LETM

HAYATTIR
[ALAEDDN ASNA KTABI]

Sylei: DENZ GKE NCEOLU

BANKASI KLTR YAYINLARI, 2009
NDEKLER
Sunu
BRNC BLM Hayata lk Admlar
KNC BLM Mlkiyeye Balang
NC BLM Planlamada Halkla Mnasebetler
DRDNC BLM Zor Karar: zel Sektre Gei
BENC BLM Halkla likilerciler rgtleniyor
ALTINCI BLM Trkiyenin lk Halkla likiler irketi
YEDNC BLM En Sevdiim Yuvam: Okul
SEKZNC BLM Dnyay Halkla likilerciler Ynetecek
DOKUZUNCU BLM Kolay m Bir mrn Muhasebesi
Yaamyks
Eserleri

SUNU
Dnyada birok olay 1940l yllarla 2000li yllar arasnda yaand aslnda. Biz ok
yoksul bir dnemin ocuklar olarak bymeye baladk. rnein bizim eve ilk buzdolab
1953te alnd. Ben 12-13 yalarndaydm. Buzdolab bin lira, ama babamn o kadar
paras yok.. Daymn verdii borla eve Norge marka ilk buzdolab girebildi. Mutfak da
kk, buzdolab hole kondu. Hatta o zamanlar ou evde buzdolaplar oturma odalarnda
olurdu. yle ok zorluklarla alnan, lks bir eya konumundayd. Oturma odasnda
durmas da tabii ok normaldi! Daha neler neler Baka ka kuak bu kadar deiimi bir
arada yaad, bilmiyorum
Alaeddin Asnann, Beiktan arnavutkaldrmlaryla kapl bir sokanda hayata gzlerini
at andan balayarak anlatt hayatnda bir ey dikkatimi ekti: Bazlar vardr, hedefe
kilitli yaar, her admn planlayp titizlikle atar. Bazlarn ise hayat o noktaya tar, aknt
onlar doru adrese teslim eder. Ben byle bir hayat dinledim, dinledike merak ettim ve
bysne kapldm.
Marmara niversitesi letiim Fakltesi koridorunda heyecanla ve biraz da tedirgin
admlarla ilerliyorum. Bankas Kltr Yaynlar editr Levent Cinemre, Alaeddin
Asna ile bir sylei kitab yapmak istiyoruz, dediinde ok mutlu olmutum. Ama o
koridoru admlarken bir an, iletiim hocasyla sylei yapmann tedirginliini yaadm.
Kafamda sorular uuurken kapy aldm. Akam vakti karanlnn kt, kk bir
okul odasna alan o kap, arkasnda kocaman bir dnya saklyordu. Ben bu dnyay, her
sorumda kendini, daha dorusu baarlarn anlatmaktan ekinecek kadar mtevaz olan
birinden dinledim.
Karmda yakn tarihin tan Alaeddin Asnadan dinlediim her cmle duymak ve
anlamak arasndaki derin uurumu bir kez daha gsterdi bana. Bugnn ocuklarnn
hayal etmekte bile zorlanacaklar, karneyle ekmek alnan gnleri anlatrken,
ekmecesindeki eski nfus czdann heyecanla gsterdiinde kilitlendim. Sayfalarn
zerinde ekmek, patiska alnrken vurulmu damgalar Gerek tarih ite ellerimde,
dedim. O yokluk gnlerinden ananasl, brksellahanal sofralara, kk kutu radyo
banda geirilen akamlardan saysz kanaln olduu LCD ekran televizyonlara uzanan
byk deiimler Savalar, tek partiden ok partili dneme gei, darbeler, Berlin
Duvarnn kuruluu ve ykl, 6-7 Eyll olaylar gibi, yakn tarihin saymakla bitmeyecek
olaylar Biz Alaeddin Asnann hayatn konuurken bir yandan da bunlar konutuk,
tarttk. Ama iin ilgin bir yan daha vard; btn bu deiimlerin, olaylarn tan da bir
deiimin kahramanyd.
ocukluundan itibaren nce mhendis, sonra diplomat olma dleri kursa da iletiim,
Alaeddin Asnay hep kendine doru arm. Hi bilinmeyen bir meslei, halkla
mnasebetler! renmek zere gittii ABD ise d yolculuunun balangc olmu. Ben
bu yolculuun bysne kapldm. O yolculuun trl duraklarn dinlerken, her defasnda
Byk bir risk, nasl yaptnz? diye sorsam da, o byk bir sadelikle hep benzer bir
yant verdi: Bilmem, ben planlamadm, oluverdi!
O her ne kadar Kapldm gidiyorum bahtmn rzgarna arksn mrldanacak kadar
mtevaz bir dille anlatsa da, ben titiz, heyecanl ve ok deerli bir hayatn yksn
dinlediimi sylemeliyim. Kendisini akntya braktn anlatyor ya, insann iinden iyi
ki de brakm demek geiyor
Sz Alaeddin Asnaya brakmadan nce, desteiyle her zaman yanmda olan eim Murat
nceoluna ve bu kitabn olumasnda yardmlarn esirgemeyen Sibel Asnaya, kardei
Nurta Boynuka, dostu Grel elikkanata, benim halkla ilikilerle tanmam salayan
Necla Zarakola teekkr ederim.
Deniz Gke nceolu, Nianta
BRNC BLM
Hayata lk Admlar
Nasl bir aile ortamnda dnyaya geldiniz?
1940ta, 23 Nisan ocuk Bayramnn ertesi gn domuum. Annem Meyyet 20,
babam Namk Kemal 30 yanda. Beiktata, Serencebey Yokuunda babamn kiralad
bir evde oturuyoruz. Aslnda aile, yani anneannemler, daym, teyzem Fatihte oturuyor.
Daym evli deil daha o zaman. Teyzeme, cicianne derdim.
Aslnda annenizin ailesi Fatihli yani. Kalabalk bir aile gibi Annenizin ka kardei
var?
Annemler karde; daym, teyzem, bir de annem. Annem en kkleri, hatta 15
sene sonra doduu iin ona tekne kaznts derlermi. Ei ld iin teyzem de
ocuklar mit Aabey ve Emel Ablayla birlikte Fatihteki evde yayorlard.
Doduunuz gne dair neler anlatlr?
Babam asker, Harp Akademisinde renci; yzba o zaman. Akademi binas
Yldzdaym. Babam da oraya yakn bir ev tutmu ve Serencebeye tanmlar. O
zamanlar hastanede doum yok, eve ebe gelirmi. Bizim evde de tipik eyler yaanm.
Asl merak ve heyecan Fatihtekiler yaam diye anlatlr. Fatihtekiler evde
bizimkilerden gelecek haberi bekliyorlarm. Evlerde telefon yok, acil durumlar iin
herkes mahalle bakkalndaki telefonu kullanyor. Teyzemin olu mit Aabey, Fatihteki
mahalle bakkal Kadir Aabeyden haber bekliyormu. Doum olup da babam ebeden
salkl bir olu olduunu rendikten sonra Beiktataki bir bakkaldan Fatihteki
bakkala telefon edip mjdeli haberi vermi. mit Aabey de haberi alnca bakkaldan eve
doru Domu! Domu! diye bararak koturmu. Onun zerine btn aile toplanp
tramvayla Beiktaa gelmi. Bana babamn babasnn ad verilmi: Mustafa Alaeddin
Asna. Dedemin mezar Kadkydeki Sahraycedit Mezarlnda. Mezar tanda da ad
yazl: Burada Mustafa Alaeddin Asna yatyor Orada fotoraf ektirip arkadalarma
gsterdiimde epey elenmitik.
Ailenizin gemii nereye dayanyor? Anne ve babanz nereli?
kisinin de babalar ve anneleri stanbullu, ama daha eskiye gittiimiz zaman;
annemin Kayseri, babamn da Trabzon balants var; yani tipik bir Trkiye ailesi, o
mozaiin paralar. Babamn annesi lnce, dedem babaanne dediim Sabiha Hanm ile
evlenmi. O da baka bir blgeden, Selanikli. Byle kark, tipik bir Trkiye ailesi.
Dedelerimi ve asl babaannemi hi grmedim. Anneannemi ise ancak tatillerde stanbula
geldiimde grebildim.
Babanzn ailesi nerede yayordu siz doduunuzda?
Dedem lm, Sabiha babaannem ise kendi erkek kardeiyle beraber Badat
Caddesinde oturuyordu.
Babanzn baka kardei yok mu?
Bir kz, erkek kardei var. Babamn temen olduu yalarda, kk amcam
dnda dierleri de subay olmular.
Ya dedeler ne yaparm?
ki dedem de asker. Sarayda grev yapmlar. Ailenin asker ve saray hizmeti arlkl
bir gemii var. Tam olarak ne yaptklarn bilmiyorum, ama evin duvarnda niformal
resimleri vard, onu hatrlyorum. Babamn babas edebiyat merakls bir denizciymi.
ocuklarnn isimleri de bunu gsteriyor. Babam Namk Kemal; en byk karde. Ondan
sonra srasyla; Bekir Stk, Tevfik Fikret, kz karde Muazzez Fitnat Hanm ve en kk
karde de inasi. Babamda da edebiyata bir merak vard. Dedemden gemi sanrm.
Kardelerden en kk amcam dndakiler subay olup Trkiyenin eitli yerlerinde
grev yaptlar. Amcalarmdan Tevfik Fikret karac, Bekir Stk denizci oldu, babam ise
havac. Kk amcam inasi de kimya mhendisi olmu. Annemin babas da asker, ama o
olunu, yani daym asker yapmam. Daym Remzi Yola gmrk komisyoncusuydu.
Fatihten neler hatrlyorsunuz? Nasld o tarihlerde?
Baka ehirlerde yaasak da annemle sk sk stanbula giderdik zaten. Fatihteki evin
arkasndaki baheyi hatrlyorum. ok anm oldu orada. Kastamonulu komumuzun kz
vard, birlikte bahede salncaa binerdik. Bahe, dut ve ceviz aalaryla doluydu.
Anneannemlerin evi ahapt. eri girince sa taraf eskiden haremlik diye bilinirmi,
ama biz yle kullanmadk tabii. Baheye alan talk diye bir blm vard. Yandaki
merdivenden st katlara klrd. Bir de hamam vard. stanbul evlerinde hamamlar, hatta
mutfaklar binalarn dnda, bahede olurdu; mesela amar gnleri hamamn byk oca
yanar, bacadan beyaz dumanlar kard. Sokaklarda atlarn iki yanna asl teneke
kutularda sadece yourt, zerzevat deil, ekmek de satlrd. Geceleri bekilerin ddklerini
duyardk. imdi bunlarn hibiri kalmad. Kra gitme vard mesela. Sonralar ad
piknie gitme oldu. Evde yemekler, brekler hazrlanr, ahbaplarn otomobiline tk
tk binilir, yola klrd. On be-yirmi kii toplar, genelde Saryer tarafna gidilirdi.
Bizim iin kra gitmenin anlam; top oynama, koup hoplamayd. ehir ocuuyuz ya,
bunlar yapacamz alanlar yoktu neredeyse. Televizyon yok, hanmlarn byk ksm
evde, alan kadn nfusu ok az Kr, herkes iin byk bir elenceydi. Tabii, bir de
hamam vard hanmlar iin.
Hamam iin de zel organizasyonlar yaplr myd? Artk hamama gitmek sadece
turistik bir elence sanki
Aslnda hamama gitmek sosyal bir olayd, ama ben hi gitmek istemezdim. Anneler,
teyzeler hamama gitmeyi bir elence haline getirirlerdi; dolmalar, rekler filan
ocuklar da gtrrlerdi. Bir defa beni de gtrdler ve ok rahatsz oldum. Arkadamn
annesi Melahat Teyze kafama sabunlar srd. Her tarafm sabun iinde kald. Gzme
giriyor sabunlar, gzm ap etrafa bakamadm. Sonra da katm hamam denince, ama
tabii o dnemlere baktmzda ok alternatif yoktu ki! Byle bir sr oyuncak da yok.
Baka elenceler bulur, kendimiz oyunlar yaratrdk. Masa futbolu mesela, ocuklarn en
byk elencelerindendi. ki tarafa karlkl kale yapar, bozuk paralarla futbol oynardk.
Saklamba, bir de bahede derme-atma salncak ocuk elencesi ite!
Uak ovuyla kz tavlama
Annenizle babanz nasl tanmlar?
Babam, daymn arkadaym. Daymla sk gryor, eve gelip gidiyormu.
Arkadalar ya, birlikte apknlk da yapyorlar. Annemle babamn arasnda on ya fark
vard. Annem babama o sralar Kemal Aabey diyor. Hatta annem kk karde
olduundan, o dnemde bu iki kafadarn sevgililerine mektup gtrp getiriyor.
Balangta byle bir ilikileri varm.
ok ilgin! Nasl aka dnm? Birdenbire mi?
Annem o srada Fatihteki Ta Mektepte renciymi. Babam annemi grnce
beenmi aslnda. Sonra da ikna turlar balam. Hatta anneme ve mahallenin teki
kzlarna hava atmak iin Fatihin stnden uakla geiyor. Kanatlar bez o zamanlar, bir
yere taklrsa yrtlr. Babam bana Fatih Camisinin minarelerinin arasndan getiini
sylemiti ama ben inanmamtm. Bizimkiler de sonunda demiler ki, Kemal evin
ocuu gibi, yani tanmadmz bir adam deil. Kz yabancya gitmesin. Annem 17
yandayken nianlanmlar. kisi de lnceye kadar aralarnda gl bir sevgi ba oldu.
Biz sevgili bir ailenin, ana-babann ocuklar olduk. Onun iin mutlu bir ocukluumuz
oldu.
Aslnda askerlerin sert mizal olduklarndan sz edilir hep. Babanz elenceli birine
benziyor
Askerlere has o sertlik babamda da vard. Hatta anlatlr, komutan olduktan sonra
birine kzp bardnda bilmem ka kilometreden sesi duyulurmu.
Siz korkar mydnz?
Korkardm Hi dayak yemedim, kz kardeim de yemedi. Bizi dvmedi, ama
korkardk ite. Aslnda bu korku mudur, sayg mdr, bilmiyorum; ama hep ekinirdik
ondan.
Evde byk bir otorite yani
Hi phesiz Annem de, babam da birbirlerine ok sayglydlar.
Baz evlerde eler birbirine beyli hanml seslenirlerdi eskiden. Sizinkiler de yle
miydi yoksa?
Hayr, hi yle olmad. Mesela babam general oldu, annem ona hi paa diye
seslenmedi. Etraftaki paa hanmlar kocalarna paam filan derlerdi. Annem babama
Kemal derdi, hi paa lafn kullanmad. Namk Kemaldi ismi, ama babam Kemali
kullanrd.
Nasl biriydi babanz?
Babam da dedem gibi sanata dkn biriydi. Harp Okulu orkestrasnda keman
alarm. Mesela ben Lisztin rapsodilerini babamn plaklarndan dinleyerek bydm.
Babam Bat mziine ok dknd ama klasik mzii de ok severdi. O zamanlar
popler Trk mzii ve caz yok; halk mzii, klasik Trk mzii ve Bat mzii var.
 Babadan oula gemi, siz de o zincire eklendiniz mi? ocukluunuzdan yle anlar
var m?
Evet, ben de sanata dkn oldum. ok kk yalardan edebiyata dair eyler
hatrlyorum. Okumay ve iiri severdim. Babam da iir severdi, zellikle Divan iirini
Bana da alamt. Mesela aruzu bana babam retti. stelik daha ben okulda Trke
derslerinde aruz diye bir eyle karlamamtm. Divan iirlerini aruzla hangi kalpta
yazlmsa ok iyi okurdum. Babam temellerini retti, okuttu o iirleri, ama yle masaya
geip ders alr gibi deil. Otururduk koltuklara; Nedimi, Nabiyi, Nefiyi okurdu,
Bkyi okurdu. Ben de ezbere bilirdim, o okuduka dinlerdim, severdim de. Anlamlarn
da bilirdim, babam tek tek btn kelimelerin anlamlarn anlatrd. Tabii biliyorsunuz,
onlarn ou ak iiridir. iirin ak iiri olmas gerektiini dnerek bydm ben. Kendi
kendime kaldm zaman yksek sesle iir okurdum. Bizim dnemimizde okullarda iir
yarmalar olurdu. O yarmalara katldm. Sonra da ufak ufak yazmaya baladm.
yle bir tablo izdiniz ki Evde keyifli, ho bir akam, baba ve oul geldi gzmn
nne. Hele gnmzle kyaslandnda, insanlarn daha youn iletiim iinde olduu,
ansl gnler yaamsnz gibi.
yleydi Radyo dinlenirdi hep birlikte, tek iletiim arac radyoydu zaten. En byk
olaymz buydu. Bizim evde Philips marka lambal bir radyomuz vard. Sonraki yllarda
Grundig marka mobilyal bir radyo alnmt. Mobilya blmndeki pikapta Lisztin,
Beethovenin, Tino Rossinin, Mnir Nurettinin, Hamiyet Ycesesin plaklar alnrd.
Akamlar herkes bir arada olurdu. Bir de misafir odalar vard evlerde. zeri rtl
koltuklarn, sehpalarn, bir de kk bfenin durduu bir oda. Oraya misafir olmaynca
girilmezdi. Radyolar o yzden oturma odasnda dururdu. Klasik Trk mzii dinlenir,
ark sylenir, evde misafirlerle Kulp raks iilirdi.

Sava yllarnda ehirleraras g

ocukluunuz Fatih ve Beikta arasnda m geti?
Hayr, yle olamad. Bir asker ailesi olduumuz iin bizim hayatmzda tayinler
vard. Ben daha 2 yandayken babam Akademiyi bitirmi, ilk tayini de Ktahyaya
km. Btn aile Haydarpaaya bizi uurlamaya gelmi. O zamanlar teyzem, yani
ciciannemle birbirimize ok dkndk. Bana en ok ondan ayrlmak zor gelmiti.
Ciciannemle sarlmz, kimse ayramam. Zor bir ayrlk sahnesi yaanm.
ocukluumda aile evi Fatih oldu. Babamn tayinleri nedeniyle biz hep stanbul
dndaydk; Ankara, zmir, Eskiehir, Ktahya
lk yolculuunuza 2 yanda ktnz Neler yaand?
Ktahyaya gittik, birka yl orada kaldk. kinci Dnya Sava yllaryd, zaten
ocukluumdan, ilk o yllar hatrlayabiliyorum. Dman uaklar gelip de bomba atmasn
diye pencereler siyah perdelerle kapatlrd. Ekonomi desen, ok ktyd. Alverilerde
nfus katlarnn arkasna mhr vurulurdu. O eski, sonradan deien nfus katlarmn
arkasnda hep mhrler vard. Patiska verildi, ekmek verildi filan. Ktahya deyince bir de
unutamadm bir isim var; komumuz Kemal zer. Babas Ktahya mftsyd. Kemal
Aabey sonra Demokrat Partiden Ktahya milletvekili oldu. niversite yllarmda ilgin
bir tesadfle bu isim yeniden karma kt, Meclis Tahkikat Komisyonunda
Trkiyenin en skntl yllar ocuklar neler yapyordu? Nasl alglyorlard o
sava halini?
Ben o dnemin zor olduunu hatrlyorum. Neden zor olduunu sorsanz
bilmiyordum, ama keyif alnacak bir ortam yoktu diyebilirim; mesela insanlar alak sesle
konuurdu, ortalk hep karanlkt. Gazete ok okunurdu, akamlar ev misafirliklerine
gidilir ve hep politika konuulurdu. Almanlar yle yapm, ngilizler byle yapm,
smet Paa demi ki gibi laflar hatrlyorum hep. Bu siyasi olaylar duyarak, ama
anlamayarak bydm ben. Biz ocuklar elik omak filan oynardk. En nemli kural;
hava kararmadan eve gelinmesi gerektiiydi. Daha ge saatte sokakta durulmazd.
Eskiehirde bir kere eve babamdan sonra gelmitim, Niye ge kaldn? diyerek
cezalandrd. dm koptu, dvecek sandm! Aslnda dayak olayn hi bilmiyorum, byle
bir deneyimim yok! O gn beni dvmedi, ama banyoda alak iskemlenin stne oturttu.
Baparmaklarm bacaklarmn altndan balad, kollarmla bacaklarmn arasndan bir
sopa geirdi. Ben kprdamadan kaldm. nce anlamadm, houma gitti, canm da
yanmyordu. Oyun gibiydi, ama 10-15 dakika sonra skldm, kprdayamyorum. Dardan
annemin yalvardn duyuyorum, Kemal brak ocuu, nefes alamayacak, diye.
Bylece hayatmda ilk ve son cezalandrlmam yaadm; ama sonunda anladm tabii,
babam eve gelmeden ben dnmek zorundaym!
Bu cezadan sonra bir daha cesaret etmek mmkn deil gibi! Dayaktan daha ar bir
cezaym sanki! O dnemde alveri yaparken nfus czdanlarna damga vurulduunu
sylemitiniz. Bir eyler almaya hi gitmi miydiniz?
Belki bir-iki kez gitmiimdir, ama genellikle annemler giderdi. Alveri dediiniz,
Smerbankn kumalar veya ayakkablar alnrd. Kaliteli midir, diye sorarsanz, bir ey
sylemek mmkn deil, nk kaliteli nedir, bilmiyorduk ki! Kaliteli oydu ve daha
iyisi de yoktu. Herkes; babakan da, ortaokul rencisi de ayn kumatan elbiseler alr ve
giyerlerdi. Elbiseler eskidii zaman da kk kardelere giydirilirdi. Olmad, yakalar
tersyz edilir, yeniden giyilirdi. Ayakkablarn altna tamirciler ek yapard. Aslna
bakarsanz Trkiye yoksul, ama kendine yeten bir toplumdu. Kendine yetmeyip daha ok
ey isteyen, dolaysyla para gereksinimi artan toplumlarda ok rastladmz ahlakszlk,
ke dnme merak yoktu. artlara gre hareket edilirdi. Sanat yoluyla da duygusal
eksikliimiz giderilirdi. Kskanlk yoktu.
artlar zor olsa bile idare edilirdi Bu dnemde siz bir de gebe durumundasnz.
Ne zaman Eskiehire gittiniz?
Ktahyadan sonra Eskiehire gittik. 1944 filan, yani kinci Dnya Savann son
yllar. Ayn skc atmosfer devam ediyordu. Babam ou geceler eve gelmez, alayda
nbet tutard. Evdeyse gergindi, her an bir olay beklenirdi.
Endieli bir bekleyi mi vard?
Btn asker aileleri endieliydi. Sava kabilir, elerimiz, babalarmz savaa
gidebilir zellikle havaclar iin bu durum daha belirgindi. Uakta lmeniz, karada
lmenizden daha byk ihtimaldi. Onun iin havac aileleri daha kayglyd. Sava
balarsa ilk onlar gidecek, diye dnrlerdi. Olaylarn ok farknda deildim, ama bir
bask hissederdim. Bu genel bir baskyd. yle anlatabilirim belki Hep tartlan bir
konu vardr, Asker egemenlii demokrasi kart mdr? diye. Trk devleti militer bir
devlettir. Osmanldan beri byle gelmitir. Cumhuriyetin kuruluundan neredeyse
1960la-a kadar en beenilen ve sayg duyulan meslek askerlik olmutur. Kz istemeye
gelirler; mhendisi, doktoru, boyacs, subay Kimi seersiniz? Subay! Kz subaya
gelin verilirdi veya erkek ocuk askeri okullara gnderilirdi. Olumuz asker olacak,
sonunda paa olacak. Byle bir toplumduk. te o sava yllarnda amcalarmn, babamn
asker olmas bizde znt yaratmad. lrse ehit olur dendi. Endie vard, bir bask
vard, ama korkmazd kimse.
Siz hi asker olmay dndnz m?
Asker olmak hi aklma gelmedi. Demek ki kuaklarla bu yava yava deiiyor.
Benim kuamdan olanlar; yani teyzemin, amcalarmn ocuklarndan hi kimse asker
olmad. Eczac, kimyac, retmen oldu. Ben de Mlkiyeye gittim, ama aramzda asker
olan yok.
Hi mahalle arkadam olmad ki
Eskiehirden sonra nereye tayin oldunuz?
Ankaraya Okula, Ankarada Sarar lkokulunda baladm. Oradaki evimizin
yaknndaki okul. Yl 1946, yani sava bitmi.
lkokulu Ankarada m bitirdiniz?
Birinci snf orada okudum, ikinci snf zmir Karyakada, nc ve drdnc
snflar da zmir Gzelyalda. O srada babam zmirde Hava Harp Okuluna gemiti.
Beinci snfta Eskiehire gittik, Eskiehirde Yunus Emre lkokulunda ilkokulu bitirdim.
Sonra tekrar Ankaraya geldik, ortaokula baladm. Liseye yine Eskiehirde baladm,
sonra da Ankara ve Eskiehir arasnda gidip geldik. En son Eskiehirde mezun oldum.
Aklda tutmas bile zor, srekli tanmsnz Bu g halini anlatr msnz?
ok kt bir ey, yani bir ocuk iin ok kt. Ben hl lise arkadalarmla
buluurum, niversite arkadalarmla da tabii ki Bu arkadalarm konuurken, mesela
Hasan bizim evin yannda otururdu gibi bir laf ederler. Benim hi yle bizim evin
yannda oturan arkadam olmad. Biz bir gn o adresteydik, ertesi gn baka birinde
Gryorum ki on-on be sene yedikleri ayr gitmeyen, beraber byyen insanlar var.
Benim ocukluumda byle eyler olmad. ok imrenirim anlatlanlara. Hi bizim
mahallenin ocuklar diyemedim. Benim mahallem yok ki!
Srekli snflarnz da deiiyor! ocukken ok zordur arkadalardan ayrlmak.
Ortaokulda bizim snf dattklarnda gnlerce alamtk. Siz nasl alabiliyordunuz?
Kabul etmitim; yani benim iin g, tanmak, hayatn bir parasyd. Hocalarmla,
snf arkadalarmla ok ahbap olamamtm. Benim iin okula gidersin, ders alrsn,
muhtemelen ertesi sene baka yerdesindir diye ileyen bir mantk vard. Kendimi
bulunduum yere hazrlamazdm, yerlemezdim. Aslna bakarsanz biz g eden bir
milletiz, yani Orta Asyadan beri srekli Batya doru gyoruz. Hep gidiyorlar bir yere.
Bu Anadoluya geldikten sonra da devam etmi. Osmanlda; mesela sarayn etraf
genellikle devirmedir, asl Trkler snr boylarnda, aknc filan konumundadr.
Genlerimizde g etmek var, yerleik dzen insanlar deiliz; tccarlar ve gayrimslimler
hari.
Sizin durum da bundan farkl deil yani. G devam ediyor
Asker ocuu g olayn daha bebekken yaar. Bugn buradasnzdr, yarn baka bir
yere tayininiz kar. Bir kamyon gelir ve tanrsnz. Normal bir olaydr bu!
Arkadalarmdan ayrlyorum diye zlmezsiniz.
Kaln Amerikan bezinden yaplm, genellikle askerlerin kulland hur denen byk
torbalar vard. Onun iine havlular, yataklar, araflar filan ne varsa konur, kadnlar bunu
bir gnde hemen hallederlerdi. Sk sk tanmaktan yeterince pratik kazanmlard.
Sakslarda byk kauuklar vard, onlar bir eye sarlmadan yklenirdi. Kamyonlarda bir
teko kauuklar grnrd.
Eyalar yklenir ve kamyon gider. Sonra iki gn iinde yeni dzen kurulur. Baba nceden
gitmi, evi tutmutur zaten. Oraya yerleilir. Sokan ismini bile bilmezsiniz, sadece
sadan ikinci sokaktr. Biz de srekli tayin edilirdik, tanmaya hep hazr olduk
Askerlerin ocuklar da tanmaya hazrdrlar. Onlarn ocuklarnn kalc arkadalklar
filan olmaz! Kalc arkadalklar ancak niversitede balar; nk niversiteyi
deitiremezsiniz. Benim babam da bu tanma iini devaml yapt. Biz aile olarak;
Ankara, Eskiehir, zmir, Balkesir, Ktahya gibi birka yere gittik. Babamla beraber her
seferinde gitseydik yirmiden fazla ile gitmi olurduk. Bizim ailede srekli gezen kii
babam oldu. Biz onunla kyaslannca ailenin kalc ksmydk! Onun iin Ankarada ev
bile yapabildik ve sabit bir evimiz olsun istedik. Oysa askerlerin evleri olmaz.

Zar zor sahip olunan ilk ev

Babanzn maa kstlyd. Yaadnz zorluklar anlatmtnz. Ev nasl yapld?
Anneannem 1951de lnce Fatihteki o byk ev satld, paras kardeler arasnda
blld. Annemin hissesine sekiz bin lira dm. Byk bir parayd bu o zamanlar. Ev
ise elli bin liraya km. Babam stn Akbankn Genel Mdr Medeni Berkten kredi
alarak tamamlam. Hatrlyorum, o dnemde en byk banknot bin lirayd. Zavall babam
o sra hep evle uramt! Birinci kat duvarlar yapld, ii yaplamad, nk para
yetmedi. katl bir ev yaptrana kadar ok aba harcad. Babamn tand bir yzba
vard, Faik Aabey; ikinci kat ona kiraya verdiler. En st katta da biz oturduk. Evin
bahesi vard, bahesinde de kmrlkler nde iekler vard. Anttepede, ok ho bir
binayd. Anttepe, Antkabiri gren bir tepedir. Bu bizim iin, hele ki o yllarda ok
nemliydi. Yrrken, baheye karken Atatrk seyrederdik. Atatrkn naann
Etnografya Mzesinden Antkabire tand 1953ten itibaren her frsatta tepeye kp
onu grme lksn yaardk. Onun iin evimizi ok seviyorduk, ok zel oldu bizim iin.
Askerlerin evi olmaz dediniz. Srekli tayinler yaarken siz neden ev yaptrdnz?
Annemin etkisi olabilir, nk annem stanbullu bir ailede bym, sabit bir yaam
srm. Byyp evleninceye kadar Fatihteki evde yaam, evlendikten sonra da
Beiktaa gitmi, yani ok ev deitirmemi. rnein onun babas da grevi nedeniyle
gezmi, baka illere gitmi, ama onlar gitmezlermi.
Sizin evde de alkanln devam ettirmi yani
 Olabilir.
Nasl biriydi anneniz?
ok verici biriydi annem. ocuklarna pek dknd. Her dakika Terledin mi? diye
srtna bakan, Denize girme, rsn! diye peimizde dolanan biriydi. Aslnda aileyi
ekip eviren annemdi! Zaten ou zaman babam yok, baka illerde grevde. Anne her
eyden sorumlu kii
Babanzdan sz ederken edebiyata, sanata dknln anlatmtnz. Annenizin bu
tip zellikleri var myd?
Yoktu; annemin sanatla ilikisi, benimle ilikisine balyd diyebilirim. Ben sanatta
baarl olduum zaman sevinirdi ve yaptklarmla ilgilenir, takip ederdi. Olum neler
yapm derdi. Sanrm ben futbolcu olsaydm, benzer sevinci ma izlerken de gsterirdi.
Gebelik halinin hi sonraki yllarda, sizin hayatnza etkisi oldu mu?
Bir yerlere gitme durumu benim iin olaanlat. nsanlar gezmeye gitseler bile bir ay
evvelden hazrlanmaya balarlar ya, benim byle bir durumum hi olmad. Ben i
hayatmda da srekli gezdim. Bir gn bir haber gelir, Yarn ben gidiyorum derdim.
Yolculuk, bir yerlere gitmek benim iin yle bytlecek bir ey olmad.
Oradan oraya g ederken hi stanbul ziyaretleri yaptnz m? Aile evine gelir
miydiniz?
stanbul bizim iin her zaman ana karargah oldu. Hep oraya gelir, tatillerde orada
kalrdk. Gene baheye gider, meyve toplardk. Anneannem 1951de vefat etti ama
daymlar stanbulda yayordu. Bu arada daym, Perihan Tanyer Ablayla evlenmiti.
Teyzem Vahide Talal ise kz Emel Akaln ve damadyla (Ekrem Akaln) bizim gibi
gezginler arasna katlmt. Damat doktordu ve birok yerde hkmet tabiplii yapt. l il
gezerlerdi onlar da Btn aile tatillerde stanbula gelip, buluur olmutu.

Tarihe tanklk eden bir kuak

Siz ocukluunuzdan sz ederken ilk izler; sava, yokluk oldu. imdi hzla bir
dnnce tank olduunuz neleri hatrlyorsunuz?
Dnyann son krk-elli yln yaayan kuaz biz; ok youn olaylarn tan olduk.
Dnyada birok olay 1940l yllarla 2000li yllar arasnda yaand aslnda. Byk
deiiklikler oldu. Biz ok yoksul bir dnemin ocuklar olarak bymeye baladk. kinci
Dnya Sava vard ve ciddi ekonomik sknt yaanyordu. Alacanz her rn karneye
balyd. Akamlar dman uaklar gelir diye pencerelere siyah perdeler, battaniyeler
rtlrd. Eskiden yumurta diye bir aletle oraplarn topuklar defalarca dikilirken imdi
taksitle yeni elbiseler alyoruz, kredi kart diye bir ey var! arlarda yeni meyveler ve
sebzelerle tantk. Ananas, kivi, brokoli, brksel lahanas diye farkl eitleri grdk.
Bunlarn hibiri yoktu. ABD, ngiltere gibi bir tketim toplumu olmann btn
zelliklerini imdi zavall Trkiye de yayor. Biz ABD, Fransz filmlerini birka yl sonra
izleyebilirdik, imdiyse ayn anda izleyebiliyor veya krk-elli kanall televizyonlarmzdan,
evimizden takip edebiliyoruz. Baka ka kuak bu kadar deiimi bir arada yaad,
bilmiyorum.
Deiimi her ynyle yaamsnz
Aynen yle Mesela biz Trkiyenin tek partiden ok partiye geiini grdk.
NATOnun kuruluunu, Trkiyenin NATOya giriini, ihtilalleri grdk. nsanlar eskiden
bir merutiyette ihtilal grrm, bir de fermanlar ktnda padiaha kar ihtilaller
olurmu. Savalar grdk; Kore Savan, Vietnam, Krfez Savan, Irak-ran
Savan, Kbrs olaylarn, Berlin Duvarnn ykln, New Yorktaki 11 Eyll
olaylarn, Stalini, Maoyu, ah Rza Pehleviyi, Churchilli, Kral Faruku, Kennedyyi,
Kral Faysal grdk Bu srece Zeki Mren sadece bir sanat olarak deil, bir fenomen
olarak katld mesela. imdi bir film yapsanz, hepsinio filme sdramayacamz kadar
olaya tank olduk
Modern dnyann kuruluuna da tank olmusunuz. Televizyon yok, ama buzdolab
var myd evinizde?
Sanrm eve ilk buzdolab 1953te alnd. Annemler yaklak on be yllk evliyken
ben 12-13 yalarndaydm. Bugn evlenen iftlerin taksitle, borla da olsa elektronik
aletleri oluyor evinde, nk bunlarn olmad bir hayat dnlemiyor. Bense birok
akranm gibi evdeki yemeklerin telli dolaplarda saklandn hatrlyorum. Buzdolab
bin lirayd. Babamn o kadar paras yok, memur tabii. Daymdan bor para ald ve eve
Norge marka ilk buzdolab alnabildi. Mutfakta da yer yoktu, buzdolab hole kondu. Hatta
o zamanlar ou evde buzdolaplar oturma odalarnda olurdu. yle ok zorluklarla alnan,
lks bir eya konumundayd. Oturma odasnda durmas da normaldi!

Okullu olduk, karde geldi

Okula nasl baladnz hatrlyor musunuz?
6 yamda baladm, iltimaslydm diyebilirim. Okuma-yazmay okula gitmeden, 5
yanda filan renmitim zaten. Babam o zaman binbayd, beni Ankara Milli Eitim
Mdrlne gtrd. Ben olumu okula vermek istiyorum. Ya henz kk ama
okuma-yazmay da biliyor dedi. Ben de ufak tefek bir ocuum, masann zerinde
Cumhuriyet gazetesi duruyor, Milli Eitim Mdr, Al bunu oku bakalm, dedi.
Baladm heyecanla okumaya, anlamn bilmesem de okudum. Adam, Haklsnz, dedi
ve kaydm yaptrd. Onun iin hayatm boyunca hep snftakilerden bir ya kk oldum.
Baka kardeiniz oldu mu?
Ben 5 yandaydm kardeim Soley doduunda. Ne yazk ki alt ay yaayabildi.
Barsak hastal geirmi, kaybettik onu. Esmer bir bebekti.
Tedavisi olmayan bir hastalk m? Bu arada Soley ne demek?
Bir barsak hastal, ama tam olarak bilmiyorum. O dnemde tedavi sonu
vermedi. Babam Franszca biliyordu, Harp Okulunda Franszca okumu, Franszca
biliyordu. Franszca ve Almanca nemsenen dillerdi. Babam kardeime Franszca
Soley, yani Gne ismini koymutu. O znty sonra doan kz kardeimle atlatt
aile. Ankarada ben Sarar Okuluna giderken Maltepede, bir binann bodrum katnda
oturuyorduk. Babamn ekonomik durumu ancak orada oturmamza yetiyordu. Sonra at
kat boald da oraya kabildik. Zaten dzgn bir orta katn kirasn vermeye hibir zaman
babamn gc yetmiyordu. Binba maa ite te o at katnda yaadmz gnlerin
birinde Kardein olacak, dediler. Cumhuriyet Bayramndan gn sonra, 2 Kasmda
dodu kardeim. Hatta doumu yaklaan anneme faydas olur diye, o Cumhuriyet
Bayram trenine, evden hipodroma kadar yryerek gitmitik. O sabah okula
gidiyordum, kahvaltm ettim, evde bir hareket Ebe geldi, ben hazrlandm, ktm.
karken ierden nga mnga sesleri geldi. Anlamadm bile ne olduunu. Okuldan
dndm, Bir kz kardein oldu, dediler. Adn da ben koydum, Nurta diye.
Bir arkadanzn ad m?
Hayr, ilkokul retmenimin ad Cemile Ayta. Bebek erkek olursa ad Ayta, kz
olursa Nurta olacak diye kafama taklm. Sonra Nurta oldu. Cemile Hanm ok
severdim. Kader ite, elli yl sonra Cemile Hanmn olu Prof. Aydn Ayta benim kalp
ameliyatm yapan doktor kt. (Not: Kitap hazrlanrken Cemile Hanm hayatn
kaybetti.)
Kardeinizle ilikileriniz nasld? Kskanr mydnz?
ok iyi oldu, her zaman da birbirimizi ok sevdik. Kskanmadm ama bir defa
ocukken kt bir ey yaptm kz kardeime. Babam Avrupadaki i gezisinden kz
kardeime gzleri alp kapanan bir bebek getirmi ki o zamanlar ok nemli bir
oyuncak, kimsede yok! Kz kardeim bayld buna. Sevindi, oynad, zplad Ben de kz
kardeime kzmm, kavga etmiiz Bu bebei birden yere attm, gzleri bozuldu! Hi
unutamam bunu, yle zldm ki sonrasnda
ocukken hep dler kurulur ya Ben byynce diye balayan, siz byle
hayaller kurdunuz mu?
Benim iin hep Mhendis olacak Alaeddin diyorlard. Ben de onu kabul etmitim
ama mhendis nasl olunur, ne lazm, bilmiyorum. Matematiim de iyi deildi ki!
Derslerim iyiydi, ama matematii seven bir ocuk deilim. Daha sonraki yllarda kafamda
hariciyeci, yani diplomat olmak gibi bir fikir belirdi. Mhendislik gittike arka planda
kald. Hatta diplomat olmak, onun iin de Siyasal Bilgilere gitmek, ortaokuldan itibaren
bir saplant haline geldi.

iir bir tutku oluyor

Dedenizden babanza miras kalan edebiyata, sanata dknlkten sz etmitiniz.
Hatta ondan da size gemi. O gnlerden bununla ilgili neler hatrlyorsunuz?
Ben iiri ok severim. iire babamla beraber Divan iiri okuyup dinleyerek baladm.
Her ey var onun iinde; doa var, gzellik var, k olmak, doaya k olmak var, iee
k olmak, gnee k olmak var, kadna k olmak var, hatta Nedim gibi erkee k
olmak da var. Dolaysyla o iir benim melodisinden holanarak okuduum bir iir oldu,
ama yazmak istediim deildi. Benim yazmak istediim iir, sadece romantizmi kada
dken ya da insann kendini anlatmasn salayan bir arat. Bu genellikle karamsarlk
iirleriydi. te dostluktan bahseder, mutsuzluktan bahseder, lmden bahseder Arada
bir de gzel kzlardan ya da benim k olduum bir kzdan bahseder.
Siz kimleri okuyordunuz?
Benim iin Nedimler filan ok nemliydi. Daha ileri yllarda; Yahya Kemal, Ahmet
Haim, Abdlhak Hamit de nemli yer tuttu. Bekir ifti gibi air aabeylerim vard.
Bunlar lisede renci olan aabeylerdi, ama ayn zamanda air olarak isimleri duyulmaya
balamt.
Kitap ok okunur muydu?
Okuma konusunda ok ansl bir kuak olduk. ok iyi bir Milli Eitim tekilat vard.
Hasan li Ycel, dnyann klasik eserlerini evirtip yaymlatmt. Milli Eitimin
tercmelerini Orhan Veli gibi nl edebiyatlar yaparlard. Klasikler 14 kurua filan
satlrd. Benim haftalm 1 lirayd, bu kitaplar rahatlkla alyordum. Adlar da Maarif
Klasikleriydi. Fuzuliden Shakespearee kadar dnyaca nl edebiyatlarn eserlerini
bizim dnem ocuklar okuyabildi. Trkiye fakir, ama kltr asndan zengin bir lkeydi
demenin bir rnei de bu!
Okul gnlerimi dndmde hep snavlar veya ezbere okutulan iirler geliyor
aklma. O iirler snflarda, trenlerde, aile bulumalarnda zorla okutulurdu ve ocuklar
iin neredeyse kabus olurdu! Siz hi zorlanmamsnzdr herhalde.
yle de oldu gerekten. Bilirdim iirleri ve okumay severdim. Ben babamn grevi
nedeniyle gittiimiz yerlerdeki trenlerde de iir okurdum. Babam belediye bakanyla,
valiyle ahbap olduundan; 23 Nisan, 29 Ekim, 15 Mays Hava ehitleri Gn
programlarna benim iir okumam da eklenirdi. Aklma geldi imdi, Hava ehitleri
Gnnde klie bir giri yapardm: Ey yce ehitler! Ey babamn aziz arkadalar! Sizler
bu topraa cannz verdiniz. Gklerde kartallar gibi uardnz, diye Bu cmlelerin
bazlarn da babam yazard, ben okurdum.
lk nerede okudunuz?
Eskiehirde. Tek ocuk ben krsde!
Pek haval!
Hem de nasl Mthi! Vali, milli eitim mdr, bir de Alaeddin krsde. Hava
ehitleri gnnde bir de yzba eklenirdi, o kadar. Ben mthi gurur duyardm.
Okulda da iir sizden mi sorulurdu? Tahtaya kalkp ezbere okur muydunuz?
Okullarda eskiden iir okuma yarmalar dzenlenirdi. Hi karmazdm ben o
yarmalar. Ankara Atatrk Lisesinin orta ksmnda okurken lise takmlarnn iir
yarmalarna katlrdm o ya farkna ramen. Edebiyat hocalarm unu sen oku derken,
birdenbire Hah! Alaeddin iir okur, ya da Bu snfn iir okuyan Alaeddindir, diye
mimlendim. Bu yarmalara Ankara Kz Lisesinden Gler Uucu katlrd. O da orann en
iyi iir okuyanyd. Biz ok iyi dost olduk Glerle, ama o mu birinci olacak, ben mi
olacam kavgamz da eksik olmad. Gler sonra Hava Kuvvetlerine girdi ve albay oldu.
Liselerin, kz sanat okulunun veya teknik okullarn iir okuyanlar bir takm gibiydi. Yani
Fener-Beikta ma yapar gibi, ama bir taraftan da dostuz, sk sk iir alverii yapyoruz.
Ankarada liseye getiimde bir de radyoda spikerlik yapyor, ocuk Saatinde iir
okuyordum. Sanki iir ve mikrofondan okuma hali bana yapmt.
 Bu iir yarmalarna ilgi olur muydu?
Tabii, byk olay olurdu. Yarma gnleri salonlar ana baba gn olurdu. nceden
duvarlara afiler aslr, baka okullarn rencileri, retmenleri, velileri gelirdi. O
haftann, hatta ayn olay olurdu. Ben mesela bir kez hasta olmama ramen yarmaya
katldm. Ankara Atatrk Lisesindeyiz, cumartesi gn yarma yaplacak. nceden
hazrlandk, provalar yaptk, aabeyler de var. Aabeyler 16-17 yalarnda, liseyi
bitirecekler, ben ise 13-14 yamda, ortaokuldaym, ama lise takmndaym. Cuma sabah
yataa dtm, ateim otuz dokuz-krk Hani futbolcunun aya krlmtr ama takm
arkadalar Gene de oyna derler, aynen yle Gideceiz, dediler, annem babam
Nasl olur, ocuk ate iinde! diye engel olmaya kalktlar ama nafile.
Neyse, sirkeler filan srld bama, ateim dt. Aabeyler cumartesi sabah geldi,
giyindim kuandm, kravat takp gittim yarmaya.
yiletiniz yani birden
Eh ite! Jride; Cahit Stk Taranc, Necati Cumal, Behet Kemal alar, Behet
Necatigil, Ceyhun Atf Kansu vard. Zaten bu yarmalarda jri dediiniz ey ok
nemliydi, stanbuldan gelenler bile olurdu. Kupalar verilir, kazanan okul nemli, okulun
takm, ekip elemanlar ok nemli olurdu.
Hangi iiri okudunuz o gn?
Hatrlamyorum, ama genellikle Yahya Kemal, Cahit Klebi, Arif Nihat Asya iirleri
okurdum. Yam bydke Cahit Klebi ar bast. nceleri daha bir kahramanlk, vatan-
millet iirleri okurdum; sonra tnl, melodik iirler, ak iirleri okumaya baladm.
Zamanla doayla ilgili iirler hayatma girdi. Onlar da Cahit Klebi iirleriydi genellikle;
mesela bir yarmada Cahit Klebi iiri okumutum, o da jrideydi
Siz mi kazandnz ?
Evet, ben kazandm. Cahit Klebinin Edirneden Ardahana Kadar adl iiri.
Yarmay kazandm ama sonralar ahbap olunca rendim ki Cahit Klebi bana oy
vermemi. O gn sana oy vermedim diye kendimi hi affetmem, demiti. Meer kendi
iirine oy vermekten ekinmi.
Torpil yapmam yani
Evet, torpil yapmam.
Siz hi iir yazdnz m?
Hep yazyordum, ama bir dosyann iinde saklardm. Hi aklma bile gelmezdi onlar
yaymlamak. Kimseye de gstermiyordum. Bizim dnemde birok edebiyat akm vard.
Mavi Akm mesela Diyelim hece vezni bitiyor, serbest iir balyor. te Orhan Veliler,
Cahit Stklar, Cahit Klebiler filan o dnemin insanlar. Dolaysyla ben bunlar
izleyerek, iirlerini okuyarak yetiiyorum. Bu akm, Orhan Velilerin filan ban ektii
yeni Serbest iir Akmna kar. Bekir ifti vardr, bu akmdan bir air O da benim
lisedeki aabeylerimdendi.

Edebiyatn yldznn parlad bir dnem

 Baka kimler vard?
Bu akm sonra iine pek ok insan ald; Cemal Sreya, Ece Ayhan Bu isimler
Galatasaray Kulbnde dzenlenen iir akamlarna gelirlerdi. Bizim aabeyler olarak
dinlediimiz isimlerdi. O sralarda Ankaradaki isimlerin arasnda Fethi Giray, Cahit Stk
Taranc, Cahit Klebi, Mehmet Kemal Kurunluolu var. stanbul ekibinde Orhan Veli,
Oktay Rifat, Melih Cevdet, Attila lhan, mit Yaar, Cevdet Kudret, Gner Smer (Adalet
Aaolunun kardei), Sermet aan (Ankara Sanat Tiyatrosunun kurucusu) var. Bunlar
bizim air aabeylerimizdi.
Behet Necatigil de o dnemden mi?
Behet Necatigil stanbulda, Kabata Lisesinde hocayd. Hepsi 1950-60l yllarn
nemli isimleriydi. O dnemin ardndan; rnein 1970-80li yllarda bizim iir dnyamza
bir sr yeni isim katld; ama bizim aabeyler kadar yer etmediler. Bugnn nemli
airlerini, iir yazanlarn da okuyorum, bunlar sadece kk evreler tanyor.
Sz ettiiniz isimler byk isimlerdi ve siz onlarla iirin tadn karmsnz.
Bana m yle geliyor bilmiyorum ama bu isimleri, bizim Galatasaray Lokalinde
yaptmz cumartesi iir toplantlarn ya da liselerdeki iir yarmalarn dnnce,
edebiyata insanlarn daha ok ilgi duyduu, edebiyatn arln daha etkin olarak
hissettirdii bir dnem yaadmz dnyorum. Bugn durum deiti. O zamanlar
zellikle Yeditepe ve Varlk dergisinin etrafnda buluan bu ekipler, Trk edebiyatna da
damgasn vurmulard. Bilmiyorum, belki de herkes kendi zaman iyi, diye dnr, ama
otuz milyonluk bir Trkiye dnn. Kendimizi biraz zorlasak yz tane air ve hikayeci
sayardk. Bugn yetmi be milyonluk bir Trkiyeden bahsediyoruz, gene yz tane air
ve edebiyat sayyoruz.
Ama bugn baka eyler gndem oluturuyor
Elbette Bugn edebiyat dnda baka eyler var ve toplum kendini bir sr eyle
oyalyor. rnein bugn spor daha nemli, sinema nemli Trk sinemasnda her gn
yeni bir isim kyor ve binlerce sinemac, rejisr, oyuncu var artk. O zaman yle deildi.
Bir tane Ayhan Ikmz, Trkan oraymz, Fikret Hakanmz, Cneyt Arknmz
vard Sonra Hlya Koyiitimiz vard. Be-on kii Bugn yle deil! Gemite on
tane futbolcu, tane de atlet bilirdik. Yaar Dou, Celal Atik gibi greileri takip
ederdik. ampiyon olunca hep onlar konuulurdu. Bugn Sivasspor, Samsunsporun
futbolcular konuuluyor. Transferlerde milyon dolarlardan sz ediliyor. Bu konular daha
yaygnlat ve daha popler hale geldi. Mankenler konuuluyor, o zaman manken filan
yoktu mesela! O zaman edebiyat vard, tiyatro vard, insanlar kendilerini edebiyatla
oyalyordu. Ben onu tercih ederim tabii, o ayr. Televizyon gibi bir gerek var.
Televizyonda insanlar daha popler oluyorlar.

Buluma mekan Galatasaray Lokali

Mekanlar gznzn nne getirdiinizde, gemite ilk neresi nem kazanyor sizin
iin? Neresi buluma, sosyalleme mekanyd?
Galatasaray Lokali O iir okuyan renciler, lise rencileri, niversite rencileri
genelde her cumartesi lokalde toplanrd. Kzlaydan biraz aaya doru zmir Caddesi
vardr, aas Necatibey Caddesi olur. Sarar Okulu da oradayd. Galatasaray Lokali
sadaki bir binann birinci katndayd. Byk bir salonu olan ok ho bir yerdi. Sinema
salonu gibi deildi. Koltuklar vard. Herkes kitabm, iirini getirir, orada oturup okurdu.
iir ve hikaye okuma seanslar yaplrd. nemli airler gelir, onlara kitaplar imzalatlrd,
ok kalabalk olurdu. O dnem sanat bal bana bir olayd. Cumartesi gn Haydi
stanbula gidiyoruz, annemler ard, denince, Ben gidemem, Galatasaray Lokali var,
denirdi.
Gelenlerin arasnda kimler vard? Mdavimleri kimlerdi?
Herkes gelirdi. Gazeteci aabeyler gelirdi. Mete Akyol, Erdal z, Teoman Karahun
gelirdi. Argun Zogo, Bekir ifti, Kerim Afar, Semih Sergen vard. Attila lhan, Adalet
Aaolu, Gner Smer vard. Ben onlarla ili dlydm. Hep iirle ilgili aabeyler, ablalar
gelirdi. Cumartesileri gndz radyoya, akamlar da lokale giderdim. Ben de iir okurdum
ama yazdklarm kimseye gstermezdim.
Sk sk okul deitirdiniz ama sk dostluk kurduunuz arkadalklar da kurabildiniz
mi?
Tabii Biz hl arada Eskiehir Lisesinden arkadalarla buluuyoruz. Ylmaz
Bykeren Eskiehirden arkadam. Eskiehir Anadolu niversitesi rektr, sonra da
Eskiehir Belediye Bakan oldu. Atalay ener, Eskiehirde di hekimi olan
arkadalarmzdan biri. Elli senedir grmemitik, ilk defa bir yemekte grtk. Bir
baka arkadam enol Ayter cumhuriyet basavcsyd, o da emekli olmu. ouyla orada
bulutuk yllar sonra
Baka kimler vard?
Kartal Tibet, Dou Perinek benim ocukluk arkadalarmd. Rhan Ik mesela, bu
iir yarmalar takmndaki aabeylerimden biriydi. Arnavutluk Kral Zogonun yeeni
Argun Zogo vard yine iir takmndan. stanbula gelmiler. Argun da bizim lisede okudu.
Kartalla radyoda da arkadatk. Profesr Gngr nal, Ak Sigortann Genel Mdr
Ercan Mutlu, Vali Doan Pazarckl en son Van valisiydi, oradan emekli oldu. Bazen bu
yemeklere hocalarmz da aryoruz.
Hocalar m?
Mesela Halil Bey matematik hocamzd, brahim Bozkurt jimnastik hocamzd, hsan
zarall edebiyat hocamzd. Onlar da geldiler yemee ve ok keyif aldlar. Onlar, 85-90
yalarnda imdi.

Kk kutu radyo ile byk tanma

O dnemin tek elencesi, ayn zamanda nemli iletiim arac radyo. Sizin radyo
tutkunuz o dnemden mi kalma?
Evet, evlerin tek elencesiydi radyo. Ben radyoda ocuk Saatini hi karmazdm,
her cumartesi akam saat 5teydi. O dnemde radyo programlarna seyirci de alnyordu.
Babamn bir arkadann olu Tun Karacehennem temsillerde grev alrd. Bir cumartesi
gn yine radyoya gidiyordu. Beni de gtrsene, dedim. Gittik birlikte, seyirci ksmnda
oturdum. Programda iir okuyacak ocuklardan biri gelmemi. Mkerrem Kamil Su idare
ediyordu program ve epey telalanmt. Program spikeri de Perihan Bakanoluydu. Yl
1951, yani 11 yandaym. Bu iiri kim okuyacak diye aranrlarken seyircilerin arasnda
oturduum yerden, Ben okurum, dedim.
Tam size gre bir i zaten
Ufak tefek bir eydim. Bir iir uzatp Oku bakalm, dediler, okudum. ok
beendiler, Tamam, sen oku dediler. te o gn, Radyo ocuk Saatine ayak bastm.
Sonra da Her cumartesi gel, dediler. Cumartesileri gidip bazen seyirci koltuklarna
oturuyordum, bazen de ufak tefek roller alyordum. Radyoya cumartesi saat llde gidilir,
rol dalm yapldktan sonra provalara geilirdi. Akam 5te de canl yayn balard. Ben
de her cumartesi 11de radyoya gidiyordum, akam da canl yayn bitince Shhiyeden
Maltepeye doru yryor, yokuu trmanp evimin yolunu tutuyordum. Programn
yapld A Stdyosu azna kadar seyirciyle dolard. Gururumdan yanma
yanalmyordu. Radyoda bir sre sonra da Seni kadroya alyoruz, dediler.
lk ne okumutunuz?
iekli filan bir ocuk iiriydi sanrm.
Kadroya nasl aldlar?
Hemen deil. ki- ay yle gidip geldim. Bazen Sen u iiri oku yahut u oyunda
unu diyeceksin diye grev veriyorlard. Yava yava oyunlarda, skelerde bana rol
vermeye, iir okutmaya baladlar. Sonra da kadroya alndm. Kadroda Kartal Tibet, Can
Akbel, Meral Gzendor, Meral ner, Sibel Berzek, Aye Onat vard. Efektleri yapan
Tahsin Temren, rejisr Mahir Canova Yani ciddi bir tiyatro kadrosu vard. Hi
unutmuyorum, bana altm lira maa verdiler ki ocuk Haftas dergisi be kurutu.
Kyaslaynca ok iyi para alyordum. Bir de bordro imzalattlar.
Birok deerli isimle ocuk yanzda tanmsnz
Onlar da benden 3-5 ya bykt! Yani ben 11 yandaysam onlar da 17-18
yalarnda. Radyoda program izlemeye gelen konuklar arasnda bazen nemli
misafirlerimiz de olurdu. Baz haftalar Cumhurbakan Celal Bayar, kz Nilfer Grsoyla
birlikte, torunlar Akile ve Emineyi radyoya getirir, program sonuna kadar izlerlerdi.
imdi Emineyle biz ayn niversitede profesrz. Biz bu temsilleri yaparken radyonun
bir tane de ocuk korosu vard. Koro da ocuk arklarn sylerdi. Onlarn efi de
Erdoan apl idi. Piyano alarak koroyu idare ediyordu. Bu arada Suna Kanla dil Biret,
Harika ocuklar Kanunuyla Avrupaya gitmiler, eitim grp dnmlerdi. Onlar da
bazen programa gelip keman ve piyano alarlard. Sonra yllar geti, ben halkla ilikiler
mesleine girdim ve benim mesleimin iinde hep sanat oldu. Etkinliklerin birinde New
Yorkta dil Biretle yine yollarmz kesiti.
Aileniz nasl karlad radyoda almanz?
Holarna gitti. Komular, ahbaplar dinliyordu. Radyoda Alaeddin vard, dinledik,
dediklerinde pek holanrlard. Herkes saat 5te ocuk Saatini takip etmeye balamt.
Hatta yllar sonra stanbula tandmda birok kii, Biz senin ismini biliyoruz
dediinde, anladm ki hl hatrlayanlar vard.
 Okulda da popler olmusunuzdur
Tabii, tabii! Bir kam havada dolayorum artk. Okulda edebiyat matineleri, iir
gnleri olurdu. Tamam, Alaeddin var nasl olsa, denirdi. Pek havalyd!
Siz ortaokul-lise yllarnda Eskiehir-Ankara arasnda mekik dokuyordunuz. Bu arada
radyo dolayl olarak bitti mi?
Ara veriyordum baka yere tandmzda, ama Ankaraya ne zaman geri dnsem
yeniden kadroya geiyordum, maam alyordum. Radyoda ok gzel gnlerimiz geti.
Radyo binasnn alt katnda bir kantin vard, ablalar gelirdi. Spikerler ok gzeldi, Deniz
Adanal filan Baylrdk onlara, yutkuna yutkuna onlar seyrederdik. Kk dalar
kendilerinin yarattn sanan, en by 17 yanda on-on be ocuk!
Flrtleriniz de balam myd o dnemde?
Balamaz olur mu? Ben daha zmirdeyken ilkokulda, ilk flrtm yznden dayak
bile yemitim.
Nasl?
Okulda benim flrtm olan bir kz vard. Beraber tahtaya kalktk. Tahtaya kalknca
ilkokul ocuu ne yapar, bir eyler anlatr deil mi? Biz hep el ele tutuarak anlatyorduk.
Meer onda gz olan baka biri daha varm. Okuldan ktk, parkn iinden geip eve
doru gidiyoruz. Bunlar -drt kii parkta beni yakaladlar, bir dvdler!
Bir daha bulamadnz o kza herhalde!
Bilmem ki Ama benim flrt hayatm ocukluktan beri hi aralk vermeden devam
etti.
apkndnz yani
Buna apknlk denir mi bilemem, apknlk herhalde. Holanyordum ben bu iten.
yi bir spor gibi yapyordum. Birine aslp kalbini kazanrsam baar gibi gryordum.
Kartal Tibetle radyoda birlikteydik, demitiniz, deil mi?
Evet, radyodaydk. Kartal Tibet ve Erol Kardeseciyle ayn zamanda Atatrk
Lisesinde de arkadatk. Onlar ortaokulu bitirince konservatuvara gittiler.
Siz istemediniz mi? Geri diplomatlk vard aklnzda deil mi?
stemez olur muyum! Onlar konservatuvara kaydn yaptrmaya gidiyorlard, ben de
gittim. Radyo dolaysyla tandm Mahir Canova Devlet Tiyatrosunun barejisr o
zaman. Nuri Altnok, Cneyt Gker gibi ustalarn yanndayz, ok yknyoruz onlara.
Ben bir yandan da tiyatrocu olmak istiyorum. Takldm pelerine, kaydmz yaptrdk.
Akam da eve gittiimde bir gzel anlattm. Babam birden O ne demek? dedi, ben de
hemen Artist olacam, dedim, Olmaz, unut! dedi. Onlar mhendis olmam bekliyor,
ufak ufak diplomat laf da dolayor ortalkta, artist olmann imkan var m? Ertesi gn
ocuklara, Ben gelemiyorum, dedim. Tabii, bu kez acayip alay konusu oldum.
zldnz m?
Hem de ok! Sonra her iki arkadam da ok nemli aktrler oldular.
 Kartal Tibet o dnemde ok dikkat ekiyordu herhalde. Nasl biriydi?
Kartal dnya yakklsyd. Radyo ocuk Saatinde Kartalla ortak bir sevdiimiz
vard. Mthi bir rekabet halindeydik. Aye Onat, grubun en gzel kz Hl grrz,
kocaman oullar var. Benim Kartalla rekabet etmem mmkn deil! Boyumuz posumuz
uymuyor, hele Kartaln hreti O konservatuvara gitti, sonra Devlet Tiyatrosunun ok
nemli bir oyuncusu oldu. Hem fiziiyle hem de iyi aktr olmasyla dikkatleri ekti. ok
gen yalarnda barollerde oynayarak tiyatroya balad. Sonra sinemaya geti, herkes
Karaolan olarak tand onu.
Neden konservatuvar istediniz? Diplomasi okuma isteiniz sona m ermiti?
Sanrm o yllar, yani 1950ler sanatn el stnde tutulduu yllard. nsanlar sanat,
yazar deyince, her eyi bir kenara koyarlard. Bundan etkilenmi olabilirim. Toplumlarn
belirli dnemlere ait deer yarglar vardr; mesela Trk toplumunda zengin olmak diye
bir deer yargs yoktu. Kendi iini kurma, zel sektrde alma gibi bir fikir ok
yabancyd. Biz Mlkiyeden mezun olduumuz zaman, hepimiz devlet kurumlarnn
snavlarna girdik. Yani hi kimse Sabanc Holdinge, Ko Holdinge gidelim
demiyordu.
Belki maalar be misliydi, ama hi dnlmezdi. Devlette almak ve sanat olmak
revatayd o dnemde. imdi ocuklara sorduunuz zaman transfer paralar ok diye ya
futbolcu ya da dizi veya sinema oyuncusu olmak istiyorlar. Ksa srede de nl
oluyorlar
Deer verilen eyler deiiyor zamanla
Evet, deer yarglar tabii ok farklyd. Onun iin biz konservatuvara gitmek istedik,
sanat ok nemliydi nk. Yaz yazmak istedik, iir yazmak istedik Top oynayalm
diye dnmedik, zaten yoktu ki! Milli Piyango bile ayda m, ayda m ne ekilirdi.
ekiliin olduu geceler de insanlar radyonun bana toplanp, Bana bir ey kt m?
diye dinlerlerdi. imdi lotolar, totolar, iddialar var. nsanlar bir an evvel para kazanmak
istiyor. Hakszlar m? Hayr, tabii hakllar; nk bir evde oturmak, et almak, ocuklarn
iyi bir okula gndermek istiyorlar. Bunlar iin de paraya ihtiya var.

Eskiehirde el birliiyle radyo kuruluyor

Radyo, hayatnzda nemli yer kaplad gibi ilikilerinizi de gelitirmi.
Evet, ok nemli bir yeri oldu radyonun. Buna bir rnek de Eskiehirde lisedeyken
bir radyo kuruluunda yer almamdr. Fizik ve kimya retmenleri iki Selahattin; Selahattin
Baipliki ve Selahattin Yldrm, okul mdr Mehmet Emin Aknc ile validen izin alp
radyo kurmulard. Mehmet Emin Bey ok aktif biriydi. Birtakm olanaklar buldu ve
radyo kuruldu.
Nasl kurdunuz? Finansal destek var myd?
Radyo dediimiz, aslnda iine aletler konmu, yukarsnda antenler olan bir dolap.
Sadece Eskiehirliler dinleyebiliyordu. Yl 1956 Eskiehir Radyosu yle bir blgesel
radyoydu. TRT bile yok o zamanlar; Ankara Radyosu, zmir Radyosu, stanbul Radyosu
var. Onlar baz yakn blgelerde dinlenebiliyor. Uzak blgeler; Erzurum filan, ksa dalga
Ankara Radyosu yaynlarn dinliyor, o kadar. Trkiye 1950li yllarda ok nemli bir
lkeydi. Dnn, yirmi ksur yl olmu cumhuriyet kurulal, ama teknikte ok ileri
gitmiti. ok iyi bir insan gc vard, ok iyi eitim vard. Belki niversite vard, ama
bu niversiteden hep kaliteli insanlar kyordu. Bu trend devam etmedi Trkiyede; o
hzla devam etseydi, Trkiye herhalde imdi ekonomik ve sosyal bakmdan bizden ok
ileri olduunu zannettiimiz veya grdmz Portekiz, spanya, talya, Yunanistan gibi
lkelerden ok daha ileri olacakt.
Bu kk radyoda neler yaptnz?
Ankara Radyosundaki deneyimim ve edebiyat etkinliklerine ilgim nedeniyle bana
spikerlik grevi verildi. Dier spiker de Oral Akmand. Radyoda ncelikle Eskiehirle
ve Trkiye ile ilgili haberler veriyorduk; nk insanlar ok fazla gazete okumuyordu.
Zaten ok fazla gazete de yoktu. Herkes gnlk olaylardan haberdar olmuyordu; radyo
bunu salyordu. Mzik alyorduk; herkesin evinde teypler, pikaplar filan yok!
Dolaysyla bizim aldmz mzikten ok holanyorlard; hem Trk mzii hem Bat
mzii alyorduk. Arada hikayeler ve iirler okuyorduk ve Trk edebiyatn da insanlara
sevdirmeye alyorduk. Oral, sonra planlama mstear oldu ve Amerikada birlikte
okuduk. Ne yazk ki Oral gen yata kaybettik.
Ne kadar srd Eskiehir Radyosu?
Ben liseyi bitirene kadar devam ettim. Radyo be yl daha devam etti. Zaten TRT
kuruldu, blge radyolar yayna balad.
Siz liseyi bitirene kadar Eskiehir-Ankara arasnda gidip geldiniz, deil mi?
Evet, iki ehir arasnda mekik dokudum. Aslnda benim bir de yatl okula gitme
ihtimalim gndeme geldi o dnemde. Belki de hayatm deitirecek bir karar olacakt o.
Liseye Galatasaraya gidecektim ki o zamann en nemli okuluydu. stanbula geldik
babamla, kayt artlarn rendik. Kabatata orta, Galatasarayda da lise ksm var. Ben
Galatasarayda okuyacam, Franszca reneceim, edebiyat orada takip edeceim diye
hayaller kurmaya balamtm bile. Derken daym annemin akln elmi, Kck
ocuu stanbula yatl m gndereceksin? stanbula kurdun kuun iine gnderilir mi
ocuk? demi. Annem balad alamaya, gece gndz alyor Babam da dedi ki
Napcaz Alaeddin, aresi yok! Gidemedim
ansszlk olmu yani. inizde bir ukde kald m Galatasaraya ilikin?
Kalmaz m, belki de onun iin koyu Beiktalym. Galatasaraya kzdm ya da
kskandm iin! Siyasalda da pek ok arkadam Galatasaray mezunuydu. Onlarn hepsi
hariciyeci, diplomat oldu.

lm gereiyle erken tanma

Lisedeyken evde durumlar neydi? Anne ve babanz ne yapyordu?
Babam 1959da paa oldu, ama zaten babam pek gremezdik ki! Diyarbakrdayd,
Balkesirdeydi, Bandrmadayd
 Neler hatrlyorsunuz o gnlerden?
Aslnda benim dramatik dnemim Eskiehirdeki o dnemlerdir. Bizim evimiz
Eskiehirde, Hava Hastanesinin olduu caddedeydi. Eskiehirde uak der, subaylar
ehit olurdu. O ehitler de benim genellikle tandm aabeylerimdi. Temen, yzba
Cenazeler Hava Hastanesinden alnr, Chopinin lm mar alnarak bizim evin
nnden geerdi. O mar ezberlemitim. Hl da eksiksiz mrldanabilirim. ok alardm
Bugn de biri ld diye. Sonra bir gn benim de bama geldi o, babamn ua dt!
Km lkokulda dersten ktm, gelip aldlar beni, hastaneye gtrdler. Babamn
gmlekleri kanlyd. ki kiilik bir uak, Moskito modeli, yanndaki lm, babam
hastanede yatyor. Kardeim Soleyi de 6 aylkken kaybettik. Bende etkisi oldu bu
sahnelerin. ncelikle lmn ok nemli bir ey olmadn grdm. Yahya Kemalin ok
sevdiim bir iiri vardr: lm asude bahar lkesidir bir rinde / Gnl her yerde
buhurdan gibi yllarca tter / Ve serin serviler altnda kalan kabrinde / Her seher bir gl
aar, her gece bir blbl ter der; Mnir Nurettin bestesi ile hatrlarm. Ben hep lme
yle baktm. lm yaamn bir paras gibi gelir bana; yani her an lebilirim, lmekten
korkmam. Bunu by-pass ameliyat geirdiimde grdm.
Bir kabullenmeyi mi retti size?
O kadar ok bamdan geti ki! Eskiehirle birlikte ailedeki kayplar Benim iin
lm hayatn bir paras oldu. Bu ocukluumun, yani Eskiehir yllarmn bende brakt
iz. Onun iin iirlerim de karamsar oldu.

On parmakta on marifet Bir gazeteci yetiiyor.

ocukluk yllarna dndmzde Herkes radyo dinlerdi, televizyon yok. Gazete
okunur muydu?
Evet, ok nemliydi gazete; mesela akam gazeteleri vard o dnemde. Ertesi gnn
gazetesi akamdan karlr, Meyhane basks, Anadolu basks denirdi. Akam,
Milliyet, Tercman akam gazeteleri karrd. Benim haber renme hissim yahut
eilimim hangi yllarda geliti, bilmiyorum. Belki The Week, Yeni stanbul ve radyo
etkiledi. Ben haberi renmek ve rendiim haberi de hemen iletmek isterim.
Heyecan byk
Evet, ertesi sabaha brakmadan sizden evvel reneyim hissi. Boks ampiyonalar
vard, Muhammet Ali kazanm m, kazanmam m? diye, ge saatlere kadar beklerdim.
O gece reneceim illa. Akam gazeteleri de aynen bylenemliydi. -be bin tane
akam gazetesi satlrd. Merakla alrdm.
Siz ilkokula kayt olurken bile gazete okumutunuz
Aslnda ben gazeteyle tantmda okumaya da baladm. Sonra gazete yapmaya da
baladm; yani evde byk kadn stne stunlarla yazlar yazar, fotoraflar yaptrr,
gazete yapar ve o gazeteleri de duvara asardm. Bize gelenler de okurlard, Alaeddinin
gazetesi diye.
Daha ocukken! Nasl yapardnz peki?
 El yazsyla yapardm ama babam sonra plastik bask harfleri almt. Satr kalb,
harfler, kelimeler, cmleler yaplr.
lkokula gittiiniz dnemde mi oynadnz bu harflerle?
lkokulda da, ortaokulda da hep oynadm. O kutunun iinde alt alta drt-be satrlk
satr kalb, harfler, bir tane mrekkepli stampa aleti, bir tane de cmbz vard. Cmbzla
harfleri alr ve o satr kalbna yan yana koyarak kelimeler ve cmleler yapardm. Kalp
dolduka stampaya baslr, mrekkep alr, ters dndrp kada bastrnca satrlar bask
gazetesiymi gibi kard. Bu ileme satr satr ya da arada boluklar brakp devam
edebilirdiniz. Gazetelerden, dergilerden kestiiniz fotoraflar da araya yaptrrdmz.
Bylece resimli, ho bir gazete yapabilirdiniz.
Tam bir gazete kartyormusunuz!
Tabii Sonra da o gazeteyi evde duvara asardm. Gazetenin bir ad da olurdu,
Eskiehir Postas, Ay Yldz, Marmara Denizi gibi Byle iki- sayfalk gazeteler
kartrdm.
Okurlarnz var myd?
En byk okurlarm annem, babam, eve yatl misafirlie gelen akrabalard.
Teyzemin olu mit Aabey, kz Emel Abla, Ekrem enitem, en kk amcam inasi
gelir, Alaeddin, bugn ne gazete karttn, neler yazdn? Haydi bir grelim derlerdi.
Neler yazardnz?
Gncel olaylardan bahsederdim; Sava bitti, Beikta gol att gibi Ekonomi
yoktu, yazmazdm. Komunun olu snnet oldu, retmen bugn zor bir dev verdi
gibi haberler de olurdu.

ki ocuk mektuplarla devlet ynetiyor

Aslnda iletiim dnyasna ilkokulda adm atmsnz!
Evet, bir ekilde Byle zengin bir hayal dnyam vard. Mesela Dou Perinek
benim Ankaradan arkadamd, onunla da bir oyunumuz vard. Biz Eskiehirdeydik,
Dou ise Ankaradayd. Posta kanalyla ayr oyun oynardk. ki tane devlet kurmutuk.
ki devletin babakanlar, cumhurbakanlar, yneticileri birbirlerine ziyarete gidip gelirdi.
Hepsinin iskambil kad gibi portreleri de vard, tek tek kendimiz izmitik. Arada iki
devlet anlamalar yapyor mesela. Bir lkede fabrika kuruluyor, br o fabrikann al
trenine arlyor. Bu insanlar Eskiehirdeki benim devletimden Dounun devletine
ziyarete giderlerdi. Mektupla gnderirdik o hazrladmz portreleri. Doudan da bana
gelirdi. Birlemi Milletler gibi bir tekilat vard. Bu tekilatta lobi yaparlard filan. O
lkenin bir de gazeteleri vard, gazetelerde olaylar yazlrd. Onlar da hazrlardk. Biz
bunlar yaparken en fazla 15 yalarndaydk. Siyaset eilimimiz; yani benim Mlkiyeye
giriim, Dounun bir parti lideri olma istei demek ki o yalarda byle bir yerlerde k
bulmu.
Mektup yoluyla karlkl byk bir kurgu yapmsnz
 Evet, kurgu yapyoruz. Hayal ite ocuun hayal gcnde devlet oluuyor! Nasl
olur byle ey, bilmiyorum Devletlerin gazeteleri oluyor ve haberler kyor. Onlar da
birbirimize yolluyoruz.
nc oyun neydi peki?
Bir de postayla satran oynardk.
Dou Perinekle nasl tantnz siz?
Mahalle komusuyuz.
Ankarada?
Ankara, Maltepede Babas Sadk Amca, basavcyd Yargtayda. Erzincanl
Sonra milletvekili oldu Erzincandan. Hep ayn evde oturdular, biz de ayn evde oturduk
Maltepede. Milletvekili olunca Adalet Partisi Genel Bakan Yardmcs oldu, yani
Sleyman Demirelin sa koluydu. Demokrat Partinin, sonraki Adalet Partisinin st
dzey milletvekillerinden biriydi. Onun iin bana hep ilgin gelir, Adalet Partisinde
ynetici olan bir insann ocuunun sonra i Partisini kurmas, Maocu olmas
O zamanlardan da belli ki Dou Bey byle politikaya merakl biriydi.
Evet, politikaya yatknd.
Nasl biriydi?
Dou ok sevecendi; akl ok alan, benim akl yapma yakn biriydi. Onun iin ok
anlardk. Top da oynardk sokakta, iyi arkadalardk. Ben Mlkiyedeyken Dou hukuk
fakltesinde okudu. Benden iki ya kktr. Sonra asistan oldu, ama siyasi gelimeler
yaanrken atld bir sre sonra. Uur Mumcuyla ayn yllarda asistanlktan attlar onlar.
Dou siyasette devam etti.
Gazetecilik deneyimine dnersek, baka projeleriniz oldu mu?
Evet, daha sonra Gneri Cvaolu ile okul gazetesi kardk.
Gneri Cvaoluyla arkadalnz nasl balad?
Gneriyle Atatrk Lisesinden tanyorduk. Hikmet etinle Mehmet Barlas da
bizim okuldand. Hikmet benden byk, Mehmet kkt. Sonra yollarmz Planlama
Tekilatnda ve gazetecilik yllarnda bulutu.
Gneri Cvaoluyla gazeteyi nasl karmtnz?
O yalarn arkadalar ne yaparsa biz de yapardk. Maa gidilir, sahada top oynanr,
kopya ekilir, beraber ders allrd. Gneriyle byle eylerimiz vard, ama bir yandan
da birlikte gazeteyi karttk. Gazetenin muhabiri ve yaz ileri mdr olurduk srayla.
Duvara asardk gazeteyi, okulla ilgili retmen unu yapm, renciler yle demi,
falanca derste bu olmu, eker Bayram gn tatil, yeni sralar alnyor diye
haberlerimiz olurdu. Duvar gazetesi ite
Okurunuz var myd? Merak eder miydi okuldakiler?
ook! Millet nne geip okurdu. Ayda bir karrdk galiba, her ay deiirdi yazlar,
fotoraflar. retmenler bile okurdu.
Beikta, snmeyen bir tutku
Anlattklarnza baklrsa hayat sizi iletiim sektrne doru itmi bile. Trkiye byle
nemli sreler yayor, siz etrafla ilgilisiniz, bir yandan da iletiim dnyasyla
tanyorsunuz. Radyo, gazete derken Bunlar sizi nasl etkiledi?
Hem radyoya gitmem hem gazete merakm gsteriyor ki bir taraftan da szlerimi
iletmek istiyorum. Szlerimi mikrofondan, radyodan ya da gazetede yaz olarak iletmek
istiyorum. Onun iin ben yllarca radyoyu devam ettirdim. Radyo ocuk Saatiyle
baladm, Semih Sergen ve Suat Taerle yaptmz iir programyla, haftada bir akam
hazrlayp sunduum Haftann Portresiyle, Radyo Tiyatrosu iin hazrladm Arkas
Yarnla devam ettirdim. Bir taraftan da 16-17 yanda gazetecilie baladm. Gazete
sayfalar iinde bu iletiim isteimi, yani mesaj iletme isteimi devam ettirdim.
Ama bir yandan da gazetede siyasete de dikkat ediyordunuz, Neler oluyor, bitiyor
diye.
Evet, ediyordum. Kendim yazmaya baladktan sonra artk siyaset dnda eyleri
takip edip yazmaya baladm. Merkez Bankasn takip ediyorum, Ticaret Bakanln
takip ediyorum, devlet yneticilerinin yenilikler konusunda verecekleri bilgileri takip
ediyorum filan
Bu gazetecilik admlarnn bir devam oldu mu okul yllarnda?
Oldu tabii Eskiehir Lisesinde okurken Beikta futbol takm ehre geldi.
Recepli, Ali hsanl Beikta Beiktalym ya, onlarn kald otele gittim, imza
alacaktm. Gazeteci Orhan Vedat Sevinliyle tantm, Beikta gazetesini karyordu.
Beni takmdakilerle tantrd. Mehur Recep Kaptanla, Baba Receple Ben daha
kck adamm. ok sevdiler beni. Ma srasnda sahaya gittim, onlarla fotoraf
ektirdim. Orhan Vedat Bey Gazetemin Eskiehir muhabiri ol deyince, hemen kabul
ettim. Eskiehirden stanbula haberler gndermeye baladm. Duvar gazetelerinden
sonra gerek gazeteye byle bir gei yaptm.
Sk Beikta taraftansnz. Aileden mi, yoksa Beiktata dodunuz diye mi?
Babam Fenerli, ailenin ou Galatasarayl. Benden baka Beiktal yok! Beiktata
dodum ya, ondan etkilendim. Sk Beiktal oldum.
Hl koyu Beiktal msnz?
Evet, kongre yesiyim. Kongrelere gider, oy veririm.
imdiki erkek ocuklarn en byk tutkusu futbol. Siz oynar mydnz?
Oynamay sevdim ama ben ok iddial biri olmadm futbolda. Bir kere iman bir
ocuktum; dolaysyla yle mthi goller atan, savunma yapan biri deildim. Her 15 ya
civarndaki ocuk gibi mahalle aralarndaki arsalarda oynadm O zaman ehirlerin
byk blm, iki- binann ortas arsa Yere talar koyup kaleler yaparak futbol
oynuyorduk. Okullarn baheleri top oynamaya msait yerlerdi. Her okulda byle yerler
vard, herkes ma yapard. Onlarn iinden tabii iyiler de kt.
Peki sizin yldz futbolcularnz kimlerdi?
 O zamanlar kr, Lefter, Metin Oktay, Can Bartu gibi nemli isimler vard.
ikolatalarn iinden artist ve futbolcu resimleri kard.
u biriktirilen resimler Biz de toplardk, srekli deitirirdik resimleri. Siz toplar
mydnz?
Tabii, herkes toplard. Hatta bazen dergiler filan kareleri bo olan sayfalar verirdi. O
resimler bu bo karelere yaptrlrd. Bir de o resimleri dei toku ederdik. Mesela
Avrupada yllardr yaplan kurun asker dei tokuu vardr. Trkiyede de artist yahut
futbolcu kart dei tokuu vard. Aslnda o dnemde futbol nemsenen tek spor deildi.
En nemsenen spor, greti. nemli greilerimiz vard. Olimpiyat ampiyonu, Akdeniz
Oyunlar ampiyonu olurlard. Byk keyif ve heyecanla takip ederdik.
Radyo bana m toplanyordunuz hep birlikte?
Malar herkes radyodan heyecanla takip ederdi. Greler gece yarlarna kadar
srerdi. Londrada, Berlinde, Romada olimpiyatlar yaplrd. Biz radyoya yapmken
babam srekli, Yat, yarn sabah okula gideceksin, derdi. Hep itiraz ederdim. Hatta bir
gn hastaydm ve doktor rapor vermiti. Tabii her ocuk gibi ben de okula gitmeyeceim
iin mutluyum, ama akam da gre var. Saat 11 olmu, uyumadm, radyodan dinliyoruz.
Babam, Gzel, sen iyiletin. Yarn sabah okula gidiyorsun, dedi. Hemen radyoyu
kapattm, gidip yattm. Eref efik diye bir ma spikeri vard, ok gzel anlatrd
karlamalar. imdi stm iiyorum filan derdi, her eyi anlatarak yorumlard. Futbol
malarnda Sulhi Garan vard. Umur Talunun amcas Muvaffak Ekrem Talu vard. Sonra
Halit Kvan kt bu alanda, baarl oldu. Halit ve Orhan Boran zamanla daha popler
iler yapmaya baladlar.

