T.C.

MLL ETM BAKANLII

MEGEP
(MESLEK ETM VE RETM SSTEMNN
GLENDRLMES PROJES)

DENZCLK

RZGR TAHMN

ANKARA 2007
 Milli Eitim Bakanl tarafndan gelitirilen modller;
Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlnn 02.06.2006 tarih ve 269 sayl Karar ile
onaylanan, Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda kademeli olarak
yaygnlatrlan 42 alan ve 192 dala ait ereve retim programlarnda
amalanan mesleki yeterlikleri kazandrmaya ynelik gelitirilmi retim
materyalleridir (Ders Notlardr).

Modller, bireylere mesleki yeterlik kazandrmak ve bireysel renmeye

rehberlik etmek amacyla renme materyali olarak hazrlanm, denenmek ve
gelitirilmek zere Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda
uygulanmaya balanmtr.

Modller teknolojik gelimelere paralel olarak, amalanan yeterlii

kazandrmak koulu ile eitim retim srasnda gelitirilebilir ve yaplmas
nerilen deiiklikler Bakanlkta ilgili birime bildirilir.

rgn ve yaygn eitim kurumlar, iletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik

kazanmak isteyen bireyler modllere internet zerinden ulaabilirler.

Baslm modller, eitim kurumlarnda rencilere cretsiz olarak datlr.

Modller hibir ekilde ticari amala kullanlamaz ve cret karlnda

satlamaz.
 NDEKLER

AIKLAMALAR ............................................................................................................... ii
GR ..................................................................................................................................1
1. RZGRIN HAKK YN VE SRATN BULMAK...................................................3
1.1. Rzgr ......................................................................................................................3
1.2. Rzgr Yn ve simlendirilmesi ..............................................................................4
1.3. Rzgrn lm ......................................................................................................5
1.4. Rzgrn Hakiki Yn ve iddeti ................................................................................6
1.5. Rzgr Durumunu Jurnale kayt etmek ......................................................................9
UYGULAMA FAALYET...........................................................................................10
LME VE DEERLENDRME .................................................................................11
RENME FAALYET 2..............................................................................................13
2. DZENL RZGR TAHMN YAPMAK ..................................................................13
2.1. Rzgrlarn Tannmas ............................................................................................13
2.2. Enlemler Aras Arz Rzgrlar ................................................................................14
2.3. Uzun Sreli Mevsim Rzgrlar ..............................................................................17
2.4. Ksa Sreli Mevsim Rzgrlar................................................................................18
2.5. Gnlk Rzgrlar....................................................................................................20
2.6. Sinklonik Frtnalar .................................................................................................20
2.7. Dzenli Rzgrlar iin Tahmin Yapmak..................................................................23
UYGULAMA FAALYET...........................................................................................24
LME VE DEERLENDRME .................................................................................25
RENME FAALYET 3..............................................................................................27
3. DZENSZ RZGR TAHMN YAPMAK ................................................................27
3.1. Rzgrlarn Dzensiz Olmas ..................................................................................27
3.2. Cephe Geilerinde Oluan Rzgrlar......................................................................27
3.3. Pratik Rzgr Tahminleri ........................................................................................28
UYGULAMA FAALYET...........................................................................................30
LME VE DEERLENDRME .................................................................................31
MODL DEERLENDRME...........................................................................................33
NERLEN KAYNAKLAR ..............................................................................................36
KAYNAKA ....................................................................................................................37

i
 AIKLAMALAR
AIKLAMALAR
KOD 440FB0011
ALAN Denizcilik
DAL/MESLEK Yat Kaptanl, Gemi Ynetimi, Balk Gemisi Kaptanl

MODLN ADI Rzgr Tahmini

renciye; dzenli ve dzensiz rzgrlar ve tahminleri ile
MODLN TANIMI
ilgili konularn verildii renme materyalidir.
SRE 40/16
Ya Tahmini ve Radar Gzlem ve Plotlama modllerini
N KOUL
baarmak bu modln n kouludur.

YETERLK Rzgr tahmini yapmak.

Genel Ama
Bu modln sonunda uygun ortam salandnda geminizde
rzgr tahmininde bulunabileceksiniz.
MODLN AMACI Amalar
Rzgrn hakiki yn ve sratini bulabileceksiniz.
Dzenli rzgr tahmini yapabileceksiniz.
Dzensiz rzgr tahmini yapabileceksiniz.
Gemi veya simlasyon programl laboratuvar (Jurnal,
ETM RETM anemometre, manevra levhas, seyir haritas, standart pusula,
ORTAMLARI VE dzenli rzgr harita ve izelgeleri, dzensiz rzgr tahmin
DONANIMLARI tablolar, drbn, paralel cetvel, pergel, kalem, silgi, hesap
kad
renme faaliyetlerinin sonunda kazandnz bilgi ve
LME VE becerileri, kendi kendinizi lerek deerlendirebileceksiniz.
DEERLENDRME Modln sonunda kazandnz yeterlii retmeniniz lerek
sizi deerlendirebilecektir.

ii
 GR
GR
Sevgili renci,

Meteoroloji, dnyamz evreleyen atmosferi ve bu atmosfer iinde meydana gelen

deiiklikleri inceleyen ve sebeplerini ilmi ve matematiki esaslara dayanarak aratran bilim
daldr.

nsanolu, meteorolojik olaylarn aklamasn yapamad ilk alarda, bu olaylar

yaratan gleri tanrsallatrlmtr. yle ki Borea Yunanllarda kuzey rzgr, Pluvius
Romallarda Yamuru, Thor skandinavlarda gk grltsn, Ra msrllarda Gnei
tanmlayan tanrlard. Meteoroloji ile ilk bilerek ilgilenme M 5. yzylda rzgr ynnn
Yunanllar tarafndan llmesiyle olmutur. Meteoroloji kelimesinin kkeni de Yunancaya
dayanr. lk ksm olan Meteor Havada olan eyler anlamndaki Meteoron dur. Bu
kelime daha sonradan Latinceye de Meteoros olarak gemi ve Havann ykselmesi
anlamnda kullanlmtr. Kelimenin ikinci ksm olan Loji ise bilim demektir.

Meteoroloji bilimi imkan verdii ksa vadeli hava tahminleri ile insan olunun
yaamna ve geliimine byk katklarda bulunmaktadr. Gnmzde sahip olunan teknoloji
sayesinde ok salkl ve ok daha uzun vadeli tahminler yaplabilmekte ve ihtiyac olan
herkese bu bilgi her zaman ve her yerde ulatrlabilmektedir.

Ancak meteorolojik olaylarn Dnyann corafik yapsndan ok fazla etkilenmesi,

meteorolojik tahminleri de genel yapmaktadr. Bundan dolay ksa sreli ve yerel
meteorolojik tahminlere ihtiya duyan denizciler snrl da olsa hava tahmini yapabilme
yeterliine sahip olmaldr.

Denizcilerin havada iki temel meteorolojik tahmine ihtiyalar vardr. Bu modl

sizlere dzenli veya dzensiz rzgr tahmini yapabilme yeterliini verecektir. Bu ekilde
sizler de geminizi sevk ve idare ederken daha kaliteli hizmet verebileceksiniz.

1
2
 RENME FAALYET 1

RENME FAALYET 1
AMA

Bu faaliyet ile uygun ortam salandnda, rzgrn hakiki yn ve sratini

bulabileceksiniz.

ARATIRMA

Bir geminin kaptanna giderek almalarnz hakknda bilgi veriniz. Ondan izin
alarak:
Gemide rzgr sratinin ve ynnn nasl lldn,
Rzgr esme yn ve sratinde bir deime olmamasna ramen geminin hareket
yn ve sratinde deiiklik olursa rzgr lm cihazndaki deerlerin deiip
deimediini,
Hareket halindeki gemideki rzgr lm cihaz ile elde edilen deerlerin
hakikiye evrilmesi iin bir alet kullanp kullanlmadn aratrnz.
Edindiiniz bilgileri kayt ederek retmeniniz ve/veya arkadalarnzla paylanz.

