Está en la página 1de 34

b nng nghip v pht trin nng thn

vin chn nui


trung tm nghin cu b v ng c ba v

Tng xun lu

Mt s vn sinh sn b sa
v phng php phng tr

Bav, 2005
M u:
Chn nui b sa Vit nam trong nhng nm gn y ang dn dn tr thnh
mt ngnh sn xut chnh nhiu vng nng thn, gp phn chuyn i c cu sn
xut nng nghip theo hng pht trin bn vng. c th chn nui b sa c hiu
qu, bn cnh cc vn v con ging v dinh dng thc n, vn chm sc th y
rt cn c coi trng, trong vic qun l v iu tr cc bnh sinh sn phi c
quan tm thc hin thng xuyn.
Trn th gii, t l b sa loi thi do nguyn nhn lin quan ti bnh sinh sn
chim 13-14% tng n hng nm. Ti Vit nam, cc vn v bnh sinh sn ngy
cng xut hin nhiu cng s pht trin ca n b sa. Chng gy ra nhiu thit hi
cho ngi chn nui, t vic gim kh nng sinh sn dn n gim kh nng sn xut
sa cho ti vic loi thi khi n. Chi ph iu tr bnh sinh sn n b sa ti Vit
nam ln ti hng t ng mt nm trong vng bn nm qua. Ti khu vc Trung tm
Nghin cu B v ng c Ba v, ni c tng n b sinh sn trn 800 con vi t l
b mc bnh v sinh sn nm 2004 l 16,28%, chi ph iu tr mt ca chm sinh ca
b sa thnh cng ln ti xp x 450.000 ng.
Cc vn lin quan ti kh nng sinh sn n b ci cn can thip v khc
phc bao gm: hin tng chm sinh, ri lon c nng sinh sn v vim nhim ng
sinh dc.
chng i. Hin tng chm sinh
I. khi nim chm sinh:
Trong chn nui ni chung v chn nui b ni ring th sinh sn gi mt vai
tr v cng quan trng tng nng sut vt nui.
B ci trn 20 thng tui cha ng dc hoc b sinh sn sau khi 5 thng tr
ln khng ng dc li, hoc c ng dc nhng phi nhiu ln khng c cha th
u gi l chm sinh sn.
Hin tng chm sinh sn gy thit hi rt ln v kinh t cho ngi chn nui.
II. Nguyn nhn gy chm sinh b:
2.1. Ri lon di truyn:
Do ri lon di truyn v ri lon gen dn n cu trc sai lch ca nhim sc th
a n v sinh hon ton biu hin nh sau:
- Khuyt tt v hnh thi v s pht trin khng y cc phn ca b phn sinh
dc.
- Cht phi giai on sm, xy thai, thai cht lu cc giai on pht trin khc
nhau trong thi k mang thai.
Nguyn nhn di truyn bao gm cc trng hp sau:
2.1.1. Freematin:
Trong trng hp sinh i c gii tnh khc nhau con ci c mc v sinh >
90%. Khuyt tt mng thai l nguyn nhn ca bit ho gii tnh (c th do khng
nguyn H-Y). Xc nh bng cch o su m o: b ci bnh thng l 12 15
cm, b ci Freematin ch 5 7cm.
2.1.2. Thiu nng v ngng pht trin c quan sinh sn:

Trong c quan sinh sn bung trng, ng dn trng, t cung, c t cung m o


c th thy cc mc thiu nng v ngng pht trin v khng c nhm vi thnh
thc v tnh mun hay suy nhc bung trng do thiu dinh dng nhng b
nhiu la.
2.2. Cc bnh truyn nhim:
Cc bnh truyn nhim chnh gy nn ri lon sinh sn bao gm:
- Campylebacteriasis gy cht thai, xy thai sm.
- Leptospirosis gy cht thai, xy thai sm.
- Xy thai truyn nhim: gy xy thai, thai sinh ra yu, st nhau, vim ni mc t
cung.
- Lao: Gy vim ni mc t cung, vim ng dn trng, xy thai, v sinh.
- Vim nhim cc c quan sinh dc bng cc vi khun khng c trng.
- Do nm: Xy thai giai on gia v cui, hoi t nhau thai.
- Triclomoniasis: Xy thai giai on u, vim t cung tch m, v sinh.
- Toxoplasmasis gy xy thai giai on cui, b sinh ra yu, cht lu thai, mang
nhau khng bong.
- Bnh a chy do vi rt b: xy thai giai on u, thai d dng, suy thiu noo
(bnh h hp).
- Bnh vim mi ph qun truyn nhim b, vim m h - m o c m: xy
thai giai on cui, v sinh tm thi, vim m h - m o.
- Bnh li xanh (vi rt li xanh): xy thai giai on cui, ri lon thn kinh trung
ng.
- Bnh Akabane (Vi rt Akabane): xy thai, thai cht lu, thai d dng, vim khp, trn
dch noo.
- Xy thai do bnh dch (do Chlamydia) xy thai giai on cui, thai cht lu, mng
nhau khng bong, thai d dng, vim tinh nang (gan vng Mlymphotora).
2.3. Do mi trng xung quanh:
- Ch dinh dng: S cn bng dinh dng quyt nh rt ln ti kh nng ng
dc ca b ci. Nu thc n thiu v lng v cht, c bit thiu mt s khong
a vi lng: P, Ca, Mn, Cu, Co v mt s vitamin A, D, E u dn n gim kh
nng sinh sn ca con vt.
- Ch vn ng: Nu thiu vn ng hoc khng vn ng (c bit l b sa),
con vt tr nn qu bo, bung trng b bao m, c nng tuyn ni tit b ri lon,
con vt s khng c hin tng ng dc.
- Ch s dng: Khai thc con vt khng hp l: Dinh dng km, cy ko nhiu,
vt sa ko di: trn 300 ngy khng tin hnh cn sa cho b (b vt sa) u dn
n hin tng chm sinh, b khng ng dc hoc ng dc yu t.
- Thi im phi ging khng thch hp hoc qu sm hoc qu mun. Cht lng
tinh km hoc tay ngh dn tinh cn non.
2.4. Do bn thn con vt:
- Con vt b nhim cc bnh: lao, sy thai truyn nhim, axeton huyt, Trichomonosis
(trng roi).
- Do s mt cn bng hormon hng sinh dc trong c th b ci a n cc hin
tng nh sau: Thiu nng bung trng, u nang bung trng, vim nhim ng
sinh dc.
2.5. Do ri lon c nng sinh sn:
2.5.1. Bnh ri lon c nng sinh sn
Tnh nng sinh sn l c trng ca i sng gia sc lm ch da ch yu ca
kinh t chn nui, quyt nh nng sut sn phm sa, tht v.v.. m cng tc chn nui
phi t c. V vy vic chn lc ci to tnh nng sinh sn, loi tr cc yu t lm
hn ch hoc lm mt chc nng sinh sn v cui cng phi loi thi cc gia sc mt
kh nng sinh sn l mt khu quan trng c nhiu ngha kinh t k thut gp phn
nng cao hiu qu chn nui.
Trong iu kin bnh thng CNSS ca gia sc c th hin bng s hot
ng b my sinh dc bao gm cc qu trnh sinh vt hc sau y:
- S hnh thnh t bo sinh sn.
- Qu trnh pht trin, chn v rng trng
- Th tinh, th thai v pht trin phi thai
- v nui con.
Cc qu trnh ny c lp li, theo chu k c gi l chu k sinh sn, c
nhiu din bin phc tp v sinh vt hc, sinh l sinh ho hc, gii phu t chc phi
thai hc v.v...
S ri lon cc qu trnh sinh vt hc sinh sn trn dn n khng c chu k
sinh sn, mt chu k sinh sn tm thi hay vnh vin vi nhiu trng thi bnh khc
nhau thng gi l v sinh, chm sinh.
Ri lon CNSS cn do yu t di truyn (cn gi l bnh bm sinh) thng do
cc gen v sinh trong cc NST tnh dc. V vy bng phng php chn lc c th,
ngi ta c th loi thi nhng con c ci ging c t l cao v bnh ny i sau.
Ngy nay bng k thut di truyn phn t ngi ta c th pht hin sm mt s trng
thi bnh ri lon CNSS di truyn trong qu trnh gy to con ging, dn dn loi tr
tc hi ca chng.
Ri lon CNSS c biu hin bi nhiu trng thi khc nhau vi nhiu mc
, nhiu tc nhn khc nhau c th phn loi theo triu chng lm sng nh sau:
- Ngng hay mt ng dc tm thi hay vnh vin.
- Ri lon chu k ng dc.
- D dng b my sinh dc.
2.5.2. Bnh mt tnh dc tm thi hay vnh vin
Gia sc khi c cha thng mt tnh dc, chu k ng c khng xut hin l
do mt tnh dc sinh l cha trong mt thi gian nht nh. Ngc li sau khi mt
thi gian di (qu >150 ngy) hoc o n tui (24 30 thng) m khng ng
c l mt tnh dc bnh l, c trng hp mt tnh dc tm thi v sau t iu
chnh c nng, gia sc ng c li v c cha. Mt tnh dc bm sinh thng gp
b b lng tnh, teo bung trng do di truyn hoc do b ci cc v nui dng qu
km thi k b sa v cn sa.
Bnh mt tnh dc do RLCNSS trong thc tin sn xut thng gp l mt tnh
dc do gim nng bung trng v mt tnh dc do th vng tn lu o gy tc hi rt
ln trong chn nui b sa nc ta hin nay.
2.5.3. Bnh gim nng bung trng v cch can thip
b ci, khi bung trng khng c nang trng pht trin, chn v rng trng
ng thi khng c c ch iu tit thn kinh hocmon bung trng to nn
nhng bin i v tnh dc ton thn v BMSD trong mt thi gian di khng c chu
k ng dc xut hin th b ci b gim nng bung trng. Gim nng lng trng l
nguyn nhn quan trng ca chm sinh v sinh v mc thay i tu theo ging v
t nc khc nhau.
trng hp gim nng bm sinh c hai bung trng b teo nh kch thc ch
bng ht u v hu nh trn b mt bung trng khng c nang trng, ng thi t
cung, m h khng pht trin v mt ng c hon ton.
C th bung trng b gim nng c hai bn hay mt bn, nu mt bn thng
hay b bn tri vi kch thc rt nh, nhn chc v bn cn li chu ng mt qu
trnh tng sinh b. b ci sinh sn b bnh ny, kch thc bung trng khng nh
nhng b mt bung trng nhn nhi hoc t sn si v thiu n hi (rn chc hoc
mm nhoo), t cung nh v mm nhoo. b ci to kh phn bit gia bung trng
khng pht trin (mt ng c do nhi tch), vi bung trng bnh thng giai on
c ch Bu v km pht trin, tuyn v khng ni r, thiu n hi, cc nm v nh
v c cng v triu chng quan trng chn on bnh. V ngoi hnh ni chung
xng chu km pht trin hn b bnh thng nn phn mng khng n nang, biu hin
kiu hnh lng tnh.
Trong trng hp teo bung trng bm sinh c 2 bn, phi chn lc o thi,
teo bung trng mt bn v gim nng bung trng tp nhim c th xem xt cc yu
t nui dng khai thc v thi gian mc bnh di hay ngn can thip cui cng
khng c kt qu mi o thi. Trng hp b ci mi b gim nng, th trng bnh
thng c th kch thch bng c gii i vi bung trng v t cung nh xoa nh
trong hai ba pht, bm vo sng t cung dung dch lugol 1% vo 2 sng 50-60ml/
sng (ch bm nh).
2.5.4. B ci mt tnh dc do th vng tn lu bnh l.

B ci c hot ng tnh dc bnh thng, th vng c hnh thnh sau khi


rng trng v tn lu (10-12 ngy) theo chu k ng c hoc nu c cha th vng
tn lu cho n khi v mt dn chc nng tit progesteron tr thnh th trng. S
phn gii th vng ca chu k ng dc c thc hin bi Prostaglanden F2 tng hp
v gii phng t ni mc t cung. Do ri lon c nng ni tit ny, th vng tn lu l
ch yu v trc tip a n hu qu l ko di giai on yn tnh (c ch), nang trng b
khng ch khng pht trin v chn ng thi gy nn nhng bin i ri lon ton b c
quan sinh dc v b ci mt tnh dc khng ng dc.
Nguyn nhn trc tip gy nn bnh mt tnh dc do th vng tn lu l s mt
cn bng hot ng thn kinh ni tit s sai lch cc giai on hot ng ni tit
ca ni mc t cung bung trng tuyn yn m ri lon giai on ni tit cc ni
mc t cung lm cn tr s tng hp v gii phng ra PG F2 i vo tnh mch t cung
n th vng.
S khm qua trc trng, th vng tn lu thng ni r trn b mt bung trng
c g trn v li ra lm bin dng bung trng, t cung thng mm xp, thiu cng
c nn nhoo.
Chn on phn bit bnh th vng tn lu vi th vng chu k, th vng cha,
th vng cha gi cn ch nh sau:
- Phi khm th vng hai hoc ba ln mi ln cch nhau 10-14 ngy nu v tr kch
thc, hnh dng, trng thi hu nh khng thay i l b bnh ny ngc li l th
vng chu k.
- Phi khm hai sng t cung nhn bit s khc bit vi c cha hay cha gi nh
c thai, c vt l, c dch c hay khng.
iu tr bnh ny bng hai phng php nh sau:
- Tim Prostaglandin F2 tng hp. Hin c PG F2 tng hp c sn xut nhiu
nc vi nhiu tn khc nhau v liu dng khc nhau nh Estrumate, Estrophan
(Cloprostenol), Prosolvin (Luprostiol).v.v. V vy cn s dng theo n. Chng
hn, Estrumate tim c hoc di da 2ml/ liu v sau 48 gi 96 gi s c ng
c, cn theo di phi ging, nu khng c phn ng th sau tim ln th hai 11
ngy tim li. C th bm lugol 10/00 - 20/00 vo mi sng 50-60ml.
- Ph th vng bng tay l th thut i hi c tay ngh cao, nu khng s tn
thng bung trng.v.v. Cho tay qua trc trng, c nh bung trng qua hai ngn
tr v ngn gia ri dng u ngn ci xoa nh vo chn th vng v bt nh y
ra khi bung trng, lp tc bt vt thng chng chy mu trong 1 2 pht.
Trng hp th vng nm su, dnh cht v kh ph c th tim 20 30mg
Ortradiol trc khi ph 3 4 ngy. Nu thao tc tt 80% b ci ng c tr li
sau khi ph 4 5 ngy.
Ph th vng c th gy ra t vong do xut huyt ni tng, v vy phi rt thn
trng trong thao tc v trc khi ph c th tim adrenalin 10/00 hay ergotin.
2.5.5. ng dc lin tc v u nang bung trng, nang trng v cch can thip