The Week ile gazetecilie adm

lk ciddi gazetecilik deneyimini nerede yaadnz?
The Week diyebiliriz. Lisedeydim, Ankaraya geldiimde Ferit Sete diye iyi ngilizce
bilen bir arkadam vard. The Week gazetesi ngilizce kan tek gazete. O zamanki
Atletizm Federasyonu Bakan ve eski bir sporcu olan Naili Moran ile iadam ve eski bir
gazeteci olan Vedat Abut karrd bu haftalk gazeteyi. Vedat Beyin eliliklerle de ilikisi
vard, zaten onlar iin kartyordu gazeteyi. Ferit, gazetenin yaz ileri sekreteriydi,
sayfalar filan o yapyordu. Beni gtrd, tantirdi. Sal gnleri matbaaya gider, sayfalarn
yaplmas, dizilmesi ilerini yapardk. Benim ngilizcemin gelimesinin sebeplerinden biri
de budur.
Sonra Ferit ii brakt, ben yapmaya baladm. The Week gazetesinin Kzlayda brosu
vard. Vedat Bey veya Naili Beyden hangisi gelirse o gn bana le yemei olarak kaar
peynirli bir tost smarlard. Tostu da ilk orada rendim. Kzlay Soysal Handaki broda
haberleri hazrlar, evirileri yapar, Vedat Beyin dzelttii metinleri sal gnleri Ulusta,
Rzgarl Sokaktaki matbaaya gtrp dizgiye verirdim. leye doru Vedat Bey gelir,
sayfalar kontrol ederdi. Sekiz sayfalk gazete bin tane baslp Ankaradaki yabanclara,
eliliklerdeki ve baz resmi kurululardaki abonelere datlrd.
Ben lise son snftayken tekrar Eskiehire tandk. Bu sefer de The Week gazetesinin
Eskiehir muhabiri olarak devam ettim. smim bile kyordu! Eskiehirde de
Amerikallar, askerler filan vard; hem onlara gazeteyi gtrp abone yapyordum hem de
onlardan bilgiler alp Ankaraya gnderiyordum.
ocuk yata paranz kazanmaya balamtnz zaten. Bu nasl etkiler birini?
Sorumluluk tabii nsann bakasna ihtiya duymadan yaayabileceini grdm.
Kendi yamn llerinde ok para kazanyordum. Ailem de gururlanyor, Olumuz
kendi ayaklarnn stnde duruyor diyordu. Ben de gururlanyordum. yi giyiniyordum.
Bir odam vard, masa yaptryordum kendime. Ktphanem vard, iyi kitaplar
alabiliyordum.
ler derslerinizi olumsuz etkilemedi mi?
The Week ve ocuk Saati vard, ama ben iyi bir renciydim, yani yksek notlar
alrdm. Hayatmda bir eyler rlyor gibiydi; radyoculuk, gazetecilik Mesela aklma
hi, Kimya testi yapacam, laboratuvara gireceim, hasta muayene edeceim, bir ev
plan yapacam gibi eyler gelmezdi.
The Weekte ne kadar altnzf Sonra ne yaptnz?
Liseyi bitirene kadar Sonra niversitede Yeni stanbula getim.

Mnir Nurettin ile byyen mzik sevgisi

Neler dinlerdiniz o dnemlerde?
Dnyada rock n roll salgn var. Biz de Eskiehirdeyiz. Eskiehir, yani
Anadolunun bir ehri. Kk bir ehir, endstri bile yok o zaman. niversite yok, askeri
bir birlik var. iler evlerinden ie bisikletle giderdi. Eskiehir Trkiyenin en ok
bisikleti olan iliydi ve yollarda bisiklet park yerleri grrdnz. te kk bir Anadolu
ehri Bir gn Billy Haleyin Rock Around the Clock filmi geldi. Yeni Sinema diye bir
sinema vard Eskiehir Kprbanda. Ona gittik, rock n roll mzii kasp kavuruyordu.
Filmde insanlarn nasl dans ettiini grdk. Akam saat 6 gibi ktk. Sinemann nnde
hepimiz rock n roll yaptk; kzlar, olanlar
nsanlar arp kalmtr!
1956 senesinde Trkiyede byle bir ey yaanyor! imdi hi zannetmiyorum,
sokaklarda mzik alp rock n roll yaplsn. nsanlar yle baktlar; kimi alklad, tempo
tuttu, kimi bizle birlikte yapt. Elli sene evveli konuuyoruz.
Rock n roll dnda neler dinlenirdi? doller kimlerdi?
Elbette Frank Sinatra, Elvis Presley ve Billy Haleylerin dnemi
Siz kime hayrandnz?
Ben, Nat King Colea hayrandm. Nat King Cole yumuak arklar sylerdi. Onu
severdim, benim romantizmime uyuyordu onun arklar. Bizim bir orkestramz vard. Ben
orada davul alardm ve ark sylerdim.
Sanatn her dalna el atmsnz! Hangi orkestra?
 Lisedeyken, Eskiehirde bir ekibimiz vard, hatta para filan da istemeden dnlere
gider alardk. Sonra niversite yllarnda da mzie devam ettim. Kk bir orkestra da
orada kurduk.
Neler sylyordunuz?
te o dnemin, Que Sera Seralar, Return to Homelar, Too Younglar Yani
romantik ve yava arklarn ounu sylerdik. Nat King Cole, Frank Sinatra arklar
Tabii Dean Martin
Sizin bir mzik eitiminiz yok, deil mi?
Hi! Kkken babamn yannda rendiim kadaryla
Nasl orkestrada yer aldnz?
ok ilgin bir ey var. Bana bir enstrman verin, hi bilmeden alarm.
Nasl, gitar mesela?
alarm, yani usta gibi almam, ama alarm. Keman, piyano, akordeon
Babanz da keman alyordu. Ondan m rendiniz?
Evet Babamn bir keman vard, ama ben o kemanla iyi sesler kartamazdm.
almmdr, ama mkemmel deil.
Mzik grubu ne kadar srd?
Kendiliinden bir araya gelmiti, kendiliinden de dald. Sonra niversitede devam
ettim ite.
Sesiniz nasl peki?
Gzeldi. Mesela Mnir Nurettin arklar, Dede Efendi filan sylerdim.
Mnir Nurettini sever misiniz?
ok! Tantm da kendisiyle.
Nasl?
Kota alrken, Hilmi Rit diye bir kanuncu arkadam vard, Rza Ritin kardei
Hilmi, Mnir Beyin saz takmnda kanun alard. Mnir Beyin orkestrasnda Cahit
Peksayar keman, Ercment Batanay da tambur alard. Bir yere konsere gidilecekse bu
takm toplanr, yle gidilirdi. Babamn etkisi olabilir, ben Mnir Nurettini
ocukluumdan beri ok sevmiimdir. ok dinlerdim, evde plaklar vard. Bir Yesari Asm
Arsoy vard, bir de Mnir Bey; ikisini de ok severdim. Yesari Beyin evine de ok gittim.
Erenkyde, demiryolunun yaknndayd. Aklma geldiinde giderdim, yani yle utanmak
filan yok. Sonra da sevdirirdim kendimi. Mnir Beyle de yle oldu. Mnir Beyin
konserlerine gitmeye baladm. Ankara, zmir, nereye giderse Bizim orada Mnir
Nurettin hayran gruplarmz filan olutu. Buluur ve konserden sonra kafa ekmeye
giderdik.
Bugnn fun club gibi?
Evet Mesela Mnir Beyin konserlerinde elimde bir viski bardayla kuliste
dururdum. Mnir Bey bir ark syler, boaz kurur, kulise gelip elimdeki viskiden bir
yudum ier, sonra tekrar sahneye kard. Tesadf, Mnir Beyin kz Meral, Amerikan
Kltr Merkezinde alyordu. Benim bir ekilde arkadam oldu. Dolaysyla benim iin
Mnir Beyle iki taraftan temas imkan dodu. Topaacnda oturduum srada Meralin
evi de yaknd. Niantanda Orhan Pamukun mehur ettii, Gazeteci Alaeddin diye
bilinen nl bakkaln yanndaki apartman. Birbirimizin evine gider-gelir olduk. Mnir Bey
de benim evime gider-gelir oldu.
Ahbap oldunuz yani
Tabii Mnir Bey bana geldiinde baz kasetlerini alardm. Bunlar nereden
buldun, bende bile yok! derdi. Onunla bulumalarmzdan byk heyecan duyardm.
KNC BLM
Mlkiyeye Balang
ocukluunuzdan beri Mlkiyenin hedefiniz olduunu sylemitiniz. Daha dorusu
diplomat olmann
Evet, ortaokuldan beri
Liseyi Eskiehirde bitirince ne yaptnz? niversite snav yoktu, istediiniz okulu
mu seiyordunuz?
O gnlerde fakltelere gidip kayt yaptrr ve niversite rencisi olurdunuz.
Bugnk gibi merkezi bir snav yoktu, ama baz istisnalar vard. Siyasal Bilgiler, Tp
Fakltesi gibi blmler kendileri bir snav yaparak btn bavuranlar snava tabi tutard.
Lise son snfta ben de Siyasal Bilgilerin giri snavlar iin hazrlanmaya baladm.
Sonra da snava bavurdum. Mlkiyeyi kazanacam diye inat ettim akas. Sanrm
benim de bavuruda bulunduum bu snavda Mlkiyeye 175 kii alnyordu. Kazanan ilk
40 renciye de 125 lira burs veriliyordu. Burs alan mezun olduunda alt yl kamu
kuruluunda alarak borcunu demi oluyordu.
Karlkl burs yani Nasl girdiniz snava?
Ben snav tarihinde Ankara Cebeciye gittim. Snav, fakltenin iindeki spor
salonunda yapld. Sonradan rendim, stanbuldan bavuranlar iin de stanbulda ayr
bir snav yaplm. Binlerce kii katlmt snava. O kadar heyecanlydm ki, Ya buraya
gireceim ya hibir yere girmeyeceim, dedim ve baka hibir okula bavurmadm.
Tek bir bavuru mu yaptnz? ok riskli deil mi?
Tek Kazanamazsam o sene akta kalacam yani! Snavdan sonra hemen
Diyarbakra gittim. Babam Diyarbakrda kuvvet komutan o srada. Tatil diye onun
yannda olmak istedim. Ankaradaki bir akrabamza da Listeler aslacak, bak ve bana
haber ver, diye haber braktm. Heyecanla Diyarbakrda sonucu bekledik, derken bir gn
telgraf geldi: Alaeddin burslu kazand. Bu kadar ki veya kelime Tabii, dnyalar
benim oldu. Snava 1.500 renci katlm, ben 11. olmuum. Dndm Ankaraya, byk
bir tela Gidip kaydm yaptrdm. Tabii dnyann en mutlu insanydm. Babam da pek
mutlu oldu. Kazanamazsam bir senem yanacak! Benim Mlkiyede okuma, diplomat olma
isteimi babam da desteklemiti. Mlkiye iyi bir okul, diplomat olmak da iyi bir ey,
gelecei var. Mhendis olmama ilikin beklentileri zaten ortadan kalkmt. Neden
mhendis olmam istediklerini bilmiyorum. Galiba o yllarda herkesin ocuu mhendis
oluyordu; doktor, veteriner, retmen deil.
Aile o srada nerede?
Babam Eskiehirden Diyarbakra tayin olmutu. Biz haberi aldmzda okullar
tatildi, annem de sanrm stanbuldayd.
Tara lisesinden yedi Mlkiye talebesi kt
Fakltedeki ilk gn hatrlyor musunuz?
nce kaydm yaptrdm, sonra binay gezdim, snflara baktm
Ne hissettiniz?
Mutluluk tabii ki! Ryada gibiydim. Sanki oras dnyann en nemli yeri. Aslnda
hocalar kim olacak, renciler, arkadalarm nasl olacak, ders program ne olacak, hibir
fikrim yok! Binay gezdim, yemekhaneye, yurda baktm Bu arada Eskiehir Lisesinden
snava birlikte girdiim arkadalarm da vard. Snav bizim okuldan yedi kii geti. Snav
kazanan 175 kiiden yedisinin bir tara lisesinden mezun olmas bizi heyecanlandrmt.
Biz bunu ok nemli bir baar olarak grm ve lise mdrmze Biz kazandk!
mjdesini mektupla yazmtk.
Kimler vard sizinle birlikte?
Doan Pazarckl, mren Eren, Atilla Atasoy, Metin Haner, Sacit adalak, Oral
Akman ve ben.
Okula baladnz gn nasld? Kalabalk bir snft herhalde?
Yz yetmi be kii, byk bir snftaydk. lk derste o kadar ok insan yoktu geri,
yz ksur kii vard. Birinci snfn yeri sabitti. Zor bir okuldu, birinci snftan sonra
neredeyse yarya yakn dklmt. Dolaysyla ikinci snf o kadar kalabalk deildi.
nc snfta ise blmlere ayrlyordu. O zamanlar blm vard; Maliye-ktisat
ubesi, dari ube, bir de Siyasi ube. imdi be-alt blm galiba. Maliye-ktisat
ubesinden mezun olanlar Maliye Bakanlnda, Merkez Bankasnda veya teki
bankalarda alabiliyorlard. dari ubede okuyanlar kaymakam, vali oluyordu. Siyasi
ubeden mezun olanlar diplomat oluyordu.
Siz nereyi setiniz?
Siyasi ubeyi seecektim. Bir yabanc dil snav, ayrca gncel olaylar, siyasi tarih
ve dnya siyasal olaylarn ieren bir snav vard. Bunun dnda nc snfa geerken
not ortalamas sekiz olanlar isterlerse Mali ubeye geebiliyorlard. Geri kalanlar ise
dari ubeye devam ediyorlard. Snava hazrlandm, sonra snav yneten bir asistan
abiyle tarttk. Canm skld, bir de gazetecilik yaptm srede diplomatlar epey
tanmtm. Yava yava bu ii sevmemeye balamtm, diplomat olma fikrinden
uzaklamtm biraz. Genelde bykeliler veya diplomatlar hep baka bykelilerin
oullar, karde ocuklar, damatlaryd. Akrabalk ilikileri vard aralarnda.
Babadan oula geer gibi yani.
Bir eit Dier kiilere az imkan tannyordu. Hariciyecilerimizi biraz farkl
buldum. Genellikle Galatasaray Lisesi, kolej mezunu ocuklard. Bu hissin stne
asistanla da tartnca snava girmekten son anda vazgetim. Not ortalamam da sekiz
olunca, gittim Mali ubeye kaydm yaptrdm.
Piman oldunuz mu hi?
Hayr, hi olmadm; nk yurtdna ok gittim. Bizim eliliklerimizi grdm,
Orada m, burada m almalydm? diye ok dndm ve hi piman olmadm.
Okuldaki hocalar kimlerdi?
ok nl hocalarmz vard; rnein Bahri Savc vard, anayasa konusunda
otoriteydi. Burhan Kni vard, ceza hukuku hocas; Aziz Kkl, ekonomi hocas; Sadun
Aren de ekonomi hocasyd; Bedri Grsoy, maliye hocasyd; Ahmet kr Esmer vard,
siyasi tarih hocasyd. Onun yardmcs Fahir Armaolu vard, sonra Ahmet kr Bey
emekli olunca Fahir Bey profesr olarak o krsnn bana geldi. Yavuz Abadan vard,
sosyoloji hocas ve Nermin Abadan-Unatn da kocasyd. Muammer Aksoy, Mmtaz
Sosyal, Turan Gne, Kemal Fikret Ark, Gndz kn, Ruen Kele, efik nan, Arif
Payaslolu, Blent Daver, Deniz Baykal Bizim hocalarmz hakikaten mthi isimlerdi.
Peki ya renci arkadalarnz?
1957 giriliyim, yani 1961 mezunlarndanm. Bizim snfta bir nceki dnemde
kalanlar dnda drt sene beraber okuduumuz, hatrladm arkadalarn iinden Kemal
Nehro-zolu vard, cumhurbakanl genel sekreteri oldu. kr Er ve Doan Pazarckl
vali oldu. Hikmet Ulubay maliye bakanl ve milli eitim bakanl yapt. Ahmet
Karaaslan, ehircilik bakanl yapt. tane kz arkadamz vard, de milletvekili
oldular. Birgen Kele, Tlay ney ve Sevil Korum. Bykeli olan ok sayda
arkadamz var. Bunlardan Erturul Kumcuolu Kbrsta bykeliydi, maliye
mstearl yapt. Seluk ncesu, Kutlu zgven, Turhan Frat, Uurtan Aknc, Turgut
Serdarolu, Sami Onaran, nal nsal bykeli oldular. Vali olanlar; Keramettin Koksal,
Cengiz Bulut, Aykut Ozan, Aydemir Ceylan, kr Er, Ayhan Ergin, Cokun Akmeri.
Profesr olanlar; Gney Devrez, Erden ney, Alpaslan Ikl, Gngr Tun, lhan Meri,
nsal Oskay. Engin Berker, Grel elikkanat, Gray Koruyan, Selahattin Aras, Cengiz
Altu gibi arkadalarmz yneticilikler yaptlar.

Stunlu Salonun dili olsa da

Okul nasl bir binayd? Hayalinizde yaattnz gibi kt m?
Okul drt ke, kunt bir binayd; hi estetik grnts, hibir mimari gzellii
olmayan, tam drt ke ve drt katl bir blok. Birinci kat byk bir salondu, Stunlu
Salon derdik. Hocalarn odalar, faklte genel sekreterlii gibi blmler vard burada.
Aas yemekhaneydi, arkaya doru ise yurtlara gidilirdi. Daha st katlarda da snflar
vard. Dmdz, hibir zellii olmayan bir binayd, ama bizim gzmzde Tac Mahal gibi
bir yerdi.
Okulda favori bir mekannz var myd; kantin veya snf gibi?
Stunlu Salon bizim iin en nemli yerdi. Buras birinci kat olduu iin ve baka
blme duvar olmadndan o stunlar zerine kurulmutu. Bizim btn hayatmz orada
geerdi. Akamlar, ders dndaki saatler burada olurduk. Ben byk lde Ankarada
kendi evimde oturduum, yurtta kalmadm halde gece saat 12ye kadar filan okulda
olurdum. Gazetede alyordum, gazeteden kp yine doru okula, Stunlu Salona
giderdim. Akam yemeklerini arkadalarla beraber yer, ark sylerdik. Koromuz bile
vard. Mnazaralar yapardk. Siyasal tartmalarmz vard, herkes de solcuydu.
 Bunlarn hepsi Stunlu Salonda m gerekleirdi?
Hepsi Aada kantin de vard, kantine gidip ay-kahve iilir, sandvi, tost yenir;
ama kantin belli bir saatten sonra cazibesini kaybederdi. Herkes yukar, Stunlu Salona
kard. Arlkl olarak bizim snft tabii, daha byk aabeylerin oraya geldiini pek
hatrlamyorum. rnein benden daha byk aabeylerden nal Batu, bizim nceki
dnemlerden stn Dinmen, Filiz Dinmen, Tanju lgen, Taner Timur, Hikmet etin
Onlar pek gelmezdi, daha ok galiba bizim snflar filan toplanrd ve drt yl byle geti.
Peki, sizin en iyi arkadalarnz kimlerdi? Biz toplanrdk diyorsunuz ama kimlerdi
o bir araya geldiiniz arkadalarnz?
Yz kii Herkes en iyi arkadamzd, ok cancierdik. Anaokulu gibiydi. Hani
kk ocuklar birbirlerine bal olur ya, biz kocaman adamlar yleydik. Stunlu
Salonda oturulur, ark sylenir, Cebecideki lokantalarda birlikte yemek yenir,
kahvelerde blum, konken oynanr, Kzlaya, sinemaya gidilir Bir klandk biz; yani yz
kii iinde bu sylediim eyleri ayn anda yapan en aa otuz-krk kii olurdu. Burs
alnr, arkadalarla paylalrd. Kimi zengin ocuudur, aa ocuudur, onlarn paras
gelir, biz kaparz o paralar ve paylarz. Byle bir hayatmz vard ve onlarn bir ksmyla
hl buluuruz.
Mlkiye ruhu buna m deniyor?
Evet, byle bir ey. Mesela yanmzda Hukuk Fakltesi vard, ama onlarda byle bir
birliktelik durumu yoktu. Dier renciler bize ok gpta ederdi. Hatta ara sra da
sinirlenirlerdi bizim halimize. Snf arkadalar arasnda mthi bir dayanma vard.
Derslerden sonra yemekhanede, lokantalarda, yurtta, neredeyse 24 saat birbirimizden
ayrlmazdk.
Siz bir yandan da alyordunuz, deil mi? Hi okuldan, arkadalarnzdan kopuk
deilmisiniz.
Hi kopmadm. Baka alanlar da vard zaten. Akam muhakkak okula, krk
dkkanna geri dnerdik. Her frsatta Stunlu Salona, yurda koardk.
ocukluunuzdaki gibi yine ok eyi ayn anda yapmsnz sanki Okul, i derken,
sosyal hayatnz da renkli; iir, sinema, arkada bulumalar Bir gnnz nasl
geiyordu?
Sabah erkenden okula gidiyordum. Ya derse giriyordum veya ortalkta ne var ne yok
reniyordum. Eer gazeteyle ilgili ok nemli bir iim yoksa, lene kadar okulda
kalyordum, sonra da gazeteye gidip akama kadar alyordum. Akam okula urayp
sonra gece 12ye kadar altm da oluyordu. stanbula haberleri telefonla
yazdryorduk. Sonra eve gidip yatyordum. Eer snav dnemiyse yurtta da kalyordum.
Ankarada yaamanza ramen yurtta da kalyorsunuz.
Yurtta kalmay ok isterdim, nk ok keyifliydi. Gece saat llere, 2lere kadar
amata yapardk, kaynatrdk. Tam kakara kikiri Snav dnemleri yurt gnlk hayatma
girerdi; onu saymazsanz, okul, gazete, gene okul ve hatta bazen gazeteden kp gece saat
lde tekrar okula gittiim de oluyordu. Herkes uyank olurdu. Biraz taklp eve giderdim.
Herkesin bir lakab var: Katastrof Alaeddin
Peki dersler nasl bu arada? Oraya git, buraya git, derslere zaman kalyor muydu?
Ahmet kr Esmerin, Sadun Arenin derslerine giriyordum. Muhasebe hocamz
vard, Mazhar Hiamaz. Sfrcyd, mecburdunuz onun dersine girmeye, yoksa
akardnz. Byle hocalarn derslerini karmazdm. Hi snfta kalmadm, her sene
haziranda geerdim.
Az nce Stunlu Salonu anlatrken bir korodan sz etmitiniz. Nasl bir koroydu bu?
Koro dediim yle ciddi bir ey deildi. Kendi kendimize oturup, Haydi unu
syleyelim, deyip balyorduk. Okulda ge saatlere kadar Dede Efendi, Itri, Mnir
Nurettin Seluk, Selahattin Pnardan Trk mziinin en zor arklarn sylerdik.
Koroda kimler vard? Sesi gzel olanlar mesela
Bizim snfta Alaeddin Trkay Yrk vard, onun sesi gzeldi. Sonradan yurtdnda
ticaret ataelii yapt. Kemal Nehrozolunun, Grel elikkanatn, Hocan Turann sesi
gzeldi. Krmz Blent vard mesela. Bizde herkesin lakab vard. O yzden isimleri
hatrlamak biraz zor.
Herkesin mi lakab vard?
Herkesin vard. Bir ekilde bulunurdu o lakap. Krmz Blentin salar krmzyd.
Deve Grayn boyu ok uzundu mesela. Bana da Katastrof diyorlard.
O neden?
Ben byle ev, i ve okul geni iinde yayordum. Burs alyorum, gazeteden de
maa alyorum, tuzum da kuru yani. Derslere de alrdm. Arkadalarla genellikle snav
zaman snflarda oturup ders alyoruz. Ben gazeteden snav zamanlar izin alrdm.
Okula gittiimde ders alm olurdum. Ertesi sabah snav var, ou daha o gece ilk defa
kitabn kapan ayor. Ben altmdan rahatm, her trl aklabanl yapyorum.
alamyorlar tabii! Bahe hortumunu alp zerlerine su skyorum, kitaplarn
saklyorum, birinin defterini brnn srasna koyuyorum, herkes defterini, notlarn
aryor filan Gene yle bir anda beni dvdler.
ntikam almlar! Hak etmisiniz sanki!
ok ac intikam oldu. Engin Berker vard, imdi yeminli mali mavir, Maliye
Bakanlndan gelme. Onun lakab da Maksi, nk uzun boylu. Sen bela msn be?
diye bard bana snfta. Biri, O belay anlamaz, zppedir, dedi, ona belann
gavurcasn syle: Katastrof! Sonra btn snf balad Katastrof demeye. Beni sille
tokat snfn dna attlar. Ondan sonra benim adm Katastrof kald. Byle herkese isim
bulunurdu. Yalak Grel, Gck Cengiz, Kfte Birol, Kel Selahattin Herkesin
zellikleriyle ilgiliydi lakaplar. Mesela Ku Alpay vard, Trkiye Bankas Mdrl
de yapt. Bir gn sekretere Alpay Beyi balasana dedim. Aryor harl harl telefon
defterinde, Ada bulamyormu. Soyadna bakyor, yine bulamyor. Kya bak dedim,
Nasl K?dedi, nk Ku Alpay dedim! Defterlerde bile isimler byle geiyor.
Hl kullanyor musunuz?
 Tabii Mesela defterimde Alpay hl K harfinde yazl, Ku Alpay diye.
Korodan lakaplara geldik ama koroyu merak ettim. Konser verdiniz mi?
Kemal Nehrozolunun nian vard. Sanrm son snftaydk. Ei Merref de bizim
snftand. Ankaradan koca bir grup, srf nian treni iin Krkkaleye gittik. Nian treni
orada olacakt. Gecenin bir vakti de dndk. Orada davul almtm. Orkestrada saz
alanlar da vard.
Elenceli bir dnem geirmisiniz.
Arada sululuklar yapardk, ama hayat da, gncel konular da tartrdk. Yani siyaset
de yapardk. Yalarmz 18-20 Bana yapld gibi intikamlar alrdk; mesela kopya
ekiyorduk ama yanl kopyalar veriyorduk, br kt not alyordu filan

Mlkiyeden rnek siyaseti

Turhan Feyziolu o zaman fakltenin dekanyd deil mi?
Turhan Hoca ben Mlkiyeye girmeden evvel dekanm, ayn zamanda anayasa
hukuku hocas. Ben onunla gazetecilik yaparken tantm. ktidar kart konumalaryla
biliniyordu. Dekan olduu dnemde, ders yl al konumasnda, Nabza gre erbet
vermeyin. Siz stnzdeki amirlerin dediini yapmak zorunda deilsiniz. Doru olan
nedir, onu aratrn, diyor rencilere. Menderes de ok kzyor, Bu laf bizeydi, deyip
dekanlktan el ektiriyor. Bir dekana iten el ektirmek ok karlalan bir olay deildir.
Ben sonra Turhan Feyziolunu gazetecilik yaparken tandm. Elbette Mlkiyeli
olmamdan dolay da Turhan Hocayla ok yakn ilikim oldu. Dekanlktan sonra Halk
Partisine geti, milletvekili oldu, babakan yardmcl yapt.
Nasl biriydi?
ok okur ve dnya siyasetini ok yakndan takip ederdi. Anayasayla ilgili bir sr
kitab vard. Benim Turhan Feyzioluyla ilikim o kadar yaknd ki nikah ahidim de o
oldu. Ben ok gen evlendim, Mlkiyeyi yeni bitirdiim yllarda. Gazeteciydim bir
taraftan, nikah ahidim olmasn istedim ve kabul etti. Evine ok gitmi, rportajlar
yapm, ondan bir sr bilgi almmdr. Benim iin ok saygn bir politikac olarak kald.
Daha sonra benim Planlama Tekilatnda altm dnemde Turhan Feyziolu da Halk
Partili babakan yardmcsyd. Beni hep kollamtr. Turhan Feyziolu, lnceye kadar
her zaman siyasetin iinde kald ve Trk siyasetinin en nemli figrlerinden biri oldu.
Sizi ok etkilemi
Doru, ok etkiledi.
Ne rendiniz ondan?
Siyasi olup arbal, drst, titiz olunabileceini; yani bir bilim adam titizliinin
siyasette de devam edebileceini Siyaset sadece Trkiyede deil, dnyada da genelde
katakulliler, yze glme, arkadan vurma durumunun egemen olduu bir alan. Ben Turhan
Feyziolundan siyasetin aslnda yle olmadn, drstlkle ve titizlikle, bilimsellikle
yaklaldnda lke iin yararl eyler retilebileceini rendim.
 Bugn yle bir siyaseti var m sizce?
imdi bu zellikleri tayan bir siyaseti aradm zaman otomatikman smet
Paann partisine, yani Cumhuriyet Halk Partisine bakyorum ama kimseyi
bulamyorum. br partilere baktm zaman onlarda da yok; nk onlar zaten daha gen
ve siyaset kltrn henz edinmemi partiler. Bu aslnda o siyasi partilerin deil,
Trkiyenin kabahati. Halk Partisinden baka kkl siyasi parti yok. Srekli ihtilaller,
muhtralar olmu, siyasi partiler kapatlm, baka siyasi partiler kurulmu ve siyasetiler
hep acemi olarak kalm. Halbuki Halk Partisinde daha eski siyasetiler var, onlar
siyasete yn verebilir, diye dnlebilir, ama grdm kadaryla eski siyaseti
hakikaten yok. Parti eski, ama siyasetiler yeni. Dolaysyla bugn Trkiyede byle
siyaseti grmyorum. Almanyada Schrder, ngilterede Blair, Fransada Chirac
dnelim; onlarn bile siyasetin anlamn bu arlkta tayan siyasetiler olmadn
dnyorum.
Siz Halk Partili miydiniz o dnemde?
Halk Partiliydim. Sonra bir ara Hrriyet Partisi giriimi oldu. Ben o yalarda
partilerin genlik kollaryla i ieydim, ama particilik yapmak iin deil. O partilerin
genlik kollar bilimsel almalar yapar, seminerler dzenlerlerdi. Turan Gne, Aydn
Yaln gibi kendi yeleri olan nemli siyasetileri bu seminerlere konumac gibi
arrlard. Bu konumaclar da zaten bizim hocalarmzd. Hrriyet Partisi kurulunca ben
orada daha aktif rol aldm.
Peki bugn kendinizi siyasi adan nasl tanmlyorsunuz?
Trkiyede bugn 1960larn, 1970lerin sosyalist bir partisi olsa kendimi onun
iinde tanmlayabilirim, ama yle bir parti yok! DTP gibi, i Partisi gibi ekstrem partileri
saymazsanz en solda Cumhuriyet Halk Partisi var, ama hibiri benim anlayma gre
gerekten sosyalizmi savunan partiler deil. Bugn bana, Gel deseler, herhalde hibirine
gitmem.

Siyasi gndem youn

Aslnda 1950li yllara baktmzda, hatta sizin niversiteye baladnz 1957
sonras Trkiyede siyasetin iyice kzt dnem. rencilerin gndeminde neler vard?
Herkes solcuydu, herkes Halk Partiliydi, herkes smet Paacyd. ktidarda
Demokrat Parti vard. 1957den sz ediyoruz. Oysa 1950de ounluk smet nn
kartyd. Demokrat Partinin iktidara gelmesinin nedeni de bu olmutu. 1950
seimlerinde byk ounluk Demokrat Partiyi destekledi. O yllara kadar smet Paa
Trkiyeyi kinci Dnya Savana sokmad iin ok sevilen biriydi. Ancak ok uzun
zaman iktidarda kalmak ypratcdr. smet nnyle ilgili bir sr dedikodu karlmt.
1954 seimlerinde de benzer bir sre yaand. 1957 seimlerinde artk Demokrat
Partinin iktidardaki yedinci senesi dolmutu.
Art arda yedi sene iktidarda kalabildiler
Ancak ayn iktidar yorgunluu onlar iin de sz konusu oldu. Biz tam o srada
Mlkiyeye girdik. niversitede siyaset okuyorduk ama oy verme hakkmz yoktu. Oy
vermek iin 21 yana gelmemiz gerekiyordu. 1957, benim kiisel tarihim kadar
Trkiyenin siyasal yaam iin de nemli bir dnem oldu. Bu dnem yava yava
muhalefet fikrinin Trkiyeye yerlemeye balad yllard. Muhalefet fikri diyorum,
nk Trkiye tarihinde ilk defa muhalefet oluuyordu. Osmanldan sonra zaten
Cumhuriyet yeni kurulmutu ve Atatrk vard. Ondan sonra nn dnemi balad.
Muhalefetin ne olduunu ilk bu dnemde anladk.
Aslnda 1957 ncesine baktmzda, iktidardan duyulan rahatszl tetikleyen
olaylardan biri olarak aklma 6-7 Eyll olaylar geliyor. Siz hatrlyor musunuz o gnleri?
Nasl bir sre yaanmt?
Toplumda bir rahatszlk vard. Her kvlcm, fslt gazetelerinin oalmasna sebep
oluyordu. O dnemde Meclis, Toplant ve Gsteri Yryleri Yasas diye bir yasa
kartt. Bu yasaya gre gece saatlerinde grup halinde insanlarn dar kmas, toplanmas
yasaklanmt.
Neden byle bir karar alnd?
1956dan sonra bir taraftan zgrlklerin gittike kstlanmas, dier taraftan siyasal
partilerin, daha dorusu Cumhuriyet Halk Partisinin daha ok sesini karmas, ufak ufak
baz muhalif gazetelerin bugnn llerine gre ok masum saylacak, ancak o dneme
gre sert baz eletiri yazlar yazmas ve bu gazetelerin tirajlarnn artmaya balamas gibi
sonular da getirdi. Bu srete insanlar Batda zgrlk var, bizde niye yok? demeye
balad. ktidar ise gelimelerden endielendiini gsterdi. O yzden de emniyet
mdrlklerinde dizginler daha fazla sklmaya baland. Trkiyede tansiyon gittike
artmaya balamt. Bu tansiyon sorunu iin bir taraftan da nedenler aranyordu. Eer
hastaysanz bir taraftan da ateiniz kar mesela, baka eyler de olur.
yle bir neden mi aranmaya baland?
Evet Kbrs ise toplumun nemli konusuydu. Kbrs 1878den beri ngilizlerin
hkimiyeti altndayd. 1956da Kbrsn Yunanistan, ngiltere ve Trkiye tarafndan idare
edilmesi gibi laflar gndeme gelince toplumda rahatszlklar balad. Kbrs Yunanllar
alacak sylentisi yayld. Kbrs Trkiyenindir kampanyas ald, basn bunu
destekledi ve her yerde Kbrs Trktr, Trk kalacaktr diye mitingler yaplmaya
baland. Btn bunlar Yunanistanla Trkiye arasndaki siyasi ilikileri geriyordu. Bir
gn Selanikte Atatrkn evine bomba atld haberi kt, onun zerine insanlar
galeyana geldi. Sonradan anlalyor ki bu, Kbrsla ilgili uluslararas diplomatik
grmelerde Menderesle Celal Bayarn ngilizlere, Yunanllara kar, Bakn, benim
kamuoyum bu konuda ok titiz, onlar durduramam. Dolaysyla olay hepimizin eit
haklara sahip olaca biimde zelim, diye uyarma isteinden kaynaklanyor.
Yani bir kurgu var
urada yle bir eyler yapalm, insanlar biraz sokaa ksn, diye bir ufak oyun
tezgahlanyor. DPli Mithat Perinin kartt stanbul Ekspres gazetesi de Atamzn
evini bombaladlar! diye sekiz stuna manet atyor. Gece basks yapyor. Ertesi gn de
ne kadar apulcu varsa toplanyor, Beyolunda gayrimslimlerin dkkanlar
yamalanyor. Buzdolaplar, kumalar stiklal Caddesinde sokaa atlyor.
Yalan haber katliama m neden oldu?
 Menderes de Biz dozunu kardk bu iin diyor, kalkp stanbula geliyor. ok
telal olduu sylenir. Ben o srada 16 yandaydm.
Siz zaten stanbulda deilsiniz
Eskiehirdeydim hatrladm kadaryla, ama sadece stanbul deil, btn Trkiye
bunlar konuuyordu. ok piman oluyorlar yaptklarndan, stanbulda skynetim ilan
ediliyor. Orgeneral Nurettin Aknoz, stanbul Skynetim Komutan oldu. Dnya basn
ok yakndan takip etti olaylar.
Aznlk meselesi Trkiyede hep gndem oldu. Ocak 2007de de gazeteci Hrant
Dinkin ldrlmesiyle sarsldk. unu sormak istiyorum; o dnemde siyasi oyun ve yalan
haber sonucu bu saldrlar yaanrken halkn gayrimslimlere yaklam nasld ?
yle bir ey sylenmiyordu, toplumda hi byle bir problem yoktu. Bu problem
tamamen ynetimin problemiydi. Atatrkn evine saldr Kbrsa balanarak nasl
kartmyorsa ortaya, Varlk Vergisi de byle bir olayd. Varlk Vergisini karan Maliye
Bakan sonra kitap yazp, Ben ne yaptm! dedi.
Peki gazeteler nasl verdi 6-7 Eyll olaylarn?
Tabii manette verdi hepsi. Kyamet koptu diye veriyorlard.

Trkiye muhalefet fikriyle tanyor

Babanz tam 1956da paa olmutu. O srada ne yapyordu?
Mthi alkantl bir dnem yaanyordu her yerde. 1957de babam Diyarbakrda
kuvvet komutanyd. Diyarbakr ve Gaziantepte Halk Partililerle Demokrat Partililer
arasnda epey sorun olduu biliniyordu. Allahtan babam havacyd. Karac olan
komutanlar disiplini salamak iin baya uramlard. O dnemde Demokrat Partinin
ve Halk Partisinin ayr ayr daha gl olduu ehirler var; Gaziantepte Halk Partisi ok
destekleniyor, dier ehirler biraz da ona bal. Bu blgelerde yeni demokratik hareketler
balyor; yani mitingler yaplyor, insanlar sokaklara kyor, nutuklar atyor Bu Trkiye
iin allmam bir ey; yeni, demokratik bir reaksiyon.
Ne diyorlar, ne gibi talepleri var?
zgrlk, demokrasi istiyorlar, Halk Partisinin ve smet Paann Trkiyeyi daha
iyi idare ettiini, DPnin iyi idare etmediini sylyorlar. Siyasilerin zel hayatna ilikin
de bir sr dedikodu kmt. Demokrat Partililerin zel hayat hakknda bir sr
dedikodu
Babanz ne yapyor Diyarbakrda?
Babamn asker olarak bulunduu yerde bir sorun yaanmasna izin vermemesi,
disiplini salamas lazmd. Allahtan, dediim gibi babam karac veya jandarma deildi;
mesela Gaziantepte insanlar sokaklara km, anari olacak diye korkuluyor. Ankaradan
bir emir geliyor babama, Oradan uaklar geir, diyorlar. Uaklar da zaten eitim
uularnda alaktan uar. Babam da bir filoya, Birlikte uun, tek tek umayn, diyor,
nk tek uan grlts fazla deildir ama drt tane uak uarsa insanlar siner. Bu filo
uuyor, iki defa gidip geliyor, kyamet kopuyor! Hava Kuvvetleri insanlarn stne
saldrd, diyorlar. Ama byle eyler Trkiyenin her tarafnda yaanyordu. Mesela
tanklar Trakyada eitim yapyorsa Yunan snrnda bizim birlikler toplanmaya balad,
gibi laflar yaylyordu.
Demokrat Partinin 1957 iktidar srasnda basna da byk oranda sansr uygulad
anlatlr.
O, muhalefetin glenmesiyle ortaya kan bir durumdu. Basna bask da artyordu
tabii.
O dnemde art arda alan partiler var, ama arka arkaya da kapatlmlar
Bunlarn bazs, yani ksa dnem ayakta kalanlar iktidarn basksndan kapanmad
aslnda. O gnn Trkiyesinin politik koullarn dnelim. lk defa muhalefet denen
bir kavramla karlayor toplum; bu bir. kincisi; ilk defa siyasi partilerle karlayor.
Yani DP 1946da kuruluyor, ama 1946 seimleri iin hileli deniyor. Yine Halk Partisi
iktidarda kalyor ve 1950ye kadar da iktidarn srdryor. Byklerin konumalarn
hatrlyorum 1950 seimlerinde. 1950den sonra ilk defa Demokrat Parti geliyor iktidara.
Birdenbire smet Paa gidiyor, mthi bir hadise oluyor. Yerde, gkte, parkta, sinemada,
evde, kahvede, ahbap ziyaretlerinde konuulan hep buydu. Yok canm, gitmez! denen
koskoca smet Paa birden gitmi, Adnan Menderes girmiti hayatmza. O dnemin en
nemli olay buydu. Trkiyede rejim deiiyor, demokrasiye geiliyor. Osmanl dnemi,
Cumhuriyet dnemi ve 1950 seimiyle nc bir dnem, demokrasi dnemi balyor.
Demokrat Partinin meclise girmesi sorun deildi, ama gene nn kalr diye
bekleniyordu. Pat diye gitti! Nedir demokrasi? Bilmiyoruz ki! Ama insanlar bir yandan da
Aman olsun, demokrasi bu, diyordu. 1954te Millet Partisi gibi, daha sonra 1957de
Hrriyet Partisi gibi kk partiler kuruluyor. Sistem yle ilemiti: Demokrat Parti, Halk
Partisinden km bir parti. Millet Partisi de gene Halk Partisinin bir baka blmnden
km bir parti. Hrriyet Partisi ise Demokrat Partiden bir grubun oluturduu parti; yani
partiler kendi kk evlatlarn dourmulard.
Ekonomi nasld?
1957 ylnda, artk kinci Dnya Savann bozduu ekonomi toparlanmaya
balam. Bat lkeleri daha iyi durumda, sanat geliiyor, daha ok gazete kyor, insanlar
parklarda filan daha ok dolayorlar, sosyal hayat geliiyor, tiyatro ve sinema salonlar
yaplyor, stadyumlar yaplyor, elence hayat geliiyor. Mecliste her ey daha ok
konuuluyor, siyasi partiler daha hareketli. Bizde zaten siyasi parti dediiniz iki tane,
onlar da birbiriyle kavgal. Onun iin insanlar ok mutlu deil. 1957 seimlerinde bu
mutsuzluu gsteriyorlar zaten. Demokrat Parti ilk defa 1954 seimlerine gre daha az oy
ald ve Halk Partisi Mecliste 175 tane filan sandalye kazand. Trkiyede bir siyasal kaos
balad. Bu siyasal kaosu seyredenler ve mutlu olmayanlar iinde askerler ounlukta.
Askerler ve btn teki aydnlar ounlukta. 1957 seimlerinden sonra 1960a doru
gittike birtakm eyler artk kendini gstermeye balamt.
alkantl dnem okula nasl yansyordu?
Bu bizim okula baladmz dnemdi. Artk insanlarn Demokrat Partiden yava
yava uzaklap Halk Partisine dnmesi gibi bir durum vard. Bunun bir sebebi de
Demokrat Partinin yapt siyasi hatalard.
 Neydi bu hatalar?
Birincisi; Halk Parti zerinde kurduklar baskyd. Menderesin, Celal Bayarn nn
zerine, hakarete varan demeleri mesela smet nn, Trkiye Cumhuriyetinde nemli
bir figrd. Dolaysyla insanlar ona yaplan hakareti kaldramyorlard. Halbuki nn
deil de Halk Partisinin teki figrleri kavga konusu yaplsa belki bunlar
yaanmayacakt. kinci neden ise Demokrat Partinin gene ayn yanlla basn zerinde
bask kurmasyd. Hseyin Cahit Yaln gibi 80 yandaki bir adamn hapishanelere
tklmas! Ankara Cezaevine o kadar ok gazeteci giriyor ve o kadar ok insan ziyarete
gidiyordu ki artk gazetecilerin bulunduu kouun ad Hilton olmutu. ok fazla hata
yaptlar. nn yurt gezilerine kyor, Uakta kafasna ta atyorlar. Kayseriye giderken
treni durduruluyor, Buradan geemezsiniz diyorlar. Btn bunlar Demokrat Parti kart
grlerin yaygnlamasna sebep oldu.
O bata yaanan sempati sona ermiti yani
Evet, basn da DP kart olmutu. Bir tek Zafer gazetesi Demokrat Partiyi
destekliyordu, o da partinin gazetesiydi zaten. Onun dnda Ulus, Vatan, Milliyet,
Cumhuriyet, Hrriyet gazeteleri iktidara kar oldular.
Sizin aileniz kimi desteklerdi?
smet Paay
27 Maysa gtren sre bu muydu? Yani onu hazrlayan nedenler bunlar myd?
Bu sreti 1957den balayarak 1960a kadar sren bir sre. 27 Mays ihtilali
olmasayd 1961 seimleri yaplacakt ve Demokrat Parti zaten decekti. Bouna ihtilal
yaptlar, denmiti. Bir sr komplo teorisi vard, Amerika hazrlad deniyordu. Her ne
olursa olsun, ihtilalin sebebi, Demokrat Partinin ounluu mutlak stnlk sanan kt
ynetimiydi.

Profesyonel gazetecilie gei

niversitede gazeteci kimliiniz de n plana kyor. Profesyonel gazetecilie ne
zaman baladnz?
The Week gazetesinde de para alyordum ama mesleki anlamda ilk profesyonel adm
niversitedeyken attm.
Nerede alyordunuz?
Yeni stanbulda Mlkiyeli bir arkadam vard, Alpay Erdin. Gazetecilik
yapmaya balamt. Onun peine dtm. Yeni stanbul gazetesi o zaman Ulusta
Operann karsnda. Broya gidip geliyorum, Alpaya yardm ediyorum. Bro efi
Mehmet Kemalin dikkatini ekmi, Mlkiyeli olmam bir avantaj tabii. Yazm da
beendi, Gel burada al, dedi. Birka ay yle parasz pulsuz altm, sonra da kadroya
getim. Bylece iki ocukluk ryam gerek oldu. Hem Mlkiyede okumaya baladm
hem de gazetecilie adm attm. Bu arada radyoya da devam ediyordum.
Yeni stanbul nasl bir gazeteydi?
 Sahibi svirede oturan Habip Edip Trehan diye bir iadamyd. Ekonomi arlkl
bir gazeteydi. Dier gazetelere gre de farklyd. Btn gazeteler krmz balkl
kyordu, bizimki mavi balkl. Btn gazetelerin merkezi Caalolundayd; bu
ihanede.
stanbul merkezli miydi?
Evet. Gazetenin banda Renda Poda isimli bir genel yayn ynetmeni vard. Habip
Edip Bey gazeteden belki para bile kazanmyordu. Remington gibi markalarn Trkiye
mmessillikleri vard; onlardan para kazanyordu. Gazete ise brokrasiyle bir eit
yaknlk salyordu. Belki de gazeteyi onun iin kullanyordu. Yeni stanbul gazetesinde
ilk haberim be stun verildi. Haber, Merkez Bankas plafonlarnn (kredi tavanlarnn)
kaldrlaca ile ilgiliydi. stanbul ok beenmi haberimi, imzal kt. Anadolu Ajans
ertesi gn haberi tekzip etti. Bir hafta sonra ise haberin doru olduu ortaya kt.
Tekzibi duyunca ne yaptnz? Kzdlar m?
Rezil oldum, Bugn kovuldum, yarn kovulacam diye beklemeye baladm ama
bir yandan da haberimden ok eminim. Mlkiyeli aabeylerin birinden almtm.
Kaynak salam yani
Benim kaynaklarm Mlkiyeli olmann getirdii avantajla hep salam oldu. Askeri
kaynaklarm da salam oldu, idari kaynaklarm da Dolaysyla hi endiem yoktu.
Ne dediler size?
Surat astlar, habere gndermediler birka gn. kan tekzipte Plafon yok ki
kalksn gibi bir yalanlama vard. Basn Kanunu hkmlerine gre gazetede tekzip birinci
sayfadan Alaeddin Asna imzasyla yazdmz yaz yalandr diye yaynland. Perian
oldum! Meslee daha yeni balyorum. Bitti artk, gazetecilik yapamayacam, diye
dndm o an. Bir hafta sonra baka bir Merkez Bankas haberinde, Plafonlarn artk
bilmem ne haline getirilecei gibi bir haber kt. Demek ki plafon varm Dolaysyla
benim haberim doruland, byk itibar kazandm.
Ne kadar maa alyordunuz?
140 veya 170 lira.
yi bir maa myd ?
yi parayd. Tabii, bir de bursum vard. Arkadalarmn btn otobs biletlerini,
sinemaya gittiimiz zaman da btn biletleri ben alrdm. Sonra sigara imeye baladm,
sigarann en pahals Yeni Harman sigarasyd; sar karton kutularda. 2,5 lirayd, ondan
sonraki en iyi sigara 90 kurutu. Bahar, Yenice gibi daha ucuz sigaralar vard.
Kimler alrd Yeni stanbulda?
Erol lgen, Erol Aksoy, lgen Szer, Kemal ener Mehmet Kemal efimizdi.
Alpay Erdin vard, sonra baka gazeteye geti. Bu kadardk, zaten gazetelerin Ankara
brolar kii filan olurdu.

Gazetecilik halleri
 Hilmi Yavuz var myd ?
Yoktu, Hilmiyle biz Vatanda beraber altk. Yeni stanbulda o yoktu, Halit
Kvan vard, galiba mer Sami Coar vard. Zaten ben de 1959da Mehmet Kemal
Kurunluoluyla beraber Vatan gazetesine getim.
Transfer mi?
Transfer olduk.
Nasl bir transfer?
O zaman transfer dediinizde, yle milyon dolarlardan sz edilmezdi.
deitirilirdi, o kadar. Vatann brosu daha iyiydi, Kzlaydayd. Herhalde Kemal
Aabeyin maa daha iyiydi. Bizim maalarmz fark etmedi ama Vatan daha iyi bir
gazeteydi. O zamann ilk gazetesi Hrriyet, Vatan, Cumhuriyetti. Onlar Yeni Sabah,
Milliyet, Tercman takip ederdi.
Akam yok mu?
Akam da arkalarndan geliyordu. Zaten yedi-sekiz tane gazete vard. Vatan yz bin,
Hrriyet de iki yz bin filan satard. yle byk gazetelerdi. O dnemde Vatan dahil
btn gazeteler be kurua satlrd. Bunlarn Kzlay merkezde birka apartman dairesinde
tutulmu brolar vard; rnein bizim Vatan gazetesi bir apartman katndayd. Her katta
iki daire, bir dairede Vatan, kar dairede Tercman gazetesi vard. Sonra Vatan,
Gazeteciler Cemiyeti brosunun stne tand. Byle ikier odal, kk yerlerdi.
O gnn Ankara basnndan neler anlatabilirsiniz?
Ankara basn dediiniz, benim iin yirmi-otuz tane aabey demekti. Bir de bizim
gibi raklar vard, o kadar! En byk olay haber atlatmakt. Eer birinin haberi
gazetesinde kmsa, hemen brleri Yok yle bir ey diye yalanlamaya alrd.
nsanlar gazetelere len saat 12 gibi giderdi, nk gazeteler ge baslrd. Eve gidiimiz
de gece 2yi bulurdu. stanbula haberler geilir, stanbuldan da haberlerin geliimine
gre talimat gelirdi. Telefonlarla filan konuulur ve haberler saat 8-9da stanbula akmaya
balard. Gazetelerin basm yle ge biterdi ki, mesela Ankaraya gazete len gelirdi.
yle sabahn 6snda filan gazete olmazd!
Gazeteci aabeyler diyorsunuz ya, kimler vard o dnemde?
O aabeylerden; rnein Sait Terziolu, Ecvet Gresin ve Nizam Payzn
Cumhuriyetteydi. Fikret Otyam, Muammer Yaar, Kemal Balum, Cneyt Arcayrek,
kardei Dndar Arcayrek, Mehmet Ali Klal, lhami Sosyal, Doan Avcolu,
Selahattin Sonat yine benden byk olan gazetecilerdi.
Oktay Eki, etin Altan o dnemlerden mi?
Ben gazeteciyken Oktay, Dnya gazetesinin temsilcisiydi. Sonra askere gitti, bir
buuk sene filan onu grmedik. etin Aabey ke yazaryd. Akam gazetesinde Ta
diye bir kesi vard. Oktay Ekinin kardei Behi Eki vard. Mustafa Ekmeki, Teoman
Erel benimle beraber Vatanda alt. stanbulda Hasan Pulur, Abdi peki, Nezih
Demirkent, Gneri Cvaolu, lhan Seluk aklma gelen nemli isimler.
Vatan gazetesinde baka kimler alyordu?
 Selami Akpnar bizim istihbarat efimizdi. Oktay Akbal, Orhan Birgit ke yazaryd,
Hilmi Yavuz yaz ilerindeydi. Diner Gner yine yaz ileri mutfandayd. Ankara
temsilcisi Mehmet Kemaldi. Patron Ahmet Emin Yalmand. Vatan okul olmu
gazetelerden bir tanesidir. O yllarda Vatanda alanlarn hepsi baka gazetelere getiler
ve bugn baktmzda hep ynetim dzeyinde yer aldlar.
O kadar myd kadro?
Gkin Sipahiolu vard, sonra Parise gitti ve Sipa Pressi kurdu. Avrupann en
nemli fotoraf ajanslarndan birinin sahibi oldu, ama sonradan satmak zorunda kald.
Nail Greli vard, Gazeteciler Cemiyeti Bakan oldu, imdi Milliyette. Babr Ardahan,
Naim Tirali, Orhan Karaveli vard. Bir sre sonra bir ayrlk yaand. Yalman, Hr Vatan
gazetesini kard. Vatan gazetesi ikiye blnd. Sonra ne yazk ki ikisi de varln
srdremedi. Birtakm ynetim tartmalar yznden bir dnem kapand. Emil Galip
Sandalc yazarlardan biriydi, stanbul Topaacnda uzun zaman komuluk yaptk sonra.
Akamlar satran arkadalmz oldu.
O dnemin nemli isimlerinden biri deil mi?
Emil Galip Sandalcyla sonra yolumuz Planlama Tekilatnda kesiti, beraber
altk. ok okuyan bir gazeteciydi, ciddi yazlar yazard. Kalemi sertti, hatta bazen
yazlarnda sertlik dozunu artrrd. Bence Trk basnnn nemli kalemlerinden biriydi.
Ne yazyordu? Kimleri eletirirdi?
Genellikle siyaset yazlar yazard. Bazen eitim de yazard, nk retmen
kkenliydi ama siyaset arlklyd yazlar. 1960l yllar zaten herkesin siyaset yazd ve
konutuu bir dnem. Trkiye 27 Maysa doru gidiyordu. Aslnda her ey politikti.
Ya Ahmet Emin Yalman?
Ahmet Emin Bey modern Trk gazeteciliinin ilklerindendir; Yunus Nadiler,
Simaviler zamanndan Karacanlardan daha nceki dnemlerden kalan bir gazeteci
tipiydi. Kars Rezzan Yalman dnyann eitli yerlerini dolap oralardan rportajlar
yazard. Olu Tun Yalman da bir taraftan gazetecilik yapar, bir taraftan da tiyatroyla
ilgilenirdi. Ailece gazetecilie meraklydlar. Zaten o zamanki gazetecilere bakarsanz,
ou ocuklarna, yaknlarna gazetecilii alayan kimselerdi. Nadiler, Simaviler,
Karacanlar, Yalmanlar, sonra Ilcaklar Bugnn Trk basnn o gnnn gazeteleri
kadar beenmeyiimizin sebebi de bu zaten. Bugn gazeteler, gazetecilik mesleinden
olmayan insanlarn parayla satn aldklar ve ilettikleri birer fabrika. Aadakiler
profesyonel ama gazete sahipleri profesyonel olmadklarndan, ticari ilikileri meslekle i
ie girmi durumda. Siyasetten etkilenmeleri ve bask hissetmeleri gndeme geliyor.
Eskiden olduu gibi gazetecinin, gazete sahibinin asi taraf bugn grlmedii iin
gazetelerin daha etkisiz ve sadece ticari meta gibi alglandn gryoruz. Onun iin
eskinin gazetecileri bugnklerden farklyd, onun iin o zamann basn daha etkiliydi,
onun iin hapishaneler de gazetecilerle dolard.

Gazetecilik prestijli bir iti

Ke yazarlar kimdi?
 Bir kere gazetelerin bayazarlar sahipleriydi; yani Vatann bayazar Ahmet Emin
Yalmand. Cumhuriyetin bayazar Doan Nadi yahut Nadir Nadi, daha evvel Yunus
Nadiydi. Hrriyetin bayazar Erol Simaviydi. rencilerimle geen sene yirmi byk
gazeteyi inceledik, 695 ke yazs vard. Bugn 800 filan buldu diyorlar. Eskiden her
gazetede iki tane filan ke yazar olurdu. O ke yazarlar da etkili insanlard. Yani
insanlar Emil Galip Sandalc ne yazm? Burhan Felek ne yazm? Bedii Faik, Peyami
Safa, Abdi peki, etin Altan ne yazm? diye merak eder ve etkilenirlerdi. Bugn
etkilenemezler; bir gazetede yirmi tane ke yazar varsa hangisinin etkisi altnda
kalacaksn! Ke demek gazetenin ana politikasn, ana fikrini ortaya koyan ve savunan
kii demektir. Bugn o ii sadece Gngr Mengi, biraz da Oktay Eki yapyor. Gazetenin
birinci sayfa manetini ke yazs olarak yazlarnda kullanyor. Dierleri baka
konularda yazyorlar. Siyaset konularnda yazyorlarsa ve gazetenin politikasn
izliyorlarsa tamam, ama bir ksm kedisini yazyor, br arklarn, aklarn, dieri
tatilde Bodrumda nasl vakit geirdiini yazyorsa bunlar artk ke yazs olmaktan
km demektir.
Tamamyla farkl bir anlay sz konusu!
Hakikaten byle ok nemli bir fark var. Bugnk ke yazs ke yazs deil, ke
yazar da o eski saygn ke yazar deil; nk saygn olmak iin az olmak lazm. Bir
gazetede yirmi ke yazar varsa, benim o gazetenin iinde sevdiim bir-ikisi olabiliyor,
dierleri de gzmde kymetini kaybediyor. Bir gazeteye 25-50 kuru veriyorsam bir ey
renmek iin veriyorum. Halbuki haberin yerini bunlar igal ediyor. Dolaysyla benim
param da, patronun paras da boa gidiyor. O kelere reklam alsa daha fazla para
Gazeteci olmann anlam neydi o dnemde?
ok prestijli bir eydi. Gazete sahipleri prestijlerini babakandan randevu almak iin
kullanmazlard, kartvizitlerini bu amala altrmazlard; ama onlar getiklerinde insanlar
dnp bakard. nemli bir insann getiini ya da yanlarnda olduunu bilirlerdi. Buna
karlk gazetecilerin nemli maddi zenginlikleri de yoktu. Yani yle kkler, hanlar,
hamamlar, yatlar, lks otomobillerin sahibi deillerdi! Gazetelerde otomobil bile yoktu!
En zengin gazete, diyelim ki Hrriyetin Caalolundaki binasnn nne baksan en fazla
arabann park ettiini grrdn. Bugn artk nerdeyse stajyerlerin bile otomobili var.
Eskiden gazetecilik daha meakkat isteyen, ama biraz da vatan-millet iin yaplan bir
meslekti.
Sizi o dnem ok etkilemi biri var m?
Mehmet Kemal Ben, meslek hayatmda, iletiimle ilgili iki kiinin nemli etki ve
faydasn grdm. Gazetecilikte Mehmet Kemaldi. ok sert bir adamd. Benim Trkemi
beenirdi, ama bir haberi bana be kere yazdrrd. Katlar yrtard, bir daha yazardm.
rnein ben noktal virgl ve virgl yazlarmda ok kullanrdm. Kemal Aabey
Leblebi gibi datyorsun bu noktal virgllerle virglleri derdi. Haberleri batan yaza
yaza, iyi yazmay retti bana. Benim o dnemde rendiim haber yazma slubu beni
elli sene gtrmtr. Dolaysyla Mehmet Kemal ok nemli bir isim. Dier nemli kii
de Talt Halmandr. O da benim Amerikaya gidiimde etkili oldu.
Gazetecilik gnlerinizde gndemde ne vard? Hangi haberler arlk kazanrd?
Her ey siyasetti. Basnda magazin diye bir ey yoktu. Magazin dergileri vard
Yelpaze gibi, kadnlar onlar okurdu ama gazete tiraj yapsn diye gazetenin iine bilmem
ne gzeli resmi konmazd. Zaten televizyon yoktu, ama sinemadan bile ok bahsedip
byk ve dekolte resimler konmazd. Okuyucu da beklemezdi bunu. Zaten okuyucuya
dekolteyi basn retti, ondan sonra da Okuyucu bizden bunu bekliyor, diye yalan
sylemeye balad. Dolaysyla gazetecilerin de bir araya geldiklerinde konutuklar tek
konu siyasetti.

Karpiten Sreyyaya uzanan yol

Nerelere taklrdnz peki?
Kzlayda bir binann alt kat mehur Piknikti, onun st Gazeteciler Cemiyeti,
onun da zerinde Vatann brosu vard. Dolaysyla biz yemeklerimizi Piknike inip yer
ya da oradan yukarya getirtirdik. Piknik, 1960lar Ankarasnn en nemli buluma
noktasyd. Hayati Bey, Cemiyetin lokantasnn bandayd, idare mdr gibiydi.
Patriot Hayati derdik. Eski komnistlerden ve birok kez hapse girip km biriydi.
Dnya tatlsyd, papyon takard. Akamlar Gazeteciler Cemiyetine gidilirdi. Bir de
aabeylerin evlerinde toplanlr, orada sohbetler yaplrd. Daha nceleri sk gidilen
Karpiin modas gemek zereydi. 1920de Ankaraya g etmi iki Rus tarafndan
kurulan ve Cumhuriyetin kurulu gnlerinden beri Ankaraya damgasn vuran Karpite
uzun yllar komi olarak alan Serj Homyak, 1943te lokantann sahibi olmutu. Zamanla
adn Trkeletirmi, Sreyya Homyak olmutu. 1970li yllarda da stanbula tanp
Bebekteki Sreyya Lokantasn amt.
Herkes oralara m giderdi?
Ankara Palas vard bir de, siyasetiler oraya giderdi. zellii, Ulusta o zamanki
Meclisin tam karsnda oluuydu. Onun iin oraya politikaclar da, gazeteciler de
giderdi. Siyaset konuulur, ertesi gnn haberleri alnrd. Menderes de gelirdi oraya, Fuat
Kprl de Baz gazeteciler de Beyaz Rus a Karpiin lokantasna giderdi.
Haberleri nasl takip ediyordunuz? Nerelerden haber bulurdunuz?
Merdivenlerden Bugnk gibi hkmet szcleri her gn bilgi vermezdi. Bizim
btn gnmz haber peinde geerdi. Babakanlkn, Cumhurbakanlnn ya da
Genelkurmay Bakanlnn merdivenlerinde bekleiyorduk. Milli Birlik Komitesi
yeleri, Devlet Bakan Cemal Grsel, babakanlar filan hep oralara gelir giderlerdi.
Ayakst de gazetecilerle konuurlard. imdi insanlarla konumak iin randevu alnyor.
Biz merdivenlerde beklerdik. 1960l yllar, bundan krk yl ncesinin Trkiyesi Nfus
az, milli gelir az, ekonomi kk Dolaysyla bunlar insanlarn Ankara gibi merkezlerde
birbirlerine yaklamasn salyor. Nfus oaldka ve telaffuz edilen rakamlar arttka
bu yaknlamalar kalkyor, kendiliinden kademeler oluuyor. O zaman bu yoktu ki!
Eskiden bir kademe vard, bir de en stteki kademe vard. Dolaysyla da iki kademe
arasnda ok rahat gidilen koridorlar vard.
Peki stanbul-Ankara ekimesi var myd gazetede?
kisi de birbirini yok sayard! Bir grup Gazetecilik Ankarada yaplr derdi. Aslnda
bu doruydu da, nk Ankara merkezli haberler olmasa gazete kmazd. Onu
dolduracak magazin, i dnyas haberleri yoktu. stanbulda Ko yle dedi, Sabanc
byle dedi eklinde haberler i sayfalarda yer alrd. Dolaysyla haberler Ankara
kaynaklyd. stanbul da Ankaray yok sayard: Babli her zaman stanbuldur. stanbul
olmasa gazete olmaz anlay vard. kisi arasndaki rekabet her zaman oldu, ama bence
Ankarada gazetecilie balayp stanbula gelen gazeteciler her zaman daha baarl
olmulardr. nemli gazeteciler Ankarann mutlaka o siyasi havasn koklam olan
gazetecilerdir.

Telefon banda haber tela

Muhabirlere dndmzde durum nasld? Nasl yazlrd haberler? Gnlk ileyi
nasld?
ok zahmetli Bir kere habere taksiyle filan gidemezsin. Otobse, tramvaya
binersin, yryerek gidersin. Parasn alamazsn. ok zahmetli geerdi gn. Basn
toplantlar ya da halkla ilikiler irketlerinin basn bltenleri filan sz konusu deil tabii
ki. neyle kuyu kazarak bir yerlerden haber almaya alrsn. Muhabirler birbirini
atlatmaya alr. Haberi stanbula telefonla yazdryorduk. Celal Bayarn Dou
gezisindeydi sanrm, postanede bir tane telefon var, o telefondan stanbula haber
yazdrlacak. Faks, teleks gibi aletler yok, onun iin herkes telefon kuyruuna giriyor.
Telefonu dorudan aamyorsunuz, santrala, Bana u numaray bala diyorsunuz. Eer
acele derseniz yarm saatte balyor, yldrm derseniz 15-20 dakikada balyor, hibir
ey belirtmezseniz ertesi gn balyordu. Dolaysyla herkes telefon srasna girerdi
haberini yazdrabilmek iin. mit Deniz diye bir gazeteci aabeyimiz vard. ok ilgin bir
gazeteciydi, palabyk, yakasnda her gn taze bir karanfil olan, zel rak barda klf
cebinde gezen biriydi. Kokteyllerde filan hep rak kadehini o klfn iine koyard.
Nerede alyordu?
Milliyette Haberini yazdrmak iin girdi telefon kulbesine, bir trl kmyor!
Uzattka uzatt, darda kuyruk Tabii kmadka biz gecikiyoruz. Gazetenin haber
alma zaman belli, sayfa balanacak. Baktk ki ierde roman okuyor!
Ne roman?
stanbula roman okuyor Meer biz haber yazdramayalm diye telefonu megul
ediyormu! Haber atlatmak ok nemli ya! Celal Bayar ok nemli bir ey sylemise ve
siz de gazetenin basksndan sonra stanbula geerseniz anlam yok ki! Ge kaldnz
iin o haber girmeyecek tabii
Baka da telefon yok! Ne yaptnz?
Yaka paa karttlar. Gltk epey Yani bugnknden ok farkl koullarda haber
kovalanrd.
Siz de ok gen gazetecilerdendiniz. Sizin dnemde de mez akalar olur
muydu?
Tabii ki! Benim bamdan da geti. Bir keresinde stanbula gitmek iin izin aldm.
renci birlii kongresi vard sanrm. Bir gn de fazladan uzad. Ankaray aradm.
Gngr Yerde vardr, Kemal Aabeyden sonraki en kdemli gazeteciydi. Gngr
Aabey, idare edin, ben ge kalyorum dedim, Patron kyametleri koparyor, burnundan
soluyor, seni kovabilir. Onun gzne girmek istiyorsan zmitte trenden in, ene suyu al
bir ie dedi. Gece yars zmitten geiyor tren, indim, suyu aldm, az daha treni
karyordum.
O ne?
Orann zel suyu! Yrelerin kaynak sular vardr ya Ertesi sabah telala, hibir
yere uramadan gazeteye geldim. Elimde koca bir ie su, gtrdm verdim. Kemal
Aabey bakt suya, kzm ama, yle ok deil: Kemal Aabey, siz ene suyu seversiniz
diye getirdim dedim. Suyu duvara frlatp paralad, Bu ne? dedi! ene suyu
deyince, Napaym ben ene suyunu? dedi. Beni de kandrmlard byle.
O gnlere baktnzda sizin hedefiniz neydi? Gazetecilik yapyordunuz, bir yandan
da okuyordunuz. letiim sektrne devam etmek mi istiyordunuz, yoksa hl diplomasi
hayali devam ediyor muydu?
Galiba siyaset girmiti aklma. Gazetecilikten siyasete gidilebileceini
dnyordum. Siyasala girince herhalde siyasete giden yolun gazetecilikten getiini
dnerek gazetecilie devam ettim. nce gazetecilik beni kendi iine ekti, sonra da
bilinli olarak gazetecilie devam ettim.
Ama aklnzda iletiimin baka bir alannda almak gibi bir fikir yoktu
letiimin baka alan yoktu ki! Televizyon yok, reklamclk yok, halkla ilikiler hi
yok.

Basnn bandaki bela: Demokrat Parti

Demokrat Partinin gazetelere ynelik tavrndan konualm m biraz? Hiltondan
sz etmitiniz
Demokrat Parti ok gazeteciyi hapse att. Ankara Cezaevi, iindeki gazeteciler
nedeniyle artk Hilton diye biliniyordu. Gazetecilerin ayr bir kouu vard. Cezaevi
mdr gazetecileri dier adli sulularla ayn yere koymazd. smet Paa, Kasm Glek,
Nihat Erim gibi politikaclar devaml ziyarete giderdi. Gazeteciler de giderdi. Onun iin
oras Hilton gibi biraz daha temiz, vazolarnda iekleri olan bir yerdi. Gazeteci Metin
Toker, smet Paann damad da orada yatt. Yani oraya smet Paann hanm da, kzlar
da ziyarete giderdi.
O dnemde kapatlan gazeteler arasnda Vatann da ad geiyor. Nasl olmutu?
Aralk 1959da bir ay kapatld. 1960ta, ihtilalden ay evvel de Ahmet Emin
Yalman on be ay hapse mahkum edildi. O srada Metin Toker bir yldr hapisteydi.
Gazete kapatmak iin nemli bir sebep olmas da gerekmiyordu! Bir ey yazlr,
skynetim komutan Gazeteyi kapattm derdi, kapanrd. Bunun ne Anayasa
Mahkemesi var, ne Dantayda dava amas var Paa ne zaman Alsn derse, o
zaman alrd. Bazen gn srerdi bu, bazen be gn, bazen de aylar Vatan da srekli
kapanr, alrd. Ahmet Emin Yalman cezaevine girdi. 27 Maystan sonra serbest
brakld. Hatta ncesinde Yalman vurulmu da Bir suikast giriiminden sz edilir.
Ne zaman olmu? Neler anlatlrd?
Malatyada 1954 diye hatrlyorum. Yllar sonra da onu vuran adam milletvekili
aday oldu. imdi televizyonlara kyor, Hseyin zmez diye biri. imdi bir gazetede de
ke yazyormu. Taksi ofryd o srada. Malatyadayken vuruyor Yalman. Yalman
Vatan gazetesinin banda, Vatan da Menderes kart gazete Yalmann vurulmasnda
veya benzer olaylarn yaanmasnda, o dnemde Menderesin kkrtmalarnn etkili
olduunu dnyorum. Ahmet Emin Yalman, vurulduktan sonra hemen stanbula
hastaneye getirildi. Hseyin zmez cezaevine kondu. Bu olay ok yankuyandrmt.
lgin, ama Yalman sonra zmezi cezaevinde ziyaret etmiti.
Metin Toker cezaevine girdiinde bir aklama yaplm, onu grdm. Muhalefetten
birileri sanrm, 18 ylda 811 gazeteciye mahkumiyet karar verildi diyor.
On sekiz yl derse, 1940tan itibaren demek ki
Sansr var myd? Aslnda oto sansr sormak istiyorum. Ne yazsam veya yazmasam
diye bir tereddt yaanyor muydu?
Tabii vard. Kimse yazma demese bile insanlar otomatikman, Bunu yazmayaym
diye dnrlerdi. Eletiri dozu 1960l yllardan sonra iyice artmt. TP milletvekili
etin Altan Mecliste dvmlerdi. 1950-60 aras ar bir sansr yoktu, ama tekzipler
vard. Tekzip edilmek de adam bir eit rezil etmek demek! 212 Sayl Basn Kanunu
1960tan sonra kt. Eski basn kanunu ve eski ceza kanunlarnda basn zgrln
daraltan yayn yasa, dzeltme hakk gibi ok kesin hkmler vard. Mesela bilmem
kimin ekonomik yapsna zarar verici eyler yazlamaz denirdi. Dava alr ve hapis
cezas verilirdi. Dolaysyla hapse giriyorlar ama gazete kapanmyor. Gazete zerinde
sansr gl deil; mesela and-mand kmyor ya da kyor da bunlar ortalkta
dolamyor.
Demoklesin klc o zamanlarda da basnn tepesinde! Gazeteciler cezaevine girme
ihtimali yznden kayg duyarlar myd?
Cezaevine girmek bir eit onur meselesiydi. Yani cezaevine girmeyen, gazeteci
saylmazd! Aralarnda aka da yaparlard: Hadi ya, sen daha cezaevine bile girmedin,
diye. Bir gazeteci cezaevine girdiinde nelerden mahrum kalrd? Sobal evine otobse
binerek veya yryerek gitmekten Bu ok zenilecek bir ey deildir ki! Ha evinde
oturmu, ha cezaevinde sobal bir kouta oturmu! Cezaevine girmek yle ok
korkulacak bir ey deildi. Bugn son model otomobiliyle lks evine gittii iin
cezaevinde olmak ok daha caydrc bir gazeteci iin. Eskiden cezaevine girmek bir eit
an-hret katard. Bask vard, ama o bask sopay kafaya vurmak deil, sadece sopa
gstermekti; ama u var ki sopa gsterilmesinden de korkarsnz.
O dnemde Aziz Nesin de cezaevine girmiti. Hatrlyor musunuz?
Evet ama stanbulda girmiti. Ben daha gentim o girdiinde. Ayrntlarn
hatrlamyorum. Hatrladm kadaryla Aziz Nesin kard Marko Paa gibi dergilerde
yneticileri grgra alrd. smet Paa zamannda da Aziz Nesin tartmalar olurdu.
Siz ne tr haberler yapyordunuz?
 Ekonomi ve d haberler yapyordum.
D politika tartlyor muydu?
ok fazla tartmyorduk. Solcu olduumuz iin bir kere anti-Amerikancydk.
Amerikann dnyaya yerletirmek istedii ekonomik dzenin kapitalist dzen olduunu
biliyorduk. Buna kar br kamp, Sovyetler kampyd. Sovyetler kampnn da komnist
dzeni yerletirmek istediini biliyorduk. Ancak Amerikadan daha ok bilgi akyordu.
Dnya basn, hep Amerikan kaynakl bilgi aknn olduu bir basn oldu. Hem anti-
Amerikancydk hem de haberlerin daha rahat akmas houmuza gidiyordu. te yandan
Sovyetlerden hi haber akmyordu. Allahtan, nc byk kuvvet indi. inin varl
hepimizi rahatlatyordu, nk sadece iki zt kutup olmaktansa arada bir denge salanm
oluyordu. Mesela Dou Perinek, o yllarda Maocuydu.
Dou Perinek ocukluk arkadanzda birlikte siyasete giritiniz mi?
Hayr, ama Douyu severdim. Hi siyaset tartmadk, belki de tartrsak kavga
ederiz korkusuyla yapmadk. nceden de sylemitim, babas milletvekiliydi. Sleyman
Demirelin 1960larda bakan olduu Adalet Partisinin bakan yardmcsyd. Yani sac
bir partinin bandayd, halbuki Dou solcu bir ocuktu. Ben Siyasala girdikten sonra
Dou da Hukuk Fakltesine girdi, orada asistan oldu. Hem ok okuyan yazan hem de akl
ok alan bir insandr. Sol fikirlerin siyaset iinde tartlmas gerektiini, sonra da
partilemeyi dnd. Belki babasna, yani Sadk Bey Amcaya veya Adalet Partisine
kar oluu da tevik etti onu. Sonra 1971 muhtrasnda, 1980li yllarda Dou aranr
oldu.

