
inonij, incertus liberorum euentUs,h£c dixit ut expertus.
Nam ut ait Hiero.contra louirtianum.HicSocraresduas
habuit uxores, quas ingeti patientia fuftinens, no potuie
tamen ab earum contumeliis clamoribus & uituperatio—
nibus liberari.V nde quadam die ipfisquarrulantibus co
tra eum,ur ip/e domum egrefius,ut earum mole/iias eui-
•caret, &
antedomum federet , pioiicerunt iliar mulieres
fuper
 trMQudtio fitfa. -

eum dquam immundam, fuper quo ipfe non pertur

batus,quiaphilofophusair. Sciebam quod poft tonitrua
pluuix fequeremur.Et de quodam legitur cuius uxor fub
merfa erat influuio,quod cum quaereret cadauer eius atf
educendum de aqua , ibat per fJuuium contra aquam , &
interrogatus caufam cum resgraues defctndanc infra
, &
no fu p rd ,qua re q ua* reret Contra aquam. Retpondit.Mu-
Jier iffa in uira femperfuic contraria didis & fadis fiue
mandatis meis , ideoqu^ro cotrario modo» fi forte cciam
mortua c6trarinm uoluncatem ultra confactum tenuifi.
fet:ht quidam ficuc ex primo defedu intelligentiae abnc
gacionem fidei facilius incurrunt . Ita ex fecundo.f.inor-
dniatisafledionibus & pafllcnibusuarias uindidasqua:
runt, excogitant & infligunt , fiue per maleficia, fiue aliis

quibufcunqUemediis.Vndenon mirum tamam multitu

dmem maleficarum in hoc genere exiftere.Quanrumin-
fuper defedum memoratiua potentia , cum hoc fit iti
cis ex natura uicium , nolle regi,fed fuos fcqui impetus,
fine quacunque pietate ad hoc liudet,& eunda memoria
<lifponit.Vnde Teophraftus.Si totam domum ei ccmmi-
feruiendum,& fi aliquid tuo arbitrio referuaueris
‘feris

etiam minimum, vel magnam fidem fibi adhiberi non pu

tabit & iurgia concitet, nifi cito confulueris parat uene
,
na,aurufpices & aridos cOnfulir,ecce maleficia.Sed qua-
le fitdominium mulierum audi Tullium in paradoxa;
NCquid ille Jiber eft cui mulier imperat
, Jeges imponit,
pra?fcribit,iubet,uetac quod ei uiJerur,nec illi imperati
aliquid negare poteft uel audcr.figo iflum non modo fer
uum jfednequifiimumferuorum appellandum puto li-
cet ampliflima familia nattis fit . Vnde & Seneca in per-
tona furiofa: Medea?, quid ammodo ceflas, lequere f^IicS
impetum pars qua gaudes quota eft, &c.ubi
ifla ultionis
multa ponit offendens quod muliernon uult regi,fed fuo
impetu prbcedere etiam in damnum fuum,fictit de mul-
tis Jegitur mulieribus quae uelob amorem uel dolorem*
quia uindidas facere non poruerunt,feipfasocciderunti
dicut & de JUodice narrat Hieronymus fuper Danidem*
« ' *
qua:
«74 Cur fxminx fuperftitiofie reperiatur.

qux exiftens uxor regis Antiochi regis Syrias , zelans ne

pius amaret Beronicem,quam etiam habebat vxorem Be
ronicem & filium eius ex difto Antiocho prius fecit oc*.
eidi, & poft feipfam veneno occidit. Vnde?quia non uulc
regi,fed fuo impetu procedere.Ideo Chryfoft. non imme
rito dicit.-O malum omni malo peius, mulier mala , fiue
illa pauper fit, fiue diues.Si .n.uxor dixit diuitis fit,n5 cef
fatnofte& die uirum & calidis ltimulare fermonibus
blanda , nequiter & importuna uioleriter.Si uero pauper
rem uirum hab,et,ipfum quoq; ad iracundiam & rixas in
citare non definit.Ee G uidua fit, ipfa per lemetipfam oes
delpicitpaflim,& ad omnem audaciam fpiritu fuperbias
inflammatur. Quxramus , inuenimusfere omnia mundi
regna propter mulieresfuifle euerfa.Primum enim quod
fuit regnum fdeljx,fi:ilicec Troix, propter raptum uniu$
foeminx , fcilicet Helenx,dellru&um eft multis millibus
Grxcorum occifis . Regnum Iudforum multa mala &
exterminia habuit propter peflimam Iezabel ,& filiam
eius Athaliam reginam in regno Iudx,qu$ occidi fecerac
filios filij,uteo mortuo ipfa regnarec,fed utraque occifa.
Regnum romanorum multa malafuftinuit propter Cleo
patram reginam AEgypti,pe{fimam mulierem . Et fic de
alijs.Vnde & non mirum fi mundus iam patitur ob ma-
litiam mulierum . Demum infpiciendo corporis ipfius
carnalia defideria. Vnde innumera nocumenta uitxhu-
manx contingunt , ut merito cum Catone V ticeri. dicere
poflumus.Si ablque foemina poflicefle mundus, conuer-
fatio noftra non eflet abfq; dijs , cum reuera fi mulierum
non eflent nequiti?,etiam tacendo de maleficis,adhuc ab
innumeris periculis mundus remaneretexo rnatus.Vale-
riusadRufinum. Chimeram mulierem eflenefeis, fed
Icire debes quod monftrum illud triforme infigni uenu-
ftetur facie leonis olentis,maculetur uentrecaprx, uiru-
lente cauda uiper£ armetur,uult dicere, Quod afpedus
eius pu^cher,ta(flus foetidus, conuerfatio mortifera. Au-
diamus & aliam proprietatem per uocem. Nam ficuc eft
mendax in ‘natura, fic & in loquela, uam pungit & tamen
w ' **
delebat.
 ,

Quxflio fexta . 7f
deleftat , unde & earum uox cantui Syrenarum affimila-
tur,qux dulci meloilia tranfeuncesattrahunt, & tamen
occidunt.Occidunt quidem, quia ex marfupio euacuant
uiresauferunt,& Deum perdere cogunt.Iterum Valerius
adRufinum: H$c loquens placet deleftatioj & pungit
deli&um flos ueneris rofa eft, quia fub eius purpura mul-
ti latitant aculei. Prouerb. y. Nitidius oleo guttur eius ,
id eft,locutio,nouiflima eius amara quali ablynthium.
&
Audiamus aliam in eius inceftii,ftatu &
habitu, ibi eft
uauitas uanitatum Non dt homo in mundo qui tantum
.

iludeat placere Deo benigno,quantum mulier etiam me

diocris,fuisuanitatibus ftudet hominibus placere. De
quo exemplum in uita Pelagiae , quando dedita mundo
difcurrebatper Antiochiam ornata nimis quam landus
pater Nomius nominis uidens, flere coepit , &
dixit fociis
quod toto tempore uitae fuse tantam diligentiam nun-
quam adhibuerat Deo placere , &c.qux demum oratio-
mbuseius conuerfa eft.Hxc eft de qua JEcde. 7. & de qua
iam ecclelia lamentatur,propter ingetem multitudinem
maleficarum.! nueni amariorem morte mulierem, qux la
queus eft uenatorum, lagena cor eius,uincula funt manus
eius,qui placet Deo fugiet illam,qui autem peccator eft,
capietur ab ea. Amarior eft morte,ideft,diabolo.Apo.<5 .
Nomen ilii mors.Nam licet diabolus duxit Euam ad pec-
candum, Eua tamen feduxitAdam. Et ficur peccatum
Eu^ no induxifler nobis morte’anim£& corporis,nifi lub
fequuta fuifiet culpa in Adam,ad quam induxit Eua , &
non diabolus,ideo amarior morte Iterum amarior mor
.

te, quia hxc naturalis,& interimit tantum corpus, fed pec

catum a muliere inchoatii occidit animam, priuando gra
tiam,& corpus fimiliter in poenam peccati.lturfi amarior
morte, quia mors corporalis, eft inimicus nunifeftusfle
terribilis, fed mulier inimicus bladus& occultus, ht ideo
amarior & periculofior laqueus iam non dicitur uenato-
rum, led dxmonum,quiaiam capiuntur homines nun 10
lum per carnalia defideria easuidendo, audiendo, cum ea
rum facies fit uentus urens, & uox ferpetisfibulus. luxta
* liern.
,
 Curfcemina uirifuperftitiofk referiatur.
Berrt.VeruiVieriam innumeros maleficiendo homines, &
iumenta. Sagena dicitur cor eius, id efl,infcrutabilis ma-
liria qua: in cordibus earum regnar.Ec manus funttiin-
cida ad detinendum,ubi malum ad maleficiendum crea-
turam apponunt, tunc diabolo cooperante hoc efficiunt ,

quod pnetendunt.Condudamus.Omnia per carnalem co

cupifcentiam,quxquia in eis eft in latiabilis. Prouerb.pe
nultimo.Tria funt infatiabilia, &c.& quartum quod nun
quam dicit,fufficit,fciIicet,osunlue. Vnde & cum dae-
monibus caula explenda: libidinis fe agitant . Plura hxc
deduci po(Ient,fed intelligentibus fatisapparet, non mi-
rum quod plures reperiuntur infefti hxreh maleficorum
mulieresquam uiri.Vnde & confequenterhxrefis dicert
da eit non maleficorum,fed maleficarum,ur a potiori fiat
denominatio Et benedi&usaltiffimus , qui uirilem fpe-
.

ciem a tato fiagicio ufq,- in prxfens fi c prxferuar, in quo

utique cum pro nobis nalci & pati uoluit , ideo & ipfmii
priuiligiauit.

CVIVSMODI MVL1ZBJLS JOAVLIVS

inueniuntur fuferflitiofa,& malefica.

O ad fecundum , cuiufinodi mulieres

£
'i prx exteris inueniuncur fuperftiofat , &
quod ex prx-
f
Q maleficis infeftx. Dicendum
cedeti qu^ftione patuit, quod quia tria ge
neraliauitiafcilicet , infidelitas , ambitio
& luxuriajprXcipue in malis mulieribus, regnare uiden-
tur. Ideo illae pre exteris maleficis intendunt, quae
pr? exteris illis uitijv dedit? funt. Iterum quia inter
illa tria ultimum amplius prxdominatur , ideo quia
N infitiabile , &c. ideo & ill£ inter ambitiofas amplius
ir.fe&e funt , que pro explendis fuis prauis concu-
pi centijs amplius inardefeunt , ut funt adulterx, for-
nicario:, & magnatorum concubinx, & hoc ex feptem-
plic: maleficio, uc in btiila tangitur, uenereum aduraSt
conceptus
 .

QuxHio fexta. 77 ,

coceptus in utero uariis inficiendo maleficis. Primo mtn

tes hominum ad inorditiarum amorem, &c. immutando
Secundo, uim generaciuam impcdiendo,Tertio , membra
illi adui accomoda auferendo. Quarto homines praifii-

giofa arte-in beftial^s formas mutando. Quinto, uim ge-

neratiuam,qtio ad femellas deftruendo. Sexto aborfum
procurando. Septimo , infantes daemonibus offerendo
abfij; aliis animalibus & terra: frugibus,quibu.s uaria no-
cumenta inferunt , de quibus in fequentibus tradabitur
fed ad pr^fens,de nocumentis hominum demus rationes.
Et prima conclufio fuper eos quos maleficiuntad amo-
,

rem uel odium inordinatum, & poft eadem materia pro

maiori intelligencia fub difficultate eft difeutienda. Ccn
clufio autem hseceft.Nam fiindusThomasin.4. dift. 54.
deimpedimeto maleficiali pertradans,ficut oflendir qua
repermittirur diabolo a Deo maior poteftas malefici; fi’
per adus uenereos hominis quam fu per al ios , rationes
aflignando, I ta dicere a fimih oppotet quod ha* mulieres
ampliusinfeftanturquarhisadibus amplius diferuiunr.
Dicit enim quod quia corruptio peccati prima per quam
homo fa&us eft feruus diaboli, in nos per adii generan
tem deuenit.Ideo maleficii poteftas permittitur diabolo
a Deo in adu magis quam in ali js,ficut etiam iu ferpenti
bus magis oftenditur uirtus maleficoru ut dicitur , quatn
in alijs animalibus , quia per ferpentem diabolus tanqtta
per fuum inftrumentum mulierem tentauir.Vnde etiam
Ut pofteafubdit, licet matrimonium fit opus Dei,tanqna
ab eo inftitutum , adhuc per opera diaboli interdum de*
itruirur,Non quidem per uiolentiam,quia cenferetur fic
'
fortior Deo. Sed ex diuina permiftione procurando im-
pedimentum adusconiugalis, uel temporale , uel perpe-
tuum,ex quibas hoc quod experientia docet dicamus rp
propter huiufmodi fpurcitias explendas,ta erga fc,qwani >

& feculi potentes, cuiufcunq; etiam ftatus & conditio-

nis, innumera maleficia pertradant,eoru animos ad n or
rpmh^teum, uel philocaptioncm adeo immutando . ;;c

IW4JI4 confufione autpetlpafiopeap pjs dpfific‘f .

78 Qua femina fuperflitiofe reperiantur.
Ex quibus etiam & exterminium fidei feu periculum in-
,

tolerabile quotidie imminet, quod eorum animos immu-

tare taliter Iciunt, quod eis nullum nocumetum fiueper
fe,fiue ab ait js fieri permittant,ficq; quotidie crefcunt.Ec
utinam experientia nos minime edocuiflet, immo & odia
talia etiam in facrameto matrimoni coniun&is fiifcirata
j
per maleficia & fimiliter per infrigidationes generatiuai
3

potentiae, ut nec redditionem,nec exaftionem debiti,ma-

trimonialis locum pro prole habere ualeant. Sed quia a-
mor & odium in anima exiftunt, quam etiam daemon in-
trare nequir,ne alicui hfc quafi incredibilia uideatur,fub
quaeftione fu nt difeutienda , cum etiam oppofitaiuxta fe
pofita magis elucefcunt.

^•JS^M^LEF ICI MENTES H0M1-

NVM AD AMOREM, V Ei
odium ualeant immutare,

;;;
QVAESTIO SEPTIMA. .

Et eft in ordine.

1
V AE R I T V R
an dxmones per ip/as nu

^ OwW mentes hominum ad amorem uel

leficas
odium inordinatum immutare, & incitare
ualeant , & arguitur Jquod non fecundum
prxmifla.Tria funt in homine, uoluntas,in
telleftus,& corpus.Primum Deus ficut ha
bet per fe regere, quia corregis in manu Domini,ita fecun
dum per angelum illuftrare, & ipfum corpus per influxus
coeleftium corporum dirigere . Praeterea intra corpora
daemones non poflunt efle illa immutando,ergo minus in
fra animam eius potentijs odium uel amorem immicten
do.Patet confequentia,quia ex natura maiorem habet po
tejflatem fupra corporalu,quim fupra fpiricualia, & qui-
dem
 .

jQw^f?/o feptima .
79
dem quod non pofTunt immutare fupra patuit in plerif-
que Jocis,quia nullam formam fubftantialem uel acciden
talem inducere poflunt,ni(i adminiculo alicuius alterius
agentis,licut etiam quilibet alius artifex eft etiam ad i de
c.26.q.f.epift.in fine.Qui credit aliquam creaturam poC-
fe tranfmutari in melius,uel in deterius,nil? ab ipfo olum
creatore, infideli & pagano deterior eft. Praeterea omnt
agens ex propoli to cognofcit fuum effe&um.Si igitur dia-
bolus poftet mentes nominum immutare ad odium ucl
amorem,polTecintemas cogitationes an ima? uidere, quod
eft contra illud quod in libro de eccleliafticis dogmatibus
dicitur.Diabolus internas cogitationes non poteft uide-
re. Et iterum ibidem : Non omnes cogitationes noftrar
mala? a diabolo excitantur, led aliquoties ex noftri arbi-
trij motu emergunt. Pra?terea amor &
odium , funt circa
uoliitatem quae radicatur in anima , ergo non poliunt cau
fari a diabolo quacunque arte, tenet conlequentia, quia il

labi animae, ut dicit Auguft.illifolieftpoftibile, quieam

creauit.Prxterea fi dicaturquod poteft mouere lenlitiuas
interiores, & ficconfcquenter uoluntatem , nonualet,
quia uisfenfitiua eft dignior quam uisnutritiua. Sed dia-
bolus non poteft formare a<ftumuirtutisnutntiu;g,ut for
met carnem aut os,ergo etiam non poteft caulare alrque
Sftum interiorum uirium anima?. SED CONTRA.
Diabolus non folum uifibiliter,led etiam inuifibiliter ho
mines tentare dicitur,hoc autem falfum eflet nili interius
circa animam,& eius potentiam aliquid caulare pollet
Pra?terea Damafcenus in fuis fenrentiis.Oinnis malitia &
omnis immunditia a diabolo excogitata funt. Et Dionyfi
4.cap.de diui.no. Multitudo da?monum ,
caufa omnium
malorum & libi & ali js .RESPONSIO hic primo
danda eft diftinftio de caufa ,& fecundo qualiter inrerio-
res potentias anima? immutare dicuntur lenfiriudc inte-
Hores,& lic tertio concludetur propolitum .
Quoad pri-
mum conliderandum eft, quod caula alicuius poteft ali-
quid dici dupliciter.Vno modo direfte. Alio rhodo indire
de.Indire&e quidem, ficut cum aliquid agens, caufat ali 1
quam
&o isrto malefici mentes hominum immutem.
quam difpofitionem ad aliquem efifedum,dicicurefle ocr
cafionaliter & indirede caufa illius eftedus ficut fi dica-
,
tur quod ille qui fecat ligna eft occafiocombuftionisip-
•iorum & hoc modo dicere pofl'umus,quod diabolus
eft caufa omnium peccatorum noflroru quia ipfe inue-
,

lligauit primum hominem ad peccandum

, ex cuius pec-
cato confequuta eft in toto genere humano quxdam pro'
nitas ad omnia peccata . Etfic intdligenda funr uerba
Damafceni & Dionyfij. Direde aurem dicitur aliquid
elle caufa alicuius, inquantum operatur direde ad illud,
Sl hoc modo diabolus non eft caufa omnis peccati Non .

enim omnia peccata committuntur diabolo inftigance,

fed quxdamex libertate arbitri j,& carnis corruptione.
Quia ut Origenes dicit Etiam fi diabolus non effer, ho,-
•.

jnines haberent appetitum cibi,& uenereorum, & huiuf-

modi, circa qux inordinationes multae contingunt, nifi
per rationem talis appetitus refrertetur. Refrenare autem
in ordine huiufmodi appetitum fubiacet libero arbitrio,
fuper quem etiam diabolus minus habet poteftatem. Sed
quia per hanc diftindionem non poflumus difeernere
qualiter interdum amor hxreos feu philocaptio procura
ri potefh Eft ulterius aduertendum quod diabolus licec
,
non pdffitefle caufa illius inordinati amoris direde co-
gendo hominis uoluntatem,poteft tame elle per modum
perfuadentis.Ethoc iterum dupliciter,fcilicet, uifibilirer
Sc inuifibilirer. Vifibiliter ficut cum in alia fpecieho-
minis fenfibiliter etiam apparet ipfis maleficis, & eis fen-
hbihter loquitur, perfuadet peccatum, ficuttentauic
&
primos parentes in paradifb, in fpecie ferpentis,Chriftum
in deferto in aliqua fpccie ei uifibiliter apparens. Et quia
non eft putandum quod folum fic perfuadeat hominem ,
quia fequeretur quod nulla alia peccata fierencex inftru-
dione diaboli, nifi qux diabolus uifibiliter apparens per-»
Tuaderet. Ideo dicendum eftquod etiam inuifibiliterio
ftigat hominem ad peccandum,quod quidem fit duplici-
ter , per modum perfualionis , & per modum difpofitio-
nis. Per modum perfuafionisplicuc cum proponitur ali-.
 1

Quxftio fdptima. 8
quii! uirtuti cognitiue, ut bonum, & hoc poteft fieri tri-
pliciter, quia ueJ proponitur quantum adintelleftum,uel
quantum ad fenfum interiorem,uel exteriorem . Quancu
ad intelledum quidem , quia intelieftus humanus poteft
adiuuari ab angelico intelleftu bono , uel aliquid cogno-
fcenduin per modum illuminationis cuiufdam,utDiony-
fius dicit. Ratio quia ficut intelligere , fecundum Philo-
,

sophum eft quoddam pati . Ideo poteft imprimere in in-

tellectum aliquam (pedem, undea&us intelligendi elice
tur. ET fi dicatur quod diabolus etiam hoc facere pofiec
fua uirtute naturali, quae non eft diminuta, ut patet ex
prarcedente.DICENDVM quod non poteft per modum
illuminationis fed per modum perfuafionis.Ratio quia in
tellcdushominis,eft iftius conditionis, q> quanto magis
illuminatur , tanto magis cognofcit uerum , tanca magis
poteft fibi cauere a deceptione. Et quia hac deceptionem
diabolus finaliter intendit, ideo qufcuuque eius perfuafio
non poteft dici illuminacio,licet poflit dici reuelatio, in-
quantum per impreflionem quantum in uires fenfitiua
interiores, aut exteriores,tibi uifibiliter perfuaderet, alis
quid imprimeret , unde intelledualis cognitio perfuade-
retur ad aliquem aftum exercendum , quod qualiter fier-
poteli uidelicec, ut in uires interiores aliquid imprimeri
poftir. ADVERTENDV M eft q? quia corporalis nature
natae naturahter,mouere localitera fpirituali. Patet hoa
in corporibus noftris qua; ab animabusmouentur,fimilic
ter in corpori buscasleftibus.Non eft autem apta nara fo-
mari ab ea immediate,& loquimur prxcipue de formis r
formis manendo,non ab informando,unde oportet q> coa
currat aliquod corporale agens ut probatur in 7.metaphn
Materia corporalis naturaliter obedit bono uel malo Ai.
gelo ad motum localem, quo flante quia dxmones fin
per motum localem femina colligere poliunt, & congiuc
gere feu adhibere aliquibus efFe^ibus inirabilitcr facienn
dis, ut de magis Pharaonis contigit, ubi produxerunt fer-
pentes , & uera animalia , ubi debita actiua debitis p.ilTi-
uis coniungebant.Ideo quxcunqj ex motu locali maceriae»
j.ParsMal.Malefic, F corpo-
82 Quomodo malefici mentes hominii immuf,
corporali accidere pofiimt, nihil prohibet per demanes
fieri nili diuinitus impediantur. Quo iturum ftatuitur
fi

uolumus intelligere quomodo poteftfantafiam hominis

& interiores potentias fenfitiuas incitare ad apparitio-
nes & impetuofas a&us per motum localem.Notandum
quod ficut Philofophus in libro de fomno & uigilia , af-

ngnat caulam apparitionis fomniorum per motum loca-

Jem,ex eo quod cum animal dormit defcendente plurimo
fanguine ad principium fenfitiuum fimul defcendunt mo
tusfiue impreftiones, reli&ae exienfibilium motionibus
praeteritis
, qux conferuatae fueru nt in fpiritibus Gue
&
uirtutibus fenlibilibus interioribus, qu$ funt fantafia feu
imaginacio,qu£ idem funt fecundum lancum Thomam,
ut patebit. Eft enim fantafia feu imaginatio quafithe-
faurus quidam formaru perlenfusacceptarum.Vnde con
tingit quod ita mouent principium apprehenfiuii, id eft,
potentiam conleruatoriam fpecierum quod apparent in
fantafi js ita recenter ic fi tunc principium fenfitiuum a re
bus ipfis exterioribus recenter immutaretur . Verum eft,
quod non omnes hec intelligunt , fed fi quis le occupare
uellet,confiderare haberet numerum & officium fenfuu
interiorum, qui fecundum Auicennam in libr. de anima,
licet dicat elfe quinque/cilicet/enfum commnnem, fan-
tafiam,imaginatiuam,extimatiuam, memoriam.Tamen
fecundum beatum Thomamprima parteq. 79. dicit
in
efle quatuor tantum, eo quod potentiam imaginatiuana,
&fantafiain ponit unam timetur prolixitas,ideo obmit-P
titur declaratio, eoquod etiam quia in plerifque locisdp
his pertraftatur, tantummodo hoc quod dittum eft fan-
tafiam efle thefaurum formarum,& alicui uideretur me-
moratiua efle huiufmodi, diftingue quia fantafia eft the-
faurus,leu conleruatorium formaru per fenfumaccepta-
rum memoria autem thefaurus intenfionem ,
qux per
,

fenfum nonaegipiuntur Quis enim uidens lupum fugit

.

non propferlndecentia coloris, aut figurar,quae ftmt for

exterioribus, & repofitaein fant 4 -
TnaTTecepcje a fenfibus
*ias,led fugit quia inimicus aatwaej & hoc het per quan-
 Qutiflio fcttima. 83
dam intentione,& apprehenfione,ex xflimanria qua? ap-
prehendit ut nociuum,& canem ut amicum, fed confer-
uatorium illarum intentionu eft memoria , quia recipere
& retinere in corporalibus reducuntur ad diuerfa princi
pia,namhumida bene recipiunt, & male retinent, econ
trano aut eft de ficcis. Ad propofitum, hoc quod conrin '

git indormientibus de apparitionibus lomniorqm ex fpi

rituum, id eft, fpecierum,in conferuatori js repofitarum,
& hoc ex naturali motu locali propter comotionem fan-
guinis & humorum , ad principia illa , id eft, ad uirtutes
fenfitiuasinteriores,& dicimus motu locali intrinfeco in
capite & in cellulis capitis. Hoc etiam poteft accidere ex
confimili motu locali per dxmones procreato. Et no tan
tum in dormientibus, fed & uigilantibus, in quibus dae-
mones poliunt admouere & commouere interiores fpfis,
& humores, ut fpecies conferuata» in conferuatori js edu
canturde thefauris ad principia fenfitiua,ideft, ad uirtu
tes illas imaginatiuam & fantafticam , ut res aliquas ha-
beat talis imaginarie,& talis dicetur interior tentatio, &
non mirum quod dxmonhpc poflitfua naturali uirtute,
cum quilibet homo per fe uigilans, & ufum rationis ha-
bens, per uoluutariam commotionem fpecierum confer
uatarum edticere poteft de coferua
fuis thefauris, fcilicet,
torijs huiufmodifpecies ut res aliquas ad fuum placitum.
imaginetur,quoftante,ut iam clare intelligitur materia
de amore haereos.Nam quia dxmones ut diftum eft.com
mouere poliunt huiufmodi fpecies , &c. faciunt ifta du-
pliciter.Aliquado abfq,’ ligamine ufus rationis,ut de ten
tationedidumeft, & per exemplum de uoluntariaad-
hxfione , quae interdum fit, aliquando atftem quod tota
liter ufus rationis ligetur, & hoc etiam poflumus exem-
plificare per naturales quofdam defedus,utin freneticis,
& ebrijs ergo non mirum quod dxmones fic ligare pof-

funt, Deo permittente, ufum rationis, & tales dicuntur

Arreptitij,& inde arrepticius,ab arripio, pis,quia arreptu
a daemone, & hoc dupliciter ,
uel abfq; malefica & male
ficio, uel cum ea ablq; maleficio , quia ut Philofophus in
P 1 praefato

I
 .

g4 0%° Malefici mentes hominum immut

praefato libro dicit ,
quod aliquis io paflione exiftensa
modica fimilitudine mouetur, ficut amans ex modica fi-
militudine amati, &(ic odium habenti, ideo daemones^
qui per adus hominum experiuntur quibus paffionibus
magis fubduntur, illos ad huiufmodi amorem uel odium
inordinatnm inftigat eo fortius in eorum imaginatio-
nem & efficatius imprimendo hoc quod cotendunc, qua
to etiam id facilius poflunt.Facilius autem poflunt,quan
to etiam amans facilius fpeciein referuatam ad principii»
fenfitiuutn,id eft,imaginationem educit,& in eius cogi-
tatione dele&abilius moratur.Cum maleficio nero quan
do talia per maleficas,& ad maleficarum inftantiam,pro
pter padum initum cum eis procurat, de quibus enume-
rare prse multitudine tam in /piritualibus quam in iecu-
laribus. noneftpoflibile. Quot enim adulteri pulcher
rimas uxores dimittentes in fcediflimas alias inardefcut?
Nouimus uetula tres fiiccefliu e abbates , ut publica oim
fratrum fama in illo monafterio etiam in hodierni» diem
refert, non folum die in his maleficiafl'e,fed & interemifle
quartum iam fimili modo dementafie, quod & ipfa pu-
bli ca uoce fatetur,nec ueretur dicere,feci & facio, nec de
fiftere a meo amore poterunt , quia tantum de meis fter-
I coribus comederunt, quantitatem per extenfum brachii»
demoftrando.Fateor aut quia nobis non aderat ulcifcen-
di & inquirendi iuper eam facultas, ideo adhuc fupereft.
Etquiadidum fuit in principio diftindionis, cp inuifibi
Jiter mftigatdiabolus hominem ad peccandum , non folu
per modum perfuafionis ut didum eft , immo etiam pei>
modum difpofitionis,licetnon deferuit ad propofitum
tamen fic declaratur. Per confimilem ei.im admonitione
fpirituum & humorum facit aliquos magis difpofitos
?d irafcendum, uel concupifcendum, uel ad aliud huius.
Manifeftum eft enim quod corpore aliqualiter diipofito,
eft homo magis pronus ad concupifcentiam , & iram , &
huiufmodi paftion es, quibus infurgentibus homo difpo
nitur ad confenfum.Sed quia praecedentia difficile eft prae
dicare, ideo faciliori modo pro populi er uditifli me fiunt
dedar aQ-
 •

• Qu^fiio feptima. 8j
declaranda , & quibus remediis poffint tales maleficia*
ti liberari , tradatur in tertia parte.

M ODV $ TROVOT^ET^DI TJ{y4E~

mijfa de amore bereos in fermoni
bus ad populum.

^
~
7 "2 "" ^ vuk«»v.iVMH| llk »•»•***

>W< P 'nc^v quod maleficae ualeant ad amore alienatu

I
feminarum inordinatum,mentes hominii
i«nmutare,5c eorum corda fic fuccedere,uc
nulla confeflione,pIagis,uerbis,aur fadis,ad defiftendum
ualeant.Cogi&fimiliteradodium inter matrimoniali-
terconiundosincitare,ut nec redditionis , nec exadionis
debiti matrimonialis locum pro prole habere ualeant *
quinimo interdum eos oportet currere ad amafias, intem
pefte nodis filentio per multa terrarum fpacia.S V P E R
QV E fi uoluerit argumenta aliqua ex procedenti qu^ftio
ne fumat, fi non dicat tantilmodo qu^Hiones iftxpariu
lur difficultates propter amorem & odium,qui cum fun-
datur in uoluntate, quae in fuo adu feniper libera eft, nec
cogi poteft per aliquam creaturam, nifi a Deo,qui eam re
gere poteft, unde nec daemon uel malefica eius uirtute ad
amorem uel odium uoluntate cogere uidetur . Item quia
uoluntas ficut & intclledus fubiediue exiftunt in anima,
& illabi animae illi foli eft poflibile qui eam creauit , ideo
difficultatem patitur qufftio quo ad ueritates enuclean-
das in fuis partibus, his tamen n5 obftantibus. Dicendum
eft primo fuperphilocaptionem & odium, fecundo fuper
maleficum generatiuas potentiae. De primo quod lket in
incelledura &uoluntatem hominis , immediate daemon
nequeant operari,tamen/ecundu omnes dodores theo-
logos in. 2 .fenten de uirtute daemonis in operando in
.

corpus,& in potentias corporis,fiue corpori alligatas,fiuc

F 3 fine
 ,
/

86 In hominum mentes quid Dxmon pofftt

fine fenfus interiores, fiue exteriorej,permittente D EO
agere ualent. Hoc probatur audoritate &
ratione ex
prxcedenti quaeftione fi placet inuenit, fi non dicat audo
ritatem &
rationem. Iob.2.Demoni dixit D
E V S, Ecce
inmanutua,ideft, poteftateeuIob,& hoc erat quo ad
corpus quod patet , quia in aiam noluit dare, unde dicit
uerumtamen anima eius ferua,id eft,illxfam ferua.Ratio
quia em dedit in corpus,deditetia fuperoes potetias cor
pori allegatas, ut funt quinq; exteriores & quatuor inte-
riores.f.fienfuscomuuis, fantafia fiue imaginatiua aefti-
matiua,& memoratiua.Si nopotefl aliter declarari, dec
de porcis & ouibus exemplu,ubi porci per memoratiuarn
redire fciunt ,
&oueslupu &canedifcernuntex naturali
imaginatione unum tanqua inimici! , alteru tanqua ami-
cum fue naturae.Confequenter cum omnis noilra cogni-
tio intellediuaortu habetafenfu,cum intelligenteiuxta
)hilofophum in z.de anima necefle fit fantafmata fpecu-
{ari.Ideoficut daemon poteft interiorem fantafiam immu
tare,fic etiam intelledum obtenebrare.Ee hoc quide non
erit immediate agere in animam fed mediantibus fantaf
matibus.Ite quia nihil amatur nifi cognitu dentur exem
pia ad placitu de auro, quod amat auarus quia intelligit
eius uirtutem &c.ldeo obtenebrato intelledu obtenebra
tur&fuauoluiymsinfuisafFedionibus.Hoc aute poteft
facere daemon & abfqj malefica & cum malefica , immo
& accidere poflunr ex fola incautela oculoru & de
,
fin^u
lis trademus exempla. Nam ut Iaco.i. dicitur. Vnufquifq;
tentatur a concupifcentia fua abftradus & illedus. Dein
de concupifcentia cum conceperit parit peccatum , pecca
tum uero cum confummatum fuerit generat mortem.Sic
Sychem cum uideflet Dianam exuentem ad uidedum mu
lieres regionis adamauit eam,& rapuit,& dorniiuit cum
illa & conglutinata eft anima eius cum ea. Genefis.34. &
fecundum glo.Infirm^animaefic accidit, quando poftpo
liits proprijs ut Diana aliena negocia curat,feducitur
con
fuetudine & fit una unitate fenfus cum illicitis.Defecun

do quod.cciam abfq; maleficis oriatur interdum & tenta-

rione
 Quajlio o&aua.k 8?
tione daemonum principaliter fic declaratur. Nam ammo-
do lororem luam Thamarfpecio(i(Iimaadamauit,& de-
perierat in ea ualde ita ut propter eius amore aegrotaret*
a.Reg.i j.’Nonenim in tantum facinus ftupri quis proli**
liret, nili in toto corruptus,& a diabolo grauiter tentatus*
Vndeglofa ibidem. Hoc monet nos,& ideo Deus permi-
fit ut femper caute agamus,ne uitia in nobis dominentur

& princeps peccati qui fallam pacem periclitatibus fport

det,nos para tos inueniens improuile trucidet.De hoc fe-
cundo genere amoris refertus eft liber fandorum patrii*
qui refert quod licet omnem tentationem carnalis concu
pifcenti 5 libi fubtraxiflent, tamen ultra qua credi poteft,
tentabantur aliquoties amore mulierum . Vnde&.i
Corinth.i2.Apoftolus dicit. Datus eft mihi ftimuluscar
his meae, angelus fathana? qui me colaphizet, ubi glofa .

Tentando per libidinem datus eft mihi. Tentatio aut cui

hon confentitur non eft peccatum, fed materia exercendi
uirtute & hoc intelligitur de tentatione quae ab hofte no
ft carne qua» femper eft ad minus peccatum ueniale etiam

fi ei non confentiatur.Poterit praedicator aliqua exempla

deducere li placuerit. De tertio quod amor herxos proue

niat ex maleficiis dxmonu dilcuftum eftfupra, & de hac
loquimur tentatione* Et fi quis diceret quomodo pollet
difcerni quod non ex diabolo led folum ex maleficio talii
amorinordinatusprocedit.Dicendum quod ex multis.
Primo fi taliter tentatus pulchra & honelB habeat uxo-
rem &oppolirum conftat de altera &c. Secuhdo fi iudi-
cium rationis omnino ligatur cp nullis plagis, feu uerbis *
aut fadis,auc etiam confufionibus ad delfftendum ab ea
induci ualeat.Et tertio potiflime quando le concinere no
poteft, quin interdum inopinate fe etiam per Iongu fpa-
cium non obftanteafperitate itineris, prout ex tahu cort
feftione quifq; fentire poteft fe trasferre habeant, fiue de
die, fiue de nofte.Nam ficut dicit Chrifofto. fuper Mat- ^
th^um.zo.deafina quam Chriftus equitauit ,quod cum
d^mon uoluntatem hominis peccato poflidet quafi adlH-
birum trahit quo placet*exemplum dans de nani in mari
I 4 perditO
£8 In hominum mentes ,<juid D&mon pofjit

perdito gubernaculo, qu^ad libitum uenci proijcitur,8c

ficut qui equo potenter infidet & rex tyranni habens pof
feftionem. Quarto difeernitur in eo quod inopinate & /u
bito uehuntur & immutantur interdum , ut nihil eis ob-
lhre etiam ex ipfius perfona: infamia,
poflit. Elicitur &
antequam ad ultiorem quxftionem de maleficijs circa po
tentiam generatiuam procedamus: qua: etiam annexa eft,
primo foluenda funt argumenta.

SUQVVI^T V \ S 0 L VT I 0 J^E S
argumentorum .

{equitur amorboni,quia ueru& ensconuertuntur, ita et

intelle&usporeftamalo obtenebrari in cognitione ueri
apparetis,& hoc per confufione fipecierii principijs fenfiti
uis.i.uirtutibus & potentijs fenfitiuisinterioribus repre
fentatis,unde fequitur amor inordinatus apparetis boni:
puta corporalis delettarionis,qua etia tales quxriltur.Ad
fecundum argumentu, quod intra corpora non pofluncef
fe illa immutando, partim eft uerum, & parrim no,& hoc
quoad triplicem immutationem. Non enim pofluntilla
immutare, quantum ad cdu&ionem alicuius forma* fiue :

fubftantialis : etiam potius dicenda

fiue accidentalis, qua:
eft proauttio quam immutatio, fine adminiculo alicuius
alterius agentis, aut etiam fine diuina permiflione. Si aut
loquamur de immutatione qualificatiua, ut de fanitare
& infirmitate: fic ut ex praecedentibus patet , po fiunt ua-
riasinfirmitatesetia ufqj adligamen rationis immittere,
& fic odiu & amore inordinatum procurare. Poteft etiam
addi tertia immutatio,qua: fit quando Angelus bonus uel
malus
 Quccftio feptima. 89
malus Hiabitur corpori : dicimus
ficue Deus tantumodo
illabitur aix.i.eflentix a ix. Sed ubi dicimus g> Angelus il
labitur corporirprxcipue malusiut in obfeflis, ibi no illa—
bitur'infra terminos eflent in corporis,oa fic ille folumo-
do qui dat efl*e. (. Deus creator illabi poteft, & continetur
tanquam qui habet intrinfecam operationem animx.Di-
citur tamen illabi corpori quando aliquid operatur circa
corpus, quia ibi elt ubi operatur,ut dicit Damafcenus : &
tunc operatur infra terminos corporalis quantitatis : &
infra terminos eflenti^ corporis. Vnde elicitur corpus
habet terminos duplicis rationis, quantitatis & eflentia?.
Et eft diftindio ficut inter fuppofitum & naturam. Vndc
ficut corpori illabi poflunt , ita & potentijs affixis orga-
nis corporalibus , & per confequens poflunt impreffiones
facere in potentias, unde per accidens talis operatio & im
preffio refultatin intelledum : cum eius obiedum fit fan
tafma, ficut color, uifus ut dicitur in $.de anima , & con
:

iequenter p accidens ufq; ad uoluntatem quia uoluntas

:

fuum obiedum recipit ab intelledu fub ratione boni fe-

cundum q> intelledus apprehendit aliquid: in ratione bo
ni uin & apparentis. Ad tertium argumentum cognofcere
cogitationes cordiseft dupliciter :uel infuo efFedu, uel
ut funt in intelledu. Primo modo non folum angelus , li-
cet etiam homo cognofcere poteft, licet angelus fubtilius
ut patebit Nam interdum cogitatio cognofcitur.* no fo-
.

lum peradum exteriorem, fed etiam immutatione vul

p
tus,& etiam medici,aliquas affcdiones animi per pul/um
cognofcere poflunt. Vnde Augufti. in lib.de diuinatione
dxmonum dicit: qp aliquando hominu difpofitiones non :

folum uoce prolatas , fed etiam cogitatione conceptas, fi

gna quxdam ex animo exprimuntur in corpore tota faci-
litate perdifcunt,quamuisin libr.retradationu hoc dicae
non efleaflerendfi, quomodo hoc fiat exiftimo quod re- *

tradat.Si quis diceret eum fenfiffetp cogitationes dxmo

cognofceret in intelledu. Alio modo poflunt cognofci co
gitationes, prout funt in intelledu, & affediones prout
funt in uoluntate, & fic folus Deus cogitationes cordium
 :

$0 In Hominum tnentesy quid daemon pojfit.

& affeftiones uoluntatum cognofcere poteft. Cuius ratltf
eft: quiauoluntas creaturae rationalis foli Deofubiaceti
& ipfe in eam folus operari poteft, qui eft principale eius
obie&ii &
ultimus finis,& ideo ea quf in uoluntate funt,
uel ex uoluntate fola dependet foli Deo funt nota . Ma-
nifettum eft aut quod ex fola uoluntate dependent , quod
a&u aliquis aliqua conlideret : quia cum aliquis habet ha
bieum fcientiae , uel fpecies in teli igi biles in eo exiftentes
' Utitur eis cum uult. Probatur etiam ex his quae difta fimt*
quia Angelus non poteft illabi animae,ergo non poteft per
naturam uidere ea quae funt in anima , & quandiu funt in
intimo anima?. Vnde quando arguitur. Daemon no poteft:
uidere cogitationes cordium : ergo non poteft corda (eu
mentes hominum ad amore uel odiu incitare . Dicitur q»
ftcut cognofcit , fcilicet per effedus & fubtiliori modo q.
homo , ita etiam fubtiliori modo poteft immutare ad o-
dium uel amorem commouendo fantafinata & intellettfi
obtenebrado.Eft etiam aliquid timorofis confcientijs 86
uirtuofis pro eorum confolationeaduertendum :cp im-
mutatio fenfibilis exterior & corporalis qu^concomita-
tur cogitationes hominis quandoqj eft ita exilis inde- &
terminate quod diabolus per eam in certa cognitione co
citationis uenirenon pot, praefertim quando ftudi js aut
bonis operibus uacant interpellatim & tales tunc in fom-
nis plus uexat, experientia hoc docet. Quandoqj eft ita for
tis& determinata quod per illam poteft cognofcere cogi
tationum quantu ad Ipeciem, ut quod cogitat de inuidia,
uel de luxuria, led an per ea poflit certitudinaliter cogno
(ce re quantum ad omnes circunftantias ut uidelicet luper
talem uel tale fub dubio dimittamus ficut & reperimus ,
'

nifi quod uerum eft cp tales circunftantias exa&ibuspoft

modum cognofcere poteft. Ad quartum quia licetillabi ,
amm^ tantu conueniat Deo tamen illabi corpori & per
,

confequens potentijs affixis corpori modo fupratado

haec poteft conuenire angelo fiue bono liue malo,unde a-
mor& odium in tali homine caufari poirunt. Ad illud
quod uirctu feniitiua ftc dignior quam nutritius quae ta-
men
 -

Quaftio cftaua. gt
«nen non poteft immutari ab eo . Dicendum quod immo
fuperuim nutritiuam etiam poflet ita ut aliquid citius
ut tardius dirigitur in os uel in carnem, fed ad illud non
cooperatur , ficu t ad impediendum uel agitandum uites
fenhtiuas interiores uel exteriores, & hoc propter luunt
lucrum quod ex fenfuum deceptione & intelle&us illufio
ne plurimum procurat.

GETSlEUUTlVtAM TOTETS^
T I a’m sev actvm venerevm
malefici impedire pojjunt quod ma-
leficium in bulla continetur •

QVAESTIO OCTAVA.
Ecundo,eade ueritas , fcilicet ,q> adultera»,
fornicari^ &c. Amplius exiftiit malefici o-
flenditur per impedimenti! maleficiale fu
per aftum generaciuf potentia»,& ut ueri-
tas magis elucefcat , arguitur primo
<j» n 5
fit poflibile, quia
fi tale maleficiu efie
pof.
fibiIe,poflet etia maritatis contingere,quod fi conceditur

tunc cum matrimonium ut opus Dei,& maleficium op

US
diaboli,fortius erit opus diaboli opere Dei . Si uero
con*
ceditur q> tantummodo fornicariis &
non maritatis, tunc
redibit opinio q> maleficium nihil fi t in re fed
, tantum in
opinione hominfi, cuius oppofitu in prima qu^ Ilione
ta..
ftii eft, aut dubitatur ratio cur iflis & no iJ/is conringere
pofTunt,&cumnonuidetur fubelfe alia ratio, nifi
quia
opus Dei matrimoni exiftit.Et illa ratio fecundum
j Theo
logos no concludir,ut patet in.4.dift. Xi.de
impedimen-
to maleficiali manet adhuc argumentum, q>
0 pus diaboli
erit fortius opere Dei,& cum hoc fit
inconueniens aflerg
te, ergo etiam incguenicns cil afluere per maleficiu
poffc
,
impe-
9 1 Jln potet ia gener, pojjit per malef.imped.
impedire adum uenereum. Item diaboJus non poteft ini
pedire adusaliarum uiriunaturaliii, ut comedendi , am-
bltlandi 3 erigendi 3 quod uidetur efle uerum exeo quia in-
terimere pollent totum mundum. Praeterea cumadus ue
nereus squalicer fe habet ad omnem mulierem fi impedi
tiir , impeditur etiam ad omnem mulierem , /ed hoceft

falfum,ergo & primum quod falfiim fit docet experien-

tia,cum tales qui dicunt /e maleficiatos funt potentes ad
alias 3 licet no ad illas quas cognofcere non poreft,quia ui
delicet non uult unde nihil poteft in re. In contrarium &
pro ueritateeft ca.Si per /ortiarias.33 .q.S.Item omnium
theologorum & canoniftarum lententia , vbi tradant de
maleficiali impedimento matrimonii. Item ratio alludit
cum maior fit poteftasd^monisquam hominis,& homo
impedire poteft potentiam generatiuam 3 fiue per herba9
frigidiffimas,fiue per alia impedimenta &c.ut quifque
imaginari poteft, ergo&dsemon qui acutioris fcientix
exiftit hoc facere peramplius poteft.R. E S P.O NSI O ex
duobus quae fupra tada funt,ueriras fatis patere pot licet
modus impediendi non fitfpeculatiue declaratus. Na ta-
dii eft quod maleficium no eft folu opinione hominum,
quafi nihil in re 3 immo effedus innumeri maleficiales ac-
cidere pofiuntjuere & reahter Deo permittente . Gften-
fum eft etiam quod Deus amplius permittit fuper uim ge
ncratiuam , propter maiorem eius corruptionem quam
fuper alios adus humanos. Sed de modo quo tale impedi
mentum procuratur eftaduertendum,quod non procurat
folum circa uim generatiuam,ied etiam circa uim imagi
natiuamleufantafiam,&Iupcr hoc notat Pet.de palu-
de in fuo.3.dift.34.quinq;modos.Dicitenimquod quia
dsrmon ex hoc quod eft fpiritus habet poteftatem fu-
per creaturam corporalem,ad motum localem prohiben
dum uelfaciendum.Ideopoteftcorporaimpedire nefibi
appropinquant direde uelindirede, interponendo (e
quandoque in corpore afl’umpto,ficutaccidit fponlb qui
de/ponlauerat idolum , & nihilominus contraxerat
cum iuuencula , nec propter hoc poterat eam cogno-
fcere.
 ,,

QuxfliooCtuua. $$
fcere Secundo modo hominem inflammare ad adum
.

illum , uel etiam refrigerare ab adu illo adhibendo

occulte uirtutes reru quas optime nouit ad hoc ualidas.
Tertio modo turbadoeftimationem & imaginationem ,
qua reddit mulierem exofam, quia poteft ut didum clt
in imaginatione irtiprimere.Quarto reprimendo direde
rigorem membri frudificationi congruenti ficut etiam
:

inorum locale reprimere poteft Quinto prohiberi mif-

.

iionemfpirituu ac membra in quibus eft uirtus motiua,

quafi intercludendo uias feminis ne ad uafis generationis
defcendat,uel ne ab eis recedat,uel ne excidat, uel emit-
tatur, & multis ali js modis Et fubdit de hoc quod fupra
.

tadum eft ab ali js dodoribus concordando dicens . Plus

enim permittit Deus fuper hunc adum per queri primu
peccatum diftunditur,quam fuper alios adus humanos
ficut & fuper ferpentes, qui magis incantationibus defer-
uiunt quam ai ia animalia,& poli pauca dicit: Idem etiam
de muliere eft,qu ia poteft imaginationem eius (ic demen
tare,ut exofum habeat uirum quod pro toto mundo non
permittit le cognofci.Poft uult dare rationem quare plus
jnaleficiuntur uiri circa talem adum,quam mulieres,&
dicit quod quia taleimpedimetum fit interdu per obftru
fionem uafis,uel etiam per motum localem , reprimendo
rigorem membri,qux potius & facilius in uiris contin-
gere poftuntjideo plures uiri maleficancur,qua mulieres.
Pollet etia quis dicere q> ideo quia plures mulieres fuper-
fiitiofe funt q. uiri,& potius allicere cupiuc uiros,q mulie
res, uel etiam in defpedu hoc faciunt mulieres coniunde,
ut utrobiq; faciant occafionem adulteradi , dum uir alias
cognofcere poteft,& non propria & fimiliter uxor etiam
alios habeat quxrere amatores. Addit etiam quod Deus
permittit amplius f^uire in peccatores qua iniuftos.Vnde
angelus dixit Thobiae , In illos qui libidini uacant accipit
daemonum poteftatem,fed etia aliquando in mftos , ficut
in Iob,fed non circa uim generatiuam propter qu$ debet ,

facere confeftiones & alia bona ne ferro manete in uulnp

j
 ,

contingat inmatrimonio.
24 *An maleficium
medicinam apponere.Haec Pet. fed de amo-
te fruftra fit

tione calis effertus patebit in tertia parte operis.

INCIDE^TyiLI T L l QJ
dubia declarantur,

Ncidentaliter uero fi quaeritur .

Quare artus ille ali

quando impeditur,refpertu unius mulieris

&non
I Refponfio fecundum Bonauen. haac
,

refpertu alterius.
ett.uel quia fortilegus/eu malefica
ad hoc refpertu per-
fo nae determinatae diabolum
immutauit , uel quia Deus
refpertu perfonae cuiuslibet impedire
non permittit.Oc
cultum enim Dei iudicium hic latet , ut pacet in uxore
Thobi3e.Etaddit.-Si quaeriturquomodo diabolus hoc U
non impe-
ciedicendum quod impedit generatiuam uim
lxdendo organum, fed extrmfeco un
dimento intrinfeco
pediendo ufum,unde quia eft impedimentum
artificiale ,
quod no ad
ron nacurale^ideo poteft impedire ad unam,
excitationem concupifcentias ad lllana
alias ,
tollendo
uel
propria , uel
& non aduerfus aliam, & hoc per uirtutem
naturam occulta.
herbam,uel lapidem , uel per aliquam
cum dirtis Petri de palude. Prsterea
Et haec conueniunt
naturae
cum in potentia talis artus , bencq; ex frigiditate
quaeritur quomodo pq-
feu naturali defertu contineit.Si
uel non maleficio conti-
teft difeerni quod ex maleficio
no lic
cerit.RESPONDIT Hoftien.in fumma. licet hoc
praedicadum publice, quando uirga nullatenus mouetur,
fignum frigidita-
& nunqua potuit cognofcere,& hoc eft
perheere autem non
tis,fed quando mouetur & erigitur ,
quod non
poteft,eft lignum raaleficii.Notandum infuper
exercere ualeac
folum fit maleficiu,ne quis artum illum
concipiat, uel ut aborlum
fed etia aliquando fit ne mulier
lanrtiones,quodqm
faciat.Sed nata fecundum canonum
propter uindirtae libidinem explendam , uel pro-
cunque
propter quod
pter odiu aliquid fecerit uiro,uel mulieri ,
homicida.
»on pollet generare uel concipere , reputatur
 ,

QujtHio otta.ua, 55
extra de homici . Si aliquis . Et nota quod communiter
loquitur canon de amatoribus feculi, qui luis amafi js per
pocula, ne confufionem incurrant talia procurant , uel
etiam per certas herbas,naturam nimium infrigidantes,
abfq; auxilio dxmonum. Vnde poenitentes ficut homici-
da? funtpuni?ndi.Malefic$autem per maleficia talia pro,
curantes , fuiU fecundum leges ultimo fuppliclo punien-
dae,ut fiipra in prima qu^ftione tadum eft Et pro folu-
.

tione argumentorum ubidifficultatiiran matrimoniali-

fer coniundis talia contingere poffint. Et ulterius aduer-
tendum,quod licet ex his qua: tadafunt,no pateat fuper
hoc uer itas, tamen uere& realiter illis matrimonio , fi-

cut & extra contingere poflunt.Et prudens ledor qui co-

piam libror u habet, inueniet iam apud theologos quam
Canoniftas,pra?cipue extra, & in materia de frigidis , &
maleficiatis.& in 4.dift.$4.mutuo concordantes, & duos
errores reprobantes,prxfertim circa matrimonialiterco
iundos,qui fentire uidebantur quod tale maleficium non
pollet contingere inter matrimonialiter coniundos,.mo-
tis illis rationibus, quod diabolus non pollet opera EI D
deftruere,Et primus error qui ab eis reprobatur eft con-
tra illos qui dicebant maleficium nihil efte in mudo, led
tantum elle in opinione hominum, qui ex ignorantia can
(arum occultarum , & quas etiam nullus hominum fcire
poteft aliquos effedus naturales maleficiis imputabant
quali illos efficerent non occulta? caufa?,fed dxmones per
fe uel maficos, hic error licet ab omnibus aliis dodori-
bus fub fimplici falfitate reprobatur,tamen a fando Tho
tna acrius impugnatur,ubi ipfum tanquam hxrefim con
demnat, dicens quod hic error ex radice infidelitatis pro
cedit,et quia infidelitas in Chriftiano h^refis dicitur,ideo
tales ut hxretici merito (up^di lunt . De qua tamen ma-
tertia etiam in p.o.tadum eft,licet ibi non taliter fit de-
claratum . Nam quis alia dida dodoris fandi in aliis
fi

locis confiderat,rationes inuenit,quare aflerit talem erro

rem extra radicem infidelitatis procedere. in qu»Nam
(bombus de maJo ubi tradat de dxmonibns,&.in quxft,
prim»
 .

$6 xAn matrimoniu contingit in matrimonio

prima. An daem. habeant corpora naturali ter fibi unita .

Inter alia qua: ibi recitantur,mentio de illis,qui fingulos

effeftusad uirtutes cceleftium corporum quibus &fub-
,

efle dicebant occultas caufas effectum inferiorum dicens.

Confiderandum eftq> Peripatetici Ariftocelis fe&atores.
no pofuerunt daemones efle,fed ea quxattribuutur daemo
nibus,dicebat prouenire ex uirtute cceleftium corporum
& aliaru nacuralium reru Vnde Auguftinusdicit.io.de
.

ciuitate Dei.Porphirium uifum fuifleq? herbis, & lapidi

bus.& animantibus,ac fonis certis ac uocibus , ac figura-
tionibus atq; figmentis quibufdam etiam obferuatis in
,
coeli couerfione,motibus fyderu,fabricari in terra ab ho-
minibus poteftates (yderu idoneas , uariis cffe&ibus exe-
quendas. Ex quibus apparet error,q?oia reducebat in can
fas occulcas fyderu,& daemones tancumodo fabricaretur
ex opinione hoim. Sed q? haec politio fit falfa manifefte
probat S.Thomas,ex hoc ibidem , q>reperiuntur aliquae
operationes daemonu,qu£ nullo modo pofliint ex aliqua
naturali caufa procedere,puta q> aliquis obfeflus a daemo-
ne loquatur linguam ignotam,& multa alia inucniuntur
p
opera daemoniijta in Arrepticiis q.Nigromanticisarcib ,
ux nullo modo pofliint nifi ex aliquo intelle&u proce-
3ere ad minus bona fecundum naturam, licet mala fecun
dum uoluntatem.Et ideo coafti fuerunt propter inconue
nientiata&aaliiphilofophi ponere daemones efle, licet
poft in uarioserrores incideruntjaliis putantibus animas
homitui a corporibus exeuntibus daemones fieri. V nde &
multi auru/pices pueros occiderunt , ut animas eoru fuas
cooperatores haberent, &plures alii errores recitantur.
Vnde patet q> n5 immerito do&or /anttus dici t tale opi-

nione ex radice infidelitatis procedere.S i cui placet,legat

Auguft. in 8. & p. de ci.Dei. fuper uarios errores infide-
lium,circa naturam dacmonu,quare etiam comunis ratio
oim doftorum,quae in praefata diftimftione allegatur con
tra huiufinodi errates,fcilicec , quo maleficiu aliquid efl'e
negantesjmagn.-E eft efficaciae in fententia,licet breuis fic
m uprbis,ubidicunt q> qui maleficium nihil efte in mun-
 ,,

1
t »

Qujcslio o Ciana.
57
do aflerunt, contrariantur omnium doftorum fententrs
& facrx ficripturx, declarantes daemones e fle , &; u ariro-
nes habere, poteftate fupra corpora , & fupra imaginatio-
nes hominum , Deo permittente , unde & per eos male-
fici ipforum dxmonum inftrumenta , &ad quotum in-

fhmtiam dxmones interdum ad creaturarum nocumen-

ta operantur, malefici dicuntur . Et quidem quod per
reprobationem huius primi erroris a doftoi ibus non fic
lnentio de matrimoniaJiter coniun&is , tamen per re-
probationem fecundi erroris hoc patet. Dicunt enim
quod aliorum error erat quodlicet maleficium eflet &
abundaret in mundo, etiam contra carnalem copulam ,
tamen quia nullum tale maleficium potert cenferi perpe-
tuum, ideo nunquami dirimeret matrimonifi iam contra-
ftom. Ecce-p mentio fit de matrimonialiter committis.
Improbando autejn hunc errorem, licet declarare li :*c no
deferuiat ad propofitum, tamen propter eos qui copiam
librorum non habet. Notandum qi improbant per h.ic,q>
talia aflereredicunt efle contra experimentii, & contra iu
ra antiqua & noua . Vnde dant talem catholici dottures
difttnttionem, impotentia ex maleficio procretea , aut
eft temporalis, aut perpetua.Si temporalis , tunc non im-
pedit. Tunc aut prxTumiturefie temporalis, quando infra
fpaciuin trium annorum cohabitantes &quantu pofltino
operam dantes, (aeramenta , fiut per
fiue per ecclefiaftica
alia remedia fanari poflunt. Si uero non fanentur ali-
quo remedio, ex tunc pr^fumitur efle perpetua, & tunc
aut p.ocedit matrimonii contrattionem & confum-
mationem , & fic impedit matrimonium contrahere
&
dum dirimit iam contrattum,autfequicuriratrimo-
nij contrattionem, fed non confummationem & fic
etiam ut dicunt aliqui , dirimit matrimonium iamcon-
tradfijdiciturenim, quarta quxfticr prima,- cap. primo
quod coniugium confirmatur officio, fcilicer, carnis, uc dt
citglo. aut (equitur matrimoniuconliimmatum, & tunc
uinculum matrimoniale non dirimit, plura ibi notantur
extra de frigidis, &c. per Hoftien.& Gofred. & dolores
j.Pars Mal.Malefic. G ctiaru
 «

98 Quomodo operamur cum membra uirilia.

eti^m theologos ubi fupra.AD ARGVMENTA. Ad pti
mu fatis patet ex his quaedida funt.Na primo q> Dei ope
rapoflunt deftrui per opara diaboli fi malefici fi poll et ia
ter coniugatos contingere,non ualet inflantia, immo op-
pofitum patet , cu nihil poflit diabolus nifi Deo permit-
tente.Item quia non per uiolentiamMeftruit uti tyranus ,
fed per quandam artem extrinfecam ut fupra patuit . Ad
fecundum patuit fupra quare potius Deus permittit fu-»
per hunc adum uenereum quam fuper alios adus. Poteft
.etiam luper alios , quado Deus permittit. Vnde non ualec
quod perimat mfidum. Ad tertifi fimiliter patet ex didis

jLl^ M^LEFIC^E T>\JLEST IGlOSjt

illufione operantur circa membra uirilia qua
fi illa omnino fint a corporibus euulfa.

QVAESTIO NONA.
Ertio, eadem ueritas declaratur per diabo-
i

licas operationes , circa mebrfi uirile cuius

T rei ueritas ut magis elucefentqu^ritur.An

malefies ualeant membra uirilia uirtute
daemonum uere & realiter , uel lolummo-
doprsfligTofa apparitione auferre , &
arguitur quod ue-
re & realiter per argumentum a fortiori . Maiora poliunt
daemones ut homines occidere, uel localiter transferre, ut
fupra patuit de Iob,& Thobiae.7.uiris occifis , ergo.etiana
poliunt rnebra hominis uere & realiter aufer re.Prxterea
glofa fuper illud ps.lmmifliones per angelos malos.
Deus
punit per malos angelos, ficut populum Ifraeliticum faspe
puniuit uarijs laguoribus, uere & realiter corporibus lm
miliis, er^o & huiufmodi infirmitates circa membrfi
tale

immittere poteft.Si dicatur cp poteft diuina permiflione ,

tunc fic in praecedecibus didfi eft Deus^ amplius permic
tit uim generati uani maleficiari, propter prima corrupti.o
nem peccati,qu£ per adum generante in nos deuenit,er-
8°
 ,

’ Qu&jlionona, 99
go etiam amplius permittit /uper membru illius poterix
generatiufjVt ipfum totaliter auferat.Pr^terea maior fuit
conuerfio uxoris Loth in ftatuam /alis. Geri. i^.quamau-
ferre membru uirile, fed illa fuit uera & realis &non ap-
parens conuerfio.-quia adhuc ui/Ibiliter uc dicitur, fupeft
illa ftatua.Et faftum fuit per malum angelum ut coafti a
bonkqui prius caecitate eos percu /Terat, ut oftium domus
inuenire non poflent.ficut eria aliae punirionesSodomi-
tarum,quia &glo/a ibidem a/lerit ipfam etiam illo uitio
infeftam,ergo &
ifta facere pollunr.Prxterea quicunquc,
poteft inducere forma naturale, poteft illa auferre.Sed- &
dxmones formas naturales pluriesinduxerunt, ut patet
de magis Pharaonis, qui uirtute daemonii ranas & ferpen
tesfecerunt.ltem Augufti.inlib.83.q.dicitq>omnia quae
etiam per inferiores poreftatisaeris.H^c
uifibiliter fiunt
non abfurdi fieri polle creduntur , /ed hoc poliunt facere
homineSjUt aliqua arte uel incifione membru auferatur
ergo & demones ifta facere inuifibiliter q> ali/ uifibiJiter
pofi'unt,/ed contra Augufti. 1 8.de ciu.dei.Non e/l creden
dum etiam hominis corpus dxmonu arte uel poteftate in
beftialiliniamenta polle conuerti,ergo etiam a fimili no
poteft auferre hoc
gp ad ueritatem corporis humani defe-
ruit.Item^.detri.dicit.Non eft putandum i/lis tranfgref
foribus angelis ad nutum feruire hanc uifibilium rerum
materia,fed IbiiDeo.RESPONSIO.Nullfdubium quin
malefica: quxda mira operatur circa mebra uirilia , ut ex
uifis & auditis plurimoru immo & ex ip/a publica fama
,
coftat , de hoc q> per fen/um uifus aut tadus ueritas illius
membri cogno/cebarur,q> qualiter fieri poteft. Dicedum
q> licet dupliciter fieri poflit,fcilicet,ucre & realicer utar
gumen ta prima tetigerunt,& prx/ligiofa operatione, jpa
tame qux a maleficis fiunt, circa huiu/modi no fiunr,nifi
prxftigiola illufione quae tamemillufio no habet locum
,
in imaginatione patientis quia imaginatio eius poteft
,
uere & realiter xftimare aliqua rem non elle prxfencem,
licet per nullam operatione fenfus exterioris,lciIicet,ui-
furn aut taftum percipit ede prxfentem.Vnde poteft dici
G x uera
*oo Quomodo operantur circa membra uirilia .

uera abJacio mebri cx parte imaginationis patientis,licet

non ex parte rei q* qualiter fit funt plura notanda, Primo
duo modi quibus ilta fieri poflunt.Non mirum q> diabo-
lus fenfus humanos exteriores decipere pot , qui intcrio
res de quibus fupra tadum eft, illudere, poteft formas re-
feruatas educendo ad principalia (ua fenfitiua, decipit aut
eos in (ua naturali operatione, ut cj> uifibile eft fit illi inui
iibile , tangibile , intangibile , audibile, inaudibile, & fic

de aliis.Haec aut ueritas illa nihil ponit ex parte rei quod

omnia fiunt ex immutatione organorum deftruentiu , ad
uifum, auditum Scc.ut funt. oculi & manus quibus im-
mutatis iam fallitur fenfusiudicium.Poflumusifta ex na-
turalibus quibufdnm demonftrare , nam ficut uinu dulce
propter infedione linguae in febricitante uidetur amaru,
unde guftus decipitur non ex parte rei fed ex parte humo
rum.lta & ibi nulla deceptio ex parte rei quin ibi fit uir-
ga adhaerens, fed deceptio ex parte organi lenfus. Iterum
ficut fupra didum eft de ui generatiua illam impediedo
per impofitioe alicuius alterius corporis eiufdem coloris
& apparentia: , ita & aliquod corpus planu figuratu colo
re carneo interponere poflunt inter ufurn aut tadu ocu-
lorum & manu, & inter ipfum uerum corpus patientis ,

ita cp fuo iudicio nihil ualeat uidere & fentire nifi corpus
planum,& nullo membro nterruptum.Videantur
i dicta

fandi Thom.-ein.z.dift.S.artic.^. de praeftigiofis illufio-

nibus,& fimiliter fecunda fecundx.q.91. & in quxftio-
fiibus,de malo, frequenter allegans illud Auguftin. in lib.
Sj.q.ferpit hoc malum daemonis per oes additus fenfuale
dat {e figuris accommodat fe coloribus, adhaeret fonis,
,

odoribus fefubiicit, infundit fefiiporibus. Praeterea allu-

dit ratio ,q>non folum per interpofitione alicuius corpo-
ris plani non membrato talis illufio prxftigiofa in uiden-
te & tangente fiat, immo & per modum quo certi Ipiri-
tusfeu fpecies referuati educutur ad /ua principia fenfiti-
tia interiora. f.ad imaginatione & fantafiam, unde con-
tingitaliquid imaginari,ac (i primo eliciaturex fenfu in-
terior.Nam ut in praecedenti quaeltione cadum eft . Dae-
mones
 QuAflio nona 101
mones uirtute propria poliunt localiter corpora mutare
extranfmutJtioneaficfpiiituu & humoru , etiam fecun-
dum natura? operatione contingunt,aliqualecundii ima-
ginatione uel fenfum uideri naturaliter dico, quia Phi- &
lofophus in de fom.& uigil. aflignans caulam apparatio-
nis fomnioru dicit, ip cum auimal dormierit delcendente
plurimo fanguine ad principia lenliciuu, fimul defcenduc
motus fiue imprefiiones relida? ex fenfibiliii motionibus,
qua? in Ipiritibus fenfibilibus conferuantur. Termini fue-
runt fuperius declarari, ita tunc aliqua appareant, ac fi
tunc primo a rebus exterioribus fenfus immutarentur. Ec
quia hoc natura facere poteft,a fortiori diabolus formas
fcu fpecies corporis plani, & non membro uirili organi-
fato educere poteft ad uim fantafticam , & imaginariua,
ut inde fenfus iudicenc, ac fi in rcrii ueritate itaefiet . Per
hunc ec iam modum ut patebit inferius hemine, uideutur
animalia , cum tamen non fine in rerum ueritate.
SECVN DO notandi funt alii modi faciliores ad
intelligedum & praedicandum. Nam quia prodigium nihil
aliud elt fecundum Ifido.8. Ethimo ca.51.quam fenluum
quaedam delufio & praelercim oculorum Vnde 8c
.

dicitur a praeftringo ,
quia aciem oculorum praeftringic,
ita ut res uideantur aliter elfe q fint. Et ut Alexander dc
Ales dicit,parce 2.Prxftigium proprie fumptu, elt illufio
daemonis qux no habet caufam ex parte mutationis rei,
fed fblummodo ex parte cognofcentis qui deluditur , fiue
qnantum ad interiores lenius, fiue quitum ad exteriores.
Vnde in genere loquendo etiam de humana praeltigiofa
arte dicamus.Tribus modis poteft fieri.Vnaabfq; daemo-
nibus. Stilla potius dicitur delufio, quia artificialiter fic
agitatione hoim oftendentium uel occulantium aliquas
xes,ficut fit in traftionib. per iocularores, uel per mimos.
Alius modus fic etiam fine uirtute daemonum, ut pote na-
turaliter uirtute corporum naturalium, uel etiam mine** -

ralium, quae qui habent, poliunt fecundum quandam uir-

tutem hui ufmodi rebus indicam rem oftendere, uel face-
re apparere no ficut eft.Vnde lho.prima par.q, 1 14. ar.4.
G 3
 ,

io2 Qj* 0 operantur circa membra uirilia

8c fecundum alios plures,qua;dam herba fuccenla feu ac—
ferpentes.Tertius
cenfa, fumigans, facit trabes apparare
modus delu(ioniseft,qui fit per dxmones, Deo tamen ^
mittente.Habent enim daemones ex natura ut patuit,qua

dam poceftatem fuper quafda res inferiores, quas poflun*

quando Deus linit , ut tunc etiam res
exercere circa illas,
appareanc aliter 'q. fint.Pro quonotandu tertio,^
d?mon
q?iudicat rem ali-
poteft quinq; modis illudere aliquem,
ter 5 Primo artificial traiedione ut didum eft , quia
eft. i

fcit, per arcem ipfe melius fcire

poteft. Se
quicquid homo
prout di—
eundo modo naturali applicatione alicuius rei i
ut alterfi
dum eft,per intei politionem alicuius corporis ,

occultetur, uel etiam ex fantafijs hominum

illas pertur-

corpore ofte
bando. Tertio modo,ut quando in aflumpto
aliquam rem qua: non eft ficut Grego, in primo
dic fe e fle
dialo".narrac,de moniali quai comedit laducam,
quae ta-

men ut ipfe dsemon faflus fuerat, non laduca, fed dxmon

in laduca: fpecie,auc in ifta laduca,erat uel etiam cotigic
Anthonio , in mafla auri,qua in deferto reperit,uel etiam (

quando homine uerum tegit , & facit ut brutum animal

uideatur,prout iam dicetur.Quarto modo,ut quando cur
bacorganu uifus,ucuideaturres nubilofa qua» eft clara
uel cconuerfo,uc uetula uideatur iuuencula.
Nam & poft
fletum apparet aliter lumen q ante.
Quinto modo, ut in
imaginatiuam potentiam operando, & tranfmutationem
fpecieruin fenfibilium, per commotionem humorum,uc
lupra tadum eft,faciendo,ut tunc quafi
recentes nouas &
apparitiones in ipfis potentiis fenfitiuiscaufentur.
Et fic
'tribus ultimis modis,dxmon illudere poteft, prxftigiofe

arce fenfus hominis,etiam fecundo

modo.Vnde nulla dif-
ficultas quin membrum uirile occulcare
prxftigiofa arte

•uelit.Euidensiudiciumfiue experimentum, quod nobis in^

officio inquifitionis exiftencibus reuelatum fuit, infra po-
netur,ubi de his & alijs fadis plura recitantur infecunda
parte cradatus
. ^

Quomo,-
 . . .

Quaflionona . 'j ioj

Quomodo maleficium a dcfedu naturali
poteft difeerni

Ncidentalis quxftio, cum certis alijs difficultatibus,

quod fequitur . Petro ablatum eft membrum,
I ignorat autem an per maleficium, leu alias diuina
permiflione, perdxmonts potentiam iit ablatum? fune
ne modi cognofcendi &
dilcernendi inter illa ? E- R
SPONDERI Primo quod tales quis acce-
poteft q>fic.
dunt ut plurimum funt adulteri feu alias fornicarij Vn
: .

de dum amafijs non ad mutum feruiunt leu eas relinque

:

re uolunt alijs adhaerendo tuncinuindittam talia pro-

:

curant, aut alias potentiam illius membri amputant

Secundo , cognofcitur per hoc quod non eft durabile.
Nam fi non fit ex maleficio tunc non eft durabile , fed
quandoque redibit. SED hic iterum fuboritur dubita-
tio, an hoc fit ex natura maleficij quod non fit durabile
HESPONDETVR ,q>poteft efle perpetuum & durare
ufque ad mortem , ficuc etiam de impedimento maleficia
li in matrimonio. Iudicant canoniftx & theologi quod re

peritur temporale perpecuum. Nam dicit Gofre. in fum-

ma.Maleficium non poteft folui femper per illum fecit,
q
uel quia eft mortuus , uel quia nelcic delere ipfum, uel
quia maleficiii eft perditu. Vndea fimili dicere poflitmus,
cp maleficifi Petro illatum erit perpetuii, uel quia illa ma
lefica qux fecit no poteft eum fanare.Sunt enim malefic^
in triplici genere.Nam quxdam fanant & Ixdunt quxda
,
Jxdunr,fed fanari nequeut.Quxdam tantummodo lanare
uidentur, id eft,lxfiones amouere,ut inferius pacebit.Sic
enim nobis contigit . Nam dux malefic^ mutuo rixantes/

dum una alteri improperaret, una dixit. Non fum tam

pelfima ficuttu,quiaquos la*do lanare fcio. Vel etiam du
rabit ubi ante eius limatione malefica defcederet, uel loeu
mutando, uel ab hac uita difcededo.Nam &
fan&usTho.
dicit:Maleficium quodlibec ita poteft efle perpetuii quod
non poteft habere humanti remedium: quia & li habet re
,
0^4 medium
104 Quo malcf.a defcthi naturali pot difcerni.
medium non eft tamen hoc -homini notum , uel licitum

licetDeuspolfitpr^flareremediu per fanCtum angelum

d.TniQne,licet nonmalefica cogendo Veruntamen
. ium-
numi remediu contramaleficifieftpanitentiffacramen-
tum,extVa de higid. Nam & infirmitas corporalis Txpe
pvouenit ex peccato , extra de poeni.cum infirmitas qua-
liter etiam maleficia fiut auferenda,patebit in tertia par-
te traCtat js,&in fecunda parte j capitulo. 6 tres alix dif-
.

ferentis: tanguntur.

«A •• •
-V

St! 'Jui Solutiones argumentorum .

Atet ad primum quod nulli dubium quin ficut Deo

P
brum
permittente occidere poliunt homines, ita ut mem-
illud /eu alia auferre poliunt nere & realiter . Sed
tunc dxmones non operantur per maleficas,de quibns
iam mentio habetur . Et per hic etiam ad fecundum
patet folutio . Sed ad illud quod quiaDeus amplius
permittit uim generatiuam maleficiare propter &c. ergo
etiam permittitur ut illud membrum uere & realiter au
feratur . Non ualet ut femper hoc fiat . Quia non elfet
per modum maleficii huius fieri, nec etiam malefici- hoc
affectant , dum talia operantur , quod non habeant po-
teftatem reftituendi membrum quando uolunt & fciunc.
Ex quo patet quod non. uere fed priftigiola arte aufer-
tur. Ad tertium de conuerfione uxoris JLoth dicimus ,
uera fuit &
non prxlligiola arte, nunc autem loqui-
mur de arte prxuigiofa Ad quartum quod dxmo-
.

nes poliunt inducere aliquas formas fubflantiales,er-

go etiam auferre.Diciturqujntuinad magos Pharaonis
&
quod fecerunt ueros fei pentes , poffunt dxmones cir-
ca aliquas imperfectas creaturas adminiculo alicuius al-
terius agentisaliquoseffe&usproducere ,qui nonpo/1
funt circa homines,de quibus Deo magis elt cura , iuxta
- illud:Nunquid Deo cura eff de bobus.Poflunc tame fena
per
 •>
.. Qj^flio decima. io?
per utdi<ftumeft,Deo permittente, hominibus etiam no
cere uere & realiter,aut etiam prxftigiofa arte,& per h^c
etiam patet folutio ad ultimum argumentum.

circa bommesjn bettialcs formas pr#Higio~

fa arte illos tranfmutando*

r m J
QVAESTIO DECIMA.
H h» - •'i. ‘ i ,
• . . i» w

VARTO ipfa ueritas declaratur, ubi etiam

homines transformat in beftias, quod qua
liter fiat arguitur cp no fitpoflibilehoc fie

ri.atf.q.^.Epi.ex Cocilio Acquirenfi. Quif

quis credit polle fieri aliqua creaturam,auc
in melius, aut deterius immutari aut transformari in alia
lpeciem,uel in aliam fimilitudinem.,nifiab ipfo creatore,
qui omnia fecit, & per que omnia fada funt,proculdubio
infidelis eft,& pagano deterior,& utamur argumentis S.
Thom® in i.fent.di. 8. An daemones poflint imprimere
in fenlus corporales, prxftigijs deludendo. Vbi primo ar-
guitur q? non. Nam illa forma belli® qua» uidetur, opor-
tet qp fit alicubi, fed non poteft efie tactu iu fenfu,quialea
fus no habet aliqua fpeciem, nifi a rebus accepram,& ibi
no ell uera beflia,per auctoritatem can.ailegacam,nec ite
rum potell efie in re qu® uidetur,ficuc quod mulier uidea
tur beltia,qu® du®form®fubflatiales no pofluntelfe in
eodem fimul & femel,ergo cum ila forma befti® qu® ui-
detur nullibi poilit efie, ideo nulla prxfligiofa illulio in
oculo uidentis fieri poteft, cum uifio per aliquam forma
neceflario habeat terminari.Prxterea fi dicatur cp forni3
illa fic in aere circunftate,hoc no poteft efie, tum quia aer
no eft fufceptiuus alicuius form® leu figur® , tum etiam
quia no femper unus & idem aer circa illa perfona pro-
pter flexibilitatem manere poreft,pr®cipueqiudomouc
tur,tum etiam quia fic uideretur ab omnibus talis trans-
formatio*
 8

T 66 xAn homo poffit in bejlias tranfmut•

formatio,quod tamen non fit,quia d^mones non uidetur
ad minus fandorum uirorum uifiones decipere. Praeterea
fenfus,uifiuus,feu potentia uifiua,eft potetia pafiiua , fed
omne paffiuu moueturab a&iuo fibi proportionato,a&i-
uum aut proportionatumfenfuieft duplex. Vnum quafi
originans a&um,fcilicet,obiettum.Aliud aut quafi defe-
rens ficut medium, /ed forma illa qux uidetur non poteft
efle obie&umfenfus,neq; etiam medium quafi deferens.
De primo,fclicet„quod no poteft efle obieftu,quiaa nui
la refumi poteft ut in procedenti argumento ta&um eft,
cum non fit in fenfu a te accepta,nec in ipfa re , nec etiam
in ipfo aere quafi in medio differente, ut prius ta&urn eft
in rertio argumeto. Praeterea fi daemon mouet uim cogni
tiuam interiorem, aut hoc facit feobiiciendo uirtuti co-
gnitiuae,aut hoc facit immutando ipfam,non aat hoc fa-
cit fc ei obiiciendo,quia oporteret q? uel affumere corpus
&ficnon poflet interius ingredi ad organum imaginatio
nis cum duo corpora no fint fimiliter m eodem loco,neq;
in affumendo fanrafma, quod etiam efle non poteft, quia
fantafmanon eft fine quantitate.Similiter etiam non po-
teft hoc facere immutando,quia aut immutaret alteran-
do, quod videtur non poffe facere , quia omnis alteratio
per qualitates aftiuas, quibus d^mones carenr,aut im-
fit

mutaret tranfmutando fiue localiter mouendo,quod ui-

detur efle inconueniens duabus rationibus.Primo quide
quia tranfmutatio organi non poflec fieri fine fenfu dolo-
ris.Secundo, quia fecundum hoc d^mon no oftenderet hu
iufmodi nifi nota,cum tamen Auguft.dicitquod oftendit
huiufmodi formas & notas & ignotas . Ergo uidetur q»
daemones nullo modo poflunt imaginatione uel fenfum
hominis decipere. SED CONTRA Augu. 1 .de ci.
dei dicit.q? trafmutationes hominum animaliabruca,quas
dicuturarte dsmnou,fafta: no fuerunt fecundfi ueritate,
/ed fblumfecundumapparentia.Hocaiitfieri non poflec
fi daemones humanos fenfus tranfinutare no poflent. Prae

terea alludit & au&oritas Auguft.inlib 8$. q. quae etiam

prius allegata fuit,ferpit hoc malum daemonis per omne*
ad-
 /

fQu&ttio decima. 107

additus fenfuales,&c.R E S P ON
S I 0,filedor uolue-
ric fuper modu tranfmutandiinfpicere,inueniet in 2 . par.
operis.c.6.uariosmodos.'Ad praeiens tantummodo /cho-
laftice procedendo, dicamus trium dodorum fententia*
concordantes in eo quod diabolus poteft fantafiam horni
nis decipere, ut homo uerus animal uideatur , inter quas
etia ultima fiibtiliorcarteris qua: S.Tho.eft & prima eft
dni Anthonini.i.par.fum.ti.f.c.?.§.declarantis quod dia
bolus fantafiam hominis ad decipiendu quandoq; opera
tur,& prxcipue circa illufionem fenfuum,& declarat na-
turali ratione canonis audoritate & cxperimentoru mul
tiplicitate. Primum . Corpora naturaliter fubduntur &
obediuc naturae angelica: quantfi ad motum localem . An
geli aute mali etiam fi amiferuntgratiam,non tamen uir-
tutem naturalem, ut fiepius fupra tadu m eft.Cum autem
potentia fantaftica,fiue imaginatiua fit corporalis, id eft ,
affixa organo corporeo,naturaliter /ubditur etiam malis
iit poftinteam tran/mutare , caufandouarias fantafiasex

defcenfione humorum, & fpirituum, ad principium fen-

fitiuum procurata ab eis. Ha:c ille,&fubdic.Patet&ex
hoc canone.ztf.q.f.epift. Illud non eft mittendum , quod
quseda fceleratae mulierespoft Sathan retroconuerfa^dae
monu iilufionibus & fatafmatibus feduda» , credunt fe
& profitentur cum Diana horis nodurnis dea pagan o ru,
uel cu Herodiade,& cum innumera mulieru multitudine
equitate, fuper quafda beftias, &
multa terrarum fpacia,
intepefte nodis filentio per tranfire &
infra. Qua propter

facerdotes praedicare debet populo Dei, ut nouerint om

nino ha:c fal/a efle,& non a diuino, fed a maligno fpiritu
talia fantafmata mentibus fidelium interrogari ,fiquidem
ipfe Sathanas transformat lein diuerfaru perlonaru fpe-
cies atq;fimilitudines,& mentem quamcaptiuam tenec
in fomnis deludendo per deuia qua:q; deducit.Et quidem
intelledus huius canonis in prima quarftione tadus eft ,
quoadquatuorquoeproedicahda funt. Sed quod nonua
leant etiam uehi, ubi hocaffedant,& no impediuntur di,
uina uirtute,fic non efle uerus intelledus, quia lepiftinn;
homi
'
; -

„ .
w
i o8 *An pofjit homo in beftias tranfmut.
homines inniti & non malefici
per multa terrarum fpa--
.cia corporaliter transferantur. Sed qpia utroque modo
.poteft fieri, fequicur i q. praefata (um.&incap.nec mirum
ca.q. Auguftinus narrat quod inj-ibris gentilium legitur
de quadam maga dicta Circes , quxfoc;o$ Vlyxis muta-
uerat in belbas quod magicis pr^ftigijs potius fingeba-
,

tur , quam rerum ueri tace compleretur alterando

in
fantafias hominum, ut pacet hoc etiam per plura exem-
pla. JLEGlTVRenim in uita patrum quod quxdam iu-
uencula qui airentire noluit cuidam iuueni de turpitudi-
ne eam follicicanti , ipfe iuuenis turbatus ex hoc a quo-
dam ludxo procurauic maleficium fieri contra illam, quo
pera&o mulier, conuerfa ert in eqtiam,quxconuerfio not}
fuit fecundum rei ueritacem , /ed fecundum ludificatio-
nem dxmonis immutatisfancaliam & fenfum ipfius mu-
lieris, & afpicientium eam ut uideretur equa , qu^ erae
,

uera mulier. Vnde dudh ad beatum Macliarium, non po

tuit diabolus ita operari quod illuderet fenfus eius ,ficuc
aliorum, propter fuam fan&itatem, nam hbi uidebatur
mulier uera , non equa, cuius tandem oratione liberata
eft ab illa illufione, dicens hoc fibi accidille, quia nonua
cabat diuinis, nec frequentabat facramentaut dicebat,
ideo diabolus poteftatem habuerat fuper eam etfi alias ef
/ethonefta. Poteft igitur diabolus per commotionem
interiorum fpirituum &
humorum , operari adimmu*
tandum a&um & potentiam nutritiue ,fenfitiue & ap-
petitide , &
cuiufcunque potentix corporalis organo
utentis, fecundum B. Thom. prima parte quxftio. 9 r.
Sicut credi poteft fugifTe 'geftum fuper Symonem ma-
gum , in incantationibus fuis , qux de eo narrantur.Scd
nihil horum poteft diabolus facere , nifi Deo permitten-
te, qui cum angelis fuis bonis frequenter reprimit mali-
tiam eius,decipere nos,& nocere quf rencis . V nde dicic
Auguft.loquens de maleficis. Hi fune qui permiflu DEI
elementa concutiunt, hominii mentes perturbant minus
confidentiu in Deo.26.q.f.nec miru. Horum etia opera-
tione per maleficam artem fit, quando ut uir 116 poflit ui
 ,

Qiiafiio decima. 109

dere uxore, & econuprfo, & hocper immutationem Tanta
fia?,repr£fentando ei ra!em,iit rtm odibilem & horribile.
Jpfe etiam diabolus uigilmtibus &
dormientibus fugee-
rit,reprefent.:tionesturpium fanrafrse ad decipiendo & in
ducendum ad malum. Verum quia pcccaul non confiftie
in imaginatiohe,fed in uoluntate,ideo ex huiufmodi fan-
tafijs ner diabolum fuggeftis,& alcerationibusuarijs ho-
mo no petcat,nifi uolutate propria peccato aflentiat. Se-
cunda fententia ad idem modernorii doctorum declarates
primo quid ftc pr|ftigiii,& quot modis d^mon poteft hu-
iufinodi illufiones caufare. Hic nota qi Antho. allegat ea
qu£ in nr^ce.q. 9 .tacta fuht,unde no eft opus ea renouare.
Tertia fententia eft S. 7 h. &
eft refpofum ftiper argumen
tum quo queritur ubi fitilla forma beftia? qua: uidetur .
Aut in fenfu,aut in re,anti'n aereciretftanre, & eft talis,
<p illa f< rma befti^ qux uidetur,no eft nifi in fenfu primo
interiori, & per fortem imaginationem refular in fenfinn
exteriore quodamodo,&(p ibi fit, poteft per drinonis o-
perarionem cotingere dupliciter Vno mo ut fpecies ani-
.

maliu dicamus qu^ funt in thefauro imaginationis refer

uare fluant operatione dxmonu ad organa fenfiiuminte
riorum,flc etia in fomnocontingir, prout fupra declaratu
eft,& ideo quando illa; fpecies contingunt organa fenfus
exterioris ,
puta uifus uiderentur ac ft eflenr res prefenres,
extra &adu fentirentur. Alius modus poteft efle ex im-
mutatione organorum interiorum, quibus mutatis falli-
tur fenfus iudicium,(icut patet in eo qui habet guftu cor-
ruptum cui omnia dulcia uidentur amara, parum
&
differt a primo . Hoc autem facere poffunc
etiam homines uirtute quarundum rerfi
caturalium , ficutad uaporationem
cuiufdam fumi trabes domus
uidentur ferpentes , &
‘
multa experimenta
huius inueniu
tur,utfu
pra tadlum eft
So-
 ,

jli® lAnpojJitbomoin bettias tranfmu.

Solutiones argumentorum .

quod
A D argumenta, patet ad primum
fepe allegatur , & male intelligitur
hoc quod loquitur de transformatione in aliam
,
Nam quo ad
hoc
.
textus ille

fpeciem
Heri po-
uel fimilitudinem , declaratum eft qualiter
Sed quo ad hoc quod dicit, q> non
teft prxftigiofa arte .
poflit fieri aliqua creatura uirtute
daemonis, fi capitur
non uero capitur
fieri procreari*, manifeftum eft, quod
fi

fieri pro naturali produftione, fic

certum eft quod non
poliunt facere aliquas creaturas imperfe&as ,
quod qua-
lan&usThomas ubi fupra. Nam di-
liter fic, declarat
cit quod omnes tranfmutationes corporalium rerum ,
ad quas
qua: poliunt fieri per aliquas uir tutes naturales
inueniun
pertinent femina quae in elementis huius mudi
terra, uel aquis, ficu c relinquunt fua femi-
tur, puta in
opera
na ferpentes & ranae, & hisfimilia poliunt fieri per
adhibitis, ficut
tiones d^monum, huiufmodi feminibus
cum aliqua res tranfmutaturin lerpentes , uel ranas,quae
per putrefinftionem generari poliunt. Ille uero
tranfmu-
uirtute na-
tationes corporalium rerum ,quae no poliunt
fecundji rei ue
tura: fieri, nullo modo operatione d^monu
litatem perfici poliunt, ficut quod corpus humanii
mute-
tur in corpus beftiae, aut quod corpus mortui reuiuilca.t
fieri uideatur, apparentia eft prxftigiofa ,
aut dia
quod fi

bolus in aflumpto corpore fe agitat coram hominibus

fortificantur ifta.Nam Albertus in lib.de
animalibus ubt
malefici,poflint ,
quxrit. An d^mones leu etiam dicamus
facere uere animalia.Refpondit quod fic, Deo
permittete,

& hoc quoad imperfefla animalia, fed non pofiuntin in-

motu quodam, licet fubito fi
flanti ficut Deus facere, led
cut pacetde maleficis . Exod.7.fuper ifta.\ ocauit
Pharao
fapienteSjdicit.D^mones difcumint per mundu,
colli-&
gunt diuerfa femina, eorum adaptione poliunt pi orum
&
pere diuerfx fpecies.Et glo.ibidein fic dicit. Dum per in-

cantationem dxmonii malefici aliquid edicere conantur,

difcur-

f
 / .

Quaflio decima. ’
ni
difcurrunt per mundum, &
femina fubito eorum de qui-
bus hoc agitant,afferunt,& fic ex illis permittente DEO,
nouas fpecies producuc. Hsec etia fuperius ta<fta funt.AT
ubi (i difficultas fuboriretur, An talia fa&a dxmonum e fi-
lent opera miraculofa dicenda. RESPONS IO patuit ex
procedentibus cp etiam d^mones aliqua uera miracula fa
cere poffunt,ad quo uirtus naturo particularis fe extende
re pot.Et licet talia fint uera,non tamen ad ueri cognitio
ne ab eo fiunt, fecundu que fenfum opera antichrifti pof-
funt dici figna medacia,quia ad feduftione hominu fiunt.
Patet & folutio ad aliud argumentum, de fubiedo formf
dicamusbeftioformoquo uideturno eft in aere, nec in
ipfa re ut patuit,fed in ipfo fenfu,prout ex fententia fan-
ftiTho.ut fuperius declaratum eft. Ad illud quod omne
paffiuum mouetur ab adiuo fibi proportionato]concedi-
tur.Et quando fubinfertur quod forma illa quo uidetur
non poteft efle obie&um originans a<ftum,feu eliciens, eo
quod anulla refumatur.Dicitur cpimoa re quiaafpecie
imaginatione referuata qua educere poteft,
fenfibili in &
imaginationi feu etiam fenfitiuo potentio offerre poteft,
ut didum eft fupra. Ad ultimum dicendum cp dxmon no
immutat potentia fenfitiuam & imaginatiuam fe ei obii-
'
ciendo , ut oftenfum eam tranfmutando non qui-
eft, fed
dem alterando,nifi quantum ad motum localem,quia no
poteft de fe imprimere nouas fpecies ut didum eft, immu
tat aut tranfmutando.i.localirer mouendo, & hoc iterum
facit non fiibftantia organi diuidendo, ut fic confequetur
fenfus dolorisjfed mouendo fpiritus & humores, quod au
tem ulterius obiicitur, quod fequeretur quod fecundum
hoc domon non poffit aliquid notii homini demonftrarc
fecundum imaginatiuam uifionem Dicendum eft quod
.

nouum aliquod poteft intelligi dupliciter. Vno modo to-

taliter nouum,& fecundum fe, & fecundu fua principia ,
& fecundum hoc dxmon no poteft aliquid nouii homini
fecundum uifione imaginaria dem5ftrare,no enim poteft
facere q> cxcus natus imfaginetur colo res, uejl q> (urdus na
tus imaginetur fouos. Alio modo dicitur aliquid nouum.
fecundum
 , .

i11 Ouid de lupis pueros comedentibus

feciidum fpeciem totius, puta fi dicamus efle nouu in ima
ginatione,q> aliquis imaginetur montes aureos quos nun
qua uidir,quia tamen uidit & auru,Sc montem potell na
turalimotu imaginari,f.mtafmata autem montis, & hoc
modo poteft 'daemon aliquid noui imaginationi offerre

Ouid de lupis interdum homines &

pueros,
ex cunabulis rapientes &
comedentes
findendum fiuan etiam u
giofa arte per maleficas,

Ncidentalis quxftio de lupis interdum homines &

I pueros e domibus rapientes &
comedentes, cum &
magna aftutiadifcurrentes , ita ut neque aliqua arte aut
potentia laedi aut capi ualeant.DIC ENDVMeft
quod
hoc interdum habet naturalem caufam,interdu uero pr?
jftigiofam arte,du per maleficas cotingunt.De primo Al-
bertus in deanimalib.dicit: q> exquinq; caufis
prouemre
poteft.Aliquado propter famis argumentu,ficut cerui &
aliquado ali? beftias hominib.appropinqu.it. Aliquado
&
regionibus frigidis,&
propter ferocitatem viriu,& hoc in
etiam quado habent catulos.Sed quia de his nihil ad pro
pofitu dicimus daemonii illufione fiuoc , quando Deus
propter peccata punit alique populum. Iuxta illud Leu.16
agri,
Si non feceritis mandata mea, mittam in uos beftias
que confumant uos,& pecora ueftra.& Deuc.3 a Dentes
bemarum immittam in eos 'cum furore, &c. Per quem au
tem modum.Anfintuerilupi ,uel dxmonesm formis fic
oblidentur
apparentibus, dicitur quod funt ueri lupi , fed
a daemonibus, uel agitantur duplici modo . Vno
modo
abfque maleficorum operatione , ficut quadraginta
duo-
bus pueris contigit,a duobus urfisdefilua exeuntibus,
irrifionem fa-flam Hehlaeo
quos iugulauerunt , propter
qui pro
propheta:, dicendo,afcende calue, Scc.Et de leone
phetam Deiiufium non implentem occidit. ?.P,egum,i^.
JEchiftoria de Epifcopo Viennenfi qui l?tanias minores
,
 - 5

Quattio undecima. 1 1 •

inftituerat ante afcenfionem Domini, eo quod lupi ciuira

tem intrantes hominesuorauerunt publice Alio modo
.

etiam maleficorum illufione. Sicut Guil. ubi fupra narrat

de quodam uiro, qui fe conuerti putabat in lupum, certis
temporibus quibus in antris latitabat. Illuc enim certo
tempore iuit,& fibi interim cum fixus maneret, uideba-
tur quod lupus iple fa&us,circumiret pueros deuorando •

& cum illud realirer lolum damon quendam lupum pof-

fidens facerer,putabat falfo fe fomnians circumire , & fic

ram diu dementatus fuit, quoufcjue inuentus eft iacere in

filua raptus.Deleftatur in his d^mon, ut paganorum er-
rorem qui homines & ueculas in beftias mutari credebat
inducat. Vndedifcernitur quod ex fingulari Dei promif-
fione,& damonum opere talia eueniunt,& non ex natu-
rali aliquo defe&u quando nulla arte , aut pote ntiajl ardi
'
aut capi poliunt, ficut etiam Vincen.in fpecu.hifto.lib. 6 .
c.40.narrat,TnGallia,inquit,anre Chrifti incarnatione,
& ante bellum Punicum, lupus uigili^, uagina gladium
abflulit.

QVOD OBSTETBJCES MALEFI-

CA conceptus in utero diuerfis modis imteri
munty aborfum procurant , ubi hoc &
non faciunt , dAmonibus natos
infantes offerunt.

QVAESTIO VNDECIMA.
iV I NT O,fexto & feptimOjinfimul ueritas
fupra dida probatur per quatuor horred< s
aftus. quos circa infantes in utero &
ex ute
h r ro matris exercere, qu£ cii per mulieres da?
&
mones exercere habet, no per ui ros,» deo
potius mulieres quam uiros fibi aflociare ille infitiabilis
&
homicida fatagit, funt huiufmodi opera . Nam
cano-
j.Pars Mal.Malefic, H nifiae
 • ,.

H4 Quomodo malefiet procurant aborfum

quam theologi de maleficiali impedimeto tra
niftse plus
maleficium ht,no fabra»
flantes ubi fupra. Dicunt quod
ualeat,dequo
ne quisaftum carnalem exercere
flum eft,led etiam fit, ne mulier cocipiat, uel li concipiq,
modus cum
quod tunc aborfum faciat. Et additur tertius
procurant, quod tucinfcn
quarto, quod ubi aborfum no
confumuntjuel daemoni offerunt De primis
. duobus
tem
modis n5 cft dubium, cii per naturalia homo abfq; d^rao
num auxilio ,ut per herbas, uel alia impedimentaprocu-
pollet generare, uel cocipere,
rare pollet quod mulier no
ut fupra tadum eft . Sed de alijs
duobus quod etia a male
procurantur diflerendu eft,nec opus eft
argumera de
ficis
ducereubi euidentiffima iudicia & experimenta
liaecred
primo quod certa? malefic^ cotra
dunt credilbilius.Et de
natur^ inclinatione imo aduerfus olm beluam
humanae ,

duntaxat fpecies excepta, infantes de-

conditiones,lupina
uorare& comedere folent. EST inquifitor
Cumanus de
ea de
quo fupra metio habita eft, q ha?c nobis retulit, qd
adinquihtio-
caufaab incolis comitatus burbia?uocatus
ex cu
nem faciendam, eo uidelicet,quod quida cum pueru
conuentione mulieru noftur-
nis amififlet,& explorando
&perpendiflet infantem occidi, 8c
no tempore uidiflet ,
ebibito deuorare.Ideo ut prius tadu
eft,umco an
liquore
no.qui & fuit annus proxime elapfus4o. & unam maleh-
Archiduce Au
cam igni tradidit, certis aliis ad dominum
cofcrma-
Sigifmundu fugam capientibus,adfunt pro
ftriae
in fuo forrrucario,
tione huius feripta quaeda Ioan.Nyder
&
eoru quae fcripfit recens memoria fupereft
cuius utiqj
apparent, exiftunt, fed ex hoc
unde'non incredibilia licut
q, maiora dana in his oibus obftetrices malefic ? procurat,
nobis & alus f? pius retulerut
prout maleficae paenitentes
amplius nocet, qobftem
dicentes. Nemo fidei catholica:
ces ubi.n.pueros non
interimunt, tunc quali aliquid attu-

ix foris extra cameram infantes deferunt, &furfum m

Modus aut in huiuf
aere eleuantes, daemonibus offerunt.
parte pate-
modi flagitijs qui obferuatur, in fecunda iam
dunta-
bit, cap.7.qua & aggredi necefle eft prius unica
&
 j , . 5

Qujefiio duodecima. 1
1
xatdecifione quxftionis de permiflione diuina pra?mifla*
Diftu eft.n.a principio, tria necefiario ad maleficiale efife-
ftu c6currere,dfmone cu malefica & diuina permdfione*

T E I{ /M I S S I 0
concurrat ad maleficia

QVAESTIO DVODECIMA.
I NDE confiderandum eft de ip(a permif
fione diuina, circa quam mutuor quxrun
3 ^
f 'w tur . Primo an ipfam permif
neceflariti ut
fionem ad maleficialem effeftum concur-
Secundo quod Deus iufte permittit
rere.
creaturam ex natura peccabilem, etiam attum maleficia-
iem & alia horrenda flagitia perpetrare, ali js duabus per-
miflionibus luppofitis . Tertio quod maleficiorum flagi-
tia,cunfta mala qux Deus fieri permittit,excedunt.Quar
to qualiter hxc materia fit populo publicanda.

C irca tertium principale huius primx partis tangens

diuinam permiflionem quxritur. An diuinam per-
miflionem in his operibus maleficorum commendare ita
fir catholicim quod eius oppofitum, (cilicct, redargue-
re illam omnino fit hxreticum. Et arguitur quod non
fit hxreticum alTerere quod Deus tantam poteftatem no
permittat diabolo in huiufmodi malefici js,refutareenim
illa qux in contumeliam creatoris poflunt cedere, eft ca-
tholicum& non hxreticum. Sedaflerere quod diabolo
non permittatur talis poteftas nocendi hominibus eft ca- •

tholicum,probatur, quia oppofitum aflerere uidetur ce-

dere in contumeliam creatoris.Na (equitur q? non omnia
fine lubie&a diuinxprouidencix,eo q> omnis lapiens jp-r
uifor excludit defe&um & malum, quantum poteft ab his
quoru cura gerit.Cum autem ea qux per maleficia fiunt,
fi a Deo permittuntur,ab eo non exduduntur,& fi ab eo

non excluduntur, nop erit lapiens prouifor iple Deus, &

Ha fic
 ,

hi6 Deipermiffio concurrat ad malcfic.

eft
lic ola fuae prouidentix,quod quia falfum
no fubfunt
Pneterea ille aliquid
ideo hoc falfum,o> Deus permittat
.

ueller,aut q d no pot
permittit fieri q<f poflet impedire/i
impedire et fi uellet fed neutrum llloru
Deo pot conuem
primu, quia talis iudicatur inuidus,nonfecundii
ga
re.Na
talis iudicatur fiupotens.l
unc guxritur incidetaIiter,hoc
impedire, & no
maleficium Petro accidit,& Deus potuit
fecit efco Deus eft inuidus ,
feu 116 he't cura de oibus . bi
eoipotes,qu$
«erono potuit impedire etfi uellet, tucno
non habere cu
oia ficut inconueniens eft aflerere.f.Deum
exDei permiffione
ra omi,&c.ergo & hoc quod maleficia
cotingunt.Prxterea quicunq; permittitur fibi
& eft dns
aut prouideciae ali-
aftuu fuorum non fubeft permiflioni
dimittutur a Deo,tm
cuius gubernatis, fed holes fub ipfis
illud Ecds.aj-Deusab initio conftituithoieni & reliquit
fuis operi-
eum in confilij fui, fpeoaliter et mali in
manu
eos fecundum de
bus relinquuntur fecunduiilud.Dimifit
fideria cordis eorum. Igitur non
omnia mala diurnas per
dicit in Ench.
miflioni fubduntur. Prxterea Auguftinus
Melius eft qua-
ficut etiam Philofophus in nono metha.
melius
dam nefcire quam fcire vt uilia,fed omne quod eft
eft Deo attribuendum Ergo Deus non impedit fe de il-
.

uiliflimismaleficioru operibus ut illa pmittat

uel noru
lis

Ad idem Apoftolus fecunda Corinthiorum p . Non eft

cura de bobus , & eadem ratione de alijs
irrationa-
Deo
uel non non
libus creaturis, unde quando maleficiatur ,

eft Deo cura , nec etiam eius

permiflioni quae ex eius pro
Prxterea quae ex neceflita
uidentia procedit, fubduntur.
non requirunt
te contingunt i prouidam permisfionem
ficut nec prouidentia. Patet hoc per Philop.in 6.Eth.Prti
refla ratio contingentium, de quibus eft
confi-
dentia eft
lium & eledl:io,fed pluresefteflusmaleficialesex necefli-
tate contingunr,puta quado ex aliqua caula & influentia
corporii cfleftiu accidut infirmitates,uel aliqua
aJiaqu*
diui
nos iudicamus maleficia, unde no femper fubduntur
permiflioni. Prxterea, fi permiflione diuina
homines
ne
lualeficiantur tunc quericur.Cur potius fuperunum q Gc
per
 -'
Quxttio duodecima « 117
per alium.Si dicatur q> propter peccata qua» magis abun-
dant in uno cj. in altero,hoc uidetur efle ralfum,quia tunc
maiores peccatores amplius maleficerentur, cuius contra
rium dum apparet eo quod minus in mundo (Icut puniur»
cur.Iuxta illud Bene eft omnibus qui prxuaricantur,ita
•>

etiam maleficiantur. Patet deniq; ex eo quod innocenter

pueri & ali iufli amplius maleficiuntur.SED cotra,Deus
i

permittit, licet non uelit malum fieri,& hoc propter per-

fectionem uniuerfi. Diony.$. cap.de diu.nom.Erit malum
ad omnes, id eft perfeCtionem uniuerfi conferens. Et Au-
guftinus in Ench. Ex omnibus bonis & malis confiflic
uniuerfitatis admirabilis pulchritudo. Inquantum etiam
illud quod malum dicitur bene ordinatum, & in loco fuo
politum eminentius comendat bona,& illa magis placeac
& laudabiliora fintdum comparantur malis.Item S.Tho-
mas improbat opinionem illorum quodlicet Deus n5 ue
iit mala,quianeq; creatura aliquaappetit malum,fiueap
petitu naturali,fiue animali, fiue inte)leCtuali,qux elt uo-
luntas cuius obie&umeft bonum, uult tamen mala efle ,
«el fieri, hoc dicit efle falfum , quiaDeus neq; uult mala
fieri,neq; uult mala no fieri,fed uult permittere mala fieri
& hoc eft bonum propter perfeftionem uniuerfi Quare.

aut fit erroneum dicere, Deus uult mala efle, uel fieri, pro
pter bonum uniuerfi dicit.Quia nihil eft iudicandum bo-
num, nifi fecundum id quod competit ei per le , & no per
accidens: ficutuirtuofus iudicatur bonus in intellectuali
creatura & non animali. Malum au: non ordinatur ad bo
num per /e,fed per accidens, quia prfter intentione eorii
quia malli operantur,refultat bonum ficut pr£tcr intetio
nem maleficorum , aut prxter intentione
tyrannorii fuit
quod ex eorum perfecutione clarefceret patientia marty-
rum.RESPONSIO.Quxftio quanta utilior ad prxdican
du tanto et difficilior ad intelligendum exiftit. Eft enim
interargumeta hoc principium, non tam laicorum, quam
& quorundam fapientum.M?Ieficia tam horrenda, ut fu-
perius taCta funt , non permittit adeo caufas diuinx per»
nuflionis huius ignorantes; cx qua etiam ignorantia, qui»
H % maleficae

#
 8 .

1 1 Jln dei promifiio concurrant ad maleficia*

malefici non fupprimuntur per ultionem debitam ,
iam
ergo
totam Chriftianitatem depopulare uidentur , ut
docto , oC
utraque uiamjiuxta theologorum lententiam ,
indodo Tatisfiat,per difcufliones duarum difficultatum ,
eftrcfpondenduni & primo . Qtjod mundus diuinx pro—
uidentix ita fubiacet quod ipfe immediate omnibus
pro-
uidet. Secundo, quod uniuerfitatem malorum
qui hunc
fiue in malis culpx,fiue poem, fiue damni, ex duabus^pri-
pa-
mis permiffionibus,circa cafum ange!oru,& primoru
rentum, iufiepermittit.Vnde & patebit quod in his diffi-
dere pertinaciter,hxrefim fapit ,cum erroribus infidehu
talis fe implicat. Quo ad pritnum , notandu
quod prilu-
pofito illo ,
quod prouidentia Deo conueniac,iuxta illud
oportec
Sap.i4.T u aut paterjgubernas oia prouidentia,
etiam aflercre quod.oia funt ita liibiefta fuiprouidetia?»
prouideat quod ut pa-
quod etiam omnibus immediate ,

teat oftendatnus primo per reprobationem

cuiufdam con
trarij erroris. Nam Tu per illud Iob.iz. Cvubes
latibulum
eius,& circa cardines coeli perambulat,nec noftra confide
rat .
Quidam opinati fuerunt iuxta doftrinam S.Thomae
i .parte.q. z z .Ponere tatumodo incorruptibilia (ubiacere
diuin? prouidentii,prout funt fubftatix feparatx,&
cor-
pora coeleftia cumfpeciebus reru inferioru,qux etia fune
incorruptibilia.Indiuiduauerofpecieru,quiafunt corru-
ptibilia dicebant no fubiacere.Vnde fic diuinx prouiden
tix dicebant fubiacere oia inferiora qux in mundo agun
tur in uniuerfali tantu,& no in particulari feu lingulari
Sed quia hoc aliis uidebatur inconuenien$,ue de homine
no flfet amplior Deo cura de alijs aniraalibus,ideo rab
q
bi Mofes uoiens medium tenere dixit cocordando cu pri
mis . Corruptibilia oia ficut funt indiuidua reru omnino
non fubiacere diuini gubernationi , fed tantumodo uni-
uerfalia & alia qui tada funt , hominem uero ab illage-
neralitate corruptibiliu excepit, hocpropterfplendorem
intelleftus quo participant cu fubftantiis feparatis , lic&
fecundum illam opinionem quicquid hominibus accide-
ret in maleficiis,efletexpermiffioneDei 3 n6 aut quicquid
anima-
 Quaflio duodecima . i ip
animalibus, aut aliis terrae frugibus eueniretrEthaec opi-
nio licet uericati propinquior qua illa quae omnino pro-
uidentiam Dei de rebus mundi negabant, aflferes miidum
cafu efle fa&u,ficut fuerunt Democricus,& Epicuri, came
etiam n 5 caret magna falfieate,eo q? necefle eil dicere oia
diuinae prouidentiae fubiacere,non in uniuerfali tantum,
led etiam in particulari,ue non lolum maleficio hominu,
fed & iumentorum,& terra» frugum , ex diuina proui- &
da permiflione eueniunt, quod fi patet. Ad tantum fe ex-
tendit prouidentia & ordinantia rerum in finem quaneu
ipfa caufalitas fe extendit , ficut a fimili in rebus alicuius
domino fubie<ftis,quae in tatumfubiaceceiusprouidetiae
in quatum fibi exiftunc fubiedae.Cum aut caufalitas Dei
quae eft primu agens extendit fe ad omnia entia no folum
quantum ad principia fpeciei, fed etiam quantum ad prin
cipiaindiuidualia,& non folum incorruptibilium. Ideo
ficut omnia habent efle a Deo /ita omnia funt prouifa ab
eo, id eft , ad aliquem finem ordinata.Et hoc tangit Apo-
fiolusad Rom.15.Qux a Deo funt , ordinata funt , quali
dicat.Sicut omnia a Deo funt,ita etia omnia ab ipfo or-.
dinata funt,& per conlequens prouidentiae eius fubieftae,
quia prouidentia Dei nihil aliud nofcitur qua ratio , id
eft,caufa ordinis rerum in finem. Omnia ergo inquatum
participant de efle, intatum etiam fubduntur diuinae pro-
uidentix.Item Deus oia cognofcit,non folum in uniuer-
lali feu uniuerfaIia,imo & in particulari leu particularia. .

Et cum Dei cognitio cojnparatur ad res creatas, ficut co-

gnitio arcis ad artificiata. Ideo ficut oia artificiara fub-
duntur ordine &prouidenti^artisjica omnia fubduntur
& ordini &
prouidentiae Dei.Sed quia per hoc no latisfic
utintelligatur<pDeusiufte permittat mala fieri , ma*- &
Jeficia in mundo,licet incelligamus hoc quod ipfe fit pro
uilor omnia gubernans, quod quia conceditur , ideo etid
deberet omne malum ab his quoru cura gerit excludere.
Inter homines.n.uidemus ita fieri
,
q> fapies prouifor ex-
cludit defettu,& malum quaneu pot ab his quorum cura
gerit, i deo ad intelligedum ifta,cur no oia mala Deus ex
H 4 eludit.
 .

uo ^in Deus potuerit creatura impec.crea.

cludit.Notadumq? aliud eft loqui deprouifore particula

ri,’& aliud de proififore uniuerfali.Prouifor enim particu

laris ncccfie habet malii excludere quantii poteft,quia no
poteft ex malo elicere bonum.Deus au t cum fit uniuerfa
lisprouifor totius mundi, Sc poteft ex particularibus ma-
lis plurimabonaelicere,ficuttxperfecutione tyrannoru,
patietia martyrum, & ex operibus maleficorum purgatio
nem feu probationem fidei iuftoru,ut patebir.Tdeono ha
bet Deus oia mala impedire, ne multa bona deefle contia
ratuniuerfo. VndeAuguft.in Ench. Adeo mifericoseft
omnipotes Deusq? no fineretaliquod malum efle in ope
ribus Tuis , nifi adeo eflet omnipotes & bonus,unde bene
faceret etiam de malojit huius exemplii etiam habemus
in actionibus rerum naturaliii.Nam corruptiones & de-»
feftusqui accidunt in rebus naturalibus,Iicet fint contra
intentionem naturae particularis illius uidelicet , cui talis
corruptio cotmgit,ut q> fur fufpendatur,uel q> animalia
in cibu hominis occidantur,funt tamen de intentione na
turae uniuerfalis,ut uidelicet conferuarur hoies in uita &
in bonis, ut &fic bonum uniuerfi conferuetur , ut enim
fpecies rerum conferuantur, oportet ut corruptio unius
fit conferuatioalterius.Ocyifiones enim animalium con

feruant uitam leonum.

Declaratur fuperpermijjionem diuina,qubd Deus

non potuit conferre creaturg,ut cx na
tura ejfet impeccabilis.
Vo ad fecundum quod uniuerfitatem malo-

Q
,

rum fiue in culpis, fiue in panis iufte Deus per-

mittat, & praefertim iam refrigefcente & mun-
do ad occafum declinante, declaratur ex dua-
bus propofitionibus neceflario praefupponendum
Quarum prima , quod jDBV S non poteft facere fi-
*

ue melius ut cum timore DEI loquamur , eft poffi-

bile,ut natura creata , ut eft. Homouel Angelus ha-

beret hoc quod ex coditione fue naturf peccare no poflec
Secunda
 Quaftio duodecima» 121
Secuda quod Deus iufteperraific hominem peccare, uel
tentari, quibus flantibus cum ad diuina prouidentia per-
tineret,ut una quxq; creatura in fua natura relinquetur
Deu*
dicere oportet q> ex prxmiftis impoflibile eft quod
no permittat maleficia fieri uirtute dxmonum.Ec primu
quide quod no fuit poflibile creatura comunicarequod
peccare no poflec ex condicione natur£,oAendicur a do-
tforelanftoin 2.dift.23.ar.i.quiafi hocfuiflet cSmuni-
cabile alicui creatura: Deus utiqj comunicafler eo quod
,
oes alia: comunicabiles bonitates & perfe&iones creatu-
rarum fune comunicat^ faltem in genere, ut unio perfo-
nalisduarum naturarum in Chrifto,maternitatis & urrgi
nitatis in Maria , unio gratuita in uiatoribus,unio beati-
fica in ele&is,& fic de aliis. Curcrgo no legimus hoc ali
cui creatur^ comunicatum,quia nec Homini nec Angelo
iuxta illud Et in Angelis fuis prauitatem, certum eft quia
.

homini a Deo no poteft comunicari hoc quod ex natura

iit impeccabilis, licet hoc per gratiam inueniant.Secundo
adidem,quod fi efl'etcomunicabile,& nocomunicaretur
de unuierfo no cflet perfe&um, cuius perfedio in hoc con
iiftit, ut omnes bonitates creaturarum comunicabiles iu

genere fin: comunicare.Nec ualet argumetu, quod Deus

cum fic fumme potens,& alias fuam (imilitudinem homi-
nes & angelos creauit, quod etiahoc auferre potuerit q>
creatura ex condicione fux natui haberet quod peccare
£
non pollet Vel etiam quod faceret ut habitus ille gratix
.

qui confirmationem in bono caufat , cflet pars eflentialis

natur^ angeli vel hominis,vc fic fecundum naturale fuum
principium,& naturalem conditione haberet confirma-
tionem in bono, ut peccare non poflec. Nam primum ar-
gumentum no concludit, quia licet Deus fit fumme potes
licut & fumme bonus,no tamen hoc conferre potefl,non
ex imperfe&ione fux pocenti$,fed ex imperfeftione crea-
turx,qu£ imperfe&io confideratur primo q> hoc recipe-
re no poceft,nec potuit homo uel angelus.Ratio, quia cu
fic creatura efle fuu dependet a creatore, ficut caulatum a
•caufa fui efl'e,&. creare elt aliquid ex nihilo facere, ideo fi
1
'
fibi
1
 6

122 *An D eus potuerit creatura impec.crea •

fibi relinquitur deficit,conferuaturafit quandiu caufae in
fluentia reci pit. Exempli! fi uis de candela quae tamdiu lu-
cet quadiu habet ceram.Quo flante motu eft q> Deus crea
uit homine,& reliquit eum in manu confilii fui.Eccle. 1 7.
Et fimiliter Angelum a principio creationis. Et hoc fadit
eft per liberii arbitrium,cuius ficut propriu eft facere,uel
obmittere,ita proprii! efl a fuo cafu recedere, & quia non
recedere. Et hoc eu pofle peccare, pofle ex libertate arbi-
tri) a Deo recedere, ideo no potuit hoc
homo uel angelus
recipere, nec ei potuit a Deo comunicari,ut ex natura ha-
beret libertatem arbitri j,& etiam ex natura haberet non
pofle peccare, alia imperfedio ex qua hoc non potuit ho
-

mini uel angelo comumcari eft , quia implicat contradi-

dione,qui quia in fe no funt fadibilia,dicimus Deus no
poteft illa facere.Sed potius dicendum tp creatur? no pof
funtifta recipere, utuidelicet aliquid fituiuum& mor-
&
tuum fimul lemel. Ita etiam implicat ut aliquis habeat
liberu arbitrium ex quo poflit caulis Cux inhirere , &
poflit no peccare,quia fi no poteft peccare no poteft cau-
fx fui inhaerere cu peccatu fit fpreto incomutabili bono
rebus mutabilibusinhirere.Spernere aut,uel no Iperne-
re,eft ex libertace arbitrii.Secundum etargumentum non
ualet,quiafi gratia confirmationis uteretur creaturi in
9
natu ra,ita quod ex principii eflentialib haberet no pofc.
fe peccare, tunc no haberet ex aliquo dono accidentali, 8c
gratia no polfe deficere peccare, fed haberet hoc 4? na-
&
turam,& tunc eflet Deus,quod eflet abfurdum.Hanc fo-
iutionem tangit S.Thomas, ubi fupra in folutione ultimi
argumenti cu dicit quod quandocunq; alicui creaturae c
,

uenit aliquod accidens, quod ex influentia fuperioris tan-

tummodo id eft,non poteft inferior natura illud accidens
per le habere nifi efficeretur natur? fu perioris,ficut fi aer
illuminatur inadu per ignem no poteft efie,q> fit de na-
tura fua lucidius in adu nili fiat ignis. DICO
ergo quod
cum confirmatio infit creaturi rationali folum per gra-
tiam, qui eft quoddam fpiritualelumen,& fimilitudo in
creati luminis, non poteft efle q> aliqua creatura ex natu*
 . .

Quaflio duodecima
rafua cofirmationem habeat uel gratiam,nifi efficeretur
diuinie.nacura: perefledicamys eiufdemnatura?,quod
eft
omnino imposfibile.
toncludamusq?non po/Tc peccare
per naturam Deo tantumodo conuenit, eo
q> ficut abefle
deficere no poteft cum dat omnibus elle, ira nec
a reditu
_dine bonuaris deficere cum hoc ei conueniat
per conditio
•
f
nem Tuar natura?. Omnibus autem ali js qui hoc habens ut
peccare nonposfit confertur ex hoc quod
confirmantur
per gratiam in bono,ex quo fiiij Dei efficiuntur,
dammodo diuina» natura? coniertes.
& quo-
*

QV *AE ST 10 $V-
f er duas permiftones diuinas quas Deus iuftd
permifit, ui de licet , diabolum auftorem
omnis
mali peccare, fimul, et primos parentes
cadere,
ex quibus maleficiorum opera iufle permit-
tuntur .

QVAESTIO XIII.

Ecundaquceftio finaul &

propofitio quod
DeUS iuftd P ermific quafdam creaturas
'W
/fh S angelicas quas aliter concedere non po-
• i
M tuit,nifi q> peccare poflent, etiam adu pec
care.Ht quafdam fimiii modo creatas per-
ol/vuSl
gratiam pra?feruare,& hoc abfquepraeuiatencatione.Ho
&
minem uero iufte permittit tentare», peccare, quae &
omnia fic declarantur. Nam ad prouidentiam diurnam
pertmer, ut unumquodque in fua natura relinquatur , 8c
infuis naturalibus operibus non omnino] impediatur ,
quia ut Diony.dicit.4.cap.de diurno. Prouidentia non eft
corruptiua natura»,fed faluatiua,quo ftante cum manife-
ftum fit q> ficut bonii gentis diurnius eft q bonum unius
I.Ethi.lta & bonum uniuerfi excedit bonum particulare
cuiufcunqs natura: creati in parciculari.ldeo etiam attea-
derc
124 Qjiare permifit hominem tentari et pecca.
dere oportet cp fi peccatum omninu impediretur* per hac
«nultigradustidlerencurperfedionis, tolleretur enim na
tura illa qux poteftpeccare,& no peccare,q> fi dicatur,tn
habuiflet homo ex codicione natura:, ut prius tadlum eft.
Refpondetur fi nullum peccatu fuifletfubfecuuiinaau,
fed ftatim c6firmatio,tucfemper laceret
quid grana: debe
retur in bonis erga Deti,qd poteftas peccandi potuiffet ,
uniuerfi multo detra-
& plura alia, quibus Abbatis utiq;
heretur.Decuit etia ut nullo fuggerente ab extra pe ccaret
fed occafionem peccandi ex feipfo fufciperet^ quod & fe-
citjUbiDeoaquibnsefle uo!uit,quod eftintelligendu no
fimpliciter & direfte, necindirefte,fed lolum fecundum
quid, & hoc declaratur propter au&oritace . Efaix.14. In
cado afcenda,& findis ero altiflitno, no enim fimpliciter
& direfte, quia fic habuiflet intellectu ligatu erroneu,&
appetendo aliquid quod fibi eratimpoftibile . Cognouic
enim fe efle cteaturam, & a Deo creatum, & ideo xqua-
lem fieri creatori, cognouit hoc fibi efle impoflibile.Nec
etiam indirefte,quiacum totum bonum Angeli & creati»
rx eft in hoc, quod Deo fubeft,ficut tota claricas aeris eft
in hoc, quod fubiicitur radijs Solis,ideo hoc ab angelo no
potuit appeti /quia appetiiflet contra bonum naturx, fed
appetiit Dei xqualitatem non abfolure,fed fecundu quid
hoc fic eft, cum D
E V S habet per naturam fuam duo ,
beatitudinem,& bonitatem,& aliud & quod ab ipfo om-
nis creaturx beatitudo,& bonitas transfunditur .
V idenc
angelus dignitatem naturx fux , qua creaturis cun&is
prxeminebac , uoluit
& appeciit,a fe omnia inferiora
beacicudinem & bonitatem deriuari, & hoc per fua natu-
ralia, ita quod ipfe primo illa ex natura haberet , & fic a-
lix creatu rx,ex nobilitate fux naturx acciperent.Et qui
etiam illa appetiit a DEO,&fub Deo uolens efle , dum-
modo haberet, ideo nec etiam quantu ad modu ha
ifta &
bendiDeo ^quiparai uoluit, fed tantumodo fecundu qd.
Nota infuper q> quia fuu defideriu attentauit ut ad a&um
perduceret, ideo fu bito fuu m defideriu m aliis expofuit.
Et quiafubito etiam fuit aliorum angelorum uifio defi-
deru
 Qu&flio deci matertia. ii$
derii,& confenfus peruerfus fui defiderii. Ideo peccatum
primi angeli aliorum peccata exceflit &
preceflit quan-
titate culp£,& caufalitate,non tamen duratione,ita.quod
1

illud Apocal.i a.Draco decoeJo cadens, traxit tertia par-

tem ftellaru. Et in figura Leuiathan haberur.Ipfe eft rex
fuper omnes filios fuperbix, & rex /ecundii philnlbphum
' 5smecha.dicitur principium inquantum mouet per fuain
uoluntatem& imperium fibi fubiedos.ldeo fuil pec- &
catum aliorum occafio peccandi fuic, ita quod iple pri-
mus a nullo extrirrfeco tentatus, alios extrinfece tentauit.-
Et quidem quod didii eft , quod inftanranea operatio in
omnibus illis fuit,exemplificatur hoc ex fenfibilibus . Na
fimul tempore funt illuminatio aeris,uifio coloris, & di-
fcretio rei uifx.Hxc ad longum pofui,ut confiderando
tam ftupendam permiftionem diuinam fuper nobiliftj-
mas creaturas, propter unum duntaxat peccatum ambi-
tionis,quomodo non particulares permifliones fuper nu
leficorum opera, propter maiora peccata quantum ad ali-
quas circunftantiasadmictetfNam maleficorum peccata
in uariis circunftantiis peccatum angeli , primorfi pa- &
rentum excedunr,utiam in fecunda quxftionc patebit .
Sed& hoc quod prouidentia Dei iufte perniifit primum
homine rentari & peccare,ex hisqux dida funt de rranf-
i grefloribus angelis fatis patere poteft.Sicutenim ad eun-
&
dem finem homo angelus creati fueruut,& in liberta - 1

t
te arbitrii relifti . Ideo 'ut beatitudinis prxmium non
abfque merito perciperent ,
ideo ficut angelusa cafu non
fuit pr^feruatus, ut poteftas peccandi ex uno, poteftas &
gratix confirmationis ex altero ad decorem uniuerfi pa-
tefceret, ita & circa hominem feruari oportuit . V-nde
i
& fandus THOMA S in fecunda diftindioneuigefi-
-
ma* ex quo Deus apparet lau-
tertia, articulo. 2. Illud
dabilis non debet penitus impediri , fed in peccato etiam
!

De® apparet laudabilis, cum £ mifericordi.i parcit,& per

i
iuftitiam punit, unde non debuit peccatum impedire, tan
&
tummodo breuiter recapitulando ad propofitil redea-
mus, dicamus iufta Dei prouidentia homo in his per-
miflus
 .

n6 Quare permiflit ho7nincm tentari,ct pecca,

mifTus eft multis rationibus. Prima,ut oftedatur Dei po-
temia,quifolusinuertibiliseft,omnisaut creatura mu-
tabilis. Secunda,autem ratio ut declaretur Dei lapientia,
qua: ex malo fci c elicere bonu,q> non potuit fieri nifi Deus
creatura peccare permifift*ec. Tcrtia,ut manifefteturDei
clemetia , in qua Chriftus per morte Tuam hoiem perdicii
iiberauit. Quarta, ut offendatur Dei iuftitia,qux,non fo-
lum reddit bonis prxmia, fed & malis fupplitia. Quin-
ta, ut homo non fir peioris conditionisquam alia: creatu-
ra:, quas oesficDcus adminiffrat, ut eas agere propriis
moribus finat. Vnde &
homine proprio arbirrio relinque
re debuit . Sexta,eft laus humana laus enim uiri iufli, q»
,
potui t &
non eff tranlgreff iis. Septima eft decor uniuer-
fi,quia ficut triplex malum culpa: poena: Sc damni inue-
,
nitur,ita ex oppofito triplex bonum ,fcilicet, honeftum
bonu m, delectabile, & utile decoratur. Nam culpa deco-
ratur honeftas,per poena dele&abilitas, per damnu fium-
ma utilicas.Et per hxc patet refponfio ad argumenta.
Solutiones argumentorum

N am ad primum ubi dicitur aflerere quod diabo-

lo permittatur poteftas nocendi hominibus fit
hatreticum , Oppofitum potius patet quia ficut aflere-
re quod Deus non permittat hominem ex libertate ar
quando uult, eft hxreticum . Ita aflere-
bitriijpeccare ,
requod Deus peccatum dimittat inultum, hoc auteci
fitper poteftatem nocendi hominibus in uindi&aiu
malorum , & decorem uniuerfi . Iuxts illud Au-
guft. in lib. /obloquiorum . Iuflifti Domine & ita
eft ut nunquam dedecus culpa: fit fine decore uindi-
&a: . Probatio denique argumenti non ualet de /apien
, & malum
te prouifore,qui excludit defeftum quan-
tum poteft, quia aliud eft de Deo qui habet curam par
ticulare & de jpui/ore uniuer/ali.Nam prius ex malo non
poteft elicere bonu,ficutuniuerteiisprouiforfacit,ut per
praecedentia paruit. Ad fecundu paruit, q> tam potetia
q,
bonitas &iuftitiadiuinapatelcut in hoc q> mala permiit-
tit, unde quando dicitur. Aut Deus poteft mala impedire
•' ' ’ "*"
;
auc
 Quajlio decima quarta. 127
aut non.Dicitur q» poteft impedire,fed non debuit ratio-
nibus prxtadis.Neq; ualet inftantia fi dicatur , ergo uulc
mala fieri cum poteft impedire & non uulr,quia ut in ar-
’
gumentisproueritatetadueft.Deusnon poteft uelle ma-
la,neqj uult mala fieri, neq,*uult malu non fieri, fed uulc
permittere malum fieri, & hoc propter perfectione uni-
uerfi.Ad tertiu Auguft. & Philofo. loquuntur de cogni-
tione humana , cui melius eft no copnoicere mala & uilia
duplici decaufa.Primo,quia per ea impeditur interdum a
confideratione maJoril, & hoc contingic, quia non poflti
mus fimul multa intelligere . Etiam & ea de caufiig? co-
gitatio malorfi peruertit interdii noluntatein malli . Hxc
aut in Deo locum non hahent, qui intelligit omnia ope-
ra hominii & maleficoifi,abfq; aliquo klefedu . Ad quar-
tum, Apoftolus curam Dei a bobus remouit , ut oftfendat
cp quia creatura rationalis habet per liberu arbitrium do
minium fui adus ut diCtum eft . Ideo ut ei imputetur ali-
quid ad culpam, uel ad meritum,& reddatur ei iuxta hoc
poena uel pr£ mium,habec Deus fpeciaiem de eo prouiden
tiam,fecundfi qtix irrationabilia non prouidentur . Vcile
autem aflcrcre,quod in diuidua irrationabilium creatu-
rarum ex illa authoritate non pertinerent ad diuin.i pro-
uidentiam,efleth2:reticum , quia efletaflerere q> non oia
fubieda eflent diuinxj prouidentix cotra feripturx lacrae
cSmendatione fuperdiuina lapientia, qux attingit a fine
ufq; ad finem fortiter,& di/ponit oia fuauiter , & efiec
error rabbi Mofes,utin argumentis pro ueritate patuit.
Adquintum,quiahomo non eft inftitutornaturx,fed u-
titur naturalibus operibus artis & uirtutis adfufiufum.
Ideoprouidentia humana non fe extendit ad necefiaria,
qux ex natura proueniunt, ut quod cras Sol oriatur . Ad
qux tamen le extendit prouidentia Dei, eo quod ipfe eft
ador naturx. Vnde & defedus naturales, etiam fi ex cur-
fix rerum naturalium prouenirent, adhuc diuinx proui-

dentix lubiacerent, quare & Democritus, & alii philo-

sophi naturales errauerunt, attribuentes foli necelfitate
materix, quicquid inferioribus accideret. Ad ulcinul li-
cet
12 8 "Enormitas maleficarum contemplatur .

cec omnis poena infligitur a Deo propter peccata, non ta-

men femper maioribus peccatoribus maleficia infligiitur
uel quia diabolus non uulc ut illos affligat & tentat
quos
iufk> titulo poffidere fe cernit, uel ideo ut non
ad Deum
accelerant. Iuxta illudJVIuItiplicatx funt infirmitates po.
ftea acceleraucrunt &c. Et quod omnis
poena infligitur a ,

Deo, propter peccata, patet ex fequetibus,quia iuxta Hie

rony.Quicquid patimur peccatis noftris meremur.
Declaratur quod peccata maleficorum grauiora funt
peccatis malorum angelorum & primorum parentum . .

Vnde ficut innocentes puniuntur ex culpis parentum , ita

etia plures innoxii damnificantur, & maleficiuntur
pro-
pter peccata maleficorum.

E TS^O I T M*ALEElC*AT{y7lA
covfidcratur 3 & ett tota materia pra
di cabi lis .