ng dc lin tc l triu trng v thn kinh ni tit. V mt lm sng biu


hin bng s kch thch hng phn tnh dc gay gt v s tp hp nhng bin i b
my sinh dc tng ng vi mt trng thi tng estrogen. Ni chung ng dc lin
tc cng vi bung trng u nang, nang trng b chai.
Bnh ng c lin tc trc ht c b ci o trng thnh (3-6 tui), c nng
xut sa cao v thi k tit sa mnh, t thy b ci ging tht hay b ci t thi
k u tit sa. C th nui dng v mi trng l khi u ca cc nguyn nhn
nh: ri lon trao i photpho canxi, qu d tha protein, mt cn bng nguyn t vi
lng v vitamin nht l vitamin D. C ngi cho rng y l bnh di truyn lin quan
n gen ln v c biu hin ra bn ngoi kt hp vi iu kin nui dng hoc
tng sc sn xut sa. ng c lin tc vi sc sn xut sa c lin quan vi nhau do
mt cn bng h thng ni tit. S mt cn bng ng thi FSH/LH trong mt thi
gian di l nguyn nhn ca bnh. Ngi ta thy t l FSH/LH bnh ny l 3 v
b ci bnh thng l 1. U nang bung trng dn ti tng kch thch tuyn thng thn
v d tha khng ch FSH m c ACTH. Hu qa ny nh hng n s iu tit nc
v cc ion, c bit ion Na+ tng trong dch nang trng lm tng dch k v u nang c
kch thc ln.
B ci b bnh ny thng c cc triu chng: nhy ln b ci khc v cho
b ci khc nhy, rt hng (cng tnh dc) bt k ch no, ku rng, cha sng
xung nn chung, tnh hng c th gy nn tai nn. B ci bo kho thi k u
nhng do hng phn tnh dc cao nn km n nhiu ngy nn gy yu, gim trng
lng, gim nng xut sa. Cn ch l ng c lin tc, thi gian ko di, khng
r chu k v triu chng ngy cng thiu hoc ngy cng nhiu. Cc dy chng xoang
chu don, mng sp, ui cong ln, ca m h c nim dch mu trng, nhiu v
loong c khi c bt, hai bn mng thng t t v bn nhng khng con khc
nhy. Khm qua trc trng thy c t cung m, sng t cung don ln hn bnh thng
bng qu trng g hoc trng vt, c trng hp bng nm tay tr con, trn b mt c
nang to ng knh 2 - 3 cm, tu theo lng dch v dy ca thnh m bung trng
mm hay rn hn, u nang nang trng vi thnh mng th dn v d v hn. Khm m
o bng m vt thy nim mc nht nht bn t, c t cung ng dch nhn trng.
C hai cch iu tr:
1/ Tim HCG 3000-5000 UI/ ln 3-5 ngy/ ln, sau mi ln tim trc khi tim
li cn khm bung trng v theo di biu hin tnh dc iu chnh liu lng v
liu trnh cho thch hp v c hiu qu cao.
2/ Ph u nang bung trng bng tay qua trc trng sau tim tnh mch 1000-
1500UI HCG v tip tc theo di.
chng ii. mt s Bin php k thut thng c s dng
hin nay khc phc hin tng chm sinh b ci

I. Khc phc hin tng bung trng km hot ng


Chng ta thng s dng hormone kch dc thng qua dng c t trong t
cung - m o ca gia sc hoc tim trc tip vo gia sc. C th nh sau:

1.1. t PRID: iu tr b o sinh sn.

y l mt dng c t m o, cu to bng cht do cilicone trong li l thp


khng r, dng vng xon c cha 2 loi hormone l progesterone v oestradiol
benzoat 17.
- Progesterone: 1,55gr
- Oestradiol benzoat - 17: 10 mg.
Sau khi t vo m o 12 ngy th ly ra, phi ging khi b ng dc.
1.2. t CiDR: iu tr b t.
Ngy 0 Ngy 8 Ngy 9 Ngy 10

CIDR Rt CIDR Tiem1mg Th tinh 24


ODB sau gi sau khi
24 gio rt
CIDR
tim ODB
hoc pht hin
thyng dc

PG
2mg ODB

Ngy 0 Ngy 6 Ngy 7 Ngy 8

Qun l th y Rt CIDR Tim ODB 2mgTh tinh nhn to khi pht


sau 24 gi sau hin thy ng dc
khi rt CIDR

t CIDR

Trong mt vng CiDR c 1,9 gam Progesterone. Sau khi t vo m o 7 hoc


12 ngy th ly ra v phi ging khi b ng dc.
1.3. t Cuemate: iu tr b t hoc b sinh sn.
Trong mt vng c cha 1,56 gam Progesterone. Sau khi t vo m o 7
ngy th rt ra, sang ngy th 8 th tim thm 5 mg estradial v b ng dc th phi
ging.
1.4. Dng progesterone kt hp vi huyt thanh nga cha (HTNC)

S 1:
1 3 5 7 9 10 Ngy

25mg 50 mg 75 mg HTNC ng dc phi ging

Progesterone (6-8 vc/kg)


Vi s ny b c tim progesterone vo cc ngy 1, 3, 5 ngy th 7 tim
huyt thanh nga cha theo liu 6 8 vc/ kg trng lng c th, sau b s ng
dc v phi ging, nu b ng dc li th cn phi ging li sau ba thng cn kim
tra thai.

S 2:

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

30mg 60mg 90mg HTNC ng dc phi ging


(6-8 vc/kg)
Khi dng progesterone vi huyt thanh nga cha th c th tim km theo
HCG, khi b bt u c biu hin ng dc liu tim 2000 UI/ 1 con 3000UI/ 1 con.
II. Khc phc hin tng th vng bnh l tn lu:
Dng prostagladine (PGF2) vi cc bit dc thng gp:
- Cloprostenol c cc tn thng phm l estrumate, dinolytic, enraprost;
- Dinoprost: tn thng phm l lutalyse;
- Luprostrol: tn thng phm l prosolvin;
theo cc s nh sau:
S 1:
1 11 14 ngy

PGF2 PGF2 Phi ging


B chm ng dc c tim PGF2 2 ln cch nhau 11 ngy (bt k giai
on no) sau khi tim ln 2 t 72 n 96 gi nhng b c tim u phi ging cho
d c ng dc hay khng.
S 2:
1 2-3 11 14 15
ngy
DPhi ging Phi ging
PGF2 PGF2

