UNIDADE 1

1. EXPLICA AS RAZÓNS POLAS CALES XURDE A FILOSOFÍA EN GRECIA

A filosofía xurde no século VI a.C en Grecia polo chamado “paso do mitos ao logos”

Ata o momento as cuestións que se plantexaban as persoas, eran respondidas con mitos gregos, que eran relatos
nos que se tentaba dar resposta a actuacións ou feitos extraordinarios e significativos (como se fixo o mundo, como
se obtén o lume, se haberá recompensa trala morte….), nos que os seus personaxes eran seres extraordinarios
(deuses, heroes…). Estes mitos non se inventaban, senón que eran herdados do pasado.

Pero a partir do século VI a.C unha serie de pensadores empezan as cuestionar esas explicacións míticas e buscan
explicacións máis seguras e lóxicas. Entre eles destaca Tales de Mileto e os seus discípulos que foron os primeiros en
pasar do mito ao logos. Estes buscaban as respostas na propia natureza, intentando descubrir nela as causa dos
acontecementos, buscaban una realidade física, un PRINCIPIO que se atopa baixo o mundo observacional dos
sentidos, baixo as apariencias naturais, que o explica todo. Así xorde a filosofía.

2. INDICA AS PRINCIPAIS CARACTERISTICAS QUE DEFINEN O PENSAMENTO DOS PITAGÓRICOS

No século VI a.C Pitágoras e a súa comunidade propuxeron unha nova alternativa de pensamento racional. Os
pitagóricos non eran só un movemento intelectual, senón tamén relixioso, moral e político. Entre as súas
características destaca:

 A purificación da alma, tanto no aspecto corporal coma intelectual. Tamén defendían a inmortalidade da alma e
a súa transmigración (paso dun corpo a outro).
 Buscaban a estrutura ou forma do cosmos, e descubriron que estas era números, consideraban que todos os
obxectos do mundo podían reducirse a figuras xeométricas e estas a números, polo tanto para examinar os
segredos do universo, hai que estudar as proporcións numéricas, porque a estrutura do cosmos é matemática.

3. DI CALES SON OS ELEMENTOS QUE CARACTERIZAN AO PENSAMENTO DE HERÁCLITO DE ÉFESO.

 A súa tese era a afirmación do perpetuo fluír de todas as cousas. El dicir que todo se move e nada
permanece : os humanos somos bebés, nenos, adolescentes, adultos, vellos…. O mesmo ocorre cos vexetais
(semente, talo, flor, froito…), co mundo físico (día, noite, estacións…) . Defendía o dinamismo ou mobilidade
universal
 O lume como principio do cosmos: o lume é a metáfora que expresa o seu pensamento: todas as cousas son
lapas dun gran lume: lapas sempre en movemento, pero o lume é o principio de todo, que perdura.
 Dicía tamén que baixo elementos contrarios en loita constante hai unha lei, un logos e iso é xustiza. Di que
se non houbese loita de opostos (home/ muller, rico/ pobre, mozo/ vello…) habería inxustiza porque iso
significaría que un elemento se impuxo sobre o outro. Polo tanto a xustiza é o enfrontamento, por exemplo,
entre dúas persoas só haberá xustiza cando as dúas se afirman, se interpoñen e queren ser elas mesmas.
4. EXPLICA O INTELECTUALISMO MORAL SOCRÁTICO.
O intelectualismo moral socrático, é aquel que identifica a virtude como o coñecemento.
Para Sócrates a virtude (areté) non é unha calidade exclusiva da nobreza de sangue ou da posición social, e unha
calidade baseada nos valores intelectuais ou morais. Para el, o ser humano é bo ou é malo por criterios internos,
non polo recoñecemento público que teña nin polos bens materiais que posúe.
Para el a razón non é só un instrumento para acceder á verdade, senón que tamén é a fonte e o fundamento da
Ética: só quen razoa pode ser bo. Entón é necesario definir os conceptos morais se queremos ter unha conduta
moral: se quero ser xusto, teño que saber de xustiza, se quero ser bo, teño que saber de bondade… So o que
investigue mediante a razón poderá ser virtuoso.
 9. SEGUNDO PLATÓN CADA INDIVIDUO ESTÁ MARCADO POR NACEMENTO A REALIZAR UNDA DETERMINADA
FUNCION NO MARCO DA POLIS? RAZOA A TÚA RESPOSTA

A sociedade é un conxunto de individuos organizados e xerarquizados en clases. Para Platón, os individuos non son
iguais, e cada un formará parte dunha clase social. Para el hai 3 clases sociais:

a) TRABALLADORES: a súa virtude é a templanza. Non desempeñan función política, e serán os encargados de
ofrecerlle á polis e aos seus membros os recursos que necesitan para satisfacer as súa necesidades básicas.
b) MILITARES: a súa virtude será a coraxe e a valentía. A súa misión será protexer a cidade dos inimigos
externos como daqueles problemas internos.
c) GOBERNANTES: A súa virtude será a sabedoría. A súa misión será exercer poder político e tomar decisións.
Formarán parte deste grupo as persoas sabias, as que accederon ao coñecemento das ideas, especialmente
da idea de xustiza, de orde de Estado. Esta clase social nútrese coa clase dos militares,.destes colleranse aos
militares mellores, a os que superen unha longa selección.

