Está en la página 1de 1868

ACTA

APOSTOLICAE SEDIS

COMMENTARIUM

OFFICIALE

A N . E T VOL. L X X X

TYPIS POLYGLOTTIS VATICANIS


M.DCCCCLXXXVIII

An. et vol. LXXX

12 Ianuarii 1988

N. 1

ACTA APOSTOLICAE SEDIS


COMMENTARIUM

OFFICIALE

Directio: Palazzo Apostolico - Gtt dei Vaticano Administratio: Libreria Editrice Vaticana

ACTA IOANNIS PAULI PP. II


CONSTITUTIONES APOSTOLICAE
I
RUSTENBURGENSIS
Praefectura Apostolica Rustenburgensis ad dignitatem dioecesis evehitur.

IOANNES

PAULUS

EPISCOPUS

SERVUS SERVORUM DEI


AD PERPETUAM REI MEMORIAM

Ad beati Petri solium evecti atque universam super Dominicam


familiam constituti pastores, ea libenti quidem animo disponere sole
mus quae bono animarum salubrius prof litura existimamus. Cum igitur
Praefectura Apostolica Rustenburgensis, Congregationi Sanctissimi
Redemptoris concredita, propter missionariorum ibidem adlaborandum
operam sollertem, spiritales iam quam uberrimos caperet fructus,
eandem censuimus ad dioecesis dignitatem evehi posse. Benigne ergo
prolixeque Venerabilium Fratrum Nostrorum S. R. E. Cardinalium
Congregationi pro Gentium Evangelizatione seu de Propaganda Fide
praepositorum excipientes sententiam, ex Nostrae potestatis aposto
licae plenitudine, Praefecturam Apostolicam Rustenburgensem ad di
gnitatem dioecesis elevamus, iisdem servatis finibus ac nomine atque
antea, eandemque archidioecesis metropolitanae Praetoriensis suffraganeam facimus. Novae insuper dioecesis Episcopi cathedra in eadem
urbe vulgo Rustenburg collocabitur, in aede scilicet Sancto Iosepho
dicata. Ad ea denique perficienda quae per has Litteras iussimus, Reve-

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

rendissimum Dominum Marium Cassari constituimus, Delegationis


Apostolicae in Praetoria partes tuentem, vel quem ipse delegaverit,
factis videlicet necessariis facultatibus. Re autem peracta, documenta
conscribantur quorum sincera exempla ad Congregationem pro Gen
tium Evangelizatione seu de Propaganda Fide cito mittantur. Contra
riis minime obstantibus.
Datum Romae, apud S. Petrum, die duodevicesimo mensis Novem
bris, anno Domini millesimo nongentesimo octogesimo septimo, Ponti
ficatus Nostri decimo.
8B

AUGUSTINUS

Card.

CASAROLI

IOSEPHUS

a publicis Ecclesiae negotiis

Congr. pro

Card.

TOMKO

Gentium Evang. Praef.

Marcellus Rossetti, Proton. Apost.


Angelus Lanzoni,

Proton. Apost.

Loco Plumbi
In Secret. Status tab., n. 209.169.

II

AHIARANA
Territorio distracto, vulgo Mbaise cognominato, ab Overriensi dioecesi,
nova erigitur dioecesis Ahiarana appellanda.

IOANNES

PAULUS

EPISCOPUS

SERVUS SERVORUM DEI


AD PERPETUAM REI MEMORIAM

Dominici gregis custodia, ad quam pastorali ministerio Christi in


universam Ecclesiam adstringimur, maxime profecto requirit ut earum
prospiciamus et consulamus prosperitate Qua de re Venerabilium
Fratrum Nostrorum S. R. E. Cardinalium Congregationi pro Gentium
Evangelizatione seu de Propaganda Fide praepositorum audita sen
tentia, omnibus rebus cogitate perpensis, acceptoque quorum interest
favorabili voto, Apostolica Nostra suffulti potestate haec quae sequun
tur statuimus et decernimus christifidelium saluti. Ab Overriensi dioe
cesi territorium civile, vulgari sermone Mbaise 'appellatum, seiungi
mus; quo novam erigimus dioecesim Ahiaranam appellandam eandem
que archidioecesis Metropolitanae Onitshansis suffraganeam reddimus.
Eius autem fines iidem erunt quibus civilis regio vulgo Mbaise circum

Acta Ioannis Pauli Pp. II

scribitur, scilicet a septentrione dioecesi Okigviensi terminantur, ab


oriente dioecesi Umuahiansi, a meridie et occasu dioecesi Overriensi.
Novae Ecclesiae sedem Episcopus in urbe vulgo Ahiara collocabit, ibi
que cathedram suam ponet, in templo videlicet Mariae Sanctissimae
Mater Ecclesiae cui honores cathedralis templi concedimus. Ad ea
tandem perficienda quae has per Litteras iussimus, Venerabilem Pau
lum Fouad Tabet, Archiepiscopum titulo Sinnensem atque in Nigeria
Apostolicum Pro-Nuntium, legimus, vel quem ipse delegaverit, modo
vir sit in ecclesiastica dignitate constitutus, factis scilicet necessa
riis facultatibus. Re autem peracta, documenta conficiantur atque sin
ceris exemplis ad Congregationem pro Gentium Evangelizatione seu de
Propaganda Fide mittantur. Contrariis nihil obstantibus.
Datum Romae, apud S. Petrum, die duodevicesimo mensis Novem
bris, anno Domini millesimo nongentesimo octogesimo septimo, Pon
tificatus Nostri decimo.
AUGUSTINUS

Card.

CASAROLI

a publicis Ecclesiae negotiis

IOSEPHUS
Congr. pro

Card.

TOMKO

Gentium Evang. Praef.

Marcellus Rossetti, Proton. Apost.


Angelus Lanzoni, Proton. Apost.
Loco Plumbi
In Secret. Status tab., n. 209.171.

LITTERAE APOSTOLICAE
Venerabili Servo Dei Petro Francisco Jamet, Beatorum honores decernuntur.

IOANNES PAULUS PP. II


Ad perpetuam rei memoriam. Amen, dico vobis, quamdiu feci
stis uni ex his fratribus meis minimis, mihi fecistis (Mt 25, 40). Haec
divini Magistri verba, ad opera misericordiae pertinentia, de quibus
discipulus quisque iudicabitur, peculiariter semper moverunt animas
maiore benignitate praeditas erga egentiores, quae Christum patientem
in iis agnoverunt. Pro doctrina Concilii Vaticani II, praesertim pre
sbyteri debent intenti esse ad haec verba Christi : <( Quamvis vero
omnibus debitores sint, presbyteri tamen peculiari modo commendatos
sibi habent pauperes et tenuiores cum quibus Dominus ipse sese socia-

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

tum ostendit (cfr. Mt 25, 34-35), et quorum evangelizatio signum mes


sianici operis datur (cfr. Lc 4, 18) (Presbyterorum Ordinis, 6). In
eos, qui melius hoc vitae consilium ad effectum adduxerunt, est pro
fecto ascribendus sacerdos Petrus Franciscus Jamet, quem Nos hodie,
in pascalis gaudii aura, in album Beatorum rettulimus. Is natus est
die XII mensis Septembris anno MDCCLXII in oppido Fresnes, tum intra
fines dioecesis Baiocensis sito nunc autem Sagiensis in Gallia, et postero
die baptizatus est. A parentibus Petro Jamet et Maria Bnot instructus
est ad ardentem vitam christianam, simplicitate et sedulitate insignem.
Post studia humanitatis, vocationi sacerdotali libenter respondens, anno
M D C C L X X X i i nomen dedit Studiorum Universitati Cadomensi in quin
quennium philosophicum et theologicum, posteaque anno MDCCLXXXIV
loci seminarium ingressus est, a Patribus Congregationis Iesu et Ma
riae (Eudistis) rectum. Die x x n mensis Septembris anno MDCCLXXXVII
Petrus Franciscus est ordinatus sacerdos, et est dein baccalaureatum
consecutus in theologia et titulum academicum Matre-s-Arts . Orta
paulo ante erat conversio rerum publicarum Gallica, cum sacerdos
Jamet, anno MDCCXC nominatus est cappellanus et confessarius Filiarum
a Bono Salvatore, quod Institutum conditum erat Cadomi anno MDCCXX
a Matre Anna Leroy. Is tanto ardore se dedidit spiritibus et operibus
colendis harum Religiosarum, ut deinde, anno MDCCCXIX, earum factus
sit etiam Superior canonicus et alter Fundator habitus. Etenim,
praecipue iniquissimo tempore conversionis rerum publicarum Galli
cae, quam industriam explicaverit Jamet ad sustinendas et solandas
Religiosas dispersas, ad Eucharistiam celebrandam, ad administranda
clam sacramenta, vel vitae suae periculo, ad confirmandos demissos et
dubios sodales fratres, dici nequit. Recusato iure iurando quod subversores postulabant, mortem ei minitati sunt in vincula ducto. Quasi divi
nitus liberatus, miram apostolicam navitatem iteravit, alias proximus
martyrio. Scripsit postero tempore : Gaudio quod Deus, quamvis me
martyrio non iudicaverit dignum, tamen, pro sua misericordia, me
vocavit ad palmam martyrii caritatis ferendam. Namque, ubi con
versio illa rerum publicarum conquievit, Petrus Franciscus Jamet
totum se dedit Instituto instaurando a Bono Salvatore inopinatis cum
exitibus. Aucto enim Sororum numero, Institutum incumbere potuit
in curandos et educandos surdos mutosque, et novus Beatus pro his
dolentibus fratribus novae institutionis rationes invenit, honorifice pro
batus etiam ab auctoritatibus civilibus. Post etiam mente capti aliique
infelices curati sunt a Filiis a Bono Salvatore, praesertim cum apertae

Acta Ioannis Pauli Pp. II

sunt; domus Albiensis et Fontis Abbatis (Pont-1'Ab) (MCMXXXVI).


Etiam de eruditione et scientia Beatus Jamet est bene meritus, cum
munere Rectoris Magnifici functus esset Studiorum Universitatis Cadomensis ab anno MDCCCXXII ad annum MDCCCXXX, altam tenens chri
stianam studiorum disciplinam, quae damna coerceret illuminismi et
rationalismi, qui dicuntur. Alia opera caritatis incepit Beatus cum suis
Sororibus, sicut assiduitatem praebitam cholera morbo affectis, pueris
et senibus pauperibus, iis qui domibus emigraverunt, Providentiae im
mensa fiducia fultus. Firmamentum cuiuslibet operis Petri Francisci
Jamet fuit vita interior impensa, roborata Eucharistia et pietate ma
riali, quibus inductus est ad exercendas singulari modo omnes virtutes
per longam vitam suam. Post multos labores et incommoda, Sacra
mentis refectus, Petrus Franciscus quievit in Domino die xn mensis
Ianuarii anno MDCCCXXXXV, a tota urbe Cadomo desideramus. Etsi fama
sanctitatis manebat, tantum ab anno MCMXXXVI actus est apud Curiam
Baiocensem Processus Ordinarius Informativus de vita et virtutibus
eius. Permissa ulteriore indagatione id temporis Sectioni Historicae
Sacrae Congregationis Rituum anno MCMXXXXV, perventum est ad
Causae Introductionem die xvi mensis Ianuarii anno MCMLXXV. Rebus
omnibus peractis iure statutis, Nos ipsi agnovimus heroicitatem vir
tutum sacerdotis Petri Francisci Jamet per Decretum die x x i Martii
editum anno MCMLXXXV. Subesequenti Decreto die v Iunii prodito anno
MCMLXXXVI approbavimus uti divinitus effectam, deprecante Vene
rabili Jamet, sanationem Sororis Mariae Irenaeae Leroux, sodalis
Instituti a Bono Salvatore, a morbo qui a Pott appellatur, quartam
vertebram lumborum afficiente, cum abscessu frigido ossifluente . Prae
stituta dein in hanc diem x mensis Maii anni MCMLXXXVII, quartam
post Pascha Dominicam, a Bono Pastore appellatam, diem universalem
deprecationi pro vocationibus consecratam, sollemni Beatificatione in
foro ante Basilicam Sancti Petri, una cum Venerabilibus Servis Dei
Andrea Carolo Ferrari, Ludovico Zephirino Moreau et Benedicta Cambiago Frassinello, etiam Petrum Franciscum Jamet in numerum Bea
torum rettulimus. Hodie namque, hanc inter sacra sumus formulam
elocuti : Nos vota Fratrum nostrorum Caroli Mariae Martini, Ar
chiepiscopi Mediolanensis, Aloisii Gonzaga Langevin, Episcopi Sancti
Yacinthi, Ioannis Badr, Episcopi Baiocensis-Lexoviensis, Iosephi Siri,
Archiepiscopi Ianuensis-Bobiensis, necnon plurimorum aliorum Fra
trum in Episcopatu, multorumque christifidelium explentes, de Congre
gationis pro Causis Sanctorum consulto, Auctoritate Nostra Apostolica

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

10

facultatem facimus, ut Servi Dei Andreas Carolus Ferrari, Ludovicus


Zephirinus Moreau, Petrus Franciscus Jamet et Benedicta Cambiago
Frassinello Beatorum nomine in posterum appellentur, eorumque festum
die ipsorum natali : Andreae Caroli Ferrari die secunda Februarii ; Lu
dovici Zephirini Moreau die vicesima quarta Maii; Petri Francisci
Jamet die decima secunda Ianuarii, Benedictae Cambiago Frassinello
die vicesima prima Martii, in locis et modis iure statutis quotannis cele
brari possint. In nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti . Quae vero
per has Litteras statuimus, ea firma sint in perpetuum, contrariis
quibuslibet non obstantibus.
Datum Romae, apud S. Petrum, sub anulo Piscatoris, die x mensis
Maii, anno MCMLXXXVII, Pontificatus Nostri nono.
AUGUSTINUS Card.

CASAROLI,

a publicis Ecclesiae negotiis

Loco g Sigilli
In Secret. Status tab., n. 197.916.

HOMILIA
In Petriana basilica habita ob decretos Dei servo Georgio Matulaitis seu
Matulewicz Sanctorum caelitum honores.*

1. (( Siamo stati battezzati in Cristo Ges -

Oggi, giorno in cui in unione con la Chiesa in terra lituana


rendiamo grazie alla Santissima Trinit per il Battesimo di quella
Nazione avvenuto seicento anni fa, San Paolo si rivolge a noi in un
modo particolare.
Non sapete che quanti siamo stati battezzati in Cristo Ges,
siamo stati battezzati nella sua morte? ... siamo dunque stati sepolti
insieme a lui ... perch come Cristo fu risuscitato dai morti per mezzo
della gloria del Padre, ... possiamo ... camminare in una vita nuova.

Se qualcuno, oggi, domanda che cosa successo seicento anni fa a


Vilnius e in Lituania, trova la giusta risposta nelle parole dell'apostolo
* Die 28 m. Iunii a. 1987.
1

Rm 6, 3.

Ibid. 6, 3-4.

11

Acta Ioannis Pauli Pp. II

appena ascoltate. Una risposta completa. Cristo entr nella storia


personale del Granduca e dei suoi connazionali per mezzo del suo
mistero pasquale. Essi furono immersi nella morte redentrice di Cri
sto, per poter insieme con Lui passare a vita nuova nella sua risur
rezione.
2. Radunati oggi, in questa Basilica che il centro della Cristia
nit, in spirituale comunione con i nostri fratelli e sorelle della
Lituania, meditiamo la realt sacramentale del Battesimo in tutta
la sua profondit e potenza.
Quando il Risorto invi gli apostoli a tutte le nazioni della terra,
per annunciare il Vangelo alle genti e battezzarle nel nome della
SS. Trinit, si compirono le parole del profeta Ezechiele ricordate
dall'odierna liturgia :
(( Vi prender dalle genti, vi raduner da ogni terra ... Vi asperger
con acqua pura e sarete purificati ... vi dar un cuore nuovo, metter
dentro di voi uno spirito nuovo )).

Il Battesimo : sacramento che rigenera nell'acqua e nello Spirito


Santo, secondo le parole di Cristo a Nicodemo. Il Battesimo : sacra
mento di una vita nuova, nella quale viene sconfitta l'eredit del
peccato originale, e innestata nell'uomo l'eredit della Redenzione:
la grazia e l'amore.
Cos come prega il Salmista : Crea in me, o Dio, un cuore puro,
rinnova in me uno spirito saldo ! )).

Il Battesimo : prima vittoria dello Spirito Santo nell'anima del


l'uomo. Inizio della via della salvezza eterna in Dio. Inizio del regno
di Dio che in noi.
3. La liturgia dell'odierna solennit ci conduce verso l'uomo inte
riore, che viene creato nuovamente per opera del Sacramento : (( Porr
il mio spirito dentro di voi e vi far vivere secondo i miei precetti
e vi far osservare e mettere in pratica le mie leggi .

E contemporaneamente questa solennit conduce verso il popolo :


Abiterete nella terra che io diedi ai vostri padri ; voi sarete il mio
popolo e io sar il vostro Dio )).
3

Ez 36, 24-26.

Sal 50 [51], 12.

Ez 36, 27.

Ez 36, 28.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

12

Mentre ascoltiamo le parole del Profeta, i nostri pensieri e i nostri


cuori si rivolgono verso la terra che, da secoli, abitata dal popolo
lituano : i Lituani, nostri fratelli e sorelle nella comunione dell'ere
dit cattolica.
Siamo spiritualmente uniti con quella Chiesa sorella, che in que
sto storico anno 1987 rende grazie alla SS. Trinit per il dono del
S. Battesimo.
Oggi, questa spirituale comunione ha un'espressione particolaris
sima nella coincidenza della nostra celebrazione sulla Tomba dell'apo
stolo Pietro e della celebrazione giubilare nazionale a Vilnius. In
questo stesso momento, i Vescovi, i sacerdoti, i religiosi e le religiose
sono raccolti con i loro fedeli presso la Tomba del Patrono San Casi
miro : le loro voci e le nostre si innalzano insieme verso il Signore,
Padre di tutti e Datore di ogni bene.
La presenza in questa Basilica di una Delegazione giunta dalla
Lituania,

presieduta

dal

venerato

confratello

Monsignor

Antanas

Vaicius e composta di sacerdoti rappresentanti di ciascuna diocesi


lituana, rende ancora pi viva e quasi tangibile la nostra comunione.
Cari confratelli ! Voi rendete in qualche modo presente in mezzo a
noi, in questo cuore della cattolicit e nel nostro cuore, il vostro
nobile popolo, la vostra Comunit cos ricca di fede e di carit, e
l'inestimabile ricchezza di doni spirituali che essa, nei suoi seicento
anni di storia, ha portato e porta alla Chiesa universale.
Accogliamo oggi con gioia anche i lituani dell'emigrazione, qui
convenuti numerosi dai vari continenti, per testimoniare la loro fedelt
al dono del (( battesimo ricevuto dai Padri e la loro fraterna unione
con la Comunit cattolica in patria.
4. Cari nostri Fratelli e Sorelle della Lituania ! Il Vescovo di
Roma, il quale come Successore di San Pietro testimone e ser
vitore dell'unit di tutta la Chiesa, oggi vi saluta cordialmente e vi
dona, in questa Eucaristia, il fraterno bacio di pace.
Con tutto il desiderio del cuore sono con voi. C un desiderio che
porto in me da tanto tempo : ogni giorno visito in preghiera la vostra
Patria. In questa preghiera e nel ricordo di voi si unisce a me tutta
la Chiesa. Specialmente la Chiesa nel continente europeo sente i pro
fondi legami che la uniscono a voi, diletti Fratelli e Sorelle, che per
la stessa vostra posizione geografica e per tutta la vostra storia, appar
tenente alla grande famiglia delle nazioni cristiane del continente.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

13

Proprio per questo oggi cos eloquente la presenza di quasi tutti


gli Episcopati d'Europa: essa vi dice quanto profondamente noi tutti
sentiamo la comunione e l'unione con voi.
Ci rallegriamo per la vostra fede e perseveranza cristiana. Insieme
con voi professiamo che Cristo risuscitato dai morti non muore pi ;
la morte non ha pi potere su di lui ... Cos anche voi consideratevi
morti al peccato, ma viventi per Dio, in Cristo Ges .
7

Insieme con voi supplichiamo Iddio onnipotente, affinch vi ren


da degni della sua chiamata e porti a compimento, con la Sua potenza,
ogni vostra volont di bene e l'opera della vostra fede ; perch sia
glorificato il nome del Signore nostro Ges in voi, e voi in Lui )).
8

5. Oggi desideriamo rendere grazie per tutti coloro che da sei secoli
a questa parte sono diventati servitori e ministri dei misteri di Dio
tra i vostri avi.
E contemporneamente rendiamo grazie, perch il Battesimo della
Lituania continua a produrre i suoi frutti salvifici nel nostro secolo.
Ne luminosa espressione la figura del vostro Beato Connazionale,
che proprio oggi ho la gioia di elevare alla gloria degli altari.
L'arcivescovo Giorgio Matulaitis-Matulewicz, la cui vita e i cui
meriti sono stati ricordati poc'anzi, un particolare dono per la Chiesa
e per la Nazione lituana nella presente circostanza del Giubileo.
Vero (( servo e apostolo di Ges Cristo )), zelante ed infaticabile
nel ministero in terra patria, in Polonia, a Eoma ed in altri luoghi,
Egli fu Pastore ricco di coraggio e di iniziativa, capace di affrontare,
con prudenza e spirito di sacrifcio, situazioni difficili per la Chiesa,
sempre preoccupato esclusivamente della salvezza delle anime a lui
affidate.
9

E se egli seppe superare ogni prova e godere di tanta larga stima,


fu per le sue virt, praticate in modo straordinario. Ne d testimo
nianza la molteplicit dei campi, in cui il suo lavoro pastorale fu
sempre fecondo di frutti : dallo zelante svolgimento della missione
sacerdotale, all'espletamento dei delicati incarichi affidatigli dalla
Santa Sede ; dall'insegnamento alla promozione della cultura cattolica
e della giustizia sociale, ed all'impegno personale costante al servizio
dei pi poveri e pi bisognosi. Vorrei ricordare particolarmente lo
7

Rm 6, 9. 11.

2 Tess 1, 11-12.

' 2 Pt 1, 1.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

14

zelo con cui egli pratic e promosse la vita religiosa, riformando la


Congregazione dei Chierici Mariani e fondando quelle delle Suore
dell'Immacolata Concezione e delle Ancelle di Ges in Eucaristia.
I suoi figli e le sue figlie spirituali, oggi qui largamente rappresentati,
hanno raccolto da lui un'eredit preziosa di santit e di dedizione
alla Chiesa ed ai fratelli. Tutto questo rigoglio di risultati nasceva
da un'intensa vita interiore, che lo teneva costantemente unito a Dio.
Il nuovo Beato , in special modo, uno splendido modello di Ve
scovo, che si fece eroicamente tutto a tutti , profondamente conscio
della propria missione pastorale, vero apostolo di unit, interamente
dedito all'annuncio del Vangelo ed all'opera di santificazione delle anime.
6. Nel Vangelo di oggi udiamo le parole di Cristo Signore : <( Chi
non prende la sua croce e non mi segue, non degno di me. Chi avr
trovato la sua vita, la perder ; e chi avr perduto la sua vita per
causa mia (= per me), la trover.
10

Ecco il pi fedele riassunto della vita e della vocazione dell'Arci


vescovo Giorgio. Per cinquantasei anni cerc di essere degno di Cri
sto. Perci prese la sua croce molteplici furono le croci che in quei
tempi decisivi gli tocc di prendere e portare prese dunque queste
croci e segu il Cristo Ed era pronto in diversi modi a perdere
la propria vita per Cristo . Lo testimoniano le sue opere e le sue pa
role, tutto il suo servizio pastorale. Non cerc se stesso, non volle
trovare la propria vita . Fu pronto a perderla molte volte.
Proprio per questo si trov in quella pienezza di vita, che all'uomo
dato di sperimentare in Cristo. SeguendoLo, condusse anche gli altri
lungo la via del Vangelo ; lungo la via che frutto e conseguenza
del Battesimo in Cristo .
7. Oggi la Chiesa si rivolge a voi, cari Fratelli e Sorelle della
Lituania, con le parole di Cristo nel Vangelo : Accogliete un profeta
come profeta. Accogliete un giusto come giusto . " Tale l'eloquenza
di questa beatificazione per il Giubileo del vostro Battesimo. Bisogna
accogliere i Santi con il cuore e con l fede, perch possano indicarci
la strada quella strada il cui inizio costituito dall'immersione
in Cristo mediante il Battesimo.
Insieme dunque al nuovo Beato, che si presenta a voi, accanto a
San Casimiro, Patrono della Lituania, preghiamo affinch voi non
10

Mt 10, 38-39.

11

Cf. Mt 10, 41.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

15

cessiate di essere degni di Cristo : Chi prende la sua croce e mi


segue, degno di me . Cos Egli dice.
Tante volte, nel corso della vostra storia, voi avete mostrato di
desiderare di essere degni di Cristo e, pi volte, anche in modo eroico.
Che cosa possiamo augurarvi di pi oggi, in questo anno giubi
lare e per il futuro?
Vi auguriamo : di essere sempre degni di Cristo ! di essere il Popolo
di Dio, nel paese che Dio diede ai vostri avi ... e che Dio e Padre del
nostro Signore Ges Cristo sia sempre il vostro Dio.
Amen.
12

ALLOCUTIONES
I
Ad exc.mum virum Reginaldum Reagan, Praesidem Foederatarum Civitatum Americae Septemtrionalis.*

Mr

President,

This is the second time that I have the pleasure of weleoming you
to the Vatican. Although this visit is somewhat brief, I am grateful
for the opportunity to assure you again of my great esteem for all
the people of the United States of America.
On the occasion of your previous visit, I spoke of the importance
of building society on "the strong foundation of moral and spiritual
values", and I expressed the hope that world peace might be fostered
through greater trust between peoples and nations"a trust that is
manifested and proved through constructive negotiations aimed at
ending the arms race, and at liberating immense resources that can
be used to alleviate misery and feed millions of hungry human beings".
I am confident, Mr President, that you share my continued concern
about thse issues. Whenever moral and spiritual values are rejected,
or even given mere lip service and not truly integrated into daily life,
then we, as individuis or groups, as communities or nations, fall
short of what we were intended to be as men and women created in
u

Cf. Ez 36, 28.

* Die 6 m. Iunii a. 1987.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

16

Officiale

the image of God. At the same time, the absence of trust, and an
unwillingness to work together for the good of ali, breed division in
the world and become a great stumbling block to the pursuit of true
justice and peace.
In order to secure a brighter future and to overeme the obstacles
to peaceful coexistence in the world, we must keep in mind a fun
damental truth about human life, namely that together we make up
a single human family. We are sons and daughters of one and the
same God, brothers and sisters in a common humanity. As I stated
in my Message for the 1987 World Day of Peace : "By simply being
born into this world, we are of one inheritance and one stock with
every other human being.
This oneness expresses itself in ali the
richness and diversity of the human family : in diffrent races, cultures,
languages and histories. And we are called to recognize the basic
solidarity of the human family as the fundamental condition of our
life together on this earth".
1

The consquences of this important truth are many and profound.


If taken to heart, this truth will shape the attitudes of mind and
spirit which make it possible for peoples and nations to collaborate
effectively for the good of alito overeme strife and conflict, to
promote authentic integrai development and to assist refugees and
victims of naturai disasters.
The oneness of humanity must have
an impact on the policies and practices of governments, providing
a solid foundation for international coopration which reaches beyond
politicai, racial, geographical and ideological boundaries and forges
new bonds of trust and mutuai service. Even those who have previously
been labelled as enemies can be seen in a new perspective, as brothers
and sisters in the one human family.
Not long ago it became possible to establish full diplomatie relations
between the Holy See and the United States. You view such relations
as an important way of furthering mutual understanding and constructive collaboration. The Holy See has no politicai ambitions, but
it does consider it part of its mission in the world to be vitally concerned about human rights and the dignity of all, especially the poor
and suffering. Drawing its inspiration and guidance from the Gospel
of Jesus Christ, who carne "to bring glad tidings to the poor", the
2

No. 1.
Lk 4:18.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

17

Holy See seeks to promote the highest spiritual values and ethieal
principies. In this regard, diplomatie relations are meant to facilitate
a more fruitful dialogue on the basic questions facing the international
community.
In sharing thse thoughts with you today, I also wish to say how
I look forward to my fortheoming visit to the United States. Memories
of my previous visit remain for me a source of Joy. I am grateful
for this further opportunity to travel to a number of cities in your
country, and thus to be once again in the midst of the American people,
so as to join my heart and voice with theirs in praise of the living G od.
May the Lord assist you, Mr President, in ail your lofty responsi bilities, and may his blessing be upon you and ali the people of the
United States of America.

II
Ad Austriae episcopos sacra limina visitantes.*

Liebe

Mitbrder im

Bischofsamt!

1. In der Liebe Jesu Christi, unseres Herrn und Meisters, gre


ich Euch, denen der Hirtendienst fr die Kirche in sterreich aufge
tragen ist. Die Begegnung mit Euch anllich Eures Ad-liminaBesuches erinnert mich mit Freude an meinen Pastoralbesuch in Eurem
Land im Jahre 1983. Viele Zeichen der Lebendigkeit Eurer Kirche
haben wir damals erleben drfen. Mgen die Begegnungen jener Tage
und unsere gemeinsame Besinnung auf die Sendung der Kirche in der
Welt von heute das religise Leben in Euren Gemeinden weiter geistig
prgen und Eure Glubigen in der christlichen Hoffnung bestrken.
Herzlich danke ich Euch fr die brderliche Einladung zu einem wei
teren Pastoralbesuch. Ich freue mich schon darauf und bitte Euch, den
Katholiken und allen Menschen in Eurer Heimat meine Gre zu ber
bringen.
Sodann gedenke ich bei dieser Begegnung des verehrten Herrn
Kardinals Knig, der seit Eurem letzten Ad-limina-Besuch aus Al
tersgrnden um die Entpflichtung von der Leitung der Erzdizese
Wien gebeten hat. Auch an dieser Stelle mchte ich ihm noch einmal
aufrichtig fr das langjhrige bischfliche Wirken im Dienst der
* Die 19 m. Iunii a. 1987.

2-

A. A. S.

18

Acta

Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

Ortskirche und des Heiligen Stuhles danken. Zugleich gre ich sehr
herzlich seinen Nachfolger, den Herrn Erzbischof Hans Hermann
Graer, und erbitte ihm fr seinen verantwortungsvollen bischflichen
Dienst, den er mit groer seelsorglicher Hingabe aufgenommen hat,
Gottes besonderen Beistand und Segen. Ebenso gilt mein herzlicher
Gru und Segenswunsch dem neuen Militarbischof Msgr. Kostelecky
sowie dem neuen Weihbischof der Erzdizese Wien, Msgr. Krenn.
2. Liebe Mitbrder ! Der Ad-limina-Besuch der Bischfe ist von
seinem geschichtlichen Ursprung her an erster Stelle ein Akt der
Frmmigkeit, ein Pilgerbesuch an den Grbern der Apostel Petrus und
Paulus in der Ewigen Stadt. Er entspricht Eurer Berufung als Nach
folger der Apostel und ist somit eine geistige Rckkehr und Besinnung
auf den Ursprung und das Wesen Eurer bischflichen Sendung. Von
hier sollt Ihr neu gestrkt, mit neuem Mut und mit neuer Zuversicht
zu Euren Hirtenaufgaben zurckklehren. Die erneute Bindung an die
im Miteinander von Petrus und Paulus sichtbar werdende Einheit der
Kirche war notwendigerweise von Anfang an im Besuch ad limina
mitgemeint, zumal dieser niemals nur ein Besuch bei Grbern, bei
Toten war, sondern zugleich eine Begegnung mit dem lebendigen
Trger des Petrusamtes einschlo. So entwickelte sich diese Pilger
fahrt allmhlich mit innerer Konsequenz zu einem kanonisch vor
geschriebenen regelmigen Zusammentreffen der Bischfe aus allen
Lndern mit dem Bischof von Rom, dem Nachfolger Petri, den das II.
Vatikanische Konzil als das immerwhrende, sichtbare Prinzip und
Fundament fr die Einheit der Vielheit von Bischfen und Glubigen
bezeichnet. Die innere Gemeinschaft in Hirtenauftrag und Lehre mit
den Aposteln, deren Nachfolger die Bischfe sind, schliet notwendig
ihre volle Einheit mit dem jeweiligen Nachfolger des Apostels Petrus
ein, dem der Herr in besonderer Weise aufgetragen hat, die Herde
Gottes zu weiden und die Brder zu strken.
1

An derselben Stelle der Dogmatischen Konstitution Lumen gen


tium nennt das Konzil auch die einzelnen Bischfe selbst Prinzip
und Fundament der Einheit in ihren Teilkirchen, die nach dem Bild
der Gesamtkirche gestaltet sind. Das Petrusamt und das Bischofsamt
stehen wesentlich im Dienst der Einheit der Kirche mit ihrem Ursprung
3

Lumen gentium,

23.

Vgl. Joh 21, 15-18; Lk 22, 32.


Ebd.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

19

und der Einheit der Teilkirchen und der Glubigen untereinander.


Gerade heute, da sich die Teilkirchen in zunehmendem Mae ihrer
eigenen Geschichte und Kultur bewut werden und diese noch mehr
in das kirchliche Leben integrieren mchten, kommt diesem Dienst an
der Einheit eine um so grere Bedeutung zu. Darum die eindringliche
Mahnung des II. Vatikanischen Konzils: Alle Biscfe mssen...
die Glaubenseinheit und die der ganzen Kirche gemeinsame Disziplin
frdern und schtzen sowie die Glubigen anleiten zur Liebe zum
ganzen mystischen Leib Christi ... Indem sie ihre eigene Kirche als
Teil der Gesamtkirche recht leiten, tragen sie wirksam bei zum Wohl
des ganzen mystischen Leibes, der ja auch der Leib der Kirchen ist.
Somit ist der Ad-limina-Besuch fr die einzelnen Bischfe und Bi
schofskonferenzen auch der geeignete Anla, sich ber ihr Wirken in
den Ortskirchen Rechenschaft zu geben und ihre Hirtenaufgaben am
Mastab der Gesamtkirche und des obersten Lehramtes neu auszu
richten.

3. Ihr habt mir, liebe Brder, in Euren Gesprchen von geistlichen


Freuden, aber auch von Sorgen berichtet, die Euch bewegen. Ich danke
mit Euch Gott, dem Geber alles Guten, fr die Treue so vieler Priester
und Ordensleute in ihrem Dienst, die Bereitschaft einer groen Zahl
von Laienchristen zum Mittragen in der Kirche, fr die Strahlkraft
apostolischer Gruppen und Bewegungen, die Solidaritt mit den Armen
in der Heimat und im Ausland, zumal in den Lndern der Dritten
Welt, den Einsatz fr die Weltmission. Ihr begegnet aber in der Kirche
und Gesellschaft Eures Landes auch groen Sorgen und Problemen :
Arbeitslosigkeit, die besonders junge Menschen belastet; Gefhrdung
der Natur als dem menschlichen Lebensraum, Gefhrdung von Ehe
und Familie, vieltausendfache Angriffe gegen das ungeborene Leben,
Schwund des religisen Leben, Rckgang von Priester- und Ordensbe
rufen, eine wachsende Zahl von Kirchenaustritten.
Gewi, viele Probleme in der Kirche und Gesellschaft sterreichs
gleichen denen in nicht wenigen anderen Lndern. Doch darf dieser
Umstand natrlich Eure Anstrengungen fr eine Erneuerung durch
einen verstrkten pastoralen Einsatz in keiner Weise mindern. Im
Gegenteil ! Angesichts der um sich greifenden Glaubenslosigkeit und
Skularisierung in der heutigen Welt, die das Leben und Wirken der
Kirche zunehmend erschweren und es dadurch geradezu herausfordern,
4

Ebd.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

20

Officiale

ist jeder Christ und die ganze kirchliche Gemeinschaft zu einem um so


berzeugenderen Zeugnis fr Christus und seine Frohe Botschaft auf
gerufen. Aber auch hier gilt fr die Glaubwrdigkeit dieses Zeugnisses
gegenber der Veit als Voraussetzung die Forderung nach einer Ein
mtigkeit, die sich vom Ganzen her und auf das Ganze hin versteht,
jener wahrhaft theologischen Einheit, um die der Herr am Abend vor
seinem Leiden gebetet hat : Alle sollen eins sein : Wie Du, Vater, in
mir bist und ich in Dir bin, sollen sie eins sein, damit die Welt glaubt,
da Du mich gesandt hast.
5

4. In diesem von Christus beschworenen Geist einer wahrhaft katho


lischen Einheit, in der von dort kommenden Bereitschaft zum gegen
seitigen Verstehen und Verzeihen sind auch jene Schwierigkeiten und
Konflikte zu lsen, die sich in letzter Zeit in der Kirche von sterreich
im Zusammenhang mit einigen Bischofsernennungen ergeben haben.
Nicht nur ihr Auftreten als solches, sondern vol allem unser christlicher
Umgang mit ihnen verlangt unsere besondere Sorge und Umsicht als
Hirten und Glubige, Bischfe, Priester und Laien. Ich bitte Euch,
die tieferen Ursachen dieser Konflikte zu ergrnden und Eure geistliche
Kraft zu ihrer berwindung einzusetzen.
Ihr drft keinen Zweifel an dem Recht des Papstes zur freien
Ernennung der Bischfe aufkommen lassen, das sich im Ringen um die
Freiheit, die Einheit und die Katholizitt der Kirche im Lauf der
Geschichte in oft schmerzlichen Prozessen immer klarer herausgebildet
hat und unbeschadet einzelner partikularkirchlicher Sonderrege
lungen entsprechend den Leitlinien des II. Vatikanischen Konzils vom
neuen kirchlichen Gesetzbuch ausdrcklich unterstrichen wurde.
Dieser geschichtlichen Entwicklung wird nicht gerecht, wer sie ein
fach unter Kategorien der Macht interpretiert. Sie ist letztlich von der
Verantwortung fr das gemeinsame Zeugnis des einen Glaubens be
stimmt. Tatschlich zeigt die Geschichte, da diese Regelung die
Kirche vor Parteienbildung und vor Gruppenherrschaft schzt und
Ernennungen sicherstellt, die nur vom geistlichen Auftrag des Amtes
und vom Gemeinwohl der Kirche geleitet sind. Die letzten Jahrzehnte
haben berdies eindrucksvoll sichtbar werden lassen, da gerade diese
Praxis wahrhaft volksverbundene und zugleich weltkirchlich heraus
ragende Bischofsgestalten mglich gemacht hat. Die klar bekundete
6

Joh 17, 21.

Can. 377 Cl C; vgl. Christus Dominus, 20.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

21

Einmtigkeit aller Bischfe mit dem Heiligen Stuhl in dieser Frage


wird der sicherste Weg sein, um die Polarisierungen zu berwinden,
die sich in den Auseinandersetzungen der letzten Monate gezeigt haben.
Darber hinaus habt Ihr Euch selbst zum Ziel gesetzt, das Gesprch
ber mgliche Mngel oder gar Fehlentwicklungen im kirchlichen Leben
Eures Landes in diesem Geiste zu suchen und fortzufhren. Schon die
Begegnungen mit den verschiedenen Dikasterien des Heiligen Stuhles
whrend Eures jetzigen Ad-limina-Besuches werden Euch hilfreiche
Anste zur Klrung der entstandenen Fragen bieten.
5. Das vom II. Vatikanischen Konzil aufgestellte Programm fr die
Erneuerung der Kirche bleibt die vordringliche pastorale Aufgabe der
Kirche am Ende dieses zweiten christlichen Jahrtausends. Dabei geht
es vor allem um eine innere Erneuerung zur Verlebendigung und Ver
tiefung des geistlichen Lebens der Glubigen in Treue zu Christus und
seinem Evangelium. Euch als Oberhirten im Volke Gottes obliegt die
Pflicht, in Gemeinschaft mit dem Nachfolger Petri die Lehren des
Konzils authentisch darzulegen, Miverstndnissen und falschen Schlu
folgerungen zu wehren und die Konzilsbeschlsse mit Umsicht und
Geduld in Euren Dizesen und Gemeinden durchzufhren.
In eine besonders schwere Verantwortung nimmt Euch Euer Dienst
an der Einheit des Glaubens, zumal in einer Zeit, in der man die
gesunde Lehre nicht ertrgt, sondern sich nach eigenen Wnschen
immer neue Lehrer sucht, die den Ohren schmeicheln. Die Frderung
und Formung der christlichen Familien ist und bleibt Grundlage aller
weiteren pastoralen Arbeit. Die wesentlichen Mastbe dafr sind in
dem auf den Bischofssynode von 1980 fuenden Apostolischen Schreiben
Familiaris consortio verbindlich dargestellt, das zu den Fragen der
Sexual- und Ehemoral die von Paul VI. in der Enzykliak Humanae
vitae von der ganzen Tradition des Glaubens her gefllten Entscheide
aufnimmt und entfaltet. An der Gltigkeit der dort dargestellten
sittlichen Ordnungen darf kein Zweifel gelassen werden. Wenn im
ersten Augenblick der Verffentlichung der Enzyklika noch eine gewisse
Ratlosigkeit verstndlich war, die sich auch in manchen bischflichen
Erklrungen niedergeschlagen hat, so hat der Fortgang der Entwicklung
die prophetische Khnheit der aus der Weisheit des Glaubens ge
schpften Weisung Pauls VI. immer eindringlicher besttigt. Immer
deutlicher zeigt sich, da es unsinnig ist, etwa die Abtreibung durch
7

2 Tim 4, 3.

Acta Apostolicae Sedis

22

- Commentarium Officiale

Frdern der Kontrazeption berwinden zu wollen. Die Einladung zur


Kontrazeption als einer vermeintlich gefahrlosen Weise des Umgangs
der Geschlechter miteinander ist nicht nur eine verkappte Leugnung
der sittlichen Freiheit des Menschen. Sie frdert ein entpersonali
siertes, rein auf den Augenblick gerichtes Verstndnis der Sexualitt
und frdert damit letztlich wieder jene Mentalitt, aus der die Abtrei
bung stammt und von der sie dauernd genhrt wird. Im brigen ist
Euch gewi nicht unbekannt, da bei neueren Mitteln die bergnge
zwischen Kontrazeption und Abtreibung weithin flieend geworden sind.
Ebenso mu um der Menschen willen die Unauflslichkeit der Ehe,
die Endgltigkeit des aus der Liebe kommenden Ja, deutlich gewahrt
bleiben. Das Nein der Kirche zum Sakramentenempfang der wieder
verheirateten Geschiedenen ist nicht Ausdruck von Unbarmherzigkeit,
sondern Verteidigung der Liebe und Verteidigung der Treue. Im
brigen darf nicht nur dieses Nein herausgestellt werden. Wenn auf
der sakramentalen Ebene unverrckbar das Nein gilt, so wird um so
wichtiger die seelsorgliche Zuwendung zu diesen in schwierigen Situa
tionen lebenden Mitgliedern unserer Gemeinden, die ganz konkret
fhlen mssen, da sie um so mehr von der Liebe der Kirche getragen
werden. Wenn ein Glied leidet, leiden die anderen mit. Dann und
8

nur dann werden diese Christen auch den Kommunionausschlu ver


stehen und von innen her annehmen knnen.

6. Von groer Bedeutung ist sodann der Religionsunterricht in den


Schulen und die Katechese auf allen Ebenen. Ich vertraue darauf, da
Ihr sie mit groer Wachsamkeit und Liebe begleitet und alles tut,
damit der heranwachsenden Generation der unverflschte Glaube der
Kirche vermittelt wird. Es steht zu hoffen, da der in Vorbereitung
befindliche Weltkatechismus dafr eine wertvolle Hilfe leisten wird.
Ein ganz entscheidender Punkt ist ferner auch die theologische
Ausbildung der Priesteramtskandidaten und generell die Arbeit der
theologischen Hochschulen und Fakultten in Forschung und Lehre.
Auch heute beruft der Herr wie zu allen Zeiten und nicht weniger als
frher Menschen in seinen besonderen priesterlichen Dienst. Aber
damit dieser Ruf zur Reifung komme, mu er sorgsam gehtet und
begleitet werden. Darin liegt die fast erschreckend groe Verant-

1 Kor 12, 26.

Vgl. Familiaris consortio, 84.

23

Acta Ioannis Pauli Pp. II

wortung aller, die an der Bildung und Ausbildung der Priesteramts


kandidaten beteiligt sind. Lat Euch diese Aufgabe, an der die Zukunft
der Kirche in Eurem Land wesentlich hngt, ganz besonders angelegen
sein, und tut alles, damit diese Ausbildung in einem wahrhaft katholi
schen Geist geschieht.
Endlich mchte ich Euch in diesem Zusammenhang die Sorge um
die Mitte der Kirche, das heiligste Sakrament der Eucharistie, und
um das Busakrament ans Hers legen. Die Eucharistie darf niemals
der Beliebigkeit

willkrlicher Gestaltung ausgeliefert

werden.

Sie

erhlt ihre Gre nicht durch Gestaltungen, sondern durch das, was
sie ist. Sie ist dann und nur dann recht gestaltet, wenn Priester und
Gemeinde nicht nach Eigenem suchen, sondern sich ganz in den inneren
Anspruch der Liturgie der Kirche selbst hineingeben und versuchen,
ihm ihrerseits von innen her zu entsprechen. Das Busakrament ist in
ganz besonderem Ma personalistisch strukturiert : Es ist die hchst
persnliche Begegnung eines jeden einzelnen mit dem richtenden und
richtend-verzeihenden Herrn. Es ist nicht nur der unersetzliche Ort der
Formung und Reinigung des Gewissens ; es schenkt jene ganz persnli
che Vergebung, die der Mensch braucht, um Schuld z berwinden,
die immer persnlich ist und gerade darum die Gemeinschaft trifft.
Alles dies weist wieder auf den Punkt hin, von dem wir ausgegan
gen sind : auf die Einheit der Kirche, die als Gemeinschaft der Heiligen
Trger der sakramentalen Vollmacht und der gltigen Auslegung von
Gottes Wort im Heute ist. Die Einheit in der Kirche ist Einheit in der
Wahrheit und Einheit in der Liebe, was eine grundlegende Einheit in
der Disziplin miteinschliet. Der Dienst an der Flle der Wahrheit
ist in einer besonderen Weise den Bischfen in Gemeinschaft mit dem
Papst aufgetragen. Die Flle der Wahrheit ist nicht dem einzelnen
verheien, sondern der ganzen Kirche in Einheit mit den Aposteln,
mit Petrus. Deshalb knnen auch die schwerwiegenden pastoralen
Fragen, die sich der Kirche heute stellen, nur in dieser Einheit eine
tragfhige und gltige Antwort finden.
7. Eure Hirtensorge in der Leitung Eurer Dizesen hat in einer ganz
besonderen Weise Euren Priestern zu gelten, die Eure unmittelbaren
Mitarbeiter im Heilsauftrag der Kirche sind. Strkt und fhrt sie in
ihren vielfltigen Seelsorgsaufgaben und bemht Euch zusammen mit
ihnen durch geeignete Initiativen um gengend neue Priester- und
Ordensberufe. Setzt Euch mit Ihnen zugleich dafr ein, da auch die

24

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

Laien sich ihres christlichen Auftrages immer strker bewut werden


und ihn in ihren jeweiligen Lebensverhltnissen zu verwirklichen suchen.
Auch sie sind ja als getaufte und gefirmte Christen nicht nur Empfnger
unserer Seelsorge, sondern ebenfalls zur Mitverantwortung und aktiven
Mitwirkung in der Kirche berufen. Die kommende Bischofssynode
wird uns helfen, ihre Stellung und Aufgabe in der Sendung der Kirche
noch deutlicher zu erfassen. Dabei kann es sich weder um eine Konkur
renzstellung zum Klerus noch um eine Klerikalisierung der Laien han
deln, sondern vor allem um die ihnen angemessene, spezifische Teil
nahme am besonderen Weltauftrag der Kirche unter der Leitung der
von Gott bestellten Hirten.
Euer Land hat schon eine lange und sehr fruchtbare Tradition des
Laienapostolates mit einer Vielzahl von Formen. Da sind zum einen
jene bewhrten Formen, die sich hufig mit der Katholischen Aktion
verbinden. Diese Gruppen haben mageblichen Anteil an der Mit
gestaltung der Gesellschaft aus dem Geist des Evangeliums und an
der Bereitschaft der sterreichischen Katholiken fr ihr eindrucks
volles Sozialengagement. Zu diesen Vereinigungen kommen in jngster
Zeit solche Bewegungen und Gruppen, die der Vertiefung des Glaubens
und der Frmmigkeit vor dem Weltauftrag der Laien bewut den
Vorrang geben. Es liegt auf der Hand, da die unterschiedlichen
Konzepte des Laienapostolates ihre Berechtigung, ja ihre Notwendigkeit
und einen sich gegenseitig ergnzenden Charakter haben. Wir sollten
sie deshalb gleichermaen frdern und diejenigen geistlich begleiten,
die in ihnen Verantwortung tragen.
Bei der Vielfalt und Verschiedenheit der Vereinigungen und Gemein
schaften kommt der Gemeinsamkeit der kirchlichen Sendung eine hohe
Bedeutung zu. Glaubwrdigkeit der Verkndigung hngt nicht zuletzt
von der Einheit des Geistes ab, der zwischen den verschiedenen Wegen
des Apostolates herrscht. Die Ordung des Miteinander ist nicht als
Einebnung berechtigter Unterschiede zu verstehen, noch kann sie durch
administrative Disziplinierung erreicht werden. Einheit ist vielmehr
in der Vielheit mglich, wenn alle Christen sich als Glieder am Leib
Christi verstehen und jeder lernt, auch im andern Gottes Geist und
Gaben am Werk zu sehen. Selbstverstndlich gelingt den unterschied
lichen Laiengruppen dieses vom Geist Christ selbt geordnete Miteinander
um so leichter, je deutlicher wir Amtstrger uns von der communio
affectiva et effectiva leiten lassen und auch in unserem Miteinander
sich der Wille zur Einheit bekundet.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

25

8. Liebe Mitbrder ! Indem ich Euch zu Eurem Ad-limina-Besuch


diese berlegungen anvertraue, begleite ich Euer weiteres Wirken in
Euren Dizesen mit meinen besten Segenswnschen und mit meinem
Gebet. Zum Auftrag der Bischfe gehrt immer wieder auch der Mut,
ffentlichem Meinungsdruck zu widerstehen und ihm, auch zum Wohl
der Gesellschaft, das Ma des Glaubens entgegenzustellen, von dem her
sich eine authentische kirchliche ffentlichkeit als lebendige Kraft
bildet. Dazu wird auch das offene brderliche Gesprch helfen, das
Gegenstze nicht auszuklammern braucht, weil sie von der tieferen
Einheit des gemeinsamen Glaubens unterfangen sind. So wchst dann
Bereitschaft zur vielgestaltigen verantwortlichen Zusammenarbeit im
Heilsauftrag der Kirche, entsprechend der jeweiligen Berufung; so
wchst eine reiche und tiefe Einmtigkeit im Glauben zwischen Bi
schfen, Priestern und Laien. Und so bleibt dann in Euren Ortskirchen
jene Einheit des Geistes erhalten, in der alle einander in brderlicher
Liebe zugetan sind und sich in gegenseitiger Achtung bertreffen.

10

Ich wei um Euren groen Einsatz, um Euer Mhen und Sorgen,


und ich danke Euch dafr. Petrus, liebst du mich? hat Christus den
Apostel gefragt, an dessen Grab Ihr in diesen Tagen betet. Christus
fragt uns alle. Lat uns in brderlicher Eintracht antworten : Herr, du
weit alles; du wei auch, da wir dich lieben. Auf dein Wort hin
wollen wir erneut das Netz auswerfen zu einer mutigen und geduldigen
Evangelisierung sterreichs und ganz Europas. Dafr erteile ich Euch,
Euren Priestern und allen Eurer Hirtensorge anvertrauten Glubigen
in der Liebe Christi von Herzen meinen besonderen Apostolischen Segen.

III
Ad presbyteros qui curam pastoralem gerunt in consociatione vulgo Azione
Cattolica Italiana coram admissos.*

Varissimi!
1. Sono lieto di potermi incontrare oggi con voi, Assistenti Eccle
siastici dell'Azione Cattolica Italiana, riuniti a Roma in occasione del
vostro Convegno Nazionale per riflettere sul tema Vocazione e mis
sione dei laici nella Chiesa e nel mondo , nella prospettiva dell'ormai
w

Vgl. Rom 12, 10.

Die 23 m. Iunii a. 1987.

26

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

imminente Sinodo dei Vescovi. Non poteva mancare una meditazione


in comune su tale impegnativo argomento da parte dell'Azione Catto
lica e, in particolare, da parte di coloro che, per mandato dei Vescovi,
svolgono in essa, come sacerdoti, il loro compito ministeriale.
Desidero esprimere il mio sincero affetto per voi qui presenti, per i
vostri confratelli e per tutta l'Azione Cattolica Italiana, la quale nei
pi di cento anni della sua storia ha vissuto con generosit la sua spe
cifica vocazione a collaborare con l'apostolato proprio della Gerarchia.
Un saluto particolarmente cordiale rivolgo al nuovo Assistente Ge
nerale, Mons. Antonio Bianchin, e gli porgo i miei auguri per il suo
lavoro in seno all'Azione Cattolica.
2. In questo incontro sento il dovere di rivolgervi una parola di
apprezzamento e di stima per la delicata missione che voi, come Assi
stenti Ecclesiastici, svolgete nei vari rami dell'Azione Cattolica a
livello diocesano e parrocchiale. Voi siete chiamati a rendere presente
ed operante nelle associazioni la sollecitudine pastorale del Vescovo e a
garantire la piena ed effettiva comunione di pensieri e di intenti dei
Soci con lui. La missione dell'Assistente ecclesiastico anzitutto sacer
dotale e, perci, diretta ad educare alla fede ed a far crescere nella
vita interiore, giustamente definita anima di ogni apostolato )). Vostro
compito precipuo di portare a vivere il primato dello spirituale, cio
della preghiera, del religioso ascolto della Parola di Dio, in modo che
i laici di Azione Cattolica rispondano con letizia e generosit alla
chiamata alla santit ed alla loro missione specifica secondo il Van
gelo. (( Tutti i fedeli ... saranno ogni giorno pi santificati nelle loro
condizioni di vita, nei loro doveri o circostanze, se accettano tutto con
fede dalla mano del Padre celeste e cooperano con la volont divina,
manifestando a tutti, nello stesso servizio temporale, la carit con la
quale Dio ha amato il mondo - Chiamati come siete ad essere educa
tori qualificati alla vita di fede, alla preghiera personale e comunitaria,
alla partecipazione attiva e consapevole all'Eucaristia e alla vita sacra
mentaria, siate perci attenti nell'accompagnare ciascun Socio nel
cammino verso la maturit cristiana ; siate guide sicure, da cui i
Laici sappiano di poter ricevere luce e forza spirituale per la forma
zione all'apostolato loro proprio. Per questo voi avete un particolare
dovere di esprimere con tutta la vostra vita la proposta evangelica che
offrite loro. Essi vi chiedono che nelle vostre persone e nel vostro com1

Lumen gentium, 41.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

27

portamento ci sia una autentica e trasparente presenza di Cristo Pa


store e Sacerdote delle anime. Siate pertanto appassionati e gioiosi
testimoni della vostra vocazione presbiterale e del vostro ministero,
vissuto e realizzato in piena comunione con i vostri Pastori e i vostri
Confratelli, e in leale adesione col Magistero della Chiesa !
3. La missione dell'Assistente ecclesiastico , poi, finalizzata a pro
muovere negli aderenti all'Associazione la loro tipica vocazione laicale
nelle sue implicazioni e nella sua specificit di collaborazione orga
nizzata all'apostolato proprio della Gerarchia. Prodigatevi pertanto
nelle Diocesi e nelle vostre Associazioni per il riconoscimento della
dignit e della responsabilit dei Laici e del loro ruolo specifico nel
l'ambito della missione della Chiesa : uomini, donne, giovani, adole
scenti, ragazzi, i quali, in quanto battezzati, intendono rispondere
all'invito di Cristo, che li chiama, e intendono condividere la vita e la
missione della Chiesa mediante un'esistenza inserita nei compiti e
nelle attivit della vita familiare, professionale, sociale, scolastica.
Ci comporta, per voi, l'impegno ad educarli a stimare le diverse voca
zioni cristiane, secondo le articolazioni del Corpo Mistico di Cristo;
come pure l'impegno a promuovere la loro maturit coinvolgendoli come
corresponsabili nelle opere parrocchiali, come animatori della Liturgia,
come catechisti, come evangelizzatori del mondo della politica, della
cultura, dell'economia, della famiglia, delle professioni, del lavoro.
Sono necessarie figure laicali cristiane autentiche che veramente (( si
impegnano in forma vocazionale alla diffusione del Vangelo, per farlo
risuonare nei vari ambienti, per riproporne esplicitamente le superiori
ragioni ; per rivendicarne l'irriducibile determinazione a pro dell'uomo,
e permeare del Vangelo le diverse espressioni culturali, le manifesta
zioni di costume, la mentalit corrente .
2

4. La vostra missione orientata a costruire la comunione. Il Sa


cerdote Assistente nell'Associazione (( quale partecipe della missione
del Vescovo, segno della sua presenza e membro del presbiterio ;
perci, egli deve promuovere il senso e la dimensione ecclesiale del
l'Associazione, che costituzionalmente inserita nella realt quoti
diana della diocesi e delle sue articolazioni parrocchiali, aprendola
tuttavia ed indirizzandola alla visione ed alla condivisione delle attese
e dei problemi della Chiesa universale.
3

Discorso del 12 Febbraio 1983, n. 3:

Statuto, art. 10.

Insegnamenti V I / 1 (1983), 405.

28

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

Se gli Assistenti in stretta comunione con l'Assistente Gene


rale opereranno con impegno e fedelt, l'Azione Cattolica diventer :
palestra di comunione apostolica e scuola di generosa risposta
alla vocazione personale ;
luogo di approfondita riflessione e di autentica sperimentazione
di un corretto rapporto fra vita di fede e impegno nella storia degli
uomini perch si compia il Mistero della salvezza;
ambiente appropriato per lo stimolo ed il sostegno di tutto il
laicato verso l'ulteriore sviluppo di una corretta teologia del laicato,
per un pi incisivo apporto al vissuto dei laici cristiani nella comunit
ecclesiale e nella societ civile in questo momento di prospettive parti
colarmente impegnative per il futuro del Paese.
Carissimi Confratelli nel Sacerdozio, ho voluto sottolineare alcuni
elementi della vostra missione sacerdotale nell'ambito dell'Azione
Cattolica : voi partecipate alla vita dell'Associazione e delle sue arti
colazioni per contribuire ad alimentare la vita spirituale ed il suo
senso apostolico ed a promuovere l'unit . La vostra azione, il vostro
apostolato specifico, la vostra missione di padri spirituali e di
educatori nella fede per le singole persone sono elementi fondamentali
per la formazione dei Soci, per la preparazione dei Responsabili e degli
Animatori. Questo vi chiede il Papa, questo vi chiedono i Vescovi,
questo vi chiede l'Azione Cattolica, questo vi chiedono soprattutto i
Soci dell'Azione Cattolica, che intendono gioiosamente e responsa
bilmente offrire la loro (( diretta collaborazione con la Gerarchia per la
realizzazione del fine generale apostolico della Chiesa !
4

Molti di voi conservano indubbiamente nel cuore il ricordo grato


e commosso di tanti Sacerdoti che, silenziosi e prudenti, umili e forti,
lieti e generosi, hanno lasciato un'orma indelebile nelle anime di
intere generazioni di ragazzi e di giovani, di uomini e di donne, da essi
formati alla vita spirituale e all'apostolato nell'Azione Cattolica. Il
Signore, che ce li ha dati a nostra edificazione e conforto, li ricom
pensi come solo Lui sa fare.
La Madonna Santissima guidi materialmente i vostri passi in
particolare in particolare in quest'Anno Mariano.
Con questi voti, la mia Benedizione Apostolica vi accompagni nel
vostro ministero sacerdotale.
4

Art. 10.

Statuto, art. 1.

Acta Ioannis Pauli Pp. Il

29

IV
Ad exc.mum Virum Conradum Waldheim, Austriae Praesidem qui Summum Pontificem invisit.*

Sehr verehrter Herr Bundesprsident !


1. Aufrichtig heie ich Sie im Vatikan willkommen zu Ihrem
offiziellen Besuch, den Sie als Staatsoberhaupt der Republik sterreich
dem Nachfolger Petri abstatten. Zugleich gilt mein herzlicher Gru
Ihrer Frau Gemahlin, dem Herrn Vizekanzler und Auenminister mit
seiner Gattin sowie allen Personen, die Sie mit dem sterreichischen
Botschafter beim Heiligen Stuhl begleiten.
Diese heutige Begegnung erinnert mich an meinen ersten Besuch
bei den Vereinten Nationen, zu dem Sie mich 1979 als Generalsekretr
der UNO nach New York eingeladen haben. Ihr bisheriges Wirken im
internationalen Leben als Diplomat und Auenminister Ihres Landes
wie auch whrend Ihrer verantwortungsschweren Ttigkeit in der
weltumspannenden Organisation der Vereinten Nationen war stets der
Friedenssicherung unter den Vlkern gewidmet. Ihre daraus er
wachsenen Lebens- und Berufserfahrungen knnen Sie nun nach
Ihrer Wahl zum hchsten Reprsentanten des sterreichischen Volkes
in den Dienst Ihres auch von mir hochgeschtzten Landes stellen.
2. sterreich hatte in seiner Geschichte, auch auf Grund seiner
geographischen Lage im Herzen Europas, vielfach einen besonderen
Auftrag in der Vlkergemeinschaft zu erfllen. Es war durch lange
Zeit Kernland eines Territoriums, das als politische und kulturelle
Kraft ersten Ranges das Antlitz des europischen Kontinents ent
scheidend mitgeprgt hat. An der schicksalhaften Trennungslinie
zwischen West und Ost gelegen, ist Ihr Land heute vor allem um den
Ausgleich der Interessen im Zusammenspiel der Nationen, um die
Wahrung der Menschenrechte, den Schutz der Freiheit und die Frde
rung des Friedens bemht.
Die Einsicht gewinnt in unseren Tagen immer mehr an Boden, da
der Friede nicht durch gegenseitige Schreckensandrohung, sondern nur
als Werk der Gerechtigkeit auf Dauer gesichert werden kann. Der
Friede in einem Staat und zwischen den Vlkern darf nicht auf Kosten
der Freiheit und der Menschenrechte gesucht werden. Er mu im
* Die 25 m. Iunii a. 1987.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

30

Officiale

Gegenteil im Dienst des Menschen, des Schutzes seiner unantastbaren


Wrde und allseitigen Entfaltung stehen.

Die rechtliche Stellung

dauernder Neutralitt setzt die Republik sterreich in einer besonderen


Weise in die Lage, zur Verwirklichung eines wahren Friedens in
Freiheit und Gerechtigkeit unter den Vlkern einen wichtigen Beitrag
zu leisten.
Anerkennung verdienen daher das Bemhen sterreichs um fried
liche Konfliktbeilegung,

seine Beitrge zu den friedenserhaltenden

Manahmen der Vereinten Nationen sowie fr die Flchtlingshilfe.


Ich mchte es bei dieser Gelegenheit nicht unterlassen, der Republik
sterreich besonders auch fr die Hilfe zu danken, die sie in den letzten
Jahren meinen polnischen Landsleuten auf vielfache Weise gewhrt
hat. Der solidarische Einsatz fr Notleidende im In- und Ausland ist
ttige Nchstenliebe und wahre Mitmenschlichkeit.
sterreich hat diese verstndnisvolle Hilfe deshalb leisten knnen,
weil man in Ihrem Land nach Beendigung des Zweiten Weltkrieges bei
Wahrung aller Pluralitt der freien Demokratie die Verantwortung
fr das Gemeinsame erkannt hat. Diese Erkenntnis lie die politischen
Krfte Ihres Landes so zusammenstehen, da ihre innerstaatliche
Einheit die Jahre mehrfacher Besentzung verkraftete und 1955 die Er
langung der vollen Souvernitt mit der Unterzeichnung des Staats
vertrages ermglichte. Partnerschaftliche Verantwortung hat in diesen
Jahren bis heute die Innenpolitik Ihres Landes geprgt: sei es in der
Sozialpartnerschaft Ihrer groen Interessenverbnde, sei es in der
Zusammenarbeit ber alle Parteigrenzen und lokal orientierte Bundesstrukturen hinaus.
3. Wie schon der krzliche Ad-limina-Besuch der sterreichischen
Bischfe, so erinnert mich auch diese Begegnung mit Ihnen, Herr
Bundesprsident, wiederum mit Freude an meinen Pastoralbesuch in
Ihrem Land 1938, das durch eine fast 2000-jhrige Tradition zutiefst
christlich geprgt ist und auch heute ein wichtiges und lebendiges
Mitglied der katholischen Weltkirche ist. Darum schaue ich auch schon
voller Erwartung auf die zweite Pastoralreise, zu der mich die ster
reichische Bischofskonferenz fr das kommende Jahr eingeladen hat.
Mit Genugtuung drfen wir feststellen, da die katholische Kirche
gesttzt auch durch die Vereinbarungen des Konkordates von 1933
und der nachfolgenden Zusatzabkommen imstande ist, im gesell
schaftlichen, sozialen und kulturellen Leben Ihres Landes einen wichti-

Acta Ioannis Pauli Pp. II

31

gen Beitrag zu leisten. Eine besondere Bedeutung sterreichs fr das


Glaubensleben der Kirche dokumentiert sich unter anderem in der
Musikkultur, durch die Ihr Land anerkanntermaen Bedeutendes zum
geistlichen und liturgischen Gotteslob beigetragen hat. Joseph Haydn,
Wolfgang Amadeus Mozart und Franz Schubert seien hier nur als
Beispiele genannt. Dieses knstlerische und kirchenmusikalische Schaf
fen hat Ihrem Land ber die Grenzen hinaus hohes Ansehen eingebracht.
Nicht unerwhnt bleiben soll schlielich noch die groe Hilfsbereit
schaft sterreischer Organisationen fr die Entwicklungshilfe und
fr die Not in der Welt im Rahmen der Caritas. Freude und Hoffnung,
Trauer und Angst der Menschen von heute, besonders der Armen und
Bedrngten aller Art, sind Freude und Hoffnung, Trauer und Angst
der Jnger Christi, heit es am Beginn der Pastoralkonstitution
Gaudium et spes des II. Vatikanischen Konzils. Diese Solidaritt
mit den Menschen hat die Kirche von ihren Anfngen an beseelt, sie
wird ihr Wirken auch fr die Zukunft bestimmen. Ebenso erkennt die
Kirche fr diesen Dienst am Menschen in aller Welt jeden mitverant
wortlichen Einsatz von anderen Einrichtungen, vor allem auch die
Mithilfe der Staaten, dankbar an. In Erfllung dieser Aufgabe kommt
sterreich mit seiner zentralen Lage in der Vlkergemeinschaft auch
hier eine wichtige Bedeutung zu.
Mge Sie, Herr Bundesprsident, und das sterreichische Volk in
dieser solidarischen Mithilfe fr den Menschen sowie in der fruchtbaren
Weiterentwicklung von Gesellschaft und Staat in der Republik ster
reich stets Gottes Segen begleiten.
V
Ad eos qui in Italia Christianorum unitatem fovent coram admissos.*

Carissimi fratelli in Cristo,


1. Sono lieto di questo incontro con voi, incaricati diocesani per
l'ecumenismo, e rappresentanti di gruppi, associazioni, centri e movi
menti ecumenici in Italia. E sono lieto di apprendere che la vostra
riflessione in questo annuale convegno si concentra su un tema parti
colarmente importante per una profonda e autentica promozione della
ricerca della piena unit fra tutti i cristiani : La formazione e la pasto
rale ecumenica nella Chiesa particolare.
* Die 26 m. Iunii a. 1987.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

32

Officiale

Ho avuto pi volte occasione di affermare che la ricerca dell'unit


costituisce una priorit pastorale. Nella concreta situazione dei cristiani
nel mondo di oggi, la ricomposizione dell'unit un'urgenza, per grazia
di Dio, sempre pi avvertita. Da una parte la volont stessa di Ges
Cristo nostro Signore a sollecitare la nostra obbedienza al suo piano
di unit per la Chiesa e, dall'altra, sono i gravi problemi del nostro
tempo a postulare dalla comunit cristiana un contributo efficace e
concorde.
Pertanto, il sapere della vostra ansia di cercare insieme le vie e
gli strumenti adatti a promuovere un'azione efficace per il ristabili
mento della piena unit, suscita in me gioia ed insieme mi induce ad
augurare che per tutti scaturiscano dall'incontro orientamenti utili
e sollecitazioni proficue.
2. necessario che tutti i cristiani si sentano animati da spirito
ecumenico, soprattutto quelli a cui sono affidati una missione e un
compito particolare nel mondo e nella societ -

Fondandosi su questa convinzione, il Direttorio sull'ecumenismo


ha dato norme valide la cui applicazione alle diverse situazioni locali
pu ispirare e orientare tanto la formazione ecumenica quanto la stessa
pastorale.
La formazione, infatti, un presupposto indispensabile per un
autentico impegno ecumenico. Essa comprende almeno due dimensioni
intrinsecamente connesse e ugualmente necessarie : quella spirituale
e quella dottrinale.
U Concilio Vaticano Secondo ci ha chiaramente detto che ecume
nismo vero non c' senza l'interiore conversione , che occorre (( rinno
vamento della mente, e accresciuta fedelt alla propria vocazione .
2

D'altra parte, lo stesso Concilio, parlando del dialogo ha affermato


che bisogna assolutamente esporre con chiarezza tutta intera la dot
trina . Una autentica formazione ecumenica, volta com' a ristabilire
4

l'unit nella fede, non pu non porre in rilievo questa esigenza di verit,
pur senza trascurare la carit e l'umilt, in sincero spirito di obbedienza
alla Parola di Dio.
1

Proemio della

Unitatis redintegratio, 7.
ibid.,

Cf.

Ibid., 10.

seconda parte del Direttorio

ecumenico.

33

Acta Ioannis Pauli Pp. II

La formazione ecumenica un processo complesso e deve far parte


dell'unico processo di formazione cristiana. Non deve essere qualcosa
di esteriore o di giustapposto. Proprio per questo ho richiamato l'atten
zione sulla necessaria dimensione ecumenica della catechesi. Il Concilio
5

Vaticano Secondo, da parte sua, ha attribuito una attenzione parti


colare alla formatione ecumenica dei sacerdoti :

da cui dipende

sommamente la istituzione e la formazione dei fedeli .

Il raggiungimento di una tale formazione ecumenica dei sacerdoti


coinvolge, di conseguenza, i Seminari e le Facolt teologiche, ma sup
pone anche la fondazione di istituti specializzati per studi ecumenici e
non solo per la necessaria ricerca scientifica, ma anche per la necessaria
proiezione pastorale.
L'adeguata componente dottrinale nella formazione, da una parte,
garantisce l'impegno ecumenico da ogni tentazione di semplificazione e,
dall'altra, lo irrobustisce per un'azione feconda.
3. La pastorale ecumenica, infatti, utilizza, sul piano pratico del
l'orientamento cristiano della vita, i principi teologici dell'ecumeni
smo e le acquisizioni che va facendo il dialogo teologico in corso. Oc
corre avere sempre presenti queste due componenti. Con accuratezza
e con discernimento : con fedelt e apertura di spirito.
La vostra riflessione sulla pastorale ecumenica nella Chiesa parti
colare pi che opportuna. Le situazioni infatti sono diverse, i pro
blemi si pongono in modo differenziato. Le soluzioni, pur nel pieno
rispetto delle norme generali, devono essere adeguate alle singole
situazioni.
Uno strumento privilegiato per il coinvolgimento dell'intera comu
nit cristiana nell'azione ecumenica la preghiera per l'unit. Innanzi
tutto essa indica il giusto orientamento spirituale : l'unit un dono
di Dio. Essa purifica il cuore dell'uomo e illumina la sua intelligenza,
rafforza la sua volont. La preghiera comune, poi, tra i cristiani di
diverse Chiese e comunit ecclesiali fa'pregustare la gioia della pienacomunione.
Anche per la formazione ecumenica la preghiera ha un ruolo tutto
proprio. Ha un ruolo vitale. Essa va quindi promossa con ogni cura.
Di conseguenza, laddove possibile, vanno promossi e intensificati i

Catechesi tradendae, 32.

Unitatis

3 - A. A. S.

redintegratio,

10.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

34

rapporti con gli altri cristiani. La ricerca dell'unit postula infatti una
maturazione dell'intero popolo di Dio, incominciando a trasformare
l'ambiente concreto in cui si vive.
4. Il vostro convegno, grazie all'utile scambio che sempre arricchisce,
quando svolto in sintonia con i Vescovi preposti alla promozione del
l'ecumenismo in Italia, certamente sollecita il vostro rinnovato impe
gno nelle varie Chiese particolari da cui provenite.
Per questo scopo elevo la mia preghiera a Dio, mentre a ciascuno
di voi e a quanti con voi collaborano per la ricomposizione dell'unit
di tutti i cristiani, imparto di cuore la mia Benedizione.

VI
Ad Christifideles qui e Lituania Romam petierunt, VI expleto saeculo ab
Evangelio illic nuntiato.*

Dear Brothers and Sisters,


1. It gives me great joy to greet you today, Lithuaniae, brothers and
sisters who have come from various parts of the world with your
pastors and led by Bishop Paulius Baltakis, to celebrate the Sixth
Centenary of the "Baptism" of your beloved nation. Your prsence
here in Rome is an eloquent sign to the Church and to the world : a
sign of your fidelity to your cherished homelanda land all too often
beset by trials and sufferings ; a sign of your profound attachment to
the faith which your forefathers received six centuries ago; a sign of
your love for the Catholic Church and for the Successor of Peter, who
is the visible source of unity for all God's people.
On this occasion the Church in Lithuania, represented here by
Bishop Antanas Vaicius and a group of eight priests, gives thanks
to God for the gif t of the "Baptism". Baptism is a gif t for which all
believers are called to rejoice, not only for themselves but also for others,
as Saint Paul says : "I am glad and rejoice with you all. Likewise you
also should be glad and rejoice with me".
It is our unity in the
Body of Christ that enables us to rejoice in the marvellous gift of
salvation in Jesus Christ offered to us and to all those who have gone
before us morked with the sign of faith.
1

* Die 27 in. Iunii a. 1987.


1

Phil 2:17-18.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

35

You feel especially close to the Church that is in Lithuania since


you are joined to her like the living brauch of a tree that is rooted in
the rieh Lithuanian soil. With your brothers and sisters there, and
under the guidance of your Pastors, you have prepared yourselves spiritually for this Jubilee clbration.
And now, in communion with
thema communion of mind and heart and fervent prayeryou are
celebrating with them this solemn commmoration.
You have preserved your Catholic faith, that priceless treasure
carried from your land of origin. And your parishes, schools, as
sociations, cultural centres and Catholic newspapers and periodicals
are concrete expressions of the vitality of your faith and of your
attachment to your cultural and religious traditions.
Furthermore,
by preserving thse traditions you have enriched the cultures of the
countries where you have been received and which have become your
new home.
2. Through this clbration you have chosen to give renewed
emphasis to your Christian faith as the fundamental spiritual value of
your people, a force which has had a decisive role in the history of
the nation, a po werf ul influence on her cultural and moral life, as well
as a source of strength and support in the dark times of her history.
For each one of you, the Six Hundredth Anniversary of the "Bap
tism" of Lithuania constitutes an urgent call for your own spiritual
renewal. It is your task to give life now to the grce of your "Bap
tism". The Jubilee observance, in fact, will be fruitful to the extent
that each person is converted to a more convinced life of faith in our
Lord and Saviour Jesus Christ.
You have been called to be men and women who live by the Spirit.
Indeed, it is your vocation to be a nation enlivened by the Spirit, and
"the fruit of the Spirit is love, joy, peace, patience ... faithfulness ...".

This is an appropriate time for you to renew and give new life to
beautiful Christian traditions of your people ; to give rightful expres
sion to the artistic, cultural and religious sensitivity that you have
inherited.
Preserve and integrate into your lives the traditional
customs of family and social life, and pass them on to your children.
Likewise, this Jubilee Year is a time for ever more intense spiritual
solidarity with the Church in your land of origin. Continue to express
your support and encouragement to your brothers and sisters living
2

Gal 5:22.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

36

there, especially to those who suffer for reasons of religious conscience.


In this way the truth of the words of Saint Paul will increasingly
become a part of their spiritual exprience : "For as we share abundantly in Christ's sufferings, so through Christ we share abundantly
in comfort too".

They look to you with confidence, knowing that they

are sustained by your prayer.


3. Both you and they are undoubtedly flled with the special joy
at the thought of the Batification tomorrow of Archbishop Jurgis
Matulaitis, an intrepid witness of the faith of your forefathers.

As a

valiant servant of God he followed Christ along the path of the evangelical counsels, living with ardent love his religious conscration and
his dedication to the service of his fellow men and women, with a
burning desire to lead them to salvation in Christ Jesus. He li ved in
difficult circumstances, but far from feeling discouraged he used his
many talents to bring forth fruits of holiness in himself and in others,
becoming all things to ali that he might save ali.

Archbishop Matulaitis became the spiritual father of many sons


and daughters.

I express greetings to the Marian Fathers prsent

here, and to the Sisters of the Immaculate Conception.

With you ali,

my thoughts go to the members of your Congrgations in the homeland.


They too rejoice at this moment which, as it were, they are living in
spiritual communion with us, and we with them.
The memory of Archbishop Jurgis Matulaitis stands before the
prsent generation of Lithuanian young people as a light to guide their
steps in knowing and loving the character of their own people.

Above

ali he speaks to them of Christ, the Lord of hi story, the leader of our
souls.

To some of you young people his example may help to answer

your questons regarding the meaning and direction to give to your


li ves. It is my heartfelt prayer that through the intercession of Archbishop Jurgis many of you will respond to the cali to follow Jesus in
the priesthood or in the religious life.

In this way you will become

witnesses of evangelical charity in the service of your fellow human


beings, and through your lives and work the Gospel of Jesus Christ
and the wonderful love of God will be proclaimed to the future
gnrations.

2 Cor 1:5.

Of. / Cor 9:22.

37

Acta Ioannis Pauli Pp. II

4. By a providentia coincidence the Sixth Centenary of the "Bap


tism" of your nation is taking place during the Marian Year.

strong dvotion to the Mother of God has always been at the heart of
your nation's Christian life.

The great Saint Casimir was deeply

devoted to the Blessed Virgin, as was Jurgis Matulaitis.

The bond of

love that units the Lithuanian people with Mary, the Mother of the
Redeemer, is not only a tender expression of deep faith and spiritual
energy. It is also a commitment, an act of conscration, an entrusting
of the entire nation to the Mother of God so that she may watch over
the progress of the land and its people along the patii of history.
It is for that reason that in the Prayer for the Marian Year I
wished explicitly to place the entire nation under her protection :
To you, Mother of Christians, / we en trust in a special way / the
peoples who are celebrating during this Marian Year, / the Sixth
Centenary ... of their acceptance of the Gospel ... / Turn towards them
your loving glance ; / give strength to those who are suffering for the
faith.
Finally, I assure you ali of a special place in my heart and prayers.
Take my greetings to your loved ones and teli them of the Pope's
closeness to them.

In the love of our Lord Jesus Christ I impart to

you ali my Apostolic Blessing.


5. I wish to extend also a special greeting to the participants in the
International Colloquium of Ecclesiastical History now taking place
here in Rome under the auspices of the Pontificai Committee for
Historical Sciences, on the thme "The Christianization of Lithuania".
As eminent historians you are bringing your scientific knowledge to
bear on a very significant moment of European history, the mergence
of the Lithuanians as a Christian people in spiritual contact and
harmony with the other great nations of Europe.

I wish you well

in your professional pursuits, and may the God of peace and love
be with you always.

Acta- Apostolicae Sedis - Commentarium

38

Officiale

VII
Ad Lusitaniae episcopos sacra limina visitantes.*

Amados e venerdveis Irmos Bispos de Portugal


1. Agredeo os sentimentos que acaba de exprimir o Senhor Cardeal
Patriarca de Lisboa, Dom Antonio Ribeiro, na qualidade de Presidente
da Conferencia Episcopal, interpretando o que vos vai no corao e
que, nos encontros pessoais, alguns de vos j tiveram a oportunidade
de me manifestar. Milito obrigado !
Neste encontr, que daqueles que vivo corno urna das tarefas
mais importantes e mais blas do meu munus de sucessor de Pedro,
reafirmo tambm eu a viva afeio )) com que sempre vos acompanho
e com que hoje vos recebo, animado pelo desejo, como dizia o Apstolo,
de (( compartilhar convosco, nao s o Evangelho de Deus, mas a propria
vida - de comunlio o momento da vossa Visita ad Limina Apo
stolorum mais do que de simples vivencia da Colegialidade episcopal :
comunho das mentes, dos coraes e num s Espirito, com o ponto cul
minante na concelebratio da Eucaristia.
1

Com poucas alteraes mais tres novos Irma os que se nos vieram
juntar este nosso grupo j se encontrou em Fatima, aquando da
minha inesquecvel peregrinao e, passado um ano, aqui, na prece
dente Visita ad Limina . O tempo passa rapidamente ; mas as recordaes gratas perduram. Sim : perdura em mim, viva, a lembrana
do meu encontr com a Igreja que est em Portugal e hoje tambm
aqui, em vs representada. Saudando-vos como Pastores, sado as
vossas Comunidades os Sacerdotes, Religiosos e Religiosas e todos
os fiis graas a Deus, a maioria da Povo portugus. E na linha e
continuidade desses encontros precedentes, apresento algumas breves
considerantes, tendo ainda viva a dplice interpelao da Solenidade
recente dos Apostolos Sao Pedro e So Paulo, alias, perene inter
pelao de Roma: unidade de todos os Bispos, na comunho com o
sucessor de Pedro, e ao (( cuidado solcito de todas as Igrejas .
2

2. Um ano aps a minha visita pastoral, publicastes urna primeira


Carta Pastoral conjunta em que, antecipando nalgum aspecto a mais
* Die 6 m. Iulii a. 1987.
1

Cf. 1 Tess 2, 8.

Cf. 2 Cor 11, 28.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

39

recente Assembleia Extraordinaria do Snodo dos Bispos, escreveis :


Est no nosso espirito imprimir novo impulso ao movimento de renovao das nossas Diocses . Simultaneamente lancveis um inqurito,
visando auscultar o Povo de Deus a nivel nacional, sobre deficiencias
e urgencias notadas ou sentidas na Igreja que est em Portugal . Do
resultado colldo, nasceu a ideia de urna s linha de fora ... da aco
pastoral at ao Ano Dois Mil , expressa em nova Carta Pastoral
conjunta, com o afortunado binomio : Evangelizar e renovar a f do
Povo de Deus, segundo as exigencias do Concilio e do nosso tempo .
No posso deixar de me congratular convosco por tudo isto, ndice
de ateno e de muito estorco. Foi um decidido passo em frente, para
iconsciencializar e animar co-responsabilidades, na base segura da
unidade e fidelidade, sem ignorar a diversidade das situaes e dos
recursos e pessoal ao dispor, em Diocses tao diferenciadas como sao
as de Portugal. Por isso se reservava a cada um dos Bispos, singular
mente considerado, a orientao do movimento evangelizador e reno
vador na propria Oircunscrio diocesana.
3. No nos permite o tempo, infelizmente, deter-nos na anlise da
situao da Igreja em Portugal, nesta fase de conscientizao, bem
reflectida nos amplos e bem elaborados Relatnos, que preparastes com
esmero. A par de consoladoras atestaes desta recuperacelo de conscincia e das muitas indicayes concretas de vitalidade e empenho eclesial,
nao f altam algumas referencias pormenorizadas a lacunas, perigos e
dificuldades que ai se apresentam Igreja que est a caminho e prossegue a sua peregrinao, no meio das perseguies do mundo e das
consolaes de Deus, anunciando a Pscoa do Senhor, at que Ele
venha .

Entretanto, o Bom Pastor continua a dizer-nos : Tende

confiana ! Eu venci o mundo .

De qualquer modo, prevalecem os motivos de optimismo e esperana, pois a Igreja em Portugal da a impressio de urna firmeza rela
tiva, com segurana de conscincia e capacidade de interveno, sem
complexos, no obstante as dificuldades subsistam. E, neste momento,
parecem provir no apenas de factores transitorios, mas prevalente
mente de factores histricos e estruturais, ligados sorte do povo e
do pas em geral, a bracos com fenmenos de ajustamente s conse-

Const. dogm. Lumen gentium, 8.

Jo 16, 33.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

40

quncias de viragem repentina no seu rumo histrico, portadora de


mutaes profundas.
Disto se tm acupado perspicazmente as vossas reflexes conjuntas,
analisando os eventos e as situaes, como a conhecida evoluo pol
tica e a descolonizao ; e, a nivel eclesial, o impacto da renovata o
conciliar e de algumas leituras menos exactas do mesmo Concilio,
Ainda recentemente escreveis : <( Numa poca em que, por circunstan
cias varias, nos encontramos integrados na Comunidade Econmica
Europeia, devemos preocupar-nos em afirmar a nossa conscincia co
lectiva, que nao pode reduzir-se a termos de mercado. H um patri
monio a preservar. Dele faz parte a f crista ... H urna expectativa
depositada no carcter especfico da nossa contribuio, que se funda
precisamente nos nossos valores espirituais e religiosos .
Fazeis ainda urna referencia que apelo, que aqui convosco me
apraz sublinhar, quanto aos queridos emigrantes portugueses : estes,
(( quer nos pases da Europa, quer nos pases de outros continentes,
tm contribuido para tornar presente e vivo no seio de outros povos o
patrimonio de matriz crista que levaram da mle-ptria.
5

4. (( Evangelizar e renovar a f do Povo de Deus : gostaria de ter


tempo para repensar convosco todo o contedo da Exortao Apost
lica (( Evangelii Nuntiandi e algumas ulteriores explanares e aplicaes que tenho feito das luminosas perspectivas do documento do
meu venerando predecessor Paulo VI. Pressupondo isso, limitar-me-ei
a acentuar que se n~\o se Guidasse, como prioridade das prioridades,
desta (( novidade da f pascal do Povo de Deus, segredo da perene
juventude da Igreja, com outras diligencias correr-se-ia o risco de
estar a por um remend de pano novo em vestido velho .
6

A f do Povo de Deus precisa de facto de ser vivificada e alimen


tada continuamente na obediencia ao Evangelho, com o procedimento
descrito pelo Apstolo : misso, anuncio, acolhimento e adeso pessoal
compromissiva ; precisa de ser animada pela novidade de Jesus
Cristo. Com Ele, de facto, nasceu o hrnern novo , chamado a viver
em familia com todos os homens, pela santidade e graa traduzidas em
verdade e vida, na edificao da justia, do amor e paz. E com
8

Nota Pastoral de 17 de Maio de 1987.

Cf. Ef 5, 27.

Cf. Mt 9, 16.

Cf. Rom 10, 14-16.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

41

(( homens novos , que h-de surgir urna sociedade nova, no clima da


solidariedade e da fraternidade, iluminada pelo sol da caridade e con
tinuamente purificada e refrescada pela brisa suave da prtica das
bem-aventuranas.
5. Com este pano de fundo, passo a acenar a alguns dos pontos
mais vezes repetidos nos vinte Relatnos. Primeiro dentre estes, o dos
meios e obreiros da evangelizatio, ou a centralidade da problemtica
dos recursos, mormente dos recursos humanos : envelhecimento dos
Presbiterios, insuficiencia das vocaes sacerdotais e religiosas e limitaes para formar adequadamente os candidatos ao Sacerdocio e
vida consagrada. Parece estar aqui algo preocupante e melindroso,
apesar dos progressos, em nmero e qualidade, que assinalais nestes
campos. Desejo fortalecer a vossa esperana e estimular a vossa ateno
e interveno, propondo-vos para acelerar a inverso de tendencias
que, graas a Deus, comea a desenhar-se :
insistir na valorizao da prata da casa que no obstante
tudo acentuis vos muito boa; ou seja, dispondo de um bom
clero, atender aos modelos a apresentar s novas geraes, princi
palmente demonstrando confiana para criar confiana, para que todos
os Sacerdotes procurem em todas os coisas acreditarse como ministros
de Deus ;
9

so boas pistas as sugestes da mais recente Assembleia


Extraordinaria do Snodo dos Bispos, quanto formao nos semi
narios e as casas religiosas ;
10

incrementar o apostolado ou promotio vocacional e avivar con


tinuamente as co-responsabilidades, no plano humano e cristo, mas
sobretudo, rezar e fazer rezar muito : o Espirito Santo pode suscitar
a renovatio suspirada, mas sob o ponto de vista humano imprevisvel ;
contudo, preciso implor-la com f ao (( Senhor da messe .
Nesta linha, sabido o lugar que ocupam as pessoas consagradas :
no apenas com a disponibilidade, a competencia e o zelo que lhes sao
proprios, para tornar presente a Igreja em diversos campos ; mas neste
tempo tao necessitado de orao e, talvez, omisso na adorao de Deus,
precisa-se muito de pessoas dadas orao, que rezem pelos que no
podem, no sabem e no querem rezar, como se precisa tambm da
exemplaridade da teologia da Cruz.
9

10

Cf. 2 Cor 6, 3 ss.


Cf. Relao final, II, A, 5.

42

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

6. O crescimento do nmero de estudantes e docentes no ensino


secundario, superior e universitario, em Portugal, outra realidade,
em si mesma consoladora, por vos assinalada como urgencia para a
ateno da Igreja, pelo que isso representa no presente e no futuro
cristo e na vida social do Pas. 15 urna multido exposta e sacudida
pelo vento, tal vez de doutrinas mltiplas e estranhas , onde o ensino
se professa neutro religiosamente,
urna (( massa enorme a levedar . E o fermento tm de ser homens novos e neste ponto
vai um apelo aos Leigos da vossa ptria para que saibam man ter
e fortalecer continuamente a prpria identidade crista, conscientes de
que (( coisa boa robustecer o corao com a graa , " a firn de darem
testemunho de f desassombrada, esperana trascendente e amor traduzido em vida das exigencias ticas, como pessoas motivadas, escla
recidas e respeitadoras dos demais.
Este respeito, porm, nada tem que ver com a indiferena. urna
atitude responsa vel, ditada pela conscincia autntica, que leva a
reconhecer, em si e nos outros, o hrnern com todas as suas dimenses
como criao maravilhosa, com direitos de autor : a pessoa humana.
E nisto se fundamenta o respeito do Criador e um amor do hrnern que
vai alm das categorias do quantitativo e do facticio.
7. E neste momento, quero dizer urna grata palavra de estmulo,
bons votos e apelo para a Universidade Catlica Portuguesa da ini
ciativa da vossa Conferencia Episcopal e para as suas extenses uni
versitarias, que so realidades hoje, em diversas cidades. O seu presti
gio, unanimemente reconhecido como frisaram diversos Relatnos
tem de se manter e cada vez mais redundar em servio misso evan
gelizados da Igreja, contribuindo para serem atingidos e modificados
(( pela fora do Evangelho os criterios de julgar, os valores que contam,
os centros de interesse, as linhas de pensamento, as fontes inspiradoras
e os modelos de vida do hrnern, que se apresentem em contraste com a
Palavra de Deus e com o seu designio de salvao . Sei que facis
o que vos possivel para que se conserve esse prestigio e por torna-lo
evangelizador. Que Deus vos ajude e ilumine sempre e a todos os com
prometidos nesta causa.
12

Mas impe-se vossa solicitude e generosidade de Pastores urna


ateno mais alargada a todo o mundo da cultura, como se impe a
11

Hebr 13, 9; cf. Ef 4, 14.

12

Exort.

Apost.

Evangelii nuntiandi, 19.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

43

todos os (( homens novos pela novidade de Cristo. 15 tarefa ardua,


mas muito prometedora de frutos, a curto e a longo prazo. O Cristia
nismo parte muito importante do patrimnio cultural portugus.
Referistes que, entre vos, numerosos Sacerdotes se dedicam ao ensino
e nao apenas da disciplina de Religio e Moral . Todos desejamos que
sejam eximios profissionais, os melhores entre os melhores. Mas os
Sacerdotes esto comprometidos, antes de mais, com Cristo e com a
sua Verdade ; e s sero felizes na consonancia e harmonizao de todo
o seu ser e agir com a condio de ministros de Cristo e sentindo
com a Igreja : com a Igreja universal e com a sua Igreja locai; e ainda,
actuando a exemplaridade de <( luz e sal que os outros tm direito a
ver neles, mesmo quando, paradoxalmente, os aliciam para a emi
g r a l o da sua escolha de vida fundamental. E, para serem realmente
felizes, rezem, rezem muito, cultivando a unio com Cristo, pois disso
depende a eficacia da sua vida doada, disso depende o fruto da sua
actividade : depende a salvao de muitos irmos.
13

8. Confdenciastes-me ainda alegras a apreenses pelo que se refere


ao culto litrgico, devoes e tradiees, vividas em festas e romarias,
tpicas da vossa terra, Causou-me profunda satisfao constar na
maioria dos Relatnos o aumento da devoo Santissima Eucaristia,
tambm fora da Missa, graas aos ministros extraordinarios do Sacra
mento. Eucaristia, sabemo-lo, est ligada a promessa da vida e da
vida eterna ; e, por isso, permanece (( o centro e pice de toda a vida
crista .
Mas quanto ao resto, com perspectivas positivas, h questes em
aberto, a que dedicis a melhor ateno, visando aproveitar e valorizar
o bom fundo de religiosidade das vossas gentes. Deixo-vos como sugestes, ao encorajar o vosso zelo, empenho e firmeza neste campo imenso :
dialogar e levar pelo juzo crtico, purificao do sentido do sagrado
e do imperativo da adorao a Deus, muitas vezes subjacente quilo
que se desvirtuou e desviou ; fazer todo o possi vel para ser retomada a
celebrao-encontro da Eucaristia dominical, e por que esta corres
ponda necessidade de festejar, comungar e sentir ser realidade a
lei de Cristo que implica levar os fardos uns dos outros e <( cho
rar com os que clioram , quando necessrio, mas tambm alegrar-se
com os que esto alegres : tratar-nos uns aos outros como irmos.
14

13

14

Cf. Jo 15, 5.
Cf. Gal 6, 2; Rom 12, 15.

44

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

9. Para tanto, impe-se viver e crescer na conscincia de filhos de


Deus em graa, examinar-se cada um a si mesmo e fazer o devido
15

discernimento, de quai a vontade do Pai celeste, do que bom e


perfeito. E aqui se insere o apelo reconciliao, garantida pelo Sa
16

cramento, devidamente celebrado ; o apelo conversio, ao compromisso


pessoal. Celebrar a Penitencia, para a libertao do pecado, tornase
tanto mais imperativo quanto mais os cristos souberem percorrer os
caminhos indicados pela Senhora da Mensagem, em Fatima : os caminhos da orao pessoal, familiar e comunitria ; e os caminhos da converso ao Evangelho, voltando-se para Deus e fazendo da vida prece e
na prece enquadrar o quotidano. E neste nosso tempo, quando avassala
a perda do sentido do pecado e tantas pessoas sentem o vazio interior
e a crise espiritual, a Igreja deve manter e promover, com energia, o
sentido da penitencia, da orao, da adorao, do sacrifcio, da oblao
de si mesmo, da caridade e da justia .

17

Por ultimo, exorto-vos Irmos muito amados, a prosseguir naqueda


firmeza serena que transparece dos vossos Relatrios e dos vossos Docu
mentos conjuntos, a orientar, incentivar e amparar com tempestivos pronunciamentos quando necessrio o testemunho colectivo e peregrinao na f da Igreja que est em Portugal. Quanto mais se manifestam
as tendencias para sobrepor o quantitativo e o facticio ou simplesmente
demaggico ao espiritual, que chegam mesmo a questionar, a nivel de
sociedade ou de Estado, valores moris fundamentis para se manter
a dignidade pessoal, tanto mais os cristos devem sentir-se fortes,
coesos e apoiados para chamar erro e pecado aquilo que o , porque em
contraste com o Criador e a sua criao. Cristo, o mesmo ontem, hoje
e para todo o sempre, continua a ser caminho, verdade e vida , para
a autntica felicidade do hrnern.
10. Quanto a outros campos da vossa actividade de Pastores, ficam-me no corao e na primeira linha da minha prece as vossas confi
dencias, esperanas e preocupaes. Assim
a familia : a familia segundo Deus, as tradicionais familias
ss portuguesas, que comeam a ser saudade, e as familias que tendes ;
e no entanto, o futuro do hrnern continua a decidir-se na familia ;

15

Cf. Ef 5, 1.

16

Cf. Rom 12, 1-2.

17

Snodo Extraordinario dos Bispos (1985), Relao final, II, A, 4.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

45

esta continua a ser esperana para o equilibrio das pessoas e a harmonia


da sociedade ;
o mundo do traballio, dos sem-trabalho e dos que sofrem as con
sequendas das injustias, desajustes e insidias que o minam, quando
o traballio tem de ser caminho de fdelidade a Deus e ao homem-irmo ;
os mass-media , com as suas imensas possibilidades e com a
problemtica, a que importa dar respostas aferidas pelo Evangelho ;
a carencia ou inadequao de estruturas eclesiais e laicais que
deveriam preparar os cristos para participarem na promoo social
e para um compromisso no apostolado, mais eficaz e seguro ; e relacio
nada, a incipiente experiencia dos diconos permanentes ;
a propaganda a que nem sempre possvel fazer frente, de cunho
materialista, ateia ou antieclesistica, a alargar o espao para o secularismo, o permissivismo moral, pelos caminhos do consumismo e do
hedonsimo, at aos mundos ilusorios da alienao total da pessoa;
o mundo dos Jovens, dos queridos jovens portugueses, aos quais
todos desejamos que nao rompam com o seu patrimonio cultural; que
sejam livres, sim, mas no amor que sabe discernir e sacrificar-se por
nobres ideis, para serem os melhores cidados da sua ptra, dando
largas generosidade dos seus coraes para abraarem o mundo, com
o que nele belo, nobre e de acordo com o projecto de Deus.
Queridos Irmos no episcopado :
11. Tende confiana ! Eu venci o mundo .
Evangelizar e renovar a f do Povo de Deus, segundo as exigencias
do Concilio e do nosso tempo, urna tarefa imensa; mas no algo
suplementar ou facultativo na nossa misso de Pastores, alias, na
misso da Igreja. Muitos factores incidem na vitalidade crista e fecundidade apostlica das comunidades e podem debilit-las. O labor, que
tem de ser constante contra o dessoramento, ser tanto mais eficaz e
convincente quanto mais os agentes pastorais e todos os discipulos de
Cristo estiverem unidos a falarem a mesma linguagem, forem (( um s
corao e urna s alma solidamente enraizados na caridade divina :
(( para que o mundo creia . Todos os cristos portugueses tm nisto
a sua quota-parte, cada um segundo a propria condio.
18

A nos, Pastores, o Senhor confiou a tarefa de articular as diversas


formas de co-responsabilidade e empenhamento. Com os sentimentos

18

Cf. Jo 17, 21.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

46

Officiale

do Bom Pastor e como testemunhas, hemos de garantir, mais do


que a compacidade, a comunho profunda e frutuosa, entre os fiis,
entre as diversas comunidades, entre as diocses, entre as zonas pastorais, enfim, entre as foras vivas do Povo de Deus e de todas estas com
a Igreja universal.
Neste Ano Mariano, para implorar a intercesso da Mfie do Reden
tor modelo e presena materna na vida da Igreja que est a caminho convosco, ajoelho-me em espirito em Fatima; que o Altissimo
derrame sobre vos e sobre as vossas Comunidades diocesanas os dons
do seu amor, para caminhardes, com jubilosa esperana, cada dia mais
evangelizados e renovados )), na peregrinacelo da f. IS o que imploro
ao abenoar, representada em vos, toda a Igreja em Portugal.

VIII
In Valle videnda, intra fines Bellunensis dioecesis habita, occasione oblata
commemorationis S. Ioannis Gualberti.*

(( Beato l'uomo ... che si compiace della legge del Signore e la sua
legge medita giorno e notte .*
1. Con queste parole del salmo responsoriale or ora recitato desi
dero salutare tutti voi, fratelli e sorelle, convenuti in questa mirabile
Val Visdende (veramente Vallis videnda ) per la celebrazione del
l'Eucaristia nella festa votiva di San Giovanni Gualberto, patrono
degli operatori forestali.
Beato l'uomo che si compiace della legge del Signore, delle opere
del Signore, dei segni imponenti della sua presenza nelle meraviglie
del creato.
Davanti a questo panorama di prati, di boschi, di torrenti, di cime
svettanti verso il cielo, noi tutti ritroviamo il desiderio di ringraziare
Dio per le meraviglie delle sue opere, e vogliamo ascoltare in silenzio
la voce della natura al fine di trasformare in preghiera la nostra
ammirazione. Queste montagne, infatti, suscitano nel cuore il senso
dell'infinito, con il desiderio di sollevare la mente verso ci che
sublime. Queste meraviglie le ha create lo stesso Autore della bel
lezza. Ora, se siamo colpiti dalla loro presenza ed attivit, pensiamo
* Die 12 in. Iulii a. 1987.
1

Sal 1, 2.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

47

da ci quanto pi potente colui che le ha formate. Difatti dalla gran


dezza e bellezza delle creature per analogia se ne conosce l'autore.

2. Desidero salutare il Signor Cardinale Marco C, qui presente


e, con lui, saluto il Vescovo della diocesi di Belluno-Feltre, Mons.
Maffeo Ducoli, l'Arcivescovo di Udine, Monsignor Alfredo Battisti,
il Vescovo di Treviso, Monsignor Antonio Mistrorigo, convenuti quass
per questa celebrazione.
Il mio saluto si estende altres alle Autorit dello Stato e della
Regione; in special modo al Ministro dell'Agricoltura e Foreste, Ono
revole Filippo Maria Pandolfl, e al Presidente della Regione Veneto,
Professor Carlo Bernini. Saluto ancora i rappresentanti dei paesi
e delle Comunit montane del Comelico e di tutto il Cadore, in par
ticolare gli operatori forestali delle Regioni Veneto e Friuli, come
anche i Superiori ed i membri del Corpo Forestale dello Stato, pre
posti alla tutela ed allo sviluppo di queste foreste.
Un saluto va anche ai turisti convenuti qui per il periodo delle
loro vacanze e per un salubre sollievo, a contatto con un ambiente
ancora libero dal degrado ecologico che insidia le citt ed i luoghi
di lavoro.
A tutti rinnovo il saluto e l'augurio annunziato all'inizio di que
sta liturgia : La pace sia con voi. La pace di Cristo, la pace dell'anima,
la pace che suggerita al nostro cuore dalle opere di Dio.
3. Le pagine del libro sacro che abbiamo letto portano la nostra
meditazione sulla vita di San Giovanni Gualberto, un santo fiorentino
del secolo x, misteriosamente condotto dalla grazia a testimoniare
l'eroica carit del perdono ed a consacrarsi a Dio nella vita contem
plativa. Come noto, la giovinezza di Giovanni Gualberto, della
famiglia dei Visdomini, era stata turbata dall'assassinio del fratello
maggiore, Ugo. Il padre e la tradizione sociale del suo tempo, spin
gevano Giovanni Gualberto a vendicare il delitto con l'uccisione del
l'assassino. Egli lo incontr un venerd santo ; ma fu profondamente
sconvolto nel suo proposito di vendetta dall'implorazione del colpe
vole, il quale, con le braccia in croce, chiedeva piet in nome di Cristo.
U ricordo della misericordia di Ges morente ebbe nell'animo di Gio
vanni Gualberto la forza di un messaggio irresistibile, che lo indusse
al perdono ed alla conversione, a Amate i vostri nemici, fate del bene
2

Cf. Sap 13, 3-5.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

48

Officiale

a coloro che vi odiano . La tradizione narra che Giovanni Gualberto


fu confortato dal Crocifisso con queste parole : Poich hai perdo
nato al tuo nemico, vieni e seguimi . Dopo avere lottato in Firenze
contro la simonia, fino al punto di essere perseguitato per il suo zelo,
Gualberto si ritir nella solitudine di Vallombrosa per dare inizio ad
una comunit monastica benedettina, qui rappresentata oggi dall'at
tuale Abate. Antiche testimonianze affermano che nella silenziosa fo
resta dell'Appennino Toscano, fedele al motto della preghiera e del
lavoro, egli si applic, insieme ai suoi monaci, all'orazione ed alla
coltura dei boschi. Nella dedizione a questa attivit prediletta i
discepoli di San Giovanni Gualberto intuirono le leggi che presiedono
alla conservazione e allo sviluppo delle foreste, e in un'epoca in cui
non era possibile parlare di norme forestali, la religiosa e sapiente
costanza dei monaci vallombrosani pot tracciare metodi validi per
un congruo sviluppo del patrimonio boschivo delle regioni.
3

4. L'istinto della vendetta, purtroppo tanto radicato nei sentimenti


dell'uomo, stato definitivamente superato e pienamente vinto dalla
forza dell'amore che perdona. Il Vangelo oggi ci dice che non solo gli
amici, ma anche i nemici devono essere oggetto dell'amore cristiano :
Fate del bene a coloro che vi odiano, benedite coloro che vi male
dicono, pregate per coloro che vi maltrattano . Il perdono cristiano
esige non solo la rinuncia alla vendetta, ma una risposta di amore
verso il nemico ; non una pura passivit davanti all'insulto e al torto,
ma la risposta morale pi eloquente che si possa dare : l'affetto e la
preghiera per chi nemico. Solo la forza di Dio e la grazia di Cristo
possono condurci a questo atteggiamento di amore. La lettura di San
Paolo, perci, ci invita ad attingere forza nel Signore e nel vigore
della sua potenza .
4

Ma la conquista della capacit di perdonare e di amare i propri


nemici passa attraverso una trasformazione pi profonda del cuore.
L'esistenza umana ha bisogno di essere guarita e salvata dalla costante
tentazione dell'egoismo. Occorre, allora, una conversione assidua, che
coinvolge tutte le espressioni della persona : la fatica del pensare,
la preoccupazione dell'agire, lo sforzo della volont. L'aspirazione del
l'amore non deve rimanere muta, informe, infeconda, n oppressa e
3

Le 6, 27.

* Le 6, 27-28.
5

Ef 6, 10.

49

Acta Ioannis Pauli Pp. II

distrutta al momento della prova. Il Signore ci invita, perci, a libe


rare costantemente la nostra personalit dalla grettezza e dalla povert
del calcolo, dalle motivazioni interessate che nascondono una insi
diosa presenza di egoismo anche in tanti gesti umanitari : D a
chiunque ti chiede ... Se amate quelli che vi amano, quale merito ne
avrete? ... Amate i vostri nemici, fate del bene e prestate senza spe
rare nulla, e il vostro premio sar grande e sarete figli dell'Altissimo )).
Il vero discepolo di Ges Cristo ama il suo prossimo (( senza sperarne
nulla , in atteggiamento di costante e gratuito dono di s ai fratelli.
(( Ci che volete che gli uomini facciano a voi, anche voi fatelo loro ...
Siate misericordiosi, come misericordioso il Padre vostro.

Pu capitare nella vita come nel caso di San Giovanni Gualberto


che si presentino difficolt estremamente acute, momenti in cui la logica
umana ha bisogno di essere rivoluzionata dalla forza del precetto
della carit, circostanze che impongono la necessit di rivedere e puri
ficare la coscienza che l'uomo ha di se stesso e del suo posto nella
comunit dei fratelli. in tali momenti che urge indossare l'arma
tura di Dio , cio fare delle scelte secondo Cristo, il modello unico
del comportamento cristiano. Ci esige una revisione radicale dei valori,
richiede una sorta di seconda nascita, la tenace volont di percorrere
una via simile a quella di Cristo, fino ad entrare nello spogliamento
della sua Croce. Cristo la fonte di queste scelte : in lui ogni cre
dente si illumina e spera, anche se si sente chiamato ad affrontare
una lotta tremenda contro i propri sentimenti e contro la mentalit
prevalente nel mondo. Resistete nel giorno del malvagio, ci ha detto
San Paolo, cio in quel giorno ed in quei momenti che ci mettono alla
prova circa le scelte consequenziali della fede.
8

Al termine di questo faticoso processo per la coerenza della carit


evangelica sta, per, una grande speranza : (( Date e vi sar dato,
una misura buona, pigiata, scossa e traboccante , perch la gran
dezza del dono sperato infinitamente maggiore della fatica impiegata
per meritarlo.
10

5. La festa odierna riguarda in modo speciale voi, operatori fore


stali, per il problema ecologico che sotteso al vostro impegno.
Le 6, 30-35.

Le 6, 31-36.
Ef 6, 3.

' Cfr. Ef 6, 13.


10

Le 6, 38.

4 - A. A. S.

50

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

noto quanto oggi sia urgente diffondere la coscienza del rispetto


per le risorse del nostro pianeta. Tutti ne sono coinvolti, poich la
terra che abitiamo rivela sempre pi chiaramente la sua intrinseca
unitariet, sicch le vicende inerenti alla conservazione del suo patri
monio riguardano tutti i popoli senza distinzione. La conserva
zione e lo sviluppo del patrimonio boschivo in qualsiasi zona fon
damentale per il mantenimento e la ricomposizione degli equilibri
naturali indispensabili alla vita. Ci va affermato ancora di pi oggi,
mentre ci accorgiamo di quanto sia urgente realizzare una decisa in
versione di tendenza in tutti quei comportamenti che portano a preoc
cupanti forme di inquinamento. Ciascun uomo tenuto ad evitare
iniziative ed azioni che possono intaccare la purezza dell'ambiente,
e giacch le piante, nel loro insieme, svolgono un ruolo indispensabile
sugli equilibri naturali, necessari alla vita in tutti i suoi gradi, la
loro tutela e il loro rispetto divengono sempre pi un fatto umano
di singolare necessit.
impegno morale per il cristiano avere cura della terra <( affinch
essa produca frutto e diventi una dimora degna dell'universale fami
glia umana
6. Chiedo a Dio per tutti voi, operatori forestali, e per tutti voi,
uomini e donne della montagna, appassionati cultori delle solide tra
dizioni di queste terre, che le vostre comunit conservino sempre le
preziose eredit della cultura che vi riguarda. La gente della mon
tagna possiede il gusto della contemplazione della natura, e con questa
una conseguente profonda religiosit, che investe tutti i settori della
vita, suscitando laboriosit, spirito di sacrificio, attaccamento alla
famiglia e alla propria terra. Pu essere che la terra da cui traete il
sostentamento vi appaia talvolta dura ed esigente per il lavoro che
vi chiede ; ma voi amatela come un dono di Dio, come un meraviglioso
ambiente nel quale Egli si rivela ai vostri occhi nello splendore delle
cose da lui create.
Desidero perci esprimere il mio compiacimento ed il mio pi vivo
incoraggiamento ai responsabili della Regione e dello Stato per tutti
gli impegni finora assunti al fine di sostenere ed incoraggiare la per
manenza delle popolazioni in questa regione montana, nel tentativo
di arrestare o almeno ridurre la tendenza ad abbandonare i luoghi
d'origine. La montagna non deve spopolarsi, ed un sincero plauso
11

Gaudium et spes, 57.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

51

va rivolto a tutti coloro che contribuiscono a fare in modo che questi


luoghi, conservati e sviluppati secondo le esigenze della loro naturale
vocazione, siano una valida fonte di lavoro per l'economia degli
abitanti.
Prego, ancora, Dio che voglia mantenere tra di voi le nobili tra
dizioni di solidariet e di fraterna carit che da tempi antichissimi
regolano le vostre forme di vita sociale. Confermo l'auspicio gi espres
so ai vostri Vescovi nel corso della recente visita ad limina: possano
le vostre comunit rinsaldare la loro radice etica e spirituale, nel
contesto di una identit culturale non attinta al di fuori delle loro
tradizioni genuine.
7. Tutto quello di cui viviamo, la natura, la comunit, la cultura,
la carit fraterna, tutto ci stato donato da Dio, come una vocazione
che ci sprona a fare in modo che la famiglia umana possa trarne sol
lievo e gioia. Le intenzioni di Dio, le sue volont, sono intenzioni di
amore, conducono a salvezza, esigono comunione, parlano di vita
eterna. Nella creazione Egli ci ha posti come servitori di una volont
universale di bene e vuole che ogni nostra opera sia utile a tutti,
affidandoci il servizio della carit come impegno prezioso del suo
paterno amore. Sforziamoci di ritrovare o ricostruire in ogni uomo
una personalit veramente cristiana, per poter essere nel mondo coopeatori della bont di Dio, nostro Padre.
Beato l'uomo, che medita la legge del Signore, giorno e notte.
Mit einem herzlichen Gr Gott heie ich zum heutigen fest
lichen Gottesdienst auch alle anwesenden Glubigen deutscher Sprache
willkommen. Der gemeinsame Glaube und das gemeinsame Gotteslob
verbinden uns in der Kirche ber alle sprachlichen und geographischen
Grenzen hinweg zu dem einem Volke Gottes. Seid euch, liege Brder
und Schwestern, als glubige Katholiken dieser beglckenden Wirk
lichkeit stets bewut. Die heutige Begegnung mit dem Nachfolger des
Petrus und vielen anderen Mitchristen bestrke euch in dieser frohen
Gewiheit und schenke euch neuen Mut, euch auch in den Pflichten
des Alltags in der Familie, am Arbeitsplatz, im ffentlichen Leben
als berzeugte Christen treu zu Christus und seiner Kirche zu bekennen.
Das wnsche und erbitte ich euch von Herzen mit meinem besonderen
Gebet und Segen.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

52

Officiale

IX
Ad Hiberniae episcopos occasione oblata ad limina visitationis coram
admissos.*

Dear Cardinal Fiaich and brother Bisliops,


1. I am particularia happy to meet you, the bishops of Ireland,
gathered here on the occasion of your ad Limina visit. Your pilgrimage
to the tombs of the Apostles Peter and Paul, and your report concerning the state of that part of the Church committed to your generous
pastoral care, corresponds to a time-honoured ecclesiastical practice.
Above all, it expresses and further vivifies the bonds of communion
which unite us as Successors of the Apostles, entrusted with governing
the house of the living God.
I hope that this meeting will be for
you, as it is for me, a moment of intense Joy in the Holy Spirit, by
whose power we are strengthened and confirmed "for the building
up of the body of Christ".
Your prsence here brings to mind the long and exemplary history
of your people's fidelity to Christ and to his Church. But it speaks
also of the prsent faith and Christian commitment of your local
Churches. As your brother Bishop, charged with the ministry of unity
and charity for the universal Church, I rejoice with you in contemtemplating God's favour constantly poured out on the Church in
Ireland, and I gladly encourage you in your daily response to the
many tasks of your episcopal ministry. As Saint Paul said : "Let
us not grow weary in well-doing, for in due season we shall reap,
if we do not lose heart".
1

Seeing you here, I am reminded of the figures of our dear brothers,


Archbishop Dermot Ryan and Archbishop Kevin McNamara, who
seemed set to serve the Church for many years to come, with the
talents and personal qualifies which characterized each of them. Yet
the Lord, in his own admirable providence, saw fit to bring them
quickly to himself, leaving us with the sadness of their absence, but
also with the luminous memory of their ministry and leadership.
Both were moved in their service of the Church by a profound sense
of personal accountability to Christ and a desire to uphold the teach* Die 27 in. Augusti a. 1987.
1

Cf.

Lumen Gentium, 18.

Eph 4:12.

Gal 6:9.

53

Acta Ioannis Pauli Pp. II

ings and guidelines of the Second Vatican Council in all their richness.
Their lives evidenced a remarkable closeness to the Lord shrouded in
quiet courage and deep humility.
Together, let us rejoice in the
thought that when the Chief Shepherd appears these good and faithful
servants of the Gospel will obtain the unfading crown of glory.
4

2. In recent decades your pastoral programming has benefitted


from regular and detailed studies and surveys of many aspects of the
life of the Church in Irish society. You are undoubtedly grateful to
perceive the strength and authenticity of Christian faith and life in
vast seotors of the population.
Your local Churches can count on
numerous capable priests, men and women Religious, and lay persons
who are active in all reas of ecclesial and civil life. You can draw
on the vitality and dynamism of the faithful, and of the young in
particular, to respond to the call of charity, mission and service, both
at home and in many other parts of the world. The Irish contribution
to the Church's missionary activity, in the past as in the prsent, is
a magnificent sign that the grce of God has not been given to you
in vain.
5

You are also witnesses of new ferments of Christian life among


the faithful, through prayer-groups or Bible-study groups, through
a more active participation in the Liturgy, and their engagement in
many forms of the apostolate. The words of Saint Paul come spontaneously to mind : "We give thanks to God always for you all ...
remembering before our God and Father your work of faith and
labour of love and steadfastness of hope in our Lord Jesus Christ".

3. Some of the special challenges confronting you as pastors are


the resuit of profound changes taking place in the contemporary world
and which are being widely and deeply feit within Irish society. Others
are specific of the cali to renewal which the Second Vatican Council
has bequeathed to the Church in the latter part of the twentieth
Century. In the light of these circumstances your role as Bishops
is invested with a particular urgency and responsibility, especially
towards the younger gnrations of Irish men and women who have
a right to be helped in every way to enter fully into their spiritual
hritage.
4

cf.

Cf. 2 Cor 6 : 1 .

1 Thess 1:2-3.

1 Pt 5:4.

54

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

You are well aware of the serious demands being made on your
pastoral leadership. Economie development and higher standards of
living have not benefitted everyone in like manner. All too often you
are witnesses of new and tragic forms of poverty and alination which
tend to affect in particular the old and the young. The scourge of
unemployment has struck a heavy blow at Irish society, causing
suffering for many families.
Other social and cultural transformations, which accompany ma
terial development, have led some to become uncertain and confused
regarding fundamental truths and values, including what refers to
such basic realities as the family and the value of life itself. Many,
especially among the young, find it increasingly difficult to acquire
a clear and integrated set of principies on which to build their response
to life's tasks and responsibilities. The situation is compounded by
the aggressive quality of consumerism and the force of selfishness in
the individual and in more or less large sectors of society.
4. Much has happened in Irish life since my visit to your country
in 1979. Nevertheless, it seems appropriate to repeat what I said
during the memorable Eucharistie clbration in the Phoenix Park :
"Ireland, that has overeme so many difficult moments in her history,
is being challenged in a new way today ...
The challenge that is
already with us is the temptation to accept as true freedom what in
reality is only a new form of slavery. And so, it becomes ali the
more urgent to steep ourselves in the truth that comes from Christ,
who is 'the way, and the truth and the life', and in the strength that he
himself offers us through his Spirit". My prayer for Ireland is that,
in building a society capable of responding to the needs of ali its
people in justice and harmony, the truth that comes from Christ
may instruct you in values that conform authentically to human
dignity and lead to peace. And may your love of Jesus Christ, so
clearly attested to in your history, grow ever more certain and opera
tive in the face of prsent challenges.
7

In various Pastoral Letters and Statements, you have addressed


some of the more impelling and urgent concerns of your ministry.
I recali your Letter, "Love is for Life", issued in Lent 1985, and your
"Statement on Marriage, the Family and Divorce", published during
7

Jn 14:6.

Homily, 29 September 1979, nos. 3 and 4.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

55

the recent public debate in your country on thse questions. Your


personal witness of fidelity to the Church's teachings and your unity
and mutual support within the Episcopal Conference is an essentia!
service to the community of faith over which you preside in love.
5. You have been called to shepherd God's people in the wake
of the Second Vatican Council, the extraordinary gift of the Holy
Spirit to the Church in our times. It is necessary to return time and
time again to the documents of the Council in order to have a precise
and complete image of the Church herseif, of her mission, origin and
structure, and of the divine and human lments which constitute
her true nature as the sacrament and means of union with God and
of the unity of all mankind.
9

As bishops it is your task to be imbued with that vision and to


communicate it to your priests, who share the responsibility for the
diocse with you. It will be your constant care to foster among your
special collaborators, your priests, a truly spiritual outlook and a
convinced attitude of service to God's people.
Your priests know
that they are set apart for a special ministry within the Church and
that they cannot be true ministers of Christ unless they are ministers
and dispensers of a life other than this earthly one. At the same time
they are aware that they cannot be of effective service to others if
they remain strangers to the life and conditions of their brothers
and sisters. They look to you therefore for an example of the holiness
of life and dedication to the pastoral ministry to which all of you
together have been called. Regarding them as friends in Jesus Christ,
you will know how to encourage them and sustain them in their difflcult
but sublime task.
10

11

6. The same can be said in its own way in relation to the men
and women Religious who collaborate with you in building up and
increasing the Mystical Body of Christ.
The contribution offered
by the many Religious Congrgations prsent in Ireland to the life
and mission of the Church both at home and abroad is immeasurable.
It is extremely important that the entire ecclesial community welcome,
respect and encourage their witness of the evangelical counsels as a
12

Lumen Gentium, 1.
Presbyterorum

10

Cf.

11

Cf. Jn 15:15.

12

Cf.

Ordinis,

Christus Dominus, 33 ff.

3.

56

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

reminder, in the midst of a growing secularism, of the laws and


values of the eschatologica! kingdom towards which the whole People
of God journeys in faith.

On their part, Religious themselves are

called to further enliven and make even more transparent the radical
following of Christ which is at the basis of their special place in the
community of faith.
In speaking of your priests and Religious, I share with you the
concern which today affecta large sectors of the Church, especially
in traditionally Christian countries : the matter of decreasing ecclesiastical vocations.

This is a question which we must recognize in all

its importance and gravity. I am comforted by the interest with which


you follow this question in your own diocses and I take this occasion
to echo the needs of the universal Church which owes so much to the
missionary activity of Irish bishops, priests, and women and men
Religious.

While other forms of apostolate and service are to be

highly recommended, the young especially need to be challenged to


examine the direct call to the priesthood and the religious life.

This

is a matter in which the faith of the entire ecclesial community is


called into play.

Every vocation is a unique and personal response

to Christ, but in many ways it also reflects the vitality and fruitfulness of the soil in which it takes shape.
7. One of the fondest memories of my visit to Ireland was to se
so many priests, men and women Religious, missionaries and seminarians gathered at Maynooth, Ireland's National S eminar y, which
is preparing to celebrate its second centenary in 1995.

Maynooth has

contributed immensely to the life and mission of the Church in Ireland


and throughout the world.

On the occasion of my visit I expressed

the hope, which is not mine alone, but as it were a plea of the entire
people of God, that Maynooth would have a future just as great.
Now, I understand that the Catholic people of Ireland are being
asked to respond to an appeal for special financial support, required
to meet urgent needs of the College.

I gladly express my solidarity

with such an effort, and I pray that Maynooth, as "a school of priestly
holiness, an academy of theological learning, a university of Catholic
inspiration" will continue in every way to merit the respect which
it has achieved throughout the Catholic world.
13

Cf. Address at Maynooth, 1 October, 1979, no. 1.

13

Acta Ioannis Pauli Pp. II

57

8. I have already mentioned the altogether special grce for the


Church on the ve of the third Christian Millennium of the directives
and impulses which the Second Vatican Council released into the
lifestream of the Catholic community and indeed, in a sense, into
the world. The renewal of Christian living which the Council intended
is still very much a challenge to our episcopal ministry. Much has
already been done, and we know that the Lord continues to call the
Church in each place to a more dynamic prsence in society and
culture "by her healing and elevating impact on the dignity of the
person, by the way in which she strengthens the seams of human
society and imbues everyday human activity with a deeper meaning
and importance".
A generous response to the universal call to
holiness constitutas, undoubtedly, the inner force of such a renewal
of ecclesial life. The spiritual nergies for service must come from
grce and holiness of life, and therefore from those means that promote
spiritual progress, especially the Eucharist and the other sacraments.
14

In recent years apprciation for the Sacrment of Penance has


diminished among some. Bishops and priests need to revitalize the
frquent reception of this means of grace in order that the Church,
the difice of God, be raised on no other foundation than Christ,
the stone which the builders rejected, but which has become the
cornerstone.
15

16

Spiritual renewal calis for a deepening of piety, nourished by


adequate forms of personal and popular dvotion, especially those
which have proven their validity in the past. As some examples among
many, I mention pilgrimages, penitential traditions and the praying
of the Family Rosary which has been traditional in many Irish homes.
Such practices should not be discarded simply because they are not new.
9. The forthcoming Synod of Bishops on the mission and role of
the laity in the Church has been widely received as an occasion for
needed reflection on how the laity has responded to the Council's
call to assume their specific responsibility, especially as regards the
extension of the kingdom of God in the temporal order. Within the
ecclesial community itself lay men and women have taken on many
taskg both in the liturgy and in the organisms through which the
14

Gaudium et Spes, 40.

15

Cf. 1 Cor 3:11.

" Cf. Mt 21:42.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

58

Officiale

pastoral and charitable work of the Church is carried out. This is,
of course, a positive development which you will do everything possible
to encourage in ways that respond to the nature and mission of the
Church her self.
Such positive support signifies however that when occupying posts
which require their holders to represent the Church's position or
teaching in some field, lay persons as well as priests and Religious
will in fact be one with the Church in heart and mind, and never
prsent opinions which differ from the Church's expressed teaching,
thus creating confusion in the minds of the faithful or undermining
the certainty of moral principies.
This is a requirement of justice
as well as an excellent form of ecclesial service. The same applies to
commissions and agencies set up by the Episcopal Conference for
educational or assistential activities both in Ireland and in other
parts of the world. In ali of this you, the pastors, have the authority
and responsibility to act for the good of the Church.
10. Dear brother bishops, there are many other areas of your
episcopal service in which I wish to encourage you and sustain you
with my prayers and fraternal support. When I think of the Church
in Ireland I see a people "marked with the sign of faith", a people
which has shown the depths of its baptismal conscration in fidelity
to the word of God and to its ecclesial vocation. I see you making
every effort to further the cause of ecumenical understanding and
collaboration "where reconciliation between Christians takes on a
special urgency, but where it also has special resources in the tradition
of Christian faith and fidelity to religion which marks both the Catholic
and the Protestant communities".
17

I see the Catholic Church in Ireland teaching the ways o f peace


and solidarity, and vorking to change the conditions that generate
politicai violence. Confict is not inevitable. The peace of Christ can
and should reign in the hearts of ali. Every new generation of Irish
men and women offers new hope that the prjudices of the past and
the injustices of the prsent will finally give way to a society built
on respect for the dignity of every human person and on love for
each other in Christ Jesus. Through you, I wish to leave the entire
ecclesial community in Ireland with a thought which I already ex
pressed during my visit to Maynooth in 1979 : "You must work with
17

Of. Address to Le ders of Christian Churches, 29 September 1979.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

59

the conviction that this generation ... could be crucial and decisive
for the future of the faith in Ireland. Let there be no complacency.
As Saint Paul said : 'Be awake to all the dangers ; stay firm in the
faith; be brave and strong'."
May the Blessed Mother of our Lord Jesus Christ, Queen of Ireland,
intercede for you, the pastors, and for the beloved Church in your land.
18

X
Ad quosdam Nigeriae episcopos in visitatione sacrorum liminum.*

Dear Brothers in our Lord Jesus Christ,


1. I am pleased to welcome you, members of the Episcopal Conference of Nigeria, for this privileged moment of collgial communion
during your ad Limina visit. Our assembly today bears witness to the
truth that the Lord Jesus willed that Peter and the other Apostles
should form an apostolic college and thereby be linked in bonds of
unity, charity and peace. We are gathered here in the name of Jesus,
"the chief Shepherd" of the Church and the Lord and Saviour of us
all. Through him and in the Holy Spirit we give thanks and praise to
the Father for the abundant grces and blessings bestowed on the
Church in Nigeria. The power of the Gospel has taken root in the hearts
of the faithful and enabled the Church to grow.
1

The kind words of greeting which Cardinal Ekandem has expressed


to me on your behalf and that of all your priests, Religious and faithful
are deeply appreciated. Each of you represents the members of your
local Church and thus I wish to offer through you my cordial greetings
and the assurance of my prayerful remembrance to ali the People of
God entrusted to your pastoral care. In the words of Saint Paul : "I
pray that God will bestow on you gifts in keeping with the riches of his
glory. May he strengthen you inwardly through the working of his
Spirit. May Christ d well in your hearts through faith, and may charity
be the root and foundation of your life".
3

18

1 Cor 16:13.

* Die 3 m. Septembris a. 1987.


1

Cf. Lumen Gentium, 22.

1 Pt 5:4.

Eph 3:16-17.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

60

2. It is for me a joy at this time to recali the vivid memories of my


apostolic visit to Nigeria some five years ago.

Dring my visit I was

able to see firsthand the vitality and enthusiasm of the faith of your
people. My brief tour filled me with hope for the future of evangelization
in your country.

As you will remember, it was with the hope that my

coming would initiate a new era of evangelization in Nigeria that I


undertook the pastoral visit. I am pleased to learn that it has brought
about a new missionari) impetus, a great pride in the people for their
identity as Christians, and the discovery of the need of greater unity
on all the levis of pastoral action.
It is my repeated prayer that zeal for evangelization will continue
to animate the whole Church in Nigeria.

I wish to praise the many

courageous initiatives that you have already undertaken for proclaiming the Gospel and I encourage you, beloved Brothers, to renew
your efforts in the great task of evangelization which constitutes the
essential mission of the Church ; it is her vocation, it is her deepest
identity.

As I reminded you during my pastoral visit, "In practice the


Church's vocation to evangelize means abo ve all living the Gospel
more deeply.

It means accepting Christ's call to conversion and

accepting the demands inhrent in the faith preached by Jesus ... Understood in this way, evangelization involves a process of purification
and interior change that affects our local Churches.

It means con

version unto salvation : the ecclesial community becoming ever more


a community of living faith, a communion of prayer, a centre of
charity radiating concern for the poor and the sick, the lonely, the
abandoned, the handicapped, those with leprosy, those who are weak
in faith, those who need support and are looking for someone to show
them the love of Christ".

3. My dear Brothers : you corne from diffrent rgions of Nigeria.


You bring with you the hopes and aspirations, the joys and sorrows
of your priests, Religious and laity.

Sharing, as we do, a common

pastoral responsibility for thse local Churches of yours, I wish to


reflect with you briefly on an issue of capital importance, namely,
your unity and concerted action as Bishops.
* Cf. Evangelii Nuntiandi, 14.
5

Discourse to the Nigrian Bishops, Lagos, 15 February 1982.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

61

The episcopacy is but one ministry in the Church's variety of


ministries.
However, the episcopal ministry is uniquely endowed
with sacred and sacramental power to preside over the Church in
service, as Christ provided that his Apostles and their successors should
do after his return to the Father. Christ gave his Apostles a clear
example how he wished them to exercise their authority. Mindful of
their human weakness, Christ prayed that they would be confirmed
by the Holy Spirit, by one another and in a particular way by Peter.
The Lord tells Peter : "I have prayed that your own faith may not f ail ;
and once you have turned back, you must strengthen your brothers".
6

4. The College of Bishops serves the unity of the Church in a


special way. The constant underlying thme in the teaching of the
Second Vatican Council on the episcopacy is unitya unity of the
Bishops with the Successor of Peter, of Bishops with one another, of
Bishops and priests, and of Bishops with Religious and laity.
As
the Council states : "It is the duty of ali Bishops to promote and to
safeguard the unity of faith and the discipline common to the whole
Church and, to foster every ac ti vi ty which is common to the whole
Church, especially efforts to spread the faith and make the light of
the full truth dawn. on all people".
9

Even when a Bishop acts alone, he ministers to advance the


rdemption of ali. Thus by preaching Christ, presiding over liturgical
worship and administering a locai Church, his ministry affects the
other locai Churches as well.
The message, the worship, the ad
ministrationall involve the Bishop in realities which go far beyond
the boundaries of his own diocse.
Surely, the doctrine of collegiali ty does not lessen the Bishop's
special ministry to his own diocse. The locai Church must always be
the object of the Bishop's service. Through their Bishop, united in the
common brotherhood of ali the Bishops with the Successor of Peter,
the individuai members of each locai Church are assured of their place
in the universal Church.
5. The episcopacy is given to the Church by the Lord's divine
institution precisely for her unity.
As we contemplate this divine
6

Lumen Gentium, 18.


Ibid.

Lk 22-23.

Lumen

Gentium, 23.

62

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

truth, it is my fervent prayer that the brotherhood which you share


as Bishops of Nigeria will serve to further your harmonious actions on
the level of your National Episcopal Conference. It is in the exercise
of your fraternity, with all its manifestations, that you fulfil your
ministry to your people, confrm the faith of your fellow Bishops, and
keep faith in Christ through Peter. Moreover through your episcopal
brotherhood in faith and love you provide the necessary conditions
for the progress of the Church in Nigeria, as well as for her effective
impact on the civil society of your country, upon our separated
Christian brethren and upon the members of non-Christian religions.
6. I am aware of the prsent difficulties that you are encountering
in proclaiming the Gospel and engaging in dialogue with the followers
of other religions. You are called each day as Bishops to be a sign of
the love of Jesus Christ to ali the individuis and groups of whatever
religion.
In a multireligious society such as Nigeria, where there
are an almost equal number of Muslims and Christians and many
adhrents of traditional African religions, I encourage you "to reafflrm the commitment of the Catholic Church both to dialogue and to
the proclamation of the Gospel. There can be no question of choosing
one and ignoring or rejecting the other. Even in situations where the
proclamation of our faith is difficult, we must have the courage to
speach of God who is the foundation of that faith, the reason for our
hope, and the source of our love".
10

The teaching of the Second Vatican Council in its Dclaration on


the Relationship of the Church to Non-Christians invites all Christians
and Muslims to strive sincerely for mutual understanding. They are
called to cooperate in the task of securing peace and social justice,
freedom and human rights on behalf of all people. Our dialogue with
the Muslims means a readiness to cooperate with others for the betterment of humanity, and a commitment to search together for true
peace.
11

7. My dear Brothers : I wish to consider with you the important


role of the Christian family, "the domestic Church", in evangelizing
Nigrian society and in building up the Kingdom of God. Already
there exists in your culture a great sens of the family bond which can

10

Address to the Secrtariat for Non-Christians, 28 April 1987.

11

Cf. Nostra

Aetate, 3.

63

Acta Ioannis Pauli Pp. II

greatly serve the Christian vision of married life in a community of


conjugal love. In the words of the Second Vatican Council, "Christian
spouses, in virtue of the Sacrament of Matrimony, signify and partake
of the mystery of that unity and fruitful love which exists between
Christ and his Church. The spouses thereby help each other to attain
to holiness in their married life and by the rearing and ducation of
their children".
Despite the practices of polygamy and divorce, which are accepted
by many people today, you must never grow tir ed of proclaiming the
truth about marriage. As "a mutuai gift of two persons, this intimate
union, as well as the good of children, imposes total fidelity on the
spouses and argues for an unbreakable oneness between them".
Thus
you are called to insist that the conjugal communion of marriage is
characterized by its unity and also by its indissolubility.
12

13

14

The Christian family exercices its role as an evangelizing community in Nigrian society by believing in the Gospel, steadily maturing
in faith and in turn proclaiming the Good News of salvation through
the witness of an exemplary Christian life. Such a dedicated witness of
Christian family life is already an initial act of evangelization which
at some time needs to be accompanied by the proclamation of the
Kingdom of God and the person of Jesus Christ.
Concerning the
Christian family's role of evangelization, Pope Paul VI wrote : "The
family, like the Church, ought to be a place where the Gospel is
transmitted and from which the Gospel radites. In a family which
is conscious of this mission, all members evangelize and are evangelized. The parents not only communicare the Gospel to their children,
but from their children they can themselves receive the same Gospel
as deeply lived by them. And such a family becomes the evangelizer
of many other families, and of the neighbourhood of which it forms
part".
15

8. I thank ali of you, beloved Brothers, for your dedication as


pastors to the flock that has been entrusted to your care. I recali at
this time the heroic sacrifices of many devoted missionaries who over
the past Century have preached the Gospel in Nigeria and sustained

12

Cf. Eph 5:32.

13

Lumen

14

Gaudium et Spes, 48.

Gentium,

11.

" Evangelii Nuntiandi, 71.

Acta Apostolicae Sedis -

64

Commentarium

Officiale

the faithful in giving an ever more authentic witness to the teaching


of Ohrist and his Church. Their exemplary Ii ves have inspired many
Nigrian young people to offer themselves to Christ in the priesthood
and in the religious life.
In your daily labours at the service of the Gospel, I wish to commend each of you to the intercession of Mary, Queen of the Apostles,
asking her to assist you. And in the love of Jesus her Son, I impart my
Apostolic Blessing to you and to your clergy, Religious and faithful.

NUNTIUS SCRIPTO DATUS


Reverendissimo episcopo Eistettensi missus XII expleto saeculo ab obitu
sancti Villibaldi.

Die Freude an Gott - unsere Kraft.


Unter dieses Motto hast Du zusammen mit Deinen Mitbrdern im
Hirtenamt und den Glubigen Deiner Ortskirche das Jubilumsjahr
gestellt, das Ihr zur Feier der 1200. Wiederkehr des Heimgangs Eures
Bistumsgrnders, des heiligen Willibald, festlich begeht. Das Vorbild
dieses kraftvollen Glaubensboten, der sechsundvierzig Jahre lang in
Eurer Heimat die befreiende Botschaft Christi verkndet hat, ist Euch
in diesen Monaten zu einem besonderen Ansporn geworden, den Glau
ben an Gott und seine Heilsplne in Euch zu erneuern und zu vertiefen.
Daraus soll Euch neue Entschlossenheit erwachsen, das kostbare
Geschenk des Glaubens an Eure Mitmenschen weiterzugeben, die be
wut oder auch nur unbewut danach hungern. In diesen Tagen
erreicht Eure Jubilumsfeier nun ihren Hhepunkt, da Ihr das Hoch
fest des hl. Willibald am 7. Juli, dem Tag seines Todes vor 1200 Jahren,
bei seinem Grab in Eurer Domkirche begeht.
Willibald ist als Auslnder und Fremder aus Sdengland und als
Gefhrte des Bonifatius zu Euren Vorfahren gekommen. Er hat seine
Heimat selbstlos und mutig verlassen, um Euch zu beschenken : nicht
mit irdischen Reichtmern oder weltlicher Macht, sondern mit dem
Glauben an den einen wahren Gott, den Vater unseres Herrn Jesus
Christus. Um Euch aber diesen Glauben in ganzer Flle und Tiefe
schenken zu knnen, hat er sich zuvor selbst den groen Quellen des
Glaubens zugewandt. In Rom hat er die Einheit mit der Kirche der

Acta Ioannis Pauli Pp. II

65

Apostel Petrus und Paulus gesucht, um sich der wahren Tradition des
Glaubens von Christus her zu versichern. Dann ist er sogar nach
Palstina gezogen, um auf den Wegen Jesu selbst dessen Worte und
Taten tief und lebendig in sein Herz aufzunehmen, um sein glaubwr
diger und begeisternder Verknder werden zu knnen. Auch nach
Konstantinopel ist Willibald gereist, um aus der wichtigen Quelle
griechischer Theologie zu schpfen, die uns in den ersten kumenischen
Konzilien ein grundlegendes Glaubensverstndnis des einen und drei
faltigen Gottes vermittelt hat. In Monte Cassino schlielich, dem
berhmten Zentrum des abendlndischen Ordenslebens, hat Willibald
seine letzte Formung als Glaubensbote und Kirchengrnder erhalten,
fr den Beten und Arbeiten, Glauben und Kultur, Freude an Gott und
Gestaltung dieser Welt zusammengehren und die volle Wrde des
Menschen ausmachen.
Es wird berichtet, da der hl. Willibald im Kloster von Monte
Cassino die Aufgaben des Sakristans und des Pfrtners bernommen
hat : Dieses scheinbar nebenschliche Element im Leben des Heiligen
kann uns doch als einprgsames Bild fr zwei wesentliche Dimensio
nen im Leben eines jeden Christen gelten. So drfen und sollen wir
uns freuen, im Hause Gottes sein zu knnen, uns von seiner gttlichen
Vorsehung umfangen zu wissen, tglich dafr danken zu knnen und
seine unendliche Gre, Liebe und Treue anbetend zu verehren. Neben
diesem Dienst im Haus des Herrn drfen wir aber auch Pfrtner
sein, sollen wir Tren ffnen und jeden eintreten lassen, der nach der
ganzen Wahrheit vom Menschen und seinem Ursprung in Gott drstet.
Die Kirche ist keine abgeriegelte Festung, sondern mu ein einladendes
Haus sein, mit Fenstern und Tren, die die Verbindung mit der Welt
in all ihren Dimensionen herstellen ; die Kirche soll ja alle Menschen
guten Willens ermutigen, mit Christus den Weg zum Vater zu gehen
und in der strkenden Gemeinschaft der Glubigen immer bewuter
und froher darauf voranzuschreiten.
Ich bitte den Heiligen Geist, die Gabe Christi an seine Jnger in
der Welt, da er der ganzen Dizese Eichsttt aus der Feier des
Jubilums zu Ehren ihres groen Bistumspatrons solche Frchte der
Glaubensvertiefung und erneuerter christlicher

Zuversicht schenke.

Denn die Freude an Gott ist unsere Kraft !


In dankbarer Anerkennung nehme ich den Ausdruck Eurer treuen
Verbundenheit mit dem Nachfolger des Apostels Petrus entgegen, die
5 - A. A. S.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

66

Du, verehrter Mitbruder,


kundet hast, und erteile
und auf die Frsprache
besonderen Apostolischen

Officiale

fr die Glubigen Deines Bistums mir be


Euch allen in der Liebe des Guten Hirten
unserer Mutter Maria von Herzen meinen
Segen.

Aus dem Vatikan, am 26. Juni 1987.


IOANNES PAULUS PP. II

NUNTIUS RADIOPHONICUS
Occasione oblata III conventus pro missionibus Bogotae habiti.

1. Amados Hermanos en el episcopado y queridos Congresistas veni


dos de toda Amrica Latina :
Me es muy grato dirigiros estas palabras con ocasin del II Con
greso Misionero Latinoamericano, que tiene lugar en Bogot y que ha
tomado como lema : Amrica, lleg tu hora de ser evangelizadora .
En vosotros quiero hacer presente mi saludo a todas y cada una de
las Iglesias particulares del continente : a los Obispos, sacerdotes,
religiosos, religiosas, a todos los hijos e hijas de la Iglesia.
Un saludo de gratitud va dirigido tambin a los organizadores y
responsables del Congreso : a Mons. Mario Revollo Bravo, Arzobispo
de Bogot; a los representantes de cada una de las Conferencias Epis
copales del continente y a sus respectivas Comisiones Episcopales de
Misiones; a las Direcciones Nacionales de las Pontificias Obras Misio
nales y al Departamento de Misiones del CELAM. Y, junto con ellos,
a tantas personas que con la oracin y el sacrificio ayudan a hacer
presente el Reino de Dios en el mundo.
2. Os habis sealado como objetivo general del Congreso : Impulsar
en las Iglesias particulares de Amrica Latina el sentido misionero para
que, con motivo del V Centenario del comienzo de su evangelizacin,
realicen el propsito expresado en Puebla de proyectarse ms all de
sus propias fonteras
Hace un ao, durante mi visita pastoral a
Colombia, os recordaba con insistencia este mismo objetivo, cuando os
* Die 8 m. Iulii a. 1987.
1

N. 368.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

67

deca que <( ha llegado para toda Amrica Latina la hora de emprender
una evangelizacin sin fronteras .
Bien sabis cuan cercano me siento de vosotros; con cunta soli
citud mi corazn comparte vuestra inquietudes y aspiraciones ; con
qu gozosa esperanza veo llegar la hora misionera de vuestras Iglesias
particulares.
2

Signo de mi comunin profunda con vosotros, quiere ser tambin la


presencia del Seor Cardenal Jos Tomko, mi Enviado especial para
este III Congreso Misionero Latinoamericano.
Amrica, ha llegado tu hora de ser evangelizadora, de ir ms all
de tus fronteras !
3. Interpelados por los signos de los tiempos , a casi ya qui
nientos aos del inicio de la evangelizacin de vuestros pueblos y a las
puertas del tercer milenio cristiano, os habis reunido para estudiar
la manera de ayudar a las Iglesias particulares de Amrica Latina, a
concretar su compromiso de proyectarse ms all de sus fronteras,
dando a las misiones, desde su pobreza.
No es necesario deciros con qu atencin y solicitud he seguido
las actividades que han preparado este Congreso, que se desarrolla en
la lnea de los dos primeros celebrados en Torren y en Tlaxcala (M
xico). Hago fervientes votos para que de esta asamblea, de este privi
legiado cenculo , surjan propuestas, sugerencias y lneas de accin,
capaces de ofrecer a cada Iglesia particular la posibilidad de traducir
en la prctica y sin dilacin el compromiso asumido, que har de
vuestro continente un continente de esperanza misionera para toda
la Iglesia ...
4. En mis odos resuenan las palabras del Divino Maestro : <( Id y
haced discpulos a todas las gentes ... ensendoles a guardar todo lo
que yo os he mandado . Este mismo mandato ha motivado los viajes
misioneros del Sucesor de Pedro a los cinco continentes. Hoy, al con
templar el panorama que ofrece una gran parte de la humanidad que
an no ha descubierto a Cristo y recibido su mensaje de salvacin in
tegral, el mandato del Seor Jess cobra mayor fuerza y se hace
sumamente apremiante.
3

Al final del segundo milenio cristiano, la Iglesia, que es (( misionera


2

Bogot-, Discurso en la Catedral Primada, 1 de julio de 1986.


Mt 28, 19-20.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

68

Officiale

por naturaleza , no puede cerrar los ojos a semejante panorama y a


tales exigencias.
Para que Amrica Latina pueda responder a este permanente llamado
que hace la Iglesia universal, ha de saber comunicar a los dems la fe
recibida, compartiendo las gracias particulares que han acompaado
el don de la fe.
Durante este medio milenio de vida cristiana en Amrica Latina,
el Espritu Santo ha enriquecido con sus dones a las diversas comuni
dades de creyentes concedindoles grandes santos y numerosos misio
neros. De este modo se han ido preparando los caminos para poder llevar
ahora el Evangelio al mundo de hoy, en todos sus espacios y ambientes.
No se puede olvidar que vuestra hora misionera es el compromiso de
una herencia recibida .
4

5. Amrica est llamada a ser continente de la esperanza misio


nera . Debe y podr serlo si renueva su inspiracin ms profunda,
la que le viene directamente del Maestro : A todo el mundo ! A toda
creatura ! Hasta los confines de la tierra !. Debe y podr serlo enviando,
desde su pobreza, mensajeros que anuncien a todas las gentes el Evan
gelio, que es fuerza de Dios para la salvacin de todo el que cree
porque en l se revela la justicia de Dios .
5

La Iglesia en Amrica ha sido y es consciente de que proclamar y


dar testimonio del Evangelio a todas las gentes es una responsabilidad
de todos y cada uno de los Obispos, consagrados para la salvacin de
todo el mundo . Es tambin responsabilidad de todo sacerdote, reli
gioso y religiosa, que, en comunin con sus Pastores estn llamados a
participar plenamente, en conformidad con su propio carisma, en la
edificacin del Cuerpo Mstico de Cristo, en todas las regiones de la
tierra. Y lo es, igualmente, de todo bautizado, pues creer en Cristo exige
interesarse por la salvacin de todos los hombres, sus hermanos.
7

Gracias a esta conciencia, la Iglesia en Amrica ha hecho ya mucho


por el mundo misionero. Pero lo que falta y es posible hacer es mucho
ms.
S, Amrica, ha llegado tu hora !
Examinad pues, queridos Hermanos en el episcopado, amados
hijos e hijas, esta urgencia prioritaria. Que este encuentro, como signo
4

Tumaco, Discurso del 4 de julio de 1986.

EN, 50.

Rom 1, 16-17.
Cf. AO, 38; LO, 23.

69

Acta Ioannis Pauli Pp. II

de unidad y comunin eclesial, os mueva a todos, Obispos, sacerdotes,


religiosos, religiosas y laicos para que con vigoroso empeo, en pala
bras de mi venerado predecesor el Papa Po XII podis (( cumplir la
misin que la Divina Providencia parece haber confiado a ese inmenso
continente, que se enorgullece de su fe catlica, y de tomar parte
preferente en la nobilsima tarea de comunicar, ms all de sus pro
pias fronteras, los preciosos dones de paz y salvacin )).
8

6. Pido a Dios que d nuevo impulso a vuestro compromiso misionero


durante este Ao Mariano. Que Mara, Estrella de la Evangelizacin,
la primera evangelizadora de Amrica, presente en la misin y en la
obra de la Iglesia que introduce en el mundo el Reino de su Hijo ,
os acompae y asista en vuestras jornadas de estudio y reflexin y
obtenga del Seor las gracias necesarias para hacerlas fructificar
abundantemente. Los santuarios, dedicados a Mara en cada uno de
vuestros pueblos, se van a convertir en un Magnficat misionero que,
como canto de Iglesia peregrina precedida por Mara en marcha hacia
el V centenario de vuestra evangelizacin y hacia el ao dos mil, va a
sealar la hora misionera de toda Amrica Latina.

A todos bendigo de corazn, en el nombre del Padre y del Hijo y


del Espritu Santo. Amn.
8

Cf. Ad Ecclesiam Christi, 29 junio 1955, AAS 47 (1955), 541.


RM 28.

70

Acta Apostolicae Sedis

ACTA

- Commentarium

Officiale

CONGREGATIONUM

CONGREGATIO PRO DOCTRINA FIDEI

INSTRUCTIO
DE OBSERVANTIA ERGA VITAM

HUMANAM NASCENTEM

DEQUE

PROCREATIONIS DIGNITATE TUENDA.


Responsiones ad quasdam quaestiones
nostris temporibus agitatas

PRAENOTANDA
Ad Congregationem pro Doctrina Fidei quaesita pervenerunt propo
sita a variis Conferentiis Episcopalibus et Episcopis singularibus, a
theologis, a medicis et a viris scientiarum peritis, qui poscebant an
congruerent cum principiis catholicae doctrinae de moribus eae artes
technicae biomedicae, quibus datur ut interventus fieri possint in exor
diis vita hominis et in ipsis procreationis processibus. Haec Instructio,
quae fructus est latae consultationis necnon attentae considerationis
super declarationibus, quae a variis episcopatibus editae sunt, non eo
spectat, ut rursus universa doctrina Ecclesiae de nascentis humanae
vitae et procreationis dignitate proponatur, sed ut, sub luce doctrinae
iam traditae, convenientes dentur responsiones praecipuis quaestionibus
quae, in re de qua agitur, in medium prolatae sunt.
Rerum exponendarum ordo hic erit : per Introductionem revocantur
principia fundamentalia ordinis anthropologica ac moralis, quae neces
saria sunt ad recte expendenda problemata et ad responsa danda hisce
interrogationibus; in prima parte agendum erit de observantia erga
hominem debita inde a primo eius vitae momento ; in secunda parte
quaestiones morales pertractabuntur quae oriuntur ex rei technicae in
terventibus in humana procreatone ; in tertia parte nonnullae directoriae

71

Congregatio pro doctrina Fidei

normae impertientur circa mutuas rationes, quae inter legem moralem


et civilem legem intercedunt, quod attinet ad observantiam erga embryones et fetus humanos * et ad legitimitatem technicarum rationum
in procreatone artificiose quaesita.
INTRODUCTIO
1.

