Va"^"-^u

::^'!^ '

f^:-.

^.^

J^U-:-^-

,^^:-:^r.
fr^

%
 Digitized by the Intemet Archive
in 2011 with funding from
University of Toronto

http://www.archive.org/details/dedienataliliberOOcens
 "

C5966d
^
CE^^SORIM
D E DiE :n^atali liber

KECENSUIT

PRIDERICUS HULTSCH.

LIPSIAE
IN AEDIBUS B. Cx. TEUB NERI
MDCCCLXVII.
LIPSIAE: TVriS B. G. TEUBSERI.
 CAROLO HALM
AUGUSTO wilmai^:n^s

D D D
• •
 PRAEFATIO.

Censorini recognoscendi iit consilium caperem

factum est Caroli Halmii beneiicioj qui ante hos
quattuor annos, cum Misniam convenissent Germa-
niae viri philologi, obtulit mihi suum Censorini
exemplum, in quo variam coclicis Darmstadiensis
scripturam diligentissime adnotaverat. Namque, ut
fere fit, postquam Ottonis lahni cura Censorini liber,

vuigo pessime editus; mirum quanto emendatior pro-

diit ex codicibus Darmstadiensi et Vaticano, tamen
satis ampla variae scripturae copia omissa erat, cuius
si ratio haberetur, multos locos adhuc minus recte
editos corrigi posse viderat Halmius. Itaque ego
summi viri auctoritati libenter obtemperans Censo-
rini librum ita recensere institui, ut, quantum fieri

posset, ipsam antiquam codicis Darmstadiensis scri-

pturam, non recentiorem illamquam alia manus in

eundem librum passim intulit, tamquam certissi-
mam ducem sequerer. Quam rationem ita facillime

omnibus probatum iri existimabam; si et antiquae

VI PRAEFATIO.

scripturae varietas et altera illa quam dixi con-

textus forma plene ac perspicue in adnotatione ap-
poneretur. Itaque pergratum contigit ut Augustus
WiLMANNS, cuius amicitia non in hac una re
prompta mihi ac parata Romae commoranti,
fuit

sponte concederet commentarios suos quibus omnem

c codice Vaticiino varietatem sedulo exscripserat.
Hic enim liber, ut cum Darmstadiensi fere ubique
consentit, ita in dissensu plerumque sequitur alte-
ram illam recentiorem manum.
Hanc quidem vetusti cuiusdam interpolatoris
operani; paucissimis locis probandam (ut p. 25, 16.
C6, 20), cum secuti essent priores editores plerique,
pkirima sane indicia mendoruni quae antiquitus in
Censorini librum irrepserant quodammodo oblita et
occultata fuerunt. Postquam vero omissis liis ina-
nibus commentis Otto lahnus reverti coepit ad pri-
mariae manus vestigia, nmlta olim immerito spreta
aut neglecta ex hac ipsa auctoritate corrigi, alia
probabili coniectura sanari potuerunt, nonnulla ta-
men quae gravius corrupta essent intacta relin-
quenda fuerunt. Et maxime lacunarum notas sae-
pius poni oportuit quam antea factum erat. Quo e
generc ut unum afferam, apparet cap. xiv (p. 25,

17) verba turbata quae cluo cet. non posse ea ra-

tione sanari quam Ludovicus de lan iniit in com-
mentariis Monacensibus qui inscribuntur Gelehrie
Anzeigen (tom. XXIV p. 211 ss.). Kam cum de
duodenis annorum hebdomadibus in aetatem huma-
 PRAEFATIO. VII

iiam incuiTentibus antea scriptum sit, non potuit

quasi maius quiddam subiungere Censorinus aique
ad decies septe?ios amios {viiam) posse — proferri.

Immo verba quae diio initium fecerunt sententiae

alicuius nunc truncatae, qua scriptor primum Sta-
seae et Etruscorum placita de duodecim hebdoma-
dum spatio breviter comprebendit et de his nescio
quid adiecit, tum aliam quandam opinionem protu-
lit, ex qua brevius etiam spatium concederetur vi-

tae humanae; tamen hofnines aeiatem suafn (haec

enim fere extrema in lacuna exciderunt) ad decies
septenos afinos posse — proferre. Praeterea pbiter
commemoro in Livii loco quem Censorinus cap.xvil
affert, si sub finem (p. 33, 8) post saeculi addideris
fnodufn (coll. p. 32, 19. 32, 1), hanc orationem obli-

quam non alienam videri a reliquis quae intercide-

rint. Cuius loci similitudine paulo post (p. 35, 2)
nescio an scribendum sit si (jtiis credit Itidis saecula-
-
ribus saecida terminari.
Contrariam hiatibus scripturae labem, glosse-
mata dico ab interpolatoribus inculcata, vix minus
saepe notare debui, ac saepissime quidem in frag-
mento. Ut p. 57, 10 verba et poploe anafora dicun-
tur non tam propterea sechisi, quod intellegi ne-
quirent, sed quia iUum qui ea scripsit voluisse
putarem et populo canapliora dicuntur , eiusmodi au-
tem mira sententia non tribuenda esse videretur
ipsi compilatori fragmenti. Sed notanda est et ap-

pellatio quae hoc loco signis zodiaci imponitur et

VIII PRAEFATIO.

forma Kavacpopa aclhuc non cognita nisi ex Hesy-

chio. Aliud Graecum vocabulum nondum receptum
in nostra lexica latet in glossa quae paulo aute
(p. 57, 2) primum margini adscripta fuit, tum in
contextum verborum illata. Ubi dubitari non potest
quin recte antlsioechoe scripserit lahnus Isaacum
Vossium secutus; quod autem in codice sequitur
antiscepe, id nec antoeci, ut suasit Carrio, nec Lach-
mannianum aniiscioe fuisse videtur, sed id ipsum
quod Kunnesius interpretatus est qui aversi contra-
rios polos specieni: at vero hoc non est barbarum
aniiscepae, ut ille vohiit, sed antiscopoe sive Grae-
cum dvTicKOTTOi. Denique etiam apud ipsum Cen-
sorinum insolitam formam Graecam Halmio monente
e codice restitui, enneaeieris p. 37, 12, cui similia
sunt evveaeiia et evveaeTiic, de quibus vide Din-
dortios in Stephani thesauro.
Monent me haec Graeca ut paucis significem,
quam normam et in Graecis vocabulis et in nume-
ris scribendis secutus sim. Nam cum ex utroque
libri reperiantur apud
genere permulta pro brevitato
Censorinum, minime ea res neglegenda videtur.
Primum autem hoc mihi persuasum esse profiteor,
certam legem neque alios scriptores plerosque nec
Censorinum sibi sanxisse, ex qua et numeros aut
notis aut litteris et Graeca aut Graecis aut Latinis
ductibus scriberent; sed regulas quidem fuisse ali-
quas, nequaquam tamen immutabiles. Tum negari
non potest veleres librarios in describendis codici-
 PRAEFATIO. IX

"bus multa siio arbitrio variavisse, at certe eo pau-

ciora quo vetustiores sunt libri manu scripti. Ita
cum hac etiam secundum antiquissima ve-
in re
stigia Censorini librum ediderim, minime equidem
affirmem in omnibus me ipsius scriptoris manum
repraesentasse; hoc tamen facile concessum iri ar-
bitror, nullam aliam rationem inveniri potuisse;.

qua propius ad verum accederetur, Nonnullis au-

tem locis ipsa codicis menda indicio fuerunt alia
olim scripta fuisse. Vehit p. 4A, 21 recte in codice
exstare videtur a^mos, quod suspensum fuit ex com-
putaruni vel simiiiquodam verbo nunc in maiore
lacuna omisso; iam cum huic accusativo bis in co-
dice appositum sit quadrigenti , dubitari vix potest^
quin utroque loco CCCC invenerit librarius easque
notas imperite in litteras transcripserit. Eadem de
causa p. 37, 1 , ubi primum est in codice, emenda-
tae vulgo scripturae unwn praetuli notam i, quae
nisi olim locum obtinuisset, qua tandem ratione
illud mendosum primum oriri potuit? Quamquam
non me fugit relinqui ut hoc statuatur, ab ipso
scriptore positum esse unum, idque postea in no-
tam mutatum/denique e nota primum fsictum. esse.
Sed ne in minutias aberrem, nihil nisi in re dubi-
tationis plena probabiliorem rationem amplecti vo-
hii, cum ipsam veram invenire non liceret. De
Graecis vocabuHs unum hoc addo, Censorinum multo
plura Latinc quam Graece scripsisse videri, siqui-
dem recte lahnus dimidio fere rarius quam priores
X PRAEFATIO.

editores Graeca admisit, ego porro codieis vestigia

persecutiis ex liis Graecae scripturae reliquiis plus

dimidiam partem in Latinas litterarum formas re-

duxi.
Ad ea quae imis paginis ad singulos quosque
locos adnotavi perpauca hic sunt addenda. Cum
Urlichsius in annalium quibus titukis est Eos vol. II

(p. 456 ss.) nonnullas varias scripturas e codice

Darmstadiensi protuHsset; postea rogatus ab Hahnio
eosdem locos denuo inspexit eaque quae discrepa-
rent ab Hahuii coUatione cum hoc per litteras com-
municavit. Ex his subsidiis ea quae pertinerent
ad extremas fragmenti paginas in corrigendis pla-
gulis adhibere potui; ex priore autem parte, qua
lahnianae editionis paginae primae sex collatae
erant, haectantummodo ad nostram adnotationem
addenda sunt: p.3, 1. celato Z>, p.4, 3. conparatum
i>, 5. beatejunci notam sub extrema e addidisse
videtur manus secunda, p. 5, 6. institutique, 17. iit
I) (at idem genatmtr habet, ut editum est, non ge-
7}emttr), 21. inquis D, inquid r/, p. 6, 1. preter|*+

dei D, preterea |
dei d. — Ut reliqua persequar,
itenim grata memoria repetenda est Caroli Hahnii,
qui cum etiam eam operam in se suscepisset ut
plagulas typis expressas perlegeret, multos locos
sua coniectura correxerit. Ex quibus cum plera-
que suis locis adscribi potuerint, hic restat ut com-
memoretur p. 8, 6 conforynat et p. 35, 21 id cor

(omisso que) couiici ab Hahnio, tum p. 40, 1 eidem

 PRAEFATIO. XI

non tam T. omissum videri; quam id ipsum ex ei

corrupto eliciendum. Idem suasit ut p. 8, 14 cal-

facio e codice ederem coll. Quintil. 1, 6, 21, et

fragmenti locum adhuc desperatum qui est p. Q%,

20 s. recepta e Vaticano scriptura mmerorum ita,

ut nunc editum est, distinxit. Meminerat etiam

Censorini sui Otto latmuS; et quaerenti milii ami-
cissime , ut solet , rescripsit p. 66, 7 Parnasiae sibi
legendum videri ;
praeterea p. 6, 9 Lachmanni con-
iecturam ad cereos commendari similibus Plutarchi
(an seni cet. cap. 9) et Senecae (de brev. vit. 20
extr.) locis. Consulto omisi ad p. 23, 12 afferre
coniecturam H. Wittichii Persicum pro Pyihicum
suadentis in Philol. vol. XX p. 431, quoniam non
credibile videbatur unum Censorinum Persici ne-
scio cuius stadii notitiam habuisse a totius anti-
quitatis memoria plane alienam. P. 38 versum
tertium cum relegerem,
in mentem mihi veniebat

proxima esl hanc (ociaeierida) magniiuiline cet.; sed

obloqui videtur ipse scriptor, qui paulo post haec
annorum magniiudo dederit. At locus qui est p. 51, 3
dubito num satis sanatus sit Lachmanni medela

egregia illa quidem ad sensum, sed paulo remo-

tiore a litterarum ductibus. Servata igitur libro-
rum scriptura paucisque litteris, quae facillime
intercidere potuerunt, additis legendum videtur id-

que similiiudo iesiaiur usus Denique

miliiaris, in
fragmenti p. 60, 7 quidni codicis ductus uaRiae ct
olim fuerint variai, quod verbum eodem sensu
XII PRAEFATIO.

p. 59, 24 legimus? — Ludovici de lan coniecturas,

quas passim in adnotatione citavi, repetivi e cen-
sura lahnianae editionis quam scripsit in commen-
tariis qui supra p. vi laudati sunt.
Descripsit etiam Halmius mihique misit codicis
Bernensis 87 anno Miiii exarati eam partem quae
fragmenti cap. v — viii continet. Usus erat eodem
libro Otto lahnus (v. praef. p. XXI, unde corrigas
p. 74 sec. XI pro sec. XV^\ sed non alienum vide-
batur Halmii apographum cum nostra editione con-
ferre, a qua quae diflferant haec sunt: p. 60, 17.
Ex libro Censorini de geometrica. Geometrica est
cet. 19. suis] sui, \d V 20. et hcibei nt dV
21. Deformis coniimio versu 22. nota] nata
m. 1, ut DV, natura super versum 23. Lineae ac
finis, ut DV p. 61, 1. posita et summissa est.

Quod longitudinem tantum, ut DV 3. finis li-

neae sup plana, ui DV 4. sup 8. hae, ut V

sint, ttt DV his, ut D 9. supra o/«., su-
per super vs. acM. m. l 11. tum] tantum, ut DV
12. ea linea] aliaena, similiter ac DV grece
13. angelus 17. comprehensa 20. immissa
21. Emicyclum, ut DV Entigramae m. 1,

j ex i fecit eadem manus, similiter atque in V

22. tetragoimm q^ •iiii- p. 62, 2. duo] -ii-

3. Ortogonium, ut V^ Ampigonium. quod ha-

4,

bet idem, ut V 5. oxigonium, rectius quam DV

6. Quadrilaterum, ut DV 7. omnia iiii- La-
tera habet, similiter ac DV 8. Eteromeces, ut
 PRAEFATIO. XIII

DV rectos om. cum DV 9. ruboS; vt DV

10. similes, ut DV 12. aequaliter aut omne quae
rectis, smiliter ac V Rapedia, nt D et V corr.

13. Parelle lineae, partim reciius quam DV

16, geometriarum , vt dV quinque] -v- 17. ad
omnem, ut DV 18. medio] nodo et sitperscr. mo
20. lineam, omisso rectas, ut DV p. 63, 1.

immissa duos rectis pares fecerit; ut DV

4. adempta 5. paria sunt: haec extrema siint in

codice.

Litterarum formas quae sunt iu codice Darm-

stadiensi, quatenus iieri potuit, similibus typis ex-
primendas curavi, quo et accuratior vetusti illius
libri imago effingeretur et nonnullorum mendorum
origo facilius cognosceretur, Non licuit tamen in

litteris F et L reddere illud codicis proprium, quod

altera infra longius deduci, altera supra emergere
solet, et Y quoque plerumque infra descendit. Re-
scripsit mihi de his rebus ambigenti singulari
comitate Carolus Bossler atque etiam codicis
fere dimidiam paginam accuratissime depictam ad-
didit, pro qua opera ad propositum meum utilis-

sima debitas hic refero gratias.

 D est codex Darmstadiensis 166 saec. VII.
d in eodem manus correctoris.

V codex Vaticanus 4929 saec. X.

V^ manus correctoris eiusdem aetatis.

m. rec. tertia, passim etiam quarta quaedam manus

recentior.

* spatium litterae erasae.

I
linis versus in codice.

CORRIGENDA.
p. 46, 16 Antonino vro Antonio
„ 50, 19 M'. pro M. propagata c coificibiis scrip/ura.
 CENSORINI
DE DIE NATALI LIBER
AI) Q. CAERELLIUM.

CENSORINUS.
 ; 4

Miinera ex auro vel quae ex argento nitent, caelato 1

opere quam
materia cariora, ceteraque hoc genus blandi-
menta fortunae inliiat ille qui vulgo dives vocatur: te au-
tem, Quinte Caerelli, virtutis non minus quam pecuniarum
divitem, id est vere divitem, ista non capiunt; non quod 2
eorum possessionem vel etiam usum a te omnino abiece-
ris, sed quod sapientium disciplina formatus satis liquido
conperisti huius modi sita in lubrico bona malave per se
non esse, sed tujv |uecujv, hoc est bonorum malorumque
media censeri. haec, ut comicus ait Terentius, per-S
i n d e su nt u t 11 i u s e s t a n i m u s q u i e a p o s s i d e t
i

qui uti s cit ei b o na i 1 1 i,q ui n o n uti tu r r ec te

mala. igitur quoniam quisque non quanto plura possi-
det, sed quanto pauciora optat, tanto est locupletior, opes
tibi in animo maximae, et eae quidem quae non modo
bona generis humani praecedanl, sed quae ad deorum
iraraortalium aeternitatem penitus accedant. quod enim
Xenophon Socraticus dicit, nihil egere est deorum, quam
minime autem proxiraum a diis. quare cum dona pretiosa 5

iNClplT LIBCK aLlui D, InCIPIT LIBER CENSOKINI AD Q |

• •
|

CERELLivM V 2. opeRe quam Z>, non post opeRe in marg.

1

adscr. d, opere nonnunquam V |

ceTeRa quae B 3. m-
'
\\\ant hi (ant hi d in ras.) D, inhiant hi V, inhiat is Carrio
diuites d V uocantur V 4. qu+nte {erasa i) V 6.
aBiceRis -D, corr. d 8. *iTa {erasa s) Z>, ita V 9. esse
*+*TUJV D T super primam liileram erasam add. d, esse sed
,

Twv V 10. Ter. Heaut. I, 2, 21 s. 11. illius DV, tul-

lius d 12. ei -OF, ^mde ductu iransverso addito ct fecii d
15. maxime DV
ea V m. 2 17. inmortalium V
paeNiTus D *e9eBe D, aegere d
18. 19. 5i*is i), diis V,
deis vulgo pRaeTiosa D
 4 DE DIE NATALI CAP. II.

neque tibi per aninii virUitem desinl nec milii per rei
tenuitateni supersint, quodcunique lioc Iii)ri est nieis opi-
G l)us comparatum natalicii tilulo libi misi. in quo non, ut
plerisque mos est, aut ex etliica parte philosopluae prae- i

cepta ad beale vivendum, quae tibi scriberem, mutuatus 5 I

sum, aul ex artibus rhetorum locos laudibus tuis cele-

l)randis (ad id euim virtutum ouniium fa-
persecutus
stigium cuncta ista, quae vel sapienler
ascendisli, ut
monentur vel facunde ])raedicantur, vita moribusque su-
peraveris), sed ex philologis commentariis quasdam quae- 10
stiuuculas delegi, quae congestae possint aiiquantum vo-
7 lumen efficcre. idque a me docendi studio vel ostentandi
voto fieri non praedico, ne in me, ut vetus adagium est,
8 iure dicatur sus Minervam. ia7n vero cum tuo collatu
scirem me
])Iura didicisse, ne beneficiis tuis viderer 15
ingratus, nostrorum veterum sanctissimorum hominum
9 exempla sum secutus. illi enim quod alimenta, palriam,
lucem, se denique ipsos douo deorum habebant, ex omni-
bus aliquid deis sacrabant, magis adeo ut sese gratos
adprobarcnt quam quod deos hoc arbitrarenlur indigere. 20
10 itaque cum perceperant fruges,ante quam vescerentur
deis libare instituerunt, et cum agros adque urbes deorum
munerepossiderent, parlem quandam templis sacellisque,
ubi eos colerent, dicaverunt: quidam etiam pro cetera
corporis bona valetudine crinem deo sacrum ])ascebant. 25
11 ita ego, a quo plura in lilteris percepi, tibi haec exigua
reddo libamina.
2 Nunc quoniam liber de die natali inscribitur, a votis
auspicia sumantur. itaque hunc diem, quod ait Per-
sius, numera meliore lapillo, idque quam saepis- 30

4. ex ethica Manutius, D, hie a l'

exliir.a 5. Beate
D 6. Locus D 9. Facuxbae D
moNexuR D 11. con-
geste V 13. uoii fieri V abga^ium {prior g ex c facta
esse videtur) D, elogium V 14. iam vero] ueRO D, docere
V, verum lahmis 15, benificiis T' 18. habebam V, corr.
VI. 2 19. sese gratos Hahnius, se ^Regaxos D, se gratos T'
20. 6**** D, diis d aRBiTRaReTUR iNfteQeRe D 22. a|que />,
atque V 29. sumaTUR D Pers. 2, 1 30. sepissime J'
 DE DIE NATALI CAP. III. 5

sime facias exoplo, et, quocl idem subiungit, funde

merum genio.
Hic forsitan quis quaerat, quid causae sit ut merum 2
fundendum genio, non hostia faciendum putaverit. quod
3 scilicet, ut Varro testatur in eo libro cui titulus est Atti-
cus et est de numeris, id moris institutique maiores nostri
tenuerunt, ut, cum die natali munus annale genio solve-
rent, manum a caede ac sanguine abslinerent, ne die
qua ipsi lucem accepissent alii demercnt. denique Deli 3
10 ad ApoIIinis genitoris aram, ut Timaeus auctor est, nemo
hosliam caedit. illud etiam in hoc die observandum, quod
genio factum neminem oportet ante gustare quam eum
qui fecerit.
Sed et hoc a quibusdani saepe quaesitum solvendum
15 videtur, qui sit genius, curve eum polissimum suo quis-
que natali veneremur. genius est deus, cuius in tutela ut 3
quisque natus est vivit. hic sive quod ut genamur curat,
sive quod una genitur nobiscum, sive etiani quod nos
genitos suscipit ac tutatur, certe a genendo genius appel-
20 latur. eundem esse genium et larem multi veteres me- 2
moriae prodiderunt, in quis etiam Granius Flaccus in
libro quem ad Caesarem de indigitamentis scriptum reli-
quit. hunc in nos maximam, quin immo omnem habere
potestatem creditum est. nonnulli hinos genios in his 3
dumtaxat domibus quae essent maritae colendos putave-
runt: Euclides autemSocraticus duplicem omnibus omnino
nobis genium dicit adpositum, quam rem apud Lucilium
in libro satirarum xvi licet cognoscere. genio igitur
polissimum per oninem aetatem quotannis sacrificamus;

5. esT extra versttm {incertum an a Jii. 2) D 6. et est]

et intus co7ii. RitscJielius in Indice schol. hibern. iS45 6 p. 4
a.
{an vero Censorinus scripsit cui titulus Atticus est de cet.?)
numeris] muneribus Manutius, probat Ritschelius l. c. p. 5
10. Timeus DV 11. illut D 17. quob iTr D 19. sus-
cepiT DV, corr. Carrio TueaTUR D V, corr. lahnus 21.
quis Z>F, quid 6? c,U3,u\\\5 DV 22. Renquib -D 25. po-
TaueRUXT D 27. qua* Re+ (quam Rem ante rasuram) D
28. saTYRaRum DV 29. quoT aNxis D
 6 DE DIE NATALI CAP. IV.

4 quamquam non solum hic, sed et alii sunt praeterea dei

conplures hominum vitam pro sua quisque porlione ad-
miniculantes, quos volentem cognoscere indigilamentorum
libri satis edocebunt. sed omnes hi semel in uno quoque
homine numinum suorum effectum repraesentant, quo-
circa non per omne vitae spatium novis rcligionihus ar-
5 cessuntur genius autem ita nohis adsiduus observatoi
:

adposilus est, ut ne punclo quidem temporis longius ai)S-|

cedat, sed ah ulero matris acceptos ad extremum vitat
diem comitetur. sed cum singuH liomines suos tantum-
modo proprios colant natales, ego tamen duplici quot
(5 annis ofticio huiusce rciigionis adstringor: nam cum e;
le tuaque amicitia honorem dignitatem decus adque prae
sidium cuncta denique vitae praemia recipiam nefas ar
, ,

hitror, si diem tuum, qui

mihi in lianc lucem edidilj te
meo illo proprio neclegentius celehravero: ille enim mit
vitam, hic vitae fructum adque ornamentum pepererunt.
4 Quoniam aetas a die natali initium sumit suntque ant
hunc diem multa quae ad hominum pertinent origineii
non alienum videlur de iis prius dicere quae sunt natuiiJ^
priora. igitur quae veteribus de origine Immana fuerii
opiniones, ex his quaedam hreviter exponam.
2 Prima et generalis quaeslio inter antiquos sapienti;
studiosos vcrsata est ,
quod , cum constet homines singi
los ex parentum seminihus procreatos successione prol
multa saecula propagare, alii semper homines fuisse n
umquam nisi ex hominihus natos adque eorum gent
caput exordiumque nullum extitisse arhitrati sunt, a
vero fuisse lempus cum homines non essent, et his ortu
o aliquem principiumque natura tributum. sed prior i

4. libris d saTisseboceBUNT D \\\\ D 5. qno cic

D 6. NOBis D aRces**!NTUR i>, mu in marg. adser. d\ i

9. acepTos D, adoeptos dV, ad cereos et extr. Lachman

10. TaNTum mo6o D 11. quoT axNis D 12. RegiloNis D
astringor V 13. atque V, itcm vs. 17 et 27 16. nec g
gentius F caeLeBBaueRO D 18. suNTquae D 20.
d in ras. /", corr. Habnius 21. 22. fuerunt — quasd
lahnus 28. capub D
 DE DIE NATALT CAP. IV. 7

sentenlia, qua semper humaniim genus fuisse creditur,

auclores habet Pythagoran Samium et OceHum Lucanum
et Archytan Tarentinum omnesque adeo Pythagoricos.
sed et Plato Atheniensis et Xenocrates et Dicaearchus
5 Messenius itemque antiquae academiae philosophi non
aliud videntur opinati, Aristoteles quoque Stagirites et
I
Theophrastus muUique praeterea non ignobiles peripate-
tici idem scripserunt. eiusque rei exemplo [dicunt quod]
negant omnino posse reperiri, avesne ante an ova gene-
10 rata sinl, cum et ovum sine ave et avis sine ovo gigni non
possit. itaque et omnium, quae in sempiterno isto mundo 4
semper fuerunt futuraque sunt, aiunt principium fuisse
nuUum, sed orbem esse quendam generantium nascen-
liumque, in quo unius cuiusque gentis initium simul et
15 finis esse videatur. qui autem homines aliquos primi- 5
genios divinitus naturave factos crederent multi fuerunt,
sed aliter adque aliter haec exislimatione versata. nam ut 6
mittam, quod fabulares poetarum historiae ferunt, homi-
nes primos aut Promethei moUi luto esse formatos aut
20 Deucalionis F^rrhaeque duris lapidibus enatos, quidam
ex ipsis sapientiae professoribus nescio an magis mon-
struosas, certe non minus incredibUes rationum suarum
proferunt opiniones. Anaximander Milesius videri sibi ex 7
aqua terraque calefactis exortos esse sive pisces seu pisci-

1. quae D 2. phytagoran T' oceium Z), occeium V

3. abReNYTaN Z), architam V phytagoricos V 4. aThe-
Niexses -D, corr. d et xenocrates {erasa s) V hicae-
anchus (icae d in ras.) D 5. que om. V
aResxoTe- 6.
Lis i), aristotelis V STa^iRiTis DV
7. TheopRasTus DV
peRipaTeciTici D P'^, corr. V^ 8. scribsceunt D eius
quaeri exemplo lahnus ex coni. Lachmanni exempLa DV
9. ReppeRiRi DV^exeRa D, corr. d 10. ct aues D
13. D
quaexbam 14. UNiusqmsque D genlti V viilgo
17. aLTCR —
aLTCR D atque V hac V ucRsaTi DV,
unde in hac existimatione versati vulgo 19.FURmaTos D
20. enatos Halmius {conf. cap. 6, 1 extr.) , NaTOS D, ee na-
tos d, unde esse natos vulgo V
post enatos manus saeculi X
in D, m. prima in V
add. uerg. (uirg. T^ hinc lapides pyrrhae
(pyrre T') iactos saturnia regna et alibi quo tempore primum
deucalion uacuum lapides iactault in orbem
 8 DE DIE NATALI CAP. IV.

bus simillima aiiimaiia, in his homines concrevisse, fetus-

que ad puberlatem intus retentos tunc demum ruptis illis
viros mulieresque qui iam se alere possent processisse.
Empedocles autem egregio suo carmine, quod eiusmodi
esse praedicat Lucretius, ut vix liumana videalur 5
8 stirpe creatus, tale quiddam confirmat. primo mem-
bra singula ex terra quasi praegnate passim edita, deinde
coisse et eflecisse solidi hominis materiam igni simul et
umori permixtam. celera quid necesse est persequi, quae
non capiant similitudinem veritatis? haec eadem opinio 10
etiam in Parmenide Veliate fuit pauculis exceptis ab Em-
9 pedocle Democrito vero Abderitae ex aqua
dissensis.
limoque primuni visum esse homines procreatos. nec
longe secus Epicurus: is enim credidit limo calfacto
uteros nescio quos radicibus terrae cohaerentes primum 15
increvisse et infantibus ex se editis ingenitum lactis umo-
rem natura ministranle praebuisse, quos ita educatos el
10 adultos genus hominum propagasse. Zenon Citieus, stoi-
cae sectae conditor, principium Immano generi ex novo
mundo conslitutum putavit, primosque homines ex soio 20
adminiculo divini ignis, id est dei providentia, genitos.
11 denique etiam vulgo creditum est, ut plerique genealogoe
auclores sunt, quarundam gentium, quae ex adventicia
stirpe non sint, principes terrigenas esse, ut in Attica et
Arcadia Thessahaque, eosque autochthonas vocitarunt. 25
in Italia [poeta cecinit] Nymphas indigenasque Faunos
nemora quaedam tenuisse non difficile rudis anliquorum

1. foetusque rf F 2. puueKTaTem i> 3. mno B, corr. d

5. Lucret. I 733 7. pRe^NaTe D, pregnante V 11. Ve-
•TCR (d)
liate Ridgersius, ueLiNS.xe D, uel in sterte V, Veliensi**
lahnus eNpebocLe DV 12. dissensisse dV 14. LONgt
(i in ras.)D calefacto dV 16. iNgeNium umoue DV DV
18. Citieus Jahnus, tici eius D, ticieteius (/, tieteiu+s (eraso
s) V; scribendum videtur Citieius 19. nonouo D 20. ex
solo dV, exoLo D 21. dei] d! V genealogoe Lach-
22.
mannus, geNeaLogiae DV 24. terriginas V
25. auTOcrho-
Nas i>, authoc tonas V vocitarunt Lachmannus, uociTaRi-uT
DV 26. svmphas D
 DE DIE NATALI CAP. V. 9

credulitas recepit. niinc vero eo licentiae poetica pro- 12

cessit libido, ut vix auditu ferenda confingant, post ho-
minum memoriam progeneratis iam gentibus et urbibus
conditis liomines e terra diversis modis editos, ut in At-
5 tica fertur regione Erichthonius ex Vulcani semine humo
exortus, et in Colciiide vel Boeotia consitis anguis denti-
bus armati spartoeve, e quihus mutua caede inter se ne-
catis pauci superasse traduntur, qui in conditu Theharum
Cadmo fuerint adiumento, nec non in agro Tarquiniensi 13
10 puer dicilur divinus exaratus nomine Tages, qui discipli-
nam cecinerit extispicii, quam lucumones tum Etruriae
potentes exscripserunt.
Hactenus de prima hominum origine: ceterum quod 5
ad praesentes nostros pertinet natales eorumque initia,
15 quam potero conpendio dicam.
Igitur semen unde exeat inter sapientiae professores 2
non constat. Parmenides enim tum ex dextris tum e lae-
vis partibus oriri putavit. Hipponi vero Metapontino sive,
ut Aristoxenus auctor est, Samio ex meduUis profluere
20 semen videtur, idque eo probari, quod post admissioneni
pecudum si quis mares inlerimat, medullas utpote exhau-
stas non reperiat. sed hanc opinionem nonnulli refellunt,
ut Anaxagoras Democritus et Alcmaeon Croloniates: hi 3
enim post gregum contentionem non medullis modo ve-

1. poetica Mamdius, poeTicae DV 2. coNFUN^aNT D

ante ras., corr. d 4. e d {in ras.) V, ex Halmius
coni.
5. eRiceThoNUis Z), ericthonius V homo V 6. choL-
ch.ihe DV 7. aRfnaTis.paRTOToe Z>F, armati spartoe 7aA?iK5
10. divinus Lachman7ius, &iuiNrrus DV
exaratus Guilielmus,
exoRaTus D V^ exortus V^ in marg.
, 11. lucum hone-
stum V 12. exscKiBseRUNT D 14. peRxiNeNT DV
15. bicam (i d in ras.) D 17. bextris (tris d in ras.) D
e Laeuis (uis d in ras.) D, leuis V 18. oriri ed. Rostoch.,
ab^Ri D {\ a pr. ?«., ut videtur), adiri V, forsitan olim fueint
tum ex dextera tum e laeva parte suboriri hyppoNi DV
iieRO eT D 20. probare V^, corr. m. 2 21. pecobum D
maKesiNT penimaT D, a<f in d superscr, s [omnino igitur mares
|

sint cet.), mares perimat V, corr. lahnus 22. repperiat V

23. aLgemeoN D, alcmeon V 24. gregum Guilielmus, ^Rae-
cam D, grecam V
 10 DE DIE NATALI CAP. VI.

rum et adipe multaque carne mares exliauriri respondent.

