Akparti Tuzuk 2016

ADALET VE KALKINMA PARTS
TZK
PROGRAM
(Kalknma ve Demokratikleme Program)
OCAK - 2016
TZK
AK PART
TZK
1) KISALTMALAR
Parti : Adalet ve Kalknma Partisini
Tzk : Adalet ve Kalknma Partisi Tzn
BKK : Byk Kongre Karar
KKK : Kurucular Kurulu Karar
SPK : Siyasi Partiler Kanunu
m. : madde
f. : fkra
MYK : Merkez Yrtme Kurulu
MKYK : Merkez Karar ve Ynetim Kurulu
2) TZKTE DEKLK YAPAN PART MEVZUAT

A) BYK KONGRE KARARLARI
1) AK PART 12.09.2015 gnl Byk Kongre Karar
B) KURUCULAR KURULU KARARLARI

1) AK PART 12.01.2002 gnl Kurucular Kurulu Karar
8
TZK
NDEKLER
BRNC KISIM
GENEL ESASLAR.......................................................................................... 23
Madde 1 - Partinin Ad............................................................................ 23
Madde 2 - Kuruluun Temel Dayanaklar............................................. 23
Madde 3 - Partinin Ksaltlm Ad, Genel Merkezi ve Amblemi...... 23
Madde 4 - Temel Amalar....................................................................... 23
Madde 5 - Grev lkeleri......................................................................... 26
KNC KISIM
PART YEL (SPK, m. 6,11,12)............................................................. 27
Madde 6 - Parti yesi Olabilme artlar............................................... 27
Madde 7 - yelik Bavurusu ve Gerekli Belgeler................................. 27
Madde 8 - yelik Bavurusunun Karara Balanmas ve ye Kayt
lemi.......................................................................................................... 27
Madde 9 - Partiden Ayrlm Olanlarn Yeniden yelie Kabul...... 28
Madde 10 - Srekli Yurt Dnda Bulunan Vatandalarn yelii..... 28
Madde 11 - Genel Merkezin ye Kayt Yetkisi..................................... 29
Madde 12 - ye Kimlik Belgesi.............................................................. 29
Madde 13 - yeliin Sona Ermesi.......................................................... 29
Madde 14 - yelerin Haklar ve Ykmllkleri................................. 30
Madde 15 - Genel Merkez ye Yazm Kt..................................... 30
NC KISIM
BRNC BLM
PART TEKLATI (SPK, m. 7)................................................................... 31
Madde 16 - Tekilat.................................................................................. 31
Madde 17 - Tekilat Kademeleri (SPK, m: 7)........................................ 31
Madde 18 - Tekilat Kademe Organlar................................................. 31
18.1 - Belde Tekilat..................................................................31
a - Belde Kongresi......................................................................... 32
b - Belde Bakan.......................................................................... 32
c - Belde Ynetim Kurulu............................................................ 32
d - Belde Yrtme Kurulu........................................................... 32
9
AK PART
18.2 - le Tekilat.....................................................................32
a - le Kongresi............................................................................ 32
b - le Bakan.............................................................................. 32
c - le Ynetim Kurulu................................................................ 32
d - le Yrtme Kurulu............................................................... 32
18. 3 - l Tekilat........................................................................32
a - l Kongresi................................................................................ 32
b - l Bakan.................................................................................. 32
c - l Ynetim Kurulu................................................................... 32
d - l Yrtme Kurulu.................................................................. 32
18. 4 - Genel Merkez Tekilat...................................................32
a - Byk Kongre.......................................................................... 32
b - Genel Bakan........................................................................... 32
c - Merkez Karar ve Ynetim Kurulu......................................... 32
d - Merkez Yrtme Kurulu........................................................ 32
18. 5 - Yan Kurulular................................................................32
a - Kadn Kollar............................................................................ 32
b - Genlik Kollar........................................................................ 32
c - Dier Yan Kurulular.............................................................. 32
18. 6 - Gruplar............................................................................32
a - TBMM Parti Grubu................................................................ 32
b - l Genel Meclisi Gruplar....................................................... 32
c - Belediye Meclisi Gruplar....................................................... 32
Madde 19 - Mahalle, Ky, Sandk Blgesi ve Seim evresi Temsilci
ve Kurullar................................................................................................ 32
Madde 20 - Yurt D Temsilcilikler (SPK, m. 7, 31)............................ 33
KNC BLM
TEKLAT ORGANLARININ OLUUMLARI, GREV VE
YETKLER..................................................................................................... 33
BRNC AYIRIM................................................................................33
BELDE TEKLATI (SPK, m. 7/1, 20)........................................................ 33
Madde 21 - Belde Kongresi (SPK, m. 7/3)............................................ 33
10
TZK
Madde 22 - Belde Kongresi Delegeleri (SPK, m. 19, Ek madde 2).... 34

Madde 23 - Belde Kongresi Delege Seimleri ve Delege Listesinin
Onaylanmas............................................................................................. 34
Madde 24 - Belde Bakan....................................................................... 35
Madde 25 - Belde Ynetim Kurulu........................................................ 35
Madde 26 - Belde Ynetim Kurulunun Grev ve Yetkileri................. 35
Madde 27 - Belde Yrtme Kurulu........................................................ 35
KNC AYIRIM
LE TEKLATI (SPK, m. 20,21)............................................................... 36
Madde 28 - le Kongresi......................................................................... 36
Madde 29 - le Kongresi Delegeleri...................................................... 36
Madde 30 - le Kongresi Delege Seimleri.......................................... 37
Madde 31 - le Bakan........................................................................... 39
Madde 32 - le Ynetim Kurulu............................................................ 39
Madde 33 - le Yrtme Kurulu........................................................... 39
NC AYIRIM
L TEKLATI (SPK, m. 19, 21)................................................................... 40
Madde 34 - l Kongresi............................................................................ 40
Madde 35 - l Kongresi Delegeleri.......................................................... 40
Madde 36 - l Bakan.............................................................................. 41
Madde 37 - l Ynetim Kurulu................................................................ 41
Madde 38 - l Yrtme Kurulu............................................................... 41
DRDNC AYIRIM
LE VE L KONGELERNE LKN ORTAK HKMLER............... 42
Madde 39 - Olaan Kongre Zaman ve Seilecek Delegeler............... 42
Madde 40 - Kongre Gndemlerini Belirleme Yetkisi.......................... 42
Madde 41 - Kongre Delege Listesinin Seim Kurulunca
Onaylanmas ve lan (SPK, m 21) ........................................................ 43
Madde 42 - le ve l Kongresinin lan................................................. 43
Madde 43 - Kongre Toplant ve Karar Yeter Says.............................. 44
Madde 44 - Kongrenin Al, Kongre Divan, Divann Yetki ve
Grevleri.................................................................................................... 44
11
AK PART
Madde 45 - Kongrelerin Grev ve Yetkileri.......................................... 45

Madde 46 - le ve l Kongrelerinde Yaplacak Seimler ve Adaylk. 46
Madde 47 - Kongrelerde Oy Hakkn Kullanma ekli......................... 48
Madde 48 - Seimlerle lgili tiraz (SPK, m. 21/10)............................. 49
Madde 49 - Kongre Sonular ve Tutanaklarnn st Organa
Bildirilmesi................................................................................................ 49
Madde 50 - le ve l Kongrelerinin Olaanst Toplanmas............. 50
Madde 51 - Alt Kademenin st Kademe Kongresinde Temsili......... 50
BENC AYIRIM
LE VE L YNETM KURULLARINA LKN ORTAK
HKMLER.................................................................................................. 50
Madde 52 - Kurucu Ynetim Kurullar................................................. 50
Madde 53 - Ynetim Kurullarnn Toplant ve Karar Nisab.............. 51
Madde 54 - Kademelerde Partinin Temsili........................................... 51
Madde 55 - le ve l Ynetim Kurullarnn Grev ve Yetkileri.......... 51
Madde 56 - Kurul yesinin stifa Etmi Saylma Hali......................... 52
Madde 57 - Ynetim Kurulu Bakan ve yeliklerinde Boalma........ 52
Madde 58 - ten El ektirme Nedenleri.............................................. 53
Madde 59 - ten El ektirmenin Usul ve Esaslar.............................. 53
Madde 60 - Geici Kurullar ve Olaanst Kongrenin Toplanmas
(SPK, m. 19/5, 20/8)................................................................................. 54
ALTINCI AYIRIM
MERKEZ TEKLATI (SPK, m. 13)............................................................ 55
A - BYK KONGRE (SPK, m. 14)..................................................... 55
Madde 61 - Byk Kongre, Grev ve Yetkileri (SPK, m. 14/5).......... 55
Madde 62 - Byk Kongre Delegeleri.................................................... 55
62. 1 - Byk Kongrenin Seilmi Delegeleri................................. 55
62. 2 - Byk Kongrenin Tabii Delegeleri (SPK, m: 14/3)........... 56
62. 3 - Byk Kongrenin Onur yeleri........................................... 56
Madde 63 - Byk Kongreyi Olaan Toplama Yetkisi ve Zaman..... 56
Madde 64 - Byk Kongre Gndemi ve Delege Listesinin lan........ 57
Madde 65 - Tzn, Byk Kongre Hakknda Uygulanacak
Dier Hkmleri...................................................................................... 57
12
TZK
Madde 66 - Genel Bakann Al Konumas ve Komisyon

Oluturulmas........................................................................................... 57
Madde 67 - Gndem Maddelerinde Deiiklik ve Kongre
Mzakereleri (SPK, m. 14/son).............................................................. 58
Madde 68 - Byk Kongrede Yaplacak Seimler (SPK, m. 21)......... 59
Madde 69 - Byk Kongrede Adaylk ve Seim Hazrlklar.............. 59
Madde 70 - Byk Kongrenin Olaanst Toplanmas
(SPK, m: 14/6)........................................................................................... 60
Madde 71 - Byk Kongre Tutanaklar................................................. 60
Madde 72 - Byk Kongre Seimleri le lgili tiraz............................ 60
B - MERKEZ KARAR VE YNETM KURULU (MKYK) (SPK, m16).61
Madde 73 - MKYKnn Oluumu ve alma Esaslar........................ 61
Madde 74 - MKYKnn Grev ve Yetkileri............................................ 62
C - GENEL BAKAN (SPK, m. 15)............................................................. 64
Madde 75 - Genel Bakanlk in Adaylk Koullar............................ 64
Madde 76 - Genel Bakann Seimi ve Grev Sresi........................... 64
Madde 77 - Genel Bakann Grev ve Yetkileri................................... 64
Madde 78 - Genel Bakanln Boalmas (SPK, m: 15/son).............. 65
D - MERKEZ YRTME KURULU (MYK) (SPK, m. 15/5,16)............. 65
Madde 79 - MYKnn Oluumu ve alma Esaslar........................... 65
Madde 80 - MYKnn Grev ve Yetkileri............................................... 66
Madde 81 - MYKnn Genel Bakan Yardmcs yeleri Arasnda
Blm...................................................................................................... 67
Madde 82 - MYK yelerinin Grev ve Yetkileri.................................. 68
82. 1 - Genel Bakan Yardmclarnn Grev ve Yetkileri.............. 68
82. 2 - Mali ve dari lerden Sorumlu Genel Bakan Yardmcs.69
82. 3 - Genel Sekreter......................................................................... 69
YEDNC AYIRIM
YAN KURULULAR..................................................................................... 70
A- KADIN VE GENLK KOLLARI (SPK, m. 7)..................................... 70
Madde 83 - Kadn ve Genlik Kollarna ye Olmak........................... 70
83. 1 - Kadn Koluna ye Olmak..................................................... 70
13
AK PART
83. 2 - Genlik Koluna ye Olmak.................................................. 70

83. 3 - Kadn ve Genlik Kollar yeliine Mahsus Defter........... 70
Madde 84 - Kadn ve Genlik Kollarnn Tekilat Kademe Organlar... 71
84. 1 - Kadn/Genlik Kolu Belde Kademesi Tekilat Organlar.. 71
a - Kadn/Genlik Kolu Belde Kongresi.................................... 71
b - Kadn/Genlik Kolu Belde Bakan...................................... 71
c - Kadn/Genlik Kolu Belde Ynetim Kurulu........................ 71
d - Kadn/Genlik Kolu Belde Yrtme Kurulu....................... 71
84. 2 - Kadn/Genlik Kolu le Kademesi Tekilat Organlar..... 71
a - Kadn/Genlik Kolu le Kongresi........................................ 71
b - Kadn/Genlik Kolu le Bakan.......................................... 71
c - Kadn/Genlik Kolu le Ynetim Kurulu........................... 71
d - Kadn/Genlik Kolu le Yrtme Kurulu.......................... 71
84. 3 - Kadn/Genlik Kolu l Kademesi Tekilat Organlar......... 71
a - Kadn/Genlik Kolu l Kongresi............................................ 71
b - Kadn/Genlik Kolu l Bakan............................................. 71
c - Kadn/Genlik Kolu l Ynetim Kurulu............................... 71
d - Kadn/Genlik Kolu l Yrtme Kurulu.............................. 71
84. 4 - Kadn/Genlik Kolu Genel Merkez Tekilat Organlar...... 71
a - Kadn/Genlik Kolu Byk Kongresi................................... 71
b Genel Merkez Kadn/Genlik Kolu Bakan....................... 71
c - Kadn/Genlik Kolu Merkez Karar ve Ynetim Kurulu..... 71
d - Kadn/Genlik kolu Merkez Yrtme Kurulu.................... 71
Madde 85 - Kadn ve Genlik Kollar Kademe Organlarnn
Oluumu, Delegeler ve Kongrelerine likin Ortak Hkmler.......... 72
Madde 86 - Kadn ve Genlik Kollar Kademe Bakan ve yelerinin
Yetki ve Grevleri..................................................................................... 73
Madde 87 - Kadn ve Genlik Kollarna ten El ektirme................ 73
B - DER YAN KURULULAR (SPK, m. 7)............................................ 74
Madde 88 - Parti Tekilatnn Dier Yan Birim ve Kurulular.......... 74
14
TZK
SEKZNC AYIRIM
PART GRUPLARI......................................................................................... 75
A - TBMM PART GRUBU (SPK, m. 22)................................................... 75
Madde 89 - TBMM Parti Grubunun Oluumu.................................... 75
Madde 90 - Grup Bakan, Bakanvekilleri ve Grup Ynetim Kurulu... 75
Madde 91 - Grup Bakanvekilleri ve Grup Ynetiminin Grevleri... 75
Madde 92 - Grup yelerinin Grevleri................................................. 76
Madde 93 - Grupta Gizli Oylama Konular (SPK, m: 27)................... 76
Madde 94 - TBMM Parti Grup Ynetmelii (SPK, m: 23)............. 76
B - L GENEL MECLS VE BELEDYE MECLS GRUPLARI............. 76
Madde 95 - l Genel Meclisi Gruplar.................................................... 76
Madde 96 - Belediye Meclisi Gruplar................................................... 77
Madde 97 - l Genel Meclisi Gruplar le Belediye Meclisi Gruplarna
likin Ortak Hkmler........................................................................... 77
DRDNC KISIM
PART DEMOKRAS HAKEM KURULLARI VE SYAS ERDEM
VE ETK KURULU........................................................................................ 77
BRNC BLM
PART DEMOKRAS HAKEM KURULLARI.................................... 77
Madde 98 - Parti i Demokrasi Hakemlii.......................................... 77
Madde 99 - Parti i Demokrasi Hakem Kurullarnn Oluumu....... 78
Madde 100 - Kurul yesinde Aranacak Nitelik ve yelik Gvencesi... 78
Madde 101 - Parti i Demokrasi Hakem Kurullarn Grevleri........ 78
Madde 102 - Sorunun Hakem Kurullarna ntikali ve Hakem
Kararlarnn Nitelii................................................................................. 79
KNC BLM
SYAS ERDEM VE ETK KURULU........................................................... 79
Madde 102/A - Kurulun Oluumu........................................................ 79
Madde 102/B - Kurul yelerinde Aranlacak Nitelikler.................... 80
Madde 102/C - Kurulun Grev Sresi.................................................. 80
Madde 102/D - Kurulun Grev ve Yetkileri......................................... 80
Madde 102/E - Kurulun Yazmalar ve Faliyet Raporu..................... 81
Madde 102/F - Kurulun Bamszl ve Gvencesi........................... 81
15
AK PART
BENC KISIM
BRNC BLM
PART DSPLN KURULLARI (SPK, m. 17, 19/7, 25, 53 ila 59)........... 81
Madde 103 - Parti Disiplin Kurullar..................................................... 81
103. 1 - l Disiplin Kurullar.............................................................. 82
103. 2 - Merkez Disiplin Kurulu....................................................... 82
103. 3 - TBMM Parti Grup Disiplin Kurulu................................... 82
103. 4 - Mterek Disiplin Kurulu.................................................... 82
KNC BLM
BRNC AYIRIM
L DSPLN KURULLARI (SPK, m. 19/7)................................................ 82
Madde 104 - l Disiplin Kurullarnn Oluumu................................... 82
Madde 105 - l Disiplin Kurullarnn Bakaca ler........................... 82
KNC AYIRIM
MERKEZ DSPLN KURULU (SPK, m. 17)............................................. 83
Madde 106 - Merkez Disiplin Kurulunun Oluumu........................... 83
Madde 107 - Merkez Disiplin Kurulunun Bakaca ler................... 83
107. 1 - Merkez Disiplin Kurulunun Birinci Derecede Bakaca ler.....83
107. 2 - Merkez Disiplin Kurulunun kinci Derecede Bakaca ler.......83
NC AYIRIM
GRUP DSPLN KURULU (SPK, m. 25)................................................... 84
Madde 108 - TBMM Parti Grup Disiplin Kurulunun Oluumu....... 84
Madde 109 - TBMM Parti Grup Disiplin Kurulunun Bakaca ler... 84
DRDNC AYIRIM
MTEREK DSPLN KURULU (SPK, m. 25/2).................................... 84
Madde 110 - Mterek Disiplin Kurulunun Oluumu, Grev ve
Yetkileri...................................................................................................... 84
BENC AYIRIM
MTEREK HKMLER........................................................................... 85
Madde 111 - Disiplin Kurullarna likin Mterek Hkmler (SPK, m. 56).. 85
Madde 112 - Disiplin Kuruluna Sevk Yetkisi................................................. 87
16
TZK
NC BLM
BRNC AYIRIM
DSPLN SU VE CEZALARI (SPK, m. 53/1)........................................ 87
Madde 113 - Parti Disiplin Cezalar...................................................... 87
Madde 114 - Uyarma Cezas ve Bu Cezay Gerektiren Haller............ 88
Madde 115 - Knama Cezas ve Bu Cezay Gerektiren Haller............ 88
Madde 116 - Partiden ve Gruptan Geici hra Cezas ve Bu Cezay
Gerektiren Haller...................................................................................... 88
Madde 117 - Partiden ve Gruptan Kesin hra Cezas ve Bu Cezay
Gerektiren Haller...................................................................................... 90
KNC AYIRIM
DSPLN SU VE CEZALARINA LKN DER HKMLER...... 91
Madde 118 - Disiplin Sularnda Zaman am.................................... 91
Madde 119 - Tedbirli Olarak Disiplin Kuruluna Sevketmek (SPK, m. 59)... 91
Madde 120 - Disiplin Cezalarna Kar Yarg Nezdinde tiraz Hakk
(SPK, m. 57).............................................................................................. 92
Madde 121 - Disiplin Cezalarn Af Yetkisi (SPK, m.58).................... 92
ALTINCI KISIM
SEMLER VE ADAYLAR (SPK, m. 36 ila 52)......................................... 92
BRNC BLM
SEMLERE KATILMA............................................................................... 92
Madde 122 - Seimlerle lgili Karar Yetkisi........................................... 92
KNC BLM
MLLETVEKL SEMLERNDE ADAYLIK LEMLER.................... 93
Madde 123 - Milletvekili Adaylk Bavurusu ve n nceleme........... 93
Madde 124 - Aday Tespit ve Sralama Usulleri..................................... 93
124. 1 - n Seim Usul le Aday ve Liste Sralamas Yapmak.... 94
124. 2 - Tekilat Yoklamas Usul le Aday ve Liste Sralamas
Yapmak................................................................................................. 94
124. 3 - MerkezYoklamas Usul le Aday ve Liste
SralamasYapmak............................................................................... 95
Madde 125 - Aday Listelerinde Boalmann Doldurulmas............... 95
17
AK PART
Madde 126 - Milletvekili Seiminde Kontenjan Adayl (SPK, m.

36/son)...................................................................................................... 96
NC BLM
YEREL SEMLERDE ADAYLIK LEMLER (SPK, m. 52).................. 98
Madde 127 - Yerel Seimlerde Adaylk ve n nceleme..................... 98
Madde 128 - Yerel Seim Aday Tespit ve Sralama Usul................... 98
Madde 129 - Yerel Seimlerde; n Seim, Tekilat ve Merkez
Yoklamas................................................................................................... 98
DRDNC BLM
ORTAK HKMLER................................................................................... 98
Madde 130 - Alt Kademe Tekilat Yneticisinin Aday Adayl
(SPK, m. 40/4).......................................................................................... 98
Madde 131 - Partide Kaytl Olmayanlarn Adaylk Bavurusu......... 99
Madde 132 - Parti Aday Olarak Seilmi Olanlarn Yeniden Adayl... 99
Madde 133 - Seim leri Ynetmelii................................................... 99
YEDNC KISIM
MAL HKMLER....................................................................................... 99
BRNC BLM
PARTNN GELRLER................................................................................ 99
Madde 134 - Partinin Gelirleri (SPK, m. 61)........................................ 99
134. 1 - Giri ve yelik Aidat (SPK, m. 62).................................... 99
134. 2 - Milletvekillii Aidat (SPK, m. 63)................................... 100
134. 3 - Tantc Unsur ve Yaynlarn Satndan Salanacak
Gelirler (SPK, m. 65)........................................................................ 100
134. 4 - Etkinliklerden Salanacak Gelirler................................... 100
134. 5 - Aday Adaylarndan Alnacak zel Aidat (SPK, m. 64).101
134. 6 - Mal Varlndan Elde Edilecek Gelirler........................... 101
134. 7 - Balar (SPK, m. 66)......................................................... 101
134. 8 - Hazine Yardmlar............................................................... 101
Madde 135 - Gelirlerin Salanmas Usul (SPK, m. 69)................... 101
18
TZK
KNC BLM
PART GDERLER..................................................................................... 102
Madde 136 - Harcamalarn Yaplmasnda Gzetilecek Usl (SPK, m. 70).102
Madde 137 - Muhafaza ve Harcamalardan Doan Mali Sorumluluk
(SPK, m. 71)............................................................................................ 102
NC BLM
BTE VE KESN HESAP (SPK, m. 73)................................................. 103
Madde 138 - Bte ve Kesin Hesabn Hazrlanmas ve Onaylanmas. 103
138. 1 - Btenin Hazrlanmas ve Onaylanmas......................... 103
138. 2 - Kesinhesabn Hazrlanmas ve Onaylanmas.................. 103
138. 3 - Kesinhesabn Bildirimi...................................................... 103
SEKZNC KISIM
TEFT VE DENETM................................................................................ 104
Madde 139 - Tefti ve Denetimin Amac............................................. 104
Madde 140 - Denetim Yetkisi ve Grevi............................................. 104
DOKUZUNCU KISIM
DANIMA MECLSLER VE YARDIMCI NTELER......................... 105
BRNC BLM
PART DANIMA MECLS, DANIMANLAR VE YARDIMCI
NTELER.................................................................................................... 105
Madde 141 - Parti Danma Meclisi..................................................... 105
Madde 142 - Parti Danma Meclisi yeleri....................................... 105
Madde 143 - l ve le Danma Meclisleri.......................................... 106
143. 1 - l Danma Meclisi yeleri................................................ 106
143. 2 - le Danma Meclisi yeleri............................................ 106
Madde 144 - Yan Kurulular Danma Meclisleri.............................. 107
Madde 145 - Genel Bakan Danmanlar.......................................... 107
KNC BLM
YARDIMCI NTELER.............................................................................. 108
Madde 146 - Aratrma Kurullar, Komisyonlar ve alma
Mekanlar................................................................................................. 108
Madde 147 - Brolar ve Merkezler....................................................... 108
19
AK PART
ONUNCU KISIM
HKMET FAALYETLER..................................................................... 108
Madde 148 - Hkmet Kurma Karar Verme Yetkisi (SPK, m. 28).108
Madde 149 - MYK yesinin Hkmet yelii.................................. 109
Madde 150 - Partili Bakanlar Hakknda Parti i Gven Oylamas.109
ONBRNC KISIM
PART DEFTERLER................................................................................... 110
Madde 151 - Parti Defterleri (SPK, m. 60).......................................... 110
151. 1 - ye Kayt Defteri................................................................ 110
151. 2 - Karar Defteri....................................................................... 110
151. 3 - Gelen ve Giden Evrak Kayt Defteri................................. 111
151. 4 - Gelir ve Gider Defteri........................................................ 111
151. 5 - Demirba Eya Defteri....................................................... 111
ONKNC KISIM
MTEFERRK HKMLER.................................................................... 111
Madde 152 - Yetki ve Grev Devri....................................................... 111
Madde 153 - Tzkte Yazl Sreleri Ksaltma Yetkisi....................... 111
Madde 154 - Yetki Snr, Badamaz ve Birleemez Konumlar...... 112
Madde 155 - Parti i Referandum....................................................... 112
Madde 156 - Milletvekillerinin Halkla rtibat Brolar..................... 112
Madde 157 - Organlarda Grev Alanlarn lgili Makamlara
Bildirilmesi (SPK, m. 33)....................................................................... 112
Madde 158 - Parti Tzel Kiiliinin Sona Ermesi (SPK, m. 109,110).. 113
Madde 159 - Tzk ve Program Deiiklii (SPK, m. 14)................ 113
Madde 160 - Parti Ynetmelikleri.................................................... 113
Madde 161 - Parti Merkez Organlarnn lk Oluumu...................... 113
Madde 162 - Kurucular Kurulu yeleri (SPK, m. 14/8) ................... 114
GEC HKMLER................................................................................. 114
Geici Madde 1 - Kurucular Kurulu nun Grev ve Yetkileri........... 114
Geici Madde 2 - Kademe Organlarnn lk Oluumunda Organlarn
ye Saylar.............................................................................................. 114
Geici Madde 3 - Kurucular Kurulunun alma Usul.................. 114
20
TZK
Geici Madde 4 - Kurucu Kademe Organ yelerinin Kongre

Delegelii................................................................................................. 115
Geici Madde 5 - Kuruluta ye Yazm Yetkisi.................................. 115
Geici Madde 6- Kadn ve Genlik Kollarnn lk Oluumu............ 114
Geici Madde 7-...................................................................................... 115
Geici Madde 8-...................................................................................... 116
Madde 163 - Tzkte Hkm Bulunmayan Konularda Yaplacak
Uygulama................................................................................................. 116
Madde 164 - Yrtme............................................................................ 116
Madde 165 - Yrrlk............................................................................ 116
21
AK PART
22
TZK
AK PART TZ
(2015 Deiiklikleriyle)
BRNC KISIM
GENEL ESASLAR
Partinin Ad
Madde 1 - Bu Tzk hkmlerine gre kurulmu olan Partinin ad;
ADALET ve KALKINMA PARTSdir.
Kuruluun Temel Dayanaklar

Madde 2 - ADALET ve KALKINMA PARTS; Trkiye Cumhuriyeti
Anayasas, bata nsan Haklar Evrensel Beyannamesi ile nsan
Haklar Avrupa Szlemesi olmak zere TBMM tarafndan onaylanm
uluslararas belgeler, Siyasi Partiler Kanunu, seim kanunlar, dier ilgili
kanun ve mevzuat erevesinde, Tz ve Programna gre tekilatlanmak
ve faaliyette bulunmak zere kurulmu siyasi bir teekkldr.
Partinin Ksaltlm Ad, Genel Merkezi ve Amblemi
Madde 3 - Partinin ksaltlm ad AK PART eklindedir.
Partinin Genel Merkezi;
Ceyhun Atf Kansu Caddesi No: 202 Balgat - Ankara adresindedir. (Ek
cmle: 03.10.2009 gnl BKK.) Partinin yeni Genel Merkezi; Stz
Caddesi No: 6 ankaya Ankara adresindedir.
AK PARTnin amblemi (zel iareti)
AK PART
eklinde sar ve siyah renklerden oluan AMPUL dur.
Temel Amalar
Madde 4 - 4. 1 - AK PART; Trk Milletinin en nemli ynetim
23
AK PART
kazanmnn, Cumhuriyet olduuna ve egemenliin, kaytsz ve artsz

milletimize ait bulunduuna inanr. Milli iradenin tek belirleyici g
olduunu kabul eder. Millet adna egemenlik yetkisi kullanan kurumlarn
ve kiilerin gzetmeleri gereken en stn gcn ise, hukukun stnl
ilkesi olduunu savunur. Akl, bilim ve tecrbenin yol gsterici olduunu
benimser. Milli irade, hukukun stnl, akl, bilim, tecrbe, demokrasi,
bireyin temel hak ve zgrlkleri ve ahlakilii, siyasi ynetim anlaynn
temel referanslar olarak kabul eder.
4.2 - AK PART; Trk Milletinin lkesi ve Devletiyle blnmez
btnln savunur. Gemiten gelen deerlerimizi koruyarak,
Cumhuriyetimizin kurucusu Mustafa Kemal Atatrkn gsterdii
muasr medeniyet seviyesine ulamak ve hatta onu aabilmek iin ikinci
maddede aklanan normlar ve genel kabullere uygun faaliyetlerde
bulunmay, siyasi hayatn zemini kabul eder.
4.3 - AK PART; insan merkezli siyasi bir Partidir. En stn
hizmetin, insana hizmet olduuna inanr. nsann mutluluu, huzuru,
gveni ve sal almalarnn hedefini tekil eder. Btn insanlarmz,
Trkiye corafyasnda kurulu Trkiye Cumhuriyeti Devleti ismi
altnda byk bir aile, dier devletleri kendi snrlar iinde komu aileler
olarak kabul eder. Sulh iinde bir arada yaamann, insana verilen deerle
mmkn olacana inanr.
4.4 - AK PART; insanlarn farkl inan, dnce, rk, dil, ifade
etme, rgtlenme ve yaama gibi doutan var olan tm haklara sahip
olduklarn bilir ve sayg duyar. Farkl olmann ayrma deil, pekitirici
kltrel zenginliimiz olduunu kabul eder.
4.5 - AK PART; birey-devlet ilikilerinde, demokratik toplum
olmann gereklerine uygun dmeyen yaklamlar ve her trl
ayrmcl reddeder. Devleti, bireye hizmet iin, bireylerin oluturduu
etkin bir hizmet kurumu olarak kabul eder.
4.6 - AK PART; milli iradenin egemen olabilmesinin, btn siyasal
haklarn ancak zgr kullanm ile mmkn olabileceine, zgr siyasal
hak kullanmnn ise, oulcu ve katlmc hr demokratik dzen iinde
hayat bulabileceine inanr.
24
TZK
4.7 - AK PART; millet adna egemenlik yetkisi kullanan yasama,

yrtme ve yarg erkleri ile devlet emas iinde kamusal ilev gren
btn kii, kurum ve kurulularn; yetki kullanmlarnda ve grev ifa
etmelerinde, ikinci maddede atf yaplan belgelerde yer alan hukuk
devleti normlarna uygunluu gzetir olmalar gereini vurgular ve bu
gereklilie uygunluu, meruiyetin esas kabul eder.
4.8 - AK PART; bireylerin inandklar gibi yaama, dndkleri
gibi ifade etme haklarnn tartlamaz olduunu, inan ve dncenin
hukuka uygun olarak tantm ve propagandasnn, bireylere ve sivil
toplum kurulularna ait bir hak ve yetki olduunu, her bireyin her
kurumda ve yaamn her alannda eit ve ortak haklar bulunduunu,
dolaysyla devletin, hibir inan ve dnceden yana veya kar tutum
sergilememesi gerektiini, Anayasada yer alan laiklik ve kanun nnde
eitlik ilkelerinin, bu anlay ve bakn gvencesini tekil ettiini
vurgular. Devletin ve Parti tzel kiiliinin bu alanda yklenebilecei
ilevin, sadece hak kullanmlarn salayc ve gvence altna alc zgr
ortam hazrlamaktan ibaret olmas gereini kabul eder. Temel hak ve
zgrlklerin, oylama konusu olamayacan savunur.
4.9 - AK PART; insann, insanca yaamasnn yntemi olan sosyal
devlet anlaynn hayata geirilmesine zel nem verir.
4.10 - AK PART; ekonomik gelimenin kayna ve hedefi olarak
insan esas kabul eder. Piyasa ekonomisinin, tm kurum ve kurallaryla
tesisini amalar. Devletin ekonomi iindeki roln, dzenleyici ve
gzetici fonksiyonlar ile tanmlar. Gelir dalmndaki dengesizlii
ve isizlii, lkemizin en nemli sosyoekonomik sorunu olarak grr.
Kresellemenin meydana getirdii frsatlardan yararlanmak ve
beraberinde getirdii olumsuzluklardan korunmak amacyla gereken
yapsal dnmlerin gerekletirilmesini savunur.
4.11 - AK PART; aileyi Trk toplumunun temeli kabul eder. Gemile
gelecek arasnda kpr grevini yerine getiren aile kurumunun; milli
deerlerimizin, duygularmzn, dncelerimizin ve lkemize has adet ve
geleneklerimizin yeni kuaklara aktarlmasnda en temel, en vazgeilmez
sosyal bir kurum olduuna inanr.
25
AK PART
4.12 - AK PART; herkesin ve zellikle genliin; gven iinde,

gelimi, kalknm, refah dzeyi yksek, her ynden gvenli bir Trkiye
sevdals olma lksne bal, moral deerlerle bezenmi bireyler olma-
larn nemser. Bu nedenle her dzeyde zgr, bilgi toplumu olma
yolunda bilimsel aralarla ve ilmi verilerle donatlm bir eitim, retim
ve renim anlayn pratie geirmeyi amalar.
4.13 - AK PART; temsili demokrasinin oulcu, katlmc ve yarmac
niteliini nemser. Bu zelliklerin hayata geirilmesinde ve verimli, kaliteli
ve denetimli bir kamu ynetiminin kurulmasnda ve srdrlmesinde, sivil
toplum rgtlerinin nemine ve vazgeilmezliine inanr.
4.14 - AK PART; referandumu, halkmzn ynetim srecine katlmn
temin iin etkili bir yntem olarak benimser.
4.15 - AK PART; ite ve dta gl duruun adaletle mmkn
olacana inanr. Hukukun gten deil, gn hukuktan kaynaklan-
d inanc ile her i ve faaliyette dorunun ve haklnn egemen olmasn
nleyici engelleri ortadan kaldrmay, adil yarglanma hakkn ve hak
arama zgrln btn unsurlar ile gerekletirmeyi, lkemizi, onun
sahibi insanlarmz iin yaanlr hale getirmeyi, her halkarda milletin
lkesini ve devletinin bamszln ve niter yapsn korumay amalar.
Grev lkeleri
Madde 5 - Parti Tz ve Program, Genel Bakan dahil, her yeyi ve
Partinin btn organlarn balar.
Partiye ye olmak veya grev stlenmek; Partinin ama ve hedeflerini
benimsemek, hayata geirilebilmeleri iin gc ve becerisi lsnde
katkda bulunmak demektir. Partili hibir grevli, Partinin ama ve
hedeflerine aykr davran ve almalar iine giremez. Partili her birey;
Parti iinde almalara katlarak, siyasal ve toplumsal hayatla ilgili bilgi
ve yeteneklerini gelitirme ve siyasete aktarma hakkna sahiptir.
Partideki grevlendirmelerde ve seimlerde; Parti ii demokrasi ve
yelik hukuku kurallar gzetilerek liyakat, ehliyet ve gven, en bata
aranacak belirleyici ltler olarak kabul edilir.
ye olan herkes, almalarnda bu ilkelere gre davranacan kabul
ve taahht etmi saylr.
26
TZK
KNC KISIM
PART YEL (SPK, m.6,11,12)
Parti yesi Olabilme artlar

Madde 6 - Siyasi Partiler Kanunu ile dier ilgili yasalarda Parti yesi
olamayacaklar aka belirtilmi olanlar dnda :
6.1 - Partinin Tzk ve Programn kabul ettiini, gc, bilgi
ve tecrbeleri nispetinde Parti almalarna katlmay yelik giri
beyannamesinde beyan ve taahht eden,
6.2 - On sekiz yan dolduran, medeni ve siyasi haklar kullanma
ehliyetine sahip olan,
6.3 - Baka bir siyasi Partide yelik kayd olmayan,
6.4 - Partiye belirli bir yelik aidat demeyi taahht eden, Trkiye
Cumhuriyeti Vatanda herkes, AK PART yesi olabilir.
yelik Bavurusu ve Gerekli Belgeler
Madde 7 - yelik artlarna sahip olan kii, ikamet ettii ile
bakanlna Parti yesi en az bir kiiyi referans gsteren giri
beyannamesi vermek suretiyle bavurur. Beyanname, kopyal olarak
dzenlenir. stek halinde alnd belgesi verilir.
nternet ve benzeri yolla da yelik bavurusu yaplabilir. Bu yntemle
yelik bavurusunun usul ve esaslar, ye kayt ynetmelii ile dzenlenir.
yelik Bavurusunun Karara Balanmas ve ye Kayt lemi
Madde 8 - le ynetim kurulu, yelik bavurusunu en ge 30 gn
iinde karara balar. Bavuru kabul edilmi ise; yelik kayd, karar tarih
ve srasna gre ye kayt defteri ne ilenir.
Talebin reddine ilikin kararlara kar ilgili kii, 15 gn iinde ilenin bal
olduu il ynetim kuruluna itiraz edebilir. l ynetim kurulu itiraz inceler
ve 15 gn iinde karara balar. Bu karar, Parti ii ilemler asndan kesindir.
Ayn kiinin, Partide birden fazla yelik kayd olamaz. kametgah
yasal olarak deimedike, baka bir ileye yelik nakli yaplamaz.
27
AK PART
ye kayt defteri sadece ilelerde bulundurulur. Dorudan Genel

Merkez, il veya belde ynetim kurullarna yaplan yelik bavurularna
ilikin beyanname ve ekleri, ilgilinin ikamet ettii ile bakanlna
gnderilir. le, Tzkte yazl ayrk durumlar hari, yukarda yazl olan
prosedre gre ilem yapar.
(Ek fkra: 01.02.2003 gnl KKK. m.1) Partinin, yeliklerle ilgili
dzenleyici ilemlerine aykr olarak yaplm ye kaytlar, geersizdir. Byle
kaytlar, Genel Merkez Tekilat Bakanlnca ye programndan karlr.
Partiden Ayrlm Olanlarn Yeniden yelie Kabul
Madde 9 - Memuriyete girme gibi yasal zorunlu bir neden olmakszn,
Parti yeliinden istifa etmi olanlarn yeniden yelik bavurusu; ikamet
ettii ile ynetim kurulunun gr alnarak, il ynetim kurulunca
karara balanr. Bu konuda verilecek ret kararna kar ilgili kii; kararn
kendisine bildiriminden itibaren 15 gn iinde Merkez Yrtme
Kuruluna (MYK) itiraz edebilir.
Yasal zorunlu bir neden olmakszn Kurucular Kurulu, Merkez Karar
ve Ynetim Kurulu ile Merkez Disiplin Kurulu yelii, il bakanl
ve il belediye bakanl yapm olanlar ile Partili milletvekillerinden
istifa etmi olanlarn yeniden Parti yelii iin yapacaklar bavurular
hakknda karar vermek, Merkez Karar ve Ynetim Kuruluna aittir. Bu
madde hkmleriyle ilgili MYK ile MKYKnn verecei kararlar, Parti ii
ilemler asndan kesindir.
Srekli Yurt Dnda Bulunan Vatandalarn yelii
Madde 10 - Srekli yurt dnda bulunanlar yelik bavurularn
Trkiyeye geldiklerinde ikamet ettikleri il, ile veya belde bakanlna
ye giri beyannamesi gndermek veya vermek eklinde yazl beyan
ile yaparlar. Bavuru yazsnda, ayrca yurt dnda srekli oturduu ve
alt yerlerin adresleri ile Trkiyeye geldiinde ikamet ettii konutun
ak adresi belirtilir.
(Deiik: 03.10.2009 gnl BKK.) Srekli yurt dnda bulunan
Trkiye Cumhuriyeti vatandalar, yelik bavurularn, varsa bulunduk-
28
TZK
lar yerdeki Parti temsilcilii aracl ile veya internet zerinden de

yapabilir. Bu yntemle yelik bavurusunun usul ve esaslar Ynetmelik
ile dzenlenir.
Genel Merkezin ye Kayt Yetkisi
Madde 11 - TBMM yesi olanlarn Partiye kabulleri, Merkez Karar
ve Ynetim Kurulunca karara balanr. yelie kabul karar ile giri
beyannamesinin bir sureti, ikametinin bulunduu ileye gnderilerek yelik
kayd tamamlanr. Merkez Karar ve Ynetim Kurulu, Partiye alnmalarnda
yarar grd kiiler hakknda ayn ekilde ilem yapmaya yetkilidir.
Merkez Karar ve Ynetim Kurulu karar ile Partiye alnan kiilerin,
milletvekili sfatn tayanlar hari, Parti yelikleri hakknda ilgili ile ve
il ynetim kurullar, varsa itiraz ve grlerini gerekeli olarak MKYKya
bildirebilirler. Bir ay iinde ilem yaplmayan itirazlar, MKYKca kabul
edilmi saylr.
ye Kimlik Belgesi
Madde 12 - le ynetim kurulu, Parti yeliine kabul ettii kiiye,
ekli Genel Merkezce belirlenmi ye kimlik belgesi verir. Bu belge, Parti
yeliini ispat dnda bir amala kullanlamaz.
Yer deitiren ye, ye kimlik belgesini iade eder. Yeni yerleim yeri
ile kademesine yelik nakli yaplr ve kendisine yeni ye kimlik belgesi
verilir.
yeliin Sona Ermesi
Madde 13 - AK PART yelii, durumun belgelenmi olmas artyla;
13.1 - lm,
13.2 - stifa,
13.3 - Baka Partiye ye olmak, ye olmasa bile baka Partide grev
alm olmak,
13.4 - Disiplin kurulu karar ile Partiden ihra edilmi olmak gibi
hallerde sona ermi olur. Byle bir durumda ile ynetim kurulu; baka
bir ilem yapmadan sadece tespit karar alarak ilgilinin ye ktndeki
kaydna iler ve ilgili kademe ve makamlara bildirir.
29
AK PART
yelikten istifann belgelenmi saylmas iin istifann ya noter

araclyla veya yazl beyan ile bizzat yaplm olmas gerekir. Bizzat yaplan
yazl istifa bildirimlerinde, imzann ilgiliye ait olduunun tespiti yaplr.
13.5 - ye olma artlarn sonradan kaybedenler ile yelie giri
srasnda yelik artlarn tamadklar sonradan anlalanlarn yelik
kaytlar, ile ynetim kurulu kararyla silinir.
le bakan, kesinlemi disiplin kurulu karar ile lm ve istifa etme
halleri hari, baka nedenlerle kayd silinenlere durumu bildirir tebligat
yapar. lgili kii, kaydnn silinmesi kararna kar 15 gn iinde il ynetim
kuruluna itiraz edebilir. l ynetim kurulunun red kararna kar ise, kararn
tebliinden itibaren 15 gn iinde Merkez Yrtme Kuruluna itirazda
bulunabilir. MYKnn verecei karar, Parti ii ilemler bakmndan kesindir.
yelerin Haklar ve Ykmllkleri
Madde 14 - Partinin btn kademe grevleri ve temsil yerleri, Tzk
kurallar iinde Partili her yeye ak ve hizmet etmek iin aday olunabilecek
yerlerdir yeler, Parti ii ve d ilikilerinde ye olmann n art olan Parti
Tz ile Parti Program ve Ynetmeliklerin ve bunlara uygun olarak
yetkili kurum ve kurullarca oluturulmu ilke ve kararlar ile anayasa ve
yasalarn emredici hkmleri erevesinde almalar yapar ve yaplan
almalara katkda bulunurlar. Parti yesi; hibir ayrm gzetmeksizin,
toplumu oluturan her bireyin, insan olmasndan kaynaklanan temel
haklar ve zgrlkler nndeki engellerin kaldrlmas iin zerine
den abay azimle ve kararl olarak, gc ve becerisi nispetinde ifa eder.
Trkiye Cumhuriyeti Devletinin lkesi ve Milleti ile blnmez bir btn
olduunu ve bu btnln; bireysel, toplumsal, ekonomik ve siyasal hak
ve zgrlklerin salanmas ile mmkn olaca bilinci iinde hareket eder.
Genel Merkez ye Yazm Kt
Madde 15 - (Deiik: 03.10.2009 gnl BKK.) Partinin yelikle
ilgili tm ilemleri, ile tekilatlarnca tutulan ye kayt defterlerinin
zetleri esas alnarak genel merkez e-tekilat program adyla dzenlenen
elektronik veri taban zerinde il ve ile leinde mahalle, ky ve sandk
esasna gre arivlenir.
30
TZK
le tekilatlarnca yaplan yelikle ilgili kaytlarn e-tekilat

programna aktarlmasna ilikin usul ve esaslar Genel Merkez Tekilat
Bakanlnca ynerge ile belirlenir.
yelikle ilgili Parti ii uyumazlklarn zmnde Genel Merkez
kaytlar esas alnr.
NC KISIM
BRNC BLM
PART TEKLATI (SPK, m.7)
Tekilat
Madde 16 - Partinin tabandan tavana zorunlu ve ihtiyar birimlerinin
tm, Parti tekilatn oluturur.
Tekilat Kademeleri (SPK, m.7)
Madde 17 - AK PART tekilat kademeleri; belde, ile, il ve Genel
Merkez tekilatlarndan, belediye meclisi gruplar ve il genel meclisi
gruplar ile Trkiye Byk Millet Meclisi Parti Grubundan ibarettir.
Ayrca Parti tekilat kademelerinde, kadn ve genlik kollar ile dier yan
kurulular ve yurt d temsilcilikleri oluturulur.
Tekilatlar, idari ve yerel taksimata gre oluturulur. Bir idari birim
iinde ayn dzeyde ve nitelikte birden fazla tekilat kurulamaz. Yardmc
kurulular, siyasal eitim, bilgilenme ve bilgilendirme amal irtibat
brolar veya lokaller ile mlki ve idari yapya gre kurulmu tekilata
bal ky, mahalle ve sandk blgesi temsilcilikleri ve internet gibi
teknolojik aralarla donanml alma ve tantm yerleri oluturulabilir.
Tekilat Kademe Organlar
Madde 18 - Parti tekilat, aada yazl tekilat kademe organlarndan
oluur:
18.1 - Belde Tekilat
a) Belde Kongresi
b) Belde Bakan
31
AK PART
c) Belde Ynetim Kurulu

d) Belde Yrtme Kurulu
18.2 - le Tekilat
a) le Kongresi
b) le Bakan
c) le Ynetim Kurulu
d) le Yrtme Kurulu
18.3 - l Tekilat
a) l Kongresi
b) l Bakan
c) l Ynetim Kurulu
d) l Yrtme Kurulu
18.4 - Genel Merkez Tekilat
a) Byk Kongre
b) Genel Bakan
c) Merkez Karar ve Ynetim Kurulu (MKYK)
d) Merkez Yrtme Kurulu (MYK)
18.5 - Yan Kurulular
a) Kadn Kollar
b) Genlik Kollar
c) Dier Yan Kurulular
18.6 - Gruplar
a) TBMM Parti Grubu
b) l Genel Meclisi Gruplar
c) Belediye Meclisi Gruplar
Mahalle, Ky, Sandk Blgesi ve Seim evresi Temsilci ve Kurullar
Madde 19 - (Deiik: 12.01.2002 gnl KKK. m.2) Mahalle, ky
ve sandk blgesi; Parti almalarnn temel zeminidir. Partiyi ve Parti
32
TZK
faaliyetlerini tantmak, aksaklklar ve talepleri tespit edip rapor etmek,