QVAESTIO xmf;
ED fuper enormitatem criminum quaeri-
tur, an maleficorum flagitia eunda mala
S qux Deus fieri finit, &
u/que in prxfens a
principio mundi ^cripermifit, tam in cui
pis q. in p^nis &
damnisexcedunt . Et ui-
detur q? non prxeipue quo ad culpam.Nam peccatum qd
quis committit q> faciliter uitare potuifl*et,excedit pecca-.
tum,q» aliter committit, q> ita faciliter uitare non potuit.
Patet p Auguftinu in Iib.de ciui.Dei.Magna eft in pecca-
do iniquitasjubi eft tanta in non peccando facilitas ; Sed
Adanr & plures qui ex aliquo ftatu perfedionis,feu etiam
gratis peccauerunt.Facilius propter aftiftentiam gratiae ,
peccata uitare potuiflent j prxfertim Adam qui in gratia
creatus fuerat quam plures malefies qui huiufmodi dona
non perceperunt,ergo illorum peccata omnia maleficoru
flagitia excedunt Pr^cetea quo ad pcenam maiori culpa:
.

maior pa-na debetur, fed peccatu Adae grauiffime punitii

fuit.

i
 .

Ou&flio decimaquarta. 129

fuit, in hoc quod uc patet in oes pofteros eius poena cuna
culpa oftenditur in transfufione originalispeccati,ergo
eius peccatum grauiuseftomnibus ali js peccatis. Prxte-
rea quo ad damnum . Nam iuxta Auguft.Ex
hoc aliquid,
eft malum,quia admit bonu,ergo ubi plus de bono amit-
titur, ibi maior culpa prxceflir,fed peccatu primi parea-
tis maius damnii tam in naturalibus quam in gracuitisin
tulit, ubinos innocentia & immortalitate priuauit,quod
nullum fequentium peccata intulir,ergo&c.SE
aliorti D
ECONTRA,idquodplures rationes mali includit ma-
gis eft malum, fed peccata maleficarum funt huiufmodi
Na omnia mala in bonis naturx St forma: procurare pof
funt Dei permi ttente,ut ex bulla Papx deducitur. Prxte-
rea Ada peccauit/blumodofi^ciedo illud quod eftutroq;
modo malum, quia prohibitum 8c quod non erat malum
fecundum fe|fcilicet , malefici , St alii peccatores peccant
faciendo illud quod eft utroq; modo malum & fecudum,
fe,& prolnbitum,ut homicidia 8t alia mulca prohibita ,
Vnde eoru peccata grauiora funt aliis peccatis. Prxterca
peccatum quod ex certa malitia eft grauius peccato quod
eft per ignorantiam , /ed maleficx ex magna malitia coq
temnut fide 8tfacrametafidei,prout plurescofeflx funt.
RESPONSIO,quod malaqux a modernis malefici per-
petratur eunda alia mala qux Deus unquam fieri permi
fit (ecundu quod in titulo quxftionis tangitur excedut:&

hoc quo ad peccata qux contingut in peruerfitace mpru.

licet, fecus de peccatis qux opponiituralijsuirtutibus
fit

theologicis,poteft oftendi triplici uia . Primo,in generali

comparando eorum opera indifferenter ad quxcunq; fla

gitia mundi. Secundo, in fpeciali comparando ad fpecies
fuperftitionisex quocunq,- pado cum dxmonihus inito.
Tertio, comparando ad peccata malorum angelorum
illa
aut etiam primoru parentum. Primum fic.Nam cum tri-
plex fip malum,uideIicet,culpx,poenx , damni , eo quod
triplex fit bonum cui ilia opponuntur.f.honeftum , dele-
dabile,& utile.Etculpx opponitur honeftum. Poenxde-
ledabile Damno utile.Quia culpa maleficarum exced;r
.

j.ParsMal.Malefic. I eunda
 contemplatur .
o Enormitas maleficarum
eunda alia peccata,fic apparet . Nam iuxta doftrina fin-
peccato multa poffint
di.Tho.in.z.di.zz.ar. z. Licet in
graui tas uel etiam ! e “ ca
confiderari ex quibus peccati ^
contingit quod idem peccatu
quod
trahi poteft.Vnde &
grauius fecundum ahud leuius
fecundum unum eoru
I

eft ,
In fornicatione luue-
inueniatur, prout dicere poflumus
.

nis peccat,fenex infanit .

Tamen illa (impliciter grauiora
habent non dico circun-
funt que plures & potentiores ,
quantitate peccati eflentia
ftantias (blum,fed in fpecie &
grauitate.Et fic dicere poflumus
quod licet pec-
lipeccati
circunftatias grauius hc
catum Adar,quantum ad aliquas
hoc quod minori ten
omnibus ah js peccatis,quantum ad
uidelicet tantum ab intnn-
ratione pulfatus cecidit, quod
refifterepotuiflet propter ori-
feco Et etiam quia facilius
erac.Tamen quatum ad
ginalem iuftitiam in qua creatus
,

quantitate peccati etiam quantum ad al as

&
Ipeciem & aggrauant 5 ficut multa
arcunftantias quar peccatu magis
inter «lia oiamalefico
grauiora peccata funt fecuta,ita&
clarius ex duobus deducitur.
fum excedunt, quod etiam
altero, uel caufalt
Nam ficut unum peccatu dicitur maius
tate, ut peccatum 1^ ^ ^ j
ludar. difficu
i
Ve i diflficulta w
-
Adar.Vel deformitate, ut peccatum
i

Vel pe-
te remittendi, ut
peccatum in fpiritum fandum .
infeparabilitate, ut pec
riculo,ut peccatu ignorantiar.Vel
peccatum carnisA^d
catum cupiditatis. Vel promtate,ut
ut peccatum ,doIola P" x
diuinx maiettatis offenfione , ^

mahgmtatisfp mwdebj.
minum &iumentorum itato
patuit.Quod etiam fecun
chantes , prout ex fupra didis
Dicuntur enimmalefic,
dum Ifidorum nomen oftendit .

ob facinorum magnitudinem,&c ut fupra P«u«*Dedu-

citur & exiflo.Nam duo funt in peccato, auerfio^&con-
 .

Qutflio decimaquarta.
jj i
-Auguft.Peccatum eft,fpra^oincommu
abi li bono, rebus mutabilibus inhtcrere. Etipfa
etiam
auerfio a Deo fit tanquam formale ficut
, ipfa conuerfio
tanquam matei lale.Ideo tanto aliquod peccatum eft <*ra
uius,quanto nugis homo per ipfum a &
Deo feparatur Ec .
mna pei infidelitatem homo maximea Deo elongatur
ideo & maius omnibus peccatis maleficii infidelitatisjexi»
«^.Ethoc aeclaratur per nomen harrefis, quod eft etiam
apoltaha a fide fimuJ,
&
quod tota earum uita peccatum
e it. He pnmo , nam cum peccatum
infidelitatis cofiftit in
renitendo fidei. Et hoc poteft dupliciter fieri, uel quia re-
niticur fidei nondum fufcept^aut fufcepcr.Si primo
do tunc eft infiueiitas paganorum feugentilium.Si
mo
fecun
do modo tunc iterum dupiicirer,quia aut renititur
Chri
Itianarfidei fu.cept.rin figura aut
, in ipfa manifeftatione
uentatis.irano modo eft infidelitas
ludteorum.Secundo
modo infidelitashatreticorum . Vnde patet quod hsrefis
maleficarum mter tres fpccics infidelitatis
grauifiima exi
itit,quod etiam ratione & au&or.tatecoprobatur. Nana
z.Petn a.dicitur ; Melius erat illis uiam
ueritatis non co-
gnoicere,quaia poft cognitore tro.Aim
conuerti. Ratio
Nam ficut grauius peccat qui non implet quod promifit.
quam ule qui non implet hoc quod nunquam
promifit .
Ideo infidelitas ha?rcricorum qui profitentur
fidem Eua-
gelij,a tamen ci renituntur corrumpetes
ipfamerauius
peccant quam ludxi & pagani.Et iterum,! udari frauius
peccant q pagam,quia fufccpsrunt fidei
Chriftan? fieuri
in ueteri lege, quam male
imerpretanrescomlpunt,quod
pagam non faciunt, ideo etiam eorum infidelitas
eft pra-
uius pecca tum, quam infideJitasgcrilium
qui nunquam
fidem euangehj fufceperunt.Defecudo ,
quod & apoftata:
nuncupatur.Nam fecundum Thoma fecunda
fecundar.q.
1 2. Apoitafia importat
quadam retroceflionem a Deo. &
reftgione,qua: fit per diuerfbs
modos quibus homo con-
lungitur Deo,uel per fidem,uel
per fubiefom ad obedien
dum uoluntatem,uel per religionem &
clericatum. Se-
cundum quod dicit eczam Raymundus
& [Hoftien.quod
I > apoftafia
 ,..

1^4 Enormitas maleficarum contemplatur.

fidei ftatu uel obedientix,uel
apoftafia eft temerarius a
religionis exceflus.Et cum
remoto priori, remouetur po-
prima alias duas exce -
&
fterius,fed non cconuerfo.Ideo
dit,fcilicet,apoftafia a fide,pr ?
cedit a religione, de qua.4#
debet . Tamen fe-
dift.quantumlibet 8c uJ.q.i.leginon
feu fugitiuus,
cundum Raymun.non iudicatur apofiata
longinquiora dm euagetur n, fi poftquani **
etiam f, ad
animum redeundi fe depoluifle oftendit. ft.de
uiuit.quod
hoc fieret fi uxorem duceret
de re mili.l.defertorem.Et
&
apoftafiam inobedientix , ubi
uel fimile tale.Simliter
ecdefi*,& palatorum ,
nuis fponte contemnit pr ? cepta
efficitur, repelli-
dequa :.q. 4 .alieni.Qui etiam infamis
debet excommunicari. 1 x-q-J-bi aut
tur a teftimonio,&
apollaliam mi
Vnde apoftafia de qua loquimur,fuper
&
leficaru dicitur apoftafia
perfidei,qu* tanto &
grauior ,
per paftu ex
quanto cum inimico fidei rationis falutis
&
malefic ? ,& hoc
preflum peragitur.Hoc em habent facere
parte . Repertx fune
inimicus ille exegit in toto uel in
fidei articulos ab-
enim per nos inquifitores,qua; omnes
femper tm
neeauerant,quafdam uero certos in numero,
abnegare
confeffionem uera & facra mentalem
habeant
apoftatae perfidia no uidetur tanta tuifte,
Vnde 8f Iuliani
licet in aliis aduerffis ecclefia
maiora exercuiffiet , de qua
poteft.Si quis vero incidentaliter
qu§
& fecundo q.7.non
reret .
Quid fi mente & corde fidem tenerent quorum ,

(erutae orTolum Deuseft,& non

quxcunq; angelica crea
tura.ut fupra patuit, facerent
tamen reuerentiam obe- &
uidetur
dientiam diabolo per adus exteriores. Dicedum
potelt fieri per aftus
a, cum apoftafia perfidei dupliciter ,

infidelitatis exteriores abfq;

exprefio pado cum d?mone
inito,ficut qui in terris infideliu Mahumeticam uitam af
(umeret, aut in terris chrittianoru cu
expredo pafto &c.
tamen exteriori ne
Primi ubi mente retinent fide,adum
apoftatx nec haeretici, tamen mortali
eant, licet non fint

rer peccant. Sic enim Salomon di js fuarum uxorum reue

rentiamexhibuit.Nec enim aliquis excufaturfiex
metu
jhoc faceret, quia fecundum
Auguft.Sandius ettmorita-
 .

Quxjlio decimaquarta * 1$;

ime quam aliqui habent . Satius. 3 $ ,q.^«
uefci idolatricis
Satius.Malefici quantucunq; fidem retinent corde,&
aiac

abnegant ore apoftate tamen iudicantur eo q> foedus cum

morte,& padum cum inferno pepigerunt. Vnde & fan-
dus Thom. in. 2.di.4.ar.ul.Loquens de fimilibus operi-
bus magicis.Et qui quocunqj modo aUxiliii petunt a dae
monibus dicit, 7 n omnibus eft apoftafia a fide propter pa
ftum initum cum daemone , uel uerbotenus fi inuocatio
fado aliquo,etia fi facrificia defint,non enim
interfit uel
potefthomo duobus dominis feruire. Ad idem Albertus
ubi fupra dift.8.ubi queritur. Vtrum magicis & mathe-
maticis intedere fit peccatu & ,
apoftafia a fic'e.Ita refpon
dit.In talibus eftfemper apoftafia uerbi uel operis.Siem
inuocationes fiant, tunc apertum padum initurcumdf-
mone,& tunc eft aperta apoftafia uerborum. Si aute non
fic nifi opere fimplici,tunc eft apoftafia operis.Et quia in

his omnibus femper eft fidei contumelia,quia expediatur

a d$moneexpedandum eft a Deo,ideo femper apoftafia
iudicatur.Ecce quam clare duplicem apoftafiam ponunt
tertiam fubinteihgetes,fciIicer,cordis qua» fi defit, tame
malefica: uerbis operibus apoftatrices iudicantur. Paenis
ergo ut patebit & h^reticorum & apoftatarum fubiacere
debent.Et eft tertia criminis enormitas prse eundis alijs
hjrefibus in eius.Nam fi iuxta Augufti.omnis infidelium
iuta peccatu eft.28.q.i.§. 2. & eft glofafuper illud Ro- .

manorum. 1 4,Omne quod non eft ex fide peccatum eft

Quid iudicandu eft de tota uita.i.de omnibus aliis operi
bus maleficaru , qure tamen non ad complacentia dfmo-
nu fiant, ficut ieiunare,ecclefias frequentare, comunicare,
& fic de ali js.ln omnibus enim peccant mortaliter,quod

fic declaratqr.Tanta eft enim labes huius peccati,cp facul

tatem refurgendi licet non ex toto amputant, eo q> pecca
tum non corrumpit totum bonu nacura»,& lumen natu-
falein eis remaneat. Tame propter pratftitu homagium
rifiab illo abloluantur, omnia eorii opera etiam de gene
re bonorum, funt f otius de genere maloru , quod in aliis
infidelibus no cernitur.Nam fecundum Thomam fecuo
'

ii 4»
1^4 Enormitas maleficarum contemplatur .
peccatu? di-
da fecunda;, q.io. An omnis aftio infidelis fit

citquod quamuis opera infideliu,quae lunt de genere bo-

norum, ut ieiunia jeleemofynx & huiufmodi non fint eis
meritoria propter infidelitatem, qua; ettgrauisfimu pec-
catorum, tamen quia peccatum non corrumpit cotu bonu
natur£,fed remanet in eis lumen naturale.ldeo noomnis
aclus eoru eft mortale peccatu, fed aftus procedens ex ipfi*
infidefirate,uel relatus ad iplam, etia fi fit de genere bono
ru,puta Sarracenus ieiunat,ut /eruet legem Mahumeti de
iciuniomandantem.Iudneusferuae fuasfeftiuitates,& hu
iufmodi in his eft mortale.Et fic intelligitur illud Au«uft.
fupra allegatum. Omnis infidelium uita peccatum eu,

j Quod malefica grauijfimas merentur poenas ultra

omnes flagitiofos mundi*

D Enique flagitia eunda aliorum peccata excedunt 9

quantum ad demeritum poena; declaratur. Primo
quo ad poenam haereticis infligendam Secundo, quo ad
.

pcenam apoftatis inferendam Nam hxretici duplici pf

.

na puniuntur fecudum Raymuu.fiexcommunicatione,de-

pofitione rerum,ablatione & corporali morte. De quibus
omnibus fe&orinueniet fiiper primum defenten.excorti,
Nouerit.& fuper fecundii.i 4.q.r. Qui contra pacem , &
tertium dift.^.quo iure.i3.q.7.c. i .& fequen.fuper 4.e.tr,
l.de haereticis.Excommunicamus r.& z.imino & grauifi.

limas incurrunt pcenas.Credentes receptores, fautores &

defenfores.Nam ultra poenam excomunicationis illis in—
fliftam, haeretici cum fautoribus &
defenforibus fuis, &
receptatoribus,& ipforum fili/ ,ufa; ad fecundam genera
tionem per lineam paternam , per lineam uero materna,
ufqj ad primum gradum,ad nullum beneficium, uel offi-
cium ecclefiafticum admittuntur,uteo.tit.quicunqj c. &
lhtutum.lib.6. Sed fuper tertiam poenam,fi hxretici ha
bene filios catholicos,priuantur paterni hereditate in de
 , j

Qudjlio decimaquarta . 13 j
teftationem criminis &fuper quartam poenam fi poft de-
prehenfionem erroris continuo non uelis reuerti , hx- &
refim abiurare,fubito debet comburi, fi Iaicus eft.Falfari
enim pecunia? ftatim morti traduntur, quanto magis fal-
lariis Fidei.Siuero clericus poft folennem degradationem
relinquitur curiae feculari occidendus.Si autem reuertan*
tur ad fidem, detrudi debet in perpetuum carcerem de h$
reticis.Excomunicamus primo &
fecundo , hoc de ri- &
gore iuris.Mitius tamen agitur cum eis poft abiuratione,
quam ad arbitrium Epifcopi &
Inquifitoris facere debet,
prout in tertia parte operis patebit , ubi de uarijs modis
fententiaridi tales tra&atur,q(iis etiam dicatur deprehen-
fus & conuidus,feu etiam relapfris . Hisaute modis mul-
care maleficas non uidetur fufficere,cum non fint fimpli-
ces h?retic£,fed apoftata & ultra hoc quod iri ipfa apo-
:

ftafia non hominibus propter metum,aut catfiis obledla-

ntenta fidem abnegant,ut fupra ta&um eft. Se ipfis d§mo
nibus ultra abnegationem,etiamhomagium,corpora , &
animas offerendo prxftant. Ex quibus fatis probabile ui-
detur,q> quantuRCunq; poeniteant, & ad fidem reuertan-
tur,non debent ficut alii h^reticicarceribusperpetuis mi
cipari,fed ultimo fupplicio puniri , & hoc etiam propter
damna temporalia hominibus & iumentis uarijs modis il
lata,leges imperant, ut patet C.demaleficiis.l.nullus.l.nc
mo.& l.culpa.Et eft fimilis culpa prohibita difeere do- &
cere.Erloquuntur leges fuper fortilegos,quanto magis fti
per maleficos, ubi dicunt quod poena illorum eft
bonorum fupplicatio & decapitatio. Et quis
tali arte mulierem ad luxuriam prouoca-
uerit, ueleconuerfo beftiis expo-
nitur, ut dicitur ibidem.l.mul
ti. Et de his iri prima
quxftione ta-
£umeft<

I 4 Decia*
•

• *
' •
a .

r
 5

j 36 Diuerfa ratio in malef.confideratur .

DZCLiAKJ-TVF^ Qj 0 D 'PHJJTEEI^
peccata maleficarum innoxij fiepe ma-
lefi eant ur^ etiam interdum pro-

1
pter peccata propria .

QVAESTIO XV.
D hoc quoddiuina permisfione plure»
& puniuntur ,
innoxiis damnificantur &
nocumentis, propter aliena pec
pramiisfis
cata maleficarum, & propter culpas pro-
prias. Nec alicui hoc uideatuf inconue-
niens,oitemht S.Iho.fecundafccundx.q.cap.S.Hoc fieri
iufie a Deo,Ioquendo de poenis prodentis uitee triplici ra.
tiope .Primo quidem quod tinus homo efi res alterius,
'& ficut quis punitur in rebus, ita & in poenam alterius
aliquis puniri potefl Nam filii fecundum corpus, funt
.

quxdamrespartis,& ferui & animalia, res dominorum

& fic fiJij puniuntur quandoque pro parentibus, ficut fi-
lius natus ex adulterio Dauid mortuus fuit quam citius,
& animalia Amalechitarum iufia funt interfici , quamuis
& in huiufinodi fit ratio myfiica, ut habetur f.q.4-$.par-
uulos. Secundo, quia peccatum unius deriuatur in alte-
jum, & hoc dupliciter. Per imitationem , ficut filii imi r
tantur peccata parenturn, & /erui &fubditi peccata do-
minorum,ut audacius peccent,uc fit in rebus male acqui-
fitis,in quibus filii fuccedunt,ferui in latrociniis & guer-
risimuftis. Vnde fiepius interficiuntur, & /irbdici prae-
latorum audacius peccat, dum eos peccare cernunc,eciam
fi eade peccata no comittunt,unde & iufie permiCcunt.De

riuatur etia peccatu unius in alteru per modum meriti,ut

fiibditoru in malu pradaturii.i.qj p&afubditoru merentur
peccatorem pradatum, f?m illud Iob. Regnare facit hypo
critapp peccata populi.Deriuatur etiam peccatum,& c
fequenter p^na per alique confehfumuel diffimulatione.
Hoceftqfi fiiperiores peccata no redarguut,tunc faepisfi-
me boni cum malis puniuntur,ur dicit Augufi. in primo
de
 • .

Quajlio decimaquinta i
3 7
de ciu.Dei.Exemplum ubi inter nos inquifitores unus re
perit quodaoppidu mortalitate hoim quali deflitutum,
& ubi fama uolabat q> quxdam mulier fepulta, linteamen
& in quo fepulta erat fucceffiue deglutiret,& q> pellis cef
fare non pollet, nili ex integro linteamen deglutiedo ad
uentrem cofumplillet. Habito confilio defuper Scultetu*
cum pra:fe<fto duitatis fepulchrum efFodiltes , inueneruc
quali dimidietatem linteaminis per os & collum ufq; ia
uentrem immiflam & confumpta.Quo uilo motus Scul-
tetus gladium extraxit , & caput amputado extra foueam
proiecit,licqj fubito pellis cella uit. Ex quibus utiq; diui-
na permiUione peccata illius uetuJf fup innoxios propter
diflimulatione praecedentium punita fuerunt.Nam pra:-
habita inquifitionerepertu fuit, ipfam logo tempore uir$
fuae fortilegam & magnam fuilfe Exeplum de punitione
.

Dauid in enumeratione populi per pellem . Tertio fit

diuina permiflione,ut humanae focietatis unio comende
tur,exqua unus homodebet pro alio follicituselle utno
peccet,& ad detellationem peccati, dum , fcilicet , poena
unius redundatin oes,quafi oes fint unum corpus* Exem-
plum de peccato Achor.Iofue.7.poflumus adhuc addere
duos modos, prout puniuntur mali interdum per bonos
interdum etiam per alios malos.Nam ut Gratia.dicit.25.
q. 5. §.vl. Aliquando Deus punit malos per legitima po-
tellatem gerentes ex mandato fuo,& hoc dupliciter . In-
terdum cum merito punientiu,ficutpuniuit peccata Cha
nanzorum per populum fuum . Interdum abfqj merita
punientium , fed etiam in ipforum pcenam, ficut tribum
Beniamin puniuit & delcuit ufq; ad paucos Aliquando
.

punit etiam per populos fuos,iuflu /eu permilfione exei-

tatos,non tamen intendentes Deo oblequi,led fuz fatif.
facere cupiditati,& ideo cum lui damnatione, ficut iam
punit populum fuum per Turcas,&fiepius ante per alie
nigeans etiam in ueteri lege. Sed nota quod quacunque
de caufa quispuniatur,fi no fullinet patienter poenas,tuc
funt flagella , non ad fatisfaftionem,fed ad uindi&a tan-,
tum.i.punmonc.Iuxta illud.Deutero. 52. Ignis.f.poenx
temporalis
 .

13 8 Diuerfa ratio in malcf.confideratur.

temporalis fuccenfus eltin furore meo.i. in punitione:
quia alias non eft in Deo furor, & ardebic ufq; ab;inferni
nouiffima.i.uindifta,. hic incipiet & ardebit ufque ad ex-
trema damnationem , ut exponit Augufti. Et habetur de
paen.dift.4.§.autftoritas. Sed fi patienter ferantur ipfo fla-
gella , & fint patientes in flatu gratix, habent locu fatiC-
fa<flionis,ut dicit Tho. in 4. Etiam fi quis puniretur a iu-
dice propter maleficium commiflum,uel etiam malefica ,
&hocfecundum plus & minus, fecundum deuotionem
patientis 5 & qualitate criminis. Mors aut naturalis cum
fit ultimum terribilium,non tamen eft fatisfacfcoria,quia

per naturam inoleuit in p^nam originalis peccati JLicec .

lecundu Scotum etiam uoluntarie, & cum deuotione ex-

pectora^ Deo oblata in fua amaritudine, poflit fieri ali-
quo modo fatisfaftoria. Mors tamen uiolenta , fiue quis
eam meruit, fiue non,(emper efl fatisfaftoria, fi patienter
fuftineatur & in gratia Et ha?c quide quo ad poenas pro-
.

pter aliorum peccata infliCtos. Propter propria aiit etiam

Deus flagellat in uita pra*fenti,& Ipecialiter circa malefi-
cia inferenda. Nam
Thobiae. 7. Super illos qui libidini de
Ieruiunt,diabolus accipit poteftatem, quod etiam ex prae
cedentibus patuit declarando, maleficia circa membra 8c
potentias geueratiu$ potentiae,quae Dens amplius permic
tit maleficiari. Attamen ad praedicandum populo notan-
dum,q> premiflis punitionibus non obftantibus, fecun-
dum quas Deus pro culpis alienis,fiue propriis punit,hac
regula iuris pro fundamento teneat , & populo proponit>
qua? dicit.Sine culpa nifi fubfit caufa, non eft aliauis pu-
niendus.extra de regul.iur. & haec regula locum nabet in
iudicio pol^i.Deij&in iudicio fori.i.m foro humano fiue
feculari , fi ue ecclefiaftico.Declara de iudicio poli . Nam
&
cum Deus duplici poena fpirituali , temporali punit. In
prima inuenitur nuaq, fine culpa. In fecunda inuenitur
interdu bene fine culpa, fed no fine caula.De prima fpi
rituali poena,qu* cu eft triplex.f.fubtra&io gratiae, un fe
quitur obduratio in prxftitis , non fit fine culpa propria
Secunda poena damni, id eft,priuationis gloris, hocetia
auo-
 QjmJIw dethnaquinta. 13 9
nunquam infligitur flne culpa propria , uc in adultis , uel
concra&a ut in paruulis in or iginali decedentibus.Tertia
poena fenfus.i.cruciatioignis infernalis, etia patet . Vnde
quod dicitur Exodi. 20. Ego dris zelotes uificans peccata
paretum in filios ufq; in tertiam & quartam generatione,
intelligitur de imitatoribus paternoru fcelerum,ut expo-
nit Gratianus. i.q.4.§. quibus ubi etiam dat alias expoli-
tiones. De lecunda autem poena temporali punit Deus •
Primo propter culpam alterius, ut fupra taftumeft,
triplici ratione,ueI etiam fine culpa aliena & propria,fed
non fine caufa,uel etiam ex culpa propria, & non aliena ,
quod fi uisfcire caulas propter quas Deuspunit,& tamen
ablq; culpa aliena &
propria, uideas quinquemodos quos
ponit magifter in 4.dift.if.ca.2.Etrecipe; tres primas cau
fas. Reliquasduasaccipeproculpispropriis. Nam dicit
quinque de caufisDeus homine flagellat en uitaprefenti,
fiue p^nas infert. Primo Ut Deus glorificetur .Et hocfic
quando miraculole remouetur poena fiue flagellu.Exem-
plu de cxco nato. loan. 9. de Lazard refufcitato.Ioan.i 1.
Secundo fi primum defit , immittitur tamen ut meritum
cumuletur per exercitium patientiae s ac etiam utuirtus
latens intus, aliis manifelletur. Exemplum irt Ioff*
Thobix.*. Tertio, ut uirtusconferueturpet humiliatio-
nem flagellortl.Exeplum in Paulo c de le dicit.x.Cor.i
Ne magnitudo reuelationu extollat me, datus eft mihi fi«
mulus carnis mea?, angelus lathanae,qui ftimufus fecundi"»
Remi. fuit hxc infirmitas corporalis. Kaefuntcaufa? fine
culpa.Quarto,uc eterna danatio hoc inchoetur,ut fciliceC
aliqualiter ollendatur,quid in inferno patietur. Exeplumf
irt Herode. A£o. 1 i. & in Antiocho.2. Macha. 9. Quinta
uc homo purificetur,uel per expulfionem culpse/cihcec,
ea flagellis conteritur.Exemplum de Maria lorore Aaroo.
Numer. 1 ^.lepra infe£b,& lfraelitis proftratis in deferto,
fecundu.Hiero.2^.q.4.quid ergo. Vel ad fatisfadionem
poena». Exeplum in Dauid, qui
poft remiflione adulterij
Comifli,quoad culpa poena fuit expullus de regno, uc
in
patet in 2 .Regum. 3* notat Grego.de poen. dift. 1. fi pecca»
tum
 ,
.

140 Diuerfa ratio in malef.conftdcraturi

tum Dauid.Poflet etiam dici oem poenam quam patimuf
piocedereex culpa noftra , falcim originali cum qua n«t-
icimur,quia ipfum elt caufa omniu caufalitatu ar. dift. .

ad eius. Sed & tertia poena, qua: &

damni loquepdodd
illa quo ad sterna damnatione, quam
in futuro fufline-

bunt, nemo ambigat quin fuperoes damnatos in poenis

iubfenfibilibus cruciabutur. Sicut em gratis uifio in pa-
tria ita mortali culpa: p^na in inferno fuccedit. Et ficuc
,

gradus beatitudinis in patria comenfurantur iuxta gradus

charitatis , & gratis in uia, ita U menfurafuppliciorum
inferno iuxta menfuram criminum in uia.Hoc eft , quod(
Deut.2 f.dicitur.Pro mcnfura peccati, erit & plagari! mo
dus.Et fic hoc in aliis peccatis omnibus,ramen in fpeciali
maleficis hoc.conuenit quod ad Heb.io.tangitur. Quito
magis putatis deteriora mereri fupplicia qui filium DEI
conculcauit, & fanguinem teftamenti pollutum duxerit
in quo fanctificatus eft.H$c funt propria maleficarum,fi-
dem abnegantium ,& per diuiniflunum facramentum
plurima maleficia,ut iara in fecunda parte patebit , exer-
centium. ,

DE CLsAT\ylTVH T2\^ SVEClJLLt

ueritas pr&miffa comparando ope-
:

ra maleficarum ad alias fu-

perditionis fpecies.
QVESTIO DECIMASEXTA.
,Rsmifladcniqsueri:as,quo ad enormita-
tem criminium in maleficijs probatur,per
comparatione,ad alia opera magoru & di-
uinatoru. Nam cu quatuordecim fine fpe
cies circa opera fuperftigiofa ex triplici ge
nerediuinationum. Quorum primum nc
per mani&fts dsmonum inuocationem. Secundum per
tacitam folam confideratione difpofitionis,uel motus a-
licuius rei , ut fyderum,dierum,horarum & huiufmodi
pTertium,per caufiderationem alicuius aiflus humani ad-
 -

Qujtflio decimafexta, i^t

inquirendum aliquid occultii quae fortium nomen haber.
'
Et fpecies primi generis diuinationis , qux fit per expref-
famdxmonu inuocacionem, fint prxftigium , diuinatio
fomniorum.Nigromatia.Diuinatio phytonica.Geoman-
tia.Idromantia.Aeromantia.Piromantia, & Ariolorum
cultus.Tho.fecudafecundx.q.9f.& i 6.8c q. f. igitur . &
q. f .nec miru.Species deniq; fecundi generis Generhilirici
Arufpices, Auguriis, Omen, Seruantibus ,
Chiroman-
tia,& Spatulamantia.Speciesetiatertij generis uaridtur
fecundu oiailla qux fortiii nomen habent,adinquirendi1
aliquid occultum, fcilicet,per confideratione pundorum
fellucarum figurarum in plumbo liquefadarii. Etde his
Thom.ubi fupra.& it\quxft.2.& q.4.per totum. Tamen
hxc omnia crimina maleficarii flagitia excedunt, quod de
prxffantioribus fpeciebus deducitur. Vnde& de minori
bus no difficultatur.Nam in prima fpecie ubi aliquid pr§
ltigiofi quibufdam apparitionibus fenfus humanos deci-
piunt, ut res corporalis aliter fenciatur per fenfum uifus
autradus,utinprxcedetibustadum elt de modo pr«-
lhingendi.Malefice his non contente circa membra gene-
ratiuf potentia» ,illa interdum prxftigiofa apparitione au
ferendo,Iicet non in rerum ueritate,etiam ipfam genera
tiuam potentia pluries auferunt, ne mulier concipere auc
uir adum exercere ualeat, etia remanente membro abfqj
prxftigiofa illufione,poft conceptum etiam aborfum pro-
curant,fxpe procurant cum innumerisaliismalis, in di-
9
uerfis etiam formis beftiarum apparenr, ut in fuperiorib
patuit.In fecunda denique fpecie qua» & nigromantia di-
citur,&fitper mortuorum apparitionem ,uel locutione
cum ut dicitur tertio libro ethimo.Nigros graece,mors di
citur‘latine,mantiauero diuinatio.Faciunt aut talia per
fanguinem hominis,aut alicuius animalis,fuper quibufda
caraderibusjfcientesdfmone fanguinem amare, id eft,ei 9
eft'ufionem,& peccata.Vnde fit ut ubi mortuos ab infe-
ris fe uocare putant, ad refpondendum ad interrogata, dr
mones in eorii fimilitudinibus apparentes, talia exercent
Et huiufmodi artis erat illa magna & phytonilfa , de qua
i .Regnum.
 ,

i 4* Malef. ad alias fuperefl.fpecies compar

»i.Regum.28.qua: ad inftantiam Saulis Sanuielem fufci-
tauic.Nec ex hoc putat quis talia e/Te hcita, quod Scriptu
ra comemorat animam iufti propheta; ab inferis uocata,
Saulieuentum futuri belli,etiam per mulierem phitonif-
fam apparuifle.Quia ut Auguft dicit ad Simplicianum
.

Non eft abfurdum credere aliqua difpefatione permi/Tum

fui/Te,ut non dominante arte magica,uel potentia,fed di-
fpenfationeocculta,qua;phitoniftam& Saulein latebat,
fe iufti /piritus oftenderet regibus afpe<ftibus,diuina cum
fententia percuflurus. Vel non uere fpiritus Samuelis a
fua requieeft excitatus, fed aliquod fantafma, & illufto
d$monum imaginaria diaboli ^nachinationibus eft fafta,
quam appellat Samuelem /criptura,(icut imagines /olent
ftarum rerum nominibus appellari. Ha;c ex re/ponfione
cuiufdamargumenti, fuperqueftionem , An diuinatio
qua; fit inuocatione da;monum,(it ilJicita.z.fecund.q.95f.
ar.4.Ad fecundum. Sed ft leftori placet , uideat refpon-
fionem fuper ultimum argumentum quaeftionis. An gra-
dus prophetia; ficur in beatis in eadem /umma. q.i 74-In-
fpiciatetiam dittum Auguftini. 25 .qusft.j. Nec mirum.
Sed Im: parum ad maleficarum opera qua nullum in fe
retinent /peciem pietatis utintuenti eorum opera patet
,
fanguinem innocentem fundere no cefiantes,occulta quo-
que diabolicis inftrudionibus manifcftantes nec uiuis
.

aut mortuis parcunt, ubi animas cum corporibus interi -

munt.IN TERTIA deniq; fpecie,qua; & /bmniorum diui
natio dicitur, dupliciter obferuatur.Primo, quando quis
utitur /omniis, ut ualeat aliquod occultu inueftigare ex re
uelatione malorum fpirituum,cum quibus habentur pa-
fta exprefta,quando/cilicetadhoc inuocantur . Secundo
uero quando quis utitur /omniis ad cognofcendum fu-
tura, fecundumquod /omnia procedunt exreuelatione di
uina,uel ex caufa naturali intrinfeca,ucl extrinfeca quan .
,
tum poteft fe extendere talis uirtus,nan erit elicita diui*
natio.ffoc Thomasubi fupra.PRO CVIVS intelligetia
,
“tpradicatoresnucleuadminus habeant, notandum ad
Primum de Angelis quod cum Angelus fit limitata uirtu
a
 ,

Qudjlio dccimafexta 14 j
cis, efficacius reuelare poteft aliquid futurorum anim^di-
fpofitae quam mdifpofit^. Difpofitio autem fit poft feda-
tionem inotuum exteriorum & interiorum , ut quando
filentes funt no<ftes,&fedari funt motus fumofitatuni , &
hoc fit circa auroram, quando digeftio eft completa , &
hoc dico de nobis peccatoribus fimiJibus, quibus Angeli
ex diuina pietate ad perfequutionem officij aliqua rcue-
Jant, auttempore ftudij in aurora intelle6um de occultis
fcripturarum informat^. Pr^fidet enim Angelus bonus in
telle<ftui,ficutDeusuo]unrati,&corpora ccdeftia noftris
corporibus aliis,aut perfe&ioribusqnibufcunq; poteft &
quacunq; hora reuelare uigilando,& dormiendo quauis
,
&iuxta philofophum,in defomno, & uigila . funt ma-
gis apta: recipere reuelationes ut duftii eft, uno tempore,
quam alcero,proutcatteri Magici facere confueuerunr.
Ad fecundum nota, quod ex naturali folicitudine natur$
de regimine corporis contingit quod quadam futura ha-
bent caufam naturalem in homine fomniate,& tunc illa
fomnia feu uifione,funt tantummodo figna, & non cau-
fa:,ficut ex parte Angeli diftum eft,& hoc accidentium fu
turorum in homine,ut fanitatis,uel £gritudinis,uel peri-
culi,&c. Ethic eftfententia Ariftotelis,ubifupra, quia
natura reprefentat ‘in fomnisanimx , aliquas difpofitio-
nesqiiE funt in corde,ex quibus poftea contingit infirmi
tasjiiel aliud,ut fi quis fomniat de occupationibus igneis,
fignum eft quod in eo prjedominatur colera,fi de aeris,ut
de uolatu,& huiuftnodi fignum eft fanguinis, fi aque, uel
alterius liquoris aquei,fignum eft flegmatis fi de terreis,
.

fignum eftmelancolia?. Etideo per fomnia quandoq; iu-

uantur medici ad cognofcendum difpofitiones corporis
("ut etiam dicit philolophus in eode libro^).Sed luec itecu
leuia,funt per comparationem ad fomnia a maleficis fu-
perftitioleobferuata . Nam fi corporaliter ut fupra
eft, nolunt transferre, fed tantum nnaginariecernere qu£
a conlbdalibus maleficis perpetrantur, reponere fe habet
ad finiftrum latus, in nomine fui,diaboio& omnium da-
moniorum.Vndefitutei fingula imaginaria urlione le-
' prae-
1 44 Malef. ad alias fupereH.fpeties compar.
pr^fentatur a fimili. Si aliqua occulta fcire pro fejuel aliis
hominibus uolunc a d£monibus,per fomniadeftruuntur
non per tacita, fed per exprefla cum eis pada inita . Nec
iterii per quodcunque padum quocunque modo
,
per ali
quod facrificium alicuius animalis, feu facrilegae depreca-
tionis,aut cultus etiam latrixexhibitionis,fed feipfas ift
anima,& corpore dxmombus offerentes ,
fidem penitus
facrilego ore abnegando.Nec his cotent^ etiam proprios
aut alienos infantes,d£monibusofferunt,aut interimunt,
de quibus fupra habitu eft.IN QV ARTA denique fpecie
qu^ per phytones a phyton Appolline,iuxta,lfidorum,q.
audor diuinadi dicitur fuilfe exercetur, no p fomnia,auc
per mortuorum allocutionem,fed per uiuos,ut in arrepti
ciis, qui fi c arrepti a df monibus,uel uoluntarie,aut inuo
luntarie,ad praedicendum tantummodo futura, &no ad
alia flagitiaperpetradaagitantur,qualisfuit illa puella de
qua Adorum. idClamando poft apoftolos,q> efientuere
ferui Dei.Vnde indignatus Paulus imperauit fpiritui exi
re ab ea: Patet quod modica fit comparatio per refpedu
ad maleficas & eorum opera , qu:c utiq; fic ob magnitu-
dinem facinorum, & enormitatem criminum , iuxta Ifid.
ut fupra habitum eft nuncupantur, undecaufa breu itatis
de aliis minoribus fpeciebus diuinationum haec probare
non expedit, ubi maiores excedere nofcuntur. Nam ubi
praedicatori placet amplicare alias fpecies poteft,ut Geo-
mantiam, quae fit circa corpus terreftre,ut in ferro uel la
pide polito. Idromantiam , quaE fit in aqua uel cryftallo .
Aremantiam,quaefitinaere.l J iromatiam qua; fit in igne.
Aridorum quae fit in uifceribus animalium immolato-
rum in aris dfmonum.Licet hae omnes perexpreflam d^-
monum inuocationem fiant, nulla tamen eft comparatio
ad maleficia maleficarum, cum ad nullum nocumentum
hominum, iumenterum & terra» frugu tendunt dircde,
/ed ad futurorum praccognitionem.De aliis etiam fpecie-
bus diuinationum qua» cum tacita inuocatione & etiam
per tacitum,ut fic padum erga df mones pradicantur , ut
funtgenealitici,feuaftrologi,(ic didi propter natalium
con
t

1
 .

Qufijtio decimafeptima.
145
confiderationes.Aurufpices qui dies & horas obferuanr.
Augures qui geftus & garritus aurum , & omen qui uer-
ba h ominum obferuant . JEtchyromantici qui ex linea-
mentis manuum aut fpatulis animalium diuinanc . Si cui
placet infpiciat praeceptorem Nider,ciica fecundum prx
, & plura inueniet,quomodo fine licita , & quo-
ceptum
modo non.Maleficarum uero opera nunquam lime liciti
•

'EST DECLJ.\J.TIV>a\ QV jLT E

dccim&grauitatcm criminis ad peccata que- v

cunque d&monum comparando.

QVAESTIO XVII.

gg |ED & tanta elt earu facinorum magnitudo

etiam malo ru angelorfi peccata & ruina
excedunt. Etfi in culpis,quomodo no et in

r
W*m infernalibus fuppliciis. Et hocquideadcul
_ pasdemoftrarCjnoeft difficile uarijs ratio
nibus.lhimo na licet ejus peeeatum fitirremifibiJe , hoc
tamen non eft propter magnitudinem criminis , habedo
refpe&um ad eorum naturalia, & praecipue fecundu opi-
nionem illorum,qui dicunt eos tantum in naturalibus &
nunqua in gratuitis fuifle creatos. E t quia bonum grati^
excedir bonum naturae , ideo iliorum peccata qui a flatu
gratiae caduc,prouc maleficae fidem fufeepta in baptifmo
abnegances exiflunt eorum utique pcccaca excedunt. Si
uero dicamus eos in gratia fuifle creatos,licet no confir-
matos,fic etiam maleficae, licet non create in gratia, rame
a gratia fponte ceciderunt, ficut& ille nolens peqcauit
Secundo demonftratur,nam licet eius peccatum fitirre-
miffibileuarijsdecaufis aliis, puta fecundu Augufhquia
nullo fuggerente peccauit,ideo nullo reparante redire de
ber.Vel fecundum Damafce.contra Dei forma intelledu
peccauic,& cognitio quanto eft^obihor , tanto peior e fi
t v • • K error
 ,.

146 Mdef.grauius quim pccc. Angeli.

errot.Seruusenim fciens uolucacem Homini fui, &c. Vel
iterum fecundum eundem Damafcenfi,quia n5 eft fufee /

ptibilis p«nicentiae,ideo nec uenix,& hoc ex natura fua,

quae quia fpiritualisjtatummodoeiluertibiiisj eo quod
ie eoum conuertir,quod in homine non fit, ubi caro /em
per repugnat fpiritui . Vel iterum quia excel/o loco pec-
cauit,utiacoelojhomoautemin terra.H IS TAMEN np
obilantibus eius culpa in multis ali js minoratur compa
ratiue ad maleficaru flagitia.Primo in hoc quod ille iux-
ta Anfelmum,in quada oratione,nulla procedente deli&i
uindiftafuperbiens peccauit . Malefica: uero poft tantas
poenas fxpe multis ali js maleficis infli&as , itpmo & poft
poenas quas percipiunt in ecclefia, diabolo occafione fiiae
ruina» infli&as,omniahxc contemnunt, & non ad mini-
ma peccata mortalia,ut exteri peccatores,qui ex infirmi
tate aut malitia abfq; habitu malitiae peccant,fedex prp
funda cordis malitia ad horrenda flagitia properant. Se-
cundo quia licet triplex fit ftatus mali angeli,innocentja
culpa:, & miferiae feu poen? . Ipfe tamen fic ab innocentia
femel tantum cecidit, & quod ad illam nunquam reftitq-
fcus fuit.Peccator autem ad innocentiam per baptifmum

reflitutus iterum ab illo cadens multum profundatur. Ec

fuper omnes ipfae malefica:, ut earuflagitia demonftrant
Tercio illa? contra creatorem, nos autem & fuper omnes
ipfx malefica» contra creatorem & redemptorem , Scc.
Quarto ille deteliquir,Deum permittente uidelicet eum
peccare, & non ex pietate eum prolequentem, nos autem
fuper omnes ipfx malefic$, peccatis elongamur,Deo per
mittente,& ex pietate nos continuo profequente, & t>e-
neficijs plurimis nos prxuenience.Quinto iJleprxftat in
malitia Deo reprobante, & fua gratiam non apponenti
nos miferi currimus in illam malitiam, Deo continue re
uocante.Sexto ille manet obduratus ad punientem , nos
obdurati ad blandientem.Et fi ambo cotra Deum, tame
ille contra ferequirentem,nos contra pro nobis morien
tem,quem ut prxmifiwus, fuper omnes malefica; deho-
oellances offendunt.
4? K
( Solutiones
 ,,

QuAflio decimxfeptim*. ,
/'
' * '
’ y
•
'
-
•

* C
C
'
%
r M / • i . v •

/
•
Solutiones argumentorum etiaw declarant
ue-
ntatem,f)cr qimparationcyji.

A D
arguroenca . Ad primum paret ccfponfio
per ea u a: in principio corporis
q
Cti luat . Vnde uidelicet aliquod peccatum
qutelhonis ca-
debet, cenfe-
a i grautus aixero,& quomodo
peccata maleficarum gra-
uiora cunctis quo ad culpam
, exdlunc . Et alipd nuo ad
poenam . Dicendum quod ficutcuJpa Ada? , iia eius
'•
P* na dupliciter confideratur r Vd quo ad perfo&:m
ue uo ad naturam tptam uidelicet polleritateiti cx
S'
,
eo /equutam Primo modo .
j ficut maiora peccata fue-
runt poft eum perpetrata quia uidelicet tpfc iblum-
,
modo peccauit/aciendo illud quod erat malum non fe-
,
cundupp , le ied
quia prohibitum . Farnicatioii£$tiero,
adulteria, & ilomicidia, utroque modo
mala fune 3 fcili-
cet , fecundum fe
?&
quja prohibita, ide,o etiam erauior
poena eis debetUr.Secudo uero modo, licet maxima pa na
pnmfi peccatum iequuta ell , hoc ta/qe ejiper in.dirjK^tii,
inquantu uidelicet per eum tora pofieriras.originali
^ pec
cato fuit infeCtajeoqudd ipfe primus
pares omnium, pi o
quibus omnibus folus filius Dei farisfacere
potuit pc/ten
tia ordinata. Pro fuo aute perlbnali medi.ite diuinagra-
, & faiuatiisper foluriWem ficUperChri-
tiapcemtuit
;
ltum,tncomparabilirer ai t peccata maleficarum excedfit,
an grauitate,non contenta? de fuis
perioralibus peccatis
&. perdirionibus,cum etiam innumeras alias poli fc con-
trahunt, rtd tertium dicedum ex pra?hab;cis <*' hoc
,
fuit per accidens in peccato
<4dj?,quod maiore lefione in
tulit.Et hoc uideliCct q> naturam inrergram mucmt,& o>
corrupta, necefiario no uoluntarie rranjfnnderehahuii
u c no fequiturcp/uum peccatu fimpliter iii u\ c?;-
„ ,
g
l,in
S 012 hee idem ctia fequcnriap^t c-ra
fecmenr,(i ralem mutuam
inuenifient,ficut Sc fceur.ddm
mortale peccatu non grauat,graciani,eo illam no i*
q, uc
'
J£ » -
1 43 Malef.grauius quam pecc. jtngeli,
nit,priuaret afic fi illam inuenirec.Haec eft folutio S.Tho.
in.z.ditt.2 i.ar.z.in folutione fecundi argumenti , qua fo
lutionem fi quis ad plenum uulc intelligere,habet confi-
derare g? Adam originalem iuftitia fi pr^ftitiflet, no traf
fudiflecin pofteros,prouc Anfel.opinabatur, quia etiam
aliquis poft eum peccare potuiflet,uidebatur dida D.di.
2o.An pueri moxnatijfuifl*ent in gratia confirmati.Ttem
uoli. i o i .An i jdem qui nunc laluantur homines,faIuati
Suiflent,fi Adam non peccaflet.

SEOVITVB^ MODVS Di-

candi contra quinque argumenta laicorum>qui
bus probare uidentur fparfim y qnod Deus non
permittat tantam poteflatem diabolo & ma~
leficis itirca homini maleficia inferenda, •
t .

QVAESTIO XVIII.

IT denique prjedicator prouidus fuper cer

_ ta argumenta laicorum,uel etiam perito-
S rum quorudam,qui in tatu maleficas efle
negat,q> licet malitia & potetia daemonis
3<* in fi? r endu ex fuo defiderio huoi mala,
cocedant diurna tn permiflione fibi code/cente negat,nec
uoluntq» Deus tanta fieri permittat,& licet modum ar-
guendi no habeant,& in tenebris ficut cxci palpitant, ia
vnum,iam alterum medium tangendo, opus tamen eft eo-
rum aflertoresad quinq; argumenta reducere.Ex quibus
utique omnes eorum cauillationes producere poflunt, &
primo quod DEVS non permittat diabolo fub-tanta po-
teflate iaeuire in homines.
VTll V Mad maleficialem effedum a dxmone per
maleficam procurandum , fem per habet concurreie di-
uinam permiftioncin. ET ARGVITVR
quinque ar
gumetis quod Deus con permittit, un^ etiam maleficiu
•
nihil
 , .

Qu&Hio decimaottaua . 1 49
nihil eft in mundo.Et primum fumitur in parte Dei . Se-
cundum ex parce diaboli.Terciu ex parte maleficx.Quar-
tum ex parce morbi.Quintum ex parte pratdicatorum, &
indicium qui talia contra eas praedicant, & indicant utiqj
nunqua fecuri eflent.Primo fic, Deus punire poteft homi
ne propter peccata,& punit gladio, fame,& mortalitate
Item diuerfisalijs infirmitatibus uariis &innumeYis,qui
bus humana conditio fubiacer, unde quia opus ei non eft
adiungerealiaspunitiones,ideonon permittit. Secundo
fic.Ex parce diaboli fi uera eflent qua» prodicantur, quod
uidelicet uim generatiuam impedire poliunt , utuideli-
cet mulier non concipiat,ueI fi concipiat, q? aborfuin fa-
ciat,uel fi non aborlum,q>etiam poit natos interficiunt,
utique fic perimere pollent totum mudum,& nerum pof
fet dici q> opera diaboli elfient fortiora operibus Dei, Ici-
licetfacramento matrimonii quod eft opus Dei.Terrio ex
parte hominis, nam uidemusft maleficium debet elle ali-
quid in miido, tunc aliqui hominesplusaliis maleficiun
tur.De quo fi qufritur,utique dicitur hoc elle propter pu
uitionem peccatorum,fed hoc eft falfum, ergo &
illud tp
maleficia fint in mundo.Falfiras aut probatur ex eo, quia
tunc maiores peccatores amplius punirentur, hoc eft fal-
fiim,cum minus puniatur q alii interdum iufti,quod etia
cernitur in pueris innocentibus, qui allerfitur maleficiari,.
Quarto , potettaddi & aliusargumentumexparce Dei
hoc q> quis impedire pollet, & non impedit, fed fieri per-
mittit,utique iudicatur ex fua uoluntate proceflille . Sed
Deus cumfitfummc bonus,no poteft ueile malum , ergo
,
no poteft permittere ut fiat malu quod ipfe impedire po
teft.Item ex parte morbi defeftus & infirmitates qux di-
cuntur maleficiales,fimiles etiam funt defe&ibus & infir-
mitatibus naturalibus ,*id eft, qui ex naturx defectu pro-
cedunt, quod enim aliquis claudicat,excxcatur, uel ratio
nem perdit,uel etiam moritur , ex defedtu naturat conti-
*
gere poftunt,unde non poliunt fecure maleficis alcribi.
Vltimo ex parte iudicium pr^dicatorum qui cum talia
&
aduerfusbaaleficasprxdicant & pra«fticant,utiq; proptcc
X 3 ingens
 1 50 .Contra negantes Diuinam permiflionem.
ingens odium a maleficis contra eos conceptu, nunquam’
eflentlccuri.Sed contra argumeta fumatur ex quxftione
prima , fuper tertium principale prima: partis tradatus,
& proponantur illa qu£ funt magis ad populum, quo ui-
delicet permittit mala fieri,licet no uelit malum fieri, per
mittit aut propter admirabilem perfedione uniuerfi,qu$
confideratur in hoc, q> bona comendantur eminentius &
magis placent,& funt Jauilibiliora,dum coparantur ma-
lis, habentur ibi audoritates. Item profunda Dei diuinae
Iapiencix,iuftitix & bonitatis relucent ,qux alias efienc
occulta, Breui ter pro decefione quxftionis poflunt col-
ex his que ibi tangantur uaria documenta pro infor-
ligi

mationi popu]/,uidehcer,q> Deus iulle duos cafhs permi

fitjfcilicet Angelorum,
& primorfi parentum qui cura fine
'maiores oibus aliis cafibus,no mirum fi alii minoresper-
mittantur;Qualiter aut funt maiores, quo ad caufalitate,
noqtoaJ alias circu(lanrias,fecundu quas peccata male
ficarum,utin.q.tangitur,& maloru angelorum,& primo
rum parentupeccata excedunt,& quare Deus iufte permi
fit illos primos cafus, tangitur, z.q.ex quibus plura colli-

gere &dilatare potell ad futi placitum.Sed ad refpnoden

dum fupet argumenra.Nam ad primu cum dicitur, Deuf
fu/nciente'.- punit pernaturalesinfirmitates mortales gla
dio,& fame.Re/pondetur ex tribus.Primo quia Deus no
'
limitauit fua uirturem ad naturalem profedu , aut enim
* ad influentias corporficctleftifijUtuidelicet praeter illa t
gere non poflit, ideo & pr^ter illafxpiflime egit in punt
tione peccaminum, mortalitates & alia inferendo prarter
omnem influentiam corporum, ficut in punitione peccati
fiiperbixin Dauid, fuper mortalitatem inflidarr. populo,
propter populi numeratione,&c.Secundo hoc utique con
gruit diuinx fapientix,qux cu rebus omnibus fic admi-
niflrar,ut eas propriis motibus agere finar:ldeo ficut no
couen it malitiam dxmonis omnino impedire, fed potius
decet ipfam permittere/ut agat quantii ad boml uniuerfi
fpedare potefl,licet continuo etiam refrenatur per bonos
angelos^ut no untfi noceat, quantu nocere ueller.I ta etia
no
 .

Qutifiio decimae ftatut, ly t

H(5fi dftriiiemt mfllltiam humanam refrenare fuperea , ad
<qux exlibertate arbitrii poteft,ut eft fidem abnegare* 86
feipfum d^moni reuouere,qux utique facere mpoteftatc
funtuoluntatis humana». Ex quibus etia duobus »1 Deus
maximoofFenditur, iufte permittit ea qua» a malefica de*
(iderantur ,& propter quae fidem abnegauit, & ad quae
diaboli potentia fe excendic,ut eft hominibus, iumentis*
& terrae frugibus pofle nocere.Tertio Deus iufte permit*
tic illa mala fieri, per qux diabolus etiam per indiredum
inaxime torquetur, & fumma recipit difplieetiam , fed •

per illa mala qux a maleficis uir cuce d? rnonum fiunt, per
indiredum, diabolus maxime torquetur, dum contra fua
boluntaees Deus omnibus malis ad gloria fui nominis ,
ad fidei comendationem,ad elegorum purgationem , &
tumulum meritoruuritur.Ceftum eft enim q> inter oes
difplicentias quas diabolus ex fuperbia,quxfemper cotra
Deum exigit,iuxca illud. Superbia eorum quite oderune
ifcedit femper,hxc prxeipue eft, quia fibi difplicec, quoft
Deus oia fua machinameta in fuigIoriam,&c. conuertic.
Iufte ergo Deus eunda permittit. Ad fecundum fuperius
refponfum eft,& debet refpondere ad duo qux includun-
'
turin atgumento,fcilicer,g>nondMturdiabo!us fortior
• JDeo,nec eius fadura, imo cernitur quod minimx uirti»
eum nihil pofTitnifipermiflionediuina , unde
fciseiiftit,

eius uirtuspoteft dici minima, comparando ad diuinatn

' permiffione,licetfit maxima coparando ad uirtutes cor-
porales quas naturaliter excedit iuxta illud f$pe allegatu.
Non eft poteftas fuper terram, qux ei ualeat comparari
Iob.4i.Alcerumadquod refpodendu.Curuidelicet De*
potius fuper uim generatiuam permittit maleficia fieri <|
fuper alios adus humanos.De quibus etiam fiipra ta&ura
eftinmateria de permiftione diuina,fub citulo,quomodo
maleficf uim generatiuam,8t adum uenereum impedire
pofiunt, eft enim hoc propter foeditatem illius adus. Et
1

quia originale peccatum infiidum ex culpa primorum p»

rentum.per illum adum transfunditur &
exemplificatur
etia de fcrpente,qui ptimn inftrumcntfi diaboli fuit , &«.
* 44
I j 2 Contra negantei diurnam permijjionem
Ad tertium dicendum, ap ficut intentio & appetitus du-
boli maior eft ad tentandum bonosq. ma!os,licet ex par-
te tencari, magis tentat malos q bonos, id eft , quod am-
plior habilitas eft in malis, ad recipiendu tentationem dae
monis,quam Iit in bonis.lta etiam plus effedat ludere b<x
nos,q malos, licet maiorem habilitatem l^dediinuenirec
jn malis quam in bonis, & huius eft ratio,quia fecundum
Grego. quanto crebrius quis diabolo fe fubiicit, tanto ia
tollerabilioremfibi facit, ut ei reludatinon poflit. Sed

cum mali crebrius fe fubiiciat diabolo,eis fit tentatio ma

gisintol]erabilis,& frequentior, cum non habeant fcu-
tum fidei fonnae.r,quo fe tueantur. Deo
quo fcuto Apoft.
Ephe.j.In oibusfumcntibusfcutum fidei, in quo pofitii
oia tela nequifimi ignea extinguere.Sed ex alia parte ma-
gis.& acrius impugnat bonos quam mai'os,Et ratio, quia'
cum iam poflideat malos,non autem bonos , ideo magis
conatur per tribulationem trahere ad fui dominiu iuftos,
quos no habebat, quam peccatores pofteflos ficut aliquis' }

princeps terrenus magis infurgit cotra illum,quiplus au

fert de iure fuo,uel qui plus nocet regno,quam contra il
los qui non (ibi cotrariantur . Ad quartum quod D E V S
permittit mala fieri, non uult tamen mala fieri ultra prae
mifla qua: tada fiint,Pr$dicator declarare poteft per quin
que figna uolun tatis diurna*, qujefunt,preccptum , prohi
bitio, concilium, operatio, & permiffio,VideS.Thomani
priecipue in prima parte, quia ibi planius declararxp 19,
ar.12.Nam licet una fit uoliitasin Deo qua: eft ipfeDeus,
ficut & una eius eftentia,tamen perrefpedum ad eius ope
raiudicatur& figmficatur nobis eius uoluntas multipli-
citer, fecundum qued Petrus dicit. Magna opera Driiex-
quifitain oesuoiunrates eius. Vnue uoluntas in Deo di- *

ftinguitur no ex parte rei,fed ex parte fuoru efleftuu , ita

ut uoluntas proprie ditia , dicatur uoluntas beneplaciti .
\ oluntas metaphorice dida ,
dicatur uoluntas figni , in

quanti! uidelicet per figna & metaphora iudicatiir nobis

Deum hocuelle.A finuli-Sicutpaterfamiliasuna habens
iu fe uolun tatem,demoufti ac illam quinque modis, fcili.
 Quaflio dccmaottaua, i

cet per & per aJium,Per fe dupliciter,direfte,& indi-

fe,
refte.Dire&e,cum aliud operatur, & tunc efl operatio*.
Indirefte auc quando non impedit operantem,licut & in
^.phyfi.dicitur.Romouens & prohibens, eft mouens iicuc
accidens,& quantum adhoc dicitur fignupermiflio . Per
alium aut declarat le patet familias aliquid ueile triplici-
ter. Vel inquantum ordinat aliquem ad aliquid faciendu
necefl'ario,& prohibendo contrariu ,& lic funt pr^cepto
in pr£ceptis,& prohibitio in affirmatiuis &
negatiuispr^
<epti>.Velinquantti ordinat alique perfuafiue ad aliqua
confiliatiuc,& hoc pertinet ad confilum, &
lic ut uolun-

tas humana manifellatur per h^c quinq;,fic& ipfius Dei.

Quod era pr^ceptum prohibitio & coliJium dicatur uo
luntas Dei. patet per illud Matrha:i.6.Fiat uolfitas tua, fif
cut in calo & in terra, id ell, ut in terra impleamus eius
pr£cepca,uitcmus prohibita,& impleamus pro polle con
(iha.htfimiiiter quod permiflio & operatio dicatur Der
uoluntas.Paret per Augu.qui dicit in Ench . Nihil fit nifi
omnipotens Deus fieri uelic,uel finiendo ut fiat,uel facien
do. Ad propofitii,cii«n dicitur ilIud,quod quis impedire
polfet,& non impedit,iudicatur exi ua uoluntlte procel-
li ile, uerum eft.bed cum infertur, Deus ell /umme bonus,

ergo nen potell ueile mala fieri, uerum ell,uoluntate be-

neplaciti^ per quatuor ligna huius uoluntatis,quia non
potell operari mala ,nec percipere mala, nec ut non prohi
beat mala, & perfuadeat bona fupererogattonis , potell
aut ueile permittere mala fieri. Ad aliud quomodo cernit
tur infirmitates ab inuicem ut una fit mileficialis , altera
naturalesfputa ex defechi naturat.Refpondetur quod ua-
riis modis. Pjjmo medicorum ludicio.ztf.q.j.Nonhcet*
.ca.illud.ubi uerba A ugult.ex fecundo de dodlrina
Chrift.Ad hoc genus fuperlhtionis,pertinent oesiigatu-
rf & remedia qux medicor u dilciplina cono enat ,
quim
bulcunq; rebus fulpendendis atque ligandis. A fimili,ubi
medici ex circhnllantiis,uidelicer,a:tate,contplexione fa-
na^ iubito quali in aCtu oculi immutata, & no ex de-
fectu languinis,iiouuchi,,aut labe, infii nutas accidit . I a
dicant
 Contra negantes diidnarti permiffionem .
is 4
<Wt illam noriexdefe&u natura, (ed ab extrinfeco ice?
difte.Et ab extrinfeco, ubi no ex uinfcnofa infeftionejquia*
efle repletus,.
•

tfclauguis &ltornachus nralis humoribus

malit*.
tunc ex fudi cienti diulfione indicant dffea^ndie
feciindo cum eis exiftit incnfaBilis,
ut nullis*
cialem.Item
ibedicaffiiitiSus 'xgei* poteft releuari,
imopbtius cerhimp*'
accidit
ipfum iggiauirhXerho, quia (ic fubiio interdum
4> iudicium infitmr fuper hoc
contingit. Res gefta uni ex

nobis innotuir.Natn qliidahi deopcrmatibusciuitatis.bpi*

renfis,nirtlis ceruicofae lidluntatis,
uxorem habuit incana
libens in-omnibusc6p3acere
huderec,t»
tum, ut cum ipfe
iVien in cun&i* ferd Tuis afteftionibus ex recalcitrabat ,
»
uerbiscontumeliorisfemph- ipfuin moltftare
fadgebac *
cti nriul «er.
A ccidit inde ut domum ingrelitis, cjuadam die
uerbis dpprobriohs,& irel»
ibi; cb more contra fe rixanti
oftium per quod txf
eum dare,& domo exire uolebat ipfa

re habebat, cuf fu ueiocianticipando

oblbruauit ,
& u°a-
uerberarec,hulla J>
forando conteftabatur,quod nili eam
grauia , ihe
bitas adt honedas (ibi inelfet. Ad qiiac uerba
nianUm non animo ludendi extefiHir , & ipfam
expenlis
fubito ad terra
diainsjfup^r foatulam leniter tarigendo ,
coi! i lus, omnem fenfumperdidit, & pirplures leptimanaS
detentushiie,
in ie&o decumbens, grauiflima infirmitate
a H i n re uideri poceft illam infirmitatem
i
non «natura-
libi iccidifie. Pluri:
li d electu, fed per maleficium mulieris
ifrio quafi innumera confimiliaa&a funt, & multis inno-

, flietunt.Sunt quidam qui per certam prafticam experien

fiaih re» capiunt per hunc modum.Narh
plumbum lique
plena aqu?
facium fuper infirmum tenent,& in fcutellam
cernitur, tunti
ihtuiiduftfj& fi imago aliqua cqndenfata
& quidam
ihlirmitacem ex maleficio accidifie iudicatit,
uirtute erum
an talis imago opere daemonum, an naturali
refpondere Io*
n:it,tibi mterf-ogantuf talia pra&icantes
plumbum quia alias malus
tiiftutb Saturnidbper ,

Aia uirtute olte-»

i £\ilfi't,ficut Sol fupfer aiirum maleficium
uidehcetpra
dereT >ki."ed q'iid \i his fentiendumfit,an
principale huius tr»
iuica fit in hbn. Circa tertium
LiitUS
 . ,
4

Qutiflio decimaoftaux. i fj

enim uidetur licitum ut ua-

ftitus traftabitur,canoniftis
na uanis confundantur,licet theologis omnino contrariS
uideatur cum non fint facienda mala y ut eueniaht bona .
Ad ultimum ubi diuerfa queruntur . Primo cur maleficae
non ditanti^. Secundo cur principibus eis fauentibus ad
perniciem omnilim inimicorum ipforum non cooperan-
tur.Tertio cur praedicatoribus & alijs eos perfequentibu*
non nocere ualeVnt.Ad primum dicendum, quod ideo uc
plurimum maleficae lion ditantur, ut iuxta complacentia
dxmonisin contumeliam creatoris quantum pofiibile
eftjpro uiliflimoprecio emantur . Et fecundo ne in diui—
tiis notentur. Ad lecilndum cur principibus non nocent
caufa eft mahifefta,quia quantum in ipfis eft,hoc fir,ut ip
fos in amicitia retincanr.Et fi quaeritur cur eorum inimi
cis non noceant.Refpondecur, quia bonus Angelus ex al-
tera parte Hoc maleficium impedit. Iuxta illud Damelis:
Princeps Perlatura reliititmihi uiginti una diebus.
Vide dottorem in fecundo fentenciarutrf, an in
ter bonos Angelos fit pugna & qualiter
Ad tertium dicitur quod ideo, nec
'• 1
lnquifitoribus, autaliis offi-
cialibus nocere poliunt * •

quia publica iuftU

tia utuntur.

,
Exempla
ua-
t» ad hoc pollent adduci,
* '
fed temporis proli
''
v; v' xicas non pati %*<£&
>•
tur .
-
•

"
: ;
i

“• 1 ’
mallei
fi£

maleficarum
t #v .
'

MODVM LN MALEFICIIS
INFERENDIS, ATQV E
AMOVENDIS FOELI
cicer per cradans.

• •
i
^ecvnda
1*1 - •
pars.
Duabus folum quxftionibus , multis tamen
capitibus diuiiis , abfoluta •

Quibus maleficus, nocere non fotefi.

QVAESTIO PRIMA.
E C V N DA pars huius operis,quia
eft de modo procedendi, quia malefi
cispro malefici js inferendis obferua-
tur Et per decem
.
&
otio capitula
diftjnguuntur, cum duabus duncaxac
difficultatibus quarum una in princi
,

pio liiper remedia praeleruatiua,ut ui

non poflit; altera in fine fuper rc
delicet, quis maieficiari
curari
media mouentur maleficia , & per quae maleficiati
phyfi. remo-
poliunt, cum fecundum Philofophum in 4.
uens prohibens coincidunc
& &
fune cauf* per accidfens,
huius horrenda: hae
ideo ut per hsc totale fundamentum
infittendum erit.
refis habeatur. Circa duo
principaliter

Primo circa introitum earum, profeflionem &

facrilega.

Secundo, circa progrefium in modo operandi,

horren &
dam obferuantiam. Tertio, impedimenta falu bria, con-
. Et quia 1*
tra earum maleficia,& remedia prxferuatiua
mora*
 OjtxHio prim.1. i
$
r

morali iam laboramus materia, unde argumentis uarij &

declarationibus, ubique infiftere opus non eft,cum ea qu£
per capicula fequenter fint per procedentes quaeftiones
fufficienter difcufla. Ideo precamur in Deo lectorem , ne
omnibus quaerat,ubi accomm6data futficit probabilitas
ea deducendo quae conftant,aut ui/iis uel auditus propria
experientia,aut fide dignorum relatibus efle uera . Circa
primum aut duo principaliter tangentur. Primo diuerfi
modi ipfius daemonis alIiciendi.Secuhdo,diuerfi modi ip-
farum hierefim profitendi Circa fecundum uero fcilicet
.

per ordinem tangentur, quo ad modum procedendi & cu

randi.Quia primo de his quae a maleficis pro fe & fuis cor
poribus pra&icantur Secundo de his quae erga alios ho-
.

mines operantur.Tertio de his qua: erga beftias Et quar-

to de his quibus terrae frugibus nocenc. Quinto de male-
ficio tantummodo uirorum, quibus uidelicet maleficiis
tantummodo uiri,& non mulieres infiftunt.Sexto de qu§
ftione fuper maleficia amouenda,& quibus modis curan-
tur maleficiati.Eft ergo prima quaeftio, per decem & odo
capitula diftinda , cum totidem modis in fuis tribus ua-
rianturfic multiplicantur.
VTRVM quis poffit per bonos "Angelos ira beneh-'
ciari, quod a maleficis per quafcunque infra fcriptos
modos non ualeant malefician . ET VIDETVR cp
non , eo quod per praecedentia declaratum eft , euam
innoxios & innocentes, & iuflos pluries a daemonibus
affligi , ut Iob, & plures pueri innocentes,qui cernuntur
maleficiati cum aliis m ultisiuftis, licet non aequaliter uc
peccatores,eo quod non in perditionem fuaru animarum
quamuis bonis,fortunae,& corporum affligantur.In con
trarium eft maleficarum faftio,quod uidelicet non omnes
laedere ualeant, fed tantummodo illos quos cernunt ex in
formatione daemonii, diurno auxilio deltitutos Refpou- .

fiq.Tria funt genera hominum beneficiati a Deo, quibus

illud peflimii genus fuis maleficiis nocere non poteft Ec .

primi funt, qui publica contra eos iufticiam exercent, auc

officio aliquo publico aducrfus eos iiififtuc.Seciidi qui de
ritibus
 ,,

w
Z' > • Qiwfiio prirnst. jfp
x
. fajtu)- quando publica iufiitia exercetur adhuc ta+lten
Jsepe manum ft u protedionem a majeficis uolur taric r?-
*rahunt,quia uel timent carum conuerfionenyiel qua de
iideranc & acceJeranc earum damnationem. Adi.s ikiijfj;
gcftis hxc comprobantur. Nam & profatus doceor re-
.fert, quod malefici uerbo &. experientia re/timonuun de
derunc,quo.d eo iplo quo per reipublicap iufticix officia-
-Jes capiuntur , ftatim omni,s pialeficorum eneruatur pete
Vnde & quidam iudeje Petrus nomine,de quo & fu-
>itas.
pra mentio fafta eft, cum quendam maleficum Stadjjo po
mine per fuos famulos cadere uolirillet,tan,tus tremor eo
rum manibusincuflus fuic, & naribus tapi malus fcstoril
.

ia plus, ut ft fere defiperai ent an maleficum inuqdere au-

.dcrent.Quibus dum iudex ijnperafie: , fecure miferum in
, uadere,quiapublica tadus iuftitia,omnesuires perdet fii£

,
nequina?,& ita reiprobauit eucntus,nam capiusincine-
. xa^us fuitpropter plurima ab eo perpetrata maleficia
qux fparfim hinc inde pofita funt & accommodata diuer
v<-£is materiis.Sed & plura qux nobis inquifitoribus in ojfi
do inquifitionislaborantibuscontigerunt, fi recitare ex-
: pediret, utique animum ledoris in admirationemuerte-
xent.Sed quia laus in ore proprio lordefcic potius , expe-
dit filentio praeterire,quam notam inanisglorix incurre-
re, illis duntaxat exceptis,qux adeo in lucem prodierunt,
quodcatlari non poliunt In oppidonempeReuenfpurk,
.

dum a Oonfolibus maleficx incineraqda: interrogantur

cur nobis inquifitoribus aliqua maleficia, ficutaliisho-
minibusnonintuIifient,Refponderi!int . Licet plures hoc
facere attentaflent, non tamen potuerunt. Et decau/a in-
quirentibus, refpondehant ft ne/cifejniirtp a,<ja?monibu$
•informatx fuiffent,quotiesenim nodurnis $ diurnis te-
poribus nobis infelh fuerunt enarrare non fulcimus, ia
. utfymixcum iam ut canes, aut capra: fuis clapioribus fic
infultibus nos inquietarent, «jenQste ad orationes, licet
I

indeuotas (urgentibus , extra fcneftram loci ,qua» tamen

tin tanta altitudine er at^cp nili periop^ifiim^s fcalasqui>
:adi*e p9tuiflet, idu qqaliadf^uc dete-
.1 .. do

\
 1- /
I

I 6o Ouib.utalcfi.noccre non potefl.

60 pei-cutiebat, acus linteo quo caput regebatur inferen

tes,fic etiam a nobis furgentibns, reprimebantur quafi il-

los capiti noflro immittere uoluiflent . Sed laus alriflimo

qui fua pietate abfque meritis noftris , nos tanquam pu-
blicos iufticiac fidei indignos famulospraeferuauit. De fe
eundis nero, ratio in fe patet. Nam ad hoc
exorcizantur
ab ecdefia, & omnino funt efficaciflima remedia ad pras-
feruandum fe ab infultibus maleficarum. Quod fi quarri-
tur ner que modum quis fe munire det, dicendum primo
de his qua? abfque allegationibus facrorum uebroru fue-
& demum de ipfis f acris carminibus Nam xle primis
rihr l .

licitum eftaqua benedida etiam quaecunque honefja loca

hominum & jumentorum , cum inuocarione fandifljmas
triniratis,& oratione dominica , in faluationem
hotninu
& iumentorum a (pergere, ficeniminexorcifmo dicitur,
ut ubicumque afperfa fuerit , careat omni
immunditia,
libaretur a noxia, non illic refideat fpiritus peftilens ,
&c.
Homines enim & iumenta fafuat dominus, iuxta^prophe-
pri-
tam, unumquodque pro modulo fuo. Secundo, ficut
tnum de necesfirate, ira hoc fecundum, licet cereum ta-
fpergere,uiaelicec
nedidum accedere eft de congruitate a
cum exteo loca inhabitantia.Tertio herbas confecta
tali
fumigare cum illis habitaculisin ali-
tasaditing^ref*, uel
quo loco occulto cpniungere plurimum expedit.Sic enim
liberelj inchoa-
in ciuitatc Spirenfi,anno eodem quo hic
'
tus contigit, quod dum quaedam deuota
mulier cum qua
dam fufeepta malefica uerba habuiflet, iuxta
motem mu-
> liercularum mutuo rixantium rixofa,de node tamen cum
paruulum ladanrem cunis imponere uoluiflet, & mete re
peregifiet,
uoluens ea quae de die cum fufpeda malefica
tiniens de periculo pueri, herbas benedidas
pueio fuppo
ori parum immi
fuit, aqua fimili afperfit, fal exorcizatum
fit,eumdue figno crucis muniuic , & cunabulum
diligen-

. ter allr«auit.Titecce circa medium nodis uagientem pue

rum audiuit,& dum iuxta morem, puerum contredare,oC
cunabulum in altum prope ledum pofitum mouere
ta>-
concreda-
luifler,cunabulum quidem mouit,fed puerum

7
 :, /

Q/'#(lio prima.
.*«iquiaaberat,n 5 potuit, tremens paupercula, & de pue"
.xjxmifilone uehementert doIens, lumine accenlb.paruulu'
<jyagientc fub leftica & in angulo , fine tamen J$fione rtpe
-tic. Qua in reperp ndi pot quanta infit exorcifmus ec-
,
jclefixaduerfusinfidias diaboli uirt^s. Liquet infuperoI r
.potentis Dei clementia & lapientia ,quar attingi; i fine
.ufq^ad fine, fortiter dilponitit i/foru pefJimorii homi-
.iHinKfr demon um maleficia fuauitei,ut ubi quxrfit fidi
imminuere & infirmare, eandem in mubppmn cordibus
firmtin,& radicent uaudius.Y tilitate.'. enim plurima? fi-
delibus ex buiufmodi malis proueniunt,ubi lic fides ro-
boratur dfmonis malitia, infpititur Dei mi/ericordia &
poreftas manifeftatur, homines ad fuj cultodiam a&uan
tur,& ad remedium Chrifti paflioueip,St ceremonias ec
clefiae accenduntur. Ulis etiam diebus Scultecus cuiufdl
uillse Vuyfentalljdum grauifiTimis doloribus & torfioni-
bus corporis ellet maJeficiatus,& cp per maleficia (ibi co
tigiflet,non tam ab alijs maleficns.quamum
& perexpe-
rietiam cdodus fuit, dixit enim cp fingulis dominicis die;
bus femunire cum fumpfione fialis,& aque benedjifx fo
J«batf& quia uno die propter cuiufdam celebrandas ob-’
mif^at nuptias, eodem etiam die malefjcatusfuit. Quid
denique de illo in Reuenfpurgo,cum a diabolo in forma
unius mulieris,ad carnaiemaaumfollicit3retur,iUepIu
rimum anxius, dum defiftere nollet diabolus, illi pauperi
in mente uenit,ucfumpfioue (a!is,prout i,n praedicatione
audierat, fe munire deberet,unde cum adintroittl fhib^
fal benediftu fumpfiffet,mulier toruo uulcu
c iYinfpexic
& quis diaboiorii ipfumde hoc docuiflet improperando,
/iibico difparuit , ubi diabolus per fe m effigie
maleficae
* aut cum prxfeiiria corporali maleficxaftuerat, cum nti u.
que' facere,Deo permittente poteft.: Sed & illi tres
, foc i£
per uiam ambulantes , duo eorum idfu fulminis percu{f{
fuerant, & certius territus cu uoces in acre clamantes au-
difict, percutiamus & illum altera uox cum
, refpondifkc
pon poflumus,quia’bodie Verbum caro fa&Ci eft audinic..
iatellexcrat cp ea de caufa,qui nliflam audierat, &’ in fine
/i.Par^ Mal.Malefic. L 'aiiflje,
1 Quib. malef, nocere non potett.
mifTaE.Euangelium.Ioan.In principio erat uerbum ,
&c.
audiuiflet,ideo prxferuatus fuiflet. Sed & per facra ueir-

ba corpori alligata, quod miro modo

funt prxferuatiua ,
feruentur.De qui-
dum modo feptem coditiones in ipfis
fecundae partis mentio
bus in ultima quajftione huius
&
fanatiuis , ficut hic de remediis
fiet, eo ap ibi de remediis
prxferuatiuis traftabitur.Et illa facra
uerba no folum ad
prxferuandum,fed etiam ad curandum maleficiatos ten-
dunt.Plurimum aut funt prxferuatiua locorum,hominu,
faluato-
& jumentorum, uerba tituli triumphalis noftri
ris dum fcilicet per
quatuor partes loci, in modum crucis
infcribuntur,lefus Nazarenus,Rex
Iudsorum.vel etiam
euangeliftaru , auc
jungendo nomen uirginis Mariae, aut
loannis,Verbum caro fadum eft.Tertmm uero ge
uerba
fingularifiimutn,
nus quod a maleficis lfdi non poteft,eft
municum,mtenus Sc
utpote prxeipua Angelica cuftodia
per coe
exterius.Interius,per gratis infufionem,extenus,
leftium uirtutum, id eft per motores orbium coeleftium
,
fpeciebus
proteftionem,& hoc quidem genus in duabus
contra omnia
eleftorum diuerfificatur,quia uel minuitur
l?di poflunt,ueI <$
genera maleficorum, ita quod in nullo
potentiam,itacattificentur ab
prscipue circa generatiua
bonis Angelis,ficut mali fpiritus
quofdam malos ho
ipfis
infrigidant circa
mines uel inflammant circa unam, uel
aliam, per fua maleficia.Primum de interiori & exteriori
influentias corpq-
protetfionequo ad gratiam,& quoad
Deus per fe gratia
'rum coeleftium fic dedaratur.Na licet
creatur* poteftas ad
infundat meti noftrx,ita quod nulli
poteft,iuxta illud, Gratiam
talem infufionemfe extedere
tradit S.Tho-
gloriam dabit Dns,tamen difpofitiue,ut
&
tertium fenten.quando Deus
mas,in quodam loco/nper
infundere, Angelusbon
aliquam notabile gratiam uult
cooperatur. Et hoc eft id quod
Dyomfius prxtendit.4.ca.
diuimtatis immutabilior
de di.nominibus Hxc eft lex
.

ima a fumnus per media perficiatur, ita

quod
ftabilita,ur
nos emanat, to
quidquid boni, a fonte totius bonitatis in
Angelornm,habemusexe«
tum *per minifterium bonoru
Dia '
 .

OuaBio prima. '

163
pia cum rationibus.Nam licet ad uerbi Dei conceptione,
in uirgine beatiflima,per qua Deus homo faflus eft , fola
diuina uircus efficienter afluerit,tamen Angelico minifie
rio mens uirginis per falutationem,& per intelle<ftus,con
fortationem , & informationem multum excitata , & ad
bonum prsedifpofita fuit.Ratione,nam praifari do&o-
&
risfentetiaeft,q>inhominefunt tria,utuidemus, fcihcec
uoluntasintelle&us, potentia, aliae interiores & exte-
&
riores affixa: membris & organis corporalibus. In prirtiu
folus Deus agere ualet,quia cor regis in manu Dni,difpo
fitione Angelus bonus,inquantum inrelleftum ad ueri,&
boni agnitionem amplius illuminat, ita qp in fecundu &
Deus & angelus bonus agere poflunt illuminando. Et in
tertium fimlirer bonus Augelus ad bonnm,& malus an
gelus licet Deo permitrente,immiffiones malas imprime
. re poteft. Tamen in potc-ftace humans uoIuntatis,eft ta-
les immiffionesfadasacceptare,uel refutare,quas etiam
fem per homo cu Dei inuocata gratia poteft propulfare
De exteriori etiam cuftodia , qu£ per motores orbiunl a
Deo c6municatur,eft cdmunis traditip,& rrtagiscofbna-
tam faers paginae, quam philoiophia? naturali ,<pbmrtia
corpora coeleftia mouentur uirtute angelica, & dicuntur
motores orbium a Chrifto,& ab F.Cclefii virtutes caloni
uocantur,& coniequentur a cctleftibus influentiis, omnia
huius mundi corporalia reguntur, ttfte Philofi met ha. 1 .

Quare & dicere pofiumus,cii Deus lingulare habet protii

dentiam de luis eledisjlicetquofda malis huius uita>,fci-
licetpaenalitatibusfubijcir,quofdam fft ita prsferuat.g»
in nullo laedi poflunr.Et hoc donfi recipiunt uel ab Ange
lis bonis ipfis ad cuftodia a Deo deputa t i s,uel ex influen
tiis,coelcftium corporii,feu amotoribus ipforiim orbium.
Infupernotandum,q> licet aliqui contra oia maleficia mu
niutur, aliqui uero contta aliqua,& no.cotra oia, furi t cn
aliqui,qui fingularitera bonis angelis fuper uim genera-
tiuam ita caftificanrur,q> nullo modo a malis maleficiari
circa illam potentia poffimt,fed de his feribere uidetur in
parte fuperfluu,licet in parte foret neceflarifi,propter hoc
L i quoW
 r

1^4 Ouib.malcf.nocere non potefl.

*

q, iftiqui circa potentiam

genera tiua maleficiuntur,ide#
deftituuntur Angelica cuftodia,cp uel femper funt inmor
tali peccato, uel nimis 1 ibidi nofo affectu diis fpurciciis in
fiftut.Vnde etia in prima parte operis tadu eft , Deus am-
plius permittit potentia illam maleficiari, nedum propter
eiusturpicudinem,quatii etiam propter hoc cp corruptio
primi parentis,fub originali contagione, in totum genus
humanum traducitur.Dicamus tame pauca, qualiter bo-
nos interdum uiros iuftos & fandos beneficia,& prajci-.'
pue circa uim generatiua . Na.n.ita fadum eft de S.Sere-
Hoabbate,de qpo refert Caflianus in collatione patrutn
collatio abbatis Sereni prima.Hinc, inquit, pro interna
,

cordis atque anima; caftitate ,

nodurnisdiurniscjj pr^ci-
jbus ,ieiuniis quoqueatque uigiliis infatigabiliter in-
fiftens , eundos aeftus carnalis concupifcentiae,
tandem'
diuinam gratiam , in fe extinxifle percepit Deinde, .
per
jnaipri jelo caftitatis fuccenfus praefatis ufus, remediis,
,

a D E.O Optimp , Maximo petiit, nitniru m,iit interio-

ris hominis caftiras in fuum corpus redundaret , DEI

dono. Ppftremo autem ueniensadeum Angelus Domi
m,inuifionenodurna,eiusq; uelut aperientem uetrem,
quadam ignitam carnis flrumam,de eius uifceribus euel
,*
lens,fuisq; oia ut fuerant Jocis inteftina reftituens.Ecce
inquit, incentiua carnis tuas abfeiffa funt,& obtinuifle te
noueris hodierna die perpetua corporis puritatem, ipxta
potum, quo popofeifti, ut ne ipfe quidem naturali motu ,
qui etiam in paruulisatq;ladentibus excitatur ulterius
pulferis.Sic etiam de beato Equitio abbate, dicit beatus
Grego. i.lib.dialog.Hunc, inquit, cum iuuentutis fue tetn
pore acri certamen carnis incentiua fatigarem , ipfe fiiar
tentationes anguftiae,ad orationis ftudium folertiorem fe
cerunt.Cumfy hac in re ab omnipoteti Deo remediu co-
tinuis precibus qu^reret node quadaadfiftente Angelo
eunuchari fe uidit,eiufq; uifione apparuit, quod omnem
motu ex genitalibus membris abfciderer,atq; ex eo tem-
pore ita fuit alienus a tentatione,ac fi fexum non haberet
uir
^ cprpore,ecce, quale beneficium caftificationis,quia
-an
‘
tute

/
 ' Qumfiio prim*.
fciite fretUs,ex Dei omnipotetis auxilio,ut Uiris antepr£-
erat,ita coepit poflinodum fceminispra?efle.lta in uica pa
trum eorum,quos S.Heraclides uir religiofiflimus colle-
quem Paradifum nominat,meminitcu-
git in libro fuo,
lufdam S.pacns & monachi,que Heliam uocat , hic mi-
,

fericordia motus,trecentas foeminasin monafteriumcol

legit j& regere coepit.Tranfodo autem biennio , iam tri-
ginta annos habens uit*3 tetatiis a carne in heremu fugir,
ubi biduo ieiunans orans,aitjDrie Deus , aut occide me ,
aut libera me ab hac tetarione.Vefpere igitur lomnus ei
irrepfit,& tres Angelos ad le uenire uidit,quibusquajren
tibus,cura a monatierio uirginum fugiflec,nec ille pr$ ue
recundia re/pondere auderet, dixerunt Angeli.Si libera-
beris,num redibis curam foeminarum geredo?R.efpondie
ille quod lubens.Tunc illi iuramentum ab eo excipentes,
quod exegerant,eu eunucharunt.Nam unus manus, alter
pedes,tertius nouacula,tefticulos eius uifus eftabfcinde-
re,non quod ita uere eflet,fed quia ita efle uidebatur,qu$
rentibusqj an remedium lentiret,relpodit ille fe plurimu
exoneratum. Vnde quinta die ad lugentes feminasrediie,
& per quadraginta annos quibus fuperuixit, nec priftina*
tentationes deinceps Icintillam /enlit.Non minus benefi
tfium collatum efle legimus beato Tho.dodorisnoflri or '

dinis,qui a confanguineis proptef ingrefliim didi ordini*

incarceratus,ut per meretricem feduceretur,ad feculu ce
tatus eft,qu* per confanguineos immitia uelte &
ornatu
fumptiflimojcum dodor eam intuitus fuiflet,& materia
lem ignem,concurrit,titionem ignitum arripuit, & fug-
getricem ignit* libidinis ecarcere fugauit,& orationi Ita
tim pro callitatis dono proftratus,obdormiuit , ubi duo
angeli ei apparuerfit,dicetes,Ecce Dei ex parte cingimus
cingulo caftiratis,quod nulla poflit de cf tero impugnatio
nem ditio!ui,& quod humana uirtute ineritis non aequi-
ritur,ex parte Dei confertur ex dono.Senficigitur cindu
ram,fcilicet,tadus cindur£,& exclamando euigilaujt.
Deincepsqj tanto munere callitatis fe dotatu fen(ir,u tabf
eodem tempore omnem abhorreret luxuriam,ut nec finj
1
1
n^cefliiac?
JL.
j
 ,

1 66 Quibus maleficas nocere non potefl'.

necefifitate 'foeminis colloqui poffet,fed perfe&a caftitatc
polleret.Hasc ex fornicario N jder.His igitur tribus gene-
ribus hominu demptis,nemo fecurus a maleficis,quin hx
decem & odo modis infra fcripti, aut nialeficiatur , aut
ad maleficium teneatur & incitatur , de quibus per ordi-
nem. Primo eft differendum, ut poft eo clarius,quibus re-
mediis maleficiati. poffint releuari difeutiatur , & ujt eo
clarius pateant ipfidecem & odo modi , per totidem ca-
pitula deducentur, ut primo circa maleficarum introitu
pateant diuerfi modi, per quos ipfie malefice innoxias iu-
uenculas in augumecum illius perfidei atrranunt.Secundo
de modo facrilegae profeflionis earum , ubi quxdam
&
declaratio omagii praedandi ipfi diabolo inducitur . Ter-
tio de modo, quo localiter transferuntur in corpore, uel io
fpiritu.Er quarto quomodo fe incubis drinonibus fubii-
ciunt.Quinto de modo generali,prout per Sacramenta ec
clefhp fua maleficia exercent, & in fpeciali de modo quo
demptis corporibuseoeleftibus,quafcTJnq; creaturas,Deo
pp.tmittente, inficere folent.Sexto,de modo quo uim ge-
;\eratiuam impedire folent. Septimo, fuper modum , quo
membratur ilia auferre pr^ftigiofa arte folent. Odauo
fuper modum, quo homines in befiiales formas tranfmu-
tai e folent. Nono fuper modum quo d^mones intra ca-

piti. fine laefioneexifiunc, quando pr^ftagiofas apparitio

nes operantur»Decimo fuper modum quo daemones ope-
ratione maleficarum, homines interdum fubflantialitcr
inhabitant. Vndecimo,quoomne genus infirmitatis in-
ferre folent,& hoc in generali, Duodecimo, de quibufda
infirmitatibus in fpeciali. Decimotertio fuper modii quo
obftetrices maleficae, maiora damna inferunt, dum infaa
tes aut interimunt, aut drinonibus execrandoofterunc.
Dec imoquarto, fuper modum quo iumenrisuaria nocti
menta inferunt Decimoquinto,fuper modum quo gran
.

dmes& tempeffarescocitare, & fulgura fulminare fuper

homines, & jumenta folent. Decimofexco , decimofepti-
mo,& decimoodauo, fuper tres modos quo tantum uiri
& non mulieres maleficiis funt intenti.Poft hq?c fequetur
 **
' : * Quaflio prima. i6y
-quxftio fuper modos tollendi huiufmodi maleficia . Nec
seftimat quis funditus horum notitiam capere, pro ea q>
hi uarii modi fuper uaria maleficia inferenda recitantur.
Hoc enim & modicum utile, imo fortaffis & nocere pof.
fet,neque enim prohibiti libri nigromantiae hic inferun-
turjcum hoc genus fuperftitionis, no libris aut dodis,fed
omnino ab imperitis pradicantur , unum habens funda
mentum dum illud non exprimitur , aut pradicatur im-
poflibile fit aliquem maleficiis ut maleficum infiftere.
Recitantur aurem hic modi in fuperficie,qt eorum opera
‘
non incredibilia uideantur,ficuthucufq; in magna fidei
contumeliam, & ipforum maleficorum augumentum adu
cft,q5 fi aliquis expr^habitis, cumdidii eft aliquos pra»ler
uari per influentias corporum coeleftifi, ut maleficiari nul-
lo modo pofiint, uelit hoc etiam attribuere illis influen-
* tiisjdum aliqui maleficianrur
,
quali quxda neceflitas ibi
fit,fiue ad preferuandum a maleficiis, fiue ad inferendu ab
illis, talis non rede mentem dodorumfaperet,uariis re-
l rimo, quia enim tria funt, qua; a
J
fpedibus. tribus coele
ilibus caufis dirigi poliunt, fcilicec, uoluntatis adus,intel
Iedusadus,& corporalia. Et primum , ut fupra tadum
cfl,afolo DEO. & immediate dirigitur. Secundum ue-
ro ab Angelo. Tertium a coelefti corpore , licet dirigitur
non tamen neceflitatur.Secundo,quia enim ex didis ma
nifeftum eft, quod elediones&uoluntates immediate a
DEO diriguntur,iuxta apoftolum,Deus eft , qui opera-
tur in nobis uelle,& perficere,pro bona uoluntate, & co-
gnitio humana intellediua,a DEO, mediantibus ange-
lis ordinatur. Ideo etiam corporalia quaecuque, fiue line

interiora, ut uirtutes&fcientixacquifitx per corpora-

les potentias interiores, fiae fint exteriora, ut limitate &
ajgritudines a coeleftibus corporibus,mediantibus ange-
lisdifpenfantur,quod & Dionyfius tangit,in quarto ca-
pite,dediui.nominibus,quod corpora caeleflia funt cau-
fx eorum qux in hoc mundo fiunt, tamen ha:c funt intel-
ligenda quo ad lanitates , & aegritudines naturales . Hae
autem xgritudinesjcum fine fuper naturales,propter dx-
.
monis
 1 68 Qjiib.Milef.nncerc non poteft.
monis potentiam , qux illas DF.O permittente infert,
ideo non poffumus dicere ', quod ex influentiis corpo-
• rum coileftium contingat quod aliquis maleficiatur, flcut
bene dici poteft ,quod ex infiuetiis corporum carleftium
eft,quod aliquis m.ileficiari non poteft.F.t ft dicitur quod
oppoflta habent fieri cn ca idem, 8t flcut propofitii in pro-
po* ro , ita oppofitum n oppoflto Refponderur q> ubi
.

aliquis pr^feruacu uirture corporu coeleftium ab infirmi

1

tacibus his fup$r natural'bus,hoc non fit ujrtute corporu

J cceleftiii >mmediaK^fed uirtute Angelica, que illa influe
tiam confo; rare poteifjtu inimicus luis maleficiis non poi
fitfuperea prxualtie , Suiirtus illa angelica poteftde-
riuan , uel a motori orbis cceleftis , ut fi inm in undo ,

quis mori deberet, lu per periodo naturali, DEVS fua po-

tentia'qui femper per medias caulas huiulmodi operatur,
hoc immutare poteft uirtute conferuatiua,pro defediua
natura: immittendo, & ius influentia-, ita & dicere po£-
i

fumus de eo qui maleficari pollet, quod etiam tali modo

a maleficiis prarferuatur,uel fit talis prxferuatio ab Ange
io ad cuftodiendum deputato, qure etiam pr^cipuaeft in-
• rer omnes cuftodias. Et quod dicitur Hiere.21. Scribe ui-
rum iuftum fterilem,qui in diebus fuis non profperatur.
Hoc intelligitur quantum ad elediomes uoluntatis,in qui
»bus homo unus profperatur,alius non quod etiam con-
tingere poteft ex influentiis corporum ccdeftium . uerbi
gratia. Aliquis inclinatur ex impreflione corporum coe-
• leftiu,ad aliquaselectiones utiles,utde ingreflu religio-
nis uel huius.Etcum exlumine illuminatur eius intelle^
dusad eadem agenda , & t x diuina operatione inclina-

tur erus uoluntas ad hoc profequendum, ralis dicitur be-

ne prof*perari,uel etiam quando quisinclinaturad aliqua
artem, uti ad aliquid uri ef
pradicandum.E contra dicetur
«nale fortunatus, quando exluperioribuscaufisad contra
ria cius electio inclinatur. De quibus fententiis & multis
iliis loquitur fandus Thomas, in fum. contra GenriJib.j;
.& m plerilqj'aliislocis, quomodo differt dicere aliquem
’
die bene.uel male natum.bene uel male fortunatum» be
'
'
tuKUili ne uel
 • Quettfr prim*.
j 1 69
fieuel male gubernatum & cuftoditum . Quia CJt difpo"
fitione religa a corpore coelefti
, bene , ue^
dicitur aliquis
nule natus, & fic etiam fortunatus/edundum uero quod
ab Angelo i!luminacur,dicirur bene cuffodicus.& non ma
•
le, ubt fequuntur illuminationes Sed fecundum quod i
.

DEO in bonum, & illud profequitur, dicitur

bene gu-
bernatus . Quae tamen eleftiones hic non habent locum*
quia de ipfis no ntendimus,ficuc de praeferuatione a ma-
i

leficiis inferendis.Dequaad praefensfuificiat, aggrediedo

earum ceremonialia,quaeab eisprafticantur,& primo qui
bus modis innoxios ad earum perfidiam alliciunt.

De diuerps mediis quibus dxmones attrahunt,

& alliciunt innoxios per maleficas ad
augumentum illius perfidia.

CAPITVLVM PRIMVM.
VNT autem tres modi prae caeceris, qui-
bus daemones per maleficas innoxios fub-
uertunc. Et ex quibus continue illa perfi-
s»? dia augmetatur. Et primus eft per taedium
ex importuna temporalium damnificatio-
ne . Nam ficuc s. Gregorius dicit , Diabo-
lus frequenter tentae, ut faltem taedium uincat . Intelliea»
hoc tamen infra uires tentati, ut fuper diuina permiflfo-
>iem. Declara quod D EV
S permittit, ne homines ignauia
torpeant. In cuius figura ludicum.z. Has gentes non de-
Jeuit Dcus,ut erudiret Ifrael in eis ,& loquitur de finiti-
mis nationibus Chanan^orum , Iebuffis & aliis. Et iam
HufTite,& permittuntur , ut delere non ua-
alii haeretici

leanc,lta & daemones per n aleficas tantis afficiunt dam-

nis in teporibus, uicinos & innoxios, ut quafi coafti , ma-
leficarum fuffragia primo habeant implorare, & demum
tarum confiliislcfubnmterejexpcrientiatorpe nos edo-
' • ’
coi*. V
S
rrjo Quo d&mon fubuertat innoxios.
cuic.Nouimus in diocoefi Auguftienfi holpitem,cui infra
annum.44.9qui fucceffiue dum fu i fleor maleficiati, uxor
t^dio afte&a maleficas confuluit’, &iuxta eorum confilia
utique non falubria, alios quos ex poft emerat , quia ue-
&or erat, a maleficiis praeferuauit , quantae denique mu^
Jieres in officio inquifitionisnobis exiftentibu^ conque-
ftaefuerunt,quod dum propter damna uaccis,ex priuacio-
ne laftis, &
alijs iumentis illatis,fufpe&as maleficas con-

fuluiflent, etiam remedia oblata percepiflent,dum modo

aliquid uni fpiritui promittere uolui flent), Scillis inqui-
rentibus, quidnam promittendum foret , refpondebanc
parum hoc efle, dum modo informationibusillius magi-
Siri aflentirent,fuper certas obferuantias tempore diuino
rum in Ecclefia , aut in confeffionibus Sacerdotibus fa-
ciendum,aliqua(ubticendo aflentirent. Vbi notandum *
quod ut fupra tadum eft,mille artifex, a minimis pau- &
cis inchoat,quo idem tempore eleuationis corporis Chri
fti in terram fpumant, aut oculos claudant , quod aliqua

uerba inutilia proferant, ficut & nouimus eam , quae ad-

huc fupereft feculari brachio defenfa , quando! in-
fra mifiarum (olemniajfacerdos populum falutac , dicen-
do, Dominus uobilcum,itafemper fubiungit, uulgari
fermone , Keer myr diezungejmar/zumb. Aut quod in
confeffionepoft abfolutionem fadam etiam fimiha pro-
ferant,aut quod nunquam ex integro confiteantur , prae-
cipue mortalia peccata , ficque ad omnimodam fidei ab.-
negationem,& facrilegam profesfionem paulatim perdu-
cuntur.Et hic modus,feu etiam quicunque confimilisob
feruatur amaleficis,erga honeftas matronas uitiis carna-
libus minus deditas,magis autem terrenis comodis inhi-
antibus. Sed erga luuenculas», ambitioni & uoluptatibus
corporis magis deditas alium modum obferuant, fcilicec,
per carnalia defideria, & uoluptates corporis.Vbi notan-
dum, quod ficut intentio & apperitus diaboli maior eft
ad tentandum bonos quam malos, licet ex parte tentato-
rum magis tentae malos quam bonos,id eft,q> amplior ha
bilitas reperitur in malis a ad recipiendum tentationem
, '
daemo. .

i
)
 .

JQtfsfl.LCapJ. jjt
dxmon is qua (it in bonis.Ita& diabolus fandiores quaf
que uirgines & pueJlas, magis feducere conatur, cui expe-
rientia lupereft ,& etiam ratio.Nam cum maJos iam posfi
deat, non autem bonos, ideo magis conatur (educere ad
fui dominium iultus quos non haber,qudra pofleflos ma-
los.Sicut etiam aliquis princeps terrenus magis infurgic
contra illum, qui pius aufert de iurefuo quam contra
,
quofuis alios, qui non (ibi c0ntrariantur.Experientia.N4
in oppido Rauenfpurga?,duabus incineratis prout etiara
,
inferius patebit,ubi de modo quem obferuant, concitati
do tempeftares tagetur,una illa balneatrix inter alia, qu$
fafla fuerat, hocetiam recirauic (e multas a diabolo fuifle
perpellas iniurias, ea de caufa , quod uirginem quandara
deuotam,& filiam cuiufdam prxdiuitis, quem nominare
non opus eft,cum & ipfa iam defunfta (ic, difponente di-
uina clementia, ne malitia deprauarec cor eius , leducere
deberet,taliter utipfam feftiuoaliquodieinuitaret,utip
fe dimon in fpecie iuuenis,cum ea fua colloquia habere
pofTer. Adderat etiam, quod licet fxpisfime hoc facere ae-
tentaflec, (emper tamen ubi luuenculam fuiflet allocuta ,
illa figno fanda? crucisfe muniuit. Et hoc utique ex inftin
fiu fandi angeli, ad effugendum opera diaboli procesfifle
nemo dubitat. Eli &
alia uirgo in diocafi Argentinenfi
conflituta,qux uni ex noltris confefla, afleruit, quod die
quadam dominica , dum folitaria in domo paterna ince-
derer, uetula quardam illius oppidi ip/am uifitandi gratia
accet(Ti,& inter alta (currilia uerba qux protulerat , hxc
ultimatim fubintuiit,uteam (i placerer, ad Jocum ubi
iuuenes omnibus hominibus oppidi incogniti moraren-
tur,deduceret.Ec dum ait uirgo aflenfum prxbuiflcm , &
ip(am fubfequuta ad domum ueniflem ,uetula fubinrulit;
Ecce per gradus ad cameram fuperiorem afcendimus,ubi
iuuenes morantur,fed caueas ne (igno crucis te munias ,
quod dum me faduram a(lerui(lem,illa prxcedente, ego
per gradus fcquendo, occulte me (igno crucis muniui
Vnde contigit quod in fummirare graduum , &anreca-
meram pariter conftituta:, illa uetula horribiii uultu , &
itoma-
 i^i Quom.darn.fitbuert.innoxios.
ftomachato a ni ni o fe uertendo , & me 'afpiciendo di-
xit; Brt maledicaris figno crucis, cur te fignificafti*
abi hirte , in nomine diaboii recedas fidqde ad propria
redii illrfa,
- Qiiaeic re telligitur, quantis uerfuriis antiquusiile ho

fedudiohem animarum debachatur. Pratfata de-

ftis in

nique balneatrix irteinerata, per hunc modum afleruit,-

ab aliqua quadam uetula le fedudam,cum tamen eius co

foJalis differenti modo,quiauidelicccdrinonem in uia in

fpeciehumana irtueniffet , cum & ipfa intentionis fuiflee
amilium Tuum fornicationis caufa uilitare , & ubi a dr->
mone incubo cognita fuiflet , & interrogata , an eum a-
gno(ceret,& ipfa fe cum minime agnofccre aflereret. Ille
refponditjDrmon fum , & fiuoluerisadfuu beneplacitu
femper ero paracus,nec in quibufeunque neceffitatibus ce *

deferam. Ad qur ilia dum annuiiler , decet & odo annis

iifqueuidelicecadulrimum uita?,fpurciciisillis diaboli-
iris inferuiuitjcuni fidei tamen omnimoda abnegatione.

Et eft tertius modus alliciendi per uiam moefticr, & pau

pertatis. Naiii corruptis iuucnculis,& fpretisab amato-
ribus, quibus le nubendi gratia, ad eorum pr^mifia impu-
dicitia; compilauerant,ut iam omni fruftrantur confiden-
tia, & fe undiq; infamatas cofiderant, etiam ad qurcpnq;
diabolica prxfidia le conuertunt, aut ratione uindidx il-
lum maleficiendo,atnatorem, feu illam, cui feconiunxic a
aut alias omnibus fpurcitiis le fubmittendo machinatur i
Er (icut talium iuuecularum non elt numerus, ut heu ex-
perientia docet ita nec numerus maleficarum,ex eis infur
getuium, pauca ex multis referamus.Eftlocusid diocoefi
iirixin.ubi iuuenis fuper uxorem fibi maleficiacam,talem
cafum depofuit,meenina tempore iuuentutis, quandaaic
adamado,dum ipfa iurgiter inliarer,ut eam in marrimo^
nio copularem , & ego eam fpemendo , aliam ex alio do-
minio duxillem in uxore ni,uoIens tamen amicicirgratia
ci complacere, ipfam ad nuptias inuitabam.Qua ueniece*
dum alir mulieres honeftre fuas propinas, feu oblariones
j»r*fentarenr,illa qux ;nuicata fucrac,manumclcuans,c^
teri*
 *';?
Onaflio T.Ctp.I Tf$
Veris mulieribus qua? eircunflabant audientibus , dixit
Paucos dies fanos poft hanc diem habebis. Ec fponfa ter-
rita, cum eam noh-cognofceret , eo uc praertiiflum eft ex,

alio dominio copulara fuerat, dum interrogaret circtm*

hantes,qua?nam e flet, qua' ei huiufmodi minas inculiflet.
Alia? ipfam uagam , & diflolucam inulierem exiftere affi#
-roabanc,non minus tamen ea qua? pt?.i?dixit > & eo ordine
fubfequuta fuerunt. Nani pofi paucos dies adeo malefica
ca fuit,& omnibus membrisdeftmita, quodefiarti ulque
in pra?lens , ultra annos dece,in fuo corpore maleficia cer
inutur,fi ea qua? in uno duneaxat oppido illius dioccefis re
perta funt, inferenda efleht, liber integer foret conficiet!
dus,confcripta alit funt repofita foar apud eunde Epi-
fcopfi Brixin. & utique ftupenda & inaudita, ut reftiside
exiftit.Nec filentio praetereundum putamus rem ftupen-
«latn & inauditam.Nam Comes quidam praeclarus, gend
re Vvefirauienfis territOrij, in confinibus Argentinenfi*
dioccefis iuuenculam fimili genere pr^claram, duxit uxo-
remjquam tamen poft celebratas nuptias, ufq; ad tertiu
annum,carnaliter cognofcere non poterat, inaleficiali itn
pediraenrojut rei probauiteuencuspr^peditus , anxius*
& quid agere ignorans , & San&us Dei iugitefr interpel-
lans. Accidit ut ad duitatem Metenfem, ob negotiorum
quorunda expeditionem applicaret . In qua dump uicos
'&plateas , feruis & familia uallatus incederet, quandain
mUlierem, qua? ante illos annos concubina fua fuerar,ot>
uiam haberet, qua uifa,dum fuper maleficia fibi illata mi
nimdcogitaretjimprouific eam blandeex antiqua amici-
tia contra&a alloquitur, & qualiter fe haberet,ut ualerec
inueftigat. At illa cernes Comitis pieratem,uiceuer/a Co
mirem de ualituditie fui corporis & ftatiis , diligenterin-
ueftigauit, quo refpondence quod bene,& pro/pera cun-
&a fibifuccederenr.Illaattonira paululum filuit .Ec Co-
mes cernens eam atconicam , amplius uerbis blandis eam
aggreditur , ad collitionem.inu itando At illa defiam
.

uxoris inueftigando,fimile refponfumaccipit,quod bcnc

|n omnibus fehab.erec . Tuuc illa an ne pueros generallec
" *
inqui-
 . ,
V

174 Qucm.dtemorj.f tbuer.innoxiof.

j

inquifiuit . Et Comes: tres mihi» ait, funt pueri mafculi

quolibet anno unum genuit. Tunc amplius illa ftupefada
k

.paululum filuit.Et Comes : rogo te charisfima , cur tam

diligenter inquiris indica, nec enim dubito quin meae fae
licitati congratularis . Tunc illa : Vere congratulator,
fed
maledicatur illa uetula, qua: obtulit fe corpus ueftrutu
uelle maleficare, ut carnalem adu cum uxore ueftra exer-
cere minime haberetis. In cuius fignum, puteus qui, eft,
in medio curia: uellra: ,
continet in fundo ollam , certas
res maleficiales continentem ,
qua* ea de caufaibidem po
ut quandiu ibidem contineretur , tamdiu coeua
lita fuit ,
di impotentia. uobis adedet, led ecce omnia uana fune
dequibusgaudeo &c. Nec comes diu diftulic, ad do-
,
mum regrefliiSj puteum exhauriri fecit , ollam reperit,&
eunda concremando potentiam illam perditam fubito
recuperauit. Vndc Gomitifla denuo nobiles quafque ad
nuptias. nouas inUitauit j affirmans fe iam dominam
il-

lius caftri domini j , qua; tanto tempore uirgo perman

&
fiflec,Cattriini.& dominium , propter honorem Comitis
lion expedit nominatim. exprimere , hoc enim
ipfum re-
&
da non perfuadet ut fubftantia fadi in deteftationem
tanti criminis detegatur . Ex quibus patent uarij modia
maleficis uifitati, in augmentum fua: perfidis. Pra:fata.n.

<nulier,quia ab uxore Comitis expulfa,hoc mate fici u Co

miti ex alterius maJefic^ informatione tulerat,qua de cau
la innumeri effedus maleficiales fequuntur

Sequitur de modo facrilcg^ profcjjionis.

2 ••
c*p. iu
Odus autem facrilegae profesfionis , fupet
expreflum padum fidelitatis cum damio-
I i

._
Sf nibusuarijs exiftit, utpote cum & ipf*
• maleficae uariis exercitijs circa maleficia
inferenda infiftunt . Pro- cuius mtelledu
'
§Urhno aduertendum, quod ficut in genere triplices ap
ucin primaparce traditus cadum eft.
parent maleficae *
 ,

'
Quj&Jlio I.Cap.I.
'

175
fcilicet Indentes, fed curare ncn ualentes . & ex
Curantes
aliquo fingularipa&o cum daemone inito non Ia:dentes,lae
dentes &curantes ita & inter laedentes unum genus exi-
ftit fupremum,in quo genere exiflcntes, omnia alia male
ficiaquae aliae fparfim exercent perpetrate ualent . Vnde
profitendi ubi defcribitur , fatis declarat de aliis fpecie-
bus. Sunt autem hae quae contra humanae naturx incli-
nationem, imo omnium ferarum, propria fpeciei infan-
tes uorant, & comedere folene . Et haec efl fuprema fpe-
cies in maleficis exercendis , funt enim quae ad innumera

nocumenta alia tendunt . Hae enim grandines & auras 1§

fiuas cumfulminibus exagitant , fterilitatetn in homini-
bus & iumetisprocurat.Infantesquos nddeuorant.daemo
nibus (ut fupra patuit) ofterut aut alias occidunt.Sed hoc
circa infantes non renatos fonte baptifmatis, quos autem
deuorant renati funt ut patebit, fed hon nifi Deo permit
tente. Sciunt & infantes prope aquas ambu!ances,in ip-
fas nullo uidente , in afpedu parentum proiicere equds
fub in fetioribus freneticos facere , de locodd loctim per
aera,uel corporaliter, uel imaginarie tranfmeare , iudicit
& praefidentium animos ne eis nocei^ ualeant immutare,
taciturnitatem fibi & aliis in tormentis 'ptfocurare , in le
capientium manus & animos tremorem magnii incurre-
re,occulta aliis manifeftare, & quaedam futura ex daemo- / -

num informatione, qua uidelicet aliquafn caufarn potiunt

habere naturalem pracdicere,uidequ 3ellionem„an daemo
nes ualeant futurapraecognolcere,in i.fen.dift.ii.abfen
tiauelutpraefentia confpicere, ad amorem uel odiuifi in
ordinatum mentes hominum immutare, ittu fulminis no
nunquam quem uolunt ,feu etiam aliquos homines [&
iumenta interimere,uim generatiuam , aut etiam poten-
tiam coeundi auferre, aborfum procurate, infantes in
utero matris foium exteriori taftu interimere , folo etiam
uifu abfque tactu , interdum homines & iumenta malefi-
ciare, & mortem inferre, proprios infantes daemonibus
dedicare & breuiter omnia ut praemitium eft , peftifera
quae ali» maleficae fparfim procurare fciunt, quando Dei
luiti-

\ /
I
 .

lj6 De modafacrilcga profeflionis.

Heu in illogenefefuprero®
iullitia talia fieri permittit.
exi lien te s perpetraie fciunt ,
non aucenti econuerfo, hoc
tamen cft commune omnium ,
fpuicitjascarnales cum
dawonibus exercere , ideo & exiliorum modo proficien
maleficarum
di,qui in fupremo genere exiftunt, aliarum
modum faciliter quis capere poreft . Fuergnt autem ta

lesdudum,ante triginta annos m confinibus Sabaudjae,

Nider in luo
uerfus dominium Bernenfium, ut recitat
uer
formicario , Nunc autem in confinibus Lombardiae,
fus dominium ducis Auftriae, ubi & inquifitor, Cunia-.
quadra-,
nusutin praecedente parte taftum eft,uno anno
pinta & unam maleficas incinerari fecit, & fuit anno do-
inquirendo labo-
min-,&c.8 < .qui etiam adhuc continue
rat. Modus autem profitendi duplex eft Vnus folennis .

per fimile ad uotum lolenne Alius priuatus , qui leor-

.

Solenms in-
fum daemoni quacunque hora fieri poteft .

ter eos fit, ubi maleficae in certam

concionem llatuto die
uident horni-
ueniunt , & daemonem in aflumpta effigie

nis,qui dum fuper feruandam (ibi fidelitatem, cum tem-

hortatur, illae
poralium profperitate,& longitudine uitae
Er dx-
o affiint nouitiam fulcipiendam libi contendant .
mon fi de abneganda fide, & cultu Chriftianiflimp,& de.
cxtenfa muliere , fic enim & beatiffimam
uirginem Ma-
riam nuncupant, & fi de (aeramentis nunquam
ueneran
uoluntarium,tuc,
dis inuenerit nouitium feu difcipulum
feu no-
daemon manum extendit, & uiceuerfa.difcipulus
uicia,llipulata manu illaferuarepromittit,& daemon ha
haec non lufficere ,
bitis illis praemiffis, ftatim fubiungit
inquirit*
& ubi difcipulus quxnam ulterius fint facienda
Daemon omagium petit ,
quod continet , ut in anima &
corpore,fibi ^ternaliter pertineat, pro pofie alios quoi
&
Adiungic d?
cunque utriufque lexus (ibi allociare uelit . ,

jiique,ut certa unguenta ex offibus

membris pueroru* ,&
bapcifinatisjfibi confient,
& praecipue renatorum fonte (

per quae cunftas fuas uoluntates explere cum

fuaafhltep,
('experienti».,
ria poterit Hunc modum nos
.
inquilitores
diaccefiv
teftejpercepimus in oppido Brifiaco BaGlienfis

t
 ,:\>

s Qujejlio.LCap.il, 177
>Ienam informationem capiendo ab una iuuencula ma-
fefica,fed couerfa, cuius & materteAiin diocoefi Argenti-
nenfi incinerata flierat , qua: etiam addiderat , quod per
modum quo eius matertera ipfam primitus feducere ten-
taflet talis erat. Quadam enim die fecum pergradus a-
fcenderehabebat,& eiusiuflu cameram intrare,ubi cum
uidifletquindecim iuuenes inueftimentis uiridi coloris
ad modum quoRutheri incedere (olent, matertera (ibi di
xit . Elige ex his iuuenibus,& eum quem uolueris, tibi
tradam, 8npfe te (ibi in fponfam a(lumet,&cum ilia nui
Ium fe uelle habere aflerui(i'et,grauiter uuliierata tadem
acquieuit, modum exprimens praemifliim , a deruit etiam,
quod f^pius perlonga terrarum fpacia , de nofte fecum
translata fuerat,etiam ab A rgentinaufque Coloniam.
Harceft illa, cuius occafione in prima quatftione pra»n>if-
fiim eft nos tielle declarare, an maleficieuere & corpora--
Jiter a daemonibus transferantur de loco ad locum,& hoc
-

propter uerba canonisr£6.q.f.epifcopi ubi textus frmir,

q>folummbdo imaginarie,cum tamen interdum etiauere f
& corporalitc-r transferuntur. T
nterrogataenim an Ibltitn
imaginarie & fantaftice (ic incederet per da» mones illufje.

Refuonditquod utroque modo , prout etiam ueritas fe

habet, ut inferius datmon transferendi localiter declarabi
tur . Afferuir etiam q> maiora damna ab obftetricibusin- ‘

feruntur, quia ut plurimu irifantes,aut habent interime-

re,autd.emonibus offerre, ab i^ft etiam matertera a de-
ruit /e grauiter fuifle tierberatam,eo quodoHam quanda >
ocultatam difeooperiendo plurimoru infantium capita .

reperiflet.Ht plura alia retulit, prius prieftito pro dicenda >

ueritate iuramento,vt decuit eius deniq;uerbis(uper mo
dum profitendi fides indubia, accomodarur etiam perea
qua; in fuo formicario profatus Ioan. Nidcr dosftor pne-
cipuus,qui erianoftris temporibus miris claruit fcripcu-,»
tis recitat, & hoc ex relatu f nquifi toris Eduenlis diocoefi»
qui etiam in ipfadiocorfi multos de malefici js reos inqui- 1

forat, & incinerarifecerat,dtcitcnim,pra:faro inquifito-

•

re mihi refercnrepercepj,quod.inLauianenh ducatu qui >

ji.Pars iVial.Malefic. M dam

t7S ne modo Sacrilegi proceffionis
coaetant-,
dam malefici proprios natos infantes ut dixit ,9»
derant. Modus aut difcendi talem artem fuit,
malefici in certam concionem
uenerunt , & opere eorum
d?monem,in afiumpta imagine uiderenc
ho
uerifimiliter
neceflario dare fidem de ab
minisjcui difci|>ulus habebat
euchariftia nunquam ado
negando Chrittianiflimo,& de
crucem ibi latenter ualeiic.
randa,& de calcando fuper
eodem . Fuit lnfuper fama
Sequitur aliud exemplum ab
Botilgcm referete quod in terra
cSmunis Petro iudice in
deuoraueflent a malefictsmua
Bernen.trefdecim infantes
exerceratm tales
^rem etiam publica iuftitia fatis dure
Petrus quae fiuiflet a quada capta
paricidias.Cum autem
infantes comederent. Illa rc
quem modum
malefica ner
nondambapt^
^ondit-Modus ille cft.natn in&ntibns praefertim
etiam baptizatis,
tkpraecipue infidiamur,uel
quando figno crucis non muniuntur
& orationibus.^
etor aduerte,quod ideo
non baptizatis praecipue infidiaa
non baptizetur, fequitur hos m
tur inftinftu diaboli, ut us no-
iacentes parecum,ceremon
cunabulis, ue 1 ad altera
opprefliefl^ud
quos poftquam putatur
ftris occidimus,
clam furto recepimus , & »
aliunde mortui , de tumulo
euulfis ofiibus tota caro ef-
caldari decoqui mus,quoufqj
fofidiore materia unguent
u fa-
ficitur bene potabilis, de
uoluntatibus &artibus, ac tra^ueftiom.
f cimus noftris
liquion uero hu m o reflafconemru
bus accommodis, de
quipotatus fuerit^additis pau
utrem replemus, de quo is noftr*
cofeius efficitur,& magifter
cis ceremoniis ftatim &
magis diftin&us ,
feckae Sequitur ad idem modus alius
captus,
darus.Namiuuenis quidam cum uxore malefica

in Bernenfi iudicio,feorfum
ab eadem,& m diftm&a

rhn meorum facinorum ueniam con-

repofitus,dixic.Si
fequi poflem, omnia
qux de maleficusfcio hbenspateft
oportebit.Cumq, per lite»
cerem mori enim uideo me
pofle confequi ue-
circunftantes audiflet omnimodam
tos
lzte fe morte obtulit, & mo
n?am fiuere P ceniteret,tunc talis eft,
deferuit.Ordo,inquit,
dos primxueperfeftionis dx
ptuno utdominico
quoetum fedute fum.Oporret

!
 ' Quajhol. CapJl. j‘
7p
«nrequam aquabenedi<ffeconfecratur,difcipuIum futurfi
cum magiftris ecclefia intrbire 3& ibide abnegare coram
cis; Chriflum 3 eius fidem 3 baptifma & uniuerlalem eccle-
3
- fia.Deinde omagium pradtare magifterulo, id eft, paruo
magiiho3 ita enim d^mone & non aliter uocant.Vbi no-
- tandum qulie
modus cum alijs recitatis concordat . Nee
obftet quod dimon interdum prae/ens eft ubi
3 oma°ium
fibi prf ftatur 3 inrerdum uero non dolo/eenim
tunc ope-
ratur3 cernens difpoficionem futuri difcipuli quem 1

3 fortaf
ab eius prx/encia tanqua nouitius retraheretur timo-
•fis

ris caufa 3 cum tamen alias per fibi notos & familiares fa-
' cilius xftimat eum afientire.Ideoqieum & tunc magifte-
- ruium uocant 3 cum abfenseft 3 ut minori terrore, ex parua
aftimatione.rtiagiftri concutiatur.Sequitur poftremo
de
utre bibit fupra difto3 quo fa&o ftatim fe interiorib 9
3 fen-
tit imagines noftra? artis concipere &
recinere fupcr prm
- cipales ritus huius (eifte.In hunc modii ait, fedutfusfum.
• Et uxor mea,quam tanta? pertinacia; ei)e credo ut potius
3
incendium lufiineat 3 quam minima fateri uelit ueruatem
ftd heu ambo rei fumus ficucdixitiuuenis ita
3 ueritas per
omnia reperta eft nam prjeconfefius muenis in magnaco
tritionemori uifus eft.Vxor uero tefiibus conii ifta nihil
,
ueritatis nec in ipfa tortura fateri uolujr
, nec in morte
fed incendio pneparato per liftorem, eidem
uerbispefli-
mjs maledixic 3 & fic incinerata fuit. Ex quibus liquet
mo-
dus profitendi earum /blennis. Alius uero m odus priua-
tus fic mediis . Interdum enim uiris aut mulieri—
diuerfis
bus,aut ajiqua alia corporali feu temporali
affliftione in
Uolutisjdxmon aftat, interdum uiftbiliter, interdum per
medias alloquitur perfonas 3 & fi. fecundum fua con
filia
agere uelint 3 qmnia profutura polJiceturad nutuni
3 a par
uis tamen ut in primo capitulo tabium cft inc
3 hoando 3 ut
ad maiora paujatim perducat. Varia pofient adhuc
ded«
& gefta 3 per nos ipinquifitione reperta, fed quia
ci atta
dilfcculcatemhajcmaterianon patitur, breui tati
ftudcn
dumeft cum uiteriori declaratione.

AC *r (•

) V
1 8o De modo Sacrilega procejjionir.

Tro declaratione omagij pr<ettandi

aliqua funt a duertcnda . /

quod diabolus omagium recipi»

V
&
Erum fuper hoc
aliqua fune aduertenda qua uidelicet de caufar,
quam differenter hoc faciat, & prifno Nam lice£ .

hoc faciat principaliter ad maiorem offenfionem diuinae

maieftatisjCreaturam ei dicatam flbi ufurpado,& ob in*
iorem certitudinem futura? illius damnationis,quam funi
me affeftat. Tamen fa;pe repertum eft a nobis tale orna-
giuni ad certos accepiffe annos fimul cum profeffionem
Interdum profeffionem tatum & omagium ad certos a&
nosdetuliffe . Et dicamus profeffionem confiftere in fi-,
ut fupra
dpi totali, aut partiali abnegatjone . Totali ,
eft, cum fides ex integro abnegatur .
Partiali,
taftum
cum ex pafto inito, habet caeremonialia qua?dam con-
tra ftatuta Ecclefia; obferuare ,
ut dominicis diebus ieiu-
nare, aut fextis feriis carnibus uefei , auc certa crimina
aliquid fimile perpetrare. Orna
in confeffione ca?lare , uel
gium uero dicamus confiftere in corporis &
animae tradf
tione,qua de caufa autem talia prafticantur ,
poffumus
affi°narequatuor caufa ex parte daemonis . Cum enim
circa fecus
ut fupfa in prima parte traflatus declaratur ,
dum principale , an dimones ad odium uel amorem,meifc
tes hominum poffint immutare patuit ,
quod intima cor.

dis non poffit penetrare , cum hoc foli Deo conueniac. a

deuenit,uft
E x conie&uris tamen in illorum cognitionem
etiam iam inferius patebit . Ideo uerfutus ille hoftis,G c&
fiderabie nouitia in aggreflu difficilem, ad
confenfum tu$
ad ma
blande eam aggreditur, pauca exigens,ut paulatim
jora perducar. Secunda caufa, nam cum inter abnegantes

fidem,diuerfitas credenda eft,cum qua;da ore,fed

non cor-
de,quarda ore &corde diabolus experire uolens,an corde
fibi profiteatur
ore certos annos deputat, ut eo in
ficut ,
'
tempore ex operibus& conuerfationem mente eius i nue-, i

caufa,nam fi per tantum temporis fpaciom,

ifiget.Tertia
cognofotipfam ad quaecunque excqucnda mirius uolu^.
taria»
 ,
V I

,T)V - QnxttJXap.lt' 181

4

uriamjSt quod iam ore, & non corde,fibi aJhfreat pr$-

fumitqjdiuina mifericordiarnei propter angeli boni ctt
ftodiam , qua d^mon in muitis experiri potefl profururii,
tunc ipfam abiicere, & teporalibus affiidionibus expo-
nere conatur , ut uel fic ex defperatione eius lucru habere
ualeat. Huius ueritas patet, nam (i caufa quarritur , unde
eli,quod cert* malefica?,fub quibufeunque tormetis etia
maximis,nec minima ueritatem fateri uolunt,ubi tamen
aliae faciliter ad quacunque interrogata, fua crimina fa
tentur.Idem unde hoc, quod fibiipfi poftqua fafl? funt,
uitam auferre fufpendioconantur.Reuera enim dici po-
tefl,quodubidiuinacoa&io per fandii angelum ad hoc
no concurrit ut malefica cogatur fateri ueritatem, ma &
leficium taciturnitatis abfcindere,quod tunc opere darmo
num,fit quodeunq, euenit,fiue taciturnitas, fiue criminii
confcffio.Primum fit fuper illas quas ore & corde nouic
,
fidem abnegafie, & finuli modo omagium pr-eflitifle de .
/
quarum etiam perfeueracia cercusefl, ubi per oppofitu .
>
alias relinquet non tuendo,eo quod nouicillas fibi mini-
me proficuas.Experientianos/a;pe docuit, cumoes quas
jncinerari fecimus ex earum confelfionibus patuit, ipfas
fuifie in uoluntarias circa malefi cia infereda.Nec hoc fub
fpe euadendi dicebat , dum per plagis & uerberibus eis a
dtemonibus illatis , ubi ad eorum nutum non feruiebat,
ueritas conflabat , faepiflime uifae cum faciebus tumidis,
& Jiuidis.Etfimiliter quod pofl confefiionem criminum
fub tortura , femper feipfas uitapriuareJaqueo fatagut,
ueritas ex noftra praftica habetur, cum femper pofl cri-
minum confefiionem ycpflodesdcpuratur lingulis horis,
fuper talia attendentes
, tibi etiam ex negligtntia interdii
cuflodum ad corrigias uel peplas reperiebantur fufpenfai
inimico utique ut didii ell,hocprocurante,nt per contri
tionem,aut facramentalem confefiionem uema confequs
rentur.Etquas corde allicere nunqu.i poterat, quo e turri
facilimegratiam apud Deum inuenifient.lam ultimo
temporalem cofulionem fit horribilem mortem,in de/pa
£
lationem deducere conatur, quauis & per Deigracia ina*
Mi ior
 .:

t $* De onutgio Diabolo pr&Jlando.

ior uc oieeft credendum,ueniam per uera contritionem,
& puram fit, ubi no uoluntsrie
confeflioneiii cofequuta
|llisfpurcitiisinh$ferunt.Patetexhi$qua* per diocoefe*
Argentinehfem,Conftanticnfem> & oppidum Haganoas
& RauenfpUrgatta funt,uix annis tribus euolutis. In pri
mo riamqi oppidojuna uili peplo & fragili fe fufpendic
Altera noie Vuapurgis , de maleficio taciturnitatis miro
modo fuit nocaca,aha« mulierculas informando qualiter
talem taciturnitatem perpuerum mafculfi,& primogeni-
tum irt fornace deco&um procurare deberent « Afta &
gefta adhuc pr$ manibus habetur, & fimiliter de aliis in
Jecurtdo oppido ihcirteratis fparfim hinc inde deducetur.
Et eft qtlarta caufa cur dxmones omagifi recipere fuper
certas dicerentjfuper alias vero minimejeo videlicet q> cu
periodum hominis cognofcere fubtiliUs, qua Aftronomi
pofiiinc, facilitts eis terminum uitaj uel pra?figere,uel ter-
minum naturalem, per caufalem modo quo diftu eft prae
uenire poteft.Haec breuiter perafta & gefta maleficarum
declaratur.Pr imo dtcmonis aftu tia in talibus deducedo
Nam quia fecund. Auguftdn lib.de na.d $mo. affignantur
<5.cauff unde etid probabiliter coiefturant futura concin
gentia,nd q> illa fcire certitudinaliter ualeant.Prima eft,
qu ia uiget fubtilitatc naturali,quo ad operatione intelle
iftus iploru, Vnde & fine difcurfu qui neceifarius eft in no
bis rationis incelligunt.Secunda,quia propter experietii
teporu,& reuelationu fupernoru fpirituu,plura/ciunc q
nos,unde ex lluhallegatur faepius a doftorib. triplici acu
mine fcire uiget d$mones,fubtiJitate naturae , experieria
teporfi,& reuelatione fuperrtor fi fpirituu. Tertia eft pro-
pter cleritate motus, vn quae irt Oriente fieri habent,pre
cedere poflunt mira celeritate Occidete.Quarta, quia u
cut fua potetia cu Deus permittit, poflunt inducere mor
bos,auaru inficere,& famem inducere, ita poflunt & illa
praedicere.C^inta,quiap figna poflunt fubtilius pr$dice
remote q medicus uidedo urina & pulfum Na ffcut ille
.

g figna uidet aliqua in infirmo quaefimplexnocofiderat,

*, ita & datmo ea qua; nullus homo uidec naturaliter.Sexta
 ,,

. .
' Quiejtio 1. Cap.it. |8j
quia ex Ggnis qua: proccdut ab aio hominis coirfhirat ea
quae funt,uel eriitin anima aftutiusprudeti uiro. Sciute-
nim q inftin&usfuntuerifimiliterfecuturi,& cofequen-
ter cuiufmodi opera.Septima, quia atta prophetarum &
/Cripta nofcut melius homines ,& ex illis multa futura
q
depedet,ideo cX illis multa futura prxdicere poliunt, etia
tangunt.i d.q^.fciendu.Vnde no nliru fi periodu hois fci
te poteft naturale,licet fecus ficde termino caufaliq fiere
per incineratione,qua d^mon finaliter prdcurat,qn ut di
&u eft ipfas inuoluntarias reperit,cimes de earu reditu 8C
couerfione,cum tn alias quas nouit uolutarias etia ad na-
turalem i ut fic|ulq; morte defendit.DEMVS ex utraque
parte e-xepla qua» a nobis reperta funt & a&a< Na in Bafi-
Jiefi dioccrfi uillafuperRhenu fituatanoieOberuuiler,

plebanu couerlatiorte honeftu,habuit tn illius opinionis

feu potius ertoris,q> maleficiu nihil eflet tn mundo,fed ta
tu in opinione hominu,qui eiufmodi efFeftus muliercu-
lis attribuebant,que taliter a fuo errore Deus purgare vq
luit, quod etia &
alia daemonum fuper prxfigedum termt
num uitae maleficis Comertiapatefierent.Na dum feftiue
pontem obcuiufdam negotii expeditione pertranfire uel
let,obuiam fibi importunitate quadam uetulam habuit,
cui dum in pontis acCefiu locu ut prxiret dare noluiflet
led importune incederetjcafu uetulam luto intrufit,unde
indignata , in uerba contumeliola prorupit,ei4ne dixit
paff, impune non trah(ibis<Sed ille licet uerba parttm ad-
uerteretjde nofte le infra cingulum ubi furgere e ledo
uolebat,fe maleficiatum lenfit,ita ut brachiis hominum
-aliorum fuftentari femper habuit, ubi ecdefia uifitari uo
lebat,ficqj per triennium mafit,fub cura tame domeftica
matris carnalis^ Quibus expletis, dum uecula illa fgro-
taret,quam etiam per uerba cotumdiofaquibus minata
•
fuerat femper fufpefta de maleficio fibi illato habuerat
accidit tamen ut pro confeflionis audientia,in firmata ad
eum mitteret.Etlacerdoslicec importune diceret, confi-
teatur diabolo,fuo magiftro,ad inftantiam tamen matria
»erdaosuillanosfufi«jtatus inter brachia, domum an*
- '
M * .
 i ?4 omagio diabolo proflando,
«effit, &
ad caput ledi in qua malefica iacebac feden-
do. Duo illi uillani ab extra aufcultare uolebant pro-
pe feneftram , fic enim ftuba in plano erat fituata y an
maleficium illatum plebano confiteretur , unde con-
tegic , uc licec infra conf*eflioncm mentionem nullam dc
niale' 6 cio illato feciffet , ipfa tamen confeffione pera—
da, dixit. Scisne tu pafF, quis te maleficauitJ Et dum
b.lande ille refponderer fe nefcire , illa fubintulit. Tia-
habes me fufpedam , & bene . me tibi intulifle ta-
Scias
lidecaufa , ut fupra tadum eft , & dum ille pro (ua libe—:
ratione inflaret, dixit : Ecce tempus ftatutum aducmt,&
mori habeo , fed ita difponam ut paucis diebus euolu-
tis, poft mortem meam fanaberis, ita & euenit . Nana
ilia iuxta ftatutum a d«cmone terminum obit,Sc infra
3°*dies quadam node , facerdos ex integro fe fanum re-
perit . Nomen /acerdotisdicitur Pafl hehm, iam in dio-
cctfiArgentinen. Simile indiocoeG bafllien. uilla Bu-
«hel prope oppidum Geuvylle contigit. Mulier qux-
&
dam capta tandem i ncinerata, fex annis incubum dae-
monem habuerat , etiam in lateri uiri dormientis in le-
do. Et hoc ter in feptimana,fabbatis, quintis & ter-
jijs ferijs, aut alijs nodibusfacratioribus.
Tale autem
pmagium prxfticerat diabolo , ut poft feptimum an-
uum, iu corpore & anima , perpetuo fibi dedicata ef-
. fet.Pie tamendifpenfauit Deus Nam in feda cap-
.

ta ,& igni adiudicaca , u?re & integre confef-

i /a, ueniam creditur a Deo percepifle.Plu
1 1 rimum enim uoluntaria ad mor- ,
-

< tem extitic,afleresquod & fi

liberari poflet , mortem

• tamen amplius pr$
eligeretjdum
modo
poteftatem daemo-
nis euade
 Qjt&fiio LCap.tit 185 .

