ေတာ္လန

ွ ေ
္ ရး ေဗေကးရွငး္ အျပန္၊ ေနျပည္ေတာ္ ေခးကတက္၌ ၀င္ေခသူ
ေက ာ္၀င္း၏ မာာ့စ၀
္ ါဒ ပံုဖ က္မမ
ႈ ား (၁)

ေတာ္လွန္ေရး ေဗေကးရွင္း အျပန္၊ ေနျပည္ေတာ္ ေခးကတက္၌ ၀င္ေခသူ ေက ာ္၀င္းကား နန္းရင္ျပင္ ျပတင္း

ေပါက္က ေဒါက္ခနဲ က လာတတ္ေသာ ထန္းလ က္ခဲကု ျမန္ျမန္ၾကး လ က္လွ က္ “ရယ္ဒကယ္ တေစၦေတ လာ ေနျပ၊
ကန္ျမဴနစ္ တေစၦေတ လာေနျပ”ဟု ထ,ထအူေလသည္။ “ေဒေ၀ါၾကး လာျပ၊ ေဒေ၀ါၾကး လာျပ”ဟု ေဒေ၀ါဆုတာ
ဘာမွန္း မသေသာ ကေလးငယ္ကု ျဖဲေခ ာက္သလု၊ “ရယ္ဒကယ္ တေစၦေတ လာေနျပ၊ ကန္ျမဴ နစ္တေစၦေတ
လာေနျပ”ဟု ႏုင္ငံေရးေတာေခ ာက္ေပးေနေသာ ေက ာ္၀င္းကား ထန္းညွက္ခဲ၀၍ သခင္အားရ၊ က န္ပါး၀ လွေသာ
ေခးပါး ျဖစ္သည္။ ေတာ္လွန္ေရး ေဗေကးရွင္း ေခတၱ ထက္ဖူးေသာ ေက ာ္၀င္းကား မာာ့စ္စကားလံုးေတကု ကုးကားျပး၊
မာာ့၀္၀ါဒကု ငါလည္း ေလာ့လာဖူးပါတယ္၊ ေခတ္နဲ႔ မညေတာာ့ဘူး ခုေခတ္က ကမၻာျပားေနျပလ႔ု နန္းရင္ျပင္ ေျခနင္းခံု၌
ျပားျပား၀ပ္ရင္း ေလေျပေလးထုးကာ မာာ့စ္၀ါဒကု ကန္ေၾကာက္ျပန္ သည္။ ကမၻာျပား စကားလံုးေလး ရတ္ျပး
အျမးႏွံ႔ျပေတာာ့၊ ေလယာဥ္စးျပး အန္ကယ္ဆန္အမ္ အလည္သားခင္ာ့ ရတဲာ့အျပင္ အန္ကယ္ဆန္ ခ ေက းသည္ာ့
မက္ေဒၚနယ္ကု တျမံဳျမံဳ ၀ါး၍ တေဒၚလာတန္ ဘယာခက္ၾကးကုလည္း တစတ္စတ္ ငံု႔စုပ္လုက္ေသးသည္ တမံု႔။
ခက္သည္ကား၊ ေခးက ေခးပပသသ ေခးဘာ၀ ေခးသံျမည္ “၀ုတ္၀ုတ္” မေဟာင္ဘဲ၊ မာာ့စ္က ဘယ္လု
ေျပာတာ ဘယ္ကဲာ့သု႔ ဆုတာလု႔ ပ႑တ္သံဖမ္းျပလာေတာာ့၊ က ႏု္ပ္ကလည္း သူ႔ဘ၀ သူသေအာင္ ေက ာက္ခဲႏွငာ့္
ေကာက္ ထုေပးရေသးတာပေလ။ ေရာာ့…လာေလေရာာ့ဟယ္….ေအာ္စမ္း…..ဂန္ဂန္ျမည္ေအာင္…၀ွး….ေဒါက္။ မွတ္ထား
စမ္း၊ မာာ့စ္အေရးအသားေတ ဆုတာ ပေ
ဲ စ းတန္းက တရာဖုး သံုးပုဒ္တန္ “ကမၻာေက ာ္ၾကား လူပုဂဳလ္မ ား၏
အဆုအမန္႔မ ား” စာတုစာႏွံ႔လု အလတ္က က္ျပး၊ ကုယ္ာ့စတ္ရူးေပါက္ရာ အဓပၸါယ္ေကာက္ မရဘူး ဆုတာပဲ။ ငကန္းက
ဆင္အျမးေလာက္သာ စမ္းကုင္ျပး၊ ဆင္ဆုတာ ရာဥးေက ာင္း ဆရာေတာ္ရဲ႕ အရုးရွည္တပ္ ယပ္ၾကး လုပါပဲ ဆုသလု၊
မာာ့စ္စကားပုဒ္ကေလးေလာက္သာ ဖတ္မွတ္ထားတဲာ့ ေက ာ္၀င္းက မာာ့စ္၀ါဒဆုတာ စရင္ျပဌာန္း ျပး၀ါဒဟု
ရမ္းရမ္းကားကား ဆုသည္။ ေက ာ္၀င္းရဲ႕ အဆုကု မေခ ပေသးခင္ ေအာက္က သူ႔ေရးသားခ က္ကု
ဖတ္ၾကည္ာ့ၾကေစလုသည္။ ဒါမွ၊ က ႏု္ပ္ဘက္ကလည္း တရားမွ တမည္ မဟုတ္ပါေလာ။
“လူသည္ ကုယ္ာ့သမုင္းကု ကုယ္တုင္ေရးၾကသည္ ဆုေသာ္လည္း မမတု႔ စတ္ၾကဳက္ ပံုသင္းႏုင္သည္ေတာာ့
မဟုတ္။ မမတု႔ ကုယ္တုင္ ေရးခ ယ္ထားေသာ အေျခအေနေအာက္တင္ ဖန္တးႏုင္ၾကသည္လည္း မဟုတ္ပါ။ အတတ္မွ
လက္ဆင္ာ့ကမ္းေပးလုက္ေသာ နဖူးေတ႔ ဒူးေတ႔ ရင္ဆုင္ေနရသည္ာ့ ေပးထားခ က္ေအာက္တင္သာ ပံုေဖာ္ၾကရသည္
ျဖစ္ပါသည္။ သက္ရွထင္ရွား ရွေနၾကသူမ ား၏ ဥးေႏွာက္ေပၚတင္ ေသဆံုးျပး မ ဳးဆက္မ ား၏ အစဥ္အလာမ ားမွာ
အပ္မက္ဆုး တစ္ခုလု ဖစးလ က္ ရွေနေပသည္…။”

“ကားလ္မာက္ၡစ္၏ အဆုပါစကားကု အေထာက္အထားျပဳ၍ မာက္ၡစ္၀ါဒကု စရင္ျပဌာန္းျပး၀ါဒ

(Determinism) ဟု ယူဆၾကသူေတ ရွသည္။ စရင္ျပဌာန္းျပး၀ါဒ ဆုသည္ကု ခပ္လယ္လယ္ အဓပၸါယ္ဖင္ာ့ရလွ င္
“သမုင္းမွာ မူလ အစကပင္ စရင္ျပဌာန္းျပး ျဖစ္သည္” ဆုေသာ အယူအဆပင္ ျဖစ္သည္။” (ေက ာ္၀င္း၊
ကားလ္မာက္ၡစကား၊ ၀လ ံဂ မ္းစ္ ေထာက္ကက္ႏွင္ာ့ ေခါင္းေဆာင္မႈကု ျဖည္ာ့ၾကျခင္း၊ The Voice ဂ ာနယ္၊ ေမ ၁၅-၂၁၊
၂၀၁၇)

၁။ ကံၾကမၼာစရင္ျပဌာန္းျပး၀ါဒ (Fatalism)

ဒေနရာမွာ၊ ေလနဲ႔ ၀မ္း မကတ

ဲ ဲာ့ ေက ာ္၀င္းရဲ႕ စရင္ျပဌာန္းျပး၀ါဒ (Determinism) အဓပၸါယ္ဖင္ာ့ဆုခ က္ကု ၾကည္ာ့
ရေအာင္။ စရင္ျပဌာန္းျပး၀ါဒ ဆုတာ၊ သမုင္းမွာ မူလ အစကပင္ စရင္ျပဌာန္းျပး ျဖစ္သည္လ႔ု ေက ာ္၀င္းက ဆုတယ္။
ဒဖင္ာ့ဆုခ က္က၊ အေနာက္တုင္း အေတးအေခၚသမုင္းရဲ႕ အျပဌာန္းခံ၀ါဒ (Determinism) အမ ဳး အစား မ ဳးစံုထဲကမွ၊
ေရွးအက ဆံုး ကံၾကမၼာစရင္ျပဌာန္းျပး၀ါဒ (Fatalism)ရဲ႕ ဖင္ာ့ဆုခ က္ပဲ၊ မာာ့စ္၀ါဒနဲ႔ လံုးလံုး မသက္ဆုင္ဘူး။
ကံၾကမၼာစရင္ျပဌာန္းျပး၀ါဒ ဆုတာ၊ ေသခ ာတဲာ့ ျဖစ္ရပ္ေတဟာ မလမ
ဲ ေသကု ျဖစ္မယ္၊ ဘယ္ သူ ဘာလုပ္လုပ္
မျဖစ္ေအာင္ကု တားလု႔ မရဘူးလု႔ ဆုတယ္။ ဒအယူအဆကု ဘစ (၄၂၉) ဂရေခတ္ ဆုဖုက လရဲ႕ အဲဒပတ္ ျပဇာတ္
(Oedipus Rex)မွာ ေတ႔ႏုင္တယ္။ ေမးလာတဲာ့ သားက ဖေအကု သတ္လမ္ာ့မယ္၊ ကုယ္ာ့ အေမကု
ျပန္လက္ထပ္လမ္ာ့မယ္လု႔ ေရွးျဖစ္ေဟာ ဆရာက ေဟာလု႔၊ ဒျဖစ္ရပ္ေတကု ေရွာင္ႏုင္ေအာင္ ၾကဳးစား ၾကတယ္။
ေနာက္ဆံုးေတာာ့၊ ဘယ္လုပဲ ၾကဳးစားၾကဳးစား၊ ကံၾကမၼာက စရင္ျပဌာန္းထားျပးအတုင္း ဖေအကု ျပန္သတ္၊ ေမေအကု
ျပန္ယူသားမတယ္။ ဘစ (၇၅၀)က ဟုးမားရဲ႕ အလယက္ (Iliad) အဲပစ္ကဗ ာမွာဆုရင္ လည္း၊ မင္းသားဟတၱာကု
အာခလက သတ္လမ္ာ့မယ္၊ ထရုဂ န္စစ္ပမ
ဲ ွာ ထဳင္ျမဳ႕ က ရံႈးလ္မာ့္မယ္ ဆုတာကု ကံၾကမၼာက ျပဌာန္းထားျပး ျဖစ္ေၾကာင္း
ေရးထားတယ္။
ကံၾကမၼာက အရာရာတုင္းကု ျပဌာန္းတယ္ ဆုတာ၊ ဂရေခတ္ အယူအဆတခု။ ဒအယူအဆက၊
နတ္ဘုရားေတ က ကံၾကမၼာကု ေျပာင္းလဲႏုင္စမ္း ရွတယ္ ဆုတဲာ့ အယူအဆနဲ႔ ပဋပကၡ ျဖစ္ေနတယ္။
ဒအယူအဆႏွစ္ရပ္ရဲ႕ ပဋပကၡကု ဆရယန္ ဖေလာ္ေဆာ္ဖာ လူစယန္က သူ႔စာအုပ္ (Zeus Catechized)
ဒုင္ယာေလာာ့ပုစ
ံ ံ ေရးျပထား တယ္။ “ကံၾကမၼာကသာ အရာရာတုင္းကု ျပဌာန္းျပးသားဆုရင္၊ က ဳပ္တ႔ု လူသားေတက
နတ္ဘုရားေတကု ဘာေၾကာင္ာ့ ပူေဇာ္ပသတာ၊ ႏားကု ယဇ္ပူေဇာ္တာ လုပ္ျပး ဆုမန္ေတာင္းေနရဥးမွာလဲ။
ဆုေတာင္းလု႔လည္း မေကာင္းကံၾကမၼာကု မေရွာင္တမ္းႏုင္၊ နတ္ဘုရား ေပးတဲာ့ ဆုလဒ္လည္း မေသခ ာဆုရင္၊
ဒလုပူေဇာ္ပသတာ ေတကေန က ဳပ္တ႔အ
ု တက္ ဘာအက ဳး ရွဥးမွာလဲ” လု႔ စင္နစ္ကပ္(Cyniscus)က ဇုနတ္ဘုရားကု
ေမးခန္းထုတ္ တယ္။ ဇုက၊ “မင္းစကားက ေစာ္ကားလွခ ည္လား။ တေန႔ေန႔ေတာာ့၊ ဒာ့အတက္ မင္း ေနာင္တရလမ္ာ့မယ္”
လု႔ ျပန္ေျပာတယ္။ အဲဒအခ န္မွာ စင္နစ္ကပ္ ျပန္ေျပာတဲာ့ စကားက၊ “ကံၾကမၼာကသာ ခင္ဗ ားကု လုပ္ပုင္ခင္ာ့တခုခု
မျပဌာန္းေပးထားရင္၊ က ဳပ္ ဘာမွ ျဖစ္စရာ အေၾကာင္း မရွပါဘူး” လု႔ ဆုတယ္။ ဇုနတ္ဘုရားေတာာ့ ခက ကုန္ျပ။ “ဒါဆု
ငါတု႔ နတ္ဘုရားေတ ျဖစ္တည္ေနမႈမွာ ဘာအဓပၸါယ္မွ မရွေတာာ့ဘူးတဲာ့လား။ မင္းက မင္းဆင္ျခင္ဥာဏ္ ကု သံုးျပး
ငါတု႔ကု ေစာ္ကားေနတာပဲ။ ငါာ့လက္ထဲမွာ မုးၾကဳးလက္နက္ ကုင္ထားတာ ေတ႔လား။ ဒလက္နက္ ရွ လွ က္နဲ႔ ငါတု႔ကု
ဆန္႔က င္တဲာ့ စကားေတ မင္းကု ေျပာခင္ာ့ေပးထားတာ သေဘာေပါက္လား”လု႔ ဇုက သူ႔ၾသဇာ ျပန္ျပတယ္။ ဒါေပမယ္ာ့၊
ဇုနတ္ဘုရား ဘယ္လု ၾသဇာျပျပ ဒုင္ယာေလာာ့မွာေတာာ့ ဇု နားကားသားျပ။ စင္နစ္ကပ္ ကု မေက နပ္လု႔ ဇုနတ္ဘုရားက
မုးၾကဳးလက္နက္နဲ႔ ပစ္မလား၊ ဒါဆုရင္လည္း ဇုနတ္ဘုရားက စင္နစ္ကပ္ကု မုး ၾကဳးလက္နက္နဲ႔ ပစ္ဖ႔ု ကံၾကမၼာက
ျပဌာန္းစရင္ျပးလု႔သာ ပစ္ျဖစ္တာလု႔ စင္နစ္ကပ္က ဆုႏုင္တယ္။ ဇုက သ ေဘာထားၾကး ျပျပး ဘာမွ
မလုပ္ဘူးဆုရင္လည္း၊ စင္နစ္ကပ္အဖု႔ ဇုကု ဘာမွ ေလးစားၾကည္ညဳျပေနစရာ အ ေၾကာင္း မရွေတာာ့ဘူး၊ ကံၾကမၼာက
ျပဌာန္း မထားလု႔သာ ဇုက စင္နစ္ကပ္ကု မုးၾကဳးမပစ္တာပဲလု႔ ဆုႏုင္တယ္။ မစၥတာ ဇုနတ္ဘုရားေတာာ့ နားကားသားျပ။
ဒါာ့အျပင္၊ အရာရာတုင္းကု ကံၾကမၼာ ျပဌာန္းစရင္ျပးအတုင္းသာ ျဖစ္တယ္ ဆုရင္၊ လူသတ္တာ၊ ခုးတာ၊
လုယက္ တာေတ လုပ္သူဟာ သူ႔လုပ္ရပ္ေၾကာင္ာ့ အျပစ္ေပးခံရစရာ အေၾကာင္း မရွေတာာ့ဘူး။ ဘာလု႔ ဆုေတာာ့၊ ဒ
လုပ္ရပ္ေတကု ကံၾကမၼာက စရင္ျပဌာန္းေပးထားတာ မဟုတ္လား။ သူကုယ္တုင္ သူ႔သေဘာဆႏၵအရ လတ္
လတ္လပ္လပ္ (Free Will) ဆံုးျဖတ္လုပ္ေဆာင္တာ မဟုတ္ေတာာ့ဘူး။ ဒါေၾကာင္ာ့၊ သူ႕လုပ္ရပ္အတက္ အျပစ္ခံ ယူစရာ
အေၾကာင္း မရွေတာာ့ဘူး မဟုတ္လား။ ဂရျပဇာတ္တပုဒ္ ျဖစ္တဲာ့ (Aeschylus)မွာ ဒသေဘာမ ဳး ျငင္းခ က္ ထုတ္ထားတာ
ေတ႔ရတယ္။ ထဳင္စစ္ပက
ဲ ျပန္လာတဲာ့ လင္ျဖစ္သူကု ဇနး အဂါမက္ႏန္(Agamemnon) က သတ္မတာမွာ၊ လင္ကု
သတ္မလု႔ သူမွာ အျပစ္မရွဘူးလု႔ အဂါမက္ႏန္က ေခ ပတယ္။ ကဲ…ေက ာ္၀င္းက ေတာာ့ သူ႔စတ္ထင္ရာ စာပုဒ္ေလး
တပုဒ္တည္း ေကာက္ျပး၊ ထင္ရာ ေရးထည္ာ့လုက္တာ။ က ေနာ္ကေတာာ့ မာာ့စ္ ၀ါဒဘက္က ျပန္လည္ေခ ပခ က္
မေပးေသးခင္၊ ျပဌာန္းစရင္ျပးအယူအဆ (Determinism) အမ ဳးမ ဳးကု ထပ္ ရွင္းရဥးမယ္။ ျပးေတာာ့မွ၊ မာာ့စ္၀ါဒဘက္
ျပန္လွည္ၾာ့ ကတာေပါာ့။ ခုေတာာ့၊ ေနာက္ထပ္ အျပဌာန္းခံ၀ါဒ တမ ဳးျဖစ္တဲာ့ ကမၼနယာမ အေၾကာင္း ဆက္ၾကရေအာင္။