Tt c b c tim PGF2 t ngy th 2 tr i sau khi tim nu b no xut


hin ng dc s phi ging 2 ln cch nhau 10 n 12 gi.
Nhng b no khng ng dc s tim lp li vo ngy 11, tt c b tim ln 2
s c phi ging 2 ln vo khong 72 96 gi sau khi tim (ngy th 14 15).
III. Khc phc hin tng u nang bung trng:
Trong trng hp b b u nang bung trng chng ta c th dng HCG tim
cch nht cho b t 3 n 5 ln vi liu tim t 2500 n 3000 IU cho mt b, sau
theo di s chuyn bin ca bung trng. Nu bung trng nh i, c th vng, c
nhy cm tin lng tt, b s ng dc v phi ging.
chng iii. Kim sot ri lon sinh sn

I. Kim sot v qun l phng thc chm sc nui dng:


1.1. Ci tin cho n:
- Thiu nng lng cng nh protein nh hng nghim trng n sinh sn lm cho
bung trng b thiu nng km pht trin. b sa thc n tinh cung cp cho
sn xut sa l cn thit nhng cho n nhiu qu c coi nh l dn n u nang
bung trng.
- Thiu phtpho v magi trong thc n lm cho b ng dc yu, bung trng km
hot ng, thiu km lm cho t cung b sng ho.. Thiu vitamin A v E c coi
l nguyn nhn ca cc chu k ng dc khng u v khng ng dc.
- Thc n kh (rm r, c kh..) ko di dn n thiu nc, pH d c kim cao dn
n kh nng hp th canxi, phtpho, magi km dn n b b bi lit trc v
sau khi , b b st nhau...
- Thc n thiu du (cht bo) thiu nguyn liu cho qu trnh chuyn ho hormon
sinh sn c gc Steroid (Oestrogen, progesterone).
1.2. Ci thin qun l thc n
- Thc n xanh phi (tt nht l chua), lu thc n xanh ma ng, cho n
thc n xanh ln vi thc n tinh, hoc n xanh trc, tinh sau.
- Thc n tinh khng vt qu 35% trong khu phn n hng ngy, cung cp nc
ung y (theo nhu cu).
- Cung cp y khong a vi lng, vitamin.
- a dng ho cc cy thc n xanh, nht l cy h u.
- Cch cho n tt nht l nhiu ln/ ngy m (nhiu vo ban m v b n >60%
thc n vo ban m).
1.3. Ci thin qun l chm sc:
C th t c vic ci thin mi trng chn nui, ng c chn th, cho vn
ng hp l, ct mng, ct lng, tm cho b, ci thin mi trng chung nui
chng cc stress nhit, m nh hng n sinh sn, quan st ng dc thng
xuyn nhng b ch phi.
1.4. Duy tr ghi chp sinh sn phi ging - iu tr
Cc chng minh cho thy rng tt c cc ghi chp lin quan n sinh sn nh
tui, s ln , s liu ln cui cng, phi ging v ng dc v ghi chp iu tr
hng ngy: tnh hnh bnh, tnh hnh kim sot ty giun sn.v.v.. phi c gi li.
Chng ta phi gi li quyn lch sinh sn 21 ngy ca tng c th ghi chp thi
im bt u ng dc ca b trong n.
II. Kim sot tin s bnh sinh sn
Ni dung ch yu cn kim sot l cc vn lin quan n tnh nng sinh sn
v bnh khng cha , bao gm:
2.1. V tnh nng sinh sn:
- Tnh hnh v sinh , s la , trng thi v sau .
- Tnh hnh v ng dc: Chu k ng c di hay ngn, triu chng ng c.
- Cc bnh sinh sn o mc v kt qu iu tr.
2.2. Bnh n do ngi chn nui hoc cn b th y cung cp trc tip
- Thi gian mc bnh
- Cc triu chng o biu hin bn ngoi b my sinh dc: s lng, tinh cht
dch t cung m o, c loong, nhiu t, mu sc.v.v...
Tu loi gia sc, tu loi bnh m c ni dung kim tra bnh s cho ph hp vi
chn on nh: tui thi gian ca la gn nht v bnh thng hay kh (
kh, sy thai, st st nhau.v.v...); S ln phi ging n nay (c kt qu v khng c
kt qu); thi gian phi ging gn nht, triu chng ng c bnh thng hay khng
bnh thng, quan st cht dch bnh l chy ra m h, m o. Cui cng nu con
ci mt kh nng sinh sn hay c triu chng bnh l th ngi ta quan st trong n
hay mt s c th hoc c th trc tip hi ngi chn nui.
III. Kim tra c quan sinh dc
Ni dung kim tra ny c tnh cht quyt nh trc tip v chnh xc ca
vic chn on iu tr, phng bnh hay loi thi gia sc ci.
3.1. Kim tra phn ngoi ca c quan sinh dc:

- Kim tra m h v mp m o
- Kim tra hnh dng, nim dch, nim mc m c th bit c trng thi sinh
l hay bnh l.
gia sc ci t m h khng b s bng gia sc ci gi (ch b ci lai sind,
Zbu thng c m h s hn cc ging b khc). Hai mp m h cn i l tt, b
lch, c so chng t o b thng tn (do kh, b rch.v.v.) v b h, nh vy d
gy ra m o nhim kh v t cung nhim kh. con ci m h c mt t lng hoc
khng c lng l biu hin bnh thng, nu c nhiu lng pht trin cng vi m h
l ra ngoi (to v di) d quan st l biu hin gia sc c th b lng tnh.
3.2. Kim tra m o
Ngi ta thng dng m vt m m o kim tra, tu theo loi gia sc m
dng m vt c kch thc thch hp. Trc khi s dng m vt phi v trng v du
nhn (Vaseline hoc thicle parapine). Khi m m o phi nh nhng, trnh xy st gy
tn thng. Ngi ta thng dng n soi nhn r theo trnh t t ngoi vo trong, t
trn xung di, t phi sang tri, cui cng l c t cung. Ch quan st kim tra v
mc pht trin, mu sc, xung huyt, don n. tru b c th thy c phn
hoa n ca c t cung (cn gi l phn m o ca c t cung). Qua hnh thi,
mu sc, trng thi b mt, xung t huyt, cht dch l hoa n bit c gia
sc ng c, c cha hay b bnh. b qua hnh thi hoa n m bit c trng thi
bnh l ca t cung nh t cung tch m, thai cht lu thi k u.v.v. s thy m r ra
l hoa n, khi c cha l c t cung c nim dch c qunh mu vng sm bt li.
3.3. Kim tra qua trc trng
gia sc ln (tru, b, nga) ngi ta cho tay vo trc trng kim tra b
my sinh dc ci, chng nm ngay di trc trng. Kim tra qua trc trng l s
khm trc tip ton b cc b phn sinh dc ci v v tr, kch thc, trng thi, s
bin i sinh l v bnh l.v.v. chn on c cha, cc biu hin triu chng ng
c, cc trng thi bnh khng cha .v.v.
Khm trc trng, i hi phi c nhng kin thc v gii phu, t chc sinh l
bnh l.v.v., c nhiu kinh nghim, tay ngh thnh tho mi chn on chnh xc
bnh. Trc khi tin hnh kim tra phi chun b y nh: gia sc kim tra phi
c c nh an ton, sch s, ngi khm phi i gng tay (bng cao su l tt nht
hoc bng nilon mng mm). Mng ci phi ct ngn, gng tay phi c bi t
hoc lm trn trc khi cho tay vo trc trng.
Khi a tay vo trc trng cn ch :
- Nu thy trong trc trng c khng kh hoc co bp qu nhiu th gi tay, tm
ngng thao tc v ch n khi ht co bp mi tip tc. Trong mt s trng hp
trc trng co bp qu nhiu, gia sc rn mnh kh thao tc s khm th hoon sang
ngy khc. kim tra chnh xc nn nh nhng ly ht phn ra ngoi.
- Nim mc trc trng rt nhy cm, d b xy st chy mu, thm ch c th b
thng. V vy khi thao tc khng c th bo nh nm bp.v.v., thao tc nh
nhng gia sc s t co tht, s khm s c cm gic chnh xc. Nu gp trng hp
chy mu trc trng (tuy thao tc ng) do to bn gy ra, nht l i vi gia sc
nui ng c thiu nc ung, n thc n kh th phi thao tc tht nh nhng,
khi b hoc ngng kim tra chuyn sang ngy khc.
- Trnh t s khm t m o, c t cung, thn hai sng, hai bung trng.
+ C t cung l mt b phn d nhn bit trong xoang chu v cng l im
xut pht s khm cc b phn cn li. S khm c t cung c th xc nh c
v tr, kch thc, hnh dng, rn mm, s tng sinh ca cc nc.v.v. phn bit
c bnh hay khng.
+ Thn sng t cung khi c cha, ng dc, vim nhim.v.v. u c nhng
bin i v v tr kch thc, mc rn, mm, dy mng, linh ng, co gion.v.v. S
khm s c cm gic chnh xc chn on. im xc nh s khm, phn bit
hai sng l chc ba, cng cn ch ronh gia ca t cung.
S khm ng dn trng thng kh thc hin, v qu nh, qu mm, khi s
khm c cm gic nhn bit th ng dn trng o b vim tc.v.v.
Bung trng c hnh bu dc l hnh thi chung, nhng bin i theo ging,
tui, chu k sinh l.v.v. m c v tr, hnh thi, rn mm, trng thi b mt (cc
nang trng v th vng).v.v. khng ch gia cc c th m ngay c trn mt c th
cc thi k sinh l khc nhau. V tr bung trng ph thuc vo v tr t cng, dy
chng rng t cung, dy chng bung trng.v.v.
Chn on bnh sinh sn bng s khm cc b phn sinh dc qua ng trc
trng c th phi thc hin lp li mt s ln cch nhau 7 10 ngy theo di nhng
bin i, thng thng mt s bnh cc b phn sinh dc khng hoc rt t bin i,
ngc li cng c nhng trng thi bnh li bin i c li, c th li do tc ng ca
thao tc s khm (tc ng massage) gy nn.
chng iv. nhng bnh sinh sn thng gp
trong chn nui b sa v cch can thip
I. B ci khi c cha b sy thai hoc cht phi:
gia sc ni chung, b ni ring, cht phi, sy thai nh hng ln n nng
sut sinh sn, lm gim hiu qu kinh t trong chn nui. b sau khi trng v tinh
trng thc hin qu trnh th tinh, hp t (cn gi l giai on sm ca phi) bt u
phn bo v c s kt hp vi thnh t cung nhng cha chc chn (0-12 ngy)
pht trin thnh phi (13-45 ngy) v thai (46-280 ngy): kt thc l qu trnh v
c th mi ra ngoi c th m v sng c lp.
S th thai thc cht l s tip nhn v nui dng t cung ca c th m
bng nhng phng thc thch hp nht nh, dch ng dn trng v t cung (sa t
cung) bng hp th thm thu, mu ca m qua h thng tun hon vo nhau thai
hp t pht trin thnh bo thai. Trong tt c cc qu trnh y c th c trng hp
cht phi giai on sm, hoc cht thai v t l ny l 30 50% tnh t khi rng trng
n khi ; 51,7% cht phi thai vo gia nhng ngy 16 34 sau khi giao phi.
Sc sng, s pht trin v tn ti trong c th m n khi ca hp t, phi v
thai ph thuc rt nhiu yu t v mc rt khc nhau trong tng giai on pht
trin. Nguyn nhn c bn l nguyn nhn di truyn ca phi sm, phi, thai nh ri
lon cu trc v s lng nhim sc th, c gen gy cht ri lon ni tit di truyn.v.v.
Bn cnh nguyn nhn di truyn k trn, khng th khng k n s ri lon trng
thi cn bng thn kinh hoocmon, lng sinh dc trong c th m dn n ri lon
s iu tit ng pha ca phi thai v t cung trong pht trin v nui dng, do gia
sc b nhim cc bnh nh sy thai truyn nhim, nhim trng v nhim c; do thc
n dinh dng, do ch khai thc s dng; do nh hng ca kh hu thi tit.v.v.
Nu cht sm phi t tiu hoc tng ra ngoi, sau khng lu b s ng dc li
theo ng chu k hoc mun hn nhng khng ng k. Nu phi cht mun hn, chu
k ng c s ko di thm ch mt chu k ng c v ph thuc thi gian thai tng ra
ngoi hay thai cht lu (cht lt, xc kh ho.v.v.) v s hi phc t cung bung trng.
Trong chn nui v th y, hn ch t l sy thai cht phi phi thc hin tt
vic hn ch cc yu t gy cht phi sy thai do di truyn, c bit gy nn cht phi
2 3 tun u sau th tinh. Bin php c kh nng thc hin l chn lc c ging
c t l th tinh, th thai cao v tuyt i khng khai thc tinh dch c ging c
nhng khuyt tt v nhim sc th v c gen cht gy ra cht phi vi t l cao, trong
lai to khng s dng c ging c vng ngc tm vc ln, c pht trin phi vi ci
t hoc ci sinh sn gim thp t l cht thai hoc kh. Trong nui dng chm
sc v s dng khai thc cn thc hin tt quy trnh i vi b ci giai on sinh
sn, nht l thi k cha 90 ngy u v thi k cha cui cn bo m ch s
dng khai thc thch hp, trnh tc ng c gii gy cht thai, pht hin kp thi
cch ly nhng b ci b bnh sy thai truyn nhim do cc loi vi khun k sinh
trng.v.v. iu tr hoc loi thi, trnh ly lan bnh.
II. B ci b thai cht lt v cch can thip:
Thai cht lt l mt qu trnh cht thai, lu li trong t cung v phn hu,
nhng khng c s tham gia ca cc vi khun gy thi ra v thng ng thi vi
vim ni mc, nim dch c m, cui cng khi dch m chy ra ht trong t cung ch
cn xng ca thai.
B ci b thai cht lt m c t cung thy dch m ln cc phn ca thai chy ra
m o, khi nm hoc rn i a ra nhiu ln vi phn. Nu bnh ko di v trm
trng t cung s b vim mon tnh, khi thai cht gi thng qu to xng khng b tiu
hu cng khng y ra ngoi c ht s lm tn thng thnh t cung gy chy
mu, sc kho gim st v c th cht, thai cht non thng (2-3 thng) dch v phn
thai cn li chy ht ra ngoi sc kho ca b gim st khng ng k nn chng hi
phc, ng c li v tip tc sinh sn. Tuy nhin b c sc kho tt, khng cao,
sau 2-3 thng s bo kho bnh thng, c t cung ng li, xng thai c nh trong
t cung v b s mt sinh vnh vin.
Trc khi can thip cn chn on v tin tng cn thn. Khi ko phn thai ra
cn ch ti nhng mu, khc xng ln trnh lm tn thng t cung. Tim
oxytoxin m c t cung, sau 5-6 gi cho ung hoc n Chlohydrat hay Suyat
quinin 1gr/ 100 kg th trng ko di tc ng ca oxytoxin hoc tim PGF2 vi
liu 25 mg/con sau 2-3 ngy lm t cung co bp, c t cung don n y ht cc phn
ca thai, dch thai ra ngoi hoc c th cho tay vo ly ht ra. Sau khi lm xong, t
cung khng cn g th tin hnh tht ra t cung cho sch vi dung dch lugol 1-20/00.
Sau 3-5 ngy li tht ra ln th hai hoc ln th ba. Nu b ci c triu chng nhim
trng ton thn th tim khng sinh 2-3 triu IU, nh Penicilin hoc Streptomycin v
cc thuc tr lc khc.
III. B ci b thai xc kh ho v cch can thip:
Xc kh ho l thai b cht lu, khng b phn hu, dch th b hp th v thai
b kh, thng c t cung ng v thai khng ra c.
B ci b thai xc kh ho c nhng triu chng nh: Khng ng dc, n
ngy d kin nhng khng , v c th vng tn lu. C trng hp, thai xc kh
di ngy th vng b thoi ho v bung trng hot ng li bnh thng, b ng dc
tr li, c t cung m, thai xc kh b co bp v y ra ngoi. B ci c thai xc kh
ho thi gian u c th b gy, lng x, v sau bo kho bnh thng.
S khm qua trc trng thy t cung rn, ni ln cc rn, s thy c gc cnh
khng chuyn ng. Kim tra m o bng m vt thy c t cung ng nh lc cha
bnh thng, do c t cung ng nn vi khun khng xm nhp c, thai khng b
thi ra. S ng mch gia t cung qua trc trng khng thy c nhp p c bit.
Thai xc kh ho c tui thai thp (3-5 thng) kt qu can thip thng t t
l thnh cng cao; c tui thai 8-9 thng, can thip rt phc tp v kt qu b hn ch,
v vy gia sc thng b loi thi.
* Bin php can thip:
- Tim PGF2 ph th vng 25 mg/ con kch tch co bp t cung v don
n c t cung gip gia sc t y thai ra ngoi sau khi tim 3 ngy hoc cho tay qua
m o ko thai ra.
- Dng dung dch NaCl 90/00 3 4 lt, 370C bm thng vo t cung kch thch co
bp y thai ra ngoi (dung dch c b sung glycerin hoc vaselin).
- Nu khng ph th vng (bng tay hoc PGF2), c th tim estrogen, 40-
80mg (hoc Estradiol), liu lng phi cn c thm d m t cung m tng dn
c th cho tay qua m o ko thai ra ngoi.
IV. Vim nhim ng sinh dc:
l hin tng vim m o, vim t cung tch m. C nhiu nguyn nhn gy
ra vim nhim . Cc nguyn nhn c bn bao gm:
- Thng tn ng sinh dc trong qu trnh .
- St, st nhau khng can thip kp thi.
- Chung tri mt v sinh
- Trong qu trnh phi ging nhn to, dn tinh vin lm thng tn ng sinh dc
ca b.
- Khi b c c bnh v ng sinh dc phi ging cho b ci lm b ci b ly
nhim.
- Kt qu l nhng b b vim nhim ng sinh dc thng phi ging khng c
kt qu. Khi b ng dc, m s chy ra ngoi cng vi dch t cung.
i vi nhng bnh ny, thng dng cc dung dch st trng lugol hoc iodine
kt hp vi oxytocin, khng sinh v PGF2 iu tr.
chng V. cch iu tr Mt s bnh sinh sn thng gp
trong chn nui b sa