Hayat iirsiz ekilir mi?

Hep i, okul, politikayla m geerdi gnler? Mesela iir devam etmedi mi
niversitede?
Devam ettim Ufak ufak Varlka, Trk Diline iir gndermeye baladm artk.
Daha nce sr gibi sakladnz iirleri artk paylamaya baladnz!
Yava yava niversitede olduum iin artk kzlarla ilikim daha oktu ve iir
malzememde oalmt! Sakladm veya yeni yazdm iirleri gndermeye baladm
ve 1960la birlikte Varlkta iirlerim yaynlanmaya balad.
Nasl yorumlar alyordunuz?
tibarm vard. Az sayda air vard tabii o zaman. rnein Hilmi Yavuz diyor ki,
iir kitabn ge kard. Gerekten ge kitap kardm, demek ki kitap karmam
bekleniyormu. Tabii, o zamann birok nl airi var. Ben onlarn yannda kendimi rak
gibi hissettiim iin ok fazla atak yapmyordum. Ceyhun Atuf Kansu, Cahit Stk
Taranc, Fazl Hsn Dalarca, Cahit Klebi, Attila lhan Hemen Behet Kemalleri
Nazm Hikmetlerden sonraki kuak. Onun iin onlarn iinde benim yle byk
iddialarm yoktu. Dolaysyla itibar gryordum ama tezahrat eklinde deil. Bizim
yamzdaki insanlarn iirleri kyordu ama iir matinelerinde hi bizim iirlerimiz
okunmazd. Hl Cahit Klebilerin, Cahit Stk Taranclarn iirleri okunurdu. Aslnda
bu yataki insanlarn stnde haddini bil havas vard.
Edebiyat bulumalar devam ediyor muydu?
Evet, tabii Liselerde iir yarmalar devam ederdi ama biz niversitedeydik,
katlmazdk tabii. Galatasaray Lokalindeki iir gnleri devam ederdi. Devlet
Tiyatrosundaki Kartal Tibetle, Diner Smerle filan buluup bir yerlere giderdik. zel
gnler dzenlenirdi ve biz orada iirler okurduk.
Meyhane sohbetleriniz olur muydu?
Olurdu. O meyhane sohbetlerinde de iir konuulurdu. Eer Cahit Stk gibi
aabeyler geliyorsa bizim azmz almazd.
Ne yapyorlard?
Onlar konuurlard. Herkesi yerin dibine batrrlard, bize de sz hakk dmezdi
zaten, biz kenarda filan otururduk.
Nasl biriydi Cahit Stk?
Cahit Stk iin ok ask suratl derlerdi. Ben ok yakndan tanmadm, beraber olduk
ama bir sr insanla beraber, ayn masada olduk sadece. i yumuak olan, ocukluu zor
artlarda gemi biriydi. Cahit Klebi yle deildi. O edebiyat hocal nedeniyle
renciyle bir arada bulunmann yumuakln tayan biriydi. Attila lhan Pariste filan
kaldndan, genlii de zmirde getiinden bir ka havada bir airdi. zmir Trkiyenin
daha Avrupai bir ehridir. Orann getirdii etkileri tard. Mehmet Kemaller, Fethi
Giraylar filan Ankaral, yani daha tara airleri gibiydi.
Ahmed Arifi de o dnemden saymtnz.
Ahmed Arif, bizim ef Mehmet Kemalin arkadayd. Akamlar Vatana gelirdi. Bir
gn parasz kaldm, akam da nbetiyim. Aada Cemiyette yemek yiyeceim, ama hi
olmazsa 2,5 lira filan lazm. O gn gazete bayilerinden iade mi, ilandan m ne, bir para
gelmi, Kemal Aabeyde tomarla para var. Akba Kitabevi diye bir kitabevi vard
Ankarada. Gazetelerin ounun bayiliini o yapard. Dolaysyla paralar o toplar ve
gazetelere verirdi. Kemal Aabey de ertesi gn stanbula gnderirdi. Byle bir tomar
paray cebine koyduunu biliyorum. Dedim ki, Kemal Aabey, param yok. Bir bard
Kemal Aabey, ktk odasndan! Ahmed Arif dnd, cebinde 1 lira m, 3 lira m ne vard,
onu bana verdi. Yemeini ye dedi, Olmaz dedim ama zorla verdi. Bu insanlar
byleydi. Tasarruf yapaym da iyi bir evim olsun, iyi arabam olsun demez, paylarlard.
Belki de para olsayd byle olmazlard.

Tiyatro sahnesinde bir deneyim

niversitede tiyatroyla da tanmsnz. Lisede konservatuvara gidemediniz ama
hayalinizi gerekletirmisiniz.
niversitede tiyatro almalar yoktu o yllarda, belki baz fakltelerde olabilir. Bir
de eitli fakltelerden niversite rencilerinin bir araya gelip yapt tiyatro almalar
vard. Benimki bunlarn bir tanesiydi. Bizim avantajmz, radyodan ve konservatuvardan
dolay bu sanat evrelerinin yaknnda olmamzd. Tiyatro denemem Sahne Zde olmutu.
Sahne Z nedir? Kimler vard?
Bir topluluun ad. Kk Sahnede sahnelerdik temsillerimizi. Adalet Aaolu,
Gner Smer, Kartal Tibet, ner lsever, Sermet aan ilk aklma gelenler. Sermet, Ayak
Bacak Fabrikasn yazan tiyatrocudur. O da Atatrk Lisesinden aabeylerimdendi. Gner
Smer bizim rejisrmzd, gen yanda ld ne yazk ki. yi bir tiyatro adamyd,
rejisrlk yapt uzun yllar. eitli oyunlar oynamtk. Ben barol oynamtm birinde, iki
veya kiilik bir oyundu.
Nasl bir karakter canlandrmtnz?
Molnarn bir oyununda yatalak bir ocuu canlandrdm. Hep yattm yerden
konuuyorum, ok ufak tefek hareketler var. O srada amatr tiyatrolar para kazanmyor
tabii. Kartal ve Erol konservatuvara gittiklerinde ben gidememitim ya, iimde kalan ukde
bylece zmleniyordu. Bu da benim iin byk keyifti.
Ayn anda birok eyi yapyorsunuz. Bunlar nasl planlyordunuz?
Planlamyordum ki! Oluyordu kendi kendine; yani gazetecilik var, tiyatroculuk var,
fakltede rencilik var
Edebiyat var, iir var
Edebiyat da var. Bunlar bir saat una, iki saat ona diye planlayarak yaplmyor ki
Hepsi enerji, konsantrasyon gerektirmiyor mu?
te 18-20 yanda ocuun enerjisi Allahtan spor yapmadm!

El ele tutumak iin bir neden bulmal!

Peki ak? lkokulda flrtlerinize balamtnz ya, niversitede deime var myd?
Mutlaka yayordum ama nemli eyler deildi. Yani ok ikinci planda kalmt.
Btn koturmacalar, i, siyaset Elbette nemliydi ilikiler, ama ite btn o
koturmacann yannda bir denge gibiydi.
Kz arkadanz olduunda en ok nerelere giderdiniz?
ok az sayda gece kulb tipi yer vard Ankarada. Dans edilirdi, sinemaya
gidilirdi
Bugnk gibi deildi ilikiler herhalde?
Eer bir kzla sinemaya gitmisen ya da el ele tutumusan sokakta, ki el ele
tutumak iin bir neden lazm, durup dururken Ver elini denmezdi, yol kazlm da
mesela, ukurdan karya atlayacaksa kzn elini tutarsn, hazr tutmuken de adm daha
yle tutarak gidersin; byle eyler yayorsan mthi eylerdi! Bunun iin bile iir
yazlabilirdi. Yani bu kadard snr. Birisiyle flrtn -be ay srerse bir senede pme
durumuna gelirsin. ncesinde olmazd! Kz-erkek ilikileri byleydi. rnein aylar filan
olurdu, gidip dans edilir, sonra da herkes otururdu. Akamlar her ey bittiinde erkek
erkee kalrsn, e tabii yalanlar sylemeye de balarsn: Kz bana ilan ak etti diye.
Ancak bunlar yaanabilirdi o dnemde. Onun iin evliliklerin ou grc usulyle
yaplan evliliklerdi. ok nadiren beraberce yllar geirip Haydi artk evlenelim diyen
insanlar kard. Elbette Trkiyede mthi bir sosyal gelime yaand. imdi bunlardan
sz ettiimde Trk filmi anlatyormuum gibi geliyor bana.
Siz k oldunuz mu o dnemde peki?
Hep k olduumu zannettim ama deilmi. k olmann ne olduunu bilmiyorduk
ki Kalbimiz attysa k olduumuzu zannediyorduk. k olsan on be gn sonra
bakasna nasl k oluyorsun, deil mi? Demek ki olmamsn Erken evliliklerin
sebebi de buydu. Ben de niversiteyi bitirdiimde evlendim. O sralarda pek ok
arkadam Mlkiyedeyken evlendi. Baka aresi yok ki!
Birlikte yaamak gibi bir k yok!
Bakyorum o sralarda evlenen arkadalarmza, ok ayorum ve sayg duyuyorum,
evlilikleri hl devam ediyor. Demek ki o yllarda, gerek erkek iin gerek kadn iin ok
fazla alternatif yok. kt insanla evleniyor, krk-elli yl evlilikleri sryor.

Bir tutku, sigara

ok sigara iiyorsunuz. Ne zaman baladnz.?

niversite yllarnda, Mlkiyede baladm; herkes iiyordu. Ders alrken de sigara
iersiniz, gazetede daktilo banda da Sigara imek hem eli oyalama hem de
bydnz gstermenin yoluydu.
Nasl baladnz?
Bilmiyorum, herhalde bir aabey verdi.
Neredeyse elli yldr hi ara vermediniz mi?
Verdim, hem de ok, ama yine baladm.
E tabii edebiyatla, iirle bu kadar ilgili biri olunca
Tabii, ama ok defa brakmay denedim. Her defasnda iki- yl srd. Mesela
hastalandmda imedim. Asla sokakta sigara imem. Diyelim be saat yrsem veya
maa gitsem, ak havada oturduum srece imem. Benimki tuhaf bir tiryakilik. Ho bir
dostluk gibi geliyor bana. Tabii kendimi kandryorum!
niversitede bo zamanlarnzda neler yapardnz?
Sinemaya ya da tiyatroya gitmek ok nemliydi. Devlet Tiyatrosunu dnyorum,
drt sahnesi vard. Oyunlara bilet bulmak mucizeydi. Btn oyunlar bir kez mutlaka
grrdk. Oyunlar izlemeye nn de giderdi, genelkurmay bakan da Macide Birme,
Ayten Gker, Yldz Kenter, Mfik Kenter, Cneyt Gker, Suat Taer, Yldrm nal
gibi Ankarann baoyuncular en nemli isimlerdi.
Ya sinema? Neler izlenirdi?
Trk sinemas ok ktyd! Genellikle Anadolu efsanelerine dayal Leyla ile
Mecnun gibi filmler evrilirdi, ak filmleri vard. Yurtdndan gelen filmleri
karmazdk. Hollywood filmleri gelirdi, ama bir sene ge tabii! Biz gazetelerde Oscar
kazanan filmler diye haberini okuduumuz o Robert Taylor, Ava Gardner, Ingrid
Bergman, Ester Williams, Clark Gable, Elizabeth Taylorn oynad filmleri ok sonralar
grrdk, ama sinemalar dolar taard. Ya sinema says ok olmadndan, ya da insanlar
sanata dkn olduundan O yllarda Avare filan gibi Hint filmleri vard. Amerikan
filmleri gelirdi, Fransz ve talyan filmleri ise ok azd. Sophia Loren, Gina Lollobrigida,
Rossana Podesta, Brigitte Bardot filan ok poplerdi.
Siz hangi filmleri veya hangi tiyatro oyunlarn karmazdnz?
Hibir tiyatro oyununu karmazdm; kimse karmazd aslnda. Tiyatro bizim
hayatmzn bir parasyd, mutlaka oyuna gidilirdi. Grmedim denmezdi, diyen
ayplanrd. Grmeniz yeterli deil, eletirirsiniz de! Sinemaya da giderdik kzl erkekli
gruplar halinde, ama Trk filmine gitmezdik. Kmserdik de Trk filmine gideni. O
Trk filmine gider filan derdik. Yoktu gzel film, onlarn kabahati deil ki! Teknoloji ok
eskiydi. te senkronla sonradan dublaj yaplr, mzik tutmaz, k tutmaz, film kopar,
Makinist! diye barlr filan Sinema salonlar ktyd ve kalabalk olurdu. Diyelim
dublajda toplam be sanat konuuyor, arada ekrandaki sanat deise de ses ayn
kalyordu; ok komik olurdu.

Arkas Yarn dnemi balyor

lkokulda, ortaokulda radyoda yldznz parlamt. niversiteye baladktan sonra
radyoyla ilikiniz bitti mi?
1957 sonrasnda tabii ki radyoda ocuk Saatinde olmam mmkn deildi, sesim
kartlamt, ama ocuk Saati dolaysyla yllarca sren ilikim, orada bana baka
dostluklar da kazandrmt. Bu dostlardan biri de Devlet Tiyatrosu ube Mdr smet
Hanmd. smet Hanm benim yaz yazdm da biliyordu. Benden baz romanlar alt
veya on iki blmlk ksmlara ayrmam ve Arkas Yarn diye srekli skeler haline
getirmemi istedi.
Arkas Yarn, radyolarn u mehur saati?
Tabii, ta kendisi; ama bir tek bana deil, benim gibi birka kiiye daha sipari
verilmiti.
Temelleri o zaman byle mi atld?
Evet. Ben bunlarn iinde Halide Edipin, Peyami Safann, Yakup Kadrinin,
Goethenin, Jack Londonn, Hemingwayn romanlarn on ikier blm haline getirmeye
baladm. Hazrlayp smet Hanma teslim ediyordum, onun beenmedii yerler olursa
yeniden bakp dzeltiyordum. Her gn 20 dakika oynanrd.
Saat kata yaynlanrd?
Galiba sabah saat 11 civarnda Daha ok kadnlar dinlerdi. Ben yazarken
balangta hemen 20 dakikay tutturmakta zorluk ekiyordum. 24 dakika oluyor, 16
dakika oluyor Bir trl tam 20 dakika kmyordu. Sonunda yle hale geldi ki son
noktay koyduumda tam 20 dakika oldu! Her blmn iinde mzii, efektleri, geileri
var; hepsi dahil 20 dakikay tuttururdum. Yaklak otuz tane Arkas Yarn hazrladm.
Seslendirmede grev aldnz m?
O dnem seslendirme yapmadm. Tiyatro yazarlyla tandmz yazar Turgut
zakman, radyoya ve devlet tiyatrosuna oyunlar yazyordu. 1960-6 lde Ankara
Radyosunda Sz ve Temsil Yaynlar efi olmutu. O dnemde program mdr
Gntekin Orkundu. Ankara Radyosu mdr de Mahmut Tali ngren. Turgut zakman
benden radyo personeli iin eitim programlar dzenlememi istedi. Ben ona bir eitim
notu hazrladm. Onun zerinde bir alma yapp hocalar seti. Benden bir-iki defa
spikerlik jrilerinde de yer almam istemiti. Hatta o dnemde imdiki spikerlerin bir
ksmnn radyoya girilerinde jri yelii bile yapmtm.
Sonra devam etti mi radyo?
Amerikadan dndkten sonra Turgut zakman, eitimle ilgili o notlar ders notu
halinde getirmemi istedi. Radyoda sesin kullanlmasn, haberin deerlendirilmesini ieren
seksen doksan sayfalk bir teksirdi. Sonra radyoda iir programlarnda sesimi kullanmaya
baladm. Suat Taer, Semih Sergen, Kerim Afar ve ben sal akamlar yarm saatlik bir
iir program yapmaya balamtk.

niversitede gergin gnler

niversitedeki politik hayata dnersek, 1959lara
O dnemde Demokrat Partiden ayrlan Turan Gne ve arkadalarnn kurduu
Hrriyet Partisi genlik kolu almalarna katldm. Ayn zamanda, Mlkiyenin renci
dernei bakan arkadamz Utku Acun mezun olduktan sonra bir sre de ben bakanl
devraldm.
Hangi dernekti bu?
Siyasal Bilgiler Fakltesi renci Dernei. Fakltelerdeki bu dernekler bir araya
gelir, kongreler yaparlard. Hepsi Trkiye Milli Talebe Federasyonu ve Milli Trk Talebe
Birlii diye iki tane byk grup oldu. SBF renci Dernei, Milli Trk Talebe Birlii
bnyesindeydi. Bunlarn iinden sonradan hep politikaclar kt. Milletvekili ve bakan
kanlar oldu. Kongreler stanbulda, Ankarada yaplr ve eitli illerden renciler
katlrd. Gece otellerde kalnr, sabahlar seim iin lobiler ve kulisler yaplrd.
Demokrasinin nasl ilediini 18-19 yalarndaki insanlar burada renirdi. Ayrca
partilerin de kadn kollar, genlik kollar vard. 28-29 Nisan olaylarndan sonra tm bu
dernekler kapatld. Zaten okullar da kapanmt. Herkes memleketine dnmt. Ben ksa
bir dnem bakanlk yapm oldum, benden sonraki bakan ise ben mezun olduktan epey
sonra seilebildi.
Siz bu dernekte bakan olduunuzda farkl gruplar var myd?
Vard ama gruplarn ikisi de iktidar kart gruplard; nk dincilik, milliyetilik
yahut ulusalclk akm yok. Farklydlar, birbirlerine rakiptiler, ama hepsi de iktidar
kartyd. Biri daha enternasyonal bakyor, dieri daha yerel. Zamanla nceden
bilinmeyen, lkc denen grup olutu. O dnemde okulda bir dernek kurduumuzda
dekanln haberi olur, dekanlk da rektrle bildirirdi. Derneklemenin ilk amac da
rencilerin problemlerini ynetime iletmekti. Bunlar konuulmaya bile demeyen ufak
problemler olduu iin yava yava konuulan konularn iine siyaset girmeye balad.
1957lerde iktidar yanllar ile kartlar kutuplamaya balamt. Siyasetin temelinde
Halk Partili olmak ve solcu olmak ana konu olarak kald. Trkiye Milli Talebe
Federasyonu ve Milli Trk Talebe Birliinde de bunlar sz konusuydu.
Kimler vard o rgtlerde?
Mesela Bedri Baykamn babas Suphi Baykam vard, sonra bakan oldu. Nejat
erman vard, gazeteciydi. Orhan Birgit vard Trkiye Milli Talebe Federasyonu
zamanla ODT kkenli Fikir Kulpleri Federasyonuna, o da Dev-Genednmt.
Milli Trk Talebe Birlii ise saa kayarak milliyeti bir rgt haline geldi.
28-29 Nisan eylemlerinden nce Trkiyede rgtl bir renci eylemi yoktu. O yl
faklte iinde Naci Ylmaz ve Rza Akdemir (sonradan vali oldu) isimli iki rencinin
sac olduklar iin dvlmeleri, SBFnin renci ve hocalar ile iktidar kart olduunu
gsteren bir olay olarak bilinir. Aslnda bu kartlk, ztlama 1955te Dekan Prof. Turhan
Feyziolunun hkmet tarafndan grevden alnmas ile balamt. 27 Mays asker ve
niversite hareketiydi ama organize bir renci rgtleri hareketi deildi. Bu rgtlenme
zamanla gerekleti. lki Siyasal Bilgiler Fakltesinde kurulan Fikir Kulplerinden bei
1965te federasyon halinde birleti. Ksaca FKF olarak bilinen bu oluum birok renci
eyleminde adn duyurdu. 6 Ocak 1969da ODTy ziyarete gelen Amerikan Bykelisi
Kommerin arabasnn yaklmas ve ayn yl Amerikan Altnc Filosuna kar dzenlenen
eylemler FKF, daha sonra Trkiye Devrimci Genlik Federasyonu (Dev Gen) adn
ald. Yusuf Kpeli, Deniz Gezmi o dnemde renci liderleri arasndayd. 1970-71de
renci hareketleri THKO, TKKO, THKPC gibi rgtlerle sesini yeniden duyurdu.
Hrriyet Partisinden sz etmitiniz, almalarna katldnz. Kimler vard, nasl bir
partiydi?
Aslnda btn partiler Halk Partisinden kmadr ya! Halk Partisinden nce
Demokrat Parti, sonra Millet Partisi kt. Osman Blkbalar, Fuat Arnalar vs
Demokrat Partinin iinde Turan Gne gibi entelektellerin olduu, partiyi daha ok
ticaret adamlarnn kurduu bir parti diye gren bir kk grup kt ve 1955te Hrriyet
Partisini kurdu. Bakanln Ekrem Hayri stnda ve Feyzi Ltfi Karaosmanolu
yapmt. Daha ok bilimsel-akademik faaliyetler yapt iin uzun mrl olmad. Trk
siyasetinde Menderesin karsnda, ama Blkbann Cumhuriyeti Millet Partisinin
solunda duruyordu. lk kongresini Eyll 1957de yapt. 1957 seimlerinde drt
milletvekili kard. 24 Kasm 1958de kendini feshederek CHPye katld. Turan Gne,
Ekrem Alican, brahim ktem gibi isimler vard. Bu grup lkenin entelektellerine Halk
Partisinden daha fazla hitap ediyordu ama entelektellerin says az olduu iin Hrriyet
Partisi hibir zaman lider konumda olma ansna ulamad. Halbuki baktnz zaman en
ok oy alacan sandnz isimler Hrriyet Partisindeydi. Ben partinin genlik kollar
seminerlerinde zaman zaman grev aldm.
O dnem tam da CHP ve DP taraftarlar arasnda iplerin gerildii dnem deil mi?
Neler yaanmt?
Bahar havas ok ksa srd ve bitti. Menderes Londra Anlamalarin imzalamak iin
Londraya gitmiti. Uak dt, Menderes kurtuldu. Dnnde smet Paa da
karlamaya gitti ve iki partinin arasnda buzlarn eridii bir an yaand. Bir tarafta nn-
Menderes yaknlamas devam ederken, bir tarafta partilerin milletvekilleri gerek
hazrladklar yasa teklifleriyle, gerek Meclis oturumlarndaki davranlaryla eski
hrnlklarn srdryorlard. Yani aslnda Halk Partisi ve Demokrat Parti arasndaki
deil, smet Paayla Menderes arasndaki buzlarn eridii grld.
Gazeteler neler yazyordu bu ortam iin?
Gazeteler, Bahar havas, artk kurtulduk. Bizim siyasetimiz de gelimi bir
demokrasi haline geliyor filan diye iiriyordu, ama on gn srd bu! Gerek u ki siyasi
partiler kavgadan besleniyorlard.

Cepheleme her yerde kendini gsterdi

Siz Vatan gazetesindesiniz o srada
Evet Haberler bizde de byle iyimser bir izgide yapld ama bu ii stanbul
pompalyordu. Sanrm basndan daha iyi bir Trkiye ierikli yayn yaplmas
bekleniyordu. Tiraj da getiriyordu bu, ama ancak be-on gn srd. Ondan sonra yava
yava iki taraf da klalarna ekildi ve gene kllarn ekti. Celal Bayarn, Menderes ve
nn yaknlamasndan holanmad, Menderesle Bayarn bu konuda ters dtkleri de
sylenir. Dolaysyla her ey ok ksa zamanda eski haline dnd. Bir dnem artk insanlar
mekanlar da blmlerdi. Mesela kahveler bile Halk Partililerin, Demokrat Partililerin
diye blnmt.
Cepheleme iyice byyordu yani
Evet, Demokrat Parti 1960a doru Vatan Cephesi diye bir ey kartt. nsanlar Vatan
Cephesine kaydoluyorlard. Bu kaydn aslnda hibir balayc taraf yoktu, ama Ben
kaydoldum deyince i bitiyordu. Onlarn isimleri de radyolarda, haber bltenlerinde
okunuyordu. zellikle kk yerlerde insanlar radyodan isimlerini duyunca ok
sevinirlerdi. Milyonlarca isim vard. Neredeyse nfustan daha ok insan Vatan Cephesine
girmi saylabilirdi! Yukardaki ekimeler aada da bu atmalarn olmasna sebep
oldu. Fenerbahe-Beikta kavgas haline dnt.
Peki sokaklara tat m olaylar?
Hayr, fiziki atma yaanmad; ama laf dala her an, her yerde vard. Okullarda,
polisin iinde, kahvelerde
O dnemde mi nnnn bana ta atld?
Evet, anakkalede ve Uakn bir kynde kafasna ta atlmt. Kayseride de
treninin yola devam etmesi engellenmiti. Bunlar tansiyonu trmandryordu. Bir yandan
gazeteler de olayn zerine gidiyor, tiraj kazanyorlard.
Ama gazetelere de bask olduunu anlatmtnz
Tabii, ama diyelim ki gazete haberi yazd, kapand. Yeniden alnca tiraj ok daha
fazla oluyordu.
 Kaotik bir sre. Mesela nnnn damad Metin Toker gibi isimler cezaevine
giriyor! Nasl etki yaratyordu bu?
Tabii damat olduundan etkisi de byk oldu. Hele smet Paa cezaevine ziyarete
gidince arkasndan bir sr gazeteci onu takip ediyordu. Gazetelere haber oluyordu, ama
radyoda olmuyordu. Bir tek radyo var, o da iktidar radyosu. Bu tip haberler orada es
geiliyordu. Eer siz sadece radyoyu dinleyerek Trkiyeye bakyorsanz, Metin Tokerin
hapse girdiinden haberdar bile olamazdnz.
Hatta Trkiye gllk glistanlk myd?
Evet, aynen yle Tabii, Menderesin gittii mitingler, Celal Bayarn gittii parti
toplantlar uzun uzun anlatlyordu. Ne kadar ok fabrika ald, ne kadar ok yol
yapld filan Bunlar anlatlyor, insanlar bunlar konuuyor ve ok mutlu oluyorlard.
Onun iin Halk Partililer, muhalifler eletirilerini sylediinde dierleri, Ya, niin
memnun deilsiniz? diye aryorlard.

Kanl 28-29 Nisan eylemleri

Hkmet ne yapyordu peki?
18 Nisanda Meclis Tahkikat Komisyonu kuruldu. Aslnda bu karar Demokrat
Partiyi 27 Maysa gtren olaylardan biriydi diyebilirim. Komisyonun kuruluunun ilk
iaretlerini DP Meclis Grubu bildirisindeki, Halk Partisi Anayasa hudutlar dahilinde
almazsa hkmet vatan emniyetinin gerektirdii her trl tedbiri alacaktr, cmlesinde,
bir de Menderesin zmir konumasndaki, Bize yumruk atan smet Paay alr, layk
olduu muameleyi yaparz, szlerinde grmek mmkn. Komisyon, Halk Partisinin
almalarnn topluma huzursuzluk verdii, dolaysyla bu almalarn bir komisyon
kurularak Mecliste incelenmesi nerisiyle Demokrat Partili milletvekillerinin oylaryla
kuruldu. Komisyonda, Meclis iinden sadece DPliler arasndan seilen 15 milletvekiline
lkedeki karkln nedenlerini aratrmak grevi verildi. Muhalefetin ve basnn
eylemlerini soruturacaklard. Balangta gayet saf niyetlerle bir eyleri aratrmak iin
yaplm bir alma gibi grlse de amacn Halk Partisini bir ekilde sulu bulup
kapatmak, hatta belki de nnye ceza vermek, hapse atmak olduu iddialar ortaya
atlnca ortalk iyice birbirine girdi. Komisyon, ye olan milletvekillerine byk yetkiler
veriyordu. Mlkiyede rendiimiz, yarg-yasama-yrtme ayrm ilkesini ayaklar altna
alyordu.
Muhalefet ne yapt?
Bir gn nnnn Mecliste syledii Byle devam ederseniz sizi ben bile
kurtaramam, laf tm Trkiyeye yayld. nn on iki oturuma katlmama cezas ald.
Sonra neler yaand?
Ankara ve stanbulda skynetim ilan edildi. General Namk Arg Ankara, General
Fahri zdilek stanbul skynetim komutanlar oldu. Fahri zdilek 27 Mays ihtilalini
yapan Milli Birlik Komitesinin de yesi oldu.
renciler neler yapyordu? Siz gazeteci olarak siyasi gelimeleri yakndan takip
ediyorsunuz ama niversitede hareketli gnler yaanmyor mu?
Yaand tabii Mlkiye anlarmn en arpc gnlerini yaadm o dnem. Nisan
aynda, 28 Nisanda stanbul niversitesinde renci eylemi balad. Rektr o zaman
Sddk Sami Onard. Polis o gn eylemleri durdurmak iin niversiteye gitti.
rencilerin talebi ne?
zgrlk isteniyor, Tahkikat Komisyonu aleyhinde konuuluyor, demokrasi talep
ediliyor Bunlar her zaman sylenen eyler aslnda, ama rektr de bu kez rencilerle
birlikte. Rektr Onar, stanbul niversitesinin Beyazttaki kapsndan karken polisler
kafasna copla vurmulard. Rektr ve baz renciler yaraland. stanbulda skynetim
var, askeri idare de tanklar gnderdi niversiteye. renciler tanklara doru yrd. Turan
Emeksiz, polisin ate amas sonucu ldrld. Kenan zten tank paletinin zerine
karken dm, altnda kalp ezilmiti. Polis ate amt, mermi Hseyin Onur isimli
rencinin sol kasndan girdi ve damarn patlatt. Bacan dibinden kesmiler. Bu arada
Menderes Ankarada, Hfz Veldet Velidedeolu, Sddk Sami gibi hocalar hakknda kara
cppeliler diyor, Bir avu ocuu sokaa salyorlar, bu mu ihtilal? diyor. Biz stanbul
olaylarn Ankarada haber aldk. O nedenle 28 Nisanda stanbul niversitesinde, 29
Nisanda Ankara niversitesinde eylemler oldu. Herkes 28-29 Nisan renci eylemleri
diye bilir o gnleri.
stanbulda olup biteni siz Ankaradan nasl rendiniz?
Herkes konumaya balad. Zaten insanlar birbirlerine haber veriyor, Biz byle
yapyoruz, siz ne yapyorsunuz? filan diye soruyorlar. Tam bu eylemlerin balangcnda
Gney Korede niversitelerde birtakm olaylar olmutu ve smet Paa bir gn Meclis
krssnde Trk toplumu Kore toplumundan daha fazla uykuda deildir, gibi bir laf etti.
Demokrat Parti mebuslar ayaa kalktlar, kyametler kopardlar. Korede Sing Man Ree
diye bir devlet bakan vard, o istifa etti, daha dorusu devrildi. Koredeki gibi niversite
hareketlerinin lkede ynetimi bile deitirecek boyutta olduu dncesi ortaya kt.
Zaten Fransada da niversite eylemleri oluyordu, Trkiyede de balad. Aslnda
Trkiyede niversite eylemleri Osmanl zamanndan beri vardr.

Eylem Ankaraya srad

Peki siz ne yaptnz? Ankarada neler oldu?
29 Nisan sabah toplandk. Bizim Siyasal Bilgilerle Hukuk Fakltesi, Cebecide iki
yakn komu binadr. Baheye geldi herkes, stanbulda olanlar anlatld. Ankarada da
skynetim ilan edilmiti. Ankara Skynetim Komutan Namk Arg, rencilerin
toplandn grnce askerleri, tanklar Cebeciye gnderdi, polis de geldi. Onlar grnce
renciler bu kez daha ok barmaya, sloganlar atmaya balad. Askerler Siyasalda
havaya ate atlar. Ben o srada Siyasaln nndeki bahedeyim. Hukukun nndeki
bahede de arkadalar var. Polis stmze gelince kaplara barikatlar kurduk ieri
girmesinler diye. Kapdan da ieri doru katk. O kama srasnda polis dipiiyle iki
arkadamz yaraland. Bir tanesi Tlay ney, sonradan milletvekili oldu. Bir tanesi de
sonradan bykeli olan Diplomasi ubesi rencilerinden Altan Gvendi. Dekan ve
hocalar toplanp Ne yapacaz? diye konumaya baladlar.
 Hocalardan kimler vard?
Dekan Fehmi Yavuzdu. Aziz Kkl, Sadun Aren, Bedri Grsoy, Bahri Savc, Seha
Meray vard. Bir sre sonra hocalar beni ard. stanbul niversitesi Rektrlne bir
telgraf ekmeye karar vermiler, beni gndereceklermi: Gemi olsun. Biz de sizinle
ayn fikirdeyiz, gibi bir ey yazyordu.
Hangisi ard sizi?
Hocalar ikinci katta toplanmt. Sadun Aren, Aziz Kkl, Bahri Savc, Fehmi Yavuz.
Biz aadaki Stunlu Salonda beklemedeydik. Balkon gibidir ikinci katta hocalarn
koridoruna giden blm. Sadun Hoca grd beni, yukar ard. Alaeddin eksin
telgraf demiler. Cebecide Siyasal Bilgiler Fakltesinden bir durak mesafede bir
postane vard. Telgraf aldm, hemen oraya gittim ama her yerde polisler, askerler vard.
Ben telgraf verdim. Memur aceleyle ald, parasn verdim. Telgraf metnini alp aada bir
yere koyarlard, sonra da telgraf ekilirdi. Ben ktktan sonra postanede polisler bakm
Bu ne telgraf diye, peime dmler. Faklteye geldim ama giremiyorum, etraf asker
evirmiti. Dernek bakanydm ama bu ok nemli deildi. Okulda tannrdm, gazeteci
kimliim vard, politik de biriyim. Sanrm o yzden telgraf bana ektirdiler.
Ne yaptnz peki?
Faklteye geemedim. Fakltenin yaknnda bir ahbabmzn evi vard. Oraya gittim,
ama bu arada izlendiimden de haberim yok. Babamn emekli albay olan bir arkadann
eviydi. Biraz oturdum, Ne oldu? dediler. Epey merak ettiler onlar da Kahve iip
ktm. Yeniden okula girebilmenin yollarn ararken birileri beni bir arabaya bindirdi. te
bylece o mehur Tahkikat Komisyonuna gtrldm.
Evden ktnzda yakalandnz!
Evet
Peki o srada hi arkadalarnz grebildiniz mi?
Hayr, ama byk bir hareketlilik olduunu grebiliyordum. Mesela arkadam
Grelin stnde krmz kazayla kotuunu grdm. O nedenle hep gzmn nnde
Grel vard. Grele ate ettiler mi? Acaba bir ey oldu mu? diye hep dndm. Yaln
Kk vard kalabaln arkasnda. O hi olaylara karmyordu. Birtakm insanlar
gzmn nnden geti. Sonra gtrldm ite. Bir sr sorular Ne yaptnz? dediler,
Bir ey bilmiyorum, dedim. Sandalyenin stnde sabaha kadar oturdum. Zaten ahbabn
evindeyken gazeteye haber vermitim, Gelemiyorum, daha buradaym diye. Babama da
telefon etmitim, Merak etmeyin deyip durumu anlattm. Yani herkese haber vermitim.
Tahkikat Komisyonu grev banda!
Sizi gtrdklerinde neler yaadnz?
Ne yaptn, kimler vard? filan diye sorular sordular.
Nereye gtrdler?
Meclise gtrdler. Eski Meclis binasnda bir odada bir sandalye ve masa var.
Adamn biri sorular soruyor, Ne zaman plan yaptnz? filan diyordu, Planlamadk, bu
sabah oldu dedim, stanbul mu talimat verdi? dedi, Hayr dedim, rgt var m,
eleba sen misin? diye art arda sorular sordular, Yok byle bir ey dedim. Sonra
sabaha kadar bekletip braktlar. Eve gittim, ama uykusuz ve korkmu bir haldeyim. Bu
arada Ktahyadan ocukluk komum Kemal zer, Tahkikat Komisyonunun on be
yesinden biri. Ben de orada Kemal Aabeyi grmek istiyorum dedim. Belki yardmc
olur, diye dnmtm ama yardm bir yana, benimle konumad bile.
Konumak istemedi yani
ster mi?
Eve dndnz, orada neler oldu?
Annem tabii tela iinde, ahbaplara haber vermi, Eyvah, bizim olan gitti! diye.
Babam da telal, evde deildi ben gittiimde. Gider gitmez yldm, bir-iki saat uyudum,
sonra okula gittim.
Korkmu muydunuz?
Korkmaz olur muyum? Meclisteki odada nce konutuk, bir ey olmad. Sonra
brakp gittiler, tek banaym odada! Ne olacan bilmiyorum, sonrasnda bama ne
gelecei belirsiz.
Ertesi gn okula gittiinizde neler oldu?
Kimse yoktu! Kapanm okul, ders filan yok O gn akama doru, yani ben
sorgulanrken sanrm Bakanlar Kurulundan Yksekrenime ara verilmitir diye karar
km. Hocalar da rencileri memleketlerine gndermi. Biz Ankaradayz tabii. Ben de
gazeteye gittim, almaya devam ettim.
Neler olduunu renebildiniz mi?
O gn ate edilmi. Bizim ocuklar ieri kamlar. Sralar, tahta, ne varsa krlm.
Ellerine bir eyler almlar polis gelirse kendilerini korumak iin. Polisten dayak yemiler,
dipik yemiler, camlar krlm Hadise asl Siyasalda yaanmt. Duvarlardaki kurun
delikleri senelerce kald.
Hl var m?
dare deitirmemiti. Yakn zamanda boyanm galiba tekrar.

Genler ilk kez eylem yapt

Arkadalarnzla haberleebildiniz mi?
Herkes gitmiti. Telefonla filan konutuk. Neler olduunun farknda deildik. Miting,
gsteri yapyoruz ama gsteri de yarda kalmt.
Olay sizin beklediinizden daha bykt
Evet
Siyasi yansmalar oldu mu?
Gazeteler kyameti ertesi gn kopardlar. Herkeste sekiz stuna manet
 Ne diyorlar?
Siyasal Bilgiler basld, insanlar ldrld. renciler yakaland, Konyaya
gnderildi. Konyada kyma makinelerinde kyma yapld! Bu aslnda bir dedikodu, asl
filan yoktu, nerden kt belirsiz. Gazeteler de yazd.
Ne demek bu?
Yok yle bir ey! Herkes kendince bir eyler uydurmaya, sylenti karmaya
balamt.
len olmu muydu?
Hayr, bizde yaralanan vard. stanbulda Turan Emeksiz lmt.
Sonra da yemekhaneye ad verildi, deil mi?
Vapura da verildi.
nsanlarn tepkileri ne oldu?
Mthi bir dedikodu dolayordu, Genler telef edilmi, okullar bir daha
almayacak gibi. Sonra biz eyllde girdik imtihanlara. 27 Mays ihtilalinden ok sonra
dersler balad.
Babanz Diyarbakrda myd o srada?
Hayr, 1957de Diyarbakrdayd. 1960ta Ankaraya dnmt. Hava Kuvvetleri
Komutanlnda generaldi.
Aileniz nasl karlad bu eylemlere katlmanz?
Annem ok merak etmiti beni, endielenmiti. O gne kadar bizim yamza, bizim
seviyemize kadar inen hibir eylem, hareket yoktu. Sadece meydanlarda baz olaylar
yaanyordu. Mesela 28-29 Nisan diyorum ya, asl nemli olaylar mays aynda sokakta
yaand. 555K mesela

lk sivil itaatsizlik eylemi

Nedir 555K?
555K bir parolayd: Beinci ayn beinci gn saat bete Kzlayda bulualm
demekti. Miting, yry vard, onun parolasyd. Bir taraftan Osman Paann Plevne
Marn slkla alarak, Olur mu, byle olur mu? / Karde kardei vurur mu? diyerek
yryordu insanlar.
Hkmet mi protesto ediliyor?
Evet, hkmet kart bir miting. Duyurusu nceden yapld. Herkes biliyor o gn
miting olacan, polis de tedbirini alm. lgin bir ey yaand o gn. Menderes tesadfen
oradan geiyor. ankayaya doru gidiyorlarm. Kalabaln arasnda araba zar zor
gidiyor. Menderes durduruyor arabay, iniyor, Ne istiyorsunuz? diyor halka. Halk da
Senin istifan istiyoruz diye baryor. Bir de gzmle grmediim bir olay anlatlrd.
Deniz Baykal da gya oradaym ve Menderesin yakasna aslm. O kalabalk iinde
daha sonra Menderesi grdm. Kravat kaym, sinirli Kendi arabasna ulaamaynca
bir Volkswagene bindirdiler. Volkswagen de bizim Emin Karakuun arabas. Emin
Aabey Hrriyet gazetesinde alyor. Pencereden kalabal gryor, arabasn da daha
yeni alm, hatta borcunu bile dememi! Aman arabasna bir ey olur diye giderken
bakyor ki Menderes orada! Menderese Atla ieri diyor. Arabayla Bakanlklara kadar
gidiyorlar. Menderes orada kendi arabasna biniyor.
Islk alnyordu dediniz. Mitinge katlan herkes mi alyordu?
Evet, eylem ekli olarak buna karar verilmi, slk alnyordu.
Nasl bir grnt vard? Kalabalk myd?
ok Kzlay iki tarafl, geni bir caddedir. Olay daha ok ankayadan Ulusa
doru bakarken sa tarafta, Byk Sinemann nnde olurdu. Oras tklm tklmd.
Sanrm 40-50 bin kii vard.
Hepsi de slk alyor!
Evet nsanlar gnlerce akamstleri o caddede toplandlar.
nanlmaz bir grnt! Sokakta bunlar yaanrken gazetelerde de youn bir alma
olsa gerek.
Gazetelerin oununun brosu oradayd. Dolaysyla herkes pencerelerinden olay
grp takip edebiliyordu.
Radyoda haber oldu mu bu eylem?
Ufak apl bir gsteri olmu ve durdurulmutur, diye bir haber oldu!
Menderese ne olduu, gelimeler verilmedi yani?
Hayr. 21 Maysta da Harbiyeliler Atatrk Bulvarnda sessiz bir yry yapt. O
gn radyolar Menderesi zmirlilerin sevgi gsterileriyle karladklarn bildiriyordu.
Programna gre sonra da Eskiehire geecekti.

Darbenin ayak sesleri

Babanz ne yapyordu o dnemde?
ok ilgin ama babam bu konular hi amyordu, konumuyorduk.
Grevdeydi ama deil mi?
Evet, tabii
Aranzda bir srtme filan var myd? Eylemlere katldnz iin size kzar myd?
Ne oluyor? diye soruyordum ama hibir ey sylemiyordu. Mesela 27 Mays
sabah giyindi, kuand, iine gitti.
Ne oldu o sabah evde?
27 Mays sabah Albay Alpaslan Trke sert sesiyle radyolarda bildirgelerini okudu.
Trk Silahl Kuvvetlerinin Karde kan dklmesini nlemek iin lkede ynetimi ele
aldn bildiriyordu. Sabah saat 7 filan Cip gelmi, babam da bindi, Hava
Kuvvetlerine gitti. Neler oluyor? dedim, Bir ey yok, dedi. Telefonda Hava
Kuvvetleriyle konutu, Komutan hsan Ongun Paaya Geliyorum Paam, dedi ve gitti.
O tarihte Menderesin zmirde mitingi varm. Giderken de 26 Mays gecesi Ktahyada
askerlerle, oradaki Kuvvet Komutanlnda yemek yemiler. Orada souk mu
davranmlar, subaylar srtlarn m dnm ne Sonra Menderes kayp diye haberler
kt. Ertesi gn Ktahyada yakaland ve Ankaraya getirildi.
Gzaltna m alnd yani?
Evet
Sonraki gelimeler neydi?
ok kaotik gnler yaand Ankarada milletvekilleri evlerinden toplanp gzaltna
alnd. Kabine yeleri de tabii Celal Bayar Kkte. Kke tanklar gitti. Celal Bayarn
elinde tabanca olduu ve Ben teslim olmayacam, vurun beni! dedii sylenir. 15 Ekim
1961 seimlerine kadar lkeyi ynetecek olan Milli Birlik Komitesi, Cemal Grsel
bakanlnda kuruldu. Radyoda devaml marlar alnyor ve tebliler tekrar tekrar
okunuyordu. Gzaltna alnanlar nce Harp Okuluna, sonra da stanbula gtrdler.
Yassada zel olarak hazrlanmt. Harp Okulunda Stk Ulay, Yassadada Tark Gryay
komutan. nce Ankarada soruturma komisyonlar kuruldu. O sralarda soruturma
komisyonunda Hayrettin ahin Perk vard. O bakanken bir rportaj yaptm. Vatanda da
haberim manet oldu. Soruturma komisyonu neler yapacak, hangi kanunlara bakarak
yarglama yapacak gibi bilgiler vard. Anayasay tahkir ve tezyif etme teebbsnden
yarglayacaklard. Cezalar arasnda idam da mebbet de var. Sonra Yargtay hkimlerinden
Yassada Mahkemesi kuruldu. Bakan da Salim Baoldu.
27 Mays sabah nny neden ziyaret ettiniz?
Benim smet Paayla birka yoldan balantm vard. Mesela renci dernei bakan
olarak muhalefet lideri smet Paay ziyaret ettiimiz olmutu. kinci apkam gazeteci
olmamd. Devlet yetkililerinin, siyasilerin aklamalarna, basn toplantlarna beni
gnderirlerdi. Bu Halk Partisi iin de sz konusu oldu, 27 Maystan sonra Milli Birlik
Komitesi yeleri iin de. Bu alardan Bahelievlerdeki smet nnnn evi benim
srekli gittiim bir yerdi. smet nnnn, Mlkiyeli gen ocuk, kafas da alyor
eklinde dnp bana zel bilgiler verdii de oluyordu. Eve gittiim zamanlar
hatrlyorum, 19-20 yalarndaym. Mevhibe Hanm tepsi iinde bana ay ikram ederdi.
Bana tuhaf gelirdi bu, Koskoca smet Paann hanm Mevhibe Hanm bana ay
getiriyor, diye Ayn eyi Ecevit de yapt sonra. Ecevitin hanm Rahan Hanm da ay
ikram ederdi, ama daha ok Blent Bey kendisi getirirdi aylar. te bu srada smet
Paay hem ok nemsiyordum hem de dedem gibi grmeye balamtm. Tonton bir
politikac olarak kabul ediyordum. Kula az iitirdi, dolaysyla bara bara
konuurduk. Bu hayatn parasyd ite, onunla yle konuulurdu. Artk benim de
hayatmn paras haline gelmiti. 27 Mays sabah ben hem gazeteci olarak hem de
renci dernei bakan olarak gittim. O gn ev ana baba gnyd. Partililer de gelmiti,
Blent Bey de oradayd. Erken gittim, insanlar daha sonra gelmeye baladlar. smet Paa
dar kmak ihtiyac duydu. Beni de tuttu kolumdan, iki- saat yaveriymiim gibi smet
Paann yannda durdum.
Grevden alnmalar balad
Peki nasld o gn? Ne hissediyordu?
aknlk iindeydi smet Paa. nsanlar ona inanmyorlard. 27 Mays onun
planlad eklinde bir tartma vard. O sabah ben gittiimde aknd, ama zgn deildi.
Olacak neyse oldu der gibi bir hali vard. Belki de zgn bir ifadesinin olmamas da
lazmd, yani insanlara gzya dken bir parti lideri gibi grnmek istemeyecekti.
Millet panik iinde miydi?
Yok, hayr.
Gazeteler nasl aktaryordu olaylar?
Gazeteler haberleri dzgn veriyordu. nsanlarda panik yoktu ama genel bir keyif
vard.
Zafer gibi mi?
Kendi zaferleri gibi bakmyorlard, ama kr, bu i de bitti! yaklam vard.
Zaten hemen Seim mi olacak? Halk Partisi mi gelecek? diye konumalar balad.
O dnemde birok asker, retim yesi de grevlerinden alnmt
147 retim yesi alnd, 7 bin asker emekliye ayrld. 235 tanesi general olan 7 bin
subay Milli Birlik Komitesi yeleri birtakm komiteler kurdular. Onlar da belirli
kararlar alyorlard. Bir tanesi de buydu o kararlarn. Yetenekli birok hoca uzaklatrld.
simler belirli miydi?
Tabii 147 retim yesi belliydi. Bir tanesi Mukbil zyrkt mesela. Ankara
niversitesi Hukuk Fakltesinde doentti. Demokrat Parti ilk iktidara geldii zaman
Adalet Bakan olan Halil zyrkn oluydu. O dnemde bir sr ihbar mekanizmas da
alt. Herkes birbirini ihbar etti filan, ama bir sr de hakszlk yapld. Sonra birok
general ayrld. Milli Birlik Komitesi yelerinin iinde albaylar, yarbaylar, yzbalar,
binbalar, birka tane de general var. Dolaysyla onlar ordunun stnde Trkiyeyi idare
ediyorlar. Emir-komuta zinciri bozulmasn diye, mmkn olduu kadar yksek rtbeli
generalleri istemiyorlard. En yukardaki 235 generali emekli ettiler. Hava Kuvvetlerinde
bir orgeneral braktlar.
Babanz peki?
Babam da emekli oldu. Babam veya arkada rfan Tansel Hava Kuvvetleri Komutan
olacakt. Tansel kald, komutan oldu.
Bekliyor muydu bunu?
Yok, beklemiyordu Byle bir hazrlk olduunu kendileri de bilmiyorlard ki!
Babanz zgn myd?
Bu 27 Maystan -drt ay sonra oldu. Kayserideydim, annemin akrabalar
Kayseride yaard, oraya gitmitim. Bazen tatillerde annemin teyze olu Bekir daynn
evine giderdim. Bekir day beni, niversiteli yeenim diye ahbaplarna tantrr, evre
kylerde Ford arabasyla gezdirirdi. te yine oradayken haber geldi, babama telgraf
ektim. Sanrm o gn radyodan renmitim. Tebrik ederim seni, zlme dedim.
Baktm oral deil, sanrm gizliden bir tahmin de varm aklnda. Milli Birlik
Komitesinde stemene kadar inince yukardakilerin gitmesi gerekiyordu tabii! Ama
babam emekliliinin birinci ylnda ilk enfarkts geirdi.
Sonra neler oldu?
htilali yapan Milli Birlik Komitesi ikiye blnd. Alparslan Trke ve 14 subay
yurtdna gnderildi. Ben gazetecilie devam ettim. 27 Maystan sonra birtakm yeni
rgtlenmeler oldu. Bir taraftan Planlama Tekilat kuruluyor, Milli Eitim Bakanl
yeniden yaplanyordu. Dilerinde emekli olanlarn yerine yeniler gelmi, Merkez
Bankasnda deiiklikler oluyor Ankara haberleri elbette ok nemliydi.
Vatan gazetesinin starlar arasna m girdiniz siz de?
Herhalde nk Ankarada Vatan gazetesinde zaten drt kiiyiz. Herkes star! Ama
o aylarda birok haberim birinci sayfadan yaynland.

Darbe zm myd?
Okul ne oldu?
aktk, hep birlikte eyllde snavlara girdik, Btnlemelerde geebildik ancak.
Okul ne zaman normale dnd?
Kasmda dersler balad. Bizim hocalardan da emekli edilenler olmutu. Dersler,
program ard. Son snfta palas pandras okuduk biraz. Derslere asistanlar girmeye
balad. Dersleri bilmiyorlar, okuyup altlar, bize anlattlar.
Ama arkadalarnzla aylardr sren kaostan sonra ilk kez bir araya gelmitiniz.
Evet, herkeste bir memnuniyet dalgas vard.
Hayat normale dnmt yani
Yine iir, edebiyat devam ediyordu. Ben radyo programlarm yapmaya baladm.
Akamlar da Ethemin kahvesine, Sakarya Caddesindeki meyhanelere gidiyorduk.
htilali deerlendiriyor muydunuz? Demokrat Partinin uygulamalarna karydnz
ama htilal de bunun karl myd? gibi dnceler var myd?
Vard tabii Bir de Zaten 1961de seimler olacak ve Demokrat Parti nasl olsa
gidecekti. Bu adamlarn byle yarglanmalarna, ceza almalarna, ileri Bakan Namk
Gedikin intihar etmesine gerek yoktu, deniyordu. Biz de, Yok, gitmezdi bunlar, seim-
meim yapmazlard diyorduk. Hangisi doru kard bilmiyorum, ama 27 Mays lkede
yeni olaylara yol at. rnein bir sre sonra Talt Aydemir iki ihtilal giriiminde bulundu.
kincisinde asld
Bugnden baktnzda tek ilac ihtilaldi diye mi gryorsunuz?
Bugnden baktmzda sadece o deil ki, 1971de 12 Mart muhtras var, 1980de 12
Eyll var. Bunlarn olmasnn Trk siyasi hayatnda bir sr kesintiye yol atn
dnyorum. Trkiye devlet ynetiminde birtakm aksaklklar yaratt kesin.
Aslnda bunu biraz da iletiimci olarak sormak lazm. Bir iletiimci olarak bu tip
darbelerin veya bu tip kesintilerin bir lkenin tarihinde nelere yol atn
gzlemliyorsunuz?
Kadrolarn bir ksmn deitiriyorsunuz, tecrbeliler gidip tecrbesizler geldii iin
iler dzgn yrmyor. Trkiyede ekonomide, sosyal yap iinde, siyasi yap iinde bu
tip olaylar birtakm aksamalara yol amtr. 12 Eyll, 27 Mays olmasayd, belki baz
skntlar ekilirdi; ama sonrasnda belirli, dzgn yerlere gelinirdi sanki.
Sizin hayatnzda neler deiti?
Babam emekli olduktan bir sre sonra 1961de ailem stanbula tand. Babam
Ankaray sevmezdi zaten. Emekli ikramiyesini ald. Bir dairenin te biri kadar bir paras
vard. Ankaradaki evi de sattlar ve stanbula gittiler. Gztepede ancak bir daire satn
alabildiler.
Yassada mahkemelerini hatrlyor musunuz?
Salim Baol isimli bir hkimin bakanlnda bir mahkeme heyeti vard. Mahkeme
heyetinin durumalar radyolardan naklen veriliyordu. Dolaysyla oradan herkes
durumalar dinliyordu.
Kamuya ak bir anlamda
Kamuya ak Salim Baolun her durumann ncesi syledii rutin laflar var.
Herkes ezberlemiti: Sanklar getirildiler, bal olmayarak yerlerine alndlar, yani
ellerinde kelepe yok. Mdafiler hazr. Ak olarak durumaya devam edildi. Ondan
sonra Savc Altay Egesel iddiasn sylyor, kimin durumasysa o da savunmasn
yapyordu. Bunlar dinleyenler bir sinema filmi gibi takip ediyorlard olup biteni, ama bir
tarafta da yarglananlarn aileleri vard. Tamamen bir dramd. Hepsini ldrecekleri
endiesi iindeydiler. ileri Bakannn intihar etmesi, Celal Bayar ve Adnan Menderesin
intihar teebbsleri ok etkilemiti onlar. Yassadada Trkiyeyi on sene idare etmi olan
bir kadroyu yarglyorsunuz. Bir ksmn idam edeceksiniz, bir ksmm mebbet hapse
mahkum edeceksiniz. Onlarn ailelerinin trajedisi bir yanda Bir taraftan da Trkiyenin
ekonomisini, eitimini, saln normal bir lkeymi gibi yrtmek zorunluluu var.
Kurulan hkmet salkl bir ekilde yrtebiliyor muydu ileri?
Artk insanlar Yassaday bir zamanlar olmu ve bizi bir badireden kurtarm bir olay
diye gryorlard. Trkiye, ilk defa karlat bir rejimle idare edilmeye balanmt:
Koalisyon. O zamana kadar tek parti iktidarlar varken, artk Trkiye Partisi lideri Ekrem
Alican ile Osman Blkbann lideri olduu Millet Partisinden Hasan Dinerin
Babakan Yardmcs olduu, farkl grten insanlarn oluturduu bir hkmetle idare
ediliyordu Trkiye. Tabii problemler kyordu, siyasal uyumazlklar yaanyordu. Sonra
ayrlklar da oldu zaten.
Uzun sre siyasi alkantlar bitmedi ama, deil mi?
1961den sonraki iki ylda, 22 ubat 1962 ve 21 Mays 1963te Talt Aydemirin
komutan olduu Harp Okulu rencileri tarafndan giriilen ayaklanmalar oldu. Bu iki
ihtilal teebbsnn bastrlmas nemlidir. Harp Okulunun 27 Mays srdrmesi gibi
bir istei sz konusuydu bu ayaklanmalarda. smet Paa ilk giriimde onlar affetti, ancak
bir yl aradan sonra tekrar edince ceza aldlar. Albay Talt Aydemir ve Binba Fethi
Grcan idam edildi. Dndar Seyhan ve daha birka subay ve Harp Okulu rencisi gen
hapse atld. Aslnda bu yaananlar Trkiyeyi ve Trkiyenin dardaki grntsn
sarsyor, Trkiye artk ihtilaller memleketi haline gelmi grnyordu.
Siz Vatan gazetesine devam ediyor muydunuz o tarihte?
Ediyordum.
Ne kadar altnz gazetede?
Mezun olana kadar srd. Yani 1961e kadar Okuldan mezun olduktan sonra
Planlama Tekilatna girdiim zaman da gazetecilie devam edebilmek iin memur
kadrosuna girmedim, bir sre szlemeli devam ettim; bylece hem gazetecilie devam
ediyordum hem radyoda program da yapabiliyordum. zmirdeki Ege Ekspres ve
Adanadaki Yeni Adana gazetelerine de cret karl ke yazlar yazyordum.
NC BLM
Planlamada Halkla Mnasebetler
niversite, daha dorusu rencilik dneminiz Trkiyenin en alkantl gnlerinde
gemi. Mezun olunca hemen almaya baladnz m?
Evet, Devlet Planlama Tekilatnda altm.
Nasl baladnz?
Devlet Planlama Tekilat ihtilal ynetimince 1960ta kan yeni kanunla kurulmutu.
Hi unutmuyorum, 91 Sayl Kanun Biz Mlkiyeliler, mezun olunca bir devlet
kuruluunda ie girmeyi hayal ederek okurduk. zel sektre gitmek kimsenin aklna bile
gelmezdi. Kota, Sabancda, Eczacbanda almay dnmezdik, illa devlete
girilecek! Elbette bu isteimizde aldmz eitimin de etkisi vard. Bir de o yllarda
Mlkiyeli olsun olmasn, herkesin devlette alma arzusu olurdu. Anne-babalar
ocuklarn devlet memuru olmalar iin yetitirirdi. Devlette alacak, sonra da byk
adam olacak
Gelecei gvence altna alma istei galiba
Bir eit Evet, anne babalar asndan baktmzda, ocuklarn gvence altna
alyorlar. ocuklar devlete ait bir birimde alrsa kovulmaz, isiz kalmaz. Aileler iin bu
nemliydi ama ocuklar iin durumun yle olduunu pek dnmyorum. ocuklar
ileride kovulmayacam bir i bulaym kaygsyla yaamazlar pek. Gzlerini daha
karartabilirler, ama Mlkiyelilerin dersleri, eitim programlan hep devlette almak
zerine kurulu olduundan, yaadmz durum farklyd. Gelecek hayallerimiz devlette
almayla ilgiliydi. Mlkiyenin Maliye-ktisat ubesinden mezun olduunuzda, ki ben
de oradan mezun oldum, klarnz belliydi: Maliye Bakanl, Ticaret Bakanl, Sanayi
Bakanl, Merkez Bankas, Ziraat Bankas, Vakflar Bankas gibi ekonomiyle ilgili
bakanlklar ve kamu bankalarnda almak
Siz nerede aldnz soluu?
1961 ylnda Devlet Planlama Tekilat kuruldu ve dolaysyla maliye, ekonomi
eitimi grm Mlkiyelilere yeni bir kap alm oldu. Ben de teki arkadalarmla
beraber oraya mracaat ettim. Maliye Bakanlna ya da Ticaret Bakanlna mracaat
etmedim.
Planlamann zel bir anlam var myd sizin iin?
Yeni bir kurumdu. Dolaysyla daha gen bir yap iinde almam sz konusuydu.
Bizden bir yl nce mezun olan aabeyler, ablalar da Planlama Tekilatna girmiti. Biz
Planlama Tekilatnda ie balayan ikinci grup olduk. Benim iin nemli ikinci bir nokta
u ki ben orada szlemeliydim. Kadrolu devlet memuru olmadm, bylece gazetecilie de
devam edebildim.
 Kimler vard Planlamada?
Bir sene nce giren gruptan Hikmet etin, Gngr Uras vard. Bizim snftan; Birgen
Kele, Oral Akman, ener Oktay, Tlin ney Doent Nejat Erder de oradayd.
Mlkiyede asistand, Planlamada Sosyal Planlama Daire Bakan oldu. Atilla
Karaosmanolu da asistand, Planlamada ktisadi Planlama Dairesi Bakanyd. Aslnda
Planlama, Mlkiyeli mezunlar altran bir devlet kuruluu gibiydi.

Yayn ve Temsil ubesiyle tantm fikrine adm

e nasl baladnz? Bavuran ok muydu?
Snavla ie alyorlard. Snav genelde Mlkiyeliler kazansa da istisnalar olurdu. Ben
de o snava girdim. Beni Yayn ve Temsil ubesi adnda, planl kalknma fikrinin
tantlmas ya da halk desteinin planl kalknma fikrine ekilmesi iin kurulmu olan bir
ubede grevlendirdiler. O ubede, o srada stanbulda askerliini yapmakta olan Talt
Halman vard; yedek subayd ve geici grevdeydi. Yedek subaylardan oluan bir kadro,
bilgilerinden yararlanmak iin geici grevlerle Planlama Tekilatna atanmt. Byle
baka askerler de vard. rnein Sleyman Demirel de yedek subayln yapyordu ve
Planlamada uzman kadrosunda alyordu. Haluk Ceyhan, adi Cindoruk vard Benim
ansm Talt Halmanla beraber olmak oldu.
Sizin altnz birim, Yayn ve Temsil ubesi ne yapard? Yeni bir birim miydi?
Yeniydi, benzerleri yoktu. Dileri Bakanl Enformasyon Genel Mdrl baz
ynleriyle benzer olarak dnlebilir, ama onlar d basnda kan Trkiyeyle ilgili
haberleri toplayp d basna da Trkiyeyle ilgili haberleri gnderirdi. Dolaysyla bir
eit basnla ilikiler almas yaparlard. D basnda kan haberleri de Dileri
Bakanlna gnderirlerdi, bakan Almanyada, Fransada, Amerikada gazeteler Trkiye
hakknda ne yazyor, onlar grsn diye. Dolaysyla bizim birim gibi bir yer deildi. Bir
de Milli Savunma Bakanl Basn ve Halkla likiler Daire Bakanl diye bir daire
vard. Onlar da ayn eyi Trk ordusu iin yaparlard. Basnda ordu hakknda neler kyor
diye takip eder ya da ordunun basna gnderecei bilgileri yazp, fotoraflayp dosya
halinde gnderirlerdi. Planlamada ise Yayn ve Temsil ubesinin amac, planl kalknma
fikrinin, halka kabul ettirilmesi ya da halkn desteinin alnmasyd. Planlama Tekilat,
Hollandal Profesr Jan Timbergen bakanlndaki bir ekip tarafndan kurulmutu.
Kendisi, dnyaca nl bir planlama uzmanyd. Bir-iki yardmcs ile 437 sayl Planlama
Kanununu, amacn ve rgtlenmesini hazrlad. Ona Trkiyeden Osman Nuri Torun,
Siyasal Bilgiler Fakltesinden Do. Necat Erder ve Dr. Atilla Karaosmanolu ile Ayhan
ilingirolu ve Atilla Snmez yardmc oldu.
Neden Yayn ve Temsil ubesi istendi?
Planlama Tekilatnn rgt emas yaplrken byle bir blme iddetle ihtiya
olduu ileri srlerek hayata gemi. Onun iin bizim ube kurulmu ve tesadfen de
benim gittiim yl faaliyete gemiti. Amerikada yllarca yaad iin halkla ilikiler
mesleini tanyan ve konuyu iyi bilen Talt Halman grevlendirmilerdi. Ben girdikten
bir mddet sonra Mahmut Tali ngren de geldi. Onunla radyodan tanyorduk. Talt
Halmanla da teyze ocuklarydlar. Salam bir kadro oluturuldu. Orada kalknma
planlarnn nasl duyurulacan planlayan bir ekip olarak faaliyete baladk. Yardmc
elemanlar rnein bize bal olan bir tercme brosu da vard yanmzda. D basndan
gelen bilgileri tercme ederlerdi. Oradaki alanlardan biri de Alev Alatlyd. almaya
orada balamt. Yani eitli okullardan yabanc dillere hkim, iyi bir kadro olumutu.
Devlet Planlama binas neredeydi?
1950 seimlerinde Demokrat Parti iktidara geldii zamanki Meclis, Ulusta Ankara
Palasn olduu binann tam karsndaki Millet Meclisiydi. Eski bir yapdr. Onun
yannda da ilk Meclis vard. Ben gazetecilie baladmda Millet Meclisinde haber takip
ederdim. Merdivenin alt kulis dediimiz yerdi, yukar kan ahap merdivenlerin
altndayd. Bugnk Meclis, Demokrat Parti iktidar dneminde yapld. ki binadan
oluan bir kampst ve 27 Mays olmasayd bir mddet sonra Meclis oraya tanacakt.
Ancak 27 Mays nedeniyle tanma ii kald. O yzden bombo, ama ok ho bir binayd.
te o binada bir blm Devlet Planlama Tekilatna verdiler. Bizim altmz blm
bugnk Meclisin kanatlarndan bir tanesi, sylentiye gre Adnan Menderesin alma
odas olarak yaplm bir blmd. Hemen yanmzda iinde kveti, duu, mermerden
kurnas olan ok lks bir banyo vard; geri tesisat kurulmamt. Biz oray tuvalet olarak
kullanmazdk. Meclisin iinde byk kristal avizeler vard. Oralarda voleybol oynardk.
Top avizeye arpar, o kristallerden paralar derdi
Hi yakalanmadnz m?
Hem de nnye yakalandk! le tatilinde orada oynarken nn ile zamann mar
ve skan Bakan Fahrettin Kerim Gkay geldiler. nn grmemi gibi yapt. Ne desin
koca adamlara? Oras Devlet Planlama Tekilat binas. ki katl, kocaman bir yer.
alanlarsa ancak yz ksur kiiydi, yani biz odalara rahat syorduk. Alt katta Yayn ve
Temsil ubesi, yanmzda Tercme Brosu vard. st katta da ktisadi Planlama Dairesi,
Sosyal Planlama Dairesi ve Koordinasyon Dairesi vard.

Dnya evine byk adm

Siz o dnemde mi evlenmitiniz? niversiteden mezun olduumda evlendim
demitiniz.
O dnemde tek bana ev tutmak zordu. Ben de evden ayrlmak istiyordum. Artk
niversiteyi bitirmiim, koskoca adamm ama Baba, ben ev tuttum, kendi bama
oturacam desem, babam herhalde ok kzar ve izin vermezdi; ama evlenince
mecbursunuz baka bir eve kmaya. Bir de Ankarada ailesi olmayan arkadalarm tek
balarna ev tutarlard ve ben onlara ok zenirdim. Bu da beni evlilie srkleyen sre
oldu.
Babanz ne demiti evleneceinizi sylediiniz zaman?
Hi holanmad! ok erken olduunu dnyordu ama ben gerek nedeni
syleyemezdim. Yeni ie girmiim, annem babam benim mrvvetimi grmemiler, onlara
hibir faydam olmam filan Halbuki ben gazeteciyim, habere gidiyorum, gece saat
12de, lde geliyorum. Bazen haber peinde kouyoruz, bazen barda oturuyoruz. Kimi
zaman o barlardan bile haber karrdk. Eve geliyorum, babam hl uyumam, beni
bekliyor. Merak ediyor araba m arpt bana, neden ge kaldm diye. Tabii ok skc bir
eydi, halbuki kendi evim olsa byle bir problem olmayacakt! Bari evleneyim de ayr
evde olurum, gece kata geleceim belli olmaz, diye dndm.
Kiminle evlendiniz?
Kz kardeimin Ankara Kolejinden arkada olan Oyayla evlendim. Ondan daha st
snftayd, evleri de bize yaknd. Trk-Amerikan Kltr Dernei yesiydim ben. O
dnemde Ankaradaki genler ya Fransz Kltr Derneine, ngiliz Kltr Derneine ya
da Amerikan Kltr Derneine taklrd. Benim de yabanc dilim ngilizceydi, arada
Amerikan Kltr Derneine giderdim. Etkinliklerini bazen takip ederdim. Oya Gndodu
da genel sekreteriydi dernein. Oradaki etkinliklere gittiimde tantm. 1961-62
yllaryd, yeni mezun olmutum daha. Tek bama ev tutsam annem-babam raz
olmayacak derken evlendim.

Youn gazeteci ziyaretleri, kendini anlatma gayreti

Tabii, planlamann ne olduu o yllarda bilinmiyor. Halka tantmak veya onlarn
desteini almak asndan nemli bir i sizi bekliyor. Neler yaptnz?
stelik yam da 21! mrmn byk blm stanbulda geiyordu. Gazeteleri
dolayordum. Gazetelerin yetkili kiileriyle dostluklar kurdum. Bir ksmyla
gazetecilikten gelen dostluklarm vard, bir ksm da Vatan gazetesinden de
arkadalarmd. Byk blm de beni Planlama Tekilatnn temsilcisi olarak
Ankaradan gelen Alaeddin olarak karlad. Planlamayla ilgili bir sr dokman verdim.
Planlamann amacn, neler yaplacan anlattm. Tabii btn ileri Ankarada planladk.
Bata Talt Halman bizi ynlendiriyordu, geldikten sonra Mahmut ngrenle ben de iin
stratejisini ya da taktiini hazrlamada yardmc olduk. stanbulda yaptm eylerden biri
de Milliyet gazetesinde Kalknma ilavesi hazrlamakt. Abdi peki o srada Milliyet
gazetesindeydi ve bu ilave iin onu ikna ettik.
Siz gazetecileri ziyaret ettiinizde size tepkileri nasl oluyordu?
Onlarn ilgisini ekiyordu. Herkes 27 Mays ncesi Demokrat Parti iktidar srasnda
Trkiyenin plansz ekonomik faaliyetlerinden ikayetiydi. Milletvekilleri, hemerilerinin
Bizim kye eme yapalm, ileye hastane yapalm gibi isteklerini hi dnmeden
Ankaraya getirirlerdi. Bu milletvekillerinden kimin etkisi varsa bakanlar zerinde, onlarn
syledikleri yaplrd. Bunlar nceden planlanmam, yani havaya gidecek paralarla
yaplm iler olurdu. Gazeteciler de plansz uygulamalar ok iyi biliyorlard. Onun iin
Planlama Tekilatnn kuruluu kamuoyu ve gazeteler tarafndan olumlu karland.
Kimse de bana Yahu mecbur muyuz senin sylediklerini yazmaya? Niye geldin
kardeim? demedi.
Peki halkn tepkisi? Haberlerin, duyurularn geri dn nasld?
Biz ncelikle Byle bir kurulu kuruldu, bu kuruluta Trkiyenin ok nemli
uzmanlar alyor ve gen bir kadrosu var diye kurumu tantmaya altk. Yurtdndan
da planlama konusunda uzman kiiler gelmi, Trkiyenin iktisadi ve sosyal plann
hazrlayacaklard. Sadece iktisadi deil, iin sosyal yan da olacakt. Nfus planlamas,
ocuun doumu, eitimi, sal hep konu edildi. Bir taraftan nfus art hz ve sosyal
yapy hareketlendirecek planlar sz konusu edilirken, bir taraftan da iktisadi planlama;
yani yatrmlarn yaplmas, yollarn yaplmas, fabrikalarn, hastanelerin, okullarn
almas ele alnyordu. Bu iki ynl bir uygulamayd. nce btn bunlar anlattk.
Haberleri yapld, insanlar okudu. Hakikaten bizim byle bir eye ihtiyacmz varm.
imdiye kadar niye yapamyorduk? denmeye balanmt. Gazetelerde haberler oldu,
ke yazarlar yazd. Olayn aleyhinde yazan kimse yoktu, nk gerekten olumsuz yan
yoktu. Ben gazetelerin yaz ileri, istihbarat gibi birok blmlerini geziyordum. Sk sk
stanbula gidiyordum. Ke yazarlarn ziyaret ediyordum. Mesela Refii Cevat Ulunaya
yaptm ziyareti hi unutamam.
Nerede yazyordu?
Milliyette ke yazaryd, rahmetli. Refii Cevat Ulunay, Osmanl gazeteciliinden
kalan bir gazeteciydi. Cumhuriyetin kurulmas srasnda 150liklerle beraber srgne
gnderilmi birisiydi. Cumhuriyet ve Atatrk kartyd. Sonra da byle yazlar
yazmamas artyla gemiin rzgar okuyucuya yanstlsn diye Milliyette kendisine bir
yer verilmi. 1950ler, 1960lar Trkiyesinde 50-60 yanda olan ok sayda okuyucusu
vard.
Nasl biriydi?
Refii Cevat, Cumhuriyet dneminden kalan ok az sayda gazeteciden biriydi. Refik
Halit Karay, Falih Rfk Atay gibi Refii Cevat, Kartaln da ilerisinde, Yunusta
oturuyordu. Oradan yava yava Caaloluna gelirdi, ama asl nasl geldii nemli.
Evden kyor, eee biniyor, tren istasyonuna geliyor. Bir adam var, eei alp tekrar
evine gtryor. Ulunay trenle Haydarpaaya geliyor, oradan da vapurla Sirkeciye
Dnte de ayn ekilde evine dnyor! Gazetedeki odas rahat, ferah bir oda, her ey var.
Namaz seccadesi, tahta kaklar, bir sr tespih Bir de ku kafesi hatrlyorum.
Duvarlarda eski sureler, dualar aslyd. Unutmadan, bir de sobas vard! Hatta kahve
piirirdi stnde. Refii Cevat Beyin odas byle artc bir odayd.
Gazetedeki odasnda myd btn bunlar?
Evet Bu oda Milliyet gazetesindeydi. Eski gazete brolarnda bir odada -be kii
alrd. O tek bana adeta kendi cumhuriyetini kurmutu. Neyse, grmeye gittim.
Abdi Bey zellikle istemiti onunla tanmam. Ben ok telalandm, rkek ekilde
oturdum. Beyaz sal bir adam, stnde yelei, kstekli saati O sormadan konumadm.
Sonuta baladk; Planlamada amacmzn ne olduunu, planl kalknma fikrinin ancak
halkn desteiyle olabileceini anlattm. Dinledi, ban sallad. Siz de bu konuda
yazarsanz ok iyi olur, dedim. O da Tabii, yazmaz olur muyum? dedi.
Peki ne yazd?
Ne yazd biliyor musunuz? Yeni inaatlar, ev planlarn mimarlar kt yapyorlarm.
Eh, imdi yeni mimar ocuklar ev planlar yapyorlar, fena deil ama odalar kk
yapyorlar. Bizim bildiimiz byk misafir odalar olur, plan dediin budur. Bu imdiki
planlar nedir? filan diye bir yaz
Alakasz bir yaz! Ne yaptnz grnce?
Hibir ey yapamadm, ne yapaym? saat anlattm her ey havaya gitti. Ayn
gn Bedii Faike de gitmitim, o daha da ilginti. Bedii Faik daha gen kuak. Planlama
Tekilatn anlattm, kadroyu sordu: Nasl insanlar, gen mi, yal m? ok gen kadro
dedim. Herkesin tek tek yan sordu, saydm. Daire bakan Atilla Karaosmanolu 32
yanda, Hikmet etin 26 yanda filan Ben sylyorum, Bedii Faik alt alta yazyor,
notlar alyor. Sonra toplad, bld, ortalamasn ald ve Sizin ya ortalamanz 70 dedi.
Neden?
nk Babakan smet nn 77-78 yalarnda. Onu da yazm listenin sonuna. Bedii
Faik, smet Paa kartyd. lle de smet Paa iin byle ztlklar yapard. Bedii Faik de
70 yanda planlamadan hayr m gelir? diye bir yaz yazd.
Bu yazlar can skc olmutur herhalde
Dier yazlar ve haberler olumlu olduu iin aslnda pek bir ey olmad. Zaten hemen
Milliyet gazetesinde Planl Kalknma eki kt. Biz Turan Aytulla o eki altk. Turan,
Bablinin en iyi sayfa sekreteriydi. Gazetede leye kadar alr, sonra yemee gidip
iki ierdik.

