An (2) PT Phân TH C

B GIO DC V O TO
TRNG I HC S PHM TP. H CH MINH

--------------
Phm Anh L
Chuyn ngnh : L lun v phng php dy hc mn Ton

M s : 60 14 10
LUN VN THC S GIO DC HC
NGI HNG DN KHOA HC

TS. NGUYN TH NGA
Thnh ph H Ch Minh - 2012

LI CAM OAN
Ti xin cam oan lun vn ny l mt cng trnh nghin cu c lp,nhng

trch dn nu trong lun vn u chnh xc v trung thc.
LI CM N
Ti xin chn thnh by t lng bit n su sc n TS. Nguyn Th Nga, ngi

nhit tnh hng dn v gip ti hon thnh lun vn ny.
Ti cng xin trn trng cm n PGS.TS. L Th Hoi Chu, PGS.TS. L Vn

Tin, TS. Trn Lng Cng Khanh, TS. L Thi Bo Thin Trung nhit tnh
ging dy cho chng ti nhng kin thc v didactic ton, cung cp cho chng ti
nhng cng c hiu qu thc hin vic nghin cu.
Ngoi ra ti cng xin chn thnh cm n:
- Ban lnh o v chuyn vin Phng sau i hc Trng HSP TP.HCM

to iu kin thun li cho chng ti trong sut kha hc.
- Ban Gim hiu cng cc thy c trong t ton Trng THCS Phng 1, th
x G Cng Tin Giang to iu kin v gip ti tin hnh thc nghim.
Xin c gi li cm n chn thnh n tt c cc bn cng kha, nhng

ngi cng ti chia s nhng kh khn trong sut kha hc.
Cui cng, ti xin by t lng bit n su sc n nhng ngi thn yu trong

gia nh lun ng vin ti hon thnh kha hc.
PHM ANH L
MC LC
LI CAM OAN
LI CM N
MC LC
DANH MC CC CH VIT TT
DANH MC CC BNG
M U .....................................................................................................................1
1. Nhng ghi nhn ban u .....................................................................................1
2. Cu hi nghin cu .............................................................................................3
3. Phng php nghin cu v mc ch nghin cu .............................................3
3.1. Nghin cu th ch.......................................................................................3
3.2. n s phm .............................................................................................4
4. T chc ca lun vn ..........................................................................................5
Chng 1: TNG HP MT S KT QU NGHIN CU V M HNH HA
TON HC ...................................................................................................6
1. M hnh ha ton hc. Qu trnh m hnh ha ton hc .....................................6
1.1. M hnh ha ton hc...................................................................................6
1.2. Qu trnh m hnh ha ton hc ...................................................................9
1.3. Dy hc m hnh ha v dy hc bng m hnh ha .................................11
2. Li ch ca m hnh ha trong dy hc ton .....................................................12
3. Nhng kh khn v tr ngi ca vic dy hc m hnh ha ton hc ..............14
4. S quan tm n dy hc m hnh ha ton hc cc nc v Vit Nam ...15
4.1. Php ........................................................................................................15
4.2. mt s nc khc ...................................................................................15
4.3. Vit Nam ................................................................................................17
Chng 2: H PHNG TRNH TUYN TNH TRONG MI LIN H VI M
HNH HA TON HC ............................................................................21
1. bc i hc .....................................................................................................22
1.1. M hnh thu nhp quc dn (Keynes) ........................................................24
1.2. M hnh cn bng th trng ......................................................................25
1.3. M hnh cn bng kinh t v m ................................................................27
1.4. Kt lun ......................................................................................................28
2. bc ph thng ................................................................................................29
2.1. H phng trnh bc nht hai n - giai on cng c ngm n ..................29
2.2. H phng trnh bc nht hai n - giai on i tng v cng c tng
minh...................................................................................................................33
2.2.1. Phn tch chng trnh ........................................................................33
2.2.2. Phn tch sch gio khoa .....................................................................34
2.2.3. H phng trnh bc nht hai n trong SGK10...................................46
2.3. Kt lun ......................................................................................................48
Chng 3: THC NGHIM ( N DY HC) .................................................52
1. Mc ch thc nghim.......................................................................................52
2. Ni dung thc nghim .......................................................................................53
2.1. Gii thiu cc tnh hung thc nghim ......................................................53
2.2 Dn dng kch bn ......................................................................................55
3. i tng thc nghim .....................................................................................57
4. Phn tch tin nghim ........................................................................................57
4.1. Bin v gi tr ca chng ............................................................................57
4.2. Chin lc v ci c th quan st c, nh hng ca bin ....................59
4.2.1. Phiu s 1 ............................................................................................59
4.2.2. Phiu s 2 v phiu s 3 ......................................................................59
4.2.3. Phiu s 4 ............................................................................................64
4.2.4. Phiu s 5 ............................................................................................64
4.3. Phn tch kch bn ......................................................................................66
5. Phn tch hu nghim ........................................................................................68
5.1. Ghi nhn tng qut .....................................................................................68
5.2. Phn tch chi tit kt qu thc nghim .......................................................69
5.2.1. Pha 1 ....................................................................................................69
5.2.2. Pha 2 v pha 3: Tip cn v s dng h phng trnh ........................70
5.2.3. Pha 4: Th ch ha ..............................................................................77
5.2.4. Pha 5 v pha 6: Vn dng ...................................................................79
6. Kt lun .............................................................................................................83
KT LUN ...............................................................................................................85
TI LIU THAM KHO .........................................................................................88
PH LC 1: N ................................................................................................90
PH LC 2: MT S BI LM CA HC SINH...............................................94
PH LC 3: Protocole ...........................................................................................101
DANH MC CC CH VIT TT
BTS10 : Bi tp i s 10 c bn.
HS : Hc sinh.
GV : Gio vin.
PTTT : Phng trnh tuyn tnh.
SGK : Sch gio khoa.
SGK4 : Sch gio khoa ton lp 4.
SGK9 : Sch gio khoa ton lp 9 tp 2.
SGK10 : Sch gio khoa i s 10 c bn.
SGK10NC : Sch gio khoa i s 10 nng cao.
SGV : Sch gio vin.
SGV9 : Sch gio vin ton lp 9 tp 2.
SGV10 : Sch gio vin i s 10 c bn.
THCS : Trung hc c s.
THPT : Trung hc ph thng.

DANH MC CC BNG
Bng 1. Gi tr cc bin c la chn trong tnh hung .......................................58
Bng 2. Thng k s nhm gii theo chin lc .....................................................68
Bng 3. Thng k kt qu pha 1 ..............................................................................69
Bng 4. Thng k chin lc gii cc nhm trong pha 2 v pha 3 .........................70
Bng 5. Thng k kt qu pha 5 ..............................................................................79

1
M U
1. Nhng ghi nhn ban u
Trong chng trnh ton ph thng, h phng trnh bc nht hai n l mt

ch quan trng xuyn sut t bc tiu hc n bc trung hc. N khng ch xut
hin trong chng trnh mn ton m cn hin din nh mt cng c trong nhiu
mn hc khc v trong thc tin cuc sng. Ngoi ra, h phng trnh tuyn tnh
cng l mt ch quan trng trong chng trnh ton cao cp bc i hc.
Nhng ghi nhn ny thc y chng ti i tm hiu vic dy v hc tri thc h
phng trnh tuyn tnh.
Ngy nay, mc ch ln nht ca vic dy hc ton l phi mang li cho hc
sinh nhng kin thc ph thng, nhng k nng c bn bc vo cuc sng sau
ny. Ngoi ra, a s hc sinh ph thng sau ny khng phi l ngi lm ton m l
ngi s dng ton cho nn vic dy hc ton cn phi chun b cho hc sinh kh
nng p dng kin thc linh hot vo thc tin cuc sng, hnh thnh v nng cao
nng lc t hc ca hc sinh. t c mc ch ny, vic ch trng vn m
hnh ha trong dy hc l tht s cn thit.
Chng trnh nh gi hc sinh quc t PISA (Programme for International
Student Assessment) l chng trnh hp tc ca cc quc gia thnh vin ca t
chc Hp tc v pht trin kinh t (OECD Organization for Economic
Cooperation and Development) nh gi mc chun b ca hc sinh tui mi
lm nhm p ng nhng thch thc ca x hi. Bt u t nm 1997, chng trnh
PISA nh gi theo chu k ba nm mt ln vi quy m ton cu, hin c trn 70
quc gia v nn kinh t tham gia. Chng trnh PISA a ra cho hc sinh nhng
vn c t trong cc tnh hung ly t thc t cuc sng v c xy dng sao
cho ton hc gii quyt cc vn . Mc tiu ca iu tra PISA l xc nh trong
chng mc no hc sinh c kh nng khai thc cc tri thc v k nng ton hc ca
h gii quyt cc vn c t ra. Chng trnh ny khng ch nh gi kin
2
thc m cn xem xt nhng kh nng, k nng cn thit ca hc sinh trong tui

mi lm trong vic p dng kinh nghim v kin thc ca mnh vo gii quyt cc
vn thc t. Di y l mt v d c PISA a ra nh gi: Bi ton n
ng.
Hi ng thnh ph quyt nh dng mt cy n ng trong mt cng vin
nh hnh tam gic sao cho n chiu sng ton b cng vin.
Ngi ta nn t n u?
[The Pisa (2003); tr.26]
Chng trnh PISA lm ni bt vai tr ca m hnh ha trong ton hc cng
nh trong cc khoa hc khc.
T ghi nhn v tm quan trng ca m hnh ha trong dy hc v vai tr
cng c ca h phng trnh tuyn tnh trong vic gii quyt cc bi ton thc t,
chng ti xc nh ch nghin cu ca mnh l dy hc h phng trnh tuyn
tnh trong mi lin h vi m hnh ha ton hc.
V vn m hnh ha trong chng trnh ton trung hc Vit Nam, nghin
cu ca tc gi Nguyn Th Nga (2011) a ra kt lun nh sau:
Vn dy hc m hnh ha khng h c cp trong chng trnh v sch
gio khoa Vit Nam. Sch gio khoa ch a vo cc bi tp p dng kin
thc ton gii quyt mt s vn thc t. Trong cc bi tp, nhng m hnh
ton hc () c cung cp trong bi v thc t c m hnh ha ch l
ci c lm vic ton hc trong m hnh c xc nh r.
Theo tc gi ny, vic dy hc m hnh ha Vit Nam v Php thc s t ra mt
vn :
Nh vy, thc s tn ti mt vn dy hc: hoc ngi ta trnh dy hc m
hnh ha bng cch xy dng mi quan h gia ton hc v cc mn khoa hc
khc nh mi quan h ng dng (Vit Nam), hoc ngi ta khuyn khch s
quan tm n m hnh ha nhng khng cung cp cho gio vin nhng phng
tin dy hc n (Php). [Nguyn Th Nga (2011); tr.318]
Lin quan n h phng trnh tuyn tnh bc nht hai n, chng ti c ghi
nhn vic trnh by ca sch gio khoa lp 9 v tri thc ny nh sau: Nu bi ton
thc tinTrnh by nh ngha h phng trnh bc nht hai n Trnh by cc
cch gii h phng trnh bc nht hai n Cng c bng cch gii cc h phng
3
trnh, cc bi ton thc tin. Bi ton thc tin ban u c a vo ch nhm mc

ch dn dt vo bi hc. SGK9 a vo nh ngha h phng trnh trc tip bng
ngn ng ton hc, tch ri vi bi ton thc tin ban u. Cc bi ton thc tin
khc ch c gii quyt sau khi cc kin thc v h phng trnh c trnh
by. Nh vy, y, mi lin h gia ton hc v vn thc tin l mi quan h
ng dng. Cu hi cn thit t ra l liu c th a vo h phng trnh tuyn tnh
bc nht hai n trong mi lin h vi m hnh ha hay khng?
2. Cu hi nghin cu
Nhng ghi nhn trn dn chng ti n vic t ra mt s cu hi ban u

nh hng cho nghin cu nh sau:
1) H phng trnh tuyn tnh v s m hnh ha ton hc bi h phng
trnh tuyn tnh c trnh by nh th no bc i hc? Chng nhm gii
quyt nhng vn g?
2) Vic nghin cu h phng trnh tuyn tnh bc nht hai n c th hin
nh th no trong chng trnh ton bc ph thng? C s chnh lch no
gia tri thc ton hc v tri thc cn ging dy v i tng h phng trnh
tuyn tnh bc nht hai n? Vic dy hc tri thc ny c mi lin h no vi
vic m hnh ha ton hc?
3) Liu c th t chc dy hc h phng trnh tuyn tnh bc nht hai n
bng m hnh ha trong c tnh n cc iu kin v rng buc ca th
ch?
3. Phng php nghin cu v mc ch nghin cu
3.1. Nghin cu th ch
Chng ti thc hin nghin cu ny nhm tr li cc cu hi 1 v 2.
nghin cu th ch chng ti da vo l thuyt nhn chng hc. L
thuyt ny nghin cu v ch ra tm quan trng ca mi quan h th ch vi i
4
tng tri thc; a vo khi nim t chc ton hc lm r c trng ca mi

quan h th ch vi i tng tri thc chn.
Phn tch cc kiu nhim v lin quan n h phng trnh tuyn tnh v cc
t chc ton hc lin quan gip chng ti lm r mi quan h th ch vi i tng
tri thc ny v l do ca cc la chn ca th ch. Chng ti nghin cu th ch dy
hc h phng trnh tuyn tnh trong mi lin h vi m hnh ha bc i hc lm
tham chiu cho th ch dy hc bc ph thng. Vic nghin cu ng thi hai th
ch v so snh chng vi nhau gip chng ti hiu r rng buc th ch i vi i
tng h phng trnh tuyn tnh bc ph thng.
Ngoi ra khi nim hp ng s phm gip chng ti tm hiu ng x ca
gio vin v hc sinh: c nhng quy tc ngm n no lin quan n vic dy hc h
phng trnh tuyn tnh c hnh thnh gia h?
Chng ti c th ha cc cu hi 1 v 2 nh sau:
CH1: Trong th ch dy hc bc i hc, h phng trnh tuyn tnh c trnh
by nh th no? Vai tr cng c ca h phng trnh tuyn tnh l g? Vic m
hnh ha bng h phng trnh tuyn tnh cho php gii quyt nhng vn thc
tin no?
CH2: Trong th ch dy hc bc ph thng, h phng trnh tuyn tnh bc nht
hai n xut hin ngm n, tng minh khi no? C s tin trin no qua cc giai
on? Vic dy hc cc bi ton thc tin gn lin vi h phng trnh tuyn tnh
c trnh by nh th no trong chng trnh ph thng? Vic dy hc m hnh
ha, dy hc bng m hnh ha h phng trnh tuyn tnh c quan tm nh th
no v c nhng c trng, rng buc g?
3.2. n s phm
Da vo khi nim n dy hc trong l thuyt tnh hung kt hp vi l
thuyt m hnh ha chng ti s xy dng mt tnh hung dy hc h phng trnh
tuyn tnh bc nht hai n bng m hnh ha. Tnh hung ny c xy dng theo
cc rng buc th ch.
5
C th trnh by phng php lun nghin cu theo s :
NGHIN CU NGHIN CU
TRI THC KHOA HC TRI THC CN GING DY
Th ch dy hc bc i hc Th ch dy hc PT Vit Nam
GI THUYT NGHIN CU
NGHIN CU THC NGHIM

N DY HC
4. T chc ca lun vn
Lun vn bao gm phn m u, phn kt lun v cc chng sau:

Chng 1: Tng hp mt s kt qu nghin cu v m hnh ha ton hc.
Trong chng ny chng ti trnh by hai phn:
- Cc khi nim chung v m hnh ha ton hc.
- Tng hp mt s kt qu nghin cu v m hnh ha.
Chng 2: H phng trnh tuyn tnh trong mi lin h vi m hnh ha ton hc.
Trong chng ny chng ti s phn tch hai th ch (th ch dy hc bc i hc
v th ch dy hc ph thng) lm r cc c trng ca vic dy hc h phng
trnh tuyn tnh trong mi lin h vi m hnh ha. C th, kiu nhim v Gii bi
ton thc t bng cch lp h phng trnh s c xem xt trong c hai th ch
so snh cc c trng, rng buc ca chng.
Chng 3: Thc nghim ( n dy hc).
Trong chng ny chng ti xy dng, thc nghim v phn tch tnh hung
dy hc h phng trnh bc nht hai n bng m hnh ha.
6
Chng 1:
TNG HP MT S KT QU NGHIN CU
V M HNH HA TON HC
1. M hnh ha ton hc. Qu trnh m hnh ha ton hc
1.1. M hnh ha ton hc

Trong ba thp k qua, cc nh nghin cu nhn mnh tm quan trng v tho
lun v vai tr ca m hnh ton hc v cc ng dng trong ton hc ging dy v
hc tp (Pollak, 1970; Blum Niss nm 1991; Lesh & Doerr, 2003). Henry Pollak
(1970) ghi nhn rng truyn thng ton hc ging dy nn chuyn t vic hiu y
l mt bi ton, gii quyt bi ton hoc y l mt nh l, chng minh iu
", sang vic hiu " y l mt tnh hung, suy ngh v n. ng cng ch ra rng
c mt nhu cu mnh m cho php sinh vin khm ph mt tnh hung c vn
, t ra cc gi thuyt v tm hiu cc cng c thch hp hoc nh l h cn s
dng gii quyt tnh hnh trong th gii thc da trn tnh hung .
Ngy nay, m hnh ha c hu ht mi ngi a chung, gii quyt vn
, hot ng hc tp v cc hot ng khc, lin kt ton hc vi cc i tng
khc, c th ng gp phn no trong vic hng ti ngha ca vic hc tp v
ging dy ton hc.
Theo T in bch khoa ton th, m hnh ha l s chuyn i tru tng
mt thc tin c th nhm mc ch m t th gii trc gic hay th gii
c quan nim ha bng ngn ng t nhin. S chuyn i ny c t di
s kim tra ca t duy lgic hay t duy ton hc. Ni cch khc, m hnh ha
ton hc l s gii thch ton hc cho mt h thng ngoi ton hc nhm tr li
cho nhng cu hi m ngi ta t ra trn h thng ny.
[Quch Hunh Hnh (2009); tr.8]
M hnh ton hc c th c th hin thng qua th, bng biu, phng
trnh, h thng cc phng trnh
7
M hnh ha ton hc c vai tr ht sc quan trng, ng dng trong nhiu

lnh vc khc nhau ca khoa hc v cuc sng. Nhng tnh hung c m hnh
ha c tnh hung trong ton hc v c tnh hung ngoi ton hc.
Mt s v d v m hnh ton hc:
+ Trong sinh hc: M hnh v s pht trin ca dn s. Mt m hnh n gin cho
bi ton ny l m hnh pht trin Malthus, l mt m hnh m t s tng trng
ca dn s theo hm m da trn s bt bin ca t l ca h s phc. M hnh ny
c t theo tn ca Thomas Malthus. M hnh ny xc nh bi cng thc:
P(t) = P 0 er.t
Vi P 0 : S dn ban u (Initial Population); r: t l tng trng, t: thi gian.
Tuy nhin, theo Joel E. Cohen th s n gin ca m hnh a ra ch hu ch cho
vic d on trong khong thi gian ngn, v khng tt nu p dng cho khong
thi gian 10 hay 20 nm hoc lu hn. khc phc yu im ny Pierre Francois
Verhulst pht trin m hnh hm logistic (logistic function) vo nm 1838.
+ Trong kinh t: M hnh m t hnh vi (c l tr) ca mt khch hng. Khch
hng mong mun mua nhiu nht cc mt hng trong s tin hin c. Trong m
hnh ny, ta xem xt trng hp mt khch hng phi la chn mua trong s n
mt hng c nh nhn 1,2,...,n, mi th c gi l p 1 , p 2 ,..., p n . Gi thit rng
khch hng c mt hm tin ch U vi mc ch l gn mt gi tr (tng ng cho
s lng) vi mi mt hng m khch hng nh mua x 1 , x 2 ,..., x n . M hnh cn gi
thit l khch hng s hu s tin gi tr M dng mua cc mt hng v mc ch
l cc i U(x 1 , x 2 ,..., x n ). Bi ton cn gii quyt v m hnh hnh vi ca khch
hng tr thnh bi ton ti u ha, ngha l:
max U ( x1 , x2 ,..., xn )
n
tha mn: px
i =1
i i M
xi 0, i {1, 2,..., n}
8
M hnh ny c s dng trong l thuyt cn bng chung, c bit dng chng

minh s tn ti v ti u ha Pareto ca cn bng kinh t. Tuy nhin, vic s dng
m hnh ny gn gi tr s phn mc tha mn ca khch hng vn l vn
tranh ci.
+ Trong vt l: M hnh biu din cho mt ht (phn t) trong trng-in th

(potential-field). Trong m hnh ny, mt phn t c xem l mt khi im m vi
qu o ca n c m hnh bi hm x: R R3, vi ta ca n trong khng
gian l mt hm theo thi gian. Trng-in th c cho bi hm V: R3 R v
qu o l nghim ca phng trnh sai phn:
m
d2
dt 2
(
x ( t ) = grad V ( x ( t ) ) )
Ch m hnh ny ly gi thit phn t l mt khi im, iu m khng ng
trong nhiu trng hp, v d: m hnh cho chuyn ng ca hnh tinh.
+ Trong c hc c in: M hnh dao ng ca dy, ca mng; m hnh chuyn
ng ca tn la; m hnh chuyn ng ca tu ngm... Mt dng c bit ca dao
ng c chu k chim v tr quan trng trong thc t l dao ng iu ha. V mt
ng hc dao ng iu ha c miu t bi h thc:
q = Asin(kt + )
y: q l to ca im dao ng tnh t v tr trung bnh ca n (chn lm gc
to ); A l to ca q ng vi lch ln nht ca im v mt pha v c
gi l bin dao ng; (kt + ) l argument ca sin gi l pha dao ng; l pha
ban u; k l tn s vng (ring) ca dao ng. Tn s ring k lin quan vi chu k
T bi h thc:
2
k= ( rad / s )
T
S ln dao ng trong mt n v thi gian c tnh theo cng thc:

1 T
f= =
T 2
9
1.2. Qu trnh m hnh ha ton hc

Qu trnh m hnh ha vn thc tin c thc hin theo s sau: (Theo
Nguyn Th Nga (2011))
S ny chia qu trnh m hnh ha thnh 4 bc: (Tham kho Nguyn Th Nga