1. RZGRIN HAKK YN VE SRATN

BULMAK
1.1. Rzgr

ekil 1: Yksek ve alak basn arasndaki hava ak

3
 Yeryznde snan havann genlemesi ve ykselmesi o yerdeki basncn azalmasna
sebep olur. Is kaynana uzak yerlerde ise hava daha souk ve basnc yksektir. Bu basn
fark yksek basntan alak basnca doru bir hava akn meydana getirir. Havann yatay
ve yataya yakn hareketlerine rzgr, dikey hareketlerine ise hava akm denir.
1.2. Rzgr Yn ve simlendirilmesi
Rzgrlar geldikleri yne gre belirtilir. rnek olarak Rzgr 0450den ifadesi,
corafik yn olarak 0450den 2250ye doru esen bir rzgr kasteder. Rzgr, evre
etkilerinden dolay cetvelle izilmi gibi sabit bir ynden esmez. Bu neden ile
isimlendirilmesinde hassas dereceler deil Temel Seyir modlnde rendiiniz 22,50
Aralkl yn isimleri kullanlr. rnek olarak Rzgr NEden ifadesi corafik yn olarak
0450den 2250ye doru esen bir rzgr kasteder.
ANA YNLER ARA YNLER TAL YNLER
N 000,0 NE 045,0 NNE 022,5 ENE 067,5
E 090,0 SE 135,0 ESE 112,5 SSE 157,5
S 180,0 SW 225,0 SSW 202,5 WSW 247,5
W 270,0 NW 315,0 WNW 292,5 NNW 337,5
Tablo 1: Ynler ve isimleri

Rzgrlar gerek olduu taktirde daha kk taksimatlar ile Kerte olarak da

belirtilebilir. Bir kerte 11,250 dir ve saat yelkovan istikametinde pruvadan itibaren belirtilir.
rnek olarak Rzgr sancak 5 kerteden ifadesi; 11,25 x 5 = 56,25 derece sancaktan esen
bir rzgr kastetmektedir. Ancak rzgrn bu kadar ince tespiti pratik ve doru
olmadndan yn tespitinde kerte yaygn bir kullanm ifadesi deildir.

Denizcilik lisanmzda ana ve ara ynlerden esen rzgrlar, yn isimlerinden farkl

isimlendirilmilerdir.

Tablo 2:lkemizde rzgr isimleri

YILDIZ N 000
POYRAZ NE 045
GN DOUSU E 090
KELEME SE 135
KIBLE S 180
LODOS SW 225
GN BATISI W 270
KARAYEL NW 315

4
1.3. Rzgrn lm
Gemilerde rzgr istikametini len aletlere rzgr (Jiret )oku denir. Rzgr iddetini
(hz) len aletlere anemometre ad verilir. Ancak bugn birok anemometre jiruetle
birletirilerek hem iddet hem de yn gsterir ekilde yaplmakta ve bu birleik cihaza da
anemometre denmektedir.

ekil 2: Sabit anemometre ak alan nitesi ekil 3: El anemometresi

Anemometre iki ayr niteden oluur. Biri gemide yksek bir yere konan ve rzgr
yn ile sratini tespit eden ak alan nitesi, dieri gemi kprstne konan tespit edilen
yn ve srati gsteren kapal alan nitesidir. Eski cihazlarda kprst nitesi biri srat biri
de yn gsteren iki ayr gstergeden oluurdu. Bugn ise bu cihazlar yerlerini sadece yn ve
srati deil ayn zamanda baka deerleri de hesap edip onlar da gsteren tek gstergeli
elektronik cihazlara brakmtr.

5
ekil 4: Elektronik anemometre kapal alan nitesi ekil 5: Anemometre ak alan nitesi

Bugnk elektronik anemometrelerden, retici firmaya da bal olmakla birlikte

aadaki deerleri de renebiliriz.
O anki rzgr iddeti
O anki rzgr yn
Beafour taksimat ile o anki rzgr iddeti
Cihaz sfrlandndan itibaren llen en fazla rzgr iddeti
Alarm kurulmu olan en fazla rzgr iddeti
Alarm kurulmu olan en az rzgr iddeti
Alarm kurulmu olan en byk rzgr as
Alarm kurulmu olan en kk rzgr as
Burada nemli bir nokta, eer bu cihaz gemi GPS cihazna bal deil veya
balanamaz ve onunla koordineli almyor veya alamaz ise buradan alacamz rzgr
deerleri nispi, yani gemiye gredir. Klasik anemometreler ile bugn kullanlan elektronik
anemometrelerin ounluunun da GPS cihaz ile koordineli alma imkan olmadndan
genelde gemi anemometrelerinden sadece nispi deerler elde ederiz. Ancak bizim
tespitlerimizi jurnale kayt edebilmemiz ve meteorolojik tahminler ile gemi manevralar
yapabilmemiz iin hakiki rzgr yn ve sratine ihtiyacmz vardr.
1.4. Rzgrn Hakiki Yn ve iddeti

Gemi hareket etmiyorken anemometreden aldmz nispi rzgr iddet ve yn ile

hakiki rzgr iddet ve yn ayndr. Ancak gemi hareket haline geince cihaz bize nispi
deerleri verecektir. Bu deerlerde gemi ve rzgrn bileke hareket vektrne ait deerler
olacaktr.

6
 Bileke hareket vektr, balang noktalar ayn olan geminin hareket vektr ile
rzgrn hakiki hareket vektrlerinin kenarlarn oluturduu paralel kenarn vektr ularn
birletiren kegenidir. Yn gemi hareket vektr ucundan rzgr hareket vektr ucuna
dorudur.

ekil 6: Rzgr geni

(ekil-6) A, B ve C vektrleri ile oluan gen rzgr genidir. A Geminin hakiki

hareket vektr, B rzgrn hakiki hareket vektr, C ise rzgrn nispi hareket
vektrdir. Yani C bileke vektr rzgarn nispi hareket vektr olup, geminin
anemometresinden alnan deerlere gre belirlenen vektrdr. Bu gen zerinde eer iki
vektr biliniyorsa dieri de bulunabilir. Rzgr geninin zm buna dayanr.

geni oluturan vektrlerden gemi hareket vektr zaten o gemi iinde

olduumuzdan geminin pusula ve parakete cihazlarndan alnan deerler ile bilinebilir.
Rzgrn nispi hareket vektr de anemometreden alnan deerler ile izilebilir. Bu ekilde
rzgrn hakiki hareket vektrn ve dolays ile rzgrn hakiki yn ve sratini bulabiliriz.

ekil 7: 0500 hareket vektr ekil 8: 2180 hareket vektr

7
 ekil 7da gsterilen A vektr 500 ynne saatte 12 kts srat ile ilerleyen geminin
hakiki hareket vektr, ekil 8de gsterilen C vektr de geminin anemometresine gre
0380den (2180 ynne) 17,6 kts kuvvetinde esen rzgrn nispi hareket vektrdr.

ekil 9de ise rzgrnn hakiki yn ve iddetini gsteren B vektr bulunmaya

allmtr. Bu ama ile vektrler ayn koordinat sistemine tanmtr. Buradaki tamada
anemometreden okunan deerlere gre bilinen C vektr yani rzgrn nispi hareket
vektr geminin hareket vektrnn (A) ucuna tanmtr.

ekil 9: Rzgarn hakiki hareket vektrnn izimi

Sonra C vektrnn ucu koordinat merkezi ile birletirilerek rzgrn hakiki hareket
vektr (B) oluturulmutur. Bu vektrn deerleri izimin yapld manevra levhasnda
llerek rzgrn hakiki 0200den (2000 ynne) 6 kts iddetinde estii bulunmutur.

