Está en la página 1de 37
pamonaisa Pf ep souoIOuUTWAaIEP £ seuTsUOD sel BIOdIOOUT 9 wAFOIUT Ou puny ora{hs uN safeno se] Op s9ABN e SPFOUEISUT SBI ap BUN EPL A SUP, owioo eppuatua 89 UoroeZITEID08 B| ‘oorf}g[o;Os anboyua uN apsaq ‘odwroH sp opowtad ondure un ap o8ey of @ eBUOTGAd 98 rend ja A seoUISUNOT op A sa[QeueA 9p aTqesepstioo oFOWNU UN UaUAIAZaIUT [9 Ue enbiod ‘ordnInut £ ofayduroo osagod un OwoO UOHeATEIOS BI B aqIaUD (¢86F) AISUTUT (oz seer AysuTUHey) ugroeuuojsuen op aqouBuLad osadoid UN UA TaAtA anb Ua BIsIst0 SPEPIT “eno sns ap BNO ‘UOIOBULIOJUOO ISa ap SPUIAPY “SOANPOITUBTS SAE SOIT op o1un{uoo un £ sonpurpur sns ‘souoFoMINSUT sns sod sepexSatUT ‘sopeuTL ~sorep soubuNY sodnus op sepezTuvio seMion.nse UoS SepEpaTaOs SPT] ‘owafoud aso ap BouT| U| v supeSade SPL UPISE URIApIsuCD as oN UOTEZTEIOOS ap KU ojodaouco so] uRUINal a8 ‘IeUT|dIosIp £ ooRI9| ooTeSOUI e189 ep soIdUIa! sosiaaqp rensour ap pepruqisodur v auue £ satuarsrxa seanoadsiad ap pra ride vf ap Jopeorput Un axhansuoD UOKDeZTHIOS ap UOFOOU BB OWL UO SIU ‘ororayap ap peprsiaaip 7 s9idnyqur teas osaooud aise e o1adsar sanboyUs so] aonb uepidaid svouon souojeuauo seIuNsTp seI ‘SeI[O ap ONO OsN/OUT 9 seuydiostp sesiaarp AnuL op urouare Bj BOOS Osaooud ors JOd SAIONUT [I rmyno ons=tu09 £ owsOUO ns B sorafns sof F BsOdIOOUI PEPAIIOS BL TET B| 9p pred v puouw ¥| sapuasduioo eaed pejanso Osadosd UM 89 UOIOBZTTEIOOS BT sauopda2u0), NODvzrviD0s zanBywog sesaeN OAEDO 'f ugpezijeD0s social en la que interactia” (Kaminsky, 1985: 44). Hl rest Jado del pasaje por tales instancias radica en que “un sujeto humano se "Pe individuo’ ypeade una perspectiva mas antropolouica, la socializacian = Ue modo de reproduccién y apropiacién cultural, el Cual remite a POS 1 nevesario de tuna sociedad para inocular en sus integrantes la sapacidad para poder recreat su cultura (Kaminsky, 1985: 2) Independientemente de la validez y aportaciones que desde las otras tradiviones de las ciencias sociales se haoen de la socialzat el punto de vista que aqui interesa es el psicosocial, e! cual emplea ete rmino para des rbir tos prooesos de crecimiento que tienen efecto en la m yduracion de los wrinos como seres sociales. Este es un proceso inacabab! no reducible a la adquisicién de patrones de conducta socialments ptados, ya que incluye formes de penser, representar, sentir y vivir la realidad 6% jal. Mediame un delicado y complejo proceso Ge interionizacion, 18 nifios y nifas aprenden de su interaecién con otros individuos creencias * valores que rigen a su. sociedad. La socializacion dora & todos los indivi- nos de formas de pensar, sentir y actuar indispensab! en que habitan. Tea cohesién social est vinculads a la existencia de represe™ nuns en tomo a valores, normas y simbolos que constnayo tuna concep: tion de cultura que es adquirida en las interrelaciones ave Oo individuos vvantienen a 10 largo de toda su vida (Dowse y Hughes, 49 30}, Aunado & tio, el socializarse no constituye un simple cambio de estado a otro, sino que en dicho proceso la persona se crea y su individualidad emerge: la iden- tidad personal se va configurando a lo largo del lapso av V de la ninez fs la adultez y es el fruto historico, interiorizado, de este fendmeno (Bare, 1988, 1983), Por ende, el desarrollo de estructuras cosnoseie se consti tuye en uno de los objetos del proceso de socializacion Formulado de esti ranera, sus contenidos, modalidades y mecansmos der" de condicio- nes culturales 0 sociales, especificamentte, de los espacios de pertenencia de Jos sujetos sociales. ‘Mugny y Pérez (1088) sostienen la wesis de que la inteligencia es un pro agp social evolutivo a partir dt cual a relacion que el individuo mantiene cof var ainbiente esta mediatizada por sus relaciones con él oo En la misma tines Percheron afirme que el conjunto de transformacions® a Jos sujet ‘van auifrendo en la configuracion de su sistema percePloy 5 afectivida ceysnonpuoo $9 1omne Ns 9p TerOTUT UYOPUO} BL on w asad ‘OARTUHOO a1109 ap souo1ou ap alias wun piodsoour (oeF :696F “7uUNYA) BIMpUEG ap EHO rT “sexanu souojoe X seonpuoo UPZONAIU seuORIad Sef ‘OLTeOTA OPPUIUL ‘uap ‘fezipuastie ap peprTepow Bis9 aILEIPON ‘SOaPOU Ap UOTBALISGO ML ‘9p saan v wonpuoo ns op sured soxeur B| wapuaide souruTY saves $oI on ypr2u08 stan owoo ‘eaIuE(d (O¥1-08F “6a6h ‘SuUNWN 'e86F ‘TASH) BINPUPH ap jetos afezrpuaide jap wUIOR B ‘owwedsas Ty ‘sopmdag” aUSWTEIOS wt “gnpuos ap sauoned ap uororsinbpe ‘apus sod C uorsnusueN vl ua ENUAD “oo as ‘ugTowzrTeI008 ap Oso0Ud Jap SatuBAaTaI SoradsE sol 2P CUN, ‘saxped soy etoey ouru op aused ap wouANgut sp ‘oujorp so{aul “0 uotoowIaTU! ap peprIgisod By ‘oyduofa sod ‘eydurau0o as ON “Deperoos B| to solumsTKo SeULIOL Spi B UPPIdepE A EpNAMTOS $9 eH “oasad epee apuop ourstueogur un oWo9 ‘eanwadepe-wsteuorouny esmasod ‘rn apsap ‘oqjoU00 98 HOTOZTEIDOS B| UOTOTUYap wise Uo ‘aA 98 OWOD {46} Aaoeig) pepatoos wun ap soxquTOmUT OWD aBxBsaTUY Bred SoTa{Ns SO] E UL “aqey s2qero 80 ‘sepeztogranu 9 seprpuraide souoKasodstp A sapranoe ‘SAIOTEA ‘serouoor9 ‘SOpEpHqe SM ‘ITATUNIOUOD ay anb uauan anb opaxiesop ap soveroosoajed sosaoord soy v arayas 28 ‘ome sod ‘torowzzqer008 ss9[e1008 sa1uaBe SOsJOAIP SOT 9p UOIOE BT v ‘OPO axqos ‘eerona8 ‘eumayno | ap erououeued vanes BUN PuOPTOdosd onb CWUSB dur un owoo RUOTHUNY UOOBATEWOS vf ‘oANDTOO MAsIA op cnuNd UN apsap ant Uuppeyas syurapy ‘(a2 :066r ‘SousnI] & asM.od Ua “wILIG) ,PEpOIOOS B w2 & saqetoos sodnuf sof ua wrovoya JoUBUE 0 soAeLI WOO sedionsed uated Sat nb sauoroisodstp £ sopeproedeo se ‘oruarun190u0d [9 UataMbpe SOMPLAIPUL So}, Jeno [o aod oTpaxu uN ouioo tauyap Teno Bl "YOHEUITEIOOS ap osavaxd ap reiiaurepumy opotiod jo wadmnstiog wfouaosajope BL zaUNU eI sozTOTEH ae sns ta anb Uejeuos (9667) SausNE A aSMOC] CWO ‘sarOINE FORO ‘sano S0f apsop swpmnunsuos seje;o0s sapepnuapr uavimnsuoD saTEMO SO] Sat sea & SeULIOU op aleapuaxde Top OS [9 $9 Te ‘UBLBaTUT A anb sor9{Ns SOI ap sapeprreno £ wrouasa wf 2p anred OULIO} wIsEY ‘epeZtONATUT S9 THOS WAN “orunso [mi sojeno So] ap aned B SOUISTUBOAUI Bp CTUN{uEO UN ap UUOSSTP 69] ‘moos seumaoninsa se] anb wesopisuoo (g6F) BaonuemTA £ PsOusALIOY, ‘UaISE ‘at ns onb soanalqo soj woo axdumno anb ejoos emoninso vf ap euasIIUI cuawoua} un ouioa asiapuauo opand uoroezTTs08 ap osa90Nd fa ‘ued ‘a1so apsaq, (@e-€F :€667 ‘VOIoUOJOA) odropsed so a8 TEND Bl ap POPYZIL ‘ro08 UOIOB[al BI UD SAUOTOBLIVA ap seFauANDAsUCO UO suIONpUED sn A Ante la presencia de un modelo, el aprendizaje se lleva a cabo a partir de la atencién (de los rasgos significativos de la conducta del modelo); la retencién (interiorizacién secuencial de esos rasgos significativos); la eject én (reproduccién, inmediata o mediata, de la conducta atendida y reteni y la motivacion (mediador 0 facilitador social vinculado a la predisposicién para atonder y ejecutar la conducta). La reproduccién de la conducta obser vada constata la adquisicién de ese comportamiento, tal reproduccion puede darse en forma inmediata o, lo que es mas relevante, de manera diferida. Bsta ejecucion diferida supone de principio que se ha aprendido, no obstante que + conducta no se haya emitido en forma inmediatamente posterior a la observacién del modelo; asi, el mecanismo de retencién indica claramen .