(2011))
- Bc 1: Chuyn h thng ngoi ton hc thnh mt m hnh trung gian.
Xy dng m hnh nh tnh ca vn , tc l xc nh cc yu t c ngha quan
trng nht v xc lp nhng quy lut m chng phi tun theo. M hnh trung gian
gia tnh hung ngoi ton hc v m hnh ton hc cn xy dng biu th mt cp
tru tng ha u tin ca thc tin. M hnh ny tin trin t t qua vic m
hnh ha: mt m hnh trung gian c th gn v ng ngha t hoc nhiu hn so vi
tnh hung thc t c xem xt hoc so vi m hnh ton hc cn xy dng.
- Bc 2: Chuyn m hnh trung gian thnh m hnh ton hc, tc l din t
li di dng ngn ng ton hc cho m hnh nh tnh. Khi c m hnh trung gian
ta chn cc bin c trng cho cc yu t ca tnh hung ang xt. T dn n
vic lp m hnh ton hc thit lp mi quan h gia cc bin s v cc tham s ca
tnh hung. Nh vy m hnh ha ton hc l tru tng ha di dng ngn ng
ton hc ca hin tng thc t, cn phi c xy dng sao cho vic phn tch n
cho php ta hiu c bn cht ca hin tng.
10
- Bc 3: Hot ng ton hc trong m hnh ton hc. S dng cc cng c

ton hc kho st v gii quyt m hnh ton hc hnh thnh bc th hai. Cn
c vo m hnh xy dng cn phi chn hoc xy dng phng php gii cho
ph hp.
- Bc 4: Phn tch v kim nh li cc kt qu thu c trong bc ba. Tr
li tnh hung c nghin cu chuyn cu tr li ca vn ton hc thnh cu
tr li ca nhng cu hi ban u v i chiu chng vi thc tin c m hnh
ha.
Trong bc ny c hai kh nng:
* Kh nng 1: M hnh v cc kt qu tnh ton ph hp vi thc t.
* Kh nng 2: M hnh v cc kt qu tnh ton khng ph hp vi thc t. Khi
cn xem xt cc nguyn nhn sau:
- Tnh chnh xc ca li gii ton hc, thut ton, quy trnh.
- M hnh nh tnh xy dng cha phn nh y vn ang xt.
- Tnh tha ng ca m hnh ton hc ang xy dng.
- Cc s liu ban u khng phn nh ng thc t.
C th phi thc hin li quy trnh cho n khi tm m hnh ton hc thch hp cho
tnh hung ang xt.
Ngoi ra theo Coulange (1998), bc 1 chuyn bi ton thc tin thnh bi
ton phng thc tin nh l tin hnh m t cc vn bn cht ca mt h thng,
tnh hung cn gii quyt a vo mt bi ton phng thc tin bng cch loi
b nhng chi tit khng quan trng lm cho bi ton c ni dung thc tin tr nn
d hiu v d nm bt hn. T , xc nh cc yu t, kha cnh ct li ca h
thng rt ra nhng mi lin h, iu kin, rng buc lin quan n cc yu t ct li
ca h thng.
Nhng bc ca quy trnh m hnh ha trn ch c ngha vi tnh hung
thc t thc s, cn i vi nhng tnh hung trong dy hc ton trng ph
thng ch l nhng tnh hung nhn to lin quan n mt s ch ton hc. Qu
11
trnh m hnh ha ch ch yu thc hin bc 2, bc 3 v qu trnh m hnh ha

dng li khi chu k ch c mt.
1.3. Dy hc m hnh ha v dy hc bng m hnh ha
Theo L Th Hoi Chu (2011) nng cao nng lc hiu bit ton 1 cho
hc sinh, khng th coi nh vic dy hc cch thc xy dng m hnh ton hc
gii quyt mt vn no do thc tin t ra. M hnh ha ton hc khng th
thiu trong vic nng cao nng lc hiu bit ca hc sinh, do vic p dng m
hnh ha vo dy hc ton trng ph thng l rt cn thit. Vic ging dy ton
trng ph thng thng c th theo hai tin trnh sau (Tham kho L Vn Tin
(2005)):
, dy hc m hnh ho l dy hc cch thc xy dng m hnh ton hc ca
thc tin, nhm ti tr li cho nhng cu hi, vn ny sinh t thc tin.
, quy trnh day hoc co the l: Dy hc tri thc ton hc l thuyt Vn
dng cc tri thc ny vo vic gii cc bi ton thc tin v do vo vic xy
dng m hnh ca thc tin.
Quy trnh ny lm mt i vai tr ng c ca cc bi ton thc tin v do
lm mt i ngun gc thc tin ca cc tri thc ton hc: tri thc ton hc
khng cn ny sinh t nhu cu gii quyt cc bi ton thc tin.
Quan nim Dy hc bng m hnh ho cho php khc phc khim khuyt
ny. Theo quan nim ny, vn l dy hc ton thng qua dy hc m hnh
ho. Nh vy, tri thc ton hc cn ging dy s ny sinh qua qu trnh gii
quyt cc bi ton thc tin. Quy trnh dy hc tng ng c th l:
Bi ton thc tin Xy dng m hnh ton hc Cu tr li cho bi ton
thc tin Tri thc cn ging dy Vn dng tri thc ny vo gii cc bi
ton thc tin.
[L Vn Tin (2005); tr.171-172]
Tin trnh dy hc bng m hnh ho khc phc c khuyt im ca
tin trnh dy hc m hnh ho v gip hc sinh nng cao kh nng vn dng ton
1
Hiu bit ton l nng lc ca mt c nhn, cho php xc nh v hiu vai tr ca ton hc trong cuc
sng, a ra nhng phn xt c c s v gn kt vi ton hc theo nhng cch khc nhau nhm p ng nhu
cu cuc sng ca c nhn vi t cch l mt cng dn c tinh thn xy dng, bit quan tm v bit phn
nh. (xem [2]).
12
hc vo cuc sng hng ngy. iu ny rt cn thit trong dy hc ton trng

ph thng hin nay. Vic tng cng dy ton thng qua dy hc bng m hnh ha
gip hc sinh c kh nng p dng nhiu hn vo cc mn hc khc (m hnh ton
hc cng c s dng nhiu trong cc mn vt l, ha hc, sinh hc,) cng nh
cuc sng hng ngy.
2. Li ch ca m hnh ha trong dy hc ton
Hin nay, nhiu chng trnh gio dc mong mun nng cao nng lc hiu
bit ton hc cho hc sinh v kh nng ng dng ton hc vo cuc sng. T nm
1997 chng trnh nh gi quc t PISA ra i ch trng nh gi kh nng s
dng cc kin thc hc vo thc t v nng lc x l cc tnh hung m cc hc
sinh c th s i mt trong cuc sng sau khi ri gh nh trng. iu ny cho
thy vai tr ca m hnh ha trong dy hc ton ngy cng c ch trng.
M hnh ha cho php lm r li ch ca ton hc, gip pht trin hc sinh
kh nng ph phn i vi vic gii quyt cc vn trong cuc sng thc tin,
chun b cho h nhng kin thc v k nng cn thit cho hot ng ngh nghip a
dng sau ny v ni lin ton hc vi cc mn hc khc.
Theo W.Blum (1993), gn y trong dy hc ton c mt xu hng thay
i, l xu hng nhn mnh qu trnh chuyn i v m hnh ton hc (bc 1
v bc 2: qu trnh dch tnh hung ban u v m hnh ton hc). Ngy nay, c
nhiu l do khc nhau ng dng m hnh ha trong ging dy ton. W.Blum
(1993) cp n bn l do chnh sau y:
- Ton hc c thit k gip hc sinh hiu v i ph vi tnh hung v
cc vn ca th gii thc.
- Hc sinh cn c hc cc ch ton hc nh l mt ngun cho s phn
nh, hoc to ra mt hnh nh ton din v cn bng ca ton hc nh mt khoa
hc v mt phn ca lch s v vn ha ca con ngi.
- Chng ta hy vng hc sinh c c trnh chung (chng hn nh kh
nng gii quyt vn ) hoc thi (chng hn nh s ci m i vi nhng
13
tnh hung mi). M hnh ha l mt trong nhng cch quan trng pht trin cc
vn ny.
- Ni dung ton hc c th thc y hoc cng c bng cc v d m hnh
ha ph hp, v c th gp phn hng ti s hiu bit su sc hn v duy tr lu
hn cc ch ton hc, hoc n c th ci thin thi ca hc sinh i vi ton
hc.
Theo quan im ca Barbosa (2002), m hnh ha nh l mt mi trng
hc tp thun li tm hiu cc lnh vc khc ca kin thc thng qua ton hc
M hnh ha l mt mi trng hc tp m hc sinh c mi n tm hiu v /
hoc iu tra, bng phng tin ca ton hc, nhng tnh hung pht sinh trong
cc lnh vc kin thc khc.
Li ch ca m hnh ha trong dy hc ton tht r rng v ngy cng c
rt nhiu ngi quan tm n. Theo Aslan Doosti & Alireza M.Ashtiani, vic ng
dng m hnh ha trong dy hc ton c nhng u im sau:
Cc hc sinh quan tm trong mt hot ng nh m hnh ha ton hc nhiu
hn so vi hc tp cc bi cnh, gii quyt mt s vn , v tm hiu lm th
no gii quyt mt phng trnh. []
Cc hc sinh tm hiu lm th no kt ni vi cc tnh hung khc, c bit
l cc tnh hung vt l, trong thc t hc sinh s cm thy c chun b nhiu
cho vic s dng ca ton hc trong cc lnh vc khc;
Vic hc tp s c mt ngha thc s, ni cch khc, n tr nn d dng
kt ni vi cc tnh hung v cc vn khc;
Hu ht cc hc sinh d nh mt vn m hnh ha m h dnh nhiu
thi gian so vi mt phng trnh ton hc;
Vic ny c th xy ra bt k mc gio dc, tiu hc v gio dc trung
hc; []
Tuy nhin, trong gio dc ton hc cc nc khc nhau c nhng mc tiu
khc nhau v c nhng l lun khc nhau cho vic tch hp m hnh ha vi ging
dy ton hc.
14
3. Nhng kh khn v tr ngi ca vic dy hc m hnh ha ton hc
Mc d m hnh ha rt c ch trong vic t chc dy hc ton hc trng

ph thng nhng cng c khng t tr ngi, theo Werner Blum (1993) v Aslan
Doosti & Alireza M.Ashtiani th c cc tr ngi sau:
- Nhng tr ngi t quan im ca gio vin. La chn cc vn tho lun
trong lp hc khng phi l n gin, trong thc t l ngh thut ca gio vin.
Mt tnh hung thc t thc s hay mt tnh hung nhn to mc m hnh ha
nh th no? Tnh hung nh th no l ph hp, cho vic ging dy? iu ny
i hi gio vin phi u t rt nhiu v nhng ci h c trong tay phi c cp
nht v phi c iu chnh ph hp cho tng lp hc, ngoi ra cng i hi kh
nng qun l tnh hnh m trong lp hc ca gio vin.
- Nhng tr ngi t quan im ca hc sinh. M hnh ho lm cho bi hc v cc k
thi ton hc c yu cu cao hn v kh d on hn. Cc hc sinh khng mun
th nghim mt phng php tip cn mi. V vy, gio vin cn thit phi chn
c mt vn hoc tnh hung hay, kch thch tnh t m ca hc sinh.
T hai tr ngi trn chng ti thy, vic thit k nhng tnh hung dy hc
m hnh ha v dy hc bng m hnh ha chuyn giao cho gio vin p dng
vo thc t dy hc l mt vic lm thc s cn thit. Vic thit k ny i hi phi
c thc hin theo mt phng php lun cht ch v phi c thc nghim kim
chng (nghin cu tri thc lun v nghin cu thc tin dy hc).
- Nhng tr ngi t quan im dy v nh gi. M hnh ho i hi mt nhiu thi
gian hn so vi cc phng php truyn thng. M hnh ho tht kh khn nh
gi, v nhng g khng kim tra s khng c thc hin nghim tc bi cc hc
sinh hoc gio vin.
Tr ngi ny cho thy to ra vng sng cho m hnh ha trong dy hc
trng ph thng, cn thit phi thay i cch kim tra, nh gi. Nu kim tra,
nh gi ch da trn vic nh gi kin thc ton hc ca hc sinh th vic dy hc
m hnh ha s kh c thc hin bi nh hng ca t tng hc thi. Ngc
15
li, nu cc thi, kim tra tp trung vo vic kim tra kh nng m hnh ha
ton hc ca hc sinh (kh nng p dng ton hc vo gii quyt cc vn thc
tin, kh nng xy dng m hnh ton hc,) th m hnh ha s c t sng
trong dy hc ton trng ph thng.
4. S quan tm n dy hc m hnh ha ton hc cc nc v Vit Nam
4.1. Php
Theo nghin cu ca Nguyn Th Nga (2011), tng t nh nhiu nc
khc, th ch Php mong mun a m hnh ha vo dy hc ton v cc mn hc
khc.
Trong lut v nh hng v chng trnh cho tng lai ca trng hc
(23/05/2005), lin quan n phm vi vn ha khoa hc v cng ngh, vic thc
hnh mt phng php tip cn khoa hc c yu cu nh mt nng lc ca
hc sinh. Phng php c m t nh sau:
- Bit quan st, t cu hi, trnh by mt gi thuyt v hp thc ha n, tranh
lun, m hnh ha theo cch c bn;
- Hiu s lin h gia cc hin tng t nhin v ngn ng ton hc c p
dng v h tr m t cc hin tng ny.
[Nguyn Th Nga (2011); tr.315]
Ti liu km theo chng trnh lp Terminale 2 S, ES a vo tng minh nhng
ch dn v vic ging dy m hnh ha THPT:
cp THPT, chng ta hng dn bc u cho hc sinh vic m hnh ha
nh vo mt s tnh hung thc t m chng ta c lm n gin ha n mc
ti a v v vy i vi chng, m hnh th c thit lp tr nn sng sa
hoc cho php a ra mt d on: kh khn lc l vic gi li ngha v s
nht qun cho vn c n gin ha.
4.2. mt s nc khc
Phn ny c trch t Werner Blum (1993) - Mathematical modelling in
mathematics education and instruction, Mathematics Department, Kassel
2
Tng ng lp 12 ca Vit Nam
16
University, Germany. cc nc, c nhiu ti liu v dy hc bng m hnh ha v

dy hc m hnh ha c chnh thc pht hnh tt c cc cp t tiu hc n
trung hc ph thng v i hc.
c
- Hai tp ti liu ca Carr v Galbraith (1987, 1991) t cc d n PAM, vi cc
v d chi tit v cc bi ging dy cho cc cp thp hn trung hc, bao gm
mt lot cc i tng trong v ngoi ton hc.
- Hai cun sch ca Lovitt v Clarke (1988), mt b su tp cc v d chi tit
cho cc cp thp hn trung hc, hng ti hot ng ca hc sinh.
- Hai cun sch ca Lowe (1988, 1991), vi rt nhiu v d chi tit cho lp 7-
12, bao gm mt lot cc i tng, ch yu l cp n my tnh nh mt
cng c.
- c, cng c nhiu n lc hng ti phng thc nh gi mi cho chng
trnh ging dy theo nh hng m hnh ha (xem Clatworthy v Galbraith,
1991).
H Lan
- Cc Vin Freudenthal (trc nm 1991 c gi l OW & OC) ti i hc
Utrecht pht trin rt nhiu ti liu, bao gm c sch gio khoa, cho tt c
cc lp trng tiu hc (cc d n Wiskobas Treffers et al), trung hc ph
thng (cc d n Hewet de Lange et al ), v gn y cho cp thp hn trung
hc. Nhiu loi ti liu cng c xut bn bng ting Anh, c bit l trong
kt ni vi cc d n Madison (xem de Lange, 1992). Tt c cc ti liu c
cu trc theo ch ton hc, v cc v d m hnh ha nhm h tr vic hc
ton hc.
Anh
- Mt s tp ti liu Ton thng qua d n gii quyt vn , pht trin ti
Trung tm Shell Gio dc ton hc ti i hc Nottingham (lin quan n
Burkhardt et al).
- Ton hc vi doanh nghip t Trung tm Sng to trong ging dy Ton ti
i hc Exeter (Burghes et al). []
- Mt lot cc tp ti liu cho cc cp A-Tp on Spode (1992), vi cc v
d chi tit s dng trc tip trong lp hc.
M
- Hai cc cun sch c rt nhiu v d m hnh t Hip hi Ton hc v ng
dng ca n (lin quan n Garfunkel, Aragon, Malkevitch et al) Modules
HIMAP (1985-1992) cho cp trung hc v cc Modules UMAP (1981-
1992) cp i hc v trung hc ph thng.
17
- Cun sch vit bi Garfunkel Steen (1991), gii thiu cc ng dng ton hc
trong thc t gn y, c bit l kt ni vi my tnh, ph hp vi cp trung
hc v i hc, vi mt s ch ton hc nh c nu ra bn ngoi chng
trnh dy hc hin nay.
- Mt lot cc sch gio khoa theo nh hng ng dng (1989-1992) ca
trng i hc Chicago School Ton d n (lin quan n Usiskin, Bell et al),
bao gm s hc, i s, hnh hc, thng k, vi tch phn v ton hc ri rc.
- T NCTM gii thiu ton hc cao ng (1988), c pht trin bi Trng
Khoa hc v Ton hc Bc Carolina (Teague et ai), v mt cun sch bi Swetz
v Hartzler (1991) vi cc v d m hnh cho cp trung hc, nh hng hot
ng ca sinh vin.
c
- MUED d n (MatheInatik-Unterrichtseinheiten-Datei lin quan n Boer,
Volk et al) pht trin mt s bi ging dy chi tit ton cu nhm tng kh
nng lm vic thnh tho ca hc sinh trong cc tnh hung thc t.
- Mt s d n ti cc tha thun cp i hc vi thc t s dng ca ton
hc trong ngnh cng nghip v s dng chng trong vic o to cc nh ton
hc hoc gio vin ton hc trong tng lai. Mt v d l nghin cu trong
trng hp ca Knauer (1992).
Nh vy vn dy hc m hnh ha v dy hc bng m hnh ha c
nhiu nc quan tm, ng dng vo dy hc ton. c bit, cc ti liu h tr dy
hc m hnh ha vi cc tnh hung c th c son tho cung cp cho gio
vin s dng. iu ny l thc s c ngha to vng sng cho dy hc m
hnh ha v n khc phc c cc tr ngi nu ra phn trn.
Vit Nam, vn dy hc m hnh ha v dy hc bng m hnh ha c
quan tm mc no? N c nhng c trng g?
4.3. Vit Nam
Trong cc nm gn y, vic p dng ton hc gii quyt cc vn ca
thc tin v ca cc mn khoa hc khc kh c quan tm trong chng trnh v
sch gio khoa ton ca Vit Nam.
Chng hn, chng trnh ton lp 9 nu r:
Quan im tng tnh thc tin, tnh s phm c th hin r nt trong chng
trnh 2002, to iu kin hc sinh c tng cng luyn tp, thc hnh, rn
18
luyn k nng tnh ton v vn dng kin thc ton hc vo i sng v vo cc

mn hc khc.
[SGV9; tr.8-9]
Tng t, chng trnh mn ton trung hc ph thng (THPT) cng nhn mnh
quan im ny nh sau :
Chng trnh c xy dng v pht trin theo cc quan im sau:
[]
+ La chn cc kin thc ton hc c bn, cp nht, thit thc, c h thng,
theo hng tinh gin, ph hp vi trnh nhn thc ca hc sinh, th hin tnh
lin mn v tch hp cc ni dung gio dc, th hin vai tr cng c ca mn
ton.
+ Tng cng thc hnh v vn dng, thc hin dy hc ton gn lin vi thc
tin.
[] [Trch chng trnh THPT mn Ton, 2006]
Mc tiu u tin ca chng trnh cn t c l ngha, ng dng ca cc
kin thc ton hc vo i sng, vo vic phc v cc mn hc khc.
[Trch chng trnh i s v Gii tch 11, 2006]
Nh vy, s lin mn, gn lin vi vai tr cng c ca ton hc, c
cp tng minh trong chng trnh trung hc. Tuy nhin, theo nghin cu ca
Nguyn Th Nga (2011), vn dy hc m hnh ha khng c quan tm Vit
Nam.
Vn dy hc m hnh ha khng h c t ra trong khi son tho chng
trnh v sch gio khoa Vit Nam. Chng ti ch tm thy du vt ca s m
hnh ha trong vic ng dng cc kin thc ton hc vo mt s vn ny sinh
t thc t. Trong sch gio khoa ton THPT, cc bi tp loi ny rt him v
thng c t trong phn bi c thm hoc phn u mt s chng vi
vai tr dn dt n kin thc mi.
Tht vy, Vit Nam, chng ti cha tm thy ti liu chnh thc no v m
hnh ha cng nh ti liu hng dn dy hc m hnh ha v dy hc bng m
hnh ha. Cc tnh hung dy hc m hnh ha v dy hc bng m hnh ha cn
thiu vng tht s.
19
Chng ti ch tm thy vn ny trong mt s nghin cu. Cc nghin cu

ny u rt ra kt lun dy hc bng m hnh ha cha c quan tm Vit Nam.
Trong phn sau, chng ti s im qua mt s kt lun ca cc nghin cu ny v
vic dy hc m hnh ha mt s ch c th Vit Nam.
Ch Xc sut thng k
Nghin cu ca Quch Hunh Hnh (2009) v thng k, mt lnh vc m m
hnh ha c mi trng sng rt tt kt lun nh sau:
Cn c vo c trng ca bn bc trong qu trnh m hnh ha ton hc,
chng ti nhn thy vi tt c cc kiu nhim v xut hin c SGK13 v
SGK2 4 th k thut dng gii quyt u ch mi dng li bc th ba, tc
l s dng kin thc ton hc gii quyt bi ton c sn. Hc sinh khng
h c t trc yu cu thc hin bc chuyn t h thng hay tnh hung
ngoi ton hc vo trong m hnh ton hc, ng thi cng khng c yu cu
kim tra tnh tha ng ca nhng kt qu c c.
[Quch Hunh Hnh (2009); tr.42]
Ch Hm s
Trong nghin cu ca Nguyn Th Hng Cc (2010) - Dy hc m hnh ha
hm s thng qua bi ton tnh din tch trong mi trng tch hp phn mm
Cabri II Plus, tc gi c kt lun:
nm bc ca qu trnh m hnh ho c c th ch quan tm. Nhng thc
t cho thy n b xem nh v khng l mc tiu nhm n ca chng, chng
ch mang nng tnh hnh thc. Tham chiu vi nm bc ca qu trnh m hnh
ho 1 bi ton thc phng thc t, ta thy:
Bc 1: Nhng bi ton thc t c a ra ch l nhng bi ton ton hc
hoc phng thc t nn bc 1 khng c iu kin xut hin.
Bc 2: Vic chuyn t bi ton phng thc t sang bi ton ton hc (hm
s bc hai) ch mang tnh hnh thc.
Bc 3: Vic gii bi ton ton hc c ch trng n c chi tit tin trnh
gii ln kt qu. Trong khi ch cn kt qu ng cung cp cho bi ton
phng thc t.
3
Phan c Chnh (2008), Ton 7 tp 2, NXB gio dc
4
on Qunh (2008), i s 10 nng cao, NXB gio dc
20
Bc 4: Khu chuyn t kt qu ca bi ton ton hc sang bi ton phng

thc t thng ch mang tnh hnh thc: kt qu a phn l trng nhau. Bi
ton phng thc t bao gi cng c nghim.
Bc 5: Khng c iu kin xut hin.
[Nguyn Th Hng Cc (2010); tr.20-21]
c bit hn vi khi nim hm s tun hon, mt lnh vc m m hnh ha
ton hc c mi trng tt tn ti nhng theo nghin cu ca Nguyn Th Nga
(2011) th vn dy hc m hnh ha cng khng c cp.
, vic dy hc m hnh ha, c bit l m hnh ha cc hin tng tun
hon thu hp thnh dy hc s dng cc m hnh. c bit, nu hm s thuc
vo m hnh th n s c trnh by trong bi ngay khi gii thiu thc t cn
m hnh ha.
T kt qu ca nhng nghin cu trn, chng ti nhn thy vn dy hc bng m
hnh ha khng c cp n trong dy hc ton Vit Nam. Vn dy hc
m hnh ha cng cha c quan tm y v cn rt hn ch. Trong khun kh
ca lun vn ny chng ti tm hiu vic dy hc h phng trnh tuyn trong mi
lin h vi m hnh ha ton hc trong th ch dy hc i hc v th ch dy hc
ph thng lm r cc c trng rng buc ca tng th ch vi vn ny.
21
Chng 2:
H PHNG TRNH TUYN TNH TRONG MI LIN H

VI M HNH HA TON HC
Mc tiu ca chng
Khi nim h phng trnh tuyn tnh c nghin cu trong mt s lun

vn Thc s chuyn ngnh Didactic Ton trc y, chng hn nh lun vn ca tc
gi Nguyn Thy Trang (2006) - Algorit v tham s trong dy- hc phng trnh
trng trung hc ph thng. Trng hp: h phng trnh bc nht nhiu n hay
lun vn ca Trn Th M Dung (2008) - Nghin cu thc hnh ca gio vin trong
dy hc h phng trnh tuyn tnh lp 10.
Trong nhng lun vn ny, cc tc gi nghin cu s xut hin v vai tr

ca h phng trnh tuyn tnh trong cc gio trnh i hc cng nh cc t chc
ton hc xoay quanh khi nim ny. Tng t, vt ca cc t chc ton hc ny
trong chng trnh ton bc ph thng cng c lm r. V vy, trong nghin
cu ny, chng ti s khng lp li mt s phn tch mi quan h th ch vi khi
nim h phng trnh tuyn tnh m ch tp trung vo nghin cu vic dy hc h
phng trnh tuyn tnh trong mi lin h vi m hnh ha ton hc. iu ny th
hin r nt qua vic tp trung nghin cu kiu nhim v Gii bi ton thc t bng
cch lp h phng trnh tuyn tnh.
Vn Gii bi ton bng cch lp h phng trnh tuyn tnh cng c

cp trong lun vn ca Nguyn Th Minh Vn (2012). Tuy nhin, tc gi nghin
cu n trong s lin h vi gii ton bng cch lp phng trnh ch ra cc quy
tc hp ng gn lin vi n m cha s dng cch tip cn dy hc m hnh ha,
c bit l cha i chiu vic dy hc kiu nhim v ny vi cc bc ca qu
trnh m hnh ha ton hc.
Vic tham kho cc lun vn trn cha cho php chng ti tr li cc cu hi

t ra ban u v i hi chng ti phi tin hnh nghin cu mt s gio trnh i
22
hc v sch gio khoa ton ph thng theo cch tip cn m hnh ha ton hc
tm cu tr li cho chng. C th, chng ti nhc li cc cu hi nh sau:
CH1: Trong th ch dy hc bc i hc, h phng trnh tuyn tnh c trnh

by nh th no? Vai tr cng c ca h phng trnh tuyn tnh l g? Vic m
hnh ha bng h phng trnh tuyn tnh cho php gii quyt nhng vn thc
tin no?
CH2: Trong th ch dy hc bc ph thng, h phng trnh tuyn tnh bc nht
hai n xut hin ngm n, tng minh khi no? C s tin trin no qua cc giai
on? Vic dy hc cc bi ton thc tin gn lin vi h phng trnh tuyn tnh
c trnh by nh th no trong chng trnh ph thng? Vic dy hc m hnh
ha, dy hc bng m hnh ha h phng trnh tuyn tnh c quan tm nh th
no v c nhng c trng, rng buc g?
Cu tr li cho nhng cu hi ny s c lm r trong nhng phn tch di
y ca chng ti. Trong th ch dy hc bc i hc, h phng trnh tuyn tnh
c trnh by trong hai loi gio trnh chnh: gio trnh v Ton l thuyt v gio
trnh v Ton ng dng. Trong lun vn ny chng ti quan tm n cc ti liu v
Ton ng dng.
1. bc i hc
Tc gi Trn Th M Dung (2008) ch ra trong cc gio trnh i hc (v

