Documentos de Académico
Documentos de Profesional
Documentos de Cultura
MALLEVS
MALEFICARVM^
IN TRES DIVISVS
partes.
Concurrentia ad maleficia, 7 )
/ 'y *> ~
In quibus Maleficiorum efte&us,
j
^ Remedia aduerfus maleficia
con
Et modus procedendi, ac puniendi maleficos abunde
tinetur,przcipue autem omnibus lnquilitoribus , & di«
uini uerbi concionatoribus utilis, ac neceflarius
•
r _ JCS
^ca >,
du i ;
'
4 '
:
-
; j -i'
i
; .
,2 . ;-T T X i H
,l:. .... > -.
• - •
V x j
*..
»
"
i
^TT ^ ^ C. •-
siaiHaisifi *di\-AH,
* ' . .
' nnitJi
•'*.
.
-*
l
.’
'
.
• *
v-Ji< ..'u-iO^..,' , o^,iujsnn
i.. •/ .iJlUU 4 .
•
:*
... .
;,
.'•
V i- f
"
'' •'
“*-i
Vl
;
4 ,
'•
i • • 7' •
'
;
'
•
t* ^
f •
•
X /53*5-
••»»•••••' •iTT*-'-
'
V. .%ifc •'.
W •
ft
•* - '
h-.yj- .
’
i I-. -V •
t . t •? • *S': ' i
'
...... •:
*
l: I
•.o-r*. - .'-
> •.'*'
, a*
4* - -
'•
r
'V - fi
l'.- * • V'
~1
joogl
AMPLISSIMO
s e i p i o
REBIBAE, TITVLI
n i
S. A N G .E L I,
PRAESBJTERO CARDINALI'.
DE PISA NVNCVPrATO;
; . Omkiv.m Hair.etiqoivm m * 1 T ' * AS • a
Cenfori optimo. ;
'
toan* ^Antonius cn\a\
i
VL t VM arbitror ho-
minem uerepium , repe-
riri, (tAMPLISSI-
me Qardina-
^ t LIS ) qui uarijs inge-
nijs hominum confideratis > quibus bo-
narum artium studia > hodiernis tem-
poribus'>& uigcnt > & deficiunt > non
uarie afficiantur . Liet ari fummop ere
debet >
quod hac noftra atasiugiterin
tenta efi libris , nullam quietem in eo-
rum fiudijs intermittit ^ quotidie na-
a 2 ficuntur
*
a
r
* l «•
exci
*o
a?- M
\(1{E VERENDIS S IME CAR-
DINAL IS ) atque obteftor > ut li-
APOLOGI A A VT HO-
•'
ris INMAUEVMMA- * t
v
\
vi L H F I C AR V M. *
TENOR 1
I
\N
,
TENOR BVLLAE
STOLICAE
APO-
ADVERSVS
ha?refim maleficarum.
NNOCENTIVS EPISCOj
Pv S, S E R V V S femorum D E I Ad .
1
mulieres ne concipere,uirosqj in uxoribus,& mulieres ne>
fliris-a&usconiugales reddere ualeant impedire. Fidem
protere* ipfam quanj in facri fufceptione baptifi^i fufce-
peruntjore facrilego abnegare. Aliaque quamplurima ne
fanda cxceflus St crimina,inftigimte humano generis ini-
mico committere & perpetrare non uerentur, in anima-
tum fuaruni pericul u,diuinx maieftacis ofTcnfam, ac per
niciofum exemplum,ac fcandalum plurimorum. Quodq;
licet dile&i filij H.ENRICI inftitoris , in prxdiftis
partibus Alemanixfuperioris, in quibus etiam prouin-
tix,ciuicates,terrx dioccef. & alia loca huiufmodi com-
prohenfaforecenfetur;: nec nonlACOBVS SPREN-
G RE per certas partes linex Rheni , ordinis prxdicato-
rum & theologiae profeflores, hxreticx praui tatis inqui*
fitores,perliteras apoftolicas deputati fuerunt, prout ad-
huc exittunt,tamen Jionnulli clerici & laiciillarum par-
tium quxretes plura fapere quam oporteat , pro eo quod
in literis deputationis huiufmodi prouincix, ciuitates,
diocnefiterrx,& alia locaprxdida, lllarumqj perfonx ac
exceflus huiufmodi nominarim &
fpecifke expreha non
fuerunr,illa fub cifdein partibus minime contineri, & pro
pterea profatis inquifitoribus in prouincijs, duitatibus,
diocoe terris &
locis Drxdiftis , huiufmodi inquifitionis
officium exequi non licere, & ad perfonarum earundem
foper exceffibus &
criminibus antediftis,punicionem , in
carcerationem & corre&ionein admitti non debere, per-
tinaciter aflerere uon erubefeunt . Propter quod in pro-
uincijs,ciuicatibus, diocoe.terris & locis pr^di&is excef-
fus,& crimina huiufmodi non (ine animarum earundein
euidentiaiattura,&xrernxfalutis difpendio remanent
impunita.Nos igitur impedimenta quxlibetqux perip-
forum inquifitorum offici j executio,quomodolibet reta r
dari poflecde medio fubmouere,& ne labes hxreticx pra-
uitatis,aliorumq;exceflum,huiufmodi in perniciem alia
rum innocentunt fua uenena diffundat , oportunis reme-
diis prout noftro incumbit officio , prouidereuolentes fi
dei zela ad hoc maxiine nos impellentCjne propterea cot*
tingat
P
eres ne
cingat,prouincias, ciuitatesjdiocccles,cerris &
loca prfeifi
Fidem
da fub cifdem partibus Alenunix fuperioris, debito in-
quificionis officio, carcere eifdem inquifitoribus in illis
Cufce-
odq;
praedidis prouincix,ciuicates,diocoe.rerrx &
Joca, ac per-
fonx, &excefiiishuiufinodi nominarim, & fpecificeex-
i&i
prefla forent auchoricate apoftolica tenore prxlcntium
iiti-
flacuimus.Proq^ paciori cautela literfls & depurat ioncm
m-
prodictas ad prourncias^iuicates,diocce, teiras & loca,
N-
nec non perfonas,& crimina huiufmodi extendentes, prae
:o-
fatis inquifitoribus quod ipfi & alter eorum accetfico fe-
i i-*
y-
cum dileCto filio,! O A N-fsl E G R EM P ER Clerico
Conftanrien.diocoe.magiitro in artibus, eorum moderno,
feu quouis alio notario publico per Jpfos , quemlibet &
eorum pro tempore deputando in prouincijs, ciuitati-
bus,diocoefis,terris,& locis prxdiCtis, contra quaJcunque
perfonas^ruiufcunque condi tionis,& prxeminentix fue-
rint huiufinodi inquificionis officium exequi, ipfasq; per
fonas quas in prxmiffis culpabiles repet ierint, iuxta earii
demerita corrigere,incarcerare,punire,& mulCtare. Nec
non in fingulis prouinciarum huiufmodi parrochialibu9
ecclefijs,uerbum DEIfideli populo quotiens expedie-
/
&
do libet impediri moleftatores impedientes, & contra
didores,quoslibet &
rebelles,cuiufcunque dignitatis ita
cus,gradu5,przeminentue , nobilitatis, & excellentis aut
conditionisfuerinc, quocuque exemptionis pnuiltgio
&
fint mumtu^er excommunicationis , (ufpenfioms in- &
terdidi, ac alias etiam formidabiliores de quibus (ibi ui •
.PRIMA PARS i
MMALEFICARVM»
A L L EI
Tria concinens, quae ad Maleficium concurrunt ,uc
funt,Dimon , Maleficus , & Diuina permiflio.
t
/
1
Qu&fiio prima
^
paflibus*notatur.Ideo illi qui dicunt maleficium nihil efle
nocoriu fit
occultum poerita 4##
euchatiftia denegetur . Si
dierum de confe.dift.a. pro diacone.ltem fi dencus quod
deponendus & in monafterio dettidendus. Silaicusex-
comunicandus i^.q.v.Non oportet Item quod tales in
.
libidinem
innocentum infi Jiantur , animos mulierum ad
fledunt,& hi belli js obi jciuturjVt.e.C.l. multi. Decemur
etiam leges q> ad eorum accufationem quilibet admitta-
tur, ficut &canon.in c.in fauore fideidib.d.dehxre.unde
admitti
fubditurJibidera.Ad hanc accufationem quilibet
prope
tur quafi in crimine Jxfx maieltacis . 1 piam enim
modum pullant maiellarem diuinam.I tem q> quxlliqni-
bus in interrogandum lubiiciantur. Subdit &
quilibet
Qua/lio prima» 7
plusaduerfus maleficas, quam exalijs fcripturarutn alle-
gationibus marcefcunr. Prarcerea & per leges commefH
dantur qui eorum malefici js obflanc . Vnde ubifupra.U
eorum. AJij autem oui faciunt id ne labores hominum
ventorum grandinisq; lapidatione fternuntur, non poena
fed praemio digni funt. Qualicerautpm fit licitum talia
impedire inferius patebit, ut prius ta<3um eft Omnia au-
tem hxc negare auc friuoie illis refillere quomodo poc
fcrupulo haeretica? prau itatis carere. Iudicet unufquil-
ue nifi forraflis eum ignorantia exculabit , fed cuiufmo-
3 i ignorantia excu/ar iiatim inferius patebic.^Concluden
do ex omnibus praemiflis catholicam &ueriflimam afler-
tionem quod malefici funt qui daemonum auxilio pro^
, ,
pter padum cura cis initum, maleficules reales effedus ,
permittente Deo, procurare poifunt,no excludendo quin
& prxftigiolos effectus & fjntaflicos etiam per media
prxlligiofa producere ualeant . Sed quia prefens fpecula- /
nec oportet quod qui in uni fpecie laborat quod etia A/b
ali js coprehendatur.Idco (icut cano de illis mulierculis
metione facit & no de maleficis.Ita false canone interpre
tatur q huiufmodi imaginarias deductiones corporu ad
9
totu genus fuperftitionis per omnes fpecies ei reducere
uelinc,ut fi c ille mqjieres imaginarie fo]ii,ita & omnes z m
lefice transferatur & peraplius canone falfificant qui ex il-
l'o arguere uellet malefica folumodo imaginarie ad effeCht
*
Qukflio fritna. >
p T ,
• ' - •
*
cia ,
& imaginum ac caraderum & uerborum efficacia . •
l
&
.;
Quafiio fecunda. *j
fcundum omnem modum tranfmutationis . Qaiaficfolf
3Deo, ut prius patuit, obedit. His uifisfafcinatio de qua
loquimur qualiter fit poftibilis,& qualiter non declara-
tur. Non enim eft pofiibile homini quod per naturalem
,
uirtutem anima: fuar per oculos talem uirtutem emittat,
quae ncn mediante tranfmutatione proprij corporis, neq;
medij nocumentum inferre poflit corpori hominis quid
afpicit , maxime cum fecundum opinionem communio-
rem uideamus intra fufpicientes nihil extra mittentes
Non eft etiam poffibile homini , q> per uirtutem natura-
lem animxfuat, pro uoluntatefua tranfmutationem fa-
ciat imaginando in oculis fuis, qux mediante tranfmuta-
tione medi j,fcilicet aeris poflit corpus hominis quem afpi
citin aliquam tranfmutare qualitatem fecundum quod fi
bi placuerit, &quia fecundum hos duos modos praedi-
ftos non poteft unus homo alium fafcinare : cum nulli ho
minum poteft ineffe talis uirtus per naturalem uirtutem
anima: fu^. Ideo uelle probare quod maleficialeseffe&us
poffent prodiri ex naturalialiquauirtutefuper adinfrin
gendum opera maleficiorum qui uirtute d^monum fiuc
eft plurimum alienum a ueritate Quia etiam fecundum
.
hos duos modos fafcinatio & maleficatio 'reprobantur ,
ficut & prxfati duo articuli Qualiter tamen fit poffibi-
.
'
!
i '
\
I
QjiteHio fecunda, if
j;
pr^fens loquimur malefici cum daemonibus femper con-
ii- currere,& unum fine alcero nihil pofle efficere . Ad
ui argumenta pacec refponfio de fafcinatione ad primum,
j. Ad fecundum dicitur iuxta Vincent.in fpe.naturali.c. 13.
X: Quod uulnus infeftum fpiritibus interficientis ex forti
imaginatione illud uulnus trahit aerem infettum tranfe-
j untem iam interfeflore fanguis ebuliens extra manae *
u quia ad prxfentiam interfectoris aer inclufus in uulhere ,
. ficut ab interfectore intrauit.Ita ad eius praefentiam com
1
mouetur,ex qua commotione fanguis erumpit. Sunt qui
. dam alias caufas allegates quafi illa Cbullitio fanguinis fic
\
i6 Jln Dtm. cum maleficiis concurrunt•
micitia , & pro aliqua utilitate & non pro nocumento
,
di—
abfq; exprclla
aliquo inferendo uterentur, tunc licet
monu inuocatione, licet no abiq; tacita ira fidei poflent
illicitaiudicantur,quia tamen hic &
hislimilia redu-
&
ad obferuan
cuntur ad terfiu genus liiperftitionis/cilicet
nihil ad propofitu fuper
tia uanicatft ut didum
,
eft,ideo
huic tertio
herefim maleficoru fortificatur.Etia folutioq?
uel utitur quis ob
generi quatuor affignatur fpecies, quia
feruatiis ad Icietia aequi renda,Vel
ad coieduras fumedas
fufpenfiones lacroru
fortunioru uel infortuniorfij uel ad
uerboriijUel ad corpora immutada in melius. Vn & nota
ter fdusTho.inticuloillo
quilhonisubiquirit.An ob-
feruationes ordinati ad corporu immutatione
fint ltcit^.
fupeftitioms,ideo
dito eft fub fecfido genere continetur
nihil ad ppofitu.Ex his etia ad quartu argu.refpondetur,
hisobieruantiis fieri poliunt imagine*
03 quia duplices in
nigromantic£,& aftronomic$,& inter hic talis eft difte-
'
V
Qu&flio tertia.
bcatur.Et quia daemones per intelleffum & uoluntatem
operantur, & potius fub una conllellatione quam fub alto
ad hoc ut femen ad prolis procreationem uigoretur .
Inquirendum erit de ipfisconllellationibus da?monibu$
.i
^^tei^djemo^es nqjcrBOs,
ET SVCCVBOS DETVR
hominum procreatio •
• ^ *
: .r
quia tfic opus diaboli elfet fortius q. opus Dei: qui quem-
libet ftarmn inftituit aut confirmauit,puta continentium
& coniugatorum Nec fecundo modo, quia de hoc nullibi
f
l
. o
- Qjtdflio tertia. 3r
Spiritualis ficut &datmon,fed aia non poteft localiter mo
uere corpus nifi a fe uiuificatum . Vnde fi aliqd membrii
mortificetur redditur immobile.Ergo & darmones aliqcP
corpus mouere localiter,nifi ab eis uiuificatum non pof.
funt.Diftum eft aut, & quafi per fe notum quod da:mo-
nes non uiuificant aliquod corpus , ergo nec femen pote-
runt mouere localiter de loco ad locum. Praeterea omnis
aftio eft per cota<ftu,ut dicitur primo de generatione. N
uidetur aut quod poflic efle aliquis contaftusd^monis ad
corpora, cum nihil habeat cum eis commune.Cu ergo fe-
men immittere & mouere localiter fit quoddam agere,ui
detur quod darmones illa facere non poftint.Prarterea da:
mones non pofiunt mouere corpora magis propinquiora
eis in ordine naturx,ut lunt coeleftia, ergo nec alia magis
diftantia. Antecedens probatur Quia cum mouens
.
&
motum funtfimuljfecudo phyficorum . Sequeretur quod
r-
' -
i
QuacHio tertia. 35
uocant, hunc Romani Faunum ficarium dicunt. Ad quem
Horaciusdixit: faune Nimpharum fugientium amator,
per meos fines & aprica rura lenis incedas . Inluper illud
Apoftoli i.Cor. 11. Mulier debet habere ueiamen fu-
per caput fuum propter angelos, multi catholici expo-
nunt quod fequitur propter angelos , id eft, incubos. An
idem eft Beda in hiftorijs Angelotum. Item Guilel.inli
bro de uniuerfo , parte ultima tradat.&multiplicetur
.
I
tit fic
Quuftio tertii
per talem fpurcitiam inficiat -corpus &
^
animam
in utroq; homine mulieris, fcihcec,& uiri uc in
&
corpora
quafi cattum cft.Prxterea plura pofTenc daemones
inui-
fibiliter qui tamen no permittunturetiam fi
uelient exer
cere, permittuntur autem uifibilireruelinexcicitium
bo
nor um ,uel in correttionem malorum. Poflec den
jq; cotia
gere quod loco darmonis fuccubi alter fe me
reciperet ab
eo, & incubum Joco alterius daemonis /e faceret
, & hoc
triplici ex caufa Puta qui daemon deputatus mulieri
.
QV1BVS DAEMOT^lByS
huiufmodi exercentur .
QVARTA QVAESTIO.
T RVM catholicu aflerere quod aftus
fi
nihil
*
Qttfiflio quarta 41
inordinatum . Vnde indifferenter huiti£
nihil poteft effe
modi adibus habent infiftere.I ndc etiam illud. Vbi nul-
lus ordo fempiternus horior inhabitat in terra, uidclicec
niiferix & tenebrarum .Iob io.Prxcerea,fi non omnes
indifferenter hisadibusinffftunt,hoceis competit uel ex
natura, uti ex culpa , uel petna . Non ex natura,quia pof-
funt peccare omnes indifferenter, ut in praecedenti quae
tadum oft,funt in natura iprorum fpiritus impuri
ftione
no immundi,quatum ad diminutionem naturalium
licet
bonorum. In nequitia fubtiles, nocendi cupidi, per fu-
perbiam tumidi, &c. eigocopctiteis quo ad culpam uel
poena. 7 unc fic,Vbi eft maior culpa, ibi maior jioena ,
fed
lupei iores angeli magis peccauerunt,ergo in eorum poe-
nam magis his fpurciti js habent inftftere Si hoc non eft,
dabitur ratio alia cur non illis adibus indifferenter infi-
ftant.Prxterea vbi non eft fubiedio &. obedicncia ibi o es
indifferenter operantur,fed in dxmonibus nulla eft fub-
iedio& obedientia probatur. Quia illa fine concordia
haberi non pofiunt , fed in dxmombus nulla eft concor-
dia.Prouetb. 3. Inter fuperbos femper funt iurgia. Prx-
1
‘
Qu#fli&quarta. 45
Item
i.Pet.t. Aduerfarius uefter diabolus cireuit, &c.
Behemot,ideft beftia.quia facit homines bcftialeUtem
dxmon fornicationi;?, & princeps illius fpurcitij, Dicitur
Afmodeus ,quod interpretatur faftura iudicij quia pro-
pter huiufmodiuicium,faftum iuit terribile ludicium fu
perZodomam , & quatuorali js duitatibus. Sicut oc
dxmon fuperbix dicitur Leuiathan quod interpretatur
,
additamentum eorum ,
quia & primos
lucifer teiatans
QyAESTIO QVINTA.
N poffit quoque catholice cenlerf/quod
origo & mul tiplicatio maleficiorum ope-
rum procellerit ex inffuentijs corporum
coelellium, feu fuperabundanti malitia ho
minum,&nonexfpurcitijs incuborum &
fuccuborum darmonum , & uidecur quod
ex propria malitia. Nam Auguftinus in libro 83. q. dicit:
quod ad hominis uoluntatem caufa deprauationis eius re
dit , fiue aliquo 3 fiue nullo fuadente deprauatafit
. Sed
maleficus deprauatur per peccatum : ergo caula illius
non eft diabolus/eduoluntas humana. Ad idem dicit de
libero arbic.quod cuilibet eft caufafux malitiae, quod
etiam probatur ratione. Peccatum hominis ex libero
at bitrio
procedit , led diabolus non poteft liberum arbi-
trium niouere , hoc enim libertati repugnaret,
'ergo dia-
bolusnon poteft dfc caufa,nec illius cuiulcunque pecca-
ti.
Quteflio quinta, 47
dogmatibus dicitur.
ti.Practerea in libro de ecclefiafticis
Non omnes cogitationes noftrae malae a diabolo excitant
tur,fed aliquoties ex noftri arbitrij motu emergunt De- .
I
48 V nde multiptic. maleficiorum procedat
fpiritus malus.SED CONTRA.TmpofTbileeft efte&ufi
ne ca fua producere, fed opera nialeficoru fune talia, quod
no poliunt nifi opere daemonii fieri , paret ex defcnptio n e
operum maleficorum , ex lfidoro lib.8.Ethi. Malefici di-
cuntur ob magnitudinem fafcinorum.Hi enim elementa
concuriunt,mentes hominum turbant, & abfq; ullo ue-
neni hauftu fola ui carminum animas interiunt, &c. Hu-
iufimodiautem effe&us non pofliint ex influentiis corpo
rum coeleftium mediante hominum caufari.Pr^rerta phi
iof phus Ethi. Difficile inquirit quid fit principium ope
rationis in anima. Si offendit quod oportet efle aliquod
extrinfecum. Omne enim quod incipit de nouo habet
aliquam caulam. Incipit enim homo operari quod uult.
Incipit autem ueJIe,quia prx conciliatur, fi autem praeco
cillatur propter aliquod confilium procedens, aut ergo
efl procedere in infinitum , aut oportet ponere aliquod
principium extrinfecum quod primo mouet hominem
ad conciliandum ,nifi forte aliquis dicat quod hoc eft a
fortuna ex quo fequeretur omnes aftus humanos efle for
tuitos, quod elf abfurdum. Principium ergo in bonis ad
bona dicit efle Deum, qui non eft caufa peccari. In malis
autem cum homo incipit agere uelle & conciliari ad pee
canduni oportet quod huius etiam fit aliqua caufa extrin
feca,& Ron potcll efle alia,nifi diabolus prxfertim in
leficis,ut (upra patuit, quia corpus caelefle non potefl ad
tale aftus influere, ergo patet ueritas. Prxterea mius po
teftati fubiacetmotiuum eius poteftati fubiacet & mot’
qui a motiua caufatur. Motiuum autem «oluntacis eft ,
aliq iid apprehenfum per fenfum uel intelleftum quorum
mrunque 'ubiacec poteft.ti diaboli. Dicit enim Augu-
ilinus in lib.^ .q. Serpit hoc malum,fciJicer, quod eft a
5
diabolo per omnes aditus fenfualcs dat fie efle figuris 3
accommodat fe caloribus,adh£rct fonis,latet ira,& in fa-
Jatiafermonib>Js,odonbusfe fubijcir, infundit faporibus
& qmbufJam nebulis implet omnes meatus intelligen-
tix. Ergo uidetur quod in poteffate diaboli , eft mouere
uoluncate qux eft ilire&e caufa peccati » Prxterea omni
Qu&flio quinta,
49
^uoJ habe t ac? utrumlibet indiget aliquo
/e
determinate
ad hoc ut exeat in adum/ed Jibfru arbitriu
hominis ad
utruml ibet fie haber,fcihcer,ad bonum
& maJu er°o ad
hoc quod exeat hi atfum peccati,indigec
quod ab ahquo
determinetur ad maium. Maxime au te
hoc uidecur Heri
a d/aboJo.praefertim m operib.maleficoru cu eius uolutas
efi determinata ad maiu.ergo uidetur
q S mala uoJutas dia
boheftca ma]*uoJuta«s,pr*cipueinmaJeficis,&
poi ett
fortificari ro, per hoc qd ficut bonus
angelus fe habet ad
bonUjita malus angelus ad malu.Sed ille
reducit hoies ad
bonu,ergo .fle ad malu. Eft.n.(dicit
Dionyfius ) lex diuini
C lbll, a,Ut Jm a fummis
a
'
Perficiamur.
RESPONii 0 qo- quo ad origine maleficoni
RESP0%°SI0 Quia
ope-
.
procedat.'
5o
Vnde multiplic. maleficiorum
m dicitur in lex principijs Vnde & colerici luntiracun-
.
iunt muidl
t faneuinei luntbenigni & melancoltc,
,
S2
d neceflarium, aia.n.do
fleematici pigri, hoc
autem non eft
eraciam.Mulcos.n.uidemus
corporum c «leftiu
folicosbenignos.Quum ergo ui rtus
qualitatem compIexioms.Hinc
operatur admixtionem &
J nuod quodammodo operatur ad quali-
Der confenfus
longinquo . Plusemmfa-
tatem°motum°ua)de eaLn de
naturat mfeno-
Clt ad fl-Htatemcomplex.onis
-^ de duobus fratribus
DeMn folutione culufdVquaeftionn
curabantur.tum quaerebatur
8t
auifimul infirmabantur
^ iphr.rpfl*et maeis commendat rationem Hypocratis
rat propter ® ® C
St^sss^4rjss?
“«ua ftfta fun . & ter-
mentorum ubi dicit quod regna
fl j ^onfte lhtionis
uia noluerunt, quia
ficuc
/
.
51
Vnde multiplic. maleficiorum procedat.
fepe concurrere habent caulis prxdidis,Gcut & ftella qu$
landi Thomxdodoris tranfitum indicauir qux utique
non ex fuperius in firmameto pofitis proGJiit, fed opera-
tione AngeJi ex materia aliqua prxiacete fot mata,& oih-
cio peradojiterii refoluta fuit Vnde uidemus qeFfecun-
.
files
Qu^flio quinta,
J
ut Ouliclmus m
de uniuerfo dicit,quod per experientiam
habetur,!? meretrix nititur plantare
oliuam, non efficitur
fruftifera, qua? tamen per caftam
plantata, frugifera effi-
citur. Et aliquis
etiam medicus in fanando, & Agricola
in
piancando,& miles in expugnando, aliqua ex
impreffio-
.
54
Vndc multiplic. maleficiorum procedat
ne coelefti corporis efficiunt, qux alij etiam eafdetn artei
habentes efficere non poflunt. T ercia uia fumicur ex repro
batione fatalium effeftuum. Vbi notandum quod fatum
tfle aliquod uno modo catholice afleritur. Alio modoaf-
fcrere,cft omnino hxreticum. Si enim fatuum xftimetur
fecundum xflimationem quorundani genciliii , & et
efle
uorudam mathematicorum qui putabant quod exuipo
S tionisfydei um caufaretur infalhbiliter diuerfltas morii
medijs ordinatus a
autem fecundum, quod eft in caufis
,
Qu&ftio quinta, 5J
Deo ad effe&us aliquos producendos lic habet rationem
fati.Et hoc modo Boetius Ioquens de fato 4. de confol.di-
cit : Fatum eft rebus mobilibus inhxrensdifpolitio per
qua prouidentia fuis quxqi nedit ordinibus . Sed tamen
fim&i do&ores hoc nomine uti recufauerunc propter eos
qui illud ad uim politionis lyderum retorquebant Vnde
.
*
Ex malitia humana maleficia
non oriuntur.
* • » . . fk . .
, f
,* , ,
‘
•«% ./wjTl.l : -t if «V-f. _ r ., T >
.
.'
I : .
f
,
malitia quantuncunque
:
D
onera
E primo
humana
declaratur .
fic
, quod non ex
poflint oriri huiufmodi maleficorum
Nam malitia hominis fiuc fit ha-
inquantum quis ex frequentatis a&ibus acqui-
bitualis
rit habitum inclinantem ad perpetrandum peccata
non
ex ignorantia, necex infirmitate, unde cenfeturpecca-
”f e ex malitia . Vel fit aqualis malitia, qux dicitur ipfa
mali eleftio, qux etiam ponitur peccatum infpiritu fan-
dum, nunquam poteft circa ipfum maleficium tantum
efficere quod talia opera, vt funt immutationes elemen-
torum ,& Ixfiones circa corpora, indiflerenter hominum
& iumentorum , abfque afliftentia alicuius al tior is u r tu i
Qutflio quinta. 61
per uebra exprimeret res ab extra habeat caulare , aut
conceptio intelleiftus exprefla per uerba haberent corpo-
ra immutare. Tales enim homines qui talem haberent
uirtutem,non eflet nobifcum unius Ipeciei, fed aequiuo-
ce dicerentur homines.Priterea fi dicatur quod illa effi-
ciunt per uerba,concurrente uirtute ftelJaru a natiuitate
Vnde contingit quod pra? exteris hominibus dum pro-
ferunt uerba,q> per illa aliquid efficiunt , cum tamen ali
etiam proferetes eade,no pollent aliquam trafmutatione
efficere,quia uirrus ftellaru a natiuitate eis non deferuit
Patet ex praecedetibus illa efle falfa ex reprobatione triti
r
6.i t^cc per uoc.necper uerb.malefic. oriutur .
turarum,& ex daemonum iuffiu ,
ad aliquem Jocum oc-
culte reponuncur, ut defiuper ambulances,ut dormien-
tes laedantur, ut ipfae maleficae fatentur, unde & ab ipfi»
motu locali uapori q> ipfos fpiri tus inordinato motu pof
(et hominem multu uexare.Herbx aut uel armonix nui
lam difpofitione caufare portent in homine fiu naturali
uirtuee per quam prohibetur dxmon prxdifta comotio
,
nem facere.Contingit tame quandoq; q> diabolo no per
mittitur hominem uexare, niti uexatione ita parua 9» per
aliquam fortem difpofitione ad contrariu tolleretur tota
liter,& tunc aliqux herbx uel armonix poflent corpus
hominis ita ad contrarii! difponere illa uexatio totali-
ter amouertur, uerbi graria Diabolus quandoqj poffec
.
ftitix
_Digi
Otixfiio quinta. 6f
ftitix totaliter amoueretur illatriftitia.Qpod aurem Au
gutUi.z.de doftrina chriftiana codemnatJigaturas Se qu£
dam alia de quibns ibi diffufiusfcribit, hoc attribuens ar
timagicx,hocehqantum ad illud, quod non poflunt fua
naturali uircu:e,quod pacet ex hoc quod dicic hc.Ad hoc
genus pertinet oes ligatura: atq* remedia qux medicoru
condemnat difchplina In quo fatis patet quod illa con-
.
/piritumincythara . , ... j
Compelcuit, ii
non quia
tata
eflet uis in cythara, fed in figno crucis qui
in ligno crucis,& cordarffm exten
II fione id cftjuenarum gereba
. j;1 . ?ur qux iam tunc r
? i*'r /*'
dxinones cflfu
gebat.
'
j.ParsMaLMalcfic. QVO
\
i
. . ,
66
QJO JLt> 1VSAS LEF T C*A$
DAEMONIBVS SB SVBIICIBNTIBVS.