၂။ ကမၼနယာမ

ကမၼနယာမ အယူအဆကု ဘစ (၇၀၀-၅၀၀)အတင္း အႏၵယက ဟင္ဒူဘာသာေရး က မ္းစာျဖစ္တဲာ့

ဥပနသွ ဒ္မာွ စေတ႔ရ ျပးေတာာ့၊ ေအဒ (၄၀၀) မဟာဘာရတၱက မ္းမွာ ပုျပး ျပည္ာ့ျပည္ာ့စံုစံု ဖင္ာ့ဆုလာတာကု ေတ႔ရတယ္။
အ ေနာက္ႏုင္ငံေတမွာ၊ ကမၼနယာမကု နားလည္ပံုက၊ လူတေယာက္ ခုလက္ရွ ျဖစ္ရွေနတဲာ့ အေျခအေနဟာ၊ ဥပမာ
ဆင္းရဲတာ၊ ခ မ္းသာတာဟာ ေရွးဘ၀က ကုယ္ျပဳခဲာ့တဲာ့ ကံေၾကာင္ာ့လု႔ နားလည္ထားတယ္။ ကမၼနယာမမွာ ေနာက္ထပ္
ယူဆပံုတခု ရွေသးတယ္။ အဲဒါက၊ ခုလက္ရွ ကုယ္ျပဳလုပ္တဲာ့ ကံက အနာဂတ္မွာ ေကာင္းက ဳး၊ ဆုး ျပစ္
ျဖစ္မယ္ဆုတာမ ဳးလည္း လက္ခံထားၾကတယ္။ ေကာင္းတာ ျပဳက ေကာင္းတာရ ဆုသလု၊ လူတေယာက္ ရဲ႕
ျပဳမူလုပ္ေဆာင္ခ က္ဟာ အနာဂတ္မွာ ျဖစ္ေပၚမယာ့္ အက ဳးအဆက္ေတကု သက္ေရာက္မႈ ရွတယ္လု႔ လက္ ခံထားတာ
ကမၼနယာမ။ ဒေနရာမွာ၊ ကမၼ(Karma)နယာမ အယူအဆနဲ႔ ကံၾကမၼာျပဌာန္းစရင္ျပး၀ါဒ (Fatalism) မတူတာကု
သတျပဳေစခ င္ပါတယ္။
ကမၼနယာမ အဆုအရ၊ ခုလက္ရွ သုခခ မ္းသာ စံစားရတာ သု႔မဟုတ္ ဒုကၡဆင္းရဲ ခံစားရတာေတ အားလံုးဟာ
အတတ္က အျပဳအမူေတေပၚ မူတည္တယ္။ ေကာင္းတာ လုပ္ခဲာ့လု႔၊ ခုလက္ရွမွာ သုခခ မ္းသာ ရတယ္။ ဒုကၡ ဆင္းရဲ
ၾကံဳရသူဟာလည္း အတတ္က မေကာင္းတာ ျပဳခဲာ့လ႔ု ခုလက္ရွမွာ ဒုကၡ ခံေနရတာလ႔ု ဆုတယ္။ ဗုဒၶဘာ သာရဲ႕
ကမၼနယာမမွာလည္း ဒသေဘာကု ေတ႔ရလမ္ာ့မယ္။ တခ ဳ႕က ခ မ္းသာျပး၊ တခ ဳ႕က ဆင္းရဲေနတာ ဘာ ေၾကာင္ာ့လဲလု႔
လုလင္တေယာက္က ဗုဒၶကု ေလွ ာက္ေတာာ့ ဒကမၼနယာမ အယူအဆအတုင္း ရွင္းသားတယ္။ အ တအက ေတာာ့
မမွတ္မေတာာ့ဘူး။ က ေနာ္န႔ဲ ဘာသာေရး စာေပနဲ႔ ေ၀းေနတာ ၾကာျပ။ တကယ္ာ့ ေလွ ာက္ထား ခ က္က
ဆယ္ခ က္ေလာက္ ရွမယ္ ထင္တယ္။ ဘစကာလေလာက္ကတုင္ ေပၚေနတဲာ့ ဒကမၼနယာမ အယူအဆ ဟာ
လူတဥးခ င္းစရဲ႕ လုပ္ရပ္ ‘ကံ’ကု အဓကထားတယ္။ လူ႔အဖ႔အ
ဲ စည္း တခုလံုးအေနနဲ႔ ျပန္ၾကည္ာ့ရင္၊ ကမၼန
ယာမအတုင္းသာဆု အခု ဗမာက စစ္အာဏာရွင္ေတ အာဏာစည္းစမ္ စံစားေနႏုင္တာဟာ သူတု႔ ေရွးကံ ေၾကာင္ာ့၊
လူထု ဒုကၡေရာက္တာလည္း ေရွးကံေၾကာင္ာ့၊ ခု လက္ရွကာလမွာ စစ္အာဏာရွငေ
္ တရဲ႕ လုပ္ရပ္ဟာ ဘယ္ေလာက္
ဆုး၀ါးတဲာ့ အကုသုလ္ကံ ျဖစ္ေနပါေစ လတ္တေလာ အာဏာစည္းစမ္ ခံစားခင္ာ့ရတာကေတာာ့ သူ တု႔ ေရွးကံေၾကာင္ာ့
ျဖစ္တာမ႔ု တရားတယ္၊ ခုကာလ ကံအျပဳအမူဟာ ေနာက္ေတာာ့မွ သူ႔တရား သူစရင္သား လမ္ာ့မယ္လု႔
ေကာက္ခ က္ဆဲရမလု ျဖစ္ေနတယ္။
တခ ဳ႕ဗုဒၶဘာသာ၀င္ေတကေတာာ့ ဗုဒၶဟာ ဇာတ္စနစ္ကု ေတာ္လွန္သူ ျဖစ္တယ္လု႔ေတာင္ ဆုၾကတယ္။
က ေနာ္ ကေတာာ့ သေဘာမတူဘူး။ သံဃာနဲ႔ ဘကၡဳန အဖ႔အ
ဲ စည္းမွာသာ ဇာတ္သေဘာ ချဲ ခားမႈကု ဗုဒၶက လက္မခံရုန
ံ ဲ႔
ေတာာ့၊ ဗုဒၶဟာ ဇာတ္စနစ္ကု ေတာ္လွန္သူ ဆုမရဘူး။ အထက္က လုလင္ရဲ႕ ေမးေလွ ာက္ခ က္ထဲက တခ က္မွာ
တခ ဳ႕က ျမင္ာ့ျမတ္တဲာ့ မ ဳးရုးမွာ လူျဖစ္လာျပး၊ တခ ဳ႕က ယုတ္နမ္ာ့တဲာ့ မ ဳးရုးမွာ လူျဖစ္လာတာ ဘာေၾကာင္ာ့လဲလု႔ ေမးေတာာ့၊
ဗုဒၶ ေျဖၾကားခ က္ အႏွစ္ခ ဳပ္က “မရုမေသ မ ဳးယုတ္ေခ ၊ ရုေသ မ ဳးျမတ္သည္”လု႔ ဆုတယ္။ ဆုလု တာကေတာာ့၊
ခုဘ၀မွာ ယုတ္ညံာ့တဲာ့ မ ဳးရုးမွာ လူျဖစ္ရတာဟာ ဒလူက ေရွးဘ၀ ရုေသသင္ာ့သူကု မရုေသခဲာ့လု႔လု႔၊ ေလးေလးစားစား
ဂါရ၀ထားသင္ာ့သူကု ဂါရ၀ မထားလု႔လု႔ ဆုလုတယ္။ ဗုဒၶရဲ႕ ကမၼနယာမဟာ လူ႔ေလာကရဲ႕ ပ ကတ ဆင္းရဲဒုကၡကု
လူ႔အဖ႔အ
ဲ စည္း တည္ေဆာက္ထားပံုမွာ မရွာေဖဘူး။ လူတေယာက္ သူေတာင္ မသႏုငတ
္ ဲာ့ ေရွးဘ၀ကုသုလ္ကံ၊
အကုသုလ္ကံအထ ဆယ
ဲ ူျပး၊ ရွရင္းစဲ လူေနမႈစနစ္ကု သယ္၀ုက္ျပး တရားထူေထာင္ေပး ရာေတာင္ က ပါတယ္။ လက္ရွ
ဒုကၡကု ေဟာျပျပး ဒုကၡကင္းရာ နဗၺာန္ဘံုကု တည္ေဆာက္ျပထားလု႔၊ ဘာသာ ေရးေၾကာင္ာ့ လူေတမွာ ဒုကၡကင္းရာ
ေမွ ာ္လင္ာ့ခ က္ကေလး ရွပါေသးရဲ႕၊ စတၱသုခ ျဖစ္ရပါရဲ႕ ဆုရင္လည္း၊ ဒယူ ဆပံုဟာ လက္ရွ ဒုကၡေတ ျဖစ္ေပၚေစတဲာ့
လူ႔အဖ႔အ
ဲ စည္း တည္ေဆာက္ထားပံုကု လက္ေတ႔က က ေျပာင္းလဲ ေရးထက္၊ မေရရာတဲာ့ ေနာက္ဘ၀
ေမွ ာ္လင္ာ့ခ က္ေပးျပး စတၱသုခအတု ၀ါ ထင္ေယာင္ထင္မွား သုခ (Illusory Happiness)သာ ျဖစ္တယ္။
ဒါေၾကာင္ာ့ ဘာသာေရးဟာ ဘန္းလု႔ မာာ့စ္က ဆုတာမွာ ဗုဒၶဘာသာလည္း ပါတယ္။ လူေတ ဒုကၡဆင္းရဲ ၾကံဳေန
ရခ န္မာွ ၊ ဘာသာေရးေၾကာင္ာ့ ႏွစ္သမ္ာ့ရာရေပမယ္ာ့၊ တျခားတဖက္မွာက လက္ေတ႔ လူမႈဒုကၡကု ျဖစ္ေပၚေစတဲာ့ မ
တရားတဲာ့ လူမႈအေဆာက္အအံု ေတာ္လွန္တည္ေဆာက္ေရးကု ေမာ့ေလ ာာ့ေစတယ္။ ဒါေၾကာင္ာ့၊ ဘာသာေရးက ေပးတဲာ့
သုခဆုတာ Illusory Happinessလု႔ ဆုရတာပဲ။ ကဲ ထားေတာာ့။ ကမၼနယာမနဲ႔ Determinism ျပန္ဆက္ ၾကရေအာင္။
ကမၼနယာမမွာ ေမး၊ အု၊ နာ၊ ေသ ဘ၀သံသရာဟာ စမွတ္မဲာ့ လည္ပတ္ေနတယ္။ လူတေယာက္ရဲ႕ ဒဘ၀ ကံ
အစုအေပါင္းျပဳမူခ က္ဟာ ေနာက္ဘ၀ တည္ရွမႈကု ျပဌာန္းေပးတယ္လု႔ ယူဆၾကတယ္။ ဒေနရာမွာ၊ ကမၼနယာ မနဲ႔
ကံၾကမၼာျပဌာန္းစရင္ျပး၀ါဒ မတူတာက၊ (၁) အက ဳးအဆက္ ရလဒ္ဟာ နတ္ဘုရားရဲ႕ ျပဳမူခ က္ေပၚမွာ မူမ တည္ဘူး
(ဂရေခတ္ ကံၾကမၼာစရင္ျပဌာန္းျပး၀ါဒမွာ ကံၾကမၼာ Fateကု နတ္ဘုရား သံုးပါးနဲ႔ ကုယ္စားျပဳထားလု႔ ခုလု ဆုလုတာ)။
ကမၼနယာမ လည္ပတ္ပံုမွာ နတ္ဘုရားနဲ႔ ကုယ္စားျပဳမထားဘူး။ ခုေခတ္ Rule of Law တရား ဥပေဒ စုးမုးေရးလုပဲ၊
ကမၼနယာမ အထက္မွာ ဘယ္သူမွာ မရွဘူး၊ ကမၼနယာမသာလွ င္ သစၥာတရားလု႔ ဆုလု ခ င္ပုပ
ံ ါပဲ။ (၂)
ကမၼနယာမေၾကာင္ာ့ ျဖစ္ေပၚလာတဲာ့ ေကာင္းက ဳးဆုးျပစ္ဟာ လူတေယာက္ရဲ႕ ျပဳမူခ က္ ကံေၾကာ င္ာ့ ျဖစ္တာမ႔ု
ကံၾကမၼာျပဌာန္းစရင္ျပး၀ါဒမွာလု နဂုကတည္းကတုင္ ဘ၀ကု စရင္ဆုးံ ျဖတ္ေပးလုက္တာ မဟုတ္ ဘူး။ ဒါေတာာ့၊
ကမၼနယာအရ လူတေယာက္ရဲ႕ ေကာင္းက ဳးဆုးျပစ္ ရလဒ္ဟာ သူ႔လုပ္ရပ္ေၾကာင္ာ့ ျဖစ္တာမု႔၊ ခု သူ ရရွတဲာ့
ေကာင္းက ဳးဆုးျပစ္ ရလဒ္ဟာ သူ႔အတက္ ထုက္တန္တယ္၊ တရားတယ္လု႔ လက္ခံထားတယ္။ (၃) နံပါတ္တစ္မွာ
ဆုခဲာ့သလု၊ ကမၼနယာမဟာ ပုဂလက ဆႏၵအရ ဆံုးျဖတ္လုပ္ေဆာင္တာ မဟုတ္ဘဲ၊ တရားဥပေဒ စုးမုးေရးလုမ ဳး
ေလာကတခုလံုးရဲ႕ ဓမၼသေဘာျဖစ္လု႔ cosmic justice သေဘာေဆာင္တယ္။ ကံၾကမၼာစရင္ျပ ဌာန္းျပး၀ါဒမွာဆုရင္၊
အဲဒပတ္က သူ႔အေဖကု ဘာေၾကာင္ာ့ သတ္ရတာလဲ၊ သူ႔အေမကု ဘာေၾကာင္ာ့ လက္ထပ္ ျဖစ္ရတာလဲ ဆုတာ၊
ဘာက ဳးေၾကာင္း ဆင္ေျခမွ ေပးမထားဘူး။ ကံၾကမၼာက ျပဌာန္းစရင္ထားလု႔သာ ျဖစ္ရတာ လု႔ ဆုထားတယ္။
ကမၼနယာမအရ ခုလက္ရွ ဘ၀ဟာ ေရွးကံရဲ႕ ျပဌာန္းခ က္ဆုရင္ လတ္လပ္တဲာ့ ေရးခ ယ္မႈ (Free Will) ရွဥးမ
လား ေမးစရာ ရွလာတယ္။ ကမၼနယာမကု လက္ခံထားသူေတ ျပန္ေျဖတာက၊ ဥပမာ ဆုပါစ႔ု လူတေယာက္ဟာ
ေရွးကံေၾကာင္ာ့ လူမဘ
ဲ ၀မွာ လူျဖစ္လာတယ္၊ ဒဘ၀ျဖစ္တည္မက
ႈ ု ေရွးကံက ျပဌာန္းေပးလုက္တာေတာာ့ ဟုတ္ပါ တယ္၊
ဒါေပမဲာ့ မတ
ဲ ာေၾကာင္ာ့ သမၼာအာဇ၀အရ အသက္ေမးမလား ခုး၀ွက္လုယက္ အသက္ေမးမလား ဆုတဲာ့ ကုယ္က ငာ့္တရား
ဆုင္ရာ ဆံုးျဖတ္ခ က္ေတကုေတာာ့ ေရွးကံက ျပဌာန္းမထားဘူး၊ သူရဲ႕ လတ္လပ္တဲာ့ ဆႏၵအရ
ေရးခ ယ္လုပ္ေဆာင္ခ က္လု႔ ေခ ပၾကတယ္။ မွန္ကန္တဲာ့ ေကာင္းမန္တဲာ့ ျပဳမူခ က္ေတကု ေရးခ ယ္လုပ္ေဆာင္ရင္
အဆံုးမွာ၊ အုနာေသ သံသရာဒုကၡကေန လတ္ေျမာက္ျပး၊ အႏၱမ လတ္ေျမာက္မႈ (နဗၺာန္)ကု ရမယ္လု႔ ယံုၾကည္
ထားၾကတယ္။
ဒလု ကံၾကမၼာ(Fate)နဲ႔ ကမၼ(Karma)အယူအဆေတဟာ ယဥ္ေက းမႈတခုစမွာ ေပၚထန္းလာျပး
ကေန႔ေခတ္အ ထ ဘာေၾကာင္ာ့ လက္ခံေနၾကတာလည္း ဆုရင္၊ လူေတ ဆုတာ ဘ၀ရဲ႕ အဓက အျဖစ္အပ က္ေတဟာ
ရုးရုး ေလးေလး ေရွာင္တခင္ ျဖစ္ရပ္ပါလ႔ု လက္မခံႏုင္ဘူး၊ ျဖစ္ရပ္ေတမွာ ျဖစ္ရတဲာ့ အေၾကာင္းရင္း ရွရမယ္လု႔ ျဖစ္ရပ္
ေတ ျဖစ္ေပၚလာရျခင္းကု အဓပၸါယ္ ရွေၾကာင္း ဖင္ာ့ဆုျပဖ႔ု ၾကဳးစားၾကတယ္၊ ဒနည္းအားျဖင္ာ့ ကံၾကမၼာ အယူအ
ဆမွာဆုရင္ အဲဒပတ္က သူ႔အေဖကု သတ္ရတာဟာ ကံၾကမၼာက ျပဌာန္းထားလု႔ မလမ
ဲ ေသ ျဖစ္ရမယ္လ႔ု ဆု တယ္။
ကမၼနယာမက ကံၾကမၼာအယူအဆထက္ ပုေက နပ္စရာ ေကာင္းတဲာ့ တခ က္က၊ လူတေယာက္ရဲ႕ ေရွး အျပဳအမူ
ကံေၾကာင္ာ့၊ ေကာင္းက ဳးဆုးျပစ္ရလဒ္ ျဖစ္ေပၚလာတာလ႔ု ရွင္းတယ္။ ေနာက္ထပ္ ထပ္ရွင္းစရာတမ ဳး က Divine
Predestination နဲ႔ Foreknowledge ဆုတဲာ့ ခရစ္ရွန္အယူအဆ အမ ဳးမ ဳးရဲ႕ အျပဌာန္းခံ၀ါဒေတပဲ။
ဒေဆာင္းပါးကု အရွည္အေ၀း ေရးျပး မာာ့စ္၀ါဒကု ခ က္ခ င္း တန္းမသားရတာက၊ ေက ာ္၀င္းလု ပ႑တ္ေယာင္
ဖမ္းျပသူေတ စကားလံုးတလံုးကု ဥးထန္းျငမ္း အဘဓာန္ေလာက္ လွန္ျပး ထည္ာ့ေရးခ င္တုင္း၊ ရမ္းကားခ င္တုင္း
ရမ္းကားမရဘူး ဆုတာ သေဘာေပါက္ေစလုတာထက္၊ ကာလ၀မ္းနာက လူနာလု ေက ာ္၀င္းရဲ႕ ေလသံေပ ာာ့
စစ္တပ္တရားကု လက္ခံလာေအာင္ ဆေ
ဲ ဆာင္သမ္းသင္းခံရသူေတအဖု႔၊ ေက ာ္၀င္းဟာ ဘုရား မဟုတ္ပါဘူး၊
ေတာင္ဘု႔ထဲက ထက္လာတာပါလု႔ နားလည္လာၾကဖု႔ပါပဲ။