Ton l thuyt) hai kiu nhim v thng gp trong hnh hc m h phng
trnh tuyn tnh ng vai tr cng c.
23
a v h PTTT
Tvt: Biu th tuyn tnh S tng giao cc phng

mt vect qua mt h
hu hn cc vect PTTT
T2p: Xt v tr tng i T2p : Tm giao ca cc

ca 2 ci phng phng c phng trnh
cho trc
Theo tc gi, y cng l hai kiu nhim v c nghin cu trong chng

trnh mn ton trng ph thng. Vai tr cng c ca h phng trnh tuyn tnh
c nhn mnh qua hai kiu nhim v ny:
Khi xt h PTTT vi t cch mt cng c ton hc, ta thy mt h PTTT li c

th dng biu din cho mt phng hoc giao ca cc phng (trng hp c
bit l siu phng). Chnh iu m rng gi tr cng c ca h PTTT vo
vic gii cc bi ton lin quan n s tng giao ca cc phng (vn kh hoc
khng th gii quyt bng cc cng c ca hnh hc (trc quan) trong khng
gian t 3 chiu tr ln).
[Trn Th M Dung (2008); tr.21]
Chng ta thy rng cc bi ton thuc cc kiu nhim v trn u l cc bi

ton ton hc thun ty. Vic xy dng mt m hnh ton hc l h phng trnh
tuyn tnh cho php gii quyt tt cc vn . Cu hi t ra l liu h phng
trnh tuyn tnh cho php gii quyt nhng vn ngoi ton hc no?
Cu hi ny khin chng ti c bit quan tm n kiu nhim v Gii bi

ton thc t bng cch lp h phng trnh tuyn tnh. Xem xt cc gio trnh i
hc m cc tc gi lun vn trc y nghin cu v h phng trnh tuyn tnh
th kiu nhim v ny hon ton vng bng. Chng ti cng nhn c kt qu ny
khi xem xt cc gio trnh Ton cao cp hoc i s tuyn tnh dnh cho cc trng
24
i hc S phm v i hc khoa hc t nhin. c bit, kiu nhim v ny ch

xut hin duy nht trong cc gio trnh Ton cao cp dnh cho sinh vin kinh t.
V vy, trong phn ny, chng ti s chn phn tch mt s gio trnh Ton
cao cp dnh cho sinh vin kinh t sau y:
- Trng Lm ng (2007), Ton cao cp Phn 1: i s tuyn tnh (cho

sinh vin cc ngnh kinh t), Ti liu lu hnh ni b trng i hc kinh t. (I)
- Nguyn Huy Hong (2010), Ton cao cp Tp 1: i s tuyn tnh (dng

cho sinh vin cc ngnh kinh t v qun tr kinh doanh), NXB Gio dc. (II)
Trong cc gio trnh ny, sau khi trnh by cc khi nim lin quan n h
phng trnh tuyn tnh nh ma trn, nh thc,, l thuyt v h phng trnh
tuyn tnh (bao gm cc cch nh ngha h phng trnh tuyn tnh v k thut
gii) c a vo tng t nh cc gio trnh i s tuyn tnh khc. im c
bit trong cc gio trnh ny l s xut hin ca mt mc chuyn bit dnh cho sinh
vin kinh t: Mt s m hnh tuyn tnh trong phn tch kinh t. Trong phn ny,
mt s m hnh kinh t sau c cp n.
1.1. M hnh thu nhp quc dn (Keynes)

M hnh ny c trnh by trong (II) nh sau:
M hnh ny gm hai phng trnh: C = a + b.Y (2.4)

V iu kin cn bng Y = C + I 0 + G 0 . (2.5)
Trong :
- Y: tng thu nhp quc dn; C: chi ph tiu dng ca x hi.
- I 0 : tng chi ph u t; G 0 : chi tiu ca chnh ph.
- a, b l cc tham s.
iu kin cc tham s:
- Nu tng thu nhp quc dn Y = 0 th x hi vn tiu dng nn a > 0.
- Khi thu nhp quc dn Y tng th chi tiu C cng tng nn b > 0; mt khc
chi ph tiu dng ca x hi khng th vt qu tng thu nhp quc dn nn b <
1. Vy 0 < b < 1.
25
Gii h gm hai phng trnh (2.4), (2.5) ta c gi tr cn bng thu nhp quc
a + I 0 + G0
dn Y= (2.6)
1 b
a + b ( I 0 + G0 )
V gi tr cn bng ca chi ph tiu dng C = (2.7)
1 b
[Nguyn Huy Hong (2010); tr.114-115]
T ta c: Khi b cng gn 1, t phng trnh (2.7) suy ra chi ph tiu dng cn

bng ca x hi cng ln, ng thi t (2.6) suy ra tng thu nhp quc dn cn
bng Y cng s cng ln. iu ny c ngha l: x hi cng tiu dng nhiu bao
nhiu th cng kch thch sn xut pht trin v tng thu nhp quc dn tng ln
by nhiu. [Nguyn Huy Hong (2010); tr.115]
Phn trch dn trn cho thy, gio trnh (II) a ra ngay t u m hnh
ton hc ca vn v ch gii thch cc bin, iu kin ca bin. Vn tng qut
xut pht t thc tin khng c nu ra. Ti sao li cn thit lp h phng
trnh tuyn tnh?
So vi cc bc ca qu trnh m hnh ha th bc 1 khng c iu kin

xut hin v bc 2 c thc hin sn. Nhim v ca sinh vin ch l thc hin
bc 3 v 4 tc l gii h v tr li cu hi t ra trong bi ton. Trong m hnh
tuyn tnh c cp, chng ti nhn thy c hai bin C v Y, h phng trnh
a ra l h hai phng trnh hai n bc nht v u gii quyt c ( y gio
trnh a ra nghim tng qut ca h). Vi cc iu kin ca tham s tha mn
th nghim tm ra c chnh l kt qu ca bi ton. V vy, bc 4 ca qu trnh
m hnh ha cng ch c thc hin mt cch hnh thc. Tt c cc kt qu ton
hc nhn c cng chnh l kt qu ca bi ton kinh t. Sinh vin khng c trch
nhim phi chuyn cu tr li ca bi ton ton hc v bi ton ban u.
1.2. M hnh cn bng th trng

M hnh ny c trnh by trong (I), (II). Tng t nh m hnh thu nhp
quc dn, cc gio trnh ny khng gii thiu mt bi ton tng qut trong kinh t
m a ra trc tip m hnh ton hc.
26
Xt th trng c n loi hng ha. Mi loi hng ha u c nhiu loi hng

ha khc thay th hoc b sung.
Cc yu t c quan tm:
- Lng hng ha yu cu ca loi hng th i (hm cu): Q di
- Lng hng ha cung ng ca loi hng th i (hm cung): Q si
- n gi ca loi hng th i: P i
Hm cung v hm cu tuyn tnh ca th trng n loi hng ha c dng:
Qsi = ai 0 + ai1 P1 + ai 2 P2 + ... + ain Pn
Qdi = bi 0 + bi1 P1 + bi 2 P2 + ... + bin Pn ; i = 1, 2,..., n
M hnh cn bng th trng n hng ha c biu din di dng h phng
trnh tuyn tnh: Q si = Q di ; i = 1, 2,..., n
Chuyn v v t c ik = a ik b ik ta c h:
c11 P1 + c12 P2 + ... + c1n Pn = c10

c21 P1 + c22 P2 + ... + c2 n Pn =c20
(2.9)
..................
cn1 P1 + cn 2 P2 + ... + cnn Pn =
cn 0
[Trng Lm ng (2007); tr.78]
Gii h (2.9) chng ta s tnh c gi cn bng ca n loi hng ha, t

tnh c lng hng cung, cu cn bng ca n loi hng ha.
M hnh ny c a vo ging nh cc m hnh m chng ti xt

trn. Cc gio trnh a ra ngay cc m hnh ton hc ca vn kinh t trong thc
tin. M hnh ny gm n phng trnh tuyn tnh vi n n P 1 , P 2 , , P n . Gio trnh
c lu Li gii ch c ngha kinh t khi cc thnh phn ca nghim phi dng
v khi thay nhng gi tr vo cc hm cung, hm cu, gi tr cc hm cng
phi dng.[ Nguyn Huy Hong (2010); tr.121].
Nh vy, vn kim nghim li kt qu ton hc a ra cu tr li cho

bi ton ban u c nhn mnh. Tuy nhin, v cc phng trnh tuyn tnh u
c cho sn nn nghim ca chng lun tha mn iu kin dng v theo gi,
lng hng cung, lng hng cu cng dng. V sinh vin khng c trch nhim
27
lp h phng trnh tuyn tnh nn vic xem xt li kt qu ton hc c ph hp vi

thc t hay khng iu chnh li m hnh ton hc hon ton khng c t ra.
1.3. M hnh cn bng kinh t v m

M hnh ny c trnh by trong (I), tng t cc m hnh trn, gio trnh
ny khng gii thiu mt bi ton tng qut trong kinh t m a ra trc tip m
hnh ton hc.
Trong kinh t v m xt m hnh cn bng dng:

Y =c + I 0 + G0
( a > 0,0 < b < 1)
a b(Y T ) vi
c =+ (2.10)
T= d + tY ( d > 0,0 < t < 1)

Vi:- Y: Tng thu nhp quc dn.
- c: Tiu dng ca c dn.
- T: Thu.
- I 0 : Mc u t c nh theo k hoch.
- G 0 : Mc chi tiu c nh ca chnh ph.
[Trng Lm ng (2007); tr.79-80]
M hnh ton hc cng c a trc, sinh vin khng c gii thiu vn

thc t nh th no v ti sao phi c nhng phng trnh ny. M hnh ton hc
thu c l mt h ba phng trnh ba n Y, c, T. H phng trnh ny lun gii
c.
Ngoi ra trong (I) v (II) cn gii thiu m hnh IS-LM v m hnh Input-
output. M hnh IS-LM c dng phn tch trng thi cn bng ca nn kinh t
trong c hai th trng: th trng hng ha v th trng tin t. M hnh Input-
output l m hnh cn i lin ngnh, cp n vic xc nh mc tng cu i
vi sn phm ca mi ngnh sn xut trong tng th nn kinh t. Tuy hai m hnh
ny c cp vic thit lp m hnh tng qut nhng kh s si, vic kim tra kt
qu l khng cn thit (bi ton cho sn d kin cng nh kt qu tha yu cu).
28
Phn bi tp trong cc gio trnh c cho ging nh phn trnh by trong

l thuyt: cho sn phng trnh v cc yu t u vo, sinh vin ch cn lp h nh
phn l thuyt v gii h .
8. Xt th trng c hai loi hng ha. Bit hm cung, hm cu ca hai loi

hng ha l:
Q s1 = - 1 + 3P Q d1 = 10 2P 1 + 2P 2
Q s2 = - 3 + 5P Q d2 = 15 + P 1 3P 2
Tm im cn bng ca th trng.
[Trng Lm ng (2007); tr.88]
4.9 Xt m hnh Input Output m gm 3 ngnh kinh t vi ma trn h s u

vo l:
0, 2 0,3 0, 4
A = 0,3 0, 2 0,1
0, 2 0,3 0,1
V yu cu ca ngnh kinh t m i vi 3 ngnh kinh t trn l: 22, 98, 56.

Tm mc sn lng ca 3 ngnh kinh t trn.
[Nguyn Huy Hong (2010); tr.177-178]
Cc bi tp trong cc gio trnh a ra ging nh cc m hnh m gio trnh

a ra trong l thuyt, u a v h phng trnh tuyn tnh v c li gii tha
mn yu cu bi.
Qua cc m hnh trnh by chng ti c nhn xt:
Tnh hung thc t thc s khng c nu ra, tt c cc m hnh kinh t

u a ra sn m hnh ton hc, khng c gii thch. Qu trnh m hnh ha
khng c thc hin y . Sinh vin ch vic thc hin bc 3 v bc 4: gii
h phng trnh c v tr kt qu tm c v yu cu bi ton. iu ny c th
hiu c do sinh vin nm nht cha c hc v cc kin thc kinh t, v vy tip
cn vi cc m hnh ny l mt kh khn vi sinh vin.
1.4. Kt lun
Qua phn trnh by trn chng ti tm c cu tr li cho cu hi 1. T
nhng ghi nhn trn chng ti c cc kt lun:
29
H phng trnh tuyn tnh th hin vai tr cng c khng ch trong ton hc
m cn trong nhiu lnh vc khoa hc khc, c bit l trong lnh vc kinh t.
Trong cc bi ton thuc kiu nhim v gii bi ton thc t bng cch lp h
phng trnh trong cc gio trnh i hc th cc m hnh ton hc hu ht c cho
sn, khng c gii thch. Cc cng thc c lit k sn t dn n vic lp h
phng trnh bc nht v gii. M hnh ton hc c cho trc tip m khng thng
qua mt m hnh trung gian no c. Mt l do dn n cc gio trnh trnh by nh
trn l do sinh vin nm nht cha c hc cc kin thc v kinh t, v vy, vic
lp lun xy dng cc m hnh ny l mt kh khn i vi sinh vin.
Qua cc gio trnh tham kho, chng ti nhn thy rng vic dy hc m
hnh ha khng c quan tm ng mc. Cc gio trnh c quan tm n vic vn
dng h phng trnh tuyn tnh gii quyt mt s vn kinh t cn vic dy
hc m hnh ha c bit l bc thit lp m hnh ton hc khng c ch trng.
Cc m hnh hu ht cho sn sinh vin ch ch yu thc hin bc 3 (hot ng
ton hc). Vic kim tra i chiu kt qu ton hc c ph hp vi thc t c m
hnh ha khng thuc trch nhim ca sinh vin.
2. bc ph thng
2.1. H phng trnh bc nht hai n - giai on cng c ngm n

Trong chng trnh tiu hc, phng trnh cha c chnh thc cp n
mt cch tng minh. D vy hc sinh vn gp cc bi ton tm x, mt dng
phng trnh bc nht mt n. Hc sinh tm x theo cc quy tc v tm mt s hng
trong cc biu thc tng, hiu, tch, thng. Trong lp 4 hc sinh gp cc biu thc
cha hai ch n gin (a + b; a b; a.b;) vi yu cu:
Nhn bit mt s biu thc cha hai ch n gin.

Bit tnh gi tr ca mt s biu thc n gin cha hai ch.
[SGV4; tr.81]
Vic tnh gi tr cc biu thc ny c cho cng rt n gin, chng hn nh Tnh

gi tr ca c + d nu c = 10 v d = 25 [SGK4; tr.42].
30
H phng trnh bc nht hai n xut hin ngm n trong bi ton Tm hai
s khi bit tng v hiu ca hai s nm lp 4.
31
Bi ton: Tng ca hai s l 70. Hiu ca hai s l 10. Tm hai s .

Cch th nht: Bi gii
? Hai ln s b l: 70 10 = 60
S ln: S b l: 60:2 = 30
10 70 S ln l: 30 + 10 = 40
S b: p s: S ln: 40;
?
S b : 30.
Nhn xt: S b = (Tng Hiu) : 2
Bi gii
Cch th hai: Hai ln s ln l: 70 + 10 = 80
? S ln l: 80:2 = 40
S ln: S b l: 40 + 10 = 30
10 70 p s: S ln: 40;
S b: S b : 30.
?
Nhn xt: S ln = (Tng + Hiu) : 2
[SGK4; tr.47]
Yu cu ca SGV4 l gio vin hng dn hc sinh tm li gii bng s

nh trn. Thut ng h phng trnh v cc k hiu n s cha c a vo. Tuy
nhin, nu t hai n s tng ng vi hai s cha bit trong bi ton l x, y chng
x + y =
70
ta s c mt h phng trnh bc nht hai n . C th xem cch gii
x y =
10
m SGK4 yu cu tng ng ngm n vi cch gii h phng trnh bng phng

php cng i s trong SGK9. Cc s on thng y c th xem nh mt m
hnh trung gian lp lun i n gii quyt bi ton. Tht vy, m hnh trung gian
ny cho php chuyn bi ton ban u v mt bi ton trc quan hn, dn n vic
lp lun sau gii quyt bi ton d dng hn.
Ngoi cc bi ton lin quan n s t nhin, SGK4 cng bt u a vo

cc bi ton dng ny c ni dung ngoi ton hc.
Tui b v tui con cng li c 58 tui. B hn con 38 tui. Hi b bao

nhiu tui, con bao nhiu tui?
Hai phn xng lm c 1200 sn phm. Phn xng th nht lm c t
hn phn xng th hai 120 sn phm. Hi mi phn xng lm c bao
nhiu sn phm?
32
Thu hoch t hai tha rung c 5 tn 2 t thc. Thu hoch tha rung th
nht c nhiu hn tha rung th hai 8 t thc. Hi thu hoch mi tha
rung c bao nhiu ki-lo-gam thc?
[SGK4; tr.47-48]
Mt tha rung hnh ch nht c chu vi 530m, chiu rng km chiu di 47m.
Tnh din tch tha rung.
[SGK4; tr.175]
Mc d cc i lng ca thc t c a vo nhng gi thit lun cho

bit tng (qua thut ng cng li, hai.) v hiu (qua thut ng t hn,
nhiu hn, km,..) ca hai i lng cn tm. V vy, c th thy rng vic a
v bi ton tm hai s khi bit tng v hiu ca chng l kh d dng. Cng vic ca
hc sinh ch cn xc nh a v bi ton tm hai s, quy l v quen. Tht vy, mc
tiu ca SGK4 khi a ra cc bi ton ny l Gip hc sinh rn k nng gii bi
ton Tm hai s khi bit tng v hiu ca hai s [SGV4; tr310].
S lng bi tp ca hai dng ton ny gn tng ng nhau (9 bi tp tm

hai s v 10 bi tp c ni dung thc t).
n cui lp 5 hc sinh tip tc gp li cc bi ton a v tng hiu ca hai

s, cch gii cng khng c g khc so vi lp 4. S lng bi kh t ch c ba bi.
Mt mnh t hnh ch nht c chu vi 120m. Chiu di hn chiu rng 10m.

Tnh din tch mnh t .
[SGK5; tr.170]
Mt tha rung hnh thang c trung bnh cng hai y l 36m. Bit hiu hai
y l 10m, tnh di mi cnh y ca hnh thang.
[SGK5; tr.172]
Mt tu thy khi xui dng c vn tc 28,4 km/gi, khi ngc dng c vn tc

18,6 km/gi. Tnh vn tc ca tu thy khi nc lng v vn tc ca dng
nc.
[SGK5; tr.178]
Bi th nht v th hai i hi hc sinh phi xc nh tng, hiu ca hai s.

Trong bi ton th nht hc sinh ch cn bit cch tnh chu vi ca hnh ch nht th
33
s chuyn gi thit ca bi ton v tng ca hai s. Bi ton th hai gi thit cho

trung bnh cng ca hai y, vic chuyn gi thit ny sang tng ca hai y cng
khng gy kh khn nhiu cho hc sinh. Vi bi ton ton th ba, tng hiu ca hai
s ngm n trong gi thit xui dng, ngc dng. Vic hiu vn tc xui dng l
tng vn tc tu thy v vn tc dng nc, vn tc ngc dng l hiu vn tc tu
thy v vn tc dng nc s cho php xc nh tng v hiu hai s cn tm. Vi
vic dch gi thit bi ton v tng, hiu ca hai s cn tm hc sinh s a bi
ton v kiu nhim v tm hai s quen thuc c bit lp 4.
Nh vy h phng trnh bc nht hai n xut hin ngm n t bc tiu hc

vi vai tr l mt cng c ngm n gii quyt bi ton: Tm hai s khi bit tng
v hiu ca hai s . Vic gii cc bi ton lun c thc hin vi k thut v
s on thng. Vic lp lun th hin vic p dng ngm n phng php cng
i s gii h phng trnh. Trong nhng bi ton thc t lun lun nh sn
tng v hiu ca hai s (tng minh hoc ngm n), hc sinh ch cn xc nh v
quy v quy trnh bit tm li gii v tr li kt qu cho bi ton ban u.
2.2. H phng trnh bc nht hai n - giai on i tng v cng c

tng minh
2.2.1. Phn tch chng trnh
Mt trong nhng nguyn tc xy dng chng trnh THCS c cp
trong SGV9 nh sau:
Khng qu coi trng tnh cu trc, tnh chnh xc ca h thng kin thc ton
hc trong chng trnh; hn ch a vo chng trnh nhng kt qu c ngha
l thuyt thun ty v cc php chng minh di dng, phc tp khng ph hp
vi i a s hc sinh. Tng tnh thc tin v tnh s phm, to iu kin hc
sinh c tng cng luyn tp, thc hnh, rn luyn k nng tnh ton v vn
dng cc kin thc ton hc vo i sng v vo cc mn hc khc
[SGV9; tr.3]
Nh vy, tnh thc tin ca mn hc v vn p dng ton vo gii quyt

cc vn ca i sng c tng cng khi xy dng chng trnh. R rng quan
34
im ca chng trnh lp 9 cng mun tng kh nng hiu bit ton hc v kh

nng vn dng ton hc ca hc sinh vo cuc sng. Chng trnh gio dc ton
hc c ci cch t nm 2002 (nm chnh thc thc hin) vi mong mun gim
tnh hn lm, tng tnh tch cc ch ng ca hc sinh v gn lin ton hc vi thc
t qua cc bi ton thc t. Mc d thut ng m hnh ha khng c nhc n
nhng vi quan im ny, chng trnh to vng sng cho vn dy hc m hnh
ha v dy hc bng m hnh ha. Tuy nhin, vic dy hc cc bi ton thc t
trong chng trnh c nhng c trng g? Qu trnh m hnh ha ton hc c c
rn luyn cho hc sinh hay khng?
tm hiu r hn vn nu trn, chng ti s phn tch chi tit SGK

lm r vic trnh by h phng trnh bc nht hai n trong mi lin h vi m hnh
ha nh th no?
2.2.2. Phn tch sch gio khoa

Nh trn chng ti cp, khi nim h phng trnh tuyn tnh c
nghin cu trong mt s lun vn Thc s chuyn ngnh Didactic Ton trc y:
- Nguyn Thy Trang (2006) - Algorit v tham s trong dy- hc phng

trnh trng trung hc ph thng. Trng hp: h phng trnh bc nht nhiu n.
- Trn Th M Dung (2008) - Nghin cu thc hnh ca gio vin trong dy

hc h phng trnh tuyn tnh lp 10
- Nguyn Th Minh Vn (2012) Nghin cu didactic v gii ton bng cch

lp h phng trnh trung hc c s.
Trong phn phn tch ca chng ti s khng lp li nhng g trnh by

trong cc lun vn trn m chng ti ch ch n kiu nhim v Gii bi ton
thc t bng cch lp h phng trnh tuyn tnh vi cch tip cn dy hc m hnh
ha, c bit l i chiu vic dy hc kiu nhim v ny vi cc bc ca qu
trnh m hnh ha ton hc.
35
Cc ni dung lin quan n h phng trnh bc nht hai n c trnh by

chng 3 trong SGK9 tp 2: H hai phng trnh bc nht hai n vi cc yu cu
sau theo SGV9:
Hc sinh nm c:
- Khi nim nghim ca h hai phng trnh bc nht hai n;
- Phng php minh ha hnh hc tp nghim ca h hai phng trnh bc
nht hai n;
- Khi nim hai h phng trnh tng ng.
[SGV9; tr.6]
- Gip HS hiu cch bin i h phng trnh bng quy tc th.

- HS nm vng cch gii h phng trnh bc nht hai n bng phng php
th.
- HS khng b lng tng khi gp cc trng hp c bit (h v nghim hoc
h c v s nghim).
[SGV9; tr.11]
- Gip HS hiu cch bin i h phng trnh bng quy tc cng i s.