¢ una capacidad de interiorizacion la cual resulta clave para la ejecucién Munné, 989: 133-436). La teorfa de Bandura constituye un instrumento esencial para comprender la manera en que nifios y ninas adquieren un conjunto de patrones normativos que les permiten adaplarse y moverse en su espacio social. Mas adelante se mencionarén los estudios de Bandura referidos a la influencia de los medios de comunicaci6n en la adquisicion de comportamientos violentos 0 ajresivos. Gomo se puede percibir, el acento esta puesto en la capacidad —y ne cesidad— que las sociedades humanas tienen para recrearse a si misma: mediante la intervencién de todos los componentes de la esfera social, er un proceso siempre bidireccional, ya que los sujetos no son meros recepto asivos de las influencias del medio, sino que a su vez influyen cons- su entorno (Leén, Cantero y Medina, 1998). Con elic ademas, la dualidad del proceso de socializacién, por un lado es in mecanismo de reproduccién de la sociedad misma y, por otro, en reproduccién, se constituyen seres humanos; la individuaci6n via la repro duceién social. De manera esquematica, retomando el modelo de los niveles de exp cacién psicosocial propuesto por Doise (1983), el proceso de socializaci se expresa en cada u esos niveles: en él plano intraindividual, se ub ca el efecto que las relaciones intersubjetivas que el sujeto establece tier en la conformacién de su identidad y mundo interno; debe destacarss pese a ser este espacio el residuo mAs intimo y personal el sujeto, el nic de su individuacion, éste se ha construido culturalmente. En el nivel inter dividual o intragrupal, el proceso de socializacion se da a partir de dos tips ‘esontoaye A epeortap BUTE e] & ‘mBrOT| OU A awaNy Jas anb auaN oUTU 1a ‘awoap sq souMIUeM Uagop soUrL So| anb sodnoaiaisa £ Safar #0] Ud UOT -uaraJ{p Bun uB99IqEISO SaxpEA SOLA UO}OOR UD BUA JOpEzT|E;D0s OsI0Ud pun ‘ofan! ua uenua sarBiruna £ soorSgqooisd sazor9e] SoMoR anb eppaut B uaarede seisq ‘serousuasIp anb suzuvlawies spl OsnfoUT UaUan seUTU £ souu Soy ‘Bp1A ap soye sovaud so] aquEINg “Terodioo BaMMONNSa NS UD oxnnjoaa opouresap un Jod omaruoeu ns apsop pwaIABNIE OUBUMIY 98 [ uequns varyonnsa Bun, Uuauan anbune o1oayo Jofeur ap wiap(suoo 9| a8 uoroezttenos ap odn sourud Ty PEpaID0s BUN ap SOANDIqO SarOIONS SOLA B OpEzsTe_IOS eA ONPLAIpUT Ie 30 ~npur anb Joxiansod osa0ud sambyeno owoo uauyap Tend Pf ‘eLTepUNoas UgIO e2TTEIOOS BA ZaUTUY| Uo BLTEUILId UOIOBZITEIOOS P| :uoIOPZyTEIOOS ap sodA sop UUeOIQN ‘OLISTUISY “Ba ap Jo}Ies UN tia O PEparDOS BUN ap oANa!qo opumnat fa Ua Onputpur un ap aiuazayoo £ odure ugraonput ap oss0ud un sa uoLOwAyTeIO 08 UI ‘SO[F9 Bue ‘DepaTOOS BT ap auquIARL OWOD OperapIsUOD 498 apand ,sa.n0 So}, ep € sopminoe ‘sojor ap uoTezTTeUsAIU Bf Opeuso| BY ONpLAIpUT fa OpuEND ‘peparoos vf ap aured Jos a1uouLOWasod Bred ‘pepmrgetoos ev uoKIsodsipaid Uoo ours ‘peparoos eun ap orquiatur 2o8U OU ONpIATpUL [a anb TeUOLOUOUL ((He6F) ueUN|OrY] £ afixag onpexput je axsimaaxd ‘fe woo anb pepars0g -pepajo0s Bun 9p anuep soupuny sazas sof & smM/OUT ap pepreUY Bf auON UOIDEZTEIOOS BT SaUy SOT ap PanBULIOU esmaonn 89 ¥[ OpuBONTPOUL & opUULIOFSUEN adionsed ooins [2 onb ap pepmarsod yf Baluanaud os [aATU 0189 ug ‘OsaONd atuAUEULIEd £ OBre] aIS9 UA SUpEZ -ueo[e sauioforsmnbpe sns op popirenci v| opuvso(dsap ‘epoxTesap as onpLAIput Teno Pf us ‘uorsardha BUIXpUI Ns Uo PEPIANEULIOU w Bp ‘Te!OOs BmMIONLNSA Yl 9p oud [e apuodsauioo ‘feuoionynsur ja ‘Taaru OWN fo Ue “oUAFADYd sayenO 88] 9p £ onjanauasap ey as anb sey ua peparoos wap saz0Io8 & saseTO $e sauvfnonied seonsuiooereo ap o1unfuoo un wsadxa £ oxombpe onparput ja 4 oN OWTPTUNWOO ONqUIP UN Ua OUIOD ZeNSNy! apand woTBATToIOOS ‘9p osa00ud [9 ‘7euororsod jaaru O1uBNO Ug -sarBIODSa SOLaLredUIOD ‘SoUTIOA ‘souepunses sodnus » upoRodiooUr Ns ep ansed ® ‘atuauOUasod f9 IAA Bred S¥Leso09U SaUOINRTAN A sqUOIOUTY se ap ora{ns e danoud [eno P| ‘TerTUTey BIMONS9 BI OOTSPA OJOPOUT Je OptIATS soEeUd sodnu8 so} ap somoura soy e omosuNaN CLaWd jo ‘soyednutS sorqumearan ap A través del proceso de socializacion (0 os aprenden los papeles, 1s roles sotiales de sus grupos: Mediante el jue80 10S nifios van interiorizando los roles Ojos a su genero y elo esta prescrito por Ia cult a ‘our de les finalidades de a eocializacion es 1a do 10k ducir y mantener «una sociedad. Para ello, una sociedad promi el desarrollo de activi @ades humanas esenciales, con las ¢ sales se construye una forma de vida y ae cultura. Los seres humanos no solo Hen formado la naturale- yen beneficio de sus vidas materisles, sino también van tansfor- 7a yd ia realidad social bajo la cual viven, Por me de la construccion fe conocimiento, de la elaboracion de teorins Y explicaciones acerca del mundo en que habitan Fl ser humano ha consiruido su propia hu manidad socializando todas las actividades y productos sociales (arte, Culture Jenguaie, evoétera). Todo imposible sin las herramientas coBnOs itivas adecuadas de cientos de afios Fe evolucién, por las que la especie humana ha °°" esado. Ter este propésito es factble ubicar que Un Aspe ¢ wntral de la repro- ducoion de la sociedad esta vinculado con la rn de los mecanismos {que permiten 0 favorecen el control politico de una nacién y sociedad. Fn ate caso, 1a reproduccion social supone ©! 