Documentos de Académico
Documentos de Profesional
Documentos de Cultura
F A C U L T A D D E OD O N T O L O G A
P O S G R A D O D E OD O N T O L O G A O P E R A T O R IA Y
E S T T IC A
Tr a b a jo e s pe ci a l de g r ad o p r e se nta d o
a nte la i lus tr e Uni ve r s i d ad C e ntr a l
d e V e ne zue la p o r la Odo nt lo g o
L i l i e n R a v e l o P r e z p a r a o p ta r a l
T t u l o d e E s p e c i a li s t a e n O d o n t o l o g a
O p e r a t o r i a y E s t ti c a
C a ra c as , N o vi e mb r e 20 03
U N IV E R S ID A D C E N T R A L D E V E NE Z U E L A
F A C U L T A D D E OD O N T O L O G A
P O S G R A D O D E OD O N T O L O G A O P E R A T O R IA Y
E S T T IC A
A N L I S I S F A C I AL D E L P AC IE NT E
Tu to r : P r o f. A na Lo r e na S o l r za no P .
C a ra c as , N o vi e mb r e 20 03
2
A p ro b ad o en no mb re de la
Uni ve r s i d ad Ce ntr a l d e Ve ne zue la
p o r e l s ig ui e nte jur a do e xa m i nad o r :
_ _ __ __ _ __ __ __ _ __ __ __ _ __ __ __ _ _ _ __ _ __ __ __ _ _
_ _ __ __ _ __ __ __ _ __ __ __ _ __ __ __ _ _ _ __ _ __ __ __ _ _
No mb re y A p e lli do Firma
C . I.
_ _ __ __ _ __ __ __ _ __ __ __ _ __ __ __ _ _ _ __ _ __ __ __ _ _
No mb re y A p e lli do Firma
C . I.
Ob s e r va ci o nes :_ __ __ _ __ __ __ _ __ __ __ _ __ __ __ _ __ __ __ _
_ _ __ __ _ __ __ __ _ __ __ __ _ __ __ __ _ __ __ __ _ __ __ __ _ __ __ _
_ _ __ __ _ __ __ __ _ __ __ __ _ __ __ __ _ __ __ __ _ __ __ __ _ __ __ _
C a ra c as , N o vi e mb r e 20 03
iii
D E D IC AT O R I A
fu e r za , am o r, ap o yo , c a ri o y com p re n si n en c ada
m o m e n to de mi vi d a , h ac i nd ome s e n ti r si em p r e lo
o r g u l l o s a q u e e s t d e m i , s l o p o r e l s i m p l e h e c h o d e
ser su hija.
A m i e s p o s o , p o r c o m p a r ti r c o n m i g o c a d a i n s ta n t e d e
a m o r , c om p re ns i n , pa ci en ci a y c ol ab o ra ci n , q u e m e
h a n p e r m i t i d o c u m p l i r c o n e s t a m e ta .
iv
A G R A D E C IM IE NT O S
L a r e a li za c i n y la c ul m i na c i n d e e s te tr a b a jo e s p e c i a l d e
o r i e nta c i n q ue m e p r e s ta r o n m uc ha s p e r s o na s . E s p o r e s to
q ue a g r a d e zc o e s p e c i a lm e n te a :
La p r o fe s o r a A na L o r e na S o l r za no P., e s p e c i a li s ta en
d ur a nte e l d e s a r r o l lo d e e s te tr a b a jo .
L a p r o fe s o r a O lg a Go n z le z B la nc o , M S c e n o d o nto lo g a
r e s ta u r a d o r a y o c l us i n , p o r s u g u a , e s f ue r zo , d e d i c a c i n y
e ns e a n za c o ns ta nte d e s d e e l i ni c i o ha s ta e l fi na l d e e s te
tr a b a jo .
A l o d o n t lo g o E nr i q ue Ga r c a , e s p e c i a li s ta e n o r to d o nc i a ,
por su o r i e nta c i n y c o la b o r a c i n en el s u m i ni s t r o de
m a te r i a l i nfo r m a ti vo p a r a e l d e s a r r o l lo d e e s te tr a b a jo .
A la p r o fe s o r a Mar y C arme n Go n z le z, e s p e c i a li s ta en
c i r ug a b uc a l , a l p r o fe s o r E s te b a n P a p p , e s p e c i a li s ta e n
c i r ug a b uc a l y a l o d o n t lo g o J a vi e r F r a s , p o r ha b e r m e
v
b r i nd a d o s u a p o yo y p o r la c o la b o r a c i n e n e l s u m i ni s tr o d e l
m a te r i a l fo to g r fi c o d e lo s c a s o s c l ni c o s p e r te ne c i e nte s a l
Ho s p i ta l Or to p d i c o In fa nt i l .
A mi s c o m p a e r o s , S a l B e r m d e z, Mercedes F i g ue r o a ,
C la ud i a Ga r c a , Ta ni a G ui r i g a y , E nr i q ue P araco, M a r a
E ug e ni a V e l s q ue z y Gle nc y Ye g r e s , p o r b r i nd a r m e e n to d o
m o m e n to s u a m i s ta d , a p o yo , c o la b o r a c i n y a le g r a . s te
l ti m o , r e q ui s i to i m p r e s c i nd i b le d e a lto va lo r q ue no s ha
a c o m p a a d o d e s d e e l i ni c i o d e nue s t r a e s p e c i a li za c i n y
q ue m e ha s e r vi d o d e e s t m u lo e n m o m e nto s d i f c i le s .