- HS nm vng cch gii h phng trnh bc nht hai n bng phng php
cng i s. K nng gii h phng trnh bc nht hai n bt u c nng
cao dn.
[SGV9; tr.15]
- HS nm c phng php gii bi ton bng cch lp h phng trnh bc

nht hai n.
- HS c k nng gii cc loi ton c cp trong SGK.
[SGV9; tr.20]
Yu cu ca SGV9 ch yu rn luyn hc sinh v mt ton hc: k nng bin

i v gii h phng trnh bc nht hai n. i vi kiu nhim v Gii bi ton
thc t bng cch lp h phng trnh tuyn tnh th yu cu ca SGV9 l HS nm
c phng php gii v gii quyt c cc loi ton cp trong SGK. Vic m
rng cc loi ton cng nh k nng m hnh ha ton hc tng qut khng phi l
mc tiu m SGK nhm n.
Trc khi vo ni dung chng 3 SGK9 gii thiu bi ton:

36
Tr li bi ton c quen thuc sau y:

Va g va ch
B li cho trn
Ba mi su con
Mt trm chn chn
Hi c bao nhiu g, bao nhiu ch?
lp 8, ta bit cch gii bi ton trn bng cch lp phng trnh bc nht
mt n. Mun vy ta chn mt i lng cha bit, s g chng hn, lm n x
ri da vo cc mi quan h gia cc i lng lp nn mt phng trnh vi
n x.
Nhng trong bi ton trn, ngoi cc i lng cha bit l s g, ta thy
cn c mt i lng cha bit khc l s ch. Nu k hiu x l s g, y l s
ch th:
- Gi thit c tt c 36 con va g va ch c m t bi h thc x + y = 36.
- Gi thit c tt c 100 chn c m t bi h thc 2x + 4y = 100.
Cc h thc trn l nhng v d v phng trnh bc nht hai n.
[SGK9; tr.4]
Ta thy, sch gio khoa nhc li phng php gii bi ton bng cch lp
phng trnh ( bit lp 8) v trnh by mt cch t hai n tng ng vi hai
i lng cha bit trong bi ton. Hai i lng ny xut hin trong cu hi cui
bi ton. Vic lp cc phng trnh ch l vic dch cc gi thit bng li ra thnh
cc phng trnh. Bi ton thc tin trn c nu ra nhng khng l mc tiu c
gii quyt. Bi ton ny hon ton c th s dng a vo h phng trnh bc
nht hai n nh l mt cng c gii quyt n nhng mc ch ca SGK9 ch
dng dn vo bi Phng trnh bc nht hai n.
Sau , SGK trnh by nh ngha phng trnh bc nht hai n, h phng

trnh bc nht hai n v nghim ca chng. Tip , cc phng php gii h
phng trnh tuyn tnh (phng php th v phng php cng i s) c a
vo. Hu ht cc v d v bi tp u xoay quanh kiu nhim v gii h phng
trnh vi mt h phng trnh c cho sn p dng cc k thut va c trnh
by. Vn m hnh ha ton hc hon ton khng c cp y.
37
Bi 5 v bi 6 ca chng (chim 2/13 tit ca ton chng) c dnh cho

vic gii ton bng cch lp h phng trnh. Theo Nguyn Th Thy Trang (2006)
lin quan n h phng trnh c cc kiu nhim v sau:
- Kiu nhim v T 1 : Gii h phng trnh
- Kiu nhim v T 2 : Gii bi ton bng cch lp h phng trnh
- Kiu nhim v T 3 : on s nghim h phng trnh
Trong kiu nhim v T 1 c ch nhiu nht (kiu nhim v T 1

(79/148), kiu nhim v T 2 (44/148), kiu nhim v T 3 (25/148)).
Trong phn phn tch ny, chng ti ch quan tm n kiu nhim v gii
ton bng cch lp h phng trnh. Kiu nhim v ny c SGK9 a vo thng
qua cc v d c th.
V d 1: Tm s t nhin c hai ch s, bit rng hai ln ch s hng n v

ln hn ch s hng chc mt n v, v nu vit hai ch s y theo th t
ngc li th c s mi (c hai ch s) b hn s c 27 n v.
Cch gii
Trong bi ton trn, ta thy hai i lng cha bit l ch s hng v chc ch
s hng n v ca s cn tm. Theo gi thit, khi vit hai ch s y theo th t
ngc li, ta vn c mt s c hai ch s. iu chng t rng c hai ch
s y u phi khc 0.
Gi ch s hng chc cn tm l x, ch s hng n v l y. iu kin ca n: x,
y l nhng s nguyn, 0 < x 9, 0 < y 9.
Khi , s cn tm l 10x + y. Khi vit hai ch s theo th t ngc li, ta c
s 10y + x.
Theo iu kin u, ta c 2y x = 1 hay x + 2y = 1.
Theo iu kin sau, ta c (10x + y) (10y + x) = 27 9x 9y = 27
hay x y = 3.
T , ta c h phng trnh x + 2 y =1 .
x y =
3
[SGK9; tr.20-21]
Trong v d u tin v kiu nhim v gii bi ton bng cch lp h phng

trnh SGK9 cp v mi quan h gia cc ch s khi biu din mt s trong h
38
thp phn. y l mt bi ton ton hc thun ty v SGK9 hng dn kh chi tit

v cch chn n, iu kin cho n, cch lp h phng trnh.
n c chn trong sch gio khoa chnh l cc i lng c cp trong

yu cu ca bi ton: hai ch s ca s t nhin cn tm. iu kin ca hai n cng
c sch gio khoa ch t u, iu kin ny chnh l rng buc v s t nhin
m hc sinh bit.
Vic lp cc phng trnh trong h cng c sch gio khoa hng dn chi
tit. Phng trnh th nht ch l vic dch gi thit bng li thnh phng trnh.
Phng trnh th hai khng d thc hin nh vy, hc sinh phi bit v cch biu
din s t nhin c hai ch s l 10x + y v khi vit hai ch s theo th t ngc
li, ta c s 10y + x. T , suy ra c phng trnh th hai (10x + y) (10y +
x) = 27 v c h phng trnh bc nht hai n, gii h so snh kt qu tm c
vi iu kin ban u chng ta s tm c kt qu bi ton. Tuy nhin, nu ch
dch li t phng trnh th hai ny th ta c phng trnh xy yx =

27 v dn
n phng php gii bi ton ny l dng phng php th sai.
y 1 2 3 4 5 6
x = 2y - 1 1 3 5 7 9 11 loi
xy 11 32 53 74 95
yx 11 23 35 47 59
xy yx 0 9 18 27 36
T bng trn ta c x = 7 v y = 4, s cn tm l 74. Tuy nhin, trong bi
ton ny sch gio khoa mong mun s dng h phng trnh bc nht hai n nn
hng dn hc sinh lp phng trnh th hai nh trn. Phng php gii bng
cch th sai khng h c cp n.
Nh vy, bi ton ny l mt c hi hc sinh thy c mt vn (ton

hc) c th c nhiu m hnh ton hc khc nhau v vic cn nhc, la chn m
hnh ph hp l cn thit. Tuy nhin, SGK khng tn dng c hi ny gii
39
thiu vic la chn, thit lp m hnh ton hc cho hc sinh. M hnh h phng
trnh tuyn tnh c la chn v trnh by trc tip cho hc sinh.
Trong c hai ln lp phng trnh chng ti thy rng c hai ln sch gio
khoa u a phng trnh v dng chnh tc. Mc ch ca sch gio khoa l g?
Qua tm hiu chng ti nhn thy rng mc ch ca vic a h v dng chnh tc
l d on s nghim ca h phng trnh trc khi gii h.
Trc khi gii h phng trnh ni chung, hc sinh nn c thi quen on

nhn v s nghim ca h phng trnh gii s b bit trc rng h
phng trnh s c nghim duy nht hay v nghim hay v s nghim.
3 x 2 y =1 3 x 2 y =
1
Chng hn, i vi h , ta ch cn bin i thnh h
6 x + 4 y = 0 3 x 2 y =
0
ri kt lun h v nghim;
[SGV9; tr.11]
n v d th hai SGK9 cp n mt bi ton trong vt l lin quan n

quan h gia cc i lng qung ng, vn tc v thi gian ca chuyn ng u
v cng c SGK9 hng dn chi tit bng cc hot ng 3, 4, 5 trang 21.
V d 2: Mt chic xe ti i t TP.H Ch Minh n TP.Cn Th, qung

ng di 189 km. Sau khi xe ti xut pht mt gi, mt chic xe khch bt u
i t TP.Cn Th v TP.H Ch Minh v gp xe ti sau khi i c 1 gi 48
pht. Tnh vn tc mi xe, bit rng mi gi xe khch i nhanh hn xe ti 13
km.
Cch gii
T gi thit ca bi ton, ta thy khi hai xe gp nhau th:
9
- Thi gian ca xe khch i l 1 gi 48 pht, tc l gi.
5
9 14
- Thi gian ca xe ti i l 1 gi + gi = gi (v xe ti khi hnh trc
5 5
xe khch 1 gi)
Gi vn tc ca xe ti l x (km/h) v vn tc ca xe khch y (km/h).
iu kin ca n l x v y l nhng s dng.
Ta tip tc gii bi ton ny bng cch thc hin cc hot ng sau:
?3 Lp phng trnh biu th gi thit: Mi gi xe khch i nhanh hn xe ti 13
km.
40
?4 Vit cc biu thc cha n biu th qung ng mi xe i c, tnh n

khi hai xe gp nhau. T suy ra phng trnh biu th gi thit qung ng
t TP.H Ch Minh n TP.Cn Th di 189 km.
[SGK9; tr 21]
Trong v d th hai, vic lp cc phng trnh i hi hc sinh hiu bit v

cc quy lut trong chuyn ng u. Cch chn n ca SGK cng khng khc g so
vi v d 1: n l cc i lng cn tm c nu trong yu cu ca bi ton, n ca
bi ton c nu tng minh. Ti sao SGK li chn n x, y khng phi l v 1 , v 2
- cc k hiu dng cho vn tc? Theo chng ti, SGK hng n cc n s dng
trong h phng trnh bc nht hai n, n ton hc x, y gn lin vi h phng trnh
bc nht hai n m hc sinh c hc. Hai n x, y lm cho vic chuyn bi ton
v m hnh ton hc khng gn vi tnh hung thc t, khng to c mi lin h
trc quan gia m hnh ton hc v tnh hung ban u. Do , khi lp c h
phng trnh vi hai n x, y, SGK thot khi tnh hung ban u m bi ton t
ra.
Vi vic chn n nh trn, vic dch gi thit mi gi xe khch i nhanh

hn xe ti 13 km thnh phng trnh y x = 13 khng gp tr ngi. Vi gi thit
cn li, hc sinh phi hiu c quy lut v mi quan h ca qung ng, thi
gian, vn tc; xc nh c qung ng hai xe i c n lc gp nhau th mi
14 9
c th lp c phng trnh x+ y=
189 .
5 5
Trong v d ny, bi ton lin quan n qung ng nhng SGK khng

cp n m hnh trung gian l cc s ng i.
Thc t th kiu nhim v ny c xem nh l hc sinh bit v khng

cn b ng na. Theo SGV9 iu khc bit duy nht l vic chn hai n thay v
trc y ch chn mt n. Do , GV c iu kin tp trung vo phn tch cc mi
quan h gia cc i lng trong bi ton t a ra cch chn n thch hp
v lp c h phng trnh bc nht hai n thch hp. [SGV9; tr.20]
41
Nh vy SGV c nhn mnh s cn thit ca vic phn tch bi ton a

ra cch chn n v lp c h phng trnh thch hp ngha l xy dng m hnh
ton hc ph hp. Thc t, vic trnh by ca SGK c nhm n mc tiu ny hay
khng hay n hon ton thuc v trch nhim ca gio vin.
n tit th hai, SGK9 cp n vn tng i mi vi hc sinh l

nng sut v thi gian hon thnh cng vic.
V d 3: Hai i cng nhn cng lm mt on ng trong 24 ngy th xong.

Mi ngy, phn vic i A lm c nhiu gp ri i B. Hi nu lm mt
mnh th mi i lm xong on ng trong bao lu?
Cch gii
T gi thit hai i cng lm trong 24 ngy th xong c on ng (v c
1
xem l mt cng vic), ta suy ra trong mt ngy hai i lm chung c
24
(cng vic). Tng t, s phn cng vic m mi i lm c trong mt ngy
v s ngy cn thit hon thnh cng vic l hai i lng t l nghch (trong
bi ton ny, ta hiu s ngy l mt i lng khng nht thit phi nguyn).
Vy ta c th gii bi ton nh sau:
Gi x l s ngy i A lm mt mnh hon thnh ton b cng vic; y l s
ngy i B lm mt mnh hon thnh ton b cng vic. iu kin ca n x
v y l nhng s dng.
1 1
Mi ngy, i A lm c (cng vic), i B lm c (cng vic).
x y
Do mi ngy, phn vic i A lm c nhiu gp ri i B nn ta c phng
1 1 1 31
trnh: = 1,5 hay: = (2.14)
x y x 2y
Hai i lm chung 24 ngy th xong cng vic nn mi ngy hai i cng lm
1
1 1 1
th c 24 (cng vic). Ta c phng trnh: + = (2.15)
x y 24
1 3 1
= .
T (2.14) v (2.15) ta c h phng trnh: x 2 y (2.16)

1 + 1 = 1
x y 24
[SGK9; tr.22-23]
42
M hnh ton hc c nh sn ngm n trong bi ton. Vic chn n

trong v d ny SGK9 cng thc hin nh cc v d trn: chn n l i lng cn
tm c nu trong Hi nu lm mt mnh th mi i lm xong on ng
trong bao lu?. Ta thy mc d n lin quan n thi gian nhng SGK khng
dng k hiu t (k hiu thng dng cho thi gian) m gi n l x v y. Cc mi
quan h trong bi ton trn t nhiu gy kh khn cho hc sinh trong vic lp
phng trnh (cc i lng nng sut v thi gian t l nghch vi nhau). lp
c phng trnh t gi thit Mi ngy, phn vic i A lm c nhiu gp ri
i B, vi cch t n nh trn, hc sinh trc ht cn tnh s phn cng vic m
1 1
mi i lm c trong mt ngy t mi lp c phng trnh = 1,5 . Vic
x y
lp phng trnh th hai cng vy i hi hc sinh phi hiu c mi quan h gia
nng sut v thi gian.
H phng trnh lp c khng phi l h phng trnh bc nht nhng n

c hng dn gii quyt bng hot ng 6:
1 1 ri tr li bi ton cho.
Gii h (2.16) bng cch t n ph =
u = ;v
x y
[SGK9; tr.23]
3
u = 2 .v
1 1
Vi vic t n ph=
u = ;v ta c h phng trnh:
x y
u + v = 1
24
1
u = 40 x = 40
Gii h phng trnh ny ta c , t ta c kt qu .
v = 1 y = 60
60
Thc t vic gii h phng trnh bng cch t n ph a v h phng

trnh bc nht hai n th hc sinh gp trong bi tp 27 trang 20 SGK9.
Bi ton trn c th c nhng cch chn n khc nhau. SGK9 hng dn

cch chn n khc thng qua hot ng 7.
43
Hy gii bi ton trn bng cch khc (gi x l s phn cng vic lm trong
mt ngy ca i A; y l s phn cng vic lm trong mt ngy ca i B). Em
c nhn xt g v cch gii ny?
[SGK9; tr.23]
Theo hng dn trn chng ta c th gi x l s phn cng vic lm trong

mt ngy ca i A; y l s phn cng vic lm trong mt ngy ca i B. Khi ta
c h:
3
x = 2 y

x + y =1
24
1
x=
Gii h phng trnh ny ta c 40 , t chng ta suy ra c kt qu

y = 1
60
bi ton: i A hon thnh cng vic trong 40 ngy; i B hon thnh cng vic
trong 60 ngy. suy ra c kt qu ny i hi hc sinh phi suy lun.
Trong cch gi n nh trn, n khng phi l i lng c nu trong bi

ton.
Trong hai cch chn n c hng dn bi SGK th cch th nht d thc

hin hn (v n c nu tng minh trong cu hi). Cch chn n ny chng ta lp
c h khng phi l h phng trnh bc nht hai n v cn thit phi t n ph
gii.
Theo SGV9, Trong bi gii, SGK dng phng n chn n trc tip, tc l
chn chnh i lng m bi ton cn tm lm n. Cch chn n nh vy cho php
d dng lp h phng trnh[SGV9; tr.20].
Nh vy, qua v d 3, SGK ngm n cp n mt kha cnh quan trng

ca qu trnh m hnh ha, l cn thit lp m hnh ton hc sao cho ph hp vi
tnh hung thc t v cho php gii quyt tnh hung ti u nht. Vi mt tnh
hung thc t, c th tn ti nhiu m hnh ton hc khc nhau. Vn l cn phi
44
nh gi la chn ra m hnh tt. Tuy nhin, vn c th chn n khc nhau

trong kiu nhim v gii bi ton bng cch lp h phng trnh ch c cp
n duy nht mt ln trong v d 3 ny. Trong tt c cc bi tp cn li, n lun
c chn l i lng cn tm trong ton. c trng ny cng vi ch dn ca
SGK Cch chn n nh vy cho php d dng lp h phng trnh s dn n
hnh thnh ni hc sinh quy tc hp ng l lun chn n l i lng cn tm trong
ton.
cui bi, SGK9 a ra cc bc gii bi ton bng cch lp h phng

trnh.
Bc 1: Lp h phng trnh.
- Chn hai n v t iu kin thch hp cho chng.
- Biu din cc i lng cha bit theo cc n.
- Lp hai phng trnh biu th mi quan h gia cc i lng.
Bc 2: Gii h hai phng trnh ni trn.
Bc 3: Tr li: Kim tra xem cc nghim ca h phng trnh, nghim no
thch hp vi bi ton v kt lun.
[SGK9; tr.26]
M hnh ton hc trong cc bi ton ca kiu nhim v Gii bi ton bng

cch lp h phng trnh hu ht nh sn (ngm n hoc tng minh), hc sinh
ch cn t n v lp h. Trong cc bc ca qu trnh m hnh ha ton hc, ch c
bc 3 c gii thch bi cc kin thc c trong phn l thuyt (cc phng php
gii h phng trnh). H phng trnh lp c lun lun l h c s phng trnh
bng s n (h hai phng trnh hai n, bc nht hoc khng phi bc nht nhng
a v h bc nht bng cch t n ph) v gii c nghim tha yu cu bi
ton. Trong bc 2 n lun c chn l cc i lng c hi trong bi ton.
Bc 3 lun cho kt qu v cc nghim tm c lun tha mn iu kin. Trong li
gii ca SGV9, chng ti thy lun lun c bc t iu kin cho n. Tuy vy,
bc ny dng nh ch l hnh thc v cc d kin ca bi ton lun lun c
chn sao cho nghim ca h tha mn cc iu kin ca n. Do , hc sinh khng
45
c trch nhim kim tra cc kt qu ton hc nhn c c ph hp vi thc t hay

khng.
Cc bi ton thc t khng biu din nhng tnh hung thc t vi tt c s

phc tp ca n m ch l nhng m hnh kh gn vi m hnh ton hc cn xy
dng (m hnh ton hc xc nh trc). Cc bi ton ny lun cho d kin,
nhim v ca hc sinh l lp h v gii h lp ri tr li yu cu bi ton. i
lng cn tnh n nh n lun c nu tng minh trong cu hi cui bi ton.
H phng trnh tm c lun c nghim duy nht v tha mn yu cu bi, c
th a v h phng trnh bc nht hai n hoc h phng trnh hai n khng bc
1 1
nht (trng hp ny hu nh hc sinh ch gp dng , ). Kiu nhim v T 1 (gii
x y
h cho sn thun ty ton hc) c ch trng nhiu nht (79/148). Kiu nhim v
T 2 cng c quan tm, s lng bi tp a ra nhiu (44/148). S bi ton a v
h phng trnh bc nht hai n l 33, s bi ton a v h phng trnh hai n
khng bc nht l 11.
Sch gio khoa u tin s dng h phng trnh tuyn tnh gii quyt cc
bi ton thuc kiu nhim v T 2 , cc phng php khc nh phng php th sai;
phng php lp phng trnh mt n; khng h c cp. Hc sinh s dng
cng c sn c l h phng trnh tuyn tnh, khng c trch nhim t ra cu hi
la chn cng c ton hc no hu hiu nht.
Cc bi ton c xy dng xung quanh cc ch : tm hai s; qung

ng, thi gian v vn tc; nng sut v thi gian; hnh hc v cc bi ton khc
v hn hp 2 cht, cc bi ton v sch, cc bi ton v t l, cc bi ton yu cu
tm s qu qut, qu cam; s gh, s hc sinh....
Nhng phn tch trn cho php chng ti d on s tn ti hc sinh cc

quy tc hp ng sau lin quan n vn m hnh ha ton hc bng h phng
trnh bc nht hai n:
R1: gii bi ton cn lp mt h hai phng trnh hai n.

46
R2 5: n c chn l i lng cn tm trong ton v xut hin tng

minh trong ton. n c k hiu l x, y.
2.2.3. H phng trnh bc nht hai n trong SGK10 6

H phng trnh bc nht hai n trong SGK10 c trnh by trong Chng
3: Phng trnh , h phng trnh. SGK10 xem nh hc sinh hc v h phng
trnh ny nn mc ch ch l nhc li kin thc c. SGV10 nu r:
n tp v phng trnh bc nht hai n v h hai phng trnh bc nht hai n.

V hc sinh hc phng trnh bc nht hai n v h hai phng trnh bc nht
hai n lp 9 nn SGK khng trnh by li cch gii m nhc li bng cc hot
ng 1,2 v 3.
[SGV10; tr.75]
Trc tin, SGK10 nhc li nh ngha v phng trnh bc nht hai n, biu
din hnh hc tp nghim ca phng trnh ny cng c nhc li.
Sau , SGK10 nu nh ngha tng qut v h phng trnh bc nht hai n.
Cc k thut gii cng khng c nhc li, SGK10 thng qua hot ng 3
yu cu hc sinh t thc hin li cc k thut ( y ch c k thut th v cng i
s).
Chng ti nhn thy SGK10 cng ch ch n kiu nhim v T 1 , kiu

nhim v T 2 khng c ch , khng c nhc n trong phn l thuyt v s
lng bi tp t (ch c 8 bi k c sch gio khoa v sch bi tp). Cc bi trong
kiu nhim v ny ging nh lp 9: Tm hai s; qung ng, thi gian v vn tc;
nng sut v thi gian, hnh hc. Vic chn n trong kiu nhim v ny cng chnh
l cc i lng cn tm trong yu cu bi ton; theo hng dn gii trong SGV10
5
Mt phn ca R2 c kim chng trong lun vn ca Nguyn Th Minh Vn (2012).
6
Lin quan n, kiu nhim v Gii bi ton bng cch lp h phng trnh, SGK10NC ch c 1 bi tp v
vn tc xui dng v ngc dng, tng t nh lp 9. S lng bi tp trong SGK10 phong ph hn. V
vy, chng ti ch phn tch SGK10.
47
v BTS10 th a s trng hp n vn c k hiu l x, y; h phng trnh lp

1 1
c l h bc nht hai n hoc khng bc nht (vn l trng hp ; ).
x y
Tuy nhin, c mt trng hp SGV cp mt bi ton (nng sut thi

gian) m k hiu n c lin quan n tnh hung thc t hn:
Hai cng nhn c giao vic sn mt bc tng. Sau khi ngi th nht lm
5
c 7 gi v ngi th hai sn c 4 gi th h sn c bc tng. Sau
9
1
h cng lm vic vi nhau trong 4 gi na th ch cn li bc tng cha
18
sn. Hi nu mi ngi lm ring th sau bao nhiu gi mi ngi mi sn
xong bc tng.
[SGK10; tr.70]
Hng dn gii trong sch gio vin:
Gi t 1 (gi) l thi gian ngi th nht sn xong bc tng, t 2 (gi) l thi

gian ngi th hai sn xong bc tng; iu kin t 1 > 0, t 2 > 0. Trong mt gi
1 1
ngi th nht sn c bc tng, ngi th hai sn c bc tng.
t1 t2
7 4 5
Theo u bi ta c: + =
t1 t2 9
4 1 7
Sau 4 gi lm vic chung h sn c: =(bc tng)
9 18 18
4 4 7
Vy ta c + = []
t1 t2 18
[SGV10; tr.79]
Trong bi ton ny SGV gi n l t 1 , t 2 gn vi tnh hung thc t hn, n

khi t n ph gii h th mi chn n l x, y. Vic lp cc phng trnh trong bi
ton ny i hi hc sinh phi hiu r bn cht ca tnh hung mi lin h gia
nng sut v thi gian. Hai phng trnh trong bi ton ny i hi hc sinh phi
tnh c s phn lm c trong mt gi ca mi cng nhn. Ngoi cch gi n
trc tip nh hng dn ca SGV, bi ton ny chng ta c th gi n gin tip: x, y
48
l nng sut lm vic ln lt ca mi cng nhn (s phn cng vic hon thnh
trong mt gi). Tuy nhin, vi cch gi n trc tip th h phng trnh nhn c
d dng hn v cng khng kh gii (tng t SGK9). V vy, SGV chn
cch ny.
M hnh ton hc trong kiu nhim v ny cng c nh sn, hc sinh

ch c nhim v chn n, lp h phng trnh v gii. Qu trnh m hnh ha khng
c thc hin y cc bc v ng ngha.
Tht vy, cc bi ton trong kiu nhim v ny c cho vi nhng iu

kin rng buc nh SGK9. Bi ton cho d kin, khng tha, khng thiu, yu
cu tm hai i lng, h phng trnh lp c gii c bng cc phng php
hc v ra nghim tha yu cu bi. Vic i chiu kt qu vi tnh hung thc t
ch l hnh thc v tt c cc nghim tm c u tha mn bi ton.
2.3. Kt lun
Phn phn tch trn cho php chng ti lm r nhng c trng v rng
buc ca th ch dy hc Vit Nam i vi vic dy hc h phng trnh tuyn tnh
bc nht hai n trong mi lin h vi m hnh ha ton hc. Chng ti c mt s kt
lun sau:
- Trong th ch dy hc bc i hc, cc bi ton thc tin c gii quyt

bng cng c h phng trnh tuyn tnh ch c cp trong cc gio trnh i s
tuyn tnh dnh cho kinh t. , vn m hnh ha ton hc khng c quan
tm v trong cc bi ton, m hnh ton hc lun c cho sn. Sinh vin ch c
trch nhim lm vic vi m hnh ton hc v chuyn cu tr li ton hc v cu tr
li cho bi ton kinh t.
- Trong th ch dy hc bc ph thng, trc khi h phng trnh tuyn

tnh bc nht hai n chnh thc c dy trong chng trnh lp 9, tri thc ny
xut hin ngm n trong chng trnh lp 4 thng qua bi ton Tm hai s khi bit
tng v hiu ca hai s , cc bi ton ny bc u c ni dung thc t.
49
Phng php gii bi ton ny l s on thng tng ng vi cch gii h

phng trnh bc nht hai n bng phng php cng i s.
Kiu nhim v gii bi ton thc t bng cch lp h phng trnh ch yu

xut hin lp 9 cn lp 10 t c ch trng. M hnh ton hc trong cc bi
ton ny hu ht c nh sn, qu trnh m hnh ha c thc hin khng y
ch thc hin bc 2, bc 3. Bc 4 ch l hnh thc v chu k kim tra dng
li ngay ln thc hin u, v kt qu tm c lun l kt qu ca bi ton. Bc 2
b chi phi bi cc quy tc hp ng R1 v R2:
R1: gii bi ton cn lp mt h hai phng trnh hai n.
R2: n c chn l i lng cn tm trong ton v xut hin tng

minh trong ton. n c k hiu l x, y.
Chng ti cng ng vi cc kt lun ca tc gi Nguyn Th Minh Vn (2012) v

nhng rng buc ca kiu nhim v ny:
+ ton yu cu tm 2 i lng.
+ Mi lin h gia hai gi tr cn tm khng c ch ra mt cch r rng.
+ H phng trnh lp c t ton phi a c v mt h hai phng

trnh tuyn tnh hai n.
+ D kin ca bi ton r rng, va cho vic lp h phng trnh.
Kiu nhim v ny c cp xoay quanh 5 loi bi ton: tm hai s; qung