4 illud quoque ambiguam facit inter auctores opinionem,
utrumne ex patris tantummodo semino partus nascatur,
ut Diogenes et Ilippon stoicique scripserunt, an eliam ex
matris, quod Anaxagorae et Alcmaeoni nec non Parme- 5
nidl Empcdocli(jue et Epicuro visum est.
5 De conformatione autem partus nihilo minus definite
se scire Alcmaeon confessus est, ratus nemincm posse
6 perspicere quid primum in infante formetur. Empedo-
des, quem in hoc Aristoteles secutus est, ante omnia cor 10
iudicavit increscere, quod hominis vitam maxime conti-
neat; Ilippon yero caput, in quo cst animi principale ;

Democritus alvum cum capite, quae plurimum habent ex

inani; Anaxagoras cerebrum, unde omnes sunt sensus.
Diogenes Apolloniates ex umore primum carnem fieri 15
existimavit, tum ex carne ossa nervosque et ceteras par-
2 tes enasci. at stoici una totum infanlcm figurari dixe-
runt, tit una nascitur aliturque. sunt qui id opinentur
ipsa fieri natura, ut Aristoteles adque Epicurus sunt qui
;

potenfia spiritus semen comitantis, ut stoici ferme uni- 20

versi: sunt qui aetherium calorem inesse arbitrentur, qui
membra disponat, Anaxagoran secuti.
3 Utcumque tamen formatus infans quemadmodum in
matris utero alatur, duplex oj)inio est. Anaxagorae enim
ceterisque conpluribus per umbilicnm cibus administrari 25
videtur. at Diogencs et Hippon existimarunt esse in alvo
prominens quiddam, quod iufans ore adprehendat et ex

1. abipem D 4. bio^exi.s D hvppoN sxlioiciq. DV

SCEIBSBKUNT D 5. matrib; T' ante ras., matris coi-r. 1 m.
6. eNpebocLique DV epicor.o D 7. 6e conFiRmaTioNe {.fic
pro conformatione) — miNus DV habent extremo cup. 6 et pro
his hoc loco poniait quae bisscNSio e.v cap. 17, 10; corr. Lach-
mannus et lahnus 12. hvppoN V 13. pLummum D
14. oius V {nota compendii a m. 2) 15. apoLHNiaTes DT'
huniore V 17. sthoici V 18. ut om. D 19. atque V
epicouus D 20. sthoici V, sed h del, 1 m. UNiueRi DT'
21. rteTheuium (a d in ras.) D, etheriura T' aKniTueNTUR
D ante ras., ut videtur, arbitrautur dV 26. hyppon T'
27. abpRaeheNbaT D et om. DV
 DE DIE NATALI CAP. VT. 11

eo alimeiitum ita trahat ut, cum editus est, ex matris

uberibus.
Ceterum ut mares feminaeve nascantur quid causae 4
esset, varie ab isdem philosophis proditum est. nam ex
6 quo parente seminis amplius fuit, eius sexum repraesen-
tari dixitAlcmaeon. ex seminibus autem tenuioribus fe-
minas, ex densioribus mares fieri Hippon adfirmat. utrius 5
vero parentis principium sedem prius occupaverit, eius
reddi naturam Democritus rettulit: at inter se certare
10 feminae et maris, el penes utrum victoria sit, eius liabi-
tumreferri auctor est Parmenides. ex dextris partibus 6
profuso semine mares gigni, at e laevis feminas, Anaxa-
goras Empedoclesque consentiunt; quorum opiniones, ut
de hac specie congruae, ita de simililudine Uberorum
15 dispariles. super qua re Empedocles disputata ratione ta-
ha profatur. si par calor in parentum seminibus fuit, pa- 7
tri similem marem procreari si frigus, feminam matri
;

similem. quod si patris calidius erit et frigidius matris,

puerum fore qui malris vultus repraesentet: at si calidius
20 matris, patris autem fuerit frigidius, puellam futuram
quae patris reddat similitudinem. Anaxagoras autem eius 8
parentis faciem referre hberos iudicavit, qui seminis am-
plius contulisset. ceterum Parmenidis sententia est, cum
dexterae partes semina dederint, tunc fdios esse patri
25 consimiles, cum laevae, tunc matri.
Sequitur de geminis, qui ut aliquando nascantur modo 9
seminis fieri Hippon ratus est: id enim cum amplius est
quam uni satis fuit, bifariam deduci. id ipsum ferme 10

4. uaRiae an lusbem D 6, aLcmeoN DV 7. hyp-

pon V 9. retulit V ab D 10. FemiNae DV^, feminas
jii. V
rec. in manes eT paexes DV
11, ex] ex DV
13. cNpebocLesque DV 15. dispariles sunt lahnus CNpe-
bocLes DV talia profatur Lachmanjius xans pROFeRTUR
,

DP' 17. pRopReaRi D frigus Carrio, friqi&us DV

—
18 20. caLibus —
Fi^ibus (frigidus V) canbus — FR191- —
hnn DV, corr. lahms 19. uultus D, uultum dV 23. sen-
tentia dV seNTia D
, 24. semina om. V 26. NascaTUR
D, corr. d 27. hyppoN V est add. Carrio 28. diduci vulgo
12 DE DIE NATALI CAP. VII.

Empedocles videtur sensisse : nam causas quideni cur di-

videretur non posuit, partiritantummodo ait, et si utrum-
que sedes aeque calidas occupaverit, utrumque marem
nasci, si frigidas aeque, ulramque feminam, si vero alte-
rum calidiorem, alterum frigidiorem, dispari sexu partum 5
futurum.
Superest dicere de temporibus quibus parlus soleant
esse ad nascendum maluri; qui locus eo milii cura ma-
iore tractandus est, quod quaedmn necesse est de astro-
logia musicaque et arithmetica attingere. 10
lam primum quoto post conceptionem mense infantes
edi soleanl, frequenter agitatum inter veteres nondum
convenit. Hippon Metapontinus a septimo ad decimum
mensem nasci posse aestimavit. nam septimo partum iam
esse maturum eo quod in omnibus numerus septenarius 15
plurimum possit, siquidem septem formemur mensibus,
additisque alteris recti consistere incipiamus, et post
septimum mensem dentes nobis innascantur, idemque
post septimum cadant annum, quarto decinio autem pu-
b^scere soleamus. sed hanc a septem mensibus incipien- -20
tem maturitatem usque ad dccem perductam ideo quod
in aUis omnibus haec eadem natura est, ut septem mensi-
bus annisve tres aut menses aut anni ad consummationem
accedant: nam dentes septem mensum infanti nasci et
maxime decimo perfici mense, septimo anno primos eo- -25
rum excidere, decimo uitimos, post quartum decimum
annum nonnulios, sed omnes intra septimum decimum
annum pubescere. huic opinioni in parte aliqua repu-
gnant alii, in parte consentiunt. nam seplimo mense

1. enpedocles V 2. partiri lahnus, paRTim DV, partii

V^ in marcj. 6. post futurum DV add. 6e coNFiRfnaTioNC
^ paRTUS nuul ominus id V) j cap. r o; ,- ^ -
auTem % quae pertinent ad
^ 5,
tum sequuntur e,v cap. 14 , 7 in prima hebdomade usque ad
eap. n, nocte frequentes; dcnique redit scriptura ad cap. 7
init. superest dicere cet. 10. adtingere 11. coxce- V
pTioNe D 13. hyppon V 20. huNC D 24. mensuum
d, mensium V 25. pRimus D 2G. uLTimus D
 DE DIE NATALI CAP. VIII, 13

parere mulierem posse plurimi adfirmant, iit Theano Py-

thagorica, Aristoteles peripateticus, Diocles, Euenor, Stra-
ton, Empedocles, Epigenes multique praeterea,quorum
omnium consensus Euryphonem Cnidium non deterret id
5 ipsum intrepide pernegantem. conlra eum ferme omnes 6
Epicliarmum secuti octavo mense nasci negaverunt: Dio-
cles tamen Carystlus et Aristoteles Stagirites aliter sen-
serunt. nono autem et decimo mense cum Chaldaei plu-
rimi et idem supra mihi nominatus Aristoteles edi posse
10 partum putaverint, neque Epigenes Byzantius nono fieri
posse contendit, nec Hippocrates Cous decimo. ceterum 7
undecimum mensem Aristoteles solus recipit, celeri uni-
versi inprobarunt.
Sed nunc Chaldaeorum ratio breviter tractanda est, 8
15 explicandumque cur septimo mense et nono et decimo
tantummodo posse homines nasci arhitrentur. ante omnia 2
igitur dicunt actum vitamque nostram stellis tam vagis
quam suhiectam, earumque vario multiplicique
statis esse
cursu genus humanum gubernari, sed ipsarum motus
20 schemataque et efTectus a sole crehro inmutari. nam ut
aliae occasum, nonnullae stationem faciant nosque omnis
hac sua disparili temperatura adficiant, sohs fieri potentia.
itaque eum, qui stellas ipsas quihus movemur permovet, 3
animani nohis dare qua regamur potentissimumque in nos
25 esse moderarique, quando post conceptionem veniamus
in lucem sed hoc per tres facere conspectus. quid au-
;

tem sit conspectus et quot eius genera ut liquido per-

,

spici possit, pauca praedicam. circulus est, ut ferunt, 4

1. pYihagoRlcus DV 2. aEiSTOTeLis D euener V

STaRTON DV 4. euRiphoxem DV 5. ofnxe D, corr. d
8. chaLbei DV 9. mihi om. V 10. ephigexes D, ephy-
genes V sizaNTius DV 11. hippocRaTis D, hjppocra-
tes V 12. aRisTOTens DV 14. chaLbeoRum DV
15. quur V 18. stutis D, stantibus d V 19. motu V
20. shemaTasque DV 22. bispaRiHTaTempeRiTUEa Z), dis-
parilitate pariter V 24. et a7ite animam add. V vulgo
25 coNcepTiONe D 27. quob eius D liquoclo V\ corr. m. 2
 14 DE DIE NATALI CAP. VIII.

siguifer, quem Graeci vocaiil zodiacon, in quo sol et luna

ceteraeque sleilae vagae feruntur. liic in duodecim par-
tes lotidem signis redditas acquabiliter divisus est. eum
sol annuo spalio metitur: ita in uno quoquc signo ferme
unum mensem moratur. sed signuni quodlibet cum cete- 5
ris singulis babet mutuum conspectum, non tamcn uni-
formem cum omnibus: nam validiores alii, inlirmiores
alii liabentur. igitur quo tempore partus concipitur , sol
in aliquo signo sit necesse est et in aliqua eius particula,
5 quem locum conceptionis proprie appellant. sunt autem 10
hae particulae in uno quoque signo tricenae, totius vero
zodiaci numero CCCLX. Iias Graeci moeras cognomina-
runt, eo videlicet quod deas fatales nuncupant Moeras et
eae particulae nobis velut fata sunt: nam qua potissimum
6 oriente nascamur plurimum refert. sol ergo cum in pro- 15
ximum signum transcendit locum illum conceptionis aut
,

inbecillo videt conspectu aut etiam nec conspicit: nam

plures proximanlia sibimet zodia invicem se videre omnino
negaverunt. at cum in tertio est signo, hoc est uno me-
dio interposilo, tunc primum illum locum unde j^rofectus 20
est videre dicilur, sed valde obliquo et invalido lumine;
qui conspectus vocatur Kard eEdfujvov, quia sextam par-
tem circuli subtendit. nam si, ut a primo zodio ad ter-
tium, sic a tertio ad quintum, inde porro ad septimum ac
deinceps allernae lineae emittantur, bexagoni aequilate- 25
7 ralis forma in eodem circulo scribetur. hunc quidam
conspectum non usquequaque receperunt, quod minimum
8 ad maturitatem partus videbatur conferre. cum vero in

1 greci V 9. et add. Cauchius 10. pKopRiae D

12. Numem D greci Vcognoruinarunt —
moeras om. V
13. quob eas D 14. hae V ueL|uT FHCTa D ante ras.,
ueLM;|+*Fa*Ta d qua DV quia d
.,
15. NascaNTUR DV,
corr. Cauchius 19. est in uno V
22. vocatur] dicitur V
KaTaeEartu-NON D, KaxaEarujNON V
(e add. m. rec.) 23. si
ut Carrio, lus D, cuius d lahnus V
25. LUNae {ortum DV
ex LiNiae) aemiXTaNTUB D exagoNi aequiLaTeRans D,
esagoniae qui lateratis V
26. scRiBeRexuR DV, corr. lahniis

1
 DE DIE NATALI CAP. IX. 15

quartinn signuni pervenit et niedia duo sunt, videt Kaid

TerpdYUJVOV, quoniam linea ilJa, qua visus pertendit,
quartam partem orbis abscidit. cum in quinto autem est 9
tribus interiacentibus mediis, Kaid Tprfoivov aspicit:
5 nam tertiam signiferi partem visus ilie metitur. quae
duae visiones tetragoni et trigoni perquam efficaces in-
crementum partus multum adminiculant. ceterum a loco 10
sexto conspectus omni caret efficientia eius enim linea :

nullius polygoni efficit latus. at a septimo zodio, quod

10 est contrarium, plenissimus potentissimusque conspectus
quosdam iam maturos infantes educit, qui septemmestres
appeliantur, quia septimo mense nascuntur. at si intra il
hoc spatium maturescere uterus non potuerit, octavo
mense non editur (ab octavo enim signo ut a sexto in-
15 efticax visus), sed vel nono mense vel decimo. soi enim 1-2
a nono zodio particulam conceptionis rursum conspicit
KaTd TpiTUJVOV et a decimo KaTd TeTpdTuuvov qui con- ;

spectus, ut supra iam dictum est, perquam sunt efficaces.

ceterum undecimo non putant nasci, quia languido iam 13
20 radio infirmum lumen KaTd eEdToivov mittatur; multo
minus duodecimo, unde conspectus pro nullo habetur.
itaque secundum hanc rationem eTTTd)urivoi nascuntur
KaTd bid|ueTpov, evved)U)ivoi autem KaTd Tprfujvov, be-
Kdjurivoi vero KaTd TeTpdYuuvov.
•25 Hac Chaldaeorum sententia explicata transeo ad opi- 9
nionem Pythagoricam Varroni tractatam in libro qui vo-
catur Tubero et intus subscribitur de origine humana;
quae quidem ratio praecipue recipienda ad veritatem pro- 2

2. qiioniam] qm D 6. xeTpctYUJVOi et rpiYUJVOi mdgo

s
9. CFFeciT DV LaTU* LaTasaTissepTimo D et d 11. se-
ptera menstres V 14. octavo dV, ocTaBo D 17. trituu-
NON D leTpaTOiNON D 20. Kaia eEaTUUNON [super e re-
€
centissima m. add. ') D, KaToEarujxoN V (e add. 1 m.) 22.
eTTTamHNOi DV 23. KaTabiamnTPON V eNxeaAaHxoi D
TeTBamHNOi ueRo D 25. chaLbeoRum DV 27. scribi-
tur V 28. pROsimae D
 16 DE DIE NATALI CAP. X.

xime videtur accedere. alii enim plerique, cum omnes

partus uon uno tempore fiant maturi, una tamen eadem-
que lempora omnibus conformandis dedcrunt; ut Dioge-
ncs Apolloniates, (|ui masculis corpus ait quattuor men-
sibus formari et feminis quinque, vel Ilippon, qui diebus 5
LX infantem scribit formari, et quarto mense carnem
concretam, quinto ungues capillumve nasci, septimo
fieri

3 iam !)ominem esse perfectum Pythagoras autem, quod :

erat credibilius, dixit partus esse genera duo, alterum

septem mensum, alterum decem, sed priorem aliis dierum 10
numeris conformari, aliis posteriorem. eos vero numeros
qui in uno quoque partu aliquid adferunt mutationis, dum
aut semen in sanguinem aut sanguis in carnem aut caro
in hominis fjguram convertitur, inter se conlatos ralio-
nem habere eam quam voces habent quae in musice 15
cu|uq)UJVOi vocantur.
10 Sed haec quo sint intellectu apertiora prius aliqua de ,

musicae regulis huic loco necessaria dicentur, eo quidem

magis, quod ea dicam quae ipsis nmsicis ignota sunt.
2 nam sonos scienter tractavere et congruenti ordine red- 20
didere illorum , ipsis aulem sonis motuum modum men-
3 suramque invenere geometrae magis quam musici. igitur
musica est scientia bene modulandi: haec autem est in
voce: sed vox alias gravior miltitur, alias acutior. sin-
gulae tamen voces simplices et utcumque emissae q^GoYTOi 25
vocantur: discrimen vero, quo alter qpOoYTOC acutior est,
4 alter gravior, appellatur bidcTii.ua. inter infimam sum-
mamque vocem multa esse possunt in ordine posifa [quae]
diastemata alia aliis maiora minorave, ut est ilUid quod

1. omxis e.v omNes, incerlum an a 1 m., I) 4. appollo-

niates V 5. hyppoii V 7. capillumque vuIqo 11. con-
FiiuiiaRi D 12,aLuqui6 D ferunt V 17. quosiNxeL-
LecTu D 21. iLLORu DV, illorum 6p,uoviav conx. Lachmannus,
iWo?, vulgo moTium D 22. geomeRae D, unde geonietriae
fccit m. 1'ecentissima 25. qpBoNroi D et V corr. m. rec,
Tr^eoNroc V^ 26. ^GoNroc D et V corr. m. rec, irfpGoN-
roc ?'• 28. quae seclusit lahnus 29. illut D
 DE DIE NATALI CAP. X. 17

lonon appellanl, vel hoc minus liemitonion, vel duorum

triumve ac deinceps aliquot tonorum intervallum. sed
non promisce voces omnes cum aliis ut lihet iunctae con-
cordabiles in cantu reddunt effectus. ut htterae nostrae, 5
5 si inter se passim iungantur et non congruenter, saepc
nec verhis nec syliahis copulandis concordahunt, sic in
musica quaedam certa sunt intervalla quae symphonias
possint efficere. est autem symphonia duarum vocum 6
disparium inter se iunctarum dulcis concentus. sympho-
10 niae simphces ac primae sunt tres, quihus reliquae coti-
stant; una duum tonorum et hemitonii hahens bidcTiiiLia,
quae vocatur bid Teccdpujv, alia trium et hemitonii,
quam vocanl bid TievTe tertia est bid Tracuuv, cuius bid-
:

CTiiiua continet duas priores. est enim vel se.x tonorum, 7

15 ut .4ristoxenus musicique adseverant, vel quinque et duo-
rum hemitoniorum, ut Pythagoras geometraeque, qui
demonstrant iii hemitonia tonum conplere non posse.
quare etiam huius modi intervallum Plato abusive hemi-
tonion, proprie autem bidX6i)Li)aa a])pellat. nunc vero ut 8
20 liquido appareat quemadmodum voces nec sub oculos nec
sub tactum cadentes hahere possint mensuras, admirabile
Pythagorae referam commentum, qui secreta naturae
servando repperit phthongos musicorum convenire ad
rationem numerorum. nam chordas aeque crassas pari-
25 que longitudine ponderibus tetendit, quibus
diversis
saepe puisis nec phthongis ad uUam symphonian concor-

1. Tovov vulyo semiTONion (s in ras., ex \\ facta, ul

videtur: conf. ad vs. 11. 17. 18 cef.) />,semitonion V 2. an-
quo6 D 3. pRomisciie BV
9. simphoniae F 11, buo I),

duorum V vulgo liemixoNU D, semitonii dF 12. dia tes-

saron V alia dF, ai^a D eTemiTONU Dl\ et semitonii d
1.3.diapente V 6ia •TTasoN D, diapason F diastema F
15. aResTOxeNus 16.D emitoniorum F qui add. Carrio
17. III semiTONia (s in ras.) D, idem sine ras. F, ii semitonia
lahnus ex edit. RostocJi. 18. «emiTONioN (s i7i ras.) D, ident
sine ras. F 19. pRopRiae D
&id\€iu|aa lahnus, beaLLimma
DF 21. ca&eNTis D
possiT D
23. servando] immo re-
serando pTlioN^os DF 24. coRbas DF 25. puNbeRi-
Bus D 26. tIion^is D, pthongis F
CEKSORINUS. 2
 18 DE DIE NATALI CAP. X.

tlantibus pondera mutabaL, et identidem frequentor ex-

pertus postremo deprehendit tunc duas chordas concinere
id quod est bia Teccdpuuv, cum earum pondera inter se
collala rationeni baberent quam tria ad qualtuor, quem
phthongon arithmetici Graeci epitriton vocanl, Latini 5
9 superterlium. at eam symphonian quao bid Trevie dici-
tur ibi invenit ubi ponderum (Uscrimon in sosqnialtera
portione, quam duo faciunt ud tria conlata, quod hemi-
olion appellant. cum autem altera chorda duplo niaiore
pondere quam altera tenderelur et esset diplasion logus, 10
10 bid TTacuJv sonabat. lioc et in tibiis si conveniret tempta-
vit, nec aliud invenit. nam quattuor libias pari cavo pa-
ravit, inpares longitudine, primam verbi causa longam
digitos se.K, secundam tertia parte addila id esL digito-
rum VIII, terliam digitorum viiii sescuplo longiorem 15
quam primam, quartam vero xii digitorum, quae primam
11 longitudine duplicaret. his itaque iuflatis el binarum
facta conlocatione omnium musicorum auribus adprobavit
primam et secundam reddere eam convenientiam quam
reddit dia tessaron symphonia, il)ique esse portionem su- 20
pertertiam; inter primam vero ac tertiam tibiam, ubi
sescuphi portio est, resonare dia pente; primao autem
quartaeque intervallum, quod habet duplam portionem,
12 diastema facere dia pason. sed inter tibiarum chorda-
rumque naturam hoc interest, quod tibiae incremento 25

2. 6epRacheN&iT D dephendit V cordas V 3. dia-

tessaron V 5. pTONC^ox D, pthongon V greci V, corr.
m. rec. iTTiTpiTOV vulgo 6. &b DV symphoniam V
diapente V 7. ubi Z>, +bi bi V addita u a m. rec.
rf,

sesqnialtera ^cfl^/^er, sesquipLCTRa i), sesquipetra V 8. pro-

portione viilgo hic et infra hemiuoN Z), emiolion V, ri|Ui6-
Aiov vulgo 10. SipLasioN locus DV, bnrXaciuJv \6yoc lahnus
secundum Scaligerum 11. dia pason V 13. ucrbi* (ucr-
Bis ante ras.) D 18. conlatione V vidgo abpRonamT D,
corr. d 19. pRima D 20. biaTessaRON DV., 6id Teccd-
pujv vulgo svmphoNia D 22. proportio V 6iapeNTe
DV, 6id TTCVTe vidgo 24. 6idcT>-)|ua facere 6id Tracuuv vidgo
cordaruq; V
 DE DIE NATALI CAP. XI. 19

riiiiit graviores, cliordae aulem augmento ad-

longiludinis
ditiponderis acutiores: utrubique tamen eadem portio est.
His expositis forsitan quidem obscure, sed quam potui 11
lucidissime, redeo ad propositum, ut doceam quid Pytha-
5 goras de numero dierum ad partus pertinentium senserit.
primum, ut supra memoravi generaliter, duos esse partus 2
omnino dixit, aiterum minorem queni vocant septem- ,

mestrem, qui decimetducentesimo die post conceplio-

nem exeat ab utero, alterum maiorem decemmestrem,
10 qui edatur die ducentensimo septuagensimo quarto. quo-
rum prior ac minor senario maxime continetur numero.
nam quod ex semine conceptum est, sex, ut ait, primis 3
diebus umor est lacteus, deinde proximis octo sangui-
neus: qui octo cum ad primos sex accesserunt, faciunt
15 primarn symphoniam dia tessaron. tertio gradu novem dies
accedunt iam carnem facientes: hi cum sex iliis primis
collati sescuplam faciunt rationem et secundam sympiio-
nian dia pente. tum deinceps sequentibus duodecim die-
bus fit corpus iam formatum: horum quoque ad eosdem
20 sex collatio tertiam dia pason reddit symphonian duplici
rationi subiectam. hi quattuor numeri vi viii viiii xii 4
coniuncti faciunt dies xxxv. nec inmerito senarius fun-
damentum gignendi est: nam eum telion Graeci, nos
autem perfectum vocamus, quod eius partes tres, sexta
2/3 et terlia et dimidia, id est unus et duo et tres, eundem
ipsum sed ut initia seminis et lacteum illud 5
perficiunt.
conceptionis fundamentum primitus hoc numero absoivi-
tur, sic hoc initium formati hominis et velut alteriim
maturescendi fundamentum, quod est quinque et triginia

1. cord^ V 4. lucidisse me F, corr. m. rec. 6. duos

in V add. m. rec. 7. sepTemesTEem Z>, septem menstrem V
8. decimo et ducentesimo V vulgo 9. decem menstrera V
10. septuagesimo V 14. accesserint V 15. bict xeccdpLUV
vulgo 16. sex V m. rec. in ras. 17. .^escupLam (sesc in
ras.) D secuNbum D symphoniam V {item mox vs. 20)
18. bia TTevTe vulgo 20. 6ia iTacujv vulgo 21. RaxioNe D
Ini D numerii Fsex vi] xii] xi DV 22. bies
oou D 23. TeAiON V, TeXeiov vulgo greci F 26. il-
Lum D 29. inaturascendi V TRi^eNTa D
2*
 20 DE DIE NATALI CAP. XI.

(lieriiii), sexios ducliim , ciim ad diem diiccnlcnsitnnm dc-

6 ciinum pcrvcnit, maturum i)rocreatur. alter autcin illc
parlus, qui inaior est, maiori numero continclur, septe-
nario sciiicct, quo tota vila humana finitur, ut et Solon
scribil ct ludaei in dicrum oinnium numeris sccuntur et 5
Etruscorum libri ritualcs vidcntur indicare. Hippocrates
quoquc aliique medici in corporum valitudinibiis non
aliud ostcndunt: nam septimum ([uemquc dicm crisimon
7 observant. itaquc ut allcrius partus origo in sex est die-
bus, post quos semcn in sangninem verlitur, ita Iiuius in 10
septcm; el nt ibi qninque cl triginla dicbus iiifans mem-
bratur, ita hic pro portione diebus fcre quadraginta.
quare Graccia dics habent (]uadragcnsimos insignes.
iu
namquc praegnans ante dicm quadragensimum non pro-
dit in famim, et post parlum quadraginta diebus plerac- 15
que felae graviorcs sunt nec sanguinem intcrdum conti-
nent, et parvoli fermc pcr lios [fere] morbidi sine risu
nec sine periculo sunt. ob quam causam, cum is dies
praeteriit, diem fcstuin solcnt agitare, quod lcmpus ajt-
8 pellant TeccepaKOCTaiov. hi igitur dies quadraginta pcr 20
septem illos iniliales multiplicati fiunt dies duccnti octo-
ginta, id cst hebdomadac quadraginta: sed quoniam ulti-
mae illius hebdomadis primo dic editur parlus, sex dies
deccdunt et ducentensimus sepluagensimus quartus ob-
servatur. qui numerus dierum ad tetragonum illum 25
9 Chaldaeorum conspeclum subtiliter congruit: nam cum

3. maiore V 4. iiita in V add. m. rec. 5. ludei D

eequuntur F et om. B 6. Inppoc-RaTis />, byppocrates V
10. ita et J' ubi V
11. TRigeNTa J) 12. poKTiTioKe n
13. quabKagiNSimos D, quadragesimos J' insignos J', cori
1 m. 14. pRe^NaNS *** aNTe {litlcris quattuor quinqueve
erasis) D, prcgnans ante J' quadragesimum proce- F
dit d V 17. paruuli l^ fere] inlirmi Laclmannus
19. pRaeTCKiT DJ^ agiTaRene, sed alterum kc erasum, />
20. eccepaKOCTeNU D, TecceRaKOSTeNU P', corr. Lachmannus
hu n 21. buoceNTi ocTogcNTa (octoginta d) D 22. eb-
domadae J' 23. ebdomadis J' 6ie* (6ies ante ras.) D
24. ducentosimus si^ptuagesimus quartus {non partus) F'
26. chaLbeoBum DJ'
 DE DIE NATALI CAP. XII. 21

&igniferiim orbem diebus CCCLXV et aliqiiot lioris sol cir-

cumeat, quarta necesse est parte dempta, id est diebus
Lxxxxi aliquotque horis, tres quadras reliquis diebus
CCLXXiiii non plenis percurrat, usque dum perveniat ad
5 id loci unde conceptionis initium quadratus aspiciat.
unde autem mens bumana dies istos commulationis spe- 10
culari et arcana naturae rimari potueril, nemo miretur.
haec enim frequens medicorum experienlia pervitlit, qui
cum multas animadverterent semen non retinere con-
10 ceptum, conpertum habuerunt id quod intra sex dies
septemve eiciebatur esse lacteum et vocaverunt eKpuciv,
,

quod postea autem sanguineum, idque eKTpujC)u6c appel-

latur. quod vero ambo partus videntur paribus dierum 11
numeris contineri, l'ytha<j;oras inparem laudat, tamen a
15 secta non discrepat. duo enim inpares ccviiii et cclxxiii
dicit expleri, ad (luorum consummationem aliquid ex se-
([uentibus accedere, quod lamen diem solidum non ad-
ferat. cuius exemplum videmus tam in anni quam mensis 12
spatio servasse naturam, cum et anni inparem dierum
20 trecentorum sexaginta quinque numerum aliquanto cu-
mulaverit et mensi lunari ad dies undetriginta aliquid ad-
diderit.
Nec vero incredibile est ad nostros natales musicam 12
pertinere. haec enim voce tantummodo est, ut
sive in
25 Socrates ait, sive, ut Aristoxenus, in voce et corporis
motu, sive in his et praeterea in aiiimi motu, ut putat
Theophrastus, certe multum obtinet divinitatis et animis
permovendis plurimum valet. nam nisi grala esset deis 2
inmortalibus, quiex anima constant divina, profecto ludi
30 scenici placandorum deorum causa instituti non essent,

1. feies DV aLiquob D .3. lxii DV aLiquofcque D

quadrans V^, corr. m. 2 7. MiRaai DV 8. peRui6eT DV
10. hauueRiNT i6 in quo6 D 11. eiicebatur V eKKpycix
DV, corr. m. rec. in V 12. sanguine V eKTPOCMOC V
(ji sic fere ductum D-c) 14. partem V
in Laubei D
16. exequeNTiBus D 18. ui6e(nus (e ex i facta) D 21. ux-
beTRigeNTa f) 24. ut socrates dV, UTCKaxes D 26. ami V
27. TheoFRa.sTUs DV
 22 DE DIE NATALI CAP. XIII.

nec tibicen oninibus supplicationibiis in sacris aetlibus

adhibcretnr non cum tibicine Marli triuniphus agcrelur,
,

non Apollini cilhara, non Musis tibiae ceteraque id genus

essent adtributa, non libicinibus, per quos numina pla-
cantur esset permissuin ant ludos publice facere ac vesci 5
,

in Capitolio, aut Quinquatribus minusculis, id est idibus

luri-iis, urbem veslitu quo vellent personatis temulentisque

3 pervagari. bominum quoque mentes et ipsae, quamvis

Epicuro reclamante, divinae suam naturam per cantus
agnoscunt. denique quo facilius sufferanl laborcm, vel 10
in navis meatu a reclore symphonia adhibetur: legionibus
quoque in acie dimicantibus etiam metus niortis classico
4 depellitur. ob quam rem Pylhagoras, ut animum sua
semper divinitate imbueret, prius quam se sonmo darel et
cum esset expergitus, cithara ut ferunt cantare consueve- 15
rat, et Asclepiades medicus phreneticorum mentes morbo
turbatas saepe per symphonian suae naturae reddidit.
Herophilus autem, artis eiusdem profcssor, venarnm pul-
5 sus rhythmis musicis ait moveri. itaque si et in corporis
et in animi molu est harmonia, procnl dubio a natalibus 20
nostris musica non est aliena.
13 Ad baec accedit quod Pythagoras prodidit hunc totum
mundum musica factum ratione septemque slellas inter
,

caelum et terram vagas, quae morlaUum geneses mode-

rantur, motum habere enrythmon et intervalla musicis 25
diastematis congrua. sonitusque varios reddere pro sua

