eoria copiarum
eoria copiarum est ramus mathematicae in quo ti quod quidem ad mathematicam artem ainet desunt.
copiae tractantur, quae rerum collationes intellegun-
tur. amquam res cuiusque generis in copias colligi
possunt, theoria copiarum plerumque ad res mathema- 1 Denitiones
ticas applicatur.
Georgius Cantor, anno 1894
Copiarum theoria nostrae aetatis a Georgio Cantor et
Ricardo Dedekind annis 1870 inchoata est. Post theo-
riam paradoxorum in simplici copiarum theoria ex-
cogitatam multa systemata axiomatica saeculo vicen-
simo ineunte proposita sunt, quorum notissima sunt
axiomata Zermelo-Fraenkel et axioma electionis.
Adhibentur vocabula copiarum theoriae ad omnes fe-
re res mathematicas deniendas, sicut functiones, quin
etiam notiones theoriae copiarum per totum curricu-
lum mathematicae docendae inveniuntur. Principia de
copiis et membris copiarum facile doceri possunt in
schola primaria ope diagrammatum Venn et Euler, cum
collectiones corporearum rerum coidianarum discun-
tur. a in re etiam operationes facillimae, sicut unio
intersectioque copiarum, exponi possunt. Notiones dif-
ciliores, sicut cardinalitas, nulli curriculo baccalaurea-
1
Imprimis denitiones positandae? quibus mathematici
coidie utuntur. Haec est quasi simplex copiarum theo-
ria, et necesse erit hanc theoriam subtiliorem facere.[1]
1.1 Elementa
Cum copia sit conlatio rerum, hae res sunt elementa co-
piae. Si S = {a, b, c, ...} est copia, dicimus a est ele-
mentum copiae S, et scribimus a S . Est copia vacua
vel inanis, quae nulla elementa habet; signum huius co-
piae est . Elementa copiae possunt quaelibet res esse,
etiam aliae copiae. Exempli gratia, S = {a, {a}} est
copia cuius elementa sunt a et copia alia {a} (cuius ele-
mentum est ipsa a). Numerus elementorum copiae no-
mine cardinalitatis vel magnitudine copiae appellatur,
sive nita sive innita. Sit S = {a, b, c}; tum cardinalitas
copiae S est 3.[2]
Si S, T sunt copiae, et omnia elementa S sunt elemen-
ta etiam T, copia S dicitur copia inferior copiae alte-
rius, quae ea de re copia superior appellatur. Hoc est,
si S = {a, c, e}, T = {a, b, c, d, e, f }, tum S T et
T S . Copia vacua est copia inferior omnium alia-
rum copiarum. Omnis copia est inferior sui ipsius (hoc
est, semper S S ), sed copiae inferiores proprie dictae
sunt copiae inferiores quae suas copias superiores non
aequant. Si S et T sunt copiae, eri potest ut non sit nec
S T nec T S : exempli gratia, si S = {a, 1, b, 2}
et T = a, b, c, d , tum nec S T quod 1 S, 1 /T ,
nec T S , quod d T, d /S.
Duae copiae, quae eadem elementa habent, sunt eadem
copia, etiamsi elementa varie scribuntur. Exempli gra-
tia, sit S = {1, 2, 3, 4, 5} et T = {5, 4, 3, 2, 1}; tum S = T.
Copia vacua est solum una.
Copia innita est si ei tantundem elementorum est,
quantum habet copia sua inferior proprie dicta. Duo
copiae inter se numero elementorum (i. e. cardinali-
tate) aequales sunt, si est functio biiectiva quae omni
elemento unius copiae elementum alterius copiae at-
tribuit. Exempli gratia, copiae {a, b, c} et {1, 2, 3} eius-
dem cardinalitatis sunt, quod functio elementa (a, 1),
(b, 2), (c, 3) aribuit. Sed {a, b, c} est copia nita, quod
copiae eius inferiores pauciora elementa habent. Copia
autem numerorum naturalium est copia innita: func-
2 3 DISCIPLINA THEORIAE