ng, thi gian v vn tc; nng sut v thi gian; hnh hc v cc bi ton khc
(v hn hp 2 cht, cc bi ton v sch, cc bi ton v t l, cc bi ton yu cu
tm s qu qut, qu cam; s gh, s hc sinh....). Chng ti khng tm thy du vt
ca cc m hnh tuyn tnh trong kinh t (c trnh by bc i hc) trong SGK
ph thng. c bit hn, ng dng ca h phng trnh tuyn tnh trong cc bi
ton trong lnh vc kinh t (lin quan n gi c, chi ph) hon ton vng bng
trong SGK ph thng Vit Nam.
50
Qua phn tch SGK ph thng chng ta nhn thy vic dy hc h phng
trnh bc nht hai n c tin hnh theo tin trnh sau:
Dy hc h phng trnh bc nht hai n v cc phng php gii p

dng h phng trnh tuyn tnh gii quyt mt s vn thc t.
Theo L Vn Tin (2005), y l quy trnh dy hc m hnh ha. Tuy nhin,

vi cc c trng v rng buc ca th ch nh trn phn tch th vic dy hc
m hnh ha ny cha thc s din ra theo ng cc bc ca qu trnh m hnh
ha. Vn ct li y ch l p dng kin thc ton hc xc nh (h phng
trnh bc nht hai n) vo vic gii quyt mt s dng ton quen thuc. Ngun gc
thc tin ca khi nim h phng trnh bc nht hai n cng nh vai tr cng c
ca n kh m nht.
Hn na, vn dy hc h phng trnh bc nht hai n bng m hnh ha

khng c tnh n. Tht vy, h phng trnh c a vo SGK mt cch
trc tip nh l mt i tng nghin cu ch khng xut pht t nhu cu gii
quyt cc vn ca ton hc v ca thc t.
Lm th no xy dng c nhng tnh hung dy hc sao cho khi nim

h phng trnh bc nht hai n ny sinh qua nhu cu gii quyt cc bi ton thc
t, ng thi nng cao kh nng vn dng ton hc vo cuc sng hng ngy hc
sinh?
Cu hi ny thc y chng ti nghin cu xy dng mt tin trnh dy hc

h phng trnh bc nht hai n bng m hnh ha nhm gip hc sinh thy c
ng c, nhu cu thc tin ca vic nghin cu h phng trnh bc nht hai n.
Tin trnh ny bao gm cc bc sau:
Xut pht t bi ton thc tin Xy dng m hnh ton hc (h phng

trnh bc nht hai n) Cu tr li cho bi ton thc tin Tri thc cn ging dy
(nh ngha h phng trnh bc nht hai n, cc phng php gii h phng trnh
bc nht hai n) Vn dng tri thc ny vo gii cc bi ton thc tin khc.
51
Vic xy dng tin trnh dy hc ny da trn gi thuyt nghin cu sau:
C th lm ny sinh khi nim h phng trnh bc nht hai n nh l

cng c gii quyt cc vn thc tin trc khi xem n nh mt i tng
nghin cu. Ni cch khc, c th t chc dy hc h phng trnh bc nht hai n
bng m hnh ha v hc sinh c th tip cn bc u vi qu trnh m hnh ha
ton hc.
Vic xy dng thc nghim kim chng gi thuyt ny v kt qu thc

nghim s c trnh by trong chng 3 tip theo.
52
Chng 3:
THC NGHIM
( N DY HC)
Nghin cu chng 2 cho thy r vn dy hc bng m hnh ha v dy
hc m hnh ha cha c quan tm y trong vic dy hc h phng trnh
tuyn tnh bc nht hai n. Trong chng 2 chng ti cng nghin cu cc rng
buc th ch i vi kiu nhim v gii bi ton thc t bng cch lp h phng
trnh, kt qu nghin cu cho thy cc bc ca qu trnh m hnh ha khng c
thc hin y (ch yu hc sinh ch thc hin bc 2 v bc 3, tc l hot ng
trong m hnh ton hc).
Trong chng ny, chng ti xy dng mt tnh hung dy hc h phng

trnh bc nht hai n bng m hnh ha vi mong mun gip hc sinh tip cn vi
cc bc ca qu trnh m hnh ha ton hc v gip hc sinh thy c ng c,
nhu cu thc tin ca vic nghin cu h phng trnh bc nht hai n.
C th chng ti xy dng tin trnh dy hc h phng trnh bc nht hai n

nh sau: Xut pht t bi ton thc tin Xy dng m hnh ton hc (h phng
1. Mc ch thc nghim
Thc nghim nhm kim chng tnh ng n ca gi thuyt nghin cu sau:

53

ton hc.
C th, mc ch thc nghim ca chng ti l:
+ Thit lp mt tnh hung cho php hc sinh tip cn khi nim h phng
trnh bc nht hai n v cc phng php gii h. Khi nim h phng trnh bc
nht hai n v cc phng php gii h phng trnh bc nht hai n xut hin nh
l kt qu ca vic gii quyt mt s bi ton thc tin t ra ban u.
+ Thng qua hot ng gip hc sinh tng cng kh nng vn dng h

phng trnh nh cng c gii quyt bi ton thc t v pht trin kh nng m hnh
ha ton hc hc sinh.
2. Ni dung thc nghim
2.1. Gii thiu cc tnh hung thc nghim

Phiu s 1:
An: Ti c hai s. Nu thm vo s th hai hai ln s th nht th ta c

115. An hi Bnh hai s l hai s no?
Cu hi 1
Theo em, Bnh c tr li c cu hi ca An hay khng? V sao?
Phiu s 2:
An pht hin trong cu b thiu d kin nn An thm vo d kin sau:

Nu bt s th hai mt gi tr bng hai ln s th nht ta c 15. Vy hai s
l hai s no?
Cu hi 2
2.1. Theo nhm em, Bnh c th tr li c cu ca An cha?
2.2. Nhm em hy tho lun v vit hng dn gi bn Bnh Bnh gii

c cu ca An bng t nht ba cch.
54
Phiu s 3:
C Ba l ngi bn cc loi c ngoi ch, c mua c ca nhng ngi nui c

v em ra ch bn kim li. C thu mua nhiu loi c: c r, c phi, c iu hng,
Ngy hm qua c mua 20kg c iu hng, lc u c bn ht 16kg th ch bt u
tha ngi, c quyt nh gim gi bn v bn ht s c iu hng cn li thu c
tin li t bn c iu hng trong ngy l 76000 ng. Ngy hm sau c thu mua
15kg c iu hng, tng t ngy trc lc u c bn c 13kg th ch bt
u tha ngi, c quyt nh gim gi bn v bn ht s c iu hng cn li thu
c tin li t bn c iu hng l 63000 ng. Bit rng gi bn c iu hng v
gi gim gi trong hai ngy khng i. Hi khi bn vi gi gim gi th c Ba li
hay l, s tin ny l bao nhiu?
Cu hi 3
Em hy gii bi ton trn.
Phiu s 4:
Hai nh bn An v Bnh cch nhau 3600m. Mi bui sng hai bn thng i

b ngc chiu nhau, ngy u tin hai bn xut pht cng lc v gp nhau ti a
im cch nh bn An 2000m. Ngy th hai do bn Bnh xut pht sm hn bn An
6 pht nn hai bn gp nhau ngay gia on ng. Hi An v Bnh i b vi vn
tc bao nhiu?
Cu hi 4
Trong cc h phng trnh cho di y, em hy chn nhng h tng ng

vi ton trn, gii thch v nu r ngha cc bin? Theo em, em chn trng
hp no? V sao?
2000 1600 2000 1600

v = v x y = 0

(1) 1 2
(2)
1800 1800 1800 1800 =
+ 360 = 360
v1 v2 x y
55
2000t1 = 1600t2 2000 x 1600 y =

0
(3) (4)
1800t1 + 360 =1800t2 1800 x 1800 y =
360
Phiu s 5:
Mt gia nh mun bm nc v quyt nh i thu. C hai hnh thc thu

mt loi my bm. Loi th nht gi thu l 150 ngn ng mt thng, loi th hai
gi thu 15 ngn ng mt gi. Tuy nhin, nu thu my bm loi th nht th mi
gi tn thm ph nhin liu l 5 ngn ng.
Gi y l s tin m gia nh ny phi tr cho vic s dng my bm trong x gi

trong mt thng.
Cu hi 5
5.1. Hy vit v v th ca nhng hm s biu din chi ph phi tr cho

vic s dng my bm theo hai hnh thc trn cng mt h trc ta . Suy ra giao
im. Giao im ny c ngha g?
5.2. Nu cn s dng my bm trong mt thng v mi ngy cn phi s

dng trong t nht 1 gi th gia nh ny nn chn hnh thc no chi ph phi tr
thp hn.
2.2 Dn dng kch bn

Pha 1: (Lm vic c nhn 10 pht).
Gio vin pht thng bo phiu s 1. Hc sinh lm vic c nhn nghin

cu tr li cu hi trong phiu s 1.
Gio vin thu li bi lm ca hc sinh v tng kt cc cu tr li ca hc

sinh.
Gio vin kt lun: An yu cu tm hai s nhng ch c mt d kin v mi

lin h gia chng nn hai s cha xc nh.
Pha 2: (Lm vic nhm 20 pht)

56
Gio vin pht thng bo phiu s 2. Hc sinh lm vic nhm nghin

cu tr li phiu s 2 vo t giy A0.
Cc nhm dn sn phm ca nhm ln bng. Gio vin yu cu mt s

nhm gii thch li gii ca nhm. Ch chin lc gii bng cch lp h phng
trnh (ngm n hoc tng minh) m hc sinh a ra, v cc k thut gii h m hc
sinh s dng.
Gio vin pht thng bo phiu s 3. Hc sinh lm vic nhm nghin

cu tr li phiu s 3 vo t giy A0.
Cc nhm dn sn phm ca nhm ln bng. Gio vin yu cu mt s

nhm gii thch li gii ca nhm.
Gio vin tng kt pha 3: Nhn mnh cc bc ca qu trnh m hnh ha

ton hc mt tnh hung thc t (xy dng m hnh ton hc, i chiu li gii ton
hc vi thc t,).
Pha 4: (Lm vic tp th (Th ch ha) 15 pht)
Gio vin trnh by kin thc v h phng trnh bc nht hai n, phng
php gii h v phng php gii bi ton bng cch lp h phng trnh.
Pha 5: (Lm vic c nhn 10 pht)
Gio vin pht thng bo phiu s 4. Hc sinh lm vic c nhn.
GV thu li bi lm ca HS, yu cu mt s HS a ra cu tr li.
Gio vin tng kt pha 5, ch vic chn n trong mt bi ton.
Gio vin pht thng bo phiu s 5. Hc sinh lm vic theo nhm.
Hc sinh dn cu tr li ca nhm ln bng. Gio vin yu cu mt s

nhm gii thch li gii ca nhm.
57
Gio vin tng kt pha 6: Gii thiu phng php gii h phng trnh bc
nht hai n bng th v ngha ca n.
3. i tng thc nghim
Thc nghim ny c thc hin trn hc sinh lp 9 sau khi hc sinh hc

v hm s bc nht y = ax + b v phng trnh bc nht hai n ax + by + c = 0.
4. Phn tch tin nghim
4.1. Bin v gi tr ca chng

V1: Hnh thc lm vic. C nhn, theo nhm, c lp.
+ Lm vic c nhn: Pht huy tinh thn lm vic ca tng hc sinh, gip hc
sinh hiu bi ton v cung cp t liu cho lm vic nhm.
+ Lm vic nhm: c s trao i tho lun gip tm nhanh cch gii quyt
bi ton.
+ Lm vic c lp: to s tranh lun trong thi im tng kt cc pha v tng

kt tit hc.
V2: Ngun gc ca bi ton: Trong ton hc hay ngoi ton hc.
V3: Yu cu ca bi ton.
+ Gii bng nhiu cch .
+ Gii bi ton.
+ Chn cu tr li cho sn.
V4: Bin lin quan n i lng cn tnh n nh n s.
+ i lng cn tnh n nh n s c nu tng minh trong cu hi t ra

cui bi ton.
+ i lng cn tnh n nh n s khng c nu tng minh trong cu

hi t ra cui bi ton.
58
Bng 1: Gi tr ca cc bin c la chn trong tnh hung
V1 V2 V3 V4
Lm vic c Trong ton
Cu 1
nhn hc
Lm vic Trong ton Gii bng
Cu 2.2 Tng minh
nhm hc nhiu cch
Lm vic Ngoi ton Khng tng
Cu 3 Gii bi ton
nhm hc minh
Lm vic c Ngoi ton Chn cu tr
Cu 4 Tng minh
nhn hc li
Lm vic Ngoi ton
Cu 5 Gii bi ton
nhm hc
Chng ti xy dng cc tnh hung trong phiu s 3, 4 v 5 l cc tnh hung

ph v hp ng trong th ch dy hc Vit Nam.
Vi bi ton trong phiu s 3, n cn chn lp h phng trnh (tin li

khi bn 1 kg c lc u v sau khi gim gi) khng c ch ra tng minh trong
ton di dng cc phng trnh ngm n. Mt khc, cc bin ny cng khng c
nu ra tng minh trong cu hi cui ton (Hi khi bn vi gi gim gi th c
Ba li hay l, s tin ny l bao nhiu?).
V vy, y, nu chn n l i lng c nu tng minh trong bi ton

th s l gi bn 1 kg c lc u v lc sau ch khng phi tin li. Tuy nhin, cch
la chn n nh vy s dn n s bt hp l trong cu tr li cui cng (gi bn l
mt s m). Vic i chiu cu tr li vi tnh hung thc t cho thy m hnh ton
hc xy dng khng ph hp v i hi phi iu chnh cch chn n xy
dng mt m hnh mi ph hp hn. Ta thy rng y, qu trnh m hnh ha
ton hc c nhn mnh thng qua vic xy dng v iu chnh m hnh ton hc,
i chiu m hnh vi thc t,
59
Vi bi ton trong phiu s 4, dng bi tp la chn m hnh ton hc tng

ng vi bi ton thc t l hon ton vng mt trong sch gio khoa ca Vit Nam.
Nh chng 2 chng ti phn tch, cc bi tp trong sch gio khoa Vit Nam
lun u tin vic chn n bng cch trc tip (chn n l i lng cn tm trong
ton) v n thng c k hiu l x, y. Cch chn n gin tip ch c cp s
lc qua 1 v d v sau khng xut hin li. Vi bi ton phiu s 4, hc sinh
ng trc s lng l cn phi nh gi h phng trnh no tng ng vi
ton thng qua cc cch chn n khc nhau. Tnh hung ny cng cho thy c nhiu
cch xy dng cc m hnh ton hc khc nhau ca mt bi ton thc t. Vn
quan trng l xc nh c m hnh va n gin va cho php gii quyt bi ton
tt nht.
Vi bi ton trong phiu s 5, vic gii h phng trnh bc nht hai n bng
th c cp n trong sch gio khoa mt cch thun ty ton hc. ngha
ca cc th v giao im ca chng khng c ni n. Tnh hung ny yu cu
hc sinh ngoi vic xy dng m hnh ton hc v lm vic trn chng, cn phi
khai thc tt cc m hnh ny v mt ngha ca chng i vi bi ton thc t
tm cu tr li cho bi ton thc t.
4.2. Chin lc v ci c th quan st c, nh hng ca bin

4.2.1. Phiu s 1
Chng ti d on hc sinh c th tr li theo hai kh nng:
+ Hc sinh tr li c v chn mt cp s tha mn yu cu ca bi ton. C

th hc sinh s a ra nhiu cp s tha mn yu cu.
+ Hc sinh tr li khng v cha d kin hoc c nhiu cp s tha mn.

Trong kh nng ny chng ti mong mun hc sinh thit lp c biu thc 2x + y
= 115 (vi x, y l hai s cn tm).
4.2.2. Phiu s 2 v phiu s 3

Cc chin lc c th ca cc bi ton phiu s 2 v phiu s 3
60
S th-sai : Chin lc Th - sai
Lp mi lin h gia hai s. Ln lt th cc s n khi tm c mt cp s

tha yu cu.
S s : Chin lc Lp s
V s on thng v da vo quy tc tm s ln s b trong bi ton tm

hai s khi bit tng hiu hai s .
S pt : Chin lc Lp phng trnh
+ Gi mt n v lp phng trnh gii.
+ Kt lun.
S 2h : Chin lc Lp h hai phng trnh hai n
+ Gi hai n
+ Lp cc phng trnh t gi thit.
+ Lp h v gii h phng trnh tm c.
+ Kt lun.
Phn tch chi tit ci c th quan st c:
Pha 2
Vi chin lc S th-sai , chng ti c th d on hc sinh trnh by nh sau:
Chn cp s tha iu kin th nht, sau th iu kin th hai cho n khi

c mt cp s thch hp.
Ci c th quan st gn vi chin lc S s ,
?
Hai ln s th nht:
15 115
S th hai:
?
115 + 15
Vy s th hai l = 65 .
2
61
115 15
Hai ln s th nht l = 50 . S th nht l 25.
2
Ci c th quan st gn vi chin lc S pt , hc sinh c th gi mt n l s th nht

hoc s th hai.
Gi x l s th nht. Suy ra s th hai l 115 2x.
Theo gi thit ta c phng trnh 115 2x 2x = 15.
Gii phng trnh trn ta c x = 25.
Vy s th nht l 25, s th hai l 65.
i vi chin lc S 2h , hc sinh c th trnh by nh sau:
Gi x, y ln lt l hai s cn tm.
Theo gi thit ta c hai phng trnh:
2x + y = 115
y 2x = 15
Cng v theo v hai phng trnh ta c 2y = 130, suy ra y = 65 v x = 25.
Vy s th nht l 25, s th hai l 65.
Trong chin lc ny hc sinh c th gii hai phng trnh trn bng k

thut th.
Gi tr ca bin V2 c chn pha ny l tnh hung trong ton hc, c th

l bi ton tm hai s c cho di dng cu . y l bi ton quen thuc i
vi hc sinh vi chin lc s hoc chin lc phng trnh. Gi tr bin V1
chng ti chn l lm vic theo nhm sau pha 1 to iu kin cho hc sinh tm ra
c nhiu cch gii theo yu cu. Gi tr ca bin V3 l gii bng t nht ba cch
cng vi gi tr ca V4 l i lng cn tnh n nh n s c nu tng minh
trong cu hi t ra cui bi ton to iu kin thun li hc sinh tm ra chin
lc S 2h . Ngoi ra, nu trong pha 1 hc sinh thit lp c phng trnh bc nht
62
hai n lin h gia hai s th chin lc h phng trnh s c nhiu kh nng xut
hin.
Pha 3
Chi tit ci c th quan st c trong pha ny nh sau:
Vi chin lc S pt ,
Gi x l s tin li khi cha gim gi bn
Suy ra s tin li lc gim gi bn l 139000 x
x 139000 x
T ta c phng trnh 16 + 4=
76000
29 6
T tm x = 145000.
S tin li sau khi gim gi 139000 145000 =

6000
Bi ton cho kt qu m nhng trn thc t, s tin li phi l s dng nn

c th hc sinh kt lun bi ton sai hoc khng tm c. Chin lc ny hc sinh
gp tr ngi trong vic lp phng trnh nn theo chng ti chin lc ny s t xut
hin.
Vi chin lc S 2h : Vi vic hc sinh c tip cn ngm n kiu nhim v

Gii bi ton bng cch lp h phng trnh trong pha 2, chin lc ny c kh
nng xut hin nhiu.
Ty theo vic gi n s m cc phng trnh lp c s khc nhau v m hnh

nhn c c ph hp hay khng i vi tnh hung. Chng hn, sau y l mt s
cch gi n s c th v li gii tng ng.
1) Gi x l s tin li khi bn 1kg c lc u; y l s tin li t 1kg c lc

sau.
16x + 4y = 76000
63
13x + 2y = 63000
Gii hai phng trnh trn ta c x = 5000; y = - 1000.
Gi tr y < 0 cho thy khi bn c vi gi gim gi th c Ba s b l 1000

ng cho mi kg c. y l li gii ti u ca bi ton. Tuy nhin, nu hc sinh
quan nim s tin li (hay tng qut hn l n c chn trong bi ton) lun lun
phi l s dng th c th hc sinh s loi nghim y.
2) Gi x l s tin li lc u; y l s tin li sau khi gim gi bn.
x y
16 +4 =76000
29 6
x y
13 + 2 = 63000
29 6
Tng t nh trong trng hp 1, nghim y < 0 c th s b loi. Vic lp

hai phng trnh theo cch chn n ny s kh khn hn v vy, n kh c kh nng
xut hin.
3) Nu n s c chn l i lng c cp tng minh trong bi

(gi bn 1 kg c lc u v lc sau) th c th xut hin li gii sau:
Gi x l gi bn 1kg lc u; y l gi bn 1kg c lc sau.
16x + 4y = 76000
13x + 2y = 63000
Nu i chiu vi thc t th hc sinh s thy s v l y v gi bn 1 kg c lc

sau l mt s m. iu ny to mi trng phn hi cho php hc sinh iu chnh
li li gii.
64
y l mt bi ton thc t nn n s hn ch chin lc s , to thun li

cho chin lc phng trnh v h phng trnh xut hin. Bin V4 chng ti chn
gi tr l cc n cn chn khng c nu tng minh trong cu hi cui ton.
4.2.3. Phiu s 4
Chng ti t hc sinh trong tnh hung chn la m hnh ton hc tng
ng vi bi ton thc t. Vi yu cu xc nh r cc yu t tng ng vi m hnh
, chng ti c th d on hc sinh tr li theo hai hng nh sau:
+ Chn n trc tip.
+ Chn n gin tip.
Chi tit ci c th quan st c nh sau :
Chn h (1) vi v 1 , v 2 ln lt l vn tc ca An v Bnh (m/s).
Chn h (2) vi x, y ln lt l vn tc ca An v Bnh (m/s).
Chn h (3) vi t 1 , t 2 ln lt l thi gian ca An v Bnh i mi mt (s).
Chn h (4) vi x, y ln lt l thi gian ca An v Bnh i mi mt (s).
Trong h (1) v (2), cc n c gi trc tip t cc i lng c nu tng

minh trong ton. Vic lp cc phng trnh cng khng gp tr ngi. Tuy nhin,
vic gii h phng trnh lp c s kh khn hn (cn phi t n ph). Cc n
ca h (1) gn lin vi tnh hung (vn tc k hiu l v) trong khi cc n ca h (2)
tch ri khi tnh hung thc t (n l x, y).
Vi h (3) v (4), cch chn n gin tip (i lng c chn lm n khng

c nu tng minh trong cu hi cui ton), vic gi n s kh khn hn.
Tuy nhin, h phng trnh lp c li n gin v cho php gii quyt nhanh bi
ton. Cc n ca h (3) gn lin vi tnh hung (thi gian k hiu l t) trong khi cc
n ca h (4) tch ri khi tnh hung thc t (n l x, y).
4.2.4. Phiu s 5
Chi tit ci c th quan st c
65
Cu hi 5.1:
Chi ph s dng loi th nht y = 5x + 150.
Chi ph s dng loi th hai y = 15x.
th
y
225
200
150
100
50
x
0
2 4 6 8 10 12 14 16 18
15
Ta giao im (15; 225).
ngha ca giao im: Nu trong thng gia nh ny ch s dng 15 gi

bm th chn hnh thc no cng nh nhau. Ngoi ra, v mt ton hc ta giao
=y 5 x + 150
im ny chnh l nghim ca h .
y = 15 x
Cu hi 5.2:
Vi thi gian s dng my bm t nht 30 gi th gia nh ny nn chn loi

th nht.
Chng ti d on hc sinh s gii thch theo cc chin lc sau:
+ Chin lc th: Da vo hnh v. Theo hng ny hc sinh s chn loi

th nht, do s gi bm ln hn 30 gi v theo th nu s gi bm ln hn 15
gi th loi th nht c chi ph thp hn.
66
+ Chin lc i s: Tnh chi ph s dng theo hai hnh thc v so snh.
Chi ph s dng loi th nht y = 5.30 + 150 = 300 (ngn ng).
Chi ph s dng loi th hai y = 15.30 = 450 (ngn ng)
Vy gia nh ny nn chn loi th nht.
Bi ton ny t ra vn khai thc m hnh ton hc gii thch cho tnh

hung thc t, ngoi ra cng to iu kin gip hc sinh tip cn k thut gii h
phng trnh bng th.
4.3. Phn tch kch bn

Cc pha ca n dy hc c dn dng nhm thc hin tin trnh dy hc
h phng trnh bc nht hai n bng m hnh ha:
Xut pht t bi ton thc tin Xy dng m hnh ton hc (h phng