ေတာ္လန
ွ ေ
္ ရး ေဗေကးရွငး္ အျပန္၊ ေနျပည္ေတာ္ ေခးကတက္၌ ၀င္ေခသူ
ေက ာ္၀င္း၏ မာာ့စ၀
္ ါဒ ပံုဖ က္မမ
ႈ ား အပင
ု း္ (၂)

အစကေတာာ့ ေက ာ္၀င္း ရမ္းသမ္းတုတ္လုက္တဲာ့ ျပဌာန္းခံ၀ါဒ (Determinism) သမုင္းကု အစကေန

အဆံုးတုင္ ေရးျပးမွ၊ မာာ့စ္၀ါဒဟာ အျပဌာန္းခံ၀ါဒ ဟုတ္၊ မဟုတ္ ရွင္းဖ႔ပ
ု ဲ။ ဒါေပမယ္ာ့၊ Determinism သမုင္းကု ရွင္းရရင္
ခရစ္ရွနေ
္ တရဲ႕ ဘုရားဗ ာဒတ္ေတာ္ေပး အယူအဆ၊ အနာဂတ္ၾကဳသ အနႏၱအသဥာဏ္၊ အလယ္ေခတ္ ဘာသာေရး
အုပ္စုအသးသးရဲ႕ အယူအဆ အမ ဳးမ ဳး၊ ျပးေတာာ့မွ ဖေလာ္ေဆာ္ဖာ အသးသးရဲ႕ အယူအဆ၊ ေနာက္ဆံုးမွာ
ဒဘက္ေခတ္ ႏ ဴရုဆုင္းရင္ာ့သမားေတဘက္က အျမင္ေတထ သားရမယ္။ ဒါေတ ေရးေနရင္ ကနဥး ရည္ရယ္ထားတဲာ့၊
ေနျပည္ေတာ္ ေခးကတက္က ေက ာ္၀င္းကု ခဲန႔ဲ လွမ္းပစ္ရမယ္ာ့ ကစၥက အစ ေပ ာက္ျပး၊ ေမာ့ကုန္မွာ စုးရတယ္။
ဒါေၾကာင္ာ့၊ မာာ့စ္၀ါဒဟာ စရင္ျပဌာန္းျပး၀ါဒ ဟုတ္၊ မဟုတ္ ကစၥကုပဲ အရင္ရွင္းၾကပါစ႔။ု
ခက္တာက ေက ာ္၀င္းက မာာ့စ္၀ါဒဟာ စရင္ျပဌာန္းျပး၀ါဒပါလ႔ု ေတာင္ေလ လာလု႔၊ ေျမာက္ဘက္အရပ္ဆ
စတ္ ရူးေပါက္ျပ ထအူလုက္ေပမယ္ာ့၊ သူ႔အဆုကု သက္ေသျပတဲာ့ မာာ့စ္တု႔၊ အန္ဂယ္တု႔ မူရင္း အေရးအသားေတထဲက
ေလာက္ေလာက္လားလား ဆထ
ဲ ုတ္ျပတဲာ့ textual evidence ဘာမွ မပါဘူး။ သူ႔အဓပၸါယ္ဖင္ာ့ လက္ခံထားတဲာ့၊
စရင္ျပဌာန္းျပး၀ါဒ အဓပၸါယ္ကုယ္၌က၊ Determinism အမ ဳးအစား မ ားစာထဲကမွ ကံၾကမၼာစရင္ျပဌာန္းျပး၀ါဒ
(Fatalism) ရဲ႕ ဖင္ာ့ဆုခ က္သာ ျဖစ္ေၾကာင္း ပထမေဆာင္းပါးမွာ ရွင္းျပးပါျပ။ ဒါေပမယ္ာ့၊ သူ႔စာမွာ “မာက္ၡစ္၀ါဒ မွာကား
လူတန္းစား စရင္ျပဌာန္းျပး၀ါဒ ျဖစ္သည္” ဆုတဲာ့ စာသားအရ၊ ေက ာ္၀င္း ဆုလုခ င္တာ စးပားေရးအျပ ဌာန္းခံ၀ါဒ
(Economic Determinism) ကု ဆုလုခ င္တာလားလု႔ ကုယ္ဘာသာ ေလွကားထစ္ဆင္း ေတးယူရ ပါတယ္။
မာာ့စ္စာေပမွာ က ေနာ္ လက္လွမ္းမသေလာက္၊ စးပားေရးအျပဌာန္းခံ၀ါဒ (Economic determinism) နည္းပညာ
အျပဌာန္းခံ၀ါဒ (Technological determinism) စတဲာ့ အသံုးမ ဳးေတ သံုးျပးေတာာ့ ဆင္ေျခေပးၾက တာေတပဲ
ဖတ္ဖူးပါတယ္။ လူတန္းစား စရင္ျပဌာန္းျပး၀ါဒ ဆုတဲာ့ စကားလံုးကုေတာာ့ မေတ႔ဖူးပါ။
ဆုေတာာ့ ဒေဆာင္းပါးမွာ အဓက ရွင္းမယ္ာ့ အခ က္ အက ဥ္းခ ဳပ္က-
(၁) မာာ့စ္၀ါဒဟာ စးပားေရးအျပဌာန္းခံ၀ါဒ မဟုတ္ဘူး ဆုတာ ရွင္းပါမယ္။ ဒေနရာမွာ စးပားေရးနဲ႔ တျခား ႏုင္ငံ ေရး၊
အေတးအေခၚ၊ လူမႈေရး မ က္ႏွာစာေတအခ င္းခ င္းၾကား အျပန္အလွန္ ဆက္ႏႊယ္မႈ ရွေၾကာင္း၊ စးပားေရး ကသာလွ င္
က န္တာေတ အားလံုးကု သတ္မွတ္ျပဌာန္းထားတာ မဟုတ္ေၾကာင္း ရွင္းပါမယ္။ ဒအထင္မွားမႈက၊ တကၠသုလ္
ဘုန္းႏုင္တု႔ ၀တဳထဲမွာ မာာ့စ္၀ါဒကု နားမလည္ပဲ စတ္ေရးထားရာက၊ စာဖတ္သူေတ အထင္မွား အျမင္မွား ျဖစ္ေနတာကု
ရွင္းလုတာလည္း တေၾကာင္း ပါပါတယ္။
(၂) မာာ့စ္၀ါဒမွာ လူသားရဲ႕ လတ္လပ္တဲာ့ သေဘာဆႏၵ (Free Will)ကု ကန္႔သတ္မထားေၾကာင္း ရွင္းပါမယ္။ မာာ့စ္ အဓက
ရည္ရယ္ေျပာေနတာဟာ၊ လူသားတုင္း လူသားပပ လူရည္သူရည္ ျပည္ာ့မွတဲာ့ ဘ၀တခု ျဖစ္တည္ ခင္ာ့ မရေအာင္
ကန္႔သတ္ထားတဲာ့ လူမႈစးပားေရး အေဆာက္အအံုကု ပကတ အရွအတုင္း ျမင္လာၾကျပး၊ ဒအကန္႔အသတ္ေတကု
ဖယ္ရွားသုတ္သင္ျခင္းအားျဖင္ာ့၊ လူမႈဒုကၡကေန စစ္မွန္တဲာ့ လတ္ေျမာက္ရာလမ္းကု ညႊန္ျပေနတာသာ ျဖစ္ေၾကာင္း
ရွင္းသားပါမယ္။
(၃) ေက ာ္၀င္း စာမွာ၊ “လူသား တဥးခ င္းစသည္ သမုင္းကု သသာျခားနားေအာင္ မျပဳႏုင္၊ ေခါင္းေဆာင္မႈမွ
တစ္ဆင္ာ့သာ ဤသု႔ ျပဳႏုင္ဖယ္ရာ ရွသည္ဟု စရင္ျပဌာန္းျပး၀ါဒက ေဟာေလာ့ရွသည္”လု႔ ေရးထားပါတယ္။ ဘယ္စရင္
ျပဌာန္းျပးဘုရားက ေဟာသည္ာ့ ႏႈတ္ကပတ္ေတာ္ကု ကုးကားျပး ျပန္ေရးသည္ မသပါ။ မာာ့စ္နဲ႔ အန္ဂယ္တု႔က
ဒအဓပၸါယ္မ ဳး ေရးသားတာ မေတ႔ဖူးပါ။ မာာ့စ္ သက္ရွထင္ရွား ရွစဥ္က ေက ာ္၀င္းတေယာက္ ႏွစ္ ကုယ္ၾကား
စကားေျပာခင္ာ့ ရလု႔၊ ျပန္ေဖာက္သည္ ခ တာဆုရင္ေတာာ့၊ မေျပာတတ္။ သမုင္းကု ဖန္တးရာမွာ လူ သားတဥးခ င္းစရဲ႕
ပါ၀င္မႈ၊ ဖန္တးႏုင္စမ္း ရွမႈ (Active side)ကု ေက ာ္၀င္းအဆုႏွင္ာ့ ဆန္႔က င္ဘက္ပင္ မာာ့စ္က
အသအမွတ္ျပဳထားပါေသးတယ္။
ဒါာ့အျပင္ ေက ာ္၀င္း စာမွာပဲ၊ “ေခါင္းေဆာင္တ႔က
ု ေခတ္ကု ပံုသင္းေပးလမ္ာ့မည္၊ ေခါင္းေဆာင္မႈ ကင္းမဲာ့ေသာ
လူထုသည္ မင္းမဲာ့သာ ျဖစ္ဖ႔မ
ု ားလမ္ာ့မည္၊ ထု႔ထက္ ပု၍ မုက္မေ
ဲ သာ ကေမာက္ကမ ႏုင္ေသာ အယူအဆ မရွႏုင္ ဟု
လက္ေတ႔အေျချပဳ၀ါဒ (Pragmatist) ၀လ ံဂ မ္းစ္က ေ၀ဖန္သည္”လု႔ ေရးထားျပန္ပါတယ္။ ၾကးျမတ္တဲာ့
ေခါင္းေဆာင္ေတကသာလွ င္ သမုင္းကု ဖန္တးသူ ျဖစ္တယ္ဆုတဲာ့၊ ဟုးေရွးပေ၀ဏသ ပေဒသရာဇ္ေခတ္ ေလာက္က
သမုင္းအျမင္ေတကု ျပန္တင္ျပေနတာ ေတ႔ရလမ္ာ့မယ္။ ပုဆုး၀ါးတာက၊ လူထုဟာ ေခါင္းေဆာင္ ေတ လမ္းညွဳးညႊန္ရာ
ေစရမယ္ာ့ အျပဳခံက ားရုပ္ကေလးေတမ ဳး သေဘာထား ေျပာေနတာ ျဖစ္တယ္။ လူထုရဲ႕ ကုယ္ကံၾကမၼာကု
ကုယ္ဖန္တးႏုင္မႈ (Rational Autonomy)ကု အဓက ေဇာင္းေပးျပး လူထုကသာ သမုင္းကု ဖန္တးသူလု႔ လက္ခံထားတဲာ့
မာာ့စ္ရဲ႕ သမုင္းရုပ္၀ါဒ အျမင္ႏွင္ာ့ယွဥ္ရင္ ေက ာ္၀င္းရဲ႕ အျမင္ဟာ နံ႔သာဆနဲ႔ အးလု ကာေနတာကု ေတ႔ႏုင္ပါတယ္။
ေက ာ္၀င္း ခဏခဏ ကုးကားတဲာ့ အေမရကန္ Pragmatism အယူအဆရဲ႕ သ မုင္းဇာစ္ျမစ္န႔ဲ ျဖစ္တည္လာပံုကု
ေနာင္က မွ သးသန္႔ေ၀ဖန္သားပါမယ္။ ကဲ….စၾကပါစ႔ု ခင္ဗ ား။