Halkla mnasebetlerde ilk admlar

Siz basn ziyaretleri yapyordunuz ama daha halkla ilikileri bilmiyordunuz. Talt
Halmann birimin banda olduunu sylemitiniz. O mu planlyordu?
Halka ilikiler, yani halkla mnasebetler dendii zaman, ne yapacamz genel
anlamda biliyorduk. Planlama Tekilatnn kurulu kanununu karan Hollandallar,
Koordinasyon Dairesine bal bu birime zel bir nem veriyorlard, nk byle bir birim
olmadan planlama olmayacan biliyorlard. Dolaysyla birimin varl ve nemine
ilikin rahatz. Biz de bu erevede ne yapacamz bildiimiz iin sorunumuz yoktu, ama
yntemi daha bilmiyorduk, onu da reniyorduk.
Nasl ilerlediniz peki?
Yntemde Talt Halman bize yardmc oldu. Talt Amerikada uzun zaman
kalmasndan ve evresindeki kiilerin New Yorkta yaamasndan dolay kurumlarn
halkla ilikiler konusunda neler yaptklarn grm, incelemiti. El yordamyla da olsa
yntemi biliyordu, onlar bize retti. Biz bu ekilde adm adm ii yrtmeye baladk,
ama bu arada Taltn askerlii bitti, Amerikaya dnd; Demirelin askerlii bitti, Devlet
Su lerine dnd; Haluk Ceyhann askerlii bitti, zel sektre geti. Bir dier nokta da
Planlama kurulurken salanan yurtd burslaryd. Planlamada alanlarn bu burslar
araclyla gidip belirli konularda eitim grmeleri istenmi. Planlama Tekilatnn
mstear ve daire bakan dzeyindeki alanlar ve benim bal olduum Koordinasyon
Dairesi yneticileri bu plan uyguladlar. Bana da Alaeddin git, Amerikada halkla
mnasebetler konusunda oku, ren ve artk bu ii el yordamyla yapmaktan kurtulalm,
dediler. Kabul ettim ve Amerikada master yaptm.
Amerika sizin hayatnzda nemli bir sre ama ona gemeden nce birka sorum
olacak. Mesela Abdi pekiden sz ettiniz. pekiyle nasl tantnz?
Abdi Bey Ankaraya sk sk gelirdi. Planlama Tekilat kurulduu zaman bizim ofise
de gelirdi. Talt Halmanla da arkadat. Toplantlarn hepsine katldm iin Ankarada
tantm Abdi Beyle. Sonra ben stanbula geldiimde Kalknma ilavesi iin dorudan
Abdi Beye gittim. Zaten bu konuda bizim yneticilerle anlamlard. Vatanda altm
zaman da ara sra stanbula giderdim. Vatan gazetesinin brosu Caalolunda, Hrriyet
gazetesinin karsndaki sokaktayd. Onun karsnda da Milliyet gazetesi vard.
Milliyette arkadalar ziyaret eder, o srada onu da grrdm.
Nasl bir izlenim brakmt sizde?
Abdi Bey ilgin biriydi, ok otoriterdi. Gazetede grdmde yz glmez diye
dnrdm ama ahbaplmz arttka Abdi pekinin ok glen bir insan olduunu
kefettim.
Siz suikast haberini nasl aldnz?
zmirdeydim. Bir-iki gn sonra stanbula geldiimde ortalk ayaa kalkmt. Yl
1979; ortalk birbirine giriyor. Abdi peki gibi bir gazetecinin, hem de evinin nnde
ldrlmesi inanlmas g bir olayd! Bir gazeteciyi kimse ldrmez ki, kimseye bir
zarar yok! Sonrasnda Trkiyede benzer olaylar yaand. Uur Mumcular, etin
Emeler ldrld. Oysa peki ldrldnde tandk bir olay deildi. Byk ok
yaamtk.

Talt Halman, hayatn gidiatn deitiriyor

Gazete ziyaretleri, koturma derken sevdiniz mi yeni iinizi? Siz bir gazeteci olarak
iletiim sektrne adm attnz ama halkla ilikiler, daha dorusu halkla mnasebetler de
hayatnza girmeye balad
Ben bir kere ocukluundan itibaren bu ie heves eden, lisedeyken duvar gazetesi
karan, evindeyken gazete kartmak iin resimler yaptran biri olarak gazetecilik
mesleini sevmitim. Gazetecilik mesleinin okuyucuya belirli mesajlar verme fonksiyonu
olmasn sevmitim. El yordamyla o yalarda bile gazeteciliin temel ilevinin halk
bilgilendirmek olduunu kavramtm ben. Bana bu iin ismini sorsanz halkla ilikiler
demeyecektim belki, ama halkn eitilmesi, bilgilendirilmesi diyecektim. Arada ok bir
fark olmadn hocalk yaptmda da yllarca syledim. Dolaysyla biliyordum ki halka
bir eyi anlatmak iin, mesela kylerde davul zurnayla, yahut minarelerden anons edip
duyurursunuz. Byk ehirdeyseniz kitle iletiim imkanlarndan yararlanrsnz. Ben
Planlama Tekilatnda almaya balaynca, Amerikan Kltr Merkezinin
ktphanesine gidip kitaplar da kartrmaya balamtm. Halkla ilikiler denen eyin
nasl yapldn kaba hatlaryla okumaya altm.
Talt Halman sizi nasl etkiledi bu srete?
Talt Halman bana, iimde bir yerlerde gizli duran ve ismini koyamadm bir
bilginin, ilginin ortaya kmasn salamada yardmc oldu. Bir kere Talt Halmandan,
Batl bir insann sadece meslekte deil, genel yapsyla nasl bir insan olduunu
rendim. Duruuyla nasl bir insandr, ie hangi saatte gelir, randevusuna hangi saatte
gider, iten hangi saatte kar, ile elenceyi, arkadal nasl ayrr, lokantaya nasl girer,
nasl yemek yer, otobse nasl biner Talt, Planlamaya gelmeden evvel on ksur sene
Amerikada kalm ve ocuk yata gittii iin birtakm eyleri bir Amerikal gibi
zmsemiti. Bu benim ok houma gitti. Ben babas subay olan ama bir taraftan keman
alan bir ailenin ocuuydum. Baz eilimlerim olsa da eitimim yoktu. Talt benim iin
bir rol modeli oldu gerekten. O da bir asker ocuuydu.
Halkla ilikiler sevdasnn sizde Talt Halman araclyla olutuunu syleyebilir
miyiz?
O beni ynlendirdi ama halkla ilikiler sevdas Amerika Devlet Bakan
Eisenhowern basn szcs, Pierre Salinger tanmamla oldu aslnda.
Amerikada m ?
Hayr, Trkiyede. Gazetelerde hep Pierre Salingern ad geerdi. Bakann
demecini gazetecilere aklayan Pierre Salinger dedi ki gibi ifadeler geerdi. Bakan
kendisi konumuyor da adam konuturuyordu. Ben de Talta Neden? diye sorardm.
Amerikaya gittiim zaman da Washingtonda Ne grmek istiyorsun? dediler, Pierre
Salingerla tanmak istiyorum dedim. Pierre Salinger ok yakkl, film artisti gibi bir
adam zannediyordum! Karma 120 kilo, ama ok sempatik, devaml glen biri kt.
Dnn, bir ekilde iletiim sektrnn iine giriyordum. ocuk yata gazetecilik, sonra
radyo, Planlama ve derken Pierre Salinger Demek ki kendiliinden gelien bir sre de
var.
Planlama Tekilatnda ne kadar altnz?
Faklteden mezun olunca baladm, 1962de Amerikaya gidene kadar srd.
Amerikadan dndkten sonra gene orada almaya devam ettim.

Planlayarak yaamak
Planlamadayken youn i hayatna balamtnz. Bu radyo, edebiyat gibi
uralarnzn sonu mu oldu?
Aslnda Ankaradayken radyoyla ilikim hi kesilmedi. Program yapaym
yapmayaym, haftada bir-iki kez urardm. Beni gren u ie yardm etsene deyip, bir
sr i isterdi. Radyoda Haftann Portresi programm vard. Haftann bir akam, bir saat
sren gncel bir programd. Konular seip o konularla ilgili doal ses kaytlar
hazrlyordum. Mzikler bulurdum, olay anlatrdm. Mziklerle ve efektlerle desteklenen
bir belgesel gibiydi. Ses arlkl bir programd. Bir dnem de Suat Taer, Sunullah Arsoy,
Ercan Belen, Semih Sergenin katld iir programlar yaptk. Bunlar birka yl devam
etti. Vatan gazetesinde alyorken Adanada Yeni Adana diye yerel bir gazeteye ve
zmirde Ege Ekspress diye bir gazeteye ke yazyordum. Hep tempolu devam etti
hayatm.
Bu kadar ok eyi bir arada yapyorsunuz. Koturma iinde kendinize zaman
ayrabiliyor muydunuz?
Bunlar benim zamanmd
Nasl?
 Yani benim yaamm bunlarla rl bir yaamd. Ne yapacaktm? ocukluumdan
beri durum byleydi. Normal bir ocuk ne yapar? Ders alr, sinemaya gider Benim
hayatmda iir, radyo, gazete bunlarn yerini almt. Bunlar yaparken gene arkadalarmla
beraber yapyordum. Ben bunlar i diye yapmyordum ki! Bunlar benim yaamm
rgtleyen olaylard. Vaktim yok, eyvah, ok yoruldum filan demiyordum, hi
dertlenmiyordum da.
Birok ii ayn anda yapyor olma zelliiniz var. yi planlyorsunuz demek ki
Bunun halkla ilikilere etkisi oldu mu?
Olmutur herhalde. Halkla ilikiler bir planlama almasdr. Ben derslerde de halkla
ilikilerde baarl olmak iin iyi planlama yapmann art olduunu anlatrm. Eer
nceden planlamazsanz olaylar iyi ynetemezsiniz. Dolaysyla bir krizin geleceini bile
nceden ya gelirse diye planlam olmanz lazm. Yoksa her ey karmakark olur.
Krizler geldii zaman dmeye ona gre baslr. Kurumda alan personel bellidir, kriz
gelirse ne yaplaca, kimlerin grev alaca bellidir, nceden planlanmtr.
Bir halkla ilikilerci olarak bir irketi alp bir yerden bir yere getiriyorsunuz. Kendi
hayatnzda hi planl hareket etmediinizi sylemitiniz. Hi aklnza aslnda bunlarn
arkasnda bir plan vard diye bir ey geldi mi?
Dnmedim, ama herkes benim her eyi planlayarak yaptm syler. Byle bir
izlenim veriyorum demek ki Belki de gerekten byle yapyorum da farknda deilim.
Bu, hayatmn bir paras olmu. Sabah uyandmda o gnn plann biliyorum. Hasta
olsam bile hasta gnmn ya da dalga geeceim gnn plann biliyorumdur. Diyelim ki
maa gideceksin, leden sonra havann vaziyetine gre ayakkabn seeceksin, ne kazak
giyeceini planlayacaksn Bence bunlar insanlarn son dakikada yaparm diyecei
eyler deildir, ama byle yaayan milyarlarca insan olduunu da biliyorum. Nasl
yaadklarna da ok aarm. nceden planlamadklar eyi nasl yaparlar? Ben de bunlar
oturup katla kalemle planlamam tabii, kendiliinden olur. Bu benim hayatmn paras
olduu iin herhalde byle geliti.
Planl yaamak baarnn pf noktas dersek, rnek gsterebileceiniz isimler var
m?
Benim bildiim Vehbi Ko mesela Yaknnda da altm iin ahit oldum, Vehbi
Beyin her dakikas planlyd, ama Vehbi Bey kendini planlamaya gre ynlendirmi, zel
olarak bunun eitimini alm biri deildi. Planlama insann doutan iinde olan bir
niteliktir. Nejat Eczacba da planl bir adamd. Ata biner, keman alar ve Eczacba
Grubunu ynetirdi. Baz i adamlarmz leden sonra uyurlar. Mesela Vehbi Ko. Vcut
saati ona gre alrd. Ben ok istememe ramen beceremedim bunu. Uyumaya alsam
da bir sonraki programm aklma gelir, uyuyamam. Bir ksm insan bilerek planl yaar, bir
ksmm da vcut saatleri yaamn akna gre planl yaamaya iter.

Radyo programnda kriz

Haftann Portresi programnz ne kadar srd? Nasl bir programd?
Yaklak iki yl srd. O dnemde dnyadaki olaylar ok fazlayd. Msrda Kral
Faruk devriliyor, Cezayir olaylar var, Fransada 4. Cumhuriyet balad, NATOda, Kore
Savanda gelimeler oldu Bunlar dnyay ilgilendiren, benim de yakndan takip
ettiim konulard. Radyo programlarmda bu konular iledim.
te o programlarn birinde bama ilgin bir olay geldi. Kral Farukun Msr,
ngilizlerle yakn iliki iinde bir lke. Faruktan sonra askerler Sovyetlere yaknlama
politikas izlediler. Dolaysyla Farukun devrilmesinden sonra ngiliz yaknl Msrda
ok azald. Programmda bu konuya deindim ama bunu yaparken cmlelerin iine top
seslerini, Msr mziini, ngiliz, Rus mziini koyduk. Cmleler yle: Kral Faruk
devrilip de yeni devlet kurulduunda, o srada Msr ziyarete gelmi olan, skenderiye
aklarndaki Sovyet gemilerinden top sesleri duyuluyor. Yeni Msr hkmetini ve yeni
politikay kutlamak iin direklerdeki ngiliz bayraklar indiriliyor. Bu ne demek? 1960l
yllar, Sovyetler Birliinde komnizm var. Msrda komnizmin baarsn ve ngiliz
kapitalizmin baarszln gsteren bir ey! Bu rnek, Bat yanllar, siz de byle yapn.
Direklerdeki bayraklar indirin, sizin lkenize de Sovyet gemileri gelsin, top atlaryla sizi
selamlasn, gibi bir anlam tayabilir! yle bir anlam vermek isterseniz tabii Bunu
birileri ihbar etmi. Benim her programmn ieriine, neler olacana dair ilgililerin
imzas var. mza, onay olmasa zaten program yaynlanamaz, banda alnamaz, efekt ilerini
yapan memurlar grevlendirilemez
Bu metin size ait deil mi?
Metinlerin hepsini ben yazyorum. Bu metinler normalde Sz-Temsil Yaynlar efi
Turgut zakmana gidiyor; Turgut Bey imzalyor, oradan Program Mdr Gntekin
Orkuta gidiyor, o imzalyor, Radyo Mdr Mahmut Tali ngrene gidiyor, o da
imzalyor. Ayrca ben radyo memuru olmayan, dardan program yapan bir adam
olduum iin bu imzalar ok nemli. hbar geliyor, Devlet radyosunda byle bir
komnist program yaplyor, diyorlar. Hazrlayan da Alaeddin Asna, Varlk dergisinde
iirleri, hikayeleri kyor, yani komnist! Trkiyenin de Msrla siyasi ilikileri yok,
elilerimizi filan geri ekmiiz. Yani dostumuz olmayan bir lke iin byle bir yayn
yaplyor ihbar. Bu ihbar smet nnye kadar gidiyor. smet nn Babakan, Turhan
Feyziolu da Babakan Yardmcs
Ve sizin her ikisiyle de ilikiniz var.
Var smet nn dosyay Turhan Feyzioluna gnderiyor. Mfettiler filan
bakmlar. Bana bir zarar olmayacak ama Mahmut ngrene, Turgut zakmana, Allah
rahmet eylesin, Gntekin Orkuta olacak filan Bana Gntekin ya da Mahmut Yahu,
senin yznden bamz derde girdi dedi. Onlar metinleri ben yazdm iin Naslsa
iyidir diye, okumadan onay veriyorlar hemen. Nedir diye anlamaya altm. Sonra da
Turhan Feyzioluna telefon ettim. Turhan Bey de benim hem hocam hem nikah
ahidim Hocam, byle byle bir ey olmu dedim, Sorma! Biri ihbar etmi, bir
komnist program yapm diye. Dosya duruyor masamn stnde dedi, Hocam, o
komnist dediiniz benim deyince, Nasl sensin? dedi, daha bakmam dosyaya.
Biliyor ki ben kt bir ey yapmayacam, kt niyeti olan bir insan deilim, Dur
dosyaya bakaym, sen akam bana tekrar bir telefon et dedi. Bir bakm, olay ok negatif
yorumlarsanz ancak iinden byle bir ey kartabilirsiniz, yoksa yok yle bir ey. te
smet Paaya da, Bir yanllk olmu, yok byle bir ey. Bu yerinde bir ihbar deildir
demi. Sonra Hocam, ne oldu? diye aradm, yi ki telefon ettin, yoksa ben de birine
verip o gzle bak diyecektim dedi. Bylece kurtardk.
Gereksiz olduu anlald.
Anlald, ama 27 Mays Trkiyeye dnce zgrl bakmndan bir rahatlk
getirmiti. Bu olaya biraz da byle bakmak lazm.
Gen hkmet grev banda
Siz Planlama Tekilatndayken 27 Mays sonras gen bir hkmet vard. Neler
oluyordu memlekette? Vatanda sakinlemi miydi?
Vatanda ok heyecanlyd. zellikle son dnemlerde basn Trkiyenin DP
tarafndan ekonomisi ktye giden, zgrlkleri kstlanan, geri kalm bir lke haline
getirilmekte olduunu yazyordu. 27 Mays ihtilali yaplp da iktidarn devrilmesi,
lkedeki Demokrat Parti yanllar, i bandakilerin akrabalar, aileleri dnda herkes
tarafndan ok mutlu bir olay gibi karland. nsanlar o mutluluun sarholuu
iindeydiler. Yeni iktidar geldiinde ne olacan bilmiyorlard. Herkes bir heyecana
kaplm gidiyordu. Yeni iktidarn mutlaka eskisinden iyi olacan dndler. Hele o
iktidarn i bana getirecei kii smet nnyse nn sava kahraman, Atatrkn en
yakn, Trkiyeyi kurtarm, Trkiyeyi kinci Dnya Savana sokmam Grnt,
smet Paa geldi, artk hayatmz kurtuldu eklindeydi. Kimse salim kafayla oturup
dnmyordu. Menderes gitti ya, artk kim gelse iyi olur diyorlard.
Ayn yllarda Trkiye nemli gelimeler yaad ama
Tabii 27 Maysn ardndan brokrasinin ya ortalamas dt, daha gen ve daha
particilikle ilgisi olmayan insanlar i bana geldi. Bunlar daha dinamik, daha atak bir
ynetim biimi getirdiler. Tabii baz yanllar da yapld. Brokraside Demokrat Partinin
yakn olanlar ayrld. Aa kademedekiler ayrlanlarn yerlerine terfi etti. Ynetimde ya
ortalamasnn dmesine bal olarak devlet deneyimi de azald. Her ihtilalde yle oldu
zaten. 12 Martta, 12 Eyllde Planlama Tekilat buna ok iyi bir rnektir. 20li, 30lu
yalarda Mlkiyeliler orada daire bakan, uzman olarak altlar. Devlet Planlama
Tekilat, Trkiyeye 27 Maysn getirdii en nemli yeniliklerden biridir. Kalknmann
planl bir biimde yaplmas gibi yeni bir dzen getirildi. Eskiden kendi ilikileri iin
memleketlerine niversite, baraj yaptran siyasiler vard. Devlet Planlama Tekilat bunlar
btn Trkiye iin planlyordu. Tekilatn birimleri alp Be Yllk Kalknma Plann
hazrlad. Bu Trkiye iin ok yeni bir admd. Yllardr da devam ediyor.

Halkla ilikiler eitimi ne ola ki? Hem de Amerikada!

Trkiye yeni bir dneme adm atarken tanklk etmisiniz Sizin Amerikaya gidie
dnelim mi? Nasl gerekleti?
Planlama Tekilatndaki burstan yararlandm ben de. Hollandallar hem bir rgt
emas izmiler hem de birtakm uluslararas kurulularla konuarak eitim burslar
salamlard. Planlama fikri daha iyi renilsin diye eitime nem vermilerdi. O
dnemde ok sayda arkadamz Amerikaya gidip ekonomi, sosyal planlama gibi
konularda farkl niversitelerde okudu. Sanrm Amerikaya giden kzl-erkekli on be
kiiydik.
Kimler vard sizin ekipte?
 rnein sonradan milletvekili olan Birgen Kele vard, sonra gene bizim arkadamz
olan Atilla Candr ile evlenen Tlin vard, kar-koca Planlamada altlar. Bir de Tlin
ney, Serim Yurtren, ener Oktay, Ylmaz Sezek, Oral Akman ilk aklma gelenler
AID (Agency for International Development-Uluslararas Kalknma Ajans)nin organize
ettii burslarla lisansst eitim iin yurt dna gnderildik.
Nasl bir burstu bu? Gidip okuyorsunuz, dnte de alyor musunuz?
Evet, dnte mecburi hizmet gibi alp devlete dyorsun. Karlkl bir burs yani..
Nasl karar verdiniz? Hemen kabul ettiniz mi Amerikaya gidip okumay?
Ben ok zor karar verdim. Gitsem mi, gitmesem mi, diye hep tarttm kafamda. O
yataki bir ocuk dnr m? Atlar gider diyeceksiniz ama ben dndm. Bu arada
Talt Halmann grevi bitmi, Planlamadan ayrlmt. Planlamada mdrlkler
oluturuluyordu. Eer kalrsam mdr olma ihtimalim de vard. Yayn ve Temsil ubesi
Mdr olabilirim. Zaten az sayda insanz, hatta daire bakan bile olabilirim ilerde. te
yandan Amerikada eitim ansn bir daha nerde bulurum diye dnrken kararsz
kaldm. Birok insana dantm, Bunu sorduun iin delisin diyenler oldu. Epey zor
karar verdim ama sonunda gittim. Burs alan herkes belli bir alanda okumak zere
yurtdna gidiyordu. Ben de Taltla konutum, halkla ilikiler eitimi almak istediimi
syledim. Talt da Git, oku diyerek destek verdi, ama nerede hangi okulda okuyaym,
bilmiyorum. Amerikaya gittiimde aklmda iki ey vard: Birincisi okulu bulmak, kincisi
de Pierre Salingerla tanmak.
Siz ocukluunuzdan itibaren diplomat olma hayallerinin peinde kotunuz. Bu
halkla ilikiler okuma kararnz etrafnzdakiler nasl karlad?
Deli muamelesi yapyorlard bana! Hi unutmam, askerlikte yedek subay okulunda
herkesin bir meslei var; mhendis, retmen, iktisat filan Bana soruyorlar, Halkla
mnasebetler diyorum. O zamanlar halkla ilikilere halkla mnasebet denirdi. Ben
iimi syleyince herkes o ne demek, diye anlamaya alrd. Ben Amerikaya gidip
okumuum gelmiim ya, Okuyacak baka bir ey bulamadn m? derlerdi.
Ya aileniz, onlar nasl karlad?
Ailemin bir ey syleyecek hali yoktu. Ben Amerikaya gitmek gibi fevkalade bir
olanak yaratmtm. Onlar iin nemli olan benim bu olana iyi bir ekilde
deerlendirmemdi. Tabii kafalarnda iktisat, ekonomi vard, ama halkla ilikiler konusunda
isteimi grnce Bir bildii vardr elbet diye dndler.
Aklnza hi phe dmedi mi? Risklerini dndnz m?
Hayr, hi phe duymadm. Bir kere gazetecilikten uzaklamyorum, ki bu benim
iin ok nemliydi. Eitimimi yaparm, Planlama Tekilatna dnerim, beenmezsem
istifa eder, gazetecilik yaparm. Darda master yapm biri olarak gazetecilii daha da
iyi yaparm, diye dndm. Dolaysyla hibir endiem olmad.
Ne kadar kaldnz Amerikada?
Washingtonda Uluslararas Kalknma Ajansnda altktan sonra gnderildiim ilk
yer Puerto Rico oldu ve iki ay kaldm orada. Sonra tekrar Washingtona dndm. Puerto
Rico benim iin ok ilgin bir yerdi. Kba yaknnda, Amerikal turistlerin ok gittii,
kumarhanelerin, otellerin olduu bir yer. Bir yanda yoksul, ama dier taraftan baktnzda
turistlerin getirdii bir zenginlik vard. ubat aynda gittim. Scak bir lke, mayo al, ince
giysiler giy dediler ama ben inanmadm. ubatta Washington eksi 20 derece. Ben tabii
normal kyafetimleyim. Uak indi, ktm. stmde palto, atk, kafamda ftr apka
Uan merdiveninden aaya inerken arpt yzme scak. Ben merdivenlerde bir
taraftan striptiz yaparak nce paltomu kardm, sonra apkam, ceketimi kararak indim.
Tabii, oradayken bir daha da giymedim onlar. yle bir cennetti Puerto Rico.
Einiz sizin bu serveninizi nasl karlad? Sizinle birlikte mi geldi o da?
Hayr nce ben yalnz gittim, sonra da o geldi. O srada zaten eimin annesiyle
problemlerimiz kt! Annesi benim bir daha dnmeyeceimi dnyordu. Baz
problemler yaadk.
Ama sonra gelmi einiz Amerikaya, zlm sorunlar.
te, zlmedii sonra belli oldu.

Bir dn peinde
ABDye gidiiniz ilk yurtd geziniz miydi?
Evet; ok da elenceli olmutu. Aslnda trenle Yunanistana gidiim var, ama bu
bakayd. Okyanusu da ayorsun Brokratik ileri halledip kalktm gittim. nce
Londraya gittim, Oktay Eki de orada basn ataesiydi.
Neden Londraya gidiyorsunuz?
Amerikaya dorudan uu yok tabii o zamanlar. Bir gece Londrada kaldm. Tanju
lgen Mlkiyeden aabeyimiz. Sefarette ikinci katip. Oktay, Ankaradan gazeteci
aabeyim. Onlar da grnce Londra benim iin yabanc bir yer olmaktan kt. Biraz ehri
gezdim.
Onlara anlattnz herhalde halkla ilikiler okuyacanz
Syledim, anlamadlar ama Sen sonunda ekonomi de okur, yle gelirsin dediler.
Ertesi gn yolculuk
Uakta yanmda bir subay vard, o da eitim iin gidiyormu. Mlkiyeden bir
arkadam vard. Baka bir bakanlkta alyordu, burs alm gidiyor. Birka kii daha
vard. Yaklak on saatte Londradan Washingtona indik.
Tedirgin miydiniz?
nmdeki gnler dolaysyla biraz tedirginim. Giderken bana Bir tane kk hal
gtr, para lazm olursa satarsn. Hal Amerikada kymetli bir eydir, demilerdi. Ben
hem hal hem de sigara gtrdm. Yeni Harman diye bir sigara vard, Trkiyenin en iyi
sigaras o zamanlar; filtresiz, byk sar paketler. Haly da bavulun iine koydum. Zaten
ok fazla eyam yok, hal da kk. Gmrk grevlisi Neler var antanda diye sordu,
Bir ey yok dedim. At ve haly grd. Mslmanm, namaz klyorum dedim,
Nasl klyorsun, gster dedi. karttm haly, serdim yere, gsterdim. Tamam deyip
yollad. O adam, Mslmanlktan biraz anlyor olsa, u dualar yksek sesle oku dese
yanacam.
Peki haly sattnz m Amerikada?
Epey kullandm evimde, herkes ok beenirdi ama dnte sattm. Bir daha tamak
istemedim.
Kaa sattnz?
Sanrm birka bin dolard.
Gidiinize dnsek yine ktnz havaalanndan. lk izleniminiz?
nce AIDnin Washington brosuna gittim. Oraya gidene kadar belli bir niversite
yoktu aklmda, broda halkla ilikiler-iletiim alannda lisansst eitim veren
niversiteleri inceledik ve Michigan Devlet niversitesinin programnn en iyisi
olduuna karar verdik.
Onlar otelin adresini verdiler ve serven balad. Washington, o yllarda neredeyse yarsn
siyah nfusun oluturduu bir ehir. Benim kaldm blge tamamen siyah mahallesi,
herkes siyah etrafmda. Onlarn ngilizcesi bile benimkinden farklyd, anlamakta ok
zorluk ekiyordum. Eskiehirde baz Amerikal siyah askerler olurdu, ama burada herkes
siyaht. O gnlerde Amerika ehresi benim iin Washingtondaki o blgenin ehresiydi.
Amerikaya gittiiniz zaman Vatan gazetesinden ayrlm mydnz?
Vatan gazetesinden ayrlmtm, ama Abdi pekiyle Milliyete haber gnderme
konusunda bir anlama yapmtm. Amerikadan baz rportajlar gnderdim. Michigan
Valisi George Romney o yl Kennedynin rakibi olarak, cumhurbakanl seimlerine
girecekti. Romneyle rportaj yaptm.
Baka haberler gnderdiniz mi?
Gnderdim, Milliyette kt haberlerim.
Kennedy siz oradayken mi ldrld?
Evet, dersteydim duyduumda. Byk bir panik yaand. Teksasta Bakan
ldrmler! Televizyonlara kotuk, izledik. Televizyon gnlerce nerdeyse 24 saat olay
verdi. Bakan ldren Lee Harvey Oswald da ldrld! Kars Jacqueline,
Amerikallarn ok sevdii, Fransz orijinli bir kadnd. Olay, Amerikan kamuoyu kadar
dnya kamuoyunu da byk lde etkiledi. ok nemli bir olayd. Tabii gazeteci olarak
baknca, ne kadar trajik bir olay olsa da o olayn iinde olmak belki de anst!
Haberini yaptnz m?
Yapmadm, ajanslardan zaten gemiti haber. Bizim gndereceimiz haberler ok
gecikecekti.

Yeni bir heyecan sard

Okulda halkla ilikiler eitimine adm attnz. Hep merak ettiiniz, hatta Talt
Halmandan renmeye baladnz konularn derslerine girdiniz. Nasl bir eitim
grdnzf*
 Herkesin hocalardan bir danman vard. O hocayla ne istediini, kafandan geenleri
konuuyorsun nce. Halkla ilikiler okumak istediimi sylediimde bana niversite
eitimimi sordular. Daha nce niversitede aldm dersleri dnce, ka smestr
okuyacam sordular. Benim yle ok vaktim yok! Normalde iki senede bitmesi gereken
bir program on aya sdrdm. ou insan yazlar tatil yapyor ama sktrlm eitim
grenler yazn da okuyor. Ben de yle yaptm. Toplam smestr okudum, halbuki
normalde drt smestr okunuyordu. Derslerimin arasnda editrlkten sayfa izimine,
spordan ekonomi gazeteciliine varncaya kadar gazetecilikle ilgili birok balk da vard.
Radyo programcl, program yneticilii, televizyonda klk dersi bile aldm.
Tepelere trmanr, klar ayarlardk. Stdyo rejisrl, rejisrn yardmcs olan iinin;
yani kablolar tayan, kameralar itip eken adamn yaptklar da bir ders konusu
Elbette iletiim kuramlaryla ilgili derslerim oldu. Gramer de vard, eitli dillerin bir
birleriyle ilikileri, sosyoloji ve drama da vard
Sevdiniz mi okulu, dersleri?
ok hem de Seviyordum ama iletiimle ilgili teorik derslerde felsefe, psikoloji
okuyorduk. O dersler beni biraz skyordu; nk gazeteci ve radyocu olarak iin
uygulamasna gemitim. Teoriyi istemiyordum, ama okumak zorundaydm. O derslerden
srekli kt not alyordum. Bir gn hocann biriyle kavga ettim: Neden bu dersleri
alyorum? Bu ayakkab balamay yeniden renmeye benziyor. Ben bunlar farknda bile
olmadan yapyorum zaten, dedim, Bunlar bilirsen hayatn boyunca sana lazm olacak,
dedi ve hakl kt. Hakikaten hayatm boyunca, btn iletiim hocal sresince bana o
dersler lazm oldu, o kuramsal bilgiler ok yardm etti.
Peki hayat? Kolay adapte oldunuz mu?
nce Washingtondaydm, ama dediim gibi iki aylna Puerto Ricoya gittim.
Okulumun Michigan State, yani Michigan Devlet niversitesi olmas kabul edildi.
Michigan eyaletinin bakenti Lansing. Ben de Lansingde Michigan Devlet niversitesine
gittim. Lansing dou ve bat diye ikiye ayrlmt. Aras botu, ev bile yok! Bat Lansing
asl ehrin olduu yer; devlet memurlar, meclis, vali filan orada oturuyor. Dou
Lansingde ise sadece niversite var. niversitenin 35 bin nfusu vard o yllarda.
Dolaysyla hocalar, rencileri, personeliyle bir niversite ehri haline gelmiti. Herkes
orada oturuyor, yurtlar da orada. Ben inat ettim ve ehri tanmak iin Bat Lansingde ev
tuttum. Sabahlar otobsle Dou Lansinge gidiyorum. Otobste Amerikalyla tanma
olana buldum. Otobs yolcular, otobs ofr, biletisi, Lansingdeki insanlar
Hayat reniyorsunuz yani
Ben hayat orada rendim, ok doru. ars, pazar, lokantalar Dou ise
entelektel. Dnyann eitli yerlerinden master, doktora yapmaya gelen niversite
rencileri Dolaysyla bana iki ayr Amerikay tantt orada geirdiim dnem.

Siyah-beyaz byl dnya televizyon ve fiyakal Chevrolet

Aklma geldi, siz oraya gittiinizde Trkiyede televizyon yoktu deil mi?
Yoktu. Teknik niversitenin bir televizyonu vard ama bir-iki saat sreyle, kk bir
blgeye yayn yapard. Onun dnda 1966da, Altemur Kl zamannda TRTde bir
istasyon yayn yapmaya balad.
Ama Amerikada televizyon vard
Evet Zaten ben okula baladmda hemen ev tuttum. 70 dolara, bir evin
bahesinde mtemilat gibi bir yer. Kaps da arkadan baheye alan mobilyal bir evdi.
inde televizyonu da vard, siyah bir kutu; siyah-beyazd. O beni heyecanlandrd tabii.
Bir de orada her mevsim her meyve, sebze vard. ubat veya mart ayyd, karpuz aldm.
Karpuzu kestim, krmz bir dilim grnyor, televizyonun bana getim ve resim ektirip
hemen stanbula gnderdim. O srada Trkiyede ne televizyon var, ne de karpuz
Ailede epey amata konusu oldu. Heyecanla yaptm ikinci ey ise dersler ve okul ii
oturduktan sonra bir otomobil almak oldu.
Zaten otomobil tutkunuz vard.
Hep oldu ama babam korkup almamt. Hep otomobilim olsun istedim. Babamn
arkadalar, hi olmad motosiklet alyorlard. Bizim peder ise hibir ey almyordu bana.
Maddi imkan yok, tamam da ucuzunu da almyor. Kaza yaparsam diye korkuyor. Ben de
Amerikaya gittiimde 5 kuru maam biriktirdim ve taksitle bir tane Chevrolet aldm,
ama byle arkasnn kanatlar olan, kocaman bir araba.
Fiyakal!
ok Okula onunla gidiyordum. Ben araba tutkusunu hep yaadm. Kkken ara
sra alaya gittiimde babam uutayken alayn otomobillerini alr, aabeylerle beraber
pistin zerinde kullanrdm. Otomobil kullanmay da, uak kullanmay da biliyordum.
Bazen yakalanrdk babama. Babam beni grnce arabay veren asker aabeye ceza
verirdi.
Cezay da askere veriyor!
Tabii, ona ceza veriyor ama benimle de konumuyordu. Benim acayip bir otomobil
sevdam vard, ama aldramadm babama Hep bir kusur buluyor arabalarda, almyor, ok
bozuluyorum. te o yzden Amerikaya gittiimde ilk iim araba almak oldu, ama bu
arada duydum ki babam da araba alm!
Siz gidince hemen!..
Evet llet oldum, ben gideyim diye beklemi. Peugeot bir araba alm, ok uzun
zaman kulland. Kk bir araba, benimki kocaman! Ben de kendi arabamn resimlerini
ekip gnderdim. Bak, benim de arabam var dedim. Sonra ben Trkiyeye dndmde
arabam da getirdim. Byk amcam Karakyde Deniz Yollarnn olduu blmde telsiz
efiydi. Bir gn babam ona gitmi, beni de ardlar. En st katta bir ofis. Kapnn nnde
arabalar dikine park ediyor. Babamn Peugeotsunu grdm, yanna park ettim, ama benim
arabam onunkinin tam iki misli. Yukardan balkondan Arabam grmek ister misin?
dedim, amcam da yanmda. Amcam bakt arabaya, Aabey, senin arabayAlaeddinin
arabasnn bagajna koyalm m? dedi. Babam ard kald tabii, ben de zaferimi ilan
etmi oldum.
Yllarn intikamn almsnz. Tekrar Amerikaya dnsek renciliin yan sra
alyor muydunuz?
 Hafta sonlar hep altm. niversitenin belirli yerlerinde duvar panolar olurdu.
Oralara eleman arayanlarn ilanlar aslrd. Cam silecek, im biecek birileri aranrd.
Byle bir gnlk, hafta sonu iki gnlk iler kard. Ben ounlukla yal, kocalar lm
hanmlarn evlerinde im bimek, cam silmek, bahe dzeltmek gibi iler yaptm. Saati 1
dolar filand. Her cumartesi-pazar altm, arabay da o paralarla aldm. Gnde 10 saat
kadar alp iki gnde 20 dolar kadar kazanyordum. Ayda 80 dolar yapyordu. Bursum
da 150 dolar kadard.
Gnlk hayat nasl geiyordu?
Oradayken arkadalarm bana dergiler gnderiyordu. Edebiyatmz izleyebiliyordum.
Amerikan edebiyatn izliyordum, oradaki kitaplar okuyordum. Ben abuk adapte olan bir
insanm. Oraya da abuk adapte olmutum. Amerikal arkadalarm vard. Amerikan
alma dzenini, elencesini renmitim. Arabama binip Niagaraya, Chicagoya
gidiyordum. Detroit ve Chicagoda beyaz peynir, sucuk, pastrma satan dkkanlar buldum.
Hepsinin sahibi Trkiyeden (ou Elazdan) gitme Ermenilerdi. ok dostluk ettik,
sohbetler ettik. ok uzak mesafeydi ama ona gidip her hafta beyaz peynirimi, sucuumu,
pastrmam alyordum.
Yoksa buradan m gidiyordu onlar!
Hayr, orada yapyorlard. Onlar buradan giden Ermeniler olduundan sucuk,
pastrma, Trk rn dier eyleri de pek gzel yaparlard. Ahbaplk kurmutuk. Onlarn
eskide kalm bilgilerini gncelliyordum. Kahvelerine gider otururdum. Trkler ve
Ermeniler bir aradaydlar. Oralardan alveri ederdim. Tehcir kelimesi bir kez bile
kullanlmad. Hl yurtdnda pek ok Ermeni arkadam var. Siyaset konuuruz, Fener-
Beikta konuuruz, tehcir laf edildiini hi hatrlamyorum. Tpk Kbrsl Rum
arkadalarmla sava konumadmz gibi.

smet nn: Alaeddin dnsn!

Kariyenizde bir yere gelmitiniz. Amerikada tekrar renci oldunuz.
Ama orada da ok altm Reklamclarla altm, reklam irketlerine
storyboard dedikleri reklam panolarn hazrlyordum. Radyo kanallarna gidip
programlarnn ak planlarn hazrlyordum. lanlar takip ediyordum. Ben derslerin
dndaki saatlerde gider, para ba i yapardm. Hem mesleimi gelitiriyordum hem de
para kazanyordum. Hatta Trkiyeye dneceim zaman reklam ajansndakiler bana
kalmam teklif ettiler: Metin yazar olabilirsin, planlama yapabilirsin dediler.
Kalmay dnmediniz mi hi?
Dnmez olur muyum? Ama Trkiyeye dnmem lazm. Birincisi bursluydum,
mecburi hizmetim var. kincisi de bana smet Paa acele seni aryor diye haber geldi.
Neden?
kinci Be Yllk Plann hazrlklarna balanacakm. Oysa ben de vapur bileti
almtm. Dnte New Yorka ineceim, bir gece Taltta kalacam, New Yorktan
arabam da vapura koyup Fransaya geeceim. Oradan arabayla Avrupay dolaa dolaa
stanbula gideceim. Planm buydu, ama smet Paa aryor diye haber gelince bileti
geri verdim. Arabay vapura ykledim, uak bileti alp geldim, ama ie gittiimde bana,
Kim ard seni? dediler, smet Paa istiyor dediniz ya! dedim, Yahu, bu o zamand,
geti! dediler.
Dnnz apar topar oldu yani Toplam ne kadar kalm oldunuz Amerikada?
ki yl ay kadar

Gnlsz dnn hsran

Trkiyeye acil arldnz. Sizi ne bekliyordu Trkiyede?
Ben giderken Planlama Tekilat ok etkin bir kurulu haline gelmiti bile. Byk
mitler, beklentiler vard, fakat dnmde koalisyon hkmeti balamt. smet Paa
Babakand ama ondan sonra gelen Ekrem Alicann kurduu bir Yeni Trkiye Partisi
vard. Alican da Babakan Yardmcsyd. Bir de Millet Partisi vard. Sorun, partiler aras
ekimelerin planlama fikrini tavsatmaya balatmasyd. O yllarda Planlamada st
dzeyde olan Ayhan ilingirolu, Atilla Karaosmanolu, Nejat Erder istifa etmilerdi.
Onlarn yerine baka insanlar geldi ve dier kurulularda olduu gibi burada da Adalet
Partisi hkimiyeti yava yava ortaya kt. Mehur Plan m, pilav m? tartmalar o
yllarda ortaya kt ve sonuta planlama gzden dt. Kskanld da biraz Hem daha
fazla maan verildii bir blmd hem de aratrma bteleri daha bykt. Ben
dndm zaman Planlama Tekilatnn o eski cazibesi kalmamt.
Ekip arkadalarnz yerlerinde miydi?
Bir ksm ayrlmt. Atilla Karaosmanolu Dnya Bankasna, Nejat Erder New
Yorka gitti, Atilla Snmez Afrikada almaya balad. Evren Ergun ve baka arkadalar
da daire bakanlklarna geldiler. Mahmut radyoya geri dnd. Talt zaten artk
Amerikadayd. Niyazi Biciolu, Emil Aabeyden sonra benim yerime ube mdr
olarak geldi. Bana da tercme brosunda i dt. Alev Alatl da oradayd.
Neler yaptnz? Size gre bir i deil gibi
Hibir ey yapmadm. Planlamada alamadm iin ayrlmak istedim. Akama
kadar oturup bir yaz tercme ediyordum, yani bir ey yaptm yoktu. Nusret Fiek o
sralarda Salk Bakanl Mstearyd. Nfus Planlamas Kanunu da kmak zereydi.
Fiek de Nfus Planlamas Mdrln rgtlemek istiyordu. Doum kontrol, aile
planlamas, Planlama Tekilatnn ngrd konulardan biriydi. Onu uygulamak
istiyorlard. Nusret Bey benim onlarla almam ve halkla ilikilerini yapmam istedi.
Nfus planlamas kavram herhalde ilk kez gndeme geliyordu.
O dnemde ilk defa geliyordu. Bunun doktorlar asndan ismi doum kontrol.
Trkiyede nfusun yzde 3 gibi yksek bir hzla artt dnlyordu. O dnemde
Amerikada Population Council diye bir konsey var. ngilterede Planned Parenthood
Federation (Planl Nfus Federasyonu) isimli bir rgt var. Uluslararas Salk rgt
WHOnun bu konuda Hindistan, Pakistan gibi nfusu hzla artan lkelerde almalar var.
Bu almalar kapsamnda Trkiyeden yaplan bavurular kabul edilmi. Doum kontrol
konusunda eitimler verilmesini salayacak bir rgt kurulacak. Devlet Planlama Tekilat
bnyesinde, ama Salk Bakanlnn iinde olacak. Nusret Fiek byle bir rgt kurmak
iin ilk olarak beni istedi Planlama Tekilatndan. Devlet Planlama Tekilat Mstear
Ziya Mezzinolu da, Alaeddin bana ok lazm, vermem dedi. Kapristi bence, orada bir
ey yapmyordum ki! Tercme brosunda akam be oldu mu iten kyorum.
Arkadalarmla oturuyorum, Ne olacak bu memleketin hali? tartmalarna giriyorum.
Amerikadan dndme de ok piman olmutum. Bu, hayatmn en kt dnemiydi.
Ne kadar srd byle?
Herhalde alt-yedi ay Bu arada Nusret Beyle Ziya Bey anlat. Ben Nfus
Planlamasndaki yeni iime baladm.

Trkiye nfus planlamasyla tanyor

Yeni bir oluumun iine girdiniz. Neler yapyordunuz?
Nfus Planlamasna Amerikadan Russell Davis isimli bir uzman gelmi.
Kendisinden ok ey rendiim bir isimdir. Biz rgtlemeyi onunla yaptk. nce bir
rgt emas hazrladk. Planlamada olduu gibi bir yol izlenmiti. Genel mdre bal
alan bir Tantma ve Halk Eitimi ubesi oluturduk. Bir de Aratrma, statistik ve
Demografi ubesi kurduk. Bana Mlkiyeden snf arkadam Serim Yurtreni getirdik.
Serim, demografik almalara balad, biz de eitim konusunda ne yaplabilecei
zerinde durduk. Salk Bakanl, Milli Eitim Bakanl personelinden, yerel
ynetimlerden nasl yardm alabileceimizi dnyorduk. O sralarda sosyalizasyon
diye, Douda salk programlarnn gelitirilmesiyle ilgili bir proje vard. O projenin
iine nfus planlamasn kattk. Haritay nmze koyup ileride hangi blgelerde
allacan planlyorduk. Salk ocaklarndaki insanlar, Nfus Planlamas l Bakan,
le Bakan filan gibi grevlerle bu ie dahil olacaklard. Bu birimler iin ayr merkezler
olacak, kadnlar istedikleri zaman gelip rahatlkla danabileceklerdi. Salk uzmanlaryla,
hemirelerle ve nisaiye mtehassslaryla bulumalarn salayacak bir rgtlenme
almas iine girdik. Buna mthi tepkiler oldu.
Sizin oradaki tam greviniz neydi?
Tantma ve Halk Eitimiyle ilgili Genel Mdr Yardmcsydm.
Tepkiler dediniz, nasld?
ki trl tepkiyle kar karya kaldk. Biri saclardan gelen Rusya yukardan
gelsin, bizi yutsun diye nfusumuzu azaltmak istiyorlar tepkisiydi. Solcularn tepkisiyse
bunun bir Amerikan oyunu olduu eklindeydi. Amerikan malzemelerinin satlmas iin
bir pazar yaratldm iddia ediyorlard. te bu durumda Mecliste bir taraftan kanunun
kmas iin Nusret Fiekle ben lobicilik yapyoruz, milletvekilleriyle gryoruz, bir
taraftan da rgt kurmaya alyoruz. Amerikal Russell Davis de aknlk iindeydi.
Yer buluyoruz, apartman daireleri kiralyoruz, krtasiye malzemeleri alyoruz, personel
tutuyoruz Byle bir alma dnemi iine girdim, mthi mutluydum. Yeniden
gazeteleri dolamaya baladm. Uzun almalarn sonucu kanun kt ve biz uygulamaya
baladk, ama bu kez de baz kadn doumcular bize kar kt. Doktorlar krtajdan para
kazanyorlard. Doum kontrol bu duruma uygun deildi. Bunun zerine bir kanun kt,
her kadnn takt spiral bana doktora 2,5 lira kadar bir deme yapld.
Gazeteler nasl yer verdi gelimelere?
Sac gazeteler dnda olumlu haberler kt. Sac gazeteler bunun dine kar
olduunu yazd. Biz de Kahiredeki El Ezher niversitesinden, Doum kontrol
Mslmanla kar deildir diye fetva aldk. Trkiyede birtakm eyleri yapmak kolay
deil, dardan kolay grnse bile sorunlar yaanyor!
Bu grmeleri kim yapyordu?
ounu ben yapyordum, Nusret Bey de yapyordu, kimi zaman Russell da
almalarmz esnasnda bir Nfus Planlamas Genel Mdrl kuruldu. Genel
mdrn konuyla ilgili bir kadn doum uzman olmas istendi. Kemal Demir o srada
Salk Bakan, Boludan milletvekili. Bolulu bir doktor arkadan getirdi. Bu kii sekiz
sene Amerikada doktorluk yapm, kars ve ocuklar ok iyi ngilizce konuuyorlar,
ama o ngilizce bile renememi. Geldi ve btn derdi de ben oldum. Onun yerine ben
genel mdr olacam zannediyor. Halbuki olamam, kanun Genel mdr kadn doum
doktoru olacak, diyor. Bu kesin olarak belirtilmi.
Uzun zaman altnz m birlikte?
Yok, ben ayrldm ama o devam etti.

Halkla ilikilerin ilk byk projesi

Doum kontrol hassas konu. Zor bir alan deil miydi?
Tabii Biz bunu Serimle beraber yaparken bir taraftan kendi uzmanlarmzla
Trkiyeyi dolayoruz. Nfus planlamas yllar, meslek yaammn ok keyif aldm bir
dnemidir. Serim ve dier arkadalarla Trkiyeyi bucaklara kadar dolaarak konuyu
anlattk. Kuzey, Orta ve Dou Anadoluyu adm adm gezdik. Nfus art oralarda yzde
3n stnde. Kahvelerde konferanslar verdik. Orada grdk ki kadnlar ta, ivi, tavuk
ty kullanarak gebelikten kurtulmaya alrken mikrop kapp lyorlar, ama kocalar da
ocuk istiyor; nk erkek ocuk bedava igc, kz ocuk da evlendiinde balk paras
demek. Bakyoruz, on be ocuklu, sekiz ocuklu aileler Kadnlar, Bktk,
bakamyoruz deyip alyordu. Bu iki sene boyunca bir taraftan sahada altk, bir
taraftan da bizim genel mdrle uratk. Ondan sonra Nusret Beye, Askere gidiyorum
deyip ayrldm.
Bu sreci dnrseniz Amerikada rendikleriniz sizi ne kadar etkilemiti?
Negatif etkiledi, nk Amerikada her eyin nasl yaplacan rendim, ama
burada hibirini uygulayamyordum ki! Bir yandan genel mdrle, siyasi partilerin
politikalaryla urayorum Byle bir ey renmedim ki ben Amerikada. Yaplacak
eyler vardr; sylersin, yaplr; dmeye basarsn, planlar yrr. Burada bir sr engel
Ura dur!
Bu proje iin halkla ilikilerin uyguland ilk byk proje diyebilir miyiz?
 Evet, tabii ki yl iinde 250 bin kadn bizim almalarmz sonunda doum
kontrol yntemlerini uygulamaya balad. Bu az bir rakam deil.
Byk bir baar!
Ne yazk ki sonra ilerlemedi. Nusret Bey Salk Bakanlndan ayrld, bakanla
Adalet Partili bakan geldi, 70 yanda biri Adalet Partisi zaten bu projeyi
desteklemiyordu, braktmz yerde kald. Yaklak on sene sonra Vehbi Ko, Aile
Planlamas Vakfn kurduktan sonra yeniden almalar yapld.
Siz istifa edip hemen mi askere gittiniz? Bir bezginlikle gitmi gibi anlatyorsunuz,
yani artk yorulmutum der gibi bir haliniz var.
Yapacak bir eyim yoktu! Nfus Planlamasndaki keyifli dnem benim iin sona
ererken en byk kazancm, gen yata lkemin her yann tanmak oldu. Benim
ideallerim, hayallerim var, gencecik adamm, ama olmuyor kardeim, bir sr engel!
Yam da 24, En iyisi askere gideyim dedim. O zaman iki yld askerlik. Gndemde bir
buuk yla indirilmesi vard, ben de bekledim ama olmad bir trl. Gittim, askerliimi
yaptm, terhis oldum, bir buuk yla indi!
Amerikada rendiklerinizi uygulayamadnz sylediniz. Nfus planlamasnda
alrken ve sonrasnda neden halkla ilikiler okudum diye pimanlk duydunuz mu?
Hayr Her eyin bir zorluu olduunu dnyordum.
ok nemli bir yerde duruyor sizin hayatnzda. Hep youn almsnz. Sizin
hayatnzda her zaman asl yeri i mi kaplad?
benim btn hayatm dolduran eydi. imde baarl olduumu da
zannediyordum. Baarnn bir ls de kavga etmekti. Hep kavgalarla geti i hayatm.
Onu yenip, buna yenilmeden ne yapabilirsin ki Bunlar yaparken amacm terfi etmek,
daha ok para kazanmak deildi. Aldmz i baarl olsun diye urardm. Babam 50li
yalarda, erken emekli oldu. Onun da Hava Kuvvetleri Komutan olma beklentileri vard.
O da olmaynca rnek var nmde, yle ok alyor, darack jet uann iinde gece-
gndz uuyor, hizmet ediyor senelerce ailesinden uzak Bunlar bir ey iin yapyor.
Sonunda emekli oluyor! Ben dzelmiyor travmasn 20 yalarmda yaadm. Yani hayata
ktmser baladm. Sonra askere gittim, ok ho bir askerlik hayat yaadm.
Aileniz, yani anne-babanz neler yapyordu o dnemde?
1964te askere gittim. Babam emekli olmu, stanbula tanmlard. Kz kardeim
de 1966da evlenmiti, stanbulda oturuyordu. 1968de de yeenim Burak dodu. Bizim
aramz ok iyidir. Olan dayya benzer derler ya, o da bana ok benzer. ok cana
yakndr. Burak tp okudu ve ortopedist oldu. Arada buluuruz; sinemaya gideriz, yemek
yeriz ok keyif alrm onunla vakit geirmekten.
Kardeiniz kimle evlendi?
Kz kardeim ok erken evlendi. Aslnda ben onun byle erken yata evlenmesine
taraftar deildim, nk onun daha okumasn ok istiyordum, ama damat adayyla ok
ktlar birbirlerine. Kz kardeim Ankara Koleji son snftayd o srada. Damat Sedat
Boynuk Hukukta renci. kisi iin de daha erken! Hukukta renci daha ama bir
yandan da damat aday iyi biri. Babas Celal Boynuk da Eskiehirde nl bir avukatt. Bir
ara milletvekillii de yapt. Ne yazk ki Sedat ve kardei Sinan ok gen yatayken, daha
kardeimle evlenmeden nce anne ve babalarn trafik kazas sonucu kaybetmiler.
Anne-babanz destekliyor mu evlilii?
Babam kardeimin evlenmesini hi istemiyor, annem ise isteyen taraf. Damadn hali
vakti iyi. Bu durumda ailede babam ikna edecek tek kii benim. Annemi dinlemiyor, ok
kat; nk hi istemiyor ama ben iimden gelmedii halde, srf kz kardeim istiyor diye
ikna ettim babam. Bu benim iin ok nemlidir. Kz kardeimle birbirimizi hep sevdik.
Sedat mezun olduktan sonra evlendiler, Nurta ise Ankara kolejini bitirip stanbul
Edebiyat Fakltesindeki renciliini yarda brakt.

Askerlik zaman geldi

Nerede yaptnz askerlii?
Ben Mamakta baladm, muhabereci olarak. Kaytlarda Amerikadaki eitimim
komnikasyon diye geiyordu. Bunu muhabere olarak evirmiler ve beni muhabereye
vermiler. Halbuki muhabere telsiz ileri filandr, yani iletiim deil aslnda. Mamaka
gittiim zaman iki grup arkada vard gelen. Ben Michigandan gelmiim, biri Sorbonne
niversitesinden, biri svireden, teki Oxfordda okumu. Rza Trmen gibi
diplomatlar var Biz byle sudan km balk gibi olduk. Mamakta talim yaptmz,
okuduumuz, geceleri yattmz yatakhane yirmi be kii iin yaplm bir yer, biz orada
iki yz elli kiiydik! Mesela tane lavabo var, elimizde di frasyla kuyrukta
bekliyoruz. Her eye ramen Mamakta ok ho alt ay geirdik. Bu sre bittikten sonra
astemen olduk. Baya dersler filan gryor, snavlara giriyorduk. Baarsz olursan
avu oluyorsun, nemliydi dersler yani. Bir arkadamz var Sorbonne mezunu, imdi
Ege niversitesinde dekan, Ahmet Abdik. Mthi Franszcas vard. ki yz elli kiiye
kaputlar potinler datlyordu. Biz kaputlar yere deiyor diye ine-iplikle boyunu
ksaltyoruz ama bizim Abdikin boyu 1,60 olmasna ramen hibir ey yaptrmyor, yle
uzun kaputla geziyor, paalar yerleri spryor. Bizim bln maskotu olmutu Profesr
Abdik. Bir yanyla Uur Mumcunun Sakncal Piyade kitabndaki karakteri andrr. Orada
da Sakncal Piyade, askere gelir ama anlamaz nerede olduunu, Ahmet Abdik de yle
biri, akn bir hali vard. Alt ay sonra mezun olduk, herkesin tayini kt, farkl yerlere
daldk. ok keyif almtk Mamakta.
Askere gittiinizde evli miydiniz?
Evliydim. ou da evliydi bizim arkadalarn, kimisinin ocuu bile vard, ama bu
grubun dnda bir de baka grup var. Yeni niversite mezunu, 20-21 yanda ocuklar.
Sabah altda kalkp yataklarmz topluyoruz. stlerindeki pikeleri yle geriyoruz ki
komutanlar gelip para atyorlar pikenin stne, kural parann pikenin stnde zplamas.
Pike o kadar gergin olacak, l bu. Biz btn bunlara sanki kk ocukmu gibi sfrdan
raz olduk.
Siz zaten asker bir aileden geliyorsunuz.
Denizcilerin ve havaclarn askerlii karaclardan biraz daha iyidir. Gittikleri ehirler
azdr. Karaclar her yere gider. Biz karaclarn artlarndaydk. ocukluumda mesela bu
yaananlar hi grmemitim.
Hem radyoda alyordunuz hem de gazetede Askerken sizi tanyanlar kt m?
Vard tabii Askerdeyken de etkinlikler dzenledik zaten. Yedek subay okullarnda
edebiyat gn, moral gn gibi baz gnler dzenlenirdi. Bunlarn organizasyonunu ben
yapardm. Birok organizasyon, toplant yaptk, herkesi davet ettik. Bana Spiker adn
takmlard. Bu arada Hncal Ulu da bizim dnemdendi. Astemen olarak o da Mamakta
kalm. Hncal benim astemenimdi. Bizim snftan be kii vard Mlkiyeden. Okuldan
hepimiz Hncaln abisiyiz, ama Hncal askerde bizim komutanmz. Hncal da bize
muzurluk olsun diye olmayacak eziyeti yaptryordu. Hncal, bu iin sivillii de var, yarn
terhis olacaz diyoruz, o glyor. Alt ay burnumuzdan getirdi Hncal.
ntikam aldnz m sonra?
Alamadk, yani denk gelmedi bir trl.
Peki Mamaktan sonra?
Mamak bitti, herkesin tayinleri yapld. Beni de Milli Savunma Bakanl Basn ve
Halkla Mnasebetler Daire Bakanl emrine verdiler. Dolaysyla yine Ankaradaym
ama bu kez Bakanlklara geldim. Grevimiz halkla mnasebetler deniyor, ama bir ey
yaptmz yok. Gazetelerde askerlikle ilgili haber varsa kuprleri kesiyoruz. Akama
kadar oturuyoruz. Ben bir laf karttm: Alaeddin Temen iyi kahve fal bakyor diye,
sonra bu iyice yayld. Srekli albaylar filan koluma girip beni kantine gtrrd. Ben de
gnde be tane filan kahve ierdim. Yldz grnyor, paa olacaksnz der,
uydururdum. Onlar da aresiz dinleyip kahvemi smarlyorlard.

Askerin Cemal Paa korkusu

Askerlik derken, insan sert bir kahraman, sk disiplin getiriyor aklna ama siz
elenmisiniz. Hi korktuunuz kimse yok muydu?
Ben askerlik yaparken Genelkurmay Bakan Cemal Turald. ok sert bir komutan.
Mthi korkuyoruz tabii. Sivil nitelikleri, yani msamahas filan yok. Askerlikte srekli
nbet tutmak vardr. Milli Savunma Bakanlnda nbet tutardk. Bir temen, bir yzba,
biz sabaha kadar orada silahmzla nbet tutuyoruz. Benim nbeti olduum bir gecenin
sabahnda nbeti devrediyoruz yeni gelenlere. Bir arkadamz tabancasn kemerinden
kard, teki arkadaa verdi. O da akalayor, tabancay kartm. Sabah saat alt filan
Tetii ekti, bo zannediyor! Dannn diye iinden mermi kt, beni syrd geti, kar
duvara sapland. ocuk bembeyaz oldu. Aman kimseye sylemeyelim derken, hemen
arld bu ocuk. Meer Cemal Paa st kattaym! Cemal Paann bir huyu vard,
diyelim koridorda o yrrken siz kardan geliyorsanz ya hemen bir yere saklanacaksnz,
ya da selam vereceksiniz. Aksi takdirde Srtn dn der, elinde tebeir, bir yer ad yazar
srtna, ertesi gn oraya tayininiz kard.
ocuk da gidici yani!
yle uzun uzun katlara, evraklara lzum yoktu. Sen git Personele derdi, o
kadar Bu ocuk da gitti dedik ama beklediimiz gibi olmad. Tabanca yere dt
filan demiler, kurtulmu. Askerdeyken bama ok da gzel bir olay geldi. Siyasal
Bilgilerden Genelkurmay Bakanlna Bizim yeni okulumuz ald. Alaeddinin
haftada bir gn bizde ders vermesine izin verin diye bir yaz yazlyor. O gne kadar
kimseye byle izin vermemi Cemal Tural. yi tarafna rastlyor, kabul ediyor. Yedek
subayken sal gnleri mstear yardmcsnn emir subay olduum iin onun makam
arabasyla Cebeciye gidip ders vermeye baladm. Askerliimin bir ho taraf da bu oldu.

Askerlikte bile halkla ilikiler: Okulda ilk ders

Ne okuluydu bu?
Profesr Dr. Nermin Abadan-Unat, Profesr Dr. Cemal Mholu, Feyyaz Glckl
gibi Siyasal Bilgiler Fakltesi hocalar Gazetecilik Yksekokulu kurmulard. Bugnk
adyla letiim Fakltesi. Ders programlarn hazrlamlard. Derslerden biri de halkla
ilikiler. Birtakm niversitelerden hem hoca istemiler hem de ders programlarnn
ierikleri, sreleri filan konusunda bilgi almlar. Bu niversitelerin arasnda Michigan
Devlet niversitesi, yani benim Amerikada master yaptm niversite de varm.
Bunlara dannca niversitedekiler, Alaeddin Asna diye bir mezunumuz var. Onunla
temas kurun, demiler. Onun zerine Nermin Hanm beni buldu ve resm izin istedi. Milli
Savunma Bakanlna mracaat etmiler. Milli Savunma Bakanlndan ve Genelkurmay
Bakanndan alnan zel izinle haftada bir gn niformamla dersler vermeye gittim.
Zor bir i deil mi ders vermek? Hi byle bir deneyiminiz yoktu.
Tersine, ok kolayd, nk okul da, program da yeniydi. Ben nc ve drdnc
snf rencilerine ders veriyordum. rencilerin yars Gazeteciler Cemiyetinden
geliyordu. Okulla yaplan anlamaya gre Gazeteciler Cemiyeti de kendi ilerinden belirli
bir kontenjanla renci gnderiyordu. Zaten bazs eski arkadalarm, daha dorusu
aabeylerim Gazetecilik yaparken onlarla beraber almtm: Erdoan Tokatl, emsi
Kuseyri, Orhan Tokatl, Esin Talu, Teoman Civelek Bir de niversitede okuyan ve
nc snfa geen renciler vard. Onlarn arasnda da Erturul zkk, Atilla Girgin,
Korkmaz Alemdar, Turan Erdemgil var. Dolaysyla kk bir snf yar yarya bu
gruplarla dolmutu. Bir niversitede ciddi bilimsel almaya giriyormuuz gibi olmad.
Bazen kantine iner, dersi orada yapardk. Bazen havalar ok gzel olur, baheye kardk.
Bazs benim aabeyim, bazs da 20 yanda. Dolaysyla zorlanmadm, birlikte yaptk o
dersleri. Komik olaylar da oluyordu. Snf kapsnda o aabeylerle karlatmda onlara
yol verirdim, onlar, Olur mu, siz nden buyurun, derlerdi.
Neler anlatyordunuz derslerde?
Halkla ilikiler anlatyordum. Genelde Amerikada rendiklerimi anlatyordum. Bu
konuda da kolay bir yol bulmutum. Benden evvel James Orrick diye bir Amerikal
gelmi, yirmi-otuz sayfalk bir iletiim notu hazrlam. rencilerde incecik bir teksir
vard. Bir de ben anlatrken notlar tutuyorlard. Ben Amerikadaki uygulamay, Trkiyede
neler yaptmz anlatyordum. Dersi beraber yrtrdk, temelleri rencilerle beraber
attk diyebilirim. Bu ders verme olay 1970e kadar srd.
Sevdiniz mi okulu, ders vermeyi?
 Kolay tarafndan baladm iin sevdim. Neredeyse herkes yatm ya da
aabeylerim. Daha yukardan balasaydm belki daha ok ciddiye alacaktm ve ii
sevmeyecektim, ama biz oyun oynar gibi ders yaptk. Dolaysyla bu balang benim iin
iyi oldu. Demek ki hocalk byle bir ey, yani ille de afra tafra yapmak zorunda deilsin,
insanlara sfr not vermek zorunda deilsin, barp armak zorunda deilsin diye
dndm. Gen olmam olumsuz bir durum yaratmad, tersine iyi oldu. Kahve sohbeti
yapar gibi ders yapyorduk. Grdm ki beni dinliyorlar ve not alyorlar. Sonra snavlar
yaplyor, snavlarda iyi notlar alyorlar. Bu arada askerlik devam etti. Bir de MASe
danmanlk yaptm.
Siz askerlikte de yine ayn anda birok i yapmsnz! MAS nasl oldu?
Biraz yle oldu galiba. MAS, Ordu Yardmlama Kurumunun kurduu bir irket.
Ordu Yardmlama Kurumu otomotiv endstrisine girmek istiyordu. O sralarda Volvo
otomobillerinin Trkiyede yaplmas projeleri var. Sonra o projede Volvonun yerini
Renault ald ve Oyak-Renault adn ald. Benim planlamadan birtakm arkadalarm
Akamlar gel, bize yardm et diye armlard. Akamlar Milli Savunma
Bakanlndaki grevim bitiyordu, sonra oraya gidiyordum. Onlara bir halkla ilikiler
plan hazrlyordum.
Nasl bir plan hazrladnz?
Mesela zmir Fuarna katlmaktan, orada bir pavyon amaktan tutun da Volvo iin
Trkiyede kurulacak bir basnla ilikiler grubunun Volvo otomobilleri ya da Volvo
markasnn tantlmasnda almasna kadar her ey vard. Daha ne retim var, ne de
fabrika stelik Volvo Trkiyede ok bilinen bir otomobil markas deildi. Ben
almalar kat zerinde hazrlyordum. Akamlar beten sonra oraya gidiyordum.
Trkiyede retimine gemeden nce bu otomobile yaknl salamak iin bir miktar
Volvo otomobil ithal etmeyi nerdim. Mademki bu bir Oyak kuruluu, ncelii subaylara
verelim gr vard. Talep listeleri hazrland. nsanlar sraya girip numaralarn ve
isimlerini yazdryorlard. O sralar 20 Austos filan zmir Fuar o tarihlerde alyordu.
Fuarda bir pavyon yapld, Volvodan otomobiller getirildi, hatta o pavyona Yldz-Mfik
Kenter de davet edildi. Halk onlar tanyor, ilgi eker dncesiyle byle bir tantm
yapld, brorler datld.
Ne kadar srd bu alma?
20 Eylle kadar fuarda srd. Sonra tekrar Ankaraya dnld. Benim almalarm
da kat zerinde bitti. ok nn grmediim bir proje diye bakyordum olaya. Ekimde
de zaten terhis oldum. Dolaysyla bir balang almas yaptm diyebilirim. Volvoyla
anlaamadlar ve o proje kald ama Oyak sonraki yllarda Renaultla bir anlama yapt.
Renault Trkiyede rabet gren bir model olarak kt ve geliti. Trkiye iin otomobil o
yllarda ok yeni bir kavramd. Hatrlarsnz, 27 Maysta Devrim diye bir otomobil
yaplmt. Cemal Grsel, Devrimin iine bindi, sonra otomobil yrmedi! Meer benzin
koymay unutmular. Sonra Anadol ortaya kt. Otomotiv sektrnde Trkiye emekleme
dnemindeydi. imdi Trkiye ihracatnn byk miktarn otomotiv sektr karlyor.
ok byk yol alnd.
DRDNC BLM
Zor Karar: zel Sektre Gei
Askerlik bittiinde ne yaptnz? Planlamada m almaya baladnz?
Kadrom Planlama Tekilatndayd zaten. Oraya dndm ama hibir i yapmyordum.
Artk teklifleri deerlendirmenin zaman geldi diye dnmeye baladm. Birka tane
teklif vard zaten. Biri Basn Yayn Genel Mdrlndendi. O zamanki mdr beni
basn ataesi olarak bir yerlere gndermek istiyordu. Londra Basn Ataelii ihtimalinden
sz etmiti ki ben de istiyordum, ama Karai de olabilirdi, Lefkoa da Oralarda da
boluk vard. Bir gn gidip mdrle grtm, o da Babakan Sleyman Demirelin bir
liste istediini syledi. Biyografileri de vermek gerektiinden, ben de o zamana kadar
yaptklarm anlattm. Notlar ald, sonra da Ka yandasnz diye sordu, 27-28 yamda
olduumu syledim. Bir hesapladktan sonra, Bu yaptnz ilere gre 71 yanda
kyorsunuz. Bu kadar i yapmsnz, yl biri, drt yl br deyince, bunlarn
ounu ayn anda yaptm anlattm. Epey gltk sonra.
Bir sr ii bir arada yapmanz onu da artm belli ki Dier alternatifler neydi?
Ko Holdingden bir teklif vard. te yandan eski Salk Bakan Suphi Baykam
benim gazetecilik yaptm dnemde yakn ilikim olan bir siyasetiydi. O da Hasta diye
bir irket kurmu, beni oraya aryordu. Suphi Aabey, Bedri Baykamn da babasdr.
Hasta, halk sektr anlamna geliyordu. Halka ak bir irket olacak, yani halk iin
iine girecek diye bir plan vard. Yedek subayken Ordu Yardmlamada almtm, Prof.
Ali Bozer ve zer Derbil de yeniden onlarla almam istiyorlardu. Nermin Hanm
niversitede ders vermemi istiyordu. Hangisini seeceimi bilmez bir halde kafam
karmt. stanbula gelip Ko Holdingde Rahmi Kola grtm. Suna Krala
konutuk. Ko Holding Personel Mdr Filiz Ofluolu bir akam beni Divan Oteline
yemee gtrd. Sonra da tiyatroya gittik. Ben stanbuldayken Kenter Tiyatrosu yeni
alyordu, koltuklar da isimlere gre satlm. O gn Vehbi Koun isminin yazl olduu
en n sradaki koltua ben oturdum! Ko Holdingdekiler beni ok iyi arladlar. Aklma
taklmad deil. Onlarla grmelerim sonucu dneceimi syleyip Ankaraya geri
dndm.
Ciddi kafa kartrc teklifler Kimseye dantnz m?
Dantm tabii Her gen gibi solcuyum ya! Bir solcu Kota nasl alabilir?
diye fena halde kafama takld. Baz aabeylerle gidip konutum. lhami Soysal, Mehmet
Kemal, Doan Avcolu filan, Deli misin? Solcu da olsa, sac da olsa herkes hayatnda
bir patronla alr. Biz gazetelerde alyoruz, bizim patronumuz yok mu? dediler. Bana,
Yeter ki dzgn iler yap diye nasihat verdiler. Yeniden stanbula gittim. Her
konumada da benim maam ykseltiyorlard. Zannediyorlar ki ben maatan dolay
endieliyim! niversitede kalmak da cazip geliyor ama en az paray onlar veriyor. Annem-
babam stanbula tanmlar, onlar da benim stanbulda yaamam istiyorlar. Son defa
gittim Ko Holdinge ve el sktk, 1969 yaz sonunda Kota balam oldum. Halkla
Mnasebetler Mdr olmutum.
Sonunda zor da olsa karar verdiniz!
Evet, bylece zel sektre getim. Bu arada her solcu bykl olur ya, o el skma
srasnda ben byklym! Meer Vehbi Bey by sevmezmi. Vehbi Ko, Rahmi Ko,
Genel Koordinatr Hulki Alisbah oturuyoruz. Bir tek Hulki Beyin by var ama onun
by da badem byk gibi. O grmede Vehbi Bey d grnmn halkla ilikilerde
nemini anlatt. Tra olmann nemini, byk olmamas gerektiini syledi. Ben bir anda
kendiliinden ellerimle byklarm kapattm.
O srada gzm Hulki Beye takld. Vehbi Bey bunu hi karmad, Evet, ama Hulki Bey
hem yal, hem byklar beyaz, hem de kk. Seninki gibi deil dedi ve mehur
kahkahasn att. O an Vehbi Koun zekasna, dikkatine baktm. Benim gzmn nerede
olduunu ve kafamdan geeni biliyordu.
zel sektre adm attnz, ama Kamuda almak nemliydi demitiniz. Tereddt
yaadnz m?
Yaadm tabii zel sektr cazip hale gelmeye balamt. cretler yksek,
insanlarn alma koullar daha iyi, ama bir solcunun gitmesi, ihanet etmi gibi oluyor.
Devleti brakyorsun, solculuu brakyorsun, brakmasan bile iinde bir yerde tutmak
zorundasn. Ankaradaki aabeyler de destek verince devam ettim. Kendimi Buras da
devlet gibi bir yer, binlerce insan alyor, bir sr irket var diye ikna etmeye altm.
lerinden bir sr siyasete atlan, milletvekili olmu insanlar var. Ko Grubuna nemli
bir grup olarak baklyor Trkiyede. teki zel holdinglere de keza Olay kendi
kendime cazip hale getirmeye altm.
Baka hangi zel irketler vard?
Ko, hi phesiz en nemlisi Yabanc irketlerle ortaklklar asndan da durum
yleydi. Sonra Sabanc geliyordu, onlarn daha ok tekstil irketleriyle ilikileri vard.
Sanayi alanna ok fazla girmemilerdi, tarma dnk bir irketti. Eczacba vard sonra,
onlar da ila alanna dnk bir irketti. zmirde Yaar Holding vard. Hepsi byk
irketler ama farkl alanlarda altklar iin Ko o yllarda n plandayd. ok uzun
zaman da oradaki liderliini korudu.
Arkadalarnz, aileniz sizi nasl etkiledi Kola alma konusunda?
evrem mthi vd ya da gpta etti. Kota almak ok nemli bir olayd. O
yllarda arkadalarm gen yata o kadar nemli bir greve gelmemi konuurdu. ok
nemli bir admm meer dardan bakldnda. Gerekten, imdi baknca Ko
irketlerinden birinin genel mdrnn ya da bir idarecisinin demeci, haberi gazetelerde
birinci sayfalarda oluyor. Diyelim ki gazeteci olsan birinci haber yapmayacan ey,
bakyorsun ki o toplulua ait olduu iin nemli bir yere sahip olabiliyordu.
Trkiyede ismi geen, gc olan bir yap
Evet, tabii ok nemli, Trkiyenin ekonomisine katk yapan gruplar Mesela bu
insanlar Ankaraya gidiyorlar, genellikle ok nemli kiiler. Kanunlarn hazrlanmasnda
bile etkin oluyorlar.
Transfer dedikodular ald ban gitti
Siz Mlkiyeye diplomat olmak iin girmek istemitiniz. Basn ataelii teklifinin
size daha cazip gelmi olabileceini dnmtm.
Zaten onun iin grtm, ama sonunda iin iinden Kbrs Basn Ataelii kt.
Londraya torpilliler gidiyormu. Benim gibi ocuu gnderirler mi Londraya?
Dolaysyla o ihtimal dt. yi ki onlarn da teklifini kabul etmemiim.
stanbula yolculuk nasld?
stanbula gelmem tabii zor oldu; yer bulmak, evi tamak, Ankaradan sonra
stanbulun maddi hayatna almak Rahmi Ko beni stanbul i leminin st
dzeyleriyle tantrmak iin Rotary toplantlarna, Lions toplantlarna gtrmeye
balamt. O zaman rendim ki Ankaradan, devletten adam transfer etmiler. Otomobil
vermiler, milyonlarca lira transfer paras vermiler diye byk bir dedikodu var.
Transfer paras var myd o dnemde?
Yok canm 5 bin liralk maam ve bir tek Anadol otomobil var. O da bana sadece
kullanmam iin verildi, yani sahibi deildim. stanbulda otomobil artt zaten. Maam
Ankaradakinden fazlayd tabii, ama ev kiram da on misli fazlayd. Dolaysyla
stanbulda hayatn byle ok kolay olmadn anladm hemen. stanbula geldiim iin
annemin babamn gnl olmutu. Hastaa gitmedim diye ne yazk ki Suphi Baykam
Aabey kst bana.
stanbula hzl bir giri yapmsnz Kolarla birlikte. Davetler, toplantlar
stanbula Ankaradan gelen biriydim. stanbulda byk holdinglerde st dzeyde
almak iin ya Galatasaray Lisesinden olacaksn, ya Robert Kolejden, ya da
Boaziinden Halbuki ben Anadolunun barndan bir adamdm. Allahtan Amerika
kurtaryordu durumu, yoksa Siyasal Bilgiler filan da kurtarmayacak. Alanm ekonomi olsa
neyse, idare eder. Oysa bu grev de kolay deil, ama stanbuldaki edebiyat ve basn
dnyasyla ilikilerim bana ok yardmc oldu. Koun o dnemde aralarnda Arelik,
Beko, zocam, Kav gibi dev isimlerin olduu 129 tane irketi vard. Ben Ko Holdinge
geldiim zaman hepsinin halkla ilikiler sorumlusu oldum. Hepsinin basnla ilikilerinden,
organizasyonlarndan sorumluydum. Holding binasnda Vehbi Koun en kk kz Suna
Kra ve onun sa kolu Filiz Ofluolu ile gen mhendislerin oturduu ikinci kattaki bir
odaya yerletim. imde tela, merak, sevin, korku ve gurur karm duygular

Ankaral gen, koca ehir stanbulda

Ko Holdingi dndmzde eski bir aile kuruluu. Oysa halkla ilikiler ok yeni,
hatta Trkiyede yoktu. Geleneksel bir ileyile karlarm, zorlanrm endieniz oldu
mu?
Zaten Rahmi Beyin anlattna gre Vehbi Kou halkla ilikiler nitesi amak
konusunda ikna etmek iin kardei Suna Hanmla birlikte be yl uramlar. En sonunda
kabul etmi, nk Vehbi Bey iin ok yeni bir eyken Rahmi Bey ve Suna Hanm iin
durum yle deil. Yurtdnda eitim grdklerinden gelimelerin farkndaydlar. Yabanc
irketlerle ortaklklar da var. O irketlere bakyorlar ki halkla ilikiler mdrleri, kadrolar
var. Vehbi Bey de bunu gryor ama lzum hissetmiyor. Bu 129 irket iinde Beko,
Arelik, Aygaz, Tofa, Otosan var. Hepsi de byk irketler!
Yeni birimi dier insanlar kabul etti mi? Zor oldu mu kabullenmeleri?
irkette alanlara da kendimi kabul ettirmeye altm bir sre yaadm. Onlar
da, 25 yanda bir olan gelmi Ankaradan diye balangta tepki gsterdiler. Sonra
baktlar ki, Vehbi Bey bu adam seviyor, Rahmi Bey de destekliyor, o diren krld ama
epey zamanm ald. Sonra kimiyle Beiktalym diye, kimiyle ite ayn mahallede
oturuyoruz diye, kimiyle de iir zerine dostluklar kurduk Uzun zaman ald, nk ben
tek kiiydim. Bir birim kuruldu diyorsam, yle be-on kiiyle almyordum. Bir
sekreterim vard, onu da Filiz Ofluoluyla paylardk, baka kimse yoktu. Sonra bir
yardmc aldm kendime, o kadar. Herkes bu grevin hakikaten ie yaradn grdkten
sonra anlad. Sabah sekize doru Fndkldaki odama girer, telefonlar almaya
balamadan gnlk gazeteleri okur, ilgin haber ve yazlar kesip dosyalardm.
Siz stanbula einizle mi gittiniz? Ayrlm mydnz?
stanbula geldiimde evliydim. Geldikten sonra ayrldm.
Birlikte mi geldiniz stanbula?
Evet, gene ben nce gelip ev tuttum. llerim deiti stanbula geldiim zaman.
Ankarada maam 1.500 lira m neydi Leventte bir ev gsterdiler, deniz gryor, 3 bin
lira kiras. Maam Allahtan 5 bin lirayd da 3 bin lirasn ev kirasna verebildim. Vermek
zorunda olduumu hissettim nsanlar evime davet ediyorum, iin mecburiyetleri var ve
bunlar maala da, parayla da alakal. Dolaysyla zel sektrde almak zengin ii, onu da
anladm. nsanlarn kapsadklar yer, onlarn yaptklar ie paralel nem tayor. O nem
de bteye bal byk lde.
Leventte mi oturdunuz?
Evet Boandktan sonra oradan tandm. Tek banaydm, Buras gzel ve denizi
gryor deyip Cihangirde ev tuttum. Taksime de yakn Cihangirde tuttuum evden
on be gnde filan katm. Sokakta, galiba konsomatrislerin oturduu bir evde bir kavga
kmt, Burada oturulmaz deyip, Topaacna tandm. Buradaki ev dostlarmn sk
sk urad, sofram paylatklar bir yerdi. Arkasndaki teras Ihlamur Kasrna bakard.
irket Fndkldayd zaten
Topaacndan hemen arabayla Fndklya iniyordum. Topaacnda da ok iyi
komularm vard. Kar binada smet Giritli Hoca, yanmdaki binada Emil Galip
Sandalc, iki- apartman yukarda ahap Kocatopu oturuyordu. Bu benim sayg
duyduum insanlarla beraber olmam iin bir imkand. Daire komum da nl sinema star
Sezer Sezindi. Kocas Ankaradan Devlet Tiyatrosundan tandm ner lsever.
Kolay adapte oldunuz mu stanbula?
Benim gzmde adaptasyon srecinde Ankarann stnl hi deimedi. Uzun
zaman da bu byle gitti. Ne zaman Ankaraya gitsem, dnte ayaklarm geri geri giderdi,
stanbula dnyorum diye.
 O kadar ok zlyordunuz!
Halbuki babam da Yahya Kemalin lafn unutma! Ankarann tek gzel taraf
stanbula dndr, derdi. Babam stanbulu ok severdi, emekli olur olmaz da
stanbula geldi. Sonra aradan yllar geti, ben yava yava Ankaradaki arkadalarm
kaybettim, bazlar zel sektrde i bulup stanbula tanmaya balad. Benim iin artk
Kzlayda piyasa yapmann, dolamann, bir kahveye oturmann zellii bitti. imdi
Ankarada grev verseler gitmem herhalde
Siz Ankarada ders vermeye balamtnz bir yandan. Kola anlanca onu da
braktnz deil mi?
Nermin Abadan-Unat ok kzd stanbulda almaya balamama. Ona arada
Ankaraya gelip ders vermeye sz verdim. Ortalama on be gnde bir uakla Ankaraya
gidip ders veriyordum.
Devam ettiniz Kotayken de Ayn anda yine birka i mi yaptnz?
Yaklak bir-bir buuk yl byle geti. Sonra Artk buraya birini bulalm, dedim.
Benden sonra Cemal Mholu Hoca balad. O srada stanbul niversitesinde Doan
Heperin de renci olduu, Abdi pekinin ders verdii Gazetecilik Enstits vard, ben
de orada ders vermeye baladm. ktisadi Ticari limler Akademisi kurulmutu, bir taraftan
orada, dier taraftan enstitde ders verdim. Bu ders verme olay kendiliinden geliti.
Kota altmda da yine birka apkal bir yaam tarzm oldu.