INVESTIGATIO BIOMBDICA

ET ECCLESIAE DOCTRINA.

Donum vitae, quam Deus Creator et Pater homini commisit, postulat


ut is inaestimabilis eius pretii conscius fiat et officia ei adnexa susci
piat : in hoc primario principio oportet cardo vertatur totius exposi
tionis, ut moralia problemata clariore in luce ponantur ac solvantur,
quae gignuntur ex artificiosis interventibus in vita nascenti et in pro
creationis processibus.
Ob scientiarum biologicam m et medicae artis progressus, homo
medendi rationibus magis magisque efficacibus uti quidem potest, sed
potest etiam novas sibi comparare

potestates,

quarum consectaria

praevideri nequeunt, quod attinet ad humanam vitam in eius initio et


in primis eius temporibus. Diversi procedendi modi hodie sinunt in
terventus, qui non solum auxiliari, sed etiam dominari possunt pro
creationis processibus. Huiusmodi technicae rationes possunt homini
facultatem tribuere sortem suam in manibus habendi . Sed illum
etiam obnoxium efficiunt sollicitationi praetergradiendi fines domina
tus rationi consentanei in naturam .' Eaedem, quamquam conferunt
ad hominis progressum, nihilominus gravia etiam pericula coniuncta
habent. Hinc est, cur multi instanter flagitent ut in interventionibus
quae procreationem attingunt, bona et iura personae humanae sarta
tecta serventur. Quae quidem clarioris luminis et directoriarum nor
marum postulationes proveniunt non solum a christifidelibus, sed ab

* Voces zygotum ,

prae-embryon ,

plina biologica receptum,

indicare

embryon,

possunt succedentia

f e t u s iuxta usum in discitempora in

viventis

humani

processu ad suam maturitatem assequendam. Haec Instructio libere his vocibus utitur,
eis tribuens eandem ethicam aestimationem ad significandum fructum, vitae autonomae
capacem vel non, generationis humanae, a primo eius vitae momento usque ad nativitatem. Ratio huius ex ipso textu patebit (cf. I. 1).
1

de

Ioannes

Medicina

Paulus
Interna

II,
et

Sermo

LXXXII

ad

participes

Conventus

die 27 Octobris 1980: AAS 72 (1980), p. 1126.

LXXXI

Societatis

Conventus

Italicae

de

Societatis
Chirurgia

Italicae
Generali,

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

72

iis etiam qui Ecclesiae, utpote rerum humanarum expertae , quoquo


2

modo munus agnoscunt deserviendi civili amoris cultui

ac vitae.

Ecclesia Magisterii sui auctoritatem non interponit vi peculiaris


competentiae in regione scientiarum quae in experimentis nituntur ; sed
postquam comperta habet elementa, quae investigationibus scientificis
et re technica suppeditantur, ipsa, vi muneris evangelici officiique
apostolici, moralem intendit doctrinam proponere, quae personae di
gnitati eiusque integrae vocationi congruat, criteria iudicii moralis
exponendo circa investigationum scientificarum et rei technicae appli
cationes, peculiarique modo circa ea omnia quae ad humanam vitam
eiusque exordia attineant. Quae quidem criteria sunt: observantia,
defensio et promotio hominis, eius primarium et fundamentale ius
ad vitam, eius dignitas personae quae animo spirituali ac morali re
4

sponsabilitate ditatur et ad beatificam cum Deo communionem vocatur.


5

Ecclesia, cum se interponit etiam in hoc campo, amore ducitur,


quo hominem prosequi debet, eum adiuvando ad iura officiaque sua
cognoscenda atque observanda. Talis amor ad fontes caritatis Christi
alitur : contemplans Verbi Incarnati mysterium, Ecclesia percipit etiam
hominis mysterium ; Evangelium salutis annuntians, homini pate
6

facit dignitatem ipsius eumque ad plenam sui veritatem detegendam


invitat. Ecclesia hoc modo divinam legem rursus proclamat, ut veri
tatis et liberationis opus perficiat.
Ac revera ex bonitate Deus ut rectam vitae semitam ostendat
hominibus mandata sua tradit gratiamque ad ea observanda concedit;
pariter ex caritate ut eos adiuvet ad perseverandum in hac via
Deus semper offert unicuique veniam suam. Christus infirmitatum no
strarum miseretur :

Ipse noster Creator ac Redemptor noster est.

Utinam eius Spiritus animos aperiat ad donum pacis quae a Deo


manat, et ad eius praecepta intelligenda.
2

Paulus V I , Sermo ad Sessionem Generalem Nationum

Unitarum,

die 4 Octobris

1965: AAS 57 (1965), p. 878; Litt. Encycl. Populorum Progressio, 13: AAS 59 (1967), p. 263.
3

Paulus V I , Homilia infra Missam occasione Anni Sancti conclusi, die 25 Decem-

bris 1975:

AAS 68 (1976), p. 145;

Ioannes Paulus I I , Litt.

Encycl. Dives in miseri-

cordia, 30: AAS 72 (1980), p. 1224.


4

Ioannes

Paulus

II,

Sermo

ad

participes

XXXV

tionis Medicae ex universo orbe, die 29 octobris 1983:

Sessionis

Generalis

Consocia-

AAS 76 (1984), p. 390.

Dignitatis humanae, 2.

Cf. Declar.

Const. past. Gaudium et spes, 22;

Hominis, 8: AAS 71 (1979), pp. 270-272.

Ioannes Paulus I I , Litt. Encycl.

Redemptor

73

Congregatio pro doctrina Fidei

2. DISCIPLINAE NATURALES

ET RES

TECHNICA

IN

PERSONAE

HUMANAE

SER-

VITIUM ADHIBENDAE.

Deus ad imaginem et similitudinem suam hominem creavit : ma


sculum et feminam creavit e o s (Gen 1, 27), eis munus committens
terram subiciendi (cfr. Gen 1, 28). Scientifica rerum naturae funda
mentalis investigatio eiusque applicatio hunc hominis dominatum in
res creatas significanter manifestant.

Disciplinae naturales et res

technica, quae sunt pretiosa hominis adiumenta, si quidem ad eius servi


tium adhibeantur eiusque integram progressionem promoveant in com
mune bonum omnium, ex se ipsae non valent ad humanae vitae huma
nique progressus sensum indicandum. Cum illae ordinentur ad homi
nem, a quo originem et incrementum suscipiunt, sequitur ut intra
humanae personae eiusque moralium bonorum ambitum inveniatur
descriptio finium, ad quos ipsae tendunt, et cognitio limitum, quibus
continentur.
Perperam igitur neutrali tas legis moralis vindicatur, cum agitur
de investigationibus scientificis earumque applicationibus; ceterum,
agendi normae nequaquam sumi possunt e sola rei technicae effi
cientia, vel ex utilitate quae aliquibus obveniat cum detrimento alio
rum, vel, quod peius est, ex ideologiis quae praevalent. Quare disci
plinae naturales et res technica ex sua ipsarum intima significatione
postulant absolutam criteriorum moralium fundamentalium observan
tiam ; scilicet deservire debent personae humanae, eius iuribus inalie
nabilibus eiusque vero atque integro bono, secundum Dei consilium ac
voluntatem.

Rei technicae velox progressus atque inventa instantius urgent


praedictorum criteriorum observantiam : scientia a conscientia officii
seiuncta nonnisi ad hominis perniciem conducere potest. Aetas autem
nostra magis quam saecula anteacta, tali sapientia indiget ut huma
niora fiant quaecumque nova ab homine deteguntur. Periclitatur enim
sors futura mundi nisi sapientiores suscitentur homines .

Cf. Const. past. Gaudium et spes, 35.

* Const. past. Gaudium et spes, 15. Cf. etiam Paulus V I , Litt. Encycl. Populorum
progressio, 20:
hominis, 15:

AAS 59

(1967),

p.

267;

Ioannes Paulus

II,

Litt.

Encycl.

Redemptor

AAS 71 (1979), pp. 286-289; Adhort. Apost. Familiaris consortio, 8:

74 (1982), p. 89.

AAS

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

74

3. ANTHROPOLOGIA

ET

INTERVENTUS

IN

REI

Officiale

BIOMEDICAE CAMPO.

Quaenam moralia criteria adhibenda sunt ad problemata in clariore


luce ponenda, quae hodie in campo rei biomedicae gignuntur? Ut huic
quaestioni respondeatur, oportet praevia habeatur recta notio naturae
personae humanae quoad ius corpoream rationem.
Revera persona humana, nonnisi operando secundum veram suam
naturam, sese tamquam unam sui summam perficere potest ; quae
quidem natura simul est corporea ac spiritualis. Vi substantialis suae
unionis cum anima spirituali, corpus humanum considerari nequit
dumtaxat tamquam summa textuum, membrorum atque functionum ;
neque fas est sicut animalium corpus illud aestimare, sed habendum
est pars constitutiva personae, quae per illud manifestatur atque
exprimitur.
9

Lex moralis naturalis exprimit atque praescribit fines, iura atque


officia, quae in corporali ac spirituali personae humanae natura inni
tuntur. Ea lex igitur haberi nequit tamquam norma unice biologica, sed
definiri debet tamquam ordo rationis, iuxta quem homo a Creatore
vocatur ad vitam suam suasque actiones moderandas atque ordinan
das, peculiarique modo ad utendum et fruendum corpore suo.
10

Ex his principiis hoc primum consectarium deduci potest : inter


ventus in corpore humano non attingit dumtaxat textus, membra
eorumque functiones, sed, licet gradibus diversis, ipsam quoque per
sonam afficit ; ac propterea significationem atque officia secumfert quae
ad moralem ordinem spectant, modo fortasse non aperto, sed vero.
Haec Ioannes Paulus II fortiter asseruit in allocutione habita ad Con
sociationem Medicorum ex universo orbe : Quaelibet persona humana,
in sua indole singulari absolute unica, constat non tantum spiritu
sed etiam corpore, ideoque in corpore et per corpus persona attingitur
in sua concreta realitate. Quapropter observantia dignitatis hominis
secumfert observantiam huius identitatis hominis, qui corpore et
anima unus est, ut Concilium Vaticanum II affirmavit (Const. Gaudium
et spes, 14, 1). Ex hac anthropologica consideratione erui debent fun
damentalia operandi criteria, si agitur de interventibus non omnino
therapeuticis, cuius generis sunt interventus spectantes condicionem
biologicam humanam in melius mutandam .
n

Ioannes Paulus II, Adhort. Apost. Familiaris consortio, 11: AAS 74 (1982), p. 92.

10

Cf. Paulus VI, Litt. Encycl. Humanae vitae, 10:

11

Ioannes Paulus II, Sermo ad participes XXXV Sessionis

Medicae ex universo orbe, die 29 Octobris 1983:

AAS 60 (1968), pp. 487-488.


Generalis Consociationis

AAS 76 (1984), p. 393.

Congregatio pro doctrina Fidei

75

Biologia atque ars medica, suarum applicationem ope, ad integrum


vitae humanae bonum tunc conferunt cum personae morbo atque infir
mitate affectae auxilium praebent, observando dignitatem ei debitam,
quatenus est creatura Dei. Nemo biologus vel medicus, vi scientiae ac
peritiae suae, rationabiliter arrogare sibi potest facultatem de origine
ac sorte hominis deliberandi. Huiusmodi norma peculiari modo ser
vanda est in sexualitatis ac procreationis provincia, in qua vir ac
mulier primaria bona amoris ac vitae in actum traducunt.
Deus, qui amor et vita est, viro ac mulieri vocationem indidit ad
participandum speciali modo suum mysterium personalis communionis
suumque opus Creatoris et Patris. Hinc est cur matrimonio insint
bona propria unionis atque procreationis, quae tanta pollet dignitate,
ut nullo modo comparari possint cum iis quae apud cetera inferioris
gradus viventia inveniuntur. Haec bona atque hae significationes,
quae ad ordinem personalem pertinent, definiunt, respectu habito ad
legem moralem, etiam significationem ac limites artificiosorum inter
ventuum in procreatone et in ortu vitae humanae. Qui interventus,
quatenus artificiosi, respuendi non sunt. Qua tales testantur quid valeat
ars medica ; at eorum moralis aestimatio referatur oportet ad digni
tatem humanae personae, cuius est perficere divinam sibi inditam voca
tionem ad donum- amoris atque ad donum vitae.
12

4. CRITERIA

FUNDAMENTALIA

AD

MORALE

IUDICIUM

FERENDUM.

Bona fundamentalia quae cum methodis procreationis artificialis


humanae conectuntur, duo numerantur : vita creaturae humanae ad
exsistendum vocatae, et singularis indoles transmissionis huius vitae in
matrimonio. Horum igitur bonorum congrua ratio habeatur necesse
est, cum morale iudicium est ferendum de huiusmodi methodis pro
creationis humanae artificialis.
Vita phisica, unde in mundo humanarum vicissitudinum cursus
incipit, nullo modo totam explet personae praestantiam, neque habenda
est pro supremo bono hominis qui ad vitam sempiternam vocatur. Ipsa
tamen ad hominis structuram pertinet quodammodo tamquam bonum
(( fundamentale , propterea quod in ipsa vita phisica cetera omnia
personae bona nituntur atque explicantur. Indoles inviolabilia iuris
13

Cf. Ioannes Paulus II, Adhort. Apost. Familiaris consortio, 11:


pp. 91-92; cf. etiam Const. past. Gaudium et spes, 50.
12

13

AAS 74 (1982),

Sacra Congregatio pro Doctrina Fidei, Declaratio de abortu procurato, 9:

(1974), pp. 736-737.

AAS 66

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

76

Officiale

ad vitam, quo creatura humana innocens gaudet a conceptus mo


mento usque ad mortem , signum atque postulatum est ipsius inviolabilis indolis personae, cui Creator vitae donum largitus est.
Respectu habito ad vitae transmissionem qualis apud cetera ani
man tia in mundo universo animadvertitur, transmissio vitae humanae
singularem indolem prae se fert, quae ab ipsa singulari personae huma
nae indole promanat. Quoniamque hominis vita aliis hominibus
consulto et cogitate traditur, sequitur idcirco, ut hoc agatur ad Dei
praescriptiones firmissimas, sanctissimas, inviolatas ; quas scilicet
nemo non agnoscere, non servare debet. Quocirca hac in re nemini
omnium licet iis uti viis rationibusque, quibus vel arborum vel animantium vitam prorogare licet .
14

15

Hodierni rei technicae progressus effecerunt ut procreatio haberi


possit absque sexuali coniunctione, per concursum in tubulo vitreo seu
in vitro, uti aiunt, cellularum germinalium, quae a viro et muliere
antea sumptae sunt. At, quod arte technica fieri potest, non eo ipso lex
moralis admittit. Rationis ope perpendere fundamentalia bona vitae
et procreationis humanae est necessaria condicio, ut morale iudicium
ferri possit de huiusmodi rei technicae interventibus in humano vivente
inde a primis gradibus eius vitae processus.
5.

NONNULLA

ECCLESIAE MAGISTERII

DOCTRINAE

CAPITA.

Pro parte sua Ecclesiae Magisterium etiam in hoc campo lumen


Revelationis humanae rationi subministrat : doctrina quae de homine
a Magisterio traditur, multa complectitur elementa, quae lucem affe
runt quaestionibus hic ad solvendum propositis.
Inde a conceptionis momento, vita cuiusvis humanae creaturae
omnino est observanda, cum in terris homo sola creatura sit, quam
Deus propter seipsam voluerit et anima spiritualis uniuscuiusque
hominis immediate creata a Deo sit ; homo in se totus Creatoris
refert imaginem. Humana vita pro re sacra habenda est, quippe quae
inde a suo exordio Creatoris actionem postulet ac semper pecu16

1 7

18

14

Ioannes

Paulus

II,

Sermo

ad

participes

XXXV

tionis Medicae ex universo orbe, die 29 Octobris 1983:


15

17

Sessionis

Generalis

Consocia-

AAS 76 (1984), p. 390.

Ioannes X X I I I , Litt. Encycl. Mater et magistra, I I I : AAS 53 (1961), p. 447.


Const. past. Gaudium et spes, 24.
Cf. Pius X I I , Litt. Encycl. Humani generis: AAS 42 (1950), p. 575; Paulus V I ,

Professio fidei: AAS 60 (1968), p. 436.


18

Ioannes X X I I I ,

Litt.

Encycl. Mater et

magistra,

III:

AAS 53

(1961),

p.

447;

77

Congregatio pro doctrina Fidei

liari necessitudine cum Creatore, unico fine suo, perstet conexa. Solus
Deus vitae Dominus est ab exordio usque ad exitum : nemo, in nullis
rerum adiunctis, sibi vindicare potest ius mortem humanae creaturae
innocenti directe afferendi.
19

20

Procreatio humana consciam coniugum cooperationem postulat cum


fecundo amore Dei ; donum vitae humanae fieri debet in matrimonio
per actus proprios atque exclusivos coniugum, iuxta normas in eorum
personis in eorumque coniugali vinculo inscriptas.
2 1

22

I
OBSERVANTIA ERGA EMBRYONES HUMANOS
Iis attente perpensis, quae hac Magisterii Doctrina traduntur et
quae per rationem cognita supra commemorata sunt, copia datur
respondendi multiplicibus moralibus quaestionibus, quas in medio
ponunt technici interventus in humano vivente, qui peraguntur in eius
vitae primordiis atque in eius conceptionis processibus.
1. QUAENAM OBSERVANTIA HUMANO EMBRYONI DEBETUR, RATIONE HABITA EIUS
NATURAE EIUSQUE IDENTITATIS?

Viventi humano, uti personae, observantia debetur inde a primo


eius vitae momento.
Methodi artificialis fecundationis,
ut varii interventus haberi possint in
Diversas ob causas id fieri contingit :
tionem, ob scientiae investigationem,
cf.

Ioannes Paulus II,

creatane responsabili ,
V I , 2 (1983), p. 562:

Sermo
die

17

ad

sacerdotes

Septembris

quae inductae sunt, effecerunt


embryonibus et fetibus humanis.
ob morborum diagnosim et cura
ob commercium. Ex his omnibus
participes

1983:

seminarii studiorum

Insegnamenti

di

Giovanni

De
Paolo

proII,

I n cuiusvis humanae personae ortu est actus creativus Dei:

nullus homo in hunc mundum venit fortuito; ipse semper est terminus amoris creativi
Dei .
19

Cf. Const. past. Gaudium et spes, 24.

20

Cf.

Pius X I I , Sermo ad Consociationem Medicam-Biologicam S. Luca ,

Novembris 1944:

Discorsi e Radiomessaggi, VI

21

Cf. Const. past. Gaudium et spes, 50.

22

Const. past. Gaudium et spes, 51 :

(1944-1945), pp.

die 12

191-192.

Moralis igitur indoles rationis agendi, ubi

de componendo amore coniugali cum responsabili vitae transmissione agitur,

non a

sola sincera intentione et aestimatione motivorum pendet, sed obiectivis criteriis, ex


personae eiusdemque actuum natura desumptis, determinari debet, quae integrum sensum
mutuae donationis ac humanae procreationis in contextu veri amoris observant .

78

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

gravia gignuntur problemata. Licetne admittere ius experimenta in


fetibus humanis peragendi, quae scientiae investigationibus deser
viant? Quae normae sequendae et quae leges ferendae sunt hac in rerum
provincia? Ut huiusmodi quaestionibus responsio detur, praevia dili
gens investigatio instituenda est de natura deque identitate propria
sermo fit de Statu embryonis humani.
Pro parte sua Ecclesia in Concilio Vaticano II rursus nostrae
aetatis hominibus constantem certamque doctrinam suam proposuit,
vi cuius vita inde a conceptione, maxima cura tuenda est ; abortus
necnon infanticidium nefanda sunt crimina )). Recentiore tempore
Charta iurium familiae, a Sancta Sede edita, id ipsum confirmavit :
Vita humana prorsus observanda ac tuenda est inde a conceptione .
Haec Congregatio probe compertas habet hodiernas disputationes
de vitae humanae initio, de individua viventis humanis indole, deque
personae humanae identitate. Ipse commemorat doctrinam, quae in
Declaratione de abortu procurato continetur : Semel atque ovum fe
cundatum est, iam inchoata est vita, quae neque patris neque matris
est, verum novi viventis humani, qui propter seipsum crescit. Is num
quam humanus fiet, nisi iam tunc talis fuit. Scientia genetica recen
tioris temporis praeclare confirmat has res, quae manifesto semper
patuerunt ... Ipsa videlicet demonstravit iam a primo momento adesse
fixam structuram seu programma geneticum huius viventis : hominem
nempe, omnibus suis notis propriis praefinitisque iam ornatum. Ab
ipsa fecundatione iniit mirificus cursus cuiusdam vitae humanae, cuius
singulae potentes facultates tempus poscunt, ut recte ordinentur atque
ad agendum praeparentur . Quae doctrina perstat valida, eademque,
si opus sit, confirmatur recentioribus progressibus humanae biologiae,
quae in zygoto * a fecundatione orto agnoscit iam novi individui humani
constitutam esse biologicam identitatem.
23

24

25

Fatendum quidem est nullum indicium ex experimentis deductum


per se satis esse ad animam spiritualem demonstrandam; conclusiones
tamen, ad quas pervenerunt scientificae investigationes de humano
embryone, pretiosa suppeditant elementa, ex quibus rationis ope di-

23

Const. past. Gaudium et spes, 51.

24

Sancta

Sedes,

Carta

dei

diritti

della

famiglia,

art.

4:

L'Osservatore

Romano,

die 25 Novembris 1983.


25

Sacra Congregatio

pro

Doctrina

Fidei,

Declaratio

de

AAS 66 (1974), p. 738.


* Zygotum est cellula orta a fusione duorum gametum.

abortu

procurato,

12-13:

79

Congregatio pro doctrina Fidei

gnosci potest personam iam adesse praesentem inde ab hac prima vitae
humanae significatione : cur igitur vivens creatura humana non esset
etiam persona humana? Magisterium Ecclesiae expresse auctoritatem
suam non interposuit circa hanc affirmationem, quae proprie ad philo
sophiam pertinet, at constanter moralem reprobationem confirmat cuius
vis abortus procurati. Quae doctrina neque mutata est neque mutari
potest.
Quare fructus generationis humanae, inde a primo temporis mo
mento quo exsistere incipit, hoc est a momento quo formatio zygoti
inchoatur, absolutam illam exigit observantiam, quae ex lege morali
homini debetur quoad totam suam rationem corporalem atque spiri
tualem. Creatura humana ut persona observanda atque tractanda est
inde ab eius conceptione, ac propterea inde ab illo temporis momento
ipsi agnoscenda sunt iura personae, quorum primum recensetur ius
inviolabile ad vitam, quo unusquisque creatura humana innocens
gaudet.
26

Doctrinae capita modo exposita criterium praebent fundamentale ad


varia solvenda problemata, quae e progressu disciplinarum biomedicarum gignuntur in hoc campo : quoniam scilicet embryon ut persona
tractandus est, inde sequitur ut ei debeatur etiam suae integritatis
defensio, idemque curandus ac sanandus sit sicut quilibet homo, quan
tum fieri potest, in ambitu medicae assistentiae.
2.

ESTNE MORALITER

LICITA

DIAGNOSIS

PRAENATALIS?

Si diagnosis praenatalis tuetur vitam et integritatem embryonis et


fetus humani atque spectat ad singulum embryonem servandum et
curandum, responsio est affirmativa.
Diagnosis praenatalis, enim, notas facere potest condiciones em
bryonis aut fetus, cum adhuc in sinu matris gestatur ; permittit vel
sinit ut nonnulli interventus therapeutici, ope artis medicae vel chirurgicae, maturius atque efficacius praevideantur.
Huiusmodi diagnosis licita est, si methodis adhibitae, de consensu
parentum qui rite certiores facti sint, vitam et integritatem embryonis
ac matris tueantur, vitando ne hi in pericula haud proportionata com
mittantur. Ea tamen graviter legi morali adversatur, si, prout erit
27

26

Cf.

Paulus V I ,

Sermo

ad

participes

XXIII

Conventus

Nationalis

Iurisperitorum

Catholicorum Italicorum, die 9 Decembris 1972: AAS 64 (1972), p. 777.


27

Obligatio

vitandi

pericula

haud

proportionata

secumfert

veram

observantiam

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

80

Officiale

eius exitus, admittat abortum fieri posse : diagnosis, qua corporis


deformatio vel morbus hereditarius deteguntur, aequiparanda non est
damnationi ad mortem. Quare mulier quae diagnosim exquirit eo pro
posito, ut abortum procuret, si eius exitus confirmet corporis adesse
deformitatem vel anomaliam, actionem committit graviter illicitam.
Pariter coniux vel familiares vel quilibet alius dicendi sunt agere
contra legem moralem, si mulieri praegnanti diagnosim suadeant vel
imponant eodem ducti proposito, ut scilicet, si casus ferat, ad abortum
procurandum procedatur. Item culpam illicitae cooperationis in se
recipit etiam vir peritus, qui in diagnosi peragenda et in exitu com
municando, consulto conferat ad nexum statuendum vel fovendum inter
diagnosim praenatalem et abortum.
Denique damnanda sunt tamquam violatio iuris ad vitam, quo
nasciturus gaudet, et tamquam praevaricatio iurium et officiorum,
quae ad parentes prae ceteris pertinent, illae directoriae normae vel
programmata suscepta a civilibus auctoritatibus et a scientificis conso
ciationibus, qui quoquo modo faveant conexioni inter diagnosim prae
natalem et abortum, immo etiam impellant mulieres praegnantes ad
se subiciendas diagnosi praenatali iam praestitutae, ut fetus de medio
tollantur, qui corporis deformationibus vel morbis hereditariis sint
affecti.
3.

LICETNB

THERAPEUTICI

INTERVENTUS

IN

HUMANO

EMBRYONE?

Sicut quilibet artis medicae interventus in aegrotis, ita interventus


in humano embryone liciti habendi sunt hac condicione, ut embryones
vitam integritatemque observent, ne secumferant pericula haud proportionata sed spectent ad morbi curationem, ad salutis statum in
erga creaturas humanas et rectitudinem propositorum therapeuticorum. Hinc medicus
in primis diligenter aestimare debebit damna forte consecutura, quae necessarius usus
certae

methodi

rationes

investigationis

peragendi diagnosim,

afferre
de

poterit

quarum

creaturae

conceptae,

honesto fine et

itemque

fundamentali

vitabit

innocuitate

haud satis constat. Quodsi, ut saepe accidit in humanis optationibus, nonnihil periculi
subeundum erit, medico curae erit verificare, an id compensetur vera urgenti necessitate
diagnosis et magni momenti effectibus qui obtineri poterunt his rationibus in bonum
ipsius creaturae conceptae (Ioannes Paulus II, Sermo ad participes Conventus .Motus
pro vita, die 3 Decembris 1982:
Haec
etiam

explicatio
in

circa

subsequentibus

usurpabitur.

Insegnamenti di Giovanni Paolo II, V 3 [1982] 1512).

periculum
locis

haud

huius

proportionatum

Instructionis,

prae

oculis

quotiescumque

habenda

huiusmodi

erit

dictio

81

Congregatio pro doctrina Fidei

melius mutandum et ad ipsius singularis fetus superstitem vitam in tuto


ponendam.
Quaecumque est medita therapia adhibita, ope artis chirurgicae vel
alius generis curationis, semper requiritur liber et conscius parentum
consensus, iuxta normas deontologicas erga pueros servandas. Huius
moralis principii applicatio prudentes ac peculiares cautiones praeci
pere potest, cum de embryonum vita ac de fetibus agatur. Huiusmodi
interventum liceitas et criteria dilucide exposita sunt a Ioanne Paulo II :
(( Interventus prorsus therapeuticus intendens diversorum morborum
curationem, cuiusmodi sunt morbi ex chromosomatum defectu, re lumine
principiorum perpensa, optabilis sane est, dummodo coniunctum pro
positum habeat reapse consulendi prosperiori personae valetudini, nec
damnum eius integritati afferatur aut vitae condiciones deteriores
fiant. Huiusmodi interventus cum tradita morali christianorum doctrina
plane cohaeret .

28

4. QUOMODO AD NORMAM LEGIS MORALIS AESTIMANDA SUNT INVESTIGATIONES


ATQUE

EXPERIMENTA *

IN

EMBRYONIBUS

ET

IN

FETIBUS

HUMANIS?

Medica investigatio abstinere debet ab interventibus in embryonibus


viventibus, nisi certitudine morali constet nullum damnum neque vitae
neque integritati nascituri ac matris inde oriturum, itemque cautum
esse, ut parentes liberum et conscium assensum praestiterint interventui in embryone. Hinc sequitur quamlibet investigationem, etsi ad
solam embryonis inspectionem factam, illicitam evadere, quotiescum
que, ob methodos adhibitas vel ob effectus inductos, per eam integritas
physica aut embryonis vita in discrimen adducitur.
Ad experimenta autem quod attinet, praeter generalem distinctio-

28

Ioannes

Paulus

II,

Sermo

ad

participes

XXXV

Sessionis

Generalis

Consocia-

tionis Medicae ex universo orbe, die 29 Octobris 1983: AAS 76 (1984), p. 392.
* Quoniam

voces

investigatio et

experimentum

saepe

usurpantur

significa-

tione aequali et ambigua, necessarium videtur explicare quaenam significatio tribuenda


sit hisce vocibus in hos documento.
investigationis

1) Voce

intelligitur

quivis

procedendi

modus

inductivus-deductivus

eo spectans, ut promoveatur observatio systematica alicuius facti in campo humano,


vel ut verificetur hypothesis orta ex praecedentibus observationibus.
2) Voce experimenti intellegitur quaevis investigatio, in qua creatura humana
variis temporibus
quod

vel

super

eius exsistentiae:
quo

embryon,

dignosci intenditur

fetus,

effectus,

puer

adhuc

vel

adultus)

ignotus,

vel

est

id

nondum

(in
per
bene

cognitus, alicuius procedendi modi (e. gr. pharmacologici, theratogeni, chirurgici, etc.).
6 - A. A. S.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

82

nem inter experimenta non directe therapeutica et ea quae directe ad


curationem viventis in quo experimentum peragitur spectat, hac in re
rursus distinguendum est inter experimenta in embryonibus adhuc
viventibus et experimenta in embryonibus mortuis peracta. Si embryones vivunt, vitae autonomae capaces vel non, illa observantia eis adhibenda est, quae humanis personis debetur; experimenta non directe
therapeutica in embryonibus illicita sunt.

29

Nullus finis, quamvis per se nobilis, cuius generis sunt emolumenta


quae obventura praevidentur scientiae, ceteris hominibus vel societati,
comprobare ullo modo potest experimenta in embryonibus vel fetibus
humanis vivis, vitae humanae autonomae capacibus vel non, intra vel
extra matris sinum degentibus. Conscius consensus, qui communiter
requiritur ad experimenta clinica in adultis facienda, praestari non
potest a parentibus, cum in eorum potestate non sint neque integritas
phisica neque vita nascituri. Ceterum, experimenta in embryonibus
vel fetibus semper secumferunt periculum, immo plerumque praevisio
nem certam damni contra eorum phisicam integritatem, ac vel etiam
mortis.
Embryonem humanum vel f e tum adhibere tamquam rem vel instru
mentum experimentorum, delictum est contra eorum dignitatem pro
priam viventium humanorum, quibus eadem observantia debetur, quae
puero iam nato et cuilibet humanae personae est adhibenda. In Charta
iurium familiae, a Sancta Sede edita, haec habentur : Observantia
erga viventis humani dignitatem prohibet quamlibet artificiosam trac
tationem experimenti causa factam et quemlibet abusum embryonis
humani .

30

Usus viventes embryones humanos servandi, in vivo vel

in vitro, uti aiunt, experimenti vel commercii causa, prorsus contrarius


est humanae dignitati.
Quod autem attinet ad experimenta manifesto therapeutica, quae
scilicet peraguntur in bonum ipsius embryonis tamquam extrema ratio
ad eius vitam servandam, nec alia suppetunt valida remedia, hoc in

29

Cf.

Ioannes

Paulus

II,

Sermo

Scientiarum, die 23 Octobris 1982:


reprobo

ad

participes

Conventus

AAS 75 (1983), p. 37:

Pontificiae

Academiae

Modo quam maxime aperto

atque

expresso

ego

artificiosas

tractationes

embryonis

humani

causa

peractas,

quia creatura humana,

a momento

conceptionis

usque

experimenti
ad

mortem,

L'Osservatore

Romano,

nullam ob causam abusui obnoxia fieri potest .


30

Sancta Sedes,

Carta dei diritti della famiglia,

die 25 Novembris 1983.

art.

4 b:

83

Congregatio pro doctrina Fidei

casu licitus esse potest usus pharmacorum vel methodorum, quorum


efficacia hucusque nondum omnino confirmata est.
Ad embryonum vel fetuum cadavera, voluntarie abortiva vel non,
eadem spectat observantia, quae ceterorum mortuorum hominum exuviis adhibetur. Speciatim non licet haec cadavera mutilationibus aut
autopsiae subicere, nisi certo constet de morte ac nisi praevius habeatur
parentum aut matris consensus. Praeterea, semper salva legis moralis
praescriptio esse debet, quae excludit quamlibet cum abortu volontario
societatem et scandali periculum. Etiam cum agitur de fetibus mor
tuis, valent ea quae de adultorum cadaveribus praescribuntur, ac prop
terea quaevis commercii forma illicita est et prohiberi debet.
31

5. QUAENAM

ESSE

DEBET

AESTIMATIO

MORALIS

DE

USU

EMBRYONUM

QUI,

INVESTIGATIONIS CAUSA, HABENTUR OPE FECUNDATIONIS IN VITRO?

Embryones humani in vitro producti habendi sunt creaturae hu


manae et iuris capaces : eorum dignitas eorumque ius ad vitam obser
vanda sunt inde a primo eorum vitae momento. Morum igitur honestati
contrarium est embryones humanos gignere ad abutendum, scilicet ut
efficiantur materia biologica , quae praesto sit ad usum.
Modus, quo communiter fecundatio in vitro obtinetur, non sinit ut
omnes embryones in corpus mulieris transferantur; eorum nonnulli
interficiuntur. Quare Ecclesia, sicut abortum procuratum damnat, ita
etiam prohibet, ne vita harum humanarum creaturarum attentetur.
Conscientiae officium postulat, ut palam denuntietur peculiaris gravitas voluntariae interfectionis embryonum humanorum, qui in vitro
obtenti sunt ad solum investigationis finem, ope sive fecundationis artificialis, sive (( fiionis gemellaris , quam vocant. Hac agendi ratione
investigator se in locum Dei substituit atque, licet inconscius, se efficit
dominum aliorum sortis, quippe qui arbitratu suo decernat quis vivat
et quis morte afficiatur, idemque creaturas humanas interficiat, quae
defensione carent.
31

Cf.

Ioannes Paulus II,

3 Decembris 1982:

Sermo

ad participes

Conventus

.Motus

pro

vita-,

Insegnamenti di Giovanni Paolo II, V 3 (1982), p. 1511:

die

Prorsus

reicienda est quaevis experimentorum forma super fetu, qua damnum eius integritati
afferatur aut eius condiciones in deterius redigantur, nisi agatur de conatu qui sit
veluti extrema ratio eum a morte eripiendi . Sacra Congregatio pro Doctrina Fidei,
Declaratio de euthanasia, 4:

AAS 72 (1980), p. 550:

S i alia remedia non suppetunt,

licet, ex consensu aegroti, media adhibere, quae novissima medicae artis inventa protulerunt,
careant .

etiamsi

haud

satis

adhuc

experimentis

probata

sint

nec

aliquo

periculo

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

84

Officiale

Methodi investigationes vel experimenta peragendi, quae damna


afferant vel gravia et haud proportionata pericula embryonibus in vitro
productis imponant, ob easdem rationes illicitae habendae sunt. Cui
libet humanae creaturae propter se ipsam observantia debetur, neque
haec tractanda atque aestimanda est solum sicut instrumentum in
aliorum adhibendum. Moralibus igitur normis contradicitur, si data
opera embryones humani in vitro producti morti exponuntur. Eo quod
in vitro producti sunt, hi embryones, qui in matris corpus non trans
lati supranumerarii vocantur, sorti absurdae obnoxii permanent,
quippe quibus securae viae non pateant ad superstitem vitam, quas
ingredi liceat.
6. QUOMODO

IUDICANDAE

SUNT

CETERAE FORMAE

ARTIFICIOSAE TRACTATIONIS

EMBRYONUM, QUAE CONECTUNTUR CUM (( TECHNICIS RATIONIBUS HUMANAE


PROCREATIONIS ))?

Rationes technicae fecundationis in vitro aditum patefacere pos


sunt ad alias formas artificiosae tractationis biologicae vel geneticae
embryonum humanorum, cuiusmodi sunt. conatus vel proposita fe
cundationis inter hominum et animalium gamtes, et gestationis em
bryonum humanorum in uteris animalium; coniecturae vel consilia
artificiales teros fabricandi ad embryones excipiendos. Huiusmodi
procedendi rationes repugnant creaturae humanae dignitati quae ad
embryonem spectat, simulque ius laedunt uniuscuiusque personae ut
concipiatur et nascatur in matrimonio et ex matrimonio. Conatus
quoque vel coniecturae eo spectantes ut creatura humana gignatur
absque ulla colligatione cum sexualitate per fixionem gemellarem ,
donationem, parthenogenesim, uti aiunt, habenda sunt pro re morum
honestati contraria, quippe quae cum dignitate sive procreationis humanae sive coniugalis coniunctionis nullo modo cohaereant.
32

Ipsa embryonum congelatio, etsi peragatur ad embryones in vita


conservandos quod crioconservationem vocant observantiam
violat viventibus humanis debitam, cum eorum phisicam integritatem
in gravia mortis vel damni pericula adducat, eos privet saltem ad tem32

Nemo vindicare potest, antequam exsistat, ius subiectivum ad exsistentiam in-

choandam; nihilominus, legitimum est affirmare ius pueri ad originem habendam plene
humanam per conceptionem convenientem indoli personali creaturae humanae. Vita est
donum tali dandum ratione, quae addeceat sive eum qui vitam accipit, sive illos qui
eandem

transmittunt.

Haec explicatio

prae oculis

habeatur etiam

artificialem procreationem humanam, de qua subinde agendum erit.

quod

attinet

ad

85

Congregatio pro doctrina Fidei

pus materna receptione ac gestatione, eosdemque constituat talibus in


adiunctis, ut inde via pateat ad novas violationes novasque artificiosas
tractationes.
Nonnulli conatus interveniendi in patrimonio cromosomico vel genetico non sunt therapeutici, sed spectant ad viventes humanos gignendos, selectos secundum sexum vel alias proprietates iam antea praestitutas. Huiusmodi artificiosae tractationes adversantur personali
humanae creaturae dignitati eiusque integritati atque identitati. Eae
dem igitur nullo modo comprobari possunt ob commoda, quae in socie
tatis humanae bonum forte inde obvenire posse praevideantur. Quae
libet humana persona per se ipsam observanda est : in hoc dignitas et
ius consistunt uniuscuiusque creaturae humanae inde ab ipsius initio.
33

II
INTERVENTUS IN HUMANA PROCREATIONE
Procreationis artificialis seu (( fecundationis artificialis nomine
hic intelleguntur variae technicae rationes eo spectantes, ut humanus
conceptus habeatur modo diverso a sexuali coniunctione maris et fe
minae. Instructio agit de fecundatione ovuli in tubulo vitreo (dicunt
fecundationem in vitro ), ac de satione seminis arte quaesita, per
depositionem spermatis, antea collecti, in viis mulieris genitalibus.
Ut autem de talibus technicis artibus iudicari possit secundum
legem moralem, oportet sane prius considerentur sive adiuncta sive
consectaria ex iis manentia, ratione habita observantiae erga humanum
embryonem adhibendae. Usus enim invalescens fecundationis in vitro
effecit ut innumerae habitae sint fecundationes et destructiones embryo
num humanorum. Hodie quoque haec fecundatio communiter postulat,
ut in muliere hyperovulatio excitetur: quaedam ovula secernuntur,
fecundantur et aluntur in vitro per aliquot dies. Fieri autem solet, ut
non omnes embryones collocentur in viis mulieris genitalibus; quare
nonnulli embryonum illorum, quos supranumerarios appellant, aut
destruuntur aut congelantur. Ex embryonibus autem in suo loco col
locatis, aliqui variis de causis pereunt sive eugeneticis, sive oecono
micis, sive psychologicis. Talis voluntaria creaturarum humanarum
clades, aut etiam illarum ad diversa usus, cum detrimento earum inte33

Cf.

Ioannes

Paulus

II,

Sermo

ad

participes

XXXV

Sessionis

Generalis

ciationis Medicae ex universo orbe, die 29 Octobris 1983: AAS 76 (1984), p. 391.

Conso-

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

86

Officiale

gritatis ac vitae, abhorret omnino a doctrina quae memorata iam est,


cum de procurato abortu est pertractatum.
Nexus qui inter fecundationem in vitro et voluntariam peremptio
nem humanorum embryonum intercedit, nimio plus usu venit. Id est
significationis plenum : hisce enim artibus, quamquam contraria appetuntur, mors et vita tandem in hominis voluntatem rediguntur, qui
hoc modo se vitae necisque auctorem constituit, idque alieno iussu.
Haec dynamica conexio violentiae ac dominii fortasse nec ab iis quidem
percipitur, qui hisce artibus uti volentes, eisdem revera deserviunt.
Quare tum facta supra memorata, tum illorum coniunctio, humani
tatis expers, plane considerentur oportet, ut morale iudicium fiat de
methodo FIVET (hoc est de fecundatione ovuli in vitro et de embryonis
translatione) : nam mentis habitus proclivis ad abortum, qui tandem
ad haec conduxit, inducit etiam, velimus nolimus, ad dominium homi
nis in vita ac morte proximorum, ex quo nasci potest eugenismus
ad extremam formam adductus.
Huiusmodi tamen abusus non sane nos eximunt, ne in ulteriore
methodorum
procreationis artificialis consideratione immoremur ut
sunt in se, praetermissa videlicet nunc, quantum fieri potest, destructione embryonum qui in vitro producti sunt.
In hac igitur Instructione priores in medium venient quaestiones
fecundationis artificialis heterologae (II, 1-3)* ; illae, deinde, quae
cum fecundatione artificiali homologa conectuntur (II, 4-6)**.
* Instructio per verba fecundatio seu procreatio artificialis heterologa varias rationes intellegit quibus ope technicae artis humanus conceptus obtinetur adhibitis gametibus qui, saltem ex una parte, proveniunt a donatore diverso a coniugibus, qui matrimonio copulantur. Eae artes, seu technicae rationes, binae esse possunt:
a) FIVET heterologa:

ars technica in

qua conceptus humanus expetitur per con-

cursum gametum in vitro qui, saltem ex una parte, e donatore proveniant, qui non sit
e numero coniugum, qui matrimonio iunguntur.
b) Seminatio artificialis heterologa : ars technica eo spectans, ut conceptus humanus
obtineatur per depositionem virilis seminis, nempe antea collecti, in viis mulieris genitalibus, e donatore qui non sit maritus.
** Nomine fecundationis
cam

artem

duorum

intellegit,

coniugum

seu

cuius

ope

matrimonium

procreationis
humanus

artificialis
conceptus

iunctorum.

Fecundatio

homologae
expetitur

Instructio techni-

adhibitis

artificialis

gametibus

homologa

duobus

modis obtineri potest:


a) FIVET homologa: ars technica qua conceptus humanus quaeritur per concursum
in vitro gametum qui pertinent ad ipsos coniuges matrimonio iunctos.
b) Seminatio

artificialis

homologa:

ars

technica

eo

respiciens,

ut

humanus

con-

ceptus habeatur deponendo in viis genitalibus coniugatae mulieris semen mariti, antea
collectum.

87

Congregatio pro doctrina Fidei

Antequam autem morale iudicium feratur de utraque quaestione,


principia ac bona ordinis moralis exponuntur, e quibus dependet mo
ralis aestimatio uniuscuiusque harum procedendi rationum.
A.
FECUNDATIO ARTIFICIALIS HETEROLOGA
1. CUR

HUMANA PROCREATIO

IN MATRIMONIO FIERI DEBEAT?

Quaevis humana creatura est semper tamquam Dei donum ac benedictio accipienda. Attamen, si ad moralia principia spectetur, dicendum est procreationem vere consciam erga nasciturum e solo matrimonio oriri posse.
Humana enim procreatio notis omnino propriis ab aliis distinguitur
ob personalem dignitatem sive parentum sive filiorum : nam novae
personae procreatio, in qua vir mulierque suam cum potentia Creatoris
operam sociant, oportet sit simul fructus atque signum mutuae coniu
gum donationis, simul amoris atque fidelitatis eorum. Coniugum
autem fidelitas, in unitate matrimonii, secumfert mutuam observantiam erga ius utriuslibet, ad hoc ut alter pater aut mater fiat solummodo per alterum.
34

Filius ius habet ut concipiatur, alvo contineatur, nascatur, educetur


in matrimonio : is solummodo ad suos parentes referendo, certa atque
publica ratione identitatem suam cognoscere potest, atque suam homi
nis formationem ad maturitatem perducere.
Parentes autem reperient in filio confirmationem atque complemen
tum mutuae suae ipsorum donationis : est enim ille spirans amoris
illorum imago, signum perpetuum coniugalis coniunctionis, summa
seu synthesis vivens atque indissolubilis paternitatis ac maternitatis
illorum.
35

Vi autem socialis vocationis personae eiusque socialium officiorum,


bonum filiorum ac parentum sane confert ad bonum civilis societatis,
cuius vitae prosperitas et aequilibritas id poscunt, ut filii enascantur
in gremio familiae, et haec in matrimonio stabili innitatur.
Traditio Ecclesiae atque consideratio anthropologica solummodo in
matrimonio in eiusque indissolubili vinculo agnoscunt dignam sedem
vere consciae procreationis.
34

Cf. Const. past. Gaudium et spes, 50.

35

Cf.

Ioannes

(1982), p. 96.

Paulus

II,

Adhort.

Apost.

Familiaris

consortio,

14:

AAS

74

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

88
2. FECUNDATIO
NIUGUM

ARTIFICIALIS

CUMQUE

HETEROLOGA

MATRIMONII

CONGRUITNE

CUM

DIGNITATE

CO-

VERITATE?

In methodo FIVET et in seminatione artificiali heterologa huma


nus conceptus fit per concursum gametum, qui saltem ex una parte e
donante proveniant qui sit diversus a coniugibus. At fecundatio artificialis heterologa tum unitati matrimonii, tum coniugum dignitati,
tum vocationi parentum propriae aperte contradicit, itemque iuri filii
ad quem spectat ut et concipiatur et enascatur in matrimonio et per
matrimonium.
36

Reverentia erga matrimonii unitatem et fidem coniugalem id poscit,


ut filius in matrimonio concipiatur. Vinculum, quod inter coniuges in
tercedit, ius exclusivum dat illis obiectivum atque inalienabile, ut
uterque fiat pater et mater nonnisi per alterum. Usus gametum extra
neae personae, ut ovulum aut sperma comparentur, iam foedus frangit
coniugum mutuum, graviterque violat praecipuam matrimonii dotem,
quae in unitate consistit.
37

Fecundatio artificialis heterologa filii iura laedit : privat, enim illum


naturali illa necessitudine, quae inter filium et parentes intercedit,
atque officere potest illius personae maturationi. Ad hoc, talis procrea
tio communem offendit coniugum vocationem, utpote qui ad paterni
tatem atque maternitatem vocentur; ipsam fecunditatem unitate et
integritate re vera destituit ; divortium inducit ac prodit inter cogna
tionem ex generatione, cognationem ex praegnatione, et munus edu36

Cf.

Pius

XII,

Sermo

ad

participes

IV

Conventus

Internationalis

Medicorum

Catholicorum, die 30 Septembris 1949: AAS 41 (1949), p. 559. Iuxta Creatoris consilium,
relinquet homo patrem suum et matrem, et adhaerebit uxori suae, et erunt duo in
carne una (Gen 2, 24). Unitas matrimonii, colligata cum ordine creationis, est veritas
pervia

naturali

Genesis

rationi.

provocant,

Traditio

et

Ecclesiae

sive directe sive adhibitis

Magisterium
locis

N. T.

saepenumero

qui

ad

ad

illum

librum

referuntur :

Mt 19, 4-6; Me 10, 5-8; Eph 5, 31. Cf. Athenagoras, Legatio pro christianis, 33: PG 6,
965-967;

S. Ioannes Chysostomus, In Matthaeum Homiliae,

S. Leo Magnus, Ep. ad Rusticum, 4:


in Domino: Ds 778;

PL 54, 1204;

Concil. Lugdunense

II,

IV

LXII,

19,

1:

PG 58,

597;

Innocentius I I I , Epist. Gaudemus

Sess.:

DS

860;

Concil.

Tridentinum,

XXIV Sess: DS 1798, 1802; Leo X I I I , Litt. Encycl. Arcanum divinae sapientiae: AAS 12
(1879-80), pp. 388-391; Pius XI, Litt. Encycl. Casti connubii: AAS 22 (1930), pp. 546-547;
Concilium Vaticanum I I , Const. past. Gaudium et spes, 48; Ioannes Paulus I I , Adhort.
Apost. Familiaris consortio, 19: AAS 74 (1982), pp. 101-102; C.I.C., Can. 1056.
37

Cf. Pius X I I ,

Sermo

ad participes IV

Conventus Internationalis Medicorum

Ca-

tholicorum, die 29 Septembris 1949: AAS 41 (1949), p. 560; Sermo ad Mulieres Ostetrices
Unionis Catholicae Italicae in Conventu adunatae, die 29 Octobris 1951: AAS 43 (1951),
p. 850; C.I.C, Can. 1134.

89

Congregatio pro doctrina Fidei

candi. Ceterum, necessitudinum corruptio quae intercedunt inter per


sonas familiae, in civilem etiam societatem redundat : quidquid enim
unitatem stabilitatemque familiae corrumpit, id est etiam origo dis
sensionum, perturbationum atque iniustitiarum in tota sociali com
pagine.
Haec omnia sane inducunt, ut nonnisi severum iudicium morale
de fecunditate artificiali heterologa detur. Quare est moraliter illicita
fecundatio mulieris spermate facta viri donantis, qui sit diversus a
coniuge; item et fecundatio quae fiat per maritale sperma cum ovulo
non propriae mulieris.

Praeterea nullimode probari potest fecundatio

mulieris non coniugatae, sive nubilis est sive vidua, e quovis donatore.
Nimirum filii habendi desiderium et amor coniugum volentium
perpetuae sterilitati obviam ire, cui alio modo mederi non possunt,
consideratione sane digna sunt ; sed bona in se voluntas non profecto
efficere potest, ut fecundatio artificialis heterologa iudicari possit con
veniens qualitatibus matrimonii propriis atque inalienabilibus, pari
terque observans iurium filiorum atque coniugum.
3. MATERNITAS

(( SUBSTITUTIVA )) *

ESTNE

MORALITER

LICITA?

Nullatenus; et id quidem iisdem de causis, quibus est fecundatio


artificialis

heterologa reicienda:

opponitur

enim

tum

unitati matri-

monii, tum etiam dignitati procreationis personae humanae.


A maternitate substitutiva enim abest verum fundamentum, in
quo innitantur obligationes propriae tum amoris materni, tum coniu
galis fidelitatis, tum consciae maternitatis. Laedit praeterea talis ma
ternitas filii dignitatem, cui ius est ut concipiatur, feratur in sinu,
edatur, a parentibusque educetur ; eadem divisionem quoque gignit,
nimirum cum detrimento familiarum, elementorum physicorum, psychicorum atque moralium, e quibus familiae ipsae coalescunt.
* Coniunctis

verbis

mater

substitutiva

Instructio

intendit:

a) mulierem, embryonem gestantem, qui arte in eius sinu collocatus est, quique
proinde, spectatis geneticae legibus, ei extraneus est,

cum obtentus fuerit per con-

cursum gametum donatorum extraneorum, et ea quidem lege, ut puer qui nascetur ei


tradatur qui talem pregnationem commiserit vel pacto mandaverit.
b) mulierem, embryonem gestantem, cuius procreationi ipsa proprio contulit ovulo,
et quidem per seminationem spermatis viri fecundato, qui est alius a marito, ea item
lege, ut puer, cum natus fuerit, ei tradatur qui pregnationem commiserit vel pacto
mandaverit.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

90

Officiale

B.
FECUNDATIO ARTIFICIALIS HOMOLOGA
Reprobata fecundatione artificiali heterologa, iam quaeritur quo
modo, iuxta leges morales, iudicari debeant artes et viae fecundationis
artificialis homologae, id est methodus FIVET atque seminatio arti
ficialis inter coniuges. Quam ad rem oportet sane ut, prooemii ritu,
quaestio enucleetur, quae ad ipsa principia pertinet.
4. QUI

N E X U S INTERCEDERE DEBEAT,

AD

MORUM

LEGES,

INTER

PROCREATIO-

NEM ET ACTUM CONIUGUM PROPRIUM?

a) Doctrina Ecclesiae de matrimonio deque humana procreatione


docet esse nexum indissolubilem a Deo statutum, quem homini sua
sponte infrangere non licet, inter significationem unitatis et significa
tionem procreationis, quae ambae in actu coniugali insunt. Etenim
propter intimam suam rationem, coniugii actus, dum maritum et uxo
rem artissimo sociat vinculo, eos idoneos etiam facit ad novam vitam
gignendam, secundum leges in ipsa viri et mulieris natura inscriptas .
Ex quo principio, in ipsa matrimonii natura innixo atque in intima
conexione bonorum eius, bene cognita consectaria enascuntur, quae
paternitatem consciamque maternitatem respiciunt. Quodsi utraque
eiusmodi essentialis ratio, unitatis videlicet et procreationis, servatur,
usus matrimonii sensum mutui verique amoris suumque ordinem ad
celsissimum paternitatis munus omnino retinet, ad quod homo
vocatur .
38

39

Eadem doctrina quae vincula intercedere ostendit inter significa


tiones actus coniugalis et bona matrimonii propria, quaestionem mo
ralem illustrat de fecundatione artificiali homologa : siquidem <( nun
quam fas est hos diversos aspectus ita separare, ut consulto excludantur
vel intentio procreandi vel coniugum coitus tt.
40

Methodi contra conceptionem ex industria impendiunt, ne actus


coniugalis pateat ad procreationem, atque idcirco efficiunt ut volun
tarie fines matrimonii dissocientur. Fecundatio vero artificialis homo
loga, procreationem persequens quae non ex actu proprio unionis
38

Paulus V I , Litt. Encycl. Humanae vitae, 12: AAS 60 (1968), pp. 488-489.

39

Loco mem. ibid. 489.

40

Pius X I I , Sermo

ad participes II

Conventus ex universo orbe de fecunditate

sterilitate humana, Neapoli celebrati, die 19 Maii 1956: AAS 48 (1956), p. 470.

et

91

Congregatio pro doctrina Fidei

coniugalis consequitur, obiective separationem analogam operatur inter


bona atque significationes matrimonii.
Quare, ea fecundatio licite appetitur, quae manat ex actu coniugali
qui natura sua aptus sit ad prolis generationem, ad quem natura sua
ordinatur matrimonium, et quo coniuges fiunt una caro . Eadem vero
procreatio tunc debita sua perfectione destituitur sub aspectu morali,
cum animo non intenditur ut fructus coniugalis actus seu illius gestus
qui est proprius unionis coniugum.
41

b) Morale autem momentum interioris vinculi intercedentis inter


matrimonii bona et sensus actus coniugalis, innititur in unitate homi
nis, qui corpore et anima spirituali coalescit. Coniuges mutuum per
sonalem amorem ostendunt <( lingua corporis propria , quae clare
simul secumfert significationem sponsalem , uti dicunt. Coniugalis
actus, quo coniuges mutuo donum sui manifestant, exprimit simul in
se viam patere ad donum vitae communicandum : est actus indivisibiliter corporalis ac spiritualis. In corpore atque per corpus coniuges
matrimonium exercent, ac possunt pater materque fieri. Ut autem
lingua corporum eorumque naturalis significationum ubertas serven
tur, oportet coniunctio coniugalis ita fiat, ut pateat ad procreationem,
et procreatio personae humanae sit fructus pariter ac terminus coniu
galis amoris. Itaque origo creaturae humanae proficiscitur e tali pro
creatone quae nectitur cum unione non modo biologica, sed etiam
spirituali parentum, matrimonio vinculo iugatorum .
Fecundatio
quae extra corpus coniugum obtineatur, ob id ipsum tum significatio
nibus tum valoribus caret, quae corporum lingua atque coniunctione
personarum humanarum exprimuntur.
42

43

44

c) Praeterea solummodo observantia erga vinculum quod inter si


gnificationes actus coniugalis intercedit, et observantia erga viventis
humani unitatem id efficiunt, ut procreatio habeatur, quae congruat
cum humanae personae dignitate. In sua origine, quae unica est atque
iterari nequit, filius, quoad dignitatem personae, oportet honoretur et
agnoscatur aequalis iis, qui ei vitam largiuntur. Persona humana exci-

41

C.I.C.,

Can.

1061.

Iuxta

huius canonis tenorem,

actus

coniugalis ille est

per

quem matrimonium consummatur, si illum coniuges inter se humano modo posuerunt .


42

Cf. Const, past. Gaudium et spes, 14

43

Cf. Ioannes Paulus II, in Audientia Generali habita die 16 Ianuarii 1980: Inse-

gnamenti di Giovanni Paulo II, III 1 (1980), pp. 148-152.


44

Ioannes Paulus II, Sermo ad participes XXXV Sessionis

Generalis

Medicae ex universo orbe, die 29 Octobris 1983: AAS 76 (1984), p. 393.

Consociationis

Acta Apostolicae Sedis

92

- Commentarium

Officiale

pienda est per gestum unionis et amoris suorum parentum ; ac proinde


filii generatio oportet sit mutuae donationis fructus, quae comitatur
actum coniugalem, in quo quidem coniuges non tamquam domini, sed
servorum instar operi Amoris Creatoris sociantur.
Origo humanae personae est reapse donationis effectus ; conceptusque filius oportet sit fructus amoris suorum parentum. Nequit autem
is aut appeti aut concipi tamquam medicarum et biologicarum artium
effectus ; hoc enim idem esset ac hominem reddere quiddam obnoxium
scientiae technologicae. At nemo potest pueri ortum obnoxium facere
condicionibus efficacitatis technicae, quae ad normas inspectionis ac
dominii mensuratur.
45

46

Morale igitur momentum nexus intercedentis inter significationes


actus coniugalis et bona matrimonii, itemque unitas humanae creaturae
atque dignitas eius originis, id poscunt ut humanae personae procreatio
habeatur veluti fructus actus coniugalis, qui est nota propria mutui
coniugum amoris. Vinculum ergo procreationem cum actu coniugali
copulans, est sane res magni momenti in campo tum anthropologico
tum etiam morali ; idque causa est, cur Ecclesiae Magisterium erga
fecundationem artificialem homologam ita se habeat.
5.

FECUNDATIO HOMOLOGA IN VITRO ESTNE MORALITER

LICITA?

Responsio huic interrogationi stricte conectitur cum principiis


modo expositis. Non sane neglegi possunt legitima sterilium coniugum
desideria; eorum nonnullis methodus FIVET homologa videtur unica
ratio obtinendae prolis tantopere desideratae. Iam quaeritur utrum
in his condicionibus iam tota coniugalis vita in se considerata non
satis sit ad tuendam illam dignitatem, quae procreationem humanam
addeceat. Agnoscitur methodum FIVET certe supplere non posse
actuum coniugalium absentiam, nec praeferri posse actibus matri
monii propriis, ob pericula quibus proles fit obvia, et ob incommoda
quae hisce procedendi viis ac rationibus inhaerent. At, cum nulla
prorsus alia suppetant remedia sterilitatis, quae angoris causa est,
47

45

Cf. Const. past. Gaudium et spes, 51.

46

Cf. Const. past. Gaudium et spes, 50.

47

Cf.

Pius X I I , Sermo

ad participes

IV

Conventus Internationalis Medicorum

Ca-

tholicorum, die 29 Septembris 1949: AAS 41 (1949), p. 560: Falsum est id putare, quod
scilicet copia data adhibendi hoc medium (fecundationem artificialem) validum reddere
possit matrimonium inter eos, qui illud contrahendi non sunt capaces propter impedimentum impotentiae .

Congregatio pro doctrina Fidei

93

quaeritur utrum hisce in adiunctis fecundatio homologa iri vitro con


siderari possit auxilium, si non therapia, vi cuius possit admitti eius
moralis liceitas.
Desiderium prolis, vel saltem animus dispositus ad vitam commu
nicandam, necessario requiritur ut, secundum legem moralem, conscia
humana procreatio haberi queat. At bona huiusmodi voluntas satis
non est, ut exinde concludatur licitam esse inter coniuges fecundatio
nem in vitro. Procedendi modus in methodo FIVET adhibitus prout
est in se aestimari oportet, atque ultimum de eius liceitate iudicium
erui non potest neque a tota coniugali vita, cui hic processus inseritur,
neque ab actibus coniugalibus antea positis vel postea ponendis.
48

Iam supra dictum est methodum FIVET, uti peragitur in commu


nibus rerum adiunctis, secumferre creaturarum humanarum interfectionem, quod quidem doctrinae iam memoratae de abortus illiceitate
adversatur. Attamen, etiamsi omnes adhibeantur cautiones ad em
bryonum humanorum mortem vitandam, methodus FIVET homologa
separationem inducit gestuum qui spectant ad humanam actus coniu
galis fecundationem. Natura igitur propria methodi FIVET homologae
consideranda erit etiam seorsum ab eius nexu cum abortu procurato.
49

Methodus FIVET homologa ad actum deducitur extra coniugum


corpus, opera aliorum, a quorum scientia atque technica arte prosper
exitus interventus dependet; eadem vitam identitatemque embryonum
humanorum in potestatem redegit medicorum atque biologorum, sicque
rei technicae dominatum quemdam in personae humanae originem et
sortem instaurat. Huiusmodi dominatus suapte natura contradicit
dignitati et aequalitati, quae parentibus et filiis communes esse debent.
Conceptio in vitro est effectus actionis technicae, per quem evenit
fecundatio ; ea autem neque re vera obtinetur, neque consulto appetitur
tamquam manifestatio ac fructus actus qui est proprius coniunctionis
coniugalis. In methodo FIVET homologa, igitur, etsi consideretur in
contextu actuum coniugalium qui reapse exsistunt, nihilominus generatio personae humanae obiective destituitur perfectione sibi propria,
qua scilicet illa est terminus et fructus actus coniugalis, per quem
coniuges fieri possunt Dei cooperatores tradendo vitae donum novo
alicui homini )).*
48

Similis quaestio pertractata est a Paulo V I , Litt. Encycl. Humanae vitae 14:

AAS 60 (1968), pp. 490-491.


49

Cf. supra I, p. 1 seq.


Ioannes Paulus II, Adhort. Apost. Familiaris consortio, 14: AAS 74 (1982), p. 96.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

94

Officiale

Ex hisce rationibus intellegitur, cur Ecclesia doceat actum coniu


galis amoris habendum esse unicum locum dignum procreationis hu
manae. Iisdem de causis, casus simplex , quem vocant, scilicet ille
procedendi modus methodi FIVET homologae, in quo prorsus desunt
tum praxis abortiva embryones destruendi tum masturbatio, permanet
ratio technica moraliter illicita, quippe quae procreationem humanam
privet perfectione, quae est ipsi propria atque congenita.
Fatendum sane est in methodum FIVET homologam non cadere
omnia admissa contra morum honestatem, quae deprehenduntur in
procreatone extra matrimonium effecta; familia enim et matrimonium
pergunt esse ambitus, in quo filiorum nativitas et educatio continentur.
Attamen, iuxta traditam doctrinam de matrimonii bonis et de personae
humanae dignitate, morale Ecclesiae iudicium perstat contrarium
fecundatio ni homologae in vitro; haec est intrinsecus illicita, ac dignitati procreationis et coniunctionis coniugalis tunc etiam repugnat, cum
nihil omittitur ut embryonis mors praecaveatur.
Etsi nullo modo probari possit agendi ratio, qua conceptio humana
obtinetur per methodum FIVET, nihilominus puer in lucem editus
excipi debet tamquam vivens Bonitatis divinae donum, et cum amore
est educandus.
6. QUOMODO SECUNDUM
FICIALIS

LEGEM MORALEM AESTIMANDA EST SEMINATIO ARTI-

HOMOLOGA?

Seminatio artificialis homologa intra ambitum matrimonii admitti


nequit, excepto casu in quo apparatus technicus non sit substitutivus
actus coniugalis, sed se praebeat ut adiumentum ad naturalem eius
finem facilius assequendum.
Ad rem quod attinet, Magisterii doctrina iam explicata est :
haec
autem non solum peculiares exprimit temporis condiciones, sed innititur
tum in ipsa Ecclesiae doctrina circa nexum inter unionem coniugalem
et procreationem humanam, tum etiam in consideratione indolis per51

51

cipes

Cf. Responsio S. Officii, die 17 Martii 1897: DS 3323; Pius X I I , Sermo ad partiIV

Conventus

Internationalis

Medicorum

Catholicorum,

die 29

Septembris

1949:

AAS 41 (1949), p. 560; Sermo ad participes Conventus Unionis Catholicae Italicae Obstetricium, die 29 Octobris 1951: AAS 43 (1951), 850; Sermo ad participes II Conventus ex
universo orbe de fertilitate et sterilitate humana, Neapoli celebrati, die 19 Maii 1956:
AAS 48 (1956), pp. 471-473; Sermo ad participes VII Conventus Internationalis indicti a
Consociatione Internationali de Haematologia, die 12 Septembris 1958:

AAS 50

p. 733; Ioannes X X I I I , Litt. Encycl. Mater et magistra, I I I : AAS 53 (1961), p. 477.

(1958!,

Congregatio pro doctrina Fidei

95

sonalis, quae ad actum coniugalem et ad procreationem humanam per


tinet. (( Actus coniugalis, quoad suam naturalem structuram, est actio
personalis, itemque simultanea atque immediata coniugum cooperatio,
quae quidem, ob ipsam agentium naturam et propriam actus indolem,
illam exprimit mutuam donationem, qua, iuxta Sacram Scripturam,
efficitur unio "in carne una" . Conscientia moralis, igitur, non
necessario damnat usum quorumdam mediorum artificialium eo unice
spectantium, ut actus naturalis facilius perficiatur, utque idem actus
rite expletus finem suum consequi possit . Quare, si medium technicum
faciliorem reddit actum coniugalem aut eum adiuvat ad fines suos
naturales assequendos, licite adhiberi potest. Si, ex contrario, est
substitutivum actus coniugalis, lege morali prohibetur.
52

53

Seminatio artificialis, substitutiva actus coniugalis, vetita est,


quippe quae separationem voluntarie inducat inter binas coniugalis
actus significationes. Masturbatio, (pia sperma procurari solet, aliud
signum est huiusmodi separationis ; hic gestus, etiamsi ad procreatio
nem obtinendam ponatur, semper tamen perstat sua significatione uni
tiva destitutus: I n eo namque deest relatio sexualis, quae ordine
morali postulatur, quae nempe ad effectum deducit integrum sensum
mutuae donationis ac humanae procreationis in contextu veri amoris .

54

7. QUODNAM

CRITERIUM

MORALE

ADHIBENDUM

EST

CIRCA

MEDICI

INTER-

VENTUM IN HUMANA 1'ROCREATIONE?

Actus a medico positus aestimandis est non tantum quoad solam


eius rationem technicam, sed etiam ac praesertim quoad eius finem,
qui respicere debet bonum personarum earumque corporis et animi
sanitatem. Criteria autem moralia, quibus medici interventus diri
gantur oportet in procreatone, desumuntur a personarum humanarum
dignitate, ab earum sexualitate et ab earundem ortu.
Ars medica, cui propositum

52

sit integro

personae humanae

bono

Pius XII, Sermo ad participes Conventus Unionis Catholicae Italicae Obstetricium,

die 29 Octobris 1951: AAS 43 (1951), p. 850.


53

Pius X I I ,

Sermo

ad

participes

IV

Conventus

Internationalis

Medicorum

Catho-

licorum, die 29 Septembris 1949: AAS 41 (1949), p. 560.


54

Sacra

Congregatio

pro

Doctrina

Fidei,

Declaratio

de

quibusdam

quaestionibus

ethicae servatis, 9: AAS 68 (1976), p. 86, ubi citatur Const. past. Gaudium et spes, 51;
Cf. Decretum S. Officii, die 2 Augusti 1929: AAS 21 (1929), p. 490; Pius X I I , Sermo ad
participes

XXVI

Conventus

indicti

bris 1953: AAS 45 (1953), p. 678.

Consociatione

Italica

de

Urologia,

die

Octo-

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

96

Officiale

deservire, bona proprie humana sexualitatis tueri debet. * Medicus


munere fungitur deserviendi bono personarum et humanae procreationi; quoad haec, ille nec disponendi nec decernendi potestatem habet.
Medicus interventus tunc personarum dignitatem tuetur, cum actum
coniugalem adiuvare studet, sive ut facilius expleatur, sive ut idem,
iam rite expletus, finem suum assequi possit.
Ex contrario, quandoque fit ut medicus interventus, artis technicae
ope, substitutivus sit actus coniugalis ad procreationem obtinendam,
quae propterea neque effectus est neque fructus eiusdem actus : quo in
casu, actus medicus non videtur deservire, sicut oportet, coniugali
iunctioni, sed procreandi munus sibi arrogat, sicque dignitati atque
inalienabilibus iuribus coniugum ac nascituri contradicit.
5

56

Humanior artis medicae ratio, quae ab omnibus hodie instanter


expostulatur, exigit ut in tuto ponatur integra personae humanae
dignitas, praesertim in eo actu in eoque temporis momento, quo
coniuges novae personae vitam transmittunt. Consentaneum igitur est,
hac data occasione, instantem etiam adhortationem medicis rerumque
naturae investigatoribus catholicis admoveri ut exemplo suo praeclarum
exhibeant testimonium observantiae, quae embryoni humano et pro
creationis dignitati debetur. Peculiari modo apud catholica valetu
dinaria ac nosocomia, medicorum coetus ceterique omnes qui infir
morum curae sunt addicti, invitantur ut cum honore suscepta moralia
officia persolvant, quibus ipsi saepe etiam vi statutorum instituti
obstringuntur. Valetudinariorum denique nosocomiorumque catholi
corum moderatores, qui saepe ad religiosas familias pertinent, sedulam
adhibeant curam, ut obtemperatio moralibus normis, quae per hanc
Instructionem impertitae sunt, in tuto ponantur ac promoveantur.
8.

DOLOR

EX CONIUGALI

STERILITATE.

Coniuges, qui procreare prolem non valent, vel timent ne liberos


gignant impeditus, dolore anguntur, qui ab omnibus intellegi et adaequate perpendi debet.
Congruum naturae est coniuges filium desiderare : id manifestat
vocationem ad paternitatem et ad maternitatem insitam amori coniu
gali. Hoc autem desiderium vehementius etiam fieri potest, si coniuges
55

Cf. Ioannes X X I I I , Litt. Encycl. Mater et Magistra, I I I :

56

Cf.

Pius

XII,

Sermo

ad

participes

IV

Conventus

Catholicorum, die 29 Septembris 1949: AAS 41 (1949), p. 560.

AAS 53 (1961), p. 447.

Internationalis

Medicorum

97

Congregatio pro doctrina Fidei

sterilitate laborant, quae insanabilis apparet. Matrimonium tamen


minime coniugibus ius confert ad filium habendum, sed ius dat dum
taxat ad actus naturales ponendos, qui per se ad procreationem ordi
nantur.

57

Verum ac proprium ius ad filium, ipsius filii dignitati atque naturae


adversatur. Filius nullo modo aliquid est quod debetur, neque considerari potest ut obiectum proprietatis ; ipse potius est donum, et quidem praestantissimum

58

et maxime gratuitum matrimonii, idemque

vivens est testimonium mutuae donationis eius parentum. Qua de causa,


filius ut supra memoratum est ius habet ad exsistendum tamquam
fructus proveniens ex actu coniugalis amoris proprio suorum parentum, idemque ius habet ad observantiam sibi tamquam personae tribuendam inde a momento conceptionis.
Nihilominus sterilitas, quaecumque est eius causa ac prognosis, casus
acerbus profecto est. Christiana communitas vocatur ad illuminandum
tolerabilemque reddendum dolorem eorum, quibus datum non est legi
timum maternitatis ac paternitatis desiderium explere. Coniuges autem,
qui in his dolendis rerum adiunctis versantur, vicissim vocantur ad cernendam in iisdem adiunctis occasionem sibi oblatam sese peculiari modo
iungendi cruci Domini, quae spiritualis fecunditatis fons est. Iisdem
praeterea obliviscendum non est etiam cum procreatio evenire non
possit, non eam ob causam sua praestantia destitui vitam coniugalem.
Corporis enim sterilitas occasio coniugibus esse potest aliorum magni
momenti ministeriorum personae humanae praestandorum, cuius generis
sunt adoptio variaeque rationes educandi operum, auxilia aliis familiis
vel infantibus pauperibus impeditisve praestanda .

59

Plures scientiae investigatores studia sua conferunt ad sterilitatem


debellandam. Eorum nonnulli, plana salva dignitate procreationis huma
nae, tales exitus consecuti sunt, qui anteactis temporibus nullo modo
attingi posse videbantur. Scientiarum periti, igitur, adhortandi sunt ad
suas investigationes prosequendas, ducti proposito sterilitatis causas
praeveniendi vel iisdem remedia comparandi, ita quidem, ut coniuges
steriles ad procreandum habiles fiant, sua ipsorum ac nascituri per
sonali dignitate servata.

57

Cf.

Pius X I I ,

Sermo ad participes II

Conventus ex

et sterilitate humana, Neapoli celebrati, die 19 Maii 1956:

universo orbe de fertilitate


AAS 48 (1956), pp. 471-473.

58

Const. past. Gaudium et spes, 50.

59

Ioannes Paulus II, Adhort. Apost. Familiaris consortio, 14: AAS 74 (1982), p. 97.

7 - A. A. S.

Acta Apostolicae

98

Sedis - Commentarium

Officiale

III
DE RE MORALI AC CIVILI LEGE
BONA ATQUE OBLIGATIONES MORALIA
LEGE CIVILI OBSERVANDA AC SANCIENDA
IN HAC MATERIA

Ius inviolabile ad vitam uniuscuiusque hominis innocentis atque iura


familiae institutique matrimonialis, bona moralia fundamentalia cen
senda sunt, quippe quae condicionem naturalem et integram vocationem
personae humanae respiciant; suntque simul elementa quae pertinent
ad ipsam civilis societatis structuram atque ordinationem.
Hac de causa, nova quae progrediens res technica portendit fieri posse
in campo scientiae biomedicae, requirunt ut ii, penes quos sunt civilia
munera et potestas leges ferendi, auctoritatem suam interponant, quia
harum technicarum rationum usus, vigilantiae non obnoxius, perducere
poterit ad consectaria, quae praevideri nequeunt, et detrimentum afferre
civili societati. Appellatio ad uniuscuiusque conscientiam et ad normas
sibi voluntarie impositas, a scientiae investigatoribus satis non sunt
ad personalia iura et reipublicae ordinem tuenda. Si legislator, in
quem onus communis boni recidit, invigilare omittat, ipse expoliari
possit suis praerogativis ab investigatoribus arrogantibus sibi munus
gubernandi homines, nomine novorum inventorum biologicorum et
<( prosprions vitae condicionum , quae praesumuntur ex illis manare.
Ita eugenismus et iniusta inter creaturas humanas discrimina rata
haberi possint ; id vim gravemque iniuriam inferat aequalitati, digni
tati et primariis iuribus personae humanae.
Publicae auctoritatis interventus obtemperare debet principiis ra
tionis, quibus necessitudines reguntur inter civilem legem et legem
moralem. Civilis legis munus est in tuto ponere commune hominum
bonum per agnitionem et defensionem iurium fundamentalium, atque
pacis et publicae morum honestatis promotionem. In nullo vitae spatio
lex civilis se substituere potest in locum conscientiae, nec normas edere,
quae ipsius competentiam excedant ; interdum, ad civitatis ordinem
servandum, ea tolerare cogitur quae prohibere non valet sine gravioris
mali pericolo. Attamen inalienabilia personae iura agnosci atque ob
servari debent a civili societate et a publicis auctoritatibus. Quae iura
60

60

Cf.

Declar. Dignitatis humanae, 7.

Congregatio pro doctrina Fidei

99

neque a singulis hominibus pendent, neque a parentibus, ac ne sunt


quidem concessio a societate et a Civitate facta : verum ea pertinent ad
humanam naturam, atque personae inhaerent vi creatricis actionis, a
qua persona ipsa originem duxit.
Inter haec fundamentalia iura, ad rem quod attinet, recolere oportet :
a) ius ad vitam et ad corporis integritatem, quo unaquaeque creatura
humana gaudet a conceptionis momento usque ad mortem ; b) iura
familiae et matrimonii quatenus sunt instituta atque, intra hunc ambi
tum, ius filii ut concipiatur, in lucem edatur et educetur a parentibus
suis. Circa singula haec duo argumenta necesse est quaedam fusius
explicare.
In variis Nationibus nonnullae leges latae sunt, quibus rata habetur
directa occisio innocentium : cum lex civilis cuidam hominum coetui
praesidium aufert, quod lex praebere debet, eo ipso tunc respublica
negat omnium civium aequalitatem coram lege. Cum respublica vim
suam non adhibet ad iura uniuscuiusque civis tuenda, maxime debiliorum, tunc labefiunt ipsa ipsa fundamenta Civitatis legitime consti
tutae. Inde sequitur, ut auctoritas publica probare nequeat creaturas
humanas ad exsistendum vocari iis viis ac rationibus, quae ad gravis
sima pericula supra exposita eas adducant. Quodsi lex civilis et pu
blicae auctoritates forte approbent technicas rationes artificiose vitam
communicandi et experimenta eis conexa, hinc profecto fiat, ut latius
iter illud patefiat, quod calamitose apertum est per abortus r a t i h a b i
tionem.
Ex observantia atque tutela quae nascituro debentur, inde a con
ceptionis momento, consequitur ut lex congruas poenas praevideat
contra quamlibet deliberatam violationem iurium ipsius. Lex tolerare
non poterit immo expresse vetare debebit creaturas humanas, licet
in statu embryonis viventes, tamquam res tractari experimentis ob
noxias, mutilari vel destrui, praetextu allato eas superfluas esse aut
ineptas ad maturitatem rite assequendam.
Auctoritatis publicae munus est instituto familiari, in quo societas
nititur, tutelam iuridicam praebere, ad quam ius habet. Cum aucto
ritas publica ministrare debeat personis, eo ipso etiam familiae mini
strare tenetur.
Lex civilis sponsionem facere non poterit de methodis artificiosae
procreationis, quibus in commodum aliorum (qui sunt medici, biologi,
rei oeconomicae vel Civitatis moderatores) id subtrahitur, quod est

100

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

ius inhaerens mutuae inter coniuges relationi; itemque ratum habere


non poterit gametum donum inter eos qui non sint legitimo matrimonio
iuncti.
Praeterea leges, utpote quod spectent ad domestici convictus tutelam,
vetare debebunt mensas embryonum, seminationem post mortem, ma
ternitatem substitutivam .
Inter propria publicae auctoritatis officia,- hoc etiam recensendum
est, quod ipsa ita operari debet, ut lex civilis conformetur normis fundamentalibus legis moralis in iis quae attinent ad iura hominis, humanae vitae et instituti familiaris. Viri publicae rei addicti oportebit
dent operam ut, populi opinionem permovendo, de his rebus summi
momenti quam latissimus societatis consensus obtineatur, idemque solidetur, ubi debilitari aut deficere videatur.
In multis regionibus ratihabitio abortus ac tolerantia iuridica erga
virorum ac mulierum paria quae matrimonio iuncta non sunt, diffici
liorem efficiunt iurium fundamentalium observantiam, quae in hac
Instructione affirmata sunt. In votis est, ut Nationes onus in se ipsas
ne recipiant graviores reddendi has iniustas rerum condiciones, sociali
bono perniciosas. Ex contrario, optandum est ut Nationes ac Civitates
consciae fiant, quantopere methodi artificiosae procreationis vim habeant,
quod attinet ad culturam, ad cogitandi modos et ad rem politicam ;
simulque eaedem sapientiam et animum invenire queant, quibus opus
est ad leges ferendas, quae iustitiae magis congruant vitamque humanam
ac familiare institutum efficacius observent.
Leges civiles plurium Nationum hodie, secundum multorum opinionem, certis rei technicae methodis approbationem concedunt, quae non
debetur ; eaedem ineptas se praebent ad tuendam eam morum honestatem, quae respondet naturalibus postulatis personae humanae ac legibus non scriptis , quae a Creatore in corde hominis inditae sunt.
Omnes bonae voluntatis homines operam praestare debent, peculiari
modo in suae quisque professionis sede et in suorum civilium iurium
exercitio, ut civiles leges moraliter improbandae reformentur, et illiciti
technicarum artium usus emendetur. Praeterea, contra huiusmodi leges
proponenda atque agnoscenda est obiectio conscientiae , quam vocant.
Acrius etiam a multis, praesertim a scientiarum biomedicarum peritis,
persentiri coepta est instantia moralis conscientiae quae poscit, ut
per resistentiam passivam , uti dicunt, obsistatur iuridicae approbationi earum technicarum rationum, quae hominis vitae ac dignitati
adversantur.

Congregatio pro doctrina Fidei

101

CONCLUSIO
Diffusio technicarum artium spectantes interventus in humanae
procreationis processibus gravissima gignit moralia problemata, quod
attinet ad observantiam creaturae humanae debitam inde ab eius con
ceptione, atque ad dignitatem personae, eius sexualitatis vitaeque
transmissionis.
Hoc documento Congregatio pro Doctrina Fidei intendit concre
ditum sibi persolvere munus tutandi ac promovendi Ecclesiae doctri
nam in re tam gravis momenti ; novam igitur adhortationem, sollici
tudinis plenam, ad eos omnes dirigit qui, pro sua quisque parte atque
officio, efficacem operam praestare possunt ut in familia atque in socie
tate debita tribuatur observantia vitae atque amori : ad eos scilicet,
quibus munus incumbit conscientias et publicam opinionem formandi ;
ad eos qui scientiam excolunt et medicinam exercent ; ad iuris peritos,
et ad rei politicae addictos. Quibus omnibus ipsa exoptat, ut intelle
gant nullo modo componi posse agnitionem dignitatis personae humanae
cum vitae et amoris contemptu, atque fidem in Deum vivum cum
arroganti proposito de ortu ac sorte creaturae humanae ad arbitrium
decernendi.
Peculiari modo Congregatio pro Doctrina Fidei cum fiducia invitat
atque instimulat theologos, ac nominatim moralis doctrinae cultores,
ut quae de hac re a Magisterio Ecclesiae docentur, altius ea investigent
ac magis magisque captui christifidelium accommodent, sub lumine
sane doctrinae anthropologiae in re sexuali et matrimoniali, ac neces
saria inter varias disciplinas relatione servata. Poterunt ita melius
percipi huius doctrinae argumenta ac robur : Ecclesia Dei, cum defen
dit hominem contra suae ipsius potestatis abusum, simul eum com
monefacit, quae sint verae suae nobilitatis rationes ; tantum hoc modo
futurae hominum communitati facultas praebetur vivendi et amandi
in iis dignitatis ac libertatis condicionibus, quae a veritatis obsequio
proficiscuntur. Definitae igitur agendi rationes, quae per hanc Instruc
tionem impertiuntur, minime intendunt investigationum nisus cohi
bere, sed potius renovatum earum studium excitare, necessaria erga
Ecclesiae doctrinam fidelitate servata.
Sub lumine veritatis de humanae vitae dono principiorumque mo
ralium inde fluentium, unusquisque invitatur ut, pro officiorum suorum
parte, instar boni Samaritani se gerat, atque vel minimum filiorum
hominum tamquam suum proximum agnoscat (cf. Lc 10, 29-37). Novo

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

102

ac peculiari modo hic resonat Christi sententia : <( Quamdiu fecistis


uni de his fratribus meis minimis, mihi fecistis (Mt 25, 40).
Summus Pontifex Ioannes Paulus II, in Audientia infrascripto
Praefecto post Conventum huius Congregationis concessa, ratam habuit
praesentem Instructionem eamque edi iussit.
Romae, ex Aedibus Congregationis pro Doctrina Fidei, die 22 Fe
bruarii anno 1987, in festo Cathedrae S. Petri Apostoli.
IOSEPHUS Card. RATZINGER, Praefectus
L. S.
Albertus Bovone, Archiep, tit. Caesarien. in Numidia, Secretarius

CONGREGATIO PRO EPISCOPIS


Latis decretis a Congregatione pro Episcopis, Ioannes Paulus Pp. II,
per Apostolicas sub plumbo Litteras, iis quae sequuntur Ecclesiis
sacros Praesules praefecit, videlicet :
die 17 Decembris 1987. Coadiutorem Ecclesiae praelatitiae Isabellapolitanae R. D. Romulum de la Cruz, Vicarium generalem archi
dioecesis Cotabatensis.
die 19 Decembris. Titulari episcopali Ecclesiae Lemellefensi R. D.
Manuelem Pelino Domingues, theologiae professorem in seminariis
dioecesium Conimbricensis et Portugallensis.
Cathedrali Ecclesiae Vladislaviensi Exc.mum P. D. Henricum
Muszyiiski, hactenus Episcopum titularem Villaregensem.
die 28 Decembris. Titulari episcopali Ecclesiae Stagnensi, R. P.
Curtis Guillory, Sodalem Societatis Verbi Divini, Moderatorem domus
vulgo Augustine Tolton House of Studies archidioecesis Novae Aure
liae, quem deputavit Auxiliarem Exc.mi P. D. Iosephi Antonii Fio
renza, Episcopi Galvestoniensis-Houstoniensis.
die k Ianuarii 1988. Archiepiscopali Ecclesiae Spoletanae-Nursinae Exc. P. D. Antonium Ambrosanio, hactenus Episcopum titula
rem Mustitanum atque Auxiliarem pro archidioecesi Neapolitana.

Congregatio pro Ecclesiis

Orientalibus

103

CONGREGATIO
PRO ECCLESIIS ORIENTALIBUS

ALEXANDRIAE A E G Y P T I
DECRETUM
quo Vicariatus Apostolici Alexandrinus, Heliopolitanus et Portusaidensis
in unum rediguntur.

Cum olim tres Vicariatus Apostolici pro fidelibus latinis in Aegypto


commorantibus, Alexandrinus, videlicet, et Heliopolitanus et Portusai
densis, bene floruerint, nuper vero, plerisque fidelium ad avitas vel alias
regiones migrantibus, non parum imminuti sint, referente in Audien
tia diei 30 Novembris hoc anno Mariano feliciter vertente infrascripto
Cardinali huius Congregationis Praefecto concessa, Summus Pontifex
Ioannes Paulus II benigne indulsit, ut tres praefati Apostolici Vica
riatus in unum Vicariatum Apostolicum, Alexandrinum nempe, redi
gerentur, retento tamen nomine ceterorum Vicariatuum. Idem Summus
Pontifex hoc Decretum, perinde valiturum ac si Apostolicae sub plumbo
Litterae datae forent, fieri atque edi iussit. Contrariis quibuslibet non
obstantibus.
Datum Romae, ex aedibus Congregationis pro Ecclesiis Orienta
libus, die 30 Novembris anno 1987.
D. SIMON Card. LOURDUSAMY, Praefectus

L. S.
Miroslaus S. Marusyn, Archiep. tit. Cadonus, a Secretis
In Congr. pro Ecclesiis Orient, tab., n. 161/80.

104

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

CONGREGATIO PRO RELIGIOSIS


ET INSTITUTIS SAECULARIBUS
EPISTULAE
I
Ad supremos moderatores Institutorum religiosorum et societatum vitae
apostolicae.

Criteria de notitiis ad statum et vitam institutorum religiosorum et


societatum vitae apostolicae spectantibus,
quibusdam

temporis intervallis,

quae cum Sede Apostolica,

communicanda

sunt.

Sede Apostolica de condicione institutorum religiosorum et socie


tatum vitae apostolicae atque de eorum prospera promotione spirituali
et apostolica magnopere sollicita est, quorum varias rerum vicissitu
dines vero animi affectu prosequitur. Quo autem aptius et efficacius
curam officii sui pastoralis erga omnes sodales intendere possit, atque
institutorum communio cum ipsa Apostolica Sede foveatur, ad mentem
can. 592 1 valde interest ut de eorum condicione et vita pro temporum
rerumque adiunctis opportune edoceatur. Qua ratione prosperos et ad
versos institutorum eventus in Domino participare (cf. Rom 12, 15)
exoptat, et pro casus diversitate, prout fieri contingat, aptis remediis
suum pastorale auxilium eis praebere intendit.
Quem in finem Congregatio pro Religiosis et Institutis Saecularibus
quaedam criteria de notitiis a supremis moderatoribus institutorum
cum Sede Apostolica communicandis hic proponere existimat.
1. Relatio, quam supremus moderator huic Congregationi exhibere
debet, eadem esse poterit quam capitulo generali proposuit, sed brevi
et constricta forma redactam. Quod si capitulum generale iuxta praxim
communem institutorum non celebratur, relatio ex tenore infra adum
brato, exacto quoque sexennio, exhibenda est.
Moderatores supremi institutorum religiosorum et societatum vitae
apostolicae invitantur, ut relationem primum factam proximo capitulo
generali ordinario instituti celebrato mittant.
2. Relatio autem, de qua agitur, notitias quae sequuntur saltem
continere debet :

Congregatio pro Religiosis et Institutis Saecularibus

105

a) referatur rationarium (v. statistica) breve et constrictum soda


lium, domorum et partium immediatarum, quae institutum constituunt ;
b) quomodo in genere constitutiones a sodalibus recipiantur et per
pendantur; quomodo auctoritas instituti a sodalibus aestimetur; quae
coniunctio et usus inter superiores et sodales vigeant;
c) de actione pastorali ad vocationes promovendas et de futuro
incremento instituti ; de initio et progressu institutionis cum quadam
annotatione de primariis criteriis et de elementis institutionis;
d) quomodo vita fraterna in communitate observetur ;
e) de communione cum Sede Apostolica, cum dioecesanis Episcopis
(praesertim quod attinet ad exercitium apostolatus et ad liturgiam),
cum Unionibus Superiorum Generalium, cum Conferentiis nationalibus
Superiorum Maiorum; insuper significetur quomodo superiores varii
gradus participes fuerint adunationum et laborum Unionum et Confe
rentiarum ;
/) de navitate instituti in iis quae ad actionem pastoralem et alia
apostolatus opera pertinent iuxta proprium instituti charisma ;
g) de condicione oeconomica instituti ; annotetur, modo generali,
quibus difficultatibus hac in re prematur ;
h) de urgentioribus difficultatibus, quibus peculiari studio subve
niendum est : praesertim de iis quae spectant ad vitam et apostolatum
instituti, atque ad ea quae respiciunt separationem sodalium ab instituto
(cf. can. 704) ;
i) de aliis rebus et rationibus, si casus ferat, quae clariore modo
veram condicionem instituti exhibeant, ad dialogum quoque fructuosum
cum hoc Dicasterio promovendum.
Congregatio pro Religiosis et Institutis Saecularibus, dum has
notitias exspectat ut, ex quibusdam intervallis, cum ea communicen
tur, omnibus instituti religiosi, societatibus vitae apostolicae atque
eorum singulis sodalibus prospera cuncta a Domino, omnium bonorum
munificentissimo largitore, ex corde apprecatur.
Datum Romae, die 2 Ianuarii Anno Mariali, 1988.
HIERONYMUS M. Card. HAMER, O. P., Praefectus

L. S.
& Vincentius Fagiolo, Archiep. em. Theatin-Vasten., Secretarius
In

Congr. pro Religiosis et

Inst.

Saec.

tab., n. SpR 640/85.

106

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

II
Ad supremos moderatores Institutorum saecularium.

Criteria de notitiis ad statum et vitam institutorum saecularium spectantibus, quae cum Sede Apostolica quibusdam temporis intervallis
communicanda sunt.
Sedes Apostolica de condicione institutorum vitae saecularis con
secratae atque de eorum prospera promotione spirituali et apostolica
magnopere sollicita est, quorum varias rerum vicissitudines vero
animi affectu prosequitur. Valde enim interest, ut institutorum com
munio, ad mentem can. 592 1, cum Sede Apostolica foveatur, et ideo
ipsa de eorum condicione et vita opportune edoceatur. Qua ratione,
prosperos et adversos eventus in Domino participare (cfr. Rom 12, 15),
et pro casus diversitate eis suum pastorale auxilium praebere poterit.
Quem in finem Congregatio pro Religiosis et Institutis saecularibus
quaedam criteria de notitiis a supremis moderatoribus institutorum
saecularium cum Sede Apostolica communicandis hic proponere exi
stimat.
1. Relatio, quam supremus moderator huic Congregationi exhibere
debet, eadem esse poterit quam capitula (v. Assemblea) generali pro
posuit, sed brevi et constricta forma redactam. Acta eiusdem capituli
addi poterunt. Moderatores supremi invitantur, ut relationem primum
factam proximo capitulo generali ordinario celebrato mittant.
2. Relatio autem notitias quae sequuntur saltem continere debebit :
a) referatur rationarium (v. statistica), breve et constrictum;
b) de activitate ad vocationes promovendas et de futuro Instituti
incremento ;
c) de activitate apostolica sodalium;
de initio et de progressu institutionis;
de communione fraterna et spiritus unitate, necnon de mutuis
inter moderatores et sodales relationibus ;
d) de sensu ecclesiali in relationibus cum Sede Apostolica et dioe
cesanis Episcopis ; de consortio Conferentiae nationalis vel mundi ;
e) de navitate instituti in iis quae ad actionem apostolicam, so
cialem et assistentialem pertinent, si qua tale institutum eam promo
veat ;
/) de condicione oeconomica instituti, modo generali ; annotetur
quibus difficultatibus hac in re prematur;

Congregatio pro Religiosis et Institutis Saecularibus

107

g) de urgentioribus difficultatibus, si casus ferat, quae vitam apostolatumque instituti respiciunt;


h) de aliis rebus et rationibus quae clariore modo veram condi
cionem instituti exhibeant.
Congregatio pro Religiosis et Institutis saecularibus, dum has noti
tias expectat ut cum ea communicentur, omnibus institutis saecula
ribus eorumque singulis sodalibus pacem et charitatem cum fide a
Deo Patre et a Domino nostro Iesu Cristo (cfr. Ef 6, 23) adprecatur.
Datum Romae, die 2 Ianuarii Anno Mariali 1988.
HIERONYMUS M. Card. H AMER, O. P., Praefectus

L. & S.
ffi Vincentius Fagiolo, Archiep. em. Theatin-Vasten., Secretarius
In Congr. pro Religiosis et Inst. Saec. tab., n. PO 359.

CONGREGATIO PRO CAUSIS SANCTORUM


DECRETA
I

GUAYAQUILEN.
Canonizationis

Servae

Dei

Narcissae

Iesu

Martillo

Moran,

virginis

(1832-1869).
SUPER DUBIO

An constet de virtutibus theologalibus Fide, Spe et Caritate tum in


Deum tum in proximum, necnon de cardinalibus Prudentia, Iustitia, Temperantia et Fortitudine, eisque adnexis, in gradu heroico,
in caso et ad effectum de quo agitur.
Postridie sollemnem primae sanctae Aequatorianae, Mariae Annae
a Iesu de Paredes et Flores (fl645) canonizationem, Summus Pontifex
Pius XII dixit : Ab hac Sancta discant omnes christianae virtutis

108

Acta Apostolicae

Sedis - Commentarium Officiale

vim immensam, talem sane quae animum maiore vigore maturet, quam
Quitensis sol uberes terrae Aequatorianae fructus maturat. Discat
mundus animi vigores, qui in deprecatione et continentia abditi latent.
Discant homines omnis aetatis, voluptati obsequentes, animarum metam
confecto itinere contingi, abscondito profecto, in quo amor quaerit
dolorem, ut studium superet terrestrium bonorum. Discat puella levis
huius temporis quae in ipso eius circulo possunt animam amore Do
mini incedere. Et quotquot hodie plena in luce ex pietate vivunt erga
Iesu Cor Sacratissimum, exempla admirentur huius victimae inno
centis, quae iam initio decimi septimi saeculi caput pietatis suae
fecerat expiationem (Discorsi e radiomessaggi di Sua Santit Pio XII,
Tip. Pol. Vaticana 1955, p. 148).
Haec verba, Aequatorianis peregrinatoribus dicta, qui Romam con
venerant, iam saeculo superiore fideliter et fortiter ad effectum adduxerat humilis eiusdem illius populi filia, seu Narcissa a Iesu Martillo
Moran, quae amore Domini flagrans ab infantia, arduum confecit iter
perfectionis christianae, summa cum cura imitans mira Sanctae Mariae
Annae a Iesu exempla ; hocque ita perfecte fecit, ut ultimus eius con
fessarius et magister spiritus, sacerdos Emmanuel Iacobus Medina,
scripserit : Mariae Annae satis est legere vitam, ut Narcissae cogno
scantur virtutes.
Orta est Serva Dei in parvo vico Nobol patrio sermone vocato, intra
fines dioecesis Guayaquilensis, exeunte anno 1832 aut ineunte anno
1833, a Petro Martillo et Iosepha Moran, piis et honestis agricolis, qui
ad pietatem et ad amorem Dei eam educaverunt. Ob suam indolis amabilitatem, bonitatem et oboedientiam est a matre vehementer dilecta;
cum crevit, deprecatione, castigationibus voluntariis et solitudine est
maxm allecta.
Parentibus orbata, adulescentula Guayaquilium se contulit, ut vic
tum quaereret. Tamquam sarcinatrix operam dedit in domo honoratae
cuisdam dominae, sed, quo melius se religionibus traderet in medita
tione et humilitate, etiam confessarii consilium scuta, sedem saepe
mutavit, donec in paupere cenculo superiore domicilium constituit,
ubi labori, precationi, ieiunio et paenitentiae se dedidit. Praedictus
sacerdos Medina affirmat : (( Omnes eius confessarii testificantur eius
voluntarias castigationes fuisse severas, cilicia semper ferre, cotidie
flagellis se caedere usque ad sanguinem ; octo horas cotidiano in deprecationem incumbere. Constanter in corpore suo Domini portare crucifixionem et acerbos, quos patiebatur, dolores. Singulis noctibus

Congregatio pro Causis Sanctorum

109

quattuor horas precari, spinis caput penetralibus coronatam, cruci


suspensam, nonnullis constratae clavis. Humi dormire super acumina
chalubeiia, quae ad hoc habebat parata. Curantes miratos esse quo
modo tam pauco sibo vivere potuisset . Victima fieri voluit, ut Cor
Iesu consolaretur et hominum, praesertim eiusdem suae nationis, pec
cata lueret.
Aliquandiu habitavit cum Beata Mercede a Iesu Molina (f1883) ;
anno circiter 1865 ad urbem Concham comitata est confessarium, phthisi
graviter laborantem, ut ei assiderei eumque curaret. Hoc mortuo, ad
breve tempus Guayaquilium revertit, sed, volens P. Petri Guam mode
ratione spiritali uti, Limam ivit habitatum (anno 1868). Ibi hospitio
excepta est in Monasterio Patrocinii, quod Communitas Tertiariarum
Dominicanarum habitabat. Quamvis simplex hospes esset, regulam
tamen monasterii fideliter servabat et vitam communem participabat.
Ab iis quae avocant abducta et libera omni quo poterat ardore diu
noctuque in deprecatione et in contemplatione aeternarum veritatum
se mersit potuitque omne genus castigationi se addicere. Una cum
Tertiariis se flagellis verberabat, tanta quidem vi, ut locum suum
sanguine macularet : coronam spineam in capite ferebat, quam pileolo
opportune occulebat : miserrimo vescebatur cibo et pauperem induebat
vestem. In cella pro Ecclesia laborabat et pauperibus, quorum semper
peculiarem egerat curam; libenter et diligenter Tertiariis aegrotis
assidebat.
Nisus exprimendi in se Christi cruci affixi imaginem cum constanti
gaudio et animi atque gestuum laetitia erat coniunctus, sicut clare
vultus eius significabat continenter quietus et serenus. Omnibus evidens
erat cor eius vere in pace esse, utpote omnino voluntati Dei obsequens
et fidei fortis et vivae atque ardentissimae caritatis plenum. Sui negle
gens, mundi inania omneque terrestre bonum et commodum aversa,
spem suam in solo Domino collocaverat, et nihil aliud exoptabat, quam
ei gloriam dare et sine intermissione in spiritali cum eo coniunctione
progredi. Quam ob rem precabatur et patiebatur, contemplabatur et expiabat; cotidie Missae intererat et Sanctam Communionem accipiebat;
fervida pietate Eucharistiam et Sacrum Cor Iesu colebat. Quo melius
Dilecto suo similis fieret multa nuncupaverat vota, ex quibus vota virginitatis perpetuae, paupertatis et oboedientiae, inque his usque ad
mortem mansit. Filiae etiam religionem servabat erga Virginem Ma
riam, quam maxime pia Rosarii recitatione honoravit. Ut ad suam
adipiscendam sanctificationem iustam sequeretur viam, submisse con-

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

110

Officiale

siliis stabat prudentium sacerdotum, quibus moderationem concrederat


animae suae.
Dominus, erga humiles et mundos corde liberalior, largitus est ei
gratias et dona extraordinaria, fecitque ut ea diem mortis suae ante
tempus cognosceret. Die, quo mortua est, vesperi, in cellam secedens ut
quiesceret, omnbius Tertiariis valedixit, se esse longum iter facturam
dicens. Omnes putaverunt eam haec per lusum et iocum dixisse : sed
totam noctem eius cella est magno splendore diffusa et grato afflata
odore, qui in locum permanavit. Monasterii Antistita, porta cellae
aperta, ubi Serva Dei quiescebat, non solum fulgorem vidit, sed animaddvertit ibi odorem vehementiorem esse et Narcissam mortuam. Dies
erat 8 mensis Decembris, anno 1869.
Eius corpus inexplicabiliter incorrumptum mansit et flexibile ; vul
tus personae sanae colorem ducebat. Iis ipsis diebus nonnulli aegri
salutem recuperarunt Serva Dei intercedente. Haec statim auctorita
tem et populum commoverunt contuleruntque multum ad augendam
et vulgandam famam sanctitatis, quam viva sibi comparaverat. Fre
quens populus ad exsequias convenit, et inde sermo factus est de Causa
canonizationis ineunda. Haec autem ob extrarias rationes tardavit,
donec annis 1961-1962 instructus est Processus Ordinarius Informativus
apud Curiam Guayaquiliensem. Acta sunt rite missa ad Sacram id
temporis Rituum Congregationem, quae anno 1966 Sectioni Histo
ricae eiusdem Dicasterii Positionem commisit apparandam.

Neces

sariis tabularii inquisitionibus expletis et Positione super Causae In


troductione praeparata, cum exitu reapse felici Congressus Consul
torum Historicorum die 8 mensis Maii anno 1974 est actus. Deinde edita
sunt Decreta super Introductione Causae (die 27 mensis Septembris,
anno 1975) et super non cultu (die 24 mensis Septembris, anno 1976).
Servae Dei virtutes inspectae sunt a Consultoribus Theologis, mode
ratore Rev.mo D.no Antonio Petti, Fidei Promotore Generali, in duo
bus Congressibus Peculiaribus, qui acti sunt die 24 mensis Iulii anno
1984 et die 20 mensis Decembris eodem anno.
Patres Cardinales et Episcopi, in Congregatione Ordinaria diei 16
Iunii a. 1987, Ponente Causae Em.mo Card. Aloisio Ciappi, agnove
runt Servam Dei Narcissam a Iesu Martillo Morn heroum in modum
virtutes thologales, cardinales et adnexas exercuisse.
Facta demum de hisce omnibus Summo Pontifici Ioanni Paulo II
per subscriptum Cardinalem Praefectum relatione, Sanctitas Sua vota

Congregatio pro Causis Sanctorum

111

Congregationis pro Causis Sanctorum libenter excipiens, mandavit


ut Decretum super heroicis Servae Dei virtutibus rite conscriberetur.
Quod cum factum esset, accitis hodierna die Cardinalibus Prae
fecto Congregationis atque Causae Ponente, meque Antistite a Secre
tis ceterisque de more convocandis, eisque astantibus, Beatissimus
Peter sollemniter declaravit : Constare de virtutibus theologalibus Fide,
Spe et Caritate tum in Deum tum in proximum, necnon de cardinalibus
Prudentia, Iustitia, Temperantia et Fortitudine, eisque adnexis, Servae
Dei Narcissae a Iesu Martillo Moran, virginis, in gradu heroico, in casu
et ad effectum de quo agitur.
Hoc autem Decretum in vulgus edi et in acta Congregationis pro
Causis Sanctorum referri mandavit.
Datum Romae, die 23 mensis Octobris, A. D. 1987.
PETRUS Card. PALAZZINI, Praefectus

L. S.
8 Traianus Crisan, Archiep. tit. Drivastensis, a Secretis

II

MELITEN.
Canonizationis Ven. Servi Dei Ignatii Falzon, clerici saecularis

(1813-

1865).
SUPER DUBIO

An constet de virtutibus theologalibus Fide, Spe et Caritate tum in


Deum tum in proximum, necnon de cardinalibus Prudentia, Iustitia, Temperantia et Fortitudine, eisque adnexis, in gradu heroico,
in casu et ad effectum de quo agitur.
Credo enim Deo, quia sic erit quomodo dictum est mihi (Act
27, 25). Haec Sanctus Paulus locutus est, verbo Domini fisus, ducentis
septuaginta sex personis, quae cum eo erant in navi, cum iam haec
quattuordecim dies Maris Mediterranei ferocia perdita esset omnisque
salutis spes deposita.
Sanctus Paulus omnia credebat, quae ei dixerat Dominus : se coram
Caesare appariturum ; nullum eorum qui secum erant, esse periturum ;

112

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

oportere vero navim naufragio interire in insula (cfr. Act 27, 24 et 26).
Insula Melita appellabatur (cfr. Act 28, 1).
Apostolus autem nesciebat divinam Providentiam statuisse navim
frangi, ut ipse in insula Melita tres menses maneret sicque eam Do
mino baptizaret, verbo locupletarci et Domini sacramentis roboraret,
faciens eam oculum nationum ad Dominum a se conversarum.
Parva in medio Mari Mediterraneo insula, cuius filii in historiae
decursu eminuerunt animo pugnandi pro fide, amore disseminandi fidem
in regiones in quas immigrabant, cura dandi Ecclesiae, pro portione,
maximum missionariorum numerum. Haec est terra, in qua natus est
Ignatius Falzon, primus Melitensis qui, ut videtur, altarium gloriam
consequatur; dignus Apostoli Maris Mediterranei filius.
Historia vitae Ignatii Falzon ipsis verbis colligitur, quibus sanctus
Paulus est usus, antequam providum naufragium faceret in insula
Melita : Credo enim Deo, quia sic erit, quomodo dictum est mihi .
Ignatius enim Falzon, natus cum Angli in insulam Melitensem
venerunt, pro civili religiosaque educatione factus est optimus civis
et sanctus ecclesiasticus. Tempora, quibus vixit, etsi luctuosissima,
magni erant momenti : Ecclesia namque amare lacrinrabat ob effusio
nem hostilitatis contra clerum et productam Pastoris sui custodiam.
Europa cruentis proeliis redundabat; insuper cholerae morbi et pestis
calamitatibus est affecta. Tempora erant, quae Actionem Catholicam
inierunt et pietatem erga Virginem Immaculatam aluerunt.
Ignatius Falzon ortum duxit Valettae, in urbe principe Melitae,
calendis Iulis anno 1813, ex causidico Doctore Iosepho Francisco
Falzon et Maria Teresia, iudicis Calcedonii Debono filia. Postridie est
baptizatus in ecclesia paroeciali Sanctae Mariae Portus Salvi et Sancti
Dominici, nominibus tutorum a peste : Rocho, Angelo, Sebastiano et
insuper Ignatio nomine Fontis, Vincentio et Rosario.
Honestae familiae erat. Pater eius particeps erat Commissionis
componendo novo Codici Civili, et postea nominatus est Suae Maie
statis Britannicae iudex. Trium eius fratrum, omnium in lege docto
rum renuntiatorum, facti sunt sacerdotes : dominus Calcedonius, qui
post fuit custos thesauri Ecclesiae Cathedralis, Rector Ecclesiae Stu
diorum Universitatis (a Iesu) et Missionarius Apostolicus; et dominus
Franciscus, Cubicularius Suae Sanctitatis, sedi confessionali addictus.
A puero Ignatius peculiarem ostendebat pietatem erga SS. Eucha
ristiam et Sanctam Virginem. Est sacro Chrismate confirmatus die 3
mensis Augusti anno 1822 et quindecim annos natus (die 21 mensis

Congregatio pro Causis Sanctorum

113

Decembris anno 1828) vestem induit clericalem primamque accepit


tonsuram. Post tres annos (die 21 mensis Augusti anno 1831) Ordines
Minores ostiariatum et lectoratum suscepit et deinde (die 18 mensis
Decembris anno 1831) ceteros Ordines Minores, exorcistatum et acoly
thatum. Viginti annorum (die 7 mensis Septembris anno 1833), docto
ris in iure canonico et in iure civili dignitatem apud Athenaeum Melitense est consecutus.
Interim linguae Britannicae studuit; quod rarum erat iis tempo
ribus, sed maximi ponderis ut commercia et aditus haberetur cum
Anglis, qui Melitam veniebant bellum Chersonese praeparatur!. Mili
tes et nautae externi erant plus 20.000 et gentis insulae decem centesimae.
Numquam professionem causidici exercuit ; et quanquam quat
tuor Ordinibus Minoribus ornatus erat et doctor renuntiatus in iure
canonico, se non dignum sentiebat, qui ordinationem sacerdotalem
acciperet. In deprecationem incubuit et in catechismi institutionem.
Religiosissima erat erga Eucharistiam. Adoratio et meditatio eius
spiritale alimentum fuerunt. Sancte admirabatur eos omnes fideles
qui, ut ipse, frequentabant ecclesiam paroecialem Sancti Pauli nau
fragi. Insuper pietate peculiari Sanctissimam Virginem colebat, reci
tando totum sanctum Rosarium cotidie, necnon et eius sponsum Sanc
tum Ioseph.
Munus eius catechismus erat : catechizare, cognoscere, curare catechizatum. Vitae Ignatii historia abundat exemplis hortationum ad
studia, vocationum sacerdotalium, auxilii erga egenos.
Ignatius autem Falzon notus manebit imprimis ob suam missionem
catecheticam pro militibus et nautis Britannici. Exorsus est instruere
scholas catechismi pro catholicis antequam in bellum proficiscerentur ;
et inde, amicitiam faciens cum eorum commilitonibus protestantibus
et non christianis, iis dando consilia et, assessoris socialis munere
fungendo, multos eorum ad fidem traxit. Documenta et instrumenta,
servata in Ecclesia a Iesu, ibi Congregationem regebat, testantur plus
sexcentos quinquaginta homines praeparatos esse et fidei genitos. Rara
tum res.
Ignatio, illo apostolico charismate ornato conciliandi populum
Deo, non deerant facultates propriae inspirandi fiduciam etiam iis,
qui ad Fidem nec conversi erant nec convertebantur; etenim res pre
tiosissimis suas ei committebant, ist suis caris traderet, si mors
evenisset.
8 - A. A. S.

114

Acta Apostolicae Sedis

- Commentarium

Officiale

Ignatius novos catechumenos curabat usque ad matrimonium, si


sponsalia faciebant cum puellis Melitensibus. Nonnulli Melitenses, no
mina habentes Britannica, gloriantur suos avos ad baptismum electos
esse ab Ignatio Falzon.
Famulus Dei princeps fuit et propugnator oecumenismi. Hoc difficile
opus explicabat, laicis cum eo auxilium consociantibus. Aliqui eius
adiutores facti sunt sacerdotes et capellani militares vel navales.
Alius, qui Melitae remanserat, hoc munus continuavit ipsique milites
tabulas Agebant ut suum gratum animum commemorarent.
Silentii erat amantissimus et cupidus. Eius interior perfectio percipiebatur cum deprecari aspiciebatur eandemque omnes testabantur,
qui eum cognoscebant, pauperes praecipue.
Calendis Iuliis anni 1865 mortuus est, quinquaginta duorum an
norum. Plurimae gratiae obtentae eius deprecationibus famam eius
sanctitatis divulgaverunt, non tantum tota in insula, sed etiam in
regionibus quae excipiebant et adhuc excipiunt emigrantes Melitenses.
Viginti septem annis post Famuli Christi obitum in Melitensi Ec
clesiastica Curia, anno 1892, incepta est ordinaria inquisitio, quae ex
pleta est anno 1899.
Feliciter introducta a. 1904 Causa, annis 1906-1908 instructus est
Processus Inchoativus Apostolicus Melitensis super virtutibus in spe
cie, et annis 1930-1931 actus est alter Apostolicus Processus Continuativus Melitensis. De omnium Processuum validitate exiit die 26
Iunii a. 1940 decretum Sacrae tunc Rituum Congregationis.
Servatis igitur de iure servandis, deventum est ad disceptationem
super Servi Dei virtutibus apud Congregationem pro Causis Sancto
rum, et primum quidem, die 10 Februarii a. 1987, in Congressu Pecu
liari Consultorum Theologorum, moderatore Rev.mo D.no Antonio Petti,
Fidei Promotore Generali ; postea, die 6 Octobris eodem anno, in Con
gregatione Patrum Cardinalium, Ponente Em.mo Domino Iosepho Casoria. Et in utroque Coetu responsum est datum affirmativum super
dubio an Servus Dei christianas virtutes heroum in modum exercuisset.
De hisce omnibus rebus certior factus, per subscriptum Cardina
lem Praefectum, Summus Pontifex Ioannes Paulus I I , vota Congre
gationis pro Causis Sanctorum excipiens, mandavit ut Decretum super
heroicis virtutibus rite appararetur.
Quod cum est factum, accitis hodierna die Cardinalibus infra
scripto Praefecto necnon Causae Ponente meque Antistite a Secre
tis ceterisque de more convocandis, eisque astantibus, Beatissimus

Congregatio pro Causis Sanctorum

Pater declaravit :

115

Constare de virtutibus theologalibus Fide, Spe et

Caritate tum in Deum tum in proximum, necnon de cardinalibus Prudentia, Iustitia, Temperantia et Fortitudine eisque adnexis, in gradu
heroico, Servi Dei Ignatii Flzon, clerici saecularis, in casu et ad effectum de quo agitur.
Hoc autem Decretum in vulgus edi et in acta Congregationis pro
Causis Sanctorum referri iussit.
Datum Romae, die 23 Octobris, Anno Mariali 1987.
PETRUS Card. PALAZZINI, Praefectus

L. S.
Traianus Crisan, Archiep. tit. Drivastensis, a Secretis

116

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

DIARIUM

Officiale

ROMANAE

CURIAE

Il Santo Padre Giovanni Paolo II ha ricevuto in Udienza


Ufficiale per la presentazione delle Lettere Credenziali :
Sabato, 1 9 Dicembre 1 9 8 7 , S. E. il Signor LEONEL SEBASTIO
VIEIRA, Ambasciatore di Guinea Bissau presso la Santa Sede.
Luned, 4 Gennaio 1988, S. E. il Signor WILTED JOSEPH PHIRI,
Ambasciatore di Zambia presso la Santa Sede.
Venerd, 8 Gennaio 1 9 8 8 , S. E. la Signora JUDITH CATHERINE
TROTTER, Ambasciatore di Nuova Zelanda presso la Santa Sede.
Ha, altres, ricevuto in Udienza :
Sabato, 9 Gennaio 1988, l ' E c c m o Corpo Diplomatico presso
la Santa Sede.
Gioved, 17 Dicembre 1988, si tenuta nel Palazzo Apostolico Vati
cano, alla presenza del Santo Padre, la riunione degli E.mi Signori
Cardinali Capi dei Dicasteri della Curia Romana.

SEGRETERIA DI STATO
NOMINE
Con Biglietti della Segreteria di Stato il Santo Padre Giovanni Paolo II
ha nominato :
15 dicembre 1987. Mons. Oscar Rizzato, Assessore della Segreteria di Stato
e mons. Mario Francesco Pompedda, Prelato
Uditore del Tribunale della Rota Romana,
Membri della Commissione Disciplinare della
Curia Romana.
19

P. Jos Saraiva Martins, C.M.F., Rettore della Pontificia


Universit Urbaniana, Consultore della Congregazione per la Dottrina della Fede.
21

S. E. mons. Giovanni Battista Re, Arcivescovo titolare di


Vescovio, Segretario del Collegio Cardinalizio.

Diarium Romanae

Curiae

117

22 dicembre 1987. Mons. Andr Lefeuvre, Consultore delia Pontificia Commissione per la Pastorale delle migrazioni e del
turismo.

30

S. E. mons. Mario Schierano, Arcivescovo tit. di Acrida,


Presidente della Pontificia Commissione di Archeologia Sacra.
Protonotari Apostolici soprannumerari:

17 marzo 1986. Mons. Pietro Ciraselli (Trani-Barletta-Bisceglie).

4 aprile
Mons. Claudio Morino (Acqui).
24 luglio 1987. Mons. Domenico Salvatico (Mondov).

27 ottobre
Mons. Giovanni Sorge (Chieti-Vasto).
7 novembre
Mons. Domenico Caselli (Imola).
Prelati d'Onore di Sua Santit:

24 gennaio 1987. Mons. Jose Francisco (Legazpi).


19 maggio
Mons. Josef Richter (Bamberg).

3 giugno
Mons. Milorad Avramovic (Beograd).

Mons. Carlo Liberati (Fabriano-Matelica).

20
Mons. Baldomero Carlos Martini (San Francisco, Argen
co

tina).

luglio

12

13
16

Mons.
Mons.
Mons.
Mons.
Mons.

Pranas Gaida (Kaiiadorys).


Francesco Angelicchio (Opus Dei).
Luigi Tirelli (Opus Dei).
Wilhelm Schamoni (Paderborn).
Valente de Jess Aranda Ramrez (Len, Mes

Mons.
Mons.
Mons.
Mons.
Mons.
Mons.
Mons.
Mons.
Mons.
Mons.
Mons.
Mons.
Mons.
Mons.
Mons.
Mons.
Mons.
Mons.
Mons.

Len Ascencio Renato (Len, Messico).


Braulio Rafael Len Villegas (Len, Messico).
Joaqun Rojas Rubio (Len, Messico).
Cesreo Diez de Pinos (Ciudad Victoria).
Lucien Lefeuvre (Rennes).
Zosimo E. Navata (Alaminos).
Egidio Turnaturi (Acireale).
France Orazem (Ljubljana).
Alojzij Stare (Ljubljana).
Pere Tena Garriga (Barcelona, Spagna).
Moiss Gonzlez Lino (San Luis Potos).
Juvenal Martnez Lara (San Luis Potos).
Pietro Tarantola (Pontremoli).
Eligio Francioni (Prato).
Jean-Paul Gobel (Annecy).
Mario Oliveri (Acqui).
Juliusz Janusz (Krakow).
Giuseppe Lazzarotto (Padova).
Rino Passigato (Verona) .

sico).

18
21
22
23

29

21

agosto

22
26

Acta Apostolicae

118

Sedis - Commentarium

Officiale

1 settembre 1987. Mons. Johannes Urich (Speyer).


7
Mons. Jaime Octavio Restrepo (Barcelona, Venezuela).

19
Mons. Giovanni Verginelli (Palestrina).

Mons. Roger Mtras (Sherbrooke).

Mons. Mare-Andr Poulin (Sherbrooke).

Mons. Gaston Provenal (Sherbrooke).

22
Mons. Martin Albert Wain (Peterboroug).

29
Mons. Agripino Antonio Nez Collado (Santiago de los

Caballeros).
2 ottobre
Mons. Ramn Abril Lpez (Cuman).
6

Mons. John Bennett (Toowoomba).


10

Mons. Crescenzio Sepe (Aversa).


15

Mons. Michael Dallt (Down).

Mons. Colm McCaugham (Down).


20

Mons. Ramiro Moliner Ingls (Zaragoza).


27

Mons. Panfilo Argentieri (Chiet-Vasto).

Mons. Michele Giulio Masciarelli (Chieti-Vasto).

Mons. Gianfranco Poma (Milano).

Mons. Carlo Flamini (Tivoli).


6 novembre
Mons. Salvatore Filippo Giuliano (Tivoli).

Mons. Ottavio Cavalieri (Brescia).


23

Charles Burns (Paisley).


Mons.

Mons.
Mounged El-Hachem (Antiochia dei Maroniti).
24 dicembre
Mons. Tadeusz Rakoczy (Krakow).

Mons. Francesco Rapallini (Tortona).

Mons. Paolo Sardi (Acqui).

Cappellani di Sua Santit:


9
26
14

aprile
giugno
luglio

18
22

23
24

25

28

1986. Il sac. Joaqun Alonso Pacheco (Opus Dei).


1987. Il sac. Renato Tornasi (Vicenza).

Il sac. Benito Taveras Hernndez (Nuestra Seora de la


Altagracia en Higey).

Il sac. David Martnez Reyna (Ciudad Victoria).

Il sac. Jos Bachetti Cassetti (Barquisimeto).

Il sac. Joo da Assuno Jorge (Barquisimeto).

Il sac. Martin Springer (Ljubljana).

Il sac. Giovanni Castioni (Verona).

Il sac. Pierino Castioni (Tortona).

Il sac. Pietro Laterza (Susa).

Il sac. Angelo Chiatto (Cosenza-Bisignano).

Il sac. Giuseppe Fumo (Cosenza-Bisignano).

Il sac. Valeriano Barbon (Concordia-Pordenone).

Il sac. Luigi Botter (Concordia-Pordenone).

Il sac. Felice Bozzet (Concordia-Pordenone).

Il sac. Angelo Ciani (Concordia-Pordenone).

Il sac. Domenico Segalotti (Concordia-Pordenone).

Il sac. Bogdan Petrovi (Kotor).

Il sac. Werner Gross (Rottenburg-Stuttgart).

Diarium Romanae

28

21

luglio

agosto

1987.

26

1 settembre

18

19

10 ottobre
15

-
17

27

Il
Il
II
Il
Il
Il
Il
Il
Il

sac.
sac.
sac.
sac.
sac.
sac.
sac.
sac.
sac.

Curiae

119

Jerzy Chowaczak (Warszawa).


Henryk Chulek (Warszawa).
Kazimierz Konowrocki (Warszawa).
Edward Wjcik (Warszawa).
Liddo Ciccolini (Fabriano-Matetica).
Angelo Gaudenzi (Fabriano-Matelica).
Salvatore Scassellati (Fabriano-Matelica).
Libero Temperini (Fabriano-Matelica).
Mariano Capecci (Macerata-Tolentino-RecanatiCingoli-Treia).
Il sac. Emidio Castellani (Macerata-Tolentino-RecanatiCingoli-Treia).
Il sac. Armando Ciccarelli (Macerata-Tolentino-RecanatiCingoli-Treia).
Il sac. Carlo Compagnucci (Macerata-Tolentino-ReeanatiCingoli-Treia).
Il sac. Igino Ionni (Macerata-Tolentino-Recanati-CingoliTreia).
Il sac. Angelo Minnozzi (Macerata-Tolentino-RecanatiCingoli-Treia).
Il sac. Nardo Orazi (Macerata-Tolentino-Recanati-Cingoli-Treia).
Il sac. Antonio Repupilli (Macerata-Tolentino-RecanatiCingoli-Treia).
Il sac. Luigi Soricetti (Macerata-Tolentino-Recanati-Cingoli-Treia).
Il sac. Enea Tarpignati (Macerata-Tolentino-RecanatiCingoli-Treia).
Il sac. Steven Otellini (San Francisco, Stati Uniti d'America) .
Il sac. Eugeniusz Barelkowski (Gniezno).
Il sac. Romuald Biniak (Gniezno).
Il sac. Teofil Wilski (Gniezno).
Il sac. Grzegorz Petrowicz (Lww degli Armeni).
Il sac. Nicol Masi (Piana degli Albanesi).
Il sac. Daniel R. Pater (Cincinnati).
Il sac. Andrea Baiocchi (Rimini).
Il sac. Fausto Lanfranchi (Rimini).
Il sac. Sergio Matteini (Rimini).
Il sac. Karl Missel (Freiburg im Breisgau).
Il sac. Salvatore Ruggiero (Avellino).
Il sac. Tommaso Stenico (Civita Castellana).
Il sac. Mario Del Bosco (Concordia-Pordenone).
Il sac. Otello Quaia (Concordia-Pordenone).
Il sac. Giacomo Tesolin (Concordia-Pordenone).
Il sac. Antonio Tessari (Concordia-Pordenone).
Il sac. Zelio Vagaggini (Pitigliano-Sovana-Orbetello).
Il sac. Pietro Fietta (Treviso).
Il sac. Lorenzo Chiavaro (Chieti-Vasto).

120

Acta Apostolicae

Sedis - Commentarium Officiale

27 ottobre 1987. Il sac. Antonio Chinni (Chieti-Vasto).

Il sac. Decio D'Angelo (Chieti-Vasto).

Il sac. Antonio Di Franeescomarino (Chieti-Vasto).

Il sac. Angelo Masciarelli (Chieto-Vasto).

Il sac. Paolino Seiullo (Chieti-Vasto).


6 novembre
Il sac. Lorenzo Ciccotti (Tivoli).

Il sac. Mario Micolonghi (Tivoli).

Il sac. Ulisse Parmegiani (Tivoli).

Il sac. Serafino Pasqualini (Tivoli).

Il sac. Antonio Persili (Tivoli).

Il sac. Osirio Pucci (Tivoli).

Il sac. Adriano Toto Roviscaldo (Tivoli).

NECROLOGIO
17 dicembre 1987. Card. Bernard Alfrink, del titolo di San Gioacchino ai
Prati di Castello.
18

Mons. Placido Maria Cambiaghi, Vescovo emerito di


Novara (Italia).

Mons. Frans Jansen, Vescovo titolare di Celiana.


21

Mons. George Bernarding, Arcivescovo emerito di Mount


Hgen (Papua Nuova Guinea).
27

Mons. Florencio Sanz Esparza, Vescovo titolare di Cri


sopoli di Macedonia.
30

Mons. Helmut Hermann Wittler, Vescovo emerito di


Osnabrck (Germania Oec.).
11 gennaio 1988. Mons. Marc Lallier, Arcivescovo emerito di Besanon
(Francia).

An. et vol. LXXX

N. 2

15 Februarii 1988

ACTA APOSTOLICAE SEDIS


COMMENTARIUM

OFFICIALE

Directio: Palazzo Apostolico - Citt del Vaticano Administratio: Librera Editrice Vaticana

ACTA IOANNIS PAULI PP. II


LITTERAE APOSTOLICAE MOTU PROPRIO DATAE
quibus Tribunal Appellationis apud Vicariatum Urbis constituitur.

Sollicita cura prospiciendi Christifidelium necessitatibus Romanae


dioecesis necnon Ecclesiasticarum Latii circumscriptionum secundum
mutata rerum adiuncta effecit ut, recentiorum temporum decursu, in
Tribunalia apud Vicariatum Urbis exstantia haud semel novae inductae
sint structurae et procedendi rationes.
Anno 1938, cum in Italia constituta sunt tribunalia regionalia pro
causis nullitatis matrimonii iudicandis, apud Vicariatum Urbis con
ditum est Tribunal primae instantiae pro Regione Conciliari seu Eccle
siastica Latii, competens tantummodo pro causis nullitatis matrimonii ;
pro ceteris enim causis remanserunt tribunalia propria in singulis
dioecesibus eiusdem Regionis. Tunc eidem foro regionali commissum
est etiam munus pertractandi in altera instantia causas explicatas in
primo gradu a tribunalibus regionalibus Neapolitano et Calaritano,
firma semper facultate directe provocandi ad Rotam Romanam pro
iudicio secundae instantiae. Tamquam forum appellationis pro causis
finitis in primo gradu a Tribunali Regionali Vicariatus Urbis designa
tum est unum Tribunal Apostolicum Rotae Romanae.
1

Deinde tamen cum causae, a Tribunalibus regionalibus Italiae in


prima instantia cognitae tanta frequentia deferri consueverunt ad
Tribunal Apostolicum Sacrae Romanae Rotae, ut hoc suo muneri ex1

Pius Pp. X I , Litt. Apost, motu proprio datae Qua cura: AAS 30 (1938), pp. 410-413.

9 - A. A. S.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

122

plendo, quemadmodum oportebat, difficulter par fuerit, per Rescriptum


Pontificium Pii PP. XII, die 16 mensis Octobris editum anno 1951, in
termissum est ad tempus ius causas nullitatis matrimonii, quae a tri
bunalibus ecclesiasticis regionalibus Italiae in primo gradu iudicatae
fuerunt, deferendi, pro iudicio secundae instantiae, ad Rotam Roma
nam, iuxta normam can. 1599 par. 1, I Codicis Iuris Canonici anni
1917, cui respondet can. 1444, par. 1, I , novi Codicis; simul etiam
constitutum est in Vicariatu Urbis ut legitur in Rescripto a
Tribunali primae instantiae distinctum, Tribunal Appellationis, ad
quod in secundo gradu semper deferendae sunt tum causae, quae in
prima instantia diiudicatae fuerunt apud Tribunal primae instantiae
Vicariatus Urbis, tum causae Neapolitanae et Calaritanae delatae in
gradu appellationis ad Vicariatum Urbis .
o

Post quindecim annos, per Rescriptum Summi Pontificis Pauli


PP. V I , die 10 mensis Februarii anno 1969, sublata praedicta inter
missione, statutum est : (( Causae nullitatis matrimonii, in prima
instantia tractatae apud Tribunal primi gradus Vicariatus Urbis, in
gradu appellationis deferri possunt aut ad Sacram Romanam Rotam
aut ad Tribunal secundi gradus eiusdem Vicariatus .
3

Denique, per Constitutionem Apostolicam Vicariae Potestatis,


die 6 mensis Ianuarii anno 1977 proditam, qua Vicariatus Urbis nova
ratione ordinatus est, Paulus PP. VI duo constituit distincta Tribu
nalia, scilicet Tribunal Ordinarium dioecesis Romanae et Tribunal
Regionale Latii pro causis nullitatis matrimonii, Tribunali Appella
tionis Vicariatus Urbis suppresso ; Tribunali Regionali Latii compe
tentiam tribuit videndi in primo gradu causas nullitatis Regionis
Latii et in gradu appellationis causas nullitatis matrimonii in primo
gradu a Tribunalibus Regionalibus Neapolitano et Calaritano diiudi
catas ; denique decrevit ut sive a Tribunali Regionali Latii pro causis
matrimonialibus sive a Tribunali Ordinario dioecesis Romanae pro
aliis causis appellaretur ad Rotam Romanam.
4

Omnes hae mutationes normarum spectabant ad satisfaciendum


aptiore modo necessitatibus rectae administrationis iustitiae in diver
sis rerum adiunctis.
Eodem animo moti, novis tamen condicionibus et usibus pastora2

AAS 46 (1954), pp. 614-615.

X. Ochoa, Leges Ecclesiae post Codicem iuris canonici editae, vol. IV, Roma 1974,

coli. 5475-5476, n. 3716.


4

AAS 69 (1977), p. 15-17.

123

Acta Ioannis Pauli Pp. II

libus prae oculis habitis atque exoptantes ut Tribunal Apostolicum


Rotae Romanae magis magisque in luce ponatur in exercitio sui mune
ris erga universam Ecclesiam idemque munus efficacius explere valeat,
ac proinde eximatur de munere agendi in gradu appellationis omnes
causas in quibus appellatur a sententia in prima instantia a Tribunali
Regionali Latii lata auditis Supremo Signaturae Apostolicae Tribu
nali, Rota Romana et Commissione a Nobis constituta necnon coetu
Episcoporum Regionis Latii, Suprema et Apostolica Auctoritate No
stra decrevimus haec quae sequuntur :
a) In Vicariatu Urbis constituitur Tribunal Appellationis di
stinctum ab aliis tribunalibus apud eundem Vicariatum exstantibus
ad quod deferentur in secundo gradu causae, quae in prima instantia
diremptae sunt
a Tribunali Regionali Latii, pro causis nullitatis matrimonii ;
a Tribunalibus Regionalibus Neapolitano et Calaritano, pro
causis nullitatis matrimonii ;
a Tribunali sive dioecesis Romanae, sive aliarum dioecesium
Regionis Latii, pro ceteris causis,
incolumi semper manente facultate provocandi in secunda instantia ad
Rotam Romanam, iuxta can. 14444, par. 1, I .
o

Ideoque Tribunal Regionale Latii primae instantiae pro causis


nullitatis matrimonii competens iam non est ad agendas in gradu ap
pellationis causas iudicatas a Tribunalibus Regionalibus Neapolitano
et Calaritano.
b) Ipse Cardinalis Vicarius munus Moderatoris in hoc Tribu
nali exercet ad normam iuris; eoque impedito vel absente aut ipsius
officio vacante, Vices Gerens.
c) Vicarius iudicialis, Vicarii iudiciales adiuncti, Iudices, De
fensores vinculi et Promotor Iustitiae nominantur a Summo Pontifice
ad certum et definitum tempus, Cardinali Vicario proponente et audito
coetu Episcoporum Regionis Latii.
d) Idem Tribunal propriam habet administrationem.
Haec omnia decreta, valitura contrariis non obstantibus etiam spe
cialissima mentione dignis, vigere incipient ad omnes iuris effectus a
die 1 m. Septembris anno MCMLXXXVIII.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

124

Officiale

Normae transitoriae :
1. Causae dictae a Tribunalibus Neapolitano et Calaritano, quae
in altero gradu pertractantur apud Tribunal Regionale Latii pro
causis nullitatis matrimonii, deferantur ad novum Tribunal, si die 1
m. Septembris anno MCMLXXXVIII dubia nondum concordaverint ad
normam iuris; deferri ad idem etiam possunt quae in phasi intructoria
eadem die versantur, si utraque pars et defensor vinculi consentiant.
Si autem iam editum sit decretum conclusionis in causa, sententia
decretoria ferenda est a Tribunali apud quod causa introducta est.
2. Causae diiudicatae in primo gradu a Tribunali Regionali Latii
pro causis nullitatis matrimonii, quarum acta die 1 m. Septembris
anno MCMLXXXVIII transmissa iam sint Rotae Romanae ad normam
can. 1682, par. 1, deferantur ad novum Tribunal solummodo si dubium
nondum compositum sit, et una saltem pars id petat, atque altera pars
et Exc.mus Decanus Rotae Romanae conveniant.
3. Eadem norma, congrua congruis referendo, valet pro causis
non matrimonialibus iudicatis a Tribunali Ordinario Dioecesis Roma
nae quae agitantur apud Rotam Romanam in gradu appellationis.
4. Causae non matrimoniales finitae in primo gradu a tribuna
libus dioecesium Latii, quae die 1 m. Septembris anno MCMLXXXVIII
pertractentur in altera instantia apud Tribunal Ordinarium Dioecesis
Romanae, deferantur ad novum Tribunal, si dubia nondum concorda
verint ad normam iuris, deferri vero eidem possunt causae quae in
phasi instructoria versantur, consensu utriusque partis et praefati
Tribunalis Dioecesis Romanae.
Si autem iam editum sit decretum conclusionis in causa, sententia
decretoria ferre debet Tribunal apud quod causa introducta est.
Haec normae vigere incipiunt a die prima mensis Septembris anno
MCMLXXXVIII.

Quaecumque vero a Nobis hisce Litteris motu proprio datis decreta


sunt, ea omnia firma ac rata esse iubemus, contrariis quibusvis, etiam
specialissima mentione dignis, non obstantibus.
Datum Romae, apud Sanctum Petrum die xxvi mensis Decembris
anno MCMLXXXVII, Pontificatus Nostri decimo.
IOANNES PAULUS PP. II
In Secret. Status tab., n. 203.749.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

125

ALLOCUTIONES
Ad palestritas ex omnibus Nationibus, apud Arcem Gandulfi coram admissos.*

Dear young Athltes,


1. I thank you for this visit on the occasion of the Athletics World
Championships being held in Rome. I am happy to meet you and
welcome you in friendship, and I wish you every success in your
demanding comptitions.
I am happy to greet, and also thank in a particular way, the
Council members of the International Amateur Athletic Fdration,
the Council of the Italian Athletic Fdration, all the members of the
International Sports Organization, the leaders, the coaches and ali
the athltes from the 167 countries who are taking part in these
Championships.
A special word of welcome, prompted by happy memories of meet
ings similar to this one, goes to the sports vtrans, all the participants
in past comptitions, who have come to the prsent meeting in order
to honour sport and admire the achievements of the new champions.
I also wish to greet the journalists and the reprsentatives of the
press and television, promoters of information and interest in the
world of sport among people of ail ages and especially among youth.
A particular word of thanks goes to Doctor Primo Nebiolo for
his kind address and the gif t of the gold medal of the Championships.
2. This year's meeting coincides with the Seventy-fifth Anniversary
of the foundation of the International Amateur Athletic Fdration.
I would therefore like to express my cordial best wishes to the
Fdration and to commend you for your work. You aim not only
to coordinate and develop athletic disciplines within the member
countries, but you also strive to create, through international sports
meetings, opportunities for the fostering of friendship, brotherhood
and understanding between peoples.
The Church gives Willing support to such initiatives. The Second
Vatican Council observes in this regard that people are enriched with
mutual understanding also "by means of physical exercise and sport,
* Die 3 m. Septembris a. 1987.

126

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

which can help ... to foster friendly relations between peoples of all
classes, countries and races".

3. We all know that sport is a highly disciplined exercise of the


human body. It seeks to develop a person's physical faculties, such
as strength, stamina, skillall working together towards a harmony
of movement and action. Through sport we try to attain physicl
excellence, by means of necessary training and practice. Its aim is
perfection in a given event, as w ell as the breaking of significant
records, as has already happened during thse comptitions.
However there is another dimension to sports acti vi ty. Sport is
also an important moment for guaranteeing the balance and total
well-being o f the person. In an age that has witnessed the everincreasing development of various forms of automation, especially in
the workplace, reducing the use of physical activity, many people feel
the need to find appropriate forms of physical exercise that will help
to restore a healthy balance of mind and body. And from here arises
that special interest and attention to sporting events, which today
attract great masses to athletic comptitions of every kind.
r

This phenomenon exposes you athltes to considerable psychologica!


pressures because people tend to extol you as hroes, as human mudis
who inspire ideis of lifte and action, especially among youth. And
this fact places you at the centre of a particular social and ethical
problem. You are observed by many people and expected to be outstanding figures not only during athletic comptitions but also when
you are off the sports field. You are asked to be examples of human
virtue, apart from your accomplishments of physical strength and
endurance.
4. For this reason there are certam values in your life which cannot
be forgotten. These values will set you on that clear track which has
to be followed in order for you to reach life's ultimate goal.
Primary among them is the religious meaning of human existence.
Sport, as you well know, is an activity that involves more than the
movement of the body : it demands the use of intelligence and the
disciplining of the will. It reveis, in other words, the wonderful
structure of the human person created by God as a spiritual being,
a unity of body and spirit. Athletic activity can help every man and
1

Gaudium et Spes, 61.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

127

woman to recali that moment when God the Creator gave origin to
the human person, the masterpiece of his creative work. As the Scrip
tores tell us : "Then the Lord God formed man of dust from the
ground, and breathed into his nostrils the breath of life; and man
became a living being". We are reminded then that even the laws
of sport belong to a certain order, which is basically that of ali
cration. The observance of this order is the condition for success.
May this truth never be overlooked or set aside in the world of
sport, but may it always shine forth clearly. For athletic activity
is never separated from the activities of the spirit.
2

If sport is reduced to the cult of the human body, forgetting the


primacy of the spirit, or if it were to hinder your moral and intellectual
development, or result in your serving less than noble aims, then it
would lose its true signifcance and, in the long run, it would become
even harmful to your healthy and full growth as human persons.
You are true athltes when you prepare yourselves not only by training
your bodies but also by constantly engaging the spiritual dimensions
of your person for a harmonious development of ali your human talents.
5. My prayer for you, young athltes, is that you will always grow
in respect for the authentically human values of sport, thanking God
the Creator who has endowed you with extraordinary talentstalents
that can be used to work for true peace and fraternal understanding
among ali peoples of the world.
May your meeting in thse days serve this worthy aim. I entrust
to the Lord ail your noblest hopes and aspirations and I invoke divine
blessings upon you, your families and ali the persons who are dear
to you.
Rivolgo un particolare saluto a voi tutti, Dirigenti, tecnici e atleti
italiani e a quanti hanno collaborato all'organizzazione di questi
Campionati Mondiali a Roma, ed insieme desidero esprimere il mio
sincero compiacimento per la cordiale ospitalit con cui avete accolto
i vostri amici provenienti da tante parti del mondo.
Siate sempre fautori del vero spirito sportivo, considerando lo sport
come una scuola di allenamento per il corpo, ma soprattutto di virt
umane e quindi come impegno costruttivo di fortezza, di temperanza,
di prudenza, di giustizia. La luce del progetto di Dio sull'uomo aggiunge
2

Gen 2:7.

128

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

valore a tutto questo, orientando la libert verso una migliore saggezza


per incoraggiare ciascuno a crescere e a maturare nello spirito. Sap
piate, dunque, rispettare questo richiamo che anche nello sport pre
sente, affinch tutti i valori umani siano in esso esaltati.
A tutti voi la mia Benedizione.
A prsent, je voudrais adresser un salut trs cordial aux athltes
de langue franaise et aux personnalits qui les accompagnent. Je
vous remercie d'tre venus ici, la rencontre du Pape.
Le sport que vous pratiquez au plus haut niveau fait de vous des
tmoins de l'panouissement de l'homme, car vous recherchez la
matrise de vous-mmes par une discipline exigeante, vous aspirez
progresser en dpassant sans cesse vos limites. Soyez-en flicits et
croyez bien que l'Eglise apprcie vivement le sport; elle souhaite,
en particulier, que vous qui prenez part des comptitions suivies
dans le monde entier, vous soyez clairement conscients de vos respon
sabilits devant les jeunes qui vous admirent : qu'ils trouvent en vous
des exemples entranants pour une vie saine et gnreuse !
Que Dieu vous aide, dans les enceintes sportives et dans votre vie
personnelle, au cours de ces championnats et sur les routes de votre
avenir !
Herzlich gre ich auch die Sportler und Betreuer, die Trainer
und Offiziellen aus den Lndern deutscher Sprache. Fr eure Wett
kmpfe bei dieser Weltmeisterschaft der Leichtathletik wnsche ich
euch allen, da die erhhte leibliche und seelische Anspannung der
Vorbereitungszeit an diesen reichen Tagen in Freude und Zufrieden
heit bergeht : bei den einen, weil sie zu den glcklichen Siegern
gehren, bei anderen, weil sie eine gute Leistung erbracht haben, wieder
bei anderen, weil sie in einer guten Mannschaft und mit so vielen
gleichgesinnten Kameraden aus aller Welt leben und Wettstreiten
konnten. Gebt euer Bestes in diesen Tagen, nicht nur an Muskel
kraft und schneller Reaktion, sondern auch euer Bestes an innerem
Format und menschlicher Reife. In diesem Sinne : Viel Erfolg !
Deseo ahora presentar un particular saludo en su propia lengua
a los responsables de las organizaciones deportivas y atletas prove
nientes de los diversos Pases de Amrica Latina y de Espaa, que
participan en los Campeonatos Mundiales de Atletismo de Roma.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

129

Al dar a todos mi ms cordial bienvenida a este encuentro, deseo


alentaros a hacer del deporte un medio de superacin y competicin
leal que sea fuente de autntico humanismo en la promocin de los
valores supremos de la persona como creatura de Dios.
Os ruego que al volver a vuestros Pases de origen, hagis llegar
tambin el saludo del Papa a vuestros familiares y compaeros en
las actividades deportivas.
Urna saudao cordial, tambm aos participantes de lingua por
tuguesa neste Campeonato : atletas e comitivas. Com as melhores feli
cidades, desejo-vos que vos acompanhem na vida grande e nobre
competio de bondade e honestidade o pundonor, a esperana,
a energia e o entusiasmo com que viestes a estas provas.
O desporto, valor de genuina promoo pessoal e social, ser
caminho de plnitude humana se enquadrado num ideal, tecido de
nobres razes de ser e lutar pela superaao, por mais vida, pela dignidade da pessoa humana, luz do projecto de Deus criador e de Cristo
redentor do hrnern. Que o empenho, feito de brio, coragem, temperana e justia, com que compets agora, desabrochem no grande
estadio da convivencia em solidariedade, participao, partilha, di
logo e comunho, entre homens-irmos, para que brilhe a paz na
familia humana : o que vos almejo, com a Bno Apostlica !
Serdecznie pozdrawiam sportowcw z Polski. 2ycze warn osiagnie
w tym samym sensie, w jakim mwilem poprzednio w innych jezykach.
Mech ten wysilek sportowy suzy rozwojowi waszych cial i waszych
dusz, a takze niech shizy dobremu imieniu naszej Ojczyzny.

II
Ad sodales consociationis Pax Romana coram admissos.*
Monsieur le Cardinal,
Chers Frres et Surs,

1. Je suis heureux de vous accueillir ici, vous tous qui participez


la vingt-cinquime Assemble plnire du Mouvement international
des intellectuels catholiques, et je vous dis mes cordiales flicitations
pour le quarantime anniversaire de votre Mouvement, dans le cadre
* Die 25 m. Septembris a. 1987.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

130

traditionnel de Pax Romana. Et je remercie Madame Manuela Silva,


votre Prsidente, des paroles aimables qu'elle vient de m'adresser en
votre nom.
2. Votre prsence Rome en cette circonstance tmoigne de votre
dsir de fidlit au Sige de Pierre. Ainsi, vous lui rendez hommage,
dans l'esprit de la constitution mme de Pax Romana.
Mais comment ne pas observer que vous tes runis Rome la
veille de l'important vnement ecclsial que sera l'Assemble du
Synode des vques, consacre au thme de la vocation et la mission
des lacs dans l'Eglise et dans le monde, vingt ans aprs le Concile
Vatican II ? Le dveloppement de Pax Romana a t intimement li
au vaste processus de ce que l'on a appel la promotion des lacs ,
qui a t approfondi et clair par l'ecclsiologie de communion du
Concile lui-mme.
La constitution et l'volution de Pax Romana, et des divers Mou
vements qui la composent, ont t, dans la premire moiti de notre
sicle, un signe, parmi d'autres, de la vigueur croissante de l'apostolat
des lacs, de l'importance des associations apostoliques de fidles, de
leur internationalisation correspondant au dveloppement historique
de l'Eglise et des institutions internationales, de la nette affirmation
de la dignit chrtienne et de la pleine participation des lacs la com
munion de l'Eglise, la responsabilit missionnaire. Pax Romana a
fourni d'importantes contributions ce processus. Il n'est donc pas
tonnant qu'elle ait accord une vive attention au droulement du Con
cile Vatican II, auquel plusieurs de ses dirigeants ont particip titre
d'auditeurs lacs.
3. Mais il est vrai aussi qu'un certain contraste est apparu entre
les esprances et les enthousiasmes suscits par le Concile, en ce qui
concerne l'apostolat organis des lacs, d'une part, et d'autre part, la
profonde crise associative, vcue dans l'Eglise ds la fin des annes 1960,
au cours d'une premire phase cruciale, fconde et tumultueuse de
l'aprs Concile. Beaucoup d'associations ont vcu difficilement cette
situation de transition qui mettait l'preuve leurs orientations, leur
nature et leur expansion. A prsent, nous pouvons nous rjouir du fait
que, depuis plusieurs annes dj, aprs un priode d'affaiblissement,
le MIIC donne des signes de vitalit et de progrs, que vous entendez
consolider et faire fructifier partir de cette Assemble.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

131

4. Votre quarantime anniversaire a lieu au moment mme o votre


Mouvement s'efforce de promouvoir des changes et une collaboration
toujours plus fconde entre les groupements d'intellectuels et de pro
fessionnels catholiques de nombreux pays, ainsi que de dvelopper
davantage l'action de vos Secrtariats internationaux d'artistes, de
juristes, d'ingnieurs, de scientifiques, notamment. En outre, vous
collaborez activement la Confrence des O.I.C. et aux organismes non
gouvernementaux, afin d'offrir une contribution chrtienne la solu
tion des grands problmes qui se posent au niveau de la vie inter
nationale.
5. La thmatique, particulirement intressante, que vous avez
choisie pour les changes dans vos assembles vous invite rpondre
aujourd'hui au dfi de demain . Vous vous proposez d'examiner le
drame de la pauvret et de la faim, et l'abme cr entre les riches et
les pauvres dans notre monde, les nouvelles questions poses par la
rvolution technologique et par l'urbanisation incontrle, le problme
dmographique avec une forte croissance ou un dangereux dclin selon
les rgions, la course aux armements et les formes du pouvoir, le ds
quilibre cologique, la crise du systme politique, financier et cono
mique international, le mpris des droits de l'homme, la libert reli
gieuse. Je soulignerai seulement, pour ma part, quelques attitudes de
fond qui pourront inspirer votre dmarche d'intellectuels catholiques
en apportant votre contribution la construction d'un monde plus
juste et plus pacifique, plus ouvert la vrit et l'amour, plus con
forme la dignit intgrale de l'homme.
Vous formez un mouvement d'intellectuels catholiques : il est clair
que le fait d'tre catholiques est la substance de vos vies et de vos
convictions ; vous mettez vos talents, fconds par des tudes sup
rieures et par des formations spcialises, au service de votre tmoi
gnage de chrtiens.
6. Etre disciples du Christ, cela ne se rduit pas un discours
d'ordre intellectuel, encore moins une idologie. Il s'agit de la ren
contre personnelle avec le Seigneur qui conduit devenir membre de
son Corps. C'est parce que, dans la communion ecclsiale, nous faisons
l'exprience de changements dans nos vies, que nous pouvons recon
natre la possibilit de la conversion du our humain et d'une volu
tion positive dans la vie du monde.