8°° 150 de su cantrol politic por ende, guberamental. Tina aitima finaidad de la socielizacion es lade hacer participes de la vids tive a tds fos seres humanos, a ravés de le GFPr del si mismo. Todas ins sociedades humanas disponen de una See de reglas y normas que, en ee iunto, sefialan el émbito moral y ético en a& han de desenvolver ory integranies. Bn consecuencia, en }0s eSPAcio® ales, los individuos ‘aciiian en términos de preceptos que sefalan el "bien’, asi como el “mal sben distinguir cudl es el comportamiento COmeS y deseable, del que no oes; ello es posible en tanto poseen creche valores que guian y orien: ve gus expectativas y estlos de vide, Partcipet de la realidad humana aa etry Horas, cantar, bailar, producir cosas ™a\® riales y simbolos que den sentido a ese vivir, Es también participar Ge la continuidad entre lo nuevo yy o viejo; de las costumbres ¥ radicionesY de las exigencias de cambio de Jo contemporaneo. ‘Los seres humanos solo pueden llegar a serio la medida en que viven wn sociedad, al habitar y ser partiipes de una colectvidad con el in primor: Gal de procorarse los megs para satisfacer un 672 » conjunto de intereses 8p sapeprszoau sv B onpIAIpUT [ap ‘or? soUaUH o JoseUE Od ‘ansn{e UN ouro0 aoarede uorowzrTeI008 ap osad0ud [2 ‘UOFOBIUATIO ws Uy “9|quIs9 OAR -BULIOU e908 LapsO UM seULIOJUOD ap UOrOUTY ¥| UoUIA Sopez;TeuOIMANsUE Sojor 807 "eAMIONINSa esa Ua UaYadwasap sora{ns Soj anb UOroIsod O JEN TP sopioge souomuny 0 Safar ap otras wun smmUstEN ap BALIaP peparo0s wf Op BrowaarAauqos vj ‘ouPTuOsed ojpow UN apsocq “(OBB ‘SoUsNgY £ a5moKT epenos vj uo wedionzed v ouTU Tw seyasua woENg anb sopEIpau osada\d lun oUloo uproBZITeIOOS Yl ¥ UBJOPISUOD seor#oTOIDDS SoUOTOIDEN seUNSTY ssojeamaqno sapeprear ap odn ono ap Souangur 8 seie{ns UPISe £ UOOeULIO;SUEN SIUESUOD UD UPISO sas sp] anb eA ‘uorDezifeI908 ap osadoud fap feruaUI9[a ugIodaauCD wise ueuonsono seodojodonue sauoropen sano ‘oumasqo oN ‘opeuTuLaapaid wut 2i@oud un oo ‘aroatyos un ap USONPONUT e # O BUNOBA wUN ap UO!IeOOU, P| 9p [e efourose a8 ojepour a1sy ‘salopeaTeIIos samuaB” SO] ap orpaUt Jod ep -eusodap 89 s9f feno Bj ‘eunayno ¥| gp SoaIsed sarorda0aI WOO 8OISIA UOS 821 uejur So ‘Sta ap ound isa ap ouaNa [9 UE “SeT}9 UDO oTOeUCD o}duuts fo sod safamyjno sauorsasdxa spf arambpe onpypur jo onb sa ors ‘jearvwu BULIOT Uo Ep 98 BuTUINO BI Sp UOFOEZLOWAIUT Bf A UOIsMbpe e| anb auansos anboyus hg “sofeunyno seonopsd A seULIO} se[ OpATUSUEN A OpeArasUOD UeY sou -eumny saves $0] anb us wiouBUL B] ZeBepUT UA aIsISUCO SoBO|OdaNUE so] Bred sopauaurepuny seurajqosd so] ap oun) "wuTamno wun ap sayeNUaD sovoadse So| ap eucHeroUAaIAU UOIsTUSUEN ¥| TUBIPOUI UpIOBIMAIOB ap O8900Kd lun owoo eista Opts PY UOIDBZTTPIOOS P| ‘eISTTeuTUINO BISOJodomNUE BI BIE uemnéguoo ansod y Banb sargjnonied seoneur ua sIseyup OpuaroBy JOpeZTTEIGOs osaoaud ap sou -o1oeondxe Opeunio} UBY S9TPOOS SPUTTdNSTp seBIANID sel ‘OUD BY 98 OWIOR sosianp sanbojug SVIOAL SYAUI3ESYS e1ouapuaosen ns amnooud £ apsend waqes onb ‘ofoyduzoo squSUTELIO|O ‘UpFoRZTUESIO op JaATU UN VaOLOTe SapEP 1008 sns anb ered seues200U S9UOFOIPUCO SHI JBIAUAE TeINOOKd UAGOP SOU -Pumy sazas $0] Bieg "sOpO) B UBWIOIDUOI aonb seUPUINY saUOIOBdNGOAId £ En el campo de Ja psicologia, los sistema psicologicos (conductismo gestalt y psicoanslisis, entre otros) Nar formulado diversas interpretaciones del proceso de socializaci Para la gestalt o mas ampliamente para las aproximaciones s0ciov08 noscitivas, el proceso de socializaci6n Feviste mayor complefidad, ya que como parte de éate, el set humano va inset srando una serie de codigos a partir de los cuales es posible comPis rnder e interpretar el entomo, El es pacio social, como campo Perce Pr ‘ala par del desarrollo cognoscitv pr gujeto le permit organizar y estrUcty oscitivamente su enor noya panir de un aprendizaie inte -ncional el sujeto estard en posibilidades de incorporarse @ la normatividad soca! (Munné, 1989: 192-248) Enfoque sociocultural ‘De acuerdo con Pepitane (2000) 1a psico'O a social puede aportar un punto dé ta partioular a los estudios culturales para él, las aproximaciones en tomo a la culvara se pueden sintotizar °° cuatro enfoques: 1 Tnasas no eon otra cosa que 188 CulnuFeS PoP wulares; 2) los origenes de qreencias tradicionales y rituales a iefinen la cultura originada en el srupo reaponiden a presiones BIOIGEICAS V8 ‘ologicas; 3) la cultura est con Tormada por la pottica-cconomica ¥ otras ME r7as sociales y, por vitimo, 4) a cultura llega a ser mas 0 mend aUtOsoe tenia por la iternalizacion de norma’ Desde un enfoque psioosocial, estas PErsPoN as aportan una gran canth dad de elementos para comprender proceso de socializacion y 1a manera en que los sujetos se transforman €2 personas. En ocasiones las expioaclot ‘omno al proceso de socializacion son Uy generales: se dice que social: var es interiorizar la culvura, las relacion® las formas de vida sociales, a8 normas y valores; para ello, ‘os agemies socializadores ejerccm Su iniUencll vate modo se obtiene la adapacion de Un BUS ser social para comprender las implicaciones de €8 2 proceso, se requiere de un enfoque que contemple, sinulténeament®, tanto Ja l6gica del desarrollo ociocognoscitivo del ser humano, COmS tas implicaciones ¢ influencias del momo social y cultural. Los aportes fee ‘dos por el enfoque sociocultural flosarrollados por Lev Wypotskky ofreoen Una explicacién que, precisamente nple con ello. (ys ‘eupay) sorta v erouayiedxe soAeu too seu osaod 0 soanpe so too uad9IqNISE sATUEJUT soy onb seuBIPNOD £ sEIaIUOD squomoviatut a sauOTIe[al Sel US PPEPUTY TeOS Ose BUN ‘SPUIAPE OUBUITKL oquolumgou0o qe adngene of anb Te}90s Z7eI BI wzLaNY LOD EOMBAP ASIOBA agavazasqo apand owog ‘,opeidedea spur ed un 09 UOFOBIOGNIOD U9 O onmpe un ap Bins BT ofeq PuIO|goxd uM ep VOFONJosar BL ap SpABN P OPEUTLL ‘aiap ‘Teroumod ojjouresop op JaArU ja & eurajqord un eauauTeruerpuadaput Janqosar ap pepredso | sod opeuTuNaTap ‘oyoLTesap ap JaATU yo amu BOUT “stp P|, our09 BpIqeoUCD sa Tend Ff {(aciZ) ,OUITXDd OTTOLTESAC] BP PUOZ, BP ‘uotoou ef emNUIO} LoroeoNdxo ns waeg “afemPpuaxde A oTOLTESOP aNtUD UOFETAL PL ap aoaqjo £4s10844 onb ugrowraudraruT ] us oisayTueUI ap epanb ors {ys ‘avsey,) S408, ap somtarurecnueyd so] wa eyonsat ‘exaureur Bunge ap “e189 ‘peprqEToOS e| A PepLANd9Ze v| ap OfoLsesap [9 £00 owsoquo [a Uoo o1ETUOD Jop IPATEd B OANISCUBOO OT|OLTESAD ja antio 198K 9p 2ugo vf us epeareu Antu ‘UpIOUNSTp PT ‘sIuaWTeWOS OpUETOLESAp TEA IS SOLEUINY Sazas so} ‘oANTosoUOD aouRAR Te CUN{ onb ua esoUEUT ef YopUALE -auoo aqtuntad ‘A4s108A) eoaqj0 anb eanoodsiod vt ‘saperous soURALIA UT (e867 ‘yosiom) sour ajqoad soy ap puoUgIne £ fenpIATpUT UOTON|OsaL eUN ap afio| [2 ‘OseO NS WA € ppanbsnq pf exed sauOTo(pUOD SFI B9aIquISE SAUOTOBIAIUT Bp PUIDISIS jp auan o1a{ns ja ered anb sorar & pepasou yf ‘femnno upPrerdoude vy edaNC ej anb wusonr peplanoe vy auodns eorioquils uprowziTeturarur Vy “woHOgUITS ugtowztoMaut ap osgooud tN CULO UOKIEZTTEIOOS BI B aqoUOD