verilecek Parti grevlerini yapmak zere, ile ve belde ynetim kurullarnca
Parti yeleri arasndan ky, mahalle ve sandk blgesi temsilcilikleri veya
kiiden az olmayan temsilci kurullar oluturulabilir. Bu kurullarda
kadn ve genlik kollarnn, asgari birer temsilci ile temsil edilmelerine
zen gsterilir.
l ynetim kurullar, seim evresi leinde, seim dnemlerinde
veya uygun grlen zamanlarda seim evrelerindeki her tr seim
almalarn sevk ve idare edecek kurullar oluturabilirler.
Yurt D Temsilcilikler (SPK, m.7, 31)
Madde 20 - (Deiik: 12.01.2002 gnl KKK. m.3) AK PART;
vatandalarmzn ve uluslararas kurum ve ilikilerimizin youn olduu
lkelerde, o lkelerin mevzuat ve uygulamalarn gzeterek, hal ve vaziyetin
gerektirdii yerleim yerlerinde, ilgili Genel Bakan yardmcsnn teklifi
zerine, ekli listede isimleri yazl lke ve yerlerde Merkez Karar ve Ynetim
Kurulunun kararyla yurt d temsilcilikleri oluturulur.
KNC BLM
TEKLAT ORGANLARININ OLUUMLARI, GREV VE
YETKLER
BRNC AYIRIM
BELDE TEKLATI (SPK, m.7/1, 20)
Belde Kongresi (SPK, m.7/3)
Madde 21 - Belde tekilatnn en st karar ve denetim organ olan
Belde kongresi, seilmi ve tabii delegelerinden oluur. ki yldan az,
yldan fazla olmayan bir srede ve ile kongresinden nce uygun bir
zamanda, ile ynetim kurulu tarafndan belirlenen tarihte yaplr.
Belde Kongresi belde bakann, belde ynetim kurulu asl ve yedek
yelerini seer, ile ynetim kurulunca ky ve mahalle dalmlarna
gre saylar belirlenmi beldeyi ile kongresinde temsil edecek olan ile
33
AK PART
kongresi delege seimini yapar, gndemindeki konular mzakere edip

karara balar.
Tzn 46. maddesinin yargyla ilgili hkmleri hari, adaylklar ve
seimlere ilikin dier hkmleri, belde kongresinde de aynen uygulanr.
(Deiik: 03.10.2009 gnl BKK.) Nfusu 5000den az olan beldelerde
kongre yaplmaz. Bu beldelerin bakanlar, ile bakannn teklifi zerine
il yrtme kurulu; ynetim kurullar ise belde bakannn teklifi zerine
ile yrtme kurulu tarafndan atama yoluyla oluturulur. Mnfesih olma
halinde de ayn hkm uygulanr.
Belde Kongresi Delegeleri (SPK, m.19, Ek madde: 2)
Madde 22 - Belde kongresi, seilmi en fazla 100 delege ile tabii
delegelerden oluur. Seilmi delegelerin mahalle dalmlar yle
hesaplanr: Seilmi delege says olan 100 rakam; Partinin son genel
seimde beldede alm olduu oya blnerek kat say bulunur. Kat
saynn, mahallede Partinin alm olduu oyla arpmndan elde edilecek
rakam, o mahallenin seilmi delege saysdr. Eksikler, ksurat byne
gre datlr. asl delege saysnn yars kadar yedek delege seimi yaplr.
eitli nedenlerle Partinin alm olduu oy belli deil ise; son yerel
seim sonularna gre, onun da belli olmamas halinde, belde kongresi
delegeliklerinin mahalle dalmlar semen says oranlarna gre
yukardaki yntemle belirlenir.
Beldeye bal mahallelerde kaytl ye says 100den fazla deil ise,
yelerin tamam belde kongresi delegesi saylr.
Beldenin seimle grev yapmakta olan bakan ve ynetim kurulu yeleri
ile Partili belde belediye bakan, belde kongresinin tabii delegesidirler.
Belde kongresi ile ynetim kurulunun aday olmayanlar arasndan
grevlendirecei kiilik bir heyetin gzetim ve denetimi altnda gizli
oy, ak tasnif esasna gre yaplr.
Belde Kongresi Delege Seimleri ve Delege Listesinin Onaylanmas
Madde 23 - Belde kongresi delege seimleri, tzn 30. maddesinde
yazl usul ve esaslara gre belde ynetim kurulu tarafndan gerekletirilir.
34
TZK
Tzn 41. maddesinde yazl ile kongresi delegeleriyle ilgili ask,

itiraz ve onay gibi Seim Kuruluna ait yetki ve grevler, belde kongresi
delegeleri asndan ile bakan tarafndan kullanlr.
Tzn 42. maddesi hkm, belde kongreleri hakknda da uygulanr.
Belde Bakan
Madde 24 - Belde bakan; belde kongresi tarafndan gizli oylama ile
tek derecede seilir. Partinin belde dzeyindeki alma ve faaliyetlerinin
koordinasyon ve yrtmn salar, denetimini gerekletirir ve belde
tekilatn temsil eder.
(Deiik son fkra: 30.09.2012 gnl BKK. m.1) Ayn kii, kesintisiz
en fazla olaan dnem belde bakan seilebilir. Ancak, ara veren
kimseler tekrar ayn greve getirilebilir.
Belde Ynetim Kurulu
Madde 25 - (Deiik: 12.01.2002 gnl KKK. m.4) Belde ynetim
kurulu, belde kongresince gizli oyla seilen ve belde bakan dahil, en az 3,
en fazla 20 yeden oluur. Kongrede ayn sayda yedek ye seimi yaplr.
Belde tekilatnn ilk kuruluu, ile ynetim kurulunun gr
alnarak, il ynetim kurulu tarafndan atama ile gerekletirilir.
Belde Ynetim Kurulunun Grev ve Yetkileri
Madde 26 - Belde ynetim kurulu, ye tam saysnn salt ounluu ile
ayda en az iki kez olaan toplant yapar. Kararlar, toplantya katlanlarn
salt ounluu ile alnr.
Belde ynetim kurulu belde bakan veya belde ynetim kurulu
ye tam saysnn en az 1/3 nn talebi halinde olaanst toplanr.
Olaanst toplantda sadece toplant konusu olan konu grlr.
Belde ynetim kurulu ilk toplantsnda, toplant zaman ve tarihini
belirler, belde yrtme kurulu yelerinin seimini yapar.
(Mlga 3. fkra: 30.09.2012 gnl BKK. m.2)
Belde Yrtme Kurulu
Madde 27 - (Deiik madde: 01.02.2003 gnl KKK. m.2) Belde
yrtme kurulu; bal olduu ile yrtme kuruluna paralel olarak,
35
AK PART
belde bakan yardmclarndan oluan ve belde bakan bakanlnda

almalar yapan kuruldur. Bu kurul yeleri, belde bakannca belde
ynetim kurulu yeleri arasndan belirlenir.
Belde yrtme kurulu yeleri arasndaki grev taksimi, belde bakan
tarafndan yaplr.
(Deiik fkra: 30.09.2012 gnl BKK. m.3) Belde bakan, belde
yrtme kurulu yelerinden birini belde muhasibi, birini de belde
sekreteri olarak grevlendirir. Tzn 79. maddesi hkm, belde
yrtme kurulu hakknda da uygulanr.
Bu kurul; belde ynetim kurulunun gndemini hazrlar, belde
bakannn tevdi ettii ileri yapar, belde kongresi ve belde ynetim
kurulunca alnm kararlarn ve verilen grevlerin icrasn salar.
Belde yrtme kurulu yeleri, tzn 82. maddesinin 1, 2 ve 3.
fkralarnda yazl yetki ve grevleri, belde dzeyinde aynen icra ederler.
(Deiik son fkra: 03.10.2009 gnl BKK.) Nfusu 5000den az
olan beldelerde yrtme kurulu oluturulmaz. Ancak gerekli grlmesi
halinde belde bakan tarafndan mevcut ynetim kurulu yeleri arasnda
Tekilat Ynetmeliine gre grev dalm yaplr.
KNC AYIRIM
LE TEKLATI (SPK, m.20, 21)
le Kongresi
Madde 28 - le tekilatnn en st karar ve denetim organ olan
ile kongresi, seilmi ve tabii delegelerden oluur. le bakan ile ile
ynetim kurulunun asl ve yedek yelerini; ileyi temsil edecek il kongre
delegelerinin asl ve yedeklerini seer, gndemindeki konular mzakere
edip karara balar.
le Kongresi Delegeleri
Madde 29 - le kongresi, seilmi 400 delege ile tabii delegelerden oluur.
leye kaytl ye says 400den az ise, yelerin tamam ile kongre
delegesi saylr.
36
TZK
leye kaytl ye says 400den fazla ise; nce her mahalle ve ky

iin birer delege tahsis edilir. Tahsis toplam, 400 saysndan dlr.
Arta kalan delege says, Partinin son milletvekili genel seiminde o
ilede alm olduu toplam oy rakamna blnr. Blm sonucu kan
kat saynn, o ileye bal her mahalle veya kyde alnm oyla arpm
sonucu kan say ile tahsis olunan saynn toplam, ilgili mahalle veya
kyn ile kongresi iin seecei delege saysn tekil eder.
Delege dalmnda eksikler, ksurat byne gre yaplan sralama
ile tamamlanr. asl delege saysnn yars kadar da yedek delege seilir.
(Deiik fkra: 12.01.2002 gnl KKK. m.5) eitli nedenlerle Partinin
alm olduu oyun belli olmamas halinde; son yerel seim sonularna
gre, onun da belli olmamas halinde, ilenin toplam semen says ile
mahalle ve ky semen saylarna gre ayn yntem uygulanmak suretiyle
delege dalm belirlenir. le ynetim kurulu kongreden ay nce kongre
delege dalm listesini hazrlar ve il ynetim kurulunun onayna sunar ve
onaydan sonra ilan eder. Listenin ilanndan itibaren 15 gn iinde yaplacak
itirazlar, il ynetim kurulu kesin olarak karara balar.
(Deiik: 03.10.2009 gnl BKK.) Kongresince seilmi ve halen
grevde bulunan ile ynetim kurulu bakan ve asl yeleri ile Partili
ile belediye bakan ve ileye bal Partili belde belediye bakanlar ilgili
ilenin; Partili bykehir belediye bakanlar dndaki Partili il belediye
bakanlar ise merkez ile kongresinin tabii delegesidirler.
(Ek: 03.10.2009 gnl BKK.) Geici ile ynetim kurulu bakan ve
yelerinden delege sfat olmayanlarn kongrede oy kullanma hakk yoktur.
le Kongresi Delege Seimleri
Madde 30 - 30. 1 - le kongresi delege seimleri; st kurulun kongre
hazrlk talimatna gre, ile ynetim kurulunca hazrlanacak belli bir
takvim iinde gerekletirilir.
30.2 - (Deiik: 11.11.2006 gnl BKK.) Delege seimi, ky ve
mahalle leinde yaplr. le ynetim kurulu; her ky ve mahallede
kaytl Parti yelerinin listelerini, ye kayt defterine uygun olarak ayr
37
AK PART
ayr hazrlayp ky ve mahalle temsilcisi veya ynetimine gnderir.

yelerin tannmasn salayacak bilgileri ierecek ekilde, Genel Merkez
ye kaytlar esas alnarak dzenlenecek bu listeler, delege seiminden en
az 15 gn nce ky ve mahallede uygun bir yerde ve ilede ile binasnda
askya karlmak suretiyle duyurulur. Listeler, seim yaplana kadar
askda kalr. Listelerin askya karld tarih ile indirildii tarih, ask
yaplan yerlerde birer tutanakla tespit edilir.
30.3 - leye bal belde var ise beldeye bal mahallelerden belde
kongresi tarafndan seilecek ile kongresi delege says belde kongresinden
nce ile ynetim kurulunca belirlenir ve belde bakanlna bildirilir.
30.4 - Partiye kaytl olduu halde listede yer verilmeyen veya ye
olmad halde listede yazl olan kiilerle ilgili olarak, ask tarihinden
itibaren 5 gn iinde ile ynetim kuruluna Partili her ye tarafndan
itiraz edilebilir.
30.5 - le ynetim kurulu, itiraz iki gn iinde karara balar. tirazn
kabul halinde, listede gerekli dzeltmeyi yapar. le ynetim kurulu iki gn
iinde karar vermez veya karar red eklinde olursa, ilgili kii 3 gn iinde
il bakanlna itiraz edebilir. l yrtme kurulunca verilecek karar, Parti ii
ilemler asndan kesindir. le bakanlnn bu karara uymas zorunludur.
lgili kii, il yrtme kurulunca verilmi karar ibraz ederek delege seimine
itirak edebilir. tiraz zerine dzeltme yaplan listeler, ilan edilir.
30.6 - Mahalle ve ky delege seimlerinin nerede ve hangi saatler
arasnda yaplaca, delege semen listesinin asksnda belirtilir. Belli
edilmi gn ve saatte, delege seimi yapabilmek iin, kesinlemi delege
semen listesinde yer alan yelerin salt ounluunun katlm aranr.
Yaplacak yoklamaya gre salt ounluk yok ise, ayn gn ve ayn yerde iki
saat sonra hazr bulunan yelerin katlm ile delege seimi yaplr.
30.7 - (Deiik: 01.02.2003 gnl KKK. m.3) Delege seimleri, ile
ynetiminin grevlendirecei kii veya kiilerin gzetim ve denetiminde
gizli oy, ak tasnif esasna gre liste yntemi ile yaplr. Sonu tutanaa
balanr ve ile ynetim kuruluna teslim edilir. Tzn 46. maddesinde
yazl esaslar, delege seimleri hakknda da uygulanr.
38
TZK
30.8 - Delege seimlerine kar seimden itibaren 3 gn iinde il ynetim

kuruluna itiraz edilebilir. l ynetim kurulunun verecei karar kesindir.
30.9 - Delege seimiyle ilgili yukarda aklanan her tr itirazlarda;
istei halinde, itiraz eden kiiye alnd belgesi verilir ve verilen karar
kendisine bildirilir.
le Bakan
Madde 31 - le bakan, ile kongresi tarafndan gizli oylama ile
tek derecede seilir. Partinin ile dzeyindeki alma ve faaliyetlerinin
koordinasyon ve yrtmn salar, denetimini gerekletirir ve ile
tekilatn temsil eder.
en fazla olaan dnem ile bakan seilebilir. Ancak, ara veren kimseler
tekrar ayn greve getirilebilir.
le Ynetim Kurulu
Madde 32 - le ynetim kurulu, ile kongresi tarafndan gizli oyla
seilen ve ile bakan dahil, en az 7, en fazla 30 yeden oluur. Kongrede
asl ye says kadar yedek ye seimi yaplr.
le Yrtme Kurulu
Madde 33 -(Deiik madde: 03.10.2009 gnl BKK.) le yrtme
kurulu ile bakannn bakanlnda, ile dzeyinde grev yapan Parti
ii organdr.
le yrtme kurulu yeleri; ile bakan tarafndan ile ynetim
kurulu yeleri arasndan belirlenir. le yrtme kurulu yeleri ile
bakan yardmcs sfatyla grev yapar.
le yrtme kurulu yeleri arasndaki grev dalm, Tzn 81.
maddesinde belirtilen i blm esasna gre ile bakan tarafndan yaplr.
le yrtme kurulunun ye says, Tzn 81. maddesinde gsterilen
Genel Bakan Yardmclarnn says kadardr.
le yrtme kurulu ile bakannn bakanlnda, ye tam saysnn
salt ounluuyla toplanr ve Tzkte yazl ayrk durumlar dnda
katlanlarn salt ounluu ile karar alr.
39
AK PART
le yrtme kurulu, ile ynetim kurulunun gndemini hazrlar, ile

bakannn tevdi ettii ileri yapar, ile kongresi ve ile ynetim kurulunca
alnm kararlarn ve verilen grevlerin icrasn salar.
le yrtme kurulu yeleri, Tzn 82. 1 maddesinde belirtilen
Genel Bakan Yardmclar arasndaki iblm talimatna uygun biimde
ile dzeyinde grev yaparlar.
Tzn 79. maddesi hkm, ile yrtme kurulu hakknda da uygulanr.
NC AYIRIM
L TEKLATI (SPK, m.19, 21)
l Kongresi
Madde 34 - l tekilatnn en st karar ve denetim organ olan il
kongresi, seilmi ve tabii delegelerden oluur. l bakan, il ynetim kurulu
ve il disiplin kurulu asl ve yedek yeleri ile ili temsil edecek byk kongre
asl ve yedek delegelerinin ve il parti ii demokrasi hakem kurulu yelerinin
seimlerini yapar, gndemindeki konular mzakere edip karara balar.
l Kongresi Delegeleri
Madde 35 - l kongresi, ile kongrelerince seilmi delegeler ile tabii
delegelerden oluur. lin seilmi delege says 600 geemez. Hangi
ilenin ka delege ile il kongresinde temsil olunaca yle belirlenir: nce
her ileye beer delegelik tahsis edilir. Tahsis toplam, 600den dlr.
Kalan saynn, kongre ncesi yaplm son milletvekili genel seiminde
Partinin o ilde alm olduu toplam oya blnmesiyle kat say elde edilir.
Bu kat saynn, Partinin ilede alm olduu toplam oyu ile arpm
sonucu elde edilecek rakama be adet tahsisin ilavesiyle ulalacak rakam,
o ilenin il kongresi iin seecei delege saysn oluturur.
l bnyesinde, seimlerden sonra ten fazla yeni ile kurulmu olmas
veya il kongresinin yaplaca tarihe gre genel seim yaplmam veya
Partinin seimlere katlmam olmas gibi hallerde; yaplm son yerel
seimler, bu seimlerle ilgili birinci cmlede yer alan nedenlerin varl
halinde ise il ve ile semen saylar esas alnarak yukarda yazl yntemle
ilelerin temsil olunaca il kongresi delege saylar belirlenir.
40
TZK
(Deiik: 03.10.2009 gnl BKK.) lin Partili milletvekilleri, Partili

il ve bykehir belediye bakanlar ile l kongresince seilmi ve halen
grevde bulunan il ynetim ve il disiplin kurulu bakan ve asl yeleri il
kongresinin tabii delegeleridirler.
(Ek: 03.10.2009 gnl BKK.) Geici il ynetim, disiplin ve Parti ii
demokrasi hakem kurulu bakan ve yelerinden delege sfat olmayanlarn
kongrede oy kullanma hakk yoktur.
l Bakan
Madde 36 - l Bakan il kongresi tarafndan gizli oylama ile tek derecede
seilir. Partinin il dzeyindeki alma ve faaliyetlerinin koordinasyon ve
yrtmn salar, denetimini gerekletirir ve il tekilatn temsil eder.
en fazla olaan dnem il bakan seilebilir. Ancak, ara veren kimseler
tekrar ayn greve getirilebilir.
l Ynetim Kurulu
Madde 37 - l ynetim kurulu il kongresi tarafndan gizli oyla seilen
ve il bakan dahil en az 20, en ok 50 yeden oluur. Kongrede asl ye
says kadar yedek ye seimi yaplr.
l Yrtme Kurulu
Madde 38 - (Deiik madde: 03.10.2009 gnl BKK.) l yrtme kurulu
il bakannn bakanlnda, il dzeyinde grev yapan Parti ii organdr.
l yrtme kurulu yeleri; il bakan tarafndan il ynetim kurulu
yeleri arasndan belirlenir. l yrtme kurulu yeleri il bakan yardmcs
sfatyla grev yapar.
l yrtme kurulunun ye says, Tzn 81. maddesinde gsterilen
Genel Bakan Yardmclarnn says kadardr.
l yrtme kurulu yeleri arasndaki grev dalm, il bakan
tarafndan yaplr.
l yrtme kurulu il bakannn bakanlnda, ye tam saysnn
salt ounluuyla toplanr ve Tzkte yazl ayrk durumlar dnda
katlanlarn salt ounluu ile karar alr.
41
AK PART
l yrtme kurulu, il ynetim kurulunun gndemini hazrlar, il

bakannn tevdi ettii ileri yapar, il kongresi ve il ynetim kurulunca
alnm kararlarn ve verilen grevlerin icrasn salar.
l yrtme kurulu yeleri, Tzn 82. 1 maddesinde belirtilen Genel
Bakan Yardmclar arasndaki iblm talimatna uygun biimde il
dzeyinde grev yaparlar.
Tzn 79. maddesi hkm, il yrtme kurulu hakknda da uygulanr.
DRDNC AYIRIM
LE VE L KONGRELERNE LKN ORTAK HKMLER
Olaan Kongre Zaman ve Seilecek Delegeler
Madde 39 - le ve il kongrelerinin olaan kongre takvimi, st kademe
kongresinin yaplmasndan nce gerekleecek ekilde, Merkez Karar ve
Ynetim Kurulunca kararlatrlr. Bu sre iki yldan az, yldan fazla olamaz.
Merkez Karar ve Ynetim Kurulunun yetki vermesi ve belirleyecei kongre
takvimi iinde olmas artyla, ile bal ilelerde yaplacak ile kongrelerinin
takvimi, ilenin gr alnarak il ynetim kurulunca belirlenir.
le ve il kongrelerinde, st kademe kongresi iin seilmesi gereken
sayda asl, bu miktarn yars kadar yedek delege seimi yaplr.
(Deiik fkra: 03.10.2003 gnl KKK. m.1) Kongre delegelii, Parti
yelii devam etmek artyla, onu seen kongrenin olaan toplantsna
kadar devam eder.
(Deiik fkra: 03.10.2003 gnl KKK. m.1) Merkez Yrtme
Kurulu, delege seimlerinde kanun ve Tzk hkmlerine aykrlk
olmasnn saptanm olmasna mnhasr olmak zere ile, il ve byk
kongre delege seimlerini, ile ve il leine gre ksmen veya tamamen
iptal edip yeniden yaplmasna, ye tam saysnn en az 2/3 ounluunun
oyu ile karar verebilir.
Madde 40 - Kongre Gndemlerini Belirleme Yetkisi
Kongre gndemleri, ilgili kademe ynetim kurulunca belirlenir. Ancak
en ge kongre divan oluturulup gndem okunduktan hemen sonrasna
42
TZK
kadar divan bakanlna verilmi ve kongrede hazr bulunan delegenin

en az %5i tarafndan yaplan ilave gndem teklifleri mzakereye alr ve
yaplacak oylama sonucuna gre karara balanr.
st kademelerce belirtilen konularn, alt kademe kongre gndemine
alnmas zorunludur.
Kongre Delege Listesinin Seim Kurulunca Onaylanmas ve lan
(SPK,m.21)
Madde 41 - le ve il bakanlklar, kongrelerinin seilmi ve tabii
delegeler listesini kongreden en az 15 gn nce iki nsha olarak yetkili
seim kurulu bakanlna verirler. Bu listeye kongre gndemi ile
kongrenin yaplaca yer, gn ve saati, ounluk olmamas halinde en
fazla 7 gn sonra yaplacak ikinci toplantya ilikin ayn bilgileri ieren
yaz eklenir. Listenin bir rnei, kademe merkezinde ilan edilir. Balant
var ise, ayrca internette yaymlanr.
Seim kurulu bakan, eksiklik yok ise listeyi ve eklerini onaylar.
Onaylanan liste ve ekleri, kongreden 7 gn nce kongresi yaplacak
tekilat kademesi binasnda askya karlmak suretiyle ilan edilir. Ask
sresi 3 gndr.
lan sresi iinde yaplacak itirazlar, yetkili seim hakimi tarafndan
incelenir ve kesin olarak karara balanr. Bu suretle kesinleen listelerle
toplantya ilikin dier hususlar, hakim tarafndan onaylanarak tekilat
kademe bakanlna gnderilir.
Bylece onaylanan liste, kademe kongresinin delege yoklama cetvelini
oluturur.
le ve l Kongresinin lan
Madde 42 - le ve il ynetimi; kongre gnnden en az 15 gn nce
allm ilan aralar ile ve balant var ise ayrca internet yolu ile yer, gn,
saat ve gndemi belli edecek ekilde kongre yaplacann duyurusunu
yapar. Ayrca kongrenin gn, saat ve yeri, en az 7 gn nce, gerekli
gvenlik nlemlerinin alnmas amacyla yetkili mlki amirlie bildirilir.
lk toplantda yeterli ounluk salanamad takdirde, ikinci
toplantnn hangi gn, yer ve saatte yaplaca, ilanda belirtilir.
43
AK PART
le ve il kongrelerinin gazete ile ilan zorunlu deildir. Kademe

bakanl, kongrenin salkl ve demokratik olmasn salayacak gerekli
szl veya yazl duyuruda bulunmakla yetkili ve grevlidir.
Kongre Toplant ve Karar Yeter Says
Madde 43 - Kongreler, delege toplam saysnn en az drtte birinin
katlm ile toplanr. lk toplantda yeterli katlm olmamas halinde, ikinci
toplant katlanlarla yaplr.
Kongrede kararlar, Tzkte yazl ayrk durumlar sakl olmak zere,
oylamaya katlanlarn salt ounluu ile alnr.
Kongrenin Al, Kongre Divan, Divann Yetki ve Grevleri
Madde 44 - 44. 1 - Kongre balamadan nce toplant nisabnn varl,
yoklama cetvelindeki imzalar saylmak suretiyle kademe sekreteri ve en az
iki delegenin imzasn tayan bir tutanakla tespit edilir. Kongrenin al,
kongresi yaplan tekilat kademe bakan veya onun grevlendirecei
kademe ynetim kurulu yesi tarafndan yaplr.
44. 2- (Deiik : 12.01.2002 gnl KKK. m.6) Divan bakanl iin
tek aday var ise, oylamas ak yaplr. Divan Bakanl iin birden fazla
aday olmas halinde divan bakannn nasl seileceine Genel Kurul karar
verir. Ancak, ye tam saysnn onda birinin yazl istemi halinde divan
bakan gizli oyla seilir. Byle bir durumda, gizli oylamann gerektirdii
tedbirler derhal alnr ve kiide naz olmayan saym ve tasnif kurulu
ak oylama ile oluturulur.
44.3 - Seilen divan bakan ynetiminde, bir divan bakan yardmcs
ile toplam says tek rakaml olmak zere yeteri kadar katip ye seimi
ak oylama ile yaplarak divan oluturulur.
44.4 - Kongreyi, kongre bakanlk divan adna divan bakan
ynetir. Divanda kararlar ounlukla alnr. Eitlik olmas halinde divan
bakannn katld gr uygulanr.
44.5 - Kongrenin dzen ve ahenk iinde yrtlmesi, Parti tz ile
ilgili yasa ve mevzuata uygun olarak gereklemesini temin iin gerekli
nlemleri almak ve dzeni salamak, kongre gndemini icra etmek,
44
TZK
tutana dzenlemek ve muhafaza etmek, kongre bakan ve divann yetki

ve grevidir.
44.6 - Kongre divann divan bakan temsil eder. Siyasi Partiler
Kanununun 4. Ksmnda yazl yasaklara aykr konuma yapan veya
davranta bulunan herkese, divan bakan derhal mdahale ederek
delege olanlarn oy hakk sakl kalmak kaydyla, salondan karmak gibi
gerekli nlemleri alr. Gerekli olmas halinde toplantya ara verir, dinleyici
yerlerinin boaltlmasn temin ederek, dzeni saladktan sonra kongreye
kald yerden devam edilir.
44.7 - Divan bakan, divan tarafndan onayl kongre tutanak rneinin
bir nshasn ekleri ile birlikte ilgili kademe bakanna, bir nshasn ise
st kademe ynetimine teslim eder.
44.8 (Ek: 30.09.2012 gnl BKK. m.6.) Kongrenin al srasnda
delegelerden yazl teklif gelmesi halinde Kongre, Divan Bakanl ile
Divan yelii seimlerinin liste yntemine gre birlikte ve ayn anda
yaplmasna ak oylama ile karar verebilir.
Kongrelerin Grev ve Yetkileri
Madde 45 - Kongre, ilgili tekilat kademe ynetim organnn faaliyet
ve hesaplar ile yeni dnem btelerini mzakere edilip karara balayan,
yeni ynetim organlarn ve st kademe delegelerini seen kuruldur.
lgili kademenin en st karar ve denetim organ olan kongrelerde;
Parti Tzk ve program erevesinde yerel, genel her trl hizmet ve
faaliyet hakknda grmeler yaplabilir ve kararlar alnabilir.
Ynetim kurulunun ibras, kongrede karara balanr. bra oylamasna,
ilgili ynetim kurulu bakan ve yeleri katlamazlar. Grmelerde istek
srasna gre sz verilir. st kademe grevlilerine ncelik tannr. Faaliyet
ve hesap raporunda kar oy yazs olmayan ynetim kurulu yesi, rapor
aleyhine konumak iin sz alamaz ve konuamaz.
Kongrelerde aday olan zrller iin kendilerini ifade edecek imkanlar
ve ayrca iitme zrller iin tercmanlk gibi hizmetler, imkanlar
lsnde salanr.
45
AK PART
le ve l Kongrelerinde Yaplacak Seimler ve Adaylk

Madde 46 - 46. 1 - le ve il bakanlar, ile ve il kademe organlar
seimleri ile st kademe delege seimleri, gizli oy ve ak tasnif esasna
gre, Parti Ynetmelikleri ile Parti Tz ve kanuna uygun olarak yarg
gzetim ve denetiminde yaplr.
46.2 - Seim kurulu bakan, bir bakan ve iki yeden oluan
yeteri kadar sandk seim kurulu oluturur. Kurul bakan ile bir ye
memurlardan, dier ye ise aday olmayan yeler arasndan seilir. Her
sandk iin ayn ekilde ve sayda yedek sandk kurulu belirlenir. Sandk
kurulu bakannn yokluunda, memur ye sanda bakanlk eder.
46.3 -Kongrede yaplacak seimler, ara verilmeksizin sonulanncaya
kadar devam eder.
46.4 - (Deiik: 12.09.2015 gnl BKK. m.1) Partili her ye, yer kayd
aranmakszn, kongrede yaplacak seimlerde aday olabilir veya aday
gsterilebilir. Ancak belde, ile veya il bakanlna adaylk bavurusu, o
kongrede oy kullanma hakkna sahip delege tam saysnn en az % 5inin
Divan Bakanl veya noterlike tevsik edilmi imzasn tayan yazl
istei ile yaplr. % 5in hesabnda kesirli saylar tama ibla edilir.
Partiye ye olmayan kiilerin seimle bir greve gelmesi halinde bu
kimseler Parti yesi sfatn kazanr.
Bir kongre dneminde, alt kongrece bir tekilat kademesinin zorunlu
veya ihtiyari organlarna seilen kiiler, ayn kongre dneminde st
kademe organlarna bakan aday olamaz ve aday gsterilemez.
46.5 - Kongrelerde adaylk bavurusu, divan olutuktan sonra belli
edilmi sre dolmadan divana yaplr. Divan bakanl, gndemin
seimler maddesinde veya daha nce aday bavurularnn en son
ne zamana kadar yaplabileceini ilan eder ve ilan edilmi saat gelince
aday bavurular iin srenin dolduunu, varsa bu bavurularn derhal
yaplmas gerektiini tekrar duyurur ve daha sonra yaplacak aday
bavurularn ileme koyamayacan ilan eder. Divan, aday bavurularn
verili srasna gre ayr ayr okumak suretiyle kongre genel kurulunun
46
TZK
bilgisine sunar. Adaylktan ekilme ve itirazlar varsa, karara balayarak

adaylklar kesinletirir. Kesinlemi adaylar, okunmak suretiyle duyurulur
ve ayrca salonda uygun yerde ilan edilir. Divan tarafndan onayl liste
rnei ise, hazr bulunan seim kuruluna verilir.
46.6 - Aday listelerinin kesinlemesi iin belli edilen sre iinde
yaplacak yazl ekilme beyanlar, divanca kimlik tespiti ile tutanaa
geirilir ve hazrlanacak kesinlemi aday listesi tutananda belirtilir.
Adaylklarn kesinlemesinin ilanndan sonra ve seim sresince
yaplacak yazl ekilme beyanlar, saym dkmde nazara alnmaz.
Ancak bunlardan seilenler olur ise, istifa etmi saylrlar.
46.7 - (Deiik: 01.02.2003 gnl KKK. m.6/a) Organ ve delege
seimleri liste yntemine gre yaplr. asl ve yedek ye adaylarn gsterir
ekilde liste yntemi esasna uygun neri yaplmam ise, her organ ve
delegelikler iin yaplan ferdi adaylklar tamamlanp kesinletirildikten
sonra, divanca soyad esasna gre araf liste sralamas yaplr.
Sralamann hangi soyadndan balayaca ekilecek kura ile belirlenir.
Bylece her organ iin yaplan adaylklar, ayr stunlar halinde tek veya
birden fazla sayfada sralanr. simlerin yanna iaret konacak kare veya
daire boluklara yer verilir ve yeteri kadar oaltlr. Birer rnei divanca
onayl yeterli saydaki listeler, mhrlenmek ve oy pusulas olarak
kullanlmak zere, zarflaryla birlikte yetkili seim kuruluna teslim edilir.
46.8 (Deiik: 01.02.2003 gnl KKK. m.6/b) araf liste
uygulamasnda oylar, seim kurulunca mhrl listedeki isimlerin
yannda yer alan kare veya daire ii iaretlenerek, mhrl zarfa
konduktan sonra sanda atmak suretiyle kullanlr. asl ve yedekleri
dahil, seilmesi gereken saydan fazla veya yarsndan eksik iaretli oylar
geersizdir. Saym dkm sonucu en ok oya gre yaplacak sralama ile
asl ve yedekler belirlenir. Eit oy halinde seim kurulunca kura ekilir.
46.9 (Deiik: 01.02.2003 gnl KKK. m.6/c) Adaylar, liste
yntemine uygun olarak nerilmi ise, bu takdirde seimler; listenin
zarfa konup sanda atlmas suretiyle yaplr. Delege oyunu, listeyi aynen
veya listedeki aday veya adaylar izerek diledii ferdi adaylar yazmak
suretiyle kullanabilir.
47
AK PART
46.10 - (Deiik: 01.02.2003 gnl KKK. m.6/d) Oylarn liste halinde

kullanlmas durumunda, listedeki adaylarn yardan fazlasnn silme
veya izme sonucu bo braklm, yahut organ ye saysndan fazla ilave
yaplmsa, bu oy pusulalar geersizdir. Divan bakannca kesinletirilmi
aday listelerinde yer almayanlara verilecek oylar, nazara alnmaz.
46.11 (Deiik: 01.02.2003 gnl KKK. m.6/e) Seimlerin,
liste yntemi uygulanmak suretiyle yaplmas halinde; ferdi adaylarn
isimleri, soyada gre sralanr ve ayr bir kada yazlarak oy kabin veya
kabinlerinde asl olmalar salanr.
46.12 - Adaylklarn kesinletirilmesinden nce usulne uygun vaki
ekilmeler sonucu, organ ye tamsaysnn salt ounluundan fazla
boalma olan listeler, liste olma zelliini kaybeder.
46.13 - (Deiik 03.10.2003 gnl KKK. m.2/a) Belde, ile ve il
kongrelerinde btn seimler birlikte yaplr.
46. 14- (Deiik 03.10.2003 gnl KKK. m.2/b) Organ ve delege
seimleri iin liste artlarnn varl halinde, aday isimlerinin ba
tarafna kare veya daire oluturulmasna gerek kalmaz. Adaylar, listede
aday olarak gsterilen yere seilmi olurlar.
46. 15- (Ek: 03.10.2009 gnl BKK.) Siyasi Partilere ye olmasnda
yasal saknca olmayp, bir kamu kurum ve kuruluunda veya bunlara
bal irket, teebbs, teekkl, itirak veya kurulularda grev veya
hizmet yapan kiiler, bu grev ve hizmetlerinden ayrlmadka kongrece
seimi yaplan Parti organlarna bakan olarak aday olamaz veya aday
gsterilemezler.
46. 16- (Ek: 03.10.2009 gnl BKK.) Aralarnda ikinci dereceye kadar
kan veya shri hsml bulunan Partili yeler, ayn tekilat kademesinde
e zamanl olarak ana kademe ve yan kurulu kademe bakan olamazlar.
46. 17- (Ek: 03.10.2009 gnl BKK.) Bu hkmlere aykr olarak
grev alanlarn grevine MKYK kararyla son verilir.
Kongrelerde Oy Hakkn Kullanma ekli
Madde 47 (Deiik: 03.10.2009 gnl BKK.) Kesinlemi delege
listesinde yazl olmayan delegeler oy kullanamaz.
48
TZK
Delege, nfus czdan, pasaport, evlenme czdan, askerlik belgesi,

src belgesi gibi resimli ve resmi nitelikteki belgelerden biri ile veya
resimli ve mhrl ye kimlik kart ile kimliini ispat ettikten ve delege
listesinde isminin karsndaki yeri imzaladktan sonra oyunu kullanlr.
Oylar, oy verme srasnda sandk kurulu bakannca verilen, kurulca
mhrlenmi adaylar gsterir listelerin zarfa konularak sanda atlmas
suretiyle kullanlr. Bu ilem bittikten sonra delegenin ikinci imzas alnr
ve kimlik belgesi iade edilir.
Delege oyunu bizzat kendisi kullanr. zrller istedii takdirde,
sandk alannda bulunan akrabalarndan birinin, akrabas yoksa
delegelerden birinin yardmyla oy kullanabilir. Bir delege birden fazla
zrlye yardm edemez.
Seimlerle lgili tiraz (SPK, m.21/ 10)
Madde 48 - Seimin devam srasnda yaplan ilemler ile tutanaklarn
dzenlenmesinden itibaren 2 gn iinde seim sonularna kar, seim
kurulu bakanna itiraz edilebilir. Bu itirazlar hakim tarafndan ayn gn
incelenir ve kesin olarak karara balanr.
(Deiik: 03.10.2009 gnl BKK.) Hakimin karar seimlerin iptali
ve yenilenmesi ynnde ise, bir aydan az ve iki aydan fazla olmayacak bir
sre ierisinde, hakimin belirleyecei tarihte sadece seim yaplr.
Kongre Sonular ve Tutanaklarnn st Organa Bildirilmesi
Madde 49 - le bakanlar, kongre divan bakan tarafndan kendisine
tevdi olunacak ile kongresi tutanak rnekleri ile kongrede yaplan seim
sonularn gsteren seim kurulu tutanak rneini, itiraz sresi getikten,
itiraz edilmi ise sonulandktan hemen sonra Tekilat Bakanlna
gnderilmek zere il bakanlna verir. l bakanl da il kongresiyle ilgili
ayn bildirimi yapar.
(Ek: 03.10.2009 gnl BKK.) l ve ile bakanlar ayrca Tzn 157.
maddesinde belirtilen ana kademe ve yan kurulu organlar ile ilgili resmi
bildirimleri mlki makamlara en ge 15 gn iinde yaparlar. Beldelerde
tm bildirimler, beldenin bal olduu le Bakanlnca yaplr.
49
AK PART
Madde 50 - le ve l Kongrelerinin Olaanst Toplanmas

(Deiik: 12.01.2002 gnl KKK. m.7) le ve il kongrelerinin
olaanst toplanmas, Merkez Karar ve Ynetim Kurulu kararyla
veya kademe delege tam saysnn 1/5 inin Parti ii demokrasi hakem
kurulunda veya noterlikte tevsik edilmi yazl istei ile yaplr.
artlarn olumas halinde, kademe ynetim kurulunun gerekli
hazrlklar yaparak talebin tebliinden itibaren 45 gn iinde olaanst
kongreyi toplamas zorunludur.
(Deiik: 03.10.2003 gnl KKK. m.3/a) Olaanst toplantnn
gndemi, toplanty talep edenlerce belirlenir. Gndemin neden
ibaret olduu karar veya talep yazsnda belirtilir. Olaanst toplant
gndemine baka gndem maddesi eklenemez.
(Deiik: 03.10.2003 gnl KKK. m.3/b) Ancak kademe bakan ve
ynetim kurulu ile st kademe delege seimlerinin olaanst kongre
ile yenilenebilmesi talebinin beldelerle ilgili olmas halinde il ynetim
kurulunun, ile ve il ynetim kurullar ile ilgili olmas halinde ise Merkez
Karar ve Ynetim Kurulunun onay gereklidir.
Alt Kademenin st Kademe Kongresinde Temsili
Madde 51 - st kademe kongresinin yapld tarihe gre, kongresi
yaplmam olmakla birlikte azami seilmilik sresi olan yl dolmam
ise alt kademe, var olan delegeleriyle st kademe kongresinde temsil
olunur. Ancak, yetkili makamca kongre tarihinin belirlenmi olmasna
karn belirlenen kongre takvim sresi iinde kendi kademesinin
kongresini yapmam olan ile veya il tekilat, st kademe kongresinde
delege ile temsil olunamaz.
BENC AYIRIM
LE VE L YNETM KURULLARINA LKN ORTAK
HKMLER
Kurucu Ynetim Kurullar
Madde 52 - le ve il kademe tekilatlarnn ilk kurulular, Merkez
Karar ve Ynetim Kurulunca atama ile salanr. nce kademe bakan
atanan kiiye yetki belgesi verilir. Bu kiinin oluturaca listenin,
merkezce onaylanmas ile kurucu ynetim kurulu olumu olur.
50
TZK
Kurucu ynetim kurullar, el ektirilme nedenleri ayrk olmak zere,

kendi kademelerinin kongrelerine kadar tzn kurula verdii hak ve
yetkileri kullanrlar.
Ynetim Kurullarnn Toplant ve Karar Nisab
Madde 53 - le ve il ynetim kurullar, ayda en az iki defa olmak
zere ye mevcudunun salt ounluu ile olaan toplant yapar. Kararlar,
bu Tzkte aksine hkm yoksa, toplantya katlanlarn salt ounluu
ile alnr. Oylarda eitlik olmas halinde bakann katld gr kabul
edilmi saylr.
Ynetim kurullar, kurul bakannn veya kurul ye tam saysnn
1/3nn talebi halinde olaan st toplanrlar. Olaanst toplantlarda
sadece toplant nedeni olan konular grlr.
Ynetim kurulu kararlar karar defterine yazlr veya bilgisayar k
alnarak bu deftere yaptrlr ve toplantya katlan yeler tarafndan
imzalanr. Karara muhalif kalanlar, muhalifim erhi ile yetinebilecekleri
gibi muhalefet nedenlerini de yazabilirler.
Kademelerde Partinin Temsili
Madde 54 - Belde, ile ve il bakanlar, grevli olduklar kademelerde
Parti tekilatn temsil ederler. Temsil ettikleri tekilatn hesap ilerine ait
belgeleri, yrtme kurulunun muhasip yesi ile birlikte imza ederler.
Bakann yokluunda tekilat, protokol srasndaki bakan yardmcs
tarafndan temsil olunur.
le ve l Ynetim Kurullarnn Grev ve Yetkileri
Madde 55 - le ve il ynetim kurullar, tekilat kademelerinde Parti
faaliyetlerinin, Parti tz ve yasal mevzuata uygunluunu gzetir,
denetler, koordinasyonu salar, tzn verdii yetki ve grevleri ifa
ederler.
Partinin program ve faaliyetinin tantm ve geliimi iin tze uygun
gerekli her tr alma ve faaliyette bulunurlar. Yaplacak i ve amaca gre
dar veya geni kapsaml toplantlar dzenleyebilirler. Partinin ilkeleri
dorultusunda amalarn gerekletirmek zere, Parti ii veya dndan
51
AK PART
uzman kiilerden geici veya srekli alma gruplar ve komisyonlar

oluturabilirler.
Doacak durum ve gereklere gre, bir st ynetimin olurunu almak
kaydyla toplantlar, miting, panel, seminer, sempozyum ve benzeri
etkinlikler dzenleyebilir ve Partinin program ve hedeflerini tantmak
ve bilgilendirmek amacyla gerekli grdkleri ie dnk veya da ak
toplantlar yapabilirler.
Kongrelerle ilgili gerekli hazrlk ve uygulama almalar, ilgili tm
ilemler, seim kurullarna veya ilgili idari birimlere ait tm bildirimler;
ilgili kademe bakan tarafndan veya onun nezareti altnda gerekletirilir.
Alt kademeler, st kademelerin emir ve talimatlarna, Parti ynetmelii
ile tzne ve yasa hkmlerine uygun i ve ilem yapmakla ykmldrler.
Yazmalarn, acil durumlar hari, kademe silsilesine gre yaparlar.
Kurul yesinin stifa Etmi Saylma Hali
Madde 56 - Olaan toplantlar ile gn ve zaman bildirilmi olaanst
toplantlara bir yl iinde pe pee 3 veya bir yl iinde 6 kez zrsz olarak
katlmayan ye, kurul yeliinden istifa etmi saylr. Ancak bu madde
hkm, st kademece belirlenmi kongre takvimi sresince uygulanmaz.
Ynetim Kurulu Bakan ve yeliklerinde Boalma
Madde 57 - (Deiik: 11.11.2006 gnl BKK.)le veya il ynetim
kurulu asl ve yedek yelerinin, nedeni ne olursa olsun toptan ekilmeleri
halinde boalan kurul yerine, Merkez Karar veYnetim Kurulunca atama
yolu ile yeni kurul oluturulur.
Atanan kurul, seilmi kurulun hak ve yetkilerini kullanr.
Ksmi boalmalarda, boalan yelikler yedeklerin srayla arlmalaryla
doldurulur. Yedeklerin katlmndan sonra, kurulun ye mevcudu; ye
tam saysna gre salt saynn altna dm ise, kurul boalm saylr. Bu
takdirde yukardaki fkraya gre yeni kurul oluturulur.
Sadece kademe bakanna iten el ektirilmesi veya herhangi bir
nedenle bakanln boalmas hallerinde, Merkez Karar ve Ynetim
Kurulu tarafndan bakan atamas yaplr.
52
TZK
ten El ektirme Nedenleri

Madde 58 - Kademelerde grev alanlarn grevden uzaklatrlmalarn
gerekli klan haller:
58.1 - Siyasi Partiler Kanunu, Parti Tz ve Ynetmelikleri uyarnca
tutulmas gerekli defter ve kaytlarn usulne uygun olarak tutulmamas,
defter ve belgelerin muhafaza edilmemesi, kaytlar zerinde kastl olarak
tahrifat yaplm olmas, muhasebe ile ilgili belgelerin zamannda Genel
Merkeze gnderilmemi olmas,
58.2 - Organlara seilenlerin kimliklerini ieren belgenin sresi iinde
en byk mlki amirlie gnderilmemi olmas,
58.3 - (Deiik: 03.10.2009 gnl BKK.) lke ve Parti karlarn ihlal
edici davranlar sergilenmesi veya Parti yeliinden ihrac gerektiren bir
eylem veya ilemde bulunulmas,
Hallerinden birinin vukuunda, Merkez Karar ve Ynetim Kurulu,
ile ve il bakan ile ynetim kurullarna ksmen veya tamamen iten el
ektirmeye yetkilidir. Belde bakan ve ynetimi hakknda ayn yetki il
ynetim kurulunca kullanlr.
ten El ektirmenin Usul ve Esaslar
Madde 59 - 59. 1 - ten el ektirmeyi gerektiren bir durumu tespit eden
il ynetim kurulu, ile bakan veya ile ynetim kurulunun ksmen veya
tamamen iten el ektirilmelerini Merkez Karar ve Ynetim Kurulundan;
ile ynetim kurulu ise belde bakan veya belde ynetim kurulunun
ksmen veya tamamen iten el ektirilmelerini il ynetim kurulundan
talep edebilir.
59.2 - El ektirme talebini ieren kurul kararlarnn, en az ye tam
saysnn salt ounluu ve gizli oylama ile alnm olmas gerekir. Karara,
el ektirmeyi gerekli klan olayn deerlendirmesini ve delillerini ieren
gerekeli bir rapor da eklenir.
59.3 - Belde ile ilgili ile ynetiminin talebi zerine il ynetim kurulu,
ile ile ilgili il ynetiminin talebi zerine Merkez Karar ve Ynetim
Kurulu; gerek grrlerse inceleme yaptrarak talebi karara balarlar.
53
AK PART
59.4 - Merkez Karar ve Ynetim Kurulu ayn nedenlere bal olarak

resen ile ve il bakanlar ile ynetim kurullarna ksmen veya tamamen
iten el ektirebilir.
59.5 - Ynetim kurullarnn asl ve yedek yeleri ile birlikte tamamnn
iten el ektirilmesi halinde, el ektirme karar veren organ, ayn kararla veya
makul srede geici ynetim kurulunu oluturur ve ilgililere tebliini salar.
59.6 - Sadece bakan veya ynetim kurulunun ksmen iten el
ektirilmesi halinde boalan yelik,tzn 57. maddesine gre
doldurulur.
59.7 - ten el ektirme karar, Siyasi Partiler Kanunundaki istisnalar
ayrk olmak zere, gizli oylama ile alnr. Karar yeter says, kurul ye tam
saysnn en az 2/3 ounluudur.
59.8 - Usulne uygun olarak alnm el ektirme kararlar, Parti ii
ilemler asndan kesindir.
59.9 - ten el ektirme kararlarna kar yargsal denetim yolu
aktr. Yargsal denetimde yetkili yarg mercii, iten el ektirilenin grev
yapt yer mahkemesidir. ten el ektirme kararna kar yarg yoluna
bavurmak, kararn yrtlmesini durdurmaz.
Geici Kurullar ve Olaanst Kongrenin Toplanmas (SPK, m.19/ 5,
m.20/8)
Madde 60 - Geici kurullar, alt kademe organlarnn tamamen veya
organ saylma niteliini sona erdirecek sayda yenin iten el ektirilmeleri
halinde oluturulan yeni kurullardr.
Geici kurullar, seilmi kurullarn hak ve yetkilerini kullanrlar.
ten el ektirme kararnn tebliinden itibaren 30 gn iinde ile
kongresi, 45 gn iinde ise il kongresi toplanarak yeni ynetim kurulunu
seer. Kongre; yeni delege seimi yaplm deilse, eski delegelerle toplanr.
Bu ekilde seilen yeni ynetim kurulunun grev sresi, ilgili kademenin
olaan kongresine kadar devam eder.
Yukarda sz edilen kongre, kademenin olaan kongre dnemi ve
takvimine uygun zamanda ise, ona gre hazrlanlr ve normal kongre
gndemine uygun olarak yaplr.
54
TZK
ALTINCI AYIRIM
MERKEZ TEKLATI (SPK, m.13)
A- BYK KONGRE (SPK, m.14)

