kn02 + 12 januari 2018 + p4
knactueel
Chili en Peru verwachten
Een Chileense vrouw bereidt liturgische gewaden voor die gedragen zullen worden tijdens het bezoek van paus Franciscus aan het Zuid-Amerikaanse land.
Het nieuwe jaar van paus Franciscus wordt
ingeluid met een reis naar Chili en Peru.
De twee Zuid-Amerikaanse landen worste-
len met verschillende problematieken.
Wat staat de paus te wachten en wat
kan zijn bezoek voor de twee landen bete-
kenen?
Francesco Paloni
Na de “ronduit succesvolle” pausreis naar Colombia
in september, zet paus Franciscus opnieuw voet op
Zuid-Amerikaanse bodem. Zijn 21e internationale reis
brengt hem van 15 tot 21 januari naar Chili en Peru.
Hoewel de twee landen aan elkaar grenzen, verschilt
de politieke, sociaaleconomische en kerkelijke situatie
hemelsbreed.
Vooralsnog lijkt het bezoek aan Chili het meest com-
plexe van de twee. Verschillende media berichtten dat
het bezoek aan het uitgestrekte land wel eens “moei-
lijk en problematisch” zou kunnen worden. Vatican In-
sider waarschuwde dat er volgens recente peilingen
weinig animo is voor de pausreis: slechts 36% van de
Chilenen zou uitkijken naar Franciscus’ komst.
Maar ook andere controverses dreigden. Het pausbe-
zoek zou door de Chilenen als te duur worden be-
schouwd, en de geloofwaardigheid van de Chileense
Kerk bevindt zich op een dieptepunt door de recente
misbruikschandalen.
Negatieve berichtgeving
Hoewel Sebastián Correa (35) de moeilijke situatie van
de Chileense Kerk bevestigt, weerspreekt hij de nega-
tieve berichtgeving in de media. De priester is direc-
teur van het Centrum voor Katholieke Studies in Chi-
li, een organisatie ter bevordering van evangelisatie in
de cultuur.
Volgens Correa worden de controversiële thema’s door
antikatholieke media verspreid, zoals vaker gebeurt bij
een aanstaand pausbezoek. “Het probleem van de kos-
ten speelde vooral in oktober. Maar de mensen zijn het
allang vergeten. Het kwam aan het licht omdat de Kerk
alle kosten juist openbaar maakte en niet geheim wil-
de houden. De hoogte van de begroting kan afschrik-
ken, maar de organisatie
heeft een duurzaam cri-
terium gehanteerd. Men
‘Onze grootste uitdaging
wil tegelijkertijd de kos-
ten beheersbaar houden
is om vertrouwen
maar ook veel mensen en geloofwaardigheid
mobiliseren.”
Uit Correa’s woorden terug te winnen’
blijkt hoe pijnlijk de toe-
stand van de Chileense
Kerk is. De afgelopen tien jaar zou het aantal katholie-
ken in Chili met 10% zijn afgenomen, de grootste da-
ling van Zuid-Amerika. Ook zouden evangelische sek-
tes gestaag terrein winnen. Correa: “Het grootste
probleem van de Chileense Kerk, is zijzelf. Wij zijn zeer
geschaad door de misbruikschandalen door geestelij-
ken die de laatste jaren aan het licht kwamen, vooral
bij zeer representatieve priesters en bisschoppen. Dit
Foto: CNS Photo - Ivan Alvarado
heeft geleid tot wantrouwen ten opzichte van de Kerk.
Niet alleen buiten de Kerk, ook onder katholieken zelf.
Ik wil geen oordeel uitspreken over onze herders, maar
wij hebben hier als Kerk te traag op gereageerd. En dat
heeft het Chileense volk ons niet vergeven.”
Een vernieuwde Kerk
Toch kan het pausbezoek volgens de priester voor een
positieve omwenteling zorgen. “Onze grootste uitda-
ging is om vertrouwen en geloofwaardigheid terug te
winnen. Wij verwachten dat de paus helpt om de won-
den te genezen, zowel van het volk als van de Kerk.
Paus Franciscus pleit voor een missionaire Kerk. De
Chileense Kerk wil opnieuw gaan dromen, opnieuw
gaan evangeliseren. Wij hopen dat het
pausbezoek deze ijver weer zal doen
ontbranden.”
Correa denkt met dankbaarheid terug
aan het bezoek van Johannes Paulus
II aan Chili, dertig jaar geleden, dat
veel indruk maakte. “Kort daarna
vond Chili de weg naar democratie.