2. cum om. V
Marti] auT Z), om. V, aut tubicine lah-
nns, avitus Prellerus Rdm- Mythol. p. 316; mihi in aux latere
visum fnaRTi, quod in DV
additum post a^eRCTUR, sed in I)
super versum 3. appollini V
chiTaRa n 4. Txmcinibus
(ciuibus d in ras.) D quos DV, quod d 6. capiTUHO D
quib paTRiBus miNUs oculis DV7. URBes DV
uesTiTO D
9. epicoRO D 10. ficilius V, corr. ni. rec. 11. meatu uel
metatu uel motu Ponianus ad Macroh. in somn. Scip. II, 3,
(DeTu DV uecronc DV13. phytafroras F 15. svThaRa /),
cythara V16. ascLepiab/s {i in ras. ;;ro e, ut videtur) D
FReNeTicoRum DV 18. leRophims DV auTem moRTis D
19. RYThmis DV 20. in om. V
vulgo &'simi (mi d in ras.)
D armonia V 22. accebiT D, accidit dV
 DE DIE NATALI CAP. XIII. 23

»|iiaque altitudine ita concordes, ut dulcissimam quidem

coMcinant melodian, sed nobis inaudibilem propter vocis
magnitudinem, quam capere aurium nostrarum angustiae
non possint. nam ut Eratosthenes geometrica ratione col- 2
5 legit maximum terrae circuilum esse stadiorum ducentum
quinquaginta duum milium, ita Pythagoras quot stadia
inler lerram et singuias stelias essent indicavit. stadium
autem in hac mundi mensura id potissimum intellcgen-
dum est quod Italicum vocant, pedum sescentorum viginti
iO quinque: nam sunt praeterea et alia longitudine discre-
pantia, ut Olympicum ,
quod est pedum sescenlum, item
[*ythicum pedum ab terra ad lunam Pythagoras 8
M. igilur
putavit centum viginti sex milia,
esse stadiorum circiter
idque esse toni intervallum; a luna autem ad Mercuri
15 stellam, quae stilbon vocatur, dimidium eius, velut hemi-
tonion; hinc ad phosphoron, quae est Veneris stella, fere
tantundem, hoc est aliud hemitonion; inde porro ad so-
lem ter tantum, quasi tonum et dimidium. itaque soUs 4
astrum abesse a terra tonos tres et dimidium, quod vo-
20 catur dia pente, a luna autem duos etdimidium, quod
cst dia tessaron. a sole vero ad stellam Martis, cui no-
men estpyrois, tantumdem intervalli esse quantum a terra
ad lunam, idque facere tonon; hinc ad lovis steUam, quae
phaethon appellatur, dimidium eius, quod faciat hemito-
25 nion; lantundem a iove ad Saturni stellam, cui phaenon
nomen est, id est ahud hemitonion; inde ad summum
caelum, ubi signa sunt, perinde hemitonion. itaque a 5

1. quaeque DV, corr. Hahnius coll. Madvigio ad Cic. de fin.

p. 699 3. caRpeRe Z> 4. eRasTosTheNes.geomiTRica D
coUigit V 6. quot (t d in ras.) B 7. interra V 9. ui-
^eNTi I) 12. pedii-m- V 13. uk^gnti D 14.meRCORi
D, raercorii d, Mercurii V 15. stilon D semiTONioN DV
17, emiTONioN i>, semitonion (hcmiTONioN D ante ras. illo
dV
loco gui a nobis adscriptus est ad p. 25, 2) 19. a+STRiim
(ausTRum atite ras.) D 20. diapeNxe DV, 6id Tt^vTe vulgo
21. ?)iaTessaRON DV, 6id reccdpujv vulgo 24. pheTON D,
phoeton V 25. pheNON DV26. 27. hemiTONioN ante D
ras. semitonion d V
,
 24 DE DIE NATALI CAP. XIV.

caelo summo ad solem diaslema esse dia lessaron id est ,

duoriim touorum et dimidi, ad terrae autem summitatem

ab eodem caelo tonos esse sex, iii quibus sit dia pason
symplionia. praeterea multa quae musici tractant ad alias
hunc omnem mundum euarmonion esse 5
rettulit stellas et
ostendit. quare Dorylaus scripsit esse miindum organuni
dei: alii addiderunt esse id eTTxdxopbov, quia septem
C) sint vagae stellae, quae plurimum moveantur. sed his
omnihus subtiliter traclandis hic locus non csl; quae si
vellem in uuum librum soparatim congerere, tainen in 10
angustiis versarer: quin potius, quoniam me longius dul-
cedo musicae abduxit, ad propositum revertor.
14 Igitur expositis iis quae ante diem natalem sunt, nunc
ut climactericoe anni noscantur, quid de gradibus aetatis
2 humanae sensum sit dicam. Varro quinque gradus aetatis 15
:iequabiliter putat esse divisos, unum quemque scilicet
praeter extremum in annos xv. itaque primo gradu us-
(jue annum XV pueros dictos, quod sint puri, id est in-
pubes. secundo ad tricensinuun annum adulescentes, ab
alescendo sic nominatos. in tertio gradu qui erant usque 20
quinque et quadraginta annos, iuvenis appellatos eo quod
rem publicam in re militari possent iuvare. in quarto au-
tem adusque sexagensimum annum seniores vocitatos,
quod tunc primum senescere corpus inciperet. inde us-
que fmem vitae imius cuiusque quintum gradum factum, 25

1. biaTessanoN DV^^bia Teccdpoiv vulgo 2. bimibiaTeR-

Rae D, dimidiiaterrae d, dimidii terrae V • sumfmTaTem
D, snramitate dF 3. ab co&em D biapasoN D, diapa-
san F' {corr. m.,2), bid iracujv vuhju -1. muLTa q^ D ad
alias om. V 5. ReTULix DV , corr. d enarmomo-n (enar-
moni d in ras.) D 6. dorilaus V 7. id ^iTTdxopbov Sca-
liger, ibesT TaxopaoN D, id est taxopaonquiaj (iiii V V
12. musica** D 13. his K q14. cLimacTeRica D,
/>
climacterici d V vulgo 17. usque ad vulgo 19. secu.\6us
/>, secundos V tricesimum V 20. aLLescexbo l)f'
cRaT DV 21. iuuenes V appcLLaTus D 23. a6as-
que *{erasis ab) D, usque ad V sexaguNsimum D, sexa-
gesimii F 24. iNcipio/ (at d in ras.) D, incipiat V vulgo
 DE DIE NATALI CAP. XIV. 25

in quo qui essent, senes appellatos, quod ea aetate corpus

iam senio laboraret. Ilippocrates medicus in septem gra- 3
dus aetates distrilHiit. finem priraae putavit esse sepli-
mum annum, secundae quartum decimum, terliae duode-
T) tricensimum, quartae tricensinnmi quintum, quintae duo
et quadragensimum, sextae quinquagensimum se.\.tum,
septimae novissimum annum vitae liumanae. Solon autem l
decem partes fecit, et Hippocratis gradum tertium el sex-
tum el septimum singulos bifariam divisit, ut una quae-
10 que aetas annos haberet septenos. Staseas peripateticus 5
ad has Solonis decem hebdomadas addidit duas, et spa-
tium plenae vitae quattuor et octoginta annorum esse
dixit; quem terminum si quis praeterit, facere idem quod
stadiodromoe ac quadrigae faciunt, cum extra finem pro-
15 currunt. Etruscis quoque libris fatalibus aetatem hominis G
duodecim hebdomadibus discribi Varro comraemoral.
quae duo** ad decies septenos annos posse fataiia depre-
cando rebus divinis proferre, ab anno autem Lxx nec
postulari debere nec posse ab deis impetrari. ceterum
20 post annos lxxxiiii a mente sua homines abire, neque
his fieri prodigia. sed ex eis omnibus proxime videntur 7
adcessisse naturam qui hebdomadibus humanam vitam
emensi sunt. fere enim post septimum quefnque annum
articulos quosdam et in his aliquid novi natura ostendit,
25 ut et in cognoscere datur.
eiegia Solonis ait enim in •

prima hebdomadc dentes homini cadere, in secunda pu-

2. post laboraret in D add. hiNc a6 pliosphoEON' quae esT

ueNeEis sTCLLa FeEC TaNTumbem hoc esT aLm6 JiemiTOMON
(semitonion d): vide j). 23,16 LippocEaTis Z>, hyppocrates F
3. aetatu f^ 4. 6uo6eTRicesimum Z>f' 5. tricesimura f^
6. quadragesimu F quiuquagesimum V 8. hyppocra-
tis f-^ 11. ebclomades V 13. preterit V 15. efRURSus /)
.

16. eBbomabiEus BF bescRiBi J) 17. que clum ad F

depraecando V, corr. m. 2 21. pEOximae I) 22. eB6o-
mabiBus DF 25. et inlegia F
atenim F in prima heb-
domade ret. in DF
supra inveniuntnr [vide ad p. 12, 6); hoc
autem loco leguntur temporum si veterum cet. [vide cap. 17, 10)
2G. eBbomabae D, ebdomade F
 26 DE DIE NATALI CAP. XIV.

beni apparere, in terlia barbam nasci, in quarla vires, in

quinla nialurilateni ad stirpem relinquentiam, in sexta
cupiditatibus temperari, in seplima prudentiam linguam-
que consummari, in octava eadem manere (in qua alii
dixerunt oculos albescere), in nona omnia iieri langui- 5
diora, in decima bominem morti lieri maturum. * tamen
in secunda bebdomade vel incipiente tertia vocem crassio-
reni et inaequabilem fieri, quod Aristoteles appellat tra-
gizin, antiqui noslri irquitallire, et inde ipsos putant
irquitallos appellari, quod tum corpus ircum olerc inci- 10
8 piat. de tertia autem aelate aduiescentulorum tres gradus
esse factos in Graecia prius quam ad viros perveniatur,
quod vocent annorum xiiii Traiba, )aeXXeqpriPov autem
XV, dein sedecim ecpiiPov, lunc septemdecim eHeq))iPov.
9 praeterea multa sunt de bis liebdomadibus quae medici ac 15
pbiIosopl)i libris mandaverunt, unde apparet, ut in morbis
dies septimi suspecti sunt el crisimoe dicuntur, ita per
omnem vitam septimum quemque annum periculosum et
10 velut crisimon esse et climactcricum vocitari. sed ex bis
genetbbaci alios aliis difficiliores esse dixerunl, et non- JO
nulli eos potissimum quos ternae bebdomades conficiunt
putant observandos, boc est unum et vicensimum, ct
quadragensrmum secundum, dein tertium et sexagensi-
mum, poslremum octogensimum quartum, in quo Sta-
et
11 seas terminum autem non pauci unum 25
vitae defixit. alii

omnium difficillimum climactera prodiderunt, anno scili-

1. TeETiam D u*Res D, nires d V

3. temptari V
4. ocTaBa D in qua —
languidiora om. V 7. eB6o-
oiabe D V 8. aRisTOTeLis D TpaYi^ieiv milQO 9. wqui-
TaLLiRe (r d in ras.) D 10. ***quiTaLLOs D, irquitallos d V
CLeRe D 13. iraba D, Tzahh F, iraiba corr. rec. m. in V
meLLeplioeboN DV 14. aephoeBON O, eplioebon V
tEecpoiBON D, eSeqjiBON' /' 15. eBbomabiRus 17. cri-DV
simie />, crisimiae V19. climactericum] add. m. 1 in V
viarg. climacT, m. 2 super uersiim incertu 20. anas ams
DV &iFFiciLLlORes D 21. TeRNa.s- (s d in ras.) eu- D
6oma6es DV 22. oc V uiccsimum V 23. quabaagiN-
simum /), quadragesimum J' sexagusimuOrt D, sexap^esi-
mum V 24. lxxx D V quo* D
 DE DIE NATALI CAP. XIV. 27

cet undequinquagensimo, quem conplent anni septies

septeni; ad quam opinionem plurimorum consensus in-
clinat: nam quadrati numeri potentissirai ducuntur. de- 12
nique Plato ille veniat veleris pliilosopliiae sanctissimus,
5 qui quadrato numero annorum vitam humanam consum-
mari putavit, sed novenario, qui conplet annos octoginta
et unum. fuerunt etiam qui utrumque reciperent nu-
merum, undequinquagensimum et octogensimum unum,
et minorem nocturnis genesihus, maiorem diurnis scri-
10 berent *. plerique [aliter moti] duos istos numeros sub- 13
tiliter dicreverunt, dicentes septenarium ad corpus, no-
venarium ad animum pertinere; hunc medicinae corporis
et Apolhnl adtributum, ilhnn Musis, quia morbos animi,
quos appellanl pathe, musice lenire ac sanare consueve-
15 rit. itaque priinum cliniactera annum quadragensimum 14
et nonum esse prodiderunt, uUimum autem octogensimum
et unum medium vero ex utroque permixtum anno ter-
;

tio et sexagensimo, vel quem hebdomades novem vel

septem enneades conficiunt. hunc licet quidam periculo- i5
'20sissimum dicant, quod ad corpus et ad animum pertineat,
ego tamen ceteris duco infirmiorem. nam utrumque qui-
dem supra dictum continet numerum, sed neutrum qua-
dratum et ut est ab utroque non alienus ita in neutro
, ,

potens. nec multos sane, quos vetustas claro nomine

25 celebrat, hic annus absumpsit. Aristptelen Stagiriten re- 16

1. uNbe quiNquagiNSimo D, unode qu. d, uno de quin-

quagesimo V 2. opoNioNem D 4. veniat veteris lahnus,
ueNia^ (t ?« ras. triUm Utterarim)ceTeBis D, ueniat ceteris V
6.Lxxx DV fuerunt
7. — 8. unum om. V 8. UNbe-L-eT
Lxxx UNum D 9. ascribcrent vulgo sine nota lacunae; scri-
berent fieri. quali termino duos cet. ego proposui in Eos, sild-
deutsche Zeilschr. fur Philol. II 1S66 p. 625 10. istos dV,
isTO D 11. becEeueRUNT D, decrever [inmarg. dis m. rec.)
V, discreverunt vulgo 14. TrdOr) vulgo 15. cLamacxeRa D,
clamaectera d, clim^ctera V xl ex uNum esse DV
16. Lxxx DV 18. sexagTsimo D, sexagesimo V ebdo-
mades P' 19. lieNNeabes D 25. aRiSTOTeLc.s (s a m. 2, ut
videtur) D, aristoteles V RepeEi^ (t in ras.) D, repperit V,
corr. Guilielrnus
 28 DE DIE NATALI CAP. XV.

perio: sed liunc feruiit naluralcm stoniaclii iufirniila-

tem crebrasque morbidi corporis oilensiones adeo virlule
animi diu sustentasse, ut niagis mirum sit ad annos LXiir
eum vitam pertulisse quam ultra iion protulisse.
15 Quaie, sanctissime Caerelli, cum istum annum qui o
maxime fuerat corpori formidolosus sine ullo incommodo
Iransieris, ceteros, qui leviores sunt, climacteras minus
tibi extimesco, praesertim cum in te animi polius quam
corporis naluram sciam domiuari, eosque viros qui tales
fuerunt non prius vita excessisse (fuam ad annum illum 10
octogeusimum el unum pervenerint, in quo IMato finem
vitae et legitimum esse existimavit et liabuit legitimum.
2 lioc ainio et Dionysius Heracieotes, ul vita abiret, cibo
abstinuit et contra Diogenes cynicus cibi cruditate iu cho-
leram solutus est. Eratosthenes quoque iile orbis terra- 15
rum mensor et Xenocrates Platonicus veteris academiae *
3 princeps ad eundem annum vixerunt. non pauci etiam
per animi spiritum molestiis corporis superatis limitem
istum trausgressi sunt, ut Carneades, a quo terlia acade-
mia est, quae dicitur nova, qui ad annum nonagensimumt, 20
vel Cleanthes, qui uno minus centum explevit. at Xeno-
phanes Colophonius maior annorum centum fuit. Demo-
critum quoque Abderiten et Isocralen rlietorem ferunt
propc ad id aetatis pervenisse quo Corgian Leontinum,
quem omnium veterum maxime senem fuisse et octo su- 25
4 pra centum annos habuisse constal. (}uod si cultoribus
sapientiae sive per animi virtutem seu lege fati diutina
obtigit vita , non despero quin te quoque diu corpore ad-

1. sThomachi B 4. ptnlisse V non penTULisse DV

5. cerelliV ex sil. cum d in ras. 7. LaeuioRes D
11. octogesimum V 12. exTimauiT D 13. bioxisius DV
15. soLUTum xcNOCRaTis D. xenocrates [erasa e) V
D 16.
achaSemiae DV 19. achademia V 20. Noua ucl clc-
aNThes (cleantes V) ({m ab aNNum Noxa^eNsimum (nonagesi-
mum V) UNO mixus ceNTum DV, Ira/isposuit lahnus; idem ac-
cessit {Nalrnius vixit) post nonagensimum inlercidisse coniecit
21, xexephaNes DV
28. atque V
 DE DIE NATALI CAP. XVI. 29

que animo valentem longior maneal senectus. quem enim

veterum nunc memoria suspicimus prudenlia vel tempe-
rantia vel iuslitia vel forlitudine tibi antestare [dicimus]?
quis eorum,si adesset, non in te omnium virtutum prae-

5 dicationem conferret? quis tuis laudibus se postponi

erubesceret? illud certe ut arbitror, dignum est prae-
,

dicatione, quod, cum illis ferme omnibus quamvis pru-

dentissimis et procul a republica amotis non conligerit
sine offensione et odio pleruuKpie capitali vilam degere,
10 tu tamen municipalibus functus, lionore sacerdotii
officiis

in principibus tuae civitatis conspicuus, ordinis etiam

equestris dignitate gradum provincialium supergressus,
non modo sine reprehensione et invidia semper fuisli ve- ,

run) etiam omnium omnino amorem cum maxima gloria

15 consecutus es. quis a te nosci aut ex amplissimo senatus .5

ordine non expeliit aut ex humiliore plebis nou optavit ';

quis mortalium vel te vidit vel de tuo nomine accepit,

quin et loco fratris germani diligal et vice parentis vene-
retur? quis ignorat probitatem primam, fidem summam,
20 benignitatem incredibilem, modestiam verecundiamque
singularem ceteraque humanitatis officia penes te unum
esse, et quidem maiora quam possint digne a quoquam
referri?quare et ego his nunc commemorandis super- 6
sedebo. de eloquentia quoque sileo, quam omnia provin-
25 ciarum nostrarum tribunalia, omnes praesides noverunt,
quam denique urbs Roma et auditoria sacra mirata sunt.
haec se et ad praesens et in fulura saecula satis ipsa
nobilitat.
Nunc vero quatenus de die natali scribo, meum mu- 16
30 nus inplere conabor, tempusque hodiernum, quo maxime

quem enim veterum, quorum memoriam suspicimus,

1.
prudentia — antistare dicemus lahnus secundum Lachnannum
2. suscepimus V 3. FORTiTubwem D 5. posTpoNiT eBU-
BisceReT B, corr. d 8. moTis DV, remotis Cauchius
9. uiTa DV 10. sacerdoti V 13. KepraeheNsioNe D
15. qui d (s littera expuncta) 16. expeTiT D 27. pre-
scns V 30. iraplere V
 :

30 DE DIE NATALI CAP, XVII.

flores, qiiam polero lucidissiniis noLis signabo; ex qiio

2 eliani primiis iile tuus natalis liquido noscetur.lempus
autem non diem tantummodo vel mensem vel annum ver-
tentem appello, sed el quod quidam lustrum aut annum
3 magnum vocanl, et qnod saeculum nominant. ceterum 5
de aevo, quod est tempus unum et maximum, non multum
cst quod in praesentia dicalur. est enim inmensum, sine
origine, sine fine, quod eodem modo semper fuit et sem-
per futurum est, neque ad quemquam hominum magis
4 quam ad alterum pertinet. lioc in tria dividitur tempora. 10
praeteritum praesens, futurum. e quibus praeteritum
,

initio caret, exitu futurum, praesens autem, (piod medium

est, adeo exiguum et inconprehensibile esf, ut nullam re-
cipiat longitudinem neque aliud esse videatur quam trans-
acti futurique coniunctio, adeo porro instabile, ut ibidem 15
sit numquam, et quidquid transcurrit a futuro decerpit et
5 adponit praeterito. haec inter se tempora, ante aclum
dico et venturum, neque paria sunl neque ita ut alterum
altero longius breviusve videatur: quidquid enim non
6 habet finem, conlationem mensurae non recipit. qua- 20
propter aevuni neque annorum nec saeculorum numero
nec denique ullo finiti temporis modulo meliri conabor
haec enim ad aetatem infinitam non sunt brumalis unius
inslar horae.
7 Itaque ut saecula possim percurrere et hoc nostrum 2.5
praesens designare, omissis aureis argenteisque et hoc
genus poeticis, a conditu urbis Romae, patriae nostrae
17 communis, exordiar, et quoniam saecula aut naturalia
sunt aut civilia, prius de naturalibus dicam.
2 Saeculum est spatium vitae humanae longissinium 30

4. aut unum annu V 5. seculum V 7. presentia V

10. quam abuLTeRiim Z>, qnam ad adulterum d 11. e om.
BV 12. iNi**Tio (iNi^MTio ante ras.) D exiTum D
13. tNCONpRaelicNsiEiLe D, inconprensibile V 16. qnic-
quid V et adponit praeterito om. V 18. paria J pro-
pria V19. quicquid V 26. besigNaRe (6e ex b\) 1)
28. exoR6iaR+* e< qm (et initio versus adscr. m. 2) D, exor-
—
I

diar |
DE SAECVLIS F omissis et quoniam dicam
 DE DIE NATALI CAP. XVII. 31

partu et niorte defiriitum. quare qui annos triginta sae-

culum putarunt multum videntur errasse. hoc enim tem-
pus genean vocari Ileraclitus auctor est, quia orbis aetatis
in eo sit spatio. orbem autem vocat aetatis, dum natura
5 ab sementi humana ad sementim revertitur. hoc quidem
geneas tempus alii ahter definierunt. Herodicus annos
quinque et viginti scribit dici genean, Zenon triginta.
saecuhmi autem qukl sit, usque adhuc arbitror ad subtile 3
examinatum non esse. poetae quidem niuha incredibilia
10 scripserunt, nec minus historici Graeci, quamvis eos a
vero par non fuit decedere; ut Herodotus, apud quem
legimus Arganthonion Tartessiorum regem centum et
quinquaginta annorum fuisse, aut Ephorus, qui tradit Ar-
cadas dicere apud se reges antiquos aliquot ad trecentos
15 vixisse annos. verum haec ut fabulosa praetereo: sed 4
inter ipsos astrologos, qui in steHarum signorumque ra-
tione verum scrutantur, nequaquam etiam convenit. Epi-
genes in centum duodeciin annis longissimam vitam con-
stituit, Berosos autem centum sedecim: ahi ad centum
20 viginti annos produci posse, quidam etiam ullra credide-
runt. fuerunt qui non idem putarent ubique observan-
dum, sed varie per diversas regiones, pro ut in singuHs
sit caeli ad circulum finitorem inclinatio, quod vocalur
'
cHma.
25 Sed licet veritas in obscuro lateat, tamen in una qua- 5
que civitate quae sint naturaiia saecula rituales Etru- ,

scorum libri videntur docere, in (juis scriptum esse fertur

initia sic poni saeculorum. quo die urbes adque civitates
constituerentur, .de his qui eo die nati essent eum qui

3. Y€vedv vulgo, item^posthac "feveac et Ytvedv 4. uocent

DV corr. Lachmannus 5. ab sementi Hahnius^ a6 semeNTi Z>,
om. V sementem V 7. Tpage.NTa D 8. quid om. D
9. exanimatu V 10. scKiBseRUNT D eos] eo Z>, om. V
12. arganthonnion V ^arcessiOEum (tar in ras.) D, tarces-
sioru V 13. quinta V, corr. m. rec. fuisse antephorus V
aRchabas DV apuT D
14. anquob D tricentos V
17. epi^cNesiN D, epygenes in V 20. uigeNTi D 22. ua-
Riae D 26. secula V 28. atque F
 32 DE DIE NATALI CAP. XVII.

diutissime vixisset die nioitis siiac primi saeculi modulum

(inire, eoque die qui esseut reliqui in civilate, de his rur-
sum eius niorlem, qui longissimam egisset aetatem, fineni
esse saeculi secimdi. sic deinceps tempus reliquorum
lerminari. sed ea quod ignorarent liomiiies, porlenla mitli 5
(livinitus, quibus admonerentur unum quodque saeculum
6 esse finitum. haec portenta Etrusci pro haruspicii di-
scipHnaeque suae peritia diligenter observata in libros
rettulerunt. quai'e in Tnscis liistoriis, quae octavo eorum
saeculo scriptae sunl, ut Varro testatur, et quot numero lo
saccula ei genti data sint et Iransactorum singula quanta
fuerint quibusve oslentis eorum exitus designati sint cou-
tinetur. ilaque scriptum est quattuor prima saecula an-
norum fuisse centenum, quintum centum viginli Irium,
sexlum undeviginti et centum, septimum tolidem, octa- 15
vum tum demum agi, nonum et decimum superesse, qui-
bus transactis finem fore nominis Etrnsci.
7 Romanorum autem saecula quidam ludis saecularibus
putant distingui: cui rei fides si cerla est, modus Ro-
mani saeculi cst incertus. tenq)orum enim intervalla, -'u

quibus ludi isti debeant referri, non modo quanta fueriut

relro ignoratur, sed ne quanta quidem esse debeant sci-
8 lur. nam ita inslitutum esse, ul centesimo quoque anno
fierent, id cum Antias aliique historici auctores sunt, tum
Varro de scaenicis originibus libro primo ita scriptum 2o
reliquit: cum mulla portenta fierent, et murus
ac turris q u a e s u n t i n t e r p o r l a m C o 11 i n a m
,

et Esquilinam, de caelo tacta essent, et ideo

7. aruspicii l' biscipnNae qu.ae D 9. nexTULLeRUNT

/>, retulerunt A' 10. ut d in ras. ct quob D 11. trans-
actaruni V, corr. m. 2 12. **ONTiNeTun /), coatinetur d.
item V, in quo ntinet 1 m. in ras. 14. ceNTCNU fuit in D, nuw
post ceNT est rasura trium litterarum ct uni superscr. , tcrtio
auteni loco comparet ctiam nunc ductus transversus qui fuil su
per u; centu V quinTum (in in ras.) D 15. unuradevi-
{riuti dV 22. debeat V^ rorr. m. 2
, 25. scenicis V
26. muros V 28. tracta V
 DE DIE NATALI CAP. XVII. 33

libros Sibyllinos x viri adissenl, renuntiarunt

uli Diti patri et Proserpinae lutli Tarentini
in campo Martio fierent tri!)us noctibus, et ho-
stiaefurvae immolarentiir, utiqueludi cente-
5 simo quoque anno fierent. iteni Titus Livius libro 3
cxxxvi: eodem anno ludos saeculares Caesar
ingenti apparatu fecit, quos centesimo quo-
que anno (his enim terminari saeculi *) fieri
mos * ut *. decimo centesimoque anno re-
conti'a ut
10 petantur tam commentarii xv virorum quam Divi Augusti
edicta testari videntur, adeo ut Iloratius Flaccus in car-
niine quod saecularibus ludis cantatum est id tempus hoc
modo designaverit: Certus undenosdeciesperan-
nos Orbis ut cantus referatque ludos Ter die
15 clara totiensque grataNocte frequentes. quae 10
dissensio temporum, veterum revolventur annales,
si

longe magis in incerto invenietur. primos enim ludos

saeculares exactis regibus post Romam conditam annis
CCXLV a Valerio Publicola institutos esse * ad xv viro-
20 rum conmentarios, anno ccxcviii M. Nalerio Spurio Ver-
ginio conss. + anno post urbem conditam J'octavo et
quadringentensimo, ut vero in commentariis xv virorum
scriptum est anno CCCC et ^decimo M. Valerio Corvino ii

1. SYBiLLiNOS DV X vii'i Mommsenus Chronol. Rom. p.181,

•xu-uiRi />, XII uiri F, xv viri vulgo renuntiarent V\
corr. m. 2 8. is {immo hic) enim terminus saeculi vulgo
9. sed moris esse ut contra coni. Lachmannus ut contra,
omisso altero ut, V, at contra ut vulgo ante lahnum 11. Hor.
carm. saec. 21 ss. 13. ceRTos DV 14. orbcs D V\ or-
bis V^ 15. cLaRo DV post frequentes DV hahent cap. 7
Superest — cap. 14, 7 ait enim; tum quae dissensio repetivit
Lachmannus ex eo loco qui indicatus esl ad p. 10, 7 ; denique
temporum et cet. supra leguntur: vide ad p. 25, 25 16. re-
uoluantur dV 19. xl uiRORum DV 20. ccxcuiiii DV
21. coNSs- DV j)ost conss. lacunam sic explevit Lachmannus:
secundos ludos, ut Antias vult, M. Popilio Laenate iiii M.
Valerio Corvino cos.; idem pro octavo correa^zY sexto, etvs.23
octavo pro decimo {conf. C. L. Roth in Mus. Rhen, VIII
p. 371 s.) 22. quabBagiNSimo D, quadragesimo V xu
uirorum V 23. cuKmiNo DV, leijendum Corvo cum Manutio

CENSORINUS. 3
 34 DE DIE NATALI CAP. XVII.