Rzgrn hakiki yn ve sratinin bulunma ilemi burada yaptmz ve daha nce

Radar gzlem ve plotlama modlnde de rendiimiz gibi manevra levhasnn zerinde
yaplabilecei gibi dorudan harita zerinde de yaplabilir.
Rzgrn hakiki yn ve sratini bulmak iin:
Bir tane manevra levhas kartlr.
Koordinat merkezinden geminin hareket vektr izilir.
Rzgrn anemometreden alnan deerlere gre hareket vektr geminin hareket
vektrnn bitim noktasndan izilir, (Yn paralel cetvel ile merkezden llr ve
gemi hareket vektrnn ucuna tanr.)
Koordinat merkezi rzgr nispi hareket vektrnn ucu ile birletirilerek rzgrn
hakiki hareket vektr oluturulur.

8
 Rzgrn hakiki hareket vektrnden rzgrn geldii yn llr. (Burada hakiki
vektrn koordinat merkezinden balad ve rzgrn geldii yn ile belirtildiini
unutmaynz. lm zerine izim yaplan manevra levhasndan yaplacaktr).
Rzgrn hakiki hareket vektrnden rzgrn iddeti llr, (iddetin byklk
olduunu ve manevra levhasnda vektrlerin byklnn belirtilmesinde
kullanlan taksimata gre yaplacan unutmaynz.)
Rzgrn hakiki yn jurnale ana, ara ve tali yn ksaltmas eklinde kayt edilir
(Derece olarak bulunan yn en yakn ana, ara veya tali yn eklinde jurnale
kaydedilir).
Rzgrn hakiki iddeti jurnale Bofor taksimat ile kayt edilir.

Bu ilem srasnda manevra levhas zerinde yaplan ilemler Radar Gzlem Ve

Plotlama modlnde grlmt.
1.5. Rzgr Durumunu Jurnale kayt etmek
Meteorolojik elemanlar ksa sreli ve yerel hava tahminleri iin gemide devaml
olarak takip edilir ve zel bir durum olmad taktirde her saat ba gemi jurnaline kayt
edilir. Bu kaytlarda rzgr geldii hakiki ynn ksaltmas ve Bofor taksimatna gre iddeti
ile belirtilir. Bu kaytta (Tablo-3)de belirtilen ifade ve deerler kullanlr.
Bofor Srati
Tanm
Kuvveti Deniz mili / saat Metre / saniye
0 Sakin 1den az 0,4den az
1 Hafif hava 1-3 0,4 - 1,5
2 Hafif esinti 4-7 1,6 - 3,3
3 Mutedil esinti 7-10 3,4 - 5,4
4 Orta Kuvvetli rzgr 11 - 16 5,5 - 7,9
5 iddetli rzgr 17 - 21 8,0 - 10,7
6 Kuvvetli rzgr 22 - 27 10,8 - 13,8
7 Orta Kuvvetli frtna 28 - 33 13,9 - 17,1
8 iddetli frtna 34 - 40 17,2 - 20,7
9 Kuvvetli frtna 41 - 47 20,8 - 24,4
10 Tam frtna 46 - 55 24,5 - 28,4
11 Sert frtna 56 63 28,5 33,5
12 Herikeyn,Tayfun, Bora 64 - 71 33,5 36,5

Tablo 3: Bofor taksimat

9
 UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET

lem Basamaklar neriler

Bir manevra levhas kartnz.

Manevra levhasna vektr izimi daha
Manevra levhasnn koordinat nce Radar gzlem ve Plotlama
merkezinden gemi hareket vektrn modlnde gsterilmiti.
iziniz.
Gemi hareket vektrnn deerleri gemi
Geminin hareket vektrnn bitim pusulas ve paraketeden renilebilir.
noktasndan balayarak rzgr nispi
hareket vektrn iziniz. Rzgr nispi hareket vektrnn
deerleri anemometreden alnan
Koordinat merkezinden rzgrn nispi deerlerdir.
hareket vektrnn bitim noktasna
rzgrn hakiki hareket vektrn Rzgr hakiki hareket vektrnn yn
izdiniz mi? ve bykl manevra levhas zerinden
llr.
Rzgrn hakiki hareket vektrnden
rzgrn geldiini yn lnz. Hakiki hareket vektrlerinin koordinat
merkezinden baladn ve rzgrn
Rzgrn hakiki hareket vektrnden yn belirtilirken geldii yn
rzgrn iddeti lnz. sylendiini unutmaynz.

Rzgrn hakiki ynn jurnale ana, ara Rzgrn hakiki yn ve sratinin

ve tali yn ksaltmas eklinde kayd
ediniz.
Rzgrn hakiki iddetini jurnale Bofor
taksimat ile kaydediniz.
bulunma ilemi burada yaptmz ve
daha nce de rendiimiz gibi manevra
levhasnn zerinde yaplabilecei gibi
dorudan harita zerinde de yaplabilir.

10
LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME

A. Objektif Testler (lme Sorulari)

Aadaki ifadelerin doru veya yanl olduunu belirterek, renme faaliyetinde
kazanm olduunuz bilgileri lnz.

lme Sorular Doru Yanl

Rzgr havann yeryzne dik ve dike yakn hareketlerine

1. denir.

2. Rzgrlar hava ktlesinin gittii yne gre isimlendirilir.

Rzgrlar gerek olduu taktirde 11,250lik ve pruvadan

3. itibaren llen Kerte ile belirtilebilir.
lkemizde rzgr ynleri belirtilirken N-Yldz, E-Gn
4. dousu, S-Kble, W-Gn batm olarak belirtilir.
Gemilerde rzgr istikametini len aletlere rzgr (Jiret)
5. oku denir.
Rzgr iddeti anemometre, istikameti jiret ile llrken
6. bu cihazlarn birleik olanlarna da jiruet denir.
Rzgr geni; gemi hakiki hareket vektr, rzgr hakiki
7. hareket vektr ve rzgr nispi hareket vektrnden oluur.
Rzgrn nispi hareket vektr anemometreden llen
8. deerler ile izilen vektrdr.

Deerlendirme
Sorulara verdiiniz cevaplar ile cevap anahtarnz karlatrnz, cevaplarnz doru
ise uygulamal teste geiniz. Yanl cevap verdiyseniz renme faaliyetinin ilgili blmne
dnerek konuyu tekrar ediniz.

11
B. Uygulamal Test
Mizansen gerei geminizin rotas 3000 ve srati 14 ktsdr. Saat banda geminin
anemometresi poyrazdan 16 kts rzgr vermektedir. renme faaliyeti 1de rendiiniz
gibi gemi jurnaline rzgr kaydn alnz.

Yaptnz uygulamay aadaki deerlendirme leine gre deerlendirin.

Deerlendirme ltleri Evet Hayr

Bir manevra levhas karttnz m?

Manevra levhasnn koordinat merkezinden 3000 ynne 14 kts

byklnde gemi hareket vektrn izdiniz mi?
Geminin hareket vektrnn bitim noktasndan, 2250 ynne 16 kts
byklnde rzgr nispi hareket vektrn izdiniz mi?
Koordinat merkezinden rzgrn nispi hareket vektrnn bitim
noktasna rzgrn hakiki hareket vektrn izdiniz mi?
Rzgrn hakiki hareket vektrnden rzgrn 0800 den geldiini
ltnz m?
Rzgrn hakiki hareket vektrnden rzgrn iddetinin 23.6 kts
olduunu ltnz m?