Pertencer a unha ou a outra clase non depende da orixe familiar, nin da capacidade política. Para determinar
quen vai formar parte dunha ou doutra clase, será necesario un proceso educativo no que se poda determinar
que tipo de natureza ten cada ser humano e polo tanto a qué clase social deber pertencer.

10- É PLATON UN AUTOR “CLASISTA”? QUEN E PORQUE DEBA MANDAR NA REPUBLICA PLATONICA IDEAL?

Podemos dicir que Platón é clasista dende o momento no que el defende a existencia de clases sociais onde non
todos os home son iguais. Aínda que todos teñen a súa función, ben é certo que el considera que uns son superiores
a outros. Estes que el considera que son superiores son os Gobernantes.

Para Platón a sociedade mellor é aquela que se consigue mediante a Educación. E para el, esta Educación estrita é a
que se lle debe aplicar as clases superiores, que son ás dos militares e sobre todo as dos gobernantes, xa que eles
son os que van tomar as decisións políticas e deles depende a boa marcha da sociedade

Estas clases superiores terán unha selectiva educación: control de lecturas e cantos, ximnasia, musica, matemáticas,
astronomía…. E os mellores de todos serán preparados para gobernar no exercicio da Dialéctica.

Estes gobernantes, terán un réxime de vida controlado polo Estado: ausencia de propiedade privada, vida
comunitaria, matrimonios concertados…. Para garantir a honestidade e a incorruptibilidade.
 TEMA 2

1. CITA AS PRINCIPAIS CRITICAS QUE ARISTOTELES LLE REALIZA Á FILOSIFÍA DE PLATÓN.

 Para Platón o mundo material e sensible que nos rodea é unha copia imperfecta das ideas. Pero para Aristóteles
é inadmisible a existencia de ideas perfectas do malo, de todo o negativo que hai no mundo.
 Platón dicía que todo o que existe no mundo é o que é porque participa da súa correspondente idea. É dicir, un
cabalo é un cabalo porque participa da idea de cabalo. Pero Aristóteles di que a ESENCIA dunha cousa, a súa
causa NON pode existir separada desa mesma cousa.
 Aristóteles pensa que Platón coa súa Teoría das Ideas non consegue explicar o MOVEMENTO e o CAMBIO. El di
que o mundo perfecto, incorruptible, inmutable e eterno non pode ser causa e explicación dun mundo
cambiante onde todo é mortal e provisional.
2. DEFINE QUE É A SUBSTANCIA NO MARCO DA METAFÍSICA ARISTOTÉLICA. EXPLICA A TEORÍA
HYLEMÓRFICA

Aristóteles denomina SUBSTANCIA a realidade, a todo aquilo que é e existe. Esta substancia non son mais que
individuos concretos que nos rodean: o gato, a casa, o veciño…. Para Aristóteles había 2 clases de substancias:

a) As substancias primeiras: son os individuos concretos, por exemplo, si estamos a falar de cabalos, sería cada
cabalo en concreto: Babeca, Rocinante…
b) As substancias segundas: son a esencia ou formas das sustancias. Por exemplo, no caso dos cabalos, sería todo
aquilo que teñen en común Babieca, Rocinante… Iso que teñen en común é o que nos permite falar de subtancia
de cabalo.

O HYLOFORMISMO : É a teoría filosófica de Aristóteles na que considera que toda substancia é un composto de
Materia e Forma. A Materia e a forma son un COMPOSTO INSEPARABLE (synolon). Polo tanto, segundo Aristóteles
en tódolos individuos podemos atopar 2 dimensións:

a) A Materia: que é o compoñente físico

b) A Forma: que é o conxunto de cualidades específicas dunha cousa que fan que sexa aquilo que é

6.EXPLICA BREVEMENTE O PROCESO DE COÑECEMENTO SEGUNDO ARISTÓTELES

Aristóteles, xa no seu primeiro paragrafo do libro “Metafísica” afirma “Todos os homes por natureza desexan saber”.
Di que a curiosidade e a ansia de coñecemento é característico da natureza humana. Para el, ese afán de saber está
motivado pola ADMIRACION, por marabillarse ante as cousas e isto é o que realmente impulsa o coñecemento. Este
é un desexo desinteresado, que non busca ningunha recompensa máis que o propio TEORICO: xorde do desexo de
contemplar e de entender a realidade, as súas causas e o seu sentido. As RAMAS que o estudan son a Física,
Metafísica, Matemáticas e a Teoloxía
2. PRÁCTICO: é o saber orientado a guiar a acción e o comportamento individual e colectivo. As ramas que o
estudan so a Ética e a Política
3. TÉCNICO: e o saber que se ocupa das creacións humanas, aquelas que se realizan seguindo unhas regras, uns
principios e unhas técnicas. A Ramas son a Retórica, a Poética, a Economía e a Arquitectura

Aristóteles non acepta a existencia innata das cousas. Cando fala da alma di que esta é como unha “táboa de cera”, é
dicir, considera a mente como unha folla en branco que está baleira de coñecemento e que o vai adquirindo
mediante a información que non transmiten os sentidos e as demais facultades humanas.