Byk ilere imza atan gen adam

Kotaki ilk almanz neydi? O dnemde yaplan halkla ilikiler almalarn nasl
rneklendirebiliriz?
Gazetecilerle Vehbi Bey ve Rahmi Bey arasnda iliki kurmaya altm, yemekli
davetler dzenledim, nk iki tarafn birbirine ok uzak olduunu grdm. ki taraf da
birbirini sevmezdi. Gazeteciler Vehbi Koa Smryor filan der, kzarlard. Vehbi
Kola Rahmi Ko da Yalan yazyorlar diye onlara ok kzard. Oysa ben insanlarn
birbirini tanyp kendilerini ak anlatrlarsa kzacak bir ey olmadn greceklerini
dnrm Auguste Comteun laf mehurdur: Bir iyeri, cam bir ev gibi ak olmal,
duvarlar olmamal. Dardan baktnz zaman ieriyi grmelisiniz. Onun iin
Fransadaki Halkla likiler Derneinin ad Cam Ev Kulb, yani Maison de Veredir.
Bu drstl salamanz nemli. zel sektr artk bunu salamaya balad, ama eskiden
saklanrlard.
Bu deiimin halkla ilikilerin katksyla olduunu syleyebilir miyiz?
Tabii, kesinlikle yle.
O zaman Kota da halkla ilikiler almalarna balayarak onlarn halka almasn
salam oldunuz aslnda.
Evet, sosyal adan bakarsanz, halk deyimine basn da dahildir. Halkn gznde Ko
byk bir kurulutu sadece, o kadar. tibar yoktu, hatta korkulurdu ondan. nsanlar orada
almak isterdi, nk ok para veriyordu ama imaj ktyd. Halbuki imdi Ko
Holding deyince i yapan, yatrm yapan, vergisini veren bir kurulu diye baklyor. Yani
itibarl bir kurulu olarak alglanyor.
O dnemde imza attnz projeler oldu mu?
Atatrk Kitapl rnein, 1973te yapld. Cumhuriyetin 50. ylnda ou irket bir
ey yapmak istiyordu. O srada stanbul Beyaztta Belediye Kitapl vard. Sobayla
stlan, kymetli elyazmas kitaplarn olduu bir kitaplkt. Yllardr hi kimse oraya el
atmamt. Belediyeye Bir kitaplk yapalm, Beyazttaki ktphaneyi buraya tayalm,
dedik. O kitaplk 25 milyon liralk bir projeydi. Projeyi Filiz Hanmla hazrladm,
ynetim kuruluna sundum. Mali ler Mdr Bay zak Eskenazi vard, 25 milyon liray
ben buraya vermem! Deli misin? Arelik Fabrikas 25 milyona kuruldu, dedi. Fabrika
kurulunca karlnda para kazandryor ama ktphanenin getirisi de yok! Dolaysyla
byk kavga dvlerle Sedat Hakk Eldeme izdirdik mimarisini. Bu arada Suna Kra
ve Rahmi Ko da beni destekledi. Epey uratk ve ikna ettik ynetimi. Ben projenin 25
milyona kmayacan biliyordum, ki sonuta 100 milyona bitti.
Sizi sopayla kovalamlardr herhalde
Nerdeyse!.. 25 milyona onay kt, temel atld, i yaplmaya baland. nce 35
milyon oldu, sonra 45 milyon Bittiinde gerekten yz aartc bir i kt. Ktphane
Koun ok nemli projelerinden biri oldu.
Nasl oldu al?
Al srasnda ben Kotan ayrlmtm ama davet ettiler, gittim al trenine,
gururla seyrettim. Hi adm gemedi, Projede Alaeddin de vard denmedi ama
mikrokopi blmleriyle, kitap asansrleriyle filan gerekten yz aartc bir ktphane
olmasnn mutluluunu yaadm.

dnyasnda byk yaplanma: TSAD kuruluyor

Taksimde ok insann gittii ender ktphanelerden biri u anda da Baka bu tip
ilere imza attnz m Kota?
TSAD da o yllarda, 1972lerde kuruldu. Gngr Uras, Planlama Tekilatnda
alyordu. Vehbi Bey, Gngr Beyin adn duymu. Ben de Gngr Ankaradan
tanrm. Tanmalarn saladm. TSADn ilk kurulu hazrlklarn Gngr
stanbuldayken yapt. Ben TSADn kuruluunda destek kuvvet olarak yardmc
oldum.
Neden TSADa ihtiya duyuldu? Nasl bir sre yaanmt?
Odalar Birliinin ok tccar kafal bir kurulu olduu dnlyordu. Sanayinin
arlk tamad gr olumaya balamt. Artk ticaret adamlarna da arlk
vermekle beraber, sanayiyi n plana karan bir kurulu olsun istendi. Onun iin Trk
Sanayicileri ve adamlar Dernei kuruldu. Vehbi Bey, Nejat Bey, Sakp Bey yer ald
dernekte.
Gngr Uras TSAD iin geldi, sonra neler oldu?
 Gngr TSADn genel sekreteri oldu. stanbulda kurulu hazrlklarn yapt.
Kk bir binada ie baladlar. Baz irketler oraya hem personel hem para katks yapt.
Ar-Ge almalaryla ie baladlar ve zamanla saygnlk kazandlar. Gazetelerle iyi
ilikiler kurdular, Gngr de bu ilikileri ok iyi yrten bir insandr. Sonra da TSAD
Brkselde, Avrupa Birliinin merkezinde temsilcilik aacak kadar byd.
Siz kurulu aamasnda nasl destek verdiniz?
Gazetecilerle iliki kurarak gazetelerin olaya yaknlamasn salamaya altm.
Benim TSADn programlarn, planlarn hazrlama gibi bir rolm olmad. Zaten
Kota alyordum. Hl iki kiilik bir ubede 129 tane irketin halkla ilikilerini
yapyorduk. Dier ilerde anlk problemler olduunda yardmc oluyordum.
Nasl bir yol izlendi TSAD almasnda?
Balangta bir basn toplants yaplmad. zel sektrn rgtlenecei konusunda
haberler kmaya balad. TSADn banda olacan dndmz insanlarla, Nejat
Eczacba, Sakp Sabanc, Vehbi Ko, Rahmi Kola filan zel rportajlar yapld. Baka
lkelerdeki rnekler hakknda bilgi verildi. TSADn muhalifi de tahmin edilecei gibi
Odalar Birliiydi. TSAD kim oluyor? yaklam vard. TSAD aslnda Odalar
Birliinden daha st dzeyde, ynetim kademesinde daha entelektel bir kurulu.
Dncelerini ve ekonomik alandaki grn bildiriyor, yaz yazyor, toplantlar
yapyordu. Dierleri ise mesleki kurulu. te o dnemde ne yapsak byle bir kat
muhalefet gryorduk. Allahtan Vehbi Beyin kendi arl vard ve tabii arkamdayd.

Ala 1971 muhtras damgasn vurdu

1971 ubatnda Tofan al byk ses getirdi, demitiniz.
Aslna bakarsanz benim Kotaki be senem irket allaryla geti. Divan Otelin,
Pub Divann aln ben yaptm. Ko Ktphanesi, Tofan al, Kav Kibrit Fabrikas
filan hep bu dnemde oldu. Ko devaml yenilik yapan ve genileyen bir kurulutu.
Organizasyonu kim yapacak? Halkla ilikiler Bir de asl sorun, kadro yok! Tofa iin
hakikaten byk bir al yapld. yle olmasn biraz Fiat, yani talyan ortak Agnelli
istedi. Byk bir yabanc otomotiv irketinin Trkiyede, Bursada bir fabrika kurmas
nemliydi. Anadol marka bir otomobilim vard ve al dzenlemek iin bir sene
boyunca neredeyse her gn Bursaya gidip geldim. Orada bir ekip kurduk. Fabrikada
genel mdrler, talyan alanlar filan vard. stanbulda biz Suna Krala ve Rahmi
Kola iin halkla ilikiler tarafn yapyoruz. Bir taraftan da Ko Grubunun otomotiv
ekibi var. Aslnda konuyla ilgili Otomotiv Grubunun banda Bernar Nahum, yannda da
Can Kra, nan Kra var Bernar Nahum, Ynetim Kurulu yesi ve Vehbi Beyin sa
kolu. Otomotivi, otomobilcilii, kamyonculuu, otobsl, motoru filan ok iyi bilen
biri. Benim bu kouturmalarm arasnda Bernar Bey bana, unu da yapalm, bunu da
yapalm dedii zaman illet olurdum; nk iin otomotiv ksm beni ilgilendirmiyordu ki,
beni al ilgilendiriyordu. stelik tek kiiydim. Msy Bernar derlerdi ona, otomotiv
tarafnn kusursuz olmasn istedii iin beni ok sktrrd.
Peki nasl oldu? Kimler geldi?
 Herkes geldi Trkiyeden deil bir tek, dnyada kim varsa! talyan arlkl olmak
zere, otomotiv dnyas olduu gibi geldi. 1970li yllarda dnyada otomotiv sektr ok
byk deildi. Dolaysyla dnya otomotiv sektr iin nemli bir olayd ve herkes geldi.
Al yapld. Cevdet Sunay Cumhurbakan o zaman, Sleyman Demirel de Babakan.
te bakanlar filan var. Al treninden sonra elik Palasta byk bir yemek verildi.
elik Palas?
Bursadaki otel. Yemekleri Divan Oteli stanbuldan yapp gtrd. stanbuldan
ehir Hatlarndan vapurlar kiraladk, insanlar onlarla gitti. Ankaradan uaklar kiraladk
filan Her ey iyi geti, bitti. Saat gibi yrd, yemee oturduk. Yemek yenirken Cevdet
Sunay masann bir tarafnda, yannda Vehbi Bey, karsnda Sleyman Demirel, yannda
Rahmi Bey ve Msy Bernar oturuyor. Cevdet Sunayn emir subay geldi, kulana bir
eyler syledi. O da kardaki Sleyman Beye eildi, masadan karlkl birbirlerine eilip
bir eyler sylediler, yemein ortasnda kalktlar!
Brakp gittiler! ok nemli bir ey oldu demek ki
Onlar kalknca herkes kalkt tabii. teki bakanlar da Bir eye mi kzdlar? Yemek
mi kt, bir eye mi sinirlendiler? dedik.
Herkes panie kapld tabii Ne olmu, renebildiniz mi?
Meer o mehur 12 Mart muhtras olarak geen istihbarat almlar. Al ubatta
oldu. stihbarat almlar, ordu Cevdet Sunaya muhtra verecek diye. Ankaraya dnp
generalleri ikna etmeleri lazm. Acil!..
Siz durumu nasl rendiniz?
Sonradan rendim tabii ne olduunu. Akam arkadalarmdan, gazetecilerden
duydum neler yaandn.
Gazeteciler, orada bulunan herkes onlarn birden gitmelerini garipsemitir tabii!
Garipsediler, ama biz bir aklama yapp, Ankaraya nemli yabanc ziyaretiler
gelmi, dnmeleri lazmd, onun iin gittiler dedik. Devam ettik yemee ama tabii ki
tadmz kat. Zaten altan yaklak bir ay sonra muhtra gerekleti. htilal, Demirelin
mehur apkasn alarak gitmesiyle nlendi.
Tofan al haberleri basna nasl yansd?
Mthi tabii Btn gazetelerde birinci sayfadan, drt-be stunluk balklarla, bir
sr fotorafla filan yansd. Bir hafta srd haberler, dergilerde kt. O zaman TRT vard
televizyon olarak.
Televizyon yayn balamt tabii bu arada.
te bir tek TRT vard. 1968de ilk yayn yaplmt sanrm.

iekiler Asnaya kar

Aslnda tek banza o dnemde nemli ilere imza atmsnz. TSADn
kurulmas, Atatrk Kitapl, Trk Eitim Vakfna iek ba, daha birok al,
organizasyon iek yerine ba kampanyas nasl yapld?
Vehbi Bey hep dnrm bu ba iini. zellikle sve, Danimarka gibi kuzey
lkelerinde iek, elenk balarn byle vakflara yaptrrlar, onlar da topladklar paray
eitim alannda kullanrlarm. Vehbi Bey bir gidiinde grm. Byle bir ey houna
gittiinde insanlara raporlar yazdrr, uzun uzun dnr tanr, sonunda akl keserse
mutlaka yapard. Trk Eitim Vakf ii de byle kt. Ben tek bama uratm ve ok
tepkiyle karlatm.
Ne tepkisi?
iekiler ok kzdlar! Nefret ettiler benden. iek almyorum adamlardan!
Sabuncakisler, Necmi Rzalar filan, stanbulun nl iekileri hepsi Onlar da Ko
bizi ldrecek, batracak. Bizim ieimizde gz var, diye gazetelere demeler
veriyorlard. iek yerine bata bulunma fikri ok yeniydi ve insanlarn da houna
gitmiti. Ben de ok sevdiim iin sanki Vehbi Beyin deil de benim fikrimmi gibi
direndim. Gazetelerle konutuk, dostlarma konuyu yazdrdm. Bir-iki cenazede balad.
Vehbi Bey balad vakf elengi gndermeye. ekilleri izdirdik, kurdeleler nasl olacak,
nasl adamlar alacak
Bir de Bizden Haberler dergisinden sz etmitiniz. Koun yayn Nasl bir
dergiydi?
Onun babas Can Krat. Balangta uyduruk, alt yaprakl filan bir dergiymi.
Sonra Can Bey stanbula geldii zaman dergiyi biraz daha bytt, kue kada yapmaya
balad. Ben orada almaya baladmda, Bizden Haberler dergisini de sen kart,
dediler. Bunun zerine ben daha bir dergi haline getirmeye baladm, her sayda bir tema
iledik. Ko Grubundan olmayan insanlarn da okuyabilecei bir dergi anlay getirdik.
Haberler, rportajlar, fotoraflar filan oldu. Baz sayfalarn da Koa ayrdk. Hem
dardan bakanlar Ko Grubunda neler olduunu grsn hem de genel konularda bilgi
sahibi olsun istedik. Trk basnn iledik mesela. Her gazetenin yaz ileri mdrne
gazetesini anlatan bir blm yazdrdm. Hasan Pulur Milliyeti, Saadettin ulcu
Tercman, Erol Dall Cumhuriyeti anlatt Her gazeteye eit sayfa verdik. Tabii
Hrriyete de eit sayfa verdik. Erol Simavi Koskoca Hrriyete nasl brleriyle ayn yer
verilir? diye ok kzm.
Ciddi ciddi olay m kt yoksa?
Vehbi Beye beni ikayet eden bir mektup yazm Byle ey mi olur? diye. Tabii
mektup gelince telalanm bizimkiler, koskoca Erol Simavi! Suna Hanm, Can Bey,
Rahmi Bey, Vehbi Bey filan oturduk, Ne yapacaz imdi? diye
Kriz masas
Kriz masas imdi ben cevap yazsam ayp olacak, mektup Vehbi Beye yazlm.
Dolaysyla Suna Kran yazmasna karar verildi Erolcuum diye arkadaa balayp
Alaeddin Beye de syledim, o da ok zld, diye yazd. Bu aslnda benim ok houma
gitti, derginin herkes tarafndan okunduunu grdm. Bu derginin Erol Simaviye bile
gittiini, btn Hrriyettekilerin okuyup, ona ikayete gtrdklerini filan gsteriyor.
Alttan alnd yani
 Ama Erol Bey bana hep kzmtr.
Neden?
Bir baka olay daha oldu aslnda. Benim de tabii muzurluum var. TSADn bir
kahvalts vard sanrm, masada hep beraber yemek yiyoruz. Erol Bey var, br gazete
sahipleri, Nadir Nadi filan Sabahlar ilk okuduum gazete Hrriyettir dedim. Neyse
ki Erol Beyin yz biraz yumuad filan. Bu sefer brleri kzdlar tabii. Sonra aradan bir
sre geti, Ben sabah ilk i tuvalette gazete okurum, dedim. Yaplr m bu! Benimki hata
tabii, oysa espri yapyorum gya. Ondan sonra da bir daha hi konumad Erol Bey benle.
Aray tam dzeltmiken bozdunuz gene!
Evet
Ne kadar altnz Kota?
Yedi sene kadar
Bu yedi senenin size ve Ko Holdinge dnmleri ne oldu diyebiliriz, balangtan
ayrldnz gne kadar?
Gen insanlara O yllarda imaj nasld diye sorsam, yant veremezler. Bugn Ko
Holdingi Trk ekonomisinin iinden karacaz ve diyelim ki Fransaya tayacaz,
deseniz, kimse kabul etmez bu fikri. Yeri, nemi bilinir nk. Onsuz ekonomi olmaz.
Koun bir dier nemli yan da zel sektrn bir lke ekonomisinde ne kadar nemli bir
yer tuttuunu gsterip Sabanclara, Eczacbalara, Yaarlara rnek oluudur. Sanrm
bunlarn ou halkla ilikiler sayesinde oldu, ama burada kendimden sz etmiyorum.
Vehbi Bey de, Rahmi Bey de halkla ilikilerin bir parasyd, Can Kra da, Suna Kra da,
dergileri de yi bir ekip vard. Herkes iin nemine inanyordu ve hepsinin sayesinde
gerekleen bir halkla ilikiler almasyla oldu.
Sizi nasl deitirdi Kolu gnler?
Ben Anadoludan niversite mezunu bir solcu olarak stanbula ayak bastm.
stanbulda Trkiyenin nabznn attn grdm ve zellikle parasal adan stanbulun
gerekten Trk ekonomisinde, Trk toplumunun geliiminde ok nemli bir faktr
olduunu grdm. New Yorku, Parisi, Londray, Brkseli saymazsanz, ok az lkede
stanbul kadar nemli ehir vardr; mesela Roma, Atina byle ehirler deildir. stanbul
ekonomisi, kltr, sanat, sporu asndan hakikaten lkeye damgasn vurmu bir
ehirdir. Bizim toplumumuzun ya da devlet ynetimlerinin ne hatas var? diye sorsam,
belki 1950lerden beri Trkiyede tane daha stanbul retmeleri lazmd, derim.
stanbul gibi on tane daha ehir olsayd Trkiyenin grnts ok daha farkl olabilirdi.
Ya sektre etkisi?
Halkla ilikiler blm ilk Ko Holdingde kurulmutu. Bir yl iinde Sabanc
Holdingde de byle bir blm kuruldu ve Vatanda beraber altmz Babr Ardahan
diye bir gazeteci aabey, onlarn halkla ilikiler danmam oldu. Onlar ksa yoldan basn
danman diyorlard. Ardndan Eczacba Holdingde bir halkla ilikiler blm
kuruldu, nce Salam Dalaman diye hukuk ilerine bakan bir avukat arkada bu blmle
ilgilendi. Sonra gazeteci Bilgin Peremeci geldi. zmirdeki Yaar Holding, Seluk Yaar da
Nedir bu i? diye sormaya balad. stanbuldaki i evreleriyle ilikileri daha ok
Selman Yaar yrtyordu. Gene Milliyetten bir gazeteci arkada, zer Yeleyi halkla
ilikiler mdr yaptlar. Yani holdingler yava yava eski gazetecileri bu blmlerin
bana getirmeye balad. O zaman ben Nasrettin Hocann eski aylar krpp krpp yldz
yapmas gibi eski gazetecileri krpp krpp halkla ilikiler mdr yapyorlar, demitim.
Bu lafm ok konuuldu Bablide Burhan Felek o zaman Gazeteciler Cemiyeti
Bakanyd, beni de ok severdi. Gazetelerin hepsi Caalolunda olduklar halde ayr
ayr binalardaki gazeteciler birbirlerini ok tanmazlar, ancak basn toplantlarnda filan bir
araya gelirlerdi. Halbuki ben iim nedeniyle hepsini tanr ve bulutuumuzda tantrrdm.
Burhan Felek bana Sen Bablinin muhtarsn, derdi. Zaten yllarca Trkiye Gazeteciler
Cemiyetinin kongrelerinde de divanda grev yaptm.
Art arda halkla ilikiler birimleri ald yani
Hemen gelimedi ama Trkiye yeni fikirleri alan, benimseyen, ama ok yava
dnen bir lke, yani hemen karar vermiyor. Mesela ben kendi irketim A&Byi
kurduktan sonra baka zel firmalarn kurulmas on yldan ok zaman ald. Arkadalarma
hep Siz de kurun diyordum, ancak yllar srd yeni irketlerin kurulmas. Sonra birden
oald, ama biz Kota halkla ilikilere baladmzda, Trkiyedeki uluslararas
irketlerde; yani Mobil, Shell, BP gibi kurumlarda halkla ilikiler kavram vard.
yle mi? Nasl bir ileyi vard?
Onlar d ilikiler filan dedikleri birimlerde bu ilerden sorumlu insanlar
altryorlard. rnein BPde Fethi Piriniolu alyordu, sonra Canan Usman
almaya balad. Mobilde Ahmet Ramazanolu, Shellde Mehmet Tura isimli
arkadalar alyordu. Mehmet Tura bir taraftan da tercme ilerini yapyordu.
Dolaysyla onlarn varl bizim zel sektre rnek oldu. Kt bir ey olsa bunlar
yapmaz, diye dndler.
Halkla ilikilere, halkla mnasebetler deniyor o dnemde. lk kim kulland bu
ifadeyi?
Halkla mnasebetler deyimini, public relations deyiminin Trkesi olarak ilk kez
Prof. Dr. Nermin Abadan-Unat kulland. Relations kelimesi doru evrilmiti ama
public kelimesi halk anlamn tamyor. Burada amalanan hedef kitledir, rnein bir
lkenin halk deildir. Ben bu deitirmeyi yapmak iin ok uratm ama baaramadm.
Hatta baz kitaplarmda public relations deyimini olduu gibi kullandm.
Kota halkla ilikiler birimi kurduunuzda dnyada ne gibi rnekleri vard?
O dnemde halkla ilikiler Avrupada da sadece birka yerde vard. ngilterede
birka firmada mesela Fransada Amerikallarla ibirlii yapan bir iki kuruluta Asl
Amerikada yaygnd. Kamuoyunun kymetini anlamaya balayan lkelerde daha yaygnd
diyebiliriz. Zaten meslein temelleri de Amerikada atlmt. Dier lkelerde Vehbi Bey
iin de sylediim gibi Reklam veriyoruz, halkla ilikiler ne olabilir? Kamuoyu nezdinde
itibarnz ok olsa ne olur, olmasa ne olur? anlay vard. Amerikada nfus, firma says,
gazete says ok Hatta 1960larda ufak ufak televizyonlar balam, ok sayda radyo
istasyonu var. Dolaysyla ilk almalar, medyayla ve kamuoyuyla iliki kuracak birileri
lazm, diye dnlerek balam. Trkiyede ise Kola biz baladk.
Hatta epey dndkten, gelgitlerden sonra tek kiilik bir birim olarak
stanbulda edebiyat dnyasyla tanma
Ankarada edebiyat dnyasyla ok yakndnz. stanbula tannca banz koptu
mu?
Hayr, ama doal olarak farkl bir evreyle iletiimim oldu. stanbula geldikten sonra
Yaar Nabiyle tantm. Pen Yazarlar Dernei diye bir dernek vard. Oras Aziz Nesin,
Doan Hzlan, Oktay Akbal, Necati Cumal ve daha birok yazarn katld ve arada
srada toplantlar yaplan bir yer Onlarla dostluklar kurdum stanbulda. Hsamettin
Bozokun Yeditepe Yaynlar, Yaar Nabi Beyin Varlk Yaynlar vard. Bir taraftan onlara
yardm ediyordum, bir taraftan gazetelerle yakn ilikim vard. Birlikte yemekler yiyorduk,
birbirimizi akamlar meyhanelere filan davet ediyorduk.
Aziz Nesinin ad bu dneme damgasn vurmutu. Nasl biriydi Aziz Nesin?
Aziz Nesin matrak bir adamd. Mesela Pen Kulp toplantlarnda ben kar, faaliyet
raporunu okurum. Derneklerde yledir ya, ben genel sekreter olarak raporu okuyorum,
Yaar Nabi de bakan. Oturmuuz btn teki edebiyatlarla Faaliyet raporunda unu
da yapamadk, bunu da yapamadk filan diyorum. Aziz Nesin Byle faaliyet raporu mu
olur? Siz kendinizi ktlyorsunuz, bize sizi ktleyecek bir ey kalmyor. Halbuki genel
kurul dediin, kongre dediin eyde kavga dv kar. Ben sana hakaret ederim, sen bana
hakaret edersin ki anlayaym. Bu ne biim faaliyet raporu? diye kzard.
Yaar Nabiyle nasl tantnz?
Yaar Nabiyle ben Varlk dergisine iir gndermeye baladmda tantm. Herkes
gnderirdi ya o dnemde, balang yle oldu. Tabii girmedi o iirler dergiye. Hikaye
gnderdim filan Sonra birdenbire gnderdiim iirler, hikayeler girmeye balad. 15
gnde bir kard Varlk dergisi. Ben de her sayy alp Var mym acaba? diye bakardm.
Bir de dergi dnda yllklar vard Varlkn. Onlarn iine de benim iirlerim, hikayelerim
girmeye balad. ok heyecanlanrdm nemli airlerin yannda benim iirlerim kmaya
balad iin. Beni hi tanmyordu, grmemiti Yaar Nabi Bey. Bir ara stanbula
geliimde uradm. Babliden yukar karken Caalolu Yokuu vardr, Ankara
Caddesinin hemen paralelinde. Orada brosu vard, byle ufack bir bro. Oraya ok
gider gelirdim. Bir ara Bizim Pen Yazarlar Derneine ye ol dedi, oldum. Sonra beni
orada genel sekreter setiler, Yaar Nabi Bey de bakan. Genel sekreter seilince tabii
bakanla benim daha yakn ilikilerim oldu. Evine giderdim, Penin yeri yurdu yok. airin
paras m olur ki yer tutacaz Toplantlarmz ya Gazeteciler Cemiyetinde yapardk,
kk Ktphane Salonunda, yahut Yaar Nabinin evinde, Esentepe Gazeteciler
Sitesinde Hanm da bize poaa-moaa ikram ederdi. ok zaman geirdik o dnem.
Yaar Nabi ldkten sonra kz Ekin Nayr Varlk dergisini eline ald.
Ama sizin Pen Kulp hikayeniz stanbuldayken balyor deil mi?
Evet
Nasl biriydi Yaar Nabi? Nasl bir ilikiniz oldu?
ok yakn Neden olduunu bilmiyorum, beni severdi, ben de onu severdim.
Sevmekten ok, sayg duyardm. Trk edebiyatnn ok nemli isimlerinden biriydi bence.
yi iirleri, eletiri yazlar vard. Tam bir stanbul efendisiydi. Milli Eitim Bakanlnda
almt. Onlar maal memurlar, yani bunlarn hibirinin babadan sermayeleri yok.
Sonra 1940larn sonuna doru stanbul a gelip Varlk dergisini kurmu. Ayn ekilde
mesela Hsamettin Bozok da Yeditepe dergisini kurmu, kartyordu.
Ben Yaar Nabinin ocuu gibiydim. ok nazik, ok insancld ama bakalar da Bize
ok aksiydi der. Eer elli defa Benim iirim niye kmad? diye giderseniz kovard.
Mesela hatrlarm, ben Ankaradayken yazyoruz, uzun zaman onun mektubuna cevap
vermedim. Bana Niye yazmyorsunuz, kstnz m bana? Size bir kabahat mi iledim?
diye bir mektup yazm! Krk-elli ya var aramzda! Byle de yumuak ve sevecen bir
insand. Bizim Trk edebiyatna, ite ne bileyim, Talip Apaydnlar, Mahmut Makallar
gibi zellikle Ky Enstitleri kl edebiyatlar kazandrm olan bir dergidir Varlk. Bu
adan ok nemli bir ilev grmtr Trkiyede. Btn o zamann airleri, Cahit
Klebiler, Cahit Stk Taranclar, Orhan Veliler, Attila Ilhanlar filan hep Varlkla
ortaya kmlard. Onun iin de ok nemli bir ilevi vardr
Asnann iirleri Varlk dergisinde
Talep var myd bu dergilere? Okunur muydu?
Tirajlar ok dkt, yani 1.200 filan, ama btn Trkiyeye gider, zellikle
retmenler abone olurdu.
Siz de tabii byle bir yaynda iirleriniz kt diye ok mutlu oldunuz.
Mthi bir eydi! ocukluktan kalma, kendi kendime hep bir ka havada, mehur
Alaeddin Asna diye bakyordum ben. Onun iin Varlk da onlarn bir devamyd. Onun
verdii bir ukalalk mutlaka vard bende. Kolay kolay beenmem. Birileri iir, hikaye filan
yazar, beenmem; nk benim beeneceim ller Fazl Hsn Dalarca, Cahit Stk
Taranc, Orhan Veli, Atilla lhan Tabii kendiminkileri de beenmiyordum ama Varlkta
kmas benim iin bir lyd, Demek ki iyi diyordum.
Konular neydi? Genelde ne yazyordunuz?
Genellikle duygusal; kimi ak, kimi doa, kimi yalnz insan Mesela Cemal Sreya
birtakm eletiri kitaplarnda, antolojilerde filan benim kitaplarmdan, iirlerimden
bahsederken yle yazmt: Duygusal yazyor ve insan konu alarak yazyor ama
herhalde bunu gelitirdii zaman biraz daha somut olacak, daha ayaklar yere basan bir iir
olacak Alaeddin Asnann iirleri Temel olarak tabii herkes balangta birinden
esinlenir yazarken. Benim iirlerimin temelinde Cahit Klebiyle Attila lhan vard. Attila
lhann o seyahatlerde karlat aklarla ilgili iirleri, Cahit Klebinin kk ocuklar,
iekleri ve doay yazd iirleri benim iin ok yknecek iirlerdi, ama imdi
bakyorum da o gnderdiim iirler uyduruk iirlermi gibi geliyor bana.
Hl devam ediyor musunuz yazmaya?
Ediyorum. Atyorum bir kenara. Hikayelerim var, belki onlar bir gn yaynlarm.
Bilmiyorum ite, duruyorlar bir kenarda.
Ama tabii bu arada bir de iir kitabnz var; Sandaldaki Adam.
Evet, 1974te kt.
 Yazdklarnz yllarca saklayp arada Varlka yolluyordunuz. Kitap artc ve
byk bir karar deil mi?
Heyecanlandm ok, nk param da yoktu kitab bastracak. Kotan ayn yl
ayrlmtm. Param olmad iin Nasl ucuza kar? diye dnyordum. Krpnt
katlar bulduk. Kitaplar baslm da kalan artk katlardan. Onlara zemin rengi bastk,
ben el yazsyla iirlerimi yazdm. Bylece dizgi paras vermekten kurtulduk. El yazs dii
yazyd, onun iin katlara mavi renk zemin bastk ki iinde beyaz grnsn Yani bir
bask parasyla cilt paras verdik, ama kitap ok ho grnd. Kitabn tasarmn Meng
Ertel yapt, kapak fotorafn da Ara Gler hediye etti. Dolaysyla kitabn ok lks bir
grnts oldu. Bu sefer Ne olacak, Kota alyor, para bol, byle lks kitaplar
bastryor, diye herkes eletirdi! Halbuki paraszlktan byle yapmtk.
O dnemde evliydiniz, deil mi?
Ankaradan stanbula geldiim zaman evli geldim. Kitabmn kt dneme denk
gelir ayrlmamz.
Kotan ayrlma dneminiz?
Kotan ve eimden ayn yl ayrldm. 1974n ortalaryd.
Tamamyla sivil bir hayata gemisiniz
Sivil bir hayata baladm. Vehbi Bey ok kzd, sylemiyordu bana ama o aile
hayatn ok severdi. Onun iin benim Kotan ayrlmam biraz da eimden ayrlmama
bal gibiydi.

Sessizce biten evlilik

Tartmal bir ekilde mi ayrldnz einizden?
Yok! Normal, karar verilmi bir ayrlma. Herkesin kendince makul grnen bir
nedeni vardr ya!
Etkilemi miydi sizi?
Hayr, yle bir evlilik deildi bu. Ben ok erken evlenmitim, evliliin ne olduunu
bilmiyordum zaten. Dolaysyla ayrlnca da tekrar eski bekar ocuk oldum.
Annenizle babanz siz Kotayken stanbuldaydlar
Annem-babam on yldr stanbuldayd. Zaten Koa balamamn nedenlerinden biri
de annemin babamn stanbula tan, biz lrsek bir krek topramz sen at
demeleriydi. Babam 1970te kaybettim. Bir gece yatm, sabahleyin uyanmam. Kalbi
vard, o kalp krizlerinden bir tanesi gelmi ama o zamanlar bu by-pass ameliyatlar filan
yok. Dolaysyla kalp krizleri insan birka yl daha gtryor, ondan sonra ldryor. O
gece beraberdik, hatta yemek yedik evde, iki itik Ben evime geldim, ertesi sabah
annem telefon etti, syledi. yle ani bir lmle kaybettik.
Peki ne yaptnz? ok zlmsnzdr.
Babam yatakta braktm. Doktorlara, askeri hastaneye filan haber verdikten sonra
Dolapderede Basn Yayn Yksekokulunda snavm vard, oraya gittim. rencilerime
de Katlarnz abuk verin, nk babam ld, gideceim, dedim. Sonra dndm geri.
Etkilenmediniz mi?
ok! Etkilenmez olur muyum? Babam benim iin ok kymetliydi. Bugnk
hayatm, yaz yazmam, sanatla yaknlamam filan hep babamn verdii tlerle ya da yol
gstericiliiyle olmutur. Babam benim iin ok etkili birinsand, tabii ki ok etkilendim
ama yapacam bir ey yoktu.
Siz onlarn isteiyle stanbula tannca ok mutlu olmulardr.
Hep birlikteydik. ok mutlu oldular ama ben olmadm, keke Ankarada
kalsaydm
yle mi?
Evet
Neden?
imdi bu kadar sene sonra isteseniz gitmem! Benim tandm Ankara deil artk. O
zamanki Ankara, herkesin birbirini tand, daha kk bir bakent, siyasetin merkezi.
stanbul sanatn merkezi denir, ama Ankarada sanat ve kltr ok daha etkilidir.
nsanlar birbirleriyle daha ok buluuyor ve daha iyi eyler yapyorlard. Ankarada
kalmay isterdim. Ankarada alt randevum varsa gnlne gidiyorum, uak
biletlerimi ona gre alyorum. Alt randevu bir gnde bitiyor. Halbuki stanbulda siz alt
randevuyu alt gnde bile bitiremiyorsunuz. Dolaysyla stanbul insann hayatn yiyor.
Tablo zaten rktc grnyor. stanbula ilk geliiniz, birdenbire byk bir
dnyann iine girmisiniz
Aynen yle te stanbul Dukal ya da Bizans Dukal denen eye gelmitim,
ama sanki Taylanddan Trkiyeye gelmiim, burada i yapyormuum gibiydi.
Radyoya devam edebildiniz mi?
Ankara Radyosu bitmiti tabii. stanbula tanrken Ankaradaki btn balarm
bitirdim.
Ama stanbul Radyosu var deil mi?
Var, ama stanbul Radyosu ile ilikim olmad.

Moskovaya garip bir yolculuk

Moskova fotorafnz ok ilgi ekici? Nasl gittiniz?
Moskova Film Festivaline gitmitik. Ben Kotaydm o srada. Yank dergisinden
Mehmet Ali Klal aabey benim dostum. Telefon etti, Moskova Film Festivaline
Trkiye de bir gazeteci grubuyla katlyor, kontenjanlar var. Gelmek ister misin
Moskovaya? diye sordu, kabul ettim. Zaten iki- gn
yle yola ktnz.
 Evet, Yeilamdan bir sr insan vard. Trkan oray, rejisrler, yapmclar
Trkan oray o zaman Rhan Adlyla beraberdi, Rhan Adl da benim gideceimi
duymu. Bunlar benim stanbul dostlarm. ok yaknm deil ama benim stanbulda
herkesle bir iletiimim var. Bana Aman Alaeddin Bey, sen gz kulak ol Trkan oraya
dedi. Kskan da bir adam Herkese de sylemez byle bir eyi! Demek ki beni gzne
kestirdi, bunda tehlike yok naslsa diye. Biz bir gece yars Rus Havayollarnn uayla
gittik. Dnyann her tarafndan filmciler geliyor, Gina Lollobrigidalar, rejisr Stanley
Kramerlar, Marina Viladiler filan Kalktk bindik uaa, gece yars Ankaraya gittik.
Ankaradan gidilecek. Gece saat bir filan Birok gazeteci arkadam da vard. Ondan
sonra, saat ikide niyoruz dediler. Moskovaya bu kadar abuk gelinmez, buras
neresi? dedik. Krmm! Trkan balad alamaya! O zaman komnist idarede Rusya.
Herkes de korkuyor, Biz niye iniyoruz buraya? Bizi yakalayacaklar m? Hapse mi
atacaklar? filan Olur mu ya yle ey? filan dedim. ndik havaalanna, meer o sralar
bir salgn hastalk varm. Bizi karantinadan geirip bir a yapacaklarm o hastala
kar. Ondan sonra Moskovaya gidecekmiiz.
yi niyetli bir ey yani
yi niyetli, ama gecenin saat ikisi Dedik ki, ne olacaz. Trkan Olmam ben
diyor! Kardeim, gtrmezler seni ine olmazsan. Bunun akas var m? Herkes ine
olunca zorla yaptrdk. Sonra Moskovaya gittik. Festivalde Trkan orayn
ynetmenliini yapt Dn filmi girmedi yarmaya, nk prosedre uymam.
nceden bildirmemiler sanrm, yarma d gsterildi, sonra her memleketin filmleri
gsterildi, sonra Trkiyeye dndk. Baz sinema yazarlar, Bizimki birinci oldu diye
yazdlar. O zamann en nemli dergisi, evket Radonun Hayat dergisi de bana sordu:
Sen de gittin, ne oldu? diye, Biz yarma dydk. Birinci filan olmadk, dedim.
Rhan Bey telefon etti, Akolsun diye, Gerek bu, ne yapaym yani? dedim.
BENC BLM
Halkla likilerciler rgtleniyor
Kota almanzla birlikte dier irketlerde de halkla ilikiler birimleri kuruldu
demitiniz. Dernekleme sreci nasl balad? Hemen mi karar verdiniz?
Hayr, aslnda deil. Kotan nce Ankarada rencilerim arasnda, genler dnda
benim aabey dediim gazeteciler de vard. Dersler devam ederken bir gn Bir meslek
dernei kursak dediler. O zaman reklamclarn bile bir dernei yok. Kuralm dedik ve
bir sr lkeden halkla ilikiler derneklerinin tzklerini getirttik, ocuklar bunlarn
tercmelerini yapt.
rneklerini aratrdnz yani.
rnekleri aratrdk. Nasl oluyor, ne ilevi var, nasl ynetiliyor, ne yapyorlar?
gibi sorulara yant aradk. Fakat sonra benim stanbula gelmem gerekti. Hazrlayn, biz
devam edelim dedim ocuklara. Zaten stanbuldayken arada Ankaraya derse gidip
geliyordum. Onlar gelitirdi ieriini, 1972ye kadar srd bu alma; yani ylmz
filan ald. 1972 ylnda stanbuldakilerle, yani pratiini yapanlarla yola kalm dedik.
Halkla ilikiler alannda alanlarla
Evet, bu alanda alanlarla, ama on kiiyi zor bulduk.
Kimler vard birlikte yola ktnz?
irketlerin halkla ilikilerini yapanlarla bir araya geldik; Babr Ardahan, Ender
Grol, Bilgin Peremeci, Salam Dalaman, Ayegl Dora, Fethi Piriniolu, Canan
Usman, Mehmet Tura, Mehmet Akter Sanrm bu kadard. Kck bir dernek Hatta
az oldu say diye reklamclk yapan Repronun sahibi Affan Baak da aldk yanmza.
Kendi irketinde ufak ufak halkla ilikiler de yapyordu. Beni bakan yaptlar, biri genel
sekreter oldu, biri sayman Yava yava kendi tzmz hazrlamaya baladk,
kurulu ilemlerini yaptk.
Peki amacnz neydi? Nasl bir hedefiniz vard?
Balangta ilk amacmz, ynetim kademesinde st dzeyde alan insanlara halkla
ilikilerin ne olduunu anlatan eitimler yapmakt. Nasl bir insan ie alacaklarn ve
aldklar insanlardan ne istemeleri gerektiini bilsinler, diye dndk, nk herkes
Tamam, ben de halkla ilikiler yaparm, diyor ama halkla ilikilerin ne olduunu
bilmiyor ki!
Bir grev tanm yoktu deil mi?
Hibir ey! Komu irkette halkla ilikiler blm varm, ben ondan aa m
kalacam? deyip irketlerde halkla ilikiler birimleri kuruluyordu. Bu ii kiminle
yapalm? diye dndklerindeyse tesadfen biriyle, ounca gazetelerde resmi sk kan
nllerle balyorlard. O srada bir taraftan niversitede eitim de devam ediyordu.
Ankarada Basn Yayn Yksekokulu almt, stanbulda sonradan stanbul niversitesi
Basn Yayn Yksekokulu olan Gazetecilik Enstits vard Marmara niversitesi ald
bir sre sonra. Onun da Basn Yayn Yksekokulu kuruldu. Art arda Ege niversitesinde,
Eskiehir Anadolu niversitesinde iletiim blmleri ald. Buradan mezun olacak
ocuklarn yava yava kendi ilerini yapacaklar yerlerde almas lazmd. Biz de
dernek olarak Divan Otelinde st dzey yneticilerin katld seminerler dzenledik.
Hemen kuruluun ardndan m?
Evet Dergi karttk sonra. Ayegl Dora yrtt o ii, dergiye ilanlar aldk,
makaleler evirdik: Halkla ilikiler nedir, nelere dikkat etmek lazmdr, gazetelerle
ilikiler nedir, basn blteni nasl hazrlanr, basn dosyas nedir? gibi birok konuya yer
verdik. Gazeteciye rvet vermeyin, gazeteciden istenmeyecek eyi istemeyin, gibi
neriler sunduk. Gazeteciye Basn bltenini ajans blteni gibi iyi yazn, onun da fla
vardr, ters piramitte yaparsn haberi, 5N 1K vardr, bunlar unutmayn, dedik. Baya
ciddi almalar yapmaya baladk. yelerimiz de yava yava oald, kurululara geziler
yaptk. irketlerdeki uygulamalar inceledik. Eczacbanda, Kota halkla ilikiler nasl
oluyor, takip ettik. Halkla likiler Dernei diye ismi de tannd, etkin bir dernek haline
geldi.
Yeriniz nerede o srada?
Park Otelde bir oda kiralamtk. Sonra Park Otel ykld. Birtakm yerlerde daireler
tuttuk. Paramz yoktu aslnda, 5 lira, 10 lira olan aidatlarla yrtyorduk ii.

Kapldm gidiyorum, bahtmn rzgarna

Siz imdi hayatnzdan ve yaptklarnzdan sz ederken yle tesadfen olmu gibi
anlatyorsunuz ki sanki yle yaanm gemi gibi Oysa Trkiyenin yeni bir alanla
tanmasnda arac oluyorsunuz!
Zaten herkes bana Bu adam bu ileri niye yapyor? diye ok ayor o sra. Byle
bir meslek yok ki, popler deil, mhendislik deil, doktorluk deil
Siz neden yapyordunuz?
Amerikaya gidip o kadar okudum Yazk o kadar zamanma! Gazetecilik
yapmm, eitimini grmm, ekonomi okumuum Mlkiyede, evrem de var
Bunlar bir araya getirip azmn laf yaptn da katarsanz Halkla ilikiler iin baka
bir ey lazm deil ki!
Ama o dnemde meslek pek de bilinmediinden herhalde, irketlerde bu ii yapanlar
pek parlak durumda deildi anladm kadaryla. Siz gelecei nasl gryordunuz?Bu
kadar emek harcarken mitsizlie kaplmyor muydunuz?
Evet, halka ilikiler iini yapanlara baka iler de verilirdi irkette. D ilikiler
denen, yurtd balantlarnn mektuplarn yazan kii, bir taraftan halkla ilikiler ii de
yapar zannediliyordu; ama ben hi umutsuzlua kaplmadm. Bir gn bir meslek haline
geleceini biliyordum ama ne zaman olacan bilmiyordum. Biraz da Kapldm
gidiyorum, bahtmn rzgarna arksndaki gibi, Nereye gtrecek bizi? diye merak
ediyordum. Amerikada grdm ki bu i ciddiye alnyor ve insanlar bu ilerden ok para
kazanyor. Eski gazeteciler de genellikle halkla ilikilere getikleri iin kovulmaktan,
emekli olmaktan korkmuyorlar. Dolaysyla yeni bir i kaps bu, onun iin naslsa tutacak
diyordum
Potansiyel var diye dndnz yani.
Evet, Hibir ey olmazsa ite eski gazeteciler var, okullardan mezun olacak ocuklar
var diyordum. Bir karklk yaand elbette. Meslein balangcyd, dnyann her
tarafnda yaand bu. Halkla ilikiler mdiresi diye bir dnem mankenleri ie almaya
baladlar. Bu gzel kadnlar irketlerin davetlerinde kapda durup Ho geldiniz, ben
Halkla likiler Mdr Aye diyordu! Buna terifat denirdi eskiden; sinemalarda yer
gsterici, lokantada terifat. Kimse bilmiyor ki halkla ilikilerci ne yapar! O srada biz
dernek olarak bu duruma kar kp anlattk neyin nasl olmas gerektiini.
Ne zaman oldu bunlar?
1970lerin sonuna doru Bu i baka itir. Sizin yaptnza terifatlk denir
diye anlattk. Halkla ilikiler alannda mutlaka sosyoloji, insan psikolojisi bilen,
niversitede okumu, gazetecilik yapm, gazetelerin nasl altn ve meakkatlerinin
ne olduunu, haberin ne olduunu bilen insanlara ihtiyalar olduunu syledik. Ardndan
TSADla ortak almalar yapmaya baladk. irketlere gidip bilgiler verdik, toplantlar
yaptk. Mesela Alarkoya gidip konferans veriyordum. Alarkoda zeyir Garih, sak
Alaton ciddiyetle dinliyorlard beni. Yava yava 1980lere gelindiinde bu anlay
yerlemeye balad.

Halkla ilikiler meyvelerini vermeye balad

Dernek kurulduktan sonra nasl geri dnler oldu, zellikle irketlerde bu eitimi
vermeye baladktan sonra?
irketler bizden eleman istemeye baladlar. Bu tabii bizim prestijimizi de ok
ykseltti, nk bunu duyanlar dernee ye olmak istedi. Hele ben 1974te kendi irketimi
kurduktan sonra benim sada solda alan arkadalarm ufak ufak Biz de mi irket
kursak acaba? diye dnmeye baladlar, ama korkuyorlard; yani para
kazanamayacaklarndan endie ediyorlard. 1985te filan yava yava arkadalarm kendi
irketlerini kurmaya baladlar. irketlerin kurulmas demek, sektrn olumas demekti.
Bir kasap dkkannn yannda iki tane daha kasap dkkan varsa, o kasap dkkan da
iyi i yapar. Genelde Yahu bunlar rakip, niye yan yana dkkan amlar acaba? diye
dnlr. Hayr, yle deil; nk insanlar grdke, iyerleri oaldka ve ekonomi
gelitike arz artmaya balar. Halkla ilikiler piyasasnda igc hzla artmaya balad. Arz
ve talep artnca, meslein poplerlii oalnca, insanlar yi maa verip ii bilen doru
drst birini alrm demeye baladlar ve halkla ilikiler alannda alanlarn says (ki
bunu dernek yesi olarak biliyorum) yl iinde 40a, 50ye kt. 1985ten sonra
ajanslar kurulunca iyice artt. Geenlerde dernein 35. kurulu yldnm treninde
Dernek Bakan Figen Toksye sordum, ki o da benim rencilerimden, halkla ilikiler
alannda alan 200 ksur ajans varm.
Bugn baktnzda dernein geldii noktay nasl deerlendiriyorsunuz? 1969da
hayalini kurduunuz, admlarm atnz gibi mi?
Halkla likiler Dernei drt-be senedir Altn Pusula isimli bir dl yarmas
yapyor. Bu yl jri bakan olarak grdm ki, 150 firma katlm yarmaya, bunlarn 30
tanesi kamu kuruluu. Mesela kazananlardan biri Gaziantep Belediyesi, biri Bursa
Emniyet Mdrl Projelerle yarmaya giriyorlar bunlar. Bu tabii ok mit verici bir
ey benim iin. Benim hl oldu diyemememin sebebi u: Bu alanda eitim alanlarn
tamam, henz bu meslee hkim olmad Yani daha alanlarn yzde 100 gazetecilik
ya da basn-yayn yksekokullarndan, letiim Fakltelerinden mezunlar deil. Yzde 60
kadar diyebilirim. Halkla ilikiler mesleinin bir memlekette gelimesi iin halkla
ilikilerin patronlar tarafndan biliniyor olmas lazm. Trkiyeyi ele alalm Halkla
ilikilerin ne olduunu Trkiyede patronlarn bilmesi lazm ki, Bu ie adam kullanaym
m, maa deyeyim mi, blm aaym m? diye karar verebilsin, nk ben Gazetede
haberi ksn diye dnen patronlara ok rastladm. Halkla ilikiler iine aldklar
insanlar Benim olann snnet dn gazetenin birinci sayfasnda ksn diye kullanan
var! Halbuki halkla ilikiler bu deil, snnet treni de haber deil.
Siz de dernekte ok uzun sre bunlar retmeye altnz herhalde.
Evet Halkla likiler Dernei yeleri, yahut meslekte alanlar yzde yz eitim
grm ve gazetecilikten gelme kiilerse bu dzey yakalanacaktr. Bu ii yapanlar Eyvah,
patronu kstrrsem beni kovar ve isiz kalrm! demeyecektir, talep artacaktr. Talep
artnca da herkes Halkla ilikiler budur, bana bunun iin maa vereceksen geleyim,
diyecektir. O zaman iin kalitesi benim dndm dzeyde olacaktr. Ben onu
bekliyorum ki o da olacak Her lkede byle balad nk. O uluslararas kurulularn,
Amerikada PRSA, Avrupada CERP, PROI gibi halkla ilikiler rgtlerinin yesi oldum,
onlarla da tantm. unu syleyebilirim ki Avrupada pek ok halkla ilikiler irketi sahibi
konuyu benim kadar, Trkiyedeki birka irket sahibi, ajans sahibi kadar bile bilmiyorlar,
Trkiye onlardan ileri. Dolaysyla, Olacak bu i ve ben de bouna uramadm diye
dnyorum. Zamanla Amerikadaki baarya ve yaygnla bile yetiebilir.

Yenidnyann son icad: Halkla ilikiler

Meslein temellerinin Amerikada atldn sylemitiniz. Nasl bir sre izliyor?
1917de balamlar. Ivy Lee bir gazeteci o dnemde. Rockefeller onu danman
olarak alyor kendine. O sralarda gazetecilerin maalar da 80-150 dolar filan
Rockefeller, Ivy Leeye 1.000 dolar maa veriyor. Millet kskanyor, deli oluyorlar. Ivy,
sarmak demek, Poison Ivy adn takyorlar zehirli sarmak anlamnda. Halkla
ilikiler insan fikirleriyle zehirler, diye takyorlar bu ad. Onunla ilk admlar atlyor.
Halkla ilikiler 1917de balayan bir meslek Amerikada. Ivy Leenin gazetecilii brakp
ok yksek maala Rockefellere gemesi, meslei ilgi oda haline getirdi. George
Parker, Rex Harlow, Pendleton Dudley, Edward Bernays gibi isimler Leeyi takip etti.
Edward Bernays, 1930larda elence dnyasna halkla ilikiler iini getirdi. 1950lerde ise
itibar gren bir hale gelmiti. smi halkla ilikiler olarak gemese de 1920lerde
1930larda bir iletiim danmanl ii sz konusu.
Edward Bernays ilk kez public relations adn kullanmaya balam. Public relations
herkesin bilecei bir ey! Aa yukar her dilde ilikiler, relations diye geiyor.
Public de kamu, halk anlamnda, ama onlar kamunun belirli kesimleri, hedef
kitlelerle ilikiler anlamnda public relations kullanmaya baladlar. ngilizcesinde
public denir, yani tekil kullanlr. Franszcasnda arkasnda bir s harfi vardr, yani
publiques olarak oul kullanlr, halklarla ilikiler gibi; ama orada halklar dedii
lkenin halk deil, hedef kitleler, eitli topluluklar, eitli mesleklerdeki insanlar, eitli
cinslerdeki insanlar, eitli ya gruplarndaki insanlar anlamna gelir. Uzun yllar Avrupa
lkelerinde halkla ilikiler yapanlarn says ok azd.
Meslekleme nasl gerekleti?
kinci Dnya Savandan sonra Halkla ilikiler nce Amerikada, sonra Avrupa ve
Japonyada meslekleme sreci yaad. Amerikada yzlerce danmanlk irketi kuruldu.
Literatrde baarl halkla ilikiler kampanyalar arasnda Antrasit kmr grevi,
Pennsylvania Demiryolu, Venida Hairnet Company, American Tobacco Company, Philco,
General Electric, Pepsi Cola krizi gibi olaylar saylr.
Mesleki rgtler de o dnemde mi kuruldu?
Ben Amerikaya okumaya 1960l yllarda gitmitim. 1949da Uluslararas Halkla
likiler Dernei (IPRA), 1955te de Avrupa Halkla likiler Merkezi (CERP) kuruldu
Brkselde. Avrupada bu uluslararas dernekler kurulduunda, halkla ilikiler Amerikada
krk yllk bir meslek gibiydi. Aslnda bu tarihlerin ayr ayr nemi var. NATOnun,
Birlemi Milletlerin filan kurulduu tarihler Yani kinci Dnya Savandan sonra
artk insanlar, sava, askerlii,ekimeyi, atmay bir tarafa brakp sivil rgtlenmelere
gidiyorlar.
Yeni dnyann inas
UNESCO kuruluyor, WHO kuruluyor Halkla ilikiler de bir meslek olarak ayn
tarihlerde kabul grmeye balyor. Onun iin Amerikadan sonra Avrupa ve Trkiyede de
neredeyse ayn yllarda balyor. nk 1949 IPRA, 1955 CERP, 1961 Devlet Planlama
Tekilat, yani benim ilk altm halkla ilikiler blm. Beer altar yl arayla oluyor
bunlar, ama zel sektr hi bilmiyor. zel sektrn renmesi ise 1969da benim
stanbula gelmemle oluyor.
Avrupada niye o kadar ge balam?
Avrupa, kinci Dnya Savandan sonra kendini toplamak iin yirmi seneye filan
ihtiya duydu. Savata btn binalar yklm, ehirler harap olmu Japonya da yle
Almanya, Fransa, ngiltere, talya gibi lkelerin henz halkla ilikilere bakacak lksleri
yok. Amerika ise kendi lkesinde sava grmedii iin temel ihtiyalarn karladktan,
ekonomisini dzelttikten sonra artk lks diyebileceimiz byle dallara bavurmaya
balam.
Siz dernei kurduunuzda Betl Mardin var myd?
Betl, ben Halkla likiler Derneini 1972de on kiiyle kurduum zaman
Londradayd. Bir merubat firmasnn sat-pazarlama ileriyle urayordu. O da halkla
ilikiler saylr diyerek biz reklamc bile almtk aramza. Betle de Bak, dernek
kuruyoruz. Sen de gel, ye ol, dedik. Hatta bize telgraf ekti, tebrik etti dernein
kuruluunda.
 lk kurucular arasnda yer almad m?
Londrada olduu iin alamad, ama gelseydi yer alrd. O srada dernein yesi
oalsn diye aratrmaclar, reklamclar, tercmanlar, herkesi almaya altk, ama
sonraki yllarda Betl ynetim kurulu yesi oldu, hatta bakanl ona devrettim.

Cam ev olana kadar

Sylediiniz sz aklma takld: Halkla ilikiler insan zehirler Reklam da ayn
eyi hissettiriyor insanlara. Size gre halkla ilikilerin temel prensipleri neler olmal?
Aslnda gazetecilik, radyo, televizyonculuk, reklamclk gibi btn iletiim dallar
karlarndaki hedef kitleye mesaj veriyor. Hedef kitle bir lkenin tm halk, bir meslek
dal veya bir grup olabilir. Onlara bir mesaj veriyorsunuz. Amacnz, verdiiniz mesajn
sizin dndnz biimde karnzdakiler tarafndan alglanmas. Eer karnzdakiler
sizin verdiiniz mesajla uyumuyorlarsa ve akllar yatmyorsa, kendilerini kandrdnz
zannedebilirler. Oysa siz bu mesaj verirken karnzdaki hedef kitleye bir ey
retiyorsunuz, bir yenilii duyuruyorsunuz, bir yenilikten onlarn nasl
yararlanabileceini sylyorsunuz. Bu adan baknca kandrmyor, retiyorsunuz.
Halkla ilikilerin asl ilkesi, drstlkten ayrlmadan doruyu anlatmaktr. Halkla ilikiler
grevi yaptnz kurumun, kuruluun yneticisine drst davranmay empoze etmektir,
yani onlar da eitmektir. Topluma yararl i yapmalar, toplumsal sorumluluk bilincine
sahip olmalar iin
Temel ilkelerin sizce yanl kullanld zamanlar oldu mu?
yle Eer ynetici halkla ilikilerin ne olduunu bilmiyorsa, bir eyi kendi
istedii biimde kamuoyuna anlatmak isteyebilir ve onun iin de halkla ilikiler uzmann
alet eder. Halkla ilikiler uzmanna, Benim ocuumun snnet dn gazetede birinci
sayfa haber olarak ksn der, ama iyi bir halkla ilikilerci, yneticisine Olmaz! Snnet
haber deildir der. Ynetici bunun zerine Seni kovarm tehdidiyle karnza karsa ve
siz de kovulmaktan korkuyorsanz, snneti gazeteye haber olarak verirsiniz. Bu uzun
vadede yneticiye de zarar verir, ama nce halkla ilikilerciye zarar verir; nk byle bir
haberi basna bir kere veya iki kere gnderirsiniz, arkadanz da hatrnz iin o haberi
yaynlar ama ncsnde olmaz. Hatta Aa, bu halkla ilikilerci patronunun her dediini
yapyor ve verdii haberler de haber deil, derler. Dolaysyla siz halkla ilikilerci olarak
inandrclnz kaybedersiniz. Fransada Halkla likiler Dernei, Auguste Comteun
lafn kullanyor, Bir iyeri, cam bir ev gibi ak olmaldr. Yani duvarlar tula
olmamaldr ki, sokaktan geenler o iyerinin iinde neler olduu grsn. Maison de
verre, yani cam ev. Dolaysyla cam ev olma fikri aslnda halkla ilikilerin temel
ilkesidir.
Her ey ak olacak yani
Cam bir ev gibi aksanz, her yaptnz ey toplumun gz nnde oluyorsa, siz
kamuoyunu zehirleyemezsiniz! nk zehirlediiniz hemen belli olur. Siz propaganda
yapyorsanz, cam bir ev gibi olmazsnz.
niversitede dersler aralksz sryor
Kota yeni bir alan insanlara tantrken meslek rgtlenmesinde de nc oldunuz,
ama bu arada Ankaraya gidip geliyordunuz dersler iin.
Evet, her hafta deil ama on be gnde bir ya da ayda bir uaa atlayp gidiyordum
Ankaraya, Siyasal Bilgiler Basn Yayn Yksekokulunda dersimi verip dnyordum.
Zaten tek okul oydu o zaman.
Dierleri ne zaman ald?
stanbul niversitesinin Gazetecilik Enstits diye bir blm vard. Orada halkla
ilikiler ders olarak deil de konferans olarak verilmeye baland. Orada ders veriyordum
1970li yllarda. Sonra Marmara niversitesi, o zamanki ismiyle, stanbul ktisadi ve
Ticari limler Akademisinde Gazetecilik Yksekokulu ald, sonra ad Basn Yayn
Yksekokulu oldu. Vatan Caddesindeydi yeri. 1971-72ydi sanrm, orada Gazetecilik,
Radyo Televizyon ve Halkla likiler diye blmler kuruldu. TA niversiteye
dnnce okul Dolapdereye tand. Harbiyeden dik ve amurlu yollardan okula
ulalr, arka tarafndan Hac Hsrev grnrd.
Orada da ders verdiniz mi?
Tabii Benden baka hoca yok ki! Nereden isteseler giderdim. Elazdan
arrlard, oraya giderdim. Antalyada Akdeniz niversitesi letiim Fakltesi kuruldu,
oraya gittim. Ege niversitesi zmirde kuruldu, oraya gittim. Eskiehirde Anadolu
niversitesi kuruldu, oraya gittim. Bir de Kbrs niversitelerine
Yani arka arkaya dersler de vermeye baladnz o dnem.
Evet Zaten bu derslerin birikimi sonralar kitap yazmam salad. Ders notlar
vard, onlar toparlayp 1969da ilk kitabm karmtm. stanbul ktisadi Ticari limler
Akademisi Vakf da bastrd.
Yani siz stanbula yeni geldiiniz zaman her eyi bir arada yaptnz yine! Nasl
olutu kitap?
Ders notlarm hazrd, Bunu kitap yapalm dediler. Ankarada Bankas
Bankaclk Hukuku Enstits vard. Ankara Hukuk Fakltesi ile Bankasnn ortak
projesiydi. Enstit Mdr Profesr Ali Bozer benden bankaclar iin beeri ilikiler
kitab istedi. Ardndan da onu hazrladm.

Zorunlu veda
Yine asl iinize dnsek Kota youn i temposu devam ediyordu. Yllar boyunca
birlikte olduunuz, i yaptnz nemli isimler var. Onlardan sz etsek biraz Vehbi
Beyden balayalm m? Nasl biriydi?
Kota altm yllarda ve sonrasnda stanbulda birok iadam tandm. Ankara
bir memur ehridir, iadamlarn bilmezsiniz. Ben de iadam nasl biridir, bilmiyordum,
stanbulda rendim. Bir sr iadam arasnda Vehbi Ko bir fenomendir gerekten.
Ankarada ortaokul okumu, stanbulla hi alakas yok. stanbula gelip birtakm mallar
alp Ankaraya gtrp satyor. te o kii dnyadaki bir sr kuruluun orta, Trkiye
temsilcisi oldu. Birtakm uluslararas kurulularda ynetim kurulu yeliine getirildi.
Sonra da ocuklarn yetitirmi; Rahmi Kou, Suna Kra, Semahat Arseli, Sevgi
Gnl okutmu Damatlarn bile okutmu, nk okumamann eksikliini bilen
biriydi. Ondan sonraki nesil alm ban gitmi. Vehbi Bey, Trk ekonomisi iin ya da
Trk sosyolojisi iin gerekten bir ans. Bir sr snrlamalar vard. Yatrmlar konusunda
mesela Bir eye para harcamak iin ondan para gelmesi lazm derdi. yle almt,
pheciydi. Avukatlarla filan ok alrd, iin hukuki tarafnda hibir eyde yanllk
yaplmasn diye. Kadrosuna ok iyi elemanlar almt. Bu ok iyi adamlar da genellikle o
srada sadece devlette vard. Onun iin devletten eleman almtr. Bir yerin mstearn,
genel mdrn filan kendi kadrosuna katmt. Mesela Hulki Alisbah, Ko Holdingin ilk
kurucularndandr. Smerbanktan gelmiti. Kadrosu bu insanlardan oluuyordu ve onlara
bakalarnn verdiinden daha ok maa veriyordu. Dolaysyla iyi eleman bulma
olanaklarna da sahip. Cimri olduu halde iyi cretlerle, iyi adamlar altran biriydi.
Dnyay, yenilikleri ok merak eden biriydi. Gerekten ilginti.
Cimriliinden herkes sz ediyor
Tabii Mesela yannda para tamaz. Bir yere gidersiniz, paltosunu vestiyere verir,
yanndakine Sende bozuk para var m? der. Taksiye binersiniz, siz verirsiniz paray.
ocuun eline bahi verilecek, siz verirsiniz. Balk lokantasna gidilir, balk 10 lira, 1
lira olmaz m? der.
Pazarlk ediyordu yani
Tabii Karsndakiler de Vehbi Bey byledir diye sylediklerini kabul ederler.
10 liradan aa olmaz demezler, ama bir yandan da hakl, nk yle zor artlarda
kazanm o paray. Babasnn paras deil bu, kendi biriktirdii para. Paray idareli
kullanan ama demin de sylediim gibi iyi adamlar yksek maalarla altran biriydi.