tio f(x) = 2x omni numero naturali unum numerum pa- Aut, si S = {a, b, c} et T = {1, 3, 5}, tum S T = .
rem aggregat, et rursum omni numero pari y unum nu- Dierentia copiae S e copia T est nova copia, cuius ele-
merum naturalem y/2. Numeri pares hic sunt copia in- menta sunt omnia elementa quae in S insunt, sed in T
ferior, quia numerus par semper est numerus natura- non insunt. Hoc est, si S = {a, b, c, d, e, f, g, h, i} et T =
lis, et copia inferior proprie dicta, quia copiae numero- {f, g, h, i}, tum S \ T = a, b, c, d, e .
rum naturalium etiam numeri impares sunt. Atqui eo
quod tantundem numerorum naturalium est quantum Complementum copiae S in universa U est nova copia,
numerorum parium, hae duae copiae innitae sunt. cuius elementa sunt omnia elementa universae quae
non in S insunt. Exempli gratia, si universa est copia
Copiae innitiae sunt aut numerabiles aut innume- numerorum naturalium, et si S est copia numerorum
rabiles. Copia est numerabilis si eandem cardinalita- naturalium parium, tum S est copia numerorum na-
tem habet atque copia numerorum naturalium; co- turalium imparium. Non est complementum sine uni-
piae nitae quoque numerabiles dicuntur. Copia in- versa data.
numerabilis maior est quam copia numerabilis, hoc
est, maiorem cardinalitatem habet. Exempli gratia, co- Universa est copia quae continet omnia elementa om-
pia numerorum realium est innumerabilis, ut Cantor nium copiarum de quibus tractamus. Exempli gratia, si
demonstravit.[3] analysin realem facimus, universa est R , numeri reales.
Sed si de theoria numerorum agitur, fortasse universa
est Z , numeri integri. Scilicet non necesse est elementa
1.2 Operationes esse numeros.

Copia cuius elementa sunt copiae inferiores cuiusdam

copiae dicitur copia potens vel potentiae huius copia, aut 2 Axiomata et problemata
copia partium.[4] Copia potens cuiusdam copiae semper
plura elementa habet quam haec copia ipsa. Exempli Copiae mathematicae ante quam data sunt axiomata
gratia, sit S = {a, b, c}. Tum copia potens S, vel P(S) , 8 formalia collectiones esse quarumvis rerum, dum de-
elementa habet: nitio daretur, receptae sunt. Russell verum cum Zer-
melo paradoxon dedit, quo monstratum est copiam non
esse quamvis aliqua denitione determinatam, per-
P(S) = {, {a}, {b}, {c}, {a, b}, {a, c}, {b, c}, S} que consequentiam theoriam simplicem sibi congrue-
re redarguit. Axiomata Zermelo-Fraenkel igitur prodita
Si S est copia nita et n elementa habet, cardinalitas co- sunt, per quae vetantur eiusmodi copiae, ut theoria sibi
piae potentis S est 2n . Si S est copia innita cuius cardi- congruere speretur.
nalitas est , 2 signicat cardinalitas copiae potentis Sunt autem multa problemata amplissima e theoria co-
S, per denitionem. piarum orta, quorum praecipuum et notissimum est
hypothesis continui vel saepius CH, quae nullam co-
piam esse maiorem quam copiam numerorum integro-
rum, minorem quam copiam numerorum realium vult,
aut notis cardinalium 2 = 1 . Hypothesis est quoque
x y x y x
continui expansa vel GCH, quae 2 = + omnibus car-
dinalibus vult.
xy xy x

Diagrammata Venniana quae monstrant operationes intersectio-

nis, unionis complementique vel negationis
3 Disciplina theoriae

Coniunctione aut unione duarum copiarum t nova co- 3.1 Exemplaria interiora
pia, quae omnia elementa harum duarum copiarum ha-
bet. Exempli gratia, sint S = {a, b, c} et T = {1, 3, 5}. Tum Copiae rite ab imo structae quia diversas theorias ma-
S T = a, b, c, 1, 3, 5 . thematicae aemulari possunt, a David Hilbert et aliis
pro fundamento huius doctrinae sumptae et nobis eis
Aut, si S = {a, b, c} et T = {c, d, e}, tum S T = a, b, c, d, e nibus traditae sunt. Nonne verum comprobare fun-
; elementum c, etiamsi est elementum ambarum copia- damentum mathematicum sibi congruere volumus, ne
rum, modo semel reperitur inter elementa novae co- quid antinomiae comprobet? Profecto nequimus: anno
piae. 1931 a Kurt Gdel edita sunt theoremata de imperfec-
Intersectio duarum copiarum est nova copia, cuius ele- tione, quae nos nullam probationem congruentiae axio-
menta sunt omnia elementa quae in ambabus copiis in- matum quorumvis per ipsa dare posse monstravit, nisi
sunt. Exempli gratia, si S = {a, b, c, d, e} et T = {a, c, e, g, haec axiomata sibi non congruunt. Ut exemplo est, si
i}, tum S T = a, c, e . Con(ZFC) congruentiam axiomatum ZFC signat, tum
3.3 Cardinales permagni 3

cardinalitas copiarum partium cardinalium omnino li-

bere mutari possint, nisi leges simplices (incrementum
continuum, theorema Cantor, theorema Knig) contra-
dictentur.