vi
LIST A DE CONT ENIDOS
P g i na
D ed i c a t o ri a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . iv
A g ra d ec i mi e nt o s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . v
L i s t a d e g r fi c o s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . x
I . IN T R O D U C C I N . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1
I I . RE V IS I N D E L A L IT E R A T U R A . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
1 . D e fi n i c i n d e e s t ti c a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
2 . P r i n c i p i o s e s t ti c o s e n l a c o m p o s i c i n
2 . 1 . C o mp o si c i n 7
2 .2 . Uni d a d 11
2 .3 . F ue r za s c o he si va s y s eg r e ga ti vas .. 12
2 . 4 . S i m e t r a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
2 . 7 . D o mi ni o . 26
3. E l e m e nt o s re f e r e nci a l es e n e l p l a no
fr o nta l 28
3 . 1 . L n e a s h o r i z o n t a l e s d e r e f e r e n c i a . . . 31
vii
3 .1 .1 . L ne a i nte r p upi la r .. 32
3 .1 .2 . L ne a la b ia l .. 34
3 .1 .3 . L ne a d e la so nr i sa 39
3 .1 .4 . Re g la d e los te r ci os . 42
3.2. L n e a s v e r t i c a l e s d e r e f e r e n c i a 47
3 .2 .1 . L ne a m e di a fac ia l . 48
3 .2 .2 . L ne a me di a de nta l ................ .. 50
3 .2 .3 . Re g la d e los q ui nto s . 53
3.3. L n e a s o b l i c u a s d e r e f e r e n c i a . . 54
3 . 3 . 1 . L ne a o b l i c ua c a nt o l a t e ra l
c o mi s ur a l a bi a l . . 55
3 .3 .2 . L ne a o b lic ua p upi la ca ni no .. 57
4 . E l e m e nt os r e f e re nc i a l e s e n e l p l a no s a gi t a l . 59
4 .3 . ng ulo na s o fa cia l . 64
4 .4 . ng ulo na s o m e nta l .. 65
4 .5 . ng ulo m e nto c e r vi ca l . 68
4 .6 . ng ulo na s o la bia l . 71
5 . E l e m e nt os r e f e re nc i a l e s e n e l p l a no b a sa l . 73
5 .1 . P r o ye cc i n fr o nta l y
s up r a o r bbi t a ri a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73
viii
5 . 2 . P r o y e c c i n c i g o m ti c o - m a la r . . 74
6 . C o mp o ne nt e de nt a l 75
6 .1 . Te xtur a .. 76
6 .2 . F o r m a . 79
6 .3 . Ta m a o . 85
6 . 4 . C o l o r . . 90
6 .5 . P o sic i n y a li ne a m ie nto . 94
6 .6 . P e r sp ec ti va e i lus i n .. 99
7 . C o mp o ne nt e gi ngi va l . 103
7 .2 . S a lud gi ng i va l . 105
I I I . D IS C US I N . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112
I V . C O N C L US IO N E S . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116
V . R E F E RE N C IA S . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118
ix
L IS T A D E G R F IC O S
P g i na
G r f i c o 1 . C u a d r o e s q u e m t i c o d e l a e s t ti c a . . 8
G r f i co s 2 -a , 2 - b , 2 - c . Lo s ob j e t os s e ha c e n
vi s ib le s po r co ntr a s te s . 9
Gr fi co 3 . C o m po si ci n d e nta l . 10
Gr fi co 4 . C o m po si ci n d e nto fa ci a l 10
G r f i c o 6 . U n i d a d e s t ti c a . 12
G r f i co 7 . U ni da d di n mi ca 12
Gr fi co 8 . F ue r za s c o he si va s 13
Gr fi co 9 . F ue r za s c o he si va s 13
G r f i c o 1 0 . F u e r z a s s e g r e g a ti v a s . . 13
G r f i c o 1 1 . F u e r z a s s e g r e g a ti v a s . . 13
G r f i c o 1 2 . S i g n o p o s i ti v o , r e p r e s e n t a f u e r z a s
s e g re g a ti va s . Si g no ig ua l, r e p r e se nta fue r za s
c o he si va s .. 14
G r f i c o 1 3 . F u e r z a s s e g r e g a ti v a s . . 15
x
Gr fi co 1 4 . F ue r za s c o hes i va s . 15
G r f i co 1 5 . V e nus d e Mi l o . . 16
G r f i c o 1 6 . S i m e t r a h o r i z o n t a l 18
G r f i c o 1 7 . S i m e t r a r a d i a n t e . . 18
Gr fi co 1 8 . E s tudi o de hi to s fac ia le s d e un
ho mb re m a yo r para ha lla r p a tro ne s de
p r o p o r c i o n a li d a d p o r L e o n a r d o d a V i n c i . . 20
G r f i c o 1 9 . P r o p o r c i o n e s d o r a d a s ( P i t g o r a s ) . . 20
G r f i co 2 0 . P r op o rc i n d e nt a l . . 22
G r f i c o 2 1 . P r o p o r c i n d e l e s p a c i o n e g a ti v o . 22
Gr fi co 2 2 . Di vi so r ur e o d e Ric ke tts .. 22
Gr fi co 2 3 . Te nsi n vi s ua l . 24
G r f i c o 2 4 . T e n s i n a l i vi a d a . 24
G r f i c o 2 5 . E q ui l i b r i o 24
G r f i co 2 6 . D o mi ni o de nt a l . A nt e s y d e s p us
27
G r f i co 2 7 . D i s t a nci as b s i c a s p a ra o bs e r va r l a
c o m po si ci n. ( Co m po si ci n d e nta l) .. 29
xi
Gr fi co 28 . Co m p osi ci n d e nto faci a l
d i n mi ca . . 30
Gr fi co 29 . Ca be za d e una m uje r p o r Jo hn
G r a ha m . ( C o l ec ci n p ri va d a , 1 9 54 ) . . 32
G r f i c o 3 0 . F a l t a d e p a r a l e li s m o e n t r e l a s l n e a s
i nte r p upi la r y c o m is ur a l .. 34
G r f i c o 3 1 . L n e a l a b i a l ( b a j a , m e d i a y a l t a ) . 35
G r f i c o 3 2 . L n e a d e l a s o n r i s a 40
G r f i c o 3 3 . L n e a d e l a s o n r i s a i n v e r t i d a 40
G r f i co 3 4 . S o nri s a e n a l a d e g a vi o t a . . 41
G r f i co 3 5 . R eg l a de l o s t e rci o s . 43
