Ćwiczenia 6.

Wilgotność powietrza gdzie:

Higrometria - dział meteorologii zajmujący się
pomiarami wilgotności powietrza czyli zawartości pary
wodnej w atmosferze.
Para wodna – bezbarwny i bezwonny gaz; (lżejszy od
powietrza suchego) występujący w atmosferze ze
zmienna koncentracją. Wilgotność powietrza wyraża
koncentrację pary wodnej.
Ciśnienie pary wodnej - Jest to parcjalne ciśnienie pary
wodnej w atmosferze tzn. jej ciśnienie cząstkowe w
całkowitym ciśnieniu atmosferycznym. Synonimem jest
„prężność pary wodnej”; spotyka się także użycie mmHg
jako jednostek pomiaru e. Należy odróżnić wielkość e
oznaczającą aktualne ciśnienie pary wodnej w danych
warunkach od E (albo es) – ciśnienia pary nasyconej w
danej temperaturze czyli innymi słowy maksymalnego
możliwego ciśnienia pary w tej temperaturze.
Wielkość E [hPa] można wyznaczyć ze wzoru Magnusa:
E = 6,1 · 10 (7,45·t)/(235+t)
Zwróć uwagę na wykładniczy charakter zależności E od
temperatury.
Wielkość e w atmosferze ziemskiej zmienia się od 0 do
niemal 40 hPa, typowe wielkości w klimacie
równikowym to 30 hPa, w klimatach umiarkowanych ok.
10 a w strefie okołobiegunowej poniżej 5 hPa.
Wilgotność powietrza - określana w jednostkach
wagowych (wilgotność bezwzględna), ciśnienia (ciśnienie
pary wodnej, niedosyt wilgotności), temperatury
(temperatura punktu rosy), procentach (wilgotność
względna).
Wilgotność względna [%] – stosunek ciśnienia pary
wodnej znajdującej się aktualnie w powietrzu (e) w danej
temperaturze do ciśnienia pary wodnej nasyconej w tej
samej temperaturze (E).
f = e · E-1 · 100%
e- ciśnienie pary wodnej;
E’ – ciśnienie pary nasyconej dla tw
A – współczynnik psychrometryczny (dla wody =
0,0007946; dla lodu = 0,0007060);
ts i tw odpowiednio temperatura wskazana przez
termometr suchy i zwilżony;
P – ciśnienie atmosferyczne.
Związki pomiędzy t, es (albo E), e, U, d, td
Ryc. 1. zawiera punkt X reprezentujący próbkę powietrza
o temperaturze t i ciśnieniu pary e. Zmiany ciśnienia pary
nasyconej es w funkcji temperatury pokazuje krzywa SS’.
Temperatura punktu rosy td jest oddana przez temperaturę
w punkcie Z, w którym krzywa SS’ jest przecinana przez
prostą stałego ciśnienia pary od X.
Ciśnienie pary nasyconej w danej temperaturze es(t)
można wyznaczyć przez przecięcie krzywej SS’ w
punkcie Y z linią pionową WXY (jednakowej
temperatury od X), w którym odczytujemy ciśnienie
pary.
Niedosyt wilgotności d=E-e jest równy
YW-XW=YX
natomiast wilgotność względna U=e/E odpowiada
stosunkowi XW/YW.
Ryc. 1.

Niedosyt wilgotności [hPa] - różnica między ciśnieniem

pary wodnej nasyconej w danej temperaturze a
aktualnym ciśnieniem pary wodnej. Tab. 1. Maksymalna zawartość pary wodnej w powietrzu
d=E-e w zależności od temperatury

Wilgotność bezwzględna [g·cm-3] – gęstość pary wodnej

zawartej w powietrzu atmosferycznym. Wyrażona jest
liczbą gramów pary wodnej zawartej w 1 m3 powietrza
lub w g·cm-3.
a = 216,7 · e · T-1

Wilgotność właściwa [g·kg-1] – ilość gramów pary

wodnej zawarta w 1 kg powietrza wilgotnego (gdzie: P –
Ryc. 2. Zależność ciśnienia pary Ryc. 3. Zależność ciśnienia pary
ciśnienie atmosferyczne).
wodnej nasyconej od temperatury wodnej nasyconej od temperatury
q = 622 · e · (P - 0,378 · e)-1 nad wodą i lodem

Temperatura punktu rosy Td - temperatura krytyczna,

w której powietrze w czasie ochładzania przy danym
ciśnieniu pary wodnej staje się nią nasycone; a przy
dalszym ochładzaniu dochodzi do kondensacji pary
wodnej w postaci kropelek wody tworzących chmury lub
różne formy hydrometeorów.