3.3 Cardinales permagni

Cardinales permagni sunt eiusmodi numeri cardinales
inniti, qui ob suam immanitatem plus praebeant fa-
cultatis monstrandi.
Ut exemplo est, cardinalis regularis eiusmodi suma-
mus, ut 2< < . Hic cardinalis "inaccessus" appel-
latur, quod nullo modo accedi potest a minoribus car-
dinalis (nec supremo concipiendo nec copia partium),
porro enim monstrari potest V esse exemplar axioma-
tum ZF. Suntne verum cardinales inaccessi? In axioma-
tibus ZF non pendet hoc problema: alia sunt exempla-
ria quae cardinales inaccessos contineant, alia sunt in
Hypothesis continui: quid est cardinalitas P(N) ?
quibus nulli sint hi cardinales.
Sit T theoria formalis extendens ZF+DC (id est axioma
electionis consequentis) quae omnes copias numero-
rum realium metro Lebesgue metiri posse vult. Mon-
ZFC Con(ZFC) stratum est a Shelah (1984) nec Con(T) nec Con(T)
a Con(ZFC) sequi, etsi Solovay (1970) iam Con(T) a
Nihilominus, si Con(ZFC) asciscimus atque per con- Con(ZFC+"est cardinalis inaccessus) consequi mon-
sequentiam exemplari eorum utimur, exemplaria alio- stravit, quippe igitur cardinales inaccessi plus facultatis
rum axiomatum intus inveniri possunt. Pars exempla- monstrandi praebent.
ris aliqui primigeni exemplar interius appellatur, si et
ZF axiomata satisfacit et omnes cardinales exempla-
ris primigeni continet. Primum exemplar huius gene-
ris Gdel anno 1938 prodidit, nomine L (mundus con-
4 Historia
structibilis): exemplar non solum axiomatum ZFC est
ab exemplar ZF denitum, sed etiam hypothesin con- Georgius Cantor theoriam copiarum anno 1874 primus
tinui expansam satisfacit, quare comprobavit denit, in articulo qui inscribitur ber eine Eigenscha
des Inbegris aller reelen algebraischen Zahlen, hoc est
Latine De proprietate copiae omnium numerorum alge-
braicorum realium. Hoc in articulo demonstravit co-
Con(ZF) Con(ZFC + GCH)
piam numerorum realium maiorem esse quam copiam
numerorum rationalium: id est, innitas non una res
Axiom V=L igitur omne exemplar primigenum in L
est, nec una quantitas, sed plures.
inesse vult.
Ernestus Zermelo axiomata anno 1908 formulavit.

3.2 Modus coercens

5 Nexus interni
Exemplari ZFC posito fortasse Con(GCH) compro-
bare volumus aut Con(AC), id est axioma electionis,
Supremum
cuius per consequentiam GCH et AC non in ZF pende-
re videamus. id agamus? Certe nullum erit exemplar
interius quod GCH aut AC satisfaciat, quia si V=L in
exemplar primigenum, tum nullum est exemplar inte- 6 Notae
rius nisi quod iam habemus.
[1] Enderton 1972:4, hanc theoriam nominat ordinaria et
Anno 1963 praeclarissimus modus coercens (anglice coidiana utilia theoriae copiarum (anglice normal
forcing) a Paul Cohen inventus est ad resolvendum everyday set-theoretic apparatus).
hoc problema, quo modo functiones in exemplari ad-
[2] Hae denitiones et sequentes facile explicantur ab En-
di possunt, ut cardinalitas 2 mutetur et aequa ac, ut
derton 1972:4-13.
exemplo est, 2 sit, nec minus axiomata ZFC satisfa-
ciantur. Porro autem W. B. Easton modum excoluit ut [3] Jech, p. 37, demonstrationem explicat.
4 8 NEXUS EXTERNI

[4] Francogallice ensemble des parties, hispanice conjunto
potencia
7 Bibliographia
Aczel, Peter. 1988. Non-well-founded Sets. CSLI
Lecture Notes, 14. Stanford. ISBN 0-937073-21-0.
Bandmann, Hans. 1992. Die Unendlichkeit des
Seins: Cantors transnite Mengenlehre und ihre
metaphysichen Wurzeln. Peter Lang. ISBN 3-631-
42559-7.
Barwise, Jon, ed. 1977. Handbook of Mathematical
Logic. North-Holland. ISBN 0-7204-2285-X.
Bourbaki, Nicolas. 1970. orie des ensembles.
Hermann; re-ed Springer 2006. ISBN 978-3-540-
34034-8.
Johnson, Philip. 1972. A History of Set eory. Prin-
dle, Weber & Schmidt. ISBN 0-87150-154-6.
Kunen, Kenneth. 1980. Set eory: An Introduc-
tion to Independence Proofs. North-Holland. ISBN
0-444-85401-0.
Mayberry, J. P. 2000. e Foundations of Mathema-
tics in the eory of Sets. Cambridge. ISBN 0-521-
77034-3.
Machover, Mosh. 1996. Set eory, Logic, and their
Limitations. Cambridge. ISBN 0-521-47998-3.
Suppes, Patrick. 1960. Axiomatic Set eory. D. Van
Nostrand; reeditio Dover, 1972. ISBN 0-486-61630-
4.
Tiles, Mary. (1989) 2004. e Philosophy of Set
eory: An Historical Introduction to Cantors Pa-
radise. Dover Publications.

