Para Dar Trela. Manual Practico de Frase PDF

Para dar trela
Manual prctico de fraseoloxa galega
M. Carmen Losada Aldrey

Alba Cid Fernndez
Xurxo Fernndez Carballido
Ilustracins de Evaristo Corujo Martnez, Tito
Colaboracin de Luis Davila

n libro (ab
erto), qued
rir unha ra ar aberto d
iola, ser es e peito, ve
velto coma roc
no, calar c
oma un af unha abrte eo aberto, recibir co
dar s aga ogado, afo a, nadar na s
rradas con gar a ra, a abundanc
) coma un algun, ser fogar de c ia,
allo, saber (agarrado alor, afoga
a agulla de ) coma a v r en
ser unha c marear, ser irxe do pu
abeza no a algo como o,
as, estar ale ire, ser un a to
gre coma u h a fe sta no aire p a r
n, sar da c n pandeiro
, , [airear] a unha
asa por p estar alegr os catro
lle a alma s alleos, se e coma unh
aos ps a a r (agudo) c a gaita nas
n, ser tranq lgun, leva oma un all
uilo coma r na alma o , ser (listo)
ser un ana Amancio, a algun, p
co de pan, dicir amn artrselle a
abo de alg tirar os an , facer a(s)
un, andar acos e apr Amrica(s
ar coa mos ao xornal, oveitar as ),
ca tras da andar aos faragullas
orella, and biosbardos ,
andar con a r c , a n d a
ps de man o ma a gali r s
o mundo, a teiga, anda a cos ovos,
ndar nas n r con voltas, a ndar
a algun, tr ubes, anda andar de b
aer en and r nas pataca oca en
sede, apag as a algu s, andar na
rselle a c n, andar c s verzas,
lsa, aperta andea da v on andrm
r o cinto, a ida a algu enas, vir
do, ser m pertarlle a n, apaar
is bruto ca s caravilla u nha (boa)
cartos un arado, s a algun,
s apla
Edita Xunta de Galicia
Secretara Xeral de Poltica Lingstica
avesporeir Centro Ramn Pieiro para a Investigacin en Humanidades
o, deixar c
tos a algu oa boca ab
n, ir unha c Secretario ertadeaPoltica
Xeral alguLingstica
casa, ir un aloVralentn
ha calor q Coordinador q u e abochorn n, quedar coa boca a
G arca Gmez
afogar nun ue acora, cientfico do oaCIRP

, abrir a bo berta, fala
[estarG]onzlez ca, abrir a r coma un
vaso de au Manuel Gonzlez o c e o acunchado m a n , abrir o da
o) coma un ga, ser o a , non ter a , abrir
ha lapa, ag Director Tcnico forde r o d o
Lingstica
pirixel, ter cabeza de
allar, ser a arrGauillermo
r u nha tranca
R S unha agar adorno
lgo ojo nchez
mis al ca como ato pader San

Ra unha agull
Roque, 2.
, faSantiago
15704 c e r o a
deg o sto, aguan
Compostela
rada con a
lg un, anda
aqu, ench Tfno. +34 881 996 152 a nFax. un+34 pall881 tar mecha,
rlle o alen erlle a alb e 996 140
iro, ser algo s e r
to a unha p Enderezo electrnico
o r
arda de pcrpih@cirp.gal
a ll a a a como escrib (agudo) c
ser (vivo) ta , cheirarlle lg un, non es ir no aire,
coma un a http://www.cirp.es o alento a tar o alcac s
alongar o ll o, misturar unha xane n para gait
la
allos conenbHumanidades, 2016 , coller na a
acerlle o a
p Centro
misRamndo quPieiro
e d
para a Investigacin
a ugallos, sa allada a alg s,
mAutores
or a aM. m
Carmen Losada Aaldrey nta,, poer lt ar de allos un,
oca(s), and A lglbauCnid, Faernndez
n d polas altur a cebolas,
ar a a r en amore
, as, pr pola c aerlle
algun, an pedXir urxo(pFoernndez
la s p Carballido s (con alg
u n), ser com
s alturas a
a
r atrs dedeaEvaristooCrorujo
daIlustracins tas),Maartnez
ndar, Taito o p a un anaco
lgun,
o, andar c Colaboracin lg u o r c e d
on algun, de Luis nD,avila andar coa
areadenfraseoloxa
n, andar a
o quin, a e pan, s
s de algu Ttulo Para adar
ndatrela.
r con andr
Manual prctico o z o co, an r c
galega n dar ao rab
nISSN:
, and 1a698-787X
r e mdoeCentro
n a s , Ramn Pieiro paradaa oa cren u z a
n
as, andar ISBN: 978-84-453-5223-6 a (Biblioteca fraseolxica
mores (con a n d ar con gait
Investigacin
o
Humanidades)
lo mbo, anda
sen branca algun), an as, andar c r
, ter mala a D.L. C 1076-2016 , andarlle o d ar na boca o n ps de la
ngueira, sa s enti(di)o da xente, a , an
a (boa) pre Imprime: r o ro An polas silve ndar na bo
a, ser algo llns polos ir a s a algun c a do
os anacos Segaof, S.L. apaar auga ollos, ser m , levar en a
e aproveita nunha pen a nso coma u n das a
mar, [sar] r as faragu eira, garda n ao, apa
r as aparen g ar
o mundo, s
o arco da v
ella, [sar]
llas, estar
mis al c cias, aperta a sed
er de peito o a aqu, ser r a bolsa
asarse os p (e de arran arco iris, andar coa bruto com
a un arado
axaros coa que), arra area no zo
allar, ser a calor, ter a strar pola co, caer ar
lgo com s mans a lama a alg ea, ter c
un
Para dar trela
Manual prctico de fraseoloxa galega

Alba Cid Fernndez
Ilustracins de Evaristo Corujo Martnez, Tito
Colaboracin de Luis Davila
libro (aber
to), quedar
r unha raio aberto de p
la, ser esve eito, ver o
o, calar co lto coma u ceo aberto
ma un afo nha abrte , recibir co
ar s agar gado, afog a, nadar na s
radas con ar a ra, af abundanc
coma un a algun, ser ogar de ca ia,
llo, saber a (agarrado lor, afogar
ser unha c agulla de m ) coma a v en
abeza no a arear, ser a irxe do pu
, estar aleg ire, ser un lgo como a o,
re c h a fe sta no aire to p a r
, sar da ca oma un pandeiro, esta , [airear] a unha
sa por ps r alegre co os catro
e a alma a alleos, ser ma unha g
os ps a alg (agudo) co aita nas
ser tranqu un, levar ma un allo
ilo coma A na , ser (listo)
ser un ana mancio, dic alma a algun, part
ir amn, fa rs
bo de algu
co de pan,
tirar os an cer a(s) Am elle a
n, andar acos e apr rica(s),
r coa mosc a o x ornal, and o v e it a r
a tras da o
r ar aos bios as faragullas,
ndar con p e lla, bardos, an
s de mante andar coma a galia dar s
mundo, an iga, andar cos ovos, a
dar nas nu con voltas, ndar
a algun, tr bes, andar andar de b
aer en and nas pataca oca en
de, apagr as a algu s, andar na
selle a can n, andar c s verzas,
a, apertar dea da vid on andrm
o cinto, ap a a algun enas, vir
o, ser mis ertarlle as , apaar u
bruto ca u caravillas nha (boa)
cartos n arado, s a algun, a
pla
dar trela
1 Animar a facer algo.
2 Deixar liberdade para facer; dar permiso, licenza.
3 Darlle confianza a algun para que fale moito e sen preocuparse.
4 Dar conversa.
5 Aceptar o galanteo dun namorado.
A Daniel e Phil, que saben moi ben que unha

man lava a outra e as das lavan a cara; e a
Erundina e Ramn, porque a sa razn teen
cando din que mis vale comer un ovo que
pasar sen dous.
M. Carmen
A Teo e Loli, por teren sempre os ps na terra e

porque o herdado como a fala moi valente;
xentia que seguiu o proceso de elaboracin
deste volume sabendo que sarna con gusto non
pica. A Maica e Xurxo, que non dan puntada
sen fo.
Alba
Para Mara, Jorge, Susana e Mari, porque o

palleiro (lingstico) non se fai sen palla; e para
Mabel, Mencia e Aloia porque dous (ou catro)
que dormen no mesmo colchn vlvense da
mesma opinin.
Xurxo
A Dolores e Evaristo, por non enfadarse

demasiado cando encha de garabatos as
marxes dos libros da escola. Agora xa foi.
Tito
ndice
Prlogo..............................................................................................................9
Introducin ......................................................................................................15
As portas s que batemos................................................................................19
Unidade previa... para entrar en materia......................................................21
Unidade 1. Accins vitais.................................................................................23
nacer estar moribundo, morrer, soterrar, estar morto ter apetito, comer,
comer pouco, comer moito, pasar fame, despois de comer beber, embebedarse,
estar borracho durmir, non durmir evacuar chorar bocexar correr bailar
Unidade 2. Aspecto fsico ................................................................................49

fermosura fealdade delgadeza gordura esvelteza robustez / fortaleza
estatura desamao semellanza outras aparencias
Unidade 3. Carcter.........................................................................................69
bondade maldade simpata antipata xenerosidade mesquindade comenencia
soberbia inquietude calma astucia torpeza valenta temperamento covarda
realismo formalidade pouca formalidade distraccin fantasa tolemia
Unidade 4. Sentimentos e emocins................................................................93
placidez / alegra tristura aceptacin rexeitamento preocupacin medo
sorpresa fasto ira
Unidade 5. Relacins.........................................................................................115
conxeniar non conxeniar conciliar incomodar lealdade deslealdade
amor sexo embruxar adulacin engano dominio
Unidade 6. Problemas, xito, fracaso.............................................................139
facilidade dificultade problemas axuda esforzarse, esforzarse en balde, non
esforzarse xito fracaso
Unidade 7. Comunicacin e conversa............................................................163
calar falar falar pouco falar moito falar claramente non falar
claramente falar sen saber estar de acordo estar en desacordo louvar
recriminar rexoubar e criticar blasfemar
Unidade 8. Cartos............................................................................................187
gaar cartos ter cartos aforrar falso aforro valor / prezo gastar non
ter cartos / pobreza arruinarse roubar
Unidade 9. Tempo meteorolxico......................................................................209
ir sol ir calor chover pouco, chover moito mollarse sarabiar neviscar /
nevar ir fro ir vento clarexar / escampar arco da vella estar nubrado
Unidade 10. Revisin.......................................................................................233
Solucins...........................................................................................................239
Glosario de fraseoloxismos..............................................................................249
7
ndice Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
Glosario de refrns..........................................................................................271
Glosario de fraseoloxismos e refrns noutras linguas .................................281
Achegas dos usuarios.......................................................................................283
Referencias........................................................................................................285
Referencias lexicogrficas Referencias bibliogrficas primarias Referencias en
Internet Referencias bibliogrficas secundarias e suxestins de lectura Procedencia
dos textos web empregados.
8
Prlogo
Os meus parabns, por colleres este libro nas mans.
Se o fixeches, vese que tes experiencia de linguas. Se cadra, porque algunha vez che
dixeron, coma a min de pequeno, A lingua ten moi bo curral e quedaches cavilando en
qu era o que che queran dicir. Pola cara que poan, era unha severa advertencia de
que tias que ser discreto e que non debas dicir todo o que che via boca, como se
explica aqu na Unidade 7. O curral un espazo descuberto pero amurallado a carn da
casa da aldea e dentro del os animais desa casa pdense mover con toda liberdade pero
sen saren del.
A ti podanche dicir mis prosaicamente Est calado ou Non sexas indiscreto. Pero
dixroncho cun debuxo feito de palabras: A lingua ten moi bo curral. Se ben se mira, a
boca coma un curral, porque ten un muro que son os dentes e dentro dese curral hai unha
cousa que se est a mover seguido, que a lingua: dicir, a lingua coma un carneirio
ou un becerro que sempre queren correr e brincar; e pdeno facer sen perigo con tal que
a porta do curral estea pechada. Pero, se a porta estiver aberta, o carneirio ou o becerro
nas sas carreiras poden sar, mesmo sen quereren, por esa porta e bater inesperadamente
cun pen ou cunha bicicleta, unha moto ou un coche que pase polo camio nese momento;
e poden producir unha catstrofe.
Os dentes, neste refrn, convrtense en muros que fan da boca un curral. Os dentes da
boca cercan a lingua e protexen a sa mobilidade para que sexa inocua. Esta imaxe do
curral unha frmula para recomendar que sexas discreto, que non fales nin cnte-lo que
non debes difundir. coma se os dentes estivesen a para impediren que a lingua se mova
de mis, dicir, fale o que non deba. Como ves, a fraseoloxa che o idioma convertido
en imaxes; falar con espellos que nos fan ve-lo lado oculto das cousas, dos feitos, da
xente; che falar con parbolas mis que con palabras. A fraseoloxa converte a fala en
cine, con color, con emocin e, por veces, con intriga.
Linguaxe abstracta e linguaxe figurada
Porque hai outra linguaxe: a abstracta e matemtica que busca con xito a precisin, unha
precisin mecnica. Pero a linguaxe figurada, non menos precisa, busca que resoen os
harmnicos da realidade. Podemos dicir 2 + 2 = 4 e iso linguaxe matemtica pero tamn
podemos dicir A unin fai a forza ou A unin gaa a guerra ou Mis ven catro ollos que
dous; e iso linguaxe figurada. Linguaxe matemtica e linguaxe figurada son das maneiras
moi diferentes de conta-lo mesmo pero cada unha delas mis eficaz c outra en certas
situacins. A primeira abstracta e fala intelixencia; a segunda concreta, simblica
e fala s sentidos. A primeira gris; a segunda multicolor. A linguaxe matemtica
unha radiografa da realidade; a fraseoloxa un cadro con color, volume e perspectiva.
Mesmo cando dicimos que Fulano un cero esquerda, expresin figurada trada das
matemticas, queremos indicar que persoa socialmente irrelevante, que a opinin del non
conta nin infle en ningun e, cando dicimos iso, algo cambia. Na fala normal a linguaxe
figurada consegue facer impactante a linguaxe abstracta das matemticas.
9
Prlogo Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
A razn abstracta da matemtica inapelable pero o home non se convence s por

teoremas. Un coche unha mquina mecanicamente perfecta pero, para vendelo,
a publicidade non toca s a intelixencia senn, e sobre todo, a nosa sensibilidade, os
afectos, as imaxes: iso significa que estes tamn son ingredientes reais do vehculo. A
comunicacin humana require ferramentas heteroxneas.
Estes outros ingredientes da realidade exprsanse con fraseoloxa e paremioloxa.
En teora parece estrao pero baixo palabras labregas pode haber verdadeira ciencia.
Vamos a un caso. Por veces veen cara a ns inmensas e invisibles masas de aire
hmido: non as vemos pero, cando as atravesa a luz do sol, nesa humidade prodcese
a refraccin da luz solar e iso si que o vemos: o arco da vella. O curioso que o arco
s o podemos ver se estamos entre esa masa de aire hmido e o sol, dicir, se tmo-lo
sol detrs de ns. E, dado que normalmente as masas de aire hmido a ns vennos
do oeste, se vmo-lo arco da vella pola ma (co sol leste), esa masa de humidade
est vindo cara a ns e, loxicamente, vai chover. Pola contra, se vmo-lo arco da vella
tardia (co sol oeste) a fronte hmida xa pasou e non probable que chova. A
explicacin meteorolxica esta. Pero a paremioloxa do as: Arco da vella raiante
[ leste], dlle s bois para diante [vai traballar sen medo]. Arco da vella a poente,
colle os bois e vente [porque vai chover]. Ou, como aqu se di en 9.12, Arco da vella
ao anoitecer, bo tempo ao amencer: como non frecuente que das frontes hmidas
vean moi seguidas, ben se ve que este refrn pode se-la versin labrega dun teorema
matemtico.
A dicir toda a verdade, certo que a fraseoloxa tamn se pode reducir a complexas frmulas
matemticas. Fxoo Igor Meluk co seu equipo nun esforzo titnico que permitir algn
da que os ordenadores fagan a traducin automtica de fraseoloxismos dunhas linguas a
outras; pero un cerebro humano non segue eses razoamentos abstractos para traer a conto
un dito ou un refrn. Pola contra, o refraneiro fai o camio contrario, chamando a atencin
sobre certos aspectos da realidade matemtica. Os nmeros exactos poden non ser tan
exactos cando os relativiza un elemento coma a xenerosidade e por iso todos sabemos que
Na mesa de San Francisco o que hai pra catro, chega pra cinco e que Onde collen catro
collen cinco ou ben que O ollo do gato mira por catro. Cae un burro s catro patas, e non
vai caer o que ten das?; Mis valen dous vieron, que catro virn.
A fraseoloxa, liberada da abstraccin, consegue facernos ver aspectos novos da realidade:
un dos seus trucos facernos ver unha cousa debuxada no espello doutra. Unha persoa
moi gorda, cun perfil que tira a esfrico, lvanos a dicir est coma un bocoi (recipiente
mis ancho que alto e que tira a esfrico) pero tamn a engadir despois que O palleiro
sen palla non se fai, que xa unha reflexin verbo da causa desa gordura e un consello
a tdolos circunstantes sobre a conveniencia da moderacin na comida. Ignoro se a
matemtica dara dito tanto con menos recursos. O bocoi e o palleiro (os dous mis grosos
que altos) instlannos nunha realidade paralela.
A fraseoloxa unha percepcin estereofnica. Porque, se dun bazuncho dicimos que est
coma un bocoi, dun mirrado dicimos que est no chasis ou que se lle ve o da travs.
Pensar as nadar nas metforas.
10
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Prlogo
As imaxes das metforas dos ditos e refrns nacen de ver que cousas distantes teen
algn punto en comn co que nese instante estamos a vivir. certo que moitas veces esas
metforas son hiperblicas (unha persoa gorda nunca tan gorda coma un bocoi) pero
esa comparanza, cando esaxera, salienta un aspecto esencial da realidade que nos pasaba
desapercibido, coma cando, lermos un texto, subliamos ou coloreamos unha palabra
ou unha frase que nos resulta importante: o concepto xa estaba al; o que non estaba era
a nosa percepcin que ese subliado marca e estabiliza.
As matemticas comunican utilizando conceptos abstractos. A fraseoloxa e a paremioloxa
comunican utilizando un xogo de espellos: o curral, o bocoi, o palleiro, o arco da vella.
Coma nos mapas conceptuais da Unidade 3 deste libro.
Esa realidade paralela que fai de espello distinta terra adentro ou mar a fra (2.10.4.).
Pero outras veces a realidade paralela non est na xeografa senn na historia, coma en
pasar mis fame que un mestre de escola (1.11.) ou ir entre o millo (1.13.); ou na metfora
relixiosa, coma en pasar a mellor vida.
curioso detectar que, en tempos nos que segumo-lo sistema decimal, a fraseoloxa
anda mantea activos restos do anterior duodecimal (os ovos anda se venden en caixias
de doce ou seis ovos) e mesmo doutros sistemas anteriores, como o hebreo de moito antes
de Cristo que d nmero 7 o valor de plenitude e que segue presente en ditos como
bicho de sete cabezas, agarda-los sete agardares, anda-las sete partidas do mundo / as
sete parroquias, andar apurado coma un gato con sete livins, baila-los sete bailares,
comer sete comeres, chora-los sete chorares, brincar sete paredes, ter algo baixo sete
chaves ou A quen non quere caldo, sete cuncas.
Tamn curioso descubrir que para o concepto de calar utilizamos referentes pechados,
baleiros ou mortos (7.6.).
Fraseoloxa e paremioloxa constiten, polo tanto, unha linguaxe simblica; distinta pero
tanto ou mis eficaz c linguaxe matemtica. Por ser simblica est construda con imaxes
sorprendentes e, por veces, verdadeiramente surrealistas coma en bota-la casa pola vent
(8.4.) ou custar un ollo da cara (e a metade do outro) (8.10.), estar polas nubes (8.11.).
Permanencia e caducidade dos smbolos
Unha diferenza a favor dos nmeros que estes son mis estables e universais. En cambio,
a caveira sobre dous sos cruzados, smbolo milenario da morte, xa hai tempo que o
tamn dos piratas e para as novas xeracins deste cambio de milenio esa caveira sobre os
sos cruzados evoca simplemente o mundo festivo do rock and roll, xa sen relacin coa
morte. Esta transmutacin de smbolos e de valores afecta un dos elementos bsicos da
fraseoloxa (a estabilidade).
Pero a caducidade dos smbolos non total. Ti sabes que a fraseoloxa capaz de manter en
actividade elementos simblicos que nacen de realidades desaparecidas hai moito tempo:
xa vimos qu pasaba co nmero sete e anda hoxe seguimos dicindo estar sen branca, non
ter un can, non ter unha cadela, estar sen un patacn, por mis que esas moedas (branca,
can, cadela e patacn) desaparecesen da circulacin hai moito tempo. E anda se oe nalgns
11
sitios, como direi despois, se-la porta da vila ou se-la Porta Faxeira cando xa non hai
murallas nas cidades. E ti sabes tamn que fenmenos modernos coma o rap constren os
seus longos monlogos rimados precisamente con moitos recursos fraseolxicos.
Esta a razn de que os autores deste libro administren a falsa caducidade das imaxes
rurais e tamn a transmutacin urbana dos valores e dos smbolos.
Peculiaridades europeas e peculiaridades galegas
As metforas dunha lingua poden ser un labirinto para o forneo que aprende esa lingua.
Por iso precisa unha gua para introducirse nelas. Este libro quere ser esa gua e, se te
decides a seguilo, aprenders fraseoloxa galega e acabars falando con arte.
En tdalas unidades hai unha seccin na que se fai ver como certas locucins galegas son
comns a outras linguas europeas: comer coma un pito (1.18.); estar nos sos (2.15.); ter
os ps na terra (3.15.); recibir cos brazos abertos (4.17.); tomar o pelo (5.14.); matar
dous paxaros dun tiro (6.16.); apertar o cinto (8.12.); chover a caldeiros (9.17.). O mesmo
acontece con certos refrns. De grandes ceas estn as covas cheas (1.21.); Anda que a mona
se vista de seda, se mona era, mona queda (2.19.); Dime con quen andas e direiche quen es
(3.19.); Nunca chove a gusto de todos (4.22.); A onde fores fai como vires (5.19.); Un gran
non fai graneiro pero axuda o compaeiro (6.21.); Ovella que berra, bocado que perde
(7.20.); A avaricia rompe o saco (8.17.) ou A mal tempo, boa cara (9.23.). Neste libro danse
as equivalencias nas cinco linguas hispnicas e tamn en francs, italiano, ingls e alemn.
Estes paralelismos forman parte dos que Elisabeth Piirainen considera en Widespread Idioms
in Europe and Beyond, porque estas coincidencias son paneuropeas e mesmo se estenden algo
por Asia e pases s que chegou algo da cultura europea. Os exercicios con fraseoloxismos
e refrns semanticamente afns doutras linguas axudan a ve-la semellanza pero tamn as
diferenzas que os distintos pobos europeos temos na observacin da realidade. Nisto as
linguas que teen un substrato lingstico e relixioso comn teen maiores semellanzas.
Pero hai outra zona de confluencia internacional, menos concreta nas palabras e nas imaxes
anda que idntica na estrutura de fondo: a que luminosamente desvelou en 1980 G. Lakoff
en Metaphors we live by. Nunha tarde de inverno estabamos beira do lume; entrou algun
e deixou a porta aberta e todos sentimos unha onda de aire fro. O av mandouna pechar con
esta sutileza fraseolxica: Como lle cheira o alento a esa porta! Non se dirixiu causante
senn que considerou a porta como unha boca que botaba un mal alento; personificou
a porta. Cando os europeos comparamos co boi e os rabes co camelo, baixo palabras
diferentes, as nosas metforas poden dici-los mesmos conceptos; a comparanza de fondo
a mesma. Para o concepto de aforrar diversas linguas falan de aperta-lo cinto (8.12.), para o
concepto de chover moito utilizamos recipientes (9.4.) e para a temperatura intensificamos
comparando coa neve ou co lume ou o inferno (9.14.). Disto do que falou Lakoff.
Vivimos nas metforas e nelas onde acta a orixinalidade creativa de cada pobo que
produce fraseoloxismos diferentes nos froitos (palabras e imaxes) pero idnticos na estrutura
de fondo. Cando os galegos dicimos que algun ten ollos verdes coma a auga do mar ou que
algun morreu coma un can (1.2.), estamos dicindo algo que non sera imaxinable noutras
culturas, nas que predomina o concepto de azul mario ou nas que os cans son mimados e
12
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Prlogo
nunca abandonados. Son estas diferenzas tnicas na realizacin das metforas universais
as que fan que a fraseoloxa sempre dea a impresin de se-la parte mis exclusiva de cada
lingua e, dende logo, a que mis lles custa aprender s forneos. Como lxico, a estas
metforas s que se dedica a maior parte dos exercicios deste libro.
A fraseoloxa un repertorio farturento de recursos estilsticos e un dos que mis utiliza a
hiprbole como sar o ro Anllns polos ollos (chorar moito) ou bater cos ps no cu (correr
a moita velocidade) (1.7.) cae-los paxaros mortos [coa calor]. Eufemismos como vesti-lo
traxe de pieiro (caixa dos mortos) revelan a intencin de suaviza-las desgrazas con palabras
amables: a fraseoloxa unha tcnica de supervivencia. Metforas que atravesaron o Atlntico,
como ir para Chacarita (morrer) entusiasmaron o presidente da Academia Argentina de
Letras, fillo dun emigrante de Banga, no Carballio, porque a frase rexistrouse precisamente
no Carballio pero Chacarita o cemiterio de Buenos Aires, as que tivo que chegar aqu
trada por algn emigrante retornado: a fraseoloxa testemuo vivo da nosa historia.
Curiosas motivacins
Un fraseoloxismo ou un refrn sempre un cadro que nos fai ver unha realidade cun punto
de vista diferente do abstracto ou matemtico. De a que, por veces, designemos como a
porta da vila (ou en Compostela a Porta Faxeira) aquela persoa que sempre a que vn
coas ltimas noticias e, sobre todo, a que revela tdolos segredos. A porta das vilas era,
ata a desaparicin da maior parte das murallas nos sculos XVIII e XIX, o lugar onde se
encontraban os que entraban cos que saan e sempre haba grupos de xente que paraba a
falar. Vxase a seccin de Sabas que...? no remate da Unidade 7.
Todo fraseoloxismo ten unha motivacin. Non casual que a riqueza vaia case sempre
asociada en galego a adxectivos negativos, podre de cartos (8.3.): se Galicia estivese
dentro da cultura calvinista, e non da catlica, quizais a fraseoloxa galega tera outra
visin da riqueza.
O dominio da fraseoloxa e da paremioloxa imprescindible
Curros Enrquez resultou condenado, entre outras cousas, porque nuns versos faca que
Deus, vendo este mundo tan desastrado, exclamase: Se este o mundo que eu fixen, que o
demo me leve. A condena non tivo en conta que a frmula que o demo me leve en galego
non ten sentido literal senn metafrico, dado que a sa traducin correcta Este mundo
non se parece que sau das mias mans. O demo a parte dunha hiprbole que ningn
galegofalante toma p da letra.
Sen entende-lo valor dos ditos e dos refrns imposible comprender a Rosala de Castro,
a Curros, a Castelao ou, entre os recentes, a Bieito Iglesias ou os captulos de series da
TVG como Mareas vivas e, sobre todo, Pratos combinados.
Valores didcticos deste mtodo
O libro que tes nas mans un mtodo xeitoso para aprender fraseoloxa e paremioloxa
galega. Os refrns, por exemplo, ofrcechos incompletos, para estimula-la propia memoria
paremiolxica dos alumnos e a seguir ofrece o exercicio de dar con eles a partir da idea
que expresan (2.16.-2.17.).
13
Moitos exercicios estn extrados do uso real na prensa, na literatura ou na internet co seu
contexto e iso dlles veracidade e eficacia.
Hai diversidade de exercicios con refrns: uns esixen memoria para completalo (2.16.);
outros esixen reconstru-lo proceso dende o concepto (2.17.); outros estimulan a memoria
sabendo que neles a rima esencial (1.19.).
Resulta moi prctico que, no remate de cada unidade, aparezan as locucins e frmulas
en formato de dicionario organizado ideoloxicamente; e tamn os refrns explicados e
contextualizados: esta seccin non s axuda a comproba-lo acerto ou desacerto na realizacin
dos exercicios senn que constite unha axuda perenne para mis al do curso acabado.
O remate do mtodo tamn moi interesante, por ofrecer unha Unidade 10 que presenta
100 exercicios para refresca-la memoria do aprendido; por ofrecer un solucionario (ben til
en casos de autoaprendizaxe); e por ofrecer tamn un glosario de ditos e outro de refrns,
todos ordenados pola palabra principal, que multiplica a utilidade mis al do propio curso.
De cantos libros coezo de didctica da fraseoloxa noutras linguas, este est tan meditado
coma os mellores. sabido que todo libro debe algo a libros anteriores e eu percibo
que este benefciase da experiencia anterior en galego (Lpez Taboada, 1995; Lpez
Taboada e Soto Arias, 1995) pero tamn da abondosa metodoloxa en linguas como o
alemn, o ingls, o francs e mesmo o ruso. Varias autoras deste libro xa tian tamn
experiencia anterior en didctica da fraseoloxa: M. Carmen Losada no libro do espaol
(Losada, 2011) e Alba Cid no da fraseoloxa visual (en Internet). As ilustracins, sempre
provocadoras de reflexin ou sobre a estrutura ou sobre o significado do dito ou refrn,
contriben moito a facer que o mtodo sexa novo e orixinal.
Este libro lvate s falantes
Este un deses libros que, na sa aparente sinxeleza, apuntan moi alto (e tern que vir
versins complementarias con outros niveis) porque o manexo atinado dos refrns e dos
ditos (colocacins, locucins e frmulas) o nivel mis elevado de dominio dunha lingua;
algo que est por riba do nivel C2; algo que s teen ordinariamente os nativos; e nativos
con moita aldea ou con moito mar. Ti, lector, se cadra pensas que esaxero pero as o di
a mia experiencia de alumno que, con setenta anos, segue tendo que consultalos a eles.
Por bo que sexa este mtodo, que o , tes que saber lector ou lectora, que nada supera en
eficacia o trato persoal coa xente de moitos anos (non digo vellos porque Vellos son os
trapos). Por qu? Porque s eles teen a contextualizacin exacta, espontnea e sen libros
de cada dito ou refrn. curioso isto: os mellores mestres da fraseoloxa non aprenderon
a fraseoloxa en libro ningn. As que este libro que tes na man un libro propedutico
trato coa xente entrada en anos, s teus avs: xente que nada desexa tanto coma ter
sade e que lle pregunten algo. Non hai mellor manual de fraseoloxa e paremioloxa que
a convivencia cos avs e coas avoas.
Se este libro te leva a intensifica-lo trato con eles e con elas, practicars, nun mesmo
exercicio, fraseoloxa e humanismo: ser filloas con mel.
Xess Ferro Ruibal
14
Introducin
As acepcins do fraseoloxismo dar trela (animar, deixar liberdade para facer, dar
confianza para falar moito e sen preocupacin, dar conversa e incluso aceptar o galanteo
dun namorado) srvennos como declaracin explcita e directa dos nosos obxectivos co
traballo que aqu presentamos. O noso interese pola lexicografa supuxo o punto de arranque
e guiounos ao longo das nosas pescudas e reflexins coa fin de elaborar o volume que tes
nas mans. Brndase coa intencin de avanzar no tratamento das unidades fraseolxicas no
mbito do ensino e da aprendizaxe da lingua galega. Xorde como unha proposta dirixida
fundamentalmente aos usuarios independentes dos niveis soleira (B1) e avanzado (B2),
descritos no Marco europeo comn de referencia para as linguas: aprendizaxe, ensino,
avaliacin (MECR) e nos Niveis de competencia en lingua galega (NCLG).
Este manual pretende continuar a lia de libros pioneiros como As falan os galegos.
Fraseoloxa da lingua galega. Aplicacin didctica de Carme Lpez Taboada e Mara
do Rosario Soto Arias ou a iniciativa na rede da Fraseoloxa visual 1, 2 e 3 de Manuel
Bermdez Blanco e Alba Cid Fernndez. Insprase fundamentalmente no repertorio
lexicogrfico do Dicionario de fraseoloxa galega tamn de Carme Lpez Taboada e Mara
do Rosario Soto Arias, no Dicionario fraseolxico galego de Ramn Anxo Martnez Seixo,
no Dicionario fraseolxico do mar de Paco Rivas, no Dicionario Cumio de expresins e
frases feitas: casteln-galego de Xos Antonio Pena, no Refraneiro galego mis frecuente de
Xess Ferro Ruibal, na seccin de Paremias galegas do Refranero multilinge do Centro
Virtual Cervantes e, indiscutiblemente, nas distintas compilacins e achegas dos Cadernos
de Fraseoloxa Galega, dirixidos por Xess Ferro Ruibal. As mesmo son esenciais na sa
redaccin o Dicionario de Dicionarios, coordinado por Antn Santamarina, o Dicionario
da Real Academia Galega, dirixido por Manuel Gonzlez e Antn Santamarina e o Gran
Dicionario Xerais da Lingua, coordinado por Xos Mara Carballeira Anllo.
Os fraseoloxismos tamn chamados frases feitas, modismos ou locucins idiomticas
son secuencias compostas por das ou mis palabras, caracterizadas pola fixacin da sa
forma, a lexicalizacin (idiomaticidade do seu significado) e a institucionalizacin do
seu uso. Neste volume presentamos unha seleccin duns 800 fraseoloxismos de ncleo
verbal, regulares dende un punto de vista formal, bastante transparentes dende unha
perspectiva semntica e cunha posible alta proximidade a fraseoloxismos doutras linguas
europeas. Tamn presentamos un repertorio de 120 refrns vinculados tematicamente
aos fraseoloxismos escollidos por compartiren elementos propios da linguaxe figurada.
A nosa seleccin de fraseoloxismos e refrns ten moi presentes os temas, o lxico e a
natureza das estruturas morfosintcticas que contemplan os descritores do MECR e os
inventarios dos niveis B1 e B2 establecidos para a consecucin do dominio da lingua
galega (NCLG).
Para favorecer a retencin na aprendizaxe, o volume atende dimensin icnica dos
fraseoloxismos e refrns, pois o sentido literal adoita sustentar ou orientar o sentido
figurado idiomtico a travs da construcin dunha imaxe que serve de base a un
15
Introducin Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
proceso cognitivo de interpretacin metafrica. As, algunhas das unidades fraseolxicas e

paremiolxicas aparecen acompaadas de ilustracins grficas (ata un cento) que axudan
a visualizar a imaxe do sentido literal e derivala ao significado figurado, que portador
dunha gran carga expresiva no discurso lingstico.
hora de dispoer e presentar os fraseoloxismos e refrns seleccionados, pareceunos que
a clasificacin conceptual era a mis apropiada por ser o sistema onomasiolxico o que
mis se asemella organizacin do lexicn mental. As, o volume xira en torno a nove
unidades temticas: (1) accins vitais; (2) aspecto fsico; (3) carcter; (4) sentimentos e
emocins; (5) relacins; (6) problemas, xito, fracaso; (7) comunicacin e conversa; (8)
cartos; (9) tempo meteorolxico e unha unidade final (10) de revisin. Cada unha das
nove unidades temticas garda a seguinte estrutura:
Un texto inicial que amosa o uso contextualizado dalgns dos fraseoloxismos que se
tratan nesa unidade.
Listaxes de fraseoloxismos agrupados en tboas temticas. O coecemento duns
fraseoloxismos e refrns facilita a aprendizaxe doutros novos por proximidade ou
asociacin.
Repertorio de exercicios (por volta de vinte en cada unidade).
Caricaturas e ilustracins visuais dos fraseoloxismos creadas por Evaristo Corujo,
Tito.
Citas que exemplifican e reforzan a comprensin e uso das unidades fraseolxicas e
paremiolxicas.
Actividades de fraseoloxa e paremioloxa contrastiva que ofrecen a oportunidade
de experimentar como o coecemento doutras linguas redunda na mellora da nosa
competencia fraseolxica en lingua galega. Ao mesmo tempo, a reflexin nesta lingua
facilita a descuberta da linguaxe figurativa doutras linguas europeas.
A seccin Para estar de humor! presenta das actividades para o estmulo da
expresin e interaccin oral baseadas en escenas de Luis Davila.
O apartado Para falar lanza varias suxestins para desenvolver a expresin e a
interaccin oral.
A seccin Sabas que...? ofrece curiosidades que axudan a entender a motivacin
dalgns dos fraseoloxismos e refrns vistos na unidade.
A parte de Fraseoloxismos e refrns desta unidade a compoente lexicogrfica
do volume. Respectando sempre a lei de sinonimia, presenta as formas cannicas,
os significados e os exemplos de uso co obxectivo de facilitar a comprensin das
unidades, a sa descodificacin.
Os exemplos proceden maioritariamente de obras de referencia galegas, de dicionarios
fraseolxicos, de consultas no Corpus de Referencia do Galego Actual (CORGA), no
Tesouro Informatizado da Lingua Galega (TILG), no Corpus Lingstico da Universidade
de Vigo (CLUVI) e de buscas en Internet, anda que algunhas unidades ofrecen textos da
nosa autora ou recollidas da producin oral espontnea. Os casos de adaptacin de textos
16
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Introducin
galegos obedecen ao carcter didctico e divulgador do traballo. No caso dos exemplos

ilustradores de uso de fraseoloxismos e refrns, a adaptacin responde especialmente
necesidade de dotar de elementos de contorna e de contextos suficientemente significativos
que poidan servir de modelo no emprego posterior por parte do usuario, na lia dunha
prctica produtiva, de codificacin.
Os exercicios deseados (un total de 196) abranguen tarefas de observacin, reflexin,
consulta, clasificacin, seleccin, substitucin, contraste e conversa. Foron creados tendo
en conta o sentido literal e figurado dos fraseoloxismos e os refrns, a sa dimensin
icnica, a sa complexidade formal, as sas variantes, o seu uso e os posibles paralelismos
que poidan existir entre a fraseoloxa da lingua galega e a doutras linguas coecidas polo
usuario, dando cabida diversidade lingstica como base dunha competencia multilinge
e intercultural. Na seleccin dos equivalentes noutras linguas aparecen unidades
fraseolxicas e paremiolxicas de distinto tipo e de uso desigual (na sa frecuencia e
rexistro) seguindo as suxestins dos expertos e dos informantes consultados.
Coa fin de desenvolver a aprendizaxe autnoma aconsellada no MCER, o apartado de
solucins ofrece as respostas aos exercicios das dez unidades, as como suxestins para as
prcticas de carcter interactivo que se poden realizar tamn en contextos de aprendizaxe
de aula.
Os glosarios galegos recollen os fraseoloxismos e refrns ordenados alfabeticamente
polos seus compoentes principais (os de maior peso semntico, fundamentalmente
adxectivo, substantivo e verbo) con indicacin da unidade na que son tratados. O glosario
de fraseoloxismos e refrns noutras linguas agrupa as locucins e paremias mencionadas
ao longo do volume. O apartado Achegas dos usuarios convida a recoller por escrito
outros fraseoloxismos e refrns galegos ausentes nestas pxinas. E para rematar, o
apartado de referencias ofrece ao usuario do volume a oportunidade de descubrir mis
polo mido a fraseoloxa e paremioloxa galegas.
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega foi guiado por unha inquietude
e un desexo, animar ao desenvolvemento da competencia fraseolxica e paremiolxica
tendo como horizonte a construcin dunha competencia comunicativa multilinge e
intercultural.
Alba Cid Fernndez
Universidade de Santiago de Compostela
San Xon, 2015
17
As portas s que batemos
Velaqu os nosos agradecementos...
por virnos como auga de maio o seu saber, sentidio e acolledora dispoibilidade nas
consultas sobre lingua galega e fraseoloxa: Erundina Aldrey Otero, Mara lvarez de la
Granja, Germn Conde Tarro, Xess Ferro Ruibal, Marisol Martnez Lpez e Carmen
Mellado Blanco;
pola prontitude de resposta e polo asesoramento nas buscas dos equivalentes dos
fraseoloxismos e refrns galegos noutras linguas: Genevive Lecorre, M. Merc Lpez
Casas, Christina Marchisio, Nuno Manarte, Ana Marques, Carmen Mellado, Juan Carlos
Odriozola, Jos Manuel Prez Pena, Dolors Perarnau, Dolors Sabat, Marta Saracho e
John Philip Wall. Foi chegar e encher!
por deixarnos sempre coa palabra na boca, pola inspiracin e adecuacin do cento de
imaxes e caricaturas creadas para o volume: Tito, Evaristo Corujo Martnez;
por ir ao conto e non ter pelos na lingua, nin no lapis, pola colaboracin coas vietas
nestas pxinas: Luis Davila;
por ter tan boa man, polo seu inigualable soporte tcnico: Mercedes Botana Couselo,
Esther Domnguez Castro, Beatriz Mndez Ferreiro, Sara Pancorbo, Estrella Paz Gonzlez,
Susana Sotelo Doco e scar Troncoso Pereira;
e moi especialmente ao Centro Ramn Pieiro para a Investigacin en Humanidades por

poernos ao abrigo da sa senlleira Biblioteca Fraseolxica.
19
Unidade previa... para entrar en materia
Que un fraseoloxismo?
A secuencia ver a luz amosa dous significados diferentes nos seguintes exemplos:
(a) Antn viu a luz da casa dende a fraga percibiu pola vista a luz
(b) Rosala de Castro viu a luz en Santiago de Compostela en 1837 naceu
En (a) estamos ante un significado literal (igual ao da suma dos significados dos seus
compoentes) e en (b), ante un significado non literal (distinto ao da suma dos significados
dos seus compoentes). Neste segundo exemplo atopamos un fraseoloxismo, unha unidade
formada por das ou mis palabras, que est fixada na lingua e gardada na memoria.
Ademais, presenta unha lexicalizacin, dicir, o seu significado non literal, non responde
suma dos significados dos seus compoentes, senn que abrangue algo mis ou deriva en
algo diferente. Este novo significado normalmente de carcter metonmico ou metafrico
e vn motivado pola imaxe creada polos propios compoentes da unidade na nosa mente.
un significado idiomtico, fraseolxico. Outro bo exemplo o fraseoloxismo entrar
en materia, unidade pluriverbal, fixada e que significa comezar a tratar un asunto que
se debe desenvolver.
Exercicio previo 1. Indica que tipo de significado teen as secuencias seguintes.
Significado
1. a) Antn viu a luz da casa dende a fraga. percibiu pola vista a luz literal ...............
b) Rosala de Castro viu a luz en Santiago de Compostela en 1837. naceu fraseolxico ....
2. a) Est preocupado porque o cabalo lle come terra. inxire terra ..................
b) Esta persoa leva comendo terra xa hai dous anos. morta e soterrada ..................
3. a) Roi un espeto, por iso sa nai quere que coma mis. est moi fraco ..................
b) O que precisas para asar o polo un espeto. un utensilio de cocia ..................
4. Xunqueira estivo nas nubes durante a aula. estivo distrada ..................
5. Anxo, por favor, non me veas con gaitas e fai o teu traballo. me amoles ..................
6. Ese rapaz caeume atravesado e non o podo ver. resultoume antiptico ..................
7. Esa moza ten moita lingua e axia insulta. fala moito e sen respecto ..................
8. Matriculouse, examinouse e aprobou no mesmo da: foi chegar e encher. ..................
conseguiuno de forma inmediata e sen grande esforzo
9. Con ese negocio fixo o agosto. obtivo un gran beneficio. ..................
10. Colleuno a tormenta sen paraugas e chegou a casa coma un pito. moi ..................
mollado
21
Unidade previa... para entrar en materia Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
Que un refrn?
Os refrns ou paremias son mximas sentenciosas expresadas de maneira clara, directa
e concisa. Conteen pensamentos cargados de experiencia, configranse en mostras
da vitalidade da lingua e interprtanse como espello da identidade dun pobo. Coma os
fraseoloxismos, os refrns tamn se caracterizan por presentaren fixacin e idiomaticidade.
Normalmente son unidades oracionais complexas cunha estrutura bimembre que actualiza
das realidades. Presentan un alto coidado esttico e adoitan usar, entre outros recursos
estilsticos, a rima. Deste xeito, interiorzanse mellor na memoria colectiva e logo moi
doado lembralos e empregalos, segundo mellor convea na fala e na escrita.
Exercicio previo 2. Engade estes compoentes nos refrns que os precisan.
ceas eito falador lobos madruga

muda queda regalado San Xon sentado
1. De grandes ceas estn as covas cheas.

2. Anda que a mona se vista de seda, se mona era, mona .................... .
3. Home .................... non fai bo mandado.
4. Do dito ao feito, vai un grande .................... .
5. Na terra dos ...................., hai que ouvear coma todos.
6. A quen ...................., Deus o axuda.
7. A bo entendedor, curto .................... .
8. A cabalo .................... non lle mires o dentado.
9. Tempo e fartura, logo se .................... .
10. Polo .................... a sardia molla no pan.
Por que son importantes os fraseoloxismos e os refrns?

Ambos os dous, os fraseoloxismos e os refrns, forman parte inherente da lingua e tenden
a aparecer decote nas interaccins xenunas dos falantes, na literatura e nos distintos
medios de comunicacin. O dominio dunha lingua, saber usala con naturalidade e
propiedade, pasa por ter un bo coecemento da sa fraseoloxa e paremioloxa, para
poder activalas nas conversas, nas redes sociais e nos xornais. Sirva este manual prctico
como modesta achega engaiolante luz desta importante compoente da lingua galega,
reforzo indiscutible da nosa expresividade. Sen dbida, incorporar a fraseoloxa vida
coti proporciona un valor engadido de calidade.
22
Unidade 1. Accins vitais
Unha avoa e o seu neto adolescente conversan. Comentan como era a festa grande da
aldea. Repara nos fraseoloxismos empregados.
Oches, avoa? Levan media ma tirando fogos...

Si, trouxeron o fogueteiro onte noitia. Canto cambian as cousas! Hai sesenta anos
non pegara ollo1 nunha noite coma esta!
E logo?
Da emocin! Da emocin porque comezasen as festas pasaba a noite en branco2,
inqueda, pensando quen vira, adiantndome aos bailes...
E que faca a xente na festa?
Pois mis ou menos o que se fai hoxe, pero co entusiasmo do que tarda en se repetir.
Haba quen pasmaba diante da orquestra e quen bailaba: a ta nai, por exemplo,
bailaba coma unha buxaina3, era un espectculo vela, non me estraa que teu pai
lle botase o ollo de contado! Tamn haba quen comezaba a mollar a palleta4 pola
tarde e acababa agarrando unha tranca5. No segundo pase, xa moitos estaban
peneques6 e facan eses7.
E ao da seguinte?
Pois ao da seguinte, ningun ficaba a durmir nas pallas8, todos se puan ben
guapos e an misa das 12. Despois, tanto os que estaban a pan e auga9 coma os
que todo o ano coman coma curas10, enchan o bandullo11 na comida familiar.
Ns sempre preparabamos un cocido que resucitaba un morto12, salvo o ano en
que dei a luz13 ao teu pai...
Entn pap foi nacer en plena festa grande?
Claro! Aconteceu xusto antes da misa do domingo, con 24 anos. Cando o teu pai
veu ao mundo14, a igrexa e a aldea estaban todas engalanadas! curioso, tamn por
estas datas pasou a mellor vida15 moita xente da parroquia...
Como? Que xente lle chegaba a hora16 precisamente nas festas?
Si, si, senn mira a cantidade de cabodanos que hai estes das. Home, a calor das
datas pode ter algo que ver...
A calor e as enchentes! Falando diso, avoa, non vexas como me ladra o estmago17
con esta conversa e con ese arrecendo... Con que imos matar o becho18?
1
non durmira. 7
zigzagueaban por estaren bbedos. 13
tiven, parn.
2
estaba esperta toda a noite. 8
quedaba durmido. 14
naceu.
3
danzaba moi ben. 9
tian falta de comida. 15
finou.
4
beber. 10
coman moito e ben. 16
morra.
5
embebedndose moito. 11
coman moito. 17
sinto algo de apetito.
6
estaban algo borrachos. 12
devolvalle a enerxa a calquera. 18
calmar o apetito.
23
Unidade 1. Accins vitais Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
Exercicio 1.1. De acordo co texto anterior, decide se son verdadeiras ou falsas as seguintes
afirmacins.
1. O neto non poda durmir polo rudo dos fogos.

2. A avoa di que a ela lle gustaba moito brincar na festa.
3. O pai do rapaz ten 24 anos.
4. Polo que di a avoa, na festa grande da aldea todos coman e beban moito.
5. Nesa aldea haba moita xente que morra canda as festas.
As accins vitais do ser humano centran gran nmero de fraseoloxismos que poen en
relacin a traxectoria vital con realidades do da a da.
Exercicio 1.2. De seguido, repara nestes grupos de fraseoloxismos e asgnalle o tema que
corresponda a cada grupo.
NACER EVACUAR DURMIR COMER MORRER BEBER
1. ..NACER... 3. .................................. 5. ..................................

vir ao mundo ladrarlle o estmago a andar pitoo
ver a luz algun vir Pedro Chosco
traer ao mundo matar o becho deitarse coas galias
gardar a boca non pegar ollo
2. .................................. encher o bandullo pasar a noite en branco
ter bo dente quedar a durmir nas pallas
estar cos ps na cova
chegar a hora
4. .................................. 6. ..................................
encartar a gaita
estirar o rabo mollar a palleta ir ao cen
vestir a caixa de pieiro afogar a ra ir entre o millo
ir para o buraco cargar o carro facer as necesidades
sar da casa por ps alleos coller unha tralla facer de corpo
comer terra apaar unha boa prea facer bis-bis
estar a criar malvas estar coma unha cuba sacar o paxaro a respirar
levar unha trompa enriba
24
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 1. Accins vitais
Pedro Chosco unha personaxe mtica galega que fai

durmir os menios e menias con suaves aloumios.
Os mis vellos contos din que Pedro Se me dormes pronto tamn che darei
Chosco o ananio que fai durmir os catro cabalos dos fillos do rei,
os nenos pndolles pedras sobre as as sete estrelias do carro dos ceios
plpebras. Este Pedro Chosco anda i as las novias que gardo nos seios,
polas casas escusado e ningun o un galo que baila e un ao que canta,
pode ver. Cando chega a noite, vaise un arbre de zucre e un anxo de prata,
achegando aos nenos deitados no colo un mar pequerrecho que teo escondido
da nai, ou nos bancos a carn do lume, con cen marieiros de branco vestidos...
e fainos durmir do xeito que sabemos. O bon Pedro Chosco xa comenza a vir.
Probes meus ollios non se poden abrir!
Miguel A. Mato Fondo, Xope de Lilaina
(adaptado) Eduardo Blanco Amor, Cancioneiro (adaptado)
Exercicio 1.3. Relaciona as palabras en destaque co seu significado literal.
1. Adoro esa blusa con ese lindo estampado de A. Instrumento tradicional galego de
malvas que traes hoxe. Onde a mercaches? sopro constitudo por fol, ronco,
2. A mia compaeira de piso toca a gaita e a cada soprete e punteiro.
vez que se pon a ensaiar parece que a casa vai B. rbore moi comn no territorio
derrur. galego e que d pias e unhas follas
3. Apoia a bicicleta nese pieiro para que non aguzadas chamadas fasco ou agullas.
caia. C. Flores pequenas de cor mis clara ca
4. Cando o meu pai se pon a contar historias do o morado, tirando a rosa.
rancho durante o servizo militar obrigatorio, D. Marxe, orla martima ou fluvial.
mellor fuxir, porque non para! Non se decata E. Comida para soldados ou marieiros.
de que afortunadamente iso xa non existe!
F. Lmina metlica ou de cana cuxas
5. Na outra beira do ro Mio sitase Portugal. vibracins producen o son en certos
6. Vou ter que comprar unha palleta nova para a instrumentos de vento.
gaita, porque a vella xa est estragada.
A gaita ten unha palleta que precisa certo grao de humidade para que soe ben. Ese o
motivo polo que os gaiteiros tocan antes da actuacin para que a palleta estea hmida e
o instrumento en boas condicins. Hai quen considera que a expresin mollar a palleta
est ligada ao hbito de os msicos iren aos bares entre peza e peza. Sempre hai quen
convida a un vaso de vio ou a unha copa de augardente a aqueles que amenizan as
festas e romaras con alboradas e pasacalles por Galicia adiante.
25
Exercicio 1.4. Relaciona as palabras en destaque co seu significado literal.
1. Vas ter que controlar mis a dieta, porque A. Cola, prolongacin da columna vertebral
ese bandullo non che para de medrar. dalgns vertebrados na parte posterior do
2. Sempre que chego casa o meu can non seu corpo.
para de lle dar ao rabo cheo de ledicia por B. Corpo de animal morto en descomposicin.
me ver. Despoxos.
3. Nos tempos dos meus pais os nenos da C. Recipiente grande, construdo de diversos
escola sempre estaban a xogar buxaina. materiais, normalmente en forma
4. Despois da vendima enchemos das cubas cilndrica e para conter lquidos.
de vio. D. Trompo, brinquedo tradicional de madeira
5. Aves e outros animais aproveitan as preas que se lanza contra o chan cunha baraza
do monte para a sa alimentacin. para que xire.
E. Estmago dos animais; barriga moi grande
dunha persoa.
Exercicio 1.5. Relaciona.
1. encartar A. malvas
2. estar a criar B. a gaita
3. vestir C. a caixa de pieiro
4. matar D. a rancho
5. comer E. o becho
bailar coma unha buxaina vestir a caixa de pieiro
26
Exercicio 1.6. Repara nos seguintes fraseoloxismos e asigna o tema correspondente.
apagar a sede encher o bandullo

apaar unha boa chea gardar a boca
cargar o carro mollar a palleta
comer coma un pito non pegar ollo
deitarse coas galias pasar a noite en branco
durmir coma unha pedra ser un saco sen fondo
beber apagar a sede
beber moito
(embebedarse)
comer moito
(fartarse)
comer pouco
durmir
non durmir
Estou seguro que os feirantes son mis felices que os habitantes de

Manhatan, en Nova Iorque, entre outras cousas, porque non comen
cachelos con sardias, como dica Castelao. Nas feiras era obrigado
mollar a palleta con algn viio nobre, xeneroso, fiel e confidente
coma un Menca ou un Godello. Se poda ser da Ribeira Sacra mellor,
pois ser sagrado est abenzoado, manso de corazn, humilde,
razoador e est arrolado pola msica dos dous grandes ros galegos, o
Sil e o Mio.
Xos Estvez, A lagoa da memoria (adaptado)
27
O refrn Non se fai o palleiro sen palla moi empregado cando

queremos dicir que algun est gordo porque, anda que s veces
queiramos finxir que non comemos tanto como os quilos demostran,
comemos. Ou sexa, para facermos o palleiro (o corpo con exceso
de quilos), precisamos palla (comida).
Exercicio 1.7. Identifica o fraseoloxismo que fai referencia a cada unha das seguintes
accins vitais.
1. chorar 4. bocexar
a) estar pitoo a) erguerse co galo
b) pingar o moco b) abrir a boca
c) ir entre o millo c) pasar a noite en branco
2. ouriar 5. danzar
a) cambiar a auga ao paxaro a) ter bo dente
b) vir Pedro Chosco b) bailar coma unha buxaina
c) traer ao mundo c) sar o ro Anllns polos ollos
3. correr
a) estar mis al ca aqu
b) ladrar o estmago
c) bater cos ps no cu
bater cos ps no cu sar o ro Anllns polos ollos
28
Cando algun abre a boca a bocexar e a facer moito rudo, reaccinase dicindo Ou
fame ou sono ou maa do dono. A persoa que bocexa debe confirmar por que
bocexa, se pola fame, polo sono ou polo costume desagradable do protagonista,
pois abrir a boca en pblico non considerado de boa educacin. Tamn podemos
escoitar a variante Ou fame ou sono ou ruindade do dono.
Exercicio 1.8. Os fraseoloxismos establecen unha divisin clara entre o nacemento, que
relacionamos coa luz, e a morte, ligada escuridade. Relaciona.
nacer a. ir para o buraco

b. ver a luz
c. dar a luz
morrer
d. apagarse a candea da vida
e. ir para a cova
Existe algo que poida resucitar un morto? Pois para moitos galegos comer e beber
a fartar! Un bo caldo, unha mariscada, unha churrascada, un bo vio do Condado
ou un albario poden ter esa capacidade milagreira. Anda que xa se sabe que
mesmo que os excesos nos poidan levar para o outro mundo (o que hai despois
da morte), sempre podemos dicir perdolle o mal que me fai polo ben que me
sabe.
Exercicio 1.9. Completa cada secuencia cun fraseoloxismo.
1. O teu pai vai ter que comezar a facer dieta. Iso de ir beber vios e
____________ todos os serns polas tabernas fixo que engordase
moito.
a. mollar a pestana
2. Pap! Non me poas anda o xeado porque teo que ____________.
b. cargar o carro
Veo xa!
3. Xa sabes como che son os menios, brincan, pelexan, pense a c. ficar a durmir
____________ e aos cinco minutos xa son amigos outra vez. nas pallas
4. O profesor de galego debeu ____________, porque xa son e vinte d. encher o papo

e non d chegado s aulas. e. sar da casa por
5. Mari debeu ____________ na festa de onte. Chegou a cantar o ps alleos
Miudio e foi a tombos at a cama. f. ir ao cen
6. Toda unha vida a traballar, a criar os fillos, a pasar apertos e agora
que poda gozar da vida ten que ____________.
29
Ir ao cen
Nos camios de ida e volta das migracins, rexstranse historias lingsticas
curiosas. Por exemplo, na rea de Vigo dise ir ao cen cando queremos dicir
que precisamos ir ao cuarto de bao. Probablemente os emigrantes galegos
retornados introduciron na lingua galega a expresin portea ir al cien,
que as eran coecidas as latrinas, por seren identificadas co nmero 100
nos baos pblicos.
Exercicio 1.10. Agora emprega os verbos do cadro para formares fraseoloxismos.
pingar cambiar comer pasar matar

encher caer coller ir vir
1. ____________ ao mundo (nacer)
2. ____________ terra (morrer)
3. ____________ unha tralla (embebedarse)
4. ____________ a noite en branco (non durmir)
5. ____________ o becho (comer)
6. ____________ para o buraco (morrer)
7. ____________ co sono (durmir)
8. ____________ a auga ao paxaro (ouriar)
9. ____________ o papo (comer)
10. ____________ o moco (chorar)
A orixe do fraseoloxismo pasar a noite en branco pode estar no

ritual dalgunhas ordes de cabalara nas que se esixa que o aspirante
pasase a noite anterior a ser armado cabaleiro velando as sas armas.
Estes futuros cabaleiros deban estar limpos e ben vestidos. Tras
recibir a confesin e a comun, normalmente cubranse cunha
tnica branca, smbolo de pureza. As pasaban a noite, vestidos de
branco, orando, pedindo perdn polos seus pecados e solicitando
a asistencia divina para acometer as tarefas que se lle an asignar
como cabaleiro.
30
Exercicio 1.11. Por desgraza, nin sempre se pode comer o que se precisa. Por iso existen
fraseoloxismos que lembran a fame que se pasou noutrora ou que se pode chegar a pasar.
1. Este rapaz moi mixiriqueiro: non quere cebola, non gosta

dos chcharos, aparta as patacas todo vicio! Eu que
____________, sei ben do que falo.
2. Cando chegaron de correr os 40 quilmetros da carreira popular a. pasar mis fame

ca no corenta e un
traan unha fame doente, ____________!
b. estar a pan e auga
3. A profesora de galego estivo moi atarefada a facer exercicios de c. comaa cos ollos
fraseoloxismos e cando chegou hora do xantar e viu a empanada
de millo con xoubas, ____________. d. coman a Deus
polas pernas
4. Unha cousa facer dieta e outra moi diferente ____________! e. pasei mis fame
Iso non bo para a sade. ca un mestre de
escola
5. Durante a Guerra Civil e a posguerra, a xente pasou moitsima
fame, por iso os mis vellos sempre empregan a expresin
____________.
Exercicio 1.12. Fai a mellor escolla, segundo o contexto.
1. O tempo pasa e non para. A mia profesora de piano xa era moi vella cando me daba aulas.
Eu penso que xa debe __________.
a) estar a criar malvas b) estar a cargar o carro c) estar a durmir nas pallas
2. Xoana e Andr andan con sono porque pasaron a noite a namorar sen tempos nin medidas.
Tamn certo que esa a mellor razn para __________!
a) estar pitoo b) facer de corpo c) cambiar a auga ao paxaro
3. O dono deste edificio foi un home moi abastado e influente, mais por problemas co banco
acabou por __________.
a) encher o papo b) matar o becho c) morrer coma un can
4. Pola festa do San Xon na zona de Vigo tradicional ir roubar portais e cancelas, mais
xa se sabe, tes que estar pronto para __________, porque se che sae o dono dche unha
boa malleira.
a) sar da casa por ps alleos b) chamarlle aos ps compaeiros c) facer de corpo
5. O que peor levo do horario da tafona que teo que __________ e non podo nin cear
como as persoas!
a) ir entre o millo b) ir para a cova c) deitarme coas galias
31
Exercicio 1.13. Dentro das accins vitais, existen algns campos tab, como defecar ou
ouriar. Para beber ou comer empregamos a irona. Utiliza os fraseoloxismos dereita
para evitar a secuencia subliada.
1. Xa son as das da tarde e Carme non chega, vou ter

que comer algo para aguantar un pouco mis.
2. Eu tomar caf, fumar un pitillo e ir cagar.
a. erguerse co galo
3. Fernanda sempre debe acordar cedsimo, porque
cando eu me ergo da cama, mesmo ao domingo, b. matar o becho
xa vn ela de correr, tomar un caf, ler o xornal e c. apaar unha boa chea
comprar o pan.
d. cambiar a auga ao
4. Tendes que desculpar, mais teo que ir botar unha paxaro
mexada.
e. ir entre o millo
5. O teu fillo onte debeu acabar baixo os efectos das
bebidas alclicas, porque anda eran as once da noite
e xa a facendo eses!
Ir entre o millo un fraseoloxismo que parte dunha realidade concreta. Nos

tempos nos que as casas non tian cuartos de bao, sobre todo no mundo rural,
as persoas empregaban as cortes dos animais, as esterqueiras ou espazos entre
o millo para faceren as sas necesidades. Hoxe, afortunadamente, s nos fica o
fraseoloxismo.
Exercicio 1.14. Substite en cada un dos seguintes textos os treitos subliados por un
dos fraseoloxismos traballados na unidade.
Exemplo:
Xos Mara Daz Castro, escritor homenaxeado co Da das Letras Galegas 2014 naceu na
comarca luguesa da Terra Ch: viu a luz / veu ao mundo
1. Xoana non est afeita a beber e pxose fatal co vio, mesmo se puxo a mexar
entre os contedores porta da discoteca.
2. Onte atacronme dous cans cando paseaba pola alameda e tiven que correr a
toda velocidade.
3. Cando Alba ten unha paparota na casa excdese e come ata fartar.
4. Como este tipo! Ten un horario aburridsimo, vai para a cama moi cedo.
5. Ai chachia! Non che somos nada! Toda unha vida de traballo, laboura e criar
os fillos para morrer agora, que acababa de coller a xubilacin.
32
Exercicio 1.15. Elixe a opcin correcta.
1. E como decote se deitaba cedo, veulle __________ e quedouse durmido no seu

recuncho, p do lume. Nesa foi cando se botou a soar. Soou que os Reis lle
trouxeran un cabalio pequecho. Un cabalio feituco, de pau de buxo, que abondaba
con poerlle unha man no rabo pra que sase voando coma unha anduria.
Xos Neira Vilas, O cabalio de buxo
a) un frade b) o bandullo c) a gorxa d) Pedro Chosco
2. Querao (quroo) para min soa e mais ningun. Quero entrar en cada recanto da
sa mente e investigar cada centmetro da sa pel. Pero sempre anda co badulaque
ese que sempre o estraga todo. Ah! Pero podo agardar que chegue a hora na que,
bbedo coma __________ caia nun sof e o deixe s.
Xerardo Mndez, O abrente un desatino
a) a caixa de pieiro b) a palleta c) un cura d) unha prea
3. Cando se come polbo, non se debe beber auga, pois os anacos renense de novo
no estmago e reconstren o animal. Pdese mesmo estoupar e non hai remedio.
Dixenes o cnico morreu rebentado por __________ de polbo. Non se pode comer
polbo os meses que non teen erre, ou sexa de maio a agosto (mentres cante o
cuco, non comas raia nin polbo).
Xon R. Cuba Rodrguez et alii, Dicionario dos seres mticos galegos (adaptado)
a) malvas b) unha tralla c) unha enchente d) un cuco
4. Naturalmente, o xulgado de Bande inclinouse pola hiptese de suicidio e don Plcido

Mazaira fixo intento de non lle __________ sagrada defunta, pero desistiu de
seguida ao parecer temeroso da reaccin dos populares de Lobosandaus e fixo
coma se non fose sabedor.
Xos Lus Mndez Ferrn, Arraianos
a) dar terra b) cargar o carro c) ir ao cen d) matar o becho
5. Medo, non: tristura, sabendes? Porque a mia vida cntase por das ou cicais por
horas. Eu ben quixera ter folgos dous anios mis; pero non tardarei en __________.
Avisoume a Morte, sabendes? Ela mesma.
Alfonso Daniel Rodrguez Castelao, Os vellos non deben de namorarse (adaptado)
a) ir peneque b) comer terra c) comer papas d) comer coma un frade
33
Exercicio 1.16. Mira estas imaxes e escribe o fraseoloxismo.
1. ............................................................. pito 2. ......................................................... galias
3. ............................ estmago ....................... 4. ............................................................. ollos
Exercicio 1.17. Sinala se as seguintes secuencias son verdadeiras (V) ou falsas (F).
1. Algun non pega ollo porque pasa a noite en branco.