Byk Kongre, Grev ve Yetkileri (SPK, m.14/5)
Madde 61 - Byk Kongre, Partinin en st karar ve denetim organ
olup bu sfatla ;
61.1 - Parti Genel Bakann, Merkez Karar ve Ynetim Kurulu ile
Merkez Disiplin Kurulunun asl ve yedek yelerini ve Genel Merkez Parti
i Demokrasi Hakem Kurulu yelerini gizli oylama ile semek,
61.2 - Partinin Tzk ve programnda deiiklik yapmak, gelir-gider
ve kesin hesabn kabul veya reddetmek, Merkez Karar ve Ynetim
Kurulunun faaliyet raporu ile gelecek dnem btesini mzakere edip
karara balamak, ynetimin ibras konusunda karar vermek,
61.3 - Toplumu ve devleti ilgilendiren konularla, kamu faaliyetleri
ve Parti politikalar hakknda genel nitelikte olmak kaydyla temenni
niteliinde veya balayc kararlar almak,
61.4 - Partinin tzel kiiliinin feshine, baka Parti ile birlemesine
karar vermek, fesih karar vermesi halinde Parti mallarnn tasfiyesi ve
intikal ekli ve yerini karara balamak,
61.5 - Kanun ve Tzkte verilen dier grevleri ifa etmek, gndeminde
yer alan konular mzakere edip karara balamak,
Byk kongrenin yetki ve grevidir.
Byk Kongre Delegeleri
Madde 62 - Byk Kongre, il kongrelerince seilmi delegeler ile tabii
delegelerden oluur. Seilmi delegeler toplam, TBMM ye tam saysnn
iki katndan fazla olamaz.
62.1 - Byk Kongrenin Seilmi Delegeleri
Hangi ilin ka adet seilmi delege ile byk kongrede temsil olunaca,
aada yazl usul ve esaslara gre belirlenir:
55
AK PART
Seilmesi gereken toplam delege saysnn yars olan 550 delegelik,

illerden seilecek milletvekili saysna gre illere tahsis edilir. Tahsisten sonra
kalan delege saysnn, Partinin son milletvekili genel seiminde alm olduu
toplam oya blnmesiyle kat say elde edilir. Kat saynn, Partinin ilde alm
olduu toplam oyla arpm sonucu bulunacak rakam ile yaplm tahsisin
toplam, o il kongresinde seilecek byk kongre delege saysn tekil eder.
Byk kongrenin yaplaca tarihe gre, Partinin katld genel
seim olmam veya Partinin seimlere katlmam olmas gibi hallerin
varlnda, her il; semesi gereken milletvekili saysnn iki kat delege ile
byk kongrede temsil olunur.
l kongrelerinde ilin ka adet byk kongre delegesi seecei, kongre
seim takvimine karar verildiinde; Tekilat Bakanlnca hesaplanr ve
Merkez Karar ve Ynetim Kurulunca onaylandktan sonra il bakanlklarna
bildirilir. Hatal hesaplamalar, ayn yntemle dzeltilir.
62.2 - Byk Kongrenin Tabii Delegeleri (SPK, m. 14/f. 3)
(Deiik: 11.11.2006 gnl BKK.) Genel Bakan, Merkez Karar
ve Ynetim Kurulu yeleri, Merkez Disiplin Kurulu bakan ve yeleri,
yelii devam eden Parti Kurucular ile Partili bakan ve milletvekilleri
byk kongrenin tabii delegeleridir.
62.3 - Byk Kongrenin Onur yeleri
(Deiik: 05.05.2002 gnl KKK. m.1) Grevde bulunan Genel
Merkez Parti i Demokrasi Hakem Kurulu bakan ve yeleri, Parti ile
yelik ba devam etmek kaydyla Genel Bakanlk, babakanlk, bakanlk,
TBMM yelii, Merkez Karar ve Ynetim Kurulu yelii, Merkez Disiplin
Kurulu bakan ve yelii ve Parti i Demokrasi Hakem Kurulu bakan ve
yelii, Genel Merkez Kadn ve Genlik Kollar bakanl yapm olanlar,
byk kongrenin onur yesidirler. Bunlar kongrede sz alabilir, fakat
delegelik sfatlar olmadka oy kullanamazlar.
Byk Kongreyi Olaan Toplama Yetkisi ve Zaman
Madde 63 - Byk kongreyi olaan toplama yetkisi Merkez Karar ve
Ynetim Kuruluna aittir. Merkez Karar ve Ynetim Kurulu, iki yldan az,
yldan fazla olmamak kaydyla byk kongreyi toplamak zorundadr.
56
TZK
Byk Kongre Gndemi ve Delege Listesinin lan

Madde 64 - Byk kongrenin gndemi, Merkez Karar ve Ynetim
Kurulunca hazrlanr. Kongrenin tarihi, yeri ve saati, nisap olmaz ise
ertesi gn yaplacak ikinci toplantnn tarih, yer ve saati, en az 15 gn nce
ulusal bir gazetede ilan edilir ve il bakanlklarna yaz ile bildirilir. Ayrca
kongrenin tarih, yer ve saati; gerekli gvenlik nlemlerinin alnmas iin,
en az 7 gn nce yetkili mlki amirlie bildirilir.
Genel Merkez Tekilat Bakanl, seilmi ve tabii delegeler belli
olacak ekilde, byk kongre delege listesini ve gndemi yetkili klnm
seim kuruluna kongreden 15 gn nce vermek suretiyle tzn 41.
maddesinde belirtilen ask ve ilemleri, byk kongre asndan aynen
ikmal eder. Bylece yetkili seim kurulunca onaylanarak kesinleen liste,
byk kongrenin delege yoklama izelgesini oluturur.
Tzn, Byk Kongre Hakknda Uygulanacak Dier hkmleri
Madde 65 - Tzn 43 ve 44. maddelerinde yer alan; kongrenin
al, toplant ve karar yeter saylar, divan bakan seimi, divan
heyetinin oluumu ile kongre divannn yetki ve grevlerine ilikin
hkmler, byk kongre hakknda da aynen uygulanr.
Genel Bakann Al Konumas ve Komisyon Oluturulmas
Madde 66 - 66.1 - (Deiik madde: 11.11.2006 gnl BKK.) Byk
Kongrede kongre divan oluup gndem okunduktan sonra, gndemdeki
srasna gre konumasn yapmak zere Genel Bakana sz verilir.
66. 2 - in nem ve nitelii itibariyle gndemde komisyon kurulmasna
yer verilmi veya usulne uygun teklifle komisyon kurulmas gndeme
alnm ise divan, Genel Bakann konumasnn ardndan, genel kurulda
aksine bir karar alnmazsa, beer kiiden oluacak komisyon yelerinin
seimini, ak oylama ile gerekletirir. Her komisyon, bir bakan, bir
szc ve bir raportr seerek alma yapar.
66.3 - Komisyonlarn alma zaman, gndem maddelerinin grlmesini
aksatmayacak ekilde, divan heyeti tarafndan belirlenir. Belirlenmi srede
raporun hazrlanp sunulmam olmas, tek bana kongrenin uzamas nedeni
olarak ne srlemez.
57
AK PART
66. 4 - Komisyonlar, ye tam says ile toplanr ve salt ounlukla karar

alr. Her delege, almalar aksatmayacak ekilde komisyon almalarna
katlp gr beyan edebilir. Komisyon belli edilmi sre iinde raporunu
hazrlar ve genel kurula sunulmak zere kongre divan bakanlna teslim
eder. Komisyon raporlar grlr ve oylanr. Genel kurulca kabul edilen
komisyon raporlar, genel kurul karar nitelii kazanr.
66. 5 - Byk kongre almalaryla ilgili olarak Merkez Karar ve
Ynetim Kurulu, belli konularn daha nce oluturulacak komisyonlarca
incelenmesini ve rapora balanmasn kararlatrabilir. Bu takdirde ile,
il, merkez ve yan kurulular temsil edecek ekilde byk kongre delegesi
sfatn tayanlar arasndan MYKca 5 kiilik komisyon oluturulur.
Komisyonlar bu ekilde oluturulmu ise, genel kurulda sadece raporlarn
mzakeresi ve oylamas yaplr.
Gndem Maddelerinde Deiiklik ve Kongre Mzakereleri (SPK,
m.14 / f. son )
Madde 67 - 67. 1 - lan edilmi gndem maddeleri arasnda sra deiiklii
veya baka bir konunun gndeme alnmas, genel kurul kararyla mmkndr.
67. 2 - Gndem deiiklii taleplerinin grlp karara balanabilmesi
iin, yazl olarak kongre al bakanlna veya gndemin okunmasndan
hemen sonra divana verilmi olmas zorunludur.
67. 3 - Parti Tzk ve programnda deiiklik yaplmasna ilikin veya
Parti politikalarn ilgilendiren gndem maddesi tekliflerinin mzakereye
alabilmesi iin, bu tekliflerin, Genel Bakan veya Merkez Karar ve
Ynetim Kurulu yahut byk kongre delegelerinin en az yirmide biri
tarafndan nerilmi olmas gerekir.
67. 4 - Siyasi Partiler Kanununun 14. maddesinin son bendinin ikinci
cmlesinde yer alan konularla ilgili mzakere art oluan teklifler, Byk
Kongrenin seecei bir komisyonda grldkten sonra komisyon
raporu ile birlikte in celenir ve karara balanr.
67.5 - Seimler, gndemin kapan eklinde son maddesi hari
gndemin en son maddesi olarak yaplr.
58
TZK
67. 6 - Grmeler, gndem srasna gre yaplr. Mzakerelere katlm,

talep srasna gre yrtlr. Parti Genel Bakanna, Merkez Karar ve
Ynetim Kurulu adna sz isteyen kurul yesine, komisyon bakan ve
szclerine, konuma taleplerinde ncelik verilir.
67. 7 - Faaliyet raporuna muhalefet erhi bulunmayan Merkez Karar ve
Ynetim Kurulu yesi, faaliyet raporu aleyhine sz alamaz ve konuamaz.
67. 8 - Byk kongre iin tek bir gn ngrlm ise, kongre, gndem
maddeleri bitinceye kadar aralksz devam eder.
Byk Kongrede Yaplacak Seimler (SPK, m.21)
Madde 68 - (Deiik: 12.01.2002 gnl KKK. m.9) Genel Bakan,
Merkez Karar ve Ynetim Kurulu ile Merkez Disiplin Kurulunun ve Parti
i Demokrasi ve Hakem Kurulunun asl ve yedek ye seimleri, yarg
gzetim ve denetimi altnda gizli oy, ak tasnif esasna gre byk kongre
delegelerince seilir.
Yetkili Seim Kurulu Bakan, Tzn 46/2 maddesinde belirtilen
nitelik ve sayda yeteri kadar sandk seim kurulu oluturur.
Byk Kongrede Adaylk ve Seim Hazrlklar
Madde 69 - 69. 1 - Byk kongre delegesi olsun veya olmasn, Partiye
kaytl her ye, Parti organlarna aday olabilir veya aday gsterilebilir.
69.2 -(Deiik: 11.11.2006 gnl BKK.) (Deiik: 30.09.2012 gnl
BKK. m.7) Genel Bakanla aday olabilmek iin, byk kongre ye tam
saysnn en az yzde yirmisinin yazl nerisi gerekir. Bu neri noter, divan
bakanl veya divan bakanlnn grevlendirecei yenin gzetiminde
imzalanr. Ayn kii, ayn kongrede seimi yaplacak farkl organlara
ayn anda aday olamaz ve aday gsterilemez. Byle bir durumda, divan
bakan tarafndan adaya tercih yapmas gerektii bildirilir. Tercihini belli
etmeyen adayn hibir adayl ileme konmaz.
69.3 (Deiik: 01.02.2003 gnl KKK. m.7) Byk Kongrede; Genel
Bakan seimi hari, dier btn seimler ayn anda ve birlikte yaplr.
69.4 (Deiik: 01.02.2003 gnl KKK. m.7) Tzn, aday ve
organ seimlerine ilikin 46. maddesinin, yukarda yazl olanlara aykr
olmayan hkmleri, Byk Kongre seimlerinde de aynen uygulanr.
59
AK PART
(69. maddenin 5 ila 14. fkralar Kurucular Kurulunun 01.02.2003

gnl kararnn 7. maddesiyle yrrlkten kaldrlmtr.)
Byk Kongrenin Olaanst Toplanmas (SPK, m.14/f. 6)
Madde 70 - Byk kongre, Genel Bakann veya Merkez Karar ve
Ynetim Kurulunun yahut byk kongre delegelerinin en az bete birinin
yazl talebi zerine olaanst toplantya arlr. Olaan st toplant
gndemi ary yapan tarafndan belirlenir ve gndem dnda baka
konu grlemez.
Delegeler tarafndan yaplacak olaanst toplant talepleri ile gndem
ve delege imzalarnn noter onayl olmas zorunludur. Bu taleplerin ayn
konuyu ierir olmas yeterli olup ayr zamanlarda ve paral olmalar
talebin geerli olmasna sna engel olarak yorumlanamaz. Ancak, ilem
grm ve yeterli sayya ulaamam talepler, sonraki baka bir toplant
isteminde imza eksikliini gidermek iin kullanlamaz.
artlarn olumas halinde Merkez Karar ve Ynetim Kurulu,
olaanst kongreyi bir hafta iinde ilan ederek ar tarihinden itibaren
en ge 45 gn iinde yapmak zorundadr.
(Ek: 03.10.2003 gnl KKK. m.5) Genel Bakanln, Merkez Karar
ve Ynetim Kurulunun veya Merkez Disiplin Kurulunun herhangi
bir sebeple boalmas hali dnda seimin olaanst toplant sebebi
olabilmesi iin Genel Bakann veya Byk Kongre delege tamsaysnn
salt ounluunun yazl talebi gerekir.
Byk Kongre Tutanaklar
Madde 71 - Seim kurulunca ilan edilen seim sonular ile kongreye
ait btn tutanak ve belgeler, divan yelerinin imzalarn tayan bir
tutanaa balanarak divan bakan tarafndan dizin listesi ekinde Parti
Genel Bakanna tevdi olunur.
Byk Kongre Seimleriyle lgili tiraz (SPK, m.21/10, 11)
Madde 72 - Seimin devam srasnda yaplan ilemler ile seim
sonularna kar, tutanaklarn dzenlenmesinden itibaren iki gn iinde
seim kurulu bakanna itiraz edilebilir. Bu itirazlar hakim tarafndan
ayn gn incelenir ve kesin olarak karara balanr.
60
TZK
Hakimin karar, seimlerin iptali ve yenilenmesi ynnde ise, seimler

iin belirleyecei gnde, kongrede kesinlemi aday listelerine gre sadece
seimler yaplr.
B - MERKEZ KARAR VE YNETM KURULU (MKYK) (SPK, m.16)
MKYKnn Oluumu ve alma Esaslar
Madde 73 - (Deiik madde: 05.05.2002 gnl KKK. m.2)
73. 1 - Merkez Karar ve Ynetim Kurulu, byk kongreden sonra
Partinin en st karar ve ynetim organ olup byk kongrece gizli oyla
seilen 50 yeden oluur. Ayrca 25 yedek ye seilir.
73.2 MKYKnn grev sresi, seimli olaanst toplant yaplmad
srece, byk kongrenin normal olaan toplantsna kadar devam eder.
Kurul yeliklerinde boalma olmas halinde, sradaki yedek Genel Bakan
tarafndan davet edilir.
73.3- Parti Genel Bakan, Merkez Karar ve Ynetim Kurulunun
bakandr. Genel Bakann yokluunda, MYKnn protokol srasndaki
Genel Bakan yardmcs bakanlk eder.
73.4- MKYK, kanun ve Tzkte yer alan toplant ve karar yeter says
ile oylama ekline ilikin ayrk durumlar dnda, ye tam saysnn salt
ounluu ile toplanr, toplantya katlanlarn salt ounluu ile karar alr.
Oylamalar, gizlilik karar alnmam ise, ak oylama eklinde yaplr. Ak
oylama sonucunun eit olmas halinde, Genel Bakann katld gr
kabul edilmi saylr. Gizli oylama sonucunun eit olmas halinde, oylama
iki kez daha tekrarlanr. Eitlik bozulmaz ise, sonraki toplantda konu bir
kez daha oylanr.
Eitlik yine bozulmazsa, oylama konusu reddedilmi saylr.
73. 5- MKYK, en az ayda bir olaan toplant yapar. Olaan toplantlarn
zaman, yer ve tarihleri, kurulca kararlatrlr. Kurul, Genel Bakann veya
Merkez Karar ve Ynetim Kurulu ye tam saysnn 1/3nn talep etmesi
hallerinde olaanst toplanr. Olaan st toplantnn tarihi ile yer ve
zaman yelere duyurulur. Bir yl iinde pe pee 3 veya bir yl iinde 6 kez
zrsz olarak toplantlara katlmayan ye, kurul yeliinden istifa etmi
61
AK PART
saylr. Bu durumun kurulca tespitinden sonra yelik boalmasna ilikin

Tzk hkm uygulanr.
73. 6- MKYK gndem esasna gre mzakereler yapar, kararlar alr.
Kurul yelerinin her biri, gndem teklifinde bulunabilir. Kar gr
olmas halinde yaplacak oylama sonucuna gre ilem yaplr.
MKYKnn Grev ve Yetkileri
Madde 74 Partinin seimle grev stlenmi tekilat kademe
organlarnn, kademe srasna gre bal olduklar Merkez Karar ve
Ynetim Kurulu;
74.1 - Parti Tzk ve programn ve byk kongre kararlarn
uygulamak, uygulatmak, Partinin btn tekilatn uyum iinde, verim
ve etkinlii salayc tedbirler alarak aktif klmak, tabandan tavana gerekli
koordinasyonu salamak,
74.2 - Parti politikalarnn gerekli kld dokmanlar hazrlamak,
yrrle koymak, ihtisas komisyonlar ve alma brolar oluturmak,
bunlarn alma usul ve esaslarn belirlemek veya belirleyecei ereveye
gre uygulama yapmas iin MYKya yetki vermek,
74.3 - Parti tekilat kademeleri ve kademe organlarnn demokratik
kurallara gre oluumlarn salamak amacyla yasalar erevesinde
gerekli grd her tr dzenlemeleri yapmak, tedbirler almak,
74.4 - Gerek grlen yerlerde tekilat kurmak, Partinin ilke ve
hedeflerini tantp yaymak iin gerekli almalar planlamak, uygulamak
ve uygulatmak,
74.5 - Partinin ilke ve hedefleri nda, Trkiye ve dnya siyaseti
leinde, ncelikle Parti kademelerinde grev alm olanlarn ve Parti
yelerinin eitim ve bilgilenmeleri ve demokrasi kltrnn gelimesi ve
yerlemesi amacyla siyaset okulu veya siyaset enstits oluturmak gibi
gerek grecei her tr yasal ve siyasal almalar yapmak, yaptrmak,
74.6 - lke ve dnyadaki belli sorunlar hakknda Parti grn
belirlemek, bu grleri kamuoyuna aklamak, bu anlamda gerekli
olmas halinde TBMM Parti Grubu ile ortak toplantlar yapmak,
62
TZK
74.7 - Partinin alma ve faaliyetlerinin planlamasn yapmak ve bu

planlar iin gerekli harcamalarn btelerini hazrlamak, hazrlatmak,
74.8 - Kademelerden gelen grev ve yetkisi iindeki teklifleri
incelemek, karara balamak, grevi dnda olanlar takip etmek ve ilgili
kademeyi bilgilendirmek,
74.9 - Btn seimlerle ilgili gerekli kararlar almak, milletvekillii,
belediye bakanl, belediye ve il genel meclisleri iin Partiden aday
olanlar hakknda yetkilerini kullanmak,
74.10 - Seimlerle ilgili her tr seim mekanizmas ile alma yntem
ve stratejilerini belirlemek, Partinin seim almalarn ve seimleri sevk
ve idare etmek, ettirmek,
74.11 - Partinin alma raporu, yllk bte ve uygulanan btenin
kesinhesap ve bilanolar ile dier gndem maddelerini inceleyip
onaylamak ve byk kongreye sunmak,
74.12 - Partinin alma ve amalarna uygun olarak tanr ve tanmaz
mal almna, satmna, iletilmesine, mevcut varlklar zerinde lehte veya
aleyhte her tr ayni veya borlandrc takyitler oluturulmasna karar vermek,
74.13 - Zorunlu nedenler dolaysyla byk kongrenin toplanamad
hallerde, Partinin hukuki varln sona erdirmek, Tzk ve program
deiiklikleri hari, gerekli grlen btn kararlar almak,
74.14 - Genel Bakann teklifi zerine Merkez Yrtme Kurulu ile alt
kademeler yrtme organlarnn ye saysn belirlemek, gerektiinde
artrmak veya azaltmak,
74.15 - Partinin yasalar erevesinde uluslararas kurululara yeliini
ve tzn 20. maddesine gre yurt d temsilcilik nerilerini karara
balamak,
74.16 - ki byk kongre arasnda, Siyasi Partiler ve Seim kanunlar
ile dier ilgili mevzuatn, Parti Tzk ve programnn yasaklamad her
alanda, Parti ve dolaysyla lke karnn gerekli kld btn yetkileri
kullanp kararlar almak, uygulamak veya uygulatmak, gibi grevler yapar,
yetkiler kullanr.
63
AK PART
C - GENEL BAKAN (SPK, m.15)

Genel Bakanlk in Adaylk Koullar
Madde 75 - (Deiik madde: 30.09.2012 gnl BKK. m.8)- Parti
Genel Bakan, byk kongre tarafndan gizli oyla seilir. Ayn kii,
kurucu Genel Bakanlk hari, kesintisiz en fazla drt olaan dnem
Genel Bakan seilebilir. Ancak, ara veren kimseler tekrar ayn greve
seilebilir.
Genel Bakann Seimi ve Grev Sresi
Madde 76 - Genel Bakan, byk kongre tarafndan gizli oyla ve ye
tam saysnn salt ounluu ile seilir. lk iki oylamada hibir aday salt
ounlua ulaamam ise, ikinci oylamada en ok oy alan iki adayla
nc tur oylama yaplr. nc tur oylamada en ok oy alan aday
Genel Bakan seilmi olur.
(Deiik fkra: 03.10.2003 gnl KKK. m.6) Adaylk bavurular,
kongre divan bakanlna yaplr. Divan bakanl, adaylk bavurularn
Tzn 69. maddesine gre ilan edip kesinletirir. Birden fazla aday
olmas halinde her aday iin ayr oy pusulas kullanlr. Oy pusulalarnn
farkl renkte olmasna zen gsterilir.
Kongre gndeminin seimler maddesinde, nce Genel Bakan
seimi yaplr. Genel Bakan seimi tamamlanmadan dier organ
seimlerine geilemez.
Seilen Genel Bakan, yerine yenisi seilinceye kadar grevine devam
eder.
Genel Bakann Grev ve Yetkileri
Madde 77 (Deiik: 12.01.2002 gnl KKK. m.10) Genel Bakan
Partinin disiplin kurullar ve Parti ii demokrasi hakem kurullar hari,
btn Parti tekilatnn tabii bakan olup, byk kongreye kar ahsen
sorumludur.
Bu sfatla Genel Bakan;
77.1 - Adli, idari, mali ve benzeri her tr kamusal kurum ve kurulular
nezdinde daval veya davac olarak Partiyi temsil eder veya bu alanlarda
64
TZK
Tzn 82. 3/2 bent hkmne gre kendi adna yetki kullanlmasna
nezaret eder.
77.2 - Parti ad altnda yaplan ilem ve eylemlerin Anayasa, kanun,
Tzk ve Ynetmelik hkmlerine gre icra edilmesini ve Byk Kongre
ile Merkez Karar ve Ynetim Kurulu kararlarnn uygulanmasn salar.
77.3 - Partililer ve Parti tekilat kademeleri arasnda verimli ve etkin
alma temposunu salar, Parti st organlarnn mterek almalarna
bakanlk ve nezaret eder.
77.4 - Merkez Yrtme Kurulu yeleri arasnda i blm yapar, gerek
grmesi halinde i blmn deitirir.
77.5 - Bilgi ve tecrbelerinden yararlanaca kimseleri danman
olarak tayin eder.
77.6 - (Deiik: 05.05.2002 gnl KKK. m.3)Gelien durum ve
olaylar karsnda Parti duru ve grn kamuya aklar.
77.7 - Genel merkezde hizmet birimlerinin kurulu, kadro ve atama
ilemleri ile srekli istihdam olunacak hizmetli ve uzmanlarn tayin, terfi ve iten
karlmalar konularn, ilgili MYK yesinin nerilerine gre karara balar.
77.8 - Genel Bakan; Kanun, Parti Tz ve dier mevzuatn
kendisine vermi olduu tm grevleri yapar ve yetkileri kullanr.
Genel Bakanln Boalmas (SPK, m.15/f. son)
Madde 78 - Genel Bakanln herhangi bir nedenle boalmas halinde
MKYK on gn iinde toplanarak yelerinden birini Genel Bakanvekili
seer ve yeni Genel Bakan semek zere byk kongrenin olaanst
toplanma tarih, yer ve zamann kararlatrr.
Genel Bakan seiminin yaplaca olaan st byk kongre, boalma
tarihinden itibaren en ge 45 gn iinde gerekletirilir.
D - MERKEZ YRTME KURULU (MYK) - (SPK, m.15/f. 5,m.16)
MYKnn Oluumu ve alma Esaslar
Madde 79 Merkez Yrtme Kurulu; Genel Bakan, Genel Bakan
yardmclar ve genel sekreter ile TBMM Parti grup bakan ve grup
bakanvekillerinden oluan en st icra kuruludur.
65
AK PART
(Deiik: 01.02.2003 gnl KKK. m.8) Genel Bakan ile TBMM

grup bakan vekilleri dndaki MYK yeleri, Genel Bakan tarafndan
MKYK yeleri arasndan belirlenir.
Genel Bakan, MYKnn bakandr. Genel Bakann yokluunda
protokol srasndaki Genel Bakan yardmcs kurula bakanlk eder.
(Deiik: 01.02.2003 gnl KKK. m.8) MYK yeleri, Genel Bakan
tarafndan ksmen veya tamamen deitirilebilecei gibi, MKYKda
yaplacak gven oylamas ile de deitirilebilir. Gvensizlik iin kurul ye
tam saysnn 2/3 ounluunun oyu gereklidir. stifa eden veya drlen
ye yerine, ikinci fkra hkmne gre yeni ye belirlemesi yaplr.
MYK haftada en az bir toplant yapar. lk toplantsnda, toplantlarnn
gn ve tarihini belirler.
(Deiik: 05.05.2002 gnl KKK. m.4) Kurul ounlukla toplanr,
Tzkte yazl ayrk durumlar dnda ye tam saysnn salt ounluu
ile karar alr.
MYK yeleri, grevli olduklar faaliyetin kapsam ve niteliine gre
yeteri kadar yardmc veya uzman ile birlikte alma yapabilirler. Yardmc
ve uzmanlar, ilgili MYK yesinin teklifi ve Genel Bakann onay ile Parti
ii seimle yklenilmi idari hibir grevi olmayan TBMM Parti Grubu
yeleri veya MKYK yeleri yahut bunlarn dndaki kimseler arasndan
atanr. Yardmclar ve uzmanlar, oy hakk olmakszn, arl olduklar
MYK toplantlarna katlabilirler. Atama ve grevlendirmeler konusunda
MKYK yeleri ile tekilat kademe bakanlklar bilgilendirilir.
MYKnn alma usul ve esaslar, Genel Bakan tarafndan karlacak
bir ynerge ile belirlenir.
MYKnn Grev ve Yetkileri
Madde 80 - 80.1 - Byk kongrede alnm kararlar ile MKYK tarafndan
alnan kararlarn ve verilen talimatlarn icrasn salamak, MKYK gndemini
hazrlamak,
80.2 - Partinin ye, her kademe kurum, kurulu ve nitelerinin
etkili bir alma temposunu salayabilmeleri iin tekilat ii eitim
66
TZK
programlarn gerekletirmek, alnm kararlar ile yaplmas gereken i

ve eylemleri icra etmek, gerekli uyum ve koordinasyonu salamak,
80.3 - Partinin TBMM Grubu ile Genel Merkez ve tm tekilat
kademeleri arasnda temas ve balanty temin etmek,
80.4 - Partinin hkmet, dier Partiler, eitli resmi veya sivil toplum
rgtleri ve uluslararas kurulular ile olan ilikilerini dzenlemek,
gelitirmek ve srdrmek,
80.5 - Doacak durum ve gelimeler karsnda Partinin duru ve
grn saptamak ve Genel Bakana sunmak,
80.6 - Tekilata duyurulmas gerekli MKYK kararlarn, ilgili yesi
araclyla tekilata tamim etmek, gereini talep ve takip etmek,
80.7 - Parti tz ve MKYKnn kararlar erevesinde kademe
tekilatlarnn belirli takvime gre kongrelerini yaptrmak,
80.8 - Tze gre MKYK kararn gerektiren konu ve talepler
hakknda, MYK grn aklayan bir rapor ile konuyu MKYK
gndemine tamak,
80.9 - Partinin faaliyet raporu ile yllk bte ve uygulanan btenin
kesinhesap ve bilanolarn, byk kongreye sunulmak zere MKYKnn
onayna tevdi etmek,
80.10 - Zorunlu hallerde Tzkteki mnhasr yetki konular hari
olmak ve toplanacak ilk MKYKya sunulmak kaydyla, gerekli her trl
karar ve tedbirleri almak ve uygulamak, Tzkle verilmi tm yetkileri
kullanmak ve grevleri yapmak,
MYKnn grev ve yetkileridir.
MYKnn Genel Bakan Yardmcs yeleri Arasnda Blm
Madde 81 MYKnn MKYK tarafndan seilen Genel Bakan
yardmclar arasnda;
81.1 - Genel Bakan Yardmcs (Siyasi ve Hukuki lerden Sorumlu)
81.2 - Genel Bakan Yardmcs ( Tekilattan Sorumlu)
81.3 - Genel Bakan Yardmcs (Seim lerinden Sorumlu)
67
AK PART
81.4 - Genel Bakan Yardmcs (Tantm ve Medyadan Sorumlu)

81.5 - Genel Bakan Yardmcs (D likiler ve D Temsilciliklerden
Sorumlu)
81.6 - (Deiik: 12.09.2015 gnl BKK. m.2) Genel Bakan
Yardmcs (Sosyal Politikalardan Sorumlu),
81.7 - Genel Bakan Yardmcs (Yerel Ynetimlerden Sorumlu)
81.8 - (Deiik: 12.01.2002 gnl KKK. m.12) Genel Bakan
Yardmcs (Ekonomiden Sorumlu)
Yardmcs (Sivil Toplum ve Halkla likilerden Sorumlu)
Yardmcs (nsan Haklarndan Sorumlu)
81.11 Genel Bakan Yardmcs (Mali Ve dari lerinden Sorumlu)
Yardmcs (evre, ehir ve Kltrden Sorumlu)
81.13 - (Deiik: 12.01.2002 gnl KKK. m.12) Genel Bakan
Yardmcs (Aratrma ve Gelitirme Faaliyetlerinden Sorumlu)
81.14 - Genel Sekreter
eklinde Genel Bakan tarafndan i blm grevlendirmesi yaplr.
Hizmet ve alma koullar gerei MYKnn ye saysn azaltmak,
yeni grev alanlar ihdas ederek artrmak, yukarda yazl i blm eklini
ksmen veya tamamen deitirmek, ayrmak yahut birletirmek eklinde
yeniden biimlendirmeye, Genel Bakann teklifi zerine MKYK yetkilidir.
MYK yeleri, bulunmadklar zamanlarda kendilerine hangi yenin
vekalet edeceini, yazl olarak kurul yelerine bildirirler.
MYK yelerinin Grev ve Yetkileri
Madde 82 - 82.1 - Genel Bakan Yardmclarnn Grev ve Yetkileri
Genel Bakan yardmclarnn bakacaklar ve yapacaklar i ve faaliyet
alanlar, bal ve ilgili kurum ve kurulular ile aralarndaki alma dzen
68
TZK
ve koordinasyon, Genel Bakan tarafndan yaplacak i blm talimatnda

ve tzn 79/son bendine gre karaca ynergede gsterilir.
82.2 - Mali ve dari lerden Sorumlu Genel Bakan Yardmcs
Mali ve idari ilerden sorumlu Genel Bakan yardmcs; Parti merkez
tekilatnn btn mali ilerini, harcamalarn, gelirlerin tahsilini,
muhasebe esaslarna gre gerekletirmek ve bu ilere nezaret etmek, mali
szlemelerin usulne ve mevzuata uygun olarak yaplp icra edilmesini
salamakla yetkili, grevli ve sorumludur.
Mali ve idari ilerden sorumlu Genel Bakan yardmcs Siyasi Partiler
Kanununun 73 ve 74. madde gereklerine uygun olarak, tekilatn yllk btesi
ile bilanolarn, gelir ve gider cetvelleri ile kesin hesabn hazrlayarak MKYK
tarafndan karara balanmak zere MYKya sunar. Bte ilemlerinin zamannda
yaplmasn ve ilgili yerlere tevdi edilmesini takip eder ve gerekletirir.
Mali ve idari ilerden sorumlu Genel Bakan yardmcs tarafndan
teklif edilen ve Genel Bakan tarafndan atanan genel muhasip, mali ve
idari ilerden sorumlu Genel Bakan yardmcsnn haiz olduu yetkileri
ona niyabeten kullanr.
Genel muhasip, Partinin muhasebe ilerine ait harcama evraklarn,
mali ve idari ilerden sorumlu Genel Bakan yardmcs ile, onun
yokluunda MYK yelerinden birisi ile birlikte imza eder.
82.3 - Genel Sekreter
Genel sekreter, MKYK ve MYK toplant tutanaklarn dzenler,
kararlar zapta geirir, imza edilmelerini salar ve uygulanmalarn takip
eder. Genel merkezin gelen-giden her trl evrak ileri ile yazmalarnn
dzenlenmesinden, MKYK ile MYKnn gndemlerinin hazrlanmasndan
ve takibinden sorumludur. Genel sekreter, davac veya daval olarak her
tr yarg merciinde, zel veya resmi daire, kurum ve kurulularda, gerek
kiiler ile zel veya resmi tzel kiiliklerle olan ilikilerde Genel Bakan
adna bizzat veya vekille Partiyi temsil eder.
Genel sekreterlik, genel evrak kaydnn tutulduu birim olarak,
Partinin yazma ve haberleme nitesidir. Partinin btn resmi ve
69
AK PART
Parti ii yazmalar, genel sekreterin gzetim ve denetimi altnda genel

sekreterlik birimi araclyla yaplr.
Genel sekreter, Partinin salam bir arive sahip olmasndan sorumludur.
YEDNC AYIRIM
YAN KURULULAR
A - KADIN VE GENLK KOLLARI (SPK, m.7)

Kadn ve Genlik Kollarna ye Olmak
Madde 83 83.1 - Kadn Koluna ye Olmak
(Deiik: 05.05.2002 gnl KKK. m.5) Tzn ikinci ksmnda
yazl artlara gre Parti yeliini kazanm her kadn, kadn kolu yeliine
mahsus deftere kayd yaplmakla kadn kolu yeliini kazanm olur.
83.2 - Genlik Koluna ye Olmak
(Deiik fkra: 30.09.2012 gnl BKK. m.9) Tzn; ikinci
ksmnda yazl artlara gre Parti yeliini kazanm ve 30 yandan
byk olmayan her ye, ayrca genlik kolu yeliine mahsus deftere
kaydedilmekle genlik kolu yeliini kazanm olur.
83.3 - Kadn ve Genlik Kollar yeliine Mahsus Defter
Tzkteki istisnalar hari Partiye ye kayd yapma yetkisi ve grevi,
ilgili ile ynetim kuruluna aittir. le ye kayt defterinde yelik kayd
olmayanlarn, dorudan kadn veya genlik kollarna yelik kayd yaplamaz.
Parti yelerinden yukarda yazl nitelikleri tayanlarn, genel merkez
tarafndan hazrlanm ve il bakanl tarafndan onaylanm ve mhrlenmi
Kadn Kolu ye Defteri ve Genlik Kolu ye Defteri ad ile tanmlanan
zel deftere yelik yazmlar yaplr. Bylece kadn veya genlik kolu yelii
kazanlm olur. Kaytlar, ky veya mahalle dzeni iinde ve sra numaras
verilerek yaplr. Kaydn yanna ilgilinin Parti yelik numaras ile mahallesi
de, karlkl kontrol yapabilmek amacyla ayr bir stunda belirtilir.
(Ek: 12.01.2002 gnl KKK. m.13) (Deiik fkra: 30.09.2012 gnl
BKK. m.9) Genlik kolu kademe organlarnda 30 yandan nce grev
alm olanlarn yelikleri grev dnemi sonuna kadar devam eder.
70
TZK
Parti yelii sona eren kiinin buna bal olarak kadn ve genlik kolu
yelii de sona ermi olur.
Kadn ve Genlik Kollarnn Tekilat Kademe Organlar
Madde 84 - (Deiik 03.10.2003 gnl KKK. m.7)Merkez ile
tekilat kademelerinin kuruluu zorunlu olmamak zere aada yazl
idari taksimat yerlerinde, belirtilen isimler altnda rgtlenip almalar
yapmak amacyla Partinin kadn ve genlik kollar oluturulur.
84.1 - Kadn/Genlik Kolu Belde Kademesi Tekilat Organlar
a) Kadn/Genlik Kolu Belde Kongresi
b) Kadn/Genlik Kolu Belde Bakan
c) Kadn/Genlik Kolu Belde Ynetim Kurulu
d) Kadn/Genlik Kolu Belde Yrtme Kurulu
84.2 - Kadn/Genlik Kolu le Kademesi Tekilat Organlar
a) Kadn/Genlik Kolu le Kongresi
b) Kadn/Genlik Kolu le Bakan
c) Kadn/Genlik Kolu le Ynetim Kurulu
d) Kadn/Genlik Kolu le Yrtme Kurulu
84.3 - Kadn/Genlik Kolu l Kademesi Tekilat Organlar
a) Kadn/Genlik Kolu l Kongresi
b) Kadn/Genlik Kolu l Bakan
c) Kadn/Genlik Kolu l Ynetim Kurulu
d) Kadn/Genlik Kolu l Yrtme Kurulu
84.4 - Kadn/Genlik Kolu Genel Merkez Tekilat Organlar (Deiik:
05. 05. 2002 gnl KKK. m.6)
a) Kadn/Genlik Kolu Byk Kongresi
b) Genel Merkez Kadn/Genlik Kollar Bakan
c) Kadn/Genlik Kolu Merkez Karar ve Ynetim Kurulu
d) Kadn/Genlik Kolu Merkez Yrtme Kurulu
71
AK PART
Kadn ve Genlik Kollar Kademe Organlarnn Oluumu, Delegeler

ve Kongrelerine likin Ortak Hkmler
Madde 85 - 85. 1 - Kadn ve genlik kollar kademe organlar yelerinin
asl ve yedek saylar ile kongre delegeliklerinin seilmi ve tabii delege
saylar, Partide muadili tekilat kademesi ve kongresinin aynsdr. Ancak
Partinin ilgili Genel Bakan yardmcsnn olurunu almak kaydyla, ilgili
kolun Merkez Karar ve Ynetim Kurulu, kademe organ ye saylar ile
kongre delege saylarn artrmaya veya azaltmaya yetkilidir.
85.2 - Kadn ve genlik kollar olaan kongre takvimi, iki yldan nce ve
yldan sonra olmamak, Parti kongrelerinin yaplmasn engellemeyecek
ve Parti byk kongresinden nce tamamlanm bir zamanda olmak
zere, Partinin tekilattan sorumlu Genel Bakan yardmcsnn oluruna
gre, kolun Merkez Karar ve Ynetim Kurulunca kararlatrlr.
Kararlatrlan kongre takvimine gre il kongre tarihleri kolun Merkez
Karar ve Ynetim Kurulunca, ilelerin kongre tarihleri, kolun il ynetim
kurulunca, beldelerin kongre tarihleri ise kolun ile ynetim kurulunca
kararlatrlr.
85.3 - Kadn ve genlik kollar delege seimleri ve kongreleri, Partinin
o yerde kurulu kademe ynetim kurulunun gzetim ve denetimi altnda
yaplr. Parti tekilat kademe delege seimleriyle ilgili seim kuruluna
atfolunan tm onay ve yetkiler, Parti kademe yrtme kurulu tarafndan
kullanlr. Ancak seim ilem ve sonularyla ilgili itirazlar, Partinin bir
st kademe ynetim kurulu bakan tarafndan iki gn iinde kesin olarak
karara balanr.
85.4 - Kadn ve genlik kollarnn genel merkez kongreleri ise, Parti
Merkez Yrtme Kurulunun olur verdii tarihte ve onun gzetim ve
denetimi altnda yaplr. Merkez kongresiyle ilgili delege liste onay, seim
ilem ve sonularna dair itirazlar incelemek ve sonulandrmak, Parti
Merkez Yrtme Kurulu tarafndan yaplr ve kesin olarak karara balanr.
85.5 - Tzn, Parti tekilat kademe kongreleriyle ilgili kongre
hazrlklar, divan oluumu, adaylk, adaylklarn kesinlemesi, aday
listeleri, oy pusulalar, oy ekli, oylarn saym ve dkm, organ yeleri
72
TZK
arasnda i blm, boalmalarn doldurulmas, organn dm

saylmas halini dzenleyen hkmleri, e dzey kadn ve genlik kollar
organlar hakknda da uygulanr.
85.6 - Kongrelerde kullanlacak oy pusula ve zarflar, seim kurulu
mhr yerine, gzetim ve denetimi yapan Parti kademe organnn mhr
ile mhrlenir.
85.7 - Kadn ve genlik kollar, ky ve mahalle leinde Parti kademe
tekilat ile birlikte gruplar oluturarak Parti almas yapabilirler.
Kadn ve Genlik Kollar Kademe Bakan ve yelerinin Yetki ve
Grevleri
Madde 86 - (Deiik: 11.11.2006 gnl BKK.) Kadn ve genlik
kollar kademe bakan, ynetim ve yrtme kurullar, Partinin o yerde
kurulu tekilat kademe organlarnn yetkilerini, kendileri asndan aynen
kullanrlar.
Bu kollarn kurulu olduklar yerde Partinin temsili, Parti tekilat
kademe ynetim kurulu bakanna aittir. Kadn ve genlik kollar, Partinin
o yerde kurulu tekilat kademesine bal, uyumlu ve e gdm iinde
alrlar. D yazmalar, Parti Ynetim Kademesi araclyla yaparlar.
Kadn ve genlik kolu bakanlar grevli olduklar yerdeki tekilat
kademesi ynetimi ve yrtme kurullarnn doal yesidirler. (Deiik
cmle: 03.10.2009 gnl BKK.) Bu sfatla toplantlara katlr,
mzakerelere itirak ederler, kararlar ynetim veya yrtme kurulu
yeleri tarafndan alnr.
Yan kurulularla ilgili almalar, Genel Bakan tarafndan uygun
grlecek Genel Bakan Yardmclna bal olarak yrtlr. (Ek
cmle: 03.10.2009 gnl BKK.) Alt kademelerde yan kurulularla ilgili
koordinasyon almalar bizzat ana kademe bakan tarafndan salanr.
Kadn ve Genlik Kollarna ten El ektirme
Madde 87- (Deiik: 12.01.2002 gnl KKK. m.16) Tzn,
Parti tekilat kademeleriyle ilgili el ektirme nedenlerini dzenleyen
58, el ektirmenin usul ve esaslarn dzenleyen 59 ve geici kurullar
73
AK PART
ile olaanst kongrelerini dzenleyen 60. madde hkmleri, aada

belirtilen koullarla kadn ve genlik kollar hakknda da uygulanr.
Kadn ve Genlik Kollar alt kademe bakan ve yelerine iten el
ektirme ilemlerini birinci fkrada atf yaplan maddelere gre icra
etmeye kadn ve genlik kollar ynetim organlar gibi e dzey Parti
tekilat ynetim organlar da yetkilidir.
Parti MKYK, yan kurulular alt kademe tekilatlaryla ilgili her tr
soruna her aamada el koymaya yetkilidir. MKYKnun bu konuda ye tam
saysnn salt ounluu ile verecei kararlar Parti ii ilemler asndan
kesindir.
Parti MKYK, el ektirme nedenlerinin varl halinde, ilgili Genel
Bakan yardmcsnn talebi zerine veya resen, kollarn merkez organlar
dahil her kademedeki ynetim bakan ve yelerine ksmen veya tamamen
el ektirebilir. Kollarn Genel Merkez organlarna iten el ektirilmesi
halinde kolun merkez organ, yaplacak ilk kongreye kadar grev yapmak
zere Partinin Merkez Yrtme Kurulunca atama ile oluturulur.
B- DER YAN KURULULAR (SPK, m.7)
Parti Tekilatnn Dier Yan Birim ve Kurulular
Madde 88 - (Deiik: 12.01.2002 gnl KKK. m.17) Parti tekilat
kademelerince, yukarda saylanlar dnda Partinin Tzk, Ynetmelik,
Program ve kararlarnda belirtilen konular tantmak, hayata geirmek,
yerel, lke veya dnya leinde var olan sorunlarla ilgili aratrma,
plan, proje ve stratejiler retmek amacyla hal ve vaziyetin gerekli kld
konularda ve zamanlarda, Partili veya Partili olmayan uzman kiilerden,
i ve amalanan hizmetin niteliine gre, cretli veya cretsiz, srekli veya
geici alacak ekilde genel merkez bnyesinde yahut il, ile ve beldeler
dzeyinde ve yaygn ekilde alma grup ve komisyonlar oluturulabilir.
Sreli veya sresiz yaynlar yaplabilir.
74
TZK
SEKZNC AYIRIM
PART GRUPLARI
A- TBMM PART GRUBU (SPK, m.22)

TBMM Parti Grubunun Oluumu
Madde 89 - Grup oluturabilmek iin, Partili en az yirmi milletvekili
olmas gerekir. Partili milletvekillerinin tamamnn oluturduu topluluk,
TBMM Parti Grubu olarak isimlendirilir.
Grup Bakan, Bakanvekilleri ve Grup Ynetim Kurulu
Madde 90 - AK PART Genel Bakan, Partinin TBMM Grubunun
da bakandr.
Genel Bakan TBMM yesi deilse, Parti meclis grubu, yeleri arasndan
birini ye tam saysnn salt ounluunun oyu ile grup bakan seer.
TBMM Parti Grubu, grup bakanvekillerinin seimleri ile grup
organlarn, grup i ynetmeliine gre oluturur.
(Deiik: 03.10.2009 gnl BKK.) Grup bakan, grupbakanvekilleri
ve grup ynetim kurulu yeleri iin bir yasama dneminde iki seim
yaplr. lk seilenlerin grev sresi iki, ikinci devre seilenlerin grev
sreleri ise bu seimi takibeden ilk milletvekili genel seimlerine kadardr.
Boalma halinde grup bakan ile bakanvekilleri iin yeniden seim
yaplr. Bu ekilde ara seimle seilenler, yerine seildikleri yenin sresi
kadar grev yaparlar. Ynetim kurulunda boalma olmas halinde ise,
aldklar oy srasna gre yedekleri grup bakan tarafndan davet edilir.
Grup Bakan vekilleri ve Grup Ynetiminin Grevleri
Madde 91 - (Deiik: 05.05.2002 gnl KKK. m.7) Grup adna
konumaya ve beyanat vermeye, Genel Bakan, Grup Bakan,
Grupbakanvekilleri veya grevlendirecekleri grup szcleri yetkilidir.
Dier Parti grup veya yetkilileriyle yasama ve yrtmeye ilikin
iletiim ve mzakereler, grup bakan veya bakanvekillerince yrtlr.
Yasama almalarnn etkin ve dzenli yrtlmesi, disiplinin
salanmas iin yaplacak almalar, alnacak tedbirler ile Tzk ve grup
i ynetmeliinde belirtilen iler, grup ynetiminin grevidir.
75
AK PART
Grup yelerinin Grevleri