Rzgrn hakiki ynn jurnale ENE olarak kaydettiniz mi?

Rzgrn hakiki iddetini jurnale Bofor taksimat ile 6 olarak

kaydettiniz mi?

Deerlendirme
Yaplan deerlendirme sonunda hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden
geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Cevaplarnzn
tamam evet ise bir sonraki faaliyete geiniz.

12
 RENME FAALYET 2

RENME FAALYET 2
AMA

Bu faaliyet ile uygun ortam salandnda, dzenli rzgrlarn tahminini

yapabileceksiniz.

ARATIRMA

Bir geminin kaptanna giderek almalarnz hakknda bilgi veriniz. Ondan izin
alarak:
lkemiz sularnda belirli zamanlarda tekrar eden rzgrlar var m?
Varsa bu rzgrlara ait zaman, yn, iddet gibi bilgiler nedir, aratrnz.
Edindiiniz bilgileri kaydederek alarak retmeniniz ve/veya arkadalarnzla
paylanz.

2. DZENL RZGR TAHMN YAPMAK

2.1. Rzgrlarn Tannmas
Rzgrlar tanmak genel olarak onlarn yeri, zaman, sresi, iddeti ve yn ile ilgili
bilgi sahibi olmak demektir. Bilinen rzgrlarn bulunduu yerlere girerken veya belirli
rzgrlarn esecei zamanlarda ona gre gerekli tedbirleri almak can, mal ve evre gvenlii
salayarak alma veriminin dmesi engellenir. Bu bakmdan rzgrlarn tannmas
nemlidir.

Snflandrma, rzgrlarn tannmasnda yararl bir yntemdir. Rzgrlar ok deiik

ekillerde snflandrlabilir ve bunlarda bir: de dzenli veya dzensiz olularna gre yaplan
snflandrmadr.

Dzenli rzgrlar da aadaki ekilde tasnif edebiliriz.

Enlemler aras arz rzgrlar (Alizeler ve Gney Bat rzgrlar)
Uzun sreli mevsim rzgrlar (Musonlar)
Ksa sreli mevsim rzgrlar (ok sayda)
Gnlk rzgrlar (Meltemler)
Siklonik frtnalar

13
2.2. Enlemler Aras Arz Rzgrlar
Dnyann snmasnda ana kaynak Gnetir. Is bu kaynaktan ma yolu ile
Dnyaya iletilir. Dnyann kendi etrafndaki dn ekseninin durumundan dolay Gneten
ma yolu ile gelen s enerjisinin ou 30N ve 300S enlemleri arasndaki ekvator
blgesinden alnr. Dier yerlerden alnan enerji ise kutuplara gittike nlarnn atmosfer
iinde ilerledii yolun uzamas ve nlarn daha kk alar ile yeryzne gelmesi nedeni
ile azalr. Bu iki enlem arasndaki ksmn ald fazla enerjinin ounluu atmosferik
sirklasyon ile dier blgelere ular. Gneten alnan s enerjisini dolam yolu ile
yeryzne datarak yeryzndeki sy dengeleyen hava hareketlerine atmosferik
sirklasyon denir.

Dnyamzn s alverii genelde ekvatordan kutuplara dorudur. Gnein stt

ekvator blgesindeki hava snarak ykselir ve kutuplara doru hareket eder. lerledike
enerjisini brakr ve souyarak kutuplarda yere iner. Yerdeki souk hava buradan da ekvatora
doru akmaya balar. Bu ekilde sirklasyon tamamlanr. Kutuplar ile ekvator arasnda
meydana gelen atmosferik sirklasyona Ana Sirklasyon denir.

Ancak yeryznn farkl nedenler ile farkl enerjiye sahip olmas 30. ve 60. derece
enlemlerinde farkl basn kuaklarn meydana getirir. Bu basn kuaklar da ekvator ile
kutuplar arasndaki bu ana sirklasyonu e paralar. Her bir para kendi iinde farkl
rzgrlar oluturur. Enlemler arasnda oluan bu dzenli ve srekli rzgrlara arz rzgrlar
denir.

ekil 10: Kuzey yarm krede rzgr ve basn blgeleri

14
 Ekvator-300 enlemi aras

Btn mevsimlerde ekvator blgesi gneten en fazla s alan mntkadr. Ekvator

blgesinin etrafnda takriben 100N 100S enlemleri arasnda kalan erit en fazla s toplayan
blge olup bu blgeye Doldurum ad verilir.
Bu mntkada daimi surette snan hava genileyerek ykselir. Doldurum mntkas
genellikle sakin bir blge olup ykselen hava yksek irtifalarda kuzeye ve gneye; yani daha
souk blgelere doru harekete balar.
Ykselen bu hava, Dnyann dn ynne gre ykseklerde, Kuzey Yarm Krede
gney batl, Gney Yarm Krede kuzey batl rzgrlar meydana getirerek ilerler. Onun
boaltt alan 30. Enlemdeki yksek basnl hava yine Dnyann dn ynnden
etkilenerek bu sefer yere yakn yerlerde, genel olarak Alizeler veya Ticaret Rzgrlar
diye tanmlanan, Kuzey Yarm Krede kuzey doulu, Gney Yarm Krede ise gney
doulu rzgrlar meydana getirerek doldurur. Ekvator ile 30. Enlemler arasnda kalan
blgeye ticaret rzgrlar blgesi denir. Ykseklerde ise Ekvatordan ykselerek genel
kutuplar ynnde hareket eden hava ktleleri slarn yava yava kaybederek arlar ve
300 enleminde yere iner. Arlaarak yere inen bu hava ktleleri burada bir yksek basn
kua meydana getirir. Nispeten souyarak yere inen fakat henz i noktasna (Suyun
younlama ss) ulaamam hava tekrar yeryznn scakln alarak biraz snr ve i
noktasna ulaamadndan yamur da brakmadan tekrar ykselmeye balar. Bu neden ile
30. enlemler ve civarnda ya pek grnmez.

ekil 11:Kuzey Yarm Krede rzgrlar

15
 300-600 Enlemleri aras

30. Enlemde yksek basn oluturan havann bir ksm ticaret rzgrlar ve alizeleri
oluturarak Ekvatora geri dnerken bir ksmda, yzeyden kutuplara doru Kuzey Yarm
Krede gney batl (Gney Bat Rzgrlar), Gney Yarm Krede kuzey batl rzgrlar
meydana getirerek yoluna devam eder. 30. Enlemde tekrar snarak hava ykselmesi 60.
Enleme kadar devam eder. 60. Enlemde bir yksek alak basn kua oluur. Bu enlemde
gneten alnan enerji dk olduundan buraya kadar ykselen hava yeterli s salayamaz
ve hava scakl i noktasnn altna dtnden 60. Enlem ve evresinde fazla miktarda
ya grlr. 30 ile 60. enlemler arasndaki blgeye orta blge denir.

600-Kutuplar aras

60 Enlemlerinden itibaren kutup blgesi souk havas kendini gsterir. 60.

Enlemdeki alak basnl hava souyarak kutup blgesine doru inmeye devam eder.
Kutuplarda iyice souyarak yeryzne inen hava burada tekrak bir yksek basn alan
yaratr ve yzeyden 60. Enleme doru tekrar dner. Bu arada, 600 Enlemden kutuplar
arasnda yeryzne yakn yerlerde, Kuzey Yarm Krede kuzey doulu: Gney Yarm
Krede gney doulu, ykseklerde ise bunun tersi olarak Kuzey Yarm Krede gney
batl, Gney Yarm Krede kuzey batl rzgrlar dourur. 60. Enlemden kutuplara kadar
olan bu blgede kutup cephesi ad verilen daimi bir hudut mevcuttur ve buna, Polar blge
denir.