QVAESTIO SEXTA.
tR O &
tertia annexa difficultate, quo ad ip
fas maleficas daemonibus fe fubijcientibus
plura fuper modum aggrediendi huiulmo-
di fpurcitias poliunt difficultari . Primo ex
parte daemonis & corporis ab eo afTum-
— pti,ex quo elemento fi illud formatum. Se
eundo ex parte a&us,an femper cum infufione feminis ab
altero recepto. Tertio ex parte temporis &
loci , an potius
CVK
-M
-hi
. .
61
CV\ G I S F OEM I
SVPERSTITIOS AE RI-
periantur .
/
68 Cur famini fuperflitiofd repcriantur .
1
1
Qu&!Uo fextd. 69
fler iis defeceruntautprofecerunt.De mulieril uerd ma-
litia difleritur Ecclefiaft. 2 5. Non eft caput nequius fuper
caput colubri, & non eft ira fuper iram muJieris.Commo
rari leoni & draconi plus placebit, quam habitare cum!
muheie nequam. Et inter plura, qua? fequuntur prae &
cedebuntibidem de muliere nequam cocludir.Breuiseft
omnis malitia fuper malitiam mulieris Hinc Chryfoft. .
infoemimsclaruerunt,utinuirginibus,&aliisfan£hs foe
minis, qux per fidem gentes &
regna ab Idolatrix cultus
ad Chriftianam religionem deduxerut. Si quis infpicere
uelic Vincen.in/pe.nifto.lib.au.cap.p. de regno Vn«
E 3 garias
1
Qu<eftio fexta, 71
tam animx quam corporis cum fint defe<duof$ no mirum
fi plura maleficia in eos quos aemulantur fieri procurant*
quantum enim ad intelleftum feu ad intelligendum fpi-
ritualia alterius uidetur efie Ipeciei a uiris,cui au&oritas
& ratio cum uariis fcripturx exemplis alludit. Terentius
ait * Mulieres ferme ut pueri leui fententia funt . Et la
tfantius.^.inftitutionum . Nunquam aliquam mulierem
Quxflio fexta . 7f
deleftat , unde & earum uox cantui Syrenarum affimila-
tur,qux dulci meloilia tranfeuncesattrahunt, & tamen
occidunt.Occidunt quidem, quia ex marfupio euacuant
uiresauferunt,& Deum perdere cogunt.Iterum Valerius
adRufinum: H$c loquens placet deleftatioj & pungit
deli&um flos ueneris rofa eft, quia fub eius purpura mul-
ti latitant aculei. Prouerb. y. Nitidius oleo guttur eius ,
id eft,locutio,nouiflima eius amara quali ablynthium.
&
Audiamus aliam in eius inceftii,ftatu &
habitu, ibi eft
uauitas uanitatum Non dt homo in mundo qui tantum
.
QuxHio fexta. 77 ,
;;;
QVAESTIO SEPTIMA. .
Et eft in ordine.
1
V AE R I T V R
an dxmones per ip/as nu
jQw^f?/o feptima .
79
dem quod non pofTunt immutare fupra patuit in plerif-
que Jocis,quia nullam formam fubftantialem uel acciden
talem inducere poflunt,ni(i adminiculo alicuius alterius
agentis,licut etiam quilibet alius artifex eft etiam ad i de
c.26.q.f.epift.in fine.Qui credit aliquam creaturam poC-
fe tranfmutari in melius,uel in deterius,nil? ab ipfo olum
creatore, infideli & pagano deterior eft. Praeterea omnt
agens ex propoli to cognofcit fuum effe&um.Si igitur dia-
bolus poftet mentes nominum immutare ad odium ucl
amorem,polTecintemas cogitationes an ima? uidere, quod
eft contra illud quod in libro de eccleliafticis dogmatibus
dicitur.Diabolus internas cogitationes non poteft uide-
re. Et iterum ibidem : Non omnes cogitationes noftrar
mala? a diabolo excitantur, led aliquoties ex noftri arbi-
trij motu emergunt. Pra?terea amor &
odium , funt circa
uoliitatem quae radicatur in anima , ergo non poliunt cau
fari a diabolo quacunque arte, tenet conlequentia, quia il
Quxftio fdptima. 8
quii! uirtuti cognitiue, ut bonum, & hoc poteft fieri tri-
pliciter, quia ueJ proponitur quantum adintelleftum,uel
quantum ad fenfum interiorem,uel exteriorem . Quancu
ad intelledum quidem , quia intelieftus humanus poteft
adiuuari ab angelico intelleftu bono , uel aliquid cogno-
fcenduin per modum illuminationis cuiufdam,utDiony-
fius dicit. Ratio quia ficut intelligere , fecundum Philo-
,
I
.
• Qu^fiio feptima. 8j
declaranda , & quibus remediis poffint tales maleficia*
ti liberari , tradatur in tertia parte.
^
~
7 "2 "" ^ vuk«»v.iVMH| llk »•»•***
SUQVVI^T V \ S 0 L VT I 0 J^E S
argumentorum .
Quaftio cftaua. gt
«nen non poteft immutari ab eo . Dicendum quod immo
fuperuim nutritiuam etiam poflet ita ut aliquid citius
ut tardius dirigitur in os uel in carnem, fed ad illud non
cooperatur , ficu t ad impediendum uel agitandum uites
fenhtiuas interiores uel exteriores, & hoc propter luunt
lucrum quod ex fenfuum deceptione & intelle&us illufio
ne plurimum procurat.
GETSlEUUTlVtAM TOTETS^
T I a’m sev actvm venerevm
malefici impedire pojjunt quod ma-
leficium in bulla continetur •
QVAESTIO OCTAVA.
Ecundo,eade ueritas , fcilicet ,q> adultera»,
fornicari^ &c. Amplius exiftiit malefici o-
flenditur per impedimenti! maleficiale fu
per aftum generaciuf potentia»,& ut ueri-
tas magis elucefcat , arguitur primo
<j» n 5
fit poflibile, quia
fi tale maleficiu efie
pof.
fibiIe,poflet etia maritatis contingere,quod fi conceditur
QuxfliooCtuua. $$
fcere Secundo modo hominem inflammare ad adum
.
j
,
contingat inmatrimonio.
24 *An maleficium
medicinam apponere.Haec Pet. fed de amo-
te fruftra fit
INCIDE^TyiLI T L l QJ
dubia declarantur,
refpertu alterius.
ett.uel quia fortilegus/eu malefica
ad hoc refpertu per-
fo nae determinatae diabolum
immutauit , uel quia Deus
refpertu perfonae cuiuslibet impedire
non permittit.Oc
cultum enim Dei iudicium hic latet , ut pacet in uxore
Thobi3e.Etaddit.-Si quaeriturquomodo diabolus hoc U
non impe-
ciedicendum quod impedit generatiuam uim
lxdendo organum, fed extrmfeco un
dimento intrinfeco
pediendo ufum,unde quia eft impedimentum
artificiale ,
quod no ad
ron nacurale^ideo poteft impedire ad unam,
excitationem concupifcentias ad lllana
alias ,
tollendo
uel
propria , uel
& non aduerfus aliam, & hoc per uirtutem
naturam occulta.
herbam,uel lapidem , uel per aliquam
cum dirtis Petri de palude. Prsterea
Et haec conueniunt
naturae
cum in potentia talis artus , bencq; ex frigiditate
quaeritur quomodo pq-
feu naturali defertu contineit.Si
uel non maleficio conti-
teft difeerni quod ex maleficio
no lic
cerit.RESPONDIT Hoftien.in fumma. licet hoc
praedicadum publice, quando uirga nullatenus mouetur,
fignum frigidita-
& nunqua potuit cognofcere,& hoc eft
perheere autem non
tis,fed quando mouetur & erigitur ,
quod non
poteft,eft lignum raaleficii.Notandum infuper
exercere ualeac
folum fit maleficiu,ne quis artum illum
concipiat, uel ut aborlum
fed etia aliquando fit ne mulier
lanrtiones,quodqm
faciat.Sed nata fecundum canonum
propter uindirtae libidinem explendam , uel pro-
cunque
propter quod
pter odiu aliquid fecerit uiro,uel mulieri ,
homicida.
»on pollet generare uel concipere , reputatur
,
QujtHio otta.ua, 55
extra de homici . Si aliquis . Et nota quod communiter
loquitur canon de amatoribus feculi, qui luis amafi js per
pocula, ne confufionem incurrant talia procurant , uel
etiam per certas herbas,naturam nimium infrigidantes,
abfq; auxilio dxmonum. Vnde poenitentes ficut homici-
da? funtpuni?ndi.Malefic$autem per maleficia talia pro,
curantes , fuiU fecundum leges ultimo fuppliclo punien-
dae,ut fiipra in prima qu^ftione tadum eft Et pro folu-
.
1
t »
Qujcslio o Ciana.
57
do aflerunt, contrariantur omnium doftorum fententrs
& facrx ficripturx, declarantes daemones e fle , &; u ariro-
nes habere, poteftate fupra corpora , & fupra imaginatio-
nes hominum , Deo permittente , unde & per eos male-
fici ipforum dxmonum inftrumenta , &ad quotum in-
QVAESTIO NONA.
Ertio, eadem ueritas declaratur per diabo-
i
’ Qu&jlionona, 99
go etiam amplius permittit /uper membru illius poterix
generatiufjVt ipfum totaliter auferat.Pr^terea maior fuit
conuerfio uxoris Loth in ftatuam /alis. Geri. i^.quamau-
ferre membru uirile, fed illa fuit uera & realis &non ap-
parens conuerfio.-quia adhuc ui/Ibiliter uc dicitur, fupeft
illa ftatua.Et faftum fuit per malum angelum ut coafti a
bonkqui prius caecitate eos percu /Terat, ut oftium domus
inuenire non poflent.ficut eria aliae punirionesSodomi-
tarum,quia &glo/a ibidem a/lerit ipfam etiam illo uitio
infeftam,ergo &
ifta facere pollunr.Prxterea quicunquc,
poteft inducere forma naturale, poteft illa auferre.Sed- &
dxmones formas naturales pluriesinduxerunt, ut patet
de magis Pharaonis, qui uirtute daemonii ranas & ferpen
tesfecerunt.ltem Augufti.inlib.83.q.dicitq>omnia quae
etiam per inferiores poreftatisaeris.H^c
uifibiliter fiunt
non abfurdi fieri polle creduntur , /ed hoc poliunt facere
homineSjUt aliqua arte uel incifione membru auferatur
ergo & demones ifta facere inuifibiliter q> ali/ uifibiJiter
pofi'unt,/ed contra Augufti. 1 8.de ciu.dei.Non e/l creden
dum etiam hominis corpus dxmonu arte uel poteftate in
beftialiliniamenta polle conuerti,ergo etiam a fimili no
poteft auferre hoc
gp ad ueritatem corporis humani defe-
ruit.Item^.detri.dicit.Non eft putandum i/lis tranfgref
foribus angelis ad nutum feruire hanc uifibilium rerum
materia,fed IbiiDeo.RESPONSIO.Nullfdubium quin
malefica: quxda mira operatur circa mebra uirilia , ut ex
uifis & auditis plurimoru immo & ex ip/a publica fama
,
coftat , de hoc q> per fen/um uifus aut tadus ueritas illius
membri cogno/cebarur,q> qualiter fieri poteft. Dicedum
q> licet dupliciter fieri poflit,fcilicet,ucre & realicer utar
gumen ta prima tetigerunt,& prx/ligiofa operatione, jpa
tame qux a maleficis fiunt, circa huiu/modi no fiunr,nifi
prxftigiola illufione quae tamemillufio no habet locum
,
in imaginatione patientis quia imaginatio eius poteft
,
uere & realiter xftimare aliqua rem non elle prxfencem,
licet per nullam operatione fenfus exterioris,lciIicet,ui-
furn aut taftum percipit ede prxfentem.Vnde poteft dici
G x uera
*oo Quomodo operantur circa membra uirilia .
ita cp fuo iudicio nihil ualeat uidere & fentire nifi corpus
planum,& nullo membro nterruptum.Videantur
i dicta
dicitur a praeftringo ,
quia aciem oculorum praeftringic,
ita ut res uideantur aliter elfe q fint. Et ut Alexander dc
Ales dicit,parce 2.Prxftigium proprie fumptu, elt illufio
daemonis qux no habet caufam ex parte mutationis rei,
fed fblummodo ex parte cognofcentis qui deluditur , fiue
qnantum ad interiores lenius, fiue quitum ad exteriores.
Vnde in genere loquendo etiam de humana praeltigiofa
arte dicamus.Tribus modis poteft fieri.Vnaabfq; daemo-
nibus. Stilla potius dicitur delufio, quia artificialiter fic
agitatione hoim oftendentium uel occulantium aliquas
xes,ficut fit in traftionib. per iocularores, uel per mimos.
Alius modus fic etiam fine uirtute daemonum, ut pote na-
turaliter uirtute corporum naturalium, uel etiam mine** -
corpore ofte
bando. Tertio modo,ut quando in aflumpto
aliquam rem qua: non eft ficut Grego, in primo
dic fe e fle
dialo".narrac,de moniali quai comedit laducam,
quae ta-
Quomo,-
. . .
ferentis: tanguntur.
«A •• •
-V
r m J
QVAESTIO DECIMA.
H h» - •'i. ‘ i ,
• . . i» w
„ .
w
i o8 *An pofjit homo in beftias tranfmut.
homines inniti & non malefici
per multa terrarum fpa--
.cia corporaliter transferantur. Sed qpia utroque modo
.poteft fieri, fequicur i q. praefata (um.&incap.nec mirum
ca.q. Auguftinus narrat quod inj-ibris gentilium legitur
de quadam maga dicta Circes , quxfoc;o$ Vlyxis muta-
uerat in belbas quod magicis pr^ftigijs potius fingeba-
,
Solutiones argumentorum .
quod
A D argumenta, patet ad primum
fepe allegatur , & male intelligitur
hoc quod loquitur de transformatione in aliam
,
Nam quo ad
hoc
.
textus ille
fpeciem
Heri po-
uel fimilitudinem , declaratum eft qualiter
Sed quo ad hoc quod dicit, q> non
teft prxftigiofa arte .
poflit fieri aliqua creatura uirtute
daemonis, fi capitur
non uero capitur
fieri procreari*, manifeftum eft, quod
fi
f
/ .
Quaflio decima. ’
ni
difcurrunt per mundum, &
femina fubito eorum de qui-
bus hoc agitant,afferunt,& fic ex illis permittente DEO,
nouas fpecies producuc. Hsec etia fuperius ta<fta funt.AT
ubi (i difficultas fuboriretur, An talia fa&a dxmonum e fi-
lent opera miraculofa dicenda. RESPONS IO patuit ex
procedentibus cp etiam d^mones aliqua uera miracula fa
cere poffunt,ad quo uirtus naturo particularis fe extende
re pot.Et licet talia fint uera,non tamen ad ueri cognitio
ne ab eo fiunt, fecundu que fenfum opera antichrifti pof-
funt dici figna medacia,quia ad feduftione hominu fiunt.
Patet & folutio ad aliud argumentum, de fubiedo formf
dicamusbeftioformoquo uideturno eft in aere, nec in
ipfa re ut patuit,fed in ipfo fenfu,prout ex fententia fan-
ftiTho.ut fuperius declaratum eft. Ad illud quod omne
paffiuum mouetur ab adiuo fibi proportionato]concedi-
tur.Et quando fubinfertur quod forma illa quo uidetur
non poteft efle obie&um originans a<ftum,feu eliciens, eo
quod anulla refumatur.Dicitur cpimoa re quiaafpecie
imaginatione referuata qua educere poteft,
fenfibili in &
imaginationi feu etiam fenfitiuo potentio offerre poteft,
ut didum eft fupra. Ad ultimum dicendum cp dxmon no
immutat potentia fenfitiuam & imaginatiuam fe ei obii-
'
ciendo , ut oftenfum eam tranfmutando non qui-
eft, fed
dem alterando,nifi quantum ad motum localem,quia no
poteft de fe imprimere nouas fpecies ut didum eft, immu
tat aut tranfmutando.i.localirer mouendo, & hoc iterum
facit non fiibftantia organi diuidendo, ut fic confequetur
fenfus dolorisjfed mouendo fpiritus & humores, quod au
tem ulterius obiicitur, quod fequeretur quod fecundum
hoc domon non poffit aliquid notii homini demonftrarc
fecundum imaginatiuam uifionem Dicendum eft quod
.
Quattio undecima. 1 1 •
QVAESTIO VNDECIMA.
iV I NT O,fexto & feptimOjinfimul ueritas
fupra dida probatur per quatuor horred< s
aftus. quos circa infantes in utero &
ex ute
h r ro matris exercere, qu£ cii per mulieres da?
&
mones exercere habet, no per ui ros,» deo
potius mulieres quam uiros fibi aflociare ille infitiabilis
&
homicida fatagit, funt huiufmodi opera . Nam
cano-
j.Pars Mal.Malefic, H nifiae
• ,.
Qujefiio duodecima. 1
1
xatdecifione quxftionis de permiflione diuina pra?mifla*
Diftu eft.n.a principio, tria necefiario ad maleficiale efife-
ftu c6currere,dfmone cu malefica & diuina permdfione*
T E I{ /M I S S I 0
concurrat ad maleficia
QVAESTIO DVODECIMA.
I NDE confiderandum eft de ip(a permif
fione diuina, circa quam mutuor quxrun
3 ^
f 'w tur . Primo an ipfam permif
neceflariti ut
fionem ad maleficialem effeftum concur-
Secundo quod Deus iufte permittit
rere.
creaturam ex natura peccabilem, etiam attum maleficia-
iem & alia horrenda flagitia perpetrare, ali js duabus per-
miflionibus luppofitis . Tertio quod maleficiorum flagi-
tia,cunfta mala qux Deus fieri permittit,excedunt.Quar
to qualiter hxc materia fit populo publicanda.
ueller,aut q d no pot
permittit fieri q<f poflet impedire/i
impedire et fi uellet fed neutrum llloru
Deo pot conuem
primu, quia talis iudicatur inuidus,nonfecundii
ga
re.Na
talis iudicatur fiupotens.l
unc guxritur incidetaIiter,hoc
impedire, & no
maleficium Petro accidit,& Deus potuit
fecit efco Deus eft inuidus ,
feu 116 he't cura de oibus . bi
eoipotes,qu$
«erono potuit impedire etfi uellet, tucno
non habere cu
oia ficut inconueniens eft aflerere.f.Deum
exDei permiffione
ra omi,&c.ergo & hoc quod maleficia
cotingunt.Prxterea quicunq; permittitur fibi
& eft dns
aut prouideciae ali-
aftuu fuorum non fubeft permiflioni
dimittutur a Deo,tm
cuius gubernatis, fed holes fub ipfis
illud Ecds.aj-Deusab initio conftituithoieni & reliquit
fuis operi-
eum in confilij fui, fpeoaliter et mali in
manu
eos fecundum de
bus relinquuntur fecunduiilud.Dimifit
fideria cordis eorum. Igitur non
omnia mala diurnas per
dicit in Ench.
miflioni fubduntur. Prxterea Auguftinus
Melius eft qua-
ficut etiam Philofophus in nono metha.
melius
dam nefcire quam fcire vt uilia,fed omne quod eft
eft Deo attribuendum Ergo Deus non impedit fe de il-
.
aut fit erroneum dicere, Deus uult mala efle, uel fieri, pro
pter bonum uniuerfi dicit.Quia nihil eft iudicandum bo-
num, nifi fecundum id quod competit ei per le , & no per
accidens: ficutuirtuofus iudicatur bonus in intellectuali
creatura & non animali. Malum au: non ordinatur ad bo
num per /e,fed per accidens, quia prfter intentione eorii
quia malli operantur,refultat bonum ficut pr£tcr intetio
nem maleficorum , aut prxter intentione
tyrannorii fuit
quod ex eorum perfecutione clarefceret patientia marty-
rum.RESPONSIO.Quxftio quanta utilior ad prxdican
du tanto et difficilior ad intelligendum exiftit. Eft enim
interargumeta hoc principium, non tam laicorum, quam
& quorundam fapientum.M?Ieficia tam horrenda, ut fu-
perius taCta funt , non permittit adeo caufas diuinx per»
nuflionis huius ignorantes; cx qua etiam ignorantia, qui»
H % maleficae
#
8 .
Q
,
Quaflio duodecima
rafua cofirmationem habeat uel gratiam,nifi efficeretur
diuinie.nacura: perefledicamys eiufdemnatura?,quod
eft
omnino imposfibile.
toncludamusq?non po/Tc peccare
per naturam Deo tantumodo conuenit, eo
q> ficut abefle
deficere no poteft cum dat omnibus elle, ira nec
a reditu
_dine bonuaris deficere cum hoc ei conueniat
per conditio
•
f
nem Tuar natura?. Omnibus autem ali js qui hoc habens ut
peccare nonposfit confertur ex hoc quod
confirmantur
per gratiam in bono,ex quo fiiij Dei efficiuntur,
dammodo diuina» natura? coniertes.
& quo-
*
QV *AE ST 10 $V-
f er duas permiftones diuinas quas Deus iuftd
permifit, ui de licet , diabolum auftorem
omnis
mali peccare, fimul, et primos parentes
cadere,
ex quibus maleficiorum opera iufle permit-
tuntur .
QVAESTIO XIII.
t
te arbitrii relifti . Ideo 'ut beatitudinis prxmium non
abfque merito perciperent ,
ideo ficut angelusa cafu non
fuit pr^feruatus, ut poteftas peccandi ex uno, poteftas &
gratix confirmationis ex altero ad decorem uniuerfi pa-
tefceret, ita & circa hominem feruari oportuit . V-nde
i
& fandus THOMA S in fecunda diftindioneuigefi-
-
ma* ex quo Deus apparet lau-
tertia, articulo. 2. Illud
dabilis non debet penitus impediri , fed in peccato etiam
!
E TS^O I T M*ALEElC*AT{y7lA
covfidcratur 3 & ett tota materia pra
di cabi lis .
QVAESTIO xmf;
ED fuper enormitatem criminum quaeri-
tur, an maleficorum flagitia eunda mala
S qux Deus fieri finit, &
u/que in prxfens a
principio mundi ^cripermifit, tam in cui
pis q. in p^nis &
damnisexcedunt . Et ui-
detur q? non prxeipue quo ad culpam.Nam peccatum qd
quis committit q> faciliter uitare potuifl*et,excedit pecca-.
tum,q» aliter committit, q> ita faciliter uitare non potuit.
Patet p Auguftinu in Iib.de ciui.Dei.Magna eft in pecca-
do iniquitasjubi eft tanta in non peccando facilitas ; Sed
Adanr & plures qui ex aliquo ftatu perfedionis,feu etiam
gratis peccauerunt.Facilius propter aftiftentiam gratiae ,
peccata uitare potuiflent j prxfertim Adam qui in gratia
creatus fuerat quam plures malefies qui huiufmodi dona
non perceperunt,ergo illorum peccata omnia maleficoru
flagitia excedunt Pr^cetea quo ad pcenam maiori culpa:
.
i
.
j.ParsMal.Malefic. I eunda
contemplatur .
o Enormitas maleficarum
eunda alia peccata,fic apparet . Nam iuxta doftrina fin-
peccato multa poffint
di.Tho.in.z.di.zz.ar. z. Licet in
graui tas uel etiam ! e “ ca
confiderari ex quibus peccati ^
contingit quod idem peccatu
quod
trahi poteft.Vnde &
grauius fecundum ahud leuius
fecundum unum eoru
I
eft ,
In fornicatione luue-
inueniatur, prout dicere poflumus
.
Vel pe-
te remittendi, ut
peccatum in fpiritum fandum .
infeparabilitate, ut pec
riculo,ut peccatu ignorantiar.Vel
peccatum carnisA^d
catum cupiditatis. Vel promtate,ut
ut peccatum ,doIola P" x
diuinx maiettatis offenfione , ^
mahgmtatisfp mwdebj.
minum &iumentorum itato
patuit.Quod etiam fecun
chantes , prout ex fupra didis
Dicuntur enimmalefic,
dum Ifidorum nomen oftendit .
Qutflio decimaquarta.
jj i
-Auguft.Peccatum eft,fpra^oincommu
abi li bono, rebus mutabilibus inhtcrere. Etipfa
etiam
auerfio a Deo fit tanquam formale ficut
, ipfa conuerfio
tanquam matei lale.Ideo tanto aliquod peccatum eft <*ra
uius,quanto nugis homo per ipfum a &
Deo feparatur Ec .
mna pei infidelitatem homo maximea Deo elongatur
ideo & maius omnibus peccatis maleficii infidelitatisjexi»
«^.Ethoc aeclaratur per nomen harrefis, quod eft etiam
apoltaha a fide fimuJ,
&
quod tota earum uita peccatum
e it. He pnmo , nam cum peccatum
infidelitatis cofiftit in
renitendo fidei. Et hoc poteft dupliciter fieri, uel quia re-
niticur fidei nondum fufcept^aut fufcepcr.Si primo
do tunc eft infiueiitas paganorum feugentilium.Si
mo
fecun
do modo tunc iterum dupiicirer,quia aut renititur
Chri
Itianarfidei fu.cept.rin figura aut
, in ipfa manifeftatione
uentatis.irano modo eft infidelitas
ludteorum.Secundo
modo infidelitashatreticorum . Vnde patet quod hsrefis
maleficarum mter tres fpccics infidelitatis
grauifiima exi
itit,quod etiam ratione & au&or.tatecoprobatur. Nana
z.Petn a.dicitur ; Melius erat illis uiam
ueritatis non co-
gnoicere,quaia poft cognitore tro.Aim
conuerti. Ratio
Nam ficut grauius peccat qui non implet quod promifit.
quam ule qui non implet hoc quod nunquam
promifit .
Ideo infidelitas ha?rcricorum qui profitentur
fidem Eua-
gelij,a tamen ci renituntur corrumpetes
ipfamerauius
peccant quam ludxi & pagani.Et iterum,! udari frauius
peccant q pagam,quia fufccpsrunt fidei
Chriftan? fieuri
in ueteri lege, quam male
imerpretanrescomlpunt,quod
pagam non faciunt, ideo etiam eorum infidelitas
eft pra-
uius pecca tum, quam infideJitasgcrilium
qui nunquam
fidem euangehj fufceperunt.Defecudo ,
quod & apoftata:
nuncupatur.Nam fecundum Thoma fecunda
fecundar.q.
1 2. Apoitafia importat
quadam retroceflionem a Deo. &
reftgione,qua: fit per diuerfbs
modos quibus homo con-
lungitur Deo,uel per fidem,uel
per fubiefom ad obedien
dum uoluntatem,uel per religionem &
clericatum. Se-
cundum quod dicit eczam Raymundus
& [Hoftien.quod
I > apoftafia
,..
ii 4»
1^4 Enormitas maleficarum contemplatur .
peccatu? di-
da fecunda;, q.io. An omnis aftio infidelis fit
Qudjlio decimaquarta . 13 j
teftationem criminis &fuper quartam poenam fi poft de-
prehenfionem erroris continuo non uelis reuerti , hx- &
refim abiurare,fubito debet comburi, fi Iaicus eft.Falfari
enim pecunia? ftatim morti traduntur, quanto magis fal-
lariis Fidei.Siuero clericus poft folennem degradationem
relinquitur curiae feculari occidendus.Si autem reuertan*
tur ad fidem, detrudi debet in perpetuum carcerem de h$
reticis.Excomunicamus primo &
fecundo , hoc de ri- &
gore iuris.Mitius tamen agitur cum eis poft abiuratione,
quam ad arbitrium Epifcopi &
Inquifitoris facere debet,
prout in tertia parte operis patebit , ubi de uarijs modis
fententiaridi tales tra&atur,q(iis etiam dicatur deprehen-
fus & conuidus,feu etiam relapfris . Hisaute modis mul-
care maleficas non uidetur fufficere,cum non fint fimpli-
ces h?retic£,fed apoftata & ultra hoc quod iri ipfa apo-
:
I 4 Decia*
•
• *
' •
a .
r
5
DZCLiAKJ-TVF^ Qj 0 D 'PHJJTEEI^
peccata maleficarum innoxij fiepe ma-
lefi eant ur^ etiam interdum pro-
1
pter peccata propria .
QVAESTIO XV.
D hoc quoddiuina permisfione plure»
& puniuntur ,
innoxiis damnificantur &
nocumentis, propter aliena pec
pramiisfis
cata maleficarum, & propter culpas pro-
prias. Nec alicui hoc uideatuf inconue-
niens,oitemht S.Iho.fecundafccundx.q.cap.S.Hoc fieri
iufie a Deo,Ioquendo de poenis prodentis uitee triplici ra.
tiope .Primo quidem quod tinus homo efi res alterius,
'& ficut quis punitur in rebus, ita & in poenam alterius
aliquis puniri potefl Nam filii fecundum corpus, funt
.
Quajlio decimaquinta i
3 7
de ciu.Dei.Exemplum ubi inter nos inquifitores unus re
perit quodaoppidu mortalitate hoim quali deflitutum,
& ubi fama uolabat q> quxdam mulier fepulta, linteamen
& in quo fepulta erat fucceffiue deglutiret,& q> pellis cef
fare non pollet, nili ex integro linteamen deglutiedo ad
uentrem cofumplillet. Habito confilio defuper Scultetu*
cum pra:fe<fto duitatis fepulchrum efFodiltes , inueneruc
quali dimidietatem linteaminis per os & collum ufq; ia
uentrem immiflam & confumpta.Quo uilo motus Scul-
tetus gladium extraxit , & caput amputado extra foueam
proiecit,licqj fubito pellis cella uit. Ex quibus utiq; diui-
na permiUione peccata illius uetuJf fup innoxios propter
diflimulatione praecedentium punita fuerunt.Nam pra:-
habita inquifitionerepertu fuit, ipfam logo tempore uir$
fuae fortilegam & magnam fuilfe Exeplum de punitione
.
Qudjlio dccimafexta 14 j
cis, efficacius reuelare poteft aliquid futurorum anim^di-
fpofitae quam mdifpofit^. Difpofitio autem fit poft feda-
tionem inotuum exteriorum & interiorum , ut quando
filentes funt no<ftes,&fedari funt motus fumofitatuni , &
hoc fit circa auroram, quando digeftio eft completa , &
hoc dico de nobis peccatoribus fimiJibus, quibus Angeli
ex diuina pietate ad perfequutionem officij aliqua rcue-
Jant, auttempore ftudij in aurora intelle6um de occultis
fcripturarum informat^. Pr^fidet enim Angelus bonus in
telle<ftui,ficutDeusuo]unrati,&corpora ccdeftia noftris
corporibus aliis,aut perfe&ioribusqnibufcunq; poteft &
quacunq; hora reuelare uigilando,& dormiendo quauis
,
&iuxta philofophum,in defomno, & uigila . funt ma-
gis apta: recipere reuelationes ut duftii eft, uno tempore,
quam alcero,proutcatteri Magici facere confueuerunr.