Madde 92 - Grup yeleri TBMM almalarnda Partinin Tzk ve
programna, temel ilkelerine, gizli oyla alnm balayc grup kararlarna
uygun davranr ve bunlara destek verirler. Meclis genel kurul almalar
ile komisyon ve Parti grubunun almalarna, genel merkez tarafndan
hazrlanan alma programlarna katlmak zorundadrlar.
Yasama komisyonlarnda grevli grup yeleri, komisyon yelii
leinde bir grup oluturarak, aralarndan birini bakan seerler. Grup
ynetimi ile gerekli temas ve koordinasyon, bu bakan araclyla salanr.
Grupta Gizli Oylama Konular (SPK, m.27)
Madde 93 - Grup genel kurulunca yaplacak grup bakan, bakan
vekilleri ve grup ynetim kurulu asl ve yedek ye seimleri ile belli
konularda balayc nitelikteki kararlar, gizli oylama ile salanr. Balayc
grup kararlarnn gven oylamas gibi istisnai olmas esastr. Bu istisnalar,
grup i ynetmeliinde gsterilir. Grupa yaplacak seimlerde eit oy
kmas halinde, sonu alnncaya kadar oylama tekrarlanr.
TBMM Parti Grup Ynetmelii (SPK, m.23)
Madde 94 - Grubun i ynetimi, alma usl ve esaslar ile grup
ynetiminin yukarda saylanlar dndaki grev ve yetkileri, grup
genel kurulu tarafndan karlacak AK PART TBMM Grup
Ynetmeliinde gsterilir. ye tam saysnn salt ounluunca kabul
edilmesi gereken i ynetmeliin bir rnei, TBMM Bakanlna sunulur.
B - L GENEL MECLS VE BELEDYE MECLS GRUPLARI
l Genel Meclisi Gruplar
Madde 95 - l genel meclisi grubu, her ilde Partili il genel meclisi yelerinden
oluur. Gruptan sz edebilmek iin Partili en az yenin olmas gerekir.
l genel meclisi Parti gruplar, en az bir grupbakan vekili ile bir
sekreter seerek alrlar. Bakanvekili, Parti tekilat ile grup arasndaki
koordinasyonu salar.
Konu ve sorunlar, Parti Tzk ve program erevesinde grupta
grlr, varlan sonuca gre genel kurulda hareket edilir. Gizli oylama
ile alnan balayc grup kararlarna Partili ye uymak zorundadr.
76
TZK
Belediye Meclisi Gruplar

Madde 96 - Belediye tekilat olan her belediye meclisinde, Partili
belediye bakan ve Partili meclis yelerinden oluan gruba, Belediye
Meclisi Parti Grubu denir. Grubun varl iin Partili en az ye
gereklidir.
Belediye meclisi Parti gruplar, en az bir grup bakan vekili ile bir
sekreter seerek alrlar. Bakan vekili, Parti tekilat ile grup arasndaki
koordinasyonu salar.
Konu ve sorunlar, Parti Tzk ve program erevesinde grupta
grlr, varlan sonuca gre genel kurulda hareket edilir. Gizli oylama
ile alnan balayc grup kararlarna, Partili belediye bakan hari, grubun
yeleri uymak zorundadrlar.
l Genel Meclisi Gruplar le Belediye Meclisi Gruplarna likin
Ortak Hkmler
Madde 97 - l, ile ve belde bakanlar, kademelerindeki il genel meclisi
ve belediye meclisi yelerini, Partinin yerel politikalarn tespit etmek,
almalar gzden geirmek ve bilgilenmeyi salamak amacyla her
zaman toplantya arabilirler. Bu toplantlara, toplantnn kapsamna
gre, Parti tekilat kademe bakan bakanlk eder.
DRDNC KISIM
(Deiik: 12.09.2015 gnl BKK md. 3)
PART DEMOKRAS HAKEM KURULLARI VE

SYAS ERDEM VE ETK KURULU
(Deiik: 12.09.2015 gnl BKK md. 3)

BRNC BLM
PART DEMOKRAS HAKEM KURULLARI
Parti i Demokrasi Hakemlii

Madde 98 - Siyasi Partiler, ynetim biimi ve uzlama sanat
olan demokrasinin vazgeilmez unsurlardrlar. O halde ncelikle
77
AK PART
demokrasinin Parti iinde gereklemesi gerekir. Farkllklar zenginlik

kabul ederek Parti ii ekimelerin sulh yolu ile giderilmesi amalanmtr.
Parti i Demokrasi Hakem Kurullarnn Oluumu
Madde 99 - llerde ve Genel Merkez bnyesinde Parti ii demokrasi
hakem kurulu oluturulur. Bu kurullarda er ye bulunur. kier tane
de yedek ye seilir. l Parti ii demokrasi hakem kurulu il kongrelerinde,
Genel Merkez Parti i Demokrasi Hakem Kurulu byk kongrede,
kongre delegeleri tarafndan, organ seimlerine ilikin usl ve esaslara
gre seilirler.
(Deiik: 11.11.2006 gnl BKK.) Parti ii demokrasi hakem kurulu
oluturamayan illerle lm, istifa ve benzeri nedenlerle bu kurullardaki
asl ve yedek ye says toplam ten aa den illerde, olaan veya
olaanst kongreye kadar grev yapmak zere, Genel Merkez Parti i
Demokrasi Hakem Kurulunca asl, iki yedek ye belirlenip, MKYK
onayyla greve balatlr.
Kurul yesinde Aranacak Nitelik ve yelik Gvencesi
Madde 100 - (Deiik: 11.11.2006 gnl BKK.) Parti i Demokrasi
Hakem Kurullarnda grev alacaklarn en az krk yan tamamlamalar,
evrelerinde birikim ve saygnlklaryla temayz etmi olmalar esastr.
Kurulda grev alacaklarn yksek tahsilli olmalar esas olup, illerde
yksek tahsilli adaylarn bulunmamas halinde tercihen lise veya dengi
okul mezunlarna ayn grev verilebilir.
Hakem Kurullarnn Grevleri
Madde 101 - l Parti ii demokrasi hakem kurulu, il snrlar iinde
grev yapar. l kademe organlar ile alt kademe organlar veya organ
yeleri, yan kurulu organ veya yeleri arasnda veya onlarla Parti kademe
organ veya yeleri arasnda Parti grevinden kaynaklanan ekimelerin
zm iin gerekli sulh ortamn hazrlar ve zm eklini belirler.
Genel Merkez Parti i Demokrasi Hakem Kurulu, Parti Genel
Merkez organlar ile Parti yan kurulular genel merkez organlar veya bu
organlarn yeleri, TBMM Parti grup yeleri ve bu yelerin Parti Genel
78
TZK
Merkez ve yan kurulular genel merkez organlar ve yeleri arasnda

Parti faaliyet ve grevinden kaynaklanan ekimelerin zm iin sulh
ortamn hazrlar ve zm eklini belirler.
(Son fkra mlga: 12.01.2002 gnl KKK. m.20)
Sorunun Hakem Kuruluna ntikali ve Hakem Kararlarnn
Nitelii
Madde 102 - (Deiik: 11.11.2006 gnl BKK.) Parti i Demokrasi
Hakem Kurulunun bir konuya mdahil olabilmesi iin uyumazln
taraflarndan birisinin bavurmas gerekli olup, ayrca kademe bakanl
veya yrtme kuru lunun talebiyle de el koyabilir.
Parti i Demokrasi Hakem Kurullar ye tam says ile toplanr,
ounlukla karar verir. asl yenin mazeretli olduu hallerde kurul,
sradaki yedek yenin itiraki ile toplanr.
Parti i Demokrasi Hakem Kurulu kararlar yazl ve gerekeli olarak
dzenlenir. Kararlar, ekimenin taraflar asndan balayc, Parti tzel
kiilii asn dan tavsiye niteliindedir.
(Ek: 12.01.2002 gnl KKK. m.21) Parti i Demokrasi Hakem
Kuruluna bavuru ekli ile anlamazlklarn zmne ilikin usl ve
esaslar bir ynetme lik ile belirlenir.
(Deiik: 12.09.2015 gnl BKK md. 3)

KNC BLM
SYAS ERDEM VE ETK KURULU
Kurulun Oluumu
Madde 102/A. - Genel Merkez tekilatnda grev yapmak zere bir
Siyasi Erdem ve Etik Kurulu kurulmutur.
Kurul, byk kongre tarafndan seilen 5 asl 2 yedek yeden oluur.
Kurul bakan, kurul yeleri arasndan gizli oyla ve salt ounlukla
seilir.
Kurul ayda en az 1 defa toplanr.
79
AK PART
Kurul, yelerinin salt ounluuyla toplanr ve mevcudun salt

ounluuyla karar alr.
Kurul yeleri, Kurul dnda hibir Parti ii grev alamaz. Kurula
seilen kiinin varsa tm Parti ii grevleri der ve durum Genel Bakan
tarafndan ilgili mercilere bildirilir.
Bakanlk,milletvekillii, belediye bakanl, belediye ve il genel meclis
yelii grevleri, kurul yelii ile birleemez.
Kurulun alma usul ve esaslar MKYK tarafndan karlacak bir
Ynetmelikle dzenlenir.
Kurul yelerinde Aranacak Nitelikler
Madde 102/B Kurul yeleri, 40 yan tamamlam, yksek renim
yapm ve en az 5 yldan beri Parti yesi olan kimseler arasndan byk
kongrece seilir.
Bir kimse en fazla iki defa kurul yesi seilebilir.
Haklarnda 1 aydan fazla sreli kesinlemi mahkumiyeti veya
herhangi bir disiplin cezas bulunan yeler, Kurula ye seilemez.
Kurulun Grev Sresi
Madde 102/C-Kurul, seildikten sonraki ilk seimli kongreye kadar
grev yapar. yeliklerde boalma olmas halinde eksik yelik, yedeklerden
tamamlanr. Yedeklerin getirilmesine ramen kurul ye tam saysnn
yarsnn altna dmesi halinde ilk kongrede yeniden seim yaplr.
Kurulun Grev ve Yetkileri
MADDE 102/D. - Siyasi Erdem ve Etik Kurulunun grev ve yetkileri
unlardr:
a) Tm Parti kadrolarnn AK PART Tz ile programnda
belirlenen kurucu deerler ve ilkeler ile temel amalar ve politikalarmz
dorultusunda bilinlendirilmesini salamak amacyla almalar
yapmak, bu erevede raporlar hazrlamak ve Genel Bakana sunmak,
b) Parti disiplin kurullarnn grev ve yetkisi dnda kalan konularda,
kurucu deerlere ve ilkelere aykr sz,tutum ve davranlarda bulunan
Parti yeleri hakknda resen veya yaplacak bavurular zerine gerekli
inceleme ve aratrmay yaparak sonucu ilgili Parti ii mercilere bildirmek,
80
TZK
c) Partinin genel politika ve faaliyetlerini Parti kurucu deerleri

ve ilkeleri ile temel hedefler ve politikalarmz asndan izlemek,
deerlendirmek, bu erevede alnmas gereken tedbirlerle ilgili tavsiye
kararlar almak ve Genel Bakana nermek,
d) Parti kurucu deerleri ve ilkelerinin tm Parti faaliyetlerine
hakm olmasn salamaya ynelik olarak uygulamaya geirilmesi ve bu
uygulamalarn teaml haline getirilmesi iin gerekli tedbirleri gelitirmek,
e) Genel Bakan tarafndan kurulu amacna uygun olarak verilen
dier grevleri yerine getirmek,
Kurul, grevlerini ifa ederken Parti yesi ilgilileri dinleyebilir, gr
ve kanaatlerini alabilir.
Kurulun Yazmalar ve Faaliyet Raporu
Madde 102/E. - Kurul, resmi kurum ve kurulularla yazma yapamaz.
Parti kademe ve yeleri ile yazmalarn Genel Sekreterlik marifetiyle yapar.
Kurul faaliyetleri, Kurul bakan tarafndan rapor halinde ve en ge 3
ayda bir Genel Bakana sunulur.
Kurulun Bamszl ve Gvencesi
Madde 102/F - Kurul i almalarnda bamszdr.
Kurul genel faaliyetleri bakmndan Genel Bakana kar sorumludur.
Kurul yelerinin Tzn 114. ve 115. maddelerde yazl cezalar
gerektiren bir eylemde bulunduunun Merkez Disiplin Kurulu kararyla
tespit edilmesi hallerinde, Genel Bakann teklifi zerine MKYK ye tam
saysnn 4/5 inin kararyla grevlerine son verilebilir.
BENC KISIM
BRNC BLM
PART DSPLN KURULLARI (SPK, m.17, 19/7, 25, 53 ila 59)
Parti Disiplin Kurullar
Madde 103 - Kanunlara, Parti Tzk, Ynetmelik ve Programna,
Parti yetkili makam ve organlarnn kararlarna aykr davranta bulunan
Partililer hakknda disiplin soruturmas yapmaya ve karar vermeye
yetkili ve grevli Parti disiplin kurullar unlardr:
81
AK PART
103.1 - l Disiplin Kurullar

103.2 - Merkez Disiplin Kurulu
103.3 - TBMM Parti Grup Disiplin Kurulu
103.4 - Mterek Disiplin Kurulu
KNC BLM
BRNC AYIRIM
L DSPLN KURULLARI (SPK, m.19/7)
l Disiplin Kurullarnn Oluumu
Madde 104 - l disiplin kurulu, her ilde il kongresi tarafndan il
ynetim kurulunun seimine ilikin usul ve esaslara gre seilen be asl
ve be yedek yeden oluur.
l Disiplin Kurullarnn Bakaca ler
Madde 105 - l disiplin kurulu, Tzkte Merkez Disiplin Kurulunun
ilk derecede bakaca iler olarak belirtilenler ile TBMM Parti Grup
Disiplin Kurulunca baklacak iler dnda kalan ve il evresinde Partiye
kaytl olan yeler hakknda birinci derecede disiplin soruturmas yapar
ve karar verir.
l disiplin kurulu kararlarna kar, bildirimden itibaren 10 gn iinde
ilgili kii veya il ynetim kurulu tarafndan Merkez Disiplin Kuruluna itiraz
edilebilir. Sresi iinde itiraz edilmeyen disiplin kurulu karar kesinleir.
Ancak il disiplin kurulunca verilmi ihra kararna kar itiraz
edilmemi olsa bile, il disiplin kurulu bakanlnca ilgili soruturma
dosyas, incelenmek zere 15 gn iinde Merkez Disiplin Kuruluna
gnderilir. karma karar, Merkez Disiplin Kurulunun onay ile Parti ii
ilemler bakmndan kesinleir.
82
TZK
KNC AYIRIM
MERKEZ DSPLN KURULU (MDK) (SPK, m.17)
Merkez Disiplin Kurulunun Oluumu
Madde 106 - Merkez Disiplin Kurulu Partinin en st disiplin kurulu olup
byk kongre tarafndan Merkez Karar ve Ynetim Kurulu yelerinin seimlerine
ilikin usul ve esaslara gre seilen onbir asl ve be yedek yeden oluur.
Merkez Disiplin Kurulunun Bakaca ler
Madde 107 - Merkez Disiplin Kurulu, aada yazl ileri birinci
derece disiplin kurulu, il disiplin kurulu kararlarna kar yaplan itirazlar
ile Tzk gerei intikal eden il disiplin kurullarnn ihra kararlarn
ikinci derece disiplin kurulu olarak inceler ve Parti ii ilemler asndan
kesin olarak karara balar.
107.1 - Merkez Disiplin Kurulunun Birinci Derecede Bakaca ler :
a - Partinin Kurucu yeleri,
b - Partinin Genel Bakan, Merkez Karar ve Ynetim Kurulu asl ve
yedek yeleri, Partinin genel muhasibi,
c - l ynetim kurullar ile il disiplin kurullarnn bakan ve asl yeleri,
il ve ile belediye bakanlar, yan kurulularn il bakanlar,
d - Kendi bakan ile asl ve yedek yeleri,
e - TBMMnin Partili eski yeleri ve eski hkmet yeleri,
Hakknda birinci derecede disiplin soruturmas yapar ve Parti ii
ilemler asndan kesin olarak karara balar.
107.2 - Merkez Disiplin Kurulunun kinci Derecede Bakaca ler
Merkez Disiplin Kurulu, il disiplin kurullarnca verilen kararlara kar
yaplan itirazlar zerine ve tzn 105/son bent hkm gerei gnderilen
disiplin dosyalarn ikinci derece disiplin kurulu olarak inceleyip, lehte
veya aleyhte bozulmasna, bozmann niteliine gre gerekli olan cezay
tayin etmeye, deitirilmesine veya kaldrlmasna karar verebilir.
tiraz zerine verilen kararlar, Parti ii ilemler asndan kesindir.
83
AK PART
NC AYIRIM
GRUP DSPLN KURULU (SPK, m.25)
TBMM Parti Grup Disiplin Kurulunun Oluumu
Madde 108 - Grup Disiplin Kurulu, Partinin TBMM grubunca, Grup
Ynetim Kuruluna ilikin usul ve esaslara gre kendi yeleri arasndan
gizli oyla seecei be kiiden oluur. Ayn ekilde yedek ye seimi
yaplr.
TBMM Parti Grup Disiplin Kurulunun Bakaca ler
Madde 109 - Grup Disiplin Kurulu, grup yelerinin Partiden geici
veya kesin ihracn gerekli klan eylemlerin dnda kalan, Tzkte yazl
ve TBMM Parti Grup Ynetmeliinde belirtilen disiplin sularyla ilgili
ilere bakar ve kesin olarak karara balar.
Tzkte yazl esaslar sakl kalmak kaydyla milletvekilleri hakknda
yaplacak disiplin soruturmasnn ekli ve usulleri ile soruturmay
gerektiren sair haller, verilecek disiplin cezalar ve kesinleme halleri,
Grup Ynetmeliinde gsterilir.
DRDNC AYIRIM
MTEREK DSPLN KURULU (SPK, m.25/2)
Mterek Disiplin Kurulunun Oluumu, Grev ve Yetkileri
Madde 110 - Mterek Disiplin Kurulu, Merkez Disiplin Kurulu ile
TBMM Parti Grup Disiplin Kurulunun birlikte toplanmasndan oluan
kuruldur. Merkez Disiplin Kurulu bakan, bakanvekili ve sekreteri, bu
kurulun bakanlk divann oluturur.
Kurul, TBMM Parti Grubu yelerinin Partiden geici veya kesin
ihralarn gerektiren eylemleri dolaysyla disiplin soruturmas yapar ve
Parti ii ilemler asndan kesin olarak karar verir.
Merkez Disiplin Kurulu ile Grup Disiplin Kuruluna ilikin alma
usul ve esaslar, Mterek Disiplin Kurulu iin de geerlidir.
84
TZK
BENC AYIRIM
MTEREK HKMLER
Disiplin Kurullarna likin Mterek Hkmler (SPK, m.56)
Madde 111 - 111. 1 - Her disiplin kurulunun grev sresi, yeni disiplin
kurulunun seilmesiyle son bulur.
111.2- Disiplin kurullar, seilmelerini takiben en yal ye
bakanlnda yapaca ilk toplantsnda gizli oylama ile bakan, bakan
vekili ve sekreter seimi yaparak kurulun bakanlk divann oluturur.
111.3 - Partili hibir ye, ayn zaman diliminde ayn veya farkl dzeyde
baka bir disiplin kurulu yelii yapamaz. Partinin, kongre delegelikleri
ve TBMM grup yelii hari, hibir organnda grev alamazlar. Eler
ile birinci ve ikinci derece kan ve shri hsmlar, ayn disiplin kurulunda
birlikte grev alamaz, bunlarla ilgili soruturma ve kararlara katlamazlar.
111.4 - Disiplin kurulu yeleri ile Parti arasnda hibir hizmet ba
kurulamaz ve Partiden gelir salanamaz.
111.5 - Kurul yeliklerinde boalma olmas halinde, sradaki yedek ye,
kurul bakan tarafndan greve davet edilerek kurul yelii tamamlanr.
111.6 - Gn ve zaman belli olan toplantlara, hakl mazeret
olmakszn ardarda kez veya bir yl iinde aralkl alt kez katlmayan
ye, kurul yeliinden istifa etmi saylr ve yerine yedek ye davet edilir.
111. 7 - (Deiik: 12.01.2002 gnl KKK. m.22; Deiik: 03.10.2009
gnl BKK.) Disiplin kurullar, Kanunda belirtilen ayrk haller dnda
ye tam saysnn en az 2/3 si ile toplanr ve ye tam saysnn salt
ounluu ile karar verir.
111.8 - (Deiik: 05.05.2002 gnl KKK. m.8) Disiplin kurulu bakan
ve yeleri, kendi haklarnda yrtlen soruturmalara katlamazlar.
111.9 - (Deiik: 12.01.2002 gnl KKK. m.22) Disiplin kuruluna
sevk edilen Partilinin savunmas alnmadan veya savunma vermekten
vazgetii anlalmadan karar verilemez. Savunma iin gerekli sre,
arnn ilgiliye bildiriminden itibaren 15 gndr. Seimlerde veya
85
AK PART
kamuoyu nnde aka veya yayn yolu ile ilenen disiplin sular iin bu
sre 7 gndr. Savunma daveti kurul bakannca yaplr; davet yazsnda
uygulanmas istenen disiplin cezas ile buna neden gsterilen sz veya
fiiller aka belirtilir.
111.10 - Savunma davet yazs, ayr adres bildirilmemise ilgilinin Parti
ye ktnde yazl adresine tebli edilir veya gnderilir. Bulunamaz
veya kabulden imtina etmi ise, savunmadan vazgetiine hkmedilerek
dosyadaki bilgi ve belgelere gre gerekli karar verilir.
111. 11- Disiplin kurullar, kendilerine intikal ettirilen iler hakknda,
yasa ve Tzk hkmleri ile zaruret hallerinden kaynaklanan durumlar
sakl kalmak kaydyla 30 gn iinde karar verirler.
111. 12- Kongrelerde ve her tr Parti toplantlarnda, konunun Tzk
gerei gndem konusu olma hali hari, disiplin kuruluna sevk kararlar ile
disiplin kurullarna intikal eden ile ilgili disiplin kurulu karar kesinleinceye
kadar bu konular hakknda gr, tavsiye ve telkinde bulunulamaz.
111. 13- Parti tekilat ve ynetim birimleri, disiplin kurullarnn
incelemelerini zorlatrmamak ve taleplerini geciktirmeksizin yerine
getirmek zorundadrlar.
111. 14- (Ek fkra: 11.11.2006 gnl BKK.) yenin daha nce
disiplin cezas almamas ve pimanlk duymas halinde bir alt disiplin
cezas verilebilir.
111. 15- Disiplin kurullar, sevk kararnda tanmlanarak atfolunan
eylemle baldrlar. Gerek grmeleri halinde soruturmay geniletir ve
tank dinleyebilirler. ddia ve savunmay kanun, Tzk ve ilgili mevzuata
gre deerlendirerek vicdani kanaatlerine gre karar verirler. Ancak disiplin
kurullar, sevk kararnda nerilen cezadan daha ar bir ceza veremezler.
111. 16- Disiplin kurullar, gerekeli olarak oluturacaklar kararlarn,
ilgiliye ve konuyu sevk eden organa bildirirler. lgili, Parti kaytlarnda
yazl adresinden ayrlm ve yeni adresi de belli deil ise, hkm zeti
gazete ilan ile tebli edilir. landan itibaren 15 gn iinde itiraz edilmeyen
kararlar kesinleir.
86
TZK
111. 17- Disiplin kararlarnn sonu dourmas iin kesinlemi

olmas gereklidir. Parti yetkilileri ve organlar, kesinlemi disiplin kurulu
kararlarnn uygulanmasn geciktiremezler.
Disiplin Kuruluna Sevk Yetkisi
Madde 112 - Disiplin kurullar, resen soruturma balatamaz ve
yapamazlar. l disiplin kuruluna sevk yetkisi, il ynetim kuruluna,
Merkez Disiplin Kuruluna sevk yetkisi, Merkez Karar ve Ynetim Kurulu
ile Merkez Yrtme Kuruluna, TBMM Parti Grup Disiplin Kurulu ile
Mterek Disiplin Kuruluna sevk yetkisi, TBMM Parti Grup Ynetim
Kurulu ile Merkez Karar ve Ynetim Kuruluna veya Merkez Yrtme
Kuruluna aittir.
Disiplin kuruluna sevk karar, yetkili kurulun ye tam saysnn salt
ounluu ile alnr. Karardan nce ilgilisini dinleyip gerek grd
inceleme ve aratrmalar, grevlendirecei ye veya yeleri vastasyla
yaptrabilir. hbar veya ikayet eden, sevke yetkili kurulun yesi ise,
konuyla ilgili toplant ve mzakerelere katlamaz, kendisine inceleme ve
aratrma grevi verilemez.
Disiplin kuruluna sevk kararlarnn, isnat olunan fiil ile uygulanmas
istenen disiplin cezasn ve nedenlerini aklar ekilde gerekeli olmas
zorunludur.
NC BLM
BRNC AYIRIM
DSPLN SU VE CEZALARI ( SPK, m.53/1)
Parti Disiplin Cezalar
Madde 113 - Parti disiplin kurullarnca yukarda yazl esas ve usule
gre verilebilecek disiplin cezalar unlardr:
113.1 - Uyarma
113.2 - Knama
113.3 - Partiden ve gruptan geici ihra
113.4 - Partiden ve gruptan kesin ihra
87
AK PART
Uyarma Cezas ve Bu Cezay Gerektiren Haller

Madde 114 - Uyarma, Partilinin yazl olarak dikkatinin ekilmesi olup;
114.1 - Yetkili organlarca davetli olduu toplantlara mazeret beyan
etme gerei duymakszn katlmamak,
114.2 - Durumu msait olduu halde taahht ettii aidatn dememek
veya ge demek,
114.3 -Tevdi edilmi grevin ifas konusunda lakayt davranlar
sergilemek,
114.4 (Ek: 11.11.2006 gnl BKK.) Parti yneticileri ve yeleri
hakknda basn yoluyla incitici beyanlarda bulunmak,
Partilinin uyarma cezas ile cezalandrlmasn gerektiren
eylemlerdir.
Knama Cezas ve Bu Cezay Gerektiren Haller
Madde 115 - Knama Partilinin kusur bildirimi ieren yazl uyarlmas
olup;
115.1 - Yetkili organlarca verilmi Parti grevini kabul etmemek veya
yapmamak,
115.2 - Parti iinde ve Parti faaliyetlerinde kiisel kar gzetir tutumlar
sergilemek,
115.3 - Parti aleyhine tazmini gerekli bir zarar domasa bile, tutulmas
gereken defter ve kaytlar kanun, Tzk ve Ynetmelik hkmlerine
uygun olarak tutmamak,
115.4 - Kanuni sorumluluklar ile deme ve tazmin sorumluluu sakl
kalmak kaydyla, Partideki greviyle bal hizmet gerei kendisine teslim
edilmi eya veya malzemenin, ihmal sonucu kaybna neden olmak,
115.5 - Bir yl iinde iki defa uyarma cezas gerektiren eylemlerinden
tr uyarma cezas ile cezalandrlm olmak,
Partilinin knama cezas ile cezalandrlmasn gerektiren eylemlerdir.
Partiden ve Gruptan Geici hra Cezas ve Bu Cezay Gerektiren
Haller
Madde 116 - Partiden ve gruptan geici ihra cezas, eylemin
niteliine gre iki aydan az bir yldan fazla olmamak zere Partilinin,
88
TZK
Parti ve grup almalarna katlmamas, Partideki grevinin sona ermesi,

Parti yeliinin ceza sresince askya alnm olmas sonularn douran
disiplin cezasdr.
Geici ihra ceza sresi karar tarihinde balar, sresinin dolmas ile
yeni bir karar ve ileme gerek olmadan kalkm saylr.
Geici ihra karar, Partilinin Parti Tzk ve programna, dier
mevzuatna ve organlarn balayc kararlarna uyma ykmlln
ortadan kaldrmaz.
Parti ve gruptan geici ihra cezas verilmesini gerekli klan haller :
116.1 - Partinin ve Parti organlarnn toplantlarnda sakl kalmas
gereken konular ve kararlar, sebebi ne olursa olsun, aklamak,
116.2 - Seimlerde, Partiden olur almadan bamsz aday olmak, dier
Partilerin veya bamsz adaylarn propagandalarn yapmak, yahut Parti
adaylar aleyhine almak,
116.3 - Parti yneticileri ve yeleri hakknda gerek d haber yaymak,
iftira, karalama ve kk drc beyanlarda bulunmak,
116.4 - Partiyi ve Parti almalarn alet ederek kar salamak, Partili
olmay nfuz sayarak ktye kullanmak,
116.5 - Kanuni sorumluluklar ile deme ve tazmin sorumluluu
sakl kalmak kaydyla, Partideki greviyle bal hizmet gerei kendisine
teslim edilmi eya veya malzemeyi kastl olarak kaybetmek veya
grevden ayrlma halinde teslim etmekten kanmak ve bu konuda srarl
davranmak,
116.6 - (Ek: 11.11.2006 gnl BKK.) Usulne uygun olarak alnm
grup kararlarna uymamak,
116.7 - Bir yl iinde iki defa knama cezas gerektiren eylemleri
nedeniyle yetkili disiplin kurulunca cezalandrlm olmak,
116. 8 - (Ek: 03.10.2009 gnl BKK.) Yan kurulu bakanlarnn,
ynetim kurulu ve yrtme kurulu toplantlarna katlmlarn engellemek
veya tzn 86. maddesinden kaynaklanan egdm ve denetim yetkisini
yan kurulularn varlndan beklenen fayday yok edici tarzda kullanmak,
89
AK PART
Eylemleri, Partiden ve gruptan geici olarak ihra edilmeyi gerektiren

disiplin sulardr.
Partiden ve Gruptan Kesin hra Cezas ve Bu Cezay Gerektiren
Haller
Madde 117 - Parti ve gruptan kesin ihra cezas, Partilinin Parti
kaydnn ve Parti ile olan tm ilikilerinin sona erdirilmesi sonucunu
douran en ar disiplin cezasdr.
Kiinin, TBMM Parti Grubundan ihrac, Partiden ihracn, Partiden
ihrac gruptan ihrac sonucunu douran ilemlerdir.
Partiden kesin ihra kararlar kesinletikten sonra btn tekilata
duyurulur ve ilgilinin kaytl olduu iledeki ktne ilenir.
Parti ve gruptan kesin ihra cezas verilmesini gerekli klan haller:
117.1 - Partinin Tzk ve programna, demokrasi, insan haklar ve
hukukun evrensel temel kural ve normlarna aykr faaliyetlere katlmak,
destek olmak yahut bizzat aykr eylem ve ilemlerde bulunmak,
117.2 - Milletin lkesi ve devletiyle olan birliine ve blnmez
btnlne zarar verici faaliyetler iinde olmak, Trkiye Cumhuriyetinin
temel niteliklerine ve Siyasi Partiler Kanununun drdnc ksmnda yer
alan esaslara aykr eylem veya ilemde bulunmak,
117.3 - Siyasi Partiler Kanununa gre Parti yeliine engel bir fiilden
dolay kesin mahkumiyetine ramen Partiden istifa etmemekte direnmek,
117.4 - Yetki ve grevini ktye kullanarak Partinin resmi kaytlar
zerinde tahrifat yapmak veya belgeleri yok etmek,
117.5 - Parti mal ve parasn zimmetine geirmek, zel ilerinde
kullanmak,
117.6 - (Deiik: 12.01.2002 gnl KKK. m.23) Kongrelerde ve aday
yoklamalarnda menfaat karl oylama sonularna tesir etmek, Parti ii
ve d seimlerde hile veya sahtecilik yapmak,
117.7 -(Ek: 05.05.2002 gnl KKK. m.9) Parti Yneticileri, yeleri
veya Parti tzel kiilii hakknda basn yayn aralar ile kamuoyu nnde
90
TZK
gerek d haber yaymak, iftira, hakaret, karalama veya kk drc

beyanlarda bulunmak,
117. 8 - Geici ihra cezasyla cezalandrlm olmasna karn, ayn
cezay gerektiren yeni bir fiil ilemi olmak,
117. 9 - (Ek: 11.11.2006 gnl BKK.) Parti yneticileri ve yelerine
kar iddet uygulamak,
Eylem ve ilemleri, Partiden ve gruptan kesin olarak ihra edilmeyi
gerektiren disiplin sulardr.
KNC AYIRIM
DSPLN SU VE CEZALARINA LKN DER HKMLER
Disiplin Sularnda Zamanam
Madde 118 - Vukuundan itibaren iki yl, renildii tarihten itibaren
alt ay iinde sevk karar alnmam disiplin sularyla ilgili soruturma
yaplamaz.
Tedbirli Olarak Disiplin Kuruluna Sevketmek (SPK, m.59)
Madde 119 - Tedbirli olarak disiplin kuruluna sevk, yenin Partideki
grevlerinden derhal uzaklatrlmas sonucunu douran tedbir ilemidir.
Partiden kesin veya geici ihrac gerektiren hallerde, disiplin kuruluna
sevke yetkili kurul, tedbirli olarak sevk karar verebilir.
Disipline sevk nedeni, Tzn 117. maddesinin 117/1-2-3 bentlerinde
yazl haller dnda kalan durumlara dayal ise, tedbir kararnn sevke
yetkili kurulun ye tam saysnn 2/3 ounluu ile alnmas gerekir.
Tedbir karar il ynetim kurulunca verilmi ise, hakknda tedbir karar
verilen ye, 7 gn iinde soruturmay yapacak disiplin kuruluna itiraz
edebilir. Kurul bu itiraz 7 gn iinde karara balar. Taraflar, bu karara
kar 7 gn iinde Merkez Disiplin Kuruluna itiraz edebilirler. Merkez
Disiplin Kurulunun bu konuda 7 gn iinde verecei karar kesindir.
Tedbirli sevk kararlar, Merkez Karar ve Ynetim Kurulu veya Merkez
Yrtme Kurulu yahut TBMM Grup Ynetim Kurulu tarafndan verilmi
ise, yukarda yazl sreler iinde soruturmay yapacak disiplin kuruluna
itiraz edebilir. tiraz zerine 7 gn iinde verilecek karar kesindir.
91
AK PART
Disiplin kurullar, soruturmann her aamasnda tedbirin kaldrlmasna

resen karar vermeye yetkilidirler.
Kovuturma sonunda disiplin kurulunca ceza verilmez veya uyarma
yahut knama cezasna dntrlr ise, baka bir karara gerek olmadan
tedbir kalkm saylr ve ilgilinin tedbir karar ile sona eren btn haklar
iade edilmi olur.
Disiplin Cezalarna Kar Yarg Nezdinde tiraz Hakk (SPK, m.57)
Madde 120 - Hakknda Partiden veya gruptan geici veya kesin karma
cezas verilen Partili ye, bu cezaya kar, disiplin kuruluna sevk eden
organ ile disiplin kurulunun grev ve yetkisizliine veya alnan kararn
kanuna, Parti tzne ve i ynetmelie ekil ve usul bakmndan aykr
bulunduu iddiasyla, Parti itiraz yollarn kullandktan sonra nihai karar
niteliindeki son karara kar 30 gn iinde nihai karar veren kurulun
bulunduu yer asliye hukuk mahkemesine itiraz edebilir. Yasaya gre
mahkemenin 30 gn iinde verecei karar kesindir.
Disiplin Cezalarn Af Yetkisi (SPK, m.58)
Madde 121 - Genel Bakan tarafndan nerilmi olmas artyla,
disiplin kurullarnca verilmi disiplin cezalarn af yetkisi, Merkez Karar
ve Ynetim Kuruluna aittir. Disiplin kuruluna sevke yetkili olan kurullar
ile disiplin cezas alm olan kiinin af istemleri, Genel Bakann oluruna
gre MKYK gndemine alnr ve karara balanr.
ALTINCI KISIM
SEMLER VE ADAYLAR ( SPK, m.36 ile 52)
BRNC BLM
SEMLERE KATILMA
Seimlerle lgili Karar Yetkisi
Madde 122 - Partinin lkede yaplacak her trl seime tamamen
veya ksmen tek bana katlp katlmamasna karar verme yetkisi, Merkez
Karar ve Ynetim Kuruluna aittir. Ksmi katlm kararnn, ye tam
saysnn en az 2/3 ounluu ile alnm olmas gereklidir.
92
TZK
Yaplacak seimle ilgili herhangi bir kararn alnmam olmas,

Partinin her yerde seime katlacak olduu anlamna gelir.
KNC BLM
MLLETVEKL SEMLERNDE ADAYLIK LEMLER
Milletvekili Adaylk Bavurusu ve n nceleme
Madde 123 - Milletvekillii iin adaylk bavuru tarihleri, Merkez
Karar ve Ynetim Kurulunca kararlatrlr ve ilan edilir. Adaylk
bavurusu, MKYK baka trl karar vermi olmadka, dorudan genel
merkezdeki ilgili birime veya il bakanlklarna bizzat yaplr.
(Deiik: 12.01.2002 gnl KKK. m.24) Adaylk bavurular
tamamlandktan sonra Merkez Yrtme Kurulunca, adaylar hakknda
yasal nitelikler ve uygunluk asndan gerekli n inceleme yaplarak veya
oluturulacak bir komisyona yaptrlarak, adaylk deerlendirmesine
alnacaklar gsterir neri listesi hazrlanr, Merkez Karar ve Ynetim
Kuruluna sunulur. Merkez Karar ve Ynetim Kurulu, lzum grd
incelemeyi yaparak n seim, tekilat yoklamas ve merkez yoklamasna
katlabilecek aday adaylar listelerini seim evresi esasna gre belirler.
Aday Tespit ve Sralama Usulleri
Madde 124 - Genel, ksmi veya ara milletvekili seiminde, tzn
123. maddesinin son bendinde yazl olduu ekilde n inceleme sonucu
belirlenen aday adaylar arasndan Parti adaylar ve bu adaylarn liste
sralamalar;
a) n Seim
b) Tekilat Yoklamas
c) Merkez Yoklamas
Usllerinden birinin, birkann veya tamamnn; ayn seimde seim
evresi leine gre ayn anda ve bir arada veya birinin lke leinde
tam olarak uygulanmas suretiyle yaplr.
(Deiik: 05.05.2002 gnl KKK. m.10) Hangi seim evresinde
hangi usl veya usllerle ve usln hangi lekte uygulanacana Merkez
93
AK PART
Karar ve Ynetim Kurulunca karar verilir. Ancak milletvekili seiminde,

seim evrelerinin en az % 50sinde n seim veya tekilat yoklamas
usllerinden birinin uygulanmas ile aday belirlemesine zen gsterilir.
124.1 n Seim Usul le Aday ve Liste Sralamas Yapmak: n seim,
her seim evresinde Siyasi Partiler Kanununda yazl usul ve esaslara
gre, o seim evresinde Partiye kaytl btn yelerin n seim semeni
olarak; yarg gzetim ve denetimi altnda gizli oy, ak tasnif esasna gre
yapacaklar seimle Parti adaylarn ve liste sralamalarn belirlemeleridir.
124.2 Tekilat Yoklamas Usul le Aday ve Liste Sralamas Yapmak
Tekilat yoklamas, tekilat yoklamas semeni olarak nitelenen Partililer
tarafndan, Siyasi Partiler Kanununda yazl usl ve esaslara gre yarg
gzetim ve denetimi altnda gizli oy, ak tasnif esasna gre, aday ve liste
sralamasnn yaplmasdr.
(Deiik: 12.01.2002 gnl KKK. m.25) Tekilat yoklamas
semenleri:
Yoklamann yaplaca seim evresinde oturmakta olan ve Parti
yelii devam eden:
a) Parti kurucular,
b) Eski bakan ve milletvekilleri,
c) Belediye, il ve ile eski bakanlar,
d) Yan kurulu eski il ve ile bakanlar ile
e) lin Partili bakan ve milletvekilleri,
f) lin Parti tekilat kademeleri ynetim kurullar bakanlar ile
ynetim kurullarnn asl yeleri,
g) l disiplin kurulu bakan ile asl yeleri,
h) Partili belediye bakanlar ve belediye meclisi yeleri,
) Partili il genel meclisi yeleri,
i) Parti yan kurulularnn il ve ile ynetim kurullar bakanlar ile
ynetim kurullarnn asl yeleri,
j) Parti yelii devam eden ky ve mahalle muhtarlar,
94
TZK
k) le ve il kongresi asl delegeleri,

l) lin byk kongre asl delegeleri,
m) Partinin tekilat yoklamas tarihinden en az bir yl nce belirlenmi
ve grevi devam etmekte olan mahalle ve ky temsilcileri ile,
n) Ayrca Seim leri Ynetmeliinde tekilat yoklama semeni olarak
belirtilenler.
l iinde birden fazla seim evresi olmas halinde, yukarda yazl
tekilat yoklama semeni, ye olarak kaytl olduu ilenin yer ald seim
evresinde ve sadece bir oy kullanabilir. Partili bakan ve milletvekilleri ise,
tek olan oylarn il iinde diledii seim evresinde kullanabilir.
124. 3 - Merkez Yoklamas Usul le Aday ve Liste Sralamas Yapmak
Merkez yoklamas usul, tzn 123. maddesine gre aday adaylklar
kabul edilenlerin, seim evrelerine gre aday ve liste sralamalarnn,
dorudan Merkez Karar ve Ynetim Kurulu tarafndan yaplmasdr.
Aday Listelerinde Boalmann Doldurulmas
Madde 125 - stifa, lm ve ksmi iptal gibi nedenlerle aday listelerinde
boalma olmas halinde, sralama n seim veya tekilat yoklamas
usullerinden biri ile yaplm ise, boluk liste sonuna kaydrlarak en ok
oy alm liste d adayn listeye dahil edilmesiyle doldurulur.
n seim veya tekilat yoklamas, tmden veya seim evresi leinde
en az 1/3 orannda iptal edilmi ise, boalan adaylklar tamamlamaya
Merkez Karar ve Ynetim Kurulu yetkilidir.
Merkez yoklamas usl ile yaplan listelerde meydana gelebilecek
boalmalarda liste kaydrmas yaplmaz. Boalan sra, Merkez Karar ve
Ynetim Kurulunun belirledii ismin bildirilmesiyle doldurulur.
Milletvekili Seiminde Kontenjan Adayl (SPK, m.36/son)
Madde 126 - (Deiik: 05.05.2002 gnl KKK. m.11) Aday tespit ve
sralama ileminin, n seim veya tekilat yoklamas usllerinden biri ile
yaplmasna karar verilmi olmas hallerinde, TBMM toplam ye saysnn
%5ini amamak zere ilini, seim evresini ve liste srasn n seim veya
tekilat yoklamasndan nce Yksek Seim Kuruluna bildirmek kouluyla
merkez aday gstermeye Genel Bakan yetkilidir.
95
AK PART
n seim veya tekilat yoklamasnn ksmi uygulanmas halinde

Genel Bakann gsterecei kontenjan aday says, n seim veya tekilat
yoklamas yaplan seim evrelerinden seilecek milletvekili says
toplamnn %5ini aamaz.
Bir seim evresinde birden fazla ve iki milletvekili seilecek seim
evrelerinde Genel Bakan kontenjan kullanlamaz.
(Deiik: 12.01.2002 gnl KKK. m.26) Seimin yaplaca tarihte
milletvekili olanlar ile belediye bakan olanlar, kontenjan yntemi ile
aday gsterilemezler.
Kontenjan aday gsterilecek olanlar, n seim veya tekilat
yoklamasna katlmazlar.
NC BLM
YEREL SEMLERDE ADAYLIK LEMLER (SPK, m.52)
Yerel Seimlerde Adaylk ve n nceleme
Madde 127 - Adaylk bavurular, seim takvimine gre Merkez Karar ve
Ynetim Kurulunca belirlenecek tarihler arasnda bykehir ve il belediye
bakan adayl iin Genel Bakanla, ile ve belde belediye bakan adayl
iin ilgili il ynetim kurulu bakanlna, belediye ve il genel meclisi adayl
iin ilgili ile ynetim kurulu bakanlna bizzat yazl olarak yaplr.
Bykehir ve il belediye bakan aday adaylaryla ilgili n seim veya
tekilat yoklamasna katlacaklar belirleme ilemi olan n inceleme
yapma ve karar alma yetkisi, Merkez Karar ve Ynetim Kuruluna aittir.
le ve belde belediye bakan aday adaylaryla ilgili n inceleme ilemi,
ilgili il ynetim kurulunca yaplr. l Ynetimince yaplacak n inceleme
ilemi, Merkez Karar ve Ynetim Kurulu onay ile, ile ynetiminin yapaca
n inceleme ilemi ise il ynetim kurulu onay ile kesinleir. Bu ekilde onay
yetkisi olan kurullar, gerek grdkleri deiiklikleri yapabilirler.
Yerel Seim Aday Tespit ve Sralama Usul
Madde 128 - n inceleme sonucu oluacak aday adaylar arasndan,
belediye bakan adaylar ile belediye ve il genel meclisleri adaylar
96
TZK
ve sralamalar, tzn 124. maddesinde yazl usllerden birinin,

birkann veya tamamnn, ayn seimde seim evresi leine gre
ayn anda ve bir arada, yahut ayr ayr ksmi veya tam olarak uygulanmas
suretiyle hangi yntemle yaplaca, Merkez Karar ve Ynetim Kurulunca
kararlatrlr.
Yerel Seimlerde n Seim, Tekilat ve Merkez Yoklamas
Madde 129 - Yerel ynetim n seiminde n seim evresi; belde
belediye bakan ve belde belediye meclisi yeleri iin belde belediyesi
snrlar; ile belediye bakan ve ile belediye meclisi yeleri iin ile
belediyesi snrlar; il genel meclisi yeleri iin ilenin mlki idare snrlar;
bykehir ve il belediye bakanlar iin ilin belediye snrlardr.
n seimlerde, bykehir ve il belediye bakan adayl iin,
Partinin il belediyesi snrlar iindeki tekilat kademelerinde kaytl
btn yeleri; ile belediye bakan ile ile belediye meclisi adaylklar
iin ilenin belediye snrlar iinde kaytl btn yeleri; il genel meclisi
adaylklar iin ilenin mlki snrlar iinde Partiye kaytl btn yeleri,
belde belediye bakan ve belde belediye meclisi adaylklar iin belde
belediyesi snrlar iinde kaytl btn yeler, n seim semeni olarak
Mahalli dareler Seimi Kanunu ile Siyasi Partiler Kanununda, Parti
Tznde ve ilgili mevzuatta yazl n seime ilikin usul ve esaslara
gre kullanacaklar oylarla belediye bakan aday ile belediye ve il genel
meclisi asl ve yedek adaylarn sralama yaparak belirlerler.
Tekilat yoklamas; Tzn 124. 2 bendinde yazl tekilat yoklamas
semenleri, bykehir ve il belediye bakan adayl tekilat yoklama
semenidirler. le belediye bakan adaylar ile belediye ve il genel meclisleri
adaylarnn tekilat yoklamas usul ile belirlenmesinde ise, Tzn 124. 2
maddesinde yazl olanlardan ilede kaytl olanlar ile ile kademesi ve ile
yan kurulu yeleri, tekilat yoklama semeni olarak oy kullanrlar.
Belde belediye bakan ile belde belediye meclisi adaylarnn tekilat
yoklamas yntemi ile belirlenmelerinde; Tzn 124. 2 maddesinde
yazl olanlardan; beldede kaytl olanlar ile belde tekilat kademesi ve
belde yan kurulu yeleri, tekilat yoklama semeni olarak oy kullanrlar.
97
AK PART
n seim veya tekilat yoklamasnda eit oy alanlarn liste sras,

ekilecek kura ile belirlenir.
Merkez yoklamas, adaylarn Merkez Karar ve Ynetim Kurulunca
dorudan veya bu kurulun yetki devri halinde belediye bakan adaylarnn
il ynetim kurullarnca, belediye ve il genel meclisi adaylarnn ise ile
ynetim kurullarnca tespit ve sralamalarnn yaplmasdr.
Belediye meclisi kontenjan adaylar, Merkez Karar ve Ynetim
Kurulunca veya bu kurulca yetki verilmi olmas halinde il veya ile
ynetim kurullarnca belirlenir.
Aday listelerinde meydana gelecek boalmalar, tzn 125.
maddesine gre, adaylar merkez yoklamas ile belirlenmi ise, yoklamay
yapan organn bildirecei isimle doldurulur.
DRDNC BLM
ORTAK HKMLER
Alt Kademe Tekilat Yneticisinin Aday Adayl (SPK, m.40/4)
Madde 130 - Adaylarn n seim veya tekilat yoklamas usullerinden
birisi ile belirlendii hallerde; grev yaptklar yerden aday aday olan alt
kademe tekilat bakan ve ynetim kurulu yelerinin, seim takviminde
belirtilen sre iinde grevlerinden istifalar zorunludur.
Partide Kaytl Olmayanlarn Adaylk Bavurusu
Madde 131 - Milletvekili ve yerel seimlere aday adayl iin Parti
yesi olma art aranmaz. Parti yesi olmadan aday gsterilip seilenler,
Parti yeliliine alnm saylrlar. Milletvekili seilenlerin yelik kaytlar
tzn 11. maddesi gerei genel merkezce ikmal ettirilir.
Dierleri ise, yelik kayd iin gereken evraklar, seim sonularnn
ilanndan sonra on gn iinde ilgili ileye verirler ve kayt ilemlerini
ikmal ettirirler.
Parti Aday Olarak Seilmi Olanlarn Yeniden Adayl
Madde 132 - (Deiik fkra: 30.09.2012 gnl BKK. m.10)- AK
PART listelerinden aday gsterilip seilmi olan belediye bakanlar
98
TZK
ve milletvekilleri, kesintisiz en fazla dnem ayn grevi yrtebilir.