Segundo isto, os sentidos teñen moita importancia para o coñecemento, pero Aristóteles tamén di que este
coñecemento non é suficiente, xa que a partir destas imaxes concretas hai que chegar à forma, á idea, que é o único
que nos pode proporcionar o coñecemento obxectivo e universal.
7. EXPLICA A DIVISION TRIPARTIDA DA ALMA QUE FAI ARISTOTELES

Para Aristóteles a alma é o principio vital, é dicir, é quilo que lle da enerxía ao corpo. Atopamos 3 tipos de alma:

a) ALMA VEXETATIVA: propia de todos os seres vivos, pero específica das plantas.
 FUNCIÓN: Nutritiva. Esa relacionada doa busca, asimilación e aproveitamento dos recursos vitais, e o seu
obxectivo é a conservación da especie
b) ALMA SENSITIVA; é a propia dos animais
 FUNCION: apetitiva e motora. Esta relacionada coa percepción sensible e a capacidade de moverse, modificar e
interactuar co seu entorno.
c) ALMA INTELECTIVA OU RACIONAL: é exclusiva do ser humano.
 FUNCION: coñecemento, reflexión, deliberación e elección. Permite coñecer o mundo e a un mesmo

8. EXPLICA AS VIRTUDES DIANOÉTICAS NO MARCO DA ÉTICA ARISTOTELICA. SON DE MAIOR

RELEVANCIA CÁS VIRTUDES ÉTICAS? XUSTIFICA A TÚA RESPOSTA

“Dianoético” provén do grego e significa “pensamento”, por iso as virtudes dianoéticas son aquelas que están
relacionadas coa capacidade de reflexión e de deliberación, e polo tanto, coa capacidade de entender como e´o
mundo e de saber aplicar aquilo que se recoñece como correcto da maneira máis axeitada. Estas virtudes con
teóricas e se as exercitamos podemos alcanzar a máxima felicidade. Unha persoa que non as exercite, terá poucas
posibilidades de ser realmente feliz. Aristóteles fala de 5 virtudes dianoéticas:

1) PRUDENCIA: consiste na razón práctica, é dicir, na capacidade de aplicarlles os principios xerais as situación
cambiantes. Coa prudencia poderemos coñecer cales son os medios que nos acercan ao ben e nos indicará a
maneira de lavalo á practica
2) ARTE: é a maneira de producir de maneira racional
3) SABEDORIA: é a comprensión teórica da realidade, mediante a razón contemplativa
4) CIENCIA: é o coñecemento obxectivo daquilo que é universal e necesario e polo tanto demostrable
5) INTELIXENCIA INTUITIVA: é a habilidade de captar os principios xerais da ciencia.

SON DE MAIOR RELEVANCIA CÁS VIRTUDES ÉTICAS? As virtudes éticas están relacionadas coa maneira de actuar no
mundo. Son as que controlan as paixóns e os desexos. Neste tipo de virtudes el fala do “termo medio” que consiste
que en situación onde hai dous extremos á hora de actuar (covardía ou temeridade) sempre temos que buscar o
termo medio entre os dous extremos (valentía). Algunha destas virtudes son a valentía, a temperanza, a xustiza…

Pola contra as virtudes dianoéticas, están relacionadas coa parte racional do home, e adquírense coa ensinanza e a
educación.

Ámbalas dúas son igual de relevantes, pois cada una delas corresponde a unha parte do ser humano (racional e
irracional) e a verdadeira felicidade só se conseguirá se compaxinamos as dúas.
9. EXPLICA O CRITERIO DO “XUSTO MEDIO” NON CONTEXTO DA ÉTICA DE ARISTOTELES

O ser humano será virtuosas, se os seus desexos e costumes, guiados pola razón escollen o termo medio entre dous
estremos de conduta, ambos os dous negativos.

Como as persoas pódense encontrar en gran variedade de circunstancias distintas, non se pode dar unha regra xeral
que sexa válida para calquera situación, entón Aristóteles di que a PAUTA ETICA máis adecuada é buscar sempre o
termo medio, que e a moderación entre 2 aspectos de comportamento. É dicir “evitar tanto o exceso como o
defecto. Por exemplo:

 unha persoa terá a virtude de valentía, se ante unha situación hai dous estremos, o de covardía ou o de
temeridades, entón deberá tomar o xusto medio entre as dúas.
 Unha persoa terá a virtude de temperanza si chega a un punto medio entre estar sempre de esmorga ou levar
unha vida se ningún tipo de pracer. Así a temperanza será o punto medio entre eses dous extremos

Así mesmo Aristoleles tamén lle aplica a norma do “termo medio” a virtudes como a amabilidade, a veracidade, o bo
humor, a xusticia…. Pero consciente de que este termo medio dependera en casa caso da situación, e con prudencia
e con razón elixiremos de maneira correcta o termo medio.

10. CONTESTA:

A) SEGUNDO ARISTOTELES É O SER HUMANO UN ANIMAL POLITICO? XUSTIFICA A TÚA RESPOSTA .