T cung c cha 70 ngy T cung c cha 90 ngy T cung c cha 110 ngy

Thai c 105 ngy Thai c 105 ngy

I. Bnh roi trng (Trichomonosis):


1.1. Khi nim:
L mt loi bnh sinh sn ca b ly truyn qua con ng phi ging. c
im ca bnh l gy vim v ri lon chc nng ca b my sinh dc. Bnh do 1 loi
nguyn trng c tn l Trichomonas foetus (k sinh trng) gy ra.
1.2. Bnh l:
K sinh trng kch thch gy vim nim mc b my sinh dc b c ging
v b ci sinh sn gy vim lot, kch thch ng dc gi hoc nghim trng hn l
gy sy thai hoc cht thai.
1.3. Triu chng:
Bnh ly lan qua con ng phi ging trc tip hoc TTNT, gia nhng con
sng cng n, qua rc, phn, nc tiu v.v...
b c, dng vt ph mt lp dy cc mn nc nh cc giai on khc
nhau, ging nh rm xy ngi, roi trng lm t bao quy u gy sng to v au
n, chy m.
b ci sau 2 - 4 ngy phi ging trc tip hoc th tinh nhn to bng dng
c mang k sinh trng bt u pht trin mp m h, thnh m h rt nhiu nt nh
nh ht k, bn trong cc nt c cha nc trong vt trng nh lng trng trng g,
dn dn dn n vim lot m h v m o gy nn tnh trng ng dc gi nhiu
ln. Trng hp phi ging t kt qu th thai, k sinh trng gy ra cht thai dn n
xy thai hoc cht thai (Thng 2 - 3 thng, t c b cha 5 thng tr ln).
nhiu b t xy ra nhim bnh ny do mi trng chm sc, gn con mang
trng.v.v...
1.4. Phng bnh:
- Thc hin nghim ngt khu v sinh chung tri b c ging, dng c
TTNT.
- Kim tra pht hin v nh ch cng nh iu tr cc b ci sinh sn c triu
chng chy m, vim dch khng bnh thng.
- Tht ra bao dng vt bng KMnO4 10/00, Rivanol
- Nhng b c bnh Trichomonas phi c iu tr tch cc cho khi mi c
a phi ging.
- Nhng b nghi ng v phi nhiu ln khng cha nht thit phi tht ra
bng cht st trng.