2. Unha persoa ditase coas galias porque precisa cambiarlle a auga ao paxaro.
3. Cando unha persoa molla a palleta, tamn encarta a gaita.
4. Se che ladra o estmago mellor que mates o becho.
5. Algun est a criar malvas porque sau da casa por ps alleos.
34
Exercicio 1.18. Observa este fraseoloxismo en diferentes linguas. Aparece a sa traducin

literal embaixo cando a imaxe non coincide coa do fraseoloxismo galego. Reflexiona sobre
que teen en comn e en que se diferencian. Comntao.
menjar com un ocellet (cataln)

comer coma un paxario
comer como un pajarito (espaol)

avoir un apptit doiseau (francs)

ter o apetito dun paxaro
mangiare come un uccellino (italiano)

comer coma un pito
(galego) comer como um passarinho (portugus)
txori batek bezala jan (uscaro)

comer coma un paxaro
wie ein Spatz essen (alemn)

comer coma un pardal
eat like a bird (ingls)

comer coma un paxaro
Indica cales poden ser os equivalentes dos fraseoloxismos galegos vistos nesta unidade
noutras linguas que coezas. Comntao.
Beber alcol, sobre todo vio, algo absolutamente natural nas

terras galegas e anda que o refrn O que se d bebida, ben
pouco estima a sa vida chama a atencin sobre o problema do
alcolismo, son moitos os refrns que fan referencia s bondades do
vio: O que non bebe vio, non ten amigo; A bo vio non hai
mal bebedor; Polo San Martio, proba o teu vio; Un gotio
de augardente deixa o estmago quente e fai o home forte e
valente; Cando o vello non pode beber, pdenlle a cova facer.
35
Exercicio 1.19. Procura nas seguintes combinacins o refrn galego.
1. De morrer ningun escapa, a) anda que corras moito.

b) se non quere.
c) nin o rei nin o papa.
2. O que se d bebida, a) ben pouco estima a sa vida.

b) fai ben.
c) foxe da cova.
3. A comida que se perde por comida, a) xa est no bandullo.
b) non perdida.
c) que se lle vai facer.
4. Caldo sen pan a) dselle ao can.
b) unha desgraza.
c) o mellor que hai.
5. A todo porquio a) se lle abre a boca.
b) lle chega o seu San Martio.
c) se lle d por durmir na esterqueira.
6. Comer e raar, a) todo o malo comezar.
b) polo San Xon.
c) enriba da maseira.
Exercicio 1.20. Reacciona s seguintes situacins cun dos refrns anteriores.
1. Era un ditador cruel e sanguinario, que oprimiu e torturou o pobo a travs da polica
poltica e os militares, pero a revolucin depxoo, foi xulgado e condenado polo Tribunal
Internacional da Haia. Xa se sabe, ______________________________.
2. Antonio ten un problema gravsimo de alcolismo. O refrn non engana,
______________________________.
3. Non comas agora pan, que vas xantar.
Non te preocupes, que ______________________________.
4. Avoa, iso de botar pan no caldo moi estrao!
Cala mocia, cala, que ______________________________.
5. Non escoitaches as noticias, morreu Don Celidonio Mourente Ferreira, dono do Banco
de Esteiro!
Ai, ho! Xa cho di o refrn, ______________________________.
6. No da do Entroido puxmonos a xantar lacn con grelos s das da tarde, eran as oito
e anda estabamos co caf!
O refrn non mente, ______________________________.
36
A paremioloxa galega conta con refrns que poden guiarnos

hora de comer: Almorza ben, come mis e cea pouco, e vivirs;
Boa cea cea aquel que (case) non cea; O que cea e vaise deitar,
mala noite quer pasar; Se queres enfermar, cea moito e vaite
deitar. Outros advirten do perigo dos excesos: De grandes ceas
estn as sepulturas cheas; De fame non morre ningun; de
moito comer mis de cen.
Exercicio 1.21. Observa os equivalentes do refrn De grandes ceas estn as covas cheas
noutras linguas. Aparece a sa traducin literal embaixo cando a imaxe non coincide coa
do refrn galego. Reflexiona sobre que teen en comn e en que se diferencian. Comenta
cos compaeiros.
Un bon sopar fa anar al fossar (cataln)

Unha boa cea fai ir para o cemiterio
De grandes cenas estn las sepulturas llenas (espaol)

On creuse sa tombe avec ses dents (francs)
Un cava a sa tumba cos seus dentes
Ne uccide pi la gola che la spada (italiano)

De grandes ceas Mata mis a gula ca a espada
estn as covas cheas
(galego) Das grandes ceias esto as covas cheias (portugus)
Guti hiltzen goseak, hainitz, aldiz, aseak (uscaro)
A fame mata poucos pero a fartura moitos
Groe Buche, frhe Leiche (alemn)

Grandes barrigas, cadveres temperns
Dont dig your grave with your own knife and fork (ingls)
Non caves a ta tumba co teu propio coitelo e garfo
Indica cales poden ser os equivalentes dos refrns galegos vistos nesta unidade noutras
linguas que coezas. Comntao.
37
Para estar de humor!
Luis Davila, O bichero I
Luis Davila, O bichero IV
Escena 1. Repara no primeiro deseo. Describe a situacin e os comportamentos

destes comensais e as sas consecuencias. Que fraseoloxismos ou refrns
poderiamos empregar?
Como son as comidas familiares na cultura do teu pas? A xente enche o bandullo
ou come coma un pito? Renese moita xente? As grandes celebracins familiares
costuman ser ao xantar ou cea? Segundo a ta cultura cales son os principais
pratos nunha festa? Varan os pratos segundo a altura do ano? Que bebidas se
consomen?
Escena 2. No segundo deseo temos un bo exemplo de que o palleiro non se fai

sen palla. Describe a situacin da escena empregando fraseoloxismos e refrns.
38
Para falar...
Exercicio 1.22. Chegou o momento de falarmos! A morte a outra cara da vida. S que
o grao de pena, mgoa e anguria volta da morte vara tamn na fraseoloxa: desde o
sufrimento, o transo at o sentimento de paz. Consegues describir as sensacins que che
transmiten estes fraseoloxismos?
FRASEOLOXISMO DESCRICIN
comer terra Cando algun morre, deixa de comer outra cousa

que non sexa terra.
estar entre catro velas
descansar en paz Relacinase a morte coa idea da paz eterna, fra

das preocupacins dos vivos.
encartar a gaita
estar a criar malvas As malvas son unhas plantas que nacen nos
cemiterios e que por iso son relacionadas coa morte.
vestir a caixa de pieiro
estar entre o caldeiro e a cruz Estar morto e rodeado de simboloxa relixiosa: a

cruz cabeza e o caldeiro con auga bendita aos ps.
estar mis al ca aqu
morrer coma un can Morrer s, en soidade, esquecido e con sufrimento.
pasar a mellor vida
39
Exercicio 1.23. A vida un teatro! Repara que moitos fraseoloxismos parten de imaxes
que podemos construr na nosa imaxinacin. Consegues teatralizar estes fraseoloxismos?
EXEMPLO: ver a luz Ir xanela e ver a luz do sol que penetra.
1. comer terra.
2. encher o bandullo.
3. estar borracho coma un bocoi.
4. durmir coma unha pedra.
5. apagarse a candea da vida.
6. mollar a pestana Choromicar sen importancia.
O andar miudio
Como moitas outras veces, non se sabe que
foi antes, se a cantiga popular ou a cancin
do grupo vigus A Roda. O certo que
esta banda popularizou esta cantarela ata
o extremo que non hai festa, sada noite,
xantarada familiar ou entre amigos, que
non acabe a cantar ata a extenuacin O
andar miudio, cuxa letra :
che un andar miudio,
miudio, miudio,
miudio, miudio,
miudio, miudio,
o que eu traio.
Que eu traio unha borracheira
estar borracho coma un bocoi de vio, que auga non bebo.
Mira, mira Maruxia;
mira, mira, como eu veo.
che un andar miudio...
40
Sabas que...?
Pasar mis fame ca no corenta e un

A posguerra, o illamento poltico e a recrudescencia da II Guerra Mundial provo-
caron grandes dificultades no noso pas. Era o ano mil novecentos corenta e un,
e a xente pasaba moita fame, angurias e necesidades. Esa a orixe da expresin
pasar mis fame ca no corenta e un, que a maiora dos nosos avs repiten sen
parar cando algun est con fame, cando algun estraga, desaproveita ou anda
con mixiricadas hora de comer e, sobre todo, enuncian este fraseoloxismo con
sufrimento cando lembran aqueles duros anos das sas vidas.
Por desgraza, os conflitos blicos provocan morte, dor e fame, mais tamn son
orixe de moitos fraseoloxismos: mis se perdeu en Cuba, estar entre gregos
e troianos, pasar as de San Quintn, non haber mouros na costa etc.
Tamn facendo referencia fame, temos en galego o fraseoloxismo pasar mis
fame ca un mestre de escola, porque nin sempre os profesores tiveron o
prestixio e os salarios dignos que teen hoxe. Daquela eran persoas que reciban
salarios moi baixos por parte do Estado ou mesmo eran pagos polos pais, con
todas as limitacins econmicas da sociedade da altura. Mesmo haba profesores
que reciban en produtos agrcolas a compensacin polo traballo de docentes,
eran as coecidas como escolas de ferrado.
O morrer
O morrer algo tan importante, orixina tal multitude de reaccins (tristura,
xenreira, medo...) que, por forza, un idioma vese na obriga de forxar as
denominacins concordes co mundo das inquedanzas que a morte provoca
entre as xentes. O morrer non sempre se presenta como un feito grave ou
doloroso. Xusto por ser un feito pattico, unha terrible mgoa, polo que o
home inventa os eufemismos, dicir, aquelas frmulas que, aludindo a unha
realidade tremenda, rstanlle tremendismo (finar, falecer, entregar a alma, irse
etc. no canto de morrer). Tamn o humor, a rexouba e mais o xogo poden
presidir algunha denominacin cando concorren algunhas circunstancias (irlle
gardar os pitos cura, ir dar esterco). Neses intres ns estamos por enriba da
morte, perdmoslle o respecto, e podemos xogar a nomeala de cen maneiras
expresivas. Non nos estrae, pois, que a realidade morrer orixine en calquera
lingua un feixe, non pequeno, de denominacins.
Xess Alonso Montero, As duascentas vinte maneiras de morrer en Galicia (adaptado)
41
Fraseoloxismos e refrns desta unidade

Fraseoloxismos
1.1. nacer ir para a cova

Non soporto as persoas hipocondracas,
dar a luz todos imos para a cova, daquela para que
traer ao mundo a algun tanto medo!
Parir: Sabela deu a luz onte noite. / Ana ir para o buraco
non ten nin unha soa variz e iso que trouxo Como contines sen lle facer caso mdica
ao mundo tres fillos. vas ir para o buraco decontado.
ver a luz pasar a mellor vida
vir ao mundo A mia mestra de primaria, que xa debeu
Nacer: Eduardo Blanco Amor veu a luz en pasar a mellor vida, foi a mellor docente
1897. / Manuel Lustres Rivas veu ao mundo que xa tiven.
na vila de Ribeira en 1888. sar da casa por ps alleos
1.2. MORRER Non te preocupes polos cartos Xon, que has
de sar da casa por ps alleos, como facemos
ESTAR MORIBUNDO todos.
vestir a caixa de pieiro
apagrselle a candea da vida a algun
Debe haber unha praga pola aldea, porque
Estar a piques de morrer; comezar o transo
no que vai de mes xa van sete os que vestiron
morte: Desde que lle morreu a muller fiselle
a caixa de pieiro!
apagando a candea da vida.
morrer coma un can
estar cos ps na cova
Morrer s e abandonado, sen fortuna: Con
estar cos ps para a cova
todos os cartos que tia ese home e foi
Estar a piques de morrer por ter pouca sade
morrer coma un can, s e arruinado!
ou moitos anos: Xa non se ergue da cama,
est cos ps na cova. sOTERRAR
estar mis al ca aqu
Estar moribunda unha persoa, beira da dar terra
morte: O seu av est mis al ca aqu. Non Sepultar, enterrar un finado: Ao meu av
penso que chegue a ma. dmoslle terra nun triste da de xaneiro.
comer terra
morreR Estar unha persoa morta e soterrada: Coitado
do Lelio! Xa al van vinte anos que est a
chegar a hora
comer terra.
Chega a hora cando menos o agardas. Ao
Tucho acabballe de tocar o Euromillns e ESTAR MORTO
morreu dun infarto ao coecer a noticia!
encartar a gaita descansar en paz
Seu pai pasou moitas dificultades e morreu, Estar morta unha persoa e ter acadada a
ou, como el dica, encartou a gaita, sen felicidade eterna: Morreu tranquilamente na
saber o que era pasar uns das de descanso cama, que descanse en paz.
na praia. estar a criar malvas
estirar o rabo Estar unha persoa morta e soterrada: Non
O patusco do uco estirou o rabo no da de vale moito a pena andar cunha chea de
San Martio, a comer e a beber. Mellor non preocupacins, ao final todos imos estar a
se pode morrer. criar malvas.
42
estar entre catro velas matar o becho

estar entre o caldeiro e a cruz Comer unha pequena cantidade de comida
Estar morta unha persoa, anda sobre a terra, para satisfacer o apetito ou para calmar a
de corpo presente: O finadio do Antn xa fame: Vou facer un taco de queixo e xamn
est entre catro velas. / Cando a nai expirou para matar o becho antes do xantar.
os familiares apartaron a filla compunxida, [Consultar matar o becho 1.4. beber, matar o
non haba nada mis que facer, dona Antonia becho 4.1 placidez / alegra]
xa estaba entre o caldeiro e a cruz. COMER MOITO
Estar entre catro candeas ou entre o
caldeiro de auga bendita e a cruz amosan comer a Deus polas pernas
a disposicin dos finados nos rituais Comer moito, con voracidade: Cando veo
funerarios catlicos galegos. da praia despois de facer mergullo chego con
tanta fame que como a Deus polas pernas e
1.3. COMER / Non comer deixo a neveira baleira.
comer coma un cura
TER APETITO comer coma un frade
ladrarlle o estmago a algun Comer moito: Moito papou Fernando no
Ter apetito. O fraseoloxismo actualiza o son posto da festa de San Roque en Vigo. Comeu
das tripas cando hai fame: A profesora debe coma un cura. / No casamento do meu
estar con fame, porque non lle para de ladrar curmn comemos coma frades, marisco
o estmago. esgalla e peixe e carne a fartar.
comer cos ollos
COMER 1 Gorentar ou comer algo polo seu aspecto
comer a rancho e en exceso: Os bolos de chocolate que fai a
Comer a eito, do mesmo prato ou recipientes, avoa Mara cmense cos ollos.
un conxunto de persoas: O mellor do 2 Amosar a ollada unha gran paixn cara
campismo ese convivio de comermos todos a algun: Non apartaba a ollada do mozo,
a rancho. comao cos ollos.
resucitar un morto 3 Ollar algo con insistencia, con desexo,
Devolver un alimento a enerxa vital a unha con interese etc.: Desde que lle ensinaron as
persoa decada: A lamprea que preparan xoias, comaas cos ollos.
os meus amigos de Salvaterra resucita un encher o bandullo
morto. encher o papo
[Consultar resucitar un morto 1.4. beber] Comer en grande cantidade, satisfacer
plenamente a fame: Despois de estar todo
COMER POUCO o Nadal a encher o bandullo, vou ter que
comer coma un pito facer dieta.
Comer moi pouco: Xan come coma un pito, ser un saco sen fondo
unha coxia de polo e xa para. Ser unha persoa que come grandes cantidades
estar a pan e auga de comida: David un saco sen fondo, ponse
Comer moi pouco, por obriga ou necesidade: a comer orellas e non capaz de parar.
Vou ter que estar a pan e auga para pr estas ser de bo dente
calzas, co ben que me estaban! ter bo dente
gardar a boca 1 Comer moito: Btalle mis caldo, que este
Restrinxir a inxestin de alimentos. Non de bo dente.
tomar cousas que prexudican: Xon, vas ter 2 Ser bo comedor, que come de todo e non
que gardar a boca, porque ests a engordar esixente coa comida: de bo dente e para
moito. ela todo est bo.
43
3 Ser unha persoa apreciadora da boa Tiven que mollar a palleta, que xa non daba
gastronoma: Roberto ten bo dente, non hai falado.
restaurante do Baixo Mio que non coeza. [Consultar mollar a palleta despois do Exercicio
1.3.]
PASAR FAME matar o becho
pasar mis fame ca no corenta e un Beber alcol; tomar unha copa de augardente
pasar mis fame ca un mestre de escola en xaxn: Beba pola ma para matar o
Experimentar unha forte necesidade becho.
[Consultar matar o becho 1.3. comer, matar o
de alimentarse, por causa da escaseza
becho 4.1. placidez / alegra]
de alimentos, da falta de medios para
resucitar un morto
conseguilos etc. durante un longo perodo:
Inxerir unha bebida de forte teor alclico que
Durante o meu Erasmus en Montpellier pasei
axuda reactivacin dunha persoa. Dar novo
mis fame ca no corenta e un, s recibn a
pulo a unha persoa decada: Esta augardente
bolsa en xuo.
moi forte, consegue resucitar un morto.
[Consultar Sabas que?]
[Consultar resucitar un morto 1.3. comer]
DESPOIS DE COMER cargar o carro
Beber en exceso: O teu irmn cargou o carro
perdoarlle o mal que lle fai polo ben que lle e non me explico como chegou tan ben casa.
sabe
Desculpar unha persoa o dano que lle pode EMBEBEDARSE
facer unha comida sa sade porque
agarrar unha tranca
compensado polo pracer que lle provoca:
Despois de agarrar unha tranca as, o
A min sempre me repite o pemento, pero
mellor que podes facer pasar o domingo
perdolle o mal que fai polo ben que sabe.
a descansar.
quedar coma un cuco
Sentirse ben unha persoa despois de comer Unha tranca un pau groso ou barra de
por quedar saciada e satisfeita, por ter comido ferro que se emprega para asegurar por
ben e abondo: Despois de cear os chinchos dentro unha porta, xanela etc. e impedir
quedei coma un cuco. que se abran.
apaar unha (boa) chea
1.4. BEBER apaar unha (boa) prea
BEBER No aniversario de Marieta apaamos unha
boa chea de vio. / Paula apaou onte unha
apagar a sede prea que non se levantaba da cadeira.
mollar a gorxa
Unha prea un animal morto en
Beber para saciar a sede: Non te preocupes
descomposicin.
que ao longo do camio has de atopar boas
Unha chea o aumento do caudal dun
fontes para apagar a sede.
ro ou doutra corrente de auga. Tamn
afogar a ra
a gran cantidade de comida ou bebida que
Beber alcol: Chirache o alento a ron, seica
se toma.
estiveches a afogar a ra?
mollar a palabra coller unha enchente
Beber de xeito intercalado durante unha Na festa colln unha enchente de licor caf
conversa; beber vio nunha taberna: O Derby horrible e hoxe teo unha forte dor de cabeza!
de Santiago era o caf preferido de Valle- Unha enchente o efecto producido por
Incln para mollar a palabra. comer ou beber demasiado. Tamn a gran
mollar a palleta subida das augas dun ro, o movemento
Beber un grolo de vio ou doutra bebida: ascendente da marea ou a la crecente.
44
coller unha tralla erguerse co galo

Onte Paulo colleu unha tralla impresionante, espertar cos paxaros
non foi nin capaz de chegar cama e quedou Erguerse moi cedo: Maria rguese co galo
a durmir no corredor. todos os das, mesmo que saia noite.
A tralla o cabo onde van colocadas as estar pitoo
cortizas e a chumbada nas redes de pesca; Estar con moito sono e cos ollos pechados
unha tralla tamn unha vara cunha correa polo cansazo: Tes que lavar a cara, que ests
no extremo empregada para encirrar o pitoo.
gando. ficar a durmir nas pallas
Ficar durmido: raro que lvaro chegue
ESTAR BORRACHO atrasado, debeu ficar a durmir nas pallas.
estar bbedo coma unha prea [Confrontar durmirse nas pallas 6.7. NON
ESFORZARSE]
estar borracho coma un bocoi
non pegar ollo
estar borracho coma unha cuba
pasar a noite en branco
Vaia troula tivo onte o do 2B, estaba bbedo
Non conseguir durmir. Non poder durmir
coma unha prea! Estivo vinte minutos
nada en toda a noite: Ao estar preocupado
para enfiar a chave na fechadura! / Estou
normal que non pegase ollo. / Con todos os
borracho coma un bocoi, non podo nin falar!
nervios do exame, pasei a noite en branco.
/ Na festa da Coca de Redondela Tito estaba
vir Pedro Chosco
borracho coma unha cuba, pxose a beber
Estar a piques de ficar durmida unha persoa,
licor caf e acabou moi mal.
virlle o sono [linguaxe infantil]: Parece que
levar unha trompa enriba
a Aloia lle est a vir Pedro Chosco, vai ser
Bea leva unha trompa enriba que non se ten.
mellor metela na cama.
estar peneque
[Consultar Pedro Chosco antes do Exercicio 1.3.]
Estar eufrica unha persoa por ter bebido algo
de alcol; ter unha contenteira; estar borracha 1.6. EVACUAR
ou case borracha: Menca, s tomaches unha
copia de licor caf e xa ests peneque! cambiar a auga ao paxaro
facer eses sacar o paxaro a respirar
Estar embebedada unha persoa e zigzaguear, Ouriar, mexar: Vou ir cambiar a auga ao
moverse formando unha lia ondulada debido paxaro, porque con tantas cervexas!
embriaguez. Desprazarse sen equilibrio: facer as necesidades
Mari non soporta o alcol, bebe das cervexas facer de corpo
e xa vai facendo eses. Expulsar os ourios ou os excrementos,
defecar, cagar: No festival de msica haba
1.5. DURMIR / non durmir poucos espazos adecuados para que as
persoas fixesen as necesidades.
caer co sono
facerlle bis-bis a algun
Ter moita necesidade de durmir, ter moito
Provocarlle a mexada a unha crianza: Temos
sono: Desde que preparo as oposicins
que facerlle bis-bis ao neno antes de metelo
Xunta chegan as dez e caio co sono.
no coche.
deitarse coas galias
ir ao cen
Ir cedo para cama: Desde que teen fillos,
ir entre o millo
ditanse coas galias, anda mal son as nove
Satisfacer as necesidades orgnicas de
da noite, xa van durmir.
defecar ou ouriar, ir ao bao: Nada mis
durmir coma unha pedra
tomar o caf de despois do xantar teo que
Durmir moito e con facilidade: Eu non son
ir entre o millo.
capaz de durmir na praia, pero o meu mozo [Consultar ir ao cen antes do Exercicio 1.10. e ir
dorme coma unha pedra. entre o millo logo do Exercicio 1.13.]
45
1.7. chorar 1.9. correr

mollar a pestana bater cos ps no cu
Chorar sen importancia, choromicar: Deixouno dar cos ps no cu
co mozo pero s mollou a pestana, aos dous Botar a correr, correr moi de prsa, correr
das xa o tia esquecido. moito: Os delincuentes bateron cos ps no cu
pingar o moco cando viron a polica. / Tia tanto medo de
Chorar: Antn anda a pingar o moco, porque que o pillase o touro que daba cos ps no cu.
lle romperon o libro na escola. chamarlle aos ps compaeiros
sar o ro Anllns polos ollos Sar fuxindo dun lugar, correr moito: Os
Chorar moito: Que desgusto apaou Lois co turistas da praza de Mara Pita chamronlle
suspenso en Dereito Romano, saalle o ro aos ps compaeiros cando a comezar a
Anllns polos ollos! chover.
O ro Anllns un ro caudaloso que nace darlle sebo s canelas
na Laracha e desemboca na ra de Corme Fuxir precipitadamente, correr moito:
e Laxe. No seu percorrido rega as terras de Queran entrar no concerto sen pagar, pero
Cerceda, Carballo, Coristanco, Ponteceso e cando chegaron os gardas non lles quedou
Cabana de Bergantios. Os seus afluentes outra ca darlle sebo s canelas.
principais son os ros Ramalls, Pedamio,
1.10. BAILAR
Acheiro, Rosende, Pego e Cundns.
[Consultar 4.2. tristura] bailar coma unha buxaina
Bailar, danzar moi ben: Anta baila coma
1.8. bocexar unha buxaina, ten xeito para calquera danza.
abrir a boca A buxaina, trompo ou pen un xoguete
Bocexar, abrir a boca involuntariamente a feito en madeira que se fai xirar cunha
causa do sono, o aburrimento ou a fame: baraza.
breseche a boca, Susana, vai ser mellor
que vaias para a cama.
[Confrontar abrir a boca 4.7. sorpresa, abrir a
boca 7.2. falar]
Refrns
A bo vio non hai mal bebedor A todo porquio lle chega o seu San Martio
Cando o vio de calidade, todo o mundo o Toda persoa remata a sa vida morrendo no
aprecia e o bebe: Iria dixera que non a beber seu da sinalado. Trtase dunha xustiza que
no xantar pero foi probar o vio do Rosal e acaba por se cumprir, do mesmo xeito que
non poder deixar de bebelo para acompaar polo San Martio (11 de setembro) o porco
as vieiras. Est visto que a bo vio non hai matado: Despois de todo o que fixo sofrer
mal bebedor. coitada da muller, agora vai para a cadea.
A comida que se perde por comida, non Como di o refrn a todo porquio lle chega
perdida o seu San Martio.
Todo o que se come presta; sempre aproveita; Caldo sen pan, dselle ao can
se non se come porque xa se comeu: Ests O caldo para ser comido acompaado
a berrar comigo porque petisco queixo e pan dun anaco de pan. Comer sen pan non se
antes da cea. Esquceste que a comida que se considera moi admisible entre persoas de
perde por comida, non perdida. bos costumes: A doutora dxome que deixase
46
de comer tanto pan para coidar o colesterol, De morrer ningun escapa, nin o rei nin o
mal sabe ela que caldo sen pan, dselle papa
ao can. Todas as persoas van morrer e non importa a
Cando o vello non pode beber, pdenlle a sa condicin social ou econmica. A morte
cova facer. un feito igualitario para todo o xnero
Se algun non pode beber nin comer humano: Polo menos na morte todos somos
vontade posible que estea con algunha iguais, pois como di o refrn de morrer
doenza grave e, daquela, prximo da morte: ningun escapa, nin o rei nin o papa.
O meu pai agora anda amargado, a mdica Non se fai o palleiro sen palla
dxolle que tia que comer sen sal, sen azucre Algun gordo porque come moito e resulta
e non beber nada de alcol. El non se farta difcil aceptar outras razns para explicar a
de dicir que cando o vello non pode beber, sa causa: Uxo sempre anda a dicir que non
pdenlle a cova facer! come case nada, pero xa se sabe que non se
Comer e raar, todo o malo comezar fai o palleiro sen palla e os 120 kg que pesa
Non preciso ter apetito para comer porque non son de comer leituga.
unha actividade moi pracenteira. Unha vez O que non bebe vio, non ten amigo
comezada, non podemos parar at fartar. O Beber unha cunca de vio en compaa de
mesmo acontece cando raamos un prodo amigos e vecios fai que sexa un factor de
ou unha comichn, que non podemos evitar socializacin: O xenro do Xepe abstemio,
facelo todo o tempo: Esa ma da Peregrina e non vai nunca tomar un vio e pasa o da
non tia fame ningunha, pero cando probei chuzado na casa. che ben certo, o que non
un churro recn feito al mesmo na feira, non bebe vio, non ten amigo.
puiden resistir a tentacin de comer catro O que se d bebida, ben pouco estima a
mis. che ben certo, comer e raar, todo o sa vida
malo comezar. A persoa que ten dependencia do alcol non
s veces, este refrn emprgase para animar valora a sa vida, estrgaa. Tampouco se
a superar a dificultade de dar o primeiro aprecia a si mesma: Desde que se meteu na
paso nunha actividade que inicialmente bebida, perdeu fillos, home, casa, emprego
non agrada, pero que logo resulta moi Unha desgraza! che ben certo, o que se d
doada e satisfactoria: A Rita non lle gustaba bebida, ben pouco estima a sa vida.
nada mirar para a televisin, pero cando Polo San Martio, proba o teu vio
comezou a ver a serie de Mareas vivas, En novembro tempo de probar o vio novo:
a que rodaron en Laxe, non perda episodio. No da 11 de novembro hai festa en moitas
Chegounos a aburrir de tanto falar de cidades, vilas e aldeas galegas, nelas faise
Portozs e dos personaxes: o xuz, Petrleo, o magosto, cmese cocido e bbese o vio
Ladislao, Currs... Est visto que comer e novo, xa o di o refrn: polo San Martio,
raar, todo o malo comezar. proba o teu vio.
De grandes ceas estn as covas cheas Un gotio de augardente deixa o estmago
Cear moito produce a morte. As ceas deben quente e fai o home forte e valente
ser moderadas e non moi farturentas para Beber un pouco de augardente bo para a
ter unha boa dixestin e durmir ben noite: sade fsica e mental: Xa que o meu mdico di
Que fas, ho! Como vas cear toda esa morea que con moderacin podemos beber e comer
de churrasco, catro chourizos, zorza e raxo! de todo, sempre tomo o caf con gotas porque
Besta, ti non sabes que de grandes ceas estn un gotio de augardente deixa o estmago
as covas cheas? quente e fai o home forte e valente.
47
Unidade 2. Aspecto fsico
Das amigas falan por telfono. Unha delas tivo unha idea para unha festa de disfraces
prxima. Repara nos fraseoloxismos empregados.
ANA. Diga?
OLGA. Ana, son eu. Non o vas crer, xa teo o noso disfrace para a festa do sbado!
ANA. E logo que se che ocorreu?
OLGA. A ver, a ver se adivias... Ambas estamos coma un fincho1, somos
bonitas coma un sol2 e gstanos ir feitas un pincel3...
ANA. Ummm, si... Pero que pretendes, ir de guapas?
OLGA. A min sempre me pareceron moi adiantadas ao seu tempo, pero hai quen che
dira que unha delas, con semellante nariz, era fea coma un croio4. Mia avoa
dica que eran uns paus viradoiros5!
ANA. Pero en que quedamos? Primeiro dis que imos ir feitas un pincel6 e logo que
imos ser uns cangallos7...
OLGA. A ver, Ana, pensa: das mulleres de ganchete, esveltas coma unha abrtea8,
sando pasear s das da tarde, todas coloridas e maquilladas, polo Santiago da
posguerra...
ANA. Ai, Deus! Queres que vaiamos das das Maras?
OLGA. Claro, muller! Amaando uns retallos como elas facan, somos cuspidias9!
ANA. E imos ir en canelas10 co fro que vai?
OLGA. Nada diso, que elas levaban unhas medias moi chuscas. Ademais, vestan con
panos e mantns, eu podo ir de Maruxa co brazo estendido e ti vas de Coralia,
que a que sostn o paraugas! Non te me queixes, incluso nos podemos acoller!
ANA. Haha! Dende logo, o que ti non maquines...
1
estamos moi delgadas. 6
ir moi acicaladas.
2
somos moi fermosas. 7
ser unhas desastradas.
3
adobiarnos e ir elegantemente vestidas. 8
moi lanzais.
4
era moi pouco agraciada. 9
somos moi parecidas a elas.
5
eran unhas desamaadas. 10
ir sen medias.
Exercicio 2.1. De acordo co texto anterior, decide se son verdadeiras (V) ou falsas (F)
as seguintes afirmacins.
1. Ana mstrase algo reticente coa idea da sa amiga.

2. As das amigas son parecidas fisicamente e teen hbitos similares.
3. A escolla deste disfrace vainas facer pasar fro.
49
Unidade 2. Aspecto fsico Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
Exercicio 2.2. Mira a listaxe de fraseoloxismos e asgnalle o tema que corresponde a

cada grupo.
DELGADEZA SEMELLANZA FEALDADE

OUTRAS APARENCIAS ESVELTEZA ROBUSTEZ / FORTALEZA
FERMOSURA GORDURA DESAMAO ESTATURA
1. ...FERMOSURA... 2. ..................................
Unha persoa Unha persoa
ben feita do montn
bonita coma unha rosa un croio
bonita coma un caravel fea coma un corvo
bonita coma un sol fea coma un ourizo cacho
est coma un tren fea coma un sapo
ten boa percha un camastrn
3. .................................. 4. ..................................
est coma un fincho est coma un bocoi
est coma un garabullo est coma un pote
est coma unha argana est coma un rebolo
est coma un arenque est coma un zoncho
est no chasis coma un saco de patacas
un espeto
5. .................................. 6. ..................................
mis dereita ca unha cana forte coma un buxo
dereita coma un fuso forte coma un penedo
esvelta coma unha abrtea
7. .................................. 8. ..................................
cmelle as papas na cabeza a outra un cangallo
parece un longueirn un fargallo
baixa coma un pote un pau viradoiro
unha mincha
9. .................................. 10. ..................................
cuspida a outra vai s troitas
cagada a outra vai en canelas
o vivo retrato de algun vai feita un pincel
Das persoas parcense coma das pingas est picada da troita
de auga ten moita pantalla
ten patas de galo
50
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 2. Aspecto fsico
Exercicio 2.3. Cando queremos referirnos ao aspecto fsico das persoas botamos man
das similitudes co mundo animal, vexetal e mineral, as como dos aparellos presentes na
nosa experiencia mis directa do mundo. Relaciona estes exemplos co significado literal
da palabra en grosa.
1. Na Granxa do Xesto collemos un sapo A. Molusco comestible de das conchas longas

grandsimo a carn do estanque. e estreitas semellante navalla, pero mis
longo e menos curvado.
2. O ourizo cacho ou ourizo cacheiro
vive oculto polo da e enrscase para B. Animal parecido ra cos ollos moi santes.
se defender. Ten o corpo gordecho e deprimido, patas
curtas e pel rugosa de cor parda.
3. O corvo ten singular importancia
na poesa de Eduardo Pondal e C. Animal mamfero cuberto de espias ou
considrase ave de mal agoiro. pugas. Ten un focio parecido ao do porco,
lento no andar e alimntase de insectos.
4. Os cativos tolean cando andan s
minchas polas rochas. D. Paxaro carnvoro de plumaxe negra cun pico
groso e s dun metro de envergadura.
5. Os mergulladores apaan longueirns
nas praias de Fisterra. E. Caramuxo; pequeno caracol mario comesti-
ble que vive nas rochas da ribeira.
ser feo coma un ourizo cacho estar coma unha argana
Exercicio 2.4. Relaciona estes exemplos co significado literal da palabra en grosa.
1. Tanto lle tian crocas ou zonchos, deveca polas A. Armadura metlica da parte inferior do
castaas e era doado atopalo mordiscando autombil, sobre a que se sostn o resto.
nelas. B. Guindar cuspe, saliva ou outra cousa
2. O torneiro est a traballar en culleres de buxo. pola boca.
3. S con ver o cap entendase que a colisin C. Castaa cocida coa pela.
fora forte, anda que non afectou ao chasis. D. Madeira do arbusto do mesmo nome
4. Vstete como debe ser, non aparezas o primeiro que moi dura e que se emprega para
da de traballo cun fargallo calquera! facer ferramentas, cuncas, gaitas etc.
5. Todo o mundo sabe que est prohibido mexar, E. Anaco de tea ou peza de roupa moi
cuspir ou soarse na piscina. gastada e rota.
51
1. Os golpes nas canelas son moi dolorosos. A. Instrumento de madeira, de forma

2. Ao meu av gstalle poer as sardias arredondada e alongada, no que se vai
nun espeto, sentado ao carn do lume. debandando o fo que se fa na roca.
3. Cmpre moita habilidade para traballar B. Recipiente de madeira para o vio, mis
o lio co fuso e a roca. grande ca o barril.
4. Xuntou uns garabullos secos para C. Barra de madeira ou ferro rematada en

acender a lareira. punta, na que se crava a carne ou o peixe
para asalos nas brasas.
5. A adega est chea de bocois.
D. sos longos e grosos (as tibias) que unen
o xeonllo co p. Por extensin, tamn son
as partes das pernas onde estn estes sos.
E. Paus pequenos, secos e delgados, que
serven para facer lume.
1. A abrtea unha das primeiras plantas A. Ramas dun acio de uvas.

colonizadoras das superficies queimadas. B. Planta silvestre de talo ergueito
2. Os rebolos cortados volven medrar. e liso rematado nun conxunto de
3. Vieron os merlos e s deixaron os cangallos. flores brancas.
4. Xoana sempre ten unha cunca de castaas C. Planta aromtica, de sabor

cocidas recendendo a fincho e un xerro de vio. semellante ao ans, que ten follas
fendidas en tiras finas coma fos.
5. Temos que ter coidado ao comer congro para non
cravar unha argana na gorxa. D. Espia do peixe.
E. Carballos de tronco pequeno.
estar coma un garabullo estar coma un bocoi
52
Exercicio 2.7. Relaciona para facer todas as combinacins posibles.
coma das pingas de auga

ben feito
estar
no chasis
estar coma
boa percha
ir feito
un croio
parecerse
un fargallo
ser
un pau viradoiro
ter
un fincho
un pincel
so
estar no chasis, ..............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................
Exercicio 2.8. Completa.
forte baixo as papas esvelta un longueirn
1. ser ...................... coma unha abrtea

2. comerlle a algun ...................... na cabeza
3. ser ...................... coma un penedo
4. parecer ......................
5. ser ...................... coma un pote
pote
Exercicio 2.9. Busca no dicionario outros fraseoloxismos con SO para referrmonos

DELGADEZA.
COMPOENTES DO FRASEOLOXISMO EXEMPLO

FRASEOLOXISMO
todo SOS
SOS corpo
feixe SOS ser un feixe de sos Ese rapaz un feixe de sos.
saco SOS
s SOS
53
Exercicio 2.10. Relaciona as seguintes afirmacins cos grupos de fraseoloxismos.
1. A morte, a culpa e o erro son negativos, polo A. estar coma un arenque, parecer un
tanto, estn vinculados coa fealdade. longueirn / ser un pau viradoiro
2. A idea de esvelteza, en galego, exprsase B. ser mis dereito ca unha cana / ser
facendo referencia verticalidade, delgadeza dereito coma unha faia / ser esvelto
e flexibilidade de certos elementos vexetais. coma unha abrtea
3. As partes do corpo estn moi presentes nos C. ser bonito coma un sol, ser bonito
fraseoloxismos galegos e de todas as linguas. coma unha rosa, ser bonito coma un
caravel.
4. Por veces, a xente da costa e a do interior
crea comparacins atendendo s realidades D. ser feo coma a morte / o demo / a culpa
que teen mis preto. Queren dicir o mesmo, / ser mis feo ca o pecado
pero a imaxe escollida diferente.
E. estar nos sos, ser de poucas carnes
5. A cor (das flores) e a luz estn relacionadas
coa fermosura.
1D, ......................................................................
O home levaba unha chaqueta curta cruzada, calzns estreitos e tamn curtos dos
que denantes chamaban de ir s troitas calcetns e zapatos baixos, sempre de cor
negra. Coa sa cara de fame, o coiro apegado s sos, e aquela vestimenta, semellaba
un espantallo dos que se poen nas leiras para tornar os merlos e gorrins, que veen
papar os figos ou os chcharos.
Xos Faria Jamardo, Co sorriso nos beizos (adaptado)
ser mis dereito ca unha cana ser bonito coma un sol
54
1. Coeca ao Cholas e saba que, anda que era baixo e lixeiro, era duro
______________. Todos lembraran que al en Abeledo, cando andaba
a serrar, caranlle tres toradas dun castieiro derriba e non o abaixaran.
Carlos Reigosa, Homes de tras da Corda (adaptado)
2. Era a figura dun home, deses de ______________ que hai a, polas
aldeas (e nas vilas, e nas prazas), que levantan a cabeza, e espurran,
coma unha vaca, e arquean a barriga e miden moito as palabras, para
que o vulgo os admire, cal a uns grandes de Espaa. Celestino Cabarcos, moita pantalla
Cxegas (adaptado)
3. Os deuses danlle pan a quen non ten dentes comentaban as feito un pincel
criadas de Gala ao vela erguerse antes da sada do sol e camiar
_________________ polos montes e enmagrecer a causa dos continuos
coma un buxo
xexns. Mara Xos Queizn, Amantia
4. Pero aquela mirada, aqueles ollos, eran os del. Sempre pensara que
ests nos sos
sara enteiramente a mam. Era _________ a ela. Pero aqueles ollos
saltns e feros eran os del. Como non o vira deica agora? E a noz, a noz
que se mova incesante naquel rostro inmbil tamn era sa. Cada vez en canelas
estbase a parecer mis a el. Suso de Toro, Tic-tac (adaptado)
5. Come Samuel, vea, come, pero se _____________________! Has cuspidio
de engordar en Aita! Xa vers como has de engordar en Aita. Manuel
Rivas, Os comedores de patacas (adaptado)
6. Chegou a aquela pequena vila nunha ma de primavera co seu

sombreiro habaneiro e os guantes de ante. Os seareiros quedaron
pampos ao veren pasar aquel figurino, como o denominou o taberneiro.
Andaba sempre ___________________e asista ao chocolate que
organizaban as mulleres dos notables. Xavier Senn, O figurino (adaptado)
Chegou tarde casa do amo, que xa o agardaba

diante da cancela feito un pincel, cunhas
roupaxes distintas s do da anterior pero non
menos luxosas e escintilantes.
Marcos Snchez Calveiro, Sari, soador de mares
Forte era o seor de Quellien, coma a dursima

madeira de buxo.
X. L. Mndez Ferrn, Bretaa Esmeraldina
estar no chasis
55
Exercicio 2.12. Completa. Hai das opcins erradas.
1. Mais o principal mrito desta receita que eu utilizo que

non acta s sobre a beleza do rostro, sobre engurras ou
_________________, que vai mis a dentro, e fai acudir o riso
ao rostro, e fai sentir feliz, e fai mirar a existencia con ganas, e
fai que os nimos nazan das pequenas fermosuras que trae cada
xeira. Teresa Moure, Herba moura (adaptado)
2. Cando o onte lle preguntou a Carlos Nez como recuperaba
os seis quilos que perdera despois de ofrecer un concerto, o
msico contestoulle deste xeito: Se eu chegase a perder seis
quilos en cada concerto estara _________________. Despois ten percha
de cada actuacin o que perdo son un par de quilos e, como din
os Chieftains, recuproos con liquids. O Correo Galego, 1999 est picado da troita
(adaptado)
3. Paula falaba polo nariz, estreito e picudo, botando fascas marelas

das pingas de auga
polos seus ollos inquisidores. O seu fsico, pensaba Mara,
coincida co seu temperamento. Era _________________,
desgairada, osuda. As chaquetas parecan unha talla meirande un cangallo
da que lle corresponda. M. Xos Queizn, Ten o seu punto a fresca
rosa (adaptado)
as papas
4. Crirase o Conselleiro de un oitenta cunha dieta rica en
alimentos constitutivos ovos, leite gordo, comndolle
_________________ na cabeza s xeracins precedentes de feito un pincel
mullerias e homnculos de corpo rateo e cabeza enorme.
Bieito Iglesias, Pan e coitelo (adaptado)
no chasis
5. O to quitoume o meu lugar e a confianza do Domnguez. Non
mis que un chafalleiro, ten menos idea ca min de case todo.
Vai de elegante e de moderno. O cabrn _________________. patas de galo
Hoxe con catro pesos calquera pailn parece un modelo. Suso
de Toro, Calzados Lola (adaptado)
6. Khora, a pasaxeira malanita que coecn o primeiro da da viaxe,

entrou e servinlle un vaso de kasuki. Ela sorriu, e dxenme que
era moi fermosa, a condenada, con aqueles ollos grandes e aquel
corpo lanzal. Os seus rasgos de humanoide semellbanse coma
_________________ aos dos humanos da Terra, o planeta onde
eu nacn. Lois Fernndez Marcos, Galaxia lonxana (adaptado)
troita
56
Exercicio 2.13. Escolle o fraseoloxismo que mellor convea.
1. Cando Xaqun quedou sen traballo, comezou a gardar longos silencios. Se falabas con el,
tia a mirada perdida. Tamn mirrou fisicamente: _________.
a) a feito un pincel.
b) contbanselle os sos.
c) tia moita pantalla.
2. Contan que a ta Sara, de moza, non s tia un andar lixeiro e un corpo feitio: _________.
a) era o seu vivo retrato.
b) era esvelta coma unha abrtea.
c) estaba coma un zoncho.
3. Os irmns eran completamente diferentes. Pepe quitballe dous anos a Xaime e era un
saco de sos, pero o irmn_________.
a) era forte coma un penedo.
b) era mis dereito ca unha cana.
c) era un espeto.
4. Non vistes a nena de Mara? A xente arregala os ollos cara a ela e sorr, _________.
a) un croio.
b) bonita coma un sol.
c) fea coma un ourizo cacho.
5. Non me fagas rir... como pretendedes facer de Xoel o repartidor da empresa?

Se _______!
a) ten patas de galo!
b) unha mincha!
c) o vivo retrato!
ser o vivo retrato de algun comerlle as papas na cabeza a algun
57
1. Unha persoa que ten moita pantalla , necesariamente, moi feitia.

2. Cando algun est coma un fincho, est nos sos.
3. Algun que forte coma un penedo, non est no chasis.
4. Polo xeral, algun que lle come as papas na cabeza a outra persoa, vai s troitas.
5. Se es baixo coma un pote, vese o da por ti.
Que to! Vaia cara mis difcil! Quen ?

preguntou Ramiro.
Orson Welles! respondeu Andrs.
Pois non est mal comentou Flora.
Est coma un tren! replicou Felisa.
Ptch! Non para tanto engadiu Ramiro.
Xurxo Borrazs, Cabeza de chorlito (adaptado)
ser do montn
Exercicio 2.15. Observa este fraseoloxismo en diferentes linguas. Aparece a sa

traducin literal embaixo cando a imaxe non coincide coa do fraseoloxismo galego.
Reflexiona sobre que teen en comn e en que se diferencian. Comntao.
estar amb la pell i los (cataln)

estar coa pel e o so
estar en los huesos (espaol)

navoir que la peau sur les os (francs)
non ter mis que a pel sobre os sos
essere pelle e ossa (italiano)

ser pel e sos
estar nos sos
(galego) ser pele e osso (portugus)
ser pel e so
hezur eta azal besterik ez izan (uscaro)

non ter mis que sos e pel
(nur) Haut und Knochen sein (alemn)

ser (soamente) pel e so
be nothing but skin and bone (ingls)

non ser mis que pel e so
58
Exercicio 2.16. Engade estes remates aos seguintes refrns.
engorda o cabalo fol de veleno

ande ou non ande tamn Deus o fixo
has de tirar a quen es que grande e burro
1. Home pequeno, ______________________________________________
2. A vista do amo ______________________________________________
3. O ourizo ______________________________________________
4. Mis vale pequeno e agudo que grande e burro_______________________
5. Ou nas unllas ou nos ps, ______________________________________________
6. Cabalo grande, ______________________________________________
Exercicio 2.17. Estes son os significados dos refrns anteriores, escrbeos onde
corresponda.
SIGNIFICADO REFRN
1. Adoitamos preferir aquilo mis grande ou Cabalo grande, ande ou non ande
forte, por intulo mellor, anda que non
sempre o sexa.
2. Tradicionalmente, aos homes pequenos, ___________________________________________
coma aos frascos de veleno, supnselles
estar cheos de maldade.
3. As semellanzas cos nosos, coa familia, ___________________________________________
sempre acaban por mostrarse fisicamente.
4. Cada un de ns, sen importar beleza ou ___________________________________________
fealdade, maldade ou bondade, ten o seu
sitio e merece todo o respecto.
5. Contra a habitual preferencia polo tamao ___________________________________________
grande nas persoas, a intelixencia pode
atoparse nas pequenas.
6. A querenza ou a pertenza fannos esaxerar as ___________________________________________
calidades positivas de persoas e cousas.
59
1. De pequeno, Ismael tia unha cara moi feitia, co nariz chato pero foi chegar a
adolescencia e medrarlle de mis.
Ese defecto tamn o ten o seu pai. Est claro, ______________________________.
2. Que mala viaxe de bus tiven desde Irn! A partir de Len, co bus cheo, tocoume de
compaeiro de asento un tipo que cheiraba moi mal, e non me puiden remover en
moitas horas.
Mantn a calma, home. Xa sabes,______________________________.
3. Non sabes o testn que se pon Manuel ao gabar as roscas de ans que lle fai a nena!
Dxome que non probaramos un doce igual en toda a vida!
Xa ser para menos! Mira que ______________________________.
4. E acrdaste daquel vello pequeneiro que viva ao lado da igrexa? Era algo run,
sempre a intentar zouparnos co caxato aos nenos que xogabamos demasiado preto da
sa porta!
Xa o di o refrn: ______________________________!
5. Ti que dis, Mario? Eu a unha mochila de montaa pdolle que sexa cmoda e resistente,
pero entre a de 20 litros de capacidade e a de 40, cal escollo?
Pois eu se fose ti, levara a de 40 litros: ______________________________.
6. Que corpazo ten Fidel, e anda as falla todos os tiros!

E mira ti, Anselmo de alto non ten nada, pero xa apuntou tres triplas!
Tes razn, ______________________________.
ser coma un saco de patacas
60
Exercicio 2.19. Observa os equivalentes deste refrn noutras linguas. Aparece a sa

traducin literal embaixo cando a imaxe non coincide coa do refrn galego. Reflexiona
sobre que teen en comn e en que se diferencian. Comenta cos compaeiros.
Encara que es vesteixi de seda, la mona mona es queda (cataln)

Anda que se vista de seda, a mona mona queda
Aunque la mona se vista de seda, mona se queda (espaol)
Le singe est toujours singe, ft-il dguis en prince (francs)

O mono sempre mono, anda que se disfrace de prncipe
Anda que a mona Labito non fa il monaco (italiano)

se vista de seda, O hbito non fai ao monxe
se mona era,
mona queda O macaco sempre macaco, mesmo vestido de prpura (portugus)
(galego)
Astoa zaldiz jantzi arren, beti asto (uscaro)
Anda que o burro se vista de cabalo, sempre ser burro
Man schmcke den Esel, er behlt seine Ohren (alemn)

Anda que o burro se adorne, conserva as orellas
An ape is an ape, a varlet is a varlet, though they be clad in

silk and scarlet (ingls)
Un simio un simio, un paxe un paxe, anda vestidos de seda e escarlata
ser un cangallo
61
Non falamos de defectos nesta unidade. No entanto, o galego, quizais por interpretar as
pernas como un smbolo de robustez, ten moitas expresins sobre elas.
Fitei, sen erguer os meus, nos ollos pequechos, faiscantes

e perennemente inxectados en alcohol e xenreira de don
Fernando. Medn o seu corpo pequeno e untuoso, as pernas
tortas de canchs, o toro ensullado e vermello do pescozo,
as mans desproporcionadamente grandes e peludas, sempre
a suar...
Xos Ramn Pena, A era de Acuario
Meda dous metros, anda que era algo carrancas, e levaba

botas abertas pola biqueira, por onde lle asomaban as dedas
como races de carballo.
Manuel Rivas, O lapis do carpinteiro
Exercicio 2.20. Indica que expresin corresponde a estes significados.
ter pernas de cabra ser trenco, ser zambro, ser canchs

ser un carrancas, ser un carranchelo, ser un prender nos ps
cambelo
1. Ter as pernas mal feitas, ou excesivamente delgadas.
2. Ter as pernas tortas, arqueadas cara a fra. ser un carrancas, ser

un carranchelo, ser
un cambelo
3. Torcer as pernas ao camiar.
4. Andar cos xeonllos xuntos e cos ps separados.
62
Luis Davila, Subconsciente
Luis Davila, Repetindo a historia
Mira as escenas anteriores. Describe os personaxes e o que acontece empregando os

fraseoloxismos e os refrns desta unidade.
Para falar...
Chegou o momento de falar! E ti? Ests coma unha argana ou coma un rebolo?
Dixronche algunha vez que eras cuspidia a algun? Comparbante con algun da
familia ou cunha persoa famosa?
Caracteriza tres persoas prximas (familiares, colegas...) ou personaxes do mbito

pblico empregando fraseoloxismos e refrns referidos ao aspecto.
Un dos meus mellores amigos chmase Eduardo. o vivo retrato da sa avoa Hortensia na
cara. un rapaz dereito coma un fuso, e de complexin normal, anda que ultimamente,
co conto de combinar traballo e estudos, est a quedar nos sos...
63
Sabas que...?
O galego escolle con grande frecuencia falar de ollos verdes coma o mar e non azuis,
como comn noutras culturas, polo verdor que as algas proporcionan aos mares galegos.
E o vello das brancas barbas caeu tendido no chan,

Pechou os seus ollos verdes, verdes como a auga do mar.
O bispo que esto ou, al o mandou enterrar.
E as morreu, seores, Gaiferos de Mormaltn.
Popular, Romance de don Gaiferos (adaptado)
Como estamos a ver nas seguintes coplas, a cor dos ollos relaciona a beleza coa lealdade
dunha a persoa.

Ollos verdes son traidores, As luces que me alumean Os ollos verdes son falsos,
azules son mentireiros, son as dos ollos castaos; nos negros non se ve claro;
os negros e acastaados casarei coa dona diles eu quero os ollos castaos,
son firmes e verdadeiros. queira Dios por moitos anos. pois nises non hai engano.
Na beira do mar, cantiga popular Xaqun Lorenzo Fernndez, Xaqun Lorenzo Fernndez,
Cantigueiro popular da Limia Baixa Cantigueiro popular da Limia Baixa
O fraseoloxismo ir feita unha Berenguela non fai referencia Torre do Reloxo da

catedral de Santiago de Compostela, senn a unha figura histrica.
A emperatriz Berenguela, esposa de Afonso VII o Emperador, enterrada

na capela das reliquias da catedral de Santiago, foi muller de beleza senlleira.
Otero Pedrayo di que o acredita a proverbial fermosura, recato do rostro e
elegancia do tocado e indumentaria da sa estatua xacente. Unha tradicin,
que algunha vez on, asegura que ten permiso de Deus para sar do seu sartego
unha vez por ano, na noite dos Fogos do Apstolo, a noite do 24 ao 25 de
xullo, e pasear entre a xente; e que Deus tamn lle d o poder de, esa noite,
contaxia-la sa beleza s santiaguesas.
moito o cario que Deus lle ten s santiaguesas para facer tal milagre. E
indirectamente tamn aos santiagueses, testemuas e destinatarios de tanta
beleza. De feito o mis grande piropo que se lle pode botar en Santiago a unha
moza que pasa o de Vai feita unha Berenguela!
Xess Ferro Ruibal, Cada quen fala coma quen (adaptado)
64

Fraseoloxismos
2.1. fermosura ser feo coma un corvo

ser feo coma un ourizo cacho
ser ben feito ser feo coma un sapo
ser moi feito ser feo coma o demo
Ser unha persoa de belas faccins, agradable ser mis feo ca o demo
vista, que resulta fermosa: un rapaz ben ser mis feo ca o pecado
feito. D gusto mirar para el! / Esa nena che ser feo coma a culpa
moi feita, todo o mundo queda engaiolado ser feo coma a morte
con ela! Ser unha persoa extremadamente fea,
ser bonita coma unha rosa desprovista de fermosura: Tira de a! Ademais
Ser unha nena ou unha muller moi fermosa: A de run, feo coma un ourizo cacho! / O
herona do conto tao todo: era bonita coma profesor de galego pensa que guapo... non
unha rosa, e ademais, espelida. debe ter espello, feo coma un corvo! / Non
ser bonito coma un caravel mal neno, pero feo coma un sapo. / Co
ser lindo coma un caravel comedida que ti es para criticar, vaia zuna lle
ser bonito coma un sol debes ter rapaza para dicir que fea coma
ser guapo coma un sol o demo! / A mia avoa sempre dica que o
Ser unha persoa moi fermosa: Era un menio baldreu de Pepe era mis feo ca o pecado. /
de manteiga, bonito coma un caravel. / Tian Home, a xentica non lles fixo ningn favor,
unha filla bonita coma un sol. os irmns todos son feos coma a culpa. / Esa
estar coma un tren actriz ten uns trazos faciais moi marcados, hai
Ser unha persoa moi bela ou fisicamente moi quen di que fea coma a morte.
atractiva; ter moi bo corpo: Hoxe en da, na ser un camastrn
mia opinin, para ser un cantante de xito Ser unha persoa corpulenta e mal feita: A
hai que cantar algo ben e estar coma un tren. avoa Emilia nunca lle quixo ben a Delmira,
ter (boa) percha incluso lle criticaba o tamao e o aspecto
Ter boa presenza ou tipo: Ese mozo ten boa dicindo: que camastrn de muller!
percha, por iso todas as mozas devecen por
el. 2.3. DELGADEZA
2.2. fealdade (ser) de poucas carnes
Ser unha persoa delgada: Catuxa de poucas
ser do montn carnes, lcelle pouco o que come.
Ser unha persoa corrente, que non destaca estar coma un fincho
porque igual a moitas outras: Durante os estar coma un garabullo
anos de instituto, Armando nunca espertou estar coma unha argana
paixns para ben nin para mal, era do Estar unha persoa extremadamente delgada:
montn. Aurelio debe usar un talle 38 de pantaln.
ser un croio Ben ves que est coma un fincho. / Non vira
Ser unha persoa moi fea, carente de beleza: a Eduardo desde que volveu do Erasmus...
Ramn un croio, pero ten engaioladas a e moito baixou! Est coma un garabullo!
todas as rapazas porque moi chistoso. / Sabela non come nada e est coma unha
argana.
65
estar coma un arenque 2.4. GORDURA

estar coma un figo (paso)
estar coma unha quenlla estar coma un bocoi
Estar unha persoa mirrada, moi fraca, seca estar coma un pote
e engurrada: Non sei se cousa dos apuros ser coma un saco de patacas
econmicos que nos tocaron ou son as marcas estar coma un rebolo
dunha vida botado ao mar, pero o teu cuado estar coma un zoncho
est coma un arenque. / Canto envelleceu o Estar unha persoa moi gorda, ter un peso
sogro de Amadora desde que o trouxeron da excesivo: Xa non cuestin de esttica, senn
aldea, est coma un figo! de sade, Hugo cardipata e est coma un
estar no chasis bocoi. / Xerardo deixou de fumar, empezou a
Estar moi fraca, moi delgada unha persoa: coller peso e agora est coma un pote. / Non
Roberto est no chasis por culpa dos sei como puiden sacar a Antonio da piscina,
tratamentos que lle dan contra o cancro. est coma un saco de patacas! / Adelgaza un
ser coma un fuso pouco, home, que ests coma un rebolo. / A
Ser unha persoa moi delgada e de aparencia pequena coma moita repostera industrial,
extremadamente frxil: A sa avoa bastante estaba coma un zoncho.
[confrontar ser (baixo) coma un pote, 2.7.
maior e delgada coma un fuso, pero est moi
estatura]
ben conservada para os seus anos.
ser un espeto 2.5. ESVELTEZA
Ser unha persoa extremadamente delgada:
Poders dicirme que o rapaz moi forte e ser mis dereito ca unha cana
afeccionado ao barranquismo, pero de corpo ser dereito coma un fuso
un espeto. ser dereito coma unha faia
verse o da por unha persoa ser esvelto coma unha abrtea
Estar esa persoa extremadamente delgada: Ser unha persoa esvelta, alta, delgada e ben
Anta sempre foi delgada, pero logo da proporcionada: Desde logo, para todos os
apendicite, vese o da por ela! gustos che hai nas familias: ti andas todo
contrselle os sos a algun engruado, e a avoa era mis dereita ca
estar nos sos unha cana. / A seora Delia era dereita
estar feito un saco de sos coma un fuso, e confesaba camiar con
non ter mis ca sos (no corpo) especial repenique se saba que estaba a
Estar unha persoa extremadamente delgada: ser observada. / O busto que conservamos
Desde que enfermou cntanselle os sos. / de Nefertiti impresionante, deba ser unha
Alberte era un malpocado, estaba nos sos muller dereita coma unha faia. / Dican que
e era todo ollos e cachola. tia unha elegancia natural de nova, e que
ser s sos era esvelta coma unha abrtea.
ser todo sos 2.6. ROBUSTEZ / FORTALEZA
ser un feixe de sos
ser un saco de sos ser (forte) coma un buxo
Ser unha persoa extremadamente delgada: Ser unha persoa moi forte e sa: David forte
Cando viviamos en Londres, a moito con coma un buxo, sobe el s as bombonas de
Bill ao British Museum, e recordo pensar butano ata o terceiro andar.
que el, como a momia do pantano de Irlanda, estar (forte) coma un buxo
era todo sos. / Ter toda a afeccin pola Gozar unha persoa de boa sade: Xa ten
repostera que queiras, pero entn non proba setenta e cinco anos, pero est coma un
o que cocia, porque un saco de sos. buxo.
66
ser forte coma un penedo encanto, pero digas o que digas, o rapaz che
Ser unha persoa cunha grande forza fsica, un pau viradoiro.
capaz de realizar grandes esforzos: O meu O pau viradoiro o pau ou prtega que
to Xos Manuel sempre foi forte coma un usan os barqueiros dos ros en substitucin
penedo. De cativas, levantbanos s curms do remo.
en peso e facanos dar cabriolas no aire,
moito nos gustaba! 2.9. semellanza
2.7. ESTATURA [parecerse] coma das pingas de auga
Ser fisicamente iguais ou moi semellantes
comerlle as papas na cabeza a algun das persoas: Non podo distinguir estas das
Ser unha persoa moito mis alta ca outra: rapazas, parcense coma das pingas de
mis novo ca o irmn, pero xa lle come as auga.
papas na cabeza. ser cuspido a algun
parecer un longueirn ser cagado a algun [vulgar]
Ser unha persoa moi alta e vez moi delgada, ser espetado a algun
esmirrada, chuchada: Deu as medras tpicas ser xarado a algun
da adolescencia nuns mesios e non hai quen ser o vivo retrato de algun
o coeza, parece un longueirn. Imitarlle moito fisicamente a esa persoa,
ser (baixo) coma un pote semellarse a ela, ser case idntico: Maruxa e
Ser unha persoa moi baixa: Son baixos coma Xiana son cuspidias porque son xemelgas.
potes, toda a familia Quints comparte unha / Recoecers a Fuco decontado porque
complexin semellante. cagadio a sa nai [vulgar]. / algo
[Confrontar estar coma un pote, 2.4 gordura] sorprendente, at no acenar son espetados
ser unha mincha ao pai! / Sexa no carcter ou na aparencia,
Ser unha persoa de tamao moi pequeno: Non xarado ao av. / A mia avoa tratou moito
me digas que tes medo de que che faga algo, avoa de Sara, e sempre que ve a Sara insiste
se unha mincha! en que ela o seu vivo retrato.
2.8. DESAMAO 2.10. OUTRAS APARENCIAS
ser un cangallo ir s troitas
1 Ser unha persoa moi fraca ou estar moi Levar unha persoa uns pantalns rabelos,
desmellorada: Elisa unha aventureira, pero mis curtos do normal: Vai poer outro
o tratamento preventivo contra a malaria pantaln, anda, que as vas s troitas!
deixouna feita un cangallo xusto antes de [ir] en canelas
viaxar a Mali. Ir unha persoa coas pernas espidas, ao aire,
2 Ser unha persoa moi alta, lenta, zoupona sen calcetns ou medias: As xeracins que
ou pouco elegante nos seus movementos: nos anteceden consideraban inapropiado ir
Imtalle ao pai en ser un cangallo, os dous en canelas as mulleres a certos actos sociais,
altos e cambaleantes no andar. talvez por considerar as medias un ben de
ser un fargallo consumo distintivo.
Ser unha persoa desamaada no relativo [ir] feita unha Berenguela
roupa: Non hai que lle facer, o teu sobrio Ir unha muller adobiada de modo que chama
un fargallo, non vestira con xeito nin se fose a atencin pola sa fermosura: Cando se ve
convidado aos Oscar. unha muller fermosa e engalanada dselle
ser un pau viradoiro que vai feita unha berenguela. [Confrontar
Ser unha persoa alta e sen donaire, Sabas que...?]
desamaada, unha cangallana: Ti veslle o
67
[ir] feito un pincel 2 Ser unha persoa moi rechamante no fsico:

Ir unha persoa moi acicalada ou moi Ten moita pantalla, pero non se lle ve moita
elegantemente vestida: Severino sempre vai traza para adestrar o equipo de rugby.
feito un pincel porque di que quere respectar 3 Estar unha persoa adobiada en exceso
ao mximo o protocolo institucional. ou inapropiadamente: O cantante tia
[estar] picado da troita moita pantalla e bailaba coma un tolainas,
Ter pencas: De cativa sempre xogaba moito fartmonos de rir mirando para a orquestra.
ao sol, por iso estaba picada da troita. (ter) patas de galo
ter moita pantalla Ter unha persoa engurras na parte exterior
1 Ter unha persoa unha presenza moi visible, dos ollos: Seica as patas de galo son das
ter boa facha: E ti que pensas que fixeron primeiras engurras en aparecer no rostro
para animar o ambiente? Dedicronse a dunha persoa.
seleccionar camareiros e camareiras que
tivesen moita pantalla.
Refrns
A vista do amo engorda o cabalo Home pequeno, fol de veleno

A vinculacin afectiva aos obxectos e animais Existe certa prevencin respecto aos varns
a mido implica unha valoracin esaxerada de baixa estatura, que adoitan considerarse
das sas calidades, normalmente superior malvados: Tan pouquia cousa e con tan malas
real: Moito me falara Varela da nova intencins... Antonio o exemplo perfecto para
mquina de cortar o cspede que mercara, o dito: home pequeno, fol de veleno.
tia wifi e todo! Pero cando ma deixou probar Mis vale pequeno e agudo que grande e burro
levei unha decepcin, est claro que a vista Malia xeral preferencia polo tamao,
do amo engorda o cabalo. que unha persoa sexa espelida e sagaz o
Anda que a mona se vista de seda, se mona mis importante: Cando Miguel chegou
era, mona queda adolescencia, o pai, que adestrador de
Por moitos adobos e enfeites exteriores que balonmn, estaba un pouco chafado porque
se empreguen, a condicin natural non se o fillo non medraba. Entendo que lle doese,
pode esconder: Anta anda toda amolada pero sempre pensei que mis vale pequeno e
porque a Sara lle van confeccionar o disfrace agudo que grande e burro.
nunha modista. Que tontera que se amouque, O ourizo tamn Deus o fixo
se anda que a mona se vista de seda, se Tamn as persoas e seres que son considerados
mona era, mona queda! cativos ou runs teen dereitos: Non me gusta
Barco grande, ande ou non ande nada que Anselmo vea con ns audicin
Cabalo grande, ande ou non ande para a nova serie de televisin, pero claro
Por norma xeral, maior tamao significa o ourizo tamn Deus o fixo.
maior vala, posto que o primeiro se Ou nas unllas ou nos ps, has de tirar a quen es
relaciona co poder, a forza, a abundancia...: Nuns detalles ou noutros, a semellanza cos
Cando buscamos piso para alugar en Lisboa nosos acabar por revelarse: A nai loira e ela
chistbannos moito uns estudios que haba morena, unha alta e esvelta e a outra mis
pola Baixa... pero ao final ofrecronnos gordecha, pero se as ves camiar xuntas
un pisio en Saldanha polo mesmo prezo e qudache claro o parecido. Certo tia que ser
picamos. Xa sabes, cabalo grande, ande ou que ou nas unllas ou nos ps, has de tirar a
non ande. quen es.
68
Unidade 3. Carcter
Das mozas estn a falar da nova relacin entre a sa amiga Silvia e Cibrn. Repara
nos fraseoloxismos empregados.
A que non sabes a nova? Silvia e Cibrn estn sando!

Que dis, muller? Pero se Cibrn un toxo1!
Si, sempre o foi, e para mis, ten moitos fumes2 desde que lle
ascenderon o pai a director de banco pero xa sabes que Silvia
un anaco de pan3, ve as cousas boas de calquera.
Pois debe afinar ben a vista para verllas a ese, que un lura4. A Silvia
ndalle o sentidio polas silveiras5. Xa hai que ser botada para
diante6 para comezar algo con Cibrn
Dixaos, muller. Silvia dxome que con ela como a auga mansa7,
que estn moi ben.
A Silvia, nin caso. Ese rapaz o demo8, dgocho eu. A ver, pdeste fiar
de algun que sempre vai e vn coma a faba na ola9, arrimndose
ao sol que mis quenta10? Non duran nin das semanas.
Pois si que duro de domear11, Lara, pero ti tamn o tes cruzado12.
O tempo dir en que acaba a cousa, calma.
O tempo non, vlvocho repetir: non duran nin das semanas.
Coma unha cabra, Silvia est coma unha cabra13
1
spero e brusco no trato cos demais. 8
malvado e astuto.
2
moi altivo e vaidoso. 9
ten pouca seriedade.
3
moi boa. 10
moi comenenciudo.
4
un egosta, un avaro. 11
difcil de dominar.
5
ten moi pouco siso, pouco entendemento. 12
sentes moita antipata cara a el.
6
ser valorosa. 13
est tola.
7
moi tranquilo e fcil de tratar.
1. As rapazas que conversan consideran a Silvia e Cibrn tal para cal.

2. A unha delas, Lara, Cibrn celle peor.
3. Ademais, Lara augralles unha relacin longa.
69
Unidade 3. Carcter Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
Os seguintes mapas conceptuais permtennos ver con claridade todo un abano de

fraseoloxismos relacionados coa personalidade. Aqu temos as diferentes actitudes e
comportamentos que pode adoptar unha persoa.
Exercicio 3.2. Incorpora estes temas nos seguintes mapas conceptuais:
TORPEZA TOLEMIA ANTIPATA

SOBERBIA INQUIETUDE DISTRACCIN
arrimarse ao sol que mis quenta
70
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 3. Carcter
Adeus, seora Mara! Non faga caso dese sarillo que lle d
voltas na cabeza. Unha petrucia coma vostede ha ser forte,
rexa, serea, coma os penedos. As boas noites.
Ramn Otero Pedrayo, A lagarada (adaptado)
O cuco moi seorito e, por mis que todos pensen que

cuca para anunciar a primavera, non as, cuca para tirar
proveito, para que os outros paxaros vaian poendo os
ovos. E cando os teen postos, tras!, deixa el caer o seu en
calquera nio. Entn eles chcano coma se lles pertencese.
Certamente que o cuco un gran folgazn.
Anxela Gracin, Nun lugar chamado Labirinto (adaptado)
71
ter a cabeza a paxaros

ter a cabeza chea de paxaros
72
ser bruto coma un arado ser manso coma un ao
Exercicio 3.3. Relaciona estes exemplos co significado literal do compoente.
1. Gustballe ver saltar as chispas desde A. Pecho rstico, formado por unha soa peza de
a pedra do afiador. madeira que xira sobre unha punta cravada no
2. O candil colgaba dunha baraza de centro e pecha portas, vents, cancelas etc.
coiro. B. Seres imaxinarios cos que se engana a un
3. Rindo divertidos, foron buscar incauto.
biosbardos e confeccionar gaiolas C. Fasca, partcula incandescente que salta dun
de grilos para pasar a tarde. corpo golpeado ou rozado con outro.
4. Os compaeiros facan o que queran D. Home de pouco carcter e personalidade, que
del, era unha alma cndida, un xan. se deixa dominar por calquera.
5. Asegurou as contras cos tarabelos E. Corda delgada, tira de coiro, fita etc., con que
antes de sar. se ata algunha cousa.
1. Levo media tarde na gardara, A. Recipiente de lata ou aluminio, con asa

contndolles contos s cativas e tapadeira, normalmente utilizado para
sentadas coma indios, en roda, e transportar o leite.
agora teo o formigo nos ps. B. Molusco de cuncha cnica e rugosa, que vive
2. O av preparou unhas luras recheas pegado s rochas.
na sa tinta bosimas. C. Sensacin de prodo ou cxegas que se sente
3. At non hai moito, as leiteiras nunha extremidade logo de que esta estivese
deixbanche o leite nunha caldeireta. dobrada ou apertada, impedindo a normal
4. Recolla buguinas diminutas, circulacin do sangue.
lapas desprendidas ou fragmentos D. Peza do tear para facer madeixas de fo,
nacarados de cunchas que atopaba formada por varias aspas de madeira que viran
na praia. con rapidez accionadas por un veo.
5. A bisavoa faca xirar moi rpido as E. Molusco cefalpodo con oito brazos e dous
aspas en cruz do sarillo, por iso lle tentculos mis longos ca os brazos, que
dican que o faca bailar. expulsa borra cando est en perigo.
73
1. Levou por primeira vez as cabuxias a A. Pelouro, pedra pequena lisa e arredondada
pacer ao carn da casa. pola erosin.
2. O azougue utilzase na fabricacin de B. Cascabel, esfera oca de metal que leva
termmetros. dentro unha bolia e que produce son ao
3. O bandoleiro levaba unha enorme faca ser axitada.
no cinto. C. Mercurio empregado para medir a
4. O ro est cheo de callaos. temperatura ambiente.
5. Colgoulle un axuxere no pescozo ao D. Cra da cabra cando xa deixou de mamar.

gato. E. Navalla ou coitelo de grandes dimensins
e que se leva envaiado.
Exercicio 3.6. Relaciona para formar fraseoloxismos.
1. caer o azougue
2. estar ben
3. saber latn
4. abrir a man
5. ser nas nubes
6. ter un sarillo
caer ben,____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
1. ser agudo coma un allo

2. ser bo coma un cuco
3. ser agarrado coma un arado
4. ser bruto coma un ao
5. ser bulideiro coma a virxe do puo
6. ser listo coma unha baraza de la
7. ser manso coma un axuxere
ser agudo coma un allo,_______________________________________________________
_____________________________________________________________________________
74
1. arrimarse ao sol que mis quenta
2. dar mis voltas na ola
3. ter un corazn ao muo
4. ir e vir coma a faba e peitear
5. ir e vir coma o fol e callao
6. ser de faca ca un muo
7. ser de rapar que non lle cabe no peito

ser can vello
arrimarse ao sol que mis quenta,__________________________________________
__________________________________________________________________________
Exercicio 3.9. Relaciona as seguintes afirmacins cos grupos de fraseoloxismos.
1. Noutra altura histrica, na que a educacin estaba

intimamente ligada s clases relixiosas, o latn era A. est coma unha criba /
unha das marcas de cultura na sociedade. Anda hoxe peneira / caldeireta /
recoecemos o coecemento e a astucia cando dicimos chocolateira
que algun
2. Os elementos voltiles, ou incluso os animais capaces B. listo coma unha
de voar, relacinanse coa incertidume, co cambiante, centella / un esquo /
co impredicible. Por iso negativo dicir que... unha denosia
3. Para algun con pouco xuzo temos cualificativos moi C. ser un tiruleco /
musicais e ldicos, que poden lembrarnos o son turuleque / tarambaina
dalgns instrumentos de vento.
4. A intelixencia relacinase moitas veces coa rapidez D. sabe latn / can vello/
de reaccin. Para expresar esta idea, valmonos sabe a agulla de marear
de elementos ou animais caracterizados pola sa
velocidade ou viveza. Por iso dicimos que algun E. algun ten a cabeza
chea de paxaros / chea
5. Para representar a tolemia ou a falta de sentido pnsase, de fume / est nas
por veces, nun recipiente ou instrumento, esburacado nubes
ou non. Por iso dicimos que algun
75
estar nas patacas o demo no corpo un toxo

da virxe do puo ten sentidio coma unha chispa
1. Peregrinos ________________________
Os albergues galegos son os nicos gratutos do Camio. O peregrino pode sar do
Cebreiro e chegar a Santiago sen gastar un euro en aloxamento. O madrugador asegrase,
ademais de teito e ducha quente, unha cama diaria. Os peregrinos, cando poden,
esconden a carteira. Non hai cifras de recadacin, pero os responsables do refuxio do
Cebreiro aseguran que as doazns s alcanzan para financiar o papel hixinico e os
produtos de limpeza. Valente achega! Abunda o solto, o billete mis grande que se viu
era de cinco euros.
Roco Garca, La Voz de Galicia (adaptado)
2.________________________
Fiseme a frase nunha intervencin pblica, para explicar a realidade dun pas que, tendo
oportunidades e cartas que xogar, non sempre dispn de masa social suficientemente
crtica (capital humano) para desenvolvelas [...]. A frase quera dicir isto: unha parte
importante do pas segue anda nas patacas, ou na verza, segundo outra expresin
popular; dito doutra maneira: na premodernidade, instalada na resignacin e na
pasividade (pobrios de ns!), cando non na autocompracencia (que ben nos vai!), no
subsidio conformista e na lamentacin [...].
Vctor F. Freixanes, La Voz de Galicia (adaptado)
3. Cando eu era nena non se falaba de nenos hiperactivos, simplemente dican ten o
formighio no cu ou ese rapaz ten_________________________... xa me entendedes.
blogspot.com (adaptado)
4. Teo unha filla de 10 anos; che preciosa: xil como un mono, veloz como unha
centella, fresca coma a auga do mar, lista____________________.
server3.foros.net (adaptado)
5. Adoitaban xuntarse os dous irmns coas mulleres e mais os fillos para pasaren
xuntos a Fin de ano, e as an facer desta vez. Despois da cea, tian previsto
deixar os cativos ao cargo da maior das nenas, que xa fixo os catorce anos e
__________________ abondo para coidar dos outros tres.
Xavier Senn, El Correo Gallego (adaptado)
6. Teo unha filla que_______________, por iso cada vez que me di algo carioso
pregntolle asustado: que pasou?
76
saber latn ser coma unha chispa
1. Ela non se me d acougado, _________, xoga ao

matarile, sntase, rguese, agchase e vlvese agachar,
con suspiros curtos, longos, posturas diferentes no sof.
Xohana Torres, Adis, Mara (adaptado)
2. A sa nai tampouco o deixaba andar con aquel rapaz

porque dica que tia_____________ e que as vecias
falaban de que roubaba nas casas e outras cousas peores.
a. listo coma un allo
Ramiro Fonte, O retornado (adaptado)
3. Este tipo est _________________. un fantico, b. trallado

un aluado exclamou o doutor Jackson coa ledicia do
mdico ante un caso inslito. Jack London, O viaxeiro astral c. un cero esquerda
(adaptado).
4. E como a fame aguza os sentidos, o Xoquias era d. o demo no corpo

_________________ e entenda axia todo o que pasaba
ao seu redor. Xos Ramn Fernndez-Oxea. Andrmenas. e. un sarillo
Contos pra o pobo (adaptado)
5. El na Mansin era ___________ que non apostaba pola

causa de uns nin de outros, supoendo que houbera causa
algunha e que a loita entre Mam e a Dama non se reducise
a un simple xogo de nai e filla. Xos Cid Cabido, O camio
de Middelharnis (adaptado)
77
1. Todo o mundo ten na boca a Gonzalio; pois como

el tan estribillante, que parece que ____________,
non hai ningun con quen non vaia bater, nin ningun
que non tea que ver con el. Antonio Lpez Ferreiro, O
castelo de Pambre (adaptado)
2. Pero os aristcratas, que naceran en berce de ouro, que

levaban unha vida regalada, que non saban nin o que
tian, era indignante que anda ________________.
Mara Xos Queizn, O solpor da cupletista (adaptado) a. fosen a virxe do puo
3. Mauricio era un pobre apalermado que coa morte de b. presuma eu mis ca un
sa nai, ___________________. Sechu Sende, Made in rato encima dun queixo
Galiza (adaptado)
c. fino coma a la de gato
4. O Ribeirn era un cativo de catorce anos, bicho,
espilido coma un allo e _______________, que as d. ten o formigo
colla polo ar. Xess Rodrguez Lpez, A crus de salgueiro e. o sentidio andballe
(adaptado) polas silveiras
5. Os compaeiros da infancia comezaban a presumir
de homes, fumando os seus pitillos polas festas
adiante. Eu a a algunha, cun traxio que me deran
para arranxar. Inda findei ben traxes que foran
dunha familia que sempre nos quixo moito. Cando
se van cansos dunha peza, dbanma para min, e
despois,___________________________________.
Enrique Iglesias Alvarellos, Botei corenta anos (adaptado)
1. A persoa que vai e vn coma a faba na ola, pode que vaia cos da feira e volva
cos do mercado.
2. Normalmente, de quen dicimos que ten un corazn de ouro, tamn diriamos
que ten un corazn que non lle cabe no peito.
3. Poderas dicir dunha cativa que un anaco de pan anda que pareza que lle est
a nacer o rabo?
4. Se algun abre a man un toxo.
5. Estar coma unha cabra equivale a ser bulideiro coma un axuxere.
6. Ser coma a auga mansa e ser fino coma unha tranca son equivalentes.
78
Exercicio 3.14. Anda que neste volume nos centremos nos fraseoloxismos, o certo
que para describir o carcter dunha persoa botamos man, sobre todo, da adxectivacin.
Relaciona os seguintes fraseoloxismos coas series de calificativos.
O fraseoloxismo... aplcase a unha persoa...
1. ser agarrada coma a virxe do puo A. farruca, rufa, tesa, pretensiosa
2. ser unha cabeza choca B. cotrosa, roosa, atada, amarrada
3. ser moi chea C. chaas, baldrogas, malpocado, miaxoia
4. ser unha baraza de la D. besbello, bulebule, fedello, fervello
5. ter o demo no corpo E. tiruleca, turuleque, tarambaina, badulaque
ser o demo ser bo coma o pan
79
Exercicio 3.15. Observa este fraseoloxismo en diferentes linguas. Aparece a sa traducin

literal embaixo cando a imaxe non coincide coa do fraseoloxismo galego. Reflexiona
sobre que teen en comn e en que se diferencian. Comntao.
tocar de peus a terra (cataln)

tocar con ps na terra
tener los pies en la tierra (espaol)
avoir les pieds sur terre (francs)
avere i piedi per terra (italiano)
ter os ps na terra ter os ps assentes na terra (portugus)
ter os ps na terra
(galego)
lurrean oinak mantendu (uscaro)
manter os ps no chan
mit beiden Fen auf der Erde stehen (alemn)

parar con ambos os dous ps na terra
keep ones feet on the ground (ingls)
manter os ps dun no chan
Exercicio 3.16. Por medio de refrns, moitas culturas pennos sobre aviso da
importancia de escoller boas compaas, porque tanto as virtudes coma os vicios
acaban imitndose. Aqu tes os comezos dalguns destes refrns, escolle os remates que
correspondan. S un correcto.
1. Dous que dormen no mesmo colchn, a) sufrirn a mesma contusin.

b) son dous, aqu e en Xapn.
c) vlvense da mesma opinin.
2. O que a boa rbore se acolle, a) boa sombra o cobre.
b) non hai quen o molle.
c) porque ben escolle.
3. Pensa o ladrn a) que todos son da sa condicin.
b) cando ter ocasin.
c) se o ver o patrn.
4. Dime con quen andas a) e con quen saes de caas.
b) e direiche as tas maas.
c) para ver quen apanda.
5. Perdido a) o que se regala.
b) quen con perdidos anda.
c) quen non se encontra.
80
ter o formigo ser fino coma la de gato
corresponda.
SIGNIFICADO REFRN
1. As nosas compaas defnennos, posto que non Dime con quen andas e direiche as
escollemos ambientes ou amizades opostas a tas maas
ns ou hosts, senn semellantes a ns.
2. As persoas sospeitan con demasiada facilidade __________________________________

que os outros son coma elas no que se refire
falta de honestidade e malas actitudes. __________________________________
3. Aqueles que pasan moito tempo xuntos, acaban __________________________________

igualando certos comportamentos e opinins.
Aplcase especialmente a parellas. __________________________________
4. Ter protectores ou amizades poderosas est __________________________________

cheo de vantaxes.
__________________________________
5. Relacionarse con xente de mal proceder, __________________________________

irrespectuosa consigo mesma e os demais,
__________________________________
implica ser igual ca eles.
81
1. Non sei que pensar de Isaac, parceme bo rapaz, pero sae de festa cos impresentables
de segundo, os que rebentaron o cristal da xastrara...
Non te fes, ______________________________________.
2. Isa non quere quedar con ns se vn Serxio. Podes crelo? A min chirame que Serxio
e o seu mozo anda non se levan despois daquela agarrada...
Pois moito me temo que tes razn. Xa sabes, _______________________________.
3. Non sei canto poderei aturar esta situacin. Xess entrega todos os deseos fra de
prazo, pero como a gran promesa do deseo para a xefa...
Ben certo , _____________________________________.
4. E vai mercar xa as cousas para a festa! Non me veas a ltima hora dicir que tias o
fontaneiro na casa ou que xa pechara o supermercado
Se a experta en escusas es ti! Desde logo, ______________________________.
5. Despois do incidente coa caixa rexistradora, non me chista moito que a encargada me
vexa con Lus, que anda o principal sospeitoso.
Entndote, pode facerse unha idea errada de ti, por iso do ______________________.