G r f i co 3 6 . T e rc i o m e di o e i nf e r i o r 45
G r f i co 3 7 . M odi f i c a ci o ne s d e l t e r ci o i nf e ri o r po r
la e d ad . 47
G r f i c o 3 8 . L n e a m e d i a f a c i a l 49
G r f i c o 3 9 . L n e a m e d i a d e n t a l o b l i c u a 52
Gr fi co 4 0 . Di as te m a ce ntr a l . 52
xii
Gr fi co 4 1 . Reg la de lo s q ui nto s . 54
G r f i c o 4 2 . M a r c o fa c i a l . . 56
Gr fi co 43. L n e a o b li c u a c a nto l a te r a l
c o mi s ur a l a bi a l 57
G r f i c o 4 4 . T r a z a d o e n u n a m o d e l o d e l a l n e a
o b lic ua p upi la ca ni no 58
G r f i c o 4 5 . D i b u j o e s q u e m ti c o d e l t r a z a d o d e l a
l n e a o b l i c u a p u p i la c a n i n o . . 58
Gr fi co 4 6 . ng ulo r e c to , a g ud o y o b tus o .. 60
Gr fi co 4 7 . P la no f a cia l 61
Gr fi co 4 8 . ng ulo na s o fr o nta l . 62
Gr a fi co 4 9 . ng ulo na s o fac ia l .. 65
Gr fi co 5 0 . ng ulo na s o m e nta l 66
Gr fi co 5 2 . ng ulo na s o lab ia l .. 71
G r f i c o 5 3 . C a s o c l n i c o d e l H o s p i t a l O r t o p d i c o
I n f a n t i l . P r o y e c c i n f r o n t a l - s u p r a o r b i ta r i a
74
G r f i c o 5 4 . P r o y e c c i n c i g o m t i c a - m a la r 74
xiii
Gr fi co 5 5 . B as e na sa l . 75
G r f i c o 5 6 . D e t a l l e s a n a t m i c o s s u p e r fi c i a le s d e
lo s di e nte s . 77
G r f i c o 5 7 . F o t o c l n i c a d e l d i e n t e d e u n
ni o .. 79
G r f i c o 5 8 . F o t o c l n i c a d e l d i e n t e d e u n
a d ulto 79
G r f i c o 5 9 . D i b u j o e s q u e m ti c o d e l a s f o r m a s
d e nta le s b si ca s . 80
G r f i c o 6 0 . C a r a c t e r s t i c a s q u e i n f l u y e n e n l a
fo r m a d e nta l .. 81
Gr fi co 6 1 . Re la ci n d e la fo r m a d e l la bi o i nfe r io r
c o n e l ng ulo me s i a l d e lo s d ie nte s . ( ng ulo s
r e c t o s ) . 82
G r f i c o 6 2 . R e l a c i n d e l p r o c e s o c i g o m ti c o y e l
n g u l o d e l a m a n d b u l a c o n l a f o r m a d e l n g u l o
d is ta l d e l die nte . 83
G r f i co 63 . D i b uj o e s q ue m t i c o de l a e xp o si ci n
d e nta l s e g n la r a za . 87
G r f i co 6 4 . E xp o si ci n d e l o s i nc i s i vo s s up e ri o r es
e i nf e ri o r es s eg n l a e d a d . . 88
Gr fi co 6 5 . Di ag r a m a d e la e xpo si ci n d e los
i nc i s i vo s s up e ri o re s e n po si ci n d e re po s o a
tr a v s d e los a o s .. 89
xiv
Gr fi co 6 6 . Di ag r a m a d e la e xpo si ci n d e los
i nc is i vo s i nfe r io r e s e n p o si ci n d e r ep o so a
tr a v s d e los a o s .. 89
Gr a fi co 67 . L n e a c a ni no p a pi la
c a ni no .. 96
Gr fi co 68. L n e a s de r e f e re nc i a p a ra la
a li ne ac i n d e nta l .. 97
G r f i co 6 9 . E l e me nt o d e g ra da ci n . . 98
G r f i c o 7 0 . A p a r i e n c i a d e a m p li t u d . . 101
G r f i co 7 1 . A pa ri e nc i a de a ng os t o 101
G r f i c o 7 2 . Il u s i n d e d i e n t e s c o r to s . . 102
G r f i c o 7 3 . Il u s i n d e d i e n t e s l a r g o s . . 103
Gr fi co 7 4 . Te z b la nc a 104
Gr fi co 7 5 . Te z m o r e na .. 104
Gr fi co 77 . M a ne jo p r o ts ic o d e las tr o ne r as
g i ngi va le s . 107
xv
G r f i co 79 . V a ri aci n de l c o nt o r no gi ng i va l de l os
i n c i s i v o s la t e r a le s . 110
xvi
R E S UM E N
xvii
I. INT RODUCCI N
gra nde me nte i nflue nciad a po r los fac to res psico lgico s q ue
pos tur a , la i lumi naci n, el c reci mie nto , el e nve je cimie nto y
ansieda d e n la pe rso na .
2
II. REVISI N DE LA LIT ERAT URA
1. DEFIN IC IN DE ESTT IC A
3
belle za e s a lgo q ue co mp lac e y s ati sface a los se ntidos . E n un
pla ce nte ro . 3, 5
una be lle za difere nte. A unq ue e sto p ued e se r cie rto, la ma yor a
est bas ado sob re e le me ntos m uy s ub je ti vos c omo e l se nti mie nto
4
esas re la cio ne s y e n i ns titui r una red de re laci o nes te nsio na les
co nsid era das i nfi ni ta s y ge ner ado ras de una r eso na ncia
espec fica .
DENTOF ACIAL
5
es uno de los r eq uisi to s par a la a pre ciaci n es t tica , de la mis ma
situa ci n. 3 , 5
Gr fi co 1 .
6
pode r a pro xim ar se a la co nfe cci n de p r tesi s, co n la co nfia nza
e xhub era ncia q ue res ulte n e n un e rro r co ntr a la rea lida d. E s tos
comp osici n, la unida d, las fue r za s co hesi vas , las fuer zas
2 .1 Com pos ic in
7
de ve r debid o a l co ntras te de los co lo re s, lnea s, te xturas y po r la
ca ntidad de luz q ue d ebe e xis tir pa ra i lumi na r los co ntras tes . 3, 10,
11.
Gr fi co 2 -a , 2 -b , 2- c .
Gr f ic o 1. C u ad r o es qu em t ic o d e l a es t t ic a. T oma do d e Ru fenac h t, 1 9 9 0
8
Gr f ic os 2 - a, 2 - b, 2-c Los o bj et os s e h ac en vis i bl es p o r c o nt r as t es . T om ado de
Rufenac h t, 1990
8
Rufe nac ht ta mbi n de fi ne a la co mp osici n c omo un es pacio
9
se nsi ti vo c o n la r elaci n d e los e le me nto s, lo q ue co nlle va r a un
facia l. 8
2.1 Un idad
10
dinmic os s o n co mo e l flujo c o nti nuo d e l espi ra l log ar tmi co . 3,
10,11 .