132

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

Les intellectuels catholiques, dans leurs efforts en vue d'une trans


formation du monde, ne confondent pas leur esprance avec une exal
tation humanitariste du progrs ou avec des messianismes temporels,
mais ils la vivent en tant qu'hommes nouveaux, revtus du Christ,
tmoins de la puissance de sa Rsurrection en acte, qui est le dyna
misme dterminant de l'histoire des hommes. C'est grce la force de
cette rencontre avec le Seigneur qu'est assouvie la soif de vrit, pr
sente au cur de tout homme cr l'image et la ressemblance de
Dieu et destin Le voir face face dans la communion de l'amour.
Le Christ, qui est notre vrit, nous conduit la vrit tout entire.
Dans ce cheminement, nous participons, joyeux et confiants, la vrit
du Christ, en tant fidles au Magistre de l'Eglise. Cette fidlit n'est
certes pas une entrave notre libert, mais bien au contraire une
impulsion et un clairage pour affermir notre libert, pour fonder nos
recherches sur une base solide, pour nous engager favoriser dans
l'action concrte le bien des hommes. Je vous invite encore tmoigner
d'une adhsion sereine et commune la vrit qui nous a t rvle
par Dieu en Jsus-Christ, qui a t confie son Eglise assiste par
le Saint-Esprit, qui est enseigne par les successeurs des Aptres, en
communion avec le Sige de Pierre.
7. Dans ce sens, les intellectuels catholiques doivent sans cesse
rsister aux tentations qui pourraient les guetter. D'une part, la ten
tation idologique qui les induirait soumettre les vrits de la foi
leurs propres catgories intellectuelles et donc l'emprise des instru
ments puissants de manipulation culturelle que connat notre temps.
Il faut un asctisme de l'intelligence, servante de la vrit, vivifie et
fortifie par son enracinement dans le mystre de communion de
l'Eglise.
Le scepticisme est une autre tentation, celle d'abandonner la tension
vers la recherche de la vrit. L'intellectuel se rsignerait alors un
pragmatisme sans idal, une attitude nihiliste et cynique, au fond
narcissique.
8. Au contraire, vous vous passionnez pour tout ce qui constitue
l'aventure humaine, pour tout ce qui exprime le bien, la beaut, la
vrit dans la vie des hommes, pour assumer, dans un esprit de solida
rit, les besoins concrets et les esprances des peuples, et notamment
les plus pauvres. Pour vous guider dans cet engagement solidaire, par
lequel vous vous proposez de mettre au service de tous vos ressources

Acta Ioannis Pauli Pp. II

133

intellectuelles et professionnelles, vous possdez une cl fondamentale


de discernement. Le Christ, en nous rvlant l'amour misricordieux
de Dieu, nous a rvl aussi le vrai visage de l'homme, sa vocation et
son destin, les traits qui constituent sa dignit intgrale. Cette anthro
pologie chrtienne ne nous dispense pas des tudes et des recherches,
des dialogues et des confrontations, mais elle est le fondement de tout
service authentique du bien des hommes, et particulirement le cur
de la doctrine sociale de l'Eglise.
Il ne s'agit pas seulement de proclamer ces principes avec cohrence,
mais aussi de les mettre en communication fconde avec les donnes
des cultures et des sciences de notre temps pour proposer des hypo
thses d'analyse et des projets de transformation sociale. Les instruc
tions Libertatis nuntius et Libertatis conscientiae de la Congrgation
pour la Doctrine de la Foi offrent des guides prcieux d'orientation
ce sujet. Sur la base des principes de subsidiante et de solidarit, il est
ncessaire de s'engager aussi dans la construction d'un ensemble de
ralisations sociales qui rpondent aux besoins concrets des hommes et
des groupements, en manifestant l'efficacit de la prsence chrtienne.
Une foi qui ne devient pas activement culture je l'ai dj signal
maintes reprises est une foi n'est pas suffisamment accueillie, ni
profondment pense, ni pleinement vcue.
9. J'encourage donc votre Mouvement et chacun de ses membres
tre d'audacieux promoteurs de l'inculturation de la foi dans les
divers milieux de cration et de diffusion de la culture ; et, en mme
temps, vangliser toute culture et toute situation humaine, comme
le disait mon prdcesseur Paul V I : (( ... il s'agit ... aussi d'atteindre
et comme de bouleverser par la force de l'Evangile les critres de juge
ment, les valeurs dterminantes, les points d'intrt, les lignes de
pense, les sources inspiratrices et les modles de vie de l'humanit,
qui sont en contraste avec la Parole de Dieu et le dessein du salut A.

Le Synode tout proche ne ngligera certes pas ces tches importantes


des lacs et, entre autres, celles des intellectuels catholiques.
Plus que jamais, en cette Anne mariale, prenez comme modle la
Trs Sainte Vierge Marie, forte de son humble obissance et de sa
confiance dans les desseins de Dieu ! A tous, je donne de tout cur ma
Bndiction Apostolique.
1

Exhortation apostolique Evangelii nuntiandi, n. 19.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

134

ITINERA APOSTOLICA
Ex HABITIS DUM SUMMUS PONTIFEX URUQUARIAM, CHILIAM ET ARGENTINAM PERAGRAT DELECTAE ALLOCUTIONES.

Montisvidei, ad Christifideles congregatos habita.*

1. (( El Seor es mi pastor Estas palabras que la Iglesia proclama en la liturgia de hoy quiero
repetirlas de nuevo para saludar cordialmente, en el nombre del Seor,
Pastor de nuestras almas, a todos los aqu reunidos en la capital del
Uruguay.
1

Cuando en diciembre de 1978 se cerna sobre Amrica del Sur la


amenaza de una guerra, un Enviado mo, el Card. Antonio Samor,
estuvo precisamente aqu, en vuestra capital, donde gracias al auxilio
divino y a la buena voluntad de los hombres, fue posible dar el primer
paso de la mediacin. Con la firma de aquel Acuerdo de Montevideo,
los pases, Argentina y Chile, se decidieron a caminar juntos por el
sendero de la solucin pacfica de una cuestin tan controvertida.
Con mi presencia en vuestra ciudad, durante esta visita pastoral al
cono sur americano, he querido tambin conmemorar la feliz conclusin
del diferendo sobre la zona austral, y dar gracias, junto con vosotros, a
Dios nuestro Seor. El es el Buen Pastor de los pueblos y de las nacio
nes ; l es el Buen Pastor de cada hombre.
2. En su nombre, en el nombre de Jesucristo, saludo a toda la
Iglesia que est en el Uruguay y a la entera sociedad de esta Nacin.
En primer lugar, al Seor Presidente de la Repblica y a las Autori
dades civiles del pas aqu presentes. Saludo igualmente a los Venera
bles y queridos hermanos en el episcopado, al Arzobispo de Montevideo
y sus Obispos Auxiliares, y a los Obispos diocesanos de Canelones, Flo
rida, Maldonado-Punta del Este, Melo, Mercedes, Minas, Salto, San Jos
de Mayo y Tacuaremb. Os saludo a todos, amadsimos hermanos y
hermanas que, desde los cuatro puntos cardinales del Uruguay, habis
venido esta maana en forma multitudinaria a esta Explanada, deno
minada (( Tres Cruces , que fuera escenario de importantes aconteci
mientos en la historia de vuestra patria. S que muchos de vosotros
Die 1 m. Aprilis a. 1987.
1

Sal 22 [23], 1.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

135

habis tenido que hacer un gran sacrificio para acudir a esta cita. Por
eso, os digo de corazn : Gracias, muchas gracias, por vuestra pre
sencia !
Aqu, a la sombra de la cruz imponente que preside este altar, sobre
el que vamos a renovar de forma sacramental el Sacrificio redentor de
Jesucristo en el Calvario, quiero desear a todos los presentes, y a todos
los uruguayos, al norte y al sur del ro Negro, en cada uno de sus
diecinueve Departamentos, mi afectuoso saludo en el Seor : gracia
y paz a la Iglesia de Dios que est en Uruguay !
3. Estamos celebrando el tiempo litrgico de la Cuaresma.
La palabra de Dios gua hoy nuestros pensamientos y nuestros
corazones hacia el Hijo del hombre que personalmente anuncia, en
presencia de los Apstoles, su pasin, muerte y resurreccin.
El dice que el Hijo del hombre deba padecer mucho, ser rechazado
por los ancianos, por los prncipes de los sacerdotes y por los escribas,
morir y resucitar despus de tres das.
2

Al decir estas palabras, Jess asume conscientemente los rasgos


del varn de dolores anunciado por el profeta Isaas. Sabe con certeza
absoluta que las palabras del profeta se refieren al Mesas, a l mismo.
3

4. Hoy, en la lectura del Evangelio hemos escuchado a Jess que


pregunta a sus discpulos : Quin dicen los hombres que soy yo? .
Le dan diversas respuestas, tras lo cual Jess les interroga de nuevo :
(( Y vosotros quin decs que soy yo? Respondiendo Pedro, le dice :
((T eres el Cristo .
4

Seguidamente, Jess ensea a los Apstoles que el Mesas es pre


cisamente aqul en quien se cumplir la profeca de Isaas sobre el
varn de dolores.
Y cuando el mismo Pedro, que poco antes haba dado un esplndido
testimonio sobre el Mesas, se resiste a aceptar todo lo que Jess dice
acerca de su humillacin y de su pasin, el Maestro le reprende con
gran severidad : Aprtate de m, Satans ! Porque no sientes las
cosas de Dios, sino las de los hombres .
5

En efecto, en aquellos momentos para Pedro el Mesas deba ser rey,


una autoridad de este mundo. Deba sentarse sobre el trono de David
2

Cf. Me 8, 31.
Cf. Is 53 2-3.

Me 8, 27. 29.

Me 8, 33.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

136

y librar a la nacin de sus opresores. Pedro hablaba con categoras


humanas ; pero los planes de Dios iban en otra direccin. En efecto,
este Mesas, anunciado por el profeta Isaas, haba de convertirse en
varn de dolores, en un <( despreciado y abandonado por los hombres . El
Mesas-Cristo-Redentor del hombre, haba de cargar con nuestros sufri
mientos ; ser traspasado por nuestros delitos y aplastado por nuestras
iniquidades.
6

Queridos hermanos y hermanas, Pueblo de Dios que vive en Uru


guay : meditad atentamente las palabras de la liturgia de hoy. Acoged
la verdad divina sobre el Hijo del hombre. Ella tiene un poder salvi
fico ; en ella est contenida la plena verdad sobre la liberacin del
hombre.
5. El Seor es mi pastor . Lo canta hoy la Iglesia en la liturgia
aqu en Montevideo, en Uruguay, en todo el mundo ... El Seor es
nuestro pastor : precisamente El, Cristo Crucificado y Resucitado,
Redentor del hombre y del mundo.
Y la Iglesia, fundada por el mismo Cristo, contina a travs de la
historia su obra redentora. Por eso, no puede contemplar la marcha de
la humanidad o del devenir histrico de cada hombre, con indiferencia.
As lo ensea el Concilio Vaticano II, en las palabras iniciales de su
Constitucin sobre la Iglesia en el mundo actual : El gozo y la
esperanza, las lgrimas y angustias del hombre de nuestros das, sobre
todo de los pobres y de toda clase de afligidos, son tambin gozo y
esperanza, lgrimas y angustias de los discpulos de Cristo, y nada
hay verdaderamente humano que no tenga resonancia en su corazn .
7

Esto no supone, sin embargo, que la Iglesia tenga ambicin alguna


terrena, puesto que lo nico que pretende es continuar la misma obra
salvifica de Cristo, que vino al mundo para dar testimonio de la verdad,
para salvar y no para condenar, para servir y no para ser servido.
8

Fiel a su misin, la Iglesia debe proyectar, sobre los problemas


que aquejan a la humanidad en cada momento de su historia, la luz
limpia y pura que brota del Evangelio, siempre actual por ser Pa
labra de Dios. Y esto es lo que hace y lo que quiere seguir haciendo
en cumplimiento del mandato recibido del mismo Cristo. Para ello
6

Cf. Is 53, 3-5.

Gaudium et spes, 1.

Cf. Jn 18, 37.

Cf. Mt 20, 28; cf. Gaudium et spes, 3.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

137

pide slo libertad, para que su voz pueda llegar sin obstculos a todo
aquel que quiera escucharla.
6. Queridos Uruguayos : vuestra patria naci catlica. Sus proceres
se valieron del consejo de preclaros sacerdotes que alentaron los pri
meros pasos de la Nacin uruguaya con la enseanza de Cristo y de su
Iglesia y la encomendaron a la proteccin de la Virgen que, bajo la
advocacin de los Treinta y Tres, hoy nos preside junto a la Cruz. El
Uruguay de hoy encontrar los caminos de la verdadera reconciliacin
y del desarrollo integral que tanto ansia, si no aparta los ojos de
Cristo, Prncipe de la Paz y Rey del universo.
Y para que esta Nacin, la gran familia del Uruguay sea
siempre fiel al mensaje salvifico de Cristo, es preciso que la comunidad
familiar clula bsica de vuestra sociedad no vuelva sus espaldas
a Cristo, sino que sean como se lo recordaba en Roma a vuestros
Obispos en su ltima visita <( ad limina familias unidas, sanas
moralmente, educadoras en la fe, respetuosas de los derechos de cada
persona, empezando por el respeto a la vida de cada criatura, desde
el momento mismo de su concepcin .
10

Hoy, por desgracia, no faltan quienes pretenden ofrecer a los matri


monios y a las familias una supuesta felicidad a bajo precio. Yo os
pedira que no os dejis engaar. Dejaos, ms bien, iluminar por la
Palabra de Dios, interpretada autnticamente por el Magisterio de la
Iglesia, que posee garanta de veracidad, basada en la asistencia del
Espritu Santo que Cristo le prometi hasta el fin de los tiempos. La
Iglesia no os propone una va fcil : el cristiano, si quiere llegar a la
resurreccin, no puede desviarse del camino recorrido por el Maestro.
Pero os garantiza, a cambio, la seguridad de ir por buen camino porque
nuestro gua es el Seor y l infunde en nuestros corazones la paz y la
alegra que el mundo no puede dar.
Ante las dificultades que puedan surgir dentro de la vida conyugal,
no os dejis desorientar por el fcil expediente del divorcio que slo da
apariencias de solucin, pues en realidad se limita a trasladar los
problemas, agravndolos, hacia otros mbitos. Los cristianos saben
que el matrimonio, indisoluble por naturaleza, ha sido santificado por
Cristo, hacindolo participar del amor fiel e indestructible entre El y
su Iglesia. Frente a las tensiones y conflictos que puedan aparecer,
11

10

Discurso, 14 de enero, 1985.

11

Cf. Ef 5, 32.

10 - A. A. S.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

138

Officiale

sobre todo cuando la familia est envuelta por un clima impregnado


de permisividad y hedonismo, recuerde que est llamada por el Dios
de la paz a hacer la experiencia gozosa y renovadora de la reconcilia
cin, esto es, de la comunin reconstruida, de la unidad nuevamente
encontrada .

12

De manera especial, mediante la participacin en el

sacramento de la reconciliacin y en la comunin del Cuerpo de Cristo,


las familias cristianas encontrarn la fuerza y la gracia necesaria para
superar los obstculos que atentan a su unidad, no olvidando adems
13

que el verdadero amor se acrisola en el sufrimiento.


7. Vaya tambin en este da mi palabra de aliento y de esperanza a
vosotros, queridsimos jvenes uruguayos. Es de todos conocido el
aprecio que nutro dentro de m por la juventud. Lamento que, en esta
visita, no me haya sido posible tener un encuentro especial con voso
tros, que sois la esperanza de vuestro pas y tambin de la Iglesia.
Os ha tocado vivir un tiempo difcil, es verdad, pero tambin no es
menos cierto que estamos ante uno de los momentos ms apasionantes
de la historia, en el que vais a ser testigos y protagonistas de profundas
transformaciones. Vosotros, los jvenes, tenis una sensibilidad nica
para intuir el mundo nuevo que se aproxima y que va a necesitar de
vuestros brazos jvenes y generosos.
Para la construccin de ese mundo tendris que emprender grandes
tareas. Si queris ser consecuentes con vuestros legtimos ideales y no
claudicar, no podis menos de ser ya desde ahora audaces, pacientes
y sinceros con vosotros mismos, y tener una fe inquebrantable.
Sabis que el hombre ha recibido de Dios esa vocacin que es nica :
la del amor, que puede ser realizada en el matrimonio o en la donacin
total de s mismo por el Reino de los cielos. En ambos casos, la fidelidad
es la virtud que ennoblece el amor.
Tendra todava muchas cosas que deciros ... y, sobre todo, me
gustara mucho escucharos; escuchar de vuestros labios cules son
vuestras ilusiones e inquietudes, vuestros problemas y dificultades.
De todos modos espero veros a muchos de vosotros el Domingo de
Ramos, en Buenos Aires. All celebraremos el Da Mundial de la Juven
tud con jvenes llegados de los cinco continentes, y en particular de
este gran continente de la esperanza , que es Amrica Latina.
12

Familiaris

13

Cf.

Ibid.

consortio, 21.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

139

8. Queridos hermanos y hermanas, en esta primera etapa de mi viaje


apostlico al cono sur americano, deseo tambin yo, como San Pablo,
doblar mis rodillas ante el Padre, de quien procede toda paternidad
en los cielos y en la tierra , pues mi peregrinacin tiene en este
caso un particular significado de accin de gracias a Dios porque fue
posible evitar la guerra y asegurar la paz en el diferendo sobre la zona
austral entre Chile y Argentina.
Recuerdo aquellos ltimos das del ao 1978 y comienzos de 1979, tan
cargados de tensin para los ciudadanos de estas dos naciones y, en
cierto modo, para todos los habitantes de Amrica Latina. Fueron jor
nadas de gran preocupacin. Fue entonces cuando, con la confianza
puesta en Dios, sent el impulso de llevar a cabo aquel gesto de paz,
arriesgado y al mismo tiempo esperanzador.
14

9. En este da venturoso doy gracias al Altsimo, en ntima unin


con los Pastores y los fieles de esta querida Iglesia particular, y a la
vez os pido que recis intensamente por la paz de toda Amrica. Rece
mos por la justicia social e internacional, que son condicin de una
paz verdadera. Pidamos a Dios que se respeten los derechos de los
hombres, de los pueblos y de las naciones de todo el mundo.
Y a vosotros, queridos habitantes de esta ciudad y de esta tierra,
que hoy me acogis como Sucesor de Pedro, os deseo, con las palabras
del Apstol, que Cristo habite, mediante la fe, en vuestros corazones;
que podis conocer cada vez mejor el amor de Cristo que excede todo
conocimiento ; que os llenis de toda plenitud de Dios.

15

Y a Aquel que contemplamos, mediante las palabras de la liturgia


cuaresmal,
como Varn de dolores,
nuestro Redentor
Prncipe de la Paz, Crucificado y resucitado ;
a Aquel que, segn el poder que ya obra en nosotros, puede hacer
mucho ms de cuanto podemos pedir y pensar,
a l la gloria en la Iglesia y en los corazones de los hombres de
buena voluntad, por todas las generaciones.
* * *

14

Ef 3, 14-15.

15

Cf. Ef. 3, 17-19.

16

Cf. Ef 3, 20-21.

16

Amn.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

140

Iacobopoli Chiliae, ad suburbanos habita.*

Amadsimos hermanos y hermanas en Cristo Jess:


1. Al verme hoy en medio de vosotros, queridos pobladores de la
periferia y de los barrios ms pobres de Santiago, no puedo ocultaros
que un inmenso gozo invade mi corazn, al meditar en estas palabras
del Evangelio : Nadie conoce al Hijo ms que el Padre ; el Padre
(( lo ha revelado a la gente sencilla ; el Padre ha querido revelaros a
vosotros a su Hijo porque as le ha parecido mejor .*
Al igual que los Apstoles Pedro y Juan cuando suban al Templo
para orar, as tambin yo tengo que deciros que no traigo oro ni
plata, pero vengo en nombre de Jesucristo a anunciaros el amor de
predileccin del Padre, que ha querido revelar la esperanza del Reino
a los pobres, a los sencillos de corazn, a los que abren sus puertas al
Seor y no desdean su mano misericordiosa.
2

Conozco vuestros sufrimientos, y vuestro clamor de esperanza ha


llegado a mis odos. Por eso, como mensajero de la vida os animo a
buscar en Jesucristo la anhelada paz. Jess mismo nos invita a apren
der de l la mansedumbre y la humildad de corazn, y a depositar en
l nuestra esperanza. Esa esperanza tan caracterstica de este mara
villoso pueblo y de toda Amrica Latina, que os permite mantener la
alegra, la paz interior, y celebrar los acontecimientos de la vida aun
en medio de tantas y graves dificultades. Pero tambin aqu, como en
otros muchos lugares, he podido ver con dolor la pobreza de muchos en
contraste con la opulencia de algunos.
2. He venido hasta esta poblacin vuestra para proclamar nuestra
comn fe en el Hijo de Dios y en sus enseanzas. Me encuentro aqu
para anunciar, una vez ms, las bienaventuranzas del Seor : Biena
venturados los pobres en el espritu porque de ellos es el reino de los
cielos .

Bienaventurados vosotros si tenis un corazn sin apegos

terrenos, porque de esa manera el Padre os revelar sus misterios y


os ayudar a cargar con el yugo de Jess, a llevarlo como l hasta
encontrar vuestro descanso.
En Cristo encuentra el hombre lo que no podran procurarle todos
* Die 2 m. Aprilis a. 1987.
1

Mt 11, 25 ss.

Act 3, 6.

Mt 5, 3.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

141

los bienes de este mundo. Como el Buen Pastor nos dice : Venid a
m ... yo os aliviar ... encontraris descanso y nos invita a llevar
su yugo, esto es, la ley del amor ; una ley que libera y que es descanso
para el alma. Cualquier carga es ligera cuando estamos unidos a
Cristo, cuando es l quien nos da energa y respiro para seguir cami
nando. Por el contrario, qu pesado resulta el fardo cuando se lleva
sin Cristo ! Tal es el fardo del egosmo, del odio, de la violencia, de la
dureza de corazn, que no pocas veces se suman para hacer ingrata
y hasta imposible la convivencia humana. Estamos ante el reverso de
la ley del amor cuando no se ve en el prjimo a un hijo de Dios y
hermano en Cristo, sino que se le considera solamente como un instru
mento, nicamente til para satisfacer las propias apetencias. Este
individualismo egosta, que es un desorden fruto del pecado, impide la
creacin de lazos de humanidad y fraternidad que hagan sentirse al
hombre miembro de una comunidad, parte solidaria de un pueblo
unido.
4

3. En esta Zona Sur he querido estar presente, aunque sea por tan
breve tiempo, para mostraros visiblemente mi solicitud por cuanto
estis haciendo para formar comunidades de vida y de trabajo en las
que os esforzis con empeo en vivir vuestra fe, vuestra esperanza y
vuestra caridad cristianas.
Toda la historia de la Revelacin es un testimonio del papel que
juega la comunidad en la obra de salvacin. Dios mismo, por medio de
Jesucristo, se ha revelado como una autntica comunidad : la Trinidad
Santa, una maravillosa comunin que es el fundamento y el modelo
para toda relacin basada en el amor. La Iglesia Universal y esta
Iglesia en Chile son manifestacin de ese espritu de comunidad, que
congrega a los hombres para hacerlos partcipes de la vida divina.
Y precisamente expresin de esa vida son tambin varias formas de
comunidad, que dan consistencia a vuestras poblaciones. Ante todo,
la familia, que el Concilio Vaticano II defini como la (( escuela del ms
rico humanismo . Ella es la clula fundamental de toda sociedad,
primera e insustituible catequista de los hijos. Las verdades, los valo
res, los comportamientos, los modos de pensar, de relacionarse con las
otras personas y, con el mundo, se aprenden en el hogar y es sta una
misin y un derecho que hay que ejercer amorosamente, y que hay que
5

Mt 11, 28-29.

Gaudium et spes, 52.

142

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

defender ante los peligros de un mundo materialista que propone el


acumular cosas como el sumo bien del hombre y de la sociedad. El
hombre vale ms por lo que es, que por lo que tiene )).
Quienes han respirado en el seno de sus propias familias una
atmsfera de autntica comunidad, se sentirn ms inclinados a com
prometerse con sus hermanos en la tarea de construir una sociedad
renovada, ms humana y acogedora. Ello supone dar vida a formas de
asociacin que contribuyan, cada una a su manera, a la consecucin
del bien comn, y que ayuden a satisfacer mejor muchos derechos
de la persona humana, sobre todo los llamados econmico-sociales, los
cuales miran fundamentalmente a las exigencias de la vida humana .
6

4. Obviamente, se ha de tender a que se vivan en cada familia las


virtudes sociales que fomentan el desarrollo pleno de cada uno de
sus miembros : el dilogo, la comunicacin, la corresponsabilidad y
la participacin, la capacidad de sacrificio, la fidelidad. Todas ellas
deben ser expresin y fruto del amor. Tomad como modelo la Sagrada
Familia de Nazaret; en ella habr de inspirarse todo programa de
renovacin cristiana y social en la familia y desde la familia.
Son tambin manifestaciones de la vida y del sentido comunitario
aquellas formas de organizacin popular que buscan mejorar el nivel de
vida de los pobladores de los barrios : las asociaciones vecinales, los
talleres laborales, los grupos de vivienda, los grupos de salud, de apoyo
escolar, las ollas familiares, los comedores infantiles, los clubes juve
niles y deportivos, los grupos de folklore y, en fin, tantas manifesta
ciones de aquella solidaridad que debe caracterizar el noble empeo
por la justicia .
Estas iniciativas podrn ser a su vez semillas de nuevas formas de
organizacin social que abran el camino a una autntica y efectiva
participacin de todos los ciudadanos en las decisiones que afectan a
su vida y a su destino. De esta manera los grupos van transformndose
poco a poco en autnticas comunidades solidarias y participati vas.
Si bien, es igualmente necesario que esos grupos no pretendan mono
polizar toda la accin ni ahogar la iniciativa y justa autonoma y liber
tad de los individuos.
5. La Iglesia os acompaa en vuestros esfuerzos y legtimas aspi
raciones, consciente de que como ya seal mi venerado predecesor
6

Gaudium et spes, 35.

Mater et Magistra, 61.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

143

ei Papa Pablo VI entre evangelizacin y promocin humana existen


efectivamente lazos muy fuertes. Es sta una parte importante de la
labor apostlica que tantos agentes de pastoral desarrollan entre los
ms necesitados. A vosotros, sacerdotes, religiosos, religiosas, dico
nos, catequistas, laicos comprometidos, quiero dirigir mi palabra de
aliento para que continuis ilusionados en vuestras tareas de construir
el Reino de Dios, mediante la Palabra anunciada en su integridad,
mediante los Sacramentos celebrados en la fe, con el testimonio de
vuestras propias vidas, tomando como modelo a Cristo, pobre y humilde
de corazn, el cual, siendo rico, por vosotros se hizo pobre a fin de
que os enriquecierais con su pobreza .
8

En perfecta sintona con el Magisterio autntico de la Iglesia y en


ntima comunin con los Pastores, sed fieles a vuestra vocacin y a la
misin que habis recibido, y no permitis que intereses de ndole ideo
lgica o poltica, extraos al Evangelio, enturbien la pureza de vuestra
labor de asistencia y santificacin. Tenis entre vosotros eximios ejem
plos de apstoles que, a pesar de las dificultades e incluso incompren
siones, supieron desempear su ministerio pastoral a costa de los
mayores sacrificios.
6. La Iglesia, queridos hermanos y hermanas, ha recibido del mismo
Jesucristo la misin de hacer realidad su mandamiento central : Esto
os mando: que es amis unos a otros. La Iglesia tiene, por tanto,
la misin de abrazar a todos los hombres en su amor y de abrir a todos
el camino de salvacin, sin excluir a nadie. Ella proporciona a todos
las riquezas espirituales de que es depositaria; a todos alimenta con
el Cuerpo del Seor, les administra los Sacramentos y les comunica la
vida divina. Gracias a esta preocupacin suya de engendrar la vida
y conservarla, los fieles sienten el impulso interior de llamarla Ma
dre : la Iglesia es madre de todos ; ella extiende su amor a todos los
hombres, sin distincin, y con todos usa de su misericordia. Pero es
justo que, como una madre, tenga ella especial solicitud por aquellos
hijos suyos que sufren, por los enfermos, por los necesitados, por los
indigentes, por los pecadores. La Iglesia tiene que hacer realidad la
accin de Dios mismo, que levanta del polvo al desvalido, alza de
la basura al pobre
10

* Cf. Evangelii nuntiandi, 31.


9

10

2 Cor 8, 9.
Jn 15, 17.

Sal 113, 7-8.

144

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

Por tanto, os digo: Contad siempre con esta solicitud maternal de


la Iglesia que se conmueve ante vuestras necesidades, por vuestra po
breza, por la falta de trabajo, por las insuficiencias en educacin,
salud, vivienda, por el desinters de quienes, pudiendo ayudaros, no
lo hacen ; ella se solidariza con vosotros cuando os ve padecer hambre,
fro, abandono. Qu madre no se conmueve al ver sufrir a sus hijos,
sobre todo, cuando la causa es la injusticia? Quin podra criticar esta
actitud? Quin podra interpretarla mal?
7. He sabido que entre vosotros, as como en diversos lugares y
dicesis del pas, surgen Comunidades Eclesiales de Base, las cuales
(( deben ser destin ataras especiales de la evangelizacin y al mismo
tiempo evangelizadoras . Tales comunidades, para que correspondan
a su verdadera identidad, deben ser un lugar de encuentro y frater
nidad, y deben nacer del deseo de vivir intensamente la vida misma
de la Iglesia en un contexto de relacin ms humana, ms de familia.
En su seno debe acogerse la Palabra de Dios tal como la transmite la
Iglesia y tambin en su seno corresponde celebrar, en una perspectiva
de fe, los acontecimientos que jalonan la peregrinacin hacia la casa
del Padre.
12

Estas Comunidades han nacido, con frecuencia, como fruto de una


Misin, de un grupo de catequesis familiar, de la celebracin del Mes
de Mara bella y fecunda tradicin de la religiosidad popular chi
lena, de crculos bblicos, de la bsquela de solucin a los problemas
de la vida diaria en las poblaciones, y de tantas otras manifestaciones
de la autntica vitalidad propia de la Iglesia.
Como compromiso eclesial concreto, exhorto a todos a una mayor
profundizacin de la vida cristiana, a un conocimiento ms hondo de la
fe catlica, a una vida personal y familiar ms coherente con la fe que
se profesa, a la participacin frecuente y activa en la vida litrgica
de la Iglesia, a un estilo de vida ms marcado por la fraternidad y
el sentido de comunidad.
Para que el surgimiento de las Comunidades Eclesiales de Base sea
una fuerza revitalizadora del autntico dinamismo de la Iglesia en
Chile, es necesario que mantenga siempre una clara identidad eclesial.
Esto supone, ante todo, estar en ntima unin con el Obispo diocesano
y sus colaboradores ; supone desarrollar y hacer propias las ense
anzas del Magisterio autntico de la Iglesia, del Papa y de los Obis12

Cf. Evangelii nuntiandi, 58.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

145

pos ; y supone evitar cuidadosamente toda tentacin de encerrarse en


s mismas, lo que las llevara fatalmente a renunciar a algo tan esencial
como es la proyeccin universalista y misionera que debe caracterizar a
cualquier iniciativa que se precie de ser catlica. Esta identidad
eclesial requiere, finalmente, que las Comunidades Ecclesiales de Base
eviten la tentacin de identificarse con partidos o posiciones polticas,
que pueden ser muy respetables, pero que no pueden pretender ser la
nica expresin vlida de la proyeccin evanglica sobre la vida y opcio
nes polticas del pas.
Por el contrario, es prenda fehaciente de que dichas Comunidades
son autnticamente eclesiales, cuando la palabra de Dios es la que con
grega a los fieles y les impulsa a reflexionar sobre ella para proyec
tarla ; cuando la maduracin de la fe se hace a partir de una Catequesis
seria y vivencial ; cuando la Eucarista es el centro de la vida y la
comunin de sus miembros ; cuando las relaciones interpersonales se
dan en la fe, la esperanza y el amor ; cuando la comunin con los pas
tores es inquebrantable ; cuando el compromiso por la justicia est
presente en la realidad de sus ambientes ; cuando sus miembros son
sensibles a la accin del Espritu que suscita permanentemente carismas y servicios en el interior de la Comunidad y para la Iglesia
Universal.
13

8. A la vista de tantas manifestaciones de vitalidad de vuestras


comunidades, deseo exhortaros igualmente a reforzar los lazos de
vuestra solidaridad ; una solidaridad que tenga su fundamento ltimo
en los principios de vuestra fe cristiana. Vienen a mi mente las pala
bras de los Obispos latinoamericanos reunidos en Puebla de los Angeles :
Es conmovedor sentir en el alma del pueblo la riqueza espiritual
desbordante de fe, esperanza y amor. En este sentido, Amrica Latina
es un ejemplo para los dems Continentes y maana podr extender su
sublime vocacin misionera, ms all de sus fronteras . Estoy seguro
de que ser imposible que en vuestros corazones se apague la espe
ranza. En efecto, la visin optimista de la vida que os hace, aun en
medio de la pobreza, capaces de celebrar, de rer, de gozar en las ale
gras sencillas de cada da, no proviene de la irresponsabilidad o de
la ignorancia. No ! Ella tiene una sola explicacin : vuestra profunda
fe cristiana. Nace de vuestro amor a Cristo y del acatamiento de sus
14

13

cf. Evangelii nuntiandi, 58; Puebla 640-642.

14

Mensaje,

3.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

146

Officiale

enseanzas. Es la alegra que Cristo ha comunicado a sus discpulos


cuando declaraba : Os he dicho estas cosas para que mi gozo est en
vosotros y vuestro gozo sea pleno )).
15

9. Hace pocos das se cumplieron viente aos de la publicacin de


la Encclica del Papa Pablo VI sobre el desarrollo de los pueblos, la
Populorum progressio. No sin dolor tenemos que reconocer que
aquella voz proftica sigue resonando en el mundo sin que haya encon
trado una respuesta adecuada. Por eso, hoy, aqu, en este continente
de la esperanza, en medio de vosotros, pobladores de Santiago, quiero
repetir a todos los hombres y mujeres de buena voluntad de Amrica
Latina y del mundo, las palabras de Pablo V I , con el mismo espritu
con que fueran por l propuestas : Que los individuos, los grupos
sociales y las naciones se den fraternalmente la mano; el fuerte ayu
dando al dbil a levantarse, poniendo en ello toda su competencia,
su entusiasmo y su amor desinteresado. Ms que nadie, el que est
animado de una verdadera caridad es ingenioso para descubrir las
causas de la miseria, para encontrar los medios de combatirla, para
vencerla con intrepidez .
16

La Iglesia, consciente de que todos formamos una familia, la gran


familia de los hijos de Dios, repite su llamada para que cada uno desde
su posicin social, desde su ambiente, utilizando los medios a su alcance,
grandes o pequeos, se empee en desterrar de vuestra tierra todas las
causas de la pobreza injusta. Colaborar en la construccin de un
mundo ms justo y fraterno que tenga sus fundamentos en la ver
dad, establecido de acuerdo con las normas de la justicia, sustentado
y henchido por la caridad y, finalmente, realizado bajo los auspicios
de la libertad .
17

10. Al concluir este encuentro, que me ha permitido compartir con


vosotros el gozo de sentir que Dios manifiesta sus misterios a los sen
cillos de corazn, y en el que hemos meditado tambin sobre la solicitud
materna de la Iglesia hacia todos sus hijos, es justo destacar que, de
entre sus miembros, nadie inspira ese amor con mayor intensidad que
la Madre de Dios, la Santsima Virgen Mara. Vosotros esto lo sabis,
pues el amor a la Virgen forma parte de vuestra alma y nadie podr
arrebataros este patrimonio. Que la Virgen del Carmen, Reina de
15

Jn 15, 11.

16

Populorum

17

Pacem in terris, 167.

progressio,

75.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

147

Chile, os haga sentir ahora y siempre su amor maternal ! Que ella


vuelva hacia vosotros sus ojos misericordiosos y os d a Jess!
A todos bendigo de corazn y en modo particular a los nios, a
los ancianos, a los enfermos, a los que sufren.
*

* #

Iacobopoli, ad Chiliae episcopos coram admissos.*

1. Es para m motivo de alegra reunirme con vosotros, queridos


Hermanos en el episcopado, que sois los continuadores de la misin
apostlica en esta bendita tierra chilena. Veo representada en vosotros
a toda la Iglesia que peregrina en esta Nacin, ya que, como afirmaba
San Ignacio de Antioqua, dondequiera que est el Obispo, all est
la multitud, al modo que dondequiera que estuviere Jesucristo, all
est la Iglesia universal )).'
En vuestra presencia quiero dar gracias de corazn a Jesucristo, el
Buen Pastor, por vuestros continuos desvelos en favor de las comuni
dades a las que servs con caridad apostlica. Confo y pido a Dios que
este encuentro nos haga rebosar de celo pastoral y de esperanza en el
Seor Jess, a quien ha sido dada potestad en el cielo y en la tierra.
2

2. La proximidad del V Centenario del comienzo de la Evange


lizacin en Amrica Latina debe constituir en todo el Continente, un
tiempo de renovacin en la fidelidad al Evangelio, que, a pesar de las
debilidades y limitaciones de los hombres, ha dado ya tantsimos frutos
a lo largo de la historia de la Iglesia en vuestra patria.
o

Es un tiempo en el que urge clamar al Seor, para que nos mani


fieste su voluntad sobre nuestra tarea de ministros suyos y dispen
sadores de sus misterios. Es preciso, por ello, prestar especial atencin
a la voz del Espritu Santo, para discernir lo que dice a la Iglesia
como leemos en el libro del Apocalipsis. En este sentido, nos ser
de utilidad reflexionar juntos sobre algunas de las enseanzas del Con
cilio Ecumnico Vaticano II, que nos ofrece una doctrina tan rica
sobre el ministerio episcopal. La fidelidad al Concilio, tal como he que4

* Die 2 m. Aprilis a. 1987.


1

Epist, ad Smyr. 8.

Cf. Jn 10, 11.

Cf. Mt 28, 18.

Cf. 1 Cor 4, 1.

Cf. Ap 2, 11.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

148

rido recordarlo desde el inicio de mi pontificado, es base indispensable


de esa nueva vitalidad cristiana que hoy necesita la Iglesia para cum
plir su misin en el mundo contemporneo.
6

3. Justamente al principio de la Constitucin dogmtica Lumen


gentium, se indica que <( la Iglesia es en Cristo como un sacramento o
seal e instrumento de la ntima unin con Dios y de la unidad de todo
el gnero humano. Por tanto, hemos de concluir que el misterio
de la Iglesia es, primordialmente, un misterio de unin del hombre
con Dios.
7

Dentro de la misin de la Iglesia, el ministerio de los Obispos ocupa


un lugar de relieve. Sobre nosotros recae, en efecto, una grave respon
sabilidad : servir con todo nuestro ser a la comunin de los hombres
con Dios, y de los hombres entre s.
De nuevo el Concilio Vaticano II nos seala el servicio a la unidad
como una dimensin fundamental de nuestra misin pastoral : El
Romano Pontfice, como Sucesor de Pedro, es el principio y funda
mento perpetuo y visible de unidad, as de los Obispos como de la mul
titud de los fieles. Y cada Obispo es el principio y fundamento visible
de unidad en su Iglesia particular . De esta manera, nuestro minis
terio responde a la ms profunda necesidad del ser humano : abrirse
a la comunidad de vida y de verdad instaurada por Cristo.
8

Ante las mltiples y, en ocasiones, profundas divisiones existentes


entre los hombres que amenazan incluso a la misma Iglesia hemos
de prestar ese primer servicio pastoral a la unidad, con perseverancia
y audacia. S que vuestro corazn de Pastores, sufre ante todo aquello
que es obstculo a la concordia entre los chilenos. Ese sufrimiento ha
de ser acicate para vuestro celo a la vez ardoroso y paciente, que
os impulsar a ser portadores de Dios a vuestras comunidades y porta
dores de vuestras comunidades a Dios.
Pido al Seor que avivemos sin cesar la conciencia de esta vocacin
de servicio a Dios y a los hombres. Estemos seguros de que esta tarea
de mediacin salvifica no nos aleja ni mucho menos de ninguna realidad
humana, sino que afina nuestra sensibilidad de cara a los problemas
de cualquier orden, que afecten a cada persona y a la sociedad, con lo
cual nos ayuda a tratar de resolverlos sin apartar nuestra mirada de
las exigencias del designio divino.
6

Cf. Discurso del 17 octubre, 1978.

N. 1.

Lumen gentium, 23.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

149

En las ltimas orientaciones pastorales publicadas por vuestra


Conferencia episcopal, he visto que habis elegido, como actitud fun
damental para estos aos, la opcin radical y profunda por el Seor
como Dios de la Vida. De esta manera, habis querido poner de relieve
que la Iglesia, por ser cuerpo de Cristo, es ineludiblemente servidora
de la vida, de esa vida eterna que Dios nos dio en su Unignito, de
modo tal que quien tiene al Hijo, tiene la vida ; y quien no tiene al
Hijo, no tiene la vida en Dios como leemos en la primera carta de
San Juan. Vuestro servicio en favor de la unidad es servicio a la vida,
ante todo a la vida espiritual de los hombres en Cristo y, desde ella, a
todas las nobles manifestaciones de la vida humana.
9

4. Quisiera ahora considerar con vosotros la triple dimensin de


vuestro servicio a la unidad y a la vida, en correspondencia con nuestro
triple oficio de ensear, santificar y gobernar.
Afirma la Constitucin dogmtica sobre la Iglesia : Entre los
oficios principales de los Obispos se destaca la predicacin del Evan
gelio )). En el anuncio del Evangelio y en la ordenacin de todo el
ministerio de la palabra en la dicesis, es preciso recordar siempre que
el objeto de este ministerio es la persona y el mensaje de Cristo. El es
la nica Verdad, en la que se funda la comunin de nuestra fe. Slo
en l encontramos palabras de vida eterna . "
10

A travs de los Obispos, el Seor Jess quiere hacer llegar su


llamado al Reino de Dios a los hombres de todos los tiempos y lugares,
en cualquier situacin en que se encuentren. De la autenticidad de
ese mensaje, de la fidelidad al genuino depsito de la fe, conservado e
interpretado por la Iglesia, depende la eficacia convocante del minis
terio de la palabra. Que llegue, por tanto, a los hombres la voz y la luz
del mismo Cristo, sin reduccionismos ni desfiguraciones de la Verdad
revelada, lo cual impedira el dilogo de Cristo con los hombres y obsta
culizara la unin vital de sus mentes y corazones con el Seor y su
Buena Nueva.
En ese sentido, os aliento a proseguir en vuestra lnea pastoral
orientada a formar integralmente personas cuya opcin bsica no
puede ser sino Jesucristo y el Evangelio. El verdadero sentir con la
Iglesia nos inclina siempre a recordar la prioridad de la unin per
sonal de cada uno de los hombres con Nuestro Seor. Salid al paso
1 Jn 5, 12.
10

Lumen gentium, 25.

11

Jn 6, 69.

150

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

dondequiera que se haga presente a esa forma alarmante de pobreza


espiritual que tantas veces vosotros detectis : la ignorancia religiosa.
Que todos los fieles puedan tener acceso a una catequesis completa,
atrayente y adecuada a las circunstancias personales, familiares y
sociales de cada persona. Trabajad incansablemente para que el men
saje cristiano ilumine los ambientes culturales e intelectuales de vuestra
Nacin, de modo que en ellos se fragen las ideas y proyectos que den
como fruto una renovada cristianizacin de Chile.
Dentro de esa gran tarea de la formacin cristiana, la slida for
macin de los sacerdotes y futuros sacerdotes es primordial y condicin
indispensable. Durante estos ltimos aos ha ido aumentando el nmero
de jvenes que han odo la voz del Seor y se preparan a dar como res
puesta un s definitivo en el camino del sacerdocio. La gratitud al
Seor por ese gran don que hace a su Iglesia, os debe impulsar a poner
todos los medios necesarios y convenientes para una cuidadosa pre
paracin de los seminaristas de hoy y de los que en un futuro se
sentirn llamados. Esa preparacin integral ha de mirar a proporcio
narles una honda formacin intelectual, a encender en ellos la soli
citud pastoral y fomentar en su alma una profunda vida de unin con
Dios. Continuad, pues, en vuestro empeo por buscar y preparar a
quienes sern formadores en vuestros seminarios, de manera que sean
eficaces colaboradores vuestros en el cumplimiento de este grave deber.
5. La Iglesia en Chile se ha caracterizado por una gran sensibilidad
para percibir que la Verdad de Cristo ilumina realmente todos los
mbitos de la vida del hombre y de la sociedad. No os cansis nunca
de dar a conocer la doctrina social de la Iglesia en toda su amplitud,
de modo que sirva de ayuda a la hora de enfocar los problemas con cri
terios autnticamente cristianos.
La Iglesia cuenta en su mismo patrimonio de fe y de vida con luz
y fuerza ms que suficiente para esa transformacin de todas las cosas
en Cristo. Cualquier recurso a planteamientos ideolgicos ajenos al
Evangelio o de corte materialista en cuanto mtodo de lectura de la
realidad, o tambin como programa de accin social, se cierra radi
calmente a la verdad cristiana pues se agota en la perspectiva intramundana y se opone frontalmente al misterio de unidad en Cristo;
un cristiano no puede aceptar la lucha programada de clases como
solucin dialctica de los conflictos. No debe ser confundida la noble
lucha por la justicia, que es expresin de respeto y de amor al hombre,

Acta Ioannis Pauli Pp. II

151

<( que ve en la lucha de clases la nica va para la eliminacin de las


injusticias de clase, existentes en la sociedad y en las clases mismas .
Contribuid, con todas vuestras fuerzas, a rechazar y evitar la vio
lencia y el odio en Chile. No dudis en defender siempre, frente a todos,
los legtimos derechos de la persona, creada a imagen y semejanza de
Dios. Proclamad vuestro amor preferencia! a los probres no exclu
sivo ni excluyente, pero s fuerte y sincero, y que se haga operante
combatiendo cualquier forma de miseria material y, sobre todo, espi
ritual.
La Iglesia por fidelidad a su Fundador, considera misin suya la
salvaguardia del carcter trascendente de la persona. En este contexto,
y desde el campo que le es propio, mira a la comunidad poltica y se
esfuerza por contribuir a la consecucin de los objetivos que favorecen
el bien comn, en armona con el fin trascendente.
12

Sin embargo, como ensea el Concilio Vaticano II, ((la Iglesia no


se confunde en modo alguno con la comunidad poltica, ni est ligada
a sistema poltico alguno . Tampoco se identifica con ningn par
tido, y sera lamentable que personas o instituciones, de cualquier signo
que fueran, cayeran en la tentacin de instrumentalizarla segn sus
particulares conveniencias. Esa actitud revelara un desconocimiento
de la naturaleza y misin propias de la Iglesia, y entraara una falta
de respeto a las finalidades que recibi de su divino Fundador.
13

Pero de lo anterior no se deduce que el mensaje de salvacin confiado


a la Iglesia no tenga nada que decir a la comunidad poltica, para
iluminarla desde el costado del Evangelio. A ella compete ensea el
Concilio (( ejercer su misin entre los hombres sin traba alguna y
dar su juicio moral, incluso sobre materias referentes al orden poltico,
cuando lo exijan los derechos fundamentales de la persona o la salva
cin de las almas . No se trata, pues, de una indebida injerencia en
un campo a ella extrao, sino que quiere ser un servicio, prestado por
amor a Jesucristo, a toda la comunidad, movida por su deseo de con
tribuir al bien comn y alentada por las palabras del Seor : La
verdad os har libres .
14

15

6. Cada Nacin, por ser soberana, tiene derecho a autodeterminarse


y a construir libremente su futuro. Sera por ello, inaceptable que
12

Laborem

13

Gaudium et spes, 76.

14

15

exercens,

Ibid.
Cf. Jn 8, 32.

11.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

152

injerencias externas pretendieran torcer o sojuzgar la voluntad nacio


nal, con objeto de instaurar un modelo poltico que la mayora de los
chilenos no aprueban. Pero igualmente es necesario, como ensea el
Concilio Vaticano II, que dentro de cada pas existan posibilidades
efectivas de tomar parte libre y activamente en la fijacin de los fun
damentos jurdicos de la comunidad poltica, en el gobierno de la cosa
pblica, en la determinacin de los campos de accin y de los lmites
de las diferentes instituciones y en la eleccin de los gobernantes .
Tambin es preciso que en todas partes se asegure el respeto a los de
rechos humanos ; no slo por razones de conveniencia poltica, sino en
virtud del profundo respeto que merece toda persona, por ser criatura
de Dios, dotada de una dignidad nica y llamada a un destino trascen
dente. Toda ofensa a un ser humano es tambin una ofensa a Dios,
y se habr de responder de ella ante El, justo juez de los actos y de las
intenciones.
16

Por otra parte, es de alentar que en Chile se lleven pronto a efecto


las medidas que, debidamente actuadas, hagan posible, en un futuro
no lejano la participacin plena y responsable de la ciudadana en las
grandes decisiones que tocan a la vida de la Nacin. El bien del pas
pide que estas medidas se consoliden, se perfeccionen y complementen,
de modo que sean instrumentos vlidos en favor de la paz social en un
pas cristiano en que todos deben reconocerse como hijos de Dios y
hermanos en Cristo.
No podemos, sin embargo, olvidar que la raz de todo mal est en
el corazn del hombre, de cada hombre, y si no hay conversin interior
y profunda, de poco valdrn las disposiciones legales o los moldes
sociales.
7. Estas reflexiones, amados Hermanos en el episcopado, no pre
tenden ser un programa de orden temporal, pues no es sa misin ni
competencia de la Iglesia. Son palabras con las que he querido traer
a la memoria algunos elementos doctrinales contenidos en las ricas
enseanzas del Concilio Vaticano II. Son palabras dictadas por mi
solicitud como Pastor de toda la Iglesia y movido por mi ardiente deseo
de que esta amada Nacin, en el respeto debido a sus mejores tradi
ciones pueda progresar material y espiritualmete sobre las bases de
ios principios cristianos que han caracterizado su caminar en la
historia.
16

Gaudium et spes, 75.

153

Acta Ioannis Pauli Pp. II

Entre las prioridades de vuestra misin como Pastores est, sin


duda, la formacin del laicado. El prximo Snodo de los Obispos, el
mes de octubre en Roma, ser ocasin privilegiada para impulsar la
funcin de los laicos en el mundo y en la Iglesia.
Estos habrn de asumir, desde una perspectiva de fe, sus respon
sabilidades ante los desafos culturales, educativos, sociales, econ
micos y polticos, que el presente y el futuro de Chile plantean. Al
mismo tiempo, estimularis el uso de la legtima libertad de los
catlicos en esos sectores, los animaris a ser siempre fieles a Cristo y
a su doctrina salvadora, en sus opciones temporales. Para esto, haced
saber siempre que la Iglesia jams puede identificarse con corrientes
o soluciones partidistas, y mucho menos con tendencias o concepciones
extraas al mensaje cristiano, entre las que destacan las que se inspiran
en concepciones materialistas del hombre y de la historia. As, la for
macin cristiana de los laicos ser una formidable fuerza de evange
lizacin y humanizacin de todas las realidades chilenas.
8. (( El Obispo, revestido como est de la plenitud del sacramento
del orden, es "el administrador de la gracia del supremo sacerdocio"
sobre todo en la Eucarista que l mismo ofrece o hace que se ofrezca,
y por la que continuamente vive y crece la Iglesia . Cuando ejercemos
el oficio de santificar, as descrito por la Constitucin Lumen gentium,
somos instrumentos de la unin de los hombres con Dios, y entre los
hombres. Cristo se sirve de nuestras palabras y de nuestras acciones
sacramentales para comunicar su misma Vida a la humanidad.
17

Al igual que en 1984, durante vuestra visita ad limina )), quiero


hoy invitaros a reflexionar sobre el lugar central que ocupa la sagrada
liturgia en la vida eclesial, esta vez en la perspectiva de vuestro minis
terio en favor de la unidad y de la vida. Como os dije entonces : el
servicio de la Palabra, la Eucarista y la Penitencia deben volver a ser
el centro dinmico de la vida comunitaria de la Iglesia, que ah en
cuentra su misin propia a semejanza de Cristo buen Pastor .
Ninguna otra accin pastoral, por urgente o importante que parezca,
puede desplazar a la liturgia de este lugar central.
18

La Eucarista es sacramento de unidad por excelencia. La unidad


de la Iglesia por lo que respecta a su significado y realidad, tiene su
centro en el Misterio del Dios hecho hombre que se inmola por nosotros,
17

Lumen gentium,

18

Discurso, 8 noviembre, 1984.

1 1 - A . A. S.

26.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

154

y se nos da como Pan de Vida. De ah que todo lo que tienda a una


digna celebracin del Sacramento de la Eucaristia, y a fomentar una
activa participacin de los fieles, es una ayuda inestimable a la edifica
cin unitaria de la Iglesia y al crecimiento de su vida en Cristo. Por
otra parte, la cuidadosa y fiel aplicacin de las leyes litrgicas dentro
de la actual riqueza de formas de celebracin, har brillar an ms
esa comunin en la plegaria de toda la Iglesia.
9. La Iglesia, comunidad de los reconciliados en el Seor, a la vez
que reconciliadora,

19

halla en la Eucarista la fuente y el dinamismo

de su unidad y de su servicio de comunin en el mundo. Continuad


pues empendoos en lo que recuerda la Exhortacin Apostlica
(( Reconciliatio et Paenitentia para toda la Iglesia : Frente a nues
tros contemporneos tan sensibles a la prueba del testimonio concreto
de vida la Iglesia est llamada a dar ejemplo de reconciliacin ante
todo hacia dentro; por esta razn, todos debemos esforzarnos en paci
ficar los nimos, moderar las tensiones, superar las divisiones, sanar
las heridas que se hayan podido abrir entre hermanos, cuando se agu
diza el contraste de las opciones en el campo de lo opinable, buscando
por el contrario, estar unidos en lo que es esencial para la fe y para
la vida cristiana, segn la antigua mxima: "In dubiis libertas, in
necessariis unitas, in omnibus caritas" .

20

La celebracin del sacramento de la Penitencia constituye otro


momento privilegiado de unin del fiel con Cristo y con los hermanos.
A travs de l se obtiene el perdn de los pecados. No dejis de instar
a vuestros sacerdotes a que fomenten con gran empeo la prctica de
este sacramento con la predicacin y su disponibilidad para con
fesar, como una opcin pastoral de capital importancia para toda
la vida de la Iglesia ; de esta manera podrn contribuir a esa urgente
tarea que es la liberacin del pecado.
La promocin de la piedad popular, segn la mente de la Iglesia,
debe ayudar tambin a que la Palabra y los Sacramentos lleguen a
todos los habitantes de la Nacin. De esta manera, esas loables mani
festaciones de la piedad del pueblo chileno sern una oportunidad de
gracia para que el ministerio pastoral se haga presente y eficaz en vues
tras parroquias y comunidades.
Reconciliatio

19

Cf.

20

N. 9.

et

Paenitentia,

9.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

155

10. Vuestra funcin de gobierno en las Iglesias particulares de las


que sois Pastores y fundamento visible de unidad, constituye otra
de las dimensiones de este servicio al misterio de la comunin de la
Iglesia universal. Cuando aconsejis, exhortis o hacis uso de vuestra
potestad espiritual, guiis a los feles hacia Cristo y sois artfices de
comunin en la fe y en la caridad.
Con humildad y fortaleza, hemos de asumir la responsabilidad de
cumplir el mandato que el Seor dio a sus Apstoles de regir al Pueblo
de Dios. La caridad pastoral, la comunin con el Sucesor de Pedro,
vuestro afecto colegial, son dones del Espritu para que en vuestros
actos brille siempre la autoridad que procede de Cristo y que constituye
un verdadero servicio a la comunidad.
Unir cada vez ms a los fieles en la fe, la moral, los sacramentos,
la disciplina de la Iglesia, no significa introducir una uniformidad sin
relieve, ni quitar espacio a las iniciativas apostlicas que brotan y
crecen gracias a la libertad de los hijos de Dios. La autntica vida de
Cristo en su Iglesia ofrece una inagotable riqueza, que a vosotros com
pete promover y regular con exquisita prudencia pastoral y sentido de
equidad, de modo que todas esas fuerzas contribuyan a la salvacin de
los hombres. Cuando surjan tensiones, en las que aparece la debilidad
humana o la diversidad de criterios, el Pastor habr de ser siempre
agente de concordia dentro del servicio esencial a la verdad y ministro
de reconciliacin en el Seor. Ms all de los simples equilibrios huma
nos, vuestro (( munus regendi ha de ser el cauce para que todos des
cubran de nuevo la belleza de la unin en el amor de Cristo, que ha
venido para congregarnos en una gran familia y conducirnos al Padre
comn.
Nuestro oficio de gobernar no se reduce a una tarea de carcter
solamente administrativo. Tenemos que reproducir en nosotros mismos
la imagen del Buen Pastor, que va delante de sus ovejas, conducin
dolas por caminos seguros, llevndolas a las fuentes de agua viva,
cuidando de todas con amor de Padre.
La experiencia nos ha enseado innumerables veces que nada puede
sustituir el testimonio de vida del Pastor ; y hoy tal vez ms que nunca,
pues los hombres son especialmente sensibles a la autenticidad y a la
coherencia. As lo puso de relieve el ltimo Snodo de los Obispos :
Hoy es absolutamente necesario que los Pastores de la Iglesia sobre
salgan por el testimonio de santidad .
21

21

Rei. Final II, A, 5.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

156

Officiale

11. Nuestro Seor Jess est vivo y presente en su Iglesia. Cristo


est con nosotros, hoy y siempre. No nos encontramos solos en nuestra
misin. Es Cristo la cabeza de su Iglesia; l es quien la santifica y la
gobierna ; l es quien acta mediante nuestro ministerio.
Ante las dificultades que cada da os salen al paso en la obra de la
evangelizacin, no olvidis que Dios, nuestro Padre, jams deja solos
a quienes se han entregado y lo han abandonado todo para seguirlo.
(( Y vindoles remar fatigosamente, pues el viento les era contrario,
hacia la cuarta vela de la noche, vino hacia ellos caminando sobre el
mar, e hizo ademn de seguir adelante ... Pero Jess les habl y les
dijo : Confiad, soy yo, no temis. Y subi con ellos a la barca y ces el
viento )). Al acabar este encuentro me reconforta recordar esta escena
de la vida de Jess con sus Apstoles : El est con nosotros.
22

Llenaos de confianza y de gratitud. ((Soy yo, no temis!. Son


palabras que el Seor nos sigue diciendo ahora; que no cesa de repe
tirnos cuando nuestras fuerzas flaquean. Cristo tambin hoy domina
las tempestades y los vientos contrarios. El est en la barca con noso
tros y, al pedirnos el esfuerzo de remar, nos da la seguridad de que la
barca no se ha de hundir, porque l est presente con todo su poder.
En l slo en l ! hemos de poner nuestra fe y nuestra esperanza.
Cuando ya est tan prximo el Ao Mariano, que ser un tiempo
de gracia para toda la Iglesia, encomiendo a Mara Santsima del Car
men, Madre y Reina de Chile, todos los afanes y tareas de la Iglesia
en vuestra patria, y le pido que sepamos ser siempre dciles, como ella,
al Espritu Santo para que, a travs de nuestro ministerio de verdad
divina y de vida eterna, el Parclito gue a la Iglesia y la congregue en
esa unidad que deriva de la unidad de la Trinidad Santsima.

* *

22

Me 6, 48-51.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

157

Iacobopoli, ad homines cultura excultos habita.*

Eminentsimos Seores Cardenales,


Excelentsimos Seores Obispos, Seores Rectores,
Autoridades Acadmicas y Profesores,
Responsables de la Pastoral Universitaria,
Amigos todos de la Cultura y de la Ciencia,
Queridos Estudiantes,
Seoras y Seores:
1. En mi visita a vuestra noble Nacin no poda faltar un encuen
tra con vosotros, que representis el mundo de la cultura, de la cien
cia y de las artes. En visitas a pases de tradicin catlica, es sta una
cita obligada que me llena de gozo y a la cual atribuyo una especialsima importancia.
Las incomprensiones y malentendidos que pudo haber en el pasado,
con respecto a determinados postulados de la ciencia, han sido felizmente
superados, y entre la Iglesia y la cultura existe hoy un dilogo vivo,
cordial y fecundo. Permitidme que lo repita tambin aqu entre los
exponentes de la intelectualidad y del mundo universitario chileno :
la Iglesia necesita de la Cultura, as como la Cultura necesita de la
Iglesia. Se trata de un intercambio vital y, en cierto modo, misterioso,
que conlleva el compartir bienes espirituales y materiales que a ambos
enriquecen.
Me dirijo tambin en esta ocasin a los constructores de la socie
dad , con el deseo de alentarles en sus quehaceres en favor del bien
comn. Heme aqu pues entre vosotros, para deciros, con mi presencia
y mi palabra, lo mucho que la Iglesia os necesita y, recprocamente, lo
mucho que vosotros podis recibir de ella para dar satisfaccin a
muchas de las exigencias de vuestra misin y vocacin cientfica y
profesional.
2. Frente a los amplios horizontes que os ofrece el mundo creado
por Dios, dentro del cual el hombre, gloria de la creacin, desarrolla
su actividad transformadora y humanizadora, habis de asumir con
plena conciencia la singular responsabilidad que comparts con los
hombres de la cultura y de la ciencia del mundo entero. La ciencia y
la cultura no tienen fronteras.
Die 3 m. Aprilis a. 1987.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

158

De modo ms concreto y especfico, vuestra responsabilidad se


proyecta sobre la Nacin y sobre el pueblo chileno y es una responsa
bilidad moral que tenis ante Dios y ante vuestros conciudadanos. Es
ste un compromiso primario, que hoy la Iglesia os quiere recordar
con afecto y para cuyo desempeo os ofrece su apoyo y colaboracin.
La Cultura de un pueblo en palabras del documento de Puebla
de los Angeles es el modo particular como los hombres cultivan su
relacin con la naturaleza, entre s mismos y con Dios de modo que
puedan llegar a "un nivel verdadero y plenamente humano" .
1

La cultura es, por tanto, el estilo de vida comn que caracte


riza a un pueblo y que comprende la totalidad de su vida : el conjunto
de valores que lo animan y de desvalores que lo debilitan ... las formas
a travs de las cuales aquellos valores o desvalores se expresan y con
figuran, es decir, las costumbres, la lengua, las instituciones y estruc
turas de convivencia social .* En una palabra, la cultura es pues, la
vida de un pueblo.
4

Pero sois vosotros, hombres del mundo de las letras, de las ciencias
y de las artes, quienes, adems de participar intensamente de esta vida,
estis en condiciones de detectar y analizar los rasgos caractersticos
de la cultura de vuestro pueblo. Sois vosotros los que descubrs y, en
cierta medida, podis iluminar la trayectoria del devenir cultural,
sugiriendo, a veces nuevos derroteros.
3. En este sentido el mundo de la cultura es parte de la conciencia
del pueblo ; es por ello que vosotros estis llamados a tomar parte activa
en la configuracin de dicha conciencia.
(( El hombre vive una vida verdaderamente humana, gracias a la
cultura )). La cultura, por su parte, en la variedad y riqueza de su
creatividad, da razn de que el hombre es un ser distinto y superior
al mundo que lo rodea. Por esto, el hombre no puede estar fuera de la
cultura )).
6

Del reconocimiento de su condicin como (( ser distinto y superior


surgen simultneamente en el hombre el interrogante antropolgico y
1

Gaudium et spes, 53 b.

Ibid., 53 a.

Puebla, 386.

Gaudium et spes, 63 c.

Puebla, 387.

Discurso a la UNESCO, 2 junio 1980, n. 6.

Ibid., n. 6.

159

Acta Ioannis Pauli Pp. II

el tico. Y sobre este fundamento arraiga lo esencial de toda cultura,


es decir, la actitud con que un pueblo afirma o niega una vinculacin
religiosa con Dios ; lo cual conduce, a que la religin o la irreligin
sean inspiradoras de todos los restantes rdenes de la cultura fami
liar, econmico, poltico, artstico, etc. en cuanto los libera hacia un
ltimo sentido trascendente o los encierra en su propio sentido inma
nente )).
8

4. Ved, pues, la ardua tarea y grave responsabilidad que aguarda


a todo hombre que se precia del ttulo de hombre de cultura. Permitidme
en esta circunstancia recordaros algunas de ellas, que me parecen par
ticularmente urgentes. En primer lugar, se hace necesario un proceso
de reflexin, que desemboque en una renovada difusin y defensa de
los valores fundamentales del hombre en cuanto tal, en su relacin
con sus semejantes y con el medio fsico en que vive. A este respecto,
os aliento encarecidamente a que sepis presentar en su justa imagen
una cultura del ser y del actuar. (( El "tener" del hombre no es deter
minante para la cultura, ni es factor creador de cultura, sino en la
medida en que el hombre, por medio de su "tener", puede al mismo
tiempo "ser" ms plenamente hombre en todas las dimensiones de su
existencia, en todo lo que caracteriza su humanidad . Una cultura del
ser no excluye el tener : lo considera como un medio para buscar una
verdadera humanizacin integral, de modo que el tener )> se ponga al
servicio del ser y del actuar .
9

En trminos concretos, esto significa promover una cultura de la


solidaridad que abarque la entera comunidad. Vosotros, como ele
mentos activos en la conciencia de la Nacin y compartiendo la respon
sabilidad de su futuro, debis haceros cargo de las necesidades que toda
la comunidad nacional ha de afrontar hoy. Os invito, pues a todos,
hombres de la cultura y constructores de la sociedad , a ensanchar
y consolidar una corriente de solidaridad que contribuya a asegurar el
bien comn : el pan, el techo, la salud, la dignidad, el respeto a todos
los habitantes de Chile, prestando odo a las necesidades de los que
sufren. Dad cumplida y libre expresin a lo que es justo y verdadero
y no os sustraigis a una participacin responsable en la gestin pblica
y en la defensa y promocin de los derechos del hombre.
No se me oculta que tambin vosotros tenis que hacer frente cada
8

Puebla, n. 389.
Discurso a la UNESCO, n. 7.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

160

Officiale

da a no pocas dificultades. Las particulares circunstancias por las


que atraviesa el pas han creado, tambin en vuestras filas, una cierta
desorientacin e inseguridad.
5. La Iglesia, en esta hora cargada de responsabilidades, os acom
paa en vuestra ineludible misin de buscar la verdad y de servir
sin descanso al hombre chileno. Desde su propio mbito os alienta a
profundizar en las races de la cultura chilena; a robustecer vuestra
funcin dentro de la comunidad con niveles de competencia cientfica
cada vez ms serios y rigurosos, y evitando la tentacin de aislamiento
respecto de la vida real y de los problemas del pueblo. De este modo,
prestaris una magnfica e insustituible contribucin a la toma de
conciencia de la identidad cultural por parte de vuestro pueblo.
La identidad cultural supone tanto la preservacin como la refor
mulacin en el presente de un patrimonio pasado, que pueda as ser
proyectando hacia el futuro y asimilado por las nuevas generaciones.
De esta manera, se asegura a la vez la identidad y el progreso de un
grupo social.
En el pueblo, que conserva de manera notable la memoria del pasado
y est expuesto en forma directa a las transformaciones del presente,
vosotros podris encontrar las races de aquellas peculiaridades que
hacen de la vuestra una cultura que tiene ciertos rasgos comunes con
la de otras naciones del mundo latinoamericano, una cultura chilena,
cristiana y catlica, una cultura noble y original.
6. Si el caminar solidario con el pueblo es garanta de permanencia
de una memoria fiel a sus races y de profundizacin en lo que pudiera
llamarse la identidad cultural de la Nacin, la opcin preferencial por
los jvenes es garanta de futuro.
La cultura es una realidad inserta en el devenir histrico y social.
La sociedad la recibe, la modifica creativamente y la transmite sin
pausa, a travs del proceso de la tradicin generacional. Los jvenes
son, por naturaleza, uno de los vehculos de transmisin y de trans
formacin de la cultura.

10

11

La presencia de los jvenes en la Universidad contribuye a hacer


de sta un centro ideal para la gestacin de las renovaciones culturales
que, en el transcurso del tiempo, fomente el desarrollo de la persona
10

Cf. Gaudium et spes, 53 c.

11

Cf. Puebla, n. 392.

161

Acta Ioannis Pauli Pp. II

humana en todas sus capacidades. De ah que la Iglesia, desde el


campo que le es propio, pretenda renovar y reforzar los vnculos que
la ligan a la institucin universitaria de vuestro pas desde su mismo
nacimiento.
Lejos de pretender restaurar antiguas formas de mecenazgo hoy da
impracticables, la Iglesia, movida por su indeclinable vocacin de
servicio al hombre, dirige su llamada a todos los intelectuales chilenos
comenzando por los propios hijos de la Iglesia para que lleven a
cabo esa labor integradora, propia de la verdadera ciencia, que asiente
las bases de un autntico humanismo. En esta perspectiva, cobra actua
lidad aquel proceso siempre nuevo que el documento de Puebla llama
evangelizacin de las culturas .
12

7. Dicha evangelizacin se dirige al hombre en cuanto tal. Partiendo


de la (( dimensin religiosa, tiene en cuenta a todo el hombre y se
esfuerza por llegar a l en su totalidad. Una genuina evangelizacin
de las culturas ha de seguir obligatoriamente esta trayectoria, puesto
que, en ltima instancia, es el hombre el primer artfice y el beneficiario
de la cultura.
En este quehacer las Universidades juegan un papel particular
mente importante. Ellas se presentan como instituciones con vocacin
de servicio al hombre como tal, sin subterfugios ni pretextos.
A este respecto, yo dira que corresponde a las Universidades cat
licas, y en particular a esta Pontificia Universidad Catlica de Chile,
una tarea que puede considerarse institucional. Permitidme que, en
esta circunstancia, dirija un saludo de aprecio a esta benemrita Uni
versidad, que en esta maana nos acoge, expresndole mi reconoci
miento por la labor realizada y mi aliento a proseguir en la conse
cucin de los objetivos propios de una Universidad catlica : calidad y
competencia cientfica y profesional ; investigacin de la verdad al ser
vicio de todos; formacin de las personas en un clima de concepcin
integral del ser humano, con rigor cientfico, y con una visin cristiana
del hombre, de la vida, de la sociedad, de los valores morales y reli
giosos ; participacin en la misin de la Iglesia en favor de la cultura.
En todo este cometido es preciso tener presente que la Universidad
Catlica debe ofrecer una aportacin especfica a la Iglesia y a la
sociedad , y que ella encuentra su significado ltimo y profundo en
13

12

Ibid., n. 385.

13

Cf. Discurso a los Universitarios de Mxico, 31 enero 1970.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

162

Officiale

Cristo, en su mensaje salvifico, que abarca al hombre en su totalidad,


en las enseanzas de la Iglesia .

14

8. A esta Universidad, que por ser Pontifcia goza de particulares


vnculos con la Sede Apostlica, dirijo un llamado apremiante a un
renovado esfuerzo en su trayectoria de servicio al hombre y a la socie
dad chilena por amor a Dios, profundizando en aquella visin moral
y espiritual de la persona con la que el Concilio Vaticano II, particu
larmente en la Constitucin Gaudium et spes, ha querido dar respuesta
no slo a las esperanzas, sino tambin a las angustias y a los problemas
del hombre moderno.
Partiendo de la propia vocacin y de su identidad cristiana y catlica,
la Universidad y todos los miembros que la componen, debe conver
tirse en testimonio de verdad y justicia, y dar testimonio, juntamente
con los dems centros universitarios, de los valores morales ante la
Nacin. Esto comporta para ella en fecundo dilogo entre el orden
revelado y las ciencias (( humanas , en expresin de Santo Toms de
Aquino fidelidad al Magisterio de la Iglesia; comporta profundizacin y divulgacin de aquellos principios que forman parte del patri
monio irrenunciable de la doctrina catlica ; comporta adhesin a
aquellas enseanzas que la Iglesia ha venido explicitando en campo
social.
15

16

Por otra parte, queda fuera de toda duda que en su servicio a la


cultura han de mantenerse claramente algunos principios : la identidad
de la fe sin adulteraciones, la apertura generosa a cuantas fuentes
exteriores de conocimiento puedan enriquecerla y el discernimiento
crtico de esas fuentes conforme a aquella identidad.
Sin la identidad inamovible de la fe cristiana, los prstamos exte
riores se convirten en fciles y transitorios sincretismos que el tiempo
disipa. Sin la necesaria apertura a esas otras fuentes tan variadas
y ricas en nuestra poca el pensamiento cristiano se angosta y queda
atrs. Y sin el indispensable discernimiento crtico, se producen sn
tesis aparentes y ruinosas que tanto daan hoy mismo la conciencia de
los fieles. El Papa urge en forma especial a los creyentes a no caer en
la tentacin de recurrir a ideologas ateas, o transidas de materialismo
terico o prctico, o cautivas del principio de la inmanencia o inmanen14

Ibid.

15

Summa Theol. I q. 1, a. 1.

16

Cf. Puebla, n. 475.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

163

tismo, y en general incompatibles con la fe cristiana. Ms an, el solo


pensar ideolgico, en el sentido actual de esta expresin, ya lleva con
sigo simplificaciones o reducciones frente a las cuales la conciencia
cristiana debe mantenerse en guardia, atenta a la diferencia que media
entre la doctrina y la ideologa.
9. En las proximidades del tercer milenio, la humanidad se encuentra
en el trance de un proceso de cambio sin precedentes, que no podr
tener lugar en el sentido de la salvacin, ms que en virtud de una
cultura nueva, de dimensiones planetarias .
17

A la Iglesia en Latinoamerica, y en particular a la Iglesia que pere


grina en Chile y a esta noble Nacin, en la vigilia de las celebraciones
del V Centenario del comienzo de la evangelizacin del continente ame
ricano, se le pide su aporte original en la formacin de una sntesis
renovada que ofrezca respuestas adecuadas a la (( nueva poca de la
historia humana .
18

Al agradecer vuestra presencia, deseo reiterar mi profunda estima


por la labor que desempeis en favor de la cultura y como constructo
res de la sociedad, a la vez alentaros en vuestros esfuerzos por hacer
de nuestro mundo un lugar ms fraterno, humano y acogedor y, por
lo mismo, ms digno de Dios.
Elevo mi plegaria al Altsimo para que os conceda la fuerza necesa
ria para seguir trabajando al servicio de Chile. A todos los presentes,
a vuestras familias y a las instituciones que representis imparto con
afecto mi Bendicin Apostlica.
* * *
Iacopoli, ob decretos Ven. Servae Dei Teresiae ex Andis Beatorum caelitum honores.*

1. (( Quedan la fe, la esperanza, el amor : estas tres. Las ms grande


es el amor 1

Estas palabras de San Pablo, en las que culmina su himno a la


caridad resuenan con tonos nuevos en esta celebracin eucaristica.
17

Discurso al mundo de la cultura, Florencia, 18 octubre 1986, n. 8.

18

Cf. Gaudium et spes, n. 54.

* Die 3 m. Aprilis a. 1987.


' / Cor 13, 13.

164

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

Si, la mas grande es ei amor .


Son palabras que se hicieron vida en la persona de sor Teresa de los
Andes, que hoy he tenido la gracia y el gozo de proclamar Beata.
Hoy, amadsimos hermanos y hermanas de Santiago y de Chile, es
un da grande en la vida de vuestra Iglesia y de vuestra nacin.
Hija predilecta de la Iglesia chilena, sor Teresa es ensalzada a la
gloria de los altares en la patria que la vio nacer. El Pueblo de Dios
peregrino encuentra en ella un gua para su caminar hacia la meta de
la Jerusaln celestial.
Deseo dirigir mi cordial saludo a los hermanos en el Episcopado
aqu presentes, en particular al seor cardenal arzobispo de esta querida
arquidicesis. Saludo igualmente a las autoridades, al prepsito general
de los Carmelitas Descalzos, y a los sacerdotes, religiosos, religiosas
y amadsimos fieles de esta Iglesia que peregrina en Chile y que hoy se
alegra en torno a una joven, una religiosa carmelita, modelo de virtud.
Movidos por la fe, la esperanza y el amor, caminamos como pere
grinos hacia Dios que es Amor, y nuestra alma se llena de gozo al
comprobar que esta peregrinacin espiritual tiene su corona en la
gloria, a la que Cristo nuestro Seor desea conducirnos a todos.
Hemos escuchado al principio un breve perfil biogrfico de sor Teresa
de los Andes, una joven chilena, smbolo de la fe y de la bondad
de este pueblo ; una carmelita descalza, arrebatada para el reino de los
cielos en la primavera de su vida; una primicia de santidad del Carmelo
Teresiano en Amrica Latina.
En sus breves escritos autobiogrficos nos ha dejado el testamento
de una santidad sencilla y accesible, centrada en lo esencial del Evan
gelio : amar, sufrir, orar, servir.
El secreto de su vida volcada hacia la santidad est cifrado en una
familiaridad con Cristo, presente y amigo, y con la Virgen Mara,
Madre cercana y amorosa.
2. Teresa de los Andes experiment desde muy nia la gracia de
la comunin con Cristo, que se fue desarrollando progresivamente en
ella con el encanto de su juventud, llena de vitalidad y de jovialidad, en
la que no falt, como hija de su tiempo, el sentido del sano esparci
miento y del deporte, el contacto con la naturaleza. Era una joven
alegre y dinmica; una joven abierta a Dios. Y TJios hizo florecer en
ella el amor cristiano, abierto y profundamente sensible a los problemas
de su patria y a las aspiraciones de la Iglesia.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

165

EI secreto de su perfeccin, como no poda ser menos, es el amor.


Un amor grande a Cristo, por quien se siente fascinada y que la lleva
a consagrarse a El para siempre, y a participar en el misterio de su
pasin y de su resurrecin. Siente a la vez un amor filial a la Virgen
Mara que la inclina a imitar sus virtudes.
Para ella Dios es alegra infinita. He ah el nuevo himno del amor
cristiano que brota espontneo del alma de esta joven chilena, en cuyo
rostro glorificado adivinamos la gracia de la transformacin en Cristo,
en virtud de ese amor que es comprensivo, servicial, humilde, paciente.
Un amor que no destruye los valores humanos sino que los eleva y
transfigura.
S. Como dice Teresa de los Andes : Jess es nuestro gozo infinito .
Por eso la nueva Beata es un modelo de vida evanglica para la juven
tud de Chile. Ella, que lleg a practicar con herosmo las virtudes
cristianas transcurri los aos de su adolescencia y de su juventud en
los mbitos normales de una joven de su tiempo : en su vida de cada
da se ejercit en la piedad y en la colaboracin eclesial como cate
quista, en la escuela, entre sus amigos y amigas, en las obras de mise
ricordia, en los momentos de solaz y de recreo. Su vida ejemplar se
reviste de humanismo cristiano con el sello inconfundible de la inteli
gencia viva, de la delicadeza premurosa, de la capacidad creadora del
pueblo chileno. En ella se expresa el alma y el carcter de vuestra patria
y la perenne juventud del Evangelio de Cristo, que entusiasm y atrajo
a sor Teresa de los Andes.
3. La Iglesia proclama hoy Beata a sor Teresa de los Andes y, a
partir de este da, la venera y la invoca con este ttulo.
Beata, dichosa, feliz, es la persona que ha hecho de las bienaven
turanzas evanglicas el centro de su vida; que las ha vivido con inten
sidad heroica.
De esta forma, nuestra Beata, habiendo puesto en prctica las bie
naventuranzas, encarn en su vida el ejemplo ms perfecto de la san
tidad que es Cristo.
En efecto, Teresa de los Andes irradia la dicha de la pobreza de
espritu, la bondad y mansedumbre de su corazn, el sufrimiento escon
dido con que Dios purifica y santifica a sus elegidos. Ella tiene hambre
y sed de justicia, ama a Dios intensamente y quiere que Dios sea amado
y conocido por todos. Dios la hizo misericordiosa en su inmolacin
total por los sacerdotes y por la conversin de los pecadores ; pacfica y

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

166

Officiale

conciliadora, sembrando a su alrededor la comprensin y el dilogo.


En ella se refleja, sobre todo, la bienaventuranza de la pureza de co
razn. En efecto, se entreg a Cristo totalmente y Jess le abri los
ojos a la contemplacin de sus misterios.
Dios le concedi, adems, gustar el gozo sublime de vivir antici
padamente en la tierra la bienaventuranza y la alegra de la comunin
con Dios en el servicio al prjimo.
Este es su mensaje : Slo en Dios se encuentra la felicidad ; slo
Dios es alegra infinita. Joven chilena, joven latinoamericana, descubre
en sor Teresa la alegra de vivir la fe cristiana hasta sus ltimas con
secuencias ! Tmala como modelo !
4. En nuestra Misa de hoy, en la que elevamos al honor de los
altares a una hija predilecta de Chile, oramos de un modo particular
por la reconciliacin. En el Salmo responsorial, hemos invocado a
Dios con estas palabras :
Mustranos, Seor, tu misericordia y danos tu salvacin. La
misericordia y la fidelidad se encuentran, la justicia y la paz se besan .

La actuacin de la reconciliacin, que en la santa Misa tiene su


expresin en el acto penitencial inicial y en el rito de la paz, sigue
siendo como un clamor de los hombres y de los pueblos al Dios de la
Alianza. A ese Dios que ha reconciliado consigo mismo toda la huma
nidad en Cristo, su Unignito, muerto en la cruz. Ese Dios ha encomen
dado a los Apstoles y a la Iglesia el ministerio de la reconciliacin.

Como sealaba en mi Exhortacin Apostlica Reconciliatio et paenitentia: (( A toda la comunidad de los creyentes, a todo el conjunto
de la Iglesia, le ha sido confiada la palabra de reconciliacin, esto es,
la tarea de hacer todo lo posible para dar testimonio de la reconcilia
cin y llevarla a cabo en el mundo ... En conexin ntima con la misin
de Cristo se puede, pues, condensar la misin ... de la Iglesia en la tarea
para ella central de la reconciliacin del hombre : con Dios, consigo
mismo, con los hermanos, con todo lo creado )). Pero no podemos olvidar
4

que la reconciliacin es un don de Dios, es un fruto de la gracia de


Cristo redentor, reconciliador, que libera al hombre del pecado en todas
sus formas .
2

Sal 84, 8. 11.

Cf. 2 Cor 5, 18 s.

N. 8.

Ibid..

7.

167

Acta Ioannis Pauli Pp. II

Por su parte, la Iglesia vive en la celebracin de la Eucarista la


forma ms intensa y expresiva de su condicin de ser comunidad recon
ciliada y sacramento de comunin del hombre con Dios y con el gnero
humano. En efecto, la celebracin de la Eucarista requiere la volun
tad firme de reconciliacin y de perdn. Por eso, en nuestra plegaria
pedimos al Padre celestial que perdone nuestras ofensas, y atestigua
mos la sinceridad de nuestra splica perdonando por nuestra parte a
quienes nos han ofendido.
El nuevo espritu del Reino de Dios que Jess nos revela, nos lo
expresa tambin en esta exhortacin que la comunidad cristiana medi
tara siempre en un contexto eucaristico : ((Si, pues, al presentar tu
ofrenda en el altar te acuerdas entonces de que un hermano tiene algo
contra ti, deja tu ofrenda all, delante del altar, y vete primero a recon
ciliarte con tu hermano : luego vuelve y presenta tu ofrenda .
6

Vemos, por tanto, amadsimos hermanos, cuan exigente es la llama


da del Seor a la reconcilacin fraterna. En una humanidad surcada
por tantas divisiones, que tiene su causa ltima en el pecado, la recon
ciliacin es una necesidad, e incluso, una condicin de supervivencia:
Si la paz y la concordia no brillan entre los pueblos, los conflictos
pueden adquirir proporciones de verdadera tragedia.
5. En esta ceremonia de Beatificacin de sor Teresa de los Andes
quiero dar, con toda mi alma, gracias al Seor porque, mediante el
espritu de dilogo y reconciliacin, fue preservada la paz entre dos
naciones hermanas, Chile y Argentina, con la solucin del diferendo
sobre la zona austral. Gracias sean dadas al Padre misericordioso por
haber sostenido al Sucesor de Pedro y a sus colaboradores en sus es
fuerzos durante la Mediacin. Gracias sean dadas al Seor de la his
toria por haber inspirado a los gobernantes y a estos dos pueblos her
manos sentimientos de paz y entendimiento que evitaron tantos sufri
mientos, tanta efusin de sangre y unas consecuencias imprevisibles
para todo el continente americano.
6. Y ahora me vais a permitir que os hable, al igual que lo hice en
mi encuentro con el Episcopado chileno, de la reconciliacin interna,
es decir, dentro de vuestra patria.
Ciertamente, est presente en el nimo de todos la persuasin de que
6

Cf. Lumen gentium, 1.

Cf. Mt 6, 12.

Mt 5, 23-24.

Acta

168

Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

es imprescindible una atmsfera de dilogo y de concordia, lo cual, por


otra parte, no es ajeno a la reconocida tradicin democrtica del noble
pueblo chileno. Concuerda asimismo con esta trayectoria de vuestro
pas la conviccin, arraigada en las conciencias, de que la reconcilia
cin se expresa en la convergencia de las voluntades hacia el logro del
bien comn, hacia ese alto objetivo que confiere significado propio y
su razn de ser a las funciones de la comunidad poltica, como nos
ensea el Concilio Vaticano II : <( El bien comn abarca el conjunto de
aquellas condiciones de vida social con las cuales los hombres, las
familias y las asociaciones pueden lograr con mayor plenitud y facilidad
su propia perfeccin .
Hay que decir pues que responde a la condicin social y comunitaria
del hombre el que ste participe activamente en la vida pblica, con
miras a promover el bien comn y a fomentar todo lo que asegure
condiciones de justicia, de paz y de reconciliacin, como indica el mismo
Concilio : (( Es perfectamente conforme con la naturaleza humana que
se constituyan estructuras poltico-jurdicas que ofrezcan a todos los
ciudadanos, sin discriminacin alguna con perfeccin creciente, posi
bilidades efectivas de tomar parte libre y activamente en la fijacin
de los fundamentos iuridicos de la comunidad poltica, en el gobierno
de la cosa pblica, en la determinacin de los campos de accin y de
los lmites de las diferentes instituciones y en la eleccin de los gober
nantes .
9

10

7. La Iglesia, en conformidad con su irrenunciable misin, ha sido y


seguir siendo signo y salvaguarda del carcter trascendente de la
persona humana
del hombre que es imagen de Dios. Segn advierte
la misma Constitucin pastoral Gaudium et spes : <( La Iglesia por su
parte, fundada en el amor del Redentor, contribuye a difundir cada
vez ms el reino de justicia y de caridad en el seno de la nacin y entre
las naciones. Predicando la verdad evanglica e iluminando todos los
sectores de la accin humana con su doctrina y con el testimonio de
los cristianos, respeta y promueve tambin la libertad y la responsa
bilidad del ciudadano )).
12

Con esa misma libertad evanglica y con el corazn puesto en el


bien de esta amada nacin, pido al Seor que os conceda con abundan9

Gaudium et spes, 74.

10

Gaudium et spes, 75.

11

Ibid.,

12

Ibid.

76.

169

Acta Ioannis Pauli Pp. II

cia esa reconciliacin, que implica para todos una conciencia ms viva
de la dignidad humana.
La bsqueda del bien comn exige tambin el rechazo de toda
forma de violencia y de terrorismo viniere de donde viniere que
precipitan a los pueblos en el caos. La reconciliacin, como la propone
la Iglesia, es el camino genuino de la liberacin cristiana, sin el recurso
al odio, a la lucha programada de clases, a las represalias, a la dialc
tica inhumana, que no ve en los dems a hermanos, hijos del mismo
Padre, sino a enemigos que hay que combatir. No nos cansaremos de
repetir en todas partes que la, violencia no es cristiana ni evanglica, ni
camino para solucionar las dificultades reales de los individuos o de
los pueblos.
En este parque, que lleva el nombre de uno de los ms ilustres pa
dres de la patria, quiero manifestar mi aliento y mi apoyo a los esfuer
zos en favor de la concordia por parte del Episcopado chileno ; y en par
ticular, al Pastor de esta arquidicesis por sus apremiantes llamadas
a la pacificacin y al entendimiento, y por su enrgica condena de la
violencia y del terrorismo.
8. Trabajar por la reconciliacin supone un amor universal, paciente
y generoso, firme en la proclamacin de la verdad, e inflexible en
resistir a toda clase de violencia.
Tiene como fundamento la misin misma de la Iglesia que proclama
la comunin de los hijos de Dios en una misma familia, el respeto a los
hermanos, especialmente a los ms necesitados, el trabajar por el bien
comn.
Ante esta perspectiva, la Iglesia en Chile no puede renunciar a la
tarea de convencer y de unir a todos los chilenos en un empeo conjunto
de solidaridad y de participacin para lograr el bien de la patria.
Como han proclamado vuestros obispos : Chile tiene vocacin de
entendimiento y no de enfrentamiento . No se puede progresar agudi
zando las divisiones. Es la hora del perdn y de la reconciliacin.
Dejaos reconciliar con Dios ,

13

nos exhorta San Pablo.

Esta

bsqueda de la paz con Dios, en la que insiste el Apstol, es una labor


que no admite pausa; es un programa de vida que tiene que ir enraizndose cada vez ms en las conciencias de todos hasta el final de los
tiempos.

13

Cf. 2 Cor 5, 20.

12-A.A.S.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

170

Para conseguir dicha meta, nuestro camino est iluminado por el


estilo de vida de las bienaventuranzas.
Hay acuerdo en la verdad cuando confesamos sin temor que el reino
de Dios pertenece a los pobres de espritu ; cuando los tristes son con
solados, cuando los pacficos rigen los destinos del mundo, cuando se
ejerce la compasin y la misericordia.
Hay verdadera reconciliacin entre los hijos de un mismo pueblo,
cuando con el aporte de un dilogo abierto y sincero desaparecen prejui
cios y recelos, cuando hombres y mujeres limpios de corazn se
esfuerzan en sentir, hablar y actuar como artesanos de paz. Entonces
Dios los llama hijos suyos y los colma de felicidad.
Hay concordia de mentes y voluntades cuando, por amor a la justicia
y a la verdad, se respeta la dignidad de cada persona y se aprende la
sabidura de la cruz, experimentando el precio y la razn profunda del
amor y del perdn, en comunin con Cristo.
Sufrir a causa del amor, de la verdad, de la justicia, es el signo de
la fidelidad al Dios de la vida y de la esperanza. Es la bienaventuranza
de los que por Cristo sufren, caen en tierra como los granos de trigo
y son promesa de vida y de resurreccin.
He ah cmo se construye el futuro, mediante un amor paciente y
comprensivo que cree y espera siempre, porque se fa de Dios que tiene
en sus manos los hilos de la historia.
9. Queridos hermanos y hermanas, hijos e hijas de la patria chilena.
En este da elevo mi oracin al Seor, junto con todos vosotros,
pidindole por el bien inestimable de la reconciliacin, por el don de la
paz y de la justicia para toda vuestra sociedad.
(( El fruto de la justicia es la paz .
14

El Evangelio de las bienaventuranzas es la carta magna del reino


de Dios. Las palabras de Jess suenan como una invitacin y un desa
fo a optar por el camino evanglico de la paz, que es fruto de la justi
cia, contra toda tentacin de violencia, con la paciencia y la eficacia
de quien sabe construir la paz, creando las condiciones necesarias para
renovar los corazones y reformar las estructuras injustas. Este es el
estilo y el talante de los discpulos del Maestro de la paz y del amor.
Dichosos los que trabajan por la paz, porque ellos se llamarn hijos
de Dios .
15

14

Is 32, 17.

15

Mt 5, 9.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

171

En esta Eucarista hemos pedido al Seor su luz y su gracia para


que podamos construir perpetuamente la paz, basada en la justicia,
en el amor y en la libertad .
La paz es un don de Dios, que el Papa implora con todos vosotros,
por intercesin de Teresa de los Andes, a Aquel que es el Seor de
todos, el Dios de la vida, el Prncipe de la Paz.
10. El es nuestra paz .
En Cristo Dios Padre ha reconciliado consigo a todo el gnero hu
mano, a todos los hijos e hijas del primer Adn .
(( Tanto am Dios al mundo, que le dio a su Hijo nico, para que
todo el que crea en El no perezca sino que tenga la vida eterna .
Los santos y las almas escogidas son testigos excepcionales de este amor
del Padre.
Y la Beata Teresa de los Andes es uno de estos testigos !
Hoy, mientras damos gracias al Seor para que inspire deseos de
paz y reconciliacin entre los hombres y los grupos sociales, implora
mos ardientemente el fruto maduro de esa reconciliacin para vuestra
patria. No olvidemos jams que Cristo nos ha reconciliado con Dios en
la perspectiva de la vida eterna.
16

17

No lo olvidemos !
En este da dichoso para la nacin chilena, porque sor Teresa ha
sido elevada al honor de los altares, parece como si ella nos repitiera,
como mensaje de vida, las palabras que aprendi de su padre y maestro
San Juan de la Cruz : donde no hay amor, ponga amor y sacar amor .
Aqu en la tierra permanecen la fe, la esperanza y el amor, stas tres.
Ellas nos conducen hacia la eternidad : a la salvacin eterna en
Dios Padre, Hijo y Espritu Santo. A la unin con Dios. Con Dios que
es Amor.
Y por eso : la ms grande es el amor.

Ef 2, 14.

17

Jn 3, 16.

172

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

Iacobopoli, ad sodales oeconomici coetus pro America Latina et Insulis


Caraibicis habita.*

Excelencias,

seoras

seores:

1. Es para m un gran placer tener este encuentro en la sede chilena


de la (( Comisin Econmica para Amrica Latina y el Caribe )) y
deseo, en primer lugar, expresar mi ms cordial saludo y agradecimiento
a todos los presentes ; en particular, al Seor Secretario Ejecutivo de
la CEAL por la gentileza de invitarme y por sus amables palabras de
bienvenida.
Mi saludo se dirige igualmente a todo el personal de esta casa,
centro principal de las Naciones Unidas en la regin, a los seores
representantes de organismos, agencias y entidades, as como a todos
los distinguidos invitados.
Mi presencia hoy aqu prolonga y reafirma la actitud de apoyo y
colaboracin que mis predecesores, de feliz memoria, han brindado a
la Organizacin de las Naciones Unidas, y que yo mismo quise hacer
patente desde el comienza de mi pontificado.
2. Vuestra finalidad ms importante es la de estudiar la situacin
econmico-social de la regin, formular y sugerir polticas econmicas,
y realizar proyectos de cooperacin internacional, para bien de esta
vastsima rea del planeta, de cuya inicial evangelizacin nos prepa
ramos gozosamente a celebrar su quinto centenario.
El solo enunciado de vuestra tarea permite ya comprender el gran
inters que por ella siente la Iglesia. Compartimos un mismo problema
bajo perspectivas que aunque sean diversas, no dejan de ser a un tiempo
complementarias. En efecto, lo que constituye una preocupacin para
vuestro pensamiento, es tambin objeto de solicitud, de continuo desvelo
para la Iglesia, cuya misin se centra en servir al hombre en la plenitud
de sus dimensiones, como creatura de Dios y como destinatario de la
salvacin en Cristo. Es bajo la luz propia de la ley divina natural y
de la doctrina social de la Iglesia que deseo en esta tarde reflexionar
con vosotros acerca de algunos temas de particular urgencia, y que a
todos nos afectan.
3. Vuestros estudios sealan que, no obstante la diversidad de las
economas nacionales, la crisis sufrida como conjunto, entre 1981 y 1985,
* Die 3 m. Aprilis a. 1987.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

173

ha sido la ms seria y profunda del ltimo medio siglo ; y que, a pesar


de que no faltan signos de recuperacin en el perodo ms reciente,
sin embargo queda en pie un hecho dramtico : durante ese lapso de
tiempo el producto interno bruto per capita de la regin baj de
modo preocupante en trminos reales, mientras que aumentaba consi
derablemente la poblacin, y el servicio a la deuda externa se haca ms
exigente. Indicis tambin que, como era previsible, los sectores ms
duramente afectados por la crisis son los ms pobres, y que el fenmeno
de la pobreza crtica tiende a la (( repeticin de s mismo , como decs,
en un desalentador crculo vicioso . Es cierto que no os habis limi
tado a un diagnstico solamente negativo. Me alegro de saber que veis
posibilidades de reajuste y progreso ; las mismas, que con esperanzador
denuedo, encerris en la frmula de un crculo virtuoso , de sentido
inverso, entre produccin, empleo, crecimiento y equidad.
4. Mas, el panorama general se presenta ciertamente sombro. Al
igual que yo, estoy seguro de que, tras el lenguaje conciso de cifras
y estadsticas, vosotros descubrs el rostro viviente y doloroso de cada
persona, de cada ser humano indigente y marginado, con sus penas y
alegras, con sus frustraciones, con su angustia y su esperanza en un
futuro mejor.
Es el hombre, todo el hombre, cada hombre en su ser nico e irre
petible, creado y redimido por Dios, el que se asoma con su rostro
personalsimo, su pobreza y marginalidad indescriptiblemente concre
tas, tras la generalidad de las estadsticas! Ecce homo .../
5. Ante esta perspectiva de dolor, no puedo menos de dirigir un
llamado a las autoridades pblicas, a la iniciativa privada, a cuantas
personas e instituciones de toda la regin puedan orme, y por supuesto
a las Naciones ms desarrolladas, convocndolas a ese formidable desa
fo moral que se formulaba hace un ao en la Instruccin Libertatis
conscientia, en los siguientes trminos : la elaboracin y la puesta en
marcha de programas de accin audaces con miras a la liberacin socio
econmica de millones de hombre y mujeres cuya situacin de opresin
econmica, social y poltica es intolerable .*
A este respecto, y en lnea de principio, se os plantea un primer
problema en relacin con el protagonismo del Estado y de la empresa
privada. Como presupuesto doctrinal, me limitar a recordar un pos1

N. 81.

Acta Apostolicae Sedis

174

- Commentarium Officiale

tulado bien conocido de la enseanza de la Iglesia en materia social :


la relacin de subsidiaridad. El Estado no debe suplantar la iniciativa
y la responsabilidad que los individuos y los grupos sociales menores
son capaces de asumir en sus respectivos campos ; al contrario, debe
favorecer activamente esos mbitos de libertad ; pero, al mismo tiempo,
debe ordenar su desempeo y velar por su adecuada insercin en el
bien comn.
Dentro de ese marco caben figuras muy diversas de correlacin
entre la autoridad pblica y la iniciativa privada. De cara al drama
de la extrema pobreza, importa sobremanera que entre ambas instan
cias exista una mentalidad de decidida cooperacin. Trabajad unidos,
integrad vuestros esfuerzos, no antepongis un factor ideolgico o un
inters de grupo a la indigencia del ms pobre !
6. El desafo de la miseria es de tal magnitud, que para superarlo
hay que recurrir a fondo al dinamismo y a la creatividad de la empresa
privada, a toda su potencial eficacia, a su capacidad de asignacin
eficiente de los recursos y a la plenitud de sus energas renovadoras.
La autoridad pblica, por su parte, no puede abdicar de la direccin
superior del proceso econmico, de su capacidad para movilizar las
fuerzas de la nacin, para sanear ciertas deficiencias caractersticas
de las economas en desarrollo, y en suma, de su responsabilidad final
con vistas al bien comn de la sociedad entera.
Pero Estado y empresa privada estn constituidos finalmente por
personas. Quiero subrayar esta dimensin tica y personalista de los
agentes econmicos. Mi llamado, pues, toma la forma de un impera
tivo moral : sed solidarios por encima de todo ! Cualquiera que sea
vuestra funcin en el tejido de la vida econmico-social, j construid
en la regin una economa de la solidaridad ! Con estas palabras pro
pongo a vuestra consideracin lo que en mi ltimo Mensaje de la
Jornada Mundial de la Paz llam un nuevo tipo de relacin : la
solidaridad social de todos . A este propsito, deseo repetir hoy aqu
la conviccin expresada en el reciente documento de la Comisin Pon
tificia Iustitia et Pax sobre la deuda externa : Una cooperacin
que supere los egosmos colectivos y los intereses particulares, puede
permitir una gestin eficaz de la crisis del endeudamiento y, ms en
general, sealar un progreso en el camino de la justicia econmica
internacional .
2

N. 2.
Introd.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

175

7. La solidaridad como actitud de fondo implica, en las decisiones


econmicas, sentir la pobreza ajena como propia, hacer carne de uno
mismo la miseria de los marginados y, a la vista de ello, actuar con
rigurosa coherencia.
No se trata slo de la profesin de buenas intenciones sino tambin
de la decidida voluntad de buscar soluciones eficaces en el plano tcnico
de la economa, con la clarividencia que da el amor y la creatividad
que brota de la solidaridad.
Creo que en esa economa solidaria ciframos todos nuestras mejores
esperanzas para la regin. Los mecanismos econmicos ms adecuados
son algo as como el cuerpo de la economa ; el dinamismo que les da
vida y los torna eficaces su mstica interna debe ser la solida
ridad. No otra cosa significa, por lo dems, la reiterada enseanza
de la Iglesia sobre la prioridad de la persona sobre las estructuras, de
la conciencia moral sobre las instituciones sociales que la expresan.
Vuestros informes tcnicos merecen para m una doble conside
racin. Por una parte, el hecho de que no se divisen soluciones de
fondo a la extrema pobreza sin un aumento substancial de la produc
cin y, por tanto, un sostenido impulso del desarrollo econmico de la
regin entera. Por otra parte, el que esa solucin, en virtud de su largo
plazo y de su dinmica interna, sea del todo insuficiente de cara a las
urgencias inmediatas de los ms desposedos. La situacin de stos est
pidiendo medidas extraordinarias, socorros impostergables, subsidios
imperiosos. Los pobres no pueden esperar ! Los que nada tienen no
pueden aguardar un alivio que les llegue por una especie de rebalse de
la prosperidad generalizada de la sociedad.
S bien que ambos imperativos dentro de la enorme complejidad del
fenmeno econmico, son sumamente difciles de combinar, de manera
que no se anulen entre s sino que, por el contrario, se potencien rec
procamente. El Pastor que os habla no tiene soluciones tcnicas que
ofrecer al respecto : ellas son de vuestra incumbencia como expertos.
El Padre comn de tantos hijos desheredados est convencido de que su
adecuada articulacin en una poltica econmica coherente es posible,
debe ser posible, con la convergencia de tantas voluntades moralmente
solidarias y, por eso mismo, tcnicamente creativas.
8. Me consuela saber que vuestros ltimos estudios contemplan las
estrategias para la conjuncin de ambos imperativos econmicos, el de
largo plazo y el de urgencia inmediata. Tambin me alegra saber que,

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

176

Officiale

en el centro mismo de tales estrategias, situis la meta prioritaria de


superar los altos ndices de desempleo de tantos pases de la regin.
A las polticas de reduccin del desempleo y de creacin de nuevas
fuentes de trabajo se ha de dar una prioridad indiscutible. Dicha prio
ridad, como se muestra en vuestros informes, podra decirse que tiene
a su favor incluso razones puramente tcnicas : entre la creacin de
trabajo y el desarrollo econmico hay una relacin recproca, una causa
lidad mutua, una dinmica fundamental del <( crculo virtuoso antes
sealado.
Permitidme, sin embargo, que insista en la razn profundamente
moral de esta prioridad del mximo empleo. Los subsidios de vivienda,
nutricin, salud, etc., otorgados al ms indigente, le son del todo indis
pensables, pero l, podramos decir, no es el actor, en esta accin de
asistencia, ciertamente loable. Ofrecerle trabajo, en cambio, es mover
el resorte esencial de su actividad humana, en virtud de la cual el
trabajador se aduea de su destino, se integra en la sociedad entera, e
incluso recibe aquellas otras ayudas no como limosna sino, en cierta
manera, como el fruto vivo y personal de su propio esfuerzo.Los estudios sobre la psicologa del desempleado confirman vigo
rosamente esta prioridad. El hombre sin trabajo est herido en su dig
nidad humana. Al convertirse otras vez en trabajador activo no slo
recupera un salario, sino tambin aquella dimensin esencial de la
condicin humana que es el trabajo, y que en el orden de la gracia es,
para el cristiano, su camino ordinario hacia la perfeccin. Vuestros
cuadros ms recientes del desempleo en la regin son estremecedores.
No descansemos hasta no haber hecho posible; a cada habitante de la
regin, el acceso a ese autntico derecho fundamental que es, para la
persona humana, el derecho correlativo al deber de trabajar !
9. El trabajo estable y justamente remunerado posee, ms que
ningn otro subsidio, la posibilidad intrnseca de revertir aquel proceso
circular que habis llamado (( repeticin de la pobreza y de la marginalidad .
Esta posibilidad se realiza, sin embargo, slo si el trabajador alcanza
cierto grado mnimo de educacin, cultura y capacitacin laboral, y
tiene la oportunidad de drsela tambin a sus hijos. Y es aqu, bien
sabis, donde estamos tocando el punto neurlgico de todo el problema :
la educacin, llave maestra del futuro, camino de integracin de los
marginados, alma del dinamismo social, derecho y deber esencial de la

Acta Ioannis- Pauli Pp. II

177

persona humana. !Que los Estados, los grupos intermedios, los indi
viduos, las instituciones, las mltiples formas de la iniciativa privada,
concentren sus mejores esfuerzos en la promocin educacional de la
regin entera !
Las causas morales de la prosperidad son bien conocidas a lo largo
de la historia. Ellas residen en una constelacin de virtudes : laborio
sidad, competencia, orden, honestidad, iniciativa, frugalidad, ahorro,
espritu de servicio, cumplimiento de la palabra empeada, audacia;
en suma, amor al trabajo bien hecho. Ningn sistema o estructura
social puede resolver, como por arte de magia, el problema de la
pobreza al margen de estas virtudes; a la larga, tanto el diseo como
el funcionamiento de las instituciones reflejan estos hbitos de los
sujetos humanos, que se adquieren esencialmente en el proceso educa
tivo y conforman una autntica cultura laboral.
10. Finalmente, permitidme una palabra a propsito del importante
trabajo desarrollado por el Centro Latinoamericano de Demografa
(CELADE), organismo de la CEPAL. S bien que el aumento de la
poblacin parece sumarse a los problemas ya reseados de la regin y
sentirse como una pesada carga. Os repetir, a este propsito, las cono
cidas palabras del Papa Pablo VI a la FAO en 1970 : Ciertamente,
ante las dificultades que hay que superar, existe la gran tentacin de
usar la autoridad para disminuir el nmero de los comensales ms que
multiplicar el pan a repartir .
Aun dentro del problemtico contexto de la economa, la vida
humana conserva, en su ncleo ms ntimo y sagrado, ese carcter
intangible que a nadie es dado manipular sin ofensa a Dios y dao
de la sociedad entera. Defendmoslo a toda costa ante la facilidad de
las soluciones fundadas en la destruccin. No a la anulacin arti
ficial de la fecundidad ! No al aborto ! S a la vida ! S a la paterni
dad responsable !
El desafo demogrfico, como todo desafo humano, es ambivalente
y ha de llevarnos a redoblar esa concentracin, que antes formul, de
las mejores fuerzas de la solidaridad humana y de la creatividad colec
tiva, para convertir el crecimiento de la poblacin en una formidable
potencia de desarrollo econmico social, cultural y espiritual.
11. De muchos otros temas, comunes a la CEPAL y a la Sede Apos
tlica, hubiera deseado hablaros en esta reunin. He querido centrarme

178

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

en la extrema pobreza, que est en el centro mismo de vuestra soli


citud, y que es una dolorosa espina clavada en mi corazn de Padre y
Pastor de tantos fieles, en los amadsimos pases de esta vasta regin
del mundo.
Os reitero mi agradecimiento por vuestra amable invitacin, que he
aceptado con sumo gusto. Y elevo mi plegaria a Dios Padre Todo
poderoso, a Jesucristo, Seor de la historia, y al Espritu Santo Vivi
ficador, mediante la intercesin de Nuestra Seora de Guadalupe, Pa
trona de Amrica Latina, para que sobreabunden las luces y las ener
gas de lo alto sobre cuantos os preocupis del progreso econmico y
social de los pases en desarrollo, de tal modo que sea posible esta
magnnima concentracin de inteligencias, voluntades y trabajo crea
dor, exigida imperiosamente por la actual encrucijada de los pases de
Amrica Latina y el Caribe.

* * *

Temuci, ad autochtones et agrcolas habita.*

Alabado sea Jesucristo !


Queridos hermanos y hermanas:
1. Mi corazn se siente feliz al encontrarme hoy con los habitantes
de La Frontera en esta ciudad de Temuco, y presidir esta celebracin
de la Palabra junto a vuestros Pastores, el Seor Obispo de Temuco
y el Vicario Apostlico de la Araucana, con los otros hermanos en el
episcopado y con tantos sacerdotes que con generosa entrega ejercen
su ministerio entre vosotros. En esta tierra de la Araucana, de la
espiga y del copihue, es una gran dicha para m compartir con los pre
sentes esta celebracin de fe y de amor. En modo particular me alegro
de saludar al pueblo mapuche, que cuenta con su lengua, su cultura
propia y sus tradiciones peculiares como valores caractersticos dentro
de la nacin chilena.
Mi afecto y mi palabra quisiera abrazar en este da, de un modo
especial, a todos los campesinos de Chile, que con su trabajo abnegado
contribuyen al bien comn de todos los chilenos y que encarnan en su
vida tantos valores humanos y cristianos.
* Die 5 m. Aprilis a. 1987.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

179

2. El mensaje del Papa se dirige a todos, porque todos, por encima


de cualquier diferencia tnica a cultural, sois hijos de Dios; porque,
como nos dice san Pablo, todos habis sido igualmente elegidos de
Dios * llamados a formar un solo Cuerpo, que es la Iglesia. Como
2

afirma el mismo Apstol, refirindose a los pueblos y categoras de su


tiempo, en Cristo no hay griego y judo ; circuncisin e incircuncisin ; brbaro, escita, esclavo, libre, sino que Cristo es todo y en
todos .

La fe, queridos hermanos y hermanas, supera las diferencias entre


los hombres. La fe da vida a un nuevo pueblo : el pueblo de los hijos
de Dios. Sin embargo, aun superando las diferencias, la fe no las
destruye sino que las respeta. La unidad de todos nosotros en- Cristo
no significa, desde el punto de vista humano, uniformidad. Al con
trario, la Iglesia, la familia de Dios, de la que todos nosotros formamos
parte, se siente enriquecida al acoger la mltiple diversidad y variedad
de todos sus miembros.
Por eso, el Papa, hoy desde Temuco, alienta a los mapuches a que
conserven con sano orgullo la cultura de su pueblo : las tradiciones y
costumbres, el idioma y los valores propios. El hombre es imagen y
semejanza de Dios ; por esto mismo, el amor de Cristo a los hombres
alcanza tambin a todas las mltiples formas en las que el hombre se
expresa conforme a esa imagen y semejanza. Al defender vuestra iden
tidad, no slo ejercis un derecho, sino que cumpls tambin un deber :
el deber de transmitir vuestra cultura a las generaciones venideras,
enriqueciendo, de este modo, a toda la nacin chilena, con vuestros
valores bien conocidos : el amor a la tierra, el indmito amor a la
libertad, la unidad de vuestras familias.
Sed conscientes de las ancestrales riquezas de vuestro pueblo y
hacedlas fructificar. Sed conscientes, sobre todo, del gran tesoro que,
por la gracia de Dios, habis recibido : vuestra fe catlica.
A la luz de la fe en Cristo, lograris que vuestro pueblo, fiel a sus
legtimas tradiciones, crezca y progrese tanto en lo material como en lo
espiritual, difundiendo as los dones que Dios le ha otorgado. Ilumi
nados siempre por la fe en Cristo, veris en los dems hombres, por
encima de cualquier diferencia de raza o cultura, a hermanos vuestros,
1

Col 3, 15.

Cf.

Ibid. 3, 11.

Ibid.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

180

Officiale

y los sabris comprender y querer. La fe agrandar vuestro corazn


para que quepan en l todos los hombres, especialmente quienes for
man parte con vosotros de la Nacin chilena ; a su lado y en unin con
ellos habis de trabajar solidariamente en favor de la patria y del bien
comn. Y esa misma fe llevar a todos los chilenos a amaros, a respetar
vuestra indiosincrasia y a unirse con vosotros en la construccin de
un futuro en el que todos sean parte activa y responsable, como co
rresponde a la dignidad humana y cristiana.
3. En la lectura de la carta a los Colosenses que hace poco hemos
escuchado, el Apstol nos pide, en nombre de Cristo : despojaos del
hombre viejo con sus obras , a la vez que nos manda : revestios del
hombre nuevo .
4

Quines son este hombre viejo y este hombre nuevo de los que nos
habla san Pablo? Hombre viejo es el hombre que no ha sido renovado
por Cristo, el que an se deja dominar por el pecado, por las pasiones
y los vicios; el que vive segn la carne, no segn el espritu. Hombre
nuevo, en cambio, es aquel cuyas obras son agradables al Seor,
porque son conformes a la condicin de hijo de Dios ; es decir, un
hombre consciente de que en el bautismo ha nacido a una vida nueva
y vive en la amistad con su Padre Dios.
6

Viejo y nuevo son dos modos de vida que difcilmente pueden con
vivir en una misma persona. Ya en el bautismo hemos abandonado ese
hombre viejo, pero las consecuencias del pecado original y de los
pecados personales se dejan sentir en nuestro ser y en nuestro actuar.
Por ello, esforzaos por eliminar de vuestras vidas cuanto os aparte de
Dios y de los hermanos. Rechazad el odio y el rencor, las divisiones y
los enfrentamientos, el alcoholismo, la droga, el ocio, la pereza, los
desrdenes familiares, la infidelidad matrimonial, la falta de solida
ridad con los problemas de los dems y todo cuanto se opone al gran
mandamiento del amor a Dios y al prjimo. Por el contrario, revestios
de Cristo, esto es, revestios de entraas de misericordia, de bondad,
humildad, mansedumbre, paciencia, soportndoos unos a otros y per
donndoos mutuamente, si alguno tiene queja contra otro (...) y por
encima de todo esto, revestios del amor, que es el vnculo de la per
feccin )).
7

Ibid. 3, 9.
Ibid. 3, 10.
Cf. Rom 8, 8.
Col 3, 12-14.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

181

4. Amados hermanos y hermanas, s que en la vida de los campe


sinos chilenos, y en particular en la del querido pueblo mapuche, exis
ten muchas dificultades y problemas. No pocas veces habis sido objeto
de injusticias y marginaciones. Recordad que en los tiempos lejanos de
la conquista hubo sacerdotes, entre los que destaca la figura venerable
de Fray Diego de Medelln, que elevaron su voz para hacer presente
ante el Rey de Espaa los atropellos de que eran objeto los indgenas.
Tambin hoy la Iglesia os quiere decididamente apoyar en vuestras
demandas de respeto a vuestros legtimos derechos, sin dejar por ello
de recordaros igualmente vuestros deberes.
Por otra parte, no os dejis seducir por quienes os ofrecen soluciones
tentadoras e ilusorias a vuestros problemas, como son las del odio y la
violencia, o la del abandono injustificado del campo y de sus valores
propios, para encontraros a menudo con una vida an ms precaria
y difcil en las ciudades. En ocasiones, vosotros mismos habis denun
ciado que se pretende instrumentalizar polticamente vuestra situacin,
o que personas sin escrpulos os hacen objeto de su afn de lucro, olvi
dando vuestra dignidad y vuestros derechos.
No se me ocultan tampoco los problemas relacionados con la tenen
cia de la tierra, la seguridad social, el derecho de asociacin, la capa
citacin agrcola, la participacin de los hombres del campo en los
diversos aspectos de la vida nacional, la formacin integral de vuestros
hijos, la educacin, la salud, la vivienda y tantas otras cuestiones que
os hacen mirar al futuro con aprensin y desnimo. Algunos de estos
problemas se hacen particularmente preocupantes en el pueblo mapuche,
sobre todo los relacionados con las tierras de quienes se llaman pre
cisamente hombres de la tierra , y con la conservacin y promocin
de su propio acervo cultural.
Mas, no os dejis abatir, no os atemoricis por las dificultades,
queridos campesinos y mapuches. En primer lugar, sed realistas. Ve
ris as los muchos motivos de esperanza que tambin hay en el rea
chilena. Vuestros valores y actitudes de hombres del campo, como son
la sabidura, caracterstica de los que trabajan la tierra con sus manos
y viven en contacto con la naturaleza, la capacidad de ser agradecidos
y compartir con los dems, la sencillez de vuestras costumbres, la pie
dad popular con tantas manifestaciones antiguas y nuevas, el sentido
de familia y tantas otras cualidades buenas que tenis, son un tesoro
que habis de conservar y hacer fructificar en bien de toda la comunidad

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

182

Officiale

nacional. Adems, no faltan las iniciativas prometedoras qu, a todos


los niveles, se esfuerzan por mejorar las condiciones de la vida rural.
Sin embargo, mas all de estos motivos que os permiten mirar con
fiadamente al futuro, llenaos de la esperanza cristiana en Dios,
Nuestro Padre. No se trata slo de la esperanza en el cielo, sino tambin
en esta vida, que es camino para la eterna. No dudis que a todos
vosotros se dirigen las palabras de San Pablo : Revestios, pues, como
elegidos de Dios, santos y amados . No olvidis, pues, que cada
persona, cada hombre y cada mujer, cada joven, cada nio, cada
anciano es un elegido de Dios, un ser al que Dios hace objeto de su
amor infinito.
8

Y que la paz de Cristo presida vuestros corazones, pues a ella


habis sido llamados formando un solo Cuerpo )). No permitis que
el temor, el desaliento, el rencor, la tristeza, se apoderen de vuestros
corazones. Como el Seor os perdon, perdonaos tambin vosotros ,
nos exhorta San Pablo. No dejis que prevalezca en vosotros el hombre
viejo; por el contrario, revestios del amor . " Ese amor, que os llevar
a saber perdonar y que os dar la fuerza para que cada uno se empee
seriamente en superarse y vencer los obstculos.
9

10

A veces os puede asustar la idea de que el amor no es la solucin


adecuada a vuestros problemas urgentes, y quiz sintis la tentacin
del conformismo pasivo, dejando que otros resuelvan las dificultades
que segn os parece, superan vuestras fuerzas; o tambin del incon
formismo violento como va para oponerse a las injusticias,. Ante tales
tentaciones, el Papa os repite que el amor vence siempre. Poned como
fundamento de vuestras vidas el amor, la paz de Cristo. Un amor y una
paz, insisto, que no pueden quedar inoperantes, que no son pasivos,
sino que se manifestarn en iniciativas, actividades, obras de solida
ridad en favor de vuestro pueblo y de las justas reivindicaciones.
5. (( La palabra de Cristo habite en vosotros con toda su riqueza ;
instruios y amonestaos con toda sabidura, cantad agradecidos a Dios
en vuestros corazones con salmos, himnos y cnticos inspirados .
Estas son las exhortaciones que san Pablo diriga a los cristianos de
Colosas y que sintetizan el programa del cristiano como hombre nuevo.
12

Col 3, 12.

Ibid. 3, 15.

10

11

12

Ibid 3, 13.
Ibid. 3, 14.
Ibid. 3, 16.

183

Acta Ioannis Pauli Pp. II

Os invito a cada uno a conservar siempre la palabra de Cristo, sus


enseanzas y mandamientos, para que guen vuestras vidas. Que la
palabra de Cristo habite en vosotros con toda su riqueza , de modo
que ilumine siempre vuestro actuar, tambin cuando se trata de buscar
solucin a las cuestiones laborales y sociales. Descubrid la palabra de
Cristo en toda su riqueza. Para ello, (( instruios y amonestaos con toda
sabidura , acudiendo a los medios que la Iglesia y vuestros Pastores
ponen a vuestro alcance : la catequesis para jvenes y adultos, la pre
paracin para la recepcin de los sacramentos, las actividades apost
licas, los grupos de oracin y tantas otras iniciativas de promocin y
vida cristiana.
13

14

(( Cantad agradecidos a Dios en vuestros corazones con salmos,


himnos y cnticos inspirados . Participad, con nimo agradecido a
Dios, en las celebraciones litrgicas en vuestras parroquias y capillas,
especialmente en el sacrificio de la Misa, para alabar a Dios Uno y
Trino y confiarle las necesidades vuestras y de vuestras familias. Acer
caos con frecuencia a la confesin, que es el sacramento del perdn y
de la misericordia de Dios. Cantad agradecidos a Dios en vuestros
corazones , nos repite san Pablo. Practicad, bajo la gua de vuestros
Pastores, las devociones cristianas que a lo largo del tiempo han venido
a formar parte de la vida espiritual de vuestro pueblo, especialmente
el rezo del Santo Rosario ; de esta forma, agradaris a Nuestro Seor,
obtendris mucho bien para vuestras comunidades, y haris que estn
siempre vivas y actuales las manifestaciones de religiosidad popular
aprobadas por la Iglesia.
15

16

6. Quiero detenerme ahora en algunas consideraciones sobre la


actividad que principalmente os ocupa, la misma que realizan millones
de hombres de todo el mundo y la mayor parte de los habitantes de la
Araucana : el trabajo del campo. Vuestro trabajo, como he querido
poner de relieve en otras ocasiones, es un quehacer noble y que enno
blece, pues os lleva a colaborar con Dios creador y a servir a los dems
hombres. En efecto, con vuestra habilidad y esfuerzo continuis la
obra de la Creacin, haciendo que la tierra produzca los frutos que
servirn de alimento a los hombres, a vuestras familias y a la comu
nidad.
13

Ibid.

14

Ibid.

15

Ibid.

16

Ibid.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

184

Officiale

Sin embargo, no es infrecuente que la sociedad no haga patente su


reconocimiento a la dignidad de vuestro esfuerzo, ya que, mientras
privilegia otros tipos de actividad laboral, no remunera suficiente
mente la vuestra. Como he afirmado en mi Encclica sobre el trabajo,
es preciso volver a dar a la agricultura y a los hombres del campo
el justo valor como base de una sana economa, en el conjunto del
desarrollo de la comunidad social .

17

Secundad vosotros este deseo del

Papa, aunando vuestro esfuerzo solidario y pacfico para que la sociedad


reconozca vuestros legtimos derechos. No cedis ante las dificultades ;
al contrario, creceos ante ellas, buscando, entre todos, los medios leg
timos para vencerlas. Esto ciertamente exigir de vuestra parte empeo
y sacrificio; os llevar a intensificar ms vuestra formacin humana y
profesional ; os empujar a trabajar ms y mejor ; os har ser cada vez
ms solidarios entre vosotros y con todos los sectores laborales de la
Nacin. As lograris, para vosotros y para vuestros hijos, un futuro
ms digno, y sobre todo imitaris la vida de trabajo de Jess, el hijo
del artesano .

18

Por todo ello, deseo dirigirme a las instancias responsables en el


mbito de la agricultura chilena, para invitarles a poner todos los
medios a su alcance en orden a aliviar los problemas que hoy aquejan
al sector rural, de tal manera que los hombres y las mujeres del campo
y sus familias puedan vivir en el modo digno que corresponde a su con
dicin de trabajadores agrcolas y de hijos de Dios.
A los empresarios agrcolas, quiero manifestarles mi aprecio por la
tarea que desempean y, a la vez, pedirles encarecidamente un renovado
esfuerzo, aun a costa de sacrificios, en la promocin humana y cristiana
de la vida en el campo chileno. Haced lo posible para que todos los que
trabajan con vosotros se sientan en lo propio , buscando formas de
participacin que les abran un futuro mejor, de acceso progresivo a
la propiedad, de mayor formacin tcnica y cultural, y que les permitan
transmitir a sus hijos un patrimonio material, y sobre todo espiritual,
que sea la base de su futuro mejor segn los principios de la justicia.
7. No puedo terminar este encuentro sin antes dirigirme a mis
hermanos Obispos, sacerdotes, diconos, religiosas y religiosos, a los
fieles laicos, a cuantos colaboris en la evangelizacin de la Araucana
17

Laborem

18

Mt 13, 55.

exercens,

21.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

185

y en la pastoral rural. El Papa, en nombre de Cristo y de la Iglesia,


quiere agradeceros vuestra labor como sembradores de la buena semilla
del Evangelio en el alma noble del campesino, del mapuche. A todos
os dirijo la recomendacin de San Pablo : (( Y por encima de todo esto,
revestios del amor, que es el vnculo de la perfeccin .

19

Que vuestro

trabajo apostlico tenga siempre como fundamento a Cristo, fuente del


amor que debe llenar nuestra vida. Revestios de sentimientos de caridad
para comunicar a los hombres, vuestros hermanos, el amor. Seguid los
ejemplo preclaros de tantos evangelizadores abnegados que os han pre
cedido, en particular en este Obispado de Temuco y en el Vicariato
apostlico de la Araucana, confiado al celo infatigable y bondadoso de
los padres capuchinos.
(( Y todo cuanto hagis, de palabra o de obra, haced lo todo en el
nombre del Seor Jess, dando gracias por su medio a Dios Padre .

20

En nombre de Jesucristo sabris perseverar en vuestra labor de llevar


el Evangelio a todos los habitantes de esta tierra.
Queridos campesinos y mapuches, tambin a vosotros os digo :
revestios del amor .

21

Que las palabras de san Pablo resuenen

siempre en vuestros corazones y se manifiesten en vuestras vidas. Esta


es la peticin que os invito a dirigir conmigo a Dios, repitiendo la
Colecta de la Misa de este V Domingo de Cuaresma : Seor, Dios
Nuestro, te pedimos nos concedas vivir el mismo amor que llev a tu
Hijo a entregarse a la muerte por la salvacin del mundo .
Por la intercesin de Nuestra Madre, Santa Mara tan querida
y venerada por vosotros quiera Dios que en el campo chileno se abran
surcos renovados para sembrar esperanzas de vida eterna ! y que el
amor y la paz de Cristo presidan siempre vuestras vidas ! Amn.

* * *

Col 3, 14.
20

Ibid. 3, 17.

21

Ibid. 3, 14.

1 3 - A . A. S.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

186

Officiale

Viedmae, ad civiles Auctoritates et Christifideles congregatos habita.*

1. (( El Espritu del Seor est sobre m


porque me ha ungido.
Me ha enviado para evangelizar a los pobres,
para predicar a los cautivos la redencin
y devolver la vista a los ciegos,
para dar la libertad a los oprimidos
y promulgar un ao de gracia del Seor w.

Queridsimos hermanos y hermanas:


Con estas palabras del profeta Isaas, ledas en la sinagoga de
Nazaret, Jess proclama los objetivos que contiene la misin recibida
del Padre. Me ha enviado para evangelizar a los pobres . Estas
mismas palabras quisiera que resonaran hoy tambin dentro de voso
tros, que, por el Bautismo, habis sido hechos partcipes de la misin
evangelizadora de Cristo.
2

Siento una gran alegra por haber podido venir hasta Viedma,
centro de irradiacin evanglica en la dilatada regin patagnica,
para manifestar el amor del Papa por todos y cada uno de vosotros.
Deseo dirigir mi deferente saludo al Seor Presidente de la Rep
blica y a las Autoridades de la Nacin aqu presentes. Mi saludo,
junto con mi fraterno afecto, va igualmente al Pastor de esta dicesis
de Viedma, y a los dems queridos hermanos en el episcopado, que
participis en nuestro encuentro, en ellos quiero saludar tambin a
todos los dems fieles de la Patagonia : sacerdotes, religiosos y religio
sas, diconos, catequistas y laicos.
Esta visita pastoral desea llegar espiritualmente, y a travs de los
medios de comunicacin, a todos los rionegrinos, neuquinos, chubutenses, santacruceos y frequinos. Mi mensaje de paz y esperanza en
Cristo, mi sincero afecto y mis oraciones son igualmente para todos.
Me dirijo en particular al noble pueblo mapuche y a todos los antiguos
habitantes de esta vasta meseta : el Papa os lleva muy dentro de su
corazn.
La Iglesia se est disponiendo a celebrar el V Centenario de la
o

Die 7 m. Aprilis a. 1987.


1

Lc 4, 18-19.

Ibid. 4, 18.

A.cta Ioannis Pauli Pp. II

187

Evangelizacin de Amrica Latina. Es, sin duda, el aniversario de un


acontecimiento de gran relieve : la llegada de la fe a este continente.
El Espritu Santo nos urge a continuar la tarea evangelizadora, con
nuevo mpetu, en las condiciones del tiempo presente. Para la Iglesia
entera en Amrica Latina se abre una nueva etapa en la obra de evan
gelizacin. Por esto, como Pastor de la Iglesia universal, exhorto hoy
a todos los miembros de la Iglesia que est en el Sur de la Argentina a
que, bajo la gua de sus Pastores, asuman con responsabilidad su parte
en esta gran misin : lograr que en todos los hijos e hijas de esta tierra
brille la luz de Cristo, cada vez con mayor intensidad.
El Espritu estar sobre cada uno y har posible esta gran obra,
para la cual contis con la ayuda maternal de Mara Auxiliadora,
Patrona de la Patagonia.
2. Vosotros, amadsimos hermanos, sois los continuadores de una
magnifica tradicin evangelizadora y misionera, que desde hace poco
ms de un siglo, se ha ido desarrollando admirablemente en estas tierras,
gracias al constante celo apostlico de los salesianos, unido al de las
hijas de Mara Auxiliadora. La implantacin de la Iglesia en Pata
gonia est ligada a la actividad incansable y a la abnegacin de aque
llos misioneros, hombres y mujeres, que dejaron su patria para venir a
predicar el Evangelio y dar vida a numerosas obras de educacin, de
asistencia social, de promocin humana y cristiana.
Entre ellos, no puedo menos de recordar a Monseor Juan Cagliero,
primer Vicario Apostlico de la Patagonia Septentrional, y a Monseor
Jos Fagliano, primer Prefecto Apostlico de la Patagonia Meridio
nal, la Tierra del Fuego y las Islas Malvinas. Doy gracias al Seor,
con mucha emocin, por la entrega y dedicacin de aquellos hombres
y mujeres, que fueron los colaboradores de Dios en hacer realidad la
visin proftica de San Juan Bosco : la evangelizacin de la Patagonia.
Viedma fue uno de los centros desde donde se impuls aquella
primera accin misionera. Desde esta misma ciudad os animo a seguir
dando cumplimiento al mandato misional, propio de la Iglesia, de
propagar la fe y la salvacin de Cristo, con la mirada puesta, en primer
3

lugar, en todos los habitantes de estas tierras, pero sin olvidar al resto
de vuestros hermanos argentinos e incluso al mundo entero, tan nece
sitado de la Buena Nueva.

Ad gentes, 5.

188

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

La Iglesia de Dios est en la Patagonia, heredera de una tan


rica tradicin evangelizadora, ha de seguir siendo siempre misionera!
3. Queridos hermanos y hermanas : no podis quedaros indiferentes
ante la salvacin de los hombres.
Si creis en Cristo, habris de creer tambin en el programa de
vida que l nos propone.
Si amis a Cristo, habris de amar a los que l ama y como l
los ama.
Si estis unidos a Cristo, os debis sentir enviados por l y como
l a anunciar el Evangelio a toda criatura.
En el Evangelio que acabamos de escuchar, hemos odo cmo Jess
se da a conocer como Mesas, precisamente por la evangelizacin de los
pobres, por el anuncio redentor a los cautivos, ciegos y oprimidos; es
decir, por su amor preferencial a los ms necesitados, Tambin la
Iglesia, a pesar de las debilidades y de los errores en que hayan podido
incurrir algunos de sus hijos, ha manifestado siempre esa predileccin
por los pobres.
La evangelizacin no sera autntica si no siguiera las huellas de
Cristo, que fue enviado a evangelizar a los pobres. Debis hacer propia
la compasin de Jess por el hombre y la mujer necesitados. El autn
tico discpulo de Cristo se siente siempre solidario con el hermano que
sufre, trata de aliviar sus penas en la medida de sus posibilidades,
pero con generosidad; lucha para que sea respetada en todo instante
la dignidad de la persona humana, desde el momento de la concepcin
hasta la muerte. No olvida nunca que la misin evangelizadora tiene
como parte indispensable la accin por la justicia y las tareas de pro
mocin del hombre .
4

Sin embargo, el verdadero celo evangelizador se compadece sobre


todo de la situacin de necesidad espiritual a veces extrema en la
que se debaten tantos hombres y mujeres. Pensad en cuantos todava
no conocen a Cristo, o bien tienen una imagen deformada de l, o han
abandonado su seguimiento, buscando el propio bienestar en los atrac
tivos de la sociedad secularizada o a travs del odioso enfrentamiento
de las luchas ideolgicas. Ante esa pobreza del espritu, el cristiano
no puede permanecer pasivo : ha de orar, dar testimonio de su fe en
todo momento, y hablar de Cristo, su gran amor, con valenta y caridad.
Y debe procurar que esos hermanos se acerquen o retornen al Seor
4

Discurso en Puebla, 28 enero 1979, III. 2.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

189

y a su Cuerpo mstico, que es la Iglesia, mediante una profunda y


gozosa conversin de sus vidas, que d sentido y valor de eternidad a
todo su caminar terreno.
La primaca de esta atencin a las formas espirituales de la pobreza
humana, impedir que el amor preferencial de Cristo por los pobres
del que participa la Iglesia sea interpretado con categoras mera
mente socioeconmicas, y alejar todo peligro de injusta discrimina
cin en la accin pastoral.
4. De modo especial deseo dirigir mi saludo en este da a los
primitivos habitantes de la Patagonia. Dad gracias al Seor por los
valores y tradiciones de vuestra cultura, y esforzaos en promoverla,
al mismo tiempo que os empeis por avanzar en todos los aspectos
de vuestra existencia.
De cara a los problemas que os aquejan, quiero haceros en nombre
de la Iglesia, un firme llamado a la esperanza; nuestro Seor que
siendo rico se hizo pobre para enriquecer a los hombres es justo en sus
designios, y si es grande el sufrimiento que permite a veces, mayor
an es la ayuda que nos otorga para que las lgrimas se conviertan en
gracia redentora y evangelizadora.
Mi llamado de esperanza se extiende a todos, y en particular a los
que son responsables de la vida econmica y poltica, para que, con
empeo y sentido de justicia, aprovechis todas las riquezas naturales
de esta regin y dirijis eficazmente todas las energas al bien comn
de la Patagonia, de modo que se alcancen condiciones de vida cada
vez ms humanas, y, a pesar de los rigores de vuestro clima, se pueblen
ms y ms estas dilatadas extensiones. A la vez, os animo a promover
generosas y eficaces iniciativas de solidaridad con los ms necesitados.
Que nadie se sienta tranquilo mientras haya en vuestra patria un
hombre, una mujer, un nio, un anciano, un enfermo, un hijo de
Dios !, cuya dignidad humana y cristiana no sea respetada y amada.
A todos los que padecis necesidades mapuches, emigrantes, y
tantos otros en el campo y la ciudad quiero manifestaros mi parti
cular afecto y recordaros que sois vosotros mismos los primeros respon
sables de vuestra promocin humana. No os dejis llevar por el des
nimo y la pasividad. Trabajad con empeo y constancia por obtener
las condiciones del legtimo bienestar para vosotros y vuestras familias,
y por participar cada vez ms en las bienes de la educacin y la cultura.
Pero no empleis, para lograr estos objetivos, las armas del odio y de

Acta Apostolicae

190

Sedis - Commentarium

Officiale

la violencia, sino las del amor y las del trabajo solidario, que son las
nicas que conducen a metas de verdadera justicia y renovacin.
No olvidis que ms insidiosa que la pobreza material o las opre
siones, es la falta de dignidad humana en el actuar : y nadie os puede
arrebatar esa dignidad. Dignidad significa magnanimidad, apertura
de corazn, querer a todos sin discriminacin de ningn gnero, perdo
nar a quienes os hayan ofendido.
Queridos argentinos, con motivo de esta visita pastoral, os pido
una profunda reconciliacin fraterna que hunda sus races en la recon
ciliacin de cada uno con Dios, nuestro Padre que destierre para
siempre los odios y rencores en esta hermosa y hospitalaria tierra
argentina, de modo que triunfe en todos los corazones la justicia y la
paz de Cristo.
5. Para que de veras resulte eficaz la nueva etapa de la evange
lizacin que el Seor espera de vosotros, debis formar verdaderas
comunidades cristianas, como las de nuestros primeros hermanos en
la fe. Se conseguir de este modo una profunda renovacin de todas
las comunidades parroquiales, tal como queris poner en marcha entre
vosotros. Y si en el cumplimiento de su misin estn impregnadas del
amor a Dios, sern verdaderamente comunidades misioneras y servi
doras de los hombres.
5

Para continuar y crecer en el estilo de vida evanglico como los


primeros cristianos, es necesario que, al igual que ellos, perseveris
en la unin entre vosotros y con vuestros Pastores; en las verdades de
nuestra fe meditndolas en vuestro corazn; en la vida sacramental
y litrgica.
Habis de llevar a cabo vuestra tarea evangelizadora, sintindoos
miembros vivos de una Iglesia que es comunin. El ltimo Snodo
Extraordinario de los Obispos ha insistido mucho en que (( la ecclsio
logia de comunin es una idea central y fundamental en los docu
mentos del Concilio . Slo desde el interior de una Iglesia-comunin
se puede entender la vocacin y misin del cristiano. Tratad de repro
ducir el magnfico testimonio de la Iglesia primitiva : la multitud de
los creyentes no tena sino un solo corazn y una sola alma .
6

Cuan necesario y urgente es ofrecer al mundo de hoy el testimonio


5

Cf. Act 2, 42-47; 4, 32-36.


Relacin final II, C, 1.
Act 4, 32.

191

Acta Ioannis Pauli Pp. II

de una Iglesia-comunin, animada por el Espritu Santo, comprome


tida toda ella en una nueva evangelizacin !
Esto supone una relacin muy estrecha con los Pastores, los cuales,
como primeros colaboradores del Espritu Santo, son el principio
visible de la comunin eclesial; y requiere tambin unidad, colabora
cin fraterna y comunin entre los sacerdotes, religiosos y laicos, que
buscan cada uno segn su propio carisma construir el Reino de
Dios.
6. En este momento, en que el Espritu Santo impulsa la corres
ponsabilidad y participacin activa de todos los cristianos en la misin
evangelizadora de la Iglesia, se percibe cada vez ms la necesidad de
profundizar en la formacin y en la espiritualidad adecuadas a su
vocacin. Todo cristiano debe escuchar y meditar asiduamente la Pala
bra de Dios y esforzarse por descubrir la presencia del Seor en los
acontecimientos diarios de su vida personal y de toda la sociedad. Hace
falta una formacin permanente, que lleve a todos los fieles a una
continua conversin, hasta reproducir en sus vidas la imagen de Cristo.
Toda persona tiene necesidad de una formacin integral e integradora
cultural, profesional, doctrinal, espiritual y apostlica que le dis
ponga a vivir en una coherente unidad interior, y le permita siempre
dar razn de su esperanza a todo aquel que se la pida.

La identidad cristiana exige el esfuerzo constante por formarse


cada vez mejor, pues la ignorancia es el peor enemigo de nuestra fe.
Quin podr decir que ama de verdad a Cristo, si no pone empeo
por conocerlo mejor? Amados hermanos, no abandonis la lectura asidua
de la Sagrada Escritura, profundizad constantemente en las verdades
de nuestra fe, acudid con ilusin a la catequesis que, si es imprescin
dible para los ms jvenes, no es menos necesaria para los mayores.
Cmo podris transmitir la Palabra de Dios si vosotros mismos no la
conocis de un modo profundo y vivo?
Formacin y espiritualidad ! Un binomio inseparable para quien
aspire a conducir una vida cristiana verdaderamente comprometida
en la edificacin y en la construccin de una sociedad ms justa y
fraterna. Si deseis ser fieles en vuestra vida cotidiana a las exigencias
de Dios y a las expectativas de los hombres y de la historia, debis
alimentaros constantemente de la Palabra de Dios y de los Sacra8

Cf. 1 Pe 3, 15.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

192

Officiale

mentos : que la Palabra de Cristo habite en vosotros con toda su


riqueza ; vivid las exigencias y la gracia sacramental de vuestro
bautismo y de vuestra confirmacin, del sacramento de la reconcilia
cin y de la eucarista, del sacramento del matrimonio para quienes
habis sido llamados a este estado de vida que manifiesta y realiza el
misterio de la alianza de Jess con la Iglesia.
Sed hombres y mujeres de oracin. Preparad, en la intimidad con
el Seor, el encuentro salvador con los hombres. En la oracin filial,
el cristiano tiene la posibilidad de entablar un dilogo con Dios Uno
y Trino, que mora en el alma de quien vive en gracia, para poder
despus anunciarlo a los hermanos. Esta es la dignidad filial de los
cristianos : invocar a Dios como Padre, y dejarse guiar por el Espritu
para identificarse en plenitud con el Hijo. Por medio de la oracin,
buscamos, encontramos y tratamos a nuestro Dios, como a un amigo
ntimo, a quien contamos nuestras penas y alegras, nuestras debili
dades y problemas, nuestros deseos de ser mejores y de ayudar a que
otros tambin lo sean.
9

10

11

El Evangelio recuerda la necesidad de orar perseverantemente


y no desfallecer jams . Dedicad, por tanto, todos los das algn
tiempo de vuestra jornada a conversar con Dios, como prueba sincera
de que lo amis, pues el amor siempre busca la cercana del ser amado.
Por eso, la oracin debe ir antes que todo ; quien no lo entienda as,
quien no lo practique, no puede excusarse en la falta de tiempo : lo que
le falta es amor.
12

7. Los Apstoles perseveraban unnimes en la oracin, en com


paa de (...) Mara, la Madre de Jess.
Antes de impartiros con afecto mi Bendicin Apostlica, pido a
Mara Auxiliadora, Reina de los Apstoles, que interceda por todos
vosotros a fin de que vuestro celo apostlico y misionero aumente ms
cada da y, con vuestro testimonio cristiano, la claridad de Dios, que
resplandece en el rostro de Cristo Jess, sea luz para todos los hombres
en el Espritu Santo. Amn.
13

Y ahora quiero dirigir un saludo especial a nuestros hermanos


mapuches en su propia lengua :
9

Col 3, 16.

10

Cf. Jn 14, 23.

11

Cf. Jn 15, 15.

12

Le 18, 1.

13

Act 1, 14.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

193

Poyn pu mapuche peni ka pu dya:


marimri, pu wen !
Aywnkchi trklpanin, duma
rupi kie patka trpnt,
fichi i llegmm tmrn wche peni,
Ceferino Namnkura.
Incheti men fau fachnt,
tfchi ntrm ayafn i niel eimrn mu :
fichi Papa, ruml mlei aimrn i inu mu ;
Peumann, inch ti Wnu-Ohu,
pile tmm ruml
kmlkalel, mml pu pr.
Km feleimn, pu wn !
(Estimados hermanos y hermanas : Hola amigos. Con alegra re
cuerdo que ya han pasado cien aos del nacimiento de vuestro joven
hermano Ceferino Namuncura. Mi presencia hoy aqu quisiera que tu
viera este sentido para vosotros : el Papa estar siempre a vuestro lado ;
ojal nuestro Padre del cielo os conceda un permanente bienestar, en
particular a vuestros nios. Felicidades, amigos).
*

Saltae, V imminente saeculo ab Evangelio nuntiato.*

(( Les prediqu que era necesario arrepentirse y convertirse a Dios,


manifestando su conversin en obras -

Amadsimos hermanos y hermanas:


1. Con estas palabras, recogidas en el libro de los Hechos de los Aps
toles, el mismo san Pablo, el Apstol de las Gentes, compendia el con
tenido de su predicacin. El haba ido por el mundo para difundir el
mensaje de Jess entre los hombres de su tiempo, repitiendo la invitacin
apremiante del Maestro : Se ha cumplido ya el tiempo, y el Reino de
Dios est cerca; haced penitencia, y creed la buena nueva.
2

Toda la Iglesia, a lo largo de estos casi ya dos milenios de su peregri


nacin por esta tierra, no cesa de anunciar a toda la humanidad ese
* Die 8 m. Aprilis a. 1987.
1

Act. 26, 20.


Me 1, 15.

194

Acta Apostolicae Sedis

- Commentarium

Officiale

mensaje de penitencia y conversin a Dios. Un mensaje que es divina


mente eficaz, porque en la fuerza de la Palabra y los Sacramentos opera
el poder de Cristo, el Hijo de Dios encarnado. A todas las generaciones
de evangelizadores, que continan la misin del Seor, se dirige aquel
mandato y aquella garanta divina, con la que se cierra el Evangelio
segn san Mateo : Yo he recibido todo el poder en el cielo y en la
tierra. Id y haced que todos los pueblos sean mis discpulos, bautizn
dolos en el nombre del Padre, y del Hijo, y del Espritu Santo, y en
sendoles a cumplir todo lo que Yo os he mandado. Y Yo estar siempre
con vosotros hasta el fin del mundo .
3

El mandato evangelizador abarca a todos los pueblos , y se extiende


hasta el fin del mundo . Por eso, al aproximarse el V Centenario del
descubrimiento de Amrica por Cristbal Coln en 1492, la Iglesia no
poda dejar de hacer suya la celebracin de esta efemrides, ya que ella,
tambin durante estos quinientos aos, ha dado cumplimiento a ese
mandato de Cristo en las inmensidades de este continente.
La Providencia de Dios ha querido que esta visita a vuestra patria,
se desarrollara precisamente durante la novena de aos que precede al
1992, constituyendo como un hito significativo de la preparacin del V
Centenario, que ser as se lo pedimos a Dios un tiempo de gracia
para toda Amrica. En este marco mi permanencia en la Argentina ad
quiere el sentido de una gozosa y agradecida celebracin cristiana y
eclesial de este casi medio milenio de la evangelizacin en vuestras
tierras.
2. Gracias, Seor, por haberme permitido venir hasta esta querida
Salta, que es tuya y de la Virgen del Milagro ! Gracias, por estas horas
imborrables que paso en el Noroeste argentino !
Saludo afectuosa y fraternalmente al Pastor
dicesis, y a todos mis amados hermanos en
regin, que guan al Pueblo de Dios en Jujuy,
mahuaca. Saludo asimismo a las Autoridades

de esta querida Arquiel Episcopado de esta


Oran, Cafayate y Huciviles aqu presentes.

Mi saludo quiere estrechar en un mismo abrazo a los sacerdotes, a


los religiosos y religiosas, a todos los dems fieles, y a todos los que
habitan en esta parte del Norte Argentino. De modo particular doy la
bienvenida a este encuentro y expreso mi afecto a los representantes de
los ms antiguos habitantes de estas tierras, los cuales estn siempre
muy cerca del corazn del Papa. Constituye para m motivo de especial
3

Mt 28, 18-20.