Ancak, ara veren kimseler tekrar ayn grevlere aday gsterilebilir.
(Deiik 03.10.2003 gnl KKK. m.8) Yaplacak seimde, doacak
duruma bal olarak merkez yoklamas usul ile aday belirlenmesinin
zorunlu olmas hali hari olmak zere, kontenjan aday olarak seilmi
olan kimse, ayn usulle tekrar aday gsterilemez.
Seim leri Ynetmelii
Madde 133 Tzkte, seim ileri ve adaylklarla ilgili olarak
Ynetmelikle dzenleme yaplaca belirtilen konular dahil, kanun
ve Parti tzne aykr olmamak artyla, genel veya ksm yerel ve
milletvekili seimlerinde adayla rn bavuru usul ve esaslar, n seim
ve tekilat yoklamalaryla ilgili ye kayt defterleri, tekilat yoklama
semen listelerinin hazrlanmas ve seim kurullarna verilmesi, sandk
kurulu yelii, adaylarn tantm erevesi, mahitlik, oy pusulalarnn
hazrlanmas, seim sonularna itiraz gibi konularda ve ayrca Tzkte
yazl olanlar dnda tekilat yoklamas semeni olabilecekleri belirlemek,
gerek adaylklar ve gerekse seimlerle ilgili olup, ak olmayan veya Tzkte
gsterilmeyen dier konularda nasl hareket edilecei, Merkez Karar ve
Ynetim Kurulunca karlacak Seim leri Ynetmelii ile dzenlenir.
Merkez Karar ve Ynetim Kurulu, seimlere ilikin adaylk bavuru ve
artlarn, her seime zg olacak ekilde ilke kararlaryla belirlemeye de
mezun ve yetkilidir.
YEDNC KISIM
MAL HKMLER
BRNC BLM
PARTNN GELRLER
Partinin Gelirleri (SPK, m.61)
Madde 134 - Partinin gelirleri ve gelir kaynaklar unlardr;
134.1 - Giri ve yelik Aidat (SPK, m.62)
(Deiik: 03.10.2009 gnl BKK.)Parti yelerinden alnacak giri
99
AK PART
aidatnn miktar ile yelik aidatnn alt ve st snrlar aadaki ekildedir:

a) Giri aidat: En az 1 TL. en fazla 5. 000 TL.
b) yelik aidat: En az 1 TL. en fazla 1. 000 TL. .
Giri ve yelik aidatnn taban ve tavan miktarlaryla ilgili olarak
kanuni snrlar iinde olmak kaydyla, her yl tketici fiyat art oran
kadar artrlarak uygulama yapmaya MKYK yetkilidir.
ye aday giri beyannamesini imzalarken, yukardaki limitler
arasnda ne kadar aidat demeyi taahht ettiini belirtir.
ye hakknda, aidat borcu nedeniyle geici ve kesin ihra disiplin
cezalar verilemez. Aidat borcu olmas, aksi Merkez Karar ve Ynetim
Kurulunca karar latrlm olmadka, Parti ii kademe seimleri ile
aday yoklamalarna katlmaya engel deildir. Bu konuda yaplacak
kaytlamann geerli olmas iin borlu yeye 10 gnlk sre ieren yazl
uyar yaplm olmas gerekir.
134.2 - Milletvekillii Aidat (SPK, m.63)
Partili milletvekillerinin deyecei aidattr. Bu aidatn miktar ile
ne kadarnn grup giderlerine, ne kadarnn Parti genel merkezine
ayrlacana TBMM Parti Grubunca karar verilir. Ancak bu aidatn yllk
miktar, milletvekili deneinin net bir aylk tutarn aamaz.
Parti grubunun olmamas halinde aidat miktar, Merkez Karar
ve Ynetim Kurulunca kararlatrlr. Ancak bunun yllk miktar,
milletvekillerine denen aylk net denek tutarnn yarsn aamaz.
134.3 - Tantc Unsur ve Yaynlarn Satndan Salanacak Gelirler
(SPK, m.65)
Sat fiyatlar yasa gerei Merkez Karar ve Ynetim Kurulunca
belirlenecek olan Parti bayra, rozeti, flamas ve benzeri rumuz ve
unsurlarn satlar ile Parti yaynlar, ye kimlik kartlar, Parti defter,
makbuz ve katlarnn salanmas karlnda elde edilecek gelirlerdir.
134.4 - Etkinliklerden Salanacak Gelirler
Genel merkezin oluru ile Parti kademe organlar tarafndan dzenlenecek
sosyal etkinliklerden elde olunacak gelirlerdir. Bu etkinliklerden nasl gelir
100
TZK
temin edilecei vb. mali hususlar, faaliyetin yerel ve ulusal zelliine gre,
etkinlii dzenleyen kademe ynetim kurulunca kararlatrlr.
134.5 - Aday Adaylarndan Alnacak zel Aidat (SPK, m.64)
Milletvekili, belediye bakanl, belediye meclisi yelii ve il genel meclisi
yelii aday adaylarndan alnacak zel aidattr. Bu aidatn miktar, yasadaki
snrlar iinde Merkez Karar ve Ynetim Kurulunca karara balanr.
134.6 - Mal Varlndan Elde Edilecek Gelirler
Merkez Karar ve Ynetim Kurulu, ama ve almalar iin gerekli olan
tanmazlar satn almaya, maliki olduu tanr ve tanmaz mal varln
satmaya, kiralamaya, her eit takyit yaptrmaya mezun ve yetkilidir. Bu
faaliyetlerden elde edilecek gelirler, Parti gelirleridir.
134.7 - Balar (SPK, m.66)
2820 sayl Siyasi Partiler Kanununun 66. maddesi hkmlerine
uygun olarak yaplacak balarn kabul ile elde edilecek gelirlerdir.
134.8 - Hazine Yardmlar
artlar tamas halinde hazinece Partiye yaplacak yardmlardr.
Hazine yardmnn en az %30u, il ve ile kademe tekilatlarna gnderilir.
Madde 135 - Gelirlerin Salanmas Usul (SPK, m.69)
Partinin btn gelirleri, Parti tzel kiilii adna yaplr ve kabul edilir.
Partinin genel merkezi ile btn tekilat kademe organlarnca kabul ve
tahsil edilecek gelirler, Merkez Karar ve Ynetim Kurulunca bastrlan,
seri ve sra numaralar belli olan makbuz karl salanr. Bastrlan
btn tahsilat makbuzlar ile alt kademe organlarna gnderilecek tahsilat
makbuzlarnn seri ve sra numaralar, genel muhasiplike bir deftere
yazlarak takip edilir.
Tekilat kademeleri, aldklar ve kullandklar makbuzlar nedeniyle
Merkez Karar ve Ynetim Kuruluna kar mali sorumluluk tarlar.
Salanan gelirin tr ve miktaryla, gelirin saland kimsenin ad,
soyad ve adresi, makbuzu dzenleyeninin sfat, ad, soyad ve imzas,
makbuz ile dip koan veya kopyasnda yer alr.
101
AK PART
Makbuzlarn asl ksmlaryla kopyalarnda ve dip koanlarnda

ayn seri ve sra numaras bulunur. Makbuz dip koan veya kopyalarn
saklama sresi, Anayasa Mahkemesinin ilk inceleme kararnn Partiye
bildirim tarihinden itibaren be yldr.
KNC BLM
PART GDERLER
Harcamalarn Yaplmasnda Gzetilecek Usul (SPK, m.70)
Madde 136 - Partinin amalarna aykr harcama yaplamaz. Partinin
btn giderleri Parti tzel kiilii adna yaplr.
Siyasi Partiler Kanununun 70. maddesinde yazl miktar aan btn
harcamalarn makbuz veya fatura gibi bir belge ile tevsiki gereklidir.
Harcamalar, gideri yapan kademeye gre yetkili organn kararyla yaplr.
Acil hallerin gerekli kld harcamann Parti muhasebesine girebilmesi
iin, yetkili organ karar ile olura balanmas gerekir.
Ancak yetkili organca onaylanm ve tekilat kademe btesinde
bulunmas artyla mevzuatta belirtilen miktar gemeyen harcamalar ile
genel tarifeye bal giderler iin ayrca karar alnmasna gerek yoktur.
Parti kademe tekilatlar, bal bulunduklar st kademeye, gelir ve
giderleri hakknda alt ay gemeyen srelerde hesap bildirimi yapmak
zorundadrlar.
Muhafaza ve Harcamalardan Doan Mali Sorumluluk (SPK, m.71)
Madde 137 - Elde edilen gelirlerin, demirba eya ve malzemelerin
muhafazas ile yaplacak harcamalar, szlemeler ve giriilecek
ykmllkler; genel merkezde Parti tzel kiilii adna, illerde il
ynetim kurulu, ilelerde ile ynetim kurulu, beldelerde belde ynetim
kurulu adna bu Tzkte yetkili klnm veya adna i yaplan organca
iin niteliine gre yetkilendirilmi kii yahut kurulca salanr ve yaplr.
Parti alt kademe ynetim organlar, st kademe ve genel merkeze kar
muhafaza ve harcamadan tr ahsen ve mteselsilen sorumludurlar.
Parti tzel kiilii adna szleme yaplmasna ve ykmllk altna
girilmesine ilikin usl ve esaslar, Merkez Karar ve Ynetim Kurulunca tespit
102
TZK
edilir. Bu esaslara aykr olarak veya Merkez Karar ve Ynetim Kurulunun

yazl oluru ile yetkili klmad yahut sonradan bir kararla onaylamad alt
kademe organlarnn yaptklar szlemeler ve giritikleri ykmllklerden
dolay Parti tzel kiilii hibir surette sorumlu tutulamaz; Merkez Karar
ve Ynetim Kurulu veya Genel Bakan yahut Parti tzel kiilii aleyhine
sorumluluk yollarna bavurulamaz. Yetkilendirilmeksizin veya oluru
salanmam ilem ve eylemlerden doan sorumluluk, szleme veya
ykmllk getiren ilem altnda imzas olan kii veya kiilere aittir.
NC BLM
BTE VE KESNHESAP (SPK, m.73)
Bte ve Kesinhesabn Hazrlanmas ve Onaylanmas:
Madde 138 - Partinin hesaplar bilano esasna gre dzenlenir.
138.1 - Btenin Hazrlanmas ve Onaylanmas
Her il kademe ynetimi, bal ileleri de kapsayacak ekilde gelir
tahminleri ile gider miktarlarn gsteren bir yllk bte hazrlar ve ilgili
takvim ylndan nceki ekim ay sonuna kadar genel merkeze gnderir.
llerden gelen bteler ile ayn sre iinde hazrlanacak genel merkez
btesi, en ge ilgili takvim ylndan nceki aralk ay sonuna kadar
Merkez Karar ve Ynetim Kurulu tarafndan incelenir ve karara balanr.
Yaplan bu ilemin btn, Partinin yllk tahmini btesini oluturur.
138.2 - Kesinhesabn Hazrlanmas ve Onaylanmas
Her il kademe ynetimi, bal ileleri de kapsayacak ekilde bte yln
izleyen nisan ay sonuna kadar, bir nceki yla ait bte uygulama sonularn
gsteren kesinhesabn hazrlar ve Genel Merkeze gnderir. Genel merkez de
ayn srede kesin hesabn hazrlar ve illerden gelenlerle birlikte, incelenip
birletirilerek karara balanmak zere, Merkez Karar ve Ynetim Kuruluna
sunar. Bu ilemlerin tamam, Partinin kesin hesabn oluturur.
138.3 - Kesinhesabn Bildirimi
Parti genel merkezi, Merkez Karar ve Ynetim Kurulu tarafndan
incelenerek birletirilen ve karara balanan Partinin kesinhesab ile her
103
AK PART
ile ait kesinhesap evrak rneinin onayl birer suretini, haziran ay sonuna
kadar Anayasa Mahkemesine verir ve bir rneini ise bilgi amacyla
Yargtay Cumhuriyet Basavclna gnderir.
SEKZNC KISIM
TEFT VE DENETM
Tefti ve Denetimin Amac
Madde 139 - Her derecedeki Parti alt kademeleri ile yan ve yardmc
kurulu organ ve yelerinin, Parti adna yaptklar tm eylem ve
ilemlerinin kanun, Parti Tz ve Ynetmelikleri ile kademe kongreleri
ve Merkez Karar ve Ynetim Kurulu kararlarna uygunluunun tespiti ile
tekilat daha aktif hale getirmek, alnmas gereken tedbirleri ve yaplmas
gereken almalar yerinde belirlemek amacyla yaplacak faaliyetlerin
btn, tefti ve denetimin konusu ve amacdr.
Denetim Yetkisi ve Grevi
Madde 140 - Her kademenin birinci ve en yetkili tefti ve denetim
mercii, ilgili kademenin kongre genel kuruludur. Merkez Karar ve
Ynetim Kurulu, yan kurulularyla birlikte Partinin btn tekilatn
dorudan veya grevlendirecei elemanlar araclyla; kademe organlar
da kendilerine bal alt kademe organlar ile kademesindeki Parti yan
kurulularn, yan kurulu merkez tekilatlar ise, kendisine bal btn
alt kademe kurulularn, Parti tz ile Partinin ama ve ilkelerine
uygunluk asndan tefti ve denetimle yetkili ve grevlidirler.
Tefti ve denetimle grevlendirilecek olanlar ile tefti ve denetimin
usul ve esaslar, MKYKca belirlenir.
104
TZK
DOKUZUNCU KISIM
DANIMA MECLSLER VE YARDIMCI NTELER
BRNC BLM
PART DANIMA MECLS, DANIMANLAR VE YARDIMCI
NTELER
Parti Danma Meclisi
Madde 141 - Merkez Karar ve Ynetim Kurulu, gerek grd
zamanda ve ylda en az bir defa olmak zere Parti faaliyetlerine ve nemli
siyasal, ekonomik ve sosyal gelimelere kar tekilatn ve halkn bakn
belirlemek ve ona gre politikalar oluturmak amacyla Partililerden
oluan Parti Danma Meclisini toplar.
Danma niteliinde ilev gren bu meclis, hazr olanlarn itiraki ile
toplanr. Bu meclisin toplantlarnda icrai nitelikte kararlar alnmaz.
Yaplan mzakerelerde ne srlen ve kabul gren grler ve varlan
sonular, gerek grlmesi halinde bir bildiri ile kamuoyuna duyurulur.
Uygulama iin gerekli kararlar alma yetkisi, Merkez Karar ve Ynetim
Kuruluna aittir.
Parti Danma Meclisi yeleri
Madde 142 - Parti Danma Meclisi, aada yazl kiilerden oluur:
142.1 - Genel Bakan, yelii devam eden Parti kurucular ile Merkez
Karar ve Ynetim Kurulunun asl yeleri.
142.2 - Partinin TBMM grup yeleri.
142.3 - l bakanlar.
142.4 - (Deiik: 05.05.2002 gnl KKK. m.12) Yan kurulularn
merkez bakanlar ile merkez yrtme kurulu yeleri.
142.5 - Yan kurulularn il bakanlar.
142.6 - Partili il belediye bakanlar.
142.7 - l belediye ve il genel meclisleri grup bakanvekilleri.
142.8 - Merkez Yrtme Kurulunca davet edilmelerinde yarar grlen kiiler.
105
AK PART
l ve le Danma Meclisleri
Madde 143 - l ve ile danma meclisleri, Partinin il ve ile dzeyindeki
almalarn gzden geirmek, kademeler arasndaki alma ve i
birliini salamak, rnek almalar duyurmak, sorunlar tahlil etmek,
yerel ve genel hizmetleri gzden geirmek gibi Parti ve siyasi her tr
alma amal olarak, ylda en az bir defa olmak zere ilgili ynetim
kurulunca dzenlenen toplantlardr.
Bu toplantlar danma mahiyetinde olup ounluk aranmadan
yaplr. l ve ile danma meclislerinin toplant takvimleri ile gndemleri,
karar organlarnca belirlenir. le meclisleri, il meclisi toplantsndan nce
yaplr. Toplantlar sonunda toplantda dile getirilen konular zetleyen
bir rapor hazrlanr ve st kademeye sunulur.
143.1 - l Danma Meclisi yeleri
l danma meclisi aada yazl yelerden oluur:
a) lde oturan ve Parti yelii devam eden kurucu yeler.
b) O ilin Partili TBMM yeleri ile il evresinde oturan Partili eski
milletvekilleri.
c) l bakan ile il ynetim kurulu yeleri
d) l disiplin kurulunun bakan ve yeleri.
e) le bakanlar ile ilelerin yrtme kurulu yeleri.
f) Yan kurulularn il bakanlar ile yrtme kurulu yeleri ve ile
bakanlar.
g) Partili il, ile ve belde belediye bakanlar.
h) l genel meclisi yeleri
i) l belediye meclisi yeleri.
j) l evresinde oturan Partili il eski bakanlar ile il eski belediye bakanlar.
k) l ynetim kurulunca davet edilmeleri uygun grlenler.
143.2 - le Danma Meclisi yeleri
le danma meclisi aada yazl yelerden oluur:
a) Yukarda (a) ve (b) klarnda yazl olanlar.
106
TZK
b) l ynetiminin kendi yeleri arasndan belirlemi olduu kiiler.

c) le ynetim kurulu bakan ve yeleri.
d) lede kurulu yan kurulularn bakanlar ve yeleri.
e) le belediye bakan ile belediye ve il genel meclisi yeleri.
f) Mahalle ve ky temsilcileri.
g) leye bal belde bakanlar ile belde yrtme kurulu yeleri.
h) Partili belde belediye bakanlar.
i) lede oturan Partili eski ile ve eski belediye bakanlar.
j) le ynetim kurulunca davet edilmeleri uygun grlenler.
Yan Kurulular Danma Meclisleri
Madde 144 - Partinin kadn ve genlik kollar, birlikte veya ayr olarak
Parti, Merkez Karar ve Ynetim Kurulunun oluruna gre Yan Kurulu
Merkez Karar ve Ynetim Kurulu kararyla Yan Kurulular Danma
Meclisi ismi altnda geni danma toplantlar yapabilirler.
Yan kurulular il ve ile dzeyinde, Parti tekilat kademe ynetiminin
bilgisi dahilinde danma toplantlar yapabilirler.
Yan kurulularn danma toplantlarnn zaman, gndemi ve
katlacak olanlar, tzn 142 ve 143. maddelerinde belirtilen e dzey
Parti danma meclislerine ilikin dzenleme gzetilerek, toplanty
yapacak olan yan kurulu kademe ynetim kurulunca belirlenir.
Genel Bakan Danmanlar
Madde 145 - Genel Bakan, ihtiya duyduu her konuda almalar
yaptrmak amacyla, Partili veya Partili olmayan yeteri kadar uzman
kiileri, danman olarak atayabilir.
Bu ekilde istihdam olunan danmanlar, Genel Bakann belirleyecei
gndeme gre almalar yapar, yetkili organlarca alnacak kararlarn alt
yapsn olutururlar.
Danmanlar, Genel Bakann davetine gre Merkez Karar ve Ynetim
Kurulu ile Merkez Yrtme Kurulu toplantlarna, oy hakk olmakszn,
katlabilirler. Danmanlarn cret ve sosyal haklar, Merkez Yrtme
Kurulunca kararlatrlr ve Parti btesinden denir.
107
AK PART
KNC BLM
YARDIMCI NTELER
Aratrma Kurullar, Komisyonlar ve alma Mekanlar
Madde 146 - Partinin kademe ynetim kurullar, tzn 88.
maddesinde belirtilen nitelik, ama ve kapsamda, yahut kongrelerde
alnm kararlar dorultusunda belli konular iin srekli veya geici
aratrma, inceleme, danma kurul ve komisyonlar oluturabilirler.
Parti kademe tekilatlar, tekilat kademe merkezine bal olarak
aratrma merkezi, lokal ve irtibat brolar gibi hizmet sunacak mekanlar
temin edip alma yapabilirler.
Parti tekilatlar ile Parti yan kurulu tekilatlar kongre, dn ve
toplant salonlar gibi Parti dndaki mekanlarda da gerek grdkleri
toplant ve almalar yapabilirler.
Brolar ve Merkezler
Madde 147 - Parti genel merkezinde yaplacak dzenleme ve faaliyetler
gibi her konu ve alanda profesyonelce alacak hukuk brosu, basn
brosu, seim brosu gibi hizmet ve faaliyetin gerekli kld brolar veya
merkezler oluturulur.
Ayrca genel sekretere bal Bilgi lem Merkezi ile toplumsal
hayatn btn alanlarnda almalar yapmak zere Genel Bakana bal
Aratrma Gelitirme Merkezi (ARGE) oluturulur.
Bu bro ve merkezler iin gerekli kadrolar, Merkez Yrtme
Kurulunca belirlenir.
Benzeri bro ve merkezler, duyulan ihtiyaca gre il ve ile ynetim
kurulu kararyla alt kademelerde de oluturulabilir.
ONUNCU KISIM
HKMET FAALYETLER
Hkmet Kurma Karar Verme Yetkisi (SPK, m.28)
Madde 148 - Tek bana veya koalisyon halinde hkmet kurmaya,
hkmetten yahut koalisyondan ayrlmaya karar verme yetkisi, Merkez
Karar ve Ynetim Kuruluna aittir.
108
TZK
Hkmet kurma grevi slenen Genel Bakan, Merkez Karar ve

Ynetim Kurulu yeleri ile TBMM Parti Grubunu birlikte toplayarak
istiarede bulunur.
Hkmet yeleri, hkmeti kurma grevi verilmi kii tarafndan
belirlenir. Koalisyon hkmetinden ayrlma karar verilmesi halinde,
grup yesi veya Parti kontenjanndan aktan atanm bakanlar, en ge
gn iinde hkmet yeliinden istifa ederler. Aksi takdirde Partiden
istifa etmi saylrlar.
MYK yesinin Hkmet yelii
Madde 149 - Merkez Yrtme Kurulu yelii ile hkmet yelii
ayn kiide birleemez. Bakanlar Kurulu yeliine atanan MYK yesinin,
MYK yeliinden istifas zorunludur. Hkmetin gven oylamasn takip
eden gn iinde istifa beyannda bulunmayan Bakanlar Kurulu yesi,
MYK yeliinden istifa etmi saylr.
Partili Bakanlar Hakknda Parti i Gven Oylamas
Madde 150 - Partili bakanlar kurulu yeleri, almalarnda hukuka,
kanuna, yrrlkte olan amir dzenlemelere, Partinin genel politikalar
ile temel ilkelerine ve hkmet programna uygunlukta gerekli zeni
gstermek zorundadrlar.
Yukarda yazl ilke ve llere aykr tutum ve uygulama iinde olan
grup yesi bakan hakknda, TBMM Parti Grubunda gven oylamas
yaplabilir. Gven oylamas istemi, yenin bizzat kendisi tarafndan talep
edilebilecei gibi, Grup Ynetim Kurulu veya Grup Genel Kurulu yahut
Merkez Karar ve Ynetim Kurulu tarafndan da talep edilebilir. Gven
konusunun mzakere edilebilmesi iin karar alacak kurulun ye tam
saysnn salt ounluunun oyu gereklidir.
Bakann gvensizlik oyu ile drlebilmesi iin TBMM Parti
Grubunda yaplacak gizli gvensizlik oylamasnda grup ye tam saysnn
2/3 ounluunun oyu gerekir.
Grupta drlen bakan, gn iinde bakanlktan istifa etmez ise
Partiden istifa etmi saylr.
109
AK PART
ON BRNC KISIM
PART DEFTERLER
Parti Defterleri (SPK, m.60)
Madde 151 - ye Kayt Defteri sadece ilelerde olmak zere, Parti
tekilat kademelerinin ynetim organlar tarafndan aada yazl
defterlerin tutulmas zorunludur:
a) ye kayt defteri.
b) Karar defteri.
c) Gelen ve giden evrak kayt defteri.
d) Gelir ve gider defteri.
e) Demirba eya defteri.
Defterlerin sayfalar ile ka sayfadan ibaret olduklar, tekilat kademesinin
bulunduu yer ile seim kurulu bakan tarafndan mhrlenerek onaylanr.
Yasa gerei tutulmas zorunlu defterler dnda kalan ve Parti organ ve
kurullarnca tutulmasnda yarar grlen defterler ile kadn ve genlik kollarnn
Tzkte yazl olanlar dnda tutacaklar defterler Ynetmelikte gsterilir.
151.1 - ye Kayt Defteri
Her ile ynetimince, ileye bal mahalle ve ky says kadar, genel
merkez tarafndan hazrlanan ye kayt defterleri tutulur. yelerin,
mahalle ve ky esasna gre kayt sra numaras verilerek ye defterlerine
yazmlar yaplr.
ye giri beyannameleri iki nsha dzenlenir ve zerine ye defterinde
yer alan kayt sra numaras yazlr. ye giri beyannamesinin asl nshas,
ilede bu ie ayrlm dosyada muhafaza edilir. Kopyas ise ayn ekilde
muhafaza edilmek zere il bakanlna gnderilir.
Mevzuatn msait olduu lde yelik ilemleri iin bilgisayar
programndan yararlanlr.
151.2 - Karar Defteri
lgili organ veya kurul kararlarnn, tarih ve sra numarasna gre
yazld defterdir. Kararlar, toplantya itirak edenler tarafndan imzalanr.
110
TZK
Muhalif olan ye muhalefetini yazarak imza eder. stek halinde karar

rnei kendisine verilir.
Kongre tarafndan alnan kararlar ieren kongre tutanak zetleri,
karar defterine geirilir. Bu karar ve zetler, kongre divan tarafndan
imzalanr.
151.3 - Gelen ve Giden Evrak Kayt Defteri
Kademeye gelen ve giden evraklarn, tarih ve numara sras ile
kaytlarnn yapld defterlerdir. Gelen evrakn asllar ile giden evrakn
suretleri, kayt numara ve tarihleri erh dlerek dosyalarda saklanr.
151.4 - Gelir ve Gider Defteri
Parti adna elde edilen gelirin, aln nedeninin ve yaplan giderlerin
nereye harcandnn, evrak msbitesi belli olacak ekilde ilendii defterdir.
151.5 - Demirba Eya Defteri
Parti adna alnan veya Partiye balanan demirba eyalar, tat
aralar ve tanmaz mallarn, ilgili belgeleri de belirtilerek tarih srasna
gre yazld defterdir.
ON KNC KISIM
MTEFERRK HKMLER
Yetki ve Grev Devri
Madde 152 - Parti organ veya makamlar, kanunun devrine olur
vermedikleri dnda kalan btn konulardaki yetki ve grevlerini,
belirleyecei esas ve usller erevesinde geici veya srekli olarak alt
kademe organ veya makamlarna devredebilir.
Yetkili organ veya makamn, alt bir organ veya makama grev vermi
olmas, o grevi yapmak iin gerekli olan yetkinin de devri anlamna gelir.
Tzkte Yazl Sreleri Ksaltma Yetkisi
Madde 153 Tzkte yaplacak ilemlerle ilgili n grlm sreleri
ksaltmaya, yasalarn amir hkmlerine aykr olmamak kaydyla MKYK
yetkilidir.
111
AK PART
Yetki Snr, Badamaz ve Birleemez Konumlar

Madde 154 - Hibir alt kademe bakan veya yesi yahut kurulu, Parti
genel politikalarna aykr ve Partiyi balayc nitelikte eylem ve ilemde
bulunamaz.
Belde, ile ve il ynetim kurulu bakan ve yelii, milletvekillii, belediye
bakanl, Parti yan kurulu bakan ve yelii, ayn veya farkl belde, ile ve
ilde mevcut baka bir kurul ye veya bakanl ile badamaz.
(Deiik: 12.01.2002 gnl KKK. m.27) Merkez organlarnda grev
alanlar il bakanl grevi dnda hibir alt kademede grev alamazlar.
Parti i Referandum
Madde 155 - nemli politik tercihlerin sz konusu olduu hallerde
alnacak kararlarn Partili yelerin tamamyla geni kapsaml veya
tekilatlarda grevli olanlarla snrl olmak zere dar kapsaml Parti
ii referandum yaplabilir. Parti ii referandumunun usl ve esaslarn
belirlemek ve referanduma karar vermek, MKYKya aittir.
Milletvekillerinin Halkla rtibat Brolar
Madde 156 - Partili milletvekilleri almalarn ve halkla temaslarn,
tekilat kademesine ait mekanlar ile seim evrelerinde, il veya ile
leinde aa caklar irtibat brolarnda gerekletirebilirler.
Organlarda Grev Alanlarn lgili Makamlara Bildirilmesi (SPK, m.33)
Madde 157 - Parti kongreleri ve bu kongrelerde yaplan delege seimleri
ile Parti gruplarndaki grevlendirmeler, personel ve Partiyi temsil yetkisi
olmayan uzman atama, temsilcilik ve komisyon grevlendirmeleri hari
olmak zere her kademedeki Parti organlar ile bu Tzkte yazl Parti
grevine getirilenlerin adlar ve soyadlarn, doum yeri ve tarihlerini,
meslek veya sanatlarn gsterir liste ile ikametgahlar ve nfus czdan
rnekleri, ilgili kademe birim bakanlnca mahallin en byk mlki
amirliine seim veya atanmadan itibaren 15 gn iinde yaz ile bildirilir.
Birinci fkrada yazl seim ve grevlerin, genel merkez organlaryla
ilgili olmas halinde bildirim ayn ekilde ve ayn sre iinde dorudan
ileri Bakanl ile Cumhuriyet Basavclna yaplr.
112
TZK
Parti Tzel Kiiliinin Sona Ermesi (SPK, m.109, 110)

Madde 158 - Parti tzel kiiliinin feshine ancak byk kongre tarafndan
karar verilebilir. Bu karar gizli oyla alnr. Toplant yeter says ise, bu Tzkte
byk kongre ile alakal toplant yeter saysnn salt ounluudur.
Byk kongrenin fesih karar ald tarihte Parti tzel kiilii sona
erer. Genel bakan fesih kararn, kararn alnmasndan hemen sonra
TBMM Bakanlna, Anayasa Mahkemesine, ileri Bakanlna ve
Cumhuriyet Basavclna yaz ile bildirir.
Parti tzel kiiliinin feshi karar alnmas halinde Parti mal varlnn
nasl tasfiye olunaca, Siyasi Partiler Kanununun 110. maddesi
gereklerine uygun olarak byk kongrece karara balanr.
Tzk ve Program Deiiklii (SPK, m.14)
Madde 159 - Parti Tzk ve programnn ksmen veya tamamen
deitirilmesine karar verme yetkisi, kanun ve Tzkte belirtilen usullere
uygun olarak byk kongreye aittir.
Parti Ynetmelikleri
Madde 160 Tzkte karlmas ngrlen btn i Ynetmelikler
ile i ve faaliyetin gerekli kld her tr Ynetmelik, genelge ve benzeri
dzenleyici metinleri oluturmaya, Merkez Karar ve Ynetim Kurulu
yetkilidir.
Her hangi bir konuda Tzkte ngrlen ynetmeliin karlamam
olmas, o alanda faaliyette bulunmay engellemez ve geciktirmez.
Parti Merkez Organlarnn lk Oluumu
Madde 161 - Parti kurucular, Partinin tzel kiilik kazanmasn takip
eden 10 gn iinde toplanarak belirleyecei seim yntemine gre yeleri
arasndan veya kurucular dndaki kiiler arasndan nce Partinin Genel
Bakann, daha sonra belirleyecei saydaki MKYK yeleri ile Merkez
Disiplin Kurulu yelerini gizli oylama ile seer, tzn 157. Maddesinde
belirtilen makamlara gerekli bildirim yaplr.
Parti kurucularnn bu maddeye gre yapacaklar toplantlara, Partinin
TBMMde bulunan grup yeleri de katlr.
113
AK PART
Kurucular tarafndan oluturulan ilk MKYK, yapaca toplantda

toplant takvimini belirler, MYK yelerinin seimini yapar.
Kurucular Kurulu yeleri (SPK, m.14/8)
Madde 162 - Kurucular Kurulu, kurulu bildirisinde yer alan Parti
kurucular ile bunlar tarafndan ilk byk kongreye kadar oluturulacak
olan Merkez Karar ve Ynetim Kurulu ile Merkez Disiplin Kurulunun
Parti kurucular dndan olan asl yeleri, Parti Genel Bakan ve Partili
milletvekillerinden oluan kuruldur.
Bu kurul yeleri, greve balama tarihini izleyen bir ay iinde mal
bildiriminde bulunurlar. Mal bildiriminde bulunma zorunluluu, kongre
sonucu oluan Merkez Karar ve Ynetim Kurulu ile Merkez Disiplin Kurulu
yeleri iin de geerlidir. Bildirimin verilecei merci Genel Bakan iin
Yargtay Cumhuriyet Basavcl, dierleri iin Parti Genel Bakanldr.
Bildirimlerin konusu, yenilenmesi, gizlilii ve cezai hkmleri
hakknda 3628 sayl yasann ilgili maddeleri uygulanr.
Kurucular Kurulunun Grev ve Yetkileri
Geici Madde 1- Kurucular Kurulu ilk olaan byk kongre
yaplncaya kadar, bu tze gre Parti byk kongresinin sahip olduu
btn hak ve yetkileri kullanr.
Kademe Organlarnn lk Oluumunda Organlarn ye saylar
Geici Madde 2 - Kademelerin ilk kurulularnda merkez organlar
dahil, btn kademe organlar ye saylar, Siyasi Partiler Kanununda
belirtilen asgari ye says esas alnarak oluturulabilir. Kurucu kurullarn
oluturulmasnda yedek ye gsterilmesi zorunlu deildir.
Kurucular Kurulunun alma Usl
Geici Madde 3 - Kurucular Kurulu iki ayda bir olaan toplant
yapar. Toplant yer ve zaman, ilk toplantlarda belirlenir. Genel Bakan,
MKYK veya Kurucular Kurulunun en az 1/3nn talep etmesi halinde
olaanst toplanr. Olaanst toplant tarihinin tespiti ve yelerin
daveti, Genel Bakan tarafndan salanr. Kurul toplantlarna Genel
Bakan bakanlk eder.
114
TZK
Ak oylamalarda eitlik halinde Genel Bakann oyu ift saylr.

Sekreterlik grevi, MYKnn sekreter yesi tarafndan yaplr.
Kurucu Kademe Organ yelerinin Kongre Delegelii
Geici Madde 4 - (Deiik: 01.02.2003 gnl KKK. m.9) Parti
tekilat kademe ynetim kurullarnn, kongre srecinde Parti yelii
devam eden kurucu yeleri, kademenin yaplacak ilk olaan kongresinin
tabii delegesidirler.
Kuruluta ye Yazm Yetkisi
Geici Madde 5 - Partinin, Siyasi Partiler Kanununun 8. maddesine
gre tzel kiilik kazanmasndan sonra alt kademe tekilatlar
oluturuluncaya kadar, yelik bavurular MYK tarafndan karara
balanr ve bu ilere zg klasrde muhafaza edilir. Bu ekilde yaplacak
ye kayt ilemleri, alt kademelerin olumasndan sonra ekleri ile
birlikte ilgili alt kademelere gnderilir. Alt kademeler, belirtilen ekilde
yaplm ye yazm ilemlerini ye kayt defterlerine aynen kaydetmek
zorundadrlar.
Kadn ve Genlik Kollarnn lk Oluumu
Geici Madde 6- (Ek : 01.02.2003 gnl KKK. m.15) Kadn ve
genlik kollar belde ve ile bakan ve ynetim organlarnn ilk oluumlar,
Parti e dzey ynetiminin gr alnarak kolun bir st dzey ynetim
kurulunun yapaca atama ile, il ynetimleri ise tekilattan sorumlu Genel
Bakan yardmcsnn oluruna gre kolun genel merkez ynetiminin
yapaca atama ile gerekletirilir.
Kollarn genel merkez ynetim kurullarnn ilk oluumlar, Partinin
tekilattan sorumlu Genel yardmcsnn hazrlayaca listenin, Parti
Merkez Yrtme Kurulu tarafndan onaylanmas ile gerekleir.
(Deiik: 05.05.2002 gnl KKK. m.13) Yan Kollarn Merkez
Tekilatlar henz olumam ise kollarn alt kademe kurucu bakan ve
ynetimleri, Partinin tekilat ilerinden sorumlu Genel Bakan yardmcs
tarafndan yaplacak atama ile gerekletirilir.
Geici Madde 7- (Deiik: 12.09.2015 gnl BKK md. 4) 25. Yasama
115
AK PART
dneminde seilmi milletvekilleri iin bu dnem, 132. maddenin 1.

fkrasnn uygulanmas bakmndan dnem hesabna katlmaz.
Geici Madde 8 - (Deiik: 12.09.2015 gnl BKK md. 4) Bu
maddenin yrrle girdii tarihten itibaren ilk byk kongreye kadar
grev yapmak zere Siyasi Erdem ve Etik Kurulunun asl ve yedek yeleri,
Genel Bakan tarafndan belirlenir.
Tzkte Hkm Bulunmayan Konularda Yaplacak Uygulama
Madde 163 Tzkte hkm bulunmayan hallerde Trk Medeni
Kanunu ve Siyasi Partiler Kanununun konuya ilikin amir hkmleri
ile Dernekler Kanununun Siyasi Partiler Kanununa aykr olmayan
hkmleri uygulanr.
Yrtme
Madde 164 - (Deiik: 01.02.2003 gnl KKK. m.10) Bu Tzk
hkmlerini Merkez Karar ve Ynetim Kurulu yrtr.
Yrrlk
Madde 165 (Deiik: 12.01.2002 gnl KKK. m.29) (Deiik:
05.05.2002 gnl KKK. m.14) Parti kurucular tarafndan onaylanm
olan 165 esas, 8 geici maddeden ibaret AK PART Tz, Parti kurulu
bildirgesinin ileri Bakanlna verilmesiyle 2820 sayl yasann 8.
maddesi gerei yrrle girer.
(Deiik: 01.02.2003 gnl KKK. m.11) Tzk deiiklii Kurucular
Kurulunun kabul ettii tarihte yrrle girer.
116
TZK
Yurtd temsilcilik alacak yerler listesi

ABD Avusturalya Fas
* Washington * Kanberra * Rabat
* Boston * Sidney Finlandiya
* Chicago * Melburn * Helsinki
* Houston Azerbaycan Fransa
* Los Angeles * Bak * Paris
* Miami Belika * Lyon
* New York * Brksel * Marsilya
* New Jersey * Anvers * Strazbourg
* San Fransisco * Gent Gney Afrika
Afganistan * Liege Birlii
* Kabil Birleik Arap * Capetown
Emirlikleri
* Mezar- erif Grcistan
* Abu Dhabi
Almanya * Tiflis
Bosna-Hersek
* Berlin * Batum
* Saraybosna
* Dsseldorf Hollanda
* Mostar
* Essen * Lahey
Bulgaristan
* Frankfurt * Amsterdam
* Sofya
* Hannover * Rotterdam
* Filibe
* Hamburg Irak
Cezayir
* Kln * Badat
* Cezayir
* Mainz
ek Cumhuriyeti Ispanya
* Mnih * Madrid
* Prag
* Stuttgart in Halk * Barselona
Arnavutluk Cumhuriyeti ngiltere
* Tirana * Pekin * Londra
Avusturya Danimarka sve
* Viyana * Kopenhag * Stokholm
* Graz Endonezya svire
* Salzburg * Cakarta * Bern
117
AK PART
* Cenevre * Kahire Tacikistan

* Zrih * skenderiye * Duanbe
talya Moldova Tunus
* Roma * Kiinev * Tunus
* Milano Norve Trkmenistan
Japonya * Oslo * Akabad
* Tokyo zbekistan Ukrayna
* Osaka * Takent * Kiev
Kanada Pakistan rdn
* Ottowa * slamabad * Amman
* Montreal * Karai Yunanistan
Kazakistan Polonya * Atina
* Almati * Varova * Selanik
Kbrs Portekiz * Gmlcine
* Lefkoe * Lizbon
* Magosa Romanya
Krgzistan * Bkre
* Bikek * Kstence
Kuveyt Rusya
* Kuveyt Federasyonu
Lbnan * Moskova
* Beyrut * Kazan
Lksemburg * St. Petersburg
* Lksemburg * Ufa
Macaristan Slovak
* Budapete Cumhuriyeti
Makedonya * Bratislava
* skp Suriye
* Bitola (Manastr) * am
Malezya Suudi Arabistan
* Kuala Lumpur * Riyad
Msr * Cidde
118
TZK
119
PROGRAM
Kalknma ve Demokratikleme Program
AK PART
122
I. GR..............................................................................................125
II. TEMEL HAKLAR VE SYAS LKELER......................................128
2.1. Temel Hak ve zgrlkler............................................................ 128
2.2. Siyasi lkeler.................................................................................... 131
2.3. Siyasi Yaplanma............................................................................. 132
2.4. Hukuk ve Adalet............................................................................. 133
2.5. Demokratikleme ve Sivil Toplum............................................... 137
2.6. Dou ve Gneydou...................................................................... 139
III. EKONOM...................................................................................141
3.1 Ekonomi Anlaymz..................................................................... 141
3.2. Kamu Maliyesi................................................................................ 144
3.2.1. Bte........................................................................................ 144
3.2.2. Vergi........................................................................................ 145
3.2.3. Kamu Borlanmas................................................................ 145
3.3. zelletirme.................................................................................... 146
3.4. retim ve Yatrm Politikalar....................................................... 147
3.5. Snai Mlkiyet................................................................................. 148
3.6. D Ticaret....................................................................................... 149
3.7. Finansal Hizmetler......................................................................... 149
3.8. Esnaf, Sanatkar ve KOBler.......................................................... 151
3.9. Tarm, Hayvanclk ve Ormanclk............................................... 152
3.10 Enerji............................................................................................... 153
3.11 Madencilik..................................................................................... 154
3.12 Ulatrma Ve Haberleme............................................................ 155
3.13 Turizm............................................................................................ 156
3.14 Tketicinin Korunmas................................................................ 157
IV. KAMU YNETM......................................................................157

4.1. Kamu Ynetimi Anlaymz......................................................... 157
4.2. Merkezi Ynetim............................................................................ 159
4.3. Yerel Ynetim.................................................................................. 160
123
AK PART
4.4. Kamu Personel Ynetimi............................................................... 161

4.5. Gvenlik.......................................................................................... 162
4.6. Yolsuzluklarla Mcadele................................................................ 163
V. SOSYAL POLTKALAR
5.1. Sosyal Politika Anlaymz........................................................... 165
5.2. Eitim............................................................................................... 166
5.3. Kltr ve Sanat................................................................................ 170
5.4. Salk................................................................................................ 171
5.5. Sosyal Gvenlik.............................................................................. 175
5.6. alma Hayat................................................................................ 176
5.7. Kadn................................................................................................ 177
5.8. Aile ve Sosyal Hizmetler................................................................ 179
5.9. Genlik ve Spor............................................................................... 180
5.10. Kentleme ve Konut..................................................................... 182
5.11. evre.............................................................................................. 183
5.12. Bilim ve Teknoloji........................................................................ 184
5.13. Yazl ve Grsel Basn................................................................... 186
5.14. Trafik.............................................................................................. 187
VI. DI POLTKA............................................................................188
D Politika............................................................................................. 188
VII. SONU......................................................................................192
Sonu....................................................................................................... 192
124
GR
KALKINMA VE DEMOKRATKLEME PROGRAMI
I. GR
Trkiye sancl bir zaman diliminde byk bir deiim arzusu
yayor. Siyaset, ekonomi ve toplumsal yaamdaki ciddi problemler
vatandalarmzn gndelik hayatn ve geleceini olumsuz ynde
etkiliyor. Trkiye bu sorunlarn stesinden gelecek, vatandalarna huzur,
gven ve refah salayacak, geleceklerine gvenle bakmalarna nclk
edecek, dinamik ve vizyon sahibi bir siyasi oluum bekliyor.
Kavramlarn iinin boaltld, deerlerin eskitildii, szn anlamn
yitirdii bu dnemde Trkiye yeni ve taze bir anlaya; kararl, nn
ve geleceini grebilen bir harekete, onurlu bir mcadeleye, ayaklar
yere basan, yerli ancak ada bilgilerle donanm kadrolara, ufuk ac,
gereki program ve projelere iddetle ihtiya duymaktadr.
Btn bunlar ekonomik kalknma hamlesini balatacak, gelir
dalmndaki bozukluklar dzeltecek, yoksulluu ortadan kaldracak,
ksknlkleri giderecek; birletirici, kucaklayc, toplumsal bar temin
edici, kurumlarla yurttalar arasnda gven salayc, yeni ve dinamik bir
siyasi irade gerekletirebilir.
Tm renkliliiyle, benzerlikleri ve farkllklaryla; ksaca esiz
zenginlikleriyle Trkiye, kendi iinde, blgesinde ve tm dnyada
yeniliin, kalknmann, barn, huzur ve refahn ncs olmaya aday
bir potansiyele sahiptir. Yeter ki, siyasi irade ve kararllk sahibi kadrolar
tarafndan ynetilsin.
Trkiyenin sorunlar zmsz deildir. nk;
Trkiyenin zengin yer alt ve yer st doal kaynaklar vardr.
Trkiye, gen ve dinamik bir nfusa sahiptir.
Trkiye, ok zengin bir tarihe ve kltrel mirasa sahiptir.
Milletimizin kkl ve zengin bir devlet gelenei vardr.
Trkiye, uluslararas rekabet kabiliyeti yksek bir giriimci
potansiyeline sahiptir.
125
AK PART
Trkiye, blgesinde etkili olabilecek bir jeostratejik konuma sahiptir.