Gr f ic o 3 . Co mpos ic i n de nta l
Gr fi co 4 . C o m p o s i ci n d e n to fa ci a l .
Gr f ic o 5 . Co mpos ic i n f ac ia l.
11
Gr f ic o 6. U ni d a d es t t ic a Gr f ic o 7. U ni d ad d in mic a
Gr fi co 8 y 9 .
12
G r fic os 8 y 9. F u e rz as c o h es i va s . T omad o de Ruf enac ht , 1 990
8
Por o tr o la do , Rufe nac ht me ncio na q ue el va lo r es t tico de
13
por es to s eleme ntos y q ue e l impac to de e stas aso ciacio nes es ta
perp e ndic ular me nte. Es te e nc ue ntr o prod uce unas fuer zas
G r f ic o 1 2. S ig n o p os it i vo , r ep r es ent a f u erz as s e g re g at i va s .
14
Estos pa tro nes ta mbi n se p ue de n pr ese nta r en la
2.3 Sim et r a
15
Sin emba rg o, e n la e valuaci n de la c ar a huma na la asi me tr a
16
Por otra p ar te , C hi c he 1 3 defi ne la sime tr a de ntal co mo la
3, 14
Rufe nac ht nomb ra d os ti pos de sime tr a de nta l, la si me tr a
17
Sin emb arg o, los res ultados de un e xam e n s obr e las
Gr f ic o 1 6. S im et r a h o riz on t a l. Gr fi co 1 7 . Si m e t ra ra d i a n te .
T omado d e R u fe n a ch t , 1 9 9 0
2.5 Pr opor ci n
18
La propo rci n se basa e n la cifra 1 ,618 o s u re c pr oca 0 ,618 ,
0, 1 , 1 , 2 , 3 , 5 , 8 , 13 , 2 1 , e tc . C ua nd o un nm ero c ua lq ui er a es e l
que la re pr ese nta n los nme ros 233 +3 77= 610 , q ue cad a nme ro
19
1,61 8 . Inc luso Pitgo ras fund o rga ni zacio nes pa ra e s tudia r e l
sig nifi cado de e sta p ropo rci n d ura nte e l sig lo V I a .C . L a bas e de
1995
20
La aplicaci n d e la s pro por cio ne s dor adas e n o do nto log a fue
apar ece e ntre e l se gme nto a nterio r de los die ntes y las co mis uras
Gr fi co 21 .
Por o tro lado , Ric ke tts 4 d esc ribi cie r tos c riterio s q ue rige n la
ce ntra l s upe rio r tie ne una p ropo rci n urea d e 1 ,618 res pec to a l
21
infe rio res e s t e n pro po rci n ur ea co n la de lo s i ncisi vos
15, 17
s upe rio res .
G r f ic o 2 0. P r o po rc i n de nt al. G r fic o 2 1. P ro p o rc i n es p ac i o ne g at i vo
que e l i ncisi vo ce ntra l s upe rio r tie ne una pro po rci n lo ngi tud /
22
c ua nd o obse r vamo s q ue es ta p rop or c i n lo ngi tud / a nc ho es t
2.6 Ba lanc e
comp osici n e l e spec ta dor y e l ope ra dor tie ne n d os posi bilid ades .
23
la rgo de la mism a lnea de fue r za , par a p ro mo ver e l e q ui libri o. 3, 10
Gr fi cos 2 3, 2 4 y 25 .
ms c er ca na s. 3, 10, 11
24
buca l, e n la s co mis uras labia le s y e n la s upe rfi cie ves tib ular de
dife re nte na tura le za, q ue depe nde r n dire c tam e nte d e la di sta ncia
25
desde la c ua l e l obs er vado r se ubiq ue pa ra a na li zar y e lab or ar un
juicio es t tico . 3, 10 , 11
2.7 Domin io
26
log ra r modi fic a ndo e l ta ma o, log ra nd o die ntes m s c la ro s o
coloc ndo los m s ves tib ulari zado s e i nc lusi ve e xpo ni e ndo un
Gr f ic o 2 6. D omi ni o d e nt a l. A nt es y d es p us .
27
se nsibi lida d. El apa re nte des eq ui lib rio ge ner ado p or e l p ri ncipio
del do mi nio e s rec ti ficad o po r una a cci n co nti nua d e los o jos y la
dinmic o .
cl sica me nte sob re fo tog ra fas de lo s pacie ntes . Las fo tog ra fas
cra neo facia l, sie mp re y c ua ndo e st n tc nic am e nte bie n tom adas ,
6
Sin emba rgo , Mos s e t al re fie re n q ue los m todo s q ue s e ha n
28
reco ns tr ucci n e n tr es dim e nsio nes (3D) de la ca ra us a ndo ras treo
facia l fr o nta l d esde tr es difere ntes dis ta ncias bsi cas junto co n
Gr f ic o 2 7. Dis t a nc i as bs ic as p a r a o bs e r va r la c o mp os ic i n.
29
Por co nsig uie nte , las c o nfr o ntacio nes co ns ta ntes co n es tos
Gr f ic os 2 8. C om p os ic i n de nt o f ac i al di n mic a.
Por otra pa rte, Rufe nac ht 1 4 a fir ma q ue no e xis te n rea lme nte
30
fr o nta l b asad a e n me didas bio m tric as no s er v lid a a ca us a de
las limi tacio nes i mp ues tas po r la vari edad ra cia l, tnica y e l
diag ns tic o es t tic o ade c uad o pa ra la o bte nci n de un tra ta mie nto
Las lneas re pre se nta n p unto s de re fer e ncia i nnega b les e n una
31
esta p ued e se r s ug erid a po r dos o tres p untos e n una di rec ci n. 3,
8,10, 23
dib uja la car a de sde la lnea medi a e n una mo da lidad sim trica ,
para leli sm o y sim etr a e ntre las ca rac te r s ticas fa cia les
Gr f ic o 2 9. C a bez a d e un a m uj er p o r J oh n G r ah a m (c ol ec c i n p ri va d a, 1 9 54 ).