195

Acta Ioannis Pauli Pp. II

gozo saludaros como integrantes de los pueblos quechua, guaran,


mapuche y tantos otros, herederos de antiguas tradiciones y culturas.
Amad los valores de vuestros pueblos y hacedlos fructificar; amad, sobre
todo, la gran riqueza que por querer divino habis recibido : vuestra fe
cristiana.
Queridos hermanos y hermanas que me escuchis :
Mi agradecimiento a Dios por hallarme entre vosotros es, al mismo
tiempo, agradecimiento por estos siglos de evangelizacin de la Argen
tina, que aqu en Salta se hacen particularmente visibles en su conti
nuidad con los orgenes. En los hombres y mujeres de esta tierra, en
sus costumbres y estilo de vida, hasta en su arquitectura, se descubren
los frutos de aquel encuentro de dos mundos, que tuvo lugar cuando
llegaron los primeros espaoles y entraron en contacto con los pueblos
indgenas que vivan en esta regin, y en particular con la cultura
quechua-aimar.
De este fructfero encuentro ha nacido vuestra cultura, vivificada
por la fe catlica que desde el principio arraig tan hondamente en
estas tierras. La proximidad del V Centenario de la evangelizacin de
Amrica Latina es una gran ocasin para renovar nuestro agradeci
miento a Dios por la herencia de fe y amor que habis recibido, y para
llenaros del santo y ardiente deseo de que ese patrimonio sea muy
fecundo en vuestras vidas y en las de vuestros hijos. La gracia de
Dios, y la proteccin de la Santsima Virgen, de los Angeles y de los
Santos, no os faltarn !
3. Acabamos de escuchar a san Pablo que, tras narrar la historia
de su conversin al Rey Agripa, agrega : (( Desde ese momento, rey
Agripa, nunca fui infiel a esta visin celestial )). La Iglesia, a pesar de
las debilidades de algunos de sus hijos, siempre ser fiel a Cristo y,
apoyada en el poder de su Fundador y Cabeza quien estar con sus
discpulos hasta el fin del mundo , seguir proclamando el Evangelio,
y bautizando a los hombres en el nombre del Padre, y del Hijo y del
Espritu Santo.
4

Al contemplar cmo el mandato de predicar y bautizar se ha hecho


realidad en este continente, la Iglesia confiesa humildemente que ha
recibido la misin y la autoridad de Cristo para continuar a travs de
los siglos su obra redentora. Como dije en Santo Domingo, (( la Iglesia,
* Act 26, 19.
5

Cf. Mt 28, 20.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

196

Officiale

en lo que a ella se refiere, quiere acercarse a celebrar este centenario


con la humildad de la verdad, sin triufalismos ni falsos pudores . Esa
verdad sobre el ser y el destino de Amrica me hace afirmar, con reno
vada conviccin, que este es un continente de esperanza, no slo por la
calidad de sus hombres y mujeres, y las posibilidades de su rica natu
raleza, sino principalmente por su correspondencia a la Buena Nueva
de Cristo. Por eso, cuando est a punto de empezar el tercer milenio del
cristianismo, Amrica ha de sentirse llamada a hacerse presente en la
Iglesia universal y en el mundo con una renovada accin evangelizadora,
que muestre la potencia del amor de Cristo a todos los hombres, y
siembre la esperanza cristiana en tantos corazones sedientos del Dios
vivo.
6

4. As, mirar hacia el pasado de la evangelizacin en esta bendita


Nacin argentina, no es una muestra de sentimentalismo nostlgico,
ni un llamado al inmovilismo. Por el contrario, es reconsiderar la pre
sencia permanente de Cristo en vuestro pueblo, y profundizar en esta
vital conexin con la perenne novedad del Evangelio, que fue sembrado
en esta terra argentea a los pocos aos del descubrimiento de Amrica,
con las expediciones de Magallanes, Caboto, Mendoza, Almagro, Nez
del Prado y otros.
Desde entonces, y gracias al tesn de los primeros evangelizadores,
la Palabra y los Sacramentos de Cristo no han cesado de edificar la
Iglesia en Argentina. Los descendientes de los naturales de estas tierras
se fueron convirtiendo y bautizando en gran nmero y se unieron a los
hijos de Espaa, que han dejado en herencia las hondas races cris
tianas de su cultura.
Muestra originalsima de las potencialidades humanas y cristianas
de este proceso de creacin de un Nuevo Mundo , fueron las justa
mente clebres misiones guaranticas. Desde el principio, la evangeli
zacin fue de la mano con la promocin humana en todos los terrenos :
cultural, laboral, asistencial. Y ha de seguir as, especialmente en la
evangelizacin de los ms necesitados, entre los que no pocas veces se
encuentran los descendientes de los primeros habitantes de estas tierras.
Es necesario hacer llegar a ellos el mensaje cristiano de modo que
vivifique eficazmente sus propios valores tradicionales.
A lo largo del perodo colonial, la Iglesia se fue asentando, no sin
dificultades, en las diversas regiones de vuestra vasta geografa. Al
6

Homilia, 12 octubre 1984, II. 3.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

197

ver los edificios religiosos y civiles de Salta, sus patios de laja y su


maciza rejera, parece como si nos trasladsemos a aquellos siglos,
en los que tantos celosos misioneros trabajaron heroicamente en la obra
del Evangelio. No puedo dejar de mencionar la vida sencilla, alegre,
llena de amor por los indgenas, de san Francisco Solano, y de ese gran
modelo de accin apostlica que fue el beato Roque Gonzlez de
Santa Cruz, que sell con su sangre la fidelidad a Cristo.
En los casi dos siglos de vida nacional independiente, la evange
lizacin ha seguido avanzando, tanto en extensin territorial hasta
abarcar todo el pas, desde el extremo norte hasta la Patagonia, como
en organizacin eclesistica y, sobre todo, en intensificacin de la vida
cristiana. Las grandes corrientes migratorias, al paso que daban una
fisonoma cosmopolita a esta gran Nacin y la conectaban singular
mente con Europa, confirmaron la identidad cristiana del pas, siempre
unido en torno a la fe bautismal de la mayora de los que han venido a
habitar el suelo argentino. Ciertamente no han faltado obstculos en la
tarea evangelizadora, sobre todo por las mltiples manifestaciones de
esa mentalidad que pretende prescindir de los valores cristianos en la
configuracin humana e institucional de vuestra patria. Sin embargo,
esa misma dificultad se ha convertido en fuente de madurez y en est
mulo constructivo para los cristianos argentinos.
Quisiera evocar, como momento clave de la historia de la Iglesia
en Argentina durante este siglo, y como llamado a renovar vuestra
confianza en Dios de cara al futuro, aquel gran Congreso Eucaristico
Internacional, al que vino como legado pontificio el Cardenal Pacelli,
futuro Papa Po XII de venerada memoria. En este memorable evento,
se puso de manifiesto, una vez ms, que el centro de toda la vida de la
Iglesia es la Santsima Eucarista, que no ha dejado de venerarse desde
aquellas primeras Misas en las costas patagnicas en 1519, durante el
viaje de Magallanes.
5. Este proceso de progresiva maduracin en la fe bautismal, que
se ha llevado a cabo en la evangelizacin de Argentina, debe madurar
tambin en la vida de cada cristiano. Para esto debemos actualizar la
memoria del propio bautismo. Ello nos dar ocasin de renovar nuestra
fidelidad personal a la vocacin cristiana que nace de ese sacramento.
Durante este tiempo de Cuaresma, nuestra Madre la Iglesia nos
anima a anhelar
con el gozo de habernos purificado, la solemnidad
de la Pascua, para que ... por la participacin en los misterios que nos

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

198

Officiale

dieron nueva vida, alcancemos la gracia de ser con plenitud hijos de


Dios )). La liturgia nos llama a crecer en esa nueva vida que recibimos
en el momento del bautismo, participando en los misterios de la Muerte
y Resurreccin de nuestro Salvador.
Estos cuarenta das de penitencia y conversin que preceden cada
ao a la Pascua, recuerdan, con particular intensidad, que para vivir
como cristianos no basta haber recibido la gracia primera del bautismo,
sino que es preciso crecer continuamente en esa gracia. Adems, ante
la realidad del pecado, an presente cada da en la existencia humana,
resulta necesario arrepentirse y convertirse a Dios, manifestando la
conversin con obras.
7

Es lo que san Pablo haca presente en su defensa ante Agripa,


cuando contaba cmo Jess le mostr los horizontes de su apostolado :
Te envo para que les abras los ojos, y se conviertan de las tinieblas
a la luz y del imperio de Satans al verdadero Dios, y por la fe en M,
obtengan el perdn de los pecados y su parte en la herencia de los
santos )). Ese paso de las tinieblas a la luz, del pecado a la gracia,
de la esclavitud del demonio a la amistad con Dios, tuvo lugar en las
aguas de nuestro bautismo, y se vuelve a realizar cada vez que se
recupera la gracia mediante el sacramento de la penitencia.
9

Queridos hermanos y hermanas ; Vale la pena volver al Padre


para ser perdonados !
El camino de regreso hacia la casa del Padre, comporta arrepenti
miento, hacer propsitos de nueva vida, confesarnos ante el ministro
de Cristo y reparar por nuestros pecados mediante las obras de peni
tencia; es un camino que cuesta recorrerlo, pero que nos conduce a
una alegra y a una paz que son la alegra y la paz del mismo Cristo.
6. El futuro de la evangelizacin en Argentina requiere una continua
conversin a Cristo de todos los hijos de Dios, que forman parte de
esta Nacin. Ser posible afrontar los grandes retos de la hora presente
si todos luchamos por participar cada vez ms hondamente en los mis
terios de Cristo, muerto y resucitado por la salvacin de los hombres.
La enseanza de san Pablo que hemos odo en la lectura bblica es
siempre actual : hemos de manifestar nuestra conversin en obras.
10

Prefacio de Cuaresma I.

Cf. Act 26, 20.

Act 26, 17-18.

10

Cf. Act 26, 20.

199

Acta Ioannis Pauli Pp. II

Obras propias de la nueva vida de los hijos de Dios en Cristo, en las


que se ejercen las tres virtudes teologales, que son como el entramado
de la existencia cristiana : la fe, la esperanza y la caridad.
(( Te envo para que les abras los ojos, y se conviertan de las tinie
blas a la luz ))." Vuestros Obispos han querido subrayar que he venido
a la Argentina como mensajero de fe, para confirmar a mis hermanos
argentinos en la fe de quien es nico Maestro, el mismo Cristo. Con
los ojos de la fe descubriris el sentido divino de vuestra nueva vida,
y veris que ninguna noble realidad humana queda al margen de los
designios salvficos de Dios. El Papa os exhorta a que crezcis en
vuestro conocimiento del depsito de la Verdad revelada ; y que vuestra
fe se muestre siempre con obras , como claro testimonio del Evan
gelio que debe iluminar todos los instantes de vuestra existencia coti
diana y tambin vuestra actitud ante las grandes opciones que plantea
el presente y el futuro de la Nacin.
12

13

(( Te envo para que ... obtengan ... su parte en la herencia de los


santos )). El mensaje del Evangelio transmite la nica esperanza capaz
de colmar las ansias de bien y de felicidad a todo ser humano : la espe
ranza de participar en la herencia de los santos, que hemos recibido
como germen en nuestro bautismo. Y esa herencia es Dios mismo, al
que, si somos fieles en esta vida, conoceremos cara a cara y amaremos
por toda la eternidad en el cielo. Sin embargo, ya durante nuestro
caminar terreno participamos de esa herencia, y gozamos de un anti
cipo de las realidades celestiales. De ah que nuestra esperanza tambin
se extienda al presente, en el que estamos ciertos que jams nos faltar
la proteccin y la ayuda amorosa y paternal del Altsimo, para pere
grinar gozosamente hasta nuestro destino final. Dios es nuestro Padre,
y quiere que reluzca su potencia en esta amada Nacin. Este es el men
saje de esperanza que os deja el Papa.
14

El mismo san Pablo, en su primera carta a los Corintios, ensea


que, por encima de la fe y de la esperanza y de todo otro don divino,
se encuentra la virtud de la caridad, del amor a Dios y al prjimo.
La caridad jams se acaba, y sin ella las dems virtudes carecen de
valor. El amor cristiano ha sido, queridos hermanos, el alma de la
15

11

Act 26, 17-18.

12

Cf. Mt 23, 8.

13

Cf. Sant 2, 14-19.

14

Act 26, 17-18.

15

Cf. cap. 13.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

200

Officiale

evangelizacin de Amrica y de la Argentina; la caridad apostlica ha


sido la fuerza divina que ha movido a los misioneros y evangelizadores,
y que ha de seguir impulsando el crecimiento de la obra de Cristo entre
vosotros, en la que todos los fieles estis llamados a participar en virtud
de vuestra vocacin bautismal al apostolado.
Este amor a Dios, y a los dems por Dios, os llevar a permanecer
siempre unidos al Seor y a vuestros hermanos. Con la caridad de
Cristo combatiris el pecado, que es el gran obstculo para esa unin,
y llevaris a cabo una honda y slida reconciliacin entre todos los
argentinos, basada en la reconciliacin de cada uno con su Padre Dios.
7. Yo he recibido todo poder en el cielo y en la tierra : son
palabras de Jess, con las que muestra el fundamento de toda la
misin de la Iglesia. Ante esas palabras se disipa cualquier duda o
temor que, a la vista de las dificultades de la vida presente pudiera ani
darse en nuestro corazn. El Seor nos acompaa; l est siempre
presente con su Palabra y con los Sacramentos, que aseguran su accin
salvifica en medio de nosotros hasta el fin de los tiempos.
Reunidos aqu, en Salta, para dar gracias a Dios por los cinco
siglos de evangelizacin en el continente americano, elevamos nuestra
plegaria de alabanza al Padre, al Hijo y al Espritu Santo, porque las
promesas de Jess se han cumplido abundantemente en estas tierras.
Y, por la intercesin de la Madre de Dios, pedimos al Seor de la
Historia una renovada conversin de la Argentina y de toda Amrica
al Evangelio de Nuestro Seor Jesucristo, y que su conversin se
manifieste en obras. Amn.
16

17

Pararme, ad migratores temporis elapsi et praesentis habita.*

(( Nuestros antepasados ... reconociendo que eran extranjeros y pere


grinos sobre la tierra ... buscaban una patria 1

Amados Hermanos en el episcopado, queridsimos hermanos y


hermanas :
1. Nos encontramos reunidos en esta ciudad de Paran, en las mr
genes del ro del mismo nombre, para escuchar la Palabra de Dios y
dejarnos interpelar por ella.
16

Mt 28, 18.

17

Cf. Mt 28, 20.

* Die 9 m. Aprilis a. 1987.


1

Hebr 1, 13-14.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

201

Las palabras que acabamos de escuchar, tomadas de la Carta a los


Hebreos, se aplican con particular realismo a esta noble Nacin Argen
tina, un pas de inmigracin, hospitalario y amigo para los inmigrantes,
en el pasado y en el presente.
Es para m motivo de gran alegra celebrar, junto a vosotros, esta
liturgia de oracin por los inmigrantes. Saludo a las Autoridades, a
mis amados hermanos en el episcopado, en particular al Pastor de esta
Arquidicesis, a los sacerdotes, religiosas y religiosos, y a todos los
dems fieles que, con su presencia o a travs de los medios de comuni
cacin, desean unirse a nosotros para dar gracias al Seor porque es
buena ... y aclamarlo en la asamblea del pueblo.
2

La Argentina de Hoy, se puede decir, es un pas hecho, en buena


medida, por inmigrantes ; por hombres y mujeres que han venido a
(( habitar en el suelo argentino como reza el prembulo de vuestra
Constitucin. Vuestra Nacin ha sabido acoger a los que venan, y stos,
a su vez, han encontrado una nueva patria a la que han aportado la
herencia de sus lugares de origen.
Ante esta gozosa realidad, vienen a mis labios las palabras del Salmo :
(( Dad gracias al Seor, porque es bueno,
porque es eterno su amor.
Que lo digan los redimidos del Seor ...
los que ha reunido de entre los pases,
de oriente y de poniente, del norte y del medioda ...
El los libr por camino recto
los condujo por camino recto
hasta llegar a una ciudad habitable .

2. Se ha proclamado hoy el Evangelio de la huida de la Sagrada


Familia a Egipto y de su posterior retorno a Israel. Un Angel del
Seor se apareci en sueos a Jos y le dijo : Levntate, toma al
nio y a su madre, huye a Egipto y permanece all hasta que yo te
avise ... Cuando muri Herodes, el Angel del Seor se apareci en
sueos a Jos, que estaba en Egipto y le dijo : Levntate, toma al nio
y a su madre, y regresa a la tierra de Israel .
4

El Seor, que por su gran misericordia se hizo semejante en todo a


sus hermanos los hombres, menos en el pecado, quiso tambin asumir,
3

Sal 106 [107], 1-2.

Sal 106 [107], 1-3. 6-7.

Mt 2, 13. 19-20.

Cf. Hebr 2, 17.

14 - A. A. S.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

202

con su Madre Santsima y San Jos, esa condicin de emigrante, ya al


principio de su camino en este mundo. Poco despus de su nacimiento
en Beln, la Sagrada Familia se vio obligada a emprender la va del
exilio. Quiz nos parece que la distancia a Egipto no es demasiado
considerable; sin embargo, lo improvisado de la huida, la travesa del
desierto con los precarios medios disponibles, y el encuentro con una
cultura distinta, ponen de relieve suficientemente hasta qu punto Jess
ha querido compartir esta realidad, que no pocas veces acompaa la
vida del hombre.
Cuntos emigrantes de hoy y de siempre, pueden ver reflejada su
situacin en la de Jess, que debe alejarse de su pas para poder sobre
vivir ! De todos modos, lo que debemos considerar en esta etapa de la
vida de Cristo es, sobre todo, el significado que tuvo en el designio
salvifico del Padre. Esa huida y permanencia en Egipto durante algn
tiempo contribuyeron a que el Sacrificio de Cristo tuviera lugar a su
hora, y en Jerusaln. De modo anlogo, toda situacin de emigracin
se halla ntimamente vinculada a los planes de Dios. He ah, pues, la
perspectiva ms profunda en que ha de considerarse el fenmeno de la
emigracin.
6

3. Los emigrantes venan aqu sobre todo a buscar trabajo, cuando


ste escaseaba ya en su tierra de origen. Con la voluntad de trabajar y
de contribuir al bien comn del pas que los reciba generosamente, traan
tambin consigo todo el bagaje histrico, cultural, religioso de sus
respectivos pases. Para la Argentina hispana de entonces, las corrien
tes migratorias posteriores de la misma Espaa, de Italia, Alemania,
Francia, Suiza, Polonia, Yugoeslavia, Armenia, Lbano, Siria, Tur
qua y de las comunidades hebreas del Este y Centro de Europa, han
sido no slo una fuente de riqueza, econmica y cultural, sino tambin
el componente bsico de la poblacin actual.
Muchos de estos inmigrantes han trado consigo, junto con su
pobreza, la gran riqueza de la fe catlica ; otros muchos, han encontrado
ese gran tesoro en vuestro pas. Quisiera recordar ahora, en esta novena
de aos que prepara ya de cerca la celebracin del V Centenario de la
Evangelizacin de Amrica, la importancia que en esta evangelizacin
han tenido muchos de los inmigrantes europeos llegados, incluso de
recin, a estas tierras : han aportado una fe sincera y una viva con6

Of. Jn 13, 1.
Cf. Mt 20, 17-19.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

203

ciencia de su pertenencia a la Iglesia catlica, y tambin su propio


tesoro de devociones populares. Ellos han fijado definitivamente la
actual fisonoma religiosa de este pas y de tantos otros pases her
manos, en admirable simbiosis con las tradiciones locales.
Otros inmigrantes han venido tambin, trayendo sus propias tradi
ciones religiosas. Pienso en primer lugar, en los pertenecientes a las
diversas confesiones cristianas de Oriente y de Occidente. Tambin
quisiera recordar, especialmente en esta provincia de Entre Ros, a la
inmigracin hebrea, tan apreciable en sus aportes culturales.
Si las corrientes migratorias desde Europa ya no tienen la amplitud
de otros tiempos, nuevos desplazamientos, de pases vecinos esta vez,
han venido a reemplazarlas. Ahora son oriundos de regiones limtrofes
los que vienen a habitar este suelo .
No quisiera olvidar tampoco el fenmeno de las migraciones internas.
En Argentina, como en todos los pases, hay regiones ms o menos
favorecidas, y est tambin la atraccin, que es a menudo solamente
espejismo, de los grandes centros urbanos.
No obstante tanta diversidad de procedencias, culturas y religiones,
es muy honroso comprobar que en la Argentina no se han dado las
divisiones o los conflictos raciales o religiosos.
Tambin por esto, proclamamos : (( Dad gracias al Seor porque
es bueno, porque es eterno su amor . Agradeced a Dios y al pas ar
gentino, la generosidad y apertura que manifest en vuestros padres,
comportndoos del mismo modo con vuestros hermanos menos favo
recidos.
8

4. Un pas abierto a la inmigracin es un pas hospitalario y gene


roso, que se mantiene siempre joven porque, sin perder su identidad,
es capaz de renovarse al acoger sucesivas migraciones : esa renovacin
en la tradicin es precisamente seal de vigor, de lozana y de un
futuro prometedor. La Argentina no ha sido as solamente en el pasado :
lo es todava, y siempre lo debe ser.
Muy en contraste con estos sentimientos, tan en consonancia con el
espritu cristiano, y a pesar de los muchos signos positivos que se
vislumbran por todas partes, en algunos lugares an se nota la persis
tencia de un prejuicio ante el inmigrante, de miedo a que el hombre
venido de fuera aunque admitido para determinados tipos de presta
ciones laborales acabe por introducir un desequilibrio en la sociedad
8

Sal 106 [107], 1.

204

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

que lo recibe; y esto se traduce, de modo ms o menos consciente, en


actitudes de falta de afecto o, incluso, de hostilidad. Os dais cuenta de
que ese miedo y ese prejucio no tienen otro fundamento que el propio
egosmo.
Por eso, se hace particularmente importante que fomentis an ms
el espritu evanglico de caridad y de acogida hacia todos. Os recuerdo
las palabras de la Epstola a los Hebreos. Perseverad en el amor
farterno. No olvidis la hospitalidad, ya que gracias a ella, algunos,
sin saberlo, hospedaron a los ngeles . Existe un arte y un sentido
de la hospitalidad que es imposible codificar en normas y leyes, pero que
debe estar escrito en cada corazn cristiano. El corazn de los argen
tinos no debe cambiar : si antes acogais emigrantes del Viejo Mundo,
recibid ahora, como ya lo hacis, a vuestros vecinos menos favorecidos,
para que encuentren aqu un hogar, al igual que vuestros antepasados
lo encontraron en estas riberas. No haya en este pas, como nunca lo
ha habido, ciudadanos de segunda clase : que sea una tierra abierta a
todos los hombres de buena voluntad.
9

Debis procurar que los inmigrantes arraiguen vitalmente en la


nacin que los recibe, en la comunidad eclesial que como hermanos los
acoge. Esto supone conjugar, con extrema delicadeza, la valoracin del
patrimonio espiritual que los inmigrantes traen consigo, con el fo
mento de su integracin en el ambiente al que llegan. Esa solcita
actitud evita tensiones y conflictos, y facilita el mutuo enriquecimiento
humano y espiritual.
5. Queridos inmigrantes catlicos, debis sentiros porque lo s o i s miembros vivos de la Iglesia, no slo receptores de ayuda material y
espiritual, sino tambin verdaderos promotores de la evangelizacin.
Dios os ha bendecido con una nueva patria, pero sobre todo os ha
bendecido con la fe cristiana, garanta de los bienes que se esperan,
plena certeza de las realidades que no se v e n . Debis extender esa
fe como levadura evanglica en la patria que os ha acogido. No os
atrincheris en vuestra situacin, quiz precaria : Dios quiere que
seis colaboradores en la tarea de santificacin del hombre y de todas
las realidades humanas.
10

La vocacin cristiana, sea cual sea vuestra peculiar situacin, es,


por su propia naturaleza, vocacin al apostolado : la gran misin que
11

Hebr 12, 1-2.

10

Ibid. 11, 1.

11

Cf.

Apostolicam

actuositatem,

2.

205

Acta Ioannis Pauli Pp. II

hemos recibido en el bautismo es dar testimonio de la nueva vida reci


bida ; no cabe la actitud de permanecer pasivos. La extensin del Reino
de Dios no es slo tarea de Obispos, sacerdotes y religiosos, porque
todos segn vuestras peculiares circunstancias tenis el mandato
concreto de dar testimonio de vida y de anunciar a Cristo. Vuestra
conducta debe ser tal que los dems puedan decir al veros : ste es
cristiano, porque no es signo de divisin, porque sabe comprender,
porque no es fantico, porque sabe sobreponerse a los bajos instintos,
porque es trabajador y sacrificado, porque manifiesta sentimientos de
paz, porque ama, porque reza.
Hemos odo al Salmista :
Sembraron campos y plantaron vias,
que produjeron frutos en las cosechas ;
El los bendijo y se multiplicaron .
12

Tratemos de aplicarnos espiritualmente este pasaje : el que no labra


los campos de Dios, el que no es fiel a la misin divina de dar a
conocer a Cristo, difcilmente recibir la bendicin del Seor, y no
podr llegar l mismo a la patria definitiva. El Papa quiere animaros
y dentro de unos momentos lo pediremos a Dios en la Oracin de los
fieles a que os comprometis en una nueva evangelizacin que tras
cienda las fronteras y se realice en la Argentina y desde la Argentina.
6. El fenmeno de la migracin es tan antiguo como el hombre ;
quiz deba verse en l un signo donde se vislumbra que nuestra vida
en este mundo es un camino hacia la morada eterna. Nuestros padres
en la fe reconocieron que eran extranjeros y peregrinos en la tierra .
Los cuarenta aos de marcha por el desierto del Pueblo elegido deben
considerarse como don de Dios y parte de su pedagoga, para que que
dara por siempre grabado en sus vidas que no tenemos aqu ciudad
permanente, sino que buscamos la venidera . Y San Pedro nos re
cuerda que somos forasteros y peregrinos dondequiera que nos
hallemos, para as poner la esperanza en Dios y no en las cosas de esta
tierra, para que nuestro deseo est siempre pendiente de los deseos del
Seor.
13

14

15

Esto no significa que debis despreciar el mundo, o desentenderos


de las actividades terrenas, o que no debis amar la patria donde
12

Sal 106 [107], 37-38.

Hebr 11, 3.
14

Ibid. 13, 14.

15

1 Pe 2, 11.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

206

Officiale

vuestros padres o vosotros habis encontrado arraigo. Sino que el


Seor os llama insistentemente a mirar ms all, hacia el destino defi
nitivo de vuestras vidas, y de la vida de la Iglesia : la casa del
Padre )). Debemos permanecer en constante vigilancia, puesto que
no tenemos aqu ciudad permanente y no sabemos el da ni la hora
en que seremos llamados a la ciudad venidera .
La Iglesia de Cristo en este mundo es una Iglesia peregrina, una
Iglesia en camino hacia la eternidad. Si vivimos, arraigados en el pas
donde nos encontramos y preocupados por su bien, y a la vez, siempre
conscientes de nuestro destino eterno, realizaremos nuestro peregrinar
desde esta patria hasta la tierra prometida, y se cumplirn las pala
bras del Salmo :
16

17

El Seor convirti el desierto en un lago,


y la tierra reseca en un oasis :
all puso a los hambrientos,
y ellos fundaron una ciudad habitable .
La Ciudad permanente! La Jerusaln celestial! Amn.
18

* * *

Bonaeropoli, in collatione sacri Ordinis presbyteratus habita.*

Familias de los pueblos, aclamad al Seor,


aclamad la gloria y el poder del Seor .*
1. La liturgia que estamos celebrando hoy, amadsimos en el Seor,
repite estas hermosas palabras del salterio, que nos invitan a glorificar
a Dios por su accin salvifica en medio de los pueblos y en la creacin
entera.
Este canto brota ahora de corazones que se han consagrado a Dios
para recorrer gozosamente el camino de la perfeccin y hacerse plena
mente disponibles para la accin evangelizadora. Gracias por vuestra
presencia y por vuestro entusiasmo, gracias por vuestro testimonio
que seguramente se traduce a diario en compromiso de santificacin
y de apostolado.
16

Jn 14, 2.

17

Cf. Mt 25, 13.

18

Sal 106 [107], 35-36.

* Die 10 m. Aprilis a. 1987.


1

Sal 95, 7.

207

Acta Ioannis Pauli Pp. II

Ya en el umbral de la Semana Santa, la Iglesia nos recuerda con las


palabras del salmista que es Cristo quien ora dentro de nosotros, desde
nosotros y por nosotros, como queriendo entregar a Dios de nuevo y
para siempre toda la creacin y toda la humanidad, como ansiando que
sea pronto una realidad la restauracin de todas las cosas en l, (( para
que sea Dios en todas las cosas . El Seor anticipa as en nuestra
vida el himno que se canta perpetuamente en el cielo )).
2

Desde el da de la Encarnacin, Jess, el Verbo hecho hombre,


comenz su obra de redimir todo cuanto estaba cado a causa del
pecado, y entregarlo al Padre como nueva creacin. Jess, c o n su
encarnacin se ha unido, en cierto modo, con todo hombre y lo ha
transformado en una nueva creatura por la filiacin divina de la que l
mismo nos hace partcipes mediante su sacrificio cruento y resurreccin
gloriosa.
4

2. Verdaderamente el Padre ha enviado a su Hijo al mundo para


que nosotros, unidos a l y transformados en l, podamos restituir a
Dios el mismo don de amor que l nos concede : De tal manera am
Dios al mundo que le dio a su Hijo unignito, para que todo el que
crea en l tenga la vida eterna )). A partir de esa donacin de amor,
podemos comprender mejor y hacer realidad en nosotros la vida eterna
de Dios, que consiste en participar de la donacin total y eterna del
Hijo al Padre en el amor del Espritu Santo. Realidad sublime que
San Juan de la Cruz expresara con las palabras : dar a Dios el mismo
dios en Dios .
5

He querido recordaros estos ideales cristianos para reavivar en


vuestra mente y en vuestro corazn el objetivo final y grandioso de toda
evangelizacin. Slo el apstol que est enamorado de estos ideales de
perfeccin, sabr afrontar todas las dificultades transformndolas en
un seguimiento ms radical de Cristo y en una entrega pastoral ms
decidida. Dios es glorificado plenamente desde el momento en que
los hombres reciben plena y conscientemente la obra salvadora de Dios,
que complet en Cristo , nos dice el Concilio Vaticano II.
7

Pero hay un obstculo en el corazn de cada hombre, que impide


2

1 Cor 15, 28.

Sacrosanctum

Concilium, 83.

* Gaudium et spes, 22.


s

Jn 3, 16.

Llama de amor viva, cancin 3 .

Ad gentes, 7.

Acta, Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

208

este proceso de unidad interior y de armona con toda la creacin : el


pecado, la ruptura con Dios, la enemistad con el hermano. Vivimos
en una sociedad que, a veces, parece haber perdido la conciencia del
pecado, precisamente porque ha perdido el sentido de los valores del
espritu que han de animar cualquier autntico humanismo. El hombre
salido de las manos del Creador, slo hallar su realizacin plena
cuando en su mente y en su conducta, a nivel individual y a nivel
social, se asimile a su condicin de imagen y semejanza de Dios .
El pecado, en ltima instancia, es la destruccin del don de Dios que,
mediante Cristo Salvador, se nos entrega en el Espritu.
8

3. Cristo vence el pecado con el sacrificio de la Cruz, oblacin


del amor supremo, que supera el mal de todos los pecados de los
hombres . Vence, pues, por medio de la obediencia al Padre hasta la
muerte, transformada ya en misterio pascual de resurrecin. Esta
superacin del pecado por medio del amor es un nuevo inicio del
(( restituir )) a Dios todas las cosas y toda la humanidad como cosa
suya. Gracias al misterio pascual de Cristo, todo es de Dios en sentido
an ms pleno : como universo redimido y restaurado en Cristo. El
hombre como persona y la humanidad entera pueden, en Cristo hacer
de la propia existencia una donacin a Dios y a los dems.
9

10

11

Es doloroso reconocer que el propio pecado ha crucificado a Cristo


que vive en el hermano ; pero es consolador encontrarse con Cristo
crucificado que muere amando para destruir el pecado y restaurar al
hombre. Ese hombre perdonado y restaurado, como san Pablo o
san Agustn, es quien mejor puede anunciar a todos el perdn y la
reconciliacin. No es verdad que en esta perspectiva tan grandiosa
del Evangelio, se reaviva la esperanza cristiana, que sabe construir la
paz anunciando a todos el perdn y la reconciliacin en el gozo de
Cristo resucitado?
4. La liturgia nos ha ido acercando poco a poco a la celebracin de
la Pascua, misterio del Emmanuel, Dios con nosotros. Jesucristo es el
Hijo de Dios que ha sellado para siempre una Alianza de amor entre
Dios y los hombres. (( El puso su morada entre nosotros y com12

10

Cf. Gen 1, 26.


Dominum et vivificantem,
Cf. Fil 2, 8-11.

11

Cf Ef 1, 10.

12

Cf.Jn 1, 14.

31.

209

Acta Ioannis Pauli Pp. II

parti nuestra misma existencia, hasta el punto de hacer de su muerte


sacrificial la fuente de una nueva vida para todos los hombres. Por
Cristo y en la vida nueva del Espritu, el hombre ya puede ser restituido
a la Trinidad Santsima, pues de su cruz viene la fuerza de la redencin.
El mundo y la humanidad entera, gracias a la muerte redentora de
Cristo, el Hijo de Dios, han recuperado aquel equilibrio que haban
perdido por el pecado, restableciendo la maravillosa unidad del cosmos
y de toda la familia humana. Gracias al misterio pascual, todo el mundo
creado participa de la gloria de Cristo resucitado y puede cantar el
cntico nuevo )) de los seguidores de Cristo, del que se hace eco
nuestra celebracin litrgica :
13

14

15

(( Cantad al Seor un canto nuevo,


cantad al Seor la tierra entera,
cantad al Seor y bendecid su nombre .

16

5. Nosotros todos, aqu reunidos para participar en esta Eucarista,


en la que se actualiza el misterio pascual por el que Cristo nos restituye
al Padre, dirigimos nuestra mirada de fe profunda al Redentor para
reafirmarnos desde lo ms hondo de nuestro corazn de que todos somos
de Cristo.
17

Somos totalmente suyos por el bautismo que nos configura sacra


mentalmente con la muerte y la que Cristo recupera y entrega al
comienzo a una vida nueva por la que Cristo recupera y entrega al
Padre toda nuestra existencia en novedad de vida. Por el hecho de ser
bautizados, somos ya llamados a ser santos, puesto que <( todos los
fieles , de cualquier estado o condicin, estn llamados a la plenitud
de la vida cristiana y a la perfeccin de la caridad.
18

Somos totalmente suyos por la misin que l ha confiado a los Aps


toles y a toda la Iglesia. A esta misin (( merece que el apstol le
dedique todo su tiempo, todas sus energas y que, si es necesario, le
consagre su propia vida .
19

Somos totalmente suyos por la ordenacin sacerdotal que nos capa


cita sacramentalmente para representar a Cristo, Cabeza de su Cuerpo
13

Cf. Jn 7, 38-39.

14

Dominum

15

Cf. Apoc 5, 9.

16

Sal 95, 1-2.

et

vivificantem,

17

Cf. Heb 12, 2.

18

Lumen gentium,

19

Evangelii nuntiandi,

40.
5.

14.

210

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

Mstico y servir as a todos los fieles en su nombre y con su autoridad.


El hecho de haber recibido el sacramento del Orden requiere por nuestra
parte una profunda identificacin con Cristo y con los misterios de
nuestra fe de los cuales somos dispensadores.
Somos totalmente suyos por la consagracin religiosa y por la
prctica permanente de los consejos evanglicos, que radicando en
aquella recuperacin y entrega al Padre que el sacramento del bautismo
plasm en cada uno de nosotros, imprime en nuestro ser una semejanza
y configuracin con Cristo muerto y resucitado. Esta consagracin a
Cristo es seal y estmulo de la caridad y como un manantial extraor
dinario de espiritual fecundidad en el mundo w.
20

Todos nosotros, pues, sacerdotes, personas consagradas, agentes de


pastoral, somos totalmente suyos, con la alegra pascual de prolongar,
cada uno segn su propia vocacin la presencia, la palabra, el sacrificio
y la accin salvifica de Cristo, vencedor del pecado y de la muerte.
6. Hoy en esta asamblea eucaristica, todos nosotros, que somos total
mente suyos, queremos no solo escuchar su mensaje, sino sobre todo
acoger en nuestro corazn el mandato misionero del Seor : <( Id por
todo el mundo y predicad el evangelio a toda creatura .
21

Este encargo misionero de Jess es como una declaracin de amor,


puesto que nos confa lo ms querido que l tiene : el encargo recibido
del Padre de redimir a la humanidad cada. Si l entreg su vida para
llevar a cabo su misin salvifica, nosotros, que somos totalmente suyos,
recibimos este encargo de manos de la Iglesia para compartir con el
nuestra vida.
La consagracin que se ha realizado en nosotros por el bautismo
constituye la fuente primera de esta llamada al apostolado, a la evan
gelizacin. Si (( la Iglesia entera es misionera, la obra de evangelizacin
es un deber fundamental del Pueblo de Dios . Por esto (( evangelizar
no es para nadie un acto individual y aislado, sino profundamente
eclesial .
22

Ulteriormente, los que hemos recibido el sacerdocio ministerial


estamos, en virtud de un ttulo nuevo, especialmente obligados al apos
tolado y a la evangelizacin mediante el ministerio de la Palabra y de
los Sacramentos. Para nosotros servir a la accin evangelizadora de la
20

Lumen gentium,

21

Me 16, 5.

42.

22

Ad gentes, 35.

23

Evangelii nuntiandi,

60.

211

Acta Ioannis Pauli Pp. II

Iglesia constituye un apremiante, aunque tambin gustoso deber. Somos


instrumentos vlidos y eficaces de la accin del mismo Cristo, Buen
Pastor, en las almas : somos los instrumentos de unidad necesarios
para la accin evangelizadora que el Seor ha confiado a la Iglesia.
La llamada divina a la profesin religiosa, a la prctica permanente
de los consejos evanglicos, abre nuevos caminos al apostolado de la
Iglesia, y de ella dimanan nuevas energas para la evangelizacin. La
persona consagrada debe ser un signo transparente y portador del ofre
cimiento del mundo a Dios. Es tambin una expresin viva de la pobreza
de Cristo, que se desprendi de todo y se hizo obediente hasta la
muerte y muerte de cruz . A travs de esta consagracin al Seor
aparece claramente la inmolacin de Cristo en aras de la voluntad sal
vifica del Padre. De ah proviene la misteriosa fecundidad apostlica
de la vida consagrada, como signo eficaz de evangelizacin. Los llamados
a esta consagracin, que se sitan dentro del dinamismo de la Iglesia,
son, por excelencia, voluntarios y libres para abandonar todo y lanzarse
a anunciar el Evangelio hasta los confines de la tierra .
24

25

7. El Evangelio es proclamado por medio de palabras vivas, de


gestos de vida. Y especialmente es proclamado mediante el testimonio
de una donacin total a Dios entregndole a l la creacin entera en
donacin esponsal a la causa del Beino de Dios, que Cristo ya ha
instaurado en la historia del hombre. Esta misin salvifica de devol
ver y entregar a Dios todas las cosas. Cristo la quiere compartir
con todos los que se hacen disponibles para seguirle e impregnarse del
Evangelio hasta lo ms profundo de la propia existencia. Compartir la
misin de Cristo supone una actitud esponsal de correr su suerte arries
gando todo por l. La participacin en el apostolado de la Iglesia, en
su misin universal, nace del amor esponsal por Cristo, que se con
vierte de modo casi orgnico en amor por la Iglesia como Cuerpo de
Cristo, por la Iglesia como Pueblo de Dios, por la Iglesia que es a la
vez Esposa y Madre .
26

La actitud de asociacin y de fidelidad esponsal a Cristo os convierte


pues en expresin de una Iglesia que, como Mara, escucha, ora, ama.
Los apstoles de todas las pocas y tambin vosotros sacerdotes, per
sonas consagradas y agentes de pastoral de la Argentina, necesitis
24

FU 2, 8.

25

Evangelii nuntiandi, 69.

26

Redemptionis

donum,

15.

Acta Apostolicae

212

Sedis - Commentarium Officiale

una vivencia fuerte de Cenculo con Mara, para recibir nuevas gracias
del Espritu Santo y poder afrontar las nuevas situaciones de evange
lizacin en el mundo de hoy. Esta ha sido mi invitacin en la encclica
Dominum et vivificantem, como lo fue ya en mi primera encclica
Redemptor hominis, siguiendo las huellas del Concilio Vaticano II.
El ao mariano, que pronto habremos de iniciar, os brinda,una ocasin
extraordinaria para dar renovado impulso a vuestras vidas segn esta
perspectiva evanglica.
27

29

28

8. De vosotros espera el Seor que sepis predicar su mensaje con


palabras llenas de vida, como transparencia del mismo Evangelio, pues
vuestra existencia ser palabra evanglica en la medida que brote espon
tneamente de vuestra entrega interior. Entonces vuestro apostolado
se har fecundo y <( creble pues el mundo espera de nosotros un
compromiso de vida y un testimonio de oracin, como quise poner de
manifiesto en el encuentro de Ass del ao pasado.
Predicar el Evangelio de esta manera se convierte en motivo
de gloria , como nos dice San Pablo en la segunda lectura de esta
celebracin eucaristica. Pero precisamente por ello, el anuncio del
Evangelio ha de ser para nosotros una urgencia apremiante, una obli
gacin santa, as como lo confiesa el mismo Apstol : (( Ay de m si no
evangelizare ! . S, ay de m ! ay de nosotros si no supiramos pre
sentar hoy el Evangelio a un mundo que, a pesar de las apariencias,
sigue teniendo hambre de Dios !
30

31

3 2

As, pues, amadsimos hermanos y hermanas, en este penltimo


viernes de Cuaresma, dirijamos nuestra mirada llena de esperanza
al Misterio Pascual de la Cruz y de la Resurreccin de Cristo, expresin
suprema de su amor redentor. El Seor os bendice con un crecimiento
de las vocaciones apostlicas, sacerdotales y de vida consagrada. Es
este un don suyo, que habis de agradecer y con el que habis de cola
borar da a da. Es necesario presentar, tanto en la vida personal como
en la vida comunitaria, <( la alegra de pertenecer exclusivamente a
D i o s . Pero esa alegra, que es gozo pascual, nace de un corazn
33

27

Cf. 25 y 26.

28

Cf. n. 22.

29

Cf. Lumen gentium, 59; Ad gentes, 4.

30

Cf. 1 Cor 9, 16.

31

Ibid.
Redemptor hominis,

32

Cf.

33

Redemptionis

donum,

8.

18.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

213

enamorado de Cristo, desprendido de los bienes de este mundo, inmo


lado con el Seor en la cruz y dispuesto a compartir con los hermanos
los dones de su amor. Muchos jvenes y muchas jvenes se sentirn
llamados a este seguimiento de Cristo, si ven en vosotros y en vosotras
las huellas del amor, el rostro de Cristo que acoge, que ayuda, que
reconcilia, que salva.
9. Vivid en la esperanza, sin dejaros vencer por el desaliento, por
el cansancio, por las crticas : Es el Seor quien est con vosotros,
pues os eligi como instrumentos suyos para que, en todos los campos
del apostolado, deis mucho fruto y vuestro fruto perdure.
34

Cuantos trabajis como (( agentes de pastoral encontraris sin


duda en el prximo Congreso Nacional de Catequesis un campo con
creto de planificacin y de accin evangelizadora para la renovacin
eclesial. Una catequesis bien orientada es la base para una vida sacra
mental, personal, familiar y social, pues toda accin apostlica y espe
cialmente la catequesis est (( abierta al dinamismo misionero de la
Iglesia )). A todos os invito a trabajar juntos para una evangelizacin
permanente.
35

Iglesia en Argentina ! Levntate y resplandece, porque ha llegado


tu luz, y la gloria del Seor alborea sobre t w.
36

Estas palabras del profeta Isaas nos recuerdan la liturgia de Epi


fana o manifestacin del Seor a todas las gentes. Hoy, en esta cele
bracin eucaristica en Buenos Aires, la Iglesia se aproxima ya a la
Pascua del Seor. La Resurreccin de Cristo ser el momento culmi
nante en el que se cumplen estas palabras. El Seor se manifestar en
su misterio de la Cruz y de la Resurrecin ; l resplandecer con la luz
de la verdad para llamar a todos los pueblos con la fuerza del Espritu :
Los pueblos caminarn a tu luz )>.
37

Cmo pido a Dios que Argentina camine en la luz de Cristo !


Caminad firme, decididamente ; el Seor os tiene de la mano y os
iluminar con su luz para que vuestro pie no tropiece !
3 8

Cuando las sociedades de la abundancia y del consumo atraviesan


una grave crisis de valores del espritu, vuestra Iglesia, la Iglesia de
toda la Amrica Latina, si mantiene su fidelidad a Cristo, podr ser
34

Cf. Jn 15, 16.

35

Catechesi tradendae, 24.

36

Cf. Is 60, 1.

37

/ s 60, 3.

38

Cf. Sal 91, 12.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

214

Officiale

luz que ilumine al mundo para que camine por el sendero de la solida
ridad, de la sencillez, de las virtudes humanas y cristianas que son el
verdadero fundamento de la sociedad, de la familia, de la paz en los
corazones.
De ah vuestro compromiso evangelizador ; vuestra misin de ser
luz para iluminar a quienes estn en tinieblas. Habis sido llamados,
queridos hermanos y hermanas, para sentir dentro de vosotros y vivir
con todas las consecuencias el lema de san Pablo, que se os convierte
en examen cotidiano : ay de m si no evangelizare ! .

39

10. Habis sido llamados y cautivados por el ejemplo de amor del


mismo Cristo, y tambin por el ejemplo de san Pablo y de tantos santos
y santas, apstoles y fundadores, para haceros dbiles con los dbiles,
de modo que seis todo para todos para salvarlos a todos w. A esta
40

llamada habis respondido por amor al Evangelio, por amor del mismo
Jess, para participar en l .

41

Que vuestro corazn, pues, se ensanche con esta alegra y esperanza


anunciada por el profeta Isaas y realizada en Jess aqu y ahora.

42

Con las palabras del Salmo, alabad al Seor, contad a los pueblos
su gloria. El Seor reina .

43

S ! Cristo crucificado reina. Por su cruz

y resurreccin Cristo es el centro de la creacin, Seor de la historia,


Redentor del hombre. El nos ha comunicado una vida nueva que pro
cede de Dios y que es participacin en su misma vida trinitaria de
donacin.
Que la Santsima Virgen de Lujan se haga para vosotros, la Virgen
del (( s , la Virgen de la fidelidad generosa y de la donacin total a la
misin ; y que sea ella tambin la Virgen de la esperanza, que habis
de anunciar y comunicar a todos los hermanos hacindola primero
realidad en vuestros corazones. As sea.
#

39

1 Cor 9, 16.

40

Ibid. 9, 22.

41

Ibid. 9, 23.

42

Cf. Is 60, 5.

43

Sal 95, 3. 10.

215

Acta Ioannis Pauli Pp. II

Bonaeropoli, ad opifices habita.*

Queridos hombres y mujeres trabajadores!


Muy queridos hombres y mujeres que realizis vuestro trabajo
diario en bien de la noble tierra argentina!
Alabado sea Jesucristo !
1. Mi gozo es grande al encontrarme entre personas que comparten
la condicin comn de trabajadores ! Con toda franqueza os puedo
decir que me siento especialmente cercano al mundo del trabajo, es
ms, me considero uno de vosotros ! Por eso, porque estoy con vosotros
y os comprendo, me alegro mucho de tener hoy este encuentro. Si
fuera posible, me gustara hablar con cada uno, saludar personalmente
a todos, preguntaros por vuestras familias, por vuestra labor, por
vuestras alegras y vuestras penas. Todo eso lo llevo en el corazn.
Alguna vez he dicho que aquellos aos como obrero, en la cantera
de una empresa qumica, fueron para m una nueva leccin sobre el
Evangelio. Es verdad, porque en aquel ambiente, en aquella poca de
esfuerzo laboral, me fue dado comprobar la profunda relacin de
solidaridad existente entre el Evangelio y la problemtica de la acti
vidad humana en nuestros tiempos. No es una nueva constatacin
terica ; es una gozosa realidad humana y cristiana que la Iglesia, ya en
el umbral del Tercer Milenio, tiene la grave responsabilidad de difun
dir, para que sea conocida y vivida por los hombres y mujeres del
mundo laboral. En este da os animo a que cada uno, cada una,
hagis (( el esfuerzo interior del espritu, con el fin de dar a vuestra
labor el significado que tiene a los ojos de Dios 1

El trabajo es como una vocacin o llamado que eleva al hombre


a ser partcipe de la accin creadora de Dios. Es el medio que Dios
ofrece al hombre para someter la tierra, descubrir sus secretos,
transformarla, gozarla y, de este modo, enriquecer su propia perso
nalidad. Su modelo ser Cristo, el Redentor del hombre, el cual, no
habiendo desdeado pasar una gran parte de su existencia en el taller
de un artesano, rescat el esfuerzo y la dignidad del trabajo, transfor
mndolo para siempre en instrumento de redencin.
Die 10 m. Aprilis a. 1987.
1

Cf.

Laborem exercens, 24.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

216

Officiale

2. En las cartas que muchos de vosotros enviasteis a Roma con


ocasin de esta visita pastoral, habis querido poner de manifiesto cir
cunstancias, anhelos, situaciones dolorosas y, tambin, las esperanzas
que anidan en vuestros corazones.
En mis encuentros frecuentes con trabajadores de todo el mundo,
oigo hablar a veces de motivos de tristeza, desnimo, desesperanza,
originados, en gran parte, por un creciente desempleo. Es cierto
que el mundo laboral presenta graves motivos de preocupacin. Los
conozco bien. Pero no es menos cierto que tales motivos no deben lle
varos al derrotismo, a la pasividad, a la falta de esperanza. Nuestra
fe catlica nos da motivos suficientes para no desesperar jams, por
difcil y dura que pueda parecer cualquier situacin.
En la Encclica Laborem exercens, sealaba al mundo de la pro
duccin un objetivo concreto y claro : conseguir que la actividad
humana mire, sobre todo, a los valores personales. En caso con
trario, en todo el proceso econmico surgen necesariamente daos in
calculables; daos no slo econmicos, sino ante todo daos para el
hombre . Hoy os invito adems a no conformaros con una visin
empobrecedora y deformada del trabajo; mi deseo es que penetris en
la profunda riqueza que puede aportar a la vida, al espritu de cada
persona. De cmo lo comprendis depende, en buena parte, no slo el
sentido de vuestra vida, sino tambin el alcance y los frutos de vuestro
asociacionismo laboral o empeo sindical.
2

Sois conscientes de que cuando el mundo socioeconmico se organiza


en funcin exclusiva de la ganancia, las dimensiones propiamente
humanas sufren detrimento. Ello puede llevar al desinters por la
calidad del trabajo, y perjudica la tan deseada cohesin y solidaridad
entre los trabajadores. Algunos pretenden que el nico mvil de vuestra
vida sea el dinero y el consumo; si os dejis polarizar exclusivamente
por esta motivacin, os incapacitis para descubrir el gran contenido
de realizacin personal y de servicio que encierra vuestra labor pro
fesional.
Per eso, os insisto en que no podis conformaros con unos objetivos
de corto alcance, cuya nica finalidad se reduzca a la concertacin
colectiva de las remuneraciones y a la disminucin de las horas labo
rales. Ante los problemas de la sociedad moderna, tampoco podis
aceptar que los mayores esfuerzos del asociacionismo laboral se este2

N. 15.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

217

rilicen en inoperantes litigios polticos, que en ocasiones instrumentalizan vuestros anhelos con el fin de alcanzar posiciones ventajosas.
Es justo que exista una noble contienda sindical, pero encaminada a
conseguir los objetivos propios del mundo laboral, dirigida a fortalecer
la solidaridad y elevar el nivel de vida material y espiritual de los
trabajadores. Es cierto que la ntima relacin existente entre el mundo
laboral y la vida poltica el llamado (( empresario indirecto exige
un constante contacto y dilogo entre trabajadores y polticos. Debe
ser siempre un dilogo constructivo, que no mire slo a intereses de
parte, sino al bien de toda la gran familia argentina, en perspectiva
latinoamericana e incluso mundial.
3. Vuestro pas, vuestra sociedad, goza un fuerte y dinmico aso
ciacionismo laboral que, como sabis, costituye un elemento indis
pensable de la vida social . Pero tal elemento, aun siendo indispen
sable, no puede ser identificado con la lucha de clases sociales; tal
concepcin es ideolgica e histricamente errnea, y sus peores conse
cuencias terminan por recaer sobre los hombres y mujeres del mundo
laboral.
3

El trabajo tiene una caracterstica propia que, antes que nada


une a los hombres, y en esto consiste su fuerza social : la fuerza de
construir la comunidad . Asimismo los frutos de vuestro asociacio
nismo deben ser siempre constructivos, de manera que todas sus virtua
lidades estn al servicio de la persona y de la sociedad entera, y no sean
utilizadas contra la comunidad y contra el hombre mismo.
4

La gran meta del sindicato ha de ser el desarrollo del hombre, de


todos los hombres que trabajan, y para ello : son siempre necesarios
nuevos movimientos de solidaridad de los hombres del trabajo )). El
Papa quiere alentaros a dar un paso ulterior en la solidaridad, ani
maros a que vuestros esfuerzos sean promotores, cada vez ms, de la
dignidad inalienable del hombre, de cada hombre, de cada trabajador,
y que contribuya siempre a su realizacin personal. Slo as cumpliris
vuestra misin de promover y defender los intereses vitales de los
hombres empleados en la diversas profesiones .
5

Ser una pena que faltase la solidaridad entre los trabajadores,


cuando las condiciones laborales se vuelven degradantes o cuando
3

Ibid., 20.

* Ibid.
5

Ibid., 8.

Ibid., 20.

15

A. A S.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

218

crecen los abusos y la arrogancia en quienes, desde su posicin ven


tajosa, se atribuyen derechos que en modo alguno les corresponden.
Tampoco debe faltar la solidaridad con esas amplias zonas de miseria
y de hambre, que es lo mismo que decir de trato inhumano a los
trabajadores y a sus familias; tambin ah debe llegar la fuerza del
asociacionismo laboral en orden a procurar unas condiciones que per
mitan a las personas salir de su penosa situacin.
Donde se encuentre un padre o una madre de familia que por sus
circunstancias no puede cumplir la responsabilidad de ganar el sustento
para vivir dignamente con los suyos, ah debe tambin llegar la soli
daridad de los hombres y mujeres trabajadores.
4. Os parece lgico que la solidaridad laboral quede inactiva, o se
proponga slo objetivos de corto alcance, cuando son tan apremiantes
las necesidades de muchos obreros? Ningn cristiano debiera perma
necer insensible ante la necesidad ajena pues sabe que, a los ojos de
Dios, el valor de su conducta depende del amor que se ofrece a los
hermanos. Y si la caridad es nuestro mandamiento supremo, cmo
se puede quedar cruzados de brazos ante las injusticias, si la justicia
es el presupuesto bsico y primer fruto de la caridad?
7

El servicio que vuestra fuerza asociativa puede prestar al hombre


y con l a la comunidad, requiere de cada uno de vosotros un com
promiso exigente que les lleve a decir basta ! a todo lo que sea una
clara violacin de la dignidad del trabajador.
Basta, a un conformismo reductor que no se proponga ms objetivos
para el asociacionismo laboral que la remuneracin monetaria y la
ampliacin del tiempo libre, silenciando todo dilogo cuya cuestin
central sea la persona y su dignidad en la vida y en la profesin.
Basta, a unas situaciones en las que los derechos del trabajo estn
frreamente subordinados a sistemas econmicos que busquen exclusi
vamente el mximo beneficio, sin reparar en la cualidad moral de los
medios que emplean para obtenerlo.
Basta, a un sistema laboral que obligue a las madres de familia a
trabajar muchas horas fuera de casa y al descuido de sus funciones en
el hogar ; que no valore suficientemente la labor agrcola ; que margine
a las personas minusvlidas ; que discrimine a los inmigrantes.
Basta, a que el derecho a trabajar quede al arbitrio de transitorias
circunstancias econmicas o financieras, las Cuales no tengan en cuenta
7

Cf. Mt 25, 35-40.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

219

que el pleno empleo de las fuerzas laborales debe ser objetivo priori
tario de toda organizacin social.
Basta, a la fabricacin de productos que ponen en peligro la paz y
atentan gravemente a la moralidad pblica, e incluso a la salud de
determinados sectores de la poblacin.
Basta, tambin, a la insolidaria distribucin de alimentos en el
mundo ; a la falta de reconocimiento sistemtico del asociacionismo
laboral en no pocos pases de la tierra ; y, en este ao internacional
de los (( sin techo , basta, tambin, a la clamorosa situacin de indig
nidad en la vivienda de los trabajadores en tantos suburbios de las
grandes ciudades.
Pero no olvidis que ese compromiso adquiere su fuerza, sobre
todo, en una actitud de solidaridad personal : hay que superar la ten
dencia al anonimato en las relaciones humanas ; hay que hacer un
esfuerzo positivo para convertir la soledad en <( solidaridad , bus
cando momentos de intercambio, de comprensin, de confianza, de
ayuda mutua, de fomento de la amistad.
5. El objetivo bsico de vuestro empeo debe ser humanizar la acti
vidad econmica y el mundo del trabajo, y para ello debis conseguir,
poco a poco, que las relaciones laborales sean cada vez ms conformes
con lo que en la Encclica Laborem exercens he llamado (( fundamental
estructura de todo trabajo , que es una estructura de unidad, de
colaboracin y de solidaridad.
8

Un principio fundamental de esta accin de solidaridad en el aso


ciacionismo consiste en la decisin consciente de considerar el hombre
no en cuanto til o intil para el trabajo, sino considerar el trabajo en
su relacin con el hombre, con cada hombre . La solidaridad es pre
cisamente abrir espacios a las personas en la sociedad, en la actividad
laboral, para que en estos mbitos de vida fundamentales, todos pue
dan moverse con la conciencia y la responsabilidad de actuar como
personas.
9

La fuerza del trabajo es muy grande y, cuando se emplea positiva


mente, es capaz de convertirse en un factor fundamental para cons
truir una comunidad en la que las principales cuestiones sociales sean
resueltas segn los principios de justicia y equidad.
Esforzndoos en ser solidarios, poco a poco lograris contener los
N. 20.
9

Discurso

la

Organizacin

Internacional

del

Trabajo,

12

junio

1982.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

220

Officiale

efectos de la degradacin o la explotacin, y los sindicatos sern nn


exponente en la costruccin de la justicia social, del reconocimiento de
los justos derechos de los trabajadores y de la dignidad y del bien ver
dadero de la sociedad. Entonces, sin confundir vuestra accin de soli
daridad con la actividad poltica, influiris en la sociedad de un modo
ms incisivo que cuando se pretende actuar directamente en la vida
poltica solamente desde el asociacionismo sindical.
Por eso mismo, lo sabis muy bien, no debis permitir que vuestros
esfuerzos se transformen en una especie de egosmo )) de grupo o de
clase. Aun cuando la finalidad de una determinada accin sea la salva
guardia de los derechos de una persona o categora laboral, ese objetivo
no debe estar en contraste con el bien comn de toda la sociedad. No
olvidis tampoco la solidaridad con aquellas personas que, por diversas
circunstancias, no participan de vuestra fuerza asociativa ; el apoyo a
los ms dbiles sera prueba de que vuestra solidaridad es autntica.
10

6. En el Evangelio del trabajo tenemos el ejemplo ms convincente


de solidaridad ; Dios todopoderoso que, en su grandeza trascende total
mente a los hombres, por amor, por solidaridad , se hace hombre, y
lleva como uno ms una vida de trabajo. Jesucristo es el mejor ejemplo
de solidaridad sin fronteras, que los trabajadores estn llamados a
seguir e imitar. Dondequiera que un hombre o una mujer desarrollan
su actividad, trabajan y sufren, ah est presente Cristo.
La Iglesia, fiel a su divino Fundador, ha respetado y promovido
siempre la dignidad del trabajo. Y lo ha hecho reivindicando el papel
fundamental que compete a la labor del hombre en los designios de
Dios; lo ha hecho exaltando los logros que la inteligencia humana ha
sabido conseguir, especialmente en el campo de la ciencia y de la tcnica ;
lo ha hecho mostrando su predileccin a todos los trabajadores y, en
particular, a los ms duramente probados por la fatiga, como los obre
ros y los campesinos ; lo ha hecho acogiendo y tutelando sus reclamos,
sus intereses y sus legtimas aspiraciones; lo ha hecho acercndose al
mundo laboral, tanto en las villas miserias como en sus humildes
(( ranchitos , o en sus viviendas confortables, para asistirlos material
y espiritualmente, precaverlos de tantos peligros, preservar su sentido
moral y social, y elevar sus condiciones de vida.
Hoy es el Papa quien viene a vosotros para honrar en vuestras per
sonas a los servidores de la gran labor, a la que todos estamos llamados,
10

Cf.

Laborem

exercens, 20.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

221

de transformar el mundo segn los designios divinos ; para descubrir


en vuestros rostros los rasgos de Jess de Nazaret, y para exhortaros a
responder con hondo sentido de responsabilidad a la misin a que Dios
os ha llamado como constructores de la Argentina de hoy y del maana.
Mostraos dignos de este llamado ! Sed siempre conscientes de vues
tra dignidad de trabajadores y argentinos, y colaborad con todas las
fuerzas vivas del pas, para hacer frente, de manera solidaria y cons
tructiva, a vuestro compromiso como ciudadanos y como cristianos.
En nombre de Jess, el obrero de Nazaret, a todos os bendigo de
corazn.
*

* #

Rosarii, ad viros et mulieres laicos Christifideles habita.*

(( Vosotros sois la sal de la tierra (...) vosotros sois la luz del


mundo )).*
1. Sean estas palabras de Jess, apenas escuchadas en la lectura del
Evangelio, portadoras de mi saludo a todos los aqu reunidos.
Con cunta alegra, queridos hermanos y hermanas de esta noble
ciudad de Rosario y de la zona del litoral argentino, vengo a vosotros
en este penltimo da de mi visita a vuestro amado pas !
No puedo ocultar que me embarga una gran emocin por hallarme
en esta Ciudad, dedicada a la Santsima Virgen del Rosario, venerada
en este lugar desde hace ms de dos siglos. Me conmueve esta advocacin
de Santa Mara, que evoca en el nimo de los fieles la oracin mariana
por excelencia; esa oracin en la que, en cierto modo, Mara reza con
nosotros, al igual que rezaba con los Apstoles en el cenculo.
Me emociona, asimismo, encontrarme dentro de este hermoso am
biente geogrfico, baado por el amplio Ro Paran, junto al Monu
mento Nacional a la Bandera, que enarbol por primera vez el general
Manuel Belgrano, dndole los colores del cielo : el color del manto
sagrado de la Inmaculada Concepcin.
Saludo muy cordialmente a mis queridos hermanos en el episco
pado, especialmente al Seor Arzobispo de Rosario con sus Obispos
Auxiliares, a las autoridades aqu presentes y a esta numerosa asamblea
venida desde diversos lugares de esta regin argentina. Valgan para
* Die 11 m. Aprilis a. 1987.
1

Mt 5, 13-14.

Acta Apostolicae Sedis -

222

Commentarium

Officiale

todos las palabras de San Pablo : El Dios de la esperanza os colme


de todo gozo y paz en vuestra fe, hasta rebosar de esperanza por la
fuerza del Espritu Santo )).
2

2. Vosotros sois la sal de la tierra (...) vosotros sois la luz del


mundo . Jess describe la misin de sus discpulos empleando la
metfora de la sal y de la luz. Sus palabras van dirigidas a los disc
pulos de todos los tiempos pero en esta hora adquieren suma impor
tancia para los laicos, que desarrollan su vocacin especfica en el
mbito de las realidades temporales, adonde son llamados y enviados
por Cristo para que contribuyan a la santificacin del mundo como
desde dentro, a modo de fermento .
3

Esto me lleva a proponeros, para vuestra oracin y reflexin ulte


rior, un tema de singular importancia en nuestros das : la vocacin
y la funcin propria de los laicos en la Iglesia y en el mundo. De este
mismo tema se ocupar el Snodo de los Obispos en octubre de este ao
y del que espero mucho fruto, tanto para la edificacin de la Iglesia,
como para la construccin de la sociedad temporal segn el querer
de Dios.
En presencia de la Imagen coronada de la Virgen del Rosario, el
Papa quiere exhortar hoy a todos los laicos de esta Arquidicesis y de
todo el pas, a que sean fieles a su vocacin cristiana y a su apostolado
eclesial especfico, de trabajar por la extensin del Reino de Dios en la
ciudad temporal. El Papa confa en los laicos argentinos y espera
grandes cosas de todos ellos para gloria de Dios y para el servicio del
hombre !
3. La primera lectura de la liturgia de hoy nos ha acercado a la vida
de la Iglesia primitiva segn el testimonio de los Hechos de los Aps
toles : Perseveraban segn hemos odo en la doctrina de los Aps
toles y en la unin fraterna, en la fraccin del pan y en las oraciones .
Y cuantos crean, estaban unidos y todo lo tenan en comn (...) ala
bando a Dios y gozando de la estima de todo el pueblo )).
5

Sobre la base de esta concisa descripcin se puede deducir que los


miembros de aquella primitiva comunidad cristiana, recin formada
2

Rom 15, 13.

Mt 5, 13.14.

Lumen gentium,

Act 2, 42.

Act 2, 44. 47.

31.

223

Acta Ioannis Pauli Pp. II

en Jerusaln alrededor de los Apstoles, llevaban ya una propia vida


interior, que era fundamento de su identidad en medio de los hombres,
y que se apoyaba sobre la Palabra de Dios contenida en la enseanza
de los Apstoles, y en la fraccin del pan , esto es, en la Eucarista,
que el Seor ordena realizar en memoria suya .
Esta vida fue adems algo nuevo para el ambiente de Israel. Los
cristianos no vivan apartados de sus semejantes, pues <( perseverando
con ellos frecuentaban diariamente el Templo . A la vez, daban
testimonio de Cristo en ese ambiente : y como su vida era digna
devota e inocente, eran queridos por todo el pueblo.
7

Abrazando este estilo de vida, la primera generacin de discpulos


y confesores de Cristo intent desde el comienzo ser la sal de la tierra
y la luz del mundo, siguiendo la recomendacin del Maestro.
4. La lectura de la Carta a los Efesios, por su parte, pone de
relieve la importancia fundamental de la vocacin cristiana : Os
exhorto escribe el Apstol a comportaros de una manera digna de
la vocacin que habis recibido .
10

Esta manera digna est compuesta por las virtudes que hacen a
cada uno semejante al modelo, esto es, a Cristo : con toda humildad,
mansedumbre y paciencia, ayudndoos mutuamente con amor .
n

Igualmente, ese comportarse de manera digna significa <( con


servar la unidad del Espritu, mediante el vnculo de la paz . Los
fundamentos de esta unidad son slidos : (( un slo bautismo, un slo
Dios y Padre de todos, que est sobre todos, lo penetra todo y est en
todos . La vocacin cristiana es leemos una misma esperanza,
a la que habis sido llamados . Todos los que participan en esta
esperanza tienen un solo Espritu y constituyen un solo cuerpo en
Cristo.
12

13

14

Veis, pues, como la Carta a los Efesios tiene presentes a todos los
cristianos, a todo el Pueblo de Dios : laos thou Theou . De esta
expresin griega proviene precisamente el termina laicos utilizado
en la actualidad.
7

Cf. 1 Cor 11, 24.

Act 2, 46.

Cf. Act 2, 47.

10

Ef 4, 1.

11

Ef 4, 2.

12

Ef 4, 3.

13

Ef 4, 5-6.

14

Ef 4, 4.

Acta, Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

224

5. EI Concilio Vaticano II se ocup tambin de esta vocacin espe


cfica, a saber, de los cristianos laicos extendidos por todo el orbe para
ser sal de la tierra y luz del mundo ; adems nos indic en qu consiste
esa vocacin y cmo deben comportarse para que su conducta sea
(( digna de la vocacin cristiana .
La respuesta del Concilio esto es, todas sus enseanzas sobre los
laicos y su apostolado se debe entender naturalmente, en continuidad
homognea con las enseanzas del Evangelio, de los Hechos y de las
Cartas de los Apstoles. Simultneamente, la respuesta conciliar tiene
muy en cuenta la rica y mltiple realidad de la Iglesia en el mundo
contemporneo, de la Iglesia que vive en todos los continentes, en
medio de muchos pueblos, lenguas y culturas, permaneciendo al mismo
tiempo (( in statu missionis , en estado de misin. Donde quiera que se
encuentre, la Iglesia es siempre misionera en sentido amplio, y esto
determina la dinmica particular de la vocacin y del apostolado de los
laicos.
6. En efecto, el Concilio Vaticano II afirma que todos los cristianos
participan de la nica misin de la Iglesia : la Iglesia ha nacido con
el fin de que, por la propagacin del Reino de Cristo en toda la tierra,
para gloria de Dios Padre, haga a todos los hombres partcipes de la
redencin salvadora, y por medio de ellos se ordene realmente todo
el mundo hacia Cristo. Toda la actividad del Cuerpo Mstico ordenada
a este fin se llama apostolado, que la Iglesia ejercita mediante todos
sus miembros, naturalmente de modos diversos ; la vocacin cristiana
es, por su mismo naturaleza, vocacin al apostolado .
15

El Concilio seala tambin el modo especfico que tienen los fieles


laicos de ejercer su apostolado : El carcter secular es propio y
peculiar de los laicos (...). A los laicos corresponde, por su propria
vocacin, tratar de obtener el reino de Dios gestionando los asuntos
temporales y ordenndolos segn Dios . No hay, por tanto, actividad
humana temporal que sea ajena a esa tarea evangelizadora. As lo
afirm mi venerado predecesor el Papa Pablo V I , en su Exhortacin
Apostlica Evangelii nuntiandi : El camino proprio de su actividad
evangelizadora es el mundo vasto y complejo de la poltica, de la vida
social, de la economa, y tambin de la cultura, de las ciencias, de las
artes, de la vida internacional, de los medios de comunicacin social,
16

15

16

Apostolicam
Lumen

actuositatem,

gentium,

33.

2.

225

Acta Ioannis Pauli Pp. II

as como otras realidades abiertas a la evangelizacin, como el amor,


la familia, la educacin de los nios y jvenes, el trabajo profesional,
el sufrimiento ... )).
Esto no quiere decir, sin embargo, que la transformacin del mundo
est confiada o pertenezca exclusivamente a los laicos, quedando para
los clrigos, los religiosos y religiosas la edificacin interna de la Iglesia.
Todo el Cuerpo Mstico es definido por el Concilio como Sacramento
universal de salvacin ; por consiguiente, toda la Iglesia tiene la
misin de salvar y transformar el mundo en Cristo, por la fuerza del
Evangelio. Pero cada uno llevando a cabo la funcin propia a la que
ha sido llamado por Dios : Como lo proprio del estado laical es vivir
en medio del mundo y de los negocios temporales, Dios llama a los
seglares a que, con el fervor del espirito cristiano, ejerzan su aposto
lado en el mundo a manera de fermento )).
17

18

A ese mundo habis de llevar, queridos laicos, hombres y mujeres,


la presencia salvifica de Cristo, el enviado del Padre. En l habis de
ser testigos de la resurreccin y de la vida del Seor Jess, y signos
del Dios verdadero. Habis de ser heraldos y apstoles del Evan
gelio para el mundo de hoy. No tengis miedo. El Seor ha querido
que vuestra vida se despliegue en medio de las realidades temporales,
para que renovis con la libertad de los hijos de Dios esa sociedad
de la que formis parte.
19

20

Como Pastor de la Iglesia universal, hoy, en esta ciudad de Rosario,


quiero pediros a todos vosotros, los laicos cristianos argentinos, que
asumis decididamente vuestro apostolado especfico e irremplazable :
en vuestra vida profesional, familiar y social, en las parroquias, a
travs de vuestras asociaciones, en particular en la Accin Catlica.
A ello os invitan adems, de manera apremiante, las necesidades de
los tiempos recios que vivimos y os impulsa la accin fecunda e incesante
del Espritu Santo. En efecto, tenis ante vosotros evidentes muestras
de difusin del secularismo que pretende invadirlo todo ; a la vez, estis
percibiendo con seales muy claras la creciente hambre de Dios, que
siente en sus entraas el hombre moderno, sobre todo la generacin ms
joven. Desafortunadamente nos siguen azotando los vientos de la vio
lencia, del terrorismo, de la guerra ; pero, gracias a Dios se va refor17

N. 70.

18

Apostolicam

actuositatem,

" Cf. Lumen gentium, 38.


20

Cf. 1 Tim 2, 7.

16 - A. A. S.

2.

226

Acta Apostolicae Sedis -

Commentarium Officiale

zando ms y ms el ansia universal de paz, como lo ha demostrado el


encuentro de oracin en Ass, hace pocos meses. En medio de esas rea
lidades contrastantes, yo os pido con amor y confianza que sigis siendo
fieles a vuestra misin de apstoles y testigos, partcipes en la nica
misin evangelizadora de la Iglesia.
7. Entre los cometidos propios del apostolado de los seglares, quiero
ahora subrayar algunos que, en general, resultan ms apremiantes en
la sociedad argentina del presente.
Pienso, en primer lugar, en la necesidad de que los cnyuges cris
tianos vivan plenamente su matrimonio como una participacin de la
unin fecunda e indisoluble entre Cristo y la Iglesia; sintindose res
ponsables de la educacin ntegra, ante todo religiosa y moral, de sus
hijos, para que ellos sepan discernir rectamente todo lo noble y bueno
que hay en la creacin, mxime dentro de s mismos, distinguindolo
del consumismo hedonista y del materialismo ateo.
Veo tambin el reto que para el laico cristiano supone el campo de
la justicia y de las instituciones ordenadas al bien comn. Es en ste
donde con frecuencia se toman las decisiones ms delicadas, aquellas
que afectan a los problemas de la vida, de la sociedad, de la economa ;
y, por tanto, de la dignidad y de los derechos del hombre y de la con
vivencia pacfica en la sociedad. Guiados por las enseanzas luminosas
de la Iglesia, y sin necesidad de seguir una frmula poltica unvoca,
habis de esforzaros denodadamente en buscar una solucin digna y
justa a las diversas situaciones que se plantean en la vida civil de
vuestra Nacin.
Pienso, finalmente, en el campo de la educacin y de la cultura. El
laico catlico, dedicndose seriamente a su tarea de intelectual, de
cientfico, de educador, ha de promover y difundir con todas sus fuerzas
una cultura de la verdad y del bien, que pueda contribuir a una cola
boracin fecunda entre la ciencia y la fe.
8. (( Vosotros sois la sal de la tierra !
Vosotros sois la luz del mundo ! .
Estas palabras de Cristo quieren sealar con trazos bien precisos
la impronta ms adecuada de la vocacin cristiana en toda poca, y
dan bien a entender que ningn cristiano puede eximirse de la respon
sabilidad evangelizadora, y que cada uno ha de ser consciente del
compromiso personal con Cristo contrado en el Bautismo.
Queridos hermanos y hermanas : para no perder el sabor de la

Acta Ioannis Pauli Pp. II

227

sal salvifica, tenis que estar profundamente impregnados de la verdad


del Evangelio de Cristo y reforzados interiormente con la potencia de
su gracia.
La sal, a la que se refiere la metfora evanglica, sirve tambin
para preservar de la corrupcin los alimentos. De esta manera, voso
tros, laicos cristianos, os libraris de la descomposicin corruptora de
los influjos mundanos, contrarios al Evangelio y a la vida en Cristo ;
de lo que descompone las energas salvficas de una vida cristiana ple
namente asumida. No podis haceros semejantes a este mundo bajo
el influjo del secularismo, esto es, de un modo de vida en el que se
deja de lado la ordenacin del mundo a Dios. Eso no significa odiar o
despreciar el mundo, sino al contrario, amar verdaderamente a este
mundo, al hombre, a todos los hombres. El amor se demuestra en el
hecho de difundir el verdadero bien, con el fin de transformar el mundo
segn el espritu salvifico del Evangelio y preparar su plena realizacin
en el Reino futuro !
No sois llamados para vivir en la segregacin, en el aislamiento.
Sois padres y madres de familia, trabajadores, intelectuales, profesio
nales o estudiantes como todos. La llamada de Dios no mira al aparta
miento, sino a que seis luz y sal all mismo donde os encontris.
Cristo quiere que seis luz del mundo ; y, por tanto, estis colo
cados como una ciudad situada en la cima de una montaa , ya que
no se enciende una lmpara para esconderla, sino que se la pone
en el candelero para que ilumine ... .
21

Vuestra tarea es la renovacin de la realidad humana reno


vacin mltiple y variada en el espritu del Evangelio y en la pers
pectiva del Reino de Dios, procurando tambin que todas las realida
des de la tierra se configuren de acuerdo con el valor propio, que Dios
les ha dado. Es ste el amplio horizonte al que debe llegar toda la
obra de la redencin de Cristo ; y vosotros, los laicos, os insertis
operativamente en ella ofreciendo a Dios vuestro trabajo diario.
22

2 3

24

Para iluminar a todos los hombres, habis de ser testigos de la


Verdad y para ello adquirir una honda formacin religiosa, que os
lleve a conocer cada vez mejor la doctrina de Cristo transmitida por la
Iglesia.
21

Mt 5, 14-15.

22

Cf.

Apostolicam

23

Cf.

Ibid.,

actuositatem,

24

Cf. Gaudium et spes, 67.

5.

7.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

228

Tened siempre presente que vuestro testimonio sera ineficaz la


sal perdera su sabor si los demas no vieran en vosotros las obras
propias de un cristiano. Porque es sobre todo vuestra conducta diaria
la que debe iluminar a los damas. Os lo dice Cristo mismo : As debe
brillar ante los ojos de los hombres la luz que hay en vosotros, a fin de
que ellos vean las buenas obras que vosotros hacis y glorifiquen al
Padre que est en los cielos y). El Concilio Vaticano II se inspir en
este texto evanglico al describir la eficacia sobrenatural del apostolado
de los laicos.
25

26

9. Todos nosotros estamos dispuestos ahora a perseverar en la


enseanza de los Apstoles, en la fraccin del pan y en la oracin. De
esta manera, vamos a poner sobre el altar, aqu en tierra argentina,
todo lo que forma parte de vuestra vocacin humana y cristiana :
((Venid, cantemos con jbilo al Seor, aclamemos a la Roca que nos
salva ! .
27

Se repite una vez ms el misterio eucaristico del Cenculo. Cristo,


que en la vspera de su Pasin realiz la transubstanciacin del pan y
del vino en el Cuerpo y en la Sangre de su sacrificio redentor,
acepte de vuestras manos, en este pan y vino, todas las inquie
tudes y aspiraciones que acompaan a diario vuestra vocacin cristiana
y la misin del Pueblo de Dios en tierra argentina;
siga imprimiendo en todo vuestro apostolado el sello de la
Divina Eucarista, mediante la cual entramos con l en el eterno
Reino de la Verdad y de la justicia, del amor y de la paz, como Pueblo
unido con la misma unidad del Padre, del Hijo y del Espritu Santo.
Nos ayude siempre la proteccin maternal de Mara Santsima,
Virgen del Rosario, la primera seguidora de Jess, modelo perfecto
de los laicos que viven, en lo cotidiano de la historia, su vocacin de
santidad y su misin de apstoles y testigos del Seor Resucitado.
As sea.

25

Mt 5, 16.
Apostolicam

26

Cf.

27

Sal 94 [95], 6.

actuositatem,

6.

Congregatio pro

ACTA

Episcopis

229

CONGREGATIONUM

CONGREGATIO PRO EPISCOPIS


PROVISIO

ECCLESIARUM

Latis decretis a Congregatione pro Episcopis, Ioannes Paulus Pp. I I ,


per Apostolicas sub plumbo Litteras, iis quae sequuntur Ecclesiis
sacros Praesules praefecit, videlicet :
die li Ianuarii W8H. Cathedrali Ecclesiae Lexingtonensi, noviter
erectae, Exc.mum P. D. Iacobum Kendrick Williams, hactenus Epi
scopum tit. Catulensem.
die 20 Ianuarii. Titulari episcopali Ecclesiae Balianensi Exc.mum
P. D. Carolum Prada Sanmiguel, e clero archidioecesis Bucaramanguensis, directorem Commissionis pro Seminariis et Vocationibus pro
movendis Conferentiae episcopalis Columbianae, quem constituit Auxi
liarem archidioecesis Medellensis.
die 21 Ianuarii. Praelaturae territoriali Tibuensi R. D. Horatium
Olave Velandia, Vicarium episcopalem pro actione pastorali fovenda
in eadem praelatura.
Archiepiscopali Ecclesiae Materanensi-Montis Pelusii Exc.mum
P. D. Ennium Appignanesi, hactenus Archiepiscopum titularem Loriensem, in Urbe vices Gerentem.
Titulari episcopali Ecclesiae Ti gi en si, R. D. Franciscum Xave
rium Di Lorenzo, e clero archidioecesis Philadelphiensis Latinorum,
rectorem Seminarii maioris Sancto Carolo dicati eiusdem archidioe
cesis, quem deputavit Auxiliarem Exc.mi P. 1). Iacobi Clifford Timlin,
Episcopi Scrantonensis.
die 5 Ianuarii, Cathedrali Ecclesiae Tursiensi-Lacunerulonensi
R. D. Rochum Talucci, e clero dioecesis Melphiensis-Rapollensis-Venusinae presbyterum.

230

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

die 28 Ianuarii. Cathedrali Ecclesiae Birminghamiensi in Ala


bama, R. D. Raimundum Iacobum Roland, Vicarium generalem et
Cancellarium archidioecesis Vashingtonensis.
die 3 Februarii. Titulari episcopali Ecclesiae Octabiensi, R. D.
Paulum S. Loverde, e clero dioecesis Norvicensis, Delegatum episco
palem pro clericis eiusdem dioecesis, quem deputavit Auxiliarem Exc.mi
P. D. Ioannis Francisci Whealon, Archiepiscopi Hartfortiensis.
die 4 Februarii. Coadiutorem Antequerensem Exc.mum P. I).
Hectorem Gonzlez Martnez, hactenus Episcopum Campecorensem.
die 8 Februarii. Metropolitana Ecclesiae Portus Montt Exc.mum
P. D. Savinum Bernardum M. Cazzaro Bertollo, O. S. M., hactenus
Episcopum titularem Pyrgensem et Vicarium Apostolicum Aysenensem.
die 11 Februarii. Metropolitanae Ecclesiae Philadelphiensi Lati
norum, Exc.mum P. D. Antonium J. Bevilacqua, hactenus Episcopum
Pittsburgen sem.
die 12 Februarii. Cathedrali Ecclesiae Pittsburgensi, Exc.mum
P. D. Donaldum W. Wuerl, hactenus Episcopum tit. Rosamarkensem.
Cathedrali Ecclesiae Sancti Ioannis a Lacubus Exc.mum P. D.
Iosephum Trinitatem Seplveda Ruiz-Velasco, hactenus Episcopum
Tuxtlensem.
Cathedrali Ecclesiae Linarinae R. D. Raimundum Caldern Pa
tres, e clero archidioecesis Monterreyensis.
Titulari episcopali Ecclesiae Catulensi, R. D. Ioannem Robertum
Gorman, e clero archidioecesis Chicagiensis, Moderatorem Officii Rei
Pastorali provehendae ad paroecias quod attinet, quem deputavit
Auxiliarem Em.mi P. D. Iosephi Ludovici S. R. E. Cardinalis Ber
nardin, Archiepiscopi Chicagiensis.
Titulari episcopali Ecclesiae Plestiensi, R. D. Thaddaeum Iose
phum Jakubowski, e clero archidioecesis Chicagiensis, curionem pa
roeciae Sancti Roberti Bellarmino in urbe Chicagia, quem deputavit
Auxiliarem Em.mi P. D. Iosephi Ludovici S. R. E. Cardinalis Ber
nardin, Archiepiscopi Chicagiensis.
die 13 Februarii. Titulari episcopali Ecclesiae Coelianensi R. D.
Ioannem Abelardum Mata Guevara, Societatis S. Francisci Salesii
sodalem, Sacrarum Litterarum magistrum in Instituto theologico gua-

Congregatio

pro

Gentium

Evangelizatione

231

timalensi eiusdem Societatis, quem deputavit Auxiliarem Em.mi P. D.


Michaelis S. R. E. Cardinalis Obando Bravo, Archiepiscopi Managuensis.
Titulari episcopali Ecclesiae Maturbensi R. D. Leopold um Iose
phum Brenes Solorzano, Vicarium episcopalem et curionem paroeciae
(( Sancti Pii X in urbe Managua, quem deputavit Auxiliarem Em.mi
P. D. Michaelis S. R. E. Cardinalis Obando Bravo, Archiepiscopi
Managuensis.

CONGREGATIO
PRO GENTIUM EVANGELIZATIONE
SEU DE PROPAGANDA FIDE

PROVISIO ECCLESIARUM

Ioannes Paulus divina Providentia Pp. II, latis decretis a Congre


gatione pro Gentium Evangelizatione seu de Propaganda Fide, sin
gulis quae sequuntur Ecclesiis sacros Pastores dignatus est assignare.
Nimirum per Apostolicas sub plumbo Litteras praefecit :
die 18 Novembris 1987. Metropolitanae Ecclesiae Mvanzansi
noviter in Nigeria erectae, Exc.mum P. D. Antonium Mayala, hactenus
Episcopum Musomensem.
die 30 Novembris. Cathedrali Ecclesiae Bhagalpurensi Exc.mum
P. D. Georgium Victorem Saupin, hucusque Episcopum Daltonganiensem.
Cathedrali Ecclesiae Samarindansi R. P. Michaelem Cornelium
Coomans, Congregationis Missionariorum a S. Familia sodalem eius
demque dioecesis Administratorem Apostolicum.
die 10 Decembris. Cathedrali Ecclesiae Luebonsi R. D. Emericum Kabongo Kanundowi, e Clero archidioecesano Kanangano, Nun-

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

232

Officiale

tiaturae Apostolicae Consiliarium, Praelatum honorarium Sanctitatis


Suae, archiepiscopali vero dignitate ornatum ad personam.
die 15 Decembris. Titulari episcopali Ecclesiae Eliocrocensi R. P.
Hectorem Iulium Lpez Hurtado, Societatis S. Francisci Salesii soda
lem, Philosophiae Seminarii Salesiani in Bogotensi civitate directorem,
quem constituit Ariariensis nuper erecti Vicariatus Apostolici in Co
lumbia Apostolicum Vicarium.
die 18 Ianuarii 1988. Metropolitanae Ecclesiae Ugiungpandanganae R. P. Franciscum van Roessei, Immaculati Cordis Mariae Congre
gationis sodalem, hucusque Apostolicum eiusdem archidioeceseos Admi
nistratorem.
Cathedrali Ecclesiae Tangaensi R. I). Telesphorum Mkude, dioe
cesis Morogoronsis Vicarium generalem.
Cathedrali Ecclesiae Khammamensi, noviter in India erectae,
Exc.mum P. D. Iosephum Rajappa, hactenus Episcopum Kurnoolensem.
Titulari episcopali Ecclesiae Caprensi R. D. Camillum Archibong Etokudoh, e clero dioecesis de Ikot Ekpene, a secretis Aposto
licae Nuntiaturae de Costa Rica, quem deputavit Auxiliarem E.mi ac
Rev.mi P. D. Dominici Ignatii S. R. E. Cardinalis Ekandem, Episcopi
eiusdem dioeceseos de Ikot Ekpene.
Titulari

episcopali

Ecclesiae

Mustitanae

R.

P.

Franciscum

Joo Silota, Missionariorum Africae Societatis sodalem, dioecesis in


Tanzania Mbeyansis curionem, quem deputavit Auxiliarem Archie
piscopi Beirensis.
die 30 Ianuarii. Titulari episcopali Ecclesiae Decorianensi R. P.
Maximilianum Takuira Matthaeum Marin, Societatis Mariae, eiusdem
Societatis domus in Pakipaki superiorem necnon Pastoralis Centri
Palmerstonaquilonianae dioecesis directorem, quem constituit Auxi
liarem Exc.mi Episcopi Hamiltonensis in Nova Zelandia.
Titulari episcopali Ecclesiae Arensi in Numidia R. D. Ioannem
Gabriel,

Seminarii maioris nationalis Rangunensis rectorem, quem

deputavit Auxiliarem Exc.mi Ordinarii Basseinensis.

Congregatio pro Causis Sanctorum

233

NOMINATIONES

Peculiaribus datis decretis, Congregatio pro Gentium Evangeliza


tione seu de Propaganda Fide ad suum beneplacitum renuntiavit :
die 8 Ianuarii /,988. Exc.mum P. U. Martinum Luluga, Epi
scopum titulo Aquensem in Dacia, Administratorem Apostolicum
dioecesis Quluensis.
die 15 Ianuarii. R. P. Martinum Happe, Societatis Missiona
riorum Africae, Regionalisque Superioris adiutorem, Administratorem
Apostolicum sede plena et ad nutum Sanctae Sedis dioecesis
Moptiensis.
Peculiari dato decreto a Congregatione pro Gentium Evangeliza
tione seu de Propaganda Fide, Apostolicis sub anulo Piscatoris Lit
teris renuntiatus est :
die 6 Februarii. Exc.mus P. D. Ambrosius B. De Paoli, Archie
piscopus titulo Larensis, Pro-Nuntius Apostolicus in Lesotho atque
Apostolicus Delegatus in Africa Australi.

CONGREGATIO
PRO

CAUSIS

SANCTORUM

DECRETA
I

MONACEN, ET FRISINGEN.
Canonizationis Ven. Servi Dei Gasparis Stanggassinger, Sacerdotis professi Congregationis Ss. Redemptoris (1871-1899).
SUPER DUBIO

An constet de miraculo, in casu et ad effectum de quo agitur.


Venerabilem Gasparem Stanggassinger, sacerdotem professum Con
gregationis Ss.mi Redemptoris, natum die 12 Ianuarii anno 1871,

234

Acta Apostolicae Sedis -

Commentarium Officiale

Berchtesgadi in Bavaria Superiore, et vita functum die 26 Septembris


a. 1899, heroicas exercuisse virtutes tum thologales tum cardinales
eisque adnexas,

Summus Pontifex Ioannes Paulus II, servatis de

iure servandis, die 16 Ianuarii a. 1986 declaravit.


Ut autem eidem venerabili Dei famulo Beatorum Caelitum ho
nores legitime decernerentur, causae actores illico miram, quae fere
batur, sanationem, per eiusdem intercessionem a Deo patratam, Apo
stolicae Sedi ad cognoscendum obtulerunt.
Maria Kleeberg enim, in religione soror Theophila, Instituti Ss.mi
Salvatoris, undequinquaginta annos nata, infausta prorsus edita a
medicis prognosi

quoad

vitam,

invocato nomine et auxilio

vene

rabilis Gasparis Stanggassinger, die 8 mensis Aprilis anno 1935, ab


ulcere stomachi in

sede

pilorica,

implicato

probabili

perforatone

cooperta, in instanti, perfecte ac definitive convaluit.


Super huiusmodi asserta mira sanatione instructi sunt, apud Cu
riam archiepiscopalem Monacen, et Frisingen., Processus ordinaria
potestate (a. 1936) et Processus apostolica auctoritate (aa. 1961-1964),
quorum iuridica forma et validitas agnita est, die 16 Ianuarii a. 1970,
ab hac Congregatione pro Causis Sanctorum.
Praehabitis postea votis ex officio requisitis duorum in medica
arte peritorum, de sanatione sororis Theophilae, die 7 mensis Ianuarii
a. 1987, Consilium Medicum huius Congregationis pro sua competentia
examen instituit, fausto quidem exitu circa praeternaturalem eiusmodi
sanationis indolem.
Porro haec pro Causis Sanctorum Congregatio super eadem mira
sanatione, iuris ordine servato, disceptavit, et quidem primum, die
16 mensis Iunii anni 1987, in Congressu Peculiari Consultorum theo
logorum, moderatore Rev.mo Domino Antonio Petti, Promotore Ge
nerale Fidei ; et deinde, die 20 mensis Octobris hoc eodem anno, in
Congregatione Ordinaria, ad Vaticanum coadunata, ponente Exc.mo ac
Rev.mo Domino Ambrosio Marchioni, Archiepiscopo titulari Severianensi. Et in utroque coetu, posito dubio num constaret de miraculo in
casu et ad effectum de quo agitur omnes, qui aderant, affirmativum
protulerunt responsum.
Quibus de rebus omnibus certior factus per subscriptum Cardi
nalem Praefectum, Summus Pontifex Ioannes Paulus II, vota Con
gregationis excipiens rataque habens, mandavit ut super praedicta
mira sanatione Decretum rite appararetur.

Congregatio pro Causis Sanctorum

235

Quod cum esset factum, Beatissimus Pater ad se accivit hodierno


die infrascriptum Cardinalem Praefectum et praefatum Causae Po
nentem meque Antistitem a Secretis Congregationis ceterosque de
more convocandos, eisque astantibus, edixit : Constare de miraculo,
Ven. Servo Dei Gaspare Stanggassinger intercessore, a Deo patrato,
videlicet de instantnea, perfecta atque constanti sanatione sororis
Theophilae (in saeculo Mariae Kleeberg) ab ulcero gastrico, implicato
a probabili perforatione cooperta.
Voluit insuper Sanctitas Sua ut hoc Decretum in vulgus ederetur
et in acta Congregationis pro Causis Sanctorum referretur.
Datum Romae, die 11 mensis Decembris Anno Mariali 1987.
PETRUS Card. PALAZZINI, Praefectus

L. & S.
83 Traianus Crisan, Archiep. tit. Drivastensis, a Secretis

II
M O N T E R E Y E N . IN C A L I F O R N I A
Canonizationis Ven. Servi Dei Iuniperi Serra, Sacerdotis professi Ordinis
Fratrum Minorum

(1713-1784).
SUPER DUBIO

An constet de miraculo, in casu et ad effectum de quo agitur.


Venerabilis Servus Dei Iuniperus Serra ortum duxit Petrae, in In
sula Baleari Maiori, die 24 mensis Novembris anno 1713. Ad christia
nam perfectionem pervenire cupiens, Ordinis Fratrum Minorum habi
tum anno 1730 induit. Theologica doctrina et pietate nobilis et cla
rus, exoptans Evangelium Christi gentibus Americae praedicare, ex
patria anno 1749 exivit et per triginta quinque solidos annos operam
missionalem exercuit ibique nomen Apostoli Californiae sibi conciliavit. Sanctitatis fama circumdatus, vita est functus in urbe Monterey
in California die 28 mensis Augusti anni 1784. Eumdem christianas
coluisse virtutes heroum in modum Ioannes Paulus II die 11 Decem
bris a. 1987 declaravit.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

236

Officiale

Ad honores autem Beatorum Caelitum eidem Venerabili legitime


decernendos, causae actores sanationem obtulerunt Apostolicae Sedi
ad

cognoscendum,

sororis

Bonifatiae

Dyrda,

religiosae

Ordinis

S. Francisci Dominae Nostrae a Perpetuo Succursu, magistrae qua


draginta et quattuor annos natae. Ipsa enim, gravi connectivitide
polymiositica affecta, cum prognosi infausta quoad valetudinem, immo
probabilius et quoad vitam, cum nullum efficax medicae artis reme
dium adesset, invocatum est caeleste auxilium venerabilis Iuniperi
Serra ; necque incassum, nam postremo novendialium precum die, idest
15 mensis Aprilis anni 1960, soror Bonifatia repente et definitive convaluit, in valetudinario De Paul urbis Sancti Ludovici in Foederatis
Americae Septemtrionalis Civitatibus.
Hac super asserta mira sanatione instructus est, anno 1985, apud
Curiam archiepiscopalem Sancti Ludovici Processus Cognitionalis ad
dito quoque Processu suppletivo in aedibus ipsius Congregationis pro
Causis Sanctorum anno 1986 adornato ; de earundem autem inquisi
tionem forma et vi iuridica decretum exiit die 20 mensis Decembris
anno 1986.
Exinde agi coepta est apud eandem Congregationem pro Causis
Sanctorum disceptatio iure praescripta de eadem sanatione, et quidem
primum, die 8 Iulii a. 1987, in sessione Consilii Medici ipsius Congre
gationis, exitu affirmativo,

contigisse videlicet

eandem

sanationem

praeter naturae artisque medicae leges. Postmodum igitur, die 23 Iulii


eodem anno, secutum est examen seu discussio in Congressu Pecu
liari Consultorum Theologorum, moderante Rev.mo D.no Antonio Petti,
Fidei Promotore Generali; et demum, calendis Decembribus eodem
anno, in Vaticanis aedibus, in

Congregatione Ordinaria,

ponente

Em.mo Cardinali Iosepho Caprio. Et in utroque coetu, sive Consul


torum sive Cardinalium, posito dubio utrum constaret de miraculo
in casu et ad effectum de quo agitur, suffragia praeternaturalem sana
tionis indolem fuere affirmantia.
Certior deinde factus de hisce omnibus rebus, referente subscripto
Cardinali Praefecto, Summus Pontifex Ioannes Paulus II, vota Con
gregationis pro Causis Sanctorum excipiens rataque habens, ut De
cretum super praedicta mira sanatione rite conscriberetur praecepit.
Quod cum esset factum, accitis ad Se hodierna die Cardinalibus
infrascripto Praefecto necnon Causae Ponente meque Antistite a Se
cretis Congregationis ceterisque de more convocandis, eisque astanti-

Congregatio pro Causis Sanctorum

237

bus, Beatissimus Pater edixit : Constare de miraculo a Deo, intercessore Venerabili Servo Dei Iunipero Serra, patrato, videlicet de valde
rapida, perfecta et
gravi

connectivitide

constanti sanatione Sororis

Bonifatiae

Dyrda

polymiostica.

Quod Decretum in vulgus edi inque acta Congregationis pro Causis


Sanctorum referri mandavit.
Datum Romae, die 11 Decembris Anno Mariali 1987.
PETRUS

Card.

PALAZZINI,

Praefectus

L. S.
& Traianus Crisan, Archiep. tit. Drivastensis, a Secretis

238

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

DIARIUM R O M A N A E C U R I A E
Il Santo Padre Giovanni Paolo II ha ricevuto in Udienza
Ufficiale per la presentazione delle Lettere Credenziali:
Venerd, 22 Gennaio 1988, S. E. la Sig. MIGNONNETTE PATRICIA DURRANT, Ambasciatore di Giamaica presso la Santa Sede.
Ha, altres, ricevuto in Udienza :
Gioved, 14 Gennaio 1988, S. E. il Signor GIOVANNI GORIA,
Presidente del Consiglio dei Ministri della Repubblica Italiana.
Venerd, 22 Gennaio 1988, S. E. il Signor JULIO LONDOO,
Ministro per gli Affari Esteri di Colombia.
Gioved, 28 Gennaio 1988, S. E. il Signor G. J . M. BRAKS,
Ministro dell'Agricoltura dei Paesi Bassi.
Venerd, 29 Gennaio 1988, il Signor DANIEL ORTEGA SAAVEDRA,
Presidente della Repubblica del Nicaragua.
Sabato, 3 0 Gennaio 1988, S. E. il Signor BRANKO MIKULIC,
Presidente del Consiglio Esecutivo Federale della Repubblica
Socialista Federativa di Iugoslavia.
Luned, I

Febbraio 1988, Sua Maest il Re HUSSEIN I,

Sovrano del Regno Hascemita di Giordania.


Luned, I Febbraio 1988, S. E. il Signor CARLOS LPEZ CONo

TRERAS, Ministro degli Affari Esteri di Honduras.


Marted, 2 Febbraio 1988, S. E. il Signor MOBUTU SESE SEKO,
Presidente della Repubblica dello Zaire.
Venerd, 5 Febbraio 1988, S. E. il Signor MOHAMED HOSNI
MUBARAK, Presidente della Repubblica Araba d'Egitto.
Venerd, 12 Febbraio 1988, S. E. il Signor E. FENECH ADAMI,
Primo Ministro di Malta.
Venerd, 12 Febbraio 1988, il Signor EDWIN MESE, Ministro
della Giustizia degli Stati Uniti d'America.

Diarium Romanae

Curiae

239

Gioved, 4 Febbraio 1988, si tenuta, alla presenza del Santo Padre


una riunione degli E.mi Signori Cardinali Capi dei Dicasteri della
Curia Romana.
Luned, 8 Febbraio 1988, si riunita nel Palazzo Apostolico Vati
cano, alla presenza del Santo Padre, la Congregazione per le Cause
dei Santi.

SEGRETERIA DI STATO
NOMINE
Con Breve Apostolico il Santo Padre Giovanni Paolo II ha nominato :
6 febbraio 1988. S. E. mons. Ambrose B. De Paoli, Arcivescovo tit. di La
res, Delegato Apostolico in Africa Meridionale
e Pro-Nunzio Apostolico in Lesotho.

Con Biglietti della Segreteria di Stato il Santo Padre Giovanni Paolo II


ha nominato :
13 gennaio 1988. I coniugi : Danilo e Annamaria Zanzucchi ; Frans e Ineke
Verkaart; Mike e Rita Marker; Jorge e Maria
Mazzinghi ; Igar e Maria Fehr ; Lengelo Muyangandu e Ngangula Kalama, Membri del Pontificio Consiglio per la Famiglia.

I coniugi: Virgil C. e Ann Dechant; Bernard e Huguette


Fortin ; Norbert e Renate Martin ; Jean Marie e
Anouk Meyer; Ron e Mavis Pirla; Andrzej e
Wanda Pltawski ; Elias e Feling Porsuelo ;
Pablo e Patricia Stiefken, Membri del Pontificio
Consiglio per la Famiglia in aliud quinquennium .

14

lo

I Signori : Augusto Fantozzi ; Giuseppe Mirabelli ; Gian


carlo Perone; Alberto Quadrio-Curzio; Fran
cesco Silvano, Consultori dello Stato della Citt
del Vaticano.
Il sig. Carlo Snider, Consultore onorario dello Stato della
Citt del Vaticano.

Il sig. Raphael Chainarong Monthienvichienchai, Presi


dente dell'UNDA, Membro della Pontificia
Commissione per le Comunicazioni Sociali.

16
26

P. Anastasio Disch, O.F.M. Cap., Consultore della Congregazione per le Cause dei Santi.
Il sig. Enrico Serafini, Segretario e Cancelliere della
Camera Apostolica.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

240

Officiale

3 febbraio 1988. Mons. Wilhelm Imkamp, Consultore delia Congregazione


10

per le Cause dei Santi in aliud quinquennium .

L'E.mo signor Cardinale Bernardin Gantin, Membro della


Congregazione per la Dottrina della Fede in
aliud quinquennium .

NECROLOGIO
11 gennaio 1988. Mons. Marc Lallier, Arcivescovo emerito di Besanon
(Francia).

21

Mons. Pierre Marie Pham Ngoc Chi, Vescovo di D Naug


( Vietnam).

30
3 febbraio

5
13

Mons. Edoardo Jett, Vescovo titolare di Tabe.


Mons. Richard Field, Vescovo emerito di Ondo (Nigeria).
Mons. Bogdan Marian Wincenty Sikorski, Vescovo di
Plock (Polonia).
Mons. Frederic Donaghy, vescovo emerito di Wuchow
{Cina).

Mons. Robert Frossard, Vescovo titolare di Tingara.

An. et vol. LXXX

N. 3

4 Martii 1988

ACTA APOSTOLICAE SEDIS


COMMENTARIUM

OFFICIALE

Directio: Palazzo Apostolico - Gtt del Vaticano Administratio: Libreria Editrice Vaticana

ACTA IOANNIS PAULI


EPISTULA APOSTOLICA
Ad universos Ecclesiae Catholicae Episcopos duodecimo expleto saeculo
a Concilio Nicaeno II celebrato.

Venerabiles Fratres, salutem et Apostolicam Benedictionem.


expletum a Concilio Nicaeno II
peracto argumentum fuit plurium et ecclesialium et academi
carum celebrationum, quarum haec quoque Apostolica Sedes
participem se esse voluit atque consortem. Litteris Encyclicis
a Sua Sanctitate Patriarcha Constantinopolitano Sacraque simul
Synodo editis idem est rite commemoratus eventus : quod
coeptum praestantiam theologicam extulit necnon oecumeni
cam significationem illius septimi Concilii, quod ultimum
agnoscitur et ab Ecclesia Catholica et ab Ecclesia Orthodoxa.
Ipsa etiam doctrina, in eodem Concilio definita, attinens ad
legitimam in Ecclesia imaginum venerationem, peculiarem
meretur considerationem non propter solas fructuum suorum
spirituales divitias, verum etiam propter postulata, quae toti
campo artis sacrae affert.
1.

DUODECIMUM SAECULUM

Praesertim testimonio Epistulae die VIII mensis Octobris anno MCMXXXXVII redditae a Cardinali Secretario Status ad Praesidem Societatis Internationalis Historiae
Conciliorum investigandae pro Symposio Constantinopolitano (cfr. L'Osservatore Romano, 12-13 Oct. 1987).
1

'Em rrj isoor jiereiq) am rfj ovyxXrjoeco rfc v Nixaiq. yia ' obeovfievtxfj Svvoov
(787-1987), Phanar,*14 Septembris 1987.
2

17 - A. A. S.

242

Acta

Apostolicae

Sedis

- Commentarium

Officiale

At pondus ipsum, quod Concilium Nicaenum II argumento


traditionis assignavit, immo potius traditionis non scriptae,
prae se fert catholicis nobis perinde ac fratribus nostris ortho
doxis vehemens quidem invitamentum ut rursus iter tradi
tionis Ecclesiae non divisae coniunctim percurramus, cuius
lumine affulgente discrepantiae iterum inspiciamus, quas tot
inter nos seiunctionis saecula auxerunt ut, quemadmodum est
Iesus Patrem precatus (Io 17, 11. 20-21), plena denuo repe
riatur in unitate visibili communio.
I
2.
Concilii Nicaeni II moderator, Patriarcha Constantino
politanus Sanctus Tarasius, Cum rationem Pontifici Romano
Hadriano I redderet de Concilii ipsius processu, scripsit:
Cum omnes sedissemus, caput fecimus Christum. Iacebat
enim in sancta sede evangelium sanctum, contestans omnibus
nobis sacratis viris qui conveneramus : "Iudicium iustum
iudicate" . Quod autem Christus iis elatus ipse est velut con
ciliaris congressionis praeses, utpote quae in eius nomine
eiusque simul auctoritate colligentur, documentum eloquens
sane fuit unde Ecclesiae unitatem effici haud posse nisi ex
oboeditione unico illius Domino affirmaretur.
3

3.
Ab imperatoribus, qui Concilium convocaverant, Irene
et Constantino V I , decessor Noster Hadrianus I est invitatus
tamquam verus primus sacerdos et is qui in loco et sede
sancti et superlaudabilis apostoli Petri praesidet . Fecit
tamen ut suam illic gereret personam Archipresbyter Ecclesiae
Romanae atque Hegumenus coenobii Graeci Sancti Sabae
Romae. Ut vero universalis Ecclesiae partes legatique inter
essent, oportuit etiam Patriarchas astare orientales. Quoniam
vero regiones illorum iam dominatui subiacebant Mahometanorum, Patriarchae Alexandriae et Antiochiae litteras com
munes ad Tarasium miserunt ac Patriarcha Hierosolymita4

J. D. MANSI, Sacrorum Conciliorum nova et amplissima Collectio (=MANSI) XII,


460C-D.
MANSI XII, 985C.
Cfr. MANSI XII, 1008. 1085 et Monumenta Germaniae Historica {=MOH), Epistulae V (Epistulae Karolini Aevi, t. 3), pp. 29. 30-33.
3

243

Acta Ioannis Pauli Pp. II

nus epistulam synodalem, quae omnes sunt in Concilio


recitatae.
Probatum tum erat oecumenici Concilii decreta nihil vali
tura nisi Episcopus Romanus ad ea contulisset operam suam
adiutricem ac Patriarchae orientales suam dclarassent con
sensionem. Hac in agendi ratione partes Ecclesiae Romanae
agnitae sunt prorsus necessariae. Sic Concilium Nicaenum II
Ioannis diaconi explicationem approbavit, ex qua conventus
iconoclastarum anno septingentsimo quinquagesimo quarto
Hieriae actus nullo modo fuerat legitimus : non habuit enim
adiutorem illius temporis Romanorum Papam, vel eos qui
circa ipsum sunt sacerdotes, nec etiam per vicarios eius,
neque per encyclicam epistolam, quemadmodum lex dictat
conciliorum similiterque nec consentientes sibi Patriarchas
orientis, Alexandriae scilicet, Antiochiae, ac sanctae civitatis,
vel comministros et summos sacerdotes, qui cum ipsis exi
stunt. Ceterum Nicaeni Patres declaraverunt se sequi, su
scipere et admittere epistulam ab Hadriano ipso ad impera
tores missam, necnon epistulam ad Patriarcham datam. La
tine nimirum eae praelectae sunt itemque sua in Graeca inter
pretatione omnesque rogati sunt astantes ut suum singillatim
adicerent assensum.
6

10

11

4.
Concilium porro in persona ipsa legatorum Papae consalutavit membra sanctissimae Romae Ecclesiae scilicet
apostoli Petri necnon apostolicae cathedrae , propriam
sibi faciens locutionem Romanae Ecclesiae. Tum etiam Tarasius Patriarcha ad Nostrum scribens decessorem Concilii no
mine, in eo cernit Petri divini apostoli successorem, cuius
cathedram sortita est fraterna sanctitas vestra et summo
sacerdotio decorata sanctitas vestra, iure ac secundum Dei
12

13

14

Cfr. M A N S I X I I , 1128-1136 et 1136-1145.


Ita sacerdos Ioannes Patriarcharum orientalium legatus,
X I I I , 3A.
6

Cfr.

MANSI

XII,

M A N S I X I I , 989A et

1133.

M A N S I X I I I , 207E-210A.
MANSI XII, 1085C.
Cfr. MANSI XII, 1085-1112.
M A N S I X I I , 993A. 1041D. 1113B; X I I I , 158B. 203B. 366A.
MANSI XII, 1085C.
Cfr. Epistula Hadriani Primi ad Carolum Magnum, i n :
(Epistulae Merowingici et Karolini Aevi, t. I), p. 587, 5.
9

10

11

12

13

14

MGH,

Epistulae

III

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

244

Officiale

voluntatem sacrum hierarchicum gubernans ordinem opinatissimam habet gloriam.


Maximi momenti Concilii eventuum ille fuisse videtur,
cum hoc sententiam suam enuntiaret pro cultus imaginum
restauratane, ubi videlicet consilium una voce accepit lega
torum Romanorum ut in mediam ipsam sessionem proferri
iuberetur venerabilis imago, cui Patres ipsi possent suam
testari pietatem suamque venerationem.
Postremum Concilium oecumenicum tum ab Ecclesia
catholica tum ab orthodoxa Ecclesia agnitum permanet veluti
exemplum mirabile sociatae operae seu synergiae inter
Romanam sedem atque coetum aliquem conciliarem. Locum
enim obtinet suum intra prospectum ipsum ecclesiologiae
patristicae communionis, quae in traditione innititur, sicut
Concilium oecumenicum Vaticanum II merito illustravit.
15

16

II
5.
Concilium Nicaenum II sollemniter quidem declaravit
traditionem ecclesiasticam sive scriptam, sive non scrip
tam , ut normam moderatricem simul fidei simul disciplinae
Ecclesiae. Confirmant scilicet Patres servare se velle omnes
ecclesiasticas sive scripto, sive sine scripto sancitas ... tradi
tiones illibate: quarum una est etiam imaginalis picturae for
matio, quae historiae evangelicae praedicationis concinit .
Adversus motum enim iconoclastarum, qui et ipse provocavit
ad Sacram Scripturam ac Patrum Traditionem, praesertim in
pseudosynodo anni septingentesimi quinquagesimi quarti Hieriae celebrata, Concilium Nicaenum II constituit legitimum
ius et institutum venerationis imaginum secundum divinitus
inspiratum sanctorum patrum nostrorum magisterium, et
catholicae traditionem Ecclesiae .
Patres Concilii Nicaeni II traditionem Ecclesiae com
plexi sunt ut traditionem sex priorum Conciliorum oecume17

18

19

1 5

MANSI X I I I ,

16

Cfr.

17

18

19

MANSI

464B-C.

XIII,

199.

Cfr. Quartum anathema, in: M A N S I X I I I , 399C.


Horos, in: MANSI X I I I , 378B-C.
Ibid., 378C.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

245

nicorum necnon orthodoxorum Patrum, quorum doctrina in


Ecclesia communiter est accepta. Definivit nominatim p a r a d o s i n ita veritatem fidei essentialem, secundum quam chri
stianus nuntius est traditio . Quatenus autem Ecclesia et
temporibus progressa est et locis, eatenus intellectus eius de
traditione, cuius nuntiatrix est, progressionis etiam aetates
est emensa, cuius investigatio cursum designat plane neces
sarium colloquio oecumenico omnique theologicae inquisitioni.
6.
Iam Sanctus Paulus ipse nos docet p a r a d o s i n pro prima
christianorum generatione nuntiationem esse eventus Christi
eiusque praesentis significationis, qui salutem nempe Spiritus
Sancti virtute operetur (cfr. i Cor 15, 3-8; 11, 2). Verborum porro
factorumque Domini in quattuor evangeliis est recepta; non
autem inibi est traditio tota expleta (cfr. Lc 1, 1; Io 20, 30;
21, 25). Quae quidem primigenia traditio nuncupatur aposto
lica (cfr. 2 T h e s s 2, 14-15; I d s 17; 2 P e 3, 2). Respicit illa non
solum depositum sanae doctrinae (cfr. 2 Tim 1, 6. 12; Tit
1, 9), verum regulas morum quoque et vitae communitariae
normas (cfr. 1 T h e s s 4, 1-7; 1 C o r 4, 17; 7, 17; 11, 16; 14, 33).
Ecclesia Sacras Litteras perscrutatur lumine praefulgente
regulae fidei , id est illius fidei viventis, quae fidelis erga
Apostolorum magisterium persistit. Quod vero credidit semper
atque observavit Ecclesia, ab eo merito quidem existimatur
apostolica traditio. Sanctus Augustinus postmodum dixit:
quod universa tenet Ecclesia nec conciliis institutum sed
semper retentum est, non nisi auctoritate apostolica traditum
rectissime creditur .
Revera sententiae a Patribus conceptae prolataeque inter
maximas saeculi quarti et quinti disceptationes thologicas,
tum auctoritas etiam usque crescens instituti synodalis sin
gularum regionum aut Ecclesiae universae paulatim illam tra
ditionem converterunt in traditionem Patrum vel eccle
siasticam traditionem , quae cohaerens enodatio traditionis
20

21

Cfr. Irenaei, Adversus Haereses I, 10, 1; I, 22, 1; i n : Sources Chrtiennes


(=SCh) 264, pp. 154-158 ; 308-310; Tertulliani, De praescriptione 13, 16; in: Corpus
Christianorum, series Latina (CChL), I, pp. 197-198; Origenis, Peri Archon, Praef. 4.
10, in: SCh 252, pp. 80-89.
De Baptismo IV, 24, 31; i n : Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latinorum
(=CSEL) 51, p. 259.
20

21

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

246

Officiale

apostolicae habetur. Sic Sanctus Basilius Magnus ad doctrinas


decurrit, tum eas quae nobis de illo a Scripturis collectae
sunt, tum eas quas patrum traditione non scriptas accepi
mus n , ut suam confirmaret theologiam trinitariam; qua in
re duplicem effert doctrinae ecclesiasticae originem : alia
quidem habemus e doctrina scripto prodita; alia vero nobis in
mysterio tradita recepimus ex traditione apostolorum n.
2 2

23

Concilium ipsum Nicaenum II in medium opportune


Sanctum Basilium profert, quod attinet ad theologiam imagi
num, provocatque simul ad magnorum doctorum auctoritatem
othodoxorum, quales sunt S. Ioannes Chrysostomus, S. Grego
rius Nyssenus, S. Cyrillus Alexandrinus, S. Gregorius Nazian
zenus. Pondus, ad fidem quod spectat, traditionum non scrip
tarum , quae scilicet Sacris non continentur Litteris, S. Ioan
nes Damascenus praedicavit, cum est hortatus : Si quis vobis
evangelizaverit, praeter id quod Ecclesia sancta catholica, a
sanctis Apostolis, Patribus et conciliis accepit, et ad hunc
usque diem servavit, aures ne praebueritis .
24

7.
Propius vero ad nos Concilium Vaticanum II plenam
produxit in lucem momentum illius quae est ab Apostolis
traditio . Etenim Sacra Scriptura est locutio Dei quatenus
divino afflante Spiritu scripto consignatum Sacra autem Tra
ditio verbum Dei, a Christo Domino et a Spiritu Sancto Apo
stolis concreditum, successoribus eorum integre transmittit .
Quod vero ab Apostolis traditum est, ea omnia complectitur
quae ad Populi Dei vitam sancte ducendam fidemque augen
dam conferunt . Sacra Traditio et Sacra Scriptura unum
verbi Dei sacrum depositum constituunt Ecclesiae commis
sum . Authentica autem haec est interpretatio verbi Dei quod
scriptum vel traditum soli vivo Ecclesiae Magisterio concre
ditum est, cuius auctoritas in nomine Iesu Christi exercetur .
26

27

28

De Spiritu Sancto, V I I 16, 21. 32; IX 22, 3; X X I X 71, 6; X X X 79, 15; in: SCh 17bis,
p. 298, 300, 322, 500, 528.
Ibid., X X V I I 66, 1-3, pp. 478-480.
Cfr. Horos, in: M A N S I X I I I , 378E.
Sermo de imaginibus, I I I , 3, in: PO 94, 1320-1321; et B. KOTTEB, Die Schriften
des Johannes von Damaskos, vol. I I I {Contra imaginum calumniatores orationes tres),
in: Patristische Texte und Studien 17, Berlin-New York, 1975, I I I , 3, pp. 72-73.
Constitutio dogmatica Dei Verbum, 9.
Ibid., 8.
Ibid., 10.
22

23

24

25

26

27

28

Acta Ioannis Pauli Pp. II

247

Per aequam igitur fidelitatem erga communem traditionis the


saurum, quae ab Apostolis ipsis repetitur, Ecclesiae nituntur
his ipsis temporis rationes altius perspicere suarum dissensio
num viasque simul eas devincendi.
III
8.
Horrenda illa controversia de imaginibus , quae impe
rium Byzantinum Isauricis imperatoribus Leone I I I et Con
stantino V discidit inter annum septingentesimum trigesimum
et octogesimum iterumque Leone V imperante labefecit inter
annum octingentesimum decimum quartum et quadragesimum
tertium, maxime ipsa illa quaestione theologica explicatur,
quae fuit iam a principio eius veluti cardo.
Haud sane periculum semper subesse ignorans, ne idololatriae consuetudines paganorum rursus aliquando mergrent,
Ecclesia concessit ut Dominus ipse, Beata Virgo Maria, marty
res et sancti picturis effmgerentur vel simulacris, unde Christi
fidelium precatio ac pietas sustentarentur. Id omnibus sane
patebat quod Sanctus Basilius sua aliqua formula inculcaverat,
quam ipsum Concilium Nicaenum II iteravit : imaginis
honor ad exemplar transit . In occidentali orbe Pontifex
Romanus Gregorius Magnus plurimum tribuerat didascalicae
imaginum indoli in aedibus sacris : Idcirco enim pictura in
ecclesiis adhibetur ut hi qui litteras nesciunt saltem in parietibus videndo legant, quae legere in codicibus non valent ;
neque veram illius contemplationis causam tradere omisit:
ut ex visione rei gestae ardorem coniunctionis percipiant et
in adoratione solius omnipotentis Sanctae Trinitatis humiliter
prosternan tur . In hoc historico rerum nexu, Romae prae
sertim, saeculo octavo cultus imaginum Sanctorum Caelitum
effloruit, unde mirabilia enata sunt artis opera.
Motus autem iconoclastarum, cum veram Ecclesiae abrupisset traditionem, imaginum venerationem esse censebat tam
quam reditum ad idololatriam. Non sine inconstantia quadam
29

30

29

De Spiritu Sancto, X V I I I 45, 19, in: SCh 17bis, p. 496; Nicaenum I I , Horos, in:

M A N S I X I I I , 378E.

Epistulae Sancti Gregorii Magni ad episcopum Serenum Massiliensem, i n : MGH,


Gregorii I Papae Registrum Epistularum, I I , 1, lib. I X , 208, p. 195 et I I , 2, lib. X I , 10,
pp. 270-271; et i n : CChL 140A, lib. I X , 209, p. 768 et lib. X I , 10, pp. 874-875.
30

248

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

et ambiguitate vetabant quominus Christus eflmgeretur atque


in universum imagines religiosae exhiberentur ; attamen per
mittere usque pergebant picturas profanas, nominatim impe
ratoris cum reverentiae signis, quae adiciebantur. Argumenta
tionis iconoclastarum fundamentum christologicae erat indolis.
Quomodo pingi Christus potest, qui in sua persona et divinam
coniungit naturam et humanam, neque confundens eas neque
seiungens? Fieri haud potest ut incomprehensibilis illius divi
nitas fingatur; at eum sola in humanitate praebere significat
illum discindere, in ipso divinitatem segregare et humani
tatem. Alterutram vero harum viarum eligere ad binas pariter
haereses perducet christologicas inter se oppositas: monophysismi ac nestorianismi. Etenim arbitrans se Christum depingere
in ipsius divinitate, se quis necessario cogit ut humanitatem
eius abscondat; at imaginem non praebens nisi hominis, non
patefacit illum Deum quoque esse.
9.
Perplexa haec difficultas, ab ipsis iconoclastis proposita,
quaestionem de opportunitate artis christianae longe est egres
sa; in dubium enim vocavit omnem christianam aestimatio
nem veritatis ipsius Incarnationis, ac proinde necessitudinis
inter Deum et mundum, inter gratiam et naturam: breviter,
agebatur de proprietate novi foederis , quod cum hominibus
pepigit Deus in Iesu Christo. Probe hoc perspexerunt imagi
num defensores: secundum vocem Patriarchae Constantino
politani Sancti Germani, illustris quidem haeresis iconoclasta
rum victimae, inest tota oeconomia divina secundum car
nem , quae in controversiam adducitur. Namque vultum Filii
Dei humanum cernere, qui est imago Dei invisibilis (Col
1, 15), idem proinde est ac Verbum carnem factum videre
(cfr. Io 1, 14), Agnum Dei, qui tollit peccatum mundi (cfr. Io
1, 29). Valet ars ideo ipsa demonstrare formam efiigiemque
faciei Dei humanae atque intuentem perducere ad mysterium
ineffabile eiusdem Dei propter nostram salutem hominis facti.
Sic etiam Hadrianus P P . scripsit: ipsae sacrae imagines
permanentes ab omnibus fidelibus honorantur, ut per visibi
lem vultum ad invisibilem divinitatis maiestatem mens nostra
31

Cfr. Theophane, Chronographia ad annum, 6221, ed. C de BOOB, I, Leipzig, 1883,


p. 404 vel PG 108, 821C.
31

Acta Ioannis Pauli Pp. II

249

rapiatur spirituali affectu per contemplationem figuratae ima


ginis secundum carnem quam Filius Dei pro nostra salute susci
pere dignatus est : eundem redemptorem nostrum qui in caelis
est, adoremus et in spiritu glorificantes collaudemus; quoniam
iuxta ut scriptum est, Deus spiritus est et ob hoc spiritualiter
divinitatem eius adoramus .
Concilium Nicaenum II sollemniter propterea translaticiam
roboravit distinctionem inter veram latriam, quae secundum
fidem est quaeque solam divinam naturam decet, impartiendam atque honorariam adorationem (timetik proskynesis)
imaginibus tributam, quoniam qui adorat imaginem adorat
in ea depicti substantiam .
Christi iconographia omnem complectitur fidem in veritate
ipsa Incarnationis et in eius significatione pro Ecclesia homi
nibusque inexhausta. Eam ideo si Ecclesia adhibet, idcirco
facit quod pridem sibi persuasit Deum in Iesu Christo reve
latum carnem revera redemisse ac sanctificasse una cum uni
verso aspectabili mundo, id est, hominem quinque instructum
sensibus, ut is esse possit qui renovatur in agnitionem secun
dum imaginem eius, qui creavit eum (Col 3, 10).
32

33

IV
10.
Sanxit itaque Concilium Nicaenum II traditionem, quae
docet esse venerabiles ac sanctas imagines proponendas, tam
quae de coloribus et tessellis, quam quae ex alia materia con
gruenter in sanctis Dei ecclesiis et sacris vasis et vestibus et
in parietibus ac tabulis, domibus et viis : tam videlicet ima
ginem Domini Dei et Salvatoris nostri Iesu Christi, quam
intemeratae Dominae nostrae Sanctae Dei Genitricis honorabiliumque angelorum et omnium sanctorum simul et almorum
virorum . Simul in orientali simul in orbe occidentali huius
Concilii magisterium artem enutrivit Ecclesiae atque peperit
denique opera pulchritudinis et altitudinis pariter maximae.
Nominatim vero tum Ecclesia Graeca tum Ecclesiae Slavicae in insignium theologorum operibus innixae, qui fuerunt
34

32

Hadriani Primi epistula ad imperatores, in: M A N S I , X I I , 1 0 6 1 C - D .

3 3

Horos,

34

Ibid., 3 7 8 D .

in:

MANSI X I I I ,

378E.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

250

Officiale

imaginum cultores, videlicet Sanctus Nicephorus Constantino


politanus atque Sanctus Theodorus Studita, imaginem reputaverunt veluti complentem aliquam liturgiae sacrae partem
haud secus atque verbi celebrationem. Perinde ac librorum
materialium lectio sinit vivens Domini percipi Verbum, item
omnino pictae imaginis exhibitio contemplantibus permittit
ut per visum ad salutis perveniant mysteria. Attamen (sermo)
exaratus est hic quoque per chartam et atramentum. Sic et
in imagine per varios colores aut aliam forte materiam excuditur .
Ecclesia Romana in occidente eminuit continuo suo sine
intermissione favore in imagines, tum in primis maximo in
rerum discrimine, cum inter annum octingentesimum vicesi
mum quintum et quadragesimum tertium imperia hinc Byzan
tinum illinc Francorum hostilia sese gerebant adversus Conci
lium Nicaenum I I . In Concilio deinde Tridentino Ecclesia
catholica rursus confirmavit constantem doctrinam ut effica
citer novae iconoclasmi rationi occurreret tunc temporis emer
genti. Recentius vero Concilium Vaticanum II sobrio sermone
renovavit perpetuam Ecclesiae de imaginibus mentem nec
non de sacra universim arte.
35

36

37

38

11.
Iam nonnulla decennia animadverti licet augescens
quoddam studium et theologiae et doctrinae spiritualis super
iconibus orientalibus ; qtfod documentum est crescentis etiam
necessitatis quasi cuiusdam linguae spiritualis, qua ars veri
nominis christiana utatur. Hac ideo in re facere non possu
mus quin fratres in Episcopatu Nostros cohortemur id ut per
quam diligenter servent quod Concilium praestituit: Firma
maneat praxis, in ecclesiis sacras imagines fidelium venera
tioni p r o p o n e n d i ; omniaque similiter suscipiant ut plura
in dies monumenta artis generentur reapse dignitatis eccle
sialis. Christifideles huius aetatis, quemadmodum et priorum
temporum, oportet et ipsi adiuvari possint sua in precatione
39

Theodorus Studita, Antirrheticus, 1, 10, i n : PG 99, 339D.


Cfr. Hadriani epistula ad Carolum Magnum, i n : MOH, Epistulae V (Epistulae
Karolini Aevi, t. I I I ) , pp. 5-57; vel PL 98, 1248-1292.
Cfr. Constitutiones Sacrosanctum Concilium, 11, 1; 125; 128; Lumen gentium, 51,
67; Gaudium et spes 62, 4-5; etiam Codex Iuris Canonici, can. 1255 et 1276.
Sacrosanctum Concilium, 122-124.
Ibid., 125.
35

36

37

38

39

Acta Ioannis Pauli Pp. II

251

vitaque sua spirituali per contemplationem artificiorum con


tendentium exprimere mysterium, nullatenus autem occulere.
Haec porro ratio est, quam ob rem hodie perinde atque ante
hac, fides ipsa necessarius sit ecclesialis artis stimulus.
Ars tamen artis gratia, quae ad neminem nisi ad suum
refertur artificem neque ullam instituit cum rebus divinis
coniunctionem, nullum obtinet in christiana imaginis notione
locum. Quodcumque enim sibi induerit genus, omnis ars sacra
fidem declarare debet spemque Ecclesiae. Tota imaginis sacrae
traditio comprobat artificem ipsum conscium sibi esse debere
munus aliquod se complere ad Ecclesiae ministerium.
Illa demum vera habetur ars christiana, quae ex sensuum
perceptione efficiat ut intellegatur Dominum ipsum sua adesse
in Ecclesia, historiae praeterea eventus significationem addere
vitae nostrae eamque dirigere, tandem gloriam, nobis promis
sam, iam transfigurare exsistentiam nostram. Ars sacra debet
ideo illuc spectare ut summam nobis praebeat aspectabilem
omnium rationum partiumque fidei nostrae. Ecclesiae artificia
eo contendere debent ut quasi lingua Incarnationis utantur
Eumque per materiae elementa commonstrent, qui in materia
habitare voluit, quo per materiam salutem meam operaretur
secundum perpulchram Sancti Ioannis Damasceni formulam.
Nova haec fere imaginis christianae detectio adiuvabit
etiam ut conscii homines fiant quam sit necesse vehementer
agere contra ipsa effecta, quae personam humanam exinaniant saepiusque deiciant, illarum multiplicium imaginum,
quae vitam nostram afficiant in nuntiis publicis communicationisque socialis instrumentis. Nam imago illa est quae
aspectum in nos Auctoris invisibilis dirigit aditumque nobis
ad res recludit spirituales et eschatologicas.

40

12.

Dilectissimi Fratres,

Praesentem utilitatem magisterii Concilii septimi oecu


menici commemorantes, ad eam pristino nostro evangeliza
tionis munere incitamur, ut Nobis videtur. Invalescens socie
tatis hodiernae indoles saecularis eam ostendit magna ex parte
40

Sermo de imaginibus, I, 1 6 ; i n :

PO 9 4 , 1 2 4 6 A ; et ed. KOTTEB, I, 1 6 , p. 8 9 .

252

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

alienam fieri a bonis ipsis spiritualibus, salutis nostrae myste


rio in Christo Iesu, rebus posthac venturi saeculi. Maxime
vero authentica nostra traditio, quam plene cum fratribus
orthodoxis communicamus, docet profecto nos pulchritudinis
sermonem, ad fidei ministerium destinatum, promovere cor
hominum posse efficereque ut interius ipse cognoscatur, quem
exterioribus nos effingere audemus figuris, Iesus Christus,
Filius Dei, homo factus heri et hodie idem, et in saecula
(Heb 13, 8).
Universis interea ac singulis summo prorsus affectu Apo
stolicam Benedictionem impertimus.
Datum Romae, apud Sanctum Petrum, die iv mensis
Decembris, in memoria Sancti Ioannis Damasceni, Presbyteri
et Ecclesiae Doctoris, anno MCMLXXXVII, Pontificatus Nostri
decimo.
IOANNES PAULUS P P . II

DECLARATIO
a Summo Pontifice Ioanne Paulo II et ab oecumenico Patriarcha Demetrio I pariter subscripta.

Nous, le Pape Jean-Paul II et le Patriarche cumnique Dimitrios I , nous rendons grce Dieu qui nous a donn de nous rencon
trer pour prier ensemble et avec les fidles de l'Eglise de Rome, vn
rable par la mmoire des aptres coryphes Pierre et Paul, et de nous
entretenir de la vie de l'Eglise du Christ et de sa mission dans le monde.
er

Notre rencontre est signe de la fraternit existant entre l'Eglise


catholique et l'Eglise orthodoxe. Cette fraternit, qui s'est manifeste
en de nombreuses occasions et sous des formes diverses, ne cesse de
crotre et de porter des fruits pour la gloire de Dieu. Nous prouvons
de nouveau le bonheur d'tre ensemble comme des frres. Tout en ren
dant grce (( au Pre des lumires de qui vient tout don parfait )),
nous prions et invitons tous les fidles de l'Eglise catholique et de
l'Eglise orthodoxe intercder avec nous auprs de Dieu : qu'il achve
1

Cf. Psaume 133.

Cf. Je 1, 17.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

253

l'uvre qu'il a commence parmi nous ! En faisant ntres les paroles


de saint Paul, nous les exhortons : Comblez ma joie en vivant en
plein accord . Que le cur de tous se dispose constamment recevoir
l'unit comme un don que le Seigneur fait son Eglise !
Nous disons notre joie et notre satisfaction en constatant les pre
miers rsultats et le droulement positif du dialogue thologique an
nonc lors de notre rencontre au Phanar le 30 novembre 1979. Les docu
ments accepts par la commission mixte constituent des points de rf
rence importants pour la continuation du dialogue. En effet, ils cher
chent exprimer ce que l'Eglise catholique et l'Eglise orthodoxe
peuvent dj professer ensemble comme foi commune sur le mystre
de l'Eglise et le lien entre la foi et les sacrements. Chacune de nos
Eglises ayant reu et clbrant les mmes sacrements, elles peroivent
mieux que, lorsque l'unit dans la foi est assure, une certaine diversit
d'expressions, souvent complmentaires, et d'usages propres n'y fait
pas obstacle mais enrichit la vie de l'Eglise et la connaissance, toujours
imparfaite, du mystre rvl.
3

Devant ces premiers rsultats de l'effort entrepris en commun,


dans (( l'obissance de la foi )), pour rtablir la pleine communion entre
l'Eglise catholique et l'Eglise orthodoxe, nous remercions et encou
rageons les membres de la commission mixte du dialogue thologique.
Nous souhaitons que les fidles en soient informs et puissent ainsi
rendre grce Dieu, s'unir la prire du Seigneur : Que tous soient
un )), rester vigilants dans l'intercession et grandir ensemble dans la
foi et l'esprance. Nous souhaitons aussi que les progrs du dialogue
fassent crotre catholiques et orthodoxes dans une meilleure connais
sance rciproque et une plus grande charit. Par la prdication, la
catchse, la formation thologique ainsi orientes, le dialogue portera
tous ses fruits dans le Peuple de Dieu.
5

Nous prions l'Esprit du Seigneur qui, la Pentecte, a manifest


l'unit dans la diversit des langues, de (( nous conduire dans la vrit
tout entire et de faire que soient trouves des solutions aux diffi
cults qui empchent encore la pleine communion qui se manifestera
dans la conclbration eucharistique.
7

Phil 2, 2.

Cf. 1 Cor 13, 12.

Rom

1,

5.

Jn 17, 21.

Cf. Jn 16, 13.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

254

Officiale

Notre rencontre a lieu en cette anne du douzime centenaire du


deuxime Concile de Nice qui, prpar par une longue collaboration
sans faille entre l'Eglise de Rome et l'Eglise de Constantinople, a fait
triompher la foi orthodoxe. Les Eglises d'Orient et d'Occident, durant
des sicles, ont clbr ensemble les conciles cumniques qui ont pro
clam et dfendu (( la foi transmise aux saints une fois pour toutes )).

Appels une seule esprance , nous attendons le jour voulu par


9

Dieu o sera clbre l'unit retrouve dans la foi et o sera rtablie


la pleine communion

par une conclbration de l'Eucharistie du

Seigneur.
Nous renouvelons devant Dieu notre engagement commun de pro
mouvoir de toutes les manires possibles le dialogue de la charit,
suivant l'exemple du Christ nourrissant son Eglise et l'entourant des
soins de sa charit.

10

Dans cet esprit, nous rejetons toute forme de

proslytisme, toute attitude qui serait ou pourrait tre perue comme


un manque de respect.
Cette charit cratrice nous conduit collaborer pour la justice
et la paix, tant au niveau mondial qu'au niveau rgional et local. Elle
nous pousse ne pas limiter cette collaboration, mais l'ouvrir, audel des chrtiens, tous ceux qui, dans les autres religions, cherchent
Dieu, sa justice et sa paix. Elle nous rend disponibles pour collaborer
ensemble au bien de l'humanit avec tous les hommes de bonne volont.
En effet, la mission de l'Eglise l'gard du monde que le Christ vient
sauver implique la dfense de la dignit de l'homme partout o elle est
directement ou indirectement mise en question de multiples manires
et, entre autres, par la misre qui empche une vie dcente ; par tout ce
qui entrave la vie des couples et des familles, bases de toute socit;
par la limitation de la libert des personnes et des communauts de vivre
et de professer leur foi et de s'panouir selon leur culture propre; par
l'utilisation et le trafic d'tres humains, en particulier des jeunes,
pour l'assouvissement des passions des autres ou en les rendant esclaves
de la drogue ; par une recherche du plaisir s'affranchissant de tout
ordre moral; par la peur qu'engendre l'existence de moyens de nuire
gravement l'intgrit de la cration ; par des idologies racistes niant
l'galit fondamentale de tous devant Dieu, idologies particulirement

Jude 3.

Eph 4, 4.

10

Cf. Eph 5, 29.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

255

inadmissibles pour des chrtiens qui doivent rvler au monde le visage


du Christ Sauveur et l'aider ainsi surmonter ses contradictions, ses
tensions et ses angoisses, parce qu'ils croient que Dieu a tant aim ce
monde qu'il a donn son propre Fils pour que tous et toutes soient sauvs
par lui et deviennent en lui un seul corps o ils sont membres les
uns des autres.
11

12

En ces instants pleins de joie et alors que nous faisons l'exprience


d'une profonde communion spirituelle que nous dsirons partager avec
les pasteurs et les fidles tant d'Orient que d'Occident, nous levons nos
coeurs vers Celui qui est la Tte, le Christ. C'est de lui que le corps tout
entier reoit concorde et cohsion grce toutes les articulations qui le
desservent selon une activit rpartie la mesure de chacun. Ainsi le
corps ralise sa propre croissance. Ainsi, il se construit lui-mme dans
l'amour.
13

Que toute gloire soit rendue Dieu par le Christ dans l'Esprit Saint !
Au Vatican, le 7 dcembre 1987.
DIMITRIOS I

IOANNES PAULUS PP. II

ALLOCUTIONES
I
Ad quosdam Nigeriae episcopos sacra limina visitantes.*

Dear Brothers in our Lord Jesus Christ,


1. It is for me a special joy to meet with you, members of the
Episcopal Conference of Nigeria, on this occasion of your ad Limina
visit. I warmly welcome you to this assembly by which we bear witness
to our collgial unity. A few weeks ago I was pleased to address the
first group of your brother Bishops from Nigeria.
In particular,
I reminded them that the College of Bishops is given to the Church
by the Lord Jesus for safeguarding and deepening the unity of all
her members.
It is in the exercise of your fraternity in Christ, with all its collgial
manifestations, that you fulfl the offices of sanctifying, teaching and
11

Cf. Jn 3, 16-17.

12

Cf. Rom 12, 5.

13

Cf. Eph 4, 16.

* Die 26 m. Septembris a. 1987.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

256

governing your people, mutually support one another as Bishops and


keep faith with Christ through Peter.

Our Coming together today

renews our fraternal communion with all the local Churches and their
Bishops. Together we represent "the entire Church joined in the bond
of peace, love and unity".

2. I wish to express my gratitude to Archbishop Ezeanya for the


devoted sentiments which he has conveyed to me on behalf of the
clergy, religious and lay people of your respective Diocses.
And
I wish to reciprocate by offering my cordial greetings of grace and
peace in our Lord Jesus Christ to ali those entrusted to your pastoral
care. To each of them I repeat in the words of the Apostle Paul :
"I give thanks to God always for you because of the grace of God
which was given you in Christ Jesus, that in every way you were
enriched in him with ali speech and knowledgeeven as the testimony
to Christ was confirmed among youso that you are not lacking in
any spiritual gift, as you wait for the revealing of our Lord Jesus
Christ".
2

My beloved brothers, you are the pastors of sixteen locai Churches


in the diffrent rgions of Nigeria. I am well aware that you bring
with you today the deep and Uvely faith of your people.
I fondly
recali my pastoral visit among you when I was able to witness for
myself the love of your people for Christ and his Church.
3. At this time I wish to express my fraternal affection for all the
priests who actively collaborate with you in shepherding the flock of
Christ entrusted to your care. As I have said on a previous occasion,
"like yourselves, I learned as a Bishop to understand frsthand the
ministry of priests, the problems affecting their lives, the splendid
efforts they are making, the sacrifices that are an integral part of
their service to God's people.
Like yourselves, I am fully aware
of how much Christ dpends on his priests in order to fulfil in time
his mission of rdemption".
An essential aspect of our apostolic charge is to confirm our brother
priests in their identity as ordained ministres of the Church. The
meaning and worth of the ministerial priesthood can only be adequately
explained by the principies which justify the Church herself.
The
3

Lumen

Gentium, 23.

1 Cor 1:4-7.

Address to American Bishops, 9 November 1978.

267

Acta Ioannis Pauli Pp. II

priest is a servant of Jesus Christ.

The power and glory of God abide

in him in a special manner. The ministerial priesthood is indispensable


to the worship of God and to the Church's mission of proclaiming
the Gospel.
4. We must never tire of asserting the essential priorities of the
priesthood. Each brother priest is meant to be with us, in the words
of Saint Paul, "a servant of Christ... set apart to proclaim the Gospel
of God". The apostolic prioritis, as stated in the Acts of the Apostles,
are "to concentrate on prayer and the ministry of the word".
4

Similarly, the Second Vatican Council did not fail to emphasize


the ministry of both the word and the Eucharist. For example, the
Council clearly states : "The ministry of priests takes its start from
the Gospel message". At the same time it points out that the ministry
of the word reaches its culmination in the Eucharist, which is itself
"the source and summit of the whole work of evangelization".
6

5. It is in the Eucharistie Sacrifice that the priest finds the source


of all his pastoral charity, the basis for his own spirituality and the
strength to make the daily off ering of his life together with the
sacrifice of Jesus. It is also through the Eucharist that his celibacy
is confirmed as he enjoys sacramental communion with our merciful
Redeemer and Lord.
The ministry to the People of God which we as Bishops share with
our brother priests is greatly influenced by the quality of our mutual
fidelity: our faithfulness to our priests, their loyalty to us. If we are
true brothers to our priests, we know their burdens and their needs.
At the same time they, as brothers to us, often know the special
Problems which trouble ourselves. At moments of difficulty, together
with the help of God's grace, it is the solidarity of priests, with their
understanding and compassion, which helps us to perform, with
generosity and persvrance, every priestly function that Christ has
committed to the College of his Bishops in communion with Peter.
8

6. It is the Church, and more precisely the Bishop, who sends a


priest to preach the Good News of salvation. That is why priestly
4

Rom 1:1.

6:4.

Presbyterorum

Ibid., 5.

Cf. ibid., 14.

1 8 - A . A. S.

Ordinis,

2.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

258

Officiale

obdience always remains an important virtue. It does much more


than make the priest ready to serve; it helps ensure that his ministry
is fruitful and always building up God's people in unity.
Referring to the importance of priestly obdience, the Second
Vatican Council says : "Since the priestly ministry is the ministry
of the Church herself, it can be discharged only by hierarchical com
munion with the whole body. Therefore pastoral love demands that
acting in this communion, priests dedicate their own wills through
obdience to the service of God and their brothers and sisters. This
love requires that they accept and carry out in a spirit of faith
whatever is commanded or recommended by the Sovereign Pontiff,
their own Bishop, or other superiors".
9

7. In his Encyclical On Priestly Celibacy, Pope Paul VI reminded


his brother Bishops that "it is your fraternal and kindly prsence and
deeds that must fili up in advance the human loneliness of the priest,
which is so often the cause of his discouragement and temptations.
Before being the superiors and judges of your priests, be their masters,
fathers, friends, their good and kind brothers, always ready to understand, to sympathize and to help. In every possible way encourage
your priests to be your personal friends and to be very open with you.
This will not weaken the relationship of juridical obdience; rather
it will transform it into pastoral love so that they will obey more
willingly, sincerely and securely".
10

I am well aware of the great importance which you attribute to


providing well prepared candidates for the ministerial priesthood.
This is accomplished in large measure by the careful attention and
support which you yourselves give to the programmes of priestly for
mation in your minor and major seminaries. I wish to assure you
of my solicitude in this endeavour which is essential to the Church's
mission of proclaiming the Gospel. May each of you with active and
loving concern always be a true father in Christ to each of your
seminarians.
11

8. Though I have spoken to you thus far about the ministerial


priesthood, much of what I have said equally applies to Religious.
The members of Institutes of consecrated life constitute for the Church
Ibid., 15.
10

Sacerdotalis

II

Cf.

Optatam

Caelibatus,
Totius, 5.

92.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

259

in Nigeria an indispensable lment in the great task o f evangelization.


Their public witness to the counsels of chastity, poverty, and obdi
ence and their generous example of community life pro vide for the
Church in Nigeria an authentic evangelica testificatio.
In your work with Religious I encourage you to renew your endeavours to manifest the great esteem that the Church has for them in
their vocations of consecrated love, urging them always to ever more
generous collaboration in the corporate life of the ecclesial community.
Religious offer inspiration to the rest of the faithful when they live
their vocation in a spirit of joy and self-sacrifice.

Likewise they give

us a striking sign of the Church's eschatological dimension.


The very prsence of Religious in the world is a great consolation
for the Church, and an effective means of proclaiming the Gospel of
Christ.

In Nigeria this proclamation has been accomplished in a

special way by missionary priests, Sisters and Brothers who have


manifested both heroism and holiness in planting the seeds of the
Church.

And I join you in giving thanks to God for the constantly

growing number of native vocations to the priesthood and religious


life.

Continue to pray for more vocations and to invite young people

to follow Christ in the Church's consecrated life.


9. The forthcoming Assembly of the Synod of Bishops causes me
to turn my reflections to the important role of the laity.

I am very

pleased to acknowledge the growing influence of lay organizations


in your country, such as the National Laity Council, the Catholic
Women's Organization,

the

Legion of Mary,

the Catholic

Youth

Organization and the Catholic Students Organization, each of which


is making a significant contribution to evangelization in Nigeria.
Moreover, it is with satisfaction that I have learned of the great interest
of your lay people in the missionary activities of the Church.

This

is clearly seen in the strong support given by the Nigrian laity to


the National Missionary Seminary of Saint Paul at Abuja, which is
receiving a steadily increasing number of candidates to prepare for
service as missionary priests.
Especially since the close of the Second Vatican Council the lay
people of the Church in Nigeria have come more and more to see
themselves as active participants in the Church's life and mission.
This is evidenced in the concern of the laity for the growth and wellbeing of the Church in each of their own communities. It is also seen

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

260

Officiale

in the greater interest of the laity in their role as evangelizers and


catechists.
In the teaching of the Council we find this description of the sacred
calling of the laity: "The laity are gathered together in the People
of God and make up the Body of Christ under one Head. Whoever
they are, they are called upon, as living members, to expend all their
energy for the growth of the Church and its continuous sanctification.
For this very energy is a gift of the Creator and a blessing of the
Redeemer".
12

10. I cannot fail to mention that the Church in Nigeria has as a


special object of its solicitude the country's youth. Pastoral outreach
to young people should be one of your highest priorities today, for
they form the largest particular group within the ecclesial community
and many of them are sorely tempted to disregard the Church,
especially if they are ignorant of her teaching.
I am pleased that
there are at prsent various initiatives directed towards the apostolate
of youth, such as the Catholic Youth Organization. But I also realize
there are some negative forces to contend with. In the face of such
difficulty the Church in Nigeria must seek above all to deepen the
young people's faith.
New forms of apostolate must be discovered,
new initiatives must be tried. But the primary means at the disposai
of the Church is the whole apostolate of Catholic ducation. In every
age, this remains a fundamental task of the Christian community,
the teaching of the truths of our faith.
Catholic ducation is vital for all members of the Church for its
purpose is to help persons to arrive at the fullness of Christian life.
But it is only right that major efforts in this regard be directed to
the ducation of young people.
In order to grow to maturity in
Christ, our youth need a systematic prsentation of the whole of
Christian rvlation. We must hand on to them all that Jesus commanded to be taught, the whole moral and doctrinal content of the
sacred deposit o f faith.
I am aware that you face serious obstacles in your endeavours to
maintain and administer the Catholic Schools. Yet you are seeking
every possible means to carry out this crucial part of your responsibility as Bishops.
I offer you my fraternal encouragement and
13

12

13

Lumen

Gentium, 33.

Cf. Mt 28:20.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

261

prayerful support for ail thse deserving efforts, fully convinced that
that there is nothing more important for the educational task than
the guidance and leadership of the Bishops.
11. I wish to assure you of my continued prayers for your Nation,
that Almighty God will ever lead the Government and people along
the paths of peace, justice, harmony and social progress.
In all your pastoral endeavours you can be sure that I am united
with you and close to you in the love of Jesus Christ. Together we
have a single purpose : to prove faithful to the pastoral trust committed to us by the Lord, to lead the People of God to the Kingdom
of Heaven. May Mary, the Mother of the Church and Queen of the
Apostles, who is "a sign of sure hope and solace for the pilgrim
people of God", intercede for us. In the name of Jesus, peace to
you and to all your people. With my Apostolic Blessing.
14

II
Ad sodales consociationis vulgo Azione Cattolica Italiana .*

1. (( Ogni lingua proclami che Ges Cristo il Signore ! Carissimi Fratelli e Sorelle dell'Azione Cattolica Italiana !
In queste parole di San Paolo si esprime il desiderio fondamentale
di ogni cristiano : che il Vangelo possa diffondersi in tutto il mondo,
che ogni coscienza possa lodare e ringraziare il Nome di Cristo, che
tutti gli uomini, in questo unico Nome, siano salvi.
1

Sono parole tratte da un testo famoso nel quale l'apostolo Paolo


enuncia il fondamentale principio dell'unit di noi cristiani; dell'unit
della nostra missione, della nostra vita, della nostra speranza. Sono
parole nelle quali contenuto il programma della nostra azione. E
anche, quindi, dell'Azione Cattolica, questa grande e gloriosa Asso
ciazione alla quale voi appartenete.
Siete qui convenuti, davanti alla Basilica di San Pietro, da tante
parti d'Italia ragazzi, giovani, adulti ed anziani per pregare col
Papa in preparazione dell'ormai imminente Sinodo dei Vescovi, che
tratter in modo speciale della vocazione e della missione dei laici,
14

Lumen Gentium, 68.

* Die 26 m. Septembris a. 1987.


1

FU 2, 11.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

262

Officiale

alla luce dell'insegnamento del Concilio Vaticano II, ed in questo con


testo, anche dell'apostolato specifico di voi laici di Azione Cattolica.
2. Vi saluto con profondo affetto e vi ringrazio di cuore, cari Fra
telli e Sorelle, per la vostra presenza, confortante ed incoraggiante,
nella quale ravviso una eloquente conferma della vostra volont di
comunione con tutta la Chiesa che sta riflettendo sulla vocazione e mis
sione dei laici. E ringrazio in modo particolare il vostro Assistente
Generale, Mons. Antonio Bianchin, per il cordiale indirizzo che, a
nome di voi tutti, ha voluto rivolgermi.
L'iniziativa di riunirvi per riflettere e per pregare nell'immediata
vigilia del Sinodo quanto mai opportuna. Vi esorto a restare uniti con
i Padri Sinodali lungo tutta la durata dell'Assemblea e a coinvolgere
con voi nella preghiera le forze pi vive delle vostre rispettive diocesi,
perch sui lavori della prossima Assise ecclesiale scenda copiosa la
luce dall'Alto.
Parafrasando le parole della Seconda Lettura, mi vien spontaneo di
osservare che questo nostro incontro attorno all'altare del Signore
una vera consolazione in Cristo , un (( conforto derivante dalla
carit , il segno di una profonda comunanza di spirito , che ci fa
gioire tutti nell'unione dei cuori, con la stessa carit, con i mede
simi sentimenti .
Questa unit e questa gioia si fondano nella comune partecipazione
di noi, discepoli di Cristo, alla sua stessa missione : far conoscere il
suo Nome a tutte le genti, fino alla fine del mondo, a gloria di Dio
Padre .
2

Infatti ogni cristiano in forza del battesimo chiamato a collabo


rare al compimento di questa missione, in modo tuttavia diversificato
in ragione della partecipazione al Sacerdozio di Cristo secondo quelle
attitudini o quei carismi che, a tal fine, ha ricevuto da Dio.
3. Nell'adempimento di tale compito ossia nell'apostolato di
evangelizzazione e di santificazione i laici come dice il Con
cilio hanno la loro parte specifica e molto importante da compiere
"per essere anch'essi cooperatori della verit". Specialmente in questo
ordine l'apostolato dei laici e il ministero pastorale (del clero) si com
pletano a vicenda .
3

FU 2, 11.

Decr.

Gv 3, 8.