Aristóteles di que o ser humano é un ser político, é dicir, un ser SOCIAL. Di que a especie humana necesita o
marco da cidade para desenvolverse como tal, que as persoas deben convivir cos demais para completarse.
Para el o ser humano illado, en soidade non pode realizarse completamente.
B) DEFENDE ARISTOTELES NA SÚA POITICA UNHA NOCION DE BEN COMÚN? EN QUE SENTIDO? Si, defende
unha política de ben común. Para Aristóteles os sistemas de goberno deben ter en conta os intereses
comúns dos cidadáns. Pola contra di que hai formas de goberno que só buscan os intereses particulares para
eles ou para uns poucos,, estes tipos de goberno son réximes que el chama desviacións.
Para el uns réximes serán mellor que outros, pero o importante é que garantizan que a vida social sexa
satisfactoria e teña ESTABILIDADE. Esta pódese conseguir evitando os extremos. Así Aristóteles di que a
mellor comunidade será a mais moderada, aquela na que os cidadán non sexan nin moi ricos nin moi pobre,
é dicir, onde a clase maioritaria sexa a clase media. Para el o mellor réxime sería o que se atopa a medio
camiño entre o oligarquía e a democracia.
1. La Física de Aristóteles tiene como objeto de estudio

A. ? el ente material y móvil pero no el sensible

B. ? el ente material, móvil y sensible
C. ? los aspectos puramente matemáticos del ente material, móvil y sensible
D. ? ninguna de las anteriores

2. La ciencia política es una ciencia

A. ? teórica
B. ? práctica
C. ? muy distinta a la ética
D. ? ninguna de las anteriores

3. Según Aristóteles el individuo es más importante que el Estado (o ciudad o polis) porque

A. ? el Estado existe porque existen los individuos

B. ? el individuo es el fin del Estado
C. ? el individuo es anterior por naturaleza al Estado
D. ? ninguna de las anteriores

4. Según Aristóteles

A. ? sólo los seres humanos manifiestan conducta final

B. ? sólo los seres humanos y los artefactos hechos por el hombre manifiestan conducta final
C. ? tanto los seres naturales como los seres humanos y los objetos artificiales tienen fines
D. ? ninguna de las anteriores

5. Según Aristóteles, los animales poseen la capacidad para tener conceptos de las cosas
puesto que poseen

A. ? alma vegetativa
B. ? alma sensitiva
C. ? alma intelectiva
D. ? ninguna de las anteriores

6. La virtud

A. ? es siempre una magnitud absoluta de una pasión o de una acción

B. ? guarda relación con el "término medio en cuanto a la cosa"
C. ? se relaciona con los fines inscritos en los seres naturales
D. ? ninguna de las anteriores

7. Las virtudes dianoéticas

 A. ? como las virtudes morales, se refieren al justo medio entre el exceso y el defecto
B. ? son perfecciones del intelecto más que de la voluntad
C. ? son perfecciones de la voluntad más que del intelecto
D. ? ninguna de las anteriores

8. Según Aristóteles, la virtud moral

A. ? se da por naturaleza
B. ? es un don divino
C. ? se adquiere con el ejercicio y la repetición
D. ? ninguna de las anteriores

9. La teoría según la cual en el mundo natural las cosas se comportan manifestando

conducta final recibe el nombre de

A. ? teleología
B. ? teología
C. ? mecanicismo
D. ? ninguna de las anteriores

10. La noción de naturaleza

A. ? no tiene nada que ver con la noción de esencia

B. ? tiene mucha importancia en la física y antropología aristotélica pero no en su ética
C. ? sirve para explicar el movimiento pero no el ser de las cosas
D. ? ninguna de las anteriores

11. Según Aristóteles las plantas poseen

A. ? alma sensible
B. ? apetitos inferiores
C. ? percepciones sensibles
D. ? ninguna de las anteriores

12. Un atributo de una cosa es conforme a la naturaleza si

A. ? siendo por naturaleza no es contrario a la esencia de dicha cosa

B. ? siendo por azar o por la intervención del hombre no es contrario a la esencia de dicha
cosa
C. ? ambas
D. ? ninguna de las anteriores

13. El poder que tiene una cosa para producir un cambio recibe el nombre de
 A. ? acto primero
B. ? potencia activa
C. ? potencia pasiva
D. ? ninguna de las anteriores

14. La virtud es

A. ? una pasión
B. ? una facultad
C. ? una disposición innata de nuestra alma
D. ? ninguna de las anteriores

15. Aristóteles fue maestro de

A. ? Alejandro Magno
B. ? Dionisio II de Siracusa
C. ? Filipo de Macedonia
D. ? ninguna de las anteriores

16. El movimiento es

A. ? el paso del acto a la potencia

B. ? el paso de la potencia al acto
C. ? la potencia de aquellos seres que están en acto
D. ? ninguna de las anteriores

17. La teoría aristotélica del alma es

A. ? más intelectualista que la de Platón

B. ? totalmente fiel a las ideas de su maestro Platón
C. ? biologista
D. ? ninguna de las anteriores

18. Aristóteles fundó la escuela filosófica llamada

A. ? Liceo
B. ? Academia
C. ? el Jardín de Atenas
D. ? ninguna de las anteriores

19. ..... interviene en el movimiento.