Ancak yer yznde meydana gelen ve Dnyay saran yksek ve alak basn
kuaklar sabit deildir. Mevsimlere gre ortalama 5 derece Ekvatora veya kutuplara doru
kayabilir. Yine 30 ve 60. enlemlerdeki kuaklar da aralksz tam bir ember halinde deildir;
ana sirklasyonu etkileyen dier etkenlerden dolay yer yer paralanmtr.

Enlemler aras srekli rzgrlarn ynn etkileyen en nemli husus; Dnyann dn

yn ve sratidir. Dnya kendi ekseni etrafnda douya doru, Ekvatorda saatte 900 millik
bir sratle dnmektedir. Kutuplara doru gittike azalan bu hz nihayet kutuplarda sfr olur.
Ana sirklasyonun Kuzey-Gney yn deimemekle birlikte rzgrlarn yn Dnyann
dnnden dolay hareket Kuzey Yarm Krede, kuzey dou-gney bat, Gney Yarm
Krede ise, gney dou-kuzey bat ynnde olumaktadr.

Denizcilere yardmc yaynlar arasnda dnya denizlerindeki rzgrlar gsteren

haritalar vardr. zellikle okyanus ar seyir yapan gemiler bu yaynlardan yararlanabilir. Bu
haritalardan arlkl olarak arz rzgrlarnn esi yn ve kuvvetlerini renebiliriz.

16
2.3. Uzun Sreli Mevsim Rzgrlar
Dnyann gne etrafndaki dn yrngesi ve dnyann dn ekseninin bu
yrngeye gre yatkln mevsimleri meydana getirir ve Dnya zerindeki farkl yerler
mevsimsel olarak farkl snmakta ve enlemler aras oluan arz rzgrlarndan farkl
rzgrlar meydana getirir. te, Dnyann Gne etrafndaki dn yrngesi ve Dnyann
dn ekseninin bu yrngeye gre yatklndan kaynaklanan bu rzgrlara Mevsim
Rzgrlar denir. Mevsimlerden kaynaklanan rzgrlarda denizler ile karalarn farkl
snmas nemli yer tutar. Mevsimlere bal olarak meydana gelen rzgrlarn sre ve
iddeti, basn farkllnn bykl, yaygnl ve srekliliine gre uzun veya ksa sreli
olmaktadr.

ekil 12: Yaz ve k Musonlar

Uzun sreli mevsim rzgrlar, basn farkllnn byk, yaygn ve srekli olduu,
nispeten yer krenin daha dzenli olduu yerlerde grlr ve mevsim sresince eser. Bu
rzgrlarn en bilineni Hint okyanusundan Himalayalara kadar, okyanus ve Hindistan
zerinde esenidir ve adna Muson denir. Bu, Arapa mevsim kelimesinden alnmtr. Yazn
denizden karaya doru esen Muson, denizden yeteri kadar nem alr ve karada ilerlemeye
balar. Karalar, zerinden geen hava, karalar ok daha scak olduu iin buradaki havay
kararsz bir duruma sokar. Karasz durumda olan havann Himalaya Dalarna trmanmas
sonucunda sratle souyan i noktasnn altna den hava o blgede kuvvetli oraj1 ve
yalara sebep olur. Buradaki yer krenin dzgnlnden dolay, k aylarnda da ters
ynde musonlar meydana gelse de bunlar o kadar kuvvetli olmayp yalar daha ziyade
denizlerde grlr.

1
Oraj; gk grltl yamur.
17
2.4. Ksa Sreli Mevsim Rzgrlar
Ksa sreli mevsim rzgrlar uzun sreli mevsim rzgrlarna nazaran yer krenin
nispeten daha dzensiz ve basn farknn daha dk olduu yerlerde mevsim iinde ksa
sreli ve daha az iddetli olarak eserler. Sreleri birka gn ile birka hafta arasnda,
iddetleri ise 7-10 bofor kuvvetindedir. Dnyada bu tip rzgrlarn en fazla bilinenleri
Tablo.4de verilmitir.

lkemiz denizlerinde esen periyodik frtnalarda bir anlamda mevsim rzgrlar

snfna dahil edilebilir. Uzun yllara dayanan tecrbe ve bilgiler ile oluturulan periyodik
frtnalar cedveli (Tablo-5)de verilmitir. Bu rzgrlar 7-9 bofor iddetlerinde olumaktadr.
Ynleri ise kylarmzn genel ynne gre deitiinden verilmemitir.
smi Yn Yeri Zaman
Lavanter E Bat Akdeniz Yaz
Vendevale SW Bat Akdeniz K
Mistral NW Lion Krfezi Genelde K
Bora NE Adriyatik Genelde K
Sirocco (samyeli) SE Malta ve Italya Yaz Sonu
Etesian N Ege Yaz
Khamsin S Msr lkbahar
Simoon S Arabistan lkbahar
Shamal NW Basra Krfezi Yaz
Brick Felder N Avustralya Yaz
Shoutherly Buster SE/S Avustralya lkbahar, Yaz
Norther N Panama-Maksika Krfezi K
Williwaw Pampero N/SW Macellen, River Plate K
Harmattan E Bat Afrika K
Foehn S Alpler lkbahar
Chinook W ABD Rocky Mountains lkbahar
Tablo 4: Yeryznde ok bilinen yerel rzgrlar

18
01 Ocak Frtna 01 Temmuz Yaprak
9-10 Ocak Frtna 06 Temmuz Frtna
13 Ocak Zemheri 09 Temmuz ark Dn
18 Ocak Frtna 26 Temmuz Kara Erik
24 Ocak Frtna 31 Temmuz Kzl Erik
30 Ocak Ayandon 12-13 Austos Frtna
1-3 ubat Hamsin 16 Austos Frtna
05 ubat Frtna 21 Austos Frtna
11-13 ubat Frtna 06 Eyll Bldrcn Geimi
20 ubat Frtna 13 Eyll aylak
28 ubat Frtna 19 Eyll Frtna
11 Mart Frtna 24 Eyll Kestane Karas
24 Mart Koz Kavuran 01 Ekim Turna Geimi
26 Mart aylak 04 Ekim Ku Geimi
29 Mart Frtna 13 Ekim Meryemana
07 Nisan Krlang 17 Ekim Krlang
12 Nisan Frtna 19 Ekim Ba Bozumu
18 Nisan Kuu 28 Ekim Balk
28-30 Nisan Frtna 17-19 Kasm Frtna
04 Mays iek 23 Kasm Ko Katm
08 Mays Frtna 24 Kasm Frtna
16 Mays Filiz Kran 30 Kasm lker Dnm
20 Mays Kokulya 6-7 Aralk Frtna
22 Mays lker 10 Aralk Karak
3-4 Haziran Frtna 15-17 Aralk Frtna
9-11 Haziran Frtna 20 Aralk Frtna
20 Haziran Frtna 26 Aralk Gn Dnm
27 Haziran Kzl Erik
Tablo 5: lkemiz sularndaki belirli frtnalar

19
2.5. Gnlk Rzgrlar
Dnyaya ulaan Gne nlarnn yansmas veya emilmesi nlarn zerine dt
yzeyin rengi ve dzgnl ile nemli oranda ilgilidir. Ak renk ve dz sathlar iyi birer
yanstc, koyu renkli ve engebeli yzeylerde iyi birer emicidirler. Ayrca snn temas yolu
ile iletimi maddelerin younluu ile nemli derecede ilikilidir. Bu kurallar nedeni ile karalar
denizlere nazaran daha abuk sour ve daha abuk snr.