32
3.1 .1 L ne a i nte rp upi la r
dib uja ndo una lne a imagi na ria q ue cr uce los m rge nes gi ngi va les
1 3, 2 3
o las c spi des de lo s ca ni nos y d e lo s pri me ros p re mo la res .
33
Si n e mb ar go , e xi s te n pacie ntes q ue debi do a la mo da dic tada
ali ne ami e nto y a una sime tr a pe r fec ta de los die ntes y las e nc as .
pro tsi ca . 13
3.1 .1 L ne a labia l
34
ver tica l co n re la ci n a la ca ra ve sti b ula r de los i nci si vos . C ua ndo
estr uctur as s eas , e l dise o de las re sta ur acio nes p ro tsi cas y e l
desga ste de nta l. La od o nto log a ha c lasi ficado a rbitra ria me nte
una lnea la bia l ba ja , lnea labia l media y lne a labia l a lta. 14, 13
Gr fi cos 3 1.
G r fic os 31 . L n e a l a bi al ba ja, m ed i a y a lt a .
odo nt log os y e studia ntes par a higie ni stas de nta les de la ci udad
35
de los ng eles , co n edad es c omp re ndida s e ntr e 20 y 30 a o s , q ue
lo ngitud ce r vicoi ncisa l to ta l de los i nci si vos ce ntra le s s upe rio res
75% de la lo ngitud de los i ncisi vos ce ntra les s upe rior es . La lnea
los 1 8 a o s.
36
La ta sa de c reci mie nto p ara lo s va ro ne s es de un 21 ,43 % , co n
Los ortodo ncis tas y cir uja nos co nsi de ra n una lne a labia l a lta
fo r zad a . 1, 13, 23
37
to ma una m ues tra d e re vi st as de mo da y b e lle za , se e nc o ntr ar
En rea lida d una lnea labia l a lta cabe bie n de ntro de la g ama
tr atamie nto de o rtodo ncia , o rie ntad o a i ntr ui r los die ntes
38
lnea la bia l a lta e n ci er to s cas os , a unq ue e l m todo m s e fica z
3.1 .2 L ne a de la so nris a
14
Segn Rufe nac ht , la lne a de la so nrisa p are ce s er uno de
bord es i ncis a les de lo s c ua tro i nci si vos s upe rio res , q ue debe
27, 2 8
so nri sa i nve r tida o una p osici n i rr eg ula r de l labio i nfe rior p uede
39
fue r za s co he si vas , lo c ua l a fec ta p ro funda me nte e l g rado de
40
Por otra p ar te , Po r ta lie r 28 re fier e q ue a ma yo r eda d e l es pacio
41
La eda d se asoci a co n unas tr o ne ras i nci sa les r ed ucidas y una
do nde e l te rci o s upe rio r va desd e el tric hio n o lne a de l cabe llo
s ub na sa l ha s ta e l me nto ni a no . 2 2, 26, 1 7
( Gr fi co 35 ) E l seg undo
medid as tie ne n dos i nco nve nie nte s , uno de e llos es q ue la lnea
42
del cab e llo e s m uy vari ab le y e l o tro es q ue la g labe la es una
que co nfluye n las dos c re stas s upra or bita ria s y r efie re q ue las
anom a las de l te rcio s upe rio r r ara me nte re q uie re n d e co rr eccio nes
43
s upe rio r de la nari z y es m uc ho ms fci l d e loc a li za r q ue la
Gr fi co 36 .
desig ua les . S ub nasa l -es to mio n s up erio r , q ue r epr ese nta un te rcio
y e s tomi o n- me nto nia no i nfe rio r , q ue rep res e nta dos te rcio s . 22, 26
58,8 m m a la ed ad de 6 a os a 65 ,5 mm a la edad de 18 a os . Co n
44
un i ncr em e nto de c re cimie nto po r a o d e 0 ,9m m e n los va ro nes y
45
Por consig uie nte , s ugier e q ue la e va luaci n facia l se p uede
alc a nzar s a tis fac to ria me nte a tra vs de unos pri ncipios
de los a ntig uos fi lso fo s , de la i mpo r ta nci a de unas zo nas fa cia les
del des eq ui lib rio , e n do nd e un e lem e nto d omi na nte e s ne cesa rio
31, 14
para b ri nd ar la c ua lidad e stti ca .
modi fica cio ne s impo r ta nte s. El i ncr eme nto de la xi tud de los
46
de nta les , ta les co mo e l d esga s te de ntario , la pr dida d e sop or te
perp e ndic ular me nte a la lnea i nte rp upi la r , pasa ndo a tra vs de l
47
Po r co nsi g uie nte , pa ra ma nte ne r una re la ci n ar m ni ca d e la
una na ri z frac turad a o p re via me nte tra uma ti zada , de be mos mo ver
fr e nte , la ba rbi lla , e l s urco s ub nas al y la dis ta ncia inte rp upi lar ,
para e valua r las dis cre pa ncias me dio la ter a les de la po sici n
48
media facia l y d e la i nc li naci n a xia l d e los die nte s s o n vi s tas co n
49
eli mi nad o la s de licad as difer e ncia s de fo r mas , lneas , co lor y
imagi na ria q ue sep ara a lo s i ncisi vos ce ntra les s up erio re s . Seg n
2 4,
Tja n la lnea media de nta l rep re se nta e l p unto foca l de ma yor
impo rta ncia e n una s o nrisa es t tica . S u co r rec ta ubic aci n junto
Sin emba rgo , Rufe nac ht 1 4 r efi ere e l p la ntea mie nto de un
50
de nta l nunca se de be ubica r e xac ta me nte e n la lne a m edia faci al,
un die nte a nte rior . Ta l disc re pa ncia p uede req ueri r tra ta mie nto de
51
or todo ncia pa ra res ta ura r la coi ncide ncia de la s lne as medias ,
52
Como co nse c ue ncia , sie mp re d ebe mos to ma r en
media facia l rep re se nta n vec to res ne ces ario s q ue pe r mite n una
53
Gr f ic o 4 1. R eg l a d e l os q ui nt os . T omad o de G r egor et , 2 000.
54
Ricke tts 4 re fie re q ue fue e n e l a o de 196 5, c ua ndo se to mo e n
per fi l.