AYSOTKA, Tampeut £ asrejouresap ‘Ja0aro upmuLed s9| anb sayeoos seu oroprat aaoo|quisa £ saros sono Woo semoBIUT Bred PEproBdva vf ap ‘e4aUIeO >uadory ‘uauodstp souUINY SOLIOYOB SO] OIUATUTIEU NS ap cYUSION [> spsap ‘ofa Brag “sonplarput 2 sodnuf Soszaarp Yoo auanuEUT onb UODOBIANUE pL soe ania sayeno se] ofeq SaUOIOTpUCD svy voyTPOUI ‘orEUOS Ua BND anb sp] uo sauomenns sejanbe ap sopeoyrusts soy ioqejaat ain 1q “oAnoe qoded un waidsaqur a véan{ orains je apuop U9 UOWORUNSUED Ue osaoNd UN OU! ‘00 prpuaudusco $9 UoHEZTERIOS Bf ‘eINMoO|IS wARsodssod BUM apsaCq ‘BSIOAUT El ow £ onpiarpur 9 aigos [p}o08 oIpout [ap Bloumsrxaard e sod BP OP ‘pepumEjoosa ap sofaaru sofeq UOO ‘sopIGaoudsep spUI sapeIOOS $aI0I098 80] palmente con inculoar a los infantes una disciplina que Tes ens°e aser responsables de sus deberes, tareas y obligaciones. Para esta investigacién interesa resaltar sobre todo las cuestiones que tienen que ver con los procesos de socializacion familar Y Ja influen: dia que tienen en la familia los estilos de paternidad en os infantes, © especial tn el érea de la socializacion politica y de la competencia escola tirrersog autores han estado los estilos de pateridad, como variable independiente, para ubicar la relacion que existe entre la interacnih familiar + las babilidades cognoscitivas. Los aportes clisicos provienen de jas {aves jgaciones realizadas por Diana Baurrind (1974), quien evo uns SOX de expe- re entos con preesoolares,identficando, en un inicio, tres categorias de est Tos de paternidad: los padres autortarios, permisivos y autortativos. Van Pelt (4988) por su part, clasificd a los padres en: posesivos, sin amor, pea SOM yy autoritarios, Por ultimo, Faw (4984) también i entific tres estilos de pater yaad: autoritarios, con autoridad y permisivos. En trabajos posterioht Tmtrodujo un estilo més, el negligente. Aunque cada autor clasifica}os distin. tos tipos de paternidad de forma diferente, repre Jentan ciertas similitudes To que es posible referirios a los cuatro siguientes. bn este estilo de paternidad los padres controlan y evalian las conducias ruttades de sus hijos de acuerdo con una serie de reglas fhas que los ins ponen y que esperan sean cumplidas al pie de la leva, de Jo contrario Sobrevendré el castigo, que puede ser desde golpes fisicas, presien psicol6 gion ¢ insultos verbales. Los padres autoritarios, wratan de controls el com: portamiento y las actitudes de sus hijos y los hacen ajusiars® un estandar Ge conducia. En este tipo de paternidad se valora la obediencia incondicional vy ce castiga enéngicamente a sus hijos, por actuar en forma contraria A 30% v andares (Baurarind, 1974), Elpadre que emplea este estilo de eduoacion, $6 taravteriza por ser absorbente y centrar la atencion det hijo en si msi produciendo individuos dominados por la ley, la autoridad.y e orden, reprien aren los nifos, la capacidad de iniciativa y creatividad (Garcia, 1984) El ambiense que priva en una familia con este tipo de interaccion, @8 de conatante tensi6n, por Jo cual, no es raro que en jos hallazgos ene ontrados por Baumrind (en Dornbusch ot al, 1987: 4246), se pongan cn evidencia, bajos niveles de independencia y de responsabilidad social ‘soypuideo sns a1ue we#aiqop as sauped soy £ fanuoo je auan anb ja sa ourE Ta anb ereuas (Sg6F) Hod UNA ‘OUNRIN Jog “SOND 'Sk9 OMUS209U UBJapIsUOD OU A Softy SNS a1qos [anUOD ood auaN ‘sauped woo Jox ns oo somnosur uaTUaIs as soatstuLiod soxped soy (1867) MEI ungag ‘(5267 ‘punmuneg) uBTNsvO so PoUNU Ise A softy SNS LOD SOsOYLED AUOLUBANLIAL UOs ‘SALOPE|ONIUCD IU ‘SaIUDHIXe UOS OU ‘sapepLANoe seIdoud ssns gia soytu so] e uaruLtad £ souaus Uae ‘soarstused sauped 80] eumsaoine ap £ sosyndust sns ejanuoo Bred peprigey &] ap uPpareo ‘sounpeurUy uBIa soaystuLiad sasped ap Soutu so] anb p.nuooua pulmumeg “pepriqesuodsar ns aqumse £ so19P sis ap wiuano asiep Bred ZaMNpeUT PI ap LAdATD PELIAgT EPEISPUIA UO ‘SoUAY] UIs 120A JP Sosy “SOUTL So] ap PONpUCO Bl ¥ Ne EIseY UN TwOTeHL Ou ap sejouansasuoo se] AIpauI ap Tu ‘Uapuo Ta sauod ap saoedeo uOs OU soarstuniad opeiseuiap sarped 807] “evafiy B B SeS0O SET UBWIOI as A aIuaL aigy| uemae sos) an o| Jod ‘sofry Shs ap sauO}oOe SPI P AATF] UN ajLoUOd plo sa] os anb satuBso[ UE] UOS saxped so] peprusoed op OTS area UG onsiusay Soursnr Soma Jod ses0o UeseY onb Tu ‘sa;qeuozer SOBRE uei09 sof sns onb unquxiod ou ‘seu0U seTeUE Osod soUOTOUIOTUT sPLONG Uuauan soaisasod sarped so} ‘aured eno Jog “atuauiciueisuod ueuEfar A UENO 0] ‘auaureoiSi9ua outu je UeBnseo ‘Koue UIs Sauped SOT “soreIuaUrexad wa) & sosojasau ‘soonpuro|qard ‘sauapaqosap ‘sosaouapuad spur so] OS eyanosa v| ua ‘odn aise ap BMS eun ofeq ada. anb soUTU Sol ap o1wart -euioduioa 1g "B1qoz02 £ JouIm aqueysuo ua a4{A OUR Ja anb 0 z0d ‘sa0a4 sepnadiar ouru re wénseo ‘oxanas ‘o1ounsa sa ‘arped ap adn aisg ‘onjsasod a1 uaureums £ soffy ss e OFaPEPIAA JOE UIS :seonspaIowIeD SaIUaMIs Se] aumpar anb 9 sa o-TROINe axped jo (S867) Nad WEA ap eMHO|Odn EL Ug ueanseo 80] anb sod ap uororondxa Bun soprep UIs aluaMBOISYy WeBNSEO so ‘Softy sns 9p sapeprsaoou spl Pitana wa WeUIO ou anb ‘eonpUOD ap sopra souONEd uuauan anb sojjanbe ooo ‘sourpome sasped soy B oquosop (F967) Me sory So] anb SPANTaSE SPU LOS seLTeHLIOINe Ssemmurey op uouoAosd onb searyo sey sroinur 0 arquioy 89 a8 18 opuarpuadoD ‘ou}LOINB peprusared ap ojhsa wo saqUAsaITp seIgUaNAsUOD WadDIede (.86F “qe 19 yosngsuiog Us) puLIUINeY sod sopezteaL ‘sa¥oLIAsod sorprasa Ug Negligent Como resultado de investigaciones posteriores, se establecié la convenien: cia de caracterizar otro estilo de paternidad, de alguna manera vinculado al estilo permisivo. El estilo negligente presenta caracteristicas similares que el permisivo, con las notables diferencias de que los padres negligen- tes muestran un evidente descuido y falta de atencién para con sus hijos en todos los planos. Son nifios a los que no se les fijan reglas precisas, se les delega responsabilidades que no estén a su alcance, como encargarse del cuidado y atencién de sus hermanos menores. En el plano afectivo es don: de se observan los mayores efectos, ya que el vinculo afectivo de los padres, este estilo propicia serios problemas en la personalidad de sus hijos, quienes viven en una constante crisis, sin referencias ni parametros. En sus interacciones sociales pueden ser nifios que se muestran muy retraidos @ demasiado agresivos (Van Pelt, 4985). Autortativ 0 autorizativo Este tercer estilo de paternidad es sin duda el més equilibrado, ya que muestra un