၁။ အျပန္အလွန္ သက္ေရာက္မႈ

မာာ့စ္ရဲ႕ သမုင္းေရးရာ ရုပ္၀ါဒဟာ စးပားေရးအျပဌာန္းခံ၀ါဒလ႔ု ဆုတာေတ ရွတယ္။ လူေတရဲ႕ အေတးအေခၚ၊

အျပဳအမူ၊ ႏုင္ငံေရးအျပဳအမူ၊ ဘာသာေရး ကုယ္က င္ာ့တရားနဲ႔ အေတးအေခၚ ယံုၾကည္ခ က္ေတ အားလံုးဟာ စးပားေရး
အေဆာက္အအံုရဲ႕ အေၾကာင္းတရားအရ ျပဌာန္းခံထားရျပး၊ လူေတရဲ႕ ျပဳမူလုပ္ေဆာင္ခ က္၊
ယံုၾကည္ခ က္ေတကေတာာ့ စးပားေရးအေဆာက္အအံုေပၚမွာ သက္ေရာက္မႈ လံုး၀ မရွဘူးလု႔ စးပားေရးအျပ
ဌာန္းခံ၀ါဒေတက ဆုပါတယ္။
 လူေတရဲ႕ အေတးအေခၚ၊ လူမႈေရးအျပဳအမူန႔ဲ ႏုင္ငံေရးဆံုးျဖတ္ခ က္ေတကု စးပားေရး အေဆာက္အအံုက
ဘယ္လုပဲ ျပဌာန္းထားတယ္ ဆုဥးေတာာ့၊ လူေတရဲ႕ အေတးအေခၚနဲ႔ ျပဳမူလုပ္ေဆာင္ခ က္ေတကလည္း စးပား
ေရးအေဆာက္အအံုေပၚ သက္ေရာက္မႈ ရွတာ၊ အထင္အရွားပါပဲ။ မာာ့စ္ကသာ စးပားေရးအျပဌာန္းခံ၀ါဒ ဆုရင္၊
သူအေနနဲ႔ အရင္းက မ္း ထူထူထဲထၾဲ ကးေတ ျပဳစုတာ၊ ႏုင္ငံေရး ေၾကညာစာတမ္းေတ ေရးတာ၊ ႏုင္ငံေရး
လႈံ႕ေဆာ္မႈေတမွာ ပါ၀င္ေနစရာေတာင္ မလုဘူး။ လူေတရဲ႕ အေတးအေခၚကု ေျပာင္းလဲျပးေတာာ့၊ လူမႈအဖ႔ဲ အစည္းရဲ႕
စးပားေရး အေဆာက္အအံုကု ေျပာင္းလဲႏုင္ေအာင္ ၾကဳးစားေနစရာလည္း အေၾကာင္း မရွဘူး မဟုတ္လား။
တကယ္ေတာာ့၊ မာာ့စ္ေရာ အန္ဂယ္ေရာက သမုင္းေရးရာ ရုပ္၀ါဒမွာ စးပားေရး အျပဌာန္းခံ၀ါဒ ပါ၀င္တယ္လု႔၊
တခါမွ မဆုဖူးပါဘူး။ မာာ့စ္ ေျပာတာက၊ လူ႔အဖ႔အ
ဲ စည္းရဲ႕ စးပားေရးအေျခခံက ႏုင္ငံေရးနဲ႔ အသပညာရပ္ဆုင္ ရာ
ျဖစ္စဥ္ေတအေပၚ လႊမ္းမုးမႈ ရွတယ္လု႔ပဲ ဆုတာ (Condition, Determine, Correspond to ဒစကားလံုး ေတ
သံုးျပးေတာာ့ ေဖာ္ျပတယ္)။ ဒအလႊမ္းမုးခံရတဲာ့ လူမႈဘ၀ မ က္ႏွာစာေတက စးပားေရး အေဆာက္အအံုေပၚ
ျပန္မလႊမ္းမုးႏုင္ဘူးလု႔၊ တေၾကာင္းသားစကားမ ဳး မာာ့စ္တု႔ မဆုခဲာ့ပါဘူး။ ဥပမာ- ေဒသတခုရဲ႕ ပထ၀နဲ႔ ရာသဥတု
ျဖစ္တည္မႈက အဲဒေဒသေနသူေတအေပၚ အသက္ရွင္သန္ေရးအတက္ လႊမ္းမုးမႈ ရွတာပဲ မဟုတ္လား။ ဒလုဆု လု႔၊
ဒေဒသခံေတဟာ ရာသဥတု ျပဳသမွ ႏုေနရျပး၊ အသက္ရွင္သန္ေရးအတက္ ရာသဥတုနဲ႔ ပထ၀၀င္အေန အထားေပၚ
ျပန္သက္ေရာက္ႏုင္စမ္း မရွဘူးလု႔ ဆုလုတာမွ မဟုတ္ပဲ။
အန္ဂယ္ ဒဲာ့ရွင္းထားတာ ရွျပးသားပါ။ “စးပားေရးအေျခအေနေတကပဲ တခုတည္းေသာ အေၾကာင္းတရား၊
တခု တည္းေသာ ျပဳမူဖန္တးရာ အေၾကာင္း၊ က န္တာေတ အားလံုးဟာ (စးပားေရးရဲ႕) အလႊမ္းမုးခံ၊ အျပဳခံလ႔ု မဆု လု။
အသက္ရွင္သန္ေရးအတက္ ရုပ္၀တဳထုတ္လုပ္မႈဟာ ပဓာန အေၾကာင္းရင္းခံလ႔ု ဆုတာဟာ၊ အေတးအ
ေခၚပုင္းဆုင္ရာက စးပားေရးအေျခခံေပၚ ျပန္သက္ေရာက္မႈ မရွဘူးလု႔ မဆုလုပါဘူး”တဲာ့။ ဒအေၾကာင္းႏွစ္ရပ္ အ
ျပန္အလွန္ သက္ေရာက္မႈကု “မညမွ တဲာ့ အားႏွစ္ခု အျပန္အလွန္ သက္ေရာက္မ”ႈ လု႔ အန္ဂယ္က ဆုတယ္။
စတ္ကူးအေတးအေခၚ သု႔မဟုတ္ ႏုင္ငံေရးဆုင္ရာ ဖက္တာက သမုင္းျဖစ္ရပ္ေတရဲ႕ အျပင္ပန္းသ႑ာန္အေပၚ
သက္ေရာက္မႈမွာ သသာထင္ရွားေပမယ္ာ့၊ သမုင္းျဖစ္ရပ္ေတရဲ႕ အဓက အႏွစ္သာရပုင္းကုေတာာ့ အေျခခံ စးပား ေရး
ဖက္တာေတက ေနာက္ဆံုးမွာ လႊမ္းမုးသားတယ္လု႔ ဆုတယ္။ ပုျပး ျမင္သာေအာင္ ဗမာက အေျခခံဥပေဒ ျပႆနာကု
ၾကည္ာ့ၾကည္ာ့။ အျပင္ပန္းသ႑ာန္မွာ ထင္ရွားတာကေတာာ့၊ ဒါဟာ ႏုင္ငံေရး ျပႆနာပဲ။ စာအုပ္စမ္း ကု ျပင္မလား၊
အသစ္ဆမ
ဲ လား ရႈပ္ေနေအာင္ ျငင္းေနၾကတာ။ တကယ္ာ့ အႏွစ္သာရ၊ ဒစာအုပစ
္ မ္းကု ဖ က္သမ္း မေပး၀ံာ့တာက ခရုနနဲ႔
စစ္အာဏာရွငေ
္ တ လက္၀ါးၾကးအုပ္ထားတဲာ့ စစ္ဗ ဴရုကရက္ အရင္းရွင္စနစ္ အက ဳးစးပား ျပႆနာေၾကာင္ာ့။ ဒစးပားေရး
အေျခခံ အေၾကာင္းတရားက ႏုင္ငံေရးသ႑ာန္မွာ သားထင္ဟပ္ေနတာ ျဖစ္တယ္။
စးပားေရးနဲ႔ တျခားမ က္ႏွာစာေတ အျပန္အလွန္ သက္ေရာက္မႈ ရွေၾကာင္း မာာ့စ္န႔ဲ အန္ဂယ္န႔ဲ တေ
ဲ ရးထားတဲာ့
“ဂ ာမန္အေတးအေခၚ (The German Ideology)”မွာလည္း ေတ႔ႏုင္တယ္။ ဒက မ္းက သူတု႔ႏွစ္ေယာက္ရဲ႕ အေစာပင
ု ္း
လက္ရာထဲမွာ ပါတယ္။ အတုခ ဳပ္ ေျပာရရင္၊ သမုင္းကု ရႈျမင္ရာမွာ ကုန္ထုတ္လုပ္မႈ ျဖစ္စဥ္ တုးတက္ျဖစ္ထန္းမႈကု
အေျခခံထားတယ္၊ ဘ၀ ရွင္သန္ေရးအတက္ ကုန္ထုတ္လုပ္မႈ လုပ္ေဆာင္ၾကရာမွာ ဒကုန္ထုတ္လုပ္မႈပံုစံန႔ဲ
လုက္ေလ ာညေထတဲာ့ ကုန္ထုတ္ဆက္ဆံေရးေတ ေပၚလာတယ္၊ ဒနည္းအားျဖင္ာ့ လူ႔ အသုက္အ၀န္း ျဖစ္လာတဲာ့အခါ
ႏုင္ငံေရး ဖ႔စ
ဲ ည္းတည္ေဆာက္ပံု ေပၚလာတယ္၊ ဥပေဒဆုငရ
္ ာ အယူအဆေတ ေပၚလာတယ္………..စသျဖင္ာ့။
ဒနည္းအားျဖင္ာ့ အေၾကာင္းအရာ တရပ္လံုးကု ျခံဳငံုေဖာ္ျပႏုင္တယ္လု႔ ဆုတယ္။ အဲဒမွာ ဆက္ေရးထားတာက “hence
also the reciprocal action of these different sides upon one another (ဒစးပားေရး၊ ႏုင္ငံေရး၊ အေတးအေခၚ
စတဲာ့ မ က္ႏွာစာေတ အခ င္းခ င္းၾကား အျပန္အလွန္ သက္ေရာက္မႈ” ကုလည္း ေဖာ္ျပႏုင္ပါတယ္လု႔ ဆုထားတာပါ။)
စးပားေရးမ က္ႏွာစာ တဖက္တည္းက အရာ အားလံုးကု အလံုးစံု ျပဌာန္းထားတဲာ့ သေဘာ ေရးသားထားတာမ ဳး
မဟုတ္ရပါဘူး။
ဒေနရာမွာ၊ ႏုင္ငံေရး စးပားေရး အေတးအေခၚ နယ္ပယ္ေတ အခ င္းခ င္းၾကား အျပန္အလွန္ သက္ေရာက္မႈ ရွ
တယ္ ဆုျပးေတာာ့မွ၊ စးပားေရးနယ္ပယ္ကု ေဇာင္းေပးထားတာက ဘ၀ ရွင္သန္ေရးအတက္ ကုန္ထုတ္လုပ္မႈက ပုျပး
အေရးပါေနလ႔သ
ု ာ ေဇာင္းေပးေျပာတာပဲ။ တျခားနယ္ပယ္ေတကု စးပားေရး အေဆာက္အအံုက လံုး၀ ျပ
ဌာန္းထားတယ္လု႔ မဆုလုဘူး။ မာာ့စ္တု႔က သူတု႔ ဂ ာမန္အေတးအေခၚ စာအုပ္မွာ၊ တျခား ေရွးက ဖေလာ္ေဆာ္
ဖာေတလု World-spiritတု႔ ဘာတု႔ လက္ေတ႔ ေလာကက လတ္ကင္းျပး ခမ္းနားတဲာ့ အေတးအေခၚစနစ္ၾကး ေတကု
တည္ေဆာက္ျပဖ႔ု မၾကဳးစားဘူး။ လက္ေတ႔အက ဆံုး အရုးရွင္းဆံုးက စတယ္။ တကယ္ာ့ ျဖစ္တည္ေန တာဟာ
သက္ရွလူသား စစ္စစ္ေတပဲ၊ ဒလူသားေတမွာ အသက္ရွင္ဖု႔ စားစရာ ေနစရာ ၀တ္စရာ လုတယ္။ ဒာ့ အတက္
ကုန္ထုတ္ရမယ္။ ကုန္ထုတ္ရင္ ကုန္ထုတ္ဆက္ဆံေရး ရွမယ္ စသျဖင္ာ့ အေျခခံ ရွင္းသားတာ။ ဒါဟာ လူသားအားလံုးနဲ႔
သက္ဆုင္တဲာ့ အေျခခံလုအပ္ခ က္။ ဖေလာ္ေဆာ္ဖ၊ အႏုပညာ၊ ဂတ စတာေတက ဗုက္ျပႆ နာ ရွင္းျပးမွ
အာရံု၀င္စားႏုင္တာ။ ထားေတာာ့၊ စပားေရးနဲ႔ တျခားမ က္ႏွာစာေတၾကားမွာ အျပန္အလွနသ
္ က္ ေရာက္မႈ ရွပံုကု
ဆက္ၾကည္ာ့ရေအာင္။
ကဲ..မာာ့စ္န႔ဲ အန္ဂယ္ ေပးစာတထ
ဲ ဲက ရွာထားတဲာ့ မူရင္း စာသားတခ ဳ႕ကု ထုတ္ေျပာၾကည္ာ့မယ္။ တဆင္ာ့ခံ
အေရး အသားေတနဲ႔ ေျပာေနတာထက္၊ ကန္ျမဴနစ္၀ါဒ ေခါင္းကုင္ ဖခင္ေတရဲ႕ မူရင္းအေရးအသားကု ထုတ္ေျပာေတာာ့
ပုမခုင္ေပဘူးလား။ အန္ဂယ္က စးပားေရးအျပဌာန္းခံ၀ါဒ ဆုတဲာ့ ျပႆနာကု သူ႔လက္ထက္ကတုင္ ရွင္းခဲာ့ရတာ။
ဒါေၾကာင္ာ့၊ သူ႕ရဲေဘာ္ေတကု ျပန္တုက္တန္းတာေတာင္ ရွတယ္။ တဆင္ာ့ခံ အေရးအသားေတ ဖတ္တာထက္၊ မူရင္း
အေရးအသားေတကု ဖတ္ျပး အဓပၸါယ္ေကာက္ၾကဆုတဲာ့ စာသားမ ဳး သူ႔ေပးစာတခုမွာ ေရးထားတာ ဖတ္ ရတယ္။
ေအာက္က စာတခ ဳ႕ကု ဖတ္ၾကည္ာ့ရေအာင္။