Digues-me amb qui vas i jo et dir qui ets (cataln)

Dime con quin andas y te dir quin eres (espaol)
Dis-moi qui tu hantes, et je dirai qui tu es (francs)
Dime a quen frecuentas e direiche quen es
Dime con quen andas Dimmi con chi vai, e ti dir chi sei (italiano)
e direiche quen es Diz-me com quem andas (e) dir-te-ei quem s (portugus)
(galego)
Esak norekin habilen, esango diat nor haizen (uscaro)
Sage mir, mit wem du umgehst, so sage ich dir, wer du bist
(alemn)
You can tell a man by the company he keeps (ingls)

Podes coecer un home pola compaa que ten
82
Exercicio 3.20. A crtica a determinadas actitudes xerou refrns moi expresivos, ligados ao
mbito mis inmediato, do coti e familiar. Relaciona estes refrns con aquilo que critican.
a) BONDADE b) ENVEXA c) PREGUIZA
d) FACHENDA e) INGRATITUDE
1. A cabra da vecia sempre d mis leite ca a mia.
2. Moitas olas ao lume e un garavanzo a cocer!
3. A ovella mansa moitos aos a maman.
4. A galia da mia vecia sempre d mis ovos ca a mia.
5. Cra corvos e sacaranche os ollos.
6. Home sentado, non fai bo mandado.
7. Quen todo mel, cmeno as abellas.
8. Comer sardia e arrotar pescada.
9. Raposo que moito dorme, galia non come.
10. Non galia boa a que come na casa e pon o ovo fra.
83
Luis Davila, O bichero II
Mira as escenas anteriores. Describe os personaxes e os problemas que intes en cada

escena. Emprega os fraseoloxismos e refrns vistos na unidade.
Para falar...
1. Seguro que coeces a algun que sempre se arrima ao sol que mis quenta.
Como describiras a esa persoa?
2. Como son as persoas que che caen mal? Son mis malas que a peste? Ou son
xente con carcter, duras de domear?
3. E cando se trata de convidar... ti es agarrada coma unha lapa ou abres a man?
En que ocasins, e con quen?
4. En que situacins da vida cmpre ter os ps na terra? Por que?
5. As persoas dixannos recordos variados... algun te impactou pola sa
sagacidade, por ser listo coma un allo? E polo contrario, por ter poucas luces?
84
Sabas que...?
Os biosbardos
Os biosbardos son unha figura mitolxica existente en Galicia e coa que se fan bastantes
brincadeiras, algunhas delas relacionadas cos nosos ros. Tamn se chaman cocerellos,
gazafellos e cazarellos, coecidos noutros lugares como gamusinos, cordoveyos ou
gambozinos. De biosbardos est chea a literatura galega, aprende como cazalos:
1. Os biosbardos son seres imaxinarios, non ben precisados.

2. Os biosbardos son seres de gran fermosura que poden ser
paxaros ou mozos. Para cazalos hai que empregar un saco e buscar
unha noite escura e un camio estreito e afastado, con moito
silencio. brese o saco e invcanse os biosbardos deste xeito:
Biosbardo,
ven ao fardo,
que alpabarda
por ti agarda
A persoa que consiga cazalos ten despois moita sorte na vida, pero
non debe ensinalos a ningun. Hai quen pensa que os biosbardos
non existen e que son bromas para mofarse dos inocentes.
Enciclopedia Galega Universal (adaptado)
Falar das nosas cousas: Do pas de ningures, das illas que

non hai, do arbre das escumas, dos biosbardos, da ave
fnix e dos peixes que choran.
Celso Emilio Ferreiro, Longa noite de pedra
Di a sabedora popular que quen consegue cazalos, os

biosbardos, ten moita sorte na vida. Mais, como saber se
os cazaches ou non?
Manuel ORivas, Tempos Novos
85

Fraseoloxismos
3.1. BONDADE 3.3. SIMPATA

ser bo coma o pan caer ben
ser coma un anaco de pan Resultar agradable, simptica unha persoa; ser
ser un anaco de pan do agrado de algun: Considero importante
ter un corazn que non lle cabe no peito que che caian ben os vecios, ao fin e ao
Ser unha boa persoa, ter moi bo carcter ou cabo vas compartir con eles espazos, rudos
moi bo fondo: Lus saba que a seora Irma e inclemencias.
a pasar a Noiteboa soa, e convidouna para ter moita chispa
cear con eles. Ese rapaz ten un corazn que Ser moi ocorrente, moi graciosa unha persoa:
non lle cabe no peito. Xenaro ten moita chispa, por iso tan bo
ser (bo coma) unha baraza de la contando chistes.
1 Ser unha boa persoa, ter moi bo carcter:
Nunca se anoxa por nada porque unha 3.4. ANTIPATA
baraza de la. caer mal
2 Ter pouca vontade, ser pusilnime: un Resultar desagradable, antiptica unha persoa;
baraza de la, fai todo o que lle din os amigos. non ser do agrado de algun: Chegoume ver
ser un xan como trataba ao persoal en pblico para
Ser un home bo de mis que se deixa dominar caerme mal.
por outros. Ser un home de pouca vontade, de ter cruzado (a algun)
pouca personalidade, sen carcter, pusilnime: Sentir rexeitamento cara a esa persoa por
Levan un mes xuntos e mangonao como resultar moi desagradable: Teno cruzado, e
quere, el un xan. non me estraa, aproveitouse sen vergoa do
traballo alleo para escalar posicins.
3.2. MALDADE
ser un toxo
ser o demo (en persoa) Ser unha persoa spera e brusca no trato cos
Ser unha persoa con maldade: Dican que demais: Ese home un toxo, sempre che d
ese conde era o demo en persoa porque lle moi malas contestacins.
arrincaba os corazns aos seus inimigos
derrotados. 3.5. XENEROSIDADE
[Confrontar ser o demo 3.11. astucia] abrir a man
ser mis malo ca a peste Dar con liberalidade: O profesor abriu a man
ser mis malo ca a tia na ltima avaliacin e houbo moitos alumnos
ser mis malo ca Can que aprobaron.
ter mis maldade ca sete raposas ter o corazn de ouro
Ser unha persoa con moita maldade, run: Mostrar unha bondade destacable,
mis malo ca a peste, non intentes defendelo. caracterizarse algun polos seus bos
/ Desde que puxo un p no despacho da sentimentos: Tal e como o meu pai me
directora, cegouno o desexo de poder e contaba o conto, a Cinsenta tia o corazn
comezou a enturbiar o ambiente de traballo, de ouro; era boa e obediente incluso con
mis malo ca a tia. quen non llo mereca.
86
3.6. MESQUINDADE ter moito flus

ter moitos fumes
ser (agarrado) coma a virxe do puo Ser unha persoa altiva e presuntuosa,
ser (agarrado) coma unha lapa especialmente cando non ten motivos para
Tratar de evitar calquera tipo de gasto: Delle iso: Xess ten moitos fumes desde que
moito convidar, coma a virxe do puo. / ascendeu a encargado e non lle podo pedir
Ten o chaquetn todo cheo de blas e non o que faga fotocopias. / Coincidn coa nova
cambia nin nas rebaixas, agarrado coma xerenta e pareceume que tia moito flus, que
unha lapa. era a tpica persoa encantada de coecerse.
ser dos que terman ben dos cartos presumir mis ca o rato enriba do queixo
Actuar de xeito comedido co dieiro e as Facer alarde dos seus mritos, calidades ou
pertenzas: Henrique traballa a media xornada posesins: Aprobou o Selectivo e regalronlle
desde os dezasete anos e vn aforrando o a moto que quera, agora pasa fumegando
80% do que gaa cada mes, dos que terman por diante do instituto presume mis ca o
ben dos cartos. rato enriba do queixo!
ser unha lura
ser unha ncora 3.9. INQUIETUDE
Ser unha persoa avara, egosta: O xefe do dar mis voltas ca un muo (de vento)
cadro de persoal un ncora, nin sequera parecer que lle est a nacer o rabo a algun
colabora cando poemos dous euros para ter (o) azougue
facerlle un agasallo a algun da oficina. Mostrarse unha persoa moi inqueda, moverse
3.7. COMENENCIA moito, non ter acougo: Se vai estudar
biblioteca, Carlos sublia, bebe auga, mira
arrimarse ao sol que mis quenta o mbil e mvese na cadeira todo o tempo,
Mostrar un comportamento intereseiro, parece que lle est a nacer o rabo. / Para
achegarse a algun con vistas a sacar quieta, Tareixa! Seica tes o azougue?
proveito: Ultimamente vxoo moito co fillo Ter o azougue pode estar relacionado con
do alcalde, xa sabes, sempre se arrima ao azougar, intoxicarse ao absorber vapores
sol que mis quenta. do azougue, o que produce un tremor con-
ir cos da feira e volver cos do mercado tinuado.
Mudar de opinin, ser voluble e inconstante
por querer quedar ben con todos: Non me ser o demo
amoles, iso non posicionarse, ti o que queres [Consultar ser o demo 3.11. astucia]
ir cos da feira e volver cos do mercado. levar o demo no corpo
querer ferver en todos os pucheiros metrselle o demo no corpo a algun
Pretender participar en todas as circunstancias ter o demo no corpo
ou situacins das que se poida tirar proveito: 1 Estar nervioso, non parar quieto: Hoxe
Xa est ben! Estou cansa de que queiras esta rapaza ten o demo no corpo, non para
ferver en todos os pucheiros debes ter quieta para comer nin pondolle os debuxos
medo de non acadar nunca nada. animados!
2 Actuar con furia ou de forma irracional:
3.8. SOBERBIA Cando vin como se dirixiu ao seu propio
irmn asusteime, tia o demo no corpo.
ser moi cheo (de si)
3 Manifestar inclinacin a facer o mal: Cando
Ser unha persoa moi segura e orgullosa: Se
estou no vestiario da piscina, sempre reparo
a camisa non de marca non cha vai pr, el
en como tratan os cativos de natacin a un
che moi cheo.
pequerrecho que vai canda eles: son runs de
verdade, teen o demo no corpo!
87
ser bulideiro coma un axuxere ser (listo) coma un cuco

ser un fervellasverzas Ser unha persoa enxeosa e astuta; saber
ser un sarillo aproveitar as ocasins e ter moita habilidade
Ser unha persoa que se move moito e non para conseguir os seus obxectivos: O neno
para quieta: A ta irm pequena un sarillo, listo coma un cuco, pdeche a ti o chocolate
non deixou de xogar a mil e unha. / Damin porque sabe que eu non llo dou.
bo para moitos traballos, pero non lle ser o demo
pidas concentracin absoluta e moitas horas 1 Ser unha persoa malvada e astuta, pcara:
sentado, que un fervellasverzas. Ins o demo, fixo e fixo e non parou ata
ter o formigo devolverlle a broma pesada a Lorena, case
ter o formigo no cu [vulgar] a deixou en evidencia.
Estar inquieta unha persoa, non ter acougo 2 Ser unha persoa moi divertida: Miro
fsico ou psquico: Ten o formigo desde que o demo, podes crer que comezou a imitar
sabe a noticia. xente coecida e case choramos coa risa no
medio da crnica?
3.10. CALMA 3 Ser unha persoa moi inqueda, que se move
ser coma a auga mansa moito e non para quieta: Ese cativo o demo,
Ser fcil de tratar, amosar serenidade: Non non para sentado.
[Confrontar ser o demo (en persoa) 3.2.
vas ter problema ningn coa tcnica de son, maldade]
Isa coma a auga mansa. ser can vello
ser manso coma un ao Ser unha persoa moi experimentada, astuta
Ser fcil de tratar, amosar docilidade: e precavida: Non o engana calquera porque
Non podo crer que Mateo che dese unha can vello.
labazada... se manso coma un ao! saber latn
ser tranquilo coma Amancio Ser unha persoa moi espelida, aguda, sagaz,
Ser moi tranquilo, non alterarse con facilidade: instruda: Cidate del, que sabe latn.
Xulio coece ben ao teu irmn, por iso non lle ser fino coma la de gato
deu importancia s barbaridades que saron Ser unha persoa pilla, astuta, con habilidade
da sa boca, o certo que tranquilo coma para conseguir o que quere e ata para
Amancio. enganar: Enredoume para facer de balde os
O referente deste fraseoloxismo Amancio subttulos de todos os filmes do ciclo e logo
Amaro Varela, futbolista do Deportivo da anda pretenda que xestionase eu os espazos
Corua e do Real Madrid con sona interna- mentres ela colla tardes libres Maruxa
cional nos anos sesenta e setenta. consi- fina coma la de gato.
derado un dos mellores xogadores galegos
de todos os tempos.
3.12. TORPEZA
ser bruto coma un arado
3.11. ASTUCIA
ser mis bruto ca un arado
ser coma unha chispa Ser moi torpe, moi basta, moi ruda unha
ser (listo) coma un allo persoa: Notei a Suevia algo tensa por levar
ser (agudo) coma un allo a Jonathan cea do aniversario de vodas dos
ser (vivo) coma un allo avs: sabes que eles adoran a ritualidade e
Ser unha persoa moi aguda, enxeosa e o protocolo, pero Jonathan mis bruto ca
xil de mente: Demo de cativa!, para o que un arado.
quere coma unha chispa. / coma un allo, ser burro coma unha cesta
entendeu todo primeira. Ser moi pouco intelixente: Tia un problema
de formato no documento e foille pedir axuda
88
ao novo informtico, que burro coma unha pero moi duro de domear: todo o que ten de
cesta. crtico e sagaz, teno de rebelde.
ser fino coma unha tranca
Ser moi pouco delicado nas formas e nos 3.15. COVARDA
xestos: Pode contratar un estilista ou o ser unha galia
que ti queiras, pero vai ter traballo quen a ser coma unha galia (choca)
reeduque, que Anabel sempre foi fina coma Ser covarde, pusilnime: Cando o meu to
unha tranca. lle mandou poer o traxe para ir con el s
ser un cero esquerda colmeas, comezou a recuar... Hctor un
Non ser vlida; non contar unha persoa coa galia.
consideracin dos outros: Ao marcharen vivir
cos seus fillos, algns maiores din que son 3.16. REALISMO
un cero esquerda, anda que a sa axuda
ter os ps na terra
inestimable.
Ser realista e ter unha actitude pragmtica;
ter poucas luces
actuar con sentido comn: Se non queres
Ser curto de entendemento: Mara ten poucas
levar unha desilusin, mellor que teas os
luces, tardou en identificar o motivo de todas
ps na terra.
as inocentadas que lle gastaban.
3.17. FORMALIDADE
3.13. VALENTA
ter sentidio
ser botado para diante
Actuar con sensatez e de maneira lxica,
Ser ousado, decidido; ser moi atrevido,
razoable e correcta: Hai que ter sentidio
mesmo chegando imprudencia: Hai que
cando se colle o coche porque o nmero de
controlar pequena de Xurxo se vai ao
accidentes por empregar o mbil ao volante
parque: mncase por ser moi botada para
estase incrementando.
diante.
ter a cabeza enriba dos ombreiros
ser de peito (e de arranque)
Actuar con siso e con sentido, sen deixar que
Ser valente e decidida unha persoa:
as novidades ou as boas novas aparten a un
Afeccionouse espeleoloxa durante os
da realidade: Talvez coidar do irmn desde
primeiros anos de carreira, e logo quixo
pequeno fixo que tivese sempre a cabeza
comezar a facer montaismo e deportes de
enriba dos ombreiros.
risco Manuel de peito.
non ter a cabeza de adorno
ter peito
ter a cabeza para algo mis que se peitear
Ter valor, coraxe; ser valoroso: Dgoche
Actuar con sensatez, facendo o esforzo de
que hai que ter peito para acompaar as
pensar: Pensa ben o que lle vas contestar... non
afeccins do teu colega: agora quere facer
tes a cabeza de adorno! / Deiche o mapa antes
paracaidismo.
de subir ao avin e anda as perdcheste? Non
3.14. TEMPERAMENTO entendes os mapas? Hai que ter a cabeza para
algo mis que se peitear!
ser de faca e callao
ser de rapar e peitear 3.18. POUCA FORMALIDADE
Ter un carcter moi forte, ser difcil de tratar,
andarlle o sentid(i)o polas silveiras a algun
manexar etc.: Ten coidado con Manola,
Estar despistada ou descentrada esa persoa;
fomos compaeiros de traballo e de rapar
ter pouco siso; ter ideas aloucadas: Anda non
e peitear!
se recuperou da quebra do bar e xa anda
ser duro de domear
pensando en buscar investidores e axudas
Ter mal carcter, ser difcil de manexar ou
para montar un parque acutico ndalle o
aconsellar: Saulles un fillo moi intelixente
sentidio polas silveiras!
89
ir e vir coma a faba na ola estar nas nubes

ir e vir coma o fol ao muo andar nas nubes
ir e vir coma o xerro vai boca Non estar atenta unha persoa; estar distrada,
Andar dun lado para outro sen parar e sen fra da realidade: O neno non escoita o que
amosar un comportamento coherente; actuar lle dis porque est nas nubes.
con pouca formalidade, con pouca seriedade: andar aos biosbardos
Nunca lle fixen moito caso a Lus cando me estar nos biosbardos
contaba leas do resto de compaeiros, sei pensar nos biosbardos
que dos que van e veen coma o xerro vai ollar para os biosbardos
boca e se a min me dica unha cousa, aos Andar a perder o tempo; estar moi despistada
outros dicalle outra. unha persoa ou completamente distrada,
ser coma o vento fra da realidade: Este carteiro anda aos
Ser unha persoa moi voluble, variable nas biosbardos! Xa a cuarta vez que nos deixa
sas opinins: Qurolle ben, pero coma o cartas que estn dirixidas a outro enderezo.
vento, sabes que pensa hoxe pero non que / Non ves que o semforo leva un bo anaco
pensar ma. en verde? Parece que ests nos biosbardos. /
ser un tarabelo Vaiche quedar o peixe fro no prato como non
Non ser unha persoa seria nin constante nas deixes de ollar para os biosbardos.
sas opinins e accins: un tarabelo, non [Consultar Sabas que?]
ten formalidade ningunha.
ser unha cabeza choca
3.20. FANTASA
ser unha cabeza no aire ter a cabeza a paxaros
ser unha festa no aire ter a cabeza chea de paxaros
Ser unha persoa aloucada, ter pouco siso ou traer a cabeza aos paxaros
xuzo: Nin tola envo os cartos do pedido Ter ilusins vas ou aloucadas, ser unha persoa
por medio do teu irmn... un cabeza fantasiosa ou pouco asisada: Dende que sabe
choca, nunca chegaran ao seu destino. / que os melenudos eses van vir tocar s festas
Non lle encargues a ela mercar os petiscos de Ourense a nosa Paula ten a cabeza a
e as bebidas para esta tarde, Mara unha paxaros.
festa no aire, capaz de mercar s o que lle ter a cabeza chea de fume
apeteza no momento. Ter ilusins ou proxectos pouco fundamen-
ser un pintalareiras tados: Non me digas que fas plans con ela, se
Ser unha persoa irresponsable, informal, ten a cabeza chea de fume e nunca remata
inconstante e pouco seria: un pintalareiras: o que comeza!
logo de moito o pedir, ofrecmoslle a Xurxo perder o norte
decorar o muro do instituto cun graffiti, e Desvariar, comportarse de xeito desordenado
anda non apareceu. ou errtico, coma quen est desorientado en
mltiples mbitos: Non podemos perder o
3.19. DISTRACCIN norte agora, logo do que levamos loitado
andar nas patacas conxuntamente.
estar nas patacas [Consultar perder o norte 6.9. FRACASO]
andar nas verzas 3.21. TOLEMIA
estar na verza
estar nas verzas estar coma unha cabra
Apartar unha persoa a atencin daquilo no estar coma unha cabuxa
que debera poela, estar distrada: O profesor estar coma unha chiba
de latn enfadouse porque Xiao estaba nas Non actuar segundo se espera dunha persoa
verzas durante a sa explicacin. normal; estar algo tola: Non mal tipo, pero
di moitas parvadas, est coma unha cabra.
90
estar coma unha peneira estar trallada

estar coma unha criba Estar moi tola unha persoa, xeralmente con
estar coma unha caldeireta carcter despectivo: E poste as porque deixou
Non ter ben as facultades mentais, non rexer caer unha lgrima? Se sabes que ademais de
ben; demostrar pouco xuzo no que se di ou ser un manipulador, est trallado!
se fai: Non lle fagas caso ningn, que est
coma unha caldeireta.
Refrns
Dous que dormen no mesmo colchn, Perdido quen con perdidos anda
vlvense da mesma opinin Por regra xeral, unha persoa que se rodea
Cando das persoas son parella ou teen un de malas compaas, actuar coma elas: Non
trato de intimidade, adoitan acabar opinando mo gabes, non estuda nin traballa nin ten
o mesmo: Coecendo o temperamento da curiosidade vital ningunha... e anda coa
sa muller, e o influenciable que el, dgoche xente mis deixada que coezo. Parece que
eu que non tarda en cambiar de bando no perdido quen con perdidos anda.
conflito. Por algo din que dous que dormen A cabra da vecia sempre d mis leite ca
no mesmo colchn, vlvense da mesma a mia
opinin. A galia da mia vecia sempre d mis ovos
O que a boa rbore se acolle, boa sombra ca a mia
o cobre Anda que non sexa certo, tendemos a
Aquela persoa que escolle amizades ou considerar que as posesins e situacins alleas
contactos influentes, ten asegurada boa son mellores ca as nosas, envexosamente:
proteccin e oportunidades: Hai medio Tanto ten o que consiga, no momento en que
ano morra coa fame e hoxe non d feito a fala coa nai de Xusto volve convencida de
presentar en galeras e feiras de arte! che que el vai moito mis encamiado ca min
ben certo que os contactos o son todo: o que vitalmente. Est claro que a galia da vecia
a boa rbore se acolle, boa sombra o cobre. sempre d mis ovos ca a mia.
Pensa o ladrn que todos son da sa condicin Moitas olas ao lume e un garavanzo a cocer!
Quen acta de modo deshonesto ou Comer sardia e arrotar pescada
desagradable con naturalidade, adoita pensar A actitude de quen aparenta vivir cunha
que o resto das persoas tamn o fan: E cando riqueza que non ten resulta ridcula, obxecto
se descubriu que modificara os arquivos, ese de mofa: Anda contando que comeron
mal becho anda miraba para min querendo ata rebentar no banquete o da do seu
botarme as culpas... Dende logo, pensa o aniversario, pero todos sabemos que Sabela
ladrn que todos son da sa condicin. das de comer sardia e arrotar pescada.
Dime con quen andas e direiche as tas A ovella mansa moitos aos a maman
maas Quen todo mel, cmeno as abellas
Dime con quen andas e direiche quen es A excesiva bondade ou docilidade pode
As nosas compaas habituais e amizades resultar prexudicial para un mesmo, xa que
defnennos, descobren aspectos do noso d lugar a un posible abuso: Parceme ben
modo de ser: Antn volveu entregar as contas que sexas agradable co grupo, pero tamn
da comunidade sen cadrar, pero tampouco tes que deixar claro o nivel de esixencia, que
raro deixndose levar por trapalleiros coma quen todo mel, cmeno as abellas.
o do quinto Xa se sabe, dime con quen
andas e direiche quen es.
91
Home sentado, non fai bo mandado Cra corvos e sacaranche os ollos

Raposo que moito dorme, galia non come Por veces, o coidado e a dedicacin a
O repouso est rifado co traballo. Mentres algun vense recompensados cunha actitude
se descansa non se consegue alimento nin desagradecida, negativa e incluso destrutiva:
se adianta nas tarefas: Non ten xeito ningn Estaba convencida de que Gabriel me tia
que deixes durmiar ao rapaz ata as 12 do lei e un aprecio sincero, pero acaba de
medioda, ben se sabe que raposo que moito demostrar quen . Desde logo, cra corvos e
dorme, galia non come. sacaranche os ollos.
Non galia boa a que come na casa e pon
o ovo fra
Agrdase que quen aproveita certas
circunstancias e medios corresponda. A
ingratitude criticable: A ta xefa e os teus
compaeiros da empresa si merecen recibir
polo menos un cava para festexar o teu
premio na lotara, que non galia boa a
que come na casa e pon o ovo fra.
92
Unidade 4. Sentimentos e emocins
A chegada do Entroido implica a preparacin das comparsas e os disfraces. Duarte e
Xiana manteen unha conversa telefnica sobre o tema. Repara nos fraseoloxismos
empregados.
Xiana, que? Que tal por a por Xinzo? Estars coma o peixe na auga1, non? Chmote
para ver se sabes algo de Santi, a min deume coa porta nos focios2 o outro da
e non sei se ao final facemos a comparsa de xente nunha montaa rusa ou non...
Ola, Duarte. Vas quedar coa boca aberta3 cando che conte o que pasou... A verdade
que eu xa andaba coa mosca tras da orella4 desde que o vin con moi poucas
ganas de ir conseguir o porexpn... e onte souben que lle estivo a dar a roncha5 ao
meu curmn para que lle deixase o traxe de pantalla!
Que?
Si, si. E o chiste que foi mia nai quen o colleu nas patacas6. Ela estaba na casa da
mia ta cando chegou el facendo chorar as pedras7 e falando da alma do entroido
tradicional, do bater das vexigas e que sei eu...
Pero isto unha gaita8! Entn vranos as costas9 a ltima hora, choromcalle ao
teu curmn o traxe e ns temos que aguantar mecha10!
Mis ou menos... Ao principio eu botaba lume polos ollos11, pero logo pensei que
non tia sentido levar as mans cabeza12. Seica a camisa e o calzn lle valen, e ben
sabes que a faixa, a capa e o pano non teen problema... as que un da ir de pantalla,
pero non o martes. Para o desfile das comparsas, vn con ns...
Aaaah! De todas as maneiras, que non pense que o vou recibir cos brazos abertos13,
que as cousas non se fan as. E espero que logo da que armou non sexa un miaxoia
e aguante o peso do cinto coas campaas e os axuxeres...
Mira Santi estache alegre coma un pandeiro14 por ser pantalla! Aguantar,
home seralle unha vergoa non facelo, haha!
verdade, ho! Sarna con gusto non pica15! ()
1
Estars moi contenta e feliz. 9
ngase a vir con ns.
2
rexeitoume. 10
aceptar e soportar con paciencia.
3
ficar abraiado. 11
pxenme furibunda.
4
desconfiaba. 12
anoxarse.
5
amolar. 13
aceptar de bo grado.
6
o sorprendeu. 14
estache moi contento.
7
causando grande compaixn. 15
As incomodidades non son importantes
8
un contratempo, un problema. cando unha persoa goza co que fai.
93
Unidade 4. Sentimentos e emocins Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
Exercicio 4.1. De acordo co texto anterior, decide se son verdadeiras ou falsas as seguintes
afirmacins.
1. Xiana e Duarte van facer unha comparsa de montaa rusa cos seus amigos.
2. Santi tamn ten outros plans para o Entroido.
3. Duarte est incomodado con Santi porque non lle contou que quera ir de pantalla.
Exercicio 4.2. Cando queremos referirnos aos sentimentos e s emocins na fraseoloxa
galega empregamos os animais e os instrumentos musicais como referentes que nos axudan
a expresarnos. Relaciona.
1. lobo
2. moucho ALEGRA
3. fera TRISTURA
4. galia FASTO
5. gaita IRA
6. pandeiro TINO
7. rulo MEDO
8. cuco
Exercicio 4.3. Tamn empregamos outros elementos do entorno inmediato. Relaciona.
FRASEOLOXISMO SIGNIFICADO
1. estar coma o peixe na auga A. Aceptar sen protestar; humillarse, ceder.
2. estar alegre coma un pandeiro B. Decatarse da inminencia dun perigo.
3. baixar as orellas C. Desconfiar, recear.
4. andar coma un moucho D. Mostrar moito enfado.
5. botarlle os cans a unha persoa E. Ter moito tino.
6. verlle as orellas ao lobo F. Sentir e manifestar moita alegra.
7. aguantar mecha G. Sentirse moi a gusto.
8. botar lume polos ollos H. Sentirse e mostrarse triste.
9. andar coa area no zoco I. Soportar unha situacin desagradable.
10. andar con ps de manteiga L. Reprendela, censurala.
94
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 4. Sentimentos e emocins
andar coma a galia cos ovos estar coma a ovella na boca do lobo
Exercicio 4.4. Mira as listaxes destes grupos de fraseoloxismos e asgnalle a calidade

que corresponde a cada grupo.
PLACIDEZ / ALEGRA REXEITAMENTO TRISTURA ACEPTACIN
1. PLACIDEZ. / ALEGRA 2. ..................................................

estar coma o peixe na auga caerlle a alma aos ps a algun
estar coma a cabra no monte andar coma un moucho
estar coma o carracho na la facer chorar s pedras
estar alegre coma un pandeiro partrselle a alma a algun
estar alegre coma a gaita nas festas partrselle o corazn a algun
estar contento coma un cuco
estar contenta coma unha rula
estar contento coma un rulo 4. ...............................................
cantar vitoria torcer o bico
torcer o focio
3. .................................................
deixar tirado
encher o ollo virarlle as costas a algun
recibir cos brazos abertos darlle coa porta nos focios a algun
aguantar mecha botarlle os cans a algun
andar coa cruz ao lombo
baixar a cabeza
baixar as orellas
95
SORPRESA PREOCUPACIN FASTO IRA MEDO
5 . ................................................. 6. .................................................
cheirar a can estar coma a ovella na boca do lobo
andar coa area no zoco verlle as orellas ao lobo
andar coa mosca tras da orella verlle os ollos curuxa
andar con ps de la
8. .................................................
andar con ps de manteiga
andar coma a galia cos ovos ser (algo) unha gaita
ter o corazn nun puo darlle a roncha a algun

afogar nun vaso de auga
tocar a gaita
andar con gaitas
7. .................................................
meter os focios
coller na allada a algun
coller na pateira a algun non estar o alcacn para gaitas
coller na figueira a algun non estar para gaitas
coller nas patacas a algun estar ata as orellas
ser (algo) cousa de meigas deixar en paz a algun

9. .................................................
levar as mans cabeza
quedar de pedra poerse de cornos
quedar coa boca aberta poerse feito unha fera
quedar aberto de peito comer lume
botar lume (pola boca / polos ollos)
ensinar os dentes
subir polas paredes
andar coa mosca tras da orella meter os focios
96
1. O berro da rula algo as como rrur, A. Orxo, avea ou principalmente centeo, que se
rrur ou turr turr. utiliza como forraxe para os animais.
2. ndalle catando os carrachos ao can. B. Rola, ave semellante pomba pero mis pequena.
3. A curuxa ten plumas de cor clara e Ten un debuxo branco e negro nos lados do
os seus ollos varan entre o castao pescozo. O seu nome venlle do seu berro.
escuro e o negro. C. Parasitos que se alimentan do sangue de aves e
4. As meigas foron perseguidas pola mamferos.
Igrexa porque se lles atribua un D. Ave rapaz nocturna que se considera ave de mal
pauto co demo. agoiro.
5. O canto do cuco anuncia a primavera. E. Bruxas, feiticeiras.
6. Afiou o foucio para apaar o F. Ave gabeadora pequena de plumas grises e cola
alcacn. negra con puntos brancos. O seu nome obedece
ao canto caracterstico do macho.
1. O pandeiro de coiro, rectangular e A. Ave rapaz nocturna de cor parda agrisada

tcase cos cotelos da man. cun canto que pode ser considerado como
2. A gaita unha parte esencial na cultura presaxio da morte.
tradicional galega. B. Triunfo, xito.
3. Un chisqueiro un acendedor de mecha. C. Pequenas erupcins cutneas.
4. O Deportivo da Corua tivo a sa D. Instrumento musical de percusin, formado
primeira vitoria ante o Barcelona F. C. por un marco de madeira cunha pel estirada
no Camp Nou na tempada 2000-2001. suxeita a el.
5. O moucho castao e ten os ollos de cor E. Cordn ou trenza de fos que poden estar
amarela brillante con cellas brancas. impregnados de combustible e aos que se
6. Cando tes o xarampn, ncheseche a lles prende lume.
cara de ronchas. F. Instrumento musical de vento, formado por
un fol que se enche de aire e varios tubos de
madeira.
estar coma a cabra curuxa

estar coma a gaita ao lobo
estar coma o carracho na auga
estar coma o peixe na boca do lobo
estar coma a ovella na la
verlle as orellas nas festas
verlle os ollos no monte
estar coma a cabra no monte
97
Exercicio 4.8. Insire os fraseoloxismos anteriores na columna que lles corresponde.
PLACIDEZ / ALEGRA MEDO

estar coma a cabra no monte
andar tras da orella

andar coa area con gaitas
andar coa mosca cos ovos
andar coma a galia de la
andar con ps no zoco
Exercicio 4.10. Insire os fraseoloxismos anteriores onde corresponde.
FASTO
PREOCUPACIN
recibir a gaita
torcer a cabeza
aguantar as costas
baixar s pedras
darlle a algun coa porta nos focios
estar a tocar cos brazos abertos
facer chorar en paz
non deixar o corazn
partrselle a algun o focio
virarlle a algun mecha
98
Exercicio 4.12. Insire os fraseoloxismos anteriores onde corresponde.
ACEPTACIN
ACEPTACIN IMPOSTA
REXEITAMENTO
FASTO
TRISTURA
aguantar mecha andar coa cruz ao lombo
1. Despois de cantar vitoria durante sete partidos, o

Rcing de Ferrol foi perder o mis doado!
A. aceptalo con submisin.
2. Foi recibida cos brazos abertos e mesmo o anfitrin lle
pediu que sentase sa beira. B. est excesivamente
preocupado por algo que
3. Anxo o tpico agonas que afoga nun vaso de auga. non tan grave como
Cre que non lle vai dar tempo a ler nun mes Cartas de pensa
inverno de Agustn Fernndez Paz. Non sabe o que
engancha! C. moi contento
4. Non quera facer o que lle dica seu pai, pero non lle D. gaar, conseguir un
quedou mis remedio que baixar as orellas. triunfo
5. Xiao estaba sempre coma a gaita nas festas. Polo seu
E. non o mellor momento
enxeo e simpata era reclamado por todos.
6. Coa suba do IVE temos que ter moito coidado cos F. con agarimo,
gastos. Nestes tempos non est o alcacn para gaitas afectuosamente
se queremos aforrar un pouco.
99
Exercicio 4.14. Escolle a opcin mis axeitada para os seguintes textos.
andar con ps de la botaba lume polos ollos

co corazn nun puo collidos nas patacas dar a roncha
1. ________________________
A polica detivo a dous homes despois de que rompesen un cristal e subtraesen das
bandexas de pasteis dunha panadera do Porrio. En plena faena doce pillaron o luns
a dous ladrns, en concreto en masa de follado que conformaba unhas rosquillas da
panadera. Tan boa pinta tian, que os dous homes non dubidaron en romper un dos
cristais laterais do escaparate para levaren das bandexas cos doces. Nesa historia estaban
s tres da ma cando os localizaron e foron detidos. Terminaron a doce aventura cun
final mis ben agre. www.lavozdegalicia.es (adaptado)
2. Moitos pais recoecen a fascinacin que senten os rapaces polas consolas. Xa se sabe
que coa PlayStation e as Nintendos fcil que queden agochados no seu cuarto sen
________________________.
3. As chuvias e os temporais destes ltimos das provocaron que conducir polas estradas
fose toda unha aventura e que houbese que ________________________ para non ter
desagradables incidentes. www.usc.es (adaptado)
4. A diferenza estaba en que meu av non se enfadaba nunca nin por nada, mentres que
aquel zoqueiro, de cando en vez, ________________________! En definitiva, eran tan
distintos que ata se levaban ben. gomezvilabella.blogspot.com.es (adaptado)
5. El entrou cruzando o dedo nos beizos dicndolle que non berrase, que calase, que...
Pero ela ergueuse cunha axilidade que nunca apreciara en si, propulsada por unha forza
nunca experimentada. Subiu polas escaleiras ata o terceiro, chamou ao timbre, afogando,
________________________, os ollos vivos, suando, morta e viva a un tempo. Cando
sa nai lle abriu a porta, tia o medo espetado na mirada, pero non dixo nada. Miguel
Surez Abel, Co dedo nos beizos (adaptado)
baixar a cabeza partrselle o corazn a algun
100
Exercicio 4.15. Escolle a opcin correcta.
1. A ta avoa estaba de oito meses e o mundo a) foi cousa de meigas

________________. Tivo que aturar o odio cotin b) cantou vitoria
das calumnias e a xenreira silenciosa da xente que c) viroulle as costas
aproveitou a ocasin para fomentar mentiras s que
moitas veces non alcanzaba a imaxinacin. Antn
Riveiro Coello, As Rulas de Bakunin (adaptado)
2. O enorme peteiro aberto do pequeno cuco ten un a) anda coma un moucho

brillo engaiolante e o seu poderoso berro de splica b) fai chorar s pedras
reclamando comida __________________, de c) velle os ollos curuxa
maneira que recibir boa parte da comida que chegue.
Como de supoer, comendo con tal devocin, logo
medra. Xavier Lorenzo Tom, O paxaro que canta un
nome (adaptado)
3. Se Carolina escapou, ela saber onde est. Ademais, a) vean con gaitas
de supoer que escapou porque quixo, pola sa b) anden con ps de la
propia vontade. Deben saber que as persoas non se c) anden coa cruz ao lombo
poden meter en gaiolas como se fosen paxaros. De
xeito que se a perderon, se se lles foi, se levantou voo,
bsquena e a min non me __________________.
moste escarallar, Xandn dixo, moi teso, un dos
irmns da Carolina. Xa nos tes fartos ata os mesmos
collns das tas altiveces e das tas provocacins.
Xos Fernndez Ferreiro, A saga dun afiador (adaptado)
4. Dende o fondo da Avenida, vase a Ponte Vella a) coa porta nos focios
abarrotada de xente. Acudiran a aquel miradoiro b) co corazn nun puo
porque, no tallamar, faca exercicios circenses c) co rabo entre as pernas
algun que identificou axia. Os curiosos,
__________________, vociferaban reclamando aos
bombeiros para que evitasen o brinco mortal. Bieito
Iglesias Araxo, Vento de seda (adaptado)
5. Eu teo moito empuxe para adiante, non me deixo a) afogar nun vaso de auga
__________________, penso que todo ten arranxo, b) recibir cos brazos abertos
se lle fas cara. A vida preciosa, carai, e logo, non c) quedar de pedra
bonita? A vida hai que mirala polo lado bo. rsula
Heinze, Arredor da muller en 18 mundos (adaptado)
101
Exercicio 4.16. Completa facendo as transformacins necesarias.
verlle as orellas ao lobo dar a roncha

botar as mans cabeza parecer cousa de meigas
recibir cos brazos abertos
1. Cando el descubriu que escriba coa man esquerda alporizouse todo, como
se tivese acontecido unha desgraza. Era coma se eu lle tivese feito un dano
irreparable. Non me doado describir o que eu senta. El daba voltas pola
casa, vermello de ira, ______________________________, maldicindo e
lamentndose. Xess Manuel Valcrcel, O capitn lobo negro (adaptado)
2. Os arqueiros chegaron onda el e dixronlle que tia que acompaalos ata a caseta
do posto de garda, na porta principal. Manuel quedou mudo de pasmo. Non
poda entendelo. Deixara algunha pista que o delataba, ou que? Era imposible.
________________________. Ergueuse coma un somnmbulo e sau do comedor
con aqueles dous sen saber que faca el al, tan indefenso, a tantos quilmetros
da sa casa. Gonzalo Navaza, Erros e Tnatos (adaptado)
3. Mandronnos esposados para a comisara. Al metronnos en celas independentes

e empezou unha malleira-interrogatorio. Declarei al todo canto quixeron,
fixronme fichas en todos cantos papeis tian e despois de botarme un sermn,
tivronnos al tres das tras de sucesivas malleiras e interrogatorios. Cando nos
ceibaron dixronnos que a cousa quedaba as porque non tiamos antecedentes
e en espera de que escarmentsemos. Daquela, __________________________
por primeira vez. Manuel Anxo Laxe Freire, Loita e morte (adaptado)
4. Anda te acordas cando chegaches unha vez sa casa, canso, cheo de fame,
despois dunha boa camiada. Abriuche as portas, ________________________,
coma un amigo, coma se foses da familia. Desde aquel intre fostes amigos, unha
amizade entre dous polos opostos, que se alimenta precisamente da diferenza
que hai entre os dous. rsula Heinze, O soo perdido de Elvira M. (adaptado)
5. O veterano polica tia prsa por trasladarse ao despacho do director da polica

para poer as cousas no seu sitio. Tia dous tipos para investigar: Grant, o ex-
marido, ese luntico inseguro que a tia ameazada desde que se separaron e o
director de cine, B. S., un individuo que sempre estivo namorado dela, axexndoa
na sombra, e __________________________ para que regresase escena. Tia
que deixar o senador en paz, se quera ter unha xubilacin feliz. Xos Durn, O
asasino invisible (adaptado)
102
1. Unha persoa que afoga nun vaso de auga tamn est coma peixe na auga.
2. Cando a algun se lle parte a alma, tamn se lle pode partir o corazn.
3. Algun que est coma a cabra no monte, est coma o carracho na la.
4. Se comes lume, quedas coa boca aberta.
5. Polo xeral, cando algun est a dar a roncha, tamn est a tocar a gaita.
recibir cos brazos abertos
Observa como a imaxe do fraseoloxismo galego recibir cos brazos abertos aparece
tamn nos fraseoloxismos doutras linguas para significar acoller ben algo ou a algun,
mostrarse moi receptivo con algo ou algun.
rebre amb els braos oberts (cataln)

recibir con los brazos abiertos (espaol)
recevoir bras ouverts (francs)
accogliere a braccia aperte (italiano)
recibir cos brazos abertos a
algun (galego) receber de braos abertos (portugus)
besoak zabalik jaso (uscaro)
jemanden mit offenen Armen empfangen
(alemn)
receive with open arms (ingls)
Exercicio 4.18. Indica cales poden ser os equivalentes dos fraseoloxismos galegos vistos
nesta unidade noutras linguas que coezas. Comntao.
103
O Dicionario da Real Academia Galega (DRAG) define a sarna como unha

enfermidade contaxiosa da pel, ocasionada por un caro parasito, caracterizada
pola aparicin de pequenas vinchocas que producen unha intensa comechn.
a gusto de todos que pasar sen dous

corazn que non sente ten medo
que por ben non vea non pica
1. Nunca chove a gusto de todos___________________
2. Non hai mal ________________________________
3. Sarna con gusto ________________________________
4. Mis vale comer un ovo ________________________________
5. Ollos que non ven, ________________________________
6. O que ten cu, ________________________________
corresponda.
SIGNIFICADO REFRN
1. O que agrada ou bo para uns, desagrada ou malo para Nunca chove a gusto de todos
outros, por iso non se pode satisfacer e agradar a todos.
2. Hai que se conformar co que se ten seguro anda que sexa
pouco. O moito e incerto non nos pertence.
3. A ausencia apaga o amor. Na mesma lia, unha desgraza
ou unha contrariedade que non se presencia afecta moito
menos.
4. Toda contrariedade ten unha lectura positiva. Este refrn
anima ao consolo ante o infortunio.
5. Unha persoa ten medo porque sente un perigo ou unha
ameaza.
6. Cando unha persoa fai algo a gusto, non sente o esforzo
nin a fatiga pois a satisfaccin de facelo compnsalle
cumpridamente.
104
Exercicio 4.21. Reacciona s seguintes situacins cun refrn.
1. A outra noite, cando samos, Farruco volveu fumar, e mira que non est avisado
co da asma! mellor que sa nai non o saiba para que non se desguste.
Si, seguro que foi algo puntual, _______________________________.
2. Cando foron vivir para Santiago decatronse de que era moi difcil atopar piso
porque xa comezara o curso, por iso alugaron este apartamentio que pequeno
e un pouco mis caro.
Fixeron ben. _______________________________. Xa atoparn algo mellor

mis adiante.
3. A Diego gstanlle moito as verbenas e xa leva tres anos organizndoas coa

comisin de festas... Logo di que est mallado o luns seguinte.
Non te preocupes por el, xa sabes que ________________________
________________.
4. Mia nai estaba moi cansa de tanta choiva porque non poda sar da casa.... por
iso volveu coller as agullas e pxose a calcetar nunha chaqueta que faca tempo
tia parada.
Pois mira ti, xa ves, _______________________________.
5. Reduciron a iluminacin do Nadal nas ras da cidade para aforrar nestes

momentos de crise, pero hai establecementos comerciais que non estn de acordo
porque din que as lles baixan as vendas.
Non me estraa nada, est claro que _______________________________.
6. Cando estaba facendo a ruta dos Ancares, no cruzamento ao refuxio de Charcas,

eran xa as seis da tarde. Quedaban soamente tres horas de luz e a mia nica
obsesin era chegar a Tres Bispos de da. Nalgns treitos de baixada podame
a cabeza e botaba a correr, que como di mia nai, ______________________
_________.
105
Vale mis paxaro na man que cento voando
Exercicio 4.22. Observa este refrn e o seu equivalente noutras linguas. Aparece a
Mai no plou a gust de tothom (cataln)

Nunca chove a gusto de todo o mundo
Nunca llueve a gusto de todos (espaol)

On ne peut contenter tout le monde et son pre (francs)
Non se pode contentar a todos e ao pai
Una scarpa non buona per ogni piede (italiano)

Un zapato non bo para todo p
Nunca chove a gusto de todos
(galego) No se pode agradar a gregos e troianos (portugus)
Non se pode agradar a gregos e troianos
Ororen gogara egitea, gauza nekea (uscaro)

cousa dificilsima facer o gusto de todos
Was dem einen recht ist, ist dem andern billig (alemn)
O que a un lle parece ben, ao outro pouco importante
One mans meat is another mans poison (ingls)

A carne dun home o veleno doutro home
106
Luis Davila, Saqueos
Luis Davila, As vacacins
Mira estas escenas con atencin. Describe como se poden sentir os personaxes que
falan e os personaxes aos que fan referencia. Emprega os fraseoloxismos e os refrns
vistos na unidade.
Para falar...
1. Sempre hai algun derredor que d a roncha. Como describes a esa persoa? Por
que cres que acta dese xeito? Como podes reaccionar con ela?
2. Ao longo do da hai cousas que son unha gaita. Comenta algunha delas.
3. En que situacins tes que andar con ps de la? Pon algn exemplo.
4. Algunha vez che botaron os cans e tiveches que aguantar mecha? Como foi?
5. Describe algunha situacin na que quedases de pedra.
6. Fala das cousas que che parten o corazn.
107
7. Lembras ter estado coma peixe na auga nalgn momento? Como foi?
8. Algunha vez cantaches vitoria? Con que motivo? Conta que pasou.
9. Ao longo do tempo imos vendo que non hai mal que por ben non vea. Comenta
algunha situacin negativa da que poidas facer algunha lectura positiva.
10.En que situacins podes dicir que nunca chove a gusto de todos? Describe algunha.
Sabas que...?
A orixe de ir coma un rei nunha cesta lvanos a lembrar os nenos expsitos.
Ir coma un rei nunha cesta quere dicir ir ben, ir cmodo,

salvarse dun apuro, vivir moi ben. Tendo en conta que a
vida dun rei ten moitas regalas e que en francs, no XVIII,
dicase ser feliz coma un rei (tre heureux comme un roi), poda ser
que o dito aludise cobizable vida do Xefe dun Estado. Pero
que rei este que vai nunha cesta? Ou a palabra rei ou a palabra
cesta deben de estar a con sentido metafrico. Tendo en conta
que s veces o dito contina as ... e a cesta polo ro abaixo, un
pensa que pode ser Moiss que de abandonado no ro chegou
a ser o gran lder de Israel. Sen embargo unhas palabras do
Cura de Frume no sculo XVIII lvanme a pensar nun rei
ben distinto. Nese sculo houbo unha enorme cantidade de
nenos expsitos, ben por seren ilextimos, ben porque naceran
sifilticos, ben porque non haba con que mantelos (tal era a
fame!). O caso que algun acababa levando estes menios
ao Hospital dos Reis Catlicos en Compostela, coa boquia
untada de manteiga. E, anda que un 25% deles morra antes
de chegar Inclusa, al a caridade pblica salvaba a moitas
destas criaturas dunha morte segura, bautizbaas, palles un
nome e buscballes nutriz nunha aldea para os primeiros cinco
anos. Para a distribucin polas parroquias mis ou menos
prximas a Compostela, catro menios compoan unha cesta,
pero antes de entregalos marcbanos co selo do Hospital, para
evita-la fraude de traeren as nutrices un rapaz distinto do que
lles encomendaran, cando vieren cobrar.
108

Fraseoloxismos
4.1. PLACIDEZ / ALEGRA 4.2. TRISTURA

estar coma o peixe na auga caerlle a alma aos ps a algun
estar coma a cabra no monte Levar unha desilusin moi grande: Cando
estar coma o carracho na la viu todo o seu traballo tirado, caeulle a alma
Estar contento e feliz. Sentirse moi cmodo, aos ps.
no elemento adecuado: Seica mandaron ao andar coma un moucho
mozo de Mara de monitor de campamento Estar pouco animoso; amosarse calado e
na Serra do Sudo. A el gstalle moito o ensimesmado: Ese fulano sempre anda coma
montaismo, seguro que est coma o peixe un moucho. Sempre est triste e nunca fala
na auga! / Ao ter un bo pomar na aldea e con ningun.
unhas tesoiras de podar, o teu pai est coma facer chorar s pedras
o carracho na la, fedellando nas rbores Conmover, provocar unha gran compaixn: As
como quere! necesidades polas que pasou Fernanda desde
estar alegre coma un pandeiro que lle ardeu a casa fan chorar s pedras.
estar coma a gaita nas festas partrselle a alma a algun
estar alegre coma unha gaita nas festas partrselle o corazn a algun
estar contento coma un cuco Sentir unha gran mgoa ou aflicin, unha
estar contenta coma unha rula dor moi profunda: Os relatos dos ladrns
estar contento coma un rulo mexicanos clebres son un reflexo tan claro da
Estar moi contento, alegre: Desde que Afonso sa miseria que lle parten a alma a calquera. /
soubo que unha directora de teatro quere Prteseme o corazn ao velo tan mal.
adaptar os seus relatos, est alegre coma un [Consultar 1.7. chorar]
pandeiro. / mia irm volveulle o mozo do
Erasmus, est coma a gaita nas festas! / Neste 4.3. ACEPTACIN
ltimo semestre, quitou de enriba algunha encherlle o ollo a algun
das materias mis difciles, e est contento Agradar moito: Esa rapaza nchelle o ollo
coma un cuco. / Vin ta colega na entrada ao teu fillo.
da facultade e est contenta coma unha rula, recibir cos brazos abertos a algun
seica lle acaban de comunicar a concesin Aceptar, acoller ou recibir a unha persoa
dunha bolsa de estudos! / O dicono, contento con agarimo, con agrado, afectuosamente,
coma un rulo, fxolle unha reverencia ao cordialmente: Recibrono cos brazos abertos
santo ao comezo da cerimonia. e mesmo lle prepararon unha festa sorpresa.
caerlle a baba a algun aguantar mecha
[Consultar caerlle a baba a algun 5.7. amor] Soportar con paciencia contrariedades
cantar vitoria ou incomodidades mis ou menos graves.
Manifestar alegra por un triunfo: Non cantes Resistir estoicamente unha situacin negativa.
vitoria, que anda non rematou o partido. Sufrir sen se queixar: O adestrador aguantou
matar o becho mecha cos apupos do pblico.
Satisfacer algunha necesidade, arela, desexo andar coa cruz ao lombo
ou curiosidade: Levaba xa uns das sen sar Soportar as adversidades con moito
da casa e baixou ao bar matar o becho de sufrimento e xeralmente con resignacin: A
botar a partida. maiora dos emigrantes andan coa cruz ao
[Consultar matar o becho 1.3. comer, matar o lombo antes de chegar a certa prosperidade.
becho 1.4. beber] Este fraseoloxismo activa unha imaxe da
109
tradicin cristi, a de Xess cargando coa focios aos inmigrantes sen decatarse de que
cruz ao calvario despois de ser condenado. contriben a enriquecer a sociedade.
baixar a cabeza botarlle os cans a algun
1 Mostrar conformidade e submisin, aceptar 1 Recibir mal ou botar fra a esa persoa: Fun
sen rplica, obedecer, someterse anda sen falar con el para arranxar as sas dbedas e
estar de acordo: O home calou e baixou a botoume os cans.
cabeza. 2 Reprender a esa persoa, chamarlle a
2 Avergoarse: Anxo tivo un fracaso, pero iso atencin, ou atacala de palabra ou de obra:
non para baixar a cabeza. Xerardo copiou o informe de Carme, por iso
baixar as orellas ela lle botou os cans na cea da empresa, con
Calar obedecendo; humillarse: Xa coeces todo o mundo diante.
a Xos: pode parecer moi fero, pero se as [Confrontar botarlle o can a algun 7.11.
recriminar]
reprimendas veen do xefe, baixa as orellas
marchar co rabo entre as pernas
decontado.
Ir avergoado, humillado, ridiculizado,
marchar co rabo entre as pernas
[Consultar 4.4. rexeitamento] escarnecido: Xandre marchou co rabo entre
as pernas cando descubrimos que el collera
4.4. REXEITAMENTO a chave que faltaba.
torcer o bico O can e o lobo, cando teen medo, meten o
torcer o focio rabo entre as pernas en sinal de submisin.
1 Facer xestos de desaprobacin coa cara, pr [Consultar marchar co rabo entre as pernas
mala cara por enfado ou desagrado: Cando 6.9. fracaso]
lle dixen se traballabamos a fin de semana,
torceu o bico. / Cando lle dixen que tia que 4.5. PREOCUPACIN
madrugar, torceu o focio. cheirar algo a can
2 Manifestar desacordo con algo: Non torzas Provocar a desconfianza ou facer sospeitar de
o bico cada vez que che mando facer algo. / que algo malo vai pasar: Aquela escusa tan
Torceu o focio porque lle pareceu moito o inslita nel cheirounos a can.
que tia que pagar. cheirar algo ao chamusco
deixar tirado a algun Provocar a sospeita de que hai algn tipo
Abandonar a esa persoa, defraudando as de engano ou trampa; suscitar receo:
expectativas que lle creara; deixala sen a Tanta cortesa pola sa parte chirame
axuda ou o servizo que esperaba: Despois de ao chamusco; quen sabe o que estar
traballar tantos anos nesa empresa, deixrono argallando?
tirado sen recoecerlle os seus mritos. andar coa area no zoco
darlle as costas a algun andar coa mosca tras da orella
virarlle as costas a algun Recear, desconfiar, sospeitar: Dronlle
Negarlle o apoio ou a confianza a algun: vez para mediados de xaneiro no Hospital
Antn agora despreza os amigos que na sa Clnico e xa anda coa area no zoco, non vaia
desgraza lle deron as costas. ser que lle descubran algo malo. / Tito anda
baterlle coa porta nos focios a algun coa mosca tras da orella porque ultimamente
darlle coa porta nos focios a algun fltanlle aparellos do alpendre.
1 Cerrarlle a algun a porta na sa presenza, andar con ps de la
negarlle ostensiblemente a entrada: Supoo andar con ps de manteiga
que te convenceras de que non debes baterlle andar coma a galia cos ovos
coa porta nos focios fortuna. Andar con moito coidado, con moita
2 Rexeitar unha persoa, desairala, negarlle a precaucin, con moita discrecin: Para non
axuda: Moitos pases danlle coa porta nos ferir a ningun, cmpre que andemos con
110
ps de la co que dicimos. / O feito de que Pxoseme a pel de galia cando escoitei a

os comentarios crticos sobre a emigracin terrible noticia.
galega me amolasen, confirmoume que deba verlle as orellas ao lobo
andar con ps de manteiga nese asunto. / verlle os ollos curuxa
Na vspera dos aniversarios, o meu irmn Pasar por unha situacin difcil, decatarse da
pequeno anda coma a galia cos ovos: vixa proximidade dun perigo e coller medo:
que o seu agasallo siga no escondedoiro e Cando na compaa se barallou unha futura
que ningun o atope antes de tempo. inspeccin, os que actuaron indebidamente
ter o corazn nun puo vronlle as orellas ao lobo. / Pola Ascensin,
estar co corazn nun puo coa proximidade dos exames, calquera
quedar co corazn nun puo estudante que anda non tocase os materiais
1 Estar intranquilo ou agoniado: At que me comeza a verlle os ollos curuxa.
chegou a quenda para facer o exame prctico
de conducir, tiven o corazn nun puo. 4.7. SORPRESA
2 Estarrecer de medo: Uxa bastante abrir a boca
afeccionada aos programas de ciencia Abraiarse, pasmarse: Os expedicionarios
ficcin e misterio, anda que despois queda abriron a boca extasiados pola aurora boreal.
co corazn nun puo. [Confrontar abrir a boca 1.9. bocexar, abrir a
deixar co corazn nun puo a algun boca 7.2. falar]
Facer sentir mgoa, dor: As historias de coller na allada a algun
orfandade sempre me deixan co corazn coller nas patacas a algun
nun puo. coller na pateira a algun
afogar en pouca auga Sorprender a unha persoa facendo unha
afogar nun vaso de auga cousa que normalmente non est ben ou nun
ferver en pouca auga asunto que est a levar en segredo: Andaba
Preocuparse en exceso por un perigo revolvendo nas mias cousas e collino na
insignificante ou por cousas que non son tan allada. / Que risa con Antn! Collino nas
graves como se pensa. Non saber reaccionar patacas, ripando filloas recn feitas da cocia
perante unha situacin que non complicada: cando todos estabamos na sala. / Ese rapaz
Non sei se ser boa idea que Anselmo atenda quedou sen choio porque se afeccionou a
as reclamacins, porque afoga nun vaso de ripar as lambetadas do quiosco e collrono
auga. na pateira.
[Confrontar 6.3. problemas] ser algo cousa de meigas
Ser algo incrible, que non se pode explicar e
4.6. MEDO que adoita acontecer de xeito repetido: A avoa
estar coma a ovella na boca do lobo di que lle desapareceron outra vez os alfinetes
Ter medo, ver a inminencia dun perigo: da caixa de costura. Ningun remexe por al,
Coecendo as manas da sa xefa e o ritmo isto xa cousa de meigas!
de despedimentos nos ltimos meses, Ana levar as mans cabeza
est coma a ovella na boca do lobo. Anoxarse, mostrarse asombrado ou
ter o corazn nun puo desesperado: Cando soubo que tia un 4,9
estar co corazn nun puo na nota final, Andr levou as mans cabeza.
quedar co corazn nun puo quedar de pedra
[Consultar 4.5. preocupacin] Quedar abraiado, moi sorprendido ou
poerlle a carne de galia a algun afectado por algo inesperado, ata o punto de
poerlle a pel de galia a algun non poder reaccionar ou de non saber que
Sentir medo, fro ou arrepo: Esas historias facer: Estudara moito e quedei de pedra
de medo penme a carne de galia. / cando suspendn.
111
quedar coa boca aberta desa planta. Est tamn relacionado co refrn
Ficar abraiado, moi sorprendido e sen saber Alcacn mollado non toca a gaita.
que dicir: Quedamos coa boca aberta cando non estar para gaitas
soubemos que un grande incendio provocado Non ter nimo para bromas ou diversin,
pola tormenta destruu a igrexa de Santa non estar para lerias: Hoxe levantouse de mal
Mara de Muxa. humor, non che est para gaitas.
deixar coa boca aberta a algun
curioso como a gaita aparece en fra-
Deixar a esa persoa abraiada, moi sorprendida
seoloxismos relacionados coa ALEGRA,
e sen saber que dicir: O novo modelo de coche
pero maioritariamente en fraseoloxismos
deixou a todas coa boca aberta.
que se refiren ao FASTO.
deixar de pedra a algun
Deixar a esa persoa moi sorprendida, moi darlle a roncha a algun
afectada por algo inesperado, ata o punto de Amolar, molestar, importunar: Non sei como
non poder reaccionar ou de non saber que tes paciencia para aguantar a tantos nenos
facer: A noticia do accidente areo deixoume mimados dndoche a roncha con pequeneces
de pedra. e antollos.
quedar aberto de peito estar roncha
Quedar aterrorizado por unha emocin moi Estar molesto e ser desagradable, en particular
dolorosa: Logo de ver ao seu pai no box un neno: Ese rapaz est roncha, ten sono.
do hospital, cheo de tubos e amarelento, estar ata as orellas (de algo ou algun)
quedaron abertos de peito. Estar moi canso e moi farto: Estou ata as
orellas de que sempre deixe os cacharros sen
4.8. FASTO fregar enriba do vertedoiro.
meter os focios en algo
ser algo unha gaita
Intervir nun asunto alleo sen que lle sexa
Amolar ou resultar pouco agradable. Ser
pedido, causando molestia; entremeterse
un contratempo, un inconveniente, unha
importunando, inmiscirse: Xa cho teo dito,
contrariedade: Ter que ir adestrarme agora
non metas os focios en casa allea!
con este fro unha gaita.
deixar en paz a algun
andar con gaitas
Deixar de molestar a unha persoa, deixala
irlle con gaitas a algun
tranquila: Dixame en paz dunha vez. Non
virlle con gaitas a algun
ves que estou a traballar?
Facer ou dicir cousas que amolan, molestan,
enfastan: Fai o traballo axia e non andes con 4.9. IRA
gaitas. / Non lle vaias con gaitas queixndote
do nmero de materias que che quedaron para poerse de cornos con algun
este ano amais de irresponsable es pesado! Enfadarse moito: Pxose de cornos con sa
/ Non me veas con gaitas que non estou con irm por mor dunha parvada.
ganas de aturar a ningun. poerse coma unha fera
tocar a gaita poerse feito unha fera
Amolar: Agora o novo goberno est a tocar a Estar moi enfadado, cheo de carraxe: Ao
gaita cunha subida nos impostos municipais. descubrir o engano, Ana pxose feita unha
Xa est ben! fera e abandonou a reunin.
non estar o alcacn para gaitas botar lume (pola boca)
Non estar as circunstancias para andar con botar lume (polos ollos)
bromas ou para perder o tempo: Apura, que Estar cheo de ira ou de carraxe. Andar
non est o alcacn para gaitas. moi enfadado: Desde que se decatou da
Este fraseoloxismo remite ao costume de falcatruada que lle fixeron est que bota
faceren os rapaces frautias coa cana seca lume.
112
comer lume subir polas paredes

Experimentar moita ira por aguantar algo que Estar unha persoa moi anoxada, contrariada,
senta moi mal: Come lume cando ten que irritada e mostrar mal xenio: Dixronlle que
traballar os sbados. tia que pagar moitos impostos e subiu polas
ensinarlle os dentes a algun paredes.
mostrarlle os dentes a algun
Ameazar ou mostrarse ameazante; demostrar
a capacidade de defenderse ou de atacar
outra persoa: Tivo que ensinarlle os dentes
para que o deixara traballar tranquilo.
Refrns
Mis vale comer un ovo que pasar sen dous O que ten cu, ten medo
Vale mis paxaro na man que cento voando Unha persoa que se sente vulnerable, que
mellor conformarse co que hai porque pode ser danada ou ferida, ten medo e
seguro. Non se debe subestimar o que se reacciona con prudencia: Cando de noite
ten, anda que sexa pouco, pensando na pechada sempre saio do ximnasio moi axia,
posibilidade de conseguir algo mellor, porque correndo pola ra para a casa, xa sabes
isto ltimo incerto: A outra noite no bingo, aquilo de que o que ten cu, ten medo.
mira que lle insistn en que non apostase Ollos que non ven, corazn que non sente
mis, que estaba ben co que gaaramos at Unha persoa sofre menos ante unha
o momento, que mis vala comer un ovo contrariedade ou unha desgraza afastada,
que pasar sen dous... pero nada, non houbo que non presencia, que non ve: Non sei se
maneira de paralo. xustiza csmica ou divina, pero a Gabriela
Non hai mal que por ben non vea veulle moi ben que os pais de Paulo
Toda cousa negativa ten a sa parte positiva cambiasen de cidade. As, polo menos, non
e hai que saber vela: O mesmo da que houbo se cruzarn polos corredores, e ollos que non
folga de traballadoras do metro reparei ven, corazn que non sente.
naquel anuncio no quiosco, e desde entn Sarna con gusto non pica
coido a Martio polas tardes. Xa ves, non Unha persoa non sente as posibles
hai mal que por ben non vea. incomodidades ou molestias de algo que
Nunca chove a gusto de todos busca voluntariamente e goza. Non lle
moi difcil contentar a todo o mundo ao importa pasalo mal porque valora mis o que
mesmo tempo, e sempre xorden desacordos consegue: Se ves o arsenal de produtos que
e queixas: Eu fxeno as porque me pareceu leva a mia irm para broncearse na praia,
mellor, pero a eles non lles gustou. Xa ves, quedas parva. Que se aceite, que se locin,
nunca chove a gusto de todos. que se aerosol... est claro que sarna con
gusto non pica.
113
Unidade 5. Relacins
As comunidades de vecios son un lugar propicio para laretar. Le o seguinte texto no que
Maria e Isabel falan de Ana e Carlos. Repara nos fraseoloxismos empregados.
(Rexouba entre das vecias)

Maria. Chhhst, chhst, Isabel, espera un momentio, muller! Sabes que o do 5 e a
do 4 andan s agarradas1?
Sabela. Algo ora, si. Conta, conta. Vou pousar aqu a compra.
Maria. Pois si. Dxome Ana que non o poda ver nin en pintura2, que tia hbitos
moi nocturnos e a espertaba cada vez que limpaba de noite ou se duchaba s
tres da ma. certo que lle queda xusto enriba do piso, pero entre ns... algo
mis debe haber, que o ten atravesadsimo3.
Sabela. Ha! Iso tenche outra explicacin: Carlos e Ana facan boa masa4 ao inicio,
non lembras como se apoiaban nas reunins da comunidade?
Maria. Ai si...
Sabela. Pois lvanse a matar5 desde que Carlos lle fai as beiras6 do 6, a profesora
de patinaxe que veu vivir hai cousa dun mes. Celle a baba7 cando se cruzan
no portal
Maria. A Susana? Dixasme parva... Pero eu nunca os vin xuntos, claro!
Sabela. Pois si, seica anda detrs dela8 desde hai das semanas. Eu penso que come
e dorme detrs da porta, calzado e vestido, para sar escaleira cada vez que
a oe sar da casa.
Maria. Claro, as pode baixar con ela coma quen non quere a cousa...
Sabela. ...e ir facndolle o conto9! Tias que ver que labia ten, como lle baila a auga10!
Maria. Desde logo... non che hai como mocear, muller. Agora temos a dous coma
o can e o gato11 e a dous en amores!
Sabela. Pois si E vexo moi rabiosa a Ana, esa capaz de facerlle unha faena12.
Ata capaz de botarlle o mal de ollo13! E a ti que non che vea mis con
andrmenas14 nin nocturnidade...
Maria. ...que o que est ciumenta!
Sabela. Iso , Maria. Vea, marcho que teo marchar!
Maria. Tamn eu vou...
1
andan rifando. 8
fai por conseguir a sa atencin, por namorala.
2
o detestaba. 9
eloxindoa insistentemente.
3
lle ten moita mana. 10
a adula.
4
entendanse moi ben. 11
que estn enfrontados, se levan moi mal.
5
tense moita hostilidade. 12
causarlle algn mal.
6
trata de namorar. 13
botarlle un maleficio.
7
queda embobado. 14
che ande con trcolas, con historias fantasiosas.
115
Unidade 5. Relacins Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
Exercicio 5.1. Segundo o que din Maria e Isabel na sa conversa, repara nos
fraseoloxismos e decide se son verdadeiras (V) ou falsas (F) as secuencias seguintes.
1. Ana e Carlos tiveron unha boa relacin ao principio.

2. Carlos non est namorado da vecia do 6.
3. Carlos tamn intenta seducir a Ana.
4. Ana non acepta que Carlos se sinta atrado pola profesora de patinaxe.
5. Ana est moi anoxada e pode prexudicar a Carlos.
Exercicio 5.2. Hai verbos que teen un significado diferente cando se empregan para
falar das relacins. Busca o mellor exemplo para ilustrar estes significados.
1. ESTAR MOI NAMORADO DE A. Non saba que o home a enganaba.
2. INTENTAR OBTER O SEU AMOR B. Quixeron untar o rbitro antes da final

da Copa.
3. SER NOIVOS C. Avelino toleaba por Helena e non poda

durmir pensando sempre nela.
4. SER INFIEL D. Andou detrs dela pouco tempo porque

logo se decatou de que era unha soberbia.
5. TER UNHA RELACIN AMOROSA E. Hai dous anos que anda con ese mozo e
aos pais parcelle ben.
6. ENCIRRAR F. Sempre ten moito tino porque anda a

falar cunha muller casada.
7. SUBORNAR G. O entrevistador abelloaba na invitada

con aquel tipo de preguntas.
Fxate como o actual sar con

algun o equivalente de fra-
seoloxismos como andar con al-
gun ou o mis antigo falar con
algun.
abelloar o
avesporeiro
116
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 5. Relacins
Exercicio 5.3. Hai diferentes modos de relacionarse. Observa as listaxes destes grupos
de fraseoloxismos e asgnalles o tema que corresponde a cada grupo.
CONXENIAR EMBRUXAR CONCILIAR AMOR LEALDADE

NON CONXENIAR INCOMODAR SEXO DESLEALDADE
1. ..CONXENIAR.............. 6. ....................................................
darse ben terlle mala lei a algun
facer bo caldo facerlle unha faena a algun
facer bo xugo xogar a das bandas
facer boa masa xogar a das barallas
facer xeira poerlle os cornos a algun
comer no mesmo prato
estar cortados pola mesma tesoira
levarse coma o pan e o leite 7. ....................................................
ser ua e carne
moer no muo de algun andar detrs de algun
andar ao rabo de algun
2. .................................................... facerlle as beiras a algun
facerlle a roda a algun
caerlle atravesado a algun facerlle o amor a algun
levarse coma o can e o gato andar en amores
andar s agarradas comer a bicos
levarse a matar levar na alma a algun
non poder ver nin en pintura a algun levar a algun nas capelias dos ollos
ser o chiche de algun
3. .................................................... ser o doe-doe de algun
mornear as aguas caerlle a baba a algun
temperar gaitas
8. ....................................................
4. .................................................... bater na biqueira
andar con andrmenas botar un foguete
abelloar o avesporeiro botar un quiqui
meter os cans na bouza facer o amor
9. ....................................................
5. ....................................................
facer a figa
terlle lei a algo ou a algun
botar o mal de ollo
ver polos ollos de algun
non ver mis ca polos ollos de algun
servir a algun coma un can
117
Exercicio 5.4. Observa estas outras listaxes de fraseoloxismos que aluden adulacin,
ao engano e ao dominio. Asgnalles o tema que corresponde a cada grupo.
ADULACIN ENGANO DOMINIO
10. .............................................. 11. ....................................................

poer nos cornos da la a algun gardar as aparencias
poer polas alturas a algun tomar por parvo a algun
traer no peneirio a algun comerlle a boroa a algun
traer en bandexa a algun meterlle unha boa xarda a algun
traer en andas a algun encherlle a albarda de palla a algun
facerlle o conto a algun dar gato por lebre
bailarlle a auga a algun dar estopa por lio
darlle xabn a algun tomarlle o pelo a algun
lamberlle os ps a algun facerlle a cambadela a algun
lamberlle o cu a algun caer na rede
darlle unto a algun caer na trampa
untarlle o bico a algun enganar a algun coma a un bendito
12. ....................................................
ter a tixola polo cabo
cortar o bacallau
dar carta branca
facer de algun un pandeiro
lamberlle os ps a algun facer boa masa con algun
118
1. Segundo o av, unha xeira de sega A. Graxa que envolve os intestinos dos
en Castela facase longa, custaba o animais, en particular a do porco, que
que das aqu. se conserva curada ou no sal.
B. Tea gorda e brava que se tece coa
2. A sa madria regaloulle unha figa
parte de peor calidade do lio, a que
de acibeche para levar no peto.
queda logo de pasarlle o restrelo.
3. A xarda guisada unha das C. Xornada de traballo sen interrupcin.

especialidades dese restaurante da
D. Cabala, rincha. Peixe mario
Pobra do Caramial.
alongado, de cor verde ou azul irisada
con listas verticais negras no lombo e
4. Xa case ningun emprega unto para prateada no ventre.
facer o caldo, pero se buscas ben na
Praza de Abastos, anda o poders E. Amuleto que ten a forma dunha man
mercar. pechada, co polgar entre o ndice e o
medio, usado tradicionalmente como
5. Na parte alta do armario obxecto supersticioso contra o mal de
gardbanse as sabas de lio, pero ollo, doenzas etc., para evitar feitizos
naquela poca do ano, na cama ou como adorno.
estaban as de estopa.
1. Pechou as capelas dos ollos por A. As plpebras, as membranas mbiles

culpa da intensidade da luz. que cobren e protexen a parte visible
do ollo.
2. habitual que o xugo vaia decorado B. Especie de almofada que se lles
a fin de identificar o propietario coloca no lombo s bestas, xeralmente
ou como signo protector contra o chea de palla, e que fai de asento.
meigallo.
C. Empurrn que se lle d a unha persoa
3. Cmpre rozar esa bouza para evitar pndolle unha perna no medio das
incendios. sas para que caia.
D. O nio ou panal das avespas.
4. Tes que poerlle a albarda ao burro
E. Aparello de madeira que se lle coloca
antes de sar.
a unha parella de bois ou vacas no
pescozo para que tiren xuntos dun
5. O defensa fxolle a cambadela ao carro ou arado.
dianteiro e guindouno no chan.
F. Terreo que est a monte (sen cultivar)
6. Non te achegues ao valado, que hai e cheo de matogueira.
un avesporeiro.
119
Nalgns xogos de naipes a carta branca non figura ou non ten ningn valor especial,
polo que serve de comodn e pode adoptar o valor que lle quere atribur o xogador, de tal
xeito que se pode combinar de mltiples formas. A expresin dar carta branca podera
proceder deste uso.
comer lei
dar xabn
dar a boroa
facer a cambadela
facer carta branca
ter o bico
tomar o conto
untar o pelo
comer a boroa,_________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
caer trampa
caer a alma
comer na capelias dos ollos
levar nas cornos da la
levar no das barallas
poer nos mesmo prato
xogar rede
caer na trampa,________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
dar gato carne

dar estopa lebre
e
levarse coma o can lio
por
levarse coma o pan o gato
ser ua o leite
dar gato por lebre,______________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
120
Para quen sea home cristiano, sempre ten que haber engano en vender
estopa por lio e gato por lebre e xoana por vio.
Xos Manuel Gil de Bernab e Lpez, O lio (adaptado)
Exercicio 5.8. Completa cada secuencia cun dos seguintes compoentes. Hai tres opcins
erradas.
a tixola a auga o prato a cambadela a baba o pelo a roda o cu
1. Poucas veces a vin tan animada como no perodo de prcticas no instituto. Non fai mis que
pensar nas aulas de cada semana e celle ________ ao falar do grupo, di que moi chusquio
e curioso!
2. A representante da Sociedade Galega de Ornitoloxa opxose ao emprazamento do vertedoiro
nas inmediacins do areal, e respondeu que xa estaba ben de tomarlle________ vecianza e
s persoas que queren gozar dese espazo natural.
3. Disque os seareiros do equipo estn fartos dos xornalistas, que con tal de lamberlle________
ao presidente, son capaces de falsear os partidos.
4. Susana e Lidia coincidan en que a compra de Serxio fora nefasta, pero a soas, cando estaban
diante do seu entusiasmado amigo, bailbanlle_________.
5. moi obvio que ao teu irmn lle gusta Adela, est a facerlle_________ sempre que a ten diante.
Facer a figa ensinar o puo coa punta do polgar entre os dous dedos
inmediatos, o ndice e o medio, en sinal de escarnio ou para esconxurar un
posible mal: Diante daquelas serpes Sinbad faca a figa tres veces por se eran
cobras velenosas. Por extensin, a figa o amuleto coa mesma forma, usado
tradicionalmente como obxecto supersticioso contra o mal de ollo, doenzas etc.,
para evitar feitizos ou como adorno: Din que trae boa sorte pendurar unha figa
detrs da porta.
Dicionario da Real Academia Galega (adaptado)
Destaca entre todos [estes amuletos] a Figa (e, entre as figas, a de acibeche
composteln) que defende non s do mal ollo e da envexa, senn tamn das
malas linguas, das linguas mesturadoras, que dixera Ferrn, que abondan.
Xon. R. Cuba Rodrguez et alii, Dicionario dos seres mticos galegos
121
Exercicio 5.9. Completa facendo as transformacins necesarias.
facer as beiras ter lei facer a cambadela

facer a figa andar con andrmenas
1. s veces esmorezo, sntome derrotada, vencida sen remisin, incapaz de seguir o

forte ritmo do pelotn. Onde ests ti para me animar desde a beira do camio, para
ofrecerme un grolo apurado que me permita continuar a carreira? Non, non podes ser ti
quen me ____________________, quen encha de valados un camio xa de seu torto e
inconmensurable. Xos Durn, O asasino invisible (adaptado)
2. ANISIO. Diso nada, eu sei respectar! Ma baixarei onda ela a___________________

cortesmente, ata lle levarei un galano... esta saia seguro que lle senta que nin pintada
Cndido Paz, Raas de pedra (adaptado)
3. Para min os alcaldes son peor que as meigas, eu _____________________ como aquel
que venta ao demo do inferno da sa beira. Parrafeo 58 nO To Marcos da Portela (adaptado)
4. Meu querido Bernaldo: Sei que ests para entrar no Seminario e mndoche a mia
beizn. Ben pouco vale a dun pobre monxe enclaustrado, mais nela van os meus mellores
votos. (Eu)_______________ a ti e casa Se Deus me d algns anos de vida, de
maneira que te alcance feito un home e ordenado de sacerdote, heiche facer a confesin
dun segredo que coido importante para a ta paz espiritual. Otero Pedrayo, Arredor de
si (adaptado)
5. Eu non che son das que _____________________________, como as culipavas das tas
tas, pero querer qurote como quixen ta nai, como vos quixen e vos quero a todos
como a luz destes ollos que case xa non te ven. Eduardo Blanco Amor, La catedral y el nio
facerlle a cambadela a algun comer no mesmo prato
122
Exercicio 5.10. Completa o fraseoloxismo das seguintes secuencias facendo as

transformacins necesarias.
comer a boroa dar xabn cortar o bacallau

ter a tixola polo cabo dar carta branca
1. Eu, agardando unha bronca, e aquel polica pedndome perdn. E vea a

me_______________ e palmadias no ombreiro, coma se precisase vencer o baleiro
que haba entre ns os dous. Francisco Xos Fernndez Naval, Tempo de Crepsculo
(adaptado)
2. Eu quero que acerte o que estea no poder para mellor gobernacin da xente. Que
goberne o problema da lingua, que anime xente, que estableza avances, que logre
consensos, que dite normas etc. Gustarame que o fixesen todos. Especialmente o que
___________________. http://asuvasnasolaina.blogspot.com.es
3. E o pobo, cando sospeita que algun o toma por parvo , ou quere enganalo, di: Seica
me queres _______________? Fausto Galdo, Abecedario das mantenzas (adaptado)
4. A min tampouco me gustara dicir que un tcnico non ten nin idea e se o digo porque
o sei. O que pon a faciana o arxentino. Quen__________________ o portugus.
http://foro.pontevedracf.net
5. Onde mis libros la era no manicomio, pero a intervalos sempre, s entre depresin
e depresin e se non tia quenda de limpeza. O doutor Vilanova ________________
para servirme da sa biblioteca. Xess Rbade Paredes, Como levar un morto (adaptado)
ter a tixola polo cabo
123
1. Se dous estn cortados pola mesma tesoira, tense lei.