Ad fecundum nota, quod ex naturali folicitudine natur$
de regimine corporis contingit quod quadam futura ha-
bent caufam naturalem in homine fomniate,& tunc illa
fomnia feu uifione,funt tantummodo figna, & non cau-
fa:,ficut ex parte Angeli diftum eft,& hoc accidentium fu
turorum in homine,ut fanitatis,uel £gritudinis,uel peri-
culi,&c. Ethic eftfententia Ariftotelis,ubifupra, quia
natura reprefentat ‘in fomnisanimx , aliquas difpofitio-
nesqiiE funt in corde,ex quibus poftea contingit infirmi
tasjiiel aliud,ut fi quis fomniat de occupationibus igneis,
fignum eft quod in eo prjedominatur colera,fi de aeris,ut
de uolatu,& huiuftnodi fignum eft fanguinis, fi aque, uel
alterius liquoris aquei,fignum eft flegmatis fi de terreis,
.
1
.
Qufijtio decimafeptima.
145
confiderationes.Aurufpices qui dies & horas obferuanr.
Augures qui geftus & garritus aurum , & omen qui uer-
ba h ominum obferuant . JEtchyromantici qui ex linea-
mentis manuum aut fpatulis animalium diuinanc . Si cui
placet infpiciat praeceptorem Nider,ciica fecundum prx
, & plura inueniet,quomodo fine licita , & quo-
ceptum
modo non.Maleficarum uero opera nunquam lime liciti
•
QVAESTIO XVII.
r
W*m infernalibus fuppliciis. Et hocquideadcul
_ pasdemoftrarCjnoeft difficile uarijs ratio
nibus.lhimo na licet ejus peeeatum fitirremifibiJe , hoc
tamen non eft propter magnitudinem criminis , habedo
refpe&um ad eorum naturalia, & praecipue fecundu opi-
nionem illorum,qui dicunt eos tantum in naturalibus &
nunqua in gratuitis fuifle creatos. E t quia bonum grati^
excedir bonum naturae , ideo iliorum peccata qui a flatu
gratiae caduc,prouc maleficae fidem fufeepta in baptifmo
abnegances exiflunt eorum utique pcccaca excedunt. Si
uero dicamus eos in gratia fuifle creatos,licet no confir-
matos,fic etiam maleficae, licet non create in gratia, rame
a gratia fponte ceciderunt, ficut& ille nolens peqcauit
Secundo demonftratur,nam licet eius peccatum fitirre-
miffibileuarijsdecaufis aliis, puta fecundu Augufhquia
nullo fuggerente peccauit,ideo nullo reparante redire de
ber.Vel fecundum Damafce.contra Dei forma intelledu
peccauic,& cognitio quanto eft^obihor , tanto peior e fi
t v • • K error
,.
QuAflio decimxfeptim*. ,
/'
' * '
’ y
•
'
-
•
* C
C
'
%
r M / • i . v •
/
•
Solutiones argumentorum etiaw declarant
ue-
ntatem,f)cr qimparationcyji.
A D
arguroenca . Ad primum paret ccfponfio
per ea u a: in principio corporis
q
Cti luat . Vnde uidelicet aliquod peccatum
qutelhonis ca-
debet, cenfe-
a i grautus aixero,& quomodo
peccata maleficarum gra-
uiora cunctis quo ad culpam
, exdlunc . Et alipd nuo ad
poenam . Dicendum quod ficutcuJpa Ada? , iia eius
'•
P* na dupliciter confideratur r Vd quo ad perfo&:m
ue uo ad naturam tptam uidelicet polleritateiti cx
S'
,
eo /equutam Primo modo .
j ficut maiora peccata fue-
runt poft eum perpetrata quia uidelicet tpfc iblum-
,
modo peccauit/aciendo illud quod erat malum non fe-
,
cundupp , le ied
quia prohibitum . Farnicatioii£$tiero,
adulteria, & ilomicidia, utroque modo
mala fune 3 fcili-
cet , fecundum fe
?&
quja prohibita, ide,o etiam erauior
poena eis debetUr.Secudo uero modo, licet maxima pa na
pnmfi peccatum iequuta ell , hoc ta/qe ejiper in.dirjK^tii,
inquantu uidelicet per eum tora pofieriras.originali
^ pec
cato fuit infeCtajeoqudd ipfe primus
pares omnium, pi o
quibus omnibus folus filius Dei farisfacere
potuit pc/ten
tia ordinata. Pro fuo aute perlbnali medi.ite diuinagra-
, & faiuatiisper foluriWem ficUperChri-
tiapcemtuit
;
ltum,tncomparabilirer ai t peccata maleficarum excedfit,
an grauitate,non contenta? de fuis
perioralibus peccatis
&. perdirionibus,cum etiam innumeras alias poli fc con-
trahunt, rtd tertium dicedum ex pra?hab;cis <*' hoc
,
fuit per accidens in peccato
<4dj?,quod maiore lefione in
tulit.Et hoc uideliCct q> naturam inrergram mucmt,& o>
corrupta, necefiario no uoluntarie rranjfnnderehahuii
u c no fequiturcp/uum peccatu fimpliter iii u\ c?;-
„ ,
g
l,in
S 012 hee idem ctia fequcnriap^t c-ra
fecmenr,(i ralem mutuam
inuenifient,ficut Sc fceur.ddm
mortale peccatu non grauat,graciani,eo illam no i*
q, uc
'
J£ » -
1 43 Malef.grauius quam pecc. jtngeli,
nit,priuaret afic fi illam inuenirec.Haec eft folutio S.Tho.
in.z.ditt.2 i.ar.z.in folutione fecundi argumenti , qua fo
lutionem fi quis ad plenum uulc intelligere,habet confi-
derare g? Adam originalem iuftitia fi pr^ftitiflet, no traf
fudiflecin pofteros,prouc Anfel.opinabatur, quia etiam
aliquis poft eum peccare potuiflet,uidebatur dida D.di.
2o.An pueri moxnatijfuifl*ent in gratia confirmati.Ttem
uoli. i o i .An i jdem qui nunc laluantur homines,faIuati
Suiflent,fi Adam non peccaflet.
QVAESTIO XVIII.
Qu&Hio decimaottaua . 1 49
nihil eft in mundo.Et primum fumitur in parte Dei . Se-
cundum ex parce diaboli.Terciu ex parte maleficx.Quar-
tum ex parce morbi.Quintum ex parte pratdicatorum, &
indicium qui talia contra eas praedicant, & indicant utiqj
nunqua fecuri eflent.Primo fic, Deus punire poteft homi
ne propter peccata,& punit gladio, fame,& mortalitate
Item diuerfisalijs infirmitatibus uariis &innumeYis,qui
bus humana conditio fubiacer, unde quia opus ei non eft
adiungerealiaspunitiones,ideonon permittit. Secundo
fic.Ex parce diaboli fi uera eflent qua» prodicantur, quod
uidelicet uim generatiuam impedire poliunt , utuideli-
cet mulier non concipiat,ueI fi concipiat, q? aborfuin fa-
ciat,uel fi non aborlum,q>etiam poit natos interficiunt,
utique fic perimere pollent totum mudum,& nerum pof
fet dici q> opera diaboli elfient fortiora operibus Dei, Ici-
licetfacramento matrimonii quod eft opus Dei.Terrio ex
parte hominis, nam uidemusft maleficium debet elle ali-
quid in miido, tunc aliqui hominesplusaliis maleficiun
tur.De quo fi qufritur,utique dicitur hoc elle propter pu
uitionem peccatorum,fed hoc eft falfum, ergo &
illud tp
maleficia fint in mundo.Falfiras aut probatur ex eo, quia
tunc maiores peccatores amplius punirentur, hoc eft fal-
fiim,cum minus puniatur q alii interdum iufti,quod etia
cernitur in pueris innocentibus, qui allerfitur maleficiari,.
Quarto , potettaddi & aliusargumentumexparce Dei
hoc q> quis impedire pollet, & non impedit, fed fieri per-
mittit,utique iudicatur ex fua uoluntate proceflille . Sed
Deus cumfitfummc bonus,no poteft ueile malum , ergo
,
no poteft permittere ut fiat malu quod ipfe impedire po
teft.Item ex parte morbi defeftus & infirmitates qux di-
cuntur maleficiales,fimiles etiam funt defe&ibus & infir-
mitatibus naturalibus ,*id eft, qui ex naturx defectu pro-
cedunt, quod enim aliquis claudicat,excxcatur, uel ratio
nem perdit,uel etiam moritur , ex defedtu naturat conti-
*
gere poftunt,unde non poliunt fecure maleficis alcribi.
Vltimo ex parte iudicium pr^dicatorum qui cum talia
&
aduerfusbaaleficasprxdicant & pra«fticant,utiq; proptcc
X 3 ingens
1 50 .Contra negantes Diuinam permiflionem.
ingens odium a maleficis contra eos conceptu, nunquam’
eflentlccuri.Sed contra argumeta fumatur ex quxftione
prima , fuper tertium principale prima: partis tradatus,
& proponantur illa qu£ funt magis ad populum, quo ui-
delicet permittit mala fieri,licet no uelit malum fieri, per
mittit aut propter admirabilem perfedione uniuerfi,qu$
confideratur in hoc, q> bona comendantur eminentius &
magis placent,& funt Jauilibiliora,dum coparantur ma-
lis, habentur ibi audoritates. Item profunda Dei diuinae
Iapiencix,iuftitix & bonitatis relucent ,qux alias efienc
occulta, Breui ter pro decefione quxftionis poflunt col-
ex his que ibi tangantur uaria documenta pro infor-
ligi
per illa mala qux a maleficis uir cuce d? rnonum fiunt, per
indiredum, diabolus maxime torquetur, dum contra fua
boluntaees Deus omnibus malis ad gloria fui nominis ,
ad fidei comendationem,ad elegorum purgationem , &
tumulum meritoruuritur.Ceftum eft enim q> inter oes
difplicentias quas diabolus ex fuperbia,quxfemper cotra
Deum exigit,iuxca illud. Superbia eorum quite oderune
ifcedit femper,hxc prxeipue eft, quia fibi difplicec, quoft
Deus oia fua machinameta in fuigIoriam,&c. conuertic.
Iufte ergo Deus eunda permittit. Ad fecundum fuperius
refponfum eft,& debet refpondere ad duo qux includun-
'
turin atgumento,fcilicer,g>nondMturdiabo!us fortior
• JDeo,nec eius fadura, imo cernitur quod minimx uirti»
eum nihil pofTitnifipermiflionediuina , unde
fciseiiftit,
Qutiflio decimaoftaux. i fj
,
Exempla
ua-
t» ad hoc pollent adduci,
* '
fed temporis proli
''
v; v' xicas non pati %*<£&
>•
tur .
-
•
"
: ;
i
“• 1 ’
mallei
fi£
maleficarum
t #v .
'
MODVM LN MALEFICIIS
INFERENDIS, ATQV E
AMOVENDIS FOELI
cicer per cradans.
• •
i
^ecvnda
1*1 - •
pars.
Duabus folum quxftionibus , multis tamen
capitibus diuiiis , abfoluta •
QVAESTIO PRIMA.
E C V N DA pars huius operis,quia
eft de modo procedendi, quia malefi
cispro malefici js inferendis obferua-
tur Et per decem
.
&
otio capitula
diftjnguuntur, cum duabus duncaxac
difficultatibus quarum una in princi
,
w
Z' > • Qiwfiio prirnst. jfp
x
. fajtu)- quando publica iufiitia exercetur adhuc ta+lten
Jsepe manum ft u protedionem a majeficis uolur taric r?-
*rahunt,quia uel timent carum conuerfionenyiel qua de
iideranc & acceJeranc earum damnationem. Adi.s ikiijfj;
gcftis hxc comprobantur. Nam & profatus doceor re-
.fert, quod malefici uerbo &. experientia re/timonuun de
derunc,quo.d eo iplo quo per reipublicap iufticix officia-
-Jes capiuntur , ftatim omni,s pialeficorum eneruatur pete
Vnde & quidam iudeje Petrus nomine,de quo & fu-
>itas.
pra mentio fafta eft, cum quendam maleficum Stadjjo po
mine per fuos famulos cadere uolirillet,tan,tus tremor eo
rum manibusincuflus fuic, & naribus tapi malus fcstoril
.
,
nequina?,& ita reiprobauit eucntus,nam capiusincine-
. xa^us fuitpropter plurima ab eo perpetrata maleficia
qux fparfim hinc inde pofita funt & accommodata diuer
v<-£is materiis.Sed & plura qux nobis inquifitoribus in ojfi
do inquifitionislaborantibuscontigerunt, fi recitare ex-
: pediret, utique animum ledoris in admirationemuerte-
xent.Sed quia laus in ore proprio lordefcic potius , expe-
dit filentio praeterire,quam notam inanisglorix incurre-
re, illis duntaxat exceptis,qux adeo in lucem prodierunt,
quodcatlari non poliunt In oppidonempeReuenfpurk,
.
\
1- /
I
7
:, /
Q/'#(lio prima.
.*«iquiaaberat,n 5 potuit, tremens paupercula, & de pue"
.xjxmifilone uehementert doIens, lumine accenlb.paruulu'
<jyagientc fub leftica & in angulo , fine tamen J$fione rtpe
-tic. Qua in reperp ndi pot quanta infit exorcifmus ec-
,
jclefixaduerfusinfidias diaboli uirt^s. Liquet infuperoI r
.potentis Dei clementia & lapientia ,quar attingi; i fine
.ufq^ad fine, fortiter dilponitit i/foru pefJimorii homi-
.iHinKfr demon um maleficia fuauitei,ut ubi quxrfit fidi
imminuere & infirmare, eandem in mubppmn cordibus
firmtin,& radicent uaudius.Y tilitate.'. enim plurima? fi-
delibus ex buiufmodi malis proueniunt,ubi lic fides ro-
boratur dfmonis malitia, infpititur Dei mi/ericordia &
poreftas manifeftatur, homines ad fuj cultodiam a&uan
tur,& ad remedium Chrifti paflioueip,St ceremonias ec
clefiae accenduntur. Ulis etiam diebus Scultecus cuiufdl
uillse Vuyfentalljdum grauifiTimis doloribus & torfioni-
bus corporis ellet maJeficiatus,& cp per maleficia (ibi co
tigiflet,non tam ab alijs maleficns.quamum
& perexpe-
rietiam cdodus fuit, dixit enim cp fingulis dominicis die;
bus femunire cum fumpfione fialis,& aque benedjifx fo
J«batf& quia uno die propter cuiufdam celebrandas ob-’
mif^at nuptias, eodem etiam die malefjcatusfuit. Quid
denique de illo in Reuenfpurgo,cum a diabolo in forma
unius mulieris,ad carnaiemaaumfollicit3retur,iUepIu
rimum anxius, dum defiftere nollet diabolus, illi pauperi
in mente uenit,ucfumpfioue (a!is,prout i,n praedicatione
audierat, fe munire deberet,unde cum adintroittl fhib^
fal benediftu fumpfiffet,mulier toruo uulcu
c iYinfpexic
& quis diaboiorii ipfumde hoc docuiflet improperando,
/iibico difparuit , ubi diabolus per fe m effigie
maleficae
* aut cum prxfeiiria corporali maleficxaftuerat, cum nti u.
que' facere,Deo permittente poteft.: Sed & illi tres
, foc i£
per uiam ambulantes , duo eorum idfu fulminis percu{f{
fuerant, & certius territus cu uoces in acre clamantes au-
difict, percutiamus & illum altera uox cum
, refpondifkc
pon poflumus,quia’bodie Verbum caro fa&Ci eft audinic..
iatellexcrat cp ea de caufa,qui nliflam audierat, &’ in fine
/i.Par^ Mal.Malefic. L 'aiiflje,
1 Quib. malef, nocere non potett.
mifTaE.Euangelium.Ioan.In principio erat uerbum ,
&c.
audiuiflet,ideo prxferuatus fuiflet. Sed & per facra ueir-
/
' Qumfiio prim*.
fciite fretUs,ex Dei omnipotetis auxilio,ut Uiris antepr£-
erat,ita coepit poflinodum fceminispra?efle.lta in uica pa
trum eorum,quos S.Heraclides uir religiofiflimus colle-
quem Paradifum nominat,meminitcu-
git in libro fuo,
lufdam S.pacns & monachi,que Heliam uocat , hic mi-
,
CAPITVLVM PRIMVM.
VNT autem tres modi prae caeceris, qui-
bus daemones per maleficas innoxios fub-
uertunc. Et ex quibus continue illa perfi-
s»? dia augmetatur. Et primus eft per taedium
ex importuna temporalium damnificatio-
ne . Nam ficuc s. Gregorius dicit , Diabo-
lus frequenter tentae, ut faltem taedium uincat . Intelliea»
hoc tamen infra uires tentati, ut fuper diuina permiflfo-
>iem. Declara quod D EV
S permittit, ne homines ignauia
torpeant. In cuius figura ludicum.z. Has gentes non de-
Jeuit Dcus,ut erudiret Ifrael in eis ,& loquitur de finiti-
mis nationibus Chanan^orum , Iebuffis & aliis. Et iam
HufTite,& permittuntur , ut delere non ua-
alii haeretici
i
)
.
JQtfsfl.LCapJ. jjt
dxmon is qua (it in bonis.Ita& diabolus fandiores quaf
que uirgines & pueJlas, magis feducere conatur, cui expe-
rientia lupereft ,& etiam ratio.Nam cum maJos iam posfi
deat, non autem bonos, ideo magis conatur (educere ad
fui dominium iultus quos non haber,qudra pofleflos ma-
los.Sicut etiam aliquis princeps terrenus magis infurgic
contra illum, qui pius aufert de iurefuo quam contra
,
quofuis alios, qui non (ibi c0ntrariantur.Experientia.N4
in oppido Rauenfpurga?,duabus incineratis prout etiara
,
inferius patebit,ubi de modo quem obferuant, concitati
do tempeftares tagetur,una illa balneatrix inter alia, qu$
fafla fuerat, hocetiam recirauic (e multas a diabolo fuifle
perpellas iniurias, ea de caufa , quod uirginem quandara
deuotam,& filiam cuiufdam prxdiuitis, quem nominare
non opus eft,cum & ipfa iam defunfta (ic, difponente di-
uina clementia, ne malitia deprauarec cor eius , leducere
deberet,taliter utipfam feftiuoaliquodieinuitaret,utip
fe dimon in fpecie iuuenis,cum ea fua colloquia habere
pofTer. Adderat etiam, quod licet fxpisfime hoc facere ae-
tentaflec, (emper tamen ubi luuenculam fuiflet allocuta ,
illa figno fanda? crucisfe muniuit. Et hoc utique ex inftin
fiu fandi angeli, ad effugendum opera diaboli procesfifle
nemo dubitat. Eli &
alia uirgo in diocafi Argentinenfi
conflituta,qux uni ex noltris confefla, afleruit, quod die
quadam dominica , dum folitaria in domo paterna ince-
derer, uetula quardam illius oppidi ip/am uifitandi gratia
accet(Ti,& inter alta (currilia uerba qux protulerat , hxc
ultimatim fubintuiit,uteam (i placerer, ad Jocum ubi
iuuenes omnibus hominibus oppidi incogniti moraren-
tur,deduceret.Ec dum ait uirgo aflenfum prxbuiflcm , &
ip(am fubfequuta ad domum ueniflem ,uetula fubinrulit;
Ecce per gradus ad cameram fuperiorem afcendimus,ubi
iuuenes morantur,fed caueas ne (igno crucis te munias ,
quod dum me faduram a(lerui(lem,illa prxcedente, ego
per gradus fcquendo, occulte me (igno crucis muniui
Vnde contigit quod in fummirare graduum , &anreca-
meram pariter conftituta:, illa uetula horribiii uultu , &
itoma-
i^i Quom.darn.fitbuert.innoxios.
ftomachato a ni ni o fe uertendo , & me 'afpiciendo di-
xit; Brt maledicaris figno crucis, cur te fignificafti*
abi hirte , in nomine diaboii recedas fidqde ad propria
redii illrfa,
- Qiiaeic re telligitur, quantis uerfuriis antiquusiile ho
._
Sf nibusuarijs exiftit, utpote cum & ipf*
• maleficae uariis exercitijs circa maleficia
inferenda infiftunt . Pro- cuius mtelledu
'
§Urhno aduertendum, quod ficut in genere triplices ap
ucin primaparce traditus cadum eft.
parent maleficae *
,
'
Quj&Jlio I.Cap.I.
'
175
fcilicet Indentes, fed curare ncn ualentes . & ex
Curantes
aliquo fingularipa&o cum daemone inito non Ia:dentes,lae
dentes &curantes ita & inter laedentes unum genus exi-
ftit fupremum,in quo genere exiflcntes, omnia alia male
ficiaquae aliae fparfim exercent perpetrate ualent . Vnde
profitendi ubi defcribitur , fatis declarat de aliis fpecie-
bus. Sunt autem hae quae contra humanae naturx incli-
nationem, imo omnium ferarum, propria fpeciei infan-
tes uorant, & comedere folene . Et haec efl fuprema fpe-
cies in maleficis exercendis , funt enim quae ad innumera
\ /
I
.
Solenms in-
fum daemoni quacunque hora fieri poteft .
t
,:\>
s Qujejlio.LCap.il, 177
>Ienam informationem capiendo ab una iuuencula ma-
fefica,fed couerfa, cuius & materteAiin diocoefi Argenti-
nenfi incinerata flierat , qua: etiam addiderat , quod per
modum quo eius matertera ipfam primitus feducere ten-
taflet talis erat. Quadam enim die fecum pergradus a-
fcenderehabebat,& eiusiuflu cameram intrare,ubi cum
uidifletquindecim iuuenes inueftimentis uiridi coloris
ad modum quoRutheri incedere (olent, matertera (ibi di
xit . Elige ex his iuuenibus,& eum quem uolueris, tibi
tradam, 8npfe te (ibi in fponfam a(lumet,&cum ilia nui
Ium fe uelle habere aflerui(i'et,grauiter uuliierata tadem
acquieuit, modum exprimens praemifliim , a deruit etiam,
quod f^pius perlonga terrarum fpacia , de nofte fecum
translata fuerat,etiam ab A rgentinaufque Coloniam.
Harceft illa, cuius occafione in prima quatftione pra»n>if-
fiim eft nos tielle declarare, an maleficieuere & corpora--
Jiter a daemonibus transferantur de loco ad locum,& hoc
-
in Bernenfi iudicio,feorfum
ab eadem,& m diftm&a
!
' Quajhol. CapJl. j‘
7p
«nrequam aquabenedi<ffeconfecratur,difcipuIum futurfi
cum magiftris ecclefia intrbire 3& ibide abnegare coram
cis; Chriflum 3 eius fidem 3 baptifma & uniuerlalem eccle-
3
- fia.Deinde omagium pradtare magifterulo, id eft, paruo
magiiho3 ita enim d^mone & non aliter uocant.Vbi no-
- tandum qulie
modus cum alijs recitatis concordat . Nee
obftet quod dimon interdum prae/ens eft ubi
3 oma°ium
fibi prf ftatur 3 inrerdum uero non dolo/eenim
tunc ope-
ratur3 cernens difpoficionem futuri difcipuli quem 1
3 fortaf
ab eius prx/encia tanqua nouitius retraheretur timo-
•fis
ris caufa 3 cum tamen alias per fibi notos & familiares fa-
' cilius xftimat eum afientire.Ideoqieum & tunc magifte-
- ruium uocant 3 cum abfenseft 3 ut minori terrore, ex parua
aftimatione.rtiagiftri concutiatur.Sequitur poftremo
de
utre bibit fupra difto3 quo fa&o ftatim fe interiorib 9
3 fen-
tit imagines noftra? artis concipere &
recinere fupcr prm
- cipales ritus huius (eifte.In hunc modii ait, fedutfusfum.
• Et uxor mea,quam tanta? pertinacia; ei)e credo ut potius
3
incendium lufiineat 3 quam minima fateri uelit ueruatem
ftd heu ambo rei fumus ficucdixitiuuenis ita
3 ueritas per
omnia reperta eft nam prjeconfefius muenis in magnaco
tritionemori uifus eft.Vxor uero tefiibus conii ifta nihil
,
ueritatis nec in ipfa tortura fateri uolujr
, nec in morte
fed incendio pneparato per liftorem, eidem
uerbispefli-
mjs maledixic 3 & fic incinerata fuit. Ex quibus liquet
mo-
dus profitendi earum /blennis. Alius uero m odus priua-
tus fic mediis . Interdum enim uiris aut mulieri—
diuerfis
bus,aut ajiqua alia corporali feu temporali
affliftione in
Uolutisjdxmon aftat, interdum uiftbiliter, interdum per
medias alloquitur perfonas 3 & fi. fecundum fua con
filia
agere uelint 3 qmnia profutura polJiceturad nutuni
3 a par
uis tamen ut in primo capitulo tabium cft inc
3 hoando 3 ut
ad maiora paujatim perducat. Varia pofient adhuc
ded«
& gefta 3 per nos ipinquifitione reperta, fed quia
ci atta
dilfcculcatemhajcmaterianon patitur, breui tati
ftudcn
dumeft cum uiteriori declaratione.
AC *r (•
) V
1 8o De modo Sacrilega procejjionir.
. .
' Quiejtio 1. Cap.it. |8j
quia ex Ggnis qua: proccdut ab aio hominis coirfhirat ea
quae funt,uel eriitin anima aftutiusprudeti uiro. Sciute-
nim q inftin&usfuntuerifimiliterfecuturi,& cofequen-
ter cuiufmodi opera.Septima, quia atta prophetarum &
/Cripta nofcut melius homines ,& ex illis multa futura
q
depedet,ideo cX illis multa futura prxdicere poliunt, etia
tangunt.i d.q^.fciendu.Vnde no nliru fi periodu hois fci
te poteft naturale,licet fecus ficde termino caufaliq fiere
per incineratione,qua d^mon finaliter prdcurat,qn ut di
&u eft ipfas inuoluntarias reperit,cimes de earu reditu 8C
couerfione,cum tn alias quas nouit uolutarias etia ad na-
turalem i ut fic|ulq; morte defendit.DEMVS ex utraque
parte e-xepla qua» a nobis reperta funt & a&a< Na in Bafi-
Jiefi dioccrfi uillafuperRhenu fituatanoieOberuuiler,
I
V nc autem aggrediendum eft de earum c« .
„
transferri de loco ad locum corporaliter,
elt de prxcipuis earum adionibus carnalibus, etiam fpur
cirijscuin incubis dxmonibus infiftere. De fingulis ali
qua deducemus , & primo de carum corporali tranfue-
ftione. Vbi notandum eft, quod harc tranfuedio pati-
,
hgr*»
,
Qj/tR.l.eap.ttl.
fi milia proferunt . De ali js etiam hominibus interdum
iuftis, exempla plurima reperiuntur . Nam Vincentius ia
fpeculo hift.lib.i6.c.45.ex recitatione Petri Damianire
fert de puero quinquennij cuiufdam nobililfimi uiri,qui
puer pro tunc monachus fadus, a monafterio node illa
tus eft priltino claufo,ubi mane reperrus,& interrogatus
dixit fe per quofdamad magnum conuiuium delatum,
ut comederet iuflum. Et poft per fuperiora priftino im-
miflum.Quid denique de his magis qui uifitato uocabu-
lo a nobis nigromantici uocanrur , nuncupantur , & per
aera fepe d daemonibus ad longinqua terrarum fpacia
quanaoque uehuntur . Qui etiam alijs interdum hoc
idem fuadentes eos fecum fuper caballurn,qui utique no
uerus equus, fed dimon in tal i forma exiftit, uehunt, &
ut loquuntur , nfec ut ligno crucis le muniant hortantur. .
v *
l$9
fragatur aduerfirljs quafi diabolus hoc facqrenon poflit.*
cui ut infupradiftis patuit , tanta ineft uirtus naturali*
oia corporalia excedens, quod nulla ei uirtus terrena es
comparari poteft. luxra illud.Non eft poteftas fuper ter-
ram &c. immo ipfi lucifero tanta naturalis ineft poteftas
feu uirtus : qux maior etiam inter angelos bonos in
c£lb
lingulari loquatur.
ferto tentauit , & primum hominem /eduxit,iam autem
religatus fit,& alij angeli no fint tant^ uirtutis, cum ipfe
.
Qurjl lO.I.Cap.Ut.
ucro corporaliter transferri ueller, modii fu
fideraret,fi
pradidii feruare necelfe efiet. Prxterea in cafu quo can5
ille nude ab/q; omni declaratione incdligedusefi'er,quis
ta flolidus,ut propterea oia eorii maleficia& nocumenta
efle fantaftica & imaginaria affirmaret , cum ad fenfutn
oibus appareat contrariu?eopr£cipueq>pluresfincfuper
iftirionu fpecies/urpotequatuordecim.lnter quas malefi
carum fpecies,fupremu in maleficiis & nocumentis con-
r
S fe fubiiciunt , fex
qua ex parte drmonis Sccorporis ab eo afliiir pti,ex
quo elemeto fit illud formatum.Secundo, ex parte
adus,an fempercuinfufione feminisab altero recepto .
Tertio,ex parte temporis & loci, an potius uno quam al-
tero tempore fe exerceat Quarto an uifibiliterfe agitat
.
QpixfJioI.Cap.TIII , '
Jpf
•ialium fufcepeionem,nifi in aliquibus paruis creaturis
,
& hoc adminiculo ahcuiusaimius agentis , ucfupra ta-
dum elt.Per morum aut localem nulla forma ponitur in
re mora, unde fic ad nutum mouere pofiunt cum ai iis cfr
cunftantiis.Ex quibus tamen (i quis incidentaliter quxce
ret,quid lenricndum ubi angtius bonus uei malus aliqua
opeia uicx exerceret per corpora uera naturalia, non &
-aerea,(icut inafina Mal iam pecqn^ngelus loquebatur
,
fpeculan de locutio
^onos angelos.Si quis uelit ulterius
corporibus.lbi en.m utunturcor
ne cbemonu in obfeflis
corporis obfeflu, quia illis ii
poralibus inftrumemis uen
terminos corporalis quan
fabuntur fic intelligendo infra
eflentif,neq; corpons,neq,
titatis,& non infra terminos
animx.Da differentiam inter fubftantn & quantitttem,
feu accidens,fed dehisnihilad propofitu.Si cui autpla-
Thom.in.i.fenten.di.S.artM. eon.
cet infpiciat fandum
audiunt dicendu,q> quu
&
fequenter aut qualiter uident
Corporalis . Et prima in
duplex eft uifio,Spiritualis &
quia penetrat tum quia
infinitum excedit alteram, tum
,
'
luxta luminis
per diftantia non impeditur
fibi deferuit.Ideo
dicendum , quod nullo modo uidet an
corpons aflum-
>elus,fiuebonus,fiue malus per oculos
fibi dereru.r. ficut tamcn
locu-
pei, nec aliquid corporale
aer,6l percuffio aeris ad fopu procura
iione deferuit fibi
vfque ad aures audietis,
du,& ulterius ad multiplicandu
Libenter aut fub his
Vnde oculi eoru funt oculi depidi .
fe ofterutyitets eoru P
r0 P r ^
(ipiiliiudinihus hominibus
r , ,
wtcs
'
r
Qutfho.I.CapJIII. ipj
tatesquas naturaliter habet,& loqui fpiritualiterper hu
iufmodi opera manifeftent* Ideo enim & patribus fanfti
angeli la;pe apparuerut ex D
E I ordinatione & eius per-
miflione.Malis hominibus fefe manifeftarit, ut homines
eorum proprietates cognofcenees illis le adociet , hic in
culpis,& alibi in pcen is, VndeDionyfiusc® ledis hierar- (
*
i :
« m eyqbxi •
fi.?