De modo quo localiter transferuntur de loco ad

locum . * Cap. III .

I
V nc autem aggrediendum eft de earum c« .

remoniis,& quibus in fuis operibus pro-

cedunt modis . Et primo dehisquarergA
(e & proprias perfonas operatur, tc quia

„
transferri de loco ad locum corporaliter,
elt de prxcipuis earum adionibus carnalibus, etiam fpur
cirijscuin incubis dxmonibus infiftere. De fingulis ali
qua deducemus , & primo de carum corporali tranfue-
ftione. Vbi notandum eft, quod harc tranfuedio pati-
,

tur difliculcatem ,ut fxpius cadum eft, ex uno dantaxae

proceffu /cripturx ,
puta i6.q.f .epifeopi . ubi dicitur ex
confilio acquirendi . Illud non eft admittendum «quod
ua:dam fteleratae mulieres poft Sathan retro conuerfir,
3aemonum illufionibus , & fanrafinatibus ledudx , cre-
dunt fe& profitentur cum Diana horis nodurnis dea pa
ganoruni , uel cum Herodiade & innumera multitudine
n»ulierum,equicare fuper quafdam beftia*,& multa ter-
rarum fpacia iri tempefte nodis 'fiientio pertranfire , eitj;
tanqua Domine in oibusobedirc,&c.Qua propter facer
dotes Dei pr^dicare debent populo,ut nouertnt omnino
hxc eftefalfa, &
non a diuino,fed maligno fpu talia fati
tafmata mentibus fidelium irrrogari, (i quidem ipfe fata
nas transformat fe in diuerfarum perfonaru fpecies atq;
limilitudines.Et mentem quacaptiuam tener, in fomnis
deludendo, per deuia quxq; deducit, Stc.F.t ad hoc pr$di
catur interdum a quitiufdam exempla publice de S. Ger
mano,& de quoda alio,qui filiam fuam fuper hoc obfer-
uauic ,quafi omnino hxc fint impofiibilia fieri. Et indi-
screte applicantur ad maleficas &
eorum opera, taquam
«t & fingula eorfi fada in lifionibus hominu,iuuiemoru
terrx frugu,non fine eis applicanda , eo q> ficut fantaftice .

in tranfuedionibus, ita & circa ci eaturaru Iffiones lilu-

duntur,qux quidc opinio cu prima quarftione tanquam ..

hgr*»
 ,

1 86 *An Malef. localiter transferatur.

hxretica fit reprobata, ut patet contra diuinam permifJ-

fionem,fuper diaboli potentiam qua» ad maiora ut fic fc
extendere potclljmiliransfimiliter,& contra facra ferip-
turx inrentionem,& ad ecclefix fan&x intollerabile da-
num,[ubiiam multis annis impune ex hac peftifera opi-
nione permanferunt feculari brachio puniendo faculta-
tem amputando. Vnde &inimmenfumficcreuerunt,
ut iam non fit eradicare . Ideo diligens le-
poflfibile eas
ftor,eaqux fibi pofitafunt in dellru&ionem illius opi-
nionis conlh!erabit,& ad prxfens qualiter transferantur,
& quibus modis hoc fit poflibile aduercet , cum refpon-
fienibus fuper exempla qux ab eis in medium deducun-
tur.Quod igitur corporaliter posfint transferri , uarijs
modisoftenditur.Et primo ex aliis magnorum operatio- :

ntbus. Nam fi non noc eflet , uel quia

polfent* transferre
Deos non permitteret,aut quod diabolus hoc facere non
pollet, eo q? creatura» repugnaret,non primum quia ubi
maiora utique & minora Dei permiffione fieri poliunt
led maiora tam in puerisquam in hominibus f^pifiime
fa&aluntjiit poteiuftis &in gratia conftitutis patet . .

Nam ubi quxruntad captiones puerorum opere dxmo

num fieri poliunt, & an d^mon localiter pofltt transfer-
realiquem hominum de loco ad locumetianvinuitum.
Ad primum refpondent quod fic ,nam & Gulielmus Pa
ultima parte de uniuerlo dicit: Camptiones
rifrenfisin
puerorum fieri poliunt , ita quod Deo permittente dae-
mon uicem infantis genere poteft, uel etiam translatio-
nem facere. Tales etiam pueri femperfunt mileri eju-
lantes. Et licet quatuor aut quinque matres uix fuffice-
rent ad Ia&andum, nunquam tamen impinguantur , led
nitra modum ponderoli exillunt. Mulieribus tamen
propter nimium terrorem quem concipere pollent , nec
. affirmanda funt, nec neganda , inftruenda funt utlice-
ra orum iudicia quierant. Permittit enim Deus pro-
pter peccata parentum, cum interdum uiri impregnanrir
i xoribus maledicunt. Vellem, inquiunt,utdiabolu por-
nkes , uel fimilia. Iit fimiliter impatientes mulieres fepo
fimilia.
 &

Qj/tR.l.eap.ttl.
fi milia proferunt . De ali js etiam hominibus interdum
iuftis, exempla plurima reperiuntur . Nam Vincentius ia
fpeculo hift.lib.i6.c.45.ex recitatione Petri Damianire
fert de puero quinquennij cuiufdam nobililfimi uiri,qui
puer pro tunc monachus fadus, a monafterio node illa
tus eft priltino claufo,ubi mane reperrus,& interrogatus
dixit fe per quofdamad magnum conuiuium delatum,
ut comederet iuflum. Et poft per fuperiora priftino im-
miflum.Quid denique de his magis qui uifitato uocabu-
lo a nobis nigromantici uocanrur , nuncupantur , & per
aera fepe d daemonibus ad longinqua terrarum fpacia
quanaoque uehuntur . Qui etiam alijs interdum hoc
idem fuadentes eos fecum fuper caballurn,qui utique no
uerus equus, fed dimon in tal i forma exiftit, uehunt, &
ut loquuntur , nfec ut ligno crucis le muniant hortantur. .

Et licet duo fimus hunc tradatum feribentes, unus tamfi

ex noftris fipiftime tales uidit & reperit . Nam fcholatii
quidam prO tunc, nunc uero lacerdosFrifyngen.diocafis,
'adhuc fuperefle creditur, qui &
referre folitus eft , fertiel
fe corporaliter a df mone fuifle p aera fubuedu,& ad re-
motas partes illatii.Supeft facerdos alius id oberdorffop
pido prope Lantzhuta, qui pro tunc confbdalis illius exi-
•

ftens,oculis propriis illam fubuedionem vidir. Et quali-

ter extenfis brachiis, in altum c!amando,& non eiulando
translatus fuit.Caufa alit vt idem retulit, hic erat. Nam
conuenientibus quada die multis fcholaribus,in potagiiii
ceruilii,omnes in hoc confenferant,vt ille qui ceruiuam
afferret, nil exponere haberet,& fic vnus exfociisdupro
ceruilia apportanda exire vo!ebat,oftium aperiendo, ne-
bulam denlam ante oftium intuitus fuit,vnde territus re
diit , &quod potum adferre nollet caufam aperiedo,ei*
infinuauit.Tunc idem qui illatus fuerat, indignatus dixit
Et fi diabolus adeflet, potum apportabo. Et fic exienssu
liis omnibus tunc videntibus , per aera lubuedus fuit.

Verum quidem quod no lolum vigiliantibus,fcd dorme

tibus talia accidere poflint , fateri necefle eft, vt videli-
cet dormiendo per icta localiter & corporaliter transf»
raacur.
 . '

i88 *An malef.locaLtransferat.

rantur. patet & dequibufdam,qui fuper regHlas domor 3
'Qc xdificia altiflima fomniando incedunr.Nec quicquam
eisobftare poteftad eoru tranficu,tam in altum, quam ini
profundum.Et fi proprijs nominibus ab aJijs circunflan-
tibusuocantur,ftatim ad terram quafi colligi ruunt.Ha:c
utiq; operedxrnonu fieri pluries atbitrantur,& noabfqj
ratione.Nam cum dsmones fine in multiplici differetia.
Aliqui de inferiori choro angeloiii,qui etiam exiguis pce
pis uitra pernam damni quam aeternaliter patientur,tanq
proparuis delidis cruciantur, qui etiam nemine pofliint
ixdere faltimgrauiter, fedfolum principaliter ioculatio
nes exercere.Vbi etiam ali j incubi funt uel fuccubi punie
tes nodurno tempore homines,uel peccato luxuria: coin
quinantes eos.Non mirum fi etiam his trufis infiftunc.
lJ oteft deduci ueritas ex didis Cafliani • colla, i .ubi dicic
totefie immundos fpiritus,quot in hominibus ftudia,no
dubie comprobatur. Nam nonnullos eorum. quos.etiam
paganos uulgus appellat, nos uerotrollen. &.abundant
in regno Nor ueye,aut (chretel.Ita fedudores &iocula-
rores e fle manifeftum eft,ut certa quaeq; Joca uias iugiter
jobfidetes.Nequaq tormentis prfterefi tes laedere poilune
derifu tan.tummodo & illufione contenti fatigare eospo
tius fludeant,qtiam nocere . Quofdam uero folummodo
jnnociuis incubationibus hominii pernodare . Alios ita
eile furori ac truculentia: deditos, ut non fint contenti il
Jorum tantummodo corpora quos fuppieuerint atroci di
latione uexare,fed etiam irruere /upereminus trafeunres,
atq; affligere illos fieuiflimaexdefeflinent. Vult dicere
qupd non cantum obfident:immo etiam horribiliter crii
*hmt, quales illi in EuangeIio.Mattha:i.8. deferibuntur
£x quibusconduderepoflumus, primum q> non eftdice
dum maleficas non transferri localiter, eo quod Deus no
permircar/Si enim fuper iufios & innocentes, aut etiam
luper magos permittit,quomodo non fupeijjlas ex tota
fe diabolo deuouentes. Et ut cum timore loquamur.iN oh
*

ne diabolus faluatorem noftru fultulir, & duxit & ftatuic

hinc inde, uc Euangelium ccftacur.Nccctia fecundum luF
 6ufiJliol.Cap.UL
'

v *
l$9
fragatur aduerfirljs quafi diabolus hoc facqrenon poflit.*
cui ut infupradiftis patuit , tanta ineft uirtus naturali*
oia corporalia excedens, quod nulla ei uirtus terrena es
comparari poteft. luxra illud.Non eft poteftas fuper ter-
ram &c. immo ipfi lucifero tanta naturalis ineft poteftas
feu uirtus : qux maior etiam inter angelos bonos in
c£lb

non exiftit. Sicut enim omnes angelos in naturalibus exr

ceftit,& naturalia per cafum non funt imminuta: fed tan
tummodo gratuita, ideo adhuc in eo femanen t,licet ob-
Jufcata & ligata. Vnde glofa ibidem fuper illud. Non eft
poteftas fuper terram &c.Et fi oia fuperar,meritis tamen
fandoru fubiacet.Nec ualet fi quis duoobiiceret. Primo
&
uod anima hominis polfet refiftere , quod textus ui-
3 etur fentire de uno in lingulari, fcilicec,lucifero,cum in
Et quia hic fuit qui Chriftum in de — 1

lingulari loquatur.
ferto tentauit , & primum hominem /eduxit,iam autem
religatus fit,& alij angeli no fint tant^ uirtutis, cum ipfe

omnes excedat.Ideo malos homines trasferre locali-

alii

ter per aera non polfunt.Non ualent inftantix.Primo di

camus de angelis. Nam minimus angelus omne humana
tiirtutem incoparabiliter excedit. Rationes fimum tu r e*
‘ pluribus. Primo , quia uirtus fpiritualis fortior uirtufi
corporali, ficut uirtus angeli,aut etiam animx ftiperioris
quam uirtus corporalis. Secundo, qud ad animam. Quia
cum omnis forma corporalis eft forma indiuidua per uut
seriam, & determinata per h*Cj &
nue prout iam anima
noftra exiftit, for mx
aut immateriales funt .abfblutx &
intelligibiles, Vnde etiam poteftatem habent abfolutan^.
&i uniuerfaliorem . Ideo anima coniuntfta nop poteft ita
iubito transferre corpus ftiuip localiter,nec in altum cie,
uare. Bene autem faceret cum eflet/eparata Deo permit
tente, qu^ omnia a fortiori poteft fpiritus omnino mima
cerialis, prout eft angelus tam bonus quam malus
fic et .

angelus bonus trariftulit Abachuc in momentq a ludca

in Caldxam,& ex hac ratione etiam coclqditur, quod ini
' qui de noAe in lomnis per alta xdificia uehuntur,non fe
tuatur a projirijs animabus> nec cx influemijs corporum.
X Jln MaUf.loeatiter transferatur»
rxleftium fed ab aliqua excellentiori uirtuce , ut fupra
,
patuit. Tertio g>ficuc;natura corporalis nata eft moueri
immediate natura fpiricuali fecundum locum , tum quia
motus localis eft primus motuum. 8. phyfico. tum etiam
quia perfedior eft inter omnes motus corporeosjUt ibide
.probat phfofophus ea ratione, quia mobile fecundu 16-
cumnoeftin potentia ad aliquid extrinfecum , inquantu
.huius, fed foluni ad aliquid extrinfecum, unde etiam non
tam a dodoribus fandis q & philofophis concluditur ,cp
fuprema corpora, fnpple coeleftia, mouentur a fubftantiis
/piritualibus, & feparatis bonis , & fecundum natura &
uolutatem , tum etiam quia uidemus quod anima primo
& principaliter mouet corpus , motu locali. Ideo dicere
oportet cp ratio corporis humani nec quantum ad ipfum
corpus , nec quantum ad ipfam animam obftare poteft ,
quin utrunq; moueri poflit fubito , Deo permittente,de
Joco ad locum a fpiritualibusfubftantia, bona fecftdu uo
luntatem & natura ,
quando boni & in gratia conftituti
transferuntur, aut bona fecudum naturam,non aut fecun
dum uoluntatem, quando male transferuntur.Si cui pla-
cet uidere S.Thomam, prima parte.q.po.per tres ibi-
in
dem articulos, aut etiam.q.de malo.feu etiam in. 2 . (ente.
dift. 7 . de poteftate dfmonii fuper eftedus corporales.Mo
dus aut trasnferendi talis eft. Nam ut ex praecedentibu*
patuit unguentum ex membris puerorum , praecipue in-
teremptorum , ab eis ante baptifmum coficere habet ad
daemonis inftrudioncm fedile aliquod, aut lignum intin-
gere, quofado,ftacim in aera feruntur, & hoc flue de die,
Jiue de node, uifibiliter,feu etiam fi id uolunt , inuifibili
ter fecundum quod dxmon & obftaculum alicuius cor-
poris,alterum corpus occultare poteft , ut in prima parte
tradatus de praeftigiofa apparitione opere daemonum
patuic.Verum licet dxmon per tale unguentum ut pluri-
mum huiufmodipradicat ad finem, ut baptifmi gratia
infantes, priuetur & faluarione,tamen &abfq> his pluries
efficere uifus eft, uni per animalia quae utique non anima
Jia ucra , fed daemones fub formis illis exiftences , ipfae
\ tranfuexerupt
 Quaftio t.Cap.TU. >
, 191
«faafuexerunt,aut etiam aliquo fine .exteriori adminicu
f lo,folummodo dxmonis uirtute uifibilicer operante , in-
-- terdum transferuntur.RES GESTA deuifibili & diurna
tranfuedione. In oppido Vualshoitfuper flumen RHe-
nijConllantienfis diocoefis, malefica quaedam oppidanis
cum eflet plurimum odiofa , & ad quafdam coelebrandas
'nuptias non fuiflent inuitata, cum tamen pene oes op-
.
piadani illis intereflent,ipfa indignaca,uindicare fe celti—
. mans , daemonem aduocat , & fu£ tnftiti aecaufam ape-
tuit, ut grandinem excitare uellec,& eundos de chorea
difpergere petiitjquo annuente,ipfamfubleuauir, & per
aera ad montem prope oppidum,uidentibus certis pafio
ribus tranfuexit,& ut poftmodum fafla fuerat, a qua (ibi
deeflet «d fundendam in foueam,quem modum ut pate-
bit, ubi grandines excitant , obfer uant jjpfiut^feueain
uam paruam fecerat, urinam IocQ3qi^mnfifir? fc-cu»n
3 igito,morte fuo,aftance daemone rapuit , & dxmon fu-
bito illum humorem furfumeleuans,grandinemuehe-
mentemin lapidibus fuper chorizantes tantummodo &
oppidanos immific. Vnde ipfis difperffs & de caufa illius
mutuo copferentibus,malefica oppidum poftea ingredi-
tur, unde fufpitio magis aggrauatur. Atuero cum pt-
llores eaqux uiderantrecitafTcnc, fulpitio uehemens in
uiolenram creuit.. Vnde capta , & fafla quod ea de cau-
fa,nimirum quia inuitata non fuerat, talia perpetralfet
.
-ob.multis ecia aliis maleficiis ab ea perpetratis,incineni
ta luit. Et quia publica fama de huiufinodi tranfuedioni
bus etiam apud uulgares cotinue uolat,no expedit plura
ad hoc probadum de his hic inlerere Tantummodo hxc
.

fufficianf aduerfusillos,qui huiufmodi corporales tranf-

uediones aut omnino negant , aut cp folummodo imagi-
narie & fantaftice fiant alfirmire conantur, qui utiq; in
luo errore fi relinqueretur parum eflet, iirjmo nec aduer’
tendum,dummodo in fidei contumelia (ponforum error
non uergeret. Attento aut tp illo errore non cotenti, etia
alios in/erere & publicare iu maleficaril augmentacione,
& fidei decrimentu no uerencur,dno) afleru.nt a o?a nu-
' '
, .i
' - •
leficia
 -

.
Qurjl lO.I.Cap.Ut.
ucro corporaliter transferri ueller, modii fu
fideraret,fi
pradidii feruare necelfe efiet. Prxterea in cafu quo can5
ille nude ab/q; omni declaratione incdligedusefi'er,quis
ta flolidus,ut propterea oia eorii maleficia& nocumenta
efle fantaftica & imaginaria affirmaret , cum ad fenfutn
oibus appareat contrariu?eopr£cipueq>pluresfincfuper
iftirionu fpecies/urpotequatuordecim.lnter quas malefi
carum fpecies,fupremu in maleficiis & nocumentis con-
r

tinet gradu , & fpecies phytonu, ad quam reduci poliunt

qui fantaftice uehuntur minime gradu. DEM
V M nec exe
- pia ex legenda fandi Germani
, aut alioru quonicuq; eis
luflfragantur.Vtiq; quia poftibile erat drinonibus , ut fe
i pios ad Jatera,uiri dormientis,tempore intermedio quo

fcrutiniu de uxoribus fiebat applicaret quafi uiris codor

mirenr,q> tamen fadu fuifle propter honorem fandi n5
afl’eritur,calus tamen ponitur ut non credatur efle impof
fibile,oppofitii illius q> in legenda ponitur . A fimiiire-
fponderi poteft ad quafcunq; alias obiediones,quia ficuc
*
inueniuntur quod quadam tantummodo imaginarie, ita
etiam reperiuntur in fcriptis dodorum, plures fuillc cor
poraliter translatas.Si cui placet Thomam lirabat i num
in libro fuo de apibus infpicere, mira inueniec ta de ima
.^iuariajquam etiam corporali hominum tran/uedione .

Sequitur de modo quo fe incubis drinonibus obii-

ciunt, Capitulum IUI,

E D quantum ad modum quo malefica: daemo-

nibus incubis uidenda . Ali-

S fe fubiiciunt , fex
qua ex parte drmonis Sccorporis ab eo afliiir pti,ex
quo elemeto fit illud formatum.Secundo, ex parte
adus,an fempercuinfufione feminisab altero recepto .
Tertio,ex parte temporis & loci, an potius uno quam al-
tero tempore fe exerceat Quarto an uifibiliterfe agitat
.

ex parte mulieris an- tantummodo ille que ex huiuh»

J
& modi
 1 94 Quomdoo Malefi.fe incubis fubijciant,
modi dimonibus frequentatur»
fpurciti js procreantur a
Quinto, an illae qui ab oftetricibus tepore partus d^rao»
nibus inferuntur.Sexto,an remifior uel intentior fit in ta
libus ipfa uenerea deIe<ftatio,& primo fuper aflumpti cor
poris materia & qualitate. DlCENDVMcp aereu corpus
aflumit,8c quod aliquo modo eft terreftre, inquantu ha-
bet terra: proprietatem perconfiderationem,quodfic de
claratur.Nam quia aer in fe non eft figurabilisnifi fectyi
dum figuratione corporis afterius in quoiucluditur,UD-
de etiam minime fuis terminis terminatur,fed tantumo

do alienis, & una pars aeris alteri continuator ideo fim-

pliciter,ut fic no poteft corpus aereum afliimere. Atceto
uertibiiis
autem quod aer eft maxime tranfmutabftis
nitentes cor-
in quodcunqs cuius fignuro eft,quodqui4a
pus a dimone aflumptum fcindere gladio, iiel profodere
ftatim con
id efficere no ualuer iit, quia partes aeris
diuifi

tinuatur de nouo,ex quo patet quod iri fe aer bene eft

co
petens materia,fed quia no pot figurati, nifi aliquid aliud
terrefte fibi adiungatur,ideo oportet q> aer ille
fic aliquo
modo infpiflatus,& ad proprietatenuerriaccedens,fer-
uata tamen aeris uericate,& hanc condefationem facere
poflunt demones,& animi feparati per uapores groflos
ex terra eleuatos,& per eorii motum locajem eos cogre-
gando & figurando, in quibus manent tanquam motores
tantum, & non ut infaniatores,uitam illi corpori forma
liter influentes, quia fic fluit ab anima in
cqrpusconiup-
'
&
dum.Sunt autem in fuisficaflumpcus figuratis corpo-
ribus,ficuc nauta in naui quemuentus mouit,unde
quan
do quiritur, quale fic corpus quatum ad materiam a dae
mone afTumptfi.Dicendum q> de eo aliud eft loqui quatu
ad principi» aflumptionis,& aliud quantu ad terminum
quia quo ad principium ficeftaer,quantuadterminu eft
aer infpiflatus ad proprietatem terra: accedens .
Hic aut
pia poflunt dimones,Deo permittente,ex natura,cfi na-
tura fpiritualis fic fuperior naturi corporali. Vnde ne &
aut quo
cefle habet fibi obedire, quoad motu locale,no
ad formarum naturalul,tam accidentalium
••
q & fubftan,-
i
•
tialium
 ,.

QpixfJioI.Cap.TIII , '
Jpf
•ialium fufcepeionem,nifi in aliquibus paruis creaturis
,
& hoc adminiculo ahcuiusaimius agentis , ucfupra ta-
dum elt.Per morum aut localem nulla forma ponitur in
re mora, unde fic ad nutum mouere pofiunt cum ai iis cfr
cunftantiis.Ex quibus tamen (i quis incidentaliter quxce
ret,quid lenricndum ubi angtius bonus uei malus aliqua
opeia uicx exerceret per corpora uera naturalia, non &
-aerea,(icut inafina Mal iam pecqn^ngelus loquebatur
,

& ubi dxmones in pbicfliseprponbupgjcdcur. DlC£N

DVMcpilla corpora non dicunturjefleiafiumpta,licic ta-
tu occupara.Infpicianrurdidadodorisin i.dirtm&io. 8.
-An angelicorpora aflunut.Sed mantamus in ptopofito
D^mones in allumptis corporibus, cum maleficis loquun
cur uideur audiunt, comedunt
, , & generant quomodo ,
harc fiwt intdligcnda, & hxc elt fecunda par' hujus pri-
mar difficultatis Dicendum ad primum, quod id ueram
,

locutionem tria requiruncur,fcilicet,puJmo cu r.etnufhb

ne aeris, qua? no folu propter uoce,led propter reffigefifi
«elt cordis,undc& muti habent attractione necefiaria.Sc
cudo requiri turcp formetur ex percufiione corporis in ac
re ficutcum quis ligno percutit in aere vel campana fonu
facir niagnu uel paruum,quia materia in fe fonnrafcihs
& percutitur cum fonabiii inllrumento , redditur fonus
fecundu quant.tatecorporis& recipitur in aere, mul- ?•

tiplicatur ufq; ad aures audientis qui fi eft remota? poft

,
fpaciu,ut uidetur pra?uenire habet.Tertio requiritur yox
& dici poteft quod fonu' in corporibus inanimatis dice-
tur uox in animatis corporis & ibieft Jingut qua? aerem
refpiratu &
iterum emiflum percutit in inftrumento &
uafefufoa Deo & uiuonaturaliter,quod non el!t campa-
na. Ideo quia ibilonusjhic uoxdtcitur. Er hoc tertiiipo
-teli exemplificai i per fecundu,ut patet , & hxc ideo po-
fui,ut pr^dicatores habeat modii tradendi papulo Quar
to requiritur, ut ille qui uocem format,conceptum men-
.tis,uult alteri per uocem exprimere,& ut ipfe inttlligaf,
ideo illam uocem oi gani7at.i.dillmguit fuccefllue in ore
per linguam dentes , percuciendo,& per labia claudendo
Na fit
 i ‘*W * ,

Quomodo Malefi. incubis fubiiciant. ..

jp6
aerenvih ore,ad aerem exmnfe-
& aperiendo, percuflummultiplicando lucceffiue ufqueaa
cumemitrendOjUt fic

aures audientis, qui tunc

mcelhgit conceptum et » s -Ad m
propofitum. Daemones carent
pulmone& Imgua , quam
poflunt,iuxta cvrponscon
tamen arrificiatam oltendere
unde non uere ^pro-
ditionem,(icut& dentes & labta,
mtelligunt,& mtellcdu men
prie loqui pofliint.Sed quia
uolunt,tunc non peruoces^ed perfo-
tis ubi exprimere
firnilitudme uocum, aerem non
nos qui habent quandam
& attra&dm ut in hominibus, fed inclufum
refpiratum ,

percutiut,& ad aerem ^trinfecum

in corpore aflbmpro
articularim emittunt ufq; ad
aures audientis, &*
fimilitudo,
aere attrado no refpiraro poflit fieri uocis
&
patet per caetera animalia
non refpiranc ia,qu? dicuntur
ut dicit philofq.in.iule
uocare , &certa alia inftrumenta
uoce
capitur extra aquam fubico
anima, Alee enim dum
emittit & moritur , pofliint
hsc applicari , & ea qu* fe-
,exclufiue tamen ad
xmuntur ufque ad uim generatiuam
:

fpeculan de locutio
^onos angelos.Si quis uelit ulterius
corporibus.lbi en.m utunturcor
ne cbemonu in obfeflis
corporis obfeflu, quia illis ii
poralibus inftrumemis uen
terminos corporalis quan
fabuntur fic intelligendo infra
eflentif,neq; corpons,neq,
titatis,& non infra terminos
animx.Da differentiam inter fubftantn & quantitttem,
feu accidens,fed dehisnihilad propofitu.Si cui autpla-
Thom.in.i.fenten.di.S.artM. eon.
cet infpiciat fandum
audiunt dicendu,q> quu
&
fequenter aut qualiter uident
Corporalis . Et prima in
duplex eft uifio,Spiritualis &
quia penetrat tum quia
infinitum excedit alteram, tum
,
'

luxta luminis
per diftantia non impeditur
fibi deferuit.Ideo
dicendum , quod nullo modo uidet an
corpons aflum-
>elus,fiuebonus,fiue malus per oculos
fibi dereru.r. ficut tamcn
locu-
pei, nec aliquid corporale
aer,6l percuffio aeris ad fopu procura
iione deferuit fibi
vfque ad aures audietis,
du,& ulterius ad multiplicandu
Libenter aut fub his
Vnde oculi eoru funt oculi depidi .
fe ofterutyitets eoru P
r0 P r ^
(ipiiliiudinihus hominibus
r , ,
wtcs
 '

r
Qutfho.I.CapJIII. ipj
tatesquas naturaliter habet,& loqui fpiritualiterper hu
iufmodi opera manifeftent* Ideo enim & patribus fanfti
angeli la;pe apparuerut ex D
E I ordinatione & eius per-
miflione.Malis hominibus fefe manifeftarit, ut homines
eorum proprietates cognofcenees illis le adociet , hic in
culpis,& alibi in pcen is, VndeDionyfiusc® ledis hierar- (

chiae in fine dicit.Exoibus partibus humani corporis do

cec angelus luas proprietates confiderare concludendo ,
quod corporalis uifio cura fit operatio corporis uiuentis
per organu corpora!e,quibus datmones in fe carent,ideo
in aflumptis corporibus ficut fimilicudines membrorum
habent,ita& fimilitudinesoperationem.Et fimiliter di-
cere podii mus de eius auditu,qui mulcu nobilior corpo-
rali,eo q> conceptum mentis & anima; locutionem fubti
lius cognofcere poted,quam homo,audiendo conceptum
mentis per uerba corporalia exprediim. Vide S.Thom.
in.i.fenten.diftin.8. Si enim in uultu hominis legitur
fecreta eius uo!untas,& ex motu cordis & qualitate pul-
lina medicis padiones anim.t cognofcutur,a fortiori per
dzmones . SED
quo ad comeitionem dicamus quoct
completa ratio comedionis quatuor debet. Diuifio-
&
nem cibi in ore , craieftionem m
corpus , uirtus cor-r
poris potentis digerere, &
quartum conuertere neceda-
rium nutrimentum, & /uperduum eiicere . Angeli
quicunque , prima duo in adumptis corporibus co-
medendo faciunr,tertium & quartum non podiint , fed
loco uirtutis digeftiua:& eiediua; , adeft ei uirtus alia
qua; cibis didbluitur.fub^tp in prafiacentes materiam .
InChrifto etiam fuit uera co medio in omnibus quia
,
habuit uirtutem nutritiuam & conuerfiuam , non au-
tem conuertendo in fuum corpus,quia illa: uirtutes fue- *
runt glorificatse , ficut, & corpus unde etiam refolue-
batur cibus in corpore fufiito , ficut qui aquam in ignem
proficeret. * .

*
i :

« m eyqbxi •
fi.?
Quomod»
 Quomodo TAakf.afonm carnalem opcr. *

X^wmodo modernis temporibus malefica a Eius

r; j ,
carnales cum incubis damonibus exercet
& qualiter tx bis multiplicatur.

E T> quo ad adus carnales de quibus principaliter in *

S tenditur quo etiam cum maleficis tanquam incubi ;
in afliimptis coloribus exercent, nulla fubeft ditficui
tas exjxrsmifli*. , nifi /ortaflis. quis dubitaret , pr£ AN
^t¥s J
malefita» hiiiufmodi fpurcitiis intenderent , &
ah originem malefica; ex his fpurcitiis fumpferunt .Ad
HAS duas dubitationes reTpondendo, dicamusadpri
riialfn quicquid de prtecedentibus maleficis ante annoS

iWkrnatibnis dominica;, mille .& quadrigentos , uel cir-

''CiVer adum fit.An uidelrcet his fpurcitiis inferuiebant fi-*

cijt ab illo rempore moderna» maiefien; hoc ignoratur,et>

quod riufquam hoc quod experientia iam edocuit , hifto-
mdifle^uit. Maleficos eninvfemperfuifle, & ex eorum
p&tifVPpef ibiis plurima nocumenta hominibus , iumen-
tl^&tferrxfrugiblise^enifle.ficut & incubos & fuccu-
bos'drfmones , nCrfVo^ui hiftoVias peragrat dubitare pO
teftjCtim tradit foVi^4' canonum & facrorum dodorum

plurima a 'niuUi.Vceriitnis arihbrutn de ipfisin pofterum

reliquerunt & tr.idideriit, licet in hoc fit differentia quod
incubi dimones iri tttroadis. t^hiporibusinfefti fuerunt
mulierculis contra ipfarUhfuoluntatem, prout Nider in
c
/uoformicario,& in libro de uriitferfiili bonojfiuede Api
rbus,Thomas brabantinus plurnnarecitant Huic autem .

pbficioni, qua aiferirur prarfeiVf^s maleficas huiufnrtodt

fplircitijs diabolicis efle infedas,n'bn noftra fententia,in-
tantpm ndhfret, quatum ipfarum maleficarum experta
tefiimoniajqu * eunda illareddiderunt credibilia,no iam
1

ut hadenus inu it is animis, fed fpontepro uohiutacere-

fettedifi ma miferabili feruituri fe fubiicietes.Quotquoc
enim a nobis feculari brachio ad puniendum relide fue-
runt in uariis dyocafibiis ,
prxeipuein Conflantienfi, 8c
inopi

I
 Qu&fl. LCapJIlt. tpp
in oppidio RaueriffJUrg multis annis his inhsferunt fput*
citiis certis fub uigefimo,aliis fub duodecimo,auc fub tri
gefimo anno',& ferripet cu fidei abnegatione in totouel,
in parte,tefies funt ibidem omnes incolae.Demptis enim
fecrete paenitentibus & ad fide reuerfis,non minus quam
quadraginta & ofto in quinque annis igni traditae fue-
runtj nec tamen illis accommodata fides, quantum /pon-
te reuerfisad po?nitentiam,credulitasadhibitafuitomni
bus in loco concordantibus,quod huiufmodi fpurcitiis in
augmeritum huius perfidiae habent iqfiftere. De quibus
etiam figillatim in fecunda parte operis , ubi eorum par
ticularia opera defcribentur tranabitur , obmittendo ea,
quas&locius nolter , inquifitor Cumanus in comitatu
Burbiae peregit j qui& in fpacio unius anni
, qui
fuic
Willefimus quadrirtgentefimus oduagefimus quintus,
quadraginta &
unam maleficas comburi fecit. Et omni
bus publice aflerentibUs,Ut diftum eft,illis fpurcitiis dia
bolicisinhaefille.Coilac ergo omnia aut ui/iis nel auditus
propria experientia, aut fide dignorum relacibus.Quo ad
/ecun .um i ubi difficulratur,an ipfi malefici ex his fpurci
tiisoriginem lumlperunt. Dicamus fecundum Augulti-
iiu hoc utiq; ueru elfeogs fupftitiolas artes ex peltifera
i
foCietacem oim & daemoniioriginem fumpfifle.Sic enim
dicit libro, i .de do<ftori.chtiftiana, & habetur. a6.q. i. il-
lud qubdelt. Omnes artes huiufmodi uel nugatoriae uei
noxiae fuperftitionis ex quadam peltiferi focietate oium^
& daemonii quafi pa<fta infidelis & dolofae amicitiae con
fiituta penitus funt repudiandae. Illo attento manifefluni
eltquod ficut diuierfae fune fpecies fuperftitionis, leu ma
gicae artis, ita &
diuerf* funt eorum focietates i ficuc &
fpecies maleficorii inter quatuordecim illius artis fpecies
pelfima exiit it, quia iton per pafturn tacitum, fedexprel-
fum ultra hoc quod cultum latri^perfidei abnegationem
ipfisda;mon i bus habent exhibere . Ideo & peflima cum
ipfis conuerfando retinent Ibciecatem, iuxra mulierum
4
qu* femper uanisdeledantur, conditiones. Attento infu
ptr iuxta do& S; Tho.in 2. lenten. dilt. 4. ar. 4. in fo*
N 4 lutionc
 ,. »

i oo Qnom.Mrfef.atttim cdrnctlem opcr.

lutione unius atgumenci ubi qufrit. An geniti cx hniuA
-

modi daemonibus modis pera&isfine maioris uirtutis q.

alii homines ?Refpondit hoc uerumeffe; non folum ex
textu IcripturaeGenefis.tf.Ifti fune potences a feculo &c„.,
Sed etiam ea racione quod da;mone$ poflunt fcirr jjit cu
tem feminis decifi. Primo ex difpofitione eius a quo deci
furnelt. Secundo mulierem proportionatam ad femmi$
fufceptioncm.Tertioconftellationem iuuantemad
illius
effeftum corporalem. Et quartum addere poflumus etia
ex fuis uerbis.f ipfius geniti complexionem optimam^ad
efferius illi proporcionatos,ex quibus omnibus fic cocur

rentibusconduditur,q> tales fic geniti funt fortes ma &

gni corpoxe.Ideo ad propofitum cum quaeritur. An ma-
lefici ex.hjs fpurcitiis origine fumpferunt,dicamus. Ori-
ginem fqmpftrunt utiqj ex peftifera mutua focietate, ut
exprimo notabili patuit.Multiplicatione uero non funi
pfifle ex illis fpurcitiis nemo
negare poteft ex fecun-
do notabili , cum non , fed corruptionis
deleftationis
caufl illius daemones intendunt . Erit ergo talis or
do quodlfticcubus d$mon ab homine ,fcelerato feme
decidat, qui eft proprius illi homini deputatus, &,
fi.

noliierit fe incubum facere , ad maleficam tradit illud

femen daemoni mulieri feu maleficae deputatus, & il-
lefub certa conftellatione fibi deferuiente, ut talisgc
citus uel genita, fortis uiribus ad peragenda malefi-
cia perfiftit fe incubum maleficae faciet . Nec obftac
quod.illi de quibus textus loquitur non fuerint ma-
fed tantummodo gigantes,& uirifamofi
lefici, pocen- &
tes,quia ut fuperius diftum eft,maleficia no fuerunt per-
petrata tempore legis naturae, & hoc propter recente me
moriam creationis mundi.Vnde idolatria locum habere
non potuit,iam autem malicia hominum excrefcence dia
bolus maiorem ad feminandum hoc genus perfidis repe
»it oportunicatem.Sed neque illi termini in bonum uirtu
tis intelligi poflunt , ubi illi afferuntur fuiife uiri famofi
dicebantur. •; /r* >.
:
•»

• • IV. »v u JJwi
 X-

o". Ou£ft.I.Cap.UH. \
*
' . «02
mAn femper cum dectftone feminis
incubus Aprummaleficam
aggreditur. '
.

» D, Jllud etiam ubi quaaritur . An femper cum infft,

A fione feminis, Stc.Refpondetur cum mille nocendi
habeat modos & arce , utpore qui a principio ruina? fuae
conatur ecdefia? unitatem refcindere,& humanum genu*
omnibus modis auer tere. 1 6. q. fecunda . Ideo de iftis
regula infallibilis non poteft dari , fed probabilis di-
flin&io ,
uidelicec ,
quod aut malefica annofa eft , & fle
rilis,auc non. Si fic utique abfque feminis decifione,
cum ad nihilum ualeret , & da?mon in fuis operibus
etiam quantum poteft fuperfluitatem fubterfugit , fi-
cut & natura maleficam aggreditur ,uel etiam fi fte
rilis non fit, tamen deledationis caufa ex parte male

ficae caufanda?ipfam aggreditur. Si uero adimpregna-

rionemdifpofita, tunc fi commode femen a uiro deci-
fum habere poteft cum illo ipfo aggredere ob infe-
dionem prolis non differt . Verum fi qujs quaere-
ret an femen emiffum per nodurnam pollutionem ita
colligere pollet ficut decifum per adum carnalem .
Ad hoc probabilis poteft dari ratio, quod non licet
aliisuideri patet oppofitum . Nam attento quod
daemones ut praem illum eft,uirtutem feminis genera-
tiuam attendunt, & talis uis in- femine per adum car
nalem amplius effunditur & confjeruatur ,-fcinditur fc
men per pollutionem nodurnam emiflam tantummp
do ex fuperfluo humore & non cum canta ui genera
- tiua difeinditur . Ideo cum eo fe minus exercere ad
generationem prolis creditur, nifi fortaflfis uim illam
adefltf femini intelligeret. Sed & hoc omnino negare
non polfumus , quod malefica maritata,& per maritum
impregnata, etiam percomixcionem alterius feminis in->
cubus daemon conceptum inficere poteft.

An potius

i
 »

iot . JLn potitis uno tempore quam alit

*An potius uno tempore quam altefa
&jimilrter de loca. .

D illud, an obferuat tefnpora &loca. Dicendum

A ultra obferuanciam
tiones quas obferuat ,
temporum, quod ad conftella-
quando ad prolis infediohem ope
riitUr. Obferuat etiam certa tempora quando non infe-
ttionis , feci uerierex uoluptatis caufa , ex parte maleficae
exercendae agitatur j &
iunt facratiora totius anni tem- .

pqra, ut natalis Chrifti , Pafchatis, &

Pentecoften folen
nicacibus , &
aJijsfeftiliis diebus ,& hoc faciunt triplici
ex caufa.Primd, ut fic maleficinon fblum perfidi perapo
ftafiam a fide, tierum etiam facrilegij lucium incurrunt^
in quibus ipfi daemones utipfe creator amplius offenda-
tur &grauius > in propriis animabus malefic^ condem-
nentur . Secunda caufa,qUOd cum Deus ficgrauius offen-
ditur eis mdioi-em poteftatem fxuiendiin homines &pu
niendi illos, fiue in rebusijfiue itt corporibus, etiam inno
xiosrefinqtiartt. Quod enim dicitur, filius non pdttabic
iniquitatem patris , &c.intelligitur quo ad aeternam pu-
nitionem, temporali autem fxpiflime innoxij propter
alioru facinora affli&ione puhiunturjunde & alibi Deus
clamatrEgo Deus fortis & zelotes uifitans peccata parea
tum,in tertiam & quartam generationem. T^Jis punitio
patuit in fiiijs Sodomitarum fubmerfis , propter paren-
rfimfcelera . Tertia caufa ut maiori oportunitate plu-
res ruere faciant, prxfertim iuuericulas, quxfeftiuis die
bus ocio & curiofitatibusdu’m amplius multant, eo faci-
lius a malefici js uetulis feducantur,prout in terra natiui^
tatis unius ex hisinquifitorib. cu duo fimus hoc opus coi
Jigenrcs contigit . Nam
iuuencula quxdam &
uirgo de-
nota follicicata fefliua die abunauerula, ut fecum per
gradus ad cameram afcenderet , eo g> certi iuuenes pul-
cherrimi ibidem edent inclufi,& dum illa annueret,afce
dentibus fimusjuetula prxcedente, iniunxit iuuenculae,
ne fe figno crucis muniret. Et licet illa annuiflet, occul-
te came figno illo muniuir,ex re contigit a ut dum afcen-*
diflent ,
 .

Qjtaftio I.Cap.JTIt •
i 0j
«KflentjSr uirgo neminem compexiflec , eo quod dimo-
ta ibidem exiftentes fuam prxfentiam in aflumptis cor-
poribus illi uirginmequiebantofttndete. VetuJa male
dicendo uirgim dixit : Vadas in nomine omnium diabo-
lorumjcur tefignalli? Hxc ex confcflione pura illius
uirgmis colligi. Poteli & addi quarta caufeut fic f. cil us
homines feducant, quidum fi confiderant quod talia i
Deo liciatioribus tempori bus fieri permittuntur-, non
xftimenr illa tam grauia elle , ficut li diis temporibus ne
quii ent facere de loco uero amplius in lociscertis fe exer
cent, dicendum q> ex uerbis faftisfy maleficarum con-
dar, fpurcitias illas onmino in locis lacris exerceremo
poliunt Quia in re perpenditur efficacia angelic^ culto
.

dix,ob reuerentiam illius loci, & quod amplius elt, a fle-

runt, fe nunquam habere pacem, nifi rempored.umoru,
cum prarfentes fuerint mecclefia, & ideo citius & tardi*
ingrediuntur & egrediuntur, licet alu pelfima on ta exre
monialia habent ad mftru&ioneiti dxmohum obferuare
Aii icet tempore eleuationis in terram /puere , leu cogita
tione.s nephandilfimas per uerba , aut fine uerbis propo-
nere, ut urinam elles in tali , uel tali loco , prout iam in
lecunda parte tangetur
* *
J *4

jLn uifibiliter ficut ex parte malefica > ita

etiam quo ad circunfiantes fe
mutuo agitant,
D illud,
A an
fpurcitiasagant
uifibiliter uel inuifibilirer
muruo, dicendum quantum expe-
rientia nos edocuit, qudd licet femper uifibiliter ex pac
huiufmodi

te malefkx dxmum incubus operetur , ita quod non eft

neceflarium inuifibiliter propter foederatum paftum Sc
exprefium ei appropinquare . Tamen quo ad circunllan-

tes fxpius ipfe malcficx fupinx iacentes in agris feu lyl-

uisuifxfunt & denudatx fupra umbilicum. Et mxta
difpofitionem illius fpurcitix coaptatis membr is, tibi ia
& cruribus fe agitantes d^monis incubis inuifibiliter ibi
 .

a 04' incubragitantyOn uifibiliter finat

dem quo ad circunftantes coopefantibus , licet in fine ae-
fius uapor nigerrimus in longi tudine hominis fur/um a
malefica in aere eleuabatur/ed hoc rariffime. Et qua
caufa nouit ille , ille artifex, ut iuuencularum circunftan
tiam, uel aliorum hominum mentes ualeat aut allicere ,
aut immutare, dequibusgeftis & qualiter in plerifq; lo-
cis, tam in oppido Rauenfpurg quam etia in domino no-
bilium de RoppeIfteyn,& certis ali js terris talia funt per
a«fla,in fecunda parte patebit. Sed & hoc contigiflet cer-
tum eft,q> maritis uifibiliter interdum cernentibusincu-
bos daemones,quos tamen non daemones,fed uiros puta-
bant cum eorum uxoribus talia peragere,dum arma arri
perent,& transfodere uolebat,fubito daemon di(paruit,Je
inuifibilem faciedo,unde & mulieribus manus & brachia
obiicientibus, licet interdum laefi fuiflent , ipfos tamen
tiiros obiurgantes an ne oculos haberent, aut fi a daemo-
nibus obfefli forent deridebant
/

Quod non folum dxmones incubi mulieres ex eo-

rum fpurcitijs procreatis, aut eis obftetrici- •

bus oblatas infejlant,fed quafcunq ; in

'
differ enter, cum maiori uel mi-
1
nor i uener ea dele Clationc. •

. /

Inaliter uero concludendo, dici poteft iplos daemone*

F incubos non tantum mulieribus ex eorum fpurcitijs

progenitis, aut eis ab obftetricibus oblatis fore infeftos ,
fed toto conatu in quafcunque fanftiores uirgines illius
terrae aut oppidi periplas maleficas
feduftrices aut co-
,

pulatrices anhelare. Hoc enim experientia rerum ma-

giftra edocuit, ubi
in oppido Reuenfpure certx combu-

«x ante finalem fententiam . Hinc hmile ademerunt,

quod eis ab earum magiflris iniundlum fuiflet, omni co-
natu debere in fubueriionem fanftarum uirginum, ui &
duarum laborare. Et de uenerea delegatione an maior
 . .

. n v Quaslio l. CapV. V S, »o*

afium-
(ituel minor cum incubis daemonibus in corpore
ptis quam caeteris paribus cum uiris m corpore uero dfr-

or do hoc minus esc

cendum. Videtur quod licet naturalis
fimilefuofinuli alludit: tamen
cufat, quin maior fit ubi
ubi debita aftiua debitis paftiuis licet noh
illedlle artifex,
in calore uel tempera*
in natura,tamen lub qualitatibus
minorem excitare
mento aliquo coniungit > utique non
in fequentibus latius
uidetur concupifcentiam^d de his
conditionem fexus foeminei declarabitur
quo ad
De modo generali quo per [aeramenta ecclefafua
maleficia malefica exercent
.Et de modo quo
ttim gener amam
impedire [olent » [eu etiam

alios de[ettus Juper quafiunque

creaturas^
ptis corporibus cceleflibus . . .
>

CAP. V.
'

A m autem qualiter alias creaturas iti utro

q Ue fexu &terras fruges inficiunt , plures

M funt fuper modo agendi aduerte da. Ex pri

mo qualiter homines,demum qualirer be
^-wJLSS! ftias.Tertio,qualiter terrae fruges.Et par-
te hois, primo qualiter uim generatiua,feu etia adum ut
nereo ne mulier concipere, aut uir adum exercere ualeat
malefici js impediunt.Secundo qualiter adus ille impedi-
tur refpedu unius mulieris interdum & non alterius
Tertio qualiter mebrauirilia auferuntur, quali omnino
(int a corporibus euulfa.Quarto quomodo fi aliquid
prae

miliorum contingeret potentia dasmonis inferente p Ce :

non per maleficam poflet dilcerni.Quinto,quomodo ro*
leficae homines utriulq; fexus in beftias prxftigiofa
artt
tranfmutanr. Sexto,quomodo obftetrices malefica? con-
ceptibus in ptero macris diuerfis modis interimut,& ubi
hoc non faciunt, dasmonibus infantes offerunt, ne h$c &
quafi incredibilia putarentur, ideo in prima parte operis
perquxftiones Staijumtruorum folbtionesluncdecila
30 6 MatefJEctfefacer, abtititur.
Ad quas fi opus fir^dubiusledor pro inueftigandauerita
te recurrere poreft . Ad prar^ens tantummodo ada & ge
fta pernos reperta, fiue etiam ab alijs confcripra in dece-
llacionem tanti criminis funt .deducenda ad prioresrquae
Diones, fi forratiis alicui difficiles iid incelligendum fo-
rent. Exhis qua: in bac fecunda parte traduntur fidem ca
piat , & ab errore refiiat , quo nuJJam maleficam etie ,
„3ur.nullum maleficium pofle fie~i in mundo etiimauic.
Vn.de primo oocaodum,q> cum lex modis laedere potiunt
abfque modis quibus alias creaturas ludunt. Et unus fit,
qnoamdrem maluih ingerunt uiro alicui ad mulierem-,
uel mulieri ad uirum Aliuseft, quo odium uelinuidia
.

in aliquo feminare procurant. Tertius in his qui malefi

ciati dicuntur, ne ui generaciuauti ualeancad faeminam,
ueluiceuerfa femella; ad uirum, uel etiam aliis modis ab
orfum procurandojiit fupra tadum eti. Qiiartuscum in
membro aliquo hominem aegrotare faciunt Qumtus .

tum uita priuanp.Sextus cum ulum ronis auferunt.Et fa

teri cum hoc oportet quod in omni genere rerum, dem-
pti^, corporibus cpeleftibusueros defedus & ueras infir-
m t t^s ex uutjjte naturali inf.rre potiunt, & hoc ex,po-
tenti uirtute naturali & fpi rituali, qua corporali quacun
que eminent uirtute , Nulla etiam infirmirascum alte-
ra concordat, feu etiam defedus naturalis ubi infirmitas
defit, ideo diiierfismedijsutiqqead diuerfas infirmita-
tes & defedusprocedunc . De quibus aliqua quantum
ncceTitas poftulac in medium producamus, prius ta-
men pe animus ledoris maneat fufpenfus, cur fupra
corpori ^aeleftia aliquam immutationem facere non pof
funt, dicemus triplicem etie cau/api. Prima , quia fuper
eas et jam quo ad locum poenalem exiflunr,qui locus eft
aerea) igiuofqs, & hoc propter ipforum officium eis de-
' putatus; uide fupra in prima parce tradatus in quxtiio.z.
tibi excitur de incubis .& fuccubis daemonibus. Secunda
caula quia corpora carleftia mouentur a bonis angelis, ui
de m pl?rifque locis de motoribus orbium , ptascimie S.
Thomam in prima parte q.po.in quo corcordant philofo
phi
i

'

i
 •

Quxflio l.Cap.V 207

phi cum theologis. Tertia cau/a propter uniuerfaleregi-
jrnen& commune bonum uniuerfi,cuidetraheretur in
v generali fi malis permit^eretu^/piriubusinilla corpora

•cfleftia aliquas immutariones caufare . .Vnde & ill^ im-

mutationes miraculof^ fad^jp-ueteriauc in nouo cella
mento , a Deo per eoruui motores fe angelos bonos fa-
€fa» funt, ut inflatione Solis fublofue, retro^radatione
fub Efcechia, obfcuratione inndturali inpaflione Chrifti.
In omnibus autem poft elementis & dementatis fua ma
ieficiaDeo permittente, & per feabfqj maleficis Sccuni
maleficis exercere poliunt, &
de fado exercere non cef-
Secundo notandum quod in.qmmbus
fant,uc patebit.
modis maleficandi ut plurimum fem per malefitas infor-
mant, ut inftrumenta fuae maleficas per facramenta feu
facramentalia ecclefiaj,uel per quaacunqj diuina feu Deo
confecrata efficiant, ut quando imaginem cerea fub pal-
la altaris ad tempus ponit, uel perChrifina facium filii

j
trahunt,uel ex quibufeunque rebus confecratis. Et hoc
quidem triplici ratione , ficta etiam quod fandioribus
anni temporibus,& precipue citcaadufcntuni domini, &
fefla natalia fua maleficia exercere folent . Primo ut non
iolum homines per talia perfidi fiant,fed etiam ficrilegi,
diuina quantum in eis efl contami nando, & fic plus Deii
creatorem fuum offendant intimius, animas proprias co
demnenc, &; plures in peccata ruere faciant. Secundo iit
Deus fic grauuer per homiues offenfus, d^moni maiore
poteflatem in homines famiendi reljnquit.Sic etiam Gre
gorius dicit, quodmaiisinterdumiuxcaeorum defide-
ria & petiopes concedit
,
iratusque aliis denegat propi-
tius . fub fpecie boni apparentis pluries fim
Tertio ut fic

tada diuinis rebus pu

plices facilius decipiat, quando per
tant aliquid numinis a Deo obtinuiflr, ubifolum pecca-
ta maiora fu nt commi fla . Potefl &
addi quarta ratio
fuperfacrarioratempora&principiumanni. Nam quia
ferta plus franguntur peccatis mortalibus quam mecha-
j
nicis operibus, iuxta'Auguft.inlib.decem cordis. Super-
flitioautem & maleficia de maximis feruilibus operibus
IT***-
'
» .
daemo-r
*
 .

Ta68 Malef.Edchficf.abufttur. -

dsmonis eft contra diuiriam reuerehtiAtrt . IdeoiitMidu

eftjhoftiines profunditus cadere facit,&creatorampliu»
•'
©ffenditur.Etfuper principium anni dicere poflumus,iux
taIfidorulib.8.ethi.cap.:.qubd ficucianusaquo Ianua
rius melis diftus eft,qui & in die circiicifionis incipit, ido
una talqua eflet finis anni
]u fuit diuerfis faciebtis eofittu,
pr^cedeptis, & aha tanquatn eflet principium ftituri , &
* imminentis anni elfet prote<ftor,& fomihatus au&or,in
eiusreuerentiam,fed potius dxinonis, in idolo faciebant
•'

pagani uarias commotiones Iuxuriofas& ftrenuas,&io-

"
cuJafibi mupuo tradiderunt,choreas uarias duxerfic, me
fasprxparaueruntjde quibusmentio fi t perbeatum Au
’ guftinum,in multislocis,& fere per totum recitatur
1
q.uariis Et ficut iam mali Chrifliani has corruptelas
.

immitatur,licet,quo ad lafciuiamfint translata ab eis ad

tempora carriifpriuii quando cum laruis ,
& ludis & aliis
& nunc malefica? his per
fuperftitionibus difcttrrunt.Ita
fuafionibus a dxnion.ibus ipforum coplacetiam circa
, in
principifi anni quo addiuiuu olficiu & cultum,utfeftum
Andrex & fefta natalia Chrifti exiftut,fua maleficia exfer
cent.Et quidem iam in fpeciali qualiter per facrSmenta
.Primo demum qualiter per facramentalia talia exerceat
aliqua nouiter fa&a , & a nobis per inquifitione reperta
referamusjoppidu quod 'nominare no expedit, quia ordo
charitatis & rationis imperat & fuadet , ubi malefitfa cor
>us dominicumTumpfit,& declinans lubito ut deceflabi
modus eft rnuliernm,peplum ori adhibuit, & in panai
fis
“ culum domiqicum corpus extrahendo inuoluit, & in ol
*
la in qua bufo erat ,fic & diabolo informata proiecit,&
fub terrra in ftabulum prope horrefi domus fux occulta-
1

'
uit,cum aliis plurimis rebiis adiuntfhs, ex quibus fua ma
*
Jeficia exercere habuiflet,fed afliftence diuina pietate ta
'
tum facinus dete&um ad lucem peruenic Nam fequente
'
die mercenario quoda caufa fui laboris , prope llabuJutn
iter faciente,uoccm quafi cuiufdam infantis eiulantisau
diuit,& quato propius acceflit,ufqj dum ad pauimentu
fub quo olla abfconihta erat perueniflet,taco clarrns au.
diuit.
 ,

QM(iio,l.C4p.r, ::S\ , yop

diuit, & aeftimans infantem aliquem a muliere fubtumu-
latum/cultetum feu prifidenrem acce^^ remgertain.
lua xftimatione a paricidia perpetratam nattauir qui ci-
,
to miliis feruitoribu* ita efle ut ille riarrauerat, reper-
tum e ft. Exhumare autem puerum nolebat, fed potius
ut cullodes a remotis qua mulier accederet^*^
politis , li

no u.6 confilio attendere haberent

, Nec enim domini^
cura corpus ibi ab/conditum elle nouerat, unde & conti-
git ut eadem malefica locum accederer,# fub pallio aliis,
occulte. cernentibus ollam abfcondi.r. Vnde capta & qu$
Itionibus expolita facinus detexit, alTereos dominicam
corpuscum bufone ruifle. in olja-abfconditum, e*- bis'
pulueribus fua ad libitum nocumenta hominibus /eu,
ali js creaturis inferte poflet. Infuperaduercendum qupd.^
hanc obferuant maleficx communic4>i<es pofuctudinem,-,
Ut fi ab/que nota erfipere ualcant dominicum carpus litv.
gua 8c non fupra recipiant rationibus his ut illimari pq^
teft, ut abnegationis fidei remedium nunquam percipe
re uelint,nec perconfelfionem,.nec.per /aeramenti eu-;
chariftix perceptionem» Secundo , ut eo facilius px ore
dominicum.corpus accipiatur pro. earum ut didum eft.
ulibusapplicandumin maiorem creatoris offenfam.
Quare jk omnium ecclelise redoribus# populum com-
municantibus femper iniungitur fummam adhibere dili-
gentiam , Ut plurimum aperto ore & lingua , bene excea'
1*4 cum amotione pepli mulieris communicent
. Et quah,

to maior adhibetur diligentia, tanto plu res maleficae;

per hunc mpdum notantur .De ali js rebus /acramcnrali-.
bus innumeras exercent fuperftitiones. Interdum imagi-
nes cereas, quandoque res aromarjcas fub palla altans^
Ut /upra tadum ell ponentes,& lub limine domos occul-
tantibusjtit per tranfitum ille.pro quo politum ell, male
/jciatur. Innumera pollent deduci,fbd Iiacc minima per
maior? maleficia approbantur.

ji.pars Mal.Malefi. • O De
- V*V
»!•* Vim generatiuam impedit.

De modo quo uim generatiuam impedire filent -

Capitulum FI.

E modo autem quo uim generatiuam impedire (b-

D'J
, lentj tamin hominibus quam iumenris etiam in
utroque fexu,poteft ledor ex his quarlupra tada /untin*
quaeftioneAn dxmones periplas maleficas mentesho-
.

minu ad amorem uel odium immutate ualeant.Vbi poft

argumentorum Ipecialiterfit declaratio de-
folutiones
modo quo uim generatiuam impedire ualeant,Deo per>
mittente vbi tn notandum quod tale impedimentu ab ii»
fit ab eis
trinfeco & extrinfeco pradicatur.Intrinfece aut
membri pro frudificatione
dupliciter Primo,ubi rigore
acomoda direde reprimut,nec hoc uideatur impoflibiJc*;
cum & motu alias naturalem in aliquo mebro impedire
pofliint.Secundojubi miffionem fpirituu ad membra in-
quibus eft uirtus motiua prohibent, quafi intercludendo
uel ne ex
uias feminis,ne ad uafa generationis defcendat,
cidatur,uel emittatur.Extrinfece procurant interdii
per
imagines,vel ex herbarii comeftionibus,interdu per al ias
res exteriores,puea ex galloru tefticulis,non
rame creden
dum eft uirtute illarum reru uir impotes reddatur/ed
oculta uirtute daemonii illudentem huiufmodi
maleficas,

per huiufmodi uim generatiua,ne videlicet uir coire,aut

mulier cocipere ualeat maleficare poffunt-Et huius ratio
adii,per quem pri;
«ft,® plus permirtit Deus fuper hunc
mu peccatu diffunditur q fuper alios adus humanos, fic
& fuper ferpentes qui magis incantationibus
&
deferuiunt,
ab alijs inqui-
§ alia animalia. Vnde &
pluries a nobis
huiufmodi
fitoribus repertum eft $ per lerpetes aut per
impedimenta intulerunr.Nam quidam captus maleficus
fafliis fuerat q> multis annis fterilitatem tam iUhominib.
S iumentisquada domu inhabitantibus per maleficium
intuliflec.Nider infup*erubifupra refert queda
maleficii

noie Stadlipjin dioccefi Lauzanenfi captum,qui

&
faflus
, ,

futrar
 Qvaltib.i.Cdp.rr. ait
flieraf <p incerta domo uBiuir& uxor fimuj permanem
bant, per fua maleficia fuccetfiue,in utero uxoris uirife
ptem infantes occidi fi*e, ita ut lem per aborfum fecerat f$
mmaaqnis mulriy.Simile fecerat in cade domo oibus pe
conbus-& jumetjs fetofis quorunullum uiuu partum edi
dic in eifdem ann is.Kr cO maleficus qu^itionaretur quali
ter talia procuraflet,aur qiio reus' efle pbller,facinus ape
ruit dices.Subter limen olli domus fervere pofui,qui fi
j

amouebitur fjcuditas inhabitacibus reftnuttur,& heut

pr^dixir,ica fuenit.Nam licet ferpens no fuiflet nue tus i
^
quia in puluere redactus, terra tn omnino afportabac, &
eode anno uxori’& omnibus iunietis fccundirasrefticuta
deniqj faftu in Rychshoferi paucis
fuit. Aliud uix qua, &
tuor annis elapfis contingit, famofiftima quxda malefice
eratjiitpote quas folo ta&u , &
omni hora maleficiare 6c
aborfmn procurare fciebat . In quo dum uxor cuiuldam
potetis imp regnata eflet, &
ob fui cuilodraquanda obite
trice ad le recepifler,monita^; ab eade obftetrice fuiflee
ne caitrum exiret , &q> praecipue a colloquio & conuer-
facione illius malefies Tupra di&ae fecaueret.Poft aliquas,
feptimanas immemor illius monitionis caitrum exiens,,
quafdi mulieres congregatas in quoda conuiuio uifiradi
gratia acceflit,ubi cum paululum refedifletj malefica fu-
peruenit , & ipfam dominam quafi falutationis gratia
fuper uetre ambabus manibus tetigit,&fubito puerule
dolorofe mouente perfenfit . Vnde territa ubi ad propria
redijt,& rem geftaobfterricinarralTec. Heu inquies ians
puerum perdidiftisexclarnauit, & ut
partu
praedixit in
contigit.Nam nec abprfum integrum, fed paulatim fru- ,

ftra iam capitis iamq; pedum & nunuu peperit . Magna

uciqj ex diuina permillioneoaltigatio in poenam cius,ui-
delicet mariti qui tales maleficas punire, 5t iniuriascrea r

roris ulcifci deberct.Fuit & in oppido Merfpurg Coniti

tienfisdiocefis.quidamiuuentsintatfi maleficiacus,quod
nullum aftum carnalem cumahqua.depca una exercer-e
poterat . Multis etiam audientibus retulit,quod ffpifli-
sne dum eam declinare & alias terras inbabitare,& fugi.
11
O i capere
 .

Hi Quom.membr,uiriliaaufert
nofturno tempore aC-
capere nolebat. Adhuc interdum
uelociflimo, iam per terram:ian«
fureere,& feftine curfu
per aerem quali uolando redire uolebat

De modo quo membra uirilia auferre folent.

in
CAP.- VII.
Ed & hoc quod membra uirilia atiferrefb
lent,non quidem in rerum ueritate cor-
pora humana illis fpogliando,fed prsfti-
giofa arte occultando,ut fupra in quaeftio

^ ne defuper tafta declaratum eft,aliqua ge

fla in medium produeamus.In oppido
nanq; Rauenfpurg
iuuenis quidam iuuencul* adhadit , quam relinquere
uo
lens membrum uirile perdidit , priftigiofa utique
arte .*

ut nihil uidere aut tangere prster planum corpus pollet.

Anxius inde cellare quoddam adi jt , ut juinum emeret, &

paululum relidens mulieri : cui alteri fuperueniente cau-
fam triftitix fu* aperiendo lingula enarrauit , &
ita efle

corpore demonftrabar. Aftut a illa an ne aliquam fufpe-

fiam haberet,inquiliuit . Et ilie utique : talem iplam de
nominando, & rem geftam narrando manifeftauit . Et il
|a Expedit ut per uiolentiam aliquam ubi beniuolen-
.

tia tibinon fuifragatur , pro acquirenda fanitate ipfam

inducas. At iuuenis in crepufculo no&is uiam quans tran
fire malefica folebatobferuauit,& iplam reperiens dum
pro lanirate corporis libi reddenda fupplicjret. Et illa fe
innoxiam , nec quicquamfcire affereret, ipfam inuaden-
domanutergium quoddam ad collum fortiter compri-
mendo firinxit , dixit : Nili mihifanitatemreftitues,-e
inanibus meis peribis . Vnde illa quia clamare non pote»
rat,& iam facies tumefafta nigrefcebat . Sine,inquit,me
liberam & te fanabo. Et iuuenis dum nodum & ftriau-
xam laxaflet,malefica manu ipfum inter femora feu coxas
tetigit, dicens iam habes quod dcGderas. Et iuuenis ut
:

poftmodum antequam
referebat notabiliter perfenferat
uifu aut taSu feipfum certificalfet membru (ibi ex tadu
, duit-
 ,,

duntaxat malefies fuifTe reftirutum . Simile uenerandus

quidam pater honeftaceuica: & fcicncia praeclarus inor-
dine, e conuentu Spirenfi referre folebat.Quada inquit,
die, dum confeflionis audietis inftarem,iuuenis quidam
acceflit , &
inter uerba confeflionis membrum uiriie la-
mentabiliter fe perdidifle afleruit . Admirans ego patet
& uerbis fuis faciliter credere nolens,eo quod leuis corde
qui facile credir,a lapiente iudicatur. Experientia diditi
per uifum, nihil cernendo, dum iuuenis locum ueftes de-
tegendo demo nftraflet, unde in me fanoq; confilio ufus ,
an ne aliquam haberet fufpedam,qux ei tale maleficium
intuliflet,inquifiui,& iuuenis: unam le habere fufpedam
fedabfencem,&in Vvormaciarefidentem afleruit. Tunc
ego:hoc tibi iniungo, quanto citius iplam accedas,& pro
miflionibusac blandis uerbis pro polle piam emollire
i

ftudeas, quod & fecit.Nam poft paucos dies reuerfus eft,

gratias mihi referens,fe fanum & eunda recuperafle afle
ruir,& fic uerbis credidi,experientia tamen uifus certifi-
catus denuo.Sunt tamen & hic aliqua notanda ad intelli
gendum clarius qua? fupra de eadem materia tada funt.
Primo nullo modo credendum eft talia membra euelli,
aut fegregare corporibus, fed arte prsftigiola per da?mo
pem,ut nec uideri aut tangi ualeant, occultari. Ethoc
audoricate &ratione,licet fupra tadu fi r,ubi Alexander
de Ales parte fecunda dicit . Prsftigiu proprie fumptum
«ft illa illufio d^monis que no habet caufam ex parte mu
sationis rei,ledfolummodo ex parce cognofcentis,qui de
ludicur,fiue quantum ad interiores fenlus,fiue quancu ai
exteriores. Super haec tamen uerba notandum q> hic illu-
duntur duo fenlus exteriores, fcilicet, uifus & adus , &
non interiores,ut funt lenius comunis phantafia ,imagi-
natiua, extimatiua & memoria , licet S. Thomas tantum
anodo ponat quatuor,ut lupra tadu eft, eo q> phantafiam
:

&imaginatiuam ponit unam,& bene, pauca enim diffe-

rentia eft inter imaginari & phancalian.Tho.in i.par. q,
79. Et^ fii lenfus immutantur , &
non exteriores lolum \
quando niliil occultathr uel mamfeftatur uehiigilando
O i uel
 ai4 Quomodo membra uirilia aufert•
uel ddrmicndo^V igilando, ut du res aliter uidetur quifK
in fe fit, ut cum quis uidet aliquem equum cum afleflore
deuorantem,aut it> beftiam efie hominem trasformatu ^
auc feiplum beftia ellt , & cu befti js debere incedere aeiii
nuntem,tunc enim lenfus exteriores deluduntur & occu
pancur per interiores, quia uirtute daemonum fpecies ien
fibilesdudum referuare in thefauro fpecierum fenfibiiiu
ut eft memoria, non ilJa intelle&iua in qua fpecies intel-
ligibiles conferuantur,fed memoria qu£ eft conferuacrut
fpecierum fenfibilium., quae etiam eft in pofteriori parte
capitis,educuntur uirtute daemonu , Deo interdu permit
tente, ad fenfum comunem imaginatiua , &
tam fortiter
imprimutur,q> ficut necefle habet imaginare equum uel
beftiam per irnpetuofum afti',quo daemon educit de me
. moria fpeciem equi uel befti^ita necefle habet fftimatie
fe uidere per oculos exteriores tantu talem beftia,qua: in
re ab extrano eft beftia, fed p impetuofam d^monis ope
ratione, mediaticus illis fpeciebus fic uidetur . Nec miru

uideaturq> (temones poflubt cu & natura hoc facere po-

teft etia defeftuofa,ut patet in freneticis,mela«>licis, ma
niacis,& ebriis aliquibus qUi nopofsfu difcernere.Et fre
netid putant fe mira uidifle,& uidere bcflias,& aliahor
renda,cu tamen nihil in reru ueritate,uide fupra in quae
flione.An malefica: mentes hoim ad amore uel oditi pof
funt immutare, ubi plura notatur. Eli demum & ratio in^
feclara.Nam cudfmOn habeat quandapoteftatem fuper
qualda res inferiores, excipiendo tatummo anima. Ideo
poteft & circa iftas res aliquas immutatiotsfacere quado
Deusfinit uc res appareat aliter q finc.Bc hoc ut dixi auc
turbado auc illudendo oi ganu uifus,Uc res clara uideatuc
nubilofa,ficuc etia poft fletii jjpterhumores colleftoslu
m£ aliter apparet q ante. uel operadoin imaginatiua po
.tenria per cranfmutationefpecieru fenfibiiiu uc diftueft*
uelhumores uarios mouedo,uc appareat ignea uel aquf*
quae funt terreftriauelficca ,utquidafacnitq>oes inha>
bitatione aliqua habet feueftimetis exuere &
denudare
putantes fe in aquis natare.Vlcerius aut fuper mo3fi pr*
* fatum
 I

Quxflio hCdpjriU *i$

fttu quarrirur, An hmoi illufiones indifferenter bonis &
malis accidere poffunt licut uc inferius parebit, corpora-
les alif infirmitates etia in gratia exiftetib.inferri a male
ficis poliunt. Super quo inhfrendo uerbis Galbani coi. i.
Abbatis Sireni, dicendum eft q> non, unde oes ifti fic illu-
duntur prxfumuntur in peccatis mortalibus efle,dicit .n.
ex uerbis Anthoni j patet d^monem nullatenus polle me
cem cuiufcunq; uel corpus inuadere,nec habere facultate
aliquam in cuiuslibet animam penitus irruendi , nifi eam
primo deftitueret oibus cogitationib. fandis ac fpirituali
conteplat ione uacua nudamq; reddiderit.Cocordat cu eo
philo. i .de confiad Boeti fi tangit.Talia tibi cotuleram*
arma qux nifi prior abieciffes inuida te firmitate tueren
tur.Vnde Caflia.ibide refert de duobus maleficis paganis
q. differentes in malicia fuccefliue ,p
fua maleficia dxmo
nes miferut ad cella B.Antonij,ut eu tetationib.exinde fu
garent odio uiri S.infedi,eo cp multitudo populi ad eum
quotidie cofluebat.Qui df mones licet amarifiimis cogi-
tationu Hirnulis eu pullarii t , illos tn repulitfignocrucis
fronti & pedori impreffo &
orationum incubationibus
infiilendo. Ita dicere poffumus tpomnesquificadxmo
nibus ludificantur abfque aliisinfirmitatibuscorporali
bus,utiquediuina gratia inhabitantecarent. Vnde& il-
lud Thobix 6.Qui libidini deferuiunt, in eos diabolus ac
cipit poteftatem. Concordat & illud quod fupra circa pri
nam partem tradatus in quxftione. An maleficxoperan
tur circa homines in beiliales formas illos tranfmutando
tadum effyubi iuuencula conuer/a fuit in equam fua xfti
matione,& olmeam afpiciencium,dempto.S.Machario,
. cuius lenius diabolus illudere no. poterat,ad quem duda
&
pro fanicate,cum iam uera mulierem non equam afpi-
ceret, &
econuerlo omnes ali j acclamarent q> equa eisui
deretur . I pfe fandus fuis orationibus eam & alios a tali
illufioneliberauic, afferens hoc ei accidiffe quiadiuinis
- non uacalfet , nec facramenta ur dicebat.f.confeflionis &
cuchar iftix ut dicebat, frequentaffet . Vnde iuuenisqui
t, tam de turpitudine follicitauerat, licet renuifiec exhone
n O 4 flate.
 .:

•
r6 QjJoihMsmhrd uirilia hufert.
ftade,tamenludams maleficas quemiutiefliseade caufa
ut iuuenculanr» maleficaret acceHerar3 uirtuted^monisei
in equam conuertefar.- Summarie concludamus quod in
bfcnis fortuna?, ficucfunt res exterioies,uc bona tempora
lia 'y fama & fanicascorporis, licet bohi per dxmones &
fua membra lidi polline in eorum meritum & probatio 1

ncm,ficuc de beato lob patuit, qui in talibus per df mone

fefus fuit, tamen eius in u itis, ficur in nullum peccatu per
maleficia trahi poliunt aut uiolentari, licet ab intra& in
carne ab extra ualeancientari.jlcem etianec huiufmodi
dilutiones phanrafiicas adiuei& pafliuc inferre poffunt
Adiue,ut eorum len/us haberent df mones illudere,ficuc
laliorum in charitate non exiftemium.PaiIiue,ut eiseorii
•membra pr^ftigiofe illufione haberen taufcrre,h:ec enim
duo beato lob nunquam diabolus inferre potui fler,prae-
'fertimpafiruum nocumentum , fuperadum ucnereum ,
• qui tanta? concinentiae eratyut dicere pollet t Pepigi foe-
-dascum oculismeisy ne quidem cogitarem deuirgine.
'A fortiori de muliere aliena, cum tame fuper peccatores
daemon magnam nolcitur (exuerbisEuangelij Lucae.i i.
Cum fortis armacuscuflodit atrium fuii,in pacelunc oia
quae polfidet) habere potentia. Verum ex his fi quis quae
rerec circa illufiones membris uirilis,quod licet illam illu
•
fionem non pollet.* da?mon exillenci in gratia inferre paf
fiue. An ne pollet adiue ut.fexiftens in gratia illuderetur
in fuo uifu, quia uideret membrii annexum cum tamen :

•ille qui fibi cxiftiniarec ablatum, non uideret annexam

nec etiam aiij circunftaces,quod fi coceditur uidetur efle
contra praedida. Potelf dici quod quia non tanta uis exi-
lfit in demno adiuo ficut pafiiuo, capiendo adiuum non

.
-qui adiue intulic : fed qui damnum ab extra uidetrut de
fe pater.ldeo exifiens in gratia licet pollet uidere damnu
alterius: & in illo dremon lenius eius illuderet » Non ta-
men pollet fibiipfi tale damnum inferre palfiue : ut Icili-
cet fuo membro priuaretur cum libidini nodeleruit,ficuc
per oppofitum, ut angelus dixit Thobix.Qui libidini ua-
eant da?monium -accipit potelfa tem.Quid deniq; fencien
;• .i 'J dum
 QukHio l.Cay.VU. 217
an fuper eas maleficas q huiufmodi membra in eopiolo
interdum numero i utuiginti uel triginta me bra infimui
ad nidum auium: uel ad aliquod fcrinium includunt,ubi
& qiiafi ad uiuentia membra fe mouent uel aaenam uel :

pabulum confumenda,.prout a multis uifa funt & comti

nis fama refcrt.Dicendum quod diabolica operatione &
illufione cun&a exercentu.r,fic enim fenfus uidentium il-
judundur modis fupra taftis. Retulit enim quidam quod
dum membrum perdidiflet: 8c quendam maleficam tau-
~fx recuperandae fux fanitatisaccefliflet. Illa ut quendam
'arborem afcederet infirmo iniunxit, &
ut de nido in quo
plurima erant membra, fi quid uellec accipere pofiet in-
dulfit.Ec cum ille magnum quoddam accipere accecaflee
• npn ait malefica illud accipias , & quiaUni ex plebant*
attineret fubiunxit : hxc omnia uciq; prarftigiofa illufio-

•ne fieri a daemonibus modis lupra taftis organu uifus per

tranfmutacionem fpecierum fenfibilium in imaginatiua
potentiam turbando.Nec enim oportet afierere q? darmo
nes fint in aflumptis fic membris' oftendentes quemadmo
“dum (olent in aflumptis corporibus ex aere maleficis , fici

interdum hominibus apparere, 8c cumeisconuerfari.Ra

tio eft 3 quia faciliori modo,uidelicet per rhotum interior
'iotalem (pecierum fenfibilium ex conferuatoria feume-
'
- *mbratiua potentia ad imaginatiua ifta facere poffiint . Et
15 quis dicere uellet quod etia fimili modo facere poflent,
ubi in aflumptis corporibus afleruntur maleficis aut ali}*
'hominibus conuerfari, ut uidelicet tales apparitiones fa-
-• cerent per tranfmutatione fpecierum fenfibilium in ima
ginatiuam potentiam,ut homines dum putarent dxmo-
nes in aflumptis corporibus efle praelentes, tue no eflent
nifi tales. fpecierum (enfib ilium in interioribus potenti js
'
• immutationes.Dicendum quod (5 nil altius daemon often

catummodo humana effigie prxfentatio-

dereuellet,nifi
nem,tunc uriqj opus noeflet ei in afliimpto corpore ap-
parere, cum fufficienter per prxfjtam tranfmutationem
.hoc efficere pofiet.Noo autem quia altiora haber exerce-
•
re,puta loqui conucfci 3fic ali js fpurciti js intendere Ideo
vj.il
*
/ ,
&ipfum
 $i 8 Quo membra uirilia aufert
& ipfum pr^fentem efte oportet ab extra uifui realiter ia
aflumpto corpore /e obiiciendo,quiauirtus angeli ibi elt
ubi operatur iecundudodo.In quxftione uero qua quae-
rjtur.Quid fi dajjno per le abfb; malefica membru uirile
alicui auferret,an aliqua fit differentia inter una ablatio»-
&
nem alteram. Dici poteft ultra illa qua; tanguntur in
Pjijna parte tradatus in quxftione an malefice membra
uirilia poflint auferre, membru au
cp ubi daemon per Ce
ferrec,tunc uere realiter auferret, &uere & realiter & re
ftitueretquandocunqjreftituerehaberet.Inlecudo ficue
no abfqj jaefione, ita non abfqj dolore auferret.Tertio 9»
nunqua nifi coadus per bonu angelum hoc faceret, eo 9»
materia fui lucri amputate haberet,nouit em plura male
licia Cu per illum adu exercere fuper alios humanos adk*
q
licut em Deus pius pmictitillii adu maleficiare
q. alios hu
manos ad 9 , ut lupra tadii eft,qua: fingula loeu no habenc-
ubi p maleficas,Deo pmittente operatur. Et fi dubitatur
&
an^daemon plus effedac hoies creaturas feipfum l$de
p
rejq'per maleficas,dici poteft q? nulla eftcoparatio.In infi
nitum em plus affedatp maleficas ludere . Tum quia mag-
iorem infert Deo contumeIia,creaturafibi dicatam uftir
pando.Secundo, quia cu Deusamplius‘offenditur,ampliT
fibi nocendi hominibus poteftas permittitur.Tertio pro-
pter fui lucrum quod in perditionem ftatuit animarum.
,

De modo quo homines in befiales for -

mas transformant .

CAP. VIII.
,,

ED & hoc quod malefica» homines In beftia

les formas uirtuted^monu, qua talia prin
cipali ter operatur transformat.Licet in pri
ma par.operis ? qua?ft.an talia maleficae ua-
_ leant efficere, iacisfit declaratu quia came
,
diquibusjfia quxftio fubfuis argumentis & folutionib.'
Jtimispoftet efie obfcura prffertira cu ada &gefta fuper
» haec
 , 9
.

'i. L Cap.VIU, " it

hxc nonfunt deduda. Modus eriam quo /Vipfas fic tranlV
formanc non eft exprcflus, ideo prxfens addenda eft de-
plurimorum dubiorum.Et primo
claratio per folutiones
canon iJle z£.q.?. Epifcopi.no eft fic nude intelligendut
hac materiam, prout plures etiam dofti, fed utinanr
circa
' bene do&i decipiuntur, & qui publice in eorum fer mo-
nibusaflererenon uerentur,huiufmodi tranfmutationi-
bus prxftigiofas nullo modo etiam uirtute dxmonunt
polle Heri. Et hoc utique in magnum Hdei detrimentum,
utfxpe tadum eft , maleficarum confortationem, quae
'
& multum de talibus congaudent Termonibus . Contin-
git aurem hoc huiufmodi prxdicatoribus, eo q> in corti-
ce & non in medulla uerborum canonis laborant , ut fu-
prata&umeft. Cum enim dicit : Quifquiscredit polle
Heri aliquam creatura aut in melius aut in deterius tranf
mutari, aut transformare in aliam fpeciem uel in aliam
Hmilitudinem nifi ab ipfo creatore qui omnia fecit,pro-
cul dubio infidelis eft . Hic prius ledor attendat ad duo
principalia. Primo liiper uerbum fieri. Secundo Tuper uer
ba,in aliam Hmilitudinem conuerti . Super primum fit
refolutus q> fieri capitur dupliciter, uidel icet , pro crea»
ri,& pro naturali produ&ione alicuius rei . Primo modo
foli Deo conuenit,ut notum eft, qui Tua infinita potentia
aliquid ex nihilo creare poteft. Secujido mododiftingue-
dum eft de creaturis, quia aut funt Creatur* perfeda?,u t
homo,& afinus,&c.aut funt imperfedx,ut Terpenres, ra
na?, mures 5 &c.qua» ideo
dicuntur imperfedx,quia ex pu
trefadionegenerari etiam polfunt, licet enim femper de
primis loquitur canon, non de fecundis quod poteft pate
re,eo quod Albertus in libro de animalibus ubi qu^ric
an daemones poffint facere uera animalia . Ec rcfpondie
quod fic, fed hoc quo ad imperfefta animalia, etiam cum
ea differentia quod non inftanti ficu t Deus operatur , fed ,

motu quodam licet fubito,ficut patet de maleficis Exo.7,

fi placet uide aliqua qu* in notata quarftione tanguntur,

circa primam partem operis, &in folutione primi argu-

menti . Super fecundum ubi tangitur quod non poliunt.
*a ali-
lio Quo Tlofriuin befl.formas transfot•

aliquam creaturam tranimutare . Dicas quod eftdoploa

tranfmutatio,fubilantiahs & accidemalis,&tharc acciden
talis iterum duplexjquia per formam naturalem inhas &
rentem rei qujeuidecur , uel per formam, non inhxrenw
temrei qux uuldtau ,' led inhxrenceniorgamsn& pocen—
tijs iplius uidecis.De primis loquitur canon, & prxcipu£
d£ formali leu qmdditauua tranfmutacione ,
prout unx
fubitant ia in aliam tran/rnutatur, ctiiulmodi iolus DeuS
qui talium quidditattim creator exifhtifacere poteft, Jo^
quitur etiam & de fecikla,iicet illam dxnion efficere pof
liCjinquantum per infirmitaces diuina permilfione im-
mlfl'as,ahqua forma accidentali corpori inducitur,ut ubr
leproia facies appareret^uel huius limile,ledquia proprie
de his non loquiinur,iedde prxlbgiola apparitione leawt
dum qua uidentur res tranimucan in alias. limihtudines.
Dicimus quod has cranfmutacionesallegac ca. excludere
non potelt quod authontate, ratione, & experientia in-
quxfiipra certa experimenta qux Auguftin-
limiti,ex- his
deducuntur,
lib.i o.cap.i 7.de ciuita.Dei,ref ere pecua &
rias quxltiones ilia etiam declarando, nam inter alias prae,
lligiofas transformationes refert quod famolifliraa mx-
ga Circes mutauericfocios Vlyxis in bellias. Etq» quxdx
itabularix mulieres couertiflenchofpitesfuos in iuineca
onera portantia. Refert et ia focios Diomedis in aues con
uerfos , & pollea lungo tempore circa templum Dio-
medis uolailenr. £t quod p r x lia n tiusna rraflec.de patre
fuo ueracitcr, quod ipfe pacer dixiflecfecaballum fuifle*
& annona cu alus animahbus> baiulafle.. De pruno nanqj-
quod foci js Vlyxis fuiflenc in ^ elbas mutati, ubi utiq; fa
la apparentia fuic,& oculorum deceptio , ita quod forma
illa beltialis eduda fuicde conleruacorioy<|eu memoria
/pecieruin ad ipfam uim imaginaciua ,> unde & uilio ima-
ginaria caufabatur , &
confequencer ex forti imprfflione
,io potentias alias,& organa uulens xlbmabac fe b chiam
modo quo fupra in procedenti ca. ca&um elt , fcrf
ifidere
quomodo illa heri pojlunc uirrute dxmonis line lxfione-
mfra patebit . De fecundo uero ubi bolpices ip iumfcntab
onera

/
 • IV Qu&ftio 1. Cap.VHtt •o xxi
Wiera portaptia a {Hrbularijs coiiertfebaritur » & fi militer
hoc quod Prseftantij pater fesequf» fuifle 1
& bladum por
taile narra tur.Notandum,qGod ibi tres fuerunc deceptio.
nes.Prima, quod illi homines prsefti^iofa arte indeban-
tur conuerfi indumenta* quae conuerfio fafta fuit modo
fopra tacto . Secunda, quod illa onera obi excedebant oi->
res portantiu daemones inuifibilirer illa attuleriit.Tertia,*
quod illi qui aliis uidebantur tranfmutati in fpecies, fibb
ipfis etiam uidebanturfe in beftiasK6ue*fos,frait Nabu
cjiodonofor contigit, ubi leptem rentpora- /uper eum fue:
j?unt immutata , ut foenum qtiafi bos toroeilferec ciDe ilioi
autem quod focij Diomedis fniflentimaueKConuerfi, &
circa teplum poIafle;Dicedum«quod ille Diomedes quia?
in «itu Gracorumrcirta obfidionemciaifatisTtoi^fuen.
tat ubi ad propria redire uolebityin maricum fooijsfubi;
x merius fuit, Ideo cum fifggeftione tuiufdam idoli templu
fibiquafi in:er deos annumeratu^ e flet coft nudum fuerap i

dsemones in confirmationemerropjs-lor^o tcniporetan-

quam aues Joco eoru uolebant, quate 8fqliud.genusfii*i
perditionis a prajdifHs pradligi is ibi fuit , quia uideliceci
no perredudtione fpecieru fenfibiliftaduim iinaginatiu*
fed in aflumptis corporibus tanquam aiies uolantesieo-c
culis afpicientimn ingerebant, q> fi quxrittirAtf etia -prx -

difto modo per reduftionc fpecierum fenfibiliu afpicien

tes illudere pq / uiflen t, ut daurvones non i n a fl um p tis cor
poribus ex aere ranqua uolantes aues fe ingeffi flent . DK
cedumqjfie.Nam & Opinio quorundam fuTtjfuc recitat
S.Tho.in.i.fentj di. 9. am.)quod ingeli qulcUnque flue
boni flue mali nunquam aflumeret corpora, fed q> omnia
qua: de eorum apparitionibuslegiirur in feri pturis fafta
fuerint in profligi js,ueJ fecudum uifione imaginaria .In
quibus uerbis notatur-, a doftore (apftqdifFerentia intet
pr.vftigium & imaginaria uifione . Quia pra»ftigium po-
tqft habere rem ab extra corporali uifqi fe obi icienre,li-*
epe aliter uideaturqpam fic.lmaginaria autuiflono hoc
neceflariorequirit,ut uidelicet res ab extra obi jciatur/ed
•
ppteft fiprigbfq; lllf e^te^qviobicdiqpejt^ntiiniodo pec
 '

*21 Quo HomrJn beft.form.traHsformant •

*Uas interiores fpecies fenfibiles ubi ad-uim imaginariam
Xcducuntur.Vnde illorum opinionem fequendo locij Dio
medis non fuerunt reprefcnrari per djmones in aflumpti#
corporibus &fimilitudinibm auium , led tantummodo»
fantallica & imaginaria uifione per illarum uideiicet fpe-
cjerum fenfibilium redudionem &c. ut fupra . Sed qui*
do&or fandus opinionem illam ut errorem , & non uff
qpinionem fimplicem reprobat( licet non ut hxrefim for
te ut pie creditur) cum etiam tales apparitiones imagina'
rie interdum a bonis , & a malis angelis fuerint ablquo
corporibus alium ptis uifuate ldeout jbidemdicic:cum
fandicommuniter dicunt angelos etiam corporali uifio-:
ne apparuifle, & talis apparitio fit m
afliimptis corpori-»
bus. Textus etiam fcriptur^ /acrx fuper tales corporale*
apparitiones plus concordat, quam liiper imaginarias aup
prje/ligiofas, Ideoexhis ad prsefens dicere pofliimus et
fuper quaicunque nifiones confimiles illis de foci j Dio*
medis, q* licet illi focij imaginaria uifione uidentium po
tuifient opere djmonum uideri modo quo didum eft, ta>
men potius prjflumitur , g> per datmones in afiumptis cor
foribus ex demeto aeris, tanquam aues uolantesfuerint»
nili, aut q» ali ac aues naturales a daemonibus agitare lllor

xeprelenuuerinc,

Qualiter dtmones intra corpora & capita exi* \

fiunt fine Uftonp, quando profligtofac

operantur tranfmutationes.

CAP. IX.

JVod fi modum prxliigiolc

ulterius fuper ’

‘
tranfmutationis queritur . An intra cor-
!
pora &
capita tunc exiftant, an tale# & !

fint tanquam obfelTi a daemonibus xftima *

— I

di, & qualiter fieri polfit,

ne potentiarum &uirium interiorum
utablqjixfio-
ab
poflit Ipecies
una
 ,

Quxfiio.LCap.IX. ii)
una potentia interiori ad aliam deducere . Et utrum tals
opus debeat cenfen miraculofum fadtum aut non. Ad pri
mum oportet diftinguere de praeftigiofa illufione , eo cp
ut di&um eft.llla illufio fit.n.interdii fuper fenfus exterio
resi
interdum fuper interiores ufque ad fenfum exterio-
rem. Prima ergo licet poslit fieri ablq;hocq> daemones
intrent potentias exteriores illas occupando , led tantum
exterius deludendo, ut ibi corpus aliquod occultare uel-
let ,
per interpofitionem alicuius alterius corporis , uel
alio quocuunq; mo. Aut ubi £ (e corpus afiiimeret , Sc fe

uifui obi jceret^ecunda tamen non poteit fieri nifi ipfum

caput & potentias principaliteroccupet. Et hoc oftendi-
tur au&oritate & ratione. Nec obftare poteft, quod duo
fpiritus creati, non poliunt efie in uno & eodem loco, Sc
anima fit in qualibet parte temporis. Eli autem audori-
tas fuper hoc Damafceni . Angelus ibieft ubi operatur.
Ratio fanftiTho.a.fen.dift.7.ar.f. Omnesangeli boni
& mali ex uirtute naturali quam praeftantior utique eft
quacunq; corporali habent poteftatem ttanfmutandi
corpora noftra. Patet hoc nedum propter prarftan tiara &
nobilitatem naturae , fed Sc ideo quia tota machina mun
di & creatura corporalis adminittratur per angelos.Greg.
4.dialo. In hunc mundii uifibile nihil nifi per creatura in
uifibilem difponi poteft , tamen omnia corporalia regun
tur per angelos, ficuc Sc motores orbium afleruntur, non
folum a dodoribus fandis , fed etiam a philofophis om-
nibus . Patet, &
ex eo quod omnia corpora humana mo-
nentur ab animabus ,'ficut omnia alia per corpora ccele»
ftia& periplorum motores. Si cui placet uideat S.Tho.
in i .parte q.9o.ar.i .Ex quo concluditur quod quia dae-
mones ubi operantur ibifunt , ideo quando fantafias &
interiores potentias perturbant, tunc etiam ibi exiftunr.
Item licet illabi animae illi fit tantum polfibile qui eam
creauit, tamen daemones etiam illabi poliunt Deo per-
mittente corporibus noftris. Et quia pro tunc poliunt im
prelfiones facere in potentias interiores affixas organis
corporalibus . Ideo Sc per illas impreftiones ficut immu-
> ' tantur
 a 14 Quom.caput ceterasqi poten.occupent
tantur organa, ica immutatur operationes pontentiaruna
modo qua didum eft,quod educere poliunt fpecies refer
uatas in una,potentiaalfixa',organo ficut ex memoria qu$
«ft in ultima parte capitis, educit fpeciem equi localiter
mouendo illud fancafma vfq; ad mediam partem capitis*
ubi eft cellula uirtutis umginatiuas,& demu confequen-
ter ufqj ad fenfum commune, cuius relidentia eft in ante-
riori partecapitis.be omnia fubitofic immutare & per-i
tuibare poliunt, ut formas tales neceflfario sftimentur ac
fi exteriori uilui obiiceretur, Exemplum. patuic ex natu-

rali defcdu in freneticis & aliis maniacis.Quod fi quaeri-

tur, quomodo hoc ab^qj dolore capitis e/fieere poflit fa$|
liseftrelponfio. Primo qui enim organa no diuidit, nec
immutat qua? adipforuiiibiedura fed tantummodo fpe-
cies monet. Item lecundo, quia non alterat immittendo
aliquam qualitate adiuam, unde neceflario palfio fequa-
tur, cum &iple in £e<Ja?mon omni qualitate corporali*
careat,ideo fine alio talia operari poteft.Icem cercio,quia
ut di dum eft tantummodo facit tranfinutationes per mo
tum locale, ab uno organo ad aliud &aon per alios rap-
tus, ex quibus alteranoneslfGuaf.interdum caufantur.
Illud ergo q> difficultate facit quod quia duo fpiritus na
poliunt elle in eodem loco putadilfinitiue anima etia
exilii c in capite, quomodo tunc dxmonCs ibidem exifte-
re poliunt. Dicendum , quod relidentia anima: aflig natur
centro cordis, in quo uitam influendo omnibus membris
comunicac. Et exemplum datur de aranea in medio tela? *
quxfencic udum ex omni parte, tamen quia didum Au-
guftini in libro de (piritu& anima, quod eft toca in toto*
& tota in qualibet parte corporis . Ideo datoquod fit in
capite adhuc da?mon ibi operari ppteft, quia aha eft eius
operatio ab operatione animat, cum operatio animas in
corpore eft, ut informat & uitam influat, unde eft ibi fi-
cut forma in muceria,non ficut in loco. Dasmon aut ficut
inraii partecorporis,& tali loco immutando &
operan-
do circa fpecies lenfibiles, unde quia nulla confufio opera
nonum cftmcu eos . Ideo ujrumq; fimul in eadem parte
*”
corpo-
 r

Qudflio.LCap.IX' nj
corporis efle poffiint Ad illud. An cales Une unquam ob
feffi & arreptici id eft
a daemonibus arrepti illimandi,
quia [pecialem hoc uufe habere
declarationem, An uide-
Lcethocpoffibdefic, ut opere maleficorum
aliquis ut
obftflus a dimone,id e/I,quod daemon
eum poffideac ue
rc & corporahter . Ideo de tali
materia fpecialis tra-
aabitur modus in capitulo fequenti,
habet enim & hoc
IpeciaJem difficultatem. An operibus maleficorum id fie
nualeat.Addlud tantummodo. An
temporalia opera
maleficorum & dimonum fine ad
modum miraculorum
Ce nda Ua qUod de bean t °pera
?? r miraculofai-
inmari . Dicendum;
,quodficinquantum fiunt priter
^naturicr^cinobisno^ p Cr creaturi nobis
agnoti, licet non fine proprii miracula ficuc illa
qui
SKKE a l
ne
miracula Dei & fanftorumfVidc
£OC,U natur;c “‘«at*
>

quiin prima parte o-

qualia fune

pps.fub quinta quiffione &

reprobatione tertii erro-
^2 qU t addenda funt > h *c propter eos
g^^ ^M
011
oufhmnr Qdl qp era iI upugnare
poflent quafi non de-
Pera miracul
? ’ fed impliciter opera dia
fa
boI,c 1P n U C inm,raCU 3finc data
fi^2
nem fidei i in confirmatio-
non debent concedi fidei aduerfatio
|;

S!Si S ^
Tu m etia
^ ha C?n “ r ap ° 11010
* dUm ad pnmum qudd miraculana menda “
^ %
.

SSr ^ a

fipri hoiesjita
eorum uirtus extendere fe poteft.Vnde
facere
Vnde C
cut P er '
poiunt
& per malosVfpiritus in his uidelicet ad que-
etia difeernuntur
, eft

•
miracula per bonos fafta ab illis,
qui per malos fiunt ad
minus tripliciter . Primo ex efficacia
uirtutis operanti*
fi
8 Per bonosd ‘ u,na ui «ute
adau
ad ufrms^
qu§e uirtus aftiui naturf fe nullo
fiunt, illis et m
modo extendicfficuc
e m ° rtU0S &h ufm odi
» qu * d * mones Tecundu
uerS r n- r
P ° flum/ed in pr*ftig «j* cantu: ut Sy-
mon magus
^on 7
m^, de mortue cuius caput
*
agitabat, qui diu du,-
U CU d03 X UC

I
Der bonmA ^r' I! u
rebus
4 %nor ^
ate quia ig" a
utilibus, ut in curationibus
iafirinitacum,& huiufmod,. Signa
aut per maleficas farta
ij.pars Mal.Malefi.
p func
 ,.

4 2& Qiiom.eap.Cittc rasq ; poten.occup.

funt de rebus nociuisuel uanis ficut q> uolant in aere,uei
reddanr membra hoim ftupida & hmoi. Et hanc differen
tia afTignat beatus Petrus in itinerario Clementis.Tertia,
di (Teretia eft quantu ad fide, quia figna bonoru ordinatur
ad aedificatione fidei & bonorum morum . Sed figna ma-
loru funt in manifeftit nocumentum fidei &
honeftatis
Etiam quantum ad modu operandi di(ferut,quia boni o-
perantur mirabilia per inuocationem diuini nominis,pie
& reuerenter. Sed malefici & mali quibufda delirametis
& d?monu inuocationibus . Aliud etia non obftat , quod
uidelicet apoftolus opera diaboli & antichrifti nominat
figna mendacia , quia tunc mirabilia qua* fient abeo di-
uina permifiione funt uera, & etia falfa diuerfis refpefti-
bus.Vera in illis qux fiunt uirtute dxmonis , ad qu$ eius
uirtus fe extendere poteft. Falfa, quando faciet ea ad quas
fua uirtus fe non poteft extendere, ut fufcitarec mortuos,
illuminare c$cos,quia in primo ubi facere attentabit, auc
intrabit corpus defun<fti,aut illud amouebit,& loco illius
ipfe in aftumpto corpore ex aere fe prxfentabit , & fic in
fecundo ouxftigiofa arte uifum aufert, aut infirmitatesa-
lias,&fubito fanabit a I^fione certando , non qualitates
interiores reftificando, ficut in legenda Barto. ponitur.
Poftunt etiam omnia m rabii ia'o pera antichrifti & male-
i

ficaru dici figna mendacia, inquantum folummodo ad de-

cipiendfi fiunt iam ,& tunc operabitur antichriftus. Hxc
Thomas dift.8.de uirtute d^monum in operandum.Portet
etiam hic adduci difteretia miraculorum qux ponitur in
compendio theologicx ueritatis,& inter mirum & mira-
culum: quia cum miraculu proprie quatuorrequirat.f.qr
fit a Deo, & quod fit prxter exiftentiam naturx , conrra

cuius ordinem fit.& tertio q> fic euidens , & quarto quod
ad fidei corroborationem, quia ergo in operibus malefi-
carum primum & ultimum ad minus deficiunt, ideo mira
opera, non autem miracula dici pofliint.Ea etiam ratione
quia & fi aliquo modo miracula dici po(Tunt,quia tameu
quxdam funt fupra naturam, quxdam contra natura,qu^
dam prxter naturam . Ec fupra naturam fune illa in qui-
 ” "
.•> IX: iij
btfsrioneft fimile in natura,nec eius potentia ut uirgine
,

parere.Contra naturam, ut qua» fiunt ufu contrario natu'

r* terminantur autem ad conforme natura:, ut cxci illu’
minatio . Et praeter naturam ut quae fiunt ordini fimili
naturx,ut in mutatione uirgarum in ferptntes, quod na-
tura facere potuifTet longam putrefa&ionem propter ra-‘
tiones (emiriales , fic etiam opera magorum dicentur mi-
rabilia.Kem geftam narrare expedit,& paululum eius de
darationi innftere. Eft oppidum in diocoefi Argentinen-
fi,cuius nomen occultare ordo charitatis & honeftaris po
ftuiat.In quo laborator quadam diedum ligna ad combu
rendum duntaxat in domo fecerat Catus quidem non
.

parux quantitatis ipfum moleftare ei importune feobi;'-

ciendo nrfuseft, quem abiendo ecce alius maioris quarrti
tatis fimul cum ipfum aggrediuntur , quos
priori acrius
iterum ubi repellere uolebat ecce tres pariter, & iam uer
fus uultum faliendo,iamq; inter tibias morfibus laceran-
do ipfum aggrediumur.Perterritus inde & ut rctulitf ma
ioriaxiecate nunquam perplexus figno crucis femunien
do,&opusprxtermittendo per incilaligna catos infeftos
& modo ad faciem, modo ad gettur,denuo faltantes iam'
amam ad caput, iam alteram ad pedes, aut fuper dorfum
percutiendo uix abegit Et ecce poft horxfpacium dum
.

iterum fuo opere infiftere, duo famuli oppidi confulum

tanquam malefa&orem ipfum capientes , ad prxfentiam
Baliui leu iudicis ducere uolebant, qui iudexalonge ip-
fum afpiciens nec audientiam fibiprxflareuolens ,impe
•rat ut ad profundum cuiufdam turris feu carceris ubi ple-
ctendi includebantur ad mortem proijceretur . Eiulans il
Je,& cur talia pateretur, cum in nullo crimine fe confciu
agnofeeret per triduum cuftodibus carceris quxrulose la
menrabarur. Et hi quide quanto pro audientia fibi prx-
itanda amplius inftaret. Tanto acrius iudex ita ftuiebat
uerbis contumeliofis,aflerens qualiter & quomodo tan-
maleficator adhuc reatum fuum nfln agnofeeret , aut
-tus
quomodo fe innocentem proclamarem , cum euidentia
facti eius flagitia horrenda demonftrarent. Et cum hi nii
•

. » P 6 profi-
ia8 Quom.cdp.c&terdsq; poten.occup.
proficerent, tamen fuafu aliorum confulum iudex indu*
tfus audientiam fibi praeftare habuit. Edudus itaque de

carcere,cum ante iudicem ftaret , &

iudex ipfum intueri
renueret pauper genibus aliorum cricunfedentium , pro-
uolutus petijt ut caufa fur calamitatis fibi aperiretur,fic

que iudex hfc uerba prorupit.Tu fceleftiffimirs hoim quo

modo tua flagitia non recognofcis i Ecce tali die, tali &
hora tres matronas, precipuas huius ciuitatis uulnerafti,
vt in ledis decubentes,nec Turgere aut mouere fe ualeanc.
Refocillatus pauper,& de die &
hora ac de euentu rei a-
pud Te ruminans, ducit • En diebus uitae meae mulierem
nunquam percufli aut uerberaui, & quod tali die & hora
fedioni lignorum infteti , teftium legitima produdione
probabo.Sed & ueftri familiares fequeti hora huic operi
me infiftentem comparuerunt. Tunc iterum furibundus
iudex.Ecce ait quomodo fcelera fua palliare nititur . Mu-
lieres uerbera deplangunt, demonftrant , & q> eas percuf-
ferit publice teftantur.Tunc pauper amplius fuper euen-
tum rei ruminans.llla inquit hora creaturas me percuffif
fe recolo, nonego mulieres. Attoniti circunfedentes, ue &
cuiufmodi creaturas percuflerit referari cupiunt . Tunc
ille rem geftam(& prout fupra tadum eft,)omnibusftu-
pentibus recitauit. Et intelligentes opus daemonis fuifie,
pauperem folutum &
illefum abire,& q> negocium nulli
«udaret praecipiunt.Sed nec a fidei zelatoribus qui in &
terfuerant euentus occultari potuit, fuper quem modu
aliqua difierendo. An ne daemones in afliimptis fic effigijs
ablque praefentia maleficarum apparuerint , aut earum
corporalis praefentia praeftigiofo artificio in belliales illas
formas trafmurata fuerit. Refpondendo cocludere opor-
tet, quod licet utrunq; uirtute d^monu fieri poffit,ipfura
came fecundum fadum fuifle amplius praefumitur . Nam
motu locale ubi daemones in effigijs catoru laboratorem
inuaferunt,etiam laboratoris idus &
uerbera caris illata
mulieribus in domo relidentibus fubito, &
per aerem in-
ferre potuifle,& hoc propter padu mutuo dudu initura
&
nemo dufeitat.Sic enim J$fionem uel punduram,quaov
, . „
» inferre
 *
^ 'V' £tf<e]lio I.Cap.IX,
inferre uolunr,fciunc alicui imagini depido uel fufo, ubi
aliquem maleficiare uolunt, quod non illi imagini, fed il-<
Jum que prxfentare habet iuxta punduras fuper imagi-
nes fadas lxdunt,uaria fuper hunc modum gefla deduci
poifenr.Necualet inflantia fi quis obi jccret illas mulieres
fic Ixfos fortaflis fuifle innocentes eo, quod &
per exem
platada l$fioneseci3 ihndcetibus poflecoringere patet .
Dum aliquis ignoranter per imaginem artificialem ama
iefica lxdicur mftacia non ualet, quia aliud efl a dxmone
per malefica Ixdi, & aliud per ipfuni dxmone abfq; ma-
lefica, quia dxmon per fe in effigie animalis tunc uerbera
fiifcipic quando alteri fibi per padum coniudo infere. Et

quandocum eius confenfu ad talem apparitionem fub ta

li forma &modo feingeffit.Vndefic tantumodo noxios
& fibi per padfi coniundos nocere potefl : &
nullo mo*
do innocentes.Per maleficas aut ubi dxmones ludere qu§
runt tunc etia innocentes promiflione diurna in ultionem
tanti criminis fxpe affligunt : uerum etiam dxmones
per feinterdumfDeo permittcnte,)& innoceteslxdiit &
dudum.Iobfandifiimum lfferunt,fedibinon fuerunt,
nec ufus fuit diabolus huiufmodi pr^fligiofis apparitioni
bus, prout in tali fodo & per tale fantafma cati, quod ani
mal perfidoru efl appropriatu fignum, ficut canis prxdi-
catoru in feripturis. Vnde femper mutuo fibi mfidiantur.
Et ordo prxdica torum fub figura catuli latratis in primo
fundatore aduerfus hxrefesprxmonflratus fuit. Prxfumi
tur aut q> per fecundu modum malefic£ illx tres labora -
toreminuaferunt,<umq> primus modus non tantum eis
placuifler,tum quia fecundusearu curiofitati magis con-
gruit. Inquo etiam talis ordo circa tria feruatus fuit, Prt
mo,quo ad dxmonum inflantia follicieate fuper hoc fue-
runt , & no dxmones ad inflantia maleficarum. Sic enim
f^piffimeex earum faffionibus repertu efl a nobis quod
ad mflantiam dxmonu eas continue ad mala perpetrada
infeflantes,plura habent facere, & uerifimile q> de /e non
cogi taffent paupere moleflare.Caufa aut quare dxmones
ad hoc follicitabar>fine dubio cxutir,g> quia bene nofcuc
P } ubi »
 , ,

a 3 o Quom.cap. caterasq; poten.occupent

ubi crimina manifefta impunita remanent, amplius Deu»
oftcndicur,fides catholica dchontflatur ipfaru.nume-
rus amplius augmentatur.Secundo, habito darii conlenfit
daemones eanl corpora iocali ter tranUuicrfit^ca facilitate
qua & /piri tualisuirtusprxftatiercOrpocahjexiWtif Ter-
tiora prjehjgiola apparitione^modo quofupratadu ett,
in formas illas bcftiales couerff ipfum Jaboratore inuade
re habueiuntjnec defenf^ a uerberibuSjfkututiq; ea faci
litate qua tranflane fuerant, eas defendtrepoicui/ienc, ftd
uerberari & uerberatore manifeftan pfrnji/erwtu/ciete»
illa fiagitia per effeminatos uiros nultuzeluiidei habea»
tesjiemanere ob caulas praetactas impufti tal Alludit q> le-
gitur de quoda fando uiro,qui diifemel praedicante dia-
boiflin forma facerdotisdeuoti in etclefia reperiflec , &.
perfpiritfiip/um demoneagnouifletefl’e,uerba lua obfer
uauit.& an bene uel male populu informare attendebae
& dum ipfum irreprchenfibile, & potius criminu obiur-
gatorem perpendiflet, finito lermoneiiccer lito dum cau-
fam fuper his quaereret, refpondit.Ecce utritate dico/cies
q> dum auditores fint uerbi & no fadores,amplius Deu*
oftcnditurj& lucrum meum argumentatur. -

De modo quo damones per maleficarum ope-

rationes homines interdum fuh-
fiant ia liter inhabitant

C A P. X.

mines ad inflatia maleficarfi obfiderepoflent. Et dediuer

lis modis obfidediablqj malcficaru inft.icia.Vnde pro ha-

Cii declaratione tnaiunt ceciaiida.Enmode diuufisme

dis
 Quaftio I.Cap.X. % 231
dispoflidendi. Secundo, quod ad irtftaciam maleficarum
diurna permiflione daemones interdum omnibns illis
modis poflident.Tertio, ada & gefta luper h^c fune dtdu
cenda. Quo ad primum , feclulo illi generali modo quo
diabolus hominem, cum quolibet peccato mortali inna.
bitar.Dequo modo fandus Thomasquohb.j.qugft. 5.
fub dubio . An diabolus femper fubliantialiter inhabi-
tat hominem quandocunq; peccat mortaliter,caula dubi
tarionis eius fit, q? cum. fpirituflandus femper inhabitat
hominem cum gratia iuxta illud. 1. ad Corinth. 3. 'Jetn-
plum Dei eftis, & fpiiitus Dei habitat in uobis 3 & gra-
tiae opponitur culpa, & oppofita habent fieri circa idem •
Vbi etiam declarat quod quia inhabitare hominem po-
teftintelligi dupliciter. Vel quantum ad animam,uel qua
tum ad corpus,& primo modo cum non eft diabolo pof*.
fibile inhabitare animam , eo quod lolus Deus menti il-'
labitur. Nec iterum diabolus ita eft caufa culpx,ficut fpi-
ritus fandus efficit in anima per fe operando , ideo fimi
litudo non ualet . Quantum uero ad corpus dicere poflii-
mus , quod dupliciter diabolus poteft inhabitare homi-
nem, ficut etiam dupliciter homines repcnuntur, uel in
peccato, uel in gratia exiftentes. Primo modo, dicere,
oportet q> quia ex quolibet peccato mortali homo ferui
tuti diaboli addicitur, inquamum diabolus interdum
exterius fuggeflit peccatum, uel quantum ad fenfum, uel
quantum ad imaginationem,ideo dicitur inhabitate affe
dum hominis cum ad quemlibet motum tentationis mo
uentur,ficut nauis in mari fine gubernatione . Poteft etia-
diabolus hominem lubftantiaiiter inhabitare,ficut patet
in arrepti js, & quia hoc magis pertinet ad rationem poe
na: quam culpa:, ut patebit poena: corporales non it m
per con/equuntur culpam , fed quandoq; pcccatibus , &
nop peccantibus inferuntur. Ideo &
in gratia & extra gra
tiani, exiftentes fecundum altitudinem incomprehenlibi
lium iudiciorum Dei inhabitare fubflantialiterpoftuut
& hic modus poffidendi, licet non fit noftrx fpeculatio-
piijponitur tamen ne alicui rmpoflibilt uideatur , quod
‘
k
P 4 etiam
232 Quo fubftantialiter inhabitant
etiam ('Dei permifiione) homines a d^monibusad Inflati
tiam maleficarum fubftantialiter interdum inhabitant.
Poffu m us ergo d icer e q> ficu t quinque modis, dxmone»
per fe abfqne maleficis homines laedere & poflidere pof.
funt, ita & omnibus illis modis ad inftanciam malefies»
fuin,cumextuncficut amplius Deus offenditur ,ita q>
maior fxuiendi in homines per maleficas d^moni permie
titur facultas, & modi peifundorie recitando,hi funt de
pro eo quod uexant aliquando in bonis fortunae exterio-
bus,quod aliquando etiam aliquos m
proprijs laedunc
tantummodo corporibus, aliquando in corporibus fi-
fnul & in potentijs interioribus. Aliquando foJum tett-
tant intus & extra. Alios ufu rationisad tempus priuant .
Alios uelut beilias irrationales reddunt. De fingulis dica
mus.Sed prius quinque caufas propter quas Deus permit
tit homines poflideri praemittamus quia ordinem ferua;
,

re, materia poiluIar.Nam aliquando quis poffidetur pro-

rtiaiori fuo merito. Aliquando prd alieno leni delido,ali-
qdando pro fuo ueniali peccato,aliquando pio graui pec
cato alieno, aliquando pro magno facinore proprio . Et
his omnibus de caufis nulli dubium quin & Deus ad in»
ffatiam maleficarum per dxmonesena fimilia interdum
permittar , & lingula ex feripturis , & non per noua ge-
ffatantum probare expedit, cum femper noua per anti-
qua roborantur. Nam deprimo patet in dialogo.Seueii,
beati Martini chariflimi difeipuh ,
ubi fertur quendam
iattem fandiftimx nitar tamo dotatum in gratia expcl-
fendi daemones ut hi nedum uerbis proprijs figurentur,
fed etiam ciufdem parris epiflolis 8c cilicio , & cum cora
mundo pater, effer celeberrimus fe tenrari ftnfituanaglo
r?a,cui uicio licet uerilirerrefifieret,taincn ut humiliare
cur amplius toti.; prxcordijs Deum precabatur,quatenu»
quinque menfibus a daemone poflidere tur,quod & fa^tu
<ft,nam eum flatiin pofleflum uinculari oportebat, & om
nia applicare fibi dxmoniacis communia. Finito au-
tem quinto menfe, prorfus & ab onmi uanaglona, a
«i emone liberatus eft.Scdjqudd hac de caufa quis per ma-
 ,

Quteft.I.Cap.X. 23 j
leficium alterius poflet a daemone poflideri, flcut fadum
fuifle non legitur . Ita nec ad prajfens aflirmatur,licct uc
pr^miflum eft incomprehenfibilia fint Dei iudicia. De Os
Cundo autem, quod ex alieno leui delido aliquis poflide
tur, ponit exemplum beatus Gregoriusde beato Eleuthe
rio abbate uiro fimpliciflimo,qui cum prope monafterii
uirginum pernodaret , & ignoranti ordinauerunt ad fua
cellam poni paruulum puerum , qui omni node uexaba-
tur a djemone . Sed eadem node a darmone liberatus eft
ad patris praefentiam. Hic cum rem didicifletgeftam'8t
puer iam politus efTet in monafterio landi uiri , & tran-
fadis multisdiebus paulo immoderate lartus de liberatio
ne pueri , ai t ad confratres fuos . Diabolus fibi cum illi*
fororibus iocabatur . Sed ubi ad feruos Dei uenit , pue-
rum huncaccedere non prxfumpfic. Etecce ftatim dia-*
bolus puerum uexare coepit. Et per lachrymas & ieiu-
nia fandi uiri, & confratrum difficulter, fed eodem die
liberatus fuit. Etquidam ubi ex alieno & leui delido ,
quis innocens poflidetur . Non mirum fi propter uenia-
leproprium, aut propter graue alienum peccatum , aue
etiam propter proprium facinus, aliqui etiam ad male-
' ficaruminftantiam, perdarntones poflidentur. Nam &
de proprio ueniali peccato patet per Caflianum colla,
abba, lereni prima, dicentem de Mofe : «Mofes inquit in
herenfo cum fingularis &incomparabilis uir eflet , ob re
prehenfionem unius fermonis,quem contra abbatem Ma
charium difputans, paulo durius protulit quandam fcili-
cet opinione praruenrus dico cofeftim traditus eftdaemo
ni,ut humanas egeftiones ori fuo ab eo fuppletus ingere-
ret.Quod flagellum purgationis gratia dnsintulifleuide
fur,ne.f.in eo uel momentanei delidi macula relideret
patuit ex miraculofa curatione. Nam cotinuo abbate Ma
ehario in oratione lubmifla^citius nequam fpiritus ab eo
fugatus abfceflit.Simile uidetur huic q>Gregorius primo
dialo.refert de moniali,quae laducam comedit,non prius
figno crucis le muniens, & per beatum Equitium patrem
liberata.De quarto etiam uidelicec pro alieno graui pee
cato

1
 . .

> 34 Ouom.fubflantialiter inhabitant.

cato alique poflideri, ibidem refert beatus Gregorius de
beato Fortunato epifcopo 3 qui dum diabolum aD ob/ellq
homine propuliflet fero 3 idem datmon in fpecip peregrini
per placeasciuitacis clamare coepit.O uirum fandum For
runatum epifcopum. Ecce de hofpitio me peregrinu pro-
l

iecit,nec ubi quiefcam inuenio.Tunc quidam cum uxore

fua & filio fedens peregrinum inuitauic Tuum ad holpi-
tium-,& quaerendo caulam expulfionis elt gaudiis fuper
derogatione fandi uiri , quam a peregrino hde audiuic.
Exinde autem diabolus puerum inuaht& prunis iniecitj
ac animam eius excuflit,Sicqj pater mifer primum qucna
recepillet hofpitio intellexit • Et de quinta caufa propnj
facinoris & magni communiter , tam in Iaera fcriptura ,

quam in fandorum pafliombus legimus . Nam & fic

i.Regum.i5.Saul inobediensDeopofiefiusefl. Quxo-
mnia(utdixirnus;tadafunt, ne impofiibile cuiquam ui-
deatur,nc ob facinorum maleficarum 3 ut aliqui etiam ad
earum inftantiam poflideantur . Super quo ut diuerfos
modos poflidendi incelbgere ualeamus, quo ad fecundam
rem geltam in medium producamus. TEMPORE li-
quide Pij papae fecundi ante imundu inquifitionis offi-
au uni e duobus inquifitoribus ulis accidit caliis. Bohe-
mus quid i de Dachono oppido 3 filium unicu & facerdo-
tem fecularem qbliberatioriis gratia , quia obfefius erat.
Romam ufq; perduxit. A cafu autem dum ego unus ex in
quifitoribus hofpitium refedionis gratia intrallem con-
tigit , ut tanquam commenfalis idem facerdos cum patre,
ad tabulam pariter mecum confoederent. Conueuientes.
aut & mutuofut moris forenfium eft) conferentes . idem,
pater pluries fufpirans. Et quod prolperumiter comple-
uiilet a Deo omnipotenti optabaticui ex intimis corapa-.
tiendo quxnam fui itineris
3
&
caufa triftiti* cflet, inqui-
reiecoepi.Tunc ille filio audiente 3 qui & mihi collateralis
in menfaerat refpondic.Heufilipmhabeoadajmone ob
f£ti'uin,quem ob liberationis gratiam , magnis laboribus
& impenlisiiucufq; perduxi.Ec ego . Vbi nam filius eflet

dum inquireret3 quod mihi collateralis eflet indi cauit

. Atterito»
 *
5
'QuAflio LCap.X, v? *jj
Atrerritus^go paululum & diligenter ipfum intuens ,, g»
&
cum tanta modeilia cibum Tumeret, ad qux^j intero-
gatapie relpondereuHflitare animo coepi quod oblellus
non ^fletjied infirmitatis caufa libi aliquid accidille obie
ci, tunc hiius repi gellam per le nai rans,& qualiter quan
$oqj tepore, Qi>feflus.fuiflet indicauic. Mulier inquit quas
d?un malefica hanopubi infirmitatem contulit , rixanti
enim contra eamaatiQne cuiufdam difciplina* circa rcgj-
men cuna.’pcum
:
earp durius increpalfem, quia ceruicoiae
tyoluntatiserac,dixit s cj*polt paucos dies haberem inten-
dere his qu*?mihi. contingerent. S.ed& dxmonin me ha,
bitans hoc idemreferi;,qupd maleficium fub quadam ar
bore pofitum fip;a malefica,<p mfi amoueatur non potero
liberarijlednecaiborem uuit mdicarc:Atego nec mini-
mam luis diftis fid.emadhibuillem , nili experientia me
protinus edocuifler.^am interrogatus a me deinteruallo
k temporis, ut prxter.confuetum modum obleilorem tan-
tae fpae rationis qlle capacitatis t Refpondit , ulu rationis
tantummodo priuprjquando diuinisautnacareaut facra
lpca uifitareuoluerojprarcipueahtem d^mon ex luis uer
bis per me prolatis dixit Quod ficut maiorem difplicen-
.

tiam ha&enus in Termonibus ad populum fibi fecillet,ita

ut nullo modo me
praedicare lineret, gratiolusenim ex
relatu patris praedicator extitit, &
omnU^i s amabilis. As-
ego inquilitor cjj de lingulis cerificari uoleba, per quin-
de nam & ultra ad uar ia fanftorum lim ina ipfum dedu-
cere decreui . Praecipuae autem ad ecclefiatnianftx Pra-
xedis uirginis , ubi pars Ihux marmoreae cui in Tua fiagel
Igtione.laluatornofeeralligatusfueiat, &ad locum in .

qup Petrus ApoJftolus ci ucifixus fuerat , in quibus locis

> horribiles eiulatus dum exorcizabatur emittebat,iam af
ferens fe uelle exire,polt paululum uero minime. Et ut
praemitium eft in omnibus moribus manfit facerdoscom
politu$ ,& line omni nota , nili dum exorcilmi incipie-
bant illis finitis dum hola decollo amouebatur > ex

tunc iterum nec minimum irrationabilem, aut inhone-

ftqm motum demouftrabaut,hoc demptodum cccJefiaur
i : .
aliquas».
 6 Quomodo fubflantialiter inhabitant •
aliquam pertranfeundo genua pro falutatione uirginif
gloriof* fledebatjtunc diabolus eius linguam in longum
extra os fuum emittebat, & interrogatus * an non ab illo
pofl*et continere, refpondir, hoc facere minimeualeo, fic
enim utitur omnibus membris & organis,collo, lingua 9
pulmone, ad loquendum uel eiulandum dum ei placet atf
dio quidem uerba qua: fic per me & ex membris meis lo-
quitur,fed refiftere omnino non ualeo & quando de
j
uotionis orationi aliqua infiltere affectarem’ j tamen a-
criusme impugnat linguam emittendo Et quoniam.

columna in ecciefia fandi Petri in templo Salomonis cir

cunferrata exiftir, percuius uirtutem plures licet a d^mo
«ibus obfefli , liberantur , eo quod & Chriftus prxdica-
do in templo illi fe appodiaflet,nic tamen occulto Dei iu
dicio liberati non potuit. Alium modum pro /ua libera-
tione fibi drfponendo, licet enim per integrum diem &
nodem circa columnam inclufus mafifl'er,tame fequenti
die, polt uarios exorcifmos fuper eum pledos dum circii
fiaret populus & magnus fieret concurfus. Interrogatus'
in qua parte columna: fe ChrifluspodiafTet , tunc den-
tibus mordendo columnam , locum demonflrabat eitt-
lans. Hic ftetit, hic ftetitjuitimatim tamen dixit: Nolo
exire. Et cum interrogaretur qua de caufa , refpondit,
propter lumba4ros,& interrogatus denuo ,ciir propter
Jumbardos egredi nollet , tunc refpondit in Italica lin-
gua, cum autem infirmus facerdos illud idioma igno-
rarer, dicens Omnes faciunt fic,& fic nominando pefi.
:

fimum uitium luxuria:. Ac facerdos poft hoc me interro-

gando dixit:Parer quid fibi uolunt ha*c uerba italica quae
ex ore meo protuli , cui cum indicafiet refpondec : uer-
ba quasdam audiui,fed intelligere non potui. Et quia ut
rei probauic euentus,hoc dxmonium erat de genere il-
lo, de quo Saluator in euangelio . Hoc genus dxmonio-
rum noneijcitur nifi in oratione & ieiumo.Ideo quidam
uenerabilis epifcopus per-Turcos,ut fertur, a fedeexpul-
fii s,pid illi compatiens, per totum quadragefimale tem-

pus in pane & aqua y iemnijs &

orationibus , & exorcif-
* '
- m it

A
 Qu&ftio.i.Cap.X, '
»3?
«nis quotidie infiftens,ipfum per Dei gratiam tandem li-
berauit 3 & ad propria cum gaudio remi(ic Super quo li-
.

cet fine miraculo nullus in hac uita poflfit fufficienter difi*

Terere, quibus & quot modis dxmon homines poflideat*
uel etiam laedat, poflumus tamen dicere quod quinque
modis, depto eaquod in rebus fortunx exterioribus ali
quando tamen lxdunt. Nam Aliqui in propriis tantumo
do uexantur corporibus, Aliqui in corpore fimul , &io
potetiis interioribus. Aliqui in potetiis tantummodo in
terioribus, Aliqui caftigatione eorum ad tempus tantum-
modo ufu rationis priuantur: Aliqui uero uelut belli*
irrationabiles redduntur . Prxfatumfacerdotem quarto
modo poflefliim fui Ile declaratur.Nam nec in rebus for-
tunx,nec in proprio ucxatus corpore fuit, prout contigit
beato Iob,ubi Deusd^monem licentiafle manifelle Seri
ptura fuper hoc tradit , dicens ad fathan:Ecce, uniuerla
qux habet, in manu tua funt,tantum in ea ne extedas ma
num tuam,& hoc in res exteriores . In corpus uero poft-
modum ait.-Ecce in manu tua eft,ueruntamen anima eius
ferua,id eft,uitam eius ne auferas, poteft etiam dici quod
tertio modo,fcilicet,in potentiis animx interioribus li-
mul & corpore uexatus fuit, cum dicebatut lob ix.habe
cur. Ad Dnm fi dicitur,confolabitur me Je&ulus meus,&
releuabor loquens mecum in ftatu me^terrebis me per
Iomnia,& per uifiones horrore cocuties,dxmone fcilicet
procurante, fecundum Lyram & fecundum Thomam . >

Terrebis me per lbmnia,qux.f dormienti apparet, per &

Uifiones qux.f apparent uigilanti ab ufu exteriorum fen-
fuu alienato , folent enim phantafmata informata diurnis
cogitationibus efle in terorem dormientiii .Et hxc repro
bantur in eo ex infirmi tate corporis. Vnde fi cSfolatione
undiqs feclufa,nil remedii uidebatur lob euadedi tot an
guftias nifi per mortem, horrore inquit cocuties. Quibus
modis &maleficx holeslxdereper dxmones nemo dubi
tat,prout in lequentibus patebit qualiter per gradines in
rebus fortunx,& m corpora animaliu & holm l^fiones in
ferut^Sc tertius etiam modus ixdendi elt in corpore, & in
> interiorib.
 .

Quom .fubflaiuialiter inhabitant

interioribus potentijs,abfq;priuatione ufu rationis. P*.
tetex earum operationibus, ubi ut fupra tadumeft,aded
mentes hominum ad illicitas aflfediones incendunt, quod
«eceflario etiam nodumo tempore ad amalias perlon-
ga terrarii fpacia currere habent, fifco carnalis amoris ni
mis illaqueati . Poteftadduci & illudq> in Heflia oppido
-Marburchcontigille dicitur de quoda obfeflb eria lacer*
dote, dum in exorcifmisdxmon interrogareturquanto te
pore (acerdote inhabitaflet. Refpodilfe fertur feptem an
nis.Et cu exorcifta obijceret: cu uix per tres menfes eum
uexafti, reliquo tepore vbi eras?Refpondit.In corpore fuo
me occultabam.Et illerln qua parte corporis ubi inquire
bat,refpondit,ut plurimu in capite.Ec denuo,ubi na fui £•
fet,qn diuina celebraffet & facramentfi fumpfilfet requifi
rus,dixit:Sub lingua eius me occultaui.Et ille mifer qua ,

temeritate ad prxlentia creatoris tui no aufugifti i Tunc

d$mon:Nunquid fub ponte le unq quis occultare pot,do
nec deluper uir fandus pertralibit, dummodo grefliis no
•fixeritjdiuinatamen cooperan te gratia liberatus fuic,liue
uerum liuefiditium protuIerit,cum mendax fit, & pater
eius.Quartusmodusapplicaturad przfatu pofleflum Ro
•ma? liberatu fub hac declaratione,^ dremon poflit illabi
corpori, licet no anima»,cu hoc foli Deo (it poflibile , illa
et corporis, no» ?n infra terminos elfentia» corporis, hoc
inqua, declarat terminos elfentiae corporis, hoc inqua de
clarado, habetur modus quo d^mones fubftatialiter inter
,du hoies inhabitat, &ad tepus tantu ufu rationis priu.it.
Et quide hoc lic declaratur.Na dicere polfumus q> corpus
habet terminos duplicis rationis.f.quatitatis, & elfentiae.
Vndeqn angelus quicunque bonus uel malus operatur
infra terminos corporalis quantitatis , & lic illabitur cor
pori , operando circa potentias quantitatiuas , Gc etiam
•
boni angeli etiam imaginarias in bonis uiliones operan-
tur nuquam autem dicuntur illabi elfentiae corporis, quia
non polfunt illabi ut pars, neque licut uirtus . Non licut
pars,quia alia & alia eft elfentia utrobique, non licut uir
tus quali dans eiTe,qoiafuuai eflchabet pcr creationem a
\ Deo,
 T
Qu&ll.I.Cap,XI.
t5coJuride &ipfefoIus habet incrinfecam eflentiar opera
tionemSc conferuacionem quandiu placitum fuerit fuse
'j>ietati cpnferuando.Vnde concluditur,quod alias omnes
perfectiones feu defeCtus(loquendo de bonis^) quo ad per
feCtidnes.De malis, quo ad defeCtus quando operantur, (i
operantur circa corpus & partes eius,ut circa caput illa-
bunturtali corpori fuper terminos uideficec quantitatis
& quantitatiuas potentias.Si uero circa animam tunc ite
rum uterque extrinfece operatur, fed modis diuerfis . Et
dicfitur operari circa animam, fantafmata illa feu fpecies
intelleftui repras(entando,& non folaAfad iudicium fen
fus comunis & fenfuum exteriorum. Ex quibus operatio-
nibus fequuntur tetationes a malis angelis, & affeCtiones
& cogitationes malae per indireCtum operando uerfusin
telleCtum. A bonis autem angelis fequuntur illufhatio-
nes fantafmatum ad cognofcedum reuelado ab eis, unde
& talis diuerfitas eft,q> boni angeli etiam directe poflune
imprimere in intelleCtum fantafmata illuftrando Mali.

autem neq; illuftrare dicuntur fantafmata fed prius ob-

fufcare.Item nec direCte imprimere poflune , fed tantum
modoindireCte,inquantuminteIligentemnecefle eftfan
tafmata fpeculari . Per hasc tamen etiam angelus bonus
non dicitur illabi anima;, licet eam illuminet ficut nec di
cicur fuperior angelus illabi in inferiorem,licet eum illti-
minetjfed tantummodo extrinfece operatur & coopera-
tur modo quo diCtum eft,unde multo minus malus illa-
bi poteft,& per hunc modum dasmon facerdoti corpus in
tribus occupauit. Primo q> ficut illabi luo corpori potuit
infra,uidelicet terminos corporalis quantitatis, ira caput
Tuum occupauit fubftantialicer illud inhabitando. Secpn
do quod circa animam eius extrinfece operari potuit, ob
fufcando intelleCtum ut rationis ufum perderet Ita etia
.

potuit ut fine intermiffione uel etiam interpellanti eum

quoad amiffionem rationis uexarec.Licet etiam dici po-
teft quod ex dono Dei hoc habuerit facerdos,ut non fine
intermiffione a dasmone nexaretur . Tertio quod licet
omnibus membris & organis ad loquendum & uocesad
forraaa-
140 Quom.fubjlantialiter inhabitant .
formandum priuaretur,femper tamen ad uerba, licet qq
ad fententiam uerborum aduertentiam habuit , qui mo-
dus oblidendi plurimum ab ali js oblidendi modis differt,,
cum communiter obfelfi leguntur line intermiffione a
daemonibus affligi, fit patet in euangelio tam de lunatico
cuius pater dixerat ad lefum:Domine,miferere lilio meo ,

uia lunaticus eft,& male patitur. Matt. inquam etiam

quam fathanas allig&uerat 18. annis , &
(

3e muliere illa

erat inclinata,tiec omnino poterat furfum afpicere. Luc.