“ႏုင္ငံေရး အာဏာက စးပားေရးအေ႔ပၚ သက္ေရာက္မႈ မရွဘူးဆုရင္၊ ငါတ႔ေ

ု တက ဘာာ့အတက္ေၾကာင္ာ့ ပစၥည္းမဲာ့
အလုပ္သမား အစုးရက ႏုင္ငေ
ံ ရးအာဏာ ရဖု႔ တုက္ေနရဥးမွာလဲ။ အင္အား (ႏုင္ငံေရး အာဏာကု ဆုလု)က
စးပားေရးအာဏာလည္း ျဖစ္တယ္။ (Engels to Conrad Schmidt In Berlin London, October 27 1890)”

ေနာက္ထပ္ ေပးစာတေစာင္ထဲက စာသားတခ ဳ႕ကု ထပ္ဖတ္ၾကည္ာ့။

“ခင္ဗ ား (J.Bloch)ရဲ႕ ပထမ အဓက အဆုျပဳခ က္ကု ခ ဳပ္ေျပာရရင္၊ သမုင္းရုပ္၀ါဒအျမင္အရ ဘ၀ ရွင္သန္ေရး
အတက္ ကုန္ထုတ္လုပ္မႈဟာ “အဆံုးသတ္မွာ” သမုင္းကု အဓက ျပဌာန္းတဲာ့ အခ က္ ျဖစ္တယ္လု႔၊ ဆုရမယ္။ မာာ့စ္ေရာ
က ဳပ္ေရာ ဒာ့ထက္ ပုဆုမထားဘူး။ ခုေတာာ့ တခ ဳ႕ေတက၊ စးပားေရးကသာလွ င္ “တခုတည္းေသာ” ျပ ဌာန္းႏုင္တဲာ့
အခ က္မ ဳး ဆုလုေၾကာင္း (က ဳပ္တု႔) ပထမ အဆုကု ပံုဖ က္ျပး၊ အဓပၸါယ္မဲာ့ စကားစု ျဖစ္ေအာင္ ေျပာင္းေျပာၾကတယ္။
စးပားေရးအေျခအေနက အေျခခံ ဆုတာ ဟုတ္တယ္။ ဒါေပမယ္ာ့၊ အေပၚယံအေဆာက္ အအံုက (လူတန္းစား တုက္ပလ
ဲ ု
ႏုင္ငံေရးနဲ႔ က ားကုတ္က ားခဲ လူတန္းစားတုက္ပဲ တုက္ယူျပး ရလာတဲာ့ ရလဒ္ ……ႏုင္ငံေရး ဥပေဒေရး ဖေလာ္ေဆာ္ဖ
ဆုင္ရာ သေဘာတရားေတ၊ ဘာသာေရးယံုၾကည္မႈေတ……) ဒါေတ အားလံုးက သမုင္းဆုင္ရာ ျဖစ္ေပၚမႈအေပၚ
လႊမ္းမုးသက္ေရာက္မႈ ရွပါတယ္။ ……ဒအေၾကာင္းတရားေတခ င္း ၾကားမွာ အျပန္အလွန္ဆက္ႏႊယ္မႈ ရွပါတယ္။
……ဒလုသာ မဟုတ္ရင္ သမုင္းေခတ္ေတကု သမုင္းပညာရပ္အရ ရႈျမင္သုးံ သပ္တာဟာ ရုးရွင္းတဲာ့ သခ ်ၤာညမွ ျခင္းေလး
အေျဖတက္ထုတ္တာထက္ေတာင္ ပုလယ္ေနလမ္ာ့မယ္။
ခုကာလမွာ က ဳပ္တ႔ု ေနာက္လုက္ေတက စးပားေရးအခ က္ကုပဲ အဓက အေလးေပးေနတာနဲ႔ ပတ္သက္လု႔၊
မာာ့စ္န႔ဲ က ဳပ္မွာလည္း တစတ္တပုင္းအားျဖင္ာ့ေတာာ့ တာ၀န္ မကင္းပါဘူး။ က ဳပ္တ႔က
ု ု ဆန္႔က င္သူေတက ဒအ ခ က္ကု
ျငင္းဆန္ခဲာ့ၾကေတာာ့၊ က ဳပ္တု႔မာွ လည္း ဒအဓကမူကုပဲ ေဇာင္းေပးေျပာရတဲာ့ အေျခအေန ေရာက္သား တယ္။
တျခားအေၾကာင္းအခ က္ေတနဲ႔ အျပန္အလွန္ သက္ေရာက္ပုက
ံ ု ရွင္းဖု႔ရာ အေျခေနမေပးခဲသ
ာ့ လု အခ န္ လဲ မရခဲာ့ဘူး။
(Engels to J. Bloch in Berlin, London, September 21, 1890)”
ကဲ..ဆုေတာာ့ မာာ့စ္ေရာ အန္ဂယ္ေရာ ဆုလုရင္းအမွန္က၊ စးပားေရး အုတ္ျမစ္က က န္လူမႈေရး၊ စးပားေရး၊
ႏုင္ငံေရး၊ ဘာသာေရး၊ ကုယ္က င္ာ့တရား အယူအဆ စတာေတ အားလံုးကု “တခုတည္းေသာ” “တေၾကာင္း
တည္းေသာ” နည္းနဲ႔ ျပဌာန္းေပးေနတာ မဟုတ္ဘူး။ ဒမ က္ႏွာစာေတ အားလံုးဟာ အျပန္အလွန္ သက္ေရာက္ မႈ၊
လႊမ္းမုးမႈ ရွၾကတယ္လု႔၊ လက္ခံထားတာ။ ဟုတ္ျပ ေရွ႕ဆက္ၾကရေအာင္။

၂။ လတ္လပ္တဲာ့ စတ္ဆႏၵ(Free Will)

ကုန္ထုတ္ဆက္ဆံေရးဟာ ကုန္ထုတ္လုပ္မႈမွာ ပါ၀င္ပတ္သက္ေနရသူေတရဲ႕ စတ္ဆႏၵအတုင္း စတ္တုင္းက