2. Cando tal persoa o chiche de algun, que lle cae atravesado.
3. As meigas poden abelloar o avesporeiro e botar o mal de ollo.
4. Se lle pos os cornos a algun, ests a xogar a das barallas.
5. Polo xeral, ao facer xeira con algun, vas servilo coma un can.
1. Sobreestimar a algun implica, dalgn

xeito, elevalo mis do que ou
A. facerlle as beiras
mis ca o resto de persoas, por iso os
facerlle a roda
fraseoloxismos empregados teen moito
andar detrs de algun
que ver coas alturas.
andar ao rabo de algun
2. Para falar de enganar, emprganse
espontaneamente fraseoloxismos que
xogan co valor de dous elementos, B. poer nos cornos da la a algun
dando a entender que se lle colocou a poer polas alturas
algun o de menor calidade. traer en andas
traer a algun en bandexa
3. Se hai un mbito no que os elementos
deben combinar para obter un bo
resultado, ese o da alimentacin. C. darlle unto a algun
Ademais, comer con algun implica darlle xabn a algun
certa confianza. Por ese motivo untarlle o bico
contamos con fraseoloxismos sobre a
amizade como...
4. Do mesmo xeito, o traballo en comn, D. dar estopa por lio
ou o emprstamo de ferramentas e dar gato por lebre
tiles, require moi bo entendemento. meterlle unha boa xarda a algun
Temos amizade ao
5. Se se quere namorar a algun, non queda E. facer bo caldo
outra que procurar estar prximo a el ou facer boa masa
ela, por iso dicimos... levarse coma o pan e o leite
6. Adular a algun equivale, tamn, a comer no mesmo prato
suavizar a situacin con esa persoa, facer
que as cousas poidan flur, deslizarse
sen aspereza. Por iso contamos con F. facer xeira con algun
fraseoloxismos que inclen elementos moer no muo de algun
esvarados, viscosos.
124
Exercicio 5.13. Escolle a opcin correcta.
1. A rapaza _______________________ ao Xepe, a) enganaba como a un bendito

mais sempre fora ben mandada, e ao seu pesar, b) enchralle a albarda de palla
casou polo San Brais co ferreiro das Bouzas. Otero c) levaba nas capelias dos ollos
Pedrayo, O mesn dos ermos (adaptado)
2. Nesa mesma urbanizacin conseguiu que un curmn a) encher a albarda de palla

se fixera con outra vivenda isto xa mis difcil de b) gardar as aparencias
entender, porque esa relacin nunca gozara de boa c) facer a cambadela
sade, e dende entn vense as caras, e de cando en
vez hai que_________ ____________ compartindo
algunha mesa anda que a conversa trate do tempo.
http://verin.blogia.com (adaptado)
3. Pois se imos coller as bicis e facer a ruta do Bispo a) facerlle a figa

Santo en Foz, teo que______________________ b) facerlle o conto
avoa, a ver se abre a carteira e solta algn cntimo, c) facerlle as beiras
que a min non me chega ben. www.ciclaspontes.
creatuforo.com (adaptado)
4. Anda que poida soar paradoxal, polo xeral, os a) lvanse a matar

pobos indxenas e as organizacins ecoloxistas b) xogan a das barallas
________________. Os enfrontamentos estn c) dan estopa por lio
orde do da. O Correo da Unesco (adaptado)
5. Haba no pobo outro personaxe importante. a) metan gato por lebre
Sete Vidas era un gato arteiro que viva co can b) cortaban o bacallau
da casa. Anda que respiraban o mesmo aire, c) eran ua e carne
non_________________: cada un a seu. rsula
Heinze, Arredor da muller en 18 mundos (adaptado)
xogar a das barallas levarse coma o can e o gato
125
poerlle os cornos a algun
Exercicio 5.14. Observa o fraseoloxismo tomar o pelo en diferentes linguas. Aparece a

sa traducin literal embaixo cando a imaxe non coincide coa do fraseoloxismo galego.
Reflexiona sobre que teen en comn e en que se diferencian. Comntao.
prendre el pl (cataln)
tomar el pelo (espaol)
mettre quelquun en bote (francs)
meter a algun nunha lata
prendere per il naso qualcuno (italiano)

coller polo nariz a algun
tomar o pelo gozar com a cara de algum (portugus)
(galego) gozar coa cara de algun
adarra jo (uscaro)
tocar o corno
jemanden auf den Arm nehmen (alemn)

coller algun no colo
pull someones leg (ingls)

tirarlle a algun da perna
126
Exercicio 5.15. E ti... de quen ves sendo? A identidade familiar importante hora
de presentarnos. Refrns como De tales pais, tales fillos fan fincap en que a herdanza
familiar determina a personalidade. Relaciona.
1. O fillo de cabra marrao seguro.
2. Os cachos tales nabos.
3. De mal pano, tiran s olas.
4. De tales terras, cabrito.
5. Fillo de porco, non se compra.
6. O que se herda fillos michios.
7. De pais gatos, mala saia.
Exercicio 5.16. Busca nas seguintes combinacins cal o refrn galego.
1. O casado a) no inicio, encantado.

b) casa quere.
c) aos tres das, nubrado.
2. Cando a esmola grande a) sobran os rezos.

b) para que o mal sande.
c) ata os santos desconfan.
3. Val mis s a) que pelexado cun amigo.

b) que mal acompaado.
c) que a falta de amigos.
4. Na terra dos lobos a) non te vistas de ao.

b) non fan falta coitelos.
c) hai que ouvear coma todos.
5. Non che erra a) o que invirte nunha serra!

b) quen ao seu semella!
c) quen fai o peixe grella!
6. Os amigos a) pasos coma os figos.

b) son para as ocasins.
c) non se fan de cativos.
127
corresponda.
1. Sexas como sexas, se te semellas aos teus, non est Non che erra quen ao seu semella!
tan mal. A herdanza das virtudes ou defectos unha
xustificacin.
2. A parella casada, e anda mis a recn casada, precisa
dun fogar propio. Vivir baixo o teito dos proxenitores
sempre trouxo problemas.
3. Antes que aturar a algun con quen non teamos
afinidade, ou que non nos achegue nada bo, mellor
estar ss.
4. Al onde vaias, debers adaptarte para ser ben acollido,
por estraos que che resulten os costumes.
5. Cando algun mostra un comportamento demasiado
agradable ou fai un agasallo ou ofrecemento excesivo,
non est de mis desconfiar: por que motivo o fai? Que
espera?
6. A amizade real comprbase nos momentos difciles.
1. Pois Ana sabe que anda me queda unha semana ingresada no hospital, podes crer que
non pasou a verme nin cinco minutos?
Desde logo! ben certo que ______________________________________.
2. O Xos e a muller alugaron un piso na vila e entran esta semana a vivir al. Os sogros
non dan creto.
Era visto! Xa sabes que _____________________________________.
3. Ben sabes que para min onde estea un filete que se quite unha verza, pero claro... fun
festa de aniversario de Lidia, e como ela vexetariana acabei rillando nos esprragos e
nas tostas de tofu.
Ai, _____________________________________!
4. A verdade que me sinto moi s desde que Alicia e eu cortamos, pero neste momento,
non podo perdoarlle os enganos...
Ti vers o que fas, pero ______________________________.
5. Pois esoutro da, Olaia apareceume na oficina co caf e un libro todo envoltio, dicindo
que o vira e se acordara de min. Fiseme raro, ti ben sabes que non temos moito trato...
Uuuui, si que sospeitoso, ______________________________.
6. Eu sei que Antn bo rapaz, pero un pouco tmido, ao igual que os desa familia...
Mira, ______________________________!
128
Na terra dos lobos hai que ouvear coma todos
Exercicio 5.19. Fuchn, fuchn, facer como fan ou Na terra dos lobos hai que ouvear
coma todos son refrns que advirten sobre a necesidade de adaptarse ao contexto.
Observa este fraseoloxismo en diferentes linguas. Comenta que teen en comn e en
que se diferencian. Emprganse do mesmo xeito? Reflexiona cos compaeiros.
Terra on vagis, fes el que facin (cataln)

Terra onde vaias, fai o que fan
Donde fueres, haz lo que vieres (espaol)

Il faut vivre Rome comme Rome (francs)
En Roma hai que vivir coma en Roma
Quando a Roma vai, fa come vedrai (italiano)

Cando vaias a Roma, fai como vexas
A onde fores fai como vires
(galego) Em Roma s romano (portugus)
En Roma, s romano
Gorostian gorosti, Donostian Donosti (uscaro)

No acivro, acivro; En Donostia, Donostia
Andere Lnder, andere Sitten (alemn)

Outros pases, outros costumes
When in Rome do as the Romans do (ingls)

En Roma fai o que fan os romanos
129
Luis Davila, Tcticas
Mira estas historias con detemento. Describe os personaxes e as sas actitudes. Que
relacin manteen? Como poden continuar as conversas? Emprega os fraseoloxismos e
refrns vistos na unidade.
Para falar...
1. E ti? Fixcheslle algunha vez o conto a algun? Trouxeches a algun en bandexa?
Comenta con que obxectivo, e se obtiveches os resultados que desexabas.
2. Con quen es ti ua e carne? E con quen te levas coma o can e o gato? Por que?
Comntao.
3. E a da de hoxe... andas s agarradas con algun? Cal o motivo?
4. Con quen che cae a baba, quen o teu doe-doe? E con quen fas boa masa?
5. Metronche gato por lebre algunha vez? E que fixeches, caches na rede e
tardaches en decatarte ou reclamaches?
130
Sabas que...?
O mal de ollo ou Ferida de Ollo, segundo o Dicionario dos

seres mticos galegos, un mal que se causa coa vista s persoas,
animais, plantas, froitos, colleitas ou calquera cousa material.
Non s poden causalo as bruxas, senn tamn persoas, vtimas
dunha especie de fado, que teen esta propiedade. Hai quen
considera que calquera que mire as cousas con envexa ou mala
intencin pode causalo, por iso a sabedora popular aconsella
ter moito coidado cando algun nos eloxia desmesuradamente,
e tamn vender aquelas propiedades que consideramos
afectadas.
O mal de ollo aplicado a un contexto vecial e rural deixounos

historias de pitios que se tiran ao lume de cabeza, vacas que
dan sangue en vez de leite e doenzas espontneas. Autores
como Vicente Risco (Apuntes sobre el mal de ojo en Galicia
ou Etnografa. Cultura espiritual) describiron este poder e
esta enfermidade, chegando a afinar incluso na cor e tipo de
mirada que posen os aolladores.
131

Fraseoloxismos
5.1. CONXENIAR caerlle atravesado a algun

ter atravesado a algun
darse ben con algun Resultarlle a unha persoa molesto ou
Ter boa relacin con esa persoa, levarse ben: desagradable algun ou algo: Os nenos teen
Non te preocupes por deixar a Xerardo na atravesado a Martio porque un acusn. /
casa de lvaro, eses dous danse ben. De pequena resultbanme moi difciles as
facer bo caldo con algun matemticas, taas atravesadas.
facer bo xugo con algun levarse coma o can e o gato
facer boa masa con algun Non entenderse das persoas, ter unha
facer xeira con algun relacin de hostilidade, levarse mal: Lvanse
Levarse moi ben das ou mis persoas. coma o can e o gato e por iso sempre estn a
Entenderse moi ben ou manter unha relacin rifar por calquera parvada.
harmoniosa por seren compatibles, teren o andar s agarradas con algun
mesmo xenio ou afinidade de carcter: El cos ter unha agarrada con algun
curmns fai bo caldo. / Fixeron boa masa Pelexar fisicamente, rifar, disputar: Andaban
desde a gardara, anda hoxe son amigos s agarradas e case acaban a golpes. / De
inseparables. mozos berrabamos moito entre ns, e s veces
estar cortados pola mesma tesoira tiamos agarradas polo aquel das diferenzas
Seren unhas persoas iguais na forma de ser, polticas, mais tamn eramos moi amigos.
teren a mesma condicin e por iso levarse ben estar a matar
[xeralmente con valor despectivo]: Un ten a levarse a matar
comunidade sen pagar e o outro anda debe Ter moita hostilidade, inimizade: Eses
a reparacin do tellado, estn cortados pola vecios lvanse a matar por mor da auga
mesma tesoira. que rega os prados.
levarse coma o pan e o leite non poder ver nin en pintura a algun
Entenderse ben das persoas, ter unha grande Sentir odio ou aversin total cara a esa persoa,
amizade: Nacemos porta con porta, e desde aborrecela: A adestradora de balonmn non
cativas, levmonos coma o pan e o leite. me convocou para a Seleccin Galega, est
ser ua e carne claro que non me pode ver nin en pintura.
Compenetrarse ben das persoas, levarse moi
ben, estar moi unidas por vnculos de amizade, 5.3. CONCILIAR
ser inseparables, ser ntimas amigas: Non vin
mornear as augas
outros tan ben levados, son ua e carne.
temperar gaitas
5.2. NON CONXENIAR Actuar con habilidade e cautela nunha
situacin tensa para suavizala, evitando ferir
non comer no mesmo prato sensibilidades encontradas: Hoxe tivemos
Non teren das persoas moita confianza no un claustro axitado, menos mal que estaba
trato: Non son boas compaeiras: cando unha al Lucas para mornear as augas. / Avelino
precisa un da libre na tenda, a outra nunca moi bo para a diplomacia porque sabe
a cobre, est visto que non comen no mesmo temperar gaitas de xeito moi natural.
prato.
non moer no muo de algun Temperar consiste en poer no punto
Non ser amigo certo: Esa compaeira de axeitado de entoacin un instrumento mu-
curso sempre evita o teu irmn, ben se ve sical, as temperar unha gaita afinar o
punteiro e o roncn at conseguir un son
que non moe no muo dela.
harmnico.
132
5.4. INCOMODAR Querer a unha rapaza terlle lei un da e

outro da.
andar con andrmenas ver polos ollos de algun
vir con andrmenas non ver mis ca polos ollos de algun
1 Andar con historias para despistar, para 1 Querer moito a esa persoa: Non lle pidas
enredar: Non me veas con andrmenas, que sexa xusto nas partillas, sabemos de
que estou traballando. sobra que o to Tucho non ve mis ca polos
2 Andar con contemplacins, miramentos, ollos do seu afillado.
precaucins: O polica non andaba con 2 Sentirse infludo por esa persoa e carecer
andrmenas para aplicar as multas de trfico. de autocrtica, cumprir en todo a sa vontade,
Na mitoloxa grega, Andrmeda (do grego sen facer caso aos demais: Non lle digas
antigo , gobernante das per- nada, que non ve mis ca polos ollos do fillo.
soas) era a filla do rei Cefeo, unha muller de servir a algun coma un can
gran beleza que cortexaban moitos homes. Traballar fiel e responsablemente para esa
Dela namorouse Perseo ao vela encadeada persoa chegando a amosar unha actitude
a unha rocha, onde estaba por decisin do servil ou de submisin: Xa debe estar ben
seu pai, que quera empregala como vtima pagado, porque agora, na nova asesora,
expiatoria para salvar o seu pobo do monstro serve ao xefe coma un can.
enviado por Poseidn. Grazas s sas san-
dalias aladas, liberouna do monstro e casou
5.6. DESLEALDADE
con ela. terlle mala lei a algun
Unha andrmena unha mentira, unha tro- Querer mal a algun : Sempre lle tivo mala
la, un embuste, unha invencin fantstica e lei ao rapaz, como lle cadre no tribunal da
de carcter burlesco, aquilo que se discorre oposicin, ambos estarn tensos.
para enganar ou despistar a algun: Dixate [Confrontar terlle lei a algun 5.5. lealdade]
de andrmenas, que non che creo nada. facerlle unha faena a algun
abelloar o avesporeiro Causar algn prexuzo a esa persoa: Fxolle
Causar alteracin, desorde ou molestia nun unha boa faena, non lle axudou a rematar
grupo de persoas: A mocin de censura non o traballo.
ira adiante se non viese Suevia coas ltimas xogar a das bandas
probas a abelloar o avesporeiro. xogar a das barallas
Ter intereses en dous asuntos opostos,
Abelloar o que fan as abellas cando saen antagnicos; estar de acordo con algun e
da colmea. Por extensin, significa facer tamn coa persoa contraria: O candidato
barullo e tamn amolar, causar molestias. elixido anda a xogar a das barallas nestes
meter os cans na bouza momentos de incerteza, pero axia ter que
Encirrar unhas persoas contra outras para que escoller entre un partido poltico ou outro.
discutan. Provocar enfrontamento: Non lle poerlle os cornos a algun
fagades caso, que moi amigo de meter os Serlle infiel a esa persoa sexualmente,
cans na bouza. faltarlle fidelidade conxugal: Dicase que o
marido lle poa os cornos cando a de viaxe.
5.5. LEALDADE
5.7. AMOR
collerlle lei a algun
gardarlle lei a algun andar atrs de algun
terlle lei a algo ou a algun andar detrs de algun
Admirar a esa persoa, respectala, estimala, andar ao rabo de algun
terlle cario; gardarlle lealdade ou fidelidade: 1 Seguir a esa persoa continuamente, non se
Os cans grdanlle moita lei aos seus amos. / separar dela: Sempre me chistou moito ver
133
as fileiras de pitios andar ao rabo da 2 Beixar repetidamente e con mpeto nun

galia. estado de certa excitacin sexual: A parella
2 Procurar a esa persoa, facer por conseguir a comase a bicos cada vez que tian ocasin.
sa atencin e o seu amor, namorala: Andou levar na alma a algun
atrs daquela rapaza mis dun ano pero Querela moito, amala con intensidade: Ese
pronto se desanimou. / Se el ten partido, ela mozo ha casar con esa rapaza porque se ve
aparece nas gradas: sempre anda ao rabo del. que a leva na alma.
falar con algun levar nas capelias dos ollos a algun
Tradicionalmente, manter unha relacin Querer moito a unha persoa: Carla foi a mia
sentimental con esa persoa, mocear, pretender: profesora predilecta, anda hoxe a levo nas
Falou dous ou tres anos cunha moza de capelias dos ollos.
Vilanova. ser o chiche de algun
facerlle as beiras a algun Ser a persoa mis querida, consentida ou
1 Tratar de conquistar unha persoa, cortexala, preferida da casa: Uxa a neta mis pequena
seducila, namorala: Macas o namorado e por iso o chiche dos seus avs.
facalle as beiras s mozas recitando as sas ser o doe-doe de algun
cantigas al polo sculo XIII. Ser unha persoa querida, ser a muller amada:
2 Dicirlle gabanzas a algun para conseguir Nar sempre foi o doe-doe de Hugo, xa levan
algo, tratar de agradarlle por interese propio, vinte anos casados.
adulala: ndalle facendo as beiras ao seu pai caerlle a baba a algun
para que o deixe ir de cmping cos amigos. Quedar unha persoa embobada por
facerlle a roda a algun experimentar moita compracencia ou por
Tratar de conseguir o amor dunha muller, sentir moita admiracin por algun: Tanto ten
cortexala, seducila: Meu av contoume que lle o que fagan, celle a baba ao falar dos fillos.
fixera a roda mia avoa durante dous anos,
que ningunha rapaza lle gustara mis ca ela. 5.8. SEXO
facerlle o amor a algun bater na biqueira
1 Tratar de conseguir o amor dunha muller, botar un foguete
cortexala, seducila: ndalle a facer o amor a botar un quiqui
unha rapaza de Lugo porque quere ser noivo Ter relacins sexuais de maneira rpida e
dela. ocasional: A fin de semana na vila botou un
2 Ter relacins sexuais, realizar o acto sexual: foguete cun mozo que coeceu na discoteca.
Fxolle o amor e ela quedou grvida.
andar en amores con algun O fraseoloxismo botar un quiqui procede
Establecer ou manter unha relacin amorosa: do ingls to have a quickie.
Xaqun vai ter problemas para andar en amores facer o amor
con Merche, porque falou moi mal do seu pai. Ter relacins sexuais: Leu consellos para
andar con algun facer o amor por vez primeira en revistas
sar con algun adolescentes, pero xa sabes, a realidade
Manter un trato frecuente cunha persoa outra cousa.
e ir na sa compaa de maneira habitual, [Confrontar facerlle o amor a algun 5.7. amor]
especialmente cando se mantn unha relacin
amorosa con ela. Ser noivos: Hai dous anos 5.9. EMBRUXAR
que anda con ese mozo. botar o mal de ollo
comer a bicos Botar un meigallo, un maleficio: A mia
1 Bicar moito e reiteradamente, como mostra bisavoa contaba que a algun lle morreran
efusiva de cario: A avoa levaba tanto tempo todas as pitas do curral porque lle botaran
sen ver sa netia que ese da comeuna a o mal de ollo.
bicos.
134
facer a figa a cambio: Ins non debera fiarse de Helena,

Facer unha invocacin cos dedos para afastar ben se ve que lle baila a auga, algo lle quere.
os demos ou os malos espritos que rodean a
Nalgunhas culturas, tradicin que quen
esa persoa, esconxurala: Sempre que pasaba
convida a algun casa o acolla ofrecndo-
ao seu carn facalle a figa e cuspa no chan.
lle auga para beber e lavarse. No episodio
5.10. ADULACIN cristin do lavatorio dos ps (Xoves Santo)
vese anda reflectido este rito, smbolo de
poer nos cornos da la a algun modestia e submisin de Xess cara aos
Gabar a esa persoa en exceso: Como a nova seus discpulos.
secretaria era moi boa en ingls e francs, a Tamn se pensa que unha forma de agradar
xefa poaa nos cornos da la sempre que a unha persoa moverse con ela, poerse
falaba dela. diante, facerlle reverencias, coma se se
poer polas alturas a algun bailase diante dela.
Admirar moito a esa persoa ata o punto de
idealizala, de santificala: Na presentacin da darlle xabn a algun
novela, o libreiro pasouse: puxo a Uxo polas Adular esa persoa, intentar gaar a sa
alturas, cando non tan bo. confianza para obter beneficio: Xos est moi
[Confrontar pr polas alturas 7.10. louvar] equivocado. Pensa que dndolle xabn ao
poer no peneirio a algun profesor vai pasar o curso.
traer no peneirio a algun O fraseoloxismo darlle xabn a algun
traer en bandexa a algun pode estar relacionado co antigo costume
levar en andas a algun de dar xabn s cordas ou s rodas das
traer en andas a algun mquinas para que se deslizasen con mis
Apreciar a esa persoa, tela na mis alta estima e facilidade.
consideracin e polo tanto tratala moi ben, con Tamn pode ter relacin co fraseoloxismo
moito tino e cario: Conscientes do capital que bailar a auga [Consultar enriba en 5.10.
atesouraba, todos eles o traan en bandexa. adulacin].
/ Como o irmn pequeno, treno en andas. lamberlle os ps a algun
As andas son un soporte de madeira lamberlle o cu a algun [vulgar]
apoiado en das varas grosas paralelas, Loar excesivamente a esa persoa e andar
que serve para transportar unha carga so- sempre detrs dela para conseguir algn
bre o ombreiro entre varias persoas: Nas beneficio: Por moito que lle lambas os ps
romaras levan o santo en andas. As andas non vas conseguir nada. / Non me gusta nada
tamn son un unha especie de cama estreita como acta, anda sempre lambndolle o cu
e porttil para o traslado de enfermos ou ao xefe.
feridos: O xogador lesionado foi retirado darlle unto a algun
do campo en andas. untarlle o bico a algun
Subornar a esa persoa, conseguir dela un favor
[Confrontar pr nun pedestal a algun 7.10.
louvar]
dndolle cartos ou calquera outra cousa de
valor: Quera untarlle o bico a un concelleiro
facerlle o conto a algun
para conseguir unha licenza de obra.
Gabar interesadamente a unha persoa,
chegando a ter unha actitude teatreira: Se 5.11. ENGANO
quero sar de festa por Sanxenxo, preciso
cartos: teo que facerlle xa o conto ao pai. gardar as aparencias
bailarlle a auga a algun Ocultar o que pode prexudicar a reputacin:
Loar en exceso, afagar, adular esa persoa. O matrimonio xa estaba separado, pero
Estar sempre de acordo coas sas accins ou segua vivindo na mesma casa para gardar
opinins, normalmente para conseguir algo as aparencias.
135
tomar por parvo a algun festa, porque despois sacou uns poucos
Considerar a unha persoa menos intelixente caramelos do peto e deullos.
do que realmente para tentar enganala: facerlle a cambadela a algun
Presentoulle un reparto de horas moi 1 Facer que algun caia pondolle a perna
desigual, intentou tomalo por parvo. diante do p: O defensa fxolle a cambadela
comerlle a boroa a algun ao atacante.
Intentar enganar a unha persoa tratndoa 2 Facer que unha persoa tea dificultades
como pouco intelixente, subestimndoa: para prexudicala: Tivo que marchar da
A avoa foi mercar o xamn que tanto nos fbrica porque os compaeiros lle facan a
gustara, pero desta vez comronlle a boroa: cambadela continuamente.
non nin parecido. caer na rede
meterlle unha boa xarda a algun caer na trampa
Enganar: Dxome que non poda cubrirme Sentirse unha persoa atrada por un engano
porque tia unha voda, e logo vrono no ou por unha artimaa e ser enganada: Saba
ximnasio: meteume unha boa xarda. ser tan engaiolante que era moi fcil caer
encherlle a albarda de palla a algun na sa rede.
Aproveitarse desa persoa mediante enganos: enganar coma a un bendito a algun
Petronlle porta uns supostos revisores do Enganar a algun abusando da sa confianza
butano. Menos mal que o meu av non os ou boa fe: Vendronlle o colgante asegurando
deixou pasar, s queran encherlle a albarda que era da casa Swarovski, pero pronto
de palla xente. nos decatamos de que era unha imitacin:
dar gato por lebre enganrono coma a un bendito.
meter gato por lebre
dar estopa por lio 5.12. DOMINIO
Enganar dando unha cousa diferente ter a tixola polo cabo
solicitada, normalmente de peor calidade: Estar unha persoa nunha posicin de
Creo que me deron gato por lebre porque este poder para tomar decisins: moi doado
peixe que merquei non est moi fresco. / Fun enfrontarse direccin cando se o
praza e merquei un mel que pareca caseiro, investidor principal calquera o fai tendo
pero creo que me deron estopa por lio. a tixola polo cabo!
Parece ser que nos anos da posguerra era cortar o bacallau
normal vender gatos facndoos pasar por Ser quen realmente manda ou dispn nunha
lebres ou coellos porque, unha vez esfola- colectividade ou nun asunto: Non lle deas
dos, tian o mesmo aspecto e sabor. mis voltas, tes que falar con Edelmiro, que
O lio o fo txtil que se obtn da planta quen corta o bacallau no Liceo.
do mesmo nome tamn o tecido ou tea darlle carta branca a algun
que se confecciona con este fo: Pola voda Concederlle autorizacin sen lmites a unha
regalronlle un mantel de lio. persoa para que acte segundo o seu criterio
A estopa a parte basta que queda do lio e vontade; darlle permiso para que faga o que
despois de limpalo co restrelo: A estopa poda queira: A xefa deulle carta branca para orga-
fiarse para facer tea con ela. Por extensin, nizar o traballo da fbrica na sa ausencia.
a estopa tamn esa tea gorda e brava que facer de algun un pandeiro
se tece con ese lio de peor calidade: Antes Tratar a unha persoa propia conveniencia,
facanse sabas de estopa e mesmo camisas. con desconsideracin, sen respecto, facendo
moi visible o dominio que se ten sobre ela,
tomarlle o pelo a algun
vulnerando a sa dignidade: Os netos sempre
Burlarse desa persoa aproveitando a sa
fan de Pascoal un pandeiro cando veen velo
inxenuidade: Tomoulle o pelo ao neno cando
nas vacacins.
lle dixo que non haba mis lambetadas na
136
Refrns
A onde fores fai como vires Val mis s que mal acompaado
Fuchn, fuchn, facer como fan A soidade preferible compaa de algun
Na terra dos lobos, hai que ouvear coma que nos pernicioso: Desde a ltima
todos vez que discutimos, Roco non volveu vir
Cmpre acomodarse aos costumes e correr comigo pero val mis soa que mal
tradicins de cada lugar: Crucei antes das ou acompaada!
tres mensaxes con Susana, que est a buscar Non che erra quen ao seu semella!
receitas para o pastel de cabaza. Ma Para ben ou para mal, que algun se pareza aos
celebran o Da de Accin de Grazas por al, seus, s persoas da sa familia ou condicin,
e xa sabes a onde fores fai como vires. natural: Ao meu sobrio sempre lle gustaron
Cando a esmola grande, ata os santos moito as construcins e o debuxo pero
desconfan tendo os pais arquitectos normal. Non che
natural mostrar receo ao recibir un trato erra quen ao seu semella!
adulador ou mis positivo que o habitual: O O fillo de cabra cabrito
mesmo da en que Isaac lle enviou o ramo de Fillo de porco, marrao seguro
rosas ao traballo, Elisa volveu entrarlle no De pais gatos, fillos michios
correo electrnico. Muller, cando a esmola Os cachos tiran s olas
grande, ata os santos desconfan. De mal pano, mala saia
Os amigos son para as ocasins De tales terras, tales nabos
A amizade comprbase nos momentos O que se herda non se compra
difciles: Cando acusaron ao seu irmn A herdanza familiar determinante nunha
de provocar o accidente, algns colegas persoa: Mari xoga moi ben ao balonmn, xa
non volveron achegarse a ela, nin para o seu pai foi capitn no Teucro. ben certo
preguntarlle como estaba. che ben certo que os cachos tiran s olas.
que os amigos son para as ocasins.
137
Unidade 6. Problemas, xito, fracaso
Dous amigos conversan sobre as habilidades culinarias de Manuel para facer unha
empanada. Repara nos fraseoloxismos empregados.
Vouche contar a ltima: Manuel decidiu pr toda a carne no espeto1 e cociar para
a familia o domingo!
Ai, si? O certo que xa lle eran horas de baixar o lombo2, leva medio mes no curso
ese de cocia e anda non movera unha palla3 coa comida da casa
Pois si: logo de tanto dicir que tia madeira de4 chef, soltou que facer unha empanada
era pan comido5, e al se puxo
E como foi? Ten man6 para elas?
Uuuuf, xa meteu a zoca7 na preparacin da masa, estivo a punto de empregar auga
fervendo! Se chega a facelo, iso non levedara en sculos... Menos mal que chegou
mam para botar unha man8 e sacoulle as castaas do lume9.
Home a masa pode ser delicada se non se ten prctica, pero o rustrido tivo que ir
vento en popa10, non si?
Esa foi outra! Duselle por dicir que a matar dous paxaros dun tiro11: saira riqusima
e moi sa, seica a ter tres cuartas partes de cebola e pementos e s unha de atn. Non
se pode negar que o refrito cheiraba ben, pero non mediu as consecuencias...
Aaaah, tivo mal ollo12 con iso! Seguro que a cebola soltou demasiada auga e botou
por terra13 a base da empanada, deixndoa moi hmida...
Exactamente. Ademais xa coeces o percal14, Manuel un fervellasverzas. Cando
o manxar levaba media hora no forno, quera botarse atrs15 e dicir que se xantaba
outra cousa...
Pero ao final comstela, ou?
Comemos, si! Pero dme a min que o futuro de Manuel como che vai quedar en
auga de bacallau16!
1
arriscarse completamente. 9
solucionoulle o problema.
2
traballar. 10
ir estupendamente.
3
non fixera nada. 11
acadar dous logros vez.
4
vala para. 12
non tivo habilidade, non acertou.
5
era moi doado. 13
estragou.
6
Ten habilidade. 14
sabes como , sabes o que hai.
7
se trabucou. 15
renunciar a facer o que se comprometera.
8
axudar. 16
vai quedar en nada, non vai poder ser.
139
Unidade 6. Problemas, xito, fracaso Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
1. Manuel est facendo un curso de cocia porque quere aprender a asar carne.
2. Un da pxose a facer unha empanada e saulle ben porque o axudou a sa nai.
3. Proximamente vai facer receitas con castaas e bacallau.
non mover unha palla
Exercicio 6.2. Mira as listaxes destes grupos de fraseoloxismos e asgnalle o tema que
corresponde a cada grupo.
DIFICULTADE AXUDA PROBLEMAS FACILIDADE
1. FACILIDADE 2. .........................................
Algo Algo
coser e cantar como atopar unha agulla nun pallar / palleiro
pan comido como buscar un de capa negra en Santiago
custa ferro e faria
Unha persoa
sabe a agulla de marear Algo ou algun
coece o percal duro de roer
3. ......................................... 4. .........................................
afoga en pouca auga bota unha man
est coa auga ao pescozo bota un cabo
mete a pata scalle as castaas do lume a algun
mete o zoco ve o ceo aberto
non d p con bla
Algo
bscalle os tres ps ao gato
vn como auga de maio
ten as mans atadas
140
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 6. Problemas, xito, fracaso
XITO FRACASO ESFORZARSE

NON ESFORZARSE ESFORZARSE EN BALDE
5. ESFORZARSE 8. ....................................
baixa o lombo naceu de p
traballa coma unha besta naceu en domingo
deixa o pelello ten madeira
pon toda a carne no espeto ten (boa) man
bota toda a auga ao muo cae de p
non d puntada sen n mata dous paxaros dun tiro
fai carreira
Algo
sae do tnel
paga a pena
Algo
6. ....................................
chegar e encher
Algo vai vento en popa
mallar en ferro fro
9. ....................................
apaar auga nunha peneira
botar millo aos paxaros Unha persoa
como arar no mar empeza a casa polo tellado
cae en saco roto pon o carro diante dos bois
queda en auga de bacallau vende o peixe antes de pescalo
btase atrs
7. ....................................
bota por terra
Unha persoa non levanta cabeza
est de brazos cruzados pide papas
non d pancada tira a toalla
non move unha palla marcha co rabo entre as pernas
ten mala angueira
Algo
faille rabos s culleres
vai deriva
vai a pique
Estala unha castaa na boca

Sae a galia choca
Empregamos ir vento en popa co significado de navegar ben, sen dificultades, con

vento favorable, anda que a fsica demostra que o punto ptimo polo que debe vir o
vento depende do deseo da embarcacin e da disposicin das velas. Raramente s
pola sa parte traseira, pola popa. Un xefe de mquinas consultado di que o mellor
vento para navegar pola aleta de babor ou estribor. Cando o barco se desva da sa
ruta, vai sen goberno, vai sen norte, vai deriva. No caso de que afunda, vai a pique.
141
Exercicio 6.3. O mundo do mar ofrece unha realidade chea de imaxes que se activan
na fraseoloxa galega. Os seguintes exemplos presentan elementos desa realidade.
Relacinaos co significado literal dos compoentes.
1. Botronlle un cabo ao nufrago para que A. En sentido vertical, cara a abaixo.

subise lancha salvavidas.
B. A parte superior de cada un dos costados
2. Os marieiros largaban o aparello pola dun barco.
popa.
C. Parte de atrs dun barco.
3. O navegante realizou o clculo da deriva.
D. Desviacin que sofre unha embarcacin
4. Esta costa baixa a pique deica ao mar. por efecto das correntes ou do vento.
5. Estivo a punto de caer pola borda. E. Corda que se usa nos barcos.
1. Os ratos non roen por pracer, senn para A. Incubar, quentar os ovos ata que nace a
manteren os dentes nun tamao axeitado. cra.
2. A galia est deitada, a chocar os ovos. B. Cortan algo duro cos dentes, xa sexa
superficialmente ou en anacos moi
3. A angueira dos alumnos estudar. midos.
4. A casa da aldea ten un pallar e unha adega C. Roupa de abrigo, sen mangas e aberta
anexas, ambos os dous moi amplos. por diante, que se pon sobre os ombros
5. Nos nosos das, asociamos a capa a e enriba da roupa.
determinados oficios ou aos das de Entroido, D. Traballo ou a actividade na que unha
pero foi unha peza de vestir bsica hai persoa est ocupada.
sculos.
E. Golpe brusco dado coa man, co p ou
6. a distrado e deu unha pancada contra un cun obxecto.
farol.
F. Lugar onde se garda a herba seca ou a
palla para o gando.
botar unha man
142
1. A onde a ves, traballou coma unha formiga durante

todo este tempo e conseguiu doutorarse en fsica cuntica.
A. traballou moito, minuciosa
2. Os compaeiros botronme un cabo e rematei o traballo e discretamente
a tempo.
B. arruinronse
3. Xa sabe que un proxecto calamitoso pero ten as mans
atadas e non pode facer nada. C. axudronme
4. Se queres, fala con el, pero advrtoche que malo de D. moi difcil de tratar
roer. E. fai as cousas ben,
5. unha persoa moi interesada e non che d puntada sen ordenadamente
n. F. non fai nada sen obter un
6. Teresa ten boa man coas filloas. Fainas moi saborosas. beneficio
7. Despois de traballar tantos anos con Ladislao, xa coece G. non ten independencia para
o percal e non se fa de que remate a web a tempo. actuar
8. un nugalln, non d pancada en todo o da. H. non traballa nada
9. Antes de alugar o local para o negocio ters que conseguir I. coece moi ben a esa
os cartos, non poas o carro diante dos bois. persoa
10. Nesta ra moitos comercios foron a pique e por iso estn L. ten moita habilidade
pechados.
ter as mans atadas
143
baixar carreira
botar madeira
caer a pena
cruzar a zoca
facer a toalla
meter o lombo
pagar o pelo
ter os brazos
tirar unha man
baixar o lombo,_________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
afogar deriva
botar de p
caer do tnel
ir en pouca auga
sar por terra
afogar en pouca auga,____________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
apaar auga ao gato

botar millo ao mar
buscarlle os tres ps aos paxaros
dar golpes nunha peneira
empezar a casa polo tellado
estar coa auga aberto

matar dous paxaros antes de pescalo
poer o carro ao pescozo
sacar as castaas diante dos bois
vender o peixe do lume
ver o ceo dun tiro
apaar auga nunha peneira, ____________________________________________________
_______________________________________________________________________________
144
vir como auga de maio

ser como arar no aire
ser como atopar no mar
ser como buscar un de capa negra en Santiago
ser como escribir unha agulla nun palleiro
vir como auga de maio,__________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
Exercicio 6.10. Escolle a opcin mis axeitada para os seguintes textos e incorpraa
facendo as transformacins necesarias.
afogar en pouca auga como auga de maio meter a zoca

sacar as castaas do lume ser coser e cantar tirar do carro
1. Non todo o mundo est preparado para ter unha vida sa e equilibrada nas novas
redes de comunicacin. Se non tes moito siso e anda por riba es un persoeiro
famoso, entn xa temos unha boa lea montada. Isto aconteceu os das pasados
con Alejandro Sanz (que __________________ comparando os nenos de frica
coas descargas), e agora volve pasar con David Bisbal. codigocero.com (adaptado)
2. Estas foron as palabras do rexedor: Os concellos estamos a __________________
ao Goberno central, que quere vender que crea emprego en tempo de crise pero
faino custa do esforzo dos concellos para elaborar, aprobar, contratar e executar
proxectos nun tempo rcord www.lavozdegalicia.es (adaptado)
3. A prensa salientou sobre todo o chamamento do monarca para que, en poca de
crise, todos__________________na mesma direccin. www.galiciahoxe.com
(adaptado)
4. Se se enche de pena e non proba bocado ser el o que mis perda, as cousas do
mundo hai que saber levalas como veen, e __________________ nunca bo.
O To Marcos da Portela (adaptado)
5. Por fin chegou o ltimo da de escola. Da que eu esperaba ________________

dende o enfrontamento que o meu pai mantivera co mestre. Aquilino Poncelas,
O mestre pxose louco (adaptado)
6. A derrota do Pontevedra fragubase xa antes do inicio da contenda. Os seguidores

visitantes acalaron a parroquia granate. No campo, moi enlamado, pero apto para a
prctica do ftbol, tralo asubo inicial do rbitro, todo __________________ para
o Ourense que amosou unha gran superioridade sobre o rival. El Correo Gallego
(adaptado)
145
Exercicio 6.11. Escolle a opcin mis axeitada para os seguintes textos e incorpraa
facendo as transformacins necesarias.
botar un cabo ser como atopar unha agulla nun pallar

ser pan comido ter as mans atadas
ser malo de roer traballar coma unha besta
1. Meu pai quera que eu fose mestre de escola, e ________________________ para

pagarme os estudos. Quera que eu fose mestre para librarme da escravitude da terra.
Daro Xohn Cabana, O cervo na torre (adaptado)
2. A mia irm era un tanto tmida e cortbase diante da xente descoecida.

Quedou mirando para ns os tres sen decidirse a dar os bos das. A mia nai
________________________:
Non sadas, Paulia?
A mia irm dubidou. Non se atreva a dicir nada. Permaneca calada, mirando para a
mia nai e para min alternativamente agardando a que lle deramos algunha explicacin
acerca da presenza daquela estraa. Ledicia Costas, Unha estrela no vento (adaptado)
3. Apostei por unha carta, e gaei; fun pola outra, e tamn gaei; pola terceira, e segun
collendo cartos. Xa coidei que aquilo para min ________________________, e apostei
forte. Perdn. Quxenme desquitar, e volvn perder. Piqueime un chisco, e apostei mis,
volvendo perder. Metn a man na faldriqueira, e vin que xogara e perdera todo o que
levaba. Enrique Iglesias Alvarellos, Botei corenta anos (adaptado)
4. O primeiro que lle contaba Exeria a Amantia na sa misiva era a busca infructuosa
de Camala e o seu anel. Aproveitara o seu percorrido curioso pola capital para
pescudar en tdolos cantos. Pero, sabendo que dar con Camala en Constantinopla
________________________, enfocaba as sas pesquisas cara os mandos do exrcito
onde se encontrara o enigmtico militar con quen contaba a exiliada galega en terras
orientais. M Xos Queizn, Amantia (adaptado)
5. Outro proverbio salientaba que: Casar, bo de facer, pero ________________________,
ou de soster. O prudente pragmatismo popular insista unha e outra vez na importancia
de ter medios de subsistencia, desdeando as idealizacins sentimentais: Casar, para
deitarse sen cear despois de mal xantar, a ningun lle pode agradar. Xavier Castro,
Servir era o pan do demo. Historia da vida coti en Galicia. Sculos XIX e XX (adaptado)
6. Antes de marchar para Santiago cearon xuntos cabeza de xabaril e un vio de Amandi
que non lles serviu para levantar o nimo, pero si para lembrar o acontecido como
se fosen dous vellos amigos que teen moreas de ancdotas en comn. O Trallas
prometeulle facer o posible para desvelar o que os papeis oficiais podan ofrecer
investigacin, anda que agora ________________________ e xa non puidese moverse
coa liberdade de antes. Xabier Quiroga, Atuado na braa (adaptado)
146
ser chegar e encher
1. Aquel da o Evaristo dxome: Pois mira, se aprobas e non tes que estudar nas vacacins,
heiche dar eu un choo no cine, que necesito algun que me axude na cabina e, se che
deixa o teu pai, podasme vir __________________ nas sesins infants... E, como dica
ao principio, desde aquel vern todo cambiou e xa sempre fun amigo do Evaristo o do cine.
Xavier Alcal, Evaristo o do cine, en O lar visin e outros relatos (adaptado)
a) botar pola borda b) botar unha man c) botar millo aos paxaros
2. Agardabamos a dona Segundita __________________. Era tan bondadosa e tia tanta

piedade! Adormola sempre polo agarimo e o afn que poa s cousas, e tamn por aquel
maletn cheo de argalladas, de todas aquelas miudezas que nos fascinaban. Medos Romero,
Dubido se matei a Lena (adaptado)
a) en auga de bacallau b) coma unha formiga c) como auga de maio
3. Ti podes sar ben desta lea se contas todo. Se nos dis onde se agacha ese malnacido.
__________________ por ires canda el. Leoute. Teen esa habilidade eses tipos. Xos A.
Ballesteros Rey, Talego (adaptado)
a) Tiraches a toalla b) Caches de p c) Metiches a pata
4. O primeiro que podes facer alugar un cuarto na taberna da aldea, al podes aguantar
algn tempo sen problemas. Despois tes que procurar abrir o teu propio camio,
__________________. Non che ser difcil, Rosendo. A ta disertacin causou sensacin
entre os especialistas e ha ter peso na procura dunha colocacin. Ursula Heinze, O soo perdido
de Elvira M. (adaptado)
a) facer carreira b) botar por terra c) meter a zoca
5. Todo lle veu xunto./ Ao empezo do ano/ morreulle a fillia/ que era o seu amparo./ Despois,
tivo un preito,/ venceuse o reparto,/ perdeu media anada/ en xeadas e orballos,/ e ao caer as
rendas/ topouse trabado,/ __________________,/ sen froitos nin cartos. Ramn Cabanillas,
Vento mareiro (adaptado)
a) chegar e encher b) coa auga ao pescozo c) vento en popa
147
1. Na parroquia estn os que se consideran vecios, aqueles que nos __________________

cando certas tarefas da casa as o requiren. M Pilar de Torres Luna e Rubn C. Lois Gonzlez,
A parroquia e a xeografa de Galicia
a) empezan a casa polo tellado
b) poen os carros diante dos bois
c) botan unha man
2. Nos casos do modelo hiperprotector, o discurso outro: ti non te preocupes que xa che
resolvo eu todo. Nestas familias, os pais procuran adiantarse aos problemas dos fillos,
sendo incapaces de castigalos e tratando de __________________ continuamente. Nestes
casos os rapaces convrtense nuns nugallns irresponsables, con condutas de risco ou de
abuso de substancias. Alexandre Garca Caballero e Ramn Area Carracedo, Psicopatoloxa do
retorno (adaptado)
a) tirarlles as castaas do lume
b) dar golpes no mar
c) cruzar os brazos
3. Chicago era nos derradeiros anos do sculo XIX unha vila grande de gandeiros, de moita
xente que arcaba o pipo, que arrincaba pedra cos dentes. E al naceu a reivindicacin
bsica dos traballadores pola que __________________. A xornada de oito horas de
duracin. E o primeiro primeiro de maio foi o primeiro de maio de 1886. Xos Ramn
Lpez Boulln, Galicia Hoxe (adaptado)
a) apaaron auga nunha peneira
b) botaron toda a auga ao muo
c) venderon o peixe antes de pescalo
4. Os nenos e nenas de 4B de Primaria apreciaron problemas de seguridade vial nas
inmediacins do colexio. Lonxe de quedar nunha queixa puntual, decidiron dar un paso
mis e puxronse en contacto co Sr. Alcalde. Escribronlle un escrito formal solicitando
melloras neste aspecto. Unhas semanas despois recibiron unha carta coa contestacin
sa solicitude, co que o seu exercicio de cidadana non __________________ e puideron
ler as explicacins do alcalde. bibliosantome.blogspot.co.uk (adaptado)
a) caeu en saco roto
b) moveu unha palla
c) caeu o pelo
5. Atrs quedan aqueles anos nos que o disco de vinilo era un obxecto de culto e de amor pola
msica. Daquela os consumidores intentaban atesourar cantos mis discos mellor e era
un sinal de cultura e dun certo elitismo. A industria discogrfica __________________.
Pero os tempos cambiaron e agora o consumidor aplica a sinxela regra de tres de que o
bo, se barato, das veces bo. R. Rodrguez, El Correo Gallego
a) a a pique
b) a deriva
c) a vento en popa
148
poer o carro diante dos bois
Exercicio 6.14. Relaciona os seguintes grupos de fraseoloxismos cos temas da realidade

coti dos que toman as imaxes para construr os seus significados.
A. baixar o lombo, deixar o pelello, estar de brazos

cruzados, botar unha man, ter as mans atadas, ter (boa)
man, ter bo ollo, ter mal ollo, caer o pelo, marchar co 1. O corpo
rabo entre as pernas
B. botar pola borda, botar un cabo, ir deriva, ir a 2. O agro
pique, ir vento en popa, saber a agulla de marear,
vender o peixe antes de pescalo 3. O tempo
C. ver o ceo aberto, vir como auga de maio
4. O mar
D. traballar coma unha besta, gardar o rego, tirar do carro,
botar millo aos paxaros, pr o carro diante dos bois
E. non dar puntada sen fo, non dar puntada sen n,

coecer o percal 5. A cocia
F. sar do tnel 6. A costura
G. ferver en pouca auga, quedar en auga de bacallau,
7. A forxa
sacar as castaas do lume, pr toda a carne no espeto,
ser pan comido 8. A construcin
H. non dar p con bla, tirar a toalla
9. A circulacin
I. mallar en ferro fro, non dar golpe
10. O deporte
L. empezar a casa polo tellado
149
Ser coser e cantar dise dun labor

sinxelo, que non representa dificultade
e que se fai con gran rapidez. O
traballo dos xastres e costureiras era
considerado un traballo descansado e
que se faca con alegra.
Mara Montaa, A tradicin oral en Galicia
(adaptado)
ser coser e cantar
1. Cando algo coser e cantar, sabemos que require un grande esforzo.

2. Unha persoa que non d pancada est cos brazos cruzados.
3. Cando unha persoa ten as mans atadas, non d puntada sen n.
4. A algun lle cae o pelo porque mata dous paxaros dun tiro.
5. Botar millo aos paxaros como apaar auga nun cesto.
6. Se algo cae en saco roto tamn queda en auga de bacallau.
7. Algo que vai deriva tamn vai a pique.
8. Dicimos que vai a auga ao rego cando algo vai vento en popa.
9. Tirar a toalla pedir papas.
10. Cando algo vn como auga de maio, vemos o ceo aberto.
vir como auga de maio
150
Exercicio 6.16. Observa o fraseoloxismo matar dous paxaros dun tiro en diferentes
linguas. Aparece a sa traducin literal embaixo cando a imaxe non coincide coa do
fraseoloxismo galego. Reflexiona sobre que teen en comn e en que se diferencian.
Comntao.
matar dos pardals dun tret (cataln)

matar dous pardais dun tiro
matar dos pjaros de un tiro (espaol)

faire dune pierre deux coups (francs)
facer dunha pedra dous acertos
prendere due piccioni con una fava (italiano)

atrapar das pombas cunha soa faba
matar dous paxaros dun tiro
(galego) matar dois coelhos com uma s cajadada (portugus)
matar dous coellos dun golpe de caxato
harri batez bi txori hil (uscaro)

matar cunha pedra dous paxaros
zwei Fliegen mit einer Klappe schlagen (alemn)
darlle a das moscas cunha tapa
kill two birds with one stone (ingls)

matar dous paxaros cunha pedra
matar dous paxaros dun tiro
151
ndase o camio que aguante a sa vela

cen se abren que non escampase
mis devagar
1. Nunca choveu ..................................................
2. Se unha porta se cerra, ..................................................
3. Canta mis prsa mis devagar
4. Cada pau ..................................................
5. Con pan e vio ..................................................
corresponda.
SIGNIFICADO REFRN
1. Por mis duradeiras que parezan as Nunca choveu que non escampase
dificultades, como acontece coas rachas
de fenmenos meteorolxicos, nalgn
momento mudarn.
2. As prsas non axudan case nunca e poden ...................................................................

converterse nunha dificultade innecesaria.
3. Cando unha oportunidade se perde, moitas ...................................................................

outras poden aparecer.
4. Coa comida ou coas axudas necesarias, as ...................................................................

tarefas acomtense mellor.
5. Cadaqun debe aturar os seus problemas ...................................................................

e asumir as sas responsabilidades sen
cargrllelos aos demais.
152
1. Estivemos traballando toda a tarde na presentacin do da seguinte. Menos mal

que contra as seis Anta trouxo algo de merenda, e continuamos con mis forzas.
Claro, que ______________________________________.
2. Non sei que facer, Ismael, desde que non me chamaron da ltima empresa
farmacutica despois da entrevista de traballo estou paralizada, coma se xamais
fose conseguir nada.
Pero tranquila, muller, non ves que ___________________________________?
3. En canto chegou mam, Xulio comezou a cargarme a min todo o acontecido o

mrcores, cando fixemos a festa na casa. Non xusto, e menos cando el convidou
a mis de trinta!
Iso, iso,______________________________. Ademais, o episodio da lmpada
foi culpa del.
4. Desclpame polo atraso, de verdade. Estaba sando da cocia s prsas e esvarei,

con tan mala sorte que ao intentar agarrarme, vertn a cunca de leite que a cativa
anda non tomara. Tiven que limpar os cristais e meter a lavar o pixama
Xa se sabe, ______________________________.
5. Todo se torce ultimamente: a Lus non lle concederon a bolsa, o caseiro vai facer
que nos mudemos para poder obrar no apartamento,
S son malas rachas. Ti nunca oches que _____________________________?
A procedencia do refrn O que non chora non mama hai que

buscala nos menios que anda non falan e reclaman a sa comida
a travs do pranto. Chorando como se comunican e por medio
dos seus diferentes tons pdese distinguir se teen fame, sono ou
algunha molestia ou dor. Se non chorasen, non recibiran a atencin
que precisan.
153
Exercicio 6.20. Estes outros refrns dan consellos sobre como facer o traballo e ter
xito. Relacinaos co seu significado.
REFRN SIGNIFICADO
1. A quen madruga, Deus o axuda. A. Erguerse cedo pola ma ofrece

posibilidades mis vantaxosas de facer
2. Marieiro que dorme, peixes non colle. cousas e a divindade premia o esforzo.
B. Cando as cousas estn feitas, xa non
3. O que non chora non mama. meten prsa e hai tranquilidade.
C. Todo require o seu esforzo, incluso o que
4. Traballo feito non mete apuro. parece curto e rpido.
D. Se non se piden as cousas, non se
5. Non hai atallo sen traballo. conseguen.
E. Con preguiza non se fai o traballo.

Un sol gra non fa el graner, ms s que lajuda a fer

(cataln)
Un s gran non fai celeiro, mais si que axuda a facelo
Un grano no hace granero, pero ayuda al compaero

(espaol)
Un gran non fai celeiro, pero axuda ao compaeiro
Les petits ruisseaux font les grandes rivires (francs)

Os pequenos regatos fan os grandes ros
A granello a granello sempie il sacco (italiano)

Un gran non enche celeiro, Gran a gran nchese o saco
pero axuda ao compaeiro
(galego) Gro a gro enche a galinha o papo (portugus)
Gran a gran enche a galia o papo
Harri batek berak ez du pareta egiten (uscaro)

Unha soa pedra non fai parede
Viele kleine Bche machen einen groen Strom

(alemn)
Moitos regueiros pequenos fan unha corrente grande
Many hands make light work (ingls)

Moitas mans fan o traballo lixeiro
154
Luis Davila, O bichero I
Luis Davila, Volta ciclista: dopados
Mira as escenas anteriores. Describe os personaxes e os problemas que intes en cada

escena. Que fraseoloxismos e refrns desta unidade podemos empregar?
Para falar...
1. Enumera tres cousas que sexan coser e cantar na ta cidade, e das que sexan como
buscar unha agulla nun palleiro.
2. E ti, es unha persoa que afoga en pouca auga ou aguantas ben o estrs? Como o fas?
Coeces a algun que sexa completamente diferente? Descrbeo.
3. Coeces a algun que traballa coma unha formiga? E a algun que non d pancada?
Como son esas persoas? Que fan? Como a ta relacin con elas?
4. Hai persoas moi prcticas que matan dous paxaros dun tiro con frecuencia. Es ti unha
delas? Comenta algunha ancdota.
5. Algunha vez che sacaron as castaas do lume? Explica a situacin.
6. Nalgunhas ocasins as persoas non poden garantir o xito de algo porque poen o carro
diante dos bois. Coeces algn caso deste tipo? Comntao.
155
Sabas que...?
Todos teredes odo o consello que se lles d moi a mido aos xornaleiros para
que aproveiten as primeiras horas do da: Non fagas coma o zorro, que se
perde a ma perde o da todo [...] doado comprender que a raposa ten que
aproveitar a ma ou perder o da enteiro, pois as galias vanse ao poleiro en
canto se pon o sol; as que, se quere pillar unha pita, a raposa ten que principiar
a traballar cedo, antes de que comece a trasfega na aldea. Precisa principiar o
traballo ao romper o da, co canto dos primeiros galos. Quen d primeiro d
das veces, a quen madruga Deus o axuda, e quen aproveita a ma ten feita
a xornada.
Lus Moure Mario, Sempre matinando (adaptado)
O fraseoloxismo arcaico buscar un de capa negra en Santiago significa buscar o

que dificilmente pode acharse por imprecisin dos datos, e refrese aos tempos
nos que haba moitos curas e eles e mailos estudantes levaban capa negra.
Xexs Ferro, Cada quen fala coma quen (adaptado)
Pero eu, seor, non veo pola absolucin... eu veo polos cartos.
Polos cartos! E por que cartos, muller, por que cartos?
E por que cartos hei vir? Polo peso dos polos que lle vendn a seu sobrio.
O crego botouse fra do confesionario:
Eu non teo ningn sobrio nin mandei a ningun mercar os polos de que falas.
Pois ese mozo que me trouxo aqu dxome que era seu sobrio, e que os polos
eran para vostede.
Ese pillabn enganounos. A min tomoume o pelo, e a ti roubouche os polos.
[...]
Mais isto non pode quedar as. Nin vostede ten por que perder os cartos nin
eu os polos. Debiamos ir contarlle todo o que pasou a un sereno, buscar o
mozo e entregarllo ao xuz.
E ti sabes quen ? Cocelo ben?
E non hei coecer, seor! un de capa negra.
Pois che o mesmo que se llo fsemos a contar aos vinte e sete da Porta Santa.
Garda os cartios e vaite para a casa. Calquera che busca un de capa negra
en Santiago!
Victoriano Taibo, Un de capa negra, en Da agra aberta. Contos e lendas (adaptado)
156

Fraseoloxismos
6.1. FACILIDADE 6.3. PROBLEMAS

ser algo coser e cantar afogar en pouca auga
ser algo pan comido ferver en pouca auga
Ser moi fcil de facer, conseguir, manexar etc.: afogar nun vaso de auga
Logo acabamos, isto coser e cantar. / Para Preocuparse por cousas que non son tan
os rapaces de hoxe, acostumados s consolas, graves como se pensa, que non son realmente
manexar os videoxogos pan comido. un problema: Hai cousas que non lle podo
saber a agulla de marear contar porque afoga nun vaso de auga.
Coecer a maneira de actuar para obter un bo [Confrontar 4.5. preocupacin]
resultado: Xa lle sabe a agulla de marear a estar coa auga ao pescozo
isto de cociar para tanta xente. Estar con moitas dificultades: Estaba coa auga
A agulla de marear o comps, o aparello ao pescozo, non daba pagado as dbedas.
circular onde estn representados os pun- meter a pata
tos cardinais, cunha agulla imantada que meter a zoca
indica a direccin norte. meter o zoco
Equivocarse, intervir de maneira errada nun
coecer o percal
asunto: Non lle debiches falar diso, metiches
Coecer ben a unha persoa ou ter bo coece-
a pata.
mento dun asunto, ambos de carcter negativo:
non dar p con bla
A afeccin do Compostela est moi satisfeita
Equivocarse seguido: Hoxe non dou p con
porque o novo adestrador xa coece o percal
bla, todo me sae mal.
da 2 divisin e vai traballar sobre seguro.
buscarlle os tres ps ao gato (cando non ten
O percal o tecido de algodn, fino, liso mis que catro)
e tupido. Buscar complicacins innecesarias ou ver
6.2. DIFICULTADE dificultades onde non as hai: unha persoa
moi desconfiada, as que non che estrae que
ser algo como atopar unha agulla nun pallar sempre lle estea a buscar os tres ps ao gato.
ser algo como atopar unha agulla nun palleiro ter as mans atadas
ser algo como buscar un de capa negra en Non ter liberdade ou independencia para
Santiago actuar: O valedor do Pobo admitiu ter as
Ser algo moi difcil de conseguir: praia de mans atadas para buscar unha solucin ao
Samil ven moita xente no vern e saber onde problema.
est Casiano vaiche ser como buscar unha
agulla nun palleiro. 6.4. AXUDA
custar algo ferro e faria botar unha man
Ser algo moi difcil de facer, supoer botar un cabo
un grande esforzo: Solucionar o enigma Axudar: Se a ves apurada coa preparacin
custounos ferro e faria. dos doces de Nadal btalle un cabo, que ti tes
ser duro de roer boa man coa repostera. / Btalle unha man
ser malo de roer a teu pai na aldea, que non te vas herniar!
Ser moi difcil de tratar, soportar, aguantar, quitarlle as castaas do lume a algun
sufrir etc.: Preprate para Estatstica se cha sacarlle as castaas do lume a algun
d Manuela Penas, mala de roer. / Aquel tirarlle as castaas do lume a algun
exame era duro de roer. Solucionar o problema doutra persoa, axudar
nas dificultades de outros: Menos mal que
157
chegou Alfredo co furgn para carretar os botarlle toda a auga ao muo

mobles. Sacoulles as castaas do lume, coma pr toda a carne no espeto
sempre. Arriscalo todo dunha vez: Elisa unha muller
bater a todas as portas decidida porque ao pouco de separarse,
Pedir axuda, nunha situacin difcil, a moitas decidiu botar toda a auga ao muo. Investiu
persoas: Anda que bateu a todas as portas, o que tia para montar unha papelera. /
non conseguiu nada. Lusa moi boa nas negociacins, sabe
ver o ceo aberto conterse ou pr toda a carne no espeto
Ver a ocasin para sar dunha situacin segundo convea.
apurada: Os alumnos viron o ceo aberto non dar puntada sen fo
cando o profesor reduciu os temas que non dar puntada sen n
entraban no exame. Traballar con proveito. Non facer nada sen
(esperar algo) como auga de maio asegurarse de que se vai obter un resultado
(vir algo) como auga de maio favorable: Sempre aproveita a ocasin, non
Oportunamente: Nesas vilas pintorescas d puntada sen fo. / Ese non d puntada sen
sempre estn esperando a chegada dos n, sabe ben o que fai.
turistas como auga de maio para poder facer gardar o rego
algo de cartos. / Estes cartios venme Realizar disciplinadamente unha tarefa
como auga de maio. encomendada: Mentres vivas baixo o mesmo
teito ca eles, non che queda outra que gardar
6.5. ESFORZARSE
o rego e procurar levarvos ben.
baixar o lombo pagar algo a pena
Traballar: Neste pas todos temos que baixar Recompensar unha cousa o traballo que custa
o lombo para que as cousas funcionen. facela: Estudou moito pero pagoulle a pena
gaar o pan porque acadou moi boas notas.
Traballar e gaar o necesario para vivir:
6.6. ESFORZARSE EN BALDE
Todos os das madruga para ir gaar o pan.
traballar coma unha besta bater en ferro fro
Traballar moito, con moito aguante e Facer algo sen ter resultado ningn: Tantas
resistencia: Sempre di que sa nai traballou veces levo batido en ferro fro que xa non o
coma unha besta para poder darlle unha volvo intentar.
educacin aos seus fillos. mallar en ferro fro
traballar coma unha formiga Intentar convencer a algun sen xito: Botou
Traballar moito e con moi bo goberno: todo o mes a falar co neto para que se puxese
Susana traballa coma unha formiga, moi a traballar nos estaleiros, pero foi mallar en
minuciosa e sempre leva as cousas ao da, ferro fro.
ordenadamente.
A orixe dos fraseoloxismos bater en ferro
deixar o pelello
fro e mallar en ferro fro est na realida-
Esforzarse o mximo posible, ata a
de da forxa: soamente se pode traballar co
extenuacin: Tivo que deixar o pelello nese
ferro cando se quenta.
proxecto para desenvolvelo ata o final.
tirar do carro ser algo apaar auga nunha peneira
Soportar a maior carga dun traballo no que ser algo coller auga nun cesto
participan varios; coller a responsabilidade: ser algo dar golpes ao mar
Se o traballo en equipos non se administra ser algo como arar no mar
e controla ben, ao final s un ou dous tiran ser algo como escribir no aire
do carro e non se acada colaboracin Ser unha actividade intil, un obxectivo
ningunha. imposible: Anta unha fan exaltada, compra
todas as revistas e escrbelle cartas en ingls
158
a ese pailn cando calquera sabe que iso ter mala angueira
coller auga nun cesto, e que se chegan Traballar pouco: un nugalln, ten mala
algures ser discogrfica. angueira.
ser algo botarlle millo aos paxaros
A angueira o quefacer, a tarefa ou acti-
Ser unha actividade da que non se tira ningn
vidade que realiza ou debe realizar unha
proveito: De veras, improvisar unhas prcticas
persoa.
co teu irmn antes do exame prctico de
conducir foi botarlle millo aos paxaros: por facerlles rabos s culleres
riba de temer a multa, non mellorou nada! Facer que se traballa: Non te podes fiar dos
caer algo en saco roto rapaces de Antonio, que son moi dados a
Non ser recordado e aproveitado, non ser facerlles rabos s culleres: onte pasaron toda
tido en conta: Non lle deas mis consellos a tarde para modelar unha figuria de nada.
a Eladio, que pensa que do mar xa o sabe 6.8. XITO
todo, e canto lle digas vai caer en saco roto.
quedar algo en auga de bacallau caer de p (coma o gato / o galo)
quedar algo en auga de castaas nacer de p
Quedar en nada, non ter importancia, non ter nacer en domingo
un resultado til: Ao final a discusin quedou Ter moi boa sorte: Caches de p, todos
en auga de bacallau. / Esquece o asunto, que suspenderon menos ti. / Parece que naciches
vai quedar en auga de castaas. de p, sempre che asignan os traballos mis
doados. / Carlos, sempre che sae ben todo,
6.7. NON ESFORZARSE vese que naciches en domingo!
durmirse nas pallas ter madeira
Descoidarse no que require actividade, non Ter unha aptitude natural para algo: Sempre
estar vixiante e desaproveitar a ocasin; non dixeron del que tia madeira de artista.
esforzarse: Carme ten das semanas para ter (boa) man
sacar o carn de conducir. Non se pode Ter habilidade para unha determinada
durmir nas pallas! actividade, ser maoso para algo: Ten moi
[Confrontar ficar a durmir nas pallas 1.15. boa man para a cocia.
durmir / non durmir] ter (bo) ollo
estar de brazos cruzados Ter bo tino para as cousas, acertar: O teu pai
Estar ou quedar sen facer nada, con actitude ten bo ollo co peixe, por iso queremos que
de indiferenza ante unha situacin: Al haba vaia mercalo el.
catro obreiros, pero non facan nada, estaban matar dous paxaros dun tiro
de brazos cruzados. Conseguir dous obxectivos cunha soa accin:
non dar golpe Non, non penso ir ao caixeiro pola ma,
non dar pancada tardia vou achegarme a unha presentacin e
non mover unha palla xa o farei de camio, as mato dous paxaros
Non traballar, non facer nada, estar sempre dun tiro.
folgando: Hoxe tivo tantas visitas que non O fraseoloxismo matar dous paxaros dun
deu golpe. / Ese rapaz est cos videoxogos tiro pode estar relacionado cun antigo sis-
todo o da e non d pancada. / A o tes! Non tema de caza de pichns que consista en
move unha palla. reutilizar un baln para capturar un segun-
do paxaro.
A panca a barra que serve para accionar
facer carreira
un mecanismo. A pancada o golpe dado
Ter sorte, prosperar, ascender, acadar unha
coa panca e, por extensin, o dado coa
posicin de prestixio nunha profesin ou
man, co p ou con calquera obxecto.
actividade: Axia fixo carreira como avogada.
159
sar do tnel botar por terra

Superar un perodo difcil: Pese a todos os tirar por terra
problemas logrou sar do tnel. Arruinar unha idea, un proxecto etc.
ser algo chegar e encher frustrndoo, invalidndoo: Anda que
Lograr algo sen apenas esforzo, ter xito no traballou incansablemente nese proxecto,
que se pretende nada mis intentalo: O seu foi acabaron botndollo por terra. / A idea non
chegar e encher: a primeira xeira na revista prosperou, tirronlla por terra.
e xa consegue unha primicia. caerlle o pelo a algun
ir vento en popa Recibir un castigo ou reprimenda por algo
Ir ben, ir estupendamente, de maneira prspera, que esa persoa fixo mal: Vaiche caer o pelo
sen atrancos, sen dificultades: Moi ben lle van por chegares tan tarde.
as cousas a Pedro desde que cambiou de [Consultar 7.11. recriminar]
patrn, parece que todo lle vai vento en popa. non levantar cabeza
ir a auga ao rego Non darse recuperado dunha situacin
vir a auga ao rego negativa ou dun transo difcil: Comezaron a
Acontecer as cousas de forma favorable: Ana irlle as cousas mal e xa non levantou cabeza.
comezou o ano con moi malas noticias, pero pedir papas
desde que atopou traballo e o apoio de novas Darse por vencido nun xogo ou competicin:
compaeiras, foi vindo a auga ao rego. Pides papas ou seguimos xogando?
tirar a toalla
6.9. FRACASO
Renderse, darse por vencido: Ante o perigo
empezar a casa polo tellado non tardou en tirar a toalla.
Facer algo seguindo unha orde inversa que O fraseoloxismo tirar a toalla procede
se considerara natural, equivocarse: Se insistes do mundo do boxeo. Cando un dos pre-
en chegar s conclusins antes de ter todos os paradores ve que o seu boxeador est case
datos, vas empezar a casa polo tellado. derrotado, guinda a toalla ao centro do cua-
pr o carro diante dos bois driltero en sinal de abandono, e o pxil xa
Facer as cousas ao revs, precipitndose, non remata a pelexa.
adiantndose aos acontecementos: Falar dos marchar co rabo entre as pernas
pactos antes das eleccins parceme poer Fracasar en algo. Acabar unha actividade
o carro diante dos bois. sen lograr proveito e marchar esa persoa
vender o peixe antes de pescalo avergoada, burlada, humillada: Moitos
Facerse ilusins con algo antes de tempo: vieron pescar por aqu, pero marcharon co
Deixa de pensar no que vas mercar co que rabo entre as pernas.
anda non gaaches, Tom. Ti vendes o peixe [Consultar marchar co rabo entre as pernas
antes de pescalo, e as che vai a vida. 4.4. rexeitamento]
botarse atrs ir a pique
Retirar o que se dixo ou renunciar a unha 1 Afundirse unha embarcacin: O barco foi a
actitude que se adoptara: Non o pensou moi pique porque non resistiu o temporal.
ben cando tomou a decisin e logo tivo que 2 Malograrse, frustrarse, fracasar, estragarse
botarse atrs. unha empresa, un negocio, ir creba: O
botar pola borda Andr foi a pique no negocio que puxo en
tirar pola borda terra e agora volveu enrolarse con Vicente.
Botar a perder algo que custou traballo ir deriva
conseguir: Ante a primeira crtica, non podes 1 Desviarse da direccin que debe seguirse,
tirar pola borda unha anlise que tanto che ir sen rumbo, sen norte, ir a merc das
custou elaborar. circunstancias: O barco, sen temn, a
deriva.
160
2 Fracasar, ir runa por estar a merc das seguro ao exame de Matemticas e ao final
circunstancias, sen goberno ou sen control: estaloulle unha castaa nos dentes.
un perdedor que vai deriva pola vida. sar a galia choca
perder o norte Sar algo mal, ter un mal resultado: Confiaba
[Consultar perder o norte 3.20. Fantasa] moito en ter uns das libres para viaxar ao
estalar unha castaa na boca estranxeiro pero saulle a galia choca
estalar unha castaa nos dentes porque precisamente agora hai moito traballo
Levar unha decepcin; xurdir un contratempo na empresa.
inesperado: Cando cran que o novo modelo A galia choca a que est en perodo de
reuna todos os requisitos para ser o coche do incubar, entn non pon ovos nin se pode
ano, estaloulles unha castaa na boca por matar.
un problema no carburador. / a demasiado
[Consultar 8.7. ARRUINARSE]
Refrns
A quen madruga, Deus o axuda Marieiro que dorme, peixes non colle
Levantarse cedo sempre trae proveito porque Para conseguir as cousas hai que espelirse:
ese sacrificio conta cunha recompensa divina: Ao meu ver, para preparar ben as probas de
A xente do rural galego comeza a xornada ao acceso o primeiro que debes cumprir un
pouco de sentir os quiquiriqus do galo. O horario, e un horario que comece cedo! Xa se
dito a quen madruga, Deus o axuda anda sabe, marieiro que dorme, peixes non colle!
ten vixencia entre os nosos maiores. Non hai atallo sen traballo
Cada pau que aguante a sa vela O que semella ser mis curto e rpido tamn
Cada persoa ten as sas responsabilidades e implica esforzo. Non hai que deixarse
debe responder por elas sen esquivalas: Con enganar pola aparencia: Os de 5 B estaban
certo disimulo, Rafa intentou cargarme tamn tolos de alegra porque trazaran un plan para
coa revisin do seu proxecto. Obviamente, botarlle un ollo ao exame do da seguinte.
negueime s me faltaba iso! Cada pau que Pero non hai atallo sen traballo ,e ao final
aguante a sa vela! case lles custou o mesmo conseguir o exame
Canta mis prsa, mis devagar que preparalo.
As prsas non son boas porque no canto Nunca choveu que non escampase
de aforrar tempo, poden complicar mis as As desgrazas non duran eternamente, do
cousas, por iso mellor facer todo co tempo mesmo xeito que despois da choiva vn a
e coidado que precisa: Unha das probas de escampada: Logo de arderlles parte da casa
habilidade do certame era solucionar un da aldea coa vaga de incendios do pasado
crebacabezas, por iso o obriguei a tomar ano quedaron afundidos pero o remonte
unhas tilas e respirar profundo. Para esas das vendas na queixara parece que os
cousas, canta mis prsa mis devagar. est animando. Nunca choveu que non
Con pan e vio ndase o camio escampase!
importante coidar os aspectos de O que non chora non mama
avituallamento para poder facer o traballo Se un nada pide, nada lle dan: Logo de moito
nas mellores condicins: Programaron unha insistiren os investigadores, o Departamento
ruta de sendeirismo polo Monte Pindo para de Bioloxa Molecular mercou material do
este sbado, e prometinlles pasar eu polo trinque est claro que o que non chora
supermercado. Xa sabes, con pan e vio non mama.
ndase o camio.
161
Se unha porta se cerra, cen se abren a situacin doutra persoa: Xa sabemos que o
A vida ofrece mltiples posibilidades banco de alimentos non resolve o problema
e despois de algo adverso sempre hai das familias sen recursos, pero as pequenas
esperanza: Non imaxinas como estaba o meu contribucins cidads son moi importantes.
irmn cando o deixou a moza. Apunteino a Non esquezamos que un gran non enche
mil actividades, fxeno sar da casa e dxenlle, celeiro, pero axuda ao compaeiro.
xa imaxinas, que se unha porta se cerra, cen
O celeiro o sitio ou local onde se garda
se abren.
a gra.
Traballo feito non mete apuro
Cmpre facer as cousas hoxe e non deixalas Unha man lava a outra e as das lavan a cara
para ma: Ana leva as lecturas e os traballos importante a colaboracin pequena porque
ao da desde o inicio do curso, sempre di que ao final acdanse empresas maiores: Na casa
traballo feito non mete apuro. andamos todos moi ocupados e temos que
Un gran non enche celeiro, pero axuda ao repartir ben as tarefas, porque xa se sabe
compaeiro que unha man lava a outra e as das lavan
Unha contribucin pequena non resolve unha a cara.
situacin completamente, pero fai mis doada
162
Unidade 7. Comunicacin e conversa
Na comunidade de vecios de Rosa teen que recortar gastos. Le esta conversa que acontece durante
a xunta anual de propietarios. Repara nos fraseoloxismos empregados.
(...)
ROSA. Podedes darlle trcola1 o que queirades, pero para min o asunto principal
na orde do da o da limpeza. Non penso dicir amn2 a manter esas cotas mensuais
astronmicas! Con estes langrns da axencia de limpeza can na conta de que
bastante limpaba Herminio...
ABEL. Pero Rosa, imos ver... primeiro, poiades a pan pedir3 a Herminio dicindo
que tanto tia telo coma non, agora botdeslle flores4 porque vos doe pagarlle o
dobre axencia. Calquera dira que s queredes levar a contra5!
ROSA. Non creo que ti poidas botrnolo na cara6, cando fuches o primeiro en
cantarlle as corenta7 a el cando tiveches ocasin
ABEL. E fixen ben! No inverno botabamos das co portal enlamado!
ROSA. E agora non?
ABEL. Pero non mestures allos con bugallos8. Se algo teo claro, que eu non
vou dar o meu brazo a torcer9: temos unha derrama que amaar, e se hai que
recortar gastos, que sexa de a!
ROSA. E logo vas limpar ti? Rapaz, apunta a: Limpeza, Rosa Lamela, do 4 B. Isto
moito, eh... O que non se pode permitir que quen cala coma un peto10 reunin
tras reunin logo se queixe!
ABEL. Como tampouco se pode permitir que os que falan sen ton nin son11 se
crean os donos do edificio! Non me tires da lingua12, que anda lembramos aquela
poca en que algun deba mensualidades durante anos...
SARA. Rosa, ti tamn... Non vaiades ao persoal, centrmonos. O que cmpre aqu
menos falar por falar13 e mis sentidio... che ben certo, garda o bico e ters paz14.
1
falar moito. 5
estar en desacordo. 9
non vou ceder. 12
fagas falar.
2
dar a mia aprobacin. 6
reprochrnolo. 10
non di absolutamente 13
barallar, esbardallar.
3
criticabades. 7
reprendelo. nada. 14
cala e ters tranquilidade.
4
eloxidelo. 8
confundas as cousas. 11
esbardallan.
1. As persoas que falan estn de acordo.