Quomod»
Quomodo TAakf.afonm carnalem opcr. *
I
Qu&fl. LCapJIlt. tpp
in oppidio RaueriffJUrg multis annis his inhsferunt fput*
citiis certis fub uigefimo,aliis fub duodecimo,auc fub tri
gefimo anno',& ferripet cu fidei abnegatione in totouel,
in parte,tefies funt ibidem omnes incolae.Demptis enim
fecrete paenitentibus & ad fide reuerfis,non minus quam
quadraginta & ofto in quinque annis igni traditae fue-
runtj nec tamen illis accommodata fides, quantum /pon-
te reuerfisad po?nitentiam,credulitasadhibitafuitomni
bus in loco concordantibus,quod huiufmodi fpurcitiis in
augmeritum huius perfidiae habent iqfiftere. De quibus
etiam figillatim in fecunda parte operis , ubi eorum par
ticularia opera defcribentur tranabitur , obmittendo ea,
quas&locius nolter , inquifitor Cumanus in comitatu
Burbiae peregit j qui& in fpacio unius anni
, qui
fuic
Willefimus quadrirtgentefimus oduagefimus quintus,
quadraginta &
unam maleficas comburi fecit. Et omni
bus publice aflerentibUs,Ut diftum eft,illis fpurcitiis dia
bolicisinhaefille.Coilac ergo omnia aut ui/iis nel auditus
propria experientia, aut fide dignorum relacibus.Quo ad
/ecun .um i ubi difficulratur,an ipfi malefici ex his fpurci
tiisoriginem lumlperunt. Dicamus fecundum Augulti-
iiu hoc utiq; ueru elfeogs fupftitiolas artes ex peltifera
i
foCietacem oim & daemoniioriginem fumpfifle.Sic enim
dicit libro, i .de do<ftori.chtiftiana, & habetur. a6.q. i. il-
lud qubdelt. Omnes artes huiufmodi uel nugatoriae uei
noxiae fuperftitionis ex quadam peltiferi focietate oium^
& daemonii quafi pa<fta infidelis & dolofae amicitiae con
fiituta penitus funt repudiandae. Illo attento manifefluni
eltquod ficut diuierfae fune fpecies fuperftitionis, leu ma
gicae artis, ita &
diuerf* funt eorum focietates i ficuc &
fpecies maleficorii inter quatuordecim illius artis fpecies
pelfima exiit it, quia iton per pafturn tacitum, fedexprel-
fum ultra hoc quod cultum latri^perfidei abnegationem
ipfisda;mon i bus habent exhibere . Ideo & peflima cum
ipfis conuerfando retinent Ibciecatem, iuxra mulierum
4
qu* femper uanisdeledantur, conditiones. Attento infu
ptr iuxta do& S; Tho.in 2. lenten. dilt. 4. ar. 4. in fo*
N 4 lutionc
,. »
• • IV. »v u JJwi
X-
o". Ou£ft.I.Cap.UH. \
*
' . «02
mAn femper cum dectftone feminis
incubus Aprummaleficam
aggreditur. '
.
An potius
i
»
Qjtaftio I.Cap.JTIt •
i 0j
«KflentjSr uirgo neminem compexiflec , eo quod dimo-
ta ibidem exiftentes fuam prxfentiam in aflumptis cor-
poribus illi uirginmequiebantofttndete. VetuJa male
dicendo uirgim dixit : Vadas in nomine omnium diabo-
lorumjcur tefignalli? Hxc ex confcflione pura illius
uirgmis colligi. Poteli & addi quarta caufeut fic f. cil us
homines feducant, quidum fi confiderant quod talia i
Deo liciatioribus tempori bus fieri permittuntur-, non
xftimenr illa tam grauia elle , ficut li diis temporibus ne
quii ent facere de loco uero amplius in lociscertis fe exer
cent, dicendum q> ex uerbis faftisfy maleficarum con-
dar, fpurcitias illas onmino in locis lacris exerceremo
poliunt Quia in re perpenditur efficacia angelic^ culto
.
. /
CAP. V.
'
'
i
•
j
trahunt,uel ex quibufeunque rebus confecratis. Et hoc
quidem triplici ratione , ficta etiam quod fandioribus
anni temporibus,& precipue citcaadufcntuni domini, &
fefla natalia fua maleficia exercere folent . Primo ut non
iolum homines per talia perfidi fiant,fed etiam ficrilegi,
diuina quantum in eis efl contami nando, & fic plus Deii
creatorem fuum offendant intimius, animas proprias co
demnenc, &; plures in peccata ruere faciant. Secundo iit
Deus fic grauuer per homiues offenfus, d^moni maiore
poteflatem in homines famiendi reljnquit.Sic etiam Gre
gorius dicit, quodmaiisinterdumiuxcaeorum defide-
ria & petiopes concedit
,
iratusque aliis denegat propi-
tius . fub fpecie boni apparentis pluries fim
Tertio ut fic
Ta68 Malef.Edchficf.abufttur. -
'
uit,cum aliis plurimis rebiis adiuntfhs, ex quibus fua ma
*
Jeficia exercere habuiflet,fed afliftence diuina pietate ta
'
tum facinus dete&um ad lucem peruenic Nam fequente
'
die mercenario quoda caufa fui laboris , prope llabuJutn
iter faciente,uoccm quafi cuiufdam infantis eiulantisau
diuit,& quato propius acceflit,ufqj dum ad pauimentu
fub quo olla abfconihta erat perueniflet,taco clarrns au.
diuit.
,
ji.pars Mal.Malefi. • O De
- V*V
»!•* Vim generatiuam impedit.
futrar
Qvaltib.i.Cdp.rr. ait
flieraf <p incerta domo uBiuir& uxor fimuj permanem
bant, per fua maleficia fuccetfiue,in utero uxoris uirife
ptem infantes occidi fi*e, ita ut lem per aborfum fecerat f$
mmaaqnis mulriy.Simile fecerat in cade domo oibus pe
conbus-& jumetjs fetofis quorunullum uiuu partum edi
dic in eifdem ann is.Kr cO maleficus qu^itionaretur quali
ter talia procuraflet,aur qiio reus' efle pbller,facinus ape
ruit dices.Subter limen olli domus fervere pofui,qui fi
j
Hi Quom.membr,uiriliaaufert
nofturno tempore aC-
capere nolebat. Adhuc interdum
uelociflimo, iam per terram:ian«
fureere,& feftine curfu
per aerem quali uolando redire uolebat
poftmodum antequam
referebat notabiliter perfenferat
uifu aut taSu feipfum certificalfet membru (ibi ex tadu
, duit-
,,
•
r6 QjJoihMsmhrd uirilia hufert.
ftade,tamenludams maleficas quemiutiefliseade caufa
ut iuuenculanr» maleficaret acceHerar3 uirtuted^monisei
in equam conuertefar.- Summarie concludamus quod in
bfcnis fortuna?, ficucfunt res exterioies,uc bona tempora
lia 'y fama & fanicascorporis, licet bohi per dxmones &
fua membra lidi polline in eorum meritum & probatio 1
.
-qui adiue intulic : fed qui damnum ab extra uidetrut de
fe pater.ldeo exifiens in gratia licet pollet uidere damnu
alterius: & in illo dremon lenius eius illuderet » Non ta-
men pollet fibiipfi tale damnum inferre palfiue : ut Icili-
cet fuo membro priuaretur cum libidini nodeleruit,ficuc
per oppofitum, ut angelus dixit Thobix.Qui libidini ua-
eant da?monium -accipit potelfa tem.Quid deniq; fencien
;• .i 'J dum
QukHio l.Cay.VU. 217
an fuper eas maleficas q huiufmodi membra in eopiolo
interdum numero i utuiginti uel triginta me bra infimui
ad nidum auium: uel ad aliquod fcrinium includunt,ubi
& qiiafi ad uiuentia membra fe mouent uel aaenam uel :
CAP. VIII.
,,
/
• IV Qu&ftio 1. Cap.VHtt •o xxi
Wiera portaptia a {Hrbularijs coiiertfebaritur » & fi militer
hoc quod Prseftantij pater fesequf» fuifle 1
& bladum por
taile narra tur.Notandum,qGod ibi tres fuerunc deceptio.
nes.Prima, quod illi homines prsefti^iofa arte indeban-
tur conuerfi indumenta* quae conuerfio fafta fuit modo
fopra tacto . Secunda, quod illa onera obi excedebant oi->
res portantiu daemones inuifibilirer illa attuleriit.Tertia,*
quod illi qui aliis uidebantur tranfmutati in fpecies, fibb
ipfis etiam uidebanturfe in beftiasK6ue*fos,frait Nabu
cjiodonofor contigit, ubi leptem rentpora- /uper eum fue:
j?unt immutata , ut foenum qtiafi bos toroeilferec ciDe ilioi
autem quod focij Diomedis fniflentimaueKConuerfi, &
circa teplum poIafle;Dicedum«quod ille Diomedes quia?
in «itu Gracorumrcirta obfidionemciaifatisTtoi^fuen.
tat ubi ad propria redire uolebityin maricum fooijsfubi;
x merius fuit, Ideo cum fifggeftione tuiufdam idoli templu
fibiquafi in:er deos annumeratu^ e flet coft nudum fuerap i
xeprelenuuerinc,
CAP. IX.
‘
tranfmutationis queritur . An intra cor-
!
pora &
capita tunc exiftant, an tale# & !
— I
Quxfiio.LCap.IX. ii)
una potentia interiori ad aliam deducere . Et utrum tals
opus debeat cenfen miraculofum fadtum aut non. Ad pri
mum oportet diftinguere de praeftigiofa illufione , eo cp
ut di&um eft.llla illufio fit.n.interdii fuper fenfus exterio
resi
interdum fuper interiores ufque ad fenfum exterio-
rem. Prima ergo licet poslit fieri ablq;hocq> daemones
intrent potentias exteriores illas occupando , led tantum
exterius deludendo, ut ibi corpus aliquod occultare uel-
let ,
per interpofitionem alicuius alterius corporis , uel
alio quocuunq; mo. Aut ubi £ (e corpus afiiimeret , Sc fe
Qudflio.LCap.IX' nj
corporis efle poffiint Ad illud. An cales Une unquam ob
feffi & arreptici id eft
a daemonibus arrepti illimandi,
quia [pecialem hoc uufe habere
declarationem, An uide-
Lcethocpoffibdefic, ut opere maleficorum
aliquis ut
obftflus a dimone,id e/I,quod daemon
eum poffideac ue
rc & corporahter . Ideo de tali
materia fpecialis tra-
aabitur modus in capitulo fequenti,
habet enim & hoc
IpeciaJem difficultatem. An operibus maleficorum id fie
nualeat.Addlud tantummodo. An
temporalia opera
maleficorum & dimonum fine ad
modum miraculorum
Ce nda Ua qUod de bean t °pera
?? r miraculofai-
inmari . Dicendum;
,quodficinquantum fiunt priter
^naturicr^cinobisno^ p Cr creaturi nobis
agnoti, licet non fine proprii miracula ficuc illa
qui
SKKE a l
ne
miracula Dei & fanftorumfVidc
£OC,U natur;c “‘«at*
>
S!Si S ^
Tu m etia
^ ha C?n “ r ap ° 11010
* dUm ad pnmum qudd miraculana menda “
^ %
.
SSr ^ a
fipri hoiesjita
eorum uirtus extendere fe poteft.Vnde
facere
Vnde C
cut P er '
poiunt
& per malosVfpiritus in his uidelicet ad que-
etia difeernuntur
, eft
•
miracula per bonos fafta ab illis,
qui per malos fiunt ad
minus tripliciter . Primo ex efficacia
uirtutis operanti*
fi
8 Per bonosd ‘ u,na ui «ute
adau
ad ufrms^
qu§e uirtus aftiui naturf fe nullo
fiunt, illis et m
modo extendicfficuc
e m ° rtU0S &h ufm odi
» qu * d * mones Tecundu
uerS r n- r
P ° flum/ed in pr*ftig «j* cantu: ut Sy-
mon magus
^on 7
m^, de mortue cuius caput
*
agitabat, qui diu du,-
U CU d03 X UC
I
Der bonmA ^r' I! u
rebus
4 %nor ^
ate quia ig" a
utilibus, ut in curationibus
iafirinitacum,& huiufmod,. Signa
aut per maleficas farta
ij.pars Mal.Malefi.
p func
,.
cuius ordinem fit.& tertio q> fic euidens , & quarto quod
ad fidei corroborationem, quia ergo in operibus malefi-
carum primum & ultimum ad minus deficiunt, ideo mira
opera, non autem miracula dici pofliint.Ea etiam ratione
quia & fi aliquo modo miracula dici po(Tunt,quia tameu
quxdam funt fupra naturam, quxdam contra natura,qu^
dam prxter naturam . Ec fupra naturam fune illa in qui-
” "
.•> IX: iij
btfsrioneft fimile in natura,nec eius potentia ut uirgine
,
. » P 6 profi-
ia8 Quom.cdp.c&terdsq; poten.occup.
proficerent, tamen fuafu aliorum confulum iudex indu*
tfus audientiam fibi praeftare habuit. Edudus itaque de
C A P. X.
Quteft.I.Cap.X. 23 j
leficium alterius poflet a daemone poflideri, flcut fadum
fuifle non legitur . Ita nec ad prajfens aflirmatur,licct uc
pr^miflum eft incomprehenfibilia fint Dei iudicia. De Os
Cundo autem, quod ex alieno leui delido aliquis poflide
tur, ponit exemplum beatus Gregoriusde beato Eleuthe
rio abbate uiro fimpliciflimo,qui cum prope monafterii
uirginum pernodaret , & ignoranti ordinauerunt ad fua
cellam poni paruulum puerum , qui omni node uexaba-
tur a djemone . Sed eadem node a darmone liberatus eft
ad patris praefentiam. Hic cum rem didicifletgeftam'8t
puer iam politus efTet in monafterio landi uiri , & tran-
fadis multisdiebus paulo immoderate lartus de liberatio
ne pueri , ai t ad confratres fuos . Diabolus fibi cum illi*
fororibus iocabatur . Sed ubi ad feruos Dei uenit , pue-
rum huncaccedere non prxfumpfic. Etecce ftatim dia-*
bolus puerum uexare coepit. Et per lachrymas & ieiu-
nia fandi uiri, & confratrum difficulter, fed eodem die
liberatus fuit. Etquidam ubi ex alieno & leui delido ,
quis innocens poflidetur . Non mirum fi propter uenia-
leproprium, aut propter graue alienum peccatum , aue
etiam propter proprium facinus, aliqui etiam ad male-
' ficaruminftantiam, perdarntones poflidentur. Nam &
de proprio ueniali peccato patet per Caflianum colla,
abba, lereni prima, dicentem de Mofe : «Mofes inquit in
herenfo cum fingularis &incomparabilis uir eflet , ob re
prehenfionem unius fermonis,quem contra abbatem Ma
charium difputans, paulo durius protulit quandam fcili-
cet opinione praruenrus dico cofeftim traditus eftdaemo
ni,ut humanas egeftiones ori fuo ab eo fuppletus ingere-
ret.Quod flagellum purgationis gratia dnsintulifleuide
fur,ne.f.in eo uel momentanei delidi macula relideret
patuit ex miraculofa curatione. Nam cotinuo abbate Ma
ehario in oratione lubmifla^citius nequam fpiritus ab eo
fugatus abfceflit.Simile uidetur huic q>Gregorius primo
dialo.refert de moniali,quae laducam comedit,non prius
figno crucis le muniens, & per beatum Equitium patrem
liberata.De quarto etiam uidelicec pro alieno graui pee
cato
1
. .
A
Qu&ftio.i.Cap.X, '
»3?
«nis quotidie infiftens,ipfum per Dei gratiam tandem li-
berauit 3 & ad propria cum gaudio remi(ic Super quo li-
.
3e muliere illa
de grautoribus.
C A P. XI.
*'• ‘
Qu&ftio.l.Cap.Xl. 241
perc daemonum ad tempeftates concitandas, mentes lio.
minii curbanr,tnodis uidelicet fupra ta&is, u(um rationis
ueJ oino impediendo, aut grauiter obfufcando,(ubdic , &
abfq> ullo ueneni hauftu, uiolentia rantu carminis aias in
terimuntjtiita uidelicet auferendo.Probatur etiam per S.
Tho.in a.fen .circa di^7.& 8.Eein 4.dift.}4. Et commu-
nirer per oes theologos ibidem feribetes q> malefici oibus
modis pofliint procurare lxfiones in hominib. eorum &
rebus cooperate dxmone,in quibus dxmo poteft folii lx
dereuel decipere uidelicet in rebus, fama, corpore , ufus
ronis& inuita,uult dicere q> in illis in quibus dxmo per
feabfqj malefica poflitlxdere, poflitetia cum malefica,
imo ampliori facilitate propter maiore diuinx maieft.u H
oftenfione ut fupra ta&u eft.De rebus nanq; patet, fob. 1
i
Qutfft.i.Cap.XI,
24^
homini maleficiato,puta pundura uel alia Jefura qua
«unque.Licet Jefio realicer inferatur imagini
per malefi-
cam uel alium hominem,&inuifibiliter darmon
malefi-
ciatum hominem eodem modolxdit
, merito tamen ma
lehca:imputamur,quiafineeaDeusnunquam Jaffionetn
inferre diabolo permirreret,nec diabolus
per fe ludere ip
fum attentaflet.Sed quiadidum eft de fama in qua demo
nes per fe homines Ixdere poflunc
, ablque maleficarum
cooperatione, poffet in dubium uerti
. An etiam dxmo-
nes per fe pofient honeftas mulieres
infamare , ut tanqua
malefies reputarentur,cum in earum
effigie ad malefica
um aliquem apparerent, unde contingeret calem inno-
center infamari.Re/ponfio,aliquafunt
prstermittenda.
1 rimo, quia didum eft
dsmonem nihil pofle efficere
ablque diqinapermilftone^uc in prima
parte operis, cir-
ca ultimam qusftionem pacuir,
etiam tadum eft , quod-
non eft tanta permiflio fuper iuftos, & in charitate exifte
tes,ficut fuper peccatores, in quos
utique ficut maiorem
habent poteftatem,iuxca illud: Cum fortis
armacuscu-
ftodit,&c.* Ita utique plura permittuntur
a Deo in eorii
afflidionem quam fuper iuftos.Demum licet iuftos in re
bus exterioribus,utfama& fanitate corporis
Isdere rof
funt,Deo permittente,quia tamen fciunc hoc
eis cedere
an augmentum meritorium, ideo minus eoslsdere affie-
Ex quibus dici poceft 5 quod hac difficultate re-
in
ipedus poteft haberi ad diuerfa. Primo ad diuinam
per-
miflionem.Secundo,ad hominem quicenfetur
honeftus,
cum rales non femper funt in charitate exiftentes ficut
,
funt fub honeftate reputati Tertio ad facinus
.
; in quo in-
nocens debet infamari,quod illud ex fua radice eunda
fla
gitia mundi excedit. Ideo dicendum licet
, ex diuina per-
mifljone quiq; innocens fiuein gratia coftitutus, fiue
no
Isdi poflit in rebus fortuna: & fama, habendo tamen re-
/pedum ad ipfum facinus grauiratem criminis, cu
& ma
Jenci nc nuncupatur ob facinorum magnitudinem
y iuxrat
Ifidorum faepe allegatum dici poteft q> hoc ut aliquis
in-
nocens prardido modo i dxmone infametur, fieri no
eft
Q. » Sene
344 Q“*les infirmitat.gener. inferant.
bene poflibile iterum inultis refpeftibus . Primo quia c&
infamare in uitijs quae abfque peccato expreflo uel tacito
inito tum d^mone perpetrantur,ut funt furta, latrocinia*
&aftus carnales. Aliud fit ab infamia fuper uitia qu$ nui
lo modo poffiint homini imputari , aut ab eo perpetra-
ti,niG fuper paffum exprefliim cum darmone
inito,qualia
mori ea fide & fufpitione uellet, quod illa fibi arte magi-
ca eadem malefica incuiiflet.Quid plura i mulier capitur,
quxftionibus exponitur, & crimen fatetur . At Iudex do
modo & caufa diligentius inquirens,refpondit Cum me .
C A P. XII.
|
Lias denique infirmitates inflexilTe, ut car-
citatem,uel acutiflimos dolores &
torfio-
nes in corporibus hominum quis enume-
rare poteft i Tamen ex his qua: oculis no-
llris perfpeximus,& qua» uni ex inquifito-
i medium pro-
ibus innotuerunt, aliqua in
ducamus . EO in tempore in quo oppido Ysbruck in-
quifitio
. n,
QjMft.I.Cap.Xir. 347
quifitio fuper maleficas fieret, hic inter alios dedudus
/
tfifirm.fpecialcs a Malef.caufiitAi
quorum fimilra nec edere poteram aut intueri, cum oflp*' *
&
dem gloriam illuftriflimi Archiducis cpnfcripta funt,
&
cum te uera uti catholicus princeps pr^cipuus zelator
in exterminium earum cum alfillentia reuerendiflimi or
dinari Brixien. non mediocriter laborauit Recitata auc
j
.
C A P. XIII.
E C prxtereundum eft de nocumentis i
maleficis obftetricibus pueris illatis . Et
primo,quomodo interimunt . Secundo,
quomodo daemonibus offerendo exeerat.
namque Argentinenfi
In diocoefi & oppi-
do Zabernio mulier quaedam honefla, ac
beatiftimae uirgini Mariae plurimum deuota, hunc cafum
referre fibi accidifle fingulis,eius hofpitium quod publi-
ce
.
QjtxftioLCdp.XIIf» Id-
uorum Difccrum tortura fubitoipfam tam dir^inuafit ue
ncc diebus necJno&ibus,a clamoribus omnes inquietan-
do abdinere pocuiflet Et quia ( ut prxmiflum elt , dc-
.
quis fic puniendus in rebus fuis oibus , ideo & filij pluries
pro paretibus. Et differt hoc ratio ab illa quo fupra tada.
fuit de peccatis patrum, quia Deus uifitat in filios ufqj in
tertiam & quartam generationem, quia ( ut ibi tadu eit)
hoc intelligitur de imitatoribus paternorum fcelerum . ,
»* Quxflibtf.Cap.Xlir. 259
prout adultae maleficas 2 principio facere habent, efficere
poffient,cum nec alicuius fidei articuli fortafiis notitiam
habent,e quibus geftis aliqua in medium producamus.ln
partibus enimSueui^, dum quidam uillanus tegetes in ca
pis cum filia paruula,uix ofto annorum confpicere decre-
uifl'et,& propter ficcitatem terrx pluuiain apud /e rumi-
nans,& conferens opraffiet,dicens: Heu qffiueniet pluuia?
Puella audiens uerba patris,ex (implicitate animi dixit :
Pater, fi pluuiam defideras, faciam quod cito ueniet. A tpa
ter:Vnde hxc tibi,nofcis nepluuiam procurare?Refpodic
puella utique & nedum pluuiam, feri & grandines, & tem
peftates concitare fcio.Et pater/Quiliiam re docuit
? Re-
i •* S equi-
.
C A P, XIIII*
; -
y,
'
1 e
i6\ 'Mdef.nocumenta iri Jumentis.
ita quod ab
maleficium fubito abfiulit omnem uigorem,
omhibus iudicabantur illa malefici js fuifle interempta
Verum talem annotaui numerum , aeftimo tamen quod
ampliorem hoc tamen uerifhmum quod in
expreflit ,
nocumenta af-
partibus , & pnecipua? in alpibus plurima
feruntur maleficiari , quod genus etiam maleficij undi-
que diftufum nofcitur
. Aliqua fimilia infra in capitulo
deremedijs adhibendis contra maleficia iumentorum
di
fomentur .•
•\
Super
I
C A P. XV*
Enique quod daemones & fui di/cipuli ta-
iia maleficia in fulminibus, grandinibus
& tempeftatibus concitare poflint & hoc ,
tia haec fieri permifit . Ad, ea tamen quae per nos reperta
fune expedit difeut rere In diocafi namqj Conftantienfi,
.
y
:
Quceftio.l.Cap.xy. ^6}
explere uellet,pluuiam fe uelle caufare refpondit,'portam
f
ergo ciuitatis exiens , ipfum daemone fub arbore flantem
reperi. Interrogata autem a Iudice fub qua arbore.
Re/pondit.Sub illaexoppofita illius turris , iplam deno-
tando^ interrogata quid fub arbore egiflet , refpondit
Daemon ut foueam paruam foderem, & illi aquam infun-
dere iniunxit. Et interrogata an ne pariter confediflent,
refpondit,me fedente ipfe daemon flabat. Interrogara de-,
mum quibufne uerbis aut modis aquam mouiflet,refpon
dit,digito quidem moui, fed in nomine ipfius diaboli , &
omnium aliorum daemon idrum. Et rurlum iudex,qu id
aflum fuiflet de aqua.Refpondit, difparuit , & furfum in
aere diabolus duxit. Et demum,an ne aliquam haberet Co
ciam interrogata,re/pondit ex oppofito fub tali arbore, a-
liam capta malefica, Annam uidelicet mindelheun nomi-
nando,con/odalem habui,quid autem egerit ignoro Ec .
dilatio fuit
.
quoufq; ad domum perueniflem , fed & hoc
mirabile,cum fequenti die altera quaeftionibus leuiflimis
expofita primo fuiflet, utpote digito uix 4 terra eltuata,
poft libere /oluta,praefata omnia non diferepando in mi-
nimo, nec quo ad locum, prout altera falla fuerat, quia ui
delicet fub tali arbore, & alteram fub alia, nec quo ad teni
pus, quia hora meridiei,nec quo ad modum, quia per mo-
tionem aquae in foueam immi/fle , in nomine diaboli&
oimd$moniorum,necquoad interualium temporis,qu!a
dum eius diabolus aquam accepiflet,in fublime eleuando
rtgrefla ad domum , fuperuenifle grandinem affirmabat,
&
fingula detexit , ficqj tertia die incineratur , balneatrix
contrita & confefl'a,plurimumfePeocommendauir,afl*e
rens /e libet i animo mori,utd$monisiniurias pofleteua-
dere, crucem in manibus tenendo &
amplexando , quam
tamen altera fpernebat,quat etiam ultra uiginti annos in
cubum dftnonem cnm omnimoda fidei abnegatione ha-
buerat, primam in multis malefici js,hominibus,iumetis,
& cerc$ frugibus iliacis excedens , uti procefibs ad confu-
latum
,
C A P. XVI.
Ltimum ad prxfens genus malefici j, quo ui
riinficiuntur in tribus fpeciebus . Notan-
y dum ell primo de grauitate criminis, quo
horrea
ad maleficos fagittarios in feptem
r
primo facratiori die do
dis malefici js,nam
min icx paffionis, fexta uidelicet feria Pa-
rafceuen,ut fertur, infra mifiarum folemnia, habent facra
tiffimam crucifixi imaginem tela quali ad metam lagit-*
tando,0 quanta crudelitas & iniuria Saluatoris? Secun-
do, licet fub dubio uertitur, an aliam apoflafiam uerbo,
ultra illam apoflafiam operis habet cum dxmonibus inir
re , tamen quocunque modo fiat, maior contumelia non
potefl a Chriftiano irrogari fidei,cum certum fit quod (i
QuaftJXdpiXVI, ij
fn 'nullo etiam tanto complacere aduerfario opercpo-
teft.Vndemiferitalisfideicacholicx ueritatem& effica-
ciam potius perpendere deberent,qua etiam de caufa De*»
u s huiufmodi flagitia iufte permittit Tertio quod tres
.
<,* • » « ' • •
QjMflio.LCap.xyf.
figitor, &
ubi a praetereunte quodam , cur ibi fixus ma-
neret interrogarecur mifer caput agitabat brachi jsque
, ,
ac manibus quibus baliftam tenebat, ac toto corpore rre
mens,nil relpondere pocerar,& alter hinc inde circunfpt
ciens,dum imaginem crucifixi intuetur, & /agittam cum
cruoreeffufofpecuIatur,Peflim£,inquit, nequam imagi-
nem Domini noftri cransfixifti,& alios conuocans,atten-
dice,inquit, ne fugam capiat, dum tamen ut praemiflum'
€it,fe de loco mouere non poterat, ad caftrum concurrit,
& rem geftam narrauit, qui concite defcendunt . & )ni(c-
rum in eodem loco perfiftentem reperiunt , inquiren- &
tibusdecafu,dumcrimenfaflus fuiftet ,ex contactu pu-
blicat iufticiae de Joco mouetur, & dignam pro commilfis
ultionem per milerabilem mortem recepic.Sed heu quod’
cogitatu horribili exiftit , nec his humana peruerfirai'
terretur, ut d fimiiibus flagiti jsfe contineat. Nam in cu-
optimatum undique uc fertur, tales; fuftentanturde
ri js
bu&tlio Secunda,
j iSi
quas uerba fubito diuina ultio fubfecuta, fubitanea mor-
te expirauit , reuera in uindiftam non tam miufta; aggra-
uacioms quantum & fautoriae haerefis . Patet & terti*
,
quod praelati quicunque & reftores , ubi huiulmodi fla-
& eorum auftoribus & fautoribus , iuxta om-
gitijs ,
nem pafiibilitatem non refiftunt , etiam tanquam mani-
fefti fautores, & quod praeferiptis poenis manifefte fubia-
cere debeant iudicantur.
%10DVS TOLLE I ET
curandi maleficia .