C. Poelilio cons. fuerunt Anliate Liviociue

lerlii ludi
aucloribus P. Claudio Pulchro L. lunio Pulio cons. t
auno quingenlensimo duodevicensimo P. Corneiio Len-
11 luio C. Licinio Varo cons. de quartorum ludorum anno
triplex opinio est. Antias enim et Varro et Livius lela- 5
t6s esse prodiderunt L. MarcioCensorino M'.Mauilio cons.
post Uomam conditam anno dcv. at Piso Censorius et
Gn. Gellius, sed et Cassius Hemina, qui illo tenqjore vi-
vebat, post annum factos tertium adtirmant Gn. Corneiio
Lentulo Lucio Mummio Acliaico cons., id est anno DCViii. lo
in XV virorum autem commentariis notantur sub anno
Dcxxvili M. Aemilio Lepido L. Aurelio Oresle cons.
quintos ludos C. Furnio C. lunio Silano conss. anno
DCCxxxvii Caesar Augustus el Agrippa fecerunt. se.xtos
autem fecit Ti. Claudius Caesar se iiii et L. Vitellio iii 15
cons. anno DCCC, septimos Domitianus se xiiii et L. Mi-
nucio Hufo cons. anno dcccxli, oclavos imperatores
Septimius et M. Aurelius Antoninus Cilone et Libone
12 cons. anno DCCCCLVII. hinc animadvertere licet neque
post centum annos ut hi referrentur ludi statum «sse, 20
neque post centum decem. quorum etiamsi alterutrum
retro fuisset observatum, non tamen satis id argumenli
esset quo quis his ludis saecula discerni constanter adfir-
met, praesertim cum ab urbis primordio ad reges ex-
actos, annos ccxliiii, factos esse auctor sit nemo, 25

1. poeTaeno
cs i>, poetelio cons- aNTiaTae D V
2. puLLoi • B
pulloi cons
cos ,
V
3. qulngentesimo duode-
uicesimo V
4. linio DV
uaRRo cos- D, cons- D V
6. m maNLio DV
cos- />, cons* 9- cn (atV DV
vx. 8 uterque habet ^n) 10. mummo cos- DV DV
bciii DV 11. suB aNNis DV
12. M. om. emino DV
DV cos' D, co V
13. C prius om. conss- DV DV
14. aug. et agryppa V
15. t cLaubius • caesaRsae- DV
i-c^iii eTLUi'TeLLio D, caesar et l. uitellio V (l.
se^i-c^iii
ex sil.)
uitellio 16. cos D, cons V {item uterque pro.vimo ve7'su)
bomeTiaNus sexiiii- D minuci V 17. impp. sepT. et m.
avTR. D, impef. sept. et in. aur. V 18. nibone V 19.
cos D, cons. V
bcccLUii DV 20. ut hi uti V |
sta-
tutum V 25. aNNO ccxliii D {conf. ad p. 35 vs. 7) ludos
ante factos add. lahnus

i
 DE DIE NATALI CaP. XVII. 35

quod procul dubio nalurali maius est saeculo.

teinpiis
quod quis credit ludis saecularibus saecula +, sola no- 13
si

minis origine inductus, sciat saeculares dici potuisse quod

plerumque semel fiant hominis aetate, ut multa alia quae
5 rara sunt post saeculum evenire loquentium consuetudo
usurpat.
Sed nostri maiores, quod natura saeculum quantum
essetexploratum non habebant, civile ad certum modu-
lum annorum centum statuerunt. testis est Piso, in cuius
10 annali septimo scriptum est sic: Roma condita anno
DC septimum saeculum occipit his consulibus
qu i pr X m s u n t
i consu es
i M. A e m
I us M.
, i 1 i

filius Lepidus, G. Popilius ii absens. sed ut

hunc annorum numerum constituerent nostri, non nihil
15 causae fuit, primum quod multos suorum civium ad hunc
aelatem perducere videbant, dein quod Etruscos, quorum
prima saecula centenum fuerunt annorum, etiam hic ut
in aliis plerumque imitari voluerunt. praeterea fieri potest 14
quod refert Varro, quod Dioscorides astrologus scribit,
20 Alexandriae inter eos qui mortuos sallunt constare homi-
nem plus centum annos vivere non posse, idque cor ho-
minum declarare eorum qui integri perierunt sine cor-
poris tabe; ideo quod multis annis pendendo cor omnis
aetatis incrementa et deminutiones conseruere: et anni-
25 culi pendere duas dragmas, bimi quatluor, et sic in an-
nos singulos usque ad quinquaginta accedere binas; ab

cludi ante ludis add. Lachmannm, discerni posi saecula

2.
Carrio 7. naturale vulgo post saeculum DV
ex p. 34
vs. 25 add. crxLiiii, hic igitur recte iiii, non iii 8. craiLem
Z>, ciuile V
11. •S-sepTimo DV, corr, Lachmannus ac-
cipiT DV, corr. Scaliger (coipit coni. Moinrnsenus Chronol. liom.
p.191) 12. emiLius D M-F-laepidus V (m. f. ex sil.)
sedut V, seAit mutavit 1 m. 15. haxc DV 16. producere
vulgo 17. ut] et V 18. imitare V praeterea adferri
coni. Lachmannus 19. quodque Dioscorides vulgo scripsit V
20. eos quae V sallunt Lachmannns, soLexT DV 21. id-
que cor hominum Lachmannus i6ciRC0 humaNum DV
, 23.
pependo V 24. coNseRue*'''' (nt fortasse a pr. m) />, con-
seruent V, observent vulgo 26. quinquaginta V in ras.
3*
 36 DE DIE NATALI CAP. XVIII.

iis centiim tlragmis abusque ainio quinquagcnsimo item

decedere in uno quoque i)inas; ex (juo perspicuum sit
centensimo anno redire ad anni primi pondus nec longius
vitam posse producere.
15 Quoniam igitur civile Romanorum saeculum centum 5
annis transigilur, scire licct in decimo saeculo et primum
natalem tuum fuisse et liodiernum esse. quot autem sae-
cula urbi Romae debeantur, dicere meum non osl: sed
quid apud Varroncm legerim non tacebo, qui libro anli-
quitatum duodevicensimo ait fuisse Vettium Roniae in 10
augurio non ignobilem, ingenio magno, cuivis doclo in
disceptando parem: eum se audisse dicentem, si ita esset
ut traderent historici de Romuli urbis condendae augu-
riis ac xii vulturis, (juoniam cxx aiuios incolumis prae-

terisset populus Romanus, ad mille et ducentos perven- 15

turum.
18 Hactenus dictum de saeculo: nunc de annis maiori-
bus dicam quorum niagnitudo adeo diversa tani gentibus
,

observata quam auctoribus tradita est, ut alii annum

magnum esse in annis verteutibus duobus, alii in multis 20
niilibus annorum arbitrati sint. quod quale sit, iam hinc
2 conabor absolvere. veteres in Graecia civitales cum anim-
adverterent, dum sol annuo cursu orbem suum circumit,
lunam novam interdum tridecies exoriri idque saepe
alternis lieri, arbitrati sunt lunares duodecim menses et 25
dimidiatum ad annuni naturalem conveiiire. itaque annos
civiles sic statuerunl, ut inlercalando facerenl allcrnos
duodecim tredecim, utrumque annum
iiiensuni, alternos
separatini vertentem, iunctos ambo annum magnum vo-
cantes. idque tempus trieterida appellabant, quod terlio 30
quoque anno intercalabatur quamvis biennii circuilus et
,

1. his V abusque Lachmannus abq^ />, atq; y

,

quinquagesimo V 3. centesimo /' 7. quob D 8. UR-

Bis n 10. duodeuicesimo V 11. auqomo D ignora-
bilem V cums DV, eius /«. rec. in V in marg. 6octo
/), doctori V et m. recenlior in D, doctiori Lachmannus
12. esseNT D 13. tradebant V 14. cxxj ex x DV
18. tam] exiam Dl' 24. terdecies vulgo
 DE DIE KATALI CAP. XVIII. ^
re vera (lietcris esset; unde mysteria, qiiac Libero alter-
nis fiimt annis, trieterica a poetis (.licuntiir. postea 3
cognitoerrore hoc tempus duplicarunt et letraeterida
fecerunt:sed eani, quod quinto quoque anno redibat,
5 pentaeterida nominabant. qui annus magnus ex qua-
driennio commodior visus est + * solis annum constare ex
diebus CCCLXV et diei parte circiter quarta, quae i in
quadriennium diem conficeret. quare agon et in Elide 4
lovi Olympio et Romae Capitoiino quinto quoque anno
10 redeunte celebratur. hoc quoque tempus, quod ad solis
modo cursum nec ad hmae congruere videbatur, dujjjica-
tum est et octaeteris facta, quae tunc enneaeteris vocitata,
quia primus eius annus nono quoque anno redibat. hunc 5
circuitum vere annum magnum esse pleraque Graecia
15 existimavit, quod ex annis vertentibus solidis constaret,
ut proprie in anno magno fieri par esl. nam dies sunt
solidi77 DCCCCXXII , menses solicli uno minus centuni,
annique vertentes solidi octo. hanc octaeterida vulgo cre-
ditum est ab Eudoxo Cnidio institulam, sed alii Cleostra-
20 lum Tenedium primum ferunt conposuisse et postea alios
aUter, qui mensibus varie intercalandis suas oclaeteridas
protulerunt, ut fecit Harpahis, Nauteles, Menestratus, item
alii, in quis Dositlieus, cuius maxime octaeteris Eudoxi
inscribitur. ob hoc in Graecia multae religiones hoc in- 6

1. 6ieTeEes i>, diesteres d V misteria post Li- V

bero vulgo add. patri 3. TeTRahexeRiba 4. se6 eamDV
/>, sed ad eam dV 5. penteterida V
7. quae pRimum
DV , quae unum vulgo eLi6e D^ aelide
8. 9. olim-V
pio V capitolio V
10. a solis D
12. ocTeTeRis />,
octo teris Vaenneaeteris V, ennaeteris lahnus 13. re-
'

diebat d huc D 14. graetia V^ corr. m. rec. 16. pRo-

pRiae D 17. soli D; dierum numerum et menses solidi add.
Scaliger minis V
[scilicet soli diu nominis V^, unde solidi
uno minis fecit m. rec.) 18. lianc om. V
ocToaeTeRibam
DV 19. aiii /ahnus, aN D, lianc et tum leostratum V
20. alius V 21. uaRiae D ocToeTeRiftas 22. sr-DV
paLus D, corr. d NauTens DV 23. ocToaeTeRis D,
ocaeteris V, corr. d 24. religiones m. rec. in V, RegioNes DV
 38 DE DIE NATALI CAP. XVIIl.

tervallo temporis sunima caerimonia coluntur, Delphis

quoque ludi qui vocantur Pylhia post aiuium oclavum
oHm conticie!)antur. proxima est hanc magnitudinem
quae vocatur dodecaeteris ex annis vertentihus duodecim.
7 huic auno Chahlaico nomen est, quem genelliliaci non ad 5
soUs lunaeque cursus sed ad observationes aUas hahent
adcommodatum, quod in eo dicunt tempestates frugum-
que proventus ac steriUtates, item morhos saUibritatesque
8 circumire. praeterea sunt anni magni conplures, ut Me-
tonicus, quem Meton Atheniensis ex annis undeviginti 10
constituit, eoque enneadecaeteris appeUatur et intercala-
tur septies, inque eo anno sunt dieriim vi miUa et
DCCCCXL. est et Philolai Pythagorici annus ex annis
quinquaginta novem, in quo sunt menses intercaiares vi-
ginli et unus; ilem CaUippi Cyziceni ex annis septuaginta 15
sex, ita ut nienses duodetriginta inlercalentur; et Demo-
criti ex annis lxxxii cum intercalariis perinde viginti
9 octo sed et Ilipparchi ex annis ccciiii, in quo interca-
;

letur centies decies bis. l)aec annoruni maguitudo eo

discrepal, quod inter astrologos non convenit quanlo vel 20
soi plus quam CCCLXV anno conUciat vel luna
dies in
10 minus quam ad Aegyptiorum vero an-
triginta in mense.
num magnum luna non pertinet, quem Graece kuvikov,
Latine canicularem vocamus, propterea quod initium iUius
sumitur, cum primo die eius niensis, quem vocant Aegyptii 25
0uju6oi, caniculae sidus exoritur. nam eorum annus
civilis solum habet dies CCCLXV sine ullo intercalari: ila-

1. cerimonia proxime V
V 3. 4. do dcceteris V
5. geneethliaci y
abcommodaTfls (as d in ras.) D
7.
8. morbosque, omisso salubritates, V 9. meTONxicus DV
10. UN6eui9eNTi D 11. eNNcacae ceTCRis D, m. 2 delevil
|

ceTCRis ei post eNNeacae in marg. adscr. teris; ennea cete-

ris V 12. iNq. D ui miLia ct accccxL B, ui et accccxL
V 13. phiLOLaus DV
pythagori V 14. iNTCRcaLa-
Eis B, intercalarii coni. Habnius 15. canppi DP' cizi-
cen V 16. buobeTui^cNTa D 17. iNTCRcaLaRes DV
19. cencies V 22. egyptioruui J' 25. quam DaegipTi
D 26. eoeYOi DV, 9ujuei lahnus sccundum Plin. 21, 12, 105
27. solum Halmius, solus DV, solos vulgo
 DE DIE XATALI CAP. XVIir, 39

que quadriennium aput eos uuo circiter die minus est

quam naturale qnadriennium eoque fit ut anno MCCCCLXI
,

ad idem revolvatur principium. hic annus etiam lieliacos

a quibusdam dicitur, et ab aliis BeoO eviauTOC est prae- 11
5 terea annus quem Aristoteles maximum potius quam
magnum appellat, quem soiis et lunae vagarumque quin-
que stellarum orbes conficiunt, cum ad idem signum, ubi
quondam simul fuerunt, una referuntur; cuius anni
biemps summa est cataclysmos, quam nostri diluvionem
10 vocant, aestas autem ecpyrosis, quod est mundi incendium.
nam his alternis temporibus mundus tum exignescere
tum exaquescere videtur. hunc Aristarchus putavit an-
norum verlentium IIccccLxxxiiii, Aretes Dyrrachinus
Vdlii, Ileraclitus et Linus Xdccc, Dion Xdccclxxxiiii,
15 Orpheus CXX, Cassandrus tricies sexies centum milium:
ahi vero infinitum esse nec umquam in se reverti exi-
slimarunt. sed horum omnium pentaeteridas maxime 12
notandis temporibus Graeci observant, id est quaternum
annorum circuitus, quas vocant oiyrapiadas: et nunc apud
20 eos ducentesima quinquagensima quarta olympias nume-
ratur, eiusque annus hic secundus. idem tempus anni 13
magni Romanis fuit, quod histrum appellabant, ita qui-
dem a Servio Tullio instilutum, ut quinto quoque anno
censu civium habito lustrum conderetur, sed non ita a
25 posteris servatum. nam cum inter primum a Servio rege 14
conditum lustrum et id quod ab imperatore Vespasiano v

1, apud V 2. iiccccLxi J), iTcccclxi ^' 3. ab biem

Z», addie F neuoLuixuE D riXittKOC vulgo 4. a om. V
5. aRisTOTens D 9. hiems V catadysmos T''^, corr. m.
rec. 11. 12. 6ufn — 6ufn D 12. aRisxhaRcus D, aristar-
cus V \\ViTauit " (auit d in ras. et esse sup. vers.) D, pu-
tauit esse V vulgo 13. iTcccclxxxiiii V aReTis DV
bYRRacixus D, dirracinus V 14. ubLii V heraclytus V
x6ccc V &ioN+*| D •5-6cccLxxxiiii V 15. orfeus cxx
V TRicicies DV 17, paNTahaeTeRi6as D, pata-haeteri-
das V 19. olimpiadas V 20. quinquagesima olim- V
pias V 23. seruo F', corr. m. 2 ut] ct D 24. ceNSO D
25. seruo V
 40 DE DIE NATALI CAP. XIX.

et T. Caesare Iii cons. factum est anni inlerfuerunt paulo

minus dcl, lustra tamen per ea tempora non plura
quam lxxii sunt facta et postea plane fieri desierunt.
15 rursus tamen annus idem magnus per Capitolinos agonas
coeptus est diiigenlius servari, quorum agonum primus a 5
Domitiano institutus fuit duodecimo eius et Servi Corneli
Dolabellae consulatu. itaque lioc nunc anno qui celebra-
tus est agon undequadragensimus nunieratur. quod ad
annos pertinet magnos in praesentia satis dictum: nunc
de annis vertentibus dicendi locus. 10
19 Annus vertens est natura, dum sol percurrens xii
2 signa eodem unde profectus est redit. lioc tempus quot
dierum esset ad certum nondum astrologi reperire potue-
runt. Philolaus annum naturalem dies habere prodidit
CCCLXiiii et dimidiatum, Aphrodisius CCCLXV et par- 15
tem diei octavam, Calhppus autem ccclxv et Aristarchus
Samius lantumdem el praeterea diei partem MDCXXiii,
Meton vero CCCLXV et dierum quinque undevicensimam
partem, Oenopides CCCLxv et dierum duum et viginti
partem undesexagensimam, Harpahis autem CCCLxv et 20
horas aequinoctiales xiii at noster Eiuiius CCCLXVI.
,

3 plerique praeterea inconprehensibiie quiddam et inenun-

tiabile esse existimarunt, sed pro vero quod proximum
putabant amplexi sunt, dies scihcet CCCLXV.
4 Igitur cum tanta inter viros doclissimos fuerit dissen- 25
sio, quid mirum si anni civiles, quos diversae civilates

1. T. om. DV caesaR tcr cos- D, caesare

ter cons- V
interfuerint vulgo 3. lxxu DV Borghesius Oeuvres
,
corr.
epigr. II p. 78 ss. {conf. Mommsen.
Chronol. Rom. p. 169)
6. bomeTiaNO D 5ie ante cluodecimo add. DV
seii^i DV
8. undequadragesimus V 12 sTg: Z>, sTg V quo6 D,
corr. d 13. ReppeRiRe D 14. pvLOLaus DV
16. am-
SThaRCUS DV m. rec, aristarcus V^ 17. tantundem et in
marg. du V millc 6cxxiii D, mille bcxxii V; post hunc
namerum d super vs. add. sup, V in vs. sup 18. undeuicesi-
raam V 19. ucNopibes DV
20. undesexagesiaiam V
21. XII coni. Scaliger a6 D 22. iNcoNpRaeheNsiBiLc D
qui6em ex eNUNTiaBU.e DV; olim fuisse videtur (juid nec
(neq. Halmius) enuntiabile 23. pRoximam D
 '

DE DIE NATALI CAP. XX. 41

rudes eUam tum sibi qnaeque slatuebant, tam inter se

discrepent quam cum iilo naturali non cuDgruant? et in

Aegypto quidem antiquissimum ferunt annum menstruum

fuisse, post deinde ab Isone rege quadrimenslrem fa-
5 ctum, novissime Arminon ad xiii menses et dies quin-
que perduxisse. item in Achaia Arcades Irimestrem an- 5
num primo habuisse dicuntur, et oh id proselenoe appel-
lati, non, tit quidam putant, quod ante sint nali quam
lunae astrum caelo esset, sed quod prius habuerint an-
10 num quam Graecia ad lunae cursum constitueretur.
is in
sunt qui tradunt hunc annuni trimeslrem lloron insli- 6
tuisse, eoque ver aestatem autumnum hiemem horas et
annum horon dici, et Graecos annales horus, eorumque
scriptores horographos. itaque quattuor annorum circui-
15 tum in modum pentaeteridis annum magiuun dicebant.
Cares autem et Acarnanes semenstres habuerunt annos 7
et inter se dissiniiles, quibus alternis dies augescerent aut .

senescerent, eosque coniunclos velut trieterida annum

magnum.
20 Sed ut hos annos omittam caligine iam profundae 20
vetustalis obductos, in his quoque, qui sunt recentioris
memoriae ad cursum lunae vel solis instituti, quanta
et
sit varietas est cognoscere, si quis vel in unius
facile
Italiae gentibus, ne dicam peregrinis, veiit inquirere. nam

1. larn D 2. congregant V, corr. m. 2 in marg.

3. menstrmim coni. Icihnus, meNSTEew (em in ras. triian Ult.)
-/>, bimenstrem V, bimestrem vulc/o 5. Nouissimae I)
XIII * Z>, XIII- F 6. in adiaia F trimenstrem V
7. pRoseLexaM J), prose l^nam f^ appeLLaxi+UT D, appel-
lat id ut d, appellant- Id ut V 9. coelo F 10. quam
om. DV liis V coNSTiTuaeReNTUR D, constituerentur dV
11. trimenstrem V
horus DV, ujpac vulgo
12. 13. lio-
ron om. DV, ujpov mdgu grecos V, corr. m. rec. horus
DV, aipouc vulgo eorum, omisso que, 14. scricto- V
Res D ubpoYpacpouc vulgo circuitu 15. peNTalie-DV
TeRibis DV 16. semC'STRes D 17. et erasum in D, habet V
18. TEiheTeEiba D 20. omitam V caLi^iNem D 21. ue-
TusTaxos D, corr. d ReceNTioRes D
 42 DE DIE NATALI CAP. XX.

iil alium Fcrcntini aliuni Lavinii itemque Alhani vol Ro-

mani hal)ucrunt annum, ita et aiiae gcntes. omnihus la-
men fuit propositum suos annos varie intercalandis
civilcs
nicnsihus ad unum ilhmi verum naturalcmque corrigere.
2 de quihus omni])us disscrere quoniam longum est, ad 5
Romanorum annum transihimus.
\'"' Annum vertentem Romae Licinius quidem Macer el
postea Fenestella slatim ah initio duodecim mcnsum fu-
isse scripserunt: sed magis lunio Gracchano et Fulvio et
Varroni et Suetonio ahisque credendum, qui deccm nien- 10
sum putarunt fuissc, ut tunc All)anis crat, unde orli Ro-
3 mani. lii decem menses dies CCCliii hoc modo hahehant:
Martius xxxi, Aprilis xxx, Maius xxxi, lunius xxx,
Quintilis xxxi, Sexlilis et Septemher tricenos, Octohcr
XXXI, November el December xxx; quorum quattuor 15
4 maiores pleni, ceteri sex cavi vocahantur. postea sive a
Numa, ut ait Fulvius, sive, ut lunius, a Tarquinio xii
facti sunt mcnses et dies CCCLV, quamvis luna xii suis
mensibus CCCLiiii dies videhatur cxplcre. scd ut dies
unus ahundaret, aut per inprudenliam accidil, aut, quod 20
magis credo, ea superstitione qua inpar nunierus plenus
5 et niagis iaustus hahehatur. certe ad annum priorem
unus et quinquaginta dies accesserunt: qui quia menses
duo non explerent, scx illis cavis mensibus dies sunt sin-
guli detracti et ad eos additi, factiquc dics LVir, et ex 25
his duo menscs, lanuarius undetriginta dicrum, Fchrua-
rius duodetriginta. adquc ila omnes mcnscs pleni et in-
pari dierum numero esse coeperunt, excepto Fehruario,
qui solus cavus et oh hoc ceteris infaustior cst hahitus.
6 denique cum intercalarium mensem viginti duum vci vi- 30

1. FeReNTUu" (ui in rat.) I) 3. uaiiiae DV 8. men-

siura F 9. ^KacchaNo i> perspicue ante ras., 9Bacch**o d,
^raccho V 12. ccciii dP' 14. ocxuBeR b 15. trice-
nos lahnits 16. a Nnma] axNum D 18. facti — luna xii
?'' in ras. 24. illis] his V dies om. V 25. FrtrTiquc
(ac in ras. trium litt.) D lxii DF 26. fabruarius V
27. atque F mense D, corr. d 30. mensMm (u in ras.)
D, mensu"m d, mensiu V
 DE DIE NATALI CAP. XX. 43

trium dierum alternis annis addi placuisset, ut civi-

ginti
annus ad naturalem exaoquaretur, in mense potissimum
lis

Februario inter terminalia et regifugium intercalatum esf,

idque diu factum prius quam sentiretur annos civiles ali-
5 quanlo naturalibus esse maiores. quod delictum ut corri-
geretur, pontificibus datum negotium eorumque arbitrio
intercalandi ratio permissa. sed horum plerique ob odium 7
vel gratiam, quo quis magistratu citius abiret diutiusve
fungeretur aut publici redemlor ex anni magnitudine iii
10 lucro damnove esset, plus minusve exlibidine intercalando
rem sibi ad corrigendum mandatam ultro quod deprava-
runt, adeo aberratum est ut G. Caesar pontifex maximus 8
suo III et M. Aemiiii Lepidi consulalu, quo retro delictum
corrigeret, duos menses intercaiarios dierum Lxvii in
15 mensem Novembrem et Decembrem interponeret, cum
iam mense Februario dies iii et xx inlercalasset, faceret-
que eum annum dierum CCCCXLV, simuj providens in
futurum ne iterum erraretur: nam intercalario mense
sublato annum civilem ad solis cursum formavit. itaque 9
20 diebus CCCLV addidit decem, quos per seplem menses,
qui dies undetricenos habebanl, ita discriberet, ut lanua-
rio et Sextili et Deceml)ri bini accederent, ceteris singuli;
eosque dies extremis partibus mensium adposuit, ne sci-
cuiusque mensis a loco summoveren-
licet religiones sui
25 tur. quapropter nunc cum in septern mensibus dies sin- iO
tamen illi ita primitus inslituli
guli et triceni sint, quattuor
60 dinoscunlur quocl nonas habent septimanas, ceteri tres
[omnes alii reliqui] quinlanas. praeterea pro quadranle

3. interminalia V 5. biLecTum D 8. post abiret V

add. diutius abiret bumusque DV 9. redeptor d
10. miNusucL DLimbixe DV
iNTeRKaLan6o D, interca-
landi V ultro quod Habnius (quia Lachnanniis)
11. ul- .,

TRoq. /), ultroque F, utroq; m. rec. in in marg. V

13. aemi-
Lio Z), ^mili V 14. lxuii DV
18. ixxeRkaLaRio D
21. discriberet Halmius, biscRise
22. post Decembri D
*
/>, distribuit vulgo
D
F
add. Ne 23. meNstum ante ras. V,
mensuum d 24. regiones V
28. omnes alii reliqui eiecit
Modius, omnesque reliqui coni. Lachmannns
 44 DE DIE NATALI CAP, XXI.

(liei, qui annum verum suppleturus vitlebatur, instituit ut

peracto quadrienni circuitu dies unus, ubi mensis (luondam

solebat,post terminalia intercalaretur, quod nunc his-
11 sextum vocalur. ex lioc anno ita a Iulio Caesare ordinato
ceteri ad nostram memoriam luliani appeilantur, eique 5
consurgunt ex quarto Caesaris consulatu. qui etiam si
optimo *, non soli tamen ad annum naturae aptati sunt:
nam et priores anni, etiam si qui decemmenstres fuerunt,
nec liomae modo vel per Italiam, sed et aput genles
12 omnes, quantum poterat, idem fuerunt correcti. itaque 10
cum de aliquo annorum numero liic dicclur, non alios
par erit quam naturales accipere.
Et si origo mundi in lioininum notitiam venisset, inde
21 exordium sumeremus: nunc vero id intervallum temporis
tractabo quod liistoricon V^arro appellat. hic enim tria 15
discrimina temporum esse tradit, primum ab hominum
principio ad cataclysmum priorem, quod propter ignoran-
tiam vocatur adelon, secundum a cataclysmo priore ad
olympiadem primam, quod, quia multa in eo fahulosa
referuntur, mythicon nominatur, tertium a prima olym- 20
piade ad nos, quod dicitur liistoricon, quia res in eo ge-
2 stae veris historiis continentur. primum tempus, sive
hahuit initium seu semper fuit, certe quot annorum sit
non potest conprehcndi. secundum non plane quidem
scitur, sed tamen ad mille circiter et sescentos annos esse 25
creditur. a priore scilicet cataclysmo, quem dicunt et
Ogygii, ad Inachi regnum annos circiter CCCC * +, hinc

2, peRacTo* B quadriennii V meNses D 7. ob-

timo V optime lahnus sine lacunae nola
, 8. auni Lach-
mannus, elu DV 9. apud V 10. poterat idem Carrio,
poTe*** &e D, postea ido r/, postea idem V 11. biceRexuK
^'ON aLius D 15. liisTORieo;! (con iti ras.) D, icTopiKOV vulgo
17. quod —
adelon om. V 18. abeLON Z), a6r|\ov vulgo
a cataclysmo priore om. V pRiORem D 20. |UU0ik6v vulgo
21. icTopiK6v vulgo 22. Tempum D, corr. d 23. quo6 D
24. coNpRaeheNbi />, conphendi V 26. et Ogygii L. de lan,
eROC,Ycu D, erogicii V, et vulgo om. 27. iachi V annis V,
anni sunt lahnus quabRigeNTi D, quadringenti V vidgo; in
 DE DIE NATALI CAP. XXI. 45

ad olympiadem primam paulo plus CCCC. quos solos, ,

quamvis mythici temporis postremos, tamen quia a rae-

moria scriptorum proximos quidam certius definiie
voluerunt. et quidem Sosibius scripsit esse CCCXCV, 3
5 Eralosthenes autem septem et quadringentos, Timaeus
ccccxvii, Aretes dxiiii, et praeterea multi diverse, quo-
rum etiam ipsa dissensio incertum esse declarat. de ter- 4
tio autem tempore fuit quidem aliqua inter auctores dis-
sensio in sex septemve lantummodo annis versata: sed 5
10 hoc quodcumque caliginis Varro discussit, et pro cetcra
sua sagacitate nunc diversarum civitatium conferens tem-
pora, nunc defectus eorumque intervalla retro dinume-
rans eruit verum lucemque ostendit, per quam numerus
certus non annorum modo sed et dierum perspici possit.
15 secundum quam rationem nisi fallor hic annus, cuius 6
velut index el tltuhis quidam est V. C. Pii et Pontiani con-
sulatus, ab olympiade prima miilensimus est et quartus
decimus, ex diebus dumtaxat aestivis, quibus agon Olym-
picus celel)ratur; a Roma autem condita nongentensimus
20 nonagensimus primus, et quidem ex Parilibus, unde urbis
anni numerantur; eorum vero annorum quibus lulianis 7
nomen est ducentesimus octogensimus tertius, sed ex
die Kal. lanuariarum, unde lulius Caesar anni a se con-
sliluti fecit principium at eorum qui vocantur anni Au- 8
;

25 gustorum ducentesimus sexagensimus quintus, perinde

lacrma haec fere exciderunt computarunt, hinc ad excidium

Troiae aunos dccc [conf. lahni adnotationem et H. Kettnerum,
Varronische Studien p. 46 s.) 1. olimpiadem quabKi- V
geNTi DV, quadringenti vulfjo 2. mytichi V 3. scribto-
Eum D 5. emToSTheNes DV quaTEi^eNTos D Timeus D,
itimeus V 6. eRCTes DV, Crates coni- lahnus 5ciiii F"',
corr. m. 2 8. aoTOEes D, corr. d 11. coNTeReNs DV
12. rfmumeEaNS (din in ras.) D 15. aNus D 16. quidam
om. lahnus V. C. virorum clarissimorum) Pii Borghesius
{i. e.
in Ann. inst. archaeol. a. 1856 p. 48, utpu DV. Ulpii vulgo
pontiam V 17. miLCNSimus D, millesimus 19. non- V
gentesimus nonagesimus V
20. ueb*3 D, urbes d 22.
octogesimus V 23. kl 7), k e< 1 perscripta V (ilem vs. 6)
lusiaEum DV 24. a6 D 25. sexao-esimus V
 46 DE DIE NATALI CAP. XXI.

ex Kal. lanuariis, quamvis ex ante diem xvi Kal. Febr.

imperator Caesar, Divi filius, senlentia L. Munati Pianci
a senatu ceterisque civibus .A.ugustus appeliatus est se Vii
9 et M. Vipsanio Agrippa iii cons. sed Aegyptii, quod bien-
nio ante in polestateni dicionemque populi Romani vene- 5
runt, hunc Augustorum annum ducentesimum sexagen-
simuni septinmm numerant. nam ut a nostris ita ab
Aegyptiis quidam anni in litteras relati sunt, ut quos Na-
bonnazaru nominant, quod a primo imperii eius anno
consurgunt, quorum hic nongentesimus octogensimus sex- 10
tus est; item Pliilippi, qui ab excessu Alexandri Magni
numerantur et ad hunc usque perducli annos dlxii con-
10 summant. sed liorum initia semper a primo die mensis
eius sumuntur cui apud Aegyptios nomen est Thouth,
quique hoc anno fuit ante diem vii Kal. lul., cum abhinc 15
annos centum imperatore Antonio Pio ii Bruttio Prae-
sente Romae consulibus idem dies fuerit ante diem xiii
Kal. Aug. ,
quo tempore solet canicula in Aegypto facere
11 exortum; quare scire etiam licet anni illius magni, qui,
ut supra dictum est, solaris et canicularis et dei annus 20
12 vocatur, nunc agi vertentem annum centensimum. initia

autem istorum annorum propterea notavi, ne quis eos aut

ex Kal.Ianuariis aut ex aliquo tempore simul putaret inci-
pere, cum in bis conditorum voluntates non minus diversae
13 sint quam opiniones philosophorum. idcirco aliis a novo 25
sole, id est a bruma, aliis ab aestivo solstilio, plcrisque
ab aequinoclio verno, partim ab autumnali aequinoctio.

1. ex prius om. V lajJuaRias D, ianuar V ex] et V

2. iTnpcaes /), irapcaes V 3. Augustus o»2. V si sepries

/*, se septies V 4. agippa cons-, omisso iii, V 7. nu-

merant add. lahnus 8. nabonnazarii V 10. octogesimus

V 14. Thoyth lahnus 16. imp. F ii Habnius, ex DV,

II et vulgo 17. consulib: D FueRUNT DV xii DV,

corr. Scaliger 18. k1 (1 deleta) angs- V 20. est om. V
coLaRis DV 21. centesimum V 23. aliquo] immo alio
quo 24. in his -Vflf/e/jKA-, his Z)F, hic Z-acA/nan«M5 25. phy-
losopborum V ams D ante ras., alii dV 26. aBRu anaB
i

D, a brumali-ab V pLeKique DV
 DE DIE NATALI CAP. XXII. 47

quibusdam ab ortu vergiliarunj nonnullis ab earurn oc-

,

casu, mullis a canis exortu incipere annus naluralis vi-

detur.
Mensium genera duo:nani alii sunt naturales, alii 22
naturalium species duae, quod [)artim solis par- 2
5 civiles.
tim lunae esse dicuntur. secundum solem fit mensis, dum
soi unum quodque in zodiaco orbe signum percurrit; lu-
naris est autem temporis quoddam spatium a nova luna.
civiles menses sunt numeri ([uidam dierum quos una 3
10 quaeque civitas suo instituto observat, ut nunc Romani a
. kalendis in kalendas. naturales et antiquiores et omnium
gentium communes sunt, civiles et posterius instituti et
ad unam quamque pertinent civitatem. qui sunt caelestes, 4
sive solis seu lunae, neque peraeque inter se pares sunt
15 nec dies habent totos. quippe sol in aquario moratur
circiter undetriginta, in pisce fere triginla, in ariete
unum et geminis prope triginta et duos, et
triginta, in
sic in ceteris inaequabiliter, sed usque adeo non totos
dies in singulis, ut annum suum, id est dies CCCLXV et
20 portionem nescio quam adliuc astrologis inexploratam, in
XII suos dividat menses. luna autem singulos suos men- 5
ses conticit diebus undetriginta circiter et diinidiato, sed
et hos inter se dispares, alias longiores, alias breviores.
at civitatium magis numero dierum inter se
menses vel
25 discrepant, sed dies ubique habent tolos. apud Albanos 6
Martius est sex et Iriginta, Maius viginti duum, Sextilis
duodeviginti, September sedecim: Tusculanorum Quinti-
lis dies habet xxxvi, October xxxii, idem October apud

Aricinos xxxvmi. minime videntur errasse qui ad lu- 7

30 nae cursum menses civiles adcommodarunt, ut in Graecia
pleriqae, apud quos alterni menses ad tricenos dies sunt

2. miiLTU
/>, corr. d 4. meNSium D ante ras. V, meu-
siim d paRTes
14. DV
16. usbexxx DV pisce (e in
ras.) D 16. xxx — uNum eT xxx —
xxx bt 6uos DV {super
uUimuia xxx y^ add. ta) 22, uN6eTRiQeNTa D 24. nu-
meRos D 26. uigiNTi ibuum 7>, uiginti et cluum vidcjo
27. quiNTiLes D
 48 DE DIE NATALI CAP. XXII.