Gndzleri karalarn abuk snmas nedeni ile zerindeki hava da str. Isnan bu
havann yerini, daha souk olan deniz zerindeki hava doldurur. Geceleri ise bunun tersine
olarak yzeyde, abuk souyan karalardan, halen scak olan deniz zerinde doru bir akm
oluur. Deniz zerine gelen bu hava orada snarak ykselir ve ykseklerde denizden karaya
doru br akm grlr. Bu ekilde, denizler ile karalar arasnda, gn iinde meydana gelen
s farkndan oluan rzgrlara meltem denir. Bizde gndz denizden karaya esene mbat,
gece karadan denize esene ise Meltem denir.

ekil 13: Gece ve gndz meltemleri

2.6. Sinklonik Frtnalar

Siklon (Cyclone), sratli dn demektir. Meteorolojide siklon, bir alak basn
merkezi etrafnda geni bir sahay kaplayarak dnen rzgr demektir. Oluumu, kutuplardan
100 enlemlerine kadar sarkan souk havann ekvatordan gelen scak hava ile karlat
yerlerde, her iki hava ktlesinin arasnda bir cephe olumaktadr. Bu cephenin her iki
yanndaki rzgrlar birbirine ters ve paraleldir. Her iki hava ktlesinin basn farknn artt
yerlerde geni depresyonlar ve buna bal olarak girdaplar meydana gelir. Bu girdaplar birer
alak basn merkezleri oluturarak siklonik frtnalar yaratr.

20
 ekil 14: Siklonik frtnalarn meydana gelii

ekil 15: Normal bir rzgr dairesi ekil 16: Bir siklonik frtna dairesi

Bilinen dier rzgrlar oluturan sirklasyonun dn ekseni genel dou-bat

ynnde ve Dnya dn eksenini kesmiyecek ekildeyken, siklonlarda dn ekseni, Dnya
eksenine dik ve keser ekildedir.

ekil 17: Kuzey yarmkredeki bir siklonik frtnann uydudan grnm

Kuzey Yarm Krede siklonlarn dn yn, saat 12 kuzey kutbunu gsterir

durumdayken, saat yelkovann dn istikametinin tersi, gney yarm krede ise saat
yelkovannn dn istikameti ynndedir.

21
 Siklonik frtnalar, merkezden 50 ile 300 yarapndaki bir alanda etkili olur.
Rzgrlar, merkeze yaklatka kuvvetlenir. Rzgr srati merkeze yakn yerlerde saatte 85
knota kadar kar. Rzgrlarn srati, frtnay oluturan alak basn ile aritmetik ters
orantldr. Yani, frtnay oluturan alak basn ne kadar dkse, frtnann kuvveti o kadar
byktr. Kuvvetli frtnalarda bu alak basn 945 mb.a kadar der (Sakin havada basn
1013 mb.). Siklonlar mevsimsel olarak denizlerde doup yeryzne yakn ekilde, genelde
yine denizlerden genel kutup ynne doru ortalama saatte 10 deniz mili sratle ilerler.
Karalar zerindeki yksek basn, siklonlarn karalara ynelmesini engeller; ancak bazen
karadaki yksek basncn zayf olduu zamanlarda bu kuvvetli rzgrlar karalar iine girer
ve orada, bazen de tekrar denize inerek denizde snmlenir.

ekil 18: Siklonik frtna hareket tarz

22
 Siklonik frtnalar, Amerika ktas evresinde Harikeyn, Dou Asyada Tayfun, Gney
Asya ve Avustralyada Tropikal Siklon adyla anlr ve yln belirli zamanlarnda meydana
gelir.
AYLAR
BLGELER
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
TROPICAL CYCLON
B B B A A A A A B
Bengal krfezi
TROPICAL CYCLON
A A A A
Arap denizi
TROPICAL CYCLON
A A A B B B B
Gney bat hint okyanusu
TROPICAL CYCLON
A A A B B
Dou Avustralya
TYPOON
B B A A A A B B
Kuzey Pasifik gney bat ksm
HURRICANE
B A A A A A B
Kuzey Pasifik gney dou ksm
HURRICANE
B B A A A B
Kuzey Atlantik gney bat ksm
Tablo 6: Yer yzndeki Siklonik frtna periyodlar

A: Oluma olasl yksek, B: Oluma olasl daha dk

2.7. Dzenli Rzgrlar iin Tahmin Yapmak

Dzenli rzgrlar yukarda rendiimiz gibi yeryznde belirli yer, zaman ve
srelerde esen rzgrlardr. Gemimizin seyir planlamasn yaparken bu rzgrlar gz nne
alnr ve eer seyir zaman rotamz zerinde bu rzgrlar varsa ona gre tedbirlerimizi alrz.
Seyir ncesi hareket ve var limanlar ile genel gidi yolu ve zaman renilir.
Gemideki dzenli rzgr izelgeleri ve rzgr haritalar kartlr.
Seyir zaman ve genel gidi yolu dzenli rzgr izelgeleri ile karlatrlr.
Seyir srasnda karlalabilecek rzgrlar iin zaman, yn ve srat tahminleri
yaplr.
Yaplan dzenli rzgr tahminleri seyir planlamasnda kullanlmak zere grevli
kiiye verilir.

Dzenli rzgrlar ile ilgili yaplan tahminler daima meteoroloji raporlar ile
karlatrlr. Bu ekilde tahmin becerisi gelitirilir ve tahminlerin doruluk oran artrlr.

23
UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET

lem Basamaklar neriler

Seyir ncesi hareket ve var limanlar ile

genel gidi yolu ve zamann reniniz.

Gemideki dzenli rzgr izelgelerini ve

rzgr haritalarn kartnz.

Seyir zaman ve genel gidi yolunu Dzenli rzgrlar ile ilgili yaplan
dzenli rzgr izelgeleri ve haritalar ile tahminler daima meteoroloji raporlar ile
karlatrnz. karlatrlr. Bu ekilde tahmin becerisi
gelitirilir ve tahminlerin doruluk oran
Seyir srasnda karlalabilecek artrlr.
rzgrlar iin zaman, yn ve srat
tahminlerini yapnz.

Yaplan dzenli rzgr tahminlerini seyir

planlamasnda kullanlmak zere grevli
kiiye veriniz.

24
LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME

A. Objektif Testler (lme Sorular)

Aadaki ifadelerin doru veya yanl olduunu belirterek, renme faaliyetinde
kazanm olduunuz bilgileri lnz.

lme Sorular Doru Yanl

Ekvator ile 30. enlemler arasnda kalan blgeye ticaret

1.
rzgrlar blgesi denir.

2. Ticaret rzgrlar kuzey yarm krede kuzey batl eser.

3. Gney bat arz rzgrlar 600-900 enlemleri arasnda eser.

Hint okyanusu ile Himalayalar arasnda esen uzun sreli

4.
mevsim rzgarlarna Muson denir.
Ksa sreli mevsim rzgrlarnn sreleri birka gn ile
5. birka hafta arasnda iddetleri ise 7-10 bofor kuvvetindedir.
Denizler ile karalar arasnda gn ierisinde meydana gelen
6. s farkndan oluan rzgrlara arz rzgrlar denir.
lkemizde gndz denizden karaya esen meltem rzgrna
7. mbat, gece karadan denize esene ise Meltem denir.
Kuzey yarm krede siklonlarn dn yn saat yelkovann
8. dn istikametidir.

Deerlendirme
Sorulara verdiiniz cevaplar ile cevap anahtarnz karlatrnz, cevaplarnz doru
ise uygulamal teste geiniz. Yanl cevap verdiyseniz renme faaliyetinin ilgili blmne
dnerek konuyu tekrar ediniz.