ျဖစ္တည္ေနတာ မဟုတ္ဘူး၊ သူတု႔ေတရဲ႕ စတ္ဆႏၵက ကင္းလတ္ ျဖစ္တည္ေနတယ္လု႔ ဆုတယ္။ ဒါေၾကာင္ာ့၊
မာာ့စ္၀ါဒမွာ လတ္လပ္တဲာ့ စတ္ဆႏၵ (Free Will)အတက္ ေနရာ မရွဘူးလု႔ စးပားေရးအျပဌာန္းခံ၀ါဒ ဆုသူ ေတက
စပ္စတ
ဲ ယ္။
ဘယ္၀ါဒကု ယံုၾကည္သူပဲျဖစ္ျဖစ္၊ ဒါဟာ လူမႈေဗဒဆုင္ရာ အမွန္တရား တခု ဆုတာ ထင္ရွားပါတယ္။
က ေနာ္တု႔ လူရယ္လု႔ မျဖစ္လာေသးခင္၊ ရွႏွင္ာ့ျပး လူမႈႏုင္ငံေရး အေဆာက္အအံု၊ ဓေလာ့ထံုးတမ္း၊ ဘာသာ စကားေတ
တည္ရွျပးသား ေလာကမွာ လူ ျဖစ္လာရတာ မဟုတ္လား။ ဒတည္ရွျပး အေျခအေနေတ အားလံုး ဟာ က ေနာ္တ႔ု
စတ္ဆႏၵအရ ေရးခ ယ္မႈေၾကာင္ာ့ ျဖစ္တည္ေနတာေတ မဟုတ္ဘူး။ က ေနာ္တု႔ လူရယ္လု႔ မျဖစ္ေသးခင္ကတုင္
ရွႏွင္ာ့ျပးသား။ ဥပမာ- က ေနာ္ဆုရင္ ဗုဒၶဘာသာ ဓေလာ့ထံုးတမ္း ယံုၾကည္သက္၀င္သူ အမ ားစု ရွတဲာ့ လူ႔အဖ႔အ
ဲ စည္းမွာ
လူ ျဖစ္လာတယ္။ စစ္အာဏာရွင္ စနစ္ေအာက္မွာ လူ ျဖစ္လာတယ္။ လူ အမ ားစုက လယ္ယာလုပ္ငန္းနဲ႔
အသက္ေမးျပး ဆင္းရဲမေ
ဲ တေနၾကတဲာ့ လူ႔အဖ႔အ
ဲ စည္းမွာ လူ ျဖစ္လာတယ္။ ပညာေလာ့လာရာမွာ ကုယ္ာ့စတ္ၾကဳက္
ေရးခ ယ္ခင္ာ့ မရတဲာ့၊ လတ္လပ္ခင္ာ့ မရွတဲာ့ ပညာေရးစနစ္ ေအာက္မွာ လူ ျဖစ္လာရတယ္။ ဘာသာစကား ဆုရင္
ဗမာစကား ေျပာတဲာ့ လူ႔အဖ႔အ
ဲ စည္းမွာ လူ ျဖစ္လာတယ္။ စသျဖင္ာ့ စသျဖင္ာ့ေပါာ့။ ဆုေတာာ့၊ ဒလုမ ဳး လူ႔အဖ႔အ
ဲ စည္းမွာ
ျဖစ္တည္ေနတာေတက က ေနာ္ာ့ဆႏၵအရ စတ္တုင္းက ေရးခ ယ္ထားတဲာ့ အေျခအေနေတ မဟုတ္ဘူး။
မာာ့စ္က ကုတ္ထုတ္ဆက္ဆံေရး အေၾကာင္းကု ေျပာေနတာဆုေတာာ့ စးပားေရးဘက္ ျပန္လွည္ာ့ရေအာင္။ မာာ့စ္
ဆုလုခ င္တာက၊ လူသားေတဟာ (လူသားေတ ကုယ္တုင္ မထန္းခ ဳပ္ႏုင္ေတာာ့တဲ)ာ့ စးပားေရး အေျခအေန ေတရဲ႕
ထန္းခ ဳပ္မႈ၊ ရက္စက္မႈကု ခံေနရတယ္လု႔ ဆုခ င္တာ။ ဒေနရာမွာ၊ မာာ့စ္အေနနဲ႔ ဘာအျပဌာန္းခံ သေဘာဘက္ကမွ
ရပ္တည္ေခ ပေနတာ မဟုတ္ဘူး။ အရင္းရွင္စးပားေရးစနစ္၊ ေငေၾကးစနစ္၊ စေတာာ့မားကတ္ စတာေတ အားလံုးကု
လူေတက ဖန္တးထားတာ မဟုတ္လား။ ခုက ကမၻာာ့စးပားေရး ပ က္ကပ္တု႔၊ ဘ႑ာေရး ေစ းကက္ အက ပ္အတည္းတု႔၊
ေငေၾကးေဖာင္းပမႈတ႔ု စတာေတက လူသားေတ ကုယ္တုင္ ကုယ္ေမးတဲာ့ ေမ ာက္ ကုယ္မႏုင္ ဆုသလု ျဖစ္လာတယ္။
ဒအရင္းရွင္စနစ္ကု လူသားေတက ဖန္တးခဲာ့တာ ဆုေပမယ္ာ့၊ ခုက လူသားရဲ႕ ထန္းခ ဳပ္ႏုင္စမ္းကု ေက ာ္လန္ေနတဲာ့၊
လူသားကုယ္တုင္ မထန္းခ ဳပ္ႏုင္ေတာာ့ဘဲ သးသန္႔ ျဖစ္တည္ ေနတဲာ့ အရာတခုလု ျဖစ္လာတယ္။ အက ဳးအဆက္က
ကုယ္ေမးတဲာ့ ေမ ာက္က ကုယ္ာ့ကု ျပန္ေခ ာက္တာ ခံေနရ ျပ။ ဒေစ းကက္ ျပႆနာေတေၾကာင္ာ့ ကမၻာေပၚက
မသားစုေပါင္း မ ားစာ၊ လူသန္းေပါင္းမ ားစာ ဒုကၡပင္လယ္ ေ၀ေနရတယ္။ ေနရာမဲာ့ စားရမဲာ့ ဘ၀ေတ ေရာက္ေနသူေတ
ရွတယ္။ ကဲ…မာာ့စ္ အဓက ဥးတည္ေျပာလုတာကု ဆက္ၾကည္ာ့ပါဥး။
ဒစးပားေရး အေျခအေနေတေၾကာင္ာ့၊ လူေတမွာ လူသားပပ လူရည္မွတဲာ့ ဘ၀အဓပၸါယ္ကု မရရွႏုင္ေတာာ့ဘူး။
အဓပၸါယ္ရွတဲာ့ ဘ၀ရည္မွန္းခ က္ေတ ခ မွတ္ျပး၊ ကုယ္ာ့ဘ၀ကု လူရည္သူရည္ ျပည္ာ့မွေအာင္ မတည္ေဆာက္
ႏုင္ေတာာ့ဘူး။ ဒလုေတ ျဖစ္ေနရတာ၊ စးပားေရး အေဆာက္အအံု အေျခအေနေတက ခလုတ္ကန္သင္းလု ျပဳထားလု႔လု႔
ဆုလုခ င္တာ။ ဒေတာာ့၊ ဒလု အကန္႔အသတ္ ခံထားရတဲာ့ အေနအထားကု မာာ့စ္ ေျပာေနတာက စးပားေရးအျပဌာန္းခံ၀ါဒ
ေခၚေခၚ၊ Causal Determinismေခၚေခၚဘက္က ရပ္ေျပာခ င္လု႔ မဟုတ္ဘူး။ ဒလု အကန္႔အသတ္ေတ ရွေနတာဟာ
သမုင္းေၾကာင္းအရ ယာယ ျဖစ္တည္မႈပါ၊ သမုင္းေၾကာင္းအရ ထာ၀ရ တည္ျမဲေနတဲာ့ ျပဌာန္းမႈၾကး မဟုတ္ဘူး။ ဒေတာာ့
မာာ့စ္ရဲ႕ တကယ္ာ့ လက္ေတ႔ ရည္ရယ္ခ က္က ဒါမ ဳး အကန္႔ အသတ္ မခံရဘဲ လူရည္သူရည္ ျပည္ာ့မွတဲာ့ ဘ၀မ ဳး
ဖန္တးႏုင္ေအာင္ ဒစနစ္ လည္ပတ္ေနပံုကု ရပ္တန္႔ ပစ္ၾက ပါလု႔ တုက္တန္းတာ။
(မွတခ
္ က္- အရင္းရွငစ
္ နစ္ေၾကာင္ာ့ ျဖစ္တည္လာတဲာ့ Alienationတ႔၊ု လူသားရဲ႕ Essence ဆတ
ု ဲာ့ အခ က္ေတကု မာာ့စရ
္ ႕ဲ
Economic and Philosophical Manuscript ေခၚ Paris Manuscript မွာ ေရးထားတယ္။ ခုေဆာင္းပါး ကေန
ေခ ာ္ေတာေငါာ့ သားမွာစးု လ႔ု အရွညမ
္ ေျပာေတာာ့ပါဘူး။ ဒစာတမ္းကု ၁၉၃၆ ၀န္းက င္ေလာက္ကမွ စပံုႏွပ္ တယ္။
ဒစာတမ္းကု ဗမာျပည္ လက္၀စ
ဲ ာေပမွာ ေရးသားေဆးေႏးတာ ခုထ လက္လမ
ွ း္ မွသေလာက္ မေတ႔မ ေသးပါ။
မတ္ေဆတေယာက္ ဒစာတမ္းကု ရွငး္ ျပဖ႔ု ေရးေနပါတယ္။ အဲဒေတာာ့မွ အျပည္ာ့အစံု ဖတ္ၾကပါ။)
မာာ့စ္၀ါဒဟာ စးပားေရးအျပဌာန္းခံ၀ါဒ ပါလ႔ု စပ္စရ
ဲ ာမွာ ဆဲထုတ္လာတတ္တဲာ့ ေနာက္ထပ္ အဆုတခုကု
ထပ္ၾကည္ာ့ရေအာင္။ ဘ၀က အသကု ျပဌာန္းတယ္ (Life determines consciousness.)ဆုတဲာ့ စကားကု
ယူသံုးျပးေတာာ့၊ မာာ့စ္၀ါဒဟာ စးပားေရး အျပဌာန္းခံ၀ါဒပါလ႔ု စပ္စတ
ဲ တ္ၾကတယ္။ လူပုဂဳလ္ေတရဲ႕ စတ္ဆႏၵကု စးပားေရ
အေျခအေနေတက ျပဌာန္းတယ္လု႔ အန္ဂယ္ရဲ႕ ေကာက္ခ က္တခ ဳ႕ကု ယူျပးေတာာ့ စပ္စၾဲ က တာလည္း ရွတယ္။
ဒေတာာ့၊ မာာ့စ္ ေဘာ္ဒါၾကး အန္ဂယ္က၊ လူပုဂဳလ္ရဲ႕ စတ္ဆႏၵဟာ အျမဲတမ္း စးပားေရး အေျခအေနရဲ႕ အျပဌာန္းခံ
ဆုတဲာ့အခ က္ကု လက္ခံသလား ဆုတာ ၾကည္ာ့ၾကရေအာင္။ အန္ဂယ္ ေျပာထားတာ တခုကုပဲ ထပ္ကုးကားရရင္၊
လူပုဂဳလ္ေတရဲ႕ စတ္ဆႏၵကု “စတ္ခံစားခ က္ သု႔မဟုတ္ ဆင္ျခင္သုးံ သပ္မႈ (passion or deliberation)”ကလည္း
ျဖစ္ေပၚလာေအာင္ျပဌာန္းေပးႏုင္တယ္၊ စးပားေရးအေျခအေန တခုတည္းက ျပဌာန္းေပးေနတာ မဟုတ္ဘူးလ႔ု
ဆုထားတယ္။ သမုင္းဆုင္ရာ ျဖစ္ရပ္ေတမွာ၊ စးပားေရး အေျခအေနက အႏွစ္သာရပုင္းအရ ျပဌာန္းတာရွေပမယ္ာ့၊
ဒတခုတည္းကပဲ လူေတကု ဘယ္လုေန၊ ဘယ္လုျပဳမူ ဆုတာမ ဳး ျပဌာန္းေပးေနတာ မဟုတ္ဘူးလု႔ ဆုတယ္။
ဒါာ့အျပင္၊ ဘ၀က အသကု ျပဌာန္းတယ္လု႔ မာာ့စ္က ဆုတာမွာ တရားေသ ဆုတာ မဟုတ္ဘူး။ စးပားေရး အေျခ
ခံက လူေတရဲ႕ အေတးအေခၚကု လံုး၀ ပံုသင္းျပဌာန္းတာကု မဆုလုဘူး။ ဓနရွင္ မသားစုမွာ ေမးလာလု႔ ဓနရွင္
စတ္ဓါတ္ပဲ ရွမွာပါကာလ႔ု ဆုလုတာ မဟုတ္ဘူး။ လူေတရဲ႕ သစတ္ဟာ စးပားေရး အခ က္အလက္ေတရဲ႕ စက္
ရုပ္ကေလးေတလု အျပဌာန္းခံ၊ အျပဳခံပါလ႔ု တဖတ္ပတ္ ဆုလုတာ မဟုတ္ဘူး။ ဒါေၾကာင္ာ့၊ “အေစာပုင္းကာလ
(ဓနရွင္ေတာ္လွန္ေရးေတ)မွာ၊ သူေကာင္းမ ဳးထဲက တခ ဳ႕လည္း ဓနရွင္ေတဘက္ ပါသားတာ ရွတယ္။ အခုလဲ (ပစၥည္းမဲာ့
ေတာ္လွန္ေရးမွာလဲ)၊ ဓနရွငထ
္ ဲက တခ ဳ႕ဟာ ပစၥည္းမဲာ့ အလုပ္သမားေတဘက္ ပါလာမွာပါ။ အထူးသ ျဖင္ာ့
သမုင္းျဖစ္ေပၚတုးတက္မႈ တခုလံုးကု နားလည္သေဘာေပါက္တဲာ့ ဓနရွင္အေတးအေခၚသမားေတေပါာ့”လု႔ မာာ့စ္က
ဆုတယ္။ နမူနာကေတာာ့၊ မာာ့စတ
္ ု႔ အန္ဂယ္တု႔ လနင္တု႔ေပါာ့ဗ ာ။ ဗမာမွာဆု ဗဟန္း ေအာင္ဆန္း စသ ျဖင္ာ့ေပါာ့။ ဒလု
ဘက္ေျပာင္းလာတာ အနည္းစုဆုရင္လည္း၊ နဂု လူမႈဖ႔စ
ဲ ည္းတည္ေဆာက္ပံုမွာ သူတု႔က အခင္ာ့ အေရး
ပုခံစားေနရသူေတ ျဖစ္တာေၾကာင္ာ့၊ ရွရင္းစဲ အေနအထားကု မစန္႔ႏုင္လု႔ပဲ။ အဲေတာာ့၊ စံသာလု႔ ေနျမဲေန ေနသူေတကု
ခင္ဗ ား တရားသားေဟာလဲ ဆင္းေပးမွာ မဟုတ္ဘူး၊ သူတု႔ကု ပလႅင္ေပၚ မာစးဒးေပၚ ထုင္ခင္ာ့ ေပးျပး လူမ ားစုကု
လက္လႈပ္မွ ပါးစပ္လႈပ္ရတဲာ့ ဘ၀ေရာက္ေအာင္ ဖန္တးထားတဲာ့ ဒလူမႈအေဆာက္အအံုၾကး ကု ဖ က္သမ္းႏုင္မွသာ
ရလမ္ာ့မယ္လု႔ မာာ့စ္က ဆုတယ္။
ကဲ ဒေတာာ့၊ ဒမတရားတဲာ့ လူမႈစနစ္ကု ျဖဳျပး အသစ္ေဆာက္ဖု႔ ဆုတဲာ့ မာာ့စ္ဟာ လူသားေတရဲ႕ လူမႈဒုကၡေတက
ေန လတ္ေျမာက္ေရးကု ရည္ရယ္ေရွးရႈေနတာပဲ။ (လူမႈစနစ္ေဟာင္းထဲမွာ) ကုယ္လုပ္ေဆာင္ေနတာေတက
ဘာေၾကာင္ာ့ လုပ္ေနရသလဲ၊ ဘယ္သူေတအတက္ ပုအက ဳးရွသလဲ၊ မသနားမလည္ဘဲ ျပဳမူလုပ္ကုင္ေနရသေရ႕
လူေတဟာ မလတ္လပ္ေသးဘူးလု႔ ဆုႏုင္မယ္။ အုပ္ခ ဳပ္သူ လူတန္းစားေတရဲ႕ အေတးအေခၚဂ င္းေတကု
ကုယ္ာ့ေခါင္းထဲ အျပည္ာ့ထည္ာ့ျပး၊ အဟုတ္ၾကးမွတ္ လုပ္ေနရင္ေတာာ့၊ ဒလူဟာ မလတ္လပ္ေသးဘူးလု႔ ဆုရမယ္။
ဒေနရာမွာ၊ မာာ့စ္ရဲ႕ သမုင္းအေတးအေခၚက ကုယ္ာ့လုပ္ရပ္ရဲ႕ လူမႈေရး ႏုင္ငံေရး ဥးတည္ခ က္ေတက ဘာေတ လဲ၊
ဘယ္ဆ ဥးတည္ေနသလဲ ဆုတာကု ျပန္သံုးသပ္ေအာင္ အေထာက္အကူျပဳတယ္။ မာာ့စ္ရဲ႕ အေတးအေခၚ လက္နက္နဲ႔၊
အုပ္ခ ဳပ္သူ လူတန္းစား ပံုမွားရုက္ထားတဲာ့ အတုအလမ္အညာေတကု ခာခ ပယ္သတ္ေပးျပး၊ ပက တ အရွတရားကု
ျမင္လာေအာင္ ကူေပးႏုင္တယ္။
ဒလု မွန္ကန္တဲာ့ သမုင္းအျမင္ ရလာျပဆုမွ၊ ကုယ္ာ့အျပဳအမူေတကု ျပန္သံုးသပ္ျပးေတာာ့၊ ကုယ္ဥးတည္ခ က္က
ဘာလဲ၊ လူ လူခ င္းတူတူ လူလု မေနရတဲာ့ ဘ၀လား၊ လူသားပပ လူရည္သူရည္ ျပည္ာ့မွေအာင္ ဘ၀အဓပၸါယ္ကု
ျဖည္ာ့ဆည္းခင္ာ့ ေပးထားတဲာ့ ဘ၀အေျခအေနလား၊ ဒာ့အတက္ ဘာေတက ကန္႔သတ္ထားသလဲ၊ ဒကန္႔သတ္ခ က္ ကု
ဘယ္လု ဖယ္ရွားမလဲ စသျဖင္ာ့ စဥ္းစားသံုးသပ္ျပးေတာာ့မွ၊ ဆင္ျခင္ဥာဏ္အရ ျဖစ္ေပၚလာတဲာ့ ဆႏၵ (Rational Will)
ရွလာမယ္။ ဒေတာာ့ ဆင္ျခင္ဥာဏ္အရ ျဖစ္ေပၚလာတဲာ့ ဆႏၵအရ လက္ေတ႔ လုပ္ေတာာ့မယ္ ဆု ပါစ႔။ု ကုယ္လုလားတဲာ့
လူရည္သူရည္မွ ဘ၀ဖန္တးပုင္ခင္ာ့ကု ကုယ္ာ့စတ္ကူး၊ စတ္ဆႏၵ တခုတည္းနဲ႔ ခ က္ခ င္း တည္ေဆာက္လု႔ ရတာ
မဟုတ္ဘူး။ လတ္တေလာ ကန္႔သတ္ထားတဲာ့ အေျခအေနေတ ရွေနတယ္။ ဒါေၾကာင္ာ့၊ ခင္ဗ ားက မာာ့စ္၀ါဒ
လက္နက္ေၾကာင္ာ့၊ ကုယ္ာ့ရဲ႕ ဆင္ျခင္ဥာဏ္သ ဆႏၵကု နားလည္သားျပမု႔၊ ကုယ္ဘာလုပ္ခ င္ တယ္
ကုယ္ဘာလုပ္မယ္ဆုတာ သေတာာ့ သေနျပ။ ဒာ့အတက္ လတ္လပ္တယ္လု႔ ေျပာမယ္ဆု ေျပာလု႔ေတာာ့ ရတယ္။ ဒါေပမဲာ့
ကန္႔သတ္ထားတဲာ့ အေျခအေနေတေအာက္က လတ္လပ္ေနတာပဲ ရွေသးတယ္။
ဒါေပမယ္ာ့၊ ဒအေျခအေနေတေအာက္မွာ လူရယ္လု႔ ျဖစ္တည္ေနရတာေၾကာင္ာ့၊ က ေနာ္တု႔ လုပ္သမွ တုင္းကု
ဒ အေျခအေနေတက လံုး၀ ျပဌာန္းေပးထားတာလု႔ေတာာ့ မဆုလုဘူး။ ဒေနရာမွာ မာာ့စ္ ေရးသားခ က္တခုက၊ “လူ
သားေတဟာ ကုယ္ာ့သမုင္းကု ကုယ္တုင္ ဖန္တးသူေတ ျဖစ္တယ္။ ဒါေပမယ္ာ့၊ သမုင္းကု ကုယ္စတ္ေက နပ္ သလု
ဖန္တးႏုင္တာေတာာ့ မဟုတ္ဘူး၊ (ဆုလုတာက) ကုယ္ာ့စတ္ၾကဳက္ ေရးခ ယ္ထားတဲာ့ အေျခအေနေတ ေအာက္မွာ
သမုင္းကု ဖန္တးႏုင္တာ မဟုတ္ဘူး။ အတတ္က လက္ဆင္ာ့ကမ္း ပါလာတဲာ့ အေျခအေနေတ ေအာက္မွာ ဖန္တးရတာ
ျဖစ္တယ္” လု႔ ဆုတယ္။ ဒစာပဒ
ု ္ကု ေခးကတက္က ေက ာ္၀င္း ကုးကားတာလည္း ေတ႔ဖူးျပပဲ။ ခက္တာက၊ ဒစာပုဒ္ကု
မာာ့စ္ ေရးသားတာက ေခးကတက္က နန္းေတာ္ေစာင္ာ့ေခး ေဟာင္သလု၊ တည္ရွျပး လူမႈေလာကက က ေနာ္တု႔
လူသားေတရဲ႕ အျပဳအမူတုင္းကု အေၾကာင္းတရားအရ လံုး၀ ျပဌာန္းျပး တာကု မဆုလုဘူး။ က ေနာ္တု႔ လူသားေတက
ျပင္ပအေၾကာင္းတရားေတ ျပဳသမွ ႏုေနရတာ၊ ျပန္တန
ု ႔ျ္ ပန္ရုံ သက္သက္ အလုပ္ လုပ္ေနရတဲာ့ အျပဌာန္းခံ
စက္ရုပ္သေဘာမ ဳး ဆုလုတာ မဟုတ္ဘူး။ တဖက္မွာ လူသား ေတဟာ ကုယ္ာ့သမုင္းကု ကုယ္တုင္ဖန္တးသူေတလ႔ု
ဆုတာဟာ၊ လူသားေတရဲ႕ ကုယ္ကံၾကမၼာ ကုယ္ဖန္ တးႏုင္စမ္း (Rational Autonomy)ကု မာာ့စ္က အေလးထားတာကု
ျပတယ္။ ဒါေပမယ္ာ့၊ ဒလု ကုယ္ာ့ကံၾကမၼာကု ကုယ္တုင္ ဖန္တးႏုင္စမ္း ရွသူ လူသားဟာ ဘ၀ကု စတ္ၾကဳက္
ဖန္တးတည္ေဆာက္ခင္ာ့ မရႏုငေ
္ သးဘူး၊ ဘာလု႔လဲ ဆုေတာာ့ ဒကုယ္ာ့ကံၾကမၼာကု ဖန္တးႏုင္ခင္ာ့ကု ကန္႔သတ္ထားတဲာ့
လူမႈစးပားေရး အေဆာက္အအံုရဲ႕ ကန္႔သတ္မႈေတ ရွေနေသးတယ္လု႔ မာာ့စက
္ ပကတအရွကုလည္း
မးေမာင္းထုးျပတယ္။
ဆုေတာာ့၊ မာာ့စ္က လူသားရဲ႕ လတ္လပ္တဲာ့ဆႏၵကု အျပဌာန္းခံသက္သက္ ပံုေဖာ္ေနတာလည္း မဟုတ္ဘူး။
လတ္လပ္တဲာ့ဆႏၵရဲ႕ အခန္းက႑ကု ျငင္းပယ္ေနတာလည္း မဟုတ္ဘူး။ လူသားေတရဲ႕ ကုယ္ာ့သမုင္းကု ဖန္တး ႏုင္စမ္း၊
ကုယ္ာ့ကံၾကမၼာကု ကုယ္တုင္ အျပည္ာ့အ၀ ဖန္တးႏုင္စမ္း မရွေအာင္၊ ကန္႔သတ္ခံထားရတဲာ့ အေျခအေန ေတကု
ညႊန္ျပျပး၊ ဒကန္႔သတ္ခ က္ေတကု ဖယ္ရွားသုတ္သင္ပစ္ဖု႔ လမ္းညႊန္ျပေနတာ ျဖစ္တယ္။ မာာ့စ္ရဲ႕ သမး က တေန႔မွာ၊
မာာ့စ္ကု “အေဖ အမုန္းဆံုးအရာ ဘာလဲ”လု႔ ေမးေတာာ့၊ မာာ့စ္က “အလႊမ္းမုးခံထားရမႈ (Subordination)” လ႔ု
ျပန္ေျဖတယ္။ မာာ့စ္က လူသားေတရဲ႕ လတ္လပ္ခင္ာ့ (Autonomy)ကု ပကတ လႈမႈစး ပားေရး အေဆာက္အအံုက
ကန္႔သတ္ထားခံရေၾကာင္း နက္နက္နဲနဲ ျမင္သူ ျဖစ္တယ္။ ကုယ္ကံၾကမၼာကုယ္တုင္ ျပဌာန္းခင္ာ့ (Autonomy)ကု
ျမတ္ႏုးသူ ျဖစ္တယ္။