13. Quibus etia^p modis indubie daemones diuina per-
miflione ad inftaptiam maleficarum uexare poffunt.

De modo quo omne genus infirmitatis in-

ferre poffunt f &

\>oc ingenerati

de grautoribus.

C A P. XI.

1 ED & hoc quod non fit aliqua infirmitas

corporalis qu$ a maleficis Deo permitten
te(inferri non polfit,etiam ) fi ap lepram ,

uel Epilepliam le extendere habeat . Pro-

bari poteft per hoc q> per do&ores nullum

genus infirmitatis excipitur.Nam diligen-
tam de uirtute daemonum
ter ea quae fuperius tafta lunt,
quam ad malitiam maleficarum confiderantur,uullam pa
titur hoc difficultatem. Nam & Nider tam in luo praece-
ptorio quam etiam formicario,ubi quaerit . An malefici
polfint ueraciter fuis m*eficijs hoies laedere, eft quae- &
flio abfq; exceptione ancuius infirmitatis,etiam quantu
cunque incurabilis.Et ubi refpondit quod fic, quaerit con
fequenter quibus modis, & quibus rebus. Et quo ad pri-
mum refpondit, ut fupra ex prima quaeftione primae par.
trafiatus patuit.Probatur etiam per Ifidoru deferibetem
maleficaru operationes.8.ethi.cap.q. Malefici dicuturob
facinoru magnitudinem, hi enim elementa concutiiit.fio-
pere'
 .»

*'• ‘
Qu&ftio.l.Cap.Xl. 241
perc daemonum ad tempeftates concitandas, mentes lio.
minii curbanr,tnodis uidelicet fupra ta&is, u(um rationis
ueJ oino impediendo, aut grauiter obfufcando,(ubdic , &
abfq> ullo ueneni hauftu, uiolentia rantu carminis aias in
terimuntjtiita uidelicet auferendo.Probatur etiam per S.
Tho.in a.fen .circa di^7.& 8.Eein 4.dift.}4. Et commu-
nirer per oes theologos ibidem feribetes q> malefici oibus
modis pofliint procurare lxfiones in hominib. eorum &
rebus cooperate dxmone,in quibus dxmo poteft folii lx
dereuel decipere uidelicet in rebus, fama, corpore , ufus
ronis& inuita,uult dicere q> in illis in quibus dxmo per
feabfqj malefica poflitlxdere, poflitetia cum malefica,
imo ampliori facilitate propter maiore diuinx maieft.u H
oftenfione ut fupra ta&u eft.De rebus nanq; patet, fob. 1

& 2.ut fupra patuit.De fama pater in legenda B. Hierony

mi ut refert Io. An. in hierominiano q. diabolus fe tranf-
formauit in formam S.Siluani epifeoni in Nazareth ama-
Hieronymi.Qui dxmon primo fxininanobilem no
toris
ledo procate & prouocare coepit ad luxuriam uer-
fte in
bis,& deinde faiftis follicitauit ad malum , qua? cum cla-
maret, dxmon fub fpecie fanfti epifeopi fub letto foemin?
fe abfcondit,ubi requifitus & inuentus per luxuriofa uer-
ba (ementitus eft eueepifeopum Siluanum.Incraftinum
ergo fap&us uir difparente diabolo diffamatus eft grauif.
/ime, quae difamia tandem circa fepulchrum S. Hiero, fa-
uete diabolo in obfeflo corpore purgatus eft. De corpore
patet in B.Iob,qui percnflus fuit a daemone ulcere pelfi-
mo quod exponitur de lepra.Refert etiam Sigisbertus &
Vincen.infpe.hifto.lib.2?.c.;7.q>tempore Ludouici fe-
cundiImperatoris,inparrochiaMaguntina quidam d$-
mon primo fxpe lapides iecit-, &quafi malleo ad domos
percuflic.Et deinde publice loquendo, furta prodendo, &
difeordiasfeminando pluresinquietauit , deinde omnes
contra unum irritauit , cuiushofpititim ubicunq; mane-
bat incedit. Et ob illius peccata omnes pati alhrmauir
Vnde tandem agros pro hofpitio habere potuit, propter
quod cum presbyteri litanias celebraret, multos ia&ibus
. * ij.Pars Mal.Maleli. lapi-
 1
Quales infi r mitat.gener, inferrant.
lapidum d^mon ufque ad cruentationem Iffit, aliquandq
quieuit,aIiquando fxuit, & per triennium iftacontinua-
uit,quoufque omnia ^dificia ibi incendio cofumpta funt.
Item de nocumento ufu rationis,, &
uexatione interioru
icnfuum, probatur ex pofleflis &arepricijs per euangeli-
ca* etiam hiftorias.Item de morte &
quod de uita etiam
quofdam priuat . Pater Thobix 6. de feptemuiris Sarae
uirginisoccifis,qui propter luxuriofum aftedum & effre-
nem appetitum in Virginem Sarameiufdem noncranc
digni matrimonio. Quare concluditur,q> ficut per fe, ita
& amplius per maleficas in omnibus nihil dempto horni
nibus nocere pofltint ,uerum ubi quaeritur, an huiufmodi
Jxfiones fine potius daemonibus aut maleficis imputadx,
Refpondetur ,
quod ficut propria & immediata adione
dxmones operantur , infirmitates immittendo , ita & ip
fis principaliter funt imputanda;, fed quia in contemptu
& offenfam creatoris fimul & in perditionem animarum
quxrunr huiufmodi per maleficas exercere, fcietesqudd
per talem modum,ficut Deus amplius irritatur,f ita & am
piius permittiteispoteftatemfxuiendi, &quia defado
innumera maleficia perpetrantur qua: non permitteren
cur diabolo inferre hominibus, fiiper fe folum affedarec
homines Ixdere , quia tamen permittuntur, iufto oc- &
culto Dei iudicio per maleficas propter earum perfidiam
&catholicx fidei abnegationem . Vnde& eis iufto iudi-
cio talia imputantur fecundario quantumcunque diabo-
lus fit ador principalis.Scoba ergo quam mulier intinge-
ret aqux ut pluar, & furfum in aerem aquam fpergendo,
licet in fe non caufac pluuiam,nec poflet mulier jnde re-
prehendi,quia tamen ex pado cum dxmone inito ubi ia
ut malefica talia facit, licet dxmon fit qui pluuiam cau-
fat,ipfa tamen immerito inculpatur eo quod mala fide &
opere diabolo feruit eius obfequijs fe tradendo . Sic etia
quando imaginem ceream uel fimile ad maleficandum ali
xjuem maleficus facit,uel quando maleficio alicuius in a-
qua uel plumbo imago apparer quicquid moleftix infer
tur tali imagi niveum cale experitur fieri in imaginario, id

i
 Qutfft.i.Cap.XI,
24^
homini maleficiato,puta pundura uel alia Jefura qua
«unque.Licet Jefio realicer inferatur imagini
per malefi-
cam uel alium hominem,&inuifibiliter darmon
malefi-
ciatum hominem eodem modolxdit
, merito tamen ma
lehca:imputamur,quiafineeaDeusnunquam Jaffionetn
inferre diabolo permirreret,nec diabolus
per fe ludere ip
fum attentaflet.Sed quiadidum eft de fama in qua demo
nes per fe homines Ixdere poflunc
, ablque maleficarum
cooperatione, poffet in dubium uerti
. An etiam dxmo-
nes per fe pofient honeftas mulieres
infamare , ut tanqua
malefies reputarentur,cum in earum
effigie ad malefica
um aliquem apparerent, unde contingeret calem inno-
center infamari.Re/ponfio,aliquafunt
prstermittenda.
1 rimo, quia didum eft
dsmonem nihil pofle efficere
ablque diqinapermilftone^uc in prima
parte operis, cir-
ca ultimam qusftionem pacuir,
etiam tadum eft , quod-
non eft tanta permiflio fuper iuftos, & in charitate exifte
tes,ficut fuper peccatores, in quos
utique ficut maiorem
habent poteftatem,iuxca illud: Cum fortis
armacuscu-
ftodit,&c.* Ita utique plura permittuntur
a Deo in eorii
afflidionem quam fuper iuftos.Demum licet iuftos in re
bus exterioribus,utfama& fanitate corporis
Isdere rof
funt,Deo permittente,quia tamen fciunc hoc
eis cedere
an augmentum meritorium, ideo minus eoslsdere affie-
Ex quibus dici poceft 5 quod hac difficultate re-
in
ipedus poteft haberi ad diuerfa. Primo ad diuinam
per-
miflionem.Secundo,ad hominem quicenfetur
honeftus,
cum rales non femper funt in charitate exiftentes ficut
,
funt fub honeftate reputati Tertio ad facinus
.
; in quo in-
nocens debet infamari,quod illud ex fua radice eunda
fla
gitia mundi excedit. Ideo dicendum licet
, ex diuina per-
mifljone quiq; innocens fiuein gratia coftitutus, fiue
no
Isdi poflit in rebus fortuna: & fama, habendo tamen re-
/pedum ad ipfum facinus grauiratem criminis, cu
& ma
Jenci nc nuncupatur ob facinorum magnitudinem
y iuxrat
Ifidorum faepe allegatum dici poteft q> hoc ut aliquis
in-
nocens prardido modo i dxmone infametur, fieri no
eft
Q. » Sene
344 Q“*les infirmitat.gener. inferant.
bene poflibile iterum inultis refpeftibus . Primo quia c&
infamare in uitijs quae abfque peccato expreflo uel tacito
inito tum d^mone perpetrantur,ut funt furta, latrocinia*
&aftus carnales. Aliud fit ab infamia fuper uitia qu$ nui
lo modo poffiint homini imputari , aut ab eo perpetra-
ti,niG fuper paffum exprefliim cum darmone
inito,qualia

fune opera maleficarum,qu£ nili uirtuce dzmonum a ma

leficisperpetrantur,ut ubi homines, iumenta,aut terra:
fruges maleficiancur,unde &
eis aliter imputari non pof-

funt . Ideo licet d$mon poflit hominem de ali js uitijs in

fimare,de tali tamen uit io infamare fine eo no poteft
perpetrari,non uidetur bene poffibile.Prsterea hucufque
nunquam a&um efl nec repertum, ut aliquis innocens lie
per d^monem taliter infamatus,& fic propter talem in-
famiam morti fuifletadiudicatus, imo ubi tantummodo
infamia laborat talis nulla poena punitur,nifi quod cano-
nica purgatio fi bi indicitur, (ut in tertia parte operis cir
ca fecundu modum firnteciadi maleficas patebit.) & licet,
ibi contineatur quod in cafu du in purgatione deficerer,
pro reo efiet habendus,adhuc tamen adiuratio fibi iindi-
cereretur antequam ulterius fuper poena relapfis debita
procederetur.Sed quia circa cotingentia laboramus qua:
a&u nunquam fuerunt perpetrata , nulli dubium quin &
in pofterum diuinapermifno fieri tion permittat. Prae-
terea d fortiori propter angelicam cuftodiam qu£ non
&
permittit infontes in alijs criminibus minoribus infama
ri,utin Jatrocini js & huiufmodi minus permittet, immo
fortius fu* cuftodiar deputatum ab infamia talium flagi-

tiorum pr*feruabit.Nec ualec quis afta per f^nftu Ger

fi

manum obijeeret, quando damiones jn affumptis corpo-

ribus,& ad nicfam confedentibus alias mulieres ‘uiris fuis
condormientibus, reprasfentabant hofpitem , illudentes
corporibus femper edetes
q uafi illae mulieres in proprijs
& bibentes aduentarent,dequa etiam fupra mentio habi
ta eft,quia nec ibi illae mulieres excufantur quafi innoce
tes omnino,fed quod talia mulieribus faepe accidor, quod
iuxMca.a^.q.j.epifcopi notatur . Vbi reprehenduntur
 QtiteftioI.Cap.XI. /
cales# dum in imaginaria folummodoillufione transfe-
iantur,putant fe ueraciter & corporaliter transferri, licee
(ut fupra taftu eftJetiam interdum corporaliter a dxmo
nibus uehuntur . Sed quod corporales infirmitaces alias
omnes nulla dempta, diuina permillione inferre poliunt,
de illo eftpraeferis fpeculatio. Concludendo ex praenota-
tis, quod cum riulta fiat a doloribus exceptio , cui
fit &
rationem opoftet,cum alias dxmones fua natu-
afTehtife
rali uirtutecunfta corporalia excedunt, ut frpetaftfi «ft,
afta deniqj & gelh per nos reperta haec affirmant. Nani
licet maior difficultas fortaffis circa lepram aut Epilepfia
feriri poffit,an uidelicet cali3 inferre pollent, eo quod hu-

lufmodi tantummodo ex diuturnis prxui/s interiorum,

difpofitionibus & defectibus /olet oriri, nihilominus per
maleficia interdum efle illata repertum eft. Nam iri dio-
Coeli Bafilienfi in confinibus partium Lotharingi* & Ei-
fatix,cum quidam honeftus laborator quaedam uerba dix
ta contra rixofam quandam mulierem protuliflet, illa in
dignata,riiirias adiecit,quod & in breui fe de eo u indicar#
uellet.Et ille licet minas paruipendifiet, eadem tamen no
fle fibi puftiilam collo accfeuifTe ferific, fricado tame pau
Iulum & tangens
totam faciem inflatam & tumefaftani
,

cum collo perfenfir, intantum ut horribilis fpecielepraf

etiam per torum appareret corpus , qui non diftulit,fed
quanto<ucius amicis & corifufibusaccerfitusrem geftatn
luper comminatoria uerba mulieris narrauit, & quod fic i

mori ea fide & fufpitione uellet, quod illa fibi arte magi-
ca eadem malefica incuiiflet.Quid plura i mulier capitur,
quxftionibus exponitur, & crimen fatetur . At Iudex do
modo & caufa diligentius inquirens,refpondit Cum me .

uerbisopprobriofis homo ille aggrefliis fuiflec , ego ira.

fiiccen/a cum ad domum ueriiflem, malignus fpirituscau
fam triftitix meae inquirere coepit , cui cum lingula enar-
raflem,& ut me uindicarepoflem ide infinnado initarem.
Ille inquifiuit dicensrQuid ergo uis ut ei faciam ? At ego
refpondi Vellem ut inflatam faciem femper retineret , fic
:

fit ille abfceffit, fit illam infirmitatem ultra quam petij

tiomiai
j
14$ Infirnt. /feciales a Malcficaufata.
homini intulit,ego.n.g> tali lepra eu percuteret minime
lperafll*m,unde & incinerata fuit.In diocaefi deniq; Con
flancienlynterBrifiacii &Freygurg,Ieprofa qua:da mu-
lier multis ieferre folet nili debitu uniuerfse carnis ia ab
annis duobus perfoluent,quod fimili de caufa controuer
fix quae inter ipfam &
quanda aliam mulierem mota fuif
feneum de nodle domum egrella ante ollium quid ope-
ris agere tetaflet, uentus quidam calidus a domo alterius
mulieris} quae ex oppofiro domus fuse fuerat, eius faciem
repete infufflauit,unde & fubito in lepra qua geftabat le
incidilfeafleruit.In diocaefi deniq; eade &
territorio ni-
gra: filuae , malefica per Jiclore fuper ftrue lignoru pro
dfi

incendio libi parato, a terra eleuaretur dixit : Dabo tibi

.

mercede,& fic inlufflando in eius uultu,flatim lepra hor-

per totii corpus percuflus, paucis ex poli fuperuixic

ribili
diebus.Horrenda eius facinora breuitatis caufa obmic-
tuntur,ficut& alia quali innumera, fuper h$c recitari pof
fenc,epilentiam namq; feu caducum morbum certis iniit
gifie perouamortuoru corporibus fubtumulata, praeci-
pue ex earum fe&a ex inhumatis, cum ali js earum esere-
moni js quae recitanda non funt,ubi in potu,uel cibo,ali-
cuipraebuerunt,fsepiusa nobis repertum eft.

Super modum quo alias confimiles in-

firmitates fpeciali homini
bus inferre [olent,

C A P. XII.

|
Lias denique infirmitates inflexilTe, ut car-
citatem,uel acutiflimos dolores &
torfio-
nes in corporibus hominum quis enume-
rare poteft i Tamen ex his qua: oculis no-
llris perfpeximus,& qua» uni ex inquifito-
i medium pro-
ibus innotuerunt, aliqua in
ducamus . EO in tempore in quo oppido Ysbruck in-
quifitio
 . n,

QjMft.I.Cap.Xir. 347
quifitio fuper maleficas fieret, hic inter alios dedudus

fuit cafus Nara honefta quatdam perfona,& uni ex fami-

liaribus archiducis matrimonio copulata in prarfentia no
tari j,&c.lecunda formam iuris depofiiit,&cum tempore
cuidaex ciuibusfamularetur, accidit ut
-fua» uirginitatis

uxor illius graui dolore capitis langueret pro cuius cura

•tione cum quxdam mulier acceflillet , & fuis carminibus
& certis praxis mitigare dolorem haberet ego eius pra-
dicam ubi diligenter obleruabam ,
perfpexiq; quod con-
tra naturam aqua: fufae in fcutellam quandam , ipfa aqua
in olla aliam afcendifiet cum alijs cieremonijs quae reci-
tare opus non eft,confideransq; quod ex illis dolor capi-
tis in domina non mitigaretur,aliqualiter indignata , haec
verba ad maleficam protuli : Neficio quid agitis , uos no
facitis nifiluperftitiofa ,
& hoc propter commodum ue-
itrum.Tunc malefica ftatim fubiunxit: an fit fuperftitiola
uel non, tertia die tu fenties quid rei probauit euetus. Na
tertia die mane me fedente, &fulum apprehendente tan
tus dolor lubico corpus meum inualic. Primo in interio-
ribus, ut non cflet pars corporis in qua non pundiones
horribiles fentirem. Secundo non aliter mihi uidebatur
niliquod corinue igniti carbones capiti meo luperfunda
rentur.Tertio in cute corporis, a uertice ufq; ad plantas
pedum,non fuiflecfpacium ad putidum acus,ubi no fuif-
le t puftula alba fame repleta,ficq; in his dolorious eiulan
do,& tantummodo mortem optando ufq,- ad diem quar-
tum profliti. Tandem maritus domina: mea: ut llabulum
quoddam intrarem mihi iniunxic. A tego paulacim ince-
dendo, eo pra:cedente,dum ante oftium ftabuii eramus
Ecce,inquit ad me,pecia panni albi fuper oftium ftabuli.
At ego: Video.Tuncille : Quantum potes remoue, quia
forte melius habebis.Tunc ego quantum potui uno bra-
chio me ad oftium tenente, cum alte peciam apprehendi.
Aperias('inquitdominus)& conGdera diligenter ibi repo
fita. Tunc ubi peciam lolui, plura ibidem inclula reppcri,

praecipue aurem grana quatdam alba, ad modum quo pu

ftulx inerant corpori meo , femina quoque & legu mina,
Q_ 4 quorum

/
 tfifirm.fpecialcs a Malef.caufiitAi
quorum fimilra nec edere poteram aut intueri, cum oflp*' *

bus ferpcntunv,& aliorum animalium intuita fum.jEt fic

ilupcfada,dum inquirerem a domino quidna agendum
foret,ut in ignem eunda proijcerem iniunxit.Proieci:E*
ecce fubito non polt horx Ipaciu aut quartale,fed in mo-
mento, ut in ignem res illa fuerant proiedx , omnem fa-
nitarem priftinam recuperaui. Et quia plura contra uxo-
rem illius cui famulabatur fuerfic depolita per quxfufpe
da non ram leniter quam & uehementer fuit habita , &
jrjecipue propter magnam familiaritatem cum maleficis
Ilabitam. Vnde prxfumitur quodeonfeia de malcficiore

pofhojhoc niro indicauir, & deinceps modo pr$mifio pu

blicatum,famtate ancilla rc-cuperauit. Infuper aliud ma-
leficium cuinfdam perlonx etiam mulieris illatum in eo
dem oppido referre in deteftationem tanti criminis expe
dit. Mulier quxda maritata, & honefta acceflit , & iuxea
iuris formam utlupra depofuit,Retro domum, inquit,ha
beo uiridarium (eft & ille ortus contiguus uicinx mex)
unde cum quadam die tranfirem ex orto uicinx ad uiri-
darium meum, non abfque damno perfpexilfem , flans in
ollro uiridari j , & apud meipfam conquxrendo , & qux-
rulando tam de tranfitu quam & de damno, uicinafubito
fuperuemt, & an fuf pedam haberem, inquifiuit. At ego
territa propter malam eius famam , nil aliud nifi hxcuer '

ba protuli.Grefliis ingerminibus damna demonftrac.Ttic

jlla indiguataqiiiaabeius forrafhs beneplacitum meili-
tigiofis uerbiscum ea implicare nolebam abfcelTit cum
murmurare & uerba quae protulit licet audirem tamen in
telligere no potui. Poft paucos uero dies ingens infirmi
tas mihi accidit cum doloribus uentris & acutilTimis tor
fionibus a latere finiftro uerfus dextrum, & uiceuerfa qua
fi duo gladij, aut cultri ellent pedori infixi &
fic die no-

duqj clamoribus oes uicinos alios inquietaui & confluen

tibushincinde pro confolarione , accidit ut lutifigulus
prxfaram uicinam & maleficam adulterino flagiciojha-
bens inamafiamfimulmodouifitationis gratia accedes*
& infirmitati mex compaciens , poft uerba confojatortt
abcelsit.
 Ou&flio l.Cap . XtU iqgi
ribcefsit. Sequenticamen die feftineredi jr,-& inter alia co
folatoria fubiunxit. Experimentum capiam an ex malefi-
cio hxc uobis infirmitas acciderit ,
tp fi fic repertu fuerief
fanitate uobis recuperabo. Accepto ergo plumbo liqutffe
do & me in ledo decumbente plumbum in fcutella aqua
plenam fupra corpus meum appodiando infudit, &ubi
quaedam imago & figurae diuerfarum rerum ex plumbo
congelato apparuiflcnt.Ecce inquit ex maleficio hsecuo
bis contigit infirmitas. Et fuper limen oftij domus una
pars inftrumentoru malefici j cotinetur . Accedamus ergo
& illis amoris melius fentietis . Sicq; maritus meus cuna

eo pariter ad tollendii maleficium accedunt.Eflutifigulus

limen eleuans marito iniunxit,ut manum in foueam quae
apparuerat mitterec:& quxeunque inueniret extraheret.
Quod & fecit. Nam primo imagine quandam ceream io
longitudine unius pajmx,undiq; perforata habentis duos
acus ex aduerfo per latera, admodu quo ipfa pundiones a
finiftro latere ufq; ad dextru, & econuerfo perfenferateX-
traxit.Oemum petias panniculorum diuerfas ac plurimas
res, tam m
granis quam in feminibus, & oflibus contine»
tes,ficq; illisignem proiedis ego quidem conualui, fed
in
non ex toto. Nam licet tortur§ & pundiones ceffafi.
fenc,appetitufq; comedendi redi jt ex integro,tamen pri-
flinx fanitati ufq; in pr$fens minime fum reftieuta.V nde
hoc quod priftina fanicas non rediret ? Refpondic : Sunt
& alia inllrumenta alibi abfeondita, qux inuenire non ua
leo.Et qualiter tunc prima inllrumentarepofitaagnouif-
fet,dum inquirerem Refpondic Ex amore quo amicus
. :

amico rcueJare folet,hxc cognoui , unde dum adulteram

procabat, & mihi uicinamagnoui. Ideo argumentum
fuper ea cacpi.fufpitionis,hxc xgrota recitabat. Sed quidi
fifingula,qux in illo duncaxat oppido reperta fime: dum
recitare ucllem liber utiq; foret conficiendus, quanti enim
cxci,daudi,aridi,& diuerfisirrecici infirmitatibus iuxu ,

formam iuris, ex uehementi fufpitione fuper maleficas eis

huiufmodiinfirmirates,in genere uel in fpecie prxdicen-*
its,& quod talia in breuifentire habeieu t,uel ad dies ui<>
 .

<3 $ o Infirm.fpecia les a 'Malcfcaufate.

mortem ftatim percipiendam Ec quod iecun-
•tar,uelad .

-dum eorum dida eunda accidifTentj uelad fpecificatam

infirmitatem,uel ad' mortem aliorum, quia enim terra ii
Ja uafallis & armigeris abundat, & ocia dantuitia, ubi in
•terdum mulieres procabant,dum illas procacas abijcere,
& alias honeftas matrimonio fibi copulare difpofuerunt,
‘Taro fineuindida fuper maleficium inferendum, aut uiro,
aut uxori dum (e fpretas cernebant . thorus coniugalis
perfeuerabat,non autem uiris tantum, quantum mulieri
bus,ut eo pie xflimari poteft illis interemptis aut arefa-
,
cis priores amafias procare haberent N A & cocus
. M
quidam archiducis,dum iutienculam honeftam & alieni-
genam duxiflec, malefica eius amafia in publica uia ali js
honeftis perfonis audientibus iuuencular maleficium &
mortem pra?dixic,extenfa manu dicens : Non diu de tuo
marito gaudebis . Statimque fequentidie ledo decu-
buit, &poft paucos dies debitum uniuerfx carnis pet-
loluic in extremis conteftando. En fic morior quod illa
, & utique
fuis malefici js, Deo permittente,ne interimit
pro meliori Deo nuptias in coelo di/ponente. Sic
fibi alias
deniq; per maleficia miles quidam,ut publica fama tefta-
tur interemptus fuit
, fic & ali f plures , quos recitare ob-
mitto . Inter quos & domiceJltis quidam dum ad nutum
amafi^ fecum pernodare nolebat, & per famulum fuum
quod ea node fecum certis nego cijs pr^peditus pernoda
re non portet ei indicartet. Illa indicata famulo iniunxit
Dicas domicello,non diu me uexabit,ficqj & fequentidie
infii matus, poft paucosdiesfepultus.SuntSc tales malefi-
ca*qu^ iudices lolo afpedu &
oculorum intuitu malefi-
care fciunt,quod etiam nullam moleftiam eis inferre pu-
blice feiadantes , fedutquibufcunque pro criminalibus
caufisdetentis,&grauiffimis tormentis pro dicenda ue-
ritate expofitis,taciturnitatem inferre fciunr, quod nun-
quam eorum facinora detegere poterftt.Sunt & qux ima-
ginem crucifixi flagellis & cultris impingendo ob maleft
da perpetranda cum rurpiflimisuerbis, cotragloriofifli
mae uirginisMarixpuritatem,& noftri faluatorisexeius
intemerato
 ‘ Qti&]UoI.Cap.XIT. ift
antemerato utero naturalem dehoneftaueruntuerba il-
Ia,& fingulos aftus recitare non expedit , cum nimis fine
piorum aurium offenfiua, in (criptis tamen redafta &
quadam ludaea & alias iu-
repofita funt, prout baptizata
uencu!asihduxerat,quorum una Vvalburgis nomine eo-
dem anno in extremis pofita,dum d circuftantibus ad co-
feflionem peccaminum hortaretur , exclamauit : Corpus
& animam tradidi diabolo,nec fpesmihi adeft uenire , 8c v
fic defun&a.SinguIa ha»c non ad ignominiam, fed ad lau-

&
dem gloriam illuftriflimi Archiducis cpnfcripta funt,
&
cum te uera uti catholicus princeps pr^cipuus zelator
in exterminium earum cum alfillentia reuerendiflimi or
dinari Brixien. non mediocriter laborauit Recitata auc
j
.

potius in dete (lationem & odium tanti criminis , ut quas

iniurias hominum ulcifci no defiftunt, quomodo iniurias
creatoris & fidei contumelias, etiam non habendo ad te-
poral ia damna refpeclum /ufferre poflunt, omnifienim
eorum hoc pr^cipuum fundamentum, fidei uidelicet ab-
negatio exiflic.

. Super modum quo objletrices malefic& ma-

iora damna inferunt > dum infantes
aut interimunt > aut d&monibus
exeerando offerunt .

C A P. XIII.
E C prxtereundum eft de nocumentis i
maleficis obftetricibus pueris illatis . Et
primo,quomodo interimunt . Secundo,
quomodo daemonibus offerendo exeerat.
namque Argentinenfi
In diocoefi & oppi-
do Zabernio mulier quaedam honefla, ac
beatiftimae uirgini Mariae plurimum deuota, hunc cafum
referre fibi accidifle fingulis,eius hofpitium quod publi-
ce
 .

2 $2 - Male fic. damna in pueros

ce tenet nigram habens aliquam pro interfignq frequen-
tantibus commemorant. A uiro inquit legitimo , fed iam
defuncto impraegnata, ubi dies parieridi appropinqua-
renr,mulier quaedam obftetrix , ut ipfam ad obftrtrican*
dum puerum 3Cceptaret,imporcune inftabac. Acego con
fcia de eius infamii,licet aliam mihi aflumere decreuif-
fem,uerbis tamen pacificis quali fiuis annuere uefJern pe
titionibus me fimulabam . Adueriicnte autem tempore
partus, cum aliam oblfetricem conduxiflem, illa prior in^
dignata,quadamnoAecamerammeameuolutis uix 0 A0
diebus, cum duabus alijs mulieribus ingreditur , & JeAo
appropinquantes inquoiacebam,cum maritum meum
qui inaltera dormiebat camera uocare uoluiflem, lingu-
lismembris, & lingua ita remanfi uiribus defti tuta, quod
dempto uifu cum auditu, nec pedicam mouere potuili
fem. In medio ergo illarum duarum Itaris malefica, hfd
'
uerba protulit Hcce,h.ec pelfima mulierum quia in ob-
;

fletricem me recipere noluit, impune non tranfibit . ££

cumali^dme alatere flantes, pro ea fupplicarerit, diceti-
tes ,
tamen nunquam alicui ex noftris nocuit. Malefici
fubiunxit: Hanc mihi quia difplicentiam fecit,fuis inte-
itinis' aliqua immittere uolo fic tamen 'quod infra dimi-
dium annum nullos propter uos dolores fentiet, fed il-
lo euoluto fatis cruciabitur . acceffic ergo & uentrem

cum manu tetigit, mihiqj uidebatur quali iriteflinis extra

Ais aliqua tamen quxuidere non potui intromittens.
Illis ergo abeuntibus, cum uircs ad clamandum recupe-
rafTem , mariuimiquantocius uocaui,& rem geftam denu
daui.Cum autem iilecaufam puerperio alfignare uellet,
dicens: Vos puerpera: plurimis iilufionibus &fanta-
fijslabotatis,necquocpio mododiAis meis fidemadhtbe
re holebat,adiunxi Ecce Ipacium pro anno dimidio mi-
:

hi donauit;quoeIapla,fi nulli cruciatus fuperuenientjd»

Ais tuis fidem adhibebo, confiinilia denique uerba filio
cleri co,qui & prq tunc archidiaconus ruralis erat prottr-
lit,cainC5tipf«*nifitationisgratiaillodieeam frequental-
f^c.Quid pluralf^x menfibus ad punAum euolucis inter*
*
norunt
 ) ,

QjtxftioLCdp.XIIf» Id-
uorum Difccrum tortura fubitoipfam tam dir^inuafit ue
ncc diebus necJno&ibus,a clamoribus omnes inquietan-
do abdinere pocuiflet Et quia ( ut prxmiflum elt , dc-
.

yotifTima uirgini & regina: mifericordix extitit , in pane

& aqua,fingulis fabbatmis diebus ieiunando ,
ideo & per
ipfius fuflragia credidit fe liberari . Vnde& quadam die
ubi opus natura: perficere uolebat, tunc omnis illa irnmii
dicia ,e corpore prorupit &
aduocans maritum cum filio ,
dixit Sunt ne res iftx fantadjcx ? nonne dixi poft dimi-
:

4ij anni fpacium ueritas cognofcetur ? Aut quis uidit un-

quam fpinas ofla fimul,ctiain ligna pie comedifle? Erant
enim fpinae rofarum,in longitudine unius palma:, cum a-
lijsuariisinnumerorebusimmiflx. Infuper (ut in prima
parte operis, )e# iijius famula: redu&xad prxfentiam in
BrifiacQ.confeflfiooepatuit maiora damna fidei circa hac
hxrefim maleficarum ab obdetricibus inferri:, quod e-
tiam quarundam confedio qux podmodum incineratae
ferunt, luce darius demondrauic Nam in dioccefi Bafi-
.

lienfi , & oppido Danni quxdam incinerata faffa fuerat

ultra quadraginta pueros necafle per modum talem , uc
quando ex utero egrdeieban cur, acum capitibus eoru per
uerticem ufq; in cerebrum infixit. Altera denique in dio-
ccefi Argentinenfi, pueros abfq; numero puta quia de nu
mero non condabat fe interemide fafla fuerat, taliter de-
prehenf? . Nam uno oppido in aliud caiifa obdc-
ubi ex ,

tricandi uix mulierem quandhm uocat oificio fuo com-

pletorum ad propria redire uolebat, ubi portam oppidi
exiuit, cadi brachium pueri recenter nati ex linteo quo
prxein&a erat,cui & inuolutum brachium fuerat, 'ad ter-
ram cecidit quo uifo ab his qux infra portam (edebant,
,
dum illa prxterider,leuatam e terram,ut putabant,pecia
carnis cautius intuebantur,& cum non peciam camis,fed
brachium pueri per articulos membrorum a^nouidenr,
confilio cu praefidentibus habito, & inuento quod infans;
ante baptifinum decefl'erat,brachioq; carerer, malefica ca
pitur,quxdionibus exponitur, & crimen detegitur , fidfc
ttt prxdiftu ed,abfqj eius numero, fe infantes interere i fic
cognouifc
2 54 "Malefic. damna in pueris.

cognouit.Qua autem de caula utique prasfumendu quod

ad inftantiam malignorum fpirituum etiam eis interdum
inuitisjtalia facere coguntur Nouit enim diabolus quod
.

ab introitu regni coeleftis propter poenam damni, aut ori

ginale peccatum tales pueri fequeffrantur. Vndeetiam
diutius finale iudicium pro trahi tur,fub quo alternis cru-
ciatibus deputabuntur,cum eo tardius numerus ele&oru
completur,quo completo mundus confumabi tur. Et ( ut
in prarmiflis tadum eft,) fuafu dasmoniorfi ex huiufmodi
membris unguenta earum ufibus accommoda conficere
habenc.Sed & hoc horrendum facinus filentio prastereun
dum in detettationem tanti criminis non eft. Nam ubi in
fantes non interimunt,tamen illos daemonibus exe erado
per hunc modum ofterunt.Nato enim infante, obftetrix
ubi puerpera malefica per fe non exiftit , tunc quafi quid
operis pro infantis refocillatione attura , ipfum extra ca-
meram deportat, & furfum eleuans principi dxmoniorii,
fcilicet,lucifero& omnibus dasmonibus immolat, & hoc
in loco coquina» fuper ignem. Et^ut quidam retulitjcum
perpendiflet uxorem fuam tempore partus qupd pr^ter
confuetummodum puerperaru nullam ad fe ingredi mu-
lierem permittebat,nifi duntaxat filiam propriam , quae
obftetricandi officium gerebat , caulam huiufcemodi ex-
periri uoles,Iateter fe illo in tepore in domo occultabat*
&
Vnde ordinem facrilegij , &
diabolicas immolationis,
modo prasdifto perpedit,cum eo q> ut fibi uidebatur per
appendiculi inftrumentu in quo ollae fufpendutur, infans
non fultus humano auxilio , Ced dasmonis, furfum ueheba
tur, unde mente confternatus,cum & horrenda uerba per
daemonum inuocationem , & alios ritus nephandiflimo*
perfenfiffec,fubito ut infans baptizaretur acrius inftetit,
& cum ad aliam uillam , in qua parrochialis erat ecclefia
deferenduseflet, & per pontem fuper flumen quoddam
pertranfire haberent , ille
euaginato gladio fiiper filiam
quae infantem gerebat irruit, (Ticens,alijs duobus fibi ad-
iundis audientibus ; Nolo ut infantem per pontem defe-
rasjquia aut per fe ponte gradietura*ut tu in flumine fub
mergeris,
 ,

Qujcliio,I.Cap.XI II. 25$

mergeris.Qua perterrita cum alijsqu^ aderant mulier.i-
busj& an ne compos eflec rationis inquirentes,(res enini
geiia eundos alios latebat,dempns duobus uiris (ibi con
lundis.Tunc ille:.Peffima mulierum arte tua magica pen
diculum infante fecifli,fac & iam ut nullo deferente pon
tem pertranfeatjautin flumine te fubmergeam . Sicque
coatta,puerum fiiper pontem pofuit, & arte fua darmone
inuocansjfubito ex altera parte pontis infans cernitur. Ba
ptizato ergo puero, & ad propria rediens, cum iam per te
fles filiam de maleficio conuincere poterat, prout pri-
mum facinus oblationis minime probare potuifiet , eo.
quod ipfe unicus illifacrilego ritui interfuiffet, apud iudi
cem poft tempus purgationis, filiam cum matre accufan-
tur,& pariter incinerantur, & facinus de facrilega obla-
tione,quod per obftetrices fieri folet, detegitur Sed hic
.

dubium oritur.Quid ne operis aut efficaci* talis facrile-

ga oblatio in huiufmodi pueris efficere ualeat . Ad quod
dici poteft quod ficut triplici ex caufa da?mones efficiunt,
& ad tria nephandiffimahsec ei deferuiunt. Nam pri-
ita
mo ex fuperbia eorum qu* quia femper afcendit,iuxta il
lud: Superbia eorum quite oderunt afeendit femper
qu*runt quantum pofiunt diuinis rebus & catremonijs
ic conformare,ut fic fub fpecie
boni apparentis facilius de
cipianc.Sic &
enim uirgines,pueros,mares , uel fcemmas
expetunt,a magis ubiin fpeculis uel unguibus malefico-
rum furta fublaca,uel alia occulta habent manifellare , li
cet per corruptos idem oftendere canantur, fed tamen uc
fingat fc fal/e caflitatem amare,quam tamen odit cum
caftiffimam uirginem fiumme odit, eo quod caput eius
contriuit.Gen.^.Vnde fic animas maleficorum & eiuscre
dentium per infidelitatis uitium, fub fpecie uirtutis deci
piunt.Tertio ut ipfa perfidia maleficarum amplius in fui
augmentum crefcatjdum a cunabulis fibi dicatas malefi-
cas feruant . Ex his efficit h*c facrilega obligatio tria in
puei o.Primo,quod ficut exterior oblatio fic in rebus fen-
fibilibusDeo,pura in uino,pane,terr* frugibus,& hoc in
fignum debita: lubieftionis & houcris,iuxca illud Ecclef.
•*
rj.Non
i j6 ‘Malcfic.damna in pueros,
25. Non apparebis in conlpedu domini Dei tui uacuua*
quae etiam res ali js poftmodum prophanis ufibus nullo
«nodo applicari debent, nec poflunt.Vnde &
to.q. 1. Da-
«naCPapa.dif.Oblationes qu$ intra ecclefiam offeruntur
faccrdotibus tantummodo pertinere, fic tamen ut non fo-
lum eas in Tuos ufus conuertat ut fideliter difpenfent par
tim ad ea qu® ad cultum diuinum pertinet, & partim etii
in ufus pauperum conuertat.lta& talem puerum diabo-
lo in fignum fubiedionis &
honoris oblatum, diuinis ufi-
&
bus applicari dignas fruduof® fubiedionis caufa pro fe
quam pro ali js quomodo eft pofiibile hoc a ;catholicis fie
ri?Quisenim dicere poceft materna fcelera /eu aliena pec
cata quoad punitionem non redundare in filios, fortaflis
ille qui didum propheticum attendit
Filius non porta-
.

bit iniquitatem patris.Sed quod de illo pafli1.Exo.20. fi-

go Dominus zelotes uifitans peccata patrum in filios,uf-
que in tertiam & quartam generationem ? Eft enim haec
utriufque fententia,ut prima intelligatur de poena fpiri-
tuali in iudicio poli fiue Dei, & non in iudicio fori.
Et
eft poena qu® principaliter tangit anima, fiue fit pcena
da
ni, ut priuatio glori®, fiue poena fenfus,id eft, cruciationis
ignis infernalis His enim poenis nunquam punitur aliquis
line culpa propria,uel conrrada , quantum ad originale,
uel commiflo quantum ad aduale peccatum, Secunda ue-
roaudoritas,quia intelligitur de imitatoribus paterno-
rum fcelerum,ut Gratianus exponit, i.q. 4.$. quibus. Vbi
etiam dat alias expolitiones, ideoalijs poenis quibufeun-
que in Dei punitur quis non foium pro culpa fua
iudicio
commifla,uel committenda, ut fcilicet euitetur, fed etiam
pro culpa alcerius.Nec ualet fi dicatur, quod tunc punitur
line caufa & fine culpa, qu® debet efle caula poen® , quia
iuxta regulam iuris,fine culpa,nifi fubfit caufa non aliquis
puniendus, unde & dicere poflumusquod femper fuper-
cft caufa etiam iuftiffima,licet nobis ionota.24.q.4.
Au-
•uftinus &fi luper adionem fadi profunditatem
iudicio
rum Dei penetrare non poflumus,ueruntamen uerum Ici
mus efle quod dbtir,& iuftum cfle quod fecit . Eft ranae*
diftindio
 Quaflio LCap.XIII. 257
quod loquendo de innocen
«fiftin&io in pueris obIatis,eo
tibusqui non per matres maleficas, fed perobftetricesdx
&
monibus offeruntur, rapiuntur occulte, ut diftum eft
fupra ab amplexibus & utero honeflx matris , quod tales
ihnoeentes non adeojdeferuntur , ut imitatores effician-
tur tantorum fcelerum,fed imitatores paternarum uirtu
tum,hoc pie credendum eft. Secundum quod efficit hxc,
facrilega oblatio eft, quodficut in oblatione qua homo
/eipfum Deo offert in facrificium recognofcit Deum fuf»
principium & finem,quod quidem facrificium dignius eft
omnibus /acrificijs ali js exterioribus ab eo impenfis , iux-
ta illudtSacrificium Deo fpiritus contri. &c. Et hoc qud
ad principium creationis & finem glorificationis, ita & ip
(a malefica puerum offerens diaboio,eius animam & cor-
pus tanquam fuo principio & fini damnationis xcernr?
commendat, unde &non nifi miraculose a folutione tan-
ti debiti liberari poterit.Solet quxdam hiftoria,immo Sc
plures recitari , de pueris ex materno utero dxmonibus
improuife,& ex aliqua paffione& commotione mentis i
matribus oblatis, & qualiter cum maxima difficultate in
adulta xtate a datmonum iurifdiftione quam diuina per-
miffione fibi ufiirpant liberari poterunt , de quibus liber
exemplorum beatiffimxuirginis Mariae refertus nofeitur,
fj>ecialiter& de illo qui per fummum pontificem dum li-
berari d uexationibus dxmonum non poterat , mi/fus
tandem ad quendam uirum fan&um in Orientalibus par
tibus degentem, cum|magna adhuc difficultate per inter-
ceffionem ipfius gloriofiffimxuirginft,ab iJlaiurifdidio-*
ne ereptus fuit. Vndefi injultionem unius improuif»
non dico oblationis , fed exhibitionis, ubi mater ex indi
gnatione duntaxat fuper copulam carnalem uiroeahiben
damcumdixiffet raaritus,fpero inde fruduip prouencu-
rum,& ilia replicans.Sit fruftus ille diabolo 'datus, tanta
ftueritas diuinx punitionis patuit, quanta creditur fxui-
re ubi tanta diuinx maieftatis cernicur offenfa . Tertium
quod h$c facrilega oblatio efficit , eft habitualis inclina-
tio ad huiufmodi maleficia hominibus ,
iumenns ,
&
ij.Pars MafiMalefi. R ceirx
 .

2j8 Malefic. damna in pueris

terra» frugibus inferenda. Huius ratio aflignare poteft CJp

his qu^ fecundum Tho.in i .q. i o8.fiiper punitionem tem
poralem,qua aliqui propter alienas culpas puniutur dedU
cuntur .Dicitur enim q? quia filij liint fecundu corpus, rei
quazda patris, & ferui & animalia, res driorum Et cu ali-*
.

quis fic puniendus in rebus fuis oibus , ideo & filij pluries
pro paretibus. Et differt hoc ratio ab illa quo fupra tada.
fuit de peccatis patrum, quia Deus uifitat in filios ufqj in
tertiam & quartam generationem, quia ( ut ibi tadu eit)
hoc intelligitur de imitatoribus paternorum fcelerum . ,

Haec aut ratio concludit de punitione filiorum pro paren-

tibus, ubinon imitantur paterna fcelera in adu per mali
opera, fed tatum in habitu, fic enim & filius natus ex adui'
terio Dauid mortuus fuit quam citius, & animalia A male
€

chitaruiufla funt interfici,quanuis & huiufmodifit ratio

myftica, ut habetur. i.parte.q. 4 .§.paruulos. Ex quibus
omnibus non inconuenienter dicitur cphuiufmodi pueri
femperad maleficia perpetranda ufq; in finem uitoindi
nantur. Sicut enim Deus fuam oblationem fandificat,jut
fandorum gefta demonftrant , ubi parentes fobole ex eis
procreandam Deodicaflent,utique & diabolus fuam ob-
lationem inficere non ceffat ex ueteri & nouo teftamento
quafi innumera poflent gefta deduci.Sic.n.plures patriar-.
cho & propheto, u^: Ifaac , Samuel , Samfon . Sic etiam
Alexius,Nicolaus,&alijinnumeri,gratijs plurimis ad fan
ditatemuito fuerunt prouenti. Experientia denique de-
cum confimilibus, ta
monftrat femper filias maleficarum
quam imitatrices maternorum fcelerum efle diffamatus,
immo & totam quah progeniem efle infectam Et huius .

quidem & omnium procedentium ratio,quia fuperftitera

femper habent relinquere,& in augmentum illius perfi-
d io fummisconatibusex pado cum domone inito tender
re.Vnde enim cotingere poflet q> fopiffime repertum eft
puellas impuberas,utodo uel decem annorum tempefta-
tes & grandines conci tafle,nifi ex tali pado fub tali obla-
tione facrilega diabolo per matrem maleficam infantem
<xecraffe,nec eniinpcr iepuemalia ex fidei abnegatione,
prout
 .

»* Quxflibtf.Cap.Xlir. 259
prout adultae maleficas 2 principio facere habent, efficere
poffient,cum nec alicuius fidei articuli fortafiis notitiam
habent,e quibus geftis aliqua in medium producamus.ln
partibus enimSueui^, dum quidam uillanus tegetes in ca
pis cum filia paruula,uix ofto annorum confpicere decre-
uifl'et,& propter ficcitatem terrx pluuiain apud /e rumi-
nans,& conferens opraffiet,dicens: Heu qffiueniet pluuia?
Puella audiens uerba patris,ex (implicitate animi dixit :
Pater, fi pluuiam defideras, faciam quod cito ueniet. A tpa
ter:Vnde hxc tibi,nofcis nepluuiam procurare?Refpodic
puella utique & nedum pluuiam, feri & grandines, & tem
peftates concitare fcio.Et pater/Quiliiam re docuit
? Re-

fpondit mater mea , ueriim quod mihi inhibuit ne alicui

indicarem.Tu c iterum pater:Et quomodo te docuit? Re
fpondit,me mifit uni mngiilro,qutm omni hora ad qua-
cunque petita habere polium. At pater: Vidifti neillumf
Refpondit,uidi interdum uiros inrroeuntes & exeures ad
matrem, & cum interrogaffiet quidnam effient, refpondjt
Sunt noitri magiftri quibus etiam te tradidi & commi fi,

magni fautores & diuites, territus pater , an ne ilia hora

grandinem excitare pt)ffiet,inquifiuit.Er puella: Vtique (i
modicum aquae habuero faciam.Tuncpater puellam per
manum ad torrentem dcduxir.Fac,inquit, fed tantummo
do fuper agrum noftrum. Tunc puella manum in aquam
mifir,& in nomine fui magiltri , iuxta doctrinam matris
mouit.Etecce tantummodo pluuia agrum illum perfu-
dit, quod cernens parer,fac,inquit,& grandinem, ted tan-
tummodo fuper unum ex agris noltris. Quod cum iterum
puella feciffiec, pater de experientia certificatus, uxorem
apud ludicem aecu(auit,quae capta & conuicta , incinera
ta fuit,& filia reconciliata & Deo dicat2,amphus illa effi-
cere non potuit.

i •* S equi-
 .

Malef. nocumenta in Iumentis ,

Sequitur fuper modum quo iumen-

tis malefica uaria nocumenta
inferunt f

C A P, XIIII*

Tique a fortiori cum apoftolus dicat Nun .

quid Deo cura eft de bobus , uolens per

hoc innuere,quod licet omnia fubfint di-
uinseprouidentia», tam homines, quam iu-r
menta,utrolque iuxtamodulu liium fer-
uans,utPfal.ait:Filij tamen hominum fub

regimine &proteftione alarum amplius gubernantur

permiflione , per maleficos
Si inquam , homines diuina
peccatoresparentes deni-
affligunt innocentes,iufti,& ,

que in filiis, qua: res funt pertinentes

eos.Cum etiam
ad
iumenta terrae fruges, fimiliter de rebus hominum
exi-

ftunt, utique & fuper illos uaria nocumenta pofle a ma

leficis inferri dubitare diuina permiflione concur-
nemo
percufliis cunfta
rente pradumat.Sic enim Iob a diabolo
iumentaperdidit.Sic denique nec minima reperitur uil-
ubi mulieres mutuo uacas inficere , lafte eas priua-
lula ,

re,& fiepiflime interimere non ceflant. A minimo

autem
nocumento inchoando,quod de priuatione lallis xftima
poteft.Si de modo quo id efficere ualeant quaeritur. Re
ri
fponderi poteft quod quia fecundum Albertum 3
deani ,

malib.Lac de natura fit menftrui in quolibet animali, fi-

cut etiam fluxus alius in fcemina ubi n5
reftringitur talis

fluxus aliqua infirmitate,tunc reftringitur

aut aufertur m
terdum maleficiali opere. Ex conditione autem naturali
lac reftringitur poft conceptum
foetum. Ex infirmitate ue
accidentali, hcut pluries ex comeftione alicuius
herba?*
ro
quae ex natura lac reftringere habet , &
uaccam alterare,
js modis . Quaeda
ex maleficio autem talia procurant uari
enim nofturnis temporibus lacratioribus,utique exm
&
duftione .
fw ;• • '

; -
y,
'

Qu&ftio I.Cap.XlIf. itfi

tiu&ione diaboli, ob maiorem offenfam diuina» maiefta- •

tis,in quocunque angulo domus fuse fe collocant, urceum

inter crura habentes , &dum cultrum uel aliquod inflm-
mentum in parietem aut columnam infigunt, manus &
ad mulgendum apponunt, tunc fuum diabolum qui fem-
per eis ad omnia cooperatur inuocant, &
quod de tali
uacca 3 ea tali domo , quae fanior,& qua» magisin lafte a- S
bundat, mulgere affeftac proponit , tunc fubito diabolus
ex mammillisilliusuaccx lac recipit, &ad locum ubi
malefica refidec , &
quafi de illo inflrumento fluat repo-
nit.Hsec quidem populo praedicando nemo propcerea ex
* eis informatur,quia quantumcunque quis dxmonem in-
uocare, &
per nudam inuocationem hsec fe pofle efficere y <

aeflimarec 3 feipfum deciperet t quia caret fundamento il-

lius perfidiae,quia feilicet omagiu non prseftitit; & fide no
abnegauit.Hsec ideo pofui,cum plures haec &
alia quae po
fita funt,xftimant populo no efle proponenda pericu-
lu informationisjCu fit impoffibile alique per praedicato- / ,

re pofle informari rone tafta « Potius aut funt in detefta-

tione tanti criminis,& ut iudices in ultione canti fceleris,
f. fidei abnegationis,amplius inardefcant fimt prsedicada*

licet non femper, plus et ponderant feculares huiufmodt

teporaliadana cu magis terrenis implicantur affe&ioni-
bus q fpiritualibus, unde & cum eis talia pofle heri affir-
mantur in punitionem ipforum amplius feruiunt* fed ta-
men aftutia diaboli quis explicare poteft? Nouit illdsirt
quadam focietate conftitutos,qui dum tempore Maij bu
urum maicum comedere affeftarent, eis in itinere exiflen
tibus , & in prato circa torrentem cofedentibus > unus ex
eis quo patto cum daemone per antea fiue tacito flue ex-
arefio inito dicitrEgo optimum butirum maicum procu-
rabo.Ec ftatim depoficis ueftimentis &
torrente intras no •
flando fed fedente contra aqua: fluxum dorfiim uercebatj
& carceris eonfpiciencibus.ipfe dum certa uerba protulif-
fec,& aquam manibus pofl tergum mouiflec, pou paulu-
lum butirum formatum ad modum quo uillanae tempore!
Maij uendere in foro folentjin magna quantitate apporta
R 3 uitj
^
*

1 e
i6\ 'Mdef.nocumenta iri Jumentis.

uit,&alijsguftanribusoptimufuifl'e butyru affirmarunt»

Qua ex re colligitur, primo hunc defuapradicafuiflecer
quia mere maleficiis per exprefium padum cuni
tliin, uel
diemone initum , uel quia per tacitum padum nouitfibi
diabolum ad uora affuturum. Siquidem primum tunc no
indiget difcuffione, quando uerus maleficus fuerit Si auc .

fecundum, tunc ufus fuffragiodiaboli fuit, eoq>fibi obla-

tus & exeeratus a matre,uel obftetrice fuent.Quod fi qui*
obijceretdiabolum fortafie apportafle butyrum fine ali-
quo pado tacito uel expreflo , ac etiam abfque oblatione
aliqua Refpondeturcp nunquam aliquis utitur fuffragio
.

diaboli in confimihbus operibus fine eius inuocatione,

quia ipfo facio, cum quis daemonis auxilium petit , contra
fidem utapollata agit, iuxta determinationem dodoris itt
z. fenten.di.S.fuper difficultatem. Vtrum auxilio daemo-
num uti fit apoftata re a fide . Nam cum alijs dodoribus
Albertus magnus licet concordat , tamen magis exprefle
dicit quod femper in talibus eft apoltafia uerbi uel operis.
Si enim inuocationes,coniurationes , fumigationes , & a-
dorationes fiant, tunc apertum padum initur cumdas-
mone abfq; hoc , uidelicet quod aliquiscorpus & anima
cu abnegatione,in toto uel in parte tradat , quia per
fidei

hoc quod ipfimi inuocat , iam committit apoftafiam uer-

borum apertam, fi autem no fit inuocatio uerborum, fed
folummodo fit opere fimplici,quia fcilicet tale opus facie
quod non nifi daemonum auxilio effedum fbrtire poteft.
Tunc fiue faciat illud inchoando in nomine diaboli , fiue
per alia uerba ignota,fiue abfq; omniuerbo. Illa tamen
intentione ut didum eft,tunc fubdir Albertus,eft apofta-
fia operis,quia illud opusexpedatur adarmone.Cum au-
tem expedarealiquid a daemone, uel aliquid percipere uel
* ipfurn.femper eft fidei contumelia, & ideo apoftafia Vn-
.

de &hoc concluditur , quod quocunque modo praefatus

magus hoc procurauit , ut quia per padum tacitum uel
expreflum procurauit. Et uerifimiliter fi abfque pado
expreflo quod tunc ut maleficae facere folent per tacitum
& occultum padum,uel ex fe,uel a matre, aut obftetricc
< •
initum
 Qutflio I.Cap.XIIlIi a5$
itmum talia efFecit.Ec dico ex fe, quia tantummodo opus
cxercuic,efFe£tum a diabolo expeftans Secundum quod .

colligitur ex illa uel confimili pra&ica , eft q> qa diabolus

nouas rerum fpecies condere non potefl. Ideo ubi tam Cu-
bico natucale butyrum ex aqua prorupit, hoc uirtute df»
.monum,no aquam in lac mutando , fed uel butyrum alibi
ex loco repolito accepit,& illi ad manus tradidic,uel ex ia
/.ftenaturali hoc ex naturali uacca recipiendo,& fubito u»
ficcoagulando in naturam butiri, quia quod ars mulie-
rum per fpacium temporis efficit butirum formando,
hoc ipfe in breuiffimo tempore efficere nouit, & tunc (Ibi
obtulit. Ad idem reducitur modus quo aliqui fuperfficiofi
uinumaut talia neceflaria non habentes, nocturnis tem-
poribus tantummodo flafeonem aut aliud uafculum reci-
piunt^ dum per uicum aliquem incedunt, fubito uas ui-
no impletum reportant.Tunc enim diabolus uinum natu-
rale ex aliquo uafe recipiendo illi flafeonem impleuic.Su-
per modum autem quo animalia & iumenta malefici in-
-terimunt,dicere oportet quod ficuc homines, ita & iume-
ta uel ta&u & uifu,uel uifu tantum , uel ubi fubter limen
oflii ipfius ftabuli,uel ubi folent adaquari, maleficium ali
*quod feu inftrumentum maleficij reponunt Sic enim & .

ifbc in Rauenfpurg incineratae De quibus ut infra pate-

.

bit femper ad inftantiam daemonum ubi meliores equi,

auc pinguiora iumenta erant,maleficiare habebant . Ec
dum interrogatae fuiflenc per quem modum talia effice-
rent , refpondit una nomine Agnes , quod fubter limen
oftij ipfius ftabuli certas res occultarent Et interrogata.

cuiufmodi res,refpondit . Diuerfarum fpecierum anima-

lium ofla.Et ulterius: In cuius nomin; hoc facerent inter
; rogata,refpondit. In nomine diaboli & omnium aliorum
daunoniorum.Sed & altera nomine Anna, quae dum uni
ex ciuibusfucceffiueuigintitres equos maleficiafTet , quia
ue&orerat.Vltimatim dum uieefimumquartum eraiffet,
&adiam extrema paupertatem deueniilet, ue&or flans
in oflio flabulijdbcit ad malefica qute in oflio domus fuat
flabat. Ecce iam emi equum, promitto Deo & fax matri,
4 Rfi equus
 .

i64 Makf.nocumcnta in luriienth.

meis proprij*
fi equus ille moritur, quod ego manibus
ficque cerrita malefica , equum
hbiinta-
te interficiam,
ftum reliquit 4 Dum autem capta & interrogata fuiflet

modum talia effeciflet, refpondit feml aliud

per quem
nifi foueam fecifle, qua fafta
diabolus certas res impo-
fuifletfibiinnotas , qua ex re colligitur ,
quod tantum-
modo aut manum ,
uel uifum apponere habent
v
, oc

quoquo modo malefica cooperetur, alias enim

hoc ut
permittere-
diabolo faeuiendi in creaturas faculcasnon
prius taftumeit.ee
tur, ubi malefica non concurreret ut
hoc contigit propter maiorem oflfenfam diumx maielta-
funt , quod certa
tis Sjepfflime etiam a paftoribus uifa
.

animalia in campis dum tres aut quatuor

faltus aerem m
feciflent ,
terram collapfo interierunt. Ethoc
fiibico in
uirtute,
utique daemonum ad inftantiam maleficarum
FielTen & mon-
lndiocafi Argentinenfi inter oppidum
quidam praediues afleruit
tem ferrerium ,
fibi & alijs ul»

tra quadraginta iumentain bobus & uaccis, inalpj.bus

, &
fui fle maleficiata hoc infra anni fpacium , non peite
prointerligno di-
aut aliqua infirmitate praecedente. Et
xit,quod pefte aut alia caluali infirmitate moriuntur non
Illud autem
fubito , fed paulatim,& fuccefllue deficiunt
.

ita quod ab
maleficium fubito abfiulit omnem uigorem,
omhibus iudicabantur illa malefici js fuifle interempta
Verum talem annotaui numerum , aeftimo tamen quod
ampliorem hoc tamen uerifhmum quod in
expreflit ,
nocumenta af-
partibus , & pnecipua? in alpibus plurima
feruntur maleficiari , quod genus etiam maleficij undi-
que diftufum nofcitur
. Aliqua fimilia infra in capitulo
deremedijs adhibendis contra maleficia iumentorum
di

fomentur .•

•\
Super
 I

Qudftio l.Cap.XV. 16$

Super modum quo grandines & tempejlates

concitatg ac etiam fulgura fuper homi
nes,et iumenta fulminare Jolent,

C A P. XV*
Enique quod daemones & fui di/cipuli ta-
iia maleficia in fulminibus, grandinibus
& tempeftatibus concitare poflint & hoc ,

accepta poteftate a Deo,quo ad dxmones

/eu eius permiflione,quo ad ip/ius difeipu
ios /aera /criptura Iob. i .& z.teflatur , ubi
accepta poteftate a Deo ftatim daemon procuraui , ut Sa-
bei quinquaginta iuga boum , & quingentas a/inas aufer
rent,& deinde ignis de coelo defeendens /eptem milia ca-
melorum confumeret , tandem etiam /eptem fili j , tres &
filiae per uehementem uentum , &lap/iim domus oc-
cuberent, &/emper pueri, ideft, famuli multi , uno
qui nuntiaret dempto,interierunt,denique ulcere peftimo
fandi uiri corpus percuteretur , & uxor &
tres amici eius
utip/um uexarentgrauiter procurauit, ubi &S. Thotn*
in poftilla fua fuper Iob , ita loquitur : Necefle eft con-
fiteri quod Deo permittente,daemonespoflunt perturba-
tionem aeris,inducere uentos concitare, & facere ut ignis
de coelo cadat , quanuis enim natura corporalis non obe-
diat ad nutum angelis, neque bonis,neque malis ad fufee-
)tionem formarum,fed foli Deo creatori,tamen ad motu
{ocalem naturae corporalis nata eft /pirituali natura» obe-
,dire , cuius iudicium in homine apparet , nam ad folum
imperium uoluntatis quae fubiediueeftinanima, mo-
uentur membra, ut opus a uoluntate difpofitum pro/e-
quantur,?quaecunq; igitur folo motu locali fieri poflunt,
haec per naturalem uirtutem,non folum boni , fed etiam
mali facere pofiunt,mfidiuinitus prohibeatur. Venti aut
& pluuiae.
i/S6 Quid in aere caufant •
&pluui* , Scalia huiufmodi aeris perturbationes , fo!<*
motu uaporu refblutorum ex terra & aqua fieri poflunt,
unde ad huiufmodi procreanda, naturalis uirtus djemonis
fufficit. haec Tho. Mala enim quae noftris exigentibus ia
.

mudo fiunt,Deus uelut per fuos tortores iufte per d^mo-

nes folct infligere,unde & glo.fuper illud Plal-i 04. Voca-
uitfame fuper terra &
omne firmamentum panis contri-
uit,dicie fic:Haec mala permitti? Deus per ‘angelos malos
qui talibus praepofiti funt.Vocat ergo famem,id eft, ange
kim fame prarpofitum . Poflent & illa qua: fupra notata
funt circa quaeftionem, An femper malefici circamalefi-
cia inferenda habent concurrere cum daemonibus , ubi de
triplici nocumento,& quomodo interdum daemones fine
maleficis mala nocumenta inferunt , cum maleficis aute
daemones plus affe&ant hominibus nocere, quod eo cum
Deus amplius per hoc irritatur,inde eis maior facultas pu
niendi & affligendi conceditur.Deferuiunt & illa quae do
ftores fuper z.fen.dift.tf.An locus fit inconuenienter depu
mouet, quia cu tria
latus malis angelis in aere caliginofo
confiderantur in daemonibus,natura,officium culpa. &
Sicut naturae correfponderet caelum empyreum culpae
uero inferius,ica eorum officio cum tortores fint & mini
ftri,ut ta&um eft,in punitionem malorum, & exer-
fupra
citium bonorum competit aer caliginofus , ne uidelicet
nimis nos infeftarent fi in mundo inferiori circa nos habi
tarent,unde & in aere & circa fperam ignis aftiua paffi-
uis coni ungere fciune,ubia Deo permittuntur, & ignem
de cxlo cadere, feu fulgura fulmina reprocurant. Narra-
tur in formicario de quodam capto per Iudicem, dum in-
terrogaretur quomodo grandines &ltempeftatesconcitaa
das procederent,& an facile hoc eis foret procurare, refpo
dic.Faciliter grandines procuramus, led ad libitum laede-
re non ualemus, propter cuftodiam bonorum angelorum,
unde addiditrEos tantummodo laedere poflumus qui Dei
deftituti funt auxilio.Et qui figno crucis Ce muniunt, il-
los ludere non poflumus.Eft autem hienofter modus.
Primo uerbis certis in campis, principem omnium daemo
'
niorum
 Quaft.I.Cap. XV. a 67
tiioram imploramus, uc de fuis mittat aliquem, qui a no-
bis defignatum percutiat. Deinde ueniae certo daemone
eidem in biuio pullum nigrum immolamus, eundem in al
to proi jciendo in aere quo a daemone fumpto, obedit, &
ftatim aerem concitat, attamen non femper in loca deff i-
nata a nobis, fed iuxta Dei uiuentis permiflionem, gran-
dines & fulmina proi jcit.Narratur etiam ibidem de quo-
dam aftore feu h^refiarcha, maleficorum flatus diftus,qui
inBernenfium territorio & locisadiacentibus conditu-
tus, publice de hoc gloriari audebat , quod quandorunq;
uellet,ipfefe in omnium aemulorum oculis uelut murena
facere uellet,& dilabi manibus inimicorum fuorum laeta
lium,& ita etiam capitalium Tuorum inimicorum mani-
bus faepiuseuafifle. Diuina tame iuflitia cum terminum
fux malitis facere uoluit,per hofles Tuos in ilupa quadi»
prope feneflram quandam federe , dum caute exploraba-
ntur a fibi infidiantibusjgladijs&hallis inopinate transfi.
Xus,ob fua facinora miferabiliter obi jr, fuperflitemtamc
difcipulum,qui in hoppo uocabatur reliquit, qui & fupra
diftum Stadlio,de quo in capitulo fexto mentio fit, & ma
giftrum fecit.Sciuerunt hi duo quando eis placuit , tertia
partem fimi feni uel frumenti,aut cuiufcunque rei deui-
cino agro, nemine uidente , ad proprium agrum deferre,
grandines uiuaciffimas & auras Isuuas cum fulminibus
procurare , in afpe&um parentum infantes prope aquam
ambulantes in ipfam nullo uidente proijcere flerilita-
tem,in hominibus & iumentis eflicere occulta, ali js mani
feflare in rebus & corporibus modis quibufcunque Jxde-
re,iftu fulminis nonnunquath quem uellent interimere,
& multa alia peflifera procurare, ubi & quando Dei iufti

tia haec fieri permifit . Ad, ea tamen quae per nos reperta
fune expedit difeut rere In diocafi namqj Conftantienfi,
.

ab oppido Rauenfpurg ob uigintiofto miliaria teutonica

liauerfus Saltzburgam, grando faeu (Iimus excitatus , cun
i

flas fruges,fegeces & uinetas adeo in laritudine unius mi

liaris contriuerat,quod certius annus uix iudicabatur fru
giferusiii Vinetis.Vnde resgeftatum per notarium inqui-
 "*
•
,t '
.

*x6 S Quid in 'aere caufarit •

(itionis ihnotuifletj^quod propter clamorem populi irt*

quifitioneopuseUe*Vdum certi per maleficia immo om-

nes pene oppidana*talia contigifle iudicarent. Qpare coni
fulib.ad id confentientibus per quindenam iuxta iuris for
inam 3 fuperh$refimduncaxac maleficarum d nobis inqui-
ritur,
non ad duas duntaxat perfonas pr$ alijs , quap ta-
men n paruo numero non erant difiamaca» peruenitur*
i

nomen unius Agnejto balneatricis alterius Anna de min-

delheim , quibus c^tis ,
&
feorlum ad diftinftos carceres
politis ,
ignorante fienitus una de altera , fequenti mane
balneatrix quaeftionibus leuilTimis a redore feu ciuium
magiftro fidei zelatore Gelte cognominata , &
ab alijs ex
conftilibus fibi adiundis in prxlentia notarij exponitur*
& licet maleficium taciturnitatis indubie penes fe habuif
fet,dequo & fert^er iudicihus timendum eft, eo quod in
primo aggrefl'u 3 rion iam muliebri , fed uirili animo fe in-
noxiam alfirmabat, diuina tamen fauente clementia, ne
tantum facinus impune tranfiret,fubitd libere & a uincu
Iis abfolute,licet in loco tortura? 3 & eunda flagitia ab ea
perpetrata detexit . Nam a notario inquifitionis inter
rogata fiiper articulos & depolitione celtium 3 circa no-
cumenta hominibus & iumentis illata,ex quibus iam uio :

lenter reddebatur tanquam malefica fufped-i , cum ne-»

mo celtis de fidei abnegatione ac carnali fpurcitia cum
darmone incubo aduerfuscam depofullfet , eo cp ilia lecr$.
tifiima , attamen ubi poft nocumenta animalibus & ho-
minibus illata uti rea refpondiflet , cadera omnia de fidei
abnegatione,& fpueritiis diabolici cum incubo d^mone
peradisjinterrogaca publice fatebatur3 alTerent fe ultra de
cem & odo annos illi incubo cum omnimoda fidei abne
gatione fuccubuific3 quibus explecis, ubi fuper grandine
profatam, an ne aliquid de illo fciret inquireretur .Refpo
dic quod fic £c interrogata quo & qualiter . Refpondic,
.

I n domo e* am & hora meridiei } demon me accerfiuit , St

ut fuper campum leu planic-iem Kuppel ( fic enim nomi r.
natur ) paululum aqua? mecum deferendo 3 mexransferra:
iniunxit,& dum interrogaflem quidam operis in aqua
explere

y
 :

Quceftio.l.Cap.xy. ^6}
explere uellet,pluuiam fe uelle caufare refpondit,'portam
f
ergo ciuitatis exiens , ipfum daemone fub arbore flantem
reperi. Interrogata autem a Iudice fub qua arbore.
Re/pondit.Sub illaexoppofita illius turris , iplam deno-
tando^ interrogata quid fub arbore egiflet , refpondit
Daemon ut foueam paruam foderem, & illi aquam infun-
dere iniunxit. Et interrogata an ne pariter confediflent,
refpondit,me fedente ipfe daemon flabat. Interrogara de-,
mum quibufne uerbis aut modis aquam mouiflet,refpon
dit,digito quidem moui, fed in nomine ipfius diaboli , &
omnium aliorum daemon idrum. Et rurlum iudex,qu id
aflum fuiflet de aqua.Refpondit, difparuit , & furfum in
aere diabolus duxit. Et demum,an ne aliquam haberet Co
ciam interrogata,re/pondit ex oppofito fub tali arbore, a-
liam capta malefica, Annam uidelicet mindelheun nomi-
nando,con/odalem habui,quid autem egerit ignoro Ec .

finaliter interrogata balneatrix deinteruallo temporis

ab aquae afibmptione ufq;ad grandine, refpondit Tanta :

dilatio fuit
.
quoufq; ad domum perueniflem , fed & hoc
mirabile,cum fequenti die altera quaeftionibus leuiflimis
expofita primo fuiflet, utpote digito uix 4 terra eltuata,
poft libere /oluta,praefata omnia non diferepando in mi-
nimo, nec quo ad locum, prout altera falla fuerat, quia ui
delicet fub tali arbore, & alteram fub alia, nec quo ad teni
pus, quia hora meridiei,nec quo ad modum, quia per mo-
tionem aquae in foueam immi/fle , in nomine diaboli&
oimd$moniorum,necquoad interualium temporis,qu!a
dum eius diabolus aquam accepiflet,in fublime eleuando
rtgrefla ad domum , fuperuenifle grandinem affirmabat,
&
fingula detexit , ficqj tertia die incineratur , balneatrix
contrita & confefl'a,plurimumfePeocommendauir,afl*e
rens /e libet i animo mori,utd$monisiniurias pofleteua-
dere, crucem in manibus tenendo &
amplexando , quam
tamen altera fpernebat,quat etiam ultra uiginti annos in
cubum dftnonem cnm omnimoda fidei abnegatione ha-
buerat, primam in multis malefici js,hominibus,iumetis,
& cerc$ frugibus iliacis excedens , uti procefibs ad confu-
latum
 ,

1 7# Cur uiri ntagisqudm mulieJnfi cian

latum repofitus demonflrat. Sufficiant illa, cum reuer*
quafi innumera circa huiufraodi maleficia illata recitari
poflent.Sed& de i<flu fulminis,qubd fxpiffime aut homi-
nes folum,aut cum beftijs,autcum d$monibus& horrei*
confumpfcrint,l;cctoccultiorem& magisambiguam ui-
deatur habere caufam,eo quod alia diuina permiffione
pe contingant abfqj maleficarum uidelicet cooperatione,
tamen ubi Ipocc ex earum faffionibus talia easfeciflefeu
procurafie repertum efl/uper quas etiam uaria a&a &ge-
lia prxter ea quae lupra tafta funt deduci poflenr,ratio e-
tiain fuftragatur cii ea facilitate qua grandines, fic ful- &
mina procurare poliunt, in mari etiam tempellates , ideo
omnis ambiguitas tollitur.

Super tres modos quo uiri & non mulieres

reperiuntur maleficus infefli per tria
capitula , &
primo de fugit ta-
rijs maleficis.

C A P. XVI.
Ltimum ad prxfens genus malefici j, quo ui
riinficiuntur in tribus fpeciebus . Notan-
y dum ell primo de grauitate criminis, quo
horrea
ad maleficos fagittarios in feptem
r
primo facratiori die do
dis malefici js,nam
min icx paffionis, fexta uidelicet feria Pa-
rafceuen,ut fertur, infra mifiarum folemnia, habent facra
tiffimam crucifixi imaginem tela quali ad metam lagit-*
tando,0 quanta crudelitas & iniuria Saluatoris? Secun-
do, licet fub dubio uertitur, an aliam apoflafiam uerbo,
ultra illam apoflafiam operis habet cum dxmonibus inir
re , tamen quocunque modo fiat, maior contumelia non
potefl a Chriftiano irrogari fidei,cum certum fit quod (i

uffiddis confimiliapcrpetraret, nullius forem efficaci* 4

 i

QuaftJXdpiXVI, ij
fn 'nullo etiam tanto complacere aduerfario opercpo-
teft.Vndemiferitalisfideicacholicx ueritatem& effica-
ciam potius perpendere deberent,qua etiam de caufa De*»
u s huiufmodi flagitia iufte permittit Tertio quod tres
.

aut quatuor iadus rotidem tela habet infigere,& ex con-

fequenti tot fecundum eundem numerum homines qua-
libet die poterit interimere. Quarto,quod fic de prxmif-
fis certificantur a dxmonibus , quod tamen corporali ui-

fu illum occidendum prius habent confpicere, & cordis

uoluntatemubiex integro illum ad interimendum fle-
ftuntjtalis quocunque loco inclufus/e tueri non poterit,
<$uin tela emiffa feratur,& perdiabolu ei infigatur. Quin
to,quodfub tali certitudine fagittam emittere uaiene, uc
incafum quo denarium a capite per fagittam deponere,
abfque capitis Jaefione uoluerint, hoc ipfum efficere ua-
leant,fimili modo & per bombardam quantumtunq; nu
gnam.Sexto quod fuper hxc efficienda , homagium talp
cum corporis & animae perditione diaboli proeliare ha-
bent, fuper quibus aliqua gefta in medium producamus.
Nam princeps quidam Renibarbatus cognominatus, eo
quod barbam nutriebat,cum ante annos fexaginta ad un
ftisfibi terris Imperialibus, quoddam caftrum Lenden-
brunen, propter rapinas quas caftrenfes inde faciebant
oblidendo clrcumualafler, habuit in fuo comitatu quen-
dam huiufmodi maleficam,Punker nomine , qui in tantu
caftrenfes moleftabat,quod uno dempto, omnes fucceffi-
ud fagittis interimit, talemq; modum feruauit , uteum
quem intuitus fuiffet,quocunque fediuertiflet, per eniif.
fam fagittam Ia? taliter uulneraret,& occideret , talcsquc
traftus quolibet die tres duntaxat,in fua poteftate liabe-
bat,eo uidelicet quod tres fagi ttas imagini Saluatoris in
fixerac,cur autem diabolus ternarium numerum pra? a»
lijs eligit, atftimari poteft quod in abnegatione fandiffi-
trinitatis hoc efficiatjillis autem tribus emiffis tradi
bus,no nifi in fortem ut exteri fagittas emitebat.Occidip
dem ii ut cum quidam ex caftrenfibus deridendo ad ipfum
damafTec . punker nonne circulpmin porta pendentem
illxfum
 :

^ 7» Cur utri magisquam mulieJnpcidn.

illaefum permittes,& refpondente illo ab extra no&urno
tempore, nomfed ipfum die captionis caftri auferam, hoc
idem quod prodixit adimpleuit,nam omnibus ut pr$mif-
fum elt, dempto uno interemptis,caftrum capitur, & ipfe
circulum domui fuae in Rorbach Vvormatien.diocoefis ap
pendic,& fic appenfum in hodiernum diem cernitur, qui
etiam poft a rufticis quibus plur imum moleftus erat, quo
dam fero cum foflori js eorum inftrumentis occiditur , &
in peccatis fuis moritur,Fertur denique de ipfo quod qui-
dam de optimatibus dum artis fuse experientiam certam

capere uoluiflet, eidem proprium filium paruulum ad me

tam pofuit,& pro fi°no fiuper byrretum piieri denarium,
fibi^; mandauit ut denarium fine byrretto per feggittam
amoueret, cum autem maleficus id fefa&urum, fedcum
difficultate afi'ererer,libentius abftinere,ne per diabolum
feduceretur in fui interitum,uerbis tamen principis indu
ftus,fagittam unum collari fuo circa collum immific , &
alterum baliftae fupponens denarium byrreto pueri fine
omni nocumento excuffit,quo uifo , dum ille maleficium

interrogaiTet,curfagittam collari impofuiffet refpondit

Si deceptus per diabolum puerum occidiflem , cum me
mori n?ceflefuiflet,(ubito cum lagitta altera uos transfi

xifiemjut uel fic mortem meam uindicaflem , Et quidem

licet diuina permiffione mala huiufmodi in probationem
& caftigationem fidelium fieri finit , ex aduerio tamen itt
confortationem gloriam fidei potiora miracula cletnen
&
tia Saluatoris operatur . Nam in diocoefi Conftantienfi,
prope caftrum hohemzorn , ac monafterium monalium,
ecclefia quedam iam de nouo cernitur conftrutta , in qu#i
huiufmodi imago Saluatoris cum fegitta infixa , ac cruo-r
te efFufo cernitur, cuius miraculi ueritas tali ordine pa-
tuit.Mifer enim quidam dum iuxta ordinem pr^notatum^
/iiper tres aut quatuor traftus baliftaead interiorum alio-
rum a diabolo certificare cuperet, in biuio quodam ima-
ginem crucifixi fagitta petit , & modo quo ufq > in prae-
iens cernitur, transfigit , & dum eruor miraculofus erum-
peret,mifer immobiliter diuina uii tute egreflii percufliis
figitur.
 ,

<,* • » « ' • •

QjMflio.LCap.xyf.
figitor, &
ubi a praetereunte quodam , cur ibi fixus ma-
neret interrogarecur mifer caput agitabat brachi jsque
, ,
ac manibus quibus baliftam tenebat, ac toto corpore rre
mens,nil relpondere pocerar,& alter hinc inde circunfpt
ciens,dum imaginem crucifixi intuetur, & /agittam cum
cruoreeffufofpecuIatur,Peflim£,inquit, nequam imagi-
nem Domini noftri cransfixifti,& alios conuocans,atten-
dice,inquit, ne fugam capiat, dum tamen ut praemiflum'
€it,fe de loco mouere non poterat, ad caftrum concurrit,
& rem geftam narrauit, qui concite defcendunt . & )ni(c-
rum in eodem loco perfiftentem reperiunt , inquiren- &
tibusdecafu,dumcrimenfaflus fuiftet ,ex contactu pu-
blicat iufticiae de Joco mouetur, & dignam pro commilfis
ultionem per milerabilem mortem recepic.Sed heu quod’
cogitatu horribili exiftit , nec his humana peruerfirai'
terretur, ut d fimiiibus flagiti jsfe contineat. Nam in cu-
optimatum undique uc fertur, tales; fuftentanturde
ri js

contemptum fidei , & graue m of-

fuis flagiti js publice in
fenfionem diurnae maieftatis, & contumeliam noftri re-
demptoris gloriari, & le iadari de talibus permittun tur
unde & tales utique & receptatores defenfbres & fau-
,

tores , nedum haereticorum 3 fed apoftatarum a fide iudi

candi func,& poenis pjedendi fubfcriptis, & hoc eft fepti-
mum. Nam primo ipfo iure excommunicat! fijmt , & fa-
uentes clerici,ab opani officio , & beneficio deponuntur,
Si priuantur, nqp ad illa rellituuntur abfque jpeciali apo
ffolicae ledis irfyulto.Idem praefari receptatores poftqua
fuerint publicati , fi in excommunicatione fteterint per
annum animo pertinaci,uelut hxretici lunt condemnan-
di, quae lingulalic probantur. Nam in can.ut inquifitiohis

parag.prohibemus.lib. 6. tangitur de non impediendo

direfte uel indirede procefliim, iudicium diocoeftnorum
& inquifitorum in caulis fidei, ubi tangitur praedida pce r
na infligenda poft annum , nam dicitur primo ^ Prohibe-
mus diftridius poteftatibus , dominis temporalibus, &
redoribus , eorundem Olficialtbus &c.fi cui place: capi
f ulurn perlegat . Denique quod & ipfi male fici cum eo
ij.Pars MalMalefi. £ rum
^74 Cur uiri magisquam mulie.infician.
rum receptatoribus , fintipfo iure excommunicari patee
,
de ipfis haereticis maleficis in cap.ad aboIendam,in prine.
& in can.excomunicamus primo & prajfertim & breuius
;

in cap.excommunicamus z.de hatrefijubi fic dicitur : Ex-

communicamus^ anathematizamus uniuerfbs hatreti-
cos,catharos,paterinos,& infra.alios quibufcunqs nomini
buscenfeantur,&c.Et notafuperquibufcunquc nomini-
bus de credentibus autem & receptoribus , & casteris fii-
pra didis habetur in ca.excornmunicamus. i .parag, cr ede
tes,ubi fic dicitur.Credentes pr^terea receptatores,defen
fores &fautores talium excommunicationi decernimus
fubiacere,&c. &
in c.excomm. z. tanguntur plures poenas
quas incurrunt infra annum,cum ipfis cjericis, ubi fic di-
citur:Receptatores fautores & defenfores,excommunica-
tioni decernimus fubiacere,ut pqftquam cmilibet talium
fuerit excommunicatione notatus 3 fi fatisfacere contem-
ferit infra annum,ex tunc ipfo iure fit infatqis, nec ad pu-
blica officia feu cqnfilia , nec eligendos aliquos ad huiuf-
modi,nec ad teftiqionium admittanturs fint etiam intefla
bilesjUt nec teftandi liberam habeant facultatem 3 nec ad
haereditatis fucceffionem accedant, nullus praeterea i pfi
fuper quocunque negotio refpondere cogatur . Quod fi
forfe i»de* extiterit,eius lententia nullam obtineat firmi
tatem^nec c^qfe aliquae ad eius audientiam proferantur,
fifqer|t^d u Pcatus, nullatenus eius patrocinium admit-
tatur
?
fi tabellio , mftrumenta confeda melius fint mo-
menti, fed cqm audore damnato damnef* jr,& in fimili-
bus idem praecipimus obferuari.Si uero clericus fuerit„ab
omni officio & beneficio deponatur,ut in quo grauior eft
«ulpa,maior exerceatur ujndida. Si qui tales aut poftqua
ab ecclefi^ fuerint denotati euitare contempferint, exco-
municatiopisfententia ufquead fatisfadionem idoneam
irocellantur.Sane clerici non exhibeant huiufmodi peft|
{entibus ecclefiaftica facramenta nec eos Chriftianae pras
fument tradere fepujtura?, nec ejeerao/ynas aut oblatio-
nes eorum recipiant, alioquinfuo priuentur officio, ad
quod nequaquam reftii uatur abfque induito fedis apofio
licx
 QuAfij.Cap.XVl, »75
licx fpeciali.Sunt denique & aliae pcgnje quamplures , fii-
perpraedidos5 etiamfinon perfiftantper annum animo
pertinaci,fuper eprum uidelicec filios & nepotes quo ab
,
epifcopo & inquifipori poliunt priuari,feu priuatos denu-
ciari dignitatibus perfonatibus , & omnibus honoribus
ac benefici js ecdefiafticis , & officijs publicis quibufi-
cunque, iuxta canon upcommifi priuandi de haered.
§•
Iib.6. jlntelligitur tamen fi impoenitentes exeicerint,
pt in cap,ftatucum . Foelicis eod. hb.flt citu. Item quod e-
tiam ipforum fjlij ufque ad fecundam generationem, fune
jpriuati omni beneficio ecplefiaftico,& offici js publicis,uc
jn ca,quxcunque.§.haeretici.eo.lib. Intelligendum tamen
qui per paternam &non per maternam lineam defccndc
j-ent,& etiam de impoenirentibus,ut in alle.c. ftacutum.
Itpm quod illis, fupple credentibus. receptatoribus, defea
(oribus , & fautoribus eorum fit appellationis & procla-
mationis beneficium interdi&dm, patet in ca. ut mquifi-
fionis eo lib.ubi tamen archidiaconus fuper ca.eo. incelli
gitutpoftqua perffiiam efle tales funt declarati, tunc no
poflunc,ante aut fententia, fi in aliquibusaggrauatur,feu
indebite fatigatur, appellare poffimt,plura alia pollent dc
duci,fediftafufficiant . Pro ampliori tamen praemiffiorura

intelligentia,aliqua funt difeutienda. Primo quid fi prin-

ceps uel fecularis poteftas iuxta praenotata gena ad deua-
ilationem alicuius cafiri iufto bello aliquem huiufmodi
maleficum recipiat, & eius affiftentia tyrannideni
malorum comp/lcatjnunquid totus exercitus ut fautores,
& receptatores talium funt iudicandj , praedictis pamit
mulftandi? Refpondendum uideturquod quia propter
multitudinem rigor iuftiti^eft temperandus, di.40.confli
tueretur.Ideo licet principalis & eius afleflbres & confi-
,

liari j talia fouentes,omnino fint ipfo iure poenis praefati*

inuodati,ubi moniti ab eorum’ordinarijs non deftiterinr,
cii iam ut receptatores,fautores iudicantur, unde ipfis &
poenis fubijciutur, reliquus tamen exercitus cumabfque
eorum confilio & fauore talia fianr,immo pro defenfione
aeipublicx fua corpora exponere funt parati,liccc fbrtafl
Sa fis
 .

%*j6 Cur utri magisquam multe. inficiar.

fis complacentiam habeant, tamen cen
in fa&is maleficis
furam illam excommunicationis euadunt,licet reatum il-
lum in eorum cOnfeffione agnofcere habeantur , debita
cautione accepta fuper omnimoda huiufmodi deteftatio-
ne in perpetuum d confeffori abfolui , & quantum in ip-«
fiseftab eo rum finibus huiufmodi maleficos expellere
Si uero quaeritur , a quibus poflint praefidentes ubi refi-
ifcant abfolui, an ab eorum ordinat i js, aut inquifitori-
E us. RESPONDHTVR utique abfolui poliunt &
ab ordinarijs ac ali js inquifitoribus fi refipifcant , habe-
re in cap.ut officium in prin.de haerefi lib. 6. ubi fic dici—
tur,ut officium &
infra , contra haereticos, credentes re-
ceptatores,fautores , & defenfores eorum , nec non con-
tra infamatos de h$refi uel fufpe&os , fecundum fan&io-
nes canonicas,hominUm metu,diuino rimore poft pofito
procedatis,fi uero aliquis ex praediftis hxretica labe pri-
mitus abiurata , redire uolueritad ecclefiae unitatem, iux
ta formam ecdefiafticxabfolutionis beneficium impen-
datis.Si denique inflatur quado dicetur princeps uel alius
refipifcere,refpondctur quando maleficium propter iniu
riam creatori illatam praeueniendum tradit , unde & ut
ipfum a dominio tantummodo expellat, non ell malefici,
/eu hxretici mamfefte deprehendi in haeretica prauitate
ut fupra patebit poena debica,& ut de praeteritis doleat,&
tales nunqua de extero fouere,uti catholicum decet prin
cipem, firmiter in animo fuoilatuat. ff^ifiquxritur
cui tradendus & quo ordine puniedus , «Coi ut manifefte
deprehenfus in hxrefi fit iudicandus . Ad primum fpecia-
lis tangetur difficultas in principio tertiae partis, an uide-

licet eorum punitio tantummodo ad Iudicemfecularem

& nonecclefiaflicum pertineat, manifeflum eft enim per
cap. ut inquifitionis . prohibemus,lib.6. quod potefla-
tibus & dominis temporalibus interdicitur,ne de crimine
hxrefis quoquo modo iudicentabfque epifcoporum feu
inquifitorum , aut /alreni alterius eorundem licentia, fed
quia ratio qux ibi affignatur circa maleficos non uidetur
fcabere locum, quia dicitur ibi quod ideo no debent iudi
n
 Qu&ftio I.Cap.xyi. 277
clre,eo quod crimen haerefis eft mere ecclefiafticum,ma-
leficorum autem crimen n 5 uidecur mere ecclefiafticum,
fed etiam ciuile,propter damna temporalia, quicquid au
tem fit ut infra patebic.licet Iudicisecclefiaftici fit cogno
fcere& iudicare,tamen Iudicis fecularis eft exequi & pu-
nire, ut
patet extra de haere. ca. ad abolendum , & ca.ur-
gentis,& cap.excommunicamus utrique Vnde & Iudex .

ftcularis fi tradet talem Ordinario ad iudicandum, habet

camen per fe eundem punire, poftquam ab epifcopo fibi
craditut aut relinquitur,uel etiam ex confenfu epilcopife
cularis Iudex utrunque facere poteft,fcilicet,iudicare &
punire.Nec ualet fi dicatur q> tales malefici non funt hae-
retici fed potius apoftatae, quia cum utrunque contingat
circa fidem,tamen ficut haereticus circa illam tantumodo
dubitat,& hoc in toto uelin parte,ita &
apoftatae malefi
ci ratio etiam per fe di<ftat,cu enim grauius eft corrumpe
re fidem, per quam eft anima uitaqj falfare pecuniam per
quamuita: corporali fubuenitur, Vnde fi falfarij pecunte*
uelalij malefaftores,ftatim per feculares poteftates iulti
morti traduntur, multo magis tales haeretici & apoftatae
ftatim quod conuincunturpofluntiufte occidi i Vnde &
per haec eft refponfio ad /ecundum,quo fcilicet ordine,&
a quo ludice fit puniedus, fed clarius deillotraftabitur in
tertia parte operis circa modos fententiandi qualiter de-
prehenfus martifefte in haerefi fit fcntentiandus, circa 8.&
1 a.modu uij& fuper dubium,quid fi p^nitcret , an adhuc
eflee occidendus. Reuera.n.fi haereticus fimplex relapfus
Uahtumcuhque poeniteat,eft occidendus in oadabolen
3 am allegato,& hoc rationabiliter fecundum Thomam*
cum per hoc prouideturbono communi, quia fi haeretici
reuerfi farpe recipietur,^ t in uita conferuarentur , & ali is
cemporalibusbonis,pofl'ethpcefle inpraeiudicium falu-
tis aliorum, tum quia fi relabereturaliosinficeretftutne
tiam quia fine poena euaderet,ali j fecurius in; haerefim re
laberentur,exrelapfu etiam ipfiorumpraefumitur de iu-
eorum circa fidem, & ideo
conftaotia iufte occidendus).
Quare &hic dicere oportet* quod fi propter fufpitio-
S 3 nem
 178' Cur utri magis qu^tn mulle.inficiati*
nemfolam inconftantiaedidusecclefiafticus IudexrelajM
fum habet tradere curi$ feculari ad occidendum, a fortio-
ri igitur fi no uelit tradere apoftatam aut malefica quam

cunque curis feculari propter poenitentiam, & eius con-

uerfionem,tamen relinquere habet talem & non impedi-
te j cum Iudexlecularis propter damna temporalia ipfo-
rum,maleficum uuit occidere fecundu leges, licet ecclefia-
Hicus Iudex prius habeat poenitentem maleficum ablol-
uere ab excommunicatione quarti propter hsrefim male
ficarum incurrit cum & haereticus fit excommunicatus
iuxtaca.excommunicamus i.& 2.ad gremium ecclefiae re
cipete,utlpiritusfaluusfiat,utdicitur 1 i.q.^.audi. Aliae
rationes affignantur inferius circa quaeftionem primam
tertis partis , fufficiant iftaad praefens, tantummodo ad-
uertant animarum redores,quam dura &
diftrida exige-
tur ab eis ratio a tremendo Iudice , cum reuera iudicium
duriffimumijsquiprsfunt,ac ubi tales in iniuriam crea-
toris uiuere permittunt.Sequitur de duobus alijs malefi-
corum generibus,nam ad idem genus maleficij reducun-
tur & illi qui per incantationes & carmina facrilegaar-
maquscunqUe incantare fciunt, ut eisnullo modo noce-
re ualeant,unde nec etiam uulnerari poliunt, hi enim di-
uerfificantur.Nam aliqui funt qui cum prsdiftis lagitta-
concordant, in eo quod etiam circa imagi-
riis maleficis
nem crucifixi & contumelia ei ilJatajtalia adifeunt, gratia
exempJi,quiuultut non ualeatlsdi iri capite aliquo fer-
ro aut idu, habet caput imaginis auferre , qui circa collu»
auferat collum qui circa brachium auferat, feu commi-
nuat brachium & fic continenter. Interdum fupra cingu-
lum, aut infra interdum ex toto comminuunt, & ifi huius
lignum uix inter decem imagines in biuio aut ifl campis
repofitas una integra reperitur. Aliqui uero fuflt qui ter-
ta brachia fecum deferunt , aliqui uerbis interdum lacris,
aut etiam ignotis talia procurant,interqu 3thxc 2 /lima-
tur diuerfitas.Nam primi licet in contumeliam fidei circa
dehoiiefiatiohem imaginis Saluatoris cum praefatis male-
ficis fagittarijs concordanc,unde &
ueri apoftattb reputat»
 t2utflioI.Cap.Xyi,
di & iudicandijubi fuerint deprehenfi, alio tame refpedu
fagittariorum,nec etiam in malum proximi manifeftum,
prout in tuitionem proprij Jcorporis fupra cingulum uel
infra,aut etiam totius corporis feruire uidentur, ideo tau
quam haeretici poeniterites & non relapfi,ubi funtmalefi
ci conui&i & poeniteat, funt iudicandi & iuxta octauum
;
modum poenitentiandicum ddiUratione & inclufione, uc
in tertia parte operis tangetur. Pr6 fecundis uero qui per
carmina arma incantare nituntur,& fuper illa nudis plaii
tis incedere,& fimilia exercere. Incantatores enim dicun-
tur iuxta Ifidorum 8.ethi.qui arteni aliquam Uerbisper-
agunt,diftinguendum,quia interdum incantationes fiunt
per uerbafacra,aut peredrminaferipta fuperinfirmos,&
hae quide incatationes licite fieri poliunt leptem conditio
Ilibus feruatisjut inferius patebit circa modos curadi ma
leficiatos infirmos. Incatationes aut qua; fiunt fuper arma
per aliqua uerba,aut ubi talia carmina feripta deferuntur,
hoc iUdicium attendendum qiiod fibi lunt ftdmina inco-
gnitaJtem carafteres & fignatUr$ ali$ pr$ter figriacUluiri
omnino refutandaj& attederidi lunt
crucisjtunc talia funt
homines pie a talium crude!itate,quod fi defillete riollet*
tunctanquam leuiter fufpedi funt iudicandi j de quibus
in lecurido modo fcntentiandi inferius patebit, non enini
tunc carent fcrupUlo haeretica; prauitat is, immo quia ta-
lia dtiiriinoopere & auxilio daemonum habent fieri, cuiui
ut fuprd patui r,qui auxilio Utitur j apoftata a fide iudica-
tur,licet etiam propter ignorantiam & emendationis gra
tiam,minus quam cum /agittarijs maleficis fit agendum;
Et quia plurimum communiter cernitur apUd clientes &
mercatores fecum deferre huiufmodi carmina &benedi-
&iones,qua; incantationis fpeciem habere uidefitur, expe
dic omnino fide in foro poenitentia; per confeflbrera fiue
in foro conteiitiofo per ecclefiafticum iudicem huiulmo-
di eliminare tum tacitum pa&um propter uerba ignota,
& cara&eres fignaticum dsemone initur, & datmon occul
te le ingerit,& optata procurantjut tandem ad peiora alii
tiatjiinde ubi in foro contentiolo talis debet adiurare iu*
$ 4 H
 go Cur uiri Dn&gisquam mulie.inficUrt.
ta fecundum modum fenrentiandi,ubi in foro confcie*-’
tja» confeflbr debet carmina infpicere, & nolit omnino
fi

proijcerec , debet tamen nomina ignota & caraderes de-

lcre,reliqua uei o,ut euangelica uerba,& fignaculacruci 9
permittere. Super quibus omnibus & praecipue fuper ma
notanduni,quia fupra caelum cft, an ut
leficos lagittarios
manifefte deprehenfi in haeretica prauicate iu dicandi
finc,dequa materia etiam prius taftumeft inf prima quas
fiione prima: partis.Et quidem quod fic patec ibidem,' ni
ut dicit Bernardus in glo. ordinaria in ca.aboledam.$. praef
fenei, & uerbideprehenfi.tribus modis deiure, quis pro
manifefte deprehenfo in h^retica prauicate habetur, pu
ta fadi euidentia , ut in fimplicihaerefi quando publice
pra:d icant ha:refim.ff.dc ritu nup.palam.§. ulti.uel legiti-
ma probatione per celtes, uel ex fua confeflione . Et eiuf-
dem Bern.glo.in c.excommunicamus , 2. fuper uerba de-
prehenfi publice, ita quod notorium fic illiseifet quia
condemnati fune . Ad idem uidetur facere fuper ca. fuper
quibufdam extra de ueris fignis , prout patuit in prima
quxft. prima: partis huius operis. Ex quibus patec
quod malefici fagittarij fimiliter& alia arma incantan-
tes ,
pro manifefte deprehenfi in ha?recica prauitateper
aliquod padum exprefium cum da:mone initum propter
manifefta ipforum opera , qua: non nifi diabolica uirtutti
ficti poflunc habendi funt.Patet & fecundo , quia eorum

fautores,recepcatores , defenfores , ut manifefte tales pro

talibus habendi funr,& pcems praeferiptis manifefte fiib-
jacere,ita quod non iam fub dubio, aut tanquam fufpedi
receptatores leuiautgraui , ueluiolentia fufpitione iu-
dicandi, prout plures ali j exiftere poliunt, unde &femper
grauiffime contra fidem delinquunt, & fempermala mor
1 e a percutiuntur . Nam ut fertur quidam princeps
Deo
cum confimiles foueret maleficos , cum his quandam&
duitatem in certis negoti js indebite aggi auaret , dum
hoe fibia quodam familiari obijeeretur, ille omni ti-
more Dei poftpofito , refpondit : Det Deus quod in
hoc loco moriar, fi iniufte a me illi aggrauentur, ad
quas
 .

bu&tlio Secunda,
j iSi
quas uerba fubito diuina ultio fubfecuta, fubitanea mor-
te expirauit , reuera in uindiftam non tam miufta; aggra-
uacioms quantum & fautoriae haerefis . Patet & terti*
,
quod praelati quicunque & reftores , ubi huiulmodi fla-
& eorum auftoribus & fautoribus , iuxta om-
gitijs ,
nem pafiibilitatem non refiftunt , etiam tanquam mani-
fefti fautores, & quod praeferiptis poenis manifefte fubia-
cere debeant iudicantur.

%10DVS TOLLE I ET
curandi maleficia .

QVAESTIO SECVNDA,
Principalis fecundae partis

TRVM licitum iit maleficia per alia ma

leficia,uel per aliqua illicita tollere. Et
arguitur quod non, quia uti auxilio daemoi
num non eft licitum, ut fupra patuit in 2.
ienten. dift. oftaua,a doftoribus commu-
quia uidelicet eft apo
niter determinatur
,
'ftafia a fide ,& quidem quod fine auxilio daemonum non

poflit diflolui.Probatur,quia aut difloluitur humano ar-

tificio,aut diabolica,aut diuina potentia . Non primum,
quia inferior poteftas poreft infringere fuperio-
non
rem , cum nihil agat ultra fuam uirtutera , non etiam di-
uina, quia hoc elfet opus miraculofum , cum illa &
Deus ad Tuum nutum operatur,& non ad inftantiam ho-
minum, fic &
Chriftus matri petenti * miraculum de
fubuentione neceflitatis uini,utdoftores exponunt,quod
hoc miraculum conuerfionis defiderabat Chriftus. Re-
fpondit : Quod mihi &
tibi mulier , fcilicet commune, in
opere miraculofo ? Apparet etiam quod rariflime libe-
rantur quanrumcunq; diuinumauxilium,&luftragia fan-
dorum implorant, ergo non nifi auxilio daemonum libe-
rari
 8

1 z Cur utri m&gisquam mulie.infician,

l^ri poflunt,quod tamen non eft licitum quatere. Praete-
rea hoc quod communiter tolleratur, in ufu prafticatur,
licet fit illicitum, fed hoc communicer pra&icatur quod
tales maleficiati currunt ad mulierculas fuperftitiofas, a
quibus Hepiflime liberantur ,& non per facerdotes auc
exorciftas,ergo pra&ica oftendit quod auxilio daemonum
maleficia tolluntur , cuius tamen auxilium quaerere cum
fit non eft licitum maleficia tollere, fed
illicitum, etiam
patienter fufterre. Praeterea fecundum Thomam & Bona-
uencuram,in 4-dift.34.de impedimento maleficiati, male
ficium eft ita perpetuum, quod non poteft habere huma-
num remedium,quia fi haberet remedium, non eft horni
ni notum uel licitum , in quibus uerbisdant intelligere,
quod ficquafi infirmitas incurabiiis,& perpetue inhaeres,
unde fubdunt licec Deus pratftare poflic remedium daemo
nem cogendo, & dxmon defiftendo ille curaretur, tamen
curatio non erit humana, ergo liifi Deus difl'oluerit,per fe
non eft licitum eius diflolutionem quocunq; modo quae*
iere. Praeterea in eadem dift. & q. dicunt quod etiam per
aliud maleficium adhibere remedium eft illicitum , unde
dicunt & fi poflet per iliild maleficium adhiberi reme-
dium, nihilominus reputaretur perpetuum, licet amoue-
recur maleficium,quia nullo modo eft licitum per malefi- >

cium inuocaredatmonis auxilium. Pr^terea exorcifmi ec-

clefif non ualent ad reprimendum daemones fempef, qud
ad omnes moleftias corporales, hoc Dei iudicio exigente,
femper tamen ualent contra illas dxmonum infeftatiories
contra quas principaliter funt inftitutae, ficut contra bb-
fbflbsjuel circa pueros exorcizandos t Pra»tereirion 0(for-
tet quod propter peccatum diabolofit potellasin ali-
fi

quem data,ceflante peccato ceflat poteftas ,quia iriferdu

certante culpa, remanent peccata, ex quibUs uerbis Uideri
tur praefatiduo doftores fentire, quoct non fit licitum mi
permittere illa, ficut permittuntur domi
Jeficia tollere,fed
no ©eo, qui illa tollere poteft ad fuum placitum .In con-
trar um eft , quod ficut Deus & natura non abundant irt
i

fuperfiuisjira nou deficiunt in necellariis , quare & nece f-

fario
 Quaflto Secunda, 2-Sjt

/ario fidelibus contra huiufmodi infultus

dxmonum funt
data non folum remedia prxferuatiua, de quibus in prin-
etiam reme-
cipio huius fecunda: partis ta&um eft,uerum
a Deo pro
dia curatiua cum alias non fufficieter fidelibus
uifumeflet, opera& diaboli uiderentur fortiora operi-

bus Dei.Praeterea glofa fuper illud lob 6 1 Non eft pote-.

ftas fuper terram,&c.dicitomnia humana fuperat,&fi me

ritisfanftorum fubiacet , unde &
meritis fanftoru uiroru

in hac uitafubiacenc.Pmerea Auguftinus

de moribus ec
clefix,non eft angelus cum inhxremus Deo mente
no-
fts^potentior,nam fi poteftasuirtus in hoc toto mundo*
fublimior eft mens Deo inhxrens, unde ex talibus diflol-
ui poliunt opera diaboli.Refponfio. Hx funt dux
folenea

opiniones fibi inuicem utuidetur contrariantes . Sunt

enim quidam theologi &canoniftx inuicem concordati—
tes,quod licitum eft maleficia tollere etiam per opera fu-
perftitiofa& uana . Et huius opinionis funt Scotus Hd-
ftien.& Goffre.8{ communiter omnes canoniftx.
Alioru
theologorum opinio prxcipue antiquorum, & quorun
&
Alberti r
dam modernorum , utThomx ,Bonauenturx,
nullo modo
Petri de palude,& aliorum multorum, quod
fint facienda mala ut eueniaftt bona ,
quod potius ho*
&
mo mori debet quam in talia confentire, ut fcilicet per o-
di-
pera fuperftitiola & uana liberaretur, fed quia urtica
ftinftione poterunt eorum difta concordati,uidend$ funt
prius eorum fententix,nam Scotus in fuo 4.diflf.J4^
pedimento maleficiali fiue de frigidis &
maleficiatis, re-

utat fatuitatem aflerere , quod etiam per uana

&
fupet-
S itiofa nott debeant maleficia tolli, dicit enim nec irt hoc
aflentit operibu*
eft infidelitas aliqua, quia deftruens non
diaboli, fed credit eum polle uelle fatigare, dum du-
&
il--
rat tale fignum,quiaexpaftonoafliftitadhocnifidu
luddurat.Ecficdeftruaio illius figni ,imponetfinem ta-
li uexationi unde& dicit quod eft meritorium opera
t
,

diaboli delere , quia loquitur de fignis, ponamus exem

&
pium. Sunt quxdam mulieres qua: tali figno notant
maleficas . ut fi uacca ubertate lactis cjt maleficio priua-»
.......
tur.
i 84 iAn Malcf.tollatur per aliud.
tur,tunc urceum ladis fuper ignem appendunt , & certis
ilerbis fuperftitiofis infiftendo, urceum cum baculo percu
tiunt,& licet flafculum mulier percutiat, tame omnia uer
bera diabolus ad dorfum malefica; defert,per quae fic dia-
bolus cum malefica fatigatur, facit tamen illa diabolus uc
>ercutientem catholicam ad peiora alliceat, undepericu
{ofum non exiftit,alias non uideretur opinio tanti dofto-
ris habere difficultatem, poliunt &
alia exempla adduci.
Hoftienfis ad ideminfumma copiofade frigidis &ma-=.
lefi.St de impotentia commune in glo. fuper ca. literae
ti.

$.mulierem autem. dicit quod in hoc defedu recurrendi»

eft ad remedia medi eorum Et licet quadam remedia con
.

trahaec (cripta vana feu fuperftitiofa uideantur, tamen

cuilibet audori in fua arte credendum eft,fed & fatis tol-

lerare poteft ecclefia retundere uana uanis Hubertinus

.

denique in fuo quarto profata diftindione i js utitur uer-

bis:Pofl'unt maleficia aut per orationes,aut per artemper*
quam fadafuntdeftrui.' Ad idem Goftre.in fummafuo
eo.ti.^Maleficium non poteft folui lemper per illum qui
mortuus , uel quia nefeie delere lpfum ,
fecit, uel quia eft
uel quia maleficium eft perditum, fi autem fciretur,licite
pollet loluere,& loquitur contra illos qui dicebant quod
per maleficia non poflet copula; carnali praeftariimpedi-
mentum,eo quod nullum tale eflet perpetuum* unde non
dirimeret matrimonium iam cotradum.Pra;terea illi qui
fuerunt moti aflerere quod nullum maleficium fit perpe-
tuum, mouebantur his rationibus, quia putabant omne
maleficium polle moueri,uei per aliud maleficiu , uel per
exorcifmosecdefi3e,quifunc ordinati ad reprimendum
uim da?monum,uel per ueram poenitentiam, cum diabo- •

Jusno habeat poteftatemnifi fuper peccatores. Vnde quo

ad primu concordabant cum opinione alioru qp adminus
per fuperftitiofa poffint tolli Cotraria; autem opinionis
.

eft fandus Thomas in fuo. 4. profata dift.ffic inquientis:

quod fi maleficiu non poffitreuocatinifi per aliquid illi- >

citum,ut per dxmonis auxilium, uel huius * & fi fciretur

pofTeficreuocaripihilominus perpetuu iudicatur, quia
rerne-

i
 Quaftid Securtda. a 8$,
Petrus,
remedium no eft licitum. Ad idem Bonauentura,
ubi cum bre-
Albertus,& communiter omnes theologi ,
tacite uel expreilcinuo
uiter tangunt daemonis auxilium
nifi per lici-
candum , uidentur fenrire quod per nil aliud
poenitentiam.ut in can. bt
tos exomfmos,uel per ueram
remouen debeant, moti
per fortiarias allcgatur,tangitur
quxltioms annotatis .
ut apparet rationibus in principio
quantum poili-
Et quia cantos dottores in eorum didis
bile eft expedit concordare,
hoc unica diftindione he-
&
ri poteft.Ideo notandum quod maleficium aut tollitur
,
aut
perdium maleficum fimul, & per aliud maleficium ,
tollitur, non quidem per
maleficum , fed per maleficiales
duplicicer, quia uelperu
ritus & iliicitos,& hoc iterum
uanos ritus infimul , uel per uanos &
non lllici-
licitos &
omnino illicitum tam ex par-
tos.Primum remedium eft
fit dupliciter»
te audoris,q ipfius remedij , fed tn quia
&
maleficiu intulit, aut fine
quia aut cu nocumeto illius qui
ritus & illicitos, tunc co
nocumetOjfit cn per maleficiales ,

prehenditur fub lecudo modo uidelicet ubi maleficiu tol-

fitur,no per maleficiu aliii/ed per
maleficiales ritus illi &
citos,tqnc iteru ijlicitu iudicatur,licet
non tantu ficui pri :

jnu. Vndefummarie dicere

poflumusq? per tria & tribus
redditur illicitum quando.f. tollitur
per
modis remedin ,
uirtute demo
maleficualiu,& per maleficia alia,u.dehcet
nis alicuius. Secundo , qri
non per maleficu fed honeltatn
remedijs malehciu
perfona tollitur,fic tn q> fuperftitiofis
quod uni perfon? aufertur, alteri infertur, &
hoc iterum
quado aufertur fine eo quod alteri inter-
illicitum.Tertio
tur,ucitur tamen drinonum inuocatione expreuaqci taci
modos dicitur a
ta,tunc iterum illicuu,& fecundum hos
theologicis q> potius mors fit preeligcnda,q m
talia colen

t ire. Ali is uero duobus

modis ultimis tollere maleficium
uanum,(ecundu canoniuas,
poteft efle uel licitum, uel no
&quod tollerari pofliint, ubi remedia ecclefix pnusac-
fandtorum
centaflentjUC funt exorcilmi ecclefi?, fuffragia
ut clarior
implorata, aut uera poenirecia nihil efteciflet,&
de fingulis funt aliqua gefta Scaaa
habeatur intelledlus ,
 ,

$86 jtn Malef. tollatur per aliud

per nos reperta recitanda\R 0 ma2 tempore Nicolai Pap2
cpifcopus quidam ex Alemanix patribus certa expeditui
rus negotia aduenerat, cuius nomen occultare ordo cha
ritatis poftulat,licec iam uniuerfie carnis debitum perfol-
uerit . Hic quandam iuuenculam adamando , &
ipfam ad
Suam diocoefim deftinare , cum duobus famulis ac rebus
alij»,& clenodijs difpofuiflet , iuuencula auiditate fotmi-
nca, fuper clcnodia qua: pra:tiofa erant decepta , modum
excogitare coepit,ut ea in itinere exiftente, epifcopus ma-
leficijsinteriret,iam^; habebat in fua clenodia pofleflio-
ne,& ecce fequenti node epifcopus fubito infirmabatur,
& ne fortafiis ueneno intoxicatus eflet,d medicis percun-
datur,& a famulis dolenter dubitatur , tam ingens enim
calor inerat pedori,ut non nifi gargarifmis per aquam fri
gidam continue haberet refoculari . Tertia igitur die cS
iam nulla fpes uitx haberetur,uetula quadam ingreflum
ad epifcopum inftanter petijc, & quod caufa fua? (anitati*
aduenifl'et,aperuit. Ingrefla igitur epifcopum alloquitur,
& fanitatem promittit, dummodo fuis acquiefcere fua-
lionibus uelit.Epifcopus uero quidnam foret, cui acquie-
scere pro recuperanda fanitate q fumme affcdabat , uln
inquirit, uetula refpondit Ecceha?c infirmitas maleficio
:

uobis accidit, & non nifi per aliud maleficium liberari po

teritis, ut uidelicet ipfa malefica qua: uobis intulit,
moria
tur, & eadem ueftra infirmitate inficiatur. Stupefadu$
epifcopus & quod alio modo liberari non poflet ubi per-
fenfit,nil tamen temere uolens agere. Papa confidere per
Supplicationem decreuit.At Potifexcum eum tenerrime
dilieeret,& quod non nifi per mortem maleficf liberari
poflet, cum didicifiet,annuit,ut inter duo piala minus per
mitteretur, &fuper hoc fupplicationem fignauit,unde
denuo uetula acccerfita,& tam ipfe quam fummus ponti
fex in mortem maleficae confentirent,dummodo priflinae

quod uetula abfceflit,

lanicati reftitueretur difleruif,fic^;
& quod fequenti node liberaretur promifit,& ecce circa
medium nodis,ubi fe fanum ab omni infirmitate libe
ratum pcxfcafiJ3et,nuntio milio quidnam de iuuencula fo
 ,

Quaflio Secunda. * 8?
rer,perfcutatur
,
& ecce aderat qux ipfam circa mediani
nodem in latere matris dormientem infirmatam fuifle
fubito affirmabat,qua in re dabatur intelligi quod eadeia
hora & momenti infirmitas epifcopum relinquendo,ma-
leficam iuueculam per aliam maleficam uetulam inuafit
& fic /pi ritus malign us a Ixfione epifcopi ce/Iandojipfum

fanitati per accidens rcftituere ludebatur, cum tamen pro

prie fanitatem non immitebat,qua tamen occupare Deo
permittente poterat., & propter paftum cum malefica al-
tera initum ,
qux fortunx alterius inuidebar, ipfx dxmo
magiftram juuenulam inficere habebat, & bene xftima
tipotett ilia duo maleficia non per unum dxir.onem dua
busperfonis, feda duobus dxmonibus duabus maleficis
feruientibus , fuifle inflifta , ne in ifto dxmones fibiinui-
fem contrariantur,cum femper in perditionem animara
quam fumme & concorditer affedant,fipgula operantur,
Epifcopus denique cum pietatis cauia ipfam uifitare pro-
oneretjcameram ingrediens horribilibus malediftioni
E usfufceptusfuit,exclamando. Tu cum tua qux te talia
4opuit,& pe |iberauit,maledicamini in xtemu, & epifco-
pus emolire ?ius animunfad poenitentiam , & quod oem
offenfam ei reiptffietubi tentabat,illa uultum auertendo
Comabat. Exeas maledidf ,hic nulla fpes uenix , fed ani-
mam meam omnibus dxmonibus commendo, & mifera
biliter interiit, & epilctfpfis cfi gaudio ad propria remea-
uit Vbi etiam notandum quod quia priuilegium unius
.
,
n5 facit legem communem,ideo difpenlatio Papx in hoc
cafu non arguit omnibus fic licere Ad idem refert Nider
.

in /uo formicario dici t,enim :Modus tollendi maleficium

aut fe uindicandi in maleficio talis prafticatur interdum
modus. Venit enim aliquis lxfus in fe uel in fuis,ad male
ficam fcifiitans (cire malefaftorepi,tiic malefica plumbu
iiquefadum aliquoties fundebat in aqua, quoufqj ope-
re dxmonis in plumbo imago aliqub uideretur Qua uifii .

malefica quxfiuit ab explorante, in qua parte uis ledi ma

leficum tuum,& in eodem uulnere eum agnofcerefcuu^i
«plorator locum eligcretjflatim malefica in eade parte
imaginis
A
88 xAn maleficium tollatur per aliud .
imaginis qua: in plumbo relucebat , fixuram uel vulnus ,
per cultrum pofuit , &
locum ubi reum inueniret indica
uit, nomen tamen nullatenus manifeftauit , fed experien
tia tefte Maleficus per omnia laedi reperiebatur , ficut fua
imago plumbea demonftrabat,, haec inquam remedia,&
fimiliaiud/cantur illicita, quamuis humana fragilitas fub
lpe ueaiz confequend^ a Deo,facpius his inuoluitur,plus
^ftuans pro fanitate corporis quam animx.Secundum ue
rb remeditfm,de ipfij maleficis maleficia difloluentesfub
expreflo pado cum d^mone inito, abfqj nocumeto perfo
nat, & quidem de eis quid agendum fit,& qualiter cogno
icuntur infra in fc (cxdecimo modo fenrentiandipatebit,
hxenim quam plures exiftunt,& femper infra unum aut
duo miliaria teutonicalia reperiuntur,in quo fpacio quic
quidali^ malefica: Jxdunt,hoc ill£ curare uidentur, quas
etiam curationes aliquf (impliciter quo ad omne tem-
pus, ahquf uero tantum a proxima angaria Ixfos malefi-
cijs curare (e iaditanc, aliqua: uero non nifi in confenfum
maleficae quae maleficium intulit, curare poliunt, &hae
notantur rnper expreflum padum cum dxmoie initum
propter hoc quod occulca manifeftare (olent illis qui cau
fa fanitatis recuperandae ipfas accedunt,ipfis enim caulas
fua: calamitatis Cubito manifeftant, dicentes , quod pro-
pter rixas cum uicina,uel alia muliere , aut uiro habitas ,
laefa fuerit in feuel in fuis attinentibus, quae etiam adoc
cultandum (ua flagicia interdum peregrinationes uel alia
pietatis opera iniungunt, quas quidem accederet pro re-
cuperanda fanitate, tanto pemitiofiusexiftit,quanco pr$
illis qui folum per padum tacitum uidentur in contume-

liam fidei amplius delinquunt.Hi enim dum ex una par-

te fanitatem corporalem Deo pratponunt,ex altera parce
fibiipfis in uindidam criminis uicam Deo percutiente ab
breuiant, fic enim in Saul diuina faeuic ulcio , cum primo
&
magos ariolos abftulifiet de terra,pollea confuluic,un
de& in bello occifus cum filijsfuit, primo Reg.zS.&culw
pa tangitur, primo Paralip.io.propterhoc etiam Ocha-
fias infirmus mori habuic,4.Reg. i .cales etiam uificacores

malc-

. ?
 Qutjlio 11. '
•
igp
maleficarum infames , unde nec ad
accu lationem debcnc
admitti, fecundo quxftionum,o<5tauo.Qiji/i.]u;^
nec,&c
Item tales fecundum leges debent poena
capitis pledi. uc
in prima quzfliorte operis taflum
elt Sed heu Domine .
Deus cum omnia ludicia tua iuli a
fbnt,quishberabit pau
peres malehciatos , &
in conrmuis doloribus
eiulantes
peccatis noftm exigentibus, inimicus
nimis nraruahut,
CXOrcifmtslJ,a diaboli d.flbl-
uereualeant Hocun.cum
ergo fiuperelleuideeurreme
diurni ludices eorum infultus ad
minus refrenant u»
rijs poenis, augures
maleficas caftigandb, unde
firmis facultas uifitandi maleficas
& in-
amputabitur, /cd heu
nemo percipit corde, omnes qua? fua
, non qurt Tefu
qU ienleS - l,Ja en,t11 mala fica iri
nofren, dei"' /
qua fupra mentio fa<fh eft,
Rich*_
adeo alfidub fre
^lentabatur pro recuperanda uidehcet
fanitate nulefi-
c.aus,quod Comes C aftn Thelonei
lucrum habere uo-
hnr , ita quod quilibet malefiemus
in fe, uel in fibi arti-
Dentibus,denarium unum in introitu
porra: foluere ln-
bebat. Vnde & magnum
ex.nde fe habuiflb n.oucn-
tefte ec « m
experientia didicimus plurimas
hC S pei 1 Co ^ntien/em
Slnn,? i ,p r Pr;E ai,
I?*??” exiliore,
sd *°^busfit infe&a, cum
^nu1inl re
l
hoc
P er ° mnes diocoefes,& heu
Emtfir fl Uld T (

Ur,r d qma
Jpfa d,oca‘fc amplius ela-
tocil mur>
?
rata fuit, l quidam Hendl
& •
r i
nomine repertus qui ma-
'C ncurfum
P
&
quotidianum a maieficiatis pauper-
r!,r ‘1
culis habere cermcur,que etiam
concurfum fic oculis no
ftrisperlpeximus in uilla quadam
Eningen,.* fine dubio
UC ° Ca beatl(W u irginis,fiue
Aquifgrani 3
fiu?aJh^
d h? mi “ s ta ™us pauperum
ftr J ,

fuperftl t,ofum
concurfus,no exiftic,
bominem, nam hyeniab
,
&
uiFriilT PUb ** ob T pore
P ro abundantia niuium omnis
r.u«tur
a adhuc a circuniacentibus
f
terris irTAi .
etr,a m ‘ ,2na
fa ’ CUm ma gnishominum
LTtonibns
b Pre
f
q ue qta tur,quibuldatti remedia percipicn
Tui ^ro minime uc reor uo d no eque
ttbus,alijs
q omnia, na l
•
ij.Pars
.
MahMalefi. T Jeficia
a 90 JLn maleficium tollatur p er aliud.
leficia diflolui propter uaria ut fupra ta&um efl obftacu-
la poflunc , & hi quidem fub exprefla daemonum inuoca-
tione maleficia diflbluentes quo ad fecundum remedium
illicitum, non tamen ficut primum. Tertium uero re-
medium quod quibufdam cajremonijs fuperftitiofis pra-
fticatur , non tamen in nocumentum alicuius perfonae
aut per manifeftos maleficos agitatur , experientia tefte ,
per hunc modum. IN ciuitate Spirenfi mercator qui-
dam forenfis hunc cafum fibi accidilfe propofuit. In par-
tibus inquit Sueuias, in caftro quodam nobijium me de-
,
gente, quadam die dum pera&o prandio, aflociatus duo
bus domicellis , folatij caufa fuper pratum incederem *
quaedam mulier obuiando dum a remotis adhuc incede-
ret, & a duobus domicellis agnita fuiflet , unus eorum
ad me hxc uerba protulit, munias a te figno crucis, & fi-
militer ad idem alius ab alio latere hortabatur . A t ego
caulam huius timoris inquirens , refponderunt. En pe-
ior malefica totius prouinci^ iam nobis obuiam dat , ip-
faenim folo uifumaleficare homines nouit, Tunc ego
ftomachando & nunquam tales timuifle me iattitabam*
ecceuix uerba compleui, &megrauiterinpede finiftro
1telum perfenfi , ita ut fine graui dolore de loco figere per
&
dem non potui aut greflum , unde alij concito e caftro
per nuntium mihi equum deftinandum ad illud redu r
eunt, doloribus autem per triduum augmentatis. Prae
fatx incolte intelligentes maleficio me infeftum , quen*?
damrufticum ad fpacium unius miliaris accedunt , ca- &
fum proponunt ,quem qouerant per artem quandam ma
leficia tollere, qui concito ueniens , & pedem profpiciena
inquit, ex uobis contigit, aut naturale defedu , experi-
fi

mentum capiam , fiquidem ex maleficio accidit, cum

&
Dei adiutorio curabo fin autem remedi js naturalibus
,

opus erit infiftere. At ego. Si abfque fuperftitiqne & cu

adiutorio curari potero, libens acceptabo,quoniam cunj
dajmone nihil commune habere uolo,nec eius adiutorio
affedo , ad idem & ipfe uillanusrefpondit, fenon uelle
nifi licita remedia, & cum Dei adiutorio adhibere & cu-.
rare.

t
 ,

Qu&jlio Secunda, 2 pi *

wre, dummodo experientia didicifiet hoc per

maleficium
mihi contigifle, ad qua:duoaflenfi,iIleplumbum'utfu-
pra de alia maleficia tadum eft, liquefadumin
cocleari
ferro Cupra pedem tenuit & in fcutellaaqua
, plenam fu-
dit, &
fubito diuerlarum rerum fpecies proruperunt
ac
h /pina* uel pili , aut ofla fimilia fuifient intromifla.,
&
Iam, inquit , uideo quod infirmitas hfc non ex
natura-
li defedu, fed maleficio uobis contigit . At ego quo-
modo talia ex plumbo liquefadofcire pollet dum
inqui-
rerem. Ecce, inquit, feptem funt metalla ex feptem
pla-
netis*, & quia Saturnus dominatur plumbo,
eius proprie
taseftjUtfi plumbum fuper maleficium aliquod fuium
ruerit, per fuum influxum maleficium
demonftrabit, 8c
bene inquit adum
eft, ut cito remedium adhibeatur,
quod tot diebus uos uifitare habeo quot/ub maleficio
,
net 1 ftis, & interroganti quot dies elapCi fuifient, iam tri
duo fum , umle & iple fingulis diebus per triduum
faflus
me urfirando, & pedem inlpiciendo foium & tangendo,
& eunda uerba penes le ruminando, integra lanitati fu-
gato maleficio me reftituit. Hic certe modus
adorem
non monftrat maleficium , fed modum fuperftitiofum
in«o enim quod Dei adiutorio& non opere diaboli
fani
tatem promifit, & hoc quod Saturni influxum fuper plfi.
bumtanquam ex eius dominio caufatum allegauit, irre-
prehenfibilis extitit,& potiuscommendandus fuit Sed .
qua uirtute maleficium fugatur, & /pecies rerum
in piu-
bo caulauit , fibi dubio relinquitur nam cum
, maleficiu
nulla uirtute naturali poffit amoueri licet mitigari ua-
,
ieat, ut inferius de obfellorum rem edi js patebit
, potius
uidetur quod per aliquod padum, ad minus
tacitum,
cum dxmone initum hoc pradicauerit & dicitur hoc pa
,
dum tacitum , quando ad minus audortaciteinafliften
tiam diaboli conientic per quem modum innumera
, fu-
perfiitiolaopera pradicantur licet differenter
, quo ad
diuinam oflenlam cum in uno opere maior fit creatoris
oflenfii quam in altero. Ineoenimquod de /imitate pro
curanda certus fuit, & in eo quod tot diebus quot fiib iu
* T 1 firmi-
 .

xAn maleficium tollatur per aliud.

habuit nec aliqui-
infirmitate extiterat, ipfum uifi rare ,

bus medicaminibus naturalibus ufus

& tamen iuxta
fuit,

, non
tam fufpeftus ,
prxmifla xgrotum fanitati rtftituit
deprehenfus, ad minus licet non fu-
quam ut mamfefle
paftum , tamen rndi-
per cxprefium initum cum d$mone
tanquam pro conuicio haberi, & p^nis ad minus
catur,&
modo fententiandi infra contentis ,
led pu-
in fecundo
debet cum adiuratione folenni, nifi leges
qu* in con
niri
fuflentarent, irt quo cafu
trarium fentire uidentur ipfum
folucione argumento-
quid ordinarium fit faciendum in
remedium tolleran-
rum patebit poftea. Quartum uero
quo canonifta: ad minus intendunt cum certis
dum,& de
prxcifa puta,quia fo
&
theologis, dicitur uanum tantum
pafto expreflo , uel
lum fuperftitiofum,& noo fub aliquo
tacito, ex intentione
propofito pratticantis operatum,
&
& dico ad minus quia fortaflis uelint
fi et«m tertium re-
potius uidentur nobu
m edum huic quarto adiungere, contentionibus deferuire
eorum alfeitioni cedere quam
& hoc quidem remedium uanum fupenusexemplihca-
fuper ignem politum
tum de mulieribus quae urceolum
quat uaccam uerbe-
percutiunt in finem, ut erat malefica
licet fortaflis talia in nomine dia.
rante laAes priuauit ,
fortaflis fine eius expreflidne
boli facere habebant , aut
nam inter-
Ad idem pofliint & alia earum gefta adduci ,
dum ubi uaccashuiufmodilxfas ad pafcua emittere uo-
lunt,explorare etiatrfipfam
maleficam,nituntur tunc bra
caput, aut deorfum
cam uin, uel aliud immundum fuper
hoc potius fefliuis diebus & facratioribusipiam
uacce,&
uaccam cum baculo fortaflis iterum fub jali , ut fupra ex
preffione percutiendo expellunt ,
&
tunc uacca recto tra-

mite ad domum malefica:

properat , &
cornua in eius o-
continue pullando, 3C
ftiumiiibrat cum magno eiulatu,
uacca operatur tam diu quo per alia
hxc utiq; diabolus in

maleficio fedebatur.Reuera & fecundum pra:fatos doCto

tamen meritoria , ut
quidam
res alia fint tolleranda, non
aflererere conantur exiftunt ,
cum enim iuxta apoftolum
qu* in uetbo aut opere facimus,in nomine
Domt
omnia,
 . QjKefllO. 11. V, -3C

ihinoftri Tefu Chrifti facere prxcipimur , licet ibi non fic

exprelfa dasmonis inuocatio &
tamen eius' nominis ex-
,
preflio,& iterum licet ibi non (it intentio per a&um alir
t)uod tacitum uel expreflum talia facere quia fortaffis di
,
cet uolo hoc facere,nue diabolus intromittatfe, (iue non
ipfa temeritas qua diuinum timorem poftponit,Deum o(
fendit, unde & diabolo poteftatem talia faciendi permit-
tit, inducendi ergo tales fune ad pcenitentiam, & hortan-
di ut potius de(iftarit,& ad remedia infra (cripta, ut /upe-
rius etiam in parte tada,per ufum uidelicet aquar benedi
Simili modo iudica
falis exorcizator, &c.recurrant.
dum de illis quibus dum aliquod jumentum maleficio in
terimunt,& ex plorare maleficum aut etiam fi naturali de
fedu uel maleficio fit interemptum,ubi nituntur ad loca
ubi cadauera beftiarum excorticantur properant, & inte
r
ftina cadaueris fuper terram trahendo ufquead domum
deferunt,non autem intro domum peroftium , fuper, fed
fub limine domus ad coquinam trahunt, &ignefa<fto fu
per cratem inteftina ponunt,& tunc ut ex relatu talia pra
fticatum fepiflime informati fumus ficuttnteftinne cale-
fiunt &
ardent, ita inteftin? malefica? calore doloribus &
crudienturaduertunt,ergoilli exploratores utoftium do
mus optime fit obftrufum, eo quod prae doloribus malefi
<a ad introitum habebit carbonem de igne auferre
, &
tunc omnis cruciatus effugatur, repertum deniq; fatpius
tiouimusubi introitum habere non poterant,extuncden
fidimus tenebris domum intus & extra uallabat,cum co-
motione tam horribili & ftrepitu, ut ex ruina domus om
hes (e tandem iiiterimere putarent, nifi oftium aperire-
tur. Ad idem etiam certa experimeta reducuntur, nam
certi nolentes multitudine mulierum inecclefia exiften-
tium experiri maleficas, qu® etiam fine eorum confenfu
fccclefiam diuinis pera&is exire non ualearit experi-
, tali
mento infiftunt;. Nam die dominica (otularia iuuenum
fungia fcu pinguedine porci, ut moris eft, pro reftauratio
&
ne heri perungunt, fic ubi ecclefiam intrant, tandiu mi
leficx exire ccdefiam non poterunt,quo ad ufqj explorsj-
T 3 torei

v
a 94 jin Malef.tollatttr per aliud.
tores aut exeunt, aut illis licentiam fub expreflione
ut fu
pra exeundi concedant. Simile fit etiam per certa
uerba
feduca
qua: annotare non expedit,ne quis per diabolum
tur. Nam nec iudices aut praefidentes his infallibilem fi-
dem aut opinionem acommodare debent, nifi talis per-
fona alias plurimum eflet diffamata, cum lub taliiprxtex-
poflcL V ndc
tu ille mille artifex etiam innoxias infamare
potius auertendi funt homines a talibus ex per mentis, 8c
i

falutares poenitentia: iniungenda? , licet interdum

tolle-

rantur . Per hoc patet refponfio ad argumenta qua: con-

cludunt maleficia non efle tollenda , quia primis duo-

bus modis omnino illicitum eft tollere teftium reme-

dium fecundum leges , & fi tolleratur tamen non par-
uam fuper ecdefiaflicus Iudex debet habere ad uerten-
tiam Nam quod leges uidentur tollerare patec.C. de
.

maleficis, l.ecrum, ubi fic habetur . Ali j autem qui fa-

ciunt id ne labores hominum uentorum grandinisque
la
funt.
pidatione fternuntur, non poena,fed pr^mio digni
Et Antonius in fiimma de legibus in quibus ius canonicu
& ciuile difcrepanc hoc idem allegat , ex
quo uidetur
,

quod concedunt leges pro conferuatione frugum & iu-

mentorum , & in omnem euentum pofle certos homine*
talia pra&icantes nofolu tollerare fed & praemiare . Erit
ergo ecclefiaftici Iudicis eis aduertere, fi tammodo iuxta

mentem legis contra grandines aeris temperiem mo-

&
dis congruis ut inferius patebit, aut etiam
quibufdam fu-
perftitiofisprocedit,& tunc dum inde nullum fequitur fi
dei fcandalum etiam tollerare,fed reuera hoc lio
erit iux

ta tertium fed quartum modum & quintum

de quo confe
queter tradandum erit ecclefiafticis & licitis remediis , in
ferendo interdum de fiiperlhtiofis ad quartum modutrt
pertinentibus,& hoc per capitula fequentia.