Kotan ayrl
Rahmi Ko Sizin iletiiminiz herhalde daha fazlayd Rahmi Beyle?
Benim yle de diyaloum iyiydi, hatta drdyle de Vehbi Bey, Rahmi Bey, Suna
Hanm ve Can Kra. Can Bey, Suna Hanmn ei, nan Beyin aabeyi. Can Bey
otomotiv grubunun bandayd. Koun orta Bernar Nahumun yardmcsyd. Bir de
gazetecilie ok meraklyd. Amatrce tabii Gazetecilerle ilikileri benden evvel el
yordamyla o yrtrm. Bizden Haberler dergisini o karyordu, sonra bana devretti.
Dolaysyla bu konularda Can Beyle gryordum. Suna Kra holdingin genel
sekreteriydi. Organizasyon emasnda Suna Kraa balydm. Rahmi Ko zaten irketin
bir numarasyd. Rahmi Bey, stanbuldaki iadamlaryla yaknlm salamak iin kendi
ye olduu birtakm kurululara beni de ye yapmt. Propeller Kulpe, Rotary Kulpe
filan. Toplantlara onunla beraber giderdim. Rahmi Bey ok bohem biridir aslnda. Bizim
aramzda dokuz ya var. Maceraperest, sporsever, iyi bir Beiktal Biz lafn yarsnda
Beiktatan konuurduk. Av, kayak sever, yzme, yelken sever Suna Hanm ise mthi
otoriter. Ailenin zaten en kk ocuu. ki ablas, bir abisi var ama holdingin genel
sekreteri kendisi. Btn idari ilerin hkimi. Btesi, personeli, binas, yeni yatrmlar,
vs Vehbi Bey btn yetkileri ona vermiti. ok severdik birbirimizi. Benden iki ya
kktr. Ayn kattayd ofislerimiz, srekli birbirimizin odasnda olurduk. ok akll ve
ok doru kararlar veren bir insand. ok sigara ierdi, bizim kat ok sigara iilen bir katt
zaten, bol dumanl Bazen Rahmi Bey gelir, Buras gene sigara kokuyor diye kzard.
Peki nasl ayrldnz Kotan? O kadar ok almsnz ki, insanda sanki oradan
emekli olacakmsnz gibi bir his yaratyor.
Vehbi Bey evlilie, aile hayatna ok nem veren bir insand. Birinci faktr benim
boanmamd, ona sinirlendi.
Bir ey mi syledi?
Hayr, surat yapt epey bir zaman. Karmla da yle sk ilikileri yoktu. Onun aile
inancn bozdum diye kzd sanrm. kincisi, baz eylerin eskimemesi lazm, her eyin
taze kalmas lazm. Ben anladm ki Ko balangta beni ok sevdi, ok makbule geti
benim yaptklarm. Ben de Kou ok sevdim, ok iyi bir yere geldiim iin iftihar ettim.
Rahmi Kou tandm iin, Vehbi Beyin yannda olduum iin gururlandm, ama bunlar
tavsyor zamanla. Ufack eyler bytlebiliyor gzlerde. te onlardan biri de 1973 yl
sonlarnda Rahmi Koun evindeki bir davetle ilgili. Ben o davete Gnaydndan gazeteci
arkadam Ergin Konukseveri gtrdm. Benim istediim fotoraflar ekti. bitti,
Erginle beraber dndk. Ergin Bunlarn bazlarn gazetede haber iin kullanabilir
miyim? dedi. Kullan dedim. Erginin nasl kullanacan biliyorum, nasl bir resimalt
yapacan biliyorum Gven diye bir ey vardr hayatta!
O kadar da pheci olmamak gerektiini dndnz
stelik de benim yakn arkadam Gvendiim iin gtrmm. Ergin gece bu
fotoraflarn birka tanesine resimalt yazp gitmi. Sonra Necati Zincirkran gazeteye
gelmi, bakm resimlere, Bu ne biim resimalt? deyip deitirmi Erginin
yazdklarn. Geri sonra Necati Aabey bana orada olmadn syledi. O zaman baka
birisi yapt

Ayn haber, ayn gazete, farkl yorum

Ne oldu ki? Ne kt gazetede?
Fotorafn altna Rahmi Koun evinde iadamlar Sleyman Demireli drmek
iin plan yaptlar diye yazlm. Ertesi sabah gazete nce Kadky tarafnda datlyor.
Ben Avrupa yakasnda olduum iin benim grdm baskda haber byle deil. Rahmi
Koun evinde davet diye bir haber var, o kadar. Ko ailesinin ou karda, Anadolu
yakasnda oturuyor. Ertesi sabah ben irkete gittim. Akam davet ok gzel geti,
fotoraflar da ok gzel, neeliyim. yerinde herkeste bir kar surat. Ne oldu? dedim,
Grmedin mi gazeteyi? dediler. Anadolu yakas basksn gsterdiklerinde ne
yapacam ardm! Can Kraa gittim. Can Beyin Mecidiyekyde bir brosu vard.
Can Bey, Haklsn, Kota senin andan bundan sonra artk hibir ey eskisi gibi
olmayacak, dedi.
O kadar!
 Ne yapacam, nasl telafi edebilirim? derken, stifa et! dedi bana, Tamam,
dedim ve kalktm, el sktk, bitti te diyorum ya, kck eyler! Byle birtakm
eyler eskiyince kk eyler byyor.
Sonra grmeleriniz olmad m?
Senelerdir oluyor, o zamandan beri.
O gn ne yaptnz? Kzgndnz herhalde
Eve geldim akam, Ka paran var? dedim kendime. Zaten bekarm. Bankada 80 bin
liram vard. Hesaplar yaptm, O para nereye kadar gtrrse oraya kadar giderim. Sonra
da nasl olsa bir ey bulurum diye dndm. Zaten baz teklifler vard. Amerikaya
dnerim. Orada niversitede asistan olurum, ama baka irketlere gitmem artk, diye
dndm, zaten Kotan sonra baka irketlere gidilmezdi. Dardan danmanlk
yaparm bir yerlere, dedim. Rahat rahat yattm, uyudum o gece.
Nasl olsa ihtimaller varm!
Zaten ka zamandr transfer teklif edenler, Bizimle al diyenler vard, onlara
dardan danmanlk yapmay nerdim, kabul ettiler.
Ertesi gn Kotan arayan var m?
e gittim zaten. ekmecelerimi topladm, herkesin odasna gidip veda ettim. ok
zldk, niye istifa ettin? dediler.
Siz istifa ederken mesela Rahmi Beye hi aklama yapmadnz m?
Hayr, hibir aklama yapmadm. stifa ediyorum grevimden, sayglarmla, diye
yazdm.
Yllar sonra sessiz, buruk veda
Giderken Vehbi Ko veya Rahmi Kola grtnz m?
Grtm.
Ne dediler?
Hi laf almad.
Sadece veda!
O kadar Sonra, Acaba hibir ey yoktu da Can Aabey durup dururken mi
uydurdu? diye iime kurt dt. Aradan zaman getikten sonra i kllenince ald konu.
Byle deilmi tabii
Aile iinde bir mesele olmu demek ki
Evet, olur tabii, olmaz m? Koun halkla ilikiler mdr ayrlyor Bablide olay
olmutu.
Peki ne davetiydi bu byk olaya neden olan gece?
Rahmi Beyin arkadalarna verdii normal bir davetti.
Gereksiz yere byyen bir olay yani zldnz m peki?
 zlmez miyim? Yedi ylm vermiim, birtakm katklarm olmu, Ankaradan
stanbula tanmm, her eyimi deitirmiim, stelik boanmm, yeni bir hayata
balyorum
Ergin Beyle konutunuz mu?
Erginle hl konuuruz. Ergin gazetede kavga kartm. Birbirlerine daktilo atmlar
birileriyle. Sonra Ergin de istifa etti zaten.
yle mi? Bir haber iki istifaya neden oldu yani
Erginle hl bir araya gelince konuuruz, anlatr. Ergin, bo ver derim, artk bu
saatten sonra
Ergin Bey de kt hissetmitir kendini.
Halbuki benim ondan hibir kukum yok ki! Hl da yok!

letiim sektrnde iletiimsizlik

Siz ilk basky gsterdiniz mi Can Beye?
Tabii ki gsterdim.
ok ilgin deil mi?
Ama zel sektr gryle baktnz zaman yle veya byle olmu diye deil,
neticeye baklyor. Neticede byle bir ey km! sterse tek nsha gazetede km
olsun
letiim sektrnden, diyalogdan sz ediyorsunuz. Aslnda siz bir iletiimsizliin
kurban olmusunuz.
Ama bu iletiimle de zlmez, baslm bir yaz. Ak kat zerinde, siyah
mrekkeple, Demireli devirmeye altlar, plan yaptlar, diye bir laf!
Mesela bu durumdaki bir irket, Bu haber yanl diye bir aklama yapmaz m?
Ama o zaman gazeteyle kar karya kalacak. Holdingde almaya baladmda
Koun dergisinde yaptm almann Erol Simavi Beyi nasl kzdrdndan sz
etmitim. Biz koskoca Hrriyetiz diye mektup aldnzda ynetici olarak, gazeteyle mi
aranz bozarsnz, yoksa Alaeddini mi feda edersiniz? Ben de olsam Alaeddini feda
ederdim.
Yani kriz ynetimi halkla ilikilerde nemlidir, siz bir krizin kurban olmusunuz.
Kriz ynetiminin o zaman byk rnekleri yoktu dnyada. Mesela Pepsi Colann bir
byk kriz ynetimi vardr. Petrol irketinin bir kriz ynetimi vardr, o kadar Bunlar hep
sonradan kt ve dnyada hakikaten rnek oldu. Kriz ynetimi ok zor bir olaydr.
Siz zaten sonrasnda Kola iletiime devam ettiniz.
Kotan ayrldktan yllar sonra Ko Grubunda ynetici dzeyinde alp ayrlan
veya emekli olanlar kapsayan Ko Yn-Der diye bir dernek kuruldu. lk bakan Can
Krat. Bilin bakalm genel sekreter kimdi?
 Kim?
Ben! Bu olay, yllar boyu Ko yneticilerinin benim hakkmdaki izlenimlerini ve
yllar gese de beni unutmadklarn gsterir. Sk sk toplanrdk. Sanki hl Kota
alyormuum gibi stelik ayrldktan sonra bir yl daha Koun Bizden Haberler
dergisini hazrlamaya devam ettim rnein. Ben yapmam demedim, yerime bakas
bulununcaya kadar.
ALTINCI BLM
Trkiyenin lk Halkla likiler irketi
Kotan ayrldktan sonra ne yaptnz?
O gn Can Beyle konutuktan sonra eve geldim. Askerlikten sonra bana be alt
yerden teklif gelmiti ama Kotan ayrldktan sonra hibir yerden teklif gelmedi!
Gelemiyor ki, Ko Holdingin st dzeyindeki bir adama i teklif edemiyor kimse!
Cesaret edemiyorlard yani Gece kendi kendime oturdum evde. Zaten boanmm, ev
de satlm, karma parasn vermiim, o Ankaraya tanm Ben de kiralk ev aryorum,
kacam o evden. yle rlplak bir evde kalmm, bir tek buzdolab var! Bir de
kanepe! Lise yllarndan beri hi isiz, maasz kalmamtm. Ne yapabilirim? diye
dnmeye baladm o gece. Eczacbana, Sabancya gidemem. Ya Amerikaya gider
devam ederim ya da kendi irketimi kurarm. ki tane alternatifim var. nce Amerikaya
gitmek aklma yatt, sonra Hemen gidilmez, bir dur, bak bakalm. Bir ortal
yoklayaym, danmanlk yaparm belki kurululara filan diye dndm. O arada elden
dme bir matbaa makinesi aldm. Dizgi makinesi Kotan aldm tazminat var. Ka
ay gtrr beni? diye dndm. Taksitle kullanlm bir linotip dizgi makinesi aldm,
bana da bir dizgi ustas koydum.
Nerede yaptnz bunlar?
Caalolunda bir yer buldum, bir hann bodrum katnda. Genelde dizgi makineleri
oralarda, bodrumlarda olurdu. Bir tane de adam buldum. Bask makinesi ok da, dizgi
makinesi azd. te Sayfa bana dizgi ii alrz, bir taraftan bana para getirir bu diye
hayaller kurdum. Ondan sonra bir bask makinesi alrm, hatta Amerika ii olduktan sonra
birisini satarm, dedim. Linotipi aldm, sonra Caalolunda bir bro aaym, ne olacana
bakarz nasl olsa. Eski Hrriyet gazetesinin olduu Babli Caddesi stnde, Hrriyetin
tam karsnda Bamusahip Sokakta, Tala Handa iki oda tuttum. Daha dorusu bir oda
tuttum, onu da bldm ortadan, iki odal bir yer oldu. Bir de sekreter tuttum, Sabiha
adnda bir arkadala altk. niversite son snfta okuyordu, bir arkadam nermiti.
Ama henz bir i akdi yoktu deil mi?
Hibir eyim yok! Transtrk Holdingde genel mdr olan, Mlkiyeli, Cemal Kulu
diye bir aabeyim vard. Aslnda ok yakn deiliz. Akamlar ele dostla oturulur, bir iki
iilirdi, yle bir samimiyet. Bu arada herkes duymu tabii, Alaeddin, Kotan ayrlm
diye kyamet kopuyor stanbulda. Cemal Aabey Ne yapyorsun? Bize bir yllk bir
halkla ilikiler plan yapsana, dedi, Plan be yldan aa olmaz dedim ve konutuk,
anlatk. Broyu zaten tutmutum, masa sandalye aldm. Baladm almaya, ama bir
taraftan da boyaclar duvarlar boyuyorlar. Ben de bir taraftan plan hazrlyorum. Sabiha
var, ama o daha ii bilmiyor, renci. Cemal Aabeyin iini 7 bin liraya yaptm. O zaman
7 bin lira byk para. Sabihann maa 2 bin lira, bronun kiras da 2 bin lira. Geride bana
3 bin lira kald. Nasl olsa bir-iki aya baka bir ey bulurum diye dndm. Bu iin
ardndan aklma insanlara bu ekilde plan hazrlama fikri geldi. Plan hazrlayaym ama
uygulama yapmayaym. Sadece teorik almayla para kazanp Amerikaya giderim, diye
dndm.
irket var m bu arada? Yoksa henz handa bir oda m?
O arada bir tane irket kurdum A&B diye. leri yaparken onu da hallettim. Ticaret
Sicili gazetesinde irketin kurulu ilan kt 21 Kasm 1974te, Mustafa Alaeddin Asna,
A&B Halkla likiler diye. irket yle bir dursun, zarar yok nasl olsa dedim. irketi
1990larn banda Sibel Asnaya devrettiimde kurulal on be yl olmutu.
Bu ilk iinizin, be yllk plan hazrlamann nasl bir ierii vard?
Be ylda Transtrk Holding halkla ilikiler alannda neler yapmaldr balkl bir
programd. Seksen sayfalk bir rapor hazrladm. Bu raporun ardndan baka kurulular da
oldu, onlara da planlar hazrladm. Bu tr ilerden 7 bin lira, 12 bin lira filan kazandm.
Danmanlk iine girdiniz yani.
Danmanlk yaptm, ama hi uygulama yapmadm. Onlar benden plan istiyorlar,
gtrp teslim ediyorum, uygulamas onlara ait.
Uygulama ksmn uzaktan da olsa takip ettiniz mi? Sonular nasld?
Takip ediyordum, iyi eyler oluyordu. Plan ilk hazrladmzda Transtrk daha
bilinmiyordu, sonradan ortala kt. Dier kurulular da yle ok youn alyordum,
hem de tek bama Bir sr matbaa var Caalolunda, tantm materyallerini kendi
makinemde dizdiriyordum, bir yerlerde bastryordum. Gecenin saat ikisinde arabamn
bagajna atp gtryordum. Brorlerin zmbalarn bile kendim yapyordum! Bir yandan
da hrs brmt, One man show!
Kendi iinizi kurmann hrs m?
Evet Kotan ayrlmak da arma gitmiti tabii.
Bu arada dizgi makinesi iliyor mu?
O bir taraftan iliyor ama sorun dizgici ocuklar, ii bir trl yapmyorlar! Arada
gidiyorum, ocuklar kendilerini biraya vurmu, sarho olmular. Dizgi ileri kalyor!
Bazen de benden habersiz i alyorlar, derken bir sr karklk yaanyordu. Sonra da
sattm zaten o dizgi makinesini. Bu arada ii srdrmek iin birtakm yerlere uzun vadeli
programlar hazrladm. Betl Mardin dnd Londradan, Ayegl de beni Betlle
tantrd. Betl Trkiyede i yapmak istiyormu.
Gel, benimle al dedim. Onun bir evresi var, oradan mteri bulur diye
dnmtm. Birka mteri buldu. Sheraton Otel, Nilferin katld Eurovision
Yarmas, Nisa Serezli Tiyatrosu gibi daha ok ov dnyasndan mterilerimiz oldu.

Bablideki o eski gnler

A&Byi kurarken Babliyi semitiniz. Nasld o dnemin Bablisi? Siz neden
orada olmay tercih ettiniz?
 Eski Bablinin neredeyse son yllaryd. Sonraki yllarda oradaki gazeteler
kitelliye, Mecidiyekye, saa-sola tand. Sirkeciden Ankara Caddesinden yukarya
karsanz, sol tarafnzda Valilik vardr, sa tarafta da kitaplar balar. yice karsanz
yokuu, sa tarafta ran Konsolosluunu grrsnz. Onun yanndan saa bir sokak girer,
o sokan banda, sol kede Gazeteciler Cemiyeti vard. Onun karsnda, az ilerde
stanbul Lisesi, lisenin karsnda da Cumhuriyet gazetesi vard. Oradan aadaki
sokaklarda da ite Son Havadis gazetesi, Dnya gazetesi, Akam gazetesi ve birtakm
kk gazeteler Biraz daha yukar doru giderseniz tam Bablinin merkezine, drt yol
azna gelirsiniz. Saa giderseniz, oras sizi Kapalarya gtrr. Caddenin sol tarafnda
Milliyet gazetesi vard, onun hemen arkasnda da Tercman gazetesi. Kapalar
yolundan deil de tramvay caddesine doru giderseniz sadaki byk bina Hrriyet
gazetesiydi. Sola dndnz zaman, Vatan, Yeni Sabah gibi gazeteleri grrdnz. Ben
gittiim zaman Babli yerleimi byleydi. Btn gazeteler oradayd. Zaten orada yer
tutma fikrim, iim arlkla gazetelere bilgi vermek olaca, yani haber ajans gibi
alacam iin kt. Tuttuum bina Hrriyetin tam karsndaki sokaktayd. Basn
bltenleri gndereceim, fotoraflar ekilecek, onlar gndereceim Her an gazetelerin
yaknnda olaym ki ben kendim bile gtrebileyim diye dndm. Her yer ok yaknd,
Babli tam doru adresti bunun iin. Doru da yapmm Akamstleri Gazeteciler
Cemiyetine gider, gazeteci arkadalarmla oturup sohbet ederdim. Danmanlk yaptm
firmalarn basn bltenlerini hemen bizim orada yazp gazetelere gnderirdim. Bltenleri
zamannda gnderdiim gibi, eksikleri olursa hemen tamamlayabiliyordum da.
Byk kolaylk salam size.
O dnemde ve o gnn artlar iinde ok kolaylk salad bana. Basn bltenlerini
ounlukla yardmcm Ruhi gtryordu. Zaten sekiz tane gazete var, sekiz basn blteni
gtryorsunuz. Tandnz sekiz tane yaz ileri mdrne gtryorsunuz. Bugnk
gibi ekonomi servisleri, salk servisleri, eitim servisleri, sanat servisleri, bilmem ne
servisleri yok ki! Onar-yirmier basn blteni hazrlamyorsunuz Ben kendim
gtrdmde ise oturur aylar, kahveler ierdik arkadalarla, akama Cemiyete gitme
program yapardk.
A&B ismi nerden geldi aklnza? Bir anlam var m?
irketi kurduumda bir isim aklma gelmedi. Ne isim konur byle bir yere,
bilemedim. Limited mi, anonim irket mi olur? Hi bilmiyordum ki ne yapacam!
Hukuki zorunluluktu zaten, gittim kaydm yaptrdm. Ticaret Sicili Odasndaki kaydm,
A&B Halkla likiler - Mustafa Alaeddin Asna diye kyor. Firmann ekli benim iin
nemli deil, yaplan i nemli dedim. Bir isim de vermek gerekiyordu tabii, Alfabenin
ilk harfleri olsun dedim. A ve B Yeni bir meslek bu, yeni bir ikolu alyor. A&B
diye bir irket ismi yakr dedim.
Alfabenin ilk harfleriyle yeni bir ie adm attnz
Evet, alfabenin ilk iki harfi, yeni bir i leride ben brakr Amerikaya gidersem ya
da kalr ve daha fazla geniletirsem, baka insanlar da bu konuda ey yapmaya kalkar, yeni
irketler kurar. te o irketler de C olur, D olur Onlara da yol gsteririm, diye
dnnce, bu isim ok uygun geldi. 2000li yllarda A ve Bnin iinde Art C diye bir
irket kuruldu rnein. te A&Bnin ksa yks bu! Yeni bir i ve alfabenin ilk
harfleri
irketi kurduunuzda geni de bir evreniz vard, ne dediler size?
Herkes merakla izliyordu. Kimsenin bildii bir i deil ki Trkiyede Trkiyede
her eyi yaparsnz; kasap dkkan, ayakkab boyacs, mhendislik brosu aarsnz
retmek iin sanayi irketi kurarsnz, avukatsanz danmanlk brosu aarsnz
Onlarnki de servis olarak benim yaptm ie benziyor. Onlar hukuki danmanlk
yapyorlar, dieri mali danmanlk yapyor. Ben de halkla ilikiler konusunda danmanlk
yapyorum ama hukuk dediiniz zaman, ne danmanl olduu anlalyor. Mliyede
de anlalyor, oysa benimki tuhaf bir ey! Onun iin ok merakla beklediler, Ne olacak
bakalm diye. Aslnda birou benim yine basna dneceimi dnyordu. Beni de
rktmyorlard bir yandan.

Adm adm irket olma yolunda

Kimse halkla ilikileri bilmezken siz nasl baladnz? nce kendi tantmnz m
yaptnz?
Hayr irketi kurduum zaman aklmda bir sr ey vard. rnein personel ve bir
sekreter alacam, broyu boyatacam, temizleteceim, eya alacam filan Btn
bunlarla birlikte kendimi anlatan bir bror de bastracaktm, ama o bror yapmaya
hibir zaman vaktim olmad! Hayatmda hibir zaman elimde bir dosya veya brorle
mteriye gidip Ben byle bir i yapyorum demedim. Otuz be sene boyunca hibir
zaman da bu bror baslmad, ama niyet ettim o bror bastrmaya. Bir eyi
tantacanz zaman basl bir dosyanz olur, bir tantm malzemeniz olur, bunu
yapamadm ben! Hemen mteriler gelmeye balaynca ilerden frsat kalmad.
Szl olarak geliti yani
Aynen yle oldu. Duyan Alaeddin, sen byle bir ey yapyormusun, bizim de
danmanlmz yapar msn? demeye balad. Benim ne o bror hazrlayacak ne de
bu ilerle uraacak vaktim olmad. Ben harl harl herkese rapor hazrlamaya baladm.
yllk, be yllk halkla ilikiler planlar ile geti uzun zaman.
Transtrkten sonra siz Caalolundayken baka hangi iler geldi size?
rnein o sralarda Pamukbank, ie Cam ve nterteks geldi. Betl de demin
sylediim ileri getirdi.
Yine danmanlk hizmeti mi?
Evet, danmanlk Bu srada amacm da belli. irketlerin benimle bir-iki yl
almasn salamak ve de o srada irketlerin kendi ilerinde bir halkla ilikiler blm
hazrlayarak teslim etmek. im; blmn kurulmas, eleman alnmas, ilkelerinin ortaya
konmas, almaya balamasyla bitiyordu. Sonra byle devam etti. Herkese kuralm,
personel alalm filan derken, o personellerin kim olaca da belli kafamda: rencilerim
var, onlar mezun oluyorlar. ok akll, alkan, yabanc dil bilen ocuklar var.
Gazetecilikten sklan baz arkadalarm var, danmanlk yapmak istiyorlar. Dolaysyla
birka yere de ben byle eleman takviyesi yaptm, ama kurulularn benimle ilikileri
bitmedi bir trl. unu da yapalm, bir yl daha alalm filan dediler, byle yllarca,
hatta otuz yl altm firmalar oldu.
Yllar sren ortaklklar yaadnz
Mesela Amerikann Boeing firmasyla 1980lerde almaya baladk, 2007
ylndayz ve hl alyoruz. Benetton, Boyner yirmi yl srd. Byle yllarca
danmanlk yaptm ok sayda firma var. Amacm bu olmasa da yllarca srenler oldu.
Ben ie balarken byle bir irket kurmay filan hayal etmiyordum ki Ne yapacam
derken, art arda gelen mterilerle A&B yerleti, oturdu, personel says 40a kt
Bir gn saydm, A&Byi 1974 ylnda kurdum, o zamandan bugne 250ye yakn kurulua
danmanlk yapmz.
Betl Mardin ne zaman katld size, nasl altnz?
Betl o sralarda ngilteredeydi. ngiltereden dndnde Ayegl Dora bizi
tantrd. Hatta 1972 ylnda Halkla likiler Derneini kurduum zaman onu da davet
etmitik, tebrik telgraf gndermiti. Sonra Betl Londradan geldi. Ben A&Byi
kurmutum. Gelip A&Bde almaya niyetlendi. O tarihe kadar TRTde alm,
gazetelerde eitim vermi, tercme ileri yapm Onun da kafasnda byle bir ey var.
Beraber altk, be-alt yl kadar srd. Sonra Tevikiyeye tandmz dnemde
Sheratonun genel mdr William Bauer, Uzaktan danmanlk istemiyorum, sizden biri
bende tam zamanl alsn deyince, Betl oraya geti.
Ne kadar kaldnz Caalolunda ?
Drt yl filan

Kurumsallama henz bir hayal

Nasl bir yaplanmaya gittiniz? lk elemanlar kimler oldu?
Caalolundaki bro zaten ok kkt, bte de yle Oraya sacak sayda
eleman aldk. Sekreter Sabiha, ktisat Fakltesi son snfta renciydi. Bir de Ruhi vard, o
da renciydi, yola ikisiyle baladk. Bir taraftan da ayn yerde daha evvel bahsettiim
matbaa ileri yryordu. Matbaa iinde kz kardeimin imdi avukat olan kocas Sedat ile
onun Orhan adnda, ok eski bir matbaac arkada vard. Bu ikinci bir irket, ama sakn
yle bildiiniz irketlerden zannetmeyin! Haydi beraber bir i yapalm irketi bunlar.
Ben i getiriyordum, Orhan bask ilerini yapyordu, Sedat iin idari tarafn, hukukunu,
kontratn, para durumunu hallediyordu. Kck bir broda iki ayr kurulu var. Eleman
almamz lazm ama sacak gibi deiliz! Onun iin ben yava yava tanmay dndm.
Caalolunda da o srada sylentiler balam.
Ne sylentisi?
Hrriyet, Milliyet tanacak diye Yava yava Nianta, Tevikiyeye doru
gitmek istedim. Evim de Tevikiyedeydi. ler geldike Bablideki broya smamz
giderek zorlayordu.
Ulam da rahat olacak.
 Hem de daha byk yerler vard.
Bu drt yl irketin yeni olutuu dnemler. stratejisi nasl olutu, yani
kurumsallamaya henz gitmemitiniz herhalde?
Kurumsallama hi aklmda yok! Benim aklmda hep bilimsel ve kuramsal almalar
var. Biri beni arp Bana bir halkla ilikiler plan hazrla diyecek, ben onu
aratracam. Personeli, hedefleri nedir, ne retiyor, ne amaca dnk alyor, ne kadar
olmu alal Bunlara gre halkla ilikiler planlar yapmak ve bir taraftan da
rgtlemek, yani bir halkla ilikiler blm kurmak. O srete de onlara basn blteniydi,
basn toplantlaryd derken, elimin ucuyla ufak ufak yardmc olmak. O blm
kurulduktan sonra da veda etmek Byle baladm iin, A&Byi nasl kurumsal hale
getiririm? diye de dnmyordum.
Caalolunda hayat nasld?
ok hotu Caalolu gnlerim. Bir kere gndzleri bu ileri yapyordum ama her
dakika broda oturmuyordum ki! Gazeteci arkadalarm ziyaret ederdim. Bir gn
Cumhuriyete giderdim, bir gn Hrriyete, Milliyete Onlar da bana ziyarete gelirdi.
len darda yemek yeriz, akamlar Gazeteciler Cemiyetinde oturup yemek yeriz, iki
ieriz, sohbet ederiz ok merak ediyorlard ne i yaptm. Ben de onlardan bilgi
alyordum. Kendi kendime ne yapabileceimi, ileri nasl gelitirebileceimi
dnyordum. Hem dostlarm olduklar iin tavsiye alyordum, hem de kendi kendime
kafamda bu fikri gelitiriyordum. Amerikaya gidene kadar elimde yapacam bir i olur
derken, yava yava gitme dncesi kafamdan silinmeye balad. Zaten o dnemde bir
taraftan da niversitede ders veriyorum. Amerikaya gidi istei azaldka ders verme
isteim artyordu. Bir yandan isiz de kalmam gibi geliyordu. Baka irkette halkla
ilikiler uzman olarak grev yapmayacam da kesindi. ylece devam ettim ilere.
Galiba kvracam bu ii ve Trkiyede kalacam, demeye baladm, ama bir taraftan
da korkuyorum tabii!
Bilinmeyen bir i!
Kalacaksn da neyle geineceksin? Ya alacan para!.. Bugn bir mteri gelir, cret
bilmem ne kadar, sonra bir tane daha gelir, ama onlar yeter mi?

Sk dostlar hep yardma hazr

Aslnda birok seenek varken, hayat sizi hep ayn yne doru ynlendiriyor.
Geldiiniz nokta hep iletiimle ilgili iler!
Evet, dnp dolap iletiim sektrne gelmiim. letiim deyince, akla ilk gelen
gazetecilik aslnda. Ayaklarmn beni Caaloluna, Babliye srklemesi de bu nedenle.
Sonralar halkla ilikiler firmas aan arkadalarm ve baka reklam irketleri, ajanslar hep
Leventte baheli evler tutup ilerini oralarda yaptlar. Benim aklmn kenarndan bile
gemedi Leventte ofis tutmak! Doru Babliye gittim. Oras benim yuvam, benim iin
bir kucak. Dostlarm orada, tkezlersem onlar bana yardm eder!
Kimlerdi o dostlar?
 Mesela Milliyette Turan Aytul Turan, Allah rahmet eylesin, ok sevdiim bir
arkadamd. Yine Milliyette Doan Heper, Tufan Tren, Hasan Pulur, mit Deniz, Nail
Greli, rsan ymen, bana omuz veren Abdi peki; Cumhuriyette Orhan Erin, Oktay
Kurtbke, Sami Kararen, Okay Gnensin, Oktay Akbal; Hrriyette Erol Dall, Mehmet
Trker, Nezih Demirkent; Tercmanda Kemal Ilcak; Akamda Malik Yola, Doan
Kololu Saymakla bitmez. Ahmet Vardar, Halit Kvan, nal Sakman, Sadun Tanju,
Kurtul Altu, Tark Dursun, Altan ymen, Rahmi Turan, Akgn Tekin, Hilmi Yavuz
Samimi ilikiler kurduumuz insanlard bu isimler. Bir de ayn meslekten olmadmz
iin arada bir rekabet de yoktu. Dolaysyla ben byk bir ailenin iindeydim. Bir gazetede
alrsanz byk bir ailede deilsinizdir. Sadece o gazetenin elemanlar vardr. Benim
iin Hrriyet, Milliyet, Yeni Sabah, Tercman, Cumhuriyet, Dnya, Akamn hepsinin
olduu koca bir aileydi Babli ailesi 1974 yl, 34 yandaym, ocukluk yandan yeni
ktm dnemler. ou benden byk aabeyler, hatta Burhan Felek filan gibi amcalar
da vard. Ben bu ailede yaadm ve hi korku duymadm. HiKazk yerim diye
dnmedim, Mterim olmayacak diye de korku duymadm!
Bu dostlarnzla neler yapardnz, nerelere giderdiniz?
Mesela ailece hafta sonlar tekne gezileri yapardk. Akamlar Cemiyete gider, kafa
ekerdik. Polonezkye gider, bir yerlerde oturur, gece kalr, sabahlara kadar kumar
oynardk ki orada elektrik yoktu, lks lambalar vard. Gece belli bir saatten sonra o lks
lambalarnn fitili de biter, k gelmez! Elimizle tutup fitili k yapar ve oyun oynardk.
Karakyde Liman Lokantas vard, oras da gittiimiz bir mekand. Babli Caddesinden
yukar karken stanbul Lokantas vard, ok nlyd. Btn gazeteciler giderdi ama
1990larda kapand oras da. evresindekilerle gittiimiz yerlerin banda Sreyya
gelirdi. Ankarada da Washington ve Sreyya Lokantas vard. Uluslararas mutfa olan
bir yerdi. Byk otellerin lokantalarna giderdik. Hilton, Etap gibi lgin nokta, mesela
Ankarada Galatasaray Lokaline giderdik. Oras bir buluma, bir araya gelme mekanyd
ama stanbulda det farklyd. Yemek yemee dar klrd. Diyelim iek Pasajna
sosyallemek zere deil, kafa ekmeye gidilirdi. Ankaradaki Sakarya Caddesi gibi. Bir
tek Gazeteciler Cemiyeti, bizim gazetecilerle bulutuumuz bir yer olarak dnlebilir.
Siz o dnemde ayn zamanda ders de veriyordunuz. Nerede ders verdiniz?
stanbul niversitesi Gazetecilik Enstitsnde ders veriyordum. Bir yandan da
Marmara niversitesi; yani o zamanki adyla stanbul ktisat Ticari limler
Akademisinde. Vatan Caddesinde eski bir binayd. Baka yerlerden de, yeni alan
niversitelerden de teklif geliyordu. Param bitecek diye bir korkum yoktu. Uluslararas
Halkla likiler Derneine kaydoldum, onlarn dardaki uluslararas toplantlarna
katlyordum, bilgi alverii yapyordum.
Bir hayal kurdunuz, ansa da gvenip ofis atnz, ama Caalolu bile dar geldi
zamanla!
Mteri geldike eleman almaya baladm. Evim de Tevikiyedeydi. Tevikiyede
byk bir yer bulup tandk. te o tarihten sonra yava yava irket olmaya baladk
diyebilirim. Mesela Caalolunda broya verdiim kira 2 bin 500 lirayd, Tevikiyede
tuttuum yer 9 bin lirayd. ksur misli Sahibi, yazar Leyla Erbil.
Tevikiyeye tanmak bir baka ciddi dnm noktas oldu.
 Bunlarn dnm noktas olduklarnn farknda deildim ki! Kendiliinden gelien
eyler gibi geliyordu bana. Yeni bir aamaya geldim, oradan ktm, baka bir aamaya
gibi hi dnmedim. Bunlar akan bir derenin paralar gibi geliyordu bana. imdi
konuunca dnyorum, hakikaten dnm noktas, ke ta filan
yle bir rzgara kaplm gidiyordunuz yani.
Evet, ama o rzgar byle serseri bir rzgar deildi! Kafamn iinde aslnda izilmi
olan ve benim farknda olmadm bir ynlendirme vard. Ben oraya doru gidiyordum.

Bir dnm noktas: Tevikiye

Tevikiyeye gidelim mi? Nasl gerekleti?
Adeta yryerek gittim. Hibir ey bak gibi kesilmedi ya da yeniden balamad; var
olan bir eyin devamyd Tevikiyeye gitmek. Nasl Caalolundaki broyu atmda
bir taraftan badana yaplrken ben de rapor yazyorsam, Tevikiyede de bir taraftan
tanrken bir taraftan mterilerle ilerimiz devam ediyordu. nemli fark Tevikiyede
elemanlarmz oldu, nk yer ok bykt. Betl de oraya geldi, ok da memnun oldu
geldiine. Evi de bronun karsndayd ama ne yazk ki ok fazla kalamad. Sheratona
gemek zorunda kald. Ben bir taraftan Pamukbank, ie Cam, British Airways, Philip
Morris gibi yeni irketlerle admlar attm.
Yeni mteriler gelmeye balad yani.
ie Camn dergisini ve Philipse de Philips gazetesini yapyordum, yani kurum ii
yaynlar. Bir gn dostum Kerim Kerimolla bulutuk. ilide Beymenin merkezi vard,
Cem Boyner orada otururdu. Cemle beni tantrd, birlikte yemek yedik, bir gn de
ziyaretine gittim. Beymen iin uluslararas standartta bir dergi kartmak istiyordu;
fotoraflar darda baslacak, basks Pariste olacak Status adndaki bu ok prestijli
dergi iini bana verdi. Bylece iletiim alannda Philipsin, Beymenin, ie Camn
dergilerini yaparken iimdeki gazetecilik drtsn tatmin ediyordum. Gazeteci
arkadalarm sayfalar iziyorlar, ierii hazrlyorlar, bazlar da para bana i
yapyordu. Yani tekerlekler dnyordu. Tevikiye ile birlikte iler de, elemanlarn says
da artt. Paristeki nl moda mecmuas LOfficielin kadrosu Beymenin Status dergisinin
atsn izmeye balad. Bylece ben ve benimle beraber alan arkadalarmz
uluslararas boyutta dergi hazrlamay rendik.
Heyecan verici admlar atlyor. Kimlerdi ilk elemanlarnz?
letiim Fakltesindeki rencilerimi ie aldm. yaparken benimle beraber
yetitiler.
Benzer bir irket de olmadndan, nemli bir kaynak olumutur sizin iin
Hem de nasl! rencilerimin dnda gazeteci arkadalarm da benimle birlikte
almaya balad: Koray Dzgren, Gngr Gktan, Yener Ssoy Gazetesinden
ayrlm, kavga etmi, emekli olmu yahut transfer olmak isteyen, daha zgrce almak
isteyen bir sr eski gazeteci arkadam sonra halkla ilikiler brolar at. Merhum Erol
Dall mesela, bunlardan biri.
 Arlk olarak gen bir kadroyla alyordunuz deil mi?
Genelde gen bir kadro tabii, yani 25-30 ya aras en fazla. Sibel mesela, yeni mezun
olmu rencimdi. Baarl bir renciydi.
Bu deiimle, bu aamaya gelince artk kurumsallam m oldunuz?
Aklma yle bir ey gelmiyor ki! Kurumsallama olsa ne olur, olmasa ne olur? Bir
tane Alaeddin Asna var, kurum o! Her eyi yapyor. Aslnda bunun eksikliini sonralar
hissetim. Danmanlarmla, avukatlarmla konuurken anonim irket nedir, onu bile
bilmeden yola ktm ben. Memur ocuuyum; gazetede, Planlamada, askerlikte, sonra
Kota hep maa alarak yaadm. Kurum nasl olur, irket nasl olur, bilmiyorum. ok
sonraki yllar giritik o ilere.
Nedir o tarih ?
1990a doru.
Artk iyice bydnz dnem.
Biz anonim irket olunca, Sibel de irkete ortak oldu. alan arkadalardan Selma,
Gler, Meltem de irketin ortaklar oldular sonraki aamada. Bylece benim gittike
azalan bir hissemle A&B A.. kuruldu. imdi Sibelli A&B gerekten kurumsal bir yapya
sahip. Alaeddinsiz kurum. Artk onlar kendi kendilerine gtryorlar. Kurum da yle
olur, deil mi? Yani hep banda olmamal kurucu, eer kurumsallamak istiyorsa!

Sibel (Zincirci) Asna A&Bye geliyor

rencilerimden Sibel Asna da ajansta balad, dediniz. O zaman soyad neydi?
Zincirci
Nasl oldu, nasl geldi de ie balad?
A&Bye okuldan iyi adamlar seiyordum. Sibel Marmaradayd. O zaman Vatan
Caddesinden Dolapdereye, dzgn bir binaya tanmt okul. smet Giritli okulun
mdryd, ad Basn Yayn Yksekokuluydu. Hl Marmara niversitesi adn
almamt. Benim bir alkanlm vardr, rencilerimin fotoraflarn alrm. Defterimde
snavlar, aldklar sonular, kaytlar vardr, kim kimdir diye alkan, tembel, dalgac
vs yi olanlar, yani 100 alan renciyi merak eder bakarm, Kim diye, ki ok nadirdir
benden 100 alan te oradan setiim insanlardan biriydi Sibel. Ben ondan bize gelip
ajansta almasn istedim. O da kabul etti ve dier arkadalaryla birlikte geldi,
almaya balad.
Ne kadar alt sizinle o srada?
Herhalde bir iki sene alt, sonra da Londraya gitti.
Gitmeden nce alt yani.
12 Eyllden nce gelmiti, sonra da gitti.
Yannza gelen rencileriniz neler yapyordu? Ekipte kimler vard artk?
 12 kii filan vard. Betl Sheratona gitmiti 1980de.
Nasl bir ayrl oldu?
Biz Sheraton Oteli ile alyorduk. Betlle yaptmz bir iti. Sheratondan gelen
teklif, Bize full-time hizmet verin ynndeydi. nce Nil diye bir arkada
grevlendirdik. Sonra otelin genel mdr William Bauer birinin srekli ofiste olmasn,
ayn zamanda mteri ilikilerini de yapmasn istediini syledi. Ben halkla ilikiler
blmnn mteri ilikilerini de yapmasn istiyorum. Aniden otele nl biri gelebilir.
Gazetecilere haber verip fotoraf ektirmek lazm. Bu tip iler olabiliyor, dedi. Biz ajans
olarak bunlar dardan yapamyorduk. O zaman Betl Mardin, Sheratona ben gideyim
dedi.
Betl Mardin ne kadar alm oldu sizinle?
Yaklak be alt yl alt. Betl Sheratona gittikten sonra da bizim ilikimiz devam
etti, hep grtk. Bizim Tevikiyedeki ofis ok bykt. Betl de gidince bir oda
boald. Biz de Tevikiyedeki brodan daha kk bir broya ktk. Ayrca mteri says
benim istediim kadar oalmyordu. Onun iin Bir iki yl kendi yamzla kavrulacak
hale gelelim, genleri eitelim diye dndm. Valikona Caddesinde Konak Sinemas
vard. Onun hemen arkasnda da Zafer Sokak. Orada yeni ve daha kk bir ofise tandk.
Bu arada her yl hzla artan ok yksek bir kiradan da kurtulduk. te o broya
tandmzda Betl artk bizimle almyordu. 1980di sanrm. Betl Sheratonda
balad, Sibel de Londraya gitti, ben de o ara sktm tabii.
Betl Hanm nasl bir alma arkadayd?
Benim Betlle almak isterken hedefim belliydi. Betl halkla ilikiler iini
bilmiyordu ama evresi geniti, ok kkl bir stanbul ailesinden geliyordu. Msra kadar
uzanyor ailesinin kkleri. Son ei Haldun Dormenden dolay da bir sanat evresi var.
Ben kendi kendime Betln evresinden mteri gelir, o mterilerin iini byk lde
yaparm. Betl de var, iyi rencilerim var, onlar da ie alrm ve byle yrtrz diye
dnyordum ama mteri benim dndm kadar ok olmad. Olmaynca Sheratonn
teklifi bana da cazip geldi. Betl maan oradan alacakt ve daha tatmin edici olacakt.
Arada anlamazlk filan var myd?
Hayr, hi yoktu. Anlamazlk olmad gibi, Betl Sheratona tand ve kendi
brosu olmad iin Betle ait birtakm eyalar bizde kald. ok gzel bir byk koltuk,
ok gzel mermer ayakl orta masas Betl ne zaman lazm olursa bana bir telefon edip
isterdi ve hemen o gn giderdi eya. Aramzda dargnlk, kslk olmad gibi, Betln
evi benim evime yakn olduundan akamstleri beraber ay, kahve ier, Betln
arkadalaryla sohbet ederdik. Bu ilikimiz hl devam eder. Byle bir sorun yaamadk
biz.

Yeni irketin getirdii farkl anlay

Siz irketi kurup bir yandan byrken ne gibi admlar attnz? Mterilerin beklentisi
ve sizin nerdikleriniz neydi? O sreci anlatrken halkla ilikilerin nasl bir geliim
izlediini gzden geirebilir miyiz?
 O gnlerde ve sonrasnda mteriyle ilikilerimizde una dikkat ettik: Mteri laf
olsun diye mi bizimle alyor, yoksa kendi adnn yerlemesini ve kamuoyunda daha
saygn hale gelmesini mi istiyor? Bu soruya yant aradk. Daha saygn olmak ok nemli.
Boyner ile almamz buna bir rnek. Status dergisinden sonra baka bir adm daha attk
ve Beymen bizim mterimiz oldu. Beymenin arkasndan da Altn-ldz Grubu geldi.
inde Altnyldz, Benetton, ar, Koton Bar, Alboy vard. Bir sr irket bir at
altndayd ve yava yava hepsinin halkla ilikilerini bize devretmeye balad Cem.
Beymenin ismi vard ama itibar Vakkodan sonra geliyordu. Halbuki Beymenin niyeti
Vakkonun nne gemek. Cemin eitim programlarmzda, konumalarmzda filan
izdii bir piramit vard. Piramidin en stndeki kk gende Beymen olmal, derdi.
Halbuki o srada o u noktada Vakko var. Beymenin amacn byle tarif edebilirim. ar,
ad san hi bilinmeyen yeni bir kurulutu. Benetton belirli kesimler tarafndan biliniyordu
sadece. Kurulularn marka tannmlklarndan ok, genilemeleri srasnda kamuoyunda
saygnlk kazanmalar nemlidir. irketler genellikle bu taleple bize geliyorlard. Mesela
Levis Trkiyeye geldiinde o kadar yaygn deildi, bilinmiyordu. Sadece bir blue-jean
markas. Hatta insanlar kot diyorlar. Ayta Kotun yapt rnn ad. Jean adn bile
kimse bilmiyor. Levis dnyada blue-jean denince, en ok bilineni. Trkiyede de ayn
noktada olmas isteniyor. Dolaysyla Levis ile ok nemli bir halkla ilikiler almas
yapmamz gerekiyordu. Bu gibi rnekler kt karmza. Mesela Mercedes kadar
bilinmeyen BMW gibi
nemli admlar atlyor; hem irketiniz asndan hem de sektr asndan. irket
ierisinde halkla ilikiler hizmeti denen eyin nasl verilecei veya neler yaplmas
gerektii konusunda beyin frtnas yaanyor muydu mesela?
Tabii, kendi aramzda ok tartyor, konuuyorduk ama dnceler genellikle benim
kafamda oluuyordu. Bu da markann deil, kuruluun saygn olmasn ieren bir halkla
ilikileri ieriyordu. Yani o irket veya marka ok satabilir ama sahibi vergi kaaksdr,
yanl mal satyordur, dolandrcdr filan Adn ok popler olmas bana bir ey ifade
etmiyordu. Benim kafamda hep saygnlk hedefi vard. Saygnlk edinmek iin
dndm balca ara ise kltr ve sanatt. Onun iin mterilere etkinlik yaparken hep
kltr ve sanatn iinde olduu bir eyler yapma nerisi sundum. Konfeksiyon kurulular
genelde nasl tantrlar kendilerini? Defileyle. Halbuki, rnein Beymen ilideki yedi
katl yeni maazasna tand zaman, biz orada resim sergileri amaya baladk. Osman
Hamdi, Zonaro, Ayvazovski, Albert Mili gibi nemli ressamlarn resimlerini
koleksiyonculardan toplayarak sigortalarn yaptrp insanlarn ilk defa bu resimleri
grmesini saladk. Bunun gibi farkl etkinliklerle markaya saygnl n plana kararak
adm attk.
Beymen Sezon Sergileri deil mi? Kimlerin sergisini yapmtnz?
Beymen bir konfeksiyon markas, bu maazada ne yaplr? Kyafetler var; erkek iin
kadn iin k kyafetler. Bu kyafetler ancak mankenlerle tantlr. Biz bunun yerine
maazada Sezon Sergileri dzenledik. Her sefer bir nemli byk ressamn;
Ayvazovski, evket Da, Hikmet Onat, Albert Mili, Zonaro gibi isimlerin resimlerini
koleksiyonculardan toplayarak sergi yaptk. O sergi boyunca eserleri sigortaladk, sonra
sahiplerine teslim ettik. Trkiyede bir ilkti, o yzden byk ilgi grd. Sibelin fikriydi
sergi.
 Beymene dn nasl oldu bu sergilerin?
Tabii, sat olarak bilmiyorum. Biz olaya sat ya da ciro diye bakmayz, prestij
ya da itibar diye bakarz. Beymen, mesela Vakkodan sonraki bir markayd. Bu
olaylardan sonra en saygn marka haline geldi Trkiyede. Bu tabii ok nemliydi.

zal al akn bozunca

Yank yaratt m?
Evet, hem de ok Gazetelerde, sanat evrelerinde hep gndemde oldu. Belki
Beymenden elbise alacak durumu olmayan kii bile sergiyi konuuyor ve ok daha
saygnlkla sizin isminizi anyor. Bak, Beymen geldi de Zonaroyu rendik gibi laflar
dolayordu. Bizim oturtmaya altmz anlaya baka bir rnek daha vermek
gerekirse, BMW ile yaptmz alma saylabilir. Otomobil nasl tantlr? Genellikle
mayolu kzlar durur otomobillerin etrafnda, fotoraflar ekilir Biz bir ey yaratmak ve
kopyalardan kamak iin ne yaplabileceini dndk ve BMWye de bunu anlattk.
BMW bir Alman rn, BMW ile bir sanat olayn nasl birletirebiliriz? diye araya
girdik. BMWyi tantacamz yl, Beethovenin lm yldnmyd. rendik ki, dil
Biret o sene Montpellier ehrinde Beethovenin Dokuzuncu Senfonisini plak yapm! Biz
BMWnin Trkiyedeki tantmn dil Biret konseriyle yaptk. Arabalar aada duruyor
ama yanlarnda manken kzlar yok! dil Biret geldi, AKM sahnesinde Beethoven ald.
BMW bu pazara girerken Mercedes ile rekabet ediyordu. Mercedes de ayn fiyatta, lks
snfnda BMW bu tantmla piyasaya girince birdenbire sanata dnk, kltrel bir
sunumla ortaya kmaya balad. Bir baka BMW tantm daha yapld. O da Geyvan
McMillen rencilerinin bale gsterisiydi. Balerinler geliyor, dans srasnda otomobillerin
stndeki rtleri kaldryor, birdenbire altndan BMWler kyor O tantma Turgut
zal, Semra Hanmla beraber geldi. te tam o koreografiyle planladmz al
yapacaz, Turgut Bey girer girmez rty averdi!
Balerinler amadan!
rtlerden bir tanesini averdi, sonra da direksiyona oturdu, biz yle bakakaldk. Bu
allarn ardndan BMW saygnlkta Mercedesin nne geti. Trkiyenin en beenilen
ithal arabas oldu, zengin arabas olmaktan kt.
maj deiti
Bu dnceleri kafamzda gelitiriyorduk. Yoksa dnyada bir otomobil nasl tantlr,
bir giyim firmas nasl tantlr, rn getir buraya, aynen tant. Biz bu yola gitmedik.
stnlmz de, farkmz da burada kendini gsterdi. Sonra baka kurulular da bu
fikirleri uygulamaya baladlar.
O gnn halkla ilikiler gndeminde olan, uygulanan yntemlerin dnda hareket
ettiinizi syleyebilir miyiz?
Dnyann her tarafnda kullanlan, klasiklemi halkla ilikiler yntemlerini
kullanmaktan kanyorduk. Elbette biz de basn blteni hazrlayp gnderiyoruz ama
BMW Trkiyede sata kt. Drt tekerlei var, bir de direksiyonu var, 10 lira, diye bir
blten bizden kmazd. A&Bde benim hocalmdan da kaynaklanan bir zenle, basn
blteni de yazacaksak, o haberin iinde mutlaka kamuoyunu, okuyucuyu ilgilendiren
unsurlar olmas gerektiini dnyorduk. Hatta sadece ilgilendiren deil, onun beenisini
kazanan bir bilginin de olmas lazmd. Bunun dnda kampanyalarmzda ve
almalarmzda farkl bir perspektife sahip olduk. Temel anlaymz ise rn ve marka,
saygnlk kazanmal idi. Onun iindir ki aa yukar btn mterilerimize, bunu
salayacan dndmzden, kltr-sanat etkinliklerinin yan sra toplumsal projeler
de yaptrdk. Ceplerinden para harcattk ki bunlar karlnda gelir salayamayacaklar
harcamalard. Bir i ve para harcyorsun, ama elinde bir gelir yok! Oysa bu tip
almalarnn geri dn zamanla anlald. Birtakm sponsorluk almalar Trkiyede
bu admlarla balamtr ve byle de devam etti.
Zor bir balang deil mi bu?
Tabii zordu, ama farkmz da oydu. Onun iin A&B oldu ve onun iin otuz be
senedir var! Onun iin bir numara! Yoksa dier yolu seseydi yaamaya devam ederdik, o
kadar Btn bu saydm mteriler, ki hepsi uluslararas kurulular, birok halkla
ilikiler tekniini bizden rendiler. Bunun iin ne lazmd? Yaratc dnce, yani kopya
ekmeden, ezber uygulamadan retmek Otuz be sene byle geti. Bunlar byk lde
Babliden Tevikiyeye tanp Niantana gelmekle ve Sibelin nemli katklaryla
oldu. Niantanda bahsettiim o kiralk yerden sonra bir arkadam inaat yapyordu,
Valikona Caddesinde. leri toparlaynca ondan karlkl iki daire aldm ve yeniden
tandk. Sonra o iki daire yetmedi, bir stn ve altn kiraladk, be daireye yayldk,
yetmedi! Yandaki apartmann duvarn deldik, br apartmana getik, oradan daireler
kiraladk. Sen Niantanda ada m kuruyorsun? diye herkes alay ediyor. Orada altk,
sonra da imdi bulunduumuz yer olan Valikona Caddesi zerindeki ofisimize getik.
Sadece Ruhi ve Sabihayla baladmz o kk ofisten, byle srekli byyen bir
gelime izledik. imdi krk be kiinin alt, istedii fark yaratm bir anlayla
yryen bir irket A&B.

dnyas A&B ile tant

Aslnda A&Bnin kimliini anlatrken baz mterilerden rnekler verdiniz, ama
baka mterileriniz de olmutur herhalde O yllarda kimlerdi mteriniz?
Philip Morris mesela Sigarann halkla ilikileri olur mu? Zararl bir ey! Philip
Morris iin Kanuni Sultan Sleyman Sergisi dzenledik. Bunlar firmaya mthi prestij
getirdi. in arkasnda Philip Morris firmas var ama Kanuni Sultan Sleyman adndan
gelen bir saygnlk sz konusu oldu.
Yaptnz sergiyi n plana kardnz yani.
Saygnl yle salamaya altk. Bally ayakkablarnn tantmnda Ayakkab
Mzesini svireden Trkiyeye getirdik. Sultanahmette Trk-slam Eserleri
Mzesinde Ayakkab Sergisi atk. nsanlar ilk defa eski alarda ayakkabnn nasl bir
ey olduunu grd.
1980lerin ortasnda portfymze giren Boeingle alrken Trk basnnda bir
havaclk alan yaratmaya altk. Uur Cebeci, Hrriyet Haber Ajansnn mdryd
ve havacla ok meraklyd. Ei de THYde hostesti. Uur da bize yardm etti, topladk
buradan gazetecileri, Seattlea gittik.
Yerinde inceleme mi?
Gazeteciler oradaki fabrikalarda Boeing uann nasl yapldn grdler, uakla
utular, uaklarn eitim almalarna girdiler. Uak kazalarn ve bunlarn oranlarn
grdler. Bunu her iki senede bir yaptk. Bizden sonra Airbus bu fikri ald ve gazetecileri
fabrikalarna gtrmeye balad. Bir baka arpc rnek ngiliz Turizm rgt (BTA)
olabilir. Bana, bizim Turizm Bakanl Trkiyenin yurtdnda tantlmas gibi bir i
vermedi, ama ngiliz Turizm rgt Londradan kalkt geldi, benimle anlama imzalad ve
ngiliz turizminin Trkiyede tantlmasn istedi. Elbette herkes biliyor ngiltereyi.
ngilterede farkl ne yapabileceimizi dndk ve ato turizmini, viski turizmini
tantmay uygun grdk. ngiltereyi kltrel adan tanttk. Four Seasons Otelinin
Sultanahmetteki aln yaparken, tarihi bir evre iinde, o dokuya uygun otelcilik
kavramnn ne olduunu anlattk. Four Seasons ald zaman Hilton, Sheraton, Conrad
gibi byk oteller vard ama Four Seasonsn yeri bakayd. Hl devam eden
saygnlnn temelleri o gnlerde atld. Daha birok mterimiz oldu

Boynerin A&B iin nemi

A&B irketini kurduktan sonra ok sayda uluslararas irket mteriniz olmu. Trk
irketlerden Boyner Grubunun mteriniz olmas nemli bir sre diyebilir miyiz?
Deriz, nk Boyner Grubuyla Status dergisini kararak balayan ilikimiz,
zamanla grubun teki irketlerini de beraberinde getirdi. Dolaysyla Boynerle
danmanlk ilikilerimiz tek bir irket gibi deildi. Mesela ayn tarihlerde ie Cam da
mterimiz oldu, ama ie Cam tek bir irketti. Belki byklk ve deerleri asndan
Boynerden bykt ama tek bir irketti. Boynerin ise farkl markalar, irketleri vard.
Dolaysyla Boyner iin altmz en byk yerli grup diyebiliriz. Boynerle almamz
yirmi yla yakn srd.
Boynerin Status dergisi nasl bir dergiydi? Yabanclarla ortak alma olduunu
sylemitiniz.
Trkiyede giyim, moda konusunda dergi vard ama kaliteli dergi yoktu. Cem Boyner
biraz daha kaliteli, Vogue, LOfficiel gibi uluslararas standartta bir dergi kartmak
niyetindeydi. Paristeki Sipa Pressin sahibi, benim Vatan gazetesinden de aabeyim olan
Gkin Sipahiolu ile anlatk. Fotoraflar Sipann arivinden almaya baladk. ok iyi
bir dergi olmutu. Benim hep iimde olan yaynclk tarafm yeniden depremiti. Status
dergisi de beni ok mutlu eden bir olay oldu. Zaten ben hayatm boyunca yaptm ilerde
zel tatmine ok nem verdim. Para pul ileri sonradan geldi. Gazetecilik tabii, beni zel
olarak tatmin eden ilerin banda geliyordu. te Boyner Grubuyla almamz byle
balad. Bir mddet sonra Cem, Bize Beymen irketi olarak halkla ilikiler danmanl
yapar msnz? dedi, Beymene danmanlk yapmaya baladk. Bally Ayakkab, sonra
gene Boyner irketlerinden ar araya girdi. ar perakendecilik grubu almak
isteniyordu. Hemen arkasndan da bir Boyner Grubu irketi olarak Benetton geldi.
Benettonla Boyner uluslararas boyutlara ulat.
 talyan firma Trkiyede! zel bir alma oldu mu Benetton ile ilgili?
Benettonla Beymen ortakl balamadan alt ay nce biz kendimizi hazrlamaya
baladk. Okumaya, renmeye altk, nk Benetton bir fenomendi o yllarda.
Amerikada birtakm niversitelerde Benetton, renciler tarafndan doktora tezi olarak
bile incelenmiti! Biz o tezleri getirip inceledik. Hibir ii parmamzn ucuyla tutmayz.
Benettonun da zel bir yeri vard. Luciano Benettonla Osman Boyner arasnda
imzalanacak ortaklk anlamas iin Luciano stanbula gelecekti. Bu buluma ncesinde
biz Trk basnn hazrlamaya baladk. Yurtdna gitmi olanlar Benettonu tanyorlard
ama Trkler tanmyor, nn de bilmiyorlard. Dolaysyla bunu nce tantmak lazmd.
Gazetelerde geni lde Benetton hikayelerini anlatmaya baladk. Luciano Benettonun
babalarnn lmnden sonra kz kardei hrkalar ryormu, Benetton da kap kap o
hrkalar satyormu. Bu hikayeden balayarak Benetton imparatorluunun oluumunu
anlattk. ok ilgi ekti. Hi unutmuyorum, Luciano Benettonun geldii gn gazetelerde
ynla haber vard. Luciano geliyor! diye kmt. Biz havaalannda Lucianoyu
karladk ve eline gazeteleri verdik, akna dnd. Boeing gibi Benetton da A&Bnin
eski ocuklarndan biridir, hl alrz.

Hasta yatanda bile mteri balants

Boeingle almaya nasl baladnz?
O ok komik olmutu. 1980lerin bandaydk. Ben o sralarda doktorlarn ne
olduunu bilemedikleri bir hastalktan yatmaya baladm. Sabahlar ateim kyor,
akamlar iniyor, ama kyor dediim 40 derece filan Bir ara eklemlerim tutmamaya,
bacaklarmda, kollarmda sorunlar kmaya balad. Romatizma herhalde dedi doktorlar,
ama kesin de bilemiyorlar. Sonraki yllarda Kanadada, Amerikada, ngilterede filan bir
sr doktora grndm ama sorunun kayna anlalamad. Hasan Yazc diye benim bir
romatolog profesr arkadam vard, uzun yllar sonra o zd eksik olmasn. te o
hastalktan dolay evde yatyorum. Hasan, hastaln ne olabileceine dair birka tane
alternatif olduunu syledi. En yakn ihtimal olarak da Lupus diye bir hastalk syledi.
Lupus; hcreleri tutan, ksa zamanda beyne filan da giden, be senede ldren bir hastalk.
Be sene garantisi var m? diye sordum, Var dedi, E, tamam o zaman. Ben Lupus
isem bile, hi olmazsa be senem var, dedim; nk sokakta yrrken de banza kiremit
debilir, ne zaman leceinizi bilemezsiniz! Halbuki bunda bir garantiniz var. Ben bir iyi
oluyorum, bir hastalanyorum On yl byle geti. Neyse, ben bu arada Bursadaki elik
Palas Otelinde scak su havuzuna girdim.
Tetikledi mi yoksa?
Tetikledi, yeniden yattm. Bu ben Amerikadayken de, ngilteredeyken de oldu.
Konferanslara gidemedim o yzden, otelden kamadm, eklemlerim iti, kzard,
ayamn stne basamadm ler Sibele kald. Uzun zaman byle devam etti. Hasan,
Juvenil romatoid artrit diye bir tehis koydu. Bir eit genlik romatizmas, o yata
olmas da komik tabii
Korkuttu mu sizi hastalk?
Tabii, ama lmden deil! Romatizmal birok insan tanyorum, onlar yayorlar ama
kt yayorlar. O korkuttu; alamayacam, hareket edemeyeceim diye endie ettim,
ama ben hastalklara ok gler yzle bakan bir adamm. Pozitif yaklayorum.
Dnemsel olarak iyileiyorsunuz zaten
Evet, rnein seneler sonra artk bitti, ilalar da kesildi derken, tekrar her tarafm
iiveriyordu. Bu hastalk benim evden dar kmama da engel oluyordu. Devaml
masajlar yaplyor, doktorlarn verdii ilalar iiliyor filan, yle evde yatyordum. Bir
akamst evde gene masr bana masaj yaparken telefonum ald: Ben David Jimenez,
Seattledan aryorum, Boeingden, dedi bir adam. Bizimle almak istiyorlarm. Nasl
olacak? Biz Trkiyedeyiz, dedim. Bir saat kadar telefonda konutuk ve sonunda
anlatk. Boeing ile uluslararas bir anlamay telefonla yaptk.
Nereden bulmular sizi?
Uluslararas Avrupa Halkla likiler Derneinden, niversitelerden, benim
Michigandaki ilikilerimden filan herhalde, sormadm hi Trkiyeden halkla ilikiler
konusunda beni adres gstermiler.
Trkiyede PR almas yapan bir tek siz varsnz zaten.
Evet, Trkiye deyince Alaeddin adn bulmu. Ben bir ara toparlanaym da geleyim
Seattlea, anlama imzalayalm dedim, Boeingle anlamamz yle balad. Biraz
dzeldikten sonra Seattlea gittim, anlama imzaladk. O yllarda Sibel de ngiltereden
dnm ve A&Bde almaya balamt, o da geldi. Birka kez birlikte Seattlea gittik.
Boeingi rendi, tand. Birinin ben yokken ii yrtmesi lazmd. te yirmi yedi yldr
da Boeingle alyoruz.

Her yeni isimle byyen ve glenen A&B

Bu irketleri dndnzde, siz bu kadar bymeyi bekliyor muydunuz?
Ben bu bymenin farknda deildim ki! imdi konuurken, bir an iin sohbetimizi
dardan seyrediyorum ve aryorum. Ben bu bymenin farknda deildim, bunlar
normal bir srete geliiyordu. Halbuki imdi baktmda Ne kadar hzl bymz
diyorum. Eer bir ey yapyorsanz, o ii de iyi yapmaya karar vermiseniz, tabii
byyeceksiniz. Bunlar normal geliyordu bana. Byle zil takp oynamadm, ama iin
gerei olarak tabii personeli oalttk. yerine smadk, yeni broya tandk. Bunlar
imdi baktm zaman gelime gibi grnyor ama o sralarda iin doas gibi
grnyordu.
Ekibe kimler katld sonradan?
Nurdan Bernard, benim rencimdi, bizimle almaya balad, sonra da Parise gitti,
Sabahn temsilcisi oldu. Nurdanla beraber Canan Bengisarp vard, imdi maj Halkla
likilerde Betlle beraber alyor. Sibel Ouz, Selma Serdarolu vard. Selma hl
bizimle, bir taraftan da stanbul niversitesinde hocalk yapyor. Sibel Ouz reklam
alanna kayd. Serpil Berkan vard, imdi Mavi Jeansin iletiim mdr. ebnem Dou,
Arzu ngen vard, daha birok arkada katlmt lk baladm dnemlerde Ayegl
Dora, Deniz Adanal, Mine Varg, Erturul Zorlutuna, merhum Yener lmez, Gngr
Gktan, Koray Dzgren bizimle birlikte altlar.
Hi bocaladnz oldu mu? Sonuta birok eyi el yordamyla bulmusunuz.
Bocalamyorduk! ok ayorum imdi bunlar konutuumuzda. Nasl yaptk,
bilmiyorum.
irket iinde eitim yapyor muydunuz?
alanlarn birou benim rencim, hem de iyi derecelerle mezun olanlard. Bir
dier nokta ise biz mteriyle almaya balamadan nce belirli srelerde o mteriye
personel gnderip o irkette altryorduk.
yle mi? Neden?
Orann kendi halkla ilikiler brosunun adamym gibi alyorlard, tabii
maalarn biz veriyorduk. O irketi yakndan tanma ansna sahip oluyorduk. Bu alma
sresi bir yla kadar da uzayabiliyordu bazen, i zorsa! Yurtdndaki kurululara da gidip
gelerek birok ey reniyorduk.
irketlere sunduunuz hizmetlerden sz ederken firmalarn saygnln sanatla
ortaya koymay tercih ettiinizi sylemitiniz. Onun dnda ne gibi almalar
yapyordunuz?
Halkla ilikilerin temel hizmetleri vard. Basn dosyalar hazrlardk. Bunlarla mesela
Benettonda anlattm gibi kuruluu almadan evvel basn hazrlanrd, ilgilendirilirdi,
ziyaretler yaplrd. Yeni mterimiz geliyor. u retimi yapyor, ihracat yapyor, u
kadar vergi dyor diye bilgi verirdik. Gazetecilerle fabrika ziyaretleri yapardk. Byk
bir kurulu olup olmadn yerinde grrlerdi. Benettona gittiimiz zaman, Villa
Minellinin nasl tarihi bir saray olduunu grdler. Boeinge gittikleri zaman Boeing
hangarlarnn 15 tane Amerikan futbolu sahasn iine alacak byklkte olduunu
grdler.
Gazetecilere hediye meselesi var myd o dnemde?
Yoktu, ama basn gezilerinde gazetecileri ok mutlu edecek eyler yapardk. Parise
gidiyorsak bir gn de ehir turu yapardk, ama gazetecinin cebine ne bir ey koyardk, ne
de hediye verirdik! Ben buna ok karydm ve st dzey yneticilere yaptm btn
konferanslarda da bunu anlattm. Birinde hatrlyorum, byk bir kuruluun basna
gnderdii bltenin altnda yle yazyordu: Al iin anakkaleye gidilecek. Not:
Basn hediyeleri otobste datlacaktr.
Aka!
Bunu yapan da orann halkla ilikiler mdrlne balam olan, editrlk yapm,
ok nemli eski bir gazeteci! Ben rezil oldum meslek adna. O zaman Halkla likiler
Dernei Bakanydm. Bu tip eylerin ikayeti gazetecilerden bana gelir, Bu yaplr m?
Bu ne biim basn blteni? diye eletirilirdi. Ben aslnda hediye almaktan da vermekten
de holanrm. Yani iiyle alakal bir ey, bir kitap hediye edersin, kalem hediye edersin,
ama buzdolab yahut otomobil hediye etmezsin!

Trkiye yine zor bir dnemde

 Aslnda sizin yaadnz o heyecan dolu gnlerde Trkiye de tarihi asndan ok
nemli bir sre yayordu. Sava yllarnda ocuktunuz, 1960 dneminde renciydiniz,
sonra 12 Mart 1971 ve derken 1980
Evet, doru. Daha altnc ylmz, oradan oraya tanyoruz, yeni mteriler alyoruz,
kadromuzu kuruyoruz Pat diye 12 Eyll geldi!
Ne yaptnz o gnlerde? Sizi etkiledi mi?
rencilerim ve A&Bde alanlar 12 Eyll sabah telefon ettiler, Ne olacak
imdi? dediler. O gn ilerimiz var, sokaa kabilecek miyiz diye merak iinde herkes.
O yllarda benim rencilerimden biri de Sibeldi mesela, Anadolu yakasnda oturuyor.
Gelmeye al dedim.
Sonra nasl devam ettiniz?
Yakndan gelen arkadalarla birtakm eyleri idare ettik, nk mteri de iine
gidemiyordu ki! Dolaysyla bizim iin zor oldu ama bu tabii sosyal bir kriz. Ekonomik
kriz olmadndan, finansal bakmdan bizi etkilemedi. A&B parasal adan hep yedekli
gitmitir. Hi bor almamtr, banka kredisi almamtr, ama buna karlk ayn sonunda
maalarn, elektrii, kiray verecek paray bir kenarda biriktirmitir. Memur ocuuyum,
yani parann kymetini biliyorum. te bu tip nedenlerle bizi ok etkilemedi.
Tedbirli davranmtnz yani.
Evet
Ama ekonomik adan da bir sr skntnn yaand bir sreti. irketler halkla
ilikilere yatrm yapyorlar myd?
Bizim mterimizle yle eyler yaadk: Aylk cretimizi o ayn sonunda
demiyorlar ve Kusura bakmayn, ihtilal oldu diyorlard. Hi alakas yoktu halbuki!
Uluslararas irketler? Onlarla almanz etkilendi mi?
Soru soruyorlard, Programlarmz, uygulamay devam ettirecek miyiz? diyorlard,
ben de Edeceiz, diyordum. Bizden rahatlatc cevaplar aldklar zaman endieleri de
geiyordu.
ie Camn al o dneme denk gelmiti deil mi?
Evet, 12 Eyll dneminde ie Camn Sinop ve Krklareli fabrikalarnn al oldu.
Hatta onlardan birinde Babakan Blent Ulusu kalp krizi geirdi. Bizim ambulanslarmz
hazrd ve hastaneye gnderebildik. Byle ak alanda yaplan, temel atma treni, al
gibi ilerde ambulans, itfaiye gibi nlemler de alrdk. imdi bunu herkes rendi. 12
Eyll dneminde bunu da yaadk. Bugn her mteri iin bir kriz plan vardr. irketlerde
yaptm personel eitimlerinde de krizi hep n plana alrm. O zaman da irketler iin
kriz planlar vard ama bu kriz planlar iinde ihtilal, darbe yoktu tabii Finansal bir
problem karsa ne yaparsn? Deprem olursa, uak derse ne yaparsn? gibi baka
eylerdi bunlar.

Mercedes oldu bir limuzin!

 Mterilere dnersek, yazar kasa reticisi NCR da mterinizdi. Nasl baladnz
almaya?
Turgut zal Babakand ve ticari kurulularda yazarkasa sistemine geiliyordu. NCR
dnya bakan Anderson Trkiyeye gelecekti. Dnyada bilgisayar daha ok yeni.
zellikle kamu kurulularnda bilgisayar kullanm artrlmak isteniyor. Onun iin
Andersonn geliini ok nemsiyorduk. Adnan Kahveci, Devlet Bakanyd ve onunla iyi
ilikilerim vard. Onun kanalyla Anderson geldii zaman zaldan randevu almtk. Bir
yandan da Anderson etkilemek istiyordum, Trkiyeye ilk defa geliyor! Manfred
Brasseler NCRn buradaki temsilcisiydi, Beyrutlu bir ei vard, Daria; entelektel bir
kadnd, roman yazard. Manfred dnya tatls, Alman bir ynetici. Onunla ok nceden
planlar hazrladk. zel uayla geliyordu Mr. Anderson. O zamanlar havaalanlarnda
zel uak diye bir bilgi, tecrbe yoktu. te Pan American, ngiliz Havayolu, Alman,
talyan, Rus Havayollar, Trk Havayollar iner, o kadar Krk ylda bir, birinin zel jeti
gelirdi. Onun iin havaalannda o gn ok sknt ektik. Uak hangi aprona inecek,
oradan ieri nasl girilecek, nasl karlanacak gmrkten Hepsi bir karmaayd.
ok stresli bir organizasyon gibi Aksilik mi kt yoksa?
Kapda arabalar hazrladk. Limuzinle alalm da Hilton Oteline gtrelim diye
dndk, ama Trkiyede limuzin yok! Eski model byk bir Mercedes bulduk, tamamen
boyadk, iini deitirdik. ine scak havlular, souk iecekler, buzdolab filan koyduk.
Bir turizm irketiyle alyorduk bu karlama ileri iin. Havaalannn iki giri kaps var.
Onlar bizi br kapda bekliyorlarm, ben dier kapdan geldim. Uan yanna gelmesi
gereken araba yok, biz ortalkta kaldk. 1980 sonras havaalannda silahl askerler var.
Onlarn arasndan getik, ben dvnyorum. Anderson zlme Alaeddin, zarar yok
diyor. Yamur yayor, biz havaalannn ortasndan yryerek taa aprona kadar geldik,
kapal! Polis var, Amam diyor. Neyse, bir ekilde ieri girdik, arabalar bekliyoruz.
Arabalar yok, nk br kapya gitmiler! Bu tarafta da o eski Anadol taksiler var.
amur olduu iin ilerine gazete kad yaylm filan Andersonla bindik bir taksiye,
limuzin diye hazrladmz Mercedes yerine Anadolla otele geldik.
Ne oldu, ne dedi Anderson?
ok mutlu oldu. Her ey ok orijinal geldi ona ve benim bu kadar koturup da her bir
eyi hazrlam olmam houna gitti. Bel ft olduunu rendiimiz iin oteldeki
yatana tahta bile koydurmutuk!
zalla grme nasl geti?
ok iyi geti, anlamalar yaptlar. Yazarkasa sisteminde NCRla ve IBMle byk
nem tayan anlamalar oldu. Anderson ok deneyimli bir yneticiydi, dolaysyla hep iyi
niyetle ve anlayarak bakt olaylara, ok iyi geti ziyareti.
Siz irket kurduunuzda pheyle yaklaan arkadalarnz vard. lerin bu kadar
bydn grnce yorumlar ne oldu?
Merakla, aknlkla bakyorlard. Trkiyede halkla ilikiler diye, aniden kan, hi
kimsenin bilmedii, Almanyada, hatta tm Avrupada bile gelimemi olan bir meslek
vard. Yine Trkiyede bu ii yapan A&B diye bir firma sessiz sedasz alyordu!
Balangta pheyle baktlar ama zamanla bu bizi takdir etmelerine yol at. Onlar da
sevindiler, nk yeni bir meslek douyordu. Nasreddin Hocann bir hikayesi vardr:
Eski aylar ne yaparsnz? demiler, Krpp krpp yldz yaparm demi. Ben hep onu
sylemiimdir gazetecilere: Sizi krpp krpp halkla ilikilerci yapacaklar. Gazeteden
ayrlacaksnz, atlacaksnz veya yorulacaksnz, emekli olacaksnz. O zaman geleceiniz
meslek budur, bu meslei kmsemeyin ve itibar edin, derdim. Bunu grmeye
baladlar, nk gerekten bir sr gazeteci sonradan halkla ilikiler alannda almaya
balad.
Anneniz ne yapyordu? inizle ilgili ne dnrd?
Annem, babamn lmnden sonra birka ylda toparlad kendisini. Oysa ben tersini
dnyordum! ok ocuksu bir insand. Hep babamn evi idare ettiini dnrdk,
halbuki idare eden annemmi! Toplad kendini ksa srede. Annem maal bir adamn ei
olduu iin her ay maa alnacan dnrd. Bunu grm bir tek. Ben Kotan
ayrldktan sonra ok korktu, nk her ay garantili bir maam yok. Yeni bir i
kurmuum, i yapyorum ama Ya kazanamazsa! endiesini hep tad.
Sonra, irket bydke ne hissetti?
Bydm anlamyordu ki! te u iler yaplyor, bu iler yaplyor diyordum
ona, anlamadan dinliyordu. Memuriyet dnda i bilmiyor ki!

Sibel Zincirci ile ikinci yaama merhaba

Sibel Hanmla ilikiniz nasl balad?
Bunu hep sorarlar, ben cevap verdiim zaman da inanmazlar. Hi byle bir niyetim
yoktu! Sibel farkl bir insand personel olarak. Patronuyla kavga ederdi, bana barr
arrd, doruyu savunurdu. Doru olduu iin ben de kzamazdm. Patronuna ya eken
bir insan deildi. Tabii bu taraf daha ok ilgimi ekti. ini de iyi yapyordu ve sezgileri
ok kuvvetliydi, ayrntlar hemen grrd. Dolaysyla bu meslekte ok baarl olaca
belliydi, ama sonra bir gn Ben gidiyorum dedi. Sibelin o dnem niyeti ngiltereye
gidip master yapmak, sonra da Amerikaya gidip doktora yapmakt.
e girdii zaman gitme plan yoktu ama
Hayr, yoktu. Bense onun ie hkim olmasn istiyordum. O sralarda Betl de
Sheraton Oteline gitmi, ben yalnz kalmtm. br arkadalar var ama st dzey biri
daha olsun istiyordum. Onun iin Sibelin gelmesi iyi olmutu. Gidiyorum deyince bir
ey diyemedim, gitti tabii. Tevik de ettim, bu konuda iyi eitim grmesinin faydas var
ama sonra baktm ki ben m.
Gidince anladnz!
Burada kendi kendime kalnca Telefonla konuuyoruz arada. Orada bir okulun
renciler iin tuttuu otelde kalyor, arkadalar var. Onlarla dansa gittim filan diyor,
sinirleniyorum Demek ki bu patron-personel ilikisinden baka bir ey. Ben bir
gideyim u Londraya, dedim
Ve gittiniz bylece
 Kalktm gittim, Londray gezdik. Ondan sonra, Sibel Artk Amerikaya gideceim,
her ey hazr dedi. Londrada ben onun kald sre iinde i bulabilmesi iin halkla
ilikilerci arkadalarmla tantrdm. Sibele bir i bulun dedim, ama asl amacm
Amerikaya gitmesin O srada evlenmek gibi bir niyetim yoktu. Bir sre kaldktan sonra
stanbula dnme stresi sard beni. Dnersem Sibel Londrada kalacak, diye geti
aklmdan ve evlenme teklif ettim orada.
Londrada?
Evet O da kabul etti. Baktk, nerede evlenilir Londrada? Bir kiliseye gittik,
Westminster Kilisesine, papaza Bizi evlendirir misin? dedik. Meer kralienin
evlendii kiliseymi. Adamlar Deli misin, Mslmansnz, kilisede ne iiniz var?
Olmaz! dediler, ondan sonra biz kilise kilise dolatk. St. Columbus diye bir Presbiteryen
kilisesi bulduk, Dr. McCloski diye bir papaz vard, Bekar msnz? diye sordu, sonra da
Ben bir dneyim, yarn gelin de size syleyeyim, dedi, ertesi gn gittik, Olur dedi.
Kalktk gittik orada papaz nikah yaptrdk. Benim ngilterede bir-iki arkadam var,
Sibelin bir-iki arkada var. te bir Yahudi, bir Hristiyan, iki kadn, birka erkek filan
Byle alt-yedi kiilik bir cemaatle evlendik ve telefon etti Sibel annesine. Telefonun
ucunda ses yok! Annesi dm baylm!
ok geirmi!
Evet

Ani evlilik karar ve ailede ok

Siz oraya mutlaka bir cesaretle gitmisiniz gibi geliyor bana. Evlenme teklifini daha
ncesinden dnp
Hayr, evlenme teklifi iin gitmedim.
Evlenme teklifi deil de duygularnz anlatmsnzdr herhalde ncesinde
Tabii, mektuplarla anlattm, yzlerce mektup var ok yakn dostuz aslnda. O
mektuplarn ne kadar ak mektubu, ne kadar patron-personel mektubu, ne kadar hoca-
renci mektubu, ben imdi ayramam. Bakmak lazm, ama herhalde bir eyler vard.
Kuru bir iliki deildi herhalde.
Sibel Hanmn hislerini anlyor muydunuz?
Aramzda 15 ya fark var, Sibelin de hisleri ntr olsayd bana yz vermezdi
herhalde!
Nasl evlenme teklif ettiniz?
Evlenme teklif etmedim ki Evlenelim, dedim, Nerede evleniriz? dedim.
O ne dedi?
Bilmiyorum ki nerede? Bakalm dedi.
O da bekliyormu demek ki
Evet, ama tabii onun iin ok zor bir karar bu! nk benim yzmden Amerika
plan yatacak. ngilterede o kadar i aramz, olmam, o kalacak. Ben bunlar
sylediim zaman insanlar bana inanmyorlar.
Bir sinyal aldnz m gitmeden?
Sinyal alarak deil, orada ne yaptn greyim diye gittim. Oraya gitme niyetim
evlenip de onu stanbula getirmek deildi. Buna Sibel de inanmyor, Hayr, sen kt
niyetle geldin, diyor.
Kskan msnz?
Deilim zannederdim, ama bu Sibelde almad. Sibelle birlikteyken kskan
oldum. Onun da sebebi; ben 40 yandaym, Sibel 25 yanda. ok gzel bir kz, akll, iki
dil biliyor, yapt ii doru yapyor Dolaysyla o yzden kskanm olabilirim! nk
daha nce evlendim, baka flrtlerim oldu hayatmda ama hi kskan olmadm.
Sonra nasl geldiniz, neler yaand?
Benim stanbulda Hsrev Gerede Caddesinde bir evim vard, oraya geldik. Daha
nce, biz alrken ve okuldayken Sibelin anne-babasyla grrdm ama Sibelin
hocas ve patronu olarak Burada resmi nikah ilemleri Beikta Evlendirme Dairesinde
yapld. ki arkadamz davet ettik, ahidimiz oldular. Aile arasnda nikah yaptk.
Peki sizin anneniz?
Benim annem de ok olumlu karlad, sevdi Sibeli.
ard m o da?
Evet, ama annem benden her trl delilii bekledii iin pek amad. Kz kardeim
Nurta biraz at! Sibel kolay kabul edilecek bir gelin aday olmasayd belki problem
karrd, ama yani Sibel de cana yakn olduundan bir problem kmad. Benim
korktuumdan ok daha yumuak bir ekilde oturdu her ey. Ben hayatm boyunca, i
hayatmda da, renciliimde de riskten kamadm, her eyin stne gittiim iin ok da
umurumda deildi, yani kt olsa ne olacak ki diye bakyorum.
irkettekiler nasl karlad bunu?
Reaksiyon gstermediler; ama ekindiler de mi gstermediler, benimsediler de mi
gstermediler, bilmiyorum.
ardlar m?
ardlar herhalde ama o aknlklarn bana deil, Sibele gstermilerdir. Zaten
Sibeli severlerdi, iyi anlarlardama Sibeli patronun ei oldu diye daha fazla sevdiklerini
zannetmiyorum.
Sizin hayatnz nasl deitirdi bu karar?
Benim hayatm ok renklendirdi, nk ben 40 yana doru giderken, hep diyorum
ya, lme yaklamm nceldii yerden kopar eklindeydi. Gelecee dnk planlarm
yoktu. ocuum yok, balantm yok, babam lm, annem iyi durumda, kz kardeim
evli, ocuuyla iyi durumda Fazla bir aile balantm yok! Sibelle evlendikten sonra ise
yeniden yaamak istedim.
kinci bahar?
 Bir eit ikinci yaam. Bahar deil de yaam, nk benim yam olarak
dnrseniz, Sibelle bahar, yaz, k On ksur yl, uzun bir dnem yaadk.
ok sevdiniz mi?
ok Hl da ok severim, o da beni ok sever. imdi bizim birbirimizi sevmemiz
kar-koca sevgisi gibi deil, iki insan ve iki dost sevgisi. imdi kanka diye bir laf var ya
hani, onun gibi Birbirine en ok gvenen iki insanz. Yalan sylemeyiz, kazk atmayz,
gveniriz birbirimize.