gran interés en educar a los hijos apropiadamente. Se es com ciente de la necesidad de imponer sanciones cuando el nifio hizo algo que ameritaré el castigo, pero también de premiar y reconocer y sobre todo Ge apoyar al nifio y hacerle sentir que cuenta con el apoyo incondicional dé sa padres. En este estilo de paternidad, los padres intentan mantener Un comunicacién permanente con sus hijos, estimuléndolos y ayudéindae les a comprender la importancia de actuar bajo ciertos principios y valorem esenciales El padre autoritativo, rata de dirigir las actividades de sus hijos en formal racional, prestando atencién a sus problemas. Es consistente, exigente, FeSa tuoso y esta dispuesto a aplicar el castigo limitado (Baumrind, 1974) Paw (1984) utiliza el término padres con autoridad, pero tienen las ca teristicas de los padres democriticos, seftala ademés, que en este estlle paternidad, los padres exhiben confianza en ellos mismos como pat y como personas; son exigentes, pero amarosos con sus hijos, 108 cal cuando es necesario, dandoles razones logicas para su correccién usan el castigo fisico, ‘PEpA!DOS ap Onuap aIUSWELIOIEFshes OAIETOLESAp e LOpUaN « soyDasnes SPUN LEN -sanur 9s ‘sazgindod ‘soonpmopoine spur uos ‘jonuosomne £ eumsooIne soxew wun uoo seuorpuadapur Jas e spuIape Uapuan ‘peprnsoY £ peplAls ~aife souaur unuasaud ‘o1uowe|o0s sazuataduioo ‘somes spt uos ‘pepru ~taed ap ojnsa aso ua sopefode wader anb sour 807 “sazojea A seuLIOU ap Uofovzteto08 ¥] LezUBYe Bred SozIoNJar ap OsN Ja 1od BzLaOBIEO ag '[96ET ‘warp £ soquios) soffy sns ezed ampeur omraquuodwoo ap seaneioadxa sei[e uesoyTueUZ aonb soffanbe Uos sooosdjoas-soanenucine sauped SOT Uugiovoridxo tun woo ueyEdwO9e O| 4 ‘o\resazau RxapIsUOD O| OpUeNd ‘1p B Uuauunoal 0198 4 oolsy offnse9 [e soUaU UeDRIUA 28 A seperdaude seoNpLUOD SE Uwesuadwiooau ‘sepnp sey UeoyHIR[O sal ‘sarejoosa seam sel op UoIoeeTTPaT | ua oduzan Jofeur uvorpep sar Syded ‘so anbiod ‘sarmjoos9 soxSo| sauOfoU luoo sour so] 198 8 wapuan soonpuDOUIap sauped ap Solty soy ‘sruoMTEULy (ie6r ‘yosnquiog £ Rraquiag ‘aunoyy ‘wioquIe7) sopensnuy A vumsaome eleq woo ‘sopmdepeut ‘sounosur ‘saiueIpaqosep ‘sosounuaur ‘sompeurtn ‘soa}sau8e Uos ‘sofeq samoos9 soo; wouaN ‘sopEFON ‘4oooIne SUSU So] TOS aTuSUNTEZOUOS ‘soARORNSap £ soeOS sopedepeUT ‘save MpuT 198 w UapUaN soaisquod sosped ap souTE soy ‘OFquIeD Uy ‘SOpBIOUSY Jas B sopeadjo# 198 uarotjard ‘eadjo8 so] anb ayped ja voy siouopuodap uensonut ‘sam ndodur wos ‘ewnssome efeq eun vouan ‘somBosu ‘soummuL ‘SopRraANtt 1a8 ® Uapuan Sou so} (yS6F) eI UNBag “vousTpaqosap & pepranoeradmy ap seuraqqaud seruagua v eouapua y{ uau¢N & sapeproedso sns atuaKuEU ase -auresap uapand ou sajeno so] dod ‘saruEpUr SO] ap pepLARBALD BI A BANEIOTU e uaunidar anb ap spwope Yow pepumsasut jp ua UeSNeD soueHa A sad 108 so} op spawn v ‘sauped so] uoosofo anb uprsaid B] anb BA sauqod sare 2 80180] Jouai v UopUsN soLTeLUOIe sasped UaUaN anb sour 807 sej09s9 oyouesap A pepiusared ap soins yoxvus vanrosousoo pepmgey UN £ jeIDOR oYaduiosap sofout uN OppFoaIdE ‘WY a8 SOxae SoquIP Ua anb op spuFApY “sour so] nb sewuorpuadaput 9 sa1q -wsuodsar spur a1uaweIO08 UOS pEpTLLioed ap ojnse a1so ofeq oproar uBY anb ‘Seuru svt onb uensonur (F267 ‘pULUNEG) sopeZTPar sorprasa souNsTY Segiin Baumrind (1974), el padre autoritativo o més cominmente cono: cido como democratico, es el mejor, ya que los nifios saben qué se espe de ellos. Los nifios experimentan la satisfaccién de poder cumplir con las expectativas de sus padres, los cuales tienen una imagen realista de lo q sus hijos son capaces de dar: A diferencia de los beneficios que trae el padre democrético, el padre per misivo no le ofece orientacién, ni disciplina al niflo por lo cual éste se siente angustiado y deprimido, ya que no sabe de qué, forma debe comportarse. Por otro lado, los padres autoritarios controlan a los hijos de una manera muy estricta, utilizando el castigo y los golpes, los nifios bajo este ambiente de estrés, se sienten inseguros y temerosos, y no saben qué comportamien- ‘0 provocaré una zurra o un castigo. Para Van Pelt (1985), el enojo de los padres, la irritaci6n y la impaciencia cuando aplican disciplina, refuerzan la idea en los nifios de que son castigados porque no son queridos, lo cual trae onsecuencias emocionales severas de dependencia ¢ inestabilidad. ‘Sin embargo, diversos autores, entre los que se encuentran Papalia y Wendkos (1992), sefalan que ningun padre es autoritario, permisivo 0 auto- ritativo-democratico, ya que los padres atraviesan por diferentes estados de 4nimo y reaccionan de diversas maneras en situaciones diferentes, adoptan. do todos los tipos de paternidad. Garcia (1984) opina que lo més importante es que el padre se dé cuenta de que los hijos son seres diferentes a él, con ierta autonomia, con ideales propios y, por tanto, éstos son en algunos casos contrarios a lo que él piensa. ‘Actualmente, las investigaciones sobre los estilos de paternidad en frentan el reto de definir si realmente son los padres los que optan por un estilo de paternidad especifico, 0 si son los hijos los que conllevan a los padres, a comportarse de determinada manera. Estilos de paternidad y socializacién politica Bs necesario decir que los estilos de paternidad son una infiuencia social po derosa que apora reflexiones interesantes en el estudio de la socializacién del universo politico de los nis, Por principio de cuentas, aporta elementos sobre la percepcidn social de los infantes, los padres intentan ser un filtro perveptible en los nifios, desde un inicio, traducen su experiencia de su vida en el mundo, a sus hijos y con ello sus preferencias y aversiones, incluidas las politicas, ‘wuosiad wpor ap © ed rusWrepUny oMTaMO,S uA 108 UENSAr Pepruuaed ap sofASe sot O[}9 Jog “PUNIApE JEHUTE, BDIA BUN ap seq &| uadnansuod ‘aiuEyuT Jap UOTOBONpa BL A UOIDRIUOUUTY Bt ‘PNTeS e| aod ugtopdnooaid ns ‘so[ty sns ap feuo;aousa-01008 £ OANKOsoUOD OTTOLIBSOD Jo 1od soquie ap s@reiur [q ‘opesed ja wa or a8 eoUNU cWHOO peprusaied ap sos Sof uo oojugeOWd Jos UN UaLTEdUIDD ‘auped [a OWIOD ‘oxpeUT Bf OIE] RIOUY ‘OAISTOOP Sa SOUT SO] ap wauBLIO UI UO EMU B| PYadwaSsap anb faded f softy So] 4 sauped so] anua euosiad yoanse UpoBfar BUN ‘sorens anua UPIORJAr BUN JaO9|qeISA Te BANISOd B -uanguy Bun aaanuioid 'zaa ns y ‘sojja uo wred sauped so} ap saUOIavBITGO A sapepmiqesuodsar s¥j uoiquiml aad soyru so] op sauoredqqo £ sapepriqes uodsat Se] SauOroIPUCO ep PepTENst UO BMS sand ‘san Sof ap ooNPIIOWAp ‘spur fo ‘openoape