2. Nesta conversa falan principalmente da limpeza das zonas comns do edificio.
3. O pai do rapaz ten 24 anos.
163
Unidade 7. Comunicacin e conversa Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
Na cultura galega a discrecin polo xeral preferida socialmente comunicacin

espontnea. Mesmo as, hai fraseoloxismos abondo para falar moito ou falar pouco e
para louvar e criticar a algun.
Exercicio 7.2. Repara nestas listaxes de fraseoloxismos e asgnalles o tema que

corresponder a cada grupo.
FALAR FALAR SEN SABER CALAR

FALAR CLARAMENTE NON FALAR CLARAMENTE
FALAR MOITO FALAR POUCO
1. CALAR 2 ..................................
botar terra ter na punta da lingua
calar coma un peto abrir a boca
comer a lingua o gato arranxar o mundo
morder a lingua dar trela
non soltar un can darlle palleta
quedar en branco dicir coa boca pequena
tapar a boca estar de parola
espallar aos catro ventos
3. .................................. falar para as paredes
quebrar o xeo
falar catro palabras contadas tirar da lingua
falar miudio
ser de poucas palabras
4. ..................................
5. .................................. darlle trcola

falar os sete falares
ir ao conto falar polas orellas
non ter a lingua trabada repetir coma un papagaio
non ter papas na boca
falar coma un libro (aberto)
ter o don da palabra
6. ..................................
7. .................................. andar con voltas

falar entre dentes
ser un tarabelo mesturar allos con bugallos
botar a lingua a pacer falar dos biosbardos
falar por falar falar sen ton nin son
falar por non estar calado
164
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 7. Comunicacin e conversa
Exercicio 7.3. Estas outras listaxes de fraseoloxismos tamn fan referencia a falar con
algunha intencin. Escribe o nome ao que pertence cada grupo.
LOUVAR RECRIMINAR
REXOUBAR e CRITICAR BLASFEMAR
ESTAR DE ACORDO ESTAR EN DESACORDO
8. .................................. 9. ..................................
dicir amn levar a contra
non dar o seu brazo a torcer
10. ..................................
11. ..................................
botar flores
pr nun pedestal apertar as caravillas
pr polas nubes botar na cara
botar o can
12. .................................. caer o pelo
cantar as corenta
andar na boca da xente facer un traxe ( medida)
arrastrar pola lama levar nas orellas
lavar a roupa
pr a pan pedir
13. ..................................
ter lingua (de vbora) viperina
botar sapos e cbregas (pola boca)
botar veleno pola boca
O fraseoloxismo lavar a roupa para se referir

a rexoubar (falar dos outros, criticar) ten a sa
orixe no feito de que as mulleres, cando an
aos lavadoiros comunais das vilas e aldeas,
aproveitaban as longas horas do duro traballo
para falaren das vidas, propias e alleas.
165
botar sapos e cbregas (pola boca) facerlle un traxe ( medida) a algun
Exercicio 7.4. Relaciona as seguintes palabras en destaque co seu significado literal.
1. Uxa tivo unha cada cos patns e partiu o A. De tamao moi pequeno.
cbado. Vaise ter que operar en novembro.
B. Da cor da neve ou do leite.
2. Eu son da montaa, por iso sempre me
pareceu tan engaiolante o son do mar. C. Pecho que consiste nun gancho metlico
que encaixa nunha argola ou nunha peza
3. Os gatios, ao naceren, teen os ollos de madeira.
miudios.
D. Sensacin percibida a travs do ouvido.
4. O branco est na moda, s que se mancha
facilmente e pasamos a vida a lavar. E. Parte do corpo que liga o brazo e o
antebrazo.
5. Puxo unha trcola na leira de millo para
escorrentar os paxaros. F. Instrumento feito de tboas e outros
materiais que ao ser movido polo vento
6. Temos que amaar a caravilla da cancela ou accionado por algn mecanismo, fai
porque non abre ben. rudo.
Exercicio 7.5. Relaciona para formares fraseoloxismos.
1. apertar ao conto
2. dicir as caravillas
3. repetir o xeo
4. ir coma un papagaio
5. quebrar amn
6. ter na punta da lingua
ter algo na punta da lingua
166
Exercicio 7.6. Para nos referirmos a calar ou non falar, aludimos a mido a elementos
pechados, baleiros, mortos. Relaciona.
1. calar en branco
2. quedar coma un peto
3. comerlle a lingua o gato
4. calar coma un afogado
5. coserlle prenda
6. botar terra a algo
7. non soltar a boca a algun
Exercicio 7.7. Nos fraseoloxismos relativos ao falar e conversar, lingua, boca e palabra
son os elementos mis empregados. Relaciona estes exemplos co seu significado.
1. Sempre d malas contestacins a todo o mundo, ten

moita lingua.
2. Os xornalistas estn a tirarlle da lingua ao
adestrador do equipo nacional pero el non di quen A. reprimen as ganas de falar
xogar no seguinte partido.
3. Hai polticos que non morden a lingua hora de B. marchar e non escoitar o que di
descualificar os seus adversarios no terreo persoal.
C. incitalo a que fale
4. Contoulles toda a verdade do asunto e tapoulles a
boca para sempre. D. replica de maos modos
5. de moi mala educacin deixar coa palabra na
E. falar con prudencia
boca a unha persoa.
6. unha persoa moi sensible: cando vaias falar con F. fxoos calar
ela, tes que medir as palabras.
G. adintanse a dicir o que an dicir
7. No xogo das adivias os rapaces tiran a palabra os outros
da boca uns aos outros e non hai maneira de saber
quen o gaador. H. ter habilidade para falar ben
8. Un dos tertulianos cortoume a palabra e esquecn
I. interrompeume
o que quera dicir.
9. A conselleira ten unha personalidade moi forte e L. d por terminada a discusin
sempre di a ltima palabra.
10. No exercicio dos discursos polticos hai que ter o
don da palabra.
167
Exercicio 7.8. Identifica as seguintes secuencias co fraseoloxismo que mellor recolle

o seu significado.
1. Cando se xuntan Mabel e Ildu podes esquecer os

plans. Comezan a falar e non paran mis.
2. Hai persoas que nos exames orais non conseguen
dominar os nervios e mesmo sabendo o temario non A. Falan polas orellas.
din nada.
B. Fala catro palabras contadas.
3. Eu non soporto a xente tzara que case non fala nin
capaz de se comunicar. C. Quedan en branco.
4. Sabela tan tmida que cando est entre
descoecidos fala baixio e moi pouco. D. Falar sen ton nin son.
5. Nese programa de radio sempre estn os mesmos E. Fala miudio.

comentaristas a falar de todo: o desemprego, o
ciclismo, a crise do euro, o conflito no Kurdistn
Uns das din unha cousa e outros das a contraria.
Exercicio 7.9. Podemos falar moito, falar pouco ou falar sen saber. Todas esas
actitudes percbense dun xeito mis positivo ou negativo segundo o contexto. De seguido,
relaciona cada un dos fraseoloxismos co significado equivalente.
1. falar polos cbados A. Falar de maneira agresiva e moi tensa

contra algun.
2. botar o can
B. Falar moito e facer pouco ou nada.
3. saltar de allos a cebolas
C. Falar de cousas diferentes, inconexas e
4. tratar de ti (a ti) sen relacin.
5. falar coma un libro aberto D. Falar moito, sen parar.
6. ir a forza pola boca E. Falar sobre un determinado tema con
gran coecemento e sabedora.
F. Falar con absoluta confianza con
algun.
168
botarlle flores a algun
Exercicio 7.10. Sublia o fraseoloxismo que mellor se adece aos seguintes temas.
1. ESTAR DE Acordo
a) dicir amn
b) pr polas nubes
c) pr verde
2. Louvar
a) espallar aos catro ventos
b) pr nun pedestal
c) facer un traxe medida
3. estAR EN Desacordo
a) falar polos cbados
b) non dar o brazo a torcer
c) falar os sete falares
4. Recriminar
a) botar flores a algun
b) dicir amn
c) ir falar de merda o mis cagado
5. Rexoubar
a) levar nas orellas
b) lavar a roupa
c) dicir coa boca chea
169
1. Hoxe, este concorrido paseo xa non se leva, pero os habitantes de Vilanova anda seguen
frecuentando a novena da Santa considerando a romara do Cristal como unha gran
romara que eles nunca deixan de faltar. Anda hoxe s homes do pobo lles queda o
costume de se xuntaren os domingos e festivos na praza e prse de __________ hora
de xantar. Jos Antonio Fidalgo Santamaria. Colectivos artesanos. Para unha etnografa dos
portadores tradicionais
a) parola b) gaita c) cbado d) vbora
2. O garda, lonxe de darse a coecer e comprendendo as intencins de Amancio, porque

saba do xuramento que fixeran os tres irmns, correu meterllo todo no __________ a
Laureano Faria, que acudiu con moita xente armada. Xess Manuel Valcrcel, Os ollos
da sentinela
a) xeo b) cu c) peto d) tarabelo
3. E, s despois dalgns segundos de silencio, con aire reflexivo, permitrase agregar - O que
me parece a min que ti ests a __________. Non era iso o que estabamos precisamente
a discutir... Falabamos doutra cousa. Anxo A. Rei Ballesteros, Loaira
a) falar polos cbados b) ter na punta da lingua c) misturar allos con bugallos
4. E todo ese tempo, xa no cuarto, xa na cantina, xa sentado nun escano diante da porta
raxeira, calei __________ , lembrei desoladamente mia mai e as mans coma pegas de
Helena Rouco, e os seus ollos que por uns intres me miraran, nada novo coecn sobre
o segredo de Lzaro Rivadulla, a penas vin a Xudas nun par de ocasins, e unha noite
souben que iamos cometer outro roubo e que a mia participacin era imprescindible.
Xos Miranda, Morning Star
a) coma un peto b) polas nubes c) cunha porta d) coa lingua
5. En xeral, s persoas de bastante confianza, abondo discretas ou non tan curiosas como
para se decataren dun segredo que non convia que andase por a, pregoado __________.
Amais, se cadra non tian interese abondo, ou relacins concretas, como para que a
sa informacin suscitase entusiasmo en ningun. Carlos Arias, O libro das capitulacins
a) trcola b) s papas c) ao biosbardos d) aos catro ventos
PROFESOR. Que elemento ten como smbolo As?

ALUMNO. Hum... Too na punta da lingua.
PROFESOR. Pois cspao enseguida, que arsnico.
Xess Ferro Ruibal
170
1. Algun que queda en branco unha persoa ignorante.

2. Cando as persoas estn de parola, estn a falar amigablemente.
3. Tirmoslle da lingua s persoas que falan moito, para que calen dunha
vez.
4. Dicimos que falamos cunha porta, cando estamos a falar con algun que
non nos atende ou non nos fai caso.
5. Dise que algun bota a lingua a pacer cando fala con contencin e
moderacin, sabendo do que fala.
6. Dise que unha persoa fala dos biosbardos cando est a dicir cousas que
non teen relacin coa conversa que se est a manter.
7. Algun que bota veleno pola boca, unha persoa que critica con violencia
e con nimo ofensivo.
8. Arrastramos pola lama a algun cando o criticamos e ofendemos coas
nosas palabras.
9. Pomos polas nubes a algun cando o louvamos e dicimos cousas positivas
desa persoa.
10. Cando non concordamos coas opinins de algun, dicimos amn.
pr polas nubes a algun

pr polas alturas a algun
171
Exercicio 7.13. Este o comezo da historia de Xan Lamas, orixinalmente, un romance

galego recollido por escrito en 1901 por Farruco Porto Rei. Ordena o resto das estrofas
para poderes ler ben o texto.
Era Xan Lamas un home B. E en fin a xente un rodicio

que traballando gaaba que mal raio me non parta
dez reais inda non xustos se hai mecnico no mundo
de xornal cada semana. que entenda a sa maquinaria.
E con eles o pobre tia Farei o que me convea,
que manterse, pagar casa, e o que a conciencia me manda.
dar de comer a seis fillos Beberei se teo sede,
pequerrechos coma ratas, falarei se teo gaas,
ir ao valume para a corte, que ao fin e ao cabo a esa xente
mercar herba para as vacas, non lle pedn nunca nada.
pagar parteira, mencias,
trabucos e demais gangas,
que nas chozas dos labregos C. a Xan para a misa un da,
dabondo as hai por desgraza. coa sa monteira furada,
remendada chaquetia,
malas e vellas polainas,
A. E o da que estreou todo calzns de estopa que un sculo
sau foncho pola praza faca que non se usaran,
e asustado ou que a xente e uns zocos tan rachadios
medio pasmada falaba: que unhas cribas semellaban,
Xan volveuse un seorito! cando sentiu que ao seu lado
De onde lle vir o que gasta?. toda a xente murmuraba:
Naquel entn o Xan falando Que de mal xeito anda o pobre!
para o seu chaleque, pensaba: Onde meter o que gaa?.
Quen atallar esa lingua
da crtica condenada puidera?
Quen ser o vivo D. Traballou coma un negrio
que por ser de mellor casta, e aforrou con ansia tanta
non ande en boca desa xente que ao cabo de catro meses
sen corazn nin entraas? puido xuntar unhas brancas
e con elas mercar uns zocos,
uns calzns e unhas polainas.
172
E. Se un toma un vaso, un borracho; F. Ou a misa calado,

se non o toma, unha mandria; de xeonllos cal Deus manda,
se vai misa, un beato; sau da igrexa e pensando
se un non vai, ateo lle chaman; no que da xente escoitara,
se andas ben, porque andas ben; porque a xente non o vira,
se andas mal, porque mal andas. fuxiu prsa para a casa.
Falas s mozas, moceiro; E Xan, dende entn ergueuse
soberbio, se non lles falas; antes que o sol despuntara.
se traballas, usureiro;
folgazn, se non traballas. Farruco Porto Rei, Papel e tinta (adaptado)
Exercicio 7.14. Indica cal destes fraseoloxismos resume mellor o texto anterior e comntao.
1. botar o can 4. tirarlle da lingua a algun

2. levar a contra 5. pr polas nubes
3. andar na boca da xente 6. ser un tarabelo
botarlle o can a algun
173
Observa como o fraseoloxismo quebrar o xeo / romper o xeo mantn a mesma imaxe
no seu equivalente nas diferentes linguas.
trencar el gel (cataln)
romper el hielo (espaol)
briser la glace (francs)
quebrar o xeo rompere el ghiaccio (italiano)

romper o xeo
(galego) quebrar o gelo (portugus)
izotzaldia urtu (uscaro)

converter a xeada en auga
das Eis brechen (alemn)
break the ice (ingls)
Exercicio 7.16. Engade estes remates aos seguintes refrns sobre a comunicacin e a
conversa.
moi bo curral non ten cancelas

pola boca vai un grande eito
e sers algun
1. O falar ______________________________________________
2. A lingua ten ______________________________________________
3. Do dito ao feito ______________________________________________
4. Fala pouco e ben ______________________________________________
5. O peixe morre ______________________________________________
174
Quen ten lingua vai a Roma
Exercicio 7.17. Os refrns fixan relacins de elementos que hoxe poden semellar
arbitrarios. As dicimos Quen ten lingua vai a Roma, porque Roma unha das cidades
con maior importancia na historia e centro espiritual do catolicismo, e non empregamos
os nomes doutras cidades. A seguir escolle a frase que completa os seguintes refrns.
1. Quen ten lingua a) vai a Compostela.

b) vai a Ftima.
c) vai a Roma.
2. Quen moito fala, a) moito cansa.
b) pouco dorme.
c) moito erra.
3. Cada un fala da feira a) segundo o que comprou.
b) segundo lle foi nela.
c) segundo o que vendeu.
4. Cada un raa a) onde lle proe.
b) onde lle peta.
c) onde ten erupcins cutneas.
5. A bo entendedor, a) btate a falar.
b) curto falador.
c) fala moito.
175
O peixe morre pola boca
Exercicio 7.18. Mis dunha vez escoitamos que O peixe morre pola boca. A capacidade
de gardar segredos ou simplemente informacin moi valorada culturalmente, por iso
moitos refrns fan referencia discrecin. Relaciona ata formares os refrns correctamente.
1. Da boca pechada non saen parvadas.

2. Garda o bico pola boca.
3. Palabra por dicir e ters paz.
4. Falar prata, moi bo curral.
5. A lingua ten non ten chata.
6. O peixe morre calar ouro.
Exercicio 7.19. Emprega o refrn que mellor se acomode s seguintes situacins.
O falar non ten cancelas Quen ten lingua vai a Roma

Do dito ao feito, vai un grande eito A bo entendedor, curto falador
Cada un fala da feira segundo lle foi nela
1. Non che vou dicir nada que ti non intuses. Desde hai uns meses eu e a mia moza non
estamos ben. Xa sabes, ______________________________.
2. Antn dxome que o pasou moi ben na festa e Ana que foi unha festa aburridsima. Xa
o di o refrn, ______________________________.
3. Non sabes onde a festa? ______________________________, as que pregunta e xa
vers como has de chegar!
4. O alcalde prometeu durante a campaa electoral sumidoiro para todas as parroquias
do concello. Pasou toda a lexislatura e non cumpriu o prometido. Xa se sabe,
______________________________.
5. Sara, a compaeira de La, comezou a esbardallar e a falar de cousas que non saba. Xa
di o outro que ______________________________.
176
Ovella que berra, bocado que perde

Este refrn emprgase moi frecuentemente cando hai
xente mesa que fala moito e non come. Se lle damos
lingua, non aproveitamos ben a comida. Por extensin,
por falar demasiado prdense ocasins beneficiosas. Hai
que atender ao importante e non se distraer a falar.

Ovella que bela, perd boc (cataln)

Ovella que bala, perde un anaco
Oveja que bala, bocado que pierde (espaol)

Brebis qui ble, perd sa goule (francs)
Pecora che bela, perde il boccone (italiano)
Ovella que berra, Ovelha que berra, bocado que perde (portugus)
bocado que perde
(galego) Beleak ez balu egiten karrakarik, hilikia beretako luke
osorik (uscaro)
Se o corvo non grallase, tera toda a prea para si
Wenn die Schfe blcken, fllt ihnen das Futter aus dem
Maule (alemn)
Cando bean as ovellas, celles o penso do focio
A bleating sheep loses a bite (ingls)
177
Luis Davila, O bichero
Luis Davila, Murmuradoras
Escena 1: Repara na primeira imaxe, que fraseoloxismos podemos empregar? Pensas que
o polbo ha de falar ben da feira? Por que?
Escena 2: Na segunda imaxe temos das vellas a rexoubar. Que fraseoloxismos podemos
empregar nesta situacin? Cres que somos xulgados polo estilo da roupa, do gosto musical,
da esttica? Comntao.
178
Para falar...
1. Nas conversas cos amigos, es de poucas palabras ou gstache darlle trcola?
Comntao.
2. En que situacins vas ao conto? En cales misturas allos con bugallos? Por que?
3. Todos coecemos xente que non ten papas na boca. Coeces algunha? Describe
o seu comportamento nalgunha situacin concreta.
4. Hai momentos nos que dicimos amn ou levamos a contra. Lembras algunha
situacin na que non deas o brazo a torcer? Que postura adoitas ter ti? Por que?
5. Cando cometemos erros, temos que saber afrontar as consecuencias. Apertronche
as caravillas algunha vez? Conta que pasou.
Sabas que...?
ser unha porta faxeira

O estudoso e grande lexicgrafo Eladio Rodrguez Gonzlez
recolle no seu xa mtico Diccionario enciclopdico gallego-castellano
este fraseoloxismo, para se referir a unha persoa que non
consegue gardar un segredo. O fraseoloxismo ten a sa orixe
no feito de que a Porta Faxeira, unha das portas de entrada
antiga cidade de Santiago de Compostela, era un espazo
pblico e moi concorrido, como anda o hoxe, onde a xente
paraba a darlle lingua, a dar trela.
Ao mesmo tempo, este fraseoloxismo reflicte o ritmo e o
feito desta parte da cidade, pois non se recollen mostras
lingsticas fixadas das tamn compostels Porta do Camio,
Porta de Mazarelos ou Porta da Pena. Podemos conclur
que a Porta Faxeira era a mis concorrida, mis se temos en
consideracin que a que liga a zona vella coa Alameda. Polo
que o movemento de mozos e mozas procura de ollares
pcaros deba dar para moita fala.
179

Fraseoloxismos
7.1. CALAR morder a lingua

Conterse e gardar as ganas de falar. Reprimirse
botarlle terra a algo para non dicir algo: Tivo que morder a lingua
Facer que non se fale mis dun asunto, para non lle chamar a atencin diante da
esquecelo intencionadamente, facer que sa moza.
sexa ignorado: Houbo pocas nas que algns quedar en branco
dirixentes polticos queran botarlle terra ao Non poder falar por esquecer momentanea-
asunto dos presos polticos. mente algo que se sabe, calar: Estudei toda a
calar a boca noite, cheguei ao exame e quedei en branco.
1 Non falar dun asunto, non mencionalo: Se Foi unha pena!
non queredes que se saiba nada do tema taparlle a boca a algun
mellor calarmos a boca. Facer calar a esa persoa con algn tipo de
2 Deixar de falar: Calade a boca un pouco, argumento, ameaza ou intimidacin: Coezo
por favor. moi ben o seu pasado e con das cousas que
calar coma un afogado lle diga xa lle tapo a boca.
calar coma un peto
calar coma un rato 7.2. FALAR
Calar. Non dicir absolutamente nada, non
abrir a boca
falar dun determinado tema: Mara calou
Falar: A Paula cstalle abrir a boca, pero
coma un peto e non lle dixo a ningun onde
unha vez que a abre xa non a pecha mis.
tia os cartos.
[Confrontar 1.8 bocexar; 4.7 sorpresa]
non soltar un can
arranxar o mundo
non soltar prenda
Comentar e falar sobre asuntos xerais,
Non dicir, non revelar un segredo ou algo
polticos, sociais etc. co obxectivo de
comprometedor: Eu penso que os meus
arranxalos sen ir aln da conversa: Vea,
amigos me estn a organizar unha festa
deixdevos de lerias: estades a a arranxar
sorpresa polo meu dezaoito aniversario, pero
o mundo e anda temos moito que facer.
non soltan prenda. Non sei nadia.
botar a lingua a pacer
comerlle a lingua o gato a algun
[Consultar 7.7. falar sen saber]
Calar. Permanecer calado. Non falar por
dar trela / trenla
vergoa. Non querer falar: Non me dis como
Dar conversa. Dar confianza a algun para
te chamas, menia? Seica che comeu a
que fale moito e sen se preocupar: Este
lingua o gato?
manual de fraseoloxa que ests a ler foi
coserlle a boca a algun
pensado para dar trela nas aulas e fra delas.
1 Obrigar a calar a esa persoa: Angustias
darlle lingua
segue a falar das intimidades da sa familia
Falar de mis ou con pouco tino, latricar:
e os seus irmns vanlle coser a boca cando
Para de darlle lingua que me fas doer a
comecen a dicir cousas da sa atolada
cabeza.
xuventude.
darlle palleta
2 Non falar: A Xoana parece que lle coseron
Falar amigablemente de temas xeralmente de
a boca, nunca mis falou do seu ex-mozo.
pouca importancia: Sempre aproveito a fin de
entrar mudo e sar calado
semana para darlle palleta cos amigos e
Non falar absolutamente nada nun convivio
repasar a semana.
social: O marido da Marta un tzaro, veu
voda, entrou mudo e sau calado.
180
deixar coa palabra na boca a algun dixo coa boca chea que a investigacin en
Marchar e non escoitar o que esa persoa est medicina deste pas era magnfica.
dicindo: Esa recepcionista sempre me deixa [dicir] coa boca pequena
coa palabra na boca, non a aturo mis. [falar] coa boca pequena
estar de parola Intervir unha persoa sen se atrever a dicir algo
Ter unha conversa informal e amigable sobre abertamente ou facelo de xeito breve; facelo
calquera tema sen transcendencia: A estes de mala gana, con pouco afecto, discrecin,
vellos moito lles gusta estar de parola timidez ou vergoa: As cousas importantes
sombra dun carballo. non se poden falar coa boca pequena, hai
meterlle no cu algo a algun [vulgar] que afrontalas con decisin.
Contar algo inmediatamente a esa persoa, falar cunha porta
de xeito indiscreto: Ti xa ben sabes que non falar para as paredes
podes falar nada con Sabela sobre Xos, Falar unha persoa sen ser escoitada, falar en
porque despois xa llo vai meter no cu! balde: Eu debo estar a falar para as paredes,
quebrar o xeo porque non consigo que ningun me preste
romper o xeo atencin.
Iniciar a comunicacin ou o dilogo entre medir as palabras
persoas que non se coecen ou que estn Falar con prudencia e moderacin, conterse:
nunha situacin tensa: Comezou a falar na Cando vaias onda el, mide as palabras.
reunin para quebrar o xeo. quitarlle a palabra da boca a algun
[airear] aos catro ventos sacarlle a palabra da boca a algun
[espallar] aos catro ventos tirarlle a palabra da boca a algun
[pregoar] aos catro ventos Anticiparse e dicir algo que o falante estaba
Propagar, difundir unha noticia ou un suceso a piques de dicir: ao dicir eu, quitchesme
en todas as direccins, en todas as partes, para a palabra da boca.
que sexa coecida por mis xente: Anda que ter algo na punta da lingua
a voda da sa xefa era un segredo, aireouna Estar a piques de dicir algo que momenta-
aos catro ventos. / A fichaxe de Neymar polo neamente non se pode recordar: Agora non
Coruxo foi pregoada aos catro ventos polos me lembro da capital de Irlanda, too na
medios de comunicacin. punta da lingua... Si, home si, Dubln, no
cortarlle a palabra a algun me acordaba.
Interromper, non deixar falar: Oe, xa est ben tirarlle da lingua a algun
de cortarme a palabra! Agora estou falando tirarlle pola lingua a algun
eu e quero rematar este argumento dunha vez. Incitar ou obrigar a algun arteiramente a que
dicir a ltima palabra diga ou conte algo; provocar para que fale:
Dar por terminada unha discusin, decidir Tralle da lingua a ver se che conta o que
nunha cuestin: Ta nai dixo a ltima pasou. / voceira do grupo parlamentario
palabra e non se fale mis do asunto! sempre lle hai que tirar pola lingua para
ter a ltima palabra saber a sa opinin sobre os ltimos debates
Decidir nunha cuestin: A directora ten polticos.
a ltima palabra hora de decidir as tratar de ti (a ti)
estratexias de venda. Atuar, utilizar o tratamento de familiaridade
dicir coa boca chea con algun, empregar o pronome ti (en vez de
falar coa boca chea vostede) para referirse ao interlocutor: Estou
Falar unha persoa de maneira convencida e moi contenta porque os colegas do novo
segura, chea de fachenda, de orgullo: O ministro bufete xa me tratan de ti.
181
7.3. FALAR POUCO 7.5. FALAR CLARAMENTE

falar catro palabras contadas falar coma un libro (aberto)
Falar moi pouco: A verdade que cando estou 1 Falar con erudicin dun asunto: Cando
con scar apenas conseguimos falar catro Marisa fala sobre fraseoloxa fala coma un
palabras contadas. moi tmido. libro, ntase que unha experta.
falar miudio 2 Falar moi ben, correctamente, con elegancia
Falar moi baixo: Se seguen a falar miudio e notoriedade: Non me estraa nada que che
non conseguimos decatarnos de nada. Por gustase o discurso humanista de Encarnacin
favor, falen alto. porque unha muller que sempre fala coma
ser de poucas palabras un libro.
Ser pouco faladora unha persoa: A sa nora [falar sen] medias palabras
non dixo nada en toda a cea, disque de [Falar sen] insinuacins ou expresins
poucas palabras e abof que teen razn. confusas ou ambiguas; falar de maneira
clara, directa, sen se acovardar: O voceiro da
7.4. FALAR MOITO oposicin unha persoa que fala sen medias
botar a lingua a pacer palabras, non cala nada.
[Consultar 7.7. falar sen saber] ir ao conto
darlle trcola Centrarse nun asunto, sen perder o tempo en
1 Falar de mis, latricar: Hai moitos homes divagacins: Xos Lago, vea, vaia ao conto,
que gustan de pasar longas horas na taberna que non temos todo o da para estar aqu
dndolle a trcola, sen facer mis nada. escoitando as sas historias.
2 Falar moito: Adoran darlle trcola cando non ter a lingua trabada
est cos seus amigos e perden a nocin do non ter lixos na lingua
tempo. non ter papas na boca
repetir coma un papagaio non ter pelos na lingua
Falar moito e sen substancia. Repetir o dito Falar claramente e sen rodeos, dicir o que
por outros sen entendelo: Hai moita xente se pensa sen ningn reparo, sen pensar nas
que se limita a repetir coma un papagaio posibles repercusins: Non ten a lingua
os argumentos doutras persoas, sen sequera trabada, diche o que pensa. / Non ten lixos
saber do que fala. na lingua, diche o que cre anda que saiba
falar os sete falares que non che vai parecer ben. / Serxio non
falar polas orellas ten papas na boca, cando expn as sas
falar polos cbados opinins fala moito e ben. / Os representantes
Falar en exceso: O meu profesor de galego sindicais non tiveron pelos na lingua cando
fala polos cbados, comeza a falar e non para. reclamaron transparencia nas xestins.
irlle a forza pola boca a algun ter o s para matar o tres
Falar moito e facer pouco: A Rosa vaille a Ter unha persoa a resposta adecuada, ou
forza pola boca, sempre di que quen de facer pensar que a ten, para sar airosa dunha
o armario con das tboas mais nunca se pon. rplica: A ta nai sempre ten o s para matar
ser un laretas o tres, se lle dis calquera cousa, sempre che
1 Falar moito e sen acougo ou sentido: Ese sae cun refrn ou cun conto da vella!
home un laretas, fala o da enteiro sobre Na baralla para xogar s cartas o s (de
ftbol e nunca pisou un campo. copas, espadas, ouros ou bastos) ten supe-
2 Falar de mis sobre todo cando se debe rioridade sobre o tres, polo que mesmo con
calar; ser unha persoa indiscreta: Anta unha ser unha boa carta, sempre gaa o s. Eis o
laretas e por iso ningun lle conta nada. fraseoloxismo, mesmo cun bo argumento,
ser un porta faxeira sempre algun pode ter un mellor.
[Consultar Sabas que?]
182
ter o don da palabra 2 Normalmente unha persoa que bota a

Falar ben: Se queres ser comercial precisas lingua a pacer tamn fala moito: A cada
ter o don da palabra. vez que se atopan esas das pescas botan a
lingua a pacer e non hai quen as pare.
7.6. NON FALAR CLARAMENTE O fraseoloxismo animaliza a persoa imaxe
andar con voltas dos ruminantes.
1 Falar dunha cousa de xeito indirecto, sen a falar por falar
expor abertamente: Mira, non me andes con falar por non estar calado
voltas e dime xa que iso que che preocupa 1 Dicir cousas sen fundamento, que non
realmente. veen ao caso, ou polo simple feito de dicir
2 Pr obxeccins a algo: Ese caloteiro anda algo: Iso non mis que falar por falar, era
anda con voltas e non paga o que debe. mellor que non dixeses nada.
falar entre dentes 2 Esbardallar, barallar, falar sen saber, sen
Falar baixo de xeito que difcil entender, coecemento: Moita xente fala por non estar
rosmar, roar: Fai favor, non fales entre calada sobre as alteracins climticas, non
dentes e se tes algo para me dicir, dimo saben as importantes repercusins que poden
claramente. ter sobre as nosas vidas.
misturar allos con bugallos ser un falabarato
misturar sapos con bolboretas Ser unha persoa que fala moito, sen saber
saltar de allos a cebolas ou sen ofrecer credibilidade: Non lle fagas
Xuntar ideas ou conceptos distintos, moito caso ao subdirector, un falabarato,
misturalos, non distinguilos, tratalos polo promete unha chea de cousas que despois
igual e provocar confusin: Considerar nunca cumpre.
unha opinin diverxente coma un insulto, ser un tarabelo
misturar allos con bugallos. Ser unha persoa que fala sen parar e sen saber:
Rubn un tarabelo, hoxe diche unha cousa e
O bugallo un vulto arredondado que
ma xa che di outra, non hai quen se fe del.
se forma en certos vexetais, debido
infestacin de insectos parasitos, O tarabelo unha peza de madeira que
especialmente nos carballos. xira e serve para pechar por dentro portas,
xanelas, cancelas etc.
falar dos biosbardos
Falar de cousas inconexas; falar de cousas sen
7.8. ESTAR DE ACORDO
interese: Desde que Beln est namorada s
fai falar dos biosbardos, non hai maneira de dicir amn
que se concentre. Dar aprobacin, consentir, estar de acordo: A
[Consultar Sabas que? Unidade 3] todo o que ti digas eu digo amn.
falar sen ton nin son Amn unha palabra de orixe hebrea que
Falar moito e sen sentido, de cousas significa as sexa e que se emprega na
inconexas, esbardallar: Non aturo as persoas liturxia cristi ao final dunha oracin para
que falan sen ton nin son e comezan a expresar a conformidade co que se dixo
esbardallar sen parar. nela: [...] polos sculos dos sculos, amn!
7.7. FALAR SEN SABER
7.9. ESTAR EN DESACORDO
botar a lingua a pacer
andar con voltas
1 Falar de algo ou algun sen coecelo
[Consultar 7.6. non falar claramente]
suficientemente. Criticar: Xa ests botando
levar a contra
a lingua a pacer, considerando ese home
Oporse ou dicir o contrario do que di outra
culpable sen saber se o .
persoa; estar en desacordo con algo ou
183
algun: Non se pode estar sempre a levar a incumpriu o horario de chegada e os pais
contra, s veces tamn hai que ceder. cantronlle as corenta.
non dar o brazo a torcer Cantamos as corenta ao xogar s cartas
Manter dunha maneira obstinada unha no tute. Acadamos corenta puntos cando
determinada opinin ou postura; non ceder nunha mesma man temos cabalo e rei do
perante algo ou algun: A Rucha non deu mesmo pau que sexan trunfos.
o brazo a torcer e tivemos que facer a festa caerlle o pelo a algun
na sa casa. Recibir esa persoa un castigo ou reprimenda
7.10. LOUVAR por algo que non fixo ou fixo mal: Esqueciches
o teu primeiro aniversario de noivos e agora
botarlle flores a algun vaiche caer o pelo, xa vers.
Eloxiar, dirixir palabras de gabanza, louvar: [Consultar 6.9. fracaso]
Na reunin de onte, o director non parou de cortarlle un traxe ( medida) a algun
botar flores nova reitora. facerlle un traxe ( medida) a algun
pr nun pedestal a algun Falar mal desa persoa, criticala, sacarlle os
pr polas alturas a algun defectos. Aquela xente noxenta todo o quera
pr polas nubes a algun saber para facerlles un traxe aos vecios.
Admirar moito, gabar moito, louvar de levar nas orellas
maneira esaxerada: A adestradora puxo polas Ser recriminada unha persoa por algo que
nubes o desempeo das sas xogadoras. fixo mal: Os estudantes levaron nas orellas,
O pedestal unha peza que sostn e eleva porque a profesora estaba farta de que
unha estatua. chegasen sempre atrasados.
ir falar de merda o mis cagado [vulgar]
[Confrontar 5.10 adulacin]
Criticar a unha persoa por falar dalgn
7.11. RECRIMINAR defecto de algun que tamn ten ela: Non
soporto cando Euloxio se pon a falar de tica
apertarlle as caravillas a algun e honestidade, co corrupto que el ! Xa se
Recriminar con severidade ou rigor, sabe que sempre vai falar de merda o mis
exercendo presin sobre esa persoa para que cagado.
acte dunha determinada maneira: Tivo que pr a caldo a algun
apertarlle as caravillas aos vecios para que pr verde a algun
aceptasen o reparto equitativo dos gastos. pr a pan pedir a algun
botar na cara pr podre a algun
Reprochar unha accin ou un comportamento; pr pingando a algun
censurar, recriminar: A mia compaeira do [Consultar 7.12. rexoubar e criticar]
choio botoume na cara que non fago as [Confrontar prse pingando 9.5. mollarse]
cousas ben.
botarlle o can a algun 7.12. REXOUBAR e CRITICAR
botarse a un
andar de boca en boca
Reprender, reprochar de maneira violenta:
Ser unha persoa ou unha cousa da que fala
Xon non se conseguiu controlar e botoulle
moita xente: Non se fala doutro asunto no
o can ao vecio por culpa do alto volume
lugar, anda de boca en boca.
da msica.
andar na boca do mundo
[Confrontar botarlle os cans a algun 4.4.
andar na boca da xente
rexeitamento]
Ser unha persoa criticada polos demais
cantarlle as corenta a algun
publicamente, que obxecto de comentarios
Advertir severamente a algun dicndolle as
ou murmuracins: Eu sempre admirei esas
cousas claras, reprender, rifar: Onte Laura
persoas que fan o que lles peta, mesmo que
184
anden na boca da xente. / Desde que se nai comezou a berrar e pxome a caldo al
arrimou anda na boca do mundo. mesmo, sen reparar en quen nos ollaba.
arrastrar pola lama a algun [Confrontar prse pingando 9.5. mollarse]
Criticar de maneira violenta, insultar ter lingua (de vbora) viperina
gravemente: Xosefa pasou toda a vida a Ser unha persoa que anda sempre a falar mal
arrastrar pola lama as vecias e agora non dos demais, que murmura e ofende de xeito
ten nin con quen falar. ferinte e mordaz: Non soporto ese rapaz, ten
botar a lingua a pacer lingua de vbora viperina, sempre est a falar
[Consultar 7.7. falar sen saber] mal de todo o mundo.
lavar a roupa
Rexoubar, criticar: Cada vez que se xunta co 7.13. BLASFEMAR
seu amigo David Carolino comezan a lavar [botar] sapos e cbregas (pola boca)
a roupa e repasan a vidia de toda a vila! Blasfemar, inxuriar ou disparatar; maldicir ou
meterlle no cu algo a algun [vulgar] proferir insultos (contra algun): O marieiro
[Consultar 7.2. falar sen saber] encabuxouse e comezou a botar sapos e
pr a caldo a algun cbregas pola boca fra.
pr verde a algun
A blasfemia e as posesins demonacas
pr a pan pedir a algun
aparecen representadas frecuentemente na
pr podre a algun
iconografa relixiosa cristi con rptiles ou
pr pingando a algun
outros animais similares.
1 Falar das faltas ou defectos desa persoa para
criticala; rexoubar dela, ofendela, maltratala botar veleno pola boca
verbalmente: Os gandeiros leiteiros puxeron Blasfemar, criticar con maldade, con moi
a pan pedir os representantes sindicais por mala intencin; maldicir,: Eu son un tipo
non defenderen os seus dereitos! tranquilo, pero cando me tiran do xenio
2 Reprender fortemente a esa persoa: Cando comezo a botar veleno pola boca que non
lle expliquei que perdera os cartos, a mia hai quen me pare!
Refrns
A bo entendedor, curto falador confrmanse segundo as nosas experiencias
Unha persoa non precisa dar toda a vitais sobre calquera feito. As, das persoas
informacin cando o seu interlocutor poden ter opinins moi diferentes ante o
intelixente, esperto e espelido: Non lle tiven mesmo acontecemento: Ti disme que a festa
que explicar a Serafn a importancia da foi unha trapallada e Lois que foi unha
confidencialidade dos exames. Nunca mellor marabilla! che ben certo, cada un fala da
dito, a bo entendedor, curto falador. feira segundo lle foi nela.
A lingua ten moi bo curral Cada un raa onde lle proe
A lingua ten o seu espazo dentro da boca Unha persoa fala do que lle afecta, do
(curral) e a debe permanecer. Daquela, que lle doe; defende o seu: Cada vez que
mellor non falar nalgunhas situacins falamos mal da sa moza, Xin ponse bravo
inconvenientes ou embarazosas: Sabes con e defndea, xa se sabe que cada un raa
quen estabas a falar mal do choio? Co fillo da onde lle proe.
xefa da empresa! Lmbrate para a prxima, Da boca pechada non saen parvadas
a lingua ten moi bo curral! Para evitar problemas mellor calar. Se unha
Cada un fala da feira segundo lle foi nela persoa non fala, est libre de dicir burradas:
As nosas interpretacins e opinins Como es capaz de dicir que no Bierzo non
185
falan galego! Se non sabes do que falas, cala! O peixe morre pola boca
Da boca pechada non saen parvadas. O que sae pola boca dunha persoa pode
Do dito ao feito, vai un grande eito delatala, expoela. Falar unha trampa para
O que se di e o que se acaba por facer non ns do mesmo xeito que abrir a boca unha
coincidente. Falar mis fcil que facer: Suso trampa para o peixe cando se achega ao anz
dxonos que a entregar un relatorio completo para comer: Adriana Bugallo quera gardar
sobre a viabilidade econmica da empresa e o segredo da sa gravidez mais Menca non
ao final entregounos esta merda. che ben resistiu e difundiuno, xa se sabe que o peixe
certo, do dito ao feito, vai un grande eito. morre pola boca.
Fala pouco e ben e sers algun Ovella que berra, bocado que perde
mellor falar de maneira breve e rigorosa, [Consultar Exercicio 7.20.]
porque no discurso oral son premiadas a Palabra por dicir non ten chata
concisin e a calidade se queremos ser ben Estar calado evita confusins e problemas. O
vistos: Irea, vouche dar un consello, cando que non se di non pode ser reprobable: Estiven
interveas nas reunins da ANPA faille caso tentado de lle retrucar xefa de seccin, pero
ao refrn fala pouco e ben e sers algun. palabra por dicir non ten chata, as que evitei
Falar prata, calar ouro calquera tipo de liorta.
Saber calar anda mellor do que falar. Quen moito fala, moito erra
Prmiase a persoa calada, supostamente mis Canto mis fala unha persoa, mis exposta
sabia e precavida nas sas afirmacins: Falar est a equivocarse; falar pouco errar pouco:
prata, calar ouro, as que cada vez que lle Eu, sinceramente, non concordo co refrn
preguntan con quen prefire estar, con pap ou quen moito fala, moito erra, porque os que
con mam, non abre a boca. nada din, nada conseguen.
Garda o bico e ters paz Quen ten lingua vai a Roma
Hai que calar para evitar discordias: Se tes Unha persoa que fala e capaz de preguntar,
un amigo do Celta e outro do Depor, non lles chega ao seu destino, acada os seus obxectivos:
fales dos movementos na tboa, garda o bico No ano do Erasmus aproveitei para percorrer
e ters paz. toda Alemaa sen ter idea, pero como quen
O falar non ten cancelas ten lingua vai a Roma non tiven problemas!
Falar unha actividade sen limitacins. A
algunhas persoas falar non lles custa nada,
por iso o fan sen a suficiente informacin
ou precaucin: Lucas pxose a falar do mar
como se pasase a vida de marieiro e non ten
nin idea, o falar non ten cancelas.
186
Unidade 8. Cartos
Na seguinte entrevista dun programa de radio estase a falar da traxectoria vital de Anselmo
Ferreiro, un personaxe no que podemos identificar a persoas que coecemos directa ou
indirectamente. Repara nos fraseoloxismos empregados.
Bo da, queridas e queridos ontes das Ondas de Batalln. Hoxe iniciamos o

programa cunha historia de vida que condensa moitas historias a un tempo e
recrdanos o poder do dieiro (clinc clinc! rudo de caixa rexistradora): pode
algun facerse de ouro1 e acabar por non ter onde caer morto2? Flovos de
Anselmo Ferreiro, nacido en Batalln contra o ano 1945. Dunha das familias
mis humildes da parroquia, soubo desde moi novo que significaba andar ao
xornal3 e traballar arreo, por iso foi un dos rapaces mis decididos hora de
embarcar rumbo a Venezuela con s dezaseis anos. Quera facer as Amricas4 e
loitar at estar podre de cartos5, e conseguiuno: empregado nos inicios nunha
fbrica de tabaco, ascendeu e viuse con posibilidades para facer carreira6 e
lanzou unha nova marca, un selo propio. Tia mirada de emprendedor, como
diran hoxe. Facendo contactos grazas sa labia e termando ben dos cartos7
nun inicio, soltou a pita8 para comprar extensas plantacins e organizou grupos
de xornaleiros potentes, xente que estaba sen branca9 e que lles ofreca as
mellores condicins de traballo. Ao mesmo tempo, deseou un logo estiloso
coa silueta dun galn dndolle ao cigarro Sen dbida, os seus paquetes tian
msica10. Animado polo rumbo da empresa, abriu varios negocios, comprou
un autombil ben lustroso e dedicouse a gastar a rego cheo11, deixando de
supervisar os nmeros. Hai quen di que os empregados de mis confianza
meteron a man12 nas contas, outros que foi culpa da sa avaricia o caso
que Anselmo Ferreiro, o xefe de Tabacos O Vencedor, deu co cu no ferrado13,
pero anda as non volveu aldea cunha man diante e outra detrs14. Trouxo
unha maleta de habanos, roupas pensadas para a calor e o coche mis grande
da comarca, lembrdelo?
1
enriquecerse. 8
gastou uns cartos.
2
ser completamente pobre, non ter nada. 9
que non tia cartos.
3
traballar por un soldo fixado por da. 10
custaban caros porque eran especiais.
4
volverse rico traballando en Amrica. 11
dilapidar, gastar moitos cartos.
5
ter moitsimos cartos. 12
roubaron.
6
medrar, prosperar. 13
arruinouse.
7
aforrando. 14
na extrema pobreza.
187
Unidade 8. Cartos Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
1. Anselmo Ferreiro era dunha familia de xornalistas internacionais.

2. Foi a Venezuela e al comezou unha intensa vida dedicada ao negocio do tabaco.
3. Cando veu de volta a Batalln, comprou un bo ferrado de terra.
ficar cunha man diante e outra detrs
1. AFORRAR custar os cartos
2. ARRUINARSE soltar os cartos
3. GAAR perder os cartos
4. GASTAR facer cartos
5. VALER mirar os cartos
facer cartos
188
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 8. Cartos
Exercicio 8.3. Escolle a opcin que explica o significado do fraseoloxismo.
)1. Tamn sei que traballas moito e que aforras moito tamn, mesmo non gastas
nesas cousas midas que son o aforro do pirixel. Sempre souben que ti non es
dos homes que aproveitan as faragullas e tiran os anacos. Xess Alonso Montero,
Sofa Cordal Pieiro, labrega do Ribeiro de Mio... (adaptado)
a) bo condimento b) falso aforro c) valor do sabor
2. Desde que lle saron ben os negocios faca todo o posible por aparentar que
estaba podre de cartos. Nun prazo breve de tempo comezou unha carreira sen
parada por acumular cousas, signos exteriores de riqueza, como adoitaba
chamarlles un seu amigo da infancia. Por desgraza o bo gusto non acompaaba
sempre cada nova adquisicin, mis ben era todo o contrario. Xavier Senn,
Coche novo
a) tia unha infeccin b) tia problemas coas plantas c) tia moitos cartos
3. Mentres o licor me queimaba a gorxa observaba os homes de ollos vidrosos e

asolagados, case todos empregados da Plantacin. Os que estaban sen branca
formaban roldas en torno s mesas onde xogaban os demais, coa inmobilidade
ensinndolles o intiles que eran (o escuro golpe que troca o rumbo da vida e
outorga a riqueza ou condena indixencia). Xess Manuel Marcos, Terra queimada
(adaptado)
a) non tian compaa b) non tian obxectivos c) non tian cartos
4. Ann tia unha nena de doce anos e, anda que parecese difcil de entender,
a ambas as das deixraas plantadas o home, fuxindo, haba unha ducia de
anos. Daquela ficara cunha man diante e outra detrs pero andara lixeira
e montara unha perruquera da que vivir. Joaquim Faria, Blues para un asasino.
First we take Manhattan (adaptado)
a) tia mancheas de cartos b) non tia cartos c) tia cartos por todas partes
5. Temn que o tal Xabier pretendese instalarse con Silvia na mia casa, as que
dediqueime a acosalo con preguntas nada indirectas. Dixo que era decorador
de tendas de moda, pero non vesta en consonancia con esa profesin que,
relacionada cun sector en alza, fara supoer un bo nivel econmico. Non
era un tirado, pero tampouco aparentaba nadar na abundancia. Xos Cid
Cabido, Das contados
a) traballar na natacin b) ter nadado moito c) ser moi rico
189
Exercicio 8.4. Mira as listaxes destes grupos de fraseoloxismos e asgnalle o tema

que corresponde a cada grupo.
GAAR CARTOS TER CARTOS GASTAR CARTOS AFORRAR

VALER ROUBAR NON TER CARTOS ARRUINARSE
1. GAAR CARTOS 5. .........................................

andar ao xornal soltar a pita
andar ao por cen soltar a galia
andar ao quin alongar o p mis do que d a manta
gastar a rego cheo
facer boa feira gastar cartos coma sarabia
facer cartos botar a casa pola vent
facer as Amricas
6. .........................................
facer o agosto
facerse de ouro estar pelado
estar teso
2. .........................................
estar sen branca
estar forrado andar mioca
estar podre de cartos ser pobre coma as araas
atar os cans con longanzas non ter un can
nadar na abundancia non ter unha cadela
non ter onde caer morto
3. .........................................
7. .........................................
apertar o cinto
termar dos cartos acabar coa casa
tirar os anacos e aproveitar as faragullas dar co cu no ferrado
perder a camisa
4. .........................................
8. .........................................
estar polas nubes
custar un ollo da cara meter a man
ter msica meter a unlla
ser un comecartos ser da ua longa
non valer unha cadela
Menia ben vestida,

menia ben calzada,
que tn roupa decote,
que tn roupa de garda,
menia que ben folga,
menia quanda maja,
i probe, malpecado,
comunha triste araa
Rosala de Castro, Cantares gallegos
ser pobre coma as araas
190
Repara tamn nestes outros fragmentos con fraseoloxismos.
Levaba un mes sen ver a Ann. Precisbaa xa, pero andaba sen branca e niso
era testaln, absurdo, clsico e machista, todo por xunto, mais non admita
sar con ela sen cartos. Prefera aguantarse. Que non e que non.
Joaquim Faria, Blues para un asasino. First we take Manhattan (adaptado)
andar sen branca

non ter un can
estar sen unha cadela
non ter ningn dieiro
A branca era unha moeda medieval acuada en moitos

estados cristins coa intencin de substitur os mltiplos de
prata. Denominbase as pola cor branca que adquira ao ser
sometida a unha operacin de branqueo, semellando prata.O
can era a moeda antiga de dez cntimos (can pequeno ou
can grande) e de pouco valor. A cadela era a moeda de cinco
cntimos.
Despois da reconversin industrial nos estaleiros dunha cidade do norte, moita xente
quedou no paro. Un grupo de persoas maiores de corenta anos ctase cada da no
bar, onde botan mis tempo que na sa propia casa, comentan como lles foi o da
na busca de traballo, falan dos seus problemas cotins, non s laborais, senn tamn
familiares vez que toman unhas cervexas. Un deles, Santa, non ten un can, pero
vive a vida como o que mis e soa con ir algunha vez a Australia.
www.crtvg.es
191
botar a casa pola vent

facer un gasto excesivo
En Ribadeume, que este ano botou a casa pola vent, tiveron catro
das de festa, comezando o venres cunha verbena a cargo das coecidas
orquestras Trbol e Trovadores. A xornada do sbado iniciouse con
bombas de palenque, seguida de misa e procesin e a sesin verm co
grupo musical Ilusin, que tamn estivo na verbena acompaado da
orquestra Juan Mallo.
www.amigus.org
1. Antn, terma do cazo do leite para que non A. Sen pelo ou sen aquilo que
reborde. normalmente o cobre.
2. O gabn est forrado con pel de ovella. B. Migalla ou anaco que se solta do
pan.
3. O armador repartiu o quin entre os
marieiros. C. Cuberto e protexido na sa parte
interior.
4. Ao sacar o esparadrapo quedoulle o brazo
pelado. D. Lombriga de cor rosada.
5. O paisano abriu un rego por entre o millo para E. Coida, vixa.
regar.
F. Pequeno suco ou escavacin.
6. Os pequenos estiveron na horta na procura da
G. Lote da pesca que lle corresponde a
mioca mis longa.
cada membro da tripulacin.
7. Uxo volveu roer no molete e na carne ata que
non deixou nin faragulla.
192
1. Onte comn unhas talladas de lacn fro A. Mecha ou pabo de fos de algodn
con pan que estaban moi boas. retorcidos da candea.
2. O mis rico de toda a comida foi o pan B. Graxa slida e dura obtida dos animais.
mollado no prebe. C. Mulime, conxunto de vexetais como
3. Cando marchou a luz, Carlos prendeulle toxo, fentos e herba cortados e usados
lume matula e puxo o candil derriba da para pr no chan das cortes.
mesa. D. Porcins que resultan de cortar certos
4. Antn, unta esas botas cun pouco sebo. comestibles, en particular a carne.
5. O estrume dos cortellos un bo esterco. E. Anacos de materia que arden xa sen

chama.
6. Asamos as sardias nas brasas da lareira.
F. Mollo ou salsa que acompaa certas
comidas para mellorar o seu sabor.
Exercicio 8.7. Mira estes substantivos e relaciona para formar fraseoloxismos.
pedir
agosto
a
Amricas

andar cartos
ao
estar man
as
facer mioca
o
meter nubes
polas
portas

quin
xornal
andar a pedir,______________________________________________________________
___________________________________________________________________________
camisa
apertar casa
acabar cartos
estar a cinto
nadar coa fartura
perder dos forrado
soltar na msica
ter o pelado
termar pita
apertar o cinto,_____________________________________________________________
___________________________________________________________________________
193
andar a pedir
andar polas portas
gastar cartos e aproveitar as faragullas
alongar o p coma sarabia
botar a casa da cara
custar un ollo mis do que d a manta
dar co cu pola vent
tirar os anacos no ferrado
alongar o p mis do que d a manta,_______________________________________
__________________________________________________________________________
alongar o p mis do que d a manta
194
1. Ai... estes rapacios non saben que hai que a) acabar coa casa
_________________? Teu av gaou moitos cartos b) ser un comecartos
a finais dos 50, nos 60 e 70, pero chegou aos 80 e a c) gardar das risas para as
parou todo. Menos mal que aforramos ou teriamos choras
morto de fame. A construcin un traballo temporal
neste pas, vai a golpes, 10 ou 15 anos ben, outros 10
ou 15 anos mal. www.soloespolitica.com (adaptado)
2. Abrdenos, nobre seor, e teredes grande a) ten msica

contentamento coa mia msica e cos xogos do meu b) se atan os cans con
compaeiro. longanzas
Abrir abrireivos, xa que chegastes aqu. Mais non c) anda mioca
pensedes que neste castelo _________________,
nin que haberdes gaar moita cousa.
Abride, nobre seor, que somos xente de bo
conformar, e cun codelo que caia da vosa mesa
seremos ben pagos. Daro Xohn Cabana, Galvn en
Saor (adaptado)
3. Os seus contactos co mundo marxinal limitranse a) soltarlle a pita

esmola coti que lle solicitaban na ra. Incluso b) andarlle ao por cen
adoptara o costume de __________________ sempre c) apertarlle o cinto
mesmo pobre, un ionki desecado con catro barbas
moda Ho Chi Min, que rosmaba agradecido se
chegaba s duascentas pesetas. Bieito Iglesias, O mellor
francs de Barcelona (adaptado)
4. A que andas?, queres cervexa? Colle na neveira. a) Estou forrado

__________________. b) Estou pelado
E como cres que estou eu? Lrgaste, deixas o choio, c) Cstame un ollo da cara
non se sabe onde te metes, que pensabas? que che
an regalar a pasta?
Marchei para Santiago. Contaba con sar adiante,
pero non consegun choio... non coezo a ningun...
Nin eu mesmo sei que fago al. Xos Cid Cabido,
Foumn (adaptado)
5. Todo est carsimo. Non sei onde vai dar. A conta baixa a) est polas nubes
e non se pode tirar nada. Todo __________________. b) gasta a rego cheo
Non gaamos case para comer. Os cartos vanse. Imos c) est teso
ter que volver ao campo de onde vn todo, porque
o que d a cidade non son mis ca dores de cabeza.
www.galiciahoxe.com (adaptado)
195
1. non ter nin pau de figueira
2. non ter casa nin brasa
3. non ter eira nin leira nin pinta de estrume

NON TER CARTOS
4. non ter leito o da e a noite
5. non ter lume nin fume onde caer morto
6. non ter mis que nin teito
non ter onde caer morto,___________________________________________________
__________________________________________________________________________
7. custar mis o caldo ca o sebo

NEGOCIO RUN
8. ser mis caro o prebe ca as talladas
(o accesorio custa mis ca o principal)
9. valer mis a matula ca o peixe
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
196
Exercicio 8.10. Completa cada secuencia cun dos seguintes compoentes. Hai tres opcins
erradas.
feira man cara cartos casa camisa cinto ouro
1. Pimpinela a protagonista dOs vellos non deben namorarse. unha moza pobre e
humilde, obrigada polos seus pais a casar co seor Fuco, un vello que est podre de
________. www.youtube.com (adaptado)
2. A adega Crego e Monaguillo de Monterrei tira a ________ pola vent para festexar
o seu dcimo aniversario. Mis de 2.000 invitados asisten ao acto e posterior festa
amenizada polas orquestras Panorama e Pars. www.laregion.es (adaptado)
3. Co motivo das festas patronais, no Cantn de Ferrol haba unhas figuras xigantes que
deberon custar un ollo da ________: torre de Hrcules, murallas de Lugo, un hrreo,
unha palloza, a fachada do Obradoiro, un apstolo romeiro e un home a cabalo que
disque era Breogn www.farodevigo.es (adaptado)
4. Nas guerras estase usando moito armamento e podmonos preguntar se non haber xente
que se est facendo de ________ aproveitando os conflitos. El Correo Gallego (adaptado)
5. E hai cidadns que teen que apertar o ________, ben porque se endebedaron de mis,
ben porque traballaron en sectores nos que se gaaron moitos cartos e que agora estn
en crise, como a construcin e todo o que leva aparellado. revista.consumer.es (adaptado)
custar un ollo da cara
197
Exercicio 8.11. Mira estas imaxes e escribe o fraseoloxismo.
1. ................................................................ longanzas 2. .......................................................... camisa
3. .......................................................................... nubes 4. ser un ...........................................................................
1. Cando algun quere facer as Amricas porque quere facerse de ouro.