A. ? el no-ser entendido como privación o potencia

B. ? el no-ser entendido como la nada en absoluto
C. ? el no-ser no
D. ? ninguna de las anteriores
20. En la filosofía aristotélica, el fin final de nuestra conducta es

A. ? la felicidad
B. ? el placer
C. ? la virtud
D. ? ninguna de las anteriores

21. En relación con el tema de la esclavitud, Aristóteles cree que

A. ? no es legítimo hacer de nadie un esclavo

B. ? es correcta la esclavitud para aquellos que han nacido para obedecer
C. ? no es legítima la esclavitud de los bárbaros que hayan sido capturados en la guerra
D. ? ninguna de las anteriores

22. En el cambio accidental permanece

A. ? la cantidad
B. ? la cualidad
C. ? la substancia
D. ? ninguna de las anteriores

23. ....... es la realidad del ser.

A. ? la materia
B. ? la potencia
C. ? el acto
D. ? ninguna de las anteriores

24. Aristóteles cree que

A. ? todo lo que se hace, se hace por otra cosa

B. ? hay algún fin que queremos por sí mismo y los demás por él
C. ? el deseo tiene sentido y no es vacío y vano si todo lo que se quiere se quiere por otra
cosa
D. ? ninguna de las anteriores

25. Aristóteles creerá que

A. ? nada hay en el alma inmortal y distinto del cuerpo

B. ? el alma sensible es inmortal
C. ? el intelecto agente es inmortal y distinto del cuerpo
D. ? ninguna de las anteriores

26. La concepción matematizante del Universo pertenece a la Física

 A. ? aristotélica
B. ? galileana
C. ? ambas
D. ? ninguna de las anteriores

27. Aristóteles cree que la familia como institución social

A. ? es expresión de la naturaleza humana

B. ? es expresión del acuerdo o convención de los hombres de cara al bienestar social
C. ? será superada por nuevas y más perfectas formas de vínculo social
D. ? ninguna de las anteriores

28. Para Aristóteles Dios

A. ? es providente y el creador del mundo

B. ? es acto puro
C. ? el Motor móvil que inicia el cambio o movimiento del mundo natural
D. ? ninguna de las anteriores

29. En los seres vivos el alma es ...... del cuerpo.

A. ? la forma
B. ? la potencia
C. ? un atributo
D. ? ninguna de las anteriores

30. En los seres artificiales, son intrínsecas las causas

A. ? material y final
B. ? material y eficiente
C. ? formal y final
D. ? ninguna de las anteriores

31. La teoría hilemórfica mantiene que todas las cosas sensibles poseen la estructura

A. ? acto/potencia
B. ? forma/materia
C. ? substancia/accidentes
D. ? ninguna de las anteriores

32. ....... que el mundo sublunar no podía ser explicado con las mismas leyes que sirven para
explicar los objetos celestes.
 A. ? Aristóteles creyó
B. ? Galileo creyó
C. ? tanto Aristóteles como Galileo creyeron
D. ? ninguna de las anteriores

33. Para Aristóteles el tipo de gobierno más adecuado es

A. ? la monarquía
B. ? la democracia
C. ? la aristocracia
D. ? ninguna de las anteriores

34. Aquello de lo que primariamente procede el movimiento recibe el nombre de

A. ? causa material
B. ? causa eficiente
C. ? causa formal
D. ? ninguna de las anteriores

35. En relación con el mundo natural y las investigaciones empíricas, el Estagirita

A. ? al igual que su maestro Platón, no les concedió gran importancia

B. ? valoró el mundo natural pero no se preocupó por las investigaciones empíricas
C. ? valoró el mundo natural, y su preocupación por las investigaciones empíricas le llevó a
redactar diversos trabajos sobre zoología, botánica y fisiología animal
D. ? ninguna de las anteriores

36. Los movimientos violentos

A. ? son los movimientos o cambios naturales que se manifiestan de forma espectacular o

violenta
B. ? son los cambios que el hombre introduce en las cosas naturales, aunque no sean
contrarios a su naturaleza
C. ? nunca se dan por causas naturales o por azar
D. ? ninguna de las anteriores

37. Su obra ética más importante se llama

A. ? “Menón o de la virtud”
B. ? “Ética a Eudemo”
C. ? “Ética a Nicómaco”
D. ? ninguna de las anteriores

38. ........ en la existencia de lugares absolutos.

A. ? Galileo creyó
B. ? Aristóteles creyó
C. ? tanto Aristóteles como Galileo creyeron
 D. ? ninguna de las anteriores

39. ........ es lo que determina la materia.

A. ? la potencia
B. ? la causa final
C. ? la forma
D. ? ninguna de las anteriores

40. La filosofía aristotélica

A. ? influyó en el pensamiento cristiano medieval pero no en la filosofía árabe

B. ? no tuvo importancia en la Edad Media puesto que el pensamiento medieval es
fundamentalmente platónico
C. ? influyó tanto en el pensamiento medieval cristiano como en el árabe
D. ? ninguna de las anteriores

TEMA 4
1. O PROBLEMA DA RAZÓN E A FE EN TOMÉ DE AQUINO
A relación entre o cristianismo coa filosofía , xa nos seus inicios, dáballe o predominio a Fe sobre a Razón.
Isto xa o indicaba San Agustín e transmitirase ao longo de toda a tradición filosófica ata chegar a Santo
Tomé de Aquino, que replantexará a relacion entre Fe e Razón.

Nos séculos anteriores dicían que había unha verdade para a Teoloxía e outra para a filosofía,
independentes unha da outra, pero Santo Tomé dicía que a verdade da Razón pode coincidir coa versade da
Fe, xa que el insistía na existencia dunha única verdade que pode ser coñecida dende a razón e dende a Fe.