8 factl. inaiores quoque nostri ideni sunt aemulati, cum

annum dierum CCCLV habereut. sed Divus lulius cum
videret liac ratione neque adlunam menses, ut oporte-
bat, neque annos ad solem convenire, maluit annum cor-
rigere, ut sic etiam menses civiles cum veris illis sola- 5
ribus, etsi non singuii, tamen universi ad anni fmem
necessario concurrerent.
9 Nomina decem mensibus antiquis Romulum fecisse
Fulvius et lunius auctores sunt. et quidem duos primos
a parentibus suis nominasse, Martium a Marte patre, 10
Aprilem ab Aphrodite, id est Venere, unde maiores eius
oriundi dicebantur. proximos duos a populo, Maium a
maioribus nalu, lunium a iunioribus. ceteros ab ordine
quo singuli erant, Quintilem usque Decembrem perinde
10 a numero. Varro autem Romanos a Latinis nomina men- 15
sum accepisse arbitratus auctores eorum antiquiores quam
11 urbem fuisse satis argute docet. itaque Martium mensem
a Marte quidem nominatum credit, non quia RomuH fue-
ritpater, sed quod gens Latina belUcosa. Aprilem auteni
non ab Aphroditc, sed ab aperiendo, quod tunc ferme 20
cuncta gignantur et nascendi claustra aperial natura.
12 Maium vero non a maioribus, sed a Maia nomen acce-
quod eo mense tam Romae quam antea in Latio
pisse,
res divina Maiae fit et Mercurio. lunium quoque a lu-
none potius quam iunioribus, quod illo mense maxime 25
13 lunoni honores habenlur. Quintilem, quod loco iam apud
Latinos fuerit quinto, item Sextilem ac deinceps ad De-
cembrem a numeris appellatos. ceterum lanuarium et

2. haBCNT DV 3. KaTioNe quae ab Dv 4. annos

Balmius, SiJAVio DV, annum vulgo maluit] a.v\\ib D 5. ci-
viles Lachinaninis, iieL DV
coNCURReNT D 7.
12. a post
Maium otn. V
13. ceTeRis DV
16. aRBiTRaNTUR D, ar-
bitratur dV, corv. lahnus acTOREs D, autores d 17. ar-
gute Carrio, aKKTi D, arkiti d, arkyti V 20. aFRobrre DF
FCRRe /), fere V vulgo 25. maximae /> 26. i-oco lam D,
loiam V 27. quinto vi. rec. in D in ras. sexTiLe D
28. Numis appeLLaTus D
 DE DIE NATALI CAP. XXIII. 49

Februarium poslea quidem addilos, sed nominibus iam

ex Latio sumplis; et lanuarium ab lano, cui adtributus
est, nomen traxisse, Februarium a februo. est februum 14
quidquid piat purgatque, et februamenta purgamenta,
5 item februare purgare et purum facere. februum autem
non idem usquequaque dicitur: nam aliter in aliis sacris
februatur, hoc est pui-gatur. in iioc autem niense Lu-
. 15
percalibus, cum Roraa lustratur, saiem calidum ferunt,
quod februum appeilant, unde dies Lupercalium proprie
10 februatus et ab eo porro mensis Februarius vocitatur.
ex his duodecira mensibus duorum tantum nomina inrau- 16
tala. nam Quintilis luiius cognominalus est C. Caesare v
et M. Antonio cons. anno luhano secundo: qui autem
Sextilis fuerat, ex SC. Marcio Censorino C. Asinio Galio
15 cons. in Augusti honorem dictus est Augustus anno Au-
gusti vicensimo. quae nomina etiam nunc ad hanc per-
rnanent memoriam. postea vero multi principes nomina 17
(luaedam mensium inmutaverunt suis nuncupando nomi-
nibus; quod aut ipsi postmodum mutaverunt, aut post
20 obitum eorum iila nomina pristina suis reddila mensibus.
Superest pauca de die dicere, qui, ut mensis aut an- 23
nus, partim naturalis partim civilis est. naturaliter dies 2
est tempus ab exoriente sole ad soiis occasum cuius con-,

Irarium tempus est nox ab occasu solis ad exorlum. civi-

25 liler autem dies vocatur tempus quod fit uno caeli circura-
actu, quo dies verus et nox conlinetur, ut cum diciraus
aliquera dies xxx tantum vixisse: relinquitur enim etiam
noctes inteliegere. huius modi dies ab astrologis et civi- 3

3. FeBRum DV 4. quicquid V piaT D, ex initio

superscr. d, expiat F vulffo 5. FeBEUfn Dl^, itein uterque
v.s. 9 12. Nam qui iulius DF 13. ei maNTUNio DF
cos- D, cons- V, item iiterque vs. 15 14. exc- maRCo DV
C. Asinio] casiNio DV 15. augustio uincesimo V 20. post
mensibus vulgo add. sunt 22. NaTURa**** {rasura quattuor
quinqueve litt.) D, naturales d, naturalis V vulgo 23. a
soLis D 24. est tempus V ciyilis vulgo 25. ciRCum-
acTum quo6 D 27. xxx] ta superscr. m. 2 in V
CESSORINCS, 4
 50 DE DIE NATALI CAP. XXIII.

tatibus (jualtuor modis definitur. Babylonii quidom a so-

lisexortu ad exortum eiusdem astri diem staluerunl, at in
Umbria plerique a meridie ad meridiem, Atbenienses
aulem ab occasu solis ad occasum. ceterum Romani a
media nocle ad mediam noctem diem esse existimarunt. 5
4 indicio sunt sacra publica £i auspicia etiam magistraluum,
quorum si quid ante medium noctis est actum, diei qui
praeteriil adscribitur, si quid autem post mediam noclem

et ante hicem factum est, co die gestum dicitur qui eam

5 sequitur noctem. idem significat quod qui a niedia nocte 10
ad proximam mediam noctem in bis boris quattuor et
6 viginli nascunlur cundem diem habent natalem. in boras
XII diem divisum esse noctemque in tolidem vulgo no-
tum est: sed hoc credo Romae post reperla solaria ob-
servatum. quorum antiquissimum quod fueril inventu 15
difficile est: aUi enim apud aedem Quirini primum sta-
tutum dicuut, aiii in Capitoiio, nonnulli ad aedem Dianae
7 in Aventino. illud satis constat, nulium in foro prius
fuisse quam id quod M. Valorius ex Sicilia advectum ad
rostra in columna posuit. quod quoniam ad cUma Sici- 20
Hae descriptum ad horas Romae non conveniret, L. Phi-
Uppus censor aUud iuxta conslituit. deinde aliquanto post
P. Cornelius Nasica censor ex aqua fecit borarium, quod
et ipsum ex consuetudine noscendi a sole boras solarium
8 coeptum vocari. horarum nomen non minus annos tre- 25
centos Romae ignoratum esse credibile est: nam xii ta-
buUs nusquam nominatas horas invenics, ut in aliis postea
legibus, sed ante meridiem, eo videUcet quod partes

BaBYLLONi J), babilonii V

1. qui6am DF 3. aThe-
NieNSis I) 8. pRacTeRiT />, preteriit F 9. biccTUR BF
quiaeam B 12. oRas B 15. iNueNTum B 17. can-
TOLi|720 B (no d adscr. extremo versu, proximi autem versus
initio una littera erasa est) , capitulino F 18. illos D
20. (jm B, cum F vulgo acnmma B, aclimmate d, a cH-
mate F 21,ORas BF {in Fh add. in marg. m. rec.) 23. p.
cori] F NamsicaeNsou D 24. hoRaRum D 25. TRae-
ceNTOS B 26. duodecira F
 DE DIE NATALI CAP. XXIV. 51

(lieibifariam tum divisi meridies discernebat. alii diem 9

quadriperlito, sed et noctem similiter dividebant. idque

consuetudo testatur militaris, ubi dicitur vigilia prima,
item secunda et tertia et quarta.
5 Sunt etiam phira noctis et diei tempora aliis subno- 24
tata propriisque discreta nominibus, quae apud veteres
poetas passim scripta inveniuntur. ea omnia ordine suo
exponam. incipiam a nocte media, quod tempus princi-
pium et postremum est diei Romani. tempus quod huic
10 proximum est vocatur de media nocte: sequitur gal- 2
licinium, cum galU canere incipiunt; dein contici-
nium, cum conticuerunt; tunc ante lucem, et sic
diluculum, cum sole nondum orto iam lucet. secun- 3
dum diluculum vocatur mane, cum lux videtur sole orto;
15 post hoc ad meridiem; tunc meridies, quod est
medii diei nomen; inde de meridie; hinc suprema.
quamvis plurimi supremam post occasum soUs esse existi-
mant, quia est in xii tabuhs scriptum sic, solis occa-
sus suprema tempestas esto: sed postea M. Plae-
20 torius tribunus plel)iscitum tulit, in quo scriptum est
Praetor urbanus qui nunc est quique posthac
fuat duo lictores apud se habeto iusque ad
supremam [ad solem occasum iusque] inter cives
dicito. post supremam sequitur vespera, ante ortum 4
25 scilicet eius stellae quam Plautus vesperuginem, Ennius

1. aLUs I) ante ras., corr. d bie DV 3. consuetudo

Lachmannus, simiLiTubo BV 5. TempoRan suBNOTaTa B,
tempora subnotata V 7. scRiBTa I) 11. coNTicium BV,
conticuum coni. L. de lan 13. 6eLucui.um D, diculum V,
corr. m. rec. in V 14. orto coniectura addidi DV
16. me6i
19. esTo i>, sed o erasa pLCTORius DF 20. scRiBTum D
21. pretor V 22. fuat Modius , FiaT DV licores V
iusque ad R. SchoelUus legis XII tabul. rel. p. 3 s., isque DV,
usque Lachmannus 23. ad solem occasum ab ipso Censorino
explicandi gratia addita esse suspicatur Schoellius 24. 6ic*T0
(biciTo ante "as.) D uespeRaNTeoRum D, uesperanteeo-
rum d, ues|> antetorum
• V 25. pLausTUS D, corr. d Plaui.
Amphitr. 1 1, 119
4*
 52 DE DIE NATALI CAP. XXIV.

5 vesperum, Vergilius hesperon appellat. inde [)orro cre-

pusculum, sic fortasse a|)pellatuni quod res incertae
6 creperae dicuntur idijue tenipus noctis sit an diei incer-

tuni est. post id sequilur tempus quod dicimus lumi-

nibus accensis: antiqui prima face dicebant; deinde 5
concubium, cum itum est cubitum; exinde intem-
pesta, id est multa nox, qua niliil agi tempestivum.
tunc [cum] ad mediam noctem dicitur, et sic me-
dia nox * *

1. uirgilius V l^erg. ecl. 8, 30. 10, 77 appellant F

3. iNceExe cRepeRe D 6. comiTum esT coBixum D
7. quia d V 8. a6 mebia D
 FRAGMENTUM
CENSORIlSfO ADSCRIPTUM.
 DE NATURALI INSTITUTIONE. 1

Inilia leium eadem elementa et principia dicuntur.

ea stoici credunt tenorem adque materiam.
tenorem, qui
rarescente materia a medio tendat ad summum, eadem
6 concrescente rursus a summo referatur ad medium. Tha-
les 3Iilesius aquam principium omnium di.xit, et alias opi-
niones supra Stoicorum opinio probanda, qui cum 2
reltuli.
arte conpositum mundi opus considerarent, introduxe-
runt naturam providam ac saplenliam, quam ordo inper-
10 mutabilis ostenderet, et industria factum pronuntiaverunt.
sive perpetuus sive longaevus est mundus et in flammas 3
abit et vicissim ex flammis renovatur ac restituitur, du-
rantibus tamen principiis, nec reccidere ad nibilum videri
[totest, quod
in se deficit et in se regignitur. et constat 4
15 quidem quattuor ele uentis, terra, aqua, igne, aere.
cuius principalem so'om quidam putant, ut Cleanthes; et
Clirysippus aetbera cuius motu perenni subiecta tenen-
,

lur el aibninistranlur, et ipse quidem aelher nihil pati-

tur; aer aetbera supra, infra aquam; acra supra aqua,
20 infra terram. terra omnia cx se omnium permixtione 5

DE NATURALI INSTITUTIONE cet. millo spatio inter-

posito ultima Censorini serjuuntur in DV 3. atque V
5. as5ummo /) xaLes /> T.RexTULLii) 8. opus mundi P"
10. et om. nV 12. aBUT (liaEUT ante ras.) D et uicis-
sim d in ras. 14. beFicilT D, tum et om. DV 16. CLeaN-
Tes eT cRvsippus DV et] at lahnus secuiidum Manutium,
set coni. Halmius 18. aeTeR D 19. aena aeTheRa su- —
pRa aquam DV, corr. L. de lan et L. Urlichsius in Mus. Rhen^
XI p. 159 20. omNi exe Z), omni sex, omisso se, V
permixTio D i
-
 56 FRAGMENTl CAP. II.

l^rogignit, et temperanlia fovetur, inteniperanlia laeditur.

invicem porro elementa succedere et interitu singulorum
uiiiversa fieri sempiterna manilestum est.

2 DE CAELI POSITIONE.
Caelum circulis quinque dislinguitur. quorum duo 5
extremi maxime frigidi, auslralis huniilliuHis et aquilonius
excelsissimus. his utrimque proximi duo paralleloe vo-
cantur, ut ita dixerim, aeque distantes, idem tropici, idem
solistitiales; aller hihernus, per quem sol transmittens
octava parte capricorni solistitium hihernum facil; alter 10
aestivus, per quem sol octava parte cancri solistitium
2 acstivum facit. medius est aequinoclialis, qui octava parte
arietisaequinoctium vernum, octava lihrae autumnale
constiluit.
Ut circuli in caelo, ita^n terra : zonae vocantur. in- 15
habitabilis infra frigidus circulus ob rigorem * * quod ah
his longissime sol abest, ilem intra calidus aequinoctialis,
3 quod sub vertice solis est. sub quo quidam habitare di-
cunt * ^"cydropiae el Aethiopiae maximam partem item ,

plurimas insulas maris rubri aliosque vertices eminen- 20

tiasque terrarum nostris ampliores. sub tropicis habitare
nihil dubium est. noster solistitialis aostivus est excelsus
4 adque arduus. divisi a nobis circulo aequinoctiali antich-
thones nominantur. videntur humiles adque depressi [qui-

2. siiccibeRe 7) 7. panaLLeLae D, parallele V

9. solstitiales V TRaNsmiTTeNS ocTaiiam paRTcm DV,
transiens et tenens octavam partem Icihnus ex schol. Ger-
manici 10. 11. solstitium V 15. in om. DV 16. jjost
rigorem adde item supra vel item is qui supra est quo
ab V 17. iTem in Ra6ios aequiNocTiaLes Dl^ {sed cxlre-
mam s in D add. m.2), item medius aequinoctiaiis cod. Manutii
18. dicuntj piitant V 19. cydrop ae rf m »««., cjdropiae V,
Gedrosiae Urlichshts eTliiopiae DV 22. solstitialis V
23. atque V anticlithones] acTioNes DV
{correxit vetus ille
grammatictis qui glossema, quod nunc infra legilur posl terrarnm,
adscripsit), antistones m. rec. in V in marg. 24. atque V
 FRAGMENTI CAP. lU. 57

busque antipodes quod ul posse videatur,

infra sunt],
terrarum. [antictones idem
efficiunt llexus obliquitates(|ue
et antistoclie et antiscepe uominantur.]
Incipit signifer non ab extremo circuio nec ad ex-
5 tremum pertenditur, sed ab infimo tropico australi bru-
malique eodem per aequinoctialem ad summum solisti-
tialem eundemque aestivalem per medium longitudinis
latitudinisque porrectas obliquum.m circuli signiferi 5
partes ccclx signa duodecim, partium singula tricena-
,

10 rum, quorum quaedam minora, quaedam ampliora [et

^poploe anafora dicuntur]: sed conpensatio in quinque
partes creditur adpiicari, ut sint omnes signiferi partes
CCCLXV. horum incipientia ab ariete altera sunt [mascu-
linis femininis] masculorum natalibus, alia feminarum
15 convenientia. item quartum quodque eorum aut tropi- 6
cum aut solidum aut biforme. incipiet dinumeratio ab
ariete, quod signum tropicunj est. tropicornm duo sunt
aequinoctialia, aries et libra, duo solistilialia, capricornus
et cancer, tropicis proxima solida, anteposita his biformia.

20 DE STELLIS FIXIS ET f STANTIBUS. 3

Stellarum aliae cum caelo feruntur, ideoque quod

non excedunt suos locos fixae nominantur, aliae contra

2. antichthoiies iclem et antistoechoe et

voluit glossator
antiscopoe nominanturaNTicxoNes I) , antistones V
3. antistoche {q m. rec.) et antischepe (^ m. rec.) 5. se6 V
*+*Timo sed ab intimo dV., sed ab imo mdyo
/>, i?'?<?«aLique
(brum d 6. solstitialem V
in ras.) J) 7. i.ONgixubo IN his
LaTlTU&iNisq. D 8. in addidi obliquae schol. German.., unde
Urlichsius oblique cuculi V^ corr. m. 2 11. popLO-eaNa-
FORa D, poplo eana fora V, polon anaphora co7ii. Urlichsius
bicuNT; />, dicunt V
in addidi 12. adpUcare V vulgo
13. aRieii (eti d in ras.) T) et masculinis feminis V., eiecit
Urlichsius 14. natalibus .<ichol. Germ., NaTURanBUS JJV
15. partu iin marg. m. rec. quartu) eorum quoq; V
16. ut
beFORfne />, aut deforme dV, corr. Cauchius 18. aequi-
noctiali V aries om. DV
librae duo solstitialia V
19. maxima DV beFORmia DV
20. stillis D erran-
tibus lalmus; ego malim vagantibus coU. p, 50, 1 .
 58 FRAGMENTI CAP. III.

caelum et in ortus caeli euiit, sed niundi celeritate victae

occidere videntur cum eo, quamvis cursum suum per-
2 agant. sol maximum sidus afetlieris medii limite ignescit,
singulis diebus et noctihus peragit singulas partes, signi-
ferum pervadit anno. iuna de sole flammatur, ambit 5
circuitubrevissimo terram triginta diebus, adeo vicina
vertici terrae iunctacjue, ut in umbram eius incidere soleat
et videri deficere. eadem cum solem et substitit
subiit
radiis, facit obscurationem, quae defectio solis videtur.
interim tamen cava j)aucioribus quam triginta diebus cir- 10
3 culum suum transit. Salurni stelia per maximum ambi-
tum fertur, ideoque tricenis mensibus singulis signis re-
per triginta annos siguiferum pertransit, frigida et
sistit,
sterilis, infecunda terris, nascentibus non salularis, facit
adversa diuturna nec subita. lovis stelia in singulis signis 15
anno manet, signiferum duodecim annis eyadit, salutaris
4 et temperata et universis eunlibus prospera. Martis stella
non eodem spatio signis singuiis haeret, sed signiferum
novem fere annis pervagalur, ignea intemperans et in ad-
versis et in mortalibus subita, vel ferit repentinis niorbis 20
vel ferro perimit. stellae Mercuri et Veneris solem se-
5 quuntur eademque spatia custodiunt. Mercuri stella fit
similis illi quam videt, Veneris genitalis et roscida et pro-
spera et salutaris. luna globum suum creditur liabere,
sed ignem a sole concipere et quantum percutitur ar- 25
descere. quantum igitur a sole discedit, augetur: cum
vero contra stetit, toto feritur adverso et velut speculum
non vim, sed imaginem reddit. bac universa gignentia
C crescente pubescunt, tenuescente tenuantur. umor etiam
et spiritus omnis augescit, tumescit oceanus, deinde cum 30

5. aNNum DV, corr. Cauckius 6. TCRRae (e in ras.) D,

terrae V 13. anos
{coi^. vi. rec.) V
14. STeRens D
15. 6iuRNa DF, corr. lahnus loBis D, coii\ d 17. even-
tibus coni. Cauchius 19. ferie V
20. ferit Carrio, peRlx
DV 21. STeLLa DV
quod forsitan scripserit ipse epiloma-
,

tor mercoRi D, mercurii /' sequNTUR D, corr. d

22. mercurii V24. luna m 2 in V
ex luna creditu et
a 2 m. creditu V 29. puBCsccNT D
 FRAGMENTI CAP. III. 59

ipsius fiilgore considit. diversi ergo caeli et vagantium

stellarum concursu quod [temperalur] utrimque deteritur
et infra fluit, id excipil liuia et soli tradit, quo et animalia
vigescunt et humus quodam modo animatur genitali ca-
5 lore [ut ita dixerim vivo].
Plurimum in originibus valent quae in ortu sunt, lan-
guent in occasu. ortum facit stelia quam sol praeterit, 7
deinde stationem matutinam, cum a quinto loco solis
stetit. in eodem manet signo, donec ab eodem sole mo-
10 veatur. quae contraria est soli, mane occidit, oritur simul
nocte et vocatur acronychos, deinde rursus altero latere
a quinlo signo deprehensa postmeridianam stationem fa-
, cit, donec ingresso sole idem signum sub radiis eius de-
' litescat et in totum occidat.
15 Aspiciunt intcr se stellae ex quinto signo, quod di- 8
citurtrigonum, et habent maximam consensionem. item
a quarto, quod dicitur tetragonum [et centron vocatur],
et in alterutrum maximum praestat effectum. item ex
contrario, quod est seplimum signum et diametron voca-
20 lur estque maxime adversum. cetera dissident vel le-
viter aspiciunt, ut terlium quodque, quod dicitur hexa-
gonon.
Signa tropica peregrinationibus praesunt et omnino 9
mobilibus, et in consiliis subinde variant adque permu-
25 tant. biformia geminatione rerum omniura repetitionem
\ significant et inlerim dilalionem. solida vehementer et
instanter efficiunt et ad exitum vel prospera vel adversa
perducunt, sicut aspiciuntur a stellis vel faventibus vel
repugnantibus. .

1. deversi V ua^aNTia BF 2. temperatur eiecit Uv-

licJmus 3. excepiT D 5. ante ut vnlgo et add. vivit
coiii. Urlichsius 9. sreTi* D, steterit 10. quae] dV
quod V11. acRONicos acnoMcus D, acronicos aronicus V,
corr. Sabnasius exerc. Plin. p. 507 a F
13. benTescai (cat
d in ras.) D
17. centroni V
19. sepTUm D, corr. d
20. bisse6eNT D 21. exa^oNON DT 24. mouaiBUS DU
atque V 26. biLaTioNe DF
 60 FRAGMENTI CAP, IV. V. VI.

Multiim tamen refert, cuiiis quaeque stellae domus,

10 alienae an ipsius sit. domus solis leo, lunae cancer, Mer-
curi virgo et gemini, Veneris libra et taurus, Martis
scorpio et aries, lovis sagiltarius et piscis, Saturni ca-
pricornus el aquarius. nocturnis originibus favent luna 5
Mars Venus, plus die possunt sol Saturnus luppiter, Mer-
curius varie et (juomodo consensit aut visus est.

4 DE TERRA.
Terra media omnium rerum est, forma globosa. aquis
cingitur, in aera prominet, excipit caeluni. aquae omni 10
vel aeris temperie quantum adficitur, ita quaecumque
sustinet afficit et movet.
2 Poterat fmem liber plenus omnibus necessariis iam
videri consecutus: sed cum et mundi dimensiones et phi-
rima praelerea in universis rebus ratio geometrica inple- 15
verit, pauca de numeris mensurisque dicemus.

5 DE GEOMETRICA.
Geometrica est scientia digerendi figuras [ + numeros
emetiendi cum suis resolulionibus. numerus est congre-
gatio singulorum finita semper et infmita natura]. 20

6 DE FORMIS.
Nota est cuius pars nulia est, linea longitudo sine
latitudine, lineae fines notae. recta linea esl quae su-

1. sxeLLe DV
stella vuhjo
, 2. aliena ?' meucuRi
D V^, mercnrii V
m. rec. 4. io*u* D, ioui d pisces V
6. iupiter V 7. uaRiae D 10. in aere J~ 11. acris
add. lalinus temperiae F', corr. m. 2 ixaq. cumq. D
14. mbeRi (i i/i ras.) D 16. dicimus V 17. ^eomexuiaca
Z), georaetria V 18. dirigeucli vu/go et numeros vulgo,
arithmetica num. coni. lahnun 19. sui V 20. et om. D,
add. d natura de formis nata conlinuo versu V 22. NOTa
(o in ras.) D, nata V
23. LiNeae ac finis DF, corr. Cauchius
et lahnus rectft V
 FRAGMENTI CAP. VII. 61

per se posilis notis aeqnaliter posila est. summitas est

quod iongitiidinem el latitncUnem tantum liaJjet. sum- 2
mitatis flnes lineae sunl. plana, quae dicitur epipedos,
sunimitas est quae super se posilis rectis iineis aequali-
5 ler posita est, vel quae suis finibus aequaliter posita est.
planus angulus est in planitle duarum linearum non e
regione positarum ad unum signum contingens curvalio.
quae angulum continent cnm rectae sunt, is
iiaec lineae
angnlus rectis lineis contineri dicitur. si recta linea su- 3
10 pra rectam lineam stans conlinuos angulos inter se pares
lacit, tum nterque ex paribus angulis rectus dicitur, el
ea linea Graece cathetos, Latine normalis dicilur. rectus
angulus est modicus et sibi congruens, hebes inaior recto,
• acutus minor recto.

15 DE FIGUEIS. 7

Figura est quae aliquo fine aut aliquibus finibus con-

tinetur. circulus est figura plana una linea conprehensa.
+ in quem mediae omnes lineae inter se pares sunt. cen-
diametron est recta linea per 2
Iron est nota circuli medii.
20 centron inmissa et in utramque partem secans circuluni.
hemicyclium circuli dimidium. eulhygrammoe formae sunt
quae rectis lineis continentur. trigonum trilaterum, te-
tragonum quod quattuor, multilaterum quod pluribus.

1. noctis V posixa eT sufmmissa esT DV, corr. Cauchius

2. et latituclinem add. lalinus ex Balbo p. 90, 12 {Lacfim.)
3. FiNis LiNeae supeR pLaNa DV, corr. Cauctiius 8. hae V
vulgo EecTe D sint DV, corr. Manutius his D
11. fecit V tum] TaNTum DV
12. bt aneNa D, et
ali^na V LaTiNae ac yoslea vocahulum erasum D 15. de
figuris versu continuo V
17. wNa (u in ras.) D 18. mebia
omNis DV ceTEON D, sed n prima ?«., ut videtur, super ver-
sum add. 19. NOTa (o in ras.) D 20. ce teon D
emissa vulyo 21, emicvcLum DV
eNTrgBammae D {sed
cn non perspicuae ; possunt ctiam legi eu), entigramm^ V^, en-
tygramm^ V^ 22. quae superscr. in D antiqua manus
tetragonum om. D
 62 FRAGMENTI CAP. VIII.

triangulum aequilaterum quod paribus trinis laleribus.

3 isosceles quod duo tantum latera paria habet. scalenon
quod tria latera inaequalia habet. orthogonium quod
habet rcctum angulum. aniblygonium quod.habet unum
angulum hebetem. oxygonium quod omnes tres aculos .5

angulos habet. quadrilaterarum formarum quadratum

est quod omnia quattuor latera jjaria habet et angulos
rectos. heteromeces quod angulos rectos ncc latera pa-
4 ria habet. scutula, id est rhombos, quod latera paria
habet nec angulos rectos. simile scutulae, cuius contraria 10
latera et contrarii anguli inter se pares sunt, sed neque
aequilaterum neque rectis angulis est. trapezia cetera
nominantur. paralleloe lineae sunt quae in eadem planilie
positae numquam inter se contingunt.

8 DE POSTULATIS. 15

Postulata geometrarum sunt quinque. ut liceat ab

omni signo ad omne rectam lineam ducere, et omnem
finitam rectam lineam e regione eicere, et omni medio
et intervallo circulum scribere, et omnes rectos angulos
inter se pares esse, et si in lineas rectas recta linea 20

1. aeqmLaTeR?/TO qd (um qd in rantira qxdnque sexve litle-

ramm) D; olim fuisse videtiir aequilaterum est post lateri-
bus vulgo add. concurrit 2. ipsoscaelos quod tuo V
scabaesoN D, scad^non V 3. ortogoniu f, corr. m. rec.
4. ampliYQONium D, ampigonium V unum Nunnesius, ide
d in ras., idem V
5. liaBeTem D, habentem dV ocho-
QONium DV 6. quabKlLaTenum DV, corr. ^hinnesius
7. paria add. Cauchius 8. eTCRomeces DV rectos add.
Nunnesius 9. RumBos DV 10. simiLes DV 12. aequa-
LiTeR auT omNeq CRecTis D (v add. d), aequaliter aut omne-
que rectis V, CaucMus; mihi tamen aequilateratum olim
corr.
fuisse videtur Rapebia D, repedia superscripta a, V i m.
13. paRaLLBLY**** y?, parallelynae r;?, parall^ lin§ V ea6ea-
6em D, corr. d planici^ V 14. conti^uxt D 16. geo-
metriarumrfF 17. ab omaecn DV
18. HNiam /> medio
Nitnnesius, mobo DV, K^VTpLU Euclides, centro interpres Eucli-
dis in Gromat. Lachm. p. 379, 11 20. intcr se] minores duos
rectis V lineas rectas Nunnesius, Li.\eam DV
 FRAGMENTI CAP. IX. 63

inmissa interiores angulos minores diiobus rectis fecerit,

eiectas lineas concurrere.
Si paribus paria adiecta fuerinl, omnia paria erunt; 2
et si paribus paria dempla. et quae isdem paria sunt, et
5 inter se paria sunt.

DE MUSICA. U

Prior est musica inventione metrica. cum sint enini

10 antiquissimi poetarum Homerus Hesiodus Pisander, hos
secuti elegiarii Callinus Mimnermus Euenus, mox Archi-
lochus et Simonides trimetrum iambicum chorium ca- ,

taleclicum tetrametron conposuerint, Archilochus etiam 2

commata versibus adplicando variavit epodis per pluri-

15 mas species, secuit Alcman numeros ''etiam minuit in
carmen. hinc poetice melice. at Telesilla etiam Argiva
minutiores edidit numeros. quae species cum iam displi-
ceret et integra brevior vidoretur, magnitudine Pindari
adserta est, qui liberos etiam numeros modis edidit. hos
•20 secuti musici Timotheus et Polyidos et Hyperides et Phyl-
lis et clarissimus cum peritia tum eloquentia Aristoxenus.

modulati protinus cantus. nec tamen ''an non putes anti- ^

quiores cantus esse numeris, sed rusticos et inconditos,

1. 6aos RecTis paRes receRiT DF, corr. y7/7i?iesius ; co7i/'.

tamen Gromat. p. 379, 13 4. que V eisdem vulgo-, eidem

co7ii, Iah7ius 10. Terpander coni. Caiichius 11. ^aLHNus
miNeRUiis euNecTus DV archiloglius V 12. iamBic*um D
13. conposuer V aRchiLocum DV 14. commoTa DV
epodis G. Her77ia7mus, ea poTius (ea in ras.) D, ea potius V
15. aLcoNax DV
NumeRus D, corr. d, numertis V et im-
minuit carmen C07^i. Lach77ia7i7ius a^ictore Ner77ia7i7io 16. poe-
Ticae DV mencae aTAHc; iLLa D, melicfj- aTaHc-illa V,
corr. Carrio argina V 18. dieereti;r V
19. lib**++ D,
libros dV, corr. Lach77ia7inus indidit co7ii. Lach^na^uius
omnino de vs. 13 — 19 conf. G.Her77ia7in.
epit. doctr, metr. § 571
20. Polyidus Scaliger, poNbos DV
Phyllis Manntius, follis
DV; alias viroru7n doctorum coniecturas de his 77iusicorn7n nomi-
nihits vide apud lahnum 21. peritia V in ras. 22. protenus V
an non V, aNNO D, annon d, non codex Ma^ndii, quod pro-
hat Urlichsius 23. rusticis DV inconditis V^, co7'r. /n. rec.
 64 FRAGMENTI CAP, X. XI.

postque lios poelica valuit veluti legitinia [musica licen-

tior] niagisque nioclulata.