• Remediuna
 t v Qutftio. Il.CapJ. z
Remedium ecckfiaflicum contra incu-
bos3 ct fuccubos damoms.

CAP. I.

VIA uero in procedentibus capitulis pri-<

mo quoftionis fuper modos maleficandi
homines iumenca & terro frudes ta&a
,
funt,ante omnia ea qua: ipfo malefico er
ga proprias perfonas pradicant, qualiter
uidelicet innoxias iuuenculas in augmen-
tum luo perfidio alliciunt, qualis etiam modus fit profi-
tendi earum, &omagii proflandi, qualiter etiam infan-
tes proprios aut alienos domonibusofferut, &
quomodo
localiter transferantur . Hoc inquam & fimilia re-
mediare quia non eft poflibile, nifiutper fuos Iudices
de medio tollantur,aut ad minus in exemplum omnium
futurorum puniantur,ideo dehuiufmodi remediis no ad
profens,fed in ultima parte operis.ubiuiginti modi pro
cedendi &
fententiandi contra fuper maleficarum per
fonas deducentur tradabitur Ad profens tantum fuper
.

remedia corra earu maleficiales effedus tendere oportet,

& primo qualiter homines trialeficiati remediantur , de-*
mum qualiter beftio , & ultimo qualiter fruges terre co
feruantur . De hominibus uero maleficiatis quo ad incu-
bos dxmones uel fuccubos,qa funt in triplici genere,fed
earum quo fe uoluntarie drinonibus incubis fubiiciunr,
ut funt malefico,quia de fuccubis quo ad uiros no ita uo-
luntarie pradicatio reperitur,cum ex naturale uigore ra-
tionis quo uiri mulieribus prominenc, talia plus abhor-
tenteft & eorum qui d maleficis cum incubis aut fuccubis
contra eorum uoluntatem inuoluuntur , & eft tertiu ge r
nus ad hoc procipue uirginu quarundam quo c5tra earu
omnino uoluntatem ab incubis domonibus moleftantur
de quibus etiam fope profumitur quod d maleficis fic iva
ieficiantur , puta quia domones ad inftantiam maleficaru
ficuc fopifiime alias infirmitates immittere folent,ita &
T 4 incubos
=

Bgmed.contra incub.& fuccubos

incubos illis pei fonis fe facere habet,ut uel fic eos ad fui
perfidiam allicere ualeant,demus exempla.&ft ln duitate
Confluentis pauper quidam fic maIeficiatus,quod in pr£
fentia uxoris omnem aftum uenereu proptuiri cum mu-
lieribus agere folec,etiam repetitis uiribus per fe exercet,
nec ab illis ad inftantiam &
eiulatum mulieris auerti po-
teft quia uno aut tribus a&ibus expletis uerba
replicat,
,

uolumus iterum de nouo inchoare, cum tamen nulla per

fona corporali uifu cernatur ei fuccumbert ,fitqj utpoft
diutinas huiufmodi uexationes pauper ille collinis in ter-
ram omnibus uiribus defiituitur,& dum poft aliquarum
uirium recuperationem interrogatur quomodo & qua-
liter ifia fibi contingant, & an ne perfonam fuccumbante
habuerit . Refpondere folet fe nihil uidere , fed ita mente
captiuatumut omnino abftinere non ualeat,& quidem
fu per hoc maleficium mulier quarda plurimum habetur
fufpefta quod ei intulerit, eo quod illi pauperi minata fue
rit per uerba contumeliofa, quod ipfum propter
difplicS

tiam fibi feftam expedire uellet , fed leges & exeeutores

iuftitixnoadfunt qui faltem fuper diffamiam & grauem
fufpitionem,in uindi&am tanti criminis procederent pu-
tantes neminem debere condemnari, nifi qui confeflione
propria,aut trium teftium produftione legitima conuin-
catur , quafi indicia fadi , aut euidentia fuper graues auc
uiolentasfufpitionesnullasmereanturpaenas de quibus
tamen modis lententiandiinferius ut prxmiflum eft pa-
tebit.De fecundo uero genere quo puellx ab incubis dae-
monibus moIefiantur,etiam noftris temporibus , referr
nimis longum foret, cum hifioriae certxdefimilibusexi-
ftunt refercx.Sed cum quanta difficultate talia remediare
poflint patere poteft ex iis qnar Tho. Brabantinus circa fi-

nem operis fui de apibus, de quadam in hunc cnodu referr.

Vidi inquic,& ex confeflione audiui uirginem quandam

in religiofo habitu quae primo dixit f* nunquam in
con-
cubiimn cofenfifl'e,per hoc tamen dat intelligete fe cornii
am fuifle,at ego n5 credens artaui eam rationibus & du-
£
Js c6minacionibus,lub periculo animx fux tandem cum
ijrcrymis
 I

,
Qu&fUo.lI.Cap ,1. ip7
, lacrymis confefla eft,fe prius corruptam mente quam cor
pore, & cum poftea doleret quafi ad mortem, cofiteretur
omni die cum lachrymis non potuit tamen ingenio , (lu-
dio* uel arte ab iucubo daemone liberari, nec figno cruci»
.nec aqua benedida, quae tamen fpecialitcr ad fugandos
daemones ordinantur nec etiam facramcnto Chrifti cor-
poris, i pfis quoque angelis terrifico,donec poli plures an-
lios oratione &
ieiunio pie Lucardis fugaretur . Et eft
credibile(faluo meliori iudiciojquodpoftquam de pec-
. cato fuo dolens confitebatur
,
potius eis concubitus dae-
monis poena culpae quam culpa fuit. Ha:c etiam cum in
.aiigilia Pentecoften quaerularetur apud Chriftinam in ua
leDuciflae brabantix,monialem denota quae mihi hoc
retulit,quod non auderet communicare propter d^monis
importunam uexationem ,compatiens dixi ei Chriftina,
Vade quiefee fecura , communicatura cras Dominico cor
pori,in me enim recipiam poenam tuam . Rece-
,

dens illa gaudens dormit in pace , ad orationem de

•
node,furgit mane cii omni tranquilitate (aerameta (ufei
pit Chriihna autem fufeeptam in fe poena nori ponderans
uefpere quieti fe dans, audit in Aratu fuo quafi procellam
commouentem fe,& inquietius agitantem, nec fufpicans
d$monem, arrepto colo fugare nititur quicquid edet, de
cumbit jterum,fed pauidauexata furrexit , & hoc pluries
tandem fenfit, & uiditeuerfisfere ftraminibus quod dae
monis nequitia uexaretur,Dimi(To ergo lefto noftem dii
cit in fomnem , & orare nolens daemonis cruciabatur in-
fultu,& ut dixit, nunquam talia pafla fuerat . Vndeprae-
di&a? mulieri mane, Renuntio, inquit, renuntio poen^ tuse
uix fiue uit je diferimme uiolentiam tentatoris pefiimi
cUafi . Qua ex re perpenditur difficile elte huiufmodi re-
mediare Uue maleficio fiue abfquc eo contingat . Sunt ta
• men adhuc ahqua per qux fottauis ipfi daemones fugan-
tur,de quibus & Niderin fuo formicario. Licet enunuc
ibi fertur quinque modis ualeanr puelis & uiri liberari *
uidelicec per facramentalem confefiionem , & fan&ara

exercitationem in crucis contignatione, uel angelica falu-

tatione
I
 .

Hemed.contra incub.et Succubos

tatione,*ertio per exorcifinorum applicationem, quarto
per certi loci mutationem, per cautam fandorum ex-
&
comunicationem,& ex pr^miftis patuit quod prima duo
moniali non profuerunt, non tamen proptereaobmitten
da funt, quod enim uni eft remedium non propter hoc li-
quitur quod &aIteri,itaeconuerlo.Nam Stirtcubos f^pe
per orationpm dominica, aut aqua: afper(ionem,uel ecia
per angelicam falutationem fuifle repulfos hiftoriae tra-
dunt.Refert enim C^farius in dialogo fuo,quod facerdos
uidam poftquam lelufpendereteius concubina mona*
3 erium intrauit,& per incubum ad luxuria procata eft,
' quem tamen per crucis confignationem repuiit,& pera-
qua: benedida:afperfiohem,licec ftatim poftea rediit.
Quando autem angelicam falutationem dicebat, longe
uelut (agitta difparuit &
receflit , fed interdum rediit,

licetprope ea accedere non auderet.Item de certio,uideli

cet per facramentalem confeftione, patet per eundem Cae
(anum qui dicit quod concubina antedida cum iam con-
fefla eflet pure,in toto de relida eft ab incubo.Refert ide
quod quidam uir in Leodio pafliis incubum confeftione
(acramentali finita totaliter liberatus eft. Ponit infuper
exemplum de quadam inclula,qua incubus nec oratione,
nec confeifione.,nec propter aliud fpirituale exercitium re
liquit quin eius ledum afcenderet, fed cum ad informa-
tionem cuiufdamuiri religlofi diceret, benedicite, ftatim
eam damion reliquit.De quarto uidelicet loci mutatione
dicit, qui prius quod filia cuiufdam (acerdotis Ituprataj»
incubum,& fada ex dolore frenetica,transRhenumqj e-
longata,ab incubo diinifla eft,fed pater eius quia a loco fi
liam difpofuerat,a daemone percuflii seft adeo ut morere
tur in triduo.Fit & mentio de quadam qUae per incubum
Crebroinledouexatapropriojcolbtiam deuotam petiit,
ut loco uexatf iaceret,quod cum feciflet,tota node quaf
da inquietudines grauiilimasfenfic , &
prior tunc quieta .

fuit.Notatur etiam i Guilhelmoquod incubi plus uexare

uidetur mulieres & puellas pulchros crines habetes, idea,
quia aut cura: aut ornatui crinium incubunc huiufmodi,
auc

#
 Qu<efl.II.Cap.t< 299
aut quia per crines uiros inflammare cupiunt uelconfue
uerunt,aut quia ih eis inaniter gloriatur, aut quia diuina
bonitas hoc permittit,uttefreatur mulieres uiros inflam
mare per ea qui etiam dimonesinflimari uiros uolunt.
De quinto, de excommunicatione qua: fortaflis aliquan
doeadem eft exorcizationi patet in legenda fandi Bernar
di.In Aquitania fl quidem mulier ab incubo fex annis in
credibili abufu libidinis uexata , audiuit fibi incubu ne ad
uirum fandum qui uenturus erat,appropinquaret minan
proflciet,fed eo recedente tuus
tem. Nihil, inquit,tibi em
deliflimus ero perfequutor,qui hadenus tuus amator ex-
titi.Quicum uirum fandum Bernardum inuoCaret,re-
fponditrTolle meu baculum, & ledo tuo infige , & faciat
malignus quod poteft.Hoc cum fecifl'et,d£mon camerans
faemim non eft aufus intrare,fed foris minabatur atrocif
fime,fe eam uelle perfequi,Bernardo recedente. Quo per
foemtnam audito,conuocat populum beatus Bern. omnes
iubet accenfas candelas geftare in manibus , & d^monem
cum uniuerfo qui aderat coetu excomunicauir,ac ne ad il
lam uel aliam deinceps acceflum habeat interdixit, & ita
p^na liberata eft. Verum hic notandii quod poteftas
ilia
clauium concefla Petro & fuis fuccefloribus , quia fonat
fuperterra & tantu pro uiatoribus hic iurifdidionis po-
teftas fit,in remedium ecclefii concefla, mirii uidetur q>
,
& aerei poteftares hac iurifdidioneualeantarceri Sed .

quia perfon^ qui a dimonibus moleftantur

dici poteft q?
funt fub iurifdidione Papi & clauium, non mirum fi per
indiredum huiufmodi poteftatesuigore clauium arcean
tur, ficut etiam indireda animas poteftate clauium .1 poe
nis purgatorii ignisabfoluere poteft,non obftante cp pote
flas illa fonat fu£er terra, & animi funt fub terra.De po
teftateetia clauiu concefla capici ecclefif. f.uicario Chri-
fti,non eft tutum difputare , cum notum fit quod tatapo
& eius uicariococefla, quanta
teftasfita Chrifto ecclefii
puro homini concedi a Deo potuit, & hoc in utilitatem
ecclefii. Pid etiam ^ftimari poteft q> fi igritudines a male
ficis uirtute dimonu inflidi excomunicarentur cu ipfis

male-
.^qo Kcmcd.contraincub.&fuccubos.
maleficis au&oribus, & da*monibus,non adeo inipfosiri
firmos fiu irent, & 9? citius liberarentur adhibitis fuper*
hoc & aliis exorcilmislicitis.lN PAKTIBVSdeniq; Athi
fis uulgarisefi narratio fimul & aliis in locis, cp dudiuiria

permiffionelocufii uolantescum ingenti multitudine ,

uinetas,frontes,legetes,& cunfta uirentia eradicarent, hit
iu finodiexcomunicatione & maledictione fugatae, & fu-
bito intereptae fuerunt.Quod fi fanCti uiri quis afcribere
uelit,&non uirtuticlauium,fitinnominedni,unum pro
certo habemus, nec uirtus miraculorfi,ncc poteftas cla-
ip
uium gratia gracu facientem de necefiitate praifiippont^c
cum utrunq; ex gratia gratis data procedat. Eft & iterum
notandum,quod ubinulllum prajdiftorum remediorum
iuuat,quod tuc ad exorcifinos licitos fit reccurredum, de
quibus inferius patebit, quia etfi hi ad fugadum d^monis
nequitiam non fufficicnc,tunc reuera talis uexatio demo
mseft pa*na pro peccasis fatisfaCtoria,fi prout oportet fii
fiineaturin charitate ,
ficut & alia mala huiufinodi quas
nos fic premunt, ut ad Deum ire compellant.Verum etia
aduertendum quod interdum aliqua: in ueritate per inca
bum non uexantur,fed tantummodo italeuexari putat j
Si hoc quod mulieribus praecipue & non uiri.j,eum alias
, & mirabilium formarum in imaginatione
fint timida;
fufceptiux Vnde & Guihelmus fa;pe allegatus. Multae
.

inquitjde apparitionibus fantafticis, ex morbo melanco-

licoin multis fiunt & in mulieribus maxime ficut appa-
ret de uifionibus & reuelatiohibus . Et cau/a in hoc elt
,
ut norunt medici ipfa,nam muliebrium animarum eoq»
loge facilioris & lenioris impreflionis funt quam anima:
uitiles,& fubdit ibidem: Scio me uidifle mulierem quae
credebat fe agnofci ab itus a diabolo, & talia incredibilia
ic fentire dicebat. Nunquam etiam impregnatx fibi uide
tur mulieres ab incubis,& intumcfcunt uehementer uen
tres earum, & cum partus tempus aduenerit, (ola emifird
ne multa; uentofitatis detumefcunt.Nam deouis formi-
carum in potu fumptis,incredibiJem uentofitatem & tu-
multum in uencre generant hominis. Similiterdegranii
. catapuciae
t
 ,

Qu&flio.lI.Cap.T,
j 0I
catapuciae,& de granis arboris qux dicitur nigra pinus
,
confimiha in uentre fiunt facillimum eil autem dxmpni
fimilia& maiora in uentribus hominum procurare. Hxc
addita funt,ur non facillime quis mulierculis fidem adhi
beat,fed illis dun^axat fuper quibus experimenta fidem
Fecerunt, ut de illis qui didicerunt in propriis le^is,uel a-,
lio modo condormientibus per experientiam palia ue-
rx efie.
r

Remedia pro illis qui circa uimgene-

ratiuam malefici uritur.

CAP. II.

\
1 C H T mulieres in maiori numero fint na*
leficar quam uiri , ut in prima parte operis
oftenfumeft , tamen uiri plus maleficiun-
tur,& huius ratio eft,quia cum Deus pius
permittit fuper adum uenereum, per que
primum peccatum diffunditur, quam iu-
per alios adus humanos, ficut
&
per ferpentes quz magis
incantationibus deferuiunt quam alia animalia, eo quod
diaboli primum imflrumentum & cum adus ille uene-
,
reus plus& faciliori modo poteft maleficiari in uiro qin
muliere,ideo & quidem patet quod cadum, eli nam cun>
quinque modis d^monin generatiuani potentiam poteft
agere,& illi modi citius procurantur in uiris . Remedia
.adhibenda fuper unumquenq; modum iu*ta poflibilita
temfunt deducenda, & ille, qui utiatus eftin tali poten-
tia,attendat fiib quo modo fuu maleficium coucineatur.
Sue autem quinque modi iuxta Petrum de Palude in fuo
4.dift.3 4«in proceflu huius malefici j.Nani d$mon
ex hoc
quod eft fpiritus,habet poteftatem fuper creaturam cor-
poralem, Deo permittente,& ex conditione naturae fua*
prxfipuc ad motum localem, ut illum prohibeat, uel uc
.promoueac. VHde per hanc poccftaceiu poliunt corpoia
uiri
 .

3 02 1\emed,pro m alef. circa uim gener •

uiri & mulieris impedire ne fibi appropinquant , & liqc

direfte uel indirefte.Direfie quando unum elongaret ab
altero,uel non lineret ad alterum appropinquare, indire-
£«,quando aliquod impedimentum procuraret,uel quan
do Ct interponeret in corpore alfumpto, ficur cuidam iu-
utni pagano acciderat, qui idolum defponlauerat , & ni-
hiiominus contrixerat cum quadam iuuencula,nec pro-
pter hoc poterat eam cognolcere,ut liipra patuit.Secudo
modo ubi hominem inflammaret erga unam , & refrige-
raret erga alia,& hoc polTet occulte procurare per appli-
cationemquandam herbarum aut aliarum rerum quas
optime nouit ad hoc ualidas.Tertio modo ubi azftimatio
hem uiri aut mulieris turbaret,qua redderet unam perfo
nam alteri exofam,quia ut fupra patuit in prima parte o-
peris 3 poteft in imaginatione imprimere Quarto modo .

reprimendo uigorem membri qui ad fructificationem ne

cellario requiritur, ficut & motum localem cuiufcunque
organi reprimere poteft. Quinto prohibendo miftionem
/piritum ad membrain quibus eft uirtus motiua , quali
intercludedo uias feminis,nead uala generationis defeen
dar,uel ne ab illis uiis recedat,uel ne excidatur,uel emit-
tatur.Quod fi quis dicat,nelcio lub quo modo maleficiu
mihi illatum contineatur,unum fcio quod generatiua pq
tentia erga uxorem meam careo.RESPONDERI pot fi
potens elt ad alias muJieres,no aute ad propriam,tuc fubi
fecundo modo,quia de primo modo certificaretur fuccu
bum d.rmonemjidelbquodperd^mones incubos &luc
cubosdeluderetur.Item fi uxorem non habetexolam , &
tamen non poteft ipfam agnofeere fed bene alias, tuc ite
rum manet fub fecundo modo, fi autem habetexolam $c
non poteft agnofeere tunc fub fecundo & tertio modo co
tinetur.Item fi non habet exofam,ueller autem cognofce.
re,ftd no habet uigorem membri,tuc fub quarto modo
SiUero habet uigorem,membri,fed no habet cxcifionem
feminis^tunefub quinto modo.. Modus ergo curandi pa-
tebit, ubi declaratur fi .^qualiter in charitate & exrra cha.
fitateui exiftetes his maleficiaci ualeant , & quidem quod
non»

'

>

-----
. »
 QtialUo.1I.Cdp.il*- £°3
aon dempto quarto modo, qui tamen rariflime , accidere
enim poteft qui in gratia & charitate exiftir , fic declara-
tur, tamen ledori prxfupponitur quod loquimur de adu
coniugali inter matrimonialiter coiundos,quia alias im
plicaretur, cum omnis adus uenereus extra marrimoniu,
eft peccatum mortale, & no nili ab his qui extra charica-
tem exiftunt,exercetur.Nam cum alferere oporteat ex to
cius fcriptur^ facr.e traditione, quod daemones magis per
mittutur a Deo faeuire in peccatores quam in iullos,licec
Jegatur iplum iuftiflimum Iob fuifle precuflum , hoc tn
non fuit lingulari ter fuper potentiam generatiua,nec etia
direde,ideo dicere oportet quod quibufcunq; talia male
ficia inter matrimonialiter coniundos contingunt , lignii
eft quod uel ambae perfona», uel altera , extra charitatem
exiftat;& quidem fundamentum huius ex fcripturis de-
ducitur autoritate & ratione,nain angelus dixitThobix:
In illos qui libidini uacant,accipit daemonium poteftate,
cffedus demonftrauit,ubi feptem uiros uirginis Sarx oc
ciderarAtem Caffianus colla.patrum diffinit beatus An-
thonius,nullatenus polle dxmonem mentem cuiufqjvel
corpus inuadere,nili eam prius deftituerit omnibus cogi
tationibus fandis
,
ac.fpirituali contemplatione uacuam
nudamq; rediderit, hxc uerba utique applicari poliunt
fa per maleficium corporis uniuerlaliter fuper
totum cor
jjus,cum Iob tali maleficio percufius,no tamen nudus di
tiina gratia fuit,fed particulariter quando uidelicet parti
culare maleficium ratione alicuius peccati accidit corpo-
ri^ hoc quidem no poteft efle nifi peccatum inconnnen
<ix,ratio.Nam ut didum eft propter foeditatem illius a-
dus,& quia per iplum primu peccatu diffunditur , Dcps
plus permittit fuper iplum q. fuper alios humanos adm,
ergo & inter matrimonialiter coniundos,ubi diuino au-
xilio propter peccatum deftituuntur, amplius circa illam
uim generatiuam maleficiari a Deo permittiitur, Quod fi
quxriturcuiulmodifincilla pecca ta,dici poteft quod pec.
cata incontinentiae qu£ inter cognatos eu uaria fint,iuxra
illud Hierony.& habetur in textu : Adulter eft in pro-
 ,

J{emed.promalef.circauim gener,
304 ,

pria amator ardentior,fimul,& huiufmodi

amatoresjatu
piius in praedidis malcficiuntur Remedia ergo
.
ecclefia^
alterum in
fticafunt duplicia,unumin foro conrentiofo,
alle-
foro confeienti* prafticantur.Primum fi in iudicio
gatur impotentia ex maleficio illata,tunc diftinguenduni
perpetua.
eliquia talis impotetia, aut eft teporafis,auteft
praifumitur efle
Si temporalis,non impedit, tunc autem
cohabi-
temporalis, quando infra fpacium trium annoru
tantes.&quantu polfunt operadantes,fiue per eccleuaftt
remedia fanari pofiunt.Si ue-
ca facramenta,fiue per alia
prxfumtcurefle.
ro non fanentur aliquo remedio,extunc
perpetua.Item aut praecedit matrimonii contractionem
& confumationem, & fic impedit contrahendum ^di-
,
cotractio-
rimit iam c'ontradum,& fequitur matrimoni j
nem,fednon confummationem ,& eft communis
modus
maleficiandi uiros qn fpernunt amafias ,
tunc enim quia
defraudantur
fperabantle matriniQtiialiter copulare 3c
ualeant,m
inferunt malefici^ uiris,& ne aliis commifceri
tali enim cafu ut dicut aliqui dirimit matrimonium iam
contradumjnifi fub continentia cohabitare
uelint,ut Ma
ria Iofep^,& habet pro fe can.dicitur enim.ij.q.i .
&
glo.& pa*u
^
coniugiu coqfiripatur officio.f.carnis,ut dicit
itas o™cu 101
poft dicitur: Ante q. confirmetur impoflibili
uit uinculu coiugii. Aut fequitur matrimoniu cofirrnatu, •

a da
& tunc uinculu matrimoniale no dirimit, plura aliafpecu
floribus notatur,fed quia no praecife funt prxfen
tis

lationis,notaturautin uarijs feriptis doftoru,

ubi de ma
leficialiimpedimento traflant,ideo hoc eft fuperfedendu
difficultaret quo aflus ille
poftitimpe
tatumodo.Si quis
alterius. Relpo.
diri refpeflu illius mulieris,& no refpeftu
hoc refpeflu perlo
dit.Bon.hoc eft,uel quia fortilegus ad
ne determinate diabolu inuitauit,uel quia
Deus refpettu
ludiciu
ofonae cuiuflibet impedire no permittit.Occultu
diabol nop
Dei hic latet, ut 1 uxore Thobias, qualiter aut
Bona.q» impe
facere poflit,patet ex pr^miftis, dicit tn hic
latdendo organu,
dit gneratiua,no impedi meto ltrinfeco
fcc excrinfcco impediendo ufum,& eft impedimetuartih.
 ,

• •'
’
Qu&ftio II.Cap.IL jof
dole & no naturale,8c itapoteft impedire ad una, & non
ad alias, uel tolledo exercitatione cocupifcenti^ ad illa uel
alia,& hoc p uirtute propria, uel p herba, uei per lapide,
uel peraliquam creatura occultam, fatis concordat cii & •

didis Petri. Remedium ueroecdefiafiicum in foro con-

fcientia? traditur 3 $.q.8. Si perfortiarias ubi (ic dicitur:
Si per fortiarias atq, maleficas artes nonnunquam occul-
to iuito Dei iudicio permittente, & diabolo pr^parame
concubitus lequitur. Hortandi funt quibus iftaeuenimu,
ut corde contrito, &fpiritu humiliato, Deo & faccrdoti *

de omnibus peccatis fiiis puram confeflionem faciant , &

profu fis lachrymis,& largioribus eleemofynis & orationi
busacqueieiuniisDomino faoisfiant.Tn quibus uerbisno
tatur q> tantummodo propter peccata & extra charitatem
exiftemibus talia contingunt, fequitur& per exorcifmos
ac extera ecclefiafticx medicina? munimina miniftri ec- :

clefix tales quantum annuerit dominus qui Abimelech 1

& domum eius Abrax orationibus fanauic , fanare procu >

renc.Vnde fummaric dicere pofiumus,quod quinque fune 1

remedia qux ralibus fic maleficiacis licite applicari pof-

funtjuidelicet fandorfi aliquorfi limina, peregrinatio ,&
ibide peccatorum fu orum cu coptrjtione uera cofefiio, fi
ni crucis &
orationis deuotx multiplicatio, per uerba fo :

gria licita exoi cizatio,qux qualiter fieri debet inferius pa •

tebic.Etcauta malefici j oblatio facit ad hoc quod fupra

de Comite tadum ell,qui tum per crieniqum libi matri-
monialiter copulata uiiginem,cognofcere non potuilfcc.
a . . 1 . * w ; ,
• • . 1 » . •
• / f ! • 1 . . I1.1

,
Remedia contra maleficiatos fuperamo-
; rem uel odium inordinatum
*. .,.L7 -* i -
l •* iri 71. .. i.*.: : . ;• tiztti

C A P. III. :n
r -
• :•» • '
. : . : .
r.: r r r
.j

I CV
T maleficium in potentia generatiua, ita &
S philocaptio , & odium , in uoluntatc caufantur , cx-
.
pedit primo de eius caufa ,
& tandem quantum pof*
ij.Pars Mal.Malefi. V fibile
 $o 6 l{cmed.pro malef.fuper amo.uel odium.
fibileeftdeeius remedijs tranfcurrere . Philocaptio igi-
tur feu amor inordinatus exus ad alterum, triplici ex cati
(a oriri poteft. Aliquando ex iola incautela oculorum, ali-
quando ex centatione daemonum, folum aliquando ex ma
nigromancicorum,& maleficarum, (imul & daemo-
leficio
num. De primo dicitur lacob i Vnufquifque tentatura
.

concupifcencia fua abftraftus & ille&us, deinde concupi-

(centia cum conceperit parit peccatum, peccatum uero cu
confummatum fuerit generat mortem Sic Sichem cu ui-
dillec Dinam exeuntem ad uidendum mulieres regionis il
lius,adamauic eam rapuit,& dormiuit cum ea , & con-
&
glutinata eft anima eius cum ea.Ec Gen. ^.fecundumgl.
Infirmae animae fic accidic,quando poftpoftis propriis,a-
liena negocia curat,feducitur confuetudine, &
fic una uni

tace confenfuscum illicicis.De fecundo q> oriatur ex tenta

tione daemonum principaliter. Sic Aman fororem Tha-
mar fpeciofiflimam adamauerat, & deperierat in ea ual-
de,icauc propter amorem eius aegrotaret z.Reg. 14.no
.

enim in coco tam corruptus efle potuit mente , ut in tan-

cum facinus ftupri profiliret,fi non grauiter a diabolo ten
tatus fuiflec.De hoc etiam genere amoris refertus eft liber
lan&orum patrum, qui refert omnem tencacionem & car
amoris fibi in heremis lubcraxifle , quofdam tamen
tialis

ultra quam credi poteft , amore mulierum centabantur

aliquoties,unde & z.Cor.i z.Apoftolus dicit. Datus eft
mini ftimulus carnis meae angelus fathanae , qui me cola-
phizec.ubi glo.tencando per libidinem datus eft mihi fti-
mulus.aiunc quidam centacio autem cui non conlencicur
non eft peccatum,fed maceria exercendae uircutis,hoc in-
telligitur de centatione quae ab hofte nona carnt,- aua
peccatum eft ueniale etiam fi ei non confentiacur, denis
uaria exempla leguntur in uarijs locis . De cercio quod a-
morhereos proueniac, ex maleficijs daemonum & malefi-
carum,poftibilitas hu ius malefici } fupra in quaeftionibus
primae parcis,an daem ones per maleficas mentes hominu
ad amorem uel odium immutare , & incitare ualeant , ad
longum deducitur,per ‘uaria etiam gefta , & afta a nobis
* reperta
 %
v-
Qiliflio.lLCap.IlI. 307
reperta comprobatur, immo inter omnia maleficia nimiti
propter Tui generalitatem reputatur. Quod fi queritur:
Petrus philocaptus amote talis , &c.nefcituran primo,
fecundo aut tertio modo. Refpondetur odium inter con-
jugato* cum crimine adulteri/ , & fi operatione dimo*
num fieri pofiit, ubi tamen fifco carnalis concupifcentif
amoris quis adeo inuoluitur &
luccenditur,ut nulla con-
fufione uerbis, plagis, aut fadis
, ac defifiendum cogi ua*

lebat.lrem ubi quis pulchriorem dimittit uxorem

fiarpe

& turpiflima; adhaeret. Item ubi nodurno tempore nec

quiefeere ualent,fed ita dementantur,ut per deuia qurci;
incedere habeant. Optimates, prilati,& ali/ diuites faf-
piffime his miferi/sinuoluuntur.Et quidem hoc tempus
muliebre de quo Hildegardus(ut Vin.in fpe.hifto. refert)
pratdixitquod non tandiu durabit, quantum hucufq; prar
ilitit:cum iajn mundus plenus fit adulteri/, prnteipue in
optimatibus,&quidopusfcriberederemedi/s qui reme
dia abhorrent, tamen ut pio ledorifatisfiat aliqua bre-
uiter tangamus .Super philocaptionem fine maleficio.
Auicenna feptem remedia ponit, quando uidelicet perfb-
nam parum illanoftra: fpeculationi ni-
atgrotare facit,(ed
fi quantum myfticz animae languenti deferuiunt. dicit.n.
lib. 5. quod ex uariatione pullus & ad nominationem
amati cum ibi radix aegrotationis habetur, tunc fi lex fu
flinet fiet copula per matrimonium, quia fic fanatur cum
obeditur natura:. Aut fiat applicatio medicinalium , de
quibus ibidem tradat & docet. Aututegrotus amorem
fuumdediledo per licita remedia ad aliud diligendum
fonuertat,quod priori prareligere debet,& ita fligere pra:
fentiam quia fic diftrahitur animus. Autetia-fi corrigibi.
iis eft tribuletur hortetur
q opus amoris eft maxima roL
feria , uel dirigatur ad ipfum,qui quantu cum ueritate &
Deo pofiunt uituperent corpus & difpofitione diledi, &
mores cu transfiguratione facieru turpi feu diftormi. V C 1
faltim ultimo ut occupentur in rebus arduis &djfirad|_
uis offici/s.Reueraficpt animalishomo p t)uiufi>iqdi rA,
media fanatur,ad fpiritualefinguia capiendo inteHoiifti
V a hominem
 ; ,

malef.fuper amorem uel oditi

3 o 8 Hemed.pro
hoiem reformat,obediatur legi meri potius q naturae co-
uertic amorem fuum ad certas delicias recordetur,q
mo-
mentaneum fit, cp deledat, & ^ternfi quod cruciat, que-
rar delicias in illa uita,ubi fic inchoantur quod nunquam
perdet,
finiuntur,cuius qui amator elle noluerit,& illam
deputabitur,
& illam modo inuenict , & aeternis ignibus
ex amore nereos proUeni
cccc tria damna irrecuperabilia
maleficio remedia
fntia. Super philocaptionemuero ex
'
in praecedenti capitulo tada , non
inconuenienter & hic

applicari poliunt, praecipue aiitexorcizatio per lacra uer

ba quam fibiipfi facere taliter maleficatus poteft. Quoti-

die angelum fandum (ibi ad cullodiam a
Deo deputatu
aCt
inuocet,puta confellione fandorum limina, praecipue
beatiflimx uirginis frequenter,& finedubio liberabitur.
Sed quam uituperabile ut barbat homines donis natura
i

renuunt
libus & uirtutum armis abiedis , feipfos tueri
cum puellulae faepiflime inuida infirmitate huiufmodi
maleficia his armis propulerunt, in quorum
commenda-
tionem unum e multis in medium producamus.Fuit in ru
rali uilla quada prope Lindarua Conftan. diocoefis,uirgo
adulta, facie pulchra,&elegantior moribus, in
huius afpe
Au captus quidam uir leuis moribus clericus, inferre folo
nomine utina non facerdos, qui uulnus fuae mentis ultra
caelare non ualens,uenit ad laboratorium dido uirginis,
honeftis uerbis fe rete daemonis exhibens , primo
& tan-
dem ad amorem fuiuirginem auliiseft uerbis duntaxat
prouocare animo, quod llladiuino inftindu percipies, in
tada mente & corpore refpondit uiriliter.Drie cu uerbis
'
talibus domum mea nolite frequetare,alioqum rep
ullam
fullinebitisjuerecudia mediate. Cui ille,Etfi me diligere
modo renuis uerbis dulcibusmonita,non poft modicum
coada oreribus me amabis tibi promitto Erat uir Ile
,
.

fufpedus incantator, & de maleficio. Sed uerba haec uir-

go pro utnto habuit, nec fcintillam amoris carnalis ad
uirum in le leniit pro tunc, led euoluto non multo tem-
pore, imaginationes amorofas de uiroillo praedido coe-
pit habere,qd illa praecipiens diuinitusinfpirata , ad ma-
l
trem

*
 ,

Quaftio.ll .Cap.IlI.
tfrem milericordi* confugit, & pio auxilio a filio impetra
do deuotiffime implorauit , &llatim honeflana focieta-
tem requirens, peregrinari coepit ad locum heremitaru 3
ficenim nominatur ecclefiain honorem ipfius genitricis
miraculo fe conlecratain pratfiita diocoefi. In qua /aera-
men taliter confefla ,ne in ea aliquid inuenire poflet ma-
lignusfpiritus,& ad ipfam matre pietatibus precibus fu-
fis, protinus omnis cefiiiuit hoftis machinatio, ita ut eam

poftmodum nunquam tangeret. Superfunt tamen adhuc

& barbati uiri d maleficis mulierculis importune fuper
huiufmodi follicitat i, quafi nequaquam a philocaptione
earum fe continere pollent, qui tamen uiriliter refiftetes
quantum fe ultro pulfare illecebri imaginationibus len-
tiret , tantum etiam per prxfidia pr^cmiffa cuncta machi
tiamenta diaboli fuperent.Et uere fpeculum huiuspugn^
quidam iuuenispra:diues in oppido YNbruck,qui quantii
a maleficis pullatus fuit , nec calamo exar ri quis polfet
:

femper uirilem animum gerens, per profata remedia in-

ta&useuafit , quare & merito concluditur profata reme-
dia contra huiufmodi morbum efle certiflima ,ita quod
certilfime ita liberantur quicunqj his armis utuntur, & ep
de amore inordinato, hoc & de odio inordinato , cum op
politorum eadem fit difciplina,intelligendum eft , licet
aequalisin modo maleficandi cum fit differentia, etiam a-
liud remedium illa perfona quas odio habetur requirere
debet iple enim qui odio habet & in corde defert, non de
facile fi adulter elr, ad amorem uxoris etiam per quafcun
que peregrinationes fleftitur.Et quia relatu maleficarum
compertum eft quod per ferpentes huiufmodi maleficia
ad odium procurantur, eo quod dum primum inftrumen
tum erat diaboli , &in fui maledictionem recipit inimi-
citiam inter ipfam & mulierem , ideo & tales inimicitias
ex ipfis procurare fatagunt,ponendo pellem aut caput fer
pehtis,fub limine ofii j camere aut domus,unde & omnes
.nguli domus funt perquirendi & innouandi,quo ad mha
biratibnesquantum poflibilecft ,uel alienas inhabitare
domos. Et quidem cum dictum fit; quod (ei p‘oi maleficia
j^To I{emed.pro his qui cre.fe memb. carere.
exorcizare ualeant,intelligitur quod uerba lacra, ben®
ti

dictiones & carmina, fecum deferre in collo poterunt , li-

quidein legere aut leipfos benedicere nelcirent,qua: tame
qualiter facienda line in fequentibus patebit.

Bgmedia fuper eos quibus uirilia membra

prafligiofa arte auferuntur,
l
& ubi in

terdum n bejlialcs formas homi-

nes tranfmutantur •

C A P. IIII.

;VPER eos qui praeftigiofa arte illudun-

tur, & feuinli membro carere ,
aut in be-^
liiales formas tranfmutatos elle putant,;,
quibus remedi js fubleuari ualeant, ex prae
miliis fatis euidencer elicitur. Nam ciim ta
Jes omnino diuina gratia deftituuntur ,
qtf
principium in maleficiacis exillit fundamentum, non pof.
fibile ut ferro manente in utilnere , emplaftrum curatiuu

apponatiir,expedicergo utperueram confellionem Deo

ante omnia reconcilietur. Demum quia ut fuprain fecuti
da parte operis, in capitulo feptimo tactum eli,talia mem
bra nunquam in ueritate euelli , aut legregari d corpori-
bus,fed tantummodo pratftigiofii arte occultari ad fenfusj ,

tattus &uifus,patuitetiamquodhuiufmodi illufionesn\.

gratia conft.itutis non ita faciliter, neca&iue necpafliud
coritingunt,Ut uidelicet eis membra auferantur, aut quod
in eorum uiliua potentia quali ali islint ablata deludan-
tur,Ideo & remedium in eodem capitulo exprimitur cuti*
pio morbojii t uidelicet quantii poflibile lit, cum ipla ma.
'elica amice le componant. Super eos denique qui in be
itiales formas fe trdnfmutatoselfe putat, fciendum quod
hoc genus malefici js, non ira in occidentalibus ficutorieii ,

talibus regnis prafticatur, intellige quoad fecundasper-

fonas,licet quo ad pr oprias maleficarum perfonas,hoc (*
• pius
 1

Qutiflio II.Cap.lIIl. 31
pius apud nos uifum fuerit, ipfas uidelicet maleficas in
cffigijs animalium oculis intuendum feobiecifie, utfu-
pra capitulo ortauo dedurtum , quare & remedia quae ia
terra parte operis deducentur/uper exterminium uideli-
cet maleficarum per feculare brachium forent applican-
da . Et quidam quomodo orientales huiufmodiiliufione*
remediare fblecjlic deducitur.Na ex militalibus fratribus
ordinis fandi loannis Hierofolymitani,in Rhodisueridi
ca relatione plura de his percepimus. Praecipue aute quod
in ciuitate Salamina regni Cypri talis cafus accidit . Nam
cum ibi portus fit maris, &nauis quaedam onudamer-
cimonijs applicando peregrinis nauim exeuntibus, ut
quifq; uidualibusfe muniret , iuuenis quidam ex eisro-
budus domum cuiufdam mulieris extra ciuitatem fupra
littus maris fituatam accedit , & an oua haberet ad uen-
dendum a muliere feifeitabitur . At mulier cernens iuue-
riem robudum forenfem & alienum a patria , unde minor
de eo fufpitio apud intrancos fupereius perditionem ori-
ri poflit, experta inquit paululum , & iuxra optata fingu-
la recipies,& dum mora faceret claufa & in interiori par*
tejdomus iuuenis ab excra,ut eum quam totius expediret
ne nauemeum negligere contingeret, clamare capit,tunc
mulier aliqua oua attulit, iuueni tradidit , & in cafu fuo
nauemneglexiffe& ad eam rediret,|fibi iniunxit'. Veloci
igitur curTii ad naue quae in littore maris erat,properauit,
& ante ingreflum eo quod nec dum alij foci j omnes coue
nerant oua comedere & feipfum reficere ftuduit , Et ecce
pod horam mutus effertus , &
quafi mente dediturus ut :

poftipfe referre folituserat,defeipfo admiransquidnam

libi accidiffet coni jcere non poterat , uolcns ergo nauim
intrare ab immoratibus baculis uerberatus repelli tur,cii
rtis acclamantibus,ecce ecce quidium in afino^maledica*
ris beftia,non &
tu nauim intrabis! Rcpulfus fic iuuenis
& uerba diorum qui ipfum aGnum affirmabant , intejli-
rens apud fe luminabat , & quod maleficio mulieris in-
ertuseflet cogitare ccepit,- praecipue in eo quod nullum
verbum formare poterat,cum tamen ipfe omnes intclU*

X 4 1'tar,
 8

• 3‘U T\cmcd.pro hirqui crc.fe mtmb. carere *

gebac,'& dum rurfumnauim afcendere tentaret grauiotl
biis cxlusueiberibus ,ipfum amaro corde remanere, &
recefliim naujs confpictreopus erat Huc illpcq; difcur-
.

. renscum omnes ipfum afinutn aftimabanr , neceffeerit

ut tanquam beftia ab omnibus tradaretur , compulfus
igitur ad domum mulieris rcdijt, cui ad placitum pro co
fei uatione uita» fux ultra triennium feruiuic , nil operis

faciens manibus, niti neceflaria domus in lignis & bladis

apportans, etiam quae exportanda erant tanquam iume
tum deporcabat,hoc confolationis relido , ,ut licet ab o-
mnibusalijs ut jumentum reputaretur, abipfis tamen
maleficis coniundim uel diuifim morantibus ut uerus
homo humanitus conuerfando ininceflu ftatu & habitu
agnofcebatur Quod fi quaeritur, quomodo onera fibi
.

tanquam umento imponebantur. Dicendum quod ficue

i

narrat Auguflinus de mulieribus llabulanjs quaehofpi-

tesconuertebant in iumehta onera portantia lib. 1 .cap.
i 7 .deciuitate Dci,& de patre Prxftarii qui fecaballu feu
.equum fuiidc & annonam cum ali js animalibus baiulaffe
narrauir,vtique ex illis adis de praefentiiudicamus , it*
quod triplex deceptio prxlfigiofa arte fiebat. Prima quo
ad homines tuiienem non ut hominem, fed utafinum in
tuences,quod qualiter d^mones faciliter procurare pofl
funt fupra 8. cap.patuit Secundo, quod illa onera non
. .

fuerunt illufbria,fed ubi uires iuuenis excedebant d$mon

inuifibiliter deferebat; .Tertio, quod fibiipfi dum inrer
alios conuerfabacur, iuuenis etiam jumentum uidebatur.
in imagine duncaxat &
potentia, qux fune affixe organis
corporalibus, nen autem in ratione, qu£ non adeo erat Ji-
gata,quin fe hominem fciebat, fed arte magica delufum
gc tanquam beflia xftimarctur , ficut & de Nabuchodo-
uofor ibidem cxemplfficatur.Triennio igitur fic.elapfo in
nuarto, fcilicetjdum quodam die ante meridiem ciuita-
qemprxfatam incrafler, & mulier a longe fequeretur,
contigit quandamecdefiam in qua diuina celebrantur ,
cuucuem fic maleficiaium praeterire audiens, nolam cara
i £um more laciupuim & non grrectmm? , in.illo .

, - - • 8 uo

/
w
Qu*ftibJtf,C*pJnt. 313
gnodiuina peraguntur pro eJeuatione corporis Chriftf
ad ecclefiam fe conuertit, & intrare dum propter uerbe-
ra& expulfionem non auderet, i foris genua & crura
pofteriora in terram fixit,& anteriores pedes id eft ma-
,

I nus , fimul iundas eleuans , ex capite afinino ut putaba-

tur , facramentum in eleuatione intuetur Quod prodi-
.
gium dum certi ianuenfcs mercatores confpexilfenr, mi-
rantes afinum fequunrur , & inter fe de miro opere con-
ferentes ,ecce malefica cum baculo afinum infcquitur,
& quia ut praemiflum ett, huiufmodi maleficia illis in
partibus plurimum pradicantur, adinftantiam merca-
torum perludicem afinuscum malefica capitur, interro-
gata &qua?ftiombus expofita,crimen fatetur, utad do
mum redire ualeat,iuuenem refliruere fux formae pro-
mifit,dimifia igitur ad domum regrefla , iuuenis ad pri-
fiinam formam reducitur , & ipfa denuo capta , debitam
ultionem procommiflis fufcepit,‘&iuueuis ad propria
cum gaudio remeauit.

Remedia contra obfejjos cx maleficio . t

C A P. V.

i Vod interdum ex maleficio d remones quof

da homines fubftarialiter inhabitat,fupra
patuit quibus et de caufis quia
c.<>. facis :
,
nonfolum prograuibus criminibus pro-
priis,imo interdum pro proprio fuo maio
(

ri merito, aliquado pro alieno leui delido,

aliquando pro fuo ueniali peccaro, aliquando pro qraui •

alieno peccato,& aliquando pro alieno facinoj e proprio,

pro quibus etiam diuerf^diuerfimode pofildentur,quida
plus,aliiminus,utetiam Niderin fuo formicario recitat
non mirum fi maleficio , feu ad mfiantiam maleficae da?- '

mon Deo permittente, homine fubfiatiiliter modo quo ,

ibi declara tu r,quQd uiddicec per fiibitetiam fit inrelhgc •

.1 dum

t
 4

21 T{emed, contra obfejjos ex maleficio,

dum inhabiret.Qu ibus autem remedijs liberari poflunt,
quod uidelicec perexorcilmos ecclefia:, &
cum hoc uera
concritione,uel eciam confeflione,ubi pro mortali quis ef
fec oblefl'us,patuir ex ibidem dedu&is, ex illius lacerdo&
tis Bohemi liberatione , fed quod ulcra hxc duo remedia
etiam tria alia ualean t fufFragari, uidelicec Euchariftiat /a
cra communio,lanCtorum locorum applicatio, uel bono-
rum oratio,& excommunicationis abfolutio, praefati do-
loris difcurfu,quem etiam deducere expedit, cum omnet
neceflariorum tractaturum habent . Nam de ipfa facra
comunione Caflianus colla, abba, prima loquitur in ha»cj
uerba communionem faciofim&am nequitia: fpiritibus,
traditam a fenioribus noftris , nunquam meminimus in r
terdidam,quinimo etiam fi pollet eis quotidie impartiri
cam etiam debere cenfebant , qua: ad purgationem ac tu-
telam corporis animatq; peruenire credenda eft, &qu£ ab
homine percepta eum qui in membriseius infidet fpiri-
tum, feu in ipfis latitare conatur quodam exurens fugae
incendio, hoc namque modo curatum, abbatem androni
cum nuper afpeximus,infulcabitoffenfo, cum eum acoe-
lefti medicina uideric fegregatum , tanto enim durius &
frequentiusattentabitaffligere,quantoeuma fpiritali re
medio fenlerit longius abdicatum:Haec Cafiianus.Et ite-
rum de eifdem ibidem dicit: Duo hic credere immobili-
ter oportet Primo,quod fine Dei permiflu nullus ab eis/
.

fpiritibus omnino tentatur.Secundo,quod omnia qu$ no-

bis a Deo inferuntur, fiue triftia ad praeiens , fiue ljeta ui-
deantur, uelutapijflimo patre clementiffimoque medi-
copro noftris utilitatibus irrogantur. Et idcirco eosue-
juc pedagogos traditos humiliari,utdelcendentes ab hoc
“
mundo uel purgationesad uitam aliam transferantur,uel
'

patnaliuigorepJefhntur, qui lecundum apoftolum tradi

’
tilunt in prasfenti lathanse, in interitum carnis, utlpiri-
rusfalui fiant in die domininoftri I E SV CHRISTI.
Sed hic oritur dubitatio cum Apoftolus dicat , probet le-
jpfumhomo, &ficdepane illo edat, quomodo poflunt
•obfefii non habentes ulum rationis comunicare . Refpon
dic
 Qucefliott.Cap,XP. 31$
dit/andus Tho.de hoc in $.parte.q.8o.ficdi/Hnguendum
de omnibus amentibus. Aliqui inquit dicuntur,non habe
re ufum rationis dupliciter . Vno modo quia habent de-
bilem ufum rationis, ficut dicitur non uidens qui male ui
det.Ecquia tales poliunt aliquam deuotionem concipere
huius /acrameriti,non e/l eis hoc facramentum denegan-
dum .Alio modo dicuntur aliqui no habere ufum ratio-
nis, quia fic a natiuicate permanferunt , & fic talibus non
eft hoc facramentu adhibendum quia in eis nullo modo
.*

prajceflit huius /aeramenti deuotio . Aut non /em per ca-

rucruntufu rationis, & tunc fi prius quando erant fuae
mentis compotes,apparuit in eis huius /aeramenti deuo-
tio debet eis in articulo mortis hoc /aeramenti] exhiberi,
nifi forte timeatur periculum uomitus ucl expuitionis .
Vnde legitur ex Cocilio Carth.iginefi,& habetur.ztf.q.tf.
Is qui in infirmitate poenitentia petit,fi cafu dum ad eum
inhitatus /arerdos uenit opprelius infirmitate innotuit,
uel in frenefim conuerfus fuerit, dent teftimoniii qui eum
audierunt.Et.fi continuo creditur moriturus . Reconcilie
tur per manus impofitione,& infundatur ori eucha-
eius
rijiia. De baptizatis qui corporaliter ab immundisfpiri-
tibus uexatur,e/t eadem ratio, & de alijs amentibus. ha»c
Thb. Addic tamen in 4. dift. p. quod demoniacis non tft
deneganda comunio,n;fi certum fic pro aliquo criminei
diabolo torqueri, cui fic Petrus de palude addit in hoc ca-
di pro excommunicandis funt habendi, qui traditi funt /a
thanac.Ex quibus liquet q> fi aliqui funt po/leffi a djemo-
ne,etiam propter fua crimina, habentes tamen lucida in-
terualla,& rationis u/iim po/lea conteruntur de peccat»
diisjueldebiceconfitentur tales cum fint[abfoluti coram
Deo,nullatenus funt a communione diuiniflimi facrame
ti euchariftiae fequeftrandi . De fandorum applicatione^
ucldeuocaoratione,quomodoper h$c obfe/li etiam po-
fandorum refertte funt.Merit*
tenter liberantur legenda:
enim fandorum, martyrum, confeflorum, ujrginum, exi-
gunt, jut hi fpiritus nequam fando.ru mjn.patria exiften-
aqm , oratione & inter ceflionc uincaatur, quos fandi in
» %
 *.
— ~ . - T-T — rT^1fj~T,i*IT'

16 7{(med. contra cbfcffcs ex malef.

3
uiauicerunr. Similiteruiatoru deuotn* orationes /ibera-i
tionem obfeflorii obtinuifie fiepe leguntur. Vnde ad hoc
hortatur CafTia.ut fup.Si inquit haberemus hanc fenten-
tiam,im6 fidem ejua fuperius comprehendi , & ut omnia
per dnm fieri pro utilitate animaru & difpenfari uniuer-
fa,non folu m nequaqua defpiciemus eos fed etu pro eis :

'tanqua pro membris noftns inceflanter orabimus : eifqj

totis uifceribusac pleno compatiemur affedu.De ultimo
modo abfoluendi alique ab excbmunicatione. Sciendum
quod nec ifta» comuniseft, nec forte licitus, nifi habetiau
thoritate &lpeciale reuelatione, uel probabilitate quod
pofleflus quis fit propter excomunicatione ecelefia», ficur

.Apoftolus. i. ad Corinth. f. ex communicatum a fe & ad

plebem Corinthum fornicari ii tradidit fathana» in interi
tu carnis, ut fpiritus faluus fieret in die domini noftri Iefa
Chnftijid eft,ut glo.dicir ufq; ad illuminationem gratie,
contritionis , uel ad iudicium . Et pfeudo dodores qui fi-
•

dem perdiderant, uidelicet Hiuieneum & Alexandrfi tra-

didit fachan.-EjUt difcerent no blafphemare.i.adThim.r.
Tantx enim poteftatis erat Apoftolus,dicitglo.rantam-
que gratiam habebat ut recedentes a fide folo uerbo tra-
deret diabolo. Vnde fandus Tho.in 4. dift.18.ubi magi- ;

fter tres efledusexcSmunicationis tradit eofdemfic de- :

clarat idemdodor.Ex hoc ipfo inquit q> aliquis fuffragij*

ecdefix priuatur triplex incommodum incurrit, per tria
qu^quisexfuffragijsconfequitur.Valetenim adaugmen
tum gratiar cis qui habent, uel ad merendum ei qui no ha
bet. Et ouantf» ad hoc magifter dicit q> gratia fubtrahitur
per excbmunicatidnem,ualet etiam ad cuftodia uirtutis
& qnantfr ad hoc dicit »p protedio fubtrahitur,noquod
omnino a Dei prouidendia excludantur fed ab illa qua: :

filios ccclelia» fpecialiori modocuftodit, ualenr etiam ad

detendendum abhofte,quantu.id hoc dicit quod diabolo

maior porcftas fieuiendi in ipfum datur , & corporaliter
!

& fpintnaliter.Vnde in primitiua ecelefia quando opor-

k

tebar per ligna hoies ab fidem iiiuitare , ficuc fpiritus fan :

1
das uilibili figuo numkftatur, ita excomuaicatus corpa
s 1
0 ral

t
 ,

Quoji. Il.Cap.y,. j 17
rali uexationi a diabolo innotefcebat » Nec
inconue- eft

niens fi jlle qui non eft de/peratus hofti Jacur,quia no da

turei quafi damnandus , fcd quafi corrigendus,cum in po
teftateecclefii fit ex eius manu ipfiim eripere cum uoluc
rit. HarcThom. Vbi tamen exorcifta ad cautelam obfef
Tum abfoluat, non uideturincoueniens.Sed fubdic Nider
quod cauendum eft ualde exorcifta:, ne de Tuis uiribus fa-
ciliter pn/umac. Autiocum & ludum /erio/bDei operi
intermifceat . Aut fuperftitiofum uel fufpedum aliquid
de maleficio adiiciac. Alioquin poenam uixeuadetut de-
claratur per exepla.Nam de primo refert beatus Greg.i.
dialogo de quadam qui contra confcientiam fuam a ma
rito petente & obtineti debi i redditionem in uigilia de-
dicationis ecclefix /andi Sebaftiani , &
quia contra con-
fcientiam ecclefi^proCeftionis fe immifcuit,pofleftaeft &
’
publice furiebat. Quo uifo facerdos eiufdem ecc Jefii, de ,

altari/yndone tulit, eamq; cooperuit , fed & hunc /ace r-

dotem repente diabolus firnul inuafit. Et quia ultra uires
uoluit quicquam praefumere, copul/us eft in fua uexatio-
ne cognofcere quis eflet. Ha»c Greg. De fecundo , ut nul-
fandum ordinem concernens
lus de officio exorciftatus
locum faciat.Refert Nider fe uidifle in conuentu Colo-
nienfijfratrem uerbis fatis iocofum , fed in gratia expelli
dimonesfamofum.Hiccuminterminisconuentus Co-
lonienfidimoneminoble/focorporeartaret. Iam dae-
mon petiuit a fratre locum recedendi,quo gauifus frater
ait inioco. In cloacam meamuadas. Exiit igitur dimon
node, cum frater uentrem purgare uelllet , daemon eum
tam dire torfit prope cloacam, ut uitam cum difficultate
laluaret.Sed&hocpraecipuecauendumut ob/efli eciam
per maleficas ad pr^fidia maleficarum non ducantur, un-
de & de praefata foemina Greg. infert. Cum inquit pro-
pinqui eam carnaliter amantes, atq; amando perfequen-
tes ad obtinendum /alutis remedium maleficis tradi fiet,
.
& per eas ad fluuium duda & in aquam merfa multis in
. cantationibus agitaca fui/let, dum unus dx-nion expelli
debuit legio fiibintrauitj& eorum diftindis uocibus iam
' -- ,,l! •*'" ‘
*
’

,
clanure
L ;. J
 1{emciitonira obfetfcs ex maleficio .
fi %
ronfitentes &
clamare c<xpit:unde confanguinei tandem
epifcopo Fortu-
de hoc dolentes eam prxfenrarunt fanfto
tiato,qui diuturnis orationibus & ieiunijs , cum ex inte-

gro fanauit.Sedtjuiadidum debere exorciftas cauere,

eft
ad-
nefuperftitiofum nefufpe&um aliquidde maleficio
jiciant. Dubitare exorcifta pollet An certas herbas
.
&
petras etiam non benediftas adhibere pollet? Refponfio.
fi uero non ut her
Si benediftx funt herbx,tanto melius,
ba quxdam,qux alias nominatur fuga dxmonis,
uel em
naturas lapidum,fi quis adhibeat no erit fuperftitiolum :
dummodo credat quod non direfte de fui natura dxmo-
quod fi-
nes compellant, quia tunc incideret in errorem ,
cogi , ut errore
mili modo ali js herbis aut uerbis pollent
nigromanticorum fatetur putantes fe efficere per natura
les& inditas talium uircutes . Vndefanftus
Thom. in 4.
dift.7.ar.ult.Noneft,inquit, credendum aliquibus
uirtu-

tibus corporalibus dxmones fubiacere, &

ideo non co-

guntur inuocationibus & fadis quibufdam maleficis , ni-

ii inquantum per hoc
foedus cum eis initur fecudum quod
dicitur Elaix.i8,Percuflimus foedus cum
morte, &cum
jnferno fecimus pattum . Et illud Iob.40. An
extrahere

poteris Leuiathan hamo , &

fequcntia uerba fic finaliter
exponit luper Iob dicens : Si quis refte confiderat
omnia
prxmifla uidentur pertinere ad prxfumptionem nigro-
manticorum confutandam, qui nituntur cumdxmom-
bus paftum inire,ac eosfibi inijcere , uel qualitercunque
conftringere . Oftenfo ergo quod homo non poteft fua
uirtute diabolum fuperare,concludit dicens .
Pone fuper
eum manum tuam fubaudi fi potes , fuperatur tamen
,

uirtute diuina,unde fubdit memeto belli, quo

fcilicet,ego

pugno contra eum , poteft dici quod ponitur prxlens

&
capietur Le-
pro futurojfciliccr pugnabo in cruce ubi
, ,

uiathan per hamum,lcilicet, per diuinitatem

occultatam
fub efca humanitatis $ftimans faluatorem purum homi-
jiem.Vnde etia poftea. 41. dicitur . Non eft poteftas luper

rerram quif ei poteft comparari , per hoc inquit ughattir

poteftati
quod bulli uittus corporalis ,poteft adxquari
* dxmonis.
r
Qjiccnio.II. Cap. V. 3 T9
daemonis, qu$ eft poteftas pure fpiritualis. Ha?c delho.
Sed quia indirecte a demone oblclfus , potelluirtute me-
lodie, ucSaui percychiram Dauid y uel herbae uel corpo-
ralis rei alterius libi a naturali proprietate in exiftenti re
uelari.Ideo applicari polfunt quod quidem polle 'fieri au
thoritatibus & rationibus deducicur.Nam ie.q.7. d^ino-
niumluftinenti dicitur,licet petras uel herbas habere fi
ne incantatione,& lunt Hieronymi uerba. Item magiller
in hifto.tra&ans illud Thobiae. Cordis particulam , Icili—
cet,de pifce quam caepifti,fi fuper carbones ponas, fumus
eius exterret omne genus daemoniorum,fiue a uiro, liue
a muliere , ita & ultra non accedat ad eos dicit: Nec fuper
hoc mirari debemus , cum fumus cuiufdam arboris adu -
fta: eandem uim habere uideatur, quamuis etiam fpiritua

lem in le contineat lenfum, Icilicet , de fururo fpiricualis

orationis. Ad idem Albert.fuper Lucam. $>.& Nicolaus de
Lyra.i.Regum.i6.imo& Paulus burdegalen.luper 1. Re-
gum i6.hanc conci ufionem tenet, quod nonfolum conce
dendum uidetur,quod per aliqua fenfibiiia poliunt affli-
fii a daemonibus reiielari , fed etiam per fenlibiha aliqua
polfint totaliter liberari,fedhoc intellige quando no atro
citer affliguntur, & probat per rationem Nam cum dar-
.

mones non polfint materiam corporalem fecudum fuam

uoluntatem tranfmutare,fed debita adiua debitis palfi-
uis coniungendo ut Nicolaus dicit . Eadem ratione per
:

aliquam rem fenfibilem poteft difpofitiocaulare in cor4

pore humano, per quam fiet aptum ad fufeipiendum a-
fiionem dxmonis uerbi gratia, nam mania eft maxi-
.

me difpoliciua ad alienationem mentis fecundum medi-

cos, & perconlequens ad fufeipiendum affli&ionem dae-
moniacam, quae quidam daemoniaca palfio ubi penitus
curatur, penitus affli&io daemonis adiua recedente palfi-
ua in pofleflo recederet. Item pollet dici de iecore pi-
leis. Item demelodia Dauid ratione, cuius licet primo
refocillaretur Saul &
leuiushaberet , tamen totaliter ex-
pulfusfuit per illam, ut dicit litera. Recedebat ab eo
ipiricus malignus . Ncc confonum eft literx dicere +
•

quod
 , , .

320 Vfus !xorcifmi,& modus exorcizandi,

quod hoc fiebat ex merito Dauid, feu per orationes eius
quia non eft uerifimilequod hoc fcriptura taceret , cuni
efiet in laude eiusnotabiliterdnfium .Haec de Paulo prae
fato, licet non pofuerimus fupra in q 5 .prim£ partis,quod
quia praefigurabatur uirtus crucis per expanhonem uena
rum corporis CHR.1ST I, ideo liberabatur Saul , &
plura ibi etiam continentur, quaepr^fenti fpeculationi
feruire pofiunt tantum concludamus, quod rerum lenfi-
bilium applicatio in exorcifmis licitis non eft fuperfti-
tiofuin , iam autem non expediet de ipfis exorcifmis ali-
quadifierere.

Remedia per licitos exorcismos ecclefia, con

tra quafcunque infirmitates d male
ficis illatas , & de modo exor
cibandi malcficiatos
f -t r. *rj

C A P. VI.

VIA ut in fuperioribus taftuni eft , male

:
fic$ omnegenus infirmitatis corporalis
(*~M inferre pofiunt, quare &fubgeneral i re-
Q u a^concludere oportet , quod quicquid
g
remedi ) ‘ n uer bis,uel operibus, ali js infir-
mitatibus fupra notatis applicari poteft,
hoc efiet quibufeunque alijs infirmitatibus praecedenti-
bus non expreflis, ut ubi epilentia aut lepra efiet infli&i
conuenirepoteft,& quia inter remedia uerborum exorcil
mi liciti computantur, de ipfoetiam faepe mentio tan-
quam de quodam generali remedio habita eft,triaprinci-
paliter de ipfo pra&icanda funt . Primo, An non habes
exorciftatus ordinem,ut fcilicet laicus,uel fecularis per/o
na ualeatlicite daemones , aut eius maleficia exorcizare,
ubi tres aliae anne&untur,qualiteruidelicetfuntliciti , &
de feptem conditionibus quae requiruntur ad carminat
. bene-

/
 .

Quxjl'o.11, 321
benedi&>ones,ut quis ualeac fecum talia proferre , & cer
rio qualiter moribus fit exorcizandus , & djcmon coniu-
randus.Secundum principale quid agendum ubi gratia Cz
nitaris perexorcifmosnon obtinetur. Ec tertio quoad re
media non iam uerboru,(ed operum, cii folutionibus cer
torum arguinentoru. Ad primum eft doftoris Ilio, in 4.
diftin.z^.fenten.ln ordine inquit exorciftatus, & in ali js
minoribus ordinibus omnibus cum cfferuntur,recipitur
poteftas ut quis hoc uel ilJud ex officio facere poffit,puta
exorcizare, & idem a non habentibus ordinem licite fieri
poteft,quamuisilli hoc non habeant ex officio,ficut in do
mo non confecrata poteft dici Milia, quamuis confecratio
ecclefi* ad hoc ordinetur, uc in ea mifla dicatur fed hoc
,
tunc magis pertinet ad gratia gratis datam quam ad gra-
tiam facramenti . Ex qu ibus uerbis dici poteft q> licet ad
,
liberationem maleficiati,bonum eft concurrere exorcifta
habens poteftatem exorcizandi morbos maleficiales , ta-
men etiam interdum deuota» perfonar abfqj exorcifmis,
uel cum ipfis fugare poftiint huiufmodi morbos.Nam fer
tur de quadam uirgne paupercula , & ideo plurimum de-
uota, cuius dum amicus in pede maxime per maleficium
fuerat,quod iudicio medicorum patuit,eo etiam tp
Jaifus
medicaminibus fanari poterat,contigit utuirgo in
nullis
firmum uifitaret,qui & ftatim ab ea petiuit, ut pedi bene
diftionem aliquam applicaret. Annuit illa,& filenter tan-
tummodo orationem dominicam, & apoftolorum fimbo
lum cum geminatis uiuificx crucis fignis applicuit Tunc .

ftatim infirmus curatum fe fentiens,fbire uoluit in reme-

dium futurorum , quid carminationis uirgo applicaflet
Qu* refpondit; uos debili fide diuinis & approbatis exer
no in inhaeretis,& carmina ac remedia pro
citijs ecclcfia?
hibita crebro ueftris infirmitatibus applicatis,idcirco ra-
ro in corpore curamini , quia femper in anima lxdimini
&
Sed fi in orationem fignorum licitorum efficatiam fpe
raretisjfacillime f$ pe curamini, nihil enim uobis applicui
in dominicaorationem, & apoftolorum fimboiorum , &
iamfanacus eftis. Gratia huius exempli quarritur , an non
i j. Pars MaLMalef X altat
3
2 2 Vjus lxorcifmiy& modus exorcizandi
aliae benedidiones & carminationes , feu etiam coniuri-
tiones,per exorcifmos habeant efficatiam,cu hic uidean*
tur reprobari.Refpondetur quod harc uirgo non reprobi
uitnifi illicita carmine , cum illicitis conjurationibus &
cxorcifmis.Pro cuius intelledu confidet are oportet unde
huiufmodi habuerunt originem,& quomodo ad abufum
deueuerunt,nam principium horum fuit fandiflimu , fed
ficut omnia daemonis inftindu deprauantur,mediantibus
daemonibus & malis hominibus, ita 8c diuina nomina. ^
Apoftoli enim & fandi uiri fecundum illud Marc.ultim.
In nomine meo daemonia eiicienr, infirmos uifitarunt, 8C
orationes fuper eos per facrauerba fuderunt, deinde fuc'.
ceflii temporis lacerdotes deuote fimilia rete peregerunt,
propter quod deuotiftima? orationes &
landi exorcifmi
reperiuntur in antiquis hodie ecdefiis ad omnia quae ho*
mines facere aut pati poterant per deuotos uiros applica
ti,olim fine omni fu perditione, ficut etiam hodie hterati
& facr$ theologiae dodores reperiuntur ,qui infirmos ui
fitantes fimilia uerba aegrotis applicant , & non folum
daemoniacis. Sed ut fuperftiofij homines a fe multa ua-
na& illicita ad indar horum inuenerunt , quibus hodie
utuntur circainfirmos&iumenta nec clerus amplius ex
fua defidia > licitis utitur uerbis uifitando infirmos pro*
p ter quod Guil. didus duradi glofatorRaymundi dicit*,
quod talia praefata /acerdos religiofus aut difcretus,etiam
iaicus uir fiue mulier excellentis uitae, probatae diferetio-
nis facere poted , fufa oratione licita fuper infirmum non
fuper pomum aut fuper cingulum aut fimilia, fed fiiper
infirmantes , iuxta illud euangelidae , fuper aegros manus
imponent &c. nec funt huiufmodi perfonae prohibendas
a talibus nifi forte timeatur, quod ad exemplum illorum
indifcreti&fuperditiofi aliicarmiantionisfibi ufurpent
abufum tuentes fe exemplo illorum , hi ergo fuperditiofi
carminatores reprehenduntur d praedidauirgine &
dixit
illos habere debilem fidem, immo malam qui tales cori-
fulerunt.Iterumaut gratia huius declarationis quaeritur,
quibus uerbis carmina & benedidiones cenfetur licite
uei
 Quejlio Secunda. 3*3
uel fuperftitiofe, & de modo quo debent applicari , & an
darmon fit coniurandus & moribus exorcizandus». Ad pri-
mum quod, quia hoc dicitur licitum in cultu chriftiana»
religionisquod non eft fuperftitiofum , & fuperftitiofum
dicitur,ut notatur exglofifuper illo ad C0I0.2. qua: fune
rationem habentia in fuperftitione quod fuper modum
,
religionis feruatur, unde ibi dicitur fuperftitio eft religio
fupra modum /eruata , id eft, religio modis uel circun-
ftantiis malis & defeduofis pradicata , Etiam fupeftitio-
liimeft quicquid traditione humana nome religionis u-
furpat abfq; fuperioris authoritate, ut hymnos iungere
ad mifias defundorum prolationem irrumpere lymbo-
lumin mifla cantandum abbreuiare,aut in organis &
non in choro decantare miftamrefpondentem no habere,
&hisfimilia.Sed ad propofitumnoftrum modo quando
fit aliquod opus & uirtute religionis chriftiana? , ut ubi
quifquis uellet infirmo lubuenire per aliquam oratio-
nem & benedidionem per uerba lacra , de qua materia
nunc intendimus, talis habecconfiderare leptem conditio
nes, qua» fi reperiuntur talis benedidio ccn/etur licita, ac
fi fiat per modum adiurationis, per uirtutemdiuini no-

minis per uirtutem operum Chrifti, quae ex fiia natiuita-

te ,
paflione ,
pr^tiofa morte. &c. innotuerfit, per quas
etiam diabolus uidus & eiedus fuit, dicentur ille benedi-
ctiones, carmina & exorcifmi liciti & hi oui pradicanr,
poftunt dici exorcifta» , aut incantatores liciti . Iuxta
lfido. 8 ,ethi. Incantatores dicuntur qui artem aliquam
uerbis peragunt, & prima condicio confideranda,ut ex
dodrina fandiTho.2.2.q.93.elicitur,utuerbanon con-
tineant aliquid quod pertineat ad inuocationem daemo-
num expreilam uel tacitam quid fit exprefla
,
patet quid
fit tacita , hoc confideratur ex intentione & opere.Inten-

tione , uc ubi operans non curat fiue a Deo, fiue a diabo-

lo habeat in fuo opere incent um dummodo finem opta-
tum confequatur opere , ut ubi opus quod facit non
habet , aliquam proprietatem ex natura producendum
talem effedum, dc qua non folumMedici & Aftrologi,
X i immo
 14 rfus '£xoreifmii & modus exorcizandi.
immo & Theologi habent iudicare , per quem modii n?-
gromantici faciunt imagines, annulos, & lapidesartificia
Ies:qm utiq; nullam habent naturalem inclinationem ad
cffedus quos ipfi expedant farpifllme , unde & in eorum
operibus diabolus fe habet immifcere. Secundo confide-
randum eftne benedidionesfeu carmina contineant ali
qua nomina ignota, quia fecundum C hryf. talia metueda
funt,nein eis aliquid fuperllitionis lateat. I ertio,ne ma-
teriauerborum aliquid fallitatis continear , quia liceius
effedus non pollet ex pedari a Deo,cum iple non lit teftia
falfitatisjfic quxdam uerular in fuis carminibus utuntur ,
rigmatizando beata uirgo Iordanem tran(iuit,&c£t fan-
dus Srephanus ei obuiauit, eam interrogauit , & multas
alias facuIcaces.Quarto ne ibi concineancur uana,& car*
fleres infcripti prarter lignum crucis, unde breuia que por
tantura foldatis reprehenduntur.Quinto,ne fpes habea-
tur in modo fcribendi aut legendi, aut in quacunque hu-
iufmodi uanitate quae ad diuinam reuerentiam non per-
tineat, qma alias omnino iudicabitur fuperftitiofum. Sex
rOjUt in allegatione prolatione diuinorum uerborum.,uel
fcripturae facrar refpedus folii habeatur ad ipla lacra uer-
ba,St ad lncellefhim eorum,& ad Dei reueretiam, feu ad
uirtutem diuina, a qua expedatur effedus, uel ad fando-
rum reliquias, a quibus etiam praefata expedantur fecun
'dariOjlicet a Deo principaliter. Septimo ut committatur
effedus qui expedatur diuini uoluntati qui frit utrum fa
jiita.; uel tribulatio plus profitinuocanti uel minus, uel an

obiit, & hanc conditionem ponit Tho.in i .fecun.in mate

riadegratia,& dift. is.in4 Vi de concludamus, quod li
nulla didarum conditionem opus infecerie,ihud erit lici
tum,probatThomas fuper illud Marci ultim. Signa eos
‘quicrediderunt, & poft. In noie meo d*monia eijcient,
&c^r.ferpentes tollent . Ex quo eiicit qd" praedidis ferua-
tiscoditionibus,per diuina uerba licitum eft aflerere ler
pentes. Tcem probat prxmilla ulterius, non minoris fan-
ditatis funt uerba Dei,q fandorum reliqui*, dicente Au
guft.Non eft minus uerbumDei quam corpus Chriftijfed
fecun*
 • QuaJUo.1I. 3
jteundum omnes,licet reliquias fandorfi fecum reucren
ter portare , ergo qualitercunque nomen Dei inuocemus
rite per orationem dominicam, per lalutationem angeii-
cam,per eius natiuitatem, paflionem,quinque uulnera,#
feptem uerba quae protulit in cruce , per titulum trium-
phalem, per tres clauos,& aliorum armoru militis Chri
ili,cotra diabolum & eiusopera, omnino erunt licita, &
fpes poteft haberi in eius committendo effedumdiuinr
uoIuntati.Et hoc quod didum ell de coartatione lerpen-
. tum, idem intellige de ali js animalibus quando (olus re-
/pedus habetur ad facra uerba, & ad diurnam uirtutem ,
de ipfis tamen caute ell agendum,de incitationibus, quia
ut dicit dodor . Tales incantatores (spe habent illicitas
obferuantias, & per dxmones fortiuntur effedum,prfci
pue in lerpentibm, quia lerpens fuit primum d^monis in
iirumentum ad hominem decipiendum. Nam in ciuitate
Saltzburgenfi quidam incantator erar,hic quadam die ad
fpedacuium aliorum , eundos ferpentes ad quandam fo-
ueam incantare uoluit, & interimere ex fpatio ut fertur ,
unius milliaris congreg itis, ergo undique ferpentibus du
ipfefupra foueam llaret,nouifl'iuie quidam ingens & hor
ribilis lerpens, foueam intrare di fficultabat, & fxpe quali
ipfum ablcedere permitteret, & liber lerpere quo uellct,
motibus innuebat. Sed cum ille ab incantatione eius dell
Here nolebat, ali js omnibus in fouea interemptis,quiafta,
tim ibi moriebatur,& necefle erat, ut & ille horribilis in
traret, flans lerpens ex oppofito incantatons,fupra fouea
/altum fecit,& in ipfum incantatotum irruit,& uentrein
eius ut cingulum ftringens, ipfum incantatorem fecum in
foueam traxit, interimit . Qua ex re perpenditur , non
&
mfi pro utilitate ad fugandum uidelicet ab hominu inha
bitationibus talia funt uirtute diuina pradicanda, & cu
,

Dei timore & reuerentia.Quo ad fecundu uidelicet quo-

modo funt huiufmodi exorcifmi uel carmina deferenda ,
& ad collum fufpendenda ,
uel in ueftimencis infuenda »

Videtur quod talia fint illicita, nam Auguft. x.de dodri-

. aa Ghriftiana. Ad fuperftiuonem pertinent mille magica
.... i
, £ i
 3 yjHs eforcifmi &
modus exorcizandi .
rum artium, & ligaturae,& remedia quae medicarum quo
que difciplina condemnat,fiue in praecantationibus, nue
in quibufdam notis quas caraderes tiocant , fiue in qui-
bufdam rebus fufpendendis atque infignadis. Item Chry
foft.fuper Matthaeum. Quidam aliquam partem euange-
li j fcriptam circa collum portant , fed nonne quotidie
Euangelium in Ecclefia legitur &
auditur ab omnibus ?
cui ergo in auribus Euangelia pofita nihil profunt , quo-
modo enim poliunt circa collum fufpenla ieruare? Dein-
de ubi eftuirtus Euangelij in figuris literarum , an inin-
telledu fenfuum, li in figuris bene circa collum fufpeii-
dis, fi in intelledu , ergo melius in corda pofita profune*
quam circa collum fufpenfa . Sed hic eft refponfio dodo-
rum, prxcipue fandi Thomae ubi fupra. ar. 4. ubi quaerit
an fufpendere diuina uerba ad collum fit illicitum ,
quod
in omnibus incantationibus uel fcripturisfufpenfis :duo
cauenda uidentur Primo quidem quid fit qUod fcribi-
.

tur, utrum fit ad iriuocationes daemonum pertinens, ml

nifefte tunc non folumfuperftitiofum immo illicitum $
& apoftafia a fide iudicatur , ut fupra tadum fuit faepe t
Similiteretiam cauendum ne contineat ignota nomina.
&caet.accipe conditiones fupra politas , & tunc ficur lici-
r
tum eft huiufmodi fuper infirmos ore proferre: italici-
tum eft fecum deferre. Praefati autem dodores refpedu
habent & damnant cum quis ad figuras & literas fcrip-
:

tas maiorem haberet aduertentiam & refpedum , quam

•ad intelledum uerborum. Et fi dicatur, quod Jaicus non
intelligens uerba non poteft habere refpedum ad intel-
ledum eorum refpondetur habeat refpedum ad uirtu-
temdiuinam, & illam committat diuin^ uoluntati, ue
faciat quicquid placitum fuerit fuae pietati . Quoad ter-
tium, an fimuldsemonfitconiurandus & motibus exor-
cizandus uel econuerfo: aut unum fine altero. Refpon-
fio. Hic plura funr aduertenda. Primo, an daemon fem
per fit quando maleficiatus affligitur . Secundo , cuiuf-
modi res poliunt exorcizari aut adiuuari . Tertio, de mq
do exorcizandi. Ad primum , cum iuxta Damaf. dae-
mon
 Qutflio IT. 327
fhon ibi eft, ubi operatur , uidetur quod maleficiatio fem
per pr$fens fit cum eum affligat. Itera in legenda Beati
Bartholomxi tunc uidetur fanare daemon, quando ceflac
alaefione. Refponfio , quod daemoh praeiens fit malefi-
ciato & afflido hoc poteft intelligi dupliciter,utl quo ad
fuum efie uel quoad fuumefFedum Primo modo . prae-
iens cft in principio dum
maleficium intromittit. Secuti
do modo per fe non dicitur praefens infuo effedu: ficuc
etiam cum dodores quaerunt, an diabolus cum qualibet
culpa mortali hominem fubftantiaiiter inhabitant: diciit
non per le, fed per fuu effedii, ficut dominus inhabita-
re dicitur leruu,quantu ad fuu domimum:aliud tamen de
obfeffis.Quo ad fecundum cuiufmodi res poflunt exorci
zari.Notandum eft fuper dodores Tho.in 4.dift.5.fenten
tiam ubi dicit,quod quia propter peccatum hois diabo-
lus accipi t poteftate in hoiem,& ad oia quae in ufitm ho-
minis ueniunt in ipfius nocumctii.Et cum et nulla conue
nientia elt Chrifti adBelial. Ideo quandocunq; aliquid
fandificandii eft ad cultu diuinu prius exorcizatur, ut li-
beratu a poteftate diaboli qua illud in nocumentu hois
,
aflumere poterat Deo confecretur.Et hoc patet in bene-
didione aquae & confecratione tepli , & in oibus huiuf.
modi.Vnde cum prima fatisfadio qua homo Deo confe-
cra£,fit in baptifmo, oportet et homo prius exorcizetur
quam baptizetur, multo fortiori ratione quam aliae res »
quia in ipfo hole eft ca quare diabolus ptatem accipit, in
alia quae fune hoiem.f.peccatu originale, uel aduale *
pp
& haec fignificant ea quae in exorcifmo dicuntur , ut cum
dicitur,recede ab eo fathana & huius & fim iliter ea quae
,

ibi fiunt.Ad propofitu ergo cum quaeritur. an moribus fit

exorcizandus & daemon adiuradus, & quid illoru primo *
RefpSdetur morbus no exorcizatur,lediple homo mor-
batus & maleficiatus ficut in puero non exorcizatur infe-
dio fomitis, led pueri infedus. Item ficut prius puer exor
cizatur,& poft, diabolus adiuratur ut recadat, ita malefi-
ciatus prius exorcizatur, & poft diabolo & eius fatur^ int
perat uc recedat . Item ficut fal & aqua exorcizantur , it*
X 4 male-
32$ Vfus exorcifini,& modus exorcizandi.
maleficiatio oia qux in ipfius ufum couerti poflunr,ut ci
baria & potagia exorcizare & benedicere plurimu expedi
tur.Irem licec ritus exorcifmi tenet in baptizadis , ut fiac
exufflacio uerfusocc- rtncale parte & abrenunciatio . Se-
cundo manuum ad calum ere&io,cii facra fidei confeflio
ne Chriftian$ religionis,& tertio ordo,benedidio,& ma
nusimpofitio,& quarto denudatio, & oito fan<5to undio,
ex poft baptifmum, communio , & candidiore ueftis in-
duitiojtamen no eft necefie ut hxc circa maleficiatii exor
cizandum fiat,fed quod primo pure & debite fit co&ifus,
candelam accelam fi poteft teneat, & facram comnionem
& Joco ueftis candidx, candela benedifta in lon-
recipiat,
gitudine corporis Chnfti , aut ligni crucis nudo cospore
circumligatus maneat.Dici ergo poteft .
Exorcizo te Petrii,aut Barbara infirmun /ed lacrofim
baptifmate renata, £ Deu uiuu,p De! uerum,p Deu
fandum,per Deu qui fuo prxeiofo /anguine redemit,
te
ut fias homo ,
ut effugiat atque difcedat a te
exorcizatus
&
omnis fantafia nequitia diabohex fraudis,omnisq; fpi
ritus immundus,adiuratus per eum qui uenturus eft iudi-
care uiuos & mortuos,& feculum per ignem, Arnen. Ore
mus, Deus mifericordi^ , Deus clemens , qui fecundum
multitudinem miferationum tuarum, quod diligis, corri
emedationem coerces,teinuocamus Domine,
pis,pie ad
ut famulo qui in corpore patitur membrorum debilitate,
gratiam tuam conferre digneris, ut quicquid terrena fra-
gilitate corruptum quicquid diabolica fraude uiolatum
,
eft 3 unitati corporis ecdefix membrum redemptionis an
ne&e,miferere Domine gemituum , miferere iacrymaru
eius,& non habentem fiduciam nifi in mifericordia tua ,
ad tuxfacramentum reconciliationis admitte,per Chri-
ftum dominum noftrum,Amen.Ergo malediftx diabole
recognofce fententiam tuam, da honorem Deo uero ui &
uo,da honorem Domino lefu Chrifto,ut recedas, ab hoc
famulo cum tua fa&uraquem dominus nofter lelusChri
ftus fuo prxeio/o fangume redemit . Demum fecundo &
tertio iteru exorcizet, ut fupra cu orationibus . Oremus,
Deus
 .

Qutiflio II. V-1

i' Deus qui fadurx tua: femper pie dominaris afifedu,in
clina aurem tua lupphcacionibus noftiis, famulo tuo &
ex aduerfa ualetudme corporis laboratem, placatus refpi
ce & uifita & lalutari tuo,& cadeftis gratia:, prxfta
,
ei

medicinam per Chrillum dominum noilrum, Arnen. Er-

go maledide diabole, &c.ucfupra. Pro tertio exorcifmo
oratio.Deus infirmitatis humanx lingulare prxfidium,
auxi 1 1
j
infirmum noftrum oltende uirtutem, uc
tui liiper
ope milericordix tux adiutus,uel adiuta,ei cleli£ tux fan
incolumis reprefentari mereatur, per Chriftum Do-
minum noftrum, Arnen. ^
Et lemper alpergat cum aqua bndida. Et nota qa hic
modus Dr^lcribit,no qd’ omnino ita fidei debeat, aut qd
lalij exorcilmi no fine maioris efficatix,fed
ut modus exor
cizandi Stadmradihabeat.ln antiquis.n.hiftori^^
ecdc
C\arj libris interdii deuotiores & eificatioresex
cw c
periunt,led quia in omnibus Dei reuerentia fit p.
fuerit,
da, agat lecundu hoc unufquilq j quantu expediens
concluliueex prxmiflis concludendo propter fimplices,
(it modus ifte exorcizandi maleficiatum, ut primo puram
lortiarias
faciat confeffionem.luxta ca.alle.fxpe.fi per
Demum fiat diligens inquifitio per fingulos
angulos , &
in ledifterni js culcitris, & fub limine oftij , fi fortaflis m
ilrumenta malefici j caute poflenc inueniri , lumenta etia
ut cun
ftatirn funtad ignem proijcienda, expediret etiam,
darenouarenturin ledifterni js& indumentis, habitatio
nem etiam & domum muraret.ln calu uero quo nihil m
uentum fuerit, tuc exorcizandus fi poteftecckfiam intra
bic mane,& quanto dies fandiores,ut fella beatx
V irgi-
nis,aur uigilix exiliunt, tanto, melius facerdos etiam
con
feflus, & in bono ftatu amplius proficiet ,
teneat itaque
. ,

exorcizandus candelam in manu benedidam, melius quo

poterit fedendo,autgenuafledendo , qui a {fu nt deno-
&
tas orationes pro eius hberatione fundant, & incipiat
lx-
tantiam inchoando. Adiutorium nollrt m in nomine cni,
& habeat refpondentem,a/peigar,ipfuni aqua benedida,
& ftola circundabit collum, & lubmfcrat pfiaimum, Deus
 I

$30 yfus exorcifmi et modus exorcizandi,

in adiutorium, & profequituria:taniam 3 uc maioris eft ftl
per infirmos dicendo ad inuocationem fandorum, ora
pro eo,uel orate,& propitius efto,libera eum domine, fin
gula profequendo u(q; ad finem ubi orationes fune dicen
da»,tuncloco orationum incipiat exorcifinum , conti-&
nuabit modo praefcripto,uel a Jio mdiori, ut fibi u utebi-
tur. Poffent etiam huiufmodi exorcifmi continuari ad mi
nus terin feptima ,
utfic multiplicatis interceflionibus
comunicadus
gratia, obtineatur finitas. Verutii poft oia
eft euchariftiat facramento,licet quidam ante cxorcifmu
hoc faciendum putant,& in confeflione attendat confef.
fbr,fi aliquo uinculo excomunicationis eflet inundatus 9
uel fi unquam temere innodatus abfolutionem a fuo lu
dice recepiflet,tunc enim licet ad cautelam eu abfol
non
uat,tamen reddita fofpitate d fuo Iudicequieu iigauerae
qu^rat.Atrendedu quo ubi exorcifta non habet ordinem
exorciftatus,tunc procedere poteft per orationes, fi le- &
gere nouit kripturas, legat euagejia quatuor prima euan
gehftarum , item euangeliii.Miflus eft angelus, &paflio-
nem Dni quae oia magnam habent,urtutem ad expulfio
ne operum diaboli.Item euagelium.S.Ioan. In principio
erat Verbum fcribatur,& ad collum infirmi fnfpendatur,
& fic gratia fanitatis a Deo cxpedetur.V erum fi quis qu£

reret de differentia inter aquae benedida» afperfiortem,8c

exorcilma,cum utrunq; in effedu contra daemonis mole*
ftiam 'ordinatur .'Refpondic S.Thomas ut fupra dift.<£«
Diabolus impugnat nos ab exteriori & interiori. Aqua
ergo benedida ordinatur contra impugnatione diaboli t
quae eft ab exteriori , fed exorcilmus contra impugnatio-
nem diaboli quae eft ab interiori, unde illi cotra quos da
tur dicuntur energumini, ab eo,quod eft intra, & geron ,
labor , quafi intus laborantes.In maleficiato ergo exorci-
zado utrunq; adhibetur, cu utrobiq; moleftetur. Verum
quo ad fecundum principale, quid agendum ubi gratia (a
nitatis per cxorcifmos non obtineatur ? Refponfio. Licet
fex ex caufis hoc fieri poflit,eft tamen una feptima fuper
quam iudicium noftrum fupenditur Nam quod aliquis
.

hou
 Quxflio Secunda. 331
non liberatur, aut hoc eft propter paruitatem fidei circii
liantium, aut ipfum fgrotum offerentium , aut propter
-peccata maleficium fuftinentium,aut propter accommo-
da remedia adhibere negligentium,aut propter exorciftae
aliquod in fide uitium, aut propter reuerentiam uirtutu
in alio exiftentium, propter purgationem , uel meritu ma
leficium patiecium:De primis quatuor docet euangelica
uirtus.Matthati 17 .& Marc.p.In patris unice filii fui Ju-
natici,&difcipulorum CHRISTI pra:fentia. Primo
enim afferens ut turba fide carebat,unde pater cum lacry
misorauitiCredo Domine, adiuua mcredulitatem meam
Et ad turbam I E S V S ai t O
generatio ncredula &per-
i

uerfa,quoufque ero uobifcumlDe fecundo , uidelicet de

fuflinente daemonem, I E S V S increpabat eum.fi filium,
quia B.Hierony.ibi dicit, propter peccata fua a datmone
fuerat oppreffiis.De tertio,de negleftu debitorum reme-
diorum patet quia non fuerunt prffentes boni & perfe&i
uiri.Vnde Chryfofl. ibi dicit : Column<efidei,uidelicet,
Petrus,Iacobus& Ioannesnon aderant, ficut in transfi-
guratione CHRISTI prffentes erant , nec oratio &ie-
iunium,aderar,(ine quibus Chnftus ait-.hoc genus dfmo
niorfi n5 eiicitur.Vnde Orige.ibi dicit,Si aliquado opor
tuerit circa orationem aliquid patientiu remanere, n5 ad
miremur,neq 3 interrogamus,neq; loquamur quafi audie
tifpiritu immundo , fed abigamus ieiuni is orationibus,
noftros fpfts malignos, & glofa dicit: Hoc genus d^monii,
id eft, ifta carnalium uoluptatum mutabilitas,ad qucmd’.
fipiritus ille inclinabat,non uincitur,nifi fpiritus oratione

confirmetur, & caro per ieiunium maceretur De quarto .

exorciff x uicio, prsefertim fcilicet in fide . Pa tet ibide de

GH R 1 S T I difcipulis prxfentibus.Vnde poffea /ecrero
difcipuli quatrentescaufam fua» impotentiae . Refpondit
propter incredulitatemueffram. Arnen dico uobis fi ha-
monti huic tol
bueritis fidem ficut granfi finapis , dicetis
Jere.&c.Vbi H
ylarius. Crediderunt quidem apoffoli , fed
nondum erat perfefli in fide,nam Domino in monte mo
rapte cum aliis tribus,& iliis cum turba refidentibus;qui
dam
3$a Vfus cxorcfini & modus exorci^ndl.
dam tepor eorum fidem relaxauerat . De quinto patetis
uita patrum, ubi legimus aliquando obfeffos non libera-
tos per S. Antonium, fed per difupuiu eius Paulum fuifle
liberatos.De fexto patuit iupra,quia non femper cii quis
liberatur a culpa liberatur a poenis, fed remanet interdii
pcenain uinduftam & fatisfadionem praecedentis deli&i,
& adhuc illud remedium, de quo fertur quod plures fue-
rint liberati, uidelicet, quod maiehciatide nuouo fuerint
baptizari , licet quo ut praemifi nil
lub conditione fuper
determinare debemus.Veriflimum tamen exilht , q?cum
debite quis ante baptifmum non fuit exorcizatus,utique
diuina permiffione diabolus femper maiorem recipit in
talem poteftatem,patetexprnemiflis nec ambiguum eft ,
quia plures negligetix,fiue a (acerdotibus no bene difpo
ficis,ubi iam quartum impedimentum praenotatum tan-
gi tu r,uidelicetexorcifta» uicium committunt, fiueauetu
hs quae tempore neceflitatis debitum modum baptizandi
non feruant - Nec tamen aflerere uolo quin facramenta a
malis conferri pofTint, & quod imo quatumcunq; malus
baptizat & conficit, dummodo debite fed debita forma»
uerborum materia in intentione baptizat , ordinatus &
conficere intendat, fit a fimili in exorcizando rite proce-
dat , & no fufll ufus aut uiolen tus , unde & fine a&uali uel
habituali intentione,& urinam non cefpitando, & uerba
neceflariaobmictendo,huiufmodi facris offici jsfeimmi-
1'ceatur.Reuera ficuc ad conficiendum quacuor eflentialia
deferuiuntjfcilicetjmateriajformajintentio, ordo, modis
tamen prae ta&is, & ubi unum deruit, nec conficere po-
teric, ita circa exorcifmosfuo modo aflerere oportet.
Necobie&io ualet,quod fine exorci finis in primitiuaec-
clefia baptizabantur,aut etiam quod nunc carafterem ba
ptifmalem fine eo ualeat baptizacus recipere,quia fic Gre
gorius in uanu exorcifmos inftituifler , & eccjefia in fuis
ceremonijs potius erraret. Quare necaufus fum omnino
reprehendere qui maleficiatos fub conditione uellent re-
baptizare* & negle&a forcaflis recuperare. Fertur etiam
de illis qui de noftumo tepore in fomnis per alta aedifiqia
iin»
 Qjt&flioJI. 332
finelxfionefolent incedere, quod utique opus efle mali-
ni fpiritus tales Gc deferentes
pluresaflerum,hicum re
aptizantur melius haberenofcuntur , & mirum cp ubi
t
nominibus proprijs annuuntur , fubito ad terram colli-
duntur, ac G fortaGs illud nomen non debite in bapri fino
fuerit impoGtum Expedit leftorem efle
.
attenrum fuper
fex impedimenta, licet enim fuper energuminosauc
illa

pofleflos , & non fuper maleGciacos fonanr , tamen

quia
aequa uirtus utrobique requiritur, diuina imo dici poteft

quod maioris Gt difficultatis maleficiatum curare, quam

^nerguminum aut pofleflum,ideo illa impedimenta,G ibi
poflunt habere Jocu,& a for^ori fuper maleficiatos,quod
tali ratione probatur. Nam ut fupra
patuit ca. io. aliqui

poflidenrur interdum pro nullo proprio delido : fed pro

leui alieno, & uarijs ali js decauGs.ln maleficio
aut quan-

do adulti maleficiuntur, ut plurimum eis contigit,

quiain
animat necarionem grauiflime a d^mone ab intus
pofli-

dentur.Vnde duplex labor circa maleficiatos,ubi Gmplex

requiritur de hac grauiflima pof-
circa pofleflos ab extra
feflione.Caflia.colla.abba.Sereni, dicit.* Illi iunt ueri mi-
feri ac miferabiles iudicandi,qui cum fe uniuerfis crimi-
nibus flagiti jsq; contaminant, no folum nullum in eis
ue
oflenditur, fed
rifimilicer fignum diabolicx luppletionis
'
nec aliqua quidem operibus eorum cSdigna tentatio,nec

ullum flagellum correptionis infertur, non enim meren

celerem temporis iftius expedi tarnq; medicinam,quo
ttir

rum duritia & impoenitens cor.poena uitx pr^fentis exce

dens, thefaurizantfibiipfis iram &
indignationem,in die
irx & reuelationisiufli iudicij,in quo uermis
eorum non
extinguetur.Et iterum idem Cafltanus comparando cor-
poflelfionem ad animu per peccatu , paulo ante
poralem
dicit:Multo grauius, inquit, conflat illos uehementiusqi
•uexari, qui cu corporaliter ab ipfis affligi
minime uidean
tur, animo tamen perniciofius poflidctur,
eortun fciiicet
uicijs uoluptatibusinuo!uti,fecundum apoftoli nanqj
&
eius feruus efficitur, nili
fententiam,a quo quis fuperacur,
;
•
quod in hoc illi defperauus xgrount, & cum fint eorum
manci-
 , .

234 Vfus txorcifmi z? modus exorcizandi,

mancipia, nec impugnari fe ab illis,nec dominatum eoru
ferre cognofcunc.Ex quibus e) icitur, quod a fotiori male
ficiari in corpore,no tamen pofTeffi a d^mone ab extra
fed abintra,quo ad anima: necationem,grauius propter
plura impedimenta fanantur.Quoad tertium principale
fcilicet quo ad remedia, notandum q> quia opera illa funt
duplicia.JLicita omnino &
non fufpe&a , aut fufpe&a , &
no omnino licita,& de primis fupra ta&u eft immediate.
C.j.circa finem ubi dubitatio ponitur fuper herbas, aut
petras, ut maleficia repellant,quomodo hoc licitum fit

De fecundis uero remedijs quae uidentur efle fufpe&a,no

tamen omnino licica,nunc tm&andu, aduertere oportet
ea qua: infecudo principali nuius fecundae partis operis. ,
ta&afunr,de quatuor remediis quorum tria cenfentur il
licita, quartum atitnon omnino licitam, fed uanu,de quo
& canoniftae Joquuntur,q> licitum eft uana uanis contun
dere.Sed quia nos inquifitores huius opinionis fumus cii
fan&is do&oribus,quod in cafu quoremedia per facra uer
ba & exorcifmos licitos non fufficiunt,& hoc propter im
pedi meta fuperius ta&a,in numero fex aut feptem, quod
tunc tales maleficiati hortandi funt ad patientiam aequa-
nimiter , ad tollerandum mala praefentis uitne in fuorutn
criminum purgationem, & non ulterius quaerere quocun
que modo fuperftitiofa & uana remedia.ldeo fi quis prar-
mifftslicitisexorcifmisnon contentus,ad huiufmodi ua-
na. ad minus remedia , de quibus fupra ta&um eft, fe
transferre uoluerit,fciat hoc non noftra uoluntate aut ad
miftione fieri, fed quod polita& enucleata fuerut ibidem
taliaremedia fa&um fuir,ut tantorum do&orum ut Sco-
ti & Hoftienfis , &c. ex parte una , & aliorum theologo-

rum ex parte alteri, di&a quocunque modo concordaren-

tur.Fatemur ergo cum fan&o Auguftinoin quodam fer-
mone contra fortilegos & diuinatores , & intitulatur fer-
mo de atiguri js ,
ubi dicit : Fratres, noftis me frequentius
/upplicafle,ur confuetudines paganorum & maleficorum
minime feruare deberetis , fed hoc proficit apud alios pa
rum. iit quia fi uobis non dixero , pro me & pro uobis
redditurus
 Qn&ftio Secunda, 33$
redditurus fum in diei Iudicij rationem, & uobi/cum mi
hi necefle erit arterna fupplicia fultinere. Ergo apud Deu
me abfoluo, dum iterum atque iterum ad moneo &cou*
teftor,ut nullus ex uobisdiuinos aut fortilegos requirar,
neceosde qualibet re aut caufa,aur infirmitate incerro-
get,quia quicunque fecerit hoc malum, ftacim peribit in
eo baptifmi facramentum, & continuo facrilcgus & pa-
ganus efficitur, & nifi poenitentia fubuenerit,ftacim in ae-
ternum peribit . Et poftea fubdit: Nullus dies exeundi &
redeundi obferuat, fecit enim Deus omnia bona ualde,
& qui unum diem & alterum ftatuit,fed quoties necelfi-
tas urget faciendi aliquid, aut exeundi, fignatx uos in no-
mine Chrifli,& fymbolum, uel Orationem Dominicam
Deiadiutorio agatis. His au-
fideliter dicentes, fecuri in
tem quidam fuperfticioG,& filii nimirum huius lecuIi,no

contenti, errores erroribus accumulare uo!entes,ultra in-

telle&um & intentionem Scoti,& Canoniftarum , his ar-
gumentis le defendere conantur.Quia enim res naturales
habent quafdam uirtutes occultas, quarum ratio ab horni
ne alfignari non poteft,(icut & adamas trahit ferrum . Ec
mulca alia, qua: Auguftinus i i.de ciuitate Dei enumerat,
ideo inquirere de huiufmodi rebus profanitate inquiren
da, ubi exorcifmi & naturales medicina: deficiiic,no et it il
licitu, licet uideatur uanu, hoc aut fieret,ubi quis per ima
cines no nigromancicas,led afirologicas,uel per anulos &
huius lanitace in fe uel in alio procurare uellet. Item ar-
guunt, ficut corpora naturalia fubdutur corporibus coele
ftibus ita et corpora artificialia, puta imagines forciuntur
quafda uirtutes occulcas, fpecie confequetes,ex impreflio
necorporucceleftifi,ergo ec corpora artificialia, puta una
sines fortiuntur aliquam uirtutc occulta, a corporibus eoe
Ieftibus ad aliquos effettus caufandos, ergo uti eis & alijs
huius non ett illicitum.Pr^terea df mones poliunt multi-
pliciter corpora cranfmutare,ut Auguft.3. de crini, dicit,
& patet in maleficiatis,ergo licet uti etiam eorum uirtute
illa,fed reuerain oppoGtum funt didaom
ad tollendum
nium laneorum dolorum, ut facis & fparfim hinc inde
patuit.
 &

$ 3f Vfus exorcifmi & modus exorcizandi,

patuit.Vnde ad primu dicit,qd (i res naturales (implici-
ter adhibent ad aliquos effe&us producedos,ad quos pu-
tant habere naturale uirtute n 5 eft illicitu.Si uero adjun-
gatur uel carafteres aliqui, uel aliqua quatcunqj ignota,
uanx obferuationes,qui manifeftu eft naturale no habe-
hoc eflicatia,erit fuperftitiolum & illicitu , unde
re fuper
S.Thom.in r.q.po.ar.z. in pede quatftionis traftans hanc
materiam dicit: q> in ijs qux fiunt ad aliquos efredus cor
,

porales inducendos, utpote fanitatem, uel aliquid huius,

confiderandum eft utrum uideantur naturaliter pofle ta-
les eflfe&us cau(are,& quia licet caufas naturales adhibe-
re ad fuoseffeftus, ideonon eft illicitum.Si autem uidean
turnon pofle naturaliter tales effe&us caulare, confe-
quens eft quod non adhibentur ad hos effetius caufandos
tanquam caufte,fed folum quafi figna, & fic pertinent ad
pa<fta fignificationum cum dxmonibus inita, unde Augu
fiinus 2i. de ci.Dei. alliciuntur dxntones per creaturas ,
quas non ipfi,(ed Deus condidit dele&abilibus, pro fuadi
uerfitatediuerfis,non utanimalia cibis, fed utfpus,fignis.
per uaria genera lapidum, herbarum,Iignorii, animaliu ,
carminum, rituum. Ad fecundum dicit idem doftor, uir-
tute naturales corporum naturalium confequuntur, eo-
rum formas fubftantiales quas fortiuntur ex impreflione
corporum c5leftium,& ideo & ex eorundem impreflione
fortiuntur quafdam uirtutes a&iuas. Sed corporum arti-
ficialium formae procedunt ex conceptione artificis, & cu
nihil aliud fintquamcompofitio,ordo & figura, uc dici-
tur i.Phyh. non poflunt habere naturalem uirtutem ad
agendum, & inde eft quod ex impreflione coeleftium cor-
porum, nullam uirtutem fortiuntur, inquancu funtartifi
cialia,(ed folum fecundum materiam naturalem , falfunv
eft ergo quod Prophiriouidebatur,ut Auguft. dicit, io.
de ci. Dei herbis, lapidibus, & animantibus, & fonis cer-
.

tis,quibufda etiam uocibus & figurationibus, ac figmen-

tis quibufda etiam obferuatis in caeli auerGone, motibus

fyderum fabricari in terra ab hominibus poteliates ido-

neas uarijs e fl e itibus fyderum exeqcendas , quafi effeitu»
magi-
 - .

.
.
Quaflio.lL
magicarum, artium ex uirtutecaeieftium corporum pro-
uenirent Sed (icut Augutt.ibi fubdit, totum hoc ad dar-
.

mones pertinet ludifaftores animarum (ibi fubdicarum.

Vnde etiam imagines quas aftronomicas uocant, ex ope-
ratione dxmonum habent , cuius fignum eft eis infcribi
,
•quofdam cara<fteres,qu5 naturahcer mhiJ operantur, non
cmm elt figura principium adionis naturalis
, fcd in hoc
diftanc aftronomicx imagines a nigromanticis,quod
in ni
gromanticis fiunt exprefle inuocationes, unde & ad ex-
prefla padacum dannonibus inita pertinent. Aftronomi-
cx ad tacira pacta propter figuratu & caraderum fiena
Ad tertium non ell huiufmodi poceftas fuper drmones
eommiffa, ut eis licite uti poffit ad quodcunqj uoluerit,
fed eftei contra damones bellum inditu, undenuJlo riio
do iicet homini dasmonu auxilio uti per pada tacita uel
cxprefia.Hrec Tliomas. A d propofitum, quia dicit nullo
modo,nec etiam quibufcunque uani.s, quibus uidelicec /c
demon qupcunq; modo poffit immifeere. Si tamen funr
adeo uana,uc & fragilitas humana pro repuperanda fani-
tate illa aggredi tu r.doleat de pr$tericis,caueat de futuris
orat ut fibi debitum dimittatur, &
in tencationem non
«mplius inducatur,inquic Auguftinus in fine regul*.

Remedia contra grandines , fufer & m

menta maleficiata.

VII.
- inifj.r.M z-.ryAiu^jnabiuxiiallli
HALITER denique iumenta maleficiata
poffint remediari , fimilicer & tempefta-
Notanda fune primo quaedam
tes aeris,.

, *
hcica
qua: a quibufdam pra-
dicancur. Nam quibufdam uerbisautfa-
dis fuperftitiofis , uc qui uerrnes in digi-
aut membris, per
tis quadam uerba & carmina illici-
ta curant, de quibus carminibus
quali:er cocuo/cun-
ij.Pars MahMalefi. cur Y
 >

Contra Grandi.& Iument.malefic.

33$
in procedenti capite taftum eft
tur ut fint licita uel non,
Alii funt qui fuper
iumenta roaleficiata non aquam
Primu remedium
benediftam fpergut,fed ori infundunt.
illicitum ultra promiffa Guilielmus
fope
uerborumefle
allegatus ficdemonftrat. Si
enim uerbis meflet uirtus &
ex qumqj modis eflet u-
dicamus uerbis,ut uerbis, tunc
parte mareri?.i.aeris,aue ex parte
formo, hoc
nus.uel ex
fignificandi,aut ex parte omnium Ii
eft Ioni, aut ex modo
minam primum, quia aer non interficit mfi fit ueneno-
excellens obieftum corrumpit
fusionus etiam non,quia
potetiam,nectertium,quia tunc hoc nomen
diabolus uel
famtas bonitas fem
mors inferius illa nocerent femper,'&
per prodeffent,item nec
omnia fimul,quia totum aggre-
gatum ex partibus inualidis,etiam totu m
eft inualidum.

uim uerbis, ficut her

Nec ualet fi obiicitur,Deus contulit j
bis,& lapidibus , quia fi
quo uirtutes mfunt quibuldam
uerbis,aut facramentalibus,aut
alijs benediftiombus &
habent in fe no ut uerba , fed ex
carminibus licitis,has
m
ordinatione diuina,& ex pafto Dei , ficut
fi
ftitutione &
faciam ei hanc
Dominus diceret,quicunquehoc fecerit ,
facramentis efficiut, quod fignat.
cratiam,& fic uerba in
habent uirtutem mtrinfe-
quanuis fecundum alios etiam
ca,fed prima opinio quia
lam deferuit , ideo ampleftitur.
De aliis autem uerbis & carminibus , patet ex
promiffis
compofita,uel prolata , aut figura-
o> ut uerba funt uerba
inuocatio nominis diuini & obfe-
ta nihil efficiunt, fed
proteftatio comittendu
cracio quo eft per facra,quodam
profunt. Remedia etiam operu
cffedfi diuinouoluntati
quo illicita uidentur,ut fupra tadum
eft. Et etiam ubi m
plurimum prafticatur,# prima die Mau
partibus Sueuio
ante ortum Solis,mulieresuillano exeunt ,
& ex filuis uel
aut alios frondes,
arboribus,dcferunt ramos,de fahcibus
introitu ftabuli fufpen
& ad modum circuli pleftentes^n
annu iumenta cunttail-
dunt,afferentes ^perintegrum
proferuatur, hoc quidem re
&
Jofa a maleficis remanent
mediu fecundum opinionem illorum qui dicunt uana ua-
illicitum, ficut nec etia qui
ais contundere pofl*,u6 eflec
'
per
 Qutftio Secunda . $3
per carmina ignoca morbos expellerent. Sed fine ofienfo
ite procededo dicamus, q> fi prima die uel fecunda,mulier
uel quicunque egrediatur, non habens refpedum ad So-
lis occafum uel ortum,colligit herbas, frondes aut ramos
cum oratione dominica,aut fyntbolo fidei , fufpendir illa
fuper oliium Aabuli,bona fide , comittens eftedum cufto
di* diuin* uoluntati , non erit irreprehenfibihs , ut fu-
>ra in prxce.c.ex uerbis Hiero. & habetur z6.q. ultimo,
{icet herbas & petras habere etiam fiuftinenti d^monium
fine incantatione. Ad idem funr qui intra uinetasaut fege
ces, fignunt crucis, frondes,aut flores benedidosin die pal
marum continent,erigunt, & aflerunt undique frugi-
bus per grandines Jams, fegetes in eorum campis illaefi re
manterunt.De quibus iuxta diftindionem cadam difeer-
ftendum uidetur.Ad idem, fune qux pro conferuatione Ia
dis,neuidelicet uaccx per maleficia priuentur,integrum
liquorem ladis quem die /abbati colligunt , pauperibus
gratis pro Deo diftribuune , & per huiufmodi eleemofy-
nam, aflerunt uaccas eciam fub ubertate ampliori ladis i
maleficiis prxfcrutari. In quo opere nihil fuperflitio- l
fum iudicatur, dummodo pietatis caufam quam pauperi
bus exhibent,etiam diuinam pietatem implorare pro cd
feruatione iumentorum taliter proponunt, ut tamen afle
dum cuftodix diurnae prouidentiar, pro fuo beneplacito
relinquunt , Prarcerea Niderjn fuo prxeeptorio prxee-
pto primo c.dicit,quod etiam per carmina feripta &uer
ba /aera licet iumentaficuc homines infirmos benedice*
re, & per ea qua» incantationis fpeciem habere uidetur,
dunupodo leptem prxmiflae conditiones (eruantur, dicit
enim quod ddeuotisperfonis &uirginibus experientiam
habuerit, quod adhibito figno crucis fuper uoccam , &
dominica oratione cum falutatione angelica trinies, uel
circifer,ceflatopusdxmouis,etfi eftpermaleficium,& in
fiio Forraicario conflat quod malefici de ritibus ecdefix
ueneraris & (eruatis fua maleficia prarpediri fatentur ,
uc
per aquf benedidx afperfionem, per falis confecraufum
ptionem,pcr candelarum in die purificationis & palm*»
Y x rum.
 .

QujtHio.lt*
•
34 *
rt»o<Jo cooperari cogit . Contra grandines uero & tempe-
ftares ultra ea qtt r fupra de figno crucis erefto hoc reme
dium prafticatur,lapilli enim tres ex grandine in ignem*
fub inuocatione famfHflima» trinitatis jfubijciuntur ora-
tio dominica, cum angelica Salutatione bis aut ter adiutt
gttur euaneelitl loannis, 1 n principio erat Verbum , cum
figno crucis undique contra retnpeftacem, ante & retro ,
& ex omni parte tetrac fubinfertur.F.ttunc cum in finere
plicat crinies Verbum caro faftum eft , & trinies-ex poft
dixerit per euangelica difta, fugiattempcfhs ifta ,fubit»
fiquidemtempeflasex maleficiofuitprocurata ceflabic.
Ha?c ueriflima experimenta nec fufpeft.i judicantur , hoc
ipfumenim quod lapilli in ignem proijciunrur,fiabfque
inuocatione diuini nominisfieret, fuperftitiofum cenfe-
retur.Quod fi dicatur, nurtquid fine illis lapillis ledari pof
fittempeftas.Refpondetur, utique per alia facra uerba
Proijciens autem intendit diibolum moleftare t dum eiui
fa&uram per inuocationem fan&iflimf trinitatis defirue
te conatur. Ad ignem potius quam ad aquam proiicit*
quia citius dum refoluuncur, eo etiam citius eius faftura
defiruitur, efferum tamen cuftodi* liuiui uoluntati co-
mitcit.F.ft ad hocquoj malefica qu*dam a Judice inter-
rogata an per aliquem modum tempeftates a malefici]*
concitat* fedari pofient.Refpondit, pofl"unt,per hoc, ui-
deliceti Adiuro uos grandines, & uentos, per quinqjuul-
neraChrifti, & per tres clauos, qui eius manus & pedes
perforarunt, & per quatuor euagelifias landos,Mattharu*
Marcum,Lucam & Iojnnem,utinaquarefoluti defcen-
datis. Farentur etiam multa» licet quatdam fponre,queda
in torturis & di/fiCulter,quod quinque funt,per qu* mul
tum impediuntur, aliquando in toto, aliquando in parte*
aliquando ne in perfortam hominis fiant, aliquando ne ita
iuisamicis,& funt, fidem integram, uel Dei praecepta fer-
Uantibus, fe figno crucis & orationibus munienribus.Ri-
tus& ca»remoniasecclefi*colcntibiis, publicam iuftitiS
bene exequencibus, & Chrifti paflionem uerbo nel metC
fuminantibus. Vnde&Niderubifupraeadecaufa uni-
' Y | uerU*
 j 42
Contra CYand.& tument. malefle.
communiter in ecdefia campanx contra au
uerfaliter uel
ram pullantur, tum ut tanquam tubas Deo cofecratas d$
monesrecedant a fuis maieficiis,tum etia ut populus ex-
citatus Deum concra tempeftates inuocet, & eandem ob
caufam cum altaris facramento & facris uerbis,ad auram
fedandam proceditur communicer, ex antiquiffima con-
(uetudineeccleGarum,in Gallia &in Germania. Sed quia
5

hic modus circa deportationem facramenti ad auram fe-

dandam,uidetur multis quoddam fuperftiriqfum,nonin-
telligeces regulas per quas agnofeitur aliquid fuperftitio
fum uel non. Ideo confiderandum eft,quod quinque dan-
tur regulx feu c5fiderationes,per quas quilibet agnofeere
potett , an opus Deo exhibitum fit fuperftitiofum , id eft,
fupra modum Chriftianx religionis obferuatum , uel fic
ad debitum cultum & honorem Deo exhibendum , t^ra
religio-
in cordis quam corporis aftibus , ex uera uirtute
illud
nis progrediens,ifta enim eliciuntur ex glofa fiiper
apoftoli ad Collo.a.qux lunt rationem habetia
fapieti*
religio fupra
in fuperftitione qux dicit: Superftitio eft
modum feruata,ut etia fupra ta&um eft.Prima eft , quod
in omnibus operibus noftris cum gloria Dei
debeat efle
principalis finis nofter,iuxta illud :Siue manducatis , fiue
bibitis, fiue aliud quid faciatis, omnia in gloriam Dei fa-
cite,ideo in omni opere ad religionem pertinens Chriftia
nam attendatur, an opus fit ad gloriam Dei , & homo in
opere det principaliter gloriam Deo, ita quod per ipfum

opus & mens hominis Deo fubiiciatur . Et quidem licet

propter hanc regulam cxremoniaha, uel etiam iudicialia
ueteris Teftamenti,iam in nouo non exercentur, cum fci*
mus ilJa fub figura, hxc autem in ueritateiam eflepropa
la ta, tamen deportatio facramenti uel reliquiarum,
ad au
'
ram fedandam, non uidentur contra hanc regulam mili-
tare.Item cum fecunda regula,fit quod attedatur an opus
quod fit fic ad exercitium uel refrenatiuumconcupifcen
tix,uelabftinentixcorporalis,modo tamen uirtute debi
tx,hoc eft, fecundum ritum ecclefix,uel fecundum mora
leva dodrina,quia apoftolus dicitjRom. 12. Rationabile
 .

QuaBio Secunda. $ 4$
fit obfequium ueftrum, & propter hanc fecundam regu-
lam, fatue faciunt uouences no pedinare caput fabbato ,
uel ieiunare die dominico taquam meliori die,& fimilia,
non uidetur iterum quod deportatis facramentis, &c. fle
fuperftitiofum.l tem cum tertia regula fit, quod attenda-
tur an opus fit fecudum fta tutum uniuerfalis ecclefiae,uel
fecundum facrae feripturx teftimoniuni, uel faltern fecui)
dum particularem ecdefia; ritum,aut de confuetudinege
nerali , quae fecundum Auguftinum pro lege habeda elt.
Vnde& beatus Gregorius feribie Angelicoru epifeopo ,
conquirenti quod funediuerfas ecdefiae confuetudine»
in miflaru celebratione. Refpondit Gregorius , ut flue in
Romana, fiue in Galliarum,fiue in quacunque ecclefia ali
quid inuenifti quod plus omnipoteti Deo poflic placere,
follicite eligas, diuerfi enim confuetudines ecdefif in cui
tu diuino,in nullo ueritati repugnant , &
ideo feruandi ,
& eas prfterire illicitum eft . Ideo ut in principio udum
cft 3 antiquiflamje cofuetudines eccleGarum Galliae,& qua
tundam Germanix,cum decreuerint euchariftiam ad au-
ram deportare,no poterit hoc efle illicitum,uenim quod
non in patulo , frd in facrario abfeondito & indufo
Item cum quarta rcguJa fit quod infpiciatur quod opu$
quod fit, habeat naturalem proprietatem ad effedun*
qui expedatur, alias entm fi hocnon habet, cenfetur
fiiperflitiofum , ex quaconfideratione caraderes ignoti,
& nomina fufpeda, etiam imagines aflronomicx & ni-
gromanticx refutantur omnia tanquam fufpeda, ideo
&ex hacconfiderationenon poflumus dicere quod de-
portatio reliquiarum , aut euchariftiar , contra diabo-
licas infeflationes , fit fuperftitiofum , imo religiofiffi-

mum, aduerfarium con-

cum ibi tota falus noflra contra
tineatur. Item cum quinti regula fit, ut attendatun
quod opus quod fit non prxbet occafionem fcandali uel
ruin£,quia tunc licet non efTet fuperftitiofum,tamen pro
pter fcandalum efTet dimittendum , uel differendum f
uel occulte fine fcandalo faciendum, ideo fi deportatio
talis fine fcandalo fieri poteft,uel faltern occulte tunc non
 •

$ 44
Contrd g*and.& iument.malefi,

eftobmittendum. Ex illa enim regula faepeobmittuntuf

benedidiones per uerba deuota,fine fuper infirmos, fiue
Ut ad collum alligentur , & h$c a feculari bus obmittun-
tur,dico quod faltem non publice fiunt,ubi oecafionerui
«aiinalijs fimplicibus prxftare poifent. Haec fulficianc
quo ad remedia contra grandines , per uerba & opera li-

cita.

Ttgmedia quadam contra quafddm oc-

cultas damonum infefta ff xj
tiones . Ot
, «r
i, 1 »
/J

C A P. VIII.

|ED iam iterum fufpendkuriudiciumat!

feribendum remedia contra quasdam ter
r$frugum nocumenta, quae peruermesin
terdum & cinifes,per turmas ad longilfi-
___ ma terrarum Ipacia in aere uolantes,ita uc
fuperficiem cerrje cooperire uideantur , radicitus eunda
uirentia, tam in uinetis quam Tegetibus, &
graminibus
confummatis immittuntur.Item remedia contra pueros
Opere drinonum fubtrados.Ad primum tamen dicendu
iuxta S.Thomam,2.a.q.po.ubi petit An liceat adiu rare
:

irrationalem creaturam. Refpondit quod fic, per modum

tamen compulfionis, qua; referri tunc debet ad diabolu ,
qui in nocumentum noflrum utitur irrationabilibus crea
turis,& raliseft modus adiurandis in ecdefiasexorcifmis,
per quos damionutn potellas excluditur ab irrationabi-
libus creaturis . Si enim intentio refertur quo ad irratio
nalem creaturam, quo ad le quae nihil intelligit^uana e£-
fcc, ex quo datur intelligi , quod per exorcifmos licitos ,
& aiiurationes , , diuina
tamen afliftente
poliunt depelli
dementia, populo ieiunia , proceffiones,
taliter ut prius
& aiixdeuotions imungantur, propter adulteria enim
& multipilcationeincriminium,huiufmodi mala imrnic-
tuitur.
 QutJlio.ll.Caf.VilU $4$
•tuntur, unde & ad confefliones homines inducendi fune*
In nonnullis etiam prouinci js excommunicationes fulmt
nancur } fcd cunc uim adiuracionisfuper daemones fortiua
tur. Eli & alia horribilis Oei permiflio fu per homines»
ubi interdum mulieribus fubtradis proprijs filijs,& pue
risalieni a daemonibus fupponuntur , & hi quidem pueri
uuIgaritercampfores,inalmanico,& uechfelKind nuncu
pati fune in triplici differentia. Nam aliqui funtfemper
macilenti eiulantes , cum tamen quatuor mulieres nulla
ubertate ladis unum ladare fufficerent. Aliqui uero fune
incuboru d^monum opere produdi , quorum tamen filij
•non funt , fed proprie illius hominis & uiri cuius femen
receperunt, ut fuccubi,uel in (omnis uiros polluentes, hos
*nim interdii pueros diuinapermiflionefupponunt,fub-
llradis propri is filijs. Eit & tertium genus ubi interdum
•daemones in fpeciem paruulorum apparentes, nutricibus
jfe coniungunt . Comune in omnibus tribus quod multu

ponderofi macilentes no crcfeunt,& nulla ubertate ladis

ut pr^miflum eft,ladantur , & fi^pius dicuntur euanuifle.
Quare autem diuina pietas talia permittit , dici poteft g»
ex duplici caufa.Primo,quia parentes pueros nimis dili-
gunt,unde propter eorum utilitatem talia permittuntur.
Secundo,quia piaefumendumeft,g>huiufmodi muliere»
quibus talia accidunt,ut plurimum funtfuperftitiof£,8c
-in multis alijs a daemonibus feducuntur,unde & Dris ue-
tuszelotes,fecundum redum zelum, qui eft uehemens a-
mor in propriam fponYam, ex quo alium non folum acce-
iderenon patitur,fednec fignaadulterij uelfufpitionis,uc
maritus zelofus fu per animam quam praeciofo fanguine
emit& per fidem defponfauir, fuftinerepoteftin tadu ,
colloquio,appropinquatione,quocunq; modo cum inimi
co diabolo & aduerfariofalutis ,*& fi fignaadulterij ma-
ritus zelofus non patitur, quantum tunc turbatur quado
adulterium committit?undc no mirum fi proprij fubtra-
huntur fupponuntur.Et quidem ut for-
filij,& adulterini
tius iftaimprimantur, & quantum Deus animam zelatur
- & non uultnec figna fufpitionem caufantia pati, hatet ex
. . antiqua
 *

6 Contra occultas Dmo.mfeftatio

34
antiqualege,ubi ut populum fuum funditus elogaret ab
jdolatria,prohibuit non folum idolatriam, fed multa alia
qua; occationem pollent praebere ad idolatriam,& qu$ e-
tiam in fe no uidentur habere utilitatem , quam rame in
fuo myfticolenfu mirabiliter retinet, unde non folumdi-
•
xit Exo.ii. Maleficos non patierisuiuerefuper terra , fcd
& hoc adiunxit,non habitet in terra tua, ne forte peccare
te faciat,ftcut copulatrix occiditur , & peruagari inter ho
mines non permittitur.Nora zelum Dei, Deuterono. i z.
Deus praecepit Nidum cum ouis, aut pullis defuper cu-
:

bantem matrem, non deberent fimul feruare,fed matrem

permittere auolare,quia hoc gentiles ad fterilitatem uer*
tebant . Zelotes Dominus in fuo populo noluit tale li-
gnum adulteri j pati,fic iam uetula; inuentionem denari j,
lignum magni fortunij, & per oppofitum ubi thelaurum
lomniarent iudicant.Item praecepit omnia uala cooperi-
ri , & uafculum non habens operculum immundum cen-
feri.Error erat ut uenientibus de node daemonibus , auc
utuetulae dicunt,die feligen,led funt maleficae, uel daemo
nes in earum effigiis debent omnia confumere, ut poft a-
bundantius tribuant.Colorant quidam , &
dicunt fchrec
dodorum , quod praeter
tellunc contra determinationem
homines & angelos ,;non funt aliae creaturae rationales,
unde non funt nili d^mones.ItemLeuit.decimononorNe
in rotundam attondetis comam,ne radetis barbam, illi e-
nim faciebant idolatrie in uenerationem idolorum. Itet»
X)eut.uicefimofecundo,utuiri non induerentur ueftibus
mulierum, nec econuerlo quod illae in uenerationem deae
Veneris, & alii in uenerationem Martis , & deae priapis •
Irem ea de caufa iuffit deftrui aras idolorum , & Ezechias
deftruxit ferpentem aereum quando populus ei uoluit of-
ferre, dicens.-cuprum eft. Et ea de caufa inhibuit (omnia
tion obleruari & auguria,& praecepit utuir aut mulier,
in quo phytonicus fpiricus eflet 3 occideretur, ficutiam
funt Vvarlagerin nuncupati, qua» omnia quia fufpitione
generant, ad adulterium lpirituale,ideo utdidum eft , ex
telo quem Deus habet ad animas fibi defponfatas , ficuc
fponf us
 ,

Qutftio Secundit 347

fponfusad iponfam inhibuit.Sicetiam & nos prxdicato*
res aduercere debemus,quod nullum lacrificium Deo ma
gis acceptum, quam zelus animarum, ut Hieronymus fu-
per Exechielem tehatur . Vnde & confequenter in cercia
parte operis,de exterminio maleficarum , quo ad ultima
remedia tra&anrfum eric,hoc ipfum enim ulcimum eccle
refugium, ad quod etiam ex diuirto obligatur, ut dida
fiae
ne patiaris uiuere fuper terram ,
eft praecepto.Maleficos
ubi & remedia contra maleficos fagittarios includuntur,
cum & hoc ipfum genus nifi per feculare brachium pote
ric exterminariREMEDIVM dum quis intuitu co
.

modi temporalis,fed ex toto daemoni deuouit, ficuc expe»

rientia faepe docuit
,
per ueram confeifionem licet i
diaboli poteftate liberantur, tamen diu poft &
grauiflime moleftati, &
praecipue nodur
.2«. nis temporibus fuerunt, hoc ia & / ,

eorum poenam Deus pcrmi-

fit ,
fignum autem quod
liberatierane,exii
•
' lo agnofceba
cur, quia
pe
«uniam in burfis aut capfulis, poff eoa»
feflionem deficiebat, fuper quae plu
rima gefta deduci poflent, fed
breuitatis caufa obmit- «.

tumur*

[•Uk:
MAti
•« ^» ' Vtr

V
-
f4*
- •iri. >

MMALEFICA
A L L E I
i ni:.u itf-
• [.
»ri
RVM
oifufmsjj<->^b, ;mj nteni,
j
TERTIA PARS*
i .

i .uA-j.-ntrt
:l> in

AD OPVS IVDlClAL£,TAMlN
foro Ecclefiaftico,quam ciuili,contfa Maleft
cos, acomnes H^reticos pertinens , XXXV.
Qmeftiones complectens.

IN QVIBVS REGVLA INCHOANDI

Pro ce (Tum iudici j,continuatio,& fententiandi modus*
lucuientiflime demonftratur.-

Quisftt competeris Maleficarum

judex.