C th, pha 1, pha 2 v pha 3 nhm thc hin 3 mt xch u tin ca tin trnh
dy hc. Pha 4 tng ng vi mt xch th t v pha 5, pha 6 thc hin mt xch
th nm ca tin trnh. C th tin trnh dy hc c chng ti xy dng nh sau:
pha 1, pha 2 v pha 3: Tip cn v s dng h phng trnh pha 4: Th ch ha
pha 5 v pha 6: Vn dng.
Trong pha 1 chng ti mong mun hc sinh t mi lin h ca hai s thit lp

thnh mt biu thc cha hai n (phng trnh bc nht hai n). Pha ny l bc
m gip hc sinh d dng xy dng h phng trnh trong pha 2.
Pha 2 l bc chun b cn thit gip hc sinh c suy ngh n vic lp h v

gii h phng trnh trong pha 3. Thc t trong pha 2 chng ti chn bi ton m
h phng trnh lp c c th gii bng k thut cng i s hoc k thut th
mt cch d dng. iu ny gip hc sinh trong vic hnh thnh k thut gii h
trong pha 3.
67
Pha 1 v pha 2 t ra bi ton kh quen thuc vi hc sinh (tm hai s) vi cc

chin lc hc sinh bit l lp s , lp phng trnh. Tuy nhin, vi cu hi
pha 1 yu cu hc sinh gii thch ti sao Bnh khng tr li c cu ca An v
yu cu gii bng t nht 3 cch trong pha 2, chng ti mong mun s xut hin
chin lc h phng trnh hc sinh (ngm n hoc tng minh). Pha ny lm
tin cho bc chuyn sang pha 3 v pha 3, cc chin lc th-sai v chin lc
lp s khng cho php gii quyt bi ton. Chin lc phng trnh cng kh
t gi v s kh khn trong vic lp phng trnh. Nh vy, trong khi pha 2 cc
chin lc lp s , lp phng trnh hay h phng trnh u i n li gii ti u
th pha 3, ch c chin lc h phng trnh l chin lc ti u cho php gii
quyt bi ton.
Nh vy, pha 3 nhn mnh hn vai tr cng c ca h phng trnh bc nht

hai n v mi lin h gia tnh hung thc t v m hnh ton hc. Qua pha ny,
chng ti mong mun cho hc sinh tip cn vic m hnh ha ton hc mt tnh
hung thc t. Bc u tin hc sinh cn phi xc nh yu cu bi tm c th l
yu t no t xy dng m hnh ton hc. Kt qu bi ton cng i hi hc
sinh quay tr li tnh hung thc t kt lun ngi bn c b l (tng ng bc 4
ca qu trnh m hnh ha).
Pha 4 nhm ghi nhn kt qu thu c t pha 2, pha 3, a ra khi nim h

phng trnh v cc phng php gii h, cc bc thc hin kiu nhim v gii bi
ton thc t bng cch lp h phng trnh.
Pha 5 v pha 6 nhm to iu kin cho hc sinh vn dng h phng trnh nh

mt cng c trong vic gii quyt cc bi ton thc t. Pha 5 chng ti t cho hc
sinh vn s tng ng bi ton v m hnh ton hc. T chng ti mong
mun hc sinh nhn ra c mt bi ton c th c nhiu m hnh ton hc tng
ng khc nhau, ty theo m hnh c chn m bi ton tr nn d dng hn hay
kh khn hn. Pha 6 gip hc sinh c kh nng khai thc m hnh ton hc rt ra
68
cc nhn xt cho tnh hung thc t. Ngoi ra chng ti cng mong mun hc sinh
tip xc vi k thut gii h bng th.
5. Phn tch hu nghim
Thc nghim c trin khai ti lp 9 6 (24 hc sinh) ca trng Trung hc

c s Phng 1 th x G Cng, Tin Giang.
D liu thu thp c bao gm: Bi lm c nhn ca hc sinh trn phiu s 1

v phiu s 4, li gii phiu s 2, phiu s 3 v phiu s 5 ca 6 nhm c trnh
by trn giy A0, giy nhp ca cc hc sinh, ghi m bui hc v ghi m trao i
ca cc nhm.
5.1. Ghi nhn tng qut

Vic tip cn vi phng trnh bc nht hai n trc gip a s hc
sinh nhn ra trong cu ca An l thiu d kin v hc sinh lp c phng trnh
y + 2x = 115.
Trong pha 2, pha 3 v pha 6, cc nhm hc sinh tho lun rt si ni gii

quyt cc cu hi t ra.
Bng 2. Thng k s nhm gii theo cc chin lc

Cu 2.2 Cu 3
S s 1 0
S pt 3 0
S 2h 6 3
S th-sai 0 0
Chin lc h phng trnh xut hin tt c cc nhm trong pha 2 vi

bi ton tm hai s (tnh hung trong ton hc v quen thuc) v xut hin 3/6
nhm trong pha 3 vi bi ton trong lnh vc kinh t. Nh vy, kin thc nhm n
(h phng trnh bc nht hai n) xut hin a s cc nhm hc sinh.
69
5.2. Phn tch chi tit kt qu thc nghim

5.2.1. Pha 1
Kt qu pha 1 nh sau:
Bng 3. Thng k kt qu pha 1

Lp phng trnh hai n Khng lp
Tng
ng Sai biu thc
Bnh tr li c 1 0 4 5
Bnh khng tr li c 6 4 9 19
Tng 11 13 24
a s hc sinh nhn ra thiu d kin nn Bnh khng tr li c (19/24 hc

sinh).
(Trch bi lm ca H4)
Nhiu hc sinh bit lp phng trnh hai n (11/24 hc sinh trong c

7/11 hc sinh lp ng phng trnh 2x + y = 115).
(Trch bi lm ca H8)
Kt thc pha 1, gio vin gi mt hc sinh gii thch cu tr li ca mnh.
- GV: Thy mi em H7, em hy gii thch cch lm ca em.

70
- H7: Bnh khng tr li c cu hi ca bn An v nu gi s th nht l x s

th hai l y th t gi thit ta c phng trnh 2x + y = 115. Nh vy c v s
cp s x v y tha mn phng trnh trn cho nn Bnh khng th tr li chnh
xc cu hi ca bn An. (Protocole cu 3-4)
Gio vin kt lun:
- GV: An yu cu tm hai s nhng ch c mt d kin v mi lin h gia chng
nn hai s cha xc nh.(Protocole cu 12)
5.2.2. Pha 2 v pha 3: Tip cn v s dng h phng trnh
H phng trnh bc nht hai n v cc k thut gii h xut hin
nh l kt qu ca vic gii quyt cc bi ton trong ton hc v ngoi ton
hc
Bng 4. Thng k chin lc gii ca cc nhm trong pha 2 v pha 3

S 2h Chin
Khng
S s S pt K K Khng lc
thut thut trnh tr li
khc
cng th by
Cu 2.2 N1, N2, N5, N1, N3,
N3
N2, N6 N6 N4
Cu 3 N4 N2, N5 N1 N3, N6
Pha 2
Trong pha 1, hc sinh xc nh c phng trnh y + 2x = 115 nn sau

khi tho lun v th cc nhm thit lp c phng trnh th hai m khng gp
nhiu tr ngi.
- H17: Nu bt s th hai mt gi tr bng hai ln s th nht ta c 15. Vy

y 2x = 15. (Protocole cu 63, nhm 5)
Sau khi lp c hai phng trnh cc nhm bt u tm cch gii tm x, y.
- H2: Sao Bnh c th tr li c? Gii khng c.

- H3: Hai d kin ng khng? C phng trnh 1 l: 2x + y = 115, phng
trnh 2 l y 2x = 15.
71
- H4: x = (y 15):(- 2) (Protocole cu 18-20, nhm 1)

Trong phn tranh lun, cc nhm a ra cch thc hin cc k thut gii
h (k thut th v k thut cng i s) mc d tn gi ca chng cha xut hin.
- H8: Mun gii hai phng trnh ny ly hai v tr nhau. (Protocole cu 31,
nhm 2)
- H11: y = 2x +15, th vo trn l tm c x ri. (Protocole cu 42, nhm 3)
- H21: Cng hai v phng trnh li 2x + 2x = 0 ri. (Protocole cu 68, nhm
6)
Sau khi tranh lun, cc nhm trnh by kh r rng cc k thut gii h.
Bi lm ca nhm 4 th hin k thut th bng nhiu cch khc nhau. Nhm 1 v
nhm 3 cng gii h bng k thut th.
Theo bi, ta c:
2x + y = 115 (1)
y 2x = 15 y = 15 + 2x (2)
Th (2) vo (1) ta c:
2x + 15 + 2x = 115 []
x = 25 y = 15 + 2x = 15 + 25.2 = 65
(Trch bi lm nhm 4 pha 2)

Nhm 2, nhm 5 v nhm 6 gii h bng k thut cng i s.
Gi x, y ln lt l s th nht v s th hai (0 x 57,5)

(0 y 115)
Theo bi, ta c 2 phng trnh:
2x + y = 115 (1)
y 2x = 15 (2)
Ta ly (1) + (2) ta c:
2y = 130 y = 65
Ta c: 2x = y 15 = 65 15 = 50 x = 25

72
Nhm 6 t iu kin cht cho n, nhm 3 cng c iu kin x, y nguyn

dng mc d trong bi ton ny hon ton khng c iu kin no cho hai s. iu
ny cng ph hp vi kt lun ca Nguyn Th Minh Vn (2012):
Hc sinh lun t iu kin cho n, thm ch l iu kin cht nhng khng

c thi quen kim tra, suy ngh liu p n c tha iu kin v ph hp vi bi
ton hay khng. i vi hc sinh n lun c gi tr dng.
[Nguyn Th Minh Vn (2012); tr.71]
Chng ti chn cc gi tr kh lm chin lc th - sai hon ton

khng xut hin (k c trong phn tranh lun ca cc nhm). Chin lc S s ch c
nhm 3 thc hin.
Chin lc phng trnh ch c 3/6 nhm thc hin mc d hc sinh mi gp

trong lp 8. Theo chng ti c th do trong pha 1 nhiu hc sinh thit lp c
phng trnh bc nht hai n. Ngoi ra, gi thit th hai c cho tng t nh gi
thit th nht nn vic lp phng trnh hai n th hai ny khng c nhiu tr ngi.
Kt thc pha 2 gio vin yu cu hai nhm gii thch cch lm ca nhm v
gio vin lu vn t iu kin cho n ca hc sinh.
- H10: Cch lm ca nhm 3 ti con l gi x l s th nht y l s th hai, iu kin

x, y nguyn dng.
- GV: Ti sao c iu kin x, y nguyn dng?
- H10: Ti v hai s khng th no l s thp phn c, l s nguyn dng?
- GV: Cc em c ng vi kin ca bn khng?
- GV: Bn An c yu cu iu kin ny khng cc em?
- C lp: Khng. (Protocole cu 84-89)
Nh vy qua pha 2 tt c cc nhm thit lp c hai phng trnh v s
dng ngm n cc k thut gii h (k thut th v k thut cng i s). Vi bi
ton ny th c ba chin lc S s , S pt v S 2h u l chin lc ti u nhng chin
lc S 2h vn chim u th. iu ny c c l do vic chn gi tr cc bin khi
chng ti a vo bi ton ny: y l bi ton quen thuc trong ton hc (V2), n
73
c chn trc tip t cu hi trong bi ton (V4). Gi tr bin V4 lm cho hc sinh

d dng phin dch d kin bi ton thnh cc phng trnh.
Vi bi ton tm hai s ny, kin thc v h phng trnh v k thut gii h

phng trnh xut hin mt cch t nhin hc sinh trong qu trnh gii quyt bi
ton.
Pha 3
n pha 3, bi ton chng ti t ra vi cu hi Hi khi bn vi gi gim gi

th c Ba li hay l, s tin ny l bao nhiu?, i lng cn tnh n nh n s
khng c nu tng minh trong cu hi. iu ny gy khng t kh khn cho hc
sinh khi gi n. Nhm 3 v nhm 6 khng tr li c. Nhm 3 tranh lun v
bi kh lu xc nh i lng cn tm v cch gi n.
- H11: Gi x l s tin bn c c ngy hm qua, y l s tin bn c c

ngy hm sau. (Protocole cu 113, nhm 3)
- H10: Phi gi x l s tin bn c iu hng lc gim gi th ng hn.

(Protocole cu 115, nhm 3)
Nhm 6 cng dnh nhiu thi gian tho lun v nht l tranh lun lm th
no tnh tin li.
- H22: Gi x s tin lc bnh thng, y s tin lc gim gi.

- H21: Li hay l mnh tnh ci g?
- H22: 29x + 6y = 139000. (Protocole cu 154 - 156, nhm 6)
Nhm 6 lp c mt phng trnh bc nht hai n nn khng th tm c x,
y. Nhm ny gp hai gi thit lm mt (tnh s kg c bn c lc cha gim gi
v lc gim gi sau lp phng trnh th hin tng tin li trong hai ngy). Theo
chng ti vic khng xc nh c i tm ci g khin nhm ny khng lp c
cc phng trnh tng ng.
Nhm 1 tuy c tr li nhng khng phi dng chin lc h m dng s tin

li tng chia cho s kg c tnh ra tin li mi kg c. Nhm ny khng hiu c
74
yu cu bi ton v cng nh nhm 6 nhm ny cng khng xc nh c i

lng thc t cn phi tm.
Cc nhm cn li mc d c tr li nhng u gi n l i lng c nu

tng minh trong bi ton (gi bn trc v sau gim gi).
Gi x l gi tin bn c lc u
y l gi tin bn c khi gim gi
Theo bi ta c:
76000 16 x
16x + 4y = 76000 2 y = (1)
2
13x + 2y = 63000 (2)
Thay (1) vo (2) ta c:
76000 16 x
13 x + =63000 (...)
2
x=5000
76000 16 x 76000 16.5000

V 2 y = = = 2000 y = 1000
2 2
Vy khi gim gi c Ba l v l 1000/kg.
Trong pha ny, do c bc m l pha 1 v pha 2 nn cc nhm tr li u
thit lp hai phng trnh v gii bng k thut th. Hc sinh chn n l hai i
lng c cp tng minh trong bi ton l gi bn mi kg c trc v sau
gim gi. Nh vy, mc d cch gi n s cha ng nhng cng c h phng
trnh bc nht hai n c s dng bi hu ht cc nhm hc sinh.
Chng ti c th kt lun rng qua pha 2 v pha 3, h phng trnh bc nht

hai n xut hin hc sinh nh l kt qu ca vic gii quyt cc bi ton thc t.
Tip cn m hnh ha ton hc
i vi bi ton ngoi ton hc pha 3, cc nhm hc sinh tch cc tm

m hnh ton hc ca n. Tuy nhin, nh chng ti phn tch trn, ngay t
bc u tin cc nhm gp kh khn trong vic xc nh phi tm i lng no
75
v gi n l i lng no v i lng cn tnh n nh n khng c nu tng

minh cui ton. Bi ton cho s tin li mi ngy, vic gi n phi lin quan
n s tin li ny. Tuy nhin, cc nhm theo chin lc h phng trnh khng
xc nh c chnh xc i lng thc s cn tm. Nhm 2, nhm 4 v nhm 5 u
gi n l gi bn trc v sau gim gi. Nh vy, bc xy dng m hnh ton hc
ca tnh hung ny l mt vn i vi hc sinh.
Quan st bi lm ca nhm 2, chng ti ghi nhn nhm ny ch nu cch gi

n v lp c hai phng trnh nhng b gch i. Tuy nhin, trong phn tranh
lun nhm lp c hai phng trnh bc nht hai n v tnh ra c cc gi tr
x, y.
- H5: 16x + 4y = 76000; 13x +2y = 63000.

- H8: x = 5000; y = - 1000.
- H6: Tm x, y l tm ra ci g?
- H7: S tin li l l bao nhiu?
- H7: C c no 1000 kg?
- H5: Hay gi x, y l ci khc i. Gi x l tin vn.(Protocole cu 107 112)
Mc d trc c thnh vin ca nhm nu cch gi n l tin li (H8: Gi
x l s tin li mi kg,) nhng khi trnh by th nhm li gi x l s tin bn
ng gi trn kg, y l s tin bn gim gi trn kg. iu ny chng t hc sinh b
nh hng ca cch gi n l i lng tng minh c nu trong bi ton trong
phn gii bi ton bng cch lp phng trnh. Khi tnh c kt qu y = - 1000
nhm c nhng suy ngh i chiu vi thc t (C c no 1000 kg?). Thnh
vin H5 c suy ngh n vic iu chnh cch gi n chng t c hc sinh
quan tm n bc 4 (i chiu kt qu thc t, xy dng li m hnh cho ph hp).
Vic cha tm ra cch gi n ph hp lm cho nhm ny khng trnh by y
bi lm ca mnh v cng chng t nhm nhn ra m hnh ton hc mnh ang
xy dng l khng ph hp.
Nhm 4 v nhm 5 khng kim tra kt qu thu c c ph hp vi thc
t hay khng. Tuy hai nhm ny u gi n l gi bn trc v sau lc gim gi
76
nhng khi gii cc phng trnh ra kt qu m th tr li c Ba l. Chng ti ngh

rng do bi ton ny chng ti t cu hi c Ba li hay l nn hc sinh tm
cch tr li cho cu hi ny. Thc t khi gi n bng cch ny v gii c y = -
1000 th l ra cc nhm cn phi t li vn ti sao gi bn m li m?
Hai nhm ny khng nhn ra vic lp m hnh ton hc nh trn l khng

ph hp i hi qu trnh ny phi thc hin li ln na.
Kt thc pha 3, gio vin gi nhm 4 v nhm 5 gii thch cch lm ca

nhm. C hai nhm u gi n l gi bn trc v sau gim gi, u ra kt qu y = -
1000 v kt lun c Ba l.
- GV: Cc em c ng vi cch lm ca hai nhm 4 v 5 khng?

- GV: x l gi bn mi kg c khi cha gim gi. x = 5000 thy c th hiu l khi
cha gim gi mi kg bn c 5000 ng, y l gi bn lc gim, vy y = -
1000 c ngha l sao? Em no c th gii thch c? []
- GV: Bi ton cho d kin lin quan n s tin li, vy chng ta phi gi n
l s tin li. []
- H20: x l tin li mi kg c lc cha gim gi, y l tin li mi kg c khi gim
gi. (Protocole cu 163 168).
Thng qua pha ny gio vin cng tng kt qu trnh lm vic ca hc sinh
v a ra thut ng m hnh ha ton hc.
- GV: y l mt bi ton c ni dung thc t, nh cc em thy mun gii

cn phi xy dng cc phng trnh ton hc, gii cc phng trnh ta c
kt qu ca bi ton ton hc, sau phi i chiu vi thc t tr kt qu cho
bi ton ban u. Qu trnh ny gi l qu trnh m hnh ha ton hc.
- GV: Cc em thy rng qu trnh khng phi ch dng li trong mt ln

thc hin. V d nh cc bn nhm 5 gi n l gi bn th kt qu nhn c
khng hp l, gi bn th khng th m. Khi qu trnh trn phi c thc
hin li thit lp c bi ton ton hc ph hp hn. [](Protocole cu
170 171).
77
T y hc sinh c tip cn m hnh ha ton hc.
5.2.3. Pha 4: Th ch ha
Pha ny gio vin s tng kt v th ch ha cc kin thc v h phng
trnh bc nht hai n m hc sinh t c qua cc pha trc.
- GV: Em c th nu dng tng qut ca phng trnh bc nht hai n.

- H12: Tha thy n c dng ax + by + c = 0.
- GV: Khi ghp hai phng trnh bc nht hai n ax + by = c v ax + by = c
ax + by = c
thnh mt h th ta c h phng trnh bc nht hai n .
a ' x + b ' y =c'
- GV: Ging nh y trong pha 2 chng ta c hai phng trnh ny chng ta

ghp li to thnh mt h phng trnh bc nht hai n, tng t trong pha 3
chng ta ghp hai phng trnh ny ta c mt h. (GV ch ln cc phng
trnh tng ng trn mn chiu) (Protocole cu 172 176).
Sau gio vin gii thiu cc khi nim h phng trnh, nghim ca h, h
v nghim, gii h phng trnh v hai h phng trnh tng ng. Tip theo
gio vin gii thiu cc k thut gii h. Cc k thut ny c rt ra t bi lm ca
cc nhm.
- GV: Trong cu hi 2 v 3, cc em bin i cc phng trnh tm ra

nghim ca cc h phng trnh. Ngi ta gi cch gii ca nhm 3 trong pha
2 l cch gii h bng phng php th v cch gii ca nhm 6 l cch gii
h bng phng php cng i s. (GV dn li bi lm c trnh by cc
phng php ny v da vo gi tn)
- GV: Nguyn tc chung ca hai phng php ny l g?
- H6: Tm mt n trc.
- GV: ng ri. Nguyn tc chung ca hai phng php ny l kh bt mt n
ca h a v phng trnh mt n.
78
- GV: By gi cc em nhn ln y, y l h bn gii theo phng php th.

Vy theo cc em gii h phng trnh bng phng php th chng ta phi
lm g?
- H6: Suy ra mt n t mt phng trnh ri th vo phng trnh cn li v
gii phng trnh .
GV tng kt trnh by cc bc gii h phng trnh bng phng php th.
Nu v d v gi mt hc sinh trnh by ln bng, sau gi mt hc sinh nhn
xt, chiu li gii theo cch th cn li.
- GV: Dng phng php th chng ta chn phng trnh v biu din y theo x
hoc x theo y sao cho n gin.
- GV: By gi cc em xem bi gii ca bn bng phng php cng i s v
cc em cho thy bit l gii h bng phng php cng i s ta cn thc
hin nh th no?
- H11: Tha thy cng hai phng trnh ca h ta c phng trnh mt n.
- GV: Em no c kin khc khng?
2 x y =
3
- GV: Thy ly v d nh h c th thc hin nh bn nu c
x + 2 y =4
khng cc em?
- GV: h trn hai h s ny i nhau nn cng li s mt, cn h s ca h
ny th no cc em?
- C lp: Khng i nhau.
- GV: Vy chng ta phi lm th no?
- C lp: Nhn hai v cho 2. [] (Protocole cu 182 -196)
Ngoi ra trong pha ny gio vin cn tng kt cc bc gii bi ton thc t
bng cch lp h phng trnh.
- GV: Trong pha 2 v 3 cc em gp bi ton c gii bng cch lp h

phng trnh. Nh bi ton tm hai s v bi ton bn c. Cc em hy nu cc
bc cn thc hin gii quyt cc bi ton ?
- H13: Tha thy gi n, lp cc phng trnh, gii h phng trnh tm c.
79
- GV: Cc bc ny cng tng ng vi cc bc ca qu trnh m hnh ha

ton hc. Bc 1 chnh l bc xy dng cc phng trnh ton hc, bc 2 l
gii cc phng trnh ta c kt qu ca bi ton ton hc, vic t iu kin
v kim tra iu kin tng ng vi bc cui ca qu trnh m hnh ha.
(Protocole cu 197 -199)
5.2.4. Pha 5 v pha 6: Vn dng
Pha 5
Bng 5. Thng k kt qu pha 5
H (1) H (2) H (3) H (4) Khng chn Tng
S lng 11 9 2 0 3 25
Ch c hai hc sinh chn h (3) chng t cch chn n gin tip kh nhn ra.
H15 chn h (3) vi gii thch v bin lin quan n thi gian mc d cha chnh
xc.
- t 1 : l thi gian xut pht n lc hai bn gp nhau ca An.
- t 2 : l thi gian xut pht n lc hai bn gp nhau ca Bnh.
Hn na, ta nhn thy c 10 hc sinh chn h (1) m khng chn h (2) v 2 hc

sinh chn h (3) m khng chn h (4). Kt qu ny cho thy vi k hiu n s lin
quan n bi ton thc tin (vn tc v v thi gian t) th c kh nng hc sinh s
nhn ra s tng ng ca m hnh thc t v m hnh ton hc cao hn v khi
m hnh ton hc gn gi v ng ngha so vi thc t hn.
H (1) c nhiu hc sinh chn nht v km theo li gii thch l v 1 l vn

tc ca An, v 2 l vn tc ca Bnh.
(Trch bi lm H15)
80
Tuy nhin, vn c 8/24 hc sinh ch chn h (2) m khng chn h (1). iu

ny chng t mt s hc sinh cho rng n c chn phi l x, y ging nh cc n
trong h phng trnh tng qut.
(Trch bi lm H8)
Ch c duy nht 1 hc sinh chn c hai h (1) v (2). Cc hc sinh cn li ch

chn 1 trong 3 h u tin. iu ny khin chng ti t ra cu hi Ti sao?. Cu
tr li c th l hc sinh cha quan tm n cu hi: Trong cc h phng trnh
cho di y, em hy chn nhng h tng ng vi ton trn? hoc hc sinh
ch chp nhn 1 h m h cho l ph hp nht vi ton m khng chp nhn
nhng h khc.
Kt thc pha 5 gio vin gi hc sinh gii thch cch chn.
- GV: Thy mi em (H16) nu cu tr li ca em v gii thch.

- H16: H (1) tng ng, v 1 l vn tc ca An i (km/h), v 2 l vn tc ca Bnh
i (km/h).
- GV: Em thy h (1) v (2) c g khc nhau khng?
- H16: C.
- GV: Hay l ch chuyn v qua li.
- H16: D. Chuyn v.
- GV: Nh vy h (2) c tng ng vi bi ton khng?[] (Protocole cu
201-207)
- GV: Thc ra khng ch c h (1), (2) l tng ng vi bi ton m c h (3), (4)
cng tng ng. [] Trong cc h trn nhng h no cho php gii quyt nhanh
bi ton? (Protocole cu 210)
81
- GV: Mt bi ton thc t c th tng ng vi nhiu bi ton ton hc khc

nhau. Nh trong bi ton pha ny, c nhiu cch chn n khc nhau lp
h phng trnh tng ng vi ton. C cch chn n s ra c bi ton
ton hc n gin d gii quyt nhng cng c cch chn n s gy kh khn.
Do vy ty tnh hung thc t m chng ta c cch chn n khc nhau (trc
tip hoc gin tip) xy dng nhng m hnh ton hc (h phng trnh bc
nht hai n) khc nhau. (Protocole cu 212)
Nh vy, qua pha ny, vn xy dng v chn la m hnh ton hc thch
hp cho mt bi ton thc t c lu i vi hc sinh. Bc xy dng m
hnh ton hc trong qu trnh m hnh ha mt tnh hung thc t l rt quan trng.
Pha 6
Trong pha 6 hc sinh gp kh khn khi v th hai hm s v xc nh ta
giao im (cc gi tr tng i ln khng quen thuc nh nhng th m hc
sinh thng gp). Ta giao im ca hai th ny l (15; 225). Chng ti cho
php hc sinh lm vic trn giy A0 c k li vung s to iu kin thun li
cho hc sinh xc nh ta giao im.
cu 5.1, tt c cc nhm u lp c hai hm s. Tuy nhin ch c nhm 1,

nhm 2 v nhm 6 v hai th trong nhm 1, nhm 2 da vo th xc
nh giao im.