10 DE NOMINE RHYTILMI.
lUiytiuiius credilur dictus a Rythmouio Orpliei filio
et idomenae nyuipliae Ismaricae, ul tradit Nicocrates 5
libro quem conposuit de "i^IMusio. ''"fralre Fiytluiioni tradil

Hymene, Varrilonis autem el Coioridis Tirisiae filiae Peri-

clemenum et Peridemeni"^", qui primus cecinerit res gestas
heroum musicis cantibus.

11 DE MUSICA. 10

Musica est peritia facicndoruni et canendorum mo-

dorum. eius partes harmoiiica, organica, rhyllmiica,
crusmatica. crusmata pulsus decori sine carmine vocan-
tur; harmonia est consonantia; organica * * rhythmos
2 Graece modus dicitur Latine
, * nominatus versus ab eo 15
quod lluat seque ipse circumeat. modus autem est lex
quaedam et ordo vocaHum intervallorum et diflerentia,
vcl, ut Aristoxenus finit, non utcumque conpositum voca-
3 hum temporum intervailum. carmen est modus vocibus
iunctus, cuius discrimina cantus, niodus, motus. + lem- 20

pus est syllabae spatium huius elementum brevis syl-

,

1. postquam V
posTq. D, 3. RYThmi />, ritmi V\
rithmi Vrec m. 4, RYThmus DV RiThmoNio DV
5. ibNomeN*|ae NvmFae maRice D, idnomeae nymf^ maric? V,
corr. Loheckius, Idmoniae coni. Urlichsius NicocRaTis DV,
Nicostratus Stiehle Philol. X p. 170 6 —
8. composnit de mu-
sice. fratrem Rhythmonii tradit Hymenaeum, Rhythmonii au-
tera et Chhiridis, Tiresiae liliae, rericlymenum et Perimedcm
lahnus 6. musico V rithmoni V 7. himene uarri-
Tonis V tirisi^ V 8. D
ceciNCRiT trcs 10. Item de
MvsicA V 12. armonica V RTThmica /), rithmica V
13. becoRC D, corr. d 14. aRmoNica DV ORgaNi caRYT-
mos D, organi caritmos V^, organica rithmos V m. rec.
15. motus dicitur Latine, nominatur vero ab eo cet. lahnus
parlim secundum Lachmaymum LaTixae D 21. posl est in
V repctuntur ex vs. 19 ss. modus vocibus tempus est —
 FRAGMENTI CAP. XII. 65

lalta. + divisio brevi alia longum a longo ut neutrius

ralione esf^.

DE MODULATIONE. 12

Modulalio est modorum prudens dispositio; eius tres

5 species, bidxovoc, XPUJM", dpjuovia. species carminuuj
tredecim + ex quil)us primi Dorius, Phrygius, Lydius.
his accesserunt gravissimus hypodorius, niox duo hypo- 2
phrygii, gravior et aculior, deinde hypolydii totidem et
perinde gravior et acutior, deinde Dorius medius, tum
10 PlH'ygius gravis et aiter excelsus, totidem Lydii, gravis et
aculus, tum mixolydii pari diversitate, poslremus liyper-
f
mixolydius acutissimus.
Organum qiiondam hahuit tres intenliones, gravem, 3
mediam et aculam: inde Musae quoque tres olim existi-
15 matae, Hypate, Mese, Nete. nunc in ampliore numero
soni considerantur, ut sit prosiambanomenos, liypate hy-
paton, deinde parypate hypaton, deinde liclianos liypaton,
deinde hypate meson, deinde parypate meson, deinde li-
clianos meson, deinde trite synemmenon, nete synemme-
20 non, paramese, trite diezeugmenon, parauete diezeugme-
non, trite hyperbolaeon.

biaEoNOC D, 6iazoNoc V
5. 6. pmmis D, primi s J'
boRi* FRYQio Lybio Z), doriu frygiu lydiu d, dorium fri-
gium lydium V 7. QRauissimum hipo6oRUim livpo- DV
pliRigu Dl'' 8. deinde acutior om. V — hYponbu D
9. beiNbe ORius DV
10. phrigius V lidii 11. mix- V
TOLibi Z>, mixto lipi V hypeRamY-xoLYbuis D {medium v
ex i ut videliir) hypera mixtolidius V
, 14. exTimaTae D
15. hypaTe +ese Neie Z), hypaten mesen neten rfF 17. pa-
DV
I

RipaTB hipaton V LYcaNos D, licanos V 18. deinde

liypate bis habet V [ilem D teste Urlichsio)hypaTe meson (son
in ras.) D paripate V LYcaNos D, licanos V 19. sv-
NCNmeNO (synenmenon fZ) NCTe syncnI mcNON D, sinenmenon •

netesinenmenon V 20. paRmese D, corr^. d diezez/meNON

fe et u in ras.) D, diezeumenon T^ paRNCTe D, corr. d
biezegmeNON DV 21. livpeRBOLeoN DJ'

CEXSORINUS. O
 66 FRAGMENTI CAP. XIII.

4 Animadverlisse chordae sonanlis suavilatcm iii arcu

[sororis] Apollinem tradunl et intendisse protinus citha-
ram, tum notasse nervorum in acu-
cjuod adslrictiora fda
men excitarentur,
gravibus responderent remissa, inde
fecisse Ires primos de quibus supra dictum est: hanc 5
excepisse intenlionem Lycorem, quem quidam Apollinis
(ilium tradunt et nymphae Paramesae, * Cljrysolhemidi
reliquisse: ab eo adiunctum modum qui synemmenos di-
citur: liunc numcrum auxisse Terpandrum adieclione
diezeugmenu, qui primus a gravibus in acumen avertitur. iu
deinde Timotheus addidit duos, paramesen et hyperbo-
laeon.
5 Initium modi dicitur dicsis, dimidium semitoniuin, lo-
luni tonos. loni duo et dimidius diatcssaron nominantur,
Ires et dimidius diapenle, sex diapason. 16
Haec musicae summa sunt.

13 DE METRIS ID EST NU.MERIS.

31etra Graece, Latine numeri vocantur. numerus esl

aequalium pedum legitima ordinatio. huius pars integra
pes; partes sunt pedum syliabae, elemenla numerorum; -20

2 modorum elementa spatia syllabarum ac tempora. pedes

conponunlur ex syllabis minimum bijiis, plurimum ternis;
incipiunt temporibus binis, ad sena ])erveniunt; bisyllabi
quattuor, trisyllabi octo. plines quam duodecim esse
non possunt. -25

1. aniraadvertisse cliordae Lachmannus, aNim a6iieuTis se-

cuxbe DV, auimadvertisse secundae Urlichsius {Eos II 1806
p. 460) suavitatis V arcu sororis V xmlqo, aRcus|oKO
(oKo in marg. adscr.) D, arcus sono Urlichsius "2. citharaiu
tuui Cauchius, cLYxaRaNTUim DF 3. absTRiCTOR aFina D
4. gravibus sonis coni. lahnus 5. FecisseNT D 6. ex-
cepisse** D LicoRcm D, liquorem F, corr. lahnus (Ber. d.
Sdchs. Gcs. I 417) 7. paRrt?«ese (ame in ras.) D, paramese
V, Parnasiac et coni. lahnus cuYSOTliemibi DV 8. aB ea
DF sYNheNmeNbs D, sinenmenos J' 10. biezeumeNU />,
die zeumeno V 11. hYpeRBoi.eoN DV 14. TONibuim ct
DV 6iaTessaR0N (ss in ras.) D 20. pcR paRTes DV
SYLLaBa' D, syllaba V NumcRum D 23. ab se DV
 FRAGMENTI CAP. XIII. '6Y

Pyrrichius ex duabiis brevibus, cuius e.xempliim

Calo; iambus ex brevi exempkmi salus;
et longa, cuius
chorius ex longa et brevi, cuius exemplum Roma; spon-
dius ex duabus longis, cuius exemplum vates. duo igi- 3
5 tur quantitate conlrarii, spondius et pyrrichius, duorum
alter, alter quattuor lemporum; duo ordine, quorum
uler({ue trinorum temporum, iambus et chorius. ita non

pkires quam quattuor pedes sunt nec esse possunt.

Trinarum syliabarum primus est dactykis, qui con- 4
stat ex longa et duabus brevibus, cuius exemplum Anni-
bal; anapaestus contra ex duabiis brevibus et longa,
cuius exemplum Capaneus; amphibrachys ex brevi et
longa et brevi, cuius exempkmi avarus; brachysyilabus
ex tribus brevibus, cuius excmplum Cicero; ei contra- 5
5 rius molossus [in tribus longis], cuius exemplum Mae-
cenas. item tres quiiium temporum, bacchius ex <]uabus
longis et brevi, cuius exemplum Latona; hnic ordine
adversus palinbacchius ex brevi et duabus longis, ut
Aquinas; creticus [et amphimacrus] ex longa et brevi
et longa, ut sanitas. duos habes quantilate contrarios, 6
brachysyllabon et molosson, quorum alter trium tempo-
rum est, alier sex ordinc tres in quaternis, tres in quinis
;

temporibus.

1. duobus V 2. Cato —
exemplum om. 3. cuius V
exemplum om. D, addidi ego, ut d super versuin, quod propa-
gatum in V
6. ante ordine d sup. vs. add. in, qucd proj:ia-
gatum in V 9. dactilus V
10. Annibal ex.emplum —
[ante Capaueus) om. V
11. aNapesTus B ex duabus bre-
vibus et longa om. Z>, add. vulgo 12. amphYBEacYS D,
amphibrachus d 13. cuius om. D add. dF brachi syl-
,

labus V 14. eT coNTRaRius DF 15. molosus V uv

DV, exviilgo mecaenas V 16. BBacchius D, bachius V
17. et breui cuius V in ras. oKbiNt (i i?i ras.) D, ordini V
18. ex 6uaBUs D, et ex duabus nT dV
sup. vers. fort. D
] m. 19. CT amFimacEUS DV, qui et amphimacrus vidgo
20. buoB haBCT Z), duobus ab V, duo pedes habes lahnus
•

contrariis V 21. BRachiSYLLaBO Z?, bracchi syllabo V

moLosso DV 22. sex] ex D ordinem V
 68 FRAGMENTI CAP. XIV

14 DE LEGITIiMIS NOIERIS.

Prinius esl et legitimus maxime numerus hexameter

heroicus. huius peiles aut ilactyU sunt autsponiUi: raro
et in extremo versu reperietur trochaeus. eius excinpUun
Avia Pieridum peragro loca nuUius ante.
totus iste ilactyUcus fuit et hahuit siinunum Irochaeum.
sed mixlus ex spoudiis liic erit,

2 ItaUam 1'ato profugns Lavinia^pie veint;

totus ex spondeis
Cives I\omani tuno facti suiU Campain.
Uoc genus luimeri paucissimarum duodecim syUaharum.
pUirimarum decem et octo. tempora recipit viginti (juat-
tuor, interiin viginti [tres pedihus] tribus tantum con-
ficitur. formas excipit triginta duas, quas enumerare fe-
stinantihus longum est.

3 Pentameler elegiacus hahet exempUuu

Diim meiis adsiduo liiceat igne focus.
recipit dactyUun, spomUiiin, anapaestos duos, in fine ver-
sus aUquando hracliysyUahum. fil syUahariun paucissima-
rum duodecim, pUirimarum qualtiiordecim. terlium pedem
spondium semper Uahet, quartuin et quinfum anapaestos,
quintum aUquando hrachysyUahiim.
4 Trimetros iamhicos Laline senariiis (Ucitiir, ciiiiis
exempUim
PhaseUis iste, quem videtis Uospites.

2. examexeR DV 3. dactiU V 4. ReppeRieTUR D

TROcheus DV 5. Liicret. I, 026. IV, 1 peRagRrt (a in
he
ras.) D, peragra V dactilicus
6. iroc V
um (troc in
ras.) D, trocheum V
8. Verg. Aen. I, 2 FacTo D ante ras.
lauinaquo V10. ex Ennii annalibus , ut videtur {apiid
Vaklen, vs. 174) 12. xvii coni. lahnns, sed videtur ipse epi-
tomator erravisse [cqnf. init. huius capitis) 14. recipit coni.
lahnus TRigeNTa D 17. TibuU. 1,1,6 a6si6uu.s DV
18. spondeum anapestos V
19. BRachisYr.r.aBus f) V
21. quiutum anapaestos add. Cauchius 22. bracchisyllabu V
23. iambicus V 25. Calutl. 4, 1 FaTans D
 FRAGMENTI CAP, XIV. 69

(li.iodecim syllabarnin est. recipit aliquando praeler cete-

ros iambos in extrcn)o i)yrricliion. trimetrus tragicus
Pro veste pinnis membra textis contegit,
et
5 Aquilonis stridor gelidas molilur nives.
rccipil in parte prima gressionis s])ondium, et cius loco
dactylon anapaestum, el pro iambo cliorium ct tribra-
ct

cbym. syllabarum ])aucissimarum xil, ijlurimarum

fit

XVII. recipit (em])ora ])Iurima qualtuordecim, pauci^sima

10 decem et octo. comicos trimetros solet magis in Itreves 5
minui. trimetros IIi])ponactius pedem novissimum adsu-
niens spondium vcl cborium talis est,
Calentibusque lympba foniibus semper.
eosdem j)edcs quos reliqni Irimetri, practer novissimuni,
15 recipit, et *
Tetramelros, (jui I^alinc quadralus vocatur, clioriacus 6
talis est, •

Tela famuli, tela U'Ia ])roj)ere: seqnitur nie Tboas.

recipit eosdem pedes, pervenit ad septeni ct semij)edcm,
20 summnm pedem ])atilur aut creticum aut dactylum. oclo-
narius iainbus
Proin demct abs te rcgimen Argos, dum est potestas

l
consili.
Septenarius 7
25 Haec, bellicosus cui pater, mater clucl Miiicrva.

2. ianibus extremo V trimetros V 3. Altius Phi-

lociela vs. 540 IHbbcck. 5. idem ibid. vs. 567 6. gressio-
nisj scaiisionis F
eius Halmins, om. D, alio dV 7. axa-
j)esTum DV TEiBEacHYiN tribrachin F', tribrachyn V^
7>,
8. pLunimu DV 9. xviii aiiie quattuordecim add. V 10. xiiii
anic clecem et octo add. V 11. hyppoNacTius DV 14. Re-
MCjUiT D timetri V 15. post et ecccidii lemporum com-
^

putalio'' lahnus 18. versus incerti poeiae iragici; conf. Ribbeck.

p. 217 tela ante propere add. Bolhius toas V 20, pe-
titur V 22. versus incerti poetae tragici; conf. liibbeck..
p. 203 proin demet Lachmannus, pROiNbe &t DV 23. cox-
suLeNbi DV, corr. Lachmannus 24. sePTixaRius D 25, conf.
Ribbeck. trag. rel. p. 204 EeLHCosis ciit maTCR paTCR DV.,
corr. Carrio
 70 FRAGMENTI CAP. XIV.

constal ex pedibus istleni.

8 lonicus seplenarius
Ibant nialaci viere Veneriani coronam.
lonicus a niaiore
Ille ictus retro reccidit in natem supinus.
habet vitium in lerlia syllaba. a minore
Meluentis patrnae verbera linguae.
recipiunt pedes niaxime pyrricbiuni et spondios, et so-
lenl divisis syllabis longis |)luriun) syllabaruni pedes ad-
inittere.

9 Arislopbanius anapacstus
Axena Ponti pcr freta Colcbos denique deialus adhaesi.
recipit pedes qualernorum lemporum omnis, inplcl pe-
des VII et semipedem. anapaestus octonarius
Orte beato lumine, volilans (pii i)er caelum candidus
equitas.
recipit eosdem pedes praeter semipedem. .\ristobolius
Quae tam lerribilis tua pectora lurbat, terrilico sonitu
inpulil'?
is circuitus magis quam vorsus est. dactylum crcbrum
habet, rarum spondium.
10 Paeon duodenarius
Quis meum iiominans nomen acde exciet? quis tumullu
invocans incolarum fidem?

3. Ennius Sota fr. 1 maLa CLueKe Dl' 4. a addidi

maioRe D, maior es V, maior est vulgo 5. ReTRo Recibix /),
retrorecedit V, corr, Lachmannus 6. a addidi minorem.
et uentis V 7. Hor. cartn. III, 12, 2 i^aTRiae DF
8. peRcipiuNT Df^, corr. lahnus pedesj linguae /' spou-
dion coni. lahnus i). buiisi DV pLURimum DV 11. aKi-
STOFaMus aNapesTus DV 12. conf. Ribbeck. irafj. rel. p. 224
poNTi FeR DV cholcos V abhesi D
13. imple V
14. aNapesTus D, anapesto V 15. conf. Ribbeck. l. c.
oRe DV, corr. Lachniannus 18. 23. conf. Ribbeck. p. 212
18. Quae tam Boihius, quaebam DV turbans lahnus, turba
et et anlea terribili ego 19. intulit V 20. his^ dacti-
lum V 22. peon (o ex & ut videtur) VJ, peon J'
in ras.
buobexaRios D 23. aede add. Lachmannus TumuLum DV,
corr. Scaliger
 FRAC4MENTI CAP. XIV. 71

et liic circuitiis niagis quam versus est. huic suberunt + +

(lenarius
•rQui repens semipulsus onere gravi fores crepitu terrent.
recipiunt pedes creticos, chorios, spondios, iamhos, hra-
5 chysyllabos, anapaestos.
Undecim syllabarum Phalaecius 11
Passer dehciae meae puellae.
recipit pedes spondium,dactyhuii, creticum, pahnbacchium.
Angehcus i'numeralus synabam coartat hexametro, ut 12
10 Hectoris Androniachen? Pyrrin conubia servas''
Anacreontius 13
Miseri invidi vivimus scientes.
recipitpyrrichium, chorium, spondium, brachysyliabum,
anapaestum. primus est semper pyrrichius.
15 Numerus Saturnius 14
Magnum numerum triumpliat hostibus devictis.
sunt qui liunc Aristobohon vocant. recipit pedem spon-
dium, iambum, pyrrichium, chorium, dactylum, bracby-
syllabum, anapaestum.
20 Priapeum • 15
Hunc hjcum dedico consecroque Priape.
tibi

tertium pedem pro dactylo creticum habet, aiioqui liexa-

inetros esset. , .

3. liihbeckius l. c. versum sic emendat: Qui repens semi-

somnum, onere pulsans gravi !
Has fores, strepitu terret?
honere V 4. braci syllabos V 5. aNapesTOs DJ'
6. FaLecius D, faleucius r/, faleutius V 7. Catull. 2, 1
8. (lactilu V panxBacmm D, corr. d, palinbacchyum V
9. ag^encus D, acgelicus F
nnmerxis lahnus auclore Naekio;
immo minuatur sylTaba coartatur liexametros {vel in hexa-
:

metron) coanTa^ iiinras.) D exameTRo 10. Verg. DV

Aen. III, 319 haec toris V
coNu[Eia senuajs D {lil-
terae inclusae plane evanuerunt) 12. vivimus delendum iudi-
cat lahnus 13. pYRRi[chium choRium] D {v^ ad vs. 10)
BRachisTLLaBum DV 14. axapesTum DV est semper V
15. numeros V 16. beuicTi D 17. aRiSTobonox D V,
Archebolion Carrio Archilochium coni. Vineius aliique
,

spondeum V 18.dactilu brachisyllabum 19. aNapc- V

STum DV 20. priapium V 21. ~Calull.fr. 2 Locum DV
22. dactilo V alioquin d exameTROs DV
 72 FUAGMENTI CAP. XV.

15 DE NUMERIS SIMPLICIBUS.
Pyrrichiiis
Rapite, agite, riiite celeripetles.

Conlrariiis est luiic et duodecasyllabus spondiazon,

Olli crateris ex anratis liauserunl.
Dactylus
Pulverulenta piitrem sonitn qiialit nngula canipum.
Anipliibracliys non facit nnmernin.
.4napaostus
Agilis sonipcs ra]iitur celeri sonilu trepidans.
Creticus
Ilorridi transcunt ad jiedes ex cquis.
Palinbaccbius
Amicos ad hanc rem, si voles, advoca.
Baccliiusnon facit nnmeruni.
Molossus idem est qui siiondiazon.
Nnnc quemadmodum a principaU heroico plures nu-
meri transiigurantur ostendam. ac primus trimetrus sit
lieroicus spondiazoii.
Cives Romani tunc facli sunt Campani:
syllabam unam, quae est anle extremam, cx longa con-
tralio, nt sil
Cives Romani tunc facti sniil Apuh,
et esse coepit trimelros. elegiacnm transiidl,
Bella per Emathios.

2. piRnichuis D 3. coJif. Ribheck. irag. rel. p. 228

4. Y>OKbiagon (agon in ras.) D, spondiacon V 5. Ennius
annal. 604 CHalerid; (aterib; ifi ras.) D, craterib; V au-
seruut V G. dactilus F 7. co>if. Verg. Aen. VIII, 596
8. amphibrachius /' 9. anapestus V 10. 12. 14. conf.
lUhbeck. irag. 231
rel. p. 12. ex
equis DV
13. pai.ix-
Eachuis D, palimbachius V 14. ut soles advocato coni.
lahnus 15. bachius J' 16. molosus V 18. TRaNSFic,u-
EaNT /) fit F {ex sil.) vulgo 20. vide supra p. 68, 10
21. contrahoc-ut sit V 23. apui.ii D 24. TRimeTuoN
DV 25. Lucatu I, 1
 FRAGMENTI CAP. XV. 73

Rursus a pentanielro ut conponain heroicos, sunio par-

lem posteriorem,
Dum meus adsiduo luceat igne focus,
et conj)ono,
5 Luceat igne focus Troiae qui primus ab oris.
Phaiaecium numerum, qui est
Altis thunina vallihus tumescunt,
insertis verliis facio heroicum,
Altis flumina prodita valHbus inde tumcscunt.
10 lonicus est
Metuenlis patruae verhera iinguae:
adiciam trinis verhis singulas syllabas,
Nunc metuenlis nunc patruae nunc verbera linguae.
retro
15 Italiam fato profugus Laviniaque venit,
cui est simile
Patriam tum profugus Lavinaque cepil.
Aristophanius fit heroico:
.\rma virunique cano Troiae qui primus ab oris,
•20 INunc arma virumque cano niinc Troiae qui pi"imus
ab oris nunc.
Angelicum syllaba breviata heroicum esse monstravi; item
Priapeum, si syliabam subripias, fieri heroicum.

1. a& peNTameTRos DV .3. TihuU. I, ^, 6 absibuus

DV 5. TROiae (oi in ras.) D 6. phaLeciufn D, faleu-
tiura V 7. aLTissima FLumiNa DV {recte avtcm itterque
vs. 9) 11. Hor. carin. III, 12, 2 12. post adieiam de-
sinit D fol. 262^ extr. (constal codex ex XXXIV qualernioni-
hus; sed huius ultimi quaiernionis tria tanlum folia servala sunl)
trinas V singulis V 13. meluentes T' 15. Verg.
Aen. I, 2 lauinaque V [conf. p. 68, 8) 17. vinaque coni.
lahnus, regnaque Chrislius coepiT DV, corr. Christius
20. nunc jiost Troiae additum a lahno et Christio ante Troiae
posuit Halmius 21. nune delehat lahnus 22. acgelicum
syllaba V in ras. itam V, corr. 1 m.
 ;

INDEX IN CENSORINUM.
Astoriscus niimoro apposilus desigrial adnotalioncni.

Abliinc anuos centum p.46, 15. adminiculum divini ignis 8,21.

abicere a se usum rei 3, 6. administrare cibum 10, 25.
abire a mente sua homiues admissio pecudum 9, 20.
25, -20. adpositus est genius nobis ob-
abscidit linea quartam partem servator 5, 8.
orbis 15, 3. adprobare sese gratum 4, 19.
abstinere manum a caede ac adseverare 17, 15.
sang-uine 5, 8. adstringor officio 6, 12.
abusive 17, 18. adulescentes ab alesceudo sic
abusque 36, 1. nominati 24, 19.
academiae antiquae philoso- adusque cum acciis. 24 23 ,

phi 7, 5; vetus academia coiif. usque.

28, 16. —
tertia academia, adventicia stirps 8, 23.
quae dicitur nova, 28, 19. Aeg-yptii 38, 22,25. 46,4,8, 14.
Acarnanes 41, 16. Aeo-yptus 41, 3.
Achaia 41, 6. aequabiliter divisus 14, 13.
actum vitamque nostram stel- 24, 16.
lis esse subiectam 13, 18, aequilaterale hexagouum 14,
acutior vox 16, 24, qpG^YTOC 25.
16, 26, chorda 19, 2. aequinoctium vernum , au-
ad meridiem 51, 15; ad me- tumnale 46, 27.
diain noctem 52, 8. aestas (anni maximi Aristote-
vctus adag-ium est 4, 13. lici) 39. 10.
adelon (tempus) 44, 18. aestiraare c. accus. et infin.
adliciiint (stellae) nos sua dis- 12, 14; reliquis locis scriplor
pariii temperatura 13, 22. praelulil existimare.
adij)e exhauriri 10, 1. aetatis humanae gradus 24,
adminiculantcs (dei) hominum 14 ss.
vitam 6, 2; (visiones) incre- aeternitas deorum 3, 17.
mentum partus adminicu- aetherius calor 10, 21.
lant 15, 7. aevum quid sil 30, 6 ss.
 i

INDEX IN CENSOEINUM. 75

agere triumphum 22, 2. 6 S3. urbis anni 45, 20;

;

agitare diem festum 20, 19. anni luliani 44, 5. 45, 21.
agou Capitoliniis 37, 8. 40, 49,13; anni Augustorum
4ss., Olympicus 37, 8. 45, 45, 24. 46, 6; annus ma-
18. gnus Romayiorum quod ,
lu-
Agrippa 34, 14, strum appellaiur 39, 21.
Albani42, 1, 11. 47, 25. 40 , 4. — seqmmtur anni
albescere oculos 2G, 5. aliarum geniium: annus iu
Alcmaeon Crotoniates 9, 23. A e g y p t antiquissimus
10, 5, 8. 11, 16. menstruus , tum quadrimen-
alescere 24, 20. stris 41, 3 ss.
cet. annns ;

ab excessu Alexaudri Ma- civilisAegyptiorum 38, 26;

gni 46, 11. aunus magnusAegyptiorum,
Alexandria 35, 20. qui vocaiur KUViKOC 38,22 ss.
alimentum trahere 11, 1. sive canicularis 38, 24. 46,
alteruis 36, 25. 41, 17. 20, vel heliacos 39. 3 sive
alvus 10, 13; in alvo promi- solaris 46, 20, vel eeoO evi-
nens quiddam 10, 26. auToc 39 4 sive dei annus
,

amotus procul a republica 46, 20. —

annus trimestris
29, 8. Arcadura 41, 6 ss., eorun-
AxAXAGORAs 9, 23. 10, 5, 14, dem magnus 41, 15. an- —
22, 24. 11, 12, 20. uus niagnus sive maxiraus
AxAxiMAXDER ]Milesius 7, 23. Aristotelis 39, 5 ss. —
anguis dentibus consitis 9, 6. annus Callippi 38, 15. —
auima divina 21, 29. — ani- auni semeustres Carum et
mam nobis dat sol 13, 24. Acarnanura 41, 16, eormi-
animi principale in capite dem annus magnus 41, 18. —
10, 12. annus Chaldaicus 38, 5.
annale munus 5, 7. — aunus Democriti 38,
annales veterum 33, 16. 16, Hipparchi 38, 18,
anniculus 35, 24. Metonicus 38, 9; anni
anuus naturalis 36, 26 Nabonnaz ar u 46,8, Phi-
40, 14. 41, 2. 44, 12. 47, 2 lippi 46, 11; anuus Phi-
sive naturae 44, 7; solis lolai 38, 13.
annus annus c i v is
37, 6 ; I ante lucem 51, 12; ante rae-
36, 26, is ad naturalem ex- ridiem 50, 28.
aequatus 43, .1 ss.; ann antestarc 29, 3.
vertentes 36, 20, 29. 37 AxTiAS 32, 24. 33, 21*. 34,
14. 38, 4. 39, 12. 40, 10 .ss 1, 5.
46,21. — annus niagnus antiqui nostri 26,9; antiqui
30, 4. 36, 29. 37, 5, 14, 16. sapientiae studiosi 6, 23;
38, 9; anni maiores 36, 17 rudis antiquorum credulitas
ss, —anni d e c e m m e n - 8,. 27.
stres 42, 10 ss. 44, 8. — Aphrodisius 40, 15.
annus ccclv diei-ura 42, 18. Aphrodite48, 11, 20.
43, 20. 48, 2. — annus ver- Apollo 22, 3. 27,13; Apollinis
t e ns R m an r u m 42, genitoris ara 5, 10.
76 IXDEX IN

Aprilis 42, 13. 48, 11, 19. Augustorum anni 45, 24. 46, 6.
aqua 7, 24. 8, 12. Augustus 49, 15, Caesar33.6,
aquarius (signum zodiaci) 47, Caesar Augustus 34, 14;
15. iniperator Cacsar, Divi ti-
Arcades 31, 13. 41, 0. lius, (juo f/(cAugustus appel-
Arcadia 8, 25. latus sil 46, 2 I3ivi Augusti
;

arcana naturae rimari 21, 7. edicta 33, 10.

arcessere deos novis rellgio- Augustus (mcnsis) 49, 15.
nibus 6, 6. aurea saecula 30, 26.
Archytas Tarentinus 7, 3. M. Aurclius Antoninus 34, 18.
Aretes Dyrracliinus 39, 13. auspicia magistratuum 50, 6,
45, 6. auspicia sumcre 4, 29.
Arganthonios Tartcssiorum autochtlioncs 8, 25.
rex 31, 12. Aventinus 50, 18.
argentea saecula 30, 26.
argute docet 48, 17. Babylonii 50, 1.
Aricini 47, 29. barba quando Jiascatur 26, 1.
aries (signum zodiaci) 47, IG. Herosos 31, 19.
Aristarchus Samius 39, 12. bifariam dcduci 11, 28, divi-
40, 16. dere 25, 9. 51, 1.
Aristoteles Stagirites peri- bimus 35, 25.
pateticus 10, 10, 19.
7, 6. bissextum 44, 3.
13, 2, 7, 9, 12. 26, 8. 27, 25. blandimcnta fortunae 3, 2.
39, 5. IJoeotia 9, 6.
Aristoxenus 9, 19. 17, 15. bruma 42, 26.
21, 25. brumalis hora 30, 23.
arithmetica 12, 10.
arithmetici Graeci 18, 5. Cadere sub oculos, sub tactum
armati spartoeve 9, 7. 17, 21. —
cadunt dentes ho-
Arminos (Aegyptius) 41, 5. mini 12, 19. 25, 26; eovf.
artes rhetorum 4, G. dentes.
articuli (corporis humani) 25, Cadmus 9, 9.
24. caelatum opus 3, 1.
asccndere ad fastigium omni- caelestes menses 47, 13.
um virtutum 4, 8. Quinte Caerelli 3.4, san-
AscLEPiADES medicus 22, 16. ctissime Caerclli 28, 5.
aspicit (lociim zodiaci)
sol summa caerimonia colun-
21, 5, Kaxci TpiYtuvov 15, 4. tur (religiones) 38, 1.
astrologi 31,16. 38,20. 40,13. Caesar: tvWe lulius.
_47, 20. 49, 28. calcfactus 7, 24, calfactus
a'strologia 12, 9. 8, 14.
Athenienses 50, 3. caligine profundac vetustatis
Attica 8,24, in Attica regione obductus 41, 20; hoc quod-
9, 4. cumquc caliginis \'arro dis-
auditoria sacra 29, 2G. cussit 45, 10.
augescere 41, 17. Callippus Cycizenus 38, 15.
augiirium 36, 11, 13. 40. 16.
 .