QVAESTIO SECVNDA,
Principalis fecundae partis
i
Quaftid Securtda. a 8$,
Petrus,
remedium no eft licitum. Ad idem Bonauentura,
ubi cum bre-
Albertus,& communiter omnes theologi ,
tacite uel expreilcinuo
uiter tangunt daemonis auxilium
nifi per lici-
candum , uidentur fenrire quod per nil aliud
poenitentiam.ut in can. bt
tos exomfmos,uel per ueram
remouen debeant, moti
per fortiarias allcgatur,tangitur
quxltioms annotatis .
ut apparet rationibus in principio
quantum poili-
Et quia cantos dottores in eorum didis
bile eft expedit concordare,
hoc unica diftindione he-
&
ri poteft.Ideo notandum quod maleficium aut tollitur
,
aut
perdium maleficum fimul, & per aliud maleficium ,
tollitur, non quidem per
maleficum , fed per maleficiales
duplicicer, quia uelperu
ritus & iliicitos,& hoc iterum
uanos ritus infimul , uel per uanos &
non lllici-
licitos &
omnino illicitum tam ex par-
tos.Primum remedium eft
fit dupliciter»
te audoris,q ipfius remedij , fed tn quia
&
maleficiu intulit, aut fine
quia aut cu nocumeto illius qui
ritus & illicitos, tunc co
nocumetOjfit cn per maleficiales ,
Quaflio Secunda. * 8?
rer,perfcutatur
,
& ecce aderat qux ipfam circa mediani
nodem in latere matris dormientem infirmatam fuifle
fubito affirmabat,qua in re dabatur intelligi quod eadeia
hora & momenti infirmitas epifcopum relinquendo,ma-
leficam iuueculam per aliam maleficam uetulam inuafit
& fic /pi ritus malign us a Ixfione epifcopi ce/Iandojipfum
malc-
. ?
Qutjlio 11. '
•
igp
maleficarum infames , unde nec ad
accu lationem debcnc
admitti, fecundo quxftionum,o<5tauo.Qiji/i.]u;^
nec,&c
Item tales fecundum leges debent poena
capitis pledi. uc
in prima quzfliorte operis taflum
elt Sed heu Domine .
Deus cum omnia ludicia tua iuli a
fbnt,quishberabit pau
peres malehciatos , &
in conrmuis doloribus
eiulantes
peccatis noftm exigentibus, inimicus
nimis nraruahut,
CXOrcifmtslJ,a diaboli d.flbl-
uereualeant Hocun.cum
ergo fiuperelleuideeurreme
diurni ludices eorum infultus ad
minus refrenant u»
rijs poenis, augures
maleficas caftigandb, unde
firmis facultas uifitandi maleficas
& in-
amputabitur, /cd heu
nemo percipit corde, omnes qua? fua
, non qurt Tefu
qU ienleS - l,Ja en,t11 mala fica iri
nofren, dei"' /
qua fupra mentio fa<fh eft,
Rich*_
adeo alfidub fre
^lentabatur pro recuperanda uidehcet
fanitate nulefi-
c.aus,quod Comes C aftn Thelonei
lucrum habere uo-
hnr , ita quod quilibet malefiemus
in fe, uel in fibi arti-
Dentibus,denarium unum in introitu
porra: foluere ln-
bebat. Vnde & magnum
ex.nde fe habuiflb n.oucn-
tefte ec « m
experientia didicimus plurimas
hC S pei 1 Co ^ntien/em
Slnn,? i ,p r Pr;E ai,
I?*??” exiliore,
sd *°^busfit infe&a, cum
^nu1inl re
l
hoc
P er ° mnes diocoefes,& heu
Emtfir fl Uld T (
Ur,r d qma
Jpfa d,oca‘fc amplius ela-
tocil mur>
?
rata fuit, l quidam Hendl
& •
r i
nomine repertus qui ma-
'C ncurfum
P
&
quotidianum a maieficiatis pauper-
r!,r ‘1
culis habere cermcur,que etiam
concurfum fic oculis no
ftrisperlpeximus in uilla quadam
Eningen,.* fine dubio
UC ° Ca beatl(W u irginis,fiue
Aquifgrani 3
fiu?aJh^
d h? mi “ s ta ™us pauperum
ftr J ,
fuperftl t,ofum
concurfus,no exiftic,
bominem, nam hyeniab
,
&
uiFriilT PUb ** ob T pore
P ro abundantia niuium omnis
r.u«tur
a adhuc a circuniacentibus
f
terris irTAi .
etr,a m ‘ ,2na
fa ’ CUm ma gnishominum
LTtonibns
b Pre
f
q ue qta tur,quibuldatti remedia percipicn
Tui ^ro minime uc reor uo d no eque
ttbus,alijs
q omnia, na l
•
ij.Pars
.
MahMalefi. T Jeficia
a 90 JLn maleficium tollatur p er aliud.
leficia diflolui propter uaria ut fupra ta&um efl obftacu-
la poflunc , & hi quidem fub exprefla daemonum inuoca-
tione maleficia diflbluentes quo ad fecundum remedium
illicitum, non tamen ficut primum. Tertium uero re-
medium quod quibufdam cajremonijs fuperftitiofis pra-
fticatur , non tamen in nocumentum alicuius perfonae
aut per manifeftos maleficos agitatur , experientia tefte ,
per hunc modum. IN ciuitate Spirenfi mercator qui-
dam forenfis hunc cafum fibi accidilfe propofuit. In par-
tibus inquit Sueuias, in caftro quodam nobijium me de-
,
gente, quadam die dum pera&o prandio, aflociatus duo
bus domicellis , folatij caufa fuper pratum incederem *
quaedam mulier obuiando dum a remotis adhuc incede-
ret, & a duobus domicellis agnita fuiflet , unus eorum
ad me hxc uerba protulit, munias a te figno crucis, & fi-
militer ad idem alius ab alio latere hortabatur . A t ego
caulam huius timoris inquirens , refponderunt. En pe-
ior malefica totius prouinci^ iam nobis obuiam dat , ip-
faenim folo uifumaleficare homines nouit, Tunc ego
ftomachando & nunquam tales timuifle me iattitabam*
ecceuix uerba compleui, &megrauiterinpede finiftro
1telum perfenfi , ita ut fine graui dolore de loco figere per
&
dem non potui aut greflum , unde alij concito e caftro
per nuntium mihi equum deftinandum ad illud redu r
eunt, doloribus autem per triduum augmentatis. Prae
fatx incolte intelligentes maleficio me infeftum , quen*?
damrufticum ad fpacium unius miliaris accedunt , ca- &
fum proponunt ,quem qouerant per artem quandam ma
leficia tollere, qui concito ueniens , & pedem profpiciena
inquit, ex uobis contigit, aut naturale defedu , experi-
fi
t
,
Qu&jlio Secunda, 2 pi *
, non
tam fufpeftus ,
prxmifla xgrotum fanitati rtftituit
deprehenfus, ad minus licet non fu-
quam ut mamfefle
paftum , tamen rndi-
per cxprefium initum cum d$mone
tanquam pro conuicio haberi, & p^nis ad minus
catur,&
modo fententiandi infra contentis ,
led pu-
in fecundo
debet cum adiuratione folenni, nifi leges
qu* in con
niri
fuflentarent, irt quo cafu
trarium fentire uidentur ipfum
folucione argumento-
quid ordinarium fit faciendum in
remedium tolleran-
rum patebit poftea. Quartum uero
quo canonifta: ad minus intendunt cum certis
dum,& de
prxcifa puta,quia fo
&
theologis, dicitur uanum tantum
pafto expreflo , uel
lum fuperftitiofum,& noo fub aliquo
tacito, ex intentione
propofito pratticantis operatum,
&
& dico ad minus quia fortaflis uelint
fi et«m tertium re-
potius uidentur nobu
m edum huic quarto adiungere, contentionibus deferuire
eorum alfeitioni cedere quam
& hoc quidem remedium uanum fupenusexemplihca-
fuper ignem politum
tum de mulieribus quae urceolum
quat uaccam uerbe-
percutiunt in finem, ut erat malefica
licet fortaflis talia in nomine dia.
rante laAes priuauit ,
fortaflis fine eius expreflidne
boli facere habebant , aut
nam inter-
Ad idem pofliint & alia earum gefta adduci ,
dum ubi uaccashuiufmodilxfas ad pafcua emittere uo-
lunt,explorare etiatrfipfam
maleficam,nituntur tunc bra
caput, aut deorfum
cam uin, uel aliud immundum fuper
hoc potius fefliuis diebus & facratioribusipiam
uacce,&
uaccam cum baculo fortaflis iterum fub jali , ut fupra ex
preffione percutiendo expellunt ,
&
tunc uacca recto tra-
v
a 94 jin Malef.tollatttr per aliud.
tores aut exeunt, aut illis licentiam fub expreflione
ut fu
pra exeundi concedant. Simile fit etiam per certa
uerba
feduca
qua: annotare non expedit,ne quis per diabolum
tur. Nam nec iudices aut praefidentes his infallibilem fi-
dem aut opinionem acommodare debent, nifi talis per-
fona alias plurimum eflet diffamata, cum lub taliiprxtex-
poflcL V ndc
tu ille mille artifex etiam innoxias infamare
potius auertendi funt homines a talibus ex per mentis, 8c
i
• Remediuna
t v Qutftio. Il.CapJ. z
Remedium ecckfiaflicum contra incu-
bos3 ct fuccubos damoms.
CAP. I.
,
Qu&fUo.lI.Cap ,1. ip7
, lacrymis confefla eft,fe prius corruptam mente quam cor
pore, & cum poftea doleret quafi ad mortem, cofiteretur
omni die cum lachrymis non potuit tamen ingenio , (lu-
dio* uel arte ab iucubo daemone liberari, nec figno cruci»
.nec aqua benedida, quae tamen fpecialitcr ad fugandos
daemones ordinantur nec etiam facramcnto Chrifti cor-
poris, i pfis quoque angelis terrifico,donec poli plures an-
lios oratione &
ieiunio pie Lucardis fugaretur . Et eft
credibile(faluo meliori iudiciojquodpoftquam de pec-
. cato fuo dolens confitebatur
,
potius eis concubitus dae-
monis poena culpae quam culpa fuit. Ha:c etiam cum in
.aiigilia Pentecoften quaerularetur apud Chriftinam in ua
leDuciflae brabantix,monialem denota quae mihi hoc
retulit,quod non auderet communicare propter d^monis
importunam uexationem ,compatiens dixi ei Chriftina,
Vade quiefee fecura , communicatura cras Dominico cor
pori,in me enim recipiam poenam tuam . Rece-
,
#
Qu<efl.II.Cap.t< 299
aut quia per crines uiros inflammare cupiunt uelconfue
uerunt,aut quia ih eis inaniter gloriatur, aut quia diuina
bonitas hoc permittit,uttefreatur mulieres uiros inflam
mare per ea qui etiam dimonesinflimari uiros uolunt.
De quinto, de excommunicatione qua: fortaflis aliquan
doeadem eft exorcizationi patet in legenda fandi Bernar
di.In Aquitania fl quidem mulier ab incubo fex annis in
credibili abufu libidinis uexata , audiuit fibi incubu ne ad
uirum fandum qui uenturus erat,appropinquaret minan
proflciet,fed eo recedente tuus
tem. Nihil, inquit,tibi em
deliflimus ero perfequutor,qui hadenus tuus amator ex-
titi.Quicum uirum fandum Bernardum inuoCaret,re-
fponditrTolle meu baculum, & ledo tuo infige , & faciat
malignus quod poteft.Hoc cum fecifl'et,d£mon camerans
faemim non eft aufus intrare,fed foris minabatur atrocif
fime,fe eam uelle perfequi,Bernardo recedente. Quo per
foemtnam audito,conuocat populum beatus Bern. omnes
iubet accenfas candelas geftare in manibus , & d^monem
cum uniuerfo qui aderat coetu excomunicauir,ac ne ad il
lam uel aliam deinceps acceflum habeat interdixit, & ita
p^na liberata eft. Verum hic notandii quod poteftas
ilia
clauium concefla Petro & fuis fuccefloribus , quia fonat
fuperterra & tantu pro uiatoribus hic iurifdidionis po-
teftas fit,in remedium ecclefii concefla, mirii uidetur q>
,
& aerei poteftares hac iurifdidioneualeantarceri Sed .
male-
.^qo Kcmcd.contraincub.&fuccubos.
maleficis au&oribus, & da*monibus,non adeo inipfosiri
firmos fiu irent, & 9? citius liberarentur adhibitis fuper*
hoc & aliis exorcilmislicitis.lN PAKTIBVSdeniq; Athi
fis uulgarisefi narratio fimul & aliis in locis, cp dudiuiria
Qu&flio.lI.Cap.T,
j 0I
catapuciae,& de granis arboris qux dicitur nigra pinus
,
confimiha in uentre fiunt facillimum eil autem dxmpni
fimilia& maiora in uentribus hominum procurare. Hxc
addita funt,ur non facillime quis mulierculis fidem adhi
beat,fed illis dun^axat fuper quibus experimenta fidem
Fecerunt, ut de illis qui didicerunt in propriis le^is,uel a-,
lio modo condormientibus per experientiam palia ue-
rx efie.
r
CAP. II.
\
1 C H T mulieres in maiori numero fint na*
leficar quam uiri , ut in prima parte operis
oftenfumeft , tamen uiri plus maleficiun-
tur,& huius ratio eft,quia cum Deus pius
permittit fuper adum uenereum, per que
primum peccatum diffunditur, quam iu-
per alios adus humanos, ficut
&
per ferpentes quz magis
incantationibus deferuiunt quam alia animalia, eo quod
diaboli primum imflrumentum & cum adus ille uene-
,
reus plus& faciliori modo poteft maleficiari in uiro qin
muliere,ideo & quidem patet quod cadum, eli nam cun>
quinque modis d^monin generatiuani potentiam poteft
agere,& illi modi citius procurantur in uiris . Remedia
.adhibenda fuper unumquenq; modum iu*ta poflibilita
temfunt deducenda, & ille, qui utiatus eftin tali poten-
tia,attendat fiib quo modo fuu maleficium coucineatur.
Sue autem quinque modi iuxta Petrum de Palude in fuo
4.dift.3 4«in proceflu huius malefici j.Nani d$mon
ex hoc
quod eft fpiritus,habet poteftatem fuper creaturam cor-
poralem, Deo permittente,& ex conditione naturae fua*
prxfipuc ad motum localem, ut illum prohibeat, uel uc
.promoueac. VHde per hanc poccftaceiu poliunt corpoia
uiri
.
'
>
-----
. »
QtialUo.1I.Cdp.il*- £°3
aon dempto quarto modo, qui tamen rariflime , accidere
enim poteft qui in gratia & charitate exiftir , fic declara-
tur, tamen ledori prxfupponitur quod loquimur de adu
coniugali inter matrimonialiter coiundos,quia alias im
plicaretur, cum omnis adus uenereus extra marrimoniu,
eft peccatum mortale, & no nili ab his qui extra charica-
tem exiftunt,exercetur.Nam cum alferere oporteat ex to
cius fcriptur^ facr.e traditione, quod daemones magis per
mittutur a Deo faeuire in peccatores quam in iullos,licec
Jegatur iplum iuftiflimum Iob fuifle precuflum , hoc tn
non fuit lingulari ter fuper potentiam generatiua,nec etia
direde,ideo dicere oportet quod quibufcunq; talia male
ficia inter matrimonialiter coniundos contingunt , lignii
eft quod uel ambae perfona», uel altera , extra charitatem
exiftat;& quidem fundamentum huius ex fcripturis de-
ducitur autoritate & ratione,nain angelus dixitThobix:
In illos qui libidini uacant,accipit daemonium poteftate,
cffedus demonftrauit,ubi feptem uiros uirginis Sarx oc
ciderarAtem Caffianus colla.patrum diffinit beatus An-
thonius,nullatenus polle dxmonem mentem cuiufqjvel
corpus inuadere,nili eam prius deftituerit omnibus cogi
tationibus fandis
,
ac.fpirituali contemplatione uacuam
nudamq; rediderit, hxc uerba utique applicari poliunt
fa per maleficium corporis uniuerlaliter fuper
totum cor
jjus,cum Iob tali maleficio percufius,no tamen nudus di
tiina gratia fuit,fed particulariter quando uidelicet parti
culare maleficium ratione alicuius peccati accidit corpo-
ri^ hoc quidem no poteft efle nifi peccatum inconnnen
<ix,ratio.Nam ut didum eft propter foeditatem illius a-
dus,& quia per iplum primu peccatu diffunditur , Dcps
plus permittit fuper iplum q. fuper alios humanos adm,
ergo & inter matrimonialiter coniundos,ubi diuino au-
xilio propter peccatum deftituuntur, amplius circa illam
uim generatiuam maleficiari a Deo permittiitur, Quod fi
quxriturcuiulmodifincilla pecca ta,dici poteft quod pec.
cata incontinentiae qu£ inter cognatos eu uaria fint,iuxra
illud Hierony.& habetur in textu : Adulter eft in pro-
,
J{emed.promalef.circauim gener,
304 ,
a da
& tunc uinculu matrimoniale no dirimit, plura aliafpecu
floribus notatur,fed quia no praecife funt prxfen
tis
• •'
’
Qu&ftio II.Cap.IL jof
dole & no naturale,8c itapoteft impedire ad una, & non
ad alias, uel tolledo exercitatione cocupifcenti^ ad illa uel
alia,& hoc p uirtute propria, uel p herba, uei per lapide,
uel peraliquam creatura occultam, fatis concordat cii & •
,
Remedia contra maleficiatos fuperamo-
; rem uel odium inordinatum
*. .,.L7 -* i -
l •* iri 71. .. i.*.: : . ;• tiztti
C A P. III. :n
r -
• :•» • '
. : . : .
r.: r r r
.j
I CV
T maleficium in potentia generatiua, ita &
S philocaptio , & odium , in uoluntatc caufantur , cx-
.
pedit primo de eius caufa ,
& tandem quantum pof*
ij.Pars Mal.Malefi. V fibile
$o 6 l{cmed.pro malef.fuper amo.uel odium.
fibileeftdeeius remedijs tranfcurrere . Philocaptio igi-
tur feu amor inordinatus exus ad alterum, triplici ex cati
(a oriri poteft. Aliquando ex iola incautela oculorum, ali-
quando ex centatione daemonum, folum aliquando ex ma
nigromancicorum,& maleficarum, (imul & daemo-
leficio
num. De primo dicitur lacob i Vnufquifque tentatura
.
renuunt
libus & uirtutum armis abiedis , feipfos tueri
cum puellulae faepiflime inuida infirmitate huiufmodi
maleficia his armis propulerunt, in quorum
commenda-
tionem unum e multis in medium producamus.Fuit in ru
rali uilla quada prope Lindarua Conftan. diocoefis,uirgo
adulta, facie pulchra,&elegantior moribus, in
huius afpe
Au captus quidam uir leuis moribus clericus, inferre folo
nomine utina non facerdos, qui uulnus fuae mentis ultra
caelare non ualens,uenit ad laboratorium dido uirginis,
honeftis uerbis fe rete daemonis exhibens , primo
& tan-
dem ad amorem fuiuirginem auliiseft uerbis duntaxat
prouocare animo, quod llladiuino inftindu percipies, in
tada mente & corpore refpondit uiriliter.Drie cu uerbis
'
talibus domum mea nolite frequetare,alioqum rep
ullam
fullinebitisjuerecudia mediate. Cui ille,Etfi me diligere
modo renuis uerbis dulcibusmonita,non poft modicum
coada oreribus me amabis tibi promitto Erat uir Ile
,
.
*
,
Quaftio.ll .Cap.IlI.
tfrem milericordi* confugit, & pio auxilio a filio impetra
do deuotiffime implorauit , &llatim honeflana focieta-
tem requirens, peregrinari coepit ad locum heremitaru 3
ficenim nominatur ecclefiain honorem ipfius genitricis
miraculo fe conlecratain pratfiita diocoefi. In qua /aera-
men taliter confefla ,ne in ea aliquid inuenire poflet ma-
lignusfpiritus,& ad ipfam matre pietatibus precibus fu-
fis, protinus omnis cefiiiuit hoftis machinatio, ita ut eam
C A P. IIII.
Qutiflio II.Cap.lIIl. 31
pius apud nos uifum fuerit, ipfas uidelicet maleficas in
cffigijs animalium oculis intuendum feobiecifie, utfu-
pra capitulo ortauo dedurtum , quare & remedia quae ia
terra parte operis deducentur/uper exterminium uideli-
cet maleficarum per feculare brachium forent applican-
da . Et quidam quomodo orientales huiufmodiiliufione*
remediare fblecjlic deducitur.Na ex militalibus fratribus
ordinis fandi loannis Hierofolymitani,in Rhodisueridi
ca relatione plura de his percepimus. Praecipue aute quod
in ciuitate Salamina regni Cypri talis cafus accidit . Nam
cum ibi portus fit maris, &nauis quaedam onudamer-
cimonijs applicando peregrinis nauim exeuntibus, ut
quifq; uidualibusfe muniret , iuuenis quidam ex eisro-
budus domum cuiufdam mulieris extra ciuitatem fupra
littus maris fituatam accedit , & an oua haberet ad uen-
dendum a muliere feifeitabitur . At mulier cernens iuue-
riem robudum forenfem & alienum a patria , unde minor
de eo fufpitio apud intrancos fupereius perditionem ori-
ri poflit, experta inquit paululum , & iuxra optata fingu-
la recipies,& dum mora faceret claufa & in interiori par*
tejdomus iuuenis ab excra,ut eum quam totius expediret
ne nauemeum negligere contingeret, clamare capit,tunc
mulier aliqua oua attulit, iuueni tradidit , & in cafu fuo
nauemneglexiffe& ad eam rediret,|fibi iniunxit'. Veloci
igitur curTii ad naue quae in littore maris erat,properauit,
& ante ingreflum eo quod nec dum alij foci j omnes coue
nerant oua comedere & feipfum reficere ftuduit , Et ecce
pod horam mutus effertus , &
quafi mente dediturus ut :
X 4 1'tar,
8
, - - • 8 uo
/
w
Qu*ftibJtf,C*pJnt. 313
gnodiuina peraguntur pro eJeuatione corporis Chriftf
ad ecclefiam fe conuertit, & intrare dum propter uerbe-
ra& expulfionem non auderet, i foris genua & crura
pofteriora in terram fixit,& anteriores pedes id eft ma-
,
C A P. V.
.1 dum
t
4
1
das uilibili figuo numkftatur, ita excomuaicatus corpa
s 1
0 ral
t
,
Quoji. Il.Cap.y,. j 17
rali uexationi a diabolo innotefcebat » Nec
inconue- eft
,
clanure
L ;. J
1{emciitonira obfetfcs ex maleficio .
fi %
ronfitentes &
clamare c<xpit:unde confanguinei tandem
epifcopo Fortu-
de hoc dolentes eam prxfenrarunt fanfto
tiato,qui diuturnis orationibus & ieiunijs , cum ex inte-
quod
, , .
C A P. VI.
/
.
Quxjl'o.11, 321
benedi&>ones,ut quis ualeac fecum talia proferre , & cer
rio qualiter moribus fit exorcizandus , & djcmon coniu-
randus.Secundum principale quid agendum ubi gratia Cz
nitaris perexorcifmosnon obtinetur. Ec tertio quoad re
media non iam uerboru,(ed operum, cii folutionibus cer
torum arguinentoru. Ad primum eft doftoris Ilio, in 4.
diftin.z^.fenten.ln ordine inquit exorciftatus, & in ali js
minoribus ordinibus omnibus cum cfferuntur,recipitur
poteftas ut quis hoc uel ilJud ex officio facere poffit,puta
exorcizare, & idem a non habentibus ordinem licite fieri
poteft,quamuisilli hoc non habeant ex officio,ficut in do
mo non confecrata poteft dici Milia, quamuis confecratio
ecclefi* ad hoc ordinetur, uc in ea mifla dicatur fed hoc
,
tunc magis pertinet ad gratia gratis datam quam ad gra-
tiam facramenti . Ex qu ibus uerbis dici poteft q> licet ad
,
liberationem maleficiati,bonum eft concurrere exorcifta
habens poteftatem exorcizandi morbos maleficiales , ta-
men etiam interdum deuota» perfonar abfqj exorcifmis,
uel cum ipfis fugare poftiint huiufmodi morbos.Nam fer
tur de quadam uirgne paupercula , & ideo plurimum de-
uota, cuius dum amicus in pede maxime per maleficium
fuerat,quod iudicio medicorum patuit,eo etiam tp
Jaifus
medicaminibus fanari poterat,contigit utuirgo in
nullis
firmum uifitaret,qui & ftatim ab ea petiuit, ut pedi bene
diftionem aliquam applicaret. Annuit illa,& filenter tan-
tummodo orationem dominicam, & apoftolorum fimbo
lum cum geminatis uiuificx crucis fignis applicuit Tunc .
hou
Quxflio Secunda. 331
non liberatur, aut hoc eft propter paruitatem fidei circii
liantium, aut ipfum fgrotum offerentium , aut propter
-peccata maleficium fuftinentium,aut propter accommo-
da remedia adhibere negligentium,aut propter exorciftae
aliquod in fide uitium, aut propter reuerentiam uirtutu
in alio exiftentium, propter purgationem , uel meritu ma
leficium patiecium:De primis quatuor docet euangelica
uirtus.Matthati 17 .& Marc.p.In patris unice filii fui Ju-
natici,&difcipulorum CHRISTI pra:fentia. Primo
enim afferens ut turba fide carebat,unde pater cum lacry
misorauitiCredo Domine, adiuua mcredulitatem meam
Et ad turbam I E S V S ai t O
generatio ncredula &per-
i
.
.
Quaflio.lL
magicarum, artium ex uirtutecaeieftium corporum pro-
uenirent Sed (icut Augutt.ibi fubdit, totum hoc ad dar-
.
VII.
- inifj.r.M z-.ryAiu^jnabiuxiiallli
HALITER denique iumenta maleficiata
poffint remediari , fimilicer & tempefta-
Notanda fune primo quaedam
tes aeris,.
, *
hcica
qua: a quibufdam pra-
dicancur. Nam quibufdam uerbisautfa-
dis fuperftitiofis , uc qui uerrnes in digi-
aut membris, per
tis quadam uerba & carmina illici-
ta curant, de quibus carminibus
quali:er cocuo/cun-
ij.Pars MahMalefi. cur Y
>
QujtHio.lt*
•
34 *
rt»o<Jo cooperari cogit . Contra grandines uero & tempe-
ftares ultra ea qtt r fupra de figno crucis erefto hoc reme
dium prafticatur,lapilli enim tres ex grandine in ignem*
fub inuocatione famfHflima» trinitatis jfubijciuntur ora-
tio dominica, cum angelica Salutatione bis aut ter adiutt
gttur euaneelitl loannis, 1 n principio erat Verbum , cum
figno crucis undique contra retnpeftacem, ante & retro ,
& ex omni parte tetrac fubinfertur.F.ttunc cum in finere
plicat crinies Verbum caro faftum eft , & trinies-ex poft
dixerit per euangelica difta, fugiattempcfhs ifta ,fubit»
fiquidemtempeflasex maleficiofuitprocurata ceflabic.
Ha?c ueriflima experimenta nec fufpeft.i judicantur , hoc
ipfumenim quod lapilli in ignem proijciunrur,fiabfque
inuocatione diuini nominisfieret, fuperftitiofum cenfe-
retur.Quod fi dicatur, nurtquid fine illis lapillis ledari pof
fittempeftas.Refpondetur, utique per alia facra uerba
Proijciens autem intendit diibolum moleftare t dum eiui
fa&uram per inuocationem fan&iflimf trinitatis defirue
te conatur. Ad ignem potius quam ad aquam proiicit*
quia citius dum refoluuncur, eo etiam citius eius faftura
defiruitur, efferum tamen cuftodi* liuiui uoluntati co-
mitcit.F.ft ad hocquoj malefica qu*dam a Judice inter-
rogata an per aliquem modum tempeftates a malefici]*
concitat* fedari pofient.Refpondit, pofl"unt,per hoc, ui-
deliceti Adiuro uos grandines, & uentos, per quinqjuul-
neraChrifti, & per tres clauos, qui eius manus & pedes
perforarunt, & per quatuor euagelifias landos,Mattharu*
Marcum,Lucam & Iojnnem,utinaquarefoluti defcen-
datis. Farentur etiam multa» licet quatdam fponre,queda
in torturis & di/fiCulter,quod quinque funt,per qu* mul
tum impediuntur, aliquando in toto, aliquando in parte*
aliquando ne in perfortam hominis fiant, aliquando ne ita
iuisamicis,& funt, fidem integram, uel Dei praecepta fer-
Uantibus, fe figno crucis & orationibus munienribus.Ri-
tus& ca»remoniasecclefi*colcntibiis, publicam iuftitiS
bene exequencibus, & Chrifti paflionem uerbo nel metC
fuminantibus. Vnde&Niderubifupraeadecaufa uni-
' Y | uerU*
j 42
Contra CYand.& tument. malefle.
communiter in ecdefia campanx contra au
uerfaliter uel
ram pullantur, tum ut tanquam tubas Deo cofecratas d$
monesrecedant a fuis maieficiis,tum etia ut populus ex-
citatus Deum concra tempeftates inuocet, & eandem ob
caufam cum altaris facramento & facris uerbis,ad auram
fedandam proceditur communicer, ex antiquiffima con-
(uetudineeccleGarum,in Gallia &in Germania. Sed quia
5
QuaBio Secunda. $ 4$
fit obfequium ueftrum, & propter hanc fecundam regu-
lam, fatue faciunt uouences no pedinare caput fabbato ,
uel ieiunare die dominico taquam meliori die,& fimilia,
non uidetur iterum quod deportatis facramentis, &c. fle
fuperftitiofum.l tem cum tertia regula fit, quod attenda-
tur an opus fit fecudum fta tutum uniuerfalis ecclefiae,uel
fecundum facrae feripturx teftimoniuni, uel faltern fecui)
dum particularem ecdefia; ritum,aut de confuetudinege
nerali , quae fecundum Auguftinum pro lege habeda elt.
Vnde& beatus Gregorius feribie Angelicoru epifeopo ,
conquirenti quod funediuerfas ecdefiae confuetudine»
in miflaru celebratione. Refpondit Gregorius , ut flue in
Romana, fiue in Galliarum,fiue in quacunque ecclefia ali
quid inuenifti quod plus omnipoteti Deo poflic placere,
follicite eligas, diuerfi enim confuetudines ecdefif in cui
tu diuino,in nullo ueritati repugnant , &
ideo feruandi ,
& eas prfterire illicitum eft . Ideo ut in principio udum
cft 3 antiquiflamje cofuetudines eccleGarum Galliae,& qua
tundam Germanix,cum decreuerint euchariftiam ad au-
ram deportare,no poterit hoc efle illicitum,uenim quod
non in patulo , frd in facrario abfeondito & indufo
Item cum quarta rcguJa fit quod infpiciatur quod opu$
quod fit, habeat naturalem proprietatem ad effedun*
qui expedatur, alias entm fi hocnon habet, cenfetur
fiiperflitiofum , ex quaconfideratione caraderes ignoti,
& nomina fufpeda, etiam imagines aflronomicx & ni-
gromanticx refutantur omnia tanquam fufpeda, ideo
&ex hacconfiderationenon poflumus dicere quod de-
portatio reliquiarum , aut euchariftiar , contra diabo-
licas infeflationes , fit fuperftitiofum , imo religiofiffi-
$ 44
Contrd g*and.& iument.malefi,
cita.