82
Nhm 4 tuy xc nh c hai hm s nhng do xc nh dng y = 5000x

+ 150000 v y = 15000x nn khng v c th.
ngha giao im ch c nhm 1 tr li, cc nhm khc khng c cu tr li.

Cu tr li ca nhm 1 lin quan n chi ph (Ti giao im th hai chi ph bng
nhau Trch bi lm nhm 1 pha 6). Nhm 5 gii h xc nh giao im tuy
nhin nhm ny cng khng nu c ngha giao im ca hai th chnh l
150 + 5 x =
y
nghim ca h phng trnh . iu ny chng t hc sinh thng ch
15 x = y
trng lm vic trn biu thc i s, cha ch trng mi quan h gia biu thc i
s ca hm s v th.
cu 5.2, c 3 nhm tr li nhng tt c u tnh gi tr so snh. Trong

khi th hai hm s c nhng cc nhm khng tn dng c m hnh ton
hc ny. iu ny chng t hc sinh cha c kh nng khai thc trn m hnh ton
hc c sn ( th) xc nh kt qu ca tnh hung thc t. Kt qu ny cng
ph hp vi kt qu ca nhiu nghin cu khc l hc sinh Vit Nam khng c thi
quen lm vic trn th ca hm s m vic gii quyt bi ton thng quy v lm
vic trn biu thc i s ca n.
Kt thc pha 6 gio vin gi nhm 1 v nhm 2 gii thch cch lm ca

nhm.
- GV: Thy mi i din nhm 1 gii thch cch lm ca nhm.
- H4: Tha thy x l s gi nn hnh thc 1 c chi ph y = 150 +5x, hnh thc 2
c chi ph y = 15x. Ti giao im hai chi ph bng nhau. i vi cu 2, gia nh
ny nn chn hnh thc 1 v c chi ph r hn.
- GV: Thy mi i din nhm 2 gii thch cch lm ca nhm.
- H7: Tha thy cch lm ca nhm em nh nhm 1, giao im l nghim h

phng trnh trn. (Protocole cu 261 -264)
83
Gio vin nhn mnh vic khai thc m hnh ton hc c sn tr li kt qu

bi ton ban u.
- GV: Qua hot ng ny cc em thy da vo m hnh ton hc ca mt bi

ton thc t chng ta c th d on kt qu ng vi nhiu trng hp khc
nhau trong thc t. Chng hn vi bi ton trn chng ta quyt nh c chn
hnh thc no khi s gi bm nh hn 15, bng 15 v ln hn 15.
- GV: Ngoi ra chng ta c thm mt cch khc gii h phng trnh l cch
dng th. Em no c th nu cc bc gii h phng trnh bng th?
- H14: V th hai phng trnh sau xc nh giao im, giao im
chnh l nghim ca h. (Protocole cu 270 -272)
Kt thc pha ny gio vin gii thiu k thut gii h bng th v nhn
mnh k nng c th tm cu tr li cho bi ton thc t trong cc trng hp
khc nhau.
6. Kt lun
- Trong thc nghim, trc khi khi nim h phng trnh bc nht hai n
c a vo, phn ln hc sinh xut hin nhng tng v vic thnh lp h
hai phng trnh bc nht hai n gii quyt cc bi ton lin quan n hai s hoc
hai i lng t ra cho h. Cc k thut gii h bng phng php cng i s v
phng php th cng c khm ph bi chnh hc sinh. Trc pha th ch ha
ca gio vin, kin thc nhm n (h phng trnh bc nht hai n) xut hin
a s cc nhm hc sinh.
- n to ra mt cch tip cn mi v h phng trnh bc nht hai n,

to ra s ngt qung vi cc thc hnh ca th ch, v cc kin thc v h phng
trnh bc nht hai n ny sinh nh l kt qu ca vic gii quyt cc tnh hung ton
hc v ngoi ton hc.
- Thc nghim chng t hc sinh vn dng c h phng trnh bc nht

hai n trong vic gii quyt cc bi ton ton hc v ngoi ton hc. H khng gp
phi kh khn khi lm vic vi m hnh ton hc (gii h phng trnh bc nht hai
n) m h gp vn khi xy dng v chn la m hnh ton hc ph hp vi tnh
84
hung (c bit l trng hp cc i lng c tnh n nh n s khng c

nu tng minh trong yu cu ca bi ton). Hn na, hc sinh cha quen vi vic
khai thc m hnh ton hc tr li cc cu hi ca thc t cng nh i chiu cu
tr li ca bi ton ton hc vi tnh hung thc t kim chng v s hp thc
ca m hnh ton hc v ca cu tr li. n to c hi cho hc sinh tip cn
vi qu trnh m hnh ha ton hc, c bit l bc thit lp m hnh ton hc v
i chiu m hnh vi thc t hai bc hu nh vng mt trong sch gio khoa.
+ Thc nghim chng t c th t chc dy hc h phng trnh bc nht hai

n cho hc sinh bng m hnh ha ton hc, gip h thy c ng c, nhu cu
thc tin ca vic nghin cu h phng trnh bc nht hai n.
C th, thc nghim cho php khng nh gi thuyt nghin cu m chng ti t ra

cui chng 2:
C th lm ny sinh khi nim h phng trnh bc nht hai n nh l cng c

gii quyt cc vn thc tin trc khi xem n nh mt i tng nghin cu. Ni
cch khc, c th t chc dy hc h phng trnh bc nht hai n bng m hnh
ha v hc sinh c th tip cn bc u vi qu trnh m hnh ha ton hc.
85
KT LUN
Vic nghin cu h phng trnh bc nht, c bit l kiu nhim v gii bi ton
thc t bng cch lp h phng trnh, bc i hc v bc ph thng cng nh
kt qu thu c t thc nghim cho php chng ti c cu tr li tha ng cho
nhng cu hi t ra t u lun vn. Sau y l mt s kt qu chnh ca nghin
cu.
1. Trong chng 1, chng ti nghin cu vi nt c bn v m hnh ha v

qu trnh m hnh ha ton hc, khi nim dy hc m hnh ha v dy hc bng
m hnh ha. Trong c mt s thun li v tr ngi khi p dng m hnh ha vo
dy hc ton hin nay cng nh s quan tm mt s nc v Vit Nam.
Chng ti ghi nhn bt u t nhng nm cui thp nin 80 nhiu nc bt u
quan tm nhiu hn n vic dy hc m hnh ha v dy hc bng m hnh ha.
T nm 2006, Vit Nam bt u c quan tm n vic gn lin vai tr cng c ca
ton hc vi thc tin tuy nhin vic dy hc m hnh ha v dy hc bng m hnh
ha vn cha c quan tm ng mc.
2. Trong chng 2, chng ti nghin cu tri thc h phng trnh hai cp

bc: Bc i hc v bc ph thng. Trong chng ti c bit ch n kiu
nhim v gii bi ton thc t bng cch lp h phng trnh lm r nhng c
trng v rng buc ca th ch dy hc Vit Nam i vi vic dy hc h phng
trnh tuyn tnh bc nht hai n trong mi lin h vi m hnh ha ton hc.
bc i hc, h phng trnh tuyn tnh th hin vai tr cng c khng ch

trong ton hc m cn trong nhiu lnh vc khoa hc khc, c bit l trong lnh
vc kinh t. Kiu nhim v m chng ti quan tm ch xut hin trong mt s gio
trnh Ton cao cp dnh cho sinh vin kinh t. Tuy nhin, cc m hnh hu ht
cho sn, sinh vin ch yu ch thc hin bc 3 (hot ng ton hc). Vic i
chiu kt qu ton hc vi thc t cng khng c quan tm (khng thuc trch
nhim ca sinh vin). Nh vy, bc i hc dng nh ngi ta ch ch trng n
86
vic minh ha mt s ng dng ca h phng trnh tuyn tnh trong kinh t ch

khng quan tm n dy hc m hnh ha v dy hc bng m hnh ha.
bc ph thng, phng trnh bc nht hai n xut hin ngm n t lp 4

cng vi k thut gii h l s on thng tng ng vi k thut cng i s.
n lp 9 mi xut hin tng minh cc k thut gii h: K thut th, k thut
cng i s, k thut th. Kiu nhim v gii bi ton thc t bng cch lp h
phng trnh cng xut hin t y. n lun c chn l cc i lng cn tm
c nu tng minh trong yu cu ca bi ton. Trong sch gio khoa, tt c cc
n u c k hiu l x, y. Theo chng ti, SGK hng n cc n s dng
trong h phng trnh bc nht hai n, n ton hc x, y gn lin vi h phng trnh
bc nht hai n m hc sinh c hc. Hai n x, y lm cho vic chuyn bi ton
v m hnh ton hc khng gn vi tnh hung thc t, khng to c mi lin h
trc quan gia m hnh ton hc v tnh hung ban u. Do , khi lp c h
phng trnh vi hai n x, y, SGK thot khi tnh hung ban u m bi ton t
ra.
Vic m hnh ha ton hc mt tnh hung thc t khng c thc hin

y , ch l hnh thc v hu ht m hnh trong cc bi ton ny u c nh
sn. Vic dy hc m hnh ha cng khng c quan tm y , v bc 2 cc
n c nu tng minh trong cu hi nn cng vic ca hc sinh ch l thit lp
h phng trnh vi cc n . Bc 4 ch l hnh thc v chu k thc hin dng li
ngay ln thc hin u. Nghim ca h tm c lun tha mn bi ton ban u.
Do , hc sinh khng c trch nhim kim tra cc kt qu ton hc nhn c c
ph hp vi thc t hay khng.
Sch gio khoa u tin s dng h phng trnh tuyn tnh gii quyt tt
c cc bi ton v tm hai s hay hai i lng trong chng ny. Cc phng php
khc nh phng php th sai; phng php lp phng trnh mt n; khng h
c cp. Hc sinh s dng cng c sn c l h phng trnh tuyn tnh, khng
c trch nhim t ra cu hi la chn cng c ton hc no hu hiu nht.
87
3. Chng 3 bao gm vic xy dng v trin khai mt n dy hc cho

php hc sinh lp 9 tip cn vi khi nim h phng trnh bc nht hai n bng m
hnh ha v cng gip hc sinh tip cn vi m hnh ha ton hc. y, cc kin
thc v h phng trnh bc nht hai n ny sinh nh l kt qu ca vic gii quyt
cc tnh hung ton hc v ngoi ton hc. Thc nghim to iu kin cho hc
sinh vn dng h phng trnh nh l mt cng c gii quyt cc bi ton thc
t, gip h thy c ng c, nhu cu thc tin ca vic nghin cu h phng
trnh bc nht hai n.
+ Thc nghim chng t c th t chc dy hc h phng trnh bc nht hai

n cho hc sinh bng m hnh ha ton hc v cho php khng nh gi thuyt
nghin cu sau:

ton hc.
Kt qu nghin cu dn chng ti n vic t ra cu hi v kh nng dy

hc m hnh ha v dy hc bng m hnh ha trng ph thng Vit Nam. Lm
th no khuyn khch gio vin dy hc m hnh ha v dy hc bng m hnh
ha? Cn phi chun b cho h nhng cng c no? Nhng t chc praxologie no
m th ch cn xy dng to iu kin cho gio vin dy hc m hnh ha ton
hc?
Nhng cu hi trn cng vi vic hon thin hn na n dy hc l nhng

hng nghin cu m ra t lun vn ny.
88
TI LIU THAM KHO

Ting vit
[1]. Annie Bessot, Nguyn Th Nga (2011), M hnh ha ton hc cc hin tng
bin thin trong dy hc nh hnh hc ng d n nghin cu MIRA,
Tp ch khoa hc gio dc trng H S phm Tp. H Ch Minh S
28(62)/KHGD.
[2]. L Th Hoi Chu (2011), Dy hc Thng k trng ph thng v vn
nng cao nng lc hiu bit ton cho hc sinh, Tp ch khoa hc gio
dc trng H S phm Tp. H Ch Minh S 25(59)/KHGD.
[3]. Phan c Chnh (Tng ch bin), Tn Thn (Ch bin) (2011), Bi tp Ton
9 Tp hai, Nxb Gio dc.
[4]. Phan c Chnh (Tng ch bin), Tn Thn (Ch bin) (2011), Ton 9
Tp hai, Nxb Gio dc.
[5]. Phan c Chnh (Tng ch bin), Tn Thn (Ch bin) (2011), Ton 9
Tp hai Sch gio vin, Nxb Gio dc.
[6]. Nguyn Th Hng Cc (2010), Dy hc m hnh ha hm s thng qua bi
ton tnh din tch trong mi trng tch hp phn mm Cabri II Plus,
Lun vn thc s, i hc S Phm Tp. H Ch Minh.
[7]. Vn Nh Cng (Ch bin) (2011), Bi tp Hnh hc 10 nng cao, Nxb
Gio dc.
[8]. Vn Nh Cng (Ch bin) (2011), Hnh hc 10 nng cao, Nxb Gio dc.
[9]. Vn Nh Cng (Ch bin) (2011), Hnh hc 10 nng cao Sch gio vin,
Nxb Gio dc.
[10]. Trn Th M Dung (2008), Nghin cu thc hnh ca gio vin trong dy
hc h phng trnh tuyn tnh lp 10, Lun vn thc s, i hc S
Phm Tp. H Ch Minh.
[11]. Trng Lm ng (2007), Ton cao cp Phn 1: i s tuyn tnh (cho
sinh vin cc ngnh kinh t), Ti liu lu hnh ni b trng i hc
kinh t.
[12]. L S ng (2010), Ton cao cp - i s tuyn tnh, Nxb Gio dc.
[13]. Quch Hunh Hnh (2009), Nghin cu thc hnh ging dy thng k m t
trung hc ph thng, Lun vn thc s, i hc S Phm Tp. H Ch
Minh.
[14]. nh Hoan (ch bin) (2011), Ton 4, Nxb Gio dc.
[15]. nh Hoan (ch bin) (2011), Ton 4 Sch gio vin, Nxb Gio dc.
[16]. nh Hoan (ch bin) (2011), Ton 5, Nxb Gio dc.
[17]. nh Hoan (ch bin) (2011), Ton 5 Sch gio vin, Nxb Gio dc.
[18]. Nguyn Th Nga (2011), La priodicit dans les enseignements scientifiques
en France et au Viet Nam: une ingnierie didactique dintroduction aux
fonctions priodiques par la modlisation, Lun n Tin s, i hc
Joseph Fourier v i hc S Phm Tp. H Ch Minh.
89
[19]. Trn Th Linh Phng (2011), Nng cao nng lc hiu bit ton cho hc
sinh qua dy hc thng k, Lun vn tt nghip, i hc S Phm Tp.
H Ch Minh.
[20]. Bi Th Tm, Trn V Thiu (1998), Cc phng php ti u ha, Nxb
Giao thng Vn ti H Ni.
[21]. L Vn Tin (2005), Phng php dy hc mn ton trng ph thng,
Nxb i hc Quc gia TP H Ch Minh.
[22]. Nguyn Thy Trang (2006), Algorit v tham s trong dy- hc phng trnh
trng trung hc ph thng. Trng hp: h phng trnh bc nht
nhiu n, Lun vn thc s, i hc S Phm Tp. H Ch Minh.
[23]. V Tun (Ch bin) (2011), Bi tp i s 10, Nxb Gio dc.
[24]. V Tun (Ch bin) (2011), i s 10, Nxb Gio dc.
[25]. V Tun (Ch bin) (2011), i s 10 Sch gio vin, Nxb Gio dc.
[26]. Nguyn Th Minh Vn (2012) , Nghin cu didactic v gii ton bng cch
lp h phng trnh trung hc c s, Lun vn thc s, i hc S
Phm Tp. H Ch Minh.
Song ng Php Vit
[27]. Annie Bessot, Claude Comiti (i hc Joseph Fourrier Grenoble I), L Th
Hoi Chu, L Vn Tin (i Hc S Phm TP. H Ch Minh) (2009),
Nhng vn c bn ca Didactic Ton NXB i hc quc gia
TP.H Ch Minh.
Ting Anh Ting Php
[28]. The Pisa (2003), Assessement framework, Mathematics, reading, science and
problem solving, Knowledge and skills, Programme for international
student Assessement.
[29]. Werner Blum (1993), Mathematical modelling in mathematics education and
instruction, Mathematics Department, Kassel University, Germany.
[30]. Lalina Coulange (1997), Les problmes concrets mettre en quations
dans lenseignent, petit x, n047.
[31]. Lalina Coulange (2000) volution du passage arithmtique algbre dans les
manuels et les programs du 20me sicle, petit x, n057.
[32]. Aslan Doosti & Alireza M. Ashtiani (?), Mathematical Modeling: a new
approach for mathematics teaching in different levels.
Internet
[33]. http://vi.wikipedia.org/wiki/M%C3%B4_h%C3%ACnh_ph%C3%A1t_tri%E
1%BB%83n_Malthus
(http://vi.wikipedia.org/wiki/M_hnh_pht_trin_Malthus)
[34]. http://vi.wikipedia.org/wiki/M%C3%B4_h%C3%ACnh_to%C3%A1n_h%E
1%BB%8Dc (http://vi.wikipedia.org/wiki/M_hnh_ton_hc)
90
PH LC 1: N
PHIU S 1
(Lm vic c nhn Thi gian 10 pht)
H v tn: .
CU HI
An: Ti c hai s. Nu thm vo s th hai hai ln s th nht th ta c 115.
An hi Bnh hai s l hai s no?
Cu hi 1
TR LI
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
PHIU S 2
(Lm vic nhm Thi gian 20 pht)
NHM:
CU HI
An: Ti c hai s. Nu thm vo s th hai hai ln s th nht th ta c 115.
An hi Bnh hai s l hai s no?
Cu hi 1
An pht hin trong cu b thiu d kin nn An thm vo d kin sau: Nu

bt s th hai mt gi tr bng hai ln s th nht ta c 15. Vy hai s l hai
s no?
Cu hi 2
91
2.1. Theo nhm em, Bnh c th tr li c cu ca An cha?

2.2. Nhm em hy tho lun v vit hng dn gi bn Bnh Bnh gii c cu
ca An bng t nht ba cch.
PHIU S 3
NHM:
CU HI
C Ba l ngi bn cc loi c ngoi ch, c mua c ca nhng ngi nui c
v em ra ch bn kim li. C thu mua nhiu loi c: c r, c phi, c iu hng,
Ngy hm qua c mua 20kg c iu hng, lc u c bn ht 16kg th ch bt u
tha ngi, c quyt nh gim gi bn v bn ht s c iu hng cn li thu c
tin li t bn c iu hng trong ngy l 76000 ng. Ngy hm sau c thu mua
15kg c iu hng, tng t ngy trc lc u c bn c 13kg th ch bt
u tha ngi, c quyt nh gim gi bn v bn ht s c iu hng cn li thu
c tin li t bn c iu hng l 63000 ng. Bit rng gi bn c iu hng v
gi gim gi trong hai ngy khng i. Hi khi bn vi gi gim gi th c Ba li
hay l, s tin ny l bao nhiu?
Cu hi 3
Em hy gii bi ton trn.
PHIU S 4
(Lm vic c nhn Thi gian 10 pht)
H v tn: .
CU HI
Hai nh bn An v Bnh cch nhau 3600m. Mi bui sng hai bn i b
ngc chiu nhau, ngy u tin hai bn xut pht cng lc v gp nhau ti a
im cch nh bn An 2000m. Ngy th hai do bn Bnh xut pht sm hn bn An
92
6 pht nn hai bn gp nhau ngay gia on ng. Hi An v Bnh i b vi vn

tc bao nhiu?
Cu hi 4
Trong cc h phng trnh cho di y, em hy chn nhng h tng ng
vi ton trn, gii thch v nu r ngha cc bin? Theo em, em chn trng
hp no? V sao?
2000 1600 2000 1600

v = v x y = 0

(1) 1 2
(2)
1800 + 360 =1800 1800 1800 =
360
v1 v2 x y
2000t1 = 1600t2 2000 x 1600 y =

0
(3) (4)
1800t1 + 360 =1800t2 1800 x 1800 y =
360
TR LI
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
PHIU S 5
NHM:
CU HI
Mt gia nh mun bm nc v quyt nh i thu. C hai hnh thc thu
mt loi my bm. Loi th nht gi thu l 150 ngn ng mt thng, loi th hai
gi thu 15 ngn ng mt gi. Tuy nhin, nu thu my bm loi th nht th mi
gi tn thm ph nhin liu l 5 ngn ng.
Gi y l s tin m gia nh ny phi tr cho vic s dng my bm x gi trong mt

thng.
Cu hi 5
93
5.1. Hy vit v v th ca nhng hm s biu din chi ph phi tr cho

vic s dng my bm theo hai hnh thc trn cng mt h trc ta . Suy ra giao
im. Giao im ny c ngha g?
5.2. Nu cn s dng my bm trong mt thng v mi ngy cn phi s
dng trong t nht 1 gi th gia nh ny nn chn hnh thc no chi ph phi tr
thp hn.
94
PH LC 2: MT S BI LM CA HC SINH
PHA 1
H4
H8
95
PHA 2
96
97
PHA 3
98
PHA 5
H8
99
H15
100
PHA 6
101
PH LC 3: Protocole
Pha 1
1. GV: Cc em lm vic c nhn trong khong 10 pht tr li cu hi s 1 ghi vo phiu
s 1. Sau 10 pht cc em np li phiu s 1 cho thy. Thi gian lm vic ca cc em l
10 pht.
2. GV: Thy c hai cu tr li ca cc em. Mt nhm em Bnh tr li c cu hi ca
bn An v mt nhm em Bnh khng tr li c cu hi ca bn An.
3. GV: Thy mi em H7, em hy gii thch cch lm ca em.
4. H7: Bnh khng tr li c cu hi ca bn An v nu gi s th nht l x s th hai
l y th t gi thit ta c phng trnh 2x + y = 115. Nh vy c v s cp s x v y
tha mn phng trnh trn cho nn Bnh khng th tr li chnh xc cu hi ca bn
An.
5. GV: Cc em c ng vi cu tr li ca bn khng? By gi thy mi em H12 cho
rng Bnh tr li c.
6. H12: Theo em Bnh c th tr li c cu hi ca bn An.
7. GV: Theo em ti sao Bnh tr li c cu hi ca bn An?
8. H12: V theo bi ta c th lp phng trnh v tm hai s .
9. GV: Thy cho cp s (0; 15) c tha iu kin m An yu cu khng cc em?
10. GV: V d cp s th hai l (5; 105). Nh vy t mt gi thit chng ta c th tm
c mt cp s m bn An yu cu khng cc em?
11. GV: Nh vy bi ton ny yu cu tm my s tm hai s nhng chng ta c my
gi thit mt gi thit. Cho nn chng ta khng tm c hai s .
12. GV: An yu cu tm hai s nhng ch c mt d kin v mi lin h gia chng nn
hai s cha xc nh.
Pha 2
13. GV: Cc em lm vic nhm trong khong 20 pht tr li cu hi s 3 ghi vo giy A0.
NHM 1 (gm cc hc sinh H1, H2, H3, H4)
14. H2: Nu bt s th hai mt gi tr l x 2y y
15. H3: S th hai l y ng khng? Bt s th hai mt gi tr phi l 2x.
16. H2: Vy y 2x = 15.
17. H1: Bnh c th tr li c?
18. H2: Sao Bnh c th tr li c? Gii khng c.
19. H3: Hai d kin ng khng? C phng trnh 1 l: 2x + y = 115, phng trnh 2 l y
2x = 15.
20. H4: x = (y 15):(- 2)
102
21. H2: Bnh c th tr li cu hi ca An vi x = - 85/3, y = 215/3.

22. H2: Tng hiu l ly s ln cng s b nhn hai. Khng chia.
23. H1: S ln s b = hiu, S ln + s b = tng.
24. H3: Nhn 2 hay chia 2?
25. H1: S ln nhn 2, s b chia 2.
26. H4: S ln = (tng + hiu):2, s b = (tng - hiu):2
27. H5: Phng trnh trn 2x + y = 115.
28. H6: Gi thit th hai y 2x = 15.
29. H7: Gii c, bm my h?
30. H6: Bnh tr li c cu hi ca An.
31. H8: Mun gii hai phng trnh ny ly hai v tr nhau.
32. H7: Cho cch 2 i.
33. H6: Gii bng cch lp phng trnh mt n ch khng phi hai n.
34. H7: C hai d kin lp mt phng trnh.
35. H8: S th nht l x, s th hai l 115 2x.
36. H6: Khng gi x, y gi a, b i.
37. H11: Bnh c th tr li cu hi ca An.
38. H9: V sao?
39. H12: Ta c phng trnh y + 2x = 115.
40. H11: Nu bt 15 nn y 2x = 15
41. H10: Lm sao tm x, y?
42. H11: y = 2x +15, th vo trn l tm c x ri.
43. H9: C iu kin x, y nguyn dng na.
44. H12: Lm cch tiu hc ?
45. H10: Tng hiu.
46. H9: S ln cng s b l tng, s ln tr s b l hiu nhng tm th no?
47. H15: Bnh c tr li c cu hi ca An khng?
48. H16: Chc l khng v vn cn x vi y.
49. H16: Gi s th nht l x, s th hai l y.
50. H15: x + 2y = 115
51. H14: 2y x =15.
52. H15: 2y 2x =15
53. H16: n gin cho 2 c m.
103
54. H14: 15 l hiu hay l tng.