Apostolicam

actuositatem,

6.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

263

Il ruolo del laico, pertanto, ha una sua propria ed insostituibile ori


ginalit, irriducibile a quella del ministero ordinato, per una piena e
completa attuazione dell'unica e fondamentale missione della Chiesa,
che quella di condurre gli uomini alla salvezza eterna e, in tale pro
spettiva, di animare e perfezionare l'ordine temporale con lo spirito
evangelico .
5

La Chiesa, che costituisce in terra il germe e l'inizio del Regno di


Dio, con la sua azione apostolica purifica, salva e trasfigura il mondo :
lo fa annunciando la Parola del Vangelo ed amministrando i Sacra
menti della vita nuova in Cristo ; ma lo fa anche promovendo i valori
umani autentici nei loro molteplici aspetti e disponendoli ad essere
elevati alla dignit trascendente del Regno- Cos la Chiesa, mediante
la sua azione, prepara nuovi cieli ed una terra nuova, nei quali avr
stabile dimora la giustizia .
6

4. Nello svolgimento di questa grande missione di salvezza, il clero


ed i fedeli laici si aiutano e si completano a vicenda.
Ci vuol dire che non tutto ci che fanno gli uni pu essere fatto
dagli altri, e viceversa ; vi tra loro una diversit istituzionale , che
deve armonizzarsi nello svolgimento dell'unica missione fondamentale,
redentrice, della Chiesa.
Il prossimo Sinodo contribuir certamente ad approfondire e chia
rire la natura della missione del laico nella Chiesa, in modo tale che
cresca un laicato autentico sempre pi corresponsabile e capace di
esprimersi nella sua specificit. Come lo Spirito Santo opera nei laici?
Quanto meglio sapremo rispondere a questa domanda, tanto pi com
prenderemo che cosa il laico cristiano.
5. Un importante chiarimento s'attende dal prossimo Sinodo : quello
concernente le implicazioni derivanti dalla complementarit reciproca
che deve esistere tra laici e Pastori, nella costruzione della Chiesa e
nell'opera della salvezza del mondo. certo, tuttavia, che alla miglior
attuazione di tale complementarit nulla potr pi efficacemente con
durre che un costante atteggiamento di disponibilit e di servizio degli
uni verso gli altri. Si rivelano da questo punto di vista particolarmente
pertinenti le parole che ci ha rivolto san Paolo nella Seconda Lettura :
Non fate nulla per spirito di rivalit o per vanagloria, ma ognuno
Apostolicam

Decr.

2 Pt 3, 13.

actuasitatem,

5.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

264

Officiale

di voi, con tutta umilt, consideri gli altri superiori a se stesso. Non
cerchi ciascuno il proprio interesse, ma piuttosto quello degli altri .
. Chi rivestito d'autorit nella Chiesa deve saper riconoscere in ogni
fedele le qualit o i doni che il Signore ha posto in lui, ed in tal senso
deve sentirlo come superiore a se stesso. Applicata a noi Pastori la
parola dell'Apostolo significa che dobbiamo prestare ascolto attento ai
laici, in ci che la loro specifica esperienza e competenza pu suggerire.
E dobbiamo mettere, inoltre, a loro servizio proprio quel dono in base
al quale siamo chiamati a prestare un servizio all'interno del Popolo
di Dio. I laici, a loro volta, devono porsi in atteggiamento di respon
sabile disponibilit nei confronti dei loro Pastori, facendo convergere
al bene della Comunit, sotto la loro guida, le qualit ed energie di cui
dispongono.
7

Il laico infatti il Concilio lo ha ricordato con forza possiede


particolari doni dello Spirito Santo : e questi doni lo mettono nella
condizione e diciamo pure nel dovere di cooperare con gli stessi Pastori
nello svolgimento della comune missione. Il laico non chiamato a fare
di meno e il sacerdote a fare di pi ; egli chiamato a fare qualcosa di
proprio e di originale, che il sacerdote, normalmente, non pu fare, e
qualcosa di altrettanto utile all'edificazione della Chiesa. Il Concilio
si esprime in questi termini : I laici sono soprattutto chiamati a
rendere presente e operosa la Chiesa in qui luoghi e in quelle circo
stanze, in cui essa non pu diventare sale della terra se non per loro
mezzo )).
8

6. A loro particolarmente spetta dice ancora il Concilio


di illuminare e di ordinare tutte le cose temporali, alle quali sono stret
tamente legati, in modo che sempre siano fatte secondo Cristo, e cre
scano e siano di lode al Creatore e Redentore . Neil'affrontare i pro
blemi dell'ordine (( temporale che toccano, per esempio, la fami
glia, la scuola, il lavoro, l'economia, la cultura, la politica, la so
ciet essi devono assumere la propria responsabilit, alla luce
della sapienza cristiana e facendo attenzione rispettosa alla dottrina
del Magistero .
9

10

Circa questi interventi nell'ordine temporale, occorre fare una


7

FU 2, 3-4.

Cost. dogm. Lumen gentium, 33.

Ibid., 31.

10

Cost. past. Gaudium et spes, 43.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

chiara distinzione dice ancora il Concilio

265

11

tra le azioni che i

fedeli, individualmente o in gruppo, compiono in proprio nome, come


cittadini, guidati dalla coscienza cristiana, e le azioni che essi compiono
in nome della Chiesa in comunione coi loro Pastori . Queste ultime
possono toccare anche l'ordine temporale, quando ci sono in gioco
dei valori di fondo, come i diritti inalienabili delle persone, la libert
religiosa e la salvezza delle anime.
A tale riguardo desidero esprimere la mia partecipazione e solida
riet alle preoccupazioni manifestate dalla Conferenza Episcopale Ita
liana per quanto concerne le difficolt che sembrano insorgere circa
l'insegnamento della religione cattolica nelle scuole pubbliche, scelto
da un cos gran numero di genitori e di giovani. All'impegno pastorale
dei Vescovi si sente associato il Papa, come Vescovo di Roma e come
Pastore della Chiesa universale.
7. Il Sinodo, nell'approfondire il discorso sulle varie forme di
apostolato dei laici, non mancher di riflettere anche su quella forma
specifica di apostolato, che stata spessissimo qualificata come colla
borazione dei laici all'apostolato gerarchico e cio l'Azione Catto
lica. Essa si caratterizza per il concorso di quattro note specifiche : ha
come scopo immediato il fine apostolico della Chiesa, al quale i laici
collaborano secondo il modo loro proprio agendo a guisa di corpo orga
nizzato, sotto la direzione della Gerarchia, che pu sancire tale coope
razione anche per mezzo di un mandato . Questa fisionomia della
vostra Associazione stata tratteggiata dal Concilio Vaticano II nel
n. 20 dell'(( Apostolicam Actuositatem , un testo fondamentale al
quale i soci di Azione Cattolica devono fare costante riferimento nello
svolgimento della loro attivit apostolica. Questa medesima fisiono
mia si concretizza nel ruolo degli Assistenti ecclesiastici e in modo
tutto particolare del Vescovo Assistente Generale, la cui presenza nel
l'Azione Cattolica il segno e la garanzia della speciale comunione
col Papa e con l'Episcopato italiano.
8. Fratelli carissimi !
(( Buono e retto il Signore, / la via giusta addita ai peccatori ;
guida gli umili secondo giustizia, / insegna ai poveri le sue vie .

12

Quanta ricchezza d'insegnamenti ci offre oggi la Chiesa sul compito


11

Ibid.,

12

Sal 24 [25], 8-9.

76.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

266

Officiale

dei laici ! Ed altra luce possiamo attenderci dall'approfondimento della


Parola di Dio.
Ma intanto, per, urgente la messa in pratica, con coerenza, di
quanto gi ci viene insegnato nel nome del Signore. In tal modo
agiremo con giustizia e rettitudine, e faremo vivere noi stessi .

13

La dottrina del sacerdozio comune dei fedeli, messa in luce dal Con
cilio, ricca ancora di meravigliose possibilit. La dignit cristiana
del laico ha la sua radice in quel Battesimo che lo rende partecipe del
l'ufficio sacerdotale, profetico e regale di Cristo )).

14

in questi termini, cari fratelli laici di Azione Cattolica, che il


Padre celeste vi manda oggi a lavorare nella sua vigna . Non com
portatevi come quel figliolo che, ad una adesione verbale alla volont
del Padre, non ha poi fatto seguire l'impegno concreto dei fatti. Se
davanti alle ardue esigenze della volont di Dio ci fossero state tergi
versazioni e titubanze, non ci si deve tuttavia scoraggiare : il Padre
misericordioso e pronto a perdonarci.
Riprendete dunque con speranza e buona volont il cammino.
Cristo conta su di voi. Sentite in voi la fierezza di essere chiamati a
collaborare al suo disegno di salvezza. Possa cos, grazie anche al vostro
impegno,

affrettarsi l'avveramento dell'anelito presente nel grande

cuore dell'apostolo Paolo : (( Ogni lingua proclami che Ges Cristo


il Signore, a gloria di Dio Padre .
Amen !

III
In foro S. Petri, CCL anno elapso a canonizatione beati Vincentii de Paul,
presbyteri.*

1. (( Ricordati, Signore, del tuo amore .*


Cos preghiamo oggi con le parole del Salmista. Il grido a Dio,
che (( ricco di misericordia ,
13

Cf. Ez 18, 27.

14

Const. dogm. Lumen gentium, 31.

* Die 27 m. Septembris a. 1987.


1

Sal 24 [25], 6.

Cf. Ef 2, 4.

attraversa l'intera Sacra Scrittura.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

267

L'Antico Testamento lo trasmette al Nuovo, quando (( venne la pie


nezza del tempo e Dio mand il suo Figlio, nato da donna .

Allora si realizzata la preghiera del Salmista :


Il Signore si ricordato del suo amore che da sempre : infatti,
ha tanto amato il mondo da dare il suo Figlio unigenito .
E lui, il Figlio, facendosi uomo ha riempito pienamente la misura
della misericordia che propria di Dio.
4

Ed ha anche voluto (( trasferire , in qualche modo, questa misura


all'uomo, quando ha detto nel discorso della montagna :
(( Beati i misericordiosi, perch troveranno misericordia .
5

2. Oggi siamo riuniti in questa piazza, davanti alla Basilica che


si eleva sulla tomba dell'Apostolo Pietro, per ricordare un uomo che
di questa beatitudine ha fatto in modo straordinario il conte
nuto della propria vita e della propria vocazione : San Vincenzo de
Paoli !
La sua fama ha superato tutte le frontiere e, dopo oltre tre secoli,
continua a sfidare il tempo.
Duecentocinquant'anni fa il Papa Clemente XII l'annover nell'albo
dei santi della Chiesa cattolica. Nella Bolla di Canonizzazione la figura
del Santo viene cos delineata : Egli era come un rifugio per tutti
i bisognosi e i miseri, ed aiutava i poveri di ogni specie, erogando
anche a volte ci che sembrava necessario per s e per i suoi compagni
delle missioni, con elemosine cos abbondanti che comunemente egli
era chiamato padre dei poveri. Sebbene gi avanti negli anni, si pro
digava assiduamente nel ministero apostolico delle sacre missioni,
e volando per ogni dove sulle" ali della carit al di l di ogni fatica
e delle forze dell'et senile, portava la luce della verit evangelica
e la scienza dei divini comandamenti a coloro che camminavano nelle
tenebre e nella caligine del vizio, soprattutto agli abitanti pi poveri
delle campagne e dei villaggi, che (...) venivano da lui ricondotti sulla
via del Signore. E poich la carit non conosce misura, la virt del
Servo di Dio non si restrinse ai confini della Francia, ma rifulse
diffondendosi in lungo e in largo ; infatti, allo scopo di propagare la
fede e la piet, egli invi, tra i suoi discepoli, operai del Vangelo
non solo in Italia, Polonia, Scozia ed Irlanda, ma anche agli stranieri
3

Gal 4, 4.

Gv 3, 16.

Mt

5, 7.

Acta Apostolicae

268

Sedis - Commentarium

Officiale

ed agli Indi e alle genti pi lontane dalle nostre terre, che, mediante
la loro opera, fugate le tenebre dell'idolatria, condusse alla luce
della verit .
3. Attraverso le generazioni san Vincenzo parla non soltanto al
suo secolo, ma anche all'intera epoca moderna, scrivendo nuovamente
in essa, con tutta la radicalit del Vangelo, le parole del discorso
della montagna : Beati i misericordiosi, perch troveranno mise
ricordia .
Egli sta all'inizio di una lunga schiera di persone che, seguendo
le sue orme, hanno attuato nella vita le parole del Salmista :
(( Fammi conoscere, Signore, le tue vie, insegnami i tuoi sentieri .
Quale spettacolo ha davanti a s chi si spinge indietro con lo
sguardo a contemplare l'immensa rete di attivit apostoliche e sociali
che egli ha cominciato a tessere nel corso della sua vita e che, dopo
di lui, innumerevoli suoi seguaci hanno ripreso e sviluppato ! Il pen
siero va innanzitutto ai missionari da lui fondati e che oggi lavorano
in molte parti del mondo per l'evangelizzazione dei poveri e la forma
zione dei sacerdoti. E come non fermarsi ammirati davanti alla mera
vigliosa opera svolta dalle Figlie della Carit, la Congregazione reli
giosa pi numerosa della Chiesa? Forse non c' persona che, in una
circostanza o nell'altra della sua vita, non abbia avuto occasione di
avvicinare qualcuna di queste Figlie di san Vincenzo per riceverne
un sorriso, una buona parola, un aiuto premuroso e discreto. V' poi
la vasta famiglia delle Confraternite e delle Associazioni di Carit
che costituiscono oggi nel mondo un magnifico corpo di volontari e
volontarie al servizio della beneficenza .e della promozione sociale del
(( popolo povero , come amava esprimersi san Vincenzo. Accanto a
loro lavorano i membri delle Conferenze di San Vincenzo, fondate
nel 1833 da Federico Ozanam alla luce degli insegnamenti del grande
apostolo della carit. Devono inoltre essere ricordate le altre nume
rose Comunit che onorano san Vincenzo come patrono, modello e
maestro e possono quindi essere considerate come facenti parte della
grande Famiglia vincenziana .

Tutti questi figli e figlie spirituali di san Vincenzo de' Paoli


hanno imparato da Cristo, col suo aiuto, a percorrere il (( sentiero
evangelico che passa attraverso il discorso della montagna :
Beati i misericordiosi .
6

Sai 24 [25], 4.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

269

4. Il brano evangelico dell'odierna domenica ci ricorda la para


bola dei due figli che il padre vuole mandare a lavorare nella vigna.
Vincenzo de' Paoli assomiglia certamente al figlio che ha compiuto
la volont del padre ; egli ha risposto con tutta la sua vita alla chia
mata : V a . . . a lavorare nella vigna. E non si lasciato prece
dere da nessuno. E tuttavia merita di essere sottolineato che anche
lui come ci narrano i biografi ebbe, all'inizio, un comportamento
in qualche modo simile a quello del figlio della parabola, che prima
tergiversa e solo in un secondo momento obbedisce : senza aver oppo
sto un (( no preciso al Padre che lo inviava alla vigna, possiamo dire
che, nei primi tempi, egli non sent il Sacerdozio come una vocazione
che lo impegnava alla santit, ma quasi piuttosto come l'occasione
per raggiungere un certo prestigio sociale ed una dignitosa sistema
zione economica, come scriveva a sua madre.

Questo limite umano di Vincenzo ci fa comprendere che santi non


si nasce. Santi si diventa, attraverso un pi o meno lungo, faticoso
e metodico cammino di conversione, di penitenza e di purificazione.
Farsi santi una dura conquista e suppone un impegno ed uno sforzo
che in fondo durano tutta la vita.
Vincenzo si accorse, ad un certo punto, di questa esigenza della
santit, posta in noi dalla grazia del Battesimo, e con grande ardore
e determinazione si dedic a questo, che il pi bell'ideale che un
uomo possa concepire nella propria vita.
Fu cos che Vincenzo, alla scuola di grandi Maestri come il Cardi
nale de Brulle e s. Francesco di Sales, riscoperse o quasi si
potrebbe dire scoperse veramente quel sacerdozio che aveva voluto
ricevere, appena ventenne, pi per una sua scelta umana che per una
cosciente risposta alla vocazione divina. E la chiara presa di coscienza
di questo dono incommensurabile ricevuto da Dio fu il germe iniziale,
la (( molla propulsiva e la ragione ultima, soprannaturale, di tutte
quelle meravigliose imprese della carit, che l'hanno meritatamente
reso famoso in tutto il mondo e gli hanno assicurato una gloria im
mortale. Vincenzo divenne cos un ispiratore di grandi gesti di gene
rosit anche in tante altre persone. Fu un educatore di (( lites e,
al tempo stesso, di masse.
Due furono gli amori della sua vita : Dio e i poveri. Ma al riguardo
dice bene il grande storico della spiritualit cristiana, Henri Brmond,
7

Cf. Mt 21, 28-32.

Mt 21, 28.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

270

Officiale

quando afferma che non l'amore per gli uomini che l'ha condotto
alla santit; ma piuttosto la santit, che l'ha reso veramente ed effi
cacemente caritatevole ; non sono i poveri ad averlo donato a Dio,
ma Dio, al contrario, che l'ha donato ai poveri. Chi lo vede pi
filantropo che mistico, chi non lo vede innanzitutto un mistico, si
rappresenta un Vincenzo de' Paoli che non mai esistito .
5. Con la testimonianza della sua vita completamente dedicata a
Cristo nei poveri e bisognosi, Vincenzo sembra parlare agli uomini
della sua epoca e a quelli di oggi con le stesse parole che usa San
Paolo nella Lettera ai Filippesi, riportata dall'odierna Liturgia :
(( Non cerchi ciascuno il proprio interesse, ma anche quello degli
altri !
9

Vincenzo cerc veramente non il proprio ma l'altrui interesse e


nel far ci speriment quel <( conforto derivante dalla carit di cui
parla San Paolo. Lo speriment lui e lo fece sperimentare a quanti
raggiunse col calore della sua carit.
E quale fu il segreto di tale inesauribile vena di altruismo, che
nessuna forma di miseria materiale e morale riusc mai ad arrestare?
Il segreto ce lo rivela ancora San Paolo quando raccomanda : <( Ognuno
di voi, con tutta umilt, consideri gli altri superiori a se stesso .
Che vuol dire? Che la vera carit fraterna comporta quell'umilt la
quale sa apprezzare negli altri le qualit che noi abbiamo, e ci spinge
a mettere a loro servizio i doni che Dio ha dato a noi, scegliendo,
tra questi altri , proprio i meno dotati, i pi infelici, coloro che
le mode del tempo non tengono in nessuna considerazione. Proprio in
costoro la carit sa scoprire tesori nascosti. Proprio in costoro dob
biamo vedere, con Vincenzo, i nostri padroni, signori e maestri ,
cio coloro che dobbiamo servire.
10

Questo atteggiamento cristiano nei confronti del prossimo un


meraviglioso fattore di pace, di giustizia e di unit all'interno della
famiglia umana. Era ci che faceva esaltare il gran cuore di Paolo
allorch affermava, sempre nella Lettera ai Filippesi : Se c' qual
che consolazione in Cristo, se c' qualche conforto derivante dalla
carit, se c' qualche comunanza di spirito, se ci sono sentimenti di
amore e di compassione, rendete piena la mia gioia con l'unione dei
vostri spiriti, con i medesimi sentimenti . "
9

FU 2, 4.
Ibid. 2, 3.

" Ibid. 2, 1-2.

271

Acta Ioannis Pauli Pp. II

In queste parole dell'Apostolo


troviamo la radice profonda ed
della sua prodigiosa generosit :
Cristo, carit per la quale Dio ha
in s il mistero che celebrava .

descritta tutta l'anima di Vincenzo,


autentica della sua spiritualit e
la carit del cuore sacerdotale di
concesso a Vincenzo di riprodurre

6. Oggi ricordiamo il giorno in cui Vincenzo de' Paoli stato


elevato dopo la morte. S, elevato sugli altari : esaltato . Iscrit
to nell'albo di questi uomini e donne che la Chiesa circonda di vene
razione come santi, anche nella sua liturgia.
Ma ci limitiamo solo a ci?
Le parole dell'inno paolino proclamano oggi 1' esaltazione di
Cristo : Colui che spogli se stesso, assumendo la condizione di
servo , Colui che umili se stesso facendosi obbediente fino alla
morte e alla morte di croce.
(( Per questo Dio l'ha "esaltato" al di sopra di ogni cosa !
Cristo esaltato al di sopra di ogni cosa !
Vincenzo de' Paoli, l'umile imitatore di Cristo che ha vissuto
completamente e senza riserva del contenuto del Vangelo dei poveri.
Vincenzo da 250 anni iscritto nell'albo dei santi della Chiesa:
esaltato in Cristo :
iscritto nel mistero di quell'unica Esaltazione,
l'umile partecipe, per tutta l'eternit, di quell'Amore che muove
tutto e tutto (( esalta , affinch Dio sia tutto in tutti per i secoli
dei secoli.
12

13

IV
Ad eos qui V Synodi Ordinariae Ucrainorum episcoporum interfuerunt,
coram admissos.*

Signor Cardinale,
Cari Fratelli nell'episcopato,
1. Con le vostre consultazioni e discussioni durante il V Sinodo
dei Vescovi della Chiesa Cattolica Ucraina, svoltosi in Vaticano, avete
voluto dare inizio alle vostre solenni celebrazioni del Millennio del
Battesimo della Rus' di Kiev.

ma

12

cf.

13

Cf. 7 Cor 15, 28.

2, 7-8.

* Die 28 Septembris a. 1987.

272

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

Sono lieto che al termine di questo Sinodo possa incontrarmi insie


me con voi e per mezzo vostro con tutta la Chiesa Cattolica Ucraina
per condividere insieme la gioia di questo Giubileo millenario, che
sar anche celebrato da altri popoli e comunit ecclesiali, che trovano
pure le loro radici spirituali nel Battesimo della Rus' di Kiev. Gi
all'inizio del mio pontificato avevo espresso il desiderio di un mio
pellegrinaggio spirituale legato al Millennio, nei luoghi che furono
la culla della Chiesa della Rus' di Kiev.
Oggi, a conclusione del V Sinodo dei Vescovi ucraini, che d inizio
alle vostre solenni celebrazioni millenarie, desidero significarvi la
partecipazione nello spirito dell'intera Chiesa cattolica, che trover
un momento culminante nelle celebrazioni previste nel luglio del pros
simo anno a Roma.
2. Il Papa che vi parla, il quale, da Vescovo, ha gi vissuto il
Millennio della Chiesa nella sua patria, desidera cantare nella vostra
lingua, insieme con tutta la Chiesa universale, un solenne Te Deum
qui a Roma, presso la tomba di San Pietro, vicino alla quale si trova
quella di San Giosafat. E con che ardore questo Papa, vostro Fra
tello, bacia spiritualmente quella terra di Kiev dinanzi al trono della
Sollecita Ausiliatrice dei Cristiani presso la Parete Indistruttibile )).
Voi siete una parte fiorente della Chiesa universale, cresciuta sul
retaggio millenario del Battesimo di San Vladimiro e di Santa Olga.
Voi appartenete a quella comunit cattolica che, situata geografica
mente nel cuore del continente europeo, imjwrtante per i vostri
avvenimenti storici, sovente drammatici e segnati dal martirio. Voi
siete figli della grande famiglia dei popoli cristiani slavi. Per tutti
questi motivi, il Papa slavo come voi desidera trovarsi insieme
coi propri Fratelli.
U dono del Santo Battesimo di dieci secoli fa ha dato vita alla
Chiesa della Rus' di Kiev.
U Vescovo di Roma ora con voi, si rallegra della vostra viva
fede, della vostra perseveranza cristiana e, quotidianamente, visita
la vostra Patria con le preghiere. Egli abbraccia con essa, in uno
stesso palpito di amore, anche quei Fratelli coi quali desidera avere
la piena comunione nella fede e nella carit, ad immagine della Chiesa
ancor indivisa di mille anni fa.
3. U Santo Battesimo, per grazia di Dio, un avvenimento capi
tale per l'esistenza stessa dell'uomo. Infatti il Battesimo dilata la

Acta Ioannis Pauli Pp. II

273

vera dignit dell'uomo conferendogli la vita soprannaturale. San Paolo


ci insegna :
(( O non sapete che quanti siamo stati battezzati in Cristo Ges,
siamo stati battezzati nella sua morte? Per mezzo del battesimo siamo
dunque stati sepolti insieme a lui nella morte, perch ... cos anche
noi possiamo camminare in una vita nuova ... Ma se siamo morti con
Cristo, crediamo che anche vivremo con lui .*
Ebbene, mille anni fa, il vostro Popolo entrato nella nuova
vita grazie alla forza del Santo Battesimo nel nome del Padre, del
Piglio e dello Spirito Santo. Cristo entrato nella storia del vostro
Popolo, cominciando dal principe Vladimiro il Grande, con la forza
del mistero pasquale.
4. Abbracciamo, dunque, nell'anno del giubileo millenario del Bat
tesimo della Rus' di Kiev tutta la storia della vostra Chiesa, che
affonda le sue radici al tempo in cui tutta la Chiesa di Cristo in
Europa viveva ancora nell'unit. Perci il cristianesimo nella Rus'
di Kiev era ortodosso nella sua fede e nello stesso tempo cattolico
nella carit, perch nasceva in un contesto ecclesiale non ancora
dilaniato dal dramma della divisione.
Un segno esteriore di questa unit era il culto di san Clemente
Papa, terzo successore di san Pietro, che sub il martirio con l'esilio
nelle terre del Ponto Eusino. San Clemente diventato simbolo del
l'unit tra la Chiesa di Kiev e Roma. Di pi, egli veniva considerato
Protettore della Terra della Rus' , come testimonia l'antichissima
preghiera recitata a Kiev per secoli.
(( Perci anche noi glorifichiamo, lodiamo e adoriamo Dio Uno
nella Santissima Trinit, ringraziando anche quel servo fedele, che
moltiplic il tesoro del suo Signore non soltanto a Roma, ma anche
nella citt di Korsun' e in tutta la Rus', dicendo : egli la gloria
dei martiri e la ricchezza dei santi, la roccia incrollabile della Chiesa
di Cristo, sulla quale le porte dell'inferno non prevarranno nella terra
della Rus' per tutti i tempi .
5. Fratelli nell'episcopato ! Fra poco varcheremo la soglia del
Secondo Millennio, consci della nostra responsabilit per il futuro
della Chiesa. Questa responsabilit si estende a ciascuna anima per
meata dalla grazia del Santo Battesimo, ad ogni seguace di Cristo
1

Rom 6, 3-8.

19 - A. A. S.

274

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

crocifisso e risorto c, pertanto, ai singoli membri della Chiesa Catto


lica Ucraina, nella patria vostra e nella diaspora.
A questo punto desidero sottolineare ancora una volta la dignit
della persona umana. Da questa dignit rafforzata dal Battesimo
scaturisce il diritto incontestabile di onorare Iddio in conformit alla
propria coscienza. Uno dei diritti fondamentali della persona, acqui
sito nella coscienza del nostro tempo quello della libert religiosa.
Il rispetto dei diritti di Dio e dell'uomo interpella il cuore stesso
dell'uomo. A tal fine, indirizziamo le nostre preghiere, accompagnate
da una particolare sollecitudine e solidariet da parte di tutta la Chie
sa, perch i vstri fratelli e sorelle in patria possano realizzare la loro
vocazione cristiana in piena libert onorando Iddio pubblicamente
secondo i dettami della loro coscienza nella fede dei propri antenati,
nel proprio rito e nell'unione coi propri Pastori e il Vescovo di Roma.
6. Un'esperienza secolare ci insegna che lo sviluppo della Chiesa
di Dio sia nelle terre avite, che nei paesi dove, negli ultimi decenni,
stato possibile per voi creare le nuove parrocchie ed eparchie, non
dipendono soltanto dalle condizioni storiche o politiche.
Lo sviluppo spirituale della Chiesa, e attraverso di essa del Popolo,
dipende soprattutto dalla santit dei suoi membri e dall'aiuto della
grazia di Dio. Perci la Chiesa guarda con speranza ai fedeli laici,
alle famiglie cattoliche, che per la loro stessa natura costituiscono
la chiesa domestica , e alla giovent.
7. Siamo alla vigilia dell'inizio del Sinodo dei Vescovi, che ha
per tema Vocazione e missione dei Laici nella Chiesa e nel mondo .
Alla luce di questo grande avvenimento nella Chiesa universale e nella
prospettiva dei lavori portati gi a termine dal vostro Sinodo, desi
dero incoraggiarvi, Fratelli carissimi, a prendere delle decisioni pra
tiche importanti per la vita della Chiesa nel settore dell'apostolato
dei Laici nelle vostre parrocchie e nelle eparchie.
So che nell'ambito del vostro Sinodo opera una commissione per
l'(( Apostolato dei Laici e che questo tema cos rilevante stato
oggetto dei dibattiti e discussioni in questo Sinodo e nei precedenti.
8. Consideriamo un momento, Fratelli carissimi, alla luce dell'in
segnamento del Concilio Ecumenico Vaticano II, il ruolo e il posto
dei Laici nella Chiesa, specialmente nella prospettiva dell'apostolato
per mezzo delle organizzazioni ed associazioni laiche.
Ciascun cristiano nella sua stessa natura apostolo e, grazie all'ini-

275

Acta Ioannis Pauli Pp. II

ziazione cristiana mediante il Battesimo, diventa un membro del Po


polo di Dio e del Corpo Mistico di Cristo.
(( All'interno delle comunit della Chiesa l'azione dei laici tal
mente necessaria che senza di essa lo stesso apostolato dei pastori
non pu per lo pi raggiungere la sua piena efficacia .
Per l'inizio della vocazione cristiana si realizza nelle comunit.
Il Concilio Ecumenico Vaticano II ha sottolineato con forza l'impor
tanza dell'apostolato associato, che corrisponde felicemente alle esi
genze umane e cristiane dei fedeli e al tempo stesso si mostra come
segno della comunione e dell'unit della Chiesa .
2

9. Tutte queste organizzazioni ed associazioni hanno per scopo di


arricchire la missione della Chiesa, di approfondire il dinamismo della
vita religiosa della comunit dei fedeli. Per esse possono svilupparsi
e fruttificare solo nella comunit ecclesiale. Esse devono servire a
questa comunit, vivificarla e unificarla. In questa ottica, l'aggre
garsi dei fedeli laici a scopo apostolico non ha nulla a che vedere
con espedienti tattici momentanei , con movimenti fuori delle strut
ture ecclesiali. Essi non possono pretendere di esprimere le loro opi
nioni o richieste a nome della Chiesa e dei suoi Pastori.
4

10. Ai Pastori, cio ai Vescovi e ai Sacerdoti, spetta la cura di


portare a maturazione apostolica il laicato, nello spirito di respon
sabilit e di ricerca di nuove forme di lavoro nel territorio dell'eparchia
o parrocchia.
In questo campo, la vostra Chiesa ha le Confraternite ecclesia
stiche, sviluppatesi nella tradizione orientale. Esse hanno svolto nella
storia della Chiesa Cattolica Ucraina un ruolo importante. Accanto
a quelle associazioni, di cui riconosciamo grandi meriti, ne sorgano
pure delle nuove, ma sempre in unione coi propri Pastori, con la
Chiesa particolare, nella quale presente e opera la Chiesa di Cristo,
Una, Santa, Cattolica e Apostolica .
5

11. I nostri tempi esigono la presenza dei Laici nei consigli pasto
rali diocesani e parrocchiali, specialmente nei settori catechistico,
liturgico, caritativo, missionario e di promozione umana.
2

Apostolicam

Ibid., 18.

Cf. r Angelus, 2-VIII-1987.

actuositatem,

Christus Dominus, 11.

10.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

276

Nutro fiducia che in questo spirito avete preso delle risoluzioni


concrete, nello spirito di quella pastorale d'insieme , che richiesta
dal nostro tempo. Il prossimo Sinodo dei Vescovi porter in questo
6

campo nuovi suggerimenti e approfondir questa tematica vitale per


la Chiesa.
12. Con queste risoluzioni, che sottoponete a questa Sede Aposto
lica, arricchite dalle indicazioni del prossimo Sinodo dei Vescovi,
entreremo nel Secondo Millennio, con l'augurio che (( il nostro Dio
vi renda degni della sua chiamata e, con la sua potenza, porti a com
pimento ogni vostro buon desiderio e azione ispirata dalla fede .

13. Dal momento del Santo Battesimo sulle rive del Dniepr nata
un'intensa vita religiosa di tanti figli e figlie spirituali di San Vladi
miro. Su tale eredit di santit sono cresciuti tanti santi, fra i quali
San Giosafat, a voi particolarmente caro, sono vissute tante sante
madri e padri della vostra Chiesa, sovente a noi sconosciuti, i cui
nomi per sono iscritti nel libro divino della storia e ben noti a Dio
e alla Santissima Vergine Maria come discepoli di Cristo.
Le sante mani della Madonna nella Parete Indistruttibile della
cattedrale di Santa Sofia a Kiev sono sempre aperte e protese da
quasi mille anni, cio dal momento in cui il principe Jaroslv il
Saggio La elesse per Madre e Regina di tutta la Rus'. Essa prese
allora sotto la sua materna protezione tutta la Chiesa e il Popolo
della Tftus' di Kiev nel loro cammino verso la patria celeste.
Affido a Te, Madre di Dio Salvatore e Sollecita Ausiliatrice dei
Cristiani, le solenni celebrazioni del Millennio della Rus' di Kiev.
O Santa Madre di Dio, volgi il Tuo sguardo pietoso e benigno sulla
Chiesa Cattolica Ucraina e il suo Popolo ! Preserva in loro il tesoro
della fede, sostienili nelle difficolt della vita terrena e conduci tutta
l'eredit cristiana alla salvezza eterna !
A voi tutti qui presenti, ai vostri cari in patria e nel mondo, im
parto la mia Benedizione Apostolica.
6

Cf. rAngelus, 30-VIII-1987.

2 Tess 1, 12.

277

Acta Ioannis Pauli Pp. II

NUNTII SCRIPTO DATI


I
Ss.mo archiepiscopo Constantinopolitano imminente festo S. Andreae apostoli, missus.
A SA SAINTET DIMITRIOS

IER,

ARCHEVQUE DE CONSTANTINOPLE,

PA-

TRIARCHE CUMNIQUE.

(( La grce du Seigneur Jsus soit avec vous -

La clbration liturgique de la fte du saint Aptre Andr, le pre


mier appel par le Seigneur, frre de Pierre le coryphe, nous donne
une fois encore l'occasion d'exprimer la fraternit qui nous unit l'un
l'autre et qui unit nos Eglises. Cette clbration nous rassemble dans
la prire et fait grandir la charit entre nous.
La dlgation conduite par le Cardinal Jean Willebrands portera
Votre Saintet, votre Saint Synode et tout le Patriarcat cumnique
le salut de l'Eglise de Rome et s'unira la clbration que vous pr
siderez dans l'glise Saint-Georges, o j'ai en la joie d'tre moi-mme
prsent dans les mmes circonstances. Elle invoquera pour vous la
grce du Seigneur Jsus-Christ et manifestera notre communion dans
la foi.
Cette anne, aussitt aprs la fte de saint Andr, aura lieu votre
visite Rome o saint Pierre, frre d'Andr, a rendu au Christ son
ultime tmoignage et o se perptue sa succession apostolique ininter
rompue. L'Eglise de Rome vous accueillera avec une profonde charit.
Dans la prire, je demande au Seigneur qu'il illumine nos pas sur le
chemin qui nous portera vers la parfaite communion pour clbrer
ensemble au mme autel son Eucharistie.
Dans ces sentiments de joie et dans l'attente de notre nouvelle
rencontre, je redis Votre Saintet ma fraternelle affection dans le
Seigneur.
Du Vatican, le 25 novembre 1987.
IOANNES PAULUS PP. II
1

1 Co 16, 23.

278

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

II
Ob diem paci dicatum missus.

Nel primo giorno dell'Anno, sono lieto di tener fede ad un appun


tamento ormai ventennale con i responsabili delle Nazioni e degli
Organismi internazionali e con tutti i fratelli e sorelle del mondo,
che hanno a cuore la causa della pace. Sono, infatti, profondamente
convinto che riflettere insieme sul valore inestimabile della pace signi
fichi gi, in qualche modo, cominciare a costruirla.
Il predetto tema, che quest'anno vorrei sottoporre all'attenzione
comune, nasce da una triplice considerazione.
Anzitutto, la libert religiosa, esigenza insopprimibile della dignit
di ogni uomo, una pietra angolare dell'edifcio dei diritti umani e,
pertanto, un fattore insostituibile del bene delle persone e di tutta
la societ, cos come della propria realizzazione di ciascuno. Ne con
segue che la libert dei singoli e delle comunit di professare e di pra
ticare la propria religione un elemento essenziale della pacifica con
vivenza degli uomini. La pace, che si costruisce e si consolida a tutti
i livelli dell'umana convivenza, affonda le proprie radici nella libert
e nell'apertura delle coscienze alla verit.
Nuocciono, inoltre, ed in modo gravissimo, alla causa della pace
tutte le forme palesi o nascoste di violazione della libert reli
giosa, al pari delle violazioni che toccano gli altri diritti fondamentali
della persona. A quarantanni dalla Dichiarazione Universale dei
Diritti dell'Uomo, che sar commemorata nel dicembre dell'anno pros
simo, dobbiamo constatare che milioni di persone, in varie parti del
mondo, soffrono ancora a motivo delle loro convinzioni religiose, vit
time di legislazioni repressive ed oppressive, talora di aperte persecu
zioni, pi spesso di una sottile prassi di discriminazione come credenti
e come comunit. Questo stato di cose, di per s intollerabile, costi
tuisce anche un'ipoteca negativa per la pace.
Infine, vorrei ricordare e far tesoro dell'esperienza dell'Incontro di
preghiera, svoltosi ad Assisi il 27 ottobre 1986. Quel grande incontro
di fratelli, accomunati nell'invocazione della pace, stato un segno
per il mondo. Senza confusioni n sincretismi, i rappresentanti delle
principali Comunit religiose sparse sulla terra hanno voluto espri
mere insieme il convincimento che la pace un dono dall'Alto e dimo
strare un operoso impegno ad implorarlo, accoglierlo e farlo frutti
ficare mediante scelte concrete di rispetto, di solidariet e di fraternit.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

279

1. Dignit e libert della persona umana


La pace non soltanto assenza di contrasti e di guerre, ma
frutto dell'ordine impresso nell'umana societ dal suo Fondatore
(Cost. Gaudium et Spes, 78). Essa opera della giustizia, e perci
richiede il rispetto dei diritti e il compimento dei doveri propri di ogni
uomo. C' un legame intrinseco tra le esigenze della giustizia, della
verit e della pace (cf. Enc. Pacem in Terris, p. I e III).
Secondo quest'ordine, voluto dal Creatore, la societ chiamata
ad organizzarsi ed a svolgere il suo compito al servizio dell'uomo e del
bene comune. Le linee portanti di tale ordine sono individuabili dalla
ragione e riconoscibili nell'esperienza storica, e l'odierno sviluppo delle
scienze sociali ha arricchito la consapevolezza che ne ha l'umanit, a
dispetto di tutte le distorsioni ideologiche e dei conflitti che sembrano
talora offuscarla.
Per questo la Chiesa cattolica, mentre vuole compiere con fedelt
la sua missione di annunciare la salvezza che viene soltanto da Cristo
(cf. At 4, 12), si rivolge indistintamente ad ogni uomo e lo invita a
riconoscere le leggi dell'ordine naturale, che governano la convivenza
umana e determinano le condizioni della pace.
Fondamento e fine dell'ordine sociale la persona umana, come
soggetto di diritti inalienabili, che non riceve dall'esterno, ma che sca
turiscono dalla sua stessa natura : nulla e nessuno pu distruggerli,
nessuna costrizione esterna pu annientarli, poich essi hanno radice
in ci che vi di pi profondamente umano. Analogamente, la persona
non si esaurisce nei condizionamenti sociali, culturali, storici, perch
proprio dell'uomo, che ha un'anima spirituale, il tendere ad un fine
che trascende le condizioni mutevoli della sua esistenza. Nessuna pote
st umana pu opporsi alla realizzazione dell'uomo come persona.
Dal primo e fondamentale principio dell'ordine sociale, che la
finalizzazione della societ alla persona, deriva l'esigenza che ogni
societ sia organizzata in modo tale da permettere all'uomo, anzi da
aiutarlo a realizzare la sua vocazione in piena libert.
La libert la prerogativa pi nobile dell'uomo. Sin dalle scelte
pi intime, ogni persona deve poter esprimere se stessa in un atto di
consapevole determinazione, ispirato dalla propria coscienza.

Senza

libert gli atti umani sono svuotati, sprovvisti di valore.


La libert, di cui l'uomo dotato dal Creatore, la capacit che
gli permanentemente data di cercare il vero con l'intelligenza e di

280

Acta Apostolicae Sectis - Commentarium Officiale

aderire col cuore al bene a cui naturalmente egli aspira, senza esser
sottomesso a pressioni, costrizioni e violenze di sorta. Appartiene alla
dignit della persona poter corrispondere all'imperativo morale della
propria coscienza nella ricerca della verit. E la verit come ha sotto
lineato il Concilio Eumenico Vaticano II proprio perch va cer
cata in modo rispondente alla dignit della persona umana e alla sua
natura sociale (Dich. Dignitatis Humanae, 3), non si impone che
in virt della stessa verit (ibid., 1).
La libert dell'uomo nella ricerca della verit e nella professione,
che vi collegata, delle proprie convinzioni religiose, per essere man
tenuta immune da qualsiasi coercizione di individui, di gruppi sociali
e di qualsivoglia potest umana, deve trovare una precisa garanzia
nell'ordinamento giuridico della societ, cio essere riconosciuta e
sancita dalla legge civile quale diritto soggettivo ed inalienabile
(cf. ibid., 2).
ben chiaro che la libert di coscienza e di religione non significa
una relativizzazione della verit oggettiva che ogni essere umano
tenuto, per dovere morale, a ricercare. Nella societ organizzata, essa
soltanto la traduzione istituzionale di quell'ordine, nel quale Dio ha
disposto che le sue creature possono conoscere, accogliere e corrispon
dere, come persone libere e responsabili, alla sua proposta eterna di
alleanza.
Il diritto civile e sociale alla libert religiosa, in quanto attinge la
sfera pi intima dello spirito, si rivela punto di riferimento e, in certo
modo, diviene misura degli altri diritti fondamentali. Si tratta, infatti,
di rispettare lo spazio pi geloso dell'autonomia della persona, con
sentendole di agire secondo il dettame della sua coscienza, sia nelle
scelte private che nella vita sociale. Lo Stato non pu rivendicare una
competenza, diretta o indiretta, sulle convinzioni religiose delle per
sone. Esso non pu arrogarsi il diritto di imporre o di impedire la
professione e la pratica pubblica della religione di una persona o di
una comunit. In tale materia dovere delle Autorit civili assicurare
che i diritti dei singoli e delle comunit siano ugualmente rispettati,
e salvaguardare, in pari tempo, il giusto ordine pubblico.
Anche nel caso in cui uno Stato attribuisca una speciale posizione
giuridica ad una determinata religione, doveroso che sia legalmente
riconosciuto ed effettivamente rispettato il diritto di libert di coscienza
di tutti i cittadini, come pure degli stranieri che vi risiedono, anche
temporaneamente, per motivi di lavoro od altri.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

281

In nessun caso l'organizzazione statale pu sostituirsi alla coscienza


dei cittadini, n sottrarre spazi vitali o prendere il posto delle loro
associazioni religiose. Il retto ordine sociale esige che tutti singo
larmente e comunitariamente possano professare la propria con
vinzione religiosa nel rispetto degli altri.
Il I settembre 1980, rivolgendomi ai Capi di Stato firmatari del
o

l ' A g o finaile di Helsinki, volli sottolineare tra l'altro come


l'autentica libert religiosa richieda che siano garantiti anche i diritti
derivanti dalla dimensione sociale e pubblica della professione di fede
e dell'appartenenza ad una comunit religiosa organizzata.
A questo proposito, parlando all'Assemblea Generale delle Nazioni
Unite, esprimevo la convinzione che lo stesso rispetto della dignit
della persona sembra richiedere che, quando sia discusso o stabilito,
in vista di leggi nazionali o di convenzioni internazionali, il giusto
modo dell'esercizio della libert religiosa, siano coinvolte anche le isti
tuzioni che per loro natura servono la vita religiosa (Insegnamenti,
1979, II, 2, 538).
2. Un patrimonio comune
Si deve riconoscere che i principi, di cui si detto, sono oggi
patrimonio comune della maggior parte degli ordinamenti civili, cos
come dell'organizzazione della societ internazionale, la quale ha for
mulato appropriati documenti normativi. Essi fanno ormai parte della
cultura del nostro tempo, come dimostra il dibattito sempre pi accu
rato e approfondito che, specialmente in questi anni, maturato in
riunioni e congressi di studiosi e di esperti su ogni aspetto concreto
della libert religiosa. Nondimeno, si verifica frequentemente che il
diritto alla libert religiosa non sia correttamente inteso e sufficiente
mente rispettato.
Ci sono, innanzitutto, forme di intolleranza spontanee, pi o meno
occasionali, frutto talora di ignoranza e di presunzione, che offendono
persone e comunit, provocando polemiche, attriti e contrapposizioni,
con pregiudizio della pace e di un solidale impegno per il bene comune.
In vari Paesi norme legali e prassi amministrative limitano od
annullano di fatto i diritti che formalmente le Costituzioni riconoscono
ai singoli credenti ed ai gruppi religiosi.
Infine, si hanno ancora oggi legislazioni e regolamenti che non
recepiscono il fondamentale diritto alla libert religiosa o ne preve-

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

282

Officiale

dono limitazioni del tutto immotivate, per non parlare dei casi di veri
provvedimenti di carattere discriminatorio e, talora, apertamente per
secutorio.
Varie Organizzazioni pubbliche e private, nazionali ed internazio
nali, sono sorte soprattutto negli anni pi recenti, per la difesa di
coloro che, in molte parti del mondo, sono vittime per le loro con
vinzioni religiose di situazioni illegittime e mortificanti per l'intera
umanit. Di fronte all'opinione pubblica, esse si fanno meritoriamente
eco del lamento e della protesta di fratelli e sorelle lasciati spesso senza
voce.
Per parte sua, la Chiesa cattolica non cessa di dimostrare la propria
solidariet a quanti soffrono discriminazioni e persecuzioni a motivo
della fede, operando con costante impegno e paziente tenacia perch
tali situazioni siano superate. A questo scopo la Santa Sede cerca di
portare il suo specifico contributo nei consessi internazionali, nei quali
si discute della salvaguardia dei diritti umani e della pace. Nello stesso
senso si pone l'azione, necessariamente pi discreta, ma non meno
sollecita, svolta dalla Sede Apostolica e dai suoi Rappresentanti nei
contatti con le Autorit politiche di tutto il mondo.
3. La libert religiosa e la pace
A nessuno pu sfuggire che la dimensione religiosa, radicata nella
coscienza dell'uomo, ha un'incidenza specifica sul tema della pace, e
che ogni tentativo di impedirne o di coartarne la libera espressione si
ritorce inevitabilmente, con gravi compromissioni, sulla possibilit del
l'uomo di vivere serenamente con i suoi simili.
Una prima considerazione si impone. Come scrivevo nella ricordata
Lettera ai Capi di Stato firmatari dell'A f o finale di Helsinki, la
libert religiosa, in quanto attinge la sfera pi intima dello spirito,
sorregge ed come la ragion d'essere delle altre libert. E la profes
sione di una religione, bench consista prima di tutto in atti interiori
dello spirito, coinvolge l'intera esperienza della vita umana, e quindi
tutte le sue manifestazioni.
La libert religiosa, inoltre, contribuisce in maniera determinante
alla formazione di cittadini autenticamente liberi, in quanto con
sentendo la ricerca e l'adesione alla verit sull'uomo e sul mondo
favorisce in ciascun uomo una piena consapevolezza della propria
dignit ed una pi motivata assunzione delle proprie responsabilit.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

283

CJn rapporto onesto con la verit condizione essenziale di un'autentica


libert (cfr. Enc. Redemptor Hominis, 12).
In questo senso si pu ben dire che la libert religiosa un fattore
di grande rilievo per rafforzare la coesione morale di un popolo. La
societ civile pu contare sui credenti che, per le loro profonde con
vinzioni, non solo non si lasceranno facilmente catturare da ideologie
o correnti totalizzanti, ma si sforzeranno di agire in coerenza con le
loro aspirazioni verso tutto ci che vero e giusto, condizione inelu
dibile per il raggiungimento della pace (cf. Dich. Dignitatis Humanae, 8).
Ma c' di pi. La fede religiosa, facendo s che l'uomo comprenda
in modo nuovo la propria umanit, lo porta a ritrovarsi pienamente,
mediante il dono sincero di s, a fianco degli altri uomini (cfr. Enc.
Dominum et Vivificantem, 59). Essa avvicina ed unisce gli uomini, li
affratella, li rende pi attenti, pi responsabili, pi generosi nella
dedizione al bene comune. Non si tratta soltanto di sentirsi meglio
disposti a collaborare con gli altri, perch rassicurati e protetti nei
propri diritti, ma piuttosto di attingere dalle sorgenti inesauribili della
retta coscienza motivazioni superiori per l'impegno a costruire una
societ pi giusta e pi umana.
In seno a ciascuno Stato ma, a dir meglio, a ciascun popolo
questa esigenza di solidale corresponsabilit oggi particolarmente
sentita. Ma, come gi si chiedeva il mio venerato predecessore, Papa
Paolo VI, pu forse uno Stato sollecitare con frutto una piena fiducia
e collaborazione, quando per una sorta di confessionalismo negativo si proclama ateo e, mentre dichiara di rispettare, in un certo
quadro, le credenze individuali, prende posizione contro la fede di una
parte dei suoi cittadini (Allocuzione al Corpo Diplomatico, 14 gen
naio 1978; Insegnamenti di Paolo VI, 1978, XVI, 29)? Si dovrebbe,
invece, procurare che lo stesso confronto tra la concezione religiosa
del mondo e quella agnostica o anche ateistica, che uno dei "segni
dei tempi" della nostra epoca , conservi <( leali e rispettose dimensioni
umane senza violare gli essenziali diritti della coscienza di nessun
uomo o donna che vivono sulla terra (Insegnamenti, 1979, II, 2, 538).
Al di l delle persistenti situazioni di guerra e di ingiustizia,
assistiamo oggi ad un movimento verso una progressiva unione dei
popoli e delle Nazioni ai diversi livelli politici, economici, culturali ecc.
A tale spinta, che appare inarrestabile, ma che pure incontra continui
e gravi intoppi, la convinzione religiosa d un impulso profondo, di

284

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

portata non indifferente. Essa infatti, escludendo il ricorso ai metodi


della violenza nella composizione dei conflitti ed educando alla frater
nit e all'amore, contribuisce a favorire l'intesa e la riconciliazione e
pu fornire nuove risorse morali per la soluzione di questioni di fronte
alle quali l'umanit sembra oggi debole ed impotente.
4. La responsabilit dell'uomo religioso
Ai doveri dello Stato in ordine all'esercizio del diritto alla libert
religiosa corrispondono precise e gravi responsabilit degli uomini e
delle donne, sia nella professione religiosa individuale, sia nell'or
ganizzazione e nella vita delle rispettive comunit.
In primo luogo, i responsabili delle Confessioni religiose sono
tenuti a presentare il loro insegnamento senza lasciarsi condizionare
da interessi personali, politici e sociali, ed in modi consoni alle esigenze
della convivenza e rispettosi della libert di ciascuno.
Parallelamente, gli aderenti alle varie religioni dovrebbero indi
vidualmente e comunitariamente esprimere la loro convinzione ed
organizzare il culto ed ogni altra attivit loro propria rispettando,
per, i diritti degli altri, che non appartengono a quella religione o
non professano un credo.
Ed proprio sul terreno della pace, somma aspirazione dell'umanit,
che ogni comunit religiosa ed ogni singolo credente possono misurare
l'autenticit del proprio impegno di solidariet verso i fratelli. Oggi,
come forse mai in passato, il mondo guarda alle religioni con un'at
tesa specifica proprio in ordine alla pace.
, del resto, motivo di compiacimento il fatto che nei responsabili
delle Confessioni religiose, come nei semplici fedeli, si riscontra un'at
tenzione sempre pi acuta, un desiderio sempre pi vivo di operare in
favore della pace. Questi propositi meritano di essere incoraggiati ed
opportunamente coordinati, per renderli sempre pi efficaci. Per far
questo, necessario andare alla radice.
quello che avvenuto ad Assisi lo scorso anno : rispondendo al
mio appello fraterno, i responsabili delle principali religioni del mondo
convennero per affermare insieme pur nella fedelt alla rispettiva
convinzione religiosa il loro comune impegno nella costruzione
della pace.
Secondo la logica di Assisi si tratta, infatti, di un dono vinco
lante ed impegnativo, di un dono da coltivare e da portare a matura-

Acta Ioannis Pauli Pp. II

285

zione : nell'accoglienza reciproca, nel mutuo rispetto, nella rinuncia


all'intimidazione ideologica ed alla violenza, nella promozione di isti
tuzioni e di forme di concertazione e di cooperazione fra i popoli e le
Nazioni, ma soprattutto nell'educazione alla pace, considerata ad un
livello ben pi alto della pur necessaria ed auspicata riforma delle
strutture : della pace, cio, che suppone la conversione dei cuori.
5. L'impegno dei seguaci di Cristo
Riconosciamo con gioia che, tra le Chiese e Comunit ecclesiali
cristiane, questo processo gi felicemente avviato. Vorrei formulare
l'auspicio che esso possa ricevere nuovo impulso e si allarghi fino a
coinvolgere in maniera crescente tutti gli uomini religiosi del mondo
nella grande sfida della pace.
Come Pastore della Chiesa universale, verrei meno al mio mandato,
se non elevassi la mia voce in favore del rispetto del diritto inalienabile
del Vangelo di essere proclamato ad ogni creatura (Me 16, 15) e se
non ricordassi che Dio ha ordinato la societ civile al servizio della
persona umana, alla quale spetta la libert di cercare e di aderire alla
verit. L'impegno per la verit, la libert, la giustizia e la pace distin
gue i seguaci di Cristo Signore. Noi portiamo, infatti, nel cuore la
certezza rivelata che Dio Padre, per opera del Figlio crocifisso, che
la nostra pace (Ef 2, 14), ha fatto di noi un Popolo nuovo, il quale
ha come condizione la libert dei figli e come statuto il precetto del
l'amore fraterno.
Popolo della Nuova Alleanza, noi sappiamo che la nostra libert
trova la pi alta espressione nell'adesione totale alla chiamata divina
alla salvezza, e con l'apostolo Giovanni confessiamo : (( Noi abbiamo
riconosciuto e creduto all'amore che Dio ha per noi )) (1 Gv 4, 16),
amore manifestato nel Figlio incarnato. Da questo libero e liberante
atto di fede scaturiscono una nuova visione del mondo, un approccio
nuovo ai fratelli un modo nuovo di essere nella societ come un lievito.
il comandamento nuovo (Gv 13, 34), che ci ha dato il Signore;
la sua pace (cf. Gv 14, 27), non quella sempre imperfetta del mondo,
che egli ci ha lasciato.
Dobbiamo vivere pienamente e responsabilmente la libert che ci
viene dall'essere figli e schiude al nostro sguardo prospettive trascen
denti. Dobbiamo impegnarci con tutte le forze a vivere il comanda
mento nuovo, lasciandoci illuminare dalla pace, che ci donata, ed

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

286

Officiale

irradiandola attorno a noi. (( Da questo ci ammonisce il Signore


riconosceranno che siete miei discepoli (Gv 13, 35).
So bene che questo formidabile impegno supera le nostre povere
forze. In quante divisioni ed incomprensioni noi cristiani portiamo la
nostra parte di responsabilit, e quanto ancora ci resta da costruire
nel nostro animo, in seno alle famiglie ed alle comunit, nel segno della
riconciliazione e della carit fraterna ! N, dobbiamo riconoscerlo, le
condizioni del mondo ci facilitano il compito. La tentazione della vio
lenza sempre in agguato. L'egoismo, il materialismo, la superbia ren
dono l'uomo sempre meno libero e la societ sempre meno aperta alle
esigenze della fratellanza. Non dobbiamo tuttavia scoraggiarci : Ges,
il nostro Maestro e Signore, con noi tutti i giorni, sino alla fine del
mondo (cf. Mt 28, 20).
Il mio pensiero si rivolge in modo particolarmente affettuoso ai fra
telli ed alle sorelle che sono privi di libert nel professare la loro fede
cristiana, a quanti soffrono persecuzioni per il nome di Cristo, a
coloro che per causa sua debbono seguire emarginazioni ed umiliazioni.
Desidero che questi nostri fratelli e sorelle sentano la nostra spirituale
vicinanza, la nostra solidariet, il conforto della nostra preghiera. Noi
sappiamo che il loro sacrificio, in quanto unito a quello di Cristo,
porta frutti di vera pace.
Fratelli e sorelle nella fede, l'impegno per la pace costituisce una
testimonianza che oggi ci rende credibili agli occhi del mondo e, so
prattutto, agli occhi delle generazioni che crescono. La grande sfida
dell'uomo contemporaneo, la posta in gioco della sua autentica libert,
risiede nella Beatitudine evangelica : Beati gli operatori di pace
(Mt 5, 9).
Il mondo ha bisogno della pace, il mondo desidera ardentemente
la pace. Preghiamo affinch tutti, uomini e donne, godendo della libert
religiosa, possano vivere in pace.
Dal Vaticano, l'8 dicembre dell'anno 1987.
IOANNES PAULUS PP. II

Acta Ioannis Pauli Pp. II

287

ITINERA APOSTOLICA
EX HABITIS DUM S U M M U S PONTIFEX GERMANIAM OCCIDENTALEM PERAGRAT
DELECTAE ALLOCUTIONES.

In aronavium portu inter Bonnam et Coloniam Agrippinam habita.*

1. Ihr werdet meine Zeugen sein und das nicht nur in Jeru
salem, in Juda und Samarien, sondern bis an die Grenzen der
Erde. Mit diesen Worten Jesu an die Apostel unmittelbar vor seiner
Himmelfahrt begann der Weg der Kirche in die Welt und in die
Geschichte. Dieser Auftrag Christi hat durch die Jahrhunderte hindurch
Mnner und Frauen als seine Glaubensboten zu allen Vlken bis in
die entlegendsten Gebiete der Erde gefhrt. Er fhrt in unseren
Tagen auch den Bischof von Rom als Nachfolger des Apostels Petrus
zu den Ortskirchen, zu seinen Glaubensbrdern und -Schwestern in
aller Welt, um sie gem seinem Auftrag in ihrem Glauben zu be
strken. Er fhrt mich heute zum zweitenmal in die Bundesrepublik
Deutschland.
1

In dankbarer Erinnerung an meinen ersten Pastoralbesuch


im Jahre 1980 komme ich wiederum mit groer Freude der freund
lichen Einladung nach, die zahlreiche deutsche Bischfe zum Besuch
ihrer Dizesen an mich gerichtet haben. Aufrichtig danke ich allen,
die mich hier bei meiner Ankunft in diesem geschtzten Land so
gastfreundlich empfangen und mich durch ihre Anwesenheit beehren :
allen voran Ihnen, sehr geehrter Herr Bundesprsident, fr Ihren
herzlichen Willkommensgru im Namen der Brger Ihres Landes.
Im verehrten Herrn Kardinal Hffner, dem Vorsitzenden der Deut
schen Bischofskonferenz, gre ich zugleich alle Bischfe, Priester,
Ordensleute und Glubigen der deutschen Dizesen ; ganz besonders
jene Ortskirchen, die ich auch bei dieser zweiten Pastoralreise leider
noch nicht besuchen kann. In der Gemeinschaft des einen Glaubens
gilt auch dieser mein Besuch wiederum der ganzen Kirche in diesem
Land und auch allen Menschen, die mir in geistiger Offenheit und
Solidaritt als Bruder in Christus in ihrer Mitte herzliche Gastfreund
schaft gewhren.
* Die 30 m. Aprilis a. 1987.
:

Apg 1, 8.

Vgl. Lk 22, 32.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

288

Officiale

2. Ihr werden meine Zeugen sein. Die herausragenden Ereignisse,


die wir in den kommenden Tagen in geistlicher Verbundenheit in den
verschiedenen Dizesen gemeinsam feiern werden, stehen in einer ganz
besonderen Weise im Zeichen der Zeugenschaft. Durch die beiden
Seligsprechungen in Kln und Mnchen ehrt die Kirche zwei Christen,
die inmitten uerster Prfungen und Gefahren ein unerschrockenes,
heroisches Zeugnis fr ihren Glauben abgelegt haben. So Edith Stein,
die in Solidaritt mit ihrem gemarterten jdischen Volk als Jdin
und katholische Ordensfrau in christlicher Hoffnung den Leidensweg
ihres Volkes in die Vernichtung gegangen ist. Im Jesuitenpater Rupert
Mayer gedenken wir eines mutigen Bekenners und Apostels der Nch
stenliebe, der fr die kompromilose Verteidigung von Glaube und
Sittlichkeit gegenber gottloser staatlicher Willkrherrschaft weder
Verfolgung noch Gefngnis gescheut hat. Dazu gilt mein ehrerbietiger
Besuch dem Grab des groen Kardinals Clemens August Graf von
Galen, der gegen eine verbrecherische Mordmaschinerie gelegen oder
ungelegen fr die Achtung des Lebensrechts und die unantastbare
Wrde aller Menschen furchtlos seine Stimme erhoben hat.
3

Diese leuchtenden Gestalten der Kirche haben durch ihr opferbe


reites Zeugnis fr Christus und fr die wahre Gre des Menschen das
grausame Dunkel einer ganzen Geschichtsepoche erhellt. Sie stehen
zugleich fr alle jene im deutschen Volk, die nicht bereit gewesen sind,
sich der menschenverachtenden Tyrannei des Nationalsozialismus zu
beugen. Darunter gedenken wir mit Hochachtung auch zahlreicher
mutiger Bekenner und Opfer unter unseren evangelischen Brdern
und Schwestern. Sie allesamt sind fr uns Zeichen der Hoffnung und
Verpflichtung fr das von uns heute geforderte Zeugnis fr Recht und
Gerechtigkeit in unserer Gesellschaft, fr die Verteidigung der immer
wieder neu bedrohten Grundrechte des Menschen und seiner berna
trlichen Berufung, von der her alle menschlichen Belange ihr wahres
Ma und Ziel erhalten. Mge das gemeinsame Glaubenszeugnis der
Christen allmhlich auch zu einer immer tieferen Einheit unter den
christlichen Kirchen und Gemeinschaften fhren.
3. Mit dem ehrenden Gedenken dieser vorbildlichen Zeugen der Ver
gangenheit verbinde ich zugleich den Ausdruck meiner hohen Wertscht
zung fr das ganze deutsche Volk, das nach dem tragischen Gesche
hen in seiner jngeren Geschichte einen so angesehenen Platz unter
3

Vgl. 2 Tim 4, 2.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

289

den Vlkern Europas und der Welt zurckgewonnen hat. Mit Aner
kennung erinnere ich an den groen Einsatz Ihres Landes fr Frieden
und Gerechtigkeit unter den Nationen und an die umfangreiche soli
darische Hilfsbereitschaft fr die Vlker der Dritten Welt. Dabei
verdienen die schon weitbekannten und sehr wirksamen Hilfswerke
der deutschen Bischfe und Katholiken wie auch der evangelischen
Kirche eine besondere Erwhnung und Wrdigung. Mge das hilfsbe
reite Eintreten Ihres Volkes fr die Bedrftigen und Entrechteten
sich auch in Ihrem eigenen Land weiter bewhren, in dem gerade in
den letzten Jahren eine zunehmende Zahl von Flchtlingen und Asyl
bewerbern um Schutz und Aufnahme ersucht. Die beiden knftigen
neuen Seligen, die wegen ihrer religisen und moralischen berzeugung
oder der Zugehrigkeit zu einer ethnischen Minderheit schwerste Ver
folgungen haben erdulden mssen, sind gleichsam Symbole fr jene
Menschen, die noch immer aus rassischen, religisen oder ethnischen
Grnden ihr Land verlassen mssen. Schenken Sie auch diesen Hil
fesuchenden in der Bundesrepublik Deutschland nach Krften wei
terhin Ihre mitmenschliche Solidaritt und Untersttzung.
Mit nochmaligem Dank fr die herzliche Gastfreundschaft, die
Sie mir und meiner Begleitung in diesen Tagen in Ihrem Land
gewhren, erwarte ich voller Freude die zahlreichen Begegnungen mit
den Bischfen, Priestern und Glubigen in den verschiedenen Dize
sen, mit Vertretern der jdischen Gemeinde und der anderen christ
lichen Kirchen sowie aus der Welt der Arbeit. Mgen diese und
besonders die groen Gottesdienste und Eucharistiefeiern uns gegen
seitig in unserem Glauben und in unserer christlichen Berufung bestr
ken, damit wir heute jeder einzeln und alle gemeinsam immer
glaubwrdigere Zeugen fr Christus und das schon in dieser Zeit
anbrechende Gottesreich werden.
* * *

Coloniae Agrippinae, ad episcopos congregatos.*

Liebe Mitbrder im Bischofsamt!


1. Gleich am Anfang meines zweiten Pastoralbesuches in eurem
Land habe icli die Freude, mit euch zusammenzutreffen, die der Herr
zu Oberhirten im Volke Gottes bestellt hat. Ich gre euch alle in
* Die 30 m. Aprilis a. 1987.

20 - A. A. S.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

290

herzlicher Verbundenheit. Zugleich gilt mein Gru und Segenswunsch


auch denen, die heute nicht unter uns sein knnen, besonders jenen
bischflichen Mitbrdern, die durch Alter oder Krankheit verhindert
sind.
Dieser mein zweiter Besuch erhlt seine besondere Prgung durch
die beiden feierlichen Seligsprechungen, die ein Papst erstmals in
diesem Land vornehmen darf.

Das heroische Glaubenszeugnis von

Schwester Edith Stein und Pater Rupert Mayer versetzt uns zurck
in eine Zeit groer Bedrngnis fr die Kirche und fr euer ganzes
Volk. Mit der Machtergreifung des Nationalsozialismus durch Hitler
begann eine verhngnisvolle Wende, in der sich eine politische Partei
im Wahn eines unmenschlichen Rassismus allmhlich zur totalitren
Ideologie und fast zur Ersatzreligion entwickelte. Die Folge war ein
sich verschrfender, immer offenerer Kampf gegen den christlichen
Glauben und die katholische Kirche trotz der im Reichskonkordat
feierlich eingegangenen rechtlichen Verpflichtungen und Garantien.
2. Angesichts dieser dramatischen

Entwicklung,

die zur rck

sichtslosen Verfolgung Andersdenkender, auch vieler Glubigen und


Priester fhrte, befanden sich die Kirche und der deutsche Episkopat
in einer verantwortungsschweren

Situation.

Obwohl

die deutschen

Bischfe die groen Irrtmer und Gefahren der neuen Bewegung ins
gesamt rechtzeitig erkannten und ihre Glubigen zunehmend davor
warnten, wurde ihre Handlungsfreiheit immer mehr eingeschrnkt.
Durch die konsequent betriebene Entkonfessionalisierung des ffent
lichen Lebens und die immer hufigeren staatlichen bergriffe in
das kirchliche Leben blieb letztlich keine andere Gegenwehr als die
Proteste der Bischfe und eine intensive Aufklrung und Belehrung
der Glubigen. Wir denken in diesem Zusammenhang an die mutigen
Predigten und Erklrungen zahlreicher Oberhirten wie auch an den
folgenschweren Protest-Hirtenbrief des hollndischen Episkopates. Da
bei bildete sich zugleich eine wachsende Solidaritt zwischen katho
lischen und evangelischen Christen, Hirten und Laien, die sich vom
gemeinsamen Grund ihres christlichen Glaubens her der antichrist
lichen Ideologie entgegenstellten.
Der Heilige Stuhl, der sich schon durch den Konkordatsabschlu
darum bemht hatte, dem Schlimmsten vorzubeugen, hat dann auch der
zunehmenden Kirchenverfolgung in Deutschland nicht tatenlos zuge
sehen. Davon zeugen die sehr zahlreichen an die Reichsregierung ge-

Acta Ioannis Pauli Pp. II

richteten Noten und schlielich das Rundschreiben Papst

291

Pius XI.

Mit brennender Sorge vom Mrz 1937. Dennoch konnte die unheil
volle Entwicklung nicht mehr aufgehalten werden. Sie fhrte zu einer
Verschrfung der Spannungen, zur entsetzlichen Verfolgung der nicht
arischen Brger, vor allem der Juden, zur Hinrichtung unzhliger
unschuldiger Menschen in Gefngnissen und Konzentrationslagern und
zu dem unseligen Zweiten Weltkrieg, der unsagbares Leid, Tod und
Zerstrung fr viele Lnder und Vlker brachte.
3. Vor diesem dunklen zeitgeschichtlichen Hintergrund erheben
sich die leuchtenden Gestalten der drei Glaubenszeugen, deren wir in
diesen Tagen in Verehrung gedenken : die beiden baldigen Seligen
Edith Stein und Rupert Mayer sowie der Bekennerbischof Kardinal
Clemens August Graf von Galen. Ebenso auch ein Bischof wie Joannes
Baptista Sproll, der, von den Machthabern aus seiner Dizese Rotten
burg ausgewiesen, sogar mehrere Jahre in der Verbannung leben
mute. Neben ihnen stehen zahlreiche andere mutige Zeugen, die
angesichts einer unmenschlichen Tyrannei aus Glaubensberzeugung
oder im Namen der Menschlichkeit gegen gottlose Willkr und Unrecht
aufgestanden sind und dafr oft mit dem Einsatz ihres Lebens bezahlt
haben. Sie alle vertreten zusammen das andere Deutschland, das sich
vor der brutalen Anmaung und Gewalt nicht gebeugt hat und dann
nach dem endgltigen Zusammenbruch den gesunden Kern und Kraft
quell fr den nachfolgenden groartigen moralischen und materiellen
Wiederaufbau bilden konnte.
Im Namen der Menschlichkeit oder im Namen Gottes und der Kirche
sind Menschen in allen Jahrhunderten, besonders in Zeiten uerster
Bedrngnis, ohne Rcksicht auf ihr persnliches Schicksal zum Anwalt
des Menschen, seiner unantastbaren Wrde und unverletzlichen Grund
rechte geworden. Durch die feierliche Seligsprechung der kommenden
Tage stellt uns die Kirche das Leben und Wirken von Christen vor
Augen, die auf heroische Weise in der Nachfolge Jesu Christi Zeugnis
fr Gott und fr den Menschen abgelegt haben. Sie sind uns Wegweiser
fr unsere eigene christliche Berufung. Ihr Beispiel ist fr uns heute
Aufforderung und Ermutigung zum konsequenten Zeugnis fr Gott
und seine erlsende Wahrheit in unserer Gesellschaft und in allen
Bereichen des menschlichen Lebens. Mit der Kirche ist jeder Christ
in der Nachfolge des Herrn zu diesem Zeugnis aufgerufen : Ihr werdet

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

292

Officiale

meine Zeugen sein. Wir haben heute diese Zeugenschaft der Jnger
Christi mutig zu bernehmen und entschlossen in unserer Zeit fort
zusetzen. Die Seligen und Heiligen der Kirche, unter die bald auch
Edith Stein und Pater Rupert Mayer aufgenommen werden, laden
uns ein, dabei ihren Fuspuren zu folgen.
1

4. Zeuge Christi sein bedeutet, Zeugnis zu geben fr die Wahr


heit, fr Gott und die wahre Gre des Menschen, fr die gottgewollte
Ordnung in allen Lebensbereichen. Darum ist Kardinal von Galen
damals so entschieden gegen die organisierte Ermordung sogenannten
unwerten Lebens aufgetreten. Gegenber menschen verachtender Tyran
nei erinnerte er an das Gebot Gottes : Du sollst nicht tten ! Wenn auch
heute die Bedrohung der Wrde und Grundrechte des Menschen auf
nicht so dramatische, sondern subtilere Weise geschieht, mu die
Kirche nicht weniger bereit sein, nec timore nec laudibus , ohne
Rcksicht auf Einschchterung und Lob, sich gleichermaen stets
zum Anwalt des Lebens zu machen. Angesichts der erschreckend hohen
Zahl der Abtreibungen und der zunehmenden unerlaubten Praktiken
sogenannter Sterbehilfen hat der Dienst am Leben fr uns Bischfe
in der heutigen Gesellschaft erneut eine groe Aktualitt und Dring
lichkeit erlangt. Es gilt, Gott als den alleinigen Herrn ber Leben
und Tod mit neuem Nachdruck zu verknden und die feindliche Ein
stellung dem Leben gegenber sowie den mangelnden Mut zur Weiter
gabe des Lebens durch ein neues Ja zum Leben zu berwinden. Vor
allem in den Ehen und Familien ist ein zuversichtliches, lebensfreund
liches Klima zu frdern, die Bereitschaft zu einem Leben, das offen
und fhig ist, in der lebendigen Gemeinschaft mit Gott zu seiner
vollen Entfaltung und Erfllung zu gelangen. Denn Christus ist ja
gekommen, da die Menschen das Leben haben und es in Flle
haben.
2

Pater Rupert Mayer ist uns Vorbild dafr, da unser kirchliches


Zeugnis fr Christus und seine Wahrheit vor allem durch die Verkn
digung seiner Frohen Botschaft, durch Unterweisung und auch durch
brderliche Zurechtweisung erfolgen mu. Wie berichtet wird, hat er
selbst im Monat mitunter bis zu siebzigmal gepredigt. Der Glaube
kommt vom Hren, sagt der Apostel Paulus und fragt deshalb : Wie
sollen sie an den glauben, von dem sie nichts gehrt haben? Wie sollen
1

Apg 1, 8.
Joh 10, 10.

293

Acta Ioannis Pauli Pp. II

sie hren, wenn niemand verkndigt. Die Glaubenszeugen der Ver


gangenheit haben vor allem auch durch die Predigt das Unrecht
angeprangert; die hollndischen Bischfe haben durch die Kanzel
verkndigung ihren unberhrbaren Protest gegen die Verfolgung der
Juden erhoben. Zugleich war es ihr Bemhen, den Menschen in Dunkel
und Bedrngnis durch das Licht des gttlichen Wortes den Weg der
Wahrheit und Gerechtigkeit zu weisen. Je mehr heute in Staat und
Gesellschaft sittliche Grundwerte und Verhaltensweisen in Frage
gestellt werden, um so deutlicher und mutiger mu den Menschen,
allen voran den Christen selbst, die Botschaft Christi unverkrzt
verkndet und ihnen Gottes heiliger Wille als letztgltige Norm des
sittlichen Handelns erneut in Erinnerung gebracht werden. Gerade
in unserer heutigen, audio-visuell geprgten Gesellschaft ist der
zeitgemen Verkndigung mit allen zur Verfgung stehenden Mitteln
und Mglichkeiten grte Aufmerksamkeit zu schenken.
3

Als

begnadeter

Beichtvater

verweist

uns

Pater

Mayer

auf

die innere, sakramentale Dimension unserer Zeugenschaft und der


Sendung der Kirche. Die Dimension der Bue ist aus dem christ
lichen Leben nicht wegzudenken. Das Beispiel von Pater Rupert Mayer
wird so ein Anruf an die Priester sein, im Sakrament der Bue mit
erneuter Hingebung den Menschen die persnliche Begegnung mit
Gottes vergebender Gte zu erffnen. Sein Beispiel ist zugleich eine
Einladung an alle Glubigen, die Gnade dieses Sakramentes neu zu
entdecken, das eines der wesentlichen Mittel auf dem inneren Weg zur
Vollreife in Christus ist. Edith Stein ist uns auf diesem Weg wahrer
Verinnerlichung ein leuchtendes Vorbild. Sie sagt : Die schranken
lose liebende Hingabe an Gott und die gttliche Gegengabe, die volle
und dauernde Vereinigung, das ist die hchste Erhebung des Herzens,
die uns erreichbar ist, die hchste Stufe des Gebetes. Die Seelen,
die sie erreicht haben, sind wahrhaft das Herz der Kirche.

Sie

hat es uns selbst auf bewundernswerte Weise vorgelebt. Darum konnte


auch ein Augenzeuge aus dem Konzentrationslager Westerbork, wohin
Edith Stein nach ihrer Verhaftung zunchst gebracht worden war,
berichten : Schwester Benedicta war froh, durch trstende Worte
und Gebete helfen zu knne. Ihr tiefer Glaube schuf eine Sphre
himmlischen Lebens um sie. Sie selbst schreibt aus demselben Ort
der Trostlosigkeit und der Demtigung, sie habe bisher herrlich
'Rom 10, 17; 14.

294

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

beten knnen. Mge uns die kommende neue Selige den unermelichen
inneren Reichtum des Gebetes und unserer tiefen Lebensgemeinschaft
mit Christus neu erschlieen !
5. Als Apostel Mnchens und 15. Nothelfer, wie ihn die Leute
nannten, war Pater Rupert Mayer ferner durch seine selbstlose Zu
wendung zu den Menschen in vielfacher Not Zeichen und Werkzeug
der alles berragen d en Liebe Gottes gerade zu den Armen und Ent
rechteten, den Ausgestoenen und Verfolgten. Es ist nicht erst eine
Errungenschaft unserer Zeitepoche, da die Kirche sich mit einer
gewissen Vorliebe als Kirche der Armen versteht. Hingegen ist es
heute in einer besonderen Weise wichtig und geboten, da die Kirche
diese ihre Berufung noch entschiedener verwirklicht. Trotz aller
staatlich organisierten Frsorge und karitativen Ttigkeit bleibt der
persnliche Einsatz fr den notleidenden Mitmenschen ein wesentliches
Kennzeichen der Jnger Christi.
Ihre Verantwortung fr eine menschenwrdige und vom Geist Christi
geprgte Gestaltung der ueren Lebenswelt des Menschen nimmt die
Kirche in einer besonderen Weise wahr in ihrer Soziallehre und in
ihrem Bemhen um deren Verwirklichung. Die mitgestaltende Anwe
senheit der Kirche in der Welt der Arbeit war eines der zentralen
pastoralen Anliegen der Ppste in diesem Jahrhundert. Deshalb ist
auch meine Begegnung mit Arbeitern und Vertretern aus Industrie und
Wirtschaft in Bottrop ein sehr wichtiger Programmpunkt dieser meiner
Pastoralreise. Die Kirche nimmt regen Anteil an den Problemen der
Arbeiterschaft, der einzelnen Arbeiter und ihrer Familien und ist stets
darum bemht, zu Lsungen beizutragen, die den Anforderungen der
Gerechtigkeit, der Wrde und dem Gesamtwohl des Menschen wie auch
den Erfordernissen der Gesellschaft entsprechen. Wie der Arbeiter soll
auch seine Arbeitswelt immer mehr vom Geiste Christi durchdrungen
und geprgt werden. Meine verschiedenen Begegnungen im Ruhrgebiet
werden mir eine Gelegenheit sein, mit Anerkennung der aufrechten und
konsequenten Gesinnung von christlichen Arbeitern zu gedenken, die
sich in der Vergangenheit auch durch massive Drohungen eines totali
tren Regimes nicht haben einschchtern lassen, von der Wahrheit und
von Christus Zeugnis zu geben.
Neben der Verantwortung fr eine intensive Evangelisierung der
Welt der Arbeit empfindet die Kirche heute immer dringlicher auch
die Notwendigkeit einer Neu-Evangelisierung fr die ganze Gesellschaft,

Acta Ioannis Pauli Pp. II

295

ja fr ganz Europa. Ein neuer Ansto zur Evangelisierung und zu


integraler und systematischer Katechese ist ein Gebot der Stunde,
so sagt die Bischofssynode von 1935 in ihrem Abschludokument.
Im fortschreitenden Einigungsproze zwischen den Vlkern dieses
Kontinents mu sich die Kirche entschieden darum bemhen, zu einer
konstruktiven bereinstimmung ber die ethischen Werte beizutragen,
die der weiteren Entwicklung der Gesellschaft die Eichtling weisen.
Es gilt den Sinn fr die Grundrechte des Menschen, den Geist der
Vershnung und Zusammenarbeit, die Suche nach wirklicher Gerech
tigkeit und die Zustimmung zu einem transzendenten Ziel des Men
schen zu frdern, das dem Leben und dem Tod letztlich Sinn verleiht.
6. Von groer Bedeutung sind whrend dieser meiner zweiten
Pastoralreise wiederum die Begegnungen mit dem Zentralrat der Juden
und mit Vertretern der anderen christlichen Kirchen, wie sie es schon
damals 1980 in Mainz gewesen sind. Edith Stein, die im Jahre 1933
in den Klner Karmel eintrat, war eine Tochter des jdischen Volkes,
mit dem sie selbst in Solidaritt und zugleich in christlicher Hoffnung
den Leidensweg in die Schoah gegangen ist. Das Heil kommt von
den Juden, sagt Jesus im Gesprch mit der samaritischen Frau am
Jakobsbrunnen. Wir Christen drfen niemals diese unsere Wurzel
vergessen. Der Vlkerapostel mahnt uns : Nicht du trgst die Wur
zel, sondern die Wurzel trgt dich.
4

Mit unseren evangelischen Brdern und Schwestern haben die


kumenischen Gesprche und Verffentlichungen seit meinem letzten
Besuch hoffnungsvolle Anstze zu einer weiteren Annherung auf die
volle Einheit im Glauben gebracht. Es ist uns Gott sei Dank
an gemeinsamem Erbe dieses unseres christlichen Glaubens mehr
geblieben, als wir lange gemeint haben. Dann mssen wir es aber
auch zusammen leben und fr ein gemeinsames Glaubenszeugnis frucht
bar werden lassen. Dabei bleibt uns gewi noch die Aufgabe, da wir
alle verbleibenden Unterschiede vor diesem positiven Hintergrund
nchtern sehen und das Unsrige tun, um sie aufzuarbeiten, im Wissen,
da die Gnade der Einheit zuletzt nur vom Herrn selber kommen kann.
Es bleiben wichtige Fragen, die auch durch meinen Besuch neu
aufgeworfen werden : zum Beispiel die Marienfrmmigkeit und die
Heiligenverehrung. Oft gibt mehr die Praxis als die Lehre der katho4

Joh 4, 22.

Rom 11, 18 b.

Acta Apostolicae Sedis

296

- Commentarium

Officiale

lischen Kirche Ansto fr unsere getrennten Brder und Schwestern.


Echte Marien- und Heiligenverehrung kann und will aber der einzigen
Mittlerschaft Jesu Christi keinen Abbruch tun, wie ich auch in der
soeben erschienen Enzyklika Redemptoris Mater deutlich hervor
gehoben habe.
In Maria und den Heiligen hat das christliche Leben in der
Nachfolge Jesu eine besonders dichte und berzeugende Ausformung
gefunden. So liegt es nahe, da wir uns an ihrem Leben ein Beispiel
nehmen und, durch sie ermutigt, unseren Pilgerweg gehen. Damit
nehmen wir ernst, was es bedeutet, da in einer konkreten Person das
Gnadengeschenk der Gotteskindschaft zur vollen Blte gelangt ist
und dieser heiligmige Mensch darum zur Flle der ewigen Seligkeit
zugelassen worden ist. Diese berzeugung geht auch aus dem wichtigsten
Bekenntnisdokument der lutherischen Kirche, der Confessio Augu
stana, hervor. Dort heit es zum Dienst der Heiligen : ber die
Verehrung der Heiligen wird von den Unseren gelehrt, da man der
Heiligen gedenken soll, damit unser Glaube dadurch gestrkt wird,
da wir sehen, wie ihnen Gnade widerfahren und ihnen durch den
Glauben geholfen worden ist. Auerdem soll man sich an ihren guten
Werken ein Beispiel nehmen, jeder fr seinen Lebensbereich. Darber
hinaus rufen viele Christen Maria und die Heiligen vertrauensvoll
auch um ihre Frbitte an ; ja sie erhoffen sich von ihnen vielfltige
Hilfe bei Beschwerden und Bedrngnissen auf ihrem Pilgerweg. Wenn
wir der Muttergottes und so vielen Heiligen Frbitte und Hilfe zu
trauen, bleiben sie fr uns doch stets durchsichtig auf den einen und
einzigen Mittler zwischen Gott und den Menschen, auf unseren Herrn
Jesus Christus. Alles Wirken der Heiligen fr uns hier auf Erden
lebt aus ihrer seligen Nhe zu Gott, dem allmchtigen und barmher
zigen Vater. Aus ihm und durch ihn und fr ihn knnen auch sie
uns beschenken. Alle konkreten Formen der Marienfrmmigkeit und
der Heiligenverehrung mssen diese Glaubensgrundstze beherzigen
und im Vollzug deutlich werden lassen. Dann knnen auch sie durchaus
zum kumenischen Dialog und zur erhofften Einheit aller Christen
beitragen.
6

7. Liebe Mitbrder ! Ich mchte diese unsere erste Begegnung zu


Beginn meines Pastoralbesuches mit einem Hinweis auf Maria, die
Knigin der Heiligen, beschlieen. In diesem Jahr findet in Kevelaer
6

CA 21.

297

Acta Ioannis Pauli Pp. II

der Marianische Weltkongre statt. Mgen daraus auch fr eure Orts


kirchen reiche geistliche Frchte erwachsen. In Kevelaer werde ich
vor dem Gnadenbild der Gottesmutter beten und ihrer Frbitte auch
euren bischflichen Dienst und alle Begegnungen und gemeinsamen
Feiern der kommenden Tage anvertrauen. Am Pflngstfest wird dann
in Rom das Marianische Jahr erffnet, das bis zum 15. August 1988
dauern soll. In diesem Jahr wollen wir besonders die christlichen
Grundhaltungen einben, die uns in Maria auf beispielhafte Weise
begegnen : ihr Jawort zu Gottes unbegreiflichem Willen, ihr Dank
fr Gottes Fhrung, ihr Hren und Bewahren des Wortes Gottes, ihr
Hinweis auf Jesus. Was er euch sagt, das tut !, ihr Ausharren
unter dem Kreuz und ihre betende Gemeinschaft mit den Jngern
in der Erwartung des Heiligen Geistes. Maria fhrt uns durch die
Gemeinschaft der Kirche zu ihrem Sohn und damit zum Ziel unseres
christlichen Lebens, zur seligen Gemeinschaft mit Gott, die uns bereits
in der Taufe geschenkt ist und in unserer Auferstehung vollendet
wird.
7

Der Frsprache Marias empfehle ich schlielich die Sendung der


Kirche in eurem Land und in allen Lndern, unser Zeugnis fr
Christus und seine Wahrheit in der Welt von heute, auf da unser
Zeugesein immer glaubwrdiger werde. Euer bevorstehender Ad-UminaBesuch wird es uns gestatten, die hier begonnenen berlegungen
fortzusetzen und noch weiter zu vertiefen. Yon Herzen segne ich euch
alle und unsere abwesenden Mitbrder in der Liebe unseres Herrn
Jesus Christus. Ihm sei Ehre und Dank in alle Ewigkeit !
* * *
Coloniae Agrippinae, ob decretos Servae Dei Edithae Stein Beatorum
caelitum honores.*

Selig sind, die aus der groen Bedrngnis kommen ; sie haben ihre
Gewnder gewaschen und im Blut des Lammes wei gemacht.
1

1. Unter diesen seligen Mnnern und Frauen gren wir heute in


tiefer Verehrung und mit heiliger Freude eine Tochter des jdischen
7

Joh 2. 5.

* Die 1 m. Maii a. 1987.


1

Ofb 7, 14.

298

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

Volkes, reich an Weisheit nnd Tapferkeit. Aufgewachsen in der stren


gen Schule der Traditionen Israels, ausgezeichnet durch ein Leben
der Tugend und Entsagung im Orden, bewies sie eine heldenmtige
Gesinnung auf dem Weg ins Vernichtungslager. Vereint mit dem
gekreuzigten Herrn gab sie ihr Leben dahin fr den wahren Frieden
und fr das Volk : Edith Stein, Jdin, Philosophin, Ordensfrau,
Mrtyrin.
Sehr verehrter Herr Kardinal, liebe Brder und Schwestern !
Mit der heutigen Seligsprechung geht ein langersehnter Wunsch
nicht nur der Erzdizese Kln, sondern auch vieler Christen und
Gemeinschaften in der Kirche in Erfllung. Vor sieben Jahren hat die
gesamte Deutsche Bischofskonferenz diese Bitte einmtig an den Hei
ligen Stuhl gerichtet; zahlreiche befreundete Bischfe aus anderen
Lndern haben sich ihr angeschlossen. Gro ist deshalb unser aller
Freude, da ich heute diesem Wunsch entsprechen kann und Schwester
Teresia Benedicta vom Kreuz in dieser festlichen Liturgie den Glu
bigen im Namen der Kirche als Selige in der Herrlichkeit Gottes vor
Augen stellen darf. Wir drfen sie fortan als Mrtyrin verehren und
um ihre Frsprache am Throne Gottes bitten. Hierzu beglckwnsche
ich uns alle, vor allem aber ihre Mitschwestern im Karmel hier in Kln
und in Echt sowie in ihrer ganzen Ordensgemeinschaft. Da bei dieser
Liturgiefeier auch jdische Brder und Schwestern, besonders aus der
Verwandtschaft Edith Steins, zugegen sind, erfllt uns mit groer
Freude und Dankbarkeit.
2. Herr, offenbare dich in der Zeit unserer Not und gib mir Mut !.
Die Worte dieses Hilferufes aus der ersten Lesung der heutigen
Liturgie spricht Esther, eine Tochter Israels, zur Zeit der Babyloni
schen Gefangenschaft. Ihr Gebet, das sie in der Stunde einer tdlichen
Bedrohung ihres ganzen Volkes an Gott, den Herrn, richtet, erscht
tert uns tief :

Herr, unser Knig, du bist der einzige. Hilf mir !


Denn ich bin allein und habe keinen Helfer auer dir ;
die Gefahr steht drohend ber mir ...
Du, Herr, hast Israel aus allen Vlkern erwhlt ;
du hast dir unser Volk aus allen ihren Vorfahren
als deinen ewigen Erbbesitz ausgesucht ...
Denk an uns, Herr, ... rette uns mit deiner Hand !.
3

Est 4, 17 r.
Est 4, 17 1-t.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

299

Die tdliche Angst, vor der Esther zittert, war entstanden, als
unter dem Einflu des mchtigen Haman, eines Todfeindes der Juden,
der Befehl zu ihrer Vernichtung im ganzen Perserreich erlassen worden
war. Mit Gottes Hilfe und dem Einsatz ihres eigenen Lebens hat
Esther damals zur Rettung ihres Volkes entscheidend beigetragen.
3. Dieses Gebet um Hilfe, weit ber zweitausend Jahre alt, legt die
heutige Festliturgie der Dienerin Gottes Edith Stein in den Mund,
einer Tochter Israels unseres Jahrhunderst. Es ist wieder aktuell
geworden, als hier, im Herzen Europas, erneut der Plan zur Vernich
tung der Juden gefat wurde. Eine wahnsinnige Ideologie hat ihn im
Namen eines unseligen Rassismus beschlossen und mit gnadenloser
Konsequenz durchgefhrt.
Gleichzeitig zu den dramatischen Ereignissen des Zweiten Weltkrie
ges errichtete man eilends die Vernichtungslager und baute die Ver
brennungsfen. An diesen Schreckensorten fanden mehrere Millionen
Shne und Tchter Israels den Tod : von Kindern bis zu betagten
Greisen. Der ungeheure Machtapparat des totalitren Staates hat
dabei niemanden verschont und die grausamsten Manahmen sogar
gegen jeden ergriffen, der den Mut hatte, die Juden zu verteidigen.
4. Edith Stein ist im Vernichtungslager von Auschwitz als Tochter
ihres gemarterten Volkes umgekommen. Trotz ihrer Ubersiedlung von
Kln in den niederlndischen Karmel von Echt fand sie nur vorber
gehend Schutz vor der wachsenden Judenverfolgung. Nach der Be
setzung Hollands wurde auch dort die Vernichtung der Juden durch
die Nationalsozialisten umgehend in die Wege geleitet,

wobei die

getauften Juden zunchst ausgenommen wurden. Als aber die katho


lischen Bischfe der Niederlande in einem Hirtenbrief gegen die De
portation der Juden scharf protestierten, verfgten die Machthaber als
Rache dafr die Vernichtung auch der Juden katholischen Glaubens.
So trat Schwester Teresia Benedicta vom Kreuz zusammen mit ihrer
leiblichen Schwester Rosa, die ebenfalls im Karmel zu Echt Zuflucht
gefunden hatte, den Weg ins Martyrium an.
Beim Verlassen ihres Klosters fate Edith ihre Schwester bei der
Hand und sagte nur : Komm, wir gehen fr unser Volk. Aus der
Kraft opferbereiter Christusnachfolge sah sie auch in ihrer scheinbaren
Ohnmacht noch einen Weg, ihrem Volk einen letzten Dienst zu erweisen.
Bereits einige Jahre vorher hatte sie sich selbst mit der Knigin
Esther im Exil am persischen Hof verglichen. In einem ihrer Briefe

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

300

Officiale

lesen wir : Ich vertraue darauf, da der Herr mein Leben fr alle
(Juden) genommen hat. Ich mu immer wieder an die Knigin Esther
denken, die gerade darum aus ihrem Volk genommen wurde, um fr
das Volk vor dem Knig zu stehen. Ich bin eine sehr arme und ohn
mchtige kleine Esther, aber der Knig, der mich erwhlt hat, ist
unendlich gro und barmherzig.
5. Liebe Brder und Schwestern ! Neben dem Gebet der Esther
steht in dieser Festmesse die zweite Lesung aus dem Galaterbrief. Der
Apostel Paulus schreibt dort : Ich will mich allein des Kreuzes Jesu
Christi, unseres Herrn, rhmen, durch das mir die Welt gekreuzigt
ist und ich der Welt.
4

Auf ihrem Lebensweg ist auch Edith Stein diesem Geheimnis des
Kreuzes begegnet, das der heilige Paulus in diesem Brief den Christen
verkndet. Edith ist Christus begegnet, und diese Begegnung hat sie
Schritt fr Schritt in die Klausur des Karmels gefhrt. Im Vernich
tungslager ist sie als Tochter Israels zur Verherrlichung des heiligsten
Namens (Gottes) und zugleich als Schwester Teresia Benedicta vom
Kreuz als vom Kreuz Gesegnete gestorben.
Der ganze Lebensweg von Edith Stein ist geprgt von einer uner
mdlichen Suche nach der Wahrheit und erhellt vom Segen des Kreuzes
Christi. Sie begegnete dem Kreuz zum erstenmal in der glaubensstar
ken Witwe eines Studienfreundes, die, statt durch den tragischen
Verlust ihres Mannes zu verzweifeln, aus dem Kreuz Christi Kraft und
Zuversicht schpfte. Sie schreibt darber spter : Es war meine
erste Begegnung mit dem Kreuz und der gttlichen Kraft, die es
seinen Trgern mitteilt ... Es war der Augenblick, in dem mein
Unglaube zusammenbrach, ... und Christus aufstrahlte: Christus im
Geheimnis des Kreuzes . Ihr eigener Lebens- und Kreuzweg ist zuin
nerst mit dem Schicksal des jdischen Volkes verbunden. In einem
Gebet bekennt sie dem Heiland, da sie darum wisse, da es sein
Kreuz sei, das jetzt auf das jdische Volk gelegt wrde; und alle,
die das verstnden, mten es im Namen aller bereitwillig auf sich
nehmen. Ich wollte das tun, er sollte mir nur zeigen wie. Zugleich
erhlt sie die innere Gewiheit, da Gott ihr Gebet erhrt hat. Je
hufiger die Hakenkreuze auf den Straen zu sehen waren, um so
hher richtete sich das Kreuz Jesus Christi in ihrem Leben auf. Als
sie als Schwester Teresia Benedicta a Cruce in den Klner Karmel
4

Gal 6, 14.

301

Acta Ioannis Pauli Pp. II

eintrat, um am Kreuz Christi noch tieferen Anteil zu erhalten, wute


sie, da sie dem Herrn im Zeichen des Kreuzes vermhlt war. Am
Tag ihrer ersten Profe war ihr nach ihren eigenen Worten zumute,
wie der Braut des Lammes. Sie war davon berzeugt, da ihr
himmlischer Brutigam sie tief in das Geheimnis des Kreuzes hinein
fhren werde.
6. Teresia, die vom Kreuz Gesegnete das ist der Ordensname
jener Frau, die ihren geistlichen Weg mit der Uberzeugung begonnen
hatte, das es berhaupt keinen Gott gebe. Zur damaligen Zeit, in den
Jahren ihrer Jugend und ihres Studiums, war die Welt fr sie noch
nicht vom erlsenden Kreuz Christi geprgt, bildete aber bereits den
Gegenstand stndigen Suchens und Forschens ihres scharfen Verstan
des. Als fnfzehnjhrige Schlerin in ihrer Heimatstadt Breslau be
schliet die in einem jdischen Elternhaus geborene Edith, nicht mehr
zu beten, wie sie selbst bekennt. Obwohl sie zeitlebens von der stren
gen Glubigkeit ihrer Mutter tief beeindruckt war, gert sie in ihrer
Jugend- und Studienzeit in die geistige Welt des Atheismus. Sie hielt
das Dasein eines persnlichen Gottes fr unglaubhaft.
In den Jahren ihres Studiums der Psychologie und Philosophie,
der Geschichte und der Germanistik in Breslau, Gttingen und Freiburg
spielte Gott zunchst keine Rolle. Dabei huldigte sie jedoch einem
hochgespannten ethischen Idealismus. Entprechend ihrer hohen geisti
gen Begabung wollte sie nichts ungeprft hinnehmen, nicht einmal den
Glauben ihrer Vter. Sie will den Dingen selber auf den Grund gehen.
Darum sucht sie unermdlich nach der Wahrheit. Im spteren Rckblick
auf diese Zeit geistiger Unruhe erkennt sie doch darin eine wichtige
Stufe ihres inneren Reifungsprozesses, indem sie feststellt : Meine
Suche nach der Wahrheit war ein einziges Gebet ein herrliches
Wort des Trostes fr alle, die sich mit dem Gottesglauben schwertun !
Schon die Suche nach Wahrheit ist zutiefst ein Suchen nach Gott.
Unter dem starken Einflu ihres Lehrers Husserl und seiner phno
menologischen Schule wandte sich

die suchende

Studentin immer

entschiedener der Philosophie zu. Sie lernte allmhlich, alle Dinge


vorurteilsfrei ins Auge zu fassen und alle "Scheuklappen" abzuwerfen.
Durch die Begegnung mit Max Scheler in Gttingen kommt Edith
Stein schlielich zum erstenmal mit katholischen Ideen in Berhrung.
Sie selbst schreibt darber :

Die Schranken der rationalistischen

Vorurteile, in denen ich aufgewachsen war, ohne es zu wissen, fielen,

Acta Apostolicae

302

Sedis - Commentarium Officiale

und die Welt des Glaubens stand pltzlich vor mir. Menschen, mit
denen ich tglich umging, zu denen ich mit Bewunderung aufblickte,
lebten darin.
Das lange Ringen um ihre persnliche Entscheidung fr den Glau
ben an Jesus Christus fand erst 1921 ein Ende, als sie bei einer Freun
din das autobiographische Leben der heiligen Teresa von Avila zu
lesen begann. Sie war sofort gefangen und hrte nicht mehr auf bis
zum Ende : Als ich das Buch schlo, sagte ich mir : Das ist die
Wahrheit ! Die ganze Nacht hindurch hatte sie gelesen bis zum Auf
gang der Sonne. In dieser Nacht hat sie die Wahrheit gefunden, nicht
die Wahrheit der Philosophie, sondern die Wahrheit in Person, das
liebende Du Gottes. Edith Stein hatte die Wahrheit gesucht und Gott
gefunden. Sie lie sich unverzglich taufen und in die katholische
Kirche aufnehmen.
7. Der Empfang der Taufe bedeutete fr Edith Stein keineswegs
den Bruch mit ihrem jdischen Volk. Sie sagt im Gegenteil : Ich
hatte die Praxis meiner jdischen Religion als Mdchen von vierzehn
Jahren aufgegeben und fhlte mich erst nach meiner Rckkehr zu Gott
wieder jdisch. Sie ist sich stets dessen bewut, nicht nur geistig,
sondern auch blutsmig zu Christus zu gehren. Sie leidet selber
zutiefst an dem groen Schmerz, den sie ihrer geliebten Mutter durch
ihre Konversion hat zufgen mssen. Sie begleitet sie auch spter noch
zum Gottesdienst in die Synagoge und betet zusammen mit ihr die
Psalmen. Auf die Feststellung ihrer Mutter, da man also auch jdisch
fromm sein knne, gibt sie zur Antwort : Gewi wenn man nichts
anderes kennengelernt hat.
Obwohl seit der Begegnung mit den Schriften der heiligen Teresa
von Avila der Karmel das Ziel Edith Steins geworden war, mute sie
noch ber ein Jahrzehnt warten, bis Christus ihr im Gebet den Weg
zum Eintritt zeigte. In ihrer Ttigkeit als Lehrerin und Dozentin in
der Schul- und Bildungsarbeit, meist in Speyer, zuletzt auch in Mn
ster, bemhte sie sich fortan, Wissenschaft und Glauben miteinander
zu verbinden und gemeinsam weiterzuvermitteln. Dabei will sie nur
ein Werkzeug des Herrn sein. Wer zu mir kommt, den mchte ich
zu ihm fhren. Zugleich lebt sie in dieser Zeit schon wie eine Kloster
frau, legt privat die drei Gelbde ab und wird zur groen, begnadeten
Beterin. Aus ihrem intensiven Studium des heiligen Thomas von
Aquin lernt sie, da es mglich ist, Wissenschaft als Gottesdienst

Acta Ioannis Pauli Pp. II

303

zu betreiben ... Nur darauf habe ich mich entschlieen knnen, wieder
ernstlich (nach der Konversion) an wissenschaftliche Arbeiten heran
zugehen. Bei aller Hochschtzung der Wissenschaft erkennt Edith
Stein immer deutlicher, da das Herz des Christseins nicht Wissenschaft,
sondern Liebe ist.
Als Edith Stein schlielich im Jahre 1933 in den Klner Karmel
eintritt, bedeutet dieser Schritt fr sie keine Flucht aus der Welt oder
aus der Verantwortung, sondern ein um so entschiedeneres Eintreten
in die Kreuzesnachfolge Christi. Sie sagt bei ihrem ersten Gesprch
mit der dortigen Priorin : Nicht die menschliche Ttigkeit kann uns
helfen, sondern das Leiden Christi. Daran Anteil zu haben, ist mein
Verlangen. Aus demselben Grund kann sie bei ihrer Einkleidung
keinen anderen Wunsch uern, als im Orden "vom Kreuz" genannt
zu werden. Und auf das Andachtsbildchen zu ihrer ewigen Profe
lt sie das Wort des heiligen Johannes vom Kreuz drucken: Mein
einziger Beruf ist fortan nur mehr lieben.
8. Liebe Brder und Schwestern ! Wir verneigen uns heute mit der
ganzen Kirche vor dieser groen Frau, die wir von jetzt an als Selige
in Gottes Herrlichkeit anrufen drfen; vor dieser groen Tochter
Israels, die in Christus, dem Erlser, die Erfllung ihres Glaubens
und ihrer Berufung fr das Volk Gottes gefunden hat. Wer in den
Karmel geht, der ist nach ihrer berzeugung fr die Seinen nicht
verloren, sondern erst eigentlich gewonnen ; denn es ist ja unser Beruf,
fr alle vor Gott zu stehen. Seit sie unter dem Kreuz das Schicksal
des Volkes Israels zu verstehen begann, lie sich unsere neue Selige
von Christus immer tiefer in sein Erlsungsgeheimnis hineinnehmen,
um in geistlicher Einheit mit ihm den vielfltigen Schmerz der Men
schen tragen und das himmelschreiende Unrecht in der Welt shnen
zu helfen. Als Benedicta a Cruce die vom Kreuz Gesegnete wollte
sie mit Christus Kreuztrgerin sein fr das Heil ihres Volkes, ihrer
Kirche, der ganzen Welt. Sie bot sich Gott an als Shneopfer fr den
wahren Frieden und vor allem fr ihr bedrohtes und gedemtigtes
jdisches Volk. Nachdem sie erkannt hatte, da Gott wieder einmal
schwer seine Hand auf sein Volk gelegt hatte, war sie davon berzeugt,
da das Schicksal dieses Volkes auch das meine war.
Als Schwester Teresia Benedicta a Cruce im Karmel von Echt ihr
letztes theologisches Werk Kreuzeswissenschaften beginnt, das jedoch
unvollendet bleiben wird, da es in ihren eigenen Kreuzweg einmndet,

304

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

bemerkt sie : Wenn wir von Kreuzeswissenschaft sprechen, so ist das


nicht ... bloe Theorie, ... sondern lebendige, wirkliche und wirksame
Wahrheit. Als die tdliche Bedrohung ihres jdischen Volkes sich
auch ber ihr wie eine dunke Wolke zusammenzog, war sie bereit, mit
ihrem eigenen Leben zu verwirklichen, was sie schon frhrer erkannt
hatte : Es gibt eine Berufung zum Leiden mit Christus und dadurch
zum Mitwirken mit seinem Erlsungswerk ... Christus lebt in seinen
Gliedern fort und leidet in ihnen fort; und das in Vereinigung mit
dem Herrn ertragene Leiden ist Sein Leiden, eingestellt in das groe
Erlsungswerk und darin fruchtbar.
Mit ihrem Volk und fr ihr Volk ging Schwester Teresia Bene
dicta vom Kreuz zusammen mit ihrer Schwester Rosa den Weg in die
Vernichtung. Leid und Tod nimmt sie jedoch nicht nur passiv an,
sondern vereinigt diese bewut mit der shnenden Opfertat unseres
Erlsers Jesus Christus. Schon jetzt nehme ich den Tod, den Gott
mir zugedacht hat, in vollkommener Unterwerfung unter seinen hei
ligsten Willen mit Freude entgegen, hatte sie einige Jahre zuvor in
ihrem Testament geschrieben : Ich bitte den Hern, da er mein
Leiden und Sterben annehmen mge zu seiner Ehre und Verherrli
chung, fr alle Anliegen ... der heiligen Kirche. Der Herr hat diese
ihre Bitte erhrt.
Die Kirche stellt uns heute Schwester Teresia Benedicta vom Kreuz
als selige Mrtyrin,

als

Beispiel heroischer

Christusnachfolge zur

Verehrung und Nachahmung vor Augen. ffnen wir uns fr ihre


Botschaft an uns als Frau des Geistes und der Wissenschaft, die in
der Kreuzeswissenschaft den Gipfel aller Weisheit erkannte, als groe
Tochter des jdischen Volkes und glubige Christin inmitten von
Millionen unschuldig gemarterter Mitmenschen. Sie sah das Kreuz
mit aller Unerbittlichkeit auf sich zukommen ; sie ist in allem Schrecken
nicht vor ihm geflohen, sondern hat es in christlicher Hoffnung mit
letzter Liebe und Hingabe umfangen und im Geheimnis des Oster
glaubens sogar begrt : Ave Crux, spes unica!a Edith Stein ist,
wie euer verehrter Herr Kardinal Hffner in seinem krzlichen Hir
tenschreiben gesagt hat, ein Geschenk, ein Anruf und eine Verheiung
fr unsere Zeit. Mge sie Frsprecherin bei Gott fr uns und fr unser
Volk und fr alle Vlker sein.
9. Liebe Brder und Schwestern ! Heute erlebt die Kirche des zwan
zigsten Jahrhunderts einen groen Tag: Wir verneigen uns tief vor

Acta Ioannis Pauli Pp. II

305

dem Zeugnis des Lebens und Sterbens von Edith Stein, der herausra
genden Tochter Israels und zugleich Tochter des Karmels, Schwester
Teresia Benedicta vom Kreuz, einer Persnlichkeit, die eine drama
tische Synthese unseres Jahrhunderts in ihrem reichen Leben vereint.
Die Synthese einer Geschichte voller tiefer Wunden, die noch immer
schmerzen, fr deren Heilung sich aber verantwortungsbewute Mn
ner und Frauen bis in unsere Tage immer wieder einsetzen ; und
zugleich die Synthese der vollen Wahrheit ber den Menschen, in einem
Herzen, das so lange unruhig und unerfllt blieb, bis es schlielich
Ruhe fand in Gott.
Wenn wir uns geistig an den Ort des Martyriums dieser groen Jdin
und christlichen Mrtyrin begeben, an den Ort jenes schrecklichen
Geschehens, das heute Schoah genannt wird, vernehmen wir zugleich
die Stimme Christi, des Messias und Menschensohnes, des Herrn und
Erlsers.
Als Bote des unergrndlichen Heilsgeheimnisses Gottes spricht er
zu der Frau aus Samara am Jakobsbrunnen :
Das Heil kommt von den Juden.
Aber die Stunde kommt, und sie ist schon da,
da die wahren Beter den Vater anbeten werden
im Geist und in der Wahrheit :
denn so will der Vater angebetet werden.
Gott ist Geist, und alle, die ihn anbeten,
mssen im Geist und in der Wahrheit anbeten.
Selig gepriesen sei Edith Stein, Schwester Teresa Benedicta vom
Kreuz, eine wahre Anbeterin Gottes in Geist und Wahrheit.
Ja, selig ist sie! Amen.
5

* * *
Monasterii, ad Christifideles ad Vesperas congregatos.*

Verehrter

Herr

Bischof,

liebe Brder und Schwestern!


Als Bischof von Rom und Nachfolger des Apostels Petrus freue ich
mich von Herzen, heute in eurer Bischofsstadt Mnster bei euch zu
sein, mit euch zu beten und das Wort an euch richten zu knnen.
5

Joh 4, 22-24.

* Die 1 m. Maii a. 1987.


21-A. A. S.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

306

Euch und allen, zu denen meine Worte gelangen, gilt mein brderlicher
Gru.
1. Von Anfang an sind Rom und Mnster eng miteinander verbunden
gewesen. Euer erster Bischof, der heilige Ludgerus, ist im Jahre 784
zum Petrusgrab und zum Papst in Rom gepilgert, um dort den Auf
trag fr sein Missionswerk in eurer Heimat zu erhalten. Heute komme
ich von Rom nach Mnster; der Nachfolger des Petrus kommt zum
Nachfolger des Ludgerus und zu euch allen hier im Bistum Mnster,
um euch im Glauben zu strken, um zusammen mit euch zu erfahren,
da Rom und Mnster, da Petrus und Ludgerus zusammengehren
und zusammenbleiben wollen im gemeinsamen Glauben.
Vom Tod des heiligen Ludgerus berichtet eine alte Chronik : In
der Stunde seines Hinscheidens sahen die Mitbrder, wie vor ihnen
ein helles Licht wie Feuer in die Hhe stieg und alle Finsternis der
dunklen Nacht vertrieb. Das Dunkel der Nacht war hell geworden ;
das Dunkel der Nacht ist hell geblieben. Das Licht des katholischen
Glaubens hat seine Leuchtkraft behalten durch die Jahrhunderte hin
durch. Immer neu ist dieses Licht genhrt worden durch die Zeugen
der Wahrheit, die in eurem Land dieses Licht gehtet und weiter
gereicht haben.
Unter diesen Glaubenszeugen ragt durch seinen groen Bekennermut
euer unvergelicher Bischof und Kardinal Clemens-August Graf von
Galen hervor der Lwe von Mnster, wie ihn der Volksmund
voller Bewunderung und Anerkennung nennt. Ich bin heute nach Mn
ster gekommen, um sein Grab zu besuchen und dort zu beten.
2. Bischof von Galen stand in seinem mutigen Glaubenszeugnis
damals jedoch nicht allein. Glauben geschieht ja in der Gemeinschaft
der auf den dreifaltigen Gott getauften Mitchristen. Glauben geschieht
in der Gemeinschaft der Zeugen der Wahrheit. Zu allen Zeiten habt
ihr solche hier im Bistum Mnster gehabt : Zeugen der Wahrheit, die
wie Leuchtfeuer sind in dunkler Nacht und ber allen Regionen eures
Bistums aufstrahlen.
In Xanten am Niederrhein liegen sie in der alten Krypta unter
dem Sankt-Viktors-Dom : Mrtyrer aus der Zeit des Anfangs, die ihr
Leben als Preis fr ihren Glauben hingaben. Da liegen die Gebeine
des Priesters Gerhard Storm und des Studenten Heinz Bello, die mit
unerschtterlicher Treue am Credo der Kirche festhielten, gegen die
Herrschenden und die Machthaber der damaligen Zeit. Dort liegt

Acta Ioannis Pauli Pp. II

307

Karl Leisner begraben, der im Konzentrationslager Dachau zum Prie


ster geweiht wurde, ein Mann, dessen junges Leben die Begeisterung
fr seinen Glauben ausstrahlt. Sein Lebensmotto hie : Christus, du
bist meine Leidenschaft!; sein Gebet lautete: Christus, sei du mir
Fhrer zum Licht !.
Im Oldenburger Land finden wir die Grabsttte von Dominikaner
pater Titus Horten, dessen Leben die Gte und Menschenliebe Gottes
in beispielhafter Weise widerspiegelte.

Und hier in Mnster habt

ihr die Wirksttten und das Grab der Clemensschwester Maria Euthymia, zu der Scharen von Hilfesuchenden pilgern. An den scheinbar
verborgenen Orten ihres aufopfernden Dienstes

hat diese einfache

Ordensfrau stellvertretend fr viele gezeigt : Ein Leben aus dem Glau


ben und aus dem Evangelium hat weltverndernde Kraft. Aus der
Kraft ihrer Christusnachfolge entstand in ihrer Nhe Heimat und
Geborgenheit fr kriegsgefangene Menschen, die ihr anvertraut waren.
Liebe besiegte den Ha.
Noch viele andere Namen knnten genannt werden. Ich erinnere
jedoch nur noch an Schwester Anna Katharina Emmerick, die uns mit
ihrer besonderen mystischen Berufung den Wert des Opferns und Mit
leidens mit dem gekreuzigten Herrn aufzeigt ; und an Schwester Edith
Stein, die ich. heute morgen in Kln im Namen der Kirche seligge
sprochen habe. Hier in Mnster hat sie die Stunde ihrer Berufung
erlebt. Von hieraus fhrte ihr Weg in den Karmel, von dort schlielich
in den gewaltsamen Tod als Glaubenszeugin und in die ewige Se
ligkeit Gottes.
3. Ihr Christen im Bistum Mnster, ihr jungen Menschen, die ich
hier besonders ansprechen mchte : Schaut auf diese Wolke von
Zeugen, wie die Heilige Schrift sagt. Hier sind sie die Vorbilder !
Hier wird kraftvoll und anschaulich gesagt, wie das geht : glauben.
Hier wird deutlich, da die Welt nur verndert wird durch ein Leben
aus der Bindung an Gott und sein befreiendes Wort. So siegt die
Liebe ber die Bosheit ; so berwindet Vershnung den Ha ; so erhebt
sich die Gromut des Glaubens ber die Enge und Selbstbezogenheit
des Menschen.
1

Und ich frage euch Jugendliche : Sollten unter euch nicht auch
solche sein, die bereit sind, die Alternative eines radikalen Lebens
aus dem Glauben zu whlen? Als Schwester oder Bruder, als Priester
1

Hebr 12, 1.

308

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

im Ordensstand oder im Dienst des Bischofs dem Ruf des Herrn zu


folgen? In der uersten Entschlossenheit der Hingabe auf dem Weg
der evangelischen Rte von Armut, Keuschheit und Gehorsam? Als
Priester oder Diakone das ganze Leben dafr einzusetzen, damit das
Evangelium verkndet wird und die Sakramente gespendet werden,
damit Christus lebt in eurem Land heute und auch morgen?
Ich bin fest davon berzeugt : Auch unter euch gibt es zahlreiche
Jungen und Mdchen, Mnner und Frauen, die berufen sind zum
Ordensleben und zum Priestertum. Gott selber ist es, der euch ruft.
Fat euch ein Herz, seid mutig ! Wagt den Sprung ber die Hrden
eurer Einwnde und Bedenken : Gott, der euch ruft, ist auch getreu.
Fangt mit seiner Gnade an ; er wird den ehrlichen Beginn zu einem
guten Ende bringen.
4. Liebe Brder und Schwestern ! Bischof von Galen hat gegen
einen weltlichen Totalittsanspruch deutlich und mutig die elementa
ren Wahrheiten christlicher Ethik, die zehn Gebote, verkndet. Das
Du sollst nicht ...(( des gttlichen Gebotes war seine Antwort auf
die Herausforderung durch einen Diktator, der in seiner menschenver
achtenden Machtausbung die Wrde und die Grundrechte des Men
schen sowie die unabdingbaren Normen eines menschenwrdigen Zu
sammenlebens auf das schwerste verletzte.
Als Bischof Clemens-August im Jahre 1941 in den bekannten drei
groen Predigten seine Stimme erhob, hat er in einer Zeit der Lge
Zeugnis abgelegt fr die Wahrheit. Gegen die Lehre von einer schran
kenlosen Selbstbestimmung des Menschen, von einer Freiheit, die keine
Grenzen mehr anerkennen will, hat er damals gesagt : Der Mensch ist
von Gott geschaffen, von Gott geliebt, von ihm getragen. Diese Her
kunft ist der Adel des Menschen und zugleich seine Aufgabe : Er wird
wahrhaft Mensch, wenn er sich frei und treu an Gott bindet und sein
Leben auf ihn als hchstes Gut ausrichtet. Whlt der Mensch fr
sein Leben aber ein geschaffenes Ziel und gibt sich ihm ausschlielich
hin, so wird er zum Sklaven : Er verliert seine eigentliche Wrde ;
Verwirrung, Chaos und Tod sind die tragischen Folgen.
Prophetisch sind die Worte, die Bischof von Galen als Kmpfer fr
die Menschenrechte ausgerufen hat, als die Nationalsozialisten anfin
gen, Geisteskranke als sogenannte unproduktive Volksgenossen zu
verschleppen und zu tten. Er sagte damals : Eine Lehre macht sich
breit, die behauptet, man drfe sogenanntes "lebensunwertes" Leben

309

Acta Ioannis Pauli Pp. II

vernichten, also unschuldige Menschen tten, wenn man meint, ihr


Leben sei fr Volk und Staat nichts mehr wert. Eine furchtbare Lehre,
die die Ermordung Unschuldiger rechtfertigen will, die die gewaltsame
Ttung der nicht mehr arbeitsfhigen Invaliden, Krppel, unheilbar
Kranken, Altersschwachen grundstzlich freigibt ... Hier handelt es
sich aber um Menschen, unsere Mitmenschen, unsere Brder und
Schwestern ... Hast du, habe ich nur solange das Recht zu leben,
solange wir produktiv sind? Solange wir von anderen als produktiv
anerkannt werden? ... Du sollst nicht tten! Dieses Gebot Gottes,
des einzigen Herrn, der das Recht hat, ber Leben und Tod zu befinden,
war von Anfang an in die Herzen der Menschen geschrieben ... Gott
hat dieses Gebot gegeben, unser Schpfer und einstiger Richter !.
2

5. Diese Worte sollten keineswegs in Geschichtsbchern und Archi


ven begraben bleiben ; sie sind hochaktuell, auch in demokratischen
Staaten, in denen gilt, da das Volk selbst, also die Menschen gemeinsam
ihr Zusammenleben in Wrde und Freiheit gestalten sollten. Wieder
gibt es heute in der Gesellschaft starke Krfte, die das menschliche Leben
bedrohen. Euthanasie, Gnadentod aus angeblichem Mitleid, ist erneut
ein erschreckend hufig wiederkehrendes Wort und findet ihre neuen
irregeleiteten Verteidiger. Auch kann die Kirche zur fast vlligen
Freigabe der Abtreibung in eurem Land und in zahlreichen anderen
Lndern nicht schweigen. Gewi wird sie durch ihre Seelsorger und
verantwortlichen Laien jeder einzelnen schwangeren Frau, die sich in
Schwierigkeiten fhlt, mit aufrichtiger Anteilnahme und Gte begeg
nen und ihrer Lage, soweit wie mglich, Verstndnis und konkrete
Hilfsbereitschaft entgegenbringen. Der Gesellschaft gegenber darf die
Kirche aber nicht schweigen ; auch dann nicht,

wenn

schon eine

ehrliche Errterung der gegenwrtigen Abtreibungssituation als lsti


ges Rhren an ein Tabu abgelehnt wird. Von Politikern und Gestal
tern der ffentlichen Meinung, die sich noch ethischen Grundstzen
oder sogar dem christlichen Glauben verpflichtet fhlen, erwartet die
Kirche eine Hilfe, damit die wissenschaftlichen Ergebnisse von Em
bryologie und Psychologie im Bereich von Schwangerschaft und Ab
treibung mehr zur Kenntnis genommen werden und die praktischen
Entscheidungen der Menschen immer wirksamer mitbestimmen. Die
gesetzliche Indikationsregelung selbst und ihre konkrete Handhabung
sollten von den Verantwortlichen einmal unvoreingenommen daraufhin
2

Predigt am 3. August 1941.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

310

berprft werden, ob sie nicht statt Leben zu schtzen im Ge


genteil viele Menschen geradezu in dem irrigen Eindruck bestrken,
hier gehe es um ein fast belangloses, in sich sogar erlaubtes Tun, zumal
man ja nicht einmal die finanziellen Ausgaben dafr persnlich zu
tragen braucht.
Die Kirche mu auch heute mit Nachdruck, Klarheit und Geduld
eintreten fr das Lebensrecht aller Menschen, vor allem der noch
ungeborenen und deshalb besonders schutzbedrftigen Kinder ; sie mu
eintreten fr die uneingeschrnkte Geltung des 5. Gebotes : Du sollst
nicht tten. Entgegen aller Wortkosmetik und Reflexionsverweigerung
ahnen doch wohl die allermeisten : Abtreibung ist bewute Ttung
von unschuldigen Menschenleben. Es ist ermutigend, da bereits eine
neue Nachdenklichkeit bei vielen Menschen einsetzt, weil sie immer
strker die Inkonsequenzen im heutigen
Urteilen bemerken.

Keine

moralischen

Werten

Friedensbewegung verdient doch

und

diesen

Namen, wenn sie nicht mit gleicher Kraft den Krieg gegen das unge
borene Leben anprangert und dagegen anzugehen versucht. Keine ko
logische Bewegung kann ernstgenommen werden, wenn sie an der
Mihandlung und Vernichtung ungezhlter lebensfhiger Kinder im
Mutterscho vorbeisieht. Keine emanzipierte Frau drfte sich ber
ihre vermehrte Selbstbestimmung freuen, wenn diese erreicht worden
wre gegen ein menschliches Leben, das ihrem Schutz anvertraut war
und auch bereits ein Recht auf Selbstbestimmung besa. Nehmen wir
doch endlich auch den Menschen selbst auf unter die Gter, die unseren
hchsten Schutz verdienen und fr die es sich lohnt, um breite Zustim
mung unter der Bevlkerung zu werben ! So mte es gerade fr rzte
und Sozialarbeiter, fr Parlamentarier, Journalisten und Lehrer eine
besondere Gewissenspflicht sein, fr den Rechtsschutz des Lebens auch
ffentlich einzutreten.
6. Gottes
sein. Darum
handeln oder
und heiligste

Sohn ist Mensch geworden; Christus will unser Bruder


darf kein Mensch vom anderen gering denken, ihn mi
sogar tten. Das Recht auf Leben ist das fundamentalste
aller Menschenrechte.

In der Osterzeit, in der wir stehen, erfahren wir in besonderer


Weise : Unser Gott ist ein Gott des Lebens, der Gott, der Jesus von
den Toten auferweckt hat. Gott findet sich mit dem Tod nicht ab,
und auch wir drfen es nicht. Mit der Auferstehung Christi hat Gott
eine neue Initiative fr das Leben begonnen. Diese Initiative Gottes

Acta Ioannis Pauli Pp. II

311

sollen wir mittragen. Sache der Christen ist es, mit Gottes Geist
Partei zu ergreifen fr Leben und Frieden, fr Wahrheit und Gerech
tigkeit.
Letztlich lebt unsere Welt von der Gte und Barmherzigkeit, die
Gott uns schenkt und mit der die einzelnen Menschen einander
begegnen. Warten wir nicht alle darauf, da jemand gut zu uns ist,
uns anerkennt, uns ermutigt oder trstet, uns hilft, wo wir Unter
sttzung brauchen? Wo die Gte des Herzens das Leben prgt, ist
Platz auch fr den schwachen, den alten, den verletzten Menschen ;
dort ist auch Platz und Zukunft fr den noch ungeborenen Menschen
im Mutterleib. Die Erfahrung der Barmherzigkeit weckt in uns die
Hoffnung, schielich einmal einer letzten, unberbietbaren Gte zu
begegnen : der unendlichen und ewigen Menschenfreundlichkeit Gottes.
Gott ist der Erste; er ist auch der Letzte und Ewige. Von ihm
kommt alles Leben ; auf ihn geht unser Leben zu. Von Gott her zu
Gott hin : das ist der Weg des Menschen.
Whle das Leben ! Whle das ganze Leben ! Whle damit auch dein
ewiges Leben !
7. Liebe Brder und Schwestern ! Es gibt Lieder von bleibender
Dauer und Schnheit. Es gibt Lieder, die nie verklingen. Unser Lied,
das alles Toben der Weltgeschichte bertnen wird, ist das Credo,
das Lied unseres Glaubens. In ihm bekennen wir unseren Glauben an
den Vater, der uns zum Leben ruft, an unseren Bruder und Erlser
Jesus Christus, an den Heiligen Geist, der immer wieder neu Leben
schafft. Dieses Lied unseres Glaubens lat uns nun gemeinsam singen.
# *

Apud Essendiam, ad opifices habita.*

Brder und Schwestern, Damen und Herren,


die Sie Verantwortung tragen in Gesellschaft, Wirtschaft und
Staat, liebe Werkttige!
1. Hier, auf dem Gelnde einer Kohlenzeche, unmittelbar vor dem
Frderturm, gre ich euch alle in herzlicher Verbundenheit mit dem
alten Bergmannsgru : Glckauf ! Die Welt der Arbeit ist mir aus
jungen Jahren vertraut. Als Arbeiter unter Arbeitern habe ich selbst
* Die 2 m. Maii a. 1987.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

312

Officiale

die Solidaritt und Verllichkeit von arbeitenden Menschen erfahren,


aber auch die Last und Hrte der krperlichen Arbeit. Darum habe
ich gern die Einladung angenommen, bei meinem Pastoralbesuch im
Bistum Essen mit schaffenden Menschen an einem Ort der Arbeit
zusammenzutreffen. Die Kirche wirkt ja mitten in der Welt und darf
deshalb an der Lebenswirklichkeit der arbeitenden Menschen nicht
vorbeigehen. Weil Christus, unser Herr, Mensch geworden ist, mu
die Kirche dem Menschen stets nahe bleiben und sich immer wieder neu
um ihn bemhen.
Diese Verpflichtung war der Kirche im Ruhrgebiet stets bewut.
Mit der Entstehung der grten europischen Industrieregion gingen
Aufbau und Entfaltung eines blhenden kirchlichen Lebens einher.
Beredtes Zeugnis dafr ist die Grndung von zahlreichen Pfarreien,
das Entstehen einer Vielzahl von sozialen und karitativen Einrichtun
gen, vor allem aber das Aufblhen einer sozialpolitischen Bewegung
der Katholiken in Vereinen und Verbnden. Und nicht zuletzt ist auch
die Grndung des Bistums Essen durch meinen Vorgnger Pius XII.
Ausdruck der elementaren Beziehung von Kirche und sozialer Wirk
lichkeit im Ruhrgebiet.
2. Was aber wird morgen sein? Der Auftrag der Kirche ndert sich
nicht. In Treue zu Christus verkndigt sie die Botschaft vom wahren
Leben bis ans Ende der Zeiten. In Jesus Christus ist die Flle mensch
lichen Lebens offenbar geworden. Der Herr selber sagt : Ich bin
gekommen, damit sie das Leben haben und es in Flle haben. Ein
solches Leben zielt auf den ganzen Menschen. Bevor wir in der ewigen
Gemeinschaft mit Gott leben drfen, sind wir berufen, das irdische
Leben in seinen reichen Mglichkeiten zu erfahren und zu gestalten.
Diese befreiende Botschaft vom Leben steht gegen alle Resignation,
gegen alle Verweigerung und Verkrzung des Lebens, gegen jeden
Mibrauch und jede Bedrohung des Lebens.
1

Christus fordert uns auf: Ergreift das Leben, whlt das Leben !
Pflegt das Leben in der Familie ! Habt Freude an den Kindern ! Habt
Freude am Schaffen ! Liebt und achtet die Schpfung ! ffnet eure Herzen
und Hnde fr Notleidende und Einsame, fr Kranke und Unter
drckte ! Stellt euch den Herausforderungen unserer Zeit ! Gebt aber
auch eurem geistigen Leben gute Nahrung, seid religise Menschen !
Nehmt Ma an Jesus Christus, unserem Erlser und Bruder; folgt
1

Joh

io,

10.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

313

ihm nach ! Diesen Christus verkndet die Kirche und ist so der zuver
lssigste Anwalt des Menschen.
3. Ich wei um die sozialen und wirtschaftlichen Probleme des
Ruhrgebietes, um die Herausforderungen einer weitgehend materia
listisch eingestellten Welt. Die zentrale Frage lautet : Hat der Mensch
noch Vorrang in der Welt der modernen Kommunikation, in der Welt
des Handels und der Werbung, in der Welt der Politik und Kultur?
Wem dienen in Wahrheit die Anstrengungen menschlichen Fortschritts
und Forschens?
An diesem eindrucksvollen Ort schwerer Arbeit gebietet es sich,
auch die Arbeit des Menschen im Licht der Zusage Gottes von der
Flle menschlichen Lebens zu betrachten. Gott hat den Menschen ins
Leben gerufen, indem er ihn zugleich als Herrscher eingesetzt hat
ber das Werk seiner Hnde und ihm alles zu Fen legte, wie es
in einem Psalm heit. Gott, der von alters her auch unter dem Bild
eines arbeitenden Menschen, als Baumeister, dargestellt wird, hat sein
Werk dem Menschen zum Erbe gegeben, damit dieser es bewahre und
nutze, um so leben und sich entfalten zu knnen. Der gestaltende
Umgang des Menschen mit dem Schpfungswerk Gottes ist die Arbeit
in all ihren Erscheinungsformen, ist krperliche und geistige Arbeit,
handwerkliche, landwirtschaftliche und industrielle Arbeit, Dienst
leistung und Kulturschaffen. Die Arbeit gehrt zum Menschen. Sie ist
Ausdruck seiner Ebenbildlichkeit mit Gott und so unverzichtbarer
Bestand menschlicher Wrde. Der Sohn Gottes selbst wurde Mensch
in der Familie eines Arbeiters, erlernte ein Handwerk und berief
Arbeiter zu seinen Jngern.
2

Wegen dieser grundlegenden Bedeutung darf die Arbeit nicht das


Privileg nur eines Teiles der Menschheit sein. Gott hat allen Menschen
seine Schpfung als Auftrag anvertraut. Somit ist jede Situation, die
den Menschen von der Arbeit und von ihrem Ertrag ausschliet, seiner
unwrdig; denn wie der Apostel Paulus sagt der Pflger wie
der Drescher, das heit alle, sollen ihre Arbeit in der Erwartung
tun, ihren Teil zu erhalten. Unverschuldete Arbeitslosigkeit wird
zum gesellschaftlichen Skandal, wenn die zur Verfgung stehende
Arbeit nicht gerecht verteilt und der Ertrag der Arbeit nicht auch
dazu verwandt wird, neue Arbeit fr mglichst alle zu schaffen. Hier
3

Vgl. Ps 8, 7.

1 Kor 9, 10.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

314

Officiale

ist die Solidaritt aller gefordert, derjenigen, die ber Kapital und Pro
duktionsmittel verfgen, wie auch aller, die bereits Arbeit haben. Das
biblische Wort Wer zwei Gewnder hat, der gebe eines davon dem,
der keines hat gilt auch fr die Arbeit. Ohne Opfer und Kompromisse
kann die Arbeitslosigkeit wohl kaum wirksam bekmpft werden.
4

4. An der gerechten Verteilung menschlicher Arbeit wird bereits


die groe Verantwortung der Entscheidungstrger in Staat und Wirt
schaft deutlich. Sie drfen die Arbeitslosigkeit nicht einfach hinnehmen
oder ihr Vertrauen allein auf den Marktmechanismus setzen. Besondere
Verantwortung tragen sie fr zukunftsweisende Lsungen der Jugend
arbeitslosigkeit. Denn fr Jugendliche ist es eine untragbare Be
lastung, wenn sie nach Abschlu der Schule keine Mglichkeit beruf
licher Ausbildung haben. Das kann sie in eine schwere Lebenskrise
fhren, aus der sie ohne unverzgliche konkrete Hilfe und Solida
ritt der Gesellschaft nicht herausfinden. Ausreichende und zukunftssi
chere Ausbildungspltze sind das Gebot der Stunde. Deshald mchte
ich eurem Bischof und verantwortungsbewuten Laien im Bistum
Essen fr ihre beispielhaften Initiativen danken, insbesondere fr die
bekannten Aktionen des Dizesanrates und der katholischen Verbnde
zugunsten von jungen Menschen auf der Suche nach Ausbildung. Die
Verantwortlichen in Staat und Gesellschaft sollten dieses ernste Pro
blem mit den ihnen gegebenen politischen und wirtschaftlichen Mitteln
noch entschiedener angehen.
Unter den arbeitslosen Jugendlichen haben es oft die Auslnder be
sonders schwer. Die auslndischen Arbeitnehmer haben durch ihre
Arbeitskraft viel zum wirtschaftlichen Erfolg in eurem Land beige
tragen und leisten auch heute noch unverzichtbare Dienste. Deutsche
leben mit auslndischen Mitbrgern Tr an Tr. Offnet diese Tren und
entdeckt den kulturellen und menschlichen Reichtum, den diese Men
schen aus ihrer Heimat mitgebracht haben. Die Kirche kennt eigentlich
keine Fremden. Die Hausgenossen Gottes leben alle unter einem
Dach. Dieses kirchliche Selbstverstndnis ist die strkste Wurzel der
Integrationskraft, die sich hier im Ruhrgebiet einem Schmelztiegel
der Vlker in den verschiedenen Phasen der Industrialisierung
hervorragend bewhrt hat. Die Lebenskraft des Ruhrgebietes ist die
Solidaritt.
Diese Kraft wird sich davon bin ich berzeugt auch in der
Lk

3. 11.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

315

augenblicklichen ernsten Situation des Ruhrgebietes bewhren. Die


Entwicklung im Bereich von Kohle und Stahl erfllt auch mich mit
tiefer Besorgnis. Stellenweise droht die Gefahr von Massenarbeits
losigkeit und sind Erschtterungen fr den sozialen Frieden zu be
frchten. Die seit lngerem vorhersehbare Strukturkrise im Ruhr gebiet
trifft die betroffenen Stdte hart. Eine solche Krise verpflichtet die
Verantwortlichen der Wirtschaft und der Politik, gemeinsam mit den
Gewerkschaften unverzglich konstruktive, sozial wirksame und ge
rechte Lsungen zu suchen und in die Tat umzusetzen. In meiner Pre
digt in Mainz vom Jahre 1980 habe ich bereits auf das Problem des
Strukturwandels und die damit verbundenen Auswirkungen fr die
Arbeiter hingewiesen und gesagt : In der Mitte aller berlegungen
in der Welt der Arbeit und der Wirtschaft mu immer der Mensch
stehen. Bei aller geforderten Sachgerechtigkeit mu doch stets die
Achtung vor der unantastbaren Wrde des Menschen bestimmend sein,
nicht nur des einzelnen Arbeiters, sondern auch ihrer Familien, nicht
nur der Menschen von heute, sondern der kommenden Generationen ...
Strukturelle Umgruppierungen mgen sich nach genauester Prfung
als notwendig erweisen, und je ehrlicher gesehen, desto besser. Niemals
jedoch drfen dabei Arbeiter, die viele Jahre ihr Bestes gegeben haben,
die allein Leidtragenden sein ! Steht solidarisch zusammen und helft
ihnen, wieder eine sinnerfllte Ttigkeit zu fiinden.
5. Aus diesem Geist der Solidaritt wurde hier im Ruhrgebeit auch
das Verhltnis von Kapital und Arbeit fruchtbar fr das Ganze zu
ordnen versucht. Ein Meilenstein in der Entwicklung der sozialen
Partnerschaft von Arbeitgebern und Arbeitnehmern war die Forde
rung des 73. Deutschen Katholikentages vom Jahre 1949 in Bochum
nach Mitbestimmung in sozialen, personalen und wirtschaftlichen
Fragen als natrliches Recht in gottgewollter Ornung. Diese Bemhun
gen zielten auch auf die berbetriebliche Mitbestimmung. Soziale Part
nerschaft bedeutet, da Arbeitgeber und Arbeitnehmer jeweils den
Zustndigkeitsbereich und den Entscheidungsspielraum des anderen
anerkennen und auch

mit Kompromibereitschaft gemeinsam

zum

Wohl des Ganzen beitragen. Ihr habt bereits vieles auf diesem Weg
erreicht. Es gilt, das Erreichte zu sichern. Da aber das Prinzip des
Vorranges der Arbeit vor dem Kapital, das heit des arbeitenden
Menschen vor den Produktionsmitteln, anzuerkennen ist, mu die

316

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

Frage des Miteigentums des Arbeiters an den Produktionsmitteln noch


5

weiterentwickelt werden.
Grundlage und Orientierung bei diesem Bemhen mu die Sozial
lehre der Kirche sein. Aus der Geschichte der katholischen Sozialbewe
gung in eurem Land wei ich, wie sehr diese Lehre in der Vergangen
heit die sozialen Eeformen mitbestimmt hat. Mittlerweile sind neue
gesellschaftliche Herausforderungen an euch herangetreten, die durch
aus mit den bleibenden Grundstzen der kirchlichen Soziallehre und
im Licht heutiger Erfahrungen beurteilt und einer gerechten Lsung
zugefhrt werden knnen.
Strukturen allein aber gewhrleisten

keine

Gerechtigkeit,

auch

keine partnerschaftliche Zusammenarbeit. Es kommt auf die persn


liche

Bereitschaft

an,

Verantwortung

ber die

Gruppeninteressen

hinaus zu bernehmen. Den zahlreichen Frauen und Mnnern, die sich


auf Seiten der Arbeitnehmer wie der Arbeitgeber oft sogar mit perssnlichen Opfern in den Dienst der gerechten Gestaltung des sozialen
und wirtschaftlichen Lebens stellen, gebhrt unser hoher Respekt.
Von solchem Dienst wird auch in Zukunft die humane Gestaltung der
Arbeitswelt, die Regelung gerechter Entlohnung, die Sicherung der
Arbeitspltze und die Leistungsfhigkeit der Unternehmen abhngen.
Aktive Mitarbeit ist eine Konsequenz aus der Weltverantwortung
der Christen auf der Grundlage eines entchiedenen christlichen Glau
bens. Gewerkschaften und Arbeitnehmerverbnde sind gut beraten,
wenn sie der spezifischen Mitarbeit der Christen einen sicheren Raum
geben und deren Gewissensberzeugungen achten. Letztlich kommt
es der Wrde aller arbeitenden Menschen zugute, wenn die Interessen
verbnde alles unterlassen, was Christen ausgrenzt, weil sie es mit
ihrem Gewissen nicht vereinbaren knnen.
6. Auf eine Besonderheit mchte ich noch zu sprechen kommen,
die das Leben in der Industrielandschaft des Ruhrreviers immer schon
geprgt hat : die Offenheit fr Kultur und Wissenschaft. In den letzten
Jahrzehnten sind vier neue Universitten im Ruhrgebiet entstanden.
Auch die Kirche ist in dem vielfltigen kulturellen Angebot gut ver
treten :

durch katholische Akademien, Bildungswerke, Familienbil

dungssttten, durch die Erziehungs- und Bildungsarbeit der katho


lischen Verbnde, durch katholische Schulen und andere Einrichtungen
5

Vgl.

Enzyklika Laborem exercens, 14.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

der Jugendbildung. Wenn wir als Christen den ganzen

317

Menschen

ernstnehmen, dann ist der von der technischen Arbeitswelt geprgte


Mensch in besonderem Mae angewiesen auf die Pflege kultureller
Werte, die nicht bestimmt sind von wirtschaftlichem Nutzen und der
Vermehrung des materiellen Wohlstandes. Eine strker vom Kulturel
len her bestimmte Gesellschaft wird aber ihre humanen Mglichkeiten
nur dort voll entfalten knnen, wo sie die Hinordnung des Menschen
auf Gott als den Grund und die Flle des Lebens, als das Fundament
der Kultur, anerkennt. Alle schpferischen Fhigkeiten des Menschen
sind eine Teilhabe an Gottes Schaffen und Gestalten. Ohne das Gegen
gewicht einer geistigen Grundlage und Wertung werden die Arbeit zu
sinnloser Hetze, das Streben nach Fortschritt blind, und das Leistungs
streben verliert sein Ma.
Darum mu die werktgliche Arbeit immer wieder Ma nehmen am
Sonntag, dem Tag des Herrn. Der recht begangene Sonntag befreit
den Menschen aus vielfltigen Zwngen. Als Tag der Feier und der
Ruhe schenkt er Zeit fr Besinnung und Begegnung mit Gott und den
Mitmenschen. Fr die Christen ist der Sonntag der Ur-Feiertag, an
dem wir uns im Gottesdienst versammeln, um das Wort Gottes zu
hren und an der Eucharistiefeier teilzunehmen. So ist der Sonntag
von hohem kulturellem und religisem Wert. Er ist wichtig fr die
christliche Gemeinde, aber auch fr die gesamte Gesellschaft. Darum
mu der Sonntag auch in Zukunft geschtzt bleiben. Er darf durch
keinen anderen Tag ersetzt werden. Hierfr bedarf es der Solidaritt
der Gewerkschaften und der Unternehmer zum Wohle der arbeitenden
Menschen und ihrer Familien, zum Wohl des kulturellen Niveaus des
ganzen Volkes.
7. Wenn die Kirche die hohe Bedeutung der Kultur fr das Leben
der Menschen betont und in diesem Zusammenhang auch fr die
Frderung der Wissenschaften eintritt, so erkennt sie damit an, wel
chen Einflu die verschiedenen Zweige, darunter die Naturwissen
schaften, fr ein gesundes und menschenwrdiges Leben auf der Erde
haben. Die Kirche mitraut nicht der menschlichen Vernunft, die in
der von Gott geschaffenen Natur die Spuren Gottes und seine Sinnge
bung entdecken kann. Sie ermutigt alle Wissenschaftler zu redlichem,
sachgerechtem Forschen. Aber um desselben Menschen willen mu sie
auch auf die Gefahren hinweisen, die sich aus einer sogenannten wert
neutralen, ethisch abstinenten Forschung und Anwendung ergeben.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

318

Officiale

Angesichts des gefhrlichen militrischen Rstungspotentials auf


der Welt, der Entwicklung immer noch schrecklicherer Vernichtungs
waffen und des damit verbundenen Rstungsexportes, aber auch ange
sichts der Schdigung von Erde und Luft, von Flssen und Meeren,
von Pflanzen und Tieren durch Produkte, welche unsere technische
Zivilisation hervorgebracht hat, angesichts auch der mglichen Mani
pulationen, welche mit der Gen technologie verbunden sind, tauchen
bei immer mehr Menschen Zweifel an Sinn und Zielsetzung der moder
nen Forschung auf. Es mu zu einem neuen Miteinander von Wissen
und Gewissen kommen. Die Wissenschaft selbst mu sich bereits an
den

gottgegebenen,

unveruerlichen

Grundrechten

des

Menschen

orientieren und seinem wahren Wohl wie auch der Erhaltung oder
Wiederherstellung der geschdigten Natur dienen wollen und darf
diese Verantwortung nicht auf andere abschieben. Die Wissenschaft
sollte sich stets als Teil einer sie umgreifenden Kultur verstehen und
ber die Grenzen ihres spezialisierten Wissens und des jeweiligen geo
graphischen Ortes hinaus nach dem Sinn und der Stellung menschli
cher Existenz im Ganzen der Wirklichkeit fragen. Wir mssen mit
Gewissen und Verstand und weltweit solidarische Menschen werden.
8. Solidaritt das ist fr die Bevlkerung des Ruhrgebietes kein
Fremdwort ! Verantwortung freinander und Verantwortung vor Gott
ist hier durchaus noch gelebte und bewhrte Wirklichkeit. Als Zeugen
hierfr stehen unter vielen anderen der Arbeitersekretr Gottfried
Knzgen aus Duisburg, zu Tode gekommen im Konzentrationslager
Mauthausen, und Nikolaus Gross, Bergmann, Gewerkschaftssekretr
und Redakteur, hingerichtet in Berlin-Pltzensee. Sie lebten aus der
Gewiheit des Glaubens, da Christus, das Licht der Welt, strker
ist als alle Dunkelheiten, die das Leben immer wieder zu bedrohen
suchen.
In einem alten Bergmannslied, das euch im Revier vertraut ist,
heit es : und er hat sein helles Licht bei der Nacht. Haltet das Licht
des Lebens, das Licht eures Glaubens, fest in Herz und Hand !
Dann braucht ihr um das Morgen nicht zu bangen.
Gott segne euch ! Glckauf !
* *

319

Acta Ioannis Pauli Pp. II

Monachii, ob decretos Servo Dei Ruperto Mayer Beatorum caelitum


honores.*

Seht, ich sende euch ...


. . . werdet stark durch die Kraft und Macht des Herrn!.
1

Verehrte Mitbrder, liebe Brder und Schwestern !


1. Der Aufruf des Apostels Paulus zur Strke im Herrn ist gleich
sam die angemessene Ergnzung jener Worte, die Jesus bei der ersten
Aussendung der Apostel spricht. Die Kirche nimmt beide Texte heute
als Lesungen fr die Liturgiefeier, in der ich euren Landsmann, den
Jesuitenpater Rupert Mayer, seligsprechen darf; hier in der Stadt
Mnchen, mit der sein Leben und priesterlicher Dienst auf das engste
verbunden sind.
Erst vor eineinhalb Jahren konnte ich in Rom die bayerische Or
densfrau Schwester Maria Theresia von Jesu Gerhardinger zur Ehre
der Altre erheben, die ebenfalls in dieser Stadt gelebt und weltweit
gewirkt hat. Es ist mir deshalb eine besondere Freude, heute wiederum
einen aus eurer Mitte im Namen der Kirche den Glubigen zur Vereh
rung und Nachahmung vor Augen zu stellen. Pater Rupert Mayer
wird zu Recht Apostel Mnchens genannt. Aber das Licht seines
Lebens und Wirkens leuchtet weit ber diese Stadt hinaus in die
weite Welt.
Von Herzen gre ich alle, die sich hier eingefunden haben, um
im festlichen Gottesdienst gemeinsam mit uns diesen Gnadentag zu
begehen. Nicht wenige davon haben unseren neuen Seligen gewi noch
persnlich gekannt. Mein brderlicher Gru gilt vor allem dem verehr
ten Herrn Erzbischof von Mnchen und Freising, Kardinal Friedrich
Wetter, sowie allen anwesenden Bischfen, den Priestern und Ordens
leuten ; darunter besonders den Patres und Brdern der Gesellschaft
Jesu, der unser Seliger angehrt hat, und den Schwestern der Heiligen
Familie, deren Mitbegrnder und langjhriger Spiritual er gewesen
ist. Ich gre ferner seine Landsleute aus der Heimatdizese Rotten brg und die Mitglieder der Marianischen Mnnerkongregation, die
in ihrem frheren Prses nun einen mchtigen himmlischen Frspre^
eher erhalten ; ebenso die Vertreter aus Staat und Gesellschaft sowie
Die 3 m. Maii a. 1987.
1

Mt 10, 16.

Eph 6, 10.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

320

Officiale

alle Gste von nah und fern, die durch ihre Anwesenheit das Andenken
dieses mutigen Glaubenszeugen ehren.
2. Die Worte des heutigen Evangeliums, die Christus bei der ersten
Aussendung an die Apostel gerichtet hat, scheinen im Leben und Wir
ken des Dieners Gottes Rupert Mayer eine neue Aktualitt zu gewin
nen. Christus sagt: Ich sende euch wie Schafe mitten unter die
Wlfe ; seid daher klug wie die Schlangen und arglos wie die Tauben !
Und darauf : Nehmt euch aber vor den Menschen in acht. Wie viel
sagend sind doch diese Worte : Ich sende euch zu den Menschen und
zugleich : Ich warne euch vor den Menschen. Und warum warnt Chri
stus seine Jnger vor ihnen? Sie werden euch vor die Gerichte brin
gen ... Ihr werdet um meinetwillen vor Statthalter und Knige
gefhrt ....
3

Als Rupert Mayer sich im Jahre 1900 als junger Priester zum
Eintritt in die Gesellschaft Jesu entschlo, galten die Jesuiten noch
offiziell als Reichsfeinde, die durch Gesetz des Landes verwiesen und
verboten waren. Er selbst bezeichnet sie als Gechtete, Verbannte und
Heimatlose, da ihnen nicht gestattet war, im damaligen Reichsgebiet
eigene Niederlassungen zu grnden und zu unterhalten. Die mchtig
geschrte antikatholische Hetze und Aktivitt gegen den Orden statt
ihn abzuschrecken bestrkte ihn vielmehr noch in seinem Willen,
sich dieser so geschmhten Gesellschaft Jesu anzuschlieen. Durch
seinen baldigen Ruf nach Mnchen wurde Pater Mayer in zunehmen
dem Mae mit antireligisen und antikirchlichen Strmungen, mit
einer Atmosphre von Hohn und Ha gegen Christus und die Kirche
konfrontiert, in der es immer mehr Mut und Tapferkeit erforderte,
den katholischen Glauben frei zu bekennen. Je offenkundiger und bru
taler in jenen Jahren der Kampf gegen Religion und Kirche wurde,
ein um so entschiedener und unerschrockenerer Kmpfer fr die Wahr
heit des Glaubens und fr die Rechte der Kirche wurde unser neuer
Seliger.
Wir hrten in der Lesung aus dem Epheserbrief die Worte des
Apostels : Legt die Rstung Gottes an, damit ihr am Tag des Unheils
standhalten, alles vollbringen und den Kampf bestehen knnt ... Gr
tet euch mit Wahrheit ... Vor allem greift zum Schild des Glaubens ...
Nehmt den Helm des Heils und das Schwert des Geistes, das ist das
3

Mt 10, 16-17.

* Mt 10, 17-18.