C A P. VIII.
tumur*
[•Uk:
MAti
•« ^» ' Vtr
V
-
f4*
- •iri. >
MMALEFICA
A L L E I
i ni:.u itf-
• [.
»ri
RVM
oifufmsjj<->^b, ;mj nteni,
j
TERTIA PARS*
i .
i .uA-j.-ntrt
:l> in
AD OPVS IVDlClAL£,TAMlN
foro Ecclefiaftico,quam ciuili,contfa Maleft
cos, acomnes H^reticos pertinens , XXXV.
Qmeftiones complectens.
Q^V AESTlO P R I M A,
v Generalis & incrodu&oria.
fcoi ij/^sbd^irnrr
TRV M malefice & earum fautores, rece
ptatores & defenfores,ita fubijciuntur ju-
dicio ecdefiafticadiocoefanorum , & ciui-
li,quod ab earum inquifirione ualeant hn»
reticx prauiratis inquifirores effe exonera
ti,& arguitur quod <ic. Nam in cnaccufa-
tus.$.fane.lib.6.dicicur: Sane cum negotium fidei quod
fiimme priuilegiacum exiftit , per occupationes al ias non
debeat impediri peftis inquifitores hxrecicce a fedeapofte*
Jica.deputati,de diuinationibus aut fortilegi js, nifi hatre-
fim faperent,manifefte intromittere fe non deberent,tied
punire talia exercences,fed relinquere fuis iudicibus pu-
niendoi.
Qjiceftio Trima. ;
3^9
niendos.Nec uidetur obftare quod hacrefis maleficarutn
hic non exprimitur,tum qUiaeifdem poenis in foro con-
fidentiae puniuntur , de corife/difi. i pro diledione
.
Si .
f ium,per ecclefiafticam
mulftam/ecundum facras diu» &
nas regulas, quas & noftr^ fequi non dedignantur
leges ,
Quaflio. 1 •
j ^
ubi punitio tranfit in uindidam languinis , non ita proce
dere ualeant, expedit certas opiniones aliorum inquifito
rum , in diuerfis regnis Hifpaniarin medium deducere,
& illas (falua eorum femperreuerentia,; cum fub
ordine
uno praedicatorum militamus infringere, ut eo clarior in
fingulis habeatur intelledus . Eft itaque eorum opinio-,
<quod omnes malefici,fortilegi,diuinatores, nigromatici,
& breuiterfub quocunque genere diuinationumexiftat
& qui fidem facram femel fufceperunc,& profefli funt, iu
dicio inquifitorum fubiaceant , taliter utin tribus quae
notantur in capitulo , multorum quaercla in principio
,
de haere.in clementi.nec inquifitor fine epifcopo., nec epi
fcopus fine inquifitore procedere habeant. Lice/in quin
<jue alijs unus fine altero procedere ualeat,fi cui placet ca
pitulum legat & inueniet , unum autem e tribus eft fen-t
tentiadiffinitiua,adquam unus fine altero non debet
cedere,& hoc ubi praefati harretici funt habendi. Addant
infiiper blafphemos, &quocunque modo darmones inuo
cantes , &e>xommunicatos,qui in excomunicatione fte-
tiflentper annum animo cotumaci,in cauli fidei, uel etia
in no caufa fidei, lub certis cafibus & plura alia includunt
per qua: audoritas ordinariorum nimis eneruatur, & no
bis inquifitoribus ampliora onera imponuntur,minus le
cure coram tremendo iudice,qui utique dittridam a no-
bis luper eommifli officij exigec rationem
, & quia eoru
,
i
554 '£&!* tnaleficarum Iudex.
deJicetmare ex arte agunt, de quibus etiam loquitur ca-
non ex tenore, extra de Pirtilegi js, ubi dicit quod Vdalri
cus presbyter cum quodam infami, hoc eft diuinatore,di-
cirglola ad /ecretum locum perrexit , non ea intentione
'Ut daemonem inuocaret, quafi dicat quia hoc fuiflet hae-
:
,
•
V* QutflioT. . c. \
ieftiue, ficut & fides (Ibi contraria & qppofita habent fia
ri circa idem .
Quo ftante fa&um uel opus quodcunque ,
QutifliO.I. o 557
Ihm./uae, hanc materiam pertra&antis , q> baptizare ima-
gines,adorare d$mones,eis thurificare, coculcare corpus
&
Chrifti in luro 3 omnia huiufmodi,quae funt ualde hor-
renda peccata 3 nifi fit error intelle&u, non faciunt homi-
nem haereticum,& ideo fi quis faceret ifta 3 utputa bapti-
zaret imaginem 3 non male /entiens de (aeramento bapti-
lmi 3 nec de eius effe«ftu,nec credens iftum bapcifmum elfe
aiiquid,nec habere effe&ii ex ui fua,fed fecit hoc propter
aliquem finem,facilius aflequendum i dxmone, cui quae
rit propter hoc complacere, ita quod aliquo pafto impii
citojuelexpreflbilludagat , ut daemon fibi uel alicui fa-
ciat quod peeitjfecundum quod cara&eribus & figuris /e
eundum artes magicas,ab hominibus daemones paftoex
pre(fo 3 uel racico inuocantur3 ad defideria eorum explen-
da 3 dummodo non petant a d^mone quod fit fupra facul-
tatem eius,nec quantum ad potentiam, nec quantum ad
cogniciohem,fic/cilicet 3 quod no malefentiat depotefta
te 3 auc cognitione daemonis,ficut e/fent illi 3 qui crederent
quod dfmon liberum arbitrium homi
poflit neceflitate
nis,uel illi d$moh omnino ex tali pa-
qui crederent 3 quod
cto, 8c in omnem euentum 3 quantumeuhq; a Deo no per
mi/Tus,po/let facere quod petunt3 uel qui crederent, quod
jpoflet /ei re alteram partem fucofi contingentis, uel effe-
rum aiiquem facere, qui eft proprius (oli Deo 3 talesenini
non eft dubium quod haberent errorem in irttelle&u , &
maledepoteftate daemonis fentirent , & per confequens
fuppofitisalijsconditionibus quae requiruntur ad haere-
fim,eflent haeretici, & ordinariorum fimul inquifito- &
*um iudiciofubietti.Sed fiexcaufispraediftisfacerent,n 3
«nale /enti entes de baptifmo &alijspraedittis, prout coni
muniter fic,eo quod ipfo fa&o malefici 3 & nigromantici ±.
tum fciunt ipfum diabolum e/Te inimicum ifidei, & aduer
farium /alutis ,iam coguntur in eorum cordibus /entirCj
magnam uim eflein fide,& quod nulli faifitati fubiacere
poteft cui pater mendacij non praeefle nofcitur.Ideo licec
talia facientes peccarent grauiffime, non tamen eflent h§
teticij & ratio eft 3 quia non male fenciunt de facramentoj
Z 3 licet
5 8 Quis, maleficarum ludex.
3
licet & facrilege utantur unde funt magis fortU
eo male 3
Quxflio Trima. 36
bus,qudddedarauit & determinauic Ioan il.in extrau*
ad conditorem.Vbi dicit contradicentes huic fententi*
:
haereticos . Ter-
efle contumaces & rebelles ecclefiae,non
tium, quod requiritur eft quod error fit in illo qui catho
licam ueritatem eft profeflus. Si quis enim nunquam ef-
proprie haere-
fet profeflus fidem Chriftianam, non eflec
ticus,fed (impliciter infidelis, ut ludaeus & Gentilis qui fo
ris funt.Vnde Augufti.de ciui. Dei. Videns diabolus ge-
nus humanum a cultura idolorum & daemonum libera-
ti haereticos nouit,qui fub uocabulo
Chriftiano, doftrin$
refifterent ChriftianT,Oportet ergo quod error
fit in il-
V* 4* • bare
.? ’
QuaBio prima. '>
365
bare maleficosTubiacere iudicio inquifitoru , uel et alios
quocuque modo daemones inuocates per dida canonifta
rum fuperalle.uerbiim faperencin ca.accufatur. compre
henfum non fufficienter probarur,cuin tales ab eis hxi e
tici judicatur quasdam iuris fidione,nec etiam per di&ji
theologorum, cum & ipfi tales nominant apoftatas uerr
bo,uel opere, non autem corde, & mente, de quo errore
uerbum faperent pnctendit.fct licet iudicantur ut hjercti
<ci,n5tame propter hoc fequitur,quod epifcopus line in
quifitore non nolfic fententia diiiinitiua contra eoskpro T
cedere, aut carceri ad poena deputareyaut tormentis cxpq
nere.Immo in cafu quo h^c decifio no uideatur fufficei^
ad hoc,ut nos inquilitores limus a nukficar u mquifitiot^
lexonerati, nolumus tamen hoc uia iuris exigere, cum ur-
ces noftras ir. his duntaxat fuper fententiam ferenda iplis
diocefanis comirtere poflumus . Hoc enirohabetur in ca»
multorum.in prin.de haereti.in Clemen.Vbi lic dicitur ,
Multorum quaerela & infra . ut negotium inquilitioni$
huiufmodi profperetur foelicius , quo deinceps eiu/de 1$
bis indago folertius, diligentius , & cautius peragetur.,
ipfum tam perdioccfanosepifcopos,quam per inquilito
res a lede apoftolica depuratos,omni carnali odio uel tU-
tnore,autcuiulmodicomodi temporalis affedione femq
tis decernimus exerceri , fic quod quilibet de pr^didis fi-
ne alio citare & arrefiare,feu capere tutte cuftodix, man-
cipare ponendo in compedibus & manicis ferreis, fi eiui
fumfueritjfuper quibus faciendum ipfius conlcientiam
oneramus,nec non inquirere contra illos, de quibus pro
huiufmodi negotio , fecundum DEVM& iullitiam ui-
derit expedire, duro tri tradere carceri qui potius ad pae.
nam quam ad cultodiam uideatur , uel tormentis expo r ,
:V/ ptur4
. .
Qu&ttioTrima. 36 j
tura iudicium duriffimum iis qui praefimt imminet, &
fecundum hanc differentiam procedemus,uidehcet quo^l
iudex fecularis cognofcere & lud icare poteff , ufq, ad fen-
tenciam diffinitiuam ad poenl. entiam quam ab ordina-
riis recipiet fiecus fuper ianguinem quam per le ferre
,
poteft
Summarium traffandorum.
^ '* *• .* i •*“? -QJJ' .. n • i ;•
V R
AE R I T V ergo primo , quis fit mo-
dus competens ad inchoadum proceflum
fideicontra maleficas. R.efpondetur. Cum
inter tres modos qui tanguntur . extra de
accufa.denun. &
inquifitio .& primus eft*
quando aliquis accufat aliquem de crimi-t
ne haerefis,uel fautoria coram iudice , offerendo illud fe.
probaturum , & infcribic fe ad poenam talionis , nifi pro-
bet. £c fecundus modus quando aliquis denunciet ali«
quem ,ita tamen quod non offert fe probaturum , neo
uult facere partem , fed dicit quod denunciat zelo fidei
,
uel ratione fententiae excommunicationis latae per ordi-K
narium uel eius uicarium ,
aut ratione poenx temporalis*
quam fecularis iudex contra non denunciantes» Et tertius
fnodus per inquifi$ionem 3 hoc eft,quanda non eft aliqqis.
accufator
,
'
Qux.flioTrimai *
369
accu fator uel denunciator , ledfama laborat in aliqua7
duitate uel loco quod fint maleficx , & tunc iudex ha-
bet, non ad iftantiam partis, fed etiam ex officio pro
cedere. Ideo aduertendum quod primum modum proce-
dendi iudex non libenter admittat. Tum quia non eft in
caufa fidei uifitatus, nec etiam in caufa maleficarum,qux 4
co
rij ,
formula proceffi.
37 *
&c.ut fupraipfum denunciantem de dicenda ueritate fu-i
per denunciacis,& interrogauic eundem, unde & quoma
do ea qua: denunciauerat, nouerar, uel fufpitionem ha-
beat efle uera.Refpondit,quia uidit,uel audiuir, interro-
gauit,ubi uidit,uel ubi audtuit,& dixic:quod tali die , ta-
lis menfis,calis anni , in tali loco Interrogauic quotiens
.
QjitcHio.lt. 37$
txindirettorio habetur quaeftio quotiens poflinc teftes
examinari. v /
Qjaftio tertia.
Q
' fi quatritur. teftes poflle
dequaeftionibus repeti.
V AE S T I O No-
Q
fu per conditiones teftium .
cij criminis ,
Icem infames & criminofi (erui
contra dominos admittuntur ad agendum’, St,
teftificandum in caufa fidei quacunque.l tem ficut
hxre-
Aa 4 ucus
376 De tettibits ac eorum condit .
T
tus eft
gatus,
delati,
fi cognofcit talem ,
i
*
fecretum; A&a fune hxc in tali loco, die tali ,& in prefen-
tia talium teftium, uocatorunl & rogatorum,& mei no-
tari j
feu fcriptores.Vbifemperaduertendum quod in tali
otamitic,ad minus perfonx quinque debefit prxfentes ei
- fe,fcilicccIudex inquirens,teftis uel denuntians, refpou-
densjuel ipfe delatus poftea comparens tertius eft nota-
,
rius /eu fcriptor,ubi deeft notarius, & tunc adiungat "fibi
alium honeftum,qui duo fupplebunr uices riotarij,uc fu-
pra tadum c ft,& hoc apoftolicaau&oricate,qua tunctn
illoa&u funguntur, ut fupra in.c.ut officium dc hxre.libi
6. Si duohoucfti uiri tanquam teftes eorum qtiae deponit’
tur«
'
Qtitift io sexta. ^Si
tur.Item aduertendum quodceftis citatus debet etiam
efleiuratus,idelf,uc prxftet iuramenrum modo quo iu-
pra de dicenda ueritate, alias falfe lnfcriberetur citatus &
i uratus.Confimiliter examinentur alii
ceftes,quibusexa
minacis,fi Iudex uideat faftum efle probatu plene , uel ii
non plene,tamen elle maxima iudicia , &; fufpitionqs ue-
hementes,& nota q? loquimur no de Jeui fufpitione qua»
ex leuibuscoie&uris ontur,fedqi multum diffamata eft
fuper maleficiapuerorum,iumencorum,&cTfic iudex ff.
timec de fuga delaci,uel delat£, faciat eum capi,fi aiit no.
timet de fuga, faciat eum citari, & fine capiatur, (iue non,
prius faciat ludex eius domum improuife fcrutari,& cun
fcrinia aperiri, & in angulis pixides & oia inftrumen-
ta tolli qua? reperiuntur,& fic conftituto,!udex collertis
hjs de quibus eft delatos, &
his de quibus eftperteftes
conuiftus vel habitus fufpe&us,formet interrogatoria fu
p,er illis,ac inquirat habito fec u notario,&c.uc lupra
prap
T
li
.
loco
DEL euangelia corporaliter tafta,cdm de
de dicere uerirate,& inde interrogatus,unde
aliis
eft,feu unde origine traxir.Ec perpendic quod rj
.
3 8* Interrog.gener.fuper malefi.
jtic infe£h,& ubi deponentes affirmaflent,& ipfe
negat
& iam eflet fufoetla. Item interrogatus ubi fuit
tu^ utin pluribus conuerfatus, & dixit quod in nutri-
tali Io
co,uel tali,& fi uideat quod mutauit Jocum
proprium
quia forte mater non fuit fufpe<3a,nec aliquis ex
parente
ia,& tamen conuerfatus in alieno , & prarfercim
in locis
in quibus confueuerunt malefica uigere interrogabitur
,
fic. Item interrogatus quare mutauit fuanatiuftatis
Io
cum,& fe transftulit ad commorandum in tali loco
, uel
talibus, dixit quod ex tali caufii . Item
interrogatus fi in
didis locis uel alibi, audiuit loqui de materia
maleficarii
puta quod tempelhtes concitare, uel iumenta
maleficia!
re,& uaccas liquore ladis priuare, &c.detali materia
de
qua e it delata,& (1 dicit quod fic interrogetis . Irem
inter
I i
rogatus quid audiuit loqui, * fcribantur fingulaqux
di-
cet . Si autem negat & dicit fe nihil audiuifle,
tunc fic
Item interrogatus credit maleficas efle,
fi
& quod talia
poflint qua» referuntur, ut rempeftates
fieri
concitare iu
riienta inficere &
homines, &
dixit. Er nota quod
male
ficx ut plurimum negant prima fronte,undefufpirio
ori-
tur magis quam fi re/ponderent fi fint aut non
fint, com-
mitto fiiperioribus, unde fi negant tunc
interrogentur.
Itenrinterrogatus, quid ergo ubiconburuncur,
tunc in-
nocenter condemnantur, & dixit.
/
Interrogatoria particularia fuper
eofdcm .
’
Duertat I udex quod non procraflinet fubfequen
A res interrogationes,fcd indeiate
proponat.I tem
• -
luterrogetur cor communis populus eam
time-
ret > &dixic - Item interrogetur
; r j-rr
an fciret fe ef-
/ fediffamatam, & quod odio haberetur, dixit. Item&
interrogetur cur illi perfonx obiecit dicendo: tu
non era
fibis impune, & dixit . Item interrogetur quid mali fibi
feciflet illa perfona, q> talia uerbain eius damnum pro-
tuliflet,& dixit. Et nota q> ha;c interrogatio
eft neceflaria,
ut deueniatur ad fundamentum inimicitat, quia
in fine
jdelac*
r't.
delata allegabi t inimici riam, fed ubi non eft capitalis/ed
modo muliebri concitata, non imped t.Hoc enim eft ma
leficarum proprium, concitare aduerfus fe,uel uerbis in
nutilibus aut fartis pura p^tit (ibi prxftari aliquid,aut in
fert eidamnum aliquod in orto & (imilia,adhoc utoCca-
fionemrecipianr,& (e manifeftanc in uerbo uel itvopere,
quam manifeftacionem habent facere ad mflantiam dx-
monum,ut fic peccata aggrauentur Judicum, dum ma-
nent impunita. Nota enim quod talia faciunt noninalio
rum prxfentia,ut fic deponens uellet teftes producere no
haberet.Non etiam quod incitantur a d^monibus , ut a
multis maleficis & poft incineratis, experti fumiis,iraqcT
contra ipfarum uoluntatem, habent incitare & malefica-
re. Item inrerrogatus quomodo effertus potuit confe-
qui,fuper minas, ut puer aut iumentum tam cito malefica
recur,& dixit. Item interrogatus iterum , &quaredixifti
q> nunquam deberet habere fanum diem & ita fartum eft
& dixit.Item (i omnia negar,intetrogetur de alijs malefi
ciisali jsteftibus illatis, puta in iumentis,uel pueris. Itera
interrogata curuifa fuerit in campis, uel in ftabulo cum
,
iumentistangendo,prouc interdum folent facere, & dixit.
Item interrogata cur tetigit puerum, &cp poftea male
habuit,& dixit. Item interogata quid egit in campis, tem
poretempeftatis,& fic de multis alijs. Item unde quod
cum habeat unam uaccam aut duas,quod plus abundat in
larte quam uicinx habentes quatuor aut fex . Item ma-
net in flatu adulteri j aut concubina, icet non feruiant ad
1
Quxft.
lata
.
QuaflioVll.• $ 8?
da q> necelTario omnia tria incurrere, fed
probatur fic per
argumentum a fortiori, na unum quodo; per le inter illa
duo,qux fune judicium fa&i,& teitium pr odudio legiti-
ma, poreft reddere aliquem, ut prodeprehen/b in hxreci-
^a prauitate habeatur,quanto magis ubi amb.r probatio
nes pariter concurrunt? nam Iuriftx ubi quxrunt quoje
modis de Iure aliquis habetur pro manifefte dcprelienlo
inhxretica prauitate.Refpondetur quod tribus, ut notae
Bernardusin glofa ordinaria, in capitulo ad abolendam-.
$.prxfenti & uerbo deprehenfi , extra de hxre. xadum &
eftfupra in quxftione prima, in principio operis, fcilicet,
fafti euidentia,putaquia publice prxdicauk hxrefim,hic
aurem ponimus indicium fadi propter publicas minas ,
quas intulit, dicendo, nunquam anno-», dies, habilis, uel ii
1
;
ftac
.
Qutttio VIII.
flat in tribus.Trimo ut domus cius quantum poflibile eft
per illuftretur,fub & fupra in omnibus angulis, foffis, &
ferini js,& fiquidemfamofa malefica exiftft, tunc abfqufc
dubio, nifi prius fint fub ea occulta uaria inftrumentare-
periuntur,ficut fupra ta&um eft.Secundo, ut fi habet an-
cillam, aut confodales, quod &
ille uel illa feorfum inclu-
duntu^etiam fi non fint delats,prsfumitur eas no latere
fecreta aliqua illius delatf . Tertio quod in capiendo fi in
domo propria capitur, quod non detur ei fpacium intrat»
di cameram,eo quod tunc folet certa maleficia accipere,
& fecum deferre pro taciturnitate procuranda . Racione
cuius incidit dubium an modus capiedi maleficas, qui ab
5
38S D e mdbcapiertdiy&incarcer.
omnes,licet difcrepant in illo, quod illa uana non debeSc
efie illicita, unde ditfum Hoftienfis,ubi dicit, quod licitCi
fit uana uents corundete,glo atorab alijs,noraq> dicit ua
••
tur.>Attus[extus.
**•
\ .
*
. . * . >
i. . tua
F
fi aut tantu
per alio jndicia fadi deponunt, bene quidem :
licet repu-
fuper infamiam,& i ta in re exiftit , tunc ludex
deponentem propter inimicitia, tamen indicni facti
lerit
qua? lu-
quod protulit,& ollend.ic ludex ex aliis teftibus,
fuper fu
per infamiam depofuerunt capiet pro interfigno
fpitionem uehementem,ex qua ipfa delaca detenta
iudi*'
p§nam,fcilicet,cano
cari poterit a Iudice fuper triplicem
iuxta ca. inter folli-
tiicx purgationis propter infamiami,
propter
citudines extra de pur.ca. Itemfubabiuratione
fufpitionem , iuxta
ca. accufatus in prin. &
fecundum ua-
patebit in quar
rias fufpitiones ad uarias abiurationes,ut
fadi fi crimen
-to modo fententiandi. Et propter indicia
I
. ;
1
fiaccufatoribus u£T teftibus in cauia hatrefis incer uenien-
tibus,feu deponentibus propter potentiam perfonarum*
cotra quas inquiritur,uideat epifeopus & inquiiitor.No
ta tu pro inquifitore &
Epiicopo Iudicem quemcunq; co
tra maleficas procedentem ex con ienfu epifeopi & inqui'
fitoris,quare idem eit uices fuas comittere poliunt , ut in
quatftione inrrodu&oria patuit ,unde& talis Tudexqui-
*
j «d
. ,
tali cafii bene aduerte uerba ifta , nam non dicit Jeue pe-
riculum fi graue , reum priuare iuris ordine,
noli igitur
fine magna caufa , quoniam hoc fieri non poreft fin? of- v
*
. fenuo*
I
) .
•
(h/aflio IX. $91
(fenfione Dei* Et notandum ledori , quod quia omnia
prxcedentia & etiamfequentia ufque quo puniatur ad
modos (ententiandi abfque poena (anguinis in quibus ec-
defiafticusiudex iudicare habet fieri poflunt cum confen
fudiocae(orumperfecularemiudicem,ideo non impe-
diat leftorem fi in ca.allegatur iudex ecclefiafticus & non
fecularis,qui modos fententiandi fuper /anguinem ca-
piet exjmodis fentetiadi & poenitentionadi ordinationi*
* '
^OD fi qujeritur
,
Quid ergo aduocatUr
ij f #S)W ecia procuratorio nomine pro delato facier
i
Q ubi nec fibi nec clietulofuo nomina reftut
publicantur, quam tame publicatione de-
)
^ ttls fummeatfeftare?Refi>onfio.Inform*
tfonem capiat a Judice de fiugulis in proceflu contentis ,
& fi quidem copiam habere uelit/uppreflis tamen nomi
*
tali maleficiatus eft puer,aut iumentum,aut talimulieri
feti Uiro dixifti,eo quod talem rem quam petebas tibi co‘
nolebant, tu fenties quod melius fuiflet ut mihi
pl*a?ftare
rem accommodafles, poft qux uerba talis infirmatus fu'
bito,fafta tua ut tertimonia clamant,qu3eplus ponderan
tttr quam tertimonia Uerborum> ucl etiam tu fcis te infa-*'*
v matam
$ ?4 Quando nomina tejl.non publicantur $
fnatam,& a longo tempore fufpeftam de multis nialefD
cijs & damnis hominibus illatis, & fic replicando finaliter
ad hoc deueniet,quod ipfa aut inimicitias allegabit afle-
3
terts libi ex inimicitia obie<fta,aur dicet:Fateor me dixifi-
ft haec Uerba,fed non animo nocendi .
Quare aduocatu»
tunc Indici & aflefl*oribus,de primo, uidelicetde inimici*
tia habet proponere,& Iudex inquirere. Et liquide ilia ca
pitali$inueniretur,utpote quia inter maritos uel confart
3
guiheos fuiflet mors intentata , uel fequuta , uel alicuius
criminis inculpatio, ut quis foret pleftendus per publica
iuftitiam 3 uel fuerunt uulneragrauia-ex controuerfi js &
brigis illata } tunc prouidus Iudex cum fuis aflefloribus
difcutiet, an exparte delat* inimicitia aggrauatur
, ue!
«x parte deponentis , puta quia maritus aut amici delatje
alios ex parte deponentis imufte oppreflerunt tuncqui-
,
dem fi non aflunt indicia fafti in pueris feu iumentis, fiue
hominibus maleficiatis,nec etiam aflunt alij teftes,aut e-
tiam quod publica infamia nonlaborat,tunc pr^fumituf
5» ratione uindiftae contra eam depofuerit, & eft delata
omnino abfoluehda,& libere dimittenda fub debita cau-
tione de no uindicado,&c.ut moris ludiciu eft.Sed quaeri
tur,Katharina habet pueru maleficiatu, feu ipfa per fe eft
«paleficiata/eu in iumetis percepitplurima damna, fu &
/picatur fuper illam cuius maritus aut confanguinei per
prius iniuftefuu maritu,aut colanguineu Oppreflerunt iu
publico iudicio,unde cum hic duplex fit inimicitia ex par
te deponenth,quia inimicatur ratione malefici j illati 8c.
,
ratione infamiae iniuftae, obieftae fuo marito fubito auc
,
confanguineo,eft ne eius depofitio,repelienda aut non? &
quidem ex una parte uidetur quod fic , quia inimicitia ibi •
• r* QjixHio.XI*
*.
.Sequitur ad idem quxflio duodecima, ma
' gis declarans qualiter inimicitia ca
p italis itiueftiganda .
jlttus feptimus.
' lura
OtMflioXli. $99
Ium inimicum capitalem per fuu aduocatum,cum medio
iuramencoquod per antea dixit eum amicum. Si autetn
refpondeat quod nihil fcic de eo,tunc interrogatur anfic
eius amicus uel inimicus, & ipfe ftatim refpondebit quod
nouit ,
amicus, quia allegare inimicum de quo nihil mali
non facir,dicet ergo fum fuusamicus , attamen fi fcirem
quin reuelarem.ln tali ergo
aliqua,non obmitterem illa
uel ad
caufa non poterit eum ponere ex poft inimicum,
minus allegabit caulas inimicitiae capitalis a principio,&
tuncaduocato adhibebitur fides. Quintus modus,eft ni
no-
datur delato feu aduocato copia proceflus/uppreffis
minibus deponentium, & ubi aduocatus informapite&
de lingulis, coniefturatur quis uel qui depofuerunt tali*
<
capitalem ini micitiam,uult tamen 'hoc idem cofilio alio
i rum alfeiTorum concludere in finem,ne libi quicqua obi j
ciatur, faciat hoc, det delato feu eius aduocato copia pro-
; ceflus ,
deponentium tamen & deferentium uominibps
,fuppreffis,& quia defendendo dicit fe habere inimicosxa
rpitales ,
&
fortaflis caulas inimicitiarum uarias allegat
f fiuein re ita lint , liue non,congregat tamen ludex con-
: filium peritorum cuiufcunque facultatis, fi commode ha
heri poreft, uel ad minus ex prouidis honellis perfonis &
;
quibufcunque,quia ad hoc tenetur iuxta cap.llatura.fre-
•iquenter allegatum , & illis totum procefium integraliter
;& perfe&e , per notarium leu fcriptorcm legi faciat, cu &
teftium feu deponentium nomina publice exponant , ita
tamen quod ad tenendum fecretumfub prazftito iura-
menco oes aftringat,& de illo an hoc facere uelint, prius
* habet inquirere, quia alias omnino non funt eis nomina
illa exponenda. Ex poli dicat qualiter per talem talem &
.modum inquirendo de inimicitia,nullam potuerit perpe
dere. Attamen lubinferatjlr.uidebiturfiat e duobus unu,
i aut per confilium di(cernatur,qui fint ex deponetibus re
pellendi tanquain inimici capirales, quomodo eligan- &
tur tres,quatuor,aut quinque, qui amplius nouerint , in
-uilla aut oppido, amicitiam uel inimicitiam delati, &te-
flium,& qui non fiunt prajfentes in confilio, & publicen-
tantummodo nomina delati , & teliium, nonau-
tur illis
tem articuli proce Ilus, & liabitur iudicio eorundem , c<
• primo non poterunt bene telles repellere, atteco quod Iu
dexfuos modos inquirendi pra&icauit, ex fecundo
uero totaliter le immunem faciet, & omnem a
fefinillram fulpitionem excutiet ,
tene-
tur etiam hunc ulrimum moduler :
dum fu
. per inimicitiam.
Supet
QutJlioXIII. 401
” •
a Cius ottauus.
i
QVAESTIO XIII.