Spin [a 128 aoased oaReIOINE poprusored ap OTSA Ta ‘ofa 404 ‘sau eéuodun anb uamsipe Aey ou 1s sowe so\doud so] op pepmaesuodsar yf asp OU anb B OpIgep ‘uoedionsed B| ua sAroIUIsep UN v aaNpUIOD ‘OAISTU wed opersewap pupruzored op onsa un oft 130009 ‘anurefouias pow! ac] ‘ugIsuaJapul ap opEisa uN ofeq stata jo & Enede BL ‘ousstunojuo9 [a enuaui9, ‘ouranUOD [2 Jog ‘sauOTUIdo Bp peLiaqnt Bt A UgHEdIO Tued p| ‘oradsar ja seanqno ered sein] sofour [9 Jos soared ou ‘uoIoUES Bun 9p vasTOWe a1uEIsuC9 ¥| ofeq ‘oLIeILIOINe odn ap auaTqUIE UN ofeq s20aI9 oiROsep vA Te oTUPMaWLaS eRTUNE) avaIqTe uN ofeq Oploaro wey anb souTU ua ‘souonsono seso Jod sqraiut fe A wonjod uoFsedronsed vf ‘eprpau wunge wa ‘eunqmy ‘oanezuoine o oweuromne odn ap peprumared ap omsa un anb ow 39 aed ‘cnuoid oj 20g ‘soury sof ap oonsfod osaarun jo ua vontfod ap satiomou ap uoopuRIO;UOO Y Ha pepruaned op sodn sewso UOUIA aNb erOUANERT ef JAA 10d eiIyy “te|0089 olfouLTeSap A peprazared ap so[nse anuo UOLOEIar eT MeIO|GXA ‘atusuLioWaue sosondxe sorpmasa ap odp ja anb wxejoe cure odut ss ‘BLIOISTY NS ap aured opuars ‘19 ap syNOP god gta anb seqrurey up}oeanpe wun UIs TeOO8 408 UN Jaqey opend ou ‘opour 9189 C1 "PHIAIAAIgOs Ou onpIpUT OYDIp safeno SMT LIS sesIaAIp alezPUAIdE 9p SauOTOPUOD BaD ‘TRUE O aI ‘oIdoud Jos UN oWIOD oBzIqIOad Bae o| arb fey souutad fo £ ‘pepnuspt ap ousis Jouud ns ‘opunu fe OnpUpUT UN v ee ‘onb ozey sowrd yo ‘ojje sod so wyrurey ey] “sexopequnasad o sesopavanbuTHe sepuapredxa opruaiuos owoo prpUa ‘eZUPLIO o pepruzared ap o[Nsa [> od opusnoe ap anb ‘softy sol 2p pepTENprArpUT BUD EsOJapod uoISaudu UN vfop ((enpapur pepnuapr eun ap upraeULIOJUOD Bf CULO ws OpuEIpUENtA) sarped 80] 2p [e008 BrouavoY BT “anapIAa sa softy soy Ua souped so} op EHTONY wy] Ofientaciones tedricas Los enfoques tedricos que han intentado explicar el proceso de socializacior politica presentan una perspectiva més socialogica y psicosocial que psico- logica. Cada una de ellas aporta un punto de vista diferente del papel que juegan los actores sociales en este proceso: en primer lugar se encuentra Ja perspectiva de la teorfa de sistemas. Este modelo combinado con una pers pectiva estructural-funcionalista, enfoca la atencién del proceso de sociali zacién en los lideres y dirigentes politicos responsables, benévolos, pero autoritarios y en sus ciudadanos, Desde esta tradici6n, las propias tenden- cias psicoldgicas del individuo, en su edad temprana, a respetar a las figuras de autoridad, hacen que tal respeto se transfiera de las figuras de autor dad familiares a las figuras de autoridad politicas seguin una serie de fases que Easton y Dennis (1965: 138) denominan de politizacién, personalizacién, idealizacién e institucionalizacién Los actores principales de este proceso son los dirigentes politicos y sus ciudadanos; las fuerzas que cohesionan y mantienen unida a la sociedad son, desde esta perspectiva: la diferenciacién, el sentido de obligacién y la responsabilidad individual, Los efectos principales de la socializacion politi ca se reflejan en las actitudes politicas hacia la autoridad, hacia la ley, el orden y las instituciones politicas. Los representantes clasicos de este mo- delo son Durkheim y Parsons. En segundo lugar, se encuentra la perspectiva de la Teoria Hegemonica, Ja cual considera a los propietarios del capital, alas elites empresariales y sus aliados politicos como los actores sociales dominantes del sistema. Este modelo establece una pugna siempre presente entre clases sociales y er donde los agentes de socializacion (escuela y medios de comunicacién) sirven como instrumentos de adoctrinamiento para la sumisiGn; el expo- nente clasico de esta tradicién es el modelo marxista. Dawson, Prewitt y Dawson (1977) interpretan que desde la Teoria smOnica en los procesos de socializacién politica se analiza como son dos los valores desde los intereses dominantes de la sociedad a los grupos dominados. Guiado por la teoria hegemonica, el estudio de socializacién politica se pregunta cémo los gobemados aprenden lo que los gobernantes esperan de ellos. ~onqod pepauopt wun ap uproeuO} Bf uO somDUTULIOAp soana/qnssaTUy SOIUALO;O ‘hoy jewo8 & yenprarpur of anu arb 2aou0d2y ‘oonTOd oF ap [e108 UO! “onasuo9 wun 8 URAATT anb SONPIATDUT BOT ANIua Lo;SoBIANIT ap SoBVOOId 99} tua opuoy » zetepur opuataxd ‘foros A yenpuTpUT wistA ap ound Top ‘soooN $0] reu91| apuanaid anboyuo ows. THPDosoorsd eI $9 UOFSEIUALIO BUND ET ‘ouuamureuorouny ns ap axqesuodsax vy ua aurayauoo a8 o7o & wursis Te sonpIAIpUT S0j ap ofode To eomKdxe woROX ‘uoroezyTejo08 v| ‘Osea a1s9 UG ‘(OF :S68F ‘ZoNMALNIOWN) ,SOUEPEPND Sol 2P soonijod saiofea.£ sapranoe ‘seuxsoU sp] ‘uo eULOTUT e| od OpeIaFE $9 EU “easis [o onb Up wrouews | UMZTEUE, ‘OTe BARA “PEDE!IOS v1 ap vista op orn te apsop vonrod ugroeaqeo0s w| ap osaanud fe weoRcdxa sasopHBnsaALT Sot ‘odn ai8o ap anbojua un ug eqvos | 89 SUOHEIUILIO Sw oP wPUNED (Gv :S667 ‘ZownxONpIOWY) .eIaeY tAMb wod ‘2m anb *esuoxd owgo ‘esuard pnb, ‘wonyod pepnuapt wun wzeoqe Puosad ey an tio opou! pe ‘s1uawedoutad wezteury “vonsTod uoroezTeIOOR w ua PUAdAS “op onpiaput [2 anb yoded yo uo odeoury uoowy anb sazopessanuy sounsTe ‘o}] Tenpurpur of s9 seTfe op BrOUTd WT -OIPrAK fap ayeU SAUOISNIOUOD fe Aoquins fo ueaeu SouOHUORIO sop, "eoNOd UOIDEZTADOS BI aP Ae anb ‘stsqpue [9 to amas op uogop as onb seoisyq satio}oeUaLO sant ACY iqquounouatue sopeuoroUoKt so] 9p anbyde 9s anb ofapout ja BAS ENO BOS “pAp soqnse saxotour sod ueyony & sosauaiu ss sod usuind anb seonsod seuo}ee Tuefio gon N SOTALO sovOHUZTUEBIO SPI ‘OMTEPUIOAA jo CWION SOMTOUIUL sodna® ep ‘souojarmoge suiunsIp op oonstod A taptr faded yo wesou wanoad “sued vieq ‘Depa}os v| 9p JoKraNU} Ye sayeHOS sodnus sosTAAP UUAIUS an sesarawut op anbowo fue visa fedoud wonsHanoRe wAno A oussDKIUUH [9 $9 31 ‘uauodx ne ‘omguoo fp cyapouz Fa euANO 96 ‘ey OUT A OMEN LE sap souoroeztuei10 sof seonrod souoremuduo set ‘upoBOTUNUIOD Op SoIPAUE so ‘ejaNOse w| “TUIH le ‘saiopezjeoos somvoie sayedrouuid sn anua ‘ewan ‘soretn08 sodnu anuo semuaierp 2p, voyrdurofo ofepoul aIeq “salto Sopepriqesuodsar & soyoarep sns saqea tedas anb wind ‘SOURpEPND srs op BAND® UoFEdionTed ty saxowioud ‘osvo aiso t9 apuataxd vormfod uproezTeII08 ey ‘SOUEPEPNID SO op ofode [a ummndsrp as anb soonytod sopnued sot A sapod ap sodnu soy os sofeuso sasonae so] @puOp Uo “ensEsNI OpSpoUE fo FASS sw JANN UE La aportacién de la psioologia social en el estudio de las formas de socia~ Tizacién politica dentro de un contexto que