EXPOSICIN:

EXILIO E DEPORTACIN
CUESTIONARIO
Portada
- Define brevemente 'exilio' e 'deportacin'.
- O home da foto Joaqun Balboa, por que vai vestido as?, cando cres que lle sacaron a
foto?
- Localiza no mapa de Galicia os concellos de Monterrei e Bobors. Como puideron acabar
nos campos nazis Joaqun e Antonio?
- Obseva o papel enrugado, que cres que anotou a Joaqun? con que finalidade?
1. Emigracin
- En que localidade e en que ano naceron Joaqun e Antonio?
- Por que emigraron? Redacta unha breve resposta aludindo a foto da casa natal de
Joaqun e vieta de Castelao.
- Por que cres que ser barbeiro salvou a vida de Joaqun nos campos nazis?
2. Guerra Civil
- Que consecuencias tivo o levantamento militar de Franco? por que se di que 'truncou a
esperanza suscitada pola II Repblica'?
- Ponlle un ttulo persoal, imaxinativo e
suxestivo, s fotos de Catal i Pic e
Agusti Centelles.
- Imaxina como sera a vida na
Barcelona bombardeada para Julia e
Eladio, sobre todo cando Joaqun
ingresou no exrcito republicano.
- Compara a cabeceira de La Vanguardia
de arriba (xuo 1938), coa que aparece no panel, que cambios aprecias?
3. Exilio: campos franceses
- Por que fuxiron tantos miles de
persoas cara Francia? como os
trataron al?
- Describe os cadros de Uxo e as
fotos. Como sera a ta vida se
tiveras que fuxir da ta casa e te
encerran nunha praia, ou monte?
- Hoxe, no mundo, hai millns de
refuxiados aos que se trata igual de
mal cos espaois republicanos.
Observa as fotos de 1939 e 2015, que opinas?
- Por que era mis trxica a situacin dos campos de mulleres?
- O libro de Olivia Castellv titlase 'De las checas de Barcelona a la Alemania nazi', que
eran as chekas?

1
4. En mans dos nazis: o tringulo azul
- Onde estaba Joaqun cando o detiveron os alemns? Que diferenzaba os stalags dos
campos de concetracin?
- Cal foi a postura do franquismo perante a situacin dos espaois apresados polos nazis?
Por que lles asignaron un tringulo azul?
- Observa a portada de La Vanguardia, como eran as relacins entre o franquismo e o
nazismo? eran inimigos ou aliados?
5. Resistencia: tringulo vermello
- Por que os espaois e espaolas membros da resistencia contra a ocupacin nazi en
Francia, van a sa actuacin como unha continuacin da Guerra Civil? que significaba o
tringulo vermello?
- Cal cres que era a funcin dos distintivos e do nmero que lles asignaban aos presos?
- Onde detiveron a Antonio Prez? Sita a cidade. En que campo rematou? Como viaxou
cara al?
- Comenta o ttulo do libro de Mercedes Nez Targa. Na foto, que est facendo?
- Mercedes Nez d nome a unha ra de Vigo, pero en Espaa son escasos os exemplos
de recoecemento pblico aos espaois antifascistas, como ocorre en Francia, cres que
xusto? Que pon no monumento de Annecy?
6. Mauthausen: o campo dos espaois
- Localiza Mauthausen nun mapa de Europa. Por que se construu nese lugar o campo?
- Cantos espaois e galegos foron encarcerados nos campos nazis? En que lager (campo)
do sistema de Mauthausen morreron mis espaois?
- Describe o periplo vivido polos refuxiados espaois que formaron o convoi dos 927.
Segundo o testemuo de Jess Tello, Que lles facan aos presos ao chegar ao campo,?
- Quen confeccionou a bandeira que leva Francisco Ortiz?
7. Joaqun no arquivo de
Mauthausen
* Hai un erro na data de entrada de Joaqun en
Mauthausen, ingresou no campo o 3 de abril
de 1941.
- Joaqun estivo no campo central de
Mauthausen e no subcampo de St.
Lambrecht, cal era a funcin deste?
Para que cres que se usa o mosteiro
agora? (observa a fotografa) En que
ano se construiu o monumento
recordando o seu pasado como
subcampo?
- En moitos campo existen memoriais
que manteen o recordo e o arquivo
do que al aconteceu, cres que importante que existan? por que?
- Canto tempo estiveron Julia e seu fillo sen saber nada de Joaqun? como cres que se
sentiran? Ponte no seu lugar e escribe (sen censura) das postais, unha de Joaqun e
outra de Julia.