Akademik kariyerde bir yandan ilerliyor

Siz A&Bde yeni bir yaplanma iinde hzla ilerlerken akademik kariyerinize de
devam ettiinizi sylemitiniz Neler yaptnz?
Ben askerlikten itibaren ders vermeye balamtm, arada konferanslara da
gidiyordum ama akademik kariyer deildi bu. Akademik kariyerim 1980lere doru
balad. ktisadi Ticari limler Akademisi, yani Marmara niversitesi, Aksarayda Vatan
Caddesinde bir yerdi. Orada dzenli hocalk yapmaya baladm ama memur deildim.
Szlemeli retim grevlisiydim. Sonra okul Dolapdereye tand, derslerim artt.
Kadroya geiim niversite Dolapdereden Niantana tand zaman oldu. Yl 1992. O
zamana kadar retim grevlisi olarak alyordum. retim yesi olmak iin ise kadrolu
olmak gerekir.
Doktora tezini ne zaman verdiniz?
Master Amerikada yaptktan sonra doktora tezim neredeyse hazrd zaten.
Trkiyeye arldmda yarm kalmt. Geldim, burada stanbul niversitesinde
bitirdim tezimi. Kuramda ve Uygulamada Halkla likiler balkl bir tez verdim ve
doktoram 1980li yllarda aldm. Sonra Marmara letiime girince yardmc doent
olarak baladm zaten. Doentlik snavna girdim ve doent oldum. Ondan sonra da
kadrom Marmara letiimde doent olarak devam etti. Sonra 2000lere doru profesr
oldum ve akademik kariyerim devam etti. Altm yana yaklarken okulun hayatmda
daha nemli yeri oldu.
Doktoranz yaparken mesela, akademik kariyerinizi devam ettireceinizi planlyor
muydunuz?
Doktora yaparken planlamyordum ama Amerikada yarm kalm doktoram
bitireyim istiyordum. Hep derim ya, benim gazetecilie, iletiime eilimim var diye,
hocala da eilimim vard. retmenlik keyfi ya da istei benim iimde hep oldu. Onun
iin de doktoray da yaptm zaman retmen olacam diye yapmadm, ama doktora
bir retmenlik unvandr, O bende olsun diye yaptm, sonra da ie yarad.
Hangisi daha zor, irket ynetmek mi, yoksa okulda ders vermek mi?
Tabii irket ynetmek daha zor, nk irket ynetirken sizin farkl muhataplarnz
var. Bir kere mteri var. Mteri kim? imi egolar olan irket patronlar veya genel
mdrleri, yneticileri Onlar her eyi biliyor! Sizin iinizi de biliyorlar! Doktorluu pek
bilmezler herhalde, mhendislii de bilmezler. Onlara karmazlar ama bizimki gibi sosyal
ilere karrlar. Bunun aresi nedir? Ben bunu sonraki yllarmda kefettim: e balar
balamaz otorite kuracaksnz. Sonra sizi deniyorlar. Eer doru adres olduunuzu
grrlerse size sayg duyuyor ve kenara ekiliyorlar. O zaman onlarla iyi iletiim
kuruyorsunuz ama zaman alyor. Dier muhatabnz ise medya. Basna verdiiniz
haberlerin sizin szgecinizden iyi gemesi lazm. Eer gemezse, gazetecilerin gznde
saygn bir kii olmuyorsunuz. Patronlardan ve irket mdrlerinden bazen abuk sabuk
haberlerinin gazetelere girmesi ynnde talep gelir. Eer bunlar ayklamazsanz
gazetelerde alay konusu olursunuz. Hangisi haberdir, hangisi deildir; hangi fotoraf
iyidir, hangisi deildir; hangisi n sayfalarda olur, hangisi arka sayfalarda olur, bilmeniz
lazm. nc muhatabnz, altrdnz insanlar. Sizin kadar konuyu bilmedikleri iin
zellikle balangta zorluklar yayorlar.
Ya hocalk?
Hocalk aslnda kolay bir i, yani eer konunuzu biliyorsanz!.. nk renci de o
kadar kerata ki sizin bilmediiniz eyleri yakalamaya alr hep. Anz bulursa oradan
da saldrr. Dolaysyla onlara bu a vermemek iin her eyi, ama her eyi iyi bilmeniz
lazm. Sadece meslekte deil, otomobil tamirinde bile onlardan daha iyi olmanz lazm.
renciyi zapturapt altnda tutmak zordur. Bunu da eer meslekte eskiyseniz ve iyiyseniz
hallediyorsunuz.
A&Bdeki projelere dnsek Kanuni Sergisi ok konuuldu demitiniz Hatta o
dnemde bir benzerinin yaplmad bir sergi Nasl gerekletirdiniz?
ok ses getiren bir olayd. Philip Morris-Sabanc ortakl serginin sponsorluunu
salad. Kanuni dnemindeki btn kltr ve sanat olaylarn ieren bir sergiydi. Kanuni
dnemi Amerikada genellikle, Osmanllarn genilemek iin yapt savalarda insanlar
kesip bitikleri bir dnem olarak bilinirdi. Halbuki dnemin kltr ve sanat olaylar
bilinmiyordu. te bunlar ieren bir sergi oldu. Esin Atl kreatrln yapt, ok gzel
hazrlamt. nce New Yorkta ald, oradan Washingtona, Chicagoya, oradan da
Avrupaya, Japonyaya gitti. Biz o serginin dnyadaki ilk tantmn, buradaki yabanc
lke gazetecilerine yaptktan sonra serginin dier lkelerdeki allarna da Trk
gazetecileri gtrdk. Dolaysyla basnda da geni yer almasn saladk. yle bir sergi ki
Herald Tribne iki sayfa yazyor ama bizim basnmzda ok fazla kmyor. Trk
kamuoyu tarafndan da bilinmesi iin burada o sergiyle ilgili yarmalar yaptk, dller
verdik, katlmlarn saladk. Aya rinide byk bir davet dzenledik. Babakan Turgut
zaln ei Semra zal aln yapt. Mesut Ylmaz Kltr ve Turizm Bakanyd, o da
konuma yapt. Cinuen Tanrkorur geldi ve uduyla o dnemin mziini seslendirdi.
Bylece sergiyi hem dnya basnna yaydk hem de Trk basnnn ilgisini ekmeyi
baardk. Hakikaten geni ilgi buldu.
Byk bir organizasyon gibi grnyor
Evet, bykt. ubat ayyd, Aya rini de buz gibi bir yer! Orada o gne kadar hi
byle bir davet yaplmam, ikram Divan Oteline yaptrdk. Divan Oteli, Aya riniye
duvardan duvara hallar serip, stne masalar ve beyaz rtlerini, gm atal baklarn
koyup ok k bir davet dzenledi. Fakat benim derdim oray stmakt! Btn Trkiyeyi
arayp darya scaklk fleyen, mazotlu, byk sobalar bulduk, o zaman yoktu yle
eyler. Onlar Aya rininin dndan, pencerelerden ieri scaklk verdiler. yle scak oldu
ki!.. ubat ay, eksi bilmem ka derece Benim dm kopuyordu ama insanlar yemek
yerken scaktan ceketlerini kardlar. Bin kii filan vard. Philip Morrisiler Amerikadan
gelmilerdi, Sakp Bey vard, bakanlar, gazeteciler, nemli i adamlar vard. Aya rininin
sahne olan yerine ok byk mumlar bulup aydnlattk. Bugn syleyince ok kolay
geliyor ama o zamanlar ne byk mum var, ne yle soba var, ne de oray kaplayacak hal!
O bir ilkti! Tpk NCR ii gibi Uyduruk, eski bir Mercedesi limuzin haline getirmemiz
gibiydi. imdi Be limuzin getir diyorsun, getiriyorlar; byk mum
diyorsun,getiriyorlar. Yirmi sene ncenin artlaryla olaya bakmak lazm. O organizasyon
benim uykularm karmt.
Byle k davetlere katldmz zaman her ey hazr ve gzel grnyor. Her ey
elenmeye veya keyif almaya ayarlanm gibi ama arka planna bakarsak, her halkla
ilikiler iinin arkasnda byk bir emek ve stres var gibi
Hem de nasl ok emek isteyen bir i.

Saygn bir marka yaratmak

A&Bnin ilerine baknca, benim ilgimi eken ilerden biri de Afrodit Tapnann
restore edilmesi 1970lerde byle bir i nereden aklnza geldi?
O da bir ilkti O yllar, yani 1970lerde American Express, kredi kartlarn
Trkiyeye getirmek istiyordu. ok popler ve saygn bir kart. Aratrdk, neler
yaptklarna baktk. Dnyann her tarafnda kazlara, arkeolojik almalara nem
verirlermi. Trkiyede de Profesr Kenan Erim onlardan sponsorluk alm ve Afrodisias
kazlarnn finansmann karlamlar. Biz American Expressin bu tarafn n plana
kardk. Bu kart iyidir, bir imza atacaksnz tarafn hi mesaj olarak kullanmadk. O da
kltr evrelerinin ok dikkatini ekti. American Express kartn belirli eitim
dzeyindeki kiiler alnca, brleri de almak istedi ve giderek prestijli hale geldi.
Btn ilerde zel sektrle sanat birletirecek noktalar bulmusunuz
Yapmak istediimiz zaten oydu. Bunu bulmak iin alyorduk ve sonucu da iyi
oldu.
Bugne baktmzda, sponsorluk, sosyal sorumluluk projelerinin temellerinin byle
atldn syleyebilir miyiz?
Tabii Mteriye Biz senin rnn, sadece rnn ok gzeldir, ucuzdur, taksitle
verilir filan diye tantmayacaz diye art kotuk; nk o ii reklamclar yapar. Biz
halkla ilikiler olarak olayn sosyal boyutuna bakmak zorundayz, byle dnp adm
attk.
Tam irketin ykselie getii dneme bakarsak, yeni bir hkmet vard. 12 Eyll
sonras yeni bir Trkiye dnyasndan biri olarak siz nasl bir Trkiye
gzlemliyordunuz?
Aslnda Trkiye her eye ak bir lke. Her zaman zor ilerin altndan kalkabiliyor.
Trkiyede i yaplmaz abi diyenler vardr mesela Bence ok yanl dnyorlar.
Eer dorusunu anlatabilirseniz yaplr. Ama zor olur, nk insanlara konuyu anlatmak
zordur. Yaptktan sonra da makbule geer. Dolaysyla o zaman da bu ilerin kymetini
bilen bir Trkiye vard; bugn de yle, yarn da yle olacak. Mesela iktidarda kim olursa
olsun, dzgn proje gtrrsen ve hkmetin o bteyi desteklemesi lazmsa olumlu
cevap alabilirsin. Aman, bir ey kmaz bu memleketten demeyeceksin
Trkiyede ok yaygn bir eydir bu, deil mi?
Bu tembellik bahanesidir aslnda. O dnemle bugnn bir farkn daha syleyeyim: O
gnlerde sponsor bulmak ya da bir kurulua basn gezisi yapmak, bte yapmak iin
dilimizde ty biterdi. imdi kurulularn bu ilere kolay para harcadn grnce
aryorum. Bu ilki baarmak, yani mteriyi para harcamaya altrmak konusunda
A&Bnin ncln dnnce mutlu oluyorum.

Profesyonel hayatla zel hayatn ayrnt

Evlendikten sonra sizin hayatnz nasl deiti?
Hi deimedi.
kinci hayat diyordunuz
Kiisel olarak ikinci hayatt, iler bakmndan deil. ler bir taraftan devam
ediyordu. Meslek dndan biriyle evlenebilirdim, ayr ayr ilerimiz olabilirdi; akam
buluunca herkes kendi hikayesini anlatrd. lgilendiimiz hikayelerse dinlerdik,
ilgilenmiyorsak sklrdk belki. Dolaysyla orada i baka bir motif olarak kalrd.
Bizimkinde ayn i olduu iin ii yeni bir havadis olarak birbirimize anlatmak sz konusu
deildi. Biz akamlar hep Ne oldu, nasl olabilir, u mesele nasl zlr diye
konuurduk. Balangta Sibel her eyi bilmiyordu, hkim deildi. Problemleri ok
konumazdk. Baz eyleri Sibele anlatyordum, baz eyleri de anlatmyordum, nk
Sibel eim ama bir taraftan personelim de Dolaysyla orada e olmayla personel olma,
patron-alan ilikisini kartrmadm birbirine.
Ayrabildiniz mi?
Ayrdm, kolay ayrdm. Dolaysyla orada problemimiz olmad. Sonra Sibel ie
arln koyduunda, mmkn olduu kadar devrettiim zgrlklerle, kendi istei de
bu olduu iin ie hkim olmaya balad. Ben de oransal olarak arlm azalttm. Bu
arada iyerinde de ivme kazanm ve broyu da Valikonana tamtk. Evlilikle i
arasnda problem yaamadmz gibi evliliin yarar da oldu. Ben oray Sibelin
ynetiminde bir kurulu olarak gtrp sokaklara daha ok kmak istiyordum. Meslek
rgtleriyle temaslarm, uluslararas ilikilerim olsun, niversiteye biraz daha yaklaaym,
zaman ayrabileyim istiyordum. Bunda da baarl oldum, yrtebildik.
kinci hayat anlatr msnz biraz? Neler yaptnz? iirler yazdnz m mesela Sibel
Hanma?
Sanrm ona evlenmeden evvel iir yazdm. Evlilikten sonra sanatsal ve edebi
hayatm dorusu ok fazla gelimedi. Bu kadar younluun arasnda yetiemiyordum. ,
okul, evlilik Biz ayrldktan sonra yeniden geliti, hi olmazsa bir eyler yazabiliyorum,
ama onlar da ak iiri, hikayesi deil, daha ok sosyal konulu. Bizim Sibelle nemli bir
ortak yanmz kpeimizdi.
yle mi?
Evlendikten hemen sonra Cumhuriyet gazetesinde kan bir ilanla Aksaraydaki bir
tamirciden Rus finosunu satn aldk. Alt-yedi aylkt o zaman. Hrriyete deil,
Cumhuriyet gazetesine ilan vermi. Dolaysyla entelektel bir sat sz konusu oldu. O
kpek bizim btn zamanmz ald. Herkese ocuu, kpei ho gelir ya, bize de yle
geliyordu. Dnyann en akll kpei bizim iin Pufiydi. Ben bazen Pufiyle karlkl
bakrdm mesela. Pufi bana o kadar dikkatli ve eletirel bakard ki uzun uzun,
dakikalarca Pufi, sen benim babam msn yoksa? derdim, sanki babamn gzleriyle
bakard bana. Pufi iin gezilerimizden vazgetik, Pufiye gre yerler setik, tuttuumuz
evlerde Pufiye gre yaadk, Pufinin holand hayat saladk, ok misafirlie
gitmedik, eve Pufiden holanmayan misafir armadk
Ama bu arada hi ocuk dnmediniz.
Hayr, ocuk dnmeye vakit kalmad. Aklmza da gelmedi. Leventte bir hayvan
klinii vard, Pufi 12 yanda hastaland zaman oraya yakn bir dostumuzun, imdiki
Sabanc Mzesi Mdr Nazan lerin evine tandk. Gece aniden Pufiye bir kriz
gelirse oraya gtrebilelim diye Pufi bizim hayatmza bu kadar girmiti, ama sonra ok
hastaland ve sonunda kalpten ld. On iki sene birlikte yaadk. Pufi ldkten sonra da
biz boandk zaten.
nanlmaz!
Bu kolay anlatlacak bir serven deildi. ocuk isteini de, sosyal hayatmz da
glgeliyordu.

Boanmaya giden sancl yol

Peki nasl oldu, ilikinin seyri nasl geliti de siz boanma noktasna geldiniz?
Sibel hl ok nemli benim iin. Ufak tefek kavgalarmz oldu ama bunlar normal
kar koca kavgalarndaki gibi para, lks eya, anne-babaya sayg veya kskanlk
nedeniyle yaanmad. Genel politikaya, mteriye davranlarmzdan tutun da irkette
alanlara nasl davrandmza kadar birtakm konularda ufak tefek kavgalar ediyorduk.
Dardan harika bir ift olarak grnyorduk, gazeteler yln en mutlu ailesi semiti bizi.
Biz farkl baktk evlilik olayna. Evlilik bittii zaman da bitti dedik; yani o ilk heyecanlar,
ilk macera, ilk bir araya gelmenin heyecan bittikten sonra kalmad bir ey. nk
aramzda Eyvah! Ayrlacaksn, bir daha onu gremeyeceksin! diye bir ey yok! Biz
zaten birbirimizi her gn gryoruz, broda almaya devam ediyoruz. Sibele bir avukat
bulmasn syledim. Bir gn odama geldi, mahkeme bitmi meer, bilmem ne kad
imzalanacakm. teyken bana getirdi, masann stnde imzaladm, bitti. Ne oldu imdi?
Biz ayrlm olduk! Bizim evlenmemiz de bir tuhaft, ayrlmamz da! Normal bir ailenin
ak yle balad da yle dramlarla bitti kategorisine girmiyoruz.
Duygular bitmi miydi gerekten?
Duygular eer ak demekse bitmiti. Sevgiyse bitmemiti, ama sevgi, sevgili sevgisi,
kar-koca sevgisi, karde sevgisi, arkada sevgisi, ocuk sevgisi filan derseniz, onlarn
hepsi bir arada olduu iin bazlar bitmi olabilir. Hangilerinin bittiini bilmiyorum ama
ou duruyor. Yeni bir deyim var ya, kankayz imdi biz. Mesela ayrldktan sonra onun
bir flrt oldu ksa dnemli, benim de flrtm oldu.
Ayrlnca kskandnz m?
Hayr, o da beni kskanmad. Birbirimize bahsettik o insanlardan ama onlar da bitti.
Dorusu ekemedik onlar. Evlilik neydi? ki zgr insann bir arada olmasyd bizim iin.
Ayrlk neydi? ki zgr insann bazen bir arada olmasyd. Onun iin ne evlilie, ne de
boanmaya byk, dramatik bir olay gibi bakmadk.
zlediniz mi peki?
Niye zleyeyim, hep beraberiz Sibelle.
Hep birlikteydiniz ama uzaklatnz
Ha, seyahate gittii zaman zlyorum mesela, ama tekrar geldii zaman zlemim
geiyor. Evliyken de byleydi. Sibel burada, Alaeddin de burada Hep demiimdir, o da
dedi galiba Baka biriyle evlenirsen kyamet kopar. Kskanmaktan m, dzenimiz
deieceinden mi, bilmiyorum ama tek tehlikeli olay bu; iki tarafn da bakalaryla
evlenmesi

Murat Can ve Defnenin hayata katt renk

Peki ocuk yapmamak sizi sonradan zd m?
Hayr, zmedi. kimiz de sorumluluk duygusu gelimi insanlarz. Dolaysyla anne-
babaya, ie, meslek arkadalarna, renciye, hocaya mutlaka gerekenleri yapmak
istiyoruz; grevlerimiz neyse. ocua da yle Bu sorumluluk anlay iinde biz
ocuumuza gerekli sorumluluu gsteremezdik, diye dndk. Hakikaten
gsteremezdik. Dolaysyla hikonu bile olmad aramzda. Sibel sonra evlat edindi. imdi
ocuu var ve ok seviyor.
Ne zaman evlat edindi?
-drt sene oldu. ok seviyorum, o da beni ok seviyor, Alo diyor. Onun ad da
Murat Can, 8 yanda. Bana arada telefon eder, Alo, Beikta ma bilmem ne olmu
filan diye Bazen gezmeye gideriz. Sibel ok seviyor ocuunu, benden de, annesinden
de, her eyden ok seviyor; ama Murat Can 3 yandayd sanrm ilk eve geldiinde,
Aman, ben bunun yanndan ayrlmayaym demedi, gezileri varsa gitti, i toplantlarna
gitti. Gece ocuk sekizde yatyor, eve o saatten sonra geldii de oldu mesela. ocuk ka
gece onu grmedi Her eyi brakaym, canm feda benim ocuum iin gibi bir
grnts yoktu. te ocuumuz da olsayd, bu sefer ikimiz birden ocuumuzdan uzak
olacaktk.
Siz de bir ocuu evlat edinmitiniz, deil mi?
mer diye ok sevdiim bir arkadam vard. Beynindeki tmr nedeniyle ameliyat
oldu, ama sonra tekrarlad hastal. Artk ameliyatn bir faydas da yoktu, yeni evlenmiti,
bir ocuu vard. mercik kurtarlamad, 38 yanda vefat etti. ok sevdiim kz vard,
Defne Alaaddin Amca diye kucamdan inmezdi. Ben A&Bdeydim o dnemde,
Sibel ile evliydik, mer ve ei Banu da ok yakn dostlarmzd. Bir dnem sonra
dndm, benim ocuum yok. mer benim kardeim, Defne de kzm gibiydi. Sonra
Defneyi evlat edinmek istedim ve ilemleri yaptrdk. Defne benim nfusumda, Defne
Tesal Asna diye kaytl. O zaman daha yeni okuyordu, imdi Gzel Sanatlar
Akademisinde renci. Ara sra gelir, benimle kalr. Bylece bir ocuum oldu. Hl
Alaaddin Amcasym onun. Gezmeye gideriz, yemee, sinemaya gideriz
Neden byle bir ey yaptnz?
Defnenin bir babaya, benim de bir ocua ihtiyacm olduunu dndm. Hep
beraber oturup konutuk ve buna karar verdik. On yldan fazla bir zaman geti. Defne
benim yaammda ho bir renk oldu.
Ya anneniz? O nasl karlyordu hayatnzdaki bu deiimleri?
Annemi ne yazk ki bir 24 Aralk gn, yani Noelde kaybettik. Hatta o gece biz bir
kilisede ayindeydik. A&Bde youn ekilde almalarmz devam ediyordu. Kz kardeim
annemi telefonla aram, cevap vermeyince merak etmi. Kalkm gitmi anneme, ieri
girmi. O zaman grm ki annem vefat etmi. Sibeli aram hemen, Sibel de gitmi
anneme. Sonra da beni aradlar ama bana hasta olduunu sylediler. O gn ilerim var,
epey de younum; ama hem ben biraz daha yalanyorum hem annem yalanm
Eskiden o telefonu alm olsam iimi bitirir, yle giderdim ama bu sefer telefonun
ardndan hemen gittim. Eve gittim ki annem lm! O haliyle grdm, elini ptm. Bir
gece evvel yatarkengeceliini giyip lm belli ki Kardeim sabah gittiinde yle
bulmu.
Babanz kaybettiinizde de zlmtnz ama bu daha ok sarsm gibi sizi.
Ben Babam m, annemi mi daha ok severim diye sorduumda yantn
verememiimdir, ama annemin lm, annemin daha kymetli olduu inancn yerletirdi
bende. O da undan: Babam gl bir adam, bensiz de devam eder ama annem bensiz
olamazd, daha yumuakt diye dndm. Anneme hep iyi bir evlat olmaya altm.
Babam ld gn kalkp okula gitmi, derse girmitim, ama o gn dersim olsa, annemin
lmnn ardndan derse gidebilir miydim, bilmiyorum. Bunda tabii benim on be ya
daha yalanm olmam, annemin bana daha dkn veya bana daha ok dayanyor olmas
da var. Sonrasn pek hatrlamyorum. Kz kardeimin kocas Sedat ok beceriklidir.
Cenaze muamelelerini o yaptrd.

Nihayet yeni irketler alyor

Alaeddin Bey, siz irketi kurduunuzda, A ve Bsini ben kuruyorum, Csini de
bakalar kursun demitiniz. Yllar sonra bu gerekleti mi?
Evet. Ben irketi 1974te kurdum. Mesela 1980 gibi bakalar da gelir
zannediyordum, kimse gelmedi. Bir tek Betln maj ile zmirde Sancar Maruflunun
Hisda kuruldu. 1990lara doru giderken bu faaliyetler o kadar ok yaygnlat ki
insanlar bunlar sadece Koun, Eczacbann Halkla likiler Blmnn yapmadn
grdler. Bir kk firma var, ismi A&B, hibir byk firmann iinde bir blm deil,
kendi bana alan zel bir danmanlk irketi. Bir yerde alyor, kirasn veriyor,
personel altrp maalarn dyor, masraf ediyor ve batmyor. O zaman bu i yaplabilir
herhalde diye adm atmaya karar verdiler. Yava yava kendi firmalarn kurmaya
baladlar.
Kimlerdi bunlar?
zel sektrde, byk irketlerin halkla ilikiler departmanlarnda olanlar ncelikle.
Halkla likiler Derneini kurduumuz arkadalarmz; Meral Sakan Borusanda,
Ergder Trnova Profiloda, Sancar Maruflu zmir Belediyesi ve fuarda alyor, Ali
Saydam dergicilik yapyor, Ahmet Ramazanolu Mobilde, Glseren Ramazanolu
Hiltonda, Ceyda Aydede Migrosta, Ayegl Dora Turingde Onlar yava yava kendi
danmanlk irketlerini kurmaya baladlar.
Kimdi ilk kuran?
Betl Sheratona gitti, full-time halkla ilikiler danmanln yapmaya balad. O
Sheratondayken Bize de danmanlk yap diyenler kt. O zaman Sheratona kendi
yerine baka birini koydu, kendisi maj diye bir baka firma at. Sancar, zmirde
firmasn kurdu.
Ne zaman oluyor bu?
1990a doru Ondan sonra da brleri kt.
1990larda birden hepsi ald m, yoksa zamana m yayld?
nce zamana yayld, ardndan da pe pee onar-yirmier kurulmaya baland. Bir
anda 200 tane filan firma oldu, sonra da yars batt.
Alr almaz m?
2000li yllara kadar uzanan bir srete

Prensip sahibi olmak lazm

Batanlarn hatalar neydi?
in tekniini ok bilmiyorlard. Belki bir yerde alm -be ay, hemen irket
kurmak istiyor! Oysa bir irket kurmak iin iyeri altrmaktan anlamanz lazm,
konunun tekniini iyi bilmeniz lazm, btelerinizi dzgn hazrlamanz lazm, kendinizi
itibarl bir messese olarak dardaki mes-eselere kabul ettirmeniz lazm Kolay deil
bunlar. Sizin isminiz nemli olacak, referanslarnz olacak, iyerinizde altrdnz
personel iyi olacak Olay hangi yaratc projelerle gelitirdiiniz filan da var, ama
bunlarn bir ksm bir tane i alp firma ayorlard. Bir ile de olmuyordu. te 200e yakn
firma oldu, sonra bunlar gene 30a filan indi.
Bu irketlere bakarsak A&Bnin farkm nasl belirliyorsunuz?
A&B, sosyal sorumluluk bilincine varm mteriyle almak istiyordu. Drstlk,
ahlak gibi temel prensipleri oldu. Ka para verirlerse versinler, daha evvel bildii ve adn
ok duyduu, o prensiplere uymayan firmalarla almad. Bu A&Bye bir ayrcalk
getirdi ama ayrcaln yannda da saygnlk kazandrd. Elli tane mteri alamyoruz ama
aldmz, birlikte altmz on firma da ok saygn oldu. Firmann ve mteri olan
kuruluun drstl, saydaml, olaylar sosyal sorumlulua uygun biimde anlatma
ilkesi var. Kltre ve sanata arlk veriyorlar. Dolaysyla btn bu ilkelerin yan yana
gelmesinin gerektiini syleyebilirim. A&Bde bu ilkeleri grenler benzerlerini yaptlar
ve onlar imdi de ayakta duruyorlar. Grmeyenler, Yok canm, ne diye bu konular o
kadar bytyoruz? diyenler; ya az mteriyle, ya az paralarla altlar ya da piyasadan
ekildiler. Bilgileri, tecrbeleri oldu ama bir halkla ilikiler danmanln yrtecek
mekanizmaya ve onun lojistiini evirecek bilgilere sahip olamadlar.
Sanrm bu saydklarnza bir de cesareti eklemek lazm geliyor
Eh, zaten insann gz kara olmas lazm, 1970ler Trkiyesinde Ben halkla
ilikiler danmanlk firmas kuracam ve mteri toplayacam, haydi gelin deme
uukluunu kim yapabilirdi ki? Herhalde ortada bir cesaret de var. Yaratc, saygn
olmanz ve drst mesajlar vermeniz lazm. 1990lardan sonra A&B hzl admlar att.
Bunda yaratc olmann ve ayrntlara dikkat etmenin de nemi var. Yaratc olmak ve
ayrntya dikkat etmek deyince kadn eli giriyor iin iine. Onun iin Sibeli zikretmek
lazm. Bazen ben Bu i iin ok para harcyoruz, ne lzum var? diyordum rnein
lere byle farkl bakyor muydunuzf Ne gibi detaylarn zerinde dururdu?
Fikir ayrlklar her zaman oluyordu. Tartmazsanz iyi fikir kmaz ki ortaya! Sibel
daha ince, detayl dnrd. Bir PR etkinliinde ne kadar ayrnt dnrseniz o kadar
byk bte kullanmanz gerekir. Bunun en gzel rneklerinden biri olarak daha nce
szn ettiim Kanuni Sultan Sleyman Sergisini verebilirim. Aya rinide
dzenlediimiz bu bin kiilik toplantda her ince detay dnlmt. zel izinler alnd.
Sibel ilgilendi hepsiyle. K ortasnda buz gibi olan mzeyi stmak iin pencerelerden
ieriye scak hava fleyen mazotlu sobalar kullanld, fabrikasna gidip sobalar yerinde
grdm, mze duvardan duvara hallarla kapland ve yzlerce mum yakld. Oysa ben
kimi durumda ne lzum var? diyebiliyordum.
Farkl fikirler nasl bir arada duruyordu? Nelerde farkllk yaanyordu?
Farkl fikirler tabii ok kavgalar sonunda douyordu, yani baryorduk,
aryorduk O tartmalar, kavgalar byk lde ayrnt getiriyordu. Ayrntlar yeni
projeleri douruyordu. Mesela perde lazm Perde saten mi, kadife mi olmal? Kadife
klar keser, klar kessin, zaten lo olur gibi her fikrin arkasndan baka yeni fikirler
geliyordu. Yaratc projeler ortaya karmak insann oturup da bir ey hayal etmesiyle
olmaz. Bu tip projelerin mutlaka tartlmas lazm, ama beyin frtnas yapacak insanlarn
da Tamam efendim, ne derseniz olur diyen insanlardan deil, size cevap veren,
yanllklar syleyen insanlar olmas lazm! Namk Kemalin iiri vardr: Gerekler
kavgalardan kar, der. Halkla ilikilerde mutlaka bakalarnn fikirlerini almanz lazm.
Dediim gibi bizim arkadalarmz iyi yetimi, tecrbeli ocuklard. Bata Sibel olmak
zere onlarla projeleri tartrdm ve benim hi dnmediim ya da nemsemediim
birtakm eyler kard. nemsemediim diyorum, nk bu meslekte de eskimek var.

Genlere yerini devretmeyi bilmek lazm

 Eskir mi insan?
Ben 1960l yllardan beri bu ii yapyorum. 1990larda otuz yldr yapyordum. Artk
baz eyleri kanksamaya balyor insan. Mekanizma eskiyor, baz eyler tekrar ediliyor.
Onun iin yeni kan lazm ama sizin de dinlemesini bilmeniz lazm. Ben patronum,
dediim dedik derseniz, halkla ilikiler yrmez.
Siz nasl bir patrondunuz?
ok sert bir patrondum. Disiplini ok n planda tutardm ama fikirlere aktm.
Kapatmazdm kaplar, fikirler gelsin isterdim. Btn sertliimi bilirlerdi, ama kimse, Bir
ey syleyeceim ama Alaeddin Bey kzar demezdi. Sama da olsa sylerlerdi. yle de
isterdim Sama da olsa sylesinler isterdim. Bazen sama olan ya da sama olduunu
sandnz fikirlerin iinden de dzgn fikirler kyor. yerinin lojistii ve dndrlmesi
asndan serttim ama fikir tartrken deil
Sibel Hanmla ikinizin arasnda iyi-kt polis rolleri var myd?
Her zaman deimeli olarak vard tabii, ama bu rolleri kime oynadnza bal. Hep
ayn adam deildi o, ama alan birinin ikimizden birinden nefret ettiini sanmyorum,
iten kanlarn bile
Trkiyede halkla ilikiler adm adm oluuyordu. Sizin gznzde nasl bir evrim
geirdi halkla ilikiler? Amerikada rendiklerinizi o gnlere nasl uyarladnz?
Halkla ilikilerde kamuoyunun benimsemedii ve desteklemedii hibir ey olmaz.
Temel felsefe budur. Devlet kurulularnda hedef kamuoyunun kendisidir, bir meslek
kuruluuysa o meslein mensuplardr. Tabip odasysa doktorlar, baroysa avukatlardr
zel sektrdeyse, ki stanbula geldikten sonra o rtuu yapma ihtiyacn duydum,
kamuoyu mteridir. Mterinin sizin fikirlerinizi kabul etmesi lazm. lk zorluk orada
balyor. Gnlerce urayorsunuz kabul ettirmek iin. Almam, hi byle bir ey
grmemi, maln reklam yaparak tantyor, halbuki siz ok dolambal yoldan
gidiyorsunuz. Daha ok zaman alyor ve sonularn ok daha sonra alyorsunuz. Gazetede
yarm sayfa reklam verdiiniz zaman sizin mayonuzun satlar ertesi gn artyor. Bizde
yle deil! Hi bilinmeyen bir mayo markas olduunu dnelim, alt-sekiz ay sonra
konuulmaya balanyor. Onun iin mteriden balyorsunuz anlatmaya. Sonra
mterinin mterisi, sizin kamuoyunuz. Her maln mterisini tanmanz lazm. Mteri
kimdir, ne yer, ne ier, ka yandadr, ekonomisi nedir, eitimi nedir Btn bunlar vakit
kaybettiriyor mteriye. Haydi, abuk demeye balyor. Zannediyor ki biz yle
oturuyoruz burada! Biz bu iin zaman alacan kendi mterimize anlatmaya alyoruz.
Dolaysyla ok uzun bir i. Ondan sonra da bir plan hazrlyoruz. Bir stratejiniz olmal.
Bu plann ayrntlar var. Somut verilerin senin elinde olmas lazm. Onun iin biz mesela
Trkiyede aratrma irketlerine de yararl olduk, nk onlarn da i hacimlerini
mterilere anlatarak ykselttik.
Bylesine byk bir etkisi oldu
Meer mthi zor bir ey yaamz. imdi anlattm zaman anlyorum.
Deiimden Trkiyedeki markalar nasl etkilendi?
Bence byk lde etkilendi. imdi gemie veya gnmze baktm zaman
gryorum ki insanlar reklamdan ok kendilerine saygnlk kazandracak projeler zerinde
duruyorlar ve bunun iin paralarna kyyorlar. Zamanla birok irket sosyal sorumluk
projeleri gelitirdi, markalarna prestij salayacak ilere imza att. Bunun nemi anlald.
Yaplan iler, buzdann suyun altnda kalan ksm. Ancak zamanla su yzne kmaya
balyor.

A&Bye veda vakti

Kendi elinizle kurduunuz, yuvam dediiniz yerden nasl ayrldnz? Bu
hazrladnz, planladnz bir nokta m oldu yoksa birdenbire mi geliti?
Aslnda byle bir ayrl planlamadm. Ama A&Bnin bensiz olabileceini dndm
ve bensizlik miktarn gittike artan dozda uyguladm. A&Byi emin ellere brakarak
niversite hocalna arlk vermek, yallk yllarm iin izdiim bir hedefti. Ama
zaman planlanmamt.
Bu bensizlik denen hissi merak ediyorum, neden bunu yaadnz?
nk projelere bakyordum. Baz projeler benim fikirlerim deil, haberim bile yok
onlardan. Baz eyler kendiliinden yrmeye balamt. Dolaysyla artk A&Bde
alan insanlar, -ki artk uluslararas kurulular da mterimiz olduu iin bunlar
Londraya, Parise, Madride toplantlara giden insanlard- oradaki yabanc kurulularn
halkla ilikiler ilerini grp onlardan yeni eyler renip geliyorlar. Hatta benden fazla
reniyorlar. Zaten bir sre sonra ben deil, onlar gidiyorlard. Belki bugn onlar gelip
Alaeddin Bey, geri dnn deseler, ben bu kadar baarl olmayacam A&Bde. Hani
boynuz kula geti meselesi. Onlar bugn benden daha baarllar.
Siz de o noktada Benim baka eyler yapma vaktim geldi mi dediniz?
Eskiden beri dndm bir ideali gerekletirme vaktim geldi. Kendim iin
altm, artk bakalar iin alabilirim, yani renci yetitirebilirim, kitap yazabilirim,
insanlar yetitirebilirim diye dndm. Onun iin retmenlii hayatmn merkezi haline
getirdim, ama A&B byle olmasayd ben brakma cesaretini gsterebilir miydim,
bilmiyorum. Gsterebilirdim belki Tamam, buraya kadarm, bu kadar para kazandm,
A&B de bu kadar gitti derdim! Asma kilidi takp kapsna, yine bu yeni idealime
gidebilirdim.
Riski gze alabiliyorsunuz, bunu sylemitiniz.
Sibel ve takm, teki rencilerim ok iyi ocuklard. Onlara gvendim ve
Arkamda salam bir kadro braktm diye dnebildiim iin ok zlediim, yllardr
hep aklmda olan meslee, hocala dnebildim.
YEDNC BLM
En Sevdiim Yuvam: Okul
A&Byi brakp tamamen hocala dnmtnz. Marmara niversitesinde hocala
nasl baladnz?
1992 ylnda bir kanun kt. Ankarada, zmirde, stanbuldaki ktisadi Ticari
limler Akademileri niversite haline dnt ve bunlarn iindeki yksekokullar da
faklte oldu. zmirde 9 Eyll niversitesi, Ankarada Gazi niversitesi, stanbulda da
Marmara niversitesi kuruldu. 1992de Marmara niversitesi Basn Yayn Yksekokulu,
letiim Fakltesi haline geldi. Fakltenin o zamanki dekan Ate Vuran arkadamd.
Ate, letiimde bir kadro kurmak istedi. Yeni bir alan olduu iin henz hocas,
profesr filan da yoktu. Dardan insanlar ders veriyordu. Gazeteciler gelip gazetecilik
dersi veriyor, reklamclar gelip reklamclk dersi veriyor, halkla ilikilerci gelip ders
veriyor, bunu yapanlardan biri de benim! Alayl hepsi Halbuki Ate, kariyerini bu
konuda yapm insanlardan kurulu bir kadro istiyordu. Asistanlar almt ve onlarn ou
benim eski rencilerimdi. Onlardan bazlar yava yava doent oluyorlard.
Sizin doktoranz vard zaten, deil mi?
Tabii, doktoram olduu iin benden de rica etti. Gel, okulun kadrosuna gir, dedi.
A&B var, orada alyorum ve para kazanyorum dediimde ise, Bo ver para
kazanmay, gel burada seni hoca yapalm dedi. Kt bir teklif deildi. retmenlik hep
idealim olduu iin ok cazip geldi.
Zaten ders de veriyordunuz
Kadrosuz olarak yapyordum o ii. Atein teklifini kabul ettim. Rektrlkle yazt
iziti, ben yardmc doent kadrosuyla baladm. Bu arada ben baladmda eski
rencilerim doent filan olmutu. Bu -be ay yle gitti. Sonra bizim blme doent
kadrosu ald. Doent olarak atandm ve aniden Do. Dr. Alaeddin Asna oldum.
Balklama atlar gibi O srada Marmarada Filiz Balta Peltekolu, Ankarada Korkmaz
Alemdar var, benim rencilerim. zmirde Ahmet Blent Gksel, Eskiehirde Haluk
Geray var, gen doentler, profesrler. Benim resmi hocalm orada balyor. Byle -
drt yl srd ve sonra profesr oldum. Profesrlk yahut doentlik jri yelerinin ou
benim eski rencilerimdi! Onlarn nnde snav verdim. Byle bir dnemde balad
benim hocalm.
Sizin dnzda kimse yok muydu halkla ilikiler alannda ders veren?
Profesr yoktu. 1980lerde doent de yoktu. O yllarda haftada 17 saat filan dersim
vard. Dolaysyla idmanlydm. Onun iin profesr veya doent olarak bir sr ders
vermek bana ok zor gelmedi. nc ve drdnc snf lisans rencilerine ders vermeye
baladm, sonra lisansst programlar eklendi, ardndan da doktora dersleri yle
devam etti. ocuklarla ho bir hoca-renci ilikimiz oldu. Tabii bunlar yaparken de, otuz
yl iinde halkla ilikiler, iletiim zerine yedi-sekiz kitap yazdm.
Okullu gnlerinize dnsek 1992 sonrasnda ne gibi dersler veriyordunuz?
Halkla ilikiler stratejileri, halkla ilikiler planlamas, iletiim teknikleri, iletiim
stratejileri, iletiim kuramlar, gazetecilik ok sayda ders vard ve ben balangta
uygulamay retme niyetindeydim: Basn ne demektir, basn blteni nasl yazlr, basn
toplants nasl dzenlenir, nasl etkinlik, organizasyon yaplr, al treni nedir gibi
dersler vermeye niyetim vard. Sonra yava yava bunu benim eski rencilerim olan,
sonra doent olmu arkadalar yapmaya baladlar ve ben kuram anlatmaya baladm. Son
yllarda bir ara dekan olduktan sonraki idari ykm oald iin gittike lisans snflarn
azalttm ve sadece tezli ve tezsiz master, doktora snflarna ders vermeye baladm.
Sevdiniz mi ders vermeyi?
Evet, sevdim, hl da severim Tabii retmenlik yorucu bir i, hele byk
snflarnz varsa. ki tip hoca vardr; kimisi krsye gelip kitaplarn aarlar, mrl mrl
okurlar, zil alar ve giderler. Ben o tip hocalardan olmadm. Daha ok renciyle iletiim
kuraym, renciye nceden konular vereyim, onlar snfta anlatsnlar, tartalm ve
doruyu birlikte bulalm diye dertlerim oldu.
Siz iin pratik yann biliyordunuz. Uygulamadan geliyor olmak size kolaylk salad
m?
Faydasn grdm tabii. rencilerime de unu anlatrm: Ben size burada teori
anlatyorum ama siz mezun olup bir yerlere gidip uygulamaya baladnzda greceksiniz
ki alakas yok! armayn, burada rendikleriniz size temel bilgi olarak veriliyor. Ondan
sonra onlar uygulamada ilerleteceksiniz. kinci olarak da unu sylerim: Siz buradan
mezun olduunuz zaman, gittiiniz ite genel mdr olacanz filan zannetmeyin, rak
olacaksnz! Bu uygulamal bir meslektir, otomobil tamircilii gibi Otomobil
tamirhanesinde bir usta vardr, o her eye karmaz. Sonra onun kalfalar vardr, bir de
raklar vardr, raklar ii ok iyi bilirler. Onlar otomobilin altndadrlar, stleri balar
boya iindedir. Sonra kalfa ve usta olurlar. Benimki teoriyle uygulama arasnda bir
hocalk oldu. Ben bu yntemin yararlarn ok grdm, renciler de grd.

Yllarn stresi bir yerden kt: By-pass

Yllarca yaanan strese can m dayanr diyeceim ki siz de by-pass ameliyat
olmusunuz
1999da oldum. Okulun son gnleriydi, olduka ilgin bir gnd. Haziran aynda bir
gn okula gidiyorum, snava gireceim. Kolumda bir uyuma oldu okula giderken.
Okulun bir doktoru vard, Hakk Bey, tansiyonuma bakt, ok ykselmi dedi. Okulun
hemen arkas da Amerikan Hastanesi. Asistanm Emele telefon ettim, Snav sen balat,
ben hastaneye kadar gidip 15-20 dakikaya geleceim, dedim. Bir gittim, una da
bakacaz, buna da bakacaz dediler. Sonra da Sen yatacaksn burada, kalbin tekliyor
deyip, o gn yatrdlar. Ertesi gn anjiyo oldum. Drt damarmn tkal olduuna karar
verildi. By-pass ameliyat oldum. Ameliyatm da ilkokul retmenim Cemile Aytan
olu Aydn Ayta yapt. Aradan geen elli yln ardndan hayatn bana bir srprizidir bu
bana. Ben 15 dakika sonra karm derken, on be gn sonra ktm hastaneden. Ama
hi unutmuyorum, o snavlarn katlarn hastanede yatarken okudum.
Hastanede mi okudunuz?
Evet Geldi katlar Daha nce de anlattm gibi benim yle ilgin eylerim
vardr; mesela babamn ld gn de gene bir snav vard. Babamlarn evi Erenkyde.
Ben babama gittim, baktm, stnde bir rt. Dolapderedeydi o zaman okul, Erenkyden
Dolapdereye geldim, snavm yaptm. Sonra dndm, babamn lm ilemlerini yaptm;
nk ile zel hayatn ayr eyler ve birbirine zarar vermemesi gereken eyler olduunu
dndm hep.
By-pass olduunuz srada zel bir stres yayor muydunuz?
Bana dardan bakldnda stresli veya sevinli olduum anlalmaz yle kolay
kolay ama ben birtakm problemleri dnen bir insanmdr; yani dert eden olmasa da
dnen biriyim. Demek ki bu fazla dnme insanda stres denen sonucu yaratyor.
Boanmann ertesinde miydi?
Boanmann zerinden birka yl gemiti, ama benim iin baz dnemler uzun srer.
Baka ne problemim olduunu dorusu hatrlamyorum ama iten kaynaklanan birtakm
sorunlar da vard. Aslnda doktorlara sorarsanz, Sigara iiyordun da ondan, diyorlar.
nsann ruhsal durumu kalp hastalklarnda bence ok nemli. Sonra baarl bir ameliyat
oldu, damarlar deiti. Epey bir zaman gtrd beni bu durum ama sonra dekan olduum
dnem bir anjiyo daha oldum. Damarlarn ak olduu sylendi ama arada srada kontrole
gidiyorum. nsan ameliyata giderken sedyeye yatrrlar ya, ben orada glcklerle gittim.
nsanlar toplanmt, ameliyata gidiyorsunuz, ameliyattan kmama ihtimaliniz var! Ben
glerek gittim. ktktan sonra da iyi geti, ben by-pass iin Bir ey oldu, geti diye
dndm.
Zaten sizin hastalk, lm meselelerine de yaklamnz biraz sakin gibi
lm hayatn bir gerei, hayatn bir paras; yani yayorsanz tabii leceksiniz.
Byyorsanz, yalanyorsanz, tabii leceksiniz. Seviniyorsanz, iyi eyler oluyorsa
hayatnzda, tabii kt eyler de olacak. stelik ben lmle ocuk yata, askerler ehit
olurken tantm. Babam Eskiehirde havacyken cenazeler nmzden geerdi. Sonra
kz kardeimi daha minik bebekken kaybettik. lm olayna byk zntlerle,
endielerle bakmammdr. Dodu, yaad, iyi veya kt eyler yapt ve ld.
Bilinmezlerle uramann, onu dert etmenin anlam yok. Yahya Kemalin iirini ok
severim: lm asude bahar lkesidir, der.

Radyoya yeniden merhaba

Sizin ocukluunuz ve genliiniz radyoyla gemiti. Yllar sonraki buluma nasl
oldu?
1990l yllarda Ak Radyo kurulduunda mer Madra dostlarndan radyoda
programlar yapmalarn istemiti. lerden dolay ok youndum o srada, yapamadm.
Epey zaman sonra benim bir rencim, Cem nlar radyoda mdr oldu. O da bir iletiim
program yapmam iin srar etti. Aslnda ileri de yoluna koymu, rahatlamtm okulda.
Bylece 1998de balam oldum programa. Tabii kabul etmemin altnda yllarca
radyoculua ara vermi olmam, zlemem de yatyordu. Ak Radyonun programlar
ortalama bir saat sryor ve dier radyolardan farkl olarak mzik yaynlar dnda sz
yaynlarna, sohbet programlarna da nem veriyor.
Nasl bir program yaptnz?
letiim alann ele alan bir programd. Hem konuklarmz olsun, iletiim sektrnde
dnyadaki gelimeleri konualm, hem de mzik olsun istiyorduk programda. Sonunda
karar verdik, yarm saatlik bir program yapmay planladk. Gazeteciler, halkla
ilikilerciler, reklamclar oldu konuklarm. Bir sene diye baladk ama tam drt sene
srd; 1998-2002 aras. Benim tahminimin zerinde dinleyicimiz oldu. Drt yl iinde
yze yakn isimle program yaptm. Program aralarnda da ilgin mziklerden rnekler
veriyorduk. Bunlar genelde ar klasik Bat mzii eklindeydi. nemli eflerin ynettii
orkestralarn plaklarn alyorduk. Zaten program bittikten sonra da o plaklar radyoya
hediye ettim.
Kimler katld programnza?
Kimler yoktu ki Rahmetli Duygu Asena, Hasan Pulur, Oktay Eki, rahmetli Nezih
Demirkent, Tan Oral, Umur Talu, Okay Gnensin Halkla ilikilerden; Cneyt Koryrek,
Ali Saydam, Sibel Asna, Necla Zarakol, Meral Sakan Reklamclar; Pnar Kl, Hulki
Aktun, Faruk Atasoy Ben mzikilerin de, yneticilerin de iletiim alannda altna
inanyorum. Dolaysyla onlar da davet ettim programa. rnein, Anjelika Akbar. Elbette
niversitelerdeki iletiim hocalar da, aratrmaclar da vard.
Neler konuuyordunuz?
letiim dendiinde onlarn dncelerini anlamaya alyordum. Yaptklar ilerin
iletiimle alakasn konuuyorduk. Genel i dnyas ve insan hayat iin nemi zerinde
tartyorduk. Hepsi somut rnekler getiriyordu. letiimi, bilimsel veya kuramsal deil,
uygulamalar zerinden konuuyorduk. Dolaysyla dinleyiciler iletiimi basit hatlar ile
renmi oluyorlard, rneklerini gryorlard. Gazetecilerin, reklamclarn anlattklar
zerinden Bunu grmtm, hatrlyorum diyerek, ilgiyle dinliyorlard. Bu ilgiden
dolay da program drt yl srd. Ben dekan olduktan sonra artk vakit bulamadm, o
zaman braktm.
Nasl bir duyguydu yeniden radyoya dnmek?
Temelinde ocuklukta baladm radyoculuk sevgisi yatyordu, ama bu programn
bir fark vard. ocukken bakalarnn ynettii radyo programlarna katlyordum,
zamanla iir programlar yaptmda yine o programn yneticisi bakayd, ben iir
okuyordum. Haftann Portresi ise benim kendi bama yaptm bir programd. Oysa
Ak Radyodaki program, benim birileriyle konuarak yaptm bir programd. Sadece
benim gr ve dncelerim deildi. Bir eit misafir arlamak gibi Sonra programlar
ilgi ektii iin o programlardan altm drt tanesini bir araya getirip bir kitap hazrladm;
nce letiim Vard adyla kt. letiim dnyasnn ustalar ne diyor diye yazmak
istedim. Konuklarn konumalar yer ald kitapta. letiimi herhangi bir iletiim ders
kitabndan daha iyi rettii sylenir.
 Siz ocukken radyo program yaptnzda radyo tek iletiim aracyd. Oysa bu
dnnzde artk televizyon gerei vard. Siz bu fark nasl yaadnz?
Bunu sk sk konutuk, hatta bu srete baz dostlarla radyo ama konusu gndeme
geldi. Cem Boyner, Cem Hakko radyo kurmak istiyordu ama ben kar kyor, Radyo
dnemini bitirmi bir aratr diyordum. Bu konumalardan bir sre sonra onlarn benden
daha uzak grl olduunu anladm, nk dnyada birdenbire yeniden radyo trendi
balad. Belki de televizyon yaynlarnn kalitesinin dmesi aydn evrelerde radyoya
duyulan ihtiyac yeniden dourdu. Tercih edilen bir iletiim arac olarak yeniden
poplerlik kazand. te benim de radyoculua tekrar baladm dnem, bu dnemdir.
Ak Radyo bu konuda Trkiyedeki nclerden biridir.

lgin bir dekanlk teklifi

Siz biraz kararsz ve skntl ama olduka hzl ekilde eitim dnyasna adm
atmtnz
Evet, okulda dersler sryor. Dekan arkadam Atein grev sresi doldu, ayrld,
yerine nsal Oskay dekan oldu. nsal da benim Mlkiyeden snf arkadamd. nsal iyi
bir iletiimcidir. yl dekanlk yapt. nsal gittikten sonra Kim dekan olacak? diye
laflar kt. Benimle hi alakas yok olaylarn, merakla bekleniyor
Hangi yld?
2000 sanrm Kim olacak? diye bekliyoruz. O zaman rektrmz de Prof. Turay
Yardmc. Benim niversiteyle hi alakam yok, yani kendi fakltemdekiler hari hibir
hocay tanmyorum. Turay Hanm bir-iki defa okula geldi, tantk. nemli trenler olur,
onlara katlrdm filan, iletiimim o kadar. Bir gn hoca arkadalardan Prof. Hsamettin
Koan ziyaret ettim. Hsamettin de Marmara niversitesi Gzel Sanatlar Fakltesi
Dekanyd o zaman. Hsamettin ressamdr. Tam dekanlk seimleri sras, Ahmet olacak,
Mehmet, Aye olacak diyorlar. Ben de herkese, Aman, siz olun da okula ktphane
yapn diyorum. Hsamettinin odasnda otururken Turay Hoca geldi. Kim olacak hocam
dekan? diye sorunca, Ne bileyim, siz bilirsiniz, dedim.
Kendinize hi kondurmuyorsunuz!
Yok canm! Hsamettin mi, rektr m, biri Sen olsana dedi, hatrlamyorum,
Benim ne alakam var, bu yatan sonra dekan m olacam? dedim. Yani 60 yanda
profesr olmuum! Neyse, rektr iki isim syledi. Kafasnda isim varm. Bu aday
rektrler YKe gnderiyorlar, YK birini seiyor, prosedr byle iliyor. Yazd
isimlerin ikisini grdm, sevdiim ocuklar ama ncy gremedim, belki de iki isim
yazmt. Ayrldk oradan, iki- gn sonra niversitenin al treni Sultanahmetteki
rektrlk binasnda yaplyor, oraya gittik. Bizim okul da bir dedikodu curcunas halinde.
Bir yandan da Nianta binasn Ko Grubu alacak, sylentileri kt. Buna gre
Amerikan Hastanesinin arkasndaki Hemirelik Yksek Okulunu bir kamps haline
getirecek, bizim okul da Niantandan Gztepeye tanacak; sylenti bu. Bir yandan da
deprem olmu, okulun temelleri salamlatrlacak filan yle kark ki
Ortalk ayakta yani!
 Aynen, ortalkta ayakta! Tren srasnda gazeteciler Turay Hanma tanma iini
sordular. Rektr de Valla dekan burada, dekana sorun, dedi ve beni gsterdi.
aka gibi!
Ne dekan, kim, nasl? derken, gazetecilerin nnde rektrle tartacak halim yok!
Tren bitti, gittim rektrn odasna, Ciddi deilsiniz, deil mi? dedim, Yazdm bile
YKe! dedi, Hoca, deme Allah akna, ben yal-bal bir adamm. Bu saatten sonra
nasl olur? filan derken, Siz beni seversiniz, yaparsnz, dedi. Resmen dekan oldum!

Zorlu dekanlk yllar

Ne kadar sonra YKten yant geldi?
Hemen canm, abucak, acelesi varm gibi stelik Rektr Yardmcs Emre Dlen
vard, inaat ilerine o bakyor. Ona gittim, Rektr ciddi galiba, o zaman ii yklenmemiz
lazm, yani gecikme imkan yok. Ders yl geliyor, ocuklar ders yapacak, dedim.
Bina ne durumda o srada?
Bina duruyor ama artk eyalar filan tanmak zere binadan.
Salamlatrma almalar m?
Balanacak. Bodruma girip bakmlar ama daha bir ey yapmamlard. Bir bahe
var, o da amur iinde. Henz yarm halde barakalar var, zerinde demir filizleri
Rektrle o gnk konumamzdan sonra ben Sibele byle alarma gemi bir halde Sence
rektr, dekanlk konusunda ciddi midir? diye sordum. Sonra kendi kendime Ciddi
deildir, diye dndm. Bir gn ben okuldayken Rektr Yardmcs Emre Bey geldi:
Alaeddin Hoca, tebrik ederim. Bu inaat ilerini beraber yrteceiz, dedi ve elimde bu
bomba kalm oldu. Ertesi gn veya iki- gn sonra durumun ciddiyetini grdm. Biz
rektr yardmcsyla binay dolayoruz, talebeler bahede! Her biri bana Ne olacak?
diye soruyor. renciler gazetecileri de armt, kameralar gelmi, ekim yapyor.
ocuklar, 15 dakika evvel dekan oldum. Onun iin kusura bakmayn, imdi size cevap
veremiyorum, dedim. Ertesi gn haber gazetelerde 15 dakika evvel dekan oldum, dedi
diye km. Sonra kollar svadk. Atamam YKten de kt.
Ka yok!
Yok, i baa dt. niversitenin inaat, emlak gibi ilerine, ihalelere bakan bir
blm vard. Onlara gittim, toplant yapp ne yapacamz konutuk. Projeler
hazrlattm, hatta izdim. Rektr Yardmcs Emre Beye sordum. Anlatt ite, u
yaplacak, bu yaplacak Ben hayatmda kmes yapmamm! Ondan sonra oturdum,
mademki yklacak, bari istediim gibi eyler yaplsn diye izdim, okulda neler
gerekiyorsa Mesela tuvalet yeterli deildi; bir tane erkekler, bir tane de kzlar iin vard.
Her kata tuvalet, hoca odalar, blm odalar izdirdim. Gnderdim, mimarlar dzeltsin
istedim. Onlar zerinde alt, projeler hazrland, bir taraftan da ihale dosyalar
hazrland. Ben i abuk olsun, yetisin istiyorum, nk okul balayacak. Okul artk
boalmaya balamt, dersler binada yaplamyordu. Bina yklacak diye insanlar
korkuyor, bir taraftan da Ko alacak dedikodusu dolanyordu. O tela iinde yapld her
ey. Dersler iin barakalar kuruldu.
Nerede kuruldu?
Bahede iki tane baraka vard, inaat halindeydiler. Byk olan barakann birinci kat
var, st kat yok. Dediim gibi demirler km. Her gn gelip kontrol ederek barakalar
yaptrdm. O st kata odalar yaptrdm, yani snflar Alt kata da snflar ve tuvaletler
Kk barakadaki oday da dekan, dekan yardmclar, sekreter filan odas yaptk. Herkes
tek odada. O srada rektr deiti. Tun Eren rektr oldu. Ondan sonra ihaleler birka defa
tekrarland. O yzden de inaat gecikti. hale alyor, adamlar tam Peki diyecekler,
rektr Yzn beenmedim bu adamn diyor, haydi, batan ihaleye klyor. haleye
klmas iin gazetelere ilanlar filan derken ok ektim o dnem.

Barakada ders yapan, amur iinde bir okul

Arkada barakalar kuruldu, dersler devam etti. Ne kadar srdf
Biz bu barakalar dersler devam etsin diye kurduk. Asl bina yklyor, salamlk
aratrmas sonucu yeni inaat yaplacak. Orada insanlarn cann riske atamazdm.
Dolaysyla okulun mevcut halini boaltmak zorundaydk. Nerede ders yaplacak? Bir de
ka giriyorduk. Kapal bir yere ihtiyacmz olduu iin barakalar iyi bir zm oldu.
Hocalarla konutuk, askeriyeyle ilikisi olan hocalar devreye soktuk, onlar adrlar
getirtti. Onlarn iine bilgisayarlarmz, kitaplarmz, evraklarmz yerletirdik, ok
nemliydi onlar bizim iin. Dars souk, ieride mazotlu bir soba yaktk, hi olmazsa
herkesin snmasn salayalm istedik. Hepimiz dekanndan hocasna, sekreterinden
idarecisine kadar bir odadayz. Hatta Grel elikkanat arkadam anlarn yazd, hocala
nasl baladn da anlatm. Okula ilk geldii gn fakltenin sekreteri, unlar dekan
yardmclar, onlara imzalat deyince, dekan sormu. Onun da kedeki masada
oturduunu renince arm, ay oca da burada m? diye dnm.
Geici olarak bina yapmsnz ama herkese bir yer de bulmusunuz.
Bu youn abayla aralk aynda bir aylk gecikmeyle derslere baladk. ocuklar yl
kaybetmeden eitime baladlar, ki benim asl amacm oydu. Tabii ok zordu. Yerler
amur, hocalar geliyorlar, ayakkablar amur iinde derslere giriyorlar, dars souk
Mthi bir yoksulluk halinde, stanbulun merkezinde, Niantanda gecekondu artlar
altnda eitim yaptk. Ne yapalm, her kt eyin bir sonu vardr. Bize bir grev verildi,
bitireceiz, altndan kalkacaz diye dndm.
haleler uzun srd, demitiniz
haleler ald, bir mteahhit seilecek, mteahhide i verilecek. Burada iki faktr
var; ucuz ve abuk yapacak adresi bulmak. Bu niteliklere gre seim yaplyor ama benim
bir taraftan iim gidiyor. Ucuz yapmak, iyi yapmak deildir ki Tam inaat balarken bir
eyler oldu ve rektr bir ihaleyi iki ay sonra iptal etti.
Neden?
Hl bilmediim sebeplerden dolay bir ihale daha ald. O ihaleye bir sr insan
katld; yetmi-seksen mteahhit. Mteahhitlere bakyorum, bunlarn niversite inaat
yapacak halleri yok! Gecekondu yapabilir, ne bileyim yol yapabilir, belki asfalt
yapabilir ou niversite mezunu deil, tahsilleri yok! Bir komite vard bu ihale
ilerine bakan, onlar birini seti. Rektr o seilene bakt, Emlak Dairesiyle anlama
yapm da onun iin kazanm deyip, iptal etti. Rektr, Emlak Dairesi bakann iten att.
Baka biri daire bakan olarak atand. Dosyalar batan hazrlanmaya baland, ama ben
srekli zamandan yiyorum. ldracam!
Ne kadar srd bu lgnlk?
Be-alt ay havadan gitti. nc bir ihale ald, gene rektr beenmedi. Rektr
yardmclar da Biz bu adam hakknda kt eyler duyduk, dediler ve iptal edildi.
Bu arada k zaten!
K O barakalarda, amurlarn, karlarn iinde ders yapyoruz Drdnc ihale de
yapld. Artk drdnc ihalede ben adamlarla akraba oldum. Ben bir proje hazrladm,
tabii benim mhendislik bilgimin dnda bir proje, uralarda snf olacak, burada tuvalet,
toplant salonlar olacak gibi Eskiden bizim binann yeraltnda birka salon vard, Di
Hekimlii Fakltesi laboratuvar olarak kullanrd. Ben bu arada onlar oradan kardm,
bylece biraz yer kazandk. Tabii onlarn dekanyla taktm. Rektrn nnde kavgalar
ediyoruz. Kadn hakl, ben onun laboratuvarlarn almm, yani yaptm utanmazlk.
Sonunda ite biz biraz daha yer kazandk. naat da bir senemizi yedi.
O sene yle mi geti?
O sene ocuklar barakalarda ders yaptlar ama derslerini verdiler. Snavlarn yaptlar,
yl kaybetmediler Yl kaybetmediler ama benim de mrmden gitti. Ondan sonra yazn
sonuna doru tandk. dm kopuyordu, Bu ders ylna bari yetielim diye telataydm.
Bu arada ben zor durumda dekanla geldiim iin rektr benim ufak tefek
marklklarma Evet dedi. Bana ok hakszlk yapldn grd. marklklar da u:
Devlet Malzeme Ofisi var, btn eyalarnz oradan almak zorundasnz. Okulun her
eyini yeniledim: Sralar, hoca masalar, krsler, tahtalar, ihtiyacmz olan ne varsa
Sfrdan yeni bir okul oldu
Eskiden bir odada alt hoca otururdu. Hocalarn bir koltuklar vard, altlarndan telleri
km Masalarn ayaklar salam deildi, sallanrd. Hepsini rektrle verdik. Bizimki
de sfrdan prl prl oldu. ok ho, yeni bir okul oldu. Gelenler de ok ard, Buras
letiim Fakltesi mi? Eskiden byle deildi, diyenler oldu. Aada ktphane, en st
katta toplant salonu filan
Sizin iin yeni bir balang, ama ok da stresli olmu. Yeni okula dnme heyecan
yaarken, baa bela olmu gibi
Bunlarn dnda benim niversiteyle ilgili de fazla bilgim yoktu; ne nedir, kim
kimdir bilmiyordum. Ayda bir defa her fakltenin dekan toplanr, niversitenin ynetim
kurulunun toplantlar vardr. Dekan olduktan sonra oraya gide gele dekanlar rendim.
Arada bir de niversite Senatosu toplants vard. Her fakltenin setii senatrler gelir.
Nedir, onlar ne i yapar, ne retirler? Ben ne bunlar renmitim otuz yllk hocalk
hayatmda, ne de merak etmitim. Ben niversitede bilim yaparken, bir taraftan insanlar
arasndaki ykselme hrsn grdm. Hrs her zaman iyidir de niversitede neden gerekli
olduunu hi bilemedim, hl da bilmiyorum. Yani dekanlk geldi geti, bana bir ey
arpt ve gitti. Mesela hibir zaman anabilim dal bakan veya blm bakan olmadm,
kimse de teklif etmedi; nk ben byle bir konu aldnda kapatrdm. dari ilerin,
niversite hocalarnn bilimsel almalarna engel olduunu dnrm ben. Benim
kafamda baz yabanc lkelerde olduu gibi dardan bir idarecinin rektr atanmas vardr.
O okulun hocas rektr olmaz, dekan da olmaz, o da profesyoneldir. te blm
bakanln filan bilmem, ama idari grevlere idareci koymak lazm; doent, profesr
deil.

Yeni bina ve yeni eitim anlay

Ertesi yl yeni dnem balad. Neler oldu?
O sene okula balayanlar sefaleti bilmiyorlard tabii, ama o yl e, drde gemi
olanlar ok sevindiler. yi bir okul oldu, btn bunlar sknt yaratmt. Uratk, didindik,
batan ders programlar yapld. Yirmi tane letiim Fakltesi vard Trkiyede. Ankara ve
stanbul niversitesi, Eskiehir Anadolu niversitesi, Ege niversitesi faklteleri gibi
kkl letiim Faklteleri vard aralarnda. Bu fakltelerin ders programlarna baktk, baz
dersler aldk onlarn programlarndan. Daha sonra iletiim rencilerinin ngilizce
konusuna el attk. ocuklar ngilizce bilmeden geliyorlar, onun iin ngilizce giri snavn
zorunlu hale getirdik ve bunu rektrle kabul ettirdik. Bylece renciler normal
niversitelere girerken geirdikleri snavlarn dnda bir de ngilizce snavna girdiler.
ngilizceden muaf olanlar dorudan birinci snfa balad. Dierleri ise aldklar notlara
gre ngilizce hazrlk snfna gitti. Okul drt yldan be yla kt, bu bir devrim oldu
tabii. lk defa Trkiyede bir letiim Fakltesi be yllk oldu.
ok ilgi ekti mi?
Evet de be yllk olunca herkes itiraz etmeye balad: renci gelmez buraya, niye
adam bir sene daha okusun? diyorlar. Oysa tam tersi oldu, hazrlk snf olduu iin
ocuklar bir taraftan da ngilizce reneceini dnp bizi daha ok talep etti.
rencilere ngilizce de reterek ikinci snftan sonra birtakm meslek derslerini
ngilizce vermeye baladk. Gazetecilikte, halkla ilikilerde, radyo-televizyonculukta
ngilizce gibi
Ne kadar srd dekanlnz?
yl Bitmesine bir-iki ay kala baz baka dekan arkadalarn da sreleri bitiyor,
ynetim kurulu toplantlarnda o dekanlarla bir araya geldiimiz zaman konuuyoruz:
Rektr sana bir ey dedi mi? Sen devam edecek misin? diye soruluyor. Herkes, Rektr
bana bir ey sylemedi, diyor.

Dekanlk teklifi kadar ilgin bir veda

Size teklif geldi mi?
O dekanlardan biri bendim, ama ben rektrn yanna gidersem sanki bir dnem daha
grev istemiim gibi olur gibi geliyordu bana. Bir gn evveline kadar gitmedim. Bir
ksmnn yeniden dekan olduklar belli oldu. Bizde ise baka birine teklif gitmediinden
bana yeniden teklif gelecek diye bekliyorum. Bir gn evvel ard hakikaten rektr.
Gittim, Alaeddinciim, ok iyi i yaptn, eksik olma. kinci dneminde unlar unlar
yapalm fakltede, dedi. Bu arada okulda baz konferanslar dzenleyip dardan
gazetecileri, reklamclar, halkla ilikilercileri, radyo-televizyoncular okula getirmitim:
Gneri Cvaolu, Tufan Tren, Nail Greli, Fatih Altayl, Betl Mardin, Ali Saydam
filan Bu sene Hasan Puluru da getirelim filan diye somut isimlerle bana tekliflerde
bulundu rektr. Hayrl olsun, deyip, beni niversitenin merdivenlerine kadar uurlad.
ndim aaya ama resmi bir ey denmediinden durum net deil. Herkes soruyor ne
olduunu, Valla bilmiyorum, teklif gelecek herhalde rektrden diyorum ama benim de
ok umurumda deil, zaten ok yorulmuum. Gitsem iyi, kalsam i yapacam iin iyi
O akam da arkadalarmla yemek yiyorum bir yerlerde. Aklmda baka eyler Yemekte
bir profesr arkadam telefon etti, Hocam, rektr YKe isimleri gndermi ama siz
birinci srada deilsiniz, diyor. ardm, Olur mu canm? dedim ama bir yandan da
Ne yapalm, salk olsun diyorum. Ertesi gn Ankaradan cevap gelecek. Rektr telefon
ediyor, Alaeddinciim, seni birinci sraya yazmtm, YK ikinci sradaki aday dekan
yapm, dedi. yi de ben de ka senenin adamym, YKte bir sr arkadam var! Onlar
da konutuum zaman sylediler, birinci srada filan deilmiim!
Siz aratrdnz m?
YKteki arkadalarmla konutum olay bittikten sonra. Uygun grmemi rektr. Ne
yapabilirsin ki onun hakkdr. Bunu her zaman yapabilir, ama Alaeddin, kusura bakma,
bakasn dekan yapacam, der. Ne yapacam, kzacak mym? Allahtan sevmediim
hoca yok bizim fakltede. Zaten ou benim rencim! smini rendiim, yani benim
yerime dekan olan arkadam hakikaten en ok sevdiklerimden biri. Tesadf, olmayabilirdi
de.
Kim o?
Melda Cinman imek Hanm. Onun seildiini rendim. Bir gn Rektr
Yardmcs rfan Gney Bey geldi. Okulda bir devir teslim treni yaptk, btn hocalar
topladk, Meldaya sarldm, ptm, kutladm. Onun ne kadar iyi eyler yapacan
bildiimi syledim. Ona yardmc olacam syledim, bir sr raporlarm, dosyalar
verdim. Bylece dekanlk gibi senelik bir kabus dnemi bitmi oldu.
Rektrle hi konutunuz mu?
Yok, ama sonradan karlatk. Ben lafn amadm. Olayn kendisi sevimsiz de ben
amirlerin sevecei tipte bir insan deilim. Daha dorusu hayatmda yle olmadm!
naattan filan ok sknt ektim. Rektrln genel sekreteri telefon ettiinde, eer
inanmadm bir eyse kzar, bas bas barmaya balardm. Rektre syle, beni
dekanlktan atsn, bakasn getirsin, o yapsn! derdim! Rektre giderdim, koltuklarmn
altnda koca dosyalar, be yz tane evrakla, Son ayda size yazdm yazlar bunlar,
hibirinin cevabn alamadm, bu nasl i? diye Azck asi bir ocuktum ama asi olmam
artlardan dolayyd. O kadar sknt ekmiim! Bir de bunlar iin iyi olmas iin yaptm
eylerdi, ahsi menfaatimle alakas yoktu. stelik rektr de eski bir arkadam.
Nasl etkiledi dekanlk sreci sizi?
Valla, bittikten sonra o kadar sevindim ki imdi ne kadar etkilediini hatrlamyorum.
 naat dnemi sizi ok ypratm. O dnem kan haberleri hatrlyorum: Koskoca
Marmara niversitesi letiim rencileri adrlarda ders yapyor, diye Eminim o sene
okula balayanlar Biz ne yapacaz? diye dnmlerdir.
Buray nereden setik? diye dnmlerdir. Hayat zaten onlar iin zehirdi.
Mmkn olduu kadar iyi hale getirmeye alyordum. Ho toplantlar yapardk
derslerden sonra. ngilizce nemli bir admd, ama bu arada benden sonra o hazrlk snf
kaldrld, ngilizce mecburiyeti kalmad. Rektrlkten byle basklar gelmi, ikayet
geliyormu, Neden be seneye kt? diye. Zaten hem bizim rektrlk ynetim
kurulunda hem de YKte nasl kabul edildiine amtm. Bir sr talebim olmutu. Her
talebim kabul edildiinde bir imtihan daha gemi gibi seviniyordum. Hep yeni ve radikal
eyler yapyordum. Halbuki yerimde usul usul otursaydm, normal bir dekan gibi
senemi de doldursaydm ve ocuklar eski program zerinden derslerini yapsalard, ben bu
kadar barp armasaydm, herhalde imdi gene dekan olmaya devam ederdim.
Siz Planlama Tekilatn da dnrsek yllar sonra kamuya dn yapm oldunuz.
Yeniden kamuya dnmek nasld? Kamudan zele, zelden kamuya getiniz
Kamuyu biliyordum Allahtan, yani onun iin ok rahatsz etmedi beni.
Prosedrler sizi zorlad m?
Tabii Yaz yazarsnz rektrle, bir ey istersiniz, cevap gelmez.
Kamuda durum deimi miydi?
Hayr, yz sene sonra da deimez. nsanlar iin kamuda olmann dayanlmaz bir
arl, anlam vardr. nsanlara tepeden bakyorsunuz. Size bunu devlet retiyor, nk
bunun karlnda size o kadar az maa veriyor ki! Maa siz bu tepeden bakma ile
kompanse ediyorsunuz. O da olmasa kimse kamuda almaz zaten. Dolaysyla normal
bir eyi zora sokma istei var memurda. Maa azln, evindeki geim zorluklarn
bununla karlyor. Onun iin de deimez bu Trkiyede. Maalar be kat filan
yaparsanz belki daha verimli sonu alnabilir.

Kt notlu hoca Alaeddin

Peki renciler? Sizce siz nasl bir hocasnz?
Her ite olduu gibi hocaln da en iyisinin yaplmas taraftarym. Yani insann
kana gzne bakarak veya size kaplar ap karlayan renci yerine, gerekten dersine
en iyi alm, o derse daha ok nem veren rencinin gemesi ve derslerde o
rencilerin gereken her eyi renmesi iin de fedakarlk yapmanz gerektiini
dnyorum. Ben yaklak krk yldr ders veriyorum. Artk ezbere bildiim dersler
bunlar benim, kitabn kendim yazmm, yllarca uygulamm, ama hl derse girmeden
evvel alrm. Ders alrken de bir sr kitap, dergi, gazete kartrrm. letiim srekli
gelien bir konu olduundan, dnyann her yerinden srekli yeni bir ey kar karma.
Bazen Bu konu hi aklma gelmemiti deyip aratrrm ve onu anlatrm. Onun iin
rencilere sorsanz, Hoca ne anlatt? diye, her yl deiik yant alrsnz. Her yl yeni
eyler eklerim. Hocann grevini en iyi ekilde yapmas gerekir. Bunu yapan hoca kimdir:
ok iyi anlatandr, konuyu ok iyi ekilde karsndakine iletendir ve ok iyi anlaldnn
kontroln de yapandr. Hocalk renciyle devaml alveri ister. Onun iin ben az
rencisi olan snflar tercih ederim. Drt yz kiilik snflarda ders verdiim de oldu ama
ok yorulurdum kalabalk snflarda.
Ya notunuz? Kt mdr?
Evet
Nedir kriterleriniz?
Tam puan yzdr veya ondur deil mi, ben on veya yz zerinden bakmam snav
katlarna. Tam notu bu kadar senede be kii filan almtr herhalde benden. Yani benim
iin en st not sekiz veya dokuzdur. Bir renci sekiz-dokuzluk yazmsa ve hakikaten hi
eksii yoksa, yeni eyler getirmi, doru yorumlar yapmsa, o zaman bir not daha
verilebilir. Onun iin hep sonuna saklarm bir notu. Baz hocalarn notlar; beten, drtten
balar. Benimki yle deil. Onun iin de snfn yzde 50si geer.
Notunuz baya ktm gerekten!
Evet, bazen daha az, yani snfn yzde 10unun snf getii de olmutur. ok
sevdiim, imdi akademik kadroda olan eski rencilerim var. Lisanstan beri benim
rencilerim ama doktora yaptklarnda ilk snava bir girdiler, hepsi snfta kald. Hepsi
at ama sonra anladlar, Tabii, Alaeddin Hoca bu, onun dersinden kalmak normal,
dediler. Benim derslerim hep tartmal geer. O tartmalarda rencinin kendinden bir
eyler ekleyebilmesini beklerim, nk insann kendinden bir ey ekleyebilmesi iin
okumu olmas lazm.