Trkiye, emsalsiz tabii gzellikleri ve tarihi dokusuyla turistik bir
cazibe merkezidir.
Halkmzn milli ve dini karakterinin ifadesi olan toplumsal
dayanma ve yardmlama hasleti, nemli bir servetimizdir.
Milletimiz, tarih boyunca imkanszlklar iinde pek ok baary
gerekletirmitir.
O halde aresiz deiliz. Bu byk potansiyeli mutlaka harekete
geirmeliyiz. Partimizin siyaset sahnesindeki varlk nedeni budur.
Trkiyenin byk potansiyelini harekete geirerek halkmz mutlu ve
lkemizi itibarl klmaya kararlyz.
Bu ihtiyaca cevap vermek zere, geni bir toplumsal istek dorultusunda
kurulan partimiz; binlerce yldr ayn corafya zerinde bar, dostluk
ve kardelik iinde birlikte yaayan, ortak bir kaderi paylaan, sevinleri,
kederleri, kvanlar ortak olan tm halkmzn partisidir.
Partimiz, drst, dinamik, ilkeli kadrolar ve lkemizin ufkunu
aacak bir siyasal perspektif ile halkmzn yllardr ekmekte olduu
skntlar sona erdirmeyi, siyasal sistemin problem zme ve karar alma
yeteneini gelitirmeyi, lkemizin kalknmasnn nndeki tm engelleri
ortadan kaldrmay, Trkiyeyi layk olduu aydnla kavuturmay
amalamaktadr.
Partimiz, gelenein ve gemiin birikimiyle lkemizin sorunlarna,
dnya gerekleriyle paralel biimde, zgn ve kalc zmler sunmay
hedefleyen, topluma hizmet etmeyi esas alan, ideolojik platformlarda
deil, ada demokratik deerler platformunda siyaset yapmay
benimseyen bir partidir.
Partimiz bu vasfyla tm vatandalarmz cinsiyetleri, etnik kkenleri,
inanlar, ve dnya grleri ne olursa olsun ayrm yapmakszn
kucaklamaktadr. Bu oulcu anlay temelinde, yurttalk bilincinin
gelitirilmesi ve zerinde yaamakta olduumuz vatana mensup ve sahip
olma gururunun btn yurttalarmzla paylalmas, partimizin temel
hedeflerindendir.
126
Herkes zgr olmadka kimse zgr deildir zdeyii, partimizin

temel ilkelerindendir. Partimiz, bireyi btn politikalarn merkezine alarak
demokratiklemenin salanmasn, temel insan hak ve zgrlklerini
temin etmeyi ve korumay en nemli devleri arasnda sayar.
Partimiz, Trkiye Cumhuriyetinin birlik ve btnlnn, laik,
demokratik, sosyal hukuk devletinin, sivillemenin, demokratiklemenin,
inan zgrlnn ve frsat eitliinin esas kabul edildii bir zemindir.
Toplumlar ve devletleri tahrip eden yozlama, yolsuzluk, usulszlk,
karclk, iltimas, hukuk nnde ve frsat asndan eitsizlik, rklk,
partizanlk, despotluk gibi olumsuzluklar partimizin en youn mcadele
alanlardr.
Halkmz aresiz deildir. are bizzat halkn kendisindedir. Byk
Atatrkn belirttii gibi, milleti kurtaracak g, yine kendi azim ve
kararlldr.
Halkla zdeleen partimiz, her eyden nce toplumda yok olan gven
duygusunu mutlaka yeniden tesis edecektir. Herkesin yarnlara gvenle
bakmasn, kendisini bu toplumun saygdeer ve horlanmayan bir ferdi
olarak hissetmesini salamak azim ve kararllndayz.
Zorlatran deil kolaylatran, iten deil kucaklayan, blen deil
birletiren, hakl zayflar haksz gllere kar koruyan bir ynetim
anlayna sahibiz. Btn bunlar gerekletirmek iin;
Evrensel llerde hak ve zgrlklere dayal bir anlay tm
alanlara yayacak,
Trkiyenin kar karya bulunduu kronik sorunlar kkten
zecek,
Yllardr atl braklan beeri ve fiziki kaynaklarn harekete geirerek
lkemizi srekli reten ve reterek byyen bir lke haline getirecek,
Gelir dalmndaki uurumu ortadan kaldracak, bylece tm
halkmzn refah seviyesini ykseltecek,
Kamu ynetimine vatandalar ve sivil toplum rgtlerini dahil
ederek toplumda sinerji meydana getirecek,
127
AK PART
Kamusal yaamn her alannda tam effaflk ve hesap verme

anlayn hakim klacak,
Ekonomi, d politika, kltr, sanat, eitim, salk, tarm ve
hayvanclk gibi alanlarda ada, aklc, gereki ve uygulanabilir
bir siyasi program takdim ediyoruz.
Bu programn Trkiyenin sorunlarn zeceine ve nn aacana
inancmz tamdr.
Bu programn en nemli zellii, bugnn doru okunmas ve
gelecein doru projelendirilmesidir. Halkmzn takdirlerine sunduumuz
bu programn Trkiye iin yepyeni bir balang olmasn diliyoruz.
Allahn yardmyla her ey bizimle daha iyi olacak.
Kurucular Heyeti
TEMEL HAKLAR ve SYAS LKELER KALKINMA VE

DEMOKRATKLEME PROGRAMI
II. TEMEL HAKLAR VE SYAS LKELER
2.1. TEMEL HAK VE ZGRLKLER
Temel insan hak ve zgrlkleri, insanln yzyllar boyu sren
mcadeleleri sonucu elde edilmi kazanmdr. Bu zgrlklerin dzeyi
medeni bir toplum olmann gstergesidir. Medeni dnyann bir paras
olan Trkiyenin temel hak ve zgrlkler asndan hakettii konuma
getirilmesi, toplumumuzun da beklentisidir. Dolaysyla atlacak admlar,
uluslararas kurulular istedii iin deil insanmz bu hak ve zgrlklere
layk olduu iin atlmaldr.
Halkn saduyuya sahip olduu ve seimini doru yapaca inanc
pein kabulmzdr. Halkn zgr iradesine dayanmadan kurulacak
hibir yap, bireylere zgrlk ve topluma huzur getiremez.
zgrlkler demokrasinin temelini oluturur.
Hibir bireysel ve kurumsal bask kabul edilemez.
Bir toplumdaki en nemli gven unsuru, toplum iinde yaayan
bireylerin kendi hak ve zgrlklerine sayg duyulduuna olan
128
inanlardr. Bu inan tm sosyal ve iktisadi dinamikleri harekete geiren

temel gtr. Ayrca bireylerin hak ve zgrlklerine sayg, demokratik
bir siyasi rejimin toplum tarafndan benimsenmesinin, toplumsal bar ve
huzurun temel artdr.
Partimiz Atatrk ilke ve inklaplarn, Trk toplumunu ada uygarlk
seviyesinin stne karmann en nemli vastas olarak alglar ve bunu
toplumsal barn bir unsuru olarak grr.
Temel hak ve zgrlklerle ilgili olarak partimiz aadaki hedefleri
gerekletirecektir:
Bata nsan Haklar Evrensel Beyannamesi, Avrupa nsan Haklar
Szlemesi, Paris art ve Helsinki Nihai Senedi olmak zere
Trkiyenin taraf olduu uluslararas szlemelerin insan haklar
alannda getirdii standartlar uygulamaya geirilecektir.
nsan haklar alannda faaliyet gsteren gnll kurulularn, sivil
toplum rgtlerinin gr ve nerileri dikkate alnacak, devlet
organlar ile bu kurulular arasnda sk bir ibirlii oluturulacaktr.
nsan haklar ihlallerinin tespiti, zm nerilerinin gelitirilmesi,
insan haklar eitimi ve kolluk glerinin denetimi konularnda bu
kurulularn katlmna arlk verilecektir.
Dnce ve ifade zgrlkleri uluslararas standartlar temelinde
ina edilecek, dnceler zgrce aklanabilecek, farkllklar birer
zenginlik olarak grlecektir.
Partimiz, dini insanln en nemli kurumlarndan biri, laiklii ise
demokrasinin vazgeilmez art, din ve vicdan hrriyetinin teminat
olarak grr. Laikliin, din dmanl eklinde yorumlanmasna ve
rselenmesine kardr.
Esasen laiklik her trl din ve inan mensuplarnn ibadetlerini
rahata icra etmelerini, dini kanaatlerini aklayp bu dorultuda
yaamalarn ancak inansz insanlarn da hayatlarn tanzim
etmelerini salar. Bu bakmdan laiklik, zgrlk ve toplumsal bar
ilkesidir.
129
AK PART
Partimiz kutsal dini deerlerin ve etnisitenin istismar edilerek

siyaset malzemesi yaplmasn reddeder. Dindar insanlar rencide
eden tavr ve uygulamalar ve onlarn, dini yaay ve tercihlerinden
dolay farkl muameleye tabi tutulmalarn anti-demokratik, insan
hak ve zgrlklerine aykr bulur. te yandan dini, siyasi, ekonomik
veya baka karlara alet etmek veya dini kullanarak farkl dnen
ve yaayan insanlar zerinde bask kurmak da kabul edilemez.
Partimiz btn vatandalarmzn zgr haber alma ve dncelerini
yanstma hakkn esas kabul eder. amz demokrasilerinin
vazgeilmez koullarndan biri zgr medyann varldr. Bata
anayasa olmak zere medyaya ilikin tm yasal ereve ele alnarak,
medyann ifade zgrlne getirilen ve demokratik toplum
dzeninin gerekleri ile badamayan yasak ve cezalar kaldrlacaktr.
Yazl ve grsel medyann zgrlkleri, titizlikle korunacak ve
tekellemeye frsat tannmayacaktr.
nsan hak ve zgrlklerini bir davran biimi haline getirmek ve
bu sayede insan haklar ihlallerini ortadan kaldrmak iin ilkretim
okullarndan ve kamu kurulularndan balamak zere eitim
programlar dzenlenecektir.
Hak arama zgrl ve adil yarglanma hakk btn unsurlaryla
gerekletirilecektir. Tm bireylerin hak arama yollar kolaylatrlacaktr.
Kadn, ocuk ve alma hayatna ilikin hak ve zgrlk alanlarnda
uluslararas standartlar lkemizde de eksiksiz uygulanacaktr.
kence, gzaltnda lm, kayp, faili mehul cinayetler gibi
demokratik hukuk devletinde kabul edilemez uygulamalarn
stne ciddiyetle gidilecek ve effaflk salanacaktr. Bu konuda her
vatandan ikyeti deerlendirilecek, caydrcl salayan gerekli
dzenlemeler yaplacak, sorumlular cezasz kalmayacaktr.
nsan haklar ihlalleriyle ilgili ikyetlerin mahkemelerde
harsz ve bizzat temsil yolu ak tutularak ncelik ve ivedilikle
sonulandrlabilmesi iin gerekli yasal dzenlemeler yaplacaktr.
130
Vatandalarn ikyetlerini kamu adna izleyecek kurum ve

kurulular oluturulacaktr.
Partimiz tm yurttalarn kamu hizmetlerinden hibir ayrm
gzetilmeksizin faydalanmas iin gereken dzenlemelerin yaplmasn
ngrr. Bu balamda, devlet ve kurumlaryla yurttalar arasnda
gittike artan gven bunalm giderilecek ve yurttan devlete ve
devletin tm kurumlarna gvenini salayacak bir ynetim anlay
tesis edilecektir.
2.2. SYAS LKELER

Partimiz, siyaseti topluma hizmet etmenin bir arac olarak grr.
Siyasetin kirlendii, siyasi alann iyice daraltld lkemizde; siyasetin
ve siyasetinin yeniden saygn ve gven veren bir konuma getirilmesi
gerekletirmek istediimiz bir hedeftir. Siyasetin drstlk ve liyakati
esas alan bir yapya kavuturulmas, siyasi finansmann denetlenebilir ve
effaf olmas, lkemizdeki siyaset kurumunun en temel ihtiyacdr.
Siyasi partiler, halkn sosyo-ekonomik ve sosyo-kltrel taleplerini
devlete ileten ve devlet mekanizmasn bu dorultuda altrmak zere
iktidara talip olan sivil kurululardr. Halkn gndemini, yasama ve
yrtme organlarnn gndemine tamak siyasi partilerin asli grevidir.
Siyaset, bir toplumun bugnn doru kurallar ve yntemlerle ina
etme ve geleceini de doru projelendirme iradesidir.
Partimiz, Trkiyedeki siyaset anlaynn tmden gzden geirilmesi
gerektiine inanmaktadr.
Siyaset anlaymza gre milletin iradesi esastr. Millet iradesini
glgede brakacak hi bir uygulamaya msamaha gsterilemez.
Siyaset ve siyasetiye gvenin ve itibarn yeniden tesis edilmesi arttr.
Bu amala:
Siyasi Partiler Kanunu deitirilerek ada demokratik anlayn
gereklerine uyumlu hale getirilecektir.
- Partilerin tekilatlanmalar, yelikleri, aday tespitleri ve mali yaplar
effaf olacaktr.
131
AK PART
- Partilerin hesaplar ve adaylarn seim harcamalar effaf ve

denetlenebilir olacaktr.
- Parti ii demokrasi, bireyin ve aznlk gr sahiplerinin hukuku
ve demokratik yarma haklar salanarak gelitirilecektir.
- Siyasi parti yasaklar ve siyasi partilerin kapatlmas ile ilgili
hkmler Avrupa nsan Haklar Mahkemesi kararlar ve
Venedik Komisyonunun izdii ilkeler erevesinde yeniden
dzenlenecektir.
Seim Kanunu deitirilecektir.
- Vatandalarn ve partili yelerin zgrce seme ve seilme haklar
tm unsurlaryla gerekletirilecektir.
- Milletvekili seilme ya 25e indirilecektir.
- Daraltlm blgeli ve tercihli seim sistemi getirilecektir.
- Parti adaylarnn tespitinde tm yelerin katlmyla yaplacak n
seim sistemi esas alnacaktr.
Siyasetin kirlenmesini nleyen yasal dzenlemeler yaplacaktr.
- Siyaset bir rant arac grntsnden kurtarlacaktr.
- Seimle gelen herkesin kanunen vermek zorunda olduu mal
bildirimi effaf olarak kamuoyunun bilgi ve denetimine sunulacaktr.
- Milletvekili ve bakanlarn yarglanmalar nndeki anayasal
engeller kaldrlacak; dokunulmazlk, tm kamu grevlilerinin
yarglanabilmeleri nndeki engeller ve ayrcalklarla birlikte
ele alnacak ve milletvekillerinin meclis almalarndaki oy ve
szlerine inhisar ettirilecektir.
- Siyaset alannn daraltlmasna ve saygnlnn glgelenmesine
dnk tm teebbslere kar kararl bir politika izlenecektir.
2.3. SYAS YAPILANMA

Partimiz Trkiyeye yeni bir siyaset anlayn getirmeye ve bu anlay ncelikle
kendi iinde uygulamaya geirerek dier partilere rnek olmaya kararldr.
132
Demokrasinin temel prensiplerinden biri olan seimlerdeki halk

etkinliini artrc dzenlemelerle katlmc demokrasinin glendirilmesi
partimizin temel amalarndan biridir.
Halkn merkezi ve yerel ynetimle ilgili karar alma srelerine daha
aktif olarak dorudan katlmn salayacak olan referandum kurumunun
tesisi ve etkinletirilmesi en nde gelen hedeflerimiz arasndadr.
ncelikle, demokrasinin ekirdek kurumlarndan olan partilerin
kendi i yaplarn demokratikletirmeleri ve effaflatrmalar, sistemin
salkl ilemesi asndan zorunludur.
AK PART olarak parti ii demokrasinin ve effafln yerlemesi iin;
Milletvekili aday yoklamalarnda, btn yelerin katlm ile n
seim yaplmas nceliimizdir.
lkeli siyaset asndan genel bakanlk ve milletvekillii sresi
tzmzde belirtilen biimde snrlandrlacaktr.
Parti btesinin yl iindeki harcama kalemleri kamuoyuna
ilan edilecek, yl sonunda parti gelirlerinin nasl harcand
aklanacaktr.
Parti btesinin belli bir oran, aratrma ve gelitirme ile parti il
tekilatlarna tahsis edilecektir.
Parti ii demokratik yar, serbest rekabet ortamnda yaplacaktr.
Partili yelerin tzk ve program dahilinde dncelerini zgrce
ifade etmeleri salanacaktr.
Parti gruplarnda, balayc grup kararlar tzkte sayl istisnai
hallerde alnacaktr.
nteraktif siyaset hayata geirilecektir.
Partimizin iktidarnda, bata bakanlar olmak zere tm atamalarda,
ehliyet ve liyakat esas alnacaktr.
2.4. HUKUK VE ADALET

Hukukun stnln esas alan devlet, vatandalarnn zgrlk ve
haklarnn teminatdr. Dolaysyla hukuk devleti olmayan ve hukukun
hakim olmad bir toplumda demokratik rejimden bahsedilemez.
133
AK PART
Demokrasinin hukuk yoluyla varlk kazand demokratik hukuk

devletinde; hukukun evrensel ilkelerine sayg, hak arama yollarnn ak
tutulmas, kanun nnde eitlik, bireysel hak ve zgrlklerin korunmas,
devletin hukuka ballnn gvence altna alnmas temel deerlerdir.
Bu deerlerin hayata geirilmesi anayasa, yasalar ve bamsz bir yarg ile
mmkndr.
Partimiz hukukun stnlne dayal ynetim anlaynn teminat
olacaktr.
lkemiz bugn hukuk devletinden ziyade kanun devleti grnts
vermektedir. Devletin hukuku yerine hukuk devleti anlaynn esas
olmas gerekir. Kanunlar hukuka, hukuku evrensel adalet ve insan haklar
esaslarna dayandrmadka, Trkiye gerek bir hukuk devleti olamaz ve
uluslararas camiada saygn bir yer edinemez.
Yargsz bir hukuk dzeni dnlemez. Anayasa ve yasalarn metinleri
kadar onlar yorumlayacak yarg organlarnn da nemi byktr.
Partimiz, toplumsal dzenin teminat olan adalet sistemine azami
lde gvenin tesisini salayacaktr.
effaf ve yolsuzluklardan arnm bir dzen ancak adaletin ilemesiyle
mmkndr. Partimiz bireylerin gndelik yaamndan uluslararas
ilikilere kadar nem tayan adalet sisteminin kar karya kald
sorunlar zmeyi ncelikli hedefleri arasnda grr.
Yukarda zikredilen tespit ve ilkeler dorultusunda Partimiz, aadaki
politikalar hayata geirecektir:
zgrlk, tm toplumun ihtiyalarna cevap veren, demokratik
hukuk devleti ilkesine ve demokratik lkelerin standartlarna uygun,
toplum ile devlet arasnda yeni bir toplum szlemesi kurmay
hedefleyen, tmyle yeni bir anayasa nerisi hazrlayacaktr. Bu
neri, yeni bir anayasal mhendislik denemesi deil, halkn
iradesini ve taleplerini demokratik temelde devlet yapsna yanstan
bir belge olacaktr. Ksa, z ve ak biimde hazrlanacak yeni
anayasa teklifimizde;
134
- Temel hak ve zgrlklere ilikin blm, evrensel standartlara

uygun olacaktr.
- Cumhuriyetin temel nitelikleri korunarak devlet ynetiminin esas
hkmlerine yer verilecektir.
- Yasama, yrtme ve yarg erkleri arasndaki ilikiler ak, net ve
anlalabilir bir biimde belirtilecektir.
Kuvvetler ayrm ilkesi hassasiyetle uygulanacaktr. Yasama, yrtme
ve yarg gleri arasnda ve denge denetim salanacaktr.
Parlamentonun yasa karmada ve denetimde etkin, bamsz ve
verimli olmas iin gerekli dzenlemeler yaplacaktr.
Yasama ve yrtme erkinin birbirlerinden net bir biimde ayrlmas
iin babakan hari dier tm bakanlarn meclis dndan atanmasn
salayan sistem deiiklikleri aratrlarak kamuoyunda tartmaya
alacak, bu konuda kamuoyunda oluacak uzlamaya paralel olarak
gerekli yasal dzenlemeler yap lacaktr.
Partimiz sadece kendi iinde deil, parlamento ve toplum iinde de
kollektif iradenin tekil iradelerin yerini almasn salayacaktr. Yasalar
sadece parlamento ounluu deil, toplumun ortak iradesinin
ifadesi olacaktr. Bu nedenle partimiz, hazrlayaca yasa tekliflerini
sivil toplum kurulularnn deerlendirmelerini alarak oluturacaktr.
Yeni anayasa yrrle girdikten sonra, mevcut tm kanunlar
gzden geirilecek ve anayasal sisteme uymayanlar sratle
yrrlkten kaldrlacak ya da deitirilecektir. Tm tzk ve
ynetmelikler incelenerek kanunlarn izdii snrlar ve anayasal
ilkeleri ihlal eden hkmler ayklanacaktr.
Anayasann ve kanunlarn herkesi balayclna dair ilke titizlikle
uygulanacaktr.
Kurallara uymama alkanl ortadan kaldrlacak, kayt dlk
her alanda nlenecek, kanunlar ve kurallar konulduklar ama
dorultusunda uygulanacak ve bunlarn kalitesi evrensel standartlara
kavuturulacaktr.
Yarg tarafszl ve yarg bamszl tam olarak salanacak, yarg
gvenceleri korunacaktr.
135
AK PART
Hukuk eitiminden balamak zere hukukularn niteliklerini

arttracak reformlar gerekletirilecek, avukatlara, hakimlere ve
savclara uzmanlklarn gelitirebilecekleri yurt ii ve yurt d
mesleki eitim olanaklar sunulacaktr.
Yarglarn; rgtl sular, haksz rekabet, dviz ilemleri,
sigortaclk, kara para aklama ve sermaye piyasas sular gibi
alanlarda uzmanlamalar salanacaktr.
Mahkemeler teknolojinin son imkanlaryla donatlacak, i
ykleri azaltlacak, mahkeme binalar ada bir grnme
kavuturulacaktr. Ge gelen adalet, adaletsizliktir zdeyiinden
hareket eden partimiz, yarg srecinin hzlandrlmas iin gerekli
tm dzenlemeleri gerekletirecektir.
Mahkeme kararlarnn aleniliini tam anlamyla hayata geirebilmek
amacyla tm yksek mahkeme kararlarna kamunun ulaabilmesi
iin gerekli teknolojik alt yap ncelikle kurulacaktr.
Yksek mahkeme yelerinin belirlenmesi usul, mahkemelerin
bamszl, mesleki ltler ve seim yapacak organlar demokratik
lke deneyimleri dikkate alnarak yeniden dzenlenecektir.
Kolluk kuvvetlerindeki uyum ve hiyerariyi bozmamak kaydyla adli
kolluk kurulacaktr.
Sutan zarar grenlerin korunmas sistemi tesis edilecektir. Kamu
vicdannda yaratt tahribat nedeniyle af kanunu karlmasndan
azami lde kanlacaktr.
Yargnn etkinliini ve ileyiini hzlandrmak iin usul kanunlar
gzden geirilecek ve gerekli deiiklikler yaplacaktr.
Ceza infaz kurumlar, hkmllerin topluma yeniden kazandrlmas
amacyla ada hale getirilecektir.
Devletin en nemli asli grevlerinden biri olan adalet hizmetlerinin
hzl ve kaliteli olarak yerine getirilebilmesi iin bteden ayrlan
denekler byk oranda artrlacaktr.
136
2.5. DEMOKRATKLEME VE SVL TOPLUM

Partimize gre, demokratik bir dzende yurttalarn uymak zorunda
olduklar kurallar kendileri tarafndan oluturulur. Bu nedenle demokrasi,
hukuk kurallarnn yurttalarn rzasyla olutuu bir ynetim biimidir.
Bir demokraside nihai karar ve icra yetkisi, seimle oluturulan organ ve
kurumlardadr. Kamusal yaam ilgilendiren temel kararlar seilmiler
tarafndan alnr. Demokraside egemenlik halka aittir ve bu zellik,
demokratik rejimi dier tm rejimlerden ayran temel niteliktir.
Demokrasi hogrye dayanan bir sistemdir. Demokrasilerde
vatandalardan bir ksmnn daha stn hak ve zgrlklerden ya
da ayrcalklardan yararlanmas mmkn deildir. Demokrasilerde
vatandalar, yasalarn eit koruyuculuu altnda zgrce yaarlar.
Farkl tercihlerin rekabeti, salkl bir demokratik sistemin vazgeilmez
unsurlarndandr. Bu yarta ounluun oyunu alanlar iktidara gelir, tm
lkenin ya da yerel ynetimlerin sorumluluunu stlenirler. Ancak yar
kazanmak ve iktidara gelmek ounluun iradesini mutlaklatrmaz.
ada demokrasinin en ok nemsenen niteliklerinden biri
ounluun hibir art altnda temel hak ve hrriyetleri tartma konusu
yapmamas ve aznlkta bulunanlarn hak ve zgrlklerine saygl
olmasdr. Aznlkta kalan grlerin ve muhalefet hakknn anayasa ile
gvence altna alnmas demokrasinin oulcu niteliini pekitiren bir
unsur olarak kabul edilmektedir.
Vatandalarn kamuya ait karar mekanizmalarna katlm hakk,
demokratik rejimin tek ynl bir rejim olmadna, ynetenler ile
ynetilenler arasnda iki ynl bir etkileimde bulunduuna iaret eder.
Bu ynyle katlm hakk sadece vatandalarn seimlerde oy vermesi
deil, kamu ile ilgili kararlarn alnmas, uygulanmas ve denetlenmesine
katkda bulunma yollarnn ak olmasn ifade eder.
Partimiz demokratiklemeyi, lkemiz demokrasisinin tm bu
niteliklere tam anlamyla kavuturulmas olarak alglamaktadr. Partimiz
ada demokrasilerde vazgeilmez kabul edilen ama her eyden nce
kendi vatandamzn tercihlerine saygnn temel art olan bu ilkelerin
nda aadaki politikalar uygulayacaktr:
137
AK PART
Vatandalarn siyasete katlmlarnda asli ilevi gren ve

demokrasinin vazgeilmez unsurlar olan siyasi partilerin hareket
ve faaliyet alanlarn geniletecektir.
Merkezi ynetimin tara tekilatna; yerel ynetimlerin, yerel sivil
oluumlarn ve vatandalarn istemlerini karlayacak, diyaloa
dayal bir ynetim anlay kazandracaktr.
Avrupa Birlii yelerinin uymas gereken asgari standartlar gsteren
Kopenhag Kriterlerinin demokratiklemeye ynelik ilkeleri esas
alnarak ulusal hukuk dzenimizde yaplmas gereken deiiklikler,
mmkn olan en ksa srede gerekletirilecektir.
Vatandalarn ynetime katlmas ve ynetimi denetleyebilmesi
iin bilgi ve belgelere ulalabilmesini kolaylatracak, bylece
vatandalarn bilgiye ulam hakkn etkili olarak kullanabilmesine
imkan salayan dzenlemeleri yapacaktr.
Katlmc ve temsil gc yksek bir demokrasinin temelinde yerel
ynetimler yatar. Vatandalarla ynetim arasnda gnlk hayattaki
ba kuracak olan yerel ynetimlerin glendirilmesi iin gerekli
tm anayasal ve yasal dzenlemeleri gerekletirecek ve ilevsel yeni
yerel ynetim birimleri oluturacaktr.
Vatandalarn kendi kyleri, mahalleleri, ehirleri, hizmetlerinden
yararlandklar ve altklar kurumlar ile ilgili konulardaki
grlerini, ikayetlerini ve zm nerilerini deerlendirecek ve
ileme koyacak mekanizmalar oluturacaktr.
Sivil toplum rgtlerinin grlerini alarak ilgili yasal dzenlemeleri
deitirecek, sivil toplum rgtlenmesini ada demokratik
lkelerdeki dzeye ulatracak bir yasal ereve izecektir.
Memur statsn yeniden belirleyecek, memurlarn sendikal
rgtlenmelerini ve haklarn yeniden ele alacaktr.
Seilme yann 25e indirilmesiyle genlerin demokratik srelere
aktif katlmn salayacak ve gen nfusun lke ynetiminde
sorumluluk almasn tevik edecektir.
138
Demokrasilerin temel niteliklerinden biri olan toplant ve gsteri

zgrlnn daha etkili kullanlabilmesi iin gerekli hukuki
dzenlemeleri gerekletirecektir.
Merkezi ve yerel ynetimler; sivil toplum rgtleri, mesleki
kurulular, sendikalar ve zel sektr temsilcilerinin grlerini
alacaklar ortak kurul, komisyon, kriz masas ve her trl platformu
oluturacaktr.
2.6. DOU VE GNEYDOU

Kimimizin Gney Dou, kimimizin Krt, kimimizin terr sorunu
dediimiz olay, maalesef Trkiyenin bir gereidir. Partimiz bu
sorunun toplum hayatmzda neden olduu olumsuzluklarn bilinciyle,
blge halknn mutluluunu, refahn, hak ve zgrlklerini gzeten,
Trkiyenin btnl ve niter devlet yapsyla birlikte blgeyi tehdit
eden terrn nlenmesinde zaaf yaratmayacak bir ekilde; kalc, tm
toplumun duyarllklarna saygl, etkili ve sorunlar kknden zmeye
ynelik bir politika izleyecektir.
Bu blgemizdeki kltrel farkllklar, partimiz tarafndan zenginlik
kabul edilmektedir. Resmi dil ve eitim dili Trke olmak artyla, Trke
dndaki dillerde yayn dahil kltrel faaliyetlerin yaplabilmesini,
partimiz lkemizdeki birlik ve btnl zedeleyen deil, glendiren ve
pekitiren bir zenginlik olarak grmektedir. Blgenin geri kalmlndan
kaynaklanan kimi olum-suzluklarn giderilmesini, blgeye dnk zel
dzenlemeler yoluyla deil, genel demokratikleme projesi balamnda
dnmektedir.
Uzun sredir youn d destekle varln koruyan ve otuz bin
insanmzn hayatna mal olan terre ramen blge halknn niter
devlet yapsna bal olmas, halkmzn saduyusu ile meselenin etnik
bir atmaya dnmemesi, konunun i meselemiz olarak zlebilir
olmasnn delilidir.
Partimiz, terre tepki olarak maksadn aan ve blge halkn rahatsz
eden baz uygulamalarn terk edilmesi ve yllardr devam eden OHAL
139
AK PART
uygulamasnn tamamen kaldrlmasn hedeflemektedir. Sulu insanlar

karsnda caydrc ve masumlar koruyucu bir tavr sergilemesi gereken
devletimizin, susuz insanlara efkatle muamele etmesi gerektiine
inanyoruz.
Youn terr sonras dnemde, Dou ve Gneydou Anadolu
blgelerimizde, blgeleraras kalknmlk farkn yok edecek, en azndan
asgariye indirecek nemli bir adm atlmamtr. Partimiz yreye ynelik
istihdam artrc ciddi ekonomik projeler gerekletirilecek, terr ortamndan
u veya bu ekilde zarar gren vatandalarmzn maduriyetini giderici
uygulamalar devreye sokarak ihtiya duyulan rehabilitasyonu salayacaktr.
Hizmetlerin yetersiz olmas, isizlik, fakirlik ve bask, terrn
beslenmesine en elverili ortamlardr. Terr ve bask karlkl olarak
birbirini besler. Terrn sonu olduunu unutan her yaklam, sadece
bask ile zm retmeye ynelir. Oysa bu terr daha ok glendirir.
Bu nedenle terr sona erdirmenin yolu, temel hak ve hrriyetlere saygl
bir devlet yaklam ile ekonomik kalknmay ve gvenlii ayn btnn
paralar olarak ele almaktan geer.
Blgenin ticari ve ekonomik faaliyetler asndan cazip hale gelebilmesi
iin, bir kmaz sokak konumundan kartlp komu lkelerle snr
ticareti dahil, dinamik bir ticaret ortam oluturulmas gerekmektedir.
Bu amala partimiz, blgedeki ticaretin artrlmas iin her trl tedbiri
alacaktr.
Brokratik otoriter devlet anlayna yaslanan zmler, sadece
asayi mantna dayand iin uzun vadede sorunlar daha da
derinletirmektedir. Buna karlk demokratik devlet anlay
erevesindeki yaklamlar, ilk anda endieyle karlansada uzun vadede
milletimizin birlik ve btnln pekitiren sonular dourmaktadr.
Bu nedenle blgedeki sorunlar aynen kalacak demektir. Sadece ekonomik
kalknma politikalar ile tam bir zme kavuturulamayaca gerei
yannda btn bunlarn stnde kltrel farkllklar demokratik hukuk
devleti ilkesi erevesinde tanyan yaklamlarn etkili olmas gerektii
anlayna ulalmas sorunun zmnde nemli bir admdr.
140
Dier taraftan kltrel farkllklar blge halkyla olan mtereklikleri

arka plana atmay gerektirmez. Aksine Trkiye Cumhuriyeti vatanda
olma bilinci, toplumumuzun birlik ve beraberliinin imentosudur.
EKONOM
III. EKONOM
3.1. EKONOM ANLAYIIMIZ
Partimizin ekonomik misyonu insanlarmzn refah ve mutluluunun
artrlmasdr.
Trkiye, gen ve dinamik nfusu, zengin doal kaynaklar, giriimci
ruhlu insanlar, tarihi ve tabii gzellikleri ve jeostratejik konumu
nedeniyle byk bir ekonomik kalknma potansiyeline sahiptir.
Partimiz, lkemizin ender bulunan bu potansiyelini harekete
geirmek iin Srekli ve Srdrlebilir Ekonomik Byme Stratejisi
uygulayacaktr. Bu Stratejinin uygulanmasyla fakirlik ve isizlik azalacak,
gelir dalmnda adalet salanacaktr. Bylece lkemiz, zamanla gelimi
lkeler dzeyine ulaacak, vatandalarmzn yaam kalitesi ykselecek ve
uluslararas camiada saygnl artacaktr.
Bu strateji dorultusunda partimiz, ekonomik ilkelerini, hedeflerini,
politikalarn belirlemi ve bunlar etkin biimde uygulayacak bir ynetim
anlay ortaya koymutur.
Partimiz aadaki temel ilkeleri benimser;
Ekonomik gelimenin kayna ve hedefi olarak insan esas alr.
Tm kurum ve kurallaryla ileyen piyasa ekonomisinden yanadr.
Devletin ilke olarak her trl ekonomik faaliyetin dnda olmas
gerektiini benimser.
Devletin ekonomideki ilevini dzenleyici ve denetleyici olarak tanmlar.
Bu amala salkl belge ve bilgi ak sisteminin nemli olduuna
inanr.
141
AK PART
zelletirmeyi daha rasyonel bir ekonomik yapnn olumas iin

nemli bir ara olarak grr.
Kresellemenin getirdii yapsal dnmlerin en az maliyetle
gerekletirilmesini savunur ve bunun en salkl yolunun
uluslararas rekabet gcnn artrlmas olduuna inanr. Bu
nedenle lkemiz ekonomisinin rekabet gcnn artrlmasnn,
siyasi ve ekonomik geleceimiz asndan stratejik nem tadn
kabul eder.
Uluslararas bilgi birikimi ve tecrbenin transferinde nemli rol
oynayan yabanc sermayenin, Trk ekonomisinin gelimesine
katkda bulunacana inanr.
Kamu hizmetlerinde kaliteyi, verimlilii, etkinlii ve vatandan
memnuniyetini esas alr.
Uluslararas normlarla ve kltrel deerlerimizin karmyla ortaya
kan etik deerlerin ekonomik faaliyetlerin her alannda hayata
geirilmesini, srekli ve srdrlebilir bymenin art olarak kabul
eder.
Avrupa Birlii, Dnya Bankas, IMF ve dier uluslararas kurulularla
olan ilikilerimizin, ekonomimizin ihtiyalar ve ulusal karlarmz
dorultusunda srdrlmesi gerektiine inanr.
Bu erevede partimizin temel hedefleri unlardr:
Mal ve hizmet retimini artrmak.
sizlii azaltmak, hayat pahalln nlemek ve gelir dalmnda
adaleti salamak.
Ekonomide istikrar engelleyen haksz kazanc, haksz rekabeti
ve etkin olmayan yaptrmlar engellemek. Tekellemeye izin
vermemek.
Teebbs zgrln gerekletirerek, zel teebbse hamle
yaptracak siyasi, brokratik ve anlay deiimini salamak.
D ticaretin gelitirilmesini ve ihracatn artrlmasn salamak.
142
Bu hedeflere ulamak iin partimiz aadaki politikalar

uygulayacaktr:
lke kaynaklarn bilgiye, teknolojiye ve verimlilie dayal retim
ekonomisini gerekletirmek iin kullanacaktr.
Ekonomik istikrarn byme ile bymenin de yatrmlarla
salanacana inanr. Bu nedenle istihdam artracak yatrmlar
destekleyecektir.
Finans sektrnn retimi destekleyecek biimde yaplanmasn ve
yeni finansal tekniklerin gelitirilmesini temin edecektir.
Blgesel dengesizlikleri azaltacak dzenlemeleri yapacak, tm
blgelerimizin ekonomik potansiyelinin etkin ve verimli bir ekilde
kullanlmasn temin edecektir.
Vergi reformunu gerekletirecektir.
Harcama reformunu ncelikle ve ivedi olarak ele alacaktr.
Kamu imkanlarnn zel karlar iin kullanlmasn nleyecektir.
Evrensel standartlara uygun tam tanmlanm bir hukuk dzenini,
gvenilir ve ileyen bir adalet mekanizmasn, garanti altna alnm
mlkiyet haklarn, gvenilir kurumsal yapy, pazara ve kaynaklara
serbeste ulama imkann salayacaktr.
Ekonomi politikalarnn belirlenmesine ve uygulanmasna, bata
ticaret ve sanayi odalar olmak zere, ekonomiyle ilgili tm sivil
toplum kurulularnn katlmlarn salayacaktr.
Partimiz srekli ve srdrlebilir ekonomik byme stratejisinin, etkin
ve gven veren bir ekonomi ynetimiyle mmkn olacana inanmaktadr.
Bu amala partimiz;
Etkin, gven veren ve milli-ahlaki deerleri yksek bir ekonomi
ynetimi ile birlikte alacaktr.
Gndelik, poplist, ksa vadeli bir ekonomi anlay yerine
gereki, uzun vadeli, reformist ve dinamik bir ekonomi anlayn
benimsemitir.
143
AK PART
Toplumun, temel makro gstergeler konusunda doru ve zamannda

bilgi edinme hakk olduuna inanr. Bu dorultuda gerekli yasal ve
idari dzenlemeleri yapacaktr.
Ekonomi ynetimindeki dankl giderecek, ilgili kurumlarn
saysn, i rgtlenmelerini, i birlii ve koordinasyon dzenini,
ynetim tekniklerini, politika retim, uygulama ve kontrol esaslarn
yeniden belirleyecektir.
3.2. KAMU MALYES

3.2.1. BTE
Halkn dedii vergilerin ve dier kamu gelirlerinin, tahsis yerlerinin
belirlenmesi ve harcanmas siyasi iktidarlara byk bir ahlaki sorumluluk
ykler. Halkmz dedii vergilerin hesabn sorma hakkna sahiptir.
Btelerin bu temel kurala gre hazrlanmas ve uygulanmas gerekir.
Partimiz;
Bte yapmnda dengeyi ve ekonomik istikrar esas alacaktr.
Bteye ilikin olarak effafl ve hesap verme sorumluluunu tesis
edecek mekanizmalar kuracaktr.
Bte Hakk kavramnn gerei olarak devlet btesinin
hazrlanmasnda ve denetlenmesinde parlamentonun etkinliini
arttracaktr. Bteye ilikin temel byklklerin Plan ve
Bte Komisyonunda, kurulu btelerinin ise ilgili ihtisas
komisyonlarnda grlmesini esas alacaktr.
Saytayn, bte uygulamalarn Parlamento adna gerek anlamda
denetleyebilmesine ve parlamenterin de Saytaydan kamu harcamalar
ile ilgili soru sorabilmesine imkan veren yasal dzenlemeleri yapacaktr.
Yksek Denetleme Kurulu, bugn bal olduu yrtme organ yerine,
denetim sonularn arz ettii Parlamento ile irtibatlandrlacak ve
Saytay emsiyesi altna alnacaktr.
stikrar, saydaml, etkinlik ve verimlilii ifade eden hizmet
performansn esas alan harcama reformunun ncelikle ve ivedi
olarak gerekletirilmesine alacaktr.
144
Bte bykl iinde eitim ve salk bata olmak zere sosyal

harcama kalemlerinin paylarn artracak ve bu hizmetlerin kalitesini
uluslararas standartlara ykseltecektir.
Kamu kurum ve kurulularnn bnyelerinde tesis edilen fonlarn,
dner sermayelerin, vakflarn, derneklerin, sosyal tesislerin ve zel
hesaplarn ileyii ile i ve d denetimlerini yeni esaslara balayacaktr.
3.2.2. VERG
Vergi, toplumun rettii deerin bir ksmn devletle paylamasdr.
Bu bakmdan vergi, ekonomik birimlerin harcama ve yatrm kararlarn
etkilemektedir. Vergilerin yaps ve zellikleri, harcama ve yatrm
kararlarnn ynn ve eklini etkilediinden, srekli ve srdrlebilir
ekonomik byme ile tutarl ver gi politikalar nem tamaktadr.
Partimiz,
Vergi mevzuatn basitletirecek, vergi saysn azaltacak, vergi
oranlarn drecek ve verginin adil olmasn salayacaktr.
Vergileri sadece mali amala deil, sosyal ve ekonomik hedeflere
ulamann da bir arac olarak daha etkin bir biimde kullanacaktr.
Enflasyondan doan efektif kazanlarn vergilendirilmesini
nleyecek tedbirleri alacaktr.
Belge dzenine ilerlik kazandrlarak kayt d ekonomik faaliyetlerin
vergilendirilmesini salayacak ve vergi tabann geniletecektir.
Vergi sisteminde, adil olmayan ve dk gelirlileri ezen uygulamalar
terk edilecektir. Esnaf ve sanatkarlar, ii, memur, emekli ve dar
gelirlileri koruyacaktr
Vergi idaresini, etkin bir vergilendirme iin yeniden yaplandracaktr.
Baz vergilere ilikin yetkileri yerel ynetimlere devredecektir.
3.2.3. KAMU BORLANMASI

Kamu aklarnn kabul edilebilir dzeyin zerinde seyretmesi,
tm ekonomiyi etkileyen sorunlara neden olmaktadr. Sonuta kamu,
145
AK PART
para piyasalarnn en byk mterisi haline gelmekte, zel sektrn

kullanaca fonlar yetersizlemekte, kredi maliyetleri ykselmekte ve
ekonominin ileyii salksz hale gelmektedir.
Kamunun borlanma ihtiyacn azaltmak ve kontrol edebilmek iin
partimiz;
Yeni gelir kaynaklarn hareket geirecek, harcama disiplinini
salayacak ve kamu hizmetlerinde etkinlii ve verimlilii artracaktr.
Reel borlanma maliyeti ile byme hz arasndaki uyumu
gzetecektir.
Uzun vadeli borlanmay, geri deme kapasitesi olan yatrmlara
ynlendirecektir.
Ksa vadeli borlanmay finansman amac ile deil, nakit dengesini
salamak amac ile yapacaktr.
ve d borlarn reel maliyetlerini dikkate alarak etkin bir bor
ynetimine geecektir.
Hazine, Merkez Bankas, Maliye Bakanl ve ekonomiyle ilgili
dier birimleri etkin bir koordinasyona kavuturacaktr. Tm kamu
kurulularnn nakit hareketlerini borlanma ihtiyacn tespite
ynelik olarak izleyecektir.
3.3 ZELLETRME
zelletirme daha rasyonel bir ekonomik yapnn olumas iin
nemlidir. zelletirme, ekonomide verimi arttrmay, devleti tam
rekabet ortamn bozabilecek faaliyetlerden karmay salayacak bir
uygulamadr.
Partimiz;
Hzl ve toplumsal fayday salayacak bir zelletirmeye imkan
hazrlayacak hukuki ve idari dzenlemeleri yapacaktr.
Hzl ve effaf bir zelletirme gerekletirecektir.
zelletirme ilemleri Saytay denetimine tabi tutulacaktr.
zelletirilecek kurumlar ncelikle alanlara, yre halkna ve ilgili
146
meslek kurulularna sunulacak ve menkul kymetler borsalarnda

ilem grmelerini salayacaktr.
Gerekli gven ortamn salayarak yurtdnda alan
vatandalarmzn zelletirme ilemlerine katlmalarn
zendirecektir.
Kritik sektrlerdeki zelletirmelerde ulusal stratejik tercih ve
ncelikleri gz nnde bulunduracaktr.
3.4. RETM VE YATIRIM POLTKALARI

Uluslararas rekabet gcne sahip retim yetenei, ekonomik istikrarn
salanmasnda ve baarl ekonomik politikalarn uygulanmasnda byk
nem tar. Ekonomik byme ancak retim art ile salanr. Bu nedenle
retimin, istihdamn ve ihracatn artrlmas, uygulanacak ekonomik
politikalarn temelini tekil eder. Devlet retim iin gerekli altyapy
salar ve retimi zendirir.
retimin motoru olan zel giriimciler, siyasi ve ekonomik istikrarn
bulunduu; ilkelerin belirli, gvenilir ve effaf olduu; szlemelerin
yaptrm gcnn yksek olduu; enflasyon, dviz kuru ve faiz oranlar dahil
tm makro ekonomik gstergelerin ngrlebildii ve ekonomik hesap
yapmay mmkn klan bir ekonomik ortamda yatrm yaparlar. Partimiz
bu ortam oluturmaya kararldr. Oluan gven ortam, toplumumuzda
zaten var olan giriimci gc harekete geirecek yabanc sermayenin
lkemize giriini hzlandracak ve bylece retim art salayacaktr.
Partimiz;
Trkiyede gerek anlamda bir retim ve yatrm seferberlii
balatacaktr.
Kaynaklarn etkin ve verimli kullanlmas bakmndan hammadde,
enerji, igc, ulam ve pazar potansiyelini dikkate alarak tarmda ve
sanayide ekonomik havzalar veya cazibe merkezleri oluturulmasn
destekleyecektir.
Girdi maliyetlerini dren, kalite, verimlilik ve istihdam artran
teviklere nem verecektir.
147
AK PART
lkemize nemli miktarda dviz girdisi ve istihdam imkan

salayan yurt d mhendislik ve mteahhitlik hizmetlerini
destekleyecektir. Bu maksatla, yurt dnda istihdam zorlatran
hkmleri deitirecek, kredi imkanlarn geniletecek ve risk
sigortas uygulamasn balatacaktr.
Ulusal savunma sanayiini ncelikle tevik edecektir.
AR-GE faaliyetlerini destekleyecektir.
retimde kalitenin ve verimliliin artrlmas iin Trk firmalarnn
uluslararas kalite standartlarnda retim yapmasn zendirecektir.
Yeni teknoloji gerektiren byk yatrmlarn gerekletirilmesi iin
yap-ilet modellerinin uygulanmasn yaygnlatracaktr.
Teknoparklar kapsamnda sanayi-niversite ibirliini gelitirecektir.
zel sektrn retim ve rekabet gcnn artrlmas iin istihdam
maliyetlerini azaltacaktr.
Bilgisayar, internet ve enformasyon teknolojileri gibi yeni ekonomi
aralarnn retimini, zel sektr ve kamu kurulularnda
kullanlmasn tevik edecektir.
rnlerin rekabet gcnn artrlmasnda nemli bir rol oynayan
orijinal patent ve endstriyel tasarmlarn retimini zendirecektir.
3.5. SINA MLKYET

Patent, marka ve endstriyel tasarmlarn korunmas ve snai mlkiyet
alannda yaplacak yatrmlarn desteklenmesi, gelimi ekonomilerin
baarsnn altnda yatan nemli unsurlardan biridir.
Yabanc yatrmlarn lkemize ekilmesinin, son teknolojik
gelimelerin aktarlmasnn, beyin gnn nne geilmesinin, ihracatn
arttrlmasnn ve kresel rekabet iin snai mlkiyete dayal retimin
nemini kavrayan partimiz, keif ve yeni bulular engelleyen btn
mevzuat deitirecek, patent ve lisans haklarn uluslararas standartlara
uygun bir anlayla koruyacak, bylece yeni bulular zendirecektir.
148
3.6. DI TCARET
Srekli ve srdrlebilir ekonomik gelime stratejimizin en nemli
politik aralarndan biri ihracatmzn artrlmasdr. hracatn art
ncelikle ekonominin uluslararas rekabet gcnn artrlmasna baldr.
Partimiz;
hracatn nndeki her trl mali, idari ve brokratik engelleri
ortadan kaldrarak ihracat seferberlii balatacaktr.
hracatn en hzl ve kolay bir ekilde komu lkelere yaplabilecei
gereinden hareketle, bu lkelere yaplabilecek ihracatn artrlmas
iin uygulamaya ynelik her trl tedbiri alacaktr.
Eximbank kaynaklarn artracak ve bankaclk sektrnn
imkanlarnn ihracatn ve ihracata dayal retimin finansmannda
kullanlmasn zendirecektir.
Yurt dndaki temsilciliklerimizin, ihracatmzn artrlmasna
ynelik faaliyetlerde younlamalarn salayacaktr.
hracat politikalarnn gelitirilmesinde ve uygulanmasnda,
bu alanda faaliyet gsteren meslek kurulularyla yakn ibirlii
yapacaktr.
Yurt dnda Trk rn imajnn yaygnlatrlmas iin firmalar
tevik edecektir.
hracata ynelen, katma deeri yksek rnler reten KOBlere,
retim maliyetlerini drebilmeleri iin AR-GE ve yatrm destei
salayacaktr.
hracat potansiyeli olan katma deeri yksek, ileri malzeme, elektrik
ve elektronik, savunma ve uzay sistemleri, otomotiv sanayii ve benzeri
alanlardaki retimi tevik edecektir.
Blgesel ticareti srekli ve srdrlebilir ekonomik gelimenin
nemli bir sinerji arac olarak ele alacaktr.
3.7. FNANSAL HZMETLER

Finansal hizmetler sektr, sahip olduu gl ileri ve geri balantlar
nedeniyle ekonomik yap ve ilikiler sisteminde nemli rol oynamaktadr.
149
AK PART
Para ve satn alma gcnn salanmasnda ve bunun ekonomiye

aktarlmasnda nemli rol olan finansal kurumlarn etkin ve verimli
ekilde almas esastr.
Enflasyon, faiz oran, dviz kuru ve dier parasal deikenlerin reel ve
nisbi dengelerinin, frsat maliyetlerini yanstacak gstergeler olmas iin
gerekli ortam hazrlanacaktr. Bylece ekonomik birimlerin dinamizmi
ve rekabet kabiliyeti artrlacaktr. Bu ekilde ekonomik birimlerin
karar alma ve uygulama srelerinde dinamizm ve rekabeti eilimlerin
artmasna imkan salanacaktr.
Bu amala;
Tasarruf oranlarnn ykseltilmesinde ve tasarruflarn ekonomiye
kazandrlmasnda, ekonomik ve sosyo-kltrel ihtiyalara uygun
finansal araclk trlerinin ve ilemlerinin domasna ve gelimesine
imkan salanacaktr. Sektrn finansal kurumlar ve finansal aralar
asndan eitlenmesine ve piyasalarn derinlemesine nem verilecektir.
Sektr dzenleyen ve denetleyen kurumlar arasnda koordinasyon
glendirilecek ve bu kurumlarn etkili denetim yapmalar
salanacaktr.
Sektrn uluslararas rekabet gcn artracak tedbirler alnacaktr.
lkemiz ekonomik birimlerinin sahip olduu imkan ve kaynaklarn
korunmas ve ekonominin ihtiya duyduu fonlarn temin edilmesi
amacyla zel sigortaclk sistemi tevik edilecektir. Ayrca,
lkemizde sorumluluk hukukunun gelimesi, retim ve hizmet
kalitesinin ykselmesi iin mesleki faaliyetlerle mal ve hizmet
retiminde sigortaclk gelitirilecek ve yaygnlatrlacaktr.
Tasarruf mevduat gvence sistemi Avrupa Birlii standartlarna gre
dzenlenecektir.
Finansal kurumlarn mali tablolarnn effaf ve gereki bir yapda
hazrlanmas ve kamuya aklanmas yaygnlatrlacaktr.
Finansal kurumlarn kredi derecelendirme kurulular tarafndan
deerlendirilmeleri salanacaktr.
150
Sermayenin tabana yaylmasnda ve yatrmlarn uygun maliyetle

finansmannda etkin rol stlenen sermaye piyasalar, srekli ve
srdrlebilir ekonomik byme hedefine ulamada ve uluslararas
rekabet gcnn artrlmasnda nemli bir konuma sahiptir.
Bu erevede;
Sermaye piyasalarn daha derin ve etkin hale getirmek iin kurumsal
yatrmclarn piyasaya girmesi zendirilecektir.
Sermaye piyasalarnn yaps ve ileyii gelitirilecektir.
stanbul Menkul Kymetler Borsas uluslararas bir konuma
getirilecektir.
Gayrimenkul yatrm ortaklklar ve risk sermayesi yatrm
ortaklklar gibi finansman ekilleri zendirilecek ve gelitirilecektir.
Sermaye piyasalarnda ierden bilgiye dayanan her trl ilemi
nleyecek gerekli yaptrmlar uygulanacaktr.
Sermaye piyasalarnda kk hissedarlarn haklar korunacaktr.
Piyasalardaki ngrlebilirlii artrmak ve sermaye piyasalarndaki
dalgalanmann ekonomi zerindeki etkisini snrl tutmak iin vadeli
ilemler piyasalar desteklenecektir.
3.8. ESNAF, SANATKAR VE KOBLER

lkemizde retim, istihdam ve katma deerin oluturulmasnda
nemli katklar salayan esnaf ve sanatkarlar ile KOBler iktisadi ve
sosyal yapmzn omurgasdr.
Partimizin hedeflerinden biri de esnaf ve sanatkarlar ile KOBleri
en etkin yntemlerle destekleyerek lkenin orta snfn yeniden ina
etmektir.
Bu erevede;
Bu kesimle ilgili olarak istihdam ve retimi artrmaya ynelik
yatrm yapan esnaflar iin projeye dayanan finansman destei,
vergi kolaylklar ve brokratik engellerin azaltlmasn da ieren bir
plan uygulanacaktr.
151
AK PART
Esnaf ve sanatkarlar ile KOBlerin byk iletmeler karsnda

haksz rekabetten korunmalar salanacaktr.
Benzer i kollarnda alan irketlerin rettikleri mallar daha etkin
ve verimli bir ekilde ihra edebilmelerini salamak iin sektrel d
ticaret irketleri desteklenecektir.
Esnaf ve sanatkarlarmzn kendi konularyla ilgili yerel ynetim
kararlarnn alnmasna katkda bulunmalar salanacaktr.
Esnaf ve sanatkarlarmza raklk eitimi veren eitim merkezleri
kurulmasnda ve bu merkezlerin yaygnlatrlmasnda devletin ve
yerel ynetimlerin destei artrlacaktr.
3.9. TARIM, HAYVANCILIK VE ORMANCILIK