II. Bnh mn nc sinh dc b:

2.1. Khi nim:


y l mt bnh truyn nhim do mt loi siu vi trng thuc h herpes gy ra.
2.2. c im ca bnh:
Siu bi trng xm nhp vo ng sinh dc ca b gy nhim lot bi 1 loi
mn nc gm nhiu mc khc nhau. Bnh c tn l IBR (Infectious Bovine
Rinotrachitis), cn gi l bnh 3 ngy v sau 3 ngy bnh c th gim hoc khi ri
tip tc t khc. Bnh nguy him ch l ly lan nhanh gy vim nhim ng
sinh dc to iu kin cho cc vi khun khc pht trin thnh nhng bnh nhim
trng dn n vim lot xy thai hoc non b ci sinh sn.
2.3. Triu chng ca bnh:
B khng yn tnh, bing n, ng dc gi do b kch thch gy nga cc mn
nc, vim dch chy ra...
2.4. Bnh tch:
Tng mng hoc ton b nim mc ng sinh dc c v ci b vim c rt
nhiu mn nc nh li ti trong sut hoc trng m hoc c mu giai on cui mn
v ra.
2.5. Phng bnh:
Ch yu l gi v sinh thn th b, chung tri sch s, ty u chung tri nh
k bng Crezylr 3%, Iodoman 10%, Lugol 20/00, formone, nc vi trong...
2.6. iu tr:
- Dng dung dch thuc tm 10/00 , Iodin 1 0 / 00 hoc lugol 2 0 / 00 tht ra
- Nc oxy gi, Rivanol 10/00 ch cn 3 ln tht l khi.
III. Bnh st nhau:
3.1. Triu chng:
Thng thng b 4 - 6 gi nhau ra ht, sau 12 gi nhau khng ra th gi l
st nhau (t l mc b chn th khong 10%, b nui nht khong 25%).
3.2. Nguyn nhn:
+ Thi gian c thai b m khng c vn ng tho ng, thc n khng m
bo, thiu canxi, pht pho, lu hunh, ma nh v.v... lm cho t cung b sa lit; con m
qu gy hoc qu bo; sinh i; thai qu to, nc thai qu nhiu v.v...
+ Xy thai lm t cung co bp yu
3.3. iu tr:
Sau khi 12 gi nu nhau cha ra cn x l ngay. C 2 phng php iu tr:
+ Phng php bo tn:
- t vo t cung 2 vin thuc t nh Chlortetracycline hydrochlorium 1000mg
hay Aureomycine hoc CTC Oblet. Trong trng hp khng c mt trong cc loi
thuc trn ta c th dng Oxytetracyclin hoc penicilin + streptomycin.
- Tim 5 10 mg Ostrogen (1 ln duy nht)/ con.
- Sau , ngy tim 2 ln Oxytoxin liu 40 UI/ con/ ln trc lc vt sa . Tim 3
5 ngy lin tc, thng n ngy th 6 hoc ngy th 7 nhau ra ht.
- Sau khi nhau ra tht ra bng dung dch thuc tm 10/00: 2 - 3 lt/ ln hoc dng
dung dch Lugol 20/00, hoc dng Iodin 10% (hoc Rivanol 1-20/00) 130 150ml/
con/ ln v tht 2 ln mi ln cch nhau 2 3 ngy.
+ Phng php bc nhau:
- i hi phi c k thut v kinh nghim.
- Yu cu cn thn, v sinh tt trc, trong v sau khi bc.
- Khi tin hnh bc phi dng dung dch nc mui 2% hoc thuc tm 20/00 dng
bc c gn vi cao su hoc nha cho vo su ra dch bn, dch bn ra trc sau
tin hnh bc. Khi bc tay phi cm cung nhau, tay tri t tng nm ra mt.
Ch khng lm tn thng nm nhau m.
- Sau khi bc xong tht ra bng dung dch thuc tm 20/00 l tt nht v vut sch ra
ngoi. Sau khi ra 1 2 ln thy nc trong sch ri th t vin t t cung vo,
sau 2 3 ngy tht ra li v lm nh vy 2 3 ln.
3.4. Phng bnh:
- Khi b ly nc i cho ung.
- p bn ao vo vng lng xng hng cui n vng xng cnh chu.
- Cho ung nc rau ngt + mui hoc cho ung thuc l:
+ L qut hng b 500 gr. + L tru khng 20 gr.
+ L rau ngt 500 gr. + L kh 500 gr
IV. Bnh vim t cung:
4.1. Nguyn nhn:
- Do ri lon chc nng ni tit, mt s bnh bung trng pht sinh, c bit bnh
th vng tn ti dn n vim t cung rt nghim trng.
- Do t cung b nhim trng trong khi hoc sau khi hay do st nhau,
kh do vim nhim.
- Mt s bnh truyn nhim nh bnh xy thai truyn nhim (Brucellosis), roi
trng (Trichomonosis), bnh phy khun.
- Do k thut th tinh khng m bo, c nh b khng chc.v.v..
4.2. Triu chng:
- Con vt km n, cong lng rn, t trong m mn thi ra nim dch ln m ln
cn v nc vng, nu con vt nm xung nim dch chy ra nhiu (pht hin r nht
l con vt nm ban m hoc sng sm).
- ui thng dnh bt nim dch khi kh ng thnh mng mng.
- Dng m vt kim tra qua m o thy c t cung m v m chy ra.
- Kim tra qua trc trng thy sng t cung cong cng hn bnh thng, kch
thch vut nh thy m chy ra ngoi mp m mn.
4.3. Tin lng:
iu tr kp thi ng phng php bnh c th khi, nu chm chuyn sang
th t cung tch m, vim t cung hoi t hoc vim t cung c mng th tin lng
rt xu.
4.4. iu tr:
- Ra t cung bng Rivanol 10/00 1 - 2 ln, thuc tm (KMnO4) 10/00 2 0/00 hoc
nc mui Cloruanatri 1-2%, Lugol - 2%0, Iodin 10% 2 ngy 1 ln, ra 3 4 ln
lin tc, Oxytetacilline. Kt hp tim khng sinh trong c Dexamethazol: Tim
bp, tnh mch, ni ng mch hoc mng treo t cung 3 5 ngy.