define una o variadas expresiones de cultura politica, consiste en indagar la manera en la cual dicho proceso se construye, reconociendo aquellas condiciones que favorecen su expresion y transformacién, Naturalmente, en tal aproximacion, debe considerarse tanto al sujeto mismo y sus grupos de pertenencia y referencia, como a los conglo merados, organizaciones ¢ instituciones que subsisten y dan sentido a la realidad social (Seoane, Fodas, Arce y Sabucedo, 1987) Para la psicologia social, la estructura intersubjetiva que se teje a parti de las raices culturales determina en buena medida la manera en la cual Jos sujetos se enfrentan a una realidad social. En otras palabras, 1os conte nidos culturales implicitos constituyen modelos a pal estructuran los procesos cuyos contenidos se transmiten sin ne de una reflexién sobre ellos. Derivado de lo anterior, importa conocer la manera en que nifios y nifias se van adentrado al Ambito politico y mo y de qué manera construyen ideas, opiniones, imagenes, opiniones y representaciones sociales de tal Ambito, Sin duda, el proceso de construccién de tal representaci6n asi como su contenido, estén vinculados con el desarrollo cognoscitivo que presentan Jos nifios y nifias con los que se trabaje Hallazgos Entre los ultimos hallazgos de los investigadores en el tema de la social: zavién politica, se encuentra una fuerte tendencia a estudiar cuestiones relacionadas con la democraoia y la preocupacién por comprender mejor el universo politico en que se mueve el nif, Los estudios existentes indican que nifios y nifias no son ajenos al mundo de la politica y que, de manera temprana, empiezan a mostrar cierto intonés teneello, lo que se expresa en diversos grados de informacidn y atencién sobre tales asuntos (Casas, 1998; Corona y Femédndez, 2000). ‘La mayor parte de los nifios comienzan a estructurar su mundo politi desde una temprana edad, primero mediante una adhesi6n afectiva @ simbe 10s politicos destacados como el presidente, la bandera, los héroes nacionales etcétera, y que con los afios va adquiriendo una comprension racional fa realidad que fundamenta esas adhesiones (Dowse y Hughes, 1990: 2 caiqesa eoeioouap Bun red enteseS $9 SoUTU 0] ap vonpIDOWIap uo!oeULIOS ¥IP & esred OnsanU BSaIABNe TEND Bf Jod PonRIDOWP BPIA FT e UDTOISUTAN B| SarUDUT Sof wa BigWN an oredN Fa pIOS © opis By Teno? :ousoRXoU oseO [a BIB UoTeA sarETUNS SeUNBarg ‘soUPLINY soyparap so; ¥ ovxlsau ap 4 wonp.oourap Baraqno BUN BoBY UOroIsodsIp JofouL A sofeur eun Bupuin samuesUt ap UOeIaUAH Ter Is “y66y Ua ‘eUNaud e| wey ‘nuejur ojfoxresap jo ezed seueudwar serouatiedxe sey ap ejouRoduuT Y epep £ ejoesoowap e| epEINeEsuI ap sgndsap ‘sjed asa uo wjOeU anb souATy 9p uproerauo# BLoUNUC Bl ap OUsodoud w ‘[e66F) ZOLMKONPIOW BUEXOY ‘sauoreiopes 4 souorutdo sn 1a wrstqvar spur asranqoa wxed ‘oonsiod aquaSinp je eqestur anb ¥| Uoo Pepin aut | opuarpied ka ‘agama anb eprpaut y ‘eanjod ap oaod Anu aqes anb ef oyu fo wa na9p 89 reuoIDeL cro To anb (066+) seuEINEY A asmocT UadKC, (e26b ‘eA08ag) SOUTU So] sod wista uarg 89 UpIqUiTA ‘TeoUBpISad UaBeUN wise Sted OnsOnUE Uy eneduuts uoo uoa soutu $0] uamb v ‘auapisaid jap | so URWOdUL SpUL eonyod wuny e‘soprun sopeisi ua ‘oduiofo Jog “amuauTeanowa wp as sean jjod sendy se IOP UOToPOGHUADT BL A NAP sa TEUO|DRL MIAWALA ja Pepa ‘soy “soonrlod soio8up soy ap waSteun e entano wa opuPMuOn ‘eanDaye ws -uour op seanrod seouaroyaud snes weuoUr se1ueyuT so] pepe euBaduren Le ‘saqueyUt So] 9p vonsiod popmiqesuodsas vj wuLL0} seUIOI v wzaIduIo opoLtod 20 amen wuEUd vjanoso v| v Osaufur NS op solu” OYONU AssEULIO] V ezaxdra wut Bap A outa Yap oonsfod opuna [a anb onsowap 98 (gee 0687 ‘saufinyy A @smoc Ua ‘296T) S80}, K worse Jod opertea orpmsa un ty {e667 ‘uoxoyrad) sormuoueUIaqnS sex moninso £ sauoronansur a soonyod soprid so] owoo sopepnua A soreprDuPO ‘sanuexaqo8 ‘samuapisaud “vanytod wi9j80 B| ap saruPADFal SaIOIDe w UOIDETaE 1uoo sapminoe 0 sorsinf ‘sauonndo 9p BOUaSIKe Bf wUuOdaL 2s ‘OTP B CUNY yur aod offe vaoey enb auan uomdie :onuaiur sta 9p c1und je apsap ‘vonTod UKE oude wrownid Bj ZaA TR so BIONsNIuT 9 BIONsN! ap CluATUMUAS [2, (ZF :S66F ‘OUMYONPIOY U3) WAH ap seuqeTed UE TIOUS Up|OmoLd v| op A sRSOUTTG [9p 8a ‘eontfod ey ednoo as o8f@ ap 1s anb auodns og anbiod ‘vonfjod vrouaa “14 B| 9p uaiuo ap also Anu sEIsa 9p aqap BINSN ap CIUBLUNUAS ay ‘seuosiad SeuIop se[ UC Tem opsaiut je vidosd auzeo we Lanta [end [9 ‘BIoNsNIuy 9 Pronsn{ ap oruarUMUAs Top ugrourede vj so conyod oszaaqun ns woo so‘EIuCO soJeWid sns ap Ou, Muchos investigadores a parecen inclinarse positivamente hacia este hecho y relacionan la socializacién politica con la estabilidad democrética del pais, “Segiin ellos, a medida que el nifio se convierte en joven, mantiene las actitudes positivas hacia la democracia” (Morduchwiez, 1995: 15). Otros no son tan optimistas y sostienen que la continuidad democrética no aleanza para garantizar la reproduccién de una cultura politica democratica (Ichilov, 4990, en Morduchwicz, 1995: 16). Seguin los investigadores, una sociedad democrética necesita de ciudada: nos que piensen por s{ mismos, que sean reflexivos respecto a los temas cruciales que preocupan a la comunidad y aporten ideas para resolver las principales probleméticas que aquejan a su sociedad: “Ciudadanos que sepan construir su propia opini6n y participar activamente en las decisio nes sociales” (Sigel y Hoskin, en Morduchwiez, 1995: 15). FUENTES CONSULTADAS BANDURA, A. (1982), Teorfa del aprendizaje social, Madrid, Espasa. BARO, I. M, (1983), Accién e ideologia, Psicologia social desde Centroamérica, Sar Salvador, UCA. BANRY CLARKE, P, (2040), Ser ciudadano, Conciencia y prazis, Madrid, Ediciones Sequitur BeAGEA, P y ‘I: Luckmann (1994), Ls construccién social de 1a realidad, Buenos ‘Aires, Amorrortu. BAUMRIND, D. (1974), “Harmonious Parent and their Preschool Children’, Psychology 44, 4, pp. 92-402, CADBNAS, J. M. (1991), EI pensamiento politico de los nifios, Caracas, Universidad Central de Venezuela. Casas, F: (1998), Infancia: perspectivas psicosociales, Barcelona, Paid6s. Gastonia, J. Ay A. M. Lenzi (comps. (2004), La formacién de los conocimientos sociales en los nifios, Investigaciones psicoldgicas y perspectivas educatiy Barvelona, Gedisa COHEN, D. (1998), ‘La violencia en los programas televisivos”, Revista Latini de Comunicaci6n Social, nim. 6, junio. Conpar, J. (2000), “Ladrona de tiempo, criada infiel’, en K. Popper y J. Cond La televisiOn es mala maestra, México, Fondo de