25
B. Uygulamal Test
Bir geminin kaptanna giderek almalarnz hakknda bilgi veriniz. Ondan izin alarak
mizansen gerei 17 Kasm gn stanbuldan hareket ile Svey kanal yolu ile Chittegonga
(Bengalde) gideceksiniz. 18 Kasmda Rodos, 19 Kasmda Msr, 23 Kasmda Aden, 29
Kasmda Hindistann gney ucu, 3 Aralkta Bengaldete olacaksnz. Seyir ncesi seyir
zaman ve yolu iin yukardaki renme Faaliyeti 2de rendiiniz gibi dzenli rzgr
tahmini yapnz.

Yaptnz uygulamay aadaki deerlendirme leine gre deerlendiriniz.

Deerlendirme ltleri Evet Hayr

Seyir ncesi hareket limannn stanbul, var limannn Chittegong,
ve Svey zerinden gidileceini ile zamann rendiniz mi?

Gemideki dzenli rzgr izelgelerini karttnz m?

Seyir zaman ve genel gidi yolunu dzenli rzgr izelgeleri ve

haritalarndan karlatrdnz m?
17-18 Kasmda Trkiye sularnda frtna, 23 Kasm ile 3 Aralk
arasnda Arap denizinde ve Bengal krfezinde siklonik frtna
tahminlerini yaptnz m?
Yaplan rzgr tahminlerini seyir planlamasnda kullanlmak zere
grevli kiiye verdiniz mi?

Deerlendirme
Yaplan deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden
geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Cevaplarnzn
tamam Evet ise bir sonraki faaliyete geiniz.

26
 RENME FAALYET 3

RENME FAALYET 3
AMA

Bu faaliyet ile uygun ortam salandnda, dzensiz rzgr tahmini yapabileceksiniz.

ARATIRMA

Bir geminin kaptanna giderek almalarnz hakknda bilgi veriniz. Ondan izin
alarak:
Gemide bir rzgr geldiini havaya bakarak nasl anladklarn,
Gn durumuna bakarak hava tahmini nasl yaptklarn, aratrnz.
Edindiiniz bilgileri kaydederek retmeniniz ve/veya arkadalarnzla paylanz.

3. DZENSZ RZGR TAHMN YAPMAK

3.1. Rzgrlarn Dzensiz Olmas

Daha nce Dnyamz zerinde oluan dzenli basn alanlarndan kaynaklanan
dzenli rzgrlar grdk. Ancak ok daha kk alanlarda oluan ve ok daha yerel
nedenler ile deien rzgrlar belirli bir tekrara, zamana veya yere bal kalmakszn
meydana gelir. Bunlarn denizciler tarafndan n grlerek tedbirlerinin alnmas gerekir.

Oluma zamanlar, sreleri, iddet ve ynleri dzensiz olan rzgrlar genel olarak:
Yeryznn kk alanlardaki farkl Gne nlarn emme veya yanstma
zelliinden kaynaklanan mevzi snmalarn oluturduu basn farkllndan
kaynaklanr.
iddetleri ile ynleri toporafik nedenler ile deiiklik gsterir.

3.2. Cephe Geilerinde Oluan Rzgrlar

nceki renme faaliyetinde grdmz gibi cephe geileri kuvvetli rzgrlar
oluturmaktadr. Cephe geilerinde rzgrlar aadaki ekilde oluur.
Ynlerinde keskin deiimler olur.

27
 Hatrlanaca gibi rzgrlarn meydana gelmesine sebep basn (gradiyent) fark
olduundan, rzgrlar yksek basntan alak basnca doru ve izobar2 dk alarla
kesecek ekilde eserler ve bu sebepten cephelerde rzgr istikametlerinde keskin
deiiklikler gzkr.

Rzgrn esi ekli, gney ve kuzey yarm krelerde birbirinin tersi ynde oluur.
Kuzey Yarm Krede gemi cepheye girmeden nce rzgr gneyden eser, cephe geerken
batlar, getikten sonra ise kuzey batdan esmeye balar.
Hzlar artar
Cephe bir yere yaklarken rzgrn hz artar, gei srasnda ok kuvvetlenir ve
getikten sonrada kesilir veya ok yavalar.
3.3. Pratik Rzgr Tahminleri
nsanolu gemileri yaparak suya indirdikleri andan itibaren daima havann durumunu
bilmek ihtiyacn duymutur. nceleri sadece birbirini takip eden hava olaylarnn gzlemine
dayanan tahminler daha sonra meteoroloji bilminin gelimesi ile daha bilimsel hale gelmi,
aletli tahminler ile desteklenmitir. Her ne kadar gnmzde tahminler tamamen bilimsel
yntemler ile yaplmaktaysa da gemilerde daha basit ksa sreli ve yerel tahminlere de
ihtiya duyulmaktadr. Bu neden ile denizcilerin yararland basit tahminlere aada yer
verilmitir.
Aletsiz Tahminler
Havadan tahminler
Mevsimin olaan olan scaklndan fazla olan scaklarda bir frtnann
veya yamurla kark iddetli bir rzgrn esecei beklenmelidir.
Ufkun bir cihetinin koyu renkli bulutlarla kaplanm bulunmas o taraftan
bir rzgr eseceine iaret eder.
Havann scakken birdenbire soumas frtna ve rzgra iarettir. ayet
souk hava ile beraber yamur yaacak olursa havann aacana
hkmedilir.
Gnein gurubundan tahminler
Boz renk, aan gzel havaya
Parlak sar, sema rzgra
Krmz renk, iyi hava; fakat hafif rzgra
Pembe ve fstki renk iddetli yamur ve frtnaya
Turuncu renk, hafif rzgra,
Gne etrafnda krmz, rzgra iaret eder,

2
Meteoroloji haritalarnda ayn basn deerlerine sahip noktalarn en yakndaki ile birbirini takip
edecek ekilde birletirilmesi eklinde oluturulan izgi.
28
 Sema ve denizden tahminler
Kuzey Yarm Krede gk grlemesi, kble rzgrnn eseceine,
Mavi sema, geceleyin hafif beyazlk gzel havaya
Deniz renginin siyah veya yeil grnmesi havann sertleeceine
Denizin ayna gibi parlamas frtnaya
Yamurdan sonra kuzey rzgr iyi havaya
Gece sis ve i, ok gzel havaya delalet eder.
Aydan tahminler
Ayn fazla parlakl ve civarnn krmz veya turuncu grnmesi frtnaya
Ayn douta krmz grnmesi sert rzgra
Ayn etrafndaki halenin i evresinin krmz veya mor renkli oluu
iddetli frtnaya
Ayn etrafndaki halenin beyaz renkli olmas iyi havaya,
Gk kuandan tahminler:
Sabah gk kua fena havaya
Akam gk kua iyi havaya iaret eder.
Aletli Tahminler
Aada, Kuzey Yarm Krede, barometre, termometre ve anemometre ile
yapabileceimiz baz pratik hava tahminleri belirtilmitir. Bu tahminlerde zel durumlar
hari, gneyden gelen havann scak ve alak basnl, kuzeyden gelen havann souk ve
yksek basnl olduu ve cephenin rzgr getirdii gz nne alnmtr.

Anenometre Barometre Termometre Hava tahmini

Kuvvetli rzgr ve frtna beklenmelidir.
Sratli d
Sakin Sakin Bazen barometrenin ani ykseliinde hava
veya art
sakin olabilir.
Gney rzgrlarna delalettir. (Lodos, Kble,
Sakin Sratli dyor Artyor
Keileme)
Kuzey rzgrlarna delalettir. (Karayel,
Sakin Sratli artyor Dyor
Yldz, Poyraz)
Kuzeyli rzgr Sratli dyor Sakin Rzgrn artacana delalettir.
Gneyli rzgr Sratli artyor Sakin Kuzeyli ve kuvvetli frtna
Gneyli rzgr Sratli dyor Sakin Gney rzgrnn kuvvetleneceine delalettir.
Yava art
Sakin Sakin Devaml ve sakin havaya delalet eder.
veya d
Sratli olarak
Sakin Sakin Frtnaya delalettir.
d ve art
Tablo 7: Aletli pratik hava tahminleri

29
UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET

lem Basamaklar neriler

Gkyzndeki bulutlanma ve ma
durumlarn takip ve tespit ediniz.