Q^V AESTlO P R I M A,
v Generalis & incrodu&oria.
fcoi ij/^sbd^irnrr
TRV M malefice & earum fautores, rece
ptatores & defenfores,ita fubijciuntur ju-
dicio ecdefiafticadiocoefanorum , & ciui-
li,quod ab earum inquifirione ualeant hn»
reticx prauiratis inquifirores effe exonera
ti,& arguitur quod <ic. Nam in cnaccufa-
tus.$.fane.lib.6.dicicur: Sane cum negotium fidei quod
fiimme priuilegiacum exiftit , per occupationes al ias non
debeat impediri peftis inquifitores hxrecicce a fedeapofte*
Jica.deputati,de diuinationibus aut fortilegi js, nifi hatre-
fim faperent,manifefte intromittere fe non deberent,tied
punire talia exercences,fed relinquere fuis iudicibus pu-
niendoi.
 Qjiceftio Trima. ;
3^9
niendos.Nec uidetur obftare quod hacrefis maleficarutn
hic non exprimitur,tum qUiaeifdem poenis in foro con-
fidentiae puniuntur , de corife/difi. i pro diledione
.
Si .

diuinatorum St maleficorum peccatum occultum fit ^ in-

terponitur poenitentia quadraginta dierum , fi notorium
euchariihae denegatur, & quorum in eadem poena etiam
• idem iudicium decernitur,turo etiam quia eadem utrobi
que uidetur elle culpa jcuirificut foFtilegi iudicium for-
tiunt,ita maleficae nocumenta creaturarum a d^mombus
expedanc & exigunt utrobiquc,quod d (blo Deo quaeren
, unde utrofiique
durii elt,d creaturis illicite requirentes
peccatum idolatriae, ad quem fenfuin Efiu^ 2i.notatUr<p
rex Babylonis ftetit in biuio in capite duaru uiarurii com
»iiifcensfagittas,interrogauit idola. Pr^tcrea fi dicatur, rp
ca. reftringirdiuinatores & fortilcgos fuper crimen hae-
refis,in quo fubeire debent iudicio inquifirorum, cum di
'
cit,nifi haerefim faperent manifcfte,ita quod ad minus di-
uinatores & fortilegi haereticales (int eis fubiedi. Cotra,
quia tunc eflent dandi diuinatoresartificiales, de quibus
nullibi in feripturis fit mentio . Praeterea fi maleficae fune
inquifirorum iudiciolubiedae, hoc erit propter crimen
haerefis,fed quia fada maleficarfi fine hatrefi poflunt fieri
probatur. Nam ficut conculcare Chrilli-corpus in luto,
quod ualde horrendum eflet peccatum ,
poteftfieri fine
errore in intelledu,& per confequens eriam finehaeiefi,
quia liat firmiter aliquem credere ibi eifec corpus, proji-
ceret tame in lutum ad complacedum daemoni, ex aliquo
pado,i<leo ut optatum finem puta thefauri inuentione,-
;
uel fimile obtineret , ita & foda maleficarum fine errore
fidei, licet non abfqj grandi peccato fieri poflunt, unde in
• lllocafu utique iudicium inquifitorum fubterfugiunt, &
fuisiudicibusrelinquuntur.PraetereaficutSaiomon Diis
fuarum uxorum reuerentiam exhibuit propter compla-
centiam, nec tamen proptereaapollafiam perfidiae incur-
rebat,quia merite fidelis & ueram fidem femper retinuit,
ita & maleficae propter reuerentiam quam exhibent dia-
bplc^ropcer padum iuitum,mence fidem recinentes, no
 3 $o Qjiis Maleficarum Judex.

funt proprerea hxreticatnuncupandx.Prfterea fi dicatur

quod omnes maleficx fidem habent abnegare,unde & h$
reti cx iudicandx.Contra , quia in cafu quo etiam mente
& corde abnegarent , adhuc non hxrericx , fed apoftata:
nuncupantur, & cum fit differentia inter hxreticum &
apoftatam,& hxretici inquifi torum iudicio fubijciutur,
utique malefica: eorum ipdicium fubterfugere habent.
Prxterea ztf.quxft.?.dicitur:Epifcopi eorumqj miniftri,
omnibus modis elaborare ftudeant ,ut permeiofam &a
Zabuloinuentamfortilegam & magicam artem , expar-
rochiis fuis penitus eradicare ftudeant,& fi alique uirum
aut mulierem huius fceleris /edatorem inuenerint, turpi
ter dehoneftatum de parochiis fuis eiiciant, unde cum c,
dicat fuis iudicibus relinquant, & quia loquitur in plura-
tam de ecclefiaftico quam ciuili lure, ideo ad minus per
li,

ca.allegacumfubduntur diocafanorum iudicio. Quod

fi diocoefani etiam feip/os exonerare uellent, prout inqui

fitores prxfaris iam tadis argumentis rationabiliter face

re uidentur,uellencque maleficarum punitionem ad tem
porales iudices retorquere . His argumentis probabiliter
hoc facere poflenr,habetur iri ca.ut inquifitionis.$.prohi-
bemus quoque diftriftius praefatis dominis temporalibus
& redoribu5,ipforumq; officialibus, ne ipfi de hoc crimi
re cum fit mere ecclefiafttc um quoquo modo cognofcat,
uel !udicent,& loquitur de crimine hxrefis,fequitur ergo
quod ubi crimen non eft mere ecdefiafticuro, ficut eft cri
men in huiufmodi maleficis, qui propter damna cemporx
liaquxabeis inferuntur a ciuili & non ab ecclefiaftico»
debent puniri.Prxterea.C.de ludxis.l.ul. infine dicitur:
Cernar prxterea bona fua profcripra,& mos fanguinis p$
na.deftinamius , qui fidem Chrifti repugnabat peruetfa
. dodrma,quddlidicaiur quod lex loquitur de ludxis con
uerfis,& pott redctitibus.ad Tiru Iudxorii, inflantia non
ualetjimo argumemfi amplius per hoc fortificator , eoq»
cum, rales propter apoftafia a fide,ludex ciuij.is habet pu-
nire ergo etiam maleficas fide abnegares , cum abnegatio
fidei ia tpto uel in parte,fic fundamenti» mfieficarm Pr$-
terea
 QuaflioVrima.-.. , 351
terea licet in folutione dicatur,quod pro eodem apoftafia
harrefisfit capienda, adhuc ta men ecclefialhcus ludcx no

fe habet de eis intromittere,led ciiiilis,na occafione quae?

Iliones hxrefum nullus debet populii comouere. Sed prae
les debet per le prouidere.In aucenti.de manda.princi. id
ettjde mandatis principu.colla.$. neque occafione.ubi di-
citur.neque occafione religionum hxrefumq; quxlliones
permittas alicui prouinciam commouere, aut aliter qua-
dam prxceptione iniungi prouincia cui prxfides , fed iple
prouidebis copetenti utilitate filcalibus , & que alia iunc
perfcrutari , & non permittere aliquid fieri citra nollras
praeceptiones occafione religioni!. Patet ex his q> deexpi*
gnante fidem nullus debet le intromittere, nili pr xles*
Praeterea fi cognitio iudicum, & punitio talium malefica
rum non fpc&aret totaliter ad ciuilem Judicem, quo mo-
do legesde his rribus fe intromittere pollent. NanuC.de
maleficis.!. nemo.Uulpa.l. nullus omnes illos quos uul-
us maleficos uocat, capitali poena lubiicic , &e.l. militi.
E eftiisobiiccre decernit, qui magica arte uirxinnocen-
cuntinfidiantur. Item quod qu^ftionibus & tormentis
ad interrogandum fubijci debeant , & quod nullus fide,
lium fub poena exilij, & etiam amilfione omnium bono-
rum,cum eis participat, cum multis alijs poenis annexis,
qua: eligenti illas leges occufrunt.Econtrario uero & pro
ueritate , legum Do&ores talium maleficarum punitio-*
nem in ecclefiafticum ludicem poflUnt retorquere, ut fi-
mul copulatiue habeant cognolcere & iudicare , & hoc.
ficprobatur . I n crimine canonico praeles cum mecro-
politano habet difeernere, &
non metropolitanus per le,
fed adiunfto prxfide,patec in authen.de manda.prin.$. Si
uero canonicum fit quod quxritur , una cum metropoli-

tanoprouincixhoc difponcre &

decernere prouidebis,
fiue a lij quidam dubitant , g!o. id eft , in fide , quo calu
loluscognofcec, quidam glola . tunc epifcopus
fiue ali j
cum prxfide.f. cognofcet & cauff Deo dare amabilem ,
& decibilem terminum, qui & decenter orthodoxam cu
fiodiat fide & identitatem procuret lifcalibus , & noli ros
lubie*
 Qtti{‘Maleficarum ludex,

fubie&os feruet inuiolatos, glo.i.eosnon corrumpat i*

fidc.Practerea princeps fecularis licet puniat p$na
fangu*
ois non tamen per hoc iudicium ecdefia: excludit , cuius
ert cognofcere & diffinire, immo nccefiario prarfupponic
ut pacet. C. de fumma tri. & fi» ca.j i in fine ,
• & extra de
bxre.c.ad abolendam.& c.uergentis. & c.
excommunica-
*nus.i.& a.immo eadem p$na eft & fecundum
leges, fe &
eundum cano.ut patet.CJ.de hxre.l.Manicheos &J. Ar- .

xiani.unde & ad eospertinet,precipueinfimul,6cnon

di-
«ifim talium punitio.Prxterea heudeges decernunt
cle-

jicos a propri js iudicibus emendari, &

non a cemporali-
ecdefiafticum in
bus feu fecularibus, eo quod crimen eis

cenfetur,ita & maleficarum crimen, cum fit partiro ciui—

le & partim ecdefiafticum, propter
damna temporalia &
quam uiojant.ldeoad utriufque partis iudices per
fidem
tinet ad cognofcendum ,
iudicandum & puniendum , &
fortificatur ratio in auten.utderi. apud proprios iudices.
S.fi uero colla.tf.ubi dicitur.Si uero ecdefiafticum fit dei*

^tum egens caftigatione ecclefiaftica & mulda, Deo a-

nubilis epifeopusdifeemit nihil communicantibus cla-
riffimis prouinci^ iudicibus • Neque
enim uoluimus ta-
lia negotia omnino fcireciuiles iudices,
cum oporteat ta-
lia ecclefiaftica: examinari & emendari
animas delinque*

f ium,per ecclefiafticam
mulftam/ecundum facras diu» &
nas regulas, quas & noftr^ fequi non dedignantur
leges ,

H^c ibi.Vnde & per oppoficum crimen mixtum ab ucriuf

que eft puniendum Refponfio, cum principalisjntentio

.

noftra in hoc opere fit ab inquifitione maleficaru, quantu

cum Deo fieri poffit,nosinquifitores partium fuperioria
Alemani$ exonerare fuis iudicibus ad puniendum rdin-
quendo,& hoc propter negotij arduitatem , dum tamen
identitate fidei & faluti animarum non eo minus
proui-
derecur,quare & ptffens opus aggredi fumus ipfi iudici-
bus modos cognofcendijdiffiniendi,& lententiandi relin
quendo.ldeoad oftendendum quod epifeopi contra ma-
leficas in multis procedere poffint, etiam feclufis inquifi-
toribus, licet ipfi epifeopi fine temporali &
ciuiii indicio*
 j
,

Quaflio. 1 •
j ^
ubi punitio tranfit in uindidam languinis , non ita proce
dere ualeant, expedit certas opiniones aliorum inquifito
rum , in diuerfis regnis Hifpaniarin medium deducere,
& illas (falua eorum femperreuerentia,; cum fub
ordine
uno praedicatorum militamus infringere, ut eo clarior in
fingulis habeatur intelledus . Eft itaque eorum opinio-,
<quod omnes malefici,fortilegi,diuinatores, nigromatici,
& breuiterfub quocunque genere diuinationumexiftat
& qui fidem facram femel fufceperunc,& profefli funt, iu
dicio inquifitorum fubiaceant , taliter utin tribus quae
notantur in capitulo , multorum quaercla in principio
,
de haere.in clementi.nec inquifitor fine epifcopo., nec epi
fcopus fine inquifitore procedere habeant. Lice/in quin
<jue alijs unus fine altero procedere ualeat,fi cui placet ca
pitulum legat & inueniet , unum autem e tribus eft fen-t
tentiadiffinitiua,adquam unus fine altero non debet
cedere,& hoc ubi praefati harretici funt habendi. Addant
infiiper blafphemos, &quocunque modo darmones inuo
cantes , &e>xommunicatos,qui in excomunicatione fte-
tiflentper annum animo cotumaci,in cauli fidei, uel etia
in no caufa fidei, lub certis cafibus & plura alia includunt
per qua: audoritas ordinariorum nimis eneruatur, & no
bis inquifitoribus ampliora onera imponuntur,minus le
cure coram tremendo iudice,qui utique dittridam a no-
bis luper eommifli officij exigec rationem
, & quia eoru
,

opinio non infringitur, nili eorum fundamentum fit an

nularum.Ideo notandum, quod principale fundamentum
per glolatores canonum, & pra»cipue luper ca.accufatusi
Sc §.Sane,& fuper uerba,haerefim fapiant,manifefte
acci-
pitur, fundat infuper fe fuper dida theologo um,Thom?
i

Alberti,Bonauenturx,in i.fente.ditt^-.Ex his fpecialiter

aliqua expedit recicare.Nam ubi ca.dicit,uc in augmento
primo dedudum eft, quod inquifitores haeretica: prauita-
tis,de fbrtilegijs &
diuinationibus le non debeant intra
mittere,nifi hxrefiin fapiant , manifefte dicunt qd forti-*
legi uel diuinatores,funt duplices, /cilicet artificiales
, &
hxrecicales, Optimi dicuntur meri diuinatdtes quia uia
4
iij.Pars Mal.Maiefi. Z
delicet

i
 554 '£&!* tnaleficarum Iudex.
deJicetmare ex arte agunt, de quibus etiam loquitur ca-
non ex tenore, extra de Pirtilegi js, ubi dicit quod Vdalri
cus presbyter cum quodam infami, hoc eft diuinatore,di-
cirglola ad /ecretum locum perrexit , non ea intentione
'Ut daemonem inuocaret, quafi dicat quia hoc fuiflet hae-
:

reticum, fed ut cum jnfpedionc Aftrolabij furtum quod-

dam mueniret, quafi dicat: quod eft mera diuinatio, uel
fortilegium. Secundi uero hatreticales dicuntur diuina-
tores,qui in eorum arte daemonibus aliquem honorem
impendunt, qui diuinando futura praedi-
latri.? uel duli£
cere conantur,uel aliquid fimile quod ha?refim fapiat,ma
nifefte exercent, & tales iudicio inqu ili torum , licut &
alij haerecici fubiacent.Et quod haec fit mens canonis,^)-
bant percanoniftasglofantesuerbum faperent.Nam lo.
fu per allegatum canonem ,accutetus,& uerbum tepe-
rent: dicitita faperent, ficuteft circa aras idolorum ne-
aharia preces emitrere/acrificia offerre,
df mones confu-
Jere,eorum^; refpote fiilcipere, uel afibciant fibi propter
fortes exercendas haereticos, uel faciunt pfaedi&a cu ian-
gume,uel cum corpore Chrifti , uel in fortibus , ut pof*»
habere re/ponte , puerum rebaptizant , uel his fimi-
ijnt
Jia.Ad eundem fenfiim allegant A rchid.fuper eodem cap.
&§.Sane, &fiiper eodem uerba teperent, Item allegant
Joannem , modo Raymundum , Guilihelmum de monte
J-audu, item probant per determinationem Ecdefiae, ex
Concilio Acquirenfi.a5.qu*f.5 # Epi(copi,ubi huiufmodi
mulieres fuperftjtjotee infideles nominantur,cum dicitur:
fitinam h* fola: in fua perfidia periflent , & perfidia in
Chriftjano dicitur h?refis , unde & jnquifitorum haereri
corpmiudicipfuntfubiefti. Probatur infuper per theo-
logos, primo per fandum Tfiomam, in z.fentent.diftin.y.
ubi quatrit» Utrum uti auxilio d^monis fit peccatum , ubi
inter aliafia?c uerba dicjr fuper illud Eteixodauo.Nun-
quid non populus a Deofuo requiret uifionemMn oibu»
jn quibu? complementum operis ex uirtuteda?monis ex-
pedatur,eftapoftafia a fide,propter padura initum cum
itemoije, uel uerbo tenus fi inuocatio interfit, uel fa&o
 ,

,
•
V* QutflioT. . c. \

aliquo, etiam fi facrificiadefinr.Adidem allegant A Jber-

tum in eodem fuo fcripto & diftin. item Petrum dc Thn-
rentafia, itemPetrum de Bonauenrura,nouicer canoniza
tOj qut tamen non Petrus nominatur cum fuerit uerum
,
nomen fuum , item Alexandrum de Ales , & Guidonem
ordinis carmelitai um, qui omnes dicunt quod daemones
•inqocantesjfunt aportatf,& per confequens haeretici
, un
deinquifitorum haereticorum iudicio fubiedi. Sed quod
>rxfari inquifitores per haec & per quacunque ab eis al-
Jegata,non poflunt fufficienter probare quin etiam prae-
fati /ottiIegi,& extera. iudicio
ordinariorum, feti epifeo
porum, feclufis inquifiroribus pofliint fubiacere,& quod
inquifitores a talium diuina torum nigromanricoru feu
,
etiam maleficorum, fe poflunt exonerare, non quod illi iu
quifitores male faciunt inquirendo fuper tales,ubi epifeo
pi non inquirunt, in quocafu potius inquifitores illi fune
commendandi,fic probatur.lnquifitores no habent fe in
tromittere nifi fuper crimen hxrefis,& cum hoc oportet
quod iilud crimen fit manifeflum . -Patet per frequenter
allegatum canonem,accufatus,&in iSane. Quo flante,
tunc iterum arguitur, cii quis aliqua comittit qux abfq;
uitio h^refis committere potefl, quantumcunque illa fine
;rauia & enormia,adhuc non eft uthxreticusiudicadus
Jicet fit puniendus , ex quo /equitur quod ubi quis n5 eft
judicandus ut hxreticus, fedutjmalefaftor puniendus,
inquifitor non /e debet intromittere , fed debet, talem
iuxta tehorem canonis fuis iudicibus ad puniendum relin
quere. Quo iterum flante, fequitur quod omnia.-indufU
per glofatores canoniflas & theologos , ut dxmones in-
uocare,eis facrificare,&c.ut fupra cadum eft , nifi ex ui-
tio hxrefis proceiferint, inquifitores fe non debent intro
mittere,fed fuis i udicibus ut fupra relinquere. Quo iterfl
flante cum prxfatafxpiflimxfine uitio hxrefisneri pofi.
funtjin quo cafu talia facientes non ftlnt ut haeretici ha-
bendi,aut condemnandi, fubfcriptisprobaturaudorita-
tibus & 'rationibus. Nam ad hoc quod aliquis fit proprie.
b*reticus, quinque requiruntur Pimum eft, ut fit erro'^
.
3 $6
Quis maleficarum lude*.
circa ea quife
in ratione. Secundum eft, quod error
ille fit

fune fideijuel contra ueritatem

determinationis ecclefi»,

in iis que pertinent ad fidem» uel

bonos mores, & necel*
confequutionem uitx aeterns.Tertium eft,quod
fatio ad
profeflus eft,a-
firor talis fit in illo qui catholicam fidem
eflet Iudseus uel paganus,non haeretieus.Quarr
lias enim
error in eo qui fide fufeepit, fit taliter
tum eft,quod talis

quod aliquam ueritatem de Chrifto confiteatur, pertine

alias fitotii difere
rem ad diuinitatem uel humanitatem,
errorem per-
Jeret,eflet apoftata.Quintum eft,ut talem
tinaci uoluntate & obilinata eligat, & (equatur: & quod
4e haerefi & h^retico fit fumpto.ca.aIle,accufatus.& uer-
bum faperent intelligatur, glofam tamen canoniftaru no
reprobando,fedfaluando fic probatur. Nam quod primu
requiratur error in intelleftu,hoc notum eft omni
fcilicet

bus per communem regulam. Duo requiruntur , ut qui$

fcilicet,error in ratio*
dicatur h<ereticus,unum materiale,
uolutate.Patet
ne,alterum formale, Icil^cet, pertinacia in
&perAuguft.Haereticuseft,qui nouas & falfas opinio*
quia h^refis
lies aut gignit,auc fequitur.Ratio etia adeft,
eft fpecies infidelitatis', &
infidelitas eft in intelleftu fub-

ieftiue, ficut & fides (Ibi contraria & qppofita habent fia
ri circa idem .
Quo ftante fa&um uel opus quodcunque ,

fine errore non facit haereticum»ut

puta fi quis fornicatur
qui dicit: Non
aut mechatur,licet agateontra ueritatem
uel opi-
moechaberis, ex hoc non eft haereticus, niu cadat
ratio eft, quia quandocun-
netur fornicari eflelicifum.Et
que duo neceflario reqpiruntur ad conftitutionenva*
alia
eft, illud efle,
(icuius,deficiente altero illoru,impoffibile
quia dato oppofito quod fine illo poflit efle,iam nonn^
ficut quia ad
ceflario requireretur ad conftitu tione illius,
conftitutionem domus, neceflario requiritur
fundamen*
alterp deficiente, no habetur do
% um,paries,ta&ura,ideo
requiritut
mus.Sic ergo quia ad h^refiiq conftituendam
error in intelle&uneceflario,nullft fofium abfoluere fiud
nos in
^rrore in intelleftu facit h^reticum.Et propter hoc
i.par*
quifitores Ceraunia: dicimus cum B. Antonino, in
 '

QutifliO.I. o 557
Ihm./uae, hanc materiam pertra&antis , q> baptizare ima-
gines,adorare d$mones,eis thurificare, coculcare corpus
&
Chrifti in luro 3 omnia huiufmodi,quae funt ualde hor-
renda peccata 3 nifi fit error intelle&u, non faciunt homi-
nem haereticum,& ideo fi quis faceret ifta 3 utputa bapti-
zaret imaginem 3 non male /entiens de (aeramento bapti-
lmi 3 nec de eius effe«ftu,nec credens iftum bapcifmum elfe
aiiquid,nec habere effe&ii ex ui fua,fed fecit hoc propter
aliquem finem,facilius aflequendum i dxmone, cui quae
rit propter hoc complacere, ita quod aliquo pafto impii
citojuelexpreflbilludagat , ut daemon fibi uel alicui fa-
ciat quod peeitjfecundum quod cara&eribus & figuris /e
eundum artes magicas,ab hominibus daemones paftoex
pre(fo 3 uel racico inuocantur3 ad defideria eorum explen-
da 3 dummodo non petant a d^mone quod fit fupra facul-
tatem eius,nec quantum ad potentiam, nec quantum ad
cogniciohem,fic/cilicet 3 quod no malefentiat depotefta
te 3 auc cognitione daemonis,ficut e/fent illi 3 qui crederent
quod dfmon liberum arbitrium homi
poflit neceflitate
nis,uel illi d$moh omnino ex tali pa-
qui crederent 3 quod
cto, 8c in omnem euentum 3 quantumeuhq; a Deo no per
mi/Tus,po/let facere quod petunt3 uel qui crederent, quod
jpoflet /ei re alteram partem fucofi contingentis, uel effe-
rum aiiquem facere, qui eft proprius (oli Deo 3 talesenini
non eft dubium quod haberent errorem in irttelle&u , &
maledepoteftate daemonis fentirent , & per confequens
fuppofitisalijsconditionibus quae requiruntur ad haere-
fim,eflent haeretici, & ordinariorum fimul inquifito- &
*um iudiciofubietti.Sed fiexcaufispraediftisfacerent,n 3
«nale /enti entes de baptifmo &alijspraedittis, prout coni
muniter fic,eo quod ipfo fa&o malefici 3 & nigromantici ±.
tum fciunt ipfum diabolum e/Te inimicum ifidei, & aduer
farium /alutis ,iam coguntur in eorum cordibus /entirCj
magnam uim eflein fide,& quod nulli faifitati fubiacere
poteft cui pater mendacij non praeefle nofcitur.Ideo licec
talia facientes peccarent grauiffime, non tamen eflent h§
teticij & ratio eft 3 quia non male fenciunt de facramentoj
Z 3 licet
 5 8 Quis, maleficarum ludex.
3
licet & facrilege utantur unde funt magis fortU
eo male 3

legi quam haeretici, & de numero illoru m de quibus alie* .

ca.accufatus. praetendit non fubiacere iudicio inquifito-

rum,cum non manifefte fapiant h^refim, imo uix occul-
te & quali nullo modo. Et eodem modo de adorantibus
daemonem & facrificantibusei,quiafihoc faciunt creden
tes diuinitatem elTe in da?monibus,uel credetes quod cui
exhibendus,uel quod omnino ex exhibi*»
-

tus latriae (it ei

tione talis cultus,afl'equantur quod requirunt a diabolo,

non obftanteDei prohibitione, feu etiam permiflione ,
Sed fi ifta faciunt non ita fentientes
tales elfent haeretici,
de dxmone, /ed ut aliquo paSo cum daemone facilius p
iftaexequantdr ab ipfo quod intendunt, tales ,non fune
h^retici ex natura rei 3 licet grauiflime peccet.Et quidem .

pro maiori declaratione funt aliquae obieftiones mouen

dae.Nam obftare uidetur, quod fecundum iura lymonia-
cusnoneft hxreticus,ut i.q.i .quifquis per pecuniam,&
tamen non habent errorem in intelie&u 3 nam lymonia-
cus non eft haereticus proprie 3 fed large propter quadam
ftmilitudinem,quia ex quo uendit uel emit facra,ita agiq,
fi aeftimaret donum grati^ pecunia
ac pofie poflideri , fe-
cundum Thomam. Sed non hoc aeftimando ficut commu
niter accidic,non eft haereticus,quia hoc no credit,led be
ne uerum efle t,fi hoc crederet/cilicet, donum gratiae pof
fe pecunia poflideri. Item obftare uidetur quod dicit de
haereticis, quicfique.& alie ca.accufatus, quod adoras hae
reticum, eft haereticus.Sed grauius peccat qui adorat dae
monem 3 qudm qui adorat haereticum,eigo,&c. Item qui
judicandus eft ut hxreticus,uidetur eflehaereticus 3 nam

ecdefia non poteft iudicare mfi de ijs qu$ patent,occulto

rumeniin cognitor eft Deus& ludex diftinft.^.erube-
Icant. Sed ea quae funt in intelleftu no poflunt patere nifi
exfaftisintrinfccis ,
uifis uel probatis, ergo talis faciens
tsHa,eft Judicandus haereticus. Praeterea 3 impoflibile ui-
detur quod aliquis faciens talia, fcilicer, conculcando cor
pus Chrifti Sthuiufmodi , licet male lentiat de corpore
,

Chrifti, probatur hoc,quia impoflibileeit malitiam ef-

fe
 Qutpo t. jf,,
fein uo!untate,quin fic error in intelle&u, cum & fecun-
dum philofbphum omnis malus eft ignorans feu errans,
cum ergo talia facientes habeant malitiam in uoluncate,
ergo habent errorem in intelleftu.Refpodecurad ifta, &
primo fuper primum & tertium, quia coincidut . Duplex
eft iudicium.f. Dei, qui uidet interiorem hoim , qUi non
potfunt iudicare de' interioribus, nifi per exteriora, ut ar-
gumentum fatetur tertium,mo iliequi iudicatur ut h$r€
ticus , iudicio Dei eft uere haereticus,ex natura rei. Deus
.n.nullu iudicathaereticum,nifi habentem errore fidei in
jnceJledu.Sed ille qui iudicatur h^reticus iudicio hominu
n5 oportet cp fit haereticus ex natura rei,fed q> fecerit tale
facfcii,per quod apparet ipfura male fentire de fide, per &
confequensiuris praefumpfione haereticus reputatur. Etft
uaeratur,an ecdefia habet ftatim iudicare tales, qui fi a-
3 orant daemones, uel baptizant itnagines,h3?reticos?Re-
fponfiones nota.Primo quod ad difcernendum iftud ma-
gis pertinet ad canoniftas fcilicet,quam theologos . Ca-
noniftae dicent iuns praesumptione haereticus reputatur,
& ut haereticus eft puniendus. Theologus dicit primo iu -
dicio fub correftione fedis apoftolica:, non quantum eft
ex natura rei quicquid fit juris pr*fumptioneȣt ratio po
teft efte ifta, quia quandocunque aliquis effe&us depen-
dere poteft, ex duplici caufa,nunquam ex natura rei 3 e<
illo in efTe&u poteft iudicare pi aeci fe altera caufa . Cum
igitur ifte effeftus,qui eft adorare daemonem uel eius au-
xilium, ad maleficandum poftulare , imaginem baptizan-
do,uel infantem uiuum ofteredo,uel occidendo, uel aliud
huius poflunt procedere ex duplici caufa, fciJicet, uel cre
dendo daemonem effe adorandum, & fibi facrificandum >
& imagines capere facramentales eft*e<ftus,uel quia aliquo
pafto fafto cum daemone , facio ut facilius obtinea quod
uoload£mone,in ijsquae non funt fupra facultatem fua,
ut fupra taftum eft, non debeo ftatim iudicare ex tali effe
flupraecifeaIteracaufam,fciIicet,quod hoc faciatjut ma-
le fentiens de fide.Vnde quindo conftac de huiufniodi ef*
ft&u, ulterius inquirendum eft de caula , & fi ex errore Bc
Z 4 peruer-
 .

Quxfiio Trima» 361

cludifjCUtn tales fymoniaci tantummodo itiris pras fu ru-

ptione cenfentur haeretici, de quibus ordinarij per fe ju-

dicare poliunt, irrequifitis inquifitoribus , immo necin-
quifitores de fymoniacis uari js le intromittere habet , &
pari ratiotiedealijsqui tantum iuris prxfumptione hae-
retici iudicantur.Nam contra epifcopos fcilmaticos pro-
cedere non poflunt,& prolatos alios luperiores , ut pate*
in capitulo inqui(itionis,de haere.lib.6.ubific dicitur
1 nquifitores h^reticae prauitatis ab apoftolica fede feu a-
quibuslibet deputatis de huiufinodi crimine inquirere
liis
contra eos ut nequeunt, aut eius praetextu procedere con-
tra eos nili in literis commiflionis fedisapoftolic£,q> hoc
poftint contineatur exprefle . Si tamen inquifitores iplx
epifcopos uel alios fuperiores praelatos fciuerit,uel mue-
nerint jdrca crimen h^refeos commififl"e,aut eos de huiuf
uiodi.djfFamatorexiftere,uel fufpeftos,idtenebantur Ce-
di apoftolic^ nunciare. Ad fecundfi funditer patet ex prae
habitis refponfio.Nam adorans haereticum eft , tunc hae-
reticus fi adoret ipfum credens efle adorandum feu hono.
randum , propter fuam doftrinam & opinionem Si au- <

tem honorat ipfum propter aliquid temporale , fine ali-

quo errore fidei in intelle<ftu,no eft proprie haereticus, fed
iuris fi&ione uel praefumptione feu fimilitudinarie ,
quia
agit ficut male fentiret de fide,ficut ille quem adorat, un-
de nec inquifi torum iudicio fubiacebit. Ad tertium patet
ex praemi(Tis>quia licet indicatur ab ecclefia ut haereticus,
propter fafta ex trinfeca , uila, & probata , non tamen le-
quiturquod femper fit haereticus ex natura rei , fed iuris
pi acfumptione fic reputatur , unde & in illo cafu inquifi-
torumiudicium fubterfugit, quia non lapit haerefim ma-
nifeftum. Ad quartum, dicendum quod falfum praeluppo
nit,quianoneftpolfibile quod aliquis conculcet corpus
Chrifti,abfquehocquod malelentiat, uel peruerfita-
tem fidei habeat , de corpore Chrifli, quia
poteft hoc fa-
cere Iciensfe peccare, &
credens firmiter ibiefi*et cor-
pus Chrifti. Facit tamen hoc ut placeat daemoni, fa- &
cilius obtineat quod uulc ab eo . Et licet ournis malus er-
ret,
•»
* '
4 /
 %6z Quis TYlal e Rearum Index.
ret,no tamen errore inrelledus,qui eft hirefis,feu erras,
male fentiens de his qua* fune fidei , fed de his qua: Tunc
uirtutis alicuius, contrarium in uitiis operatur . Et tan-
tum de primo principali quod ad herefim proprie fum-
ptum requiritur, & fecundum quodiudicio inquilitoru
debet hirericus fubiacere Nec obftat fi dicacur,tametl
.

etiam contra diffamatos aut fufpedosleuiter , uehemen-

terdehirefi,&qui non uidencur fapere hirefim mani-
fefte inquifitor poteft procedere.Refpondetur, inquirere
poteft & procedere fuper tales, ihquantum funt fufpedf,
aut diffamati de herefi proprie dida de qua etiam nunc lo
quimur ( ut fi pe cadum eft Jqui habet errorem in intei
Jedu,& aliaquatuorfequentia annexa quorum fecundti
eftjUttaJis error fit circa ea qui funt fidei, uel contra ue-
ritarem determinationis Ecclefii in his qui pertinene
ad fidem & bonos mores, & neceffaria ad confecutionem
uiti iterni.Si enim error fit de his qui non pertinene
ad fidem,p:»ta quod credat quis fblem non maiorem ter-
ra,&huiufmodi non eft periculofiis error. Error autem
contra /aeram feripturam , contra articulos fidei, contra
determinationem ecclefii,ut ftipra radum eft hirefis.ar.
*4.q.f.hiceft fides. Irem quia determinatio dubiorum
circa fidem pertinet,principaliter ad ecclefiam , & prici-
pue ad pontificem fummum Chrifti uicarium. Petri fiic-.
ce/Torem,utexprefledicirur:24.q.i quotiens. Etconrra
determinationem ecclefi^, nullus dodor uel fandus fuam
fenren tiam defendit.ut dicit Tho.1.2 .Nec Hiero, nec Au
gu. nec alius.Sicut ergo afferens pertinaciter cotra fidem
eft hireticus,ita & contra determinationem ecclefii , iir
his qui pertinent ad fidem ,& neceffaria ad falutem per-
tinaciter afferens eft hireticus. Ipfaentm ecclefia nun-
quam ertaffe in fide probatur,utdicic.24.q.i.areda , &
alijs.c.Signanterautem dicitur, quia afferens contra de-
terminationem ecclefii non /impliciter, fed in his dunta
xat qui pertinent ad fidem & falutem, eft hireticus.Nam
in ali js contrarium fentiens, no eft hireticus, ficut quod
ius non poteft /eparari ab ufu , in rebus ufu confumpcili-
 3

Quxflio Trima. 36
bus,qudddedarauit & determinauic Ioan il.in extrau*
ad conditorem.Vbi dicit contradicentes huic fententi*
:

haereticos . Ter-
efle contumaces & rebelles ecclefiae,non
tium, quod requiritur eft quod error fit in illo qui catho
licam ueritatem eft profeflus. Si quis enim nunquam ef-
proprie haere-
fet profeflus fidem Chriftianam, non eflec
ticus,fed (impliciter infidelis, ut ludaeus & Gentilis qui fo
ris funt.Vnde Augufti.de ciui. Dei. Videns diabolus ge-
nus humanum a cultura idolorum & daemonum libera-
ti haereticos nouit,qui fub uocabulo
Chriftiano, doftrin$
refifterent ChriftianT,Oportet ergo quod error
fit in il-

lo qui in baptifmo (ufcepit fidem Chriftianam,

ad hoc uc
fithaereticus.Quartum quod requiritur eft, quod talis er
rorfit in eoqui fidem fufcepit taliter, quod aliquam ue-
ritatem de Chrifto confiteatur pertinentem ad diuinita-
temuel humaniratem.Sienim nullam ueritatem penitus
confiteretur, magis proprie apoftata quam haereticus cen
feretur.Sic lulianus apoftata,& diftinguitur unum ab al-
tero,licet aliquando unum fumatur pro alio. Sub hac con
dicione reperiuntur cerci,qui interdum egeftate mole &
uariis afflifti,corpus
fti js &
animam tradunt diabolo , &
fidem abnegant,dummodo in eorum & ad
necefticacibus

po (fidendum diuitias & honores,diabolus eis afliftat. No

uimus certos nos inquifitores,& poft aliquos poenitentes
qui utiq; abfqj errore fidei intelledu , quia tantummodo
propter commoda temporalia talia commiferunt , unde
nec hteretici proprie, nec iterum apoftaceex corde. Et Iu-
lianus licet magis a poftatae cenfencur . Ex corde uero a-
,
poftatae,fi nolunt refilire,ut haeretici impoenitentes , tra-
dentur curi* feculari. Si autem uelint, recipiuntur , prout
haeretici poenitences.Tuxta.c.ad abolendam.§.prae(enci.de
h*reti.Ii.6. Concordat Raymundus. ti. de apoflolica . re-

uertences,ubi dicir.Quod reuertentesab apoftafiae perfi-

dia cum fuerint h^retici tanquam reuertentes ab haerefi
funtrecipiendi,& hic fumitur unum pro alio, ut prius
ta<ftum eft,& fubdic:Illi uero qui metu mortis fidem ab-
peganc,hoctuaccipe,qu i propter comodum temporale
diabolo
 ..

364 Quis Maleficium Iudex.

diabolo fidem abnegant,& errorjbus non credunt liced
,
iure heretici non fint,nota hic quod hon funt proprie h§
retici.Subdir ^^Aq Uam non habent in mente
errorem
ludicioecclt.i^ qua» habet per exteriora de interioribus
judicare , haeretici habendi funt , nota hoc iuris fidione*
& reuertantur ut poenitentes hiretici recipiendi Jfunt
Non enim metus mortis eft metus cadens in conflantem
uirum ad fidem CHRISTI
abnegandam, fi c tu ac- &
cipe propter comoda temporalia,unde cocludit, fandius
eft mori quam abnegare uel ufciidojaticis
, ut dicit Au-
guft. &
recitatur. 2 z.q.4. Simile iudicium de maleficis
fidem abnegantibus cflet,ut ibi refilire uellent reciperen
wr,utpoenitetesabfq; hoc quod curia» /eculari relinque
rentur,omnibus tamen modis ad gremium ecclefiae reci
piuntur,ubi peturitj&curi^fecularifinon traduntur re*
linquiitur,& hoc propter damna temporalia illata prout
in modis fententiandi patebit, & omnia prsfatus ordina
risexequitur,ita quod etiam inquifitor fuas uices illi con
mittere poteftfin hoc duntaxat cafu apoftafi^ , fecus eft
in ali js cafibus lortilegorum . Quintum quod requiritur
ad hoc uc quis proprie fit ha»reticus,ut talem errorem fie
mata uolUntate &
obftinata eligat & pertinaciter fequa
turopiniones. Vndcfecundum Hieronymum hsrefis ab
eledioneeftdida.Etideo fecundum Auguft.non quifal-
fas opiniones gignit uel fequitur, fed qui pertinaciter de
fendic hsreticus eftcefeildus/Vndefi quis non pertinaci
malitia /entiret aliquid contra fidem,fed ignorati a para
tus corrigi,(i quis fentit falfum offenderetur fibi efle con
tra fidem uel facram fcripturamuel determinatione ec-
defia?. 1 :^ q^. dixit Apoftolus. Et ideoipfe Auguflinus
dicebat . Errare potero, haereticus non ero,quia fcilicet
paratus corrigijcum fibi fuerit oftenfus error, & conflat
quod quotidie inter dodores circa diuina funt uarie opi-
njones,& aliquando contradidoriae,ita quod necefleeft
alteram efle fal/am,& tame nulla earum reputatur falla ,
donec per erelefiam fuerit determinata articulo. i4.q.j;
qui in ecckfia»Ex quibus omnibus concluditur, quod pro) .

V* 4* • bare
 .? ’
QuaBio prima. '>
365
bare maleficosTubiacere iudicio inquifitoru , uel et alios
quocuque modo daemones inuocates per dida canonifta
rum fuperalle.uerbiim faperencin ca.accufatur. compre
henfum non fufficienter probarur,cuin tales ab eis hxi e
tici judicatur quasdam iuris fidione,nec etiam per di&ji
theologorum, cum & ipfi tales nominant apoftatas uerr
bo,uel opere, non autem corde, & mente, de quo errore
uerbum faperent pnctendit.fct licet iudicantur ut hjercti
<ci,n5tame propter hoc fequitur,quod epifcopus line in
quifitore non nolfic fententia diiiinitiua contra eoskpro T
cedere, aut carceri ad poena deputareyaut tormentis cxpq
nere.Immo in cafu quo h^c decifio no uideatur fufficei^
ad hoc,ut nos inquilitores limus a nukficar u mquifitiot^
lexonerati, nolumus tamen hoc uia iuris exigere, cum ur-
ces noftras ir. his duntaxat fuper fententiam ferenda iplis
diocefanis comirtere poflumus . Hoc enirohabetur in ca»
multorum.in prin.de haereti.in Clemen.Vbi lic dicitur ,
Multorum quaerela & infra . ut negotium inquilitioni$
huiufmodi profperetur foelicius , quo deinceps eiu/de 1$
bis indago folertius, diligentius , & cautius peragetur.,
ipfum tam perdioccfanosepifcopos,quam per inquilito
res a lede apoftolica depuratos,omni carnali odio uel tU-
tnore,autcuiulmodicomodi temporalis affedione femq
tis decernimus exerceri , fic quod quilibet de pr^didis fi-
ne alio citare & arrefiare,feu capere tutte cuftodix, man-
cipare ponendo in compedibus & manicis ferreis, fi eiui
fumfueritjfuper quibus faciendum ipfius conlcientiam
oneramus,nec non inquirere contra illos, de quibus pro
huiufmodi negotio , fecundum DEVM& iullitiam ui-
derit expedire, duro tri tradere carceri qui potius ad pae.
nam quam ad cultodiam uideatur , uel tormentis expo r ,

nere illos, aut ad fententiam procedere contra eos. Epi-,

Icopusfine inquifitore, aut inquifitor fine diocelano auc
eius, ut epifcopah fede uacante capituli fuper hoc delega
to,fi lui adinuicem copiam habere ualeant, infra odo die
sum fpacio , poftquam inuicem fe inqmfiuerunt non uaT ,

lebit,& filecus pr^fumptum fuerit nuUum.fit,& irritmi\,

 $66 Qjtis Maleficarum Judex,

ipfo iure,poft fequicur ad noftrum prcpofitum.Verum fi

hocCpifcopus uel eius feu capituli fede uacante delega-
to cum inquifitore,aut inquifitor cum altero , eorundem
propter prxmifla nequeant aut noluerint perfonaliter co
uenire,Doteft epifcopus uel eius feu capituli fede uacante
delegatus1hquifitori,&inquifitorepifcopo uel eius dele
gato > (eu (ede uacante ille qui ad hoc fuerit per capitulu
deputatus, (uper illis committere uices fuas, uel fuas (igni
ficareperhterasconfilium &con(enlum . £x quo pater*
quod licet in quinque cafibus, unus fine altero , in tribus
liero minime procedere po(lit,quia tamen unus alteri ui-
ces fuas committere poteil,prxfertim quo ad fententiam
ferendam, ideo &
nos hoc per prxfent es facere decreui-
mus, aliis inquifitoribus in fixis limitis remanentibus Ad .

argumenta ergo refpondendo patet ex prxmiftis, ad fex

prima argumenta pro inquifitoribus militantia decifio,
quod eorum inquifitioni malefici & fortilegi non uiden-
turfubijcr.Ad alia autem argumenta pro diocoefanis , in
cafu quo& ipfi i maleficarum inquifitione fe exonerare
uellent,& ciuili iudicio relinquere . Patet quod non pof-

funt hoc eadem facilitate quoinquifitores facere, quia in

crimine hxrefis iuxta c.ad abolendam. & ca.uergentis. &
ca.cxcommunicamus utrunque. extra de hxre. ludicis ec-
clefiafticieft cognofcere &iudicare, Stiudicis fecularis
exequi & punire, ubi fententia tranfitin uindi&am fangui
nis, fecus ubi ad alias poenas poenitentiales. Videtur e-
tiam quod in hxrefi maleficarum, licet non in aliis hxre-
fius etiam ipfi diocoefani fuas uices ad cognofcendum &
iudicandum in foro ciuili committere ualeat , tum ut in
argumentis tangitur , hoc crimen maleficarum non eft
mere ecclefiafticum , imo potius ciuile propter damna
qux inferuntur temporalia, tum etiam quia leges fpecia
les in punitionem maleficorum, quo ad omnem uiam pu
Ditionis editx cernuntur . Videtur denique quod hfc uia
plurimum in exterminium maleficarum deferuirer, & in
maximum iuuamen ordinariorum coram tremendo tudi
ft iiiper difiridumexamen quod exigetur cum tefie,fcci.*

:V/ ptur4
 . .

Qu&ttioTrima. 36 j
tura iudicium duriffimum iis qui praefimt imminet, &
fecundum hanc differentiam procedemus,uidehcet quo^l
iudex fecularis cognofcere & lud icare poteff , ufq, ad fen-
tenciam diffinitiuam ad poenl. entiam quam ab ordina-
riis recipiet fiecus fuper ianguinem quam per le ferre
,
poteft

Summarium traffandorum.
^ '* *• .* i •*“? -QJJ' .. n • i ;•

T ergo iudices tam in foro ecclefiaftico, quam ci

V uili modos cognofcendi tudicandi,& fententian

di,femper in promptu habere ualeant , confe-
quenter circa tria principaliter procedendum
erit.Primo quis modus inchoandi proceflum fidei . Se-
cundo,quis modus continuandi.Tertio, quis modus ter-
minandi & fententiandi in hac materia maleficarum
Circa primum quinque difficultates. Primo, quis inter
tres modos procedendi , qui in iure tanguntur,fit magis
competens. Secundo, de numero teftium. Tertio , an poC-
fine compelli ad iurandum.Quarto, de conditione teftiu.
Quinto, an inimici capitales ad teftificandum admittun-
tur.Secunda pars continet quarftiones undecim. Prima
qualiter teftes fune examinandi, & quod femper j^uih^ue
perfon^ debent efle praefentes . Item qualiter maleficae
furit interroganda: generaliter & particulariter, &eric
fexta in ordine li.quia cum numerus mutatur eo ut le&or
facilius reperiet materiam optatam. Secunda, uaria dubia
declaratfuperrefponfiones negatiuas , quando fitin- &
carceranda,& quando pro manifefte deprenenfa in haere
fi maleficarum .Tertia de modo capiendi maleficas,
Quar
to de duobus quaepoft captionem facienda funt iudici,
& an deponentium nomina fint ei manifellanda, defen &
fiones cum deputatione aduocati fint concedendae.Sexta*
quid facipt aduocatus fibi teftiuin nomina non publican-
tur,& ubi inimicitiam capitalem allegat coram indice .

Scptima,qualitermdexinimicitiam capitalem inueftiga-

 3 68 Modus inchoandi proceffutn,
re habet.Odaua,de his quae iud ex habet aduertere ante-
quam delatam tormentis exponat. Nona, de modo fenteri
tiandi ad quasftiones & tormenta.Decima,fuper tormen-
ta continuanda, & qualiter fint tormentandae,& de caute
lis & lignis contra maleficium taciturnitatis . Vndecima,
fuper finales interrogationes & caucelaa d iudice obferua
das.Tertia pars continet primo quxftiones tres quas ju-
,
&
dex debet aduertere, ex quibus omnis fententia diffini-
tiua debet procedere. Prima, an fu per examen candentis
ferri poffit fentenciari.Secunda,de modo quo omnis fen-
tentia eft ferenda . Tertia, ex quibus fufpitionibus poteft
judicare, & qualiter fuper unam quanque fufpitionem de
bet fencentiare.Demum fuper ultimam partem de uigin-
ti modis fententiandi quarum tredecim funt communes
,
fuper omnem hxrefim , reliqui fpecialiter fuper h^refim
malefica rum ,& quia locis fuis patebunt , caufa breui catis
hic non afTignantur.
i

Quajtio prima fuper modum inchoan

di proceffum ,

V R
AE R I T V ergo primo , quis fit mo-
dus competens ad inchoadum proceflum
fideicontra maleficas. R.efpondetur. Cum
inter tres modos qui tanguntur . extra de
accufa.denun. &
inquifitio .& primus eft*
quando aliquis accufat aliquem de crimi-t
ne haerefis,uel fautoria coram iudice , offerendo illud fe.
probaturum , & infcribic fe ad poenam talionis , nifi pro-
bet. £c fecundus modus quando aliquis denunciet ali«
quem ,ita tamen quod non offert fe probaturum , neo
uult facere partem , fed dicit quod denunciat zelo fidei
,
uel ratione fententiae excommunicationis latae per ordi-K
narium uel eius uicarium ,
aut ratione poenx temporalis*
quam fecularis iudex contra non denunciantes» Et tertius
fnodus per inquifi$ionem 3 hoc eft,quanda non eft aliqqis.

accufator
 ,

'

Qux.flioTrimai *
369
accu fator uel denunciator , ledfama laborat in aliqua7
duitate uel loco quod fint maleficx , & tunc iudex ha-
bet, non ad iftantiam partis, fed etiam ex officio pro
cedere. Ideo aduertendum quod primum modum proce-
dendi iudex non libenter admittat. Tum quia non eft in
caufa fidei uifitatus, nec etiam in caufa maleficarum,qux 4

fua maleficia occulte exercent. Tum etiam quia eft accu*

lanci multum periculofus propter poenam talionis, qua
ple&erecur ubi in probatione deficeret, Tum etiam quia
eft muftumlirigiofiis.Incipiat pfoceflum per citationem
generale, affligedo illam ad ualua ad ecclefix patrochialii
uel prxeorii per modum qui fequitur Cum nos uicarius
.

talis ordinarii, aut iudex talis domini toti noftris aflfe&i

bus inhiantes , ac exomnibus noftris prxeordiis affeftan
tfespopulum Ghriftianum nobis comifliim in unitate, &
ferenitate cacolic^ fidei confoueri,ac ab omni pelle pra-
uitatis hxretice,uifccralicer elongari . IdcirCMios iudex
prxfatus cui ex iunfto officio h^c incumbuunff ad gloria
& honorem recolendi nominis IESV CHRISTI,&
ad exaltationem fan&£ fidei orthodoxe,atq; ad depreffio
nem hrreticeprauitatis prxeipue in maleficis uniuerfis,
& lingulis cuiulcanqj conditionisftatus.Hicnora. Sicec
defiafticusiudex inquirit, addat ordinis religionis,aut di
gnitacis exiftant ,
qui funt infra terminos huius duitatis
aut circa illam, aut oppidi ad duo miliaria , ad quoru no-
titiam peruenerint,hxc mandata ecclefiafticus iudex ad-
iiingat.Auchoritacequa fungimurin hac parte,in uirti*
te fanftx obedientix, ac fub poena excomunicacionis prae
dpimus & mandamus, ic mandando requirimus , & mo-
liemus quatenus infra duodecim dies proxime computan-
dos. Hoc feculati iudex modo fu o mandabit, & poenis
eiusconfuetis,quorum primos quatuor,pro primo, & re-
liquos quatuor primis quatuor immediatos pro fecundo,
& ultimos quacuor pro tertio termino peremptis. Ac tri-
na monitione canonica affignamuvnobis reuelanr,fi quis
fcit, uiditjuelaudiuiraliquam efle perfonam hxrericam
Jt maleficam , diflamatam , uel fulpedam , &
in fi-ecialij
*-•• iij.Pars Mal.Malefi. a A
talia
$70 'Modus inchoandi procelfum.
taliapra&icante,qux in nocumentum hominum, iumen-
torum, aut te rrx frugum ,& damnum reipublice celare
ualeanr,quod ii noftris antefatis monitis & mandatis no
pamerit^uni efledu prxm fla infra taxatum terminum
non reuelando fciat fe ludex eccleflaflicus addat excom-
municationis mucrone percufliim Seculam iudex addat
.

poenas temporales . Quam excommunicationis fenten-

tiam in omnes & Angulos taliter, ut praedicitur contuma-
ces prxfata noftra monitione canonica pr^eunte, & eoru
obedientia requirente , nunc ut rex, & tunc ut exnunc
ferimus in his feriptis . Abfolutionem harum fententia-
rum nobis tantummodo referuandum. Concludit Iudex
fecularis modo fuo. Datum &c. Nota infuper fuper fecun
dum modum, quod cum utdi&umeft fecundus modus
procedendi, & procefliim fidei incipiendi efl per modum
denunciationis , ubi denuncians non offert fe probatu-
rum,necuult facere partem,fed dicit quod denunciat ra-
tione fententix excommunicationis late, uel zelo fidei,
& propter bonum reipublic$,ideo fecularis ludex hoc de
bet in fua citatione generali,aut prxmifla monitione fpe
cificare,quod nemo xflimet fe poenalem fieri , etiam fi in
probatione defecerit , quia offert fe non ut accufans , fed
ut denuncians. Et tunc quia plurescomparebunt adde-
runciandum ludici, notare debet Iudex ut procedat mo
do qui fequitur. Primo haberet notarium & duas hone-
ftas per!onas,fiue fint clerici,fiue laici,uel fi notarius non
poflet haberi, tunc loco notarij fintcuo uiri idonei . Hoc
enim tangitur in c. ut officium $.uerum . hb.6. ubi dici-
tur.Verum quia in cau a graui crimine cum multa opor-
tear cautela procedi , ut in reos fine ullo proferatur erro
re dure ac digne feueritasuItionis.Volumus & madamus
ut in examinatione reflium quos recipi fuper hoc crimi-
ne prxdifto ,ipfuni^ue contingentibus oportuerit adhi
beatis duas religiofas &difcretas perfonas. HicArchi-
diaco.inglo.pofluntintelligi perfonx honeftx , fiuefine
clerici, fuielaici. Sequitur, in quarum prxfentia per
publicam fi commode habere poteftis perfonam, aut per
duos
 Qu&flio Trima. 371
duos uiros idoneos eorum depofitiones te-
, fideliter
ftiurn defcribantur Nota ergo quod hisperfbnis adhi-
.

bitis mandet denuncianti Iudcx quod det in fcriptis

, uel
falcem dicat uerbo. Et tunc notarius feu Iudex incipiat
procdTum per modum qui fequitur.

IN NOMINE DOMINI AMEN.

nno a nativitate domini.
A &c. Tali die,

co
rij ,

naliter in tali loco

tali menfisinprxfientiameinota
& teftium infra fcriptorum , talis de tali Ia
& talis dioccrfis ut /upra comparuic perfo-
coram honorabili
,

iudice , & obtulit

eidem cedulam tenoris fequentis , inferatur tota Si au- .

tem non per cedulam , fed uerbo ponatur fic. Compa-

ruit &c.& denunciauit eidem quod de tali loco, dio-
talis
coefis talis afferuic & dixit quod fciret hoc, uel quod fece
rit talia nocumenta fibi uel al ijs perfbn is. Quo fadlo in-
continenti faciet iurare ipfum denunciancem modo con-
fueto,uel ad quatuor Dei Euangelia, uel fnper crucem,
ereftis digitis cribus,& duobus depreffisin ceftiihonium
fantta» trinitatis & damnationem animo & corporis , de
dicenda ueritate fuper denunciatis. Si prolUto luramen-
to , interrogabit eum . Vnde feie effeuera qua; denun-
ciauit, &fi uidit uel audiuit. Si dicat fe uidifle aliqua,
utputa quia ibi repertus tali hora tempeftacis, uel quia
tetigit iumentum , uel quia incrauit /labulum . Interro-
gabit iudex ubi eum uidit , & quando ,& quotiens, & per
quem modum , & qui erant profences . Si dicat quod
non uidit, fed quod audiuit . Interrogabit eum i qui-
bus audiuit, &ubi, & quando &
quotiens, & quibus
profentibus audiuit , formando articulos de quolibet
prediftorum fingulariter & diuifim , & notarius leu ficri-
ptor ponat totum in aftisfeu in jproceffum immediate
pott prxdiftam denunciationem continuando fic. Qua
uidem denunciacione ut promittitur fadaipfe inqui-
S tor incontinenti fecit intrare ad quatuor Dei euangelia
A a 2 &c.uc
 1

formula proceffi.
37 *
&c.ut fupraipfum denunciantem de dicenda ueritate fu-i
per denunciacis,& interrogauic eundem, unde & quoma
do ea qua: denunciauerat, nouerar, uel fufpitionem ha-
beat efle uera.Refpondit,quia uidit,uel audiuir, interro-
gauit,ubi uidit,uel ubi audtuit,& dixic:quod tali die , ta-
lis menfis,calis anni , in tali loco Interrogauic quotiens
.

liiditjuel audiuit &c.& formentur articuli, ut didum eft,

& totum ponatur in proceffu,& fpecialiter interrogatur

quifciunccum eo in tali caufa,& qui poffunc fcire. Qui-
bus omnibus peradis ultimo interrogabitur, fi denun-
tiat mala uoluntate,odio,uelrancore,uc-lomitcataliquid
fauore & amore, uel alias denuncjat rogatus uel fubordf-
natus.Er poftremo iniungetur ei uirtuteiuramenti pra:-
iliti tenere fecretum,quicquid ibi dixit,
uel per iudicem

fibi didum fuit, & ponetur totum inprocellu &

in adis,

& in omnibus expictis ponatur paulo infra. Ada fune

tali loco,cali die, talis menfis,& tali anno , in
pra:-
hxc in
mei nocarij uel fcriptoris,adiundo mihi tali in uir
iencia
gorem othcii cabellionatus,& talium t^llium ad hoc uoc^
torum & rogatorum.
T E RT V S modus proceflum incipiendi , qui e-
tiam efl communis & ufitatus modus, & cum hoc fecre-
offerret,
tus eflet ubi nullus accufatur uel denunciator fe
fed fama laboraret in aliqua duitate uej loco, dealiqu^
malefica, & etiam tali & propter famam iudex abfque ci-
tatione generali de qua fupra , feu monitione ex officio,
procedere uelIec,eo quod talis clamor frequens perueni-
ret ad aures eius, tunc iterum inchoare potefi: proceflum^
in pnefencia perfonarum,ut fupra.

IN NOMINE DOMINI AMEN,

NNO a Natiuitate Domini. Tali die, menfe tali ,

A feu menfibus talibus. Ad aures calis oificialis

dicis calis loci peruenit.pluries fama publica
aut iti
referente ac

f Jamofa infinuacioni producent,

quod calis de tali loco d(
xir uel fecit talia ad mal eficia per^inenua,cont?a fidem at
com-
 Qiidflid.iF, "
'
$ $3
c&tnmunem utilitatem reipublicae,& ponatur tota prout
fama laborat & paulo infra: A da funt hxc die tali,menfis
anno talijin pr.-elentia reftium talium uoi atorum
talis, de
rogatorum, & mei notari j talis authoritate leu fcripro-
A
ris uigore tali. Sed antequam fecunda pars inchoetur, ui
delicet qualiter huiufmodi proceflus eft continuandus *

pratmittenda funtaliqua fuper teftes examinandos quot

in numero efle debeant, &
cuius conditionis.

Qudflio fecunda de numero

tejlium.

V i A didum eft in fecudo modo de didis

- - teftium, qualiter infcribi debeant, fcire nu
Q merum & coditionem illoru opuseft.Quat
ritur utrum Iudex duorum teftium legiti-
morum non lingularium ,
poftit licite ali-

quem de ha»refi maleficarum condemnare

uel plures,quam duo neceflaria requirantur, & dicutur te
ftes lingulares quado in didis funt partiales, concordatu
men in fubftantia feu eftedu rei } utfi diceret ,
maleficiauic
miht uaccam alter pueru concordarent in maleficio Hic .

aut qusritur,ubi teftes non funt partiales,fed omnino co

cordant.Et refpondetur>quod quamuis uideantur fufficc
re duo teftes de iure rigore, quia regula eft , in ore duo-

rum uel trium ftat omne uerbum, tamen de iuris equita-

te no uidentur in hoc crimine duo fufticere, tum propter
criminis immanitatem. In criminibus. n. probationes de-
bent efle luce clariores.fF.de probationibus, fi autem . Et
hatrefis prxcipue talis inter maiora crimina enumeratur;
Et fi dicaturquod in hoc crimine fufticiuntleuiorespro-
bationes^quia leui argumento quis detegitur ; C. de hat-
re.Jib.i. Leui argumento recedendo a iudicio catholicas
religionis & tramite hxreticum fe facit. Refpondetur ue
rum eft ad pr&fumendum , non autem ad condemnan-
dum, tum propter iuris or-dinis in hoc crimine detrunca-
Aa 3
tioncm;
 (

QjitcHio.lt. 37$
txindirettorio habetur quaeftio quotiens poflinc teftes
examinari. v /

Qjaftio tertia.

VOD Vtrum iudex

Q
' fi quatritur. teftes poflle

compellereadiurandumde dicenda eidem in

caufa fidei feu maleficarum ueritace fcc etiam .

pluries eos examinare . Refpondetur quod fic,

prefertim ecclefiafticus iudex, ut fupra patuit in ca. ut of
ficium §,uerimi.Et quod teftes cogendi funt in caufis ec-
deponere medio iuramento, extra
clefiafticis,ueritatem
detetti.cogen.ca.peruenit .alia» teftimonium nonuale-
bit.Et extra de hxre.c.excommunicamus itaqj. $. adijci-

mus. dicitur quod archiepifcopus uel epifcopus parro-

chiam in qua fama fuerit , haereticos habere circumeat,
& ibi tres uel plures boni teftimonij uiros, uel etiam fi ex
pedire uidebitur, totam uiciniam iurare compellat, & fe-
uitur infra.Si quis uero ex his iuramenti religionem ob
S inatione damnabili refouentes, iurare forte noluerint,
ex hoc ipfo tanquamhxretici reputentur. Quod aute plu
ries poflit examinari.Item dicit archi. in c. uc officium.J.
uerum,(iiper uer.teftium, ubi dicitur fic . lnquifitorhic
autem iudex debet efle follicitus, ut fi teftes confuse de-
pofuerunr,& de caufa fcienriat minus plene requifiti fue-
runt,quod iterato cum eis inquirat. Nam hoc de iure fie-
ri poflunt extra de tefti. cogendis , ut fupra cattum
eft.fF.
,

dequaeftionibus repeti.

Quaftio quarta de conditionibus teflium »

V AE S T I O No-

Q
fu per conditiones teftium .

ta quod excommunicari, Item participes &. io

cij criminis ,
Icem infames & criminofi (erui
contra dominos admittuntur ad agendum’, St,
teftificandum in caufa fidei quacunque.l tem ficut
hxre-
Aa 4 ucus
376 De tettibits ac eorum condit .

*icus contra haereticum,ad teftificandiirfi aclntittitUr, ifjl

maleficus contra maleficum, in defeftum tamen aliarum
probationum,& fiemper contra,& non pro,uxor etiam &
filii,& familiares, centra & non pro,ar.per ca. filii de
hf-
re.lib. 6. & hoc ideo quia eorum teftimonium eft ma»
gis efficax ad probandum. De primis patet inca.jn fi-
dei debere ibidem. In fidei fauorem concedimus ut in ne
gotioinquifitionisharretica? prauitatis excommunicari,
& particeps uel focijcriminisad teftimonium admittan-
tur, in defevffu aliarum probationum cotra haereticos cre
dentes receptatores, fautores & defenfores eorum, fi ex ue
rifimi!ibusconie&uris,& ex numero teftiumaut perfona
rum,tam deponentium, quam eorum contra quos agitur
& deponitur, qualitate aut aliis circunffantiis fic teftifi-
cantes,non falfa dicere pr^fumant.De periuris quado pr$
fumitur quod deponunt zelo fidei, patet in c.accufatus.$.
'licetubi fupra.ubi dicitur:Licet uero periuri & poft pce-i.
-nitentiam repellantur, fi tamen hi qui coram &
infra, fi
ex manifeftis iudiciis apparuerit tales non animi leuitate,
aut odii fomite, feu corruptione pecunia?, /ed zelo fidei or
thodoxa»,didum fufi uellet corrigere, ac modo qui priut
tacuerant reuelare in fauorem fidei , nifi aliud obftitericj
fiare debet tam contra fe quam reliquos, atteftationibus
corunde.Etquod infames & criminofi & ferui, contrado
minosadinittuntur.Atchi.in c.alle.accufatus.in §. licetfia
per uerbo exceptum dicit ita Tanta eft labes criminis
:

hxrefis , quod ad eius aftionem etiam ferui aduerfus do-

ininos fuos,& quilibet criminofus etiam infames, aduer
fus quemlibet admittuntur, ut 2.q.7.huic opponitur . >

‘ Quxjiio quinta , an mici capitales ad

teftificandum admittuntur,
o . y.:A\ rrjii *-j j? \
I uero qureritur, utrum Iudex inimicos, capitales ali*
S cuius delati, poflit in tali cafu ad teftificandum feu
agendum admittere contra iilumjre/pondemus quod 119
'
• und«-
 Qu&ttio V. $77
unde Archi.ubi fupra: Non tamen qudd in hoc
intelligas
crimine inimicus capitalis admittitur ad adionem 3. qd.
5 .cap.2.& defymo.licet heli. in fine, de hoc etiam fatis
notat Hoftienfis infum.de accu.J.quis poflit,fed dicun*
tur inimici capitales. Nota q> quia folum ratione inimici
tia quis repellitur,& non quaecunq; repellit, fed capitalis
intelligitur quia mors inter eos eft de fado illata,uel fuit
intentata, feu ea qua? funt ad mortem indudiua, aut quia
uel uulnera grauia & letalia lunt fequuta, & fimilia qua:
ad peruerfitatem & malignitatem agentis contra pafiiim
iudicant manifefle, propter quod piaefuniiturq>ficur in-
eentauit contra illum mortem temporalem per illum mo
dum,fcilicet uulnerando, intentaret etiam per ifium cri-
men haerelis inponendo,8t ficut uoluit ei auferre uitam^
uellet auferre famam, quare tales inimici capitales a tefti
monio legitime expelluntur Aliae uero inimicitiae pra:-
.

fertim graues,& prout etiam faciliter mulieres ad inimi-

commouentur,& fi no repellunc totaliter tamen di
citias
dum eorum dubitant aliqualiter,ut non fit plena fides eo
rum atteflationibus adhibenda, fed cum ali js adminiculis
6 aliorum teilium didis pofilunt plenam facere probatio
nem.praeferrim ubi iudex delatum interrogat An ne pu. .

tet fe habere inimicum quod tale crimen ad mortem fibi

ex inimicitia imponere auderet,fi dicet: ita interrogabit,,
quae illa fit pertona, & tunc ludex aduertet fi illam perlo
nam dequafufpitio efl,q> ex inimicitia depofuerit, deno*
tauit . Ita tali enim cafu ubi ludex etiam de caufa inimi-
citiae per alios honeftos informatur, & alia adminicula
pon occurrunt,& aliorum teflium dida, poterit fecure ta
lem teftem repellere.Si uero delata perfuna dicer.-no fpe-
ro aliquem talem habere inimicum, licet interdum rixas
cum mulieribus habuerim, uel fi dicet: habeo inimicum,
& non expreflit debite, fed quendam aiium qui forcaffis
non depofuit, tunc dida talis teflis etiam fi alij dicerent
quod caufa inimicitiae depofuiffet, ludex tamen non de-
bet repellere,fedad plenam probationem cum alijs admi
siculis conferuare.fteperiuncur quamplures minus pro-.
 $ 78 *An inimici xdmit t.in te(l.

uidi & circunfpe&i,qui huiufmodi difpoficiones mulie-

rum refutare & annihilare quatiunt, dicentes illis flan-
dum non efle in eo^fipiflimecum rixofa» fint, exinui-
dia deponere Tolene . Hi qui ignorant aftunas & caute-
lasludiciumloquuntur & iudicant ut catci de coloribus*
de quibus aftutijs in 11.& iz.quatft. patebit.

Secunda pars qualiter proceffus efl continuandus>

quafl.6,Et qualiter te fles funt ex minandi in
prxjentia quatuor aliarum perfonarum > &
qualiter delata efl interroganda dupliciter •

AM nunc iexto quatritur. Qualiter procef

fus huiufmodi aduerfus maleficas in cau-
Xg®* N jsLM continuandus. Confiderandum
fa fidei fit

primo,quod quia in caufa Fidei proce

ditur fummarie fimpliciter , & de plano
abfque aduocatorum &iudiciorum flrepitu & figura, ue
patet ca.ftatuta.lib.6. qualiteretiam ifla uerbaintelligan
tur, patet extra de uerb.fig.ca.fatpe contingit, quod cau-
las committimus & in eorum aliquibus fimpliciter, & de
plano ac fine flrepitu & figura iudici j jicedi madamus,de
quorum fignificatione uerborum multis contenditur, &
qualiter procedi debeat dubitatur. Nos autem dubitatio
em huiufmodi,quanrum eft nobis poffibile decidere cu-
pientes hac in perpetuum ualttura conftitutionefanci-
,

mus,ut iudex cui taliter caufam committimus neceflario

'

libellum non exigar, litis comeftationem non pollulet 9

tempore feriarum ob necefli rates hominum indultarutn
iure procedere ualeat, amputet dilationem materiam li
tis quantum poterit faciat breuiorem,exceptione‘,appel
lationes, & dilationes fruflratorias repellendo partium ad
uocatorum & procuratorum contentiones & lurgia te-
ftiumque fuperfluam multitudinem refrenando , non fic
tamen Iudex litem obruat, quin probationes neceflarie
idcuitcentur, citationem uero ac proceftationem iuramc-
tid«
 Qu&jlio V. 379
tide calumnia, (lue de dicenda ueritate, ne ueritas occul-
cetur, per commi flionem huius intelligimus non exclu-
di haec ibi. fcc quia proceflus (ut uifum ell fupra, ) eftfim
pliciter incipiendus, quia uel propter inftanciam accuiato
ris,uel propter zelum denuntiatoris ,uel propter clamo-
rem fame laborantis, & proceflus qui fit ad inftatiam par
accufantis,Tudex in ha£ materia non debet acceptare,
tis
cum maleficarum facta opere dxmonum occultantur,nec
accufator per euidentiam faCti ficut in ali js criminalibus
procedere & fe def; ndere potefl, immo confulere debeac
accufator i quod amoueat uerbum accufationis, & ponat
denuntiationis,& hoc propter accufatoris graue pericu-
lum,ideo fuper fecundum modum qui ufitatus, &
fimi &
tertium,in quibus proceditur,
liter fuper non ad infta &
tiam partis. Notandum quod quia diCtum eft in praece-
dentibus , quod Iudex fpecialiter debet interrogare de-
nunciantem qui fciunt cum eo’in talicaufa & qui pofi*
,

func fcire.ldeo ludex faciet citari illos tefles quos denuti

tians intimauit , qui magis uidentur fcire in faCto, 8c
&
• fcriptor continuabit proceflum fcribendo fic . Poft quas
attendes ip(e ludex denuntiata fibihxreticalia ante difta
fore ex fui natura efle talia &
tam grauia que no oflunc p
nec debent conuenientibus oculis tollerari,cum caedant
in opprobrium diuinx maieftatis,& tam fidei catholicae
quam reipublicx detrimentum defeendit ad fe informa-
dum,& ad teftes examinandum,per modum qui fequitur*

Interrogatoria fuper tefles.

Alis cedis, de tali loco, citatus, iuratus,& interro-
experimendo nomen

T
tus eft
gatus,
delati,
fi cognofcit talem ,

& dixit quod fic. Item interrogatus de cau

fa cognitionis, & dixit q» pro eo qi ui dit & loeu»
fibi plurei.SjUel fic, utfalias ,
quia fuerunt focij , 8c

exprimentur caufx cognitionis. Item interrogatus de

cognitionis tempore , & dicitquod funt decem anmuel
tot. Item interrogatus de fama illius , & pi xferum ad
t y -
u

i
 *

5 So Int erogat, fupefteflcs.

ca qua? /unt & dixic quod quo ad moralia eft horna
fidei,
bona? famx uel malx, quantum aurem ad ea qua? fune fi-
ceijdixic quod eft fama
in tali loco quod pradticar aliqu»
contra fidenijUt maleficus. Item interrogatus quid eft
fama , & Item inretrogacus fi uidit uel audiuit
dixit .

calem talia facientem 3 & dixit. Item interrogatus ubi

audiuit dici fupra dicta , & dixit quod in tali loco. Item
interrogatus in quorum prxfentia , & dixit quod ilir-
rum . Item interrogatus fi ex fua confanguinitace al:-
qui propter maleficia fuifient dudum incinerati uel fu-
,
fpedi habitij&dixir.Item interrogatusan cum fufpe&ie
maleficishabuitfamiliaritatem , & dixit. Item inter-
rogatus de modo & caufa quod di&a fuerunt, & dixit
vf
ea de caufa & tali modo . item interrogatus fi uidetur
fibi quod talis dixit feu fecerit trufatorie,feu reciratorie,
&
feu aio indeliberatOjUel potius aflertiue, aio delibera-
to^ dixit q> fecerit fupra dicta
iocofe & trufatorie, feu
recitatiue, & no animo fic credendi uel aflertiue.I tem au
terrogatus de caufa credetix huius, & dixit credit pro
eo fic, quia ille qui dicebat ridedo dixit.Et de
iftiseft mul
tum diligenter inquirendum ,
quianonnunquam dicunt
aliqui recitando aliorum 'terba, uel trufando,uel confe-
rendo, ut alios allidant uel incitent, licet etiam interdum
afferendo uel affirmando . Item interrogatus fihxcde--
ponit odio uel rancore,leu dimittit /e amore uel fauore
4
6 dicit quod &c
, E t fcquitur iniunftum eft fibi tenere?
.

fecretum; A&a fune hxc in tali loco, die tali ,& in prefen-
tia talium teftium, uocatorunl & rogatorum,& mei no-
tari j
feu fcriptores.Vbifemperaduertendum quod in tali
otamitic,ad minus perfonx quinque debefit prxfentes ei
- fe,fcilicccIudex inquirens,teftis uel denuntians, refpou-
densjuel ipfe delatus poftea comparens tertius eft nota-
,
rius /eu fcriptor,ubi deeft notarius, & tunc adiungat "fibi
alium honeftum,qui duo fupplebunr uices riotarij,uc fu-
pra tadum c ft,& hoc apoftolicaau&oricate,qua tunctn
illoa&u funguntur, ut fupra in.c.ut officium dc hxre.libi
6. Si duohoucfti uiri tanquam teftes eorum qtiae deponit’

tur«
 '
Qtitift io sexta. ^Si
tur.Item aduertendum quodceftis citatus debet etiam
efleiuratus,idelf,uc prxftet iuramenrum modo quo iu-
pra de dicenda ueritate, alias falfe lnfcriberetur citatus &
i uratus.Confimiliter examinentur alii
ceftes,quibusexa
minacis,fi Iudex uideat faftum efle probatu plene , uel ii
non plene,tamen elle maxima iudicia , &; fufpitionqs ue-
hementes,& nota q? loquimur no de Jeui fufpitione qua»
ex leuibuscoie&uris ontur,fedqi multum diffamata eft
fuper maleficiapuerorum,iumencorum,&cTfic iudex ff.
timec de fuga delaci,uel delat£, faciat eum capi,fi aiit no.
timet de fuga, faciat eum citari, & fine capiatur, (iue non,
prius faciat ludex eius domum improuife fcrutari,& cun
fcrinia aperiri, & in angulis pixides & oia inftrumen-
ta tolli qua? reperiuntur,& fic conftituto,!udex collertis
hjs de quibus eft delatos, &
his de quibus eftperteftes
conuiftus vel habitus fufpe&us,formet interrogatoria fu
p,er illis,ac inquirat habito fec u notario,&c.uc lupra
prap

ftito prius corporali iuramento ad-quatuor Dei euange-

diceda ueritate tam de fe, quam de aliis,& hoc p?f
lia, de
modum qui fequitur confcribancur etiam fingula,

Interrogatoria generalia fuper nialeftcam 9 aut

maleficum,& eft primus attus.

ALIS de tali loco, delatus , iuratus fuper quacuor

T
li
.

loco
DEL euangelia corporaliter tafta,cdm de
de dicere uerirate,& inde interrogatus,unde
aliis
eft,feu unde origine traxir.Ec perpendic quod rj
.

talis diocoefis.lte interrogatus qui fune eius pare-

fe qua

tes,(i lunt uiui uel mortui. Et refpondit quod uiui in tali

loco , uel mortui Item incerrogarus utrum

in tali loco.
naturali morte uel incinerati,& dixitquod rali.Vbi nota
quod hoc fit quia ut plurimum,ut in fecunda parte ope-
ris patuit, maleficx proprios infantes daemonibus
offe-

runt, auceo? itjftituunt,& comunicer tota progenies exi-

.
ttjt
 i

3 8* Interrog.gener.fuper malefi.
jtic infe£h,& ubi deponentes affirmaflent,& ipfe
negat
& iam eflet fufoetla. Item interrogatus ubi fuit
tu^ utin pluribus conuerfatus, & dixit quod in nutri-
tali Io
co,uel tali,& fi uideat quod mutauit Jocum
proprium
quia forte mater non fuit fufpe<3a,nec aliquis ex
parente
ia,& tamen conuerfatus in alieno , & prarfercim
in locis
in quibus confueuerunt malefica uigere interrogabitur
,
fic. Item interrogatus quare mutauit fuanatiuftatis
Io
cum,& fe transftulit ad commorandum in tali loco
, uel
talibus, dixit quod ex tali caufii . Item
interrogatus fi in
didis locis uel alibi, audiuit loqui de materia
maleficarii
puta quod tempelhtes concitare, uel iumenta
maleficia!
re,& uaccas liquore ladis priuare, &c.detali materia
de
qua e it delata,& (1 dicit quod fic interrogetis . Irem
inter
I i
rogatus quid audiuit loqui, * fcribantur fingulaqux
di-
cet . Si autem negat & dicit fe nihil audiuifle,
tunc fic
Item interrogatus credit maleficas efle,
fi
& quod talia
poflint qua» referuntur, ut rempeftates
fieri
concitare iu
riienta inficere &
homines, &
dixit. Er nota quod
male
ficx ut plurimum negant prima fronte,undefufpirio
ori-
tur magis quam fi re/ponderent fi fint aut non
fint, com-
mitto fiiperioribus, unde fi negant tunc
interrogentur.
Itenrinterrogatus, quid ergo ubiconburuncur,
tunc in-
nocenter condemnantur, & dixit.
/
Interrogatoria particularia fuper
eofdcm .
’
Duertat I udex quod non procraflinet fubfequen
A res interrogationes,fcd indeiate
proponat.I tem
• -
luterrogetur cor communis populus eam
time-
ret > &dixic - Item interrogetur
; r j-rr
an fciret fe ef-
/ fediffamatam, & quod odio haberetur, dixit. Item&
interrogetur cur illi perfonx obiecit dicendo: tu
non era
fibis impune, & dixit . Item interrogetur quid mali fibi
feciflet illa perfona, q> talia uerbain eius damnum pro-
tuliflet,& dixit. Et nota q> ha;c interrogatio
eft neceflaria,
ut deueniatur ad fundamentum inimicitat, quia
in fine
jdelac*
 r't.
delata allegabi t inimici riam, fed ubi non eft capitalis/ed
modo muliebri concitata, non imped t.Hoc enim eft ma
leficarum proprium, concitare aduerfus fe,uel uerbis in
nutilibus aut fartis pura p^tit (ibi prxftari aliquid,aut in
fert eidamnum aliquod in orto & (imilia,adhoc utoCca-
fionemrecipianr,& (e manifeftanc in uerbo uel itvopere,
quam manifeftacionem habent facere ad mflantiam dx-
monum,ut fic peccata aggrauentur Judicum, dum ma-
nent impunita. Nota enim quod talia faciunt noninalio
rum prxfentia,ut fic deponens uellet teftes producere no
haberet.Non etiam quod incitantur a d^monibus , ut a
multis maleficis & poft incineratis, experti fumiis,iraqcT
contra ipfarum uoluntatem, habent incitare & malefica-
re. Item inrerrogatus quomodo effertus potuit confe-
qui,fuper minas, ut puer aut iumentum tam cito malefica
recur,& dixit. Item interrogatus iterum , &quaredixifti
q> nunquam deberet habere fanum diem & ita fartum eft
& dixit.Item (i omnia negar,intetrogetur de alijs malefi
ciisali jsteftibus illatis, puta in iumentis,uel pueris. Itera
interrogata curuifa fuerit in campis, uel in ftabulo cum
,
iumentistangendo,prouc interdum folent facere, & dixit.
Item interrogata cur tetigit puerum, &cp poftea male
habuit,& dixit. Item interogata quid egit in campis, tem
poretempeftatis,& fic de multis alijs. Item unde quod
cum habeat unam uaccam aut duas,quod plus abundat in
larte quam uicinx habentes quatuor aut fex . Item ma-
net in flatu adulteri j aut concubina, icet non feruiant ad
1

propofitum,tamen fufpitionem generant amplius quam

luper probas & honeftas dtlatas . Et nota q> fxpius fuper
articulos contra eam delatos interroganda eft, utrum ma
neat in eodem propofito aut non Qua confeffione pera-
.

rta & fcripta,fiue ad partem negatiuam,fiueaffirmatiua,

Ijue fub ambiguo, fcribatur poft ea : Arta fune hxc in ta-
li loco,&c.u t fupra.

Quxft.
lata
 .

3 84 Contra negantes quom.procedendum

• f . ,
v . 4.*

Qu&ftio feptim.r, in qua uaria dubia declarantur

'fuper pramiffa interrogatoria & refponfiones
negat masj an delata fit incarceranda , & quan
do pro manifefii dzprehenfa in harcft malefica
rum fit habenda , &
efl a Cius fecundus .

/AERITVR primo, quid agendum fie

ur plurimum contingit, perfona delata
omnia negat. Refpondetur Iudcx habet,
circa tria attendere, fcilicet luper infa-
miam, fuper indicia fadi , & fuper dida ce :

omnia infimul concur--

fiium,fi uidelicec
rnnt,aut fi non omnia infimul, ut plurimum etiam con-
tingit , eo quod malefica» ftatim propter fore fada in alii
qua u illa aut ciuitate infamantur, indicia etiam fadi fune-»
praz oculis, puta in pueris maleficiatis , aut in iumenti*',
qua» fxpius inficiuntur,autlade priuantur, nun&erus etia
tefiiuin eft in fcriptis,qui licet fint fingulares pura quia
,
unus depofuitquod puerum fibi maleficaueric , alius ue-*
ro iumetum, tertius uero fuper infamiam,&fic de ali js*
Tamen in fubftantia fadi concordant,puta in malefici js,'
& quod ut malefica fit fufpeda & lfti teftent, licet non fijf

ficiantadcondemnandum abfque infamia, uel etiam cura

infamia,ut fupra tadumeftjquajlh^. tamen cum iudicijs
fadi poflet ex his tribus infimul reputari, nonutfufpe*
da,uehemenrer aut uiolenter,de quibus fufpitionibus in
ferius declarabitur ,
fed reputari ut manifefte deprehen-*
fa in h^refi maleficarum, ubi uidelicet telies idonei,id eft,
non ex inimicitia, & fufficientes in numero,puta fex,odo»
uel decem iurati concurrerent confequenter deberet
,
fit

pneni§ in capitulo ad aboIend$m*§-prajfentideh3ere.fub*

i3cere,& ca.excommunicamus z.& hoqfiue crimen fit faf\
fa,fiuenon,& h.^cfic probantur. Non quoddidumeft,
uod ubi omnia tria prifata cocurrunt, tunc pro manife
e d^prehenfa in h a»refi debet reputari,noneftir»elligen
•
dum
 .

QuaflioVll.• $ 8?
da q> necelTario omnia tria incurrere, fed
probatur fic per
argumentum a fortiori, na unum quodo; per le inter illa
duo,qux fune judicium fa&i,& teitium pr odudio legiti-
ma, poreft reddere aliquem, ut prodeprehen/b in hxreci-
^a prauitate habeatur,quanto magis ubi amb.r probatio
nes pariter concurrunt? nam Iuriftx ubi quxrunt quoje
modis de Iure aliquis habetur pro manifefte dcprelienlo
inhxretica prauitate.Refpondetur quod tribus, ut notae
Bernardusin glofa ordinaria, in capitulo ad abolendam-.
$.prxfenti & uerbo deprehenfi , extra de hxre. xadum &
eftfupra in quxftione prima, in principio operis, fcilicet,
fafti euidentia,putaquia publice prxdicauk hxrefim,hic
aurem ponimus indicium fadi propter publicas minas ,
quas intulit, dicendo, nunquam anno-», dies, habilis, uel ii
1

mile, & effeftus fuit fub fequutus, (equitur uel legitima

probatione per ceftes, uel tertio ex propria confelfione,.
undefiunumquodq; illorum per fe facjt& reddit alique
tanquammanifeftefufpe&um.quanto magis infimul mn
gendo infamiam, & iudicia fadi,cum tcllium depolitio-,
ne,Iicet ibi dicatur euidensfadum,Sc hoc indicium
fadi»
fed oc-
& hoc eft quia diabolus cum manifelte operatur ,

culte, damna autem &inftrumenca maleficii qux repe-

riuncur,dant indicium fadi , unde uni euidens fadum in
aliahxrefi folum fufficeret,hic adiungimus tria.De lecun
do uero quod talis deprehenfus, licet uegarec,tamen iuxea
illa capitula efl'etpuniendus,fic probuur.Nam deprehen
uel non.
fus faifti euidentia,uel per teftes aut fatur crimen
Se fatetur & eft poenitens, tradendus eft brachio feculari
ultimo fupplicio feriendus , iuxta capitulum ad abolen-
eft carceri perpetuo detrudedus, iuxta
ca-
da,ut fupra uel
pitulum excommunicamus fecundo. Si aut no fatetur, fed.
poteftaci cu
ftatin negatiua,eft ut impoenitens,! radendus
notae
rix fecularis animaduerhone debita puniendus, uc
Hoftienfis in fummo titulo de hxreticis ,
qualiter depre-

hendantur.Sic ergo coduditur , quod fi ludex ifto modo

procederet fuper interrogatoria & teftmm depolitiones,
cum utdi&um eft in caufis fidei fummarie (impliciter , 8c
jii.ParsMal.Malefic. Bb de pia-
 . i

3 85 De modo capiendi & incarcerandi.

de plano procedi poteft,& ipfam delatam carceri deputa-
ret , ad tempus uel ad annos plures, fi forte poft annum
fqualoribuscarcerisdeprefla,criminafateretur,noiniuftd
fediufteprocederet.Artamenneuideaturfententiatnpr^
cipitare,immo fecundum omnem .-equitatem procedere*
quasritur quid confequenter agendum fit

Quofiio o£hua,& procedenti annexa y an fit incar

ceranda t &de modo capiendi y & eji

attus tertius Indicis,

\ uero fuper negatiuas refponfiones ma-

lefica fit carceri ad cuftodiam mancipdda<
ubi prasfata tria cocurrunt, fcilicet fama,
& produ&iones tertium, aue
indicia fatti,
fub cautione fideiuflorum dimittenda ut
denuo citata refpondeat. Refponderi po-
teft ex tribus opinionibus.Primo enim aliquorum fentea.
tia eft,quod carceribus fit mancipanda, & nullo modo fub
cautione dimittenda, & hi innituntur rationi ta&asin prf
cedenti quarftione,quia uidelicet habetur pro manifeftc >

deprehenfa, ubi illa tria concurrunt . Ali j uero quod au

re incarcerationem poteft cautioni fideiuflorum relin-
qui ira quod fi fugam caperet, quod tunc pro conui&a h*
beretur,licet poft incarcerationem fuper negatiuas refpo
fiones ndfitcautioni,uel manulente relinquenda, quado ;

tiidelicet illa triaconcurrunt fu pra notata, eo quod tunc

no poffet fententiari & plcfti ad mortem, & hic innititur
confuetudini, Tercij funt qui dicunt quod non fit danda >

infallibilis regula, fed Iudici fit relinquendum, ut fecundi»

di&a tertium & infamiam perfonre, & fi indicia fafti con-
currunt, tanto grauius difeernatur per modum patrias fer
uando & ronfuetudinem, concludentes quod fi no poflee
habere fideiuflores notabiles, & forraflisfufpe&a de fu-
ga,quod tunc carceri manci petur,& haec tertia uideturra
tionabihor, fic tamen quod debitus feructur modus qui t

;
ftac
 .

Qutttio VIII.
flat in tribus.Trimo ut domus cius quantum poflibile eft
per illuftretur,fub & fupra in omnibus angulis, foffis, &
ferini js,& fiquidemfamofa malefica exiftft, tunc abfqufc
dubio, nifi prius fint fub ea occulta uaria inftrumentare-
periuntur,ficut fupra ta&um eft.Secundo, ut fi habet an-
cillam, aut confodales, quod &
ille uel illa feorfum inclu-
duntu^etiam fi non fint delats,prsfumitur eas no latere
fecreta aliqua illius delatf . Tertio quod in capiendo fi in
domo propria capitur, quod non detur ei fpacium intrat»
di cameram,eo quod tunc folet certa maleficia accipere,
& fecum deferre pro taciturnitate procuranda . Racione
cuius incidit dubium an modus capiedi maleficas, qui ab
5

aliquibus obferuatur uti a famulis,fiibito a terra eleuatur

& in fporta fiue in fpatulis,ne terram ultra tangat defer-
ttir,fit licitus.Refponderi poteftexcanoniftarum & quo
fundam theologorum fententia,quod licitum fit hoc tri
plici refpe<ftn.Primo,qiria ut in quseft.introdudoria hui
ius tertis partis patuit plurimorum fententia , immo ta-
lium do&orum quorum di<fta.reprobare nemo audet, ue
JIoftien.GofFred. & quod licitum eft uana uanis contdn-
dere. Experientia denique immo & maleficarum 'faflio-
,

nes demqnftrant quod fspius per talem modum captae,

taciturnitatis maleficium amiferunt, immo quamplures
jncinerands petentes ut falcem pede uno terram tangere
perniitcerentur,dum eis fuiflet denegatu, &in finefcifci-
tarum cur tamen terram tangere optaflent,refponfum q>
fitetigiflent, feipfas Iiberaflent,multis aliis fulminibus in
peremptis, Alia caufa,nain hoc ipfum mamfeftum exiftic
ut in fecunda parte operis patuit, quod in publica iuftitia
Omnes uires maleficij franguntur quo ad praeterita , fed
qud ad futura nifidenouo ei adiabolofuccurraturi ma,
leficio taciturnitatis omnia crimina fatetur. Dicamus er-
go iuxta apoftolorum. Quscunque uerbo uel opere agi-
iraus, omnia in nomine Domini noftri lefu Chrifti fiant
^
fiquidem innocens fueris, haec captio non tibi nocebit
Tertio refpe&u , quia fi fecundum do&ores licitum eft
per uana opera maleficia tollere , quia ih hoc concordant
Bb z omnes.
 ,

38S D e mdbcapiertdiy&incarcer.
omnes,licet difcrepant in illo, quod illa uana non debeSc
efie illicita, unde ditfum Hoftienfis,ubi dicit, quod licitCi
fit uana uents corundete,glo atorab alijs,noraq> dicit ua

his, non aut illiciti^,:) tortiori illicitu eft maleficia impedj

re, ad qd impedimetu hic retpeftm habetur,& non ad ali
quid illicitu exercendri.Noret mluper iu}ex qd eft duple$ J

lncarceratio,unaad p^nam ubi criminofi'ponuntur,alteT

ta ad cuftodiam tantu, &
hxc in prxfatorio fit,& ha» duae
iuflodi^natantur in ca.multorum querela, ut fupra.und?
ad minus ad cullodia eft incarceranda. Si aut leuia eflenp
pro quibus eflet accufata,’ita quod non eflet infamata,nc
eflent indicia fafti in pueris & lumentis, tunc remittatur
ad domum, fed quia familiaritatem habuit forte cum ma
leficis,& nouit eorii fecreta,det fideiuflores, quos fi habe
reno pot,iurametis & poenis aftrifta, domum non exeac
nifiuocara,ancillx autem & domefticx de quibus fiunra,
ad cuftodiam & non ad pdnam detineantur.
*
* . * l
•
,
•
v • - • . • • - - ’ • • '
j ,, . . .

Qu.aftio nona , quid agendum pofi captionem , &

an deponentium nomina ftnt ei manife
Jlanddi& efl a fi us quartus, -
‘i

VO autem poft captionem fiunt,fed quid

primum inter illa Judice relinquitur,fcili
c t,defenfionem conceflio,& in loco tor*
tame propter torturam examiv
rura?, non
natio. Primum non datur nifi petierit.
Secundu non fit nifi prius ancillx feu con
fodales fi habuit, in domo examinentur. Procedamus ta^
ihen ordine pofito.Si delata dicat fe innocentem,& quod
falle fit delata, & quod libenter uelit tales acciilatores in
fpicere,& eos audire, tunc fignum eft quod petit defenfiq
nes.Sed an ludex teneatur ei deponentes manifeftare , &
ad confpeftum eius prxlentare.Hicaduertat ludex quod
nullum lolitum tenetur facere,nec nomina manifeftare ,
nec *
 '

••

‘ Qjiaftio IX. $9%

ifecad confpe&um pra?fentare,nifi deponentes per fe, Sc
fponte ad hoc fe offerunt, ut uidelicet eorum afpeftibus
prxleritentur,& ea qux depofuerunt eis in Faciem obi jce
rejtp autem non tenetur Judex & hoc propter periculum
deponentium probatur,nam licet diuerfi lumini pontifi- 1

ces diuerfa lenierunt, nullus tamen unqua feniit q> iudex'

teneretur in tali cauia delata, nomina deponentium mani
feftare,nec etiam accufatorum, licet hic non procedimus
per modum accufationis, fed potius aliqui fenferut quod
’

in nullo cafu liceret,aliqui uero quod in aliquo. Tandem

autem Bonifacius 1

VIll.ftatuit,ut patet in cap. ftatuta.$.

inhibemus.lib.diiibific dicitur : Inhibemus tamen quod
fi accufatoribus uel teftibusin cauia hxrefis interuenien-'
tibus,(eu deponentibus propter potentiam perfonarum,
cotra quas inquiritur, uideat epifcopus & inquiiitor.No
ta tu pro inquiiitore &
Epifcopo Iudicem quemcunq; co
tra maleficas procedentem exconfenfu epifcopi & inqui
fitoris,quare idem eft uicesfuas cSmittere poliunt , ut in
quxftione inrrodudoria patuit ,unde& talis Tudexqui-
cUnque etiam fecularis procedi t apoftolica audorirate,&
non folum imperatoria fequiturgraue periculum imnii-
nere,fi contingat fieri publicationem eorundem,ipforunv
nomina non publicent, &c.Et fequitur infra, celfante ue-
rt> periculo fupra dido, accufatorum uel teftium nomina
prout in ali js fit iudicijs publicentur. Attendat etiam cir
'

cbnfpedus Iudex de potentia perfonarunijquiailla eft eri

plex,fcilicet,potentia generis, & familia , potentia pecu-
niae,& potetia maliti^,qua: magis timenda eft, quam ali£
dux, quod ex illa teftibus grauia pericula pollentimmi-
nere,fieis cotra quod depofuerunt eorum nomina publi
carentur, & ratio eft, maius enim eft periculum nomina-
teftium publicare alicui delato pauperi habenti mali com
plices,rebelles & homicidas, qui nihil habet nili perfona
>fendere,quam generofo uel diuidi, abundanti in tempora
fibus, quod
autem fit graue periculum, & quale, declarat 1

Ioan.luper pr^dido uerbo periculu, dicens ita periculum*

quia timetur mors uel detruncatio iplorum,ueI filiorum,-
Bb 3 uel
 ,
'

fpo T^omi.deponi non manifejlantur.

uelparentum fuorum,ueldeuaftatiofubftantiajj uel hi*,
limilia. Aduertatinfuperludexqjcum apoftolici aufto-
ritate ex beneplacito ordinari jm his procedit, quod ad
ijludfecretum, fcilicet, de non reuelando teftificantium.
nomina,tam iple quam omnes aliis aflertores qui depoli-
tioni teftiuni interfuerunt , aut in futurum circa fenten-
tiam ferendam interefle poterunt, tenentur fub poena ex-
communicationis quam contra eos fi oppofitum fecerint
epifcopnsfulminarepoterit ,& ita nec reuelenta princi-
pio proceflus, ad minus implicite fulminabit. Vnde in
§.& ut eorundem ita dicitur i Et ut eo-
alle.ca.ftatuta.in
rundem accufatorum &
teftium periculis efficacius oc-
curratur, & cautius inquifitionis negocio procedatur,pre
fentis conftitutionis auftoritate permittimus quod epif!
copus & inquifitores
, tu intellige ficut fupra poffint in-

dicere quibus ut praemifliim eft,proteflum hUiufmo-

illis

di applicabunt,& in eos arcana confilij feu proce/Tus fibi

fub fecreto ab elide epifeopo & inquifitoribus patefafta
prster ipforum licentiam ali js patefacerent excommuni-
cationis fententiam, quam exfecretiuiolatione ipfo fa-
fto in currant fi eis uidebitur promulgare * Notandum ul.
teriusquod ficut poena annexa eft, ubi nomina teftium in
debite publicarentur,ita p$na eft annexa ubi indebite oc
cultarentur,fcilicet illis quibus merito fuht manifeftan-
da, fcilicet peritis, & alTefioribus , de quorum confilio eft
ad lententiam procedendum,uel ubi non publicarent ubi
fine periculo teffium publicari pollent ut in di.ca.Hatu.
*
circa fidem fequitur. Cajterum in omnibus praecipimus
cam epifeopos quam inquifitorespuram & prouidam in
tgntionem habere , ne accularorum Uel tellium nomina ,

fupprimendo , ubi eft fecuritas periculum efle dicant, nec

i

ineorum dilcrimine lecUritatem allerant ubi tale pericU

Jum immineret, fuper hocconfcientias eorum oneran-.
tes ,ubi Archi. ita dicitur: Otu quincunqueludtX in
talicafu bene aduerte uerba ifta , nam non dicit ieue pe-
riculum fi graue
, noli igitur reum priuare iuris ordine ,
f\nc magna caufa, quoniam hoc fieri non poteft fine of-
'
u.h fcnGo*
 ) .

- Quaflio IX, $91

fcntione Dei * ,
quod quia omnia
Et notandum leftori
prxcedentia & etiam fcquentia u(que quo puniatur ad
modos (ententiandi abfque poena (anguinis in quibus ec-
defiafticusiudex iudicare habet fieri poflunt cum confen
fudiocaeforum perfecularemiudicem ,ideo non impe-
diat ledorem fi in ca.alJegatur iudex ecclefiafticus & non
fecularis, qui modos fententiandi fuper fanguinem ca-
piet exjmodis fentetiadi & pcenitentionadi ordinariorfn

Quxjlio decimarfualiter funt defenfiones cocedert

d& cum demutatione aduocati > efl &
attus quintus,

SJ£S1 igitur defenfiohes petit ,

quomodo con-
cedi poflunt ubi nomina teftium omni-
,

no occultantur ? Dicendum quod delen-

do ftat in eribus Primo ut ei aduocatus
.

deputetur. Secundo, illi aduocato nomi

naeelliumnon publicentur, nec ad fecretum etiam te-

nendum fub praebito iuramento, fed informetur de lin-

gulis contentis in proceflu. Tertio delati caufa quantum
poteft in meliorem partem interpretetur , fcilicet , ne ta
men fcandalo fidei , & damno iuftitix ut patebit, & pro-
curator pari forma cui proceflus totius copia fupprefti*
tamen teftium deponentium nominibus , & idem ad-
&
uocatus eflet procuratorio nomine procedere poterit
Quo ad primum , notatur quod aduocatus non deputa-
tur ad beneplacitum delati, puta quia uellet habere u-
numad fuum placitum, de illo omnino caueat ludex
non concedere hominem litigiofum, maliuolum, qui
faciliterpecunijs poffit corrumpi, (prout fxpe tales in-
ueniuntur , fed concedat fibi uirum probum , & de le-
galitate non fufpedum . Et notare debet ludex quatuor
in aduocato quafi obferuata fuerint ab aduocato, per
,
mittat eum aduocare, alias habet eum refutare, nam
aduocatus primo debet examinare qualitatem caufie *
B b 4 &fi
 T

392 Quando notnina teft.ntin publicantur

^ fi uiderit eam iuftam ,tunc fi uolueric aflumac eam
finero iniuft.im , tenuat , ut diligenter cauere debet,
ne cautam aflumat imuftam Se defperatam. Verum
9uod fi ignoranter ab inimico acceptauit cautam, & cura
boc peccuniam,in procellu tamen cogtiouit caufam defipe
racam,tnnc fic clienculo fuo,ideftjdelato, pro quo caufam
afliimpfitnon confuluit, ut cedere falariii receptu tenetuir
fecundum Gofire. quod probare uidetur perC.de iu*
rem non nouam. I.icet Hoftienfis. dicat, oppoficum
di.
fcilicet,de falario reftituendos,nifi indusriofefeciflet.Va
defi neque aduocatus clientulum fu fi/cienter inducat aa
defendendumcaufaminiquam, ad damna & ad expentas
tenetur. C.deadmi.tu non tamen eft ignotum, fecundum
quod obferuare dcbet,ut feruet in aduocando tria.Primo
modefiiam ut non procaciter nec conuihcando, nec uoci
ferando proponat.C.e.quoniam. Secundo ueritatem, fci-
licctut non emetiatur,falfas rationes uel probationes in
ducendo, ncc falfos telles aut iura fi peritus eflet,nec' dela
tiones petar, prazfertim in hac caufa ubi fummarie fimpli
citer & de plano, ut fupra in.q.tf.tadum eft,& tangitur
^.q.7.hxc tria.Et tertium quod obferuatur eft ex parte fit
l.irii,quodmoderatur fecundum confuetudinem regionis
de qua materia traftatur in.q.7.iarcentur.&.$.tria.
Sed ad noftrum propofitum redeundo, Iudex ita prarfcri
pras condiciones aduocato proponat, & in fine adiungao
nefautoriam hrrefis incurac , quia tunc excommunica-
tus efler,iuxta ca.extra excommunicamusa. $. credentes;
Nec ualet fi dicat ludici quod non defendit errorem , fed
per/onam, quia non debet defendere quouis modo,ut no
procedatur fummarie fimplicitcr & deplano ,quod face
retfi pocereuellet omnino dilationes, uel immifeere ap
pellationesjqua» omnia refutanrur, ut ibi in q.ultima re-
cirantur,quia!icet errorem non defendat,cumfic damna,
biliotipfis maleficis elfet,& potius hcerefiarcaquam ha:-<>
reticus maleficus , ut patet. 24.
q. 5. qui illorum. Tun*
q*ma indebite defendit iam fufpe&um dehterefis,tanqua
fautorem fc facit , & non folum ieuiter, fed uehcinentejc
r .
fecundum
 Qu<ef}i)X. ^ j9jr
fecundum defenfionemquamfecit,& debet abiurare pu
biice coram epifcopo,iuxtaca. accufatus
frequenter alle-s
gatum.Hoc ad longum pofita fune , nec patuipendat ifta
IUdex,quia ex aduocato feu procuratore, ubi falfe proce-
dere nititur, plurima pericula euenire lolenc,
unde ludex
debet omnino eum refutare, & procedere fecundum a&a
& probata ubi irreprehenfibilis aduocatus fuerit’ Verun-
camen(i ludes habuerit aduocatu irteprehenfibilem pro
delato uirum zclofum,& iultitis amatorem,nomina re-
fub
flium ei iudicare poterit,ad fecretum tamen tenendu
pratftito iuramento.

Qu&ftio undecima } quid faciet aduocatus cii

‘

fibi nomina tejtium non publican [

tur.>Attus[extus.
**•
\ .
*
. . * . >

VOD fi Quid ergo aduocatUr

quxritur
,

3 * CxfiiTs ecia procuratorio nomine pro delato faciet®

ubi nec fibi nec clietulofuo nomina teftut
1

Q publicantur, quam tame publicatione de

* atus finnmearfedare^Refiionfio.lnforma
tionem capiat a ludice de fiugulis in proceflii contentis ,
& fi quidem copiam habere uelit/uppreflis tamen
nomi
nibus reftium tradatur fibi , & fic informatus accedat de-
latum, & fingulafibi proponat,& fi materia poftulat, uc
pote quia multum nnerofa delato, tum ad patientia qua.
tum poteft hortetur. Et delatus ubi iterum atq; iteru in-
fallis
itat ut fibi teftes publicentur*, refpondere poteft ex
funr/conie&urare teftes poteris , na
*

qua: contra te delata

-
tali iumenrum,aut tali mulieri
maleficiatus eft puer,aut
feu uiro dixifti,eo quod talem rem quam petebas tibi co'
ptaeftare nolebant, tu fenties quod melius fuiflet ut mihi
rem accommodafles, poft qux uerba talis infirmatus ii»
bito,fafta tua ut teftimonia clamant,quaeplus ponderan
ttir quam teftimonia ueiborum, uel euam cu fcis te infa-"
v. matam
 5 $4 Quando nomina tefl.non publicantur ,
fnatam,&alongo tempore fulpeftam de multis malefta'
cijs & damnis hominibus illatis, & fic replicando finaliter
ad hoc deueniet,quodipfa aut inimicitias allegabit , affe-
retis fibi ex inimicitia obie<fta,aut dicet.-Fateor me dixifi-
fe hasc uerba,led non animo nocendi Quare aduocatus
.

tunc Iudici & aflefloribus,de primo, uidelicet de inimicis

tia habet proponere,& ludex inquirere. Et liquide illa ca-
pitalis inueniretur,utpotc quiainter maritos, uel confart
guitieos fuiffet mors intentata , uel fequura , uel alicuius
criminis inculpatio, ut quis foret pleftendus per publica-
iuftitiaiti , uel fuerunt uulneragrauiaex controuerfijs &
brigis illata, tunc prouidus ludex cum fuis aflefloribu*
difeutiet, an exparte delata? inimicitia aggrauatur , ue!
«x parte depolientis, puta quia maritus aut amici delatae
alios ex parte deponentis imufte oppreflerunt , tunc
q ui-
dem fi non aflunr indicia fafti in pueris feu iumentis, fiue
hominibus maleficiatis,nec etiam afiiint alij teftes,aut e-
tiam quod publica infamia nonlaborat,tunc prgfumicuf
9 ratione uinditta: contra eam depofuerit , & eft delata
«mninoabfoluetida,&liberedimittendafubdebita cau-
tione de no uindicadoj&c.ut moris ludiciu eft.Sed quatri
tur,Katharina habet pueru maleficiatu, feu ipfa per fe eft
jpaleficiata,feu ifl iumetis percepit plurima damna, & fu
/picatur fuper illam cuius maritus aut conlanguineiper
prius iniuftefuu maritu,aut colanguineu oppreflerunt itf
publico iudicio,unde cum hic duplex fit inimicitia ex par
te deponentis, quia inimicatur ratione malefici illati
j , &
ratione infamia: iniufta?, obieftee fuo marito fubito , auc
confanguineo,eft ne eius depolitio, repellenda aut non? &
quidem ex una parte uidetur quod fic , quia inimicitia ibi
eft,ex altera quod non, quia profert indicia fa&i.Refpon-
det, quod in cafii quo non adfunt alij deponentes, nec etia
pubhea laborat infamia contra delatam , tunc non flatur
cius depolitioni tantum , fed repellitur , & delata tamen .

rfddicur fufpe&a, fi & inquantum morbus eft maleficio-

fus,& non ex naturali defe&u , & qualiter hoccognolci-
tnr inferius patebit,quod canonicf eft purgada* Sed fi ite ;

i. . tua
F

QuxIlioXI.. ... ?P5F

jum quaeritur, an ali j deponentes etiam habent fuper in*

aliis contige-
diciafadi primum deponere quae ipfisauc
runt,aut folum fuper infamiam? Refpondetur quod fi fu-

fi aut tantu
per alio jndicia fadi deponunt, bene quidem :
licet repu-
fuper infamiam,& i ta in re exiftit , tunc ludex
deponentem propter inimicitia, tamen indicni facti
lerit
qua? lu-
quod protulit,& ollend.ic ludex ex aliis teftibus,
fuper fu
per infamiam depofuerunt capiet pro interfigno
fpitionem uehementem,ex qua ipfa delaca detenta
iudi*'
p§nam,fcilicet,cano
cari poterit a Iudice fuper triplicem
iuxta ca. inter folli-
tiicx purgationis propter infamiami,
propter
citudines extra de pur.ca. Itemfubabiuratione
fufpitionem , iuxta
ca. accufatus in prin. &
fecundum ua-
patebit in quar
rias fufpitiones ad uarias abiurationes,ut
fadi fi crimen
-to modo fententiandi. Et propter indicia

facecur & poenitetjnon relinquitur brachio (eculari adper

pit
ad
nitionem fanguinisjfed per ecclefiafilcumludicem
perfecularem tamen ludicem
pe tuos carceres iudicatuf ,
non obftattte quod ad perpetuos carceres fit per ecdefia-
fticu ludicem iudicatus,poteft tamen ipfum
propter dam

na temporalia tradere igni.Iuxta.c.ad abolendam. prz-

fenti.& iuxta ca.excomunicamus. i. de hsre. qus
omnia
>atebunt inferius circa fextum modum fententiandi.
Epi
primo quod no fit facilis ad ci e
Jogando.Attendat Iudek
dendum aduocato,ubi pro delato allegat inimicitiam ca
pitalem eo quod rariflime in tali crimine quis deponit fi
ne inimicitia , cum malefies femper exofs
omnibus ha-
beantur.SecUndo attendat qUod cum quatuor modis
m*
lefica poteft conuinci,fcilicet, per teftes ,
per cuidentiant
fadi, per indicia fadi, & per confefiionem propriam , St
fieret hoff
hoc uel fuper infamiam tantum, quod tantum
fadi»
per refles, uel fuper fufpicionem,tunc pro euidentia
iuaicaii
aut indicia fadi fieret , ex quibus fufpitio poteft
feuis uel uehemens,ueluiolentia, & hsc
omnia ab fq, con.
fefiione propria, qus fibi concurreret,runc
ut didum eft

procederetur.Tercio applicet prsmifla ad fuum propofi-*

tum fuper perfonam detentam^ad obuiandum aduocato^
fsd
~ 1 i

I
 . ;

$ 86 De modo capiendi & incarcerandi.

de plano procedi poteft,& ipfam delatam carceri deputa-

ret 3 ad tempus uel ad annos plures , fi forte poft annum
fqualoribuscarcerisdeprefla,criminafateretur,noiniuft£
fediufte procederet. Attamen ne uideaturfententiam pr£
cipitare,immo fecundum omnem a»quitatem procedere,
queritur quid confequenter agendum fit

Quoflio oftaua,& procedenti annexa,an fit incar

ceranda ,&de modo capiendi, eji &
attus tertius Indicis .

Vuerofupcrnegatiuas refponfiones ma-

adcuftodiam mancipada»
lefica fit carceri
ubi prxfata tria cocurrunt, fcilicet fama,
indicia fadi, & produdiones teftium, aue
fub cautione fideiuflorum dimittenda ut
denuo citata refpondeat. Refponderi po-
teft ex tribus opinionibus.Primo enim aliquorum fentea:
tia eft,quod carceribus fit mancipanda,& nullo modo fub
cautione dimittenda, & hi innituntur rationi tada: in pr£
cedenti qua:ftione,quia uidelicet habetur pro manifefte i

deprehenfa, ubi illa tria concurrunt. Aiijuero quod an;

ce incarcerationem poteft cautioni fideiuflorum relin-,
qui ira quod fi fugam caperet, quod tunc pro conuida ha .

beretur,hcet poft incarcerationem fuper negatiuas refpo

fiones nofit cautioni, uel manulente relinquenda, quado ;

uidelicet illa concurrunt fupra notata, eo quod tunc

tria
no poffet fententiari &
& plcdi ad mortem, hic innicitur
confuetudini .Tertij fiunt qui dicunt quod non fit danda
infallibilis regula,fed Iudici fit relinquendum, ut fecundn
dida teftium & infamiam perfonx, &
fi inditia fadi con-

currunt, tanto grauius dificernatur per modum patria: fer

liando & ronfuecudinem, concludentes quod fi no poflce
habere fideiufiores notabiles, & forraffisfufipeda de fu-l
ga,quod tunc carceri mancipetur,# ha:C tertia uideturra
rionabilior, fic tamen quod debitus feructur modus qui;
;< ibc
 . ,

Quaftio Vlit. '

387
fiat in tribus.Primo ut domus cius quantum poflibile cft
per illuftretur,lub & fupra in omnibus angulis, follis, 8c
ferini js,& fiquidem famofa malefica exiftlc, tunc abfqufc
dubio,nifi prius fint fub ea occulta uaria inftrumenca re-
periuntur,ficut fupra tadum eft.Secundo, ut fi habet an-
cillam, aut confodales,quod &
ille uel illa feorfum inclu-
duntur, etiam fi non fint delata?,pra:fumirur eas no latere
fecreta aliqua illius delat$ . Tertio quod in capiendo fi
in
domo propria capitur,quod non detur ei fpacium intrari
di cameram,eo quod tunc folet certa maleficia accipere,
& fecum deferre pro taciturnitate procuranda . Ratione
cuius incidit dubium, an modus capiedi maleficas, qui ab
aliquibus obferuatur uti a famulis,fiibito a terra eleuatur
& in fporta fiue in fpatulis,ne terram ultra tangat defer
^
ttir,fit licitus.Refponderi poteft ex canoniftarum & quo
fundam theologorum fententia,quod licitum hoc trl fit
plici refpedn.Primo,quia ut in qua»ft.introdu doria hu^
ius tertia: partis patuit plurimorum fententia immo ta-
,
lium dodorum quorum didareprobare nemo audet, ut
Hoftien.GofFred. & quod licitum eft uana uanis contOn-
dere. Experientia denique , immo & maleficarum ‘faffio-
nes demonftrant quod fatpius per talem modum captx,
taciturnitatis maleficium amiferunt, immo quamplures
jncineranda: petentes ut laltem pede uno terram tangere
permitterentur,dum eis fuiflet denegatu, &in finefcifci-
utum cur tamen terram tangere optafient,refponfum q»
fi tepigiflent, feipfas liberaflent, multis aliis fulminibus in
peremptis,. Alia caufa,nain hoc ipfum mani felium exilhc
ut in fecunda parte operis patuit,quod in publica iufticia
bmnes uires maleficij franguntur quo ad prxterita , fed
qud ad futura nifi de nouo ei a diabolo fuccurratur i mt
leficio taciturnitatis omnia crimina fatetur. Dicamus er-
go luxtaapofiolorum. Quacunque uerbo uel opere agi-
iraus,omnia in nomine Domini noftri lefu Chrifti fiant
fiquidem innocens fueris, hxc captio non tibi nocebit
Tertio relpedu , quia fi fecundum dodores licitum elt
per uana opera maleficia tollere , quia in hoc concordant
Bb a omnes.
 '

Qji&ftiolX. " /pg.

j?ecad confpe&um pra»feneare,nifi deponentes per fe, &
fponqead hocfeoflferunt* ut uidelicet eorum afpedibus
pra?ieritentur,& eaquacdepofuernnt eis in faciem obi jce
rejep autem non tenetur Index & hoc propter periculum
deponentium probatur,nam licet diuerfi fiimmi pontifi-'
cesdiuerfa lenierunt, nullus tamen unqua fenfitq> Iudex‘
t'enereturin tali cauia delata, nomina deponentium mani
fi?ftare,nec etiam accufatorum, licet hic non procedimus
per modum accufationis, fed potius aliqui fenferuc quod
quod in aliquo. Tandem
in nullo c^fu liceret,aliqui uero
‘

autem Bonifacius VIll.ftacuit,ut patet in cap. ftatuta.$.

ifihibemus.lib.6lubific dicitur Inhibemus tamen quod
:

1
fiaccufatoribus u£T teftibus in cauia hatrefis incer uenien-
tibus,feu deponentibus propter potentiam perfonarum*
cotra quas inquiritur,uideat epifeopus & inquiiitor.No
ta tu pro inquifitore &
Epiicopo Iudicem quemcunq; co
tra maleficas procedentem ex con ienfu epifeopi & inqui'
fitoris,quare idem eit uices fuas comittere poliunt , ut in
quatftione inrrodu&oria patuit ,unde& talis Tudexqui-
*

cUnque etiam fecularis procedit apoftolicaau&orirate,8c

non folum imperatoria fequirurgraue periculum immi-
nere,fi contingat fieri publicationem eorundem, ipforunv
nomina non publicent, &c.£t iequitur infra, ceflante ue-'
rb periculo fupradifto, accufatorum uel teftium nomina
prout in ali js fit iudicijs publicentur. Attendat etiam cir
cbnfpe&us Iudex de pocentia perfon3rum *quia illa eit eri*
plex,fcilicet,potentia generis, & familia? ,
potentia pecu-
nia?,& potetia maliti£,qua? magis timenda eit, quam ali£
dua?, quod ex illa teftibus grauia pericula pollent immi-
n’ere,ii eis cotra quod depofuerunt eorum nomina publi
carentur, & ratio eit, maius enim eit periculum nomina-

teftium publicare alicui delato pauperi habenci mali coni

plices,rebelles & homicidas, qui nihil habet nili perfona
)fendere,quam generofo uel diuidi, abundanti in tempora
fibus, quod autem fit graue pericu!um,& quale, declarat-
Ioan.fiiper pr^didto uerbo perictilu, dicens ita periculum*
quia timetur mors uel detruncatio iplorumjuel filiorum,-
- -
•
• 't

j «d
 . ,

f po TS(omi.deponi non manifeflantur

uel parentum luorum,uel deuaftatio fubftantiaj 3 uel hi*,
fimilia. Aduertatinfuperludexq; cum apoftolici audo-
jm his procedit , quod ad
ritate ex beneplacito ordinari
non reueiando teftificantium
illud fecretum, fcilicer, de
i\omina,tam iple quam omnes aliis aflertores qui depoli-
tioni teftium interfuerunt , aut in futurum circa fenten-
tiam ferendam interefle poterunt, tenentur fub poena ex-
communicationisquam contra eos fi oppofitum fecerint
cpifcopns fulminare poterit , &
ita nec reuelenta princi-
pio procefliis, ad minus implicite fulminabit. Vnde in
ajle.ca.ftatuta.in §.& ut eorundem ita dicitur i Et uc eo-
rundem accufatorum & teftium periculis efficacius oc-
curratur, & cautius inqiiifitionis liegocio procedatur,pr£
fentis conftitutionis audoritate permittimus quod epif-
copus&inquifitores, tu intellige ficut fupra poffintin- (

4icere illis quibus ut pramifliim eft,profceflum hUiufmo-

di applicabunt,& iu eos arcana confili j feu proceftus fibi
lub fecretoab eifdeepifcopo & inquifitoribus parefada
praeter ipforum licentiam ali js patefacerent excommuni-
cationis fententiam, quam exfecretiuiolatione ipfo fa-
(tp in currant fi eis uidebitur promulgare i Notandum ul.
teriusquod ficut poena annexa eft, ubi nomina teftium in
debite publicarentur,ita p$na eft anneXa ubi indebite oc
cuitarentur,fcilicet illis quibus merito fuht manifeftan-
da,fcilicet peritis, & aftefloribus , de quorum cbnfilio eft
ad lententiam procedendum,uelubi non publitatentubi
fine periculo teftium publicari pollent $ ut in di.ca.ftatu.
circa fidem lequituri Cajterum in omnibus praecipimus
tam epifebpos quam inquifitotespuram & prouidam in.,
tfntionem habere , ne accu/atorum tlel teftium nomina ,

(ypprimendo , ubi eft fecuritas periculum efle dicant, nec >

ipeorum diferimine fecUritatem aflerant ubi tale pericd,
Jum immineret, fuper hocconfcientias eorum oneran--
res ,ubi Archi. ita dicitur Otu quincunque ludti in
:

tali cafii bene aduerte uerba ifta , nam non dicit Jeue pe-
riculum fi graue , reum priuare iuris ordine,
noli igitur
fine magna caufa , quoniam hoc fieri non poreft fin? of- v
*
. fenuo*

I
 ) .

•
(h/aflio IX. $91
(fenfione Dei* Et notandum ledori , quod quia omnia
prxcedentia & etiamfequentia ufque quo puniatur ad
modos (ententiandi abfque poena (anguinis in quibus ec-
defiafticusiudex iudicare habet fieri poflunt cum confen
fudiocae(orumperfecularemiudicem,ideo non impe-
diat leftorem fi in ca.allegatur iudex ecclefiafticus & non
fecularis,qui modos fententiandi fuper /anguinem ca-
piet exjmodis fentetiadi & poenitentionadi ordinationi*

Quxflio decima, qualiter funt defenftones cocedeit

d& cum demutatione aduocati > eft &
a cius quintus.

I igitur defenfiohes petit , quomodo con-

cedi poflunt ubi nomina teftium omni-
,

no occultantur ? Dicendum quod defen-

fioftatin tribus Primo ut ei aduocatus
.

deputetur . Secundo , illi aduocato nomi

na celtium non publicentur, nec ad fecretum etiam te-
nendum fubprxttitoiuramento, fed informetur de An-
gulis contentis in proceflu. Tertio delati caufa quantum,
poteft in meliorem partem interpretetur , fcilicet , ne ta
men fcandalo fidei* & damno iuftitia» ut patebit, & pro-
curator pari forma cui proceffus totius copia fuppreflis
tamen teftium deponentium nominibus , & idem ad-
&
uocatus eflet procuratorio nomine procedere poterit
Qud ad primum , notatur quod aduocatus non deputa-
tur ad beneplacitum delati , puta quia uellet habere u-
numad fuum placitum , de illo omnino caueat ludex
non concedere hominem litigiofum, maliuolum, qui.
fcciliterpecunijs poflit corrumpi, (prout fxpe tales in-
ueniuntur , fed concedat fibi uirum probum , & de le-
salitate non fufpe&um . Et notare debet ludex quatuor
in aduocaro quafi obferuata fuerint ab aduocato , per
,
mittat eum aduocare, alias habet eum refutare, nam
aduocatus primo debet examinare qualitacem caufx ,
Bb 4 &&
 • r

392 Quando notfiina teft.ntin publicantur

& fi uiderit fi uoluerit aflumat eam
eam iuftam ,tunc
fi nero iniuftam , tenuat , ut diligenter cauere debet,
ne caufam aflumat iniuftam Sc defperatam. Verum
quod fi ignoranter ab inimico acceprauit caufam, & cuna
hoc peccuniam,in proceflu tamen cognouit caufam defpe
racam,tnnc fic clientulo fuo,ideftjdelaro, pro quo caufam
afliunpfit non confuluit, ut cedere falariu receptu renetur
fecundum Gofire. quod probare uidetur perC.de iu*
di. rem non nouam.I.icet Hoftienfis. dicat, oppofitum
fcilicer,de falario reftnuendos,nifi indusriofefecifTet.Va
defi neque aduocatus clientulum fu fifcienter inducat ad
defendendum caufam iniquam, ad damna & ad expenfas
tcnetur.C.de admi.tu non tamen eft ignotum, fecundum
quod obferuaredcbet,ut feruet inaduocando tria.Primo
niodeftiamut non procaciter nec coniiincando, riec iiocj
ferando proponat.Ce.quoniam.Secundo ueritatem, fci-
licet utnon emetiatur,falfas rationes uel probationes iit
ducendo, nec falfos telles aut iura fi peritus eflet,nec’ dela
tiones petat,pra»fertim in hac caufa ubi fummariefimpli
citer&deplano,ucfuprain.q.6.ta&um eft,& tangitur
j-q.7.hxc tria.Ec tertium quod obferuatur eft ex parte Cz
larii,quod moderatur fecundum confuetudinem regionis
de qua materia traftatur in.q.7.^.arcentur.&.$.tria.
Sed ad noftrum propofitum redeundo, Iudex ita praefert
pras conditiones aduocaco proponar, & in fine adiungao
nefautoriam hxrefis incurat , quia tunc excommunica-
tus effer, iuxta ca.extra excommunicamus.i. §. credentes;
Nec ualet fi dicat ludici quod non defendit errorem , fed
per/onam, quia non debet defendere quouis modo,ut no
procedatur fummariefimpliciter & deplano ,quod face
ret fi potere uellet omnino dilationes , uel immifeere ap
pellationes,quae omnia refutantur, uc ibi in q.ultima re-
cirantu^quialicet errorem non defendat,cumfic damna,
bilior iplis maleficis eflet,& potius hajrefiarca quam hat-*-
rtticus maleficus , ut paret. 24. q. 5. qui illorum. Tum;
quia indebi te defendit iam fii fpedum de hxrefis, tanqua
fautorem fe facit ,
& non folum leuicer, fed uehementec
•-» r • fecundum
 ’
Qu<efii)X.
fecundum defenfionemquamfecit,& debet abiurare pu
blice coram epjfcopo,iuxta ca.accufatus frequenter alle-n
gatum.Hoc ad longum pofita fune , nec patuipendat ifta,
IUdex,quia ex aduocato feu procuratore, ubi falfe proce-
dere nititur,plurima pericula euenire (olent, unde ludex
debet omnino eum refutare, & procedere fecundum a&a
& probata ubi irreprehenfibilis aduocatus fuerit* Verun-
camenfi ludes habuerit aduocatu irteprehenfibilem pro
delato uirum zelofum,& iuftitiae amatorem,nomina re-
ftium ei iudicare poterit,ad fecretum tamen tenendu fub
prxftito iuramento.

* '

Qu&ftio undecima ,quid faciet adnocatus cti

fibi nomina teftium non publican
tur.^dttusfextus.

^OD fi qujeritur
,
Quid ergo aduocatUr
ij f #S)W ecia procuratorio nomine pro delato facier
i
Q ubi nec fibi nec clietulofuo nomina reftut
publicantur, quam tame publicatione de-
)

^ ttls fummeatfeftare?Refi>onfio.Inform*
tfonem capiat a Judice de fiugulis in proceflu contentis ,
& fi quidem copiam habere uelit/uppreflis tamen nomi

nibus tertium tradatur (ibi , & fic informatus accedat de-

la'tum,& fingulafibi proponat,& fi materia poftulat, ue
pote quia multum onerofa delato, tum ad patientia qua
tum potefthortetur.Et delatus ubi iterum atqj iteru in*
feat ut fibi teftes publicentur], refpondere poteft ex faftis
quat contra te delata funt, 'conjecturare teftes poteris , na *

*
tali maleficiatus eft puer,aut iumentum,aut talimulieri
feti Uiro dixifti,eo quod talem rem quam petebas tibi co‘
nolebant, tu fenties quod melius fuiflet ut mihi
pl*a?ftare
rem accommodafles, poft qux uerba talis infirmatus fu'
bito,fafta tua ut tertimonia clamant,qu3eplus ponderan
tttr quam tertimonia Uerborum> ucl etiam tu fcis te infa-*'*

v matam
 $ ?4 Quando nomina tejl.non publicantur $
fnatam,& a longo tempore fufpeftam de multis nialefD
cijs & damnis hominibus illatis, & fic replicando finaliter
ad hoc deueniet,quod ipfa aut inimicitias allegabit afle-
3
terts libi ex inimicitia obie<fta,aur dicet:Fateor me dixifi-
ft haec Uerba,fed non animo nocendi .
Quare aduocatu»
tunc Indici & aflefl*oribus,de primo, uidelicetde inimici*
tia habet proponere,& Iudex inquirere. Et liquide ilia ca
pitali$inueniretur,utpote quia inter maritos uel confart
3
guiheos fuiflet mors intentata , uel fequuta , uel alicuius
criminis inculpatio, ut quis foret pleftendus per publica
iuftitiam 3 uel fuerunt uulneragrauia-ex controuerfi js &
brigis illata } tunc prouidus Iudex cum fuis aflefloribus
difcutiet, an exparte delat* inimicitia aggrauatur
, ue!
«x parte deponentis , puta quia maritus aut amici delatje
alios ex parte deponentis imufte oppreflerunt tuncqui-
,
dem fi non aflunt indicia fafti in pueris feu iumentis, fiue
hominibus maleficiatis,nec etiam aflunt alij teftes,aut e-
tiam quod publica infamia nonlaborat,tunc pr^fumituf
5» ratione uindiftae contra eam depofuerit, & eft delata
omnino abfoluehda,& libere dimittenda fub debita cau-
tione de no uindicado,&c.ut moris ludiciu eft.Sed quaeri
tur,Katharina habet pueru maleficiatu, feu ipfa per fe eft
«paleficiata/eu in iumetis percepitplurima damna, fu &
/picatur fuper illam cuius maritus aut confanguinei per
prius iniuftefuu maritu,aut colanguineu Oppreflerunt iu
publico iudicio,unde cum hic duplex fit inimicitia ex par
te deponenth,quia inimicatur ratione malefici j illati 8c.
,
ratione infamiae iniuftae, obieftae fuo marito fubito auc
,
confanguineo,eft ne eius depofitio,repelienda aut non? &
quidem ex una parte uidetur quod fic , quia inimicitia ibi •

«ft,ex alteraquod non, quia profert indicia fa&i.Refpon*

det, quod incalu quo nonadfuntahj deponentes, nec etia
pubhca laborat infamia contra delatam , tunc non flatur
eius depolitioni tantum , fed repellitur , & delata tamen .

rfdditur fulpeda, fi & inquantum morbus eft maleficio-

fu$5& non ex naturali defectu , & qualiter hoc cognofci-
«IV «ferius patebit,quod canonic? eft purgada* Sed fi ite
 Qux/lioXI.. 19 S
juro quarrltur,an ali j deponentes etiam habent fuper in*
dicia fodi primum deponerequae ipfisautaliis contige-
runt,aut folum fuper infamiam? Refpondetur quod fi fu-
per alio jndicia fodi deponunt, bene quidem fi aut tantii
:

fuper infamiam,& ita in re exiftit , tunc ludex licet repu-

lerit deponentem propter inimicitia, tamen indiciufodi
qua? lu-
quod protu!it,& ollendic ludex ex aliis teftibus ,
per infamiam depofuerunt capiet pro interfigno fuper fu
lpitionemuehementem,exquaipfa delata detentaiudi*»
nam,fcilicet,can<»
cari poterit a Iudice fuper triplicem p§
nicx purgationis propter infomiami, iuxtaca. inter folli-
citudines extra de pur.ca. Item fub abiuratione propter
jTufpitionem , iuxta ca. accufotus in prin. & fecundum ua-
riasfufpitiones ad uarias abiurationes,ut patebit in quar
*to modo fententiandi . Et propter indicia fodi fi
crimen
fatetur & pcenitet,non relinquitur brachio feculari ad pu
nitionem fanguinis,fedperecclefiafticumludicemad per
pe tuos carceres iudicatur , perfecularem tamen ludicen»
non obftatite quod ad perpetuos carceresfitper ecclefia-
fticu IudiCem iudicatus,poteft tamen ipfum propter dam
na temporalia tradere igni.Iuxta.c.ad abolendam.^, pras-
fenti.& iuxta ca.excomunicamus. i. de h^re. qua: omnia
patebunt inferius circa fextum modum fententiandi. Epi
logando. Attendat ludex primo quod no fit facilis ad cre
ciendum aduocato,ubi pro delato allegat inimicitiam ca
pitalem eo quod rariflime in tali crimine quis deponit fi
ne inimicitia , cum malefica femper exofx omnibus ha-
beantur.SecUhdo attendat quod cum quatuor modis m*
iefica poteft conuihci,fcilicer, per teftes , per euiden tiaixi
fadi,per indicia fodi, & per confeflionem propriam , &.
hoc uel fuper infamiam tantum, quod tantum fieret hoo
per teftes, uel fuper fufpitionem,tunc pro euidentia fodi*
aut inditia fodi fieret , ex quibus fiifpitio poteft iudicari
feuis uel uehemens,ueluiolentia, & hxc omnia ab fq;
con,

feffione propria, qua: fibi concurreret,tunc ut didum

eft

procederetur.Tertio applicet prarmifla ad fuum propofi-*

tum fuper perlbnatu detentam^ad obuiandum aduocatq^
• : *
kd
^ 96
Quando nomina tcfl.non publicantur .
tantummodo fuper infamia delatam, atrt
fed uidelicet fit
quod ibi cocurrantaliqua indicia, unde redditur fufpe&a
uehemencer,uel leuiter ,& tunc aduocato fuper inimici-
tiam allegatam refpondere poterit. Eth fc quantum ad
illam partem ubiaduocatus pro delato in inimicitiam di
ponentium allegauit.Sed ubi allegat fecundum uidelicet
'quod illa uerbaqux protulit contra deponentem,]tu len-
ties in breui qux tibi euenient,aur,tu non habebis piures
diesfanos,aut,uenietin breui quod tu uelles mihi talem
i-em accommodafle,auc uendidifle,& fimiha. Tunc aduo-
catus adjungat, licet malum aliquod fuerit fubfecutum
deponenti,in rebus uelcorporibus,no tame propter hoc
fequitur quod illa delata huius mali fit caufa tanqua ma
lefica,eo quod infirmitates uariis modis accidere poflunr.
Item allegat quod commune eft mulierum, uerbis huiuf
hiodi mutuo contendere,&c.Super illas allegationes Iu-
dex debet obuiare per hunc modum, fiquidem infirmitai
tx defeftu naturx accidit, ciic excu latio locum habere po
iteric.Sed quia ex fignis & experimentis oppofitum con-
llat,utpote quia nullo remedio naturali curari poterit.
Item quia iudicio medicorum judicatur ut morbus male
ficialis,uulgariter,nachtlchaden.ltem iudicio fortalfis in
cantatricarum aliarum, qufafleruntjleualferueruntjmor
bum efle maleficiale.Ttem quia fubito fuperueniet abfq^
aliqua prxuia debihtatione,cum tamen naturales infirmi
tates fuccelfiue lolent debilitare. 1 tem quia fortalfis cura
ta fuit,ideo quia repperit certa inftrumenta fub le&o,auc
fndumentisjleu aliis locis , & illis amotis , fubito ianitati
rellituta fuic, prout fxpifiinie contigit, ut fupra in lecun
•

da parte operis p.iruit,ubi de remediis tra&arur . Et pep

hxc leu fi milia iudex facilime potell obuiare , quod talis
infirmitas potius ex maleficio quam naturali defeftu coft
ringit,& perminasobieftaslulpicaturdetali maleficio i
Sicut a fimili fi quisdiceret,uo!o cibi comburere horreu,
&effe&usfubfequitur, uciqjuiolenram caulat lufpitio-
neni.quod ille qui minas protulic,horreum liiccederit, it
^t fortalfis alius,& non ipfccombuflerit. ‘
,
* - Sequi*
 •

• r* QjixHio.XI*

*.
.Sequitur ad idem quxflio duodecima, ma
' gis declarans qualiter inimicitia ca
p italis itiueftiganda .

jlttus feptimus.