De Chileense Kerk kon jarenlang pro-
fiteren van dat bezoek. Hoewel deze
paus anders is dan de toenmalige, en Chili een ander
land is dan toen, verwacht men dat de komst van Fran-
ciscus de Kerk van binnenuit een impuls zal geven. Wij
hebben het nodig om weer te kunnen dromen. De Kerk
moet zich tonen met een vernieuwd aanschijn, ver-
nieuwd door Jezus Christus.”
Correa verwacht ondanks de negatieve berichten een
grote opkomst door de volksdevotie die veel mensen

de paus
op de been brengt voor
religieuze feesten. “Dit
kan weleens een doorslag-
gevend succesfactor zijn
waardoor de Heilige Geest
zal handelen.”
Abortus en homohuwelijk
Er zijn ook andere thema’s die het
pausbezoek aan Chili extra span-
nend maken. Hoewel de Chileense economie als een
van de meest solide in de regio geldt, staan bepaalde
morele waarden steeds meer ter discussie. Zo voerde
de regering onder de progressieve presidente Michel-
le Bachelet in augustus een wet in die abortus in be-
paalde gevallen toestaat. Ook werd vorig jaar een wets-
voorstel ingediend voor het legaliseren van het
homohuwelijk. In december won de liberaal-conserva-
tief Sebastian Piñera de presidentsverkiezingen. Cor-
rea: “De nieuwe president is katholiek, maar verwacht
wordt dat hij het homohuwelijk niet tegen zal houden
als het congres het goedkeurt. De progressief-laïcisti-
sche agenda wint langzamerhand terrein.”
Mapuche-conflict en massa-immigratie
Mogelijk gaat de paus in Chili ook in op het ‘Mapuche-
conflict’ en de massa-immigratie. De Mapuche zijn een
inheems volk in Chili en Zuid-Argentinië. Zij leven van
oudsher op gespannen voet met de rest van de Chi-
leense bevolking. Correa: “Het conflict is erg complex.
Zij claimen bepaalde gebieden maar eisen deze soms
met geweld op. Zo staken zij in het verleden meer dan
tien kerken in brand. Binnen deze groep is er geen een-
heid. Tegelijkertijd is de Kerk zich bewust van het feit
dat vele Mapuches in armoede leven en vraagt zij de
regering om die op te lossen. Het is een historisch pro-
bleem waaraan geen enkele regering zijn vingers heeft
willen branden. De paus bezoekt de stad Temuco, die
het meest getroffen is door deze problematiek. Daarbij
zullen ook Mapuches aanwezig zijn.”
Verrassend is ook het beeld dat Correa schetst van de
massa-immigratie in Chili, die hij vergelijkbaar noemt
knactueel
Be
e ld
:
CN
SG
raphic - Tyler O
rs b
u
rn
met de situatie in Europa.
“Er is sprake van massa-
immigratie van Venezolanen,
Peruvianen, Haïtianen en Co-
lombianen, in een land dat er niet
in slaagt om met hen samen te le-
ven. Wij hopen dat de paus ons kan le-
ren hoe wij hiermee om kunnen gaan in
een nieuw Chili.”
Peru: andere situatie
Hoe anders de situatie in Peru is, blijkt uit de woorden
van David Ramos (31), journalist bij de katholieke
nieuwssite AciPrensa in de hoofdstad Lima. Hij vertelt
dat de Peruanen uitzinnig uitkijken naar de komst van
paus Franciscus. “Bij de openluchtmis in Lima op zon-
dag worden anderhalf miljoen mensen verwacht. Ook
in de noordelijke stad Trujillo worden dergelijke aan-
tallen verwacht. In Puerto Maldonado, in het oosten,
denkt men wat minder hoge aantallen te halen, maar
dat is een kleinere stad.”
Ramos verwacht dat het bezoek aan die stad belang-
rijk zal zijn. “De stad ligt in het Amazonegebied. Mo-
gelijk zal de paus spreken over de inheemse volkeren.
Maar de regio gaat ook gebukt onder het drama van
de illegale mijnbouw, de mensenhandel, milieuvervui-
ling en prostitutie. Het is te verwachten dat de paus zal
spreken over het behoud van de schepping en over het
uitbuiten van mensen.”