De todos modos, recoñece a independencia destes dous campos, polo que cada unha tería o seu obxectivo e
o seu propio modo de coñecemento. Considera que a verdade é única e se fundamenta en Deus, a garantía
e a ultima palabra tena a Fe.

Tomé fala sobre o coñecemento e a FE ao mesmo tempo, rexeitando esta posibilidade, xa que non se poder
ter fe en cuestións demostrables, xa que una fe demostrable non é Fe.

2. AS CINCO VÍAS DA DEMOSTRACION DA EXISTENCIA DE DEUS: ESTRUCTURA INTERNA E

EXPLICACION DUNHA VIA
1- primeira vía: Movemento: cónstanos polos sentidos que hai seres deste mundo que se moven; pero
todo o que se move é movido por outro, e como unha serie infinita de causas é imposible habemos de
admitir a existencia dun primeiro motor non movido por outro, inmóbil. E ese primeiro motor inmóbil é Deus.
 2- Segunda vía: Eficiencia: cónstanos a existencia de causas eficientes que non poden ser causa de si
mesmas, xa que para iso terían que ter existido antes de existir, o cal é imposible. Ademais, tampouco
podemos admitir unha serie infinita de causas eficiente, polo que ten que existir unha primeira causa
eficiente incausada. E esa causa incausada é Deus.
3- Terceira vía: Continxencia: hai seres que comezan a existir e que perecen, é dicir, que non son
necesarios; se todos os seres fosen continxentes, non existiría ningún, pero existen, polo que deben ter a
súa causa, pois, nun primeiro ser necesario, xa que unha serie causal infinita de seres continxentes é
imposible. E este ser necesario é Deus.
4- Cuarta vía: Graos de perfección: observamos distintos graos de perfección nos seres deste mundo
(bondade, beleza...) E iso implica a existencia dun modelo con respecto ao cal establecemos a comparación,
un ser óptimo, máximamente verdadeiro, un ser supremo. E ese ser supremo é Deus.
5- Quinta vía: Finalidade: observamos que seres inorgánicos actúan cun fin; pero ao carecer de
coñecemento e intelixencia só poden tender a un fin se son dirixidos por un ser intelixente. Logo debe haber
un ser sumamente intelixente que ordena todas as cousas naturais dirixíndoas ao seu fin. E ese ser
intelixente é Deus.
3. LEI ETERNA, LEI NATURAL, LEI POSITIVA EN SANTO TOMÉ DE AQUINO
- LEI ETERNA: É a ordenación que Deus impón ao mundo, ao universo e á sociedade cara ao ben. Aínda
que está fóra do alcance da razón humana non é nin pode ser contraria á razón.- A lei eterna (ou lei divina)
é o fundamento da lei natural.
- LEI NATURAL: É a expresión na natureza humana da lei eterna prescrita por Deus para todos os seres
creados. A razón humana é capaz de encontrar as obrigas morais que están inscritas na nosa natureza e
guiarnos cara ao ben.
- O home actúa correctamente cando segue a lei natural que lle dita a súa razón.
- O primeiro precepto da lei natural fúndase na noción xeral de "ben" como aquilo que todos os seres
apetecen: "Ha de facerse o ben e evitarse o mal"Þ Esta é a norma básica que establece o criterio de
moralidade ao que deben aterse os actos humanos e á que se reducen todos os demais preceptos
relacionados coas tendencias naturais do home.
- Denomínase "natural" porque se trata dunha lei baseada na inclinación natural que posúe o home cara ao
ben. É, ademais, única, inmutable e indeleble, isto é, non pode abolirse nin desaparecer do corazón do
home, valendo universalmente para todos os seres humanos
A) LEI POSITIVA: É unha prolongación da lei natural, constitúe o conxunto de normas morais que lle permiten
vivir ao home en sociedade. Posto que se basea na lei natural, a organización do Estado debe adecuarse a
ela e, en última instancia, á lei divina.
4. CALES SON OS PRINCIPAIS FACTORES QUE EXPLICAN O XURDIMENTO DO
RENACEMENTO?

Ver fotocopias
5. CARACTERISTICAS DO PENSAMENTO RENACENTISTA
VER FOTOCOPIAS
6. A) POR QUE É IMPORTANTO O PROBLEMA DO MÉTODO NO MARCO DO PENSAMENTO
RACIONALISTA? Porque os racionalistas sostiñan que a orixe do saber é a razón e que os coñecementos
validos e verdadeiros proceden da razón, non dos sentidos. O modelo do saber racionalista é o sistema dedutivo
das matemáticas. Para eles a filosofía carecía dun método adecuado, polo que introduxeron o método
matemático na filosofía para dotar á razón humana dun criterio de verdade definitivo e inapelable.
B)AS REGRAS DO MÉTODO EN DESCARTES
No seu “Discurso do Método”, Descartes establece as catro regras fundamentais do seu método:
a) A da evidencia (intuición): Consiste en aceptar como verdadeiro só aquilo que se presente con
“claridade e distinción”, é dicir, con evidencia. é o exercicio da intuición.
b) As da análise: é o método de investigación consistente en dividir cada unha das dificultades que
atopamos en tantas partes como se poida ata chegar aos elementos más simples, elementos cuia
verdade é posible establecer mediante un acto de intuición.
c) As da síntese: O método de la composición. Consiste en proceder con orden nos nosos pensamentos,
pasando dende os obxectos máis simples e fáciles de coñecer ata o coñecemento dos máis complexos e
escuros.
 d) As da enumeración: consiste en revisar coidadosamente cada un dos pasos dos que consta a nosa
investigación ata estar seguros de non omitir nada e de non cometer ningún erro na deducción.