Qu&ftio XI IL -40^
medio maleficam experiaturan ore cantum & non corde
fidenvabnegandofimili modo etiam hoinagiura libi prae
fiarec. Nam cum diabolus intima cordis non nili percxce
riora,& conieduralitercognofcere habet, ut in prima par
te operis fub difficultate an dxmones ad odium, uel amo
rem mentes hominum immutare poflunt , pkirec etiam
reperiantur qua: neceflitate aliquam j aut egellate indud^
per alias maleficas, & ftib fpe confeflionis,& euafionisa h
de in toto uel in parce apollatant, tales utique etiam non
coadus alan&oangei® relinquit, unde & faciliter fuac-ii
mina fatentur, cum tamen alix qux ficut ore , immo &
corde libi adhsferum pro uiribus ab eo defendantu r , &
indurator ad taciturnitatis maleficiu. Et per hatc patet fo
lutio ad qujeftionem,undeprouenit quod cercy maleficf
de facili fatencur.Aliae uero minima:, quia ubi diuimtus
dyabolus non repellitur, adhuc tamen fponte illas relin-
quitjUt per temporalem confufionem & horribilem mor
tem ad defperationem inducat quos corde allicere nun-
quam poterat.Patentha:c etiam ex facramenraiibus ea»
*rum confeflionibus in quibus aflerunc fe nunquam uo-
iuntarie adhaefilfe ,& plura maleficia coade & d.cmoni-
bus intulifle.Ell & alia differentia quod cernuntur aliqu$
poft faffionemcriminum fibijpfis mortem intentare ut ia
queo uel /ufpendio uitamfibiipfis auferant. Quod utique
inimicus ille operatur, ne per facramentalem qofellionena
ueniijm a Deo confequantur , & hoc praecipue iliis quae
-non uoluntarie libi adhaelerunt,'licet & ali js quae fibi uo
lumarie adhaeferunt poli criminum fallionem intentat
Sed tunc cernirurquod diabolus coade maleficam ha-
buit relinquere. Concludarpus quod tantus uel etiam raa
ior praefupponitur labor ad quaeftionandum pro dicenda
ueritate maleficam quantus ad exorcizandum a daemone
poffelfum.Ideo iudex nec uoluntarius nec facilis ad h^c e f
fe debet,nifi ut didumeft, in punitionem fanguinis . Sed
& in hac caufa faciat diligentiam prout fequitur primo
ferendo fentenciam. ,
Cc » De
,
<&*
pe piodo fententiandi delatam ad quajliones >
QVAESTIO XV,
(
4c 6 De Qu<efl,& modo quaflionattdo.
nienda, p?r exilium, uel alio modo punienda. Et fine
&
dubio pro maleficis famofis , prrcfertim quae malefici»
medicaminibus infiftunt, & malcficiatos fuperflitiofisa-
dibus cuiant,taliterferuandaeefi'ent, ut aut maleficiati*
fubuenirent , auc maleficas proderent, nec tamen eorum
QjitflioXP' 407
tietitatem. Quod fi nec poterit ad terrore uel etia ad ueri
catem induci, tiic pro fecudaaut tertia die quaeftionandu
ad continuandi! tormenta, non ad iterandum,quia itera-
ri non debent, nifi noua fuperueniflent indicia ,feretur co
ram eo lententia in modum qui /equitur. Et nos praefati
Iudex, ut fupra. Aftignamus tibi cali,diem talem, ad quae-
ftiones concinuandum,ut a tuo ore proprio ueritas audia
tur,& totum ponatur in proceflu a notario.Et infra illud
tempus a/fignatum ludexper fe, aut per alios probos Jui-
ros,induceteam ad fatendum ueritatem,modo prfmi/To,
cum fecuricate uitae,fi ita uidebitur expedire. Aduertat ec
Iudex ut infra illud tempus continue apud eam fint cufto
des, ut uidelicet /ola non relinquatur, quia a daemone fre-
quencabitur,ut(ibiipfi mortem in fera c,fi 8c quantum dia
bolus deferere ipfam intendit aut ad deferendum ipfam
,
diuinitus arcetur, hoc ipfum enim diabolus melius no/ct
repoteftquam aliquis ftriptis re/erare . «
QJV AE S T I O XV.
hfrefidclatosjidemmodusinterrogandi, inquirendi 8c
c 4 C
c * 3n
408 De continuatione qu&ft. & alijs caute.
examinandi,qu6 aci articulos,8t feruandos,fed fecundum
uer itatem ledarum, & perfonarum,uarius & diuerfus mo
dus examinandi.ldcirco ipfe prudens ludex & medicus,
putrida membra, & fcabiofas oues refecare,& feque-
ftrareab innoxijs nititur, iamxftimare poteft delatam
maleficio taciturnitatis infedam , quam taciturnita-
tem euellere non poteft, una & infallibili depingi re-
gula, feu modus, immo etiam dare non eflet tutum , eo
quod cum illum modum confequenterafluetum , acre- >
.
cens j
• *
y
. QujeHioXf^I. 40 ^
cens,nullo modo# In nomine Patris & Fili j , Spiritus &
fandi, Amen.Experientia docuit, quanto amplius coniu-
rabantur,tanto minus flere poterant, cum tarmnueheme
ter fead fletum flimulabant. & genas fpuco humedabac
Poflibile tamen ut pofl in abfencia iudicis , & extra locft
& tempus torturae, coram cuftodibus flere ualeant£)u6d
ficau/a impedimenti fletus in maleficis quaeritur, poteft'
dici quod quia gratia laCrymarutn in poemtentibus, prae-
cipuis donis a(cribitur,cum cotium penetrare inuini- &
cibilemuincere, humilis Jacrymaa Bernardo afleritury
nulli dubium quin & inimico falutis plurimum difplice-
renofcitur,unde&fummis conatibus illas impedire ne-
mo ambigat, ut finalis impoenitentia potius introduca-
tur.Sed quid fi aftucia diaboli,Deo permittente, etia ma-
leficam flere contingeret, cum flere,nere, decipere, etiam
proprium mulierum dicatur.Refponderi poteft cum oc-
culta fint Dei iudicia fi alias non poflit conuinci per legi
timos? teftes,fuper aliqua indicia fadi, nec etiam fufpedi
efletgrauiter aut uiolencer, utique efletabfoluenda , &
pro leui fufpitione in qua ftaret,propter infamiam quatrt
teflesdepofuerunr, haberet haerefim maleficaruhi abiura
re,uc in fecundo modo fentenciandi difcutietur. Secunda
cautela non folum poft hanc primam obferuanda,uerumf
etiam omni tempore iudici & omnibus aflcfloribus ad-
uertenda,quod non permittant fe ab ea tangi corporali-
ter, pr^fertim fuper nudam iniunduram manuum & bra
chiomm,fed omnino fecum deferat falexorcizatiiin do-
minico,palmam,& herbas benedidas , hae enim res infia.
mul cum cera benedidainuoluta,& in collo deportata
,
ut fupra in fecunda parte operis de remedijs contra male
ficiales infirmitates & defedus paruit, miram habent effi
caciam petfeuerandi,non folum ex maleficarum teftimo-
niisjuerumetiamexufu&confuetudineecclefiae, quatin 1
i
QuattioXV. - 41 f
ueru
^ teftes fint couidi.Refpoderur utique
fadi,aut efTe
I
Quaflio XVI. 41 $
follere folenc,proamotione talis maleficii confidere. Re
/ponfio Quicquid fit denegatio Racisbonx perado , ex*
.
De tempore, &
de fecundo modo interrogandi, &
eft attus duodecimus , juper finales cau-
telas aiudiceobferuandas. |
'
QVAESTIO XVI.
te^Vper pra?mifla fune aliqua aduertenda. Pri
mo quod facratioribus diebus , & infra
e
QuafiioXVU 417
uxftionibus deduci poterar,ad fatendum fua crimina, ta
3em modo fupra dido de cafleJlano feruaca, licet prxfens
erat incaftro,ipfumtame malefica xftimabac abelfe,trcs
&
familiares intrabant, ei liberam relaxationem prorni-
/erunt,dummodofuper certa experimenta ,eos informa-
ret. Et licet prima fronte renueret, g> dolofe cum ea age
&
rent proponeret,tandem interrogans de quibus mforma-
ri‘uellent,unus dixit; fiiper grandinum excitandum, alter
fuper carnalia fa&a, tandem ubi fu per grandinem illum
informare ut)lebat,&fcutellaaqua plena approbata, ma-
lefica,fibi iniunxifiet , ut digito paululum aquam moue-
pet,& ipfa certa uerbaprotu!iflet,fubico ad Jocum quem
explorator nominauerat, fcilicet fyluamadiacentem ca-
ftro,tanta tempeftas & grando repleuit,ficuc a multis an-
nis uifum non fuerat . In cafu tamen quo omnia defice-
ret, uel etiam in cafii qup crimina fateretur,quid ulterius
ludici per fententiam faciendum fit,ut totus piocefius fi-
niatur, in quo ultima pars huius operis terminatur reftac
declarare,
QVAESTIO XVI?.
autem malefica uulgari purgatione , de
qua 2.q.4.confuluifle. & cap. monoma-
chiamfitfuper reatum tentatiue purgan
da,& per iudicem fecularem ad hoc aftrin
)^f£. genda, uel admittenda ad iudicium cande
tis ferri 7i ad hoc appellat , & uidetur quod fic|. Nam fi-
cut duellum ad conferuationem uitat proprie’’ in caufa
criminalii, uel rerum luarum in caufa ciuili ordinatur,
ita & iudicium candentis ferri,per tadum, uel aqua» bul-
lientis per potum, fed primum licitum eft in aliquo cafu
iuxta fandum Thomam 2.a.q.p? . in fine ultimi articuli
ubi dicit quod tunc duellum poteftefle licitum, ubi ad
communem rationem fortium appropinquat , ereo etia
in aliquo cafu iudicium ferri candentis. Item multi prin
cipes fandae uita: ,& qui bonorum confilio utebantur,
ut fandus Henricus Imperator erga coniugem uireinem
Kunigundam, quam de adulterio fufpedam habuerat
exercuit. Item ficut Iudex qui habet curam communita
tis, licite poteft minora mala permittere ad uitandum pe
iora,ut meretrices in ciuitatibns, ne omnia turbentur li-
bidinibus, iuxta Auguftinumin libero arbitrio. Tolle
meretrices,& omnia turbabis libidine. Ita per tale iu-
dicium ubi quis ab infultibus & iniurijs alicuius com-
munitatis fuper caufam criminalem autciuilem libera-
li pollet . Item quia minus eft laefio manuum per can-
dens
,
Quxslio XV II. 4 r9
dens ferrum quam uitte interfedio per duellum, ideo etli
duellum admiteitur, ubicofuetudo habetur a fortiori &
examen candencis ferri. Contrarium habetur.z.q.;. mo-
nomachiam, ubi dicitur hate & huiufmodi fedantes Deu
tentareuidenturubi attendendum effe dicunt dod.quod
quia non folum a malo iuxta apoftolum.i.Thefla. j.fed
etiam ab habente fpeciem mali abftinendum eft, ideo no
dicitur in illo ca.omnes ha»c fedantes tentant Deum, fed
uideturtentareutintelligaturquodpofito cafu quod ali
quis talia exercens intendat alium fine forte redum, quia
tamen apparentia eft mala, cauendum eft . Refpondeo q>
tale iudicium feuexamen fit illicitum, prxeipue candetis
ferri.Deducitur ex duobus, primo quia ordinatur ad iu-
dicandum occulta, quos diuino iudicio referuantur.Secun
do etiam quiahuiufmodi iudicium non eft authoritate
diuina, aut etiam nocumentisfandorum patrum fanci-
tum. Vndeincap.confuluifti.z.q.f.quod fandorum pa-
trum documento fancitum non eft fuperftitiofaadinuen-
tione eft prjefumendu,& Stephanus Papa in eo. ca. fpon-
taneaconfeftioneuel teftium approbatione delida con-
cefla funt ueftro regimini iudicari , occulta enim inco- &
gnita illi funt relinquenda qui folus nouit corda hominii.
Jift tamen differentia inter duellum candentis exa
Si ferri
men,feu etiam potum bulientisaqua?, quia duella magis
accedunt ad communem rationem fortium , utpotequia
pugilesfuntpenituspares uirtute &
arte , quam examen
candentis ferri , quia licet utrunq; ordinatur ad alicuius
fadi occulti inquifitionem , per aliquod fadum ab horni
ne,tamen quia in iudicio candentis ferri aliquis miracu-
iofuseffedusexpedatur quod no contingit in duello, ubi
folummodo contingit interfedio unius uel amborum
ideo examen illud eft omnino illicitum, licet duellum no
fit ita illicitum. Incidentaliter tamen propter principes &
iudicesfecularesfuperduellumadmittendtim eft.Notan-
‘
uodoccafione horum uerboru fandi Thomatqui
i.ponit Nicd.de liram poftilla fua fuper bibliam.
i.Reg. 1 7.occafione etia duelli feuconflidus ipfius Dauid
Dd a. cum
„.
Qu<eHio xyik 42 i .
Sd j De j.
d^i i De Sent.difjin.et qualiter ferenda
QVAESTIO XIII.
O N S E QV ENT E R ad tranandum
de his in quibus fecularis Iudex per fe co*
gnofcere & fententiare poteftdiocefanis,
fi libet mentibus exoneraris , hoc ipfum
enim praefupponimus, utnedunofipfi in-
quifitores faiua fide ex iuftitia fimus, ab
hisfententinadi modis exonerari ueru & ipfos dioce/a-
,
nos eade hnceritate exoneratos affedamus ip/orii facul-
,
tate &iurifdi^tione minime amputado, quia tamen fi ue
uellent necefle foret & nos inquifitore^ iuxtr ca. multo-
,
rum querela dehaer.in cle.parirer concurrere. Attendat
tamen qj quia hoc crimen maleficarfi non eft mere ecclc-
fiafticu. Vnde nec poteftatibus,nec driis temporalibus ad
iudicandum & fententiandii, ut in ca. ucinquifirionis.$.
prohibemus . de h:e.Ii.<S.interdi<ftu.In quibus tamen prae-
fata poteft as diffinite & cognofcere fine dioctfanis no po
teft , fimiliter deducec Sed primo uidendum de ip/a /en
.
QVESTIO XIX.
/
<
QuieflioMX. 4 ’
quaedam iuris & de iure, ut cum ius fingit & ftatuit ali-
QuajlioXIX. 429
tra ipfu m . Si* aute modica & leuis fuicfufpitio illa quan-
quam ex hoc fit grauicer puniendus, tamen non debet in-
hxrefim relapforum poena puniri.Hxp ibi .Quidam au-
tem cum fine fulpefti uehementer, & funt illi qui talia ue
hementia & fortia peragunt, quod ex eis oritur uehemes
.& magna fufpicio , & tales licetetiam non fint hxretici,
nec ut haeretici condemnandi, eo quod exprefle habetur
extra.de pixfumptione.c.literis.§.quo circa . Nullus pro
cuc
1
JQu<eflic XX. 43
cut etiam in fexto modo fentetiandi patebit, ubi quis ue
hxreticus condemnatur, etiam fi non fit haereticus in re,
quanto magis circa hxrefim maleficarum, ubi femper con
currit aut euidens f3<ftum,in pueris,hom inibus, aut iume
tismaleficiatis,autinditiumfafti, puta per inftrumen-
tareperta.Et licet in fimplici hxrefi poenitentes &abiu-
rantes, ad paenirentiam & ad perpetuos carceres reci-
piantur , ut taftum eft In hac tamen hxrefi licet eccle-
.
QVAESTIO XX.
1
% .
* « J •
^ 4
Super fecundum modum fcntentiandi dela-
$anh& tantummodo diffamawrn ,
qVAESTIO XXI,
^3 S difcuflis,cum
ri tur
bono confilio periroru, repe
tantummodo de tali hxrefi diffama
Ja
W,in aliqua uilla,ciuicate,uel proumcia,
& hoc ett quado delatus talis no conuincitur,nec propria
confeff>one,nec fa&i euidentia , nec tcftiupi productione
legicima,nec funt quxeunque indicia alia probata contra
cum>nifi prxcife fola infamia, ita quod in fpeciali nullum
probatur maleficium perpetratum, auod quidem proba-
re potell/uper uf hementem aut uiolentam fufpirionet; ,
crimine h$refis , a-
quia a quibus qqis poteft accufarim
etiam poteft quis jnfamari, fed quilibet hxreu-
pud illos
tum tantum
cus poteft a quibufeunque perfonisaccufari,
excipiuntur, ergo
Jnodo inimici capita!es,ut fupra patuit
Upud illos poteft infamari.
cano-
Feret ergo epifeopus feu ludex fuper
nicam purgationem , fententiam
*
'per hunc modum > uelconfi-
milem •
pamigrquxftionibus exponendam,
- r
C r'
QVAESTIQ XXII,
qusftio-
. Qudflio XXlt. -
43$
jxftionatus nihil concefleric pro immuni & innocentes
ijuibeatur . Echoc eft quando delatus non eft depre-
Henfus , nec propria
confeflione , riec etiam fadi euiden-
tia,nec teftium legitima produ&ione* nec furit indicii aq
talem fufpitione* ut habeat hzrefim abiurare. Eft tarrienj
in fuis confeflionibus narius < Vel alias furit indicia fuflfi
cientia ad queftionesdt tormenta. Circa iftum talis pra-
Sica eft feruada . In tali iut cafu quia ftiia interlocutorii
fcftcontra delatu ferenda &
ribn pro eo Ideb per inquifi-
tore coriiun&im & non diuifini eft ferenda iuxta ca. mul-
torum. In primis Ci talis fteterif in negatiuis firmiter 8c
nullatenus Iidet iridikftUs.per probos iliros fateri uoluerit
heritatem feretur feritentia quae uidetut- Cipere uiiri dif-
Enitiue feritentiae per mridum tenoris feqUentis* _ .
^luuuv|) ni ivuiMHWjui in yi J
y
hzcduo non concurrerit* fed ununi taritirni ,
titpote ui-
rietates ,
r
fcilicec , He aliis indiciis uei alia indicia fine Ui-
j-ietate ponetur iri fententiajiit iriuenitur,fehteritii iutfcri»
lata mox exequatur,Uei execjui fimuletur Non . fit tameft
- fcc a fobdis»
44 © Defent.diffam.& quteff.exponendi.
htodis,& quandoque cautelofis interdum adhibitis ,eiti?
amicis inducentibus ad ueritatem dicendam, faciat fuam:
diligentiam,utab ore eius habedc uetiratem,& negociun*
hon feftinet, nam meditatio frequens & carceris calami-
tas,ac replicata informatio proborum uirOrunrt difponuC
ad ueritatem erudiendam. Quod fi delato conuenienter
expeftato & tepore congruenter prorogato,ac delato mut
tiplicicer informato. Credant fide bona epifcdpus&lu-
dexomnibulfconfideratis ipfum delatum negare uerita-
tem, qujeftiorient eum moderate * fine tamen effufionemi
fanguinis,fcientes quod quxftiones funt fallaces& ineffi
caces.Nam aliqui funt ita molles corde, & uecordes,q> ad
leuem torturam oia concederent qu jecunque falfa. Aliqui
autem funt ita pertinaces,q> quantumcunq; uexaretur, ab
non haberetur. Aliqui funt qUi fuerunt alias
eis ueritas
qua?ftionati,& ifiorum aliqui melitis fuftmet quceftionesj
quia brachia ftatim trahuntur,& fleftuntur aliqui auteni
remanent debiliores* &fic minus luflinenc quatftiones
aliqui etia funt maleficiati , & in quajftionibUs maleficijs
utuntur, qui aitte moreretur q. aliquid faterentur,efficiun
tur enim auafi infenltbiles.Quare in quxilionibus cuma
ixima prudentia eft agertdum,& ad conditione quaeftiona-
di quam plurimu acteridendum.Cum autlata fuerit,mox
.
ininiftrj /e diiponant ad qu^ftionandum delatum;Et cuiri
difponunt fe epifcopus au t ludex, & per fe &
per alios bo
hos uiros fidei zelatores inducat qu±ftionanda ad faten-
dum libere etia copromitfendo ad conferuationem uitf fi
opus fitjUtfupra taftum eff. Quod nec fic poterit ad ter
fi
•
mod&o, haberis fufpefta Uehementer,& ubt uc talis abiu
•
- rarcs,& prolaberis,pf na relapfi debita punieris abfquo &
mifericordia traderis curif feeulari ultio fupplicio fcrien-
da.Si aut abiurat fe crete in camera epifcqpi , uel camCra
•
Iudicis,quado fcilicet no eft faftu publicii, modo cofimili
ibiurabit. Quibus perattis, feretur /encetia in huc moau.
NOS miferatione diuina, epifeopus talis ciuiratis*
. aut ludex fi adeff,in terris talis domini ditionis fubie
1 Ais, Attendentes quod uifis & diligente* confide ratis p*o
;^44 De uehementi.modifjujpicUndL
•
ceflus meritis per nosfa&i contrd te talem * delatum fMfc-
fufpeftam uebementer .
QVAESTO XXIlII.
i VINTVS modus proce/Tum fidei finiendi
t
non reperitu r i legitime
sdeprehenfa * nec confeiTidne
• propria,nee fafti euidentia,nec teftium produftione le-
t gicima/ed funcaiagna graiiia probata ‘indicia contri
&
#
i *
/ tara*
' "
' '
QuiWo xxihi. 44^
eam,& talia per confilium indicata, qua» illam reddunt - fit
fpe&a uehementerdepraediftahxretica prauitate.Cir otf
ifttim talis pra&ica eftferuanda/Talis namq; debet ut fri
'
fpeftus uehementcr de tali hatrefi abiurare illa ha»retic5
prauitatem,itaq> poftmodii relebacur,poena relapfi debi-?
ta puniatur,hoceft,q> tradatur brachio feculari vitio fup-
plicio ferienda, iutfta ca.accufatus in prin.de hatrefi.lib.#
& abiurabit publicd uel fecrete,fecudumcpfufpeftuseft'
habitus publice uel fecrete,& apud pluresuel pauciores,*
& graues uel leues, ut diftum eft ftatim de illo qui eft fU^
fpe&us leuiter de h$refi,& habet ut talem herefim abiu-i
rare.Modus aut difponedi ad abiurationem taliseft. Ad-
iieniente namq; die* dominica ad abiurationem facienda »1
& ad audienda fententiam feu poenitentiam abiurado imf
potienda, pr^dicator ferrnonem faciet generalem. Quo f*
fto,legatut*publice per notariu uel elericftj ea de quibus
ipfe adiurandus eft couidus,& alia ex quibus habitus eft 1
&
credere corde, profiteor ore,quod Scc. Explicetur arti-
culus catholicus contrarius illi naerefi, de qua uehemeter
eft fufpedus,& uerbi gratia,fi eft hetefi maleficarum, di-
cetur ficluro me credere q> non folum fimplices haeretici
aut fcifrnatici,xternis ignibus cruciabuntur, uerum fuper
oes h$refi maleficarum infedi,da»morii js fidem qua in fa-
cro fonte baptifmatis perceperunt abnegantes, St (purci-
tijs diabolicis jpro implendis eorum prauis dehdenjs init
ftuntihominibus,iumentis,terrat frugibus, plurima noctf
menta iriferentes,& cofequenter abiuro,abrtego,& reuo
co, illam hserefim , feu potius infidelitatem, qua» falle &
mendaciter afl'erit,non aliquam malefica in terris,& q> ne'
«no credere debeat illas pofle nocumenta inferre auxilio’
daemonfijcum talis infidelitas exprefle militat ut iam ccm
gnofco,aduerfus determinationem landce macris ecclefig
oim catholicorum dodorum, imo & aduerfus leges Im-
periaies,qux huiufmodi comburendas decreuerunc.Iteml
iuro nunquam pratdid^hatrefi credidi ,fupple pertiria-
citer,neq; credam, nec adhaereo de pr$fenti,nec adfijrer^
intendo,nec docui,nec docere iri tendo, riec docebo'. Itent
«Uro & promitto, talia &
talia exprimanttfr jpfopcef
]
fuerunt hxretici > & poftea pcenitueruut,ut patet in c.exl
. comniunican)us.z.de fixr e.& iti cap. quoniam de hxre.
'
li&Afed poflunr proptejrill^ qui commilerunt, ex quib.
habici funt fu/pe&i,ad certum tempus carceri mancipati,
&poftmbdum ut udebitur difpenfari,iuxtacap.ut com-
iriiCdeliiii.Iib.^.Nechuiufinodifu/jjedi fune crucibus
confignandyiam cruces funt infignia beretici pceniten-
tis/uipefli autem non fuerunt hxretici nabiti,quare non
funr confignandi,poteft tamen eis imponi quod ftent cer
tis diebus folennjbus,in ualuis talium ecclefiarpm,uel
cir
ca altaria dum miflarum Iblejnnia celebrantur habentes
,
in nunibus cereum ardetem rapti ponderis,uel quod ua
dant nd talem peregrinationem, & fimilia, prout nego-
tij qualitas expedit & requirit.
' '
•m'1 • «
; ;
*
1 1 ; T .
j
QV AESTIO XXV, •
'-
1 '
'
4^
tamen pro^
prehenfus,fconfefTioue propria, &c.uttfipra ,
Ser aliquid quod dixit uel egit,utpote m
hoc cau/a fidei;
per annum, uel plus, talis.,
Eftinuit excommunicationem
eft iamfufpeftus Uui^rde hazrefi, quia hoc no caret fcru:
Citacqf.
pulo h^retjc^prauicatisidepoenis.cap.grauem.
comparet, fed tenuic.
autem refponfurus de fide,ubinon
qiiod excommunica-
contumaciter comparere, proptpr
uehemepter,nam runf le
tur, tuna fit /ulpedusde hzrcfi
;
QuaHioXXr. , - 4?i
IHecundum hoc iudex procedere poteft . In cafu uero
quo fe purgaret , tunc abiurationem omnis hatrefis, cum
p^na relapforu,ac perpetua p^nitetia, p modii qui fequit
infnia formada faciat ,& modus difponedi ad abiuratio-
* jie, talis eft, ut didii eft in quarto,& quinto, modis praecp
dentibus proceflum fidei terminadi.Nou et qdjn feque
piptatis
tibus modis oibus fententiadi , ubi ludices p uia
procedere uellent,tuc p modu um
radu procedere pof-
/ent.Sed quiafccularesiudicesuarijs fuis utuntur
modis,
iuxea rigore,& no femper iuxta aequitate procedece.s,ideo
ipfis infallibilis regula &modus aflignari no p6c,iicuc iu-
s
B .
• :
Qu&ioXXV. 4H
talis diocafis uobis delatus de talibus tc talibus, fi’
fuifti
qvaestio xxv;i.
, „ _ ,, Iure,reperiturfufpeftusdeh*refi, &etia
diffamatus. Et hoc eft quando delatus ipfe non reperitur
legitime deprehenfus,nec propria confefiione , nec facti
eutdentia,necetiam tcftiii legitima productione, fed re-
peritur publice diffamatus,ac etiam reperiuntur indicia
contra eum, qua: ipfum reddunt fulpe&um alias de haere-
tica prauitate Jeuiter uel uehementer,utpote quia habuit
magnam familiaritatem cum haereticis, qualis fuit ili»
de
. '
tr.
QimJUoXXPI.
de quo agitUr in eap. inter follicitudines. de purg.c.Et ta
liVacione infamias e# indicenda canonica purgatio j 8c
rarione fufpitionis debet hxrefim abiurare , iuxta cap.
allegatum , inter follicitudines , circa illum talis pradi-
ca eti leruanda . Talis enim (ic publice de hserefi diffama
tus,& ultra infdtniam ea aliis indicijs, fpfpedus habi-
tus de haeretica prauitate, imprimis purgabit le publii*
ce, per modum quo in fecundo modo tadum feft. Qua
purgatione explera per ipfum diffamatum, moxidera dif
famaeusutfufpedus aliter, & ex ali js indicijs hsrefi de
qua eft lulpedus habitus , pradidum Habeas librum e-
uangelionim , coram politis , abjurabit pej: hunc mo-
dum . Et ego talis de tali loco talis diocriefis , coram uo- *
adiuuee, &
ifta eliangeliafacrolanda . Quod fi contra
pratdidaiurata&abiuraca fecero in futurum, ( quod
Deus auertat)a p^nis talibus de iure debitis, me nunc pro
tunc libere liippono, obligo & altringo , quatenus illis
pledar,cum probatum legitime extite rit , me talia com-
mififle,aduertendum came hic quod fi indicia funt talia,
’
•
& tam fore ia,quod cum infamia pra?dida uel abfque ea >
Ff i reddant
(
45 6 Mod.Scnt. Super deb.Sujp.ct diffamat*
reddant prxdidum diffamatum fufpedum de hxrefi ue-
hementer,tunc abiurabic omnem hxrefim generahter,ut'
habitum eft,& fi reiabacur in quamcunque hxrefim, poe-
na relapfi debita punietur, ut in ca. inter follecrtudines ,•
QV AESTI O XXVII.
C T A V V S modus proceflum fidei termi
nan(,, >^ ntcntiand '>fi n,'e n di } eft q u ad o dela
0^7 tus de h retica prauitate meritis proceflus
?
diJigeterdifcufiiSjeii bono confilio in Iure
per»orum,reperiturcpnfefiush*refim,fed(
p«‘nicens,& alias no relapfus ueraciter.Et hoc eft quando
delatus ipfe confitetur iudicialiter coram epifeopo &in-
quifirore, medio iuramento,foreuerum q> ipfe tanto tem
pore fietic & per feueraueric in illa,feu alia, de qua delatus
eft,h$retica prauitate, & illi credidit & adhatfit, /ed poft-
modum ad informationeepifeopi & aliorum uultrefilire
& ad gremium eccl( fiarredire,& illam & oem aliam har-
refim abiurare & fatisfacere prout ipfi uoluerunt ordi-
,
QujtftioXXPlll. 45*
juxta
arau itate eft in perpetuum carcerem retrudendus ,
c.excomunicamus. 2.$. fi quis ei ablolutionis beneficio np
'partito & iniun&o eide g> talibus iniungi
cofueuit Iuxti .
fiftione re-
ca.ut officiii, prouifo tn folerter ne fimulata
deat fraudulenter,feculare etia brachili impedire non pof
funt. Modus aut abiuradi eft, ut fupra ta&um
eft tantuip-
XXVII. 45
ad ecclefiz unitarem , prout fe
dieris fecifle credimus &
fperamus.Sane cum indignum ualde exiftat dominorum
temporalium iniurias ulcifci Deumqj calorum creatoris
,
Super
- i v
46 2 Super rclapfdmfed poeniteri.fententU,
tentem. Ll *
ci
QVAESTIO XXVIII.