Acta Joannis Pauli Pp. II

321

Wort Gottes !. Was der Apostel hier empfiehlt, hat Rupert Mayer in
hervorragender Weise getan. Er hat Gottes Rstung angezogen und sie
bis zu seinem Tod nie mehr abgelegt. Unerschrocken und unbeugsam
kmpfte er fr die Sache Gottes. Als unbestechlicher Zeuge der Wahr
heit widerstand er den Lgenpropheten jener Jahre ins Angesicht,
immer bereit, fr das Evangelium vom Frieden zu kmpfen. Ausge
rstet mit dem Schild eines tiefen, unbeirrbaren Glaubens fhrte er
in seinen berhmten Predigten das Schwert des Geistes, das ist das
Wort Gottes. Es gab Monate, in denen er bis zu siebzigmal predigte.
5

3. Wenn man euch vor Gericht stellt, macht euch keine Sorgen ...,
sagt Jesus weiter zu den Aposteln. Rupert Mayer wute, da nach
1933 seine Predigten von der Polizei berwacht wurden. Trotzdem
verkndete er die Wahrheit ungeschminkt und unverkrzt. Als er ge
fangengenommen wurde, gab er vor der Geheimen Staatspolizei zu
Protokoll : Ich erklre, da ich im Falle meiner Freilassung trotz
des gegen mich verhngten Redeverbotes nach wie vor sowohl in den
Kirchen Mnchens als auch im brigen Bayern, aus grundstzlichen
Erwgungen heraus, predigen werde. Er konnte nicht schweigen,
ebensowenig wie der Apostel Paulus, der sagte : Wehe mir, wenn
ich das Evangelium nicht verknde !.
6

Bereitwillig nahm unser Seliger dafr Gefngnis und Konzentra


tionslager auf sich. Er schrieb auf den Fragebogen, den er im Gefngnis
auszufllen hatte : Ich bin mit diesem Los keineswegs unzufrieden :
ich empfinde es nicht als Schande, sondern als Krnung meines Lebens.
Und aus der Gestapo-Haft vor der Einlieferung in das Konzentra
tionslager Sachsenhausen berichtet er : Als die Gefngnistr ein
geschnappt war und ich allein in dem Raum war, in dem ich schon so
viele Stunden zugebracht hatte, kamen mir die Trnen in die Augen,
und zwar waren es Trnen der Freude, da ich gewrdigt wurde, um
meines Berufes willen eingesperrt zu werden und einer ganz ungewis
sen Zukunft entgegenzusehen. Das ist nicht die Stimme eines ledig
lich tapferen Menschen, sondern eines Christen, der stolz darauf ist,
am Kreuz Christi teilzuhaben. Vorgestern habe ich in Kln die Karmelitin Schwester Teresia Benedicta a Cruce, die vom Kreuz Gese
gnete, seliggesprochen. Beide Selige gehren zueinander. Denn auch
euer Mnchener Seliger, Pater Rupert Mayer, war vom Kreuz gesegnet.
5

Eph 6, 13-17.
/ Kor 9, 16.

22 - A. A.

S.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

322

Officiale

In einem Brief aus dem Gefngnis an seine betagte Mutter lesen


wir : Jetzt habe ich wirklich nichts und niemanden mehr als den
lieben Gott. Und das ist genug, ja bergenug. Wenn die Menschen
doch einsehen wollten, es gbe viel mehr Glckliche auf Erden. In
der Einsamkeit seiner Haft galt das ganze Mhen von Pater Rupert
Mayer der Vertiefung seiner inneren Bindung an Gott. In vlliger
Hingabe an ihn suchte er alle Bedrngnisse und Nte fr seine innere
Erneuerung und Heiligung fruchtbar zu machen. Als Angeklagter vor
seinen Richtern erfuhr er die trstende und strkende Nhe Gottes,
die Christus seinen Zeugen verheien hat : . . . macht euch keine Sorgen,
wie und was ihr reden sollt. Nicht ihr werdet dann reden, sondern der
Geist eures Vaters wird durch euch reden.
7

4. Diese Worte Jesu sind eine Vorankndigung der Lebensgeschichte


der Apostel, der besonderen Gegenwart Gottes in ihrem Wirken, vor
allem in ihrem Glaubenszeugnis. Sie bewahrheiten sich schon in jener
Begebenheit, von der die heutige erste Lesung spricht. Am Pfingstfest
trat Petrus auf, zusammen mit den Elf und sprach zum ersten Mal
zu den versammelten Bewohnern von Jerusalem und den Besuchern,
die zum Fest gekommen waren. Er legte Zeugnis ab fr Christus,
den Gekreuzigten und Auferstandenen. Ist es aber wirklich nur Petrus,
der an diesem bedeutungsvollen Tag spricht? Oder ist es vielleicht
nicht nur Petrus? In der Tat ! Durch Petrus spricht zugleich der
Geist des Vaters und des Sohnes.
8

Ebenso scheinen die Worte des Psalmisten und Knigs David, die
Petrus anfhrt, nicht nur von diesem, sondern auch von unserem neuen
Seligen gesprochen zu werden : Du zeigst mir die Wege zum Leben,
du erfllst mich mit Freude vor deinem Angesicht. Selbst inmitten gro
er Bedrngnis erfhrt Pater Rupert Mayer Gott als die innere Kraft
und beglckende Erfllung seines Lebens, Zugleich wird er aus dieser
tiefen Verbundenheit mit Gott in den Zeiten groer Not selbst fr viele
Menschen zum Quell des Trostes, zum Vermittler neuer Hoffnung und
Zuversicht, zum Vater der Armen, die ihn ihren 15. Nothelfer nannten.
Wie sich die Menschen einst um Jesus scharten und bei ihm Hilfe
fanden, strmten sie mit allen ihren Nten auch zu ihm. Sechzig,
siebzig Hilfesuchende klopften tglich an seine Tr. Mit offenem
9

Mt 10, 19-20.

Apg 2, 14.

Apg 2, 38.

323

Acta Ioannis Pauli Pp. II

Herzen nahm er sie alle auf. Viele Stunden verbrachte er auch im


Beichtstuhl, zu dem sich die Menschen drngten, um Hilfe in ihren
geistlichen Nten zu suchen.
Es mu Wrme von uns ausgehen, den Menschen mu es in unserer
Nhe wohl sein, und sie mssen fhlen, da der Grund dazu in unserer
Verbindung mit Gott liegt. Mit diesem Wort sagt uns der neue Selige,
worum es ihm im Dienst an den Armen ging: Er wollte Gottes Liebe
sichtbar und erfahrbar machen und die Menschen spren lassen, da
sie von Gott geliebt sind. Seine Gte und Hilfsbereitschaft war von
solcher Kraft, da er es auch ertrug, wenn sie einmal mibraucht
wurden. Als man ihn darauf aufmerksam machte, gab er nur zur Ant
wort : Wer noch nicht angeschmiert wurde, hat nie etwas Gutes
getan. Die Torheit seiner Liebe ist Teilhabe an der Torheit des Kreu
zes, in der sich der liebende Gott uns zugewandt hat, um uns alle an sich
zu ziehen.
5. Der Grundsatz, dem Pater Rupert Mayer zeitlebens treu ge
blieben

ist,

lautet :

Christus,

der

Mittelpunkt

unseres

Lebens.

Zwischenlsungen gibt es nicht. Was er war, das wollte er ganz


sein. Diese seine Entschiedenheit in der Nachfolge Christi hat ihn
auf den Weg der Heiligkeit gefhrt. Gem dem Wahlspruch seines
Ordens : Alles zur greren Ehre Gottes ging es ihm vor allem um
Gottes Ehre und damit um die Rechte Gottes. Der Herrgott hat das
erste Anrecht auf uns, sagte er. Und er wute, da er damit auch fr
die Rechte und Wrde des Menschen kmpfte.
Wir hren heute viel von Menschenrechten. In sehr vielen Lndern
werden sie verletzt. Von Gottesrechten aber spricht man nicht. Und
doch gehren Menschenrechte und Gottesrechte zusammen. Wo Gott
und sein Gesetz nicht geehrt werden, erhlt auch der Mensch nicht
sein Recht. Wir sehen das deutlich am Verhalten der nationalsozia
listischen Machthaber. Sie kmmerten sich nicht um Gott und ver
folgten seine Diener; und so gingen sie auch unmenschlich mit den
Menschen um, in Dachau vor den Toren Mnchens wie in Auschwitz
vor den Toren meiner frheren Bischofsstadt Krakau. Auch heute
gilt : Gottesrechte und Menschenrechte stehen und fallen miteinander.
Unser Leben ist nur dann in Ordnung, wenn unser Verhltnis zu Gott
in Ordnung ist. Deshalb sagte Pater Rupert Mayer in den weltweiten
Bedrngnissen des letzten Krieges : Die heutige Zeit ist eine furchtbar
ernste Mahnung fr die Vlker der Erde, zurckzukehren zu Gott. Es

324

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

geht nicht ohne Gott ! Dieses Wort unseres Seligen hat auch heute
nichts an Gewicht verloren. Auch heute gilt es, Gott zu geben, was
Gottes ist. Dann wird auch dem Menschen gegeben werden, was des
Menschen ist.
6. Liebe Brder und Schwestern ! Die Seligen und Heiligen der
Kirche sind Gottes lebendige und gelebte Botschaft an uns. Deshalb
stellt sie uns diese zur Verehrung und Nachahmung vor Augen, ffnen
wir uns also heute jener Botschaft, die uns der neue Selige Eupert
Mayer durch sein Wort und Wirken so anschaulich verkndet. Suchen
wir wie er in Gott die Mitte und Quelle unseres Lebens. Auf Gott
baute er in unerschtterlichem, kindlichem Vertrauen. Herr, wie du
willst, soll mir gescheh'n, und wie du willst, so will ich gehn, hilf
deinen Willen nur verstehen, so lautete der erste Vers seines Lieb
lingsgebetes. Gott, der Herr, war die Quelle, aus der er in langen
Stunden des Gebetes, in der heiligen Messe und in der tglichen treuen
Pflichterfllung die Kraft schpfte fr sein erstaunliches Lebenswerk.
Suchen auch wir aus derselben Kraftquelle unser Leben und unsere
Umwelt zu gestalten. Der selige Rupert Mayer ist fr uns alle ein
Vorbild und Anruf, ein heiliges Leben zu fhren. Heiligkeit ist nicht
eine Sache fr einige auserwhlte Seelen ; zur Heiligkeit sind wir
alle berufen, alle ohne Ausnahme. Und er selber sagt uns auch, was
zu einem heiligen Leben gehrt : Keine auergewhnliche Arbeit,
keine auergewhnlichen religisen Erlebnisse, keine Erscheinungen.
Nur : heroische Tugend. Das heit : Tag fr Tag treu und unbeirrt
Gottes Willen tun und aus seiner Gegenwart leben ; jeder ganz persn
lich und auch in der Familie. Wir wissen, wie unserem Seligen beson
ders die christliche Familie am Herzen lag und er zu ihrer Frderung
mit zwei anderen Priestern sogar eine eigene Schwesterngemeinschaft
gegrndet hat. Die hohe Zahl der Ehescheidungen und die geringe
Kinderzahl zeigen, welch groen Belastungen und Bedrohungen die
Familie in der heutigen Gesellschaft ausgesetzt ist. In euren Familien
aber entscheidet sich die Zukunft eures Volkes, auch die Zukunft
der Kirche in eurem Volk. Haltet zusammen, da die Familien gestrkt
werden. Haltet die Ehe heilig und lat die eheliche Liebe fruchtbar
werden in den Kindern, die Gott euch schenken will.
7. Sein Leben heiligen heit aber auch, sich fr das ffentliche
Leben mitverantwortlich zu fhlen und es aus dem Geiste Christi
mitzugestalten. Keinem Christen darf es gleichgltig sein, wie es in der

Acta Ioannis Pauli Pp. II

325

Welt zugeht. Mnner, Frauen und meine jungen Freunde, euch alle
rufe ich auf : Setzt euch wie Rupert Mayer fr Gottes Rechte und
Gottes Ehre auch in der ffentlichkeit ein. Lat nicht zu, da die
Entchristlichung weiter um sich greift. Seid Salz der Erde und tragt
das Licht der Wahrheit Gottes in alle Bereiche des Lebens hinein.
Das ist der Dienst, den wir der Welt schulden. Es geht nicht ohne
Gott! Habt nach dem Vorbild unseres Seligen vor allem auch ein
Herz fr die Armen. Ihr lebt in einem Land, das zu den wohlhabend
sten Lndern der Erde gehrt. Lat euer Herz durch euren Besitz
nicht stumpf werden fr die Not der Hilfsbedrftigen und Vergessenen
am Rande eurer Gesellschaft und in aller Welt. Macht auch ihr durch
eure Gte Gottes Liebe sichtbar und erfahrbar unter euren Mitmen
schen.
Liebe Schwestern von der Heiligen Familie, eure Gemeinschaft
wurde durch Pater Rupert Mayer nicht nur mitgegrndet, sondern vor
allem auch geistig geformt. Haltet seinen Geist lebendig. Euer Ideal
veraltet nicht. Die Aufgabe, fr die eure Gemeinschaft gegrndet
wurde, ist noch immer zeitgem.
Liebe Sodalen der Marianischen

Mnnerkongregation, ihr htet

in eurer Kongregationskirche als kostbaren Schatz das Grab des neuen


Seligen, an dem ich nach diesem Gottesdienst beten werde. Htet
auch das geistige Erbe, das er euch hinterlassen hat : die Liebe zu
Maria und die Bereitschaft zum Dienst an der Welt.
Liebe Patres und Brder der Gesellschaft Jesu, euch beglck
wnsche ich zu eurem Mitbruder, den wir von heute an als Seligen
verehren. Er ist eine Zierde eures Ordens. Mge er euch auch Vorbild
und Ansporn sein, treu dem hohen Ideal des heiligen Ignatius von
Loyola euren Dienst in Kirche und Welt zu erfllen. Euer seliger
Mitbruder hat nach diesem hohen Ideal gelebt. Er stehe euch bei,
seinem Beispiel zu folgen.
8. Seht, ich sende euch ... werdet stark durch den Herrn!
Liebe Brder und Schwestern ! Sagt nicht auch der selige Rupert
Mayer diese Worte am heutigen Tag seiner Seligsprechung zu uns,
die wir hier versammelt sind? Zu euch, seinen Landsleuten, hier in
dieser Stadt und im ganzen Land? Zur Kirche von Mnchen? Zur
ganzen Gesellschaft?
Werdet stark durch die Kraft und Macht des Herrn !
Zieht die Rstung Gottes an ... Denn wir haben nicht

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

326

Officiale

gegen Menschen aus Fleisch und Blut zu kmpfen,


sondern ... gegen die Beherrscher dieser finsteren Welt,
gegen die bsen Geister ....

10

Es gibt Zeiten, in denen die Existenz des Bsen unter den Men
schen in der Welt in einer besonderen Weise in Erscheinung tritt. Dann
wird noch offenkundiger, da die Mchte der Finsternis, die in den
Menschen und durch die Menschen wirken, grer sind als der Mensch.
Sie bersteigen ihn, sie kommen von auen ber ihn.
Der heutige Mensch scheint dieses Problem fast nicht sehen zu
wollen. Er tut alles, um die Existenz jener Beherrscher dieser finste
ren Welt, jene listigen Anschlge des Teufels,

von denen der

Epheserbrief spricht, aus dem allgemeinen Bewutsein zu verbannen.


Dennoch gibt es solche Zeiten in der Geschichte, in denen diese nur
widerwillig angenommene Wahrheit der Offenbarung und des christ
lichen Glaubens ihre volle Ausdruckskraft und fast handgreifliche
Besttigung findet.
9. Der geistige Sieg von Pater Rupert Mayer erklrt sich voll
kommen vor dem Hintergrund einer solchen Epoche, einer solchen ge
schichtlichen Erfahrung. Die Worte des Apostels beziehen sich in
einem gewissen Sinn auf den konkreten Lebensverlauf dieses Dieners
Gottes. Er war einer von jenen, die in diesem geistigen Kampf, in
diesem Ringen mit den Mchten der Finsternis die Rstung Gottes
angelegt, sich mit der Wahrheit gegrtet, den Panzer der Gerechtig
keit und als Schuhe die Bereitschaft, fr das Evangelium vom Frieden
zu kmpfen, angezogen haben.

11

Der Glaube war fr ihn wirklich der

Helm, und das Wort Gottes war das Schwert des Geistes. Er kmpfte
fortwhrend mit diesem Schwert und hrte nicht auf zu beten und
zu flehen. Nein, er vertraute nicht auf seine eigenen Krfte. Er erin
nerte sich an die Worte des Meisters an die Apostel im Abendmahlssaal :
Der Geist eures Vaters wird durch euch reden.

12

Und deshalb hrte

er auch nicht auf zu bitten, da Gott ihm das rechte Worte schenke
um das Geheimnis des Evangeliums zu verknden.

13

Die Worte des Epheserbrief es hat der Apostel Paulus geschrieben,


10

11

Eph 6, 10-12.
Vgl. Eph 6, 12-15.

12

Mt 10, 20.

13

Vgl. Eph 6, 19.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

327

als er nur noch als Gefangener seiner Sendung nachkommen konnte.


So hat auch Pater Rupert Mayer gesprochen und bezeugt, so hat auch
er sich verhalten und fr Christus Verfolgung erduldet als Gefan
gener in Landsberg und im Konzentrationslager Sachsenhausen. Und
so ist er uns in Erinnerung geblieben, im Gedchtnis der Kirche : als
mutiger Zeuge der Wahrheit und Apostel der Gottes- und Nchstenliebe.
Diesem seinen Andenken erweist die Kirche num ihre besondere Vereh
rung, damit es von Generation zu Generation fortdauert.

14

Heute spricht dieser Gefangene Christi im Lager Sachsenhausen


noch einmal zu uns und die Kirche nimmt seine Worte auf in ihr
geistiges Erbe:
Betet jederzeit im Geist; seid wachsam, harrt a u s . . .
Legt die Rstung Gottes an.
Nehmt, liebe Brder und Schwestern, an diesem Festtag das
Zeugnis des Glaubens, der Hoffnung und der Liebe eures groen Lands
mannes an ! Mge das geistige Erbe seines Lebens und seines aposto
lischen Dienstes immer, besonders in Zeiten der Prfung, mit euch
sein und euch stets neue Kraft und Zuversicht schenken in Christus,
unserem Herrn. Amen.
15

* * *
Noviomagi seu Spirae, ad Christifideles congregatos.*

Gnade sei mit euch und Friede von Gott, unserem Vater, und dem
Herrn Jesus Christus. Mit diesem Segenswunsch des Apostels Paulus
gre ich euch alle von Herzen, woher auch immer ihr vor diesem
gewaltigen europischen Dom hier in Speyer zusammengekommen seid :
Laienchristen und Ordensleute, Priester und Diakone, Bischfe und
Kardinle. Mein brderlicher Gru gilt in besonderer Weise dem gast
gebenden Oberhirten dieser Dizese, Bischof Anton Schiembach ; herz
lich gre ich auch die Gste aus den Nachbardizesen diesseits und
jenseits der Landesgrenzen, die Reprsentanten aus Staat und Gesell
schaft sowie aus der Stadt Speyer. Mit besonderer Wertschtzung
gre ich schlielich die verehrten Vertreter der christlichen Bru1

14

Vgl. Eph 3, 1; 4, 1 u. a.

15

Eph 6, 18. 13.

Die 4 m. Maii a. 1987.


1

Phil 1, 2.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

328

Officiale

derkircheii. Wir sind hier versammelt, um Gott die Ehre zu geben,


um unsere Gemeinschaft mit der weltweiten Kirche Jesu Christi zu
bekunden und uns in Glaube, Hoffnung und Liebe gegenseitig zu
bestrken und zu erneuern.
Liebe Brder und Schwestern !
1. Komm herber nach Mazedonien und hilf uns!. Diese Worte
der heutigen ersten Lesung hrte der Apostel Paulus in einer Vision
auf einer Missionsreise an der Kste Kleinasiens, gegenber der
griechischen Provinz Mazedonien. Jenseits der Meeresenge lag Europa,
das der Vlkerapostel bisher noch nie betreten hatte. Und nun dieser
Ruf: Paulus, komm herber nach Europa und hilf uns; verknde
uns die Wahrheit ber Gott und den Menschen !
2

Paulus und seine Gefhrten erkannten in diesen Ereignissen die


Fhrung des Heiligen Geistes ; er selbst sagt es uns : Auf diese Vision
hin wollten wir sofort nach Mazedonien abfahren ; denn wir waren
berzeugt, da Gott uns dazu berufen hatte, dort das Evangelium zu
verknden. So haben die Fe des Apostels zum erstenmal euro
pischen Boden, diesen unseren Kontinent, betreten. An jener Stelle
in Nordgriechenland hat die Evangelisierung Europas begonnen.
3

2. Worber mag der Vlkerapostel zu unseren fernen Vorfahren


vor fast zweitausend Jahren gesprochen haben? Ganz gewi auch ber
das Goldene Gesetz der Bergpredigt, die Acht Seligpreisungen, wie
sie uns soeben im Evangelium verkndet worden sind : Selig, die
arm sind vor Gott Selig, die Barmherzigen die ein reines Herz
haben die Frieden stiften Selig, die um der Gerechtigkeit willen
verfolgt werden.
4

Vor allem aber hat Paulus auf denjenigen hingewiesen, der diese
Seligpreisungen verkndet und mit seinem eigenen Leben bezeugt hat
und sich fr ihre Erfllung hat kreuzigen lassen : unser Herr Jesus
Christus, der lebendige Stein
von Gott auserwhlt und geehrt,
wie es heute in der zweiten Lesung heit. Er ist der Eckstein, der
denjenigen nicht zugrunde gehen lt, der ihm glaubt.
5

3. So hat die Frohe Botschaft der Bergpredigt, von Gott besiegelt


16, 9.

Apg

Apg 16, 10.

Vgl. Mt 5, 1-12.

Vgl. 1 Petr 2, 4-8.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

329

durch den Tod und die Auferstehung Christi, die Grenzen Europas
berschritten. Zugleich begann Paulus damals, diesem Eckstein
auf dem neuen Kontinent weitere lebendige Steine durch neue
Glubige hinzuzufgen zu einem geistigen Haus, der Kirche Jesu
Christi.
Dieser hat sein Leben am Kreuz und sakramental schon im Abend
mahlssaal zur Shne fr die Schuld der Welt dem Vater dargeboten ;
so ist er zum Hohenpriester des Neuen Bundes geworden. Seinem
erlsenden Opfer drfen sich nun alle anschlieen, die Gottes Barmher
zigkeit aus der Dunkelheit in das Licht seiner Gnade und Wahrheit
gerufen hat. Deshalb zgert der erste Petrusbrief nicht, alle Jnger
Christi eine heilige Priesterschaft zu nennen, die eingefgt in das
eine Opfer Jesu Christi nun auch selbst imstande sind, geistige
Opfer darzubringen, die Gott gefallen.
6

Der Eckstein Jesus Christus, seine Jnger als die lebendigen


Steine des geistigen Hauses der Kirche, der Heilige Geist mit seiner
steten unsichtbaren Fhrung : Das sind die Grundkrfte, die das Reich
Gottes im Leben der Menschen und der Vlker im Verlauf der Ge
schichte heranreifen lassen.
4. Die grundlegenden Wahrheiten ber die Ausbreitung der Frohen
Botschaft, die uns die heutige festliche Liturgie aus der Heiligen
Schrift vor Augen stellt, lassen uns an jenen langen geschichtlichen
Weg zurckdenken, den diese Botschaft seit der Zeit der Apostel Petrus
und Paulus unter den Vlkern Europas bis zu uns heute zurckgelegt
hat.
Die Evangelisierung Europas in ersten Jahrtausend nach Christi
Geburt ging von zwei ehrwrdigen Zentren aus : von Rom und von
Konstantinopel. Von Rom aus gelangte die Frohe Botschaft Christi
durch beauftragte Missionare wie auch durch missionarisch gesinnte
Laien Soldaten, Kaufleute, Politiker nach den Wirren der groen
germanischen Vlkerwanderung vor allem zu den Franken im Westen
und zu den Angelsachsen im Norden und besonders frh auch schon in
dieses Rheintal. Wie ihr wit, stammt die erste gesicherte Nachricht
ber einen Bischofssitz hier in Speyer aus dem Jahre 614. Wenige
Jahrzehnte spter wird eine erste Domkirche urkundlich bezeugt.
Die nchsten Jahrhunderte erleben vor allem die Ausbreitung des
Evangeliums bei den verschiedenen Slawen Vlkern. Sie erfolgt zugleich
Vgl. 1 Petr 2, 5.

Acta Apostolicae

330

Sedis - Commentarium Officiale

von Rom und von Konstantinopel aus. In diesem Zusammenhang erin


nere ich besonders an die Taufe des hl. Wladimir, des Grofrsten von
Kiew, im Jahre 988, deren Tausendjahrfeier wir im nchsten Jahr
zusammen mit den orthodoxen Brdern und Schwestern in dankbarem
Gebet und Lobpreis begehen wollen. Jene Taufe bedeutete den Anfang
des Christentums in der Gegend des damaligen Rus'-Reiches, im Be
reich des heutigen Rulands.
Den vorlufigen Abschlu der Christianisierung Europas bildet wohl
die Taufe des Grofrsten Jagiello von Litauen im Nordosten Europas
und seine Verbindung mit dem damaligen polnischen Reich. Das war
im Jahre 1387, so da wir gegenwrtig in tiefer geistiger Einheit mit
den Christen Litauens die Sechshundertjahrfeier

dieser

Bekehrung

begehen.
Hier in Speyer hatte unterdessen Kaiser Konrad II. aus dem
berhmten Geschlecht der Salier um das Jahr 1030 den Grundstein zu
diesem mchtigen romanischen Dom gelegt, der dann im Jahre 1061
seine kirchliche Weihe empfing. Von da an begleitet dieses eindrucks
volle Meisterwerk mittelalterlicher Architektur die weitere Geschichte
Speyers, Deutschlands und Europas.
5. Der Dom zu Speyer, einmal das grte Gotteshaus des christ
lichen Abendlandes, ist wie kaum ein anderes Bauwerk Europas mit
der Geschichte dieses Kontinents verwachsen. In den mehr als neunhun
dert Jahren seines Bestehens hat er die groen Zeiten einer gemein
samen Kultur Europas im Bereich des Glaubens, der Wissenschaft
und der Kunst miterlebt. Er hat aber auch Zeiten endloser Kriege mit
ihren Zerstrungen, Zeiten der Zerrissenheit Europas miterlitten. So
ist dieser Dom ein Zeuge der Gre des christlichen Europas und
zugleich Zeuge seines selbstverschuldeten

Niedergangs.

Das reiche

menschliche und geistliche Erbe, das er in sich birgt, verkndet er


noch immer als mahnende Botschaft an uns Europer von heute und
von morgen. Nur wenn wir unsere wahrhaft groe christliche Ge
schichte als bleibenden Wert anerkennen und sie fr unsere heutigen
Aufgaben erschlieen, kann es gelingen, als geistig geeintes Europa der
Welt eine befreiende Botschaft anzubieten, die den Menschen und Vl
kern die Zukunft erstrebenswert machen kann und ihnen hilft, sie
menschenwrdig zu gestalten und ihre Prfungen zu bestehen. Wel
che Bausteine bietet uns dafr das Vermchtnis dieser Domkirche?

Acta Ioannis Pauli Pp. II

331

6. Aus dem Erbe des Domes erschallt vor allem der Ruf nach einer
neuen Transzendenz des europischen Geisteslebens, nach einer neuen
Verankerung des menschlichen Herzens und Verstandes in jenem hch
sten Wesen und Urgrund, den wir Gott nennen und den wir Christen
als unseren liebenden Vater und gerechten Richter anbeten drfen. Die
kostbare Krone der salischen Kaiser, die dieses Gotteshaus im wesent
lichen erbauten, schmckt ein Bildnis Christi, des Weltenrichters, mit
der Inschrift : Per me reges regnant Durch mich euren Herrn
und Gott regieren die Knige. Diese Herrscher wuten noch, da
sie ihre Vollmacht ber andere Menschen nicht aus sich selbst hatten,
sondern da diese ihnen letztlich von Gott anvertraut war. Fr ihr
Leben und ihre Regierung schuldeten sie ihm Rechenschaft.
Absolutistische Herrscher der Neuzeit beanspruchten hingegen eine
Regierungsgewalt, die von Gott vllig losgelst war und einzig ihrem
eigenen Machtwillen entsprang. Echte oder vermeintliche Demokra
tien unserer Gegenwart leiten die Vollmacht ihrer gewhlten Regierun
gen vor allem aus der Volkssouvernitt ab. Dennoch binden zahlreiche
von ihnen die Ausbung der Staatsgewalt sowie die Gestaltung des
ffentlichen Lebens darber hinaus wenigstens dem Buchstaben
nach an eine Reihe von Grundwerten und Grundrechten, die sie in ihre
Verfassungen aufnehmen. Oft wird in diesem Zusammenhang auch die
Verantwortung vor Gott und seinen grundlegenden Geboten noch aus
drcklich genannt. Solche Beteuerungen haben jedoch nur Wert, wenn
sie nicht toter Buchstabe bleiben ! Seid euch deshalb bewut, da solche
Grundstze, die sich auch in eurer deutschen Verfassung finden, sowohl
von den Verantwortlichen, aber auch von jedem einzelnen hochge
schtzt und gelebt werden mssen, damit sie sich fr die Gestaltung
eures

Gemeinwesens

sinnstiftend

und

richtungweisend

auswirken

knnen.
Es mehren sich heute nachdenkliche Stimmen, die in der sittlichen
und religisen Ungebundenheit der Menschen und in der sich immer
skularisierter gebrdenden Gesellschaft einen Weg ins Scheitern und
zu wachsendem Chaos erblicken. Der Mensch ist eben von Natur aus
nicht sich selbst Anfang und Ziel. Der Mensch ist nicht das Ma aller
Dinge ! Er mu einsehen, da es ber ihm etwas Unverfgbares gibt :
Gott, sein Schpfer, sein Vater und Richter. Nur wenn wir gemeinsam
bereit sind, an Ihm wieder neu Ma zu nehmen in all unseren Lebens
bereichen, knnen wir Tiefstes und Hchstes wagen, knnen wir unsere

332

Acta Apostolicae Sedis -

Commentarium Officiale

vollen Mglichkeiten entfalten und einsetzen. Es wird dann immer zum


Besten und zum Heil der Mitmenschen und dieser Erde gereichen und
nicht zu ihrer Unterjochung oder gar Vernichtung.
7. Liebe Brder und Schwestern ! Der letzte groe Baumeister am
Dom von Speyer war der hl. Otto, der sptere Bischof von Bamberg.
Von ihm ist bekannt, da er in Gnesen den Frieden vermittelte zwi
schen Polen und den Mecklenburgern und Pommern. Zugleich fhrte
er diese beiden Stmme in wenigen Jahren zum Christentum, wobei er
dem Grundsatz folgte, keine Missionierung mit Zwang und Gewalt
durchzufhren. Von ihm stammt das groartige Wort : Gott will
keinen erzwungenen, sondern einen freiwilligen Dienst.
Wie aktuell ist doch dieses Wort ber die Zeiten hinweg fr
Europa und fr die Welt von heute ! Wie ein Leuchtturm sei es ber
die Probleme der Gegenwart gestellt, ber die Konflikte und harten
Fronten innerhalb einzelner Staaten. Nicht Polizei- oder Militrmacht,
nicht diktatorische Manahmen vermgen die grundstzlichen Fragen
zu beantworten, die Klagen zu beheben, eine gerechte Ordnung des
Gemeinschaftslebens herbeizufhren. Auf weite Sicht gesehen sind
Wege in eine bessere Zukunft, in eine befriedete Welt, zu fruchtbarer
Zusammenarbeit aller Gesellschaftsschichten nur mglich unter diesem
allgemein anzuerkennenden Leitwort : Gott will keinen erzwungenen,
sondern einen freiwilligen Dienst. Unter dieser Idee allein werden
auch die bedrohlichen internationalen Gegenstze zwischen den Staaten
und Machtblcken berwunden werden knnen, kann ein neues, geein
tes Europa vom Atlantik bis zum Ural geschaffen werden.
Bei gewissenhafter Beachtung dieses Grundsatzes werden vor allem
die Grundrechte des Menschen in der Gesellschaft und gegenber der
staatlichen Gewalt am besten gesichert sein. Eines der hchsten und
heiligsten von diesen ist die Freiheit, Gott verehren und die eigene
Religion ohne Zwang oder Behinderung ausben zu drfen. Dieser
Dom hat es erlebt, wie blinder Ha gegen Gott und den christlichen
Glauben ihn entweihte, den Gottesdienst verbot und seine Heiligtmer
den Flammen preisgab. Darum erheben wir gerade von hieraus unsere
Stimme, um alle Verantwortlichen in den einzelnen Lndern zu bitten,
dahin zu wirken, da in Gesamteuropa die Einschrnkung und Unter
drckung der freien Religionsausbung fr Personen und Gemein
schaften sowie fr das Wirken der Kirchen endlich ein Ende finden.
Zusammen mit dem Recht auf Religionsfreiheit mu die Achtung

333

Acta Ioannis Pauli Pp. II

aller Grundrechte der Einzelperson sowie aller Grundwerte fr ein


menschenwrdiges Zusammenleben das unabdingbare Fundament fr
die Zukunft Europas sein.
8. Das Zeugnis der Christen fr die Menschenwrde und die unan
tastbaren Grundrechte des Menschen wrde natrlich klarer und
wirkungsvoller sein, wenn es mit gemeinsamer Stimme und von einer
geeinten Kirche vorgetragen werden knnte. Das groe Hauptportal
dieser Kathedrale zeigt, in Erz gegossen, den Ruf Jesu Christi aus
dem hohenpriesterlichen Gebet : Ut unum sint Sie sollen eins
sein ! Als man im Jahre 1030 den Dombau begann, waren Rom und
Byzanz, West- und Ostkirche, noch geeint. Als er jedoch dreiig Jahre
spter geweiht wurde, war der Bruch zwischen beiden Bruderkirchen
bereits traurige Wirklichkeit geworden. Fnfhundert Jahre spter
fand im Ratssaal dieser Stadt, im Schatten dieser Domtrme, jener
Reichstag statt, auf dem die Anhnger der Reformbewegung Martin
Luthers ihre bekannte Gegenerklrung, ihre Protestatio, vorgebracht
haben. Von da an tragen sie den Namen Protestanten.
Das Leid der gespaltenen Christenheit ist das Leid dieses Gottes
hauses. Es ist ein Denkmal der Einheit, die einmal gewesen ist, und
ein Mahnmal zur Einheit, wie sie wieder kommen mu, wenn wir dem
Vermchtnis Jesu treu bleiben wollen. Auf diesem mhsamen Weg
zur Einheit wollen wir alles wahrnehmen und hochschtzen, was zwi
schen den getrennten Christen noch gemeinsam ist, und alles vermei
den, was Grben erneut vertiefen knnte. Vor allem an die orthodoxen
Kirchen richten wir von dieser ehrwrdigen Sttte gemeinsamer euro
pischer Geschichte aus die eindringliche Bitte zur baldigen Wieder
vereinigung in dankbarer Bewunderung ihrer Christustreue und ihres
Bekennermutes in den Bedrngnissen, die diese unsere Brder und
Schwestern in der Vergangenheit erleiden muten und heute noch
erleiden.
9. Liebe Mitchristen ! Mancher von euch wird vielleicht in diesem
Augenblick bei sich denken : Christliche Wurzeln Europas, Weltfriede,
Religionsfreiheit,

Wiedervereinigung

der

Christen,

das

alles

sind

wichtige und groe Herausforderungen unserer Zeit; aber was kann


ich, der einzelne, dafr tun? Kann ich berhaupt etwas dazu beitra
gen? Darauf gebe ich euch zur Antwort: Ja, du, der einzelne, kannst
etwas in Bewegung setzen ; denn jeder gute Entschlu, jede bereite

334

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

bernahme einer Aufgabe beginnt immer beim einzelnen Menschen.


So sehr die Einzelbemhungen dann auch gebndelt werden mssen,
um sich im Groen auswirken zu knnen, so bleibt doch bestehen :
Das Ja einer einzelnen Person, mit Hochherzigkeit gegeben und im
eigenen Lebensbereich treu durchgehalten, kann tatschlich tiefgrei
fende Vernderungen zum Guten auf kirchlicher wie auf gesellschaft
licher Ebene einleiten und wirksam frdern.
Diese Mglichkeiten von einzelnen Menschen bezeugen uns vor allem
die groen Heiligen Europas. Sie sind ja die wahren Realisten. Sie
sehen das Ringen der Mchte des Bsen inmitten allen Geschehens ; sie
sehen aber auch den Heiligen Geist am Werk. So ahnen sie oft, wie
das Zuknftige bereits im Gegenwrtigen heranwchst. Einige dieser
bedeutenden Heiligen Europas zeigt das Bronzetor des Domes : Hugo
von Cluny, Bruno von Kln, Norbert von Xanten, Bernhard von Clairvaux. Ihr Werk setzen fort die Heiligen Franz von Assisi. Dominikus,
Ignatius. Sie und ihre Orden haben einen

bleibenden

Anteil am

Wesen, an der Kultur und Geschichte Europas. Drei dieser Heiligen


bezeugen als offizielle Patrone Europas dessen ganze Spannweite von
West bis Ost : Benedikt von Nursia sowie Cyrill und Methodius, die
beiden Slawenapostel.
10. Gott hat auch unserer Zeit heilige Menschen gesandt, die uns
helfen sollen, das Wesentliche vom Unwesentlichen zu unterscheiden,
die Mglichkeiten des Menschen im Licht seines Schpfers und Erl
sers voll auszumessen und den Weg ins ewige Vaterhaus auch durch
Nebel und Dunkelheit hindurch zu finden. Fr sie alle nenne ich die
soeben seliggesprochenen Pater Rupert Mayer aus dem Jesuitenorden
und die dem jdischen Volk angehrende Karmelitin Edith Stein. Sie
besaen ganz gewi die Gabe der Unterscheidung der Geister, weil sie
an Gott selbst Ma genommen haben; sie durchschauten den Mas
senwahn und die verfhrerische Propaganda ihrer Zeit.
Die selige Edith Stein, Schwester Teresia Benedicta vom Kreuz,
hat wichtige Stationen ihres Lebens und ihres langsamen Aufstieges
zur Hhe einer christlichen Philosophin und Mystikerin hier in dieser
Stadt Speyer verbracht. Seid treue Hter ihrer Botschaft und ihres
Lebenszeugnisses ! Edith Stein ist mit ihrem Werk und Leben Nach
folgerin der groen heiligen Frauen, Bekennerinnen, Mystikerinnen
und Beterinnen des alten Europas, von denen hier stellvertretend nur
die heilige Hildegard von Bingen genannt sei. Gerade die Frau von

Acta Ioannis Pauli Pp. II

335

heute knnte in der neuen Seligen ein echtes Leitbild finden, um zu


wahrer Selbstverwirklichung und Selbstndigkeit aus der reinen Quelle
unbeirrbarer Gottverbundenheit zu gelangen.
11. Paulus, komm herber nach Mazedonien und hilf uns ! Gibt
es im heutigen Europa noch diesen Schrei nach Hilfe, nach geistigem
Brot und nach Licht auf der Suche nach dem Wesentlichen, nach dem
reinen Wasser der Wahrheit und Gerechtigkeit? Sollte dieser Ruf wirk
lich verstummt sein unter der scheinbaren Selbstgengsamkeit und
Sattheit vieler heutiger Europer, in ihrer stndigen Versuchung,
so zu leben, als gebe es keinen Gott?
So knnte man wirklich manchmal meinen. Und doch gibt es trotz
allem gegenteiligen Anschein Gott Dank ! auch heute noch diesen
Ruf : Eure Priester und Bischfe setzen dafr ihre ganze Lebenskraft
ein ; der Papst reist gerade dafr in die verschiedenen Lnder, auch
dieses Kontinents. Vor allem aber erschallt dieser Ruf aus dem Leben
und Werk der Heiligen und Seligen, der groen und bekannten wie
auch der stillen und namenlosen. Sie alle weisen hin auf das Licht aus
den Seligpreisungen der Bergpredigt, auf Jesus Christus, den Eck
stein.
Wer an ihn glaubt, der geht nicht zugrunde. Wer ihm nachfolgt,
geht den Weg in die Zukunft mit jenem Optimismus, der immer wieder
zum nchsten Schritt ermutigt, aber auch mit jenem Realismus, der
auf dieser Erde noch keine utopischen Paradiese erwartet. Wer in
Treue und Liebe dem Herrn nachfolgt, wird auch stets bereit sein,
seiner europischen Heimat zu helfen, ihre christliche Seele wiederzuentdecken, und dafr gemeinsam Zeugnis zu geben.
Heilige Maria, Knigin des Friedens, Mutter Gottes und unsere
Mutter, erbitte uns den Segen deines Sohnes fr Europa und fr alle
Vlker in der Welt ! Amen.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

336

Officiale

Decretum a P. D. Augustino S. R. E. card. Casaroli, a Secretis Status, de


specialissimo Summi Pontificis mandato latum.

NORME PER LA CONCESSIONE DI ANTICIPI


SULLA LIQUIDAZIONE DI FINE RAPPORTO
Il Cardinale AGOSTINO CASAROLI

Segretario di Stato

Visto il Motu Proprio del Sommo Pontefice Paolo VI del 20 feb


braio 1972 con il quale venivano approvate e promulgate le Norme
per la liquidazione nel trattamento di quiescenza ;
STABILISCE
le seguenti disposizioni per la concessione di anticipi sulla liquidazione :
Art. 1. - Le Amministrazioni della Santa Sede e del Governatorato
dello Stato della Citt del Vaticano possono concedere al personale
dipendente, che ne faccia documentata richiesta, una anticipazione
sulla liquidazione.
Art. 2. - L'anticipazione di cui all'articolo precedente presuppone
che il richiedente abbia una anzianit di servizio non inferiore ad
anni dieci, e non abbia riportato, nell'ultimo triennio, alcuna sanzione
disciplinare.
La concessione pu essere disposta dagli organi deliberanti della
competente Amministrazione, esclusivamente per l'acquisto della casa
di abitazione e per gravi motivi di salute del richiedente, della moglie
e dei diretti congiunti a suo carico.
La sussistenza dei requisiti suindicati deve essere comprovata e
valutata dalla competente Amministrazione.
Art. 3. - L'anticipazione della liquidazione pu essere concessa
nella misura massima dell'80% degli anni di servizio effettivamente
maturati.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

337

La concessione pu essere disposta una sola volta nell'ambito del


rapporto di servizio.
Art. 4. L'anticipazione di cui alla presente normativa viene com
putata con riferimento al numero degli anni sulla liquidazione che
sar maturata al momento della cessazione del rapporto di servizio.
Art. 5. - L'anticipazione della liquidazione compatibile con la
cessione del quinto, solo qualora la liquidazione gi maturata del
dipendente assicuri la soddisfazione del suo debito complessivo.
Art. 6. - Le presenti norme entreranno in vigore il I gennaio 1988.
o

Citt del Vaticano, 15 dicembre 1987.

AGOSTINO Card. CASAROLI

23 - A. A. S.

338

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

ACTA

Officiale

CONGREGATIONUM

CONGREGATIO PRO EPISCOPIS


PROVISIO

ECCLESIARUM

Latis decretis a Congregatione pro Episcopis, Ioannes Paulus Pp. II,


per Apostolicas sub plumbo Litteras, iis quae sequuntur Ecclesiis
sacros Praesules praefecit, videlicet :
die 21 Ianuarii 1988. Metropolitanae Ecclesiae Dublinensi R. D.
Desmondum Connell, Magistrum metaphisicae et Decanum in ordine
pholosophiae et Doctrinae socialis apud Athaeneum vulgo College
Dublin .
die 2 Februarii. Titulari episcopali Ecclesiae Bavagalianensi
R. D. Alfredum Raquial, moderatorem Seminarii vulgo Immaculate
Heart of Mary in dioecesi Tagbilarana.
die Jj. Februarii. Titulari episcopali Ecclesiae Syddensi R. D.
Franciscum Lagan, curionem paroeciae B. Mariae Virginis in civitate
Deria.
die 18 Februarii. Cathedrali Ecclesiae Clonfertensi R. D. Ioan
nem Kirby, Praesidem scholae vulgo (( St. Joseph's College .
die 19 Februarii. Coadiutorem Exc.mi P. D. Alberti Martin,
Episcopi Mcoletani, Exc.mum P. D. Raimundum Saint-Gelais, hacte
nus Episcopum tit. Dianensem et Auxiliarem dioecesis Sancti Hiero
nymi Terraebonae.
die 20 Februarii. Cathedrali Ecclesiae Vicentinae R. D. Petrum
Iacobum Nonis, e clero Concordiensis-Portus Naonis dioecesis, Prae
sidem Magisterii facultatis in Patavina studiorum Universitate.
die 26 Februarii. Titulari episcopali Ecclesiae Rusguniensi R. D.
Rigobertum Corredor Bermudez, e clero Pereirano, quem deputavit
Auxiliarem Exc.mi P. D. Darii Castrilln Hoyos, Episcopi Pereirani.
Titulari episcopali Ecclesiae Theuzitanae R. D. Antonium Lpez
Castillo, Vicarium generalem Maracaibensem, quem deputavit Auxi
liarem Exc.mi P. D. Dominici Roa Prez, Archiepiscopi Maracaibensis.

Congregatio pro Causis Sanctorum

339

die 27 Februarii. Suburbicariae Ecclesiae Sabinensi-Mandelensi,


Exc.mum P. D. Nicolaum Rotunno, hactenus Archiepiscopum titularem
Minorensem, eidem servans archiepiscopalem dignitatem seu titulum
ad personam.

CONGREGATIO PRO CAUSIS SANCTORUM


DECRETA
I
BAREN.
Canonizationis Servae Dei Eliae a S. Clemente

(in saec.: Theodorae

Fracasso), monialis professae Ordinis Carmelitarum Discalceatorum.


SUPER DUBIO

An

constet de virtutibus theologalibus Fide, Spe, Caritate tum in


Deum tum in proximum, necnon de cardinalibus Prudentia, Iustitia, Temperantia et Fortitudine, eisque adnexis, in gradu heroico,
in casu et ad effectum de quo agitur.
(( Audi, filia, et vide et inclina aurem tuam et obliviscere populum

tuum et domum patris tui ; et concupiscit rex speciem tuam. Quoniam


ipse est dominus tuus, et adora eum (Ps 44, 11-12).
Etiam Servxa Dei Elias a Sancto Clemente, monialis professa Or
dinis Carmelitarum Discalceatorum, vocem Domini audivit sivitque
illa se duci in via sapientiae et vitae. Iam a pueritia Christi amore
illecta, omnia reliquit ut in solitudine et in silentio monasterii late
ret, ubi caelesti Sponso continuum laudis obtulit sacrificium et bre
vi est igne caritatis consumpta. Evangelica mandata secuta, voluit
esse sicut granum tritici quod, monens in terrae obscuritate, multum
fert fructum (cfr. Io 12, 24). Calvariae mysterium contemplata maximo
ardore, semetipsam abnegavit, crucem suam cotidie tulit (cfr. Me 8, 34).
Omnibus viribus actioni sanctificae Spiritus Sancti respondit, ac pacem
invenit et gaudium in intima coniunctione cum Deo et in humili eius
voluntatis exsecutione. Quod ad hoc attinet scripsit : Omnia ei dono
dedi a vitae meae tempore matutino. In eius amoris misericordis ocea-

340

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

num me immisi, nonnisi eius gloriae appetens, quandoquidem sensi me


iam non meam esse, sed eius omnino, adeo ut me tractare posset, sicut
ei magis placeret .
Serva Dei Barii orta est a Iosepho Fracasso et Paschali Cianci,
die 17 mensis Ianuarii, anno 1901; die autem 21 eiusdem mensis sacris
baptismatis aquis renata est et Theodora appellata : quod nomen sane
honestavit, quoniam ostendit se esse verum Dei donum non solum
familiae datum, sed Ecclesiae, cui fideliter servivit quamque virtutum
suarum splendore illustravit.
Eius educationi egregie consuluerunt pii parentes et Sorores a Stigmatibus, quarum alumna fuit, primum in schola materna, deinde in ludo
elementario usque ad tertiam classem et, ad ultimum, in officina artis
plumariae et artis suendi.
Anno 1903 sacramentum Confirmationis accepit et, die' 7 mensis
Maii anno 1907, summo cum fervore et fructu copiosissimo Panem
Eucharisticum primum sumpsit.
Usque ad undevicesimum aetatis annum in familia vixit, matrem
sollerter adiuvans in domus officiis exsequendis et fratrum curam agens
minorum natu. Laeta quod caris suis se dedebat, ad noctem extendebat
laborem, quem ei Sorores a Stigmatibus committebant. Non tantum
omnia familiae munia cum simplicitate explicabat et diligentia, sed
utilis esse studebat aliis quoque quam optime. Erat enim pauperum
studiosa, contenta catechesi tradenda, amicis secunda, ad quas momen
tum habebat salutare tum verbis tum exemplo. Iam a puera intellexit
clare quidem et acriter se a Christo amari. Haec persuasio fundamentum
fuit eius vitae interioris et fertile solum, in quo fortis et constans germinavit cupiditas sanctitatis. Scripsit deinde: Divinus Magister ape
ruit mihi scientiam amoris sui et ego comprehendi meum esse hic in
terra ardenter bonum Iesum amare in silentio omnium creatarum rerum
et in mei ipsius oblivione. Animadvertebam me amari, et ego quoque ei
in altissimo silentio meum dicebam amorem ; et insuper : percepi ani
mam amorem accipientem, amore dare debere , et, eius sententia,
amor erat abnegatio sui, ut libere et plene in Dei contemplationem se
mergeret. Interim spiritus eius gradatim abrumpebat se ab omni affectu
et inani re terrena atque ab omnibus quae fluxa sunt vel quoquo modo
ad vitam aeternam assequendam non necessaria : Sentiebam me ad
caelum creatam esse et nihil terrestrium rerum mihi cordi esse .
Ut in Christi cognitione et amore proficeret cotidie Eucharistiae
sacramentum recipiebat, frequenter ecclesiam adibat ut rebus divinis

Congregatio pro Causis Sanctorum

341

interesset et privatim Sanctissimum Sacramentum adoraret. In de


precatione privata et communi assidua erat; tenera pietate Virginem
Mariam prosequebatur, quam etiam colebat cotidiana Rosarii recita
tione; voluntariam exercebat castigationem libenter in solitudinem et
in silentium confugiebat. Utilitatem capiebat etiam ex lectione Evangelii,
Imitationis Christi et vitarum Sanctorum ; peculiari modo ei profuerunt
quae Sancta Teresia a Iesu Infante de vita sua scripsit.
Eodem tempore crevit in ea instans apostolica cupido : Intellexi
a me quoque, tenui puella, dulcis et amati Iesu sitim expleri posse.
Percepi non opus esse magna opera perficere ut animae ad Deum ad
ducerentur; quin bonum Iesum plenam mei ipsius devotionem postu
lare, in cordis mei solitudine posse et a me infinitum animarum nu
merum servari . Quam ob rem, ut conversionem obtineret peccato
rum, sacerdotum sanctificationem et regni Dei dilatationem in terra,
preces et occultas ademptiones offerre non desistebat.
Cum maiorem exoptaret perfectionem, anno 1914 obtinuit ut ad
mitteretur tamquam novicia ad Tertium Ordinem Dominicanum et
anno insequenti professionem fecit, studuitque sedulo exsequi omnia,
quae Regula praescribebat. Nomen etiam dedit Cingulo Sancti Tho
mae , quod, re, privatum erat castitatis votum.
Iamdiu tamen cupiebat totam se Domino consecrare in monaste
rio clausurae legi subiecto. Prudentibus spiritus magistris consultis,
elegit Carmelum Sancti Ioseph Barensem, quem est ingressa die 8
mensis Aprilis anno 1920. Ipsa causas reliquit scriptas, quae eam
adduxerunt ad viam designatam a Sancta Teresia a Iesu : (( Sitio
silentium, pacem, precationem: sitio de memoria excidere, pati et ar
denter amare; ad Carmelum advolo, ut ardentem hanc sitim restinguam, qua flagro .
Die 24 mensis Novembris, eodem anno, religiosam induit vestem
et nomen cepit Sororem Eliam a Sancto Clemente. Votum se devo
vendi properanter exauditum est; festinato enim gaudium et fervo
rem, quibus initio est affecta, spiritus ariditas et obscuritas secutae
sunt, quae ideo aggravatae sunt, quia ea a Matre Magistra nec com
prehensa nec percepta est. Hae res adversae, quae novem fere menses
duraverunt, eius perfectionis appetitionem non exstinserunt, quin
etiam in dolore nutribile alimentum inveniebat spiritui suo, adeo ut
diceret : Vanum illum diem dicam, quo pro te nihil quidquam passa
sim .
Die 4 mensis Decembris anno 1921 vota simplicia nuncupavit seque

342

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

Christo eucharistico amoris victimam devovit. Annis insequentibus


hanc oblationem penitus ad effectum adduxit, contenta quod cum
Victima divina amabat et patiebatur.
Anno scholae 1923-1924 est munere functa praeceptricis et ma
gistrae artis acu pingendi, in qua habilissima erat, in paedagogio
Monasterio iuncto. Cum simplicitate et affabilitate alumnas educabat
quae eius magnam opinionem habebant ad fidem et caritatem
sinceram, eas adhortans ad omnia ob Dei amorem facienda. Sed in
ipso paedagogio, ubi munus suum diligenter explebat, crucem gravis
simam et acerbissimam subiit, quam firmissima cum patientia et forti
tudine tulit, in condicionibus ignorationis et segregationis, a soda
libus sororibus creatis, quas tamen numquam iudicare destitit veros
bonitatis angelos . Etsi sine officiis evaserat, nihil dixit nihilque pe
tii, quoniam se dedere quaerebat, et in omnes officiosa esse statuerat
nec umquam se excusare et ultimum semper obtinere locum. Deus ei
satis erat.
Quo melius Domino placeret, die 8 mensis Decembris anno 1924
id vovit quod esset perfectius et, exemplum secuta Sanctae Tere
siae a Iesu Infante, Amori misericordi victimam se obtulit. Die 11 men
sis Februarii a. 1925 professionem fecit perpetuam.
Alienato corde a rebus mundi et a se ipsa, totam suam fiduciam
suamque spem in Domino collocaverat, cuius impense praesentiam experiebatur et paternitatem. Dies in eo consumebat, ut in deprecationem et in contemplationem incumberet divinorum mysteriorum; sa
cris liturgicis fervide intererat; Sacras Litteras fructuose legebat;
intimam suam cum Christo coniunctionem Eucharistiae adoratione
incendebat; diligenter observabat Ordinis sui Regulas et serene vo
luntati superiorum erat obnoxia. Quamlibet peccati et vitii formam
vitabat; laetanter crucem suam portabat et sanctificandis animis se
condonabat. Ita, dum se sanctam efficiebat, auctui Ecclesiae operam
navabat : Volo sancta fieri, magna sancta scripsit ; ideo mun
dum iugi primo diluculo vitae. In Carmelo sum ut incognitis meis
incommodis et iacturis Ecclesiam multis locupletem sacerdotibus. Hic
sum ut deprecer pro peccatore, qui abest a Deo; pro iis qui dolent
et pro fratribus missionariis : pro iis tota consecrata est vita mea.
Sed hoc non sufficit. Veni ad Carmelum ut me sepelirem, ut viverem
abscondita in Deo, ab omnibus oblitterata, vel a me ipsa .
Poterat cum Sancto Paulo dicere : (( Vivo autem iam non ego,
vivit vero in me Christus (G-al 2, 20). Inconcussa persuasio, qua sen-

Congregatio pro Causis Sanctorum

343

tiebat se in amore Christi habitare, eius vis interior fuit eiusque beatitas : (( Iesus semper mihi adest, bene me cognoscit et scit a me se
amari, etsi id ei non dico. Me sequitur quocumque vado, numquam
fatigatus. De me semper cogitat, me amat. Et de hoc amore immenso
mihi loquitur mundus totus et omne quod me circumdat .
In hac mersa dulcissima spiritus condicione, anima eius similis
facta erat ignis ardentis a Spiritu Sancto large aliti. Iam vita eius
tota erat amori consecrata : Fac, mi Deus, ut sicut arenae granulum
ego in cordis tui infinita altitudine dissolvar, absumar et flammis
dilabar caritatis tuae . Numquam est invocatio decepta: Sicut suave
nectar me amor invadit, misericors hic amor perrumpit in me, me
instaurat eoque me confici sentio .
Exeunte anno 1926 ad animi dolores, humiliter acceptos et in
cellae solitudine sbitos, dolores corporis accesserunt, qui probabiliter
prima signa erant morbi, unde erat moritura.
Anno 1927 ei munus concreditum est aedituae ecclesiae, quo me
lius fieri potuit lampas orans et tus fragrans super ara sacrificii incensum. Interea nemo vim doloribus tribuebat continuis et acerbis,
ex quibus eius caput laborabat, quosque sodales sorores falso nervorum infirmitatem putabant. Animae nudatio plena facta est eaque
extra modum suam paupertatem sensit suamque tenuitatem. Serva
Dei semper occultationem, silentium, duramque vitam exoptaverat, et
tunc noctis tenebrae ei obductae sunt; spiritus eius tamen exsultabat cogitatione fingens quae eam manebant. Conscia enim sibi erat
Sponsum ad ianuam stare, ut eam semel ad domum adduceret Patris.
In peius versa et mutata die 21 mensis Decembris anno 1927,
quasi ex improviso ad Iesu complexum cucurrit die 25 mensis Decem
bris, Domini Nostri natali. Abrupta est cerebri inflammatione acuta.
Fama sanctitatis, quam viva sibi comparaverat, gradatim annis
insequentibus aucta est; qua re Archiepiscopus Barensis eius Causam
canonizationis inchoavit celebratione processus ordinarii informativi
(annis 1953-1955), cui adiunctus est processus rogatorialis Mediola
nensis (annis 1953-1954).
Calendis Iuliis anno 1964 editum est Decretum super scriptis et
die 11 Septembris anno 1980 Decretum super Introductione Causae.
Item Barii instructus est processus apostolicus (annis 1981-1982), cuius
vis et auctoritas agnita est die 23 mensis Novembris anno 1984.
Consultores Theologi, in Congressu Peculiari die 7 mensis Iulii
anno 1987 acto, moderatore Rev.mo Domino Antonio Petti, Fidei Pro-

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

344

Officiale

motore Generali, de virtutibus Servae Dei consentienti cum exitu con


suluerunt. Patres Cardinales et Episcopi, in Congregatione Ordinaria
diei 17 mensis Septembris eodem anno, Ponente Causae Em.mo Car
dinali Mario Aloisio Ciappi, agnoverunt eandem Servam Dei heroum
in modum virtutes thologales, cardinales et adnexas exercuisse.
Facta demum de hisce omnibus Summo Pontifici Ioanni Paulo II
per subscriptum Cardinalem Praefectum relatione, Sanctitas Sua vota
Congregationis pro Causis Sanctorum libenter excipiens, mandavit ut
Decretum super heroicis Servae Dei virtutibus rite conscriberetur.
Quod cum factum esset, accitis hodierna die Cardinalibus Prae
fecto Congregationis atque Causae Ponente, meque Antistite a Secretis
ceterisque de more convocandis, eisque astantibus, Beatissimus Pater
sollemniter declaravit : Constare de virtutibus theologalibus Fide, Spe
et Caritate tum in Deum tum in proximum, necnon de cardinalibus
Prudentia, Iustitia, Temperantia et Fortitudine, eisque adnexis, Servae Dei Eliae a S. Clemente (in saeculo: Theodorae Fracasso), monialis professae Ordinis Carmelitarum Discalceatorum, in gradu heroico,
in casu et ad effectum de quo agitur:
Hoc autem Decretum in vulgus edi et in acta Congregationis pro
Causis Sanctorum referri mandavit.
Datum Romae, die 11 mensis Decembris, A. D. 1987.
PETRUS Card. PALAZZINI, Praefectus

L. S.
Traianus Crisan, Archiep. tit. Drivastensis, a Secretis

II

TOLETANA
Canonizationis

Beati

Simonis

De

Roxas

(Rojas),

Sacerdotis

professi

Ordinis Ss.mae Trinitatis.


SUPER DUBIO

An,

post indultam eidem Beato ab Apostolica Sede venerationem,


constet de miraculo in casu tt ad effectum de quo agitur.
Beatus Simon De Roxas (Rojas), Vallisoleti in Hispania die 22

Octobris anno 1552 natus, Ordinem Ss.mae Trinitatis sexdecim cum


ageret annos ingressus est. Presbyteratu suscepto, multiplicem actuo-

Congregatio pro Causis Sanctorum

345

sitatem ferventer exereitavit. Lector philosophiae in studiorum uni


versitate Toletana per annum exstitit, ac Superioris Provincialis nec
non Visitatoris Apostolici sui Ordinis munus prudentissime explevit.
Cum Matriti diu moraretur consiliarius fuit Philippi III Regis, Phi
lippi vero VI praeceptor eiusque Reginae consortis Isabellae a confes
sionibus. Ob suam erga Deiparam Virginem eximiam religionem, con
gregationem condidit vulgo appellatam Esclavos del dulcsimo nom
bre de Mara , quae paulatim per totam Hispaniam perque totam
fere Europam se extendit, quaeque dudum viget. Vir fuit multae ora
tionis ac paenitentiae multaeque caritatis in pauperes. Obiit Matriti
die 29 Septembris a. 1624 in magna sanctitatis opinione. Clemens
autem XIII die 13 mensis Maii a. 1766 eum inter Beatos adscripsit.
Vix Beatorum Caelitum honoribus est cumulatus, miranda eius
dem intercessione sanatio est obtenta Valentiae in Hispania, quae
tamen nostris hisce diebus ab Apostolica Sede rite est examini subiec
ta. Quae sanatio sic breviter describitur : Domina Ioachima Mocholi
Ingiera, 24 annos nata, quattuor fere annos tumore mamillam sini
stram gravissime afficiente erat afflicta. Mulieris vir medicus necnon
et alii tres celebriores Valentiae urbis chirurgi de tumoris incurabilitate concordem sententiam dederant. Vespere autem diei 23 Augusti
a. 1768, cum dolores ac molestias quam maxime persentiret, aegra
mulier oleo ex lampade beati Simonis Rojas, in ecclesia Trinitariorum
Valentiae ardenti, mamillam unxit atque beati ipsius intercessioni se
fervida prece commendavit. Et ecce : mane insequenti expergefacta,
perfecte se sanatam esse invenit, ac magno cum gaudio in ecclesia se
ad Deo gratias agendas contulit. Eadem vero die vir eius tresque
ceteri a cura medici sanationem perfectam agnoverunt. Septennio a
sanatione transacto, anno scilicet 1775, Sanctae Sedis auctoritate apud
Curiam Valentinam processus super eadem prodigiosa sanatione est
instructus, cuius iuridica forma et vis per Decretum diei 27 Septem
bris anno 1986 est demum agnita.
Servato igitur hodierno iuris ordine, Consilium Medicum huius
Congregationis pro Causis Sanctorum, in sessione die 25 mensis Apri
lis hoc anno 1987 coadunatum, re diligenter disceptata, unanimi voce
censuit sanationem superius descriptam praeter naturae leges eve
nisse. Quapropter mirandus eventus theologorum iudicio est subiec
tum, et quidem primum, die 16 Octobris eodem anno 1987, in Con
gressu Peculiari Patrum Consultorum, moderatore Rev.mo D.no An
tonio Petti, Fidei Promotore Generali; et secundo, calendis Decembri-

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

346

Officiale

bus eiusdem anni, in Congregatione Ordinaria, ponente Exc.mo ac


Rev.mo D.no Paulino Limongi, Archiepiscopo titulari Mcaeensi in
Haemimonto. Porro, utroque in Coetu, proposito dubio num constaret
de miraculo in casu et ad effectum de quo agitur, suam quisque affirma
tivam opinionem dederunt.
Facta postmodum de hisce rebus per subscriptum Cardinalem
Praefectum fideli Summo Pontifici Ioanni Paulo II relatione, Sanc
titas Sua suffragia Congregationis pro Causis Sanctorum excipiens,
mandavit ut Decretum super eadem mira sanatione rite appararetur.
Quod cum factum esset, accitis hodierna die infrascripto Cardi
nali Praefecto necnon Causae Ponente, meque Antistite a Secretis
Congregationis ceterisque de more convocandis, eisque astantibus, Bea
tissimus Pater declaravit : Constare de miraculo, Beato Simone De
Roxas (seu Rojas), intercedente, divinitus patrato, scilicet de rapidissima, perfecta stabilique sanatione dominae Ioachimae Mocholi Ingiera a morbo, Italico sermone descripto : Tumefazione cronica, dura,
dolente, con segni di flogosi alla mommella sinistra, con disturbi funzionali alla spalla e alVarto superiore omolaterale .
Voluit autem Sanctitas Sua ut Decretum hoc publici fieret iuris
et in acta Congregationis pro Causis Sanctorum referretur.
Datum Romae, die 11 Decembris Anno Mariali 1987.
PETRUS Card. PALAZZINI, Praefectus

L. S.
Traianus Crisan, Archiep. tit. Drivastensis, a Secretis

III

VERONEN.
Canonizationis Beatae Magdalenae Marchionissae de Canossa, fundatricis
Congregationum Filiarum et Filiorum a Caritate (1774-1835).
SUPER DUBIO

An, post indultam ab

Apostolica Sede

eidem

Beatae

venerationem,

constet de miraculo in casu et ad effectum de quo agitur.


Praenobili gente Veronae nata die 1 mensis Martii anno 1774, no
bilissimo virtutum comitatu exornata, magnam propensionem ad in
firma Christi membra curanda persentiens, religiosam familiam insti-

347

Congregatio pro Causis Sanctorum

tuit, quae in aegrotorum curam et puellarum plebis educationem in


cumberet, sub titulo Filiarum a Caritate. Institutum quoque Filiorum
a Caritate pueris derelictis recipiendis et educandis condidit. Eam,
sanctitate legitime cognita, Pius Papa XII die 7 mense Decembri anni
1941 in Beatarum numerum adscripsit.
Ad eiusdem autem canonizationem rite obtinendam, Causae actores
miram sanationem, eadem Beata intercedente, divinitus patratam Apo
stolicae Sedi ad cognoscendum exhibuerunt.

Quae

sanatio

obtigit

Antoniae Sudati, quadraginta et tres annos natae. Haec etenim, in


vocato Beatae Magdalenae de Canossa caelesti patrocinio, vespere diei
13 Novembris anni 1953 repente, perfecte ac stabili modo ab oculi dexteri morbo, quam medici appellant Uveitis exudativa acuta, convaluit.
Super huiusmodi repentina sanatione Processus est instructus Apo
stolicae Sedis auctoritate apud Curiam ecclesiasticam Anconitanam
anno 1955 a die 13 mensis Ianuarii ad diem usque 6 mensis Martii eius
dem anni. Cuius inquisitionis iuridica forma et vis agnita est Decreto
Sacrae tum Rituum Congregationis diei 25 Novembris a. 1955, atque
insequenti anno, ad iuris normam, duo periti ex officio inducti sunt
qui iudicium ederent initio discussionis num de miraculo ageretur
necne ; et ambo sententiam in suspenso reliquerunt propter documen
torum paucitatem. Causae autem actores acta complere tunc neglexerunt, expectantes alterum quoque miraculum intercessioni eiusdem
Beatae tribuendum et exhibendum prouti tunc temporis ius requirebat.
Instaurato autem novo iure anno 1983, quo unum dumtaxat requiritur
miraculum ad Beatorum canonizationem habendam,

iidem

actores

Causae toti fuerunt in complendis actis iampridem expetitis. Eapropter


Consilium Medicum instauratae Congregationis pro Causis Sanctorum,
in sessione diei 1 mensis Iulii anni huius 1987, severo examini subiectis
tum testium depositionibus tum novis exhibitis documents, praefatam
sanationem per naturae leges haud explicari posse affirmavit. Deinde,
iuris ordine servando, secuta est theologorum disceptatio, et primum
quidem die 16 mensis Octobris eodem anno, in Congressu Peculiari
Patrum Consultorum, moderatore Rev.mo D.no Antonio Petti, Fidei
Promotore Generali; et postea, die 17 insequentis mensis Novembris,
in Congregatione Ordinaria, ponente Exc.mo ac Rev.mo Domino An
tonio Mauro, Archiepiscopo titulari Thagastensi. Et in utroque Coetu
affirmativa vota sunt edita, agi videlicet de sanatione quae praeter
naturae contigit leges.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

348

Officiale

Quibus de rebus facta per subscriptum Cardinalem Praefectum


fideli relatione in Audientia ipsi concessa, Summus Pontifex Ioannes
Paulus II, suffragia Congregationis pro Causis Sanctorum excipiens,
mandavit ut Decretum super eadem mira sanatione appararetur.
Quod cum rite est factum, accitis ad Se hodierna die Cardinali
Praefecto necnon Causae Ponente meque Antistite a Secretis Congre
gationis ceterisque de more convocandis, eisque astantibus, Beatissi
mus Pater pronunciavit : Constare de miraculo, Beata Magdalena
Marchionissa de Canossa intercedente, a Deo patrato, scilicet de
rapida, perfecta ac stabili sanatione Antoniae Sudati ab unveitide exudativa acuta.
Hoc autem Decretum in vulgus edi et in acta Congregationis pro
Causis Sanctorum referri iussit.
Datum Romae, die 11 Decembris Anno Mariali 1987.
PETRUS Card. P AGAZZINI, Praefectus

L. S.
Traianus Crisan, Archiep. tit. Drivastensis, a Secretis
IV

FLORENTINA SEU PISTORIEN.


Canonizationis Ven. Servae Dei Mariae Margaritae (in saec. : Mariae Annae
Caiani),

fundatricis

Instituti

III

Ordinis

Franciscalis

Minimarum

S. Corde.
SUPER DUBIO

An constet de miraculo, in casu et ad effectum de quo agitur.


Serva Dei Maria Margarita Caiani ortum habuit ad Caianum in
dioecesi Pistoriensi, die 2 mensis Novembris anno 1863. Institutum
condidit Sororum Franciscanum Minimarum a S. Corde, iuventuti in
stituendae aegrotisque opitulandis destinatum. Eam heroicum atti
gisse virtutum christianarum gradum Summus Pontifex Ioannes Pau
lus II die 5 Iunii a. 1986 edixit.
Ut autem Venerabilis Famula Dei honoribus cumularetur Bea
torum Caelitum, Causae actores miram, quae asserebatur, sanationem,
eadem apud Deum intercedente, Apostolicae Sedi ad cognoscendum
exhibuerunt. Exposuerunt nempe iidem actores dominam Alicem Poli,
annos natam quadraginta et sex, cum edita fuisset a medicis progno
sis infausta tum quoad valetudinem tum quoad vitam, invocato no-

Congregatio pro Causis Sanctorum

349

mine caelestique eiusdem Venerabilis auxilio, convaluisse rapide, per


fecte ac stabiliter a morbo tuberculari cum limphomate et ptritonitide
diffusa indolis fibroadesivae et cum syndromate subocclusivo intesti
nali; idque evenisse mense Novembris anno 1946, in nosocomio loci
cui nomen Viareggio.
Super hac mira sanatione conditus est annis 1976-1978, apud
Curiam ecclesiasticam Lucensem, Processus Cognitionalis, Romamque
est transmissus, deque eius iuridica forma et vi decretum prodiit, die
7 Martii anno 1986, Congregationis pro Causis Sanctorum. Consilium
autem Medicum penes eandem Congregationem constitutum pro sua
competentia, die 16 mensis Iunii a. 1987, disceptavit circa naturam
eiusdem sanationis, edixitque eandem scientiae praeceptis explicari
quoad modum non posse. Habita est postmodum disceptatio, die 11
mensis Decembris anno 1987, in Congressu Peculiari Consultorum
theologorum, moderatore Rev.mo Domino Antonio Petti, Fidei Pro
motore Generali; et postea, die 2 Februarii anni huius 1988, in Con
gregatione Ordinaria, ponente Em.mo Domino Iosepho Caprio. Et
utraque in congressione, proposito dubio num de miraculo constaret
necne cunctis votis responsum est datum affirmativum.
Facta de hisce omnibus rebus per subscriptum Cardinalem Prae
fectum Summo Pontifici Ioanni Paulo II plena et fideli relatione, Sanc
titas Sua vota Congregationis pro Causis Sanctorum excipiens rata
que habens, mandavit ut super relata sanatione divinitus effecta De
cretum de more appararetur.
Quod cum rite factum est, accitis hodierna die Cardinalibus in
frascripto necnon Causae ponente meque Antistite Congregationis
pro Causis Sanctorum a secretis ceterisque convocari solitis, eisque
astantibus, Beatissimus Pater edixit : Constare de miraculo, Venerabili
Maria Margarita Caiani intercedente, a Deo patrato, videlicet de rapida,
perfecta stabilique sanatione dominae Alicis Poli a morbo tuberculari
cum limphomate et peritonitide indolis fibroadesivae et cum syndromate
subocclcsivo intestinali.
Hoc autem Decretum in vulgus edi et in acta Congregationis pro
Causis Sanctorum referri iussit.
Datum Romae, die 8 mensis Februarii, Anno Mariali 1988.
PETRUS Card. PALAZZINI, Praefectus

L. S.

Traianus Crisan, Archiep. tit. Drivastensis, a Secretis

350

Acta Apostolicae Sedfs - Commentarium

Officiale

ROMANA SEU SABINEN.


Canonizationis Ven. Servi Dei Bernardi Mariae a Iesu

(in saeculo:

Caesaris Silvestrelli), Sacerdotis professi Congregationis Passionis Iesu


Christi.
SUPER DUBIO

An constet de miraculo, in casu et ad effectum de quo agitur.


Venerabilis Servus Dei Bernardus Maria a Iesu Romae nobili
familia Silvestrelli die 7 mensis Novembris anno 1831 natus est eo
demque die baptizatus in vicina Basilica Sanctae Mariae supra Minervam et Caesar est appellatus. A praeceptoribus privatis institutus
est ac deinde in Collegio Romano Patrum Societatis Iesu. Cognita
Congregatione Passionis Iesu Christi, Sanctum Paulum a Cruce sequi
statuit. Postquam frustra est primo id facere conatus, ordinatione sa
cerdotali accepta die 22 mensis Decembris anno 1855, noviciatum in
gressus est loci Morrovalle in Piceno, ubi plures menses comitem ha
buit futurum Sanctum Gabrielem a Virgine Perdolente. Facta profes
sione religiosa die 27 Aprilis anno 1857, statim est ei munus docendi
delegatum et clericis Congregationis moderandi, ac deinceps variis in
ternis muneribus est functus, vel supremo Praepositi Generalis. Ab
anno 1878 semel atque iterum Congregationem fere 24 annos rexit,
quam extra Italiam dilatavit, adeo ut alter Fundator haberetur,
post quodlibet officium abdicatum anno 1907, Papa Sanctus Pius X
voluit ei titulum servare Generalis ad honorem. Reversus ad usitatiorem vitam communem in recessum oppiduli Moricone in Sabina, est
ibi mortuus die 9 mensis Decembris anno 1911, fama sanctitatis orna
tus, quae crevit in dies, fidelibus eius reliquias venerantibus, in eccle
sia recessus eiusdem loci positas.
Processibus Ordinariis actis annis 1932-1935 et introducta Causa
die 13 mensis Februarii a. 1942, instructi sunt Processus Apostolici
annis 1943-1948. Iuris praescriptionibus peractis, Summus Pontifex
Paulus VI die 18 mensis Octobris anno 1973 Decretum promulgari
iussit de virtutibus Servi Dei heroum more exercitis.
Causae Actores, ut Venerabilis Beatificationem obtinerent, Apo
stolicae Sedi exhibuerunt sanationem eiusdem Venerabilis precationi
tributam, super qua tum in Processibus Ordinariis tum in Apostolicis
testimonia collecta sunt, opportunis instrumentis additis. Eorundem
Processuum auctoritas Decreto agnita est Sacrae id temporis Rituum
Congregationis, die 7 mensis Maii a. 1951 prodito.

Congregatio pro Causis Sanctorum

351

Agitur de sanatione prodigiosa domini Iosephi Girardi Nerolani


(Nerola est oppidum in provincia Romana situm), quae facta est anno
1932, cum is duodeseptuaginta erat annorum. Gravi corporis affectione
correptus, anatomica ratione implicata et extensa, in latere abdominjs dextro, et in condicionem atropham praeterminalem deductus,
aegrotus convalescere coepit, invocato Venerabili Bernardo Maria
et in potu sumpta parva eius reliquia, et brevi perfectam est adeptus
sanitatem, adeo ut potuerit adire ad Servi Dei sepulchrum, ut gratias
ageret ei, qui se deprecatorem praeburat pro eius periculo. Alios
novem vixit annos, et ob causas mortuus est ab affectione diversas,
miraculose sanata.
Iuris ordine deinde servato, haec sanatio est a Consilio Medicorum
Congregationis pro Causis Sanctorum exquisita in sessione die 27
mensis Maii anni 1987 habita, et maxima Medicorum pars arbitrati
sunt summam sanationis explicari non posse solum secundum naturam.
Dein disceptatio theologica est secuta, primum in Congressu Pecu
liari Consultorum Theologorum, moderatore Rev.mo D.no Antonio
Petti, Fidei Promotore Generali, die 17 mensis Novembris acto eodem
anno; postea, die 19 Ianuarii a. 1988, in Congregatione Ordinaria
Cardinalium et Episcoporum, Ponente Em.mo ac Rev.mo Cardinali
Iosepho Caprio. Et proposito dubio num constaret de miraculo in
casu et ad effectum de quo agitur, in utraque congressione, nempe et
Consultorum et Cardianlium, suffragia affirmativa fuerunt.
Quibus de rebus certior factus per subscriptum Cardinalem Prae
fectum, Summus Pontifex Ioannes Paulus II, vota Congregationis pro
Causis Sanctorum excipiens et confirmans, praecepit ut Decretum
super mira eaem sanatione rite appararetur.
Quod cum esset factum, accitis hodierna die, Cardinalibus infra
scripto Praefecto atque Causae Ponente meque Antistite a Secretis
Congregationis ceterisque de more convocandis, eisque astantibus, Bea
tissimus Pater edixit : Constare de miraculo a Deo patrato, intercedente Venerabili Servo Dei Bernardo Maria a Iesu (in saeculo: Caesare Silvestrelli), videlicet de rapida, perfecta stabilique sanatione
domini Iosephi Girardi a gravi morbo, anatomice complexo et extenso,
dexteri lateris abdominalis, necnon a statu atrophico praeter minali.
Datum Romae, die 8 Februarii, Anno Mariali 1988.
PETRUS Card. PALAZZINI, Praefectus

L. S.
Traianus Crisan, Archiep. tit. Drivastensis, a Secretis

352

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

DIARIUM ROMANAE CURIAE


Il Santo Padre Giovanni Paolo II ha ricevuto in Udienza:
Luned, 1 5 Febbraio 1988, S. E. il Signor MARCELINO OREJA
AGUIRRE, Segretario generale del Consiglio d'Europa.
Gioved, 1 8 Febbraio 1988, S. E. il Signor ELHDJ HASSAN
GOULED APTIDON,

Presidente della Repubblica di Gibuti.

Sabato, 2 0 Febbraio 1988, l'On. ROBERT MARTNEZ, Gover


natore dello Stato della Florida negli Stati Uniti d'America.

SEGRETERIA DI STATO
NOMINE
Con Biglietto della Segreteria di Stato il Santo Padre Giovanni Paolo II
ha nominato :
21 febbraio 1988. Mons. Nikolaus Wyrwoll, Consultore del Segretariato per
V Unione dei Cristiani.

22
P. Jos Montero Castaon, 0. P., Sottosegretario del Segretariato per i non credenti.
NECROLOGIO

Ol

3 febbraio 1988. Mons. William R. Field, Vescovo emerito di Ondo


(Nigeria).

4
Mons. Filippo Aglialoro, Vescovo titolare di Germa di
Galazia.

Mons. Frederic A. Donaghy, Vescovo emerito di Wuchow


(Cina).

20
Mons. Alfredo Vozzi, Arcivescovo emerito di Amalfi-Cava
(Italia).

Mons. Dominique Nguyn Van Lang, Vescovo di Xun Lc


(Vietnam).

23
Mons. Marcel Daubechies, Vescovo emerito di Kasama
(Zambia).
2 marzo
Mons. Jan Pietraszko, Vescovo tit. di Torreblanda.

Mons. Maurus Libaba, Vescovo di Lindi {Tanzania).


co

N. 4

11 Aprilis 1988

An. et rol. LXXX

ACTA APOSTOLICAE SEDIS


COMMENTARIUM

OFFICIALE

Directio: Palazzo Apostolico - Qtt del Vaticano Administratio: Libreria Editrice Vaticana

ACTA IOANNIS PAULI PP. II


CONSTITUTIONES APOSTOLICAE
I

ARIARIENSIS
Praefectura Apostolica Ariariensis, in Columbiana Republica, ad gradum
attollitur Vicariatus Apostolici.

IOANNES

PAULUS

EPISCOPUS

SERVUS SERVORUM DEI


AD PERPETUAM REI MEMORIAM

Ad universas orbis Ecclesias omnem Nostram conferentes curam,


interdum nonnulla disponere solemus quae scimus spiritali communi
tatum singularum bono esse profutura. Ubi igitur cognovimus Praefec
turam Apostolicam Ariariensem, in Columbiana Republica, propter
Societatis S. Francisci Salesii sodalium sollertem operam, fidelium
copia reique catholicae florere incremento, venisse tempus existima
vimus ad Vicariatus Apostolici gradum memoratae Praefecturae pro
vehendae, iisdem retentis finibus eodemque nomine. Itaque Venerabilium
Fratrum Nostrorum S. R. E. Cardinalium Congregationi pro Gentium
Evangelizatione seu de Propaganda Fide praepositorum comprobantes
sententiam, ex Nostrae profecto potestatis Apostolicae plenitudine,
Praefecturam Apostolicam Ariariensem ad dignitatem evehimus Vicariatus Apostolici, eodem nomine appellandi, iuribus officiisque inpositis
quae secundum codicis iuris canonici leges ad hunc pertinent gradum
24 - A. A. S.

Acta Apostolicae

354

Sedis - Commentarium

Officiale

Nihil tandem addere volumus nisi ut caelestem adprecamur Satorem ut


salutaris haec ubertas in dies magis magisque increscat, viribus auctis
opibusque omnium. Ipse enim iam praemonuit centuplum fructum pro
latum iri ex eo semine quod in bonam cecidisset terram.
Datum Romae, apud S. Petrum, die tertio mensis Octobris, anno
Domini millesimo nongentesimo octogesimo septimo, Pontificatus No
stri nono.
AUGUSTINUS Card. CASAROLI

BERNARDINUS Card. GANTIN

a publicis Ecclesiae negotiis

Congr.

pro Episcopis Praef.

Angelus Lanzoni, Proton. Apost.


Antoninus Macculi, Proton. Apost. s. n.
Loco fft Plumbi
In Secret. Status tab., n. 210.515.

II

MVANZANSIS
Ecclesia Mvanzansis evehitur ad dignitatem archidioecesis Metropolitanae
eodemque nomine nova conditur provincia ecclesiastica.

IOANNES

PAULUS

EPISCOPUS

SERVUS SERVORUM DEI


AD PERPETUAM REI MEMORIAM

Universae Ecclesiae pro Nostro munere prospicientes, necnon su


premam quam in eadem habemus potestatem exercentes, libenter con
silia confirmamus ac tuemur, unde Christifideles aliquam utilitatem
capere possint. Cum igitur, auditis quorum interest votis, Congregatio
pro Gentium Evangelizatione seu de Propaganda Fide, modo censuerit
novam in Tanzania instituendam esse provinciam ecclesiasticam nomine
Mvanzansem, quae cognomini dehinc archidioecesi Metropolitanae iure
subsit, de memoratae Congregationis sententia ad Nos hodie relata,
quam ratam habemus, deque potestate Nostra Apostolica hisce Lit
teris haec, quae sequuntur, statuimus atque iubemus. Dioecesim Mvan
zansem evehimus ad gradum archidioecesis Metropolitanae novamque

Acta Ioannis Pauli Pp. II

355

eodem nomine provinciam ecclesiasticam condimus, quae constet tum


eiusmodi metropolitana Ecclesia tum sedibus posthac ei suffraganeis
Bukobansi, Geitansi, Musomensi, Rulengensi et Shinyangansi. Uno
eodemque tempore Venerabilem Fratrem Antonium Mayala, hactenus
Episcopum Musomensem, alteris quidem Apostolicis Litteris Nostris
nominamus Archiepiscopum et Metropolitam Ecclesiae Mvanzansis,
ita videlicet ut et ipse iuribus exornetur et privilegiis, quibus ceteri
eiusdem ordinis praesules ac Pastores fruuntur, necnon officiis et
oneribus eorum propriis adstringatur. Quae hic statuimus, ea ad
effectum adducatnur. Has denique Apostolicas Litteras nunc et in
posterum ratas esse volumus, contrariis non obstantibus.
Datum Romae, apud S. Petrum, die duodevicesimo mensis Novem
bris, anno Domini millesimo nongentesimo octogesimo septimo, Ponti
ficatus Nostri decimo.
& AUGUSTINUS Card. CASAROLI

BERNARDINUS Card, GANTIN

a publicis Ecclesiae negotiis

Congr. pro Episcopis Praef.

Eugenius Sevi, Proton. Apost.


Marcellus Rossetti, Proton. Apost.
Loco Plumbi
In Secret. Status tab., n. 212.332.

III

CHALATENANGENSIS
Sancti Salvatoris in America in Civitate nova dioecesis conditur Chalatenangensis appellanda.

IOANNES

PAULUS

EPISCOPUS

SERVUS SERVORUM DEI


AD PERPETUAM REI MEMORIAM

Qui perinde ac Petrus ipsi Nos Universae regimini Ecclesiae atque


gubernationi praepositi sumus, nulli quidem aut diligentiae aut labori
aut sollicitudini parcimus ut cuncti christiani orbis aptas statuamus
sedes. Quocirca, cum Venerabilis Frater Arturus Rivera Damas, S. Sal
vatoris in America Archiepiscopus, Conferentiae episcopalis perspectis

356

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

consiliis, instanter petierit divisa sua circumscriptione nova excitaretur dioecesis, exstante favorabili voto Venerabilis Fratris Francisci de
Nittis, Archiepiscopi titulo Tunetensis atque in Civitate Salvatoriana
Apostolici Nuntii, ex sententia Venerabilium Fratrum Nostrorum
S. R. E. Cardinalium Congregationi pro Episcopis praepositorum, apo
stolica Nostra usi potestate, haec quae sequuntur decernimus. Ab archi
dioecesi S. Salvatoris in America separamus territorium civilis provin
ciae seu departamento vulgari sermone Chalatenango appellatum ;
ex quo seiuncto territorio novam condimus dioecesim Chalatenangensem
appellandam, cuius scilicet fines iidem erunt atque civilis provinciae seu
(( departamento . Novae dioecesis sedem in urbe Chalatenango collo
camus, templumque ibidem situm, S. Ioanni Baptistae dicatum ad gra
dum dignitatisque Ecclesiae Cathedralis evehimus, cum iustis iuribus
atque honoribus. Noviter condita dioecesis erit insuper suffraganea Ec
clesiae metropolitanae Sancti Salvatoris in America, ad iuris normam.
Mensam episcopalem constituent Curiae emolumenta, fidelium colla
tiones, pars bonorum quae novae dioecesi provenient e divisis bonis ar
chidioecesis Sancti Salvatoris in America, ad normam canonis 122 C.I.C.
Item quam primum Collegium Consultorum deligatur qui validum
Pastori afferant adiumentum. Ad sacrorum alumnorum institutionem
quod attinet, serventur praescripta iuris communis, prae oculis habitis
normis Decreti Concilii Vaticani II Optatam totius atque normis a
Congregatione pro Institutione catholica statutis. Selecti seminarii
alumni necnon sacerdotes in variis disciplinis erudiendi Romam mit
tantur ad Pontificium Collegium Pium Latinum Americanum. Quoad
novae dioecesis regimen, bonorum ecclesiasticorum administrationem,
Administratoris dioecesani, sede vacante, electionem, fidelium iura offi
ciaque, quae sacri canones praescribunt adamussim serventur. Simul
autem ac novae dioecesis Chalatenangensis constitutio ad effectum de
ducta erit, eo ipso sacerdotes Ecclesiae illi habeantur adscripti in cuius
territorio beneficium vel officium ecclesiasticum exsequuntur ; ceteri vero
sacerdotes, clerici, atque seminarii tirones, ei in cuius territorio legi
timum habeant domicilium. Documenta vero omnia actaque quae ad
conditam pertinent dioecesim, ad eius Curiam episcopalem mittan
tur, ibique custodiantur in tabulario rerum religiosarum. Ad ea de
nique perficienda quae per has iussimus litteras, Venerabilem Fratrem
Franciscum De Nittis legamus, factis facultatibus necessariis et op
portunis etiam subdelegandi quemvis virum, modo sit in ecclesiastica
dignitate constitutus. Re autem ad exitum adducta, documenta confi-

357

Acta Ioannis Pauli Pp. II

ciantur atque sincerum exemplum ad Congregationem pro Episcopis


diligenter mittatur. Contrariis nihil obstantibus.
Datum Romae, apud S. Petrum, die tricesimo mensis Decembris,
anno Domini millesimo nongentesimo octogesimo septimo, Pontificatus
Nostri decimo.
AUGUSTINUS Card. CASAROLI

BERNARDINUS Card. G ANTIN

a publicis Ecclesiae negotiis

Congr.

pro Episcopis Praef.

Eugenius Sevi, Proton. Apost.


Marcellus Rossetti, Proton. Apost.
Loco Plumbi
In Secret. Status tab., n. 210.755.

iv
LEXINGTONENSIS
In Civitatibus Foederatis Americae Septemtrionali nova conditur dioecesis Lexingtonensis appellata.

IOANNES

PAULUS

EPISCOPUS

SERVUS SERVORUM DEI


AD PERPETUAM REI MEMORIAM

Kentukianae ecclesiae prosperitas in America Septentrionali tanta


est nuperius a pastoribus ipsis sacris christifidelibusque, Deo opitu
lante, effecta tantaque cum gaudio animique solacio ab omnibus etiam
animadversa ut tres diu iam inibi florentes dioeceses earumque struc
turae haud amplius sufficere videantur ad congruenter sic auctis pro
spiciendum necessitatibus pastoralibus singularum paroeciarum atque
communitatum et postulatis simul firmioris in posteros annos regi
minis. Quam felicem omnino at difficilem eodem tempore condicionem
rerum cum Venerabiles Fratres, Thomas Kelly Archiepiscopus Ludovicopolitanus ac Villelmus Hughes Episcopus Covingtonensis, pridem
suis agnovissent in locis et gregibus ipsis, gravibus captis una cum
Conferentia Episcoporum Civitatum Foederatarum Americae Septen
trionalis consiliis, fidenter huic suaserunt Apostolicae Sedi ut quarta
iam eodem in statu excitaretur ecclesiastica dicio idque opus quam
primum ut perficeretur motis precibus petiverunt. Quandoquidem
Nobis usquequaque probatur causa huius finium commutationis et certa
eiusdem consilii opportunitas demonstratur, prompta igitur voluntate
iudicium ea de re secundum et propensum accipimus Venerabilis Fra
tris Pii Laghi, Archiepiscopi titulo Maurianensis inque Foederatis

358

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

Civitatibus Americae Septemtrionalis Pro-Nuntii Apostolici, necnon


vota incepto faventia Venerabilium Fratrum Nostrorum S. R. E. Car
dinalium quorum negotia est pertractare Congregationis pro Episcopis,
ac suppleto quantum opus est eorum consensu, quorum vere interest
vel quovis nomine interesse existimatur, pro apostolicae potestatis
Nostrae plenitudine haec singula decernimus fierique iubemus quae
nominatim recensentur continuo. A finibus archidioecesis Ludovicopolitanae comitatus segregari volumus quibus vulgaria sunt haec no
mina : Anderson, Boyle, Lincoln, McCreary, Mercer, Pulaski, Wayne ;
similiterque a dicione separamus Covingtonensi civilia loca suis sic
appellationibus designata: Bath, Bell, Bourbon, Boyd, Breathitt,
Carter, Clark, Clay, Elliott, Estill, Fayette, Floyd, Franklin, Garrard,
Greenup, Harlan, Jackson, Jessimine, Johnson, Knot, Knox, Laurel,
Lawrence, Lee, Leslie, Letcher, Madison, Magoffn, Martin, Manifee,
Montgomery, Morgan, Nicholas, Owsdey, Perry Pike, Powell, Rockcastle, Rowan, Scott, Whitley, Wolfe, Woodford. Quibus de ita seiunc
tis in unumque conglobatis locis novam ex integro condimus dioecesim
posthac videlicet Lexingtonensem vocitandam et gubernandam iisdem
prorsus definitam finibus quibus praedicti civiles comitatus simul
sumpti circumscribuntur. Sedem vero huius dicionis novellae ipsa
collocamus in urbe vulgari vocis Lexington quam proin ad episco
palis civitatis evehimus dignitatem. Episcopi dein cathedram sacra
defigi volumus in aede Deo ad honorem Christi Regis dedicata memo
ratam intra urbem quae ad Cathedralis templi Lexingtonensis litur
gicum gradum attollitur atque honorem, cui deinceps universa con
venient insignia privilegia iura quibus reliquae per orbem fruuntur
cathedrales ecclesiae. Eandem praeterea dioecesim Lexingtonensem
suffraganeam subdimus archidioecesi ipsi Ludovicopolitanae eiusque pro
tempore Antistitem metropolitico aequaliter subicimus iuri archiepi
scopi Ludovicopolitani. Mensam porro novae dioecesis episcopalem
cumulabunt exornabuntque tum Curiae certa postmodum emolumenta,
liberales fidelium oblationes ac portio ei obtingens ex partitione, ad
normam canonis 122 Codicis Iuris Canonici peragenda, bonorum nempe
quae adhuc episcopalem ad mensam archidioecesis Ludovicopolitanae
necnon dioecesis Covingtonensis pertinuerunt. Episcopum autem pro
tempore Lexingtonensem iuribus cunctis augemus et privilegiis, quin
immo et honoribus, quibus reliqui, alibi gentium dioecesani Antistites
pollent, atqui officiis illum pariter obstringimus et oneribus obligationum
quibus ceteri locorum tenentur Ordinarii. Ne vero ullum Pastori sic

Acta Ioannis Pauli Pp. II

359

constitutae hodie dicionis desit validum a principio adiumentum in


cotidiana rerum gubernatione, illic constituendum censemus Collegium
Consultorum ex regula iuris. De candidatis autem ad sacerdotium eo
rumque institutione servabuntur perquam religiose tam praescripta iuris
communis quam mandata Decreti Concilii Vaticani Secundi cui titulus
Optatam totius atque etiam normae a Congregatione pro Institutione
Catholica his de rebus editae. Cum primum novae dioecesis constitutio
suum rite ad effectum erit deducta, eo ipso tempore factoque sacerdotes
eidem illi Ecclesiae adscripti erunt habendi cuius in finibus ecclesiasti
cum detinent officium ; reliqui autem omnes presbyteri clerici seminariique alumni manebunt vel incardinabuntur illi dicioni ubi legitimum
habent domicilium. Omnia insuper documenta publicaque acta novam
hanc dioecesim eiusdemque clerum fideles ac res respicientia temporales
mandamus ut a Curia episcopali simul archidioecesis Ludovicopolitanae
simul dioecesis Covingtonensis admodum diligenter ad Curiam trans
ferantur Lexingtonensem ut in tabulario tempestive instruendo istic
adserventur. Denique tandem Venerabilem Fratrem commemoratum
superius Pium Laghi aut, ipso forte a sede absente, negotiorum Apo
stolicae Sedis in Foederatis Americae Septentrionalis Civitatibus cura
torem destinamus haec ad perficienda plane mandata praeceptaque no
stra, necessarias cui et opportunas tribuimus facultates etiam subdele
gandi, ad effectum de quo hic agitur, alium quemlibet virum ecclesia
stica in dignitate constitutum, onere tamen addito ad Congregationem
pro Episcopis, cum primum licuerit, verum exemplar perferendi ipsius
actus peractae iam exsecutionis consiliorum Nostrorum. Has pastremo
Litteras Apostolicas, quas tanta cum spe exspectationeque rerum dein
ceps praeclararum in Kentukiana regione quattuor iam instructa dioe
cesibus expediendas curamus sub plumbo, tam nunc quam postea vali
das esse ratasque volumus, contrariis quibuslibet rebus neutiquam obsi
stentibus.
Datum Romae, apud S. Petrum, die quarto decimo mensis Ianuarii,
anno Domini millesimo nongentesimo octogesimo octavo, Pontificatus
Nostri decimo.
AUGUSTINUS Card. CASAROLI
a publicis Ecclesiae negotiis

BERNARDINUS Card. GANTIN


Congr. pro Episcopis Praef.

Marcellus Rossetti, Proton. Apost.


Angelus Lanzoni, Proton. Apost.
Loco g Plumbi
In Secret. Status tab., n. 212.804.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

360

LITTERAE APOSTOLICAE
I
Venerabilibus Famulis Dei Mariae Pilar a Sancto Francisco Borgia duabusque ex eadem Religiosa Familia sociis Beatorum martyrum honores
decernuntur.

IOANNES PAULUS PP. II


Ad perpetuam rei memoriam. Si mundus vos odit, scitote quia
me priorem vobis odio habuit. Si de mundo essetis, mundus quod
suum est diligeret ; quia vero de mundo non estis, sed ego elegi vos
de mundo, propterea odit vos mundus (Io 15, 18-19). Ita non numquam
in Christi discipulos saevit odium et exarsit, ut et eorum mortis causa
id fuerit. Id ipsum accidit haud ita pridem Famulis Dei Mariae Pilar
a Sancto Francisco Borgia, Mariae Angeli a Sancto Iosepho et There
siae a Iesu Infante, quae, ardenti incensae caritate magnaque actae
studio divinum Magistram per omnia imitandi, suum libenter sangui
nem effuderunt, ut regnum eius confirmrent in mundo, ubi Maius
dominari videretur. Cuiusmodi in Deum fidelitatis amorisque testi
monium illae quidem iam dudum paraverant, quod statuissent se
Dominum secuturas, quocumque ducerentur. Ita igitur effectum est,
tenebris crassescentibus eisque male manantibus, ut mortem ne timerent; conficiebant enim suum sacrificium cum Christi immolatione so
ciatum et gloriae Deo et spiritali magno emolumento Ecclesiae fore,
probe profecto scientes praeclara verba: K Nisi granum frumenti...
mortuum fuerit,

si ... mortuum fuerit, multum fructum affert

(Io 12, 24). Singulae eae ipsae, seu tres Carmelitae Discalceatae, quae
ad Guadalaiarense pertinebant monasterium Sancti Iosephi in Hispa
nia, modestae erant atque humiles, mites ac debiles, negotiis tempora
libus suaeque Civitatis rebus socialibus prorsus alienae, uni Deo ora
tione et caelestium cogitatione deditae. Neminem laeserunt umquam,
quin etiam operam dabant, ut omnibus adiumento essent diem ac
noctem; perpetuumque sacrificium laudis in solitudine silentioque Deo
offerebant, necnon copiosos sanctitatis fructus ferebant, pacis causa
atque salutis. Quod tamen eis erat ornamento et gloriae, id criminis
loco putatum est, quodque cuilibet tum admirationis tum grati animi

Acta Ioannis Pauli Pp. II

361

sensus excitare debuit, id contra causa exstitit, cur eae vexarentur. Una
enim causa, ob quam tam turpiter crudeliterque interfectae sunt, in hoc
erat : ipsae erant Christi sponsae selectaeque partes Ecclesiae necnon
vivae imagines supernarum rerum aeternarum. Trium Religiosarum
holocaustum tum consummatum est, cum (annis MCMXXXVI-MCMXXXVII)
belli civilis incendio Hispania conflagrabat, tum scilicet cum illic Ec
clesiae hostes, omnem iustitiam destruentes necnon libertatem vitamque
subruentes, terrorem Christifidelibus inferebant ac mortem. Nihilo mi
nus pax in Carmelo erat Guadalaiarensi, ubi re vera caritatis arbor
haud deflorescens perennes ferebat fructus christianarum virtutum,
veniae et impetrationis et paenitentiae. Moniales interea, cum consciae
essent se admodum laboriose vivere, animo vel maiore nutibus serviebant divinis, promptaeque etiam erant ad acerbum emetiendum Cal
variae iter ad suamque fidem coram omnibus testandam. Suis ornatis
lampadibus Sponsum exspectabant (cf. Mt 25, 10), ut, cum primum
vocatae essent, intrarent in Regnum eius. Neque diu fuit exspectandum,
quia vox Sponsi dulcissima ab eis audita est dicentis : (( Venite,
possidete paratum vobis Regnum a constitutione mundi (Mt 25, 34).
Secreto eousque vixerant quidem, at mors, quam heroum in modum
passae sunt pro Christi nomine, effecit ut notae in omnibus terrae regio
nibus haberentur gloriaque dignae ac immortali memoria. Ad immensam
nunc pertinent eorum multitudinem qui laverunt stolas suas et deal
baverunt eas in sanguine Agno et ante thronum Dei clamant voce
magna dicentes : Salus Dei nostro qui sedet super throno, et
Agno (Ap 7, 10-14). Earum vita simplex a pueritia fuit ac pia.
Soror Maria Pilar a Sancto Francisco Borgia, cui lacoba Martnez
Garca saeculare erat nomen, Turiasone in provincia Caesaraugustana
die XXX mensis Decembris nata est anno MDCOCLXXVII, Carmelum in
gressa est anno MDCCCXCVIII, sacraque deinde vota die xv mensis Octomris nuncupavit anno MDCCCIC. Assiduum ostendit studium cum in
servandis Regulis, tum in officiis sibi creditis in sacrario explendis ad
Totamque, laborans quoque ut spiritalia caelestiaque omnia redderet

ob amorem Dei. Vivida eminebat fide ardentique in Eucharistiam pie


tate, eratque pariter cellae studiosissima ac taciti laboris. Artis acu
pingendi perita erat suamque ad Communitatem fuit perutilis. Ad
stante periculo, aperte dixit se mori potius velle, quam impie quidquam
in Dominum admittere, hisce tunc additis : (( Ad martyrium si perductae
erimus, canentes ibimus, sicut nostrae Compendii martyres ; postre-

362

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

mis diebus (proprieque die xxri mensis Iulii anno MCMXXXVI) se Deo
pro Sororum salute et incolumitate hostiam devovit.

Soror Maria

Angeli a Sancto Iosepho, cui Marciana Valtierra Tordesillas saecu


lare nomen erat, Getafe in provincia Matritensi die vi mensis
Martii nata est anno MCMV, Carmelum anno x x v aetatis suae est in
gressa, dieque x x i mensis Ianuarii primum Deo se devovit ac tribus
post annis vota nuncupavit perpetua. Cumque firmo vehementique
animo ad perfecta, seu ad sanctitatem, contenderet, Regulam diligen
tissime servabat, intenta quidem ac sedula^ neque a parvis deficiens
rebus; studio etiam speciali spiritum humilitatis et paupertatis et
oboedientiae colebat, alacriterque Missiones adamabat.

Mi Deus,

ita scripserat , vitam meam inter martyrii dolores accipite veluti


mei erga vos amoris testimonium, sicut tot accepistis, qui, cum vos
dilexissent, hac ipsa de causa perierunt . Olim, cum lectionem audivisset de martyrii praestantia, rem sic commentata est : Quanta est
eiusmodi fortuna ! Non hac tamen gratia sum digna ! Opertet eam
assequar fidelis super parva . Ea deinde nocte, quam dies mensis
Iulii XXIV consecutus est anno MCMXXXVI, serva Dei exclamavit :
(( Utinam simus martyres ! . Soror Theresia a Iesu Infante, cui Eu
sebia Garca Garca nomen erat saeculare, in oppido (( Mochales ,
quod ad provinciam pertinet Guadalaiarensem, die v mensis Martii
nata est anno MCMIX, Carmelum anno xvi aetatis suae ingressa est,
primumque Deo die vii mensis Novembris se devovit anno MCMXXVI,
anno autem MCMXXX vota nuncupavit perpetua. Acriore praedita in
genio, secum ipsa certavit, in viaque sanctimoniae magnopere pro
fecit; in caritate colenda industriam specialem posuit, impigreque,
ut coram Deo semper viveret, operam dabat. Cumque eius esset de
Communitatis valetudine providere, pro tali idcirco munere Sorori
bus, quae aegrotarent, amanter assidebat ac delicate, gaudens quod in
aegrotis Christo serviret. Patibilis erat artisque musicae sane perita.
Pluribus tempestatibus, ita ut et aliae moniales, se aperte dixit san
guinem propter Christi triumphum fundere velle. Ita sese expedierant
ad bibendum passionis calicem, quem singulae certo biberunt (cf. Me
10, 38). Die XXII mensis Iulii anno MCMXXVI, ubi iam vesperaverat,
omnes Carmelitae Sorores Monasterii Sancti Iosephi, saeculari more
vestitae domicilium privatis in aedibus sibi praecavendi causa collocaverunt. Biduo post, seu postmeridiano xxiv mensis Iulii die, quo
Beatarum XVI Martyrum Carmelitarum Compendiensium liturgica

Acta Ioannis Pauli Pp. II

363

memoria celebrabatur, nominatae tres Christi discipular, incumbentis sibi martyrii insciae, sui itineris ad Calvariae locum postremas
emeritae sunt partes ; tunc enim, cum per urbanam Guadalaiarae viam
una simul percurrerent ad tutius petendum perfugium, inciderunt in
seditiosorum militum manipulum, quaedamque ibi mulier aetatis non
dum adultae, quae ad eorum factionem pertinebat, ad socios conversa :
displodite, clamavit , quia moniales sunt illae ! . Omni huma
nitate deposita, insediti sunt eas, primamque trium Sororum tor
mentis Mariam Angeli a Sancto Iosepho ceciderunt, quae, nullo verbo
dicto, statim defecit. Deinde Soror Maria Pilar a Sancto Francisco
Borgia ab iis vulnerata humi procubuit mussitans vivat Rex Chri
stus ! ; iterumque ab insecutoribus est caesa, sed tamen non inter
fecta. Ipsa ad vicinam pharmacopolam et ad valetudinarium delata
est, turba concomitante atque clamante : agitedum, morte afficite
eam ! . Corpus eius totum acceptis plagis confossum est, ita ut ea
paulo post, suis ignoscens interfectoribus, pie ad Deum abierit. Po
strema victima Soror fuit Theresia a Iesu Infante, quae, cum eorum
srdidas repudiasset condiciones, ad hoc est ab illis sollicitata, ut
vivat communismus ! exclamaret, at, cum contra (( vivat Rex Chri
stus ! clamare coepisset, tunc ignivoma manuballista necaverunt eam.
Servae Dei per angustam portam artamque viam (cf. Mt 7, 14) ad
plenam pervenerunt mysterii paschalis participationem; cursus enim,
quem ad comprehendendum bravium susceperant (cf. / Cor 9, 24),
celeriter ad metam seu ad vitae fontes aquarum (cf. Ap 7, 17) contigit.
Haec omnia tum populo Dei patebant, tum praesertim Carmelitarum
Ordini, apud quem re statim tres illae moniales fidei martyres habitae
sunt verae. Cumque martyrii cresceret fama, annis MCMLV-MCMLVIII
informativo quem dicunt Processui Ordinario instruendo prius apud
archiepiscopalem Curiam Toletanam, deinde apud episcopalem Seguntinam-Guadalaiarensem data est opera. Die xiv mensis Februa
rii anno MCMLXII Decretum super scriptis, quae iisdem tribueban
tur Servis Dei, editum est, annoque MCMLXXX edita sunt Decreta
super

non

cultu

et

super

Ordinarii

Procesuss

validitate.

Felici

autem exitu posthac cum in Peculiari Congressu Theologorum Con


sultorum die XII mensis Novembris anno MCMLXXX v, tum in Ordina
rio Coetu Patrum Cardinalium et Episcoporum die x x i mensis Ianuarii
anno MCMLXXXVI peracta est recognitio de coniecto earumdem So
rorum martyrio, Nostroque denique Decreto die xx mensis Martii eo

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

364

Officiale

ipso anno ediximus verum eas ac certum tulisse martyrium. Demum,


die Beatificationis statuta, hodie mane Beatificatio acta est cum earum,
tum Marcelli Spinola y Maestre et Emmanuelis Domingo y Sol; qua
re hic in Basilica Petriana hanc formulam elocuti sumus inter Sacra :
Nos, vota fratrum nostrorum Iesus Pia Ganda, Episcopi SeguntiniGuadalaiarensis, Caroli Amigo Vallejo, Archiepiscopi Hispalensis,
Richardi Mariae Caries Gordo, Episcopi Dertosensis, necnon pluri
morum aliorum Fratrum in Episcopatu, multorumque christifidelium
explentes, de Congregationis pro Causis Sanctorum consulto, Aucto
ritate Nostra Apostolica facultatem facimus, ut Venerabiles Servi Dei
Maria Pilar a Sancto Francisco Borgia, Maria Angeli a Sancto Iose
pho, Theresia a Iesu Infante et a Sancto Ioanne a Cruce, Marcellus
Spinola y Maestre et Emmanuel Domingo y Sol,' Beatorum nomine in
posterum appellentur, eorumque festum die ipsorum natali : Mariae
Pilar a Sancto Francisco Borgia, Mariae Angeli a Sancto Iosepho, et
Theresiae a Iesu Infante et a Sancto Ioanne a Cruce die vicesima
quarta Iulii ; Marcelli Spinola y Maestre die decima nona Ianuarii ;
Emmanuelis Domingo y Sol die vicesima quinta Ianuarii, in locis et
modis iure statutis quotannis celebrari possit. In nomine Patris et
Filii et Spiritus Sancti . Qua sollemni quidem prolata sententia stu
diose sumus verbis item Nostris cuiusque Beati Beataeque caelitis pertexere tum vitae curriculum tum maxime sanctimoniae documenta iu
diciaque virtutum, unde digni sunt illi ab Ecclesia Matre habiti qui
tam, excelsum obtinerent inter Iesu Christi adsectatores locum unaque
cum pientissimis omnium gentium christifidelibus perquam libenter
eosdem Beatos Beatasque publico cultu primi sumus venerati ac fiden
ter precati caelitus ut peregrinantem tuerentur Ecclesiam suisque
exemplis et praeceptis evangelii viam per huius mundi incerta demonstrarent.
Datum Romae, apud Sanctum Petrum, sub anulo Piscatoris, die
XXIX mensis Martii, anno MCMLXXXVII, Pontificatus Nostri nono.
6B AUGUSTINUS Card. CASAROLI, a publicis Ecclesiae negotiis
Loco Sigilli
In Secret. Status

tab., n. S848/,.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

365

II
In dioecesi Brunensi, in Cecoslovachia, templum B. M. V. in caelum Assumptae, quod est Veterobrunae, ad dignitatem Basilicae Minoris evehitur.

IOANNES PAULUS PP. II


Ad perpetuam rei memoriam. Quanto amore feramur in Virginem
Christi Matrem, iam tum scripta, tum acta Nostri Pontificatus, tum
etiam tota vita demonstrat. Non modo enim est Illa altissimi Dei Gene
trix, qui omnia complet, sed etiam mater ac tutela nostra, qua prote
gente huius vitae pelagi Auctus superamus, qua benigne comitante por
tum aeternae tranquillitatis obtinere possumus. Ceterum, eius exempla
virtutum tam attrahunt, ut facile eius vestigia alacri animo sequamur.
Qua re, cum inter complura eidem huic praecelsae Christi Matri dicata
in Cecoslovachia templa as sacella iam insigniter exstaret longeque illu
straretur paroecialis aedes honoribus ipsis devota Virginis Mariae in
caelum assumptae apud oppidum Veterobrunae intra dioecesis Brunensis
fines, visum est placuitque ut ad Basilicae Minoris eveheretur digni
tatem tum ob sacram eiusdem templi artem praestantiorem, tum
propter diuturnam pietatem qua imago beatae Mariae Nigrae, quam
etiam Matrem Dei appellant a S. Thoma, frequentibus excolitur a Chri
sti fidelibus. Praeterea prodigiis locus ipse simulacrumque commen
dantur, quae inibi per saecula facta traduntur, necnon singulari Sanctae
Sedis benevolentia atque cultus caelesti Matri diu redditi sollemni
tate. Bene idcirco fieri censemus si, addito hoc tam honorifico titulo,
quasi quaedam corona et cumulus splendoris eodem tandem accedat.
Probatis igitur quae Congregatio pro Cultu Divino de re statuerit factis
a Nobis olim facultatibus, apostolica Nostra potestate templum B. M.
Virginis caelo receptae de quo diximus numero Basilicarum Minorum
accensendus, tributis nempe iuribus talium templorum propriis, mpdo
servata sint quae Decretum De Titulo Basilicae Minoris iubet, die
sexto mensis Iunii, anno MDCCCCLXVIII factum. Ceterum quod gessimus
felix faustumque sit in posteros annos universae ecclesiali communitati
Brunensi, respiciente de caelo ipsa sic honorata Maria.
Datum Romae, apud Sanctum Petrum, sub anulo Piscatoris, die vi
mensis Octobris, anno MDCCCCLXXXVII, Pontificatus Nostri nono.
& AUGUSTINUS Card. CASAROLI, a publicis Ecclesiae negotiis
Loco Sigilli
7 Secret. Status tab., n. 20J/.626.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

366

Officiale

III
B. M. V. imago populari sermone Virgen de los desamparados appellata, quae in Sanctuario loci v. d. EI Saliente asservatur, sacro diademate redimitur.

IOANNES PAULUS PP. II


Ad perpetuam rei memoriam. Ministerii Nostri pontificalis ab
initio Virginis Mariae cultum apud Dei plebem excitandum atque adeo
augendum curavimus, cum hanc reputaremus rem per se ipsam prae
stantissimam eandemque cum intimo animo Nostro prorsus concinere.
Qua de re cum Venerabilis Frater Emmanuel O. Hervs, Episcopus
Almeriensis, datis litteris die VIII mensis superioris Octobris, ab hac
apostolica Sede expostulaverit, ut praeclara illa imago Beatae Mariae
Virginis, populari sermone <( Virgen de los desamparados cognomi
nata, quae in Sanctuario loci v. d. (( EI Saliente pie colitur, nomine
et auctoritate Nostra pretiosa corona redimiri posset, libenti quidem
animo hanc facimus potestatem, in maiorem scilicet Dei gloriam inque
Christi Matris laudem et ornamentum. Cum igitur res ita se habeat,
iis quidem probatis quae Congregatio pro Cultu Divino de hoc negotio
statuit consiliis, committimus Venerabili Fratri quem supra memora
vimus, vel ei quem ipse legaverit, quo die sane placebit, munus coronandae ipsius imaginis Beatae Mariae Virginis sub titulo (( Virgen
de los desamparados nomine et auctoritate Nostra, stata ac sollemni
caerimonia, secundum sacrae liturgiae praecepta. Ceterum Maria
Virgo veluti Mater fidissima hos fideles dilectissimos tutos praestare
velit eorumque patrocinium usque suscipiat.
Datum Romae, apud S. Petrum, sub anulo Piscatoris, die xxiv
mensis Novembris, anno MCMLXXXVII, Pontificatus Nostri decimo.
AUGUSTINUS Card. CASAROLI, a publicis Ecclesiae negotiis
Loco & Sigilli
In Secret. Status tab., n. 207.468.

Acta Ioanni Pauli Pp. II

367

IV
In Manilensi archidioecesi templum S. Ioanni Baptistae dicatum, quod
populus Iglesia del Nazareno del Quiapo cognominat, ad dignitatem
Basilicae Minoris evehitur.

IOANNES PAULUS PP. II


Ad perpetuam rei memoriam. Qui loco Petri, Apostolorum prin
cipis, Christi Ecclesiam gubernamus, eodem etiam, si fieri possit, amore
quo beatus ille Apostolus, regere annitimur. Quare quidquid in Dei
honorem decusque cedere intellexerimus, id studioso animo gerimus,
aut gerendum curamus. Resonant enim in animo Nostro illa divini
Redemptoris verba: ((Si amas, Petre, pasce (Io 21, 15-17). Cum ego
Venerabilis Frater Noster Iacobus S. R. E. Cardinalis Sin, Archiepi
scopus Manilensis, suo suorumque tum cleri de ipsius tum populi
nomine iam ab hac Apostolica Sede petierit, ut paroeciale templum
S. Ioannis Baptistae, a populo (( Iglesia del Nazareno del Quiapo
cognominatimi, ad dignitatem Basilicae Minoris eveheretur; esse enim
illud antiquum, opere nobile, pietate venerabile ; Nos, post iustam
rerum considerationem bene fieri censuimus, si admotae expostulationi
concederemus. Iis ergo probatis, quae Congregatio pro Cultu Divino,
factis olim a Nobis facultatibus, de re statuerit, quam aequissimo
animo templum S. Ioanni Baptistae sacrum, de quo locuti sumus,
quoque populari sermone (( Iglesia del Nazareno del Quiapo appel
latur, Basilicis Minoribus accensendus, factis iuribus talium Templo
rum propriis, modo servata sint quae Decretum (( De titulo Basilicae
Minoris iubet, anno MDCCCCLXVIII, die vi Iunii, factum. Contrariis
nihil obstantibus. Ceterum quae gessimus tum sacro Praesuli prosint,
tum dilectissimo eius gregi filiorum.
Datum Romae, apud S. Petrum, die xi mensis Decembris, anno
Pontificatus Nostri decimo.

MDCCccLXXXvii,

& AUGUSTINUS Card. CASAROLI, a publicis Ecclesiae negotiis


Loco Sigilli
In Secret. Status tab., n. 209.291.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

368

Officiale

V
Sanctus Antonius a Padua dioecesis Piracicabensis Patronus constituitur.

IOANNES PAULUS PP. II


Ad perpetuam rei memoriam. Notum est quanta populus Bra
siliensis pietate antiquitus colat Sanctum Antonium a Padua, sodalem
Ordinis Sancti Francisci Asisinatis, presbyterum et Ecclesiae Docto
rem, quamque idem se in suis necessitatibus ab eo adiutum iri confidat,
cuius cotidie precum efficaciam experitur. Hinc illi mulita templa
dicata, ad quae catholici se conferunt crebri auxilium rogaturi. Hanc
ob rem Venerabilis Frater Eduardus Koaik, Episcopus Piracicabensis,
cleri et fidelium vota excipiens, electionem huius Sancti in Patronum
apud Deum eiusdem dioecesis rite approbavit. Volen.s autem quod ipse
fecit vi apostolicae potestatis roborari, Litteris die vicesimo secundo
mensis Novembris anno millesimo nongentesimo octogesimo septimo
datis enixe postulavit ut electio et approbatio illae iuxta Normas de
Patronis constituendis et ad normam Instructionis De calendariis
particularibus atque Officiorum et Missarum Propriis recognoscen
dis )),n. 30, confirmarentur. Qua re Nos, scientes electionem et appro
bationem eiusmodi ad iuris praescriptum esse peractas, quod Congre
gatio pro Cultu Divino hac de re decrevit ratum habentes, Sanctum
Antonium a Padua, presbyterum et Doctorem Ecclesiae, Patronum
apud Deum Piracicabensis dioecesis libenti animo confirmamus, om
nibus cum iuribus et liturgicis privilegiis iuxta rubricas consequen
tibus. Contrariis quibuslibet non obstantibus. Has autem Litteras No
stras sive nunc sive in posterum firmas esse volumus omnino.
Datum Romae, apud S. Petrum, sub anulo Piscatoris, die n mensis
Ianuarii, anno MCMLXXXVIII, Pontificatus Nostri decimo.
AUGUSTINUS Card. CASAROLI, a publicis Ecclesiae negotiis
Loco & Sigilli
In Secret. Status tab., n. 209,,108.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

369

HOMILIAE
I
In Vaticana basilica habita VII ineunte ordinario generali coetu Synodi
episcoporum. *

1. I o effonder il mio spirito sopra ogni uomo .*


Oggi, all'inizio della Settima Assemblea ordinaria del Sinodo dei
Vescovi desideriamo ringraziare per la Pentecoste della Chiesa;
per Peffusione dello Spirito sopra gli Apostoli riuniti insieme
alla Madre di Cristo nel cenacolo di Gerusalemme;
per la parola con la quale lo stesso Spirito di verit ha parlato
alla Chiesa dei nostri tempi mediante il Concilio Vaticano II ;
perch lo stesso Spirito Consolatore rende incessantemente testi
monianza a Cristo, e perch anche noi guidati da Lui possiamo
dare testimonianza.
A Lui, Spirito Creatore, Dono dell'Altissimo Dio, ci siamo rivolti
all'inizio di questa Celebrazione Eucaristica, invocandolo : Accende
lumen sensibus : / infunde amorem cordibus : / infirma nostri corpo
ris / virtute firmans perpeti .
2. (( Tutto quello che legherete sopra la terra assicura Ges nel
Vangelo proclamato poc'anzi sar legato anche in cielo .
2

Questo (( legare grazie al quale la Chiesa si costruisce, di gene


razione in generazione, come Corpo di Cristo, si attua nella potenza
dello Spirito Santo.
Essa il Corpo nel quale la vita di Cristo si diffonde nei credenti,
che a Lui si uniscono in modo arcano e reale mediante i Sacramenti ;
e contemporaneamente Popolo, il nuovo Popolo di Dio, che ha per
Capo Cristo; per condizione la dignit e la libert dei figli di D i o ;
per legge il nuovo precetto dell'amore ; per fine il Regno di Dio.
3

Essa in Ges Cristo come un sacramento o segno e strumento


dell'intima unione con Dio e dell'unit di tutto il genere umano.
Quindi si adempiono costantemente in noi ma anche mediante
4

* Die 1 m. Octobris a. 1987.


1

Gl 3, 1.

Mt 18, 18.

Cf. Lumen gentium, 8. 9.

Cf.

Lumen gentium, 1.

25 - A. A. S.

Acta Apostolicae

370

Sedis - Commentarium

Officiale

noi queste parole : Tutto quello che legherete sopra la terra sar
legato anche in cielo .
Veramente <( la Chiesa universale si presenta come un popolo adu
nato nell'unit del Padre, del Figlio e dello Spirito Santo )).
Non forse unito ... l e g a t o in cielo ci che stato l e g a t o ,
qui, sopra la terra, nella potenza dello Spirito Santo sin dal giorno
della Pentecoste? Non sono forse i fedeli legati , cio uniti profon
damente, mediante il Battesimo, la Confermazione, l'Eucaristia, alla
missione e alla vocazione della Chiesa?
5

3. Rendiamo grazie perch, mediante l'opera del Concilio Vati


cano II, abbiamo potuto renderci pi profondamente consapevoli di
questo (( legare che ci unisce tutti nel Corpo di Cristo che , ad un
tempo, Popolo di Dio. E questo il Popolo pellegrinante attraverso la
terra verso gli eterni destini in Dio : verso la Gerusalemme celeste.
Abbiamo potuto renderci pi profondamente consapevoli di questo
legame, questo legare che unisce nella Chiesa persone di diverse
vocazioni : sacerdoti e laici, quelli che servono Dio come consacrati,
e quelli che Lo servono rivolti verso il mondo e verso quei compiti, che
il mondo pone all'uomo. Ecco, lo Spirito Santo (( guida la Chiesa per
tutta intera la verit, la unifica nella comunione e nel ministero, la
istruisce e dirige con diversi doni gerarchici e carismatici, la abbel
lisce dei suoi frutti .
7

Cos si adempiono le parole del Profeta : Io effonder il mio spi


rito sopra ogni uomo e diverranno profeti i vostri figli e le vostre
figlie .
10

4. Riuniti nel Sinodo dei Vescovi iniziamo oggi I ottobre, il lavoro


comune, che concluderemo il venerd 30 ottobre. Esso dedicato a
questo argomento : i laici nella Chiesa, la loro vita e la loro missione,
per la salvezza del mondo.
o

Sar un lavoro complesso nelle sessioni plenarie o nei circoli


minori , permeato anzitutto di preghiera; fatto di lunghe ore di
ascolto e di dialogo, di studio e di riflessione, di scambio e di ricerca;
lavoro impegnativo, sotto lo sguardo di Dio e della Chiesa intera.
5

Mt 18, 18.

Lumen gentium,

Cf. Gv 16, 13.

Cf. E f 4, 11-12; 1 Cor 12, 4; Gal 5, 22.

Lumen gentium,

10

Gl 3, 1.

4.

4.

371

Acta Joannis Pauli Pp. II

Nei prossimi giorni si compiono 25 anni dall'inaugurazione del


Concilio Vaticano II, che a tale argomento dedic una grande parte del
suo magistero. Desideriamo guardare alla luce delle esperienze di
tutte le Chiese e comunit la vita e la missione del laicato nella
Chiesa universale.
Desideriamo guardare con occhi di Pastori di questa Chiesa, quindi
dal punto di vista dei nostri compiti e della nostra responsabilit :
dal punto di vista del nostro servizio nei confronti del Popolo di Dio.
Nel Vescovo infatti si concentra in modo particolare la Chiesa
prima di tutto quella Chiesa che gli stata affidata dallo Spirito.
E proprio questa Chiesa che lo Spirito Santo ha affidato a noi Vescovi,
come comunit complessa, come Popolo di Dio

(( laos diventer

oggetto specifico dei lavori di questa Assemblea del Sinodo.


Preparandoci ad essa, abbiamo cercato di sentire dai nostri fratelli
e sorelle laici, che cosa essi stessi pensino della loro vita e della loro
missione nella Chiesa.
In numerose diocesi, parrocchie, associazioni, comunit ecclesiali,
movimenti, gruppi di preghiera, essi hanno dato un importante contri
buto studiando il tema del Sinodo prima sulla base dei Lineamenta ,
poi riflettendo sull'(( Instrumentum laboris ; esprimendo ai loro Ve
scovi le loro convinzioni, le loro testimonianze, le loro attese ; pregando
individualmente e comunitariamente per la buona riuscita del Sinodo.
Alcuni di essi per necessit non numerosi sono stati invitati
al Sinodo : si tratta di una presenza sostanziale, perch il gruppo
degli Auditores e delle Auditrices , laici e laiche, sono come
l'immagine di tutto il laicato della Chiesa : sono madri e padri di
famiglia, sono membri di associazioni, di movimenti spirituali, di
consigli pastorali ; sono economisti, politici, ingegneri, educatori, cate
chisti ; persone appartenenti al mondo del lavoro, della cultura, dell'in
dustria ; al mondo urbano e al mondo rurale ; essi portano, insieme alla
loro testimonianza e ai loro contributi al dibattito, la realt autentica
dell'impegno dei laici nella missione della Chiesa per la salvezza del
mondo.
Adesso ci troviamo qui, dinanzi allo Spirito di Verit, per affrontare
in tale forma sinodale il compito che ci attende. I nostri cuori e le
nostre menti devono essere disposti a seguire e a far maturare le ispi
razioni dello Spirito di Dio.
Dice Cristo : (( Tutto quello che legherete sopra la terra sar legato

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

372

anche in cielo e tutto quello che scioglierete sopra la terra, sar sciolto
anche in cielo )).
Abbiamo fiducia che lo Spirito Santo che ci stato dato nella Chiesa
e per la Chiesa ci aiuter anche a sciogliere ci che in questo
vasto campo dei laici da sciogliere , per fare scaturire dalla
loro vocazione laicale gli impegni loro propri e specifici per la mis
sione ecclesiale.
u

5. Accogliamo come indirizzato a noi ci che l'apostolo Paolo scrisse


ai Filippesi e che leggiamo oggi nella liturgia : non cercate (( il proprio
interesse, ma anche quello degli altri .
12

Sarebbe difficile pensare diversamente ; diversamente agire ; essere


Vescovo e Pastore nella Chiesa di Cristo in maniera differente. S,
l'(( interesse degli altri , in questo caso l'interesse dei nostri fratelli
e sorelle laici, nello stesso tempo il nostro proprio interesse. Siamo
lontanissimi da tutto ci che l'Apostolo definisce come ((spirito di
rivalit , oppure vana gloria . Anzi siamo disposti a considerare,
con tutta umilt, gli altri superiori a noi stessi. Nutriamo una pro
fonda stima per i nostri fratelli e sorelle laici. Ringraziamo lo Spirito
Santo per tutti i doni , che sono diventati la loro parte per il bene
della Chiesa. Desideriamo che questi doni, questi carismi, risplendano
pienamente e portino frutti in pienezza.
13

Scrive l'Apostolo : Se c' ... qualche consolazione in Cristo ... ren


dete piena la mia gioia con l'unione dei vostri spiriti, con la stessa
carit, con i medesimi sentimenti . Alla stessa gioia ci incoraggiamo
anche reciprocamente. Anche noi desideriamo la stessa gioia, servendo
la Chiesa come Pastori sempre e dappertutto, ma particolarmente ora
durante il dibattito al Sinodo.
14

Preghiamo lo Spirito Santo perch ci accompagni con questo con


forto derivante dalla carit , di cui leggiamo nella Lettera ai Filip
pesi.
15

6. (( Dove sono due o tre riuniti nel mio nome, io sono in mezzo a
loro .

11

16

Mt 18, 18.

12

Cf. Fil 2, 4.

13

Cf. f t 2, 3.

14

Fil 2, 1-2.

15

2, 1.

16

Mt 18, 20.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

373

Ti invitiamo, Pastore Eterno, nella nostra comunit. Sii con noi I


Noi siamo riuniti qui nel tuo Nome. Riuniti nella potenza dello Spirito
Santo promessa da te alla Chiesa.
Ti ringraziamo per la Pentecoste !
L'Assemblea sinodale si riunisce nell'Anno Mariano. Speriamo che
sia con noi in modo particolare la Madre di Dio, Colei che il Concilio
ha tanto avvicinato a noi come presente nel mistero di Cristo e della
Chiesa . Preghiamo che Ella sia con noi nel corso di questi giorni,
come Madre del Buon Consiglio.
Preghiamo perch tutti coloro, ai quali questo Sinodo si riferisce,
ascoltino la Chiesa , per opera del nostro servizio sinodale ; perch
ascoltino lo Spirito che (( parla alla Chiesa e mediante la Chiesa^
17

Perch si approfondisca e si arricchisca la comunanza di Spirito


nei cuori dell'intero Popolo di Dio in tutti i luoghi della terra. Amen !

II
In Petriana basilica habita ob decretos ven. Servis Dei Marcello Callo,
Petrinae Morosini et Antoniae

Mesina

Beatorum

caelitum honores.*

(( La vigna del Signore la casa d'Israele .' Noi siamo la vigna


del Signore, cari fratelli e sorelle ! Noi suo popolo, convocato alla
mensa della Parola e del Pane di vita ! Noi, suo popolo radunato nel
l'unit e variet dei doni dello Spirito !
La vigna : ecco la parola centrale della liturgia di oggi, l'immagine
che lega tra loro il brano di Isaia, il salmo responsoriale e il Vangelo
di Matteo.
Oggi risuona ancora una volta nei nostri orecchi il canto della
vigna, cantico di amore e parabola di giudizio. Isaia canta l'amore di
Dio, padrone ed agricoltore, per la sua piantagione preferita :
Che cosa dovevo fare ancora alla mia vigna, che io non abbia fatto? .
Ma lo stesso profeta che manifesta la delusione di Dio di fronte al
l'uva selvatica, di fronte alla violenza fisica e morale che abita nella
casa di Israele. Ed allora, ecco il giudizio : Dio pronto ad abban2

17

Lumen gentium, cap. V I I I .

* Die 4 m. Octobris a. 1987.


1

Is 5, 7.

Is 5, 4.

Cf. 7* 5, 7 e 3, 14.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

374

Officiale

donare questo terreno che ha coltivato : senza la sua protezione esso


torner ad essere un deserto inospitale.
2. Ma proprio qui si leva un grido di smarrimento e insieme di
fiducia : Perch hai abbattuto la sua cinta e ogni viandante ne fa
vendemmia? . il Salmista che richiama con insistenza l'attenzione
di Dio, ne invoca la presenza : Volgiti, guarda dal cielo, vedi e visita
questa vigna, proteggi il ceppo che la tua destra ha piantato, il germo
glio che ti sei coltivato . In questo grido ed in questo crescendo di
invocazioni, si realizza il passaggio da Isaia al Vangelo.
4

3. Nella parabola di Matteo la vigna ormai solo lo sfondo del


dramma. Balzano in primo piano coloro che la coltivano. Il centro
dell'attenzione si sposta su una nuova ingiustizia : non pi il rifiuto
del lavoro, ma il rifiuto di consegnarne i frutti al Padrone della vigna.
Il rapporto di alleanza viene misconosciuto dai vignaioli, i quali,
nel (( tempo dei frutti , non riconoscono altro padrone che se stessi.
6

C' di pi. I vignaioli si spingono fino al punto di bastonare gli


inviati del Padrone, i suoi servi fedeli, i profeti. E quando Egli manda
loro il suo Figlio, come definitiva parola di convincimento e di media
zione, essi lo prendono, lo buttano fuori dalla vigna e lo uccidono )).
Al Figlio, cui doveva andare tutto il rispetto, viene riservato il tratta
mento in uso per i bestemmiatori presso Israele.
7

A questo punto la parabola diventa preannuncio degli avveni


menti pasquali. Inizia il dramma del Figlio di Dio, dell'Alleanza nel
sangue di Lui. Ges dice di s stesso : La pietra che i costruttori
hanno scartato , proprio quella pietra diventata testata d'angolo .
La vigna del Signore la casa d'Israele ... . Mediante il mistero
pasquale diventa chiaro che il Dio dell'Alleanza costruisce la sua casa,
nella storia dell'uomo, su Cristo : la pietra rifiutata diventa sul Cal
vario la pietra angolare della costruzione divina nella storia del
mondo. Da quel momento la croce diventa l'inizio della risurrezione
nella potenza dello Spirito Santo.
9

10

Sai 79,

Sai 79, 15-16.

13.

Mt 21, 34.

Mt 21, 39.

Mt 21, 37.

Mt 26, 28.

10

Mt 21, 24.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

375

4. Fratelli e sorelle, nell'Eucaristia che celebriamo, l'ora del Figlio


di Dio si fa ora della Chiesa, di un popolo nuovo che ha in Cristo la
sua pietra angolare.
A questo popolo appartengono i tre giovani che la Chiesa eleva oggi
alla gloria dei Beati :

Marcel Callo, Pierina Morosini e Antonia

Mesina.
Tutti e tre sono laici, sono giovani, sono martiri !
Figli di questo nostro secolo, difficile ma appassionante, hanno
condiviso l'ora del Figlio di Dio, rimanendo intimamente uniti a Lui
nel mondo. Con trepidazione e gioia li presentiamo al popolo cristiano
e a tutti gli uomini di buona volont come (( germogli scelti che il
divino Agricoltore ha coltivato nel nostro tempo attraverso le loro
famiglie, le loro associazioni, specialmente l'Azione cattolica e la
J.O.C., attraverso il lavoro in casa e in fabbrica, attraverso il martirio.
Nella prima domenica del Sinodo, che s' raccolto per riflettere sul
tema Vocazione e missione dei laici nella Chiesa e nel mondo a
vent'anni dal Concilio , acquista una singolare eloquenza il fatto che
tre laici ottengano la gloria dei Beati. Li presentiamo a tutti come
fedeli laici , come giovani e coraggiosi cittadini della Chiesa e del
mondo , fratelli di un'umanit nuova, costruttori liberi e non-violenti
di una civilt pienamente umana, segno profetico della Chiesa del terzo
millennio, resa sale del mondo grazie anche alla presenza di laici
santi.
5. Oui, dans sa misricorde, le Seigneur a toujours donn sa
vigne , son Peuple, une cohorte de saints qui proclament la gran
deur de l'homme quand il se laisse saisir et conduire par l'Esprit de
Dieu.
Marcel Callo, que j'ai la joie de dclarer Bienheureux, au milieu
de sa famille, de son diocse de Rennes et de nombreux reprsentants
de la J.O.C, et du scoutisme, n'est pas arriv tout seul la perfection
vanglique. Une famille modeste, profondment chrtienne, l'a port.
Le scoutisme, puis la J.O.C., ont pris le relais. Nourri par la prire,
les sacrements et une action apostolique rflchie selon la pdagogie
de ces mouvements, il a construit l'Eglise avec ses frres, les jeunes
travailleurs chrtiens. C'est en Eglise que l'on devient chrtien, et
c'est l'Eglise que l'on construit une humanit nouvelle.
Marcel n'est pas arriv tout de suite la perfection vanglique.
Plein de talents et de bonne volont, il a aussi connu de longs combats

376

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

contre l'esprit du monde, contre lui-mme, contre le poids des choses


et des gens. Mais, pleinement ouvert la grce, il s'est laiss progres
sivement conduire par le Seigneur, jusqu'au martyre.
L'preuve a mtiri son amour personnel pour le Christ. De sa prison
il crit son frre, rcemment ordonn prtre : <( Heureusement, il est
un Ami qui ne me quitte pas un seul instant et qui sait me soutenir
et me consoler. Durant les heures pnibles et accablantes, avec Lui
on supporte tout. Combien je remercie le Christ de m'avoir trac le
chemin que je suis en ce moment .
Oui, Marcel a rencontr la Croix. En France d'abord. Puis arra
ch l'affection de sa famille et d'une fiance aime tendrement et
chastement en Allemagne, o il relance la J.O.C, avec quelques
amis, dont plusieurs sont galement morts en tmoins du Seigneur
Jsus. Pourchass par la Gestapo, Marcel est all jusqu'au bout. Comme
le Seigneur, il a aim les siens jusqu' l'extrme et sa vie tout entire
est devenue eucharistie.
Parvenu dans la joie ternelle de Dieu, il tmoigne que la foi
chrtienne ne spare pas la terre du ciel. Le ciel se prpare sur la terre
dans la justice et l'amour. Quand on aime on est dj bienheureux .
Le Colonel Tibodo, qui avait vu mourir des milliers de prisonniers,
l'assistait l'aube du 19 mars 1945 ; il tmoigne avec insistance et
avec motion : Marcel avait le regard d'un saint.
Le message vivant dlivr par le jociste Marcel Callo nous concerne
tous.
Aux jeunes travailleurs chrtiens, il montre le rayonnement extraor
dinaire de ceux qui se laissent habiter par le Christ et se donnent la
libration intgrale de leurs frres.
Aux chrtiens du diocse de Rennes, et dans le sillage des Evques
fondateurs Amand et Melaine, du bienheureux Yves Mahyeuc, du bien
heureux Julien Maunoir, de saint Louis-Marie Grignion de Montfort,
de la bienheureuse Jeanne Jugan, Marcel Callo rappelle la fcondit
spirituelle de la Bretagne quand elle sait vivre dans la foi de ses pres.
A nous tous, lacs, religieux, prtres ou vques, il relance l'appel
universel la saintet : une saintet et une jeunesse spirituelle dont
notre vieux monde occidental a tant besoin pour continuer d'annoncer
d'Evangile temps et contretemps !
6. Rallegratevi con me e con tutta la Chiesa, voi fratelli e sorelle
della diocesi di Bergamo, abitanti di Fiobbio e di Albino, che siete
venuti a Roma per la beatificazione di Pierina Morosini.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

377

Sono in mezzo a voi le radici della sua religiosit. Cresciuta in un


ambiente di alta vita spirituale incarnata nella famiglia, la beata
Morosini ha seguito Cristo povero ed umile nella cura quotidiana dei
numerosi fratelli. Avendo scoperto che poteva farsi santa anche senza
andare in convento , si aperta con amore alla vita parrocchiale,
all'Azione Cattolica ed all'apostolato vocazionale. La preghiera per
sonale, la partecipazione quotidiana alla santa Messa e la direzione
spirituale l'hanno portata a capire la volont di Dio e le attese dei
fratelli, a maturare la decisione di consacrarsi privatamente al Signore
nel mondo.
Per dieci anni ha vissuto le difficolt e le gioie di lavoratrice in un
cotonificio della zona, facendo i turni e spostandosi sempre a piedi.
Le colleghe testimoniano la sua fedelt al lavoro, la sua affabilit
unita al riserbo, la stima che godeva come donna e come credente.
Proprio nel tragitto verso casa, trent'anni fa, si consumato il suo
martirio, estrema conseguenza della sua coerenza cristiana. I suoi
passi per non si sono fermati, ma continuano a segnare un sentiero
luminoso per quanti avvertono il fascino delle sfide evangeliche.
7. E rallegratevi con me anche voi della diocesi di Nuoro, voi citta
dini di Orgosolo e dell'intera Sardegna, per la giovane Antonia Mesina,
che oggi proclamiamo beata.
Il suo martirio anzitutto il punto di arrivo di una dedizione umile
e gioiosa alla vita della sua numerosa famiglia : stato il suo s
costante al servizio nascosto in casa che l'ha preparata ad un s totale.
Sin da piccola erano gli anni del primo dopoguerra Antonia
ha sperimentato la durezza della sua terra e la generosit della sua
gente ; guidata dai genitori, dalla maestra e dal parroco si aperta
con coraggio ai valori della vita e della fede ; in particolare alla scuola
della Giovent Femminile di Azione Cattolica ha posto in profondit
le radici umane e cristiane del suo desiderio di purezza e di donazione.
E a solo sedici primavere si trovata a vivere il suo s eroico alla
beatitudine della purezza, difesa fino al sacrificio supremo.
11 fascio di legna raccolto per fare il pane nel forno di casa, quel
giorno di maggio del 1935, rimane sui monti accanto al suo corpo stra
ziato da decine e decine di colpi di pietra. Quel giorno si accende un
altro fuoco e si prepara un altro pane per una famiglia molto pi
grande.
Beati perch puri di cuore , Marcel, Pierina e Antonia sono

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

378

Officiale

consegnati a voi, laici, a voi giovani, come testimoni di un amore in


cammino, capace di veder oltre l'umano, di vedere Dio ;

1 1

sono

consegnati a voi come esempi di fede matura, libera da compromessi,


consapevole della dignit umana e cristiana della persona; come canto
di speranza per le nuove generazioni che lo Spirito continua a chia
mare alla radicalit del Vangelo.
8. La vigna del Signore oggi in festa. In questi nuovi Beati si
adempiono le parole di Cristo : Io vi ho scelto e vi ho costituiti,
perch andiate e portiate frutto . Essi sono andati. Ed hanno portato
il frutto della santit. La santit la vocazione principale dell'intero
popolo di Dio : questi Beati, questi laici, ne sono conferma e realiz
zazione.
12

Nella santit di ogni battezzato si rivela la potenza della pietra su


cui poggia la divina costruzione. Il mistero pasquale annunziato
nel Vangelo di oggi opera incessantemente con la potenza dello
Spirito di santit, genera sempre nuovi santi e nuovi beati.
Resi pietre vive dallo Spirito, i beati Marcel, Pierina e Antonia
sono stati trovati fedeli, in posizione di difesa dei valori umani e
cristiani ; oggi vengono collocati in posizione di annuncio, annuncio
della gioia che scaturisce dal glorificare Cristo nel proprio corpo.
Tenendo alta la parola di vita ) ) gridano il loro messaggio con la
forza silenziosa del martirio, scrivendo nel loro giovanile sangue un
inno a Cristo, re e signore dei martiri, di ieri, di oggi, di sempre.
13

14

9. Sulle orme di san Paolo, evangelizzatore e martire, i nuovi


Beati ci sollecitano ad unire le nostre fatiche a quelle di tutti i cre
denti per far fruttificare la vigna di Dio : Tutto quello che vero,
nobile, giusto, puro, amabile, onorato, quello che virt e merita
lode, tutto questo sia oggetto dei vostri pensieri . Con san Paolo ci
ricordano il dovere di assumere tutto il positivo che vi in ogni cul
tura, in ogni situazione storica, in ogni persona. E con san Paolo
aggiungono: (( Ci che avete imparato, ricevuto, ascoltato e veduto in
me, quello che dovete fare .
15

16

11

Mt 5, 8.

Ov 15, 16.
13

Cf. FU 1, 20.

14

FU 2, 16.

15

FU 4, 8.

16

FU 4,

9.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

379

L'invito dei tre giovani martiri acquista un'eloquenza particolare


per noi che prendiamo parte al Sinodo. La loro testimonianza ci stimola
a pensare con attenzione rinnovata al ruolo dei laici nella Chiesa, al
lavoro che essi sono chiamati a svolgere nel Popolo di Dio per la sal
vezza del mondo. La loro vicenda ci ricorda in particolare che, al di l
della vocazione specifica di ciascuno, c' una vocazione che comune a
tutti, la vocazione alla santit. Ed la vocazione che ha il primato su
tutte, perch dalla generosit della risposta a tale vocazione dipende
l'autenticit e l'abbondanza dei frutti che ciascuno chiamato a por
tare nella vigna del Signore .
Non dimenticate : la vigna ! / la vigna del Signore ! / Non dimen
ticate : la pietra angolare !
E la pace di Dio, che sorpassa ogni intelligenza, custodir i vostri
cuori e i vostri pensieri in Cristo Ges .
17

III
In Petriano templo habita, XXV expleto anno ab inchoato Concilio oecumenico Vaticano IL*

1. Il Signore il mio pastore .*


Quanto sovente la Chiesa pronunzia queste parole ! Oggi desidera
pronunziarle in spirito di particolare gratitudine e con volont rin
novata di totale affidamento.
Oggi, 11 ottobre, infatti il 25 anniversario dell'inizio del Concilio
Vaticano II. E che cosa stato questo Concilio, se non un'ennesima
conferma dell'amore e della vigile sollecitudine del Signore, che il
Buon Pastore della sua Chiesa?
Nel tempo opportuno Egli riun i suoi servi, i Vescovi di tutto il
mondo, i quali, accogliendo l'appello di Pietro nella persona del suo
successore Giovanni XXIII, vennero sul colle Vaticano per intrapren
dere un comune lavoro a servizio del gregge, loro affidato.
Appare chiaro, ancora una volta, che il Buon Pastore conduce il
suo gregge ad acque tranquille , dove le pecore possono dissetare
17

FU 4, 7.

Die 11 m. Octobris a. 1987.


1

Sai 22 [23], 1.

Acta Apostolicae

380

Sedis - Commentarium

Officiale

le loro anime. Appare chiaro che Egli trova per esse i (( pascoli erbosi
e che prepara la mensa del Vangelo nel calore della comunit fraterna.
Coloro ai quali fu dato di partecipare, negli anni 1962-1965, ai lavori
del Concilio in questa Basilica di San Pietro, non dimenticheranno
mai quale benedizione sia abitare nella casa del Signore. Quale bene
dizione sia essere riuniti nello Spirito di verit, che ci insegna costan
temente ogni verit e ci permette di sentire sempre di nuovo quella
consolazione, che portata-dalla presenza di Cristo, il Buon Pastore.
Il tuo bastone e il tuo vincastro mi danno sicurezza .
2

2. S, il Concilio Vaticano II stato un momento singolare, nel


quale la Chiesa del nostro tempo ha sperimentato la presenza illumi
nante e rassicurante del Buon Pastore.
Il significato fondamentale del grande evento ecclesiale, le sue
ragioni, i suoi scopi, le sue speranze furono delineati in quel mirabile
Discorso che Papa Giovanni XXIII pronunci venticinque anni fa,
proprio in questa data, in occasione della solenne apertura del Concilio.
(( I Concili Ecumenici egli affermava ogni qual volta si radu
nano, sono celebrazione solenne della unione di Cristo e della sua
Chiesa e perci portano a universale irradiazione di verit, retta dire
zione di vita individuale, domestica e sociale; a irrobustimento di
spirituali energie, in perenne elevazione verso i beni veraci ed eterni ...
Questo massimamente riguarda il Concilio : che il sacro deposito della
dottrina cristiana sia custodito e insegnato in forma pi efficace . E
spiegava dicendo che dalla rinnovata, serena e tranquilla adesione
a tutto l'insegnamento della Chiesa nella sua interezza e precisione,
quale ancora splende negli atti conciliari da Trento al Vaticano I, lo
spirito cristiano, cattolico ed apostolico del mondo intero attende un
balzo innanzi verso una penetrazione dottrinale e una formazione delle
coscienze ; necessario che questa dottrina certa ed immutabile, che
deve essere fedelmente rispettata, sia approfondita e presentata in
modo che risponda alle esigenze del nostro tempo. Altra cosa infatti
il deposito stesso della fede, vale a dire le verit contenute nella
nostra dottrina degna di venerazione, e altra cosa la forma con cui
quelle vengono enunciate, conservando ad esse tuttavia lo stesso senso
e la stessa portata. Bisogner attribuire molta importanza a questa
forma e, se sar necessario, bisogner insistere con pazienza nella sua
elaborazione : e si dovr ricorrere ad un modo di presentare le cose,
2

Ibid., 4.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

381

che pi corrisponda ad un magistero, il cui carattere preminente


mente pastorale .
3. In questa prospettiva pastorale i Padri del Concilio si sono sfor
zati di orientare i propri lavori, offrendo alla Chiesa un grandioso corpo
di dottrina che tocca un po' tutti gli aspetti della vita cristiana ed eccle
siale, gettando cos nuova luce sulle verit perenni del Mistero cristiano.
Meravigliosa stata la ricchezza di fattori che hanno concorso ai
lavori ed alla elaborazione di questo Concilio : duemilaottocentosessanta Padri vi hanno partecipato in rappresentanza delle Chiese pre
senti ormai in ogni parte della terra.
Anche altre Chiese cristiane e Comunioni ecclesiali hanno voluto
partecipare a questo evento inviando loro Osservatori.
Non mancata una presenza del laicato cattolico mediante una
significativa rappresentanza di Auditores e di Auditrices.
Una vasta schiera di esperti, circa quattrocento teologi, ha recato il
suo valido contributo all'approfondimento 'dei problemi e all'elaborazio
ne dei documenti. Il Concilio ha potuto cos compiere un immenso lavoro
di riassunzione del patrimonio dottrinale precedente e, nel contempo,
ha tracciato, sulla base di quel patrimonio, un vasto programma di
aggiornamento che riguarda pressoch tutti i campi dell'agire cristiano,
a livello personale come a livello comunitario. Cos che l'insieme degli
insegnamenti del Concilio, rettamente inteso e interpretato nel con
testo del Magistero precedente, pu ben dirsi il programma d'azione
per il cristiano del nostro tempo.
Non questo il momento di tentare una sintesi anche solo appros
simativa di tanta ricchezza. A questo compito del resto si gi dedi
cato, in certa misura, il Sinodo Straordinario convocato nel 1985, in
occasione del ventesimo anniversario di chiusura del Concilio.
4. una coincidenza significativa che l'odierna liturgia parli di un
re che imband un banchetto per suo figlio.
In tale banchetto possiamo infatti trovare un'analogia dell'assem
blea conciliare. La differenza sta nel fatto che al Concilio gli invitati
si recarono volentieri, partecipando di buon grado a quello speciale
banchetto del Figlio di Dio, il Quale vuole essere presente, me
diante la potenza dello Spirito Santo, nella comunit dei Suoi Vescovi,
Pastori della Chiesa.
E inoltre, uno dei punti principali dell'insegnamento conciliare

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

382

Officiale

non stata forse la dottrina di una grandiosa esaltazione dell'uomo in


Cristo? O potremmo dire di una speciale regalit)) dell'uomo?
Quanto eloquentemente testimonia di ci la Costituzione dogmatica
Lumen Gentium! Cristo, essa dice fattosi obbediente fino alla
morte, e perci esaltato dal Padre, entr nella gloria del suo regno ; a
3

Lui sono sottomesse tutte le cose, fino a che Egli sottometta al Padre
se stesso e tutte le creature, affinch Dio sia tutto in tutti. Questa
4

potest Egli l'ha comunicata ai discepoli, perch anch'essi siano costi


tuiti nella libert regale e, con la abnegazione di s e la vita santa,
vincano in se stessi il regno del peccato, anzi, servendo Cristo anche
5

negli altri, con umilt e pazienza conducano i loro fratelli a quel Re,
servire il quale regnare. Il Signore infatti desidera dilatare il suo
regno anche per mezzo dei fedeli laici, il regno cio della verit e. della
vita, il regno della santit e della grazia, il regno della... giustizia,
dell'amore e della pace ; e in questo regno anche le stesse creature
saranno liberate dalla schiavit della corruzione, per partecipare alla
gloriosa libert dei figli di Dio .
6

Quindi, veramente Il regno dei cieli simile ad un re che fece


un banchetto di nozze per suo figlio .