Tarm sektrnde verimliliin ve retimin artrlmas, retici
gelirlerinin istikrara kavuturulmas, bu kesime ynelik teviklerin
rasyonel kullanlmas temel amacmzdr.
Bu amaca ulamak iin;
Tarm sektrnde ekonomik anlamda iletmecilie gei salanacaktr.
Krsal kesimde verimlilii artracak ve girdi maliyetlerini azaltacak
teknoloji kullanm zendirilecektir.
Tarmsal retimin youn olduu blgelerde rn borsalar
oluturulacak ve bu borsalarda vadeli ilemler yaplmas salanacaktr.
Tarmdaki fazla istihdamn dier sektrlere salkl ekilde
aktarlmasn salayacak politikalar gelitirilecektir.
Tarmsal rnlerin dnya pazarlarnda deerlendirilmesi iin
ihracat irketleri desteklenecektir.
Gelitirilecek olan tarm sigortas yoluyla iftilerimiz, doal
afetlerdeki kayplarna kar korunacaktr.
Ekolojik tarm ve yksek kaliteli tohum retimi zendirilecektir.
Hayvanclkla ilgili olarak;
Yksek verimli kltr rk hayvanlarnn genel hayvan poplasyonu
iindeki oran artrlacaktr.
152
lkemizin corafi yaps dikkate alnarak su rnlerinin retimi

zendirilecektir.
lkemizin ekonomik yaps dikkate alnarak yem bitkilerinin
retimi zendirilecektir.
Canl hayvan borsalar yeniden yaplandrlacak ve vadeli ilemler
yapabilecek hale dntrlecektir.
Hayvanclk potansiyeli yksek olan Dou ve Gney Dou Anadolu
blgelerinde bu sektrn yeniden canlanmas salanacaktr.
Ormanclkla ilgili olarak ise;
Deien dnya ve lke koullarna uygun olarak belirlenecek bir
ulusal ormanclk politikas dorultusunda en az 50 yl hedef alan
bir Ormanclk Ana plan hazrlanacaktr.
Orman blgelerinde yaayanlarn ormanlarn korunmasnda sz
sahibi olmalar salanacaktr.
Mlkiyet hakk devlette kalmak kaydyla orman kylsne, zellikle
aa dndaki orman rnleri zerinde kullanma hakk ve muhafaza
sorumluluu verilecektir.
zel ormanclk desteklenecek ve meyve, tohum ve ieklerinden
faydalanlan aalarn uygun ekolojide ve zel sektrce
yetitirilmeleri tevik edilecektir.
3.10. ENERJ
Partimizin enerji politikasnn temelinde, ulusal karlarmz
koruyarak enerji arznn gvenliini ve devamlln salamak, rekabete
dayal bir enerji piyasas oluturmak ve duyarl olduumuz evreyi ve
insan saln korumak bulunmaktadr.
Bu politika dorultusunda;
Etkin ve verimli bir biimde iletilemeyen mevcut tesisler bir an nce
zelletirilecek, yenilenip kapasitesinin artrlmas salanacaktr.
Yeni yatrmlar yap-ilet modelleri ile yaygnlatrlacaktr.
153
AK PART
Gelecein enerjisi olan hidrojen enerjisi konusunda ciddi bilimsel ve

teknik projeler balatlarak, dier ileri lkelerle birlikte uygulamaya gei
iin gerekli almalar yaplacaktr.
zelletirme ve lisans verme usulleri tam anlamyla effaf ve rekabete
ak olacaktr.
Enerji kayplarn ve israfn nleyen projeler desteklenecek, tasarruf
bilinci yurt apnda yaygnlatrlacaktr.
Gne, rzgar, jeotermal ve biomas gibi enerji trleri yannda yeni
hidroelektrik santralleri ile yerli kmre dayal, yeni teknolojilerle
donanml, verimi yksek, evreye zarar olmayacak termik
santrallerin zel sektr tarafndan kurulmas desteklenecektir.
Petrol ve doalgaz aramalarna arlk verilecektir.
Da baml doalgazn kullanld enerji santrallerine alternatif
veya ikame yatrm olarak, gerekli gvenlik ve evre koruma
nlemleri alnmak sretiyle, nkleer enerji santralleri kurulacaktr.
Bylece ekonominin ihtiya duyduu ucuz enerji salanm
olacaktr.
Enerjide tek kaynaa bamllk ortadan kaldrlacaktr.
Partimiz, d kaynakl petrol ve doalgazn dnya pazarlarna
alabilmesi iin lkemizin bir kpr konumunda olduunun
bilincindedir. Bu stratejik konum etkin bir biimde deerlendirilecek
ve lkemiz bir datm terminali haline getirilecektir.
3.11. MADENCLK
Yer alt kaynaklarmzn zenginlii lkemize mukayeseli bir stnlk
salamaktadr. Partimiz bu kaynaklarn lke ekonomisine katkda
bulunmas iin ulusal karlarmza nem veren etkin bir madencilik
programn sratle uygulamaya koyacaktr.
Hedefimiz katma deeri yksek rnlerle yerli sanayiye girdi salamak
ve ihracatmzn miktar ve eitliliini artrmak olacaktr.
Bu kapsamda;
154
Teknik eleman gcmz ve tecrbe birikimimizi kullanarak,

maden aramadan tketime kadar, her aamada evre bilinci
gzetilerek youn bir faaliyet dnemi balatlacaktr.
zel sektr desteklenecek, yabanc sermaye zendirilecek, hzl ve
verimli retimin nndeki engeller kaldrlacaktr.
Bilimsel ve teknik metodlar kullanlarak stratejik madenlerin
aranmas, iletilmesi, retim ve ihracat gerekletirilecektir.
Madenlerimiz, stratejik zellikleri dikkate alnarak ve farkl metodlar
kullanlmak suretiyle iletilecek veya zelletirilecektir.
3.12. ULATIRMA VE HABERLEME

Partimiz, ulatrma ve haberlemenin lke ekonomisinin en nemli
alt yaplarndan birini oluturduuna inanmaktadr.
Bu nedenle, ulam unsurlar arasnda entegrasyonu salayan,
hzl ve ekonomik bir hizmet sunan, byme amacna en fazla katky
salayabilen ve evreyi tahrip etmeyen bir ulatrma ve haberleme alt
yapsn oluturmak temel amacmzdr.
Partimiz, lkemizdeki ulatrma ve haberleme sisteminin ada
standartlara kavuturulabilmesi iin;
Ulatrma sistemleri arasnda optimum dengeyi salayacak olan
kara, deniz, hava ve demiryolu Ulatrma Ana Plann uygulamaya
koyacaktr.
Demiryollarnn, zel sektrle birlikte, ada iletmecilik anlay
erevesinde gelitirilmesine zel ncelik verecektir.
Devlet karayollarn blnm yol haline getirecek, gvenlii artrc
eitim, denetim ve mhendislik hizmetlerini etkinletirecektir.
Deniz filomuzun genletirilmesi ve yenilenmesini salayacak, liman
iletmeciliinde otonom liman iletmeciliine ve zelletirmeye
gidecektir.
Deniz ticaret filomuzun uluslararas rekabet gcn artracaktr.
Gemi ina sektrmz gerek yerli gerekse yabanc armatrlerin
155
AK PART
gemi ihtiyacn karlayacak ekilde destekleyecektir.

Deniz evre koruma konularnda meslek odalar ve sivil toplum
kurulular ile ibirlii yapacaktr.
Havaalanlarmzn kapasite ve standartlarn ykseltecek ve zel
havaclk iletmelerinin kurulmasn zendirecektir.
Serbest rekabet ortamnda ucuz, verimli, kaliteli ve gvenli
hizmet sunan; kullancya alternatif seim imkan salayan
telekomnikasyon, radyo, televizyon ve bilgi alarnn kurulmas ve
yaygnlatrlmasn salayacaktr.
3.13. TURZM
Trkiye, tarihi ve kltrel birikimiyle, farkl doal gzellikleri ve
misafirperver insanlaryla byk bir turizm potansiyeline sahiptir.
Partimiz, Trkiyenin bu potansiyelinin tamamn turizmin hizmetine
sunmak iin bilinli alma yaplmas gerektiine inanr. Trkiyede
turizm gelirlerinin artrlmas ve turistik blgelerin eitlendirilmesi
dnyadaki ekonomik, sosyal, kltrel gelimelerin yakndan izlenmesine
ve turizm potansiyelimizin etkin bir biimde tantmna baldr.
Bu genel esaslar erevesinde;
Turizm sektrnn kurumsal ve yasal altyaps iyiletirilecektir.
Turizmde rn eitliliini artran, ncelikleri saptayan, yerel
insiyatifin katksn salayan, lkemizdeki turizm envanterini
kartan ve deerlendiren, yerel tantm iin projeler gelitiren Turizm
Master Plan mesleki rgtlerle ibirlii yaplarak hazrlanacaktr.
Turizmin, mevsimlik ve corafi dalmn iyiletirmek ve d
pazarlarda deien tketici tercihleri dikkate alnarak potansiyel
alanlar oluturmak amacyla k, da, yayla, nehir, termal, salk,
inan, yat, kongre, fuar ve nc ya turizmini gelitirecek
politikalar retilecektir.
Kongre ve fuar turizminin yaygnlamas iin fuarclk irketlerine
ve seyahat acentalarna gereken destek verilecektir.
156
Kltrel ve tarihi miras ynnden zengin bir potansiyele sahip

olan deiik blgelerimizde zelliklerine gre i ve d turizmin
gelitirilmesi desteklenecektir.
3.14. TKETCNN KORUNMASI
Tketicinin korunmas alannda temel amalarmz; tketiciler ile
reticiler satclar arasnda hakkaniyete uygun bir dengenin oluturulmas,
tketicinin madur edilmesinin ve zarar grmesinin engellenmesi,
tketiciler ve satclar arasnda salkl bir iletiimin kurulmasdr.
Bu temel amalar dorultusunda;
Tketiciyi Koruma Yasas, evrensel tketici haklar erevesinde
yeniden dzenlenecektir.
Tketici mahkemelerine ilerlik kazandrlacak, tketicilerin hak
arama yollar basitletirilecektir.
Tketicilerin, tketici szlemelerinde karlatklar sorunlarn
zm iin yasal dzenlemeler gerekletirilecek ve tketiciler iin
hukuki yollarn kullanmn maddi ve manevi adan kolaylatracak
kurumsal yap oluturulacaktr.
Tketici hakknn korunmasnda retilen mal ve hizmetlerle
ilgili olarak rn ve mesleki sorumluluk sigortas zorunlu hale
getirilecektir.
KAMU YNETM
IV. KAMU YNETM
4.1. KAMU YNETM ANLAYIIMIZ
Anayasa ve yasalarla belirlenen, iktidar kamu yararna kullanma hak ve
yetkisine sahip en st siyasal rgtlenme ekli, kamu ynetimidir. ada
kamu ynetimi bu hak ve yetkileri kullanrken insana ve topluma hizmeti
en ncelikli ama olarak kabul etmek zorundadr.
Demokratik devlet ynetiminin sosyal adaleti ve gelimeyi gzeterek
157
AK PART
nitelikli hizmet retmesi, dinamik bir devlet yapsnn oluturulmas, kamu

ynetiminin kendini srekli gelitirebilme yeteneine kavuturulmas
temel hedeflerimiz arasndadr.
Partimiz, kamu ynetimi anlayn, demokratikleme, yerelleme ve
sivilleme eksenine oturtmay hedeflemekte, ada devletin aadaki
zelliklere sahip olmas gerektiine inanmaktadr:
Vatandalarn evrensel hak ve zgrlklerinin gvence altna
alnd ve bu zgrlklerin en etkin biimde korunduu anayasal
devlet anlay, devlet ynetiminde egemen olmaldr. Devlet sahip
olduu g ve yetkilerini anayasa erevesinde kullanmaldr.
Kamu ynetiminin g ve yetkilerinin merkezde toplanmas yerine,
olabildiince fazla yetki, grev ve fonksiyonlarn yerel ynetimlere
devredildii ve birok devlet fonksiyonlarnn yerinden ynetim
esasna gre gerekleebilecei bir devlet anlayna sratle
geilecektir.
Sosyal devlet anlaymz gerei olarak devlet, sosyal refah
sorumluluunu stlenmek zorundadr. Bu nedenle devlet, sosyal
gvenlik, sosyal yardm ve sosyal hizmet programlarn etkin bir
ekilde hayata geirmelidir.
Devlet temel fonksiyonlar olan i ve d gvenlik, adalet, temel
eitim, salk ve alt yap hizmetleri dnda kalan tm hizmet
alanlarndan icrac sfatyla ekilmeli, dzenleyici ve denetleyici
ilevleri devam etmelidir.
Milletin kendisini ynetecek temsilcilerini kendi iradesiyle
belirleyebildii ve ynetime katabildii demokratik ynetim ilkesi,
yani halkn egemenlii, bata kamu personeli olmak zere tm
vatandalarmz tarafndan benimsenmelidir.
Kamu ynetiminde effaflk, hesap verme sorumluluu ve
ngrlebilirlik, ynetimin her alan ve kademesine yerletirilmelidir.
158
4.2. MERKEZ YNETM

Kamu ynetiminin esas insana hizmettir. Vatandalarmza daha iyi
hizmet edebilmek, hizmette verimlilii ve kaliteyi artrmak iin merkezi
ynetimin yeniden yaplandrlmas kanlmazdr.
Partimiz devlet anlaymzn ve kamuda yeniden yaplanma
ihtiyacnn bir gerei olarak aadaki politikalar hayata geirecektir:
Tm kamu kurum ve kurulular vatandan memnun edilmesi
hedefine ynelen bir ynetim anlay ile yeniden yaplandrlacak
ve uluslararas kalite standartlarna sahip kurumlar haline
dntrlecektir.
Merkezi ynetimin ilem ve eylemlerinde verimlilik, aklk ve
etkinlik ilkelerini dikkate almas, harcamalarnda tutumlu, evreye
saygl bir anlaya kavumas iin gerekli tm dzenlemeler
gerekletirilecektir.
lkemizde merkezi idarenin stlenmi olduu birok hizmet alan,
mahallindeki kamu kurum ve kurulular ile yerel ynetimlere
ve mmkn olanlar da zel sektre devredilecektir. Devletin asli
fonksiyonlarn yrtmekle sorumlu kamu kurum ve kurulularnn
ynetimleri ise hzl ve verimli alan bir yapya kavuturulacaktr.
Babakanlk dev bir hizmet bakanl grnmnden karlacak,
bakanlklarn grev alanlar yeniden dzenlenerek bakanlk says
azaltlacaktr.
Bakanlklarn merkez ve tara rgtleri an gereklerine ve
hizmet alanlarnn zelliklerine gre kalite, verimlilik, hizmetin
gecikmeden verilmesi, kamu harcamalarnda tasarruf gibi ltler
dikkate alnarak yeniden yaplandrlacaktr.
Merkezi ynetimin yerel ynetimler zerindeki denetim yetkileri
yerel ynetim politikalarna uygun olarak yeniden dzenlenecektir.
Zorunlu olan haller dnda kamu kurulularnn blge ynetimleri
kaldrlacak, yeni il-ile kurulmasna hakkaniyete uygun nesnel
ltler getirilecektir.
159
AK PART
Yetki genilii ve grev ayrm ilkeleri yeniden ele alnarak tara

rgtlerine baz konularda dorudan karar alma yetkisi verilecektir.
zerk kurum ve kurulularn tabi olacaklar ilkeler, bu organlarn
yelerinin seim biimi, hangi alanlarda kurulacaklar ve merkezi
ynetimle ilikileri demokratik bir anlay erevesinde yeniden ele
alnacaktr.
Merkezi idare ile ilgili personel mevzuatndaki istisnai grev
kavram yeniden tanmlanarak siyasi iktidarlarla birlikte deiecek
st kademe yneticileri yasa ile belirlenmek suretiyle, bunlar
dndaki grevlilerin siyasi nedenlerle deitirilmesi nlenecektir.
Brokratik formaliteler azaltlacak, devlette hantallk sona
erdirilecektir. Kayrmaclk ve partizanlk gibi kamu ynetiminin
yapsal zafiyetlerine son verilecektir.
Devletin tm kurumlarnn biliim teknolojilerinden azami derecede
yararlanmas, yeni teknolojik gelimelerin kamu ynetiminin ileyiine
hzla yanstlmas salanacaktr.
darenin karar alma ve uygulama usuln belirleyecek genel bir
yasal dzenlemeye gidilecektir.
4.3. YEREL YNETM

amz bir ynyle kreselleme a, dier ynyle yerelleme ve
yerel ynetimlerin devlet sistemleri iindeki arlklarnn artt bir
adr.
Artk demokrasi sadece bir seme ve seilme rejimi deil, ayn
zamanda katlma ve ibirlii rejimi olarak alglanmaktadr. Bu katlm ve
ibirliini gerekletirecek temel birimler ise yerel ynetimlerdir.
Trkiyede kamusal yaam ilgilendiren birok dier konuda olduu
gibi, mahalli idareler alannda da asl sorun, demokrasimizin derinlikten
yoksun oluudur. Yaplmas gereken, katlmc ve oulcu demokrasinin
gnmzde yaygnlk kazanan ilke ve uygulamalarn yine gnmz
iktisat ve kamu ynetimi anlaylar erevesinde mahalli idareler alanna
160
tamaktr. Partimiz bu dorultuda;

Mahalli idarelere yerel ihtiyalara gre ynetim biimlerini
gelitirme yetkisini verecektir.
Yerel ynetimlerin kendi grevlerini yerine getirebilmeleri iin
gerekli harcamalar karlayacak dzeyde ve eitlilikte mali gce
kavumalarn salayacaktr.
Yerel ynetimlerin karar alma sreci ve baz faaliyetlerine sivil
toplum kurulularnn katlmn salayacaktr.
Kendi alanlaryla ilgili dzenlemelere gidilmeden nce yerel
ynetimlere danlmas ilkesini getirecektir.
Avrupa Yerel Ynetimler zerklik artna uygun olarak, anayasal
sistemimize yerel ynetim hakknn dahil edilmesini salayacaktr.
Yerel ynetimlerin yarg yoluna gidebilme hakk dahil ilgili tm
dzenlemeleri gerekletirecektir.
* Yerel ynetimlerin denetim ve gzetiminin, korunmaya allan
karlarn nemi ile orantl olmas ilkesini gzetecektir.
Bykehir belediyesi kurulmasna objektif kstaslar getirecektir.
Bykehir ve ile belediyeleri arasndaki grev-yetki paylamn
hizmetlerde aksamaya yol amayacak ekilde yeniden
dzenleyecektir.
Belediye snrlarnn mlki snrlar olarak belirlenmesine ynelik
bir deiimin yaplmasn esas alacak yerel ynetim reformunu
gerekletirecektir.
4.4. KAMU PERSONEL YNETM

Kamu personelinin grevi, kamu hizmetlerini vatandamz
memnun edecek biimde salamaktr. Kamu personelinin vatandaa
kar buyurgan tutumu kabul edilemez. Kamu personeli vatandaa, kendi
varlk sebebi olan mteri anlayyla hizmet etmenin gereklerine uygun
davranmaldr.
161
AK PART
Devlet ise kendi personeline devlete yarar ve personelin yapt iin karl
olan cret ve sosyal yardmlar vermeli, baarl olan personelini de maddi
ve manevi olarak dllendirmelidir. Ayn zamanda devlet kendi personelini
srekli eiterek an deien koullarna adapte olmasn salamaldr.
Bu ilkeler erevesinde partimiz;
Hizmet gereklerine gre oluturulacak norm kadrolara atamay,
objektif kstaslara gre yapacaktr.
Kamu personelinde kariyer ve liyakat esasn temel alacak ve eleman
almlarn bu kstasa gre yapacaktr.
Planlama, karar verme, denetleme ve danma grevini yrten
st kademe yneticilerinin istisnai memur statsnde
altrlmalarn salayacak yasal dzenlemeleri gerekletirecektir.
Kamu personeli arasnda ii ve memur ayrmnn sebep
olduu olumsuzluklarn ortadan kaldrlmas iin gerekli yasal
dzenlemeleri yapacaktr.
Kamu kurum ve kurulularnda verimlilik analizleri yaplarak
gereksiz ilemleri sona erdirecek, ilevsiz kurulu ve birimleri
kaldracak, yatay rgtlenme modelini gerekletirecektir.
Kamu personelinin creti, yapt greve ve baarlarna gre
belirlenecektir. Ayn veya benzer iler iin ayn cret denecek, eit
ie eit cret ilkesi gerekletirilecek, benzer kurumlar arasndaki
kurumsal cret ayrcalklar kaldrlacak, kamu personeline
verimlilik ilkesine uygun yeterli cret denecektir. Kamu personeli
ile ilgili mevzuatta yukarda belirtilen hedefler dorultusunda gerekli
deiiklikler yaplacaktr.
Sendikalar ve siyasi haklar konusundaki engellerin ortadan
kaldrlmasn ve siyasetilerin kamu grevlileri zerindeki gereksiz
mdahalelerini ortadan kaldracaktr.
4.5. GVENLK
Gvenlik, devletin en asli ve vazgeilmez ilevidir. Trkiyenin corafi
konumu gvenlik konularn lkemiz iin daha da nemli hale getirmektedir.
162
D ve i gvenlik donanmlar konusunda da bamlln asgariye

indirilmesi milli karlarmzn gereidir. Bu nedenle ulusal savunma
sanayiinin gelitirilmesi uzun vadeli bir perspektifle ele alnacak temel bir
konudur. Gnmzde devletlerin gvenlik politikalar aklc, dinamik,
asgari maliyetle azami fayday elde eden bir anlayla oluturulmakta,
lkenin ekonomik gerekleri gz nnde tutulmaktadr.
Trkiyenin uzun vadeli gvenlii, lkemizin bir btn olarak
ekonomik kalknmasn gerekletirmekten geer. Partimiz lke
kaynaklarnn deerlendirilmesinde bu gerei dikkate alacaktr.
ada dnyada her gvenlik ihtiyac, demokratik sistem ile uyum
iinde karlanmaktadr.
Partimizin gvenlik politikalar, bu iki temel yaklam biiminden
hareketle hayata geirilecektir.
Gerek d gerekse i gvenlik meselelerinin ele alnmasnda gvenlik
kurumlar ile siyasi karar alma mekanizmalar arasnda srekli
diyalog ve uyum salanacaktr.
Gvenlik ve savunma alanlarnda silahl kuvvetler ile siyasi iktidar
arasnda gr al veriini salayan Milli Gvenlik Kurulu,
demokratik lkelerdeki rnekleri dikkate alnarak Avrupa Birlii
standartlarna gre yeniden yaplandrlacaktr.
4.6. YOLSUZLUKLARLA MCADELE

lkemiz son yllarda siyasi iktidarn ktye kullanlmasndan
kaynaklanan bir yolsuzluklar kskacna girmitir. Her geen yl kamu
ynetimindeki yolsuzluklarn hacmi daha da artmaktadr. Kamu gcnn
ktye kullanlmas sonucu ortaya kan yolsuzluklar bata olmak zere,
her trl yolsuzlukla mcadele partimizin ncelikli politikalar arasnda
olacaktr.
Partimiz bu amala aadaki politikalar izleyecektir:
* Yolsuzluklarla mcadele iin kapsaml bir program hazrlanp
derhal uygulamaya konulacaktr. Kamu ynetiminde effaflk ve ihale
163
AK PART
mevzuatnn yeniden dzenlenmesi bu program erevesinde ele

alnacaktr.
Yolsuzluklarn nlenmesi, tespiti ve soruturulmasnda grev alacak
tm kurum ve kurulular arasnda koordinasyonu salayacak
bir birim kurulacak, bu birim yolsuzluklara kar oluturulacak
politikalarn ve alnacak nlemlerin koordinasyonunu salayacak,
yolsuzluklarla mcadele stratejisini srekli izlemeye alacaktr.
Yolsuzluklarla mcadele alannda faaliyet gsteren sivil toplum
rgtlerinin yolsuzluk denetimine katlmalar salanacak, sivil
toplum rgtlerinin bu alanda yapacaklar almalardan dorudan
ve hzl bir biimde yararlanlacaktr.
Yolsuzluk yaplma ihtimali yksek kamu ynetimi alanlarnda
alacak personelin belirlenmesinde zel kriterler getirilecek, bu
personelin denetimi de zel bir usule tabi tutulacaktr.
Kamu ynetimindeki yolsuzluklarla mcadele iin ilgili basavclklarn
yetkileri artrlacaktr.
Tm kurum ve kurulularda yolsuzluklar izlemek zere zel
birimler kurulacaktr. Bu i denetimin yannda bamsz d denetim
kurumlarndan da yararlanlacaktr. Yolsuzluk bu birimlerce tespit
edildiinde sorun derhal uzman savclklara havale edilecektir.
Maliye Bakanl kamu grevlileri tarafndan yaplan mal
bildirimlerinin doruluunu aratracak bir sistem oluturacaktr.
Yrrlkteki anayasann Parlamentoya verdii Saytaya denetim
yaptrma yetkisi kanuni dzenlemeye kavuturulacaktr.
Trkiyenin, Avrupa Konseyi erevesinde oluturulan Yolsuzlua
Kar Devletler Grubuna (GRECO) itiraki gerekletirilecek,
Konsey tarafndan hazrlanan ve henz Trkiyenin imzalamad,
Yolsuzluklar Hakknda Ceza Hukuku Szlemesi ile Yolsuzluklar
Hakknda Medeni Hukuk Szlemesi vakit geirilmeden imzalanp
onaylanacaktr. Yolsuzluklarn nlenmesi iin uluslararas ibirliine
nem verilecektir.
164
SOSYAL POLTKALAR
V. SOSYAL POLTKALAR
5.1. SOSYAL POLTKA ANLAYIIMIZ
Devleti, halka hizmet etme arac olarak gren partimiz, bir snf ve
kesimin deil btn vatandalarmzn refah ve mutluluunu salayacak
sosyal politikalar yrtecektir.
Bu balamda yoksullar, bakma muhta yallar, ocuklar ve isizler
iin zel programlar oluturulacak, zor durumdaki vatandalara,
terkedilmi ve kimsesiz olduklar duygusu yaatlmayacaktr. sizleri,
fakirleri, dknleri, hastalar, engellileri gzeten, onlarn insan onuruna
yakacak ekilde yaamalarn salayacak bir sosyal devlet anlaynn
kanlmaz olduu ortadadr.
Partimiz, merkezi devletin yerel ynetimler, sivil toplum rgtleri ve
zel sektr ile ibirlii yapmasn salayarak sosyal devlet hizmetlerinde
verimlilii, srati ve kaynak kapasitesini artracaktr.
Hi kimseye bedensel ve zihinsel zrleri nedeniyle ayrmclk
yaplmasna izin verilmeyecektir. Yerel ynetimler ve sivil kurulular ile
i birlii yaplarak kentsel alanlar, iyerleri, okullar bata olmak zere tm
kamusal alanlarda engellilerin hayatn kolaylatracak yapsal nlemler
alnacaktr. Engellilere ynelik zel eitim imkanlar artrlacak, i kurma
kredileri salanacak, vergi muafiyetleri getirilecektir. Engelli vatandalar
ile temsil edildikleri sivil toplum rgtleri merkezi ynetimle ortak kurul
ve komisyonlar oluturacaklardr. Engelliler iin gerekli ara ve gerelerin
imalat ve ithalatna kolaylk getiren dzenlemeler yaplacaktr.
Sokak ocuklar, dilenciler ve evsizleri rehabilite eden, saylarnn
artmasn engelleyen projeler tevik edilecektir.
Gelecek kuaklar tarafndan da yararlanlacak doal kaynaklarn
ve evrenin korunmas, tekellemenin nlenmesi, blgeler aras
dengesizliklerin giderilmesi, yoksullarn korunmas, piyasalar tarafndan
salanmayan mal ve hizmetlerin retilmesi ve kamusal alandaki tm
165
AK PART
dzenlemelerin hakkaniyet ilkesine uygun yaplmas amacyla kamu

kurum ve kurulular ykmllkler stlenecektir.
Kamunun sosyal harcamalarnda mali disiplin salanacak, bu
harcamalarn enflasyonist ve poplist uygulamalar sonucu ekonominin
ilemesini aksatc, gven sarsc ve istikrar bozucu etkiler dourmas
engellenecektir.
Sosyal gvenlik, sosyal yardm ve sosyal hizmetlerin ortak ynetimini
salamak amac ile bu hizmetlerin tek bir bakanlkta toplanmas
salanacaktr. Bu kurumlarda norm ve standart birliinin salanmas,
temel istatistiki verilerin oluturulmas, akteryal dengenin ve
varlklarnn en verimli ekilde deerlendirilmesi iin gerekli tedbirler
alnacaktr.
5.2. ETM
Partimize gre eitim her alandaki kalknmann en nemli unsurudur.
Beeri sermayeyi etkin kullanmayan toplumlar, rekabet anslarn
kaybetmeye mahkumdur. Bu nedenle partimiz, kamu kaynaklarnn
tahsisinde birinci nceliin eitime yaplacak yatrmlara verilmesi
gerektiine inanr. Eitim alannda oluacak zaaflar, hibir alandaki
stnlkle giderilemez. Buna karlk eitim alannda yakalanacak stn
seviyeler, dier tm alanlarn toplam kalitesini ykseltir. Eitime bu
bilinle yaklaan Partimiz, bu alanda giderek artan zaaflar gidermeyi
ncelikli hedeflerinden saymaktadr.
Trkiye eitim alannda ciddi bir karmaa yaamaktadr. Eitim kalitesi,
olmas gerekenin ok altndadr. Eitimde frsat eitlii her geen gn yok
olmaktadr. Eitim sistemi ideolojik kavgalarn arenas haline getirilmitir.
Eitim, aratrma ve istihdam planlar olmakszn yaplmaktadr. Yksek
retim kurumlar dahil, eitim-retim kurumlarmzn ou gereki
bir anlaytan uzak, dip lomal isizler yetitirmektedir.
Bu nedenlerle partimiz, eitim alannda kkl bir reform hareketine
giriecektir.
166
lkemizde olduka yetersiz dzeyde olan okul ncesi eitim kamu

ve zel sektr eliyle lke genelinde yaygnlatrlacaktr.
Temel eitim mfredat an gereklerine, ihtiyalarmza ve
rencilerin kazanacaklar donanma gre yeniden oluturulacaktr.
Temel eitim hizmetlerinin verilmesi pilot uygulamalarla merkezi
idarenin tara birimlerine ve yerel ynetimlere aktarlacaktr. Milli
Eitim Bakanl ise denetleyici, dzenleyici ve standart oluturucu
bir konuma getirilecektir. Yoksul blgelerde eitim devlet tarafndan
oluturulacak zel programlarla desteklenecektir.
Zorunlu eitim kademeli, tercih ve ynlendirmeye imkan salayacak
ekilde yeniden dzenlenecek, halen sekiz yl olan zorunlu eitim,
alt yap almalar hzlandrlarak makul bir sre ierisinde on bir
yla karlacaktr.
Halen yrrlkteki uygulama, hakkaniyete aykr ve rencilerin
motivasyonunu azaltan sonular retmektedir. Bu uygulamann
arpklklar ncelikle ele alnacak niversiteye giri snavlarnda
tm lise ve dengi okul mezunlarna frsat eitlii salanacaktr.
Temel eitim kamu tarafndan parasz olarak sunulacaktr. Kamu
okullarnn eitim kalitesi artrlacak, teknolojik olanaklar
gelitirilecektir. Katlmc, zgr dnme ve analiz alkanln
gelitiren, bamsz karar verme ve retme yeteneini tevik eden,
oulcu deerleri sunan, vatanda olma bilincini ykselten, ada
gelime ve teknolojileri reten bir eitim anlayna geilecektir.
Bu dnmde demokratik ve gelimi lkelerin deneyimlerinden
de istifade edilecek, retmen yetitiren okullar bu anlaya gre
yeniden yaplandrlacak ve mevcut retmenler yeni sisteme gre
hizmet ii eitime tabi tutulacaktr.
Temel eitimin beinci snfndan itibaren semeli dersler
konularak rencilerin ilgi ve yeteneklerine gre genel ve mesleki
eitime ynelmeleri salanacaktr.
zel sektrn eitim yatrmlarnda bulunmasn salamak
amacyla zendirici dzenlemeler yaplarak zel retim kurumlar
167
AK PART
yaygnlatrlacak ve mevcut okullarn % 100 kapasite ile almalarn

temin eden dzenlemeler yaplacaktr. Baar kstas esas alnarak
maddi durumu iyi olmayan ailelerin ocuklarnn da zel okullarda
okuyabilmelerini salamak amacyla devlet tarafndan hizmet satn
alnmas yoluna gidilecektir. Talep oluturularak zel sektrn
eitim yatrmlarna kaynak ayrmas temin edilecektir.
Mesleki okullara zel bir nem verilecek, niversite ncesi eitim,
diploma vermenin tesinde meslek kazandrmaya ynelik bir
nitelie kavuturulacaktr. Sanayi ve ticaret odalar ve iadamlarnn
kurmu olduu sivil toplum rgtleri ile birlikte i dnyasnn ihtiya
alanlar belirlenerek dinamik ve gnn ihtiyalarna uyan mesleki
eitim programlar gelitirilecektir. Uzun sreli okul programlarna
devam edemeyecek durumda bulunanlar iin ksa sreli meslek
kazandrma eitimi veren kurulular oluturulacaktr. Kalknmada
ncelikli blgelere, meslek eitimi alannda zel destek programlar
verilecektir.
renciler yetenekleri ve birikimlerine gre eitim hizmetlerinden
faydalanacaklardr. Bu balamda maddi durumu elvermeyen
rencilerin de kaliteli bir eitim almas salanacaktr.
Kamu niversitelerinde okuyan renciler iin okul masraflarn
karlayp yaamlarn belli bir standartta srdrebilecekleri bir
kredi sistemine geilecek, yoksul rencilere yaplacak yardmlarn
ilke ve esaslar belirlenecektir.
Ara eleman ihtiyacn karlamak zere kurulan meslek yksek
okullar bir program dahilinde yeni bir dzenlemeye tabi tutulacak,
bu kurumlarn nitelikli ara eleman yetitirmeleri salanacaktr.
niversitelere yerel ynetimler, odalar ve iadamlar ile irket
kurabilmeleri ve ortak projeler yapmalar frsat yaratlacak,
yerel ynetimler ve zel sektrn niversitelerle ilikilerinin
gelitirilmesini salayacak dzenlemeler yaplacaktr.
Merkezi ynetim, devletin ihtiyac olan alanlarda niversitelerde
aratrma ve teknoloji gelitirme programlarn destekleyecek,
168
niversitelere bu konularda fon salayacaktr. Bylece

niversitelerimizin sanayi ile ibirlii ierisinde olmalar, pratik
fayday gzeten kurumlar haline gelmeleri salanacak, toplumdan
ve hayattan kopuk bir grnt arz etmelerinin nne geilecektir.
Trkiyede yksek retim, nicelik asndan byk bir ilerleme
kaydetmi, ancak nitelik bakmndan ayn baar gsterilememitir.
Yksek retimde kkl bir reforma ihtiya vardr. YK,
niversiteler arasnda koordinasyon salayan, standart belirleyici
bir yapya kavuturulacak, niversiteler idari ve akademik zerklie
sahip, retim elemanlar ve renciler zerinde bask, dayatma
ve antidemokratik uygulamalarn bulunmad, bilimsel bilginin
retildii, aratrma ve retim faaliyetlerinin esas olduu kurumlar
haline getirilecektir.
Eitim yaplar mimari zellikleri fiziksel ve eitsel donanmlar ynnden
gelitirilecektir. Okullarda snf esas yerine ders esasn temel alan fiziki
yaplanma benimsenecek; okul yapmnda tek tip bayndrlk modeli terk
edlerek esnek bir yaplanmaya gidilecektir.
Okul Aile Birliklerinin ve rehberlik sisteminin, sosyal bilimcilerin
hazrlayaca projelerle desteklenmesi ve glendirilmesi
salanacaktr.
Dnyada bireyler, toplumlar ve milletleraras diyalogda yabanc dil
bilmenin nemi byktr. Bu nedenle yabanc dil eitimi modern
imkan ve aralarla kolaylatrlarak nitelikli hale getirilecektir.
Partimiz yabanc dil retimini tevik ederken, Trkenin bilim dili
olarak kullanmn zendirecektir.
Yurt dnda yaayan vatandalarmzn ve ocuklarnn ortamlarna
uygun eitim grmeleri salanacaktr.
Laiklik ilkesinin gerei olarak vatandalarmzn dinlerini
renmeleri iin her trl kolaylk salanacaktr. lk ve orta
retimde din kltr ve ahlak bilgisi derslerinin dnda, velilerin
rzasna bal olarak semeli din derslerinin verilmesi temin
edilecektir.
169
AK PART
Gelien teknolojiler bireylere internet ortamnda retim yapma

olanaklar sunmaktadr. niversitelerin bu tip uygulamalar tevik
edilecek, rencilerin internet ortamnda yaplan retimden
yararlanmalarn salayc dzenlemeler yaplacaktr.
Vakf niversiteleri desteklenecek, bu niversitelere bteden
yaplan maddi destein esaslar yeniden belirlenecektir.
Engelli rencilerin eitimine zel bir nem verilecek, bu amala
faaliyet gsteren dernek, vakf ve sosyal yardm kurulularnn
faaliyetleri zellikle desteklenecektir.
5.3. KLTR ve SANAT

Trkiye, her geen gn maddi kayglarn n planda olduu, ruh ve
mn dnyamz zenginletiren, ssleyen unsurlarn kenara itildii bir lke
haline gelmektedir. nsanmz renksiz, iirsiz, ieriksiz ve estetik kayglarn
nemsenmedii bir dnyada yaamaya itilmektedir. Bu nedenle kltrn
ve kltr politikalarnn nemi her geen gn daha da artmaktadr.
Her kltrel form kendi ann anlayn, zevkini ve estetiini
yanstr. Kltrler, kendilerini i dinamikleri ve kltrel alverilerle
zenginletirerek yenilerler. Bu anlamda gelenei olmayan ve kendi
kimliini zgn bir biimde sunamayan kltrlerin yabanc kltrlerle
rekabet etmesi zordur. lkemizin kltr ve sanat alanlarnda gsterecei
etkinlik, uluslararas camiada saygnlmz artracaktr.
lkemiz, binlerce yllk tarihin sonucu olan zengin bir kltrel birikim
ve dokuya sahiptir.
Partimiz;
Milli deerlerin korunup gelitirilmesi konusunda azami bir gayret
ierisinde olacaktr. Yeryznde saf bir dil, musiki, mimari vb.
bulunmad gereinden hareketle kltrel etkileimi bir zenginlik
olarak kabul ediyoruz.
Partimiz, milli kltrmzdeki esas yapy, slbu koruyarak
evrensel deerlerle milli kltr arasndaki etkileimi en st noktaya
170
karmay amalamakta, gerek bir ada kltr atmosferi

oluturmann bu yoldan getiine inanmaktadr. Bu iki alan,
atma konusu olmaktan karp, her iki unsurun zenginliklerinden
birlikte yararlanmak, kltr politikamzn temelidir.
Partimiz, kltrn tayc unsurlar olan dil, edebiyat, folklor,
musiki, plastik sanatlar, etnografya, sinema, temsil sanatlar vb.
alanlardaki mevcut yapy, yaklam ve anlay eksik ve salksz
bulmaktadr. Btn bu alanlarda konularn uzmanlar ve sivil
toplum rgtlerinin de grlerinden yararlanlarak yeni ve
doyurucu politikalar gelitirilecektir.
Plastik sanatlar ve Trk-slam sanatlarnn geliimine zel bir nem
verilecektir. Tm sanat almalarnn gerekletirilmesinde yerel
ynetimler arlkl olarak ne karlacak, konuyla ilgili tm yasal
dzenlemeler hzla yaplacaktr.
Kltrel yozlama, mstehcenlik ve iddet unsurlarnn n plana
karlmas, kitabn hayatmzdan her gn biraz daha uzaklamas,
Partimizin ncelikle mcadele edecei konular olacaktr.
lkemizin kltr ve sanat zenginliini tantan ve gelimesine katkda
bulunan tm projeler desteklenecektir. Yurt ii ve yurt dnda ok
amal kltr merkezleri ve kltr evlerinin yaygnlatrlmas
desteklenecektir.
5.4. SALIK
Partimiz, salk hizmetlerinin yerine getirilmesini sosyal devlet anlaynn
vazgeilmez unsurlar arasnda grr. Sosyal gvenlik emsiyesi tm halk
kapsayacak ekilde dzenlenecektir. Devlet herkesin temel salk hizmetlerini,
gerekirse zel sektrle ibirlii yaparak yerine getirmek zorundadr. Etkin ve
kaliteli bir salk sistemi, nitelikli bir toplum iin vazgeilmezdir.
Bu amalara ynelik olarak;
Koruyucu hekimliin yaygnlamas tevik edilecek, halk ve evre
sal ile ilgili gerekli tedbirler alnacaktr. Trafik kazalar, i
171
AK PART
kazalar, ihmaller nedeni ile meydana gelen engellilii engellenmesi

iin eitim ve bilinlendirme almalar yaplacaktr.
Koruyucu ve tedavi edici hizmetler bata olmak zere, salk
hizmetleri alan, gnll kurululara ve zel sektre aktr.
Anne ve ocuk lmlerinin yksek olduu lkemizde, anne ve
ocuk sal zel bir nem arz etmektedir.
Aile planlamasnn gerekleebilmesi iin bilgilendirme ve
bilinlendirme almalarna nem verilecektir.
Aile hekimlii sistemi uygulamaya konulacaktr. Aile hekiminin
muayenehanesi, fizik koullar ve uygulama standartlar Salk
Bakanlnca belirlenecektir. Bu muayenehanelerin kurulmas iin
devlet ucuz krediler verecektir. Bylece birinci basamak salk
hizmetleri gvenli ve kaliteli olarak halka sunulacaktr. Sevk zinciri
salkl hale getirilecek, ihtisas hastanelerindeki anlamsz ylmalar
nlenecektir.
Salk sektr Salk Bakanl tarafndan tek merkezden koordine
edilecektir. Bakanlk sadece organizasyon, koordinasyon, yol
gsterici, denetleyici, takip edici, politika retici bir rol stlenecektir.
Bylece salk hizmetlerinin tek merkezden ynlendirilmesi
salanacak, ok ballk ve dzensizlik nlenecektir. lke adna
ksa, orta ve uzun dnem salk politikalar daha gereki olarak
belirlenecek, ynetim ve uygulamalar daha ekonomik olacaktr.
Salk Bakanlnca yeni salk sisteminin uygulamaya
konulmasyla tm yerel ynetimler de buna entegre olacak ve sratle
kendi ihtiyalarn belirleyerek planlamalar yapacaklardr. Yerel
ynetimler kendi snr ve sorumluluklarnda bulunan alanlarn
salk profillerini de dikkate alarak ksa, orta ve uzun vadeli yatrm
programlarn belirleyecektir. Bu almalarn koordinasyonu Salk
Bakanlnca yerine getirilecektir.
Metropollerde acil servis niteleri kurulacaktr. Bugn salk
alannda metropollerde yaanan en nemli problemlerden biri
172
de acil servis ihtiyacnn tam olarak karlanamamasdr. Acil

servis birimlerinin yetersizlii nedeniyle vatandalarn hastane
kaplarndan evirilmesi nlenecektir.
Uygulamada kolaylk arz etmesi ve verdikleri hizmetin daha
ekonomik olmas nedeniyle ihtisas hastaneleri kurulacaktr. Bylece
daha ucuz ve daha spesifik salk hizmeti verilecek ve uzman
hekimler yetiecektir.
lkemizde kitle yaralanmalar, doal afetler ve bunlarn zararlar
modern dnyada yaanan oranlardan ok daha fazla olduundan
ilgili kurulular ve eitim kurumlarnda .gerekli dzenlemeler
yapacaktr.
Salkta eitim kalitesinin artrlmas iin gerekli tedbirler alnacak
ve eitimin planlanmas dnya standartlarna gre yaplacaktr.
Hemirelik okulu, hemirelik yksek okulu ve salk teknisyenlii
okullar vakflar ve zel sektr tarafndan alabilecektir. Devlet bu
eitim hizmetini veren kurulular tevik edecek ve destekleyecektir.
Salk alanlarnn haklar yeniden dzenlenecek, uluslararas
standartlara uygun hale getirilecek ve bu sektrdeki cret politikas
yeniden ele alnacaktr.
Hasta haklarn koruyan hukuki dzenlemeler yaplacak, Hasta
Haklar Tz dnya standartlarna gre yeniden ele alnacaktr.
Vatandalar, salk birimlerinin kontrolnde grev stlenecektir.
Salk hizmetlerinde rekabetin kurallar belirlenecek ve bunlarla
ilgili yasal dzenlemeler yaplacaktr. Kalite rekabeti tevik edilecek,
salk sektrnde ISO kalite standard almalarna tm yurt
genelinde balanacaktr.
Salk sektrnde, bilgi ilem merkezli tek kontrol sistemine gei
salanacaktr. Bu sayede salkta maliyetler decek, verimlilik ve
kalite artacaktr. Her vatandaa verilecek bir salk numaras ile
salk sorunlar hzl ve gvenilir ekilde tm birimlerden takip
ve koordine edilebilecek ve ayrca her vatandan bal bulunduu
173
AK PART
salk merkezinde bir dosyas bulunacak, nerede tedavi olursa olsun

btn bilgiler bu dosyada toplanacaktr.
Kk yerleim birimlerinde doktoru, salk personeli ve tbbi
donanm bulunmayan birok hastane binas ina edilmitir. Poplist
politikalarla her geen gn yenileri talep edilen bu yatrmlar
yerine, merkezlerde daha iyi donatlm hastaneler yapmak, bunlar
merkezi tp birimleri haline getirmek, hem aklc hem ekonomiktir.
Sz konusu merkezler ile kk yerleim birimleri arasnda hasta
tayacak helikopter dahil, ciddi bir ambulans filosu oluturmak
Partimizin hedefleri arasndadr.
Tbbi alandaki bilimsel aratrmalar iin zel destek fonlar
oluturulacaktr.
Medyadaki salk haberleri kontrol edilecek ve salk ile ilgili
yaynlar desteklenecektir.
Yurt dnda alan salk personelinin Trkiyeye dnerek hizmet
etmelerini salamak amacyla cezbedici tedbirler alnacak, her
alanda olduu gibi bu alanda da beyin gnn tersine ilemesinin
imkanlar aratrlacaktr.
Tabip Odalar ve Di Hekimleri Odalar glendirilecek,
salk alannda hizmet verecek yeni sivil rgtlerin kurulmas
desteklenecektir.
la ve tbbi ekipman sanayii desteklenecek, salk yatrmlarna
yaplan tevikler yeniden dzenlenecektir.
Adli Tp Kurumunun zerk ve bilimsel almas salanacaktr. Bu
alanda tm teknolojik yenilikler yurdumuza getirilecektir.
Hastanelerimizin lke genelinde tam kapasite ile altrlmas
salanacaktr.
Tm vatandalarmz kapsayacak etkin bir genel salk sigortas
sistemine geilecektir.
174
5.5. SOSYAL GVENLK