- Sau khi kt thc iu tr khng sinh th tim 25 mg PGF2 1 n 2 ln cch nhau 5


7 ngy tng cng co bp t cung y dch vim ra ngoi.
chng vi.Qun l sinh sn n b ci

Ngoi cc yu t di truyn, chng ta c th kim sot c nhng vn c


lin quan n kh nng sinh sn ca b ci:
I. Ci tin chm sc nui dng:
Thiu nng lng cng nh protein nh hng n kh nng sinh sn b.
Vic cung cp nng lng p ng c kh nng sn xut sa, duy tr, nui thai,
hot ng l iu cn thit. Nu cho n qu nhiu thc n tinh c th gy ra ri lon
chc nng bung trng.
Thiu pht pho, ma-nh trong thc n s lm cho b ng dc yu v bung
trng km hot ng, thiu km lm cho nim mc thn sng t cung kh rp, thiu
vitamin A v E c coi l nguyn nhn ca cc chu k ng dc khng u, ng
dc yu ...
II. Qun l chm sc:
C th t c thng qua vic ci thin mi trng sng v thc n cho b
bng cch: tng cng vn ng hp l, ct sa mng hng nm, tm chi cho b
thng xuyn; Ci thin iu kin sng nh chung tri, nn chung, thay i khng
kh chung nui (qut gi), gim thiu stress nhit, v sinh chung nui, nh k ty
u; nh k tim phng vacxin ty giun sn; Kim tra, kim sot cc ri lon sinh
sn, tng cng ch pht hin ng dc trong thi k ch phi; Kim tra b m
trong thi k cha cui v sau khi kp thi chm sc nui dng mt cch hp
l phng trnh cc bnh c th xy ra nh : bi lit trc v sau khi , st nhau,
nhim trng sinh sn...
III. Duy tr ch ghi chp s sch v sinh sn:
Tt c mi s ghi chp c lin quan n sinh sn (tui phi ging ln u, tui
ln u, s liu ln cui, phi ging, ng dc, bnh tt, iu tr ...) phi c
lu gi li v chng phi lun c sn sng. c bit ngi chn nui phi nm
c c im ng dc, ngy ng dc, chu k ng dc ca tng c th khng b
st mt chu k no. C nh vy mi nng cao c kh nng sinh sn ca n b.
IV. iu tr ri lon sinh sn:
Trn c s theo di v iu tr cc ri lon sinh sn l chn on ng v iu
tr sm. Bnh tt nh hng nghim trng n kh nng sinh sn, nu chng khng
c iu tr kp thi s mt nhiu thi gian hi phc nht l lin quan n t cung v
bung trng. Vic iu tr ko di lin quan n kinh t nghnh chn nui. V vy
vic kim sot v iu tr ri lon sinh sn l iu cn thit sm v kp thi.
Trong iu kin nui nht vi nhng n gia sc khng ln, cn t nht 10-20
pht mi ln kim tra pht hin ng dc.
ti liu tham kho
1. Nguyn Tn Anh, Nguyn Vn Vinh, o c Th, Trnh Quang Phong
Kt qu nghin cu mt s bin php k thut nhm nng cao kh nng sinh sn
ca b ci - Kt qu nghin cu khoa hc k thut Vin Chn nui (1985 - 1990)
trang 84 - 87. Nh xut bn nng nghip, H Ni 1992.
2. Nguyn Tn Anh, Nguyn Thin, Lu K, Trnh Quang Phong, o c Th
Bin php nng cao kh nng sinh sn cho b ci - tuyn tp cng trnh nghin cu
khoa hc k thut chn nui - Vin Chn nui (1969-1995) trang 325-329. Nh
xut bn nng nghip H Ni, 1995.
3. Nguyn Tn Anh: sinh l sinh sn gia sc. Nh xut bn nng nghip H Ni
1998.
4. L Xun Cng, L Vn Th: Kch dc t s dng trong chn nui
Nh xut bn nng nghip H Ni 1977.
5. L Xun Cng, Nguyn Nh Hin
Kt qu nghin cu iu ch s dng huyt thanh nga cha
Tp ch khoa hc k thut nng nghip 11/ 1975.
6. C Xun Dn, L Khc Thu
Sinh l, sinh sn gia sc. Nh xut bn nng nghip H Ni, 1985 (Ti liu dch).
7. Hong Kim Giao, Nguyn Thanh Dng: Cng ngh cy truyn phi b
Nh xut bn nng nghip H Ni 1997.
9. Hong Kim Giao, Nguyn Thanh Dng
Cng ngh sinh sn trong chn nui b.
Nh xut bn nng nghip H Ni 1997.
11. L Xun Cng, Lu Vn Tn, Chung Anh Dng, Trn Tit Cnh, Nguyn
Duy Hng, Cao Vn Triu. Kt qu ng dng k thut min dch phng x
nh lng progesterone nhm chun on c thai sm tru b Vit nam,
1990.
12. Chung Anh Dng (2001), S dng k thut min dch phng x v mt s
bin php k thut nng cao hiu qu gieo tinh nhn to cho b sa.
Lun n tin s nng nghip, Vin Khoa hc k thut nng nghip min Nam,
Thnh ph H Ch Minh.
13. Hong Kim Giao, Nguyn Thanh Dng (1997)
Cng ngh sinh sn trong chn nui b, Nxb Nng nghip, H Ni.
14.Phan Vn Kim, Trnh Quang Phong (2000)
Kt qu nghin cu ng thi Luteinizing Hormone tin rng trng b lai
hng sa (Holstein Frisan x Laisind) v ng dng trong th tinh nhn to nhm
t t l th thai cao.
Bo co khoa hc chn nui th y, B Nng nghip v PTNT, tr.47-52.
15.Phan Vn Kim, Hong c Th, Trnh Quang Phong, Hu Hoan, Trnh
Vn Thn, Nguyn Th Ho, V Ngc Hiu, Nguyn Qu Qunh Hoa (2003).
Kt qu nghin cu hm lng progesterone b lai hng sa bng k thut
min dch enzym (ELISA).
Bo co khoa hc, Vin Chn nui, H Ni, tr. 134-140.
16.Phan Vn Kim, Tng Xun lu, Trnh Quang Phong, Nguyn Qu Qunh Hoa
(2003),
ng dng kt qu nghin cu hm lng progesterone chn on v iu tr
ri lon sinh sn b sa.
Bo co khoa hc, Vin Chn nui, H Ni, tr. 16-22.
17.Nguyn Xun Tnh, Tit Hng Ngn, Nguyn B Mi, L Mng Loan (1996),
Sinh l hc gia sc, Nxb Nng nghip, H Ni.
18.Nguyn Hu Tr, ng nh Hanh, Phan Vn Kim, Hong Kim Giao (1999-
2000), Mt s ch tiu gii phu c quan sinh dc v ng thi hormone LH
trong chu k ng dc ca nga ci,
Bo co khoa hc chn nui th y, B Nng nghip v PTNT, tr.174-141.
19.ng c Trch, Nguyn nh Hng, Phm mnh Hng, Pondman K.W,
Wright P.E (1984), Text book of immunology, University Press, Universtty of
Amsterdam, tr 126-132.
20. A.A.Xxoep (1985), Sinh l sinh sn gia sc, Nxb Nng nghip, H Ni.
21.Hunter. R (1972), Ovaries response of the pig to gonadotropin infected at
difference stage of the oestrus cycle, Animal Science.
22. N. Isobe (2002), Theory and application of ELISA, Hiroshima Universtty.,
Japan.
23.Lars-Eric Edqvist and George H.Stabenfeldt (1980) Reproductive Hormones
Clinnical Biochemistry of Domestic Animal, ACADEMIC PRRESS, New
York, USA.
24.Montes Perez R.C; Delgado Leon R; Pech Martinez V (1979), Early
pregnency diagnisis in dairy cattle by progesterone radioimmunoassay,
Agrociencia. 31(2).237-240.
25.T.Nakao; A.Sugihashi; Y.ishibashi; E.Tosa; Y.Nakagawa; H.Yoto; T.Nomura;
T.Ohe; S.ishimi; H.Takahashi; M.Koiwa; N.Tsunoda and K.Kawata (1982)
Use of milk progesterone enzyme immunoassat fir early pregnancy diagnosis
in cows, Theriogenology, Japan, Vol 18, No.3, 267-274.
26.T.Nakao; A.Sugihashi; N.Saga; N.Tsunoda and K.Kawata (1983), An
improved enxymeimmunoassay of progesterone applied to bovine milk,
Br.Veterinary, Japan (139), 109-117.
27.T. Nakao; A.Sugihashi; N.Saga; N.Tsunoda and K.Kawata (1983), Use of milk
progesterone enzyme immunoassay for differential diagnosis of follicular cyst,
luteal cyst, and cystic corpus luteum in cows, Anterican Journal of Veterinary
Research, Vol 44, No.5.

También podría gustarte