2. Unha persoa que aperta o cinto tamn ten msica.
3. Algun d co cu no ferrado porque est forrado.
4. Se ests pelado porque non tes un can.
5. Polo xeral, cando algun alonga o p mis do que d a manta porque gasta a rego cheo.
6. Cando algun da ua longa porque tamn mete a man.
7. Algo que est polas nubes tamn ve o ceo aberto.
198
apertar o cinto
Observa como o fraseoloxismo apertar o cinto mantn practicamente a mesma imaxe

no seu equivalente en diferentes linguas. Chama a atencin que en todos os casos a
idea de restrinxir gastos e aforrar se identifique con apertar, axustar o cinto.
estrnyer el cintur (cataln)

apretarse el cinturn (espaol)
se serrer la ceinture (francs)
tirare la cinghia (italiano)
apertar o cinto
(galego) apertar o cinto (portugus)
gerrikoa estutu (uscaro)
den Grtel enger schnallen (alemn)
axustar o cinto un pouco mis
tighten ones belt (ingls)
Unha lectura literal do fraseoloxismo apertar o cinto fai pensar que en pocas de
crise cmese menos, prdense quilos, o cinto queda grande e hai que apertalo... Outra
interpretacin menos aceptada que ao facer presin sobre o estmago, alviase a
dor producida pola fame.
199
A cabalo regalado non lle mires o dentado
A cabalo regalado non lle mires o dentado sase para indicarlle a unha persoa
que non debe poerlle peros a algo que non lle custou nada, para xustificar a escasa
calidade dun obxecto conseguido gratuitamente ou ao recibir un agasallo que non
chega a colmar as expectativas de quen o recibe. A orixe do dito est relacionada co
costume dos paisanos de observar coidadosamente a dentadura das cabalgaduras antes
de mercalas, para saberen a idade e facerse unha idea do estado de sade do animal e,
polo tanto, sopesar o seu prezo.
Mara Montaa, A tradicin oral en Galicia (adaptado)
senn o que menos precisa nin moito que non se acabe

non lle mires o dentado para que nos vean ver
que desexar rompe o saco
1. A avaricia ______________________________________________
2. Non hai pouco que non chegue ______________________________________________
3. Mis vale ter ______________________________________________
4. A cabalo regalado non lle mires o dentado__________________
5. Hai que dar e ter ______________________________________________
6. Non mis rico o que mis ten, ______________________________________________
200
corresponda.
SIGNIFICADO REFRN
1. Hai que aceptar de bo grao os agasallos
A cabalo regalado non lle mires o dentado
sen cuestionar a sa vala.
2. A riqueza non se alcanza con posesins,
..............................................................................
senn cunha vida libre de necesidades.
3. Se queremos recibir visitas e gozar
da sa compaa, debemos ser persoas ..............................................................................
hospitalarias.
4. preferible ter algo e valoralo que confiar
..............................................................................
en conseguilo no futuro.
5. O desexo de querer mis e mis fai perder
..............................................................................
o xa conseguido.
6. Anda que haxa pouco, sendo intelixentes,
ha de chegar ben para cubrir o necesario.
No caso de que haxa moito, hai que ser ..............................................................................
moderados, porque logo se esgota.
1. Xerardo e Anta estn viaxando moito ultimamente e non estn aforrando nada.
Teen que ter coidado porque ______________________________________.
2. Como sempre fai polos Reis, Ana regaloume unha axenda anda que das que van
da por da, e eu prefiro ver a semana enteira.
Vale ben, muller! _____________________________________.
3. Non sabemos se volver ao posto revender outros lbums de banda deseada O caso
que o permiso s o tiamos at onte!
Entn non o fagades, se vos pillan ser peor, ben certo que ___________________
___________________.
4. Se algo aprendn da mia avoa Maruxa que non podes sentar a ningun mesa sen
servirlle un caf e algo doce
As : ______________________________.
5. O bo oficio de carpinteiro do seor Manuel deulle sempre para vivir sen necesidades
nin grandes luxos.
un exemplo de persoa: ______________________________.
6. Nunca lle acabei de ver a utilidade a todas estas ferramentas, e menos agora, que estn
a punto de sar outras novas
Cala, que ______________________________.
201
A avaricia rompe o saco
Exercicio 8.17. Observa este refrn e o seu equivalente noutras linguas. Aparece a
Qui tot ho vol, tot ho perd (cataln)

Quen todo quere, todo perde
La avaricia rompe el saco (espaol)
On risque de tout perdre en voulant tout gagner

(francs)
Un arrisca todo por querer gaalo todo
Lavarizia rompe il sacco (italiano)

A avaricia rompe o saco
(galego) Quem tudo quer, tudo perde (portugus)
Quen todo quere, todo perde
Beteegiz zorroa lehertuz doa (uscaro)

Demasiado cheo o saco, vai rebentando
Zuviel zerreist den Sack (alemn)

Demasiado rompe o saco
A greedy man is always poor (ingls)

Un home avaricioso sempre pobre
202
Luis Davila, Jalisia Kanbal
Luis Davila, Titorial: O regho recto
Observa estas escenas. Describe as situacins e comenta que lles est a acontecer aos
personaxes que aparecen nelas. Procura empregar os fraseoloxismos e refrns vistos
nesta unidade.
Para falar...
1. Na ta opinin, que cousas custan un ollo da cara? Que fas para conseguilas?
2. Coeces algun que estea forrado? e algun que estea pelado? Describe como
son as sas vidas.
3. En momentos nos que ests sen un can, que fas? Comntao.
4. Fixeches algunha vez un gasto excesivo e botaches a casa pola vent? Como foi?
En que non che importara gastar cartos coma sarabia? Por que?
5. Describe algo que para ti non ten prezo e di por que tan valioso.
203
Sabas que...?
O fraseoloxismo facer as Amricas era de uso moi frecuente.
No imaxinario colectivo do pobo galego, a expresin facer as

Amricas botou races e forma parte xa do inventario clsico das
nosas expresins e dos nosos soos. Para os rapaces da mia xeracin,
o continente americano era a meta soada. Todos asociabamos aquel
continente co benestar, a riqueza e o regreso triunfante. A figura do
indiano, daquela, actuaba como un verdadeiro modelo que cumpra
seguir, sobre todo se este galego retornado proceda dos Estados
Unidos. Retornaba rodeado de todo aquilo que ns apenas coeciamos
polas pelculas en branco e negro: autombiles mastodnticos que
chamabamos haigas, sombreiros coloniais, traxes brancos ou de cores
claras, zapatos marrns e brancos de punta e, por suposto, reloxos
de cadea ou de pulseira de ouro das mellores marcas. Amais de todo
isto, traa unha equipaxe con innumerables maletas que espertaban
en todo o mundo a curiosidade e, sobre todo, a esperanza de que
estivesen cheas de agasallos. Pasados uns anos, cando iamos feira da
vila, chambanos a atencin ver como estes americanos, que paseaban
xuntos, an taberna para dar conta duns bists, cousa que moitos
dos labregos non podan facer. Estes americanos xubilados vian
cunha pensin en dlares e como non dican como as pasaran sendo
emigrantes, un pensaba: Cando sexa grande quero facer as Amricas.
Esta imaxe pode ser hoxe un tpico, pero na mia infancia, a dos anos
cincuenta do sculo XX, formaba parte dunha realidade verdadeira.
Olegario Sotelo Blanco, Facer as Amricas: soo caducado en Galicia Hoxe
204

Fraseoloxismos
8.1. GAAR CARTOS facer o agosto

Gaar moitos cartos, lucrarse aproveitando
andar ao xornal unha ocasin moi favorable: Fixo o agosto no
Traballar por un soldo fixado por da, por negocio da construcin durante o crecemento
xornada: Cando Nlida casou, naquela casa da cidade.
haba tres mulleres que andaban ao xornal. facerse de ouro
O xornal a xeira, a paga dun da de tra- Gaar moitos cartos, enriquecerse: Xerardo
ballo. estase facendo de ouro co negocio da
andar ao por cen telefona mbil.
Cobrar a retribucin un marieiro en funcin
dun tanto por cento pactado previamente: 8.2. TER CARTOS
Agora xa non ando a soldo sabido, ando ter cartos
ao por cen, e polo tanto dependo do que se estar forrado
pesque para cobrar. estar podre de cartos
andar ao quin ter cartos coma a area
Recibir un marieiro o salario en funcin Ter cartos en abundancia, ser moi rico:
do reparto correspondente de dividir o que Por eles non te preocupes, teen cartos. /
se saca da venda do peixe entre todas as Marisa podera comer fra as veces que
partes: O Merexo anda ao quin, e vaille quixese, est forrada. / O pai de Xulio
ben porque, como vai de cocieiro, tcanlle estaba podre de cartos, por iso o fillo viva
das partes. nunha especie de apart hotel e saa de troula
O quin o lote da pesca que lle corres- cando lle prestaba. / Regaloulle un estudo
ponde a un marieiro como pagamento do de gravacin moza, imaxina! O tipo ten
seu traballo. Por extensin, a partilla, a cartos coma a area.
cantidade que corresponde a cada un dos atar os cans con longanzas (nun lugar)
que participan en determinadas reparti- Ter medios econmicos. Haber moita
cins. riqueza nese lugar; ser moi doado prosperar
e enriquecerse nese lugar: No sculo pasado,
facer (boa) feira
grazas ao xito das feiras na comarca,
Chegar a un acordo para a compra o venda
haba vilas nas que ataban os cans con
de algo; gaar (moito) nunha venda: Cando
longanzas.
facan boa feira, celebrbano atracndose
nadar na abundancia
de polbo.
nadar na fartura
facer cartos
Ser moi rico, ser moi frutfero: Esa xente nada
Enriquecerse: Manuel marchou para Alemaa
na abundancia e non sabe o que custa pagar
nos anos sesenta e al fixo cartos.
os recibos ao final de mes. / Chicho era un
facer a(s) Amrica(s)
artista con sona, amigo da troula e os coches
Enriquecerse por ir traballar ao continente
de luxo, nadaba na fartura.
americano, especialmente Amrica do Sur
ou Amrica Central, e facer al bos negocios: 8.3. AFORRAR
Dicimos que unha persoa fixo as Amricas
cando acadou xito econmico e notoriedade apertar o cinto
social. apertar a bolsa
[Consultar Sabas que?] Aforrar o mis posible sobre todo en
momentos de escaseza ou crise, reducir os
205
gastos: Neste tempo de crise o momento de 8.4. VALOR / PREZO

apertar o cinto.
gardar das risas para as choras custar algo un ollo da cara
Ser previsor, pensar no futuro. Apartar cartos custar algo un ril
nos tempos de fartura, para dispor deles nos Ter un prezo moi alto, ser extremadamente
tempos de necesidade, aforrar: Non debes caro: A lancha do Mourio custou un ollo
gastar todo no Nadal, que logo quedas a da cara, dgocho eu. / O traxe da voda era
abanar. Tes que gardar das risas para as de alta costura e custoulle un ril.
choras. estar algo polas nubes
mirar os cartos Estar moi caro: Os percebes no Nadal estn
Aforrar, gastar o menos posible: Ao pr en polas nubes.
marcha unha empresa tan especializada hai custar mis o caldo ca as talladas
que mirar os cartos. sar mis caro o prebe ca o peixe
termar dos cartos valer mis a matula ca o sebo
1 Aforrar: Se queres viaxar a Islandia, non Ser unha actividade de moi dubidosa
che queda mis remedio que conseguir rendibilidade, un negocio run onde o accesorio
un traballo por horas e termar dos cartos ou secundario custa mis ca o principal: Se os
durante todo o ano. tes que chamar a todos ao estranxeiro, vaiche
2 Terlle moito apego ao dieiro e evitar sar mis caro o prebe ca o peixe.
gastalo porque doe moito desprenderse del. O caldo o lquido no que se coce un ali-
Ser avaro: As vecias de embaixo non che van mento. O prebe o mollo, o condimento
comprar a rifa, nin o intentes, esas terman lquido que se lles bota s comidas para
ben dos cartos. mellorar o seu sabor. A matula a mecha
que se pon nas candeas, cands etc. feita de
FALSO AFORRO fos de algodn o lio retorcidos.
As talladas son as porcins cortadas dal-
ser o aforro do pirixel
gunha cousa, principalmente comestible.
Ser un falso aforro porque supn un beneficio
O sebo a graxa slida de animal, empre-
que case non repercute na economa: No
gada para facer candeas e xabn.
Departamento de Deportes decidiron aplicar
o recorte do orzamento en papelera, pero ter algo msica
non en deseadores grficos non sei como Custar caro porque especial: Este traxe de
non ven que iso o aforro do pirixel. alta costura ten msica, as que mellor
tirar os anacos e aproveitar as faragullas que vaias pensando noutro cun prezo mis
Facer gasto en cousas de pouco valor e razoable.
descoidar as valiosas: Quitaron do piso os ser un comecartos
mobles de madeira que herdaran para subir Custar moito ou facer gastar moitos cartos:
do lixo uns estantes de metacrilato que d Xa lle botei unha untura marela que merquei
noxo velos son dos que tiran os anacos e na botica, pero vaiche boa! un comecartos.
aproveitan as faragullas. Non me fixo nada.
As faragullas son a fungallas, as migallas, non valer unha cadela
os pequenos anacos que se soltan do pan, Ser de moi escaso valor ou carecer del. Non
as galletas ou os doces. As faragullas son ter calidade: Esa casa vella non vale unha
tamn as porcins pequenas de algo que cadela.
se esnaquiza, por exemplo, pedra, vidro non ter prezo
ou algo similar. Valer moito: Os clientes da cafetera sabemos
moi ben que Estrela e Bea non teen prezo.
Sempre serven a profesorado e alumnado
cadanseu caf axia e no seu punto!
206
8.5. GASTAR andar a pedir (polas portas)

andar polas portas
soltar a galia
Pedir esmola, ser pobre, non ter nada: Anda
soltar a pita
vas andar polas portas como non te esforces
Dar ou gastar os cartos a contragusto ou por
en atopar un traballio.
obriga: Coa nova lexislacin tivo que cambiar
andar mioca
toda a instalacin elctrica no taller e non
andar s miocas
lle gustou nada soltar a galia. / Como fixo
Andar moi mal de cartos, ou sen practicamente
Xacobe para poer publicidade en Internet?
cartos: Os marieiros tiveron unha campaa
Soltou a pita en euros ou en dlares?
do bonito moi mala e seguro que teen que
gastar a rego cheo
andar mioca medio ano.
Gastar en abundancia, non escatimar medios
ser pobre coma as araas
nin cartos hora de facer un gasto: Esta
Ser moi pobre: Rosala falaba de xente que
tempada gastaron a rego cheo e ficharon os
era pobre coma as araas.
mellores xogadores no Celta de Vigo.
non ter un can
gastar cartos coma sarabia
non ter unha cadela
Malgastar: Mia nai estaba escandalizada
Non ter cartos ningns: O seu problema de
porque na casa do Currs gastaban cartos
ludopata saulle caro, est arruinado, non
coma sarabia nas bombas da festa.
ten un can. / Hai anos que non compra roupa
alongar o p mis do que d a manta
nova porque non ten unha cadela.
Gastar por enriba das posibilidades: O seu
non ter casa nin brasa
proceder non bo de gobernar antolladizo
non ter lume nin fume nin pinta de estrume
e irresponsable, sempre alonga o p mis do
non ter eira nin leira nin pau de figueira
que d a manta.
non ter leito nin teito
botar a casa pola vent
non ter mis que o da e a noite
1 Facer un gasto moi grande, con xenerosi-
dade, sen taxa: Na voda do fillo botou a casa
Vivir na extrema pobreza, carecer de medios
pola vent.
econmicos, non ter nada: Cando meus tos
2 Gastar moito mis do que un se pode
comezaron a mocear, meu av tardou tempo
permitir; malgastar, dilapidar: Nunca me
en aceptalo. Seica a familia do meu to non
sentn moi cmodo convivindo con xente que
tia eira nin leira nin pau de figueira. / Eran
bota a casa pola vent mnima ocasin.
unha das familias mis pobres da parroquia
8.6. NON TER CARTOS / POBREZA mia avoa sempre dica que non tian mis
que o da e a noite. / El nunca trouxera moito
estar limpo dieiro casa, e desde que se divorciou, non
estar pelado ten onde caer morto.
Andar/estar/quedar sen dieiro: Nese [ficar] cunha man diante e outra detrs
restaurante trouxronnos unha conta Sen medios econmicos, sen recursos, s co
astronmica e agora estamos limpos. / posto: Hai moitas persoas que deixan os seus
Contra a fin de mes sempre est pelado. pases cunha man diante e outra detrs na
estar teso busca dunha vida mellor.
Non ter cartos, non dispoer de reservas
econmicas: Desde que estou no paro, estou 8.7. ARRUINARSE
teso, non teo nin para cafs.
acabar coa casa
andar sen branca
Arruinar: Como deixes mia ta ao coidado
estar sen branca
das contas, acaba coa casa. Nunca tivo
non ter branca
control gastando.
Non ter cartos ningns. Ser pobre: Non imos
ao cine porque estamos sen branca.
207
dar co cu no ferrado 8.8. ROUBAR

Arruinarse: Dxenlle que tivese coidado,
que afeccionarse pola hpica era caro e meter (a) man
efectivamente, de al a un ano deu co cu no meter a unlla
ferrado. ser da ua longa
perder a camisa Roubar, apropiarse de algo que non da sa
Perder absolutamente todo: Foi xogar ao propiedade ou que non lle corresponde: Ese
casino e perdeu a camisa. poltico corrupto meteu a man nas arcas
[Consultar 6.9. FRACASO] municipais e agora est no crcere.
Refrns
A avaricia rompe o saco Non mis rico o que mis ten, senn o que
A ansia excesiva dunha persoa por acumular menos precisa
cartos e riquezas sempre acaba mal: moi A riqueza non consiste nun cmulo de
entendido na bolsa, pero deixouse levar posesins senn na ausencia de necesidades:
pola actividade exitosa de varias empresas e Non ten moito pero vive feliz, ben certo que
comprou unha boa manchea de accins. Agora non mis rico o que mis ten, senn o que
que o seu valor baixou, anda desesperado. Xa menos precisa.
se sabe: a avaricia rompe o saco. Non hai pouco que non chegue nin moito que
A cabalo regalado non lle mires o dentado non se acabe
Cando unha persoa recibe algo de balde, Con habilidade o pouco pode repartirse para
debe aceptalo anda que non guste e sen que chegue. Con irresponsabilidade o moito
pr en dbida o seu valor: A nai de Aurora tamn se esgota: Non ests aforrando nada
comproulle unhas sabas de cores para o piso e ten en conta que non hai pouco que non
de estudante. Non lle gustan nada, pero eu xa chegue nin moito que non se acabe.
lle dixen aquilo de a cabalo regalado non lle Mis vale ter que desexar
mires o dentado. moi importante valorar o que se ten (anda
Hai que dar e ter para que nos vean ver que non sexa exactamente o que se quere)
Hai que actuar con xenerosidade e porque o desexo doutra cousa non garanta
hospitalidade para recibir visitas. Mia nai de que se vaia acadar: Os meus tos da vila
sempre tia unha miguia de queixo e un teen unha hortia pequena que xa lles
vaso de vio para quen entrase pola porta. gustara a moitos. Cando algun lles di que
Decote dica hai que dar e ter para que nos non gran cousa, eles sempre contestan que
vean ver. mis vale ter que desexar.
208
Unidade 9. Tempo meteorolxico
Le o estado do perfil do xornalista Elas Luaces nunha rede social. Repara nos
fraseoloxismos empregados.
Para demostrar que a vida dun documentalista independente non unha sucesin
fabulosa de paisaxes ben valen as mias ltimas semanas. Eu, que son de Ourense e
sei o que afogar de calor1 no vern, tiven que aturar o final de agosto en Grecia. A
sensacin era propiamente infernal, caan os paxaros coa calor2 e eu aseime coma
un carneiro ao espeto3 explorando o lugar e filmando os testemuos que precisaba.
Ademais non lle encontro chiste ningn a ese sol, sempre fun algo tizn de pel e non
me vai nada esa moda de prse ao sol coma un lagarto4.
A seguinte parada era Istambul, en Turqua. Anda bo era que al me agardaban outros
compaeiros de rodaxe, e a calor de setembro non era tan esaxerada. Iso si, a mesma
tarde de chegar, vimos como se toldaba o ceo nos xardns entre Santa Sofia e a Mesquita
Azul, e como os vendedores de simit roscas de pan con ssamo, corran ao acollido.
En medio minuto caa auga a chuzos5, a xerros6, a caldeiros7 ou a mares8. Algo
torrencial e repentino, nada que ver cos ritmos da chuvia en Santiago de Compostela,
por exemplo. Puxmonos coma pitos9, a auga calounos at os sos10 e o peor de
todo, cos equipos enriba. O resto da tarde, mentres amainaba e zoaba o vento coma
un lobo11, refuximonos no Gran Bazar.
A ltima semana de setembro collemos rumbo a Polonia temendo que o aire cortase
coma un coitelo12, pero anda a boa hora13. Pronto descubrimos que no outono, en
Varsovia chove pero non queima14: o segundo da caan catro pingueiras15, anda
ben non se mollara a estatua de Coprnico co seu sistema solar e a xente xa se metera
nos cafs ou nas casas, coma se houbese tempo bravo16!
Non vos hai nada como volver e amantarse, mentres chove miudio17. Para que logo
digades que vivo na gloria, de aqu para al! Achs!
1
pasar moita calor. 7
diluviaba. 13
estaba bo tempo.
2
estar o tempo moi quente. 8
arroiaba. 14
chove pouco.
3
soportei unha bofa terrible. 9
totalmente mollados. 15
chova moi pouco.
4
broncearse en exceso. 10
enchoupounos completamente. 16
estivese moi mal tempo.
5
chova moitsimo. 11
o vento asubiaba fortemente. cae unha choiva moi fina e
17
6
chova torrencialmente. 12
o aire fose moi fro. con pouca intensidade.
1. Elas Luaces est afeito calor porque de Ourense.

2. Comparada coa de Grecia, a calor en Turqua non era tan esaxerada.
3. O xeito de chover en Istambul semellante ao de Santiago de Compostela.
4. En Varsovia, no outono, non chove moito.
5. Elas Luaces prefire o chover miudio da sa terra.
209
Unidade 9. Tempo meteorolxico Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
caer catro pingueiras chover a caldeiros
O clima galego mundialmente coecido pola choiva, que acaba por ser unha referencia
morrienta dos galegos. De feito, como poders reparar, a maiora da fraseoloxa fai
referencia chuvia. Mesmo as, non podemos ficar no tpico da choiva e a humidade,
tamn falamos da calor ou do sol, con similitudes diversas que imos coecer de contado.
Como chove miudio

como miudio chove
como chove miudio
pola banda de Lao
Na eira chova miudio. Coezo
pola banda de Lestrove.
esa chuvia, aquelada e falsa, que se
mete na cabeza s agachadas ata facer
Misteriosa regadeira
de ti un vexetal.
fin orballo no chan pousa
con feitia curvadeira Manuel Rivas, Os comedores de patacas
remollando na ribeira
frol por frol, chousa por chousa.
Rosala de Castro, Cantares Gallegos
210
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 9. Tempo meteorolxico
Exercicio 9.2. Repara nas listaxes destes fraseoloxismos e ponlle o ttulo a cada grupo.
IR SOL SARABIAR NEVISCAR / NEVAR CHOVER POUCO IR CALOR

CHOVER MOITO CLAREXAR / ESCAMPAR IR VENTO IR FRO MOLLARSE
1. ...IR SOL... 5. ..................................

vai boa hora
Unha persoa
vai un sol que queima
ponse coma un pito
queima coma o lume
ponse coma unha sopa
2. .................................. ponse pingando
est calada ata os sos
sanse os paxaros coa calor est mollada coma unha ra
caen os paxaros coa calor
6. ..................................
caen os piscos coa calor
derrtense as pedras cae pedra
caer pedrazo
Unha persoa
caen pedras coma puos
ponse ao sol coma un lagarto
afoga de calor 7. ..................................
sase coma un carneiro ao espeto
caen charamiscas
caen farrapos
3. ..................................
8. ..................................
caen das / catro pingueiras
chove das / catro pingueiras chiralle o alento a unha porta
chove coma a mexeira dun can corta o fro coma un coitelo
chove miudio corta o fro coma unha foucia
4. .................................. Unha persoa
bate dente con dente
chove a caldeiros
bate os dentes
chove a cntaros
ten carne de galia
chove s cuncas
ten pel de polo
chove a potes
cae auga a xerros 9. ..................................
chove a cachns
hai tempo bravo
chove a fo
zoa o vento coma un lobo
chove a mares
chove a rego 10. ..................................
chove a trebn
caen chuzos de punta abre o da
sae o sol
211
asarse os paxaros coa calor bater dente con dente
Exercicio 9.3. Procura o mellor exemplo para ilustrar estes significados.
1. ANUBRARSE A. Temos que nos abrigar ben porque est a caer auga de
neve.
2. ORBALLAR B. A xente est moi cansada de tanto chover e soamente

quere que saia o sol dunha vez para poder sar ra.
3. NEVISCAR C. O ceo toldouse pola tarde e non puidemos tomar o sol

na praia.
4. ARCO IRIS D. Tende coidado, que cae auga mida e podmonos mollar
sen decatrmonos.
5. CLAREXAR E. Cando chove e ao mesmo tempo vai sol, sae o arco da

vella no ceo, amosando todas as cores da luz.
O arco da vella tamn recibe o nome de arco das bruxas, arco

das mozas, arco das cores, arco do ceo etc. Ten unha orixe moi
incerta, anda que conta cunha forte presenza na cultura popular
ao se crer que unha vella empregaba o arco iris para levar algn
menio ou moza (Arco da vella, vaite de a, que as nenas bonitas
non son pra ti). Outra crenza popular sita un tesouro agochado
onde xorde o arco da vella.
212
Repara que para nos referirmos choiva forte e abundante, acostumamos empregar
fraseoloxismos con diversos recipientes que poidan levar auga.
caer auga a xerro chover a caldeiros chover a potes

chover a cntaros chover s cuncas
Exercicio 9.4. Relaciona estes tipos de recipientes coa sa definicin.
1. Voulle ir tomar un xerro de vio A. Recipiente cncavo de barro ou louza sen asas
cuns amigos do choio. empregado para tomar comidas lquidas.
2. Quero unha cunca de caldo B. Recipiente de uso domstico con asa para conter e
como primeiro prato. servir lquidos.
3. Vou buscar o caldeiro para C. Recipiente de ferro coa barriga en forma de esfera,
fregar a cocia. con das asas e un aro para penduralo e que
4. Neste cntaro pode haber uns antigamente se empregaba para cociar na lareira.
dezaseis litros de vio. D. Vasilla grande de barro, ancha pola barriga, estreita
5. Anda temos o pote da lareira na boca e no p, polo regular con agarras e que se
na casa, pero como xa non emprega para transportar ou conter auga, aceite etc.
cociamos nel, serve de E. Balde ou recipiente troncocnico para conter ou
paraugueiro. transportar lquidos, lixo etc.
Outras veces facemos relacins entre a choiva forte e as cousas bicudas, que fan dano ou
que caen con forza.
caer auga a chuzos chover a fo chover a cachns

caer chuzos de punta chover a rego chover a trebn
chover a chuzos
1. Non se pode andar a brincar co chuzo A. Fervenza ou cadoiro, cada de auga forte
porque perigoso, pdeseche espichar dun ro.
nun ollo. B. Gume de instrumento cortante coma unha
2. Imos facer unha andaina pola serra do navalla, un coitelo etc.
Candn para visitar os cachns da zona. C. Pau armado cunha punta de ferro,
3. Tiven que afiar o fo da machada porque empregado como arma ofensiva e
non cortaba nadia. defensiva.
4. Coas ltimas chuvias o rego pasou a ser D. Estrondo provocado polas descargas
un ro. elctricas na atmosfera.
5. Tolle moito medo aos trebns, as que E. Pequeno suco natural por onde corre a
vou agardar a que escampe. auga.
213
prse coma un pito
Moitos fraseoloxismos sobre o tempo conteen animais, neste caso, aves.
caer os paxaros coa calor ter carne de galia mollarse coma un pito
caer os piscos coa calor ter pel de polo
Exercicio 9.6. Liga os seguintes animais coa sa definicin.
1. Os piscos coman no pan que lles deixei A. Ave domstica de crista vermella que se
no beiral da xanela. cra para aproveitar os seus ovos e a sa
carne para a alimentacin.
2. No da da festa comemos polo con
cachelos e repolo. B. Nome xenrico de toda especie de aves,
especialmente as mis pequenas.
3. Tivmoslle que pr un nio con fento aos
pitos, porque se non morran co fro. C. Ave pequena co lombo de cor parda, de
peito e papo roibos, peteiro fino e estreito.
4. difcil ter unha galia como animal de
compaa nun apartamento. D. Cra pequena da galia.
5. Teo un grande amor polos animais e, E. Cra xa crecida da galia e empregada na
especialmente, polos paxaros. alimentacin.
Seguimos cos animais presentes nas expresins.
chover coma a mexeira dun can prse ao sol coma un lagarto

zoar o vento coma un lobo estar coma unha ra
Pecha a porta que escapa o gato!
214
1. Todas as noites dou un paseo co meu can A. Rptil escamado de corpo delgado, cola
pola alameda da cidade. longa e afiada e con patas.
2. Na Serra do Galleiro anda hai lobos. B. Anfibios de pel lisa, que xeralmente viven
na auga ou prximo a ela.
3. Encntame ver os lagartos ao sol no muro
da mia casa. C. Mamfero carnvoro encontrado en todo
o mundo como animal domstico.
4. O gato comezou a miar cando Uxa lle
levou un pouco de leite con pan. D. Grande mamfero carnvoro, con sona de
feroz e astuto e protagonista de moitos
5. As lagoas e as pozas estn moi poludas,
contos populares.
por iso tan difcil ver ras.
E. Pequeno mamfero carnvoro, domstico,
da familia dos felinos.
Exercicio 9.8. Mira as palabras en grosa e relaciona para formar fraseoloxismos.
a cachn
a caldeiros
a fo caer auga a xerros,_____________
caer
a trebn
chover s cuncas
_____________________________
auga a xerros
ir carne de galia
prse chuzos de punta _____________________________
coma un pito
ter os paxaros coa calor
_____________________________
pel de polo
unha calor que caen os piscos
Todo o admita, todo o sofra, todo o aguantaba, menos aquela calor,

aquel sol atrollador, aquela luz alabarada que o cegaba, que o volva tolo,
que lle sacaba o respiro, o senso, a vida.
Que chova, meu Deus, que chova e que non pare mis, que a auga me
leve, me coma, me mate e me enterre!
Dara mil veces a vida por ver chover, por ver a auga, apreixala, sentila sobre
o seu corpo queimado polo sol, lucio, e na sa boca seca e chea de po.
Quera afogarse, pero en auga, en auga fresca, en auga pura.
Que chova e que non pare mis, que vea un diluvio e que asolague a
cidade e a min con ela para sempre!
Xos Fernndez Ferreiro, A ceo aberto (adaptado)
215
Exercicio 9.9. Relaciona as secuencias da esquerda coas secuencias da dereita.
1. Unha noite, cando eu era A. anda estaba sen retellar a casa. Os cadros quedaron
pequena, choveu a cachn enchoupados e houbo que poelos arredor dunha
no gran saln. Adiantrase o lareira e facerlles lume unha semana enteira para
inverno e que recuperasen a sa faciana. Xavier Lama, O serodio
remordemento do amor (adaptado)
2. Pero non te puideches meter
nos soportais? non ves que B. O que non vou continuar todo un inverno chovendo
ests calado ata os sos? Mia a cntaros e pendente dunha obra exterior, coas
nai est a agardarnos dende mquinas e os obreiros parados. Xabier Quiroga, Atuado
hai media hora para a cea de na braa
Noiteboa e
C. Rapaz, ven aqu que te vas poer coma un pito!
3. Son crisantemos dobres, O neno e o vello, das xeracins de afeccionados
brancos. Teen os rabos metidos na bancada lateral de Riazor, agardan xuntos polo
nun balde de auga para levalos final do partido. Xess Flores, Xos Mejuto, Historia do
frescos ao cemiterio. Deportivo (adaptado)
4. Se pensa que imos estar D. Chove a fo. Sempre chove ou fai nboa por Todos os
empantanados desta maneira Santos. Xermn est aburrido neste da de chuvia, das
est moi equivocado. Eu dirixo que esmagan i estamos todos a mar de enfastiados.
unha empresa seria, que ten Xohana Torres, Adeus, Mara (adaptado)
moitos compromisos no pas.
E. a ti non se che ocorre outra cousa que prte pingando.
5. O neno do xersei vermello berra E se ma non ests en condicins de conducir ata
de ledicia e tose un par de veces, Ancares, ti vers. A fin de contas sers ti quen lle dea
enchoupado de arriba a abaixo. explicacins avoa Elba. Rosa Aneiros Daz, Corazns
Ata que un vello se entenrece e amolecidos en salitre (adaptado)
reclmao seu carn.
Exercicio 9.10. Relaciona estes significados cos fraseoloxismos.
1. Est totalmente mollado. A. Zoa o vento coma un lobo!
2. Broncase ao sol. B. Est coma unha ra.
3. Vai fro porque hai unha corrente de aire. C. Ponse ao sol coma un lagarto.
4. Vai un vento moi forte. D. a mexeira dun can!
5. Chove pouco. E. Pecha a porta que escapa o gato!
Tamn podemos falar do tempo a partir de elementos que nos agriden e feren para ilustrar
a violencia dos fenmenos meteorolxicos. Dicimos frecuentemente que o fro corta
coma un coitelo, unha foucia, un foucio ou unha navalla. E para expresarmos a
idea de que vai moita calor dicimos que se derreten as pedras, vai un sol que esmecha
e que vai unha calor que acora.
216
1. Dme o coitelo para depelicar as patacas. A. Pequena fouce, especialmente para cortar
herbas.
2. Vou cortar un pouco de herba para as
ovellas co foucio. B. Instrumento constitudo por unha lmina
cortante e un cabo para suxeitar.
3. Para cortar as silvas vnme ben a foucia.
C. Especie de fouce, de maior tamao ca o
4. Facame falta unha navalla pequena para foucio e que se emprega para cortar nas
ir ao monte cando vou de andaina. tarefas agrcolas.
5. Coas ltimas chuvias, a estrada ficou chea D. Anacos de materia mineral dura, slida.
de pedras.
E. Instrumento para cortar que dobra e cuxa
vaa garda a lmina cortante.
Exercicio 9.12. Relaciona para formares fraseoloxismos e neos co tema correspondente.
Unha persoa est mollada de calor ir calor

Unha persoa afoga o da clarexar
Caen os piscos ir MOITA calor
Caen coma unha sopa mollarse
Levanta pedras coma puos sarabiar
Unha persoa est mollada coma unha sopa, ............................................................................................
....................................................................................................................................................................................
caer os piscos coa calor caer pedras coma puos
217
1. A principios dos 40 cargabamos cos instrumentos no coche de lia por estacins e

apeadeiros. Ns anda che viaxabamos cmodos. O peor era o batera. Tia que ir arriba
cos tambores. Se chovan _________ chegaba molladio coma __________. Xurxo
Souto, Fumareu (adaptado)
a) das pingas / un pito b) xerros / a cachn c) piscos / pingas
2. A teima de capturar o endiaado furtivo e poder as facer mritos para marchar de

al empurraba todas e cada unha das sas pisadas por entre os toxos e mais a area.
Ao chegar ao lugar indicado polo Federico, acochouse tras dunha duna e agardou.
Chova _________ como s chove cando quere amolar. Pasaron minutos e mis horas
de silencio con aquel ruxerruxe do ocano bravo que se lle espetaba con violencia nos
miolos. Rosa Aneiros Daz, Corazns amolecidos en salitre
a) unha sopa b) trebn c) pingando d) miudio
3. Un alustre iluminou aqueles rostros espaventados. Logo, tremeron as paredes. As

mulleres pechronse na trastenda e queimaron loureiro. Caeu __________ durante toda
a tarde. Rachou tellas e cristais. Matou paxaros. Cando escampou, saron. El quedou
s. Rebentbanlle as sens. Chuspiu e pensou: Levouno todo. Este ano as espigas
estaban cheas. Domebanse co peso. Dixo para si: Ser ano de fame. Carlos Casares,
Vento ferido (adaptado)
a) fo b) rego c) pedra d) piscos
4. Polas seis da ma, a verdadeira hora do fro, caeu unha xeada que cortaba o peito e
arreguizaba os corpos. Iamos todos aterecidos, mesmo os que posuamos roupas de
abrigo, batendo __________, coas orellas xeadas e os xeonllos repenicando un tremor
que suba pola res para tombar nos miolos. Hixinio Puentes, Aguillns de Ortegal (adaptado)
a) coma un coitelo b) a xerros c) dente con dente d) de punta
5. Aos oito das, o can estaba tan lucido coma o fillo dun seorito. Todo o mes de Santiago
daquel vern (por certo adoecido, pois case fixo derreter __________ nos outeiros
e deixou a herba o mesmo ca as pallas dunha vasoira nova) os nenos de don Carlos
Limoni s deixaban ao can cando tian que ir xantar, cear, ou durmir. Despois desas
horas, o can era un mis entre eles. Manuel Lueiro Rey, O sol na crista do galo (adaptado)
a) a chuzos b) os sos c) s cuncas d) as pedras
Para falar de CHOVER tamn podemos dicir vai chover o

que tea que chover e se chove que chova!
218
Exercicio 9.14. Para ilustrar a fraseoloxa no mbito do tempo meteorolxico frecuente

o recurso da intensificacin a travs da reiteracin. Relaciona dous elementos de cada
columna e repara na repeticin das ideas de calor, fro e molladura.
1. Hoxe queima A. coma a neve.

2. Vai mis calor B. ca no inferno.
3. Tes os ps fros C. coma o lume.
4. Estoume a asar D. coma unha sopa.
5. Mollouse E. coma o carneiro ao espeto.
Exercicio 9.15. Outras veces a intensificacin presntase nunha esaxeracin.
1. Caen A. as pedras coa calor.

2. Derrtense B. a mares.
3. Chove C. os paxaros coa calor.
4. Mllanse D. que corta.
5. Vai un fro E. os peixes.
1. Tia sete anos. Estaba na escola. Nevaba. O mestre situounos a todos nas vents para
que observsemos como __________. El sau fra, descalzouse, camiou sobre a neve e,
agarrando unha presa nas mans, berrou cheo de entusiasmo: Que alfombra tan branca!.
M. Carmen Espasandn, A memoria (adaptado)
a) caan os piscos b) caan os farrapos c) a boa hora
2. Dona Rosa, os baos de mar faranlle ben. E non se apure. Agora est anubrado, pero
s doce __________ e despois quenta o sol ata queimar. Miguel Anxo Fernn, A casa dos
afogados (adaptado)
a) cala ata os sos b) cae pedra c) abre o da
3. Podrecan as patacas nos leiros porque dende dous meses atrs non se __________.
a) levantara o tempo b) batan dente con dente c) queimaran coma o lume
4. Para poer remolacha mandan labrar a terra no mes de Xaneiro e para o millo hai que
labrala en Maio, cando __________. Jos Salgado Rodrguez, Paliques (adaptado)
a) sae o sol b) corta o fro coma un coitelo c) caen os paxaros coa calor
5. Despois de semanas de choiva ininterrompida, __________. Os que disto entenden a
xente do campo aventuraban que o da 11 de abril cambiara o tempo, e as foi, oe. Que
ata hai quen estreou a praia e deu o primeiro mergullo. Anta Urgorri, O acuario
a) sau o sol b) tivemos carne de galia c) choveu a cachn
219
Exercicio 9.17. Observa este fraseoloxismo en diferentes linguas. Cando a imaxe non
coincide coa galega, aparece a traducin literal embaixo. Reflexiona sobre que teen en
comn e en que se diferencian. Comenta cos compaeiros.
ploure a bots i barrals (cataln)

chover a botas e barrs
llover a cntaros (espaol)

chover a cntaros
pleuvoir seaux (francs)

chover a caldeiros
piovere a catinelle (italiano)

chover a caldeiros chover a barreos
chover a cntaros
(galego) chover a cntaros (portugus)
(euria) goian behean ari (uscaro)
a chuvia arriba e abaixo
wie aus Kbeln gieen (alemn)

como vertendo (auga) a caldeiros
rain cats and dogs (ingls)

chover gatos e cans
noutras linguas que coezas.
A mal tempo, boa cara

En sentido literal emprgase para aconsellar non mostrar a nosa decepcin ante a
incomodidade do tempo. En sentido metafrico sase para recomendar unha actitude
positiva ante as contrariedades, pois anda que a situacin non vaia mudar, as persoas
poden cambiar a sa disposicin, mantendo o tempero sen desanimarse.
Iso de a mal tempo, boa cara non parece cumprirse na comunidade galega, onde
a choiva fai estragos, non s na xeografa, senn no estado de nimo das persoas.
As o confirma o Colexio Oficial de Psiclogos de Galicia (COPG), que asegura que
o mal tempo exerce unha marcada influencia nos ndices de malestar, depresin
e dor de cabeza dos galegos.
E que no mes de febreiro, s se rexistrou un da de sol nas principais cidades
galegas fronte s 13 das de choiva intensa, nos que caeron 181,51 litros por metros
cadrado de media, 45,35 litros mis do habitual, segundo informou o Centro
Meteorolxico Territorial de Galicia.
Laura Nez, Galicia Hoxe (adaptado)
220
Cando entrei a traballar na fundicin foi como cando lle peta chover no vern,
que amola o mal tempo pero hai que se alegrar porque fai medrar o millo.
Xavier Alcal, A fundicin e outras narracins (adaptado)
Exercicio 9.18. A sabedora popular volta do tempo e do clima revlase sobre todo a
travs de refrns. A seguir tes a primeira parte dun refrn, escolle a segunda e explica
oralmente o seu significado.
1. A mal tempo, boa cara 4. La nova, treboada, ___________

a) btate a chorar. a) trinta das mollada.
b) fica na cama. b) vai un sol de carallo.
c) boa cara. c) ditate a durmir.
2. Se chove e fai vento, __________ 5. Tempo e fartura, __________
a) bo momento para pensar. a) vas ao supermercado e cmpralos.
b) ponte a traballar. b) logo se muda.
c) pecha a porta e mtete dentro. c) a escolla ta.
3. No seu tempo, __________ 6. Arco da vella ao anoitecer, __________
a) reblate e mdao. a) bo tempo ao amencer.
b) non vai mal tempo. b) neve ao amencer.
c) moito has de chorar. c) chuvia ao amencer.
Exercicio 9.19. Estes son os significados dos refrns anteriores, escrbeos completos
onde corresponda.
1. Se o tempo run hai que afrontalo con humor A mal tempo, boa cara
e boa disposicin.
2. A la pdenos dicir que tempo imos ter

durante un mes.
3. lxico ter unha climatoloxa determinada

segundo a altura do ano, cando ten que chover
que chova, cando ten que quecer o sol, que
queza.
4. O tempo, como a vida e a sa fortuna, poden
mudar e alterarse de maneira imprevista.
5. O arco iris da tardia anuncia bo tempo na

ma seguinte.
6. Nun da de forte vento e choiva o mellor que

se pode facer non sar da casa.
221
A relacin entre o tempo, a meteoroloxa e a vida relixiosa moi marcada no calendario

galego. As, meses como xuo, setembro, novembro ou decembro son coecidos
popularmente como o mes de San Xon, San Miguel, Santos ou Nadal, pois son as
principais festas deses meses.
Ao mesmo tempo, hai alguns padroeiros que son mis refraneiros do que outros, por
cadraren en alturas do ano onde o traballo na sementeira, na colleita ou na matanza son
maiores. Deste xeito, en galego temos moitos refrns, por exemplo, para San Martio,
San Miguel, San Xon, Santa Maria, e ningn para San Valeriano ou Santa Deolinda.
A mal tempo, boa cara
Exercicio 9.20. O que mis se emprega na lingua do da a da cando estamos a falar do

tempo o refrn. De seguido, tes os comezos de refrns para cadanseu mes do ano, procura
a segunda parte e tenta darlle unha explicacin.
1. En xaneiro, A. augas mil.

2. Febreiro, B. pola ma caria de rosa e pola tarde cara de can.
3. Marzo marzn, C. fro no corpo enteiro.
4. Polo abril, D. merendeiro.
5. En maio, E. arder e patacas coller.
6. Xuo, F. anda a vella queima o tallo.
7. En xullo, G. fro no rostro.
8. En agosto, H. mes de San Xon, das longos e vern.
9. En setembro, I. en decembro case vez.
10. Outubro quente, L. ou secan as fontes ou levan as pontes.
11. Polo mes de Santos, M. xa baixa a neve aos campos.
12. Amencer e anoitecer, N. inverno detente.
222
Exercicio 9.21. Na vida labrega e marieira as labouras da terra e as faenas do mar

van acompaadas de refrns que ligan o calendario a festividades. Une cada parte dos
seguintes refrns.
1. San Miguel das uvas maduras, A. a sardia molla no pan.

2. Polo San Xon, B. lle chega o seu San Martio.
3. Chuvia antes do vento, C. dende Santos a Nadal.
4. A todo porquio D. mingua a noite e medra o da.
5. inverno natural, E. colle os rizns que vn mal tempo.
6. Pola Santa Luca, F. tarde vs e pouco duras.
Exercicio 9.22. Reacciona s seguintes situacins e emprega un dos refrns que

levamos traballado nesta unidade.
1. Que sardias tan boas! Saben a gloria as asadias na grella e cun pouco de broa!
Si ho! Tes razn. Xa cho di o refrn, _____________________________________.
2. Neste mes nunca sei o que vestir. De da andas cunha camisola e logo tardia tes que
pr unha boa zamarra!
O refrn non erra _____________________________________.
3. Cantos asasinos, tiranos, ditadores e torturadores hai polo mundo!

Anda ben que _____________________________________ e ao final sempre se
fai xustiza.
4. O que peor levo do Nadal non son as paparotas, as reunins familiares, os agasallos
ou aturar os meus primos, para min o peor que sempre noite!
_____________________________________. As que, tmolo que tomar con bo
humor e o Nadal tamn. Hahahaha!
5. Este mes est tolo, no ano pasado choveu tanto que asolagou a vila e neste ano vai
tanta calor que est todo seco e hai lumes por todas as partes!
Pois che ben certo, xa se sabe que _____________________________________.
6. Para min este mes o meu favorito. Vai fro, certo, pero os das son mis grandes,
o sol xa ten forza e xa se pode andar de terrazas. O mellor de todo que case sempre
cadra co Entroido.
A mia avoa sempre cho dica: _____________________________________. Para
min tamn un mes precioso, nacn nel e s fago o aniversario cada catro anos!
223
Exercicio 9.23. Observa os equivalentes do refrn a mal tempo, boa cara noutras linguas.
Cando a imaxe non coincide coa galega, aparece a traducin literal embaixo. Reflexiona
Al mal temps, fer-li bona cara (cataln)

A mal tiempo, buena cara (espaol)
Contre mauvaise fortune bon cur (francs)
Contra a mala fortuna, bo corazn
Bisogna far buon viso a cattivo gioco (italiano)

Hai que pr boa cara ao mal xogo
A mal tempo, boa cara Tristezas no pagam dvidas (portugus)

(galego) Tristezas non pagan dbedas
Nekeetan, irria ezpainetan (uscaro)

Nas adversidades, o sorriso nos labios
Man muss gute Miene zum bsen Spiel machen (alemn)

Hai que pr boa cara ao mal xogo
What cant be cured must be endured (ingls)

O que non se pode curar dbese soportar
224
Para estar de humor...
Luis Davila, Protector solar
Luis Davila, Se chove, que chova!
Escena 1. Repara no primeiro deseo. Vai un sol de carallo, como cantaban Os

Resentidos, e o home non quere que unha nube estrague o da. A partir da imaxe,
que fraseoloxismos e refrns poderiamos empregar para describir o que acontece?
Escena 2. Aqu temos un bo exemplo de que caen catro pingueiras ou pensas que
chove a cachn? Anda que sempre haber quen pense que chove pero non
queima ou que a mal tempo boa cara. Procura na unidade fraseoloxismos e
refrns que poidamos empregar para describir a situacin.
225
Para falar...
1. Caracteriza o tempo que est a facer hoxe e esta semana empregando fraseoloxismos
e refrns vistos nesta unidade.
2. Describe o tempo que fixo nalgn momento da ta vida que recordes especialmente
(unha data importante, unha celebracin familiar, as tas ltimas vacacins, a ta ltima
viaxe...).
Cando estamos xuntos na casa dos meus pais s veces falamos daqueles das do furacn
Hortensia. Fora polo mes de outubro do 1984. Recordo que a uralita da horta sau voando
por enriba das rbores... era moi perigoso estar fra da casa. Chova a cachn e zoaba o vento
coma un lobo...
Sabas que...?
O cine, ademais de crear fraseoloxismos como ser de cine (ser fermoso, luxoso, fastoso)
e chupar cmara (ter protagonismo, acaparar atencin), tamn deixa a sa pegada para
falar do tempo:
Chover coma nas pelculas chover a caldeiros. A min parceme que para
baixo de Galicia non sabe chover: esa choiva momentnea e brutal unha
descortesa climtica que obriga a paralizar toda actividade, que impide camiar
e que destroza; en Galicia, en cambio, desfrutamos desa choiva mida que aman
os botnicos e xardineiros, que case non se ve e que pode durar horas e das sen
coutar plenamente ningunha actividade; esa chuvia unha forma ecolxica de
chover e unha maneira civilizada de mollar. Esa chuvia, xa se dixo, arte. Pero,
como esa finsima chuvia non sae na fotografa, con frecuencia (como disque
pasou na rodaxe de Los gozos y las sombras*) os directores de cine contratan uns
bombeiros que fan caer sobre os actores chorros inmisericordes de auga para
que os actores se vexan ben mollados. Cando chove as, s cuncas, dise agora
que chove coma nas pelculas.
*Los gozos y las sombras a novela de Gonzalo Torrente Ballester escrita en forma de triloxa
entre 1957 e 1962. A accin est ambientada nas Ras Baixas (Pontevedra e arredores)
finais da Segunda Repblica (1934-1936). En 1982 foi adaptada ao cine en formato de serie
de televisin por TVE e acadou un grande xito de crtica e pblico. Dous anos despois
foi dobrada ao galego por Juan Rodrguez Guisn e emitida pola TVG coma Os gozos e a
sombras en 2004.
226

Fraseoloxismos
9.1. IR SOL OUTROS FRASEOLOXISMOS para

ir boa hora IR CALOR
Ir bo tempo. Sar o sol: Vai boa hora, Aplnanse os paxaros.
podemos aproveitar para irmos dar un paseo. Unha persoa derrtese aos cachns do sol.
ir un sol que queima Vai mis calor ca no inferno.
Ir bo tempo. Ter o sol moita forza: Vou botar o Vai un sol que esmecha.
protector solar porque vai un sol que queima. Vai unha calor como se estivsemos nun
9.2. IR CALOR forno.
Vai unha calor coma chumbo derretido.
Ir moita calor. Quentar moito o sol. Queimar: Vai unha calor que abochornoa.
Vai unha calor que acora.
afogar de calor
Vai unha calor que escapan os cans para
Estiven polo Algarve no vern, pasmolo moi
a sombra.
ben pero afogbase de calor.
Queima coma o lume.
asarse coma un carneiro ao espeto
Queima coma o sol.
O peor da praia, para min, que me aso
Quenta o sol coma un borrallo.
coma un carneiro ao espeto.
Quenta o sol coma o lume.
asarse os paxaros coa calor
Unha persoa sente a calor coma unha vaca
Vai ser mellor que agardemos un pouco para
vella.
sarmos, porque se asan os paxaros coa calor
al fra.
caer os paxaros (mortos) 9.3. CHOVER POUCO
caer os paxaros (coa calor)
caer os piscos (coa calor) caer das pingas
O da do casamento do meu primo Fernando chover das pingas
caan os piscos coa calor. Houbo varias caer das pingueiras
persoas que mesmo se desmaiaron. chover das pingueiras
derreterse as pedras caer catro pingueiras
Durante a derradeira etapa da Volta Ciclista chover catro pingueiras
s Ras Baixas derretanse as pedras, polo Hai xente que se asusta cando caen catro
que a organizacin decidiu alargar o pingueiras! Non che saben o que chover.
avituallamento. chover tanto coma a mexeira dun gato
queimar coma o lume chover tanto coma a mexeira dun can
En Ourense hoxe queima coma o lume, ata Como se vai suspender a festa se chove tanto
o piche se derrete! coma a mexeira dun can!
ir un sol de carallo [vulgar] caer auga mida
Vai un sol de carallo! Hoxe non penso lavar chover miudio
o coche. Chover con pouca intensidade pero
mornear ao sol coma un gato persistentemente. Esta choiva coecida
prse ao sol coma un lagarto segundo as distintas reas galegas como
Exporse para aproveitar os raios e a calor poalla, poalleira, orballo etc.: Caa auga
do sol: Non podemos permitir que Xiana se mida fmonos mollando pouco a pouco
poa ao sol coma un lagarto sen antes botar sen nos decatar. / Cheguei mollado ao
protector solar. emprego por parvo, cando san da casa
227
chova miudio e pensei que non haba de xerros, non parou nin un intre. / Puxmonos
ser nada! a pingar, caa auga a xerros.
chover a mares
9.4. CHOVER MOITO Non saias da casa que est a chover a mares.
Chover abundante e intensamente, con forza e chover a rego(s)
moito seguido, arroiar, diluviar: Eu son mis de chuvia, non me importa que
chova a regos, o que si non soporto a bofa
caer auga a chuzos da calor.
caer chuzos (de punta) [chover] a fo
chover a chuzos Sen parar: Choveu a fo, da ma noite, as
Cando comezou a treboada a xente abrigouse que me botei no sof a ler todo o da. Non haba
nos soportais porque comezou a caer auga mellor cousa para facer.
a chuzos. / O chan era moi lodeiro e caan chover coma nas pelculas
chuzos de punta cando quixemos sar do [Consultar Sabas que ?]
monte, por iso quedamos no enxoito do
refuxio. / Que chova a chuzos non difcil, o OUTROS FRASEOLOXISMOS para
que sorprende que sexa no mes de agosto! CHOVER MOITO
O chuzo un pau cun cravo ou aguilln Chove a caldeiradas.
na punta. Chove a canados.
chover a cachn Chove a sellas.
chover a trebn Chove a chover.
Durante o mes de xullo non habitual que Chove a deus dar.
chova, iso si, se chove, chove a trebn. Chove a mis non poder.
mellor que adiemos a excursin ao zaro,
porque est a chover a cachn e pode ser
perigoso. 9.5. MOLLARSE
O cachn unha fervenza pequena, un calar ata os sos
cadoiro. Enchoupar completamente: Caeu unha
treboada que nos calou ata os sos.
chover a mares
Non saias da casa que est a chover a mares. Un lquido cala unha cousa penetrando
chover a rego(s) nela en profundidade, mollndoa comple-
Eu son mis de chuvia, non me importa que tamente.
chova a regos, o que si non soporto a bofa estar coma un pito
da calor. estar (mollado) coma unha ra
chover a caldeiros estar feito unha sopa
chover a cntaros Estar moi mollado e ter moita humidade
chover a potes despois de chover: Aloia, vaite mudar de
chover s cuncas roupa, que ests coma un pito. / Fun sen
chover a xerros paraugas s aulas e mollronseme os
caer auga a xerros apuntamentos, estn feitos unha sopa.
Seica Fornelos de Montes o lugar onde mis mollarse coma un pito
chove no pas. A si que chove a caldeiros! mollarse coma unha sopa
/ Non esquezas o paraugas, Tito, que chove prse coma un pito
a cntaros. / Durante todo o camio prse coma unha sopa
Franqueira choveunos a potes. / Como hoxe Enchouparse, mollarse moito: Leva o
chove s cuncas, apetcevos ir ao cinema? / paraugas ou vaste pr coma un pito.
Durante toda a viaxe ata Cotobade choveu a
228
prse pingando caer charamiscas

Enchouparse, mollarse moito: Esta ma caer charamuscas
chova tanto que se puxo pingando de camio Nevar lixeiramente, neviscar, caer neve
ao choio. mida mesturada con chuvia, xeralmente
[Confrontar pr pingando 7.11. recriminar] acompaada de vento: Os montaeiros
en direccin Pena Trevinca, ao veren que
OUTROS FRASEOLOXISMOS para comezaban a caer charamiscas, decidiron
ESTAR ENCHOUPADO pasar a noite no refuxio.
Unha persoa est (mollada) coma A charamisca ou charamusca a chara-

un trapo mela, a fasca, a partcula que se desprende
un trollo dun corpo en combustin. Tamn a neve
a lama mida.
unha boira caer farrapos
unha pelica Nevar: Caan farrapos grandes coma
o breu pexegos.
unha maragota
Normalmente pensamos que un farrapo
un pingo
unha peza de roupa ou un anaco de tea moi
gastados e rotos, pero neste fraseoloxismo,
9.6. SARABIAR o farrapo a folerpa, unha partcula de
neve que cae.
caer area
caer sarabia / saraiba 9.8. IR FRO
caer pedrisco
cortar o fro
caer pedra
cortar (o fro) coma un coitelo
caer pedrazo
cortar (o fro) coma unha foucia
Caer sarabia: O peor que lle pode pasar
cortar (o fro) coma un foucio
ao vio en agosto que lle caia area. / Os
cortar (o fro) coma unha navalla
labregos sempre estn temerosos durante
Ir moito fro: Ribeira unha vila con moi bo
os meses das colleitas, porque se cae pedra
clima, pero cando vai nords, corta o fro
pdense estragar os produtos.
coma un coitelo.
A sarabia auga conxelada en forma de cheirarlle o alento (a unha porta ou xanela)
grans que cae violentamente das nubes. Entrar o fro por esa porta ou xanela: Fai
favor, cando saias has de pechar a xanela do
caer pedras coma puos
baixo, porque lle cheira o alento.
Cae sarabia, pedras, de grandes dimensins:
bater dente con dente
No da da Santa Ana, anda mal comezara a
dar dente con dente
procesin, e en cinco minutos cubriuse o ceo
bater os dentes
e comezaron a caer pedras coma puos. A
Sentir moito fro, aterecer co fro, tremer co
coitada da santa non acabou o paseo.
fro: Estabamos na praia, cando de speto
9.7. NEVISCAR / NEVAR se levantou nortada e comezamos a bater
dente con dente. Non nos quedou outra que
caer auga de neve marchar. / Se ests aterecida co fro, normal
Caer unha chuvia mida misturada con neve que deas dente con dente. / Apaoume o fro
tamn mida: Abrgate ben que est a caer enriba da bicicleta e non paraba de bater
auga de neve. os dentes.
229
ter carne de galia 9.10. CLAREXAR / ESCAMPAR

ter pel de polo
Sentir fro, alterrselle a unha persoa a pel por Deixar de chover, verse o sol:
unha sensacin de fro ou arrepo: Vou poer abrir o da
o gabn que xa teo carne de galia. Nesa zona do Salns sempre abre o da a media
Repara como teo a pel de polo, que fro! ma e pdese ir tranquilamente praia.
Emprstasme un xersei? abrir unha raiola
estar fro coma a neve Vamos aproveitar que abriu unha raiola para
Estar unha persoa moi fra, conxelada: largar os mios, a ver se apaamos algunha
Preciso tomar un caf ben quente que estou lagosta.
fra coma a neve! levantar o tempo
ter [unha parte do corpo] fra coma a neve Non sei se levantar o tempo para que saia
Ter moi fra esa parte do corpo: Toda a ma a Coca pasear por Redondela.
parado na biblioteca e teo os ps coma a sar o sol
neve. Estou moi contenta porque xa non hai
ningunha nube no ceo e por fin sau o sol.
OUTROS FRASEOLOXISMOS para 9.11. ARCO DA VELLA
IR FRO
[sar] o arco da vella
Vai un fro que non paran nin os cans [sar] o arco iris
(atados)! [Aparecer] o arco da vella ou arco iris: No
Vai un fro que treme a carqueixa! horizonte, sobre aquel outeiro, vimos como
Pecha a porta que escapa o gato! saa o arco da vella.
9.12. ESTAR NUBRADO

9.9. IR VENTO
[estar] o ceo acunchado
[haber] tempo bravo [estar] o ceo empedrado
Tempo de fortes chuvias e ventos, temporal: [estar] o ceo toldado
Nas zonas costeiras hai tempo bravo no [Haber] nubes pequenas moi xuntas: Hoxe
inverno. est o ceo acunchado, anda ha de chover.
zoar o vento coma un lobo / Sempre din os vellos que cando est o ceo
Ir moito vento, con moito rudo: No cabo empedrado vai chover.
Tourin zoa o vento coma un lobo. Mete
medo!
230
Refrns
A mal tempo, boa cara Tempo e fartura, logo se muda

Perante as dificultades meteorolxicas hai que O tempo, como a vida e a sa fortuna, poden
ter boa disposicin. Que chova na ta festa mudar e alterarse de maneira imprevista
de aniversario triste pero xa se sabe que a e sorprendente: Vou levar un xersei e un
mal tempo, boa cara. paraugas, que se cadra anda arrefra e se
Arco da vella ao anoitecer, bo tempo ao pon a chover. Como di o refrn: tempo e
amencer fartura, logo se muda.
Segundo a sabedora popular, a presenza do
arco da vella noitia presaxio de bo tempo O TEMPO E OS MESES
na ma seguinte: Ests a ver al ao lonxe En xaneiro, fro no corpo enteiro
o arco iris? Arco da vella ao anoitecer, bo O mes de xaneiro un mes moi fro.
tempo ao amencer, as que imos preparar as Febreiro, merendeiro
cousas para irmos ma pescar ao ro. No mes de febreiro os das xa medran moito,
O arco da vella o fenmeno meteorol- polo que xa posible aproveitar mis a luz
xico consistente na aparicin de arcos de do da.
cores (as sete cores do espectro) produci- Marzo marzn, pola ma caria de rosa e
das pola refraccin e reflexin das raiolas pola tarde cara de can
do sol nas pingas de chuvia. Marzo un mes que est entre o fro do
[Consultar Prlogo, px. 8] inverno e o sol da primavera, polo que un
Chove pero non queima mes de grandes variacins trmicas, sobre
Chove pouco. Este refrn emprgase para lle todo entre o da e a tarde.
tirar importancia ao feito de chover: Como Polo abril, augas mil
non vas poder vir correr? Non para tanto Durante o mes de abril acostuma chover
a cousa, chove pero non queima. moito.
La nova, treboada, trinta das mollada En maio, anda a vella queima o tallo
Un novo ciclo lunar que cadre con treboada Anda que o mes de maio o mes das flores
marca un perodo de trinta das de chuvias: e noutros refrns considerado o mellor mes
A mia avoa Susana sempre o di, la nova, do ano, tamn pode vir fro, polo que anda
treboada, trinta das mollada, as que non preciso queimar lea na lareira.
hai dbidas, vai chover nos vindeiros das. Polo San Xon, as nove con da dan
No seu tempo, non vai mal tempo O mes de xuo, coecido como mes de San
A meteoroloxa vn marcada polos ciclos Xon, o mes con mis horas de sol (algo
anuais, polo que calor, fro, chuvia, neve etc. mis de 15 horas).
son o que se agarda segundo a altura do ano: Galicia ten o fuso horario da Europa Cen-
Como te vas queixar polo fro en xaneiro? Ti tral (UTC/GMT+1) e ademais emprega o
non coeces o refrn no seu tempo, non vai horario de vern (adianto dunha hora nos
mal tempo? reloxos), o que implica unha hora mis de
Se chove e fai vento, pecha a porta e mtete sol tarde. Non estara mal pensar que as
dentro nove (21 h) do refrn poderan facer refe-
Nun da de forte vento e choiva o mellor que rencia s once (23 h) actuais.
se pode facer ficar na casa: Vou chamar
a Maica e a Alba para adiarmos a reunin En xullo arder e patacas coller
de hoxe. Recomendaron os de Meteogalicia Se o mes de xullo est quente, o momento
que non se saia da casa polo temporal. Xa se de apaar as patacas, base da alimentacin
sabe que se chove e fai vento, pecha a porta galega.
e mtete dentro.
231
En agosto, fro no rostro inverno natural dende Santos a Nadal

No mes de agosto xa podemos comezar a O perodo entre Santos (novembro) e Nadal
sentir o fro na cara, sobre todo noitia, por (decembro) considerado como o perodo do
iso convn sar noite cunha peza de roupa ano no que hai que contar cun tempo invernal,
na man. onde os das son mis pequenos e as noites
En setembro, ou secan as fontes ou levan as mis longas.
pontes Polo San Xon a sardia molla no pan
O mes de setembro un mes impredicible: Polo San Xon (24 de xuo) a sardia cando
pode haber choivas abundantes e mesmo est con mellor comida, por iso o alimento
grandes inundacins ou secas moi fortes e tpico deste mes. As, os marieiros das nosas
problemas de abastecemento. costas saen a polos cardumes, pescados ao
Outubro quente, inverno detente xeito ou con outras artes, as peixeiras venden
Xa no outono, o tempo arrefra e as follas caen, nas prazas e os gorentosos clientes pagan a
pero tamn pode vir un outubro quente que nos bos prezos as ducias das sardias, que mollan
permita os ltimos baos na praia, polo que o as broas en millares de cacharelas.
inverno ten que agardar a sa chegada. Pola Santa Luca, mingua a noite e medra
Polo mes de Santos, xa baixa a neve aos o da
campos Segundo a crenza popular, a partir da Santa
No mes de novembro, o mes de Santos, temos Luca (13 de decembro) comezan a medrar
mesmo o vern de San Martio. Aps a festa os das (de algo mis de 9 horas de sol) e
do magosto o inverno entra con forza, e a minguar as noites. Se cadra, tamn por
segundo as terras, os campos aparecen xeados iso que unha santa moi milagreira para
ou nevados. as cousas dos ollos e da vista Hai que
Chuvia antes do vento, colle os rizns que ter en consideracin que ata a reforma do
vn mal tempo calendario promulgada polo papa Gregorio
Os traballos do mar son determinados polo XIII (1581) o 13 de decembro marcaba o
tempo, por iso este refrn anuncia que se solsticio de inverno (na actualidade cara a
chove antes de ventar o mellor coller o 21 de decembro).
rizn, a ncora, e ir para a terra. San Miguel das uvas, tarde vs e pouco duras
Amencer e anoitecer, en decembro e case vez O mes de setembro tamn coecido polo
Polo mes de decembro desfrutamos do mes de San Miguel. unha altura onde hai
solsticio de inverno (dos das 21 a 22) e moita laboura no campo, apase o millo e o
cando os das son mis pequenos. vio, fundamentais na agricultura galega. O
da de san Miguel o 29 de setembro e antes
O TEMPO E OS PADROEIROS desa data apanse as uvas.
A todo porquio lle chega o seu San Martio
A altura do San Martio (11 de novembro), os
das fros mais soalleiros son propicios para
celebrar magostos, probar o vio novo e facer
a matanza do porco. Este refrn tamn se
aplica a unha persoa que despois de facer un
mal ten o seu castigo no momento da morte.
[Consultar Refrns da Unidade 1]
232
Unidade 10. Revisin
Exercicio 10. Marca a opcin correcta. 9. Na sa familia son todos moi baixos,
por iso el tamn _____.
1. D gusto ver como come este neno,
a) leva as mans cabeza
_____.
b) aperta o cinto
a) de bo dente
c) unha mincha
b) mete unha boa xarda
10. Xaqun ten que comer un pouco mis
c) fai bo caldo
2. unha boa idea tomar un par de porque _____.
amndoas para _____ a media ma. a) est coma un zoncho
a) botar o can b) non ten lixos na lingua
b) ser pan comido c) est nos sos
c) matar o becho 11. Vas recoecer o mozo axia porque
3. Gstalle _____ e despois ten resaca. _____ ao seu pai.
a) cargar o carro a) coma un croio
b) tirar do carro b) cuspidio
c) poer o carro diante dos bois c) est coma un pote
4. Temos que agardar un minuto por Xon, 12. Gstalle moito aquela rapaza pola sa
que vai _____. beleza, porque _____.
a) ter a cabeza a paxaros a) bonita coma un sol
b) quedar en auga de castaas b) do montn
c) cambiarlle a auga ao paxaro a) ten o azougue
5. Creo que non vas poder contar con 13. _____ por iso se vai pr a rxime.
Xoana para ir aos fogos do Apstolo porque a) Estira o p mis do que da a manta
sempre _____. b) Est coma un bocoi
a) solta a pita c) Descansa en paz
b) se deita coas galias 14. _____ un sinal do paso dos anos que
c) se pon coma un pito moita xente non quere aceptar e decide
6. Case non se mancou pero xa est _____. operar.
un choromicas! a) Meter a pata
a) candolle o pelo b) Ter patas de galo
b) pingando o moco c) Ter mala angueira
c) recibindo cos brazos abertos 15. Sempre nos axuda, _____.
7. Como siga traballando tanto e comendo a) un anaco de pan
tan mal, vai ____ moito antes do que pensa. b) un toxo
a) ir para o buraco c) un pau viradoiro
b) ir vento en popa 16. Sabela cre que imprescindible e
c) estar coma un buxo ____.
8. Chegou tarde primeira aula da ma a) vai entre o millo
porque _____ outra vez. b) ten moitos fumes
a) sau da casa por ps alleos c) viste a caixa de pieiro
b) pasou a mellor vida
c) ficou a durmir nas pallas
233
Unidade 10. Revisin Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
17. Gstalle moito facer bromas, _____. 26. Non te fes da sa boa aparencia
a) un camastrn porque _____.
b) un arenque a) resucita a un morto
c) o demo b) un morto de fame
18. Non sabe sar do apuro porque c) ten un corazn de ouro
_____. 27. Este mecano rmocho eu de contado,
a) ve a luz _____.
b) sae o sol a) pan comido
c) ten poucas luces b) manso coma un ao
19. un rapaz moi sensato e _____. c) como arar no mar
a) come terra 28. Acabar a carreira _____.
b) ten os ps na terra a) tivo mala angueira
c) derrtense as pedras b) custoulle ferro e faria
20. Uxo un aproveitado, sempre c) foi para o buraco
_____. 29. Xacobe xa falou cos pais da sa
a) bonito coma un sol noiva Elisa para _____. Estn todos moi
b) ten as mans atadas contentos.
c) se arrima ao sol que mis quenta a) bater dente con dente
21. O que fixo ese home non ten lxica, b) pedirlle a man
_____. c) torcerlles o bico
a) est coma un rebolo 30. Agora non podo enredar. A mia muller
b) est coma unha cabra vaime _____ se non vou axia.
c) est de palique a) botar flores
22. Non sabe onde puxo a carteira, b) poer nos cornos da la
_____. c) botar os cans
a) anda nas nubes 31. Tivo un accidente de trfico e dende
entn conduce a modo porque _____.
b) anda na boca da xente
a) come cos ollos
c) anda sen branca
b) lle viu as orellas ao lobo
23. Sempre _____ e non fai o que lle
c) fala polas orellas
mandan.
32. _____ nese traballo tan perigoso porque
a) est coma un pito
necesitaba mantelo.
b) est coma un tren
a) Andou con gaitas
c) est nos biosbardos
b) Aguantou mecha
24. Non te metas con ela que _____ e
c) Non moveu unha palla
sairs prexudicado.
33. Cando chegou das vacacins e viu a
a) sabe latn porta do piso aberta, _____.
b) un saco sen fondo a) levou a contra
c) cae co sono b) fixo boa masa
25. Ese rapaz soamente di parvadas, un c) levou as mans cabeza.
_____. 34. O telfono estivo _____ toda a ma e
a) croio agora deme moito a cabeza.
b) tarabelo a) dando a roncha
c) espeto b) dando a luz
c) dando gato por lebre
234
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 10. Revisin
35. Non vaias agora pedirlle cartos a 43. Vicente est contento coma un _____
Xerome porque _____. Dixao descansar porque non fai gardas nocturnas no
un pouco. hospital.
a) mete o zoco a) cuco
b) non est para gaitas b) moucho
c) cuspidio c) boi
36. Acusrono de coller os cartos da lotera 44. Aurora _____ cando lle foron pedir
e _____. para a festa. Menos mal que despois se
a) puxo toda a carne no espeto desculpou.
b) puxo o carro diante dos bois a) foi chegar e encher
c) pxose coma unha fera b) deulles coa porta nos focios
37. _____ cando viu a casa despois do c) fixo bo xugo
incendio. 45. D gusto velos! Eses dous mozos
a) Caeulle a alma aos ps lvanse moi ben, _____.
b) Tivo moitos fumes a) comen no mesmo prato
c) Caeulle a baba b) piden papas
38. _____ cando lle dixeron que os asasinos c) comen lume
de seu pai an sar da cadea. 46. Non quere saber nada de Xiao porque
a) Botaba unha man lle _____ cando mis o precisaba.
b) Botaba lume polos ollos a) caeu ben
c) Mataba o becho b) tivo lei
39. Est farto de tanto barullo e tantos c) virou as costas
coches. Como lle presta ir aldea! Al 47. Co incremento da demanda de pisos, as
_____. inmobiliarias _____.
a) est coma peixe na auga a) vieron coma auga de maio
b) est nos sos b) quedaron en auga de bacallau
c) est sen branca c) fixeron feira
40. A xerenta non quere falar do tema dos 48. Estn moi contentos porque a
orzamentos e os empregados _____ por se construcin da sa casa _____.
perden os seus traballos. a) vai vento en popa
a) andan nas nubes b) bate en ferro fro
b) andan coa area no zoco c) anda mioca
c) teen lei 49. Este mes teremos que _____ se
41. Cando escoitei a terrible noticia do queremos que nos cheguen os cartos.
escape de gas na nosa ra _____. a) ir para o buraco
a) quedei de pedra b) apertar o cinto
b) fiquei a durmir nas pallas c) meter a zoca
c) durmn coma unha pedra 50. Para celebraren o nacemento do seu
42. Mira para o fillo de Ramiro, parece que fillo non lles importou _____.
sau onte da escola e xa _____ ao seu pai. a) botar a casa pola vent
a) pan comido b) encartar a gaita
b) queda en auga de castaas c) cantar as corenta
c) lle come as papas na cabeza
235
51. Deille vinte euros e xa _____ outra vez. 60. _____ pero souberon rectificar a tempo.
Non hai cartos que lle cheguen! a) Fixeron xeira
a) est na verza b) Meteron a pata
b) est no chasis c) Fixeron de corpo
c) est sen branca 61. A nova oferta de emprego vainos
52. Foi un home moi rico, pero agora vir _____.
_____. a) coma auga de maio
a) ten na punta da lingua b) coma un libro aberto
b) non ten onde caer morto c) coma un saco de patacas
c) lvase a matar 62. Os xogadores _____ para gaar o
53. Necesitamos que nos veas _____ coa partido.
mudanza. a) puxeron a parir
a) botar unha man b) non deron p con bla
b) botar o can c) puxeron toda a carne no espeto
c) botar as mans cabeza 63. A directiva vai ter que _____ para que
54. Non podemos comprar ese reloxo haxa algo de disciplina nesa oficina tan
porque _____ . catica.
a) come cos ollos a) bater dente con dente
b) non pega ollo b) ensinar os dentes
c) custa un ollo da cara c) ter bo dente
55. Agora non che podo deixar os cartos 64. Estaba moi frustrado porque todos os
porque _____ . seus proxectos _____.
a) estou forrada a) sacaron as castaas do lume
b) estou podre de cartos b) quedaron en auga de castaas
c) non teo un can c) pillaron o truco
56. Este recluso est no crcere por _____. 65. O primeiro da de traballo _____ pero
a) ser ua e carne logo aprendeu. unha rapaza lista.
b) ser da ua longa a) non daba p con bla
c) matar dous paxaros dun tiro b) non pegaba ollo
57. Non ten ningn problema cos moinantes c) non tia onde caer morta
da feira porque _____. 66. Xerome ten moita sorte, _____.
a) lles sabe a agulla de marear a) buscoulle tres ps ao gato
b) bota veleno pola boca b) caeulle a alma aos ps
c) fai as sas necesidades c) naceu de p
58. Non vai ser fcil aprobar a materia con 67. Cando fun mercar o peixe non tiven que
este profesor porque _____. esperar nada, _____.
a) solta a pita a) foi chegar e encher
b) ata os cans con longanzas b) foi como atopar unha agulla nun
c) duro de roer palleiro
59. Afonso non fixo as tarefas e a c) foi vender o peixe antes de pescalo
mestra_____. 68. Saulle mal o traballo porque _____.
a) cantou vitoria a) tirou do carro
b) cantoulle as corenta b) saba con que bois araba
c) foi coser e cantar c) puxo o carro diante dos bois
236
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 10. Revisin
69. As malas relacins dos socios fixeron 77. Amalia _____ e anda a alarmar os
que a empresa fose _____. demais inutilmente.
a) vento en popa a) est coma o peixe na auga
b) a pique b) fai carreira
c) coser e cantar c) afoga en pouca auga
70. O rapaz marchou da casa sen avisar a 78. Ntase que quere ben a esa empregada
ningun e ao volver _____. porque sempre _____.
a) caeu en saco roto a) a pon polas nubes
b) foi un saco sen fondo b) est nas nubes
c) caeulle o pelo c) anda polas nubes
71. Non discutas coa axente porque ela 79. A coordinadora da viaxe _____ porque
_____ e pode poerche unha multa. chegaron tarde ao aeroporto e perderon o
b) non d pancada avin.
b) ten a tixola polo cabo a) pxoos pingando
c) est picada da troita b) pxoos polas alturas
72. _____ toda a tarde, non estivo calado c) puxo os ps na terra
un minuto. 80. Todo o mundo fala da sa dimisin,
b) Encheu o papo _____.
b) Deulle lingua a) vai coma un rei nunha cesta
c) Andou na boca da xente b) vale mis a matula ca o sebo
73. Non importa o que lle digas, _____. c) anda na boca da xente
Sempre fai o que quere. 81. Helena moi testuda e _____ anda que
a) leva nas orellas estea errada.
b) velle as orellas ao lobo b) o vivo retrato
c) mallar en ferro fro b) non d o brazo a torcer
74. Estou intentando recordar o nome c) non ten unha cadela
deste actor tan famoso que aparece no 82. Estamos todos moi contentos
filme O lapis do carpinteiro, _____. porque a xefa _____ a todo o que lle
a) teo mala angueira propuxemos.
b) teo o corazn nun puo a) dou a roncha
c) too na punta da lingua b) dixo amn
75. Nlida sempre di todo o que pensa c) falou por non estar calado
porque _____. 83. _____ por iso lles gustar traballar
a) non ten lixos na lingua sempre xuntas.
b) non solta prenda a) Fan bo caldo
c) queda en branco b) Andan s agarradas
76. Quere saber o seu segredo, por iso lle c) Lvanse a matar
vai _____. 84. Ese rapaz est moi namorado de Sabela
a) tirar da lingua e _____ .
b) tirar a toalla a) dixaa tirada
c) levar unha trompa enriba b) faille a figa
c) faille as beiras
237
85. Xulia de natural pacfica, sempre 93. Tareixa comezou falando do tempo para
intenta _____ cando as sas irms discuten. _____ no encontro coas autoridades.
a) temperar gaitas a) romper o xeo
b) facer eses b) resucitar un morto
c) botar por terra c) ter o azougue
86. Est moi orgulloso da sa filla e _____ 94. Os seus colegas traizorona, _____ para
cando vai con ela pola ra. que non ascendese na empresa.
a) lvalle a roupa a) afogaron a ra
b) aprtalle as caravillas b) botronlle un cabo
c) celle a baba c) fixronlle a cambadela
87. Sempre acabamos discutindo porque el 95. Moito nos gusta ver como sae _____
moi inconsciente e gstalle _____ . despois de chover!
a) meter os cans na bouza a) o arco da vella
b) facer bo xugo b) mis caro o prebe ca o peixe
c) facer xeira c) a galia choca
88. Separouse ao pouco de casar porque a 96. Meteogalicia di que imos ter un bo da:
sa muller _____. logo de _____ vai sar o sol.
a) palle os cornos a) parecerse coma das pingas de auga
b) pao nos cornos da la b) falar catro palabras contadas
c) pao polas nubes c) caer catro pingueiras
89. Xa o terceiro can que lle morre e est 97. mellor que non saias ra con eses
convencida de que _____ porque non lle zapatos de ante porque _____ .
atopa ningunha explicacin. a) ests teso
a) viu polos seus ollos b) estn a caer chuzos de punta
b) lle botaron o mal de ollo c) vai vento en popa
c) llo meteron polos ollos 98. Se non levas o paraugas e o
90. Non lle importa o que diga a xente de chuvasqueiro vaste pr _____ .
Carmia. _____ e non a vai abandonar a) coma un lobo
xamais. b) coma un peto
a) Chiralle a can c) coma un pito
b) Arrstraa pola lama 99. Tiveron que esperar a que _____ para
c) Tenlle lei non se mollar.
91. Os mis achegados xa non confan nel a) levantase o tempo
porque saben que _____. b) se levasen coma o pan e o leite
a) est coma un zoncho c) se levasen a matar
b) anda ao xornal 100. Se queres que algun che fale e che
c) xoga con das barallas conte das sas cousas, tes que _____.
92. Anda enfurruada porque _____ de a) facerlle a cambadela
comer sempre o mesmo. b) darlle trela
a) est ata as orellas c) falar sen ton nin son
b) est peneque
c) est na verza
238
Solucins
Unidade previa... para entrar en materia Exercicio 1.18. Suxestin de resposta: as distintas
linguas presentan un valor intensificador
Exercicio previo 1. 1 a) literal, b) fraseolxico;
nos seus fraseoloxismos baseado nunha
2 a) literal, b) fraseolxico; 3 a) fraseolxico,
comparacin cunha ave pequena. Todos eles
b) literal; 4, 5, 6, 7, 8, 9 e 10 fraseolxicos.
comparten a mesma idea: comer pouco
Exercicio previo 2. 1 ceas, 2 queda, 3 sentado,
comer coma un animal pequeno. O tamao
4 eito, 5 lobos, 6 madruga, 7 falador,
do animal est relacionado directamente coa
8 regalado, 9 muda, 10 San Xon.
cantidade de comida.
Unidade 1. Accins vitais Exercicio 1.19. 1c, 2a, 3b, 4a, 5b, 6a.
Exercicio 1.20. 1 a todo porquio lle chega
Exercicio 1.1. 1F, 2F, 3F, 4V, 5V. o seu San Martio; 2 o que se d bebida,
Exercicio 1.2. 1 NACER, 2 MORRER, ben pouco estima a sa vida; 3 a comida que
3 COMER, 4 BEBER, 5 DURMIR, se perde por comida, non perdida; 4 caldo
6 EVACUAR. sen pan dselle ao can; 5 de morrer ningun
Exercicio 1.3. 1C, 2A, 3B, 4E, 5D, 6F. escapa, nin o rei nin o papa; 6 comer e raar,
Exercicio 1.4. 1E, 2A, 3D, 4C, 5B. todo o malo comezar.
Exercicio 1.5. 1B, 2A, 3C, 4E, 5D. Exercicio 1.21. Suxestin de resposta:
Exercicio 1.6. beber: apagar a sede, mollar a nas linguas analizadas estabelecida a
palleta; beber moito (embebedarse): cargar perigosidade das ceas excesivas, vencelladas
o carro, apaar unha boa chea; comer moito directamente morte: matar, cadver, cova,
(fartarse): encher o bandullo, ser un saco sepultura, tumba e cemiterio. A fartura
sen fondo; comer pouco: comer coma un pito, coma unha espada, un coitelo ou un garfo
gardar a boca; durmir: deitarse coas galias, que provoca a morte.
durmir coma unha pedra; non durmir: non Para estar de humor! Suxestin de resposta:
pegar ollo, pasar a noite en branco. Escena 1. Esta xente come a Deus polas pernas,
Exercicio 1.7. 1b, 2a, 3c, 4b, 5b. come a rancho, come coma un cura, come
Exercicio 1.8. NACER b, c; MORRER a, d, e. coma un frade, enche o bandullo, enche o
Exercicio 1.9. 1d, 2f, 3a, 4c, 5b, 6e. papo. Seguro que eles son un saco sen fondo
Exercicio 1.10. 1 vir ao mundo, 2 comer terra, e teen bo dente. Pero despois de xantar e
3 coller unha tralla, 4 pasar a noite en branco, prepararse para cear han de perdoar o mal
5 matar o becho, 6 ir para o buraco, 7 caer co que lle fai polo ben que lle sabe porque
sono, 8 cambiar a auga ao paxaro, 9 encher o han quedar coma un cuco e a comida que
papo, 10 pingar o moco. se perde por comida, non perdida e xa
Exercicio 1.11. 1e, 2d, 3c, 4b, 5a. se sabe que comer e raar, todo o malo
Exercicio 1.12. 1a, 2a, 3c, 4b, 5c. comezar. Seguro que a comida e a bebida era
Exercicio 1.13. 1b, 2e, 3a, 4d, 5c. tanta e tan boa que ha de resucitar un morto.
Exercicio 1.14. Suxestin de resposta: 1 apaou Escena 2. O siareiro da taberna quere afogar
unha boa prea, apaou unha boa chea / facer a ra, e co bandullo que ten seguro que
as necesidades; 2 darlle sebo s canelas; capaz de beber moitas cuncas, polo que pode
3 enche o bandullo, enche o papo; 4 ditase agarrar unha tranca, apaar unha (boa)
coas galias; 5 pasar a mellor vida. chea, apaar unha (boa) prea, cargar o
Exercicio 1.15. 1d, 2d, 3c, 4a, 5b. carro, coller unha enchente, coller unha
Exercicio 1.16. 1 comer coma un pito, 2 deitarse tralla e estar borracho coma un bocoi, estar
coas galias, ladrarlle o estmago a algun, peneque, levar unha trompa enriba, facer
4 comer cos ollos. eses. Xa se sabe que o que se d bebida,
Exercicio 1.17. 1V, 2F, 3F, 4V, 5V. ben pouco estima a sa vida.
239
Solucins Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
Exercicio 1.22. Suxestin de resposta: estar sos no corpo: Eran homes famentos, secos
entre catro velas (estar morto, catro velas como garabatos que non tian no corpo
acompaan o caixn do morto, no velorio mis que sos; feixe + SOS ser un
tradicional catlico); encartar a gaita (cando feixe de sos: Ese rapaz un feixe de sos;
a morte chega gardamos a gaita para sempre); saco + SOS estar feito un saco de sos:
vestir a caixa de pieiro (a caixa dos mortos A ver se comes un pouco, que ests feito un
acostuma ser feita coa madeira desta rbore); saco de sos; s + SOS ser s sos: As
estar mis al ca aqu (estar con grandes adolescentes de hoxe que tenden anorexia
padecementos, doenzas que nos poden levar non se decatan que son s sos.
morte); pasar a mellor vida (morrer na Exercicio 2.10. 1D, 2B, 3E, 4A, 5C.
tradicin catlica ir para o ceo, para unha vida Exercicio 2.11. 1 coma un buxo, 2 moita pantalla,
mellor e eterna). 3 en canelas, 4 cuspidio, 5 ests nos sos,
Exercicio 1.23. Suxestin de resposta: comer 6 feito un pincel.
terra (botar a man ao chan para apaar terra Exercicio 2.12. 1 patas de galo, 2 no chasis,
s mancheas e levala boca para mastigala); 3 un cangallo, 4 as papas, 5 ten percha, 6 das
encher o bandullo (facer que se come moito pingas de auga.
e botar as mans ao estmago para mostrar Exercicio 2.13. 1b, 2b, 3a, 4b, 5b.
que se est farto); estar borracho coma un Exercicio 2.14. 1F, 2V, 3V, 4F, 5F.
bocoi (ir de lado a lado, simulando que se vai Exercicio 2.15. Suxestin de resposta: a
car); durmir coma unha pedra (deitarse no maiora de linguas deciden expresar a idea de
chan e aconchegarse en posicin fetal pondo delgadeza extrema mediante unha hiprbole,
as mans debaixo das meixelas); apagarse a unha esaxeracin, neste caso redcese o
candea da vida (simular apagar unha candea corpo humano a pel e sos.
e representar a morte cun pano negro). Exercicio 2.16. 1 fol de veleno, 2 engorda o
cabalo, 3 tamn Deus o fixo, 4 que grande
Unidade 2. Aspecto fsico e burro, 5 has de tirar a quen es, 6 ande ou
Exercicio 2.1. 1V, 2V, 3F. non ande.
Exercicio 2.2. 1 FERMOSURA, Exercicio 2.17. 1 Cabalo grande, ande ou non
2 FEALDADE, 3 DELGADEZA, ande; 2 Home pequeno, fol de veleno; 3 Ou
4 GORDURA, 5 ESVELTEZA, nas unllas ou nos ps, has de tirar a quen es;
6 ROBUSTEZ / FORTALEZA, 4 O ourizo tamn Deus o fixo; 5 Mis vale
7 ESTATURA, 8 DESAMAO, pequeno e agudo que grande e burro; 6 A vista
9 SEMELLANZA, 10 OUTRAS do amo engorda o cabalo.
APARENCIAS. Exercicio 2.18. 1 ou nas unllas ou nos ps, has de
Exercicio 2.3. 1B, 2C, 3D, 4E, 5A. tirar a quen es; 2 o ourizo tamn Deus o fixo;
Exercicio 2.4. 1C, 2D, 3A, 4E, 5B. 3 a vista do amo engorda o cabalo, 4 home
Exercicio 2.5. 1D, 2C, 3A, 4E, 5B. pequeno, fol de veleno; 5 cabalo grande, ande
Exercicio 2.6. 1B, 2E, 3A, 4C, 5D. ou non ande; 6 mis vale pequeno e agudo que
Exercicio 2.7. estar no chasis, estar coma un grande e burro.
fincho; ir feito un pincel, parecerse coma Exercicio 2.19. Suxestin de resposta: as
das pingas de auga, ser un fargallo, ser un distintas linguas botan man de animais
pau viradoiro, ser ben feito, ser un croio, ter convencionalmente marcados pola sa
boa percha. fealdade (o mono e a mona, o macaco, o
Exercicio 2.8. 1 esvelta, 2 as papas, 3 forte, burro) e de diferentes tecidos e cores nobres
4 un longueirn, 5 baixo. (a seda, o traxe de prncipe, a cor prpura e
Exercicio 2.9. todo + SOS ser todo sos: escarlata) para facernos ver que a vestimenta
Aquel fulano, fraco e miserable, era todo non cambia a natureza do portador. De feito,
sos; SOS + corpo non ter mis que o alemn fai referencia imposibilidade
240
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Solucins
de esconder as caractersticas mis Exercicio 3.10. 1 da virxe do puo, 2 Estar nas