CENSORINUM, ii

campus Martius 33, 3. circumactus caeli 49, 25.

caniculae sidus 38, 26. 46, 8. cithara 22, 3, 15.
canicularis annns 38, 24:. civilis annus: vide annus. —
canis exortus 47, 2, civiles inenses 47, 5, 9, 12,
capere similitudinem verita- 30. 48, 5. —
civilis dies
tis8,10; te ista non capinnt 49, 22.
3, 5. civiiiter dies quod iempus sit
capillus 16, 7. 49, 24.
capitale odium 29, 9. classicum 22, 12.
Capitolini agones 40, 4, co7>f. nascendi claustra aperit
37, 9. 40, 8. natura 48, 21
Capitolium 22, 6. 50, 17. Cleanthes 28, 21.
caput exordiumque nuUum ex- Cleostratus Tenedius 37, 19.
titisse fliominum generi) 6, clima, /. e. caeli ad circuluin
28. finitorem inclinatio, 31, 24;
Cares 41, 16. sic clima Siciliae 50, 20.
Carneades 28, 19. climacter 26, 26. 27, 15. 28, 7.
caro in liominis tiguram con- climactericoe anni 24, 14, cli-
vertitur 16, 13; carnem fieri mactericum (annum) 26, 19.
ex umore 10, 15, lieri con- cognominare 14, 12.
cretam 16, 6; novem dies coipit 35, 11 *.
iam carnera facientes 19, 16. coisse membra 8. 8.
Cassaxdrus {Salaminius, liisto- Colchis 9, 6.
ricus) 39, 15. tuo colla tu 4, 14.
Cassius Hemixa 34, 8. porta Collina 32,27.
Kaxa 6id,u6Tpov 15, 23. commentarii xv virorum 33,
KaTct eSdfujvov 14, 22. 15, 20. 10,20,22. 34, 11. — comm.
KaTo. reTpdYt-uvov 15, 2, 17,24. philologi 4, 10.
KaTd TpiYUJvov 15, 4, 17, 23. concentus dulcis 17, 9.
cataclysmos 39, 9, cat. prior conceptio 12, 11. 13,25. 19,8;
44, 17, 18, 26. conceptionis fuudamentum
cavi menses 42, 16, 24. 19, 27. initium 21, 5, locus
celebrare diem fnatalem) 6, (in zodiaco) 14, 10, 16, par-
16. ticula 15, 16.
censeri tujv uecujv 3, 10. concinere (chordas) 18, 2;
censu civium liabito 39, 24. dulcissimam concinant me-
cerebrum 10, 14.' lodian 23, 2.
Chaldaei 13, 8, 14. 15, 25. 20, concipitur partus 14, 8; con-
26. ceptum semen 21, 9.
Chaldaicus aunus 38, 5. concordabiles in cantu eti'e-
in choleram solvi 28, 14. ctus 17, 4.
chorda 17, 24. 18, 2, 9, 24. concoi"dant (litterae) 17, 7;
19, 1. concordantibus phthongis
circulus 14, 23, 26. 17, 26.
circulus signifer, quemGraeci concordes sonitus reddere 23, 1.
vocant zodiacon, 13, 28, Wm concrevisse homines in pisci-
circulus tinitor 31, 23. bus 8,1; concreta caro 16,7.
 :

78 INDEX IX
coucubluiTi 52, 6. G. Caesar iii, M. Aemilius
conderetur, conditum lustrum Lepidus 43, 12.
39, 24, 26. ex quarto Caesaris cousu-
in conditu Thebarum 9, 8; a latu 44, 6.
conditu urbis Romae 30, 27, C. Caesar v, M. Antonius
conformandi partus 16, 3_ 49, 12.
(partum) contormari 16,11 '
Cilo, Libo ?A. 18.
conf. formare. '
P. Claudius Pulcher, L. lu-
conformatio partiis 10, 7. nius Pullus 34, 2.
congerere quaestiunculas 4, Ti. Claudius Caesar iiii,
11. L. Yitellius iii 34, 15.
congruenter iunctae (litterae) Gn. Cornelius Leutulus, L.
17, 6. Mummius Achaicus 34, 9.
congruenti ordine 16, 20. P. Cornelius Leutulus, C.
congruere ad?-m 20,26. 37, 11. Licinius Varus 34, 3.
congruus c. dai. 22,26; con- Domitianus xii, Ser.Corne-
gruae de hac specie opinio- Dolabella 40. 6.
lius
nes 11, 14. Domitiauus xiiii, L. Minu-
conlocatione facta 18,18; re- cius Rufus 34, 16.
liquis Censorinus fre-
locis C. Furuius, C. luuius Sila-
quenlat conferre et conlatio. nus 34, 13.
conpeudio dicere 9, 15. L. Marcius Ceusoriuus, M'.
cons. 34, 1, 2,4 ce<., conss. Mauilius 34, 6.
33, 21 ; conf. consules. Marcius Ceusoriuus, C. Asi-
conserere omnis aetatis in- nius Gallus 49, 14.
crementa et demiuutiones Pius Poutiauus 45, 16.
,

35, 24. M. Valerius Corvus ii C. ,

consimilis 11, 25. Poetilius 33, 23.

couspectus (signorum iu zo- M. Valerius, Spurius Vergi-
diaco) 13, 26 ss.; consp. nius 33, 20.
tetragonns 20, 25. Vespasianus v, T. Caesar iii
conspicit (sol locum zodiaci) 39, 26.
14,17, idem particulam cou- cousummare 26, 4. 27, 5. 46,
ceptiouis 15, 16. 12.
consuetudo loqueutium 35, 5, consummatio 12, 23. 21, 16.
railitaris 51, 3 {conf. tamen contcntio gregum 9, 24.
similitudo). couticinium 51, 11.
consules couticuum 51, 11*.
M.Aemilius Lepidus, L. Au- convenientia (vocum) 18, 19.
relius Orestes 34, 12. cor ante omnia iu iufaute in-
M. Aemilius M. f. Lepidus, crescere 10, 10; cor homi-
G. Popilius 11 35, 12. num declarare gradus aeta-
Antoniuus Pius ii, Bruttius tis 35, 20 ss.

Praesens 46, 16 {ubi cor- P. Cornelius Nasica 50, 23.

rige Antonino). crassior vox 26, 7.

Augustus VII, M. Vipsanius creperae res 52, 3.

Agrippa m 46, 3. crepusculiim 52, 1.
 CEXSORINUM. 79

crinem deo sacrura pascere 6idcTii.ua 16, 27. 17, 11, 14,
4, 25. diastema 18, 24. 24, 1, dia-
crisimoe (dies) 26, 17; crisi- stemata 16, 29, diastematis
mon (diem) 20, 8, (anniun) (dat.) 22, 26.
26, 19. DicAEARCHUs Mcssenius 7, 4.
ci;ltores sapientiae 28, 26. dicare templis sacellisque 4,
KUViKOV (annum) 38, 23. 24.
dicreverunt (vulgo discreve-
de media nocte 51, 10; de runt) 27, 11.
meridie 51, 16. diducere 11, 28*.
&eKd)urivoi 15, 23. dies naturalis ct civilis 49,
decedere a vero 31, 11. 21 ss., Romanus 51, 9; diei
December 42, 15. 43, 15, 22. divisio 50, 12 ss. 51, 1, 5 s.«.

48, 14, 27. — dies insignes 20, 13. —

decemmestris partus 19, 9. diem tuum, i. e nalalem, 6,
X viri 33, 1. 15 (conf. natalis).
deduci bifariam (vulgo diduci) dieteris 37, 1.
11, 28. dig-itus (mensura) 18, 14, 15, 16.
defectus {solis el Iwuie) 45, 12. diluculum 51, 13.
defigere terminum vitae 26,25. diluvio 39, 9.
definite scire 10, 7. dimidiatus 36, 26. 40, 15. 47,
dei annus 46, 20. 22.
delictum (in computando) 43, dinoscere 43, 27.
5, 13. DiocLES Carystius 13, 2, 6.
Delphi 38, 1. DioGENES Apolloniates 10, 4,
Delus 5, 9. 15, 26. 16, 3.
Democritus Abderites 8, 12 Diogenes cynicus 28, 14.
9, 23. 10, 13. 11, 9. 28, 22 DiON (Neapoliles, mallteinati-
38, 16. cus) 39, 14.
dentes quando nobis innascan Dionysius Heracleotes 28, 13.
tur 12,18; dentes infanti DioscoRiDES astrologus 35,
nasci 12, 24, perfici 12, 25 19.
liomini cadere 12, 19. 25 diplasion logus 18, 10.
26, excidere 12, 26. Dis pater 33, 2.
Deucalionis Pyrrhaeque lapi- discerni 34, 23, discretus 51,
des 7, 20. 6; conf. dicreverunt.
6ia iracujv 17, 13. 18, 11, dia disciplina (Etruscorum) 32, 7,
pason 18, 24. 19, 20. 24, 3. extispicii 9, 10, sapientium
6ia Trevxe 17, 18, 6, dia
13. 3,7.
pente 18, 22. 19, 18. 23, 20. discribere (dies per menses)
bid Teccdpujv 17, 12. 18, 3, 43, 21; aetatem liominis
dia tessaron 18, 20. 19, 15. duodecim liebdomadibus di-
23, 21. 24, 1. scribi 25, 16 (ubi vidgaiuni
6idXei,u|ua 17, 19. describi tuetur D; sed ve-
6id|ueTpoc 15. 23. riini esse discribi docet Bue-
Dianae aedes in Aventino 50, chelerus in Mus. Rhen. XIII
17. 50 S ss.)
80 IXDEX IN

disiguare 30, 26*. ex terra 8,7; homines e

dispar 12, 5. 17, 9. terra editos 9, 4,
disparilis 11, 15. 13, 22. educit (conspectus) maturos
disponere membra 10, 22. infantes 15, 11.
dissensio temporum 33, 16. effectus stellarum 13, 20.
dissensum participium subnlan- efticaces visiones 15,6, cou-
tivi vice usurpatum [similiter spectus 15, 18.
ac factuni, dictum) paucu- : efticientia 15, 11.
lis exceptis ab Empedocle polyg-oni efficit latus (linea)
dissensis 8, 11. 15, 12.

dives virtutis nou minusquam elegia Solonis 25, 25.

pecuniarum 3, 5. Elis 37, 8.
divinitateaninium imbuere eraittantur liueae 14,25; emis-
22, 14. sae voces 16, 25.
E.MPED0CLES 8, 4, 11. 10, 6, 9.
cuivis docto
in disceptando
11, 13, 15. 12, 1. 13, 3.
par 36, 11; intev viros do-
enarmonion esse mundum
ctissimos dissensio 40, 25.
24, 5.
dodecaeteris 38, 4. enasci 10,17; euatr homines
Domitianus 40, 6. lapidibus 7, 20.
dona pretiosa 3,19; dono deo- 4viauT6c GeoO 39, 4.
rum 4, 18; conf. munus, onneadecaeteris 38, 11.
DORYLAUS 24, 6. enneades 27, 19.
DosiTHEUs 37, 23. euncaeteris 37, 12.
dragma 35, 25. 36, 1. evv€d|ur|voi 15, 23.
ducere sexies 20, 1 ; conf. mul- Enxius 40, 21. 51, 25.
tiplicati. enrythmos motus 22, 25.
dulcedo musicae 24, 11. eqpriPoc 26, 14.
duo 18, 8. 19,25. 25,17; duo- Ephorus 31, 13.
rum 17, 1, 15. 24, 2. 49, 1; EricHARMUs 13, 6.
duum 17, 11 {ex coniectura). Epicurus 8, 14. 10,6,19. 22,9.
23, 6. 40, 19. 42, 30. 47,26; Epige.nes Bvzanlius 13, 3, 10.
dnarum 17, 8; duos 23, 20. 31, 17,
47, 17. 48, 12 duo accus. in
,
epitritos phthongos 18, 5,
lege Plaeloria 51, 22; duas ordinis equestris dignitas
17, 14. 18, 2. 29, 12.
XII tabulae 50, 26. 51, 18. Eratostuenes 23, 4. 28. 15.
duplicare 18, 17. 45, 5.
duplo maior 18, 9; dupla por- Erichthonius 9, 5.
tio 18, 23. erubesccre c.accus. et /«/'.29,6.
porta Esquilina 32, 28.
ecpyrosis 39, 10. ethica pars philosophiae 4, 4.
^Kpucic 21, 11. Etruria 9, 11.
^KTpUJC)UOC 21, 12. Etrusci 32, 7. 35, 16; Etru-
editur partus 13,9. 19, 10. 20, scorum libri rituales 20, 6.
23, infans 8, 16. 11, 1. 12, 31, 26, libri fatales 25, 15;
12. 15, 14; edita membra nomeu Etruscum 32, 17.
 CENSORINUM. 81

EucLiDES Socraticus 5, 26. Fenestella 42, 8.

EuDOXus Cnidius 37, 19, 23. fere 23, 16, 25, 23; ferme 10,
EUENOK 13, 2. 20. 11, 28. 14, 4. 20, 17.
EuRYPHON Cnidius 13, 4. 29, 7.
exaequare civilem annum ad Ferentini 42, 1.
naturalem 43, 2. fetae 20, 16.
exaquescere 39, 12. fetus (procedit) 8, 1.
exaratus puer divinus 9, 10. figurari una totum infantem
exempla veterum 4, 17. 10, 17.
eEeqpriPoc 26, 14. finitor circulus 31, 23.
exignescere 39, 11. finitur tota vita huraanasepte-
exordium 6, 28. nario numero 20, 4.
exoritur canicitlae sidus 38, forma hexagoni aequilatera-
26; ab exorieute sole 49, lis 14, 26.
23. — ex aqua terraque formare. quid primum iu in-
exortos esse pisces 7, 24; fante forraetur 10, 9; ut-
Erichthonius humo exortus cumque formatus infans 10,
9, 6. 23; diebus lx infantem for-
ad exortum (solis) 49, 24; mari 16, 6; corpus quattuor
a solis exortu ad exortum mensibus formari 16, 5; se-
elusdem astri 50 2 solet , ; ptem formamur mensibus
canicula facere exortum 46, 12, 16; fit coi'pus iam for-
18 a canis exortu 47, 2.
; matum 19, 19; initium for-
expergitus 22, 15. mati hominis 19, 28; homi-
exscripserunt disciplinam ex- nes luto esse formatos 7,
tispicii 9, 12. 19. —annum ad solis cur-
extispicii discijjlina 9, 11. sum formavit 43, 19. sa- —
pientium disciplina forma-
fabulares poetarum historiae tus 3, 7.
7, 18. formidulosus 28, 6.
facere hostia 5, 4, genio fa- frugum proventus ac sterili-
ctum 5, 12; occasum, sta- tates 38, 7.
tionem faciant (stellae) 13, fuat 51, 22.
21. FuLVius (fastornm scriplor)
fata U, 14. 42, 9, 17. 48, 9.
fatafes libri (Etruscorum) 25, functus officiis municipalibus
15; fatalia deprecando 25, 29, 10.
17. fundaraentum gignendi 19,22,
Fauni indigenae 8, 26. conceptionis 19, 27, matu-
f/ix, prima face 52, 5. rescendi 19, 24.
februamenta 49, 4. fundere merum genio 5, 1, 4.
februare 49, 5, 7; februatus hostiae furvae 33,4.
dies 49, 10. futurum tempus 30, 11, 12.
Februarius 42,26,28. 43,3,16.
49, 1, 3, 10. gallicinium 51, 10.
februum 49, 3, 5, 9. Gn. Gellius 34, 8.
femina 11, 3 ss. 12, 4. 16, 5. gemini quomodo nascantur 11,
CENSOKINUS. 6
S2 INDEX IN
2G ss. — (signum zodiaci) haruspicii peritia 32, 7.
47, 17. hebdomadis20,23, hebdomade
genamur 5, 17, geuitur 5, 18, 25, 26. 26, 7, hebdomades
a genendo 5, 19. 26, 21. 27, 18, hebdomadae
genea 31, 3, 6, 7. 20, 22 hcbdomadas 25, 11,
,

genealogoe 8, 22. hebdomadibus 25, 16, 22.

genei-aliter 19, 6. 26, 15.
generare 7,9; orbem esse ge- heliacos annus 39, 3.
ncrantium nasceutiumque hemiolion 18, 8.
7, 13. hemitonion 17, 1, 18. 23, 15,
geneses mortalium 22, 24, 17, 24, 26, 27, hemitonii 17,
nocturnae et diurnae 27, 9. 11, 12, hemitonia 17, 17,
genethliaci 26, 20. 38, 5. hemitoniorum 17, 16.
genius 5, 2 ss. C, 7. tTTTdxopbov 24, 7.
gens {in natura reriini) 7, 14. ^TrTcxfi)-|voi 15, 22.
8, 23; progeneratis genti- Heraclitus 31, 3. 39, 14.
bus 9, 3. Hekodicus 31, 6.
geometrae 16, 22. 17, 16. Hekudotus 31, 11.
geometrica ratione 23, 4. Hekophilus (medicus) 22, 18.
gignere 7, 10, genitos 8, 21, hesperos 52, 1.
gignendi fundamentum 19, ^HdTUJVOV 14, 22. 15, 20; he-
23. xagoni aequilateralis forma
Gorgias Leontinus 28, 24. 14, 25.
gradus aetatis humanae 24, hiemps (anni maximi Aristo-
14 ss. —
gradum provin- telici) 39, 9.
cialium supergressus 29,12. HirpAKCHUs 38, 18.
Graeci 14, 1, 12. 18, 5. 19,23. HirpocKATES Cous, medicus,
39, 18. —
historici Graeci 13, 11. 20, 0. 25, 2, 8.
31, 10; Graeci anuales 41, HiPPON Metapontinus siveSa-
13. mius 9, 18. 10, 4, 12, 26.
Graecia 20, 13. 2G. 12. 3G,22. 11, 7, 27. 16, 5.
37, 14, 24. 41, 10. 47, 30. historiae fabulares 7, 18, ve-
Gkanius Flaccus in libro rac 44, 22; in Tuscis histo-
quem ad Caesarem {dicialo- riis 32, 9.
rem, tit de indigita-
videtur) historici 32, 24. 36, 13; histo-
mentis scriptum reliquit 5, rici Graeci 31, 10.
21. historicon (tempus) 44, 15, 21.
gravior vox 16, 24, qaOoYTOC hora i. e. anni tcmpestos, 41,
,

16, 27, tibia 19, 1. 12.

gubernari genus humanum horae xii diei et noctis 50,
stellarum cursu 13, 19. 12 ss. ; horae aequim ctialcs
40,21; horarum uoineu an-
liabitum referri (parentis) 11, nos trecentos Kcmae igno-
10. ratum 50, 25.
harmonia 22, 20, 6p)aoviav horarium ex arua facium 50,23.
16, 21*. HoKATius Flaccus iu carmine
Hakpalus 37, 22. 40, 20. saeculari 33, 1.
 ;

CENSORINUM. 83

horograplii 41, 14. inhiat munera ex auro — blan-

annum horon dici et Grae- dimenta fortunae 3, 3.
cos annales horus (e. e. initia seminis 19, 26.
aipouc) 41, 13. initiales dies 20, 21.
Horos 41, 11. innascantur nobis deutes 12,
hostiam caedere 5, 11 ; hostia 18; conf. dentes.
facere 5, 4. inpar numerus plenus et ma-
humanitatis officia 29, 21. gis faustus habebatur 42,
21,
lanuarius 42, 26. 43, 21. 48, insignes dies 20, 13.
28. 49, 2. intempesta 52, 6.
lanus 49, 2. intercalare 36, 27, 31. 37, 21.
idibus luniis 22, 6. 38, 11, 16, 18, 42, 3. 43, 3,
ignis 8, 8; ignis divinus 8, 21. 7, 10, 16. 44, 3.
imbuere animum divinitate
intercalares menses 38, 14(in-
22, 14.
iQX csi\s.r liHalmius), sine ullo
Inachi regnum 44, 27,
intercalari 38 27 , inter-
;

inaequabilis vox 26, 4.

inaequabiliter 47, 18.
inaudibilis 23, 2.
inbecillus conspectus
inconprehensibilis 30, 13. 40,
22.
incrementum partus 15, 6.
indigitamentum 5, 22.
inefficax visus 15, 4.
inenuntiabilis 40, 22.
infans. quid primum in infante
formetur 10, 9; uua totum
infantem figurari 10, 17;
utcumque formatus infans
quemadmodum in
utero alatur 10, 23;
LX infautem forraari 16, 6;
quinque et triginta diebus
infans membratur 20,
maturos infantes e'ducit 15,
11. — alvo prominens
in
quiddam quod infans ore
,
adprehendat 10,27. — conf.
editur.
infima vox 16, 27.
infirmiores conspectus 14, 7;
infirmum lumen 15, 20.
calarium mensem 42, 30,
intercalario mense 43, 18,
menses intercalarios 43, 14
14, 17.
cum intercalariis 38, 17.
intervallum tonorum 17,2,18.
18, 23, 23, 14; intervalla
6, 3.
quae symphonias possint ef-
ficere 17, 7; intervalla mu-
sicis diastematis congrua
22, 25. — temporum inter-
valla 32, 20.
intrepide pernegare 13, 5.
invalido lumine 14, 21,
matris ircum olere 26, 10.
diebus irquitallire, irquitalli 26,9,10.
Isocrates rhetor 28, 23.
Ison rex (Aegypti) 41, 4.
11; Italia 8,26, 44,9; Italiae gen-
tes 41, 24.
Italicum stadium 23, 9.
ludaei 20, 5.
luliani anni 44, 5. 45, 21.
49, 13.
lulius Caesar 44, 4. 45, 23;
G. sive C. Caesar 43, 12.
49, 12 Divus lulius 48, 2,
;

inflare tibias 18,, 17. Divus (Caesar) 46, 2; conf.

ingenitus lactis umor 8, 16. Granius.
ingratus beneliciis 4, 16, lulius (mensis) 49, 14.
6*
84 INDEX IN
luNius Gracchanus 42, 9, 17. LcciLius in libro satirarum
48, 9. XVI 5, 27.
lunius (mensis) 42, 13. 48, 12, LrcRETius 8, 5.
24; idibus luuiis 22, 7. lucumones, Etruriae poten-
luno 48, 24, 26. tes, 9, 11.
luppiter Capitolinus, Olym- liidisaeculares 32, 18ss., sce-
pius 37, 9. —
lovis stella nici 21, 29, Pythia 38, 2.
23, 23, a love 23, 25. luminibus accensis 52, 4,
iuvenes unde appellaii sint 24, luna 14, 1. 23, 12, 14, 20, 23,
21. quot diebus singuios suos men-
ses conficiat 47, 21 ss. , lu-
nae astrum 41,9, orbis 39, 6
ex die Kal.Ianua-
Jf£.alenclae.
[conf. orbis), cursus 37, 11,
riarum 45, 23, ex Kal. la-
38, 6. (38, 21). 41, 10, 22,
uuariis 46, 1, 18, ex ante
(42, 18). 47,29; luna nova
diem Kal. Febr. 46, 1, ante
36, 24. 47, 8.
diem vii Kal. lul, 46, 15,
luuaris mensis 21, 21. 36, 25.
ante diem xiii Kal. Aug.
47, 7.
46, 18; a kalendis iu kaleu-
Lupercalia 49, 7, 9.
das 47, 10.
lustratur Koma 49, 8.
lustrum 30, 4. 39, 22 ss.
lacteus umor 19, 13; lacteum luto molli formatos esse ho-
coneeptionis fundamentum mines 7, 19.
19, 26; lacteum semen 21, lux. lucem accipere, i. e. na-
11. sci, 5, 9; iu lucem venire
languido radio 15, 19. 13, 26; te in hanc lucem
lapidibus duris enatos homi- edidit (dies) 6, 15. — ante
nes 7, 20. lucem 51, 12.
lar 5, 20.
Latini 18, 5. 48, 15, 27; g-ens Maia 48, 22, 24.
Latina 48, 19. maiores natu 48, 13, 22.
Latium 48, 23. 49, 1. Maius (mensis) 42, 13. 47, 26.
Lavinii 42, 1. 48, 12, 22.
libamina reddere 4, 27. mane 51, 14.
libare deis 4, 22. maritae domus 5, 25.
Liber 37, 1. Mars 22,2. 48,10,18. - stella
LiciNius Macer 42, 7. Martis 23, 21.
limus 8, 13, 14. camjjus Martius 33, 3.
liuea 14, 25. 15, 2, 11. Martius (mensis) 42, 13. 47.
LiNUS 39, 14. 26. 48, 10, 17.
liquido 3, 7. 13, 27. 17, 20, mas 9, 21. 11, 3, 7, 10, 12, 17.
30, 2, 12, 3.
Livrus 34, 1, 5, libro cxxxvi masculi 16, 4.
33, 5. materia hominis 8, 8.
locus conceptionis 14, 10, 16. maturescere uterus non po-
logus diplasion 18, 10, tuerit 15, 13; maturescendi
in lubrico sita 3, 8, fundamentum 19, 29,
 CENSORIXUM. 85

maturitas partus 14, 28, a se- Meton Atheniensis 38, 10. 40,
ptem mensibus incipiens 12, 18; Metonicus annus 38, 9.
21. — maturitas ad stirpem militaris consuetudo 51 3 ,

relinquendam 26, 2. {conf. tamen similitudo).

maturus ad nascendum (par- sus Minervam 4, 14.
tus) 12, 8, 16, 2; raaturos ministrante natura 8, 17.
infantes (edncit) 15, 11. — mittitur lumen 15, 20, vox
hominem morti fieri matu- 16, 24; conf. emittantur.
rum 26, 6. moderari mortalium geneses
meatus navis 22 24
22, 11.
medici 26, 15, medicorura ex- modulandi scientia 16, 23.
perientia 21, 8. modulo finiti temporis metiri
medicina corporis 27, 12. 30, 22; saeculi modulum
finire 32, 1.
medius bonorum malorumque
3, 10. —
media nox: vlde modus saeculi 32, 19. praef.
nox. p. rij.

ex meduUis profluere se- moerae (zodiaci) 14, 12.

men 19; medullae ex-
9,
Moerae, deae fatales, 14, 13.
haustae 9, 21 , co?)f. 9, 24. monstruosae opiniones 7, 21.
lueX\ecpr]f3oc 26, 13.
morbi animi 27, 13.
melodian concinere 23, 2. morbidus 20, 17. 28, 2.
membratur infans 20, 11. motus stellarum 13, 19; mo-
Mi:nestratus 37, 22.
tuum modus mensuraque
menses naturales 47, 4 ss., 16, 21 motus navis 22, 11 *.
;

caelestes 47, 13, secundum multiplicati (dies' per septem

solem 47, 6, veri solares 20, 21.

48,5, lunares 21, 21. 36,25.

47, 7, civiles47, 5,9, 12,30.
48, 5, antiqui a Romulo
facti 48, 8 ss., pleni et cavi
42, 16 ss., intercalares {sive
intercalarii) 38, 14 ss.
/ geyiii.plur. mensum 36, 27.
42, 8, 10. 48, 15, mensium
43, 23. 47, 4. 49, 18.
mensurae vocuni 17, 21 mundi ;
L. Muuatius Plancus 46, 2.
mundus sempiternus 7,11, no-
vus 8, 20; hunc totum mun-
dum musica factum ratione
22, 22; hunc omnem mun-
— dum enarmonion esse 24, 5,
etorganum dei 24,6; mundi
mensura 23, 8, incendiura
39, 10.
municipalibus officiis functns

29, 10.
mensura23, 8; conlationera munus annale munera
5, 7;
mensurae non recipit 30,20.
ex auro vel quae ex argento
Mercurius 48, 24. Mercuri — nitent3, 1; deorum munere
stella 23, 14. 4,23.
meridies 51, 15; ante meri- Musae 22, 3. 27, 13.
diem 50, 28, ad meridiem musica {sive musice) 12, 10.
51, 15, de meridie 51, 16. 16, 15 ss.musicae regulae
;

|ieca, hoc est bonorum malo- 16, 18; dulcedo musicae

rumque media, 3, 9. 24,11; musice lenire ac sa-
metatus navis 22, 11*. nare morbos animi 27, 14;
86 INDEX IN
musicam ad natales perti- notis lucidissimis siffnare 30
nere 21, 23. 11.
musica ratione 22, 23; rhytli- November42, 15. 43, 15.
mis musicis 22, 19; musicis nox qiiomodo divisa sit 50, 13.
diastematis 22, 25. media nox 52, 8,
51, 2, 5 ss.;
musici 16, 19, 22. 17, 15, 23. ad modiam noctem 52, 8,
18, 18. 24, 4. de media nocte 51, 10.
mutuari praecepta ex etliica Numa 42, 17.
parte pliilosophiae 4, 5. numinum suorum cffectum
mysteria quae Lihero fiunt (dei) repraesentant 6, 5.
37, 1.
mythicon tempus 44, 20. 45,2.
Nymphae 8, 26.

Nabonnazaru anni Obliquo lumine 14, 21.