E i brani riportati dalla Costituzione Lumen Gentium si applicano


in modo particolare al Sinodo, che dedica la sua attenzione principale
alla vita e alla vocazione dei laici nella Chiesa.
5. In questa domenica desideriamo quindi ringraziare il Signore,
Buon Pastore, per l'opera svolta dal Vaticano II, inaugurato 25 anni fa.
Nel corso di questi anni la Chiesa e in essa singole comunit hanno
anche vissuto molte prove. Diversi fedeli hanno dovuto camminare
in una valle oscura , in mezzo a varie tribolazioni che hanno potuto
9

suscitare nei loro animi sentimenti di trepidazione e di paura.


Tuttavia il Salmista dice : Non temer alcun male, perch tu sei
con me .

10

Cf. FU 2, 8-9.

Cf. 1 Cor 15, 27-28.

Cf. Rm 6, 12.

Cf. Rm 8, 21.

N. 36.

* Ut 22, 2.
Cf. Sal 22 {23], 4.
10

Ibidem.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

383

E l'Apostolo riprende il medesimo pensiero, quando scrive nella


Lettera ai Filippesi : Tutto posso in colui che mi d la forza
E nelle parole seguenti esprime ancor pi pienamente il suo totale
affidamento al Signore, quando scrive :
Dio ... colmer ogni vostro bisogno secondo la sua ricchezza con
magnificenza in Cristo Ges .

12

Veramente, cari fratelli e sorelle, occorre che la Chiesa postcon


ciliare diventi, sempre pi, comunit che vive un affidamento totale,
sull'esempio del Salmista, sull'esempio dell'Apostolo.
6. Non possiamo non richiamare alla nostra memoria un'altra cir
costanza. Il giorno dell'inaugurazione del Concilio Vaticano II, l ' H
ottobre 1962, era, secondo il calendario liturgico di allora, la festa della
Maternit di Maria. Attualmente questa solennit celebrata il I

gennaio come ottava di Natale.


Non dimentichiamo quella ricorrenza liturgica, in considerazione
anche del fatto che l'odierno 25 anniversario cade nell'Anno Mariano.
11 Concilio, del. resto, non ha forse arricchito la nostra Mariologia
con uno splendido capitolo sulla Madre di Dio presente costantemente
nel mistero di Cristo e della Chiesa?
Chi questa beata che ha creduto
di Dio nella peregrinazione della fede?

13

e che precede l'intero Popolo

14

Lei, la Madre del nostro Signore e Madre della Chiesa: non


stata forse, Maria, presente e assidua nella preghiera, sin dal primo
giorno dell'assemblea conciliare in questo cenacolo vaticano dei
tempi nuovi , cos come stata con gli Apostoli nel cenacolo gero
solimitano al momento della venuta del Consolatore, lo Spirito di
Verit?
Le analogie sono fin troppo eloquenti.
7. Terminando questa meditazione nella medesima Basilica Vati
cana che fu testimone, 25 anni or sono, dell'inizio del Concilio, esprimo
con le parole dell'odierna liturgia questo fervente augurio indi
rizzato a tutti i presenti e a tutti coloro che costituiscono la prima
generazione postconciliare dei discepoli di Cristo :
" 4, 13.
12

FU 4, 19.

13

Cf. Lc 1, 45.

Cf. Lumen gentium, 58. 63.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

384

Officiale

Il Padre dei Signore nostro Gesu Oristo illumini gli occhi delia
nostra mente perch possiamo conoscere qual la speranza delia nostra
chiamata .
Si, il Signore e il vero Pastore.
Il Signore e il nostro Pastore. Amen.
15

ITINERA APOSTOLICA
EX HABITIS DUM

SUMMUS

PONTIFEX POLONIAM PERAGRAT

DELECTAE

ALLOCUTIONES.
In aeronavium portu Okfcie , apud Varsaviam.*

1. Ponownie witam na progu trzeciej podry do Ojczyzny wszyst


kich moich Kodakw. Witam Polsk, moj Ojczyzn. Panu Generaowi,
jako Przewodniczcemu Rady Pastwa, dzikuj za zaproszenie, skie
rowane do mnie w styczniu w imieniu wasnym oraz najwyszych
Wadz pastwowych Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Dzikuj take
za sowa powitania przed chwil wypowiedziane.
Ksidzu Kardynaowi Prymasowi dzikuj za rwnolegle zaprosze
nie w imieniu Kocioa w Polsce, a w szczeglnoci w imieniu Episko
patu. Odpowiadajc na to zaproszenie, przybywam podobnie jak
w roku 1979. oraz w roku 1983 aby uczestniczy tym razem w Kra
jowym Kongresie Eucharystycznym. Dzikuj w szczeglnoci wszyst
kim moim Braciom Pasterzom diecezji, ktre znajduj si na szlaku
mojego pielgrzymowania po ojczystej ziemi.
2. Niezbadanym wyrokiem Boej Opatrznoci zostaem wezwany
z tej wanie ziemi, ze stolicy witego Stanisawa w krlewskim Kra
kowie, aby peni posug Piotra . Ubiega ju dziewity rok od tego
momentu.
Koci sta si w tym czasie na nowo wiadomy tego, e w Jezusie
Chrystusie drog jego jest kady czowiek, yjcy gdziekolwiek na ziem
skim globie.
Idc za t wiadomoci Kocioa w wiecie wspczesnym, ktra
now moc ugruntowaa si poprzez nauk ostatniego Soboru, staram
15

Canto al Vangelo; cf. E f 1, 17-18.

Die 8 m. Iunii a. 1987.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

385

si w mojej posudze odpowiada na wezwanie Pasterzy oraz wsplnot


Ludu Boego na rnych miejscach ziemi. Odwiedzam je, aby jeszcze
przejrzystsza staa si prawda, e w Chrystusie Bg zada Kocioowi
kadego czowieka. Wszystkie ludy i narody ziemi.
3. Na tej polskiej ziemi, ktr po raz trzeci ucaowaem przy po
witaniu, yje nard, ktry jest moim narodem. yj ludzie, ktrzy
wyrastaj

z tego samego dziejowego pnia, z ktrego i mnie dane byo

wyrosn.
W tym momencie pragn rozszerzy moje serce tak, jak tylko mnie
sta, aeby tych wszystkich ludzi yjcych na mojej ojczystej ziemi
ogarn nowym zrywem jednoczcej mioci.
Wszystkich i kadego, kobiet i mczyzn, rodziny, modzie,
starcw dowiadczonych yciem. I dzieci rwnie i te, ktre jeszcze
yj tylko pod sercem swoich matek. Wszystkie rodowiska spoeczne
i zawodowe. Ludzi pracy fizycznej i zawodowej. Ludzi kultury. Kapa
nw i rodziny zakonne, tak mskie, jak i eskie. Tych, ktrzy ywi
i broni. Wszystkich bez adnego wyjtku.
Wszystkich Polakw, ktrzy yj na ojczystej ziemi. I wszystkich
poza jej granicami gdziekolwiek si znajduj.
Kady czowiek yjcy na polskiej ziemi, kady, ktry z niej
wyrasta pozostaje w Chrystusie Odkupicielu drog Kocioa. Kon
gres Eucharystyczny uwiadamia nam to w sposb szczeglny.
1

4. Eucharystia jest zwizana z ziemi. Wnosimy w ni za ka


dym razem chleb i wino jako symbol wszystkich darw ziemi darw
Stwrcy, oraz owoc pracy czowieka.
Od pierwszej przeto chwili naszego spotkania, ktre wie si
z Kongresem Eucharystycznym w Polsce, pragn podj ten dar
ojczystej ziemi i ojczystego trudu, gdziekolwiek on si dopenia
i wypowiedzie nad nim sowa bogosawiestwa.
0 ziemio polska! Ziemio trudna i dowiadczona! Ziemio pikna!
Ziemio moja! Bd pozdrowiona.
1 bdcie pozdrowieni Wy, Rodacy, ktrzy znacie rado i gorycz
bytowania na tej ziemi. Zapraszam Was do wsplnoty do tej wspl
noty, ktr przez pokolenia ksztatuje Chrystus. On nie przestaje
czowiekowi znuonemu, zagubionemu, czowiekowi, ktry cierpi, ktry
gubi poczucie sensu przywraca Sens. Eucharystia jest sakramentem
tego wielkiego Sensu. Ona te pomaga odbudowa wiar w suszne
ideay, wol ycia, odbudowa nadziej.
26- A. A. S.

Acta Apostolicae

386

Sedis -

Commentarium Officiale

5. Jeszcze raz dzikuj za powitanie w stolicy Polski. Na szlaku


mojej pielgrzymki bd si stara suy mojemu Narodowi suy
ludziom, moim Rodakom, Braciom i Siostrom. Prosz wszystkich
o przyjcie mojej pasterskiej posugi.
* * *

Varsaviae, ad exc.mum Praesidem supremi Consilii publicae rei admini


strandae et civiles Auctoritates habita.*

Szanowny

Panie

Przedstawiciele

Generale,

Wadz

Przewodniczcy

Pastwowych!

Rady

Panie i

Pastwa!

Panowie!

1. Spotkanie dzisiejsze przy okazji mojej trzeciej pielgrzymki do


Ojczyzny ma miejsce w Zamku Krlewskim w Warszawie.
Zamek ten, zniszczony jak i caa Stolica w czasie drugiej wojny
wiatowej, doczeka si odbudowy i moe nadal wiadczy o tradycjach
polskiej pastwowoci. O dziejach niepodlegej i suwerennej Ojczyzny.
W myli cz t rezydencj z Zamkiem Krlewskim na Wawelu,
aby uzyska peniejszy obraz tyche dziejw na przestrzeni stuleci.
Wypadaoby jeszcze cofn si do Poznania i Gniezna najdaw
niejszych piastowskich stolic. Wyaniaj si wwczas przed nami
tysicletnie dzieje Narodu i Pastwa Polskiego, tej Rzeczypospolitej,
ktra poczynajc zwaszcza od koca wieku XIV bya Rzeczpospo
lit dwch i trzech narodw, wielu narodw. Bya krajem szeroko
otwartym dla wszystkich, bez wzgldu na rnice etniczne, kulturalne
czy religijne. Powracaj czsto do naszej wiadomoci sowa tego
monarchy (Zygmunta Augusta), ktry w okresie wielkich i czsto
krwawych napi wiedzia o tym, e nie jest krlem ludzkich sumie
i da temu wyraz publiczny.
2. Zamek Krlewski w Warszawie doczeka si odbudowy z ruin.
Te ruiny zniky, ale nie znika ze wiadomoci Polakw podobnie
zreszt jak wielu innych narodw europejskich pami drugiej wojny
wiatowej.
Jeli w wypowiedziach mw stanu rwnie w tej wypowiedzi
Pana Przewodniczcego Rady Pastwa, ktrej przed chwil z najwik Die 8 m. Iunii a. 1987.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

387

sz uwag wysuchalimy tak czsto brzmi sowo pokj , to


pozostaje ono w zwizku z t przede wszystkim wojn, ktra tyle
za sob pocigna ofiar. Przypomn moj obecno w roku 1979 na tere
nie obozu koncentracyjnego w Owicimiu i sowa, ktre wwczas wy
powiedziaem, zatrzmujc si przed tablicami z napisami w dziewit
nastu jzykach. Kada z tych tablic pozostaje jakby niemym wiad
kiem straszliwej hekatomby. Pamitam, e wymieniem wwczas tablice
z n.ipisem w jzyku hebrajskim, w jzyku rosyjskim i polskim.
Tablice te wiadcz o grozie drugiej wojny wiatowej i prze
strzegaj !
3. Przestroga ta znalaza swoje echo w wiadomoci ludw, zwaszcza
tych, ktre doznay na sobie w sposb szczeglny okruciestw wojny
a wrd nich Nard polski znajduje si z pewnoci na jednym
z miejsc czoowych. Jeli dzi o tym wspominam, to take w tym celu,
aby raz jeszcze podkreli ten wielki w pewnym sensie oglnoludzki
zryw sumie, ktry wyrazi si w Karcie Praw Czowieka. Dokument
ten stan jakby u samych zrbw Organizacji Narodw Zjednoczonych,
ktrej celem jest czuwa nad pokojowym wspyciem narodw i pastw
na caym globie.
Wymowa Karty Praw Czowieka jest jednoznaczna. Jeli chcecie
zachowa pokj, pamitajcie o czowieku. Pamitajcie o jego prawach,
ktre s niezbywalne, bo wynikaj z samego czowieczestwa kadej
ludzkiej osoby. Pamitajcie midzy innymi o jego prawie do wolnoci
religijnej, stowarzyszania si i wypowiadania swoich pogldw. Pa
mitajcie o jego godnoci, w ktrej musz si spotyka poczynania
wszystkich spoeczestw i spoecznoci. Wtedy bowiem wszystkie one:
spoecznoci, spoeczestwa, narody, pastwa yj penym, autenty
cznie ludzkim yciem, kiedy godno czowieka, kadego czowieka,
nie przestaje ukierunkowywa od samych podstaw ich bytowania i dzia
alnoci. Wszelkie naruszenie i nieposzanowanie praw czowieka sta
nowi zagroenie dla pokoju.
4. Na ten wanie temat przemawiaem wobec Zgromadzenia Ogl
nego Narodw Zjednoczonych jeszcze w dniu pierwszym padziernika
1979 roku, poniewa prawda o pokoju, ta wanie prawda o pokoju
na gruncie nauki Kocioa posiada znaczenie kluczowe.
Znajdowaa ona wielokrotnie wyraz w wypowiedziach Stolicy Apos
tolskiej. Znalaza wyraz szczeglnie autorytatywny w Encyklice Pacem
in terris papiea Jana XXIII.

388

Acta

Apostolicae

Sedis

Commentarium

Officiale

Temat pokoju na ziemi , tak cile zwizany z przesaniem ewan


gelicznym, od pierwszych poniekd jego rozdziaw, nie przestaje te
by przedmiotem systematycznych przypomnie Kocioa, wypowiedzi
poszczeglnych Episkopatw, a w szczeglnoci Stolicy Apostolskiej,
przy rnych okazjach, poczynajc od pierwszego dnia kadego roku.
W ostatnim okresie szczeglnie wymowne stao si na tle Roku
Pokoju ogoszonego przez Organizacj Narodw Zjednoczonych
wydarzenie w Asyu : modlitwa o pokj, do ktrej zaproszeni zostali
nie tylko wszyscy chrzecijanie, ale take przedstawiciele religii pozachrzecijaskich.
1

5. Kiedy ostatni raz byem w Ojczynie, w trudnych dniach 1983


roku, pozdrowienie moje wyrazio si w tych sowach : ((Pokj Tobie,
Polsko ! Ojczyzno moja! .
Przemawiajc dzisiaj na Zamku Krlewskim w Warszawie, mam
przed oczyma duszy cae dzieje Ojczyzny, jake czsto naznaczone stygmatem wojny i zniszczenia.
Te dowiadczenia dziejowe, a zwaszcza dowiadczenia ostatniej
wojny, stanowi dla nas szczeglne wyzwanie, aby podejmowa ((walk
o pokj , rwnie w naszym wasnym domu.
Czy moemy to zrobi inaczej ni sigajc do (( Karty Praw Czo
wieka ? Przecie pokj jest zawsze midzy narodami, i w onie
spoeczestwa, w porodku narodw dojrzaym owocem sprawiedli
woci spoecznej: opus iustitiae pax.
Wic trzeba zaczyna od spoeczestwa. Od ludzi od tych ludzi,
ktrzy stanowi Polsk drugiej poowy dwudziestego wieku. Polsk
lat szedziesitych, siedemdziesitych, osiemdziesitych!
Kady z tych ludzi ma swoj osobow godno, ma prawa tej god
noci odpowiadajce. W imi tej godnoci susznie kady i wszyscy
d do tego, aby by nie tylko przedmiotem nadrzdnego dziaania
wadzy, instytucji ycia pastwowego ale by podmiotem. A by
podmiotem to znaczy uczestniczy w stanowieniu o ((pospolitej rzeczy
wszystkich Polakw.
Tylko wwczas nard yje autentycznie wasnym yciem, gdy
w caej organizacji ycia pastwowego stwierdza swoj podmiotowo.
Stwierdza, e jest gospodarzem w swoim domu. e wspstanowi przez
swoj prac, przez swj wkad. Jake istotne jest dla ycia spoe
czestwa, aeby czowiek nie straci zaufania do swojej pracy, aby
1

Por. k 2, 14.

389

Acta Ioannis Pauli Pp. II

nie odczuwa zawodu, jaki ta praca mu sprawia. eby by w niej


i poprzez ni on sam, jako czowiek afirmowany. On, jego rodzina, jego
przekonania.
To ma z kolei podstawowe znaczenie dla caej narodowej ekonomii.
Ekonomia jak i praca jest dla czowieka, a nie czowiek dla
pracy, nie czowiek dla ekonomii. Owszem, tylko wwczas, gdy czo
wiek ma poczucie swojej podmiotowoci, gdy praca i ekonomia s dla
niego wwczas i on jest dla pracy, dla ekonomii. Tylko tak moe
si budowa rwnie i ekonomiczny postp. Czowiek zawsze jest
pierwszy.
6. Mwi to, poniewa prawda powysza naley do przesania
Kocioa w wiecie: w wiecie wspczesnym. Do przesania pokoju
i sprawiedliwoci .
Pozwalam sobie za mwi o tym take dlatego, e gboko odczu
wam trudny okres w yciu Narodu i Pastwa. Trudny w znaczeniu
spoeczno-ekonomicznym.
Przytocz wic jeszcze w tej sprawie nastpujc wypowied Soboru
Watykaskiego I I : Na pochwa zasuguje postpowanie tych naro
dw, w ktrych jak najwiksza cz obywateli uczestniczy w sprawach
publicznych w warunkach prawdziwej wolnoci . Podkrelajc w tym
kontekcie potrzeb sprystej wadzy publicznej , Sobr mwi dalej:
Aeby ... wszyscy obywatele byli skonni uczestniczy w yciu rnych
grup, z ktrych skada si organizm spoeczny, konieczne jest, by mogli
w nich znale wartoci, ktre by ich pocigay i skaniay do suenia
drugim. Susznie moemy sdzi, e przyszy los ludzkoci ley w rku
tych, ktrzy potrafi poda nastpnym pokoleniom motywy ycia
i nadziei .
2

7. O te wanie motywy ycia i nadziei nieustannie modl si


dla mojej Ojczyzny, dla Narodu, ktrego gboko czuj si synem.
Jako Biskup Rzymu staram si w tym duchu nie posug wszystkim
ludziom i narodom: jest to bowiem waciwa posuga Kocioa.
Na polskiej ziemi sprawuj j Pasterze Kocioa w Ojczynie, zjed
noczeni z Biskupem Rzymu.
W duchu tyche samych motyww ycia i nadziei wyraam
moje yczenia pod adresem wszystkich, ktrzy sprawujc wadz,
posiadaj zarazem szczegln odpowiedzialno za ten wspczesny
2

Gaudium et spes, 31.

Tame.

390

Acta Apostolicae

Sedis - Commentarium Officiale

etap dziejw naszego Narodu. Skadam te yczenia na rce Pana


Przewodniczcego Rady Pastwa.
ycz rwnoczenie, aby Polska miaa i stale zyskiwaa nalene
sobie miejsce wrd narodw i pastw Europy oraz caego globu.
Jeszcze raz dzikuj za zaproszenie. Podzikowanie to rozcigam
do wszystkich instancji wadz, regionalnych i terenowych, do wszyst
kich, ktrym pobyt Papiea wrd Rodakw przysporzy take trudu
i odpowiedzialnoci.
Wszyscy pragniemy suy wspczesnym i przyszym pokoleniom.
A tre tej suby tak trafnie wyraa to zdanie: ksztatowa i prze
kazywa motywy ycia i nadziei .
Prosz rwnie o przyjcie mojego daru. Ten dar to obraz z XVI
wieku portret wielkiego czowieka Kocioa, jednego z przewod
niczcych Soboru Trydenckiego, kardynaa Stanisawa Hozjusza.
4

Obraz olejny na ptnie wykonany w roku 1575 przez niejakiego


Gjliusa; takie nazwisko widnieje na zwoju, ktry kardyna trzyma
w lewej rce.
Malowido przedstawia Hozjusza w wieku 71 lat, w postawie
stojcej, w stroju kardynalskim. Purpurat opiera praw do na stole,
na ktrym le ksigi przez niego napisane w obronie prawowiernoci
katolickiej. Na dzwonku znajduj si herby Hozjusza i papiea Piusa IV
Medici, ktry go podnis do godnoci kardynalskiej.
Dotychczas portret ten zdobi gabinet kardynaa-protektora Biblio
teki Apostolskiej na Watykanie.
*

Lublini, ad academicas Auctoritates totius Poloniae in aedibus catholicae


Universitatis congregatas habita.*

1. Pozdrawiam z caego serca wszystkich zgromadzonych dzisiaj


w Auli Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Odwiedziny dawnego
pracownika tej Uczelni dostarczyy organizatorom okazji, aby zaprosi
przedstawicieli wiata nauki z caej Polski, a take z zagranicy. Czuj
si tym zaproszeniem oraz Wasz obecnoci w dniu dzisiejszym, czci4

Ur. 1504 w Krakowie; zm. 1579 w Capranica k. Viterbo.

* Die 9 m. Iunii a. 1987.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

391

godni Panie i Panowie, prawdziwie zaszczycony. Wiem, e oprcz


przedstawicieli wielu uczelni w kraju i Polskiej Akademii Nauk, s
tu te obecni reprezentanci uczelni zagranicznych, ktre czy z Kato
lickim Uniwersytetem Lubelskim bliska wsppraca z Leuven
i Louvain-la-Neuve, z Mediolanu, Parya, Waszyngtonu, Nijmegen,
Tilburga, z Mainz.
W Waszych osobach spotykam i pozdrawiam wszystkie uniwersy
tety, wszystkie wysze uczelnie, jakie znajduj si na ziemi ojczystej,
poczynajc od najstarszej Uczelni Jagielloskiej w Krakowie, ktrej
zawdziczam studia oraz pierwsze akademickie dowiadczenia. Do
wiadczenia te wycisny w mojej wiadomoci oraz caej osobowoci
gbokie lady na cae ycie. Moe w sposb szczeglny dlatego, e byy
one zwizane naprzd z okresem przed drug wojn wiatow, z kolei
i to w wikszoci z okresem okupacji, wreszcie z pierwszymi
latami okresu powojennego. Pami tego, czym jest uniwersytet
Alma Mater nosz w sobie wci yw. Nie tylko pami, ale
poczucie dugu, ktry naley spaca caym yciem.
2. Std te rodzi si potrzeba, aeby to moje dzisiejsze przem
wienie rozpocz nawizujc do uniwersytetu jako do szczeglnego
rodowiska, do wsplnoty, w ktrej spotykaj si uczeni i uczniowie,
profesorowie i studenci, przedstawiciele rnych pokole, zespoleni
wsplnym celem i wsplnym zadaniem. Jest to zadanie pierwszorzdnej
wagi w yciu czowieka, a take w yciu spoeczestwa narodu
i pastwa.
Kiedy przemawiam do Was, czcigodni Pastwo, mam przed oczyma
duszy wszystkie te rodowiska, te wsplnoty, w ktrych suba pozna
niu czyli suba Prawdzie staje si podstaw ksztatowania czo
wieka. Wiemy, e by Kto, kto powiedzia: poznacie prawd,
a prawda uczyni was wolnymi . W okresie Kongresu Eucharysty
cznego w Polsce, ktrego jestem gociem i uczestnikiem, te sowa
Chrystusa odywaj ze szczegln moc wanie tu, w Auli uniwersy
teckiej, w kontekcie spotkania z polskim wiatem nauki.
1

Odywaj, a zarazem znajduj swe naturalne dopenienie w sowach


witego Pawa: (( Prawd czycie w mioci . Suc prawdzie z mi
oci do prawdy i do tych, ktrym j przekazujemy, budujemy wspl
not ludzi wolnych w prawdzie, tworzymy wsplnot ludzi zjednoczo2

Por. J 8, 32.

Por. Ef 4, 15.

392

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

nych mioci do prawdy i mioci wzajemn w prawdzie, wsplnot


ludzi, dla ktrych mio prawdy stanowi zasad jednoczcej ich wizi.
3. Mam czasem sposobno zbliy si do tych problemw, ktre
s istotne dla Waszego rodowiska. W szeregu wywiadw z ludmi
nauki, jakie byo mi dane czyta w ostatnich czasach, znajdowaem
wyrazy gbokiego poczucia odpowiedzialnoci za prawd poznawan
i przekazywan, stawianie rzetelnych wymaga sobie i studentom,
a to wszystko przeniknite (( pogosem jakiej gbokiej troski! Mamy
wielu bardzo zdolnych modych ludzi, nie brak talentw w pokoleniu
wspczesnych studentw, modych pracownikw nauki, ktrzy zalud
niaj nasze uczelnie akademickie!
Ozy maj wszystkie warunki potrzebne do tego, aby ich studia
przyniosy peny owoc? Tu, na ziemi ojczystej?
Pytanie to dotyczy teraniejszoci, wyposaenia uniwersyteckich
warsztatw pracy, kontaktw z orodkami przodujcymi w nauce
wiatowej. Pytanie to dotyczy take przyszoci. Jakie s perspektywy
tego pokolenia? Perspektywy pracy ten problem istnieje rwnie
w wielu krajach europejskiego Zachodu. Perspektywy ycia, przede
wszystkim mieszkania! Dachu nad gow dla modych maestw
i rodzin.
Trzeba, aeby te pytania byy stawiane. One s tylko i wycznie
wyrazem troski o czowieka. Uniwersytet zawsze by miejscem tej
solidarnej troski. Kiedy nadawano temu nazw Bratniej pomocy .
W duchu tej wanie solidarnej troski pozwalam sobie powtrzy
to pytanie wobec Was, drodzy Pastwo. Uniwersytet z natury swojej
suy przyszoci czowieka i narodu. Jego zadaniem jest stale wywo
ywa spraw tej przyszoci w wiadomoci spoecznej. Wywoywa
w sposb niestrudzony, nieustpliwy. Mamy tylu modych, obiecujcych
ludzi. Nie moemy dopuci do tego, aby nie widzieli oni dla siebie
przyszoci we wasnej Ojczynie.
Wic jako rwnie syn tej Ojczyzny odwaam si wyrazi
pogld, e trzeba przemyle wiele spraw ycia spoecznego, struktur,
organizacji pracy, a do samych zaoe wspczesnego organizmu
pastwowego, pod ktem przyszoci modego pokolenia na ziemi
polskiej.
Uniwersytety, uczelnie, nie mog odsun si od potrzeby dawania
wiadectwa w tej dziedzinie istotnej i podstawowaj dla samego bytu
Polski.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

393

4. Jeeli zaczem od rodowiska uniwersytetu jako szczeglnej


wsplnoty to z uwagi na tak zasadnicz dla caego narodu spraw
podmiotowoci. Podmiotowo ta wypracowuje si wszdzie, przy r
nych warsztatach pracy na tej naszej ojczystej ziemi. S do tego
wezwane rodowiska pracy w przemyle i na roli. Jest do tego wezwana
kada rodzina i kady czowiek. Podmiotowo rodzi si z samej natury
bytu osobowego: odpowiada w pierwszym rzdzie godnoci ludzkiej
osoby. Jest tej godnoci potwierdzeniem, sprawdzianem i zarazem
wymogiem, zarwno w yciu osobistym, jak zbiorowym.
Uczelnie, warsztaty pracy poznawczej, dziaajce wedle wielorakiej
metodologii, s do tego wezwane w sposb szczeglny. S do tego
wezwane od wewntrz)): z racji swej konstytucji, ktra jest nieodzowna
w subie prawdy. S do tego wezwane rwnie niejako od zewntrz))
ze wzldu na spoeczestwo, wrd ktrego yj i dla ktrego dzia
aj. Spoeczestwo oczekuje od swych uniwerstytetw ugruntowania
wasnej podmiotowoci, oczekuje ukazania racji, ktre j uzasadniaj,
oraz motyww i dziaa, ktre jej su. Z tym te jest cile zwizany
wymg wolnoci akademickiej, czy te susznej autonomii uniwersytetw
i uczelni. Ta wanie autonomia na subie prawdy poznawanej i przeka
zywanej jest warunkiem niejako organicznym podmiotowoci caego spo
eczestwa, wrd ktrego uniwersytety speniaj swoj misj.
Czy taki cel przywieca naszym monarchom naprzd jeszcze z dy
nastii piastowskiej, a potem jagielloskiej przy fundowaniu i odnawia
niu pierwszego w Polsce uniwersytetu? Omielibym si powiedzie,
e tak.
5. Sprawa ta czy si z zagadnieniem chyba bardziej jeszcze
podstawowym a dotyczy ono po prostu konstytucji)) czowieka:
miejsca czowieka w wiecie. We wszechwiecie. Przy rozwaaniu tej
sprawy jest rzecz nieodzown siganie do ((pocztku)), do arche.
Jest to problem ogromnej wagi dla rnych nauk o czowieku i wie
cie, na przykad dla paleontologii, historii, etnologii. Tego rodzaju
nauki poszerzaj si na gruncie swoich wasnych metod empirycznych.
Szukaj wskanikw i dowodw, ktre mona wydoby z badania
wykopalisk wiadczcych o najdawniejszych ladach czowieka w onie
ziemskiej skorupy.
Pozwlcie, e przytocz w tym miejscu tekst biblijny. Nie posiada
on zapewne wartoci z punktu widzenia zaoe i metod wiedzy empi
rycznej. Posiada natomiast znaczenie symboliczne. Wiemy, e symbol

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

394

Officiale

znaczy tyle, co znak zbienoci, spotkania i przystawania do siebie


danych elementw. Ot myl, e tekst z Ksigi Rodzaju, ktry
przytocz bez aspirowania do charakteru naukowego z punktu widze
nia nauk empirycznych posiada rwnie wasne, swoiste znaczenie
dla samego rozumu dociekajcego prawdy o czowieku.
Oto ten tekst: Ulepiwszy z gleby wszelkie zwierzta ldowe,
wszelkie ptaki powietrzne, Pan Bg przyprowadzi je do mczyzny
[do czowieka], aby przekona si, jak on da im nazw. Kade jednak
zwierz, ktre okreli mczyzna [czowiek], otrzymao nazw "istota
ywa". I tak mczyzna [czowiek] da nazwy wszelkiemu bydu, pta
kom powietrznym i wszelkiemu zwierzciu polnemu, ale nie znalaza
si pomoc odpowiednia dla mczyzny [czowieka] .
3

Ot, bez wzgldu na to, co osigamy metod empiryczn (a raczej


wielu metodami) na temat pocztku , powyszy tekst zdaje si po
siada niesychane znaczenie symboliczne . Co wicej, poniekd trafia
do samych korzeni problemu miejsca czowieka we wszechwiecie .
Mona by te powiedzie, e stanowi jaki wyraz zbienoci tego wszyst
kiego, co kryj w sobie dociekania prowadzone metodami nauk empi
rycznych. Wszystkie wszake, szukajc moliwie pierwotnych ladw
czowieka, rwnoczenie kieruj si jakim podstawowym pojciem
czowieka.Posiadaj elementarn odpowied przynajmniej na pytanie:
czym czowiek rni si od innych istot w widzialnym kosmosie?
Czowiek o d pocztku odrnia siebie od caego widzialnego
wszechwiata, a w szczeglnoci od wiata istot poniekd sobie naj
bliszych. Wszystkie one s dla niego przedmiotem. On sam pozostaje
wrd nich podmiotem. Ta sama Ksiga Rodzaju mwi o czowieku
jako istocie stworzonej na obraz Boga i Jego podobiestwo. Co wicej,
w wietle powyszego tekstu jest rwnoczenie jasne, e owa podmio
towo czowieka czy si w sposb podstawowy z poznaniem. Czo
wiek jest podmiotem pord wiata przedmiotw dlatego, e jest zdolny
poznawczo obiektywizowa wszystko, co go otacza. Dlatego, e przez
swj umys zwrcony jest z natury ku prawdzie. W prawdzie
zawiera si rdo transcendencji czowieka wobec wszechwiata,
w ktrym yje.
Wanie poprzez refleksj nad wasnym poznaniem czowiek objawia
si samemu sobie jako jedyne jestestwo pord wiata, ktre widzi si
(( od wewntrz zwizane poznan prawd zwizane, a wic take
3

Rdz 2, 19-20.

395

Acta Ioannis Pauli Pp. II

((zobowizane )) do jej uznania, w razie potrzeby take aktami wolnego


wyboru, aktami wiadectwa na rzecz prawdy. Jest to uzdolnienie
do przekraczania siebie w prawdzie. Poprzez refleksj nad wasnym
poznaniem czowiek odkrywa, e sposb jego bytowania w wiecie jest
nie tylko cakowicie rny od wszystkiego innego pord wiata, lecz
e jest take wyrniony, nadrzdny wobec wszystkiego innego w jego
obrbie. Czowiek zauwaa po prostu, e jest osobowym podmiotem,
osob. Staje oko w oko wobec swej godnoci!
Tekst biblijny mwi poniekd o pierwszych elementarnych prawdach
nadawa nazwy poprzez ktre czowiek stwierdzi i potwier
dzi swoj podmiotowo wrd wiata. Mona rwnoczenie powiedzie,
e w tym opisie jest zapowiedziany i niejako ((zaantycypowany cay
ten proces poznawczy, ktry stanowi o dziejach ludzkiej

kultury.

Me zawahabym si powiedzie, e pierwsza Ksiga Biblii otwiera


perspektyw wszelkiej nauki i wszystkich nauk. Rzeczywisto caa
rzeczywisto, wszystkie jej aspekty i elementy bd stanowiy odtd
nieustajce wyzwanie dla czowieka dla jego umysu. Rwnie cay
nowoytny i wspczesny, gigantyczny rozwj nauki, jest w tym opisie
ju zapowiedziany i zapocztkowany. adna te nowa epoka poznania
naukowego nie wykracza istotowo (( poza )) to, c w nim zostao ju
w sposb obrazowy i elementarny zarysowane.
6. Biblijny paradygmat czowieka pord wiata zawiera, jak
wida, zesp elementw, ktre nie przestaj wyznacza naszego myle
nia o czowieku. Nie przestaj te dotyka samych podstaw jego pod
miotowoci, a take przynajmniej perspektywicznie owego zwizku,
jaki zachodzi pomidzy ((nazywaniem przedmiotw, procesem po
znawczym, rozwijajcym si stopniowo take w postaci wieloci nauk,
a ugruntowywaniem miejsca czowieka w kosmosie jako podmiotu.
Im dalej siga wysiek zwizany z poznaniem, czyli odkryciem prawdy
o przedmiotowej rzeczywistoci, tym bardziej pogbia si racja ludzkiej
podmiotowoci. Racja ta dotyczy nie tylko i nie tyle czowieka
wrd wiata, ile jeszcze bardziej : czowieka wrd ludzi, czowieka
w spoeczestwie.
Paradoksalnie

mona

powiedzie,

miar

postpu

wiedzy

w wiecie w wymiarach makro i mikro czowiek coraz bardziej


musi na gruncie postpu cywilizacji scientystyczno-technicznych broni
prawdy o sobie samym.

Acta Apostolicae

396

Sedis - Commentarium

Officiale

Czowiek te musi w imi prawdy o samym sobie przeciwstawi


si dwojakiej pokusie: pokusie uczynienia prawdy o sobie poddan
swej wolnoci oraz pokusie uczynienia siebie poddanym wiatu rzeczy;
musi si oprze zarwno pokusie samoubstwienia, jak i pokusie samourzeczowienia. Wedle wyraenia autora redniowiecznego: Positus
est in medio homo: nec bestia nec deus! To zreszt naley take
do biblijnego paradygmatu Ksigi Rodzaju. Czowiek ju o d po
cztku ncony jest pokus poddania prawdy o sobie wadzy swej
woli i umieszczenia si przez to (( poza dobrem i zem . Kuszony jest
iluzj, e prawd o dobru i zu pozna dopiero wtedy, gdy sam bdzie
0 niej decydowa. Otworz si wam oczy i tak jak Bg bdziecie znali
dobro i zo .
Rwnoczenie czowiek zostaje o d pocztku wezwany, aby
((czyni sobie ziemi poddan , co oczywicie stanowi owoc ((natu
ralny , a zarazem praktyczne przeduenie poznania, czyli pano
wania przez prawd nad reszt stworze.
4

Tu pragn bodaj dotkn bardzo dzi aktualnej w caym wiecie


sprawy ochrony zagroonego rodowiska naturalnego. Jest to, jak mi
wiadomo, problem ogromnie wany rwnie w Polsce. Czyni sobie
ziemi poddan znaczy te respektowa jej prawa, prawa natury.
W tej dziedzinie: w trudzie umiejtnego opanowania si przyrody
1 mdrego gospodarowania jej zasobami, nauka jak Pastwo sami
wiecie ma wielkie zadanie do spenienia.
Jednake czyni ziemi poddan to znaczy take: nie uczyni
siebie samego poddanym ziemi! Nie pozwoli ani poznawczo, ani
praktycznie zredukowa czowieka do rzdu przedmiotw. Zacho
wa podmiotowo osoby w obrbie caej ludzkiej praxis. Zabezpieczy
t podmiotowo rwnie w ludzkiej zbiorowoci: w spoeczestwie,
w pastwie, przy rnych warsztatach pracy czy choby nawet zbio
rowej rozrywki.
Myl, e taka jest ostateczna racja i sens tego, co wspczenie
nazywa si prawami czowieka. Na gruncie metodycznego poznania,
a wic nauki, tu przebiega te linia spotkania z filozofi, w szczegl
noci z etyk a take poniekd z teologi.
7. Okres Owiecenia, a bardziej jeszcze wiek XIX, rozwin tez
o antynomii pomidzy nauk a religi. Antynomia ta zrodzia te
4

Rdz 3, 5.

P o r . Rdz 1, 28.

397

Acta Ioannis Pauli Pp. II

pogld, zwaszcza w marksizmie, o charakterze alienacyjnym wszel


kiej religii. Zawarta w tym pogldzie redukcja czowieka w wie
cie do wymiarw bezwzgldnej immanencji czowieka wzgldem
wiata niesie wraz z sob nie tylko Nietzscheask problematyk
mierci B o g a , ale jak stopniowo zauwaono perspektyw
rwnie mierci czowieka, ktry w tej zasadniczo ((materialistycznej )) wizji rzeczywistoci nie dysponuje w sensie ostatecznym,
eschatologicznym innymi moliwociami, jak caa reszta przedmiotw
widzialnego wszechwiata.
Stanowisko powysze bywao goszone ze stanowczoci i postu
lowane, a nawet (( wymagane w odnonych rodowiskach jako synonim
jedynie naukowej metody, co wicej, <( naukowego wiatopogldu.
Wspczenie daje si zauway nie tak bezwzgldna stanowczo
w tej dziedzinie. Paradygmat czowieka-podmiotu (ktry jak
powiedziano ma swe zakorzenienie take w Ksidze Rodzaju), zdaje
si jak drog, nie zawsze przez gwne drzwi wejciowe po
wraca do wiadomoci ludzi i spoeczestw, rwnie w wiecie nauki.
Nie widzi ti te w religii przeciwnika rozumu i jego moliwoci po
znawczych. Raczej dostrzega si w niej inny rodzaj ekspresji prawdy
o czowieku w wiecie. Nie ulega wtpliwoci, e idzie to w parze
z ponownym

dostrzeeniem

wymiaru

transcendencji

waciwej

dla

samego czowieka jako podmiotu. Jest to w pierwszym niejako


rzucie transcendencja przez prawd.
Wydaje si take, i czowiek wspczesny coraz bardziej zdaje
sobie spraw z tego, e Bg (a wic i religia) zwaszcza za Bg
osobowy Biblii i Ewangelii, Bg Jezusa Chrystusa pozostaje os
tatnim i ostatecznym gwarantem ludzkiej podmiotowoci, wolnoci
ludzkiego ducha, zwaszcza w warunkach, w ktrych ta wolno i pod
miotowo bywa zagroona nie tylko w sensie teoretycznym, ale bar
dziej jeszcze praktycznym. Przez system i skal wartoci. Przez etos
lub anty etos jednostronnie technokratyczny, przez upowszech
nianie si modelu cywilizacji konsumpcyjnej, przez rne odmiany
ustrojowego totalitaryzmu.
W ten sposb wracamy niejako do prastarego paradygmatu Biblii:
Bg-Stworzyciel, ale i Sprzymierzeniec czowieka. Bg Przymierza!
Ojciec!
8. Na zakoczenie jeszcze pragn wyrazi szczegln rado
z tego, e to tak wymowne spotkanie ze wiatem nauki polskiej znalazo

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

398

miejsce w Lublinie. To miasto posiada sw historyczn wymow. Jest


to nie tylko wymowa unii lubelskiej, ale wszystkiego, co stanowi
dziejowy, kulturowy, etyczny i religijny kontekst tej unii. Cay wielki
dziejowy proces spotkania pomidzy Zachodem a Wschodem. Wzajem
nego przycigania si i odpychania. Odpychania ale i przycigania.
Ten proces naley do caych naszych dziejw. Mona powiedzie, cae
nasze dzieje tkwi w samym rodku tego procesu. Moe bardziej
wczoraj ni dzisiaj , .jednake (( dzisiaj nie podobna oddzieli
od wczoraj . Nard yje wci ca swoj histori. I Koci w Naro
dzie te. I proces ten nie jest zakoczony.
Nikt te nie zdejmie z ludzi tu yjcych, zwaszcza z ludzi nauki,
odpowiedzialnoci za ostateczny wynik tego dziejowego procesu w tym
miejscu Europy! I wiata! Powiedziabym: w miejscu trudnego
wyzwania .
Tak wic sprawa, na ktr symbolicznie wskazuje to miasto
Lublin, moe take i ten Uniwersytet KUL, ma wymiar nie
tylko polski, ale europejski. Owszem, uniwersalny. Z tego wymiaru
zdawaem sobie spraw, gdy idc za wzorem Pawa VI, ktry ogosi
patronem Europy witego Benedykta, widziaem konieczno rozsze
rzenia tego ((patronatu o dwie inne postaci: Apostow Sowian,
witych Braci Souskich, Cyryla i Metodego.
Wszyscy oni trzej wyprzedzili historyczny czas Polski, naszej
Ojczyzny. Ale te w jaki sposb ten czas i cae nasze tysiclecie
minione wsplnie przygotowali.
Obymy umieli wiernie, autentycznie, twrczo kontynuowa to
wielkie dziedzictwo.
((Krlowi wiekw niemiertelnemu chwaa: Soli Deo
kocz tymi sowami, ktre stanowiy biskupi emblemat Kardynaa
Stefana Wyszyskiego, wielkiego Prymasa Tysiclecia, ktry tutaj
w Lublinie zaczyna swe biskupie posugiwanie Kocioowi w Polsce.
6

Lublini, ad docentes alumnosque catholicae Universitatis. *

1. Wysuchalimy sw Ewangelii Janowej, od ktrych zaczyna si


opis Ostatniej Wieczerzy. Opis ten wprowadza nas w stan duszy Jezusa
Chrystusa u pocztku wydarze paschalnych. ((Jezus... wiedzc, e
6

Por. 1 Tm 1, 17.

* Die 9 m. Iunii a. 1987.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

399

nadesza Jego godzina przejcia z tego wiata do Ojca, umiowawszy


swoich na wiecie, do koca ich umiowa )).*
Wanie do tych sw nawizuje Kongres Eucharystyczny w Polsce.
Kongres ten dzisiaj sprowadza mnie do Lublina, do rodowiska Uni
wersytetu Katolickiego, z ktrym byem blisko zwizany przez szereg
lat. Po spotkaniu z przedstawicielami polskich uczelni akademickich,
uniwersytetw dawnej i nowej daty powstania, spotykamy si w gronie
profesorw, studentw, pracownikw i przyjaci Uniwersytetu Kato
lickiego, ktry dzisiaj suy nam wszystkim swoj gocin.
Spotkanie nasze ma charater liturgiczny. Liturgia Sowa Boego
wprowadza nas w wewntrzn tajemnic Chrystusa w tym decydujcym
momencie, w ktrym Chrystus wiedzia, e Ojciec da Mu wszystko
w rce .

2. (( Wszystko )). Zatrzymajmy si przy tym wyraeniu. <( Wszyst


ko )) to pojcie bliskie temu, co mieci si w wyraeniu universitas.
Universitas to szczeglne rodowisko nastawione na poznanie (( wszyst
kiego . Podmiotowej universitas odpowiada przedmiotowe universum.
Nastawienie to, to denie, jest cile zwizane z czowiekiem
wszystkich czasw, z sam natur ludzkiego umysu. Intellectus est
quodammodo omnia umys ludzki jest poniekd ((wszystkim
(w. Tomasz). Wszystko bowiem, co w jakikolwiek sposb istnieje,
jest zadane ludzkiemu poznaniu, a wic ludzkiemu umysowi. Wszystko,
co w jakikolwiek sposb istnieje czyli caa rzeczywisto, caa
zrnicowana rzeczywisto. Umys ludzki jest ku tej rzeczywistoci
zwrcony, zarwno pod ktem jej powszechnoci wszystko )), jak
i pod ktem zrnicowania.
Instytucje, ktre nosz nazw uniwersytetu (wszechnica), gosz
samym imieniem t podstawow prawd o czowieku. O ludzkim pozna
niu. Caa rzeczywisto jest zadana czowiekowi pod ktem prawdy.
Uniwersytet mwi rwnoczenie o szczeglnym zadueniu czowieka
wobec caej zrnicowanej rzeczywistoci. Jest to zaduenie przez
prawd. Czowiek winien jest wiatu prawd. Przez poznanie prawdy
o wiecie, o rzeczywistoci, o Stwrcy i o stworzeniu, czowiek spaca
ten dug, a rwnoczenie urzeczywistnia samego siebie. Usprawiedliwia
swoj rozumno )) w caym wszechwiecie.
To, co dotd powiedziano, odnosi si do wszystkich na globie
uniwersytetw.
13,

Por. / 13, 3.

i.

26 A. A. S.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

400

Officiale

3. Ewangelia Janowa mwi o Chrystusie: wiedzia, e Ojciec da


Mu wszystko )).
W

ten

sposb

owo

wyraenie

wszystko

zostaje

postawione

w nowym kontekcie. Wszystko , co skada si na rzeczywisto,


bogat i

zrnicowan,

makrokosmos

mikrokosmos,

wszystko

zostaje tutaj ukazane w relacji do Boga, do tajemnicy Trynitarnej,


do Ojca, Syna i Ducha witego.
Jest to tajemnica wiary objawiona w Sowie Boym. wiat zanim
zaistnia w caym bogactwie stworze, w caej swojej makro i mikro
kosmicznej strukturze, istnia w Bogu. Zanim (( sowem Boga wiaty
zostay stworzone

powoane do istnienia istniay odwiecznie

w Sowie, wspistotnym Ojcu. Istniay, objte Poznaniem i Mioci,


objte wewntrznym yciem Trjjedynego : Ojca, Syna, Ducha wi
tego.
A po stworzeniu ten odwieczny ucisk Trjjedynego Boga trwa
dalej

w dziejach

wszechwiata:

Nim

yjemy,

poruszamy

si

i jestemy . Wszystko jest w Nim )). Jest w Nim w sposb nie tylko
4

stwrczy, czyli wedle naszych ludzkich poj sprawczy. Jest


w Nim w nieustajcej relacji do tej ponadstworzonej Komunii,
jak Bg jest sam w sobie: Ojciec, Syn i Duch.
4. Jeli Ewangelista mwi o Chrystusie: Ojciec da Mu wszystko
w rce , to zdanie to odzwierciedla ow odwieczn relacj pomidzy
Bogiem i wiatem na gruncie dziejw czowieka.
Stwarzajc czowieka na swj obraz i podobiestwo, Ojciec w sposb
szczeglny da wszystko Synowi. Mona powiedzie: da i zada.
Zada Mu celowo widzialnego wiata w czowieku. Zada Mu zbawie
nie czowieka : (( da Mu w rce . Zada Mu, Synowi, grzech zalegajcy
dzieje czowieka od pocztku . Zada Mu odkupienie wiata.
Chrystus wiedzc, e nadesza Jego godzina ta godzina,
w ktrej to wanie zadanie mia definitywnie wypeni w dziejach
ludzkoci, wychodzi na jej spotkanie: umiowawszy swoich, ktrzy
byli na wiecie, do koca ich umiowa.
Tak wic wyraenie wszystko )>, tak bardzo istotne dla natury
i posannictwa wszystkich na wiecie uniwersytetw, nabiera zupenie
nowego znaczenia wwczas, gdy to wszystko )) rozumiemy w relacji
3

Hor 11, 3.

* Dz 17, 28.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

401

do Trjjedynego Boga. W relacji do tajemnicy Stworzenia i Odkupienia.


W relacji do Chrystusa. W relacji do Eucharystii.
5. W ten sposb dotykamy te samej specyfiki uniwersytetu kato
lickiego. Uniwersytet z tym przymiotnikiem posiada wszystkie cechy
uniwersytetw w ogle, uczestniczy w tym samym odniesieniu do zrni
cowanej rzeczywistoci, do ((wszystkiego , w tej samej odpowiedzial
noci za prawd w uprawianiu nauki, w badaniach i metodach ba
dawczych oraz w jej przekazywaniu, czyli w nauczaniu, w dydaktyce.
Rwnoczenie przymiotnik ((katolicki wskazuje na to, e cay
ten poznawczy trud uniwersyteckiej wsplnoty jest zarazem organicznie
odniesiony do tego, co pochodzi ze Sowa Boego Objawienia. Zwizany
z wiar wyznawan i nauczan przez Koci.
W s z y s t k o jako zasig pracy poznawczej jest rwnoczenie
tym (( wszystkim , ktre ma swj pocztek przed pocztkiem :
pocztek w Bogu, w odwiecznym Sowie Synu wspistotnym Ojcii.
Jest tym wszystkim , ktre Ojciec ((da w rce)) Synowi, Chrystusowi
wwczas, gdy przysza Jego godzina: godzina Odkupienia wiata.
Wiemy, e bya to rwnoczenie godzina Eucharystii.
6. Koci od wielu stuleci uczestniczy w procesie powstawania
uniwersytetw. Wiemy o tym dobrze z dziejw, zwaszcza z dziejw
Europy, rwnie z dziejw naszego Narodu.
W czasach nowoytnych, kiedy rozwina si wspczesna nauka,
Koci widzia potrzeb powoywania w rnych krajach wiata
nowych uniwersytetw, opatrzonych przymiotnikiem ((katolickie)),
aeby to znaczenie, jakie wszystko )) posiada w Sowie Boego Ob
jawienia, nie przestao by obecne w wielkim procesie poznawczym,
w twrczym wysiku rozumu ludzkiego, spacajcego przez prawd
swj dug wobec caej rzeczywistoci.
Jest faktem bardzo znamiennym i bardzo wymownym, e taki
katolicki uniwersytet zosta powoany rwnie w Lublinie, prawie e
rwnoczenie z dat odzyskania przez Polsk niepodlegoci pastwowej.
7. Spotykajc si dzisiaj z ca akademick wsplnot KUL-u,
pragn, abymy na podstawie sw liturgii rozwayli gruntownie
naprzd znaczenie owej suby, o jakiej mwi Chrystus, wedle zapisu
Janowej Ewangelii.
((Jeli... Ja, Pan i Nauczyciel, umyem wam nogi, to i wycie
powinni sobie nawzajem umywa nogi )).
5

/ 13, 14.

27 - A. A. S.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

402

Officiale

Uniwersytet Lubelski powsta i istnieje pod hasem Deo et Pa


triae. Sowa te mwi o subie. O subie Bogu i Kocioowi oraz
Narodowi i Ojczyz'nie.

Myl,

e istnieje jakie tertium compara

tionis, ktre pozwala przybliy z pewn pokor niespena siedem


dziesicioletni

historie

KUL-u

do

przeszo

szesetletniej

historii

Uniwersytetu Jagielloskiego. Mio prawdy w subie czowiekowi.


Ksztatowanie wiadomoci i postawy narodowej poprzez rzeteln sub
prawdzie. Fakt, e ta Uczelnia jest jedynym uniwersytetem kato
lickim na wielkim obszarze krajw, ktre w systemie sprawowania
wadzy i organizacji spoecznej przyjmuj jako oficjaln materialistyczn ideologi marksistowsk, jest bardzo wymowny.
W czasie naszego pierwszego spotkania na Jasnej Grze w roku
1979 mwiem, e uniwersytet to jest jaki odcinek walki o czo
wieczestwo czowieka, i e chodzi o wyzwolenie tego olbrzymie
go potencjau duchowego czowieka, przez ktry czowiek urzeczywist
nia to swoje czowieczestwo Deo et Patriae, poprzez si prawdy
6

i stojcego na jej subie wysiku ludzkiego umysu. Poprzez sub


Prawdzie najwyszej oraz tej prawdzie, ktra jest odblaskiem Prawdy
nieskoczonej w yciu wiata i ludzi. Kto afirmuje czowieka dla niego
samego, afirmuje Stwrc czowieka; kto afirmuje jego Stwrc, nie
moe nie afirmowa czowieka. Dlatego te na kadym z wydziaw
uniwersytetu

katolickiego,

nawet

na

najbardziej

przyrodniczych

i (( wieckich , trud umysu poszukujcego prawdy musi i powinien


by zespolony z wiar, ktra take w tych dziedzinach znajduje swoje
potwierdzenie i pogbienie. Taki jest profil posoborowego Kocioa
i wspczesnego katolicyzmu. Rwnoczenie uniwersytet katolicki jest
ywym wiadectwem w stosunku do tych wszystkich, ktrzy chcieliby
religi umieci w obrbie wiata irracjonalnego.
Tej wzajemnej otwartoci wiary i rozumu ludzkiego suy na naszej
ziemi Katolicki Uniwersytet Lubelski, wnoszc swj wkad do skarbca
polskiej nauki i kultury, zdobywajc take uznanie na wiecie, o czym
wiadczy

jego

bogata

wsppraca

podobnymi

orodkami

nauki

w Europie i poza ni.


Nieoceniona jest jego rola jako wychowawcy inteligencji kato
lickiej w naszej Ojczynie w duchu wartoci chrzecijaskich, huma
nistycznych i narodowych. Warto te doda, e dua liczba czonkw
6

Por Przemwienie z 6.VI.1979 r.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

403

Episkopatu Polski zawdzicza swoj formacj intelektualn i duchow


KUL-owi.
Z wdzicznoci wspominamy dzi postaci profesorw, pracow
nikw i studentw, od ksidza Idziego Radziszewskiego po Prymasa
Tysiclecia i tylu wybitnych katolikw wieckich.
8. Rozwaajc znaczenie suby, jak Wasza akademicka wspl
nota ma spenia wobec Boga i Ojczyzny Deo et Patriae, musimy
zarazem wnikn w nauczanie Apostoa z Pierwszego Listu do Ko
ryntian : (( Bg, sprawca wszystkiego we wszystkich . (( Duch, ktry
objawia si (przez wielorakie dary) dla wsplnego dobra .
7

Musimy rozway t prawd o (( darach , o talentach, o charyzma


tach, jak gosi nam Aposto przy sposobnoci dzisiejszego spotkania.
Uniwersytet jest swoistym warsztatem pracy. Moe na pierwsze
wejrzenie rzuca si w oczy jego praca dydaktyczna. Przy gbszym
jednak poznaniu staje si jasne, e prawdziw (( wod ycia oywia
jc cae nauczanie jest praca naukowa o charakterze twrczo-badawczym.
Uprawianie nauki i waciwe mu metody stanowi podstawow
niejako form istnienia i dziaania uniwersytetu. Z niej wyrastaj
wszelkie inne, a wic zarwno przekazywanie zdobytych wiadomoci
szerokim rzeszom studentw, jak te formowanie nowych pracownikw
nauki. Mwiem o tym przy rnych okazjach.
Tu pragn podkreli, e wielorakie dary, w ktrych objawia si
Duch, dary i talenty ludzi, ktrzy ksztatuj profil uczelni w danej
epoce, i wszystkie dary czonkw spoecznoci akademickiej s udzielane
przez Boga dla wsplnego dobra. W nich Bg zoy w naszych sercach
jakby czstk samego siebie, tchnienie swego Ducha. Dar, ale
i zadanie.
Katolicka specyfika stanowi o atrakcyjnoci KUL-u w caej polskiej
rodzinie akademickiej. Wyczuwa ona bezbdnie, e tu powinno si
oczekiwa nie tylko solidnej wiedzy, ale te dostpu do innego porzdku
prawdy, do tego specyficznego wiata, jakie tajemnica Chrystusa
rzuca na misterium ludzkiego istnienia. Std te potrzeba staego
wychodzenia naprzeciw potrzebom rodowisk naukowych caej Ojczyzny.
Dokona tego mona jedynie poprzez wyrazisto wasnej postawy
akademickiej i chrzecijaskiej zarazem, poprzez wraliwo na to,
7

1 Kor 12, 6.

Por. tame, w. 7.

404

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

co iludzkie i Boskie. Odnosi si to do profesorw, do studentw,


do wszystkich, ktrzy ten Uniwersytet tworz.
Wiecie, jak ywe jest w wiecie wspczesnym pragnienie wia
dectwa jakby dowodu na to, e jest moliwa, owszem, e istnieje
jedno prawdy i ycia.
Rola, atrakcyjno Katolickiego Uniwersytetu wie si z nadziej,
e tu znajdzie si prawdziwa wsplnota czca profesorw, pracow
nikw administracyjnych i fizycznych, wsplnota studentw wia
dectwo ywego chrzecijastwa; e autentyczna katolicka rodzina
uniwersytecka jest miejscem nie tylko prawdy naukowej , ale
i prawdy ycia przez przeamywanie rnych form saboci i za,
rnych form przeczenia prawdzie w yciu osobistym, we wzajemnym
odnoszeniu si do innych, jak i w powierzchownoci bada, lub
podejmowaniu przedmiotu docieka nie wedug kryteriw poszuki
wania prawdy, ale wedle pozanaukowych motyww koniunkturalnych.
Bg, sprawca wszystkiego we wszystkich .
Zachowujcie yw wiadomo, e jest to droga, ktr idziecie
razem z Chrystusem; e jest to droga, ktr idziecie poprzez trudne
dzi Kocioa we wspczesnym wiecie i w naszej Ojczynie, by
nie wiato wiedzy i wiary, wiato chrzecijaskiego ycia opartego
na prawdzie, tak konieczne w przygotowaniu jego chrzecijaskiego
jutra .
Pozwlcie, e przytocz tu jeszcze sowa, ktre wypowiedziaem
do rodowiska Uniwersytetu w Louvain-la-Neuve (jestecie z nim
zwizani od lat cis wspprac) : Nieustanne odnajdywanie twr
czego dynamizmu ducha zakada zdecydowan wol caej wsplnoty
uniwersyteckiej, w szczeglnoci profesorw i wadz akademickich,
przekraczania samych siebie, i yw cnot teologiczn nadziei. Nauka,
wiedza, nie uznaj fatalizmu, lecz staraj si w wolnoci budowa
przyszo ... Przyszo nie jest ju fatalizmem, ktremu trzeba si
podda, lecz programem, zadaniem do wsplnej realizacji, przy pomocy
wiata Boego .
9

Trzeba wreszcie podkreli, e profil KUL-u w powanej mierze


jest wyznaczony przez rdo jego egzystencji, jakim jest ofiarno
katolickiego spoeczestwa naszego Narodu.
Znana jest na tym polu zwaszcza dziaalno K Przyjaci KUL-u
w kraju i zagranic. Na naszym spotkaniu s obecni wybitni przedsta9

Przemwienie, 21.V.1985 r., p. 6.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

405

wiciele polskiego wychodstwa razem z kierownictwem Towarzystwa


cznoci z Poloni Zagraniczn. Kieruj do nich sowo serdecznego
pozdrowienia. To samo pozdrowienie kieruj do wszystkich innych
goci.
Dziki tej ofiarnoci wiernych KUL jest wasnoci katolickiego
Narodu i katolickiego Kocioa, ktre maj suszne prawo oczekiwa,
by by on na subie dobra czowieka, na subie sprawy Kocioa,
wedle okrelonych przez niego zasad. Wszystkim przyjacioom tego
Uniwersytetu wyraam tutaj szczegln wdziczno.
9. (( Umiowawszy swoich ... do koca ich umiowa)).
Wczamy dzisiejszy dzie w caoksztat Kongresu Eucharystycznego.
W Eucharystii znajduje wci swj sakramentalny wyraz to
wszystko )), co Ojciec da Synowi.
Da)), aeby Syn ogarn i przeobrazi, przemieni to (( wszystko ))
t wanie mioci, ktr do koca umiowa .
Jest Eucharystia rwnoczenie rdem tej mioci w nas.
rdem tej mioci tu, w tym Katolickim Uniwersytecie. Jest rdem.
Jest wezwaniem do tej mioci, ktra ostatecznie wyzwala czowieka,
ktra zbawia, ktra daje mu ycie. ycie wieczne.
Uniwersytecie ! Alma Mater! Jeste objty t mioci, ktr Ohystus
do okca umiowa. Jeste objty Eucharysti.
Trwaj w tym zbawczym ucisku Odkupiciela wiata.
Su Prawdzie!
Jeli suysz Prawdzie suysz Wolnoci. Wyzwalaniu czowieka
i Narodu. Suysz yciu!
* *

Lublini, in collatione Sacri Ordinis Presbyteralis sub diu in regione


Czuby habita.*

1. Nazwaem was przyjacimi)).'


Dzisiaj na szlaku mojego pielgrzymowania w Ojczynie znajduje
si Lublin. Raduj si, e znowu mog by w tym historycznym miecie,
z ktrym pozostawaem zwizany przez szereg lat pracy na Katolickim
Uniwersytecie.
* Die 9 m. Iunii a. 1987.
1

J 15, 15.

406

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

Serdecznie pozdrawiam Lublin : miasto i Koci, ktry na ziemi


lubelskiej spenia swe posannictwo. Pozdrawiam Biskupa lubelskiego,
Biskupw pomocniczych, Biskupw goci, Kapituy, cae ducho
wiestwo diecezji oraz rodziny zakonne mskie i eskie. Pozdrawiam
pielgrzymw z diecezji ssiednich: podlaskiej, sandomiersko-radomskiej, kieleckiej, przemyskiej, archidiecezji w Lubaczowie i wszystkich,
ktrzy przybyli tu z zagranicy.
W dniu wice kapaskich pozdrawiam w sposb szczeglny
kandydatw do stanu duchownego : z czterech Seminariw lubelskich
i ze wszystkich Seminariw diecezjalnych i zakonnych w Polsce, jako
te alumnw obrzdku greckokatolickiego, ktrzy przygotowuj si
do kapastwa w Lublinie.
Ile to wspomnie historycznych przychodzi na myl, gdy jestem
w miecie, w ktrym chrzecijastwo ma tysic lat tradycji, w miecie,
ktre byo miejscem unii Polski z Litw w roku 1569, w miecie, ktre
przeyo tyle wojen, najazdw i zniszcze. Ich symbolem jest Majdanek,
gdzie miaem okazj zatrzyma si dzi rano z gbokim przejciem.
Wyraam rado, e Lublin yje, e si rozwija; powstaj w nim
nowe dzielnice i nowe kocioy. Wyraam rado, e jest miastem
piciu wyszych uczelni: Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Uni
wersytetu Marii Curie-Skodowskiej, Akademii Medycznej, Akademii
Rolniczej i Politechniki.
A jake tu nie wspomnie zwizkw Kocioa lubelskiego z prasta
rym biskupstwem w Krakowie, poprzez archidiakonat lubelski, poprzez
Kazimierz i Piotrowin, pamitajcy w. Stanisawa, biskupa i mczen
nika. W duchu nawiedzam relikwie Drzewa Krzya witego w bazy
lice Ojcw Dominikanw, dokd wiele razy udawaem si na modlitw,
a take aby sprawowa Msz wit.
2. Dzisiejsza moja posuga w ramach Kongresu Eucharystycznego
pozostaje w szczeglnie bliskim zwizku z tajemnic Eucharystii. Oto
maj przyj wicenia kapaskie (wicenia prezbiteratu) obecni
tutaj diakoni diecezjalni i zakonni z caej Polski.
W zwizku z tym szczeglniejsze sowa kieruj do wszystkich,
ktrzy tu przybyli z racji tych wice: do rodzicw, do rodzin,
do parafii, z ktrych pochodz neoprezbiterzy, do rodowisk, z ktrymi
byli dotd zwizani, a take do tych, z ktrymi zwi si w przyszoci
poprzez swoje ycie i posug kapask.
(( Kapan z ludzi wzity dla ludzi postanowiony )), jak czytamy

Acta Ioannis Pauli Pp. II

407

w Licie do Hebrajczykw. Std te wyraam rado, e w tym mo


mencie, w ktrym synowie Kocioa na tej ziemi otrzymuj Sakrament
Kapastwa, jest tutaj tak licznie zgromadzony cay Lud Boy, pord
ktrego dojrzewao powoanie kapaskie dzisiejszych neoprezbiterw.
Wymowna jest zwaszcza obecno wielu modych, Waszych rwie
nikw i rwienic, z ktrymi zespoliy Was wielorakie wizy kole
estwa, przyjani, zainteresowa. Niech za to bd dziki Chrystu
sowi Temu, ktry umiowawszy swoich, do koca ich umiowa ,
jak przypomina nam Kongres Eucharystyczny w swej myli przewodniej.
2

3. Dzisiaj jest w porodku nas obecny Chrystus. Chrystus to


znaczy namaszczony, Mesjasz Ten, ktry mwi o sobie sowami
Ksigi Izajasza : (( Duch Pana Boga nade mn, bo mnie namaci .
Pamitamy, e od tych wanie sw Jezus z Nazaretu rozpocz swe
mesjaskie posannictwo w rodzinnym miecie.
4

My wszyscy, cay Lud Boy, mamy udzia w tym namaszczeniu ))


Mesjasza, ktre oznacza moc Ducha witego. Sakrament Chrztu
czyni nas uczestnikami posannictwa Chrystusa, jak to przypomnia
Sobr Watykaski II. Wiemy te, e ju przy Chrzcie katechumeni
zostaj namaszczeni. Staj si w ten sposb uczestnikami Chrystu
sowego kapastwa, ktre jest powszechne : wszyscy ochrzczeni s
wezwani do skadania <( duchowych ofiar . Wszystkich ChrystusKapan pragnie zjednoczy ze swoj odkupiecz Ofiar, aby uczyni
nas wiecznym darem dla Ojca .
5

Wszyscy te, stajc si uczniami Chrystusa, jestemy powoani,


aby przez to stawa si zarazem sol ziemi, a take wiatem
wiata . W Ewangelii dzisiejszej syszymy te dwa wspaniae porwna
nia, ktre mwi o gbokim znaczeniu powoania chrzecijaskiego.
6

4. Czy nie s sola ziemi te chrzecijaskie rodziny, wrd


ktrych wzrastaj powoania kapaskie czy zakonne? Te zdrowe
rodziny, gdzie modzi czuj ((smak ewangelicznej prawdy i ycia
w duchu tej prawdy!
Czy nie s wiatem wiata te wsplnoty Ludu Boego pa
rafie i inne rodowiska gdzie (( wiata ... nie stawia si pod korcem,
2

Por. 5, 1.

/ 13, 1.

61, 1.

i P 2, 5.

Por. Mt 5, 13-14.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

408

Officiale

ale na wieczniku, aby wiecio wszystkim : i bliskim, i take da


lekim. Bo Chrystus mwi: niech wieci wasze wiato przed ludmi .
A wiatem tym s (( dobre uczynki : ycie zgodne z wiar!
Czy nie s <( wiatem i sol ziemi ci wierzcy, ktrzy we wszyst
kich dziedzinach ycia, zwaszcza w rodowisku pracy staraj si wpro
wadza w czyn zasady Ewangelii, sprawiedliwoci, solidarnoci?
7

Waszym zadaniem, drodzy Neoprezbiterzy, bdzie wsppraca


ze wieckimi w poczuciu odpowiedzialnoci za Koci, za chrze
cijaski ksztat polskiego ycia. Trzeba wieckich darzy zaufaniem.
Maj oni, jak uczy Sobr Watykaski II, swoje miejsce i zadanie
w wykonywaniu potrjnej misji Chrystusa w Kociele. Jest w nich
wielki potencja woli, kompetencji i gotowoci suenia.
Od Was, od kapanw, ktrzy wejd w rok dwutysiczny, w znacznym
stopniu zalee bdzie uksztatowanie prawidowej wiadomoci za
rwno wieckich, jak i kapanw, aby kady chrzecijanin by yw
czstk Kocioa-Ciaa Chrystusowego, wnoszc swj trud ofiarnego
ycia do wsplnego dobra.
Najbliszy Synod Biskupw przyniesie Kocioowi w tej dziedzinie
zapewne wiele wiata.
5. Drodzy Neoprezbiterzy! Dzi przystpujecie do otarza Eucha
rystii w Kociele Ludu boego na ziemi lubelskiej, aeby to kapastwo
powszechne , ktre nosicie w sobie jako depozyt Chrztu i Bierzmo
wania, stao si poprzez apostolsk posug Biskupa nowym
Sakramentem. Aeby Sakrament wice na Waszych modych duszach
wycisn nowe, niezatarte znami: piecz Ducha witego.
(( Kapan z ludzi wzity dla ludzi postanowiony .
W swym mesjaskim posannictwie Chrystus sta si kapanem
nowego i wiecznego Przymierza z Bogiem poprzez swoj wasn Ofiar.
T Ofiar zoy Ojcu z siebie samego, ze swego ycia i mierci. Z ciaa,
ktre na krzyu zostao za nas wydane z krwi, ktra zostaa
((przelana za grzechy wiata .
10

Wanie w ten sposb wypeniy si sowa Ewangelisty: do koca


nas umiowa.
T swoj wasn Ofiar, w przeddzie mki, Chrystus ustanowi
7

Mt 5, 15.

* Tamie, w. 16.
9

Tame.

" P o r . k 22, 19-20.

409

Acta Ioannis Pauli Pp. II

Sakramentem Najwitszym Sakramentem Kocioa w czasie


Ostatniej Wieczerzy.
A szafarstwo tego Sakramentu zleci Apostoom oraz wszystkim,
ktrym Apostoowie przekazuj je z pokolenia na pokolenie. To czycie
na moj pamitk ! ) ) . "
Dzisiaj szafarstwo Eucharystii zostaje przekazane Wam, drodzy
Neoprezbiterzy. To czycie na moj pamitk .
6. Jestemy wic teraz w porodku Kocioa, ktry jest w Lublinie,
na ziemi polskiej i jestemy zarazem w Wieczerniku.
Otrzymujecie ten Sakrament, ten sam, jaki otrzymali Apostoowie
podczas Ostatniej Wieczerzy w cznoci z Eucharysti, ktra wtedy
zostaa ustanowiona.
tajemnic Boych ,

12

Stajecie si kapanami czyli szafarzami

w szczeglnoci tej tajemnicy najwikszej, ktr

jest Eucharystia.
Musicie od tej pory myle i mwi o sobie tak jak Aposto: (( niech
wiat tak na nas patrzy, jak na sugi Chrystusa .

13

Na gruncie przy

gotowanym w Waszych duszach przez kapastwo powszechne, ktre


jest udziaem wszystkich ochrzczonych, zostaje zaszczepione kapastwo
suebne jako Sakrament cile zwizany z Eucharysti. Macie oto
podj t sam sub, jak Chrystus przekaza Apostoom w Wieczer
niku. Wraz z Sakramentem wice, sprawujc Eucharysti, macie
stale oywia w rnych wsplnotach Ludu Boego wiadomo tego
powszechnego kapastwa, ktre jest rwnie krlewskim kapa
stwem. Wyraa si bowiem w skadaniu duchowych ofiar temu
Bogu, ktremu suy )) znaczy krlowa .

14

7. Suy Bogu suy ludziom: wyzwala w nich wiadomo


krlewskiego kapastwa, owej godnoci, ktra waciwa jest czo
wiekowi jako synowi i crce Boga samego. Czowiekowi, chrzecija
ninowi, o ktrym powiedziano, e jest drugim Chrystusem .
Prymas Tysiclecia w swoich Zapiskach wiziennych notuje:
... sprawuj swoje posannictwo kapaskie. Ndza moja nie przeszka
dza mi dla Boego miosierdzia usuy ludziom dobrami, ktre
wiat ma najcenniejsze.
11

k 22, 19.

12

1 Kor 4, 1.

13

Por. 1 Kor 4, 1.

14

Por. Lumen gentium, 36.

Acta Apostolicae Sedis

410

- Commentarium

Officiale

Tak szed Chrystus, wzgarda posplstwa a po dzie dzisiejszy.


Obszarpany, pobity, ubrudzony botem ulicznym, oplwany. A jednak
to On zbawia wiat ... I zbawi go, cho wiat natrzsa si ze swego
Zbawcy. Jak te dwie drogi id blisko siebie!
Nieudolno moj dwiga aska sakramentalna; nieudolno Jezusa
dwiga Bstwo Jego ... Niech si wiat mieje, byle dzieo zbawienia
byo wykonane )).

1S

Tak. Drodzy Neoprezbiterzy! Suy ludziom ! Suy ludziom na tej


polskiej ziemi, na ktrej tak potrzebna jest posuga prawdy ewange
licznej :

prawdy wyzwalajcej kadego czowieka. Jak pisze wity

Pawe:

((nie faszujemy sowa Boego,

lecz okazywaniem prawdy

przedstawiamy siebie samych w obliczu Boga osdowi sumienia kadego


czowieka .

16

To mocna nauka! Nauka apostolska.

Moc takiej nauki ronie

Koci, rozszerza si, dajc wiadectwo prawdy. A zarazem : ronie


czowiek! Czowiek bowiem ronie przez ((osd sumienia, ronie
w obliczu Boga )), jak mwi Aposto. Jakie to aktualne w epoce,
w ktrej

grozi zamieranie sumie i oddalenie czowieka od tego

Boego oblicza , ktre wyzwala wszdzie jego prawdziw godno.


Ale, drodzy Synowie, aby by wychowawc sumie, aby prowadzi
innych, aby pomaga im dwiga si z grzechw, naogw, aby dwiga
((lud upadajcy)), sami musimy by zawsze gotowi stan w obliczu
Boga i wobec osdu sumienia kadego czowieka . Sami musimy
od siebie wymaga. Kapastwo jest wymagajce. Jest wymagajce.
Wymaga i przez to wyzwala.
Wpatrujcie si w przykady. Jest ich tak wiele w kadej diecezji;
wymieni tylko witego Maksymiliana Mari Kolbego, biskupa Mi
chaa Kozala, mczennika z Dachau, ktrego dane mi bdzie podczas
tego Kongresu Eucharystycznego wynie do chway otarzy, a ponadto
ksidza Wojciecha Blaszyskiego, ksidza Jana Balickiego, ksidza
Aleksandra

Fedorowicza,

ksidza

Wadysawa

Korniowicza,

ongi

dyrektora konwiktu ksiy studentw Katolickiego Uniwersytetu Lu


belskiego,

wspzaoyciela

dziea

Lasek,

sucego

niewidomym

na ciele i na duszy, a wreszcie wspczesnego nam, ofiarnego a do mierci


ksidza Jerzego Popieuszk.
Stefan Wyszyski, Zapiski wizienne, Pary 1982,

15

Kard.

16

2 Kor 4, 2.

s.

58.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

411

8. Imitamini, quod tractatis! Wzywa nas biskup w liturgii witej.


A quod tractatis f Quod tractatis? Czy nie wanie t mio )), ktr
Chrystus (( umiowawszy swoich na wiecie, do koca ich umiowa ?
Wasza suba na tym wanie polega. Macie suy godnoci czo
wieka, jego wyzwoleniu, macie dwiga z upadkw, z kryzysw, ludzi
i rodowiska, wiadectwem tej wanie mioci, ktra jest w Chrystu
sie, ktra jest z Chrystusa.
(( Nie gosimy bowiem siebie samych pisa Aposto lecz Chrys
tusa Jezusa jako Pana, a nas jako sugi wasze przez Jezusa .
Trzeba wic, aby Bg zabysn w naszych sercach tym wiatem,
ktrym jest Chrystus aby to wiato mogo si odbi w innych
sercach.
17

18

9. Kapastwo jest sakramentem spoecznym. Jest rdem szcze


glnych apostolskich energii i apostolskich moliwoci.
To wszystko dzisiaj staje si Waszym udziaem, Neoprezbiterzy.
Jako dar dla Was a w Was jako dar dla Kocioa, dla tego Kocioa,
ktry jest na ziemi polskiej i na caej ziemi. Koci bowiem
na kadym miejscu jest misyjny, pozostaje w stanie misji a ten
rys misyjny w szczeglny sposb jest wpisany w powoanie kapaskie.
Wic, uklknijcie! Wicej, drodzy Bracia: upadnijcie na twarz
wobec wielkoci Sakramentu, jaki macie dzi otrzyma ((przez woenie
rk biskupa .
A jeli temu, co si ma dokona na oczach Kocioa na ziemi
lubelskiej, towarzyszy wewntrzny lk, drenie modego serca to
dobrze. Taki lk wyraa poczucie odpowiedzialnoci. To dobrze.
Gbok prawd bowiem zawieraj sowa Apostoa: ((Przecho
wujemy ten skarb w naczyniach glinianych, aby z Boga bya owa
przeogromna moc, a nie z nas .
19

Tak. Z Boga. Nie z nas. Z Boga.


#

17

2 Kor 4, 5.

18

Por. tame, w. 6.

19

2 Kor 4, 7.

Acta Apostolicae Sedis

412

Commentarium Officiale

Tarnoviae, ob decretos Servae Dei Carolinae Kzka Beatorum caelitum


honores, praesertim agricolis adstantibus, habita.*

1. (( Bogosawieni jestecie )).*


Wysuchalimy Chrystusowych sw z Kazania na Grze. Jeszcze
raz przemwi do nas Mistrz jzykiem Omiu Bogosawiestw:
jzykiem Dobrej Nowiny.
(( Bogosawieni jestecie'... .
W tych sowach odczytujemy przeszo i przyszo. Naprzd
przeszo. Koci tarnowski, ktry w roku ubiegym dzikowa Bogu
za dwiecie lat swej posugi na tej nadwilaskiej i podkarpackiej
ziemi, odczytuje w ordziu Omiu Bogosawiestw ca swoj z gr
tysicletni przeszo na tej ziemi.
Od przeszo tysica lat rozbrzmiewao tutaj to ordzie, padajc
na gleb ludzkich dusz jak ziarno, ktre ci sami ludzie rzucali rwno
czenie w zagony tej ziemi. Czasem ziemi urodzajnej, ktra wydaje
owoc stokrotny, czasem ziemi trudnej, kamienistej, jak w grach, gdzie
nie tak atwo o urodzajny i obfity zbir.
Raduj si, e mog dzisiaj by z Wami, aby podj donone wci
jeszcze echo Waszego jubileuszu. Wiem, e odezwa si on arliwym
hymnem wdzicznoci w Twoim sercu, Biskupie i Pasterzu Kocioa
tarnowskiego, w sercu twoich Braci, Biskupw i Kapanw, w sercu
rodzin zakonnych mskich i eskich, w sercu wszystkich, ktrzy
na tej ziemi s ludem Boym i krlewskim kapastwem .
2

2. Raduj si, e mog by dzisiaj z Wami. Ta ziemia od lat bya


mi bliska. Wpatrywaem si z podziwem w uroki jej krajobrazu,
wdrowaem grskimi pasmami i dolinami wzdu potokw. Dozna
waem wiele gocinnoci.
I jest mi bliski ten Koci. A chocia dzisiaj przybywam do Was
jako pielgrzym ze Stolicy witego Piotra w Rzymie, to przez lata
byem tu ssiadem. I doznawaem dobrego, serdecznego ssiedztwa.
Ewangelia,

ordzie

Omiu

Bogosawiestw,

czy

nie

jest

ono

od pocztku wpisane w dzieje Waszego Kocioa? Czy nie gosili


tego zbawczego ordzia ju ci pierwsi wici pustelnicy znad Dunajca,
* Die 10 m. Iunii a. 1987.
1

Mt 5, 11.

Por. 1 P 2, 9.

413

Acta Ioannis Pauli Pp. II

a potem znad sowackiego Wagu wierad i Benedykt u samego


pocztku naszych dziejw?
A potem Stanisaw ze Szczepanowa, biskup mczennik na stolicy
krakowskiej, z ktrym wie si wsplne dziedzictwo wszystkich
Polakw.
A potem jeszcze Kinga, ksina, matka narodu i mniszka w staro
sdeckim klasztorze witej Klary.
3. Ordzie Omiu Bogosawiestw, siejba Boej Ewangelii, idzie
przez stulecia. W czasie jubileuszu przypomnielicie skrupulatnie
wszystkie osoby, miejsca i czasy, poprzez ktre tchn w Waszych
wsplnych dziejach ten sam Duch Prawdy, ktry objawi si Apos
toom w dniu Pidziesitnicy pod postaci ognistych jzykw.
I oto, za naszych czasw, w tym stuleciu, jeszcze jeden taki ognisty
jzyk Ducha Prawdy, Parakleta, zatrzyma si nad postaci prostej,
wiejskiej dziewczyny: ((Bg wybra wanie t o . . . co niemocne, aby
mocnych poniy, aby zawstydzi mdrcw .
3

Czy wici s po to, aeby zawstydza? Tak. Mog by i po to.


Czasem konieczny jest taki zbawczy wstyd, aeby zobaczy czowieka
w caej prawdzie. Potrzebny jest, aeby odkry, lub odkry na nowo
waciw hierarchi wartoci. Potrzebny jest nam wszystkim, starym
i modym. Chocia ta modziutka crka Kocioa tarnowskiego, ktr
od dzisiaj bdziemy zwa bogosawion, swoim yciem i mierci
mwi przede wszystkim do modych. Do chopcw i dziewczt.
Do mczyzn i kobiet.
Mwi o wielkiej godnoci kobiety: o godnoci ludzkiej osoby.
O godnoci ciaa, ktre wprawdzie na tym wiecie podlega mierci,
jest zniszczalne, jak i jej mode ciao ulego mierci ze strony zabjcy,
ale nosi w sobie, to ludzkie ciao, zapis niemiertelnoci, jak czowiek
ma osign w Bogu wiecznym i ywym, osign przez Chrystusa.
Tak wic wici s po to, aeby wiadczy o wielkiej godnoci
czowieka. wiadczy o Chrystusie ukrzyowanym i zmartwychwstaym
(( dla nas i dla naszego zbawienia , to znaczy rwnoczenie wiadczy
o tej godnoci, jak czowiek ma wobec Boga. wiadczy o tym powo
aniu, jakie czowiek ma w Chrystusie.
4. Karolina Kzkwna bya wiadoma tej
tego powoania.
3

Por. 1 Kor 1, 27.

godnoci.

wiadoma

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

414

Officiale

ya z t wiadomoci i dojrzewaa w niej. Z t wiadomoci


oddaa wreszcie swoje mode ycie, kiedy trzeba byo je odda, aby
obroni sw kobiec godno. Aby obroni godno polskiej., chopskiej
dziewczyny. Bogosawieni czystego serca, albowiem oni Boga
ogldaj .
4

Tak to ordzie Omiu Bogosawiestw wpisuje si nowymi


zgoskami w dzieje Kocioa tarnowskiego, w dzieje tego ludu, ktry
od pokole i bez wzgldu na historyczne krzywdy i upokorzenia
przechowywa w sobie wiadomo, e jest witym ludem Boym,
ludem odkupionym za cen krwi Syna Boego, krlewskim kapastwem.
Tam, wpord rwninnych lasw, w pobliu miejscowoci WaRuda, zdaje si trwa ta Wasza Rodaczka, crka ludu, gwiazda
ludu )), i wiadczy o niezniszczalnej przynalenoci czowieka do Boga
samego. (( Czowiek bowiem jest Chrystusowy a Chrystus Boy .
5

5. Liturgia dzisiejszej beatyfikacji, a zwaszcza Psalm responsoyJ y? pozwala nam niejako odczyta poszczeglne momenty tego
wiadectwa. Tego mczestwa.

Czy to nie ona tak mwi, ona, Karolina? Zachowaj mnie, Boe,
bo chroni si u Ciebie, mwi Panu: "Ty jest Panem moim" )).
Czy to nie ona mwi poprzez sowa Psalmisty? W momencie
straszliwego zagroenia ze strony drugiego czowieka, wyposaonego
w rodki przemocy: chroni si do Boga. A okrzyk: T y Panem
moim oznacza: nie zapanuje nade mn brudna przemoc, bo Ty jeste
rdem mej mocy w saboci. Ty, jedyny Pan mojej duszy i mego
ciaa, mj Stwrca i Odkupiciel mego ycia i mojej mierci. Ty, Bg
mojego serca, z ktrym nie rozstaje si moja pami i moje sumienie.

(( Zawsze stawiam sobie Pana przed oczy, On jest po mojej prawicy,


nic mnie nie zachwieje. Bo serce napomina mnie nawet noc )).
Tak Psalmista. I tak Karolina w momencie miertelnej prby wiary,
czystoci i mstwa.
Jakbymy szli po ladach ucieczki tej dziewczyny, opierajcej si
zbrojnemu napastnikowi, szukajcej cieek, na ktrych mogaby
pord tego rodzimego lasu w pobliu jej wsi, ocali ycie i godno.
Ty ciek ycia mi ukazujesz .
7

Por. ut 5, 8.

Por. 1 Kor 3, 23.

Ps 16 [15J, 1-2.

Por. tame, 8. 7.

Por. tame, w. 11.

415

Acta Ioannis Pauli Pp. II

cieka ycia. Na tej ciece ucieczki zosta zadany ostatni, zabjczy


cios. Karolina nie ocalia ycia doczesnego. Znalaza mier. Oddaa
to ycie, aby zyska ycie z Chrystusem w Bogu.
6. W Chrystusie bowiem,

wraz

Sakramentem

Chrztu,

ktry

otrzymaa w kociele parafialnym w Radowie, zaczo si jej nowe


ycie.
I oto, padajc pod rk napastnika, Karolina daje ostatnie na tej
ziemi wiadectwo temu yciu, ktre jest w niej. mier cielesna
go nie zniszczy. mier oznacza nowy pocztek tego ycia, ktre jest
z Boga, ktre staje si naszym udziaem przez Chrystusa, za spraw
Jego mierci i zmartwychwstania.
Ginie wic Karolina. Jej martwe ciao dziewczce pozostaje wrd
lenego poszycia. A mier niewinnej zdaje si odtd gosi ze szcze
gln moc t prawd, ktr wypowiada Psalmista:
P a n jest moim dziedzictwem, Pan jest moim przeznaczeniem.
To On mj los zabezpiecza )).
Tak. Karolina porzucona wrd lasu rudziaskiego jest bezpieczna.
Jest w rkach Boga, ktry jest Bogiem ycia.
I mczennica woa wraz z Psalmist': ((Bogosawi Pana)).
9

Dziecko prostych rodzicw, dziecko tej nadwilaskiej ziemi,


gwiazdo Twojego ludu, dzi Koci podejmuje to woanie Twojej
duszy, woanie bez sw i nazywa Ciebie Bogosawion!
Chrystus sta si Twoj (( mdroci od Boga i sprawiedliwoci,
i uwiceniem, i odkupieniem )). Sta si Twoj moc.
Dzikujemy Chrystusowi za t moc, jak objawi w Twoim czystym
yciu i w Twojej mczeskiej mierci.
10

7. (( Przypatrzmy si, bracia, powoaniu naszemu ! .

Tak pisze Aposto Pawe do Koryntian, a ja dzi te jego sowa


powtarzam do Was, tu zgromadzonych.
Przybylicie z rnych stron tej rozlegej diecezji, ktra ma swoje
centrum w historycznym miecie Tarnowie. Stajecie razem ze mn
wobec wymowy tego modego dziewczcego ycia Karoliny Kzkwny
i tej mczeskiej mierci.
Przypatrzcie si, drodzy Bracia i Siostry, powoaniu Waszemu.
9

Por. tame, w. 5.

10

1 Kor 1, 30.

11

Por. tame, w. 26.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

416

Officiale

Wy, drodzy Bracia i Siostry, do ktrych mwi:


robotnicy, rzemielnicy reprezentowani tu przez organizacje cechowe;
Wy, byli winiowie Owicimia (std, z tarnowskiego wizienia,
wyruszy pierwszy transport do owicimskiego obozu);
Wy, przedstawiciele Skalnego Podhala, zrzeszeni w Kole jego
Przyjaci;
Wy, kombatanci, zwaszcza ze Szczawy;
modziey oazowa i czonkowie Ruchu wiato-ycie ;
harcerki i harcerze;
Bracia pielgrzymi z Wgier;
Bracia Sowacy i Czesi, przybysze z Moraw;
Rodacy z Ameryki, ktrzy w tym doniosym momencie stanlicie
na ziemi Waszego pochodzenia, w starym Kraju;
pielgrzymi z archidiecezji krakowskiej, a take diecezji katowickiej,
kieleckiej,
sandomiersko-radomskiej,
przemyskiej
i archidiecezji
w Lubaczowie.
Wszyscy, skdkolwiek przybywacie. Wszyscy, ktrzy tutaj jestecie.
Przypatrzcie si powoaniu Waszemu.
8. W sposb szczeglny pragn si zwrci w dniu beatyfikacji
tej Crki polskiej wsi z pocztku naszego stulecia do tych, ktrych
powoaniem yciowym rwnie i dzisiaj, przy kocu tego wieku
jest ycie wiejskie i praca na roli. Do polskich chopw obecnych
tu poprzez ich delegacje z caego kraju.
Jake to znamienne, e w nauczaniu o krlestwie Boym Chrystus
posugiwa si analogi i obrazami zaczerpnitymi z ycia natury
i wyrastajcej z niego poprzez dziaanie czowieka kultury rol
niczej. I w ten te sposb pokaza, jak bardzo Stworzenie i Odkupienie
wyrastaj z tego samego rda: ze stwrczej i odkupieczej mioci
Boga. Jak to, co zostao zawarte w stworzeniu, dochodzi pomimo
grzechu czowieka do swojej peni w Odkupieniu.
(( Ja jestem prawdziwym krzewem winnym, a Ojciec mj jest tym,
ktry uprawia)) rolnikiem mwiy dawniejsze tumaczenia.
12

Wy jestecie latorolami .

13

Z krlestwem Boym dzieje si tak, jak gdyby kto nasienie


wrzuci w ziemi .
14

IJ

Por.

13

Por. J 15, 5.

14

Mk 4, 26.

15, i.

417

Acta Ioannis Pauli Pp. II

Sama mier i zmartwychwstanie Chrystusa, a take uwarunko


wane i ksztatowane przez nie ycie wewntrzne czowieka, ycie
wieczne czowieka, znajduje swoj przekonywujc ilustracj w wiecie
natury, w Waszym codziennym dowiadczeniu.
Jeeli ziarno pszenicy wpadszy w ziemi nie obumrze, zostanie
tylko samo, ale jeeli obumrze, przynosi plon obfity .
15

W ten sposb ziemia i ten, ktry j uprawia, jego praca, staj


si szczeglnym obrazem Boga i kluczem do zrozumienia Jego kr
lestwa. I to jest take potwierdzeniem porednim, ale ogromnie g
bokim, godnoci pracy na roli. Pomylmy, e dla zrozumienia Ewan
gelii, dla zrozumienia, czym jest krlestwo Boe i ycie wieczne, kim
jest sam Chrystus, trzeba zna rolnictwo i pasterstwo. Trzeba wiedzie,
co to jest owczarnia i pasterz. Czym jest ziarno i ziemia uprawna.
Kim jest siewca, jaka jest rola ziemi yznej, wiatru i deszczu.
To od strony jzyka i obrazw, od strony zrozumienia Ewangelii.
Ale rolnictwo to przecie chleb. Ten chleb, z ktrego yje czowiek.
Nie samym chlebem on yje, ale przecie eby czowiek y, musi mie
chleb. Dlatego tak bardzo ley nam na sercu, by tego chleba nie bra
kowao nikomu na naszym globie, a brakuje; ley nam na sercu,
by nie brakowao w naszej Ojczynie.
Jest to ten sam chleb, ktry Chrystus w dzie przed mk wzi
w swoje wite i czcigodne rce i dziki skadajc Bogu, Ojcu swojemu
wszechmogcemu, bogosawi, ama i rozdawa swoim uczniom, m
wic : Bierzcie i jedzcie z tego wszyscy to jest bowiem Ciao moje,
ktre za was bdzie wydane .
Czowiek potrzebuje wic chleba. Zarwno tego, ktry jest owo
cem ziemi i pracy rk ludzkich , jak i tego, ktry z nieba zstpuje
i ycie daje wiatu .

16

9. Jako go i uczestnik II Krajowego Kongresu Eucharystycznego


w Polsce, przychodz, by razem z moimi Rodakami modli si w Tar
nowie : ((chleba naszego powszedniego daj nam dzisiaj . Nie przy
bywam jako znawca rolnictwa, nie przynosz w tej dziedzinie adnych
rozwiza.

Pragn si znale niejako na ladach duszpasterstwa

polskiej wsi, polskiego rolnika. Dzieli Wasze troski i niepokoje.


Przypomnie i potwierdzi stosunek Kocioa do Was.
15

J 12, 24.

16

J 6, 33.

2 8 - A . A . S.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

418

Officiale

Wszyscy s zgodni na caym wiecie, e brak chleba, tam gdzie


zachodzi, jest skandalem. Wszyscy na naszej ziemi s zgodni, e nie
powinno, nie moe brakowa nam chleba.
Rwnoczenie wiadomo, e polska wie wspczesna w wyniku
dramatycznych dowiadcze, jakie stay si jej udziaem, przeywa
wieloraki kryzys gospodarczy i moralny.
Jake atwo byoby wymienia bdy popenione w przeszoci
i te, ktre wci trwaj i wiadcz o niedowartociowaniu rolnictwa,
ktre stao si terenem nie przemylanych eksperymentw, braku
zaufania, a nawet dyskryminacji.
A rolnicy to przecie nie tylko ci, ktrzy karmi, ale take
ci, ktrzy stanowi element staoci i trwania. Jake tu, w Tarnowie,
nie zacytowa wielkiego przywdcy polskiego ludu i ma stanu,
Wincentego Witosa, syna tej ziemi. Pisa o n : K t si Pastwa
i niezawodn nigdy ostoj ma stanowi?! Dla mnie odpowied narzu
caa si sama: wiadomi, niezaleni, zadowoleni chopi polscy, gdy
tacy s gotowi odda zdrowie i ycie za kad skib ojczystej ziemi,
a c dopiero w obronie caoci Ojczyzny. Trzeba jednak nie tylko
stara si na chopach tych oprze przyszo, ale ich wierno
i przywizanie do Pastwa za wszelk cen zdoby, a gdy si zdobdzie,
na zawsze utrzyma i utrwali )).
17

Przytoczone sowa Wincentego Witosa wyznaczaj nie tylko drog


polskim chopom, ale rwnie tym wszystkim, ktrzy s odpowiedzialni
za organizacj ycia spoeczno-gospodarczego polskiej wsi.
W takim te duchu, zgodnym z polsk tradycj, zostay zawarte
w ostatnich czasach porozumienia rzeszowsko-ustrzyckie w sprawie
rolnictwa, w ktrych rolnicy prbowali znale wsplnie z Wadzami
rozwizanie wielu bolesnych problemw. Wydaje si, e w obecnych
czasach ukady te nie tylko nie powinny by przemilczane, w kadym
razie Papie nie moe o tym milcze, nawet gdyby nie by Polakiem,
a tym bardziej Papie Polak. Wydaje si wic, e ukady te powinny
znale swoj pen realizacj.
18

Nieche rolnictwo polskie wyjdzie z wielokrotnego zagroenia


i przestanie by skazane tylko na walk o przetrwanie. Niech doznaje
wszechstronnej pomocy ze strony pastwa. Wiele znieksztace ycia
wiejskiego znajduje swe rdo w podrzdnym statusie rolnika jako
17

W. Witos, Moje wspomnienia, t. I, Pary 1964, s. 35.

18

Z dnia 18 i 20 lutego 1981 roku.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

419

pracownika i jako obywatela. Dlatego te model chopa, lub choparobotnika pracujcego z maym skutkiem a ponad siy, winien by
zast piony modelem wydajnego i niezalenego producenta, wiadomego
i umiejcego korzysta, nie gorzej ni inni, z dbr kultury, i zdolnego
do jej pomnaania.
A teraz ju nie cytat z Witosa, ale z Norwida. <( Podnoszenie
ludowych natchnie do potgi przenikajcej i ogarniajcej Ludzko
ca podnoszenie ludowego do Ludzkoci ... winno dokonywa
sie zdaniem Norwida przez wewntrzny rozwj dojrzaoci ... .
Trzeba przyzna, e Polska, e poudniowa Polska jest wci
ywym rdem kultury. Pracuj tutaj setki twrcw ludowych .
Pragn im i wszystkim innym doda ducha i zwrci w ich pracy
uwag na wi midzy kultur duchow a religi. O gbi tego powo
ania myla Norwid, gdy pisa, e rolnik jedn rk szuka dla nas
chleba, drug zdrj wieych myli wydobywa z nieba .

19

20

Bardzo dzikuj za te oklaski dla Norwida. Wiele dozna on cier


pienia w yciu, wygnania. Raduj si, e dzisiaj oklaskuje go polski
wiat rolniczy, na rwni z Wincentym Witosem, za jego mdro,
za jego wielk, chrzecijask, ojczyst, narodow mdro.
Duszpasterstwo rolnikw niech idzie i rozwija si w tym wanie
kierunku, formujc uczestnikw rolniczych wsplnot duszpasterskich
i wypracowujc coraz gbsze formy ycia wewntrznego, ktre uka
zywa bd trud ycia rolniczego jako realizacj woli Boga i codziennej
powinnoci czowieka, jako powoanie.
10. (( Przypatrzcie si, bracia, powoaniu waszemu )).
W kontekcie tego jubileuszu, jaki przeywa Koci tarnowski,
dane mi jest dzisiaj sprawowa t zbawcz posug Sowa Boego
i Eucharystii.
Poprzez posta Karoliny, bogosawionej Crki tego Kocioa,
przypatrujcie si, Bracia i Siostry, powoaniu Waszemu poprzez
wszystkie pokolenia, ktre Boa Opatrzno zwizaa z Wasz ziemi
nadwilask, podkarpack, rwninn, podgrsk i grzyst ... z t
pikn ziemi. Z t trudn ziemi.
Ziemia ta przyja w siebie ewangeliczne ordzie Omiu Bogosa
wiestw jako wiato Boego przeznaczenia czowieka. Jako wiato
tego dziedzictwa, ktre jest naszym udziaem w Jezusie Chrystusie.
19

Promethidion,

20

C. K. Norwid, Pismo, w. 21-22.

Epilog,

V.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

420

Officiale

((Bogosawieni ubodzy w duchu... bogosawieni, ktrzy akn


i pragn sprawiedliwoci ... bogosawieni miosierni ... czystego ser
ca ... ci, ktrzy czyni pokj ... ci, ktrzy cierpi przeladowanie
dla sprawiedliwoci, albowiem oni miosierdzia dostpi... oni Boga
oglda bd ... oni bd nazywani synami Boymi ... do nich naley
krlestwo niebieskie .
((Krlewski szczep Piastowy)): Synowie i Crki tego szczepu,
tu od Wisy do Karpat, trwajcie przy tym dziedzictwie! Do Was
naley krlestwo niebieskie!
Trwajcie, jak trway pokolenia.
Jak wici pustelnicy nad Dunajcem, jak Stanisaw biskup, ktry
((yje pod mieczem , jak Karolina, ktra w naszym stuleciu daa
wiadectwo Chrystusowi: wiadectwo ycia przez mier.
Trwajcie przy tym witym dziedzictwie.
Do Was naley ... krlestwo niebieskie. Amen.
21

22

23

In sacrosancto templo cathedrali Cracoviensi a Summo Pontifice infra


Missam habita.*

1. Ave, Crux ...


Bd pozdrowiony, Krzyu Chrystusa!
Kiedy na grze w Galilei Pan mwi do Apostow: ((Dana mi
jest wszelka wadza w niebie i na ziemi ,* wwczas nasza myl i serce
zwraca si do Krzya.
To w Krzyu jest Ci dana, o Chryste, ((wszelka wadza)), taka
wadza, jakiej nikt inny nie ma w dziejach wiata.
To w Krzyu jest moc odkupienia czowieka, w imi ktrej Aposto
owie sysz: Idcie... nauczajcie wszystkie narody.
To w Krzyu Chrystusa Bg Trjjedyny:

Ojciec,

Syn i Duch

wity sta si yciem dusz niemiertelnych. A pocztek tego ycia


stanowi chrzest.
21

Por. Mt 5, 3-10.

22

M.

23

Por.

Konopnicka,
Resp.

Rota.

brewiarzowe.

* Die 10 Iunii a. 1987.


1

Mt 28, 18.

421

Acta Ioannis Pauli Pp. II

To w Krzyu, w tym po ludzku znaku haby stae si,


o Chryste, Pasterzem naszych dusz i Panem dziejw.
Bd pozdrowiony, Krzyu Chrystusa!
Ave, Cruso.
2. W Krzyu poznalimy mio, t mio a do koca)). T
2

mio cay Koci w Polsce rozwaa w dniach Kongresu Euchary


stycznego.
T mio, ktr Jadwiga, bogosawiona nasza krlowa, poznaa
tu : przy tym krzyu.
Bd pozdrowiony, krzyu wawelski, krzyu Jadwigi!
Jestemy zczeni z t nasz wielk monarchini wanie przez
ten wawelski krzy, pod ktrym obecnie zostay zoone relikwie Bo
gosawionej. Maj one tutaj sprawowa jakby cig, milczc liturgi
podniesienia krzya. Podniesienie relikwii krlowej Jadwigi pod
niesienie przez Krzy.
Tu, na tym miejscu, Jadwiga poznaa, jak wadz ma Ukrzy
owany ((na niebie i na ziemi. Poznaa wiar. Poznaa sercem.
Objawia jej si tutaj Mio, ktra jest wiksza ni jakakolwiek
ludzka mio.
Na Krzyu Chrystus ((odda za nas ycie swoje .
Czy ty take, moda krlowo Polski, Andegawenko, nie powinna
odda ycia za braci ?
3

3. W katedrze wawelskiej znajduje si miejsce wielkiego zwycistwa


Chrystusa w sercu ludzkim.
Czy ty take,
za t Mio?

Jadwigo, nie powinna o d d a swojej

mioci

Jak moe w tobie ((trwa mio Boga)), gdyby zamkna twoje


serce do samej tylko ((ludzkiej mioci))? Tej mioci piknej, ywionej
od dziecka mioci, do ktrej po ludzku miaaby prawo, ktra moga
sta si twoj yciow drog i powoaniem ...
A jednak ...
4

Co ci mwi ten Chrystus z wysokoci swojego wawelskiego krzya?


Przedziwna jest Jego ((wadza nad sercem czowieka. Skd si bierze
ta wadza? Jak ma moc On, wyniszczony, skazany na swoj krzyow
agoni na tylu miejscach wiata? Poprzez t agoni poprzez wyniszcze1 J 3, 16.

1 J 3, 16.
Por. 1 J 3, 17.

Acta Apostolicae. Sedis - Commentarium

422

Officiale

nie, poprzez obraz skrajnej saboci, haby i ndzy, przemawia moc:


jest to moc mioci ((a do koca .
4. Jadwigo, ty jeszcze nie umiowaa a do koca . Kres twojej
mioci ley dalej, poza granicami tego, co tutaj, na zamek wawelski,
na polski tron, przynioso twoje dziewczce serce.
Kres twojej mioci ley dalej. Bg ci postawi w porodku ludw
i narodw. Powoa ci, aby ogarna swym sercem ich losy, ich
denia, ich zmagania. Aby odgada Boe zamiary w stosunku do Pol
ski, do Litwy, do ziem ruskich.
Chrystus, ktrego krzyowa agonia zostaa utrwalona w wawelskim
krucyfiksie, to Ten sam, ktry powiedzia do Apostow : idcie na cay
wiat, nauczajcie wszystkie narody, chrzczc je w imi Ojca i Syna,
i Ducha witego )).
5

Powiedzia, sigajc do kresu czasw. Sigajc poprzez dzieje ludw


i narodw. Powiedzia w mocy tej mioci, ktra idzie z kadym czo
wiekiem przez dzieje a do koca.
Jadwigo, odpowiedz tej mioci!
5. Czcigodni i drodzy Bracia i Siostry, uczestnicy eucharystycznej
liturgii, jak dane mi jest dzisiaj sprawowa przy krzyu wawelskim
i przy relikwiach bogosawionej Jadwigi, naszej wielkiej krlowej
i matki ludw.
To miejsce, na ktrym si spotykamy, przemawiao do caych
pokole. Zaklta w nim jest najgbsza i najrdzenniejsza tre Ewangelii,
wpisana w dzieje naszej Ojczyzny przed szeciuset laty. Bardzo, bardzo
pragnem by tutaj wanie w tym roku 1987, kiedy nasi Bracia
Litwini, wsptwrcy swoich i naszych wsplnych dziejw, obchodz
w Wilnie i caym kraju szesetn rocznic Chrztu swego Narodu.
Skoro nie jest mi dane w tym jubileuszowym roku by pord nich,
modli si na ich ziemi, w ich jzyku tym bardziej dzikuj Boej
Opatrznoci za to, e mog stan przy krzyu wawelskim i zatrzyma
si przy sercu naszej krlowej, bogosawionej Jadwigi. A ponadto:
przecie tutaj, na zamku krlewskim, przyszed na wiat w. Kazi
mierz, Patron Litwy, ktry swe mode ycie zakoczy w Grodnie.
W tej katedrze si modli. W Krakowie y rwnie i budowa swoim
yciem wspczesnych, witobliwy zakonnik Micha Giedroy, szcze
glny mionik Chrystusowego krzya.
5

Por. Mt 28, 19.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

423

6. Wiele skarbw kryje w sobie katedra wawelska. Dane mi byo


przez szereg lat by jej gospodarzem i pierwszym sug. Wrd tych
skarbw krzy krlowej Jadwigi pozostaje miejscem szczeglnego
wiadectwa.
Strzecie tego skarbu w sposb szczeglny, tak jak strzegy pokole
nia. Zwracam si do wszystkich krakowian, przede wszystkim do mego
Nastpcy na stolicy witego Stanisawa oraz do czcigodnej Kapi
tuy Metropolitalnej. Na rce Dziekana i Prepozyta tej katedralnej
Kapituy, drogiego biskupa Juliana, skadam to moje dzisiejsze wyzna
nie przy krzyu wawelskim i przy sercu Bogosawionej.
Dzikuj Kapitule Krakowskiej za cae wieki troski o to wielkie
sanktuarium Kocioa i Narodu! Dzikuj za trosk o sam biskupi
stolic, ilekro zostawaa osierocona. Dzikuj za tyle dowodw ka
paskiej gorliwoci. Czy mog nie wspomnie tutaj wrd tylu
drogich mi postaci przynajmniej tego jednego, ktremu tak wiele
zawdziczaem od najmodszych lat: p. ksidza Infuata Kazimierza
Figlewicza, wielkiego mionika tej wanie krlewskiej katedry i tego
w niej miejsca niezwykego, jakim jest wawelski krucyfiks Jadwigi.
7. Kiedy za na tym miejscu si znajdujemy, wwczas w sposb
szczeglny unaocznia si i to jeszcze wielkie dzieo Jadwigi, ktrym
jest uczelnia teologiczna przez wiele wiekw Wydzia Teologiczny
Uniwersytetu Jagielloskiego w ostatnich czasach odbudowana jako
Akademia Papieska.
Nie trzeba chyba*jeszcze duej udowadnia, e ta Uczelnia wiadczy
0 naszych dziejach, naley do dziedzictwa Kocioa i polskiej kultury.
Nie moe jej nie by w Krakowie.
8. (( My wiemy, e przeszlimy ze mierci do ycia, bo miujemy
braci, kto ... nie miuje, trwa w mierci)).
Tak. Wiemy. Wiedziaa o tym nasza krlowa Jadwiga, bogosa
wiona i wiedz t ugruntowaa w dziejach narodu. W dziejach dusz
polskich.
6

Taka bya zawsze i tak pozostaa wymowa wawelskiego krzya.


1 taka jest wymowa kadego krzya na caej ziemi. Kadego kru
cyfiksu.
Bd pozdrowiony, Krzyu Chrystusa!
Gdziekolwiek znajduje si twj znak, Chrystus daje wiadectwo
1 J 3, 14.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

424

swojej Paschy: owego ((przejcia ze mierci do ycia)). I daje wia


dectwo mioci, ktra jest moc ycia mioci, ktra zwycia mier.
Bd pozdrowiony, Krzyu, gdziekolwiek si znajdujesz, w polach,
przy drogach, na miejscach, gdzie ludzie cierpi i konaj ... na miejscach,
gdzie pracuj, ksztac si i tworz ...
Na kadym miejscu, na piersi kadego czowieka, mczyzny czy
kobiety, chopca czy dziewczyny ... i w kadym ludzkim sercu, tak jak
w sercu Jadwigi, Pani Wawelskiej.
Bd pozdrowiony, Krzyu Chrystusa!
Ave, Crux!
*
Stettini, ad Christianos coniuges habita.*

1. (( ... e ci nie opuszcz a do mierci)).


Drodzy Bracia i Siostry! Synowie i crki Kocioa na ziemi szcze
ciskiej !
Dzikuj Waszemu Biskupowi za to, e mnie tutaj zaprosi, za to,
e bardzo serdecznie zabiega, aeby dzisiejsze odwiedziny Jana Pawa II
w Szczecinie mogy si urzeczywistni.
Dzikuj i pozdrawiam wszystkich zgromadzonych. W sposb szcze
glny pozdrawiam wszystkich maonkw i rodziny, oraz tych, ktrzy
do zaoenia rodziny si przygotowuj. Pozdrawiam matki, ktre nosz
pod sercem nowe ycie.
Pozdrawiam czonkw Komisji Episkopatu do spraw Rodziny, ludzi
nauki oddajcych si studium rodziny, pracownikw duszpasterstwa
rodzin. Pozdrawiam wszystkie ruchy dziaajce na rzecz rodziny, a take
grupy parafialne Miosiernych wobec najmniejszych.
W asz Pasterz, biskup Kazimierz Majdaski, nosi w swojej pas
terskiej ((legitymacji ten wielki temat, t wielk spraw: rodzina.
Maestwa i rodziny. Sprawie tej suy i suy, nie tylko w Polsce,
ale take i w Rzymie. Nie przestaj Mu by wdziczny za to, co uczyni
dla ((Papieskiej Rady do spraw Rodziny , zwaszcza w zwizku z Sy
nodem 1980 roku.
T

Pragn przeto, idc za Waszym zaproszeniem, spotka si w czasie


tej eucharystycznej Ofiary Chrystusa z kadym maestwem i rodzin,
nie tylko tutaj obecn, ale take na caym szlaku Kongresu Eucha* Die 11 m. Iunii a. 1987.

425

Acta Ioannis Pauli Pp. II

rystycznego w Polsce. Wszystkich zapraszam do uczestnictwa w tej


uroczystej liturgii. Zapraszam rwnie do odnowienia lubw ma
eskich.
2. W dniach Kongresu wszyscy skupiamy si przy tych sowach,
jakie

ewangelista

Jan,

umiowany

ucze

Chrystusa,

wypowiada

w zwizku z Ostatni Wieczerz: ((umiowawszy swoich... do koca


ich umiowa w. Sowa te tumacz rwnoczenie tajemnic Chrystu
1

sowej Paschy i sakramentaln rzeczywisto Eucharystii: do koca


umiowa.
A maonkowie, klczc przed otarzem w dniu lubu, mwi: nie
opuszcz ci a do mierci . Tak mwi m do ony i ona do ma.
Tak mwi razem wobec majestatu Boga ywego. Wobec Chrystusa.
Czy sowa te nie wspbrzmi gboko z tamtymi:

d o koca

umiowa))?
Z pewnoci,

drodzy

Bracia i

Siostry,

zachodzi tutaj

gboka

zbieno i jednorodno. Sakrament Maestwa wyrasta z eucharys


tycznego korzenia. .Wyrasta z Eucharystii, i do niej prowadzi. Ludzka
mio ((a do mierci musi si gboko zapatrze w t mio, jak
Chrystus do koca umiowa. Musi t Chrystusow mio poniekd
uczyni swoj, aeby sprosta treciom maeskiej przysigi: lubuj
ci mio, wierno i uczciwo maesk oraz e ci nie opuszcz a
do mierci)).
3. Z tej przysigi buduje si szczeglna jedno: wsplnota osb.
Communio personarum. Jest to jedno zjednoczenie serc i cia.
Jedno zjednoczenie na subie yciodajnej mioci. Zjednoczenie
osb, mczyzny i kobiety, i zarazem zjednoczenie z Bogiem, ktry jest
Stwrc i Ojcem. Zjednoczenie obojga w Chrystusie, w orbicie tej
oblubieczej mioci, jak On Odkupiciel wiata obdarza Koci,
a w tym Kociele kadego czowieka.

Wszyscy

wszake jestemy

odkupieni za cen Jego Krwi.


Drodzy Bracia i Siostry! Potrzebne jest bardzo gruntowne przygo
towanie do maestwa jako wielkiego Sakramentu. Trzeba z kolei
czsto wraca do tych witych tekstw sakramentalnej liturgii ma
estwa, Mszy witej dla nowoecw, Mszy witej na jubileusz
maeski, odczytywa je, rozwaa ... S to sowa ywota.
1

/ 13, i.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

426

Officiale

. Dzisiaj take do tego Was zapraszam, abycie razem ze mn


rozwayli wszystkie czytania liturgii z uroczystoci Najwitszej Ro
dziny, ktr tu, w Szczecinie, wsplnie sprawujemy.
A wic : czytanie pierwsze z Ksigi Syracha. Psalm responsoryjny,
ktry powtarza si take w liturgii Sakramentu Maestwa. Czytanie
drugie:

wity Pawe przekaza prawdy najdoniolejsze na temat

Boskiej tajemnicy maestwa w ramach Listu do Efezjan. Jednake


czytanie dzisiejsze jest wzite z Listu do Kolosan.
Mona powiedzie, i znajdujemy tam zwize, a rwnoczenie bardzo
istotne pouczenie na temat: jak budowa wsplnot maesk i rodzin
n. Jak j budowa w wymiarze caego ycia, a zarazem na co dzie.
Uczy Aposto, e mio jest wizi ,

stanowi jakby yciodajne

centrum, ktre jednak trzeba systematycznie i wytrwale obudowywa ))


caym postpowaniem. Na rne cnoty wskazuje ten apostolski tekst, od
ktrych zaley trwao, co wicej, rozwj mioci pomidzy maonkami.
Pisze bowiem: obleczcie si w serdeczne miosierdzie, dobro, pokor,
cicho, cierpliwo, znoszc jedni drugich i wybaczajc sobie wzajemnie;
jeliby mia kto zarzut przeciw drugiemu: jak Pan wybaczy wam,
tak i w y ! .

Jakie to konkretne! Aposto ma przed oczyma ycie maeskie


swoich czasw, dwa tysice lat temu, ale ludzie naszego stulecia mog
si w tym tak samo doskonale odnale.
Maestwo to wsplnota ycia. To dom. To praca. To troska
o dzieci. To take wsplna rado i rozrywka. Czy Aposto nie zaleca,
abymy napominali samych siebie take przez pieni pene ducha,
piewajc Bogu w naszych sercach ? Jakby mwi o piewaniu kold
4

w polskim domu.
5. Trzeba te sowa apostolskiego dziedzictwa Kocioa odczytywa
w ich oryginalnym brzmieniu ze wszystkimi szczegami, a rwnocze
nie trzeba je stale tumaczy na jzyk naszych czasw, naszych
warunkw jake nieraz trudnych naszych problemw i sytuacji.
Take i to, co si odnosi do stosunku: rodzice dzieci. Aposto
pisze: (( Dzieci, bdcie posuszne rodzicom we wszystkim , ale pisze
5

Por. Kol 3, 14.

Kol 3, 12-13.

* Por. Kol 3, 16.


5

Kol 3, 20.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

427

rwnie: Ojcowie, nie rozdraniajcie waszych dzieci, aby nie traciy


ducha)).
Bardzo wymowne poczenie. Co mog znaczy te sowa dzi
w naszych polskich warunkach?
Zdaje si, e jest niedzowana wielka praca dla ksztatowania du
chowoci maestwa, moralnoci i ycia duchowego maonkw. Sa
krament zawiera w sobie wyrane zobowizania: wierno, mio,
uczciwo. S to zobowizania natury moralnej. Maestwo-rodzina
buduje si na ich gruncie. W ten sposb staje si wsplnot godn
ludzi, prawdziw wsplnot ycia i mioci. Ark przymierza z Bogiem
w Chrystusie.
6

Posuga Kocioa Chrystusowego wobec rodziny wytworzya, poczy


najc od zarania naszej historii i poprzez wieki, znakomity model ro
dziny. Wytworzya te obyczajowo naznaczon wielkim szacunkiem
dla godnoci kobiety. Wymownym tego wyrazem bya wczorajsza bea
tyfikacja Karoliny Kzkwny, crki polskiej wsi.
A posuga ta wci trwa w nowych przejawach odpowiadajcych
nowym potrzebom. Koci w Polsce ma swoje powane zasugi w obro
nie praw rodziny."
Rodzina wedug zamysu Boego jest miejscem witym i uwicajcym. Na stray tej witoci Koci sta zawsze i wszdzie, ale w szcze
glny sposb pragnie by blisko rodziny, gdy ta wsplnota ycia i mioci
i arka przymierza z Bogiem, jest zagroona czy to od wewntrz, czy
te jak to dzi niestety czsto bywa od zewntrz. I Koci
na naszej ziemi stoi wiernie po stronie rodziny, po stronie jej prawdzi
wego dobra, nawet gdy czasem u niej samej nie znajduje naleytego
zrozumienia. Nie tylko gosi z mioci, ale i stanowczoci objawion
nauk dotyczc maestwa i rodziny, nie tylko przypomina jej obo
wizki i prawa, ale rwnie obowizki innych, zwaszcza obowizki spo
eczestwa i pastwa wobec rodziny, stara si take cigle rozwija po
trzebne struktury duszpasterstwa, ktrych celem jest niesienie moralnej
pomocy rodzinie chrzecijaskiej. I moe tej obecnoci i wraliwoci
zawdziczamy w gwnej mierze to, e zo zagraajce rodzinie nadal
nazywane jest zem, grzech nadal nazywany jest grzechem, wynaturze
nie wynaturzeniem; e nie zwyko si tutaj, jak to czasem bywa
w wiecie wspczesnym, konstruowa teorii dla usprawiedliwienia za
i nazywania za dobrem.
6

Kol 3, 21.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

428

Co wicej, ronie wci liczba osb, ktre w rnych dziedzinach


pragn nie pomoc rodzinie w realizacji jej powoania. I rosn te
cigle szeregi modych maestw i rodzin, ktre niezwykle ywotnie
urzeczywistniaj w peni w swoim yciu cao chrzecijaskiej nauki
0 maestwie i rodzinie, i to czsto w formie apostolatu czcych si
ze sob grup rodzinnych, zwizanych cile z duszpasterstwem rodzin
prowadzonym przez Koci w Polsce.
6. Ewangelia dzisiejsza prowadzi nas wsplnie z Maryj i Jzefem
do wityni jerozolimskiej: ofiarowanie Syna pierworodnego w czter
dziestym dniu po narodzinach.
I oto wpord rytuau, przewidzianego Prawem Mojesza, nagle
rozbrzmiewa gos Starca, ktry wydarzeniu w wityni jerozolimskiej
nadaje peny wymiar profetyczny.
Symeon mwi o Jezusie:
Oto Ten przeznaczony jest na upadek i powstanie wielu w Izraelu
1 na znak, ktremu sprzeciwia si bd . Zwracajc si za do Matki,
7

dodaje: A Twoj dusz miecz przeniknie, aby na jaw wyszy zamysy


serc wielu .

Chrystus znak, ktremu si sprzeciwiaj.


Drodzy Bracia i Siostry, czy ten s p r z e c i w nie idzie rwnie,
a moe nawet przede wszystkim, poprzez t wielk i podstawow zara
zem dziedzin ycia ludzkiego, dziedzin ycia spoecznego, ycia na
rodowego, jak jest wanie maestwo i rodzina?
Czy tutaj nie doznajemy zarazem w szczeglnej mierze zagroenia?
Tej moralnej klski, ktr ponosi czowiek: kobieta, mczyzna, dzieci!
A zarazem spoeczestwo, a zarazem nard. I pastwo te.
Me mona <( rozchwia tej maej wsplnoty, moe sabej, moe
niewystarczajcej, ktra jednak jest u korzenia wszystkich wsplnot,
aeby cae ycie spoeczne i narodowe nie doznao strat i szkd niepo
wetowanych.
7. Nie ma skuteczniejszej drogi odrodzenia spoeczestw, jak ich
odrodzenie przez zdrowe rodziny.
A rodzina, ktra jest pierwsz szko cnt spoecznych, potrzebnych
wszelkim spoecznociom , jest dzi bardzo zagroona. Wiemy to wszys9

k 2, 34.

k 2, 35.

Deklaracja

wychowaniu

chrzecijaskim,

3.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

429

cy. Jest zagroona od zewntrz i od wewntrz. I trzeba, by o tym zagro


eniu, o wasnym losie mwili, pisali, wypowiadali si przez filmy czy
rodki przekazu spoecznego nie tylko ci, ktrzy jak twierdz (( maj
prawo do ycia, do szczcia i samorealizacji)), ale take ofiary tego
obwarowanego prawami egoizmu. Trzeba, by mwiy o tym zdradzone,
opuszczone i porzucone ony, by mwili porzuceni mowie. By mwiy
0 tym pozbawione prawdziwej mioci, ranione u pocztku ycia w swej
osobowoci i skazane na duchowe kalectwo dzieci, dzieci oddawane
ustawowo instytucjom zastpczym ale ... jaki dom dziecka moe za
stpi prawdziw rodzin? Trzeba upowszechni gos ofiar ofiar
egoizmu i mody ; permisywizmu i relatywizmu moralnego; ofiar
trudnoci materialnych, bytowych i mieszkaniowych. Dlatego te
Koci sowami Adhortacji Familiaris consortio otwarcie i z moc
broni praw rodziny przed niedopuszczalnymi uzurpacjami ze strony
spoeczestwa i instytucji pastwowych .

10

Jeli si nie myl, mamy najwyszy odsetek matek pracujcych


zawodowo, ktre t prac wykonuj z uszczerbkiem dla swego ycia
rodzinnego. Wszystko to sprawia w powizaniu ze szczeglnymi
warunkami gospodarczymi e do rodziny polskiej wdziera si swoisty
brak wraliwoci na pozamaterialne wartoci pracy ludzkiej, zanik
ufnoci w sens pracy uczciwej, brak widzenia jej celw na dusz met,
natomiast obserwuje si zjawisko tymczasowoci, doranoci i ycia
z dnia na dzie, a czasem take ch szukania kosztem ycia rodzin
nego zarobku i dobrobytu na obczynie.
To, o czym mwi w zarysach, jest przedmiotem wielu dyskusji,
analiz i trafnych publikacji, a przede wszystkim jest realistycznym
postulatem rodziny, zwaszcza modej, rodziny rozwojowej; jest postu
latem rodsiny wielodzietnej, jest postulatem po prostu rodziny.
Nieche nie zabraknie dobrej woli. Modlimy si gorco, by nie bra
kowao nikomu dobrej woli, inicjatywy, realizacji. By rodzina bya
silna Bogiem, a Kraj by silny rodzin, zdrow fizycznie i moralnie.
Podstaw trwaoci rodziny jest pogbiana i odnawiana w Kociele
1 w jego programie, w jego Sakramentach, wiadomo znaczenia chrze
cijaskiego maestwa, wiadomo, ktrej owocem jest trwanie, a
do mierci.

10

Por. n. 46.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

430

8. Wpatrzeni w wydarzenie, jakie miao miejsce w wityni je


rozolimskiej, wyznajemy wraz z Symeonem, e Chrystus jest ((wiato
ci ludzkiego zbawienia , e jest chwa ludu Boego )).
Dlatego te wszyscy stoimy wobec wielkiego zadania. W czasie
Wielkiej Nowenny przed Tysicleciem Chrztu Polski, Episkopat uj
to zadanie w zwizym zdaniu : (( Rodzina Bogiem silna .
Rodzina Bogiem silna to jest zarazem rodzina jako sia czowieka:
rodzina szlachetnych ludzi. Rodzina ludzi wzajemnie obdarzajcych si
mioci i zaufaniem. Rodzina (( szczliwa i uszczliwiajca. Arka
Przymierza.
u

W punkcie wyjcia rodziny znajduje si rodzicielstwo. Koci uczy:


odpowiedzialne rodzicielstwo. I sprawie tej powica wiele uwagi
i wiele wysiku. Odpowiedzialne to znaczy: godne osoby ludzkiej,
stworzonej n a obraz i podobiestwo Boga . Odpowiedzialne za
mio. Tak: mio, drodzy Maonkowie, mierzy si wanie t rodzi
cielsk odpowiedzialnoci. A wic rodziny odpowiedzialne za ycie,
za wychowanie. Czy nie o tym wanie mwi sowa przysigi ma
eskiej ?
n

Odpowiedzialno wzajemna: ma za on, ony za ma, rodzicw


za dzieci.
Odpowiedzialno ojcowska: P a n uczci ojca przez dzieci))
mwi Ksiga Syracha. I odpowiedzialno macierzyska. Nie mona
jednak zapomina, e mczyzna musi by pierwszy w podejmowaniu
tej odpowiedzialnoci. Jeli Aposto mwi, w duchu swojego czasu:
((ony, bdcie poddane mom ,
to mwi zarazem: mowie,
bdcie odpowiedzialni! Zasugujcie prawdziwie na zaufanie Waszych
maonek. I Waszych dzieci.
13

14

9. W latach osiemdziesitych Szczecin by miejscem doniosych


wydarze i doniosych umw pomidzy wadzami pastwowymi
a przedstawicielami wiata pracy.
Jaki by sens tych umw? Czy nie chodzio o wszystko, co od
powiada godnoci ludzkiej pracy i godnoci czowieka pracy?
Mczyzny i kobiety?
Praca ludzka: czy nie jest ona staym punktem odniesienia caego
spoeczestwa, a w tym spoeczestwie kadej rodziny?
11

12

13

14

Por. k 2, 30. 32.


Por. Rdz 1, 26.
3, 2.
Kol 3, 18.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

431

Susznie wic kto w Polsce powiedzia: zostaa nam zadana praca


nad prac)). Tak. Wydarzenia lat osiemdziesitych postawiy nam
wszystkim to wanie zadanie : (( pracy nad prac . W wielu wymiarach.
Bo praca ludzka ma wiele wymiarw i aspektw dla niej istotnych.
Stale wic pozostaje naszym polskim zadaniem praca nad prac
w odniesieniu do podstawowych praw i wymaga ycia rodzinnego.
Nieustannie trzeba podejmowa to zadanie.
10. Wypada pamita, e natura i posannictwo rodziny stanowi
najbardziej odpowiedzialn sub spoeczn, a zatem rodziny maj
prawo do takich warunkw bytowych, ktre by im gwarantoway od
powiadajcy ich godnoci poziom ycia i waciwy rozwj. Chodzi
tutaj o suszne wynagrodzenie za prac. Chodzi o dach nad gow,
o mieszkanie, poczynajc od modych maestw i rodzin dopiero si
zawizujcych. (( Rodzina jest bowiem rwnoczenie wsplnot, ktra
moe istnie dziki pracy i jest zarazem pierwsz wewntrzn szko
pracy dla kadego czowieka . Chodzi wic powtarzam o sta
popraw warunkw ycia, a w tym zakresie o sprawiedliwe traktowanie
kobiety-matki, ktra nie moe by ekonomicznie zmuszana do po
dejmowania pracy zarobkowej poza domem, kosztem jej niezastpionych
obowizkw rodzinnych. Mwic to wszystko, nie chc w niczym
pomniejsza czegokolwiek, co dla tej sprawy w Polsce zrobiono. Mwi
jednak, e zadania wci s olbrzymie.
15

Rwnoczenie bowiem trzeba pyta, czy nie zosta zagubiony wa


ciwy sens pracy? I czy u podstaw tego (( zagubienia)) nie znajduje
si zapomnienie o tej podstawowej zasadzie, ktra kierowaa praco
witoci, i gospodarnoci Polakw tam, gdzie ona si okazywaa,
a w zachodniej Polsce w szczeglny sposb si okazywaa. Ta zasada
prosta, benedyktyska: Mdl si i pracuj )>.
Bo praca, jak uczy niezapomniany Kardyna Stefan Wyszyski,
ma dwa cele: udoskonalenie rzeczy i <x udoskonalenie czowieka
pracujcego ... Ma by tak wykonywana, by w jej wyniku czowiek
stawa si lepszy ... .
16

Dzieje si tak, gdy realizowana jest rada w. Pawa: (( Cokolwiek


czynicie, z serca wykonujcie jak dla Pana, a nie dla ludzi, wiadomi,
e od Pana otrzymacie dziedzictwo [wiekuiste] jako zapat .
17

Laborem

16

Duch pracy ludzkiej, Pozna 1957, s. 32.

17

exercens,

10.

15

Kol 3, 23-24.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

432

Officiale

Bardzo dobrze, e si Wam spodobay te sowa, nie tylko Kardynaa


Wyszyskiego, ale take witego Pawa. Trzeba, eby nam si podo
bao Sowo Boe. Trzeba mie upodobanie w Sowie Boym. Jeli jest
upodobanie w Sowie Boym, to za nim idzie dziaanie w duchu tego
Sowa. I o to bardzo nam chodzi, o to bardzo chodzi Kocioowi w Polsce,
wszystkim moim Braciom biskupom, tu obecnym z Ksidzem Prymasem,
i mnie, polskiemu Papieowi (papie nigdy nie jest polski, ale jest
polski). Bardzo chodzi o to, aeby byo upodobanie do Sowa Boego,
byo upodobanie do Sowa Prawdy. Tylko takie upodobanie moe rodzi
dziaanie w duchu Prawdy, moe ksztatowa prawdziw odnow, a
przecie tutaj wanie, na Wybrzeu, mwio si tak wiele o tej odnowie,
ktrej nie przestajemy pragn.
11. Pragn teraz zaprosi wszystkie zgromadzone tutaj maestwa
a porednio std, ze Szczecina, wszystkie maestwa na ziemi
polskiej do odnowienia lubowa maeskich wobec Matki Boej
w Jej fatimskim wizerunku! Ten wizerunek bdzie na kocu Mszy
witej ukoronowany.
Drodzy Bracia i Siostry!
((Mech w was przebywa sowo
gactwem .

Chrystusa z caym swym bo

18

To sowo stao si Waszym udziaem. Stao si poniekd Waszym


sowem od dnia, kiedy wypowiedzielicie na stopniach otarza: lubuj
ci mio, wierno i uczciwo maek oraz e ci nie opuszcz a
do mierci .
W tym lubowaniu maeskim sowo Chrystusa w caym bogactwie
swej zbawczej, uwicajcej treci, stao si sowem Sakramentu Ma
estwa. A wy jestecie tego wielkiego Sakramentu szafarzami. To
jest Wasz kapaski udzia w tajemnicy Chrystusa i Kocioa. To
jest Sakrament caego Waszego ycia.
Prosz wic, abycie za chwil powtrzyli te sowa, ktre id
z Wami przez wszystkie dni tego ycia, a do mierci! Powtrzcie, aby
odnowi w Waszych sercach ich zbawcz moc. Powtrzcie, aby odnowi
ask Sakramentu, ktra zostaa Wam dana w dniu zalubin i ktra
stale jest Wam dawana, jeli jej szukacie. Jeli z ni wsppracujecie.
Powtrzcie ...
18

Por. Kol 3, 16.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

433

I niech sercami waszymi rzdzi ten Chrystusowy pokj , ktrego


<( wiat da nie moe y).
Chrystus sam daje ten pokj tym, ktrzy go caym sercem szukaj.
Odnawiajc Wasze przyrzeczenia maeskie, oddajcie cae Wasze
ycie rodzinne, Wasze dzieci, Wasze troski rodzicielskie w macierzyskie
donie Maryi. Zcie je pod Sercem tej Matki, ktra idzie przed nami
<( w pielgrzymce wiary. W duchu tego wanie zawierzenia rodzin
polskich prosimy, aby przyja od nas papieskie korony na swj
fatimski wizerunek jako znak czci i mioci wszystkich rodzin, caego
Ludu Boego na tej ziemi.
19

20

* * *
Stettini, ad venerabilem Clerum, Religiosos Religiosasque habita. '
4

1. (( Oto kad na Syjonie kamie wgielny )).*


Pooylimy dzi kamie wgielny pod budow Seminarium
kapaskiego dla diecezji szczecisko-kamieskiej. Wszystkich przeto
zgromadzonych zapraszam, aeby wesp ze mn rozwayli wymow
sw witego Piotra o ((ywych kamieniach .
Aposto dzieli si z nami wielk wizj Boej tajemnicy, ktra
przenika dzieje ludzkoci. Tajemnicy, ktra znalaza swe urzeczy
wistnienie w Ludzie wybranym, ktra trwa w Kociele. Co wicej:
ktra o tym Kociele stanowi.
Oto Bg, ktry jest Bogiem Przymierza, szuka od pocztku i poprzez
pokolenia swego przybytku. Szuka przestrzeni, w ktrej mgby
mieszka razem z ludmi, z nimi obcowa. Pragnie bowiem by Em
manuelem. Jego Imi w dziejach czowieka brzmi wanie tak: Emma
nuel, Bg z nami.
Mieszkanie Boga z ludmi ma przede wszystkim swj wymiar
duchowy. Jest przestrzeni, w ktrej dziaa Duch wity. Jest prze
strzeni, w ktrej Bg obcuje z ludmi w Duchu i prawdzie .
2

Por. Kol 3, 15.


20

Por. J 14, 27.

* Die 11 m. Iunii a. 1987.


1

1 P 2, 6.

Por. I P 2, 5.

J 4, 23.

39 - A. A. S.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

434

Officiale

2. Chrystus jest kamieniem wgielnym tej budowy:

Przestrze

Ducha witego, Ducha Prawdy, Parakleta, otwara si w sercach


ludzkich, otwara si w dziejach czowieka przez Jego krzy i zmar
twychwstanie. Wanie przez to, e ten wgielny kamie zosta
odrzucony przez ludzi. Wanie przez to, i w tym odrzuceniu
sta si pierwszym ywym kamieniem : drogocennym, wybranym
u Boga . Sta si pocztkiem ycia i Prawdy dla wszystkich praw
4

dziwych czcicieli Boga .

Tak te ronie z Mego, z Chrystusa, caa owa ((budowa w Duchu ,

ktra urzeczywistnia si w dziejach jako Koci Boga ywego. Z Jego


mierci na krzyu rodz si <( ywe kamienie )) tej budowy. Jest to
bowiem mier yciodajna, potwierdzona w dniu Zmartwychwstania
a potem w dniu Pidziesitnicy jako rdo nowego ycia: ycia
ludzi w Bogu.
3. Std te Aposto pisze:

w y rwnie,

niby ywe kamienie,

jestecie budowani jako duchowa witynia . Jest to wanie ta prze


7

strze Przymierza,

przestrze

Emmanuela,

gdzie

obcowanie

ludzi

z Bogiem wyraa si w skadaniu duchowych ofiar, przyjemnych


Bogu przez Jezusa Chrystusa .

ywe kamienie)).
Dzi rano na wielkim zgromadzeniu Ludu Boego Waszego Kocioa
przemawiaem do maonkw, do rodzin. Wszyscy oni s powoani
do skadania duchowych

ofiar

Bogu

oparciu

to

powszechne

kapastwo wierzcych, jakie nosz w sobie od momentu witego


Chrztu. A ofiara ich jest przyjemna Bogu za spraw Jezusa Chry
stusa; za spraw tej mioci, ktr On umiowa wszystkich ludzi,
oddajc za nich ycie na drzewie krzya:
4. To

wanie

ze

wzgldu

na

umiowa do koca .

duchow

ofiar

wszystkich

ochrzczonych, dla jej wizania na co dzie z Ofiar Chrystusa w Eucha


rystii, Bg powouje W a s :

Was wszystkich,

ktrzy kiedy macie

zaludni to Seminarium, w nim dojrze do wice, z niego wyj,


4

Por. 1 P 2, 4.

Por. J 4, 23.

Por. 1 P 2, 5.
1

1P2,

5.

Por. 1 P 2, 5.

Por. J 13, 1.

435

Acta Ioannis Pauli Pp. II

aby wrd ludzi sprawowa suebne kapastwo. Z ludzi wzici


dla ludzi postanowieni .
To wanie tu, w budowli, jaka ronie na kamieniu wgielnym,
ktry zosta pobogosawiony ma si dokonywa to szczeglne
p r z e j c i e : ta p a s c h a , ktrej na imi powoanie kapaskie.
(( Z ludzi wzici dla ludzi postanowieni we wszystkim, co si odnosi
do Boga )).
Wmurowalimy przeto ten kamie wgielny, aby by symbolicznym
wizaniem dla wszystkich kamieni, jakie wchodz w budow Waszego
Seminarium. Ta za budowa z martwych kamieni ma przyj w siebie
wsplnot (( ywych kamieni . Ma by w przyszoci codziennym, nieod
zownym wiadkiem systematycznego procesu, poprzez ktry przygo
towuje si wewntrzna przestrze dla dziaania Ducha Chrystusa
w modych ludzkich duszach, przestrze dojrzewania powoa kapa
skich. Wyrazem takiej dojrzaoci kapaskiej niech bd sowa biskupa
Michaa Kozala. Nie chcc zawrci z raz obranej drogi, ktra zawioda
go na mczestwo, pisa 9 maja 1940 roku jeszcze z obozu w Ldzie :
W rce Boe zoyem los mego ycia i z tym bardzo mi dobrze )).
10

12

5. Pragn wyrazi rado, e powstaje budynek Seminarium du


chownego w Szczecinie, ktry ma stworzy zewntrzne warunki dla
tego procesu jake doniosego w yciu Kocioa!
Pragn wyrazi rado, e z okazji tej inauguracji zgromadzili si
tutaj nie tylko alumni tego Seminarium oraz Seminariw ssiednich
diecezji, ale rwnie kapani, kapani przede wszystkim z tych wanie
trzech bliniaczych diecezji, niegdy jednej -gorzowskiej, z kolei trzech:
szczecisko-kamieskiej, koszalisko-koobrzeskiej i gorzowskiej. Wy
raam rwnie rado, e w tym spotkaniu (( ywych kamieni uczest
nicz obok kapanw rwnie i siostry zakonne, ktre wedle cha
ryzmatu danego im w powoaniu, wedle rad ewangelicznych, na swj
sposb przyczyniaj si do budowy Ciaa Chrystusowego, do tworzenia
tej przestrzeni ywej, w ktrej dziaa Duch wity, dziaa w ich ser
cach i dziaa przez ich posugiwanie pord Ludu Boego caej bo
gosawionej ziemi.
Sobr Watykaski II potwierdzi stanowisko Kocioa wyraone
na Soborze Trydenckim w sprawie Seminariw duchownych.
10

11

Por. Hor 5, 1.
Por. Hor 5, 1.

Ks. W.
1982 r., s. 69.
12

Frtczak,

Biskup

Micha

Kozal,

w:

Chrzecijanie,

t.

12,

Warszawa

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

436

Officiale

Kardyna Stefan Wyszyski, mwic na Soborze o zadaniach Semi


nariw duchownych w naszych czasach, przypomnia rwnie polskie
dowiadczenia historyczne w tej dziedzinie. Mwi midzy innymi:
(( posu si przykadem mao znanym, z rubiey pnocnych wczes
nego Kocioa katolickiego, nad dalekim Batykiem i nad Wis.
Bo a tu dotara myl Soboru Trydenckiego i to niezwykle szybko ...
Ziarno Soboru Trydenckiego rozrastao si w drzewo )).
W dekrecie Soboru Watykaskiego II, powiconym formacji
kapaskiej, czytamy, e seminarium jest sercem diecezji i wszyscy
kapani winni mu chtnie spieszy z pomoc. W nim bowiem cae
ksztatowanie alumnw winno zmierza ku temu, aby na wzr Pana
naszego Jezusa. Chrystusa, Nauczyciela, Kapana i Pasterza, sposo
bili si na prawdziwych duszpasterzy.
Bo posugi sowa: by objawione sowo Boe coraz lepiej rozumieli,
przez rozmylanie posiedli, a mow i obyczajami wyraali.
Do posugi kultu Boego oraz uwicania dusz: aby modlc si
i speniajc wite czynnoci liturgiczne wykonywali dzieo zbawienia
przez Ofiar eucharystyczn i sakramenty.
Do posugi pasterskiej : aby umieli ukazywa ludziom Chrystusa,
<( ktry nie przyszed, aby Mu suono, ale aby suy i odda dusz
swoj na okup za wielu )), by stawszy si sugami wszystkich, wielu
pozyskali.
13

14

15

16

6. Pragn zwrci si do Boga z najgbszym dzikczynieniem


wyjtkow ask powoa kapaskich i zakonnych, jak obdarza
On w dzisiejszych czasach Koci w naszej Ojczynie.
za

Ze sowem pozdrowienia, wdzicznoci i zachty, zwracam si


do caej rodziny seminariw duchownych, uczelni teologicznych,
domw formacji i studiw zgromadze zakonnych mskich i eskich,
do Instytutw Wyszej Kultury Chrzecijaskiej, do wszystkich.
Do przeoonych, profesorw i wychowawcw, oraz do alumnw,
klerykw, nowicjuszy i no wiej uszek w caej Ojczynie.
Wypada mi doczy tutaj licznych wieckich studentw i studentki
13

Przemwienie J.

Em.

Ks.

Kard.

Stefana

Wyszyskiego,

wygoszone

okazji

czterechsetnej rocznicy dekretu Soboru Trydenckiego o Seminariach Duchownych, w Auli


Soborowej w dniu 4.XI.1963 r. w obecnoci Ojca witego Pawa V I , w:
Polski Zagranic, XV (1964), nr 1 (58),

88-89.

14

Por. Optatam totius, 5.

15

Mk 10, 45; por. J 13, 12-17.

16

Por. 1 Kor 9, 19; por. Optatam totius, 4.

Duszpasterz

Acta Ioannis Pauli Pp. II

437

teologii i filozofii chrzecijaskiej. Jest to take szczeglny znak czasw


w yciu Kocioa powszechnego i Kocioa na naszej ziemi.
ycie seminaryjne, studia, praca nad sob, wiczenie we wsplnocie
i solidarnoci musi nieustannie czerpa z jednoci Kocioa, z tej
duchowej i nadprzyrodzonej mocy, ktra pynie z prawdy i mioci.
Dlatego te Kardyna Wyszyski we wspomnianym ju prze
mwieniu podkrela, e na tym kamieniu, na jednoci Kocioa,
opieraj si ((cztery kolumny formacji modego pokolenia: jedno
z Trjc wit, jedno z Kocioem, jedno z biskupem i jedno
z Ludem Boym .
17

7. Teologia winna suy posannictwu i to wanie posannictwu


pasterskiemu Kocioa. Jest to zarazem suba na rzecz polskiej kultury
chrzecijaskiej, jako podstawowego dobra wasnego Narodu. Nauka
katolicka winna podejmowa i spenia swoje zadania stosownie
do Wymaga intelektualnych i moralnych polskiego spoeczestwa,
a wymagania te, jak wiadomo, bardzo si podniosy i stale si pod
nosz.
Std te wane jest dla Kocioa i dla spoeczestwa katolickiego
ugruntowanie charakteru akademickiego studiw w wyszych semi
nariach duchownych w caej Polsce. Funkcja dydaktyczna bowiem
czyli nauczania czy si z uprawianiem nauki , ze mudn
niejednokrotnie prac badawcz, ktra jest istotna dla twrczoci
naukowej.
Rzetelna formacja filozoficzna i teologiczna winna uzdolni przyszych
kapanw w duchu dialogu-konfrontacji z dzisiejszym wiatem
do ukazywania chrzecijaskiej wizji Boga, czowieka i wiata, oraz
jej intelektualnych, spoecznych i etycznych implikacji.
Zgodnie ze wskazaniami Soboru Watykaskiego II ksia profe
sorowie winni spenia swe posannictwo w Kociele w tej doniosej
dziedzinie, przewiadczeni, e jest to pierwsze i podstawowe zadanie,
niezbdne dla j u t r a ewangelizacji prowadzonej przez Koci
w naszej Ojczynie. Zadaniem tak profesorw, jak wychowawcw jest
pomc alumnom w pogbianiu wiadomoci Kocioa jako wsplnoty
zatroskanej o poziom chrzecijaskiego ycia wszystkich wiernych.
ycie wewntrzne niech bdzie dusz apostolstwa, a apostolstwo
ze swej strony niech domaga si rzetelnego studium i pogbionego
ycia duchowego.
17

s . 95.

438

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

Cho krtko wypada wspomnie o roli teologw, w cznoci


z Pasterzami diecezji, rwnie w dziedzinie formacji permanentnej
ksiy pracujcych w duszpasterstwie. Z kolei take o ich zadaniach
w dziedzinie naleytej formacji chrzecijaskiej laikatu; chodzi
0 ksztatowanie wieckich wsppracownikw dziea
Perspektywa zbliajcego si Synodu Biskupw czyni
szczeglnie aktualnym. Winnicie zapewni kompetentn
kom duszpasterstwa inteligencji, twrcw kultury,

ewangelizacji.
ten postulat
pomoc orod
ludzi nauki

1 techniki, a take wsppracowa w przeprowadzaniu studium kato


lickiej nauki spoecznej i pogbionego studium chrzecijaskiego dla
duszpasterstwa robotnikw, rolnikw, dla caego szeroko pojtego
wiata pracy.
8. Drodzy

Alumni

diecezjalni

zakonni!

Dokument

soborowy

okrela Wasze zadania na etapie formacji, ktra jest przygotowaniem


do Sakramentu Kapastwa. Do spenienia tych zada konieczne jest
przejcie si wasnym powoaniem, tym z niezbadanych wyrokw
Opatrznoci zaproszeniem na drog kapaskiego ycia. Powoanie
to zakada niepodzielno serca. Idc do kapastwa, odpowiadacie
na zaproszenie Chrystusa, ktremu towarzyszy aska. Wielka aska,
aska na miar wyrzecze i

na

miar posannictwa.

Opuszczacie

wszystko, by pj za Nim. W tym szczerym oddaniu samego siebie,


kapan moe odnale swoj osobow tosamo,

a zarazem

swoje

miejsce w Kociele i w spoeczestwie. Wezwanie do doskonalszego


pjcia za Chrystusem wyraa si take w zwizku kapastwa z celi
batem, czyli bezennoci ((dla krlestwa Boego. Chodzi zarazem
o upodobnienie si do Chrystusa i zjednoczenie z Nim poprzez posu
szestwo i waciwe Waszemu powoaniu ubstwo.
Kade pokolenie niesie w sobie specyficzne wartoci, ale te napo
tyka na wielorakie trudnoci. Wasze pokolenie czsto odczuwa lk
przed zawierzeniem siebie)). Zamyka si w sobie. Musicie to prze
amywa, by moc wiary i dynamizmu powoania zdoby si na cako
wite pjcie za Chrystusem, bez szukania wasnych zabezpiecze ,
na sub Chrystusowi w Jego Kociele ... Wasze pokolenie odczuwa,
moe bardziej ni inne, gd prawdy, a zarazem trudno penego
otwarcia si na prawd, otwarcia si w prawdzie , trudno zau
fania sile prawdy. Jakby czasem brakowao wystarczajcej wiary
w moc dobra, jaka jest w Was samych, w czowieku, w ludzkim rodo
wisku, w moc dobra obecn w konkretnym rodowisku seminaryjnym

439

Acta Ioannis Pauli Pp. II

i kapaskim, wspieran, skuteczn ask powoania i Sakramentu.


Otwrzcie si na Prawd, jak jest Chrystus, by nie Jego Prawd
i chrzecijask nadziej wiatu. By skupia w ten sposb i ksztato
wa wieckich wsppracownikw ewangelizacji tej, ktra dokonuje
si w rodzinach, w parafiach, w rodowiskach pracy. Przygotowujcie
si i bdcie otwarci na sub wsplnocie: na apostolstwo wieckich.
Niech znajduje ono w Waszym posugiwaniu waciwe miejsce. Stwa
rzajcie dla niego odpowiednie warunki. Po prostu wyzwalajcie je,
inspirujcie i pomagajcie mu si rozwija z pastersk wraliwoci
i delikatnoci.
9. Korzystajcie z moliwoci, jakie stwarza rodowisko seminaryjne
do pogbienia Waszej wiary i ycia duchowego. Niech one formuj
Wasz osobowo, niech orientuj Wasz dojrzao duchow, inte
lektualn, apostolsk. To wszystko pozwoli Wam z caym zaufaniem
i wewntrzn wolnoci powici si w sposb nieodwoalny subie
kapaskiej w wymiarze caego ycia. Tak bardzo dzi ludziom brak
tej postawy wiernoci na zawsze . Musimy sami trwa wiernie przy
darze, jaki da nam Pan, by mc (( umacnia braci )).
Zachcam Was take do zainteresowania si histori i literatur
ojczyst i wiatow, zwaszcza nurtem religijnym i etycznym,
wyraajcymi gbi ludzkich poszukiwa. Musicie umie przekaza
Dobr Nowin ludziom, wskaza na chrzecijaskie korzenie kultury
ojczystej i jej zwizki z wrastaniem chrzecijastwa w tkank duchow
Europy i wiata. Po wiceniach musicie by zdolni, wanie
we wsppracy ze wieckimi, gruntowa w sposb przekonujcy pod
stawy etycznego adu, ktry jest niezbdny i niezastpiony w rozwi
zywaniu problemw nurtujcych spoeczestwo.
Droga Wasza, moi Bracia, jest trudna, wymagajca. Cho w pewnym
sensie jest moe atwiejsza ni droga Waszych kolegw szkolnych,
ktrzy wybrali rne powoania wieckie. Wam jest atwiej dowiadczy,
e nie jestecie pokoleniem bez perspektyw, b e z moliwoci.
Potrzeby apostolskie s wielkie.

Pracy nie braknie.

Troska spo

ecznoci wierzcych zapewnia Wam take materialne warunki byto


wania.
Chrystus

by ubogi.

Nie

mona

autentycznie

gosi

Ewangelii

ubogim, nie zachowujc waciwego dla swego powoania ubstwa.


Dzisiaj si wiele mwi o kategoriach b y i mie)).

Od nas

wszystkich, kapanw Jezusa Chrystusa, oczekuje si, abymy byli

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

440

Officiale

wierni wobec wzoru, jaki nam zostawi. Abymy wic <( byli dla dru
gich . A jeeli mamy , ebymy take mieli dla drugich . Tym
bardziej, e jeli mamy to mamy od drugich )). Dzisiaj bardziej
ni kiedykolwiek cay Koci yje ((z jamuny , od najuboszych
misji w Afryce, a do rozbudowanych nowoczenie uczelni i Kurii,
ze Stolic Apostolsk wcznie.
Pamitajcie przeto: jestecie z ludzi wzici i dla ludzi ustano
wieni . To niesie ze sob ogromne zobowizanie. Zobowizanie wobec
Boga samego, wobec Kocioa, ktry wypracowa ten kredyt zaufania
do polskiego kapana ofiarn sub, nie raz przypacon nawet
mierci mczesk. Zobowizanie wobec ludu, zwaszcza wobec naj
uboszych. Musicie by wierni. Musicie by solidarni z narodem. Stylem
ycia bliscy przecitnej, owszem, raczej uboszej rodziny. Cakowicie
oddani Panu naszemu, Jezusowi Chrystusowi i Jego Kocioowi,
duszpasterskiej pracy, w jednoci z Waszym biskupem czy przeoo
nymi. Z tego bdzie Was sdzi Bg i Wasze sumienie. Tylko ta wier
no zapewni Wam spokj sumienia i poczucie szczcia. To jest take
i przede wszystkim droga spenienia siebie w yciu kapaskim oraz
droga wiecznego zbawienia.
18

10. Tak wic, wicc kamie wgielny zbliamy si do Tego,


ktry jest pierwszym ywym Kamieniem Kocioa. Przybliamy si
peni czci i wdzicznoci dla Niego. Pragniemy ogasza dziea Jego
potgi)) potgi ukrzyowanej, w ktrej objawia si do koca
moc Mioci. Mioci zbawczej. Mioci odkupieczej. Potgi zmar
twychwstaej. W Nim w Chrystusie doznalimy tej mioci, ktra
jest miosierna, ktra pochyla si nad kadym synem marnotrawnym,
nad kadym upadkiem i klsk czowieka: ktra wychodzi jej naprze
ciw. W Nim w Chrystusie zbliamy si do Ojca, do Boga, ktry
jest (( bogaty w miosierdzie )).
19

20

W mocy tej bowiem Mioci miosiernej


<( z ciemnoci do przedziwnego... wiata)),
Boym: wybranym plemieniem, krlewskim
pord ktrego mieszka Emmanuel. Ludem,
si na nowo (( wasnoci swego Stwrcy i
18

Por. Hor 5, 1.

' Por. 1 P 2, 9.
20

Ef 2, 4.

21

1 P 2, 9.

stale jestemy wzywani


aby stawa si Ludem
kapastwem, narodem,
ktry w Chrystusie sta
Boga, uczestnikiem Jego

21

441

Acta Ioannis Pauli Pp. II

przedwiecznych przeznacze <( narodem powoanym do witoci y>.


Przy tym kamieniu wgielnym, w dniu dzisiejszym powiconym,
patrzymy w przyszo nie tylko t ziemsk, doczesn patrzymy
w przyszo ostateczn, przyszo czowieka w Bogu.
I mwimy : (( Chwaa Tobie, Krlu wiekw ! w.

23

Gedani, ad nautas habita.*

1. Benedicite, maria et flumina, Domino.


Bogosawcie Pana, morza i rzeki.
Bogosaw Pana, wszystka ziemio )).*
Trzeba, aeby na tym miejscu odezwa si kantyk caego stworzenia,
ktre oddaje chwa Stwrcy. Trzeba, aeby przemwiy gosem
chway rzeki i morze.
A przede wszystkim ta rzeka, ktra nieopodal std koczy swj
bieg, uchodzc do Batyku. Wisa rzeka wszystkich ziem polskich,
rzeka naszych dziejw. Od stuleci zanim jeszcze imi Polski poja
wio si w annaach historii ona ju toczya swoje wody od Karpat,
od lskich Beskidw, gdzie ma swe rda, a dotd.
Rzeka, milczcy wiadek ycia pokole, ich rodzenia si i umie
rania. Ich twrczych wysikw zwizanych z gruntowaniem wszyst
kiego, co Polsk stanowi. Ich zmaga, czasem zmaga na mier i ycie,
aeby utrzyma i zabezpieczy to, co ojczyste, co jest wsplnym dorob
kiem i wsplnym dziedzictwem. Wisa ...
Bd bogosawiona, rzeko! Ucz nas twoj wiernoci dla naszej
ziemi bogosawi Ojca, ktry jest w niebie.
2. I bd bogosawione ty, morze, ktre jeste przeznaczeniem
Wisy, naszej rzeki tak jak krlestwo Boe jest przeznaczeniem ludzi
yjcych na tej ziemi.
Morze ... Przemawia ono do czowieka szczegln mow. Jest
to naprzd mowa bezkresu. Oto od ujcia Wisy otwiera si dal, wyzna
czona tafl Batyku, bezkresna dal, ktrej koca oko ludzkie nie dosiga.
22

23

Por. 1 P 2, 9.
Por. 1 Tm 1, 17.

Die il m. Iunii a. 1987.


1

Por. Dn 3, 78. 74.

442

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

Ogrom wody, jakby bardziej jednolity od obszarw ziemi. Obszar


nie zamieszkany i niemieszkalny, a rwnoczenie obszar szeroko
otwarty, ktry czowieka przyzywa. Przyzywa ludzi. Przyzywa narody.
Ci, ktrzy id za tym wezwaniem, nazywaj si ludmi morza. Nasz
nard niepednokrotnie w historii rozlicza si z tego wyzwania: czy
poszed za nim? Czy dostatecznie na nie odpowiada? Czy szuka w nim
zabezpiecznia swego bytu i swoich praw wrd wszystkich narodw
globu?
3. Oto bowiem poprzez t dal, ktra si otwiera przed oczyma
czowieka stojcego na brzegu, z kolei przed oczyma eglarza wrd
morskich przestrzeni, prowadzi droga do wielu na wiecie miejsc,
do krajw i kontynentw. Do wielu ludw i narodw.
Wezwanie mrz spotyka si z losami wszystkich ziem zamieszka
nych. Nie tylko rozdziela te ziemie i utrzymuje w oddali, w odlegoci
ale take czy.
Tak. Morze mwi czowiekowi o potrzebie szukania si nawzajem.
0 potrzebie spotkania i wsppracy. O potrzebie solidarnoci. Midzy
ludzkiej i midzynarodowej.
Jake doniosy jest fakt, e to wanie sowo solidarno zostao
wypowiedziane tutaj, nad polskim morzem. e zostao wypowiedziane
w nowy sposb, ktry rwnoczenie potwierdza jego odwieczn tre.
Czy przyszo czowieka na caej ziemi, pord wszystkich ldw
1 mrz nie przemawia za potrzeb tej wanie treci? Czy wiat wielka
i stale rosnca rodzina ludzka moe trwa i rozwija si wrd
rosncych przeciwiestw Zachodu wzgldem Wschodu? Pnocy wzgl
dem Poudnia? A tak wanie jest podzielony i zrnicowany nasz
wspczesny wiat.
Czy przyszo, lepsza przyszo, moe wyrosn z narastania
rnic i przeciwiestw na drodze wzajemnej walki? Walki systemu
przeciw systemowi, narodu przeciw narodowi wreszcie: czowieka
przeciw czowiekowi!
W imi przyszoci czowieka i ludzkoci trzeba byo wypowiedzie
to sowo (( solidarno . Dzi pynie ono szerok fal poprzez wiat,
ktry rozumie, e nie moemy y wedle zasady wszyscy przeciw
wszystkim , ale tylko wedle zasady wszyscy z wszystkimi , wszyscy
dla wszystkich .
4. To sowo zostao wypowiedziane tutaj, w nowy sposb i w nowym
kontekcie. I wiat nie moe o tym zapomnie. To sowo jest Wasz

Acta Ioannis Pauli Pp. II

443

chhib, ludzie polskiego morza. Ludzie Gdaska, Sopotu i Gdyni


Trjmiasta, ktrzy ywo macie w pamici wydarzenia lat siedem
dziesitych i osiemdziesitych. Nie moemy w wiecie wspczesnym i
dalej naprzd, popdzani imperatywem zawrotnych zbroje, bo to
oznacza perspektyw wojen i samozniszczenia. Wanie: nie tylko
wzajemnego zniszczenia. Zbiorowego samozniszczenia.
I nie moemy i dalej naprzd nie moe by mowy o adnym
postpie, jeeli w imi spoecznej solidarnoci nie bd respektowane
do koca prawa kadego czowieka. Jeeli nie znajdzie si w yciu
spoecznym do przestrzeni dla jego talentw i inicjatywy. A nade
wszystko dla jego pracy.
Tu, nad brzegiem Batyku, wypowiadam wic i ja to sowo, t nazw
(( solidarno , poniewa naley ona do staego przesania spoecznej
nauki Kocioa. W tym duchu przemawiali ojcowie i teologowie. Std
si zrodziy Encykliki spoeczne ostatniego stulecia, a w czasach ostatnich
nauczanie Soboru oraz obu wspczesnych Papiey, Jana i Pawa,
midzy innymi rwnie Janowa Encyklika o pokoju Pacem in terris.
Solidarno musi i przed walk. Wwczas ludzko moe przetrwa.
I moe przetrwa i rozwija si kady nard w wielkiej ludzkiej
rodzinie. Bo co to znaczy solidarno? Solidarno to znaczy sposb
bytowania (na przykad narodu) w wieloci ludzkiej, w jednoci,
w uszanowaniu wszystkich rnic, wszystkich odmiennoci, jakie
pomidzy ludmi zachodz, a wic jedno w wieloci, a wic pluralizm,
to wszystko mieci si w pojciu solidarnoci. Sposb bytowania
ludzkiej wieloci, mniejszej lub wikszej, caej ludzkoci, poszczegl
nego narodu, bytowania w jednoci godnej czowieka.
Powiedziaem : solidarno musi i przed walk. Dopowiem: soli
darno rwnie wyzwala walk. Ale nie jest to nigdy walka przeciw
drugiemu. Walka, ktra traktuje czowieka jako wroga i nieprzyja
ciela i dy do jego zniszczenia. Jest to walka o czowieka, o jego
prawa, o jego prawdziwy postp: walka o dojrzalszy ksztat ycia
ludzkiego. Wtedy bowiem to ycie ludzkie na ziemi staje si (( bardziej
ludzkie , kiedy rzdzi si prawd, wolnoci, spawiedliwoci i mi
oci.
Kiedy przed rokiem byem w Indiach, podszed do mnie niespo
dziewanie wnuk wielkiego Mahatmy Gndhiego i powiedzia mi:
Dzikujemy ci za twoj Ojczyzn, za Polsk . Dlaczego tak powie
dzia wnuk niestrudzonego obrocy praw czowieka i niepodlegoci
swojego olbrzymiego narodu? Nie pytaem o wyjanienie, nie zdyem

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

444

Officiale

nawet, w tumie. Jednake czuj potrzeb podzielenia si tymi sowami


z wszystkimi w Polsce one s do nas wszystkich powiedziane
a zwaszcza z Wami, ludz'mi morza, bo Wy chyba najlepiej znacie
drog do Indii.
Przybywajc tutaj, nad morze, do Gdyni i Gdaska, miaem g
bok powinno powiedzenia tego wszystkiego, przeprowadzenia tej
podstawowej analizy. Myl, e nawet gdyby ten Papie, ktry przyby
do Was, nie by Polakiem,, te musiaby to uczyni. To tak wane
zagadnienie.
5. Wymowa morza. Przemawia ono bez sw. Przemawia jzykiem
bezkresnej dali. Przemawia take jzykiem gbi.
Nad morzem wity Augustyn prowadzi swe rozwaania na temat
niezgbionej tajemnicy, jak jest Bg i tej tajemnicy, jak jest
czowiek. Ludzka dusza. (( Pytaem morza i przepaci i pezajcych
w nich ywych istot. Odpowiedziay: "Nie jestemy twoim Bogiem.
Szukaj ponad nami" . Abyssus abyssum invocat przepa wzywa
przepaci.
2

Czowiek wspczesnej cywilizacji zagroony jest chorob powierz


chownoci, niebezpieczestwem spycenia. Trzeba pracowa dla odzy
skania gbi tej gbi, ktra waciwa jest ludzkiej istocie. Tej gbi,
ktra wyzywa jego umys i serce, podobnie jak morze wyzywa. Jest to
wanie gbia prawdy i wolnoci, sprawiedliwoci i mioci. Gbia
pokoju.
Nad Morze Galilejskie, co prawda niewielkie pod wzgldem obszaru,
prowadzi nas te dzisiejsza Ewangelia. Apostoowie byli rybakami,
ludmi morza, wic Chrystus czsto przebywa wraz z nimi nad morzem
i pord morza.
Morze stao si wic szczeglnym miejscem spotkania czowieka
z Bogiem. Miejscem, ktrego dotkna stopa Zbawiciela wiata.
Miejscem, na ktrym zosta zapisany istotny rozdzia historii zbawienia.
6. W tym kontekcie pragn zwrci si obecnie ze sowem szcze
glnym do ludzi morza. Do wszystkich, ktrzy yj wzdu wybrzey
Batyku, rwnie i w krajach ociennych ale w sposb szczeglny
do Was, ludzie polskiego morza. A zarazem wszyscy na wiecie ludzie
morza pywajcy pod polsk bander.
Mam na myli rybakw, marynarzy, stoczniowcw i wszystkich,
ktrzy pracuj w portach lub n pokadach kutrw, statkw pasa1

w. Augustyn, Wyznania, ks. 10, 6; prze. Zygmunt Kubiak, Warszawa 1978.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

445

erskich i handlowych wszelkiego typu, ktrzy su na okrtach


wojennych czy odziach podwodnych. Zwizalicie Wasze ycie i ycie
Waszych rodzin z morzem. Ono ma decydujcy wpyw na realizacj
Waszego powoania ludzkiego i chrzecijaskiego, na ksztatowanie
Waszej osobowoci i Waszych postaw.
Praca Wasza, cieszca sie zasuonym uznaniem spoeczestwa,
to ciki trud, wymagajcy wielu ofiar i wyrzecze: czstej i dugiej
nieraz rozki z rodzin i przyjacimi; wymagajcy hartu ducha,
odwagi, mstwa, solidarnej wsppracy w obliczu niebezpieczestwa
i trudnoci. Morze jest niejako warsztatem Waszej codziennej pracy.
Bywa ono niekiedy grone i niebezpieczne. Kadego roku pochania,
jak wiecie, wiele ofiar. Ile powoduje tragedii rodzinnych ! Wspomnijmy
dzi wszystkich zmarych, a take osierocone rodziny w naszej mod
litwie.
Morze pozwala lepiej zrozumie sabo, ograniczono ludzk,
i wszechmoc Boga, dostrzec warto ziemi, potrzeb drugiego czowieka,
doceni wi rodzinn i warto wsplnoty, take wsplnoty parafialnej
i rodowiska osb bliskich.
Niejednemu z Was potga i bezkres morza uatwia kontakt z Bogiem.
Znane jest powiedzenie: Kto nie umie si modli, niech wypywa
na morze ))!
Aby zachowa sw tosamo, aby utrzyma serdeczn wi rodzin
n, aby nie ulec saboci, musicie by ludmi modlitwy. W modlitwie
znajdowa si i moc w chwilach osamotnienia i tsknoty.
Dobrze, e ludzie morza mog sucha co niedziela Mszy witej
specjalnie transmitowanej dla nich z Gdaska, e mog w niej
uczestniczy; dobrze, e istnieje specjalne Duszpasterstwo Ludzi
Morza w Gdyni i w Gdasku; dobrze, e w Gdyni dziaa od czterech
lat przy kociele ojcw Redemptorystw klub Stella Maris . Wiem
te, e polscy marynarze korzystaj z duszpasterskich orodkw
rozsianych po caym globie. Wyraam rado z dobrej opinii, jak
cieszycie si ju w tych placwkach.
Pamitajcie, e jestecie ambasadorami wasnego Norodu i rzeczni
kami wartoci, ktrymi on yje. Wymaga to od Was zdecydowanej
postawy moralnej w zetkniciu z wpywami ateistycznymi, z falami
zepsucia i deprawacji.
Zwracam si teraz do tych wszystkich, ktrzy na Wasz powrt
wyczekuj nieraz caymi miesicami: do matek i ojcw, on, crek
i synw, przyjaci i znajomych. Niech w Waszych domach panuje

446

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

duch chrzecijaski, Chrystusowy pokj, mio i wzajemne zaufanie.


Duchowa, modlitewna wi niech agodzi tsknot rozki i stwarza
szczeglne poczucie pewnoci, ktre uatwia prac i pomaga przezwy
ciy trudnoci.
7. Przemawiajc do ludzi morza, pragn rwnoczenie zwrci si
do tych, ktrzy yj na Przymorzu i na Pomorzu.
Mieszkacy Wybrzea Gdaskiego i Pomorza stanowi zwart
wsplnot, ktra w oparciu o dowiadczenia historii, o tradycje polskie
i wartoci przyniesione tu przez ludzi z Wileszczyzny czy Polski cen
tralnej, ksztatuje wspczesne oblicze tego obszaru.
Nie mog jednak nie zwrci si dzi w sposb szczeglny do potom
kw prasowiaskich, lechickich Pomorzan, do drogich nam wszyst
kim Kaszubw, ktrzy do dzisiaj zachowali swoj etniczn tosamo
i swoj mow o sowiaskim rdzeniu.
Wiem, e Kaszubi zawsze byli i pozostali wierni Kocioowi.
Tu, na Kaszubach, w okresie Eeformacji i w okresie rozbiorw, obrona
katolicyzmu zczya si nierozerwalnie z obron polskoci. W latach
przed pierwsz wojn wiatow duchowni zapocztkowali oywion
prac samoksztaceniow i spdzielcz wrd rybakw i chopw
kaszubskich, majc na celu obron przed germanizacj. Take wieccy
dziaacze kaszubscy cz obron polskoci z religi. Synny Antoni
Abraham czsto zaczyna rozmow od sw: <( Jeli jeste Polakiem
i wierzysz w Boga ... . Ten sam motyw przewija si w twrczoci
wybitnych kaszubskich poetw. Hieronim Jarosz Derdowski napisa
w jednym z utworw : Czujce tu ze serca toni skad nasz apostolci:
Nie ma Kaszub bez Polonii, a bez Kaszub Polci (O panu Czorliscim, co do Pucha po sece jachol); on te koczy refren Hymnu
kaszubskiego tak dobrze nam znanymi sowami: My trzymamy z Bo
giem ! . Aleksander Majkowski mawia: Z Polsk cz nas krew,
dzieje i Koci jeden .
Nic wic dziwnego, e kiedy w czasie drugiej wojny wiatowej
obie wartoci polsko i wiara zostay zagroone, Kaszubi, jak
zreszt i cay kraj, natychmiast zorganizowali obron. Gryf Kaszubski
Gryf Pomorski Gdascy Harcerze Szarych Szeregw ile
te nazwy mwi nam wszystkim !
Drodzy Bracia i Siostry Kaszubi! Strzecie tych wartoci i tego
dziedzictwa, ktre stanowi o Waszej tosamoci.
Was wszystkich, Wasze rodziny i wszystkie Wasze sprawy skadam

44?

Acta Ioannis Pauli Pp. II

u stp Matki Chrystusa, czczonej w wielu sanktuariach na tej ziemi,


a zwaszcza w Sianowie i w Swarzewie, gdzie od lat czterystu otacza
Was opiek jako ((Krlowa polskiego morza . Ciesz si, e jest tu
z nami na tym spotkaniu.
8. Raduj si te, e dane mi jest w dniu dzisiejszym znale si
nad polskim morzem, na Pomorzu Gdaskim, na terenie caego Trj
miasta.
Jako pierwsz pozdrawiam Gdyni. Chocia rosem na ziemi polskiej
daleko std, to jednak mog powiedzie, e rosem rwnolege z tym
miastem, ktre stao si poniekd symbolem naszej drugiej niepod
legoci. Wraz z caym moim Narodem nie przestaj ywi wdzicz
noci dla tych, ktrzy to miasto, ten port batycki tworzyli tutaj
od podstaw, poniekd z niczego. Mam na myli zwaszcza wielkiego
Polaka, inyniera Eugeniusza Kwiatkowskiego, a wraz z nim wszyst
kich jego wsppracownikw. Byli oni przedstawicielami tego poko
lenia, ktre po wiekach na nowo zrozumiao, e dostp do morza jest
elementem konstytutywnym niepodlegoci Polski. Jednym z elementw
bardzo doniosych. Gdynia staa si wic wyrazem nowej woli ycia
Narodu. Wyrazem przekonywajcym i skutecznym.
Z tej Gdyni, dynamicznie rozwijajcej si po ostatniej wojnie,
serdecznie witam i pozdrawiam cay Koci chemiski, jego Pasterza,
biskupa Mariana (Przykuckiego), biskupw pomocniczych, pozdra
wiam te wszystkich naszych goci kardynaw i biskupw, wik
szo z Polski, ale niektrzy z Rzymu: pozdrawiam duchowiestwo,
rodziny zakonne mskie i eskie, pielgrzymw z diecezji warmiskiej,
koszalisko-koobrzeskiej, gdaskiej, a take wszystkich przedstawi
cieli Krajowego Duszpasterstwa Ludzi Morza.
Diecezja chemiska wiele wycierpiaa w czasie drugiej wojny wia
towej i poniosa wiele ofiar. Stracia ponad trzystu pidziesiciu kapa
nw. Tysice jej synw i crek spoczywa w zbiorowych mogiach
w Pianicy koo Wejherowa, w Lesie Szpgawskim koo Stargardu,
w Mniszku pod wieciem, w Dolinie mierci koo Chojnic. Ilu
mieszkacw tych ziem zgino w obozie mierci w Sztutowie-Stutthofie! Wspominamy wszystkich i wszystkich ogarniamy modlitw
o wieczne odpocznienie i wiato w Bogu.
9. Kroczc po falach Morza Galilejskiego, Jezus mwi do Apos
tow : (( Odwagi! Ja jestem, nie bjcie si! .
3

Mt 14, 27.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

448

Officiale

A potem kae Piotrowi przyj do siebie poprzez morsk, tafl,


pokonujc odlego i gbi, nieodstpne atrybuty morza.
A gdy Piotr si ulk na skutek silnego wiatru i zacz ton,
zawoa: <( Panie, ratuj mnie! . Chrystus poda mu rk ze sowami:
Czemu zwtpie, maej wiary? .
Pragn, drodzy Bracia i Siostry, aeby to wydarzenie biblijne znad
Morza Galilejskiego pozostao z Wami, ludzie Batyku, polskiego
morza i polskiego Pomorza.
4

Zastanawiajcie si nad nim w kontekcie naszych dziejw, w kon


tekcie wydarze naszego stulecia, w kontekcie tych ostatnich,
osiemdziesitych lat ...
Jezus mwi: Odwagi! Ja jestem, nie bjcie si! )>. (( Czemu
zwtpi? Ja jestem...)). ((Panie, ratuj)). ((Ja jestem)).
W imieniu caej naszej historii, w imieniu caej historii tej ziemi:
Pomorza, Przymorza, polskiego morza odpowiadamy wraz z Szymo
nem Piotrem :
Ty jeste.
Prawdziwie jeste Synem Boym )).

# * *

Gedani, ad iuvetitam habita.*

1. Wam, ktrzy jestecie dzi zgromadzeni tu, na Westerplatte,


Wam, mode pokolenie ludzi polskiego morza i Pomorza i Wam, modym
na caej ojczystej ziemi, przekazuj pozdrowienie Chrystusowego Ko
cioa i pocaunek pokoju.
Przekazuj to pozdrowienie w imieniu wszystkich Waszych rwie
nic i rwienikw z rnych krajw i kontynentw, ktre dane mi jest
odwiedza, speniajc posug Piotrowa, zwizan w Kociele z rzymsk
stolic biskupi.
W szczeglnoci przekazuj pozdrowienie modziey zgromadzonej
w tegoroczn Niedziel Palmow w Buenos Aires. Zgromadzonej, aeby
4

Mt 14, 30.

Mt 14, 31.

Mt 14, 33.

* Die 12 m. Iunii a. 1987.

449

Acta Ioannis Pauli Pp. II

witowa Dzie modziey))

wraz z

Chrystusem

ukrzyowanym

i zmartwychwstaym.
Ten D z i e to owoc wielu pielgrzymek, ktre wanie w Nie
dziel Palmow zwyky spotyka si z Papieem na placu witego
Piotra w Rzymie. W szczeglnoci za owoc naszego uczestnictwa
w (( Roku Modziey ogoszonym przez Organizacj Narodw Zjedno
czonych w roku 1985.
Dzisiaj spotykamy si tutaj, w Waszej modzieowej wsplnocie
z Gdaska, Sopotu, Gdyni z Trjmiasta i Pomorza, w ktrej uczest
nicz rwnie przedstawiciele modziey z caej Polski, zwaszcza ze ro
dowisk akademickich; spotykamy si w poczuciu jednoci z wszystkimi
na wiecie modymi, ktrzy id ku przyszoci i ku tej przyszoci
szukaj drg wrd obaw, ale take wrd nadziei jak o tym mwi
soborowa Konstytucja o Kociele w wiecie wspczesnym.
Wszyscy pragn wiata bardziej ludzkiego, w ktrym kady mgby
znale

miejsce

odpowiadajce

jego

powoaniu.

ktrym

kady

mgby by podmiotem swego losu, a rwnoczenie wspuczestnikiem


wsplnej

podmiotowoci

wszystkich czonkw

swego

spoeczestwa.

Wsptwrc domu przyszoci, ktry wszyscy razem musz budowa,


wiadomi swych obowizkw, ale take swoich niezbywalnych ludzkich
praw.
2. W cigu wiatowego Roku Modziey pochylilimy si wsplnie
z modymi caego Kocioa nad tym wanie tekstem Ewangelii, ktry
dzi zosta tutaj odczytany. List do modych , ktry w tyme samym
roku skierowaem do wszystkich oczywicie, take do modziey pol
skiej by waciwie obszern analiz spotkania i rozmowy Chrystusa
z modziecem.
I dzisiaj rwnie do tego Listu si odwouj. Rwnoczenie za,
biorc pod uwag szczeglne okolicznoci naszego spotkania na Wester
platte, podejmuj wsplnie z Wami raz jeszcze analiz tego ewan
gelicznego spotkania i tej rozmowy.
Mody czowiek pyta Chrystusa: c o mam czyni, aby osign
ycie wieczne? .

W odpowiedzi Ten,

ktrego modzieniec nazwa

(( Nauczycielem dobrym , wskazuje mu na przykazania Boe. Znasz


2

przykazania: nie zabijaj, nie cudzo, nie kradnij, nie zeznawaj


1

Mk 10, 17.

Por. tame.

30 - A. A. S.

Acta Apostolicae

450

Sedis - Commentarium

Officiale

faszywie (czyli: bd prawdomwny), nie oszukuj, czcij swego ojca


i matk .
Przykazania Boe. Dekalog. Znamy je dobrze. Umiemy na pami
i czsto powtarzamy. Przemawiaj one do kadego czowieka bezpo
redni oczywistoci prawdy w nich zawartej. Przykazania te nada
Bg ludowi Starego Przymierza za porednictwem Mojesza, ale rwno
czenie nawet i bez tego nadania, s one wypisane w sercu czo
wieka. Nadanie tych przykaza ze strony Boga jest poniekd potwierdze
niem ich obecnoci w wiadomoci moralnej czowieka. Zarazem wzmoc
nieniem mocy ich zobowizywania w sumieniu kadego.
3

3. W ten sposb znajdujemy, si w samym centrum sprawy, ktrej


na imi: czowiek. Czowiek: kady i kada z Was.
Czowiek jest sob poprzez wewntrzn prawd. Jest to prawda
sumienia, odbita w czynach. W tej prawdzie kady czowiek jest zadany
samemu sobie. Kade z tych przykaza, ktre wymienia z przekona
niem mody rozmwca Chrystusa, kada zasada moralnoci jest szcze
glnym punktem, od ktrego rozchodz si drogi ludzkiego postpowa
nia, a przede wszystkim drogi sumie. Czowiek idzie za prawd tutaj
wyraon, ktr rwnoczenie dyktuje mu sumienie, albo te postpuje
wbrew tej prawdzie. W tym miejscu zaczyna si istotny dramat, tak
dawny jak czowiek. W punkcie, ktry ukazuje Boe przykazanie, czo
wiek wybiera pomidzy dobrem a zem. W pierwszym wypadku ro
nie jako czowiek, staje si bardziej tym, kim ma by. W drugim wy
padku czowiek si degraduje. Grzech pomniejsza czowieka.
Czy tak nie jest? Bozejrzyjcie si wokoo ! Popatrzcie po rodowiskach
bliszych i dalszych ! Czy tak nie jest?
4. Mwi si susznie o prawach czowieka. Podkrela si, zwaszcza
w naszej epoce, znaczenie tych praw.
Nie mona jednake zapomnie, e prawa czowieka s po to, aeby
kady mia przestrze potrzebn do speniania swoich zada i powin
noci. Aeby w ten sposb mg si rozwija. Mg stawa si bardziej
czowiekiem.
Prawa czowieka musz by podstaw tej moralnej mocy, ktr
czowiek osiga przez wierno prawdzie i powinnoci. Przez wierno
prawemu sumieniu. Owszem, przez wierno Boym przykazaniom,
tak jak o tym mowa w dialogu Chrystusa z modziecem.
3

Mk 10, 19.

451

Acta Ioannis Pauli Pp. II

Chodzi bowiem o wartoci trwae i niezmienne. Modzieniec ewan


geliczny jest wiadom tego, e zachowanie przykaza Boych jest drog
do ((ycia wiecznego )). Tak. Czowiek yje w tej perspektywie. I ta
perspektywa: ycia wiecznego, spotkania z Bogiem, ktry jest moim
Stwrc, Ojcem i Sdzi stanowi rdo moralnej mocy czowieka.
Czego mog yczy Wam, modym na ziemi ojczystej, ktrzy wzras
tacie w trudnych nieraz warunkach materialnych, czasem wrcz z jakim
poczuciem beznadziei? Czego mog Wam yczy?
Myl, e w tym punkcie z pewnoci si nie mylimy, odczytujc
tekst ewangeliczny. Ta perspektywa, ktr ugruntowuj w nas sowa
Chrystusa, jest dla czowieka, od modoci, rdem moralnej mocy.
Chopiec, dziewczyna, ktrzy naucz si obcowa z Bogiem na gruncie
wewntrznej prawdy swego sumienia, s mocni. Mog stawi czoo
przernym sytuacjom, nawet bardzo trudnym.
5. Zagroeniem jest klimat relatywizmu. Zagroeniem jest roz
chwianie zasad i prawd, na ktrych buduje si godno i rozwj czo
wieka. Zagroeniem jest sczenie opinii i pogldw, ktre temu roz
chwianiu su.
Aktualne s tu sowa kardynaa Newmana, e potrzeba ludzi,
ktrzy znaj swoj religi i ktrzy j zgbiaj; ktrzy dokadnie wiedz,
jaka jest ich pozycja; ktrzy s wiadomi tego, w co wierz, a w co nie;
ktrzy tak dobrze znaj swoje Credo, e potrafi z niego zda spraw;
ktrzy do tego stopnia poznali histori, e umiej jej broni )).

Modzieniec z Ewangelii mia bardzo jasny pogld na zasady, wedle


ktrych winno si budowa ludzkie ycie. A jednak i on w pewnym
momencie nie zdoa przekroczy progu swoich uwarunkowa. Kiedy
Chrystus, zwracajc si do niego z mioci, powiedzia:
za Mn))

((Pjd

nie poszed. Nie poszed, poniewa mia majtnoci

wiele . Pragnienie, aby zachowa to wszystko, co mia, przeszkodzio


6

mu. Pragnienie, aeby mie , aeby wicej mie )), przeszkodzio


mu w tym, aby bardziej by )).
Droga bowiem, jak wskazywa Chrystus, do tego prowadzia:
aeby bardziej by ! Zawsze do tego prowadz wskazania Ewangelii.
* John Henry Newman, On Consulting the Faithful in Matters of Doctrine, Londyn
1986, s. 76.
5

Por. Mk 10, 21.

Por. Mk 10, 22.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

452

Officiale

W kadym bez wyjtku zawodzie czy powoaniu wezwanie Chrystusa


do tego prowadzi.
Wasze powoanie i zawody s rne. Musicie dobrze rozway,
w jakim stosunku na kadej z tych drg pozostaje bardziej by
do (( wicej mie )). Ale nigdy samo (( wicej mie nie moe zwyciy.
Bo wtedy czowiek moe przegra rzecz najcenniejsz: swoje czowie
czestwo, swoje sumienie, swoj godno. To wszystko, co stanowi te
perspektyw ycia wiecznego .
ycie wieczne)) to krlestwo Boe. Przykazania Boe do niego
stanowi drog. Ale ... czy nie jest prawd, e zaley od nich rwno
czenie to, co tu na ziemi mona nazwa krlestwem czowieka ?
Czy moe by ycie na jakimkolwiek miejscu ziemi (( krlestwem czo
wieka , jeli si odrzuci te przykazania: nie zabijaj, nie cudzo, nie
mw faszywego wiadectwa, czcij ojca i matk swoj, bdziesz miowa
bliniego twego?
6. Mody rozmwca Chrystusa o d s z e d i odszed smutny .
Dlaczego smutny? Moe zdawa sobie spraw z tego, jak wiele traci.
Istotnie. Traci ogromnie wiele. Gdyby zosta z Chrystusem, tak
jak Apostoowie, byby si doczeka dnia jerozolimskiej Paschy. Byby
si doczeka krzya na Golgocie, ale potem i zmartwychwstania. I zst
pienia Ducha witego. Byby si doczeka tej przedziwnej przemiany,
jakiej w dniu Pidziesitnicy dostpili Apostoowie. Stali si nowymi
ludmi. Osignli wewntrzn moc prawdy i mioci.

Gdyby zosta przy Chrystusie w mody czowiek, byby si prze


kona o tym, e On Nauczyciel i Mistrz umiowawszy swoich ...
do koca ich umiowa . 1 wanie przez t mio <( do koca da
im moc, aby si stali synami Boymi . Oni ludzie. Zwyczajni, sabi
ludzie.
8

Wanie dlatego Koci w Polsce w cigu tych dni Eucharystycznego


Kongresu skupia si na tej Chrystusowej mioci do koca, aby
odkry rdo tej samej duchowej mocy wobec wszystkich synw i crek
tej dowiadczonej polskiej ziemi. Aby odkry t moc w szczeglnoci
i dla Was : modych.
7. Ta moc ducha, moc sumie i serc, moc aski i charakterw, jest
nieodzowna szczeglnie w tym, Waszym pokoleniu.
7

Por.

tame.

J 13, 1.

Por. J 1, 12.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

453

Ta moc jest potrzebna, aby nie ulec pokusie rezygnacji, obojtnoci,


zwtpienia czy wewntrznej, jak to si mwi, emigracji; pokusie wie
lorakiej ucieczki od wiata, od spoeczestwa, od ycia, take ucieczki
w znaczeniu dosownym opuszczania Ojczyzny; pokusie beznadziej
noci, ktra prowadzi do samozniszczenia wasnej osobowoci, wasnego
czowieczestwa poprzez alkoholizm, narkomani, naduycia seksualne,
szukanie dozna, wyywanie si w sektach czy innych zwizkach, ktre
s tak obce kulturze, tradycji i duchowi naszego Narodu.
Ta moc jest potrzebna, aeby umie samemu dociera do rde
poznania prawdziwej nauki Chrystusa i Kocioa, zwaszcza wtedy,
gdy na rne sposoby usiuje si Was przekona, e to, co naukowe
i ((postpowe zaprzecza Ewangelii, gdy ofiarowuje si Wam wyzwo
lenie i zbawienie bez Boga, czy nawet wbrew Bogu.
Ta moc jest potrzebna, by y we wsplnocie Kocioa, wsptworzy
rodowiska oparte na akceptacji Chrystusa-Prawdy, by dzieli si ze
wsplnot swoim bogactwem, a take swymi poszukiwaniami. Tyle
jest serc, tyle jest serc, ktre czekaj na Ewangeli )>.
Ta moc potrzebna jest, by y na co dzie odwanie, take w sytuacji
obiektywnie trudnej, aby dochowa wiernoci sumieniu w studiach,
w pracy zawodowej, by nie ulec modnemu dzi konformizmowi, by
nie milcze, gdy drugiemu dzieje si krzywda, ale mie odwag wyra
enia susznego sprzeciwu i podjcia obrony. Wicej by . Dzisiejsze
<( wicej by )) modego czowieka to odwaga trwania penego inicjatywy
nie moecie z tego zrezygnowa, od tego zaley przyszo kadego
i wszystkich trwania pulsujcego wiadectwa wiary i nadziei. ((Wi
cej by to na pewno nie ucieczka od trudnej sytuacji.
Ta moc t y l e jest serc, ktre czekaj na Ewangeli ta moc,
ktra w niej jest, ten yciodajny napj ... Napenij twoje serce tym
yciodajnym napojem. Ta moc potrzebna jest, by y autentycznym
yciem wiary, yciem sakramentalnym, ktre odnawia si zwaszcza
w Sakramencie Pokuty i wyraa si przez Eucharysti.
Ta moc potrzebna jest, by apostoowa w swoim otoczeniu radoci
i nadziej mimo wszystko, by dawa siebie innym w pracy, w rodzinie,
w szkole czy na uczelni, we wsplnocie parafialnej, w rodowisku
i wszdzie na miar swoich moliwoci.
Ta moc, ktra pynie z Chrystusa, ktra zawiera si w Ewangelii,
jest potrzebna, aby od siebie wymaga, by postpowaniem Waszym
nie kierowaa ch zaspokojenia wasnych pragnie za wszelk cen,
ale poczucie powinnoci: speniam to, co jest suszne, co jest moim

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

454

powoaniem, co jest moim zadaniem. Powiedziaem przed czterema


laty na Jasnej Grze: Musicie od siebie wymaga, nawet gdyby
inni od Was nie wymagali )). Wbrew wszystkim miraom uatwionego
ycia, musicie od siebie wymaga. To znaczy wanie wicej b y .
10

Przyszo Polski zaley od Was i musi od Was zalee. To jest


nasza Ojczyzna to jest nasze by i nasze mie . I nikt nie moe
pozbawi nas prawa, aeby przyszo tego naszego by i ((mie
nie zaleaa od nas. Kade pokolenie Polakw, zwaszcza na przestrzeni
ostatnich dwustu lat, ale i wczeniej, przez cae tysiclecie, stawao
przed tym samym problemem, mona go nazwa problemem pracy nad
sob, i trzeba powiedzie jeeli nie wszyscy, to w kadym razie
bardzo wielu nie uciekao od odpowiedzi na wyzwanie swoich czasw.
Dla chrzecijanina sytuacja nigdy nie jest beznadziejna. Chrzecijanin
jest czowiekiem nadziei. To nas wyrnia, poczwszy od tego patriarchy,
ktrego nazywa wity Pawe ojcem naszej wiary: uwierzy wbrew
nadziei; to nas wyrnia poprzez Bogarodzic, o ktrej Elbieta przy
nawiedzeniu powiedziaa : Bogosawiona jeste, ktra uwierzya ;
po ludzku, wbrew nadziei, uwierzya, e si stanie, bo w dziejach
czowieka dziaa Bg. Powiedzia Chrystus: Ojciec mj dotd dziaa
i Ja dziaam . I to miejsce jest take wiadkiem wielkiego dziaania
Boga przez ludzi.
11

12

13

8. Wiemy, e tu, na tym miejscu, na Westerplatte, we wrzeniu


1939 roku, grupa modych Polakw, onierzy, pod dowdztwem majora
Henryka Sucharskiego, trwaa ze szlachetnym uporem, podejmujc
nierwn walk z najez'dc. Walk bohatersk.
Pozostali w pamici Narodu jako wymowny symbol.
Trzeba, aeby ten symbol wci przemawia, aeby stanowi
wyzwanie dla coraz nowych ludzi i coraz nowych pokole Polakw.
Kady z Was, modzi Przyjaciele, znajduje te w yciu jakie
swoje Westerplatte. Jaki wymiar zada, ktre trzeba podj
i wypeni. Jak suszn spraw, o ktr nie mona nie walczy.
Jaki obowizek, powinno, od ktrej nie mona si uchyli. Nie
mona zdezerterowa .
Wreszcie jaki porzdek prawd i wartoci, ktre trzeba utrzy10

18 czerwca 1983 r.

11

Por. Rz 4, 18.

12

k 1, 45.
Por. J 5, 17.

455

Acta Ioannis Pauli Pp. II

ma)) i ((obroni , tak jak


Tak, obroni dla siebie i
Biskup Kozal, mczennik
ornej ... bardziej przeraa
si mimo woli sojusznikiem

to Westerplatte, w sobie i wok siebie.


dla innych.
z Dachau, powiedzia: ((Od przegranej
upadek ducha u ludzi. Wtpicy staje
wroga .
14

Bardzo dobrze, e oklaskalicie sowa Sugi Boego. Jest to jak


gdyby ostatni argument to tej beatyfikacji, jaka ma si odby w niedziel
w Warszawie.
Ot wanie, drodzy Przyjaciele, w takim momencie, nazwijmy
((momentem Westerplatte (a momentw podobnych jest wiele,
stanowi one tylko jakiego historycznego wyjtku, powtarzaj
w yciu spoeczestwa, w yciu kadego czowieka), pamitajcie:
przechodzi w twoim yciu Chrystus i mwi: pjd za Mn .
Nie opuszczaj Go. Nie odchod. Przyjmij to wezwanie. W prze
ciwnym razie moe zachowasz wiele majtnoci, tak jak ten mo
dzieniec w Ewangelii, ale ((odejdziesz smutny . Pozostaniesz ze smut
kiem sumienia.

go
nie
si
oto

9. Drodzy Przyjaciele! Pragn powiedzie Waszym rwienicom


i rwienikom na rnych miejscach ziemi, spotykajc si z nimi na
rnych kontynentach i w rnych krajach, podobnie jak dzisiaj z Wami,
e s w Polsce modzi ludzie, ktrzy pragn wiata lepszego: bardziej
ludzkiego. wiata prawdy, wolnoci, sprawiedliwoci i mioci.
Pragn powiedzie tym Waszym rwienikom i rwienicom
na caym wiecie, e s w Polsce ludzie, ktrzy to podstawowe prag
nienie, mimo wszystkich trudnoci, staraj si wprowadzi w czyn
i uczyni rzeczywistoci swych rodowisk, swego Narodu i spo
eczestwa.
Pragn im powiedzie, e ludzie ci, ich rwienice i rwienicy
w Polsce, trwaj na rozmowie z Chrystusem : sysz Jego wezwanie
((pjd za Mn, i wezwanie to staraj si stosowa do rnych
powoa i ((darw, jakie s ich udziaem w Kociele i w spo
eczestwie; e nie chc rozstawa si z naszym Mistrzem i Odkupi
cielem wrd smutku sumienia, ale szukaj u Niego wytrwale mocy
i radoci, takiej mocy i takiej radoci, jakiej wiat da nie moe .
Jak daje tylko On: Chrystus i Jego Eucharystia.
15

#
14

Ks.

Wojciech

Warzawa 1982, s. 85.


15

Por. / 14, 27.

Frtczak,

Biskup

Micha

Kozal,

w:

Chrzecijanie,

t.

12;

ATK,

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

456

Officiale

Gedani, ad opifices in regione Zaspa habita.*

1. (( Twoja cze, chwaa, nasz wieczny Panie )).


Gdy wyrusza procesja na Boe Ciao, rozlega si wrd ulic miasta
albo wrd wiejskich drg ta staropolska pie.
W tych dniach ten hymn wspaniay rozbrzmiewa jeszcze mocniej
na caym szlaku Eucharystycznego Kongresu w Polsce. Dzisiaj
w Gdasku.
Co jest Twoj chwa, Chryste? Czemu towarzyszy cze Kocioa
z pokolenia na pokolenie? Twoj chwa jest to, e si darowa ...
((e si darowa nam nic niegodnym. Ze Ty, niewysowiony,
niezgbiony Bg, ktry ((mieszkasz w wiatoci nieprzystpnej )),'
stae si tak straszliwie (( przystpny . Nie tylko mogy Ci jako
Sowo Wcielone, jako Syna Czowieczego oglda ludzkie oczy
i dotyka ludzkie rce, ale: mg Ci czowiek przybi do Krzya,
mg Ci wcign w dowiadczenie mierci, ktra jest jego udziaem
i koniecznoci na tej ziemi, mg Ci zhabi, gdy Ty sam chciae
jako ertwa Przedwiecznego Ducha wyniszczy samego siebie .
2

I nie tylko to. Ty, ktry ((umiowawszy wszystkich, co byli na


wiecie, do koca ich umiowae , stae si po wszystkie czasy
Eucharysti Ofiar i Pokarmem Twojego Kocioa! To jest
Twoj chwa, Chryste. To jest Twoj chwa, Boe, ktrego imi
brzmi ((Mio)). To jest Twoj chwa, nasz wieczny Panie...
3

2. Dzisiaj, na drodze mojej pielgrzymki po ziemi ojczystej, ktra


jest rwnoczenie drog Kongresu Eucharystycznego, witam i po
zdrawiam Gdafisk. Wyraam rado, e mog by tutaj razem z Wami.
Gdask grd sprzed tysica lat, gdzie wiosn 997 roku przyby
wity Wojciech w drodze do Prus ((i jak czytamy gromady
ludu przyjy chrzest)). Gdask, ktry wrd zmiennych kolei
dziejowych trwa stale przy ujciu Wisy, rzeki polskich ziem.
I stale tu, nad brzegiem Batyku, otwiera przed nami te perspektywy,
jakie ukazuje czowiekowi na ziemi: morze. Perspektywy dali
bezbrzenej, perspektywy gbi swoich wd, perspektywy wolnoci.
Czowiek pord przestrzeni morza czuje si wolny, wyzwolony z tych
* Die 12 m. Iunii a. 1987.
1

Por. 1 Tm 6, 16.

Por. Flp 2, 8.

Por. J 13, 1.

Por. 1 J 4, 8.

457

Acta Ioannis Pauli Pp. II

uwarunkowa, jakie stwarza ycie na ldzie, a rwnoczenie poddany


wymogom nowego ywiou. Zmobilizowany do nowej odpowiedzialnoci.
Witam i pozdrawiam Gdask. Witam w nim to wszystko, czym by
dla nas na rnych etapach dziejowej przeszoci i to, czym sta
si w latach ostatnich. Upamitniaj to symboliczne krzye obok
stoczni i napis: P a n da si swojemu ludowi, Pan da swojemu
ludowi bogosawiestwo pokoju . Gdask: miasto ludzi morza,
miasto ludzi pracy, wielkiej pracy. Witam miasto i rodowisko,
w ktrym zrodzia si na nowo potrzeba odnowy czowieka przez prac.
Wyzwolenia czowieka przez prac.
5

Witam obecnych tu pielgrzymw z archidiecezji gnienieskiej


i z pobliskich diecezji: chemiskiej, warmiskiej, koszalisko koo
brzeskiej. Pozdrawiam wszystkich i kadego z osobna!
3. Liturgia dzisiejsza mwi nam o tej odnowie i wyzwoleniu, si
gajc do biblijnego pocztku czowieka na ziemi. Oto czowiek, ktrego
Bg stworzy na swj obraz i podobiestwo, stworzy jako mczyzn
i kobiet, stworzy porodku widzialnego wszechwiata. Oto czowiek,
do ktrego Stwrca mwi: Bdcie podni i rozmnaajcie si, abycie
zaludnili ziemi i uczynili j sobie poddan )).
6

Bg daje czowiekowi ziemi i zadaje mu j. W ten sposb za


zadaje mu prac: prac pod wszystkimi postaciami, jakie ona przy
bierze w dziejach rodzaju ludzkiego, wraz z postpem i rozwojem
ludzkiej wiedzy o wiecie i o sobie.
Sowa Ksigi Rodzaju zawieraj nie tylko pierwszy nakaz Boga.
Nosz one na sobie rwnoczenie znami Jego upodobania. Stwrczej
radoci: (( A Bg widzia, e wszystko, co uczyni, byo bardzo dobre )).
(( Bardzo dobre byo dzieo stworzenia, cay w widzialny kosmos,
ukoronowany zaistnieniem czowieka: ywego obrazu Stwrcy.

4. I oto czowiek wedle sw dzisiejszej liturgii dzieli to Boe


upodobanie do stworzonego kosmosu i gosi chwa swego Stwrcy:
((jak przedziwne imi Twoje, Panie ... gdy patrz na Twoje niebo ...
na ksiyc i gwiazdy, ktre Ty utwierdzi ... czyme jest czowiek? .
Czowiek dziwi si swemu czowieczestwu, swej szczeglnej god
noci wrd stworze, a tym twrczym, odkrywczym podziwem dzieli
8

Por. Ps 29 [28]), 11.

Rdz 1, 28.

Rdz 1, 31.

Por. Ps 8, 2. 4-5.

Acta Apostolicae Sedis -

458

Commentarium

Officiale

si ze Stwrc: Czym jest czowiek, e o nim pamitasz? Czym syn


czowieczy, e troszczysz si o niego? Uczynie go niewiele mniejszym
od aniow, uwieczye go czci i chwa. Obdarzye go wadz
nad dzieami rk Twoich, wszystko zoye pod jego stopy .
Czyme jest czowiek?
W takich sowach wyraa Psalmista swj podziw nad czowiekiem,
swoje zadziwienie wobec tego dziea Stwrcy. A przecie jest to wyra
ziciel Starego Testamentu. A c moemy powiedzie my, synowie
i crki Nowego Przymierza, dla ktrych tajemnica czowieka odso
nia si definitywnie w Chrystusie . Czy moe istnie peniejsze
potwierdzenie prawdy o czowieku, wyraonej w Psalmie, od tego,
ktrym jest Chrystus, Bg-Czowiek? Ten, ktry umiowawszy
swoich na wiecie, do koca ich umiowa. Chrystus-Odkupiciel
czowieka. I Chrystus Eucharystia.
Zaprawd ((ywe... jest sowo Boe, skuteczne... zdolne osdzi
pragnienia i myli serca ))." Sowo Przedwieczne osdza stale pragnie
nia i myli serc naszych. Osdza jako Czowiek, jako jeden z nas.
Jak Czowiek zwyczajnej codziennej pracy w Nazarecie.
5. Praca ludzka. Jeszcze raz wyraam rado, e mog na tym
etapie Kongresu Eucharystycznego by z Wami w Gdasku. W tym
miecie bowiem, a rwnoczenie na caym Wybrzeu Batyckim
i w innych rodowiskach pracy w Polsce, podjto ogromny wysiek,
zmierzajcy do tego, by ludzkiej pracy przywrci jej peny wymiar
osobowy i spoeczny.
Wysiek ten stanowi w dziejach ((pracy nad prac , jak si wyrazi
wspczesny polski myliciel, doniosy etap. Nie tylko z polskiego
punktu widzenia. Jest to etap wany dla rnych rodowisk, dla
rnych rejonw wspczesnego wiata.
Moe rozumie si t spraw sabiej w krajach dobrobytu, sigaj
cego a do granic konsumistycznych naduy. Ale rozumie si wszdzie
tam, gdzie problem pracy stoi nadal u podstaw autentycznego postpu
i wyzwolenia czowieka. Praca bowiem posiada taki wanie wymiar,
jak na to wskazuje nauczanie Kocioa, poczynajc od Ewangelii
i Ojcw, a w czasach ostatnich od Rerum novarum po Laborem exercens.
9

10

6. Ewangelia dzisiejszej liturgii wprowadza nas poniekd w samo


centrum tego problemu. Oto gospodarz, ktry o rnych porach dnia
Por. Ps 8, 5-7.
10

Por. Oaudium et spes, 22.

11

Hor 4, 12.

459

Acta Ioannis Pauli Pp. II

umawia si z robotnikami o prac w winnicy. Winnica jest warsztatem


pracy typowym dla kraju, w ktrym Jezus naucza. A chocia warsztat
ten moe si susznie wydawa bardzo skromny wobec tego, czym
s wspczesne warsztaty pracy przemysowej, choby takie jak stocznia
gdaska, to jednak znajdujemy si z pewnoci na linii odwiecznej
analogii.
Gospodarz mwi do robotnikw:
a co bdzie suszne, dam wam .

12

((Idcie... do mojej winnicy,

A zatem umowa o prac, a rwno

czenie sprawa susznego wynagrodzenia, czyli sprawiedliwej zapaty


za prac.
Wok tej odwiecznej sprawy narastaj z pokolenia na pokolenie
dzieje sprawiedliwoci i niesprawiedliwoci w stosunkach wzajem
nych midzy pracodawc a pracownikiem. Narasta jeden z centralnych
rozdziaw kwestii spoecznej. Praca bowiem ley w samym centrum
tej doniosej kwestii .
Prawda, e za prac trzeba zapaci, ale to jeszcze nie wszystko.
Praca to znaczy czowiek. Czowiek pracujcy. Jeli wic chodzi
o sprawiedliwy stosunek midzy prac a pac, to nie mona go nigdy
dostatecznie okreli, jeli si nie wyjdzie od czowieka jako pod
miotu pracy.
Praca nie moe by traktowana nigdy i nigdzie jako towar,
bo czowiek nie moe dla czowieka by towarem, ale musi by pod
miotem. W prac wchodzi on poprzez cae swoje czowieczestwo i ca
sw podmiotowo. Praca otwiera w yciu spoecznym cay wymiar
podmiotowoci

czowieka,

take

podmiotowoci

spoeczestwa,

zoonego z ludzi pracujcych. Trzeba zatem widzie wszystkie prawa


czowieka w zwizku z jego prac i wszystkim czyni zado.
Za prac ludzk trzeba zapaci i rwnoczenie: na prac czowieka
nie sposb odpowiedzie sam zapat. Przecie jako osoba jest
on

nie tylko ((wykonawc )),

lecz

jest

wsptwrc

dziea,

ktre

powstaje na warsztacie pracy. Ma zatem prawo do stanowienia rwnie


o tym warsztacie. Ma prawo do pracowniczej samorzdnoci czego
wyrazem s midzy innymi zwizki zawodowe : (( niezalene i samo
rzdne , jak podkrelono wanie tu, w Gdasku.
Z kolei, praca ludzka poprzez setki i tysice, jeli nie miliony
warsztatw, przyczynia si do dobra wsplnego spoeczestwa. Ludzie
12

Mt 20, 4.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

460

Officiale

pracy w tej wanie pracy znajduj tytu wieloraki i rnorodny,


bo i ;>raca ludzka jest wieloraka i rnorodna tytu do stanowienia
o sprawach caego spoeczestwa, ktre yje i rozwija si z ich pracy.
((Umowy gdaskie pozostan w dziejach

Polski wyrazem tej

wanie narastajcej wiadomoci ludzi pracy odnonie do caego adu


spoeczno-moralnego na polskiej ziemi. Sigaj one sw genez do tra
gicznego grudnia 1970 roku. I pozostaj wci zadaniem do spenienia!
7. Przejdmy jeszcze do drugiego czytania dzisiejszej liturgii.
((Jeden drugiego brzemiona nocie pisze wity Pawe do Galatw, a sowa te maj wielk nono. Jeden ... drugiego )). Czowiek
nie jest sam, yje z drugimi, przez drugich, dla drugich. Caa ludzka
egzystencja ma waciwy sobie wymiar wsplnotowy i wymiar spo
eczny. Ten wymiar nie moe oznacza redukcji osoby ludzkiej, jej
talentw, jej moliwoci, jej zada. Wanie z punktu widzenia
wsplnoty spoecznej musi by do przestrzeni dla kadego. Jednym
z wanych zada pastwa jest stwarzanie tej przestrzeni, tak aby
kady mg przez prac rozwin siebie, swoj osobowo i swoje
powoanie. Ten osobowy rozwj, ta przestrze osoby w yciu spoecz
nym jest rwnoczenie warunkiem dobra wsplnego. Jeli czowiekowi
odbiera si te moliwoci, jeli organizacja ycia zbiorowego zakada
zbyt ciasne ramy dla ludzkich moliwoci i ludzkich inicjatyw nawet
gdyby to nastpowao w imi jakiej motywacji (( spoecznej jest,
niestety, przeciw spoeczestwu. Przeciw jego dobru przeciw dobru
wsplnemu.
13

(( Jeden drugiego brzemiona nocie )) to zwize zdanie Apostoa


jest inspiracj dla midzyludzkiej i spoecznej solidarnoci. Solidarno
to znaczy: jeden i drugi, a skoro brzemi, to brzemi niesione
razem, we wsplnocie. A wic nigdy: jeden przeciw drugiemu.
Jedni przeciw drugim. I nigdy ((brzemi)) dwigane przez czo
wieka samotnie. Bez pomocy drugich. Nie moe by walka silniejsza
od solidarnoci. (Wanie chc o tym mwi, wic pozwlcie wypo
wiedzie si Papieowi, skoro chce mwi o Was, a take w pewnym
sensie za Was). Nie moe by program walki ponad programem soli
darnoci. Inaczej rosn zbyt cikie brzemiona. I rozkad tych
brzemion narasta w sposb nieproporcjonalny. Gorzej jeszcze, gdy
mwi si: naprzd walka choby w znaczeniu walki klas to bardzo

13

6, 2.

461

Acta Ioannis Pauli Pp. II

atwo drugi, czy drudzy pozostaj na p o l u spoecznym)) przede


wszystkim jako wrogowie. Jako ci, ktrych trzeba zwalczy, ktrych
trzeba zniszczy. Nie jako ci, z ktrymi trzeba szuka porozumienia,
z ktrymi wsplnie naley obmyla: jak dwiga brzemiona)).
((Jeden drugiego brzemiona nocie)).
8. Drodzy Bracia i Siostry! Ze stoczni, z portw i z wszystkich
gdaskich zakadw pracy, i nie tylko std, z rnych stron Polski.
Drodzy Bracia i Siostry, ludzie pracy, rodowiska pracy na caym
wiecie dzikuj Wam, ecie podjli t trudn prac nad prac)),
ecie podjli t szlachetn walk, zmaganie si o godno ludzkiej
pracy. Koci dzikuje Wam za to, ecie j podjli w obliczu Chry
stusa i Jego Matki.
Dziwiono si w rnych miejscach, e tak moe by. e istnieje
wi pomidzy wiatem pracy a krzyem Chrystusa, e istnieje wi
pomidzy prac ludzk a Msz wit: Ofiar Chrystusa. Zdziwienie,
ale take podziw i szacunek budzi widok robotnikw polskich spo
wiadajcych si i przystpujcych do Komunii witej na terenie
zakadu pracy.
Rni si dziwili. A moe nie tylko ... moe rwnoczenie odkry
wali ... Odkrywali zapomniany wymiar caej ((kwestii spoecznej)).
I w ogle ludzkiej egzystencji. Praca i Chrystus? Praca i Eucharystia?
A jednak tak tutaj byo ! I susznie.
Czy nie mwimy codziennie, zbliajc si do otarza: (( Bogosa
wiony jeste, Panie, Boe wszechwiata ... bogosawiony za ten chleb,
dar Stworzyciela, a zarazem owoc pracy rk ludzkich ... bogosawiony
za ten winny napj )).
W kad Msz wit, Ofiar Chrystusa, Ofiar naszego Odkupie
nia, wchodzi owoc ludzkiej pracy , wszelkiej ludzkiej pracy: chleb
jest tego ((syntetycznym )) wyrazem i wino rwnie: codziennie
ludzka praca wpisuje si w Eucharysti : w Sakrament naszego Odku
pienia i ((wielk tajemnic wiary )>. Codziennie, na tylu miejscach
ziemi przed prac ludzk otwieraj si Boskie perspektywy.
(( Niech ten chleb stanie si dla nas pokarmem zbawienia ... to wino
napojem duchowym)).
Bo przecie (( Nie samym chlebem yje czowiek . Jego bytowanie
i jego praca musi mie sens i to nie tylko dorany i przemijajcy.
Musi mie sens ostateczny. Na miar tego, kim jest czowiek.
14

14

k 4, 4.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

462

Officiale

(( Uczynie go niewiele mniejszym od aniow, uwieczye go czci


i chwa )).
Czowiek istota powoana do pracy.
Czowiek istota powoana do chway!
W takim te duchu trzeba dzi odnowi wiadomo i wraliwo
sumienia na przykazanie: ((Pamitaj, aby dzie wity wici)). Nie
dzielna Eucharystia to szczeglny, zarazem konieczny sposb wpisywania
ludzkiego ycia i ludzkiej pracy w Boe perspektywy. Niech to bdzie
rwnie owocem Kongresu Eucharystycznego, zaofiarowanym Bogu
przez ludzi pracy w Polsce.
1S

9. Na koniec naley jeszcze wyjani tajemnic gospodarza z dzi


siejszej Ewangelii. Przyjacielu, nie czyni ci krzywdy ... Chc te
i temu ostatniemu da tak samo jak tobie ... Czy na to zym okiem
patrzysz, e ja jestem dobry? .
16

Bg mwi do czowieka w winnicy swoich odwiecznych i osta


tecznych przeznacze: dlaczego chcesz Mnie ograniczy miarami
swojej tylko sprawiedliwoci? ad sprawiedliwoci jest podstawowy,
ale nie ostateczny. W krlestwie Boym sprawiedliwo jest dopeniona.
Jest ((przewyszona)) mioci. Jest to mio przygarniajca czo
wieka, podnoszca go, choby nawet by marnotrawnym synem.
Nie ma penej sprawiedliwoci bez mioci.
((Dlaczego chcesz Mnie przymierza do twoich ludzkich miar?
Pozwl mi by Darem. Wszak jestem Stworzycielem:
co istnieje, jest wyrazem podstawowego obdarowania.

wszystko,

Pozwl mi by Darem. Mio jest wiksza ni wszystko, co ty,


czowieku, moesz pomyle. Mio pozwolia ((Ojcu posa Syna
na wiat )), aeby nikt z nas nie zgin. Natomiast Syn ((zgin))
na Krzyu: da ycie. I zmartwychwsta: ((do koca... umiowa)).
17

Pozwl mi wreszcie by Eucharysti!


Niech ta Mio, ktr Syn do koca umiowa)) trwa! Niech
idzie poprzez dzieje czowieka jako Sakrament! Niech bdzie pokarmem
i napojem duchowym ludzkich serc !
Tak mwi ten Gospodarz z dzisiejszej Ewangelii:
(( Nie patrz zym okiem na to, e Ja jestem dobry )). Przyjmij Boga,
ktry jest Mioci.
15

Por. Ps 8, 6.

16

Mt 20, 13-15.

17

Por. Ga 4, 4.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

463

Czerp z tej Mioci duchow si do pracy. Do (( pracy nad prac)).


Do solidarnoci ...
Twoja cze, chwaa, nasz wieczny Panie, po wszystkie czasy ...
Amen.
* * *
In templo Sanctuario Claromontano ad Christifideles congregatos habita.*

Drodzy
zwizane z
rado, e
jest dzisiaj

Bracia i Siostry! Zanim rozpoczn zwize rozwaanie


tym Jasnogrskim Apelem, pragn naprzd wyrazi moj
na szlaku Kongresu Eucharystycznego w Polsce dane mi
stan na Jasnej Grze.

Przybywam tutaj, aeby przynie Matce Najwitszej wszystko


to dobro, ktre skada si na cao Kongresu Eucharystycznego w caym
naszym kraju, we wszystkich wsplnotach, diecezjach, parafiach, ro
dowiskach i rodzinach. W szczeglnoci pragn tutaj przynie te do
tychczasowe etapy mojego pielgrzymowania, poczynajc od inauguracji
Kongresu w Warszawie, poprzez Lublin, gdzie znamiennym momentem
wielkiego spotkania z Ludem Boym tamtej diecezji i regionu byy
wicenia kapaskie. Poprzez Tarnw, gdzie w cznoci z beatyfikacj
Karoliny Kzkwny, crki polskiego ludu, znamienn cech naszego
spotkania byo wielkie zgromadzenie ludzi polskiej wsi, rolnikw.
Poprzez Krakw, gdzie krtko si zatrzymaem, aeby w tym szczegl
nym roku, w ktrym nasi bracia Litwini obchodz 600. rocznic swojego
Chrztu, znale si u stp krzya wawelskiego wraz z bogosawion
krlow Jadwig. Poprzez Szczecin, na Wybrzeu, gdzie dane mi byo
w wielkim zgromadzeniu Ludu Boego tamtych Kociow i tamtych
ziem w szczeglny sposb modli si z polskimi rodzinami i za polskie
rodziny. I wreszcie etap ostatni: Gdask, skd wprost przybywam.
Gdask, Sopot, Gdynia, Trjmiasto. Przymorze i Pomorze. Wielkie,
ogromne spotkanie ludzi pracy, nie tylko z tego miasta, ale z caej
Polski. Powiedziaem im egnajc si, e nadzieje zwizane z ich
deniem do pracy i odnowy pracy w Polsce zanosz na Jasn Gr.
Powiedziaem im, e dzie naszej wsplnej modlitwy w intencji pracy
i ludzi pracy z Gdaska, Przymorza, Wybrzea i z caej Polski trwa
nadal i koczy si tu, u stp Pani Jasnogrskiej. Z tym wszystkim
tutaj przybywam, z caym tym dorobkiem mojego pielgrzymowania
Die 12 m. Iunii a. 1987.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

464

po szlakach Kongresu Eucharystycznego w Polsce. Przybywam jako


czowiek zawierzenia, eby to wszystko, te wszystkie wielkie sprawy
naszego polskiego ycia, przewietlone tajemnic Eucharystii, w ktrej
yje Ten, ((ktry do koca nas umiowa)), eby to wszystko tutaj
przynie, tutaj zawierzy Tej, ktra jest Jasnogrsk Pani naszego
Narodu i Krlow Polski.
1. (( Maryjo,
czuwam .

Krlowo

Polski,

jestem

przy

Tobie,

pamitam,

Codziennie od wielu lat, od czasu przygotowania do Milenium


Chrztu Polski, rozbrzmiewa tutaj ten Jasnogrski Apel.
I powtarzaj go usta ludzkie i ludzkie serca na rnych
miejscach ojczystej ziemi. Rwnie i poza jej granicami. Rwnie
i w Rzymie, na Watykanie.
W dzisiejszy wieczr w szczeglny sposb powtarzaj go usta obec
nych tu pielgrzymw, przede wszystkim z tego miasta i z caej diecezji
czstochowskiej, z archidiecezji wrocawskiej i poznaskiej, a zapewne
take z wielu innych, a take wraz z nami usta pielgrzymw
z ociennych krajw, naszych pobratymcw, ktrych serdecznie witamy.
Codziennie mwimy: jestem przy Tobie, a pragniemy powiedzie:
bd z nami. Ten Apel, Maryjo, jest dla nas i dla Ciebie. Bd
nami, czuwaj przy nas, jak matka czuwa przy dzieciach; take i wtedy,
gdy dorosn, nie przestaje czuwa.
2. Sobr Watykaski II naucza, e Maryja jest stale obecna w tajem
nicy Chrystusa i Kocioa. Ta, o ktrej powiedziano: (( Bogosawiona
jeste, ktra uwierzya , przoduje Ludowi Boemu na caej ziemi
w pielgrzymce wiary, nadziei oraz zjednoczenia z Chrystusem.

Z t wiadomoci rozpoczynamy w tych dniach Rok Maryjny jako


okres szczeglnego przygotowania do pocztku trzeciego tysiclecia od
narodzenia Chrystusa.
Trzeba wic, aby Apel Jasnogrski nadal rozbrzmiewa. Aby mwi
Maryi od nas: jestem, pamitam, czuwam . Aby przyzywa Jej obec
noci : Bd z nami, bd z nami w kady czas! Przoduj w naszym
pielgrzymowaniu! Tutaj, na Jasn Gr, przybywa wiele pielgrzymek
do Ciebie, Matki i Krlowej. Najliczniejsze s w miesicu sierpniu.
Wszystkie one za odzwierciedlaj Twoje pielgrzymowanie z nami
poprzez ojczyst ziemi.
1

1, 45.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

465

Pielgrzymowanie przez t polsk ziemi nie jest atwe. Mogoby si


zdawa wrcz niemoliwe bez wiary. Prowad nas Twoj wiar,
Maryjo z Nazaretu, Maryjo z Betlej emu, Maryjo na Golgocie, Maryjo
z Jasnej Gry. Prowad nas Twoj heroiczn wiar! Niech nie ustajemy
w drodze! Tak jak nie ustaj w drodze jasnogrscy pielgrzymi, mimo
e czasem s bardzo zmczeni i nogi maj obolae.
Prowad wszystkich, ktrzy nie maj wiary. Tych, ktrzy staraj
si take innych przekona do niewiary, do ateizmu.
3. W tej godzinie Jasnogrskiego Apelu pragn myl i sercem przy
woa tutaj kadego czowieka, brata i siostr, ze wszystkich stron
ojczystej ziemi i spoza niej, choby z najdalszych kracw ziemskiego
globu ilu ich spotykam w Rzymie i na caym wiecie podczas mojej
apostolskiej posugi.
Pragn przywoa:
moich braci i siostry, ktrzy w kraju lub poza krajem powicili
siy fizyczne i duchowe, talenty i energie dla wsplnego dobra, jakim
jest Ojczyzna, a mio do niej okupili wielorakim cierpieniem;
braci i siostry, ktrzy obecnie przy swoich warsztatach na wsi
i w miecie, czy to jako pracownicy fizyczni czy umysowi, wiadomi
wielorakiego kryzysu, podejmuj jednak odwanie i sumiennie trud
codziennej pracy;
ludzi pira i innych rodowisk twrczych; ludzi, ktrzy poprzez
uczciw dziaalno w zakresie rodkw przekazu spoecznego, zwaszcza
prasy, docieraj do najszerszych krgw spoeczestwa, przekazuj
zdrowy osd rzeczywistoci, przeamuj bariery strachu, egoizmu, zego
obyczaju, atwego uznania, daj wiadectwo prawdzie;
wszystkich, ktrzy nie ulkli si niebezpieczestw i trudnoci,
nie zatracili wiary w ideay i prawdziwe wartoci, nie zagubili sensu
ycia i pracy, nie ulegli sabociom, lecz w poczuciu solidarnej odpo
wiedzialnoci i troski umacniaj swoich braci w wierze i w przekonaniu,
e dla chrzecijanina nie ma sytuacji bez wyjcia, e warto y w swoim
kraju i podejmowa twrcze inicjatywy, budowa wsplnot ludzkich
serc i umysw.
Ile trzeba by tu wymieni osb wiadczcych sobie wzajemnie dobro,
ile wsplnot, ile rodowisk, ile ruchw. Kiedy to mwi, przypomi
naj mi si przynajmniej dwa, ktre podczas tej mojej pielgrzymki
szczeglnie daj o sobie zna : to s nasze rodzime Oazy, Ruch wiato31 - A. A. S.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

466

Officiale

ycie ; to s rwnie przybyli do nas z Zachodu ((neokatechumeni )).


Spotykam ich wszdzie na wiecie, gdzie tylko si pojawi. Mylaem,
e przynajmniej w Polsce ich nie ma. Tymczasem od pierwszego dnia
wszdzie widz te same napisy, ktre w innych jzykach ogldam
w rnych stronach wiata. A wic s! Przyszli i chc, aebymy od
nawiali w sobie wiadomo Chrztu witego, co to znaczy by chrzeci
janinem od samego korzenia. Niech ich Bg bogosawi. I wszystkie inne.
Trudno je wymieni, jest ich wielkie bogactwo w caym Kociele,
a widz, e w Polsce rwnie, tak samo wielkie, moe wiksze nawet.
Szcz Boe!
Pragn przywoa w tym Apelu Jasnogrskim wszystkich moich
braci i siostry, ktrzy doznaj niedostatku, ktrzy odczuwaj niedosyt
wolnoci, trudnoci w przekazywaniu i odbiorze prawdy, ktrzy nie
maj pracy lub pracy odpowiadajcej ich kwalifikacjom, ktrzy nie mog
zrealizowa swoich planw yciowych, susznych aspiracji i rozwin
swoich talentw; ktrzy w jakikolwiek sposb cierpi na ciele i duszy,
niosc z wiar i nadziej swj codzienny krzy.
O takich pisze poeta:
Bogosawieni, ktrzy w czasie gromw
Me utracili rwnowagi ducha,
Ktrym na widok spustosze i zomw
Nie pynie z serca pie rozpaczy gucha,
Ktrzy wrd nocy nieprzebytej cieni
Nie trac wiary w blask rannych pomieni Bogosawieni! .
Jest jeszcze wiele innych bolesnych spraw i problemw nkajcych
poszczeglnych ludzi czy te cae rodowiska i spoeczestwo. Ty, Matko,
znasz je najlepiej. Mwi Ci o nich przybywajcy tu pielgrzymi. Otwie
raj przed Tob serca, wyznaj winy i saboci, ukazuj rany. Szukaj
Twego wstawiennictwa w pojednaniu z Bogiem i z ludmi. Szukaj
ukojenia, umocnienia, oywienia nadziei.

Wszystkie bolczki i saboci ludu tej ziemi skadam dzisiaj w Twoje


matczyne, troskliwe donie. Upraszaj nieustannie dla wszystkich tego
ducha, ktry przychodzi z pomoc ludzkiej saboci )).
3

4. Redemptoris Mater!
Alma Redemptoris Mater od tych sw zaczyna si ostatnia En
cyklika zwizana z Rokiem Maryjnym. I od tych sw zaczyna si
2

Jan Kasprowicz, Bogosawieni, w. 1-7.

Por. Rz 8, 26.

467

Acta Ioannis Pauli Pp. II

przejmujca antyfona adwentowa, w ktrej woamy do Matki Odkupi


ciela, do Gwiazdy Zarannej pierwszego Przyjcia Chrystusa: <( Racz
podwign, prosimy, lud upadajcy, w grzechach swych uwikany,
powsta z nich pragncy ... .
Maryjo, Krlowo Polski, bd z nami, czuwaj nad kadym czowie
kiem, nad kada kobiet i nad kadym mczyzn, nad kadym dziec
kiem ju pocztym w onie matki!
Czuwaj ! Czuwaj nad kadym sumieniem. I ucz nas czuwa! Ucz
czuwa wszystkie sumienia na tej ziemi ojczystej. Mech nie poddaj
si saboci! Mech nie ulegaj atwinie! Niech nie staj si winni
straszliwych grzechw. Niech yj ze wiadomoci wszystkich Boych
przykaza, a zwaszcza tego, ktre mwi: Nie zabijaj!.
Nie zabijaj dziecka pocztego w onie matki!
I nie niszcz siebie! Wszyscy znamy ten nag, ktry tak wiele nam
zaszkodzi w przeszoci, a ktry dzisiaj zdaje si znowu potgowa.
Mwi wic do kadego i do kadej : nie niszcz siebie! Nie wolno
ci niszczy siebie, bo nie yjesz tylko dla siebie. Kiedy wic degradujesz
siebie przez nag, to rwnoczenie niszczysz drugich. Szkodzisz twojej
rodzinie, twoim dzieciom.

Osabiasz spoeczestwo,

ktre liczy na

twoj trzewo, zwaszcza przy pracy.


Modlimy si co dzie: (( nie wd nas na pokuszenie . Nie wolno
kusi! Nie wolno igra ze zem ! Nie wolno (( sprzedawa czowieka
za zysk dorany i niegodziwy, zdobywany na ludzkich sabociach
i wadach! Nie wolno wykorzystywa i pogbia ludzkiej saboci!
Nie wolno dopuszcza do degradacji czowieka, rodziny, spoeczestwa,
gdy si za nie wzio odpowiedzialno wobec historii!
Nie wd nas na pokuszenie )). Nie wszyscy moe odmawiaj te
sowa, ale wszystkich one obowizuj. Tu, na ziemi tak ju dowiadczo
nej przez dzieje, nie mona (( eksperymentowa na yciu i zdrowiu
polskich dusz i cia.
5. Maryjo, Krlowo Polski, bd nadal natchnieniem tych wszyst
kich, ktrzy walcz o trzewo swych blinich, o trzewo siebie
samych. O trzewo Narodu.

Jestem szczeglnie wdziczny tym,

ktrzy podejmuj inicjatywy w tej dziedzinie zwaszcza w miesicu


sierpniu, a take w czasie przygotowania do tej papieskiej pielgrzymki.
Nie wolno tych inicjatyw omiesza i pomniejsza! Nie wolno! Zbyt
wysoka jest stawka, o ktr chodzi. Wiemy to dobrze z historii. Zbyt
wysoka jest stawka! I trzeba tutaj i pod prd. Pod prd spoecznego

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

468

Officiale

nawyku i pytkiej opinii. Pod prd ludzkiej saboci. Pod prd le


rozumianej wolnoci . Wolno nie zostaa czowiekowi dana przez
Stwrc do tego, aeby niszczy siebie i drugich. Wolno to nie jest
swawola.
Maryjo, Krlowo Polski, Pani Jasnogrska,

bd natchnieniem

polskich sumie. Bd nasz Matk i Wychowawczyni! Nie zraaj


si naszymi sabociami. Bd dla nas wymagajca!
W tej godzinie Jasnogrskiego Apelu dzikuj Ci za wszystkich,
ktrzy walcz o ycie nienarodzonych. I ktrzy walcz o ycie i zdro
wie caego narodu, kadego czowieka zagroonego naogiem.
6. Prowad nas, Ty, ktra jeste pierwsz wrd wszystkich wie
rzcych prowad Lud Boy na tej polskiej ziemi w pielgrzymce
wiary i nadziei.
Tak! Nadziei! Czowiek wspczesny tak bardzo potrzebuje nadziei.
Czowiek na tej polskiej ziemi tak bardzo potrzebuje nadziei.
Co to jest nadzieja? Co ona znaczy? Znaczy: Nie daj si zwyciy
zu, ale zo dobrem zwyciaj! . Zo mona zwycia. To jest wanie
4

sia nadziei.
Maryjo, Krlowo Polski, w godzinie Jasnogrskiego Apelu, na szlaku
Kongresu Eucharystycznego w Ojczynie, prosz Ci dla wszystkich
moich Rodakw o tak <( zwycisk nadziej .
Moe w tej chwili, w tym dziejowym momencie, nadzieja jest najbar
dziej zagroona. A rwnoczenie najbardziej nieodzowna. Nadzieja,
ktra jest moc czowieka, ktra go czyni mocnym rwnie wrd
cierpie i dowiadcze. Wrd przeciwiestw.
Pani Jasnogrska, spraw, aby czowiek na polskiej ziemi zwycia
moc tej nadziei, ktra rodzi si z Chrystusa, z Eucharystii.
Przecie On do koca nas umiowa .
*

Rz 12, 21.

Por. J 13, 1.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

469

Lodzae, ad opifices congregatos in aedibus Uniontex habita.*

Drogie Siostry i drodzy Bracia! Rodacy!


1. ((Bogosawiony jeste, Panie, Boe wszechwiata, bo dziki
Twojej hojnoci otrzymalimy chleb, owoc ziemi oraz pracy rk ludz
kich (z liturgii Mszy w.).
Znamy dobrze te sowa. Odmawia si je przy ofiarowaniu we Mszy
witej. Sowa te towarzysz mi w cigu caej mojej pielgrzymki
po ziemi ojczystej, od pierwszego momentu. S one bowiem w sposb
szczeglny zwizane z Eucharysti a mj pobyt w Polsce pozostaje
tym razem w cisym zwizku z Krajowym Kongresem Eucharystycz
nym.
Eucharystia jest organicznie zwizana z prac rk ludzkich, jak
o tym wiadcz sowa ofiarowania. Przynosimy do otarza chleb, a ten
chleb owoc ziemi jest rwnoczenie owocem pracy ludzkich rk.
Czowiek pracuje <( na chleb . Chleb wic rwnoczenie wyraa i sym
bolizuje wszelk prac czowieka, gdziekolwiek i w jakikolwiek sposb
bywa ona wykonywana.
2. Chleb jako wyraz i symbol ludzkiej pracy nabiera szczeglnej
wymowy tutaj w polskiej odzi, ktra rozrosa si w krtkim czasie
z maej niegdy osady w wielkie, prawie e milionowe miasto. Polskie
centrum przemysu wkienniczego.
ycie tego przemysowego orodka i jego mieszkacw znaczyy
od pocztku liczne kontrasty gospodarcze i spoeczne napicia. Kon
trasty te i napicia byy bardzo bolesne, jak to przypomnia w swym
przemwieniu na Zamku w Warszawie Przewodniczcy Rady Pastwa.
Mimo rnorodnych wysikw i inicjatyw podejmowanych przez spo
eczno dzk na przestrzeni prawie dwustu lat nadal ywo
s odczuwane problemy zwizane z przemysem, dzi ju nie tylko
wkienniczym; ze rodowiskiem naturalnym i urbanistycznym eko
logia, warunki mieszkaniowie i sanitarne, zatrudnienie i sprawy
socjalne; z rozwojem potrzeb duchowych i materialnych w tym wielkim
zbiorowisku wielorakiej pracy fizycznej i umysowej, naznaczonym
jake trudnymi procesami wspczesnych przemian spoecznych.
Wyraam rado, e w tym Waszym miecie mog dzi spotka
si z polskim wiatem pracy, reprezentowanym tutaj wanie,
* Die 13 m. Iunii a. 1987.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

470

Officiale

w odzi w wikszoci przez kobiety. Dodam, e jest to wydarzenie


bez precedensu. Nigdy w czasie moich wizyt duszpasterskich we Wo
szech czy innych krajach, chocia wielokrotnie spotykaem si ze wia
tem pracy, nie byo mi dane spotka si z zakadem, gdzie pracuj
w wikszoci kobiety. Serdecznie i z gbok czci, na jak zasuguje
kobieta, witam i pozdrawiam wszystkie tu zgromadzone dzkie wkniarki a w Waszych osobach wszystkie na ziemi polskiej kobiety
pracujce zawodowo i znajdujce si w rnych sytuacjach yciowych.
Czyni to na pocztku Roku Maryjnego, kiedy Koci na caym
wiecie patrzy ze szczegln nadziej na Niewiast wybran przez
Boga, aby bya Matk Odkupiciela wiata.
3. rda wiary i kultury chrzecijaskiej a w szczeglnoci
Pismo wite gosz dobr nowin o powoaniu czowieka, ktrego
Bg od pocztku ((stworzy jako mczyzn i niewiast )).* Obojgu
te odda w rce przyszo rodzaju ludzkiego. Obojgu powierzy t
ziemi jako doczesn ojczyzn, obojgu zleci, aby czynili j sobie pod
dan. A te sowa z Ksigi Rodzaju mwi zarazem o genezie i o waci
wej godnoci pracy ludzkiej. Pracy zarwno mczyzny, jak i kobiety.
Z kolei ju w Starym Testamencie znajdujemy opis wicej
pochwa pracy kobiety, niewiasty dzielnej , jak si wyraa autor
Ksigi Przysw. Jest to praca przede wszystkim w obrbie domu
rodzinnego, ktry wwczas, przy wczesnym stanie cywilizacji mate
rialnej cile zwizanej z rodzinnym warsztatem pracy, by gwn
form pracy kobiety.
2

Cywilizacja nowoytna przyniosa z sob rozdzielenie tego dawnego


zwizku pomidzy domem a warsztatem pracy. Wielkie warsztaty pracy
przemysowej ka przede wszystkim mczyznom, a z kolei take
kobietom, opuszcza dom, aby szuka rodkw utrzymania rodziny
poza nim. Czasem w pobliu domu, a czasem daleko w fabrykach
i innych zakadach, odlegych nieraz o dziesitki kilometrw od domu.
Do tego doczaj si uciliwoci samej pracy, wynikajce bd
to z niekorzystnych warunkw mieszkaniowych, bd z trudnych
warunkw, dobrze Wam znanych, w ktrych kobiety wykonuj prac
zawodow, co nie pozostaje bez ujemnego wpywu na stan ich zdrowia,
a take zdrowia ich potomstwa. W tym miecie jak mi wiadomo
jeszcze nie wszystkie zakady przemysowe nale do kategorii zaka1,

Por. Rdz

Por. Prz 31, 10.

27.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

471

dw pracy chronionej )). Nie wszystkie te kobiety pracujce s pod


opiek przemysowej suby zdrowia. Naleaoby przeto yczy
i Wam, kobietom, i tym wszystkim, ktrzy s odpowiedzialni za orga
nizacj pracy zawodowej, aby te pozytywne inicjatywy mogy sta si
wkrtce udziaem caego wiata pracy.
Mwic o tych wszystkich problemach, nie chc nie widzie tego
wszystkiego, co zostao zrobione w Polsce i co si stale czyni w tej
sprawie, ale cigle rosn potrzeby czowieka, trzeba im wychodzi
naprzeciw. Jeeli za mwi take o sprawach trudnych, to czyni
to tylko dlatego, e ley mi na sercu prawdziwe dobro moich Rodakw,
moich Rodaczek i Ojczyzny. Pragn, by ycie ludzkie wszdzie
na caym wiecie i u nas stawao si naprawd yciem coraz
bardziej godnym czowieka.
4. Rozdzielenie pomidzy domem a warsztatem pracy zawodowej
stanowi problem rwnie dla mczyzny, a o wiele bardziej jeszcze dla
pracujcej zawodowo kobiety.
Nie mona z gry przesdza, e sytuacja oddalenia od domu
i rodziny w cigu wielu godzin dnia przynosi wicej strat ni korzyci
z punktu widzenia dobra rodzinnej wsplnoty, a zwaszcza wychowania
dzieci tym niemniej jest to sprawa, ktra musi by w kadym wypad
ku, a zarazem w skali caych spoeczestw, rozpatrywana i rozwizy
wana z wielkim poczuciem odpowiedzialnoci. Wchodzi tutaj bowiem
w gr podstawowa hierarchia wartoci i zada; s one za zwizane
W sposb nierozdzielny z dobrem czowieka. Jeeli wic suszna jest
przesanka: nie przede wszystkim czowiek dla pracy, ale praca
dla czowieka , to ten humanistyczny aksjomat musi by w sposb
szczeglny brany pod uwag, gdy chodzi o prac zawodow kobiet.
Kobieta bowiem, jak uczy dowiadczenie, jest nade wszystko sercem
wsplnoty rodzinnej. Ona daje ycie i ona te pierwsza wychowuje.
Oczywicie wspomagana przez ma i dzielc z nim systematycznie cay
zakres powinnoci rodzicielskich i wychowawczych. Jednake wia
domo, e organizm ludzki przestaje y, gdy zabraknie pracy serca.
Analogia jest do przejrzysta. Nie moe zabrakn w rodzinie tej,
ktra jest sercem rodziny.
5. Czy to znaczy, e kobieta nie powinna pracowa zawodowo?
Nauka spoeczna Kocioa przede wszystkim wysuwa danie, aby byo
w peni docenione jako praca to wszystko, co kobieta czyni w domu,
caa dziaalno matki i wychowawczyni. To jest wielka praca. I ta

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

472

Officiale

wielka praca nie moe by spoecznie deprecjonowana, musi by stale


dowartociowywana, jeli spoeczestwo nie ma dziaa na wasn
szkod.
Z kolei za praca zawodowa kobiet musi by traktowana
wszdzie i zawsze z wyranym odniesieniem do tego, co wynika z powo
ania kobiety jako ony i matki w rodzinie.
6. Powoanie to istotnie zwizane z Boym darem macierzy
stwa wyraa si take w posannictwie ony i matki poprzez prze
kazywanie prawd wiary i zasad etycznych. Susznie mwi si, e kobieta
stoi na stray ogniska domowego, e jest jego opiekunk. Jest ona
przede wszystkim rodzicielk. Dajc ycie dziecku, kobieta-matka
uczestniczy w tajemnicy ycia. Bg jest Dawc kadego ycia i wszystko,
co yje, podlega ojcowskiej pieczy Boga. Std te dziecko yjce w onie
swej matki yje rwnoczenie w Bogu. U Boga znajduje matka
ask mioci i duchow si do macierzyskiej ochrony ycia pocztego
i ycia rozwijajcego si.
S to prawdy odwieczne i podstawowe, a zarazem wci nowe,
wci te wystawiane na cik prb. Rozwaane na paszczynie wiary
i etyki katolickiej, staj si one zadaniem i obowizkiem, ktry nakada
na rodzicw chrzecijaskich Sakrament Chrztu witego. Kobietamatka, na rwni z mczyzn-ojcem, proszc o Chrzest dla dziecka,
wiadomie bierze na siebie trud wychowania dziecka w wierze. Z ca
mioci i odpowiedzialnoci za nowego czowieka troskliwie czuwa,
aby zo nie odmienio jego umysu i serca. Ze wszystkich si stara si
0 to,

by

dziecko

mogo

osign

wszechstronny

rozwj fizyczny

1 duchowy. Nade wszystko za przykadem osobistego ycia prowadzi


swoje dziecko do dojrzaego ycia chrzecijaskiego ku peni czo
wieczestwa.
7. To naturalne posannictwo kobiety-matki bywa czsto poddawane
w wtpliwo z pozycji akcentujcych przede wszystkim uprawnienia
spoeczne kobiety. Niekiedy patrzy si na jej prac zawodow jako
na awans spoeczny, a oddanie si bez reszty sprawom rodziny i wycho
wania dzieci bywa uwaane za rezygnacj z rozwoju wasnej osobo
woci, za jakie zacofanie.
To prawda, e rwna godno i rwna odpowiedzialno mczyzny
i kobiety usprawiedliwia w peni dostp kobiety do zaj publicznych.
Jednake prawdziwy awans kobiety domaga si od spoeczestwa
szczeglnego uznania dla zada macierzyskich i rodzinnych, poniewa

473

Acta Ioannis Pauli Pp. II

s one wartoci nadrzdn wobec wszystkich innych zada i zawodw


publicznych. Zadania te i zawody winny zreszt uzupenia si wzajem
nie, jeeli chcemy, by rozwj spoeczestwa by prawdziwie i w peni
ludzki. Nade wszystko winna by uszanowana podstawowa wi
istniejca pomidzy prac i rodzin, owo ((pierwotne i niezbywalne
znaczenie pracy dla domu i wychowania dzieci . Prawo dostpu
do rnych zada publicznych przyznawane kobiecie na rwni
z mczyzn nakada rwnoczenie na spoeczestwo obowizek
troski o rozwj takich struktur pracy i takich warunkw ycia,
w ktrych kobiety zamne i matki nie bd zmuszane do podejmo
wania pracy poza domem, a ich praca w domu zapewni rodzinie wszech
stronny rozwj. Macierzyskiego trudu potrzebuj szczeglnie dzieci,
aby mogy rozwija si jako osoby odpowiedzialne, religijnie i moralnie
dojrzae oraz psychicznie zrwnowaone. Dobro rodziny jest tak wielkie,
i susznie da ono od wspczesnego spoeczestwa wszdzie
na wiecie dowartociowania zada macierzyskich w strukturach
propagujcych awans spoeczny kobiety i zakadajcych konieczno
podejmowania pracy zarobkowej poza domem. Na ten temat wypowia
daem si zwaszcza w Encyklice Laborem exercens, do ktrej rwnie
Przewodniczcy Rady Pastwa odwoywa si w swoim przemwieniu
na Zamku warszawskim.
3

Przypomnienie tych zasad, wyraonych w chrzecijaskiej etyce


spoecznej, na dzisiejszym spotkaniu z wkniarkami dzkimi jest
usprawiedliwione niepokojcym zjawiskiem wystpujcym w Waszej
pracy zawodowej. Wiele kobiet nadal pracuje na trzy zmiany, take
w godzinach nocnych, co przyczynia si do rozwoju chorb zawodowych.
Ma to rwnie wpyw na wzrost liczby maestw rozbitych. Wskutek
tego wiele kobiet zmuszonych jest samotnie wychowywa swoje, dzieci
i troszczy si o ich byt materialny.
8. W ostatnich latach przez ca Polsk przeszo wielkie, solidarne
woanie w ktre kobiety, take dzkie wkniarki, wniosy swj
wielki wkad o godno czowieka pracy, aby kady mg decydo
wa o sobie, o swojej pracy wedug zdolnoci i umiejtnoci; aby kady
mg sam wybiera idea moralny, y wedug swych przekona
i publicznie gosi i wyznawa swoj wiar religijn, oraz przeywa
5

Familiaris consortio, 23.

Por.

N. 19.

tame.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

474

Officiale

j w sposb waciwy swojej wsplnocie. W tym woaniu nie zabrako


ostatecznych odniesie ukazywanych przez Ewangeli. Bowiem jak
w tej samej Encyklice spoecznej Laborem exercens si wyraziem
istnieje ewangelia pracy wpisana w cao ewangelicznego ordzia.
Ewangelia pracy, ktr Chrystus pisa przede wszystkim swoim
wasnym yciem, a potem caym swoim nauczaniem. Dojrzewao wic
przekonanie, e nie chodzi tylko o to, by lepiej i wygodniej y oraz
wicej mie. Chodzi o to, by w sytuacji wikszego, spoecznego usza
nowania czowieka, kady mg rozwin swoje wartoci osobowe
i lepiej wypeni swoje powoanie, jakie od Boga otrzyma. Bardzo
jest wane, aby tak ksztatowaa si zawsze wiadomo pracujcej
kobiety. Ujrzy ona wtedy w caej peni warto swojego powoania
matki i ony i odnajdzie peny sens trudu pracy zawodowej.
9. W czasie mego pielgrzymowania po szlakach Kongresu Eucha
rystycznego w Polsce, sowa ofiarowania ze Mszy witej nabieraj
szczeglnej wymowy w wielkich rodowiskach polskiej pracy. Dzi
tutaj, w przemysowej odzi, gdzie dane mi jest przemawia do dzkich
wkniarek w obrbie ich zakadu pracy.
Skadajc przy ofiarowaniu chleb, ((owoc ziemi oraz pracy rk
ludzkich , prosimy, aby (( sta si on dla nas chlebem ycia .
Te sowa odnosz si do Ciaa Chrystusa. On bowiem jest dla nas
(( chlebem ycia wiecznego )) poprzez Sakrament swego Ciaa i Krwi:
poprzez Eucharysti.
Praca ludzka suy celom doczesnym. Czowiek pracuje na chleb
powszedni. Chrystus Odkupiciel wiata uczyni ten chleb rwno
czenie znakiem widzialnym, czyli sakramentem ycia wiecznego.
I przez ten sakrament Chrystus sta si dla nas w sposb szcze
glny (( drog i prawd, i yciem . Pracujemy wic na chleb po
wszedni. A rwnoczenie nie tracimy sprzed oczu tego, co jest ostatecz
nym przeznaczeniem kadego czowieka, mczyzny i kobiety.
6

(( C pomoe czowiekowi mwi Chrystus choby cay wiat


pozyska, a na duszy swojej szkod ponis? )).
7

10. Drogie moje Rodaczki i Siostry! Nie tracie tego sprzed oczu !
Kobieta polska ma nieobliczalne wrcz zasugi w naszych dziejach,
zwaszcza w okresach najtrudniejszych. I niewymierne s na prze J 14, 6.
7

Por. Mk 8, 36.

475

Acta Ioannis Pauli Pp. II

strzeni tych dziejw dugi caego narodu wobec polskiej kobiety:


matki, wychowawczyni, pracownicy ... bohaterki.
Na Kielichu ycia i przemiany Narodu , ktry kobiety polskie
ofiaroway jako swoje wotum na szesetlecie obecnoci Obrazu Matki
Boej na Jasnej Grze, widniej paskorzeby witych i bohaterskich
Polek. Wrd nich znajduje si podobizna Stanisawy Leszczyskiej,
odzianki, urodzonej w dzielnicy Bauty. Tuli ona w swych ramionach
niemowl. Dobrze si stao, e rok temu Wasi Pasterze zwrcili uwag
caej diecezji na ten wzr ony i matki, a zarazem wymowny przykad
chrzecijaskiego bohaterstwa.
Stanisawa Leszczyska pisali Wasi Biskupi prowadzia
gbokie ycie religijne w cisej cznoci ze Msz wit i sakramen
tami witymi, zarazem za wykonujc swj zawd poonej, promie
niowaa niezwyk uczynnoci wobec rodzcych matek i zachwycajc
mioci ku dzieciom. Jej moralne zalety zajaniay nadzwyczajnym
wrcz blaskiem, gdy podczas wojny i okupacji zostaa osadzona
w obozie koncentracyjnym w Owicimiu-Brzezince. Przeciwstawiaa
sie tam zbrodniczemu rozkazowi zabijania now o narodzonych w obozie
dzieci i odnosia si do nich z bezgraniczn ofiarnoci )). Z trzech
tysicy niemowlt, urodzonych szczliwie dziki jej pomocy, trzydziecioro przeyo obz zagady.
r

Dla odzi, dla tego miasta, dla tego Kocioa i dla caej Polski
Stanisawa Leszczyska zostawia to wielkie przesanie w obronie
ludzkiego ycia. Oto jej sowa: Jeeli w mojej ojczynie mimo
smutnego z czasu wojny dowiadczenia miayby dojrzewa ten
dencje skierowane przeciw yciu, to wierz w gos wszystkich poonych,
wszystkich uczciwych matek i ojcw, wszystkich uczciwych obywateli,
w obronie ycia i praw dziecka .
9

Z tym gosem sumienia solidaryzuje si cay Koci, ktry


nie przestaje liczy na wierno polskiej matki wobec jej powoania,
na ofiarno i powicenie kobiet, na ich przywizanie do chrzecija
skich tradycji, na ich odwag i wytrwao w obronie religijnych
i moralnych wartoci w rodzinie i w Narodzie.
11. Pamitajcie, drogie Siostry i Rodaczki, e poprzez dzieje ludzi
i narodw Bg pisze rwnoczenie dzieje zbawienia czowieka. I w tym
8

Sowo Biskupw z diecezji dzkiej do duchowiestwa i wiernych o

Wandzie Mal

czewskiej i Stanisawie Leszczyskiej, 28 maja 1986 r.


9

Macierzyska mio ycia. Tekst o Stanisawie Leszczyskiej, Warszawa 1984, s. 24.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

476

Officiale

swoim zbawczym planie od pocztku powoa na ziemi Niewiast .


Ona te jako Matka Odkupiciela przywieca caemu Ludowi
Boemu w pielgrzymowaniu przez wiar, nadziej i mio do ostatecz
nych przeznacze czowieka w Bogu samym.
Patrzcie na t <( Niewiast ! Uczcie si od Niej, od Maryi, prawdy
o Waszej godnoci, o Waszym powoaniu. Tak wiele od kadej z Was
zaley w yciu czowieka, rodziny i narodu.
Na szlaku Kongresu Eucharystycznego w Polsce modl si dzisiaj
gorco za kad z Was. I rwnoczenie prosz Bogarodzic, aeby
nie zabrako w yciu polskim tego, co susznie nazywa si geniuszem
kobiecym , tego, co kada z Was, kada kobieta, dziki obdarowaniu
przez Stwrc i Odkupiciela, moe i powinna wnosi do wsplnego
dobra i do wsplnego dziedzictwa wszystkich Polakw.
* * *
Varsaviae, in templo S. Crucis, ad homines studiis et artibus liberalibus
excultos habita.*

Drodzy Pastwo!

Czcigodni Bracia i Siostry!

1. Pozwlcie, e nawi do fragmentu z Dziejw Apostolskich,


do sw : Trwali ... w nauce Apostow i ... w amaniu chleba i w mod
litwie . Trwali ... .
1

Dzieje Apostolskie mwi o pierwszej wsplnocie chrzecijaskiej,


jaka uksztatowaa si w Jerozolimie po dniu Pidziesitnicy wok
Apostow, ktrzy w tym wanie dniu otrzymali Ducha witego:
Ducha Prawdy Parakleta, Pocieszyciela.
Pragn to jedno sowo ((trwali , sowo wiadczce o historycznych
pocztkach Kocioa, odnie do nas tutaj zgromadzonych. Do wszyst
kich, ktrzy trwaj w tej samej, co tamta <( wsplnocie )), a o wspl
nocie tej stanowi ((nauka Apostow ... amanie chleba ... modlitwa)).
Rwnoczenie jednak to Wasze trwanie we wsplnocie)) Kocioa,
ludzie kultury, przedstawiciele rodowisk twrczych, artyci, posiada
znaczenie szczeglne. Myl o Was, tutaj zgromadzonych ale myl
take o wszystkich, ktrzy do tej samej wsplnoty nale, zarwno
na ziemi polskiej, jak i poza jej granicami: wielka wsplnota ludzi,
* Die 13 m. Iunii a. 1987.
1

Dz 2, 42.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

477

ktrzy ((trwajc)) przy wielorakim warsztacie twrczoci, su ((trwaniu))


i przetrwaniu Narodu. Nard bowiem trwa w swojej duchowej substancji,
duchowej tosamoci przez wasn kultur. Ta prawda w naszych dziejach
zdobya szczegln wymow, zwaszcza w niektrych okresach. Wystarczy
wspomnie rozbiory, wiek XIX, mierteln walk o przetrwanie Narodu
a na tym tle nieznany przedtem rozwj kultury polskiej : poprzez
dziea wieszczw, Chopina, ktrego serce znajduje si w tej wityni,
mistrzw duta i pdzla. W tym miejscu wspomnijmy szczeglnie Karola
Szymanowskiego, ktrego pidziesit rocznic zgonu obchodzimy w tym
roku, a ktrego arcydzieo Stabat Mater nadao ton take naszemu
dzisiejszemu spotkaniu.
2. Stale yj z pen wiadomoci tej prawdy; od najmodszych
lat. Kiedy dane mi byo przemawia wobec przedstawicieli wielu na
rodw wiata w UNESCO, w Paryu (czerwiec 1980 r.), wiadomo
ta wyrazia si w sposb gboko przeyty i gruntownie przemylany,
a zarazem cakowicie spontaniczny. Mwiem wtedy: Nard jest t
wielk wsplnot ludzi, ktrych cz rne spoiwa, ale nade wszystko
wanie kultura. Nard istnieje "z kultury" i "dla kultury" ... Jestem
synem Narodu, ktry przetrzyma najstraszliwsze dowiadczenia dzie
jw, ktry wielokrotnie ssiedzi skazywali na mier a on pozosta
przy yciu, i pozosta sob. Zachowa wasn tosamo i zachowa
pord rozbiorw i okupacji wasn suwerenno jako Nard
nie w oparciu o jakiekolwiek inne rodki fizycznej potgi, ale tylko
w oparciu o wasn kultur, ktra okazaa si w tym wypadku potg,
wiksz od tamtych potg. I dlatego te to, co tutaj mwi na temat
praw Narodu u podstaw kultury i jej przyszoci, nie jest echem ad
nego "nacjonalizmu", ale pozostaje trwaym elementem ludzkiego
dowiadczenia i humanistycznych perspektyw rozwoju czowieka: Istnieje
podstawowa suwerenno spoeczestwa, ktra wyraa si w kulturze
Narodu. Jest to zarazem ta suwerenno, przez ktr rwnoczenie
najbardziej suwerenny staje si czowiek .
2

3. Wyraam przeto rado, i w czasie obecnej mojej pielgrzymki


do Ojczyzny dane mi jest spotka si ze rodowiskiem ludzi kultury,
sztuki, wielorakiej i wielokierunkowej twrczoci artystycznej.
Adam Chmielowski, bogosawiony brat Albert, powiedzia: istot
sztuki jest dusza, wyraajca si w stylu )).
2

Przemwienie do UNESCO z dnia 2 czerwca 1980 r., n. 14.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

478

Officiale

Kady z Was daje szczeglne wiadectwo o czowieku: o tym,


jaki jest waciwy wymiar jego egzystencji. Nie samym chlebem yje
czowiek . Chocia zdajemy sobie spraw, jak doniose s sprawy
chleba, jak wiele od nich zaley w yciu caej ludzkoci i wszystkich
narodw w yciu poszczeglnych osb i rodzin to przecie prze
konuj nas te sowa Chrystusa: (( nie samym chlebem )). Nie samym.
Czowiek to inny jeszcze wymiar potrzeb i inny wymiar moli
woci. Jego byt okrela wewntrzny stosunek do prawdy, dobra i pikna.
Istotn dla ludzkiej osoby jest transcendencja a to znaczy zarazem:
inny gd. Gd ludzkiego ducha.
Dlatego Chrystus mwi, a pamitamy, e powiedzia to podczas
kuszenia, do kusiciela: ((Nie samym chlebem ... lecz kadym sowem,
ktre pochodzi z ust Boych .
Ludzkie zapotrzebowania cz si z wymiarem sowa, logosu
a wic prawdy. cz si take z wymiarem etosu : a wic wolnoci
kierowanej prawd. Gd wolnoci ostatecznie zaspokaja si przez
mio!
3

Chleb ... i sowo. Kultura i ekonomia. Czy si wykluczaj? Czy si


wzajemnie zwalczaj? Nie, po prostu si dopeniaj. Jednake ze sta
nowiska peni czowieka trzeba, aby rwnie ekonomia uczestniczya
w kulturze. Aby bya jej zasadniczo podporzdkowana. To bowiem
oznacza: prymat tego, co najgbiej czowiecze.
Przemawiajc do pisarzy polskich na rok przed mierci, ksidz
kardyna Wyszyski powiedzia: Sowo, ktre jest wspaniaym
darem Boym, ma by soneczne i lecznicze. Przed dwudziestu przeszo
laty by na Jasnej Grze pierwszy po wojnie zjazd pisarzy katolickich.
Miaem do nich mwi.
Stan mi wyrazicie przed oczyma obraz azarza, ktry lea u
drzwi wielkiej rezydencji, gdzie bogacz, obleczony w bisior, codzien
nie obficie ucztowa.
Ten biedny czowiek, okryty ranami, umiera z godu, bo nie dano
mu nic ze stou wielmoy, tylko psy lizay rany azarza. Narzucio
mi si wwczas to porwnanie; jakie stosowne dla twrcw kultury,
dla pisarzy, jest to szlachetne i lecznicze zadanie liza rany czo
wieka pobitego, leczy nard, leczy ludzi ...)>.
5

Mt 4, 4.
Tame.
Przemwienie

kard.

Stefana Wyszyskiego

do

pisarzy

literatw

kociele

w. Anny, 31 marca 1980 r., Pismo Oklne Episkopatu Polski, 14/80/605, s. 4.

479

Acta Ioannis Pauli Pp. II

4. Czytamy o pierwszej wsplnocie skupionej przy Apostoach, i


amali po domach chleb ... przyjmujc posiek z radoci i prostot
serca )).
Spotkanie nasze ma miejsce w ramach Kongresu Eucharystycznego,
ktry w tym roku odbywa si w Polsce.
Eucharystia stanowi centrum tej wsplnoty, ktra gromadzi si
przy Apostoach. Eucharystia jest pamitk mierci i zmartwychwsta
nia Chrystusa. Ogasza i odnawia Jego odkupiecze pierwsze przyjcie
i zapowiada drugie: ostateczne.
Eucharystia jest najwitszym Sakramentem naszej wiary. Pasterze
Kocioa w Polsce pragn, aby wszyscy, ktrzy nale do wsplnoty
tego Kocioa, odnowili w sobie wiadomo Eucharystii. W tym celu
wskazuj na sowa, ktre w sposb szczeglny wyraaj gbi sakra
mentalnej rzeczywistoci eucharystycznej. Sowa te mwi o mioci:
(( umiowawszy swoich na wiecie, do koca ich umiowa .
Chrystus odpowiada na najgbsze gody ludzkiej istoty. Takim jest
wanie gd mioci. On za jest Tym, ktry umiowa do koca)).
6

5. Wsplnota skupiona przy Apostoach, ktra trwa (( w amaniu


chleba , stara si zarazem spojrze na siebie, na swoje ycie i powo
anie w wietle tych sw, ktre mwi o Chrystusie. I mwi rwno
czenie o Eucharystii.
Czy wystarczy j tylko przyjmowa? Ona jest pokarmem a wic
trzeba z niej y. Duch ludzki yje prawd i mioci. Std rodzi si
take potrzeba pikna. Powiedzia poeta: ((C wiesz o piknem? ...
Ksztatem jest Mioci .
8

Jest to za mio twrcza. Mio, ktra dostarcza natchnienia.


Dostarcza najgbszych motyww w twrczej dziaalnoci czowitka.
Jake daleko idzie tutaj Norwid, gdy mwi: (( Bo pikno na to jest,
by zachwycao do pracy praca, by si zmartwychwstao )).
9

Jake daleko idzie nasz ((czwarty wieszcz! Trudno si oprze


przewiadczeniu, e w sowach tych sta si jednym z prekursorw
Vaticanum II i jego bogatego nauczania. Tak gboko umia odczyta
tajemnic paschaln Chrystusa. Tak precyzyjnie przetumaczy j na
jzyk ycia i powoania chrzecijaskiego. Zwizek midzy piknem
Por. Dz 2, 46.
7

J 13, 1.

C. Norwid, Promethidion, Bogumi, w. 109.

Tame, w. 185-186.

480

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

prac zmartwychwstaniem:
i dziaa, esse et operari.

sam rdze chrzecijaskiego by

6. (( C wiesz o piknem? ... Ksztatem jest Mioci .


Waszym powoaniem, drodzy Pastwo, jest pikno. Tworzy przed
mioty pikne. Wywoywa pikno w wielorakiej materii ludzkiej twr
czoci : w materii sw i dwikw, w materii barw i tonw, w materii
rzebiarskich czy architektonicznych bry, w materii gestw, ktrymi
wyraa si i przemawia to najszczeglniejsze tworzywo wiata widzial
nego, jakim jest ludzkie ciao.
(( C wiesz o piknem? ... Ksztatem jest Mioci)).
A zatem: czy nie pozostaje ono w jakim intymnym, bardzo rzeczy
wistym zwizku z Tym, ktry umiowa do koca? Ktry objawi defi
nitywn miar mioci w dziejach czowieka i wiata? Miar ostateczn:
odkupiecz i zbawcz.
A zatem : czy to pikno, ktre jest Waszym powoaniem, Waszym
trudem i twrczym blem Waszego ycia nie pozostaje w ukrytej,
niemniej realnej wizi z Sakramentem tej Chrystusowej mioci?
Z Eucharysti?
7. Syszy si, e w ostatnich latach ludzie kultury, twrcy i artyci
w Polsce odnaleli w stopniu przedtem nieznanym czno z Kocioem.
Ogromnie si z tego ciesz. Dzikuj za to Duchowi witemu i Matce
piknej mioci. Zjawisko to daje o sobie zna na rne sposoby.
Wystarczy wspomnie choby te Tygodnie Kultury Chrzecijaskiej ,
ktre coraz szerzej id w Polsk, potwierdzajc to, co wiadczy o naszej
tosamoci, o duchowych dziejach Narodu.
Raduj si, e intelektualici, artyci, ludzie kultury znajduj
w Kociele przestrze wolnoci, ktrej nieraz brakuje im gdzie indziej.
I e dziki temu odkrywaj istot i rzeczywisto duchow Kocioa,
ktr przedtem widzieli jakby z zewntrz. Ufam te, e Koci polski
odpowie w peni na zaufanie tych ludzi, przychodzcych nieraz z daleka,
i znajdzie jzyk, ktry trafi do ich umysw i serc.
Osobicie raduj si gboko tym zjawiskiem. Odkry czno
z Kocioem to zawsze znaczy: odnale si w orbicie tajemnicy
paschalnej Chrystusa, znale si w zasigu owej ((mioci, ktr
do koca umiowa. Znale si w zasigu Eucharystii, ktra jest
Sakramentem tej wanie mioci.
Trzeba bardzo si stara o to, aeby ta odnaleziona przez tylu
ludzi kultury w Polsce czno z tajemnic paschaln Chrystusa

481

Acta Ioannis Pauli Pp. II

owocowaa wedle proroczych zaiste sw Norwida: ((...pikno na to


jest, by zachwycao do pracy praca, by si zmartwychwstao)).
Wiele si mwi i pisze o ((polskiej pracy, a to, co si mwi
i pisze, napawa nieraz gbok trosk. Wydaje mi si, e praca ta jest
zagroona na obszarze skali wartoci: nie tylko ekonomicznych, ale
przede wszystkim tych podstawowych ludzkich, humanistycznych,
moralnych. Grozi nam to, e ((przez prac si nie zmartwychwstaje .
8. Ludzie kultury, twrcy, artyci, pokorni sudzy pikna w yciu
Narodu! Myl, e Wasze przymierze z Kocioem, odnalezione na tym
wanie etapie dziejw, jest take sygnaem tego zagroenia. Trzeba
dobrze zrozumie ten sygna.
Praca jest zagroona wwczas, gdy wolno czowieka nie spenia
si prawidowo, to znaczy nie spenia si przez mio. Ekonomia musi
tutaj posucha kultury! Musi posucha etyki! Take i ze wzgldu na
siebie sam: na ekonomi. Bo wszystko jest spjnie osadzone w jednej
i tej samej podmiotowoci: czowieka i spoeczestwa.
Pozwlcie, e wyra tu rwnie uznanie dla tego szczeglnego przy
mierza, jakie dokonao si u nas w ostatnich latach midzy twrcami
kultury a ludmi pracy.
9. Wracam do tego sowa z Dziejw Apostolskich, do ktrego nawi
zaem na pocztku : trwali)).
Tak. Trzeba, abycie t r w a l i w tej wsplnocie. Aby jeszcze
wyostrzao si Wasze poczucie odpowiedzialnoci za pikno, ktre
jest ksztatem Mioci)). Abycie pomagali trwa)) innym w tej samej
wsplnocie Kocioa i Narodu.
((Wielbili Boga, a cay lud odnosi si do nich yczliwie ,
czytamy w dalszym cigu tekstu Dziejw.

10

tak

ycz Wam, aby Wasze dziea suyy ludziom. Suyy spoeczestwu.


Aby znajdoway odbir. Aby budziy autentyczne gody ducha ludzkiego,
zaspokajajc je. Abycie znajdowali poszanowanie i wdziczno
ze strony tych, ktrym pragniecie suy.
(( ... by si zmartwychwstao )).

* *
10

Dz 2, 47.

32 - A. A. S.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

482

Officiale

Varsaviae, in foro Defilad , ob decretos Servo Dei Michaeli Kozal Bea


torum caelitum honores, exeunte Eucharistico ex Universa Polonia con
ventu habita.*

Zanim rozpoczn homili, pragn serdecznie powita i pozdrowi


wszystkich

uczestnikw

dzisiejszej

Ofiary

Eucharystycznej,

ktr

sprawujemy w Warszawie, stolicy Polski, na zakoczenie drugiego


Krajowego Kongresu Eucharystycznego.
Witam i pozdrawiam kardynaw, biskupw-goci, pielgrzymw
wanej Ojczynie. Pozdrawiam miasto Warszaw, archidiecezj, i jej
z caej Polski i z zagranicy.
Witam i pozdrawiam kardynaw, biskupw-goci, pielgrzymw
z caej Polski i z zagranicy.
Mio mi powita w Warszawie duchownych i wieckich pielgrzymw
z Rumunii.
Witam przedstawicieli Kociow zrzeszonych w Polskiej Radzie
Ekumenicznej.
W Was, tu obecnych, i przez Was pozdrawiam wszystkie rodo
wiska Waszego codziennego ycia i pracy, a zwaszcza rodziny.
Pozdrawiam te tych, ktrzy za porednictwem radia i telewizji
pozostaj z nami w duchowej cznoci.
1. (( A oto Ja jestem z wami przez wszystkie dni, a do skoczenia
wiata )).*
W szczeglny sposb brzmi dzisiaj te sowa Chrystusa tutaj,
w stolicy Polski, w dniu zakoczenia Kongresu Eucharystycznego.
Brzmi tutaj i rozbrzmiewaj na caym szlaku kongresowym: tam,
gdzie dane mi byo stan osobicie i wszdzie, na caej polskiej
ziemi. Wszak Kongres Eucharystyczny ma taki wymiar. Ogarnia ca
ojczyst ziemi.
Jestem z wami c bardziej ni Eucharystia stanowi potwier
dzenie tych sw? C bardziej od Eucharystii jest Sakramentem
Obecnoci? Znakiem ((widzialnym i skutecznym)) Emmanuela? Bo
(( Emmanuel to znaczy wanie Bg z nami .
Eucharystia Sakrament Emmanuela.
Ten Sakrament trwa w naszych dziejach od pocztku. Od tysica
2

* Die 14 m. Iunii a. 1987.


1

Mt 28, 20.

Por. Mt 1, 23.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

483

lat. I trzeba byo, aby Kongres Eucharystyczny da temu szczeglny


wyraz. Sta si on w ten sposb jakby istotnym dopowiedzeniem
do naszego Milenium: do Tysiclecia Chrztu, ktre z takim przejciem
obchodzilimy w Roku Paskim 1966.
Chrystus mwi do Apostow: ((Idcie... i nauczajcie wszystkie
narody, udzielajc im chrztu w imi Ojca i Syna, i Ducha witego )).

Od Chrztu droga chrzecijaskiej inicjacji wiedzie wprost do Eu


charystii : ((jestem z wami , jestem z kadym wrd Was i z kad
jako Pokarm ycia wiecznego.
2. Jestem z wami.
z Ojcem zjednoczony jest
noczony z Ojcem w Duchu
Bstwa urzeczywistnia si
dzian Komuni Osb.

Tak mwi Chrystus Syn Boy, ktry


jednoci Bstwa: wspistotny Syn, zjed
witym. Tak przeto w absolutnej jednoci
odwiecznie jedno, ktra jest niewypowie

Taki jest Bg, ktry wszystko ogarnia i wszystko przenika:


((w Nim yjemy, poruszamy si i jestemy )).
Ten Bg sam w sobie jest absolutn Peni Istnienia. Ten Bg
sam w sobie jest Mioci.
wiat bierze swj pocztek z tej Peni. Kadym wymiarem swojej
przygodnoci, swojej stworzonoci odnosi si do Stwrcy. Mwi
o Nim.
4

wiat bierze pocztek z tej Mioci. I tu rozpoczyna si pomidzy


Bogiem a wiatem proces, ktry daleko wykracza poza tajemnic
stworzenia: ((Tak... Bg umiowa wiat, e Syna swego Jednorodzonego da . Ten proces pomidzy Bogiem a wiatem znajduje
poniekd swoje ostatnie sowo w Eucharystii. (( Syn bowiem, dany
wiatu przez Ojca, umiowawszy tych, ktrzy s na wiecie, do koca
ich umiowa .
5

3. Co znaczy ta mio do koca ?


Znaczy naprzd, e wiat stworzony przez Boga z mioci nosi
w sobie wezwanie do mioci Boga. Bdziesz miowa Pana Boga
twego z caego serca i z caej duszy, i ze wszystkich si . To wezwanie
wpisane jest w sam struktur stworzonego kosmosu. Ono (( gwiazdy
7

Mt 28, 19.

* Dz 17, 28.
5

J 3, 16.

Por. J 13, 1.
' Por. Mt 22, 37.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

484

Officiale

porusza i soce, jak czytamy w Boskiej Komedii Dantego.


To ono jest warunkiem, aby wiat by kosmosem )).
Tak. Cay wiat wszechwiat: widzialny i niewidzialny.
W wiecie widzialnym znajduje si jeden podmiot, jeden punkt
newralgiczny, w ktrym to wezwanie do mioci staje si wymogiem
sumienia: umysu, woli i serca. Tym punktem newralgicznym jest
czowiek. Bdziesz miowa w imieniu wszystkich stworze. Bdziesz
odpowiada mioci na Mio.
Dzieje czowieka na ziemi potoczyy si inaczej. Od pocztku uleg
podszeptowi pyncemu ze wiata tych stworze niewidzialnych, ktre
odwrciy si od Stwrcy. Stworzony na obraz i podobiestwo Boga,
czowiek uzna, e sam moe by dla siebie bogiem . Wielkie wezwanie
do mioci zostao zaopuszczone. Przebogate energie mioci zoone
w sercu czowieka zostay rozproszone, zatrzymujc si na samych
rzeczach stworzonych. W rezultacie czowiek nie umia dosy miowa
ani swych blinich, ani nawet samego siebie, ani wiata. Ulega antymioci.

Bo miowa mona siebie i blinich, i wiat, tylko miujc Boga:


miujc nade wszystko. A rwnoczenie : jake moe czowiek miowa
Boga, ktrego nie widzi, jeli nie miuje brata, ktrego w i d z i ?
Brata ... pod tym samym dachem, przy tym samym warsztacie pracy,
na tej samej ziemi ojczystej ... A dalej : poza jej granicami na Za
chd i Wschd, na Pnoc i Poudnie ... coraz dalsze krgi.
9

Dlaczego Bg, ktry umiowa wiat a w wiecie czowieka


da Syna swego Jednorodzonego? Dlaczego Syn Boy sta si czowie
kiem, jednym z nas?
Dlatego, aeby w caym wszechwiecie stworzonym z Mioci, Kto
wreszcie odpowiedzia tak sam mioci. Aby Kto wreszcie wypeni
swoim yciem i mierci owo wezwanie ((bdziesz miowa... z caego
serca i ze wszystkich s i . Aby Kto wreszcie ... umiowa do koca:
Boga w wiecie. Boga w ludziach i ludzi w Bogu.
10

4. To jest wanie Ewangelia i to jest Eucharystia. Wpisuje


si ona w dzieje czowieka iw dzieje wszechwiata, przeobraajc
stworzenie w kosmos . Chaos w kosmos.
Wpisuje si w dzieje czowieka. Wiemy, jak biegn te dzieje
8

Dante Alighieri, Boska Komedia, III R a j , XXXIII, 145, tum. A.

' Por. 1 J 4, 20.


10

Por. Mk 12, 30.

widerska.

Acta Ioannis Pauli Pp. Il

485

na ziemi, jak daleko moemy sign przy pomocy naszych metod


poznawczych. Wiemy, jak biegn na przestrzeni ostatnich tysicleci,
gdzie zasb dowodw stale narasta.

W ostatnich czasach narasta

w tempie przyspieszonym, wrcz zawrotnym. Wiemy wiele. Wiemy


coraz wicej. Czasem nawet to, co wiemy, moe nam przeszkadza
w poznaniu tego, co najistotniejsze.
Wiemy te, jak biegn te dzieje na naszej ojczystej ziemi, w obrbie
jednego tysiclecia historii, ju po Chrystusie. Ju w obrbie tego,
co wity Pawe nazywa (( peni czasw ))."
Wiemy, e w naszym stuleciu narasta opr i sprzeciw wobec Tego,
ktry ((tak umiowa wiat opr i sprzeciw a do negacji Boga.
Do ateizmu jako programu.
Ale to wszystko nie jest w stanie w niczym zmieni faktu Chrystusa.
Faktu Eucharystii. Jakkolwiek Bg-Ojciec, Syn i Duch wity
byby odrzucany przez ludzi. Jakkolwiek ludzie i spoeczestwa
urzdzaliby swoje ycie, ignorujc Boga: tak jakby Bg nie istnia.
Jakkolwiek daleko poszaby negacja i grzech ...
To wszystko nie zmienia zasadniczego faktu : by i trwa w dziejach
czowieka iw dziejach wszechwiata Czowiek, prawdziwy Syn
Czowieczy, ktry umiowa do koca . Umiowa Boga tak mioci,
ktra jest na miar Boga: jako Syn Ojca. Mioci nade wszystko:
z caego serca i z caej duszy, ze wszystkich si ... a do ostatecznego
ich wyczerpania w agonii Golgoty.
I t wanie mio ((do koca uczyni sakramentem swojego
Kocioa: sakramentem caej ludzkoci w Kociele. ( ( W adnym
sakramencie mwi nasz Kaznodzieja narodowy tak wanie
mwi nie moem, i mj jest Chrystus, jako w tym. Mj jest, bo Go
poywam, bo we mnie jest ... O, jaka to mi pociecha, mnie sabemu
jak trzcina ... Jaka pociecha mnie grzesznemu, gdy tak czystego
Ciaa poywam! Jakie wesele mnie smutnemu, gdy Pana chway mam
z sob ... )).
12

Czowiek ten, Jezus Chrystus, jest ((znakiem sprzeciwu. Ale


jakkolwiek by sprzeciw ten spitrza si w dziejach ludzkich serc,
w dziejach spoeczestw i wiatopogldw ta Jego mio ((do koca
pozostaje po stronie czowieka. A jest to mio odkupiecza. Jest
II

Por. Ga 4, 4.

" Piotr Skarga, Kazania na niedziel, cyt. przez Ks. K. Drzyma, Ks. Piotr Skarga,
Krakw 1984, s. 58.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

486

Officiale

to mio zbawcza. Eucharystia jest sakramentem naszego zbawienia.


Tylko mio zbawia.
5. Tak prawd o Eucharystii wyznajemy dzisiaj w Warszawie
i w caej Polsce. Wyznajemy j w cznoci z Kocioem, ktry jest
w Rzymie, i w Antiochii, i w Jerozolimie, i w Aleksandrii, i w Kon
stantynopolu ... ktry jest na Litwie, na Biaorusi i Ukrainie, i w Kijo
wie, i na ziemiach wielkiej Rosji, i u naszych Braci Sowian a take
nie-Sowian na poudniu, na ziemiach nawiedzanych niegdy posug
apostolsk witych Braci Cyryla i Metodego. I w caej Europie.
Na kontynentach amerykaskich, ktre przygotowuj si obecnie
do pisetnej rocznicy ewangelizacji. W Afryce, w Australii i w Azji
i na wszystkich wyspach i archipelagach wszystkich mrz i oceanw.
Wszyscy, zjednoczeni w nauce apostolskiej i w amaniu chleba ,

13

powtarzamy sowa Listu do Koryntian: mio Boga Ojca, aska


Pana naszego Jezusa Chrystusa i udzielanie si Ducha witego))

14

a w tych sowach znajdujemy zwizy wyraz niezgbionej tajemnicy


Boga-Trjcy. A zarazem znajdujemy w tyche sowach syntez tego,
czym jest Eucharystia: sakrament Chrystusa, Jego mierci i zmar
twychwstania. Jego mioci a do koca )), poprzez ktr wiat jest
definitywnie i nieodwoalnie oddany Bogu, a czowiek kady czo
wiek jest ogarnity zbawcz moc pojednania ze swym Stwrc
i Ojcem w Duchu witym.
6. Dana Mi jest wszelka wadza w niebie i na ziemi . Wszyscy,
ktrzy patrzymy na Jezusa Chrystusa ukrzyowanego, wiemy, e nie jest
to wadza p r z e m o c y , lecz wadza mioci. Tej zbawczej wadzy
dawali wiadectwo w naszej Ojczynie rozliczni synowie i crki pol
skiej ziemi. W rnych epokach. W rnych stuleciach. Niektrych
tylko Koci zapisa w rejestrach swoich witych i bogosawionych.
Niektrzy czekaj na sd Kocioa.
Dzisiaj z radoci i uniesieniem dopisujemy do nich jeszcze jedno
imi i nazwisko: biskup Micha Kozal, powoany, w przededniu
ostatniej wojny i straszliwej okupacji, do posugi biskupiej w Kociele
wocawskim. Potem wiziony i zesany do obozu koncentracyjnego
w Dachau. Jeden z tysicy! Tam umczony odszed w opinii wi15

13

Por. Dz 2, 42.

14

Por. 2 Kor 13, 13.

15

Mt 28, 18.

487

Acta Ioannis Pauli Pp. II

toci. Dzi tu, w Warszawie, wyniesiony do chway otarzy jako


mczennik.
Rodacy znaj koleje Jego ycia i Jego mczestwa. Oto czowiek,
jeszcze jeden wrd tych, w ktrych okazaa si Chrystusowa wadza
w niebie i na ziemi)). Wadza mioci przeciw obdowi przemocy,
zniszczenia, pogardy i nienawici.
T mio, ktr Chrystus mu objawi, biskup Kozal przyj w caej
peni jej wymaga. Nie cofn si nawet przed tym najtrudniejszym:
miujcie waszych nieprzyjaci )).

16

Niech bdzie jednym jeszcze patronem naszych trudnych czasw,


penych

napicia,

nieprzyjani

konfliktw.

Niech

bdzie

wobec

wspczesnych i przyszych pokole wiadkiem tego, jak wielka jest


moc aski Pana naszego Jezusa Chrystusa Tego, ktry do koca
umiowa.
7. Dobrze, i poddajecie si tej wadzy, jaka dana jest Chrystusowi
(( w niebie i na ziemi)), Wy, drodzy Bracia i Siostry, ktrzy za przy
kadem Ojca Beyzyma i tylu innych z ziemi polskiej wyruszacie
do krajw misyjnych.
Ulegajc tej mioci, ktr Chrystus (( do koca umiowa)) tych,
ktrzy byli (( na wiecie : wszystkich, przyjmujecie za swoje to ewan
geliczne polecenie, jakie otrzymali pierwsi Apostoowie: ((Idcie...
i nauczajcie wszystkie narody, udzielajc im chrztu w imi Ojca
i Syna, i Ducha witego )).
17

((Idcie, stacie si sugami sowa Boej Prawdy, szafarzami


Boych tajemnic, pionierami ewangelizacji.
((Idcie)) i niech

ronie na polskiej

ziemi

zapa

misyjny:

to tchnienie ywego Boga, zew krzya i zmartwychwstania.


(( Idcie zanoszc innym to, co jest tysicletni spucizn
Kocioa na ziemi polskiej. Dzielc si z innymi.
(( Koci cay jest misyjny . Cay i wszdzie! Wy wszyscy, ktrzy
nie podejmujecie posugi na terenach misyjnych nie zapominajcie,
e nasza wasna polska Ojczyzna wci potrzebuje nowej ewangelizacji.
Podobnie jak caa chrzecijaska Europa. Po setkach lat i tysicle
ciach wci na nowo! Caa Europa staa si kontynentem nowego
wielkiego wyzwania dla Ewangelii. I Polska te.
16

Mt 5, 44.

17

Mt 28, 19.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

488

Officiale

8. Czy zreszt moe by inaczej, gdy Bg jest Tym, Kim jest?


Gdy jest Ojcem i Synem, i Duchem witym? Gdy jest Bogiem, ktry
jest i ktry by, i ktry przychodzi? Stale przychodzi. Wci na nowo
przychodzi.
lk

Gdy jest Ojcem, ktry Syna swojego da, aby czowiek nie zgin,
ale mia ycie wieczne?
Gdy jest Duchem Prawdy, Parakletem, Darem z wysokoci i tchnie
niem uwicajcym caego czowieka?
Czy moe by inaczej, gdy ten Trj jedyny Bg jest Mioci?
A Mio jest nieprzemijajca i nieustpliwa.
9. Tobie cze, chwaa, nasz wieczny Panie, po wszystkie czasy ...
Czasy czowieka na ziemi zostay raz na zawsze ogarnite mioci
Tego, ktry do koca umiowa .
Wszechwiat i czowiek w wiecie stale zmierza do koca.
Mio jedna nie zna koca. Zna tylko peni. Ta penia jest
w Bogu.
#

Varsaviae, ad Poloniae episcopos habita.*

Drodzy

Bracia!

1. W ostatnim dniu Kongresu Eucharystycznego w Polsce pragn


zwrci si do caego Episkopatu, do Prymasa Polski jako przewod
niczcego Konferencji, do kardynaw, arcybiskupw i biskupw
z podzikowaniem.
Przede wszystkim wsplnie z Wami dzikuj Chrystusowi-Eucharystii za te dni eucharystyczne na ziemi ojczystej. Dzikuj przez
Serce Matki Kocioa i Krlowej Polski. Przez porednictwo naszych
witych Patronw.
Dzikuj wszystkim, ktrzy w dzieo Kongresu Eucharystycznego
wnieli swoj czstk wiksz lub mniejsz. Oby ten nowy zasiew
na glebie Kocioa w naszej Ojczynie owocowa!
2. W nowej rezydencji, w ktrej znajduj si po raz pierwszy, pozdra
wiam serdecznie wszystkich Czonkw Konferencji Episkopatu Polski.
18

Por. Ap 4, 8.

* Die 14 m. Iunii a. 1987.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

489

Zachowuj stale t sam wiadomo, e to spord tego gremium


zostaem wezwany gosami konklawe, jako Metropolita krakowski, aby
przej rzymsk stolic witego Piotra. Stao si to ju prawie 9 lat
temu. W cigu tego okresu skad osobowy Episkopatu Polski uleg
znacznym zmianom. Polecamy Bogu tych, ktrzy odchodz a rwno
czenie dzikujemy Duchowi witemu, e powouje nowych biskupw
dla posugi Kocioa na polskiej ziemi.
Od poprzedniej mojej podry do Ojczyzny w roku 1983 odeszo
po nagrod do Chrystusa, Najwyszego Pasterza i Kapana, piciu bis
kupw diecezjalnych: bp Marian Rechowicz, bp Stefan Barea, bp Lech
Kaczmarek, bp Wilhelm Pluta, bp Jan Zarba. Ze wszystkimi byem
zczony wizami przyjani i dugoletniej wsppracy, z biskupem Wil
helmem zostalimy powoani do peni kapastwa w tym samym dniu;
odeszo rwnie do Pana piciu biskupw pomocniczych : bp Wincenty
Urban, bp Wacaw Wycisk, bp Tadeusz Etter, bp Stanisaw Sygnet,
bp Jerzy Modzelewski. Mianowanych zostao omiu nowych rzdcw
diecezji: piciu biskupw diecezjalnych i trzech administratorw apos
tolskich, ponadto osiemnastu nowych biskupw pomocniczych.
Obecnie Episkopat Polski liczy dziewidziesiciu siedmiu biskupw,
w tym szedziesiciu siedmiu pomocniczych i dwch emerytowanych.
Wszyscy powoani do suby Ludowi Boemu na polskiej ziemi.
Ciesz si, e skromna liczba arcybiskupw w tym gremium po
wikszya si przez nominacj ksidza biskupa tarnowskiego.
3. Nieatwa jest ta polska ziemia, nasza Ojczyna. Mona powiedzie,
e na przestrzeni swoich tysicletnich dziejw nie przestawaa by
ziemi wielorakiego wyzwania.
To wyzwanie w pewnych okresach przynosio jej wielko i saw.
W innych czyo si z cierpieniem, co wicej: z zagroeniem,
czasami wrcz miertelnym. Wiadomo, e przez blisko sto dwadziecia
pi lat imi Polski nie tylko nie widniao na politycznej mapie Europy,
ale prbowano wykorzeni sam polsko z serc i z jzyka jej synw
i crek.
Wyzwania dziejowe dokonuj si przez ludzi. My o tym doskonale
wiemy. Rwnoczenie jednak wierzymy, e poprzez to, co czyni ludzie,
urzeczywistnia si jakie wyzwanie Opatrznoci, ktra rzdzi wia
tem. Pismo wite mwi nam na rnych miejscach take o tym, jak
zoto prbuje si w ogniu )). Podobne do tego s te prby , przez
ktre przechodz ludzie i spoeczestwa.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

490

4. Wiek dwudziesty sta si w dziejach Kocioa rwnie moe


zwaszcza na ziemi polskiej czasem nowego wyzwania.
Po tysicu lat chrzecijastwo w Polsce musiao podj to wyzwatiie, jakie zawiera si w ideologii dialektycznego materializmu, gdzie
wszelka religia zostaje zakwalifikowana jako czynnik alienujcy czo
wieka.
Znamy to wyzwanie. Dowiadczyem go tu,

na polskiej

ziemi.

Koci dowiadcza go na rnych miejscach ziemi. Nie jest to wyzwa


nie jedyne, jest jednak bardzo gbokie. Religia, wedle antropologii
materialistycznej wspczesnej, ma by czynnikiem, ktry pozbawia
czowieka peni jego czowieczestwa. Czowiek przez religi sam si
jej pozbawia, zrzekajc si tego, co immanentnie i integralnie ((ludzkie )),
na rzecz Boga, ktry w wietle zaoe i przesanek systemu materialistycznego jest tylko ((tworem czowieka.
Moe to by wyzwanie destruktywne. Ale po latach dowiad
cze nie moemy nie stwierdzi, e moe to rwnie by wyzwanie
mobilizujce do podejmowania wysikw, do szukania nowych rozwi
za, i w tym sensie poniekd twrcze. wiadczy o tym wymownie Sobr
Watykaski II.

Koci podj wyzwanie.

Odczyta w nim jeden

z opatrznociowych znakw czasu . A poprzez ten (( znak )) z now


gbi i moc przekonania da wiadectwo prawdzie o Bogu, o Chry
stusie i o czowieku. W poprzek wszelkim redukcjonizmom natury
epistemologicznej czy te systemowej, wbrew caej materialistycznej
dialektyce.
Czytamy w Gaudium et spes: Tajemnica czowieka wyjania si
naprawd dopiero w tajemnicy Sowa Wcielonego ... Chrystus ... obja
wia w peni czowieka samemu czowiekowi i okazuje mu najwysze
jego powoanie .*
Tak wic : czowiek, istota nieznana )), jak si wyrazi wspczesny
przyrodnik, Alexis Carrel jest take tajemnic. A nade wszystko
jest osob, jest podmiotem swych czynw. Podmiotem moralnoci. Pod
miotem dziejw. Nie tylko : odbiciem panujcych stosunkw spoecznoekonomicznych. Nie tylko epifenomenem materii, ekonomii. Take
i w stosunku do niej jest podmiotem i twrc. Chyba, e zostanie
poz-bawiony swej podmiotowoci i twrczej inicjatywy w tej dziedzi
nie jake wanej dla ycia ludzi, spoeczestw, narodw.
1

N. 22.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

491

5. W ostatnich latach wadze Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej


wystpiy z propozycja nawizania formalnych stosunkw dyploma
tycznych ze Stolic Apostolsk.
Stolica Apostolska, jak wiadomo, utrzymuje takie stosunki z 116
pastwami na caym wiecie, nie liczc organizacji midzynarodowych.
W wielu wypadkach s to pastwa nowo powstae, na przykad na kon
tynencie afrykaskim. Wiele jest pastw na przykad muzumaskich,
gdzie chrzecijanie stanowi nik mniejszo obywateli.
Znamienny jest fakt, e do stosunkw ze Stolic Apostolsk wracaj
niektre pastwa, tak na przykad pastwa skandynawskie po czterech
wiekach od zerwania wizi z Rzymem w czasie Reformacji.
W kadym zainteresowanym kraju Stolica Apostolska przede wszyst
kim zasiga opinii miejscowego Episkopatu.
Poniewa Episkopat Polski w odnonej sprawie wypowiedzia si
w sensie pozytywnym, musimy sobie wsplnie uwiadomi kilka oko
licznoci, jakie w tym wypadku winny by wzite pod uwag.
1) Stosunki pomidzy

Stolic Apostolsk a Polsk

maj dug

histori. Chodzi tutaj o jedn z najstarszych nuncjatur (jak mawia


witej pamici Kardyna Wyszyski, tak zwan nuncjatur pierwszej
klasy).
2) Stosunki te maj charakter midzynarodowy, natomiast nie mi
dzypastwowy. Podmiotem nie jest tu Pastwo Watykaskie, ale Stolica
Apostolska. Odpowiada to zarazem caoksztatowi tej posugi, jak
Biskup Rzymu spenia wzgldem wszystkich Kociow lokalnych.
Chodzi wic take o umocnienie wizi z Episkopatem kraju, z ktrym
stosunki takie zostaj zawierane.
3) W wypadku spoeczestwa takiego jak Polska, gdzie katolicy
stanowi wiadom wikszo obywateli, uwydatnia si przez te sto
sunki jeszcze bardziej wi z Narodem. Dowiadczenia minionych wiekw
(nawet jeli byy to doranie dowiadczenia bolesne) dogbnie potwier
dziy t zasad. W wypadku tak zwanego kraju ((katolickiego Stolica
Apostolska uwaa stosunki z odnonym pastwem za rzecz normaln
i prawidow. Brak tych stosunkw jest raczej czym anormalnym,
nawet z punktu widzenia midzynarodowej pozycji danego pastwa,
a przede wszystkim danego narodu. Moe by pewnego rodzaju
krzywd dla tego narodu.
6. Tak wic staje tutaj przed nami powana praca, ktra ma na celu
nie tylko urzeczywistnienie powyszej propozycji, ale take i moe

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

492

Officiale

bardziej jeszcze jej uwiarygodnienie wobec Narodu i Kocioa,


poniekd wobec caej wielkiej spoecznoci midzynarodowej, przede
wszystkim w obrbie naszej strefy cywilizacyjnej.
Episkopat Polski wypada mi tutaj wezwa i zaprosi do kolegialnej
wsppracy. W tej odpowiedzialnej wsppracy musimy wszyscy bra
udzia.
Episkopat Polski, jak kady na wiecie biskup i Episkopat, powo
any jest nade wszystko do goszenia Ewangelii wci tej samej
i wci na nowo. Ewangelia jest Boym Sowem prawdy o zbawieniu
kadego czowieka, o jego radykalnym wyzwoleniu, jak to przypom
niay w ostatnich czasach dwie Instrukcje ogoszone przez Kongregacj
Nauki Wiary.
W tym ewangelicznym wietle nabieraj take waciwego wyrazu
poszczeglne prawdy porzdku spoeczno-etycznego: prawdy o czo
wieku i jego prawach. Prawdy o yciu spoecznym, o prawach narodu.
Na ponowne przemylenie zasuguje to wszystko, co skada si na tak
zwan spoeczn nauk Kocioa, udzisiejszone w kontekcie naszego
stulecia przez szereg encyklik, a zwaszcza przez Sobr.
2

Z racji swej misji ewangelicznej i pasterskiej Koci nie moe


przesta by sug takich zada jak podmiotowo spoeczestwa zwi
zana z przestrzeganiem praw osoby ludzkiej. Z tym czy si cile
zasada uczestnictwa w stanowieniu o sprawach wasnego spoeczestwa,
rwnie w zakresie politycznym, z wykluczeniem wszelkich dyskrymi
nacji. Suwerenno pastwowa tylko wwczas odpowiada wymogom
porzdku etycznego, gdy jest wyrazem suwerennoci narodu w tyme
pastwie: gdy spoeczestwo jest w nim autentycznym gospodarzem
i twrc wsplnego dobra.
Wszystkie te sprawy, ktre tutaj raczej szkicuj, anieli analizuj
do koca, nie mog schodzi z pola uwagi Kocioa, a w szczeglnoci
jego Pasterzy. Tak jest w rnych krajach wiata, tak jest na przykad
w wielu krajach Ameryki aciskiej w Polsce nie moe by inaczej.
Mamy zreszt co do tego rodzime dobre tradycje i wasne dowiadczenia,
rwnie na tym ostatnim etapie dziejw.
7. W roku 1987 Stolica Apostolska i Papie przyjmuje poszcze
glne Episkopaty europejskie w ramach odwiedzin ad limina Aposto2

Por.

powicone

Konstytucja
maestwu

Gaudium
i

et

rodzinie,

spes,

kulturze,

szczeglnoci
yciu

druga

cze,

rozdziay

spoeczno-gospodarczemu,

wsplnoty politycznej i wreszcie potrzebie pokoju i wsplnocie midzynarodowej.

yciu

Acta Ioannis Pauli Pp. II

493

lorum. Oczekuj zatem rwnie na biskupw. polskich, nie tylko na


episcopi dioecesani: ordynariuszy diecezji, ale take w miar moli
woci na titulares seu auxiliares, tak jak to coraz czciej staje si
zwyczajem w duchu soborowej nauki o kolegialnoci.
Bdziemy mogli, w sposb bardziej szczegowy ni dzisiaj, wnik
n w problemy, ktre s wsplnym przedmiotem naszego powoania
i posugi. Take i pod ktem tego nowego dowiadczenia, jakim sta si
Kongres Eucharystyczny, ktry oby wydawa trwae owoce na niwie
polskich dusz i w yciu naszej umiowanej Ojczyzny!
# *

In Varsaviensi aeronavium portu a Summo Pontifice proficiscente habita.*

1. W godzinach rozstania z ziemi ojczyst pragn pozdrowi


wszystkich moich Rodakw, crki i synw wsplnej Ojczyzny, wszystkie
pokolenia, od najstarszych, zbliajcych si do kresu ziemskiej
wdrwki, do tych dopiero co urodzonych wicej, do tych, ktrzy
jeszcze znajduj si pod sercem polskich matek, wszystkich, ktrych
dane mi byo spotka na szlakach Kongresu Eucharystycznego,
i wszystkich innych wszystkich, bez adnych rnic czy ogranicze.
Wszystkim dzikuj za gocin.
Dzikuj Opatrznoci Boej, e dane mi byo raz jeszcze znale
si na mojej ojczystej ziemi w dziewitym roku mego posugiwania
na stolicy witego Piotra, e dane mi byo widzie raz jeszcze z wy
sokoci helikopter u czy te z bliska cay urok tej ziemi w najpik
niejszej porze roku.
Widziaem, e pomimo trudnoci kraj ten ronie i rozwija si,
e ronie w nim czowiek, ronie jego wiara, kultura, poczucie odpo
wiedzialnoci, dojrzao. Potrzebny jest wci dialog, cierpliwa
wytrwao, dugowzroczno, odwaga w podejmowaniu i rozwizy
waniu nowych problemw. One s i bd zawsze. Trudne sprawy
wymagaj wsppracy wszystkich, wadzy i spoeczestwa. Z zadowo
leniem odnotowuj rwnie to, e na przestrzeni ostatnich lat wybu
dowano w Polsce wiele wity i innych budowli kocielnych. Widzie
limy te wiele nowych placw budowy. Trudno o tym nie wspomnie
w momencie poegnania.
* Die 14 m. Iunii a. 1987.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

494

2. Panu Przewodniczcemu

Officiale

Rady Pastwa dzikuje

raz jeszcze

za zaproszenie, za jego obecno w chwili mojego przybycia, za przyjcie


w Zamku Krlewskim, za ponown obecno i rozmow w momencie
mojego poegnania.
Rwnoczenie

na

rce

Pana

Przewodniczcego

Rady

Pastwa

wyraam podzikowanie dla wszystkich podlegych mu osb i organw


wadz, ktre umoliwiy i uatwiy moj podr. Odnosi si to zarwno
do wadz centralnych, jak' te do wadz wojewdzkich i lokalnych
na caym szlaku, ktry dane mi byo przeby w tych dniach.
Podzikowanie moje kieruj wic do Warszawy, Lublina, Tarnowa,
Krakowa,

Szczecina,

Gdyni,

Gdaska,

Czstochowy i odzi,

oraz

wszdzie tam, gdzie ono powinno dotrze w tej chwili poegnania.


Powinno za dotrze do bardzo, bardzo wielu osb, ktre staray
si okaza uprzejmo, prawdziwie polsk gocinno, nie tylko mnie,
ale wszystkim przybyszom z Rzymu towarzyszcym Papieowi. W ich
imieniu rwnie dzikuj.
3. Na rce Ksidza Kardynaa jako Prymasa Polski i przewod
niczcego Konferencji Episkopatu skadam serdeczne podzikowanie
za podjcie inicjatywy Krajowego Kongresu Eucharystycznego po 57
latach, ktre upyny od podobnego Kongresu w Poznaniu w roku 1930.
Podzikowanie to kieruj do wszystkich moich Braci w biskupstwie :
do kardynaw, arcybiskupw i biskupw polskich. Do caego ducho
wiestwa diecezjalnego. Do zakonw mskich i eskich. Do wszystkich
jake licznych wieckich wsppracownikw w dziele Kongresu
i

przedstawicieli

apostolstwa

wieckich.

Do

wszystkich

wiernych,

ktrzy znaleli si na trasie mojego przejazdu i uczestniczyli w nabo


estwach

Kongresu

Eucharystycznego.

Przygotowanie

liturgiczne,

dojrzae uczestnictwo, skupienie, duch modlitwy, piewy, wspaniaa


oprawa budoway wszystkich. Bg zapa!
Dzikuj za wszystko, co uczyniono dla _ przygotowania Kongresu
Eucharystycznego

oraz

dla

jego

przeprowadzenia.

Dzikuj

Bogu

za to, e dane mi byo uczestniczy w tym doniosym wydarzeniu


Kocioa w Polsce.
Zapis Janowej Ewangelii, ktry mwi o Chrystusie, i ((umio
wawszy swoich, do koca ich umiowa, odpowiada rzec mona
najgbszym

potrzebom

czowieka w Polsce.

czowieka

wspczesnego.

szczeglnoci

495

Acta Ioannis Pauli Pp. II

Czowiek bowiem musi mie t podstawow pewno, e jest mio


wany, e jest afirmowany w caej prawdzie swego czowieczestwa.
Wtedy tylko gotw jest przyjmowa wymagania. Gotw jest te sam
od siebie wymaga. Zdolny jest nawet do wielkich ofiar i wyrzecze,
jak to wielokrotnie wykazay nasze dzieje.
Kongres

Eucharystyczny

stworzy

klimat

afirmacji

czowieka

w Polsce, kadego i wszystkich, a zwaszcza poszczeglnych grup


spoecznych, z ktrymi dane mi byo si spotka. Trzeba, aeby klimat
ten trwa, pogbia si stale.
4. Powiedziaem kiedy, e Polska jest ojczyzn trudnego wyzwania.
To wyzwanie skada si na bieg naszej historii. Ono te okrela
szczeglne miejsce Polski w wielkiej rodzinie narodw na kontynencie
europejskim oraz na caym globie. Jeli miabym w tym miejscu
posuy si zwrotem Soboru Watykaskiego II, to powiedziabym,
e wraz z wszystkimi narodami Ojczyzna nasza musi zabiega
o to, aby ycie ludzkie w Polsce stawao si coraz bardziej ludzkie,
coraz bardziej godne czowieka. Kadego czowieka, ktry yje na tej
ziemi i wszystkich w wielkiej wsplnocie narodu i spoeczestwa.