Yllar sonra istediim oldu ve kamudan emekli oldum

Youn ve stresli dekanlktan sonra temponuz nasl oldu? Okul devam ediyor, imdi
nasl bir temponuz var?
ok ho aslnda. Balarda yle youn bir temponun iine girmiim ki meslekte, hani
altra altra deil, koarak atlamm! Okulda uzun yllar kadrolu biri olsaydm, aama
aama geseydim doentlie, sonra profesrle, yava yava dekanla yaklaan bir seyir
izleseydim, o srada sistem iindeki mekanizmay da renirdim, kendimi o ilere
hazrlardm. Birden atladm iin ok yordu o ilk sene beni. Bir de inaat ileri filan,
tam bir kaos dnemiydi. A&Bden yava yava ayrlrken birden amurlarn iinde bir
barakada drt yz-be yz renciyle ve idari ilerle uraan bir adam olarak buldum
kendimi. Bu kadar zorluun ardndan imdi derslerini veren, okuyan, yaz yazan, kitap
kartan, rencilerle ilgilenen bir hoca olarak dnyann en mutlu insanym.
Yeni emekli oldunuz deil mi?
24 Nisan 2007de
Aslnda ilgin deil mi, kamuda greve balayp kamudan emekli oldunuz
Evet, ama ben zel sektre ilk getiim zaman bunu planlamtm.
Nasl?
Planlamtm ama nasl yaplacan bilmiyordum. Babam askerdi, btn ailem
memur Hepsi Emekli Sandndan emekli olmu insanlar. Ben de Ankarada bir devlet
kuruluuna danman filan olarak alma hayatm noktalayaym diyordum. Fakat yam
ilerledike bunun zor olduunu da dnyordum. Sonra birdenbire hocalk teklifi geldi.
ansa bakar msnz
Evet, bir de sevdiim bir i iin kamuya geiyorum! Bu sohbetlerde anlattka
gryorum, planlanm gibi grnse de yine de zel bir gayret gstermediim,
kendiliinden olan eyler yaadm.
Eitim sistemini nasl deerlendiriyorsunuz? Farkl dnemlerde farkl grevlerde yer
aldnz. Sizce nasl bir yapya sahipti?
Tabii, ister devlet kurumu olsun, ister zel kurum olsun, bir iyerini insanlardan
soyutlayamazsnz. nsanlar naslsa o iyeri de yledir. Trkiyede alan insanlarn
zellikleri neyse, iyerine de yanstyorlar. Bizim niversitelerimiz, ki ben ilk defa iinden
gryordum, hep uzaktan bakardm, bir ineli f! nsanlar birbirleriyle rekabet
halindeler, herkes birbirinin ayan kaydryor niversitede verilen maalar gerekten
ok dk. Tabii bu nedenle danmanl, fazla ders verme olaylarn artrmaya
alyorlar. Artrnca da normalde 2 milyar maa alyorsanz 7-8 milyara kadar
alabiliyorsunuz. Dolaysyla ok aardm falanca hocann otuz alt tane danmanl
olmasna. Bir smestrde otuz alt renciye nasl danmanlk yapabilir insan? Meer her
danmanlk iin bilmem ka lira ek cret alyorlarm. Hocalarn okula daha ok zaman
ayrmas iin baka okullarda almalarna engel olmaya almtm. Halbuki
niversiteler bunu tevik ediyorlar! Neden? niversite, baka yerde grevlendirilen hocas
iin de para alyor.
niversiteler mi alyor?
Tabii, ders saati bana niversite futbolcu gibi adamn kiralyor. Byle bir
tuhaflk! Buna ok atm.
Siz en youn tartmalarn yaand dnemde Mlkiyede okudunuz. Siyaset de
yaptnz. Ne dnyorsunuz siyaset-niversite ilikisi hakknda?
niversite dnyay inceleyen demektir. Orada okuyan ve ders veren insann btn
dnyay incelemesi ve tabii ki ncelikle kendi yurdunu incelemesinden daha normal bir
ey olamaz. Yurdunu incelemenin ilk yolu da siyasettir. Dolaysyla niversitenin
kapsndan girdiiniz anda sizin ktphanenizin de, odanzn da siyaset aratrmas
kokmas lazmdr. 1960larda iktidar niversite hocalar sadece dersini versin, siyasetle
uramasn derdi. 1960 htilali srasnda Menderes kara cppeliler dedi profesrlere,
nk onlarn kendi aleyhine konumalarn kt bir ey diye gryordu. Profesr Turhan
Feyziolu rencilerine Nabza gre erbet vermeyin dedii iin SBF dekanlndan
alnmt. Halbuki niversite hocas iktidar aleyhine de, muhalefet aleyhine de konuur.
Hocalarn siyasetle her an i ie olmalar ve rencilerine de siyaseti anlatmalar lazm;
nk renciler nerede renecekler siyaseti? Lisede renmiyorlar. Mahallede, kahvede
mi, yoksa okulda m renecekler? Hangisi daha iyidir? Tabii ki okulda hocalarndan
renmeleri daha iyidir. Dolaysyla niversitede siyaset tartlmas ve lke siyasetinin
daha iyi bir dzeye gelmesi iin almalar yaplmas bana ok normal geliyor. YK de
niversitenin bir paras olduuna gre YKn de siyasetin iinde olmas lazm.
 YK olumluyor musunuz?
Tabii olumluyorum. YKn ok kt altn, yava altn biliyorum, ama bu
tipik hoca davran. Yava adamlardr hocalar, onun iin YK de yava alyor. YK
varlk olarak, siyasi partilere ve hkmetlere kar davranlar olarak ok onayladm
eyler yapyor. Ya da yapyordu.
YK kuruluundan itibaren birok evre tarafndan protesto edildi.
Yksekretimi organize eden bir st kurulu olmas lazm YKn. Nasl orta
eitimi; yani liseleri, ilkokullar Milli Eitim Bakanl organize ediyorsa, niversiteleri de
organize eden ve sorunlarnn zm iin almalar yapan bir kurulu olmas lazm.
Onun ad YK. YKn eksii nerede? niversitelerin bilimsel almalarn daha ileri
gtrebilmek iin neriler getirmelidir, onu yapmyor. Trkiyede, hele son drt-be ylda
iktidar, niversite ile ya da YKle uramaya balad. YK kendini savunmak ve iktidar
niversitelerde yanl bir ey yaparsa onu nasl dzelteceinin arelerini aramakla mrn
geirmeye balad. Bilimsel almalar bir tarafa brakt. Bu adan YK eletirilebilir
ama YKe de are brakmazsanz eer, bilime vakit bulamaz.

Elinin ne kadar lezzet katt nemli

Halkla ilikiler eitimine dnersek, bugnk halkla ilikiler eitimini nasl
buluyorsunuz?
Artk niversitelerdeki renciler ve hocalar, ki otuz senedir bu alanda hocalk
yapyorlar, Basnla nasl iliki kurulur, bir etkinlii nasl organize edersinizi rendiler,
rettiler; ama gzden kaan bir nokta var: Halkla ilikiler bir toplum olay ve temel
noktas insan. Yani halkla ilikileri drt ba mamur renmek iin bizim nce psikoloji,
sonra sosyal psikoloji, felsefe bilmemiz lazm. Bunu kapsayan eitim de Ankara
niversitesi letiim Fakltesi dnda hibir niversitede daha grlmedi.
En iyi iletiim eitimi orada m veriliyor?
Zaten iletiim eitimi ilk orada balad ve en iyisi hl orada veriliyor. Biz Marmara
letiimde bir-iki yldr felsefe eitimi vermeye baladk; mesela ben derslerimde felsefe
anlatyorum. ocuklar felsefecileri okuyup gelip snfta sunum yapyor ve tartyorlar.
Aristoyu, Eflatunu, Sokratesi, Habermas, Althusseri, Foucaultyu, Chomskyi,
Zizeki, Lacan, Nusret Hzr renciler olayn temelinde iletiim kuramlar
dediimiz eyin, aslnda felsefeciler tarafndan hazrlanm olduunu grmeye baladlar.
Felsefe kuramclarn bilmek bir iletiimciye ne fayda salyor?
Felsefe kuramclar toplumun nasl altn gsteriyorlar. Toplumdan soyutlanm
bir halkla ilikiler almas yapamazsnz. Eer bir lkeye giderseniz, o blgede halkla
ilikiler yapmak iin ilk nce hedef kitleye ynelik alma yaparsnz. Bu yrenin ya da
bu lkenin insan ne yer, ne ier, ne zellikleri vardr, neye inanr, davranlar nasldr?
Her durumda insanlar farkl davranr. Toplumun blmlerinin nasl olutuunu bilmek
zorundasnz. Bunu da felsefeciler yapar. Artk herkes basnla ilikilerin nasl olduunu,
haberin ne olduunu, 5N 1K kuraln biliyor. Etkinlii, ncesinde, srasnda neler
yaplacan biliyor. Bilim olarak renmek iin ad stnde, felsefe bilmek zorundasnz.
 Meslek eitimine baktnzda sizin grdnz, yaplmas gereken eyler var m?
Var elbette. Olaya, klasik demode halkla ilikilerden ayrarak bakmak lazm.
Demode halkla ilikiler deyince, basn ilikileri, etkinlik dzenlemek, organizasyon
yapmak gibi balklar sayyorum. Artk o geride kald, yani bu aralar herkes kullanyor.
Alayllar da yapyor. Klasik halkla ilikiler tanm bugn artk demode halkla ilikiler gibi
grnnce, ada halkla ilikiler tanmnn demode olmayan gncel taraf, daha bir
kuramsal ve felsefeye yakn oluyor. Burada kural toplumu bilmek, toplumun sosyolojik
yapsn bilmekten geiyor. Toplumu oluturan bireylerin psikolojik yapsn da bilmek
lazm. Psikoloji, sosyal psikoloji ve sosyolojiyi ok iyi bildiiniz zaman, felsefe de
otomatikman iin iine giriyor. Birok arkadam bu yolu izliyor imdi, arlkl olarak bu
ynteme kuramsal halkla ilikiler diyorlar ve kurama baktnz zaman, teorik olarak
daha soyut bilgiler vermeye balyorlar.
Siz iin pratik yann biliyorsunuz, hatta uygulamay akademik kariyerinizden nce
tamamladnz. Trkiyedeki halkla ilikiler eitimini ne gibi admlar daha gl hale
getirebilir?
Mesleki ngilizce lazm. Almanyada, Fransada yaplan halkla ilikileri bile mesleki
ngilizceyle takip edebiliyorsunuz. Meslek ngilizcesiyle olaya bakmak art. Bu alandaki
terimlerin ou ngilizce Eskiden 1960l, 1970li, yani benim eitime baladm
yllarda, tane filan halkla ilikiler kitab vard. imdi her yl otuz-krk tane yeni kitap
kyor. Her yeni kitapta insanlar yeni bir eyler kefediyorlar. Benim Michiganda mezun
olduum niversitenin letiim Fakltesinin bir dergisi var. Bir yaz grdm, baktm,
yaznn balnda Trke iletiim kelimesini kullanmlar. Dekana mail yazp ok
houma gitti, kim yapt bunu? dedim. lkelerde farkl uygulamalarn nasl olduunu
aratryorlarm ve bunu rencilere anlatmaya alyorlarm, bu da onun bir paras
olan alma. te halkla ilikiler uluslararas bir boyut alyor ve uluslararas boyutta da
artk kalfalk sz konusu deil. Halkla ilikilere profesyonel ve bilimsel olarak bakmak
lazm. Bana yle geliyor; halkla ilikilerciler artk iin o ilkel ya da demode yntemlerle
uygulanmasn ve retilmesini istemiyor, skldlar bundan. Halkla ilikilerin iine yeni
kavramlar koymaya, bu meslein boyutlarn gelitirmeye alyorlar. Balangta halkla
ilikiler nedir diye anlatyorduk insanlara. Benim askerlikteki arkadalarm, Bu yl
halkla bir gzel ilikide bulunman dilerim, diye dalga geen ylba kartlar
gnderirlerdi. Herkese meslei anlatmaya abalyorduk. Bitti artk bu dnem
Dolaysyla artk halkla ilikiler eitimi yapanlar bu tariflerin dna kma ihtiyac duydu.
Bir dnem halkla ilikilere ilikin meslek midir, deil midir tartmas bile vard
Evet, Bilim midir, deil midir? Uygulamal bilimdir. Hayr, sanattr filan
tartmalar kt. Bitti onlar artk
Artk meslek diyebiliriz deil mi? Geldii noktaya baktnzda sizi
heyecanlandryor mu?
imdi zerinde konuunca heyecanlanyorum. undan heyecanlanyorum; fark
etmemiiz bu otuz yl iinde nasl hzl bir gelime gsterdiini! Baka meslekleri; tbb,
mhendislii, hukuku fark etmiiz ama halkla ilikileri fark etmemiiz. Konulara dardan
baktmda deiim, geliim beni ok heyecanlandryor. Herhalde halkla ilikilere de
dardan bakanlar bu heyecan duyuyordun
 Siz ba aktrken bunun farknda deilsiniz
inde olunca fark etmiyor insan. Bu bir ann gzel yemek yapmasna benziyor.
Aya Etli fasulyeyi ne kadar gzel yapmsn, ne koydun? diyorsun, Canm, her
zaman yaptm gibi sala, su, et koydum, bitti diyor. yle deil ki! Niye ben
yapamyorum da o yapyor!

Asna ekol alm ban gidiyor

niversitede Alaeddin Asna ekol olumu. Nedir bu ekol?
Benim ondan haberim yok. Yeni bir meslek bu ve yeni bir eitim dal. Bunu ilk defa
Alaeddin Asna tesadfen yapt, tesadfen ilk defa Alaeddin Asna Amerikaya gidip orada
niversitede halkla ilikiler okuyup geldi, ilk defa bu konuda kitap yazd, artk onunla
anlr hale geldi. Onun iin olabilir belki Buradan tanmlarsanz eer buna bir ekol
diyebilirsiniz. te demode halkla ilikilerden daha gncele getiren ve olaya daha bilimsel
boyut kazandran diye bir alm yaparsanz, belki ona Alaeddin Asna ekol
diyebilirsiniz. Bugn niversitelerde halkla ilikiler dalnda hocalk yapan, eitim veren,
tanmadm birka kii dnda btn doent ve profesrler benim rencilerimdir.
Dolaysyla bu ekol hep beraber oluturmu olabiliriz. Banda ben olduum iin de
benim adm olmu olabilir.
Ekol denince, ayn zamanda sizin kiiliinize dair eylerden de sz ediliyor. yi ki
onun ekolnden insanlarz diyorlar. Siz nasl iletiim kuruyorsunuz ki okulda bylesine
bir ekol yaratm olabilirsiniz?
Halkla ilikiler meslei aslnda ikili ilikilere ya da kiisel ilikilere dayanan bir
meslek olduu iin, ben hocala balamadan evvel de halkla ilikiler mesleinin iine
girdiim anda, zaten bu ilikilerin nasl gideceini kendi kendime gelitirdim. Her
meslein birtakm nitelikleri vardr; doktorluun bakadr, mhendisliin baka Hepsi
farkl ekilde davranr, ama temelinde hep insan ilikileri vardr. Bizim iimiz de insan
ilikileri. Onu tanmadan planlama yapabilir misiniz? Kurum stratejisini izebilir misiniz?
Dolaysyla biz temel birim olarak insan grdmzden, benim karmda mteri,
renci, i arkadalarm, dostlarm veya akrabalarm olsun, bunlar birer insandr. Bu
insanlarla iyi iliki kurmak iin o insanlarn zelliklerini bilmek zorundaym. Belki beni
iletiim dalna iten bundan holanm olmamd. Bu dala ittii iin ve bu iyi ilikileri
kurmak iin aba gsterdiimden, farknda olaym veya olmayaym, ben insanlarn olaylar
karsnda olas reaksiyonlarn, davranlarn rendim, test ettim, tahmin ettim. Bu
kiisel olarak gelitirdiim bir ey ama okuduum psikoloji, sosyal psikoloji de bana tabii
yardmc oldu. Onun iindir ki ben insanlarn renci, arkada, mteri yanlarn bir
kenara koyup ncelikle birey olarak grdm. O insanlar oluturan unsurlara baktm.
letiim kurma ynteminiz mi onlar cezbetti?
rencileri eitimleri, gelir durumlar, yaadklar blge, bydkleri topran
iklimi, topran tarihi biimlendiriyor. Bir de genleri var tabii. Bunlar onu ekillendirip bir
insan haline getiriyor. Ben bunlar belki on ylda, on be ylda rendim. Geri kalan zaman
pekitirmekle geti. Belki de byle olduu iin, yani insana insan diye deer verdiim iin
kapc veya renci, mteri veya meslekta, onlara nasl yaklalacan grdm. Belki de
o ekol laf buradan kaynaklanyor.
rencilerin sizden ne aldn dnyorsunuz?
rencilerime bir eyi tartarak renebileceklerini anlatrm. Hibir zaman derslere
gelip bdr bdr anlatp, zil alnca da kapy kapatp snftan kmadm. Btn meseleleri
beraber, tartarak zdk. Soru sormalarn istedim. Her hoca soru ister, ama genelde
Sorusu olan var m? der, kimse de ses kartmaz. Onlar zorlaya zorlaya soru sormaya
altrdm. imdi ben istemeden soruyorlar, yle istemeden soruyorlar ki derslerim hep
uzuyor, bir saat fazla oluyor. Belki bu zgrl de verdiim iin onlar da kendileri hoca
olduunda bu zgrlkleri tanyorlar. Bylece baka bir anlatma ya da retme sistemi
ortaya km oluyor. O kendiliinden olan bir ey. Buna ille bir isim koyacaksanz
Alaeddin Asna sistemi diyebilirsiniz ama bu planl oluturulmu bir ey deil. Ben de
imdi sizden duyuyorum. Bence hoca dediin, Ben artk her eyi biliyorum, her eyi
rendim, kitaplar da koyaym bir kenara diyen kii deildir. Hep kendini yenileyen, hep
bir ey renendir, ki rencisine onlar anlatabilsin.
Onlarla her trl bilgiyi paylamaya alyor gibisiniz
Btn bilgiyi kendine saklayan hocalar vardr. O zaman daha nemli olduklarn
dnrler, ama ben btn bilgileri kendimde saklarsam, ldmde ne olacak?
rendiim bir sr bilgi var kafamn iinde, milyonlarca megabaytlk bilgi var. O
bilgilerin birilerine aktarlmas lazm. Ben kskan olmadm bilgilerime kar. Her yl bir
ey renirim ve renmeye alrm. Btn radarlarm, antenlerim aktr onlardan bir
ey alaym diye. Hem kendileri renir hem de ben renirim. Kafamdaki bilmem ne
kadar megabaytlk bilgiye onlardan edindiklerim de eklenir. Eh, bunlar bana m kalacak?
Tabii ki sonunda onlara dnmesi lazm.
Bu kadar emek harcadnz rencileriniz mezun oluyorlar. Merak ediyor musunuz
hi neler yaptklarn?
Ben sadece onlarn bilimsel olarak ya da mesleki olarak deil, birok konuda
yanlarndaym. On yl, yirmi yl geer, evlenirler, nikah ahidi olurum Ev bakarz
beraber, ev eyas bakarz filan Bu lnceye kadar devam eden bir ilikidir, yani okul
bittii anda bitmez. Srekli haberleiriz, neler yaptklarn anlatrlar. Bu iletiimden
kaynakl okulun mezunlar derneini de ben rgtledim.
Nasl oldu?
Tevik ettim aslnda. Bunu ilk Ankarada hocayken oluturmutuk. Sonra
Marmaraya geldiimde bir kopyasn yaptk. Marmarada eskiden Marmara niversitesi
Mezunlar Dernei vard, hl var. Ben letiim Fakltesi Mezunlar Dernei kurmay
nerdim ve zorladm, renciler sonunda yaptlar. LMED (eski BAYMED) iinde
Hrriyette, Sabahta, Milliyette filan ekonomi mdr olan, yaz ileri mdr, genel
yayn mdr, ke yazar olan arkadalarmz var. Birbirlerine destek de oluyorlar.
Onlarn rgtlenmesi bu yzden oldu. Gazetelerde nemli yerlerde, byk halkla ilikiler
irketlerinde, reklam ajanslarnda, radyolarda, televizyonlarda alan arkadalar Ben
bunlarn yllar sonra bir araya gelmelerini istedim ve ilk toplantlarn bizim okulda yaptk.
Cppeler giydiler
Sembolik bir tren mi yapld?
 Sembolik, evet. te kimi yirmi, kimi on be sene nce mezun olmu. Cppeler
giydiler, snfta oturduk, ben hoca olarak bunlara ders anlattm, sonra akacktan
diplomalarn aldlar, sonra beraber yedik itik okulun bahesinde. Bu yllk dekanlk
dnemimle ilgili en gzel anm oldu. 1970li yllardan beri okuttuum, mezun ettiim, her
biri basnda ve halkla ilikiler sektrnde nemli yerlere gelmi olan yz kadar rencim,
yenilenmi okul binasnda bu nostaljik mezuniyet trenine katld. Ben dekanken balayan
mezuniyet gelenei sonra da devam etti. Senede bir akam bir yerde yemek dzenliyorlar,
ben de gidiyorum.
Kimler var Marmara letiim mezunlar arasnda?
Mesela Vahap Munyar, Doan Satm, Arif Esen, Blent Denli, Celal Pir, Meliha
Okur, Oya Berberolu, Tahir zyurtseven, Mustafa Mutlu, Mahmut vr, Nevsal Elevli,
Gila Benmayor, Can Atakl var. Ayn zamanda Kadir nanr, Kemal Sunal gibi sinemaclar
var; ok sayda da akademisyen
SEKZNC BLM
Dnyay Halkla likilerciler Ynetecek
Okulda youn gnler geirirken A&Byi hi zlediniz mi?
irketin ynetim kurulu toplantlarna, genel kuruluna gidiyorum o zamandan beri.
zlemedim akas. irkete gittiim zaman yapacak hibir eyim yoktu! nceleri sk sk
gidiyordum, odam hl duruyor zaten, orada oturuyordum, bilgisayara bakp zaman
dolduruyordum. Dalgam geiyordum. Oysa eskiden akam sekiz-dokuza kadar iten
kmazdm. Yani hi zlememiim
irket sizden sonra nasl devam etti?
irket anslyd. Bir kere ok iyi alan elemanlar vard. En nemlisi de Sibel
Eer bu iyi elemanlar ve Sibel olmasayd ne olurdu, bilmiyorum. Ben de o iyi elemanlar
yetitirmek iin epey zaman harcamtm. Ben oradayken Sibele de eleman yetitirme
ans verdim. Dolaysyla Sibel de kendi ekibini ayrca oluturdu. Ben uzaklatm zaman
Sibelin kendi ekibi, bir de iyi yetimi bir kadro vard. Dolaysyla gzm arkada deildi
A&Bden gittiimde. nemli bir nokta daha: BMW, Beymen iin filan yaptmz ilerin
yaratcs da onlar! Bata Sibel olmak zere
Bir ekip ii yani
Halkla ilikiler byk lde yaratcla dayanan bir itir. O kadro bu fikirleri ok
iyi gelitirdi ve ben oradayken de antrenman yapt. anslar uydu, yanl bir ey olursa
ben mdahale edebilirdim. Bugn mdahale edemem, ama artk yanl yapmamay
rendiler zaten. imdi de gittiim zaman uzaktan seyirci gibi bakyorum.
lk ayrldnzda uzaktan izlediniz mi, neler yapyorlar diye en azndan?
lk yllarda tabii izledim, ama o sra okulda ok fazla younlamamtm. Yava
yava okula ayrdm zaman artnca, A&Bye ayrdm zaman azald. Baktm ki gzm
arkada kalmyor A&B yaklak otuz be yllk bir irket, bunun son on be-yirmi yl,
ilk on-on be ylndan ok daha iyi! lk on-on be yl benim zamanmd. Son on be-yirmi
ylda hem A&Bnin baars var hem de Trkiyede sektrn gelimi olmasnn, zel
sektrn halkla ilikileri daha iyi anlamasnn nemi var. Tabii artlara baktmz zaman
Trkiyede ya da baka lkelerde, her alanda bu byle. Otomobil tipleri deiiyor, uak
motorlar deiiyor zamanla. A&B de kendi sosyal hizmetlerini bu zaman iinde
renerek ok gelitirdi. Benim temel prensibimdir bu. imdi de yle devam ediyor.
Kurulular renen kurulu olmal. A&B renen bir kurulu, hem i yapyor hem de
reniyor. rendiklerini kendi bnyesindeki insanlara alyor ve bylece yola devam
ediyor.

Halkla ilikilerin hzl ykselii

 Planlama gnlerinizden bugne epey yol aldk. Halkla ilikilerin Trkiyede geldii
boyutu deerlendirebilir misiniz? Ne dnyorsunuz, gemiten bugne nasl bir deiim
gze arpyor?
Halkla ilikiler 1960larda, yani dnyada halkla ilikiler olgusu baladktan ksa bir
sre sonra Trkiyeye de geldi. Bu yeni alan, o zaman kurumun tantlmas anlamn
tayordu. Kurum bir ticarethane, Kzlay gibi hayr dernei, okul, spor kulb, hatta cami
olabilir nemli olan kamuoyunda saygnlk kazanmasyd. O zamana kadar ticari
kurulular iin saygnlk tarafna pek bakmyorlard. nk inan, Ben para kazanrm,
vergimi derim eklindeydi. Ticari irket sahipleri kendi sorumluluklarn bununla snrl
tutuyorlard. Kamu kurulular konunun ncs oldular her alanda olduu gibi
Kuramlarn tantlmas ve halktan destek salanmas iin yaplan almalard halkla
ilikiler. Bunun iin en nemli e basnd. Gazetelerde, dergilerde kurumlar, o kuramlarn
yneticileri ne kadar ok yer alrlarsa, onlarn bilinirlilii o kadar artard. Dolaysyla
bilinir olmaya, ikinci olarak da iyi bilinir olmaya nem verilirdi.
Bugnle kyasladnzda durum nasl?
Halkla ilikilerin basna ilikin aya bugn o kadar ok nemli deil. nemli ama o
gnlerde olduu kadar deil. Eskiden temel ayayd. 1980lerde, yani benim halkla
ilikiler-reklam-sat geni dediim gen yerlemeye balad zaman, irketler
reklamn yan sra halkla ilikilere de yneldiler. rn halkla ilikileri diye bir konu kt
ortaya. Unileverin bilinirlii yetmedi, onun rnleri olan Sanann, Vitann bilinirlii
nem kazand. Eczacba mesela, Eczacba olarak saygnlk kazanyordu. stanbul
Festivalini Nejat Eczacbann kurmu olmas, kltr-sanat olaylarna destek, sporda
Eczacba voleybol, basketbol takmlar derken, irket bir kurumsal itibar kazanyordu.
Oysa bir de Vitra, Selpak, ila vs. vard te o dnem kurumun tantlmasnn yannda
rnn tantlmasnn yaand bir dnemdi. Pazarlama, reklam, halkla ilikiler
arasndaki iliki gndeme geldi. nn rakip deil, mutlaka birbirine yardmc olmas
gerektii grld.
Ne kadar srd bu gelime?
rn halkla ilikileri 1980li, 1990l yllarda hkim oldu. 2000lere gelirken halkla
ilikilerin baka bir ilevi olduu fark edildi. O da kurumun prestijinin salanmas,
kamuoyu nezdinde itibarl olmas iin iyi ynetilmesi gerektii fikriydi. Bu aamada
halkla ilikilerci, kurumun stratejisini, planlamasn da belirleyen kurmay heyetin iine
girdi. Dolaysyla yeniden kurum halkla ilikileri nem kazand ama kurumun ynetimi
asndan nem kazand. Bir eit menajer gibi oldu, stratejist haline geldi. Halkla ilikiler
byle aamal bir gelime kaydetti dnyada ve Trkiyede. imdi kuramlarn olmazsa
olmaz haline geldi. Sektrde konuyu bilen insanlarn ie alnmasyla niversitelerde
halkla ilikiler eitimi geliti. yi adamlar gerekiyordu, tabii balangta iyi hocalar
olmad iin bu eitim yetersizdi ama lisans diplomas alanlar yurtdna gittiler, master,
doktora yapp dndler. imdi btn bu sreten sonra oturmu bir haldeyken sektr, neler
yaplyor: Kurumun halkla ilikileri, rnn halkla ilikileri, kurumun tepe yneticisinin
ya da patronun planlama-strateji kurmayl

Lider halkla ilikilerciler

 Peki sizce bu geliim nereye varacak?
Bir arkadam, Ate nal Erzen imdi Bakrky Belediye Bakan. Bir dnem Oyak
Renaultnun halkla ilikiler mdryd, sonra genel mdr oldu. Yani bir halkla ilikiler
mdrne bir irketi teslim edecek kadar gven olutu. Halkla ilikileri iyi biliyorsan ve
iyi oturtmusan grlyor ki, halkla ilikiler, yneticini semek iin biilmi kaftandr,
yani iyi bir pakettir. Amerikada bunun ok rnekleri var. Yirmi- otuz sene iinde
Trkiyede de greceiz. Byk irketlerin genel mdrlerinin ya da ynetim kurulu
bakanlarnn yars halkla ilikiler mesleinden gelme olacak. Halkla ilikilerci
bulunduu konumda ynetimsel birikim ve deneyim kazanyor.
Ama bunun iin sektre ilikin bilgiyi atlamyor muyuz; mesela finans sektrndeyse
finans eitimi almas gerekmez mi?
Tabii, onun iindir ki rnein A&Bde ODT, T mhendislerini ie alyoruz. Yani
teknik bilgi de istiyor, finans bilgisi de, genel ynetim bilgisi de, hukuk bilgisi de istiyor
Ben dekanken programa baz dersler koymaya zen gsterdim. Sosyolojiyi, felsefeyi de
okutmaya zen gsterdim, nk halkla ilikilerci btn bunlar bilmeli. Yllar nce bir
gazetede Halkla ilikilerci matematik, corafya, sosyoloji, felsefe bilmeli diye yaz
yazmtm. O srada Kopenhagda basn ataesi olan bir gazeteci arkadam okumu
yazy, Byle adam nereden bulursun? diye bana mektup yazm. yle hakikaten,
zordur halkla ilikiler. ok birikim gerektiren bir itir. Halkla ilikilerci artk, Gazetede
benim haberimi kar dediimiz kii olmaktan kt ve neredeyse yneticinin eli aya
haline geldi. Amerikallarn trouble shooter dedikleri, problem zc haline geldi.
Sektrdeki hatalar sormak istiyorum. Gnmzde uygulamada ne gibi hatalar
yaanyor?
rnein ayn sektrden iki tane mteri alamazsnz. Bu etik deil, iin ekonomisine
de uymaz, ama bunu daha ok para kazanalm diye yapan ajanslar var. Bunu yaptklar
zaman iin iine rekabet giriyor, bilgi szdrma giriyor, sanayi casusluu giriyor filan
Onun iin bu ilikilerde, yani ajans seerken bunlara da dikkat etmek lazm. in bir de
parasal boyutu var. Aman ucuz eleman olsun, naslsa ii yaptrrm, dememek lazm. Bu
alanda ucuz eleman altrmayacaksnz, nk zarar edersiniz. Ucuz etin yahnisi
yenmez denir.
Kendini daha nasl deitirebilecek halkla ilikiler?
Deitirmeyecek Bence nmzdeki yllarda varaca son nokta, belki ok byk
laf gibi gelecek ama, dnyay ilerde halkla ilikiler uzmanlar idare edecekler, ama baarl
halkla ilikiler uzmanlar, ki oraya doru gitmekte! Birlemi Milletlerde, Unescoda,
Unicefte filan da halkla ilikiler elemanlar st kademelerde oluyorlar. Dediim gibi
birikime sahip insan, Amerikan bakanlk seiminde de aday olursa, rakiplerinden nde
olacak. Buna doru gidiyor trend; nk halkla ilikiler, daha dorusu iyi halkla ilikiler
elemanlar artk ok sayg gryorlar.

90 yana kadar halkla ilikilerci olamazsn

Kimdir bu iyi halkla ilikiler elemanlar?
 24 saat hazr olan, ben uyku uyuyacam, sinema biletim yand, sevgilimle
buluacam filan demeyen bir kiidir Birka dil bilmeli, nk dnyay izlemek
zorunda. ok okuyan ve sorunlarn baka lkelerde nasl zldn takip eden kiidir.
Artk ok kitap kmaya balad, benim zamanmda yle deildi, sadece -be tane kitap
vard. Tercihen gazetecilik mesleinden gelmi olmas istenir, nk gazetecilik abuk
karar verme mesleidir, 24 saattir iiniz. Ertesi gnn gazetesi kar, dnn gazetesi artk
bir ey deildir, onu kesekad yaparsnz. Btn o kararlarn gazete toplantsnda
alndktan sonra baskya verilinceye kadar mr vardr. Dolaysyla ok acil karar vermeli,
hangisinin doru, hangisinin yanl olduunu bilmelisiniz. yi bir yaz ileri mdr hangi
haberi byteceini bilir. te halkla ilikilerci abuk karar vermeyi bilen kiidir. kincisi;
ayrnt grendir, yani deftere bakt zaman defterin spirallerini ve zerindeki resimleri ve
altndaki filanca reklam bir bakta grendir. Dolaysyla, abuk karar verip ayrntya
bakacak, dzene bakacak ve resme bakt zaman resmin btnn grecek, yani sadece
bir ksmna taklmayacak olan bir insan olmal halkla ilikilerci.
Byle insanlar var m? mkansz gibi geliyor
Var Ben bunlar sylediim zaman bana Be-alt tane gndersene undan, ben ona
btn irketimi teslim edeyim, derlerdi, ama var. Eitim ok nemli ama insann kendi
yaps da nemli. Halkla ilikilerci baka mesleklerden bu adan ayrlyor. D
grnmnz de nemli, iyi konumasn bilmek de, aznzn laf yapmas da, laf
anlamak, yani alglama da Okulda ilk derslerde tahtaya bir iletiim modeli izeriz.
Eflatunun ve rencisi Aristonun izdii ve sonra gelitirilmi bir modeldir bu. Bunun
iinde kaynan karya mesaj gndermesi vardr. Mesajn karya gitme a, Gidebilmi
mi, doru kanal seilmi mi, arada parazitler olmu mu, kesilmi mi olay gibi ayrntlar
vardr. Mesajn gitmesi nemlidir, ama gittikten sonra kardakinin bunu alglamas da
ayn derecede nemlidir. Halkla ilikilerci problemleri alglayabildii gibi alglatabilecek
insandr da! Eitim bunu veriyor, daha byk boyutlu bakmay, daha abuk karar vermeyi,
ayrntl dnmeyi ve daha kolay alglamay veriyor. Onun iindir ki halkla ilikilerde
gazetecilik deneyimi ve niversite eitimi ok nem tayor.
Trkiyenin koullarn gz nne aldmzda bu anlattnz zelliklere sahip insan
yaratmanz sanki biraz zormu gibi geliyor.
Zor tabii, ama dnya yksek atlama rekorunu kran birini bulmak da zor. Dnyada
ka tane var, ama olanlar hem mesleklerinde hem sonra hocalk yaptklarnda iyiler.
Hocalk deyince aklma geldi, tekrar etmek lazm, halkla ilikiler gen mesleidir. Yani
90 yana kadar halkla ilikilerci olamazsnz. 50-60 yandaysanz artk brakmanz,
genlere devretmeniz lazm. O yaa kadar eleman yetitirmediyseniz zaten gidin evinizde
pijamanz giyin. Dolaysyla yerinize birilerini yetitirmeniz ve o yatan sonra da kitap
yazarak, hocalk yaparak filan bildiklerinizi aktarmanz lazm. Bu bir enerji sorunudur,
enerjiyi buldum zannedersiniz, bulamazsnz ve geride kalrsnz. Btn bu sylediim
eyleri bir arada yapabilmek zordur gerekten.

Kendini doktora emanet etmeyi bileceksin

Baka ne gibi ilkelerden sz edilebilir?
 Drst olma ilkesi, aklk ilkesi Fransadaki Halkla likiler Derneinin adnn
Cam Ev olmasn anlatmtm. Bunun gibi Bir evin duvarlar tula olmamal ki
dardan da ieriyi grebilesiniz. Doruyu sylemelisiniz ve drst olmalsnz. Yani
misafir gelecek diye p halnn altna spren kii olmamalsnz. Halnn alt zaten
temiz olmal, temiz deilse sylemelisiniz, yani Temiz deil, nk ben bir haftadr
hastaydm, yapamadm, demelisiniz, ama saklarsanz yarn baka yerden kar ve sizin
gvenirliliiniz zedelenir. Halkla ilikilerde alglama nemlidir, demitim. Sizi Lafna
gvenilmez, drst olmayan insan diye alglarlarsa, daha sonraki mesajlarnzda baarl
olma imkannz kalmayacaktr.
nandrclk ve drstlk m temelini oluturuyor?
nandrclk, drstlk ve tabii doruyu sylemek Doru ktyse bile syleyip ona
zm yollar aramak gerekir, doruyu yalan syleyerek kapatmak deil.
Bunlar gnlk hayata uyarlarsak, diyelim ki yeni bir markann halkla ilikilerini
yapyorsunuz. Bunu yaparken hangisi ahlakl, hangisi ahlaksz davrantr diyebiliriz?
Bir zamanlar bir temizleme tozu kmt. amar makinesine koyuyorsunuz,
amar temizliyor. Birileri Benim temizleme tozum daha ok kprr diye bir mesaj
hazrlad. Bu slogan reklamda da, halkla ilikilerde de kullanld. Uluslararas bir marka ve
insanlar bu amar tozunu ald daha iyi kpryor diye. Kprnce temizliyor
mant kuruldu. Sonra sadece kprtmenin temizlemedii ortaya kt. Yani kprtmek
onun bir zellii ama sadece gze ho grnen bir zellik. Kprmese bile iyi temizlemesi
lazm. Demek ki Kprr, onun iin temizler, diyerek mteriyi aldatmsnz. O firma
batt sonra.
Ama bu retici firmadan kaynakl.
retici firmadan Benim malm ok iyi kprr diye mesaj verirsiniz ama
kprd iin temizler demezsiniz. Burada halkla ilikilercinin irketi iyi aratrmas,
rnne bakmas, konuyu bilmesi, rnle yaamas, ona gre almasn biimlendirmesi
lazm. A&Bde ben eskiden mteriyle anlarken, kontratlarda ki ay biz size hi i
yapmayacaz, gelip burada oturacaz, sizin memurunuz gibi. Bakacaz, tanacaz,
derdim. Kurum iyi deilse, almaz mym? Eer o kurum sizin nerilerinizle dzelecek
gibiyse daha da baarl olursunuz. Daha ok alrsnz ve baarl olduunuz zaman daha
da iftihar edersiniz. O kurumun bir paras olursunuz, yani onlar iyiyse siz de onlarla
beraber iyi olmu hissedersiniz kendinizi. Bu insann motivasyonunu da artrr. Onun iin
ok popler kurum markas ya da rn markas olmas lazm deil, ama yeter ki kendinize
bir hedef izin ve Bu hedefe u zaman dilimi iinde, yle ulaacaz deyin ve orann
yneticisi sizinle paralel dp Evet, bunlar istiyoruz desin. Doktor size hastal
sylyor ve hastaln iyilemesi iin bir ila veriyor ama siz doktora haber vermeden
Ben Aspirin alaym diyorsunuz. Srekli Aspirin alyorsunuz ve iyilemiyorsunuz, bu
onun gibi bir ey. O doktora gveneceksiniz, onun ellerine brakacaksnz kendinizi.

Takntsz letiimci olur mu?

irketlerin iine baksak bir de Kimler alr ajanslarda, grevleri nedir?
 Demin sylediim niteliklere sahip insanlar alr. Onlar bulmak lazm. Birimlere
baktmzda ise mteri servisleri vardr. Bilgi toplayan bir grup vardr basn monitr
gibi Rakiplerle, kendisiyle ve sektrle ilgili bilgileri karp yorumlayan blmler
vardr. Basna bilgi vermek iin metin yazarlar vardr. Benim idealimde, ki biz onu
yapyorduk, herkesin ok iyi halkla ilikiler eleman olduu ve gerekirse baka baka
mterilerle alabildii insanlar olmaldr. irket iinde o rotasyonu ben zellikle
salardm ki herkes farkl konularda bilgi sahibi olsun. yi bir halkla ilikilerci bir ev
kadn gibi her eyi yapan insandr. Yemek de yapar, evi de temizler, gezmeye de gider,
evin btesini de yapar, ocuklarn bymesinde de belirleyici olur. Halkla ilikilerci bir
ey alp da tercme servisine vermez, kendi yapar; nk yabanc dil bilir, istatistik
sonularn yorumlar.
Btn bunlar yapabilen, 24 saat alabilen kii ya ok lgndr ya da ok iyi para
kazanyordur.
Ya da ok seviyordur, benimki o mesela Bu ii ok sevenleri gryorum. Liseyi
yeni bitirmi, niversiteye girerken kafay buna takm. Byle ok insan var. Bu insanlar
iyi ilerseniz, ok iyi birer cevherdirler ve iyi halkla ilikilerci olurlar. Bu yeteneklerin
toplanmas gerekir, ki bu benim sylediim atla deve deil. Byle yz elli iki yz kii
kar, Trkiyenin de ihtiyac o kadar zaten
Bu byyen sektrde, rekabetin bu kadar youn olduu dnyada insann zerine ok
yk biniyor. Hasta olmamak mmkn deil gibi
Ben ilk kitaplarmda balca meslek hastaln yazmtm; lser. nk insanlar hep
gler yzl olmak, problemlerini dar kartmamak, mteriyle paylamamak zorunda.
Yani hep mutlu grnrsn, halbuki deilsin, bir sr derdin vardr. Onlar iine atacaksn,
onlar iine attn zaman da stres yaayacaksn. Stresin de balca hastalklarndan biri,
lser. Ben sadece lser diye biliyordum, meer kalp de varm, onu sonradan rendim
Zamanla eskirsin, yorulursun. Yorulduun zaman Biraz daha ayakta kalacam diye
srar etmeyeceksin. ok dikkatli olmalsn, ayrnty karmamalsn. Gzn her dakika
yollarda, bu insan nasl yorar biliyor musun?
Yormaz m?.. Srekli gler yzl olmak, mmkn m? Alaeddin Asna srekli
glebiliyor muydu?
Gldm lser oldum, kalp krizi geirdim ama gldm. Bir defa glmedim,
sonunda Kotan kovuldum.
Peki mteriden oldunuz mu glmeyip de?
Oldum, olmaz olur muyum, bir sr mteriden oldum. Mteri laf anlamyordu ve
ben o mteriyi brakmak istiyordum, o da beni brakmyordu. Ne yapacam ardm
zamanlar oldu. Kavgalar ettik ama ben kavgay kendim iin deil, hep onun iin
ediyordum. Mterinin daha iyi olmas iin
DOKUZUNCU BLM
Kolay m Bir mrn Muhasebesi
Hep koturma, hep ayn anda birka ii bir arada yapma. .. ok youn gnler
yaadnz. imdi Alaaddin Asna neler yapyor? Nasl geiriyor gnlerinif
Alaaddin Asnann gemi yllarda gelecee ilikin planlarnda kendi kafasnda
izdii eyler farklyd. Eskiden 60 yan getikten sonra dalgam geeceim, sadece
yaz yazacam, hibir ile uramayacam diye planlar yapardm ama planlara
uyamadm! Sanrm insann normal hayatndaki temposu neyse, galiba lnceye kadar da
ayn tempoyu koruyor.
Neler yapyorsunuz?
niversitede derslerim var. Profesr olarak devam ediyorum ders vermeye. A&Bye
de ynetim kurulu toplantlar, strateji toplantlar, planlama toplantlar gibi nemli
durumlarnda arada srada gidiyorum. Birtakm yesi olduum dernekler var, onlarn
toplantlar oluyor. Trkiye Gazeteciler Cemiyeti, Trkiye Halkla likiler Dernei,
Reklamclar Dernei, letiim Aratrmalar Dernei, Pen Yazarlar Dernei, Mlkiyeliler
Birlii, IPRA (Uluslararas Halkla likiler Dernei), Beikta Jimnastik Kulb bunlardan
bazlar Arkadalarm var, sz etmitim, lise arkadalarmla, niversite arkadalarmla
hl grrm. Mlkiyeden Kemal Nehrozolu, Grel elikkanat, Engin Berker,
Teoman Yayn, Hikmet Ulubay, Birgen Kele, hem Mlkiyeden hem liseden Doan
Pazarckl, mesela ilk aklma gelenler Liseden; Ylmaz Bykeren, Ercan Mutlu, Dr.
Atilla Ertan, enol Ayter, Ylmaz Meri, Atalay ener, Dr. Necdet Biliciler, Sacit adalak,
Akn Eryolda, Mahir Barutu, Bumin Grses Yemekler yeriz birlikte. Hatta lise
bulumamza o zamanki hocalarmz da gelir. Matematik hocamz, jimnastik hocamz,
Trke hocamz O hocalar da 80 yanda filan. Matematik hocamz Halil Bey, Trke
hocamz hsan zarall, jimnastik hocamz brahim Bozkurt Tabii Mlkiyelilik farkl bir
ey. Mason yesi olmak gibi! Biri Mlkiyeliyim deyince, hemen kulak kabartlmas var,
Mlkiyeli biri yardm isterse hemen ilgilenmek var. te lise ve Mlkiyeli arkadalarm
ihmal etmek istemiyorum. Okul, A&B, baz etkinlikler, toplantlar ve arkadalarm benim
iin ok nemli ve keyif verici eyler. Eskiden hayal ettiim gibi sabah oturaym masamn
bana, yazlarm yazaym filan gibi bir hayatm yok.
Nerelere gidersiniz, keyif aldnz yeni mekanlar var m?
Mekan olarak lokal, kulp gibi yerler yok. Ben 1970lerden beri stanbulda
yayorum. Bu srede Boaz ok nemli bir yer oldu benim iin. Bir de stanbulun
kenarda kede kalm yerleri ilgimi eker. Bunlar sanki baka bir yerden stanbula yeni
gelmi ve biraz sonra geri gidecekmi gibi grmeye alyorum. Snf arkadam Doan
Pazarckl ile o semtleri konuuyoruz. Mimar Sinan niversitesinde ehircilik hocas olan
arkadamz Akn Eryoldatan bilgialyoruz. Gazetede, kitapta bir semt okuyorum, Aa,
ben buray hi grmemitim diyorum ve grmeye gidiyorum.
 En ok nereyi seviyorsunuz?
Boaz, Hisarlar Anadoluhisarnn kuzeyindeki Karadenize yakn ksmlar
seviyorum. Durusu, Sapanca, Kandra, zmit gibi Karadenize yakn yerlerin hepsini ok
seviyorum. Buralar da byk merakla, ilk kez gryorum gibi ilgiyle geziyorum.
Siz rakc m, yoksa arap msnz?
Krmz arap severim. Rak imiyorum. Urayorum ama beceremiyorum.
Mzik zevkinizde bir deiiklik oldu mu? Yllar sonra baz eklemeler mesela?
Trk mziinde de, Bat mziinde de hl klasik mzii dinlerim. Byle baz
tutuculuklarm vardr. Popler mzii sevmem. Mesela bazlar gibi Mziin her eidi
dinlenir filan da diyemem. Yok yle bir ey bence. Her yemei sever mi insan? Onun gibi
ite Herkes belli eyleri sever, nk onun verdii lezzet bakadr. Mesela caz da
sevmem. Anlamyorum ki seveyim nsan anlad eyleri sever. Trklerimizi de
severim.

Sz uar, yaz kalr

Ya byk tutkunuz iir, devam ediyor musunuz yazmaya?
iir okuyorum, grdm iir kitaplarn alyorum. iir yazyorum, ama sanrm
iirlerimi kitaplatrma niyetim artk yok. Bir de insan benim yama geldiinde mrnn
azald kompleksine kaplyor. Dolaysyla onun yerine baka eyleri kitaplatrmay
tercih ediyorum. Mesela bu syleilerini yaptmz kitap beni heyecanlandryor.
Gemiten beri yazdm birok hikaye var ki ou da Varlkta yaymland. Bunlar
kitaplatrabilirim belki
Siz hayatnzn her dneminde yazyla ili-dl olmusunuz, kitaplar da yazmsnz.
Sz uar yaz kalr m?
Aynen yle yle olmas gerektiine de inanyorum. Sadece yaz iin deil bu
sylediim; rnein bir insan resim yapyorsa sergilemeli ve bakalaryla paylamal.
Kendi iinde veya e-dost arasnda kalmamal, mmkn olduu kadar yaygnlatrmal.
Mzikle ilgileniyorsa, kasetilere mi gidilir de baka insanlara dinletilir, yntemi neyse
onu yapmal. Yaz, bakalar olmadan yaplabilen ve istenirse paylalabilen bir ura. Tek
banza gerekletirdiiniz bir ura. ok da zenginletirir insan. Ben kitab olan insann
zengin insan olduunu dnrm. Be binden ok kitabm var. Bir kitap birden ok insan
demektir. Ben iirle uratm, iir kitab yazdm, mesleimle ilgili kitaplar yazdm,
hikayeler yazdm, yaymladm. Bir insann geriye brakaca ey budur. Bir ktphanede
Alaeddin Asna adn tayan yan yana be-on kitap varsa, bence o insan lmez. Bu nedenle
yaptm ilerin kalc olmasna ok nem veririm.
Siz zaten ocukluunuzdan beri yazyorsunuz. Duvar gazetesi, babanzn ald
harflerle yaplan gazeteler
Doru, hep yle oldu. Lisede de devam etti. Sonra darya da yazlar, iirlerimi
gndermeye baladm. Ayorsunuz dergiyi ve isminizi gryorsunuz. Bundan byk
mutluluk olur mu?
Man amak gibi bir ey
Geriye dnp baktnzda yi ki yaptm dediiniz eyler var m hayatnzda?
Hi byle dnmedim ama vardr tabii. lk aklma gelenler yi ki Mlkiyeye
gittim, iyi ki Sibelle evlendim Yaz yazdm ve bunu insanlarla paylatm Tabii, iyi ki
halkla ilikiler iini yaptm. Geri ben ne kadar iletiim alannda almay bilinli sesem
de halkla ilikiler alanna tesadfen girdim. Amerikaya gitmesem byle bir i
yapmayacaktm. Planlamada Talt Halman olmasayd ben Amerikada byle bir okulun
olduunu bilmeyecektim. Bu birinin ilk defa yapt bir ey. Man ilk defa geen bir
yzc gibi. 1954te Murat Gler, Man yzerek gemi. Bu hi aklmdan kmaz; tpk
onun gibi
Pimanlk duyduunuz eyler var m peki?
ok ey var. ncelikle Amerikadan erken dnmek smet Paa aryor
deyince, okulu brakp koarak geldim. Oysa durum yle deilmi, ama doru olan,
yaplmas gereken smet Paa arsa bile iki yl daha Amerikada kalp doktoray
bitirmekti. Erken evlendim, bu da saylabilir Daha hayata yeni adm atmken evlendim.
Dardan bir baka gz olarak baktnzda kendinizi nasl gryorsunuz?
Tabii Alaeddin Asnay deerlendirirken bakalarnn syledikleri de var. Onlar da
bana yardmc oluyor. Alaeddin Asnann en kt taraf ukala olmas. Ben sevmem ukala
insanlar ama ben yleyim mesela! Etrafmdakiler syleyince grdm, hakllar
gerekten Ben para pulla ilgili biri olmadm hi. Bu kt bir huy mudur bilmiyorum,
onun iin sylemedim, ama bugn yaadmz dnyada maddi geleceklerini garanti altna
almaya alyorlar. Benim genken geleceimle ilgili tek dncem, planm, devlet
memurluundan emekli olmakt. Bunu da yaptm, ama evler, yatlar, katlar alabilirdim,
byle eylere deer vermedim. Paradan puldan uzak durdum. Benim hep ilkelerim oldu. O
ilkelerden geri adm atmadm. Sonralar grdm ki bu ilkelere sahip olmak aslnda iyi bir
ey. Boa burcuyum, belki ondan geliyor, bir de tembellik var bende.
Hi inandrc deil Alaeddin Bey, bu kadar ii yapan biri nasl tembel olur?
Bu bir eliki aslnda. Bir yandan da ok alkanmdr. Bir i varsa onu aksatmam,
bitiririm ama bir yandan da tembellie baylrm.

Fazla ticari dnmemek kt bir zellik mi?

Herkesin tembellik hakk vardr
Evet, herkesin vardr ama suiistimal etmekten korkarm. Aslnda bir de u var;
yeniden dnp baktmda btn bu ileri yapan kii elindeki olanaklar daha iyi
kullanabilseydi, maddi olanaklarn daha gelitirseydi, bu kadar ok almak zorunda
kalmazd! Benim gibi birini grdm zaman, Yahu, niye o kadar kouturmu ki? diye
sorardm, Onun yerine, daha kolay kazan ya da n salayabilecei ileri yapabilirdi!
Mesela ilk defa Trkiyede ok yeni olan bir meslei okumu biri, bunu daha iyi para
kazanma aleti haline dntrebilirdi; kurs aard, ii ticarete dkerdi Gryoruz,
birok kii Nasl otomobil kullanlr? diye kitaplar karyor. te bunlar yapabilirdi
rnein, ama yapmadm. Kt bir zellik mi, bence deil, bazlar yle dnebilir.
Zaten bunlar sizi Alaeddin Asna yapm. Etik davranmak her zaman nceliiniz
olmu. Bunu A&Bdeki almalarnz anlatrken de vurgulamtnz. Peki, bu kii sizce
amalarna ulat m?
stedii dorultuda gitti, ama bu biraz da rastlantlarn oluturduu, yn verdii bir
gidiat. Mesela politikayla da uramak isterdim. niversite yllarmda bu ortaya kmt.
Azm iyi laf yapar, Trkeyi doru kullanrm Bu nitelikler bir politikac iin nemli
niteliklerdir. Siyasete girebilirdim ve eminim ki ykselirdim. Bunu yapmadm, vakit de
ayrmadm. Siyasetilerle ok yakn ilikim oldu ama bunu srdrmedim, ama bunlar
rlatif eyler. Babakan m olmak iyidir, yzme ampiyonu olmak m, yoksa on tane kitap
yazmak m? Herkese gre deiir. Dnya leklerinde babakan denebilir ama ben bunu
genlik yalarmda bile tercih edilir hedef olarak grmedim. Siyasette olsam belki daha
nl olurdum. Benim bir tarafmda da tannm olma keyfi var.
Seviyorsunuz tannm olmay.
Evet, seviyorum. ocukken Radyo ocuk Saatinde Alaeddin Asna dedikleri
zaman ok kaslrdm. Sonralar gazetelerde, dergilerde yazlarm okuduklarn syleyen
insanlar olduunda mutlu olurdum. Baz insanlar vardr, sylemez bile veya byle bir sz
olduunda utanr, kzarr. Benim byle bir ekincem olmad. Tersine, insanlar beni tansn
istedim, hep ne ktm. Demek ki n yapmak houma gidiyordu, ama baktmda
yeterince de nl olmadm dnyorum.
Ukalaym dediniz ya, hangi konularda?
Her konuda! En doru olan, benim bildiim dorulardr! Herkesin de o dorular
kabul etmesini isterim. Bunu sylyorum ya, bunun vnlecek ey olmadn da
biliyorum. Diyelim ki bilmediim konu var ve sizin sylediiniz daha doru, o zaman ben
sizin anlattklarnz renmek isterim. Onu renirim, kabul ederim ve bu kez daha ok
savunurum. Hatta sizden daha iyi biliyorum zannederim. Ukalaln belirgin
grntlerinden biri de budur zaten.

Mlkiye ilkeli olmay retti

Mlkiye sizin kiiliinizin olumasnda etkili oldu mu?
Tabii, hem de ok oldu. Mlkiye insana vatan, devleti sevmeyi retiyor. Babam
asker olduu iin babamdan gelen vatan, devlet sevgisini ben Mlkiyede pekitirdim. Bu
devleti her eyin nnde grmek gibi bir anlay, ama elbette ki bugnk demokrasi
anlay iinde tartlabilir; devlet mi nemli, birey mi diye Bence bireylerin mutluluu
bir araya gelip devleti gl klmaktadr. Mutlu, gl ve baarl bireylerin oluturduu
devlet gl devlettir. Yoksa sadece bir kral, padiah ok baarl olabilir ve dnyann her
tarafn ele geirebilir. Ancak bireyleri mutlu ve tek tek baarl deilse, o toplumun iinde
dl kazanm sanatlar, bilim insanlar yoksa, o devlet gl deildir. Benim sevdiim
ve Mlkiyede bize retilen devlet byle bir devlet; insanlar baarl olan devlet.
Amerika Birleik Devletleri byk bir devlettir, ama bandaki George Bush baarl ve
gl bir adam deildir. Mlkiyenin bana verdii eylerden biri bu oldu. kincisiyse
byklere duyulan sayg. imdi de var m Mlkiyede bilmiyorum, belki de bizim
kuamzn zelliidir bu, yani sadece Mlkiyenin deil, ama Mlkiyede hocalarmz
zellikle insanlara saygl olmay anlattlar bize. nsanlara saygl olduunuzda daha fazla
ey reniyorsunuz ve fikir alverii yapabiliyorsunuz.
Bir de sk ilikiler kurmutunuz deil mi?
Mlkiyenin bana kazandrd ve ok nem verdiim ey evredir diyebilirim.
Ben Mlkiyede pek ok dostluk kazandm. Mlkiyeli dostlarm benden bir ey ister, ben
de hemen lam cimi olmadan yerine getiririm. Ben de onlardan bir ey istediimde hemen
yerine getirilir. Kriter ise yaplacak eyin doru olmas, yasad veya zarar verecek eyler
olmamas yle eyleri de kimse birbirinden istemedii iin herkes gz kapal yapar bu
istekleri.
Gnlk hayatnz, kiiliinizi etkilediini dndnz Mlkiye deneyimi var m?
Biz Mlkiyede ilkelerimize bal olmay rendik. Her insann belli ilkeleri vardr.
Yanar dner davranmaz kimse, o ilkelere sadk olmay bilir. Btn arkadalarmda vardr
bu zellik. lkene sahip olmay ve sonuna kadar ilkeni korumay retti bize Mlkiye.
Babam da ilkeli adamd, ondan da bu zellii aldm zaten.
Bu ilke meselesi demin anlattklarnzla da rtyor.
Doru, ilkeleriniz o kadar glyse ve sonuna kadar sadk kalrsanz ukala olmanz
zaten kanlmazdr.

Nerede o eski koleksiyoncular!

iir ve mzik bir kenara, tutkunu olduunuz bir hobiniz var m?
Babamdan kalma bir hobim var, pul koleksiyonu. Bu iler mzayedelerde filan
yaplan ak artrmalarla yrmezdi o zamanlar, babam zamannda yoktu onlar. Babam
PTTye aboneydi. O zaman abone olanlara PTT btn kartt yeni pullar verirdi.
Babam Osmanl pullar da biriktirirdi. Demek ki o da ocukluunda balam. Bu ite
Osmanl pullar zor pullardr, seriler birbirine ok yakndr, anlamazsnz pulun hangi
seriden olduunu. Ben iin kolayndan baladm ve Cumhuriyet pullar biriktirerek ie
koyuldum. Hatta Cumhuriyet pullarnn da 1940tan, benim doduum yldan sonra
kanlarn biriktirmeye baladm. Babam da biriktirdii iin ona zenirdim, yle zengin
bir koleksiyonu vard ki Ben de kendimce byle ufak tefek bir eyler yapmaya altm.
lk biriktirdiim pul da bilin bakalm ne?
Hangisi?
Namk Kemal serisi.
O kadar deerli!
ok deerli deil, ama ben Namk Kemali severdim. stelik babamn adn tayor!
1940ta km drt pulluk bir seridir. Namk Kemalin resimleri var stnde. Sonra
onunla balayan ve btn Cumhuriyet pullarn iine alan mzayedelere katldm. Tabii
babama gre gelirim daha iyi olduundan, ben de o iyi pullardan aldm hep. te bazsn
sattm, yenilerini aldm filan Bir baktm ki ok nemli pullarm oldu.
Yllarca srm, grnen o ki
Yllarca 1980lerden sonra PTT pullar ok tirajl basmaya balad. Eskiden bir pul
serisi mesela elli bin tane baslrd, dolaysyla kymetli olurdu, iki milyon tane basmaya
baladlar. Bylece iyi pul, deerli pul da kalmad. Pul koleksiyoncular kalmad! Ben de
vazgetim koleksiyon yapmaktan. Onun iin benim pullarm 1940la 1980 arasndaki
Cumhuriyet pullar oldu.
Bu pahal bir hobi mi?
Bu eski pullarn bir serisi, diyelim ki 300 milyon lira. 300 milyon lira byk bir para
deil gibi grnyor ama onlar topladnz zaman bilmem ka yz seri km bu tarihe
kadar. Bu da toplamda byk bir rakam yapyor. Koleksiyoncular iinde, pullaryla ev
yapanlar, otomobil alanlar bile var. Denizci olan amcam da pul koleksiyonu yapard.
Ailede demek ki babam, ben ve byk amcam byle pul tutkunu olmuuz.
Baba ve amcadan gemi size, tpk edebiyat ve mzik gibi
Evet, yle ocuk yalardayken babamda grdm pullardan imdi hl bende
vardr; onlar satamam, kyamam satmaya. Herkesin ocukluunda oyunlar vardr, onlar
da benim ocukluk oyunlarm. O dnemde Tnelde pulcular vard, yan yana dkkanlar.
Ali Nusret Pulhan bunlarn en nemlisiydi. Pul kataloglar karlrd renkli, darda
talyada bastrlr, sonra buraya getirilirdi. O kataloglar benim gzbebeklerimdi. Pulcular
Dernei, Pulhan ldkten sonra byle kataloglar karmaya balad ama o gzellikte
olmad hi. O yllar, pulllar benim dokunmaya kyamadm eylerdi, ama zaten pula
dokunmamak lazm. Pullar cmbzla, zenle tutulur.
Deerli pullar nasl anlalr?
Pul koleksiyonlar iki eittir; bir tanesi damgal pullardr. Onlar postada kullanlm,
zarflara yaptrlm, sonra oralardan karlp saklanm pullar. Pula damga bastnz
zaman fiyat da yar yarya, hatta te birine der. Dierleri ise damgasz pullardr. Onlar
da ikiye ayrlr: Arkalarndaki tutkallar bozulmam olan pullar ve bozulmu, ykanm
olan ikinci snf pullar. Pul alrken cmbzla tutup arkalarnda defolar var mdr, diye a
doru tutup bakarsnz. Bu benim ok zamanm alan bir hobiydi.
Alp sattm dediniz. Pahal bir hobi. O parayla bir eyler aldnz m kendinize?
Tabii, mesela babam ld zaman, babama iyi bir mezar yaptrdm. O kadar param
yoktu, o zamann parasyla 17 milyon lira m ne tutuyordu Pul sattm o mezar
yaptrmak iin.
ok ciddi bir yardm olmu pulun!
Evet, yani byle ok skk zamanlarmda satp da beni bir sre geindiren pullar
oldu, ama sonralar hep tamamladm boluklar, yerine koydum. imdi o seri tam duruyor.
Herhalde 15-20 milyar lira eder.
Pullarla alverii de anlatr msnz? Nasl yapyordunuz? Eskiden sakz
paketlerinden kan futbolcu resimlerini deitirdiinizi anlatmtnz, onun gibi mi?
 ocuklar kendi aralarnda yaparlard. Babalaryla mzayedelere giden ocuklar ikinci
veya nc snf pullar alp kendi aralarnda dei toku ederlerdi. O ocuklar
bydkleri zaman da gerek bir pul koleksiyoncusu olurlar. Pul koleksiyonculuu ayn
zamanda kaliteli arkadalklar kazandrr size. Pulla ilgilenen, pula merak sarm kii
uyduruk bir adam olamaz. Bu insanlar paray pul almak iin kullanrlar. Genelde
mhendis, doktor gibi eitli mesleklerin iyi adamlardr bunlar. Onlarla bir araya
gelirsiniz, pul dei toku edersiniz, beraber uluslararas sergilere, yurtdna gidersiniz
Pul koleksiyonu tamamyla iyi bir hobidir.
Aklma zzet Gnay geldi. Kendisi koleksiyon konusunda nemli isimlerden.
Tantnz m hi?
zzet Gnayla bir mzayedede tantm. zzet, her eyin koleksiyonunu yapar.
Geenlerde Evde kullanlm rozetlerin var m? diye sordu, bir avu rozet verdim. imdi
de rozet koleksiyonuna balam. Para koleksiyonu yapar. Antika dkkan amt bir ara.
Ben de eskiden antika mzayedelerine giderdim. ok houma gider eski eyleri almak.
Evimde antika eyalarm vardr: Resim tablolar, ufak heykeller, gm aksesuvarlar Bu
da baka kiilerle tanmam salad. Turgay Artam vardr mzayedeci, Rafi Portakal
keza Onlar benim dostum oldular. Sk sk buluurduk.
Koleksiyon epey nemli olmu sizin iin
ok Benim gibi koleksiyon yapan arkadalarm vardr; mesela gazeteci Nail
Greli, o da kibrit kutusu koleksiyonu yapar. Ben ne zaman yurtdna bir yerlere gitsem,
onun iin kibrit kutusu toplar getirirdim. O kibrit kutusu biriktirir ama baka arkadam ne
bileyim krdan, tespih, kak Bu birok arkadamla ortak zelliim oldu.

Her iletiimci biraz tuhaftr

Ben her iin insana baz zellikler kattn dnrm. Ressamn, mimarn,
temizlikinin mesleklerinden dolay sahip olduklar farkl hassasiyetleri var. Bir halkla
ilikilerci olarak bu meslein sizin hayatnzda yaratt nedir?
Taknt! Benim takntm nedir sorusuna, ben ok kolay cevap verebilirim. Her
sabah gazete okumazsam hasta olurum, ama internet deil, gazete. Ona elimi sreceim,
kokusunu duyacam, sayfalarn evireceim Hasta olsam da, evden uzakta olsam da
gnlk gazete bulurum. Bu bana dnyada dn ne olduunu gsterir. Dnyadan
habersizseniz halkla ilikilerde hibir ey yapamazsnz. Dnyada olan birtakm olaylar
Trkiyeyi ve elbette sizin sektrnz de etkilemitir. Bunlar mutlaka bilmek
zorundasnz, yani ayakl ktphane gibi Bu da gazete okumakla olur, radyo-
televizyonla olmaz, nk reyting belas televizyonlarda magazin makyaj gelitirdi. Ke
yazarlarnn yorumlarn okuyup analiz yapacaksnz. Eskiden bayramlar gazete kmazd,
sadece bayram gazeteleri kard. Benim en mutsuz gnlerimdi onlar. te bu meslek
bende byle bir taknt yapt. Halkla ilikilerci olduunda insan, ok merak eden olmal,
onun iin gazetecilikten balamas lazm bu ie. Ben yle ok soru sorarm ki baz
arkadalarm Yahu, amma soru soruyorsun, diye bana kzar. Ben o soruyu sormak iin
yetitirilmiim. Sorduum sorular gazetede bulmaya alrm. Bulamadm zaman
kzarm, telefonlar ederim arkadalarma, bu haber eksik olmu diye. Bu taknt hayatmn
son krk yllk taknts Tuhaf bir adamm yani. Zaten her iletiimci biraz tuhaftr.
Durmu oturmu insanlara benzemezler!
Uzun zaman oldu sizinle bu syleiye balayal Hayatnzla baladk, okul, aile,
arkadalar derken, ellerinizde byyen bir meslein geirdii sreleri konutuk. Son
olarak geen yllarn hesabn sormak istiyorum
Sanrm yatlarmn ou gibi benim ocukluuma da egemen olan hzn ve
mutsuzluk olgusu hayatma damgasn vurdu. Edebiyatta hzn olgusuyla Franoise
Sagann Gnaydn Hzn romann okurken karlatm. 14 yandaydm. ocukluumuz
kimsenin mutlu olmad yllarda geti. Dnyada sregiden savalar, lkede siyasetiler
arasndaki kavgalar dinleyerek, okuyarak, ekonomik skntlar iinde yaayarak byd
bizim kuak. Ernest Hemingway Yazarlk mutsuz bir ocuklukla olgunlar der. Bizim
mutsuz ocukluumuz da ou akranm gibi beni de yazmaya ve hayal kurmaya itti.
Hznn ve mutsuzluun bahanesini bulmak da kolayd: ansszlk! Hepimiz yle
dnrdk: Niye olumsuzluklar yakamz brakmaz? ans ite! ans, zor gnlerde drt
elle sarldmz bahanemiz oldu. Ben bu ktmserlii insan ilikileri ile gidermeye
altm. nsanlarla iyi iliki kurmak, pek ok sorunun ilac gibi geldi bana. En etkili ila,
iliki kurduunuz yakn ya da uzak evrenizdeki insanlarn size gvenmesidir. Bir yandan
bu gveni zedelememeye, bir yandan da gvenin iki ynl olmasna altm. Arada srada
yaadm d krklklarna ramen insanlara gvenmeye devam ettim. Yaam izgimi
insanlarla ilikilerimi nemseyerek izdim. Yanldm, d krklklar yaadm,
tkezlediim ilikilerde her insan gibi kolay yolu seip suu kendime deil, ansa
ykleyerek dengemi korumaya altm. Ben de zor zamanlarmda ansn yokluundan
ikayeti oldum, baarlarmda ise onun pay aklma bile gelmedi.
YAAMYKS
1940 Nisan
Meyyet Hanm ile Harp Akademisi rencisi Namk Kemal Asnamn ilk ocuklar olarak
Beikta Serencebey Yokuundaki evde dnyaya geldi.

1942
Asker babann ocuu olmak zordu. Gle henz iki yandayken tant. lk yolculuunu
stanbuldan Ktahyaya yapt.
1946

Okuma yazmay erkenden rendii iin okula da 6 yanda balad. Ankarada Sarar
lkokuluna kayd yapld. Beinci snfa kadar zmirde okudu. Beinci snf da
Eskiehirde tamamlayp mezun oldu
1951

Tun Karacehennemle birlikte bir gn radyo temsiline gitti. O gn okuduu iirle Radyo
ocuk Saatine ayak bast.
195Z

Ortaokul ve lise yllarnda iir yarmalarna katld. Cahit Stk Taranc, Necati Cumal,
Behet Kemal alar, Behet Necatigil, Ceyhun Atuf Kansu gibi nemli isimlerin jride
olduu yarmalarda birok baarya imza att. Zamanla Galatasaray Lokaliyle tant ve
iir/edebiyat dnyasyla bulutu.

1955
ocukluundan beri yazya dkn olan Alaeddin Asna, Gneri Cvaoluyla Atatrk
Lisesindeyken okul gazetesi kard.

1956-1957
The Week gazetesinde profesyonel gazetecilie ilk adm. Ankarada lise rencisiyken
almaya balad gazetenin daha sonra Eskiehir muhabiri oldu.
Eskiehirde devam ettii lise eitimi srasnda fizik ve kimya retmenleri olan
Selahattin Sonat ve Selahattin Yldrm ile bir yerel radyo kurdu.

1957
Ankara niversitesi Siyasal Bilgiler Fakltesi Ekonomi Bl-mnde okumaya balad.
Lakab Katastrof oldu
1957

Babas Namk Kemal Asna Diyarbakrda kuvvet komutan oldu. O il il dolamaya devam
ederken aile Ankarada yaplan evde yaad.
1957

niversitede okumaya balarken gazetecilii de devam ettirdi. Yeni stanbul gazetesi
muhabiri oldu. Kendisine gazeteciliin ABCsini reten Mehmet Kemal Kurunluolu ile
alt.

1957
Radyoda Arkas Yarn kuann metinlerini hazrlamaya balad.

1959

Mehmet Kemal Kurunluolu ile birlikte Vatan gazetesine transfer oldu ve birok baarl
habere imza att. Meclis koridorlarnda nbet tuttu, Yassada durumalarn izledi.
1959

Hrriyet Partisinin genlik kollarnda almaya balad. Ayn dnemde Siyasal Bilgiler
Fakltesi renci Derneinin de bakanln yapt.
1959 Aralk

Demokrat Parti dneminde birok gazete yaymlad haberler dolaysyla kapatlrd.

Vatan gazetesi de bir ay kapatld

Varlk dergisinde ilk kez iiri yaymland. Edebiyat dnyasyla yakn ilikisini,
Ankaradaki Galatasaray Lokalinde iir bulumalarna katlmay srdrd.
1960 Nisan

renciler stanbul niversitesinde Demokrat Parti hkmetine kar demokrasi talebiyle
eylem dzenledi. Turan Emeksiz polisin ate amas sonucu ldrld. stanbuldaki
olaylar Ankarada yank buldu. Ertesi gn, aralarnda Alaeddin As-nann da bulunduu
renciler olaylar protesto etti. Hocalarn stanbul niversitesi rektrlne yazd
gemi olsun telgrafn ekmeye giden Asna gzaltna alnd, Tahkikat Ko-misyonunca
sorguland.
1960 Mayis

lk sivil itaatsizlik eylemi 555K yapld. Alaeddin Asna, olaylar Vatan gazetesi muhabiri
olarak izledi.
 1960 Mays

Asna bir renci ve gazeteci olarak askeri darbeye tank oldu. Darbenin yapld sabah,
erken saatte smet nnnn evindeydi. Baba Asna ise o dnemde emekli edilen 235
generalden biriydi.

1961
Yassada durumalarn Vatan gazetesi muhabiri olarak izledi, haberler yapt.

1961

niversiteden mezun olunca Devlet Planlama Tekilatnda almaya balad. Yayn ve
Temsil ubesinde planl kalknma fikrinin tantlmas iin alt. Talt Halman onu
iletiim dnyasyla tantrd.
1961

Amerikan Kltr Dernei Genel Sekreteri Oya Gndodu ile evlendi.

Planlama Tekilat bursuyla Michigan Devlet niversitesinde halkla ilikiler alannda

master yapt. Amerikada ilk kez siyah beyaz televizyonla tant, bir otomobil tutkunu
olarak ilk otomobili Chevroletyi ald.
1964

Amerikadan dnnce yeniden Planlama Tekilatndaki iinde almaya balad.

Trkiyenin nfus planlamas alanndaki ilk almasna Tantma ve Halk Eitimi Genel
Mdr Yardmcs olarak katld. Halkla ilikilerin ilk byk projesi olan doum
kontrolnn tantlmas iin alt.
1964

Mamakta askerlie balad. Bu srada Siyasal Bilgiler Fakltesinde kurulan Basn Yayn
Yksekokulunda zel izinle ders vermeye balad.

1966
Kardei Nurta, hukuk rencisi Sedat Boynukla evlendi. Yeeni Burak 1968de dodu.

1967

Aradn Planlama Tekilatnda bulamaynca zel sektre byk bir adm att. Ko
Holdinge Halkla Mnasebetler Mdr olarak transfer oldu ve stanbulda yaamaya
balad. Ama Ankarada yolculuu bitmedi, ders vermeyi srdrd.
1967-1974
 Ko Holdingde birok baarl almaya imza att. Atatrk Ki-taplinn, TOFAn
al gibi byk organizasyonlarn yan sra holdingin kurumsal iletiim dergisi olan
Bizden Haberler dergisinin de sorumluluunu stlendi.
1968

PEN Yazarlar Dernei Genel Sekreteri oldu. Genel Bakan Yaar Nabi ile uzun yllar
srecek bir dostlua adm att. stanbuldaki edebiyat dnyasyla tant.
Babas Namk Kemal Asnay bir kalp krizi sonucu kaybetti.

1971
stanbul ktisadi ve Ticari limler Akademisi Gazetecilik Ykse-kokulunda ve stanbul
niversitesi Gazetecilik Enstitsnde ders vermeye balad.
1972

Halkla likiler Derneinin kurucular arasnda yer ald, ilk bakan Alaeddin Asna oldu.

1974

lk iir kitab Sandaldaki Adam kt. Kitabn tasarmn Meng Ertel yapt, kapak
fotorafn da Ara Gler hediye etti.
1974
Bir gazetede kan hatal haber ayrl beraberinde getirdi, Ko Holdingden bir istifayla
sessizce ayrld.
1974 Kasm

Koun ardndan birok seenei gzden geirdi. Riski de gze alp kendi irketini
kurmay tercih etti. Bylece Trkiyenin ilk halkla ilikiler irketi A&Byi kurdu. lk
ofisini Bablide tuttu.

1975_1980
Betl Mardin Londradan dnnce A&Bde alt.

1977
A&B kurumsal bir irket olma yolunda ilerledi. Bablideki kk ofise samaynca
Tevikiyeye tanan irketin personel says artt, yeni mteriler kazand.

1980
Alaeddin Asnann irkete ald baarl rencilerinin arasna, Sibel Zincirci de katld.

1980
 Marmara niversitesinde doent oldu.

1981

Sibel Zincirci ile Londrada evlendi.

1987
A&B Trkiyenin yeni tand halkla ilikiler alannda baarl ilere imza att. Kanuni
Sultan Sleyman Sergisi ile birlikte Boyner, Boeing, ie Cam, Philip Morris, ngiliz
Turizm rgt, NCR gibi uluslararas birok irket mterileri arasna girdi.

1992
Btn zamann akademiye ayrmak istediini syleyen Alaeddin Asna, aktif i
yaamndan ekilerek Marmara niversitesi letiim Fakltesinde almaya balad.
1994 Aralik

Annesi Meyyet Hanm vefat etti.

1996

Ayn zamanda orta da olan ei Sibel Asnadan ayrld.

1998-2002

ocukluu radyo koridorlarnda geen Alaeddin Asna yeniden radyoya kavutu. Ak

Radyoda iletiim program yapt.
1999

Yeniden akademik dnyaya dnen Alaeddin Asna Marmara niversitesinde profesr oldu
2001

Marmara niversitesi letiim Fakltesi dekan oldu. Depremden hasar grm binann
inaat srerken yllk dekanlnda zor gnler yaad. Dekanlnn ardndan fakltenin
akademik kadrosunda almaya devam etti.

2007 Nisan
Emekli oldu, ama hl yksek lisans ve doktora rencilerine ders vermeyi srdryor.
ESERLER
Halkla likiler (Trkiye ve Ortadou Amme daresi Enstits Yayn, 1969)
Sandaldaki Adam (iir -1974)
Halkla likiler Sanat (ktisadi ve Ticari limler Akademisi Nihat Sayar Vakf -1979)
Public Relations (Osmanl Matbaas -1983)
Bankaclar in Kiisel likiler (Trkiye Bankas Banka ve Ticaret Hukuku Aratrma
Enstits -1984)
Bankaclar in Halkla likiler Bilgisi (Trkiye Bankalar Birlii -1988)
Public Relations, Temel Bilgiler (Der Yaynevi -1993)
PR: Dnden Bugne Bir Sanat ve Meslek yks (Sabah Yaynlar -1997)
nce letiim Vard (Derin Yaynlar - 2000)
Bir PRcnn Meslek Anlar (MediaCat Yaynlar - 2004)
Kuramda ve Uygulamada Halkla likiler (Pozitif Yaynlar -2006)