representativas (as orellas de burro). Podemos patacas, 3 o demo no corpo, 4 coma unha
dicir que o italiano, xogando coa polisemia chispa, 5 ten sentidio, 6 un toxo.
de hbito (prenda relixiosa e rotina, Exercicio 3.11. 1e, 2d, 3b, 4a, 5c.
costume) vai aln do aspecto fsico, facendo Exercicio 3.12. 1d, 2a, 3e, 4c, 5b.
referencia ao falseamento da identidade. Exercicio 3.13. 1V, 2V, 3V, 4F, 5F, 6F.
Exercicio 2.20. 1 ter pernas de cabra; 2 ser un Exercicio 3.14. 1B, 2E, 3A, 4C, 5D.
carrancas, ser un carranchelo, ser un cambelo; Exercicio 3.15. Suxestin de resposta: todas
3 prender nos ps; 4 ser trenco, ser zambro, as linguas empregan a seguinte imaxe:
ser canchs. cmpre que os ps (as extremidades que nos
Para estar de humor! Suxestins de resposta: permiten estar de p, camiar etc.) estean
Escena 1. Intumos que a muller est coma un en firme (no chan ou na terra). Anda que a
bocoi, que est coma un rebolo. Observando imaxe se mantn nas diferentes linguas, o
a resposta do marido, podemos dicir: home verbo escollido para definir a accin muda
pequeno, fol de veleno. No nivel da levemente, privilexiando o contacto, o
aparencia e o coidado persoal, recordamos estatismo etc. (tocar, manter, parar, ter).
que anda que a mona se vista de seda, se Exercicio 3.16. 1c, 2a, 3a, 4b, 5b.
mona era, mona queda. Exercicio 3.17. 1 Dime con quen andas e
Escena 2. En diversos niveis, tanto no fsico direiche as tas maas; 2 Pensa o ladrn
coma no actitudinal ou vital, parece que que todos son da sa condicin; 3 Dous
o rapaz o vivo retrato do seu pai, que que dormen no mesmo colchn, vlvense
cagado a el, que se parecen coma das da mesma opinin; 4 O que a boa rbore se
pingas de auga. Est claro que ou nas unllas acolle, boa sombra o cobre; 5 Perdido quen
ou nos ps, has de tirar a quen es. con perdidos anda.
Exercicio 3.18. 1 perdido quen con perdidos
Unidade 3. Carcter anda; 2 dous que dormen no mesmo colchn,
Exercicio 3.1. 1F, 2V, 3F. vlvense da mesma opinin; 3 o que a boa
Exercicio 3.2. a) ANTIPATA, b) SOBERBIA, rbore se acolle, boa sombra o cobre; 4 pensa
c) INQUIETUDE, d) TORPEZA, o ladrn que todos son da sa condicin;
e) DISTRACCIN, f) TOLEMIA. 5 dime con quen andas e direiche as tas
Exercicio 3.3. 1C, 2E, 3B, 4D, 5A. maas.
Exercicio 3.4. 1C, 2E, 3A, 4B, 5D. Exercicio 3.19. Suxestin de resposta: todas as
Exercicio 3.5. 1D, 2C, 3E, 4A, 5B. linguas empregan unha estrutura paralelstica
Exercicio 3.6. 1 caer ben, 2 estar nas nubes, para salientar que as nosas compaas nos
3 saber latn, 4 abrir a man, 5 ser un sarillo, definen e dan informacin sobre ns. O refrn
6 ter o azougue. ingls o nico cunha estrutura diferente, pero
Exercicio 3.7. 1 ser agudo coma un allo, 2 ser bo mantn o mesmo contido.
coma unha baraza de la, 3 ser agarrado coma Exercicio 3.20. 1b, 2d, 3a, 4b, 5e, 6c, 7a, 8d,
a virxe do puo, 4 ser bruto coma un arado, 9c, 10e.
5 ser bulideiro coma un axuxere, 6 ser listo Para estar de humor! Suxestins de resposta:
coma un allo, ser listo coma un cuco, 7 ser Escena 1. O home non lle caeu ben ao pai da sa
manso coma un ao. parella, caeulle mal, seica anda a comentar
Exercicio 3.8. 1 arrimarse ao sol que mis quenta, que el ten poucas luces. A rapaza lista
2 dar mis voltas ca un muo, 3 ter un corazn coma un cuco, coma unha chispa, sabe
que non lle cabe no peito, 4 ir e vir coma a faba latn, como podemos intur pola resposta
na ola, 5 ir e vir coma o fol ao muo, 6 ser de que lle d ao seu mozo. El parece sincero
faca e callao, 7 ser de rapar e peitear. e confiado, podemos dicir que quen todo
Exercicio 3.9. 1D, 2E, 3C, 4B, 5A. mel, cmeno as abellas.
241
Escena 2. A muller de rapar e peitear, bruta Exercicio 4.11. recibir cos brazos abertos, torcer
coma un arado, o demo, chega con ver esa o focio, aguantar mecha, baixar a cabeza,
peticin en ton de burla que lle fai ao marido. darlle a algun coa porta nos focios, estar
Parece que el non ten peito, que coma as a tocar a gaita, facer chorar s pedras, non
galias. Non acougan, dan mis voltas ca un deixar en paz, partrselle a algun o corazn,
muo, e ningn dos dous acta. Est claro virarlle a algun as costas.
que home sentado non fai bo mandado, Exercicio 4.12. ACEPTACIN: recibir cos
e tamn que dous que dormen no mesmo brazos abertos; ACEPTACIN IMPOSTA:
colchn, vlvense da mesma opinin (ou baixar a cabeza; REXEITAMENTO: darlle a
cando menos do mesmo carcter), porque algun coa porta nos focios, torcer o focio,
ningn dos dous quere erguerse da cama para virarlle a algun as costas; FASTO: tocar a
ver que pasa fra. gaita, deixar en paz; TRISTURA: facer chorar
s pedras, partrselle a algun o corazn.
Unidade 4. Sentimentos e emocins Exercicio 4.13. 1D, 2F, 3B, 4A, 5C, 6E.
Exercicio 4.1. 1V, 2V, 3V. Exercicio 4.14. 1 collidos nas patacas, 2 dar a
Exercicio 4.2. 1 lobo, MEDO; 2 moucho, roncha, 3 andar con ps de la, 4 botaba lume
TRISTURA; 3 fera, IRA; 4 galia, TINO; polos ollos, 5 co corazn nun puo.
5 gaita ALEGRA, FASTO; 6 pandeiro, Exercicio 4.15. 1c, 2b, 3a, 4b, 5a.
ALEGRA; 7 rulo ALEGRA; 8 cuco Exercicio 4.16. 1 botando as mans cabeza,
ALEGRA. 2 Pareca cousa de meigas, 3 vinlle as orellas
Exercicio 4.3. 1G, 2F, 3A, 4H, 5L, 6B, 7I, 8D, ao lobo, 4 recibiute cos brazos abertos,
9C, 10E. 5 dndolle a roncha.
Exercicio 4.4. 1. PLACIDEZ/ALEGRA; Exercicio 4.17. 1F, 2V, 3V, 4F, 5V.
2 TRISTURA; 3 ACEPTACIN; Exercicio 4.18. Resposta libre.
4 REXEITAMENTO; 5 PREOCUPACIN; Exercicio 4.19. 1 Nunca chove a gusto de todos;
6 MEDO; 7 SORPRESA; 8 FASTO; 2 Non hai mal que por ben non vea; 3 Sarna
9 IRA. con gusto non pica; 4 Mis vale comer un
Exercicio 4.5. 1B, 2C, 3D, 4E, 5F, 6A. ovo que pasar sen dous; 5 Ollos que non ven,
Exercicio 4.6. 1D, 2F, 3E, 4B, 5A, 6C. corazn que non sente; 6 O que ten cu, ten
Exercicio 4.7. estar coma a cabra no monte, medo.
estar coma a gaita nas festas, estar coma o Exercicio 4.20. 1 Nunca chove a gusto de todos;
carracho na la, estar coma o peixe na auga, 2 Mis vale comer un ovo que pasar sen dous;
estar coma a ovella na boca do lobo, verlle 3 Ollos que non ven, corazn que non sente;
as orellas ao lobo, verlle os ollos curuxa. 4 Non hai mal que por ben non vea; 5 O que
Exercicio 4.8. PLACIDEZ / ALEGRA: estar ten cu, ten medo; 6 Sarna con gusto non pica.
coma a cabra no monte, estar coma a gaita Exercicio 4.21. 1 ollos que non ven, corazn que
nas festas, estar coma o carracho na la, estar non sente; 2 Mis vale comer un ovo que pasar
coma o peixe na auga; MEDO: estar coma a sen dous; 3 sarna con gusto non pica; 4 non
ovella na boca do lobo, verlle as orellas ao hai mal que por ben non vea; 5 nunca chove
lobo, verlle os ollos curuxa. a gusto de todos; 6 o que ten cu, ten medo.
Exercicio 4.9. andar con gaitas, andar coa area Exercicio 4.22. Suxestin de resposta: o refrn
no zoco, andar coa mosca tras da orella, galego Nunca chove a gusto de todos comparte
andar coma a galia cos ovos, andar con a mesma imaxe co cataln e co espaol facendo
ps de la. alusin meteoroloxa, choiva. O francs,
Exercicio 4.10. PREOCUPACIN: andar coa o portugus, o uscaro e o alemn fan unha
area no zoco, andar coma a galia cos ovos, indicacin directa s diferentes percepcins de
andar coa mosca tras da orella, andar con ps uns e outros (todos e o pai, gregos e troianos).
de la; FASTO: andar con gaitas. O italiano bota man do zapato e o ingls da
242
carne como elementos concretos percibidos ter lei, tomar o pelo, untar o bico. // caer
de diferentes xeitos segundo a realidade dos na trampa, caer na rede, comer no mesmo
suxeitos. prato, levar na alma, levar nas capelias dos
Para estar de humor! Suxestins de resposta: ollos, poer nos cornos da la, xogar a das
Escena 1. Colleron na allada unha banda de barallas. // dar gato por lebre, dar estopa por
mozos; esta xente anda a tocar a gaita; non lio, levarse coma o can e o gato, levarse
deixa en paz aos seus pais; non lles importa coma o pan e o leite, ser ua e carne.
que os vellos torzan o focio; teen que Exercicio 5.8. 1 a baba, 2 o pelo, 3 o cu,
aguantar mecha cos fillos na casa; un leva 4 a auga, 5 a roda.
as mans cabeza cando vai abrir a neveira, Exercicio 5.9. 1 faga a cambadela, 2 facerlle as
ponse de cornos, come lume e bota lume beiras, 3 fgolles a figa, 4 toche lei, 5 andan
polos ollos; btalle os cans aos mozos, e con andrmenas.
ponse coma unha fera, pero ao final ten que Exercicio 5.10. 1 dar xabn, 2 ten a tixola polo
baixar a cabeza. Eles son os que mandan! cabo, 3 comer a boroa, 4 corta o bacallau,
Os mozos non poden independizarse. Pensan 5 drame carta branca.
que estando na casa dos pais poden aguantar a Exercicio 5.11. 1V, 2F, 3V, 4V, 5F.
sa situacin de crise, anda que nos lles guste Exercicio 5.12. 1B, 2D, 3E, 4F, 5A, 6C.
moito o que hai nela. Cren que mis vale Exercicio 5.13. 1c, 2b, 3b, 4a, 5c.
comer un ovo que pasar sen dous. Exercicio 5.14. Suxestin de resposta: para
Escena 2. Os membros desta familia estn vehicular o contido de burla, as linguas
contentos coma un pandeiro; o pai parece empregan diferentes xestos corporais que
estar coma o carracho na la; outra cousa implican contacto fsico e poden causar
a sa muller, que parece torcer o bico e molestia. Remiten ao mundo infantil ou a
pensar que moi probablemente a sa sogra situacins de confianza (coller no colo, coller
non a reciba cos brazos abertos; vai ter que polo nariz, tirar da perna ou tomar o pelo).
aguantar mecha, comer lume e, ao non teren A idea de inmobilizacin, a impotencia
moitos cartos, baixar as orellas ante a idea causada vtima, pode estar por tras da imaxe
do seu home. Na imaxe vemos que nunca do fraseoloxismo francs, meter a algun
chove a gusto de todos (cada un acolle a nunha lata. O portugus, pola sa banda,
informacin do home de distinto xeito) e decide adiantarse ao efecto e gozar coa cara
que non hai mal que por ben non vea da persoa burlada.
(o aforro das vacacins podern empregalo Exercicio 5.15. 1 O fillo de cabra cabrito; 2 Os
noutra cousa). cachos tiran s olas; 3 De mal pano, mala
saia; 4 De tales terras, tales nabos; 5 Fillo de
Unidade 5. Relacins porco, marrao seguro; 6 O que se herda non
Exercicio 5.1. 1V, 2F, 3F, 4V, 5V. se compra; 7 De pais gatos, fillos michios.
Exercicio 5.2. 1C, 2D, 3E, 4A, 5F, 6G, 7B. Exercicio 5.16. 1 O casado casa quere; 2 Cando
Exercicio 5.3. 1 CONXENIAR, 2 NON a esmola grande ata os santos desconfan;
CONXENIAR, 3 CONCILIAR, 3 Val mis s que mal acompaado; 4 Na terra
4 INCOMODAR, 5 LEALDADE, dos lobos hai que ouvear coma todos; 5 Non
6 DESLEALDADE, 7 AMOR, 8 SEXO, che erra quen ao seu semella!; 6 Os amigos
9 EMBRUXAR. son para as ocasins.
Exercicio 5.4. 10 ADULACIN, 11 ENGANO, Exercicio 5.17. 1 Non che erra quen ao seu
12 DOMINIO. semella!; 2 O casado casa quere; 3 Val mis
Exercicio 5.5. 1C, 2E, 3D, 4A, 5B. s que mal acompaado; 4 Na terra dos
Exercicio 5.6. 1A, 2E, 3F, 4B, 5C, 6D. lobos hai que ouvear coma todos; 5 Cando
Exercicio 5.7. comer a boroa, dar xabn, dar a esmola grande ata os santos desconfan;
carta branca, facer a cambadela, facer o conto, 6 Os amigos son para as ocasins.
243
Exercicio 5.18. 1 os amigos son para as gato, dar golpes ao mar, empezar a casa polo
ocasins; 2 o casado casa quere; 3 na terra dos tellado, estar coa auga ao pescozo, matar
lobos hai que ouvear coma todos; 4 val mis dous paxaros dun tiro, poer o carro diante
s que mal acompaado; 5 cando a esmola dos bois, sacar as castaas do lume, vender
grande ata os santos desconfan; 6 non che o peixe antes de pescalo, ver o ceo aberto.
erra quen ao seu semella! Exercicio 6.9. vir como auga de maio, ser como
Exercicio 5.19. Suxestin de resposta: para arar no mar, ser como atopar unha agulla nun
mostrar a importancia da adecuacin, boa palleiro, ser como buscar unha agulla nun
parte das linguas empregan a referencia palleiro, ser como atopar un de capa negra en
clsica: en Roma, cmpre facer coma os Santiago, ser como buscar un de capa negra
romanos. Outras manteen a formulacin do en Santiago, ser como escribir no aire.
consello en abstracto, lembrando que cada Exercicio 6.10. 1 meteu a zoca, 2 sacarlle as
pas ten cadanseus costumes. O refrn uscaro castaas do lume, 3 tiremos do carro, 4 afogar
privilexia o xogo sonoro e paralelstico, en pouca auga, 5 como auga de maio, 6 foi
botando man dunha referencia natural coser e cantar.
(acivro) e outra espacial, local (Donostia). Exercicio 6.11. 1 traballou coma unha besta,
Para estar de humor! Suxestin de resposta: 2 botoulle un cabo, 3 era pan comido, 4 era
Escena 1. O rapaz vn facerlle o conto avoa, como atopar unha agulla nun pallar, 5 malo
darlle xabn, coma se a tomase por parva. de roer, 6 tivese as mans atadas.
A avoa non anda con andrmenas, sabe ler Exercicio 6.12. 1b, 2c, 3c, 4a, 5b.
entrelias e pregntalle ao rapaz cantos cartos Exercicio 6.13. 1c, 2a, 3b, 4a, 5c.
quere, porque cando a esmola grande at Exercicio 6.14. A1, B4, C3, D2, E6, F9, G5,
os santos desconfan. H10, I7, L8.
Escena 2. Parece que a moza non lle ten lei Exercicio 6.15. 1F, 2V, 3F, 4F, 5V, 6V, 7V, 8V,
sa parella, que est a xogar a das barallas, 9V, 10V.
a poerlle os cornos con outro... Tras Exercicio 6.16. Suxestin de resposta: todas
semellante confesin, o home podera pensar as linguas empregan a seguinte imaxe: cun
que val mis s que mal acompaado. golpe eficaz (tiro, pedra, tapa) acdanse
simultaneamente dous animais (moscas,
Unidade 6. Problemas, xito, fracaso paxaros, pardais, coellos). O italiano recrase
Exercicio 6.1. 1F, 2V, 3F. na imaxe de lanzar unha faba para atraer
Exercicio 6.2. 1 FACILIDADE, e cazar das pombas. O francs segue o
2 DIFICULTADE, 3 PROBLEMAS, mesmo esquema pero sen animais: cunha
4 AXUDA, 5 ESFORZARSE, pedra consguense simultaneamente dous
6 ESFORZARSE EN BALDE, 7 NON acertos.
ESFORZARSE, 8 XITO, 9. FRACASO. Exercicio 6.17. 1 Nunca choveu que non
Exercicio 6.3. 1E, 2C, 3D, 4A, 5B. escampase; 2 Se unha porta se cerra, cen se
Exercicio 6.4. 1B, 2A, 3D, 4F, 5C, 6E. abren; 3 Canta mis prsa, mis devagar;
Exercicio 6.5. 1A, 2C, 3G, 4D, 5F, 6L, 7I, 8H, 4 Cada pau que aguante a sa vela; 5 Con pan
9E, 10B. e vio ndase o camio.
Exercicio 6.6. baixar o lombo, botar unha man, Exercicio 6.18. 1 Nunca choveu que non
caer o pelo, cruzar os brazos, facer carreira, escampase; 2 Canta mis prsa, mis devagar;
meter a zoca, pagar a pena, ter madeira, tirar 3 Se unha porta se cerra, cen se abren; 4 Con
a toalla. pan e vio ndase o camio; 5 Cada pau que
Exercicio 6.7. afogar en pouca auga, botar por aguante a sa vela.
terra, caer de p, ir deriva, sar do tnel. Exercicio 6.19. 1 con pan e vio ndase o
Exercicio 6.8. apaar auga nunha peneira, botar camio; 2 se unha porta se cerra, cen se abren;
millo aos paxaros, buscarlle os tres ps ao 3 cada pau que aguante a sa vela; 4 canta
244
mis prsa, mis devagar; 5 nunca choveu coma un afogado, 5 coserlle a boca a algun,
que non escampase; 6 botar terra a algo, 7 non soltar prenda.
Exercicio 6.20. 1A, 2E, 3D, 4B, 5C. Exercicio 7.7. 1D, 2C, 3A; 4F, 5B, 6E, 7G, 8I,
Exercicio 6.21. Suxestin de resposta: a maiora 9L, 10H.
das linguas emprega un elemento pequeno e Exercicio 7.8. 1A, 2C, 3B, 4E, 5D.
individual do contorno natural (gran, pedra, Exercicio 7.9. 1D, 2A, 3C, 4F, 5E, 6B.
regato) para chamar a atencin sobre a sa Exercicio 7.10. 1a, 2b, 3b, 4b, 5c.
grande importancia na composicin de algo Exercicio 7.11. 1a, 2b, 3c, 4a, 5d.
maior (papo, saco, palleiro, celeiro, parede, Exercicio 7.12. 1F, 2V, 3F, 4V, 5F, 6V, 7V, 8V,
corrente, ro). No caso do refrn ingls, o 9V, 10F.
conxunto de individualidades (moitas mans) Exercicio 7.13. C, F, D, A, E, B.
minoran a carga dun traballo. Exercicio 7.14. 3 Andar na boca da xente.
Para estar de humor! Suxestin de resposta: Exercicio 7.15. Suxestin de resposta: todos os
Escena 1. O home ten mala angueira, un fraseoloxismos fan referencia idea de quebrar
mouln, un preguiceiro, un nugalln. Non ou derreter o xeo, metfora do silencio, para
quere dar golpe, non quere dar pancada. iniciar a conversa. A comunicacin algo
Calquera cousa que se lle diga vai caer en clido que non se pode dar cando hai extrema
saco roto. Moi probablemente facelo cambiar frialdade entre as persoas.
de actitude vai ser mallar en ferro fro, vai Exercicio 7.16. 1 O falar non ten cancelas;
ser como arar no mar. 2 A lingua ten moi bo curral; 3 Do dito ao
Escena 2. O ciclista da dereita meteu a zoca feito vai un grande eito; 4 Fala pouco e ben
ao tomar vio albario e licor caf. Botou e sers algun; 5 O peixe morre pola boca.
pola borda os seus esforzos para manterse Exercicio 7.17. 1c, 2c, 3b, 4a, 5b.
na competicin ao dar positivo no control Exercicio 7.18. 1 Da boca pechada non
antidping. Se non pon toda a carne no saen parvadas; 2 Garda o bico e ters paz;
espeto a prxima vez que faga unha carreira, 3 Palabra por dicir non ten chata; 4 Falar
a sa traxectoria deportiva pode ir deriva, prata, calar ouro; 5 A lingua ten moi bo
pode ir a pique. A sa afeccin polo vio curral; 6 O peixe morre pola boca.
albario e o licor caf pode botar por terra Exercicio 7.19. 1 a bo entendedor, curto falador;
todos os seus esforzos deportivos! 2 cada un fala da feira segundo lle foi nela;
3 quen ten lingua vai a Roma; 4 do dito ao feito,
Unidade 7. Comunicacin / conversa vai un grande eito; 5 o falar non ten cancelas.
Exercicio 7.1. 1F, 2V, 3V. Exercicio 7.20. Suxestin de resposta: a
Exercicio 7.2. 1 calar, 2 falar, ovella protagoniza todos os refrns en todas
3 falar pouco, 4 falar moito, as linguas para indicar que comer e falar
5 falar CLARAMENTE, 6 NON son incompatibles e, neste caso, o mis
FALAR CLARAMENTE, 7 FALAR SEN importante comer. O uscaro emprega o
SABER. corvo coa mesma imaxe.
Exercicio 7.3. 8 estar de acordo, Para estar de humor! Suxestin de resposta:
9 estar en desacordo, 10 louvar, Escena 1. ben certo que cada un fala da
11 recriminar, 12 rexoubar e feira segundo lle foi nela porque o coitado
CRITICAR, 13 BLASFEMAR . do polbo non ha de ter a mesma opinin
Exercicio 7.4. 1E, 2D, 3A, 4B, 5F, 6C. ca os que lle comeron as patas. A lagosta
Exercicio 7.5. 1 apertar as caravillas, 2 dicir quere tirarlle da lingua ao polbo e el ha de
amn, 3 repetir coma un papagaio, 4 ir ao pensar que o falar non ten cancelas, porque
conto, 5 quebrar o xeo, 6 ter na punta da lingua. a bo entendedor, curto falador. Perante a
Exercicio 7.6. 1 calar coma un peto, 2 quedar pregunta da lagosta, o polbo pode dicir cada
en branco, 3 comerlle a lingua o gato, 4 calar un raa onde lle proe, da boca pechada non
245
saen parvadas, a lingua ten moi bo curral Exercicio 8.11. 1 atar os cans con longanzas,
e garda o bico e ters paz. 2 perder a camisa, 3 estar polas nubes, 4 ser
Escena 2. As das vellas rexoubeiras estn a un comecartos.
lavar a roupa, pr a caldo, pr verde, pr a Exercicio 8.12. 1V, 2F, 3F, 4V, 5V, 6V, 7F.
pan pedir, pr podre, pr pingando vella Exercicio 8.13. Resposta libre.
rockeira, que anda de boca en boca, anda Exercicio 8.14. 1 A avaricia rompe o saco;
na boca do mundo, anda na boca da xente 2 Non hai pouco que non chegue nin moito
e arrastrada pola lama. Sempre hai xente que non se acabe; 3 Mis vale ter que desexar;
que bota a lingua a pacer, bota veleno pola 4 A cabalo regalado non lle mires o dentado;
boca, bota sapos e cbregas pola boca e ten 5 Hai que dar e ter para que nos vean ver;
lingua de vbora viperina. 6 Non mis rico o que mis ten, senn o que
menos precisa.
Unidade 8. Cartos Exercicio 8.15. 1 A cabalo regalado non lle
Exercicio 8.1. 1F, 2V, 3F. mires o dentado; 2 Non mis rico o que mis
Exercicio 8.2. 1 mirar os cartos; 2 perder os ten, senn o que menos precisa; 3 Hai que
cartos; 3 facer cartos; 4 soltar os cartos; dar e ter para que nos vean ver; 4 Mis vale
5 custar os cartos. ter que desexar; 5 A avaricia rompe o saco;
Exercicio 8.3. 1b, 2c, 3c, 4b, 5c. 6 Non hai pouco que non chegue nin moito
Exercicio 8.4. 1 GAAR CARTOS, 2 TER que non se acabe.
CARTOS, 3 AFORRAR, 4 VALER, Exercicio 8.16. 1 non hai pouco que non chegue
5 GASTAR CARTOS, 6 NON TER nin moito que non se acabe; 2 A cabalo
CARTOS, 7 ARRUINARSE, 8 ROUBAR. regalado non lle mires o dentado; 3 a avaricia
Exercicio 8.5. 1E, 2C, 3G, 4A, 5F, 6D, 7B. rompe o saco; 4 hai que dar e ter para que nos
Exercicio 8.6. 1D, 2F, 3A, 4B, 5C, 6E. vean ver; 5 non mis rico o que mis ten,
Exercicio 8.7. andar a pedir, andar mioca, senn o que menos precisa; 6 mis vale ter
andar ao quin, andar ao xornal, estar que desexar.
polas nubes, andar polas portas, facer cartos, Exercicio 8.17. Suxestin de resposta: os
facer as Amricas, facer o agosto, meter refrns destas linguas amosan que o desexo
a man. // apertar o cinto, acabar coa casa, excesivo ou arriscado da totalidade (querer
estar forrado, estar pelado, nadar na fartura, todo, arriscar todo, demasiado cheo) produce
perder a camisa, soltar a pita, ter cartos, ter tamn a perda ou estrago da totalidade (todo
msica, termar dos cartos. // gastar cartos perde, rompe o saco, vaise rebentando o
coma sarabia, alongar o p mis do que d a saco). O refrn ingls alude idea de que un
manta, botar a casa pola vent, custar un ollo home con avaricia sempre pobre porque o
da cara, dar co cu no ferrado, tirar os anacos desexo de ter inesgotable.
e aproveitar as faragullas. Para estar de humor! Suxestin de resposta:
Exercicio 8.8. 1c, 2b, 3a, 4b, 5a. Escena 1. Hai unha gasolineira provista dun
Exercicio 8.9. NON TER CARTOS: 1 non ter quirfano ben equipado e preparado para
onde caer morto, 2 non ter casa nin brasa, cobrarlle aos clientes o combustible. O gasleo
3 non ter eira nin leira nin pau de figueira, e a gasolina (sper e sen chumbo) estn polas
4 non ter leito nin teito, 5 non ter lume nin nubes, porque coa subida dos prezos, agora
fume nin pinta de estrume; 6 non ter mis custan un ril, un ollo da cara ou un ghuevo
que o da e a noite. // NEGOCIO RUN: (do espaol costar un huevo). O autombil
6 custar mis o caldo ca as talladas, 7 ser modesto indcanos que a parella est a apertar
mis caro o prebe ca o peixe, 8 valer mis a o cinto e non pode alongar o p mis do que
matula ca o sebo. d a manta. Poderiamos dicir que esta parella
Exercicio 8.10. 1 cartos, 2 casa, 3 cara, 4 ouro, non ten un can, est sen branca, est tesa e
5 cinto. vai ter problemas para pagar o combustible.
246
Escena 2. Aparece unha muller ataviada Exercicio 9.17. Suxestin de resposta: para
cun casco e unha videocmara dixital a maiora das linguas chover moito a
incorporada. Est traballando na terra. A actualizacin da imaxe de recipientes (botas,
sa intencin facer un vdeo titorial que barreos, cntaros, caldeiros e barrs) a caer
explique cales son os pasos para sachar ben do ceo. O ingls bota man dos animais (gatos
nunha leira. Os vecios que a ven comentan e cans) e o uscaro refrese a que a choiva est
que est a gaar moitos cartos coa iniciativa por todos os sitios (arriba e abaixo).
na Internet: estase facendo de ouro, est Exercicio 9.18. 1c, 2c, 3b, 4a, 5b, 6a. Ver
facendo o agosto. Moi seguramente unha exercicio 9.19. para o significado dos refrns.
muller aforradora que garda das risas para Exercicio 9.19. 1 A mal tempo, boa cara; 2 La
as choras e terma ben dos cartos, por iso nova, treboada, trinta das mollada; 3 No
vai ser moi difcil que dea co cu no ferrado. seu tempo, non vai mal tempo; 4 Tempo e
Non unha muller das que andan a pedir fartura, logo se muda; 5 Arco da vella ao
polas portas, nin das que meten a man. Ela anoitecer, bo tempo ao amencer; 6 Se chove
sabe moi ben que non rico o que mis ten, e fai vento, pecha a porta e mtete dentro.
senn o que menos precisa. Exercicio 9.20. 1C (En xaneiro vai moito fro),
2D (En febreiro os das xa medran e pdese
Unidade 9. Tempo meteorolxico merendar), 3B (En Marzo o tempo bo de
Exercicio 9.1. 1V, 2V, 3F, 4V, 5V. ma e malo tardia), 4A (En abril chove
Exercicio 9.2. 1 IR SOL, 2 IR CALOR, moito), 5F (En maio anda pode ir fro),
3 CHOVER POUCO, 4 CHOVER 6H (En xuo hai moito da), 7E (En xullo
MOITO, 5 MOLLARSE, 6 SARABIAR, cando vai calor o mellor momento para
7 NEVISCAR / NEVAR, 8 IR FRO, 9 IR apaar as patacas), 8G (En agosto xa comeza
VENTO, 10 CLAREXAR / ESCAMPAR. a sentirse o fro), 9L (En setembro ou hai
Exercicio 9.3. 1C, 2D, 3A, 4E, 5B. secas ou hai cheas), 10N (Un outubro quente
Exercicio 9.4.. 1B, 2A, 3E, 4D, 5C. fai que o fro do inverno entre mis tarde),
Exercicio 9.5. 1C, 2A, 3B, 4E, 5D. 11M (En novembro comezan as neves),
Exercicio 9.6. 1C, 2E, 3D, 4A, 5B. 12I (En decembro os das son pequenos).
Exercicio 9.7. 1C, 2D, 3A, 4E, 5B. Exercicio 9.21. 1F, 2A, 3E, 4B, 5C, 6D.
Exercicio 9.8. caer auga a xerros, caer chuzos Exercicio 9.22. 1 Polo San Xon, a sardia molla
de punta, caer os paxaros coa calor, chover no pan; 2 Marzo marzn, pola ma caria
a cachn, chover a caldeiros, chover a fo, de rosa e pola tarde cara de can; 3 A todo
chover a trebn, chover s cuncas, ir unha porquio lle chega o seu San Martio;
calor que caen os piscos, prse coma un pito, 4 Amencer e anoitecer, en decembro e case
ter carne de galia, ter pel de polo. vez; 5 En setembro, ou secan as fontes ou
Exercicio 9.9. 1a, 2e, 3d, 4b, 5c. levan as pontes; 6 Febreiro, merendeiro.
Exercicio 9.10. 1B, 2C, 3E, 4A, 5D. Exercicio 9.23. Suxestin de resposta: case
Exercicio 9.11. 1B, 2A, 3C, 4E, 5D. todas as linguas consideradas amosan
Exercicio 9.12. Unha persoa est mollada necesidade de reaccionar de xeito positivo
coma unha sopa (MOLLARSE), Unha (sorriso nos labios, boa cara e bo corazn)
persoa afoga de calor (IR MOITA CALOR), ante unha circunstancia negativa que non se
Caen os piscos (IR CALOR), Caen pedras pode controlar (o mal tempo, o mal xogo, as
coma puos (SARABIAR), Levanta o da adversidades e a mala fortuna). Podemos dicir
(CLAREXAR). que os refrns do portugus e ingls aluden
Exercicio 9.13. 1a, 2d, 3c, 4c, 5d. conveniencia de se adaptar a esas malas
Exercicio 9.14. 1C, 2B, 3A, 4E, 5D. circunstancias (tristezas non pagan dbedas;
Exercicio 9.15. 1C, 2A, 3B, 4E, 5D. O que non se pode curar dbese soportar).
Exercicio 9.16. 1b, 2c, 3a, 4c, 5a.
247
Para estar de humor! Suxestin de resposta: Unidade 10. Revisin

Escena 1. Hoxe vai boa hora, queima o sol coma Exercicio 10. 1a, 2c, 3a, 4c, 5b, 6b, 7a, 8c, 9c,
o lume, e o home est na praia a aproveitar o 10c,11b, 12a, 13b, 14b, 15a, 16b, 17c, 18c,
bo tempo, porque quere prse ao sol coma 19b, 20c, 21b, 22a, 23c, 24a, 25b, 26b, 27a,
un lagarto, quere derreterse aos cachns do 28b, 29b, 30c, 31b, 32b, 33c, 34a, 35b, 36c,
sol. A aparicin dunha nube ameaza os seus 37a, 38b, 39a, 40b, 41a, 42c, 43a, 44b, 45a,
plans. Antes de que estea o ceo acunchado, 46c, 47c, 48a, 49b, 50a, 51c, 52b, 53a, 54c,
empedrado ou toldado mantn un dilogo coa 55c, 56b, 57a, 58c, 59b, 60b, 61a, 62c, 63b,
nube disposto a todo. Est farto de que chova 64b, 65a, 66c, 67a, 68c, 69b, 70c, 71b, 72b,
a cachn e de ter os ps fros todo o inverno. 73c, 74c, 75a, 76a, 77c, 78a, 79a, 80c, 81b,
Escena 2. Non se pode dicir que chova miudio. 82b, 83a, 84c, 85a, 86c, 87a, 88a, 89b, 90c,
Ben polo contrario, cae auga a chuzos, 91c, 92a , 93a, 94c, 95a, 96c, 97b, 98c, 99a,
chove a xerros, chove a cntaros, chove 100b.
a caldeiros, chove a potes, chove a regos,
polo que unha das seorias leva o mtico
paraugas das sete parroquias, ese que acolle a
todo o mundo. Outra das mulleres pensa que a
mal tempo, boa cara e que chove pero non
queima, por iso chama o gaiteiro para animar
o ambiente que est morto, aburrido. Non
das que pensen que se chove e fai vento,
pecha a porta e mtete dentro.
248
Glosario de fraseoloxismos
Este glosario aparece ordenado polos compoentes principais dos fraseoloxismos e os nmeros fan
referencia unidade na que aparecen tratados dentro do manual.
abelloar o avesporeiro 5 estar alegre coma unha gaita nas festas 4
deixar coa boca aberta a algun 4 cheirarlle o alento a unha porta 9
quedar coa boca aberta 4 cheirarlle o alento a unha xanela 9
falar coma un libro (aberto) 7 coller na allada a algun 4
quedar aberto de peito 4 sar da casa por ps alleos 1
ver o ceo aberto 6 ser (agudo) coma un allo 3
recibir cos brazos abertos a algun 4 ser (listo) coma un allo 3
ir unha calor que abochornoa 9 ser (vivo) coma un allo 3
abrir a boca 1, 4, 7 misturar allos con bugallos 7
abrir a man 3 saltar de allos a cebolas 7
abrir o da 9 caerlle a alma aos ps a algun 4
abrir unha raiola 9 levar na alma a algun 5
ser esvelto coma unha abrtea 2 partrselle a alma a algun 4
nadar na abundancia 8 alongar o p mis do que d a manta 8
acabar coa casa 8 poer polas alturas a algun 5
ir unha calor que acora 9 pr polas alturas a algun 7
[estar] o ceo acunchado 9 ser tranquilo coma Amancio 3
non ter a cabeza de adorno 3 dicir amn 7
calar coma un afogado 7 facer a(s) Amrica(s) 8
afogar a ra 1 facer o amor 5
afogar de calor 9 facerlle o amor a algun 5
afogar en pouca auga 4, 6 andar en amores (con algun) 5
afogar nun vaso de auga 4, 6 ser coma un anaco de pan 3
ser o aforro do pirixel 8 ser un anaco de pan 3
ter unha agarrada con algun 5 tirar os anacos e aproveitar as faragullas 8
andar s agarradas con algun 5 andar mioca 8
ser (agarrado) coma a virxe do puo 3 andar a pedir (polas portas) 8
ser (agarrado) coma unha lapa 3 andar ao por cen 8
agarrar unha tranca 1 andar ao quin 8
facer o agosto 8 andar ao rabo de algun 5
aguantar mecha 4 andar ao xornal 8
ser (agudo) coma un allo 3 andar aos biosbardos 3
saber a agulla de marear 6 andar s agarradas con algun 5
ser algo como atopar unha agulla nun pallar 6 andar s miocas 8
ser algo como atopar unha agulla nun palleiro 6 andar atrs de algun 5
ser algo como escribir no aire 6 andar coa area no zoco 4
ser unha cabeza no aire 3 andar coa cruz ao lombo 4
ser unha festa no aire 3 andar coa mosca tras da orella 4
[airear] aos catro ventos 7 andar coma a galia cos ovos 4
estar mis al ca aqu 1 andar coma un moucho 4
encherlle a albarda de palla a algun 5 andar con algun 5
non estar o alcacn para gaitas 4 andar con andrmenas 5
estar alegre coma un pandeiro 4 andar con gaitas 4
249
Glosario de fraseoloxismos Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
andar con ps de la 4 ter o s para matar o tres 7

andar con ps de manteiga 4 asarse coma un carneiro ao espeto 9
andar con voltas 7 asarse os paxaros coa calor 9
andar de boca en boca 7 ter as mans atadas 6
andar detrs de algun 5 ir un fro que non paran nin os cans (atados) 9
andar en amores (con algun) 5 atar os cans con longanzas 8
andar na boca da xente 7 ser algo como atopar unha agulla nun pallar 6
andar na boca do mundo 7 ser algo como atopar unha agulla nun
andar nas nubes 3 palleiro 6
andar nas patacas 3 andar atrs de algun 5
andar nas verzas 3 botarse atrs 6
andar polas portas 8 ter atravesado a algun 5
andar sen branca 8 caerlle atravesado a algun 5
andarlle o senti(di)o polas silveiras a algun 3 afogar en pouca auga 4, 6
levar en andas a algun 5 afogar nun vaso de auga 4, 6
traer en andas a algun 5 bailarlle a auga a algun 5
andar con andrmenas 5 botar toda a auga ao muo 6
vir con andrmenas 5 caer auga a chuzos 9
ter mala angueira 6 caer auga a xerros 9
sar o ro Anllns polos ollos 1 caer auga de neve 9
ser manso coma un ao 3 caer auga mida 9
apagar a sede 1 cambiar a auga ao paxaro 1
apagrselle a candea da vida a algun 1 (esperar algo) como auga de maio 6
apaar unha (boa) chea 1 estar a pan e auga 1
apaar unha (boa) prea 1 estar coa auga ao pescozo 6
ser algo apaar auga nunha peneira 6 estar coma o peixe na auga 4
gardar as aparencias 5 ferver en pouca auga 4, 6
apertar a bolsa 8 ir a auga ao rego 6
apertar o cinto 8 [parecerse] coma das pingas de auga 2
apertarlle as caravillas a algun 7 quedar algo en auga de bacallau 6
aplanarse os paxaros 9 quedar algo en auga de castaas 6
tirar os anacos e aproveitar as faragullas 8 ser algo apaar auga nunha peneira 6
estar mis al ca aqu 1 ser algo coller auga nun cesto 6
ser bruto coma un arado 3 ser coma a auga mansa 3
ser mis bruto ca un arado 3 vir a auga ao rego 6
ser pobre coma as araas 8 (vir algo) como auga de maio 6
ser algo como arar no mar 6 mornear as augas 5
[sar] o arco da vella 9 abelloar o avesporeiro 5
[sar] o arco iris 9 ser bulideiro coma un axuxere 3
andar coa area no zoco 4 ter (o) azougue 3
caer area 9 caerlle a baba a algun 4, 5
ter cartos coma a area 8 cortar o bacallau 5
estar coma un arenque 2 quedar algo en auga de bacallau 6
estar coma unha argana 2 bailar coma unha buxaina 1
arranxar o mundo 7 bailarlle a auga a algun 5
ser de peito (e de arranque) 3 baixar a cabeza 4
arrastrar pola lama a algun 7 baixar as orellas 4
arrimarse ao sol que mis quenta 3 baixar o lombo 6
250
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Glosario de fraseoloxismos
ser (baixo) coma un pote 2 andar de boca en boca 7

xogar a das bandas 5 andar na boca do mundo 7
traer en bandexa a algun 5 andar na boca da xente 7
encher o bandullo 1 botar lume (pola boca) 4
xogar a das barallas 5 [botar] sapos e cbregas (pola boca) 7
ser (bo coma) unha baraza de la 3 botar veleno pola boca 7
bater a todas as portas 6 calar a boca 7
bater cos ps no cu 1 coserlle a boca a algun 7
bater dente con dente 9 deixar coa boca aberta a algun 4
bater en ferro fro 6 dicir coa boca chea 7
bater na biqueira 5 [dicir] coa boca pequena 7
bater os dentes 9 deixar coa palabra na boca a algun 7
baterlle coa porta nos focios a algun 4 estalar unha castaa na boca 6
estar bbedo coma unha prea 1 estar coma a ovella na boca do lobo 4
matar o becho 1, 4 falar coa boca chea 7
facerlle as beiras a algun 5 [falar] coa boca pequena 7
caer ben 3 gardar a boca 1
darse ben con algun 5 irlle a forza pola boca a algun 7
perdoarlle o mal que me fai polo ben que me ir e vir coma o xerro vai boca 3
sabe 1 non ter papas na boca 7
ser dos que terman ben dos cartos 3 quedar coa boca aberta 4
enganar coma a un bendito a algun 5 quitarlle a palabra da boca a algun 7
[ir] feita unha Berenguela 2 sacarlle a palabra da boca a algun 7
traballar coma unha besta 6 taparlle a boca a algun 7
torcer o bico 4 tirarlle a palabra da boca a algun 7
untarlle o bico a algun 5 estar borracho coma un bocoi 1
comer a bicos 5 estar coma un bocoi 2
andar aos biosbardos 3 estar (mollado) coma unha boira 9
estar nos biosbardos 3 pr o carro diante dos bois 6
falar dos biosbardos 7 non dar p con bla 6
ollar para os biosbardos 3 misturar sapos con bolboretas 7
pensar nos biosbardos 3 apertar a bolsa 8
bater na biqueira 5 ser bonito coma un caravel 2
facerlle bis-bis a algun 1 ser bonito coma un sol 2
facer bo caldo con algun 5 ser bonito coma unha rosa 2
facer bo xugo con algun 5 botar pola borda 6
ser bo coma o pan 3 tirar pola borda 6
ser (bo coma) unha baraza de la 3 comerlle a boroa a algun 5
ser de bo dente 1 estar borracho coma un bocoi 1
ter bo dente 1 estar borracho coma unha cuba 1
ter (bo) ollo 6 quentar o sol coma un borrallo 9
facer (boa) feira 8 ser botado para diante 3
facer boa masa con algun 5 botar a casa pola vent 8
ir boa hora 9 botar a lingua a pacer 7
meterlle unha boa xarda a algun 5 botar lume (pola boca) 4
ter (boa) man (para algo) 6 botar lume (polos ollos) 4
ter (boa) percha 2 botar na cara 7
abrir a boca 1, 4, 7 botar o mal de ollo 5
251
botar pola borda 6 ser unha cabeza choca 3

botar por terra 6 ser unha cabeza no aire 3
[botar] sapos e cbregas (pola boca) 7 ter a cabeza a paxaros 3
botar toda a auga ao muo 6 ter a cabeza chea de fume 3
botar un cabo 6 ter a cabeza chea de paxaros 3
botar un foguete 5 ter a cabeza enriba dos ombreiros 3
botar un quiqui 5 ter a cabeza para algo mis que se peitear 3
botar unha man 6 traer a cabeza aos paxaros 3
botar veleno pola boca 7 botar un cabo 6
botarlle flores a algun 7 ter a tixola polo cabo 5
botarlle o can a algun 7 estar coma a cabra no monte 4
botarlle os cans a algun 4 estar coma unha cabra 3
botarlle terra a algo 7 estar coma unha cabuxa 3
ser algo botarlle millo aos paxaros 6 ser feo coma un ourizo cacho 2
botarse a un 7 chover a cachn 9
botarse atrs 6 derreterse aos cachns do sol 9
meter os cans na bouza 5 non ter unha cadela 8
andar sen branca 8 non valer unha cadela 8
darlle carta branca a algun 5 caer algo en saco roto 6
estar sen branca 8 caer area 9
non ter branca 8 caer auga a chuzos 9
pasar a noite en branco 1 caer auga a xerros 9
quedar en branco 7 caer auga de neve 9
non ter casa nin brasa 8 caer auga mida 9
[haber] tempo bravo 9 caer ben 3
non dar o brazo a torcer 7 caer catro pingueiras 9
estar de brazos cruzados 6 caer charamiscas 9
recibir cos brazos abertos a algun 4 caer charamuscas 9
estar (mollado) coma o breu 9 caer chuzos (de punta) 9
ser bruto coma un arado 3 caer co sono 1
ser mis bruto ca un arado 3 caer de p (coma o gato / o galo) 6
misturar allos con bugallos 7 caer das pingas 9
ser bulideiro coma un axuxere 3 caer das pingueiras 9
ir para o buraco 1 caer farrapos 9
buscarlle os tres ps ao gato (cando non ten caer mal 3
mis que catro) 6 caer na rede 5
ser burro coma unha cesta 3 caer na trampa 5
ser algo como buscar un de capa negra en caer os paxaros (coa calor) 9
Santiago 6 caer os paxaros mortos 9
bailar coma unha buxaina 1 caer os piscos (coa calor) 9
estar (forte) coma un buxo 2 caer pedra 9
ser (forte) coma un buxo 2 caer pedras coma puos 9
ter un corazn que non lle cabe no peito 3 caer pedrazo 9
baixar a cabeza 4 caer pedrisco 9
comerlle as papas na cabeza a algun 2 caer saraiba / sarabia 9
levar as mans cabeza 4 non ter onde caer morto 8
non levantar cabeza 6 caerlle a alma aos ps a algun 4
non ter a cabeza de adorno 3 caerlle a baba a algun 4, 5
252
caerlle atravesado a algun 5 botarlle os cans a algun 4

caerlle o pelo a algun 6, 7 ir un fro que non paran nin os cans (atados) 9
ir falar de merda o mis cagado 7 ir unha calor que escapan os cans para a
ser cagado a algun 2 sombra 9
ser mis malo ca Can 3 meter os cans na bouza 5
vestir a caixa de pieiro 1 ser mis dereito ca unha cana 2
entrar mudo e sar calado 7 darlle sebo s canelas 1
falar por non estar calado 7 [ir] en canelas 2
calar a boca 7 ser un cangallo 2
calar ata os sos 9 cantarlle as corenta a algun 7
calar coma un afogado 7 chover a canados 9
calar coma un peto 7 ser algo coser e cantar 6
calar coma un rato 7 cantar vitoria 4
chover a caldeiradas 9 chover a cntaros 9
estar coma unha caldeireta 3 ser algo como buscar un de capa negra en
estar entre o caldeiro e a cruz 1 Santiago 6
chover a caldeiros 9 levar nas capelias dos ollos a algun 5
custar mis o caldo ca as talladas 8 botar na cara 7
facer bo caldo con algun 5 custar algo un ollo da cara 8
pr a caldo a algun 7 ir un sol de carallo 9
ser de faca e callao 3 ser bonito coma un caravel 2
afogar de calor 9 ser lindo coma un caravel 2
asarse os paxaros coa calor 9 apertarlle as caravillas a algun 7
caer os paxaros (coa calor) 9 cargar o carro 1
caer os piscos (coa calor) 9 pr toda a carne no espeto 6
ir mis calor ca no inferno 9 ser ua e carne 5
ir unha calor coma chumbo derretido 9 poerlle a carne de galia a algun 4
ir unha calor como se estivsemos nun forno 9 ter carne de galia 9
ir unha calor que abochornoa 9 (ser) de poucas carnes 2
ir unha calor que acora 9 asarse coma un carneiro ao espeto 9
ir unha calor que escapan os cans para a sar mis caro o prebe ca o peixe 8
sombra 9 ir un fro que treme a carqueixa 9
sentir a calor coma unha vaca vella 9 estar coma o carracho na la 4
ser un camastrn 2 facer carreira 6
facerlle a cambadela a algun 5 cargar o carro 1
cambiar a auga ao paxaro 1 pr o carro diante dos bois 6
perder a camisa 8 tirar do carro 6
botarlle o can a algun 7 darlle carta branca a algun 5
cheirar algo a can 4 estar podre de cartos 8
chover tanto coma a mexeira dun can 9 facer cartos 8
levarse coma o can e o gato 5 gastar cartos coma sarabia 8
morrer coma un can 1 mirar os cartos 8
non soltar un can 7 ser dos que terman ben dos cartos 3
non ter un can 8 ter cartos 8
ser can vello 3 ter cartos coma a area 8
servir coma un can a algun 5 termar dos cartos 8
apagrselle a candea da vida a algun 1 acabar coa casa 8
atar os cans con longanzas 8 botar a casa pola vent 8
253
empezar a casa polo tellado 6 ter moita chispa 3

non ter casa nin brasa 8 sar a galia choca 6
sar da casa por ps alleos 1 ser coma unha galia (choca) 3
estalar unha castaa na boca 6 ser unha cabeza choca 3
estalar unha castaa nos dentes 6 facer chorar s pedras 4
quedar algo en auga de castaas 6 gardar das risas para as choras 8
quitarlle as castaas do lume a algun 6 vir Pedro Chosco 1
sacarlle as castaas do lume a algun 6 chover a cachn 9
tirarlle as castaas do lume a algun 6 chover a caldeiradas 9
caer catro pingueiras 9 chover a caldeiros 9
chover catro pingueiras 9 chover a canados 9
estar entre catro velas 1 chover a cntaros 9
[airear] aos catro ventos 7 chover a chover 9
[espallar] aos catro ventos 7 chover a chuzos 9
[pregoar] aos catro ventos 7 chover a Deus dar 9
saltar de allos a cebolas 7 [chover] a fo 9
andar ao por cen 8 chover a mis non poder 9
ir ao cen 1 chover a mares 9
[estar] o ceo acunchado 9 chover a potes 9
[estar] o ceo empedrado 9 chover a rego(s) 9
[estar] o ceo toldado 9 chover a sellas 9
ver o ceo aberto 6 chover a trebn 9
ser un cero esquerda 3 chover a xerros 9
ir coma un rei nunha cesta 4 chover s cuncas 9
ser burro coma unha cesta 3 chover catro pingueiras 9
ser algo coller auga nun cesto 6 chover coma nas pelculas 9
chamarlle aos ps compaeiros 1 chover das pingas 9
caer charamiscas 9 chover das pingueiras 9
caer charamuscas 9 chover miudio 9
cheirar algo ao chamusco 4 chover tanto coma a mexeira dun can 9
estar no chasis 2 chover tanto coma a mexeira dun gato 9
apaar unha (boa) chea 1 ir unha calor coma chumbo derretido 9
dicir coa boca chea 7 caer auga a chuzos 9
falar coa boca chea 7 caer chuzos (de punta) 9
ter a cabeza chea de fume 3 chover a chuzos 9
ter a cabeza chea de paxaros 3 apertar o cinto 8
chegar a hora 1 falar polos cbados 7
ser algo chegar e encher 6 [botar] sapos e cbregas (pola boca) 7
cheirar algo a can 4 cortar (o fro) coma un coitelo 9
cheirar algo ao chamusco 4 coller na allada a algun 4
cheirarlle o alento a unha porta 9 coller na pateira a algun 4
cheirarlle o alento a unha xanela 9 coller nas patacas a algun 4
gastar a rego cheo 8 coller unha enchente 1
ser moi cheo (de si) 3 coller unha tralla 1
estar coma unha chiba 3 ser algo coller auga nun cesto 6
ser o chiche de algun 5 collerlle lei a algun 5
ser o chich de algun 5 ser un comecartos 8
ser coma unha chispa 3 comer a bicos 5
254
comer a Deus polas pernas 1 cortarlle un traxe ( medida) a algun 7

comer a rancho 1 ser feo coma un corvo 2
comer coma un cura 1 coserlle a boca a algun 7
comer coma un frade 1 ser algo coser e cantar 6
comer coma un pito 1 darlle as costas a algun 4
comer cos ollos 1 virarlle as costas a algun 4
comer lume 4 ser algo cousa de meigas 4
comer no mesmo prato 5 estar cos ps na cova 1
comer terra 1 estar cos ps para a cova 1
comerlle a boroa a algun 5 ir para a cova 1
comerlle a lingua o gato a algun 7 estar a criar malvas 1
comerlle as papas na cabeza a algun 2 estar coma unha criba 3
ser algo pan comido 6 ser un croio 2
chamarlle aos ps compaeiros 1 andar coa cruz ao lombo 4
falar catro palabras contadas 7 estar entre o caldeiro e a cruz 1
contrselle os sos a algun 2 estar de brazos cruzados 6
estar contenta coma unha rula 4 bater cos ps no cu 1
estar contento coma un cuco 4 dar co cu no ferrado 8
estar contento coma un rulo 4 ir de cu 6
facerlle o conto a algun 5 lamberlle o cu a algun 5
ir ao conto 7 meterlle no cu algo a algun 7
levar a contra 7 ter o formigo no cu 3
coecer o percal 6 estar borracho coma unha cuba 1
deixar co corazn nun puo a algun 4 estar contento coma un cuco 4
estar co corazn nun puo 4 quedar coma un cuco 1
partrselle o corazn a algun 4 ser (listo) coma un cuco 3
quedar co corazn nun puo 4 ser feo coma a culpa 2
ter o corazn de ouro 3 chover s cuncas 9
ter o corazn nun puo 4 comer coma un cura 1
ter un corazn que non lle cabe no peito 3 verlle os ollos curuxa 4
cantarlle as corenta a algun 7 ser cuspido a algun 2
pasar mis fame ca no corenta e un 1 custar algo ferro e faria 6
poer nos cornos da la a algun 5 custar algo un ollo da cara 8
poerlle os cornos a algun 5 custar algo un ril 8
poerse de cornos con algun 4 custar mis o caldo ca as talladas 8
facer de corpo 1 alongar o p mis do que d a manta 8
levar o demo no corpo 3 dar a luz 1
metrselle o demo no corpo a algun 3 dar co cu no ferrado 8
non ter mis que sos (no corpo) 2 dar dente con dente 9
ter o demo no corpo 3 dar estopa por lio 5
estar cortados pola mesma tesoira 5 dar gato por lebre 5
cortar o bacallau 5 dar mis voltas ca un muo (de vento) 3
cortar o fro 9 dar terra 1
cortar (o fro) coma un foucio 9 dar trela / trenla 7
cortar (o fro) coma un coitelo 9 chover a Deus dar 9
cortar (o fro) coma unha foucia 9 non dar golpe 6
cortar (o fro) coma unha navalla 9 non dar o brazo a torcer 7
cortarlle a palabra a algun 7 non dar pancada 6
255
non dar p con bla 6 [ficar] cunha man diante e outra detrs 8
non dar puntada sen fo 6 chover a Deus dar 9
non dar puntada sen n 6 comer a Deus polas pernas 1
ser algo dar golpes ao mar 6 abrir o da 9
darlle a roncha a algun 4 non ter mis que o da e a noite 8
darlle lingua 7 verse o da por algun 2
darlle palleta 7 [ficar] cunha man diante e outra detrs 8
darlle trcola 7 pr o carro diante dos bois 6
darlle as costas a algun 4 ser botado para diante 3
darlle carta branca a algun 5 dicir a ltima palabra 7
darlle coa porta nos focios a algun 4 dicir amn 7
darlle sebo s canelas 1 dicir coa boca chea 7
darlle unto a algun 5 [dicir] coa boca pequena 7
darlle xabn a algun 5 ser o doe-doe de algun 5
darse ben con algun 5 ser duro de domear 3
deitarse coas galias 1 nacer en domingo 6
deixar co corazn nun puo a algun 4 ter o don da palabra 7
deixar coa boca aberta a algun 4 matar dous paxaros dun tiro 6
deixar coa palabra na boca a algun 7 caer das pingas 9
deixar de pedra a algun 4 caer das pingueiras 9
deixar en paz a algun 4 chover das pingueiras 9
deixar o pelello 6 [parecerse] coma das pingas de auga 2
deixar tirado a algun 4 xogar a das bandas 5
levar o demo no corpo 3 xogar a das barallas 5
metrselle o demo no corpo a algun 3 durmir coma unha pedra 1
ser feo coma o demo 2 durmirse nas pallas 6
ser mis feo que o demo 2 ficar a durmir nas pallas 1
ser o demo 3 ser duro de domear 3
ser o demo (en persoa) 3 ser duro de roer 6
ter o demo no corpo 3 non ter eira nin leira nin pau de figueira 8
bater dente con dente 9 [estar] o ceo empedrado 9
dar dente con dente 9 empezar a casa polo tellado 6
ser de bo dente 1 encartar a gaita 1
ter bo dente 1 coller unha enchente 1
bater os dentes 9 encher o bandullo 1
ensinarlle os dentes a algun 4 encher o papo 1
estalar unha castaa nos dentes 6 encherlle a albarda de palla a algun 5
falar entre dentes 7 encherlle o ollo a algun 4
mostrarlle os dentes a algun 4 ser algo chegar e encher 6
ser dereito coma un fuso 2 enganar coma a un bendito a algun 5
ser dereito coma unha faia 2 levar unha trompa enriba 1
ser mis dereito ca unha cana 2 ter a cabeza enriba dos ombreiros 3
ir deriva 6 ensinarlle os dentes a algun 4
derreterse aos cachns do sol 9 entrar mudo e sar calado 7
derreterse as pedras 9 erguerse co galo 1
ir unha calor coma chumbo derretido 9 pechar a porta que escapa o gato 9
descansar en paz 1 ir unha calor que escapan os cans para a
andar detrs de algun 5 sombra 9
256
pasar mis fame ca un mestre de escola 1 estar coma unha quenlla 2

ser algo como escribir no aire 6 estar contenta coma unha rula 4
facer eses 1 estar contento coma un cuco 4
ir un sol que esmecha 9 estar contento coma un rulo 4
[espallar] aos catro ventos 7 estar cortados pola mesma tesoira 5
(esperar algo) como auga de maio 6 estar cos ps na cova 1
espertar cos paxaros 1 estar cos ps para a cova 1
ser espetado a algun 2 estar de brazos cruzados 6
asarse coma un carneiro ao espeto 9 estar de parola 7
pr toda a carne no espeto 6 estar entre catro velas 1
ser un espeto 2 estar entre o caldeiro e a cruz 1
ser un cero esquerda 3 estar feito un saco de sos 2
estalar unha castaa na boca 6 estar feito unha sopa 9
estalar unha castaa nos dentes 6 estar forrado 8
estar algo polas nubes 8 estar (forte) coma un buxo 2
estar a criar malvas 1 estar fro coma a neve 9
estar a matar 5 estar limpo 8
estar a pan e auga 1 estar mis al ca aqu 1
estar alegre coma un pandeiro 4 estar (mollado) coma a lama 9
estar alegre coma unha gaita nas festas 4 estar (mollado) coma o breu 9
estar ata as orellas (de algo ou algun) 4 estar (mollado) coma un maragoto 9
estar bbedo coma unha prea 1 estar (mollado) coma un pingo 9
estar borracho coma un bocoi 1 estar (mollado) coma un trapo 9
estar borracho coma unha cuba 1 estar (mollado) coma un trollo 9
estar co corazn nun puo 4 estar (mollado) coma unha boira 9
estar coa auga ao pescozo 6 estar (mollado) coma unha pelica 9
estar coma a cabra no monte 4 estar (mollado) coma unha ra 9
estar coma a gaita nas festas 4 estar na verza 3
estar coma a ovella na boca do lobo 4 estar nas nubes 3
estar coma o carracho na la 4 estar nas patacas 3
estar coma o peixe na auga 4 estar nas verzas 3
estar coma un arenque 2 estar no chasis 2
estar coma un bocoi 2 estar nos biosbardos 3
estar coma un figo (paso) 2 estar nos sos 2
estar coma un fincho 2 [estar] o ceo acunchado 9
estar coma un garabullo 2 [estar] o ceo empedrado 9
estar coma un pito 9 [estar] o ceo toldado 9
estar coma un pote 2 estar pelado 8
estar coma un rebolo 2 estar peneque 1
estar coma un tren 2 [estar] picado da troita 2
estar coma un zoncho 2 estar pitoo 1
estar coma unha argana 2 estar podre de cartos 8
estar coma unha cabra 3 estar roncha 4
estar coma unha cabuxa 3 estar sen branca 8
estar coma unha caldeireta 3 estar teso 8
estar coma unha chiba 3 estar trallado 3
estar coma unha criba 3 falar por non estar calado 7
estar coma unha peneira 3 non estar o alcacn para gaitas 4
257
non estar para gaitas 4 falar os sete falares 7

estirar o rabo 1 falar para as paredes 7
ir unha calor como se estivsemos nun forno 9 falar polas orellas 7
ladrarlle o estmago a algun l falar polos cbados 7
dar estopa por lio 5 falar por falar 7
non ter lume nin fume nin pinta de estrume 8 falar por non estar calado 7
ser esvelto coma unha abrtea 2 [falar sen] medias palabras 7
ir e vir coma a faba na ola 3 falar sen ton nin son 7
ser de faca e callao 3 ir falar de merda o mis cagado 7
facer a figa 5 falar os sete falares 7
facer a(s) Amrica(s) 8 pasar mis fame ca no corenta e un 1
facer as necesidades 1 pasar mis fame ca un mestre de escola 1
facer bo caldo con algun 5 tirar os anacos e aproveitar as faragullas 8
facer bo xugo con algun 5 ser un fargallo 2
facer (boa) feira 8 custar algo ferro e faria 6
facer boa masa con algun 5 caer farrapos 9
facer carreira 6 nadar na fartura 8
facer cartos 8 facer (boa) feira 8
facer chorar s pedras 4 ir cos da feira e volver cos do mercado 3
facer de algun un pandeiro 5 [ir] feita unha Berenguela 2
facer de corpo 1 estar feito un saco de sos 2
facer eses 1 [ir] feito un pincel 2
facer o agosto 8 poerse feito unha fera 4
facer o amor 5 ser ben feito 2
facer xeira con algun 5 ser moi feito 2
facerlle a cambadela a algun 5 ser un feixe de sos 2
facerlle a roda a algun 5 ser feo coma a culpa 2
facerlle as beiras a algun 5 ser feo coma a morte 2
facerlle bis-bis a algun 1 ser feo coma o demo 2
facerlle o amor a algun 5 ser feo coma un corvo 2
facerlle o conto a algun 5 ser feo coma un ourizo cacho 2
facerlle un traxe ( medida) a algun 7 ser feo coma un sapo 2
facerlle unha faena a algun 5 ser mis feo que o demo 2
facerse de ouro 8 ser mis feo que o pecado 2
facerlle unha faena a algun 5 poerse coma unha fera 4
perdoarlle o mal que me fai polo ben que me poerse feito unha fera 4
sabe 1 dar co cu no ferrado 8
ser dereito coma unha faia 2 bater en ferro fro 6
ser un falabarato 7 custar algo ferro e faria 6
falar catro palabras contadas 7 mallar en ferro fro 6
falar coa boca chea 7 ser un fervellasverzas 3
[falar] coa boca pequena 7 ferver en pouca auga 4, 6
falar coma un libro (aberto) 7 querer ferver en todos os pucheiros 3
falar con algun 5 ser unha festa no aire 3
falar cunha porta 7 estar alegre coma unha gaita nas festas 4
falar dos biosbardos 7 estar coma a gaita nas festas 4
falar entre dentes 7 ficar a durmir nas pallas 1
falar miudio 7 [ficar] cunha man diante e outra detrs 8
258
facer a figa 5 estar coma a gaita nas festas 4

estar coma un figo (paso) 2 ser algo unha gaita 4
non ter eira nin leira nin pau de figueira 8 andar con gaitas 4
ser fino coma a la de gato 3 non estar o alcacn para gaitas 4
ser fino coma unha tranca 3 non estar para gaitas 4
[chover] a fo 9 temperar gaitas 5
non dar puntada sen fo 6 irlle con gaitas a algun 4
estar coma un fincho 2 virlle con gaitas a algun 4
botarlle flores a algun 7 andar coma a galia cos ovos 4
ter moito flus 3 poerlle a carne de galia a algun 4
torcer o focio 4 poerlle a pel de galia a algun 4
baterlle coa porta nos focios a algun 4 sar a galia choca 6
darlle coa porta nos focios a algun 4 ser coma unha galia (choca) 3
meter os focios en algo 4 ser unha galia 3
botar un foguete 5 soltar a galia 8
ir e vir coma o fol ao muo 3 ter carne de galia 9
ser un saco sen fondo 1 deitarse coas galias 1
traballar coma unha formiga 6 caer de p (coma o gato / o galo) 6
ter o formigo 3 erguerse co galo 1
ter o formigo no cu 3 (ter) patas de galo 2
ir unha calor como se estivsemos nun forno 9 gaar o pan 6
estar forrado 8 estar coma un garabullo 2
estar (forte) coma un buxo 2 gardar a boca 1
ser (forte) coma un buxo 2 gardar as aparencias 5
ser forte coma un penedo 2 gardar das risas para as choras 8
irlle a forza pola boca a algun 7 gardarlle lei a algun 5
cortar (o fro) coma unha foucia 9 gastar a rego cheo 8
cortar (o fro) coma un foucio 9 gastar cartos coma sarabia 8
comer coma un frade 1 buscarlle os tres ps ao gato (cando non ten
ter [unha parte do corpo] fra coma a neve 9 mis que catro) 6
bater en ferro fro 6 caer de p (coma o gato / o galo) 6
mallar en ferro fro 6 chover tanto coma a mexeira dun gato 9
cortar o fro 9 comerlle a lingua o gato a algun 7
cortar (o fro) coma un foucio 9 dar gato por lebre 5
cortar (o fro) coma un coitelo 9 levarse coma o can e o gato 5
cortar (o fro) coma unha foucia 9 meter gato por lebre 5
cortar (o fro) coma unha navalla 9 mornear ao sol coma un gato 9
estar fro coma a neve 9 pechar a porta que escapa o gato 9
ir un fro que non paran nin os cans (atados) 9 ser fino coma a la de gato 3
ir un fro que treme a carqueixa 9 non dar golpe 6
non ter lume nin fume nin pinta de estrume 8 ser algo dar golpes ao mar 6
ter a cabeza chea de fume 3 mollar a gorxa 1
ter moitos fumes 3 ser guapo coma un sol 2
ser coma un fuso 2 [haber] tempo bravo 9
ser dereito coma un fuso 2 chegar a hora 1
encartar a gaita 1 ir boa hora 9
tocar a gaita 4 ir mis calor ca no inferno 9
estar alegre coma unha gaita nas festas 4 ir a auga ao rego 6
259
ir deriva 6 lavar a roupa 7

ir a pique 6 dar gato por lebre 5
ir ao cen 1 meter gato por lebre 5
ir ao conto 7 collerlle lei a algun 5
ir s troitas 2 gardarlle lei a algun 5
ir boa hora 9 terlle lei a algo ou a algun 5
ir coma un rei nunha cesta 4 terlle mala lei a algun 5
ir cos da feira e volver cos do mercado 3 non ter eira nin leira nin pau de figueira 8
ir de cu 6 levarse coma o pan e o leite 5
ir e vir coma a faba na ola 3 non ter leito nin teito 8
ir e vir coma o fol ao muo 3 levantar o tempo 9
ir e vir coma o xerro vai boca 3 non levantar cabeza 6
[ir] en canelas 2 levar a contra 7
ir entre o millo 1 levar as mans cabeza 4
ir falar de merda o mis cagado 7 levar en andas a algun 5
[ir] feita unha Berenguela 2 levar na alma a algun 5
[ir] feito un pincel 2 levar nas capelias dos ollos a algun 5
ir mis calor ca no inferno 9 levar nas orellas 7
ir para a cova 1 levar o demo no corpo 3
ir para o buraco 1 levar unha trompa enriba 1
ir un fro que non paran nin os cans (atados) 9 levarse a matar 5
ir un fro que treme a carqueixa 9 levarse coma o can e o gato 5
ir un sol de carallo 9 levarse coma o pan e o leite 5
ir un sol que esmecha 9 falar coma un libro (aberto) 7
ir un sol que queima 9 estar limpo 8
ir unha calor coma chumbo derretido 9 ser lindo coma un caravel 2
ir unha calor como se estivsemos nun forno 9 botar a lingua a pacer 7
ir unha calor que abochornoa 9 comerlle a lingua o gato a algun 7
ir unha calor que acora 9 darlle lingua 7
ir unha calor que escapan os cans para a morder a lingua 7
sombra 9 non ter a lingua trabada 7
ir vento en popa 6 non ter lixos na lingua 7
[sar] o arco iris 9 non ter pelos na lingua 7
irlle a forza pola boca a algun 7 ter algo na punta da lingua 7
irlle con gaitas a algun 4 ter lingua (de vbora) viperina 7
andar con ps de la 4 tirarlle da lingua a algun 7
estar coma o carracho na la 4 tirarlle pola lingua a algun 7
ser (bo coma) unha baraza de la 3 dar estopa por lio 5
ser fino coma a la de gato 3 ser (listo) coma un allo 3
ladrarlle o estmago a algun 1 ser (listo) coma un cuco 3
prse ao sol coma un lagarto 9 non ter lixos na lingua 7
arrastrar pola lama a algun 7 estar coma a ovella na boca do lobo 4
estar (mollado) coma a lama 9 verlle as orellas ao lobo 4
lamberlle o cu a algun 5 zoar o vento coma un lobo 9
lamberlle os ps a algun 5 andar coa cruz ao lombo 4
ser (agarrado) coma unha lapa 3 baixar o lombo 6
ser un laretas 7 ser da ua longa 8
saber latn 3 atar os cans con longanzas 8
260
parecer un longueirn 2 facer boa masa con algun 5