Cultura Econémica, pp. 6 Corona, ¥. ¥ A. Ma, Fernandez (2000), “Infancia y politica’, en Y. Coro (coord), Infancia, legislaciGn y politica, México, UNICEF, UAM-X, pp. 64-67. ¥9-69 ‘dd ‘oateu ‘gee 10A ‘aumany s,vowoury 20; eouedmrenuT eomna § TeHOOS puv jwaRTIO” Jo AUapeoy UOLMY axp jo sfeUUY “wUIEIC] UoTSIARTAL, Uy aoUE[OIA Jo ase UY, :euOIwORpUT TBATUIN, “(0Z64) °D ‘MANAUS 028-€79 ‘dd ‘e “um ‘2F Toa ‘exfojoo}Ry ap euRarsaUIE ouney Bist ',8ofty $0 8p sax0TeA $0] ap UOFOBATUORARES UT aIqOS ERTIES pepuiome e| ap vjousngUL, (O96s) OUIGNY 9p BaD "y A°g ‘ziNy aC YIDUY BSNL] ‘Cone “IHNTUIRY UOEIUaLID ‘(B6T) 'S ‘VIO AWN "sBO|OOISY ap praqnOR ‘Coma ‘souaA0l & sourt Bred BarAyO oraeUIAQ) ap seuresBoad soUnsO 21908 SauioRteyau ‘ouepepnyo fap feIs0s uoKonNsuON wT ‘(/s) wEUIEE-2eIq 3 Aq ‘VOW, ‘68-92 ‘dd “enaiog ‘scr ‘conxayy ‘oormayy UO wonod & AEA ‘suONEAND ¥| 9p OPEABE Fa, {S0OE) "WY 'VTEONOd ZZIANVNWI THE-MeIDOW ‘OORKDIN ‘OUT fap EXBOPOOIEY (F86F) J, ‘MV ‘YesnoH Wopumy "WOR eAaNN ia!og pue PITYO aU, {eL6T) leRUBHTD A ‘NORTE THH-MEIDOW SOR BAIN ‘AMUN 10 "warsis Pann ax) UF waxPIRYD ‘{696H) StEUACT “p AC ‘NOISY TAVNN ‘IXX Of8tg ‘Concgyy ‘ZermouuLiad upjadaora 9p opeis? vtsedaad estepepnia « jejo0s peprensiseq] {OFOR) ‘A ‘auNOd ANVUACL ‘AUR ‘PLEA ‘PonTOM BABoqOPOS (OBsH) SoU 'V “f Kd“ ‘sSMOC Lseb-vve Ad ‘gg “taauudoraxac pug 'aouPKMLIO,Fa JOUR TaOso}OPY 01 AS Sunuareg jo uonvjay ou, (ce6h) 12 79 UEULLOpIOT +H TOMY a “s ‘HOSNaNHOC ‘g99-699 ‘dd ‘s-evNn ‘Conan ‘omunE qe “2 "wun ‘NIX TOR “ATK OUP ‘BxBoqO;DOg op wUVORRORY BIELIC eusunsadx [eos wPEoTooIEd uo sauOKRONdsa A sauOIstAL,, {EBSH) ‘MM ‘ASIOCL xurxourser’affepar dy ua aqqruodsiq “Z41-s6 “dd ‘sao ‘eupuofiry ‘arquratorp-auquiotacu ‘800 “UN “2 ToA/OUR “exoIOK0g ap euUDRIY Prstaayy" ,eTOLD.IN UO pop “s}008/onprarpul wuuounUD Bf £ uOIDeZTeOS ap oxdaouc9 1, ‘(y002) ‘S ‘ALAIN IC ‘00 wMOIg amir] ‘uowsog ‘uonvzyerog TeonNAY ‘{ZZ67) UOSMEC “yA MMA “Y ‘NOSMVCL 20¥-¥8 “dd ‘oystang seo Aagsop ‘costaueiy ug ‘Sony joRNaY PuP fewog tr uonedoneY ‘ETE. “p Aus “Hq wo ‘,s0IAPyog puP HoMeZTEIDOS TeoNKOg, {O86T) “S “Y ‘NOSAWCT ‘62-08 “dd ‘aiquiandas ‘ye ‘eouong remo pue jeonaY 70 Kuropeay weoLoUTY 210 0 sTeuuy ay, ‘JuoMeaTeOS TOTO tH OH 8 AIRY aL, (S967) ‘0 'P SALAVC ‘By-26 "dd ‘CoRKeW 9p OFBOF0D fa ‘stl-KvNA ‘coppyy ‘oouprodursiuoa oonegyy fo ue saree woMIBY, ‘'p4009) "TOPE “O ua‘, yjanuared ey ue soanoaye 8070] soiseTUCO S| 9p PUPISUATUT "eOUapISAL op #098 -wouopIeaLico vf op BOTY SArENTUTES SoMOUIA SOT, (6002) “FIN ‘SH4OD TRH-2onualg ‘corayy ‘OTOLIESP [9p eFBOIOOIEE {HEBY) °D ‘DIVE Guesr, B. (4995), “El primer valor es la justicia’, en B. Morduchwiez (coord ‘De Ja actualidad a Ja escuela; la formacion social y democrética, Buenos Aires, ‘Aique, pp. 9-42. Haste (6/0, La reconstruccién del materialismo historico, Madrid, Taurus. ire: (1997), Bleecién infantil, Proyecto, México, 29 pp. (2000), Consulta infantil y juvenil 2000, México, 37 pp. investigaciones en Psicologia Ciinica (2002), “Televisidn y violencia’, La Nacion, ‘abril, Buenos Aires. Recuperado de hitp:/Avww.galeon.hispavista.com yennis, M.K. yB. G. Niemi (1974), The Poltical Character of Adolesoente, Princeton, Princeton University Press. KAMINSKY, G. (1985), Socializacién, México, Trillas. Lubonn, 8,, N. Mounts, L. Steinberg y 8. Dombusch (1994), “Patterns of Compe tence and Adjustment among Adolescents from Authoritative, Authorit Indulgent and Neglectful farnilies’, Child Development, 62, pp. 1049-4068 Lazan, J. (4985), “Adolescents and Polties in France’, Internatianal Social Science ural, vol. 38, 4, PP. 540-547. Leow, J. Ma, E J, Cantero y 8. Medina (1998), “Soclalizacién y aprendizaje social José Maria Le6n, 8. Barriga et al. (coords.), Psicolo 1. Orientaciones tedricas y ejarcicios préctions, Madrid, McGraw-Hil, pp. 43-58 Linpes, Ty B. Ribak (1992), “The Contribution of Family Culuure to Political Participation, Poitcal Oudlook, and its Reproduction’, Communication Research, vol. 49 (5), octubre, pp. 618-644 MeDiNna, A. (sf), iva de la mente y la pedagogia. Recuperado de inttp.//wwwjalisco.gob.mx Murs M.D. y M. C. Garcia (2040), “Apuntes sobre socializacion infantil y con nyecion de la identidad en ambientes mulkiculturales", Revista Latinoameri na de Ciencias Sociales, Ninez y Juventud, julio-diciembre, pp. 809-649. Disponible en hup:/redalye.uaemex.mx MornvoHwicz, B. (1995), De la actualidad a la escuela, la formacién social y democrética, Buenos Aires, Aique. MuGNY, G. y J, Pérez, (1988), Psicologia social del desarrollo cognitivo, Barcelona, Anthropos, MUNNE, F (1989), Entre el individuo y la sociedad. Maroos y toorias actuales sobre ‘el comportamiento interpersonal, Barcelona, PFU PADILLA, V (1984), “Batudio sobre la influencia de la imagen patema en las esferas del desarrollo mental del nifio en edad prescolar, Aletheia, 5, pp. 7-43. PAPALIA, D. ¥ 0. Wendkos (1992), Psicologia del desarrollo de la Infancia la adoles- cencia, México, McGraw-Hill Pentrone, A. (2000), ‘A Social Paychology Perspective on the Study of Culture” Gross Cultural Research, vol. 34, Issue 3, agosto, P. 233. ‘Sopred “euOjsoreg ‘oruoU Bop jojaOs UpIOeULIOY BK AYSIORKA (@B6T) f HOSLAM caret ‘Suojeaueg ‘saxotradns soorSigjoorsd sosaaord sot ap ofoxresop 1q ‘(86 Tos crumd, ‘concayy ‘afonsuoy 4 orueruresuay ‘(9Z6F) ‘S “T ‘ANSLODAA "BUROLOUIBIONUL ‘peprreuossod wy sorpueo jap upPoeULIOG BT -saIOpepUNEZ sol {oRET) AOUN ‘SOUDRY, PUOFEAITE ‘TeRIOS BF ‘oaysd 9p soorspq sorpmasg ‘(‘spa) odsatg “g A wsouBasoy, y “p ua ‘,te1008 sumon.nee ap UoDEZMOLAUE BT, ‘[2R6T) BAONUEIEA “9 A “Y “P “YSONDAHUOY Beadg SuMIEHY "Ig “WOK wAoNIN ‘aAnNoadsLed treds-apr7 oy sredteuy Uy “tapos wesoy ur YoneZITeRDOS feonnag ‘(LL6F) “A “XIOVES OZ}-197 ‘dd ‘aqulty “euojoareg ‘trproeanpa orforootsd oWfaxsesap ap soxxertoD ‘{'sp1000) zapupUsaTY “9 & a.uoWat.) PI 'H U9 “souroIad soLTeUdiostp somnsa SOT, (9667) BIOID A's ‘sauIMNO ve-64 “dd ‘opnurpig ‘purpeyy ‘Panod eyZojoatsy ‘-sp1009) anipoy“y £ aupoag “Pua ',vonrod exfojcorsd ap axdaouco Tz, (8867) 28-59 dd ‘cy ‘wrSoq0oI8d 9p unojog ‘,sonyfod upIoedionsed vf op eoIOrorpard Solqeurea swungje aigog, ‘(ce6r) opoangug ‘Wf Aeary ‘9 ‘sepay“y “P ‘INVORS XBWION ‘oORKAWN ‘ouPoKEaUL oUTU fap UoFDeZRHOd HT (3Z6T) VIAODAS ‘yov-ee) ‘dd ‘eprupaig ‘pupeyy ‘eonpod eyoyo0rgz ‘(spac00) zanfpoy -y £ ouvoas “p ua ‘,eonyjod ugrowzmeioog, ‘[ee6%) “y “ZaInopaOy austooraxoud/uo9 Sanoo38msts op operadnoay “uoyaerpaui ap sodn soc ‘{o008) 9 ‘VAsINCTg HOO pueuuty ‘sped ‘enbnyfod uonesiyeq08 eT ‘{e66r) “V ‘NOWEHOU

También podría gustarte