Termometre, anemometre ve barometre

deerlerini okuyunuz.

Okunan termometre, anemometre ve Dzensiz rzgr tahminleri vardiya

barometre deerlerini jurnal kaytlar ile zabiti veya kaptanlar tarafndan gemide
karlatrnz. devaml yaplan gzlemlerde tespit
edilen hava olaylarndaki deimelere
Tespit edilen deiimleri aletli ve aletsiz gre yaplr.
tahmin izelgelerinden karlatrnz.

Cephe geli deerlendirmesi yapnz.

Bulunan sonulara gre rzgr tahmini

gelitiriniz.

30
LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME

A.Objektif Testler (lme Sorular)

Aadaki ifadelerin doru veya yanl olduunu belirterek, renme faaliyetinde
kazanm olduunuz bilgileri lnz.

lme Sorular Doru Yanl

Cephe geiinde rzgrn ynnde keskin deiimler olur ve

1.
hz artar.
Rzgr yok, termometrede deiim yok fakat barometre
2.
sratli dyor veya ykseliyorsa hava sakin kalacaktr.

Deerlendirme

Sorulara verdiiniz cevaplar ile cevap anahtarnz karlatrnz, cevaplarnz doru

ise uygulamal teste geiniz. Yanl cevap verdiyseniz renme faaliyetinin ilgili blmne
dnerek konuyu tekrar ediniz.

31
B. Uygulamal Test
Seyir laboratuarna veya bir gemiye giderek, sorumlu retmene veya gemi kaptanna
almalarnz hakknda bilgi veriniz. Ondan izin alarak renme faaliyetinde rendiiniz
gibi gnlk hava durum kaytlarndan yararlanarak ksa sreli yerel rzgar tahmini yapnz.

Yaptnz uygulamay aadaki deerlendirme leine gre deerlendirin.

Deerlendirme ltleri Evet Hayr

Gkyzndeki bulutlanma ve ma durumlarn takip ve tespit
ettiniz mi?

Termometre, anemometre ve barometre deerlerini okudunuz mu?

Okunan termometre, anemometre ve barometre deerlerini jurnal

kaytlar ile karlatrdnz m?
Tespit edilen deiimleri aletli ve aletsiz tahmin izelgelerinden
karlatrdnz m?

Cephe geli deerlendirmesi yaptnz m?

Bulunan sonulara gre rzgr tahminini gelitirdiniz mi?

Deerlendirme
Yaplan deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden
geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Cevaplarnzn
tamam Evet ise bir sonraki faaliyete geiniz.

32
 MODL DEERLENDRME

MODL DEERLENDRME
A.Objektif Testler

Aadaki ifadelerin doru veya yanl olduunu belirterek, modlde kazanm

olduunuz bilgileri lnz.

lme Sorular Doru Yanl

lkemizde rzgr ynleri belirtilirken NE-Poyraz, SE-

1. Keileme, SW-Lodos, NW-Karayel olarak belirtilir.

2. Rzgr iddeti santigrat taksimatna gre belirtilir.

Gneten alnan s enerjisini dolam yolu ile yeryzne

3.
datan hava hareketlerine atmosferik sirklasyon denir.
Rzgrlarn dn ekseni yeryzne paralel, siklonlarn
4. dn ekseni ise yeryzne diktir.
Termometrede hareket yok, rzgr kuzeyden esiyor ve
5. barometre sratli dyorsa rzgrn azalacan gsterir.
Kk alanlarda oluan ve ok daha yerel nedenler ile
6. deien rzgrlar belirli bir tekrara, zamana veya yer bal
kalmakszn meydana gelirler.

Deerlendirme
Sorulara verdiiniz cevaplar ile cevap anahtarnz karlatrnz, yanl cevap
verdikleriniz iin modln ilgili faaliyetine dnerek konuyu tekrar ediniz. Cevaplarnz
doru ise Performans Testine geiniz.

33
B. Performans Testi (Yeterlik Testi)

Mizansen gerei ocak ay sonu Trabzon limanndan hareket ile stanbula

gidiyorsunuz. Rotanz 2700 sratiniz 10 kts. Saat banda jurnal doldurmak iin gemi
meteoroloji cihazlarndan deerleri okudunuz. Anemometre lodostan 4 bofor kuvvetinde
rzgr, barometre 1000 mb basn, termometre 220 C scaklk gsteriyor. Bunlar
kaydettiniz. Ancak bir nceki saatte rzgrn ve termometrenin ayn olmasna ramen
barometrenin 900 mb olarak kayd edildiini okudunuz. Modl renme faaliyetlerinde
rendiiniz gibi rzgr tahmini yapnz.

Yaptnz uygulamay aadaki deerlendirme leine gre deerlendiriniz.

Deerlendirme ltleri Evet Hayr

Gemi jurnaline basn deerini 1000 mb, scaklk deerini 220

yazdnz m?
Manevra levhasnn koordinat merkezinden 2700 rotasna 10 kts
srate gre gemi hareket vektrn izdiniz mi?
Bofor taksimatndan 4 bofor kuvvetini ortalama 14 kts olarak
okudunuz mu?
Geminin hareket vektrnn bitim noktasndan balayarak 0450
ynne 14 kts rzgr nispi hareket vektrn izdiniz mi?
Koordinat merkezi ile rzgrn nispi hareket vektr bitim noktasn
birletirerek rzgrn hakiki hareket vektrn buldunuz mu?
Rzgrn hakiki hareket vektrnden rzgrn kbleden 10 kts
kuvvetinde estiini buldunuz mu?

Rzgr ynn jurnale S, iddetini 3 olarak yazdnz m?

Barometrenin ksa zamanda ykselmesi dikkatinizi ekti mi?

Pratik tahminler tablosundan kuzeyli kuvvetli frtnalarn geldiini
buldunuz mu?
Periyodik frtnalar tablosundan lkemiz sularnda 30 ocak tarihinde
Ayandon frtnas olduunu buldunuz mu?
Havann kuzeye dnecei ve frtnann geldii tahminini gelitirdiniz
mi?

Deerlendirme
Yaplan deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir kere daha gzden
geiriniz. Hayr, olarak cevap verdiiniz sorularda modln ilgili faaliyetine dnerek konuyu
tekrar ediniz. Cevaplarnzn tamam Evet ise bir sonraki modle gemek iin ilgili kiiler
ile iletiim kurunuz.

34
 CEVAP ANAHTARLARI
CEVAP ANAHTARLARI

renme Faaliyeti1 Cevap Anahtar

1 2 3 4 5 6 7 8
Y Y D D D Y D D

renme Faaliyeti2 Cevap Anahtar

1 2 3 4 5 6 7 8
D Y Y D D Y D Y

renme Faaliyeti3 Cevap Anahtar

1 2
D Y

Modl Deerlendirme Cevap Anahtar

1 2 3 4 5 6
D Y D D Y D

35
 NERLEN KAYNAKLAR

NERLEN KAYNAKLAR
YALINALP Cokun (U.Y.Kaptan), AML ve KML Yat Kaptanl Alan
Ders Notlar, Bodrum, 2005.

36
 KAYNAKA

KAYNAKA
YALINALP Cokun (U.Y.Kaptan), AML ve KML Yat Kaptanl Alan
Ders Notlar, Bodrum, 2005.

37