ONVS modus proceflum fidei terminan-
di, &
fencentionandi, eft quando dela-
tus pro hxrecica prauitate, proceflus meri
tis diligenter dtfcuflis,cum bono confilio,
reperitur confefius haerefim & poenicens,
hoc eft quando de-
fed relapfus realirer,&
latus ipfe confitetur judicialiter coram epifcopo, aut iudi
cibus, alias feomnem hxrefim abiurafle,& italegitime re
pcritur,& quod poft cecidit de tali haerefi/eu errori,, uel
fpecialirer hxrefim abiurauit , fcilicet maleficarum , &
poft redijt in eandc,fed poft adherens confiiio faniori p$
nitet, credit catholice,& reuertirur ad ecclefiae unitatem,
tali.n.non funt fi humiliter perat , deneganda poenitentiae
& euchariftiaj lacramenra,fed quantumcunq; poeniteat,ni
hilominus ut relapfus tradendus brachio feculari, ulti-
eft
)
464 s u P er relapfam , fed ppnitcn.fentcntia.
linquendus brachio feculari,uel perpetuo immutandus,
pro hxretica prauitate,mxta cap.quonia.de h?redib.ar.<5
Adueniente aut die praffixa degradando relapfo, ac trade
do (i fuerit in facris ordinibus coftitutus,in brachio fecu
relinquendo fi fuerit Jaicus, ad audiendam diffini
iari^atac
tiuam fententiam , in aliqua platea feu loco extra ecde-
&
fiam, populo congregato, fa&o fermone per inquifico-
rem, ac ipfi relapfo inibi in alto loco coftituto,
&
pnefen
ti curia feculari,fi degradadus ipfe relapfus fuerit Epifco
pus in pontificalibus indutus, & praelatus fua» diocoefis
eidem aflifientibus,ipfum degradatum coram eo exiften
tem , & indutum ac difpofitum, ac fi deberet in fuo ordi-
ne miniftrare,a fuo ordine degradabit, a fuperiori ordine
incipiendo,& ficgradatim ufq; ad infimum, & fic confe-
rendo ordineqi,uerbis utitur epifcopus,ad hoc per eccje-
fiam ordinatis, jta degradando in qualibet depolitione ec
ca Culx &
fiola»,& fic dc aliis poterit upi aliquibus uerbis
contrariis primis.Quaquide degradacipne fa&a,ubi fien
da fic per modum fecundum quem de iure fcu confuetudi
nis, eft ficnda , officialis mandabit notario feu religiotb
,
uel clerico,quatenus legat fententiam,quaj lententia fiue
relapfus laicus , fiue clericus eft degradatur, feretur pep
,
modum tenoris fequentis.
N OS.N.miferationediuina Epifcopus talis ciuica-
tis,& Judex in terris talis Domini dicioni fubieftis.Atteo
dentes Jegicirne informati, quod tu talis, dc tali loco,& ta
, fuifli grauiter coram nobis fi ita fuerit , feu
lis diopoefis
r
&,
•vv
Qutflio XXVIIL
- '
46 $
cationis fenrentia,qua aftri^qs tenebaris abfoluentes , fi*
1
QVAESTIO XXIX.
s’Ecimus 'modus proceflum fidei terminan.-
, _ fencenciandi ell ,
quando delatus de
D ***?£ haeretica prauitate proceflus meritis dili-
g£cerdifcuffis,cu bonocofilio peritoru in
J
46 8 Super relap.& impceniten.fententia,
ris fequentis,fxpius tamen admonendo per prius ut refi-
iiatur , & paniceae, quod fi omnino poluerit, fertur fen-
>'-
*enti*. #
• . : .
’
.”' 1
«33 :>ib
,
QVAESTIO XXXI.
Qu&flioXXXl. 4H
dicere ,ut clare uideant fi depofuerunt ueritatem nec ne •
i
474 Contra conii ittutit & omnia negantem*
prra confeftione,& tertium legitima produ&ione,uc ha?»
recicus poenitesabiurec omnem haerefim publice, per for
ma de qua agicur.O&auo modo fupra pofito, proceftutn
fidei terminandi, ubi de talibus agitur.Si uero ficconfef-
fus quod animo per-
incidit ficinlrafefimjfedftac in illo
tinaci, utimp^nitens relinquetur brachio feculari,& aga
tur circa illum per modu quofupra agitur in decimo mo
<lo proceflum fidei terminandi,obi de talibus agitur. Si
autem ipfedeprehenfusrteteritcoftanter in negatiua, feci
ip(i teftes refilierint a fua affirmatiua fuu tettimonium rd
uocando,ac culpam fua recognofcendo,quia infonti tan-
tam labem inpofuerun., rancore^ odio agitati, prece feu
precio dedufti,ipfo delato ut immune a iudicio relaxato,
punientur ipfi utfalfi teftes accufantes feu deferentes, uc
notat Paulus fuper ca< multorum.& uer. illos in prin. de
h^re.in cle.& feretur lententia feu poenitentia contraeos
ad arbitrium epifcopi & iudicum, omnino tamen ad per
petuo cafcercs tales falfos teftes condemnando, & in pa-
ne & in aqua,ad dies uitae poeni tetiando, ponendo etiam
poft ad fcalas ante portas ecclefia; tales, &c.habent tame
poteftatem epifcopi mitigare , aut etiam aggrauare poft
annum & tempora,per formam tenoris fequentis.
S 1 autem taliter deprehenfus per annum uel plus, uel
alio maiori congruo tempore expeftatus , perftiterit in
negatiua conrinue,& tefteslegitimi in affirmatiua,difpo
nant fe epifcopus Stiudices ad relinquendum eundem
brachio feculari,mittendoeidem aliquos probos uiros,/!
deizeIarores,& praefertim religiofos, eidem noningra-*
tosjfed familiares & gratos,qui fibi indicent q*morcem
non poteft euadere temporalem , dum fic flat negatiua ,
fcd traderetur tali die uc h^reticus impoenitens poteftar*
curia; fecularis.Et nihilominus epifcopus & officialis nue
tat Ualiuo feu poreftati curia; fecularis quatenus tali die
,
& hora,& in tali loco, extra ecclefiam tame, ueniac cum
familia fua recipiendam quendam haereticum impoeniw
terem,quem tradent ei.Et etiam quod faciet publice prae
«onizari iu locis illis,in quibus pra;coniza tiones alia; fieri
confueuerunc.
Qtaflio XXXI. 47 1
confueuerunt ,quod oes fin tali die et hor*,fn tali loco adi
audiendurrl Termonem qua» pratdicator faciet de fide , &
tradent epifcopus& officialis quendam hatreticum perti
nacem brachio feculari.Adueniente aut die prxdida ad
ferendum fententiam affignatam, erunt epifcopuset offi
cialis in loco prardido ipfo tradendo, ibidem exillcnte al-
to clero & populo congregatore eminenter ab omnibu*
uideatur,ac pr^fente poteftate curif fecularis, ftado ipfo
tradendo Quibus ledis,ferctur fententia per hunc rao*
.
dum.
NO S.N.miferatione diuina epifeopus talis ciuitati»,
aut ludex in terris talis domini. Attendentes quod tu ta
lis, de tali loco, talis dioccefis,fuifti nobis delatus de
tali
contumaciter abfentantem
*
‘
% , . . - • >
Qvaestio XXXlt *,
repentus cout
r• » confilio iu iure per;torum 5
leu abfens
Kl^tica prauitate, eft camc fugiemus
& hoc eit
cotumaciter/ed congruo ttoporeexpe^tua,
eft, quando delatus
de P re
in tribus ca (ibus. Primus ^| ^
propria, uel fa^i eu.de
fusin hoerefim,uel in confeflione (e ,uel
tia, uel teftiu produdione leg.tima/ed fugerit
fentauerit!& citatus legitime noluerit comparere-
delatus & receptui a q
dus cafus eft quado aliquis eft
li informatione cocra
eu, habetur aliq^
fic citetur reipoqfurus
de fide ,
fupeaus,&
cxC0 ““l
contumaciter compatere exc6mumcatur,&
animo percuna >
rus fuftinet illam excomucicacionem
abfentatcTertius cafus e ,q
femper contumaciter fe
excomumcationis mucrone
filium uel fauorem , talis eft
annum animo indura^
percufius qua fi (uftinuerit per
,
47 8 Contra conuidum fugitivum
extunc eftut h^reticus condemnandus, perca.ut jnquiff-t
tionis f,rprohibemusdehj:reJib.6.& contumaciter le ab
fcnrauit.in primo cafu ille talis eft impoenitens h^reticu*
condemnandus.iuxta ca.ad abolendam. pr^fenti Iri fe- .
<
NOS. N.miferatione diuina cpifcopus talis eiuita-
tis >#tc. aut iudex talis diocoelis, ipiritum confilij fi-
dioris .Pr^terea eundis noftrar mentis defiderabili-
bus, illud potiffimum infigitur cordi noftro , tempori-
bus noftris in dida tali diocaefi,ubercm florentemq; eccle
fiam,uineam inquam Drii Zabaoth ,
quam fumnti patris
dextera uireuofis complanrauit * quam eiufdem patris fi-
lius proprii ac uiuifici unda cruoris uberibus irrigauit,
qua ipfe almus fpiritus peradicus,mir is & i neffabtlibusqi
dbnis intimus foecundauic, qua tota ipfa iricomprehenh-
bilisatq; inattingibilis trinitas beata, gradiffimisuariisqj
priuilegiis fandius dotau it,pariterq; ditauit,aper de filua
qiiieft,& qui dicitur hfreticus quilibet, abforbeat de-* &
palear, frudus fidei uberes deuaftandoaciacerantes>hae-
refim,uepres,palmitibusinferedo,ferpensq; torcuofus no'
flri improbus humani generis inimicus,effians uirtus, qui
.r Qu&ftioXXXlL 47 9
#uftrios,ac conduxic, ditans illos .rternis retributionibus,
expedans ipfe Dei fiJius de agro ifto magno, illa die iudi-
cii extremo, uberes manipulos colligere,& per manus fat»
/
Quinio XXXII. 48* .
inh^refin*
te aliquafulciretur. Verum cuinucnillemus ce
deprthenfum,deponentibuscontracequampluribuste-
ftibus, fide dignis, te coram nobis
aduocacum luflimu*
detineri, dicatur ficut fadum fuit, an uidelicec
comparue-
rit,& medio iuramento interrogatus,f4 fTusfuerir,uel
nq
Sed poft maligni fpiritus confilio duftus 8t fedu&us,mu»
tuens tua uulnera uino & oleo falubriter confoueri aufu-,
&
gifti, aut ponatur, fi ita eft, carcerem
arrcltum, fregilli
pariter & aufugifti,latitans hinc indc,& quo ce mdlignut
fpiritus duxerit ante fadus totaliter ignoramus : qtl fa .
Verum cum inuenifiemus concra te taliter ut prodicetur,
nobis d elatum de haeretica prauitate , multa inditia
quae fiifpeiffcu Icuittr de hxretica prauitate, pdi^la,t® meri
QutflioXXXlII. 48^
pertinacem , & ut talem relinquendum brachio feculari,
&pernoftram fententiam dimniriuamce a foro cccl^l-
fiaftico repellimus & relinquimus poteilati curfje fu:
ris, eandem curiam affe&uofe deprecantes, ut h quando
te habuerit in fua pote/late, erga te citra fanguinis cffu-
.fionem& mortis periculum fua fententiam moderetur.
Lata fuit hxc fententia, &c. Confiderundum hic quod li
ift^ profugus & contumax fuerit deprehenfus in h ei efi
uel propria confeflionc,ueI teflibus legitimis , ante ab &
iurationem fugit,ell per fententiam uere hf reticus impf
nitens iudicandus,& ita in fententia ponendum eft.Si au
tem aliter non quia delicus & fufpe.
fuit deprenfus,nifi
&us habitUN,fuit citatus refponfurus de hue , & quia re-
&
nuit comparere,fuit exc6municatus 3 in excommunica-
tione tali itetrt ultra quam per aimum,animo indurato,
& tandem noluucomparercjifte non elt iud;candus luere
ticus.fed ut h^reticusjSt ut talis comlemnandus,Sc ita pu
mendum eft in fententia, ut didum elt prius.
JLO
CLV AE S T I O XXXIII.
*
nandi & fetitentiandi , eil quando delatus
de hxretica prauitate , procelfus meritis
circa deponentem diligentes difcuflis , cu
bono confilio in iure peritorum 3 reperitur
de tali hxretica prauitate tantummodo ab altera malefL
ca incinerata uel incinerada^delatus uel delata,& hoc con
tingere pot tredecim modis, taquam per eredecini cafus,
quia fit delatus ucl reperitur immunis & abfoluendus to
jii.Pars Mal.Malefic. Hh tali—
,
' s*
,
• -9 » *
,
jL „ j
Sent.contMakf.incincr.HelJncineran.
4$ 6
dica mus, quia etia ex fadtis prxfumitur de effedfu, ad hoc
arg.31.q-2.qui uiderit,ideo uiderur q> acrius funtpunien
di &fententiandi, qilliqui de h$refi leuicer habentur
fufpettijjfut iudicandi funr aliqui ex leuibus coniedturis,
puta quia eis feruicia exhibuifl'ent,literas detuliffent, eo-
rum erroribus, fi nullam fidem adhibuiflent, q? tamen il
los non manifeAaflent, alimonia ab eis accepi dent. Sed fi
ue illi, fiue ifli intelligantur, hoc quod in confiiio perito-
rum conclufum fuerit fiiper Jeuem fufpitione, prolequen
dum erit a Iudice per talem pradlicam,talisenimautab
iurabit,a canonice fe purgabir, fecundum quod in quarto
modo proceflum fidei terminidi/ub quxftiotre vicefima
quarta tangitur.Sed tamen quia potius uidetur quod ab-
iuratio fit indicenda, & hoc propter alle.ca.excomnnica-
mus.i.$.quiuero inuenti fuerint fola fufpitione notabili
&c.tamen non debent fi relabatur poena relapforum pu-
niri, & procedetur prout in quarto modo proceflum fidei
terminadi, circa uicefimamquartam quxflionem radium
eft.Quintus modus incid>t,ubi talis delatus inuenitur fu
fpedlusuehementer,&hocfimili modo, uel conteflione
propria, uel depolitione alterius maleficxdetdtx, & lunc
qui ad hac Jeuem depofitiofiem reducut impeditores iu-
dicum diredfe uel indiredleeorum officium inquirendo,
maleficas impediedo, dummodo hoc fcienter fecerint, ex
cap.ut inquifitionis negocium.lib.tf.de hxre.lte reducut
omnes qui impedientibus prodant fcienter auxiliu, con-
filium uel fauorem, patet per allegatum ca.inquifitionis.
Item reducut qui citatos aut captos haereticos inftruunt
de celanda ueritate,& ut illam fubiaceant uel falfitatem
aiferant,& hoc ex ca.accufiuus.&.§.fi.Item reducunt om-
nes , qui eos quos fciunt hxrericos receptant, (ciente de-
ducunt, uifitant, uel a flociant, munera mictunt,feu fauore
impendiit , quxota in fauore non perlonx,ledculpx fiut,
ubi fcieter fiunt, & ideo dicunt q> ubi delata perfona par-
ticipat de prxmiflis , & hoc per confilium ita iudicatum
fuerit,tunciuxta quintum modum proceflum fidei termt
nandi jlubqusflione uicefimaquinta fcntetianda eft, tali
• .. * cer
Qutflioxxxm. 4$7
ter ut oem haerefim lub pctna relapforu ubi reciderit, ha
beatabiurare.Poffiimus tamen aflerere adiiciendo lu
dices refpe&um habeant fuper unius cuiutq; malefici in
cinerata aut detenta , familiam ,
prolem , (eu etiam pro*
geniem,eo quod ut plurimum tales reperiuntur infe&r.
Cum maleficx etiam proprios infantes ex dxmonu infor
matione ipfis habent offerre,unde & indubie in quibufi*
Cunque flagitiis informare , patent hxc ex prima parte
Operis.Probatur & ex eo quod fic in fimplici hxrefi pro-
pter agnitorum hxreticorii familiaritatem, dum quis de
nxreli infamatus exftit ; etiam confequenterraticne fa-
miliaritatis eft de hxrefi uehementer fufpettus, ita & in
hac hxrefi maleficarum, profatus autem cafus patet in ca.
inter fbllicitudines,extra.de purgatione.ca.ubi apparet q>
ratione infamias de hxrefi, fuit Decano cuidam indida ca
nonica purgatio, & ratione familiaritatis hfreticorum 9
abiuratio publica, & ratione fcandal fuit
i priuatus bene-
ficio, quoufque fcandalum fopiretur. Sextus modus in-
cidit, ubi talis delatus efficitur fufpedus uiolenter ,hoc
autem fit non ad fimplicem uel nudam
depolitionem al-
terius malefici detentae, fed ad iudicia fadi,qux eliciun-
tur ex quibufdam uerbis & fa&is a malefica detenta per-
9
petratis & prolatis,quib ad minus delata afieritur inter
fuifle,& operibus deponentis comunicafle. Pro quoru in
telligetia,aduertedafuhteaqux fupra quxftione decima
nona ta&i (unt,prxcipue fuper uiolentainfufpitionem ,
quomodo ex uiolentibus & conuincenribus oritur con-
iefturisj8t qualiter ludex uioletatur ad credendu ex fola
fufpitionealiquemefle hxreticum,qui tame fortaflisbo
nus catholicus in corde exiftit.Sicutcanonift^ exemplifi
cat circa fimplicem hxrefim,de eo qui citatus in cauta fi-
dei ad refpondendum renuit comparere contumaciter g
propter quam cotumaciam excommnnicatur, in qua ubi
per annum perfeuerauic,efficitur fufpedus de hxrefi uiq
Jenter.Quare & a fimili circa talem delatam aduertendai
funt inditia fafti, ex quibus efficitur uiolenter fufpefta ,
& ponatur cafus quod detenta malefica afierujt illain ixa
Hh i terfuiflb
Sent.cont.malef.ih ciher.uel incineraii.
jfgg
terfuilfe /iiis hialeficij,qua:tamendelataconftahtef ne-
gat, quid ergo faciet ? utique opus erit confiderare,- an ex
... c, , llinet.
Quxnio XXXIir. 4 ?9
Ainet,uere & re2liier,cum tamen ali* w maleficio taci-
ut ditium tunc ell,
turnitatis quafi infenfibiles redduntur,
ultimum refugium Iudex habere poteft fuper canonicam
quae a feculari iudice indicitur,
dicetur
purgationem ,
fi
uulgarium,
uulgaris licita,quae no numero purgationum
de quibus i.q.4.confuluilh. cap. monomachiam dici-
&
tur.lnqua purgatione G defecerit, ut reus uel rea iudica-
bijur.Septimus modus incidit, ubi delatus ipfe
non repe-
titur legicime deprehenfus , nec
propria confemone 9
legittima,fed tan
nec fatii euidentia,nec teftifi jpdutiione
tum reperitur a detenta malefica delatus
uel delata, & cu
lulpetium c
hoc reperiuntur indicia qua? iplum reddunt
tiiter uel uehcmeter,utpote quia folummodo habuit ml
ratione mf*
gnam familiaritatem cum maleficis, tunc rali
egi
miae dicenda canonica purgatio, iuxtacanonemal
eft
hxrehm ab-
tum, inter follicitudines, & rone fufpitionis
G uthemen
jurare, cum poena relap/orum ubi recidiuaret
fufpetiusjuel fine illa fit leui ter ,&
procedatur ut in jp
ter
ta-
ximo modo procelliim fidei terminando,circaca.27.q.
reperitur
bium eft.Otiatius modus incidit ubi fic delatus
confefliis hxrefim illam, fed paenicens & nunquam relap
de re-
Aim.Vbi notandum quod conlequencei’ ubiagitur
& non relapfis,pcenitentibus & non pernitentibus *
Japfis
Iudices, qui de ulti
tales diftintiiones tatix funt propter
ideo ciuilif
jmis inferendis fupplicijs non fe intermittunt,
fiue relap-
ludex fu per confeflam fiue pceniteat,GUe non,
fa fuerit fiue non, per ciuiles imperiales leges &pro
Hh 4 Supe» .
. 1 -
4po Sent.cont.Malef.in cmer.uel incineran.
QVAESTIO XXX1III.
B
jiVihtuftlecimus modus procefiiim fidei ter
|
minadi,& fententiandi,eftquadodelatus
de haeretica prauitate,reperitur maleficia
jj
Qua/lio xxxmr. 4 91
& no illicita remedia, aut quo poflit talia ueraciter lude*
qui-
cognofcere?Refpondetur q> citato illd, interrogetur
ec
bus mediis utatur , nec tamen uerbis fuis ftandu , fed
9
clefiaftic 1 udex cui ex officio inciibit, diligenter
inquirat
-
do, ubi ad unius nocumenti feu maleficii curam fe intro
mittunt,alterius uero minime, prout iii diocoefi Spjrenfi ,
inclufiu^,uttadum .
hu-
tuftnodi praefidentes aeternae dam-
cuji nationis laqueum, propter ex-
communicationem eis ab 't «v vi
rt . . .
ecdefia infliftam, r. Y
cuadere ue-
“T Lenm lixae • .
•
:.’i. 7 i tu-
!
'
L' • ut: ’ ;:i;^?.mpn3ai*»uE tii J
.
1 OUVl/ I i' fl tjon
.•n.to ;U!nr*tnf)ul rzr.;i.’n3b'h-.rp': %
?• “i»p . % >:ip
:
- '
\
•-r-
>5 iU.A
^ fgy ior >us t c Huius
QuxftioXXXF. 497
• f; /Jf
% | ! 1 1 J t C -
‘
* tji C
tiandi meleficos »
quoufquefrtuoli ,
aut etiam iujle appellantes .
QVAESTIO XXXV.
>Y» I vero ad appellationis remedium finalitec
- delatum confugere ludex cernerer,notan-
dum primo quod ha:c interdum ualida ac-,
quemfta^merdum friuola atque nulla de
cernitur.Cum enim in negocus fidej fum-r
marie fimplicicer & de plano fic procedendum , uf ex pra;
cedentibus fepe ca&um eft,exca. multorum querela, in
cle.ubi & appellationis remedium interdicitur Aftamen .
Q
Vibus apoftolis negatis fic adhibitis appellanti,
ftatim iudex continuando ipfum fuum officium
exequatur, mandando eundem capi feu detineri
uel ipfum arreftado,uel terminum ad coparedu
cora fe eidem aftignando,uel aliquid fimile propter quod
appareat non definit efle Iudex,continuabitque procef
fum fuum contra appellantem quoufq; a iudice ad quem
eftappellatum fic prohibitus ne procedat.Caueat tamen
Iudex quod nullam nouitatem faciat contra appellarem
perfona,nec ipfum capiendo, nec fi captuseft a carccre li
berando.nec alias ab hora qua fuit fibi appellatio praefen
tata, quoufq; apoftolos ei tradiderit negatmos,fed ex cuc
ut praedicitur,poterit fi iuftitia hoc requirat , quoufq; fic
prohibitus a iudice ad quem fuerat appellatum, &tunc
cum proceftibus claufis & figillatis,& cum fide ac tuta cu
ftodia, idonea cautionefi oportuerit remittat eum ad 1 u-
E
'
illa
mox ut apo-
liolos reuerentiales appellanti exhibuit ,
pro qua ille appellauit,llatim ipfe definit elTe
ludt x, nec pot amplius de ilia cognoteere,nifi fibt
(a remifla per fandifildhm noftrum Papam, quare de cai»
in caufit
-• -• - - fe
j,
o, iisfpon- . z.i
fus
ipfiusecclefixeam prxfcrua-
~{f. re dignetur
4 - “J %.
(i
i», • /. , .
*
K it ’*.
* «V 1 ,»*> i, «1
. M>«v >y
/ M»« • *Lf , • fi
*yk\ * w'1 i * i»*.*
.>• 4* 1 ' i.fji
*•*>'*' m »t* .
y
*
4
H/
-J * % w- JU
v « V* 1
•
v ** r
>» Ifj
L: >i k* 0*illt<rif?Vd£j
J
rv
Sto »
»**a 3
yt«> •
f.’.
.
>
istfi nJrytt’
»*• <1 < J, . j «I . «
^ v
tpoitc
> * * A,
•**» -
j. ri.-r-r; S E»r
•i-
I T
CE
ACTATVM
AT I Oj ET.
Uerfkatis ColonienC
IVXtjL FOBJrfjM Ty
inflrumentu
NOMINE
NI NOS
CHRISTI* Amen.Nc*
uerint uniuerfi prxfente*
publicum inftrumetum 1 6
durijuifurij & audituris
Quod anno a natiuitate!
eiufdem Domini noftri *
Millefimo,quadringchtefi-
mo, oduagefimofeptimo j
Indicione quinta, die ueraf
fabbati,decimanona rnenfis Maii * hora quirita poft meri
dxem,uel quafi pontificatus fandiffimi in C H R 1 STO
patris & domini noftri domini Inriocericii * diuina proui-
dentia Papae odaui , Anno tertio. Iri trfei notarij publici
& teftiurii infra prorilm ad hoc fpecialiter uocatorii
(eri
*
& rogatorum praefentiaperfonaliter conflitutus* Vene-
rabilis & religiolus frater Heriricus inftitoris facrx theo-
logia: profeflor , ordinis pra»dicatorum,’haeretic3e praui-
tatis inquifitor ,a fanda fede apoftolica , una cum uene*
labili &religioIo fratre IacoboSprenger, etiam facraS
li 4 tbeoltf*
.
/
fitomm,mpbxiudiciutn falutis animarum, feereta tamen
qua: quandoque ab inquifitoribus audiuntur non fune
omnibus reueJanda . Vltimo exortandi ueniunt omnes
principes, & quicunque cathblici,ut afhffcre dignentur
tam pijs uotis inquietorum, pro defenfione fandae catho
Jicae fidei . Demum uero fubfcripti & fuprafcripti dodo-
respracdidae facultatis theologi*, manibus propriis fe
fubfcripferunt,pi out ego Arnoldus notarius infrafcriptis
ex rcueiatione honelli ioannis Vorda de Meclinia, almas
uniuerlitatis <Lolonien.bedelli iurati qui mihi hoc retu-
lit , audiui &
ex manibus etiam Cupra &
infralcriptisap-
paruit,uidi & in hunc qui fequitur modum.
Ego Lambetrus de Monte , facrae theologi* humilis
profeilor , ita fentio ut prxl'cribitur,tefte hac manu mex
propria -. Ego Vdalricus Kryden vvijK.de eKlyngen,
/aerae theologia: profeilor nouiflimus,ut prxfcnptum eft
ita ienciendum,hac manus propri^ fubfcription^ ccnfeo.
Et ego Conradus de Campis , lacra: theologia: profeilor
hunulimus, prout (iipra cum maioribus meis in idem
concurro mdicium. Ego Cornelius de Breda, mini-
mus profeflor ita lentio,ut prxfcriptum eft,quod tellifi-
cor manu mea propria . Ego Thomas de iicocia, Iaera
theologi* profeflor, ljcet immeritus confornnter ftnrio
uenerabilibus profe floribus prxfcriptis,tcfle manb mei
propria.. Ego Iheodoricusde Buminell,lacrx theo-
logia:humilimus profeilor, ita fentio ficut fcriptum cfl
per magiftros meos praeferiptos , quod tellor manu mex
jppria , in allertione articulosum prxlcriptorum com
formis iudici lum cum uenerandis magillris nolhis,prac
j
lonienfis iuratus ,
Quia pra:miflis omnibus & Angulis »
dum (ic uc praemittitur fierent & agerentur,una cum pr$
nominatis teftibus praefens fui,eiq; fic fieri uidi,& ut pras
fprtur ex relatione Bedelliaudiui, idcirco
pr?fen< pubil-
fuminttrumentum, manu mea propria feriorum &
ingro flatum, ex inde confeci,fubrcrifi,publica
ui,& in hanc publicam formam redegi,
fignoque & nomine meis folitis &
confuecis fignaui ,
rogatus &
requifitus, in fidem & te
limonium omnium
M v ficfinguloruh»
ty
/.
pr ? miflp
vy
/V ri 3
c rum. Z3 00 U a
n ‘l
\
'
'•
V \V
a 3 .> a xs A
P I N I- S.
'&icd&T
0.
ERRAT A SI C CORRIGITO,
1.
l.farrs.c. is. fa*
•flere. lege afferere. c.i.aret.Ieg.arte.c.S. Iaera:.
cietate.l>lbcictate,c.27.zg.cdnalcs.l.carnales.c.2s.angcluiu.i.an
geli.afleftionem.l.aifteftionum.c.49.clericos.l.colericos.c.56. ge
tiliaco-um.l.geneata i.orum.c.S 2.uebra.l uerba c .6 i.nimis.l.im
nus.c.6s .iturum ftatuitur 1. igitur ftamio.c.Sz.^lUinaHua.l.xlu
matiua.c.83. exeuntibus.! .exeunrci.c.j»6. licitum. l.illicuu.c, i«>4»
alias.'.adc.izi.otnnium.l.hoininum.c.i24.petrus.l. mimus .c.
ij 2.uebrorum.l.uerborum.c.i6o.generaiiuam.l.genetatiuam r«
cipiunt.c. i64.omnium.l. hominum. c. 169. cxus.l.unius.c.joS.aii
gcloruni.l.anglorum.c.}4}.lolitum.l.illorum.c.j8S. potere.Up*
tere.c.39z.perfeuerandi.!.przl"eruaniii. t 409. notorio. 1, notario»
c< ‘.
415 .bellum.l.libellum.c, 4 »j..difcufrus.l.dil'cusfis.c. 45 ^*hi
•
Jjis.c.44S .h*retica.I.hxreticus,c.4S oacuetfus.l. reuerfus.c. 4S ?
dclinquentes.i.delinquentisx.4J S .fcalo.Ufcala.c, 46 1 . peraclitus f
paraclitus.c,478.louge.l.longo.c.48i.expoaeadui.l. esponen*
l|as.c.4S4>fcicntc,Ulicmet.c^8#,
. 4
~ 'Miifcf.o
t llt •• ) < .,fr.'£ | u ?wnjr,
'
.. iit yifit
•
/ r
»,hn *j><j« ;/*• *•
r»‘. msj^v
. .. c.iir.* -j? £r :
!
« au mu:.;,’ ; ;-ri
(• •'»
ifjtfi sr.iii-t i £ 'tuvonyii
1 < •*
"fp*
RSGIST RV M. I
ABCDEFGHlklMNO *
P Q R. S T VX
Y Z
Aa R b Ct Dd EcFf Gg Hh Ii Iu
TA " JI 3
VENETIIS
Apud Io. Antonium Bertanum. 1574*
iMSQ.J.tn: Cjiiti)
/' • ;; • hn
*>« tffctwW®
•;
,
• '
•
1 ji r.'.! j.VC.i