ENTO quod a teflimonio ferendo,

^/t tantummodo mimici capitales repellun-.
tur, utfupra qu ntaquxlhone tadu fuic.
Inimicitiam autem talem declarare exijs
qux in capitulo praecedenti tada funt,Iu-
dicifortaffis nimis obfcurum & difficile
Uideatur,atreto quod delatus uel eius procurator nollet;
faciliter eiusacquiefcere decifioni fuper materia cadam,,
qux dicatur inimicitia capitaiis,& qux non . Ideo expri-
mendi funt ali) modi, quibus in notitiam talis inimicitia’
ludex denenirec,ut infontem fic minime damnaret, quoa.
tamen reum per debitam iuflitiam puniret.Ethi modili
cet fine cautelofi,(eu etiam dolofi, tamen ludex illos prae-
dicare potell in bonum fidei & reipublicx , cum & apo-
llolus dicat:Cum eflem allutus dolo eos cxpi, fpecialitec
etiam hi modi pradicantur fuper delatos,non diffamatos
>ublice,feu etiam no notatos per aliquod indicium fadi^
, ubi inimicitias
{icet etiam ludex fuper quofciiq; delatos
contra deponentes allegarenc,& nomina ceftmm omnino
modus eff,nam datur delatio, feu adi
fcire uellent. Primus
uocato,copia procefl.'us,ad partem fua, fcilicet, deorfum,
& nomina deponecium feu deferentium , ad partem alia,
non tamen ea ordine quo deponunt,fed ifto modo ut nq
ipen teftis qui eft primus in copia, fit fextus uel feptimus
cbdula,& qui fecundus,finc penultimus,uel ultimus,& fic
dplatus,quia hoc deportat, uel illud, & quis fit primus uel
fecundus in fua copia,quo flante, aut dabit omnes inim^
cos aut non.Si omnes, eo citius deprehendetur delatus dc “
•*'
* mendacio,
 *"
''

j98 QHom.capit.inimicitia inueftiganda.

mendacio, ubi caufa inimicitia* per Iudicem fcrutabitur ,
fi quofdam uero tunc facilius caufa inimicitiae inuefliga-

bitur.Secundus modus effet a fimili, ubi daretur aduoca-

to proceflus copia ad partem unam, & deponentium no-
mina ad partem aliam, & adiundis aliis extraneis que a-
Jtbi a maleficis fuerunt perpetrata, & non a depone tibus
feu ceftibus infcriptis depolita, fic delatus non poterit a C-
/ertiue dicere illum uel illum inimicum capitalem , quia
nefcit,quxiint ab contra eu depofita.Tercius modus
illis

qui & fupra tadus capitulo quinto, nam quando delatus^

examinatur in fine fecundi examinis, antequam petit de-
fenfiones,& anrequam aduocacus libi deputatur, interro
getur,an reputet fe habere inimicos capitales , qui omni
diuino timore pollpofitojfalfo imponeret fibi labem
refis maleficarum Et tunc forte imprxmeditatus ac ira
.

prouifus,& non uifis deponentium atfefhtioqibus.refpo

det,quod non reputet fe habere tales inimicos,ue{ fi dicit
puto me habere,tqnc nominat,& illi ihfcribantur,& cau
la etiam iniroiciti^ , ut pollmodum Iudex ualeateo cer-
tius inueftigare,poftqua copia procefluis & nomina feor-
fum fuerint tradica modis quibus fupra Eli & quartus .

modus ut iterum in finefecunda examinis apt confelfio-

nis, de qua in fexta quxflione circa fecunda inrerrogato-
ria antequam dentur fibi defenfiones,interrogatur de te
ffibus qui grauius depofuerunt contra eumrper hunc mo
dum . Cognofcis tu talem, unum nominando de tefti—
bus,qui grauiora depofuit,& tuo dicet quod fic,vej quod
ion. quodnon,tunc non poterit ex poli dando
Si dicit
fibi defenfiones & aduocatum, ponere illum capitalem
inimicum , cum
dixerit medio iuramento prias oppofi-;
J
tum,fcilicet,nd cognofcere illfi. Si autem dicit quod Gc,
fcunc interrogetur,fi fcit,uel audiuit quod ipfa , uel ipfc ,
:

egerint aliquid contra fidem Chrillianam,(icut maleficf

Facere folenc.Sidicicquodfic, talia eniin talia fecit. & :

Interrogetur quoque fi ell eius amicus,uel inimicus , fa

sim refpondebit,quod amicus , & hoc ideo ut eius tefti-
monio lietur , & e>; tunc in illa caufa non poreft dare il-
J

' lura
 OtMflioXli. $99
Ium inimicum capitalem per fuu aduocatum,cum medio
iuramencoquod per antea dixit eum amicum. Si autetn
refpondeat quod nihil fcic de eo,tunc interrogatur anfic
eius amicus uel inimicus, & ipfe ftatim refpondebit quod
nouit ,
amicus, quia allegare inimicum de quo nihil mali
non facir,dicet ergo fum fuusamicus , attamen fi fcirem
quin reuelarem.ln tali ergo
aliqua,non obmitterem illa
uel ad
caufa non poterit eum ponere ex poft inimicum,
minus allegabit caulas inimicitiae capitalis a principio,&
tuncaduocato adhibebitur fides. Quintus modus,eft ni
no-
datur delato feu aduocato copia proceflus/uppreffis
minibus deponentium, & ubi aduocatus informapite&
de lingulis, coniefturatur quis uel qui depofuerunt tali*

contra eum,& frequenter uenit in cognitionem , &

tunc

fi dicet talis eft inimicus

capitalis, &uolo probarf per te
habet confiderare concorditer nixtapro
ftes,tunc Iudex
probare per
ceflum nominauit, & tunc quia dixit uelle
teftes ,
examinabit, & caulas inimiciti^ examinabit
illos
couocato ad hoc bono confilio peritorum
uel an
fecrete
inuenerit cau
tiquorum,in quibus latet prudetia,& fi ita
repel tat primo ce
fas inimicitia: capitalis liilficientes,tuc
dimittentur fi non adfunt alia grauamma
1
alio-
ftes,& illi

rum teftium.Hthic modus quintus & comums oblerua*

copia proceuus eliciunt
tur,& de fa&o malefica: cito ex
quia rariflime
&
qui uel qu^aduerfus eam depofuerunt,
capitalis, quia um eaqM
in tali cau (a inuenitur inimicitia
Iudex de facili le q*
ex earum malis operibus oritur.Ideo
:

bet per prefatos modos reloluere,attentoetiani quod lac

pe deponentes afteftant fe perlonaliter maleficis pra:fen

rare,& in faciem obiicere ea quae per maleficia.eis (unt U
lata. Hft& aliis & ultimus, ad quem finahter Iudex re-
ludicarcncur
curre potelf ubi praedi fti modi fortallis
,
praaicati,pra:fertim
ab aliquibus dolofi,& per altutiam
quatuor primi, ideo omnino ad facisfaciendum
c &
l“ ,5.“

tandum fcrupulofas mentes,* ne Iudici quicquam obu-

ciatur,aduertarquod poftquam per procedentes
mo os
expertus tft uoaelfe aliunde incflrdclatuin
deponente,&
* «apiulcaa
 ,

<4^0 Quom. capit. mitriicitra inuejliganda.

<
capitalem ini micitiam,uult tamen 'hoc idem cofilio alio
i rum alfeiTorum concludere in finem,ne libi quicqua obi j
ciatur, faciat hoc, det delato feu eius aduocato copia pro-
; ceflus ,
deponentium tamen & deferentium uominibps
,fuppreffis,& quia defendendo dicit fe habere inimicosxa
rpitales ,
&
fortaflis caulas inimicitiarum uarias allegat
f fiuein re ita lint , liue non,congregat tamen ludex con-
: filium peritorum cuiufcunque facultatis, fi commode ha
heri poreft, uel ad minus ex prouidis honellis perfonis &
;
quibufcunque,quia ad hoc tenetur iuxta cap.llatura.fre-
•iquenter allegatum , & illis totum procefium integraliter
;& perfe&e , per notarium leu fcriptorcm legi faciat, cu &
teftium feu deponentium nomina publice exponant , ita
tamen quod ad tenendum fecretumfub prazftito iura-
menco oes aftringat,& de illo an hoc facere uelint, prius
* habet inquirere, quia alias omnino non funt eis nomina
illa exponenda. Ex poli dicat qualiter per talem talem &
.modum inquirendo de inimicitia,nullam potuerit perpe
dere. Attamen lubinferatjlr.uidebiturfiat e duobus unu,
i aut per confilium di(cernatur,qui fint ex deponetibus re
pellendi tanquain inimici capirales, quomodo eligan- &
tur tres,quatuor,aut quinque, qui amplius nouerint , in
-uilla aut oppido, amicitiam uel inimicitiam delati, &te-
flium,& qui non fiunt prajfentes in confilio, & publicen-
tantummodo nomina delati , & teliium, nonau-
tur illis
tem articuli proce Ilus, & liabitur iudicio eorundem , c<
• primo non poterunt bene telles repellere, atteco quod Iu
dexfuos modos inquirendi pra&icauit, ex fecundo
uero totaliter le immunem faciet, & omnem a
fefinillram fulpitionem excutiet ,
tene-
tur etiam hunc ulrimum moduler :

uare, ubi delatus in alieno lo-

co &
patria ellet captus.
&' "ihciantad
men- f

dum fu
. per inimicitiam.
Supet
 QutJlioXIII. 401
” •

1 Super ea qua ante interrogatoria in loco

carceris , &
turtura proponenda
:
* '
habet iudex aduertere, & eji

a Cius ottauus.
i

QVAESTIO XIII.

VI D denique iudice agendum fit clare pa

tetfienimut communis exigit iuftitia ad,
poenam fanguinis non iudicacur nifi pro-
pria confeflione conuincatur quamuis ex
.

aljjs duobus habetur pro manifeite depre

hefa in hxretica prauitate fcilicet ex euide
tia leu indicia fa &i,& ex teftium produ&ione legitima ue
fupraq.i.ta&um fuit, & de tali etiam delata ad praeiens
agitur. tnnc utique qu*ftjonibus & tormentis pro crimi-
num faffione exponetur „ Et ut qua:ftio clara fit ponatur,
cafus qui & Spire contigit & ad multorum notitiam per-.
uenit,Quidam honeftus dum quandam mulierem percra
/eundo non ei ad nutum in uenditione cuiufdam rei ue-.
nalis complacere uojuiflet.illa indignata pofl tergum 'da
mauit,in bjeui optafles &
annuifl*es,& eft u litatus fic mo-
dusloquendi maleficarum uel a fimili quando maleficiit
per auifamenta uolunr inferre,tunc ille indignatus no &
immerito fuper eam uultum poftrergum uertit ut ea quo
animo uerba protulilTet infpicerec 3 & ecce fubito maJefi
cio percuflus os fuum in obliquum horribili deformita-
te ufque ad aures exteditur nec retrahere potuit fed n? u l
to tempore in illa deformitate perftitit. Hoc euidens fa-
dum i.udici proponitnr3 cafum ponimus & an pro mani-
feftadeprahWainhrerefi maleficarum fic habenda qua:

ricur.Refpondere oportet ex uerbis Bern. in glo. ordina-

ria.& in ca.ad abolendam. ut fupmquaeftione notata tan
gitur quod fic.eo quod tribus modis ut ibi tangitur quis
iij.Fars Mal.Malefic. c C
uc
 '

4©i Quo agenJn uerit.extraben.aut toru

ut taliter deprxhen/usiudicatur,& ilia etiam tria nanco
pulatiuc,id eft, quod omnia tria habent infimul concur-
rere, fed unumquodque per fe,fcilicet euidentia fadi , ce-
ltium legitima produdio,& propria confeffio,reddit ma-
]eficam,uideturtinanifefte deprxhenfiim reputari. ludi
cium autem fadi difjfert ab euidentia, quia cum minus fic

quam euidentia,ramen capitur etiam ex uerbis,& operi-

bus maleficorum, ut in illa quzftione feptima tangitur,
& iudicatur ex maleficiis non ita fubito.Sed procefiu tem
poris iilatis^er minas tamen etiam procedentes, fic^uc
concludamus, quod de fimilibus maleficis delatis,& qua
lub defenfionibusut promiflum eft, defccerut etiam ue!
non defecerunt,eo quod non fuerunt conceflx, non con-;
ceflie autem quia non fuerunt petito, iam noftra quxftio
uerfatur,quiaiudici agendum,& qualiter ad quxftiones
fit procedendum pro dicenda ueritate in
punitionem faq
gumis.Vbi plura (unt iudici propter ingentes labores co
tra maleficium taciturnitatis aduertendo quo etiam fuc
celfiue per capitula deducentur * Et primum eft , quod
ad maleficam quaeftionandam non fit pronus, habeat ta-
men ad certa figna quaefequentur aduertentiam. Qua-
re autem non debet efle facilis caufa eft , quia nifi diuina
coadio per fandum angelum, ut maleficium diaboli ab-
fcedatconcurrat,itainfenfibilis in illis doloribus effici-'
tur,utmembratim citius difcerperetur quam aliquid ue
rictis fateri ualeat.Nec propter hoc obmirrendum, tum
quia non equaJiter omnes fune huiufmodi maleficiis irre
titOjtum etiam quia diabolus /ponte interdum non coa-
dus fando angelo maleficam fateri crimina permittit.
Pro cuius inteTledu ea^ue fupra in fecunda parte operis,
de modo praeftandihomagium diabolo tada funt aduer^
tenda.Sunt nanq;quaefub certisannis prius diabolo mi
litant ut fex odo aut decem annis antequam fibi homagiu
prsftac.f.in corpore & aia fe eis deuouendo.ubi tamen a-
lix a principio fibi profitendo fidei abnegationem et fubi
tohomagiumpraeftant.CuraGt diabolus hoc fpacju tem
poris poftulacum acceptat utique ea de cau/a,ut illo inter
 .

Qu&ftio XI IL -40^
medio maleficam experiaturan ore cantum & non corde
fidenvabnegandofimili modo etiam hoinagiura libi prae
fiarec. Nam cum diabolus intima cordis non nili percxce
riora,& conieduralitercognofcere habet, ut in prima par
te operis fub difficultate an dxmones ad odium, uel amo
rem mentes hominum immutare poflunt , pkirec etiam
reperiantur qua: neceflitate aliquam j aut egellate indud^
per alias maleficas, & ftib fpe confeflionis,& euafionisa h
de in toto uel in parce apollatant, tales utique etiam non
coadus alan&oangei® relinquit, unde & faciliter fuac-ii
mina fatentur, cum tamen alix qux ficut ore , immo &
corde libi adhsferum pro uiribus ab eo defendantu r , &
indurator ad taciturnitatis maleficiu. Et per hatc patet fo
lutio ad qujeftionem,undeprouenit quod cercy maleficf
de facili fatencur.Aliae uero minima:, quia ubi diuimtus
dyabolus non repellitur, adhuc tamen fponte illas relin-
quitjUt per temporalem confufionem & horribilem mor
tem ad defperationem inducat quos corde allicere nun-
quam poterat.Patentha:c etiam ex facramenraiibus ea»
*rum confeflionibus in quibus aflerunc fe nunquam uo-
iuntarie adhaefilfe ,& plura maleficia coade & d.cmoni-
bus intulifle.Ell & alia differentia quod cernuntur aliqu$
poft faffionemcriminum fibijpfis mortem intentare ut ia
queo uel /ufpendio uitamfibiipfis auferant. Quod utique
inimicus ille operatur, ne per facramentalem qofellionena
ueniijm a Deo confequantur , & hoc praecipue iliis quae
-non uoluntarie libi adhaelerunt,'licet & ali js quae fibi uo
lumarie adhaeferunt poli criminum fallionem intentat
Sed tunc cernirurquod diabolus coade maleficam ha-
buit relinquere. Concludarpus quod tantus uel etiam raa
ior praefupponitur labor ad quaeftionandum pro dicenda
ueritate maleficam quantus ad exorcizandum a daemone
poffelfum.Ideo iudex nec uoluntarius nec facilis ad h^c e f
fe debet,nifi ut didumeft, in punitionem fanguinis . Sed
& in hac caufa faciat diligentiam prout fequitur primo
ferendo fentenciam. ,

Cc » De
 ,

404 De Quafl.& modo qutflionando.

<&*
pe piodo fententiandi delatam ad quajliones >

quomodo prima die fit qUaflionanda , an pojfit

confcruatwnem uit $ comprQmittere,*dffus do

fimus .

QVAESTIO XV,

>VID denique fecundo loco Iudex habet

aduertere,ftat poft a&us jn eo quod refert
j^7 U Yl. fenteptiam Aiam pep modum qui fequi-

, 'Ljnv tur, NOS Iudex & afleffores artenden-

tes meritis, leuconhderantes merita pi
o-
peffus fafti per nos , contra pe talem , talis

locis, talis diocoelis,& diligentet

omnibus examinatis,in-
utpote
ueminus quod tu es uariusin tui$ confeflionibus,
tales minas protuliffe,non autem in
eo nocen-
quia dicis
uaria , quae
di animo, & tamen nihilominus funt indicia
te ad exponendum quxftionibus& tor-
funt,fufficientia
proprio
mentis . Quapropter ut ueritas ab ore tup
npn offendas inter-
habeatur,& ut deinceps aures iudicii
loquendo, declaramus, indicamus , & fententiamus ,
dic

prxfenti,& hora tali, te fupponendiim

quxftionibus , &
tormentjs. Lata fuithxc fententia,&c. Secundo, Itat
aftus ip eo quod & prxmifum,eft, adhuc non fic uolunta
rius ad quxftionandum*,fed carferibus
ad poenam mana
natus,& non iam ad cuftodiam tantum prius,& adhi-
ut

biti? eius amicis,ut poenas fubterfugiat,&

quod forcallis
i ueritas fate-
tnorri non tradetur, licet alias puni etur,ub
tur, illis
proponat , & % ad hoc ipfum delatum inducere
uelint,hortatur.Nam meditatio frequens & carceris calx
mitas, ac replicata infqrmatio proborum uirorum
difpo-

nunt ad ueriratem erudiendam, & a nobis expertum

elt

huifmodi informationes malefic^ taliter con-

quod per
fortatx fuerunt, ut in lignum refiftentix in terram
fpuen
e dia-
tes.quafi in faciem diaboli,dicbant exeas maJed>&
,
bolC|
 &
Qu^fittio VX. 40 £
bole, faciam quodiftum erit & confequenter crimina
fua fatebancur.Si uero conueniehter delato expedato, 8c
&
tempore congruenter prorogato, multipliciter infor-
maro.Credae Iudex bona fide ipfum delatum negare ue
ricarem,quxflionem eum moderate, utpote fine fangui-
hiseffufione,fcientesquod quxftiones funt fallaces far ,

pius ut tadumeft inefficaces i E STautem modus in-

cipiendi talis , ut dum miniftri fe difponunt ad quxflio-
nandum , poli expolient eum , uel fi eii mulier, prius an-
tequam ad Carcerem peenofos ducetur, ab aliis mulieribus
honeflis & bonx fama? expolietur , ea de caufa ut fi ma-
leficium aliquod infutum e flet ucftimentisjproutfaepeex
informatione dxmonum p radi eant ,
& membris pueri
tion baptizari, in finem uC pueri uifione beatifica priuen
tur . Et dum mllrumenta difponuntur , ude* per fe &
I

alios bonos uirus fidei zelatores , inducant quxnionan-

dum,ad fatendum ueritarem libere, & fi fateri noluerit 4
mandet miniflris quod ad cordas ligetur , uel ad alia in-
ftrumenra applicetur , & ibi liatim obtemperent non la£~
ti,fequafi turbati. Poft iterum foluatur ad petitio-
nem a!iquorum*& ad partem trahatur , & iterum indu-
catur, & inducendo informetur, quod non tradetur mef-
ti.VBI Q_V A ER 1 TVR. Anfiicludexfuper dela-
tum infamatum, & per teftes * & indicia fadi, legitime
cortuidum, cum nihil defit nifi in ore proprio crimen
fateatur polfit licite, & conferilationemUitx compro-
mittere , cum tamen fi crimen fatetur* ultimo lupplicio
punietur . RESPONDETVRa naris uana fen-
tinntur nam quidam ita fenciunt,quod fi delata eft pluri-
mum infama ta,& fuper indicia fadi uiolenter fufpeda,8c
quod ipfa in magnum nocumentum fit,caquam aliarunt
maleficarum magifira, etiam tunc fecurari poflet de uit£
fub hiscircunftantns,uc perpetuis carceribus , in pane 8c
aqua adtudicaretur, dummodo alias maleficas fub certis
& uerifiimis fignis martifeftaret , nec tamen illa prxlen-
•
tia carceris ut ponitur ei manifellanda efi'er,fed duntaxac'
fe cur itas uitae promittenda, & aliquali poenitentia pU^
Ct 3 fiicndii

(
4c 6 De Qu<efl,& modo quaflionattdo.
nienda, p?r exilium, uel alio modo punienda. Et fine
&
dubio pro maleficis famofis , prrcfertim quae malefici»
medicaminibus infiftunt, & malcficiatos fuperflitiofisa-
dibus cuiant,taliterferuandaeefi'ent, ut aut maleficiati*
fubuenirent , auc maleficas proderent, nec tamen eorum

proditioni flaretur, eo quod diabolus mendax, nifi pariter

& alia indicia fa&i cum
teflibus occurrerent . Alii»
indetur ad idem incafu quo ficcarceribus deputata ef-
fetad tempus promifTio feruanda , & poft fpacium tem-
poris incineranda . Tertii funt , qui dicunt ludicem fe-
curepofle in conferuarionem uitje compromittere , ita
tamen quod ex pofi: a lententia ferenda fe exoneraret , 8c
in fiium locum alium fubftituerer.Tnter quos modos pri
mus licet uideretur utilis propter maleficiacorum cura-
tionem , tamen quia non efl licitum maleficia feu illicita
opera tollere, licet ut in quxftione prima, & intorrodu-
ftoria huius tertiae partis patuit plurimum opinio fit,
quod licitum fit maleficia per opera vana fuperllitiofa tol
Iere . Sed quia in his magis docet ludices experientia at-
que ufus,& negocioi um uarieras, quam ars alicuius , feu
do&rina.Ideo relinquitur hoc Iudicibus . Certum eftau
tem ut experientia pluries docuit,multi faterentur uerita
tem,nifi quod metu mortis retrahuntur.Qtrod fi nec mi-
nis nec talibus promittis fateri uoluerit ueriratem , tunc
miniftri/enteiuiam latam exequanrur,& quteflionecur
confuetis modis, & non nouis nec exquifitis , leuius uel
fortius,fed quod crimen exigit delinquentis, & dum quae
flionatur de certis articulis /uper quibus quxftionatur,&
hoc fiepe & frequenter aleuioribus incipiendo, quia ci-
tius concedet leuia quam gr.iuiora.Et dum ha?c fiunt, no
tarius totum lcribat in procefiu , & quoquxffionatur &
de quibus interrogatur , & quo refpodetur. Et nota q? fi
fatetur per tormeta, ducatur poftea ad ajiu lacti,uc denuo
ce cognofcat,& q> non tantummo ui tormetorum cogno-
ueric. Quarto flat aclus in illo q? fi quarflionatus decenter
.noluerit fateri ueritatem, ponantur alia tormetorum ge
nera cora eo,dicedo q> oporteat cum fuiiinete,ni fateatur
«. ueritatem.
 ,

QjitflioXP' 407
tietitatem. Quod fi nec poterit ad terrore uel etia ad ueri
catem induci, tiic pro fecudaaut tertia die quaeftionandu
ad continuandi! tormenta, non ad iterandum,quia itera-
ri non debent, nifi noua fuperueniflent indicia ,feretur co
ram eo lententia in modum qui /equitur. Et nos praefati
Iudex, ut fupra. Aftignamus tibi cali,diem talem, ad quae-
ftiones concinuandum,ut a tuo ore proprio ueritas audia
tur,& totum ponatur in proceflu a notario.Et infra illud
tempus a/fignatum ludexper fe, aut per alios probos Jui-
ros,induceteam ad fatendum ueritatem,modo prfmi/To,
cum fecuricate uitae,fi ita uidebitur expedire. Aduertat ec
Iudex ut infra illud tempus continue apud eam fint cufto
des, ut uidelicet /ola non relinquatur, quia a daemone fre-
quencabitur,ut(ibiipfi mortem in fera c,fi 8c quantum dia
bolus deferere ipfam intendit aut ad deferendum ipfam
,
diuinitus arcetur, hoc ipfum enim diabolus melius no/ct
repoteftquam aliquis ftriptis re/erare . «

Super tomenta continuanda, & de cautelis & /i

gnis, quibus cognofcere potefl Iudex malefica

& quomodo fe ab earum maleficiis debet pra-

munire , & quomodo funt apprehendenda & >

ubi fua habent maleficia abfeondita, cum de-

clarationibus uarijs , ad obuiandum maleficio,
taciturnitatis; & efi aftus undecimus ,

QJV AE S T I O XV.

fVID autem confequenter reflat Tudici fii*

per tormenta continuanda. Eft aduerten-

dum primo, quod ficut n5 omnium raem
brorum eft eadem medicina, fed potius di
uerfbrum &
fingulorum , funt diuerfx &
fingulares medicinae,nec ad omnes haeretico3 , feu de
fic

hfrefidclatosjidemmodusinterrogandi, inquirendi 8c
c 4 C
c * 3n
 408 De continuatione qu&ft. & alijs caute.
examinandi,qu6 aci articulos,8t feruandos,fed fecundum
uer itatem ledarum, & perfonarum,uarius & diuerfus mo
dus examinandi.ldcirco ipfe prudens ludex & medicus,
putrida membra, & fcabiofas oues refecare,& feque-
ftrareab innoxijs nititur, iamxftimare poteft delatam
maleficio taciturnitatis infedam , quam taciturnita-
tem euellere non poteft, una & infallibili depingi re-
gula, feu modus, immo etiam dare non eflet tutum , eo
quod cum illum modum confequenterafluetum , acre- >

'gulam generalem , dum tenebrarum filij prxuiderentip

lum tanquam laqueum lux perditionis,facilius euitarenc
'
feu etiam prxcauerent.Cur & igitur prudes ac indulirius
ludex occationem & modum interrogandi accipere, fiue
ex teftium refponfis feuatteftationibus , fiue ex ijs quae
alias experientia eum docuit,(iue ex i js qux proprij inge-
nij acumen aperit,fubfcriptis cautelis utendo. Nam
(i in

• ueftigare affedatan maleficio taciturnitatisinuoluta, lit

aduertat an lacrhymare coram eo ftando queat, aut tor-

mentis exponendo , hoc ipfum enim pro certiflimo figno
ex fide dignorum antiqua relatione ac propria experien-
tia docente , adeo repertum eft, quod etiam fi ad lachry-
mandum coniuracionibus hortetur, compellatur, a &
' malefica exiftit , hoc ipfumr, fcilicet , lacrymas emittere
non poteft, dabit quidem flebiles uoces ,&exfputo ge-
nas, &
oculos linire, ac fi fieret attentabit, fu per quo a
circunftantibus caute aduertendum erit . Modus autem
coniurandi ad lacrymas ueras, fi innoxia fuerit, & cohibe
re lacrymas falfas, talis uel confimilis in lententia pra&i-
caripotetta iudice feu presbytero, manum fuper caput'
delati feu delatx ponendo.Coniuro te per a mar illimas la
crymas,a noftro faluatore Domino lefu Chrifto in cruce
pro falute mutfdiefFufas >ac per ardentiftimas lacrymas
ipfius gloriofiffinuC Virginis Mari^, matris eius,fuper uul
«era ipfius, hora uefpertina fparfas , & per omnes lacry-
mas, quas hic in murtdo omnes fandi & elediDei efFu-
derunt,& a quorum oculis iam omnem lacrymam abfter
‘

£c. 9 ut inquantum fis innoxia , lacrymas effundas , fi no-

.
cens j

• *
 y

. QujeHioXf^I. 40 ^
cens,nullo modo# In nomine Patris & Fili j , Spiritus &
fandi, Amen.Experientia docuit, quanto amplius coniu-
rabantur,tanto minus flere poterant, cum tarmnueheme
ter fead fletum flimulabant. & genas fpuco humedabac
Poflibile tamen ut pofl in abfencia iudicis , & extra locft
& tempus torturae, coram cuftodibus flere ualeant£)u6d
ficau/a impedimenti fletus in maleficis quaeritur, poteft'
dici quod quia gratia laCrymarutn in poemtentibus, prae-
cipuis donis a(cribitur,cum cotium penetrare inuini- &
cibilemuincere, humilis Jacrymaa Bernardo afleritury
nulli dubium quin & inimico falutis plurimum difplice-
renofcitur,unde&fummis conatibus illas impedire ne-
mo ambigat, ut finalis impoenitentia potius introduca-
tur.Sed quid fi aftucia diaboli,Deo permittente, etia ma-
leficam flere contingeret, cum flere,nere, decipere, etiam
proprium mulierum dicatur.Refponderi poteft cum oc-
culta fint Dei iudicia fi alias non poflit conuinci per legi
timos? teftes,fuper aliqua indicia fadi, nec etiam fufpedi
efletgrauiter aut uiolencer, utique efletabfoluenda , &
pro leui fufpitione in qua ftaret,propter infamiam quatrt
teflesdepofuerunr, haberet haerefim maleficaruhi abiura
re,uc in fecundo modo fentenciandi difcutietur. Secunda
cautela non folum poft hanc primam obferuanda,uerumf
etiam omni tempore iudici & omnibus aflcfloribus ad-
uertenda,quod non permittant fe ab ea tangi corporali-
ter, pr^fertim fuper nudam iniunduram manuum & bra
chiomm,fed omnino fecum deferat falexorcizatiiin do-
minico,palmam,& herbas benedidas , hae enim res infia.
mul cum cera benedidainuoluta,& in collo deportata
,
ut fupra in fecunda parte operis de remedijs contra male
ficiales infirmitates & defedus paruit, miram habent effi
caciam petfeuerandi,non folum ex maleficarum teftimo-
niisjuerumetiamexufu&confuetudineecclefiae, quatin 1

hunc finem huiufmodi exorcizat &benedicit,ut patet in

earum exorcifmis,cum dicitur ad eftugendam omnem po
teftatem inimici,&c.Et non uideacurefcrraneum detadtt
iundurarum fcu membrorum * quia diuina permifliout
1
«
inter-

i
 QuattioXV. - 41 f
ueru
^ teftes fint couidi.Refpoderur utique
fadi,aut efTe

cp abfq; rebus quibufcunq; d^mon ualeat calem taciturni

cacem procurare,illis tn rebus utitur animarum perditio-
nem ,
acoflfenfam maiorem diuinae maieftatis, quod ufi
clarius patear.Malefica quaedam in oppidio Haganoar, d«
qua ut fupra in fecunda parte operis tadum eft , tale ma-
leficium taciturnitatis procurare fciebat , ut mafculus re
center natus & non baptizatus ,
& cum hoc primogeni-
tus interemptus,& in fornace aflatus,& cum aliis rebu»
quas exprimere non expedit, incineratus &
puluerizatus,
fi qua malefica aut flagiciofus, ex iis quicquam
fecurn de-

ferret nullo modo fua crimina fateri poffet,Hic clarii elt»

quod fi centum milia pueri adhiberentur,ex naturali m-

clinatione nunquam talem effedum taciturnitatis caufa-
re pofTent, utitur tamen ut cuiqj intelligendi patet, in ani
marum perditionem , &
d-umae maieftatis offenfionem.
Sed & hoc quod allegatur quodfiepe flagitiofi homines
& non malefici, talem penes fe taciturnitatem retinent.
Dicedum eft quod talis taciturnitas triplici ex caufa prq-
uenirepoteft. Primo, ex naturali quodammodo duritia

mentis, quia ficut aliqui fune molles corde,aut uecordes,

quod ad leuem torturam omnia concederent, etiam quae
cunque falfa,ita aliqui funt ita duri, quod quantumcunq;
uexentur,uerir 3 s ab eis non habetur, & praecipue illi,qui
tra-
alias fuerunt quaeftionaci, quorum brachia cito ficut
huntur, ita & fleduntur. Secundo , prouenit ex malehcio
fiue
penes retento, prout didum eft,fiue in ueftimetis,
fe
in corporis.Terrio,quod interdum licet penes fe no
pilis

habeant maleficia infuta,aut alligata, maleficiuntur tame

abalijs maleficis,quantumcunq’,remotis, prout malefica
fe jadare folebat , quod ubi ad
minurs
quaedam Ysbruck
efh
filum in ueftimentis alicuius detenti haberet,rantum
cere pollet, quod quantumcunque tormentaretur ,
etiam
ufque ad mortem, nihil fateri poffet, quare patet refpon-
fio ad obiedione . Sed quid in diocoefi Ratisbonenfi
cafu
c6tigifleafl'eritur,quod dum quidam haeretici ex
propria
confeflione deuidi,no fslum ut impoenitentes , immo
&
defenforea
4i i De Continua. tju&ilio.& aliis cautelis
defenfores illius perfidia?, morti fuiflent adiudicari , acci-
dit ut illi fi in ignem remanerent , tandem per aliam fen-
tentiam ad fubmerfionem aduocati, nihil proficere potuc
runt,ftupentibusomnibus,& fidem ipforu ut iuftam de-
fendere dum quidem conabantur, follicitus praefui fuper
gre2em,triduanum ieiunium indixit, quo deuote expleto
Cuiaam notificatur,quod in certo loco corporis,uidelicec
fub brachio uno,maleficium quodda inter pellem & car
nem infutum haberent, quo reperto & amoto, coniinud
incendio confumpti fuerunt, licet ab ah js opinatur quod
quidam nigromanticus ex daemonis con(ultatione,qui fi-
bi hocindicauerat,prodidiflet, fed quocunque modo fa-
ftu fuerir,uerifimile elt q> diuina uirtute daemon coaftus,
dum femper ad fubuerfionem fidei machinatur, hoc ma-
nifeftauerit.A fimili ubi talis ludici acciderit cafus , quid
faciendum foret,elicere poteft,fi uidel.cet ad diuinum re-
currere praefidium,uel ieiunijs& orationibus deuotarutn
perfonarum,hoc genus d^moniorum a maleficijs expella
tur,in ca(u quo nec per mutationem indumentorum, aut
tonfuram pilorum ad ueritatem fatendam fub tortura in
duci ualeant. F.t licet in Alemaniae partibus talis abrafura
pra:/ertim circa loca fecreta, plurimum cenfetur inhone-
lla,qua de caufa nec nos inquifitores ufi fumus,fed tonfis
cipho aquae benedifhfc , guttulam
Capillis, cum calice aut
cera? benedi&a? immittendo, &
inuocatione fandiflima:
trinitatis, ieiuno (tomacho trinies in potum nnniHtado,
per Dei graciam a plerifque taciturnitatis maleficium ab
ilulimus , tamen in alijs regnis inquifitores talepertotu
corpus abrafuram fieri mandant, unde & Cumanus inqui
Tiror nobi\ infinuauit cp anno elapfo,qui fuit M. CCCC.
XXXV. quadraginta & unam maleficas incinerati man-
daflet,oibus per totum corpus abrafis,& hoc in diftri&u
comitatu Burbiac uulgariter dicitur Vvormfzer bad,
in confinibus Archiducis Aulhia?,uerfusMediolanun) •
Quod fi quxritur an tempore necefiitatis, quo nullis re-
mediis congruis maleficium remoueri Ut pf^miflumefi,
licitam foret diuioatrke^quaeeeiam maleficia cura re &
tollere.
t

I
 Quaflio XVI. 41 $
follere folenc,proamotione talis maleficii confidere. Re
/ponfio Quicquid fit denegatio Racisbonx perado , ex*
.

hor amur in Domino, uc in nullo cafu quancumcunq; ne

cellario prorepublica,diumatrices co(ulancur,& hoc pro
pcermagtum oftenfam diuinx maieilacis ,cu totalia fine *

neb S r emediacocnefla, per qux omnino aflequi poteri

mus, aut in propria petiti forma, aut inxquiualenti,ita qp
omnino ueriras expetiecur uel ab eius ore , uc incinerari
u.leat, uel Deusauftrec iplam de medio, aliam morcen)
fuper eam permirtendo.Haec aure nobis remedia propp.- t

nunrur , bc primo f iciat homo id quod poteft ex propria

induftria,& ex propria uiriumfuarum exercitatione mo
dis fu pra cadis infiltendo pluries,& prxlertim certis dif-
bus,ut iam in fequenci quxllioue patebic.a.^orinth.p.
Abunderis in omne opus bonum. Secundo, quod Ii deficit
rccurfum habeat pro confilio ad alios homines, qui foete
fbi remedifi de quo nunquam cogitauerat impartitecur,
eo quod uarii lunt modi ad maleficia .tollenda. Tertio fi
prxdida deficiunt,habeat decurfum ad deuotas perfonas,
iuxea illud Ecclefiart.37.Cumuifu fando afliduus elto ,
quemcunque agnoueris obleruantem timorem Dct.lrem
uc fandi in patria inuocentur pereos.Qux fi oninia defe;.
terit ,recurfiim habeat immediate ad Deum ludex , 8c
&
omnis populus ieiuniis orationibus , ut tale maleficio
fua pietate amoueatur, ficut Iolaphat,i. Parafiio, Cum
ignoramus quid agere debeamus, hoc folum habemus re
fidui , ut oculos noitros dirigamus ad te,& fitje dubio
D E V S in neceflariis nofiris non deficiet. V nde & Augu.
& habecur.a6.q.7.no obferuabitis.Qui hos St quaTciiqj
diuinacioneS|iuc fada,aucauguriaobferuat,auc atcendjCj
aut aconfentic obferuatibus,auc talibus credic,fciliceco»
pere profequendo,auc ad domum earum uadit,aut in do
muni fuam propriam introducit, aut interrogata, fciatfe
fidem Chriltianam & bapcifmuprxuaricafl'e,& paganum
& apoftatam > & Dei inimicum , iram D E 1 in xcernuna
grauiter incurrere, nifi ecclefiallica poenitenda emenda-
tus,Deo reconcilietur.Non deficiat ergo iudex feoiper Ur
 &
J|.T4 tempore, quib.cdute.Jit interrog.
citisucendo iuxta pra?mifla reraedijs, finaliter fublcri-
ptis cautelis.

De tempore, &
de fecundo modo interrogandi, &
eft attus duodecimus , juper finales cau-
telas aiudiceobferuandas. |

'

QVAESTIO XVI.
te^Vper pra?mifla fune aliqua aduertenda. Pri
mo quod facratioribus diebus , & infra
e

S mifiarum folemnia /une interrogandae, ;

ita ut populus adhortetur ad imploran-

dum diuinum auxilium , in generali nihil
fpecificando, nifi ut contra quafcunque daemonum infe-
ftationesfan&iinuocentur Secundo, eaquaefupra ta-
.

tfafunt defale , & alijs rebus benedi&is , cum feptem

uerbis qua? Ghriftus protulit in cruce , in cedula confcri
ptis infimul colligatis, collo eius alligentur, Jongitu-
.doChrifti fuper nudum corpus ,& extra benedi&a cir-
cuncingatur , fiquidem longitudo ipfa commode habe-
ri poteft, experientia docuit miro modo his rebus ipfas
moleftare,uixque retinere, pra?cipue autem reliquias
/an&orum.His fic dilpofitis, & aqua benedifta in potum

porrefta, di/ponatur itefum ad qujeftiones, continuo ex-

hortando ut prius, dum autem a terra eleuatur, & fi per
talem modum tormentatur,/udex legat uel legi faciat di-
&a teftium,fubmilfisnominibus,taliter dicendo,ecce per
teftes conuifta es. Item fi teftes uelient (e facie ad faciem
adfrontare,tunc iudex interrogarer, sn fateri uellet, fi te-
ftes fibi in faciem prsfentarentur . Vbi fi annueret, tunc
inducendi teftes e(l‘ent,& coram eo ftacuendi , fi forte ru-
bore,(eu uerecundiaquicquam criminum fateretur.
Vltimo fi uideat p fani non uelle detegere flagiria fua ,
i

interrogabit eam , an pro fua innocentia indicia can-

dentis
 1
•
Qudttio XPI. 415
dentis ferri pellet fubire,& quia illud omnes affeftanc,
fcientes quod per datmones a iaelione prqferuantur, unde
etiam quod uere maleficae exillant cognofcuntur,replica
bicludex,qua temericate.fe catis periculis' fubmittere pof
flt,8c omnia confcribantur,fed quod illud candentis ferri
Sudiciumnonfit eis caficedendum,inferius patebit. Ad-
uertatetiam iudtx *Juod fextisfejijs praecipue, ufq; dum
fit compUlfus pro expe&atione nollri
Saluatoris incerro
gatae> faepefaflae fuerunt. Sed quia fuper extremum no»
procedere oportet,uidelicet fuper omnimoda eius nega-

tiuam,in qua fi pr^ftiterit, iudex relaxabit eam,'& feque-

tibus adhuc utatur cautelisjeducendo eam decarcere pos
nofo ad alium,pro cuftodia tamen bene munitum, ita ta
men quod fibi omnino caueat quod nullo modo tradatur
cautionibus,feu fideiufloribusinec alias manulen ca decre
to,quia a talibus manulente datis ueritas nunquam habe
retur,imo femper peiores efficiuntur , fed hoc primo pro
curet quod humaniter in cibo & potu tra&etur inte-

rim intrent honefte,& non fufpetii, qui etia frequeter de

Hiuerfis in pertinentibus eicollcquantur & tandem ut co
fidenter confultanr,qnod fateatur ueritatem, promitten-
do quod iudex fibi faciet gratiam, & quod uelint effe tan-
qua mediatores,& in finem huius intrebit iudex & pro-
jnitret facere gratiam,fubintelligendo uel fibi aut reipu-
blica? in cuius conferuationem totum quod fit efi: gratio-
fum.Si uero fibi ad uitam promitteret qua: fupra quarfiio
ne quartadecima, fuper trss modos ta&a funt , feribantur
fingula a noforio,& fub qua forma uerborum,ac inten-
tione fit gratia promifla. Et fiquidem delata lic graciari»
petierit,& fa#a derexerit, dicantur uerba generalia quod
amplius fiet fibi quam ipfa petierit, in finem ut ampliori
/confidentia loquatur.Secunda cautela in hoc aftum,quo<i
fi omnino noluerit detegere ueritacem ,
habeat Judex ut
fupra taftum eft de eius complicibus,fiue ipfius fcitu exa
minarisj&fiquid huiufmodi depofuiflbnr, per qua: con-
vinci pofletjhatc iudex proponat,& diligenter de fingulis
jnueftiget,(k ad idem fi <jua inftrumenta uel unguenta
pisi-
 '

41 ^ Buo tempo.& quib, caut.ftt interrog,

pixirles indomofuiflent reperta,fibi ofterentur,& ad qu$
•ufa fuerit, &c. Tertia cautela, li adhuc perfeuerat in fua

per:macia,& habec confodales examinatas qua? cotra, Sf

non pro ea depofutflent, uel fi non habet, procuret alium
. dide dignum, quem nouic detente non ingratum,fed tan-
quam amicum & fautorem, qu^quodam fero intrat ad
n»aleficam,protrahendp locutionesf
; &
tandem Equidem
.non eft de complicibus, fingat nimiselfie tarde pro receflii
&
remaneat in carcere cum eadem, & de node pariter coi
Joquantur,fi uerode complicibus,runcedentes& biben
res, mutuo etiam conferuntderebuscommiflis, & tunc
'
ficordinacum quod ftentexpra carcerem in Joco cogruo
.explorantes eos, aufcultantes &
uerba colligentes , fi &
opus fuerit,(cripcor fit cum eifdem. Quarta cautela,ut fi
tunc incipiet dicere ueritatem,nullo modo dimidiet iu-
#lex recipereeiusconfefIionem,eriam media node,fed co
^tinuet quantum poteli,& fi in die , non curet fi proroget
.prandium uel coenam,fed inflet quoadufq; dixerituerita-
rem,faltem quoad principalia, nam per diminuriones &
interruptiones frequentius eft repertum quod redeunt ad
Uomitum,& non aperiunt ueriratem quam detegere in-
ceperant, habito confilio deteriori . Et aduertat ludex
pofl confeflionem nocumentoru, hominibus autiumep-
.tis illatorum,inquirat quod annis incubum daemone ha-
buerit, & a quato tempore fidem abnegauerit,quia ficuc
deijs nunquam fatentur,nifi prius alia fuerint fafl^ , ita
etia omnino in fine funt interrogandx.Quinta cautela ,
fi prxdida omnia deficerent, tunc fi fieri poteft ducatur
pd aliquod caftrum,& ibi certis diebus cuftodia mancipa-
ta, fingat Ce caftellanus ad partes longinquas peregrinatu

rum,&interim familiares aliqui, uel etiam mulieres ho-

neftx eam uifitantes promittant eiquoduelint eam om-
nino dimittere libere abire,dummodo informet eos „ uel
eas,de certis experimencis.Ec aduertat ludex f^piflime
per calem modum faflie fuerunt & conui&ae . Et nouifli-
nie in diocoefi Argentinenfi prope oppidum Sletflat, &
caftro Kinnigshe.iin malefica detenta anilis tormentis &
qujflio-
 ,

QuafiioXVU 417
uxftionibus deduci poterar,ad fatendum fua crimina, ta
3em modo fupra dido de cafleJlano feruaca, licet prxfens
erat incaftro,ipfumtame malefica xftimabac abelfe,trcs
&
familiares intrabant, ei liberam relaxationem prorni-
/erunt,dummodofuper certa experimenta ,eos informa-
ret. Et licet prima fronte renueret, g> dolofe cum ea age
&
rent proponeret,tandem interrogans de quibus mforma-
ri‘uellent,unus dixit; fiiper grandinum excitandum, alter
fuper carnalia fa&a, tandem ubi fu per grandinem illum
informare ut)lebat,&fcutellaaqua plena approbata, ma-
lefica,fibi iniunxifiet , ut digito paululum aquam moue-
pet,& ipfa certa uerbaprotu!iflet,fubico ad Jocum quem
explorator nominauerat, fcilicet fyluamadiacentem ca-
ftro,tanta tempeftas & grando repleuit,ficuc a multis an-
nis uifum non fuerat . In cafu tamen quo omnia defice-
ret, uel etiam in cafii qup crimina fateretur,quid ulterius
ludici per fententiam faciendum fit,ut totus piocefius fi-
niatur, in quo ultima pars huius operis terminatur reftac
declarare,

Sequitur tertia pars huius ultima partis operis

qualiter procejfus ifle fidei fit debito fi
ne per fententiam diffiniti
uam terminandus .
Er Dei gratiam ijs expeditis qua: ad cognitionem

P proprietarum , lu per hxrefim maleficarum defer-

uiunt, infimul etiam qualiter nrocefliis fidei aduer
fus illam fit initiandus & continuandus, reltac nunc difcu
tere, qualiter talis proceffus per debitam fenteciam fit co
gruo fide terminandus. Vbi primo notandum quod cum
nxrefis hxc,ut in principio huius ulrimx partis,taitu eft,
prx alijsh^refibus fimplicibus hoc habeat, quod non eft
'puta,fed mixta crimine ccclefialtico 6c ciuili, ut de fe pa-
tet.Tdeo de modis lententiandi traftando, primo tra&an-
(ft de quadam fententia,ad quam maleficx
folenc
dum
jii,PariMal.Malefic. Dd appei-
 ,

41 % sAn iudic. candent is ferri debeat dari,

appellare, de qua fecularis iudex per fe irrequifito ordi-
nario agit. Secundo,de his in quibus fine ordinario age-
re non poteft.Et fi c tertio quomodo ordinariji? exonera
repoliunt, patebit,

Super purgationem uulgarem 9 &

prxcipue fu -
per examen candentis ferri } ad quod
malefica apellant,

QVAESTIO XVI?.
autem malefica uulgari purgatione , de
qua 2.q.4.confuluifle. & cap. monoma-
chiamfitfuper reatum tentatiue purgan
da,& per iudicem fecularem ad hoc aftrin
)^f£. genda, uel admittenda ad iudicium cande
tis ferri 7i ad hoc appellat , & uidetur quod fic|. Nam fi-
cut duellum ad conferuationem uitat proprie’’ in caufa
criminalii, uel rerum luarum in caufa ciuili ordinatur,
ita & iudicium candentis ferri,per tadum, uel aqua» bul-
lientis per potum, fed primum licitum eft in aliquo cafu
iuxta fandum Thomam 2.a.q.p? . in fine ultimi articuli
ubi dicit quod tunc duellum poteftefle licitum, ubi ad
communem rationem fortium appropinquat , ereo etia
in aliquo cafu iudicium ferri candentis. Item multi prin
cipes fandae uita: ,& qui bonorum confilio utebantur,
ut fandus Henricus Imperator erga coniugem uireinem
Kunigundam, quam de adulterio fufpedam habuerat
exercuit. Item ficut Iudex qui habet curam communita
tis, licite poteft minora mala permittere ad uitandum pe
iora,ut meretrices in ciuitatibns, ne omnia turbentur li-
bidinibus, iuxta Auguftinumin libero arbitrio. Tolle
meretrices,& omnia turbabis libidine. Ita per tale iu-
dicium ubi quis ab infultibus & iniurijs alicuius com-
munitatis fuper caufam criminalem autciuilem libera-
li pollet . Item quia minus eft laefio manuum per can-
dens
 ,

Quxslio XV II. 4 r9
dens ferrum quam uitte interfedio per duellum, ideo etli
duellum admiteitur, ubicofuetudo habetur a fortiori &
examen candencis ferri. Contrarium habetur.z.q.;. mo-
nomachiam, ubi dicitur hate & huiufmodi fedantes Deu
tentareuidenturubi attendendum effe dicunt dod.quod
quia non folum a malo iuxta apoftolum.i.Thefla. j.fed
etiam ab habente fpeciem mali abftinendum eft, ideo no
dicitur in illo ca.omnes ha»c fedantes tentant Deum, fed
uideturtentareutintelligaturquodpofito cafu quod ali
quis talia exercens intendat alium fine forte redum, quia
tamen apparentia eft mala, cauendum eft . Refpondeo q>
tale iudicium feuexamen fit illicitum, prxeipue candetis
ferri.Deducitur ex duobus, primo quia ordinatur ad iu-
dicandum occulta, quos diuino iudicio referuantur.Secun
do etiam quiahuiufmodi iudicium non eft authoritate
diuina, aut etiam nocumentisfandorum patrum fanci-
tum. Vndeincap.confuluifti.z.q.f.quod fandorum pa-
trum documento fancitum non eft fuperftitiofaadinuen-
tione eft prjefumendu,& Stephanus Papa in eo. ca. fpon-
taneaconfeftioneuel teftium approbatione delida con-
cefla funt ueftro regimini iudicari , occulta enim inco- &
gnita illi funt relinquenda qui folus nouit corda hominii.
Jift tamen differentia inter duellum candentis exa
Si ferri
men,feu etiam potum bulientisaqua?, quia duella magis
accedunt ad communem rationem fortium , utpotequia
pugilesfuntpenituspares uirtute &
arte , quam examen
candentis ferri , quia licet utrunq; ordinatur ad alicuius
fadi occulti inquifitionem , per aliquod fadum ab horni
ne,tamen quia in iudicio candentis ferri aliquis miracu-
iofuseffedusexpedatur quod no contingit in duello, ubi
folummodo contingit interfedio unius uel amborum
ideo examen illud eft omnino illicitum, licet duellum no
fit ita illicitum. Incidentaliter tamen propter principes &
iudicesfecularesfuperduellumadmittendtim eft.Notan-
‘
uodoccafione horum uerboru fandi Thomatqui
i.ponit Nicd.de liram poftilla fua fuper bibliam.
i.Reg. 1 7.occafione etia duelli feuconflidus ipfius Dauid
Dd a. cum
 „.

4ao *An indic. candentis feni debent dari.

pumPhilifteo,uult elicere quod in aliquo cafu duellum
poflit efle licicunydeo quod hoc non fic de mente dodo.
Tho. led potius oppofitum probat Paulus burdegalenfis
contra Nicolaum praefatum, cuius probationem bene ad
uertere debent principes & iudicesfeculares. Primo, per
hoc quia duellum ficut& examen alcerum ordinatur ad
iudicandum occulta quaediumo iudicio referuantur, uc
fupraca&umelt, nec poteft dici quod inftitutionem ha-
buerit ex conflido Dauid,quiafibireuelatumfuica do-
mino interiori inftindu, ut tale certamen inire deberet
& quod iniuriamfibi iliacam per eum uindicare contra
Philifteum uolebat, quod ex uerbis Dauid elicitur . Ego
uenio contra te in nomine Dei uiuentis, & fic non fuic
proprie duellator, fed diuinae iuftitia» execucor.Secundo,
px hoc qupd praecipue iudicibus eft aduertendum,quia ia
duello datur poceftas, uel faltimcoceditur licentia utriq;
interficiendi le mutuo, & cum alter eorum fic innocens:
ideo praeftatur auchoritas uel faltim licentia interficien-
di innocentem, quod cum fimplif iter eft illicitum , quia
Contra di&amen iuris naturalis & diuinum praeceptum
Ideo ommino illicitum tam ex parte appellationis qua re
cipiencis,quam etiam iudicantis & confulentium,qui oin
nes homicidae reputantur. Tertio,ex hoc quia cum duel
lum fit lingularis pugna duorum, uc per uiftoriam unius
appareat iufticiatanquam per diuinum iudicium,& alte-
rius in iuftitia non obftante,quia tunc Deus tentatur, un
de redditur illicitum ex parce appellantis & recipientis,ta
men cum ipfi iudices alijs medijs iufhmi iudicium aut ter
minationem litis procurare pollent, cum hoc non faciunt
fed cpnful"it,uel omnino permittunt, cum prohibere pof
fent uciq; ad interfectionem innocentis.Verum quia non
efc uerifimilepoftillatpre Nicolaum haec Jatuifie aut igno
rafle.Ideo ubi dicit in aliquo cafu duellum abfq; peccato
committi mortali, loquitur ex parte iudicancium aut con
fulum 5 ubi non per jpforum indu&ionem aut confilium ,
fed ut ipfos appellantem & recipientem tale examen exer
petuf fine alio relpedu,& quia npn eft noltrx ipeculatio.
 ;

Qu<eHio xyik 42 i .

his his immorari,fed de ipflv maleficis diflerere: clare pa-

tet cp fi in aliis criminalibus caufis circa furtum aut latrd
cimum tale examen inhibetur,quanto magis hic ubi cort
flac maleficascnnfta maleficia auxilio daemonum procu-
rare,fiueinJxfionibus irtferendis,fiuecuradis,fetollendis
aut impediendis.Nec mirum q? opere dxmonum a Ixfio-
nibus in tali examine prxferuantur maleficx,cum ut na-
turales traduntfuccuscuiufdam herbx,ubi manusinuti-
guneur a combirftione poflit pr£feruare,& cum ipfum dx
monem Uirtutes herbarum minime latent,dato q> per in-
ierpofitionem alicuius corporis inter manus deferentis $
& ipfum ferrum^xfionemnonincetciperetjproutinuifi
biliter procurare poteft, tamen per huiufmodi naturales
rerum proprietates hoc efficere poflet , unde minus qua
quibufcunq; alijs malefa&oribus ipfis maleficis propter
intimam familiaritatem, quam cum d^mohibus tenet ta r •

liexamine /unt purgande,fed ipfo fafto ubi ad hoc appel

iant , iam ut fufpe&x maleficx funt habendx.Deferuit ad
hocfaftum,q> in Conftantienfi diocriefi tribus annis uix
iam elapfis contigifie fertur . Nam in dominio comitum,
de Furltenburg pertinent ni® rx lylux, malefica quadam
farno/a & plurimum ab incolis diffamata, ubiper comice
adinftantiam plurimorum fuifTetcomprehenfa,& de plii
Hmis iudici js fuper uaria maleficia delata. * tandem inter <

tormenta & quxffiories incerrogatur,manus omnium uo •

lens euadere ad exaffien candetis ferri appellauir. Iuuenis

tomes nec multum in his expertUs examen admific, &du
tandens ferrum per tres duntaxac paflbs deferre adiudica
tafuiffec ,per fexdeportauit offerens fedenuo ad ipfuni
longiori fpacio deportare. Qua ex re diim manifeftum ha
buiffenc iudicio malefici j iudiicate,quia nullus fan&oruni
hrxfumpfiffet taliter diuinaafTiftentiatentare,ipfa tame
abfolutaa tiinculis&illxfaufque in prxfens, non utique
in partium fidei fcandalum perfeuerat

Sd j De j.
d^i i De Sent.difjin.et qualiter ferenda

De fententia diffinitiua in fe qualiter efl ferenda.

QVAESTIO XIII.
O N S E QV ENT E R ad tranandum
de his in quibus fecularis Iudex per fe co*
gnofcere & fententiare poteftdiocefanis,
fi libet mentibus exoneraris , hoc ipfum
enim praefupponimus, utnedunofipfi in-
quifitores faiua fide ex iuftitia fimus, ab
hisfententinadi modis exonerari ueru & ipfos dioce/a-
,
nos eade hnceritate exoneratos affedamus ip/orii facul-
,
tate &iurifdi^tione minime amputado, quia tamen fi ue
uellent necefle foret & nos inquifitore^ iuxtr ca. multo-
,
rum querela dehaer.in cle.parirer concurrere. Attendat
tamen qj quia hoc crimen maleficarfi non eft mere ecclc-
fiafticu. Vnde nec poteftatibus,nec driis temporalibus ad
iudicandum & fententiandii, ut in ca. ucinquifirionis.$.
prohibemus . de h:e.Ii.<S.interdi<ftu.In quibus tamen prae-
fata poteft as diffinite & cognofcere fine dioctfanis no po
teft , fimiliter deducec Sed primo uidendum de ip/a /en
.

Secundo qualiter fit ferenda.Tertio quot mo

tentia in fe .

disdeprimo. Cum fecundum Auguft.uc 2 .q.z.c.i.Nos

in qiienquam fententia ferre non poflumus nifi aut con-
uidum autfponteconfefium. Et fententia fit triplex ,uct
dicitglo.fummaria in prin. quaeftionis.f. Interlocutoria

diffinitione & praecepti Ray.exemplificans dicit. Interlo

cutoria fententia dicitur, quae non fuper principali /ed fu
per aliis quaeftiombus prf fertur inter principiu caul*,&
finem emergentibus ,ut eft de refte repellendo, uel de dila
tionecufanda, uel non,& huiufmodi, uel forte dicitur
interlocutoria,quia inter partes loquendo profercur fine
fcripturaefolemtate.Diffinitiuaauc fententia dicitur, qn
principalis qu^llio diffini <ur.fF.de re iudi. 1. i. Sententia
praecepti efl qri maior pr^cipit minori De primis duabus

noftraco/equeter erit fpeculatio,?rxcipue fup lententia

diffini tiua. Nocatidu feciido, licet in glofa praefata dica
 Qutftio XVni. 44 ?
tur,q> fi fentetia diffini tiua fuerit lata omiflo ordine iuris
ipfo iure nulla eft.i.q.i.Si quando.$.diffinitiua.Etpoft
dicatur fcias quod duplex eft ordo luris. Vnus qui eft de
neceflaria fubftantia iudiciorum , ut fiat litis conteftario*
& lites recipiantur, fi contra hunc ordinem feratur fenten
tia non tenct.Eft alius ordo, qui non eft de fubftantia iu>
diciorum,utfcilicetfententianon feratur, fub conditio
ne,& ut prius nonpronuncieturde poffeflione quam de
proprietate, fi tamen hoc non feruet,tenet fententia.i.q.
6.Anterio.$.biduum.In hac tamen caufa,quia eft caufa fi
dei,&h$refiscrimen,licetmixtum proceditur fummarie
(impliciter &
de planojUt patet in ca.ftatu.lib.6.& qua-
liter iftauerbaintelligantur, habes fupra quazft.6.& uc
ibi deducitur,Iudex neceflario bellum non exigat, litis co
teftationem non poftulet3 &c,fequitur i Probationes ta-
men necefiarias admittat, fimiliter recitationem prote &
(lationem iuramenri de calumnia, &c. Vnus & alius mo-
dus procedendi, iam per iura noua declaracur.De fecunda
autem qualiter fit ferenda,nota quod proferri debet a li»
dice,&no$ab alio, aliis non ualet.Itemjin loco publico,
& honefto^etiam fedendo, ut.j.q.^ .induciae. §* fpacium*
Et fimiliter de die,& non in tenebris, & fic de multis qu£
ibi notantur, Tum qtli ibi continentur quod nofi diebus
feriatis, $ non infcriptis feriatur. Notandum quod quia
hicfummatiefimplititer&deplano,ucfupra ta&um efh
proceditur,& de uerbo figni.ca.Saepe contingit in deme*
dicitur quod tempore feriarum , ob rteceflitates hominii
indultarum,a iure procedere ualeac , & q* ludex amputet
dilationem, ideo fi Iudici libet feruare illa potefic,nec feri
pto proferre tenetut,cum fecundum Io.An.Plures funt ca
fus in quibus fine feripto lententia ualet,& inter ilios enU
meratur confiietudo loci , uel fori.dift.l . confuetudinis*
1

Epifcopus etiam fi eft Index, poteft per aliam fententianv

recitare, ad inftar illuftrium.Itemnotaqdicecin aftioni-
bus criminalibus exequutio fententia non fic differenda*
fallittamen hoc in aliquibus cafibus , praecipue quatuor*
fcd pro hac materia capiuntur duo. Primo fi lata eft ii*
d 4 D muliere
 ,

424 Df Sent.diffin.et qtialiter ferenda

n ufiere prr: nate, differtur enim ufquead tempus partu*
ff. de re.iu.l. pugnantis. Item cum quis eft confeflus cri-
men^ poftea negat, & intellige fi ccnfeffio prius no fuit
modo quo fupra tactum fuit , quxfiione
reiterata, deci-
maqumta. De tertio autem quot fcilicet modis fit feret*
da, quia confequenter ufqne in finem operis de his tradaf
bimns,funt tamen adhuc aliqua praetermittenda ,de mo
dis quibus perfona delata redditur fufpeda, eo quod ua-
riz fententiaduper uarias fufpitiones funt ferenda

Quot modis capitur fufpitio pro fent entia ferenda*

QVESTIO XIX.

VSPECTI deha:refi,uel alio crimine, quot

I' t cO/e modis & quibus dicendi funt,& an in tali ca
S^f fu,pro tah crimine ex illis iudicadi,& fi nte
tiandi finr^ubiqu^riturjrefpondedfieft &
perantiqua & noua iura.Nam glo.fuper ea
nosrn qutuquam,in praecedenti quxftione allegato ,dicic
quoaquatuor fiunt modi conuincendi reum, aut /cilicet
iure, ut inftrumentis& teftibus,auc fadi eu identia, extra
de cohabi.de.cn. tua.aut iuns interpretatione , ut fepius
citarum tffe reum.^.q.f .decreuimus.aut uiolentia fufpi-
tione.jaxpi.dixit.notanc etiam canoni/ia: quod triplex
eft fufpitio. Prima temeraria, de qua cano. Nullumiudi-
cetis fufpitionis arbitrio. 2. q.i. Secunda probabilis, &h$c
purgationem inducir,non autem prima, ut a.quxftio.4.
presbyter.Tertia eft uiolenra,quac condemnationem indu
cit & de hac ineeliigirur didum Hieronymi quod uxor
,
dimitti poteft propter fornicationem , aut fornicationis
fufpirioncm.; z.q. r.dixit.Nota infuper quod fecunda qu{
e fi probabilis , admittitur ad femiplenam probationem,
T
ut extra de prxfum. in multis Y nde coadiuuat ad probi
.

tionem adfint alia admincula , unde n 5 folum admit-

, fi

titur ad purgationem xnducdam.Deuiolenta etiam quas

ad corademnaiionem fufficic,noca quod eil duplex , dum
quidam

/
 <

QuieflioMX. 4 ’

quaedam iuris & de iure, ut cum ius fingit & ftatuit ali-

quid fuper fado,& contra hanc no admittitur probatio,

quis de
extra defponfa.necqui fidem, tibi dicitur quod fi
deric fidem mulieri de contrahendo matrimonio cum
ea »
pr^fumiturj
& poftea copula fequitur, matrimonium efle

probatio in contrarium non admittitur,. Quaedam

eft
&
iuris,(ed non de iure, ut ubi ius praefumir, fed non
ftatutc

aliquid ut fi uir diu mulieri cohabitauiti praefumitur ab

,

«o cognitam. X7.q. r .dixit, & contra hancadmittitur pro-

fcatio.Applicado ad propofitum noftrum fuper hxrefini
maleficarii &
fuper noua iura,dicimus quod in iure fufpi-
tio feu crimen haerefis habetur, prima eft modica,fecuuda
magna, tertia maxima . Prima quae eft modica, in Iure uo
catur fufpitio leuis,ita habetur ca.Accufatus de haere.lib.
6.1 n principio,ubi dicitur.Si aut leuis &
modica fufpitio
illa fuit, quanquam ex hoc, fit grauiter puniendus,
non ta-
men debet poena in haerefim relapforum puniri, & haec fit
fpitio ideo dicitur modica fiue leuis,tum quia modica
Sc

leui defenfione tollitur tum quia ex modicis

,
&
leuibus
oritur coniefturt 9, Vnde dicitur modica a modicis indi—

ciis,& dicitur leuis aleuifius conietturis , ut pote fim- m

plici haerefi cirCa fidem,fi aliqui reperiantur occulra coii
uencicula celebrantes, uel uitauel moribus a comuni co
uerfatione fidelium deuiantes,ut pacet ca.excomunicain*
primo extra de haerefi, circa maleficarum haerefim. Simili
modo ubi conuenticula in angariis, aut facratioribus an-
ni temporibus, in campis auc fyluis,fiue de die, fiue de no
conuenirent,aut aliqua feorfirin reperirenrur,au^ no
frequentare diu ina temporibus condetis, & modis cofue
tis,aut cum fu fpeft is maleficis familiaritates feci eras coii
trahere ,
enim leuiter ad minus de haerefi habentur
tales
fufpefti,eo quod talia frequenter facere huiufmodi haere
rici comprobanturi de qua etiam leui fufpitione habetur
C.de hatrefidib.i.in fine,ubi dicitur , Hfreticorum uoca
bulo continentur, & latis aduerfus eos fenrenms debent
fuccumbere,qui uel leui argumento a iudicio catholicae
teligionis & tramite decedi fuerint deuiarc. Et hu ic fen
tent ias
4^6 Quibus modis committitur Deui
tentiaeconcordat Hoftiefis in fumma, titulo, de praefund
ptione.§.finali.ubi dicit . Notandum quod quanuis hae-
retici leuiargumento detegatur,fcilicet,ad hoc quod fu-
fpe&i habeantur, tame non debent ut hf retici haberi , &
probat per praecedentia.Secunda fufpitio qu§ eft magna,
in Iureuocatur uehemens,fiue fortis, de qua iterum in
allegato capitulo Accufatus,in principio* Iterum fic ha-
betur, accufatus de haerefi uel fufpe&us,concra quem de
hoc crimine magna & uehemens fufpitio orca erat , &c.
Ibi enim haec coniundio & non tenetur copulatiue ,fed
expt>fitiue,ue notat Ioannes Andreae ibidenf . Vehemens
autem idem eft qUod fortis,ut dicic archidiaconus fuper
allegatum canonem, accufatus, & verbo uehemens ve
dicit Papias & Hugnitio , quod uehemens idem eft quod
fortis fiue grandis. Allegatetiam Gregorium, primo mo -
ralium. Ventus vehemens irruit , unde dicimus aliquem
uehementem habere cafum , cum habet fortem,Haecibi
Ergo fufpitio magna dicitur vehemens , fiue fortis , & fic
nominatur, quia non nifi uehementibus & fortibus de-
fenfionibus repellitur, & efletquia ex magnis & uehe-
mentibus at fortibus oritur conieduris , argumentis &
indiciis,utpote in fimplici haerefi,fi aliqui comperiantur
qui eos fciunt haereticos fore occultant,fauorem impen-
dant,aflociant,uifitant,munera offerant, recipiant, defen
danr,& fimilia exercentes,tales namq j de haerefi uehemd
ter fufpedi funt,& fimiliter cognofcuntur circa haerefimi
maleficarum , eo quod fufpitio oritur quod participant
cum eis in crimine , & praecipue notantur , hic mulieri-
,
zanc uiri,qui ad amorem uel odium inordinatum 'licet
non ad alias laefiones hominum tendant, aut iumento-
rum folent maleficare . Similia euim ut praemiflum eft *
in quacunq; haerefi exercentes,uehemehter funtfufpedi,
ut patet per allc.e.accufatus §.illo uero,& per notata ibi-
dem per archidiaconum . Cum non fit dubium eos talia
facere in fauorem haeretic^prauitatis.Tertia fufpitio h$c
eft maxima,& in Iure uocatur uioleta.ca.cum contuma-
cia, &. c. cum accufatus.lib.d.de ha?refi,& per notata p et
archidiaconum*
 QiixflioXlX . 4*7
archidiaconum & Ioan. Andre^ fuper ca. aecufatis, &
.

uerbo uehemens,ubi dicunt, dicit uehemens noti uiokn-

ta/upra de prefump. c. literas « Da hac fufpitione loqui-
tur canori , diuin.$ 4.quorundam,& hoc profumptio feu
fufpitio dicitur uiolenta, tutn quia uiolenter cogit ar- &
tat ludice ad credendum nec tergiuetfatione refellitur
,

qualicunque. Tum quia ex molentibus conuincenti-

bus atque coercentibus oritur coniefturis. Exempli gra-
tia,inhmplici horefi fi aliqui reperiantur qui horettcoa
adorauerint,id eft,reuerentiam fuo amore exhibuerint ,
confolationem uel communionem ab eis acceperint uel
fimiiia,quo ad ritum eorum pertinent perpetrauerint, ta
les namque uiolenta fufpitione de horefi &
h^retico-
ru credetia funt conuidi per ca. filii. per ca accu fatus de
&
horefi,lib. 6 .& pe: notata per archidiaconum, fuper cap,
quicunque h^reticos , & uerbo credentes, eodib. cum
non fit facere in credentiam hxretic*
dubium eos talia
prauitatis. Super horefim uero maleficarum a fimili qui
perpetrant ea qua: ad ritum maleficarum pertinent, &
talia cum fintuaria ,
uerbafo-
uidelicet aliquando per
lum contumeliofbjdicendo:Tu fentiens itl breui tibi eue-
nienr,uel fimilia in effeftu,&per taftum,(blum tangendo
hominem , aut beftiam manibus, aut per uifum tantum
fe manifeftando nofturno uel diuturno tempore
certi*

dormientibus , in cubilibus , & hoc ubi homines aut iu-

menta nituntur maleficiare > licet circa grandines uarios

alios obferu.it modos,fe aliis offerendo ceremoniis, circa

flumen aliquod fe agitando diuerfimodq,ut in proceden-
tibus circa modos maleficia inferendi patuir, tales utique
uiolenta fufpitione fuper horefim maleficarum ubi repe
fiutur,& fama laborat, funt couidi,pr.*fertim ubi eftett*
eft fubfecutusinmaleficio,fiueftatim,fiueper fuccefluni
temporls,quia tunc euidens faftum cocurrit, fiue indiciii
fafti,ubi inftrumenta maleficij in aliquo loco repofita re
perirentur, licet fucceflus temporis non ita aggrauaret ad
euidentiam fa&i,manec tamen fufpe&auehementer,& 4
fortiori amplius circa fimplicem horefim. ET fi quoruutf
nunquid
 8

41 Quibus modis coiiuinlitur teus,

hunquid diabolus abfq; uifu,aut tadu mulierum malefio
ciare pofiet homines feu iumeta.RE
SPONDETVR
utique, fi Deus permittir,fed quia maior Dei
permiflio,
ubi creatura Deo dicata per fidei abnegarionem
, & aliis
, ideo & diabolusamplius
norredis /celeribus concurrit
tale modii mileficiadi creaturas affcdat,immo
& dici poc
cp Jiabolusetia fi abfq; malefica
pofTet,adhucfumme per
xnaieficam talia exercere afledat, uariis refpedibus,ut
in
pr^cendentibus patuit . Fpilog.xn.io di nofhupropofitum fit-
per modos & prtefumptionibus indicandi . Dicendum quod
iuper prxftatam diltigdione,fufpedi de hatrefi maleficaru
luntin triplici genere cum quidam leuiter, quidam
uehe
menrer,& quidam uiolenter.Leuiter funt fufpediqui ta
lia modica uel leuia peragunt, q> ex eis oritur modica uel
leuis-fufpitio cotra eos de talis hxrefi,& licet ut didu
eft
ubi quis fic inuenitur fufpedus,no fit haereticus habedus
tamedebet fibi indici canonica purgatio, uel iniungijtan
<]uam pro leuiadiurario.Et quide
qp purgatio pofiit fibi
indici,habetur cap.excomunicamus. i «iti prin.extra.de h e
refi,ubi dicitur. Qui aut inuenti fuerint fola fufpitione
notabiles, fufpitione probabili,hoc eft,leui,& qu$ leniter
apparet, dicit Hoftienfis: Sequitur nifi iuxtaconfideratid
nesfiufpitionis,qualitatemq> perfona», propriam innocen
tiam congrua purgatione mofirauerint, anathematis gla-
dio feriantur, & ufq; ad fatisfadionem condignam ab om
nibuseuitentur, ita q> fi per annum in excSmunicatione
perfhterint,ex tunc uelut haeretici condenentur.H^c ibi.
Et nota q> indida fibi purgatione canonica,fiue cofentias
fiue non deficiat,fiue nonelt,per omnia indicanda
ficuc
de diffamato de ha?refi,cui elt purga tio canonica indicen
da.Sed & hoc quod abiuratio pofht tali Iudici tanquatri
Jeuiter fufpedo de haerefi, patet per ca.accufatus, in
prin.
ubi dicitur.Acculatus de hxrefi uel fufpedus,contra que
de hoc crimine magis & uehemens fufpitio orta erat fi
,
bjrelim in iudicio abiurauit,& poftea commit tit, in ipfii
cenferi debet quadam iuris fidione relapfus, licet ante
ab
iurationem fuam,harrefis crimen probatum no fuerit c5
tra
 ,

QuajlioXIX. 429
tra ipfu m . Si* aute modica & leuis fuicfufpitio illa quan-
quam ex hoc fit grauicer puniendus, tamen non debet in-
hxrefim relapforum poena puniri.Hxp ibi .Quidam au-
tem cum fine fulpefti uehementer, & funt illi qui talia ue
hementia & fortia peragunt, quod ex eis oritur uehemes
.& magna fufpicio , & tales licetetiam non fint hxretici,
nec ut haeretici condemnandi, eo quod exprefle habetur
extra.de pixfumptione.c.literis.§.quo circa . Nullus pro

fufpitioneuhementi eft de tanto crimine conidemnan-

dus,nam Quocirca mandamus quatenus
ibi ita dicitur.
cum propter folam fulpitionem quanuis uehementem,
nolumus illum de tam graui crimine con demnari,tamen
de tali fic uehementer fufpedo, debet fibi mandari quod
abiuret generaliter omnem hxrefim, &fpecialiter in qua
incidit tanquam uehementer Cufpedus per allegatum ca.
accufiatus.in principio, ut eft didum,& per ca.inter follic*
citudines,extra.de pur.c.& per.c.litera extra de prxfum
ptione.Quod fi poft modum relabatur, uel in priftinam,
uel in aliam, uel in eos quos fci t maleficos , au t hxreticos
afiocietjuifitet uel deducat,uel confulac , munera donan-
do,uelmittat,feu fauorem eis impendat, relapforum poe
nam non euadet, per allegatum ca.acculatus. Vbi dicitur
ftc.Eum uero qui in una hxrefis fpecie uel feda commi-
fit,aut in uno articulo fidei (eu fiicramento ecclefix erra
uit ,& poft modum hxrefim (impliciter uel generaliter
abiurauit.Siex tue in aliam fpeciem hxrefis,fiue feda,ac
alio articulo (eu facrameto c6mittat,uolumus ut relapfus
in hxrefim iudicari .Ille ergo de cuius lapfu in hxrefim
ante abiurationem conftiterit, uel nunc conllat, fi poft il-
lam abiuratione receptat3 hxreticos deducac, uifitet fiue
aflociet,ac dona uel munera eis donet,uel mittat, (cu fa-
uorem eis impendat,& infra merito debet iudicari rebp
fus , cum illum ex approbato a (e prius errore non fit du
biu illud fecifle.H^c ibi. Ex quibus uerbis apparet quod
jn tribus cafibu sin genere fufpe&usde h^refi uehemen-
ter,poftquam abiurauit poena pleditur relapforum. Pri-
oius eft quandq relabi tur in eandem & priftina hxrefim
de
43 ° Quib. modis conuincitur Deus,
de qua fufpe&us fuerat uehementer.Secundus q uado has
refimfimplicirer uel generaliter abiurauit,& retabitur ra
men in altam ha:refim,efto quod de ea antea nunqua fu-
fpc&us habitus fueric,nec delatus. Tertius quando haere-
ticos receptat, & eos deducit, & fauorem impedit , hic &
cafus compleditur multos cafus, & habet multos finus,
ut patet in allegato.§.cum uero,in ca.accufatus. frequen-
tius repetito, Sed quaeritur quid agendum fi talis uehe-
menter lufpe&us ad mandatum fui ludicis non confenle-
rit continue abiurare,an tradendus fit feculari arbitrio po
teftatis animaduerfione debita puniendus, per ca.ad abo-
lendam.^.in prqsfenri uero.Refpondecur nequaqua, quia
ca. illud &§. eius exprefle loquitur non deiufpedisi, fed
de manifefte depreljenfis in ha?refi,&c.& rigorofius con-
tra deprehenfos manifefte, quam contra fufpedos tatura
modo eft agendum.Et fi quatritur, qualiter ergo fit proce-
dendi! cotra talem.Refpodetur procedetur contra eu p
ca.excom.i.& per.<j.qui uero iola fufpitione , &c.fuperius
inferto, & excomunicabitur,in qua excomunicatione fi
p
annfi fteterit,eft ut h^reticus condenandus per alle.c.Qui
dam aut fufpe&i funt uiolecer, & funt illi q talia uioletia
pagiit,q> ex illis oritur uioletia fufpitio cotra eos, talis eft
n^reucus habendus, & ficut de deprehefo in h^refi eft de
eo per oia indicandum, per ca.excomunicamus.i. extra. de
hjerefi.$.qui uero.& per ca.cum contumacia. & per ca.ut
olficium.lib,6.Nam uel fatentur crimen,uel non, fi fic,&
uolunt redire, & ha»refim abiurare, & ad poenitentia reci
piendi funt per ca.ad abolendam, & per cap. excomunica.
2 .$.Si quod fi non conlcnferintabiurare,tradendifunt cu
rix* feculari animaduerfione debita puniedi, per.c.adabo
Jendam.§. .allegatum. Si aut non fatetur crimen poftqua
;

eft conuiftus,nec confenfit abiurare, eft ut haereticus im-

poenitens condemnandus,perc.ad abolendam. Violenta
enim fufpicioadcodemnandum , & probationem
fufficic
in contrariu non admittit, ut habetur extra de prxfump.
c. liceris &c. afferte. Et cum hxcdifcuftio locum habet

iu fimplici ha:refi,abfque euidentia aut indicium fafii, fi •

cuc
 1

JQu<eflic XX. 43
cut etiam in fexto modo fentetiandi patebit, ubi quis ue
hxreticus condemnatur, etiam fi non fit haereticus in re,
quanto magis circa hxrefim maleficarum, ubi femper con
currit aut euidens f3<ftum,in pueris,hom inibus, aut iume
tismaleficiatis,autinditiumfafti, puta per inftrumen-
tareperta.Et licet in fimplici hxrefi poenitentes &abiu-
rantes, ad paenirentiam & ad perpetuos carceres reci-
piantur , ut taftum eft In hac tamen hxrefi licet eccle-
.

fiafticus Iudex recipiat ut fic ad poenitentiam , ciuilis ta-

men propter forte fafta circa damna temporalia , ultimo
fupplicio punire poteft,nec ecdefiafticus impediat, tamc
relinquere poteft,

Super primum modum fen-

tentiandi.

QVAESTIO XX.
1

V I A ergo delata perfona , uel reperitur

&
immunis abfoluenda totaliter, uel repe
ritur folum diffamata de hxrefi generali-
ter,uel reperitur ultra infamiam quxllio-
nibus & tormentis exponenda aliqualiter,
uel reperitur fufpefta de hxrefi leuiter,
uel reperitur /ufpe&a de hxrefi uiolenter, uel reperitur
diffamata de hxrefi, &fufpeftainfimul& communiter
uel reperitur confeffa hxrefim,& poenitens, non relap- &
fa ueraciter.uel reperitur confeffa hxrefim, & poenitens,
fed relapfa probabiliter , uel reperitur confeffa hxrefim,
& impoenitens, fed non relapfa realiter, uel reperitur con
fefla hxrefim &
impoenitens, atque relapfa certitudinali-
ter,uel reperitur non confeffa, fe conui&a de hxrefi legiti

niis teftibus,& alias iudicialiter,uel reperitur conuifta de

hxrefi,fed fugitiua,uel abfens contumaciter , uel reperi-
tur maleficia non inferendo , fed tollendo per remedia il-
licita & incongruencer,uel reperitur ut maleficus fagitta-
 *
QufiflioXXl* ' l .43$
rascoram nobis.Pronunciamus,dccJaramus & lententi* )

Jiter difftnimus,contra ce non efle actum legitime coxam

nobis,propter quod poffis & debeas uc haereticus aut m*
leficus iudicari , nec fufpeAushaberi aliqualiter de haeret
tica prauitate, quare a prxfcnti inftancia,uaqui(nione , &;
iudicio,*totaliter te relaxamus.Laca fuichxc fencentia , &;
cxtera.Caueatur ut non ponatur io fencentia quacunque
uc delatas £r infbns,uel immunis ,fed quod non fuit pro,
batum legitime contraeunt , quia fi portmodum tempo-
ris proceflii iterum deferatur,& legitime probatur, poieft
non obftance prxdi&a abfolutoria fencentia condemna,
ehNora etiam quod eifdem modis abfoluendus eftquis,
quando ell delatus de recepcione,defenfttione,feu alia fav
«oria haeretica: praujcacifcubi nihil probatur legitime C9
era eum.Seculares Iudexcomiffiope epifcopi modo fuo m
dicabit.

% .
* « J •
^ 4
Super fecundum modum fcntentiandi dela-
$anh& tantummodo diffamawrn ,

qVAESTIO XXI,

Ecundus modus fententiandi eft,quado de

latus uel delata, proceflus meritis diligerer

^3 S difcuflis,cum
ri tur
bono confilio periroru, repe
tantummodo de tali hxrefi diffama
Ja
W,in aliqua uilla,ciuicate,uel proumcia,
& hoc ett quado delatus talis no conuincitur,nec propria
confeff>one,nec fa&i euidentia , nec tcftiupi productione
legicima,nec funt quxeunque indicia alia probata contra
cum>nifi prxcife fola infamia, ita quod in fpeciali nullum
probatur maleficium perpetratum, auod quidem proba-
re potell/uper uf hementem aut uiolentam fufpirionet; ,

quando uerba comminatoriafuperlxfionem inferendam

proculifler, dicendo m cffcttuuel ip fencentia. In breui tu
ientiensqux tibi euenient, & pofteffc&usaliquisfuifict
ftij.ParsMaf.Malefic. Ee fub-
43 $ De fcttenjn purg/canonica.
(ubfequutus in Jxfione corporum, aut lumetorum.
Circa
probatur nifi prxcife, in-
iftum ieitur contra quem nihil
In enim cafu quia
famia talis pradica eft feruand? .
tali
abfojuendo eundem
fententia non poteft pro delato ferri
priqio modo tactum eft j Ted contra indicendo
fibi
ficut in
eius officia-
canonicam purgacionemjideoepifcopus feu
in caufa haerefis non
aut ludex,aduertant primo quod
lis
refertfi aliquis fic tatummodo
apud bonos & gr^ues per
fonas diffamatus, jmmo attenditur hic ,
quod etianvapml
quofeunque uiles,& fiffiplices fit diffamatus. Et ratio
effi*

crimine h$refis , a-
quia a quibus qqis poteft accufarim
etiam poteft quis jnfamari, fed quilibet hxreu-
pud illos
tum tantum
cus poteft a quibufeunque perfonisaccufari,
excipiuntur, ergo
Jnodo inimici capita!es,ut fupra patuit
Upud illos poteft infamari.

cano-
Feret ergo epifeopus feu ludex fuper
nicam purgationem , fententiam
*
'per hunc modum > uelconfi-
milem •

_OS.N. miferatione diuina, epifeopus talis eiui-

ratis, aut Iudex talis domini j. Cofiderantes quod
meritis proceflns fafti per pos contra te talem,
talis diocoefis, nobis delatum
de tali h$retica pra
uic:tre,diligenter difcufliis,& extera.
Non
inuenimus te
cotifeffumj nec etiam (pnuidum de prxdifta labe , nec a-
Jeuiter,nifi quod te repertmus le-
lias fulpeftum ad minus
ciuirate , uel diocoen,
citune & ueraciter,in tali uil|n, aut
& apiid bonos & malos publice diffamatum.Quapropter
ad nuroadum firpoi infamia,& ut
bonpsodor in cf tu fide
Jif, ‘exilia , tibi indici tpps canpnica pprgatjone, ut &iun«
affignando tibi tale diem.talis menfis ,
&
tale horam diei.
nobis ut purges tua
In qua comparcas perfpnaliter cora
tui,qui quidein compurga-
infamiam tanta manu ordinis
fine holes fide catholici ac.uita
probati , # qui cott-
tores
r
. ... uerfationepa
 j

/•’ QuxftioXXL . '

43
uerfationem tuam acui tam nouerunt, non tam moderno
.tempore quam tranfado.Significantes quod fi in purga-
tione defecerisjte habebimus pro conuido prout
uolunc
canonice fandiones,
i SJI C autem confiderandum eft ,
quod quando aliqui*
reperitur legitime de aliqua hatrefi publice diffamatus,
&
^ontra eum aliquid non probatur, nifi infamia ipfa
fol*iil
dicitur fibi canonica purgatio hoc eft quod
, , habeat ati-
uos uiros.Septem,decem,uiginti, uel triginta
, fecundit
fl
plusuelminusj&inlocis plurimis uel paucioribus mai
gis uel minus infignjbus , fuerit diffamatus
,
qui funt fux
coditioflis feu ordinis,ut fi diffamatus religiofus illi fint &
teligiofi.fi clericus fecularis & illi clerici feculares,fiue ini
Iites,& illi milites qui purgant eum
acrimine,de quo eft
diffamatus,qui cum purgatores dicuntur efie homines fii.
de catholici & uita probati qui & illius conuerfationem
.,

A uitam non tam moderno tempore, quam antiquo no-

>ierunt,uthabetur extra de pur.ca.interfollicicudines. Si
Autemfepurgarenoluerit excommunicetur, quam exco-
jnunicationem fi per annum fuftinuerit animo indurato
ex tuput hzreticuscondenatur.Iuxca.c.excoicamusitaq;'.
J.qui autem.Si autem fe purgare decreuerit,fed in purgat
4 e fecit,hoc eft, q? purgatores tales & tantos , prout
eiiniundum fuit, qui eu purgent non inuenerit,pro con-
i

uido habetur,& fic ut hzreticus condemnatur ,ut habei

turextra.dehzre.excommunicamus./^.adiicimus & uer.
qurrion fe.& de purga.ca.cum diledus.Confiderandu au-
tem eft bic,q* quando dicitur quod indicatur diffamato,
quatenus purget fe trina uel quarta manu ordinis lui
, q>
ordo fumitur ibi-in genere& noiv in fpecie, unde fi epifco
pus purgandus eft, non negatur.quin cum epilcopis pur-
gandus poflk admitti. Abbates, 8t religiofi presbyteri, ,fi£
in alijs pari forma de pur.c. Quoties purgabit aut fe diffa-
matus per modii qui fequitur,utcoIIigicur extra de pur.c.
,quotiens.§.porro.& c.accepimus.Quo ad fecundum.
ADVENIEN TE autem termino eidem diffama-
to ad fe purgandum canonice aflignato comparebicper-
*
•
'E e z * fonalicer*
 .

Vj? Defent.dijfam.& exponendi

fonaliter purgandus, cum fuisconiuratoribuscoram eri;
fcopo inquifitorc,in loco ubi nofcitur infamatus, &ille
qui diffama tus eft ponens manum fuper librum Euange-
liorum anteeum pofitu,dicetfic. Ego iuro fuper iftaqua'-
tuor Euangelia fanda Dei,quod talem hsrefim exprime
<1 q fsra de qua fum diffamatus
nunquam tenui, nec credi-
4imef docui, nec teneo, nec credo. Negabit.f.illud cum iu
fit illud. Quo fi
^!p fn?0j de quo eft diffamatus quicquid
jfto omo£$ compurgatores ponent
manum fuper librum
prididum Eyangeliorum.Et quilibet dicet ita. Etegoiu
ro fuper ifta fan Dei Euangelia, quod credo ipfum ue-
rum iuraffe Et tunc canonice pft purgatus. Confideran-
.

4um eft etiam diffamatus de haerefi,ibi ea purgandus, ubi

nofcitur diffamatus,& fi fuerit in paultis jocis infamatus,

imponatur fibi quod in omnibus illis fidem «t^olicam

publice profiteatur, & deteftetur h*refim de qua nofcitur
«nfamatus,dc purga.c.inter foliicitudines, nec contemnat
qui canonice fcdeh$refi purgauit, nam fi poft purgationfi
iam purgatam pro lapfo habetur, & ut
jncidjt in haerefim
relapfus tradenduseftcuri*fecu|ari.luxta ca. excommu-
nicamus. i .$.adijcimus.& uer.uel fi eft poft purgationem
it ca.ad abolendam.$.illos quoque.fecus autem fi ip aliaqj
haerefim ineidit,de tjua fc ante non purgauit. luxea capiti*
jum allegatum, ,

fuper ferpium rnodumfpntcntiadi diffknttb,

’

pamigrquxftionibus exponendam,
- r
C r'

QVAESTIQ XXII,

^^^ERTIVS modus proceffum fidei finiendi,

i!$lx & terminandi eft,quando delatus de haere
fiprpcefius , meritis diligenter confidera-
tis,cum b°no cofilio peritorum reperitur
uarius uel habes inditia contra fe ad quae
tfioues ut.f.expoqatur qujtttionibus ,& tormentis, ut fi

qusftio-
 . Qudflio XXlt. -
43$
jxftionatus nihil concefleric pro immuni & innocentes
ijuibeatur . Echoc eft quando delatus non eft depre-
Henfus , nec propria
confeflione , riec etiam fadi euiden-
tia,nec teftium legitima produ&ione* nec furit indicii aq
talem fufpitione* ut habeat hzrefim abiurare. Eft tarrienj
in fuis confeflionibus narius < Vel alias furit indicia fuflfi
cientia ad queftionesdt tormenta. Circa iftum talis pra-
Sica eft feruada . In tali iut cafu quia ftiia interlocutorii
fcftcontra delatu ferenda &
ribn pro eo Ideb per inquifi-
tore coriiun&im & non diuifini eft ferenda iuxta ca. mul-
torum. In primis Ci talis fteterif in negatiuis firmiter 8c
nullatenus Iidet iridikftUs.per probos iliros fateri uoluerit
heritatem feretur feritentia quae uidetut- Cipere uiiri dif-
Enitiue feritentiae per mridum tenoris feqUentis* _ .

NOS.N.miferatione diuina epifeopus talis ciuitai

tis , aut itidex iri terris ditioni talis domini fubltvlis •

Attendentes meritis proceflus fafti pet nos contra te

Ulem , talis loci j talis diocefis i & diligenter exami-
hatisjquodtu es uariiis iri tuis cdnfeftionibus j&hihil
bmirius funt indicia multa quz funt fufficientia ad te ex-
bortendum quxftionibus & tormentis » Ei propter ut ue-
ritas ab bre tuo proprio habeatur 4 ut deinceps lures &
judicum nori offendas interloquendo, declirimils, iildi-
camiis, fenteritiahius die prxfenti, & hori tili.te fup-
&
poriendum quaeftionibtis & tormentis, lata fuit Hxc feri
i c: nrfriii* infi-

^luuuv|) ni ivuiMHWjui in yi J
y
hzcduo non concurrerit* fed ununi taritirni ,
titpote ui-
rietates ,
r
fcilicec , He aliis indiciis uei alia indicia fine Ui-
j-ietate ponetur iri fententiajiit iriuenitur,fehteritii iutfcri»
lata mox exequatur,Uei execjui fimuletur Non . fit tameft

ludex multiini uoluncariiisadquxftioriaridriiriiHquem*

ibam quxftiories&tormerita hori inferuntur, riifi iri defe-i
ftu aliarum probationum. Et ideo perqiiirSc alias pro-*
baciones,quod fi no inuenerit,& tenet probabiliter qUdcl
delatus eu culpabilis j fcdmetu negat tieritatenl bohi* *

- fcc a fobdis»
 44 © Defent.diffam.& quteff.exponendi.
htodis,& quandoque cautelofis interdum adhibitis ,eiti?
amicis inducentibus ad ueritatem dicendam, faciat fuam:
diligentiam,utab ore eius habedc uetiratem,& negociun*
hon feftinet, nam meditatio frequens & carceris calami-
tas,ac replicata informatio proborum uirOrunrt difponuC
ad ueritatem erudiendam. Quod fi delato conuenienter
expeftato & tepore congruenter prorogato,ac delato mut
tiplicicer informato. Credant fide bona epifcdpus&lu-
dexomnibulfconfideratis ipfum delatum negare uerita-
tem, qujeftiorient eum moderate * fine tamen effufionemi
fanguinis,fcientes quod quxftiones funt fallaces& ineffi
caces.Nam aliqui funt ita molles corde, & uecordes,q> ad
leuem torturam oia concederent qu jecunque falfa. Aliqui
autem funt ita pertinaces,q> quantumcunq; uexaretur, ab
non haberetur. Aliqui funt qUi fuerunt alias
eis ueritas
qua?ftionati,& ifiorum aliqui melitis fuftmet quceftionesj
quia brachia ftatim trahuntur,& fleftuntur aliqui auteni
remanent debiliores* &fic minus luflinenc quatftiones
aliqui etia funt maleficiati , & in quajftionibUs maleficijs
utuntur, qui aitte moreretur q. aliquid faterentur,efficiun
tur enim auafi infenltbiles.Quare in quxilionibus cuma
ixima prudentia eft agertdum,& ad conditione quaeftiona-
di quam plurimu acteridendum.Cum autlata fuerit,mox

.
ininiftrj /e diiponant ad qu^ftionandum delatum;Et cuiri
difponunt fe epifcopus au t ludex, & per fe &
per alios bo
hos uiros fidei zelatores inducat qu±ftionanda ad faten-
dum libere etia copromitfendo ad conferuationem uitf fi
opus fitjUtfupra taftum eff. Quod nec fic poterit ad ter
fi

rorem, uel etiam ad ueritatem fatendam induci potent'

,
fecundum diem uel tertium aflignare , ad continuandum
tormenta, ad continuando, quia Iterari non debet nifi no
uisfuperiieuientibus indici js cotra eum, & tunc pofiiint*
Ted continuari no prohibetur,dicetUrergo ficiEtnos.N.
'epifcopus &N.Tudexfitadhajfit praefati affignamus cibi
tali die talem, ad qusftiones continuandum, ut a tuo ore
(

^proprio ueritas eruatUr,& totum ponatur in procefiii

, &
infra tempus eidem afiigaatuffi,& perserpet ili os prok
 .

: Z Q^aftioXXtr. < 441

;t>osuiros,inducenteumad fatendum uerfcaeem.Quodfi
fateri noluerit , die aflignata poterunt qua:ftiones conti*
-liuari,& fic quaeftionetur eifdem uel alus grauioribus tot
rnentis } fortius uel leuiUs > fecundum maiorem culj. arunl
c£rauitatei poterunt ludices multas cautelas licitas ad-
&
iEiberei& in uerbis Sc jn factis, ut ueritas habeatur , quas
tnagis docet experientia atque ufus,& negotiorum uarie-
tas,qarsalicuius,feu aliquadodrina.Vbi aut decerer quae
itionacUs & tprmcntisexpofitus, noluerit detegere uerita*
temVanlpliOs hon uexetu r* fed ibete ab re dimittatur*
1 i

Siautem perftiterit in ipfa confeftione, & proderit ueriti

tem, culpam propriam cogrtofcendo, &abecdefiatieni 3
poftuiando j tanqlianvdepraihenfus in ha»jefim 3 propria
«onfeflione j fed paenitens 3 iuxta c. ad abolendam.§.prae-
(enti * abiuret ,,&£ententialitcrut- depraehenfus publice
condemnetur * pet modum quocondemnah ur in hatre-
fim deprehenii propria confeftione 3 Ut dicetur infra iti
3
odauo modo expediendi huiufmodi depraehenfoi, ui .lea-*
tur ibhVbi Uero ueritatem proderit, & no paenituerit,fed
in hadreli pertinaciter perftiterit, & relapfus no fticfitco-
demnabitur,iuxta c.ad abolert.$.pr£?enci.& expe&atus co
petenterjinfprmatus decete^tradetur brachio feculari,ul
timo fupplicio feriedus,ut dicitur irtfra ih x.niodoi Si autd
relapfus fuerit, condenabi tur per modii qUo dicetUr infra
in x.modo proce ffum aljqUem terminandr» Videatur
ibi*

SIC autem attendendum 3 quod ille

eft diligerttiUs
quidUaeflionandus eft ante quaeftiones interdum Contra
fenihil fcofitetur,nec aliquid probatur propter quod pof
'•fit nec debeat haerefim abiurare,hec propter hexefim coii
. demnari , & de talibus agitur hic 3 & diftum eft fiatim
Interdum aurem ipfe delatus eft inhaerefi deprehertfusj
Uel alias funt alia contra eum pfobata indicia , propter
qiiat debet abiurare ut Jeuiter Uel uehementer de
ha?reu
ultra
,iufpeftus,propter qui non eft qua*ftionandu$3 fed (i
hoc negat aliqua qua? nort probantur* fed funt iudicia fuf
,
ficientiaad qu2eftione$,& eum pro talibus quS {liodaturj
ilU
fed nipilprpprer quadirones confiteatur, nihilomirius
'
, Ee 4 doft
 t
44* De leuifufp. modus fdntentiandi,
rion eft iblblaertda, juxtaprimum modum , ftd fecundi
probata contra eam procedatur, &
abiurabit Uelutfufpe
da,uel ut deprehenfa, fi uir ,• prout procefliis merita exi-
gent & requirent,fi uero propter quxftiones confiteatur
HIa,ueI eorum aliqua propter (fttf qtfxftionatur, tunc ab
'
iurabit hxc & illa,& pto iftis & illisjfimte&iixcontn eua»
eft ferenda* >* *

Super quartum modum fententidridi dt-

i latam, &Jufpefiam leuiter.

e' QVAESTIO XXIIttf

^ A TVS modus prodeflus fidei feilid-*

tiandi &
terminandi, eft quado delatus <fe
hxrefi,proceflus meritis diligenter difcuf-
fis, cum bono confilio in Iureperitorum,rd
peritur taftturti fufpedus de hxrefi leuiter
& hod eft quando delatus de hxfefi noh
«3pr$henditur,necconfeffione propria, nec fadi euidetia,
nec teftiu Dfodudionelegitima, necalias funt indicta for-
tia, fcu uehemetia de illa hxfefi contra eu,fed tanfiimodo
modica & leuia, & talia efle per confilium indicata ,
prd-
pter qux u t fufpedus
I euiter de hxrefi
, poteft debet. &
Ut tales illam hxrcfim,de qua delatus e*ti£ic abiurare
, &
talis fi delabatur poena relapfi debet puniri, licet
grauiflis
tunc fuerit puniendus, quim fi non ante abiuraffet ioxt*
1 ,
c.accu jtt jrin.de hxr. Jib.5. Circa iftum talis pradida
3 tfft
feruan Ja.Talis enimhabetur refpedus publice, abiurt-
fi

bit publiceinecclefia,permodumquifequitur inftiia.

Go talis diocoefis talis habitator, ciuitatisuei Joci ta-
E
fCopo
Jis,iniudicio conft/tutus corani uobis domino epi-
talis ciuitatis,facro(anftis euangeli js poficis coram
me,& propri js manibus eis per me tadis, iuro me credere
coide,& profiteor ore illa fandam fidem, catholici & apo
ftoiicatd,quam facrofanda Ra.eeciefia dedit donfitettrt
,
-L_ praedicas
 . V.- :• Qutftio XX!fh 44t
.praedicat $L obferuae.Item iuro me credere corde, & pro-
fiteor ore,q> Dris IESVS Chriltus cu omnibus fandis da
teftatur hxrefim pefltmu maleficarum, qroes illam afla
&
-quences/eu illi adh$rentes,$ternis ignibus cruciabuntur
&
fi diabolo angelis eius aeternaliter , nifi refipifcant , &
«eclefif fan&as per patnitentia reconciliati fuerint,# cor
fequenter abiurp,abncgo,& reuoco illam hxrefim, de qua.
haberis me fu/pefta uos domini,epifcopus & officialis,ui
delicet cpfanjfliaritatem cum maleficis habui,eorura elro
; rem ignoranter defendi,odio habui inquifitores , & ill.tvu
perftcutores,feU etiam cpeorum crimina non detexi . Itd
iuro 9» nuquam pr*dl<fta hxrefim credidi,neq; credo,nee
illi adhxfi,nec adhfreo,nec vnquS credi, neqj [19 re bo, nec
illam docui, nec docere intendo^» fi aliquid prxdi&qru fe
aCerim in futuru,(q» Deus auertatj poenis luris taliter ab
iurati$,prompto animo me fubmitto paratus (ubire oco»
1poenitentiam ,qua pro iis quae feci, & dixi merito mei ha-
beris fufpeftii, u olueritis mihi iniungere , illam iuro pro
uiribus adilrtplere ,Ut nullatenus comrauenire , ficucn?e
Deus adiuuet,# hxc euangelia ftcrofim&a.Prxai&aauc
9
. abiuratio fiat,in uulgari,ut ab omnib intelligarur ,
fa&a,Tudex fi adeft aut officialis,poteft fibi dicere publjce
in uulgari talia uerba,uel fimilia in effectu, fili, uel filia,

fufpitionem qua de te habebamus, ut no immerito abiti

tafti &
purgaft per abiuratibrterti pr£libatam,de cetero
i

caueas tibi,q> no in el das in hanC hxfefim abiuratam^Na

tanqua fufpeftusleuiter,& non uehemcnter , tamen tunc
multofortius punieris q. non abiurafles , 8c amodo prO
fi

•
mod&o, haberis fufpefta Uehementer,& ubt uc talis abiu
•
- rarcs,& prolaberis,pf na relapfi debita punieris abfquo &
mifericordia traderis curif feeulari ultio fupplicio fcrien-
da.Si aut abiurat fe crete in camera epifcqpi , uel camCra
•
Iudicis,quado fcilicet no eft faftu publicii, modo cofimili
ibiurabit. Quibus perattis, feretur /encetia in huc moau.
NOS miferatione diuina, epifeopus talis ciuiratis*
. aut ludex fi adeff,in terris talis domini ditionis fubie
1 Ais, Attendentes quod uifis & diligente* confide ratis p*o
;^44 De uehementi.modifjujpicUndL
•
ceflus meritis per nosfa&i contrd te talem * delatum fMfc-

^bis de hatretica prauitate, reperimus te talia & talia coris

tnififle,dicantur illa,quse te reddunt fufpe&um leuiter it
h£tefi,& propter qu£ re talem merito habentes , te feci-
mus ut leuiter fufpe.ftum de pra:dida labe, eandem haere
-fim abiurare*Verum ne prardi&a parte comtniffl rema-
neant impunita, & ut efhciaris cautior in futuru,de mul-
torum & magnoru c6filio,m Iureperitorum,acetiatti re
ligioforu, in & fuper his habito maturo pariter & dige-
fto, habentes prae oculis folii Deum, ac irrefragabilem /ari

fidei catholicae ueritatem,facrofanftiseuageliis pofi

• tis Corii nobis,ut de Uultu Dei iudiciilnoftru prodeat, &
- oculi noftri uideant aequitatem, /edentesqj pro tribunali,
- more iudicu iudicatium,te talem hiein lioftra pras/entia
1
perfonaliter coftitutu,per modu qui fequitur condemna*
1 mus,fentetiamus, /eu potius psenitentiamusj/cilicecne de
-caetero nunquafcieter teneas, aflbcies,uerbis defenda$,le
gas,feu habeas tale,& ne deinceps &c.Ponahttir illa quae
- comiGtjpropter qug /ufpefta fuit habita de
praedifta hae
:
retica prauitatis.Latafuit ha:c fentetia/eu poenitetia. Ca
J
ueatq; notarius q* in proCeflu ponat q> talis abiuratio eft
• fatfta tanqua per fufpeftum habitum ae harrefi leuitet,
St
1
non uehementer,alias periculum magnum efle pollet*
< Siiper quintum modum fententiandi .
>

fufpeftam uebementer .
QVAESTO XXIlII.
i VINTVS modus proce/Tum fidei finiendi

& terminandi, eft quando delata de hzre-

fi pr ocellus meritis diligenter
difcUflis*

cum bono confilio in iure peritoru reperis

tur,fufpeifta de h^refis uehetttenter*& hoc
,
de hasretica prauitate
eft '.quando delata

t
non reperitu r i legitime
sdeprehenfa * nec confeiTidne
• propria,nee fafti euidentia,nec teftium produftione le-
t gicima/ed funcaiagna graiiia probata ‘indicia contri
&
#
i *
/ tara*
 ' "
' '
QuiWo xxihi. 44^
eam,& talia per confilium indicata, qua» illam reddunt - fit
fpe&a uehementerdepraediftahxretica prauitate.Cir otf
ifttim talis pra&ica eftferuanda/Talis namq; debet ut fri
'
fpeftus uehementcr de tali hatrefi abiurare illa ha»retic5
prauitatem,itaq> poftmodii relebacur,poena relapfi debi-?
ta puniatur,hoceft,q> tradatur brachio feculari vitio fup-
plicio ferienda, iutfta ca.accufatus in prin.de hatrefi.lib.#
& abiurabit publicd uel fecrete,fecudumcpfufpeftuseft'
habitus publice uel fecrete,& apud pluresuel pauciores,*
& graues uel leues, ut diftum eft ftatim de illo qui eft fU^
fpe&us leuiter de h$refi,& habet ut talem herefim abiu-i
rare.Modus aut difponedi ad abiurationem taliseft. Ad-
iieniente namq; die* dominica ad abiurationem facienda »1
& ad audienda fententiam feu poenitentiam abiurado imf
potienda, pr^dicator ferrnonem faciet generalem. Quo f*
fto,legatut*publice per notariu uel elericftj ea de quibus
ipfe adiurandus eft couidus,& alia ex quibus habitus eft 1

fufpeftus de haerefi rehementer.Poft dicetur libi per ludi

cem»uel officialem. Ecce,q> ex hic recitatis, tu es nobis fii
fpeftus de tali haerefi uehemeter,quare oportet q> tu pui»
ges te,& abiures herefim fupra dift.i,& tunc ponecu r cd
ram abiurando liber euangelioru , & ipfe ponet ma nutri
fuper illum, &
fi fcit legere competenter^tradetur fibift

quens abiuratio in fcriptis,& leget coram omni populo i

Si aut nefciat legere competenter,notarius legat ea fpi<<
ciofe, & abiurattdusrefpondebicalta& intelhgibili uoc<
per hunc modu,nam notarius vel clericusdicetfictEgoci
lis de tali loco,& ifterefpondebic pef eade m uerba,& fl<*
:

Ieiniudicio conftitutuseft ifierefpondebic per eade uef

ba^in uulgari fetnper . Et fic quofq; abiuratio fit finita g
& abiurauit per formam tenoris feqUentis . EgotaR»
(de tali loco,talis diocefis,in iudicio perfonaliter coftxut*
ioram uobis reuerendis driis,epifcopo talis duitatis, fc fit
liIudice in terris ditioni talis dni liibie&is, lacrofanftii
euangelijs pofitiscoram me,proprijs manibus per meti
ftis.luro me credere corde, & profiteor ore illam fartdatri
fidem catholicam & apoftoIita,quam facrofan&a.Romtf*
"•
ecclefia
44^ De uehementi fufyic.modut Centitiandi 4
ecclefia docet, profitetur praedicat & tenet. Item iuro aut

&
credere corde, profiteor ore,quod Scc. Explicetur arti-
culus catholicus contrarius illi naerefi, de qua uehemeter
eft fufpedus,& uerbi gratia,fi eft hetefi maleficarum, di-
cetur ficluro me credere q> non folum fimplices haeretici
aut fcifrnatici,xternis ignibus cruciabuntur, uerum fuper
oes h$refi maleficarum infedi,da»morii js fidem qua in fa-
cro fonte baptifmatis perceperunt abnegantes, St (purci-
tijs diabolicis jpro implendis eorum prauis dehdenjs init
ftuntihominibus,iumentis,terrat frugibus, plurima noctf
menta iriferentes,& cofequenter abiuro,abrtego,& reuo
co, illam hserefim , feu potius infidelitatem, qua» falle &
mendaciter afl'erit,non aliquam malefica in terris,& q> ne'
«no credere debeat illas pofle nocumenta inferre auxilio’
daemonfijcum talis infidelitas exprefle militat ut iam ccm
gnofco,aduerfus determinationem landce macris ecclefig
oim catholicorum dodorum, imo & aduerfus leges Im-
periaies,qux huiufmodi comburendas decreuerunc.Iteml
iuro nunquam pratdid^hatrefi credidi ,fupple pertiria-
citer,neq; credam, nec adhaereo de pr$fenti,nec adfijrer^
intendo,nec docui,nec docere iri tendo, riec docebo'. Itent
«Uro & promitto, talia &
talia exprimanttfr jpfopcef

quf habetis me fufpedu de huiufmodi hasrefi uehemeter

hunqua laciam, ilee operam ut fiat dabd Quod fi aliquid
.

de prjdidis fecero in futurum(quod Deus auettat)p$njsf

de ture relapfisdebitis,prompto animo nie fubmitto, pa
xatqs fubire omriem poenitentia, quare pro hisquf feci &
3ixi, propter qua* habetis me fufpedu de di da hatrefi ue-
oemeter,decreueritis mihi iriiungere, & illa iurd & pro-
mitto pro uiribus adimplere, & nullatenus contraire , fic
pie Deris adiuue t,& haec euangelia lactolandi. Ptxdtda
autem abiuratio fiat in figulari, ut ab omnibus capiatur^
folummodo cora per/bnis ec'clefiafticis,qi*i lin-
pifi fieret
guam latiriarri intelligererit competericer.Si aut abiuraue
icit fecrcte,fcilicet in palatio epifcopi,uelcamera epifeopi
quando fcilicet fadum non eft publicum, modo cofimili
abjurabit. Fada ait c prxdida abiuratione , iudex auifabic
* •
tum
 QuxtiioXXIIIIf 447
relapforum.
f fi ut fupra g» no incidat relabendo in poena
:

•Si caucus notarius,quod ponat in adis quo

talis abiuratio

fida eft per tale^ut per fufpedu de hasrefi ueheniencer, ad

hoc, ut fi ,
quis p^pa r?Ia-
relaberetpr qualiter puniretur
Quibus peradis , fertur fnia,feu poeniteri* in
pfis debita .

hunc mundu. Nos.N.epifcopus talis ciuiratis,& fraterjt

:
adfir.N.Inquifitor haeretica: prauitatis ,in terris talis dfU
ditioni fgbiedis, a fda fede apoftolica fpeci*liter delega-
'tUSjattgdences qd tu talis de tali loco,& talis dioccefis , ta
lia & talia pommififti , ( dicantur illa,
)
ut ex proceflus
'jmericis diligenter difcuflfislegitim? pobis conlht, pro-
pter quas merito habemus te fufpedum uehemencer de
^ali haeretica prauitate,& ut taliter fufpedum te fecimus
jtbiurare, de magno confiiio in iure peritorum , iuftitia

fuadente,uerum ut efficiaris cautior in fiuuru , & ne red-

daris ptocliuior ad fimilia peragenda , &
necripiip* pcr«
maneant impqnit^ut fis exteris delinquentibus inexi-
pium, de multorum &
magnqrum in iure confiiio perito

rum, ac etiam in 'facultate theologica magiftrprum , feu

dodorum,& in fuper his habito maturo & digefto , ha-
bentes prae oculis foltim Deqm,ac fandae fidei catholici^,
& apollolicae ueritatem,facrofandis enangeJijs pofitisco
fam nobis, ut de uultu Dei iudicium noftrum prodeat. St
joculi noftri uideancarquitatem/edentesqj pro tribunali,
niore Ipdicum iudicatium , te talem hic in noftra prefen
'itia perlonaliter conliitutum,forma qua fequitur condent
:fiamtis,feii potius pctnitenri*nius, uidelicec ne deinceps
falia uej talia facere,uel dicere,auc docere pra»fu mas, po-
nantur illa quae conuincitur coinmififfe, propter qu^rnit
fufpedus habitus de pr^dida hxrefi uehemeter , & non-
nulla qUae fi commeret, incideret leuiter in relaplum, fed
alia fibi imponantur prout negocij uarietas eifpoftulat St
requirit , utpote quod nunquam fcienrer habeat talia
exercitia,uel ne eos quod fciuerit abiurafle, receptet & fi
jniJia*bata ftiic haec lententia. Attendendum *utem quod
fufpedi de haerefi,& non deprehenfi, fiuefint fufpedtue-
hementer3 fiue leuiter, non debept perpetuo incarcerari,
 .

t 44? violenta fiifpic.moduffententiandi.

PCC perpetuo immutari , quia hxc eft poena illorum qui

]
fuerunt hxretici > & poftea pcenitueruut,ut patet in c.exl
. comniunican)us.z.de fixr e.& iti cap. quoniam de hxre.
'
li&Afed poflunr proptejrill^ qui commilerunt, ex quib.
habici funt fu/pe&i,ad certum tempus carceri mancipati,
&poftmbdum ut udebitur difpenfari,iuxtacap.ut com-
iriiCdeliiii.Iib.^.Nechuiufinodifu/jjedi fune crucibus
confignandyiam cruces funt infignia beretici pceniten-
tis/uipefli autem non fuerunt hxretici nabiti,quare non
funr confignandi,poteft tamen eis imponi quod ftent cer
tis diebus folennjbus,in ualuis talium ecclefiarpm,uel
cir
ca altaria dum miflarum Iblejnnia celebrantur habentes
,
in nunibus cereum ardetem rapti ponderis,uel quod ua
dant nd talem peregrinationem, & fimilia, prout nego-
tij qualitas expedit & requirit.
' '
•m'1 • «
; ;
*
1 1 ; T .
j

Super fex tum modum fententiandi delutant uio•

•iiir-v
lenter fufpeftam
vA f :

QV AESTIO XXV, •
'-
1 '
'

pC^Extqs modus proceflus fidei terminandi,

eft quando delatus de hxretica prauitate
,
proceflus meritis diligenter difcuflis,cuqa
bono confilio in iure peritorum , reperi-
_ rurdehatrefi fufpeftus uehementer, Ef
.hoc eft quando delatus ipfe non reperitur legitime depre
jjienfus confeflione propria, nec fa&i euidentia,nec feftiii
productione legitima. fed funt indicia nonleuia folum uel
uebementia, fed fortiflima,& uiolentiflima , quando ip-
fum delatum redeunt merito fufpedum de di&a hirefi
violenter, &
propter qui talis debet ut fufpeftus uojep-
;ter de dida hirefi iudicari.Et ut piodusifte clarius intel-
ligatur demus exempla tam de fimplici hirefi in fide,qu*
.
& de hirefi maleficarum.Nam in fimplici hirefi cafus co
tingeret quando ddatus jpfc nonrepericur legitime. d$>
i>i * prehen-
 w
... .
.. <-'/f>u$JlioXXr. '
t‘ x>
*

4^
tamen pro^
prehenfus,fconfefTioue propria, &c.uttfipra ,
Ser aliquid quod dixit uel egit,utpote m
hoc cau/a fidei;
per annum, uel plus, talis.,
Eftinuit excommunicationem
eft iamfufpeftus Uui^rde hazrefi, quia hoc no caret fcru:
Citacqf.
pulo h^retjc^prauicatisidepoenis.cap.grauem.
comparet, fed tenuic.
autem refponfurus de fide,ubinon
qiiod excommunica-
contumaciter comparere, proptpr
uehemepter,nam runf le
tur, tuna fit /ulpedusde hzrcfi
;

ui’s fufpitio ttanfit in

u.ehemeni;cm, & ,fi liillmec illam e*
communicationem per annum animp p^rfinaci , tunc ut.
uehemens ii*»,
fufpedus de haerefi uiolenter, nam& tunc
contra quam non admitti-,
fpicio trinfit in uiolentam,
ex tunc talis eft ut harreucqs condem
tui- defenfiojimmo
,

nandus, ut patet Rgr. cap.cum

contumacia, & notatur ibi-
exempjfiicatur lu^.
dem li^.Inhsrefiuero maleficarum
dixit & egit aliqua qu^,
per uiolentam lufpitionem,quado
5 maleficis pradicantur, quando uolunt aliquem malefi-,
uerbis comminato^ j s*
ciare,& quia hoc commune eft, ut
habeant mamfeftare,
auefadis pCruifum,uel tadum fe
a Iudicibus aggrauetur *
6 triplici ex caufa, ut peccatum
& ut Deus per an>
& ut fimpUces eq facilius feducantur,
piius offendatur, &maior faruiendi in homines fibi tacui
tas relinquatur, unde
uiolenter malefica fit lufpeda,qua,
Faciam tibi quod
do poft uerba comminatoria dicendo :
fimiliain fententia,& poft uerba,et-
in breuirenties,uel
en>
fedus aliquis mipfo, uel in alio fuit fubfecutus, tunc
familiaritate ha
hon leuiter fit fufpeda , Gcutq. propter
procare ad
bitam cum maleficis fuerunt fufpedi, aut qui
fupra de
amorem inordinatmn aliquem uoluiffentjuide
ui
tribuSfufpitionibus,leui,uehementi,& uiolenta.Nunc
feruanda,nan»
dendum eft qualis pradica fit cum talibus
in fimplici haerefi hfc pradica
circa uiolentec fufpedum
haereticus, ucpo
feruatur.Nam licet in refortaffis non fit
mente, nec de li.o pertina-
te quia non habet errorem in
ciam in uoluntate,ut notat Archidi.fuper ca^le,mhilo+
propter pra^iiCt*
minus eft ut haereticus condemnandus,
^ifpitionem uiolentam r contra quanvnon-
«U
4fd De uiolentafufticMt&us fententiandu
admittenda . Condemnatur autem hxretlca fic quod fi'

noluit refilire , & hfcrefim abiurare, & fatisfa&ionern

condignam exhibere, traditus brachio feculari animad-
perfione debita puhiendus, iuxta cap.ad abolendam.§.pr$
lenti. Si autem jueiir &
confen t iat cum eflcdfcu ,ajjiurar h$
refim, & carceri perpetuo mancipatur, iuxta cap.excom»
*nunicamus.x.deha:re, Pari forma ille qui fic eft fufpe-
(ftus de hatrefi uiolenter . Circa fufpe&um autem u iolen

ter fyper h ter elini maleficarum,! icet idem modus eflec ob

fcruandus, tamen miiiori modo procedendo, Aduerren-
dum-jf fi liabit in negatiua,afleres prout facercfolenr, cp

jnon ea intentione uerba illa protulerit, fed ex uehementi

& muliebri pafiione , unde & Iudiei non uidetur ipfam
igni polle adiudicare, non obftante uiolenta lufpitione,
tunc lude* ea in carceribus detenta, inquirat & proclama
re faciat, fi in fimilibus dudum notata fuifiet,fc fi fic utru
publice fic de tali fixrefi diffamata, ex quibus j>cedere ad
tilceriorapoteft,taliterut anteomniaquxftionibus tor->
mentis exponatur, & fi indicia apparuerint fuper
talem
hfrefipi,aut fuper maleficium taciturnitatis, pura quial*
crynjas non effudit, imo &
quafi inlenfibjlisad tormenta
reperitur,quia uidelicet cito poli tormenta omnibus uw
ribus relli tuitur , tunc procedat per uarias cautelas fupra
pofi tas,ubi de fimilibus agitur. Et in cafii quo omnia defi
cerenc,cunc aduertarur quod fi fimilia dud» perpetrauit^
tunc omnino no efi dimittenda, led per annum ad miqus
fqualoribus carceris mancipanda &
crucianda, f$ pifffmie
etiam examinanda, pr^cipue facratiorjbus diebus. Si aut
diffamata cu hoc licet tunciudexpereaqu^fiipra ta&a
fune, circa fimplicc h^refim, ipfam pollet igni adiudicare*
prarcipue propter multiplicationem telhu,& qua Impius
in fimilibus, uel ln alijs maleficijs fuit potata, tamen quia
eum pietate procedere uu!t,ideo iudicec ei canonica pura
gacionem, ut uidelicet uigmti,aat triginta purgatores ha
beat,8t prcedat prout in fecundo modo lententiandi ta 4
€huneft,fra uidelicet indicando fibi quod fi in purgatio*
pe dcfeceritjqnod tunc can quam rea igni a&uiucapkur,
u .

QuaHioXXr. , - 4?i
IHecundum hoc iudex procedere poteft . In cafu uero
quo fe purgaret , tunc abiurationem omnis hatrefis, cum
p^na relapforu,ac perpetua p^nitetia, p modii qui fequit
infnia formada faciat ,& modus difponedi ad abiuratio-
* jie, talis eft, ut didii eft in quarto,& quinto, modis praecp
dentibus proceflum fidei terminadi.Nou et qdjn feque
piptatis
tibus modis oibus fententiadi , ubi ludices p uia
procedere uellent,tuc p modu um
radu procedere pof-
/ent.Sed quiafccularesiudicesuarijs fuis utuntur
modis,
iuxea rigore,& no femper iuxta aequitate procedece.s,ideo
ipfis infallibilis regula &modus aflignari no p6c,iicuc iu-

dici ecdefiaftico,q abiuratione recipere pot fub

perpetua
poenitentia, p moii qui fequit.Ego cahs,de tali loto., talis
diocoefis,in iudicio perfonaliter coftitutus cora
uobis ue
nerabilibus dominis,cpo talis ciuitatis,&iudicibus,laci t>
fandis euangeli js politis cora me,eisqj proprijs manibus
v me corporaliter tadisjiuro me credere corde, & profi-
teor ore,illa fanda fide catholica & apoftolica,
qua facrc-
fanda Rom.ecclefia tenet,profiieeur,credit,pr?dicat atq;
docet.Et confequenterabiurooem hxrefim,& abnego &
reuoco,oem extollentem feaduerfus fanda Romanam ,&
apoftolicam ecclefia,cuiufcunq; fcd£ fuerit, uel erroris.
Item iuro & promitto talia & talia , (exprimantur illa, ;
quae egi,feu dixi, propter quae & exculpa mea
habetis ij>e

fufpedum de didahfreli uiolenter,demcep$ r.unquata-

•
ciam,uel dicam, uel quod fiant operam dabo. Item, iuro,
& promitto, quod omnem poenitentiam quam mihi in-
iungere uolueritis,pro prasdidis uiribus adimplebo , nec
cotraueniam in aliquo, fic me Deus adiuuet,& iftafacro
/anda euagelia-Qdficotraabiurata fecero in futuru,(qa
Deus auertit)ex tfic p$nis de iure relapfis debitis, nuc ,p

tue obligo & aftringo quatenus illis ferior.Si cautus nota

rius q<f feribat adis qd d.abiuratio eft fada p unu de hf

i

tefi uioleter fufpedu,ut fi pbareijur poft

relapfus,ut tunc

talis iudicaret talis, & traderet brachio feculuri.Ego

talis

tali loco, talis dioeffis, i iudicio pfonaliter

coftitut* co
de
ra uobis ucnerabihb* dnis.N.epifcopo talis ciuicalis,iudi
jii.Pars Mal.MaJefic. Ff cibu*

s
 B .

4? i De poenitentia imponenda abiuratis.

cibus in terris tali domini/acro/an&is euangeliis polirli
coram me, eisq; propriis manibus per me corporaliter ta
dis,iurome credere corde, profiteor ore illam fanftam
fidem catholicam, & apollnlicam,quam /acrofanda Ro-
mana ecciefia tenet,proficetur,credit,prpedicac atque do
cer.Et confequenter abiuro,abnego & reuoco omnem h$
refim,extollencem feaduerfusfandamRomanam, a- &
poflojicam ecclefia,cuiufcunque feftas fuerit,ue| erroris
Jtemiuro & promitto talia & talia/exprimanturilla ,)
quxegi,feu dixi.propter qua» & ex culpa mea habetis me
fufpedum de didaharrefi uiolenter, deinceps nunquam
faciant jj^J docebo, nec quod fiant operam dabo. Item iit
ro & promitto, quod outnem poenitentiam qua mihi in-
jungere nolueritis pro pra:didis,pro uiribus adimplebo*
nec ponpraneniant in aliquc,fic Deus me adiuuet, & ift*
/acrofanda euangeJia.Quod fi contra abiurata,uel iurat»
fecero in futurum, diabolo inftigate,quod Deus apertat,
poenis de jure relapfis debitis, nuc pro tunc me obligo $C
*ftringo,quatenu$ illis ferior, cum legitime coltiterit me
Contra fecifie. Sjt cautus notarius quod adferibat in adis,
quod dida abiuratio e/t fada per talcm,taquam perhabi
tum fufpedum deha»refi uiolenter,ut fi probaretur, abiu
ratus relapfus judicaretur, & ut talis traderetur brachio
fecuJ:,ri.
C^V I VS fic adis abfoluat eum a fententia excom-
municationis^e qui cft fufpedus habitus uioleter, quo4
incid eritficuc in na?refibu$ fupra didis, unde ficut haere-
ticus cum rediit $ abiurat,eft a fententia excomunicatio
pis abfoluenduv,quia omnibus omnis haereticus eft excp
municatus,iuxta ca.excom.i.& z.dehaere.&etiam iuxta
cap.3dab0knd.in prin. Sic talis de quo agitur cum fituc
haereticus copdemnadus, ut diduni eft prius pollquani
abiurauarit ,eftab excommunicationis fententia abfol-
uendus ; & abfolufione fada, feretur fentetia per modum
tenoris fequentis,
N O S.N.epjfcopus talis ciiiitari«,& fi adeft , Iudex in
terris ulis Doa)iip, attendentes quod tu talis de tali loco
talis
 ,

• :

Qu&ioXXV. 4H
talis diocafis uobis delatus de talibus tc talibus, fi’
fuifti

dem fandam tangentibus,exprimantur illa , & quod no*

procellimus ad informandum , nos fuper illis ut iuftitia
fuadebat, & meritis proceflus diligenterexaminatis , 8;
omnibus adis & aditatis in caufa prxfenri , inuenimus
te talia & talia commififfe,explicenuirilla .
Quapropter
& non immerito de tali hxrefi , explicentur illa, te fufpe
dum uiolenter habentes, fecimus te,uc caliger fufpedum
omnf hxrefim generaliter publice abiurare, prout nobi*
madanc canonicae fandiones.Saneeft fecudueade canoni
ca infHtuta/imois talis, fit ut hxreticus condenandus, 8c

ru finiori confilio inbaerendo,& ad grcmiu fandae matri*

ecclefix redeudo,abiuraueris ut praemittitur oem haereri
I cam prauitatem, propter quod abfoluimus tea fententia

excomunication is, qua ut obnoxius Deiecdefiae aftridu*

merito tenebaris.Si tamen de corde uero,& fide no fida^
acuerfus ad ecdefix unitate,idcirco inter pceniteces dein
repsc6putaris,admifericordixfihfi facrofanda ecclefii
te recipiens de prarfenti.Veru quia indignu ualdeexiftic
oflenfas diuinas impunitas coniuentibus oculis pertranfi
re,iniurias hominu caftigare,cum grauius fic diuina qua
humana laedere nuieflatem,& ne cua crimina incentium
exift.ac aliis delinqupdi,& ut efficiaris cautior in
fucuru ,
ac minus procliuus reddaris in po/leru ad praedida feu fi
milia comirtenda,ut in futuro fecculoleuius.patiatis.No*
epifcopus & Iudex prxfatus,pr^habito in & fuper iis fa-
no & maturo confilio peritoru,fedetes pro tribunali mo-
re Iudicu iudicatium, habentes prae oculis folii Deum, &
fandf fidei irrefragabilemjueritatem/acrofandis euan-
geliis pofitiscoram nobis , ut de uultu Dei iudiciumno-
ftrum prodeat, & oculi noltri uideant aequitatem, te tale,
in noltra prxfentiaperfbnalicer conltuutu,hac die
& ho
j*, tibi in antea affignatis,fententialiter per modu qui fe
quitur condemnamus, feu potius potnitentiamus . In pri-
mis# ftatim induaris fuper ueftes oes quas defers ,uefte It
nida,ad modu (capularis monachi, fine capudo fatfa ance
& recro,habece cruces de panno croceo,longicudinis pai
ff i marum
 _ .

4 ?4 Dc poMftwtia imponenda abiuratif.

marii trium, & latitudinis duoru,qua uelietn deferre ha-
beas fuperoes ueftes alias,per tantii tempus, exprimatur
unius anni uel duorum, uel plus, ad minus prout culpa exi
gerit delinquentis,& nihilominus cu didauefte & cruci-
bus, ftes in porta talis ecclefia:, talis & tanto tempore,fcili
cet,in quatuor feftis principalibus uirginis gloriola: , uei
talibus & talibus ciuitatibus,in ualuis talis &
taliu eccle-

fiaru teqj ad talem carcerem,ad perpetuu uel ad tale tem

pus,fencentialiter condemnamus.Ponantur illa quae uide
buntur magis ad honorem fidei expedire,attecaculp$ma
iontati,leu minoritace.feu contumacia delinquentes, 8c
fequitur: retinentes nobis ex certa fcientia exprefle, ut&
nobis concedunt canonica inftituta,quatenus didam poe
nitentiam pofliimus mitigare, aggrauare,mutare,tolIere»
in toto, & in parte,totics quoties nobis uifum fuerit fa-
ciendum.Lata fuit haec fententia.QuaIefta,moxexecutio
ne debite demandetur,& induatur uefte pra:di&a,cruc«»
huiufmodi continente

Super modum fententiandi debitam fufpe fiam

&
diffamatam .

qvaestio xxv;i.

Eptimus modus procefium fidei finiendi

& terminandi,eft quando delatus de h$re
tica prauitate,procefiiis meritis diligerer
difcuflisjcum bono confilio peritorum iit

, „ _ ,, Iure,reperiturfufpeftusdeh*refi, &etia
diffamatus. Et hoc eft quando delatus ipfe non reperitur
legitime deprehenfus,nec propria confefiione , nec facti
eutdentia,necetiam tcftiii legitima productione, fed re-
peritur publice diffamatus,ac etiam reperiuntur indicia
contra eum, qua: ipfum reddunt fulpe&um alias de haere-
tica prauitate Jeuiter uel uehementer,utpote quia habuit
magnam familiaritatem cum haereticis, qualis fuit ili»
de
 . '

tr.
QimJUoXXPI.
de quo agitUr in eap. inter follicitudines. de purg.c.Et ta
liVacione infamias e# indicenda canonica purgatio j 8c
rarione fufpitionis debet hxrefim abiurare , iuxta cap.
allegatum , inter follicitudines , circa illum talis pradi-
ca eti leruanda . Talis enim (ic publice de hserefi diffama
tus,& ultra infdtniam ea aliis indicijs, fpfpedus habi-
tus de haeretica prauitate, imprimis purgabit le publii*
ce, per modum quo in fecundo modo tadum feft. Qua
purgatione explera per ipfum diffamatum, moxidera dif
famaeusutfufpedus aliter, & ex ali js indicijs hsrefi de
qua eft lulpedus habitus , pradidum Habeas librum e-
uangelionim , coram politis , abjurabit pej: hunc mo-
dum . Et ego talis de tali loco talis diocriefis , coram uo- *

bis uenerabilibus dominis meis. N/epiftqpo talis ciuita

tis,& iudice in terris talis domini , in iudicio conftitu-
tus perlonaliter , facrofandis euangeli js politis coram
4

nie, eisqUeproprijs manibuscorporaliter permetadis,

'

iuro me credere corde , ac profiteor ore , illam fandam

fidem apoftolicam,quam Romana ecdelia credit,profice
tur,praidicat & obferuar.Etconfequenterabiuro, dete-
ltor,& abnego & reuoco omnem hterefim extollentem le
.aduerfbs fahdam &
apoltolicam eccleliam , cuiufcunque
ledae fuerint, feu erroris, poftea ut fupra tadum ell
&
&
Item iuro promitto, quod talia &
talia, quae egi pro-
•

pterquae& pro merico fum de tali hoerefi diftamatus,8C

me habetis fufpedum , exprimantur illa , nuh-
ultra uos
uam deinceps faciam feu dicam, neque opera dabo quod
2 anc.Item iuro & promitto , quod omnem, poeniten-
tiam quam mihi iniungere decreueritis, pro praedidis ui
ribus adimplebo,nec cotraueniam in aliquo, fic me Deus 1

adiuuee, &
ifta eliangeliafacrolanda . Quod fi contra
pratdidaiurata&abiuraca fecero in futurum, ( quod
Deus auertat)a p^nis talibus de iure debitis, me nunc pro
tunc libere liippono, obligo & altringo , quatenus illis
pledar,cum probatum legitime extite rit , me talia com-
mififle,aduertendum came hic quod fi indicia funt talia,
’
•
& tam fore ia,quod cum infamia pra?dida uel abfque ea >
Ff i reddant

(
 45 6 Mod.Scnt. Super deb.Sujp.ct diffamat*
reddant prxdidum diffamatum fufpedum de hxrefi ue-
hementer,tunc abiurabic omnem hxrefim generahter,ut'
habitum eft,& fi reiabacur in quamcunque hxrefim, poe-
na relapfi debita punietur, ut in ca. inter follecrtudines ,•

depurgatione canonica. & in ca.accufatus. de hxrefi . li-

bro 6.Si autem ind c a illa funt ita modica &leuia,quod
etiam cum prxdida infamia non reddant eum fufpeduni
de hxrefi ^ehementer *fed folum leuirer,tunc fufhciet
quod abiuret non geileraliter neC fimpliciter, fed fingula
riter hxrefim de qua habitus eft fufpedus,ita quod fi pro
batur ia aliam fpeciem hxrefis,panarelapfis debita non
punietur , fed fi in eadem ratione abiufationis,quia Icili
cet fufpedus .'eu iter abiurauit , poena relapfi debita non
punietur , licet durius quam fi alias non abiuradet,ut ont
nia hxc patent in ca. accufatus . in principio . de hxrefi ,
Jibrofexto. Ratione autem purgationis canofticx,eft
dubium, an uidelicet fi poft purgationem canon icam , in
eandem fpeciem hxrefi s, de qua fe purgauit canonice*
prolabatur poena relapfisdebita,hoc eft, ultimo fupplicio-
feriatur. Et uidetur tjuod fic,per ca. excommunicamus
primo paragfaphoadiicimusuerbum,ueI fi poft purga-
tionem,/?: per canonem* ad abolendam.*, illos quoqj . de
de hxrefi, inantiquis . Sit cautus notarius quod fcribac
in adis,& talis abiuraueric canquam fufpedus de hxrefis
leuiteruel uehementer, quia multum intereft,uc alias
frequenter didum eft . Quibus fic adis, fertuf (en
tentia ieu pcenfifentia,per formam tenoris fequentis.
N OS N.epifcopus talis ciuitatis,aucludex in terris
ditioni talis dni fubiedis.Diligetius attenderes, q> tu ta-
&
lis, de tali loco, talis diocoehs,fuifti delatus nobis det*
lih^retica prauitate exprimant il!a.Et nos uoletesjUt tene
bamuriudiciaifiterinformati,an tu incidifies in prodicta
hgrefim condemnatam , ad inquirenlum, tcftes exami
nandum, teque citandum & interrogandum , medio iu
ramento , & ad alia facienda quf fienda erant pef
nos , defeendimus & procedimus ut decebat . Qui-
bus peradis , uifs , & diligenter infpedis , pariter 8t
di/cuffis
 Qu&ftio XXVL 457
difcuffis proceflus meritis huiufmodi caufa», 8t ortinibus

& fingulis produdis adis , & aditatis, habitoq; in & fu-

per illis theoIogorfi,atq} in iiire peritorii plures, mlatiiro
confilip,acd»gefto,teperimus te de pr^dida h$re fi i'n tali
loco/eu talibus locis, apud bonos & graues publiCe diffl
tnatum,propter quod ut hobis mandant canonica inliitu
ta>indixin>us tibi purgationem canonica, qua Cera nobis
hic publice te purgalfi,& ipfi copurgacores paiiter te pur
garuht.InuenimUsetia te talia comice, exprirtjatur illa,
propter qu^ & non immerito fufpedu te habuimus uehe
mertter,utl leuiter,dicatur, fi Cft illud uel illud, & hoc de
>r$dida h^rccica prauitate, propter qu$ fecimus te ut ta
{iterfufpcdi^h^refith abiurare 3 diCatur nem hjerefim fi
ibiuraoit ut fulpedus uehemeter > uel h^refim fupradi-
da,fi Ut fufpcdUs leuitet,uerti quia no polliimus debe &
inus talia qUae peregifli nullatenus tollerare fed cogimur
.

ea uitareiuflitia fuadente,ad hoc Ut reddaris caiuiof irt

futurum* & ut crimina no remaneartt impunita , & ut c£
teri noti reddantur prodiuiores ad fimilia comitehda, 8c
tit creatoris iniuriae noh^quanimiter tollerentur» Qua-

propter talem pr^didum purgatu &abiuratu,hic ih no*.

flra pr$fentia pcrfonaliter cOnfiitutiijin hotloto,& hoti
tali>tibi in antea aflignatis.Nos epifeopus aut Iudex praC
fati, fedente pro tribunali* moteiudiCumiudicantiUm*fj|
1

trofandis euangeliis pbfitis coram nobis,ut de uultu 'ei

iudiciumnoftrii prodeat* & oculi noftri uideailt iquica-
teitf,fententiamus feu poehitentiamus,per modum qui fe
uitur,fcilicet,quodtenearisj&c.Ponanttir illa qudC ui-1
3 ebuntur magis ad honorem &
exterminatio*
fidei efle*

tlem haereticae prauitatiSjUtpotecp certis diebus domini

cis &
fettiuis,habeat flare ad portam talis uel talis ectle-
iiae,cunl cereo tanti ponderis in maiiu,dum tOitfarum fo*
lennia celehratur,capite dtfcb operto & pedibus nudatis
& offerre ad altare cereum antedidfi * habeat fexcis
Feriijiciunare,&q> certo tempore locum illii non audeat
exirC, fed certis diebus hebdoniadf fe habeat epiftopo uel
ludici prsefcntarc & fimilia qu* iniungenda uidebuntur,
J
tf 4 fecundum
 &
458 S nper confejfam penit, de H<cre. Sent.
fecudit culpatu exigetia & uarietate,qanopoteftdari re-
gula ufiageneralis.Lata fuir haec setetia. Qua Jataexequa
rur.poteritqj dii pefari,uei mitigari, ue! c 6 mutari,feciidfi
cp negucifi panitetis,corrtdio,& humilitas ha?c reqriit,
qa poteflate habet epifeop* & Iudex,& ho^de iure,ut in
ca.uc couiniiflijdc hatre.hb.o.