Gr fi co 42 .
ele me ntos de nta le s y e n resp ues ta de la s inc li naci o nes huma nas
pe ntgo no q ue pro mo vier o n los ar tis ta s itali a nos de l r e naci mie nto
como a yud a e n la de te rmi naci n d e las p ropo rcio nes facia les . 8
55
3.3 .1 L ne a ob lic ua ca nto la te ra l co mis ura labi al
56
Gr f ic o 4 3. L ne a o blic u a c ant o l at e ra l c o mis u ra. T o mado de Rufe nac ht, 20 00.
57
del ma rco ves tib ula r . ( Gr fico s 44 y 4 5) Es te par a le lis mo se
58
coor di naci n e ntre el p la no oc lusa l y las lne as d e r efer e ncia
8
ho ri zo nta les hace n nfasis de pro b lem as funci o na les .
o de or tod o ncia .
ng ulos i nter re la cio nad os e ntre s . E ste a n li sis co mie nza e n una
al me nt n, q ue rep re se nta una es tr uc tura fci lme nte modi ficab le.
59
ng ulos so br e lo s te jido s bla ndo s q ue nos pe rmi t a n rea li zar un
22
an lisis de l pe r fi l de l paci e nte .
Gr f ic os 4 6. n gu l os r ec t o, a gu d o y obt us o.
4.1 P lano f ac ia l
60
punto ms pr omi ne nte de la fre nte e n e l p la no sagi ta l d o nde
61
cra neo facia les . Mie ntras q ue e l p unto pogo ni n co ntr ari o a la
62
Visto de per fi l, e l d or so nas al s e debe p ro yec ta r de 5 mm a
34
Segn Le wis , c ua nd o e xis te una defor mida d de la nari z, la
hip er tro fiado e s casi sie mp re s ati sfac to ria ta nto pa ra e l cir uja no
63
como pa ra e l paci e nte , mie ntra s se to me n e n c ue nta el co nto r no
cambi os na sa les .
40 .
64
dem s r asgo s facia le s. La co r rec ci n d el p ue nte nasa l
hip er tro fiado e s casi sie mp re s ati sfac to ria ta nto pa ra e l cir uja no
cambi os na sa les .
65
na so me nta l (Gr fic o 50 ) , e l c ua l e s co nside rad o co mo e l ms
impo rta nte de l tri ng ulo es t tic o, co n uno s va lor es nor ma le s e ntre
66
pla no es t tic o de Ric ke tts , q ue se uti li z p ar a e l e xam e n cie ntfico
2 1, 22
de la a r mo na de la b oca y e l b ala nce d e los labio s.
por los i ncisi vo s s upe rio re s co mo po r los i ncisi vos i nfe rio res .
s upe rio res , los c o nvie r te e n e leme ntos im po rta ntes p ara to ma r e n
de los i ncisi vos s upe rio res . Po r e l co ntra rio, un ma xi lar s uperi or
67
pla nos fa cia les d e te jidos b la nd os pa ra es tim ar e l eq ui lib rio de l
inte rr e lacio na ntim ame nte pe r miti e ndo hace r un ba la nce g loba l
22
del mis mo .
El diagns tico y e l tra ta mie nto d e las a lte raci o nes de la r egi n
68
infe rio r, de bido a q ue e l rea s ub me nto nia na s e p uede ver
34
Seg n Le wis e l lla mado me nt n ca d o, b sica me nte es un
69
ate nci n a l m a xi la r infe rio r . Frec ue nte me nte , los p rob le mas d e la
Los i nje rtos s eos de cr es ta i laca , los ca r ti lagi nosos de co sti lla o
70
s ufi cie nte almo hadi lla de g ra sa s ubc ut nea pa ra e vi ta r una pie l
34
ad he rida y co n ho yos .
52.
71
Segn Greg ore t 22 los valor es no rm a les de es te ng ulo se
72
labio s upe rio r no pa r ticipa e n e ste cas o co mo ca usa nte de la
73
E n s u ter cio s upe rio r la fre nte a ume nta s u a ng ulaci n, y las
74
5.3 Base n asa l
Gr f ic o 5 5. B as e nas al. To m a d o d e R a sp a l l , 1 9 9 7
75
pase n d esap er cibidas por el pacie nte y po r las pe rso nas c o n las
circ unda n.
6.1 Textu ra
76
esma lte . Si n e mba rgo , es to no sig ni fica q ue la per so nas ad ultas
17,
no p ue da n pre se nta r unos die nte s co n c ara c ter s ti cas jo via les .
28, 1 4, 16, 23
desa rr o llo, pr omi ne ncia s, face tas y los pe riq ue ma ties se d ebe n
77
La s upe rfi cie de lo s die ntes en pe rs o nas j ve nes , se
irre g ula ridad es y lnea s d e c reci mie nto , las c ua le s p rod uce n un
efe cto fue rte y vig or oso d ura nte la re fle xi n de la luz ; mie ntras
pres e nta r una te xtur a i nte r media , co n po cas ir reg ularid ades ,
pocas lnea s hori zo nta les de c reci mie nto y a lg unas lne as
ver tica les , p rod uci nd ose de e sta m a ne ra un e fec to me nos fuer te
re laci n p ropo rcio na l e ntre la te xtura s uper fi cia l de los die ntes y
78
de la pie l, q ueda e n ma no s de l se ntido e s t tico q ue p ueda te ner
el op er ado r.
To m a d o d e Ba ra ti e ri , 1 9 9 8 To m a d o d e R u fe n a ch t , 1 9 9 0
6.2 Fo rm a
79
(Gr fic o 59) Si n e mb arg o, e xi s te n a uto res com o He yma nn 17 q ue
Gr f ic o 5 9. F o rm as d e nt a les b s ic as . To m a d o d e Ba ra ti e ri , 1 9 9 8 .
80
Para Rufe nac ht 31 la p rep ara ci n d e un i nci si vo c e ntr al debe
die nte se res tri nge a un dis e o li nea l, q ue r es ult a de l tra zado de l
punta de la p api la i nte rde nta l de li mita ndo la ubi caci n de l p unto
G r fic o 6 0. Ca r ac t e r s t ic as q u e i n fl uy e n e n la f o rm a d ent al .
To m a d o d e R u fe n a ch t , 2 0 0 0 .