၃။ သမင
ု း္ တမ္းညႊတခ
္ က္

သမုင္းေရးရာ ရုပ္၀ါဒအရ သမုင္းျဖစ္စဥ္န႔ဲ ႏုင္ငံေရး ျဖစ္ရပ္ေတကု ရွင္းလင္းျပရာမွာ တရားေသသေဘာ၊

ဒဌဓမၼ သေဘာ ေျပာေနတာ မဟုတ္ဘူး။ လူမႈအေဆာက္အအံုကု သံုးသပ္ျပးေတာာ့ ပကတအရွတရားအရ ဒျဖစ္စဥ္၊
ျဖစ္ရပ္ေတအေပၚ ဘယ္လု သက္ေရာက္မႈ ရွေနသလဲ၊ သမုင္းဥးတည္ခ က္လားရာ ၀ါ တမ္းညႊတ္ခ က္က ဘာ လဲ
ဆုတာကုပဲ ရွင္းေနတာ ျဖစ္တယ္။ ဒႏုင္ငံေရး ျဖစ္ရပ္တခုကေတာာ့၊ ဒအခ န္ ဒကာလ ဒေနရာမွာ ဒနည္းအ တုင္း
ဘယ္သူရဲ႕ ေဆာင္ရက္ခ က္ေၾကာင္ာ့ ေျမၾကးလက္ခတ္မလဲ ျဖစ္ကု ျဖစ္မွာပါလ႔ု ေဗဒင္ေဟာေနတာ မဟုတ္ဘူး။
ဘယ္အျဖစ္အပ က္ေတ ျဖစ္ေပၚျပးမွ၊ ဘယ္လူပုဂဳလ္ရဲ႕ လုပ္ေဆာင္ခ က္ေၾကာင္ာ့ ဒႏုင္ငံေရး ျဖစ္ ရပ္ၾကး
ေပၚလာမွာပါလ႔ု သမုင္းတမ္းညႊတ္ခ က္ကု ေဟာကန္းထုတ္ျပေနပံုဟာလည္း သပ္မစံလွပါဘူး။ ခုင္မာမႈ လည္း
မရွပါဘူး။ ဒါမ ဳး ေျပာေဟာခ က္ကုလည္း သမုင္းတမ္းညႊတ္ခ က္ကု ေျပာေနတာလ႔ု မဆုထုက္ပါဘူး။ ဥပ မာ- ဗမာက
ႏုင္ငံေရးပ႑တ္ေယာင္ ဖမ္းျပတဲာ့ ေက ာ္၀င္းလု လူေတကေတာာ့၊ “အတၱေနာမတ” စကားလံုးကု ဆ သည္မ
လက္သုပ္ဖတ္လု သံုးခ င္တုင္း သံုးျပးေတာာ့၊ ေဒၚစုကေတာာ့ ဘယ္လု ဘယ္ကဲာ့သု႔ ကမ္းလွမ္းရင္၊ တပ္ ဘက္ကေတာာ့
ဘယ္လု ဘယ္ကဲာ့သု႔ ရပ္တည္ရင္၊ ဘယ္လု ေစ းဆစ္ရေၾကာင္း စတာမ ဳးေတ ႏုင္ငံေရးလားရာ သံုးသပ္ခ က္မ ဳး
ေရးတာေတ ဖတ္ေနရေတာာ့ ဗမာစာနယ္ဇင္း ေလာကကု ဆလံသမပါတယ္။ လတ္လပ္ျပးစ ကာလ စာနယ္ဇင္းတခ ဳ႕ရဲ႕
အေရးအသားမ ဳးကု ျပန္တမ္းတမပါတယ္။ လက္စသတ္ေတာာ့…ၾသ….ေက ာ္၀င္း ဆုတာ ပစ
ဲ ားကုးလု႔ပဲ မွတ္ခ က္ျပဳျပး
ကုယ္ာ့စတ္ ကုယ္ဘာသာ ေျဖရပါတယ္။ ၾကက္ေစ းတန္းက ေစ းသည္ အက င္ာ့ မေပ ာက္ေသးတာလဲ ျဖစ္မွာေပါာ့ေလ။
သမုင္းရုပ္၀ါဒအရ ျပင္သစ္ေတာ္လွန္ေရးကု ေရးျပဆုရင္၊ ၁၇၈၉တင္း ျဖစ္ရပ္ေတရယ္ Mirabeauနဲ႔ Sie’yes
တု႔ရဲ႕ ေဆာင္ရက္ခ က္ေတရယ္ေၾကာင္ာ့၊ ျပင္သစ္ျပည္ရဲ႕ စးပားေရး အေျခအေန၊ လူတန္းစား တုက္ပအ
ဲ ေျခအ
ေနေတက ေတာင္းဆုေနတဲာ့ ႏုင္ငံေရး အေျပာင္းအလဲကု ေဖာ္ေဆာင္ႏုင္ခဲာ့သည္လု႔ပဲ ေရးမယ္။ သမုင္းရုပ္၀ါဒ အရ
သမုင္းတမ္းညႊတ္ခ က္ကု ရွင္းျပရာမွာ၊ ဒသမုင္းျဖစ္ရပ္ကေတာာ့ ဒအခ န္ ဒကာလ ဒပံုစံအတုင္း ဒလူေတရဲ႕
လုပ္ေဆာင္ခ က္အရ အေျပာင္းအလဲ ျဖစ္ဖု႔ လုတယ္လု႔ ရွင္းမွာ မဟုတ္ဘူး။ ရွင္းစရာလည္း မလုဘူး။ သမုင္း
တမ္းညႊတ္ခ က္ တခုေၾကာင္ာ့ ေတာ္လွန္ေရး ေပၚလာတယ္ ဆုတာဟာ၊ ဒအတုင္း တေသမတမ္း ျဖစ္ေပၚရမယ္ မုခ လ႔ု
ဆုလုတာ မဟုတ္ဘူး။ သမုင္းရုပ္၀ါဒအရ လူတဥးတေယာက္ရဲ႕ အျပဳအမူန႔ဲ အေတးအေခၚကု အေသး စတ္ ရွင္းေနျပ
ဆုရင္လည္း၊ ဒလူဟာ သမုင္းတမ္းညႊတ္ခ က္အတက္ အေရးပါတဲာ့ လူမႈအမ ဳးအစားတရပ္အေပၚ ၾသဇာရွေနတာ
သု႔မဟုတ္ ကုယ္စားျပဳတာမ ဳး ရွမွသာ ေရးတယ္။ ဥပမာ- ၁၉ ရာစု အေစာပုင္းက၊ ျပင္သစ္မွာ (ဆန္႔က င္ဘက္)
လူတန္းစားခ င္း အင္အားညေနခ န္ ျဖစ္လ႔၊ု နပုလယန္ရဲ႕ ႏုင္ငံေရး ရည္မွန္းခ က္ေတဟာ ဒအ ေျခအေနနဲ႔ ဘယ္လု
ကုက္ညေၾကာင္း၊ ဒလုမ ဳး ရည္ရယ္ခ က္ ရွသူ ေခါင္းေဆာင္မ ဳး ျပင္သစ္မွာ တက္လာႏုင္ ေခ ရွေၾကာင္း၊
ရွင္းလင္းျပလမ္ာ့မယ္။ နပုလယန္ဆုတဲာ့ ဒလူမွာေတာာ့ ဒရည္မန
ွ ္းခ က္ေတ ရွတယ္ ဆုတာမ ဳး ေျပာမွာ မဟုတ္ဘူး။
ဒနည္းအားျဖင္ာ့၊ နပုလယန္ရဲ႕ ရည္မွန္းခ က္၊ ဆံုးျဖတ္ခ က္ေတဟာ ဘယ္လု သမုင္းတမ္း ညႊတ္ခ က္
အေျခအေနေအာက္မွာ ခ မွတ္ရတာ ျဖစ္ေၾကာင္း ရွင္းျပးသားပဲ။
ဆုေတာာ့၊ တပတ္ျပန္လွည္ာ့ ေျပာစရာ ရွလာျပန္တယ္။ လူေတရဲ႕ အျပဳအမူကု စးပားေရးအေျခအေနေတက အ
ေၾကာင္းတရားအရ ျပဌာန္းေပးေနလု႔ သမုင္းတမ္းညႊတ္ခ က္ကု ရွင္းႏုင္တာေပါာ့၊ ဒါက စးပားေရးအျပဌာန္းခံ၀ါဒ
မဟုတ္လု႔ ဘာတုန္းဗ လု႔ အထန္႔တက္လာႏုင္တယ္။ ဆုၾကပါစ႔ု (၁) မလမ
ဲ ေသ ျဖစ္လာႏုင္တဲာ့ အေျခအေနတခု ၊
ရလဒ္တခု ေပၚထက္လာဖ႔ု လံုေလာက္တဲာ့ အေျခအေနေတ ၀ါ သမုင္းတမ္းညႊတ္ခ က္ ရွေနျပ ဆုပါေတာာ့။ (၂) ဒါေပမယ္ာ့၊
ဒအေျခအေနေတက လူေတ ဘယ္လု ျပဳမူမလဲ ဆုတာကု လံုး၀ ျပဌာန္းထားတာလည္း မဟုတ္ျပန္ ဘူး။ လံုး၀
ျပဌာန္းမထားဘူး ဆုတာ၊ ဒသမုင္းတမ္းညႊတ္ အေျခအေနေတ ျဖစ္ထန္းေနေပမယ္ာ့၊ ဒတမ္းညႊတ္ ခ က္ရဲ႕
ေစာ့ေဆာ္မႈအတုင္း လူေတက ျပဳကု ျပဳမူမယ္လု႔ တရားေသ ျပဌာန္းထားတာ မဟုတ္ဘူး။ တျခားအျပဳအ မူတခုကုလည္း
ေရးခ ယ္ခင္ာ့ ရွတယ္။ ဒေရးခ ယ္ခင္ာ့ကု မေရးခ ယ္ႏုင္ေအာင္ ကန္႔သတ္ထားတာလည္း မရွဘူး။ ဥပမာ- ရွစ္ေလးလံုး
အေရးေတာ္ပုံ ကာလမွာ လူမႈစးပားေရး ခ တ္ျခံဳက မႈဟာ အထတ္အထပ္ ေရာက္ေနျပ။ ဒါ ေၾကာင္ာ့၊ အုပ္စုးသူေတကု
ေတာ္လွန္မယ္ာ့ လူထုေတာ္လွန္ေရး ေပၚေပါက္ႏုင္ေခ တမ္းညႊတ္ခ က္ ရွေနျပ ဆုပါ ေတာာ့။ ဒအေျခအေနေအာက္မွာ၊
လူတေယာက္ဟာ ကုယ္တုင္ ၀င္ပါမလား၊ ၀င္မပါဘဲ ေနမလားဆုတာ ေရး ခ ယ္ခင္ာ့ ရွတယ္။ ဒတမ္းညႊတ္ခ က္ေၾကာင္ာ့
မလမ
ဲ ေသ ပါကု ပါၾကလမ္ာ့မယ္လု႔ ျပဌာန္းခံထားရတာ မဟုတ္ဘူး။ ဆုေတာာ့၊ ဒလုမ ဳး တမ္းညႊတ္ခ က္ အေျခအေနေတ
ရွေနေပမယ္ာ့၊ ဒအေျခအေနေတက လူေတရဲ႕ ေရးခ ယ္မက
ႈ ု မျဖစ္မေန ျပဌာန္းေပးထားတာ မဟုတ္တဲာ့အတက္၊
ဒအေျခအေနေအာက္မွာ လူေတရဲ႕ ေရးခ ယ္ျပဳမူမႈဟာ ပါသည္ျဖစ္ေစ မပါသည္ျဖစ္ေစ၊ စးပားေရးအေျခအေနေတရဲ႕
အေၾကာင္းတရားအရ လံုး၀ အျပဌာန္းခံ ထားရတာ မဟုတ္ဘူး။ ဒာ့အတက္၊ သမုင္းရုပ္၀ါဒအရ ရွင္းလင္းဖင္ာ့ဆုတဲာ့
သမုင္းတမ္းညႊတ္ခ က္ ဆုတာ လူေတ ကု အျပဌာန္းခံသေဘာ ျမင္တာ မဟုတ္ဘူး။ မာာ့စ္၀ါဒဟာ စးပားေရး
အျပဌာန္းခံ၀ါဒ မဟုတ္ဘူး။
လူေတမွာ လတ္လပ္တဲာ့စတ္ (Free Will) ရွေၾကာင္း (လူမႈအေျခအေနေတနဲ႔ ကင္းလတ္ျပး) လတ္လပ္မႈကု
လက္ခံယံုၾကည္သူ လစ္ဘာတာရးယန္း (Libertarians)ေတေတာင္မွ၊ လူေတ ဘယ္လု ျပဳမူမယ္ ဆုတာ
ခန္႔မွန္းႏုင္တဲာ့အခါေတ ရွေၾကာင္း ၀န္ခံၾကရတယ္။ ဥပမာ ဆုပါစ႔၊ု မနက္ အမ္ကေန ျမဳ႕ထဲ မထက္ခင္ ရာသဥတု
ၾကည္ာ့လုက္ေတာာ့ မုးအံု႔ေနတယ္၊ ဒေန႔ေတာာ့ မုးရာႏုင္ေခ ရွတယ္လု႔ မွန္းဆျပးေတာာ့ ထးယူသားတဲာ့ အျပဳ အမူမ ဳး။
မုးအံု႔ေနတဲာ့ အေျခအေနေၾကာင္ာ့ လူေတေတာာ့ မျဖစ္မေန ထးေတ ယူျပးမွ အျပင္ထက္ၾကမွာပဲလု႔၊ အေျခအေနက
လူေတရဲ႕ အျပဳအမူကု လံုး၀ ျပဌာန္းေပးထားတာ မဟုတ္ဘူး။ မယူခ င္ရင္လည္း မယူႏုငတ
္ ဲာ့ ေရးခ ယ္ခင္ာ့အတက္
ဘယ္သူကမွ ကန္႔သတ္ထားတာ မဟုတ္ဘူး။ ဆုေတာာ့၊ မုးအံု႔ေနလု႔ မုးရာႏုင္တယ္ တက္ဆျပး ထးယူ
ထက္လာသူကုလည္း ခင္ဗ ားကေတာာ့ မုးအျပဌာန္းခံ ျဖစ္ေနျပလု႔ ဆုလု႔မရဘူး။ မာာ့စ္ ေျပာတဲာ့ ပစၥည္းမဲာ့ လူတန္းစား
ေအာင္ပဲ ဆုတာမ ဳးကလည္း အလားတူပဲ။ စးပားေရးအျပဌာန္းခံ၀ါဒအရ ေျပာတာ မဟုတ္ဘူး။ ဆုပါစ႔ု (၁)
လူအေရအတက္ အေတာ္မ ားမ ားက အျပဳအမူတခုကု လုပ္ေဆာင္ဖု႔ တမ္းညႊတ္ခ က္ ရွေနတယ္၊ (၂) ဒအျပဳအမူကု
မလုပ္ေအာင္ ဘယ္အရာကမွလည္း သူတု႔ကု တားျမစ္ မထားဘူး၊ (၃) ဒလူ အေရအတက္ရဲ႕ ျပဳမူခ က္
အစုအေပါင္းကလည္း ရလဒ္တခု ထက္ေပၚလာႏုင္တဲာ့အထ အေျခအေနေတ လံုေလာက္ေနတယ္။ ဒါဆုရင္၊
ဒရလဒ္ေတာာ့ ျဖစ္ေပၚလာႏုင္မယ္ာ့ တမ္းညႊတ္ခ က္၊ အလားအလာ ရွေနျပလ႔ု က ေနာ္တု႔ေတ အေၾကာင္းအက ဳးအရ
သမုင္းရွင္းလင္းခ က္ မေပးႏုင္ေပဘူးလား။
ဆုပါစ႔၊ု လူေတက ကုန္ထုတ္အင္အားစု တုးတက္ေအာင္ လုပ္ေဆာင္ လုၾကတယ္။ ဒကုနထ
္ ုတ္ အင္အားစု
တုး တက္မႈနဲ႔ ပုင္ဆုင္ပုက
ံ ု လုက္လု႔၊ ကုန္ထုတ္ဆက္ဆံေရး တရပ္ဟာ လုက္ေလ ာညေထ ေပၚလာရတယ္။ ဒါဆု၊
ကုန္ထုတ္အင္အားစု တုးတက္မႈ အဆင္ာ့တခုကု ထပ္တုးတက္လာတဲာ့အခါ၊ နဂု ကုန္ထုတ္ဆက္ဆံေရးကလည္း
ဒတုးတက္မႈနဲ႔ လုက္ေလ ာညေထ မျဖစ္ေတာာ့တဲာ့အခါ၊ ကုန္ထုတ္ဆက္ဆံေရး ပံုစံတရပ္ေတာာ့ ေပၚလာႏုင္တဲာ့
တမ္းညႊတ္ခ က္ ရွတယ္လု႔၊ သမုင္းဆရာက စဥ္းစားမယ္။ ဒါာ့အျပင္၊ အရင္းရွင္စနစ္ ကုန္ထုတ္ဆက္ဆံေရးဟာ
အေစာပုင္း ကုန္ထုတ္အင္အားစု တုးတက္ခါစကေတာာ့ လုက္ေလ ာညေထ ျဖစ္တယ္။ က န္စနစ္၊ ပေဒသရာဇ္ စနစ္
ကုန္ထုတ္ဆက္ဆံေရးထက္ ကုန္ထုတ္အင္အားစု ဆက္လက္တုးတက္ေရးကု အားေကာင္းေစတယ္ ဆု ပါေတာာ့။
ဒါေပမယ္ာ့၊ ခုေနာက္ပုင္းမွာ အရင္းရွင္ ကုန္ထုတ္ဆက္ဆံေရးဟာ ကုန္ထုတ္အင္အားစု ဆက္လက္
တုးတက္ေရးအတက္ အဟန္႔အတားျပဳေနျပ ဆုရင္၊ သမုငး္ ဆရာ စဥ္းစားျပ။ ကုန္ထုတ္အင္အားစု ဆက္လက္
တုးတက္ေရးအတက္ အရင္းရွင္ ကုန္ထုတ္ဆက္ဆံေရးဟာ က န္စနစ္၊ ပေဒသရာဇ္စနစ္ ကုန္ထုတ္ဆက္ဆံေရး ကု
အစားထုး ေအာင္ႏုင္လာတယ္ ဆုရင္၊ အခု အဟန္႔အတား ျပဳေနျပျဖစ္တဲာ့ အရင္းရွင္ ကုန္ထုတ္ဆက္ဆံေရး ကု
ဆုရွယ္လစ္ ကုန္ထုတ္ဆက္ဆံေရးနဲ႔ အစားထုးႏုင္တဲာ့ တမ္းညႊတ္ခ က္ ရွေနျပလ႔ု သမုင္းဆရာအဖု႔ ဆင္ေျခ
နဂံုးဆႏ
ဲ ုင္တယ္။
မာာ့စ္က ေရွးဥး ရုပ္၀ါဒ Condillac နဲ႔ Helvetius တု႔ ဆုသလု၊ “အေျခအေနေတက လူကု စမံတယ္ (Men are
made by circumstances)” ဆုတဲာ့ အဆုတခုတည္းကု ဆုခဲာ့တာ မဟုတ္ဘူး။ ေရွးဥး ရုပ္၀ါဒေတဟာ လူရဲ႕ ျပဳမူ
ဖန္တးႏုင္စမ္း (Active side)ကု လစ္လ ဴရႈထားတယ္လု႔ မာာ့စ္က ျမင္တယ္။ ဒါေၾကာင္ာ့၊ သူက “လူသားေတက
အေျခအေနေတကု ေျပာင္းလဲတယ္ (Men change their circumstances)” လု႔ မာာ့စ္က ဆုတယ္။ ဒါေၾကာင္ာ့၊
မာာ့စ္၀ါဒဟာ စးပားေရး အျပဌာန္းခံ၀ါဒ မဟုတ္ပါဘူး။ မာာ့စ္ရဲ႕ သမုင္းရုပ္၀ါဒ လက္နက္ အကူနဲ႔၊ လူမႈအေဆာက္ အအံုရဲ႕
ပကတ အရွတရားကု ျမင္ေအာင္ ၾကည္ာ့ျပး၊ လူသားပပ လူရည္သူရည္ ျပည္ာ့၀တဲာ့ ဘ၀တခု ျဖည္ာ့ဆည္း ႏုင္ေရးမွာ
အဟန္႔အတား ျပဳေနတဲာ့ လူမႈစးပားေရး အေဆာက္အအံုရဲ႕ ျပႆနာကု သေဘာေပါက္လာေအာင္ ကူေပးတယ္။
ဒနည္းအားျဖင္ာ့၊ လူရည္မွ ဘ၀ျဖစ္တည္ခင္ာ့ ရရွလုေရး ဆင္ျခင္ဥာဏ္သ ဆႏၵ ေပၚေပါက္လာတယ္ ။ ဒဆင္ျခင္ဥာဏ္သ
ဆႏၵရဲ႕ ဆံုးျဖတ္ခ က္အရ၊ တည္ဆဲ လူမႈစးပားေရး အေျခအေနကု ေျပာင္းလဲဖ႔ု လုပ္မယ္။ ဒါဟာ လူမႈစးပားေရး
အေျခအေနေတက တရားေသျပဌာန္းေပးလုက္လု႔၊ လူက လုက္လုပ္ရတာ မဟုတ္ဘူး။ သူ႔ဆင္ျခင္ ဥာဏ္သ ဆႏၵအရ
လူမႈဒုကၡက လတ္ေျမာက္ေရးအတက္ စနစ္ေဟာင္းကု ျဖဳရာမွာ အမွန္တကယ္ ပါ၀င္ရမယ္လု႔ သလာတာ၊ (လူရည္မွ
ဘ၀ ျဖစ္ခင္ာ့ရွေရးအတက္) ဒလု တုက္ပ၀
ဲ င္ရမွာဟာ သမုင္းလုအပ္ခ က္ (Necessity) ျဖစ္လု႔၊ ဒတုက္ပမ
ဲ ွာ ပါကု
ပါသင္ာ့တယ္လု႔ အဖႏွပ္ခံေတရဲ႕ သေဘာဆႏၵအရ လတ္လတ္လပ္လပ္ ေရးခ ယ္ျပး လုပ္ေဆာင္မယ္ာ့ အျပဳအမူသာ
ျဖစ္တယ္။