Wzór psychrometryczny (dla psychrometru Augusta)

e = E’ – A· (ts-tw) · P
PRZYRZĄDY DO POMIARU WILGOTNOŚCI POWIETRZA
Higrometr - przyrząd meteorologiczny do pomiaru
wilgotności względnej powietrza. Najczęściej wykorzystuje
się w higrometrze kurczenie pewnych materiałów (np.
odtłuszczonego pęczka włosów ludzkich lub błony
zwierzęcej) przy obniżającej się wilgotności, zmiany
wymiarów przenoszone są poprzez system dźwigni na
wskazówkę umieszczoną na tle skali opisanej w procentach.
Higrograf - przyrząd meteorologiczny do rejestracji
wilgotności względnej powietrza. Zasada działania jest
podobna jak w higrometrze przy czym zmiana wymiarów
pęczka odtłuszczonych włosów ludzkich jest przenoszona
poprzez system dźwigni na ramię zakończone piórkiem
napełnionym tuszem, które opiera się o bęben zegarowy z
nałożonym paskiem papieru (higrogram) z nadrukowaną
skalą opisaną w procentach.
Ryc. 4. Higrometr włosowy Ryc. 5. Higrograf włosowy
Psychrometr - przyrząd meteorologiczny do pomiaru wilgotności
powietrza; złożony z zestawu dwóch jednakowych termometrów,
umieszczonych pionowo obok siebie w klatce meteorologicznej, z
których jeden wskazuje bieżącą temperaturę powietrza (tzw.
termometr suchy) a drugi zaopatrzony jest w batyst czyli łatwo
nasiąkliwy materiał spowijający zbiorniczek termometru (tzw.
termometr zwilżony). Przed pomiarem batyst zwilżany jest wodą.
Występujące parowanie powoduje utratę ciepła przez zbiorniczek
termometru zwilżonego i dlatego temperatura wskazywana przez ten
termometr jest zazwyczaj niższa od temperatury termometru
suchego, różnica ta jest tym większa im niższa jest wilgotność
powietrza. Jedynie w przypadku gdy powietrze jest nasycone parą
wodną (wilgotność względna = 100%) parowanie nie występuje i
obydwa termometry wskazują jednakową temperaturę.
Wyznaczenie dokładnej wilgotności powietrza następuje poprzez
podstawienie wskazań obydwu termometrów do tzw. wzoru
psychrometrycznego.
Ryc. 6. Psychrometr Assmanna

Zadania
1. Przy pomocy tablic psychrometrycznych oblicz ile
pary wodnej [g/m3] znajduje się w powietrzu
nasyconym o temperaturze (a) 10°C i (b) –10°C.
2. Powietrze ma temperaturę 14°C, a wielkość
niedosytu wynosi 0,0 hPa. Jaka jest wilgotność
względna U i temperatura punktu rosy td.
3. Dane są dwa pomiary psychrometryczne A i B [°C]:
A) ts = -4,4; tw = -4,4W
B) ts = -4,4; tw = -4,4L
Tab. 2. Dane do zadania 4 [u góry ts, poniżej tw w °C ]
Wyznacz w obydwu przypadkach e, U, d, td i porównaj
wyniki. Uzasadnij występujące różnice.
4. Na podstawie danych A, B i C (patrz tabela 2) wyznacz przy
pomocy tablic psychrometrycznych (lub wzorów) e, U, d, td.
5. Na jednym układzie współrzędnych XY dla ts = 10oC i
ts = -10oC naszkicuj zależność wilgotności względnej (f) od
ciśnienie pary wodnej (e). Zaznacz ciśnienie pary w stanie
nasycenia (E).

zestaw 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15
A. 2,7 1,7 2,6 2,4 2,2 2,0 1,8 1,6 1,4 1,2 1,0 0,8 0,6 0,4 0,2
–2,3w –1,3w –2,2w –2,0w –1,8w –1,6w –-1,4w –1,2w –1,0w –0,8w –0,8w –1,0w –1,2w –1,4w –-1,6w

B. 15,4 13,0 13,2 13,4 13,6 13,8 13,9 14,0 14,1 14,3 14,5 14,7 14,9 15,1 15,2
8,8 8,3 8,4 8,5 8,6 8,7 8,8 8,9 8,0 8,1 8,2 8,3 8,4 8,5 8,6

C. -8,1 -8,4 -8,7 -9,0 -9,3 -9,6 -9,9 -10,2 -10,5 -10,8 -11,1 -11,4 -11,7 -12,0 -12,3
–7,9L –8,2L –8,5L –8,8L –9,1L –9,4L –9,7L –10,0L –10,3L –10,6L –10,9L –11,2L –11,5L –11,8L –12,1L

Materiał do opanowania na następne zajęcia:

ciepło utajone przemian fazowych wody poziom kondensacji równowaga stała
gradient stanu prawo Archimedesa ruch wstępujący
gradient suchoadiabatyczny przemiany adiabatyczne ruch zstępujący
gradient wilgotnoadiabatyczny równowaga chwiejna siła wyporu
konwekcja równowaga obojętna

Terminologia:
para wodna całkowita zawartość wody w słupie powietrza różnica psychrometryczna
ciśnienie pary wodnej (PWC – precipitable water content) higrometr
ciśnienie pary nasyconej psychrometr Augusta higrograf
niedosyt wilgotności psychrometr aspiracyjny Assmanna termometr suchy
stosunek zmieszania parowanie (ewaporacja) termometr zwilżony
wilgotność bezwzględna ewaporometr Wilda wilgotność właściwa
wilgotność względna transpiracja
temperatura punktu rosy ewapotranspiracja