Partimiz sosyal gvenlii anayasal bir hak sayar ve her bireyin bu
haktan yararlanmasn salamay devletin bir grevi olarak kabul eder. Bu
nedenle anayasann belirledii kapsamda, sosyal devlet anlayna yarar
bir sosyal gvenlik politikas oluturulacak ve her bireye sosyal gvenlik
numaras verilecektir.
Sosyal gvenlik kapsamnda sunulan hizmetlerin insan haysiyetine
uygun bir ekilde sunulmas salanacak, prim deyenlerin ve hizmet
alanlarn bu hizmetlerin denetlenmesinde sz sahibi olmalarna da imkan
tannacaktr.
Partimiz sosyal politika uygulamalarnn en nemli ve en etkili aracnn
sosyal gvenlik sistemi olduu gereinden hareketle sosyal gvenlii
sosyal sigorta, sosyal hizmet ve sosyal yardm l zinciri iinde nemle
ele alacak, norm ve standart olarak ciddi ve bilimsel bir deerlendirmeye
tabi tutacaktr.
nemli bir bte byklne ulam olan sosyal gvenlik hizmetleri,
eitli bakanlklarn bnyelerinde faaliyet gstermekte ve dank bir
grnm arz etmektedir. Sosyal gvenlik birimleri sosyal sigortalar,
sosyal hizmetler, sosyal yardmlar rejimleri ve alt sektrleri olarak tek
bir bakanln ats altnda toplanacak ve konsolide bir sosyal gvenlik
btesi oluturulacaktr. Bu btenin norm ve standart olarak rasyonel bir
baza ve esasa oturtulmas iin gerekli dzenlemeler gerekletirilecektir.
zellikle primli rejimler olan ve ok geni bir kitleyi ilgilendiren
Emekli Sand, Sosyal Sigortalar Kurumu (SSK) ve Ba-Kurun akteryal
yapsnn ve mali durumunun iyiletirilmesi iin tedbirler alnacak, norm
ve standart birlii salanacaktr.
zellikle SSKnn mali durumunun glendirilmesi iin ok nemli
olan sigortasz ii altrlmasnn nne mutlaka geilecektir. Bylece,
ok sayda sigortasz alann sigorta kapsamna alnmasyla birlikte e ve
ocuklarnn da gvenceye kavumas salanacaktr.
zel salk ve hayat sigorta irketleri yaygnlatrlacak ve tevik
edilecektir.
175
AK PART
ocuklar, genler ve yallarla ilgili sosyal hizmet programlarnn

kalitesinin artrlmasna ve geniletilmesine nem verilecektir.
Engellilerin mesleki ve tbbi rehabilitasyonu geniletilecektir. Bu konuda
devletimiz himaye edici deil, hizmet ve imkan sunan bir anlayta olacaktr.
mr boyu bakm ve tedaviye muhta engellilerin bakm ve
tedavilerinde kolaylklar, ncelikler ve seenekler oluturulacaktr.
Sanayileme ve ehirlemenin artmas ile ailelerin ekirdek aileye
dnmesi ve gittike daha ok insann alma hayatna katlmas,
zellikle ocuklarla yallarn bakmnda problemler oluturmaktadr.
Bunun giderilmesi iin kreler, huzurevleri hastanelerinin geniletilmesine
nem verilecektir.
Belli bir yaa gelmi bakma muhta yallarn aile iinde baklmas
tevik edilecektir.
Yallara ve muhtalara yaplan sosyal yardmlar gnn artlarna
gre yniden gzden geirilecektir. Bu yardmlarn gerek muhtalara
verilmesine dnk dzenlemeler glendirilecek ve deme miktar
artrlacaktr.
Yurt dnda alan vatandalarmzn sorunlar ile yakndan
ilgilenilecek, alma artlar ve sosyal gvenliklerinin iyiletirilmesi iin
altklar lkelerle yaplm olan sosyal gvenlik anlamalar yeniden
gzden geirilecektir.
5.6. ALIMA HAYATI

alma barnn salanmas, alma hayatnn salkl ve dengeli bir
biimde srdrlebilmesi iin ii, iveren ve hkmetten oluan l bir
yap iinde sosyal diyalogun en ileri seviyelere tanmas ve sorunlarn
uzlama ortamnda zlmesi en nemli hedeflerimizdendir.
alma hayatnn glendirilmesi ve istikrara kavuturulmas iin,
alma hayatyla ilgili mevzuat, ada standartlara uygun ve demokratik
katlm salayacak ekilde yeniden gzden geirilecek, taraflar arasnda
salkl ilikilerin gelimesini hazrlayacak tedbirler alnacaktr.
176
ILO szleme ve ilkeleri erevesinde hkmet, ii ve iverenler

arasndaki uzlama ile endstriyel ortamdaki ilikilerin her adan
glendirilmesi iin gayret sarf edilecektir.
Ekonomik ve Sosyal Konseyin yaps geniletilerek ve glendirilerek
daha fonksiyonel hale getirilecektir.
gc maliyetini azaltc ve istihdam tevik edici yasal dzenlemeler
hzla tamamlanacaktr.
Kayt d ii altrmaya yol aan mevcut sosyal sigorta prim oranlar
makul bir seviyeye ekilecektir.
Asgari cret seviyesi geim standartlarna gre yeniden gzden
geirilecek ve asgari cretten alnan vergiler kademeli olarak azaltlacaktr.
rgtlenme zgrlnn n alacak, sendikalama tevik
edilecek, kamu grevlilerinin grevli ve toplu szlemeli sendikal haklar
ve zgrlklere kavuturulmas iin gereken mevzuat deiiklikleri
gerekletirilecektir.
alma hayatnda cinsiyet ayrmclnn nne geilecek, eit ie eit
cret ve liyakat prensibi alma hayatnda hakim klnacaktr.
ocuk emeinin smrlmesini nlemek iin yasalardaki boluklar
giderilecek; ILOnun alan ocuklarla ilgili standartlar yrrle
konularak ocuk emeinin smrlmesine frsat verilmeyecektir.
gvencesi, ii ve iverenleri madur etmeyecek ekilde hayata
geirilecek ve isizlik sigortas uygulamas gelitirilecektir.
5.7. KADIN
Kadnlar sadece toplumumuzun yarsn oluturduklar iin deil, her
eyden nce birey ve salkl nesillerin yetitirilmesinde birinci derecede
etkin olduklar iin, yllarn ihmali sonucu biriken her trl sorunlaryla
ilgilenilmesi, partimizin ncelik verdii bir konudur. Bu nedenle;
Kadnlarn kamusal yaama katlmnn zendirilmesi iin gerekli
tm nlemler alnacaktr.
177
AK PART
Kadnlarn partimize ye olmalar ve siyasette faal rol oynamalar

zendirilecektir.
Kadnla ilgili dernek, vakf ve sivil toplum rgtlerine destek
salanacak; kadnlar ilgilendiren yasal dzenlemeler yaplrken bu
rgtlerle ibirlii yaplacaktr.
Kadna ynelik iddetin ayrca cinsel ve ekonomik istismarn
nlenmesi, partimizin ncelikli politikalar arasnda yer alacaktr.
Kadn intiharlarnn, tre ve namus cinayetlerinin sk grld
yrelerde kadnlara ve ailelerine ynelik nleyici ve eitici almalar
yaplacaktr.
Yerel ynetimlerin kadnlarn sorunlar ile ilgili almalar
yapmas tevik edilecektir. Krsal kesimde yaayan kz ocuklarna
ynelik olarak yaadklar blgelerin koullarna uygun eitim
projeleri gelitirilecek, bu konuda alan sivil toplum kurulular
desteklenecektir.
Kz ocuklarnn okullama orann artracak politikalar
uygulanacak, onlarn eitiminin nndeki engeller kaldrlacak,
zellikle krsal kesimlerde ailelerinin bu konuda bilinlendirilmesine
ynelik almalar yaplacaktr.
Kadnlara Kar Her Trl Ayrmcln nlenmesi Szlemesi ile
getirilen ilkelerin uygulanmas salanacaktr.
Ev kadnlarnn sosyal gvence kazanmasn salayacak almalar
gerekletirilecektir. Ev ii emein saygnl korunarak kadnlar
iin yeni istihdam alanlar oluturulacaktr.
Maddi destekten yoksun durumda olan ya da iddete maruz bulunan
kadnlar koruyan programlar oluturulacaktr.
Mevzuatmzda kadn aleyhindeki ayrmc hkmler ayklanacaktr.
Kadnlarn alma hayat, ocuk ve aile sorumluluklar dikkate
alnarak sosyal gvenlik ve alma koullarnda iyiletirmeler
yaplacaktr.
178
5.8. ALE VE SOSYAL HZMETLER

Aile toplumun temeli ve toplumsal dayanmann olumasnda rol
oynayan nemli bir kurumdur. Toplumsal mutluluk, dayanma, bar,
sevgi ve saygnn yolu aileden geer. Yaanan btn olumsuzluklara ve
ekonomik skntlara ramen toplum olarak ayakta duruumuzu byk
apta salam aile yapmza borlu olduumuz aktr. Aile merkezli
politikalara ncelik verecek olan
Partimiz:
alma hayatnn younluu nedeniyle aile huzurunun ve
ocuklarn ruh salnn bozulmamas iin aile fertlerini
destekleyici dzenlemeler gelitirecektir.
Korunmaya muhta ocuklarn aile scakln hissetmesi iin
koruyucu aile ve aileye dn projelerini tevik edecektir.
Gen kuaklarn yal ebeveynlerini yanlarnda barndrmalarn
zendirecektir.
Sokak ocuklarnn barnma, eitim, rehabilitasyon ve tedavi
imkanlarn artrarak aile ve topluma yeniden kazandrlmalarn
salayacaktr. Gnll kurulular ve yerel ynetimlerle ibirlii yaparak
ocuklarn sokaa dmesini nleyici politikalar gelitirecektir.
ocuklarn aile ve toplum tarafndan istismarn, sokakta
altrlmalarn engelleyecektir.
Aile ii iddeti nleyici tedbirler alacaktr. Bu iddetin maduru olan
kadn ve ocuu koruyacak kanuni dzenlemeler yapacak, koruyucu
merkezler aacaktr.
Yerel ve genel idarelerin engelli vatandalarmza ynelik
ykmllklerini etkin bir ekilde denetleyecek ve engellilerin
toplumla btnlemelerine imkan tanyan ve alma hayatna
katlmalarn zendirici tedbirleri alacaktr. Ayrca engellilere
ynelik konut projelerini destekleyecek, kimsesiz engellilerin bakm
konusunda mevcut uygulamalar iyiletirilecektir.
Zararl alkanlklar ve uyuturucuyu toplumumuzun nndeki
en byk tehlike olarak grmektedir. Bu sebeple uyuturucu ile
179
AK PART
mcadeleyi ilk retimle birlikte balatacaktr. Sivil toplum rgtleri

ile birlikte genlerin bu alkanlklara ynelmesini nleyecek,
bilinlendirici sosyal programlar gerekletirecektir.
Sosyal hizmetleri etkinletirecek, yetimi personel ihtiyacnn
karlanmas iin gerekli nlemleri alacaktr.
Uzun vadeli konut kredileri ile orta snf ailelerin ev sahibi olmalarn
salayacaktr. Ayrca yerel ynetimlerle i birlii yaparak evlenecek
genlere evlilik kredisi salanabilmesi iin gerekli nlemleri alacaktr.
Kadn ve aile konusunda hizmet veren kamu kurumlar yeniden
yaplandrlacaktr.
5.9. GENLK VE SPOR

Genlik lkenin sadece zenginlii deil, ayn zamanda dinamizminin
ve deiim potansiyelinin de kaynadr. Dolaysyla gen nfusa sahip
olmak Trkiye iin ok byk bir imkandr. Ancak lkemizde genler iyi
eitilmemi, isiz braklm, enerjileri bastrlmak istenmi, sz hakk
verilmemi, gvenilmemi ve hatta zaman zaman bir tehlike unsuru
olarak grlmtr. Bu nedenle partimiz toplumun genlere, genlerin
de Trkiyeye gvenini salamay temel hedefleri arasnda grmektedir.
Partimiz zgr dnceli, kendi bana karar verebilen, sorgulayan,
kendi toplumunun ve evrensel anlayn dorularndan haberdar olan
ve hayatn glkleri ile ba edebilecek donanml ve yetenekli genler
yetitirmeyi hedeflemektedir.
Bu dorultuda partimizin genlie ynelik izleyecei politikalar
unlardr:
Genlerimizin lke ynetimine her platformda katlm salanacak,
bu amala siyaset okullar ve genlik dernekleri desteklenecektir.
Eitimin nitelikli hale kavuturulmasnn yan sra, genlerin sosyal
faaliyetlere katlmn salayan genlik merkezleri yaygnlatrlacaktr.
Bu alanda sivil toplum kurulular, zel sektr ve yerel ynetimlerle i
birlii yaplacaktr.
180
Krsal kesimlerde ve varolarda yaayan genlerimizin geliimine ve

sorunlarnn zmne zel nem verilecektir.
Genlerin ruhsal, bedensel, zihinsel geliimini olumsuz etkileyen
alkol, uyuturucu, iddet ve pornografi ieren yaynlar konusunda
tedbirler alnacaktr.
Genlerin okuma alkanlklarn glendirmek amacyla gelimi
lkelerin standartlarnda semt ktphaneleri uygulamaya
konulacaktr. Bilimsel almalara, sanatsal ve kltrel faaliyetlere
katlmalar desteklenecektir.
Genlerin her alandaki uluslararas yarmalara ve faaliyetlere
katlm tevik edilecek, baarl genlere zel eitim ve i imkanlar
salanacaktr.
stn yetenekli genler ilgili kurumlarca tespit edilecek, ilgi ve
yetenekleri dorultusunda zel eitim grmeleri salanacaktr.
Yurt dnda yaayan genlerimize ynelik olarak kendi kltrlerine
yabanclamalarn ve asimle olmalarn engellemek zere nitelikli
personel ile donatlm genlik merkezleri oluturulacaktr.
Dnyann ve Trkiyenin gelien ve deien artlar dikkate alnarak
yeni bir spor politikas oluturulacaktr. Spor hizmetleri arlkl
olarak yerel ynetimlere braklacaktr.
Amatr ve profesyonel spor klplerine yerel ynetimlerin daha fazla
kaynak ayrabilmeleri iin gerekli yasal dzenlemeler yaplacaktr.
Uluslararas baarlara imza atan sporculara ve kulplere ynelik
destekler artrlarak devam ettirilecektir. Lisansl sporcularn sosyal
gvenlik hizmetlerinden yararlanmalarna imkan tannacaktr.
Engelli genlerin sportif ve sosyal etkinliklere katlmlarn salayan
projeler uygulamaya konulacaktr.
Sporcu yetitiren eitim kurumlar, tevik edilecektir.
Toplumu spor yapmaya zendirecek kampanyalar devamllk ilkesi
gzetilerek gerekletirilecek, genler ncelikli hedef kitle olacaktr.
Sporcu olmak isteyen gen yetenekler, ekonomik ve sosyal ynden
desteklenecektir.
181
AK PART
Spor faaliyetleri zellikle medya eliyle birka yaygn spor dal zerine
odaklanmakta ve dier spor trleriyle toplumun ilgilenmesinin adeta
nne geilmektedir. Bu ksr dng, toplumun farkl sporlara ilgisini
salayacak spor alanlarnn halkn hizmetine sunulmasyla alacaktr.
5.10. KENTLEME VE KONUT

Bir lkedeki ynetimin kalitesini ve toplumun medeniyet dairesindeki
konumunu, ne tr kentler rettii belirler. Bu nedenle kentleme ve konut
meselesi teknik muhtevasnn ok tesinde anlamlara sahiptir.
Kentleme ve konut meselesinin ada standartlara kavuturulmasnn
nndeki en byk engel i g olgusudur. lkemizdeki bir ok sorunun
kaynanda bulunan g olgusuna hazrlkl bir kent planlamas, salkl
zmler oluturabilmenin kanlmaz n kouludur.
Mahalli idarelerde yaplacak kkl reformlarla ehirlerin altyap
sorunlar zme kavuturulacak, ehir planlarna aykr
kentlemeye izin verilmeyecektir.
Kurulu ehir blgesinde imar tadilat yapp younluu artrmak
yerine, gecekondu blgelerinde imar slah planlar gerekletirilecek,
mcavir alanlardaki planlamann srat kazanmas salanacaktr.
Salksz ve irkin ehirlemenin nne geilecek, ehirler
yaanabilir mekanlar olacaktr. Gecekondu blgelerinde yaayanlara
ynelik ucuz konutlar retilecektir.
Uzun vadeli programlarla ehirlerin yaanabilir, salkl, evre
gzellii tayan mekanlar olmas salanacak, geleneimizden
hareketle bahe-kent kavram yeniden ele alnacaktr.
ehrin doal ve tarihi dokusunu bozan yaplamann nne
geilmesi iin gerekli dzenlemeler yaplacaktr. Eski kent
dokularnn korunmasna ynelik uygulanan ST politikas yeniden
gzden geirilecektir.
ehir sorunlarnn zmnde sivil toplum rgtleri ile ibirlii
gelitirilecek, mahalle derneklerinin kurulmas tevik edilecektir.
182
Kentsel deerlerin korunmas amacyla, kentli haklar ve kente

kar ilenen sular kavram gelitirilecektir. Tarihi mirasn, kltrel
deerlerin, salkl ve dengeli bir evrede yaama hakknn gvence
altna alnmas iin toplumsal bilin gelitirilecek, kentle ilgili
kararlara halkn katlm salanacak ve kente kar su tanmyla
Trk Ceza Kanununda ayr bir fasl dzenlenecektir.
ehir alanlar iinde hastane, niversite, okul gibi kamusal nitelikli
yaplarn inas belli ilke ve kurallara balanacaktr.
ehir iinde halkn dinlenmesi, spor ve gsteri yapabilmesi ve
grlerini aklayabilmesi iin meydanlarn dzenlenmesine zel
bir nem verilecektir. ehir fuar ve festivalleri desteklenecektir.
Byk ehirlerin ulam sorunlarnn zm iin yeralt ulam
projeleri desteklenecek, deniz yollar ve rayl sistem uygulamas
yaygnlatrlacaktr. Kentlerde yaam kalitesini ykselten uygulamalar
ncelikli blgeler gz nnde bulundurularak younlatrlacaktr.
5.11. EVRE
Partimiz evre sorunlarna hem salkl bir ortam salanmas, hem de
ulusal maliyetlerin azaltlmas asndan bakmaktadr.
Sanayileme ve krsal alanlardan kentlere g hzla byyen evre
sorunlarn ortaya karmtr. Bugn evre maliyetleri, sanayileen
her lkede ulusal refah derinden etkilemektedir. Partimiz bir yandan
srdrlebilir bir kalknmay hedeflerken te yandan bu kalknmann
evreye maliyetinin asgari dzeyde tutulmasna zen gsterecektir. Bu
ama erevesinde aadaki politikalar izlenecektir:
Trkiye ne kendi rettii, ne de baka lkelerden ithal edilen evreye
zararl atklarn mezarl olmayacaktr. evreyi kirleten hibir
kalknma ya da retim modeline msamaha gsterilmeyecektir.
Bilhassa eko-sistemler zerinde toksik ve kalc etkileri bulunan
endstri atklarnn kontrol altna alnmas ve artmnn salanmas
suretiyle kirlenme oran asgariye indirilecektir.
183
AK PART
evre sorunlar ounlukla yerel dzeyde ortaya ktndan,

evre politikalarnn oluturulmas ve hayata geirilmesinde de
yerel ynetimlerin nemi byktr. Bu nedenle partimiz, evre ile
ilgili planlarn merkezden deil, yerinden ynetimler araclyla
gerekletirmeyi ve politikalarn katlmc demokrasi anlay ile
btnletirerek uygulamay esas alacaktr. Bunu temin iin yerel
ynetim arlkl bir evre ynetim sistemi gelitirilecektir.
evre konusunda vatandalardan gelen her trl ikayet dikkatle
incelenecektir. evre konularnda faaliyet gsteren sivil toplum
rgtleri ile ibirliine gidilecek, evre sorunlarnn zmnde
vatandalarn inisiyatif almas tevik edilecektir.
evre ile ilgili uluslararas rgtlerin talepleri ve almalar dikkate
alnacaktr.
Partimiz evrenin bilgi, sevgi ve sorumluluk duygusu ile korunmas
gereine inanr. evre yaanmaz hale geldikten sonra evre
bilincinden sz etmenin ok anlaml olmad aktr. Bunun iin
kk yalardan itibaren vatandalara evre bilinci kazandracak bir
eitim programnn yaygnlatrlmas ncelikli g revlerimizdendir.
Tarm alanlarnda kimyasal gbre, ilalama ve hormon kullanmnda
standartlar gelitirilecek, bu standartlara dayal kontrol mekanizmas
oluturulacaktr. Kk ve byk ba hayvan yetitiriciliinde
hormon kullanm nlenecektir.
evre sorunlarnn zmnde geleneksel evre anlaymz ve
kltrmzden yararlanlacaktr.
5.12. BLM VE TEKNOLOJ

Bilim ve teknolojinin ekonomik kalknma ve toplumsal refah
asndan stratejik nemi olduuna ve lkemizin bilim ve teknoloji
politikalarnn Trkiyedeki ve yurt dndaki bilim adamlarmzn geni
katlmyla oluturulmas gerektiine inanyoruz. Doru seilecek bilim ve
teknoloji politikalarnn uygulanmas sonucunda lkemizin kapasitesinin
artacanda phe yoktur.
184
Bilim ve teknoloji politikalarnn ana unsuru bilim ve teknolojiyi,

ekonomik ve toplumsal faydaya dntrecek mekanizmalar olmaldr.
Partimizin bilim ve teknoloji alannda izleyecei balca politikalar
unlardr:
Bilim ve teknoloji atlm projesi; katma deeri yksek yeni rn,
hizmet ve sistemleri Trk ekonomisine ve sanayisine kazandracak
biimde hayata geirilecektir.
Temel ve uygulamal bilimler dengeli bir biimde ele alnp projeler
baznda desteklenecektir.
Ulusal novasyon Sistemi kurma almalar hemen balatlacaktr.
Trkiyenin bilim ve teknoloji kapasitesini artracak, yeni bulular
retime kazandracak her trl alma desteklenecek ve gereken
dzenlemeler yaplacaktr.
Bata zel sektr ve niversitelerimiz olmak zere Trkiyede
aratrma ve gelitirme faaliyetlerine katk salayacak tm aratrma
kurulular bilgi retme kriterine gre desteklenecektir.
Devlet btesinden AR-GEye ayrlan pay yllar ierisinde oransal
olarak Avrupa Birlii ortalamalarnn zerine karlacaktr.
Uluslararas ortak aratrma projelerinde Trk bilim adamlarnn
yer alabilmesi iin gereken destek verilecektir.
Bata sanayi kurular olmak zere ve tm lkeyi uluslararas sisteme
entegre edecek tm lkenin bilgiye hzl eriimini salayacak ulusal
enformasyon ann altyaps hayata geirilecektir.
niversite-sanayi ibirlii mutlaka gerekletirilecektir.
niversitelerin, aratrma kurumlarnn bilgi birikimini ve zel
sektrn giriimciliini buluturan Teknoloji Gelitirme Blgeleri
Teknoparklarn say ve etkinlikleri artrlacaktr.
Teknolojik bulularn retime dnmesini kolaylatracak Risk
Sermayesi Yatrm Ortaklklar tevik edilecektir.
Enformatik, biyoloji ve gen mhendislii, ileri malzeme teknolojileri,
enerji teknolojileri, gda teknolojileri, esnek retim sistemleri ve
salk teknolojilerine zel nem verilecektir.
185
AK PART
Beyin gnn nlenmesine allacak, tam tersine yerli ve yabanc

bilim adamlarnn dnemsel ve kalc olarak Trkiyeye gelmeleri
tevik edilecektir.
Trkiyenin tarihsel ve kltrel birikimini gn na kartacak,
sosyolojik gereklerini aratracak, sosyal ve siyasal derinliini
artracak, Trkiyeye zg sosyal, kltrel ve ekonomik politikalar
aratracak almalar da en azndan bilim ve teknoloji aratrmalar
kadar desteklenecektir.
5.13. YAZILI VE GRSEL BASIN

zgr, bamsz, ok sesli bir yazl ve grsel basn, demokratik rejimin
nemli gvencelerinden biridir. Doru bilgi ve haber alma hrriyetinin
korunmas esastr. Byle bir ortamn tesisi iin her trl nlem
alnacak; medya-siyaset ve ticaret ilikilerinin toplumun doru haber
alma zgrln kstlamas, medya araclyla vatandan istismar
edilmesi nlenecektir. Yazl ve grsel basn sektrnde tekelleme ve
kartellemenin nlenmesi iin ilgili mevzuat yeniden dzenlenecektir.
Medyann toplumun ihtiyalarn n planda tutan yaynlar yapmas
zendirilecektir.
Kltrel deerlerin, tketicilerin, ailenin, ocuklarn ve genlerin
korunmas, genel ahlak kurallarna riayet edilmesi, kiilerin ve sosyal
gruplarn haklarn ihlal edici yaynlardan kanlmas esastr. Meslek
rgtleri ve sivil toplum kurulular ile ibirlii yaplarak medyann
toplumsal sorumluluklar ile ilgili yeni kriterler gelitirilecektir.
zel hayatn ve zel haberlemenin gvenlii ile ilgili her trl teknik
ve yasal nlemler alnacaktr.
Medyada etkili denetim yntemlerinden biri z denetimdir. Bununla
beraber, tarafsz basn meslek kurulularnn ve gnll teekkllerin
denetimiyle art niyetli yaynlarn doal bir toplumsal muhalefet sayesinde
kontrol edilmesi zendirilecektir.
Medya alanlarnn i gvencesi ve sosyal gvenlik sorunlar dolayl
olarak haber alma zgrln etkilemektedir. Bu nedenle medya
186
alanlarnn uluslararas standartlarda bir alma ortamna ve i

gvencesine kavuturulmalar salanacaktr.
Sansr ve benzeri kavramlarn tanm, pheye mahal braklmakszn
ve tamamen sivil inisiyatif tarafndan belirlenecek ve nlemler de yine siyasi
iradenin dnda alnacaktr.
Yerel medya desteklenecektir
Medyay denetleyen kurumlarn objektif kriterlerle hareket etmesi
salanacak, bu kurumlarn medya zerinde siyas bask arac haline
gelmeleri engellenecektir.
Medyann haber ve bilgi edinme zgrl korunurken bireyin zel
hayatna mdahale edilmesine izin verilmeyecektir.
5.14. TRAFK
Her yl lkemizde binlerce vatandamz trafik kazalar sonucu
lmekte veya sakat kalmaktadr. Trafik kazalarndan dolay ekonomik
kayplar da ok byktr.
Trafik kazalarn asgari seviyeye indirmek iin ulam vastalar
arasnda uzun dnemde uyumlu bir dengeyi salayacak ulatrma
alt yapsn oluturmak temel amacmzdr.
Trafik kazalarn nlemek amac ile yol, ara, insan geninde
zararlarn en aza indirilmesini salayacak bir eitim ve bilinlendirme
program hayata geirilecek, trafik kurallarna uymann bir davran
biimi haline getirilmesi temin edilecektir.
Trafik hizmetlerinin nitelii dikkate alnarak, ilkelerin tespiti merkezi
idarede kalmak kaydyla, belediyesi bulunan yerleim birimlerinde
bu hizmetler ksa zamanda belediyelere devredilecektir. ehirleraras
yollar ve belediye tekilat bulunmayan alanlarda hizmetler trafik
tekilat tarafndan yaplmaya devam edilecektir.
Karayollarnn alt yaplar, hzla artan tat trafiine uygun hale
getirilecek, trafik younluunun olduu karayollarnda blnm
yol yapmna hz verilecektir.
187
AK PART
Karayollarnn alt yap projeleri uygulamaya geirilmeden nce,

trafik gvenlii asndan denetlenecektir.
Trafik gvenliini artrmak iin, yasal dzenlemeler acilen
yaplacaktr.
Byk kentlerimizde rayl sitemler yaygnlatrlacak, kent ii
toplu rayl tat sistemlerinin, karayolu sistemleriyle btnlemesi
salanarak azami derecede trafik gvenlii tesis edilecektir.
Trafik kazalar ile ilgili analizler yaplarak kazalarn nedenleri tespit
edilecek ve bu alanlarda acil nlemler alnacaktr.
Karayollar zerinde ara ve gerele donatlm yeterli sayda ilk
yardm istas-yonlar kurulacaktr. niversitelere bal hastanelerin
ve dier resmi ve zel salk kurulularnn, trafik kazas geirenlere
acil mdahalesi iin gerekli mevzuat ve teknik altyap eksiklikleri
hzla tamamlanacaktr.
DI POLTKA
VI. DI POLTKA
6. DI POLTKA
Trkiyenin jeopolitik konumu, pek ok ibirlii projesi iin bir
ekim alan oluturabilecek potansiyele sahiptir. Bu potansiyelin blgesel
ve kresel bir messiriyete dntrlebilmesi, uluslararas siyasi
ve ekonomik ilikilerde ve gvenlik ilikilerinde jeopolitiin akllca
kullanlmasna baldr.
te yandan souk sava sonras dnemin getirdii dinamik
konjonktr, ok alternatifli bir d politika gelitirmek iin uygun bir ortam
oluturmutur. Askeri ittifaklarn ve bloklarn, uluslararas ilikilerin
belirleyici unsuru olma nitelii nemli lde azalm ve ibirlii projeleri
devletleraras ilikilerin yaygn bir arac haline gelmeye balamtr. Bu
yeni ortamda Trkiyenin de g merkezleri ile ilikilerini alternatifli, esnek
ve ok eksenli olarak yeniden dzenlemesi ve oluturmas gerekmektedir.
188
Partimiz, Trkiyenin tarihine ve corafi konumuna yarar,

nyarglardan ve saplantlardan arnm, karlkl kar ilikilerine dayal,
gereki bir d politika izleyecektir. Baka lkelerin toprak btnlne
ve egemenliine saygl olan Trkiye, teki lkelerin ve uluslararas
kurulularn da, kendi toprak btnlne ve egemenliine saygl
olmalarn hak olarak grmektedir.
Partimiz, deien blgesel ve kresel gerekler karsnda, Trkiyenin
d politika nceliklerini yeniden tanmlamas ve bu gerekler ile ulusal
karlar arasnda yeni bir denge oluturmas gerektii inancndadr.
Bu balamda partimiz;
Trkiyenin d politikasn uzun vadeli bir perspektifle, yeni
dinamiklere dayanan blgesel ve kresel konjonktrle uyumlu hale
getirecektir.
D politikada karar verme ve uygulama srecinin, sadece brokrasinin
katlmyla yrtlmesinin yetersiz kald grndedir. Bu tr
kararlara parlamentonun ve toplumun eitli kesimlerinin katlm
salanarak Trkiyenin d politikadaki etkisi ve gcnn artacana
inanmaktadr.
Uluslararas ilikilerde stratejik almalarn, senaryo analizlerinin ve
gelecee ilikin projeksiyonlarn yaplmasnn, d politika aralarnn
gelitirilmesinde ok nemli olduuna da phe yoktur. Bu nedenle
kamu kurumlar bnyesinde d politika alannda faaliyet gsteren
aratrma merkezleri, d politika enstitleri ve niversitelerdeki
uluslararas ilikiler blmleriyle ibirlii yaplacaktr.
Partimiz, bu gzlemler erevesinde aadaki politikalar
izleyecektir:
Trkiye, demokrasisi, ekonomisi ve insan haklarna saygl tutumuyla
bulunduu blgede bir istikrar unsurudur. Bu nitelikleriyle,
evresindeki kriz blgelerinde daha fazla inisiyatif alacak ve krizlerin
zmne daha somut katk salamaya alacaktr.
Partimiz, blgesel gvenlik ortamnn, ekonomik kalknmaya
nemli katkda bulunduu grndedir. Bu nedenle Trkiye,
189
AK PART
yakn evresinde gven ve istikrarn tesisi iin daha fazla aba sarf
edecek, komularyla diyaloga dayal iyi ilikiler srdrme abasn
artracak, bylelikle blgesel ibirliinin gelimesine daha fazla
katkda bulunacaktr.
Trkiye gerek corafi, gerekse tarihi adan Avrupa ile yakn ilikiler
iinde olmutur. Bu nedenle Avrupa lkeleriyle ilikiler Trkiyenin
d politika gndeminde en st sralarda yer almaya devam edecektir.
Trkiye Avrupa Birlii ile ilikilerinde, taahhtlerini ve Birliin
yelik iin teki aday lkelerin de yerine getirmesini istedii
artlar bir an nce salayacak, gndemin yapay sorunlarla megul
edilmesini nlemeye alacaktr.
Trkiyenin NATO bnyesinde bugne kadar ortaya koyduu
katkya paralel olarak, yeni Avrupa savunma stratejisi erevesinde
oluturulan Avrupa Gvenlik ve Savunma Kavram (AGSK) iinde
hak ettii yeri almas yolundaki abalar srdrecektir.
Trkiye ile dost ve mttefik lkeler arasnda uzun zamandan beri
devam eden siyasi ve ekonomik ibirlii srdrlecek ve bu ibirlii
zellikle ekonomi, bilim, teknoloji, yatrm ve ticaret alanlarnda
younlatrlacaktr.
Amerika Birleik Devletleri ile uzun yllardan beri savunma arlkl
olan ibirliini devam ettirecek ve bu ibirliini ekonomi, yatrm,
bilim ve teknoloji alanlarnda yaygnlatracaktr.
Rusya Federasyonu ile Orta-Asya ve Kafkasyada rekabete deil
ibirliine dayanan dosta ilikiler srdrecektir.
Komumuz Yunanistan ile karlkl ekonomik karlara dayanan
ilikileri artrarak srdrecek ve bu ilikilerin oluturaca gven
ortam sayesinde, daha karmak olan siyasi sorunlarn zm iin
zemin hazrlayacaktr.
Kbrs sorununun zmnde adadaki Trk halknn varlnn,
kimliinin ve kendi geleceini tayin etme hakknn gzard
edilemiyecei grnde olup zmn, adada mevcut iki
190
devletin varaca uzlamaya dayanmas gerektiine ve bu sorun

zmlenmeden Kbrs Rum kesiminin Avrupa Birliine
alnmasnn, sorunu daha karmak hale getireceine inanmaktadr.
Orta Asya Trk Cumhuriyetleri ile tarihi, kltrel ve sosyal
yaknlmza ramen, Trkiyenin bu lkelerle ilikilerinde
beklentileri karlayamad bir gerektir. AK PART, Trk
cumhuriyetleriyle ilikilerin en ileri noktaya tanarak blgenin
geni bir ibirlii alanna dntrlmesi iin aba sarfedecektir.
Orta-Douda akan kan tm dnya kamuoyunu olduu gibi, bu
blge ile yakn kltrel ve tarihi ilikileri olan Trk halkn da
zmekte ve endieye sevk etmektedir. AK PART, din ve rk ayrm
yapmakszn, kime ait olursa olsun, dklen kann ve gz yann acilen
durdurulmasn salayacak tek yolun, kalc bir bartan getiine
inanmaktadr. Bu erevede Trkiye, barn tesisine ynelik abalar
desteklemeye devam edecektir.
Partimiz, Trkiyenin slam lkeleriyle ilikilerine zel bir nem
vermektedir. Bu nedenle, bir yandan bu lkelerle ikili ibirliimizin
artrlmas, te yandan slam Konferans rgtnn (K),
uluslararas alanda daha saygn yer edinebilmesi ve inisiyatif
alabilen dinamik bir yapya kavuturulmas iin aba sarfedecektir.
Yine bu balamda, bakanln Sayn Cumhurbakanmzn yapt
K, Ekonomik ve Ticari birlii Daimi Komitesinin (SEDAK)
faaliyetlerine daha somut ierik kazandrmaya alacaktr.
Souk savan sona ermesi ve Dou Blokunun k, Karadeniz
Blgesinde yeni bir ibirlii alannn ortaya kmasna neden
olmutur. Bu gelime sonucu, hzl bir ivme ve geni bir katlmla
kurulan Karadeniz Ekonomik birlii Tekilatnn (KET), blge
lkelerine geni ibirlii olanaklar vaad eden potansiyelinin
harekete geirilmesi iin sarfedilen abalar artracaktr.
Trk d politikasnn geleneksel Atlantik ve Avrupa boyutlarnn
yannda, Avrasya eksenli bir politikann da gelitirilmesi yolundaki
abalar srdrecektir.
191
AK PART
Bu balamda, Ekonomik birlii Tekilat (ECO) erevesindeki

ibirliinin glendirilmesi iin aba sarf edecektir.
Kafkasyada souk sava dnemi artlanmalar bir yana braklarak
ibirlii imkanlar aranacaktr. Bylelikle Trkiye, zengin yeralt
ve yer st kaynaklarna sahip olan bu blgenin, Orta-Dou ve
Balkanlarla ekonomik adan btnlemesine katkda bulunmaya
alacaktr.
in ve Gney-Dou Asyadaki dinamik ekonomilerle ilikileri ok
ynl olarak ele alacak ve Trkiye ile bu lkeler arasnda daha sk
ilikiler gelitirmeye alacaktr.
Trkiyenin Balkan politikasn, blgedeki lkelerle tarihi, kltrel
ve ekonomik ilikilerimiz nda gelitirecek ve gerekirse yeniden
ekillendirecektir.
Yurt dnda yaayan Trk vatandalarnn, bulunduklar lkelerdeki
haklarnn daha fazla korunmas iin aba sarf edecek, gerek o
lkelerde gerekse Trkiyede karlatklar sorunlarn ortadan
kaldrlmas iin mevcut mekanizmalar daha etkin biimde
iletecek, gerekirse yeni mekanizmalar oluturacaktr.
SONU
VII. SONU
Bata gen ve dinamik nfusu olmak zere Trkiye ok zengin maddi
ve manevi potansiyele sahip bir lkedir.
Cumhuriyet, binlerce yllk tarihimiz ierisinde elde ettiimiz
kazanlarn en nemlilerindendir. Btn gayretlere ve gelimelere ramen
AK PART, Cumhuriyetimizin demokratik bir cumhuriyet olmas iin
bugne kadar alnan mesafenin ok yetersiz olduuna inanmaktadr.
Bu programn itenlikle benimsedii siyasi dorultu ve nerilerle
Cumhuriyetimizin hukukun stnlne, insan hak ve zgrlklerine
dayal demokratik bir yapya kavuturulmas hedeflenmitir.
192
nsan yaat ki devlet yaasn felsefesinden hareketle partimiz, btn

politikalarnn merkezine bireyi koymutur. Bata dnce, ifade, inan,
eitim, rgtlenme ve teebbs zgrlkleri olmak zere btn sivil ve
siyasi zgrlkleri, oulculuun, bar ve uzlamann temel art olarak
gryoruz. Tm bu zgrlkler Trkiyeyi herkes iin yarnlarndan emin
olacaklar byk bir umut haline getirmenin de olmazsa olmaz artlardr.
Partimiz din, dil, mezhep, blge, etnik kken ve cinsiyet fark
gzetmeksizin btn Trkiye Cumhuriyeti vatandalarn birinci snf
vatanda olarak grr ve kucaklar. Bizim demokratik anlaymzda
farkllklarn birbirine dnme mecburiyeti yoktur. Tarihi tecrbemizden
szlerek gelen farkl olanlarn bir arada bar iinde yaama kltr de
bundan baka bir ey deildir.
Hakl zayflar, haksz gllere kar korumak, vazgeilmez
prensiplerimiden biridir. Bu nedenle programmz, bir ksm veya kesimin
huzur ve mutluluunu deil, herkesin huzur ve mutluluunu salamay
hedeflemektedir.
Partimizin bu programda hayata geirecei ynetim anlaynda,
devlet buyurganlk bakmndan iri ve hantal bir devlet deil, kaliteli
hizmet retme ilevi ve etkinlii asndan gl bir devlet olacaktr.
lke btnl ve milli egemenlie sayg erevesinde oulculua ve
ok seslilie dayanan bir ynetim anlaynda, devlet bir orkestra efi
konumunda olacaktr. Dayatan, direten, rant datan bir devlet deil;
dzenleyen, denetleyen, frsat yaratan, tevik eden ve yol gsteren bir
devlet, 21. yzyln hakim demokratik anlaynn bir gereidir. lkemizi
dnya sahnesinde hakkettii yere getirecek olan da budur.
Bu program, lkemizin ok byk olan ekonomik potansiyelini
harekete geirerek, kresellemenin getirdii maliyetleri en aza
indirmek suretiyle, bymeyi ve yeni bir atlm hedeflemektedir. Kamu
harcamalarn disipline etmek, her dzeydeki israfn nne gemek,
giriimcilii her ynyle desteklemek, ranta deil, retime dayal bir
kazan sistemi tesis etmek, borlanmada azami duyarll gstermek,
vergi tabann geniletirken vergi oranlarn drmek, gelir dalmndaki
193
AK PART
adaletsizlii gidermek, yoksullua ve her eit yolsuzlua son vermek,

verimlilii esas almak, programn ekonomik ncelikleri arasndadr.
nsanlarmzn karn tok, salkl, eitimli, huzurlu olmas, insanca
yaayabilecei bir hayat standardna kavuturulmas, yarnndan emin,
devletine, birbirlerine ve kendilerine gvenen bireyler haline getirilmesi
abamzn z ve siyasetteki varlk sebebimizdir.
Bu programn en nemli taraf, eyleme dntrlemeyecek
sylemlere yer vermemi olmasdr. Doru, gereki ve uygulanabilir
olmas, parti politikalarmzn tanmlayc zelliidir. Szmzle
zmzn bir olduunu en iyi halkmz bilmektedir. AK PART, gcn
halktan alan kadro hareketidir. Burada kat yarglar deil, ilkeler; tekelci
akl deil, kolektif akl hakimdir.
Trkiyenin en byk problemi, lkede yaanan gven bunalmdr.
Devletin halka, halkmzn da devlete gveni tesis edildii, halkn talepleri
ile siyasetin gndemi rttrld zaman Trkiyenin uluslararas
yarta zirveye doru yry mutlaka gerekleecektir. Bizim Trkiye
sevdas diye bir sevdamz vardr. Samimiyetle, azimle aydnlk ufuklara
doru bir yry balatyoruz. Var noktasndaki onur ve gurur bizimle
birlikte yola kan herkesin, hepimizin olacaktr.
AK PART, ideoloji dayatan veya rant datan bir parti deildir,
olmayacaktr. Partimiz, bu programdaki ilkeler erevesinde Trkiyeye
hizmeti esas alan bir kitle partisidir. Souk sava dneminin dourduu,
eski siyasi akla dayanan ayrmalar reddediyoruz. Demokrasiye inanan,
insan hak ve zgrlklerine saygl, oulcu deerleri benimsemi, ahlaki
ve insani duygulara sahip, piyasa ekonomisine bal herkese bu partinin
ats altnda yer vardr.
Milli, manevi ve evrensel deerlere saygl, cumhuriyeti benimsemi,
toplumsal merkezi, siyasetin merkezine tanmak; AK PARTnin en
nemli hedeflerindendir.
Bu program, byk milletimizin insanlk camiasnda layk olduu
yeri almas, lkemizin Muasr medeniyet seviyesinin zerine kmas
iin drst, ilkeli, yerli deerler konusunda hassas, kresel dinamiklerin
194
farknda, yaad corafya ve a ok iyi kavrayan kadrolar tarafndan

hazrlanm bir demokratikleme ve atlm projesidir.
Gayret, aln teri, ilkeli siyasi irade ve kararllk bizden, tevecch
halkmzdandr.
Allah milletimizin yr ve yardmcs olsun.
195

Akparti Tuzuk 2016

Cargado por

Información del documento

Título original

Derechos de autor

Formatos disponibles

Compartir este documento

Compartir o incrustar documentos

Opciones para compartir

¿Le pareció útil este documento?

¿Este contenido es inapropiado?

Copyright:

Formatos disponibles

Akparti Tuzuk 2016

Cargado por

Copyright:

Formatos disponibles

ADALET VE KALKINMA PARTS

2) TZKTE DEKLK YAPAN PART MEVZUAT

B) KURUCULAR KURULU KARARLARI

Madde 22 - Belde Kongresi Delegeleri (SPK, m. 19, Ek madde 2).... 34

Madde 45 - Kongrelerin Grev ve Yetkileri.......................................... 45

Madde 66 - Genel Bakann Al Konumas ve Komisyon

83. 2 - Genlik Koluna ye Olmak.................................................. 70

Madde 126 - Milletvekili Seiminde Kontenjan Adayl (SPK, m.

Geici Madde 4 - Kurucu Kademe Organ yelerinin Kongre

Kuruluun Temel Dayanaklar

kazanmnn, Cumhuriyet olduuna ve egemenliin, kaytsz ve artsz

4.7 - AK PART; millet adna egemenlik yetkisi kullanan yasama,

4.12 - AK PART; herkesin ve zellikle genliin; gven iinde,

Parti yesi Olabilme artlar

ye kayt defteri sadece ilelerde bulundurulur. Dorudan Genel

lar yerdeki Parti temsilcilii aracl ile veya internet zerinden de

yelikten istifann belgelenmi saylmas iin istifann ya noter

le tekilatlarnca yaplan yelikle ilgili kaytlarn e-tekilat

c) Belde Ynetim Kurulu

faaliyetlerini tantmak, aksaklklar ve talepleri tespit edip rapor etmek,

kongresi delege seimini yapar, gndemindeki konular mzakere edip

Tzn 41. maddesinde yazl ile kongresi delegeleriyle ilgili ask,

belde bakan yardmclarndan oluan ve belde bakan bakanlnda

leye kaytl ye says 400den fazla ise; nce her mahalle ve ky

ayr hazrlayp ky ve mahalle temsilcisi veya ynetimine gnderir.

30.8 - Delege seimlerine kar seimden itibaren 3 gn iinde il ynetim

le yrtme kurulu, ile ynetim kurulunun gndemini hazrlar, ile

(Deiik: 03.10.2009 gnl BKK.) lin Partili milletvekilleri, Partili

l yrtme kurulu, il ynetim kurulunun gndemini hazrlar, il

kadar divan bakanlna verilmi ve kongrede hazr bulunan delegenin

le ve il kongrelerinin gazete ile ilan zorunlu deildir. Kademe

tutana dzenlemek ve muhafaza etmek, kongre bakan ve divann yetki

le ve l Kongrelerinde Yaplacak Seimler ve Adaylk

bilgisine sunar. Adaylktan ekilme ve itirazlar varsa, karara balayarak

46.10 - (Deiik: 01.02.2003 gnl KKK. m.6/d) Oylarn liste halinde

Delege, nfus czdan, pasaport, evlenme czdan, askerlik belgesi,

Madde 50 - le ve l Kongrelerinin Olaanst Toplanmas

Kurucu ynetim kurullar, el ektirilme nedenleri ayrk olmak zere,

uzman kiilerden geici veya srekli alma gruplar ve komisyonlar

ten El ektirme Nedenleri

59.4 - Merkez Karar ve Ynetim Kurulu ayn nedenlere bal olarak

A- BYK KONGRE (SPK, m.14)

Seilmesi gereken toplam delege saysnn yars olan 550 delegelik,

Byk Kongre Gndemi ve Delege Listesinin lan

66. 4 - Komisyonlar, ye tam says ile toplanr ve salt ounlukla karar

67. 6 - Grmeler, gndem srasna gre yaplr. Mzakerelere katlm,

(69. maddenin 5 ila 14. fkralar Kurucular Kurulunun 01.02.2003

Hakimin karar, seimlerin iptali ve yenilenmesi ynnde ise, seimler

saylr. Bu durumun kurulca tespitinden sonra yelik boalmasna ilikin

74.7 - Partinin alma ve faaliyetlerinin planlamasn yapmak ve bu

C - GENEL BAKAN (SPK, m.15)

(Deiik: 01.02.2003 gnl KKK. m.8) Genel Bakan ile TBMM

programlarn gerekletirmek, alnm kararlar ile yaplmas gereken i

81.4 - Genel Bakan Yardmcs (Tantm ve Medyadan Sorumlu)

ve koordinasyon, Genel Bakan tarafndan yaplacak i blm talimatnda

Parti ii yazmalar, genel sekreterin gzetim ve denetimi altnda genel

A - KADIN VE GENLK KOLLARI (SPK, m.7)

Kadn ve Genlik Kollar Kademe Organlarnn Oluumu, Delegeler

arasnda i blm, boalmalarn doldurulmas, organn dm

ile olaanst kongrelerini dzenleyen 60. madde hkmleri, aada

A- TBMM PART GRUBU (SPK, m.22)

Grup yelerinin Grevleri

Belediye Meclisi Gruplar