Super modum fententiandi hecrcfim confef. . .<

fam,fed pernitentem, "i„

QV AESTI O XXVII.
C T A V V S modus proceflum fidei termi
nan(,, >^ ntcntiand '>fi n,'e n di } eft q u ad o dela
0^7 tus de h retica prauitate meritis proceflus
?
diJigeterdifcufiiSjeii bono confilio in Iure
per»orum,reperiturcpnfefiush*refim,fed(
p«‘nicens,& alias no relapfus ueraciter.Et hoc eft quando
delatus ipfe confitetur iudicialiter coram epifeopo &in-
quifirore, medio iuramento,foreuerum q> ipfe tanto tem
pore fietic & per feueraueric in illa,feu alia, de qua delatus
eft,h$retica prauitate, & illi credidit & adhatfit, /ed poft-
modum ad informationeepifeopi & aliorum uultrefilire
& ad gremium eccl( fiarredire,& illam & oem aliam har-
refim abiurare & fatisfacere prout ipfi uoluerunt ordi-
,

nare, & non reperitur quod nunquam aliam hatrefim

aliquam abiurauerir, fednuncabiurarc promptu animo
efi paratus. Circa ifiam talis pradica eft feruanda. Talis
enim efto quod multis annis fieteric in harrefi prxdida,
ac etiam aliis quibufcunqueillasq; crediderit pradicaue-
ritmulrosqj induxerit in errores, fi tandem cum effedu
illashxrefes confenferic abiurare, & fatisfadionem con-
gruam ad arbitrium epifeopi & iudicisecdefiafiici exhi
bere,non ert tradendus brachio /eculari ultimo fu ppli
cio feriendus, nec fi efi elerfees degradandus, fcd eft ad
mifericordiam admittendus, ‘iuxta ca. ad abolendam.*,
prxfentiexcra de haere. &
abiurata primitus hxretica
^ prauitate
.
 .

QujtftioXXPlll. 45*
juxta
arau itate eft in perpetuum carcerem retrudendus ,
c.excomunicamus. 2.$. fi quis ei ablolutionis beneficio np
'partito & iniun&o eide g> talibus iniungi
cofueuit Iuxti .

fiftione re-
ca.ut officiii, prouifo tn folerter ne fimulata
deat fraudulenter,feculare etia brachili impedire non pof
funt. Modus aut abiuradi eft, ut fupra ta&um
eft tantuip-

modo additur ut cora populo feftiuo die in ecclefia crimi-

na fua ore proprio confiteatur, ita uidelicetut dti ab offi

ciafi interrogatur tu tot annis perfeuerafli in tali haerefi

,

maleficarum illerefpodebit : ita , poft : tu hxc & haec

&
fecifti ut cofefliis es,& ille refpSdebit , ita &
fic confeque

ter,& tunc poft oia abiurabit flexis genibus. Et qui fufpe-

fti de hxrefi nullatenus habeatur.Et quia ifte
q eft fic de
prehenfus in haeretica prauitate excolcatus , iuxta ca. ex-
co!camus.i.& 2.de haere. & per abiurationem rediit ad
gremium ecclefiae,ideoeft ei abfolutionis beneficium ira-
pendendum.Iuxta ca. ut officium in prin.de haere. Kb.
quarepoftpraedidam abiurationem eft abfoluendus , ut
modum habent epifeopi abfoluendi a maiori excommu-
hicatione,quia utuntur apoftohea autoritate, & ftatim
feratur fententia per hunc modum
NOS talis epifeopu s talis ciuitatis,aut Iudex in ter-

ris talis domini ditioni fubicftis . Attendentes quod

tu talis de tali loco, talis diocefis fuifti nobis fama
publica referente, ac fidem dignorum infinuatione de-
latus de haeretica grani rare. Et quia illa infe&us fuerat
multis annis, in magnum tuae animae detrimentum quat
delatio noftra praecordia acrius uu!nerauitnos,quibus ia
cumbit ex officio nobis tradito fatufta fidem catholicam,
in cordibushoim complantare, ac prauitatem haereticam
ab eorum mentibus eneruare,uo!eneestit renebamur, in
& fuper certius informari et uioeri, fi clamor q ad aures
peruenerat ueritate aliqua fuIciretur.Vr fi fic ue-
rtoftras
ritasfe haberet, prouidemus de falubri remedio opor-
tuno defeendimusadinquirendum teftes, examinandum
teqj uocandum,ac ut congruentius potuimus,in et fuper
contra te denunciatis te inccrrogandu medio iuramento
ct
i»
460
'
Super conf.& posnit.de H&refi fententia*
& ad peragendum i omnia &
lingula qua* per nos erani
fienda iuftitia exigente j ac ut nobis mandant canonicx
fanbiones. Sane cum ueiJerhus caufa* tux huiufriiodi
Congruum finem dare , & uiderc gelare quod compertum
fuerat* an fcilicet,anibulares in tenebris, uel inluce, & art
fores i nfebushxrefis labe, nec ne proceflbs meritis abi-
tatis folenne, tam in facra theologia faculcare
, quam in
iure cationico & ciuiJi peritorum , coram nobis confilium
ordinauirrius', congregarj fciettr?s quod fecundum caho-
nicainfh'tuta5 integrum eftiudiciUin ,
quod plurimorum
fefttentijs confirmatur , & habito in & fuper omnibus &
fingulis abis & abitatis , in caufa prxferiri,fano, maturo,
ac digefto confiiio peritorum prxdiborum, Uifisque ac
diligenter infnebis > proCefliis meritis omnibusqiie & fin
gulis ih eo contentis, Jibratisinuenimus te propria con-
feflione in iueficio recepto per nos medio iuramento,mul
tiplici prauitate, maleficarum deprehenfum exprimantur
articuli. Verum cum mifericors & miferator Dominus
nonnullosprobabili permittat , aliquando inhacrefesj
& errores, non folumutuiri catholici jjitfcrdti in faerts
eloquiis exercentur. Verum etiam ut fide lapfi humilio-
res , deinceps fiant ih poenitentia* operibus eXcitentu?
eiufdemproceflus meritis diligenter djfcuffis* reperimu$
quod tu ad informationem noflram frequentem, noftror
<jue & alibrlim proborum adhxrendo confilio faniori, ad
gremium fanbx matris ecclefire , & ad eiufdem unitatem
falubriter euolafti ,
prxdibqserrores& hirefes deteftart
do,ac fidei fanbx catholicx agnofcerts irrefragabilem ue-
fitatem tuis internisuifeeribusinfligendo, propter quod
illius ueftigiis inhxrentes,qui neminem uult perire,tead-

rtiifimusadadituoriam & abiuratoriani , publicam cau-

tionem faciendo te it» pr$ fenciarum profatas hxrefes , &
aliam omnem hxrefim publice abiurare , qua completi
abfoluimus te a fententia efccommunicatibnis maioris,
qtia ex lapfu in hxrefim extitifti innodatus & te reconci-
,
liando fanbx matri ecclefi£,reftituimUsecclefiafticis/a-
cramentisjdum tamen te corde uero,& fide non fiba* re-
dierit
 1

XXVII. 45
ad ecclefiz unitarem , prout fe
dieris fecifle credimus &
fperamus.Sane cum indignum ualde exiftat dominorum
temporalium iniurias ulcifci Deumqj calorum creatoris
,

omnium iniurias aequanimiter rollerare, cum multo gra-

uius fit xternam quam temporalem laedere maieltatem,
& ut i peccatorum mifereator tui mifereatur, fisq; ex-
ple
teris inexemplum, & ut crimina non remaneant impuni-
u,& & non reddaris pro
ut efficiaris cautior in futurum,
elimor, fed difficilior ad prxdida, & quxcunque alia illici
ta committenda . Nos epifcopus & iudex , feu iudrces in
Caula fidei ante fati,fedentes pro tribunali, more ut fupra*
uod induatur uefte liuida,&c .1 tem te fententialiter con
3emnamusad perpetuum carcerem , & ibi femper pane
doloris , & aqua angufti? crucieris, retinentes nobis ex cer
ra fcientia &
exprefle, quatenus poffimus libere did.i fen-
r entia mitigare, aggfauare, commutare, tollere totaliter ,
uel in pat te,fi quado,& prouc nobis & toties quoties ui
&
debitur faciendum,lata fuit hxc fententia,&c.Qua leda,
) udex aflurnat per punda & dicat fententiato, hxc uel
fimilia in effectu ,FiIij,fententia uel poenitentia tua , flat

in hoc,quod fc ilicei portes toto tempore uirx tu? cruce^

quod llesinfcafadum eis, in porta talium ecclefiarum ,
& quod fis in carcere perpetuo ad panem & aquam , fed
fiiijnefic cibigraue, quia certifico te, quod fi patien-
ter tolleres,mifericordiam apud nos inuenies , non dubi-
tes, flec defperes , fed firmiter fperes ,
quibus didis , len-
tentia exeeutione debite demandetur * & llacim uellis
prxdida induatur,& in fcalo in alto ponatur^uc ab e-
fibi
gredientibus eminenter uideatur , circundantibus' eum
minillris curix fecularis- Hora autem prandi j ducatur 2
Ihiniftris ad carCerem,& poft fiant alia, prouc ponuntur in
fenrentia.Dutn autem ipfe induitur , & ad portam eccle-
fi? deducitur, Iudexecclefiallicus nort fe amplios intromic
ut, fi curia fecularis contenta tur, bene quuiem , fi non i'
gac ad libitum.

Super
- i v
46 2 Super rclapfdmfed poeniteri.fententU,

Super modum fcntentiandi harefim coii-

fejpmi, fed relapfarn >licet posui- ,

.

tentem. Ll *

f > i>jr. --O

ci
QVAESTIO XXVIII.
ONVS modus proceflum fidei terminan-
di, &
fencentionandi, eft quando dela-
tus pro hxrecica prauitate, proceflus meri
tis diligenter dtfcuflis,cum bono confilio,
reperitur confefius haerefim & poenicens,
hoc eft quando de-
fed relapfus realirer,&
latus ipfe confitetur judicialiter coram epifcopo, aut iudi
cibus, alias feomnem hxrefim abiurafle,& italegitime re
pcritur,& quod poft cecidit de tali haerefi/eu errori,, uel
fpecialirer hxrefim abiurauit , fcilicet maleficarum , &
poft redijt in eandc,fed poft adherens confiiio faniori p$
nitet, credit catholice,& reuertirur ad ecclefiae unitatem,
tali.n.non funt fi humiliter perat , deneganda poenitentiae
& euchariftiaj lacramenra,fed quantumcunq; poeniteat,ni
hilominus ut relapfus tradendus brachio feculari, ulti-
eft

mo fupplicioferiendus.Hoc aucemintelligiturfic, ubi e-

tiam reperitur quod abiurauerittanqua cleprxhenfus in
hxrefim , feu tanquam fufpeftus de hxrefi
uehementer,
non autem leuiter cantum. Circa iftu autem talis pradica
eft feruanda,nam conclufio in confilio peritorum maturo,
pariter & digefto,& fi oportuerit replicato , quodprxdi-
«ftus delatus de iure eft relapfus. Epifcopus aut ludex
mittent ad di&ii relapfum delatum in carcere inclufum ,
duos uel tres probos uiros,& prxfertim religiofos feu cle-
ricos , fidei zelatores , eidem relap ro non fufpefto nec in-
gratos , fed familiares & gratos ,& ifti intrabunt ad eum
capcaca hora competenter, & loquenter fibi decontem- •

pcu mundi,& miferiis uitx prxfenris, & gaudijs ac gloria

paradtlij& demum his praemiflis,indicabunt fibi ^ex parte
*". “ *
epi-
 Qu&SlioXXyilt. 46$
epifcopi feu iudicis', quod non poteft cuadere mortem
temporalem , &
ideo quod curet de falute animas fux , ac
difponat de peccatorum ftiorum confeifione, & facramen
ti Euchariftix perceptione, & lfti frequentabunt eum,in-
ducentes illum ad poenitentiam , ac etiam ad patientiam ,
confirmantes eum pro uiribusin catholica ucriiate, ta-
liter ut ipfum diligenter faciant confiteri, ac conferri ei-
dem petenti humiliter euchariftix facramentum, nam hu
iufmodi facramenta non funt talibus deneganda , iuxta c.
'fuper eo.de hxrefi,lib.6.quibus (aeramentis receptis , eo
ijuod bene difpofitio ad falutem iudicio prxdi&oru , poft
duos uel tres dies. In quibus perprxdidos in fidecatho
lica confirmetur , & ad poenitentiam inducatur , epifco-
• pus feu ludex loco eius mandabunt Baliuo loci, (eu pote-
ftati curix fccularis. quatenus tali die & hora , (cilicet non
feftiua , fit cum fua famiiia.in tali platea feu loco,extra ec
clefiam tamen, ac recipiendum de foro fuo quendam rela
&
pfum , quem ipfi epifeopus ludex tradent ei.Et nihilo—
'
minus quod die praefixa de mane feu praecedente, faciat
publice prxeonizari per ciuitatem feu locum, in locis illis
feu uicis,in quibus prxeonizationes alia: communiter (o-
let fieri.Quod tali die &
hora, in tali loco, pr^dicator pro
fidefermone faciet, & epifeopus & alijiudices condemna
bunt quenda relapfum in hxretica prauitatem, tradendo
eum brachio (eculari.Confiderandii aut hic eft, q> ille qqi
ficrelapfus eft, fi fuerit in facris ordinibus coftitutus ,
uel
alias' facerdos,ueI cuiufcunq; ordinis feu religionis obum
bratione fufeatus, prius antequa tradatur , elt totius eccle
fiaftici ordinis pr^rogatiua nudandus , & ficomnioincio
ecclefiaftico expoliatus,relinquatur fecularis arbitrio po-
teftatis,animaduerfione debita puniendus, & in c.ad abo-
lendam.§. prxfenti.de hxre. Quando igitur talis eft a fu is
ordinibus degradandus & feculari curix derelinquendus,
epifeopusconuocet prxlatos, &
uiros religlofos fux dio-
coefis.quia licet no o!im,nunc tamen (olus epifeopus cum
prxlatis,& aliis uiris religiofis & petitis fux diocctfis, po-
teft in (acris ordinibus conftitutum degradare, cum e(l,ra
linquendus
i j» . J

)
464 s u P er relapfam , fed ppnitcn.fentcntia.
linquendus brachio feculari,uel perpetuo immutandus,
pro hxretica prauitate,mxta cap.quonia.de h?redib.ar.<5
Adueniente aut die praffixa degradando relapfo, ac trade
do (i fuerit in facris ordinibus coftitutus,in brachio fecu
relinquendo fi fuerit Jaicus, ad audiendam diffini
iari^atac
tiuam fententiam , in aliqua platea feu loco extra ecde-
&
fiam, populo congregato, fa&o fermone per inquifico-
rem, ac ipfi relapfo inibi in alto loco coftituto,
&
pnefen
ti curia feculari,fi degradadus ipfe relapfus fuerit Epifco
pus in pontificalibus indutus, & praelatus fua» diocoefis
eidem aflifientibus,ipfum degradatum coram eo exiften
tem , & indutum ac difpofitum, ac fi deberet in fuo ordi-
ne miniftrare,a fuo ordine degradabit, a fuperiori ordine
incipiendo,& ficgradatim ufq; ad infimum, & fic confe-
rendo ordineqi,uerbis utitur epifcopus,ad hoc per eccje-
fiam ordinatis, jta degradando in qualibet depolitione ec
ca Culx &
fiola»,& fic dc aliis poterit upi aliquibus uerbis
contrariis primis.Quaquide degradacipne fa&a,ubi fien
da fic per modum fecundum quem de iure fcu confuetudi
nis, eft ficnda , officialis mandabit notario feu religiotb
,
uel clerico,quatenus legat fententiam,quaj lententia fiue
relapfus laicus , fiue clericus eft degradatur, feretur pep
,
modum tenoris fequentis.
N OS.N.miferationediuina Epifcopus talis ciuica-
tis,& Judex in terris talis Domini dicioni fubieftis.Atteo
dentes Jegicirne informati, quod tu talis, dc tali loco,& ta
, fuifli grauiter coram nobis fi ita fuerit , feu
lis diopoefis

contra tajibus epifcopo & iudicibus , delatus de tali h$-

retica prauiratefeu tajibus explicentur. In quibus haere-
mus ut legitime fuit compertum , fuifti a coofeflipne
propria deprehenfus,ac etiam teftibus conuidus,& quod
tu in illis perfticeras tanto tempore,aoimo indurato, fdi
catur prout fuit, Jfed poft adhaerens cofilio faniori illas
,
hxrefesin taliloco publice abiurafti, in forma ecclefias
confueta,abnegafti&reuocafti,propter qua praed jfki
epifcopus&inquifitor, credente.» te ucraciter conuer-
fum adgrcmiutu ecclelif fandis Dei, te ab excommuni-
cationis

r
 &,

•vv
Qutflio XXVIIL
- '

46 $
cationis fenrentia,qua aftri^qs tenebaris abfoluentes , fi*

tamen de corde uero & fide no fida

reuer/us efles ad fin
&0 ecclefia? unitatem, iniunxerunt tibi poenitentia faluta
rem,uerum pofl oia fupra dida , & tot annoru curriculis
iam e!apfis,tunc nouiter icerum delatus nobis excitifti,cp
iterum incideras in tales h.Trefes abiuratas, explicentur
nosqjlicet difplicenterde talia audiflemus, tamen iufti-
tia nos cogente , deficendimus ad inquirendum,telles ejca
minandum, teq; uocandum & inrerrogandum,mediQ iu-
ramentOjiiec non ad oia & fingula facienda, qua; per nos
fienda erant, fecundum canonica inftituta.Sane cum uel-
iemus prxlencem caulam fine debito terminare , folenne
frociiium eam in theologica facultate q in iure canonico
acciuili peritoruni J iulTimuscongregari,& habito praedi
doru cofilio maturo, pariter & digelto in & fuper omni
,

bus & fingulis adis aditatis, ac uifis & diligenter difcuf-

fis procefius meritis, & oibus jequa lancphbratis, prout
fieri exipebat,reperimus legitimp ca pep teftes q. per pro
priam tua confelfionem iudicialiter receptam,^ tu inci-
idifti in h.rrefes abiuratas, nam reperimusq» rafia & talia
dixiiti uel fecifti,f explicentur oia,)propter qua; & meri-
to de pra»didorum confilio te habuimus & habemus pro
relapfo,iuxta canonica inftituta,g> dolenter referimus,
referendo do!e.nus,fed quia ad informationem noftra,8c
proborum uirorum catholicoru , diuina gratia jnfpiran-
te,iterum es reuerfus ad gremium ecclefia;,& ad eiufdem.
fidei ueritacem,pra;di£h>s errores & hserefes detefiando,
& credendo catholice, fidpmq; catholica proteftando, ad
mifimus te ad recipiendum penitenti? &euchariftia;pe
tita per te humiliter ecclefiaftica lacramenta . Verum cu
ecplefia Dei in ce & circa ultr$ non habeat quid faciat, cir
tta mifericotdjcer fp habuerit erga te ut prodiximus, & tu'
illa abulusjin abiuratus horefes incidendo Quapropter .

nos epifcopus,& iudidesancefati,fedentes pro tribunali,

more iudicum iudifantium,facrofandis euangeliis poli-
tis cora nobis,uc de uultu Deiiudicium noftrii prodeat,
fk oculi noftri uideac a;quicacem,habemes pr* oculis fo-
4 66 Super relapfum & impgnitentem jent.
lumDeum, & fanttx fidei irrefragabilem uericaterq
extirpationem hxreticx prauitatis , te talem, hoc loco ,
die & hora tibi, audiendam diffinitiuam fententiam in
antea affignatisfententialiteriudicamus te efle ueraciter
relapfum haereticam prauitatem , licet pernitentem , &
ut ueraciter relapfum in eandem , de foro ncltro ecclefia
ftico te proijcimus, & relinquimusbrachio feculari tra-
ditus , rogamus tamen & efficaciter dittam curiam fecu-
larem, quatenus circa te citra /anguinis effufionem , &
mortis periculum fuam fententiam moderetur. F.t fic
epifeopus & fui afleffores recedentes,curiafccularisfufi
officium exequetur. Aduertendumeft quamuis epifeo-
pus &inquifitor debeant efie fummopere dilrgentes,&
perfe &per alios facere, ut relapfus pceniteat,& ad fi-
dem catholicam conuertatur , tamen poftquam poenitue
rit , & conci ufum fuerit in concilio quod licet paeniteac,
nihilominus ueraciter eft relapfus , ut talis tradendus eft
brachio feculari ipfi perfonaliter , quod tali fententia de
betple&i eidem non indicent, quia facies ludicis terret
condemnandum. Et uerbafua magis inducunt ple&en-
dumad impoenitentiam , quam ad patientiam & ideo
nec ante fententiam, nec poft, eum fibi faciant prxfen-
rari , ut non moueatur animo contra eos ,
quod in cafii
tali mortis diligentius efl cauendum , fed ut eft diftum ,
mittant ad eum aliquos uiros probos , prxfertim religio
fos , feu clericos ei non ingratos , fed gratos, qui futuram
fententiam atq; mortem infligendam, inducant cum ad
fidem confirment,ad patientiam exhortentur, & poft fen
tentiam eum aflbcient,cofblentur,cum eo exorent , & ab
eo non difcedant donec fpiritum reddiderit creatori . Sine
igitur cauti &auifati, ne quid agant feu dicant propter
quod relapfus mortem prartieniatur,& ipfi efficiantur ir-
regulares^ unde debeant meritum deportare , deferant
fecum poenam,pariter atque culpara.Confiderandum eft
etiam q> tales fententix tradendi aliquem curix feculari,
no confueuerunt fidei die fefliua, uel folenni , nec etia in
ecdefia,fed extra in aliqua platea, quia fententia eft quat
ducit
 QuAftio XXIX. 467
ducit ad & honeftius efl quod feratur in die fe»
mortem ,
riali & extra ecclefiam ,cum dies fefhua & ecclefia Domi-
no fint dedicata. ,

Super modum fententiandih^rcfim con >

') i fejjamtfed impoenitentem , & ta
men relapfam .
ii- .

1
QVAESTIO XXIX.
s’Ecimus 'modus proceflum fidei terminan.-
, _ fencenciandi ell ,
quando delatus de
D ***?£ haeretica prauitate proceflus meritis dili-
g£cerdifcuffis,cu bonocofilio peritoru in

-r lure,reperitur confefiu.- haerefim & impij

nitens, no tamen relapfus. Sed quia rariffime inuenicur ta
Iis cafus,iicetinterdum nobis inquifitoribus contigerit,
&
camen epifeopus iudices cum tali non debent feflmare,
fed bene cuftodiram& compeditam» ad cofllierfioncm in
ducere, etiam per pluresmenfes,proponendo quod in cor
&
pore anima fic impoenitens damnabitur. Quid fi eadem
nec profperis nec aduerfis,nec minis, nec bladitijs poterat
emolliri,ut refiliac ab erroribus fuis,& fuerit pr^di&o co
gruo tempore «peftatus . Epifeopus & iudices difponenc
fead tradendum eum feu relinquendum brachio feculari,
& mandabunt per cedulam nuntio, feu baliuo, feupote-
liati curiae fecularis, quarenus tali die non feftiua , & tali
hora,fic,in tali loco,extra ecclefiam, tamen cum fua fami
Jia,& ipfi tradent fibiquendam hxrectcuraimparnicente.
Et nihilominus quod ex parte eorum faciat publice prae-
conizari in illis uicis,f eu locis ,
in quibusaliae prasconiza-
tiones funtfieri confuetae,quod die & hora, ac loco prfdi
fermonem pro fide ac tradet harre
dfis.Praedicator faciet
ticum quendam brachio feculari, & ideo quod omnes ue
niant & interfint,& habebunt indulgentiam confuetam.
Quibus expletis,tradetur curiae feculari per modum terio
iij.Pars Mal.Malehc. Gg ris

J
46 8 Super relap.& impceniten.fententia,
ris fequentis,fxpius tamen admonendo per prius ut refi-
iiatur , & paniceae, quod fi omnino poluerit, fertur fen-
>'-
*enti*. #

N OS, N. miferationediuina,epifcopus talis duita-

Iudex in terris talis domini attendentes quod tu
tis, aut

tahs,de tali loco, talis diocafix, fuifii nobis delatus fama

publica deference,ac fide dignorum infinuatione,de hxre
& quod j n illis hxre-
tica prauitate, explicentur hxrefes,
fibus & fadis perftiteras mulcis annis, in tuxanimx detri
mentum, nosqye quibus ex officio incumbebat prauita-
tem hxreticam extirpare,uolentes ut tenebamur, in & fu
per ijs certius informari,uidere an ambulares in tenebris
uel inluce,diligenterinquifiuimus deprpedidis, teque ci-
tantes^ efficaciter interrogantes, repetimus te prpdida
infedum hfretica prauitate . Sape cum prx eundis no-
ftrx mentis defiderabilibus incidat corde nofiro fide fan-
dam catholicam in populorum prxeordiis complantare,
eradicata h^retica prauitate, modos diuerfos , uarios , &
congruos, tam per nos quam per alios adhibuimus , qua-
tenus refilires ab h£refibus,& erroribus ante didis,in qui
bus fieterasatqj Itabas, prout & nunc fias contumaciter,
ac pertinaciter animo indurato, uerum caufa humani ge-
neris inimico tujs pr^cordi js,afliftenteque in didis erro-
ribus uoluente &inuoluenre, nolueris npqjuelis a fxpe
didis hxrefifius refilire , plus eligens mortem animae in-
currere gehennalem, & corporis temporalem , quam an-
tefatas fixrefes abiurare , ac ad gremium ecclefix aduola
re, 8c animam lucrifacere , in reprobum fenfum datus.
Quapropter cum fis ab ecdefia fanda Dei excommunica
tionisumpulo innodatus & merito, a numero & grege
dominico reparatus , ac participatione bonorum ecclelur
priua:us,& ecclefia circa tenon habeat, ultra quidfaciar,
cum ad teconuertendu feceritiuxta polle. Nosepifcopus
Si ludices in caufa fidei f^pe fati,fedetes pro tribunali mo
co
re iudicum iudicanrium facro fandis euangeliis pofiris
ram nobis,utde uultu Dei iudicium nofirum prodeat, &
Pfuli nofiri uideat xquitate habentefqs prx oculis foluoa
Deum,
 QjitftioXXX. 469
Deum,8c fandx ueritatem acpxrirpaeipnem haerp
fidei
ticx prauitatis,hac die hora &
Joco fibi in antea afligna-
tis,ad audiendam lententia diffinitiuam condemnamur,
ac fentetialiter iudicamus te efle ueracitet hasreticum im
paenitente,& ut peraciter talem tradendum & relinquen
&
dum brachio fecuiari, fic ut haereticum impoenitente
per hanc noftram fentenciam de foro noftro ecdefiaftico
te proiicimus,& tradimus leu relinquimus brachio fecu-
lari,ac poteftati curi lecularis,didam curiam fecularem
£
efficaciter deprecantes,quarenus circa te citra fanguinis c(
fufionem,& mortis periculum,fuamiencentiam modere-
turjata fuit hxc lententia.

$upcr heercfim confejjam & relapfant

& impoenitentem.
QVAESTIO XXX.
^^^^^^'Ndecimus modus proceflum fidei termi-
’ nandj &finiedieft,quado delatus deh$re
zs®
V tica prauitate , procefius meritis diligerer

44$ M djfc|>fliis,cu bono confilio in iure peritorij,

reperitur cofefiiis hxrefim,ac itnpoenites,
^/e|aplus.tt hoc eft quando delatus ore proprio confice
/cur indicialiter talia
f & talia fe credere,& pradicafle, cir-
ca illum ell pradicandum ut fupra. & feratur fententia*»
&
ram epifeopo iudicibus,qux tame funt hxreticalia ma
nifefte per formam tenoris fequentis.
NOS.N. miferatione diuina epifeopus talis ciui-
tatis , aut ludex in terris talis domini , attendentes quod
tu talis,dc tali loco, talis diocoe(is,fuifti nobis, Ceu talibus
praedeceflbribusnoftris,delatus de hxretica prauitate fex
plicentur ) In quibus ut legitime ell compertum, fuifli
confefiione propria iudicialiter ac fide dignis tellibus de
prehenfus, & quod in illis perftieeras tanto tempore, a-
nimo induratOjdicatur prout fuit/cd quod poli lano coa
Gg 1 fili»
^70 Super rclap.&lmpaniten.fentcnt, x

filioinhxrendo,illas hxrefes publice abiurafti in tali Ia*

co,in forma ecclefix confuga, propter qux prxdi&i epi-»
fcopus &
iudex, credentes te uera iter refiliifeab errori-
bus ance latis,& ad gremium ecdefix tradendo , catholi-
ce aduolafle, fibi abfolutionis beneficium impartirenc*
abfoluentes te ab excommunicationis fencentia , quxa-
ftndus in antea tenebraris, fi tamen de corde uero , fi- &
de non fida, conuer Ius extiterisad /andxecclcfix unitati
tibi falutarem poenitentiam iniungentes , ad mifericor-
diam receperunt, quia ecdefia fanda Dei non claudit gre
mium reuertentr,uerum poft omnia antedidafuifli no-
bis delatus, quod dilplicenter accepimus, quod iterum in
fideris in damnatas hxrefes , per te publice in antea ab-
juracasjfeu talia & talia commififU contra abiurationem
>prxhbatam,intuxanimx detrimentum, exemplificetur,
nosque quanquam difplicentia fauciati q> de te talia au»
,

difiemus , nihilominus iuftitia nos cogente defeendimu*

ad inquirendum, tettes examinandum , te^ueuocanduiq
& interrogandum ut decebat,medio iuramento , &ad £a
ciendum omnia & fingula qux per nos fienda erant , fecu
‘dum canonica inftituta . Sane cum uellemus prxfentem
caufam fine debito terminare folenne tam peritorum in
.

•theologica facultate, qua m lure canonico & ciuili, conci

lium fecimus congregrari. Et habito cum prxdidis in
& fuper omnibus & fingulis in prxfenti caufa prpdudis,
d«dudis,adis,& aditatis, confilio maturo , pariter ac di-
g*ffo, ac etiam reolicato, uifisq;ac diligenter difcuffis,
proceffus meritis, huius caufx,ac omnibus prout ius iu &
jflitia fuadebanc, comperimus legitime tam per teftes di-
gnos fide, quam per tuam confeflionem propriam,pluriea
per nos receptam, te incidi fle, ac recidi fle in hxrefes abiti
ratas.Na reperimus quod talia & talia dixtfti,uel egifti,ex
plicentur oia propter qux &
merito de prxdidorum con
filio te habemus tuis exigentibus exceffibus pro relapfo,
fecundum ca.fandiones,quod dolenter referimus, & refe
redo dolemus, nouit ille qui nihil ignorat, cordiu intima
pim intuetur, & cum totis noftrjs prscordijs cuperemu^
j>roue
 < t QuMoXXX' v ,

f rout adhuc cupimus, re reducere ad /anfta* uni- ecclefiar

tatem, ac eneruare 4 tuisuifceribus prxfatam
haereticam
prauitatem,ut fic faluares animam tuam,ac
mortem eua-
deres corporis , &anim± gehennalem,
conatus nofttoi
exercuimus, ad ce falubriter conuertendum modos
, con-
gruos uarios adhibenter,fed tu in reprobUm
fenfum da-
tus, maligno (ptritu dudus pariter &
fedudus,preelegifti
torqueri ditis ac perpetuis cruciatibus in infernum,
& hid
temporalibus ignibus corporaliter confumari,quam ad-
hxrendo confilio /imiori
, ab erroribus damnabilibus ac
peltiferis refilire,&ad gremium & milericordiam fandae
matris ecclefia? aduolare, quapropter cum
ecclefia Dei ul
tji non habeat erga te quid faciat cum
, ad te conuerten-
dum totum exercuit pofle fuum , Nos epifeopus & iudi-
tesin hac fidei caula memorati (edentes pro tribunali
, j
more iudicum iudicantium,facrofandis euangelijs pofi-
tis coram nobis,utdeuulcu Deiiudicium
nofirum pro-
deat,& oculi noftri uideantxquitatem, habenres6; pras-
oculis folum Deum,& honorem Cand$
fidei orthodoxae*
hac dte, hora, & loco, ad audiendum fententiam diffiniti-
*am,tibi in antea a(Tignatis,te talem in no/lra praefentix
confticucum (ententialiter condemnamus, condemnati &
do iudicanius efle ueraciter impoenitentem haereticum*
& relapfum,& ut talem reaiiter tradendum (eu relinquet!
dum brachio feculari,& fic ut utrum haereticum impoe—
bitentem, pariter & relapfum, per hanc noftram fenten-
tiam diffinitjuamjde foro noftro ecciefiaftico te proiici—
mus,& tradimus (eu relinquimus brachio (eculari ac po»
,
tefiati curia» fecularis deprecantes efficaciter fecularem
,
curiam ante latam, quatenus citra (anguinis efiufioncnx
& mortis periculum,ergatcfuam (entetiam moderetur?
liu fuit hxc fententia; :

• . : .

’
.”' 1

ti-:1 JitE J4 i3iilrnrjr.

i
/
/f
t i.:
Cg i Supot
5tr e
rriyy it bnvriii jotttmci •
i j*# p ^ . a, ir
*
.

«33 :>ib
 ,

47 * Contra conuiHum & omnia negaiu

.

Super conuittum &

deprahenfunt9 ord
nia tamen negantem •

QVAESTIO XXXI.

B Vodecimus modus proceflum fidei termi-

nandi & finiendi, eft quando delatus de hf
recica prauicate,proce/Tus meritis diligen

lus fa&i euidentia uel teftium

bono confiJio in iure pe
ter difcuffisjcum
deprehen-
ritorurti reperitur inharrefim
produdione legicima, non
tnconfeffionepropria*& hoc eft quando ipfe delatus con
uincitur legitime de aliqua h^retica prauirace,uelfadi e-
uidentia.ucpotequia haerefim publice pradicauit,uel per
teftes legitimos,c 5 tra quos excipere delatus leghlme nori
potuit,tamen ipfe fit couidus & deprehenfus perfiftit fir
mi ter in negatiua,& cofitetur coftanrer, iuxra notata per
Hoftienfem in Tum.titu.de hxre.f .qualiter, qilis in haere-
fim deprehendantur, patuit fupra q. 3 4. circa lftu talis pra
dica eft /eruanda.Tal is duro carcere eft tenendus, in copef
dibus & cathena* frequenter ab officialibus coiundim &
diuifim,& per fe acper alios, & efficaciter admonendus cp
eis detegat ueri tatem, indicenda ei #fic faciat,& cofirea-
tur errorem fuum,g>ad mifericordiam admittatur, abiu-
rando primitus illam haereticam prauitatem w Si autem
noluerit,fed fteteritin negatiua,quod ad ftncm relinque-
tur brachio feculari,& mortem non poterit euadere tem-
poralem . Quod fi diutius infamatus & expedatus , ftete
rit in negariua,epifcopu* & officialis modo coniundim
modo diuifim,nunc per fe , nunc per alios probos uiros ,
trahant ad fe modo undm teftem, modo alium* informan
do eum ut attendat quid depofuit, & fi dixit uerum uel
non,quia non feipfum damnet aeternaliter , & alium tem
poraliter,& quod fi uereatur faltim eis fecrete dicere , ne
alie delatus moriatut' iniuftc, &uerba talia ftudeant ei
dicere.
 ,

Qu&flioXXXl. 4H
dicere ,ut clare uideant fi depofuerunt ueritatem nec ne •

Quod fi teftes ficut informati fteterint in atfirmatiua > &

delatus in negatiua,necadhocftacimuelint pratdiftus e-
pifcopus & officialis, negocium per fententiam determi-
nare , & tradendo taliter deprehenfum brachio feculari

feddiutiuseum teneant, nunc inducendo deprehenfum

ad affirmatiuam, nunc teftes diuifim , tamen ad excutien
dum bene cofcientiam fuam,& fingulariter attendant e-
pifeopus & officialis ad illum teftem , quem uiderint me-
lius depolitum ad bdnum,& qui Uidetur melioris confcie
tia»,& circa illum inftent diutius, fi res ita fe habuit ut de
pofuit,necne eius confcientiam onerando, & fi uiderint
teftem aliquem udcillare,uel alias habeant inditia contra
eam, propter qua» fufpeftus q> falli tate dixerit, merito ha
bearur,de bono conlillo peritorum atteftent eum,& pro-
cedant ut iuftitia luadebit. Compertum nim^j eft freque
ter & frequentius, cpficdeprehenfus teftibusfide dignis,
poftquam in negatiua diu perftitit,ad cor redudis , prat-
fertini ueraciter informatus q? non tradetur brachio fecit
lari,led ad mifericordiam admittitur, fua detegit prauita-
tem,& ueritatem quam iam diutiUs negauit, tunc libere
totifitetur,& frequenter repertum eft quod teftes malit#
agitati ac inimicitia fuperati, fe adinuicem colligarunt ai
imponendum infohtihxreticam prauitatem » Poftquam
ad informationem frequentem epifeopi & officiales , re-
morfu confcientije fatigati,acdiuinitus irtfpirati reilocafy
quam dixerunt & farentur malitiofefe illi impofuifle tan-
tam labem, propter qUod talis & taliter deprehertfiiS,noit
eft per fententiam feftirtandus,fed diutius, quia pet udum
annum & plures expeftandum, antequam uc tradatur cii
riae feculari . Quoexpeftato tempore competenti, ad. &
hibita diligentia condCcenti,fi lic delatus legitime depte*
henfUs,recognoueric culpam fuam,ac cohfdfius fuerit iu*
dicialiter fe fUifie illaqueatum tempore prxfato hxretica
prauitate,ac illam, ac omnem hfrefimcortfertfrric abiura
re,& fatisfacere ad arbitrium epifcopi,& inquifi toris , co
|rum exhibere tanquamia Jbzrefim deprehenfus, Sc pro-
, Gg 4 pru

i
 474 Contra conii ittutit & omnia negantem*
prra confeftione,& tertium legitima produ&ione,uc ha?»
recicus poenitesabiurec omnem haerefim publice, per for
ma de qua agicur.O&auo modo fupra pofito, proceftutn
fidei terminandi, ubi de talibus agitur.Si uero ficconfef-
fus quod animo per-
incidit ficinlrafefimjfedftac in illo
tinaci, utimp^nitens relinquetur brachio feculari,& aga
tur circa illum per modu quofupra agitur in decimo mo
<lo proceflum fidei terminandi,obi de talibus agitur. Si
autem ipfedeprehenfusrteteritcoftanter in negatiua, feci
ip(i teftes refilierint a fua affirmatiua fuu tettimonium rd
uocando,ac culpam fua recognofcendo,quia infonti tan-
tam labem inpofuerun., rancore^ odio agitati, prece feu
precio dedufti,ipfo delato ut immune a iudicio relaxato,
punientur ipfi utfalfi teftes accufantes feu deferentes, uc
notat Paulus fuper ca< multorum.& uer. illos in prin. de
h^re.in cle.& feretur lententia feu poenitentia contraeos
ad arbitrium epifcopi & iudicum, omnino tamen ad per
petuo cafcercs tales falfos teftes condemnando, & in pa-
ne & in aqua,ad dies uitae poeni tetiando, ponendo etiam
poft ad fcalas ante portas ecclefia; tales, &c.habent tame
poteftatem epifcopi mitigare , aut etiam aggrauare poft
annum & tempora,per formam tenoris fequentis.
S 1 autem taliter deprehenfus per annum uel plus, uel
alio maiori congruo tempore expeftatus , perftiterit in
negatiua conrinue,& tefteslegitimi in affirmatiua,difpo
nant fe epifcopus Stiudices ad relinquendum eundem
brachio feculari,mittendoeidem aliquos probos uiros,/!
deizeIarores,& praefertim religiofos, eidem noningra-*
tosjfed familiares & gratos,qui fibi indicent q*morcem
non poteft euadere temporalem , dum fic flat negatiua ,
fcd traderetur tali die uc h^reticus impoenitens poteftar*
curia; fecularis.Et nihilominus epifcopus & officialis nue
tat Ualiuo feu poreftati curia; fecularis quatenus tali die
,
& hora,& in tali loco, extra ecclefiam tame, ueniac cum
familia fua recipiendam quendam haereticum impoeniw
terem,quem tradent ei.Et etiam quod faciet publice prae
«onizari iu locis illis,in quibus pra;coniza tiones alia; fieri
confueuerunc.
 Qtaflio XXXI. 47 1
confueuerunt ,quod oes fin tali die et hor*,fn tali loco adi
audiendurrl Termonem qua» pratdicator faciet de fide , &
tradent epifcopus& officialis quendam hatreticum perti
nacem brachio feculari.Adueniente aut die prxdida ad
ferendum fententiam affignatam, erunt epifcopuset offi
cialis in loco prardido ipfo tradendo, ibidem exillcnte al-
to clero & populo congregatore eminenter ab omnibu*
uideatur,ac pr^fente poteftate curif fecularis, ftado ipfo
tradendo Quibus ledis,ferctur fententia per hunc rao*
.

dum.
NO S.N.miferatione diuina epifeopus talis ciuitati»,
aut ludex in terris talis domini. Attendentes quod tu ta
lis, de tali loco, talis dioccefis,fuifti nobis delatus de
tali

bxretica prauitate.Exprimantur.Etuellemus certiorari

&
an ea qux de te contra te nobis dida fuerant , uerita-
te aliqua fulcirentur , et an tu ambulares in tenebris aut
in lucejdefcendimusad nos informandum,ceftes diligen-
tius examinandum, cequeuocandumac interrogandum
fxpius medio iuramento defenfionesque exhibendum, ac
ad omnia et lingula faciendum qu^ per nos fienda erant
lecundum canonicas fandiones Verum cum uellemut
<

pr^fens tuum negotium fine debito terminare , folenne

confilium tam in theologica facultate quam in lure cano
nico et ciuili , coram nobis fecimus congregari , & uifi*
ac diligenter difcuflis procefius meritis, ec omnibus et
fingulis in prxfenti caufa produdis, dedudis ,adis et
aditatis, pr^didorum confiliodigelto pariter et maturo^
reperimus contra te legitime probatum quod fuitti tanto
tempore mfedus hxretica prau itate, et iam reperimus q»
feciiti dixilti taha et talia exprimantur, ex quibusap-
paret manifefte quod es legitime deprehenfus m prxdi-
dam hxreticam prauiiatem. Sane cum cuperemus prout
adhuc cupimus, te ueritatem fatendo refilire ab h^refi an
te d da,et reduci adgremium ecclefix fandae,' ac adfan-
_dae fidei unitatem, ut fiefaluares animam tuam, ettamr
anima: quam corporis mortem euaderes gehen lem,tatn
per nos quam per alios noftram diligentiam' exe rct tes,ac
i P cr
 ,*

47 6 Contra conuiRum & omnia negantem,

per te longa tempora expefeates,tu in reprobum fenfuni
datus, comtempfifti,acquiefcere noftroconfiliofaniori
,
immoperftitiiti , & perfiftis,innegatiua pertinacia, ac
contumaci animo indurato, quod dolentes referimus &
,
referendo plangimus ac dolemus. Verum cum ecclefia
-Dei tanto tempore expeftauerir, quatenus refilires reco-
'nofeendo propriam tuam culpam, & nolueris neqj ue-
{is, & non habeat ultra quid gratis faciat ac mercedi*
Quapropter ut fis czteris in exemplum, & alii ab huiufc

modi hxrefibus arceantur, & tanta facinora non remi-

neant impunita Nosepifcopus & Iudices in caufa fidei
.

memorati, federttes pro tribunali.more iudicum iudican

tium , facrofan&is euangeliis pofitis coram nobis * iit de
uulru Dei iudicium noftrum prodeat , & oculi noftri ui-
deant atquitatem,babentespra»oculisfolfi Deum,& fert
fije fidei gloriam &
hdnorerti,te talem in nottra prreferr-
tiaconftitutum, hac die, & hora j & loco, ad audiendam
diffinifiua fententiam affignatis,diffinimus , declaramus
& fententiamus,te eflehxrcficumimpcenitentem,trade
dutfeu relinquedum,ut talem brachio feciilari,ac per nw
ftram fententiam utuere haereticum pertinaceniiimpfn»
tentem,a foro ecclefiallico te proiicimus* & tradimus feu
relinquimus brachio feculari,ac poteftati curia; fecularis
eandem curiam fecularem efficaciter deprecantes, quate
nus circa & citra (anguinis eftufionem, & mortis pericu?
Jum.fuam fententiam moderetunLata eftharc fententia,
& cattera.
< POTERVNT autem Epifcopiis & Iudices dilponere
quod aliqui.probi uiri fidei zelatores ipfi relifto, curiae fe
culari (ion ingratos,led familiares & gratos, aflocient di-
fium reli£him»dum curia fecularis in eum fuum officium
exequetur,qui eum confolentur,& adhuc inducant, quod
fatendo ueritatem , & recognofcendo culpam fuam refi-
Jiatab erroribus fu is. Quod fit for/an poft fententiam
, &
iam relffhisad locum ubi efi comburendus deduchis,dixe
rit le uelle fateri ueritatem,& recognofcere culpam (ua
k ita fecerit > ac paratus fuerit huiufmodi harrefim 8t
, omnem
i
 A
Qj, stilo XXXI. 477
•mnem ilia ibiurare, licet prfCumacur <p Hoc faciat plus
metu mortis q.
amore ueritatis, crederem q> ex milericor
p$nitens,& perpetuo immu
dia poflic recipi ut haereticus
rati,iuxta glo.fuper
ca.abolendamdj.prarlenti. & uer. au-
h^re.quanuis de rt
dientia.& cap.excommunicamus.a.dc
fides a ludictbus
goreiuris nec tali conuerfioni eft magna
damna temporalia illata lplum
adhibeda,imo & propter
femper punire pofi'unt<

Super conuiftuviifed fugitiuurmuelfd i

contumaciter abfentantem
*
‘
% , . . - • >

Qvaestio XXXlt *,

S*^3*REDEC1MVS& ultimus modus proce^

terminandi^ lcntentiadi,ett
ceflum fidei
prauitate, pro
T quado delatus de haeretica
difcuftis cu bono
cefius meritis diligeter ,

repentus cout
r• » confilio iu iure per;torum 5
leu abfens
Kl^tica prauitate, eft camc fugiemus
& hoc eit
cotumaciter/ed congruo ttoporeexpe^tua,
eft, quando delatus
de P re
in tribus ca (ibus. Primus ^| ^
propria, uel fa^i eu.de
fusin hoerefim,uel in confeflione (e ,uel
tia, uel teftiu produdione leg.tima/ed fugerit
fentauerit!& citatus legitime noluerit comparere-
delatus & receptui a q
dus cafus eft quado aliquis eft
li informatione cocra
eu, habetur aliq^
fic citetur reipoqfurus
de fide ,
fupeaus,&
cxC0 ““l
contumaciter compatere exc6mumcatur,&
animo percuna >
rus fuftinet illam excomucicacionem
abfentatcTertius cafus e ,q
femper contumaciter fe

aliquis impcdiuitdirccte fentemiam feu proteflura h I

epircopi uel iudicum,uel qui ad

hoc dederit au »

excomumcationis mucrone
filium uel fauorem , talis eft
annum animo indura^
percufius qua fi (uftinuerit per
,
 47 8 Contra conuidum fugitivum
extunc eftut h^reticus condemnandus, perca.ut jnquiff-t
tionis f,rprohibemusdehj:reJib.6.& contumaciter le ab
fcnrauit.in primo cafu ille talis eft impoenitens h^reticu*
condemnandus.iuxta ca.ad abolendam. pr^fenti Iri fe- .

cundo cafu & tertio,no elt h^recicus impoenitens iudicai*

diis , fed ranquim ut paemtens haereticus condemnandus,
iuxta ca.cii contumacia,
& per ca.uc inqui(monis,$.pro-
hibemus de hf reri.lib.tf.circa quemlibet illorum talis pra
ftica eft feruanda, talis enim congruo tempore expedatuS,
citetur per epilcopum & officialem, in ecdefia cathedrali
illius diocoefis,iri qtio deliquit, & iri aliis ecclelijs illiuslo
ci,ubi domicilium contrabebat,& fpecialicer unde fugit,
& citabitur per formam tenoris fequentis.

<
NOS. N.miferatione diuina cpifcopus talis eiuita-
tis >#tc. aut iudex talis diocoelis, ipiritum confilij fi-
dioris .Pr^terea eundis noftrar mentis defiderabili-
bus, illud potiffimum infigitur cordi noftro , tempori-
bus noftris in dida tali diocaefi,ubercm florentemq; eccle
fiam,uineam inquam Drii Zabaoth ,
quam fumnti patris
dextera uireuofis complanrauit * quam eiufdem patris fi-
lius proprii ac uiuifici unda cruoris uberibus irrigauit,
qua ipfe almus fpiritus peradicus,mir is & i neffabtlibusqi
dbnis intimus foecundauic, qua tota ipfa iricomprehenh-
bilisatq; inattingibilis trinitas beata, gradiffimisuariisqj
priuilegiis fandius dotau it,pariterq; ditauit,aper de filua
qiiieft,& qui dicitur hfreticus quilibet, abforbeat de-* &
palear, frudus fidei uberes deuaftandoaciacerantes>hae-
refim,uepres,palmitibusinferedo,ferpensq; torcuofus no'
flri improbus humani generis inimicus,effians uirtus, qui

eftfarhanas,& diabolusemfdemuineoe dominica; palmi

frudus uirus prauitatis haeretica; immit-
tes inficiar, acq$
tendo nec etiam ager ipfe dominicus, populus inquam ca
quem excolendu pariter & ferendum, delcen-*
tliolicusj.id
dit de fummoru polorum arce Dei patris unigenitus,atqi
pfnnogerritus , feminauit miris fandisq; pr^dicationibus ,•
difeurrit per uillas & caftella , docensnon hne magnis fa-
tigitionibus.hlegit apoftohjs uiros utique operarios ^in^
duftrio*
 .

.r Qu&ftioXXXlL 47 9
#uftrios,ac conduxic, ditans illos .rternis retributionibus,
expedans ipfe Dei fiJius de agro ifto magno, illa die iudi-
cii extremo, uberes manipulos colligere,& per manus fat»

ftorum angelorum recondere in ccelefli horreo fando

luo, Samfoms^ue uulpecula; incerta , tequc qua: ficui p«r
fonae labe haeretica ptauitatr, facies quidem habentes di
uerias caulas, fed ignitas adinuicem colligatas, quia de ua
rietate flammae conueniunt in idipfumlegettm domini-
cam iam albam ad meile m , fplendoribus fidei relucen-
tem , morfu amariflimo demoliantur , ac difcurfu fubci-
liflimo pergant, impecuq; ualidiflimo accedant, pariter
& accedant, difpenfenc & deuaftent lynceritatem fand»
di dei catholicae, fubtiluer& damnabiliter fubuertendo
-Quapropter cum tu talis incideris in damnatas haerefe*
maleficarum, illas publice in tali loco pradticando, feti
'taliter dicatur: feu fueris per teftes legitimos conuidus
deprehenfus tenfeflio
<le haeretica prauitate,fiue propria
ne, iudicio per nos receptus, & pofl capcus, fugeris, medi
cinani refutans falutarem,citauerimus te , ut de & fu per
i js, coram nobis manifeflius refpoderes,tuque dudus ma
ligno fpiritu ,
pariter & fedudus , renueris comparere,
uelfic. Quapropter cum tu talis declaratus nobis de ha:
recica prauitate, & recepta informatione contra te, alias
.de eadem efles nobis fufpedus leuiter , quoniam fores
infedus labe pra:dida, citauimus te, quatenus coram
nobis perionalitercomparens de fide catholica re<pon(u-
rus, cumque citatus renueris comparere contumaciter ,
excommunicauimuste,ac excommumcatum fecimus pu
blicari.ln qua fteciiti per annum, feu annos tot, animo
pertinaci, latitans hme inde,ita«p nunc quo te duxerit fpi
ritus malignus ignoramus,& cum ce expedauerimus mi-
fericordicer & benigne,uc reuertens ad gremium (and*
•
fidei, unicatenuu facere contcmpliflijin reprobum fen-
ium d.uus. Sane uolumus & tenemur iuftitia nos cogen-
te,caufam tuam huiufmodi fine debito cerrainare,nec ua
leamus tua nephanda crimina conmuentibus oculis tolle
frare.Nos epitpopus & iudices in cauljs fidei iupradidis,
"
«e
 480 Contra comitium fugitiuum.
te talem faepe fatum latitantem, profugum &fugitiuum,
per praeiens noftrum edidum publicum, requirimus pari
ter & cieamus peremptorie, quatenus die tali, talis men-
fis, tali anno, in tali ecclefia catfiedrali talis
diocoefis,ho
ra tertiarum compareas perfonaliter coram nobis diffi-
,
niriuam /enrentiam auditurus, fignificantesquod fiue co
paruerit fiue non, procedemus ad noftram diffiniciuam
fententiam, contra pe prout ius & iuilitia fuadebut.Ec uc
prius npfira citatio perueniat ad tui notitiam, nec ualeas
ignorantiae uelamme ce tueri, praefentesli teras didam re
quificionem & citationem noftram,in fe concinentes,uo
iumus & mandamus affigi in ualuispublice praedidae ec-
defiae carhedralis.In quprum teftimonium finguloruro ,
proefente$ noflras 1i teras impreflione noftrorum figillo-
rum iuffimus communiri, Dacum,
Adueniente autem die pra?fixa,ad audiendam diffiniri
uam fententiam aflignata. Si profugus comparuerit, &
confen/prit publice omnem haerefim abiurare, humiliter
petens admitti ad mifericordiam, poftulandp fi rplapfus
non fuerit admittetur, &
fi fuerit deprehenfus propria

confeffione, uel teftium legitima produdione abiurabic

,

& poenitebir,uchsereticus pcenuens, fecundum modum

.
quo agitur fupra in odauo modo procefium fidei termi-
nandi, ubi de talibus agitur, fi fuerit fufpedusuiolencer,
ita quod citatus refponfurus de fide noluit comparere,&
fuit ex hoc excQmmunicatus, & lletit in excommunicatio
ne per annum, animo pertinaci, $ paenitebit,admitcetur,
& adiurabitomnem taerefim, & poenitebit ut haereticus
fufpedus de haecefi uioJenten Poenitcn* fpcundunj ppo-
dlim quo agitur fupra in fexto modo procefium fide* ter-
minaudi.Si autem comparuerjt,& non conlenfepit abiu-
rare tradetur uerus haereticus impoenitens braphiQ fecula
ri , per modum quo didum eftfupra,& agitur in decimo
modo procefium fidei cerminandi.Si autem contumaci-
ter renuerit comparere, tunc formetur fentencia per mo
dum tenoris fequentis.
Nos.N.epifcopus miferations diuina, talis duitatis,
Atcea-

/
 Quinio XXXII. 48* .

/Uteadentes quod tu talis de tali loco , talis diocoefis, fui

fii nobis de ha:retica
prauitate , fama publica referente ,
feu fide dignorum infinuatione delatus.
Nos quibus exof
ficio decumbit, defcendimus ad
uidendum ac inquiren-
dum, an clamor qui ad aures noftras peruenerat, uerita- .

inh^refin*
te aliquafulciretur. Verum cuinucnillemus ce
deprthenfum,deponentibuscontracequampluribuste-
ftibus, fide dignis, te coram nobis
aduocacum luflimu*
detineri, dicatur ficut fadum fuit, an uidelicec
comparue-
rit,& medio iuramento interrogatus,f4 fTusfuerir,uel
nq
Sed poft maligni fpiritus confilio duftus 8t fedu&us,mu»
tuens tua uulnera uino & oleo falubriter confoueri aufu-,
&
gifti, aut ponatur, fi ita eft, carcerem
arrcltum, fregilli
pariter & aufugifti,latitans hinc indc,& quo ce mdlignut
fpiritus duxerit ante fadus totaliter ignoramus : qtl fa .
Verum cum inuenifiemus concra te taliter ut prodicetur,
nobis d elatum de haeretica prauitate , multa inditia
quae fiifpeiffcu Icuittr de hxretica prauitate, pdi^la,t® meri

to habeamus,citauimusceper publicum edi&um in tali

bus & talibus ecclefijs , talis dioc^tis ^ quatenus infra cer
tum terminum tibi praefixus coram nobis in tali loco per
fona’iter compareres,in &fuper praedi&iscocra
tedepou
tis & alias de fide catholica, &
eius articulis refponfurus,

tum uero infano confilio adhxrendo, renuifti contuma-

citer comparerc,cumq> iufticia exigente, te
excommuni
canerimusjacfecerimus' excoinmuuicatufn publice denfc
ciari,tu medicinam refutas (alucarenbdiaam excommu*
nicationem ultra quam per annum fuftinuifti , & adhuc
8:
fuihnes in reprobum fenfum datus, animo pertinaci ,
profugus, Jatirans bine inde, ut quo te malignus fpiritus
tan-
duxerit ignoramus» Sane cunj Jopge cemppre , quia
to dujteexpefia«ericftc4e(a fancta Dei mifericorditcr
& benigne, quatenus ad eiiwmifiuacordia: gremium euo
lires,ab erroribus rtfitemio, &
iuxta fidem caihohcaq»
profeflim operando»ipiaqueiteclemetwia uberibus cnu-
rccufil
tnre{>m?iignoruii)
fc, m tua pertinacia ptf&Hfiraw . VgritfP urilemq»
prouc
4&1 Contra comiCium fugitiuum.
prout uolumus &
debemus, iufticia nos cogente , castam
tuam debito per fententiam terminare,citauimuste,
fine
quatenus hac die & h >ra , & hoc Joco comparares perto-
naliter coram nobis, ditfinitiuam fententiam auditurus t
&
quia renuifti contumaciter comparere, merito te often
dis uelle perpetuo in tuis hjerefibus &
erroribus remane-
re quod dolentes referitnus,3c referendo dolemus.Sed cu
non polfumus nec uelimus iullitiam fubterfugere,nec ta
tam inobedientiam & contumaciam ad dei ecdefiam tol
letare. Ad exaltationem fidei orthodoxar,& ad extirpatio-
®emhxrecicxprauitatis,iuftitia exigente, & tuainobe-
dientia &
contumacia requirente, hac die & hora,& loco
audiendam ditfinitiuam fententiam pe-
tibi in antea ad
remptorieaflignatis,pr 2ehabitomultorum confilio ptri
torum, tam in theologica facultate, quam in iure canoni
& &
co ciuili , proceflus meritis uifis diligenter difculfis ,
fedentes pro tribunali more iudicum iudicantium, tacro
fandis euangelijs pofitiscoram nobis, ut de uultu Dei iu
dicium noilrum prodeat, & oculi noftri uideant xquita-
tem, habentes pra oculis £>lum Deum , & fandae fidei ir
refragabilem ueritatem, contra te talem,abfentem & pr$
fentem, beati Pauli apoftoli ueftigia imitantes , tencen-
tiam ditfinitiuam ferimus in his fcriptis , Chrifti
taliter
nomine inuocato. Nos epifcopus &
iudices in cauta fi-
dei memorati , attendentes in caufa ifta fidei , ac procetfi
bus inde confedis, ordinem iuris fore leruatum . Acten
dentes etiam quod legitimae citatus non comparuifti,net
per te,nec per alium te aliqualiter excufafti . Attendente*
etiam quod in praefatishaerefibuslongo tempore perti-
naciter perftitifti , &
adhuc etiam perleueras , excom- &
municationem per tot annos in cauta fidei fuftinuifti,pro
ut ex nunc fuftinet animo indurato . Attendentes etiam
quddecclefia fanda Dei non habet ultra erga te quid fa?
ciat cum perfeueres & perfeuerare uelis in excommunica
tione &hatrefibus prxlibatis. Propterea beati Pauli Apo
' doli ueftigia tedantes , declaramus , diffinimus, &
fenren
tiamus,te talem abfentem &
prxfentem efle hxreticum
perdi-
 u,

QutflioXXXlII. 48^
pertinacem , & ut talem relinquendum brachio feculari,
&pernoftram fententiam dimniriuamce a foro cccl^l-
fiaftico repellimus & relinquimus poteilati curfje fu:
ris, eandem curiam affe&uofe deprecantes, ut h quando
te habuerit in fua pote/late, erga te citra fanguinis cffu-
.fionem& mortis periculum fua fententiam moderetur.
Lata fuit hxc fententia, &c. Confiderundum hic quod li
ift^ profugus & contumax fuerit deprehenfus in h ei efi
uel propria confeflionc,ueI teflibus legitimis , ante ab &
iurationem fugit,ell per fententiam uere hf reticus impf
nitens iudicandus,& ita in fententia ponendum eft.Si au
tem aliter non quia delicus & fufpe.
fuit deprenfus,nifi
&us habitUN,fuit citatus refponfurus de hue , & quia re-
&
nuit comparere,fuit exc6municatus 3 in excommunica-
tione tali itetrt ultra quam per aimum,animo indurato,
& tandem noluucomparercjifte non elt iud;candus luere
ticus.fed ut h^reticusjSt ut talis comlemnandus,Sc ita pu
mendum eft in fententia, ut didum elt prius.

Super perfonam delatam ab alia malefica incinera

tax ucl incincranda , qualiter fit
fententiandum .

JLO

CLV AE S T I O XXXIII.

*Vartusdecimus modus pceflum fidei termi

(

*
nandi & fetitentiandi , eil quando delatus
de hxretica prauitate , procelfus meritis
circa deponentem diligentes difcuflis , cu
bono confilio in iure peritorum 3 reperitur
de tali hxretica prauitate tantummodo ab altera malefL
ca incinerata uel incinerada^delatus uel delata,& hoc con
tingere pot tredecim modis, taquam per eredecini cafus,
quia fit delatus ucl reperitur immunis & abfoluendus to
jii.Pars Mal.Malefic. Hh tali—
 ,

4&f Senten.cont. malefinciner atas uel incincr.

cum hoc diffamatus 'de tali hxrefi ge
taliter uel reperitur
neralicer,uel reperitur ultra infamiam quaeflionibus ex-
ponendas aliqualiter,uel reperitur iulpedusde h^refi ue
hementer,uel reperitur fufpedus de hfrefi uiolenter,uel
reperitur diffamatus & fufpedus infimul &comniupiter.
Et confequenter in alijscafibus, prout in uigefima qua
fi

itione tadum eft, ut ad tredecimum mdufiue.Primus

roo
dus fit quando tantummodo ab ipfa malefica detenta de-
latus eft,& non conuincitur nec confeflione propria , nec
teftium produdione legitima, nec alias reperiuntur indi-
tiaex quibus uerifimijiter taquam fufpedus iudicaripof
fec talis omnipojUenit abfoluendus etiam peripfum iudi
cem fecularem , qui deponentem aut incinerauit,aut inci
lierari propria audoritare, aut excommiffione epifcopi
judicis ordinari ) habuit, & abfolqetur per fententiam in
primo pipdo proceffum fidei tepminandi , circa uigefima

qu^ftiopem contentam. Secundus modus incidit,quando

ultra hoc quod a detenta delatus eft, etiam per tota illam
uillam feu ciuitatem, diffamata exiftat, ita quod pantum-
modo infamia praecise & folalaborauit femper licet poft
•per depofitionem detet£ maleficae infamia fit aggrauata.
Circa talem talis pr^dida eft feruanda, quia ludex confi-
derando quod ultra infamjam nihil ip particulari aduer-
fiis eam afi aljjsfidc dignis in uilla aut
oppido, probatur,
licet fortedetenta? certa grauia aduerfus eu
depofuit, qa
tamen fideip perdidit abnegando illan) diabolo, unde &
difficulter eius didis a Iudicibus fides adhibetur , nifi ex
infamia aggrauaretui , & tunc in
ali js circupft,apti js pila
tertium iapi fequentem piodupi inciderit, ideo canonica
, &
purgatio erit tunc indicenda procedetur per fenten-
tiam in fecundo modo proceffum fidei terminandi, cifca
uigefimamfecundam quasftionepi contentam.
Et fi ludex ciuilis illam purgationem coram epifeopo
decreuerit fieri, &
folemniter, m
finem ut fi deficeret * ut
tunc per ecclefiafticum &ciuilem ludices in exemplum
aIiorum,eo firmiori fententia puniretur, bene quidem fit.
Si autem per fj: uolueri t exequi, mandet ut decem uel ue-
giuci
 i

\ Qu<eftio XXXIII. '

4g s
ginti compurgatores ordinis fui habeat , & procedat ut
in fecundo modofententiandi caies taftum efl, nifi quod
ubi excommunicandus effer, quod tunc ad ipfum ordina
rium recurfum habeat . Et hoc contingeret ubi /e pur-
are nollet . Tertius modus igitur incidi t fuper talem
felatum, ubi licet non uincatur confeflione propria , nec
teflium produftione legitima, nec fadi euidentia,nec etia
funt indicia fuper aliquod fa&um, in quo unquam nota-
tus fuiflet ab ali js inhabitatoribus uill^ aut oppidi, nifi q»
infamia tantum laborauit apud eos,aggrauatur aut infa-
mia ex detentae maleficae detentione, utpote qui afleruic
illum uel illam in omnibus fuiflefociam,& fecum in cri-
minibus participafle, hoc ipfum tame ficut coftanter de-
lata negat,ita & ali js inhabitatoribus uel non eft notum*
uel de nulla nifi de honefta conuerfatione, feu etiam par-
ticipatione ipfis conftat,circa tale talis pr^dida feruatur.
Primo quod adfrotare fe habent facie ad faciem,& obie
ftiones mutuae &
refponfiones diligenter fune confide-
randae,& fiquidem uarietas aliqua in uerbis incideret,un
de iudex uerifimiliter ex concedis &
negatis praefumere
poteftipfam delata merito quaeftionibus exponenda, pro
ced?tpr per fententiasin tertium modum proceflum fidei
terminandi, circa uigefimam tertiam quxdionem conten
tas,ipfamtormentisleuiterexponendo,adhibitis caute-
lis a}i j s quamplurimis & necefi'ariis,de quibus circa prin-

cipium huius tertiat partis, fupra patuit ad Jongtim,& ex

quibus pr^fumitur tale effe aut innoxia aut ream. Quar-
tus modus incidit,ubi talis delatus inuenitur fufpedus le
uiter,& hoc uel confeflione propria,uel depolitione alte
& funtqui ad handeuem fufpicionem redu.
rius detentae,
eunt illos qui ad procandi! mulieres maleficas confuluifi.
fent,uel ubi inter coniugatosodio fe mutuo profequen-
tes, amorem procuraflent, aut etiam pro aliquo comodo
temporali apud maleficas laboraflent, fed quia tales utiq;
excomunicati funt tanquam haereticorii credentes,iuxta
ca.excomunicamus. i .$.credentes.lib.6.de haere, ubi dici—
tur.Credentes aut eorum erroribus, h^reticos fimiliter iu
iHh dica-

' s*
,
• -9 » *
,

jL „ j
 Sent.contMakf.incincr.HelJncineran.
4$ 6
dica mus, quia etia ex fadtis prxfumitur de effedfu, ad hoc
arg.31.q-2.qui uiderit,ideo uiderur q> acrius funtpunien
di &fententiandi, qilliqui de h$refi leuicer habentur
fufpettijjfut iudicandi funr aliqui ex leuibus coniedturis,
puta quia eis feruicia exhibuifl'ent,literas detuliffent, eo-
rum erroribus, fi nullam fidem adhibuiflent, q? tamen il
los non manifeAaflent, alimonia ab eis accepi dent. Sed fi
ue illi, fiue ifli intelligantur, hoc quod in confiiio perito-
rum conclufum fuerit fiiper Jeuem fufpitione, prolequen
dum erit a Iudice per talem pradlicam,talisenimautab
iurabit,a canonice fe purgabir, fecundum quod in quarto
modo proceflum fidei terminidi/ub quxftiotre vicefima
quarta tangitur.Sed tamen quia potius uidetur quod ab-
iuratio fit indicenda, & hoc propter alle.ca.excomnnica-
mus.i.$.quiuero inuenti fuerint fola fufpitione notabili
&c.tamen non debent fi relabatur poena relapforum pu-
niri, & procedetur prout in quarto modo proceflum fidei
terminadi, circa uicefimamquartam quxflionem radium
eft.Quintus modus incid>t,ubi talis delatus inuenitur fu
fpedlusuehementer,&hocfimili modo, uel conteflione
propria, uel depolitione alterius maleficxdetdtx, & lunc
qui ad hac Jeuem depofitiofiem reducut impeditores iu-
dicum diredfe uel indiredleeorum officium inquirendo,
maleficas impediedo, dummodo hoc fcienter fecerint, ex
cap.ut inquifitionis negocium.lib.tf.de hxre.lte reducut
omnes qui impedientibus prodant fcienter auxiliu, con-
filium uel fauorem, patet per allegatum ca.inquifitionis.
Item reducut qui citatos aut captos haereticos inftruunt
de celanda ueritate,& ut illam fubiaceant uel falfitatem
aiferant,& hoc ex ca.accufiuus.&.§.fi.Item reducunt om-
nes , qui eos quos fciunt hxrericos receptant, (ciente de-
ducunt, uifitant, uel a flociant, munera mictunt,feu fauore
impendiit , quxota in fauore non perlonx,ledculpx fiut,
ubi fcieter fiunt, & ideo dicunt q> ubi delata perfona par-
ticipat de prxmiflis , & hoc per confilium ita iudicatum
fuerit,tunciuxta quintum modum proceflum fidei termt
nandi jlubqusflione uicefimaquinta fcntetianda eft, tali
• .. * cer
 Qutflioxxxm. 4$7
ter ut oem haerefim lub pctna relapforu ubi reciderit, ha
beatabiurare.Poffiimus tamen aflerere adiiciendo lu
dices refpe&um habeant fuper unius cuiutq; malefici in
cinerata aut detenta , familiam ,
prolem , (eu etiam pro*
geniem,eo quod ut plurimum tales reperiuntur infe&r.
Cum maleficx etiam proprios infantes ex dxmonu infor
matione ipfis habent offerre,unde & indubie in quibufi*
Cunque flagitiis informare , patent hxc ex prima parte
Operis.Probatur & ex eo quod fic in fimplici hxrefi pro-
pter agnitorum hxreticorii familiaritatem, dum quis de
nxreli infamatus exftit ; etiam confequenterraticne fa-
miliaritatis eft de hxrefi uehementer fufpettus, ita & in
hac hxrefi maleficarum, profatus autem cafus patet in ca.
inter fbllicitudines,extra.de purgatione.ca.ubi apparet q>
ratione infamias de hxrefi, fuit Decano cuidam indida ca
nonica purgatio, & ratione familiaritatis hfreticorum 9
abiuratio publica, & ratione fcandal fuit
i priuatus bene-
ficio, quoufque fcandalum fopiretur. Sextus modus in-
cidit, ubi talis delatus efficitur fufpedus uiolenter ,hoc
autem fit non ad fimplicem uel nudam
depolitionem al-
terius malefici detentae, fed ad iudicia fadi,qux eliciun-
tur ex quibufdam uerbis & fa&is a malefica detenta per-
9
petratis & prolatis,quib ad minus delata afieritur inter
fuifle,& operibus deponentis comunicafle. Pro quoru in
telligetia,aduertedafuhteaqux fupra quxftione decima
nona ta&i (unt,prxcipue fuper uiolentainfufpitionem ,
quomodo ex uiolentibus & conuincenribus oritur con-
iefturisj8t qualiter ludex uioletatur ad credendu ex fola
fufpitionealiquemefle hxreticum,qui tame fortaflisbo
nus catholicus in corde exiftit.Sicutcanonift^ exemplifi
cat circa fimplicem hxrefim,de eo qui citatus in cauta fi-
dei ad refpondendum renuit comparere contumaciter g
propter quam cotumaciam excommnnicatur, in qua ubi
per annum perfeuerauic,efficitur fufpedus de hxrefi uiq
Jenter.Quare & a fimili circa talem delatam aduertendai
funt inditia fafti, ex quibus efficitur uiolenter fufpefta ,
& ponatur cafus quod detenta malefica afierujt illain ixa

Hh i terfuiflb
 Sent.cont.malef.ih ciher.uel incineraii.
jfgg
terfuilfe /iiis hialeficij,qua:tamendelataconftahtef ne-
gat, quid ergo faciet ? utique opus erit confiderare,- an ex

aliquibus operibus fit uehementerfufpefta,' &an uehe-

mens fufpitio in uiolentam ualeat cf-anfitejficucinpras-
faco cafu citatus refponfurus , ubi non comparet , led te»
nuitcontumaciter,ficfufpe&usleuiter de hxrefi , etiam
ubi citatus fuit in noti caufa fidei. Si autem incaufa fi-
dei citatus renuit compatere, & propter contumaciam
excomnnmicatur,tunc fit fufpe&us uehementer,quia tuc
leuis fufpitio tranfic in uehementem, &
fi per annum per

fiflat , tunc uehemens tranfit in uioleptam,ita confidera-

bic Iudex, fi ratiorie familiaritatis contradas cum deten-

ta malefica fit delata uehementer fulpeda, ut immediate
in quinto modo incidenti ta&um fuit, tunc opus erit con
fiderare , an ipfa uefiemens fufpitio in uiolentam, tran-
are poflit , prasfumitur enim quod tranfire poffit , id eft*’
quod fiagitijs detentas ipfa delata inteffilitj ubi familia-
ritatem cum ea frequenter habuit. Elf ergo proceden-
dum Iudici iuxta fextum modum proceflum fidei termi
nandi, prout in uigefimafexta qone tangitur.Quod fi quas
ritur quid faciet I udex fi adhuc talis delata ab altera ma-
lefica, detenta omnino perfiftat in negatiua, non obftan
tibus quibufcunque inditijs aduerfus eam produdis i re-
Ipondetur.
Primo Iudex debet aduertere fuper earum negatiua*
refponfiones, an ex uicio feu maleficio taciturnitatis pro-
ueniant, Gue non, & quidem utin prim is* quasftionibu*,'
quasftione decimaquinta &
decimafexta huius terri$ par
tis patuit, Iudex cognolcerepoteft fi flere &
lachryinas
emittere ualeac,8f ubi inquasflionibus quali infenfibili*
redditur,icaquodadpriflinasuires faciliter redit, tunc
&
quidem uiolenta fufpitio aggrauatur, tunc omnino no
eft libere dimitrenda,fed fecundum ut in fexto modo fen-
tentiandi,& proceflum fidei terminandi patuit/upraalle
gato perpetuis carceribusad poenitentiam peragendam
deputanda. Si uero maleficio taciturnitatis non fit infe-
ra, propter uehemences doIores,quos in quasftionibus fa
J

... c, , llinet.
 Quxnio XXXIir. 4 ?9
Ainet,uere & re2liier,cum tamen ali* w maleficio taci-
ut ditium tunc ell,
turnitatis quafi infenfibiles redduntur,
ultimum refugium Iudex habere poteft fuper canonicam
quae a feculari iudice indicitur,
dicetur
purgationem ,
fi

uulgarium,
uulgaris licita,quae no numero purgationum
de quibus i.q.4.confuluilh. cap. monomachiam dici-
&
tur.lnqua purgatione G defecerit, ut reus uel rea iudica-
bijur.Septimus modus incidit, ubi delatus ipfe
non repe-
titur legicime deprehenfus , nec
propria confemone 9
legittima,fed tan
nec fatii euidentia,nec teftifi jpdutiione
tum reperitur a detenta malefica delatus
uel delata, & cu
lulpetium c
hoc reperiuntur indicia qua? iplum reddunt
tiiter uel uehcmeter,utpote quia folummodo habuit ml
ratione mf*
gnam familiaritatem cum maleficis, tunc rali
egi
miae dicenda canonica purgatio, iuxtacanonemal
eft
hxrehm ab-
tum, inter follicitudines, & rone fufpitionis
G uthemen
jurare, cum poena relap/orum ubi recidiuaret
fufpetiusjuel fine illa fit leui ter ,&
procedatur ut in jp
ter
ta-
ximo modo procelliim fidei terminando,circaca.27.q.
reperitur
bium eft.Otiatius modus incidit ubi fic delatus
confefliis hxrefim illam, fed paenicens & nunquam relap
de re-
Aim.Vbi notandum quod conlequencei’ ubiagitur
& non relapfis,pcenitentibus & non pernitentibus *
Japfis
Iudices, qui de ulti
tales diftintiiones tatix funt propter
ideo ciuilif
jmis inferendis fupplicijs non fe intermittunt,
fiue relap-
ludex fu per confeflam fiue pceniteat,GUe non,
fa fuerit fiue non, per ciuiles imperiales leges &pro

cedere poceft,uc iufticia fuadebit, tantummo-

do recurfum ad ipfos tredecim modos fen
tentiahdi habere poteft , & fecun-
dum illos refoluere ubi ali-
quod ambiguum inter-
uenerit;

Hh 4 Supe» .

. 1 -
4po Sent.cont.Malef.in cmer.uel incineran.

Super modum fententiandi maleficam, malefi

cia tollentem , infuper etiam fuper
maleficas obfletrices & malefi
cos faggitariesi

QVAESTIO XXX1III.

B
jiVihtuftlecimus modus procefiiim fidei ter

|
minadi,& fententiandi,eftquadodelatus
de haeretica prauitate,reperitur maleficia
jj

* non inferente,fed tollentem.Circa iftum

| talis pra&ica eft feruanda,quia aut utitur

remediis licitis, aut illicitis, & fiquidc licitis, no ut malefi
cusjfed ut Chrifticolaeftiudicandus. De quibus licitis re
mediis fupra circa principiu huius terti* partis ad longu
patuit.Siuero illicitis, tue diftinguendu, quia aut funt illi
cita {impliciter, aut feciidu quid.Si (impliciter, adhuc du
pliciter,quiauel nocumento proximi, uel fine nocumen
to, utroque tn modo femper cu exprefia daemonii inuoes
tione.Si uero illicita, fecudii quid,puta quia abfq; expref
fa,hcet no abfq; tacita datmonii inuocatione fiiit, talia ili
dicatur uana, potius q illicita nominari a canoniftis cer &
tis theologis, ut fupra in r.q. huius ultima parte totius

operis patuit . Iudex ergo quicuq;,fiue ecclefiafticus fiue

primos & ultimos no habeat reprobare, & fi
ciuilis, licet
griater primos potiuscomedare,& ultimos tollerare,pro
ut canoniftae afferut licitu efle uana uanis cotudere.lllos
tn qui cu exprefia daemonii inuocatione maleficia auferur
nullo mo toilerare debet, pr^cipue illos qui cfi nocumeto
prox: mi talia comittfit , & diditur cii nocumeto proximi
pra<fticare,qn maleficiii ita ab uno aufertur alteri infer
tur,nec obrtat fi illa cui infertur fit malefica p fe,fiue no,
fiue fit illa qux maleficiii.imulir fiue non & fiue fit homo
fiue quf cuque alia creatura, patent fuper haec oia a&a &
gefta in prima q.fbpra allegata, deduda.Si queritu^quid
faciet ludex,ubi talis aflerit fe maleficia tollere per licita
&
 e

Qua/lio xxxmr. 4 91
& no illicita remedia, aut quo poflit talia ueraciter lude*
qui-
cognofcere?Refpondetur q> citato illd, interrogetur
ec
bus mediis utatur , nec tamen uerbis fuis ftandu , fed
9
clefiaftic 1 udex cui ex officio inciibit, diligenter
inquirat

fiue per fe, (me per plebanu aliquem, quia

lingulis parr®
poteft ,
chiis exafte (ub pr^ftito iuramento quod exigere
perquirat quibus remedijsutatur,& fi quide inuencu fue
comuniter iriueniiitur cum fuperftitiofis retne
rit, prout
diis omnino non funt propter horribiles poenas a canoni
businfliftas,ut inferius patebit tollerand? . Et fi qu?ritur
unde poflunt remedia licita ab illicitis diicemi,cum fem
per aderant fe quibufdam orationibus, & herbarum ap-
plicationibus, huiufmodi amouere?Refpondetur,ho«ffa-
cile foret dummo diligens inquifitio fieret , nam
quiane
tefle habent fua fuperftitiofa remedia occultare,eo ut
no
reprehendantur, feu ut facilius mentes fimpliciu illaquea
re ualeant,ideo huiufmodi uerbis aut herbarum applica*'
tionibus infiftunr, tamen ex quatuor fuperftitiofis eorum
actibus tanquam fortilegx &
maleficae manifefte repre-
henduntur. Sunt enim de occultis diuinantes, & ea quae
non ni (1 malorum fpirituum reuelatione fcire poflunt re
feruantes.Exempli gratia.Vbi pro limitate acquireda f^e
quencarituralafis,caufamlaefionis aut malefici j aperi*
(

& manlfeftarefciuntjUt fi ratione altercationis cum utiri

na acciderit,uel aliqua ex caufa, alia, hoc ipfum perfeftiif-
-
fime riofcunt,& iudicare frequentantibus fciunr Secun .

-
do, ubi ad unius nocumenti feu maleficii curam fe intro
mittunt,alterius uero minime, prout iii diocoefi Spjrenfi ,

malefica quxdam in loco quodam, zu hofl^n nuncupato*,

exiftir, qua» licet plures fanare uideatur, certos tamen mii-
nime fepode curare fatetur, nullam ob aliam caufjm,rit
5
fi ut ab incolis fertur quod maleficia ralib illata fint ta
,

fortiter ab aliis, ut aflerit maleficis imprefla,& hoc

utique
uirtute d^monum, quod illa amouere non ualeant ,
quia
uidelicet d^moii no femper daemoni cedere poteft, auc no
uult. Tertio ubi fuper huius maleficia illata fingularitec
Spi-
exceptiones facere nofcuntur , prout in ipfa ciuitare
 4P i Sent.contraMalefJiuerJ.ge ren
renfi contigifle nofcitur,dii quadam honefta perfona raa-
jeficiata in tibiis,huiufmodi diuinatrice ob faniratisgra-
tiamadubcafTet,illadomurhingrefla,& eam dum intui-
ta fuiflet,talem exceptionem fecit,fi,inquic, fquamos &
capillos in uulnere no habuenc,reliquaoia extrahere po
tero, caufam etiam l^fionisaperuitjlicet exture,& ad duo
miliaria aduentaflet,dices,quia cum uicina altercafti,taJi
die,ideo tibiaccidit,prster fquamos etiam &
pilos, alias
quampluresdiuerforum generum res extraxit,& fanitaci
reftituit.Quarto,ubi fuperllitiofisinfiftunt jauc infjftere
faciunt csremoni js,& beante Solis ortum, uel alio deter
•minato tempdre,fe frequentari uolunt, dicentes quod ia
firmitates ultra angariam illatas fanare nequeant, aut
tantummodo duas aut tres perfonas per annum fanare uz
leant, licet no fanando,fedai^(ionibuscefiando,fanare ut
deantur . Poflunc &
addi qUamplures alis confiderat io-
r nes, circa talium perfonarum codi tiones,quia ut pliirixnii
retroagis temporibus mal e& reprehenfibiJis uits fue-
rut diflamatSjfeu adulters, aut maleficarum fuperftitesj
.unde ex nulla fan&irate uits hsc gratia fani tatis a DEO
collata.lncidentaliter reducuntur & obftecrices maleficae
'
omnes alias maleficas in flagitiis excedentes,de quibus &
in prima parte operis dedudum efl,quarum etiam tatus
numerus, ut ex earum confeffionibus compertu eftjquod
a non sflimarur uillula ubi huiufmodi non reperiantur
- exiffi, cui periculo utique a praefidentibus foret in parte
fuccurendum,ut non nifi iurats obftetrices a prsfidenti-
bus deputaretur,cum alijs remedi js qus in fecunda parte
& de maleficis fagitarijs in con-
operis tafta fiint.Incidit
tumeliam utiq; Chriflians religionis tanto periculofiiis
detegentes quanto & fecurioresnabent in terris optima
tum & principum, receptatores, fautores, &defen fores.
Sed quod omnes tales receptatores, fautores, &c.omnibus
maleficis plcruq; in certis cafibus damnabiliores exiftiic
ficdeclaratur.Nam talium defenforesacanoniftis & theo
. logis in duplici genere afilgnantur . Quidam nam erro-
rem,alijueroperfonamfuncdefendentes,&hi quide qui
errorem.
 Qutftio XXXIIII. 49^
irrorem, damnabiliores ipfis qui errant exiftunt, cum no
folum ha?iecici,immo hajrefiarchi habendi fune, ut patec
24. q. 3. qui illorum. Et de his defenforibuscomuniter no
loquuntur iura, eo quod ab aliis hereticis non diftinguu
tur,in quibus etiam habet locum ca.ad aboledam.§.pre£
f*pe allegatum.Quidamalij funt,qui licet non defenduc
errorem, defendunt tamen perfonam errantem^utpote q,
refiftunt uiribus & potentia, ne tales malefici feu quicuq;
alij h^retici ueniant ad manus ludicis fidei ad examinan
dum,uel puniendum, & fimilia < Simili modo etiam fau-
tores talium fune in duplici genere , quidam namq; funt,
qui publica funguntur audoritate,hoc eft publicae perfo-
na*,ut domini temporales, feu etiam Ipirituales ,tempora
lem iurifdidionem habentes,qui etiam fautores efle pof-
funt duobus modis,obmittendo & committendo,obmic
tendo , fcilicet facere ea circa maleficos uel fufpeftos infa
matos, uel credentes,receptatores,defenfores & fautores,
ad quat ex eorum officio obligantur , cum tamen ab epi-
fcopisuel inquifitoribus, uel eorum alteri requiruntur^
tirpotefi eos non capiant, uel captos non diligenter cufto

diant uel infra diftri&um fuum ad locum de quo eis man

dantur no deducat,aut exeeutionem promptam de eis nd
faciant,&fimilia,ut pater inca. ut inquifitionis. in prini
lib.6.de haere.Committendo autem, ut poti fi captos hu
iufmodi y fiue epifeopi aut iudicis eius licentia uel manda
to,acarcere liberent, uel proceflbm,iudiciumucl fenten
tiam eoru direfte uel indireifte impediant, uel fimilia pef
agunt,ut patet c.allegato,ut officium.$.prophi.Pene taliu
in procedentibus circa fecundu principale huius operis,8t
circa finem, ubi de maleficis fagittariis , & aliis armorum
incancantoribus taflu eft, declarata? funt. Ad pr^fens fulfi
ciat q> oes tales, ipfo iure funt excomunicati,& duodecim
ftiagnas poenas incurrunt,patet extra. de h^re. excomuni-
camus. i.$.credentes.& can. allegato. ut inquifitionis. §.
prohibemus.Inquaexcomunkatione-fi per annum perii 1
ierint animo percinaci,ex tunc funt uth^retici codemni
di ut eo ca.&.$.alle.Qui uero dicendi funt receptatores 9
9 -4
494 Sent.contr.makf. diuerfarum gener'.
& inhibendi funr,uth;jererici.R.efponJeturq>recipiete>
huiufmodi maleficos fagittarios, aut quofcunq; armoru
incantatores, nigromaticos feu maleficos h^reticos, detj
bus in toto opere traftatfi eft, funt in duplici genere,ficut
etia de eorfi defenforibus & fautoribus taftii eft. Quida
namq; funr,qui no tantii femel uel bis, fed pluries & fre-
quenter tales fulci piunt,& proprie, & fecundum uim
ifti

tiocabuli,dicuntur receptatores a receptado,quod eft uer

bum frequei1tariuu,& tales receptatores quandoq; fune
fine cu!pa,utpote ignoranter hoc facuitjnec aliquid un
fi

quam finiftri de eis fufpicati funt. Aliquando funt cul- m

pa, utpote qn eorum erroresfciunt &
no ignorat, quia ec
clefia tales femper perfeqUitur tanqua crudeliftimos fidei
hoftes, & non minus dni terrarum eos receptanr,cenenr,
defendunt, &c. tales proprie funt & dicuntur hzreticorii
receptatores,& de talibus etia loquuntur iura, &q» fune
excomunicati,iuxta ca.excom.i.§.credentes. Quidam aue
no pluries & frequen ter, fed tantu femel uel bis hmoi ma
leficos aut haereticos receperut,& ifti no uidetur proprii
dici receptatores, quia non frequentarunt, fed receptato-
fes,qa eos receperfit, & no receptauerut,licet archidiaco
nus dicat contrarium in c.quicunqj.fuper uer.receptato-
res,de quo tn non eft magna uis,quia no de uerbis fed de
fadiscurandiieft.Poniturtri differentia inter receptato-
res &
receptores, eo domini terraru femper dicuntur tx
lium receptatores, ubi fimplices qui eos expellere non ha
bent,nec poflunt,& fi receptores fint,funt tamen fine cui
pa.Vltimo aut de impeditoribus officij inquifitionis epi
/coporum, Contra hmoi maleficos h^reticos,qui funt & fi
h^retici dicendi funt. Ad quod refpondetur hmoi irnpe
ditores funt in duplici genere. Quida namq; funt qui im-
pediiit direde, iit qui capros pro h^refis crimine a circe-
re propria temeritate liberant, uel procefius inquifitionis
Iacerant,teftes in caufa fidei, pro eo q>tefti ficati funt,uul
nerant,uel fi dns temporalis ftatu at,q> nullus nifi ipfe de
hoc crimine cognofcat,aut q> nullus nili fibi de hoc crimi
be accurari poflit nec ceftificari nifi cora eoj 5t fimilia , fle
 • Qu/nio xxxirrr. 49*
Jfti impediunt direde,iuxta no.per lo.An.in flatutum,
c.

fuper uer.direde,lib.t;.de haer. & qui proceflus iudicium

qel fniam in tali caufa fidei direde impediunt , uel qui ad
iiaec agenda pratfhterint auxilium, confilium , uel fauore,
tales licet fint multii culpabiles,non tn ex hoc fiunt hae
retici iudicandi mfi aliter apparet (pellent confimilibus
,

erroribus maleficoruinuolutt cfi pertinaci uolueate, fune

tamen ipfio excoicatioms mucrone percufli,iuxta c.ut in-
quifitionis.J.prohibemus.ficq?fi in illaexcoicatione fie-
terint per annii animo pertinaci, ex tunc fiunt ut h atretici
condemnandi, ut patet c.& $.alle. Quida uero fiunt qui nn
pediunt indirede,utppte qui flatuunt qj nullus portet ar
ma ad capiendum haereticos, nifi de familia domini tepo-
ralis,& fimilia,iuxta no.per loan.An.in c.datutum,fuper
uer.indirede,& tales fiunt minus culpabiles q primi,_nec
iunt haeretici, fed fiunt excommunicati, iuxta allegatu ca-
>itulum,Vt inquifitionis. Et et praedantes ad hoc confi-
{iu,auxilium, uel fauore, taliter q> fi fteterint, in illa exc6-
municatione per annu animo pertinaci, ex tunc uelut hae
retici fiunt condenandi,per alle.c.& $. prohibemus .
Quod
ficeitintelligendum q> haeretici condemnantur taliter q>
fi uolunt redire, recipiuntur ad mifiericordiam ,
errore
prius abiurato,alias ut impoenitentes tradentur curiae fie
culari, ut patet per c.ad abolendam. $.praefenti. Fpilogan
do.Maleficae obftetrices prout aliae maleficae maleficia in
ferentesjfecundum qualitatem criminum condemnantur
& fentenriantur,& a fimili maleficae maleficia fuperftitio
fe ut didum eft, opere diaboli tollentes,cum non dubium
fit q?ficutauferre,ica &
inferre poliunt , unde & ex quo-
dam pado totaliter maleficae ex daemonum informatione
coueniunt,ut hae quidem laedere, aliae uero fanare debet,
ut fic eo facilius mentes fimpliciii illaqueando, fiiam per-
fidia augmenrant.Sagittan j uero & alii ai moru incanta
tores malefici, cum non mfi ex fauore,defenfione,recepta
tione praefidentium fiullentantur omnes tales^poenis prae
feriptis fiubiacent, & qui officiales quoficunque contra hu
iufimodi maleficos,auc eorum fautores,&c.m eorum o di-
J. cio
 496 S ent. contra Malef,diuerf, gener#
cio impedirent, fimili modoexcommunicati /unt, & om-
nibus pcenis uti fautores fubiacens uerum ubi
, fteterinc
per annum in illa excommunicatione animo pertinaci
, fi
j-edire uoluerint abiurent impedimentum & fautoriam,
&ad mifericordiamadmittuntur,alias ut impoenitentes
haeretici traduntur brachio feculari. Et ubi non fient
perannum, nihilominus contra impeditores huiufmo*
dipotefi procedi , ut contra fautores haereticorum ar.
,
ca. accufatus.$.u]timo.jEt quod di&um eft de fautoribus,
idefenibribus, receptatoribus, & impeditoribus, fuDer
maleficos fagittarios , &c. idem & per omnia intelligen-
dum eft erga quafcunque maleficas, aut maleficos, ho-
minibus , mmentis , &
cerrae frugibus , uaria nocumen-
ta inferentibus, uerum & ipfi malefici quicunque, ubi
in foro poenitentia» fpiritu contrito & humiliato pecca-
,
fz deflentes , &
pure confitenres,ueniam petierint, ad mi
fericordiam recipiuntur , alias ubi innotefeunc, con
'
traeos procedere debent quibus ex officio in-
cumbit , citando, atteftando,capiendo,&
procedendo in omnibus iuxta eri- <

minum qualitatem, ufque ad . : -t

*l!r. fencentiam diffinitiuam v

inclufiu^,uttadum .

eft , fi |& in- v * t- »7,

fU quantum .. > i J tAllfl-

hu-
tuftnodi praefidentes aeternae dam-
cuji nationis laqueum, propter ex-
communicationem eis ab 't «v vi
rt . . .
ecdefia infliftam, r. Y
cuadere ue-
“T Lenm lixae • .
•
:.’i. 7 i tu-
!
'
L' • ut: ’ ;:i;^?.mpn3ai*»uE tii J
.
1 OUVl/ I i' fl tjon
.•n.to ;U!nr*tnf)ul rzr.;i.’n3b'h-.rp': %

?• “i»p . % >:ip
:
- '
\
•-r-
>5 iU.A
^ fgy ior >us t c Huius
 QuxftioXXXF. 497
• f; /Jf
% | ! 1 1 J t C -
‘
* tji C

Huius ultima partis,fuper modos fent en-

-
r

tiandi meleficos »
quoufquefrtuoli ,
aut etiam iujle appellantes .

QVAESTIO XXXV.
>Y» I vero ad appellationis remedium finalitec
- delatum confugere ludex cernerer,notan-
dum primo quod ha:c interdum ualida ac-,
quemfta^merdum friuola atque nulla de
cernitur.Cum enim in negocus fidej fum-r
marie fimplicicer & de plano fic procedendum , uf ex pra;
cedentibus fepe ca&um eft,exca. multorum querela, in
cle.ubi & appellationis remedium interdicitur Aftamen .

quia ludices interdum fponce propter negotii arduitate

libenter ipfum prorogant £ dilatant’, ideo aduertere pof
funt quod ubi delatus fentiret fe a Iudice realitefi& de 'fa
fto contra ius,& iuftitiam aggrauatum, utpote quiaeurq
ad fe defendendum admittere noluit , uel quia folus line
confilio aliorum, uel etiam fine aflenfu epifcopi , uel eius
uicarij pronunciauit delatum quaeltionare cum alias fuffi
cientes probationes pro & contra habere potuiilet,& hu-
ius fimilia,tuncquidem appellatio foret iufta , alias non.
Secundo notandum quod Iudex appellatione huiufmodi
ubi praefentata,turic abfque perturbatione & motu de-
bet petere copiam appellationis, proteftando uerbo quod
non curat fibi tempus, & cum ipfe delatus tradiderit fibi

copiam appellationis , aduertat q> adhuc habet duos diei

ad refpondendu,& poft ho$ duos , adhuc triginta ad apo
ftolos adhibendum. Et licet ftatim poflit refpondere, &
apoftolos dare iltos uel illos, ubi fit multum expertus &
peritus, tamen ut caurius procedatur, melius eft ut aliquc
terminum x.uelxx.ugl xxv. dierum eidem ad dandum pa?
'
riter & recipiendum apolfolos quales dare decreuerit,af.
lignare cum poteftace prorogandi • Tertio notandum eft
iudici
498 Centra Malef.& frivole, & iufie appei•

ludit i quod infra tempus iuris, & infra tempus affigna-

tum debet diligenter attendere & difeutere caufas appel-
lationis, feu grauamina allegata , & fi uidet habito bono
confilio peritorum,quod imufte & indebite delatum ag-
erauauir, ad fe defendendum non admittendo , uel quae-
frion ibus non debito tempore exponendo,uel fimilia, ad-
ueniente termino aflignato, corrigat errorem fuum, &
re
fducat proceflum ad punftu & flatum in quo erat quando
defenfiones illepetiuit, uel terminum ad interloquendi»
aflignauit & fimilia, & tollat grauamen,quo ablato proce
dat prout ante, quia per amotionem grauaminis appella-
tio qua: erat aliqua fit nulla,iuxta capitulum ceflante ex-
tra de appellationibus. Sed hic tamen diligenter attedac
circfifpedus& prouidusIudex,q>quxdafunt grauamina
reparabilia, & funt illa de quibus iam di&um eft, &
tunc
habent locum ea quas dida funt.Quaedam autem funt ir-
xeparabilia,utpote fi delatus fuerit quxftionatus realiter
& de fado ,& poft euadensappellat,uel fi clenodia,& ali-
&
qua u tilia fimul cum uafis inftrumentis quibus malefi-
ci utuntur,fuerunt recepti & combufti, & fimilia qua: ne
queunt reparari,nec reuocari , & tunc non habet locum
prxdi&us modus , fcilicet proceflum ad flatum reducere,
in quo fuit grauamen huius irrogatum. Quarto notandu
iudici eft, quod licet a die refpofionis lubeattriginta dies
ad apoftolos exhibendum,iuxtacap. de appellationibus,
& poflit petenti aflignare ultimum diem iuris, hoc eft tri
cefimum,ad apoftolos recipiendum , tamen nec uideatur
quod uel it uexare delatum, & de uexatione indebita red-
dat fufpedum,&neuideaturconfirmaregrauamen fibi
impolitum propter quod extitit appellatum,meliuseftq>
aflignet infra tempus iuris terminum competentem, ut-
pote decimum diem, uel uicefimum , & poteft pottmodu
fi expedire noluerit, adueniente termino prorogare, dice

do fe fuifle alijs negotijs implicatu,uel huiufmodi. Quin

to notandu Iudici eft, q> quando prarfixit terminu appella
ti & apoftolos petenti , non aflignet folum ad apoftolos
dandum.fed ad dandum pariter & recipiendum,quia fi af
fignaret
 • Qutttio X X X P. 499
'alTignaret ad dandum cantu, tunc Iudex a quo^npcllate-
tur haberet appellanti mittere Afiignabit ergo ei termi
.

num,hoc ell, talem die talis anni, ad dandfi eis;& recipieti

dii a Iudice apoftolos, talesqualesdaredecrcuerit.Sexto,
notare debet tf in aflignatione huius termini , non dicat
refpondendo, q> dabit apoftolos negatiuos aur afRrmati-
uos,fed ut plenius deliberare poflit;dicet exhibebit ta-
les quales tunc decreuerit exhibendos. Attendat etiam «p
‘in alfignatione huius termini , appellanti ut tollatur om«
niscaurela,&.aftutia,& malitia appellantis, aflignet Io-
‘cum in fpecie,diem & hora, utpote quod atlignet uigefi-
mum diem Augu(ii,anni pratentis, & horam uefpera , fi
camera iphusludicis^n domo tali, talis duitatis uel loci
liram,tali appellanti ad dandum & recipiendum apollo-
los tales quales decreuerit exhibendos. Septimo notat
/i decreuerit in animo fuo detinere delatu crimine requi
rente , & iullitia exigente in aflignarione termini ponat,
q>aftignat talem terminu ad dandum uel recipiendo per-
lonaliter apoftolos, ipfi appellant, afligner^j-, talem locum
eidem appellanti, ad dandum eidem, St rccipiendu ab eo
apoftolos, de quo fit in poteftateludicis appellante libere
retinere, dati tri prius ftatim apoftolisnegariuis, alias non.
Oftauo notet Iudex ne aliquid innouee circa appellantem
ipfum capiendo, uel qu^ftionando,feu a carcere .liberado
uel alias ab hora qua fuit fibi appellatio prarfentata, ufq;
ad horam qua tradidit apoftolos negatiuos. Epilogando.
Nota f$pe contigit q> delatus quando dubitat contra eu
feratur fententia, quia conftat fibi de culpa fua,frequerer
recurrit ad appellationis remedium, ut fiefubterfugiat Iu
dicis fententiam,unde ab ipfo appellat , & caufas fnuolas
allignat, utpote Iudexeum captum tenuic, & cautioni
idonea» eu tradere ncluir,& fimilia friuola colorata , qua
appellatione Iudici pr^fentata, copia appellationis petat,
qua habita ftatim uel poft dijos dies,refponfionem,diem,
& horam, & locum appellanti ad dandum & recipiendu
apoftolos tales quales decreuerit prxfigac ,
infra terminu
th luris,utpote.X5.z5.uel $o.diem talis menfis,infra que
iij»Pars Mal.Malefic. 1 i termi-
 $oo Contra TAalef.friuott uel ivfldappel,
terminu afsignatum Iudex copia appellationis & graut-
mina feu caufas propter quas appellat diiigecer difcutiar,
& cum bono confilio iuris peritorum,deliberaret an exhi
beat appellanti apoftolos negatiuos, hoc ell refponfiones
negatiuas,appelarionem no admittendo,Vel-affirmatiuas
& reuerenpiales mittendas ad judice ad quem appellat ap
.
pellationi deferendo , Si enim pideat q> caufx appellatio-
nisfuntfalfx uelfriuolx atq;nujlx, & q> appellans non
uult nifi indicium fubterfugere,feu prorogare, det apofto
los negatiuos flue refutatorips.Si aut uideat quod graua-
mina funt uera,& iniufte,(Ibi illata, & non funt irrepara-
b ilia, uel dubitat fi eft ita,uel alias fatigatus propter mali,
tiam appellantis, uult fe a tanto onere uberare , exhibeat
appellanti apoftolos infirmatiuos feureuerentiales. Adue
piente igitur appellanti termino aflignato, fi iudex non-
ftup) formaujt apoftolos feu refponfiones, uel alias no eft
thfpofit.us, peremptorie poteft roeare fimul vel fuccefliue
ufque ad trigefimum diem, qui eft ultimus terminus iuris
ad exhibendum apoftolos aftignatos . Si autem formauic
& eft difpofitus poteft ftatim dare apoftolos appellanti.
,
Si igitur decreuerit dare apoftolos negatiuos , feu refuta
torios,aduertente termino peremptorio a {lignato , exhi-
bebit per modum qui fequitur in fcriptis.
T di&us Iudex refpondens prxfatx interie&x ap-

E pellationi, fi dici appellatio merearutylicit q> ipfe

iudex & fecundum canonicas fandhopes, feu etiam
& procedere
imperialia ftatuta,feu Jeges,proceftip,
jntedit,& a iuris utrjufq; tramite non difceflit, nec difce
dere intend jt,minysqj ipfiim appellante aggrauauit , nec
aggrauare intedit,ant intellexi t,quod patet per caufas co
loratas allegatas fingulas decernendo, Non enim graua-
pit in hoc , quod eum c^pic & captum tenuit , quia cum
ftt fibi delatus de tali hxreticaprimuate, &
reftcs multos

ftabeat contra eum, merito ipftjm tanquam conuiftu de

jixrefi uel /Ibiuehementer fufpe£him,captum tenere de-
buit,atque debet, nec grauauit eum,quia dare ipfum no-
Jyic cautionijnam cum crimen hxrefis fit crimen de maiq
 '--
Quttlfo xxxr. 5-G1
ribus,& ipfe appellans effet conuirtus, & ftatim in nega,
tiua nequaquam eciam maxime dai*
erat, nec eft cautioni
dus,fi eft& erat in carceribus detinendus, & fic difeurrae
per alias rationes . Quo farto , dicat fic Quare apparet
:

quod ipfe iud x debite & iufte procellit , & aiuristemi-

tis minime deuiauit, minusque ipfum in aliquo aggraua-

uitjfcd ipfe appellans per quafdam caufas coloratas atq;

firtas nititur fubterfugere iudiciii iniufte & indebite ap.
>eJlando, propter quae eius appellatio eft friuola atq; nui
{a,utpote a nullo grauamine inrerierta peccans enim in
,

materia & forma. Er cum appellationibus friuolisnec iu-

rare deferat, nec (it a iudice deferendum, ideo dixit iudex
ipfe quod interiertam appellationem no admittu,nec ad
miteere intedit,nec ei defert, nec deferre proponit, hac &
«fponfionem offert dirto tali fic indebite appellanti pro
apoftolis negatiuis, &
mandat ineri ftatim immedia-
te poft appellationem prxdirtam eidem praetentatam»
& fi eradat notario qui appellationem eidem praefen-
tauic.

Q
Vibus apoftolis negatis fic adhibitis appellanti,
ftatim iudex continuando ipfum fuum officium
exequatur, mandando eundem capi feu detineri
uel ipfum arreftado,uel terminum ad coparedu
cora fe eidem aftignando,uel aliquid fimile propter quod
appareat non definit efle Iudex,continuabitque procef
fum fuum contra appellantem quoufq; a iudice ad quem
eftappellatum fic prohibitus ne procedat.Caueat tamen
Iudex quod nullam nouitatem faciat contra appellarem
perfona,nec ipfum capiendo, nec fi captuseft a carccre li
berando.nec alias ab hora qua fuit fibi appellatio praefen
tata, quoufq; apoftolos ei tradiderit negatmos,fed ex cuc
ut praedicitur,poterit fi iuftitia hoc requirat , quoufq; fic
prohibitus a iudice ad quem fuerat appellatum, &tunc
cum proceftibus claufis & figillatis,& cum fide ac tuta cu
ftodia, idonea cautionefi oportuerit remittat eum ad 1 u-

dicem ante dirtuni.Si aute Iudex exhibere decreuerit apo

ftolosatfirmatiuos 6c rcuerentialcs , adueniente eidem
lix ter-
 ,

fo i Contra malefffwotiyud iujii appel.

termino peremptorio affignato ad dandum & recipien--
dum apoftolos, exhibebit per modum qui fequiturin
feripeis,
T
di&us Iudex refpondendo prxfatx interie&£ ap
mereatur . Dicit enim
pellacioni,(i dici appellatio

E
'

prout debuit in caula prxfenti procef

ipfe iufte,&
/
lum & no alias,nec diftum aggrauatum fe appellaf
fe aggrauare intendit, q<J patet per allegatas rationes, fin
gulas difcun edo,no enim ip/um aggrauabit in hoc quod
dixit, &c. difcurratper caufasfingulas.appellationis, me-
liori modo &
cum ueritate quia poterit refpondendo, co
eludendo fic,quare apparet quod ipfe iudex didum appel
Jantem nullatenus aggrauauit,neccaufam dedit eidem ap
pellanti,metuensnefecudumeiusdemerita ad iufticiam,
procedatur,propter quod eius appellatio elt friuola atqj
nulla,quiaanullograuamineinterieda, neceieftiure a
Ipd ice deferendum,uerum, propter reueretiam fedis apo
llolicx ad quam excitit appellatum, dicit ipfe iudexquod
.dittam appellationem admittit eiqj defert, & deferre in-
tendit,totum pr^fens negocium ad S.dominum noftrum
Papam, & fanda fedem apoftolicam remittendo, affignan
do eidem appellanti certfi tempus,fcilicet tot mentes pro
xime fubfequentes,infra quos cum proceftibus,claufulis,
& figillatis (ibi per ipfum iudicem tradendis, uel alias da»,
ta idonea cautione de pra?tentando,teu in Romana curia,
uel cum fida & tura cullodia eidem peripfum iudicem ex
hibenda, habeat in Romana curia prxfentare domino no
liro Papae, & hanc refponfionem offert ipte iudex eidem
appellanti,pro apollolisaffirmatiuis,& mandatur eam in.
immediate poft interiedam appellationem eidem pr£
fei i
lentatam, & H tradet eam notario quj appellationem ei»,
dem praefentauit

A Tcendat autem prudens iudex quod

illa
mox ut apo-
liolos reuerentiales appellanti exhibuit ,
pro qua ille appellauit,llatim ipfe definit elTe
ludt x, nec pot amplius de ilia cognoteere,nifi fibt
(a remifla per fandifildhm noftrum Papam, quare de cai»
in caufit

-• -• - - fe
 j,

' Qu&ftio xkxy. 50

amplius non intromittat,nifi mittendo didii ap-
fa illa fe
pellantem per modum pr^didumad D.noftrum Papam,
aflignando eidem terminum competentem, utpote unius
menfis, duorum uel trium, quatenus interim poflit fe ad
eundem difponere & parare, rccipiatq; ab eo de compare
do,& fe prxfentando in Roma. curiam infra eundem ter-
minum afijgnacum,idonea cautione,uel fi appellans non
poteft illam pratftare,mittatur cum fida & tuta cuftodia >
uel obligat fe melius quo poterit, quatenus fe infra termi

num aftignatum in Romanam curiam prxfentabit dno

noftro Papa?,uel per ipfum non ftabit.Si autem iudex ha-
bet caufam aliam, ac procedit contraeam inaliacaufain
qua delatus non appdlauitjinip/a illa cu iudex remanet
prout ante iudex , etiam fi poli admilfam appellationem
& datis apoftohs reuerentialibus, ipfe appellans accufa-
tur & denunciatur iudici de aliis hzrefis criminibus , de
quibus non agitur in caufa pro qua appellauit, no definio
eflc iudex,imo potefl pro fe ad infortnandu , & telles exa-
minandfi libere prout prius,& finita primataufain Ro-
mana curia, uel ad iudice remiffa, poteft procedere liberti
in fecunda. Aduertant autem iudicesqjprocdfusclauios
& figillatosad Ronia.curiam mittant, iudicibus a fTigna-
tis,qui iuftiuam facianc,proceft'us meritis aditatis, nec in
quifitores ibi curent agere contra appellantes, fed dimit-
tant eos praedidis fuis iudicibusiudicandos,qui iudices fi
inquifitores nolunt facere partem contra appellates pro-
cedent ex officio ad procurationem appellanti», fi uolue-
rinc expediri . Aduertant etiam iudices quod fi ad appel-
lantium inftantiam citentur per/bnaliter,& compareanr,
caueant tamen omnino litem no iurare, fcd attendat pro
ceflusexhibere,& totam caufam ad illos reducere, & pro
curent ut citius poterunt remeare , ne ibi ta:diis,miferii9
laboribus & expenfis, damnabiliter fatigentur, fequuntur
namq; damna ectJefiae,&hererici confortatur, & eft polt
non inueniunt iudices tantum fauorem & reueremiam *
nec timentur, prout eorum praefentia facit.Icem ipfi hae-
retici alii quicunque, uidentes iudices in Romana cuti*
- £ 1 i
j fatiga-
 . 4

5 04 Contra Malef.friuott ucl iujli appell.

fatigari,& detineri,erigent fibi cornua & contemnant ‘tc ,'

malignabuntur, & audacius hatrefes minabunt , & ubi a*

gitur contra eos,fimili modo appellabunt. Ali etiam li|« j

dices elficiunrur debiliores , an negotia fidei pro-

fequendum , & ad harrericos cxrirpandum,
mctuencesne per confimiles appellatio»
lies , taediis , & miferiis fatigentur,
« k i
h$c omnia cedent in magnum
liti prxiudicium fidei ecclc
Cl\ fx fan&x D E I ,i
— 1? J1
quibus fingu * :
•

o, iisfpon- . z.i

fus
ipfiusecclefixeam prxfcrua-
~{f. re dignetur

4 - “J %.
(i

i», • /. , .

*
K it ’*.

* «V 1 ,»*> i, «1

. M>«v >y
/ M»« • *Lf , • fi
*yk\ * w'1 i * i»*.*
.>• 4* 1 ' i.fji

*•*>'*' m »t* .
y
*
4

H/
-J * % w- JU
v « V* 1
•
v ** r

>» Ifj

L: >i k* 0*illt<rif?Vd£j
J
rv
Sto »
»**a 3

& ‘-Tt - V' *

) • « • • ’ .
- «r.

yt«> •
f.’.
.

>
istfi nJrytt’
»*• <1 < J, . j «I . «
^ v
tpoitc

> * * A,

•**» -

•f' ~*-**a>M <

j. ri.-r-r; S E»r

•i-
 I T
CE
ACTATVM
AT I Oj ET.

lcriptio Do&orum alma; i

Uerfkatis ColonienC

IVXtjL FOBJrfjM Ty
inflrumentu

NOMINE
NI NOS
CHRISTI* Amen.Nc*
uerint uniuerfi prxfente*
publicum inftrumetum 1 6
durijuifurij & audituris
Quod anno a natiuitate!
eiufdem Domini noftri *
Millefimo,quadringchtefi-
mo, oduagefimofeptimo j
Indicione quinta, die ueraf
fabbati,decimanona rnenfis Maii * hora quirita poft meri
dxem,uel quafi pontificatus fandiffimi in C H R 1 STO
patris & domini noftri domini Inriocericii * diuina proui-
dentia Papae odaui , Anno tertio. Iri trfei notarij publici
& teftiurii infra prorilm ad hoc fpecialiter uocatorii
(eri
*
& rogatorum praefentiaperfonaliter conflitutus* Vene-
rabilis & religiolus frater Heriricus inftitoris facrx theo-
logia: profeflor , ordinis pra»dicatorum,’haeretic3e praui-
tatis inquifitor ,a fanda fede apoftolica , una cum uene*
labili &religioIo fratre IacoboSprenger, etiam facraS
li 4 tbeoltf*
 .

theologi^ profeflore,ac conuencus predicatorum Colo-

niempriore collega fuo fpecialiter deputatas , pro fe di &
fto collega fuo pvopofuit atque dixit, modernus fummus
pontifex fcilicetjdominus Innocetius Papa prasfatus, per
una patente bullam commific ipfis inquifitoribus Henri-
co & Iacobd,ordinis pra:dicatoru & facrx theologis pro
ftfloribus prxdjdis,facultatem inquirendi apoftolica au
dorirate fuper quafcunqj hzrefes prscipue autem /upfcr
hsrefim maleficarunijmodernis t emporibus uigentem ,
& hoc per quinque ecdefias Metropolitanas, uidelicet
,
Maguntinen. CoIonien.Treueren. Saltztburgeri. &Bre-
meri.cum omni facultate contra tales procedendi , ufque
ad ultimum exterminium , iuxta tenorem bullae apofto-
licae quam fuis habebat in manibus fanam integram,
, , ,
ill^fam,&non uiciatam,fed omni prorfusfufpitioneca-
renti.Cuius quidem tenor bulla: fic incipit Innocentius.

epifcopus /eruus feruorum D

E I. Ad futuram reimemo-
riam fummis defiderantesafl'edibus,prout paftoralis fo-
licitudiniscurarequirit,ut Hdes catholica noftris potifli
me temporibus ubiq ; augeatur & floreat &c. Finit au-
tem fic , Datum Roma: apud fandum Petrum, Anno in-
carnationisdominic^ Mil)efimo,quadragentehmo odua
gefimo quarto, Nonas Decembns.Pontificatus noflri An
no primo.
~ Et quia nonnulli
animarum redores, &uerbi DEI
praedicatores publice in eorum Termonibus ad populum
aflerete &
affirmare non uerebantur maleficas non efle ,
aut qui nihil in nocumetum creaturarum quacuque ope
ratione efficere pollent, ex quibus incautis Termonibus
nonnunquamfeculari brachio ad puniendum huiuTmodi
maleficasamputabaturfacultas,& hoc in maximum aug
mentum maleficarum & confortationem illius h^refis
Ideo praefati inquifitores,totiseorumuiribus eundis pe
riculis & infulcibus obuiare uolentes tradatum quen-
,
dam non tam ftudjo/e ,
quam laboriofe collegerunt
In quo non tam huiuTmodi pr^dicatorum ignorantiam ,
pro cachoJic^ fidei conferuatione repellere,nifi Tunt qui
r - - tum
 p .

tum *tiam in exterminium maleficarum debitos modos

fententiandi & eafdem puniendi, iuxta didat bullf
teno-
rem , & facrorum canonum inftituta laborarunt. At quo
niam conlonum rationi eft,ut ea qu$ pro communi uti-
litate fiunt,etiam communi approbatione dodorum ro-
boretur.Ideo ne profati redoresdi/coli , & praedicatores
(aerarum literarum ignari aellimarent praedidum trada-
tum,fic ut promittitur colledum minus bene dodorum
determinationibus,& fententiis fulci tum, eundem alma
uniuerfitati Colomeri.feu nonnullis ibidem lacr^ 3 g' n 9
profelToribus ad difeutiendum &
collationandum obtu-
lerunt, ut fi qua reprehenfibilia,& a catholica ueritate dir
fona reperirentur, eorum iudice lic refutarentur,quod ta,
men cofona catholicae ueritati approbarentur, quod fub
(criptismodis fadum fuit. '

ln primis egregius dominus Lambetrusde Monte, ma

nufuapropriafefubfcripfit,proutfequitur. EgoLam- /

betrus dc Monte,facrae theologi £ humilis profeilor, De-

canus pro tepore facultatis facrae pagina: tiufdemfludif
Colonien.fateorac manu mea propria illum tradatum
tripartitum per me lullraturv , & diligenter collationa-
tum, quo ad eius partes primas nihil continere , /aitim
meo humili iudicio, quod fit contrarium auc fententii*.
non errantium philolophorum,aut contra ueritatem fan
d$ catholicae & apollolicae fide, aut contra dodorum dc-
. terminationes , a landa Ecdefia approbatorum aut ad-
millorum Tertia etiam pars utique liiftinenda & appro-
.

banda,quo ad illorum haereticorum punitiones , de qui-

bus tradat inquantum facris canonibus non repugnat
Iterum propter experimenta in hoctradatu narrat3,qu£
utique propter famam tantorum uirorum praecipuorum
etiam inquifitorum creduntur elleuera. Confulenduni
tamen uidetur quediile rradatus dodis & uiriszelofis
qui exeo lana, uaria ,& matura confiliain exterminium
maleficarum conferre poliunt, communicetur limul &
ccclefiarum redoribus timoratis & conlcitntiofis dunt*
xat, ad quorum dodrioam fubdicorum corda inodum».
tam
 %

tam peftiferxhxrefis incitari poterunt ad cautela boiKf

'
rum pariter &.nalorum inexcufabilitatem atq; punitio,
nem, ut fic mifericordia in bonis & iullitia in malis luce
*

clarius pateat,& in omnibus Deus magnificetur ipfo prae

ftante , cui laus & gloria.
Deinde ad idem uenerabilis magifter lacobus de Str*
len, etiam propria manu fua fubfcripfit, in hunc modum*
Ego 1 acobus de Siralen, faerx theologia profeflor mini*
mus,poft uifitationem,tradatus memorati, fentio con-
formiter per Omnia, his qux per uenerabilem magiftruirt
noftrumLambercum de Monte decanum , facrae theolo-
gia» fuperius annotata funt, quod atteftor hac feriptur*
manus me^ ad laude Dei. Pariformirer eximius magifter
/ndreas de OcKfenfurt, etiam propria manu fe fubi cri-
pfit , ut infra de materia oblati tradatus
,
quantum pri*
ma facie apparuit quod contelior, manus meje feriptura*
ad finem in eodem exprefliim promouendum.
Confequenter autem egregius magifter Thonus dd
Scotia, fimiliter fe propriamanu fua fubfcripfit prout fe
quitur . Ego Thomas de Scotia faerx theologiae doftor*
licet immeritus conformiter fentio per omnia uenerabi*
iibus magiftris nofiris praecedentibus in materia prxfati*
tranatus per me examinati, <^uod jtteftor manu propria
mea. Subfequenter& fecunda fubfcriptio contra prxfa-
tosprxdicaroresincantos fic adafuir < In primis pofiti
fuerunt articuli prout fequitur* Primo inquifitores hae
reticx prauiraris deputatos audoritate fedis apoftolicx*
iuxta formam canonum commendant magiftri facrae
theologi* fubfcripci , &
hortantur quod dignentur pro
fequi cum zelo eorum quod malefi*
officium. Secundo,
«ia pofle fieri permiffione diuinaex cooperatione diabo
li,per maleficos,aut maleficas, non eft contrarium fidei
catholicx , fed confonum didis faerx feripturx , immo
neceffarium eft , iuxta fentenrias fandorum dodorum,
iliaquandoque pofle fieri ad mittere. Tertio , prxdicarcf
ergo maleficia non pofle fieri, erroneum efi,quia fic praf-
dicantes impediunt, quantum in eis eft opus pium inquis
ficorum

/
fitomm,mpbxiudiciutn falutis animarum, feereta tamen
qua: quandoque ab inquifitoribus audiuntur non fune
omnibus reueJanda . Vltimo exortandi ueniunt omnes
principes, & quicunque cathblici,ut afhffcre dignentur
tam pijs uotis inquietorum, pro defenfione fandae catho
Jicae fidei . Demum uero fubfcripti & fuprafcripti dodo-
respracdidae facultatis theologi*, manibus propriis fe
fubfcripferunt,pi out ego Arnoldus notarius infrafcriptis
ex rcueiatione honelli ioannis Vorda de Meclinia, almas
uniuerlitatis <Lolonien.bedelli iurati qui mihi hoc retu-
lit , audiui &
ex manibus etiam Cupra &
infralcriptisap-
paruit,uidi & in hunc qui fequitur modum.
Ego Lambetrus de Monte , facrae theologi* humilis
profeilor , ita fentio ut prxl'cribitur,tefte hac manu mex
propria -. Ego Vdalricus Kryden vvijK.de eKlyngen,
/aerae theologia: profeilor nouiflimus,ut prxfcnptum eft
ita ienciendum,hac manus propri^ fubfcription^ ccnfeo.
Et ego Conradus de Campis , lacra: theologia: profeilor
hunulimus, prout (iipra cum maioribus meis in idem
concurro mdicium. Ego Cornelius de Breda, mini-
mus profeflor ita lentio,ut prxfcriptum eft,quod tellifi-
cor manu mea propria . Ego Thomas de iicocia, Iaera
theologi* profeflor, ljcet immeritus confornnter ftnrio
uenerabilibus profe floribus prxfcriptis,tcfle manb mei
propria.. Ego Iheodoricusde Buminell,lacrx theo-
logia:humilimus profeilor, ita fentio ficut fcriptum cfl
per magiftros meos praeferiptos , quod tellor manu mex
jppria , in allertione articulosum prxlcriptorum com
formis iudici lum cum uenerandis magillris nolhis,prac
j

ceptorib.meis . Ego Andreas de Oefenfurc facr£ theo-

logi* facultatis profeflor, ac theologorum uniuerfitatii
Colomenlis collegi j minimus. ouiflime a urenvtic fina-
iiteriam didusuenerabihs & rehgioins frater Htnricu»
lnffitorisinquifitor habuit & tenuit m fuis mambusqui
dam aliam lueram pergamena Seremflimi regis Roma-
norum figillofuo rubeo rotodo,in capfacxre gjauc^nrfv
prefla,impreffulapergamcni inferius impendentis, ligd;#
lanati*
 ,

fanam & integram non uitiatam,troh cancellatam, nequt

in aliqua fui parce fufpedam, led omniprorfus mtio Sc.
fufpicionecarenri. Ica quod in faciliorem expeditionem
huius negocij fidei,idem lereniflimus Dominus Roma-
norum rex praefatus, ipfam eandem bullam apoftolicant
fupra radam tanquam Chriftianiffimus princeps tueri 8c
defendere uoluit, atque uult,& ipfos inquificores in fuam
omnimodam procedionem fufcipit Mandans & praeci-
.

piens omnibus & lingulis Romano Imperio fubditis , ut

in execuuone talium negociorum fide ipfis jnquifitori-
bus omnem fauorem &
afliftenciam exhibeant, ac aliasfa
ciant prout in eadem Jitera plenius corinetur& habetur.
1
Cuius quidem licerae regalis principium & finishic infra
annotantur in hunc modum . Maximilianus diuina fa-
uente clementia, Romanorum Rex, femper Auguftus,
Archidux Aullrix, DuxBurgonix, Lotharingix,Braban
tix,Lymburgix,& Geldrix, Comes Flandrix, &c. Finis
uero. Datum in oppido noltro Bruxellen.noltrofub figi!
io , menfis Nouembris die lexca, Anno Domini , Mille-
fimoquadringentefimooduagefimo lexco, regni noftri
anno primo.
•
D H fuper miffisoninibus & lingulis iam didis, uene
rabilis& religiofus frater , Hcnricus,inquifitor, pro Cc
& collega fuo antedido,ipfis a me notario publicum , feu
publica infirumentum & mltrumenca , in 'meliori forma
petiit. A da fune hxc Co!oma?,in domo habitationis ue-
nerabilis magillri Lamberti de monte prxdidi infra emu
nitatem ecclefix landiAndrex Colonienlis ficus. inca-
mera negociorum & ftudijeiuldem magillri Lamberti
inferius, fu b anno Domini,inditione,menfis,die & horis
& pontificatus quibus fupra,praifentibus ibidem prxdi-
dis magiftro Lamberto,& loanneBedello,nec non hone
fiis uiris,Nicolao Cuperde uenroide, uenerabilis curiae

Coloniefis, notatio iurato. & Chrilliano Vinczen de culi

Kirchen,clerico Coionienfisdiocotfis,cellibus,ad prxmif
/afide dignis rogatis & requifitis.
£t ego Arnofdus kolich de cufijdrchen , clericus Cou
ionienfis
 L

lonienfis iuratus ,
Quia pra:miflis omnibus & Angulis »
dum (ic uc praemittitur fierent & agerentur,una cum pr$
nominatis teftibus praefens fui,eiq; fic fieri uidi,& ut pras
fprtur ex relatione Bedelliaudiui, idcirco
pr?fen< pubil-
fuminttrumentum, manu mea propria feriorum &
ingro flatum, ex inde confeci,fubrcrifi,publica
ui,& in hanc publicam formam redegi,
fignoque & nomine meis folitis &
confuecis fignaui ,
rogatus &
requifitus, in fidem & te
limonium omnium
M v ficfinguloruh»
ty
/.

pr ? miflp
vy
/V ri 3
c rum. Z3 00 U a
n ‘l

\
'
'•
V \V
a 3 .> a xs A
P I N I- S.
'&icd&T

0.
ERRAT A SI C CORRIGITO,
1.
l.farrs.c. is. fa*
•flere. lege afferere. c.i.aret.Ieg.arte.c.S. Iaera:.
cietate.l>lbcictate,c.27.zg.cdnalcs.l.carnales.c.2s.angcluiu.i.an
geli.afleftionem.l.aifteftionum.c.49.clericos.l.colericos.c.56. ge
tiliaco-um.l.geneata i.orum.c.S 2.uebra.l uerba c .6 i.nimis.l.im
nus.c.6s .iturum ftatuitur 1. igitur ftamio.c.Sz.^lUinaHua.l.xlu
matiua.c.83. exeuntibus.! .exeunrci.c.j»6. licitum. l.illicuu.c, i«>4»
alias.'.adc.izi.otnnium.l.hoininum.c.i24.petrus.l. mimus .c.
ij 2.uebrorum.l.uerborum.c.i6o.generaiiuam.l.genetatiuam r«
cipiunt.c. i64.omnium.l. hominum. c. 169. cxus.l.unius.c.joS.aii
gcloruni.l.anglorum.c.}4}.lolitum.l.illorum.c.j8S. potere.Up*
tere.c.39z.perfeuerandi.!.przl"eruaniii. t 409. notorio. 1, notario»
c< ‘.
415 .bellum.l.libellum.c, 4 »j..difcufrus.l.dil'cusfis.c. 45 ^*hi
•
Jjis.c.44S .h*retica.I.hxreticus,c.4S oacuetfus.l. reuerfus.c. 4S ?
dclinquentes.i.delinquentisx.4J S .fcalo.Ufcala.c, 46 1 . peraclitus f
paraclitus.c,478.louge.l.longo.c.48i.expoaeadui.l. esponen*
l|as.c.4S4>fcicntc,Ulicmet.c^8#,
 . 4

~ 'Miifcf.o
t llt •• ) < .,fr.'£ | u ?wnjr,
'

s ^?> '4 7W3*j

llivi .iJiffJJtviJ fK^'
.; i :stl - ji 'pic ini e <* i
<jrt

.. iit yifit
•
/ r
»,hn *j><j« ;/*• *•
r»‘. msj^v
. .. c.iir.* -j? £r :
!

« au mu:.;,’ ; ;-ri
(• •'»
ifjtfi sr.iii-t i £ 'tuvonyii
1 < •*
"fp*

RSGIST RV M. I

ABCDEFGHlklMNO *
P Q R. S T VX
Y Z
Aa R b Ct Dd EcFf Gg Hh Ii Iu

Tab ala per Ce patet

TA " JI 3
VENETIIS
Apud Io. Antonium Bertanum. 1574*
iMSQ.J.tn: Cjiiti)
/' • ;; • hn

*>« tffctwW®

**a 4* iimi 1|Y >« 1 '%3t 1 • 7^«

• -

« f>s^' < Mif'< ^ . 1 1

• ^
. 1
^
*X«P V
-
.. ...

-34STxi*l > rar.v.3 »- t>iri

.

•;
,
• '

•
1 ji r.'.! j.VC.i