Politiek en Kerk
Ook in politiek opzicht verschilt Peru van Chili. Het
christelijk geloof heeft nog een belangrijk gewicht in
de politiek, vertelt Ramos. “In de laatste vier jaar is gro-
te druk uitgeoefend om abortus en het homohuwelijk
te legaliseren. Peru heeft weerstand kunnen bieden,
mede dankzij de Kerk. Er zijn massale protestbijeen-
komsten georganiseerd, zoals de Mars voor het Leven
in Lima. Ik denk dat politici de druk daarvan gevoeld
hebben. Men heeft ingezien dat een grote meerderheid
van het volk tegen dit soort wetten is. En wanneer po-
litici aanvoelen dat het hun stemmen kan kosten, ne-
men ze dit soort initiatieven terug.”
Volgens Ramos is de situatie van de Peruaanse Kerk
stabiel. Toch verwacht ook hij een impuls van het be-
zoek. “Misschien kan het ons uit onze comfortzone ha-
len. Wij kunnen naar buiten treden naar de periferie-
en zoals de paus zegt, en beter samenwerken. Het
bezoek kan katholieken die naar de Mis gaan in een
stabiele Kerk motiveren om niet in zichzelf gekeerd te
blijven, maar erop uit te gaan.” +
kn02 + 12 januari 2018 + p5
Modern Times
Als katholieken weten
we dat eenzaamheid
heilzaam kan zijn. Be-
nedictus bracht jaren
alleen door in een grot
voordat hij grondleg-
ger werd van het mo-
nastieke leven in het
Westen. Ignatius van
Loyola bracht veel tijd
in afzondering door in
Manresa voordat hij de
jezuïetenorde stichtte.
Eenzaamheid kan echter ook een groot kruis zijn.
Het is niet louter de duisternis waarin we Gods
vriendelijke licht kunnen ontwaren. Integendeel,
Teresa van Calcutta heeft ooit eens gezegd dat
eenzaamheid een van de pijnlijkste vormen van
armoede is.
Die pijnlijke vorm van isolement groeit. De voor-
malige Surgeon General van de VS, zeg maar het
hoofd van het ministerie van Volksgezondheid,
publiceerde vorig jaar een artikel over de groei-
ende epidemie van eenzaamheid in het zaken-
blad Harvard Business Review. De goede dokter
wees erop dat de toename ervan fysieke gevol-
gen heeft. Volgens hem drijft het mensen tot ge-
weld en verslaving, bendes en drugs. Minder
dramatisch zitten veel mensen, van fabrieksar-
beiders tot dokters, aan de rand van een burn-
out. Dr. Vivek Murthy zag de gevolgen ook bij
patiënten die bij hem kwamen voor hulp. Een
oudere man met suikerziekte wilde zijn pijn ma-
nagen, maar ook met iemand praten. Een vrouw
die met AIDS te kampen had, had niemand om
te bellen om te vertellen dat ze ziek was. Een-
zaamheid vermindert de levensduur meer dan
overgewicht en het roken van vijftien sigaretten
per dag. Het vergroot het risico op hart- en vaat-
ziektes, dementie en depressie.
De reden waarom dr. Vivek Murthy zijn artikel
in een zakenblad schreef, was simpel. Hoe kun
je de plaag van eenzaamheid bestrijden? Wel, dat
kan alleen als je de instellingen engageert waar
mensen het grootste deel van hun tijd doorbren-
gen. In de praktijk zijn dat gezinnen, scholen, so-
ciale organisaties en dan vooral hun werk. Met
name op kantoor is de laatste jaren het gevoel
‘echte’ relaties te hebben sterk verminderd.
Hier in Amerika komt dat gedeeltelijk doordat
mensen mobiel moeten zijn voor werk: ze vinden
vaak een baan ver van hun geboorteplaats en ver-
anderen vaak van werk. Daarnaast werken veel
mensen thuis. Maar ook als mensen naar een
‘open kantoor’ gaan, staren de meesten de hele
dag naar een computerscherm en zijn vergaderin-
gen louter gericht op het oplossen van problemen.
Murthy oppert een aantal stappen om iets aan
eenzaamheid op het werk te doen. In wezen sug-
gereert hij dat mensen belangstelling moeten
gaan hebben voor de ander als mens, en niet lou-
ter als productiemiddel. Ook stelt hij voor dat je
moet proberen mensen op het werk te helpen,
en, net zo belangrijk, om hulp te leren accepte-
ren. “Genereus hulp te geven en te ontvangen is
een van de tastbaarste manieren waarop we onze
relatie met de ander kunnen ervaren.”
Ik heb zo’n vermoeden dat Benedictus, Ignatius
en Moeder Teresa het daarmee niet oneens zou-
den zijn.
Kees Heesters, Baltimore
+++