55. H15: Phng trnh ny sai ri.
56. H13: x = 115 15 = 100.
57. H14: S th hai l 100 + 2y =115 suy ra y = 7,5.
58. H13: ng khng . c k i.
59. H14: Gi thit 2: y 2x = 15.
60. H15: Lm sao gii phng trnh?
61. H14: Ly hai v tr nhau.
62. H15: Chuyn v mt phng trnh.
HS tm cc cch khc nhau gii cc phng trnh ny (th v cng).
63. H17: Nu bt s th hai mt gi tr bng hai ln s th nht ta c 15. Vy y 2x =
15.
64. H18: Trong y c cng 2x na.
65. H18: Vy y = 15, x = 50.
66. H19: Bnh c th tr li cu hi ca An.
67. H18: Mi u cho hai s trc ri cho thm vo na l 3x ch sao 2x.
68. H19: Khng c hai s l s th nht v s th hai n.
69. H20: Khi thm vo ta c phng trnh 2x + y = 115.
70. H20: Phng trnh th 2 sai ri, c k i.
71. H19: y 2x = 15.
72. H17: Gii cc phng trnh ny th no?
73. H18: Tr hai phng trnh s mt y ngay, tm c x m.
(Hc sinh tho lun )
74. H21: Mnh ly c hai d kin trn.
75. H22: S th hai 115 2x.
76. H23: Bnh tr li c ri.
77. H22: x = 25, y = 65.
78. H21: Cng hai v phng trnh li 2x + 2x = 0 ri.
Ht thi gian i din cc nhm dn bi lm ca mnh trn bng.
79. GV: Thy mi i din nhm 1 gii thch cch lm ca nhm.
80. H1: Theo bi ta c hai phng trnh l x + 2y = 115, ta suy ra c x = 115 2y,
phng trnh 2 l y 2x = 15 suy ra x = - (15 y):2.
81. GV: x l g? y l g?
82. H1: x l s th nht, y l s th hai.
104

84. H10: Cch lm ca nhm 3 ti con l gi x l s th nht y l s th hai, iu kin x, y
nguyn dng.
85. GV: Ti sao c iu kin x, y nguyn dng?
86. H10: Ti v hai s khng th no l s thp phn c, l s nguyn dng?
87. GV: Cc em c ng vi kin ca bn khng?
88. GV: Bn An c yu cu iu kin ny khng cc em?
89. C lp: Khng.
90. H10: Theo bi Nu thm nn y + 2x = 115 (1), Nu bt nn y 2x =15,
suy ra y = 2x + 15 (2). Th (2) vo (1).
91. GV: yu cu gii bi ton bng cc cch khc nhau ch khng phi yu cu gii
cc phng trnh ny bng cc cch khc nhau. y c nhm tm nhiu cch khc
nhau gii phng trnh.
92. GV: Vy nhm no lm ng nhm no lm sai cc em?
93. GV: y l mt bi ton quen thuc v tm hai s, chng ta c th gii bng nhiu
cch. Nh cc bn trnh by y gi hai n l hai s v lp cc phng trnh v
gii cc phng trnh ny s tm c hai s cn tm. Ngoi ra chng ta c th gii nh
bi ton tm hai s khi bit tng - hiu hai s , hoc lp phng trnh mt n.
Pha 3
94. GV: Cc em lm vic nhm trong khong 20 pht tr li cu hi s 3 ghi vo giy
A0.
Hc sinh tho lun tm tt .
95. H4: Ngy 1 mua 20 kg c, 16 kg c bn cn 4kg cha bn.
96. H1: Ngy hm sau, 15 kg c, 13 kg c bn cn 2 kg.
97. H3: S tin li l ca c hai ln bn trong ngy hay ch ca s c gim gi.
98. H2: Tnh nng sut ngy 1 i. Nng sut bng s sn phm chia cho s ngy.
99. H3: Nng sut bng s kg c chia cho s tin li.
100.H3: Ci ny ch tnh tin li thi khng tnh vn.
101.H2: Mnh khng bit vn l bao nhiu lm sao tnh c.
102.H2: Khng bit 4kg sau c Ba gim bao nhiu. Gi x l s tin gim.
103.H5: Gi x l s tin mi kg.
104. H7: Mnh tm s tin li l.
105. H5: S tin li m l l, dng l li.
106.H8: Gi x l s tin li mi kg, y l s gim gi mi kg.
105
107.H5: 16x + 4y = 76000; 13x +2y = 63000.

108.H8: x = 5000; y = - 1000.
109.H6: Tm x, y l tm ra ci g?
110.H7: S tin li l l bao nhiu?
111.H7: C c no 1000 kg?
112.H5: Hay gi x, y l ci khc i. Gi x l tin vn.
113. H11: Gi x l s tin bn c c ngy hm qua, y l s tin bn c c ngy hm
sau.
114. H10: S tin ngy hm qua, hm nay l bao nhiu?
115.H10: Phi gi x l s tin bn c iu hng lc gim gi th ng hn.
116. H11: x = y.
117.H12: 4kg l s c gim gi.
118.H10: 76000 x l s tin bn 16kg c.
119.H11: S c gim gi vi s tin gim gi c lin quan g nhau khng?
120.H12: Gi x l ci khc i.
121.H16: Gi x l s tin bn c.
122.H16: 16x + 4 .s gim.
123.H14: Gi s gim l y.
124.H16: 16x + 4y = 76000.
125.H15: Vy gi x l s tin lc u bn, y l s tin lc gim gi.
126.H13: Vy 16x + 4y = 76000 v 13x + 2y = 63000.
127.H14: Vy c th ly hai ci cng li, cng li tin li l 139000.
128.H15: 29x + 6y = 139000.
129.H13: Lm sao c?
130. H14: Bm my tnh s tnh c x, y.
131.H15: C Ba l tin bn c ri, - 1000.
132.H16: Lc khng gim gi th li lc gim gi th l.
133.H14: Lm sao tnh ra?
134.H13: Ghi gii h phng trnh ta c.
135.H16: u c c. u phi ha u m gii h phng trnh.
Hc sinh loay hoay tm cch gii nhng sau quyt nh bm my.
136.H14: Tm cch th nh trn m khng thy g th.
137.H15: Hai ci ny gii quyt sao cho n ra 2y.
138.H16: Vy ci ny chia cho 2 i.
106

139.H18: Ngy u gim 4kg, ngy sau gim 2kg.
140.H19: Tng cng 6kg.
141.H18: C hai ngy gim nh nhau.
142.H17: 76000 + 63000 l tin g?
143.H20: Gi x l s tin lc cha gim gi, y l s tin lc gim gi ri.
144.H17: 13x + 2y = 63000.
Hc sinh tho lun cu hi tranh lun tin li, tin l.
145.H18: t iu kin.
146.H17: iu kin g?
147.H18: y c mt iu kin.
Hc sinh tranh lun gii cc phng trnh, sau bm my tnh.
148.H19: x = 5000, y = - 1000.
149.H18: y = -1000. Vy l !
150.H19: Vy l ht 6000.
151.H24: Gi x l s tin lc gim gi.
152.H23: c k i.
153.H22: Bnh thng bn c 29kg, gim gi 6kg.
154.H22: Gi x s tin lc bnh thng, y s tin lc gim gi.
155.H21: Li hay l mnh tnh ci g?
156.H22: 29x + 6y = 139000.
Hc sinh tho lun cch tnh tin li nhng khng c kt qu.
Ht thi gian, i din cc nhm dn bi lm ca mnh trn bng.
157.GV: Thy mi i din nhm 4 gii thch cch lm ca nhm.
158.H15: Gi x l gi tin bn c lc u, y l gi tin bn c khi gim gi. Ngy hm qua
76000, c phng trnh 16x + 4y = 76000. Suy ra 2y = (76000 63000):2. Ngy
hm nay 63000, c phng trnh 13x + 2y = 63000 (2). Th (1) vo (2) tnh c x
= 5000, y = - 1000. Vy khi gim gi c Ba l 1000.
160.H18: Gi x l gi bn mi kg c lc u, y l gi bn mi kg c khi gim gi. Theo
ta c cc phng trnh 16x + 4y = 76000, 13x + 2y = 63000. Gii h ta c x = 5000,
y = - 1000. Vy khi gim gi c Ba l 6000.
161.GV: Nhm em gii cc phng trnh bng cch no?
162.H18: Tha thy nhm em bm my.
163.GV: Cc em c ng vi cch lm ca hai nhm 4 v 5 khng?
107
164.GV: x l gi bn mi kg c khi cha gim gi. x = 5000 thy c th hiu l khi cha
gim gi mi kg bn c 5000 ng, y l gi bn lc gim, vy y = - 1000 c ngha l
sao? Em no c th gii thch c?
165.Phi gi n l g?
166.GV: Bi ton a ra s tin li, vy chng ta phi gi n l s tin li.
167.GV: Theo cc em phi gi n chnh xc l g? Thy mi em H20.
168.H20: x l tin li mi kg c lc cha gim gi, y l tin li mi kg c khi gim gi.
169.GV: Khi chng ta hiu rng khi gim gi mi kg c c Ba l 1000.
170.GV: y l mt bi ton c ni dung thc t, nh cc em thy mun gii cn phi
xy dng cc phng trnh ton hc, gii cc phng trnh ta c kt qu ca bi
ton ton hc, sau phi i chiu vi thc t tr kt qu cho bi ton ban u. Qu
trnh ny gi l qu trnh m hnh ha ton hc.
171.GV: Cc em thy rng qu trnh khng phi ch dng li trong mt ln thc hin.
V d nh cc bn nhm 5 gi n l gi bn th kt qu nhn c khng hp l, gi
bn th khng th m. Khi qu trnh trn phi c thc hin li thit lp c
bi ton ton hc ph hp hn. Nh vy, vic thit lp c bi ton ton hc ph hp
cho php cho php tr li c cc cu hi ca bi ton thc t l thc s quan trng.
Pha 4
172.GV: Qua pha 2 v 3, gii cc bi ton chng ta lp ra cc phng trnh ny
(GV ch ln cc phng trnh trn mn chiu). Chng c gi l cc phng trnh
bc nht hai n. Vy th no l phng trnh bc nht hai n?
173.GV: Em c th nu dng tng qut ca phng trnh bc nht hai n.
174.H12: Tha thy n c dng ax + by + c = 0.
175.GV: Khi ghp hai phng trnh bc nht hai n ax + by = c v ax + by = c thnh
ax + by = c
mt h th ta c h phng trnh bc nht hai n .
a ' x + b ' y =c'
176. GV: Ging nh y trong pha 2 chng ta c hai phng trnh ny chng ta ghp li
to thnh mt h phng trnh bc nht hai n, tng t trong pha 3 chng ta ghp hai
phng trnh ny ta c mt h. (GV ch ln cc phng trnh tng ng trn mn
chiu)
177. GV: Hm nay chng ta s tm hiu v h phng trnh bc nht hai n.
(GV trnh by cc khi nim h phng trnh, nghim ca h, h v nghim v gii
h phng trnh)
178. GV: Hai phng trnh nh th no th c gi l hai phng trnh tng ng?
179. H16: Tha thy hai phng trnh tng ng l hai phng trnh c hai nghim
ging nhau.
180. GV: Hai phng trnh c gi l tng ng nu chng c cng tp nghim.
108
181.GV: Tng t hai h phng trnh c gi l tng ng nu chng c cng tp

nghim.
182. GV: Trong cu hi 2 v 3, cc em bin i cc phng trnh tm ra nghim ca
cc h phng trnh. Ngi ta gi cch gii ca nhm 3 trong pha 2 l cch gii h
bng phng php th v cch gii ca nhm 6 l cch gii h bng phng php cng
i s. (GV dn li bi lm c trnh cc phng php ny v da vo gi tn)
183.GV: Nguyn tc chung ca hai phng php ny l g?
184.H6: Tm mt n trc.
185.GV: Nguyn tc chung ca hai phng php ny l kh bt mt n ca h a v
phng trnh mt n.
186.GV: By gi cc em nhn ln y, y l h bn gii theo phng php th. Vy theo
cc em gii h phng trnh bng phng php th chng ta phi lm g?
187.H6: Suy ra mt n t mt phng trnh ri th vo phng trnh cn li v gii
phng trnh .
GV tng kt trnh by cc bc gii h phng trnh bng phng php th. Nu v
d v gi mt hc sinh trnh by ln bng, sau gi mt hc sinh nhn xt, chiu
li gii theo cch th cn li.
188.GV: Dng phng php th chng ta chn phng trnh v biu din y theo x hoc x
theo y sao cho n gin.
189.GV: By gi cc em xem bi gii ca bn bng phng php cng i s v cc em
cho thy bit l gii h bng phng php cng i s ta cn thc hin nh th no?
190.H11: Tha thy cng hai phng trnh ca h ta c phng trnh mt n.
191.GV: Em no c kin khc khng?
2 x y =
3
192.GV: Thy ly v d nh h c th thc hin nh bn nu c khng cc
x + 2 y =4
em?
193. GV: h trn hai h s ny i nhau nn cng li s mt, cn h s ca h ny th
no cc em?
194. C lp: Khng i nhau.
195. GV: Vy chng ta phi lm th no?
196. C lp: Nhn hai v cho 2.
GV tng kt trnh by cc bc gii h phng trnh bng phng php cng i
s. Nu v d v gi mt hc sinh trnh by ln bng, sau gi mt hc sinh nhn
xt, chiu li gii theo cch kh n cn li.
197. GV: Trong pha 2 v 3 cc em gp bi ton c ni dung thc t c gii bng cch
lp h phng trnh. Nh bi ton tm hai s v bi ton bn c. Cc hy nu cc bc
cn thc hin gii quyt cc bi ton ?
109
198.H13: Tha thy gi n, lp cc phng trnh, gii h phng trnh tm c.

GV tng kt trnh by cc bc gii bi ton bng cch lp h phng trnh.
199.GV: Ngoi ra cc bc ny cng tng ng vi cc bc ca qu trnh m hnh ha
ton hc. Bc 1 chnh l bc xy dng cc phng trnh ton hc, bc 2 l gii cc
phng trnh ta c kt qu ca bi ton ton hc, vic t iu kin v kim tra iu
kin tng ng vi bc cui ca qu trnh m hnh ha.
Pha 5
200.GV: Cc em lm vic c nhn trong khong 10 pht tr li cu hi s 4 ghi vo phiu
s 4. Sau khi tr li xong cc em np li phiu s 4 cho thy.
201.GV: Thy mi em (H16) nu cu tr li ca em v gii thch.
202.H16: H (1) tng ng, v 1 l vn tc ca An i (km/h), v 2 l vn tc ca Bnh i
(km/h).
203. GV: Em thy h (1) v (2) c g khc nhau khng?
204. H16: C.
205. GV: Hay l ch chuyn v qua li.
206. H16: D. Chuyn v.
207. GV: Nh vy h (2) c tng ng vi bi ton khng? n v ca v 1 , v 2 c ng
khng?
208. H16: C.
209. GV: n v ca v 1 , v 2 trong bi ton ny l g cc em?
210.GV: Thc ra khng ch c h (1), (2) l tng ng vi bi ton m c h (3), (4) cng
tng ng.
H (1) v 1 , v 2 ln lt l vn tc ca An v Bnh (m/s).
H (2) x, y ln lt l vn tc ca An v Bnh (m/s).
H (3) t 1 , t 2 ln lt l thi gian ca An v Bnh i mi mt (s).
H (4) x, y ln lt l thi gian ca An v Bnh i mi mt (s).
Trong cc h trn nhng h no theo cc em l d gii?
211.C lp: H (3), (4).
212. GV: Mt bi ton thc t c th tng ng vi nhiu bi ton ton hc khc nhau.
Nh trong bi ton pha ny, c nhiu cch chn n khc nhau lp h phng trnh
tng ng vi ton. C cch chn n s ra c bi ton ton hc n gin d gii
quyt nhng cng c cch chn n s gy kh khn. Do vy ty tnh hung thc t m
chng ta c cch chn n khc nhau (trc tip hoc gin tip).
Pha 6
110
213.Cc em lm vic nhm trong khong 25 pht tr li cu hi s 5 ghi vo giy A0. Sau
khi tr li xong cc em dn bi lm ca nhm trn bng.
214.H3: Mt thng c bao nhiu gi?
215.H4: 720 gi.
216.H1: Vy l sao?
217.H2: Theo hnh thc 1, tin thu mt thng 150 ngn, ph nhin liu 5 ngn mt gi l
sao?
218.H1: y = 150 +5x.
219.H3: Vy theo hnh thc 2 l y = 15x.
220.H1: Giao im c chnh xc khng? Ch ny l bao nhiu?
221.H4: Giao im ny c lin quan g n chi ph u?
222.H2: Mi ngy cn phi s dng trong t nht 1 gi. Vy trong thng gia nh ny s
dng bao nhiu gi?
223.H3: Lm sao tnh c ch.
224.H1: Mi ngy mt gi, vy mt thng s dng ht 30 gi.
225.H4: Chn loi no by gi?
226. H1: D m tnh ra l bit thi.
227.H6: y = 15x
228.H5: 15x y = 0.
229.H3: 150 + 5x = y
230.H5: 5x y = 150.
231.H8: Giao im tm th no?
232.H5: Bm my tm c m.
233.H7: N c ngha g y?
234.H6: Tnh chi ph c khng?
235.H5: Bit bao nhiu gi m tnh.
236. H9: 15 ngn mt gi, mt thng bit bao nhiu gi?
237.H11: Ly 12x24.
238.H9: 15x = 150y.
239.H12: Hnh nh sai ri, y = 15x , y = 5x +150.
240.H15: S dng loi 1 5y +150000.
111
241.H14: S dng loi 2 15000x = y.

242.H15: Phng trnh u sai ri phi l 5000x + 150000 = y.
243.H16: Cu 2 tnh chi ph c khng?
244.H13: Bit bao nhiu gi m tnh.
245.H14: Mi ngy mt gi c cho l 30 gi i.
246.H19: 150 ngn mt thng ging nh bao trn gi vy.
247.H20: 150 + 5x = y.
248.H17: Loi 2 15 ngn mt gi y = 15x.
249.H18: Bm my tnh sao c.
250. H18: Bm my gii h c x, y ngay m, ra lun giao im na.
251.H19: Cu 2 chn loi 1, tnh chi ph ra i.
252.H24: x gi trong mt thng m mt thng 30 ngy chia ra l mi ngy
253.H22: Nhng bit gi no s dng, gi no khng s dng u.
254.H24: Mi ngy 24 gi m mt thng 30 ngy, vy l 720 gi.
255.H23: c k i. Hy vit v v th
256.H21: Biu din chi ph theo s gi ?
257.H22: 150 + 5x = y.
258.H21: Vy th 15x = y.
259.H21: Giao im c ngha g? N nm u?
260.H22: N biu th ci g?
Ht thi gian i din cc nhm dn bi lm ca mnh trn bng.
262.H4: Tha thy x l s gi nn hnh thc 1 c chi ph y = 150 +5x, hnh thc 2 c chi
ph y = 15x. Ti giao im hai chi ph bng nhau. i vi cu 2, gia nh ny nn chn
hnh thc 1 v c chi ph r hn.
264.H7: Tha thy cch lm ca nhm em nh nhm 1, giao im l nghim h phng
trnh trn.
265.GV: Cc em c ng vi cch lm ca nhm 1 v 2 khng?
266.GV: ngha giao im. Nu trong thng gia nh ny ch s dng 15 gi bm th
chn hnh thc no chi ph cng nh nhau. Nh nhm 2 trnh by, giao im cng
l nghim ca h hai phng trnh trn.
267.GV: i vi cu hi 5.2 th c hai nhm u tnh chi phi so snh. Em no c cch
chn m khng cn tnh chi ph.
112
268.GV: C th da vo hnh v khng?

269.GV: da vo th, cc em thy chi ph ca hai hnh thc u tng, ban u chi ph s
dng hnh thc 1 ln hn nhng t giao im tr i th chi ph s dng hnh thc 2 ln
hn. Do s gi s dng t nht l 30 gi nn gia nh ny chn hnh thc 1.
270.GV: Qua hot ng ny cc em thy da vo m hnh ton hc ca mt bi ton thc
t chng ta c th d on kt qu ng vi nhiu trng hp khc nhau trong thc t.
Chng hn vi bi ton trn chng ta quyt nh c chn hnh thc no khi s gi
bm nh hn 15, bng 15 v ln hn 15.
271. GV: Ngoi ra chng ta c thm mt cch khc gii h phng trnh l cch dng
th. Em no c th nu cc bc gii h phng trnh bng th?
272.H14: V th hai phng trnh sau xc nh giao im, giao im chnh l
nghim ca h.
GV trnh by cc bc gii h phng trnh bng th, nu kh khn ca phng
php ny.
273.GV: Chng ta va tm hiu xong v h phng trnh. Tit hc n y kt thc.

An (2) PT Phân TH C

Cargado por

Información del documento

Título original

Derechos de autor

Formatos disponibles

Compartir este documento

Compartir o incrustar documentos

Opciones para compartir

¿Le pareció útil este documento?

¿Este contenido es inapropiado?

Copyright:

Formatos disponibles

An (2) PT Phân TH C

Cargado por

Copyright:

Formatos disponibles

B GIO DC V O TO

TRNG I HC S PHM TP. H CH MINH

Chuyn ngnh : L lun v phng php dy hc mn Ton

LUN VN THC S GIO DC HC

NGI HNG DN KHOA HC

Thnh ph H Ch Minh - 2012

Ti xin cam oan lun vn ny l mt cng trnh nghin cu c lp,nhng

Ti xin chn thnh by t lng bit n su sc n TS. Nguyn Th Nga, ngi

Ti cng xin trn trng cm n PGS.TS. L Th Hoi Chu, PGS.TS. L Vn

Ngoi ra ti cng xin chn thnh cm n:

- Ban lnh o v chuyn vin Phng sau i hc Trng HSP TP.HCM

Xin c gi li cm n chn thnh n tt c cc bn cng kha, nhng

Cui cng, ti xin by t lng bit n su sc n nhng ngi thn yu trong

PTTT : Phng trnh tuyn tnh.

SGK : Sch gio khoa.

SGK4 : Sch gio khoa ton lp 4.

SGK5 : Sch gio khoa ton lp 5.

SGK8 : Sch gio khoa ton lp 8.

SGK9 : Sch gio khoa ton lp 9 tp 2.

SGK10 : Sch gio khoa i s 10 c bn.

SGK10NC : Sch gio khoa i s 10 nng cao.

SGV : Sch gio vin.

SGV9 : Sch gio vin ton lp 9 tp 2.

SGV10 : Sch gio vin i s 10 c bn.

THPT : Trung hc ph thng.

Bng 1. Gi tr cc bin c la chn trong tnh hung .......................................58

Bng 2. Thng k s nhm gii theo chin lc .....................................................68

Bng 3. Thng k kt qu pha 1 ..............................................................................69

Bng 4. Thng k chin lc gii cc nhm trong pha 2 v pha 3 .........................70

Bng 5. Thng k kt qu pha 5 ..............................................................................79

1. Nhng ghi nhn ban u

Trong chng trnh ton ph thng, h phng trnh bc nht hai n l mt

thc m cn xem xt nhng kh nng, k nng cn thit ca hc sinh trong tui

trnh, cc bi ton thc tin. Bi ton thc tin ban u c a vo ch nhm mc

Nhng ghi nhn trn dn chng ti n vic t ra mt s cu hi ban u

3. Phng php nghin cu v mc ch nghin cu

tng tri thc; a vo khi nim t chc ton hc lm r c trng ca mi

C th trnh by phng php lun nghin cu theo s :

NGHIN CU THC NGHIM

Lun vn bao gm phn m u, phn kt lun v cc chng sau:

1.1. M hnh ha ton hc

M hnh ha ton hc c vai tr ht sc quan trng, ng dng trong nhiu

M hnh ny c s dng trong l thuyt cn bng chung, c bit dng chng

+ Trong vt l: M hnh biu din cho mt ht (phn t) trong trng-in th

S ln dao ng trong mt n v thi gian c tnh theo cng thc:

1.2. Qu trnh m hnh ha ton hc

S ny chia qu trnh m hnh ha thnh 4 bc: (Tham kho Nguyn Th Nga

- Bc 3: Hot ng ton hc trong m hnh ton hc. S dng cc cng c

trnh m hnh ha ch ch yu thc hin bc 2, bc 3 v qu trnh m hnh ha

hc vo cuc sng hng ngy. iu ny rt cn thit trong dy hc ton trng

2. Li ch ca m hnh ha trong dy hc ton

3. Nhng kh khn v tr ngi ca vic dy hc m hnh ha ton hc

Mc d m hnh ha rt c ch trong vic t chc dy hc ton hc trng

4. S quan tm n dy hc m hnh ha ton hc cc nc v Vit Nam

University, Germany. cc nc, c nhiu ti liu v dy hc bng m hnh ha v

luyn k nng tnh ton v vn dng kin thc ton hc vo i sng v vo cc

Chng ti ch tm thy vn ny trong mt s nghin cu. Cc nghin cu

Bc 4: Khu chuyn t kt qu ca bi ton ton hc sang bi ton phng

H PHNG TRNH TUYN TNH TRONG MI LIN H

Khi nim h phng trnh tuyn tnh c nghin cu trong mt s lun

Trong nhng lun vn ny, cc tc gi nghin cu s xut hin v vai tr

Vn Gii bi ton bng cch lp h phng trnh tuyn tnh cng c

Vic tham kho cc lun vn trn cha cho php chng ti tr li cc cu hi