7. A DÚBIDA METODICA EN DESCARTES

obxectivo de Descartes é encontrar verdades absolutamente certas sobre as cales non sexa posible
dubidar en absoluto, trátase de encontrar verdades evidentes que permitan fundamentar o edificio do
coñecemento verdadeiro con absoluta garantía.
O problema que se formula é como encontralas, e para resolvelo elabora un método. Pero unha vez teno
por onde comezar?. A resposta é pola dúbida metódica. Trátase de esixir un punto de partida
absolutamente veradadero, o que olbiga a un longo proceso de crítica e eliminación de todos os
coñecementos, ideas, crenzas... que ata o momento foron considerados como verdadeiros, pero que non
obstante, non posúen unha certeza absoluta.
O primeiro paso, polo tanto, debe ser dubidar de todo o que cremos e rexeitar inicialmente todo aquilo do
que sexa posible dubidar. Este primeiro paso denomínase dúbida metódica porque é resultado da
aplicación deas primeiro precepto do método: non admitir xamais ningunha cousa como verdadeira en
tanto non a coñecese con evidencia.
Esta dúbida non debe ser considerada como real, senón como un instrumento metódico para alcanzar o
seu obxectivo: a intuición dunha idea clara e distinta, evidente polo tanto, sobre a que non exista ningunha
posibilidade de dúbida. Encontrar, en suma, unha verdade que poida ser o punto de partida do edificio do
coñecemento.
Tres serán os motivos de dúbida:
A) dúbida sobre a fiabilidade dos sentidos: existe un gra número de ilusións e alteracións perceptivas.
Polo tanto os sentidos proporciónannos coñecemento probable, e o probable é dubidoso, debido a
isto Descartes non se fía deles
B) dificultade de distinguir a vixilia do sono: teño sonos tan reais que parecen verdadeiros, como se
que agora non estou a soñar?. Algunha vez foi enganado polo sono polo tanto tampouco se fiadeste
C) hipótese do xenio maligno: motivo de dúbida radical e extremo. Trátase da existencia dun xenio
maligno engañador que afecta ás verdades matemáticas
Esta dúbida é provisional, é un camiño para obter a verdade absoluta e non unha vía cara ao
escepticismo.

8. EXPLICA BREVEMENTE A TEORIA DAS TRES SUBSTANCIAS EN

DESCARTES
1. O eu pensante: Descartes di que el pode dubidar do corpo e do mundo porque é algo que eu
percibo polos sentidos, os cales non son fiables. PeroDescartes di que non se pode dubidar da
alma, xa que nesta teño todos os meus pensamentos e é a miña subxectividade. A subxectividade
é o conxunto de ideas que flúen no meu Yo. Entón,Descartes estaba a buscar saír desa
subxectividade e entrar a unha obxectividade, é dicir, que as cousas tamén existisen fóra do Yo.

2. Deus: Descartes sabe que o eu pensante non é perfecto, pero este se ten a idea de perfección.
Se sabemos isto, é porque ao comparar a nosa natureza sabemos que hai outra que é perfecta,
por iso a nosa é imperfecta, porque non alcanza o grao de perfección no cal esta a outra
natureza. Descartes di que a idea de perfección é Deus, que é a realidade divina.
Ao achar esta resposta, Descartes deixa o subxectivismo a un lado e entra ao obxectivismo,
porque xa Deus é unha idea fóra de nós, extramental, é o que nos permite dicir que as ideas claras
e distintas non son engano.

3. Mundo: Descartes, ao achar o eu e a Deus, dinos que do mundo non podemos dubidar, xa que
Deus creou o mundo e Deus é perfecto, entón Descartes di, que do corpo podemos dubidar, pero
como é creado por Deus e Deus non me engana, entón as cousas externas e naturais se existen.

En conclusión:

- Deus: Substancia perfecta e razón perfecta. Substancia infinita.

- Mundo: Corpo extenso e mundo extenso. Substancia imperfecta.

- Eu pensante: Alma. Substancia imperfecta. Dotada de razón.

TEMA 3
ESCOLAS HELENÍSTICAS
1- O Estoiticismo: Foi fundado por Zenón de Kitión. Para os estoicos o ser humano debe ser forte de
espírito, resistente e con capacidade de autocrítica. Eles dividiron a filosofía en tres partes:

a) FÍSICA: A ciencia sobre o mundo e as cousas. Entenden o universo con un ser vivo rexido por unha
intelixencia suprema ou logos. O logo regula a totalidade dos procesos que conforman o universo, polo que
todo o que acontece está dirixido e determinado por el. Din que todo canto sucede, faino de acordo con
unha finalidade que impide outro rumbo.

b) LÓXICA; é a teoría do coñecemento e da ciencia. O logos é o principio activo que rexe o cosmos pero
tamén está a linguaxe, a razón e o discurso.

c) ETICA: é a ciencia da conduta. Para os estoicos a lei que rexe o universo é o Logos divino. O sabio debe
tomar a actitude de aceptar o seu destino, xa que todo está rexido pola providencia do logos. Para eles a
virtude máxima é a apatheia (saber aceptar o destino) e a ataraxia (impertubabilidade do ánimo). Non debe
turbarse ante os acontecementos. O sabio estoico di que todo está escrito, que a vía e produto da acción do
destino do logos, así que no vale a pena evitalo, non se subleva ante o inevitable, só así pode alcanzar a
felicidade, a tranquilidade, a calma e o sosego.