နဂံုး

အခ ဳပ္ ျပန္ေျပာရရင္၊ မာာ့စ္၀ါဒဟာ စးပားေရး အျပဌာန္းခံ၀ါဒ ပါလု႔ စပ္စၾဲ ကသလု၊ စးပားေရး အေဆာက္အအံု
ကပဲ က န္အရာအားလံုးကု ျပဌာန္းေပးေနတာလု႔ မာာ့စ္တ႔ု လက္မခံခဲာ့ဘူး။ စးပားေရး အေဆာက္အအံုနဲ႔ က န္အ
ေၾကာင္းတရားေတ အခ င္းခ င္းၾကားမွာ အျပန္အလွန္ သက္ေရာက္မႈ ရွတာကုလည္း မာာ့စ္တု႔ လက္ခံထားတယ္ ။
ဒာ့အတက္ မာာ့စ္၀ါဒကု လူတန္းစား စရင္ျပဌာန္းျပး၀ါဒလ႔ု ေက ာ္၀င္း ဘယ္က ဆထ
ဲ ုတ္လာမွန္း မသရတဲာ့၊ အဆု
ဟာလည္း မခုင္မာဘူး။ ပုဆုးတာက ေက ာ္၀င္းရဲ႕ အျပဌာန္းခံ၀ါဒကု နားလည္သေဘာေပါက္ပုဟ
ံ ာ ကံၾကမၼာ
ျပဌာန္းစရင္ျပး၀ါဒ (Fatalism) ဖင္ာ့ဆုခ က္သာ ျဖစ္တယ္။ Causal Determinism သေဘာေလာက္ကုပင္ နား လည္ပံု
မရ။ Causal Determinismကု သေဘာေပါက္ဖ႔ု ဆုတာ၊ နယူတုနယန္ ရူပေဗဒ အေျခခံေလာက္ေတာာ့ နားလည္ထားဖု႔
လုေသးတယ္။ ေနာက္တခ က္က၊ မာာ့စ္၀ါဒဟာ လူေတမွာ လတ္လပ္တဲာ့ စတ္ဆႏၵ (Free Will) မရွဘူး၊ လူေတ
အားလံုးရဲ႕ စတ္ဆႏၵဟာ စးပားအေျခခံရဲ႕ အျပဌာန္းခံထားရတာလု႔၊ မာာ့စ္ေရာ သူ႔ေဘာ္ဒါၾကး ေရာ လက္မခံပါဘူး။
လူသားေတရဲ႕ ကုယ္ာ့ကံၾကမၼာကု ကုယ္တုင္ အျပည္ာ့အ၀ ဖန္တးႏုင္ေရးကု လုလားတဲာ့ မာာ့စ္ တု႔ဟာ ဒဖန္တးႏုင္စမ္းကု
ကန္႔သတ္ထားတဲာ့ လူမႈစးပားေရး အေဆာက္အအံုရဲ႕ အဟန္႔အတားျပဳေနပံုကု ပက တအရွအတုင္း ေထာက္ျပျပး၊
လူသားေတ လတ္ေျမာက္ေရးအတက္ ဒခလုတ္ကန္သင္းကု ဖယ္ရွားၾကဖု႔၊ လမ္း ညႊန္ျပတာ ျဖစ္တယ္။
ေက ာ္၀င္းတု႔လု၊ လူသားတဥးခ င္းစက သမုင္းကု သသာ ထင္ရွားေအာင္ မျပဳႏုင္လု႔ မဆု ပါဘူး။ လူေတရဲ႕
အခန္းက႑ကု အျပဳခံအႏုခံအဆင္ာ့၊ ေခးကေလး ႏားကေလးအဆင္ာ့၊ သက္မဲာ့အဆင္ာ့ ေလ ာာ့ခ ဖု႔ လုပ္ေနတာ
မဟုတ္ဘူး။ ေခါင္းေဆာင္မႈ မရွရင္ လူအုပ္က မင္းမဲာ့သာ ျဖစ္မယ္လု႔လည္း၊ လူထုကု ႏားေက ာင္း သား လုတဲာ့
ႏားအုပ္လုမ ဳး ေစာ္ကားတဲာ့ စကား မာာ့စ္တု႔ မဆုဘူး။ မာာ့စ္ရဲ႕ သမုင္းရုပ္၀ါဒဟာ သပၸံနည္းက အတုင္း
သမုင္းတမ္းညႊတ္ခ က္ကုသာ စူးစမ္းေလာ့လာျပး၊ ဒတမ္းညႊတ္ခ က္ အေျခအေနေတ ေပၚေပါက္တဲာ့အခါ လူသား ေတရဲ႕
ပါ၀င္ေဆာင္ရက္မႈေၾကာင္ာ့၊ လက္ရွလူမႈစးပားေရးစနစ္ကု ေျပာင္းလဲႏုင္ဖု႔သာ ရည္ရယ္တယ္။ လူထုက သာလွ င္ သမုင္း
ဖန္တးသူလု႔ လက္ခံထားတယ္။ ေက ာ္၀င္းရဲ႕ ပေဒသရာဇ္ေခတ္ အျမင္မ ဳး၊ ေခါင္းေဆာင္တု႔ ကသာ ေခတ္ကု
ပံုသင္းတယ္လု႔ မာာ့စ္တ႔ု လက္မခံ။ မာာ့စ္တ႔ရ
ု ဲ႕ သမုင္းတမ္းညႊတ္ခ က္ ေလာ့လာမႈဟာ၊ ေက ာ္၀င္း လု ေခါင္းေဆာင္ၾကးေတ
ဘယ္လုေတ႔၊ ဘာေတ ညွၾကရင္ျဖင္ာ့၊ ေခတ္ၾကး ေျပာင္းမွာပဲလု႔ ပစ
ဲ ားဆန္ဆန္ ၾကား ေၾကးျဖတ္ေပးတဲာ့ အတၱေနာမတ
အလုပ္ မဟုတ္။ ပကတအရွကု ပကတအတုင္း ျမင္ေရးသာ ျဖစ္တယ္။
ဒေလာက္ဆုရင္ေတာာ့၊ ေက ာ္၀င္းက ေတာင္ဘု႔ထဲက ထက္လာတာ ျဖစ္ေၾကာင္း သေဘာေပါက္ေလာက္ၾကျပ
ထင္ပါတယ္။ ေတာ္ေသးျပ။

ၾကယ္နသစ္