poer nos cornos da la a algun 5 matar dous paxaros dun tiro 6
ter poucas luces 3 matar o becho 1, 4
botar lume (pola boca) 4 estar a matar 5
botar lume (polos ollos) 4 levarse a matar 5
comer lume 4 ter o s para matar o tres 7
non ter lume nin fume nin pinta de estrume 8 valer mis a matula ca o sebo 8
queimar coma o lume 9 aguantar mecha 4
quentar o sol coma o lume 9 [falar sen] medias palabras 7
quitarlle as castaas do lume a algun 6 cortarlle un traxe ( medida) a algun 7
sacarlle as castaas do lume a algun 6 facerlle un traxe ( medida) a algun 7
tirarlle as castaas do lume a algun 6 medir as palabras 7
ser unha lura 3 ser algo cousa de meigas 4
dar a luz 1 pasar a mellor vida 1
ver a luz 1 ir cos da feira e volver cos do mercado 3
ter madeira 6 ir falar de merda o mis cagado 7
(esperar algo) como auga de maio 6 estar cortados pola mesma tesoira 5
(vir algo) como auga de maio 6 comer no mesmo prato 5
botar o mal de ollo 5 pasar mis fame ca un mestre de escola 1
caer mal 3 meter (a) man 8
perdoarlle o mal que me fai polo ben que me meter a pata 6
sabe 1 meter a unlla 8
ter mala angueira 6 meter a zoca 6
terlle mala lei a algun 5 meter gato por lebre 5
ter mis maldade ca sete raposas 3 meter o zoco 6
mallar en ferro fro 6 meter os cans na bouza 5
ser mis malo ca Can 3 meter os focios en algo 4
ser mis malo ca a peste 3 meterlle unha boa xarda a algun 5
ser mis malo ca a tia 3 meterlle no cu algo a algun 7
ser malo de roer 6 metrselle o demo no corpo a algun 3
estar a criar malvas 1 chover tanto coma a mexeira dun can 9
abrir a man 3 chover tanto coma a mexeira dun gato 9
botar unha man 6 ser algo botarlle millo aos paxaros 6
[ficar] cunha man diante e outra detrs 8 ir entre o millo 1
meter (a) man 8 ser unha mincha 2
ter (boa) man (para algo) 6 andar mioca 8
levar as mans cabeza 4 andar s miocas 8
ter as mans atadas 6 mirar os cartos 8
ser coma a auga mansa 3 misturar allos con bugallos 7
ser manso coma un ao 3 misturar sapos con bolboretas 7
alongar o p mis do que d a manta 8 caer auga mida 9
andar con ps de manteiga 4 chover miudio 9
ser algo como arar no mar 6 falar miudio 7
ser algo dar golpes ao mar 6 pingar o moco 1
estar (mollado) coma un maragoto 9 moer no muo de algun 5
marchar co rabo entre as pernas 4, 6 ter moita pantalla 2
saber a agulla de marear 6 estar (mollado) coma a lama 9
chover a mares 9 estar (mollado) coma o breu 9
261
estar (mollado) coma un maragoto 9 ser algo como buscar un de capa negra en
estar (mollado) coma un pingo 9 Santiago 6
estar (mollado) coma un trapo 9 caer auga de neve 9
estar (mollado) coma un trollo 9 estar fro coma a neve 9
estar (mollado) coma unha boira 9 ter [unha parte do corpo] fra coma a neve 9
estar (mollado) coma unha pelica 9 non dar puntada sen n 6
estar (mollado) coma unha ra 9 non ter mis que o da e a noite 8
mollar a gorxa 1 pasar a noite en branco 1
mollar a palabra 1 perder o norte 3, 6
mollar a palleta 1 estar algo polas nubes 8
mollar a pestana 1 andar nas nubes 3
mollarse coma un pito 9 estar nas nubes 3
mollarse coma unha sopa 9 pr polas nubes a algun 7
estar coma a cabra no monte 4 ir e vir coma a faba na ola 3
ser do montn 2 ollar para os biosbardos 3
morder a lingua 7 botar o mal de ollo 5
mornear ao sol coma un gato 9 custar algo un ollo da cara 8
mornear as augas 5 encherlle o ollo a algun 4
morrer coma un can 1 non pegar ollo 1
ser feo coma a morte 2 ter (bo) ollo 6
non ter onde caer morto 8 botar lume (polos ollos) 4
resucitar un morto 1 comer cos ollos 1
caer os paxaros mortos 9 levar nas capelias dos ollos a algun 5
andar coa mosca tras da orella 4 non ver mis ca polos ollos de algun 5
mostrarlle os dentes a algun 4 sar o ro Anllns polos ollos 1
andar coma un moucho 4 ver polos ollos de algun 5
non mover unha palla 6 verlle os ollos curuxa 4
entrar mudo e sar calado 7 ter a cabeza enriba dos ombreiros 3
botar toda a auga ao muo 6 andar coa mosca tras da orella 4
dar mis voltas ca un muo (de vento) 3 baixar as orellas 4
ir e vir coma o fol ao muo 3 estar ata as orellas (de algo ou algun) 4
moer no muo de algun 5 falar polas orellas 7
andar na boca do mundo 7 levar nas orellas 7
arranxar o mundo 7 verlle as orellas ao lobo 4
traer ao mundo a algun 1 calar ata os sos 9
vir ao mundo 1 contrselle os sos a algun 2
traer ao mundo a algun 1 estar feito un saco de sos 2
ter algo msica 8 estar nos sos 2
nacer de p 6 non ter mis que sos (no corpo) 2
nacer en domingo 6 ser s sos 2
parecer que lle est a nacer o rabo a unha ser todo sos 2
persoa 3 ser un feixe de sos 2
nadar na abundancia 8 ser un saco de sos 2
nadar na fartura 8 ser feo coma un ourizo cacho 2
cortar (o fro) coma unha navalla 9 facerse de ouro 8
facer as necesidades 1 ter o corazn de ouro 3
ser unha ncora 3 estar coma a ovella na boca do lobo 4
andar coma a galia cos ovos 4
262
pagar algo a pena 6 partrselle o corazn a algun 4

botar a lingua a pacer 7 tomar por parvo a algun 5
cortarlle a palabra a algun 7 pasar a mellor vida 1
deixar coa palabra na boca a algun 7 pasar a noite en branco 1
dicir a ltima palabra 7 pasar mis fame ca no corenta e un 1
mollar a palabra 1 pasar mis fame ca un mestre de escola 1
quitarlle a palabra da boca a algun 7 estar coma un figo (paso) 1
sacarlle a palabra da boca a algun 7 meter a pata 6
ter a ltima palabra 7 andar nas patacas 3
ter o don da palabra 7 coller nas patacas a algun 4
tirarlle a palabra da boca a algun 7 estar nas patacas 3
falar catro palabras contadas 7 ser coma un saco de patacas 2
[falar sen] medias palabras 7 (ter) patas de galo 2
medir as palabras 7 coller na pateira a algun 4
ser de poucas palabras 7 non ter eira nin leira nin pau de figueira 8
encherlle a albarda de palla a algun 5 ser un pau viradoiro 2
non mover unha palla 6 cambiar a auga ao paxaro 1
ser algo como atopar unha agulla nun pallar 6 sacar o paxaro a respirar 1
durmirse nas pallas 6 aplanarse os paxaros 9
ficar a durmir nas pallas 1 asarse os paxaros coa calor 9
ser algo como atopar unha agulla nun palleiro 6 caer os paxaros (coa calor) 9
darlle palleta 7 caer os paxaros mortos 9
mollar a palleta 1 espertar cos paxaros 1
estar a pan e auga 1 matar dous paxaros dun tiro 6
gaar o pan 6 ser algo botarlle millo aos paxaros 6
levarse coma o pan e o leite 5 ter a cabeza a paxaros 3
pr a pan pedir a algun 7 ter a cabeza chea de paxaros 3
ser algo pan comido 6 traer a cabeza aos paxaros 3
ser bo coma o pan 3 deixar en paz a algun 4
ser coma un anaco de pan 3 descansar en paz 1
ser un anaco de pan 3 alongar o p mis do que d a manta 8
non dar pancada 6 caer de p (coma o gato / o galo) 6
estar alegre coma un pandeiro 4 nacer de p 6
facer de algun un pandeiro 5 non dar p con bla 6
ter moita pantalla 2 ser mis feo que o pecado 2
repetir coma un papagaio 7 pechar a porta que escapa o gato 9
comerlle as papas na cabeza a algun 2 pr nun pedestal a algun 7
non ter papas na boca 7 pedir papas 6
pedir papas 6 andar a pedir (polas portas) 8
encher o papo 1 pr a pan pedir a algun 7
ir un fro que non paran nin os cans (atados) 9 caer pedra 9
parecer que lle est a nacer o rabo a algun 3 deixar de pedra a algun 4
parecer un longueirn 2 durmir coma unha pedra 1
[parecerse] coma das pingas de auga 2 quedar de pedra 4
falar para as paredes 7 caer pedras coma puos 9
subir polas paredes 4 derreterse as pedras 9
estar de parola 7 facer chorar s pedras 4
partrselle a alma a algun 4 caer pedrazo 9
263
caer pedrisco 9 estar cos ps para a cova 1

vir Pedro Chosco 1 lamberlle os ps a algun 5
non pegar ollo 1 sar da casa por ps alleos 1
ser de rapar e peitear 3 ter os ps na terra 3
ter a cabeza para algo mis que se peitear 3 vender o peixe antes de pescalo 6
quedar aberto de peito 4 estar coa auga ao pescozo 6
ser de peito (e de arranque) 3 mollar a pestana 1
ter peito 3 ser mis malo ca a peste 3
ter un corazn que non lle cabe no peito 3 calar coma un peto 7
estar coma o peixe na auga 4 [estar] picado da troita 2
sar mis caro o prebe ca o peixe 8 [ir] feito un pincel 2
vender o peixe antes de pescalo 6 vestir a caixa de pieiro 1
poerlle a pel de galia a algun 4 pr pingando a algun 7
ter pel de polo 9 prse pingando 9
estar pelado 8 pingar o moco 1
deixar o pelello 6 caer das pingas 9
estar (mollado) coma unha pelica 9 chover das pingas 9
chover coma nas pelculas 9 [parecerse] coma das pingas de auga 2
caerlle o pelo a algun 6, 7 estar (mollado) coma un pingo 9
tomarlle o pelo a algun 5 caer catro pingueiras 9
non ter pelos na lingua 7 caer das pingueiras 9
pagar algo a pena 6 chover catro pingueiras 9
ser forte coma un penedo 2 chover das pingueiras 9
ser algo apaar auga nunha peneira 6 non ter lume nin fume nin pinta de estrume 8
estar coma unha peneira 3 ser un pintalareiras 3
poer no peneirio a algun 5 non poder ver nin en pintura a algun 5
traer no peneirio a algun 5 ir a pique 6
estar peneque 1 ser o aforro do pirixel 8
pensar nos biosbardos 3 caer os piscos (coa calor) 9
[dicir] coa boca pequena 7 soltar a pita 8
[falar] coa boca pequena 7 comer coma un pito 1
coecer o percal 6 estar coma un pito 9
ter (boa) percha 2 mollarse coma un pito 9
perder a camisa 8 prse coma un pito 9
perder o norte 3, 6 estar pitoo 1
perdoarlle o mal que me fai polo ben que me ser pobre coma as araas 8
sabe 1 chover a mis non poder 9
comer a Deus polas pernas 1 estar podre de cartos 8
marchar co rabo entre as pernas 4, 6 pr podre a algun 7
ser o demo (en persoa) 3 ter pel de polo 9
andar con ps de la 4 poer no peneirio a algun 5
andar con ps de manteiga 4 poer nos cornos da la a algun 5
bater cos ps no cu 1 poer polas alturas a algun 5
buscarlle os tres ps ao gato (cando non ten poerlle a carne de galia a algun 4
mis que catro) 6 poerlle a pel de galia a algun 4
caerlle a alma aos ps a algun 4 poerlle os cornos a algun 5
chamarlle aos ps compaeiros 1 poerse de cornos con algun 4
estar cos ps na cova 1 poerse coma unha fera 4
264
poerse feito unha fera 4 ter o corazn nun puo 4

ir vento en popa 6 caer pedras coma puos 9
pr a caldo a algun 7 quebrar o xeo 7
pr a pan pedir a algun 7 quedar aberto de peito 4
pr nun pedestal a algun 7 quedar algo en auga de bacallau 6
pr o carro diante dos bois 6 quedar algo en auga de castaas 6
pr pingando a algun 7 quedar co corazn nun puo 4
pr podre a algun 7 quedar coa boca aberta 4
pr polas alturas a algun 7 quedar coma un cuco 1
pr polas nubes a algun 7 quedar de pedra 4
pr toda a carne no espeto 6 quedar en branco 7
pr verde a algun 7 ir un sol que queima 9
prse ao sol coma un lagarto 9 queimar coma o lume 9
prse coma un pito 9 presumir mis ca o rato enriba do queixo 3
prse coma unha sopa 9 estar coma unha quenlla 2
prse pingando 9 arrimarse ao sol que mis quenta 3
baterlle coa porta nos focios a algun 4 quentar o sol coma o lume 9
cheirarlle o alento a unha porta 9 quentar o sol coma un borrallo 9
darlle coa porta nos focios a algun 4 querer ferver en todos os pucheiros 3
falar cunha porta 7 andar ao quin 8
pechar a porta que escapa o gato 9 botar un quiqui 5
andar a pedir (polas portas) 8 quitarlle a palabra da boca a algun 7
andar polas portas 8 quitarlle as castaas do lume a algun 6
bater a todas as portas 6 afogar a ra 1
estar coma un pote 2 estar (mollado) coma unha ra 9
ser (baixo) coma un pote 2 andar ao rabo de algun 5
chover a potes 9 estirar o rabo 1
afogar en pouca auga 4, 6 marchar co rabo entre as pernas 4, 6
ferver en pouca auga 4, 6 parecer que lle est a nacer o rabo a unha
(ser) de poucas carnes 2 persoa 3
ser de poucas palabras 7 abrir unha raiola 9
ter poucas luces 3 comer a rancho 1
comer no mesmo prato 5 ser de rapar e peitear 3
apaar unha (boa) prea 1 ter mis maldade ca sete raposas 3
estar bbedo coma unha prea 1 calar coma un rato 7
sar mis caro o prebe ca o peixe 8 presumir mis ca o rato enriba do queixo 3
[pregoar] aos catro ventos 7 estar coma un rebolo 2
non soltar prenda 7 recibir cos brazos abertos a algun 4
presumir mis ca o rato enriba do queixo 3 caer na rede 5
querer ferver en todos os pucheiros 3 gastar a rego cheo 8
caer chuzos (de punta) 9 ir a auga ao rego 6
ter algo na punta da lingua 7 vir a auga ao rego 6
non dar puntada sen fo 6 chover a rego(s) 9
non dar puntada sen n 6 ir coma un rei nunha cesta 4
deixar co corazn nun puo a algun 4 repetir coma un papagaio 7
estar co corazn nun puo 4 sacar o paxaro a respirar 1
quedar co corazn nun puo 4 resucitar un morto 1
ser (agarrado) coma a virxe do puo 3 ser o vivo retrato de algun 2
265
custar algo un ril 8 chover a sellas 9

sar o ro Anllns polos ollos 1 andarlle o senti(di)o polas silveiras a algun 3
gardar das risas para as choras 8 ter sentidio 3
facerlle a roda a algun 5 sentir a calor coma unha vaca vella 9
ser duro de roer 6 ser (agarrado) coma a virxe do puo 3
ser malo de roer 6 ser (agarrado) coma unha lapa 3
romper o xeo 7 ser (agudo) coma un allo 3
darlle a roncha a algun 4 ser algo apaar auga nunha peneira 6
estar roncha 4 ser algo botarlle millo aos paxaros 6
ser bonito coma unha rosa 2 ser algo chegar e encher 6
caer algo en saco roto 6 ser algo coller auga nun cesto 6
lavar a roupa 7 ser algo como arar no mar 6
estar contenta coma unha rula 4 ser algo como atopar unha agulla nun pallar 6
estar contento coma un rulo 4 ser algo como atopar unha agulla nun palleiro 6
perdoarlle o mal que me fai polo ben que me ser algo como buscar un de capa negra en
sabe 1 Santiago 6
saber a agulla de marear 6 ser algo como escribir no aire 6
saber latn 3 ser algo coser e cantar 6
sacar o paxaro a respirar 1 ser algo cousa de meigas 4
sacarlle a palabra da boca a algun 7 ser algo dar golpes ao mar 6
sacarlle as castaas do lume a algun 6 ser algo pan comido 6
caer algo en saco roto 6 ser algo unha gaita 4
estar feito un saco de sos 2 ser (baixo) coma un pote 2
ser coma un saco de patacas 2 ser bo coma o pan 3
ser un saco de sos 2 ser (bo coma) unha baraza de la 3
ser un saco sen fondo 1 ser botado para diante 3
darlle sebo s canelas 1 ser ben feito 2
sar a galia choca 6 ser bonito coma un caravel 2
sar con algun 5 ser bonito coma un sol 2
sar da casa por ps alleos 1 ser bonito coma unha rosa 2
sar mis caro o prebe ca o peixe 8 ser bruto coma un arado 3
[sar] o arco da vella 9 ser bulideiro coma un axusere 3
[sar] o arco iris 9 ser burro coma unha cesta 3
sar o ro Anllns polos ollos 1 ser cagado a algun 2
sar o sol 9 ser can vello 3
entrar mudo e sar calado 7 ser coma a auga mansa 3
saltar de allos a cebolas 7 ser coma o vento 3
ser algo como buscar un de capa negra en ser coma un anaco de pan 3
Santiago 6 ser coma un fuso 2
ser feo coma un sapo 2 ser coma un saco de patacas 2
[botar] sapos e cbregas (pola boca) 7 ser coma unha chispa 3
misturar sapos con bolboretas 7 ser coma unha galia (choca) 3
caer sarabia / saraiba 9 ser cuspido a algun 2
gastar cartos coma sarabia 8 ser da ua longa 8
caer sarabia / saraiba 9 ser de bo dente 1
ser un sarillo 3 ser de faca e callao 3
valer mis a matula ca o sebo 8 ser de peito (e de arranque) 3
apagar a sede 1 ser de poucas palabras 7
266
(ser) de poucas carnes 2 ser un cangallo 2

ser de rapar e peitear 3 ser un cero esquerda 3
ser dereito coma un fuso 2 ser un comecartos 8
ser dereito coma unha faia 2 ser un croio 2
ser do montn 2 ser un espeto 2
ser dos que terman ben dos cartos 3 ser un falabarato 7
ser duro de domear 3 ser un fargallo 2
ser duro de roer 6 ser un feixe de sos 2
ser espetado a algun 2 ser un fervellasverzas 3
ser esvelto coma unha abrtea 2 ser un laretas 7
ser feo coma a culpa 2 ser un pau viradoiro 2
ser feo coma a morte 2 ser un pintalareiras 3
ser feo coma o demo 2 ser un saco de sos 2
ser feo coma un corvo 2 ser un saco sen fondo 1
ser feo coma un ourizo cacho 2 ser un sarillo 3
ser feo coma un sapo 2 ser un tarabelo 3, 7
ser fino coma a la de gato 3 ser un toxo 3
ser fino coma unha tranca 3 ser un xan 3
ser (forte) coma un buxo 2 ser ua e carne 5
ser forte coma un penedo 2 ser unha cabeza choca 3
ser guapo coma un sol 2 ser unha cabeza no aire 3
ser lindo coma un caravel 2 ser unha festa no aire 3
ser (listo) coma un allo 3 ser unha galia 3
ser (listo) coma un cuco 3 ser unha lura 3
ser mis bruto ca un arado 3 ser unha mincha 2
ser mis dereito ca unha cana 2 ser unha ncora 3
ser mis feo que o demo 2 ser (vivo) coma un allo 3
ser mis feo que o pecado 2 ser xarado a algun 2
ser mis malo ca a peste 3 servir coma un can a algun 5
ser mis malo ca a tia 3 falar os sete falares 7
ser mis malo ca Can 3 ter mis maldade ca sete raposas 3
ser malo de roer 6 ser moi cheo (de si) 3
ser manso coma un ao 3 andarlle o senti(di)o polas silveiras a algun 3
ser moi cheo (de si) 3 arrimarse ao sol que mis quenta 3
ser moi feito 2 derreterse aos cachns do sol 9
ser o aforro do pirixel 8 ir un sol de carallo 9
ser o chiche de algun 5 ir un sol que esmecha 9
ser o chich de algun 5 ir un sol que queima 9
ser o demo 3 mornear ao sol coma un gato 9
ser o demo (en persoa) 3 prse ao sol coma un lagarto 9
ser o doe-doe de algun 5 quentar o sol coma o lume 9
ser o vivo retrato de algun 2 quentar o sol coma un borrallo 9
ser pobre coma as araas 8 sar o sol 9
ser s sos 2 ser bonito coma un sol 2
ser todo sos 2 ser guapo coma un sol 2
ser tranquilo coma Amancio 3 soltar a galia 8
ser un anaco de pan 3 soltar a pita 8
ser un camastrn 2 non soltar prenda 7
267
non soltar un can 7 ter o don da palabra 7

ir unha calor que escapan os cans para a ter o formigo 3
sombra 9 ter o formigo no cu 3
falar sen ton nin son 7 ter os ps na terra 3
caer co sono 1 (ter) patas de galo 2
estar feito unha sopa 9 ter peito 3
mollarse coma unha sopa 9 ter pel de polo 9
prse coma unha sopa 9 ter poucas luces 3
subir polas paredes 4 ter sentidio 3
custar mis o caldo ca as talladas 8 ter un corazn que non lle cabe no peito 3
taparlle a boca a algun 7 ter unha agarrada con algun 5
ser un tarabelo 3, 7 ter [unha parte do corpo] fra coma a neve 9
non ter leito nin teito 8 non ter a cabeza de adorno 3
empezar a casa polo tellado 6 non ter a lingua trabada 7
temperar gaitas 5 non ter branca 8
[haber] tempo bravo 9 non ter casa nin brasa 8
levantar o tempo 9 non ter eira nin leira nin pau de figueira 8
ter a cabeza a paxaros 3 non ter leito nin teito 8
ter a cabeza chea de fume 3 non ter lixos na lingua 7
ter a cabeza chea de paxaros 3 non ter lume nin fume nin pinta de estrume 8
ter a cabeza enriba dos ombreiros 3 non ter mis que o da e a noite 8
ter a cabeza para algo mis que se peitear 3 non ter mis que sos (no corpo) 2
ter a tixola polo cabo 5 non ter onde caer morto 8
ter a ltima palabra 7 non ter papas na boca 7
ter algo msica 8 non ter pelos na lingua 7
ter algo na punta da lingua 7 non ter un can 8
ter as mans atadas 6 non ter unha cadela 8
ter atravesado a algun 5 terlle lei a algo ou a algun 5
ter bo dente 1 terlle mala lei a algun 5
ter (bo) ollo 6 ser dos que terman ben dos cartos 3
ter (boa) man (para algo) 6 termar dos cartos 8
ter (boa) percha 2 botar por terra 6
ter carne de galia 9 botarlle terra a algo 7
ter cartos 8 comer terra 1
ter cartos coma a area 8 dar terra 1
ter lingua (de vbora) viperina 7 ter os ps na terra 3
ter madeira 6 tirar por terra 6
ter mis maldade ca sete raposas 3 estar teso 8
ter mala angueira 6 estar cortados pola mesma tesoira 5
ter moita chispa 3 tratar de ti (a ti) 7
ter moita pantalla 2 ser mis malo ca a tia 3
ter moito flus 3 deixar tirado a algun 4
ter moitos fumes 3 tirar a toalla 6
ter o s para matar o tres 7 tirar do carro 6
ter (o) azougue 3 tirar os anacos e aproveitar as faragullas 8
ter o corazn de ouro 3 tirar pola borda 6
ter o corazn nun puo 4 tirar por terra 6
ter o demo no corpo 3 tirarlle a palabra da boca a algun 7
268
tirarlle as castaas do lume a algun 6 dicir a ltima palabra 7

tirarlle da lingua a algun 7 ter a ltima palabra 7
tirarlle pola lingua a algun 7 botarse a un 7
matar dous paxaros dun tiro 6 meter a unlla 8
ter a tixola polo cabo 5 ser da ua longa 8
tirar a toalla 6 ser ua e carne 5
botar toda a auga ao muo 6 untarlle o bico a algun 5
pr toda a carne no espeto 6 darlle unto a algun 5
ser todo sos 2 sentir a calor coma unha vaca vella 9
tocar a gaita 4 valer mis a matula ca o sebo 8
[estar] o ceo toldado 9 non valer unha cadela 8
tomar por parvo a algun 5 afogar nun vaso de auga 4, 6
tomarlle o pelo a algun 5 estar entre catro velas 1
falar sen ton nin son 7 botar veleno pola boca 7
torcer o bico 4 [sar] o arco da vella 9
torcer o focio 4 sentir a calor coma unha vaca vella 9
non dar o brazo a torcer 7 ser can vello 3
ser un toxo 3 vender o peixe antes de pescalo 6
non ter a lingua trabada 7 botar a casa pola vent 8
traballar coma unha besta 6 dar mis voltas ca un muo (de vento) 3
traballar coma unha formiga 6 ir vento en popa 6
traer a cabeza aos paxaros 3 ser coma o vento 3
traer en andas a algun 5 zoar o vento coma un lobo 9
traer en bandexa a algun 5 [airear] aos catro ventos 7
traer no peneirio a algun 5 [espallar] aos catro ventos 7
traer ao mundo a algun 1 [pregoar] aos catro ventos 7
coller unha tralla 1 ver a luz 1
estar trallado 3 ver o ceo aberto 6
caer na trampa 5 ver polos ollos de algun 5
agarrar unha tranca 1 non poder ver nin en pintura a algun 5
ser fino coma unha tranca 3 non ver mis ca polos ollos de algun 5
ser tranquilo coma Amancio 3 verlle as orellas ao lobo 4
estar (mollado) coma un trapo 9 verlle os ollos curuxa 4
tratar de ti (a ti) 7 verse o da por algun 2
cortarlle un traxe ( medida) a algun 7 pr verde a algun 7
facerlle un traxe ( medida) a algun 7 estar na verza 3
chover a trebn 9 andar nas verzas 3
darlle trcola 7 estar nas verzas 3
dar trela / trenla 7 vestir a caixa de pieiro 1
ir un fro que treme a carqueixa 9 ter lingua (de vbora) viperina 7
estar coma un tren 2 apagrselle a candea da vida a algun 1
dar trela / trenla 7 pasar a mellor vida 1
buscarlle os tres ps ao gato 6 ter lingua (de vbora) viperina 7
ter o s para matar o tres 7 vir a auga ao rego 6
[estar] picado da troita 2 (vir algo) como auga de maio 6
ir s troitas 2 vir ao mundo 1
estar (mollado) coma un trollo 9 vir con andrmenas 5
levar unha trompa enriba 1 vir Pedro Chosco 1
269
virlle con gaitas a algun 4 meterlle unha boa xarda a algun 5

ir e vir coma a faba na ola 3 facer xeira con algun 5
ir e vir coma o fol ao muo 3 andar na boca da xente 7
ir e vir coma o xerro vai boca 3 quebrar o xeo 7
virarlle as costas a algun 4 romper o xeo 7
ser un pau viradoiro 2 ir e vir coma o xerro vai boca 3
ser (agarrado) coma a virxe do puo 3 caer auga a xerros 9
cantar vitoria 4 chover a xerros 9
ser o vivo retrato de algun 2 xogar a das bandas 5
ser (vivo) coma un allo 3 xogar a das barallas 5
ir cos da feira e volver cos do mercado 3 andar ao xornal 8
andar con voltas 7 facer bo xugo con algun 5
dar mis voltas ca un muo (de vento) 3 zoar o vento coma un lobo 9
darlle xabn a algun 5 meter a zoca 6
ser un xan 3 andar coa area no zoco 4
cheirarlle o alento a unha xanela 9 meter o zoco 6
ser xarado a algun 2 estar coma un zoncho 2
270
Glosario de refrns
Este glosario aparece ordenado polos compoentes principais dos refrns e os nmeros fan
referencia unidade na que aparecen tratados dentro do manual.
Quen todo mel, cmeno as abellas 3
Se unha porta se cerra, cen se abren 6
Polo abril, augas mil 9
Non hai pouco que non chegue nin moito que non se acabe 8
O que a boa rbore se acolle, boa sombra o cobre 3
Val mis s que mal acompaado 5
En agosto, fro no rostro 9
Cada pau que aguante a sa vela 6
Mis vale pequeno e agudo que grande e burro 2
Almorza ben, come mis e cea pouco, e vivirs 1
Amencer e anoitecer, en decembro e case vez 9
Arco da vella ao anoitecer, bo tempo ao amencer 9
O que non bebe vio non ten amigo 1
Os amigos son para as ocasins 5
A vista do amo engorda o cabalo 2
Perdido quen con perdidos anda 3
Dime con quen andas e direiche as tas maas 3
Dime con quen andas e direiche quen es 3
Con pan e vio ndase o camio 6
Barco grande, ande ou non ande 2
Cabalo grande, ande ou non ande 2
A ovella mansa moitos aos a maman 3
Traballo feito non mete apuro 6
En xullo arder e patacas coller 9
Comer sardia e arrotar pescada 3
Non hai atallo sen traballo 6
Un gotio de augardente deixa o estmago quente e fai o home forte e valente 1
A avaricia rompe o saco 8
A quen madruga, Deus o axuda 6
Un gran non enche celeiro, pero axuda ao compaeiro 6
Polo mes de Santos, xa baixa a neve aos campos 9
A bo vio non hai mal bebedor 1
Cando o vello non pode beber, pdenlle a cova facer 1
O que se d bebida, ben pouco estima a sa vida 1
Fala pouco e ben, e sers algun 7
271
Glosario de refrns Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega

Non hai mal que por ben non vea 4
Ovella que berra, bocado que perde 7
Garda o bico e ters paz 7
A bo entendedor, curto falador 7
A lingua ten moi bo curral 7
Home sentado non fai bo mandado 3
A mal tempo, boa cara 9
Boa cea cea aquel que (case) non cea 1
Non galia boa a que come na casa e pon o ovo fra 3
Da boca pechada non saen parvadas 7
O peixe morre pola boca 7
Ovella que berra, bocado que perde 7
A cabalo regalado non lle mires o dentado 8
A cabra da vecia sempre d mis leite ca a mia 3
O fillo de cabra cabrito 5
Os cachos tiran s olas 5
Falar prata, calar ouro 7
Caldo sen pan, dselle ao can 1
Marzo marzn, pola ma caria de rosa e pola tarde cara de can 9
O falar non ten cancelas 7
Unha man lava a outra e as das lavan a cara 6
O casado, casa quere 5
Boa cea cea aquel que (case) non cea 1
O que cea e vaise deitar, mala noite quer pasar 1
Se queres enfermar, cea moito e vaite deitar 1
De grandes ceas estn as covas cheas 1
De fame non morre ningun; de moito comer mis de cen 1
Vale mis paxaro na man que cento voando 4
272
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Glosario de refrns
Palabra por dicir non ten chata 7

A todo porquio lle chega o seu San Martio 1, 9
Quen non chora non mama 6
Nunca chove a gusto de todos 4
Se chove e fai vento, pecha a porta e mtete dentro 9
Nunca choveu que non escampase 6
Chuvia antes do vento, colle os rizns que vn mal tempo 9
Moitas olas ao lume e un garavanzo a cocer! 3
Dous que dormen no mesmo colchn, vlvense da mesma opinin 3
Marieiro que dorme, peixes non colle 6
Raposo que moito dorme, galia non come 3
Comer e raar, todo o malo comezar 1
Mis vale comer un ovo, que pasar sen dous 4
A comida que se perde por comida, non perdida 1
O que se herda non se compra 5
Pensa o ladrn que todos son da sa condicin 3
Ollos que non ven, corazn que non sente 4
En xaneiro, fro no corpo enteiro 9
Cra corvos e sacaranche os ollos 3
O que ten cu, ten medo 4
A galia da mia vecia sempre d mis ovos ca a mia 3
Polo San Xon, as nove con da dan 9
Hai que dar e ter para que nos vean ver 8
273

Cando a esmola grande, ata os santos desconfan 5
Mis vale ter que desexar 8
Outubro quente, inverno detente 9
O ourizo tamn Deus o fixo 2
Canta mis prsa, mis devagar 6
Pola Santa Luca, mingua a noite e medra o da 9
La nova, treboada, trinta das mollada 9
Do dito ao feito, vai un grande eito 7
San Miguel das uvas, tarde vs e pouco duras 9
Non che erra quen ao seu semella! 5
Quen moito fala, moito erra 7
Nunca choveu que non escampase 6
De morrer ningun escapa, nin o rei nin o papa 1
Fuchn, fuchn, facer como fan 5
A onde fores fai como vires 5
Non se fai o palleiro sen palla 1
Cada un fala da feira segundo lle foi nela 7
274

Tempo e fartura, logo se muda 9
Febreiro, merendeiro 9
Cada un fala da feira segundo lle foi nela 7
Fillo de porco, marrao seguro 5
De tales pais, tales fillos 5
Home pequeno, fol de veleno 2
En setembro, ou secan as fontes ou levan as pontes 9
A onde fores fai como vires 5
Sarna con gusto non pica 4
O que se herda non se compra 5
inverno natural dende Santos a Nadal 9
275

Quen ten lingua vai a Roma 7
Na terra dos lobos, hai que ouvear coma todos 5
En maio, anda a vella queima o tallo 9
Non mis rico o que mis ten senn o que menos precisa 8
De mal pano, mala saia 5
No seu tempo, non vai mal tempo 9
Quen non chora non mama 6
Febreiro, merendeiro 9
276

Polo San Xon, a sardia molla no pan 9
Anda que a mona se vista de seda, se mona era, mona queda 2
O peixe morre pola boca 7
De tales terras, tales nabos 5
Os amigos son para as ocasins 5
De tales pais, tales fillos 5
Perdido quen con perdidos anda 3
Ou nas unllas ou nos ps, has de tirar a quen es 2
277

Polo San Martio, proba o teu vio 1
Cada un raa onde lle proe 7
Cada un raa onde lle proe 7
Da boca pechada non saen parvadas 7
278

Non che erra quen ao seu semella! 5
De tales terras, tales nabos 5
279

Cada pau que aguante a sa vela 6
A onde fores, fai como vires 5
280
Glosario de fraseoloxismos e refrns doutras linguas
Neste glosario aparecen ordenados alfabeticamente os fraseoloximos e refrns doutras linguas
mencionados no manual. O nmero indica a unidade na que aparecen.
ALEMN fraseoloxismos Terra on vagis, fes el que facin 5

das Eis brechen 7 Un bon sopar fa anar al fossar 1
den Grtel enger schnallen 8 Un sol gra non fa el graner, ms s que lajuda
jemanden auf den Arm nehmen 5 a fer 6
jemanden mit offenen Armen empfangen 4 ESPAOL fraseoloxismos
mit beiden Fen auf der Erde stehen 3
(nur) Haut und Knochen sein 2 apretarse el cinturn 8
wie aus Kbeln gieen 9 comer como un pajarito 1
wie ein Spatz essen 1 estar en los huesos 2
zwei Fliegen mit einer Klappe schlagen 6 llover a cntaros 9
matar dos pjaros de un tiro 6
ALEMN refrns recibir con los brazos abiertos 4
Andere Lnder, andere Sitten 5 romper el hielo 7
Groe Buche, frhe Leiche 1 tener los pies en la tierra 3
Man muss gute Miene zum bsen Spiel tomar el pelo 5
machen 9 ESPAOL refrns
Man schmcke den Esel, er behlt seine Ohren 2
Sage mir, mit wem du umgehst, so sage ich dir, A mal tiempo, buena cara 9
wer du bist 3 Aunque la mona se vista de seda, mona se
Viele kleine Bche machen einen groen queda 2
Strom 6 De grandes cenas estn las sepulturas llenas 1
Was dem einen recht ist, ist dem andern billig 4 Dime con quin andas y te dir quin eres 3
Wenn die Schfe blcken, fllt ihnen das Futter Donde fueres, haz lo que vieres 5
aus dem Maule 7 La avaricia rompe el saco 8
Zuviel zerreist den Sack 8 Nunca llueve a gusto de todos 4
Oveja que bala, bocado que pierde 7
CATALN fraseoloxismos Un grano no hace granero, pero ayuda al
estar amb la pell i l'os 2 compaero 6
estrnyer el cintur 8 USCARO fraseoloxismos
matar dos pardals dun tret 6
menjar com un ocellet 1 adarra jo 5
ploure a bots i barrals 9 besoak zabalik jaso 4
prendre el pl 5 (euria) goian behean ari 9
rebre amb els braos oberts 4 gerrikoa estutu 8
tocar de peus a terra 3 harri batez bi txori hil 6
trencar el gel 7 hezur eta azal besterik ez izan 2
izotzaldia urtu 7
CATALN refrns lurrean oinak mantendu 3
Al mal temps, bona cara 9 txori batek bezala jan 1
Digues-me amb qui vas i jo et dir qui ets 3 USCARO refrns
Encara que es vesteixi de seda, la mona mona
es queda 2 Astoa zaldiz jantzi arren, beti asto 2
Mai no plou a gust de tothom 4 Beleak ez balu egiten karrakarik, hilikia
Ovella que bela, perd boc 7 beretako luke osorik 7
Qui tot ho vol, tot ho perd 8 Beteegiz zorroa lehertuz doa 8
281
Glosario (outras linguas) Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
Esak norekin habilen, esango diat nor haizen 3 One mans meat is another mans poison 4
Gorostian gorosti, Donostian Donosti 5 What cant be cured must be endured 9
Guti hiltzen goseak, hainitz, aldiz, aseak 1 When in Rome do as the Romans do 5
Harri batek berak ez du pareta egiten 6 You can tell a man by the company he keeps 3
Nekeetan, irria ezpainetan 9
Ororen gogara egitea, gauza nekea 4 ITALIANO fraseoloxismos
accogliere a braccia aperte 4
FRANCS fraseoloxismos avere i piedi per terra 3
avoir les pieds sur terre 3 essere pelle e ossa 2
avoir un apptit doiseau 1 mangiare come un uccellino 1
briser la glace 7 piovere a catinelle 9
faire dune pierre deux coups 6 prendere due piccioni con una fava 6
mettre quelquun en bote 5 prendere per il naso qualcuno 5
navoir que la peau sur les os 2 rompere il ghiaccio 7
pleuvoir seaux 9 tirare la cinghia 8
recevoir bras ouverts 4
se serrer la ceinture 8 ITALIANO refrns
A granello a granello sempie il sacco 6
FRANCS refrns Bisogna far buon viso a cattivo gioco 9
Brebis qui ble, perd sa goule 7 Dimmi con chi vai, e ti dir chi sei 3
Contre mauvaise fortune, bon cur 9 Labito non fa il monaco 2
Dis-moi qui tu hantes, et je dirai qui tu es 3 Lavarizia rompe il sacco 8
Il faut vivre Rome comme Rome 5 Ne uccide pi la gola che la spada 1
Le singe est toujours singe, ft-il dguis en Pecora che bela, perde il boccone 7
prince 2 Quando a Roma vai, fa come vedrai 5
Les petits ruisseaux font les grandes rivires 6 Una scarpa non buona per ogni piede 4
On creuse sa tombe avec ses dents 1
On ne peut contenter tout le monde et son pre 4 PORTUGUS fraseoloxismos
On risque de tout perdre en voulant tout gagner 8 apertar o cinto 8
chover a cntaros 9
INGLS fraseoloxismos comer como um passarinho 1
be nothing but skin and bone 2 gozar com a cara de algum 5
break the ice 7 matar dois coelhos com uma s cajadada 6
eat like a bird 1 quebrar o gelo 7
keep ones feet on the ground 3 receber de braos abertos 4
kill two birds with one stone 6 ser pele e osso 2
pull someones leg 5 ter os ps assentes na terra 3
rain cats and dogs 9
receive with open arms 4 PORTUGUS refrns
tighten ones belt 8 Das grandes ceias esto as covas cheias 1
Diz-me com quem andas (e) dir-te-ei quem s 3
INGLS refrns Em Roma s romano 5
A bleating sheep loses a bite 7 Gro a gro enche a galinha o papo 6
A greedy man is always poor 8 No se pode agradar a gregos e troianos 4
An ape is an ape, a varlet is a varlet, though they O macaco sempre macaco, mesmo vestido de
be clad in silk and scarlet 2 prpura 2
Dont dig your grave with your own knife and Ovelha que berra, bocado que perde 7
fork 1 Quem tudo quer, tudo perde 8
Many hands make light work 6 Tristezas no pagam dvidas 9
282
Achegas do usuario
Moi probablemente ti coeces outros fraseoloxismos e refrns galegos que non estn
neste manual. Engdeos na seguinte grella. Podes consultar amigos, familiares e
dicionarios para completar a informacin que precises.
Fraseoloxismo Significado
estar nas ltimas Estar moribundo, a piques de morrer.
283
Achegas do usuario Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
Refrn Significado
Sempre aparece un imprevisto moi

Nunca falta un can nunha merenda
inoportuno que amola.
284
Referencias
Referencias lexicogrficas
Carballeira Anllo, Xos Mara (coor.) (2009): Gran Dicionario Xerais da Lingua, 2 vols.
Vigo: Xerais.
Conde Tarro, Germn (2001): Diccionario de refrns. Correspondencias en casteln e francs.
Vigo: Galaxia.
Daz Pardo, Isaac; Freixanes, Vctor F.; Mascato, Antn (dirs.) (2006): Diciopedia do
sculo 21. Dicionario enciclopdico da lingua galega e da cultura universal ilustrado, 3
vols. Vigo: Galaxia/Edicins do Cumio; Sada (A Corua): Edicins do Castro.
Feix Cid, Xos (coord.) (2007): Dicionario fraseolxico casteln / galego e de correspondencias
galego / casteln Sculo 21. Vigo: Editorial Galaxia.
Feix Cid, Xos; RODRGUEZ ALONSO, Manuel (2011): Dicionario Xerais de primaria.
Vigo: Xerais.
Ferro Ruibal, Xess (2002): Refraneiro galego mis frecuente.Vigo: Galaxia / La Voz de
Galicia.
GARCA, Constantino; GONZLEZ GONZLEZ, Manuel (dirs.) (2004): Dicionario Casteln-
Galego da Real Academia Galega. A Corua: Real Academia Galega e Fundacin Pedro
Barri de la Maza.
GONZLEZ GONZLEZ, Manuel; SANTAMARINA FERNNDEZ, Antn (dirs.) (2012):
Dicionario da Real Academia Galega, http://academia.gal/dicionario [ltima data de
consulta: 30/06/15]
Lpez Taboada, Carme; Soto Arias, Mara do Rosario (2008): Dicionario de Fraseoloxa
Galega, Vigo: Xerais.
Maldonado Gonzlez, Concepcin (dir.) (1995): Vieiro. Diccionario didctico do galego.
Madrid: Ediciones SM, 1995.
Martnez Seixo, Ramn Anxo (dir.) (2000): Dicionario fraseolxico galego. Vigo: A Nosa
Terra.
Navaza Blanco, Gonzalo (coor.) (2005): Pequeno dicionario Xerais da lingua. Vigo: Xerais,
2012.
Pena, Xos Antonio (2001): Dicionario Cumio de expresins e frases feitas: casteln-galego.
Vigo: Edicions do Cumio.
(dir.) (2006): Gran dicionario Sculo 21 da lingua galega. Vigo: Editorial Galaxia.
Quintns Surez, Manuel (1997): Diccionario conceptual galego, 8 vols. Laracha: Xuntanza.
RIVAS, PACO (2005): Dicionario fraseolxico do mar. As falan os marieiros. Vigo: A Nosa Terra.
Rodrguez Gonzlez, Eladio (1958-1961): Diccionario enciclopdico gallego-castellano.
Vigo: Galaxia, 1958 (I), 1960 (II), 1961 (III).
Rodriguez-Vida, Susana (2011): Diccionario temtico de frases hechas. Barcelona: Octaedro.
SANTAMARINA, Antn (coor.) (2006-2013): Dicionario de Dicionarios, Corpus lexicogrfico
da lingua galega, http://sli.uvigo.es/ddd/ index.html [ltima data de consulta: 30/06/15]
Seco, Manuel; Andrs, Olimpia; Ramos, Gabino (2004): Diccionario fraseolgico
documentado el espaol actual. Locuciones y modismos espaoles. Madrid: Aguilar.
Varela, Fernando; Kubarth, Hugo (1994): Diccionario fraseolgico del espaol moderno.
Madrid: Gredos.
Xove, X. (coor.) (2005): Novo dicionario da lingua galega. Santiago de Compostela: Obradoiro
/ Santillana.
285
Referencias Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
Referencias bibliogrficas primarias

LVAREZ DE LA GRANJA, Mara (2003): As locucins verbais galegas. (Anexo 52, 2003 de
Verba). Santiago de Compostela: Universidade de Santiago de Compostela.
Barnov, Anatolij; Dobrovolskij, Dmitrij (2006): Tesouro de fraseoloxa como problema
semntico e lexicogrfico, Cadernos de Fraseoloxia Galega 8, 45-94.
Bermdez Blanco, Manuel; CID Fernndez, Alba (2011): Criterios de linguaxe non
sexista. Santiago de Compostela: Servizo de Normalizacin Lingstica da Universidade de
Santiago de Compostela (https://www.usc.es/export/sites/default/gl/servizos/ oix/descargas/
linguaxe_non_sexista_publicado_WEB_USC.pdf) [ltima data de consulta: 30/06/15].
(2011-2012): Fraseoloxa visual 1, Fraseoloxa visual 2 e Fraseoloxa visual 3. Santiago de
Compostela: Servizo de Normalizacin Lingstica da Universidade de Santiago de Compostela
(http://www.you tube.com/watch?v=Isn8Iso5UF4&feature=youtube, https://www.youtube.
com/watch?v= 4yNyxxro7BE, https://www.youtube.com/watch?v=gdcsqT1XCjo) [ltima
data de consulta: 30/06/15].
BUITRAGO JIMNEZ, Alberto (2007): Diccionario de dichos y frases hechas. Madrid: Espasa-
Calpe.
CERVIO FERRN, M Victoria (2012): Fraseoloxa e paremioloxa de Sebil 1, Cadernos de
Fraseoloxa Galega 14, 287-308.
CERVIO FERRN, M Victoria (2013): Fraseoloxa e paremioloxa de Sebil 2, Cadernos de
Fraseoloxa Galega 15, 441-462.
CONCA, Mara (2005): Achegas da fraseoloxa didctica da lingua e a literatura, en Cadernos
de Fraseoloxa Galega 7, 75-89.
CONDE TARRO, Germn; RO CORBACHO, Mara Pilar (2014): La competencia lingstica
comporta el conocimiento didctico? El refrn, un centro de inters en la unidad didctica, en
GONZLEZ REY, M Isabel (coor.): Didctica y traduccin de las unidades fraseolgicas.
Santiago de Compostela: Universidade de Santiago de Compostela, 143-162.
CUBA, Xon R.; REIGOSA, Antonio; MIRANDA, Xos; ENRQUEZ, Lzaro (2008): Dicionario
dos seres mticos galegos. Vigo: Xerais.
DAVILA, Luis (2008): Jalisia Kanbal. Pontevedra: Retranca Editora.
(2014): O bichero I. Pontevedra: Luis Davila.
(2014): O bichero II. Pontevedra: Luis Davila.
(2014): O bichero III. Pontevedra: Luis Davila.
(2014): O bichero IV. Pontevedra: Luis Davila.
DETRY, Florence (2011): Do literal figurado: descodifica-las expresins idiomticas na clase de
LE, en Cadernos de Fraseoloxa Galega 13, 49-63.
Domnguez Rial, Evaristo (2011): Fraseoloxa e paremioloxa de Bergantios (Cabana de
Bergantios, Carballo e Coristanco), en Cadernos de Fraseoloxa Galega 13, 301-404.
ETTINGER, Stefan (2008): Alcances e lmites da fraseodidctica. Dez preguntas clave sobre o
estado actual da investigacin, en Cadernos de Fraseoloxa Galega 10, 95-127.
FERRO RUIBAL, Xess (1996): Cadaqun fala coma quen . Reflexins verbo da fraseoloxa
enxebre. Discurso lido na recepcin pblica do 4 de maio de 1996 por don Xess Ferro
Ruibal e resposta de don Carlos Casares Mourio. A Corua: Real Academia Galega.
(http://academia.gal/documents/10157/7fade4c2-958e-4e7e-b5b1-1e1bb1fbcd9) [ltima
data de consulta: 30/04/2015].
(2006): Locucins comparativas ou elativas galegas, Cadernos de Fraseoloxa Galega 8, 179-265.
(2008): A comparacin fraseolxica galega como radiografa lingstica, en LVAREZ DE
LA GRANJA, Mara (ed.): Lenguaje figurado y motivacin: Frankfurt am Main: Peter
Lang, 130-189.
286
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Referencias
GARCA BENITO, Ana Beln (2006): Diccionario de expresiones idiomticas espaol-portugus.

Mrida: Junta de Extremadura.
GONZLEZ REY, M Isabel (1995): Unha proposta didctica para o ensino das expresins
idiomticas en lingua estranxeira, Revista Galega do Ensino 6, 161-173.
GROBA, Fernando (2010): A cabalo regalado non se lle mira o dente. Compilacin da fraseoloxa
equina galega actual, en Cadernos de Fraseoloxa Galega 12, 317-372.
Iglesias Iglesias, Nely M. (2011): Mnimo fraseolgico en torno a las emociones de la alegra
y la tristeza, Estudios Filolgicos Alemanes 22, 103-114.
IRIARTE SANROMN, lvaro (2001): A unidade lexicogrfica. Palavras, colocaes, frasemas,
pragmatemas. Braga: Universidade do Minho.
IRIBARREN, Jos Mara (1995): El porqu de los dichos. Pamplona: Gobierno de Navarra
(Departamento de Educacin, Cultura, Deporte y Juventud).
JORGE, Guilhermina; JORGE, Suzete (1997): Dar lngua. Da comunicao s expresses
idomticas. Lisboa: Edies Cosmos.
LAKKOF, George; Johnson, Mark (1980): Metaphors We Live By. Chicago: University of
Chicago Press.
LEDO CABIDO, Bieito (ed.) (1999): Enciclopedia Galega Universal. Vigo: Ir Indo Edicins.
Lpez Taboada, Carme (1995): Do falar e do escribir. A Corua: Fontel Edicins.
Lpez Taboada, Carme; Soto Arias, Mara do Rosario (1995): As falan os galegos:
fraseoloxa da lingua galega, aplicacin didctica. A Corua: Galinova.
(2008): Problemas na elaboracin dun dicionario fraseolxico galego, en Mellado
Blanco, Carmen (ed.): Colocaciones y fraseologismos en los diccionarios, Frankfurt
am Main: Peter Lang, 283-298.
LOSADA ALDREY, M. Carmen (2011): El espaol idiomtico da juego. 150 fraseologismos con
ejercicios (nivel B1). Santiago de Compostela: Universidade de Santiago de Compostela.
Lujn, Nstor (1993): Cuento de cuentos. Origen y aventura de ciertas palabras y frases
proverbiales. Barcelona: Folio.
(1994): Cuento de cuentos II. Barcelona: Folio.
MARIO FERRO, Xos Ramn; GONZLEZ REBOREDO, Xos Manuel (2010): Dicionario de
etnografa e antropoloxa de Galiza.Vigo: Edicins Nigra Trea.
MARQUES DA COSTA, Jos Ricardo (1999): O livro dos provrbios portugueses. Lisboa: Editorial
Presena.
MARTNEZ BLANCO, Xulin; VEIGA ALONSO, Serxio (2010): Fraseoloxa galega de peixes
e outros animais marios, en Cadernos de Fraseoloxa Galega 12, 155-173.
Martns Seixo, Ramn Anxo (2010): 120 locucins verbais galegas, Cadernos de Fraseoloxa
Galega 12, 372-386.
MECR - XUNTA DE GALICIA (2005): Marco europeo comn de referencia para as linguas:
aprendizaxe, ensino, avaliacin (MECR). Xunta de Galicia (Secretara Xeral de Poltica
Lingstica) / Consello de Europa / Centro Ramn Pieiro para a Investigacin en
Humanidades.
MELUK, Igor (2012): Phraseology in the language, in the dictionary, and in the computer en
Yearbook of Phraseology 3, 31-56.
MONTAA, Mara (1999): A tradicin oral en Galicia. Santiago de Compostela: Asociacin
Cultural Galega de Formacin Permanente de Adultos.
MUOZ-BASOLS, Javier; PREZ SINUSA, Yolanda; DAVID, Marianne (2014): Spanish Idioms
in Practice: Understanding Language and Culture. London: Routledge.
NNKOVA, Vselka ngelova (2008): La comparacin, la metfora y la metonimia: recursos
principales para la creacin de unidades fraseolgicas, en LVAREZ DE LA GRANJA,
Mara (ed.): Lenguaje figurado y motivacin. Frankfurt am Main: Peter Lang, 19-28.
287
NEVES, Orlando (2000): Dicionrio de expresses correntes. Lisboa: Notcias editorial.

NCLG - XUNTA DE GALICIA (2006): Niveis de competencia en lingua galega. Descricin de
habilidades e de contidos adaptados ao Marco europeo comn de referencia para as
linguas. Xunta de Galicia (Secretara Xeral de Poltica Lingstica) / Centro Ramn Pieiro
para a Investigacin en Humanidades.
PEREIRA GINET, Toms (2005): Fiando paremias (I): glosario paremiolxico multilinge galego,
portugus, casteln, francs, italiano e ingls, Cadernos de Fraseoloxa Galega 7, 191-223.
PIIRAINEN, Elisabeth (2011): Ditos espallados por Europa e mis al dela: O substrato mis
antigo do Lexicon of Common Figurative Units, en Cadernos de Fraseoloxa Galega
13, 227-246.
PRIETO DONATE, Estefana (2009): Refraneiro escolar galego do cambio de milenio, en
Cadernos de Fraseoloxa Galega 11, 305-369.
RENTE, Sofia (2013): Expresses idiomticas ilustradas. Lisboa: Lidel.
REQUEIXO, Armando (1994): Sobre fraseoloxa galega: algunhas mostras da rea mindoniense,
en Cadernos de Lingua 9, 89-110.
Rivas, Francisco (1992): Expresins e ditos populares da rea mindoniense. Unha proposta
didctica. Lugo: Ed. Deputacin Provincial de Lugo.
RUBINOS CONDE, Miguel (2013): Da roda para a piola: refrns e frases do sur de Galicia,
SEVILLA MUOZ, Julia; CANTERA ORTIZ DE URBINA, Jess (1998): 877 refranes espaoles
con su correspondencia catalana, gallega, vasca, francesa e inglesa. Madrid: Ediciones
Internacionales Universitarias.
(2008): 1001 refranes espaoles con su correspondencia en alemn, rabe, francs, ingls,
italiano, polaco, provenzal y ruso. Madrid: Ediciones Internacionales Universitarias.
SOTO ARIAS, Mara Rosario; GONZLEZ GARCA, Luis (2004): Aplicacins didcticas dos
refrns, en Cadernos de Fraseoloxa Galega 6, 231-250.
TABOADA CHIVITE, Xess (2000): Refraneiro galego, en Cadernos de Fraseoloxa Galega
2, 47-192.
VIDAL CASTIEIRA, Ana (2003): Aproximacin mnimo paremiolxico galego. Unha
proposta didctica, en Cadernos de Fraseoloxa Galega 4, 79-116.
Referencias en Internet [ltima data de consulta: 30/04/2015]

Aplicacin Web Fraseologa, Universitat dAlacant, http://labidiomas3.ua.es/phraseology/ login/
login.php
Base de datos sobre refranes del calendario y meteorolgicos en la Romania (BADARE), Universitat
de Barcelona, http://stel.ub.edu /paremio-rom/es
Ben falado!, http://www.crtvg.es/crtvg/especiais/ben-falado-1
Cadernos de Fraseoloxa Galega, Centro Ramn Pieiro para a Investigacin en Humanidades,
http://www.cirp.es/w3/cfg. Nesta revista a seccin Recaddivas contn 65.506 unidades
fraseolxicas explicadas e recolleitas por toda Galicia.
Co noso refraneiro, https://galegonarede.wordpress.com/category/cos-nosos-refrans
Corpus de Referencia do Galego Actual (CORGA) [1.6], http://corpus.cirp.es/corga
Corpus Lingstico da Universidade de Vigo CLUVI, http://sli.uvigo.es/CLUVI
Curso de galego. Unidade 22. Fraseoloxa, http://www.cursodegallego.com
Dicionrio Eletrnico Estraviz, http://www.estraviz.org
Exercicios de lxico en lingua galega/Fraseoloxa, http://gl.wikibooks.org/wiki/Exercicios_de
_lxico_en_lingua_galega/Fraseoloxa
288
Exercicios de lxico en lingua galega/Refrns, http://gl.wikibooks.org/wiki/Exercicios_de _lxico_

en_lingua_galega/Refrns
Fraseoloxa visual 1, http://www.youtube.com/watch?v=Isn8Iso5UF4&feature=youtu.be
Fraseoloxa visual 2, https://www.youtube.com/watch?v=4yNyxxro7BE
Fraseoloxa visual 3, https://www.youtube.com/watch?v=gdcsqT1XCjo
Galipedia, http://gl.wikipedia.org/wiki/Portada
O bichero, http://www.luisdavila.net
Les expressions franaises dcortiques, http://www.expressio.fr
Portal das palabras, http://portaldaspalabras.org
Recursos Integrados da Lingua Galega, Instituto de Lingua Galega, http://sli.uvigo.es/RILG
Refranero multilinge, Centro Virtual Cervantes, http://cvc.cervantes.es/lengua/refranero
Refranyer catal-castell, http://refranyer.dites.cat
Tesouro informatizado da lingua galega (TILG), Instituto da Lingua Galega, http://www.ti.usc.es/
TILG
Vocabulario ortogrfico da lingua galega (VOLGa), http://www.realacademiagalega.org/recursos
-volg# ndex.jsp
WebCorp, Birmingham City University (RU), http://www.webcorp.org.uk/live/index.jsp
Widespread Idioms in Europe and Beyond: A Cross-linguistic and Cross-cultural Research Project,
Universitt Trier, http://www.widespread-idioms.uni-trier.de
1000 images sur le bout de la langue. Rpertoire trilingue dexpressions de sens quivalent, Centre
collgial de dveloppement de matriel didactique, www.ccdmd.qc.ca/ri/expressions/
index.html
Referencias bibliogrficas secundarias e suxestins de lectura

Unidade 1. Accins vitais
A RODA (1977): A Roda. Madrid: Movieplay.
ALONSO MONTERO, Xess (2009): As duascentas vinte maneiras de morrer en Galicia
reproducido en Lingstica da cautela e da expresividade: sinnimos galegos de demo,
morrer (morte), porco, sacerdote e sapo, en Madrygal, 11, 11-17.
BUJN OTERO, Patricia (2012): Pataqueiras e Radieschen: fraseoloxa da morte en alemn e
galego en Cadernos de Fraseoloxa Galega 14, 83-98.
MARTNS SEIXO, Ramn Anxo (2013): Perdolle o mal que me fai polo ben que me sabe. Unha
aproximacin aos campos semnticos da comida e da bebida na fraseoloxa galega, en
PREZ BOUZA, Xos A. (1999): Comida e fame no refraneiro galego. Reflexins lingsticas,
Unidade 2. Aspecto fsico
LORENZO FERNNDEZ, Xaqun (1973): Cantigueiro popular da Limia Baixa. Vigo: Fundacin
Penzol / Galaxia.
GONZLEZ GARCA, Luis (2011): Fraseoloxismos e lingua figurada. As persoas vistas como
obxectos ou mquinas, en Cadernos de Fraseoloxa Galega 13, 113-148.
SILVA LPEZ, Martina (2010): Smbolos nos fraseoloxismos con nomes de animais en alemn
e espaol, Cadernos de Fraseoloxa Galega 12, 273-286.
Unidade 3. Carcter
lvarez de la Granja, Mara (2011): Agudo coma un allo o burro cego. La conceptualizacin
de la inteligencia y de la estulticia a travs del lenguaje figurado gallego, en Kaldieva-
289
Zaharieva, Stefana; Zaharieva, Radostina (eds.): Linguistic studies in honour of

Prof. Siyka Spasova-Mihaylova, Sofa: Bulgarian Academy of Sciences / Institute for
Bulgarian Language, 377-413.
BRUNETTI, Simona (2012): Fraseoloxa e supersticin. Usos e costumes comparados de dous
pobos en Cadernos de Fraseoloxa Galega 4, 2012, 63-82.
FERRO RUIBAL, Xess (1997): Deus e mailo demo no refraneiro galego, en Paremia 6, 207-222.
MONTERO, Emilio (1981): El eufemismo en Galicia. Su comparacin con otras reas romances.
(Anexo 17, Verba). Santiago de Compostela: Universidade de Santiago de Compostela.
Unidade 4. Sentimentos e emocins
IESTA MENA, Eva Mara / PAMIES BERTRN, Antonio (2002): Fraseologa y metfora:
aspectos tipolgicos y cognitivos, Granada: Granada Lingvistica. Ver os captulos de El
miedo (97-127) e La ira (129-171).
IESTA MENA, Eva Mara (2010): Didctica das expresins idiomticas dende un enfoque plural:
imaxes e emocins na aula de lingua estranxeira, en Cadernos de Fraseoloxa Galega
12, 2010, 141-154.
SILVA LPEZ, Martina (2010): Smbolos nos fraseoloxismos con nomes de animais en alemn
e espaol, en Cadernos de Fraseoloxa Galega 12, 2010, 273-286.
Unidade 5. Relacins
MARIO FERRO, Xos Ramn; GONZLEZ REBOREDO, Xos Manuel (2010): Dicionario
de etnografa e antropoloxa de Galiza. Vigo: Edicins Nigra Trea. Ver os captulos de
Meigallo (280-283), Defensas simblicas (123-124), Moceo (297-298), Casamento
(72-79) e Herdanza (197-201).
RISCO, Vicente (1961): Apuntes sobre el mal de ojo en Galicia, en Revista Dialectologa y
Tradiciones Populares XVII, 66-92.
Unidade 6. Problemas, xito, fracaso
Gondar Portasany, Marcial (2008): Pasear cousa de ricos ociosos (seoritos). O decente
traballar, en A hermenutica cultural como ferramenta para a fraseoloxa. O caso dos dicta
populares sobre o paseo e a paisaxe, en Cadernos de Fraseoloxa Galega 10, 129-161.
RIVAS, Paco (2000): Fraseoloxa do mar na Maria luguesa (Monogrfico 1, Cadernos de
Fraseoloxa Galega). Santiago de Compostela: Centro Ramn Pieiro para a Investigacin
en Humanidades.
Unidade 7. Comunicacin e conversa
MELLADO BLANCO, Carmen (2011): Valores semnticos y pragmticos de la fraseologa de
CALLAR en alemn y en espaol, en PAMIES, Antonio; Dobrovolskij, Dmitrij
(eds.): Linguo-Cultural Competence and Phraseological Motivation. Baltmannsweiler:
Schneider Verlag, 189-206.
PORTO REI, Farruco (1901): Papel e tinta. Coleucin de versos. Santiago: Imp. Gaceta de M. F.
Tafall.
Unidade 8. Cartos
MONTORO DEL ARCO, Esteban Toms (2008): La bolsa y la vida. La presencia del dinero en la
fraseologa espaola, en MOYA CORRAL, Juan Antonio; SOSINSKI, Marcin (eds.): El
espaol en los territorios bilinges. Granada: Universidad de Granada, 237-241.
PREZ BOUZA, Xos A. (1999): Comida e fame no refraneiro galego. Reflexins lingsticas,
290
GARCA-RODRGUEZ, Xos Mara (s.d.): A vila nos anos vinte. Entroido, estampas, cantigas e
lexendas muieiras, cregos, cegos, os nosos probios. Ed. do autor? Impreso en Repblica
Dominicana, sen data.
Unidade 9. Tempo meteorolxico
CRIDA LVAREZ, Carlos Alberto (2007): Comparacin das paremias relacionadas coa
meteoroloxa e os labores dependentes do clima en espaol e grego moderno, en Cadernos
de Fraseoloxa Galega 9, 55-66.
GONZLEZ REY, M Isabel (2004): A fraseodidctica: un eido da fraseoloxa aplicada, en
OS RESENTIDOS (1986): Fai un sol de carallo. Madrid: Grabaciones Accidentales.
RO CORBACHO, Mara Pilar (2010): El refranero y el santoral: un santo y un refrn para cada
da. A Corua: Hrcules de Ediciones.
Procedencia dos textos web empregados [ltima data de consulta: 22/06/15]

Unidade 3
http://www.lavozdegalicia.es/hemeroteca/2004/06/29/2815516.shtml
http://www.lavozdegalicia.es/opinion/2009/01/25/0003_7484127.htm http://esdeab.
blogspot.com.es/2006/03/cero-seis-cero-tres-ocho.html http://server3.foros.net/viewtopic.
php?t=462&mforum=OChiringuito http://www.elcorreogallego.es/opinion/firmas
Unidade 4
http://www.lavozdegalicia.es/hemeroteca/2004/04/12/2583735.shtml?idioma=galego
https://www.usc.es/gl/servizos/snl/terminoloxia/uip/arquivo/numero_103.html
http://gomezvilabella.blogspot.com.es/2012/09/deixo-rastro.html
http://obichero.blogspot.com.es/2011/08/saqueos.html
http://obichero.blogspot.com.es/2012/07/as-vacacions.html
Unidade 5
http://foro.pontevedracf.net/viewtopic.php?f=1&t=3428&start=100
http://asuvasnasolaina.blogspot.com.es/2010/01/rag-ve-inaceptable-e-inconsistente-o.html
http://verin.blogia.com/2013/octubre.php
http://ciclaspontes.creatuforo.com/2-tema390.html?postdays=0&postorder=asc&start=15
http://obichero.blogspot.com.es/2013/10/tacticas_21.html
Unidade 6
http://codigocero.com/Lea-no-Twitter-por-unha-metedura
http://www.lavozdegalicia.es/galicia/2009/01/11/0003_7452782.htm
http://www.galiciahoxe.com/opinion/gh/tirar-do-carro/idNoticia-379451/
http://bibliosantome.blogspot.co.uk/2014_05_01_archive.html
http://obichero.blogspot.com.es/2012/08/dopados.html
Unidade 7
http://obichero.blogspot.com.es/2014/03/murmuradoras.html
Unidade 8
http://www.crtvg.es/crtvg/crtvg-co-cine/os-luns-sol
http://www.amigus.org/2011/08/19/ribadeume_celeb_2
http://www.soloespolitica.com/foro/viewtopic.php?t=17182&p=553164
291
http://www.galiciahoxe.com/opinion/gh/todo-polas-nubes/idEdicion-2008-06-05/idNoticia-309048/
http://www.youtube.com/watch?v=aR7HnLgo1cA
http://www.laregion.es/articulo/monterrei/10-anos-crego-monaguillo/20130514074016006491.html
http://www.farodevigo.es/cartas/2013/09/02/breogan-nas-festas-ferrol/870617.html
http://obichero.blogspot.com.es/2014/09/tutorial-o-regho-recto.htm
Unidade 9
http://obichero.blogspot.com.es/2014/07/protector-solar.html
http://obichero.blogspot.com.es/2014/09/se-chove-que-chova.html
292
belloar o a
vesporeiro
razos aber , deixar co
to s a algun, ir u a boca abe
cabar coaISBN 978-84-453-5223-6 nha calor q rta a algu
casa, ir un
h a u e abochorn n, quedar coa boca a
uca auga, c
afogar nun alor que acora, [esta oa, abrir a boca, abr berta, fala
r
r (agarrad v aso de aug r ] o c e o acunchado ir a m a n , abrir o
o) co a un a, ser o af
ulla nun9 p7 8 8 4 4 5 m h a la p a , agarrar u o r r o d o pirixel, ter
, n o n te r a cabeza d
allar, 3s5e2r2 3a6 nha tranca unha agar
tos, estar m lgo como a , facer o ago r ada con alg
is al ca a topar unha sto, aguan
as, cheirar q u , encherlle a g u ll a n ta r mecha, se
lle o alento a albarda d un palleiro, ser algo r
a un allo, a unha por e palla a a como escrib
ser (vivo) ta , cheirarlle lg un, non es ir
a a algun coma un a o alento a tar o alcac
, alongar o ll o, misturar unha xane n pa
o amor, fa p mis do allos con b la, coller n
cer que d a m u gallos, salt a allada
r (s) mio lle o amor a algun, anta, poe
r polas altur
ar de allos
a
adas con a
ca(s), anda
r a pedir (
andar en a
mores (con as, pr pola cebol
polas porta s alturas
un moucho
lgun, and
ar atrs de s), andar a algun), ser coma un
, andar co algun, an o por cen, anaco
andar detr n a lgun, and d a r c o a area no z a n d a r a o quin, an
s de algu ar con and oco, andar
polas porta n , andar en r menas, an c oa cruz ao
s, andar se amores (co dar con ga lom
drmenas, n branca, n a lgun), and it a s, andar co
ter mala an andarlle o ar na boca n p
paar unh gueira, sar senti(di)o da xente, a
a (boa) pre o ro Anll p olas silveir n dar n
ros, tirar o a, ser algo ns polos oll as a algu
s anacos e apaar au os, ser man n , levar e
mo arar no aproveitar ga nunha p s o c o m a u
mar, [sar] as faragull eneira, gar n ao, ap
o arco da v as, estar m dar as apa
arranxar o ella, [sar] is al ca r e ncias, aper
mundo, ser o a a q u , s
ao espeto, d e peito (e d r c o iris, anda e r bruto com
asarse os p e arranque r coa area a
lla nun pa a xaros coa ) , arrastrar n o z o c o, caer
llar, ser alg calor, ter a pola lama
po o com s mans a a algun

Para Dar Trela. Manual Practico de Frase PDF

Cargado por

Información del documento

Título original

Derechos de autor

Formatos disponibles

Compartir este documento

Compartir o incrustar documentos

Opciones para compartir

¿Le pareció útil este documento?

¿Este contenido es inapropiado?

Copyright:

Formatos disponibles

Para Dar Trela. Manual Practico de Frase PDF

Cargado por

Copyright:

Formatos disponibles

Para dar trela

Manual prctico de fraseoloxa galega

M. Carmen Losada Aldrey

Colaboracin de Luis Davila

afogar nun ue acora, cientfico do oaCIRP

mis al ca como ato pader San

M. Carmen Losada Aldrey

Colaboracin de Luis Davila

A Daniel e Phil, que saben moi ben que unha

A Teo e Loli, por teren sempre os ps na terra e

Para Mara, Jorge, Susana e Mari, porque o

A Dolores e Evaristo, por non enfadarse

Unidade 2. Aspecto fsico ................................................................................49

A razn abstracta da matemtica inapelable pero o home non se convence s por

proceso cognitivo de interpretacin metafrica. As, algunhas das unidades fraseolxicas e

galegos obedecen ao carcter didctico e divulgador do traballo. No caso dos exemplos

Velaqu os nosos agradecementos...

e moi especialmente ao Centro Ramn Pieiro para a Investigacin en Humanidades por

Exercicio previo 1. Indica que tipo de significado teen as secuencias seguintes.

Exercicio previo 2. Engade estes compoentes nos refrns que os precisan.

ceas eito falador lobos madruga

1. De grandes ceas estn as covas cheas.

Por que son importantes os fraseoloxismos e os refrns?

Oches, avoa? Levan media ma tirando fogos...

1. O neto non poda durmir polo rudo dos fogos.

NACER EVACUAR DURMIR COMER MORRER BEBER

1. ..NACER... 3. .................................. 5. ..................................

Pedro Chosco unha personaxe mtica galega que fai

Exercicio 1.3. Relaciona as palabras en destaque co seu significado literal.

Exercicio 1.4. Relaciona as palabras en destaque co seu significado literal.

Exercicio 1.5. Relaciona.

bailar coma unha buxaina vestir a caixa de pieiro

Exercicio 1.6. Repara nos seguintes fraseoloxismos e asigna o tema correspondente.

apagar a sede encher o bandullo

beber apagar a sede

Estou seguro que os feirantes son mis felices que os habitantes de

O refrn Non se fai o palleiro sen palla moi empregado cando

bater cos ps no cu sar o ro Anllns polos ollos

nacer a. ir para o buraco

Exercicio 1.9. Completa cada secuencia cun fraseoloxismo.

4. O profesor de galego debeu ____________, porque xa son e vinte d. encher o papo

Exercicio 1.10. Agora emprega os verbos do cadro para formares fraseoloxismos.

pingar cambiar comer pasar matar

1. ____________ ao mundo (nacer)

2. ____________ terra (morrer)

3. ____________ unha tralla (embebedarse)

4. ____________ a noite en branco (non durmir)

5. ____________ o becho (comer)

6. ____________ para o buraco (morrer)

7. ____________ co sono (durmir)

8. ____________ a auga ao paxaro (ouriar)

9. ____________ o papo (comer)

10. ____________ o moco (chorar)

A orixe do fraseoloxismo pasar a noite en branco pode estar no

1. Este rapaz moi mixiriqueiro: non quere cebola, non gosta

2. Cando chegaron de correr os 40 quilmetros da carreira popular a. pasar mis fame

Exercicio 1.12. Fai a mellor escolla, segundo o contexto.

1. Xa son as das da tarde e Carme non chega, vou ter

Ir entre o millo un fraseoloxismo que parte dunha realidade concreta. Nos

Exercicio 1.15. Elixe a opcin correcta.

1. E como decote se deitaba cedo, veulle __________ e quedouse durmido no seu

a) un frade b) o bandullo c) a gorxa d) Pedro Chosco

a) malvas b) unha tralla c) unha enchente d) un cuco

Unidade 2. Aspecto fsico ................................................................................49