2
8. O horror
- Escolle a foto que, na ta opinin, reflicte mellor o 'horror'. Explica a ta eleccin.
- Cal era o obxectivo do campo? Cita dous dos mtodos criminais usados polas SS. Por que
cres que actuaban as?
- Por que di Josep Figueras que nunca esquecer os nmeros en alemn?
- Por que Bachmayer lles sinalaba a cheminea aos presos? Cal era a palabra maldita?
- Quen eran os kapos?
9. Sobrevivir nos campos da morte
- Cal era a causa fundamental para sobrevivir nos campos?
- Fai unha relacin dos motivos polos que sobreviviron os presos das fotografas e os dos
documentos. Cal che parece mis sorprendente?
- Como influu na sorte dos espaois a chegada de presos xudeus e soviticos a
Mauthausen?
- Como conseguiu sobrevivir Joaqun?
- Cita os exemplos de solidariedade entre os presos espaois que se plasman no panel.
- Imaxina que te encerran nun campo de concentracin, que estratexias seguiras para
intentar sobrevivir?
10. A liberacin de Mauthausen
- Imaxina que es un dos soldados de EE UU
que liberou o campo, e describe o que ves
ao entrar no recinto.
- Como actuaron os presos, unha vez
liberados, respecto dos kapos e dos SS?
- Por que cres que houbo presos que
arriscaron a sa vida para salvar
testemuos do que al acontecera? Pensas que foi importante o que fixeron?
- Que significado tera para os presos a confeccin da pancarta da fotografa?
- Ata os meses finais da guerra as nicas mulleres presas en Mauthausen eran as
obrigadas a prostiturse no bordel. En 1945 comezaron a chegar moitas mis procedentes
das 'marchas de morte', sabes que eran esas 'marchas'? que aspecto teen as mulleres das
fotografas?
- Le o texto da liberacin de Sank Lambrecht (onte estaba Joaqun): Por que estaban
presas as mulleres neste kommando? Por que planificaron os SS o exterminio dos presos?
cal foi a actitude da poboacin? por que?
- Como actuaras se houbera un campo de
concentracin preto da ta casa?
11. Buchenwald e Ravensbrck (o campo das
mulleres)
- Por que foron encerrados Antonio Prez e seus
compaeiros en Buchenwald, e as presas espaolas
en Ravensbrck?
- Na porta de Buchenwald unha inscricin rezaba 'a

3
cada un o seu'. Noutros campos, como en Dachau ou Auschwitz o lema era 'o traballo
faravos libres'. Segundo a ta opinin, que queran trasmitirlle os nazis aos presos con
estes lemas?
- Ponlle un ttulo persoal foto de H. Miller, e das presas liberadas.
- Era mellor o trato que reciban as mulleres presas que o dos homes? por que?
- Que actitudes lles permitiron s prisioneiras sobrevivir con dignidade?
- Le o testemuo de Alfonsina Bueno: que sensacin che produce?
12. Exiliados e silenciados
- Por que se sentiron traizoados os republicanos espaois despois da liberacin dos
campos? por que non regresaron a Espaa? onde se instalou a maiora?
- Cal era o obxectivo da postal deseada por Castelao? por que lle cambiaron o texto
orixinal?
- Por que non regresou Joaqun ata 1949? Cantos anos estivo sen ver a sa familia? como
sera o encontro coa sa muller e fillo?
- Observa a necrolxica, de que ano ? cando se produciu o falecemento? por que a familia
non a publicou antes?
- Valora traballo de Amical de Mauthausen, cres que foi importante? para quen?
necesaria anda hoxe? por que? En que ano se legalizou? por que non antes?
- Por que di Virgilio Pea que lles chaman 'los olvidados'? Cres que xusto que o Estado
democrtico espaol non tea recoecido oficialmente a loita e sufrimento das vtimas
espaolas do fascismo?
Reflexin final
- Quen, segundo a ta opinin, foi responsable das penalidades sufridas polos espaois e
espaolas deportados aos campos nazis? por que?
- En agosto do 2016 (22 anos despois
da sa morte) celebrouse unha
homenaxe a Jaoqun no concello de
Monterrei, nomendoo fillo predilecto
do Concello e erixndose un
monumento conmemorativo na sa
aldea de Estevesios. Cres que mereca
esta homenaxe? por que? para quen
pode ser til? Deberia facerse o mesmo
con todas as vtimas do nazismo e o franquismo? por que non se fai?