46, 8.
Jiascendi claustra 48, 21; or-
bem esse generantium na-
scentiumque 7
13; ,nati
homines ex hominibus 6,27.
natalicii titulo 4, 3.
dies natalis 4, 28. 5, 7.
6, 18. 24, 13. 29, 29. 50, 12.
— tuus natalis 30, 2; suo
natali 5, 16; suos natales
colere 6, 11; ad nostros na-
tales 21, 23; a natalibus
nostris 22, 20; ad praesen-
tes nostros natales 9, 14;
et primum natalem tuum et
hodiernum 36, 6.
natura ministrante 8, 17, na-
tura {ablnt.) 6, 30. 7, 16,
ipsa uatura 10, 19: annus
vertens natura 40, 11, an-
nus naturae 44, 7. se-
creta natarae 17,22, arcana
21, 7. —
nascendi claustra
aperit natura 48, 21.
observator adsiduus 6, 7.
occasus (stellarum) 13, 21.
occipit 35, 11.
OcELLus Lucanus 7, 2.
octaeteri.« 37, 12. 18, 21, 23.
October 42, 14. 47, 28.
Oexopides 40, 19.
offensiones morbidi
28, 2.
corporis
Ogygii cataclysmus 44, 27.
olympiades 39, 19 s. 44, 19 ss.
Olyinpicus agon 45,18; Olym-
picum stadium 23, 11.
opes in auimo maximac 3, 14.
orbis. g-enerantium nascen-
tiumque 7, 13; orbis aeta-
tis 31, 4 s. —
orbis, i. e.
circulus, 15, 3; sol annuo
cursu orbem suum circuuiit
— 36, 23; solis et luuae vaga-
rumque quinque stcllarum
orbes 39,7. —
orbis signifer
— 21, 1 in zodiaco orbe 47, 7.
;

reddi naturamparentisll,9. ordo senatus, equester, plebis

naturalis annus: vide annus; 29, 11, 16.
naturales menses 47, 4, 11; organum ilei esse mundum
naturalis dies 49, 22. 24, 6
naturaliter dies qiiod temjms orientequa particula zodiaci
sit49, 22. nascamur plurimum refert
Nauteles 37, 22. 14, 6.
nobilitare 29. 28. origo prima hominum 9 , 13,
nonae septimanae et quinta- mundi 44, 13.
nae 43, 27 s. OnrHHTS 39, 15.
 CENSORINUM. 87

ortus principiumque 6, 29. L, Philippus censor 50, 21.

ostenta 52, 12. PniLOLAUs Pythagoricus 38,
13. 40, 14.
.-raic 26, 1.3. philologi commentarii 4, 10.
parere vitam, vitae fructum philosophi 26, 16; opiniones
6, 17. —
septimo mense pa- philosophorum 46, 25.
rere mulierem posse 13, 1. philosophiae pars ethica 4, 4;
Parilia 45, 20. vetus philosophia 27, 4,
Parjienides Veliates 8, 11. phosphoros 23, 16,
9, 17. 10, 5. 11, 11, 23. phrenetici 22, 16.
particulae (zodiaci) 14, 9, rpGoYTOC 16,26, fpeoYTOl 16,25;
11 ss.; particula conceptio- phthongon 18, 15, phthon-
nis 15, IG. g-os (accus.) 17, 23, phthon-
partus unde nascatur 10, 13, gis 17, 26,
concipitur 14, 8, conforma- piare 49, 4.
tur 16, 3, 11; de conforma- piscis (sig-nnm zodiaci) 47, 16.
tione partns 10, 7; partus Piso Censorius 34, 7, in an-
ad nascendum maturi 12, 7, nali septimo 35, 9,
conf. 12, 14; partus non M, Plaetorius 51, 19.
omni tempore maturi
fiunt Plato Atheniensis 7,4. 17,18.
16. 2; partus maturitas 14, 28, 11,Plato ille veteris
28. incrementum 15,7; nono Philosophiae sanctissimus
et decimo mense edi posse 27, 4.
partum 13, 10; partus se- Plautcs 51, 25.
ptemmestris, decemmestris hnmilior plebis ordo 29, 16.
19, 6 ss.; partus dispari pleni menses 42, 16, 27; ple-
sexn 12, 5. nissimns potentLssimnsque
parvoli 20, 17. conspectns 15, 13.
pascere crinem 4, 25.
poetica libido 9, 1 poetica ;
patlie 27, 14.
saecnla 30, 27.
pellere chordas 17, 26.
poetae 31, 9; poetarnm fabu-
pentaeteris ,37,5.39,17. 41,15.
lares historiae 7, 18.
percipere fruges 4, 20.
polygoni latus 15, 12.
perducere aetatem 35, 16.
pontifices 43, 0.
perfectus liomo 16, 8.
portenta 32, 5, 7, 26.
perferre, proferre vitam 28, 4.
portio 18, 8-, 20, 22, 23, 19, 2.
peripatetici 7, 7-.
pernegare 1.3, 5.
20,12,47,20; pro sua quis-
qne portione 6, 2.
persecpu locos ex artibus rhe-
torum 4, 7. postmodum 49, 19.
Persius 4, 29. potentissimus conspectus 15,
personatus 22, 7. 13.
pertendit visns 15, 2. praecepta ad beate vivendum
pervidere 21,8. 4,4.
phaenon 23, 25, praedicare facnnde 4, 9; id
phaethon 23, 24. fieri non praedico 4, 13.
Philippi anni 46, 11. praedicationem omnium vir-
 ;

88 INDEX IN
tutura in aliquem conferre pucri unde dicti sinl 24, 18.
29,4. ne puncto quidem temporis
praedicere pauca 13, 28. 6, 8.
praegnans {substant.) 20, 14; pyrois 23, 22.
praegnas terra 8, 7. Pyrrha 7, 20,
praetuia vitae 6, 14, conf. 6, PvTHAGonAS Samius 7,2. 16,8.
17. 17, 16, 22. 19, 4. 21, 14. 22,
praesens tenipus 30, 11, 12. 13, 22. 23, 6, 12.
praesides (in provinciis) 29, 25. Pythagorici 7,3; Pythagorica
praeteritum tempus 30, 11. opinio 15, 26.
praetor urbanus 51, 21. Pythia (ludi) 38, 2.
prima face 52, 5. —
probitas Pythicum stadium 23, 12.
prima 29, 19.
primigenii lioraines 7, 15. quadragensimos dies habent
principale animi 10, 12. insignes 20, 13.
principium 6, 30. 7, 12. 8, 19 quadrans diei 43, 28.
cet.:, principium parentis tres quadras (partes) 21,3.
11, 8. quadratus numerus 27, 5, 22.
procreari seminibus parentum —quadratus (sol) aspicit
6, 25. 21,5.
prodigia 25, 21. quadrigae 25, 14.
producere vitara 36, 4; conf. quadripertito 51, 2.
perducere et perferre. quaesitum solvere 5, 14.
profari 11, 16. quaestio prima et generalis
proferre vitam 28, 4; obiectwu 6, 23.
vitam vel aetatem excidit quaestiuncula 4, 10.
25, 18. XV viri 3.3, 10, 19, 22. .34, 11.
professores sapientiae 7, 21. Quinquatribus minusculis 22,
9, 16; artis professor 22, 18. 6.
progeneratis gentibus 9, 3. Quintilis (mensis) 42, 14. 47,
Prometliei molle lutum 7, 19. 27. 48, 14, 26. 49, 12.
promisce 17, 3. Quirini aedes 50, 16.
propagare genus hominum 8,
18, multa saecula 6, 26 {conf. radio languido 15, 20.
successione). ratio numerorum 17, 24, vo-
ad p r p s i t u m revertor 24, cum 16, 14. 18,4, sescupla
12. 19, 17, duple-'*: 19, 21; mu-
proselenoe (Arcades) 41, 7. sica ratione 22, 23, geome-
Proserpina 33, 2. trica 23, 4; in steUarum
providentia dei 8, 21. signorumque ratione 31, 16.
provinciales 29, 12. — disputata ratione 11,15;
proximantia sibimet zodia 14, rationum opiniones 7, 22
18. Chaldeorum ratio breviter
pubem apparere 25, 26. tractanda est 13, 14; inter-
pubertas 8, 2. calandi ratio 43, 6.
pubescere 12, 19, 28. recipere honorera dignitatem
publici redemtor 43, 9. cet. Gyli; credulitas recepit
 CENSORINUM. 89

ai}?i accits. ct inf. 9, 1. — Sacellum 4, 23.

nullam recipiat longitudi- ' sacerdotii honore conspicuus
nem 30, 13, conlationem 29, 10.
mensurae non recipit 30,20. sacra publica 50, 6.
reclamare 22, 9. sacrare deis 4, 19.
rector (navis) 22, 11. ludi saeculares 32, 18. 33,
reddere naturam parentis 11, 6, 12, 18. 34, 1 ss. 35, 2, 3.
9, similitudinera patris 11, saeculum 30, 5, 25; naturalia
21. saecula 30,28 ss. 31, 26 ss.;
redemtor publici 43, 9. civilia saecula 30, 29. 35,
referre habitum (parentis) 11, 8 ss. Romanorum saecula
;

11, faciem parentis 11,22, 32, 18 ss. 36, 5. —

ludos 34, 5, 20.
regifugium 43, 3.
regulae musicae 16,
religiones inGraecia celebratae
37, 24.
repraesentantdei effectum nu-
minum suorum 6, 5.
praesentare sexum parentis
11, 5, vultus matris 11, 19.
reserare secreta naturae 17,
23 * conf. rimari.
; tinere 20, 16, conf. semen.
retro observare 34, 22; retro
delictum corrigere {in com-
putatione) 43, 13, retro di-
numerans 45, 12.
rlietorum artes 4, 6.
rhythmi musici 22, 19.
rimari arcana naturae 21,
ritualesEtruscorum
31, 26.
Roma 49, 8. 50,
Roma 29, 26. 30, 36, 8;
Romae 36, 10. 37, 9. 42, 7.
44, 9. 46, 17. 48, 2.3. 50, 14,
26; a Roma candita 45, 19.
Romani 39, 22. 42, 1, 6, 11.
47, 10. 48, 15. 49, 4; popu-
lus Romanus 36, 15. Ro-
manorum saecula 32, 18,
Romani saeculi modus 32,
19, civile Romanorum sae-
saecula
multa propagare 6, 26.
sal calidus fertur in lustratione
18. 49, 8.
sallunt mortuos 35, 20.
sanctissimus (Plato) 27, 4;
sanctissime Caerelli 28, 5.
— re- sanguineus umor 19, 13; san-
guineum semen 21, 12.
sanguis in carnem convertitur
16,13; sanguinem nou con-
sapientiae studiosi 6, 23, pro-
fessores 7, 21. 9, 16.
sapientium disciplina 3, 7.
Saturni stella 23, 25.
SC. 49, 14.
sceuici k^di 21, 30; Varro de
7. scaenicis originibus 32, 25.
libri 20,6. schemata stellarum 13, 20.
scribetur forma hexagoni in
21; urbs circulo 14, 26.
27. scrutari 31, 17.
secreta naturae 17, 22.
secta stoica 8,19, Pythagorae
21, 15.
sedem occupat (semen) 11, 8.
12, 3.
— semen unde exeat 9, 16; se-
meu ex medullis profluere
9, 20; semina parentum 6,
25 utrumne ex patris tan-
;

cuhun 36, 5. tummodo semine partus na-

Romulus 48, 8, 18; Romuli scatur, an etiam ex matris
urbis condendae auguria 36, 10, 3; calor, frigus in pa-
13. rentum seminibus ll,16ss.;
 ;

90 IXDEX IX
semen in sangninem con- simplices voces 16, 25, sym-
vertitur 16, 13, vertitur 20, phoniae 17, 10.
10; (|uod ex semine cou- ut hi referrentur ludi
sislere.
ceptum est 19, 12; semen statum esse 34, 20.
noir retinere conceptum 21, SOCRATES 21, 25.
9; initia seminis 19, 26; se- solannuo spatio metitur zo-
mina tenuiora 11, 6, den- diacon 14, 4; quot dies in
siora 11, 7; profuso semine uno quoque signo moretur 47,
11, 12, modo seminis fieri 15 ss.; solis cursus 37, 10.
11, 27. 38,0. (38,21). 41,22. 43,19;
seraentis humana 31, 5. solis orbis 39, 6 {conf. or-
semitonion 17, 1* cet.: vicle bis); sol quantum distet a
liemitonion. terra 23, 1 7 quam vim exer-
senarius numerus 19, 11, 22.
;

ceat in stellas 13, 20 ss. —

amplissimus senatus ordo solis annus 37. 6; secundum
29,15. solem quomodo mensis fiat
senes e( seniores unrle tlicti 47, 6. —
a novo sole, id
sint 25, 1. 24, 23. est a bruma, 46, 25.
September 42, 14. 47, 27. solares menses 48, 5.
septemmestris partus 19, 7 solaria Romac statuia 50, 14ss.
septemmestres infantes 15, solidi hominis materia 8, 8;
11. dies solidi 21, 17. 37, 17.
septenarius numerus 12, 15. menses 37, 17, anni verten-
20, 3. tes 37, 15, 18.
Septimius 34, 18. SoLON 20, 4. 25, 7, 11, 25.
servare secreta natnrae 17,23. solstitium aestivum 46, 26.
Servius Tullius 39, 23, 25. solvere munus genio 5, 7; hoc
sescupla portio 18, 22, ratio — quaesittun solvendum vi-
19, 17; sescuplo longior 18, detur 5, 4.
15.
soni (in musica) 16, 20 ss.
sesquialtera portio 18, 7.
SosiEius 45, 4.
Sextilis (mensis) 42,14. 43,22.
spartoe 9, 7.
47, 26. 48, 27. 49, 14.
opiniones de hac sp e c i e con-
sexus (procreatorum) 11, 5 ss. gruae 11, 14.
12,5. speculari 21, 6.
libri Sibyllini 33, 1. spiritus semen comitans 10,
Sicilia 50, 19, 20.
20; per animi spiritum mo-
signa (i'« caelo) 23, 27. 31, 16;
lestiis corporis superatis 28,
signa (zodiaci) 14, 3 ss. 18.
39, 7. 40, 12. 47, 7.
signifer circulus 14, 1, orbis stadiodromoe 25, 14.
21, 1; signifer {substatit.)
stadium 23, 7, stadia 23, 6,
15, 5.
stadiorum 23, 5, 13; sta-
similitudo liberorum 11, 14; dium Italicum, Olympicum,
similitudo testatur u s u s Pythicum 23, 9, 11, 12.
militaris legendum videtur Staseas peripatcticus 25, 10.
51, 3 {conf. j)raef. p. xi). 26, 24.
 CENSORINUM. 91

statae {var. script. stantes) ludi Tarentini 33, 2.

stellae 13, 18. Tarquiniensis ager 9, 9.
statio (stellarura) 13, 21, Tarquinius 42, 17.
stellae tam vagae quam sta- Tartessii 31, 12.
tae 13, 17; conf. vagae. telion (numerum) 19, 23.
stilbon 23, 15. temperatura disparilis stella-
stoica secta 8, 18. rum 13, 22.
stoici 10, 4, 17, 20. tendere chordas 17,25. 18,10.
stomachi infirmitas 28, 1. Terentids 3. 10.
Steaton 13, 2. terminalia 43, 3. 44, 3.
subnotare 51, 5. terra 7, 24; homines e terra
suboriri 9, 18*. editi 9, 4: terrae radices 8,
subtendit (conspectusl sextam 15, circuitus 23, 5.
partem circuli 14, 23. terrigenae 8, 24.
-acTsubtile examinare 31, 8. TeccepaKOCTaiov tempus20, 20.
subtiliter tractare 24, 9 di- , tetraeteris 37, 3.
cernere 27, 10. TeTpdYUJVov 15, 2. 17, 24; vi-
successione prolis multa sae- sio tetragoni 15, 6.
cula propagare 6, 25, rihi ad tetragonum conspectura
snccessioni coni. L. de lan 20, 25.
{Miinclieyxer gel. Anz. XXIF Thea.n-o Pythagorica 13, 1.
n. 155) coll. Cic. Catil. II, Thebae 9,^8.
5, 11: mihi ahlativus non vi- Theophkastus 7, 7. 21, 27.
(letur teinptandus esse. Thessalia 8, 25.
SuETONius 42, 10. eeoO ^viauToc 39, 4, sive dei
suiferre laborem 22, 10. annus 46, 20.
summa vox 16, 27. OuuuOoi fmensis) 38, 26, sive
summitas terrae 24, 2. Thouth 46, 14.
supergredi gradum proviucia- tibia 18, 11 ss. 22, 3.
lium 29, 12. tlbicen 22, 1, 2, 4.
supertertius (plithongos) 18, TiMAEUS 5, 10. 45, 5.
8; portio supertertia 18,20. t07uts. toni 23, 14, tononl7. 1.
supplicationes 22, 1. 23, 23,tonum 17, 17, 23, 18,
suprema (pars diei) 51, 16 ss. tonorum 17, 2, 11, 14. 24, 2,
sus Minervam 4, 14. tonos 23, 19. 24, 3.
suscipere ac tutari 5, 19. tragizin (TpaYi^eiv) 26, 8.
suspicere memoria 29, 2. tribunaliaprovinciarum29,25.
symphonia 17,8. 18,20. 22,11. tridecies 36, 24.
24, 4, symphoniae 17, 9, trieterica mvsteria 37, 2.
symphonian 17, 26. 18, 6. trieteris 36, 30. 41, 18.
19, 17, 20. 22, 17, svmpho- TpiYUJVOV 15, 4, 17, 23; visio
niam 19, 15, symphonias trigoni 15, 6.
17,7. triumplius 22, 2.
cu|uq3UJV0i voces 16, 16. Tuscae historiae 32, 9,
Tusculani 47, 27.
tabes corporis 35, 23. tutari 5, 19.
Tages 9, 10. tutela genii 5, 16.
92 INDEX IN
Ubera matris 11, 2. vector navis 22, 11*.
nmbilicus 10, 25. venarum pulsus 22, 18.
Urabria 50, 3. Venus 48, 11; Veneris stella
nmor 8, 9, 16; ex umore car- 23, 16.
nem fieri 10, 15; umor la- verbi causa 18, 13.
cteus, sanguineus 19, 13. vergiliarum ortus et occasus
ungues 16, 7. 47,1.
uniformis 14, 6. Vergilius 7, 20". 52, 1.
umis quisque 7,14. 14,4.
6, 4. veritas in obscuro latet 31,25;
16, 1-2. 24, 16, 25. 25, 9. 31, veritatis similitudo 8, 10;
25. 32, 6. 47, 7, 9, 13. ad veritatem accedere 15,
usque c. accus. 24, 17, 20, 24, 28.
48, 14, co7if. adusque; us- versata est quaestio 6, 24;
que ad 12, 21. 35, 26, ad haec existimatione versata
hunc usque (annum) 46, 12; (sunt) 7, 17; dissensio in
usque adhuc 31, 8; usqne sex septemve annis versata
adeo 47, 18; usque dum 45, 9.
perveniat 21, 4. verum scrutari 31, 17; a vero
usquequaque 14, 27. 49, 6. decedere 31, 11.
usurpat loquentium consue- vesper (stella) 52, 1.
tudo 35, 6. vespera 51, 24.
uterus 15. 13. 19, 9, ab utero vesperugo 51, 25.
matris 6, 9 in matris utero
, Vettius {augur) 36, 10.
10, 24; uteri nescio qui 8, vetus pliilosophia 27, 4; vete-
15. res poetae 51, 6. —
veteres
utrubique 19, 2. 5, 20. 6, 21. 12, 12. 28, 25.
29, 1 veterum annales 33,
;

Vagae stellae 13, 17. 14, 2. 16; nostrorum veterum san-

22, 24. 24, 8. 39, 6. ctissimorum hominum exem-
Valerius Publicola 33, 19. pla 4, 16; conf. antiqui.
M'. Yalerius {Messalla, consid vetustas 27, 24.
a. u. 491) 50, 19. videre dicitur (sol locum zo-
Valerius: luWe Antias. diaci) 14, 21. 15, 1. .

bona valetudo corporis 4, vigilia prima, secunda cet.

25 valitudines corporum
; 51, 3.
20, 7. visiones tetragoni et trigoni
validiores conspectus 14, 7. 15,6.
Varro 24, 15. 25, 16. 32, 10. visus inefficax 15, 15.
34, 5. 35, 19. 42, 10. 44, 15. vitae finis legitimus 28, 12,
45, 10. 48, 15: in eo libro conf. 25, 11 ss.
cui titulus est Atticus cet. vocitare 8, 25. 24, 23. 26, 19.
5, 5; in libro qui vocatur 37. 12. 49. 10, praeterea ad-
Tubero cet. 15,26; de scae- jnodum usitatum est vocare.
nicis originibus libro primo votum ostentandi 4, 12; a vo-
32, 25; libro antiquitatum tis auspicia sumere 4, 28.
duodevicensimo 36, 9. vox. voces quae in musice
V. C. 45, 16. CU|aq)UJVOi vocantur 16, 15;
 CENSORINUM. 93

vocum concentus 17,9; vox Xenocrates 7, 4; X. Pla

gravior, acutior 16, 24; in- tonicus academiae
veteris
ter infimam summamquevo- princeps quem ad aiinum vi-
cem 16,27; voces simplices xerit 28, 16.
et utcumque eraissae 16,25; Xenoplianes Colopbonius 28,
promisce iunctae 17, 3, nec 21.
sub oculos nec sub tactum Xenophon Socraticus
cadentes 17, 20. — vocem 3, 18.

(humanam) crassiorem et
inaequabilem fieri 26, 7.
Zenon Citieus 8, 18. 31, 7.
ex Vulcani semine exortus
9,5. zodio {ahlat.) 14,23. 15, 12,
vulturis [ablat.) 36, 14. 16, zodia 14, 18.
vultus matris repraeseutare zodiaci 14, 12, zodiacon 14,1,
11, 19. in zodiaco orbe 47, 7.
 )

INDEX IN FRAGMENTUM.

Acronychos 59, 11. aqua 55, 6, 15, 10. 60, 9, 10.

acutiis angulus 61, l-l.
aequilateratum ( triangulum
62, 1 *.
aequilaterum triangulum
1, (tetragonum) 62, 12.
aequinoctialis circulus 56,12,
17,23. 57,6; aequinoctialia
(signa) 57, 18.
aequinoctium vernum
tumnale 56, 13.
aer 55, 15, 19. 60, 10
aether 55, 17, 18. 58,
Aethiopia 56, 19.
Alcman 63, 15.
amblygonium (triangulum)62,
4.
amphibrachys 67, 12.
amphimacrus 67, 19.
Anacreontius 71, 11.
anapaestus 67, 11. 68, 18, 21.
69, 7 ss. 72, 9, Aristopha-
nius 70, 11. 73, 18, octona-
rius 70, 14, Aristobolius
70, 17.
angelicus 71, 9. 73, 22.
angulus 61, 6 ss. 62, 4 ss.
antichthones 56, 23. 57, 2 *.
antipodes 57, 1.
antiscopoe 57, 2*. praef.rm.
antistoechoe 57, 2*.
Apollo 66, 2, 6.
62, 5, aquarius (signum) 60, 5.
aquilonius circuhis 56, 6.
Archebolios 71, 17*.
62, Archilochius 71, 17=*".
Archilochus 63, 11, 13.
aries (signum) 56, 13. 57, 13,
17, 18. 60, 4.
Aristobolius 70, 17. 71, 17.
, au- Aristodolios 71, 17-*=.
Aristophanius anapaestus 70,
s. 11. 73, 18.
3. Aristoxenus (musicus) 63, 21.
64, 18.
aspiciunt inter se stellae 59,
15, 21, 28.
(Attics) 69, 3, 5,
72, 8. augescere 58, 30.
australis circulus 56, 6, tro-
picus 57, 5.
bacchius 67, 16. 72, 15.
biforme (signum) 57, 16, 19.
59, 25.
bisyllabi (pedes) 66, 23.
brachysyllabus 67, 13, 21. 68,
19, 22. 71, 4 ss.
brumalis tropicus 57, 5.
Caelum 56, 4 ss. 58, 1. 59, 1.
60, 10.
Callinus 63, 11.
 INDEX IX FRAGMENTUM. 95

calor genitalis 59, 4. 10; trite, parauete diezeug-

cancer (signum) 56,11. 57,19. menon 65, 20.
60, 2. digerere tiguras 60, 18.
cantus 63, 22 ss. 64, 9, 20. domus stellarum 60, 1 ss.
capricoruus (signum) 56, 10. Dorius 65, 6, 9.
57, 18. 60, 4. duodecasyllabus spondiazon
carmen 63, 16. 64, 13, 19. 65, 72,4.
5 ss. duodenarius paeon 70, 10.
cathetos 61, 12.
(Catullus) 68, 25. 71, 7, 21. eicere rectam lineam 62, 18;
centron 59, 17. 61, 18, 20. eiectae lineae 63, 2.
Chloris 64, 7 =^. elegiarii 63, 11.
chorda 66, 1. elementa 55, 2, 15. 56,2; ele-
chorius 67, 3, 7. 69, 7, 12. 71, menta metrica 64, 21. 66,
4ss., catalecticus tetrame- 20 s.
tros 63, 12, emineutiae terrarum 56, 20.
XpOJ.ua 65, 5. emittere (lineam) 61, 20*.
Chkvsippus 55, 17. (Exxius) 68, 10. 70, 3. 72, 5.
Chrysothemis 66, 7. epipedos siimmitas 61, 3.
circuitus 70, 20. 71, 1. epodi 63, 14.
circulus 61, 17 ss. 62, 19; cir- errantes stellae 57, 20*.
culi in caelo 56, 5 ss., in Eueuus 63, 11.
terra 56, 15 ss.; circulum euthygrammoe formae 61, 21.
suum transit (luna) 58, 10.
cithara" 66, 2. facit ortum (stella) 59,7, sta-
Cleanthes 55, 16. tionem 59, 12.
commata 63, 14. faventes stellae 59, 28.
creticus 67, 19. 69, 20. 71, 4, tigura 60, 18. 61, 15 ss.
8, 22. 72, 11. ;
tila nervorum 66, 3.
crusmata 64, 13. linire, i. definire, 64, 18.
e.
srusmatiea 6i, 13. fixae stellae 57, 20, 22.
fiammatur luiTade sole 58, 5.
u ictylicus (hexameter) 68, 6. formae 60, 21. 61, 21. 62, 6.
(lactylus 67, 9. 68, 3, 18. 69,
7 ss. 72, 6. Gedrosia 56, 19"*".
ilefectio solis 58, 9. gemini (signum) 60, 3.

deficere (videtur luna) 58, 8. genitalis calor 59, 4.

delitescere 59, 13. geometrae 62, 16.
diametron (circuli) 61, 19. geometrica 60, 17 s.
diametron (signum) 59, 19. geometrica ratio 60, 15.
diapason 66, 15. gressio 69, 6.
diapente 66, 15.
diatessaron 66, 14. 5, harmonia 64, 14.
ap.uovia 65,
bidTOvoc 65, 5. harmonica 64, 12.
diesis 66, 13. hebes angulus 61, 13. 62, 5.
diezeugmenu adiectione 66, hemicyclium 61, 21.
96 INDEX IN
heroicus 72, 17. 73, 1, 8, 22, liclianos hypaton 65, 17, me-
23 {conf. hcxameter), spon- son 65, 18.
diazoii 72, 19. linea 60, 22 ss.
Hesiodus 63, 10. (LucANus) 72, 25.
heteromeces G2, 8. (LUCRETIUS) 68, 5.
hexagonon (signum) 59, 21. luna 58, 5, 24. 59, 3. 60, 2, 5.
hexameter heroicus G8, 2. 71, Lycores 66, 6.
9, 22. Lydius 65, 6, 10.
Homerus 63, 10.
(HoRATius) 70, 7. 73, 11. Martis stella 58, 17. 60, 3, 6.
Hymenaeus 64, 7*. materia 55, 3, 4.
hypate hypaton 65, 16, hypate matutiua statio 59, 8.
meson 65, 18. medium, i. e. centron, 62, 18.
Hypate (Musa) G5, 15. melice poetice 63, 16.
hyperbolaeos 66,11; trite hy- Mercuri stella 58,21 s. 60,2,6.
perbolaeon 65, 22. Mese (Musa) 65, 15.
Hyperides (musicus) 63, 20. metra 66, 17 ss.
hypermixolydius 65, 11. metrica 63, 9.
hypodorius 65, 7. Mimnermus 63, 11.
hypolydius 65, 8. niixolydii 65, 11.
hypophrygius 65, 7. modulatio 65, 3 ss.
modus {in musica et metrica)
iambicos trimetros 68, 23. 63, 19. 64, 11 ss. 65, 4. 66,
iarabus 67, 2, 7. 69,2ss., octo- 8, 13, 21.
narius 69, 20, septenarius molossus 67, 15, 21. 72, 16.
69, 26. motus 64, 20.
Idmonia 64, 5*. multilaterum 61, 23.
Idomena 64, 5. mundus 55, 8,11. 58,1. 60,14.
ig-nescere 58, 3. Musae 65, 14.
ignis 55, 15. 58, 25. musica 63, 6 ss. 64, 10 ss.
IKCERTORUM POETARUM VerSUS musici cantus 64, 9.
69, 13, 18, 22, 25. 70, 5, 12, musici 63, 20.
15, 18, 23. 71, 3, 12, 16. 72, Musius 64, 6.
2, 10, 12, 14, 20. 73, 7.
inmittere lineam 63, 1. liatales 57, 14.
intendere citharam 66, 2. natura provida (stoicorum)
intentiones (organi) 65, 13. 55, 9.
lonicus 73, 10, a maiore 70,4, naturalis institutio 55, 1.
aminore70, 6, septenarius nete synemmenon 65, 19.
70, 2. Nete (Musa) 65, 15.
lovis stella 58, 15. 60, 4, 6. NlCOCRATES 64, 5.
Ismarica nympha 64, 5. NlCOSTRATUS 64,5*.
isosceles (triangulum) 62, 2. uormalis 61, 12.
nota 60, 22 s.
leo (signum) GO, 2. numerus 60, 16, 19. —
uumeri
libra (signum) 56, 13. 57, 18. (/« metrica) 63, 15, 17,19,23.
60, 3. GG, 17 ss. 68, 1 ss.
 FEAGMENTUM. 97

Occasus (stellarum) 59, 7. pyrrichius 67, 1, 5. 69, 2. 70,

octonarius iambus 69,20, ana- 8 ss. 72, 2.
paestus 70, 14.
organica 64, 12, 14. quadratum 62, 6.
organum 65, 13. quadratus (versus) 69, 16.
Orpheus 64, 4. quadrilaterae formae 62, 6.
orthogonium (triangulum) 62,
3.
rarescere 55, 4.
ortus (stellarum) 59, 6 s.
reccidere 55, 13. 70, 5.
oxygonium (triangulum) 62, 5.
rectus angulus 61, 11, 12. 62,
4, 8 ss.
paeon duodenai-ius 70, 22, de-
repugnantes stellae 59, 29.
narius (?) 71, 2.
palinbacchius 67, 18.
rhombos 62, 9.
71, 8.
rhythmica 64, 12.
72, 13.
rhythmus 64, 3 ss.
paralleloe lineae 62, 13, cir- rubrum mare 56, 20.
cnli 56, 7. Eythmonius 64, 4, 6.
paramese 65, 20. 66, 11.
Pararaese nympha 66, 7.
Sagittarius (signum) 60, 4.
paranete diezeugmenon 65,20.
Saturni stella 58, 11. 60, 4, 6.
Parnasia nympha 66, 7*.
Saturnius numerus 71, 15,
parypate hypaton 65, 17, me-
scalenon (triangulum) 62, 2.
son 65, 18.
scorpio (signum) 60, 4.
pedes 66, 19 ss.
scutula 62, 9, 10.
pentameter elegiacus 68, 16.
semitonium 66, 13.
(72,24). 73, 1.
senarius (versus) 68, 23.
Periclymenus 64, 7.
septenarius (iambus) 69, 24,
Perimedes 64, S^.
lonicus 70, 2.
pertransit 58, 13.
Phalaecius 71, 6. 73, 6. signa (zodiaci) 57, 9 ss. 58,
Phrygius 65, 6, 10. 15 ss, 59, 9 ss, — signum
Phyllis 63, 20. (in geometria) 61,7. 62, 17.
Pindarus 63, 18. signifer circulus 57, 8; signi-
Pisander 63, 10. fer 57, 4, 12. 58, 4 ss.
piscis (signum) 60, 4. Simonides 63, 12.
planities 61, 6. 62, 13. sol 55, 16. 58, 5, 8, 21, 26.
poetica 64, 1 ; poetice melice 59, 3, 7 ss. 60, 2, 6.
63, 16. solidum (signum) 57. 16, 19.
polon anaphora 57, 11*. 59, 26.
Polyidos 63, 20. solistitiales circuli 56, 9, 22.
postmeridiana statio 59, 12. 57, 6; solistitialia (signa)
postulata geometrarum 62, 57, 18.
15 ss.
solistitium hibernum 56, 10,
Priapeum 71, 20. 73, 23. aestivum 56, 11.
principia 55, 2, 6, 13. soni 65, 16.
proslambanomenos 65, 16, speculum 58, 27.

CE2JS0RINUS. 7
98 INDEX IN FRAGMENTUM.
spondiazou 72, 16, duodeca-
syllabus 72, 4, heroicus 72,
19.
spondius 67, 3, 5. 68, 3 ss.
statio matutina (stellae) 59,8,
postmeridiana 59, 12.
stellae 57, 20 ss.
stoici 55, 3, 7.
summitas 61, 1, 2, 4.
syllaba 64, 21. 66, 20 ss.
synemmenos 66, 8; trite,
synemmenon 65, 19.
taurus (signum) 60, 3.
Telesilla Argiva 63, 16.
tempora 64, 19, 20. 66, 21, 23.
68, 12 ss.
tenor 55, 3.
Terpander 63, 10*. 66, 9.
terra 55, 15, 20. 60, 8 ss.
tetragonum 61, 22.
tetragonum (signum) 59, 17.
tetrametros choriacus 69, 16.
Thales Milesius 55, 5.
(TiBULLUs) 68, 17. 73, 3.
Timotheus 63, 20. 66, U.
Tiresias 64, 7.
tonos 66, 14.
trapezia 62, 12.
triangulum 62, 1 ss.
tribrachys 69, 7.
trigonum trilaterum 61, 22.
trigonum (signum) 59, 16.
trilaterum 61, 22.
trimetrus 72, 18, 24, comicus
69, 10, Hipponactius 69, 11,
iambicus 63, 12. 68,23, tra-
gicus 69, 2.
trisyllabi (pedes) 66, 24.
synemmenon 65,19, die-
trite
nete zeugmenon 65,20, hyper-
bolaeon 65, 21.
trochaeus 68, 4, 6.
tropici circuli 56, 8, 21; tro-
picus australis brumalisque
57 , 5 ; tropicum (signum)
57, 15, 17, 19. 59, 23.
Vagantes stellae 57,20*. 59, 1.
Veneris stella 58, 21, 23. 60,
3, 6.
(Vebgilius) 68,8. 71, 10. 72, 7.
73, 15, 19.
versus 64, 15.
vigescere 59, 4.
virgo (signum) 60, 3.
vocalia intervalla 64, 17, tem-
pora 64, 18.
zonae 56, 15.
'v9>

i
 S
^^ LU
1_
CO
o
4^^."*-^*}^' ^=
111

> =
^=t/i
O oj
W^=
z
^—
o= _:.x
^^co o «5

D
S= —^ «>

—
H ^^O
_I
CQ
LLI
•»-

D^=2:
^< q:
lO
-.-

^^tt^^^i^t^:' -^ o>
Q co

^' s.s-