81
Por otra pa rte, la a na to m a de l la bio i nfe rio r , s u a ltura ve r tica l
G r f ic os 61. R el ac i n d e la f or m a d el la bi o i n fe ri o r c o n el ng u lo m es i al
d e l os d ie nt es . T o ma d o de R uf e nac ht , 2 0 00.
82
No obsta nte , se ha o bse r va do q ue e l tra za do de una lne a q ue
83
G r f ic os 6 2. R e lac i n d el p r oc es o c i g om t ic o y e l n g ul o d e l a m a n d b u la
c o n l a fo r ma d el n gu lo dis t a l d el di e nt e . To m a d o d e R u fe n a ch t, 2 0 0 0 .
84
en la ap arie ncia . Por e je mp lo , una so nris a jo ve n y fem e ni na , se
cara c teri za po r p res e nta r ng ulos i nci sa les red o ndea dos , nic hos
cara c teri za po r p rese ntar a trici n, nic hos i nci sa les cer ra dos y
6.3 T am ao
85
Ig ua lme nte, c ua nd o se rea li za n r es ta ura cio nes q ue a bar ca n e l
86
Por otra p ar te , Rufe na c ht 14 nos re fier e q ue a tra vs de
ne gr a q ue e n la s p er so na s d e ra za a siti ca y a s u ve z es tos
Gr f ic o 6 3. E x p os ic i n de nt al s e g n la r az a . To m a d o d e R u fe n a ch t , 2 0 0 0 .
87
ce ntra l s upe rio r de 1.91m m pa ra los ho mb res , mie ntr as q ue pa ra
s upe rio res y a ume ntar n la visibi lida d de los i nci si vo s infe rio res ,
Gr f ic os 6 4. E x p os ic i n de inc is i vo s s up e ri o r es e in f e ri o r es s e g n l a
88
G r f ic o 6 5. D ia g r am a d e l a ex pos ic i n d e los i nc is i vo s s u pe ri o r es en p os ic i n
d e r e p os o a t r a v s d e l os a os . To m a d o d e R u fe n a ch t , 2 0 0 0 .
Gr f ic o 6 6. Di a gr a ma d e la ex p os ic i n d e los i nc is i vo s in f e ri o r es en p os ic i n
d e r e p os o a t r a v s d e l os a os . To m a d o d e R u fe n a ch t , 2 0 0 0 .
89
6.4 Color
propi edade s dife re ntes a la s de l die nte , rep res e nta un desa fo
16, 23, 8
m uc has ve ces i mposi ble .
El ente ndi mie nto bsic o de la c olor aci n na tur a l de los die ntes
90
diver sas to nali dade s q ue co mp re nde n los ma te ria les
desde la re gi n ce r vic a l del die nte ha sta la regi n i nci sa l, sie ndo
1 0, 1 6,2 3
la regi n cer vica l ms o sc ura o co n ma yo r cr oma .
Las supe rfi cies radi c ula res q ue ha n sido e xp ue stas p or una
valor . 1 7, 16
91
Nios y j ve nes c o n un gr a n es pes or de es ma lte , una c ma ra
pulpa r a mp lia y poc a de nti na se c und ari a, pr ese nta n die ntes ms
die ntes y las es tr uc tura s fa cia les . Por o tro lado , las m uje res
puede n rea lzar e l valor d e s us die ntes usa ndo una to na lidad
17 , 1 6, 2 3
osc ura de maq ui lla je o de lpi z labia l.
Otr o p re rre q uisi to e s la luz, di fe re ntes fue nte s de luz p rod uce n
e xte nsa me nte un si tio par tic ular de l die nte , el o jo e xp eri me nta
reco mie nda a l odo nt logo , a l asis te nte y espe cia lm e nte a l
92
17,
pacie nte , i nvo luc ra rse e n la de cisi n de la s e lecci n de l co lo r.
16, 2 3
los die ntes e st n ade c uad am e nte a li nea dos . Die ntes e n ma la
93
posici n o co n gi ro ver si n no so la me nte ro mpe n la fo r ma de l a rco ,
m s c ulos circ unda ntes pe r mite n e l c ump li mie nto s ati sfac to rio de
94
bas ta co n una ap ropia da ubica ci n de lo s c e ntr a les s up erio re s si
14 , 13
no c um p le n co n los r eq ue ri mie ntos e stti cos .
Gr f ic o 6 7. L ne a c a ni no p ap il a c a ni n o. To m a d o d e R u fe n a ch t , 2 0 0 0 .
95
En una so nrisa a mp lia , la lne a ob lic ua q ue se t ra za d esde e l
bord e e xter no de l ojo has ta la co mis ura labia l , per mi te de te rmi nar
Gr f ic o 6 8. L ne as d e r e f e re nc ia p a ra la a li ne ac i n de nt al.
To m a d o d e R u fe n a ch t , 2 0 0 0 .
Podem os deci r q ue los die nte s a nteri ore s debe n a lca nzar un
96
esa zo na . Es te eq uili brio m usc ula r se pr od uc e po r e l ba la nce
e xis te nte e ntr e las fue r zas ge ner adas po r la le ng ua y las fuer zas
Gr f ic os 6 9. E le me nt o d e g r a dac i n. To m a d o d e R u fe n a ch t , 1 9 9 0 .
97
rep res e ntado e n lo s mo nume ntos g rieg os y e n las me zq ui tas
98
dime nsi n d e p ro fundid ad , la c ua l e s c r ucia l pa ra c rea r i lusio nes ,
13 , 17
especi alme nte e n la apa rie ncia de l a nc ho y de l la rgo .
enma sca ra mie nto de las situacio nes es t tica s de sfa vo rab les . El
co nve xas e ir re g ula res , r efle ja n la luz hacia lo s la dos , r ed uci e ndo
99
dime nsi n d el die nte . P or ejem plo, un di e nte p uede par ece r ms
angos to , co loc a ndo las lne as ng ulos y las dep re sio nes de
desa rr o llo media lme nte . ( Gr fico s 70) Una apa rie nci a de ma yor
Gr f ic os 7 0. A p ar i enc ia d e am pli t u d. To m a d o d e R u fe n a ch t , 1 9 9 0 .