2- O EPICUREISMO: Foi fundada por Epicuro. Tiña unha finalidade práctica, pois os epicuros entendían a
filosofía como a medicina da alma. A filosofía non se estudaba para adquirir cultura, senón para ser feliz.
 Reuníanse no xardín (escola) e era un punto de encontro comunitario onde tentaban dotar aos seus seguidores
de capacidades que lles permitisen ter una boa vida. Epicuro intentaba eliminar os mitos e as supersticións para
conseguir que os homes puideran vivir felices e sen medo.

3- ESCEPTICISMO: O seu mestre foi Pirrón. Opúñase aos filósofos que el consideraba “dogmáticos”, aqueles
que se crían seguros de que atoparan a verdade porque el entendía a filosofía como unha búsqueda continua
que nunca termina. Partía dunha serie de postulados

a) A relatividade das nosas percepcións: di que as percepcións son diferentes para cada un,. Non hai unha
realidade obxectiva

b) Relatividade de opinións: a imposibilidade de pórse de acordo leva a negación da verdade. Non hai verdade
absoluta

c) A vedade non existe porque non se pode atopar un fundamento primeiro que lexitime o coñecemento. Non hai
fundamento primeiro, non hai axiomas primeiros.

1. EXPLICA AS RAZÓNS POLAS QUE Á ÉPOCA HELENISTICA PODESE CARACTERIZAR COMO

UNHA ETAPA DE CRISE

A época Helenística esténdese dende a morte de Alexandro Magno no 323 a.c ata a fundación do Imperio Romano
no ano 31 a.c. A época helenística foi un período de profunda crise, motivada por diversos factores, entre os cales se
poden considerar como importantes: a fragmentación do extenso imperio de Alexandro Magno, a desaparición
da polis como lugar autónomo, unha forte recesión económica, etc.. Factores que provocaron un xiro decisivo no
home helenístico, que se vai afastando das cuestións cívicas para volverse máis cara a se mesmo. Este xiro, no que
a polis perde a súa importancia e a xente empeza a sentirse como unha pequena parte dun grande imperio cun vasto
territorio, implica tamén o cambio cara a unha nova forma de entender as cousas.
Os filósofos buscan outros camiños para conseguir que o individuo poida ser feliz á marxe da colectividade. Por iso
ademais de buscar o coñecemento, buscan tamén a parte práctica deste, a que lles proporciona outra forma de
entender os cambios, que os poden conducir cara á felicidade. O concepto de felicidade (eudaimonía) ten hoxe en
día un significado moi diferente ao que tiña noutros tempos onde se entendía como un paso para alcanzar un estado,
como un logro persoal.
A renuncia a participar na vida pública e nos sucesos mundanos é un requisito necesario para a independencia do
filósofo, que trata de reducir ao mínimo calquera necesidade externa a se mesmo e conseguir o máximo de
autosuficiencia.

4. POR QUE SE PODE DICIR QUE O ESTOITICISMO LEVO AO ESTREMO SUPÓN UN

COMPORTAMENTO APÁTICO? Para os estoicos unha parta da súa filosofía era a Ética. Para eles a lei
que rexe o universo é o Logos divino. O home sabio debe tomar a actitude de aceptalo seu destino, xa que todo
está rexido pola providencia do logos, para eles a máxima virtude é a APATHEIA (saber aceptar o destino), xa
 que consideran que todo está “escrito”, que non vale a pena evitalo. El ideal estoico é o do home sabio que vive
coa Natureza e soporta o sufrimento sen entregarse as pasións.
Pero si esta apatheia se leva ao extremos, chegando a ausencia de desexos e de paixóns, pode dar un
comportamento apático.

9. A) PRINCIPAIS INFLUENZAS NO PENSAMENTO DE SAN AGUSTÍN

San Agustín pasou por moitas relixións e correntes filosóficas antes de converterse ao cristianismo.
 Durante un período foi maniqueo, esta era unha secta relixiosa de orixe oriental. Defendía que o mundo
estaba dividido no ben e no mal, na luz e na escuridade, no espírito e na materia
 Durante outra época estivo influenciado pola filosofía estoica, que dicía que o mundo está dirixido polo
Logos e que o sabio debe saber aceptar o se destino
 Tamén estivo influído polo escepticismo, que sostiñan que o ser humano é incapaz de coñecer a realidade e
que o sabio estoico debe estar definido pola tolerancia e a moderación
 Tamén estivo influenciado polo Platonismo e o Neoplatonismo, que considera a Deus como a realidade
suprema, como o principio do que todo xorde a ao que todo vai. Deus é o foco irradiador de vida, o Pai, o
Creador, a fonte de vida.