Cantor, Georg. 1932 Gesammelte Abhandlungen

mathematischen und philosophischen Inhalts. re-
editio 1980, Springer.
8 Nexus externi
Cohen, Paul J. 1963-1964. e Independence of Paginae mathematicorum qui theoriam copiarum
the Continuum Hypothesis. Proc. Nat. Acad. Sci. colunt
USA 50 (1963), 1143-1148, 51 (1964), 105-110.
eoria copiarum, pagina in encyclopedia philo-
Cohen, Paul. J. 1966. Set eory and the Continuum sophiae Stanfordense (Anglice)
Hypothesis. Benjamin; re-editio Dover, 2008. ISBN
978-0-486-46921-8. eoria copiarum et fundamenta mathematicae,
pagina Francogallice scripta a Sylvano Poirier
Dedekind, Richard. 1872. Stetigkeit und irrationale
Zahlen. F. Vieweg und Sohn. eoria copiarum apud Sciences.ch
(Francogallice)
Devlin, Keith. 1993. e Joy of Sets. Ed. 2a. Springer
eoria copiarum apud Universitatem Lugdunen-
Verlag. ISBN 0-387-94094-4.
sem (Francogallice)
Enderton, Herbert B. 1972. A Mathematical Intro-
Libri et articuli de theoria copiarum, logica ma-
duction to Logic. Academic Press.
thematica, et aliis partibus mathematicae, a Caro-
Ferreirs, Jose. (1999) 2007. Labyrinth of ought: lo Ivorra scripti (Hispanice)
A history of set theory and its role in modern mathe-
matics. Basel: Birkhuser. ISBN 978-3-7643-8349-
7.

Foreman, Mahew, et Akihiro Kanamori, eds.

2010. Handbook of Set eory. 3 voll.

Fraenkel, Adolf. 1928, 1972. Einleitung in die Men-

genlehre. Ed. 2a. Walluf: Martin Sndig oHG. ISBN
3500249604. Prima editio Berolini, Heidelberg,
Novi Eboraci: Springer Verlag.

Hausdor, Felix. 1927. Mengenlehre. De Gruyter.

OCLC 997955.

Jech, omas. 1973. e Axiom of Choice. North-

Holland. ISBN 0-444-10484-4.

Jech, omas. 2003. Set eory, editio tertia. Sprin-

ger. ISBN 3-540-44085-2.
 5

9 Text and image sources, contributors, and licenses

9.1 Text
eoria copiarum Source: https://la.wikipedia.org/wiki/Theoria_copiarum?oldid=3258307 Contributors: Andrew Dalby, UV, IacobusA-
mor, SieBot, Idioma-bot, BodhisavaBot, UVbot, Luckas-bot, Xqbot, KamikazeBot, EmausBot, Amahoney, WikitanvirBot, Movses-bot,
MerlIwBot, HiW-Bot, AvocatoBot, MCaecilius, Addbot, K9re11, AMahoney bot, Nigidiolus et Sine nomine: 1

9.2 Images
Fasciculus:Commons-logo.svg Source: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4a/Commons-logo.svg License: Public do-
main Contributors: is version created by Pumbaa, using a proper partial circle and SVG geometry features. (Former versions used to
be slightly warped.) Original artist: SVG version was created by User:Grunt and cleaned up by 3247, based on the earlier PNG version,
created by Reidab.
Fasciculus:ContinuumHypothesis.svg Source: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/e5/ContinuumHypothesis.svg Li-
cense: CC BY-SA 3.0 Contributors: Opus proprium Original artist: kismalac
Fasciculus:Georg_Cantor_1894.jpg Source: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/73/Georg_Cantor_
1894.jpg License: Public domain Contributors: http://wwwmath1.uni-muenster.de/logik/ Original artist: Unknown<a
href='https://www.wikidata.org/wiki/Q4233718' title='wikidata:Q4233718'><img alt='wikidata:Q4233718' src='https:
//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/20px-Wikidata-logo.svg.png' width='20' height='11'
srcset='https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/30px-Wikidata-logo.svg.png 1.5x,
https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/40px-Wikidata-logo.svg.png 2x' data-le-
width='1050' data-le-height='590' /></a>
Fasciculus:Vennandornot.svg Source: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/ae/Vennandornot.svg License: Public do-
main Contributors: Opus proprium Original artist: Watchduck

9.3 Content license

Creative Commons Aribution-Share Alike 3.0