Gr f ic os 7 1. A p a ri enc ia d e an g os t o . To m a d o d e R u fe n a ch t, 1 9 9 0 .
100
die nte, q ue a s u ve z ca usa r una a fec ci n e n la re fle xi n d e la
ele me ntos hori zo nta le s, ta les co mo los pe riq ue ma tie s gi ngi va les y
Gr f ic os 7 2. Il us i n de d ie nt es c ort os . To m a d o d e R u fe n a ch t , 1 9 9 0 .
101
Gr f ic os 7 3. Il us i n de d ie nt es l a rg os . To m a d o d e R u fe n a ch t , 1 9 9 0 .
102
req ueri r una me jo r a a nte s de la reco ns tr ucci n de nta l, m edia nte
9, 13, 4 0
cir ug a o r tog n tica , es t tica o gi ngi va l.
Gr fi cos 7 4 y 75 .
Gr f ic o 7 4. Tez bl a nc a . G r fi co 7 5 . Te z m o re n a
103
buca l. Se e nc ue ntra p re se nte e n todo s los i ndi vid uos , p er o e n
cla ro . 4 0, 14.
prec a ucio nes a l m ome nto de p la ni fica r re sta uracio nes a nte rio res
104
gingi va l s e p ue de op ti mi za r c ua ndo el pacie nte te nga una b ue na
105
proc eso d e ad hesi n c uidad oso y e l aca bado -p uli do mi nucio so de
9
la mism a.
Gr f ic os 7 7. M a n ej o pr ot s ic o de l as t r o n er as gi n gi va l es .
To m a d o d e R u fe n a ch t , 1 9 9 0 .
106
7.3 Con torno g ing iv al
socia l de l pa cie nte y e so p ued e i nflui r psi co lgi cam e nte e n ste. 14
ser pe rcibido co mo sim trico y p ara lelo a la lnea i nte rp upi lar ,
posici n.
107
de nto facia l, de a ll q ue se req uie ra una ci r ug a d e re co nto r no
Gr fi co 78 .
Gr f ic os 7 8. A l t e r ac i n d el p ri nc i pi o d e gr a d ac i n.
To m a d o d e Go l d s te i n , 1 9 9 6 .
Por otr o lado , la sim etr a g i ngi va l e ntre lo s i nci si vos later ales o
los ca ni nos no es nec esa ria , sie ndo es t tic am e nte acep ta ble la
108
m rge nes gi ngi va le s de los i ncisi vo s la te ra le s no se ali nea n, ni se
inci si vos latera les c ua ndo la a sim etr a e s ob via e i nte r fie re e n la
1 3, 1 9
comp osici n de nto fa cia l.
Gr f ic os 7 9. V a ri ac i n d e c ont o r no gi n gi va l d e l os i nc is i vo s l at er al es .
To m a d o d e R u fe n a ch t , 1 9 9 0 .
reg ular d ur a nte la s o nri sa y la pr o g resi n de las tro ner as i nci sa les
109
comp leta de l co nto r no gi ngi va l pa ra a li nea r los c a ni nos , si e llo no
13, 19
es nece sa rio pa ra co mpe nsa r la i nc li na ci n de l ma xi la r .
Sin e mba rgo s abe mos q ue peq ue as a lte raci o nes e n esos ni ve les
G r fic os 8 0. C o nt or n o gi ng i va l i d ea l. To m a d o d e R u fe n a ch t , 1 9 9 0 .
110
III. DISCUS IN
belle za di fer e nte debid o a q ue cie rtos asp ec tos de l juicio s obr e la
re lacio nes y e n i nsti tui r una red de re lacio nes te nsio na le s e ntre
111
co nsid era das i nfi ni ta s y ge ne rado ras de una r eso na ncia
espec fica . 8
co noci mie nto es tti co bsic o q ue nos pe r mita un ace rca mie nto
c ua nti ficaci n num ri ca pos tulada po r los fi lso fo s g rie gos junto
112
Sin emba rgo Lo mb ardi 10 me ncio na do s tip os de e rr ore s q ue se
inte r ve nci n. A uto res co mo Ra spa ll, s ugie re n q ue e l tra ta mie nto
113
pode roso fa ctor e n e l ego y e n las e xpe rie nci as vi ta le s dese ab les
los dis ti ntos e le me nto s e stti cos co n los pri ncipios co nocido s,
114
IV. CO NCLUS IONES
2.- Cada regi n facia l p rese nta car ac te r s tica s pe c ulia res q ue les
pacie nte .
115
4.- Uno de los g ra nd es ob jeti vos a l res ta ur ar di e ntes e s ha cer
tr es di me nsi o nes .
c ua tro e leme ntos y e n m uc has oca sio ne s es tos mar cos p uede n
req ueri r una m e jor a a ntes de la re co nstr ucci n de nta l, media nte
116
diag ns tic o y tr atamie nto es t tic o se b asa n e n las i nte r re laci o nes
117
V. REFERENC IAS
4.- Ricke tts R. Facial a rt, the di vi ne p ropo r tio n a nd the sci e nce
of es the tic s . En: Ricke tts R. Pro voc ati o n a nd pe rce ptio n i n
cra ni o- fa cia l or thopedic s . Uni ted S ta tes o f A meri ca . Jos te ns,
1989 : 149 -202 .
118
12.- Le vi ne J . Es the tic dia g nosi s. Co sme tic de ntis tr y 199 5; Third
editio n: 9 -17 .
119
24.- Tja n A . S om e e sthe tic fa ctor s i n a smi le . The J o ur na l of
Pros theti c De nti str y 19 84 Ja n; 5 1(1 )2 4 - 28 .
31.- Rufe nac ht C . P ri ncip les o f e sthe tics se tup . E n: Rufe nac ht
C. Pri ncip les o f es the tic s i nteg ra tio n. Bosc h -D r uc k, L a nds hut,
Ge rm a ny. Qui ntess e nce P ub lis hi ng , 20 00 : 2 05 -241 .
120
36.- Hs u BS . Co mpa riso ns o f the fi ve a na lytic re fe re nce li nes of
the ho ri zo nta l lip posi tio n: Thei r c o nsis te nc y a nd se nsiti vity.
Ame rica n J o ur na l o f Or tho do ntics a nd De nto fa cia l Or thop edics
1993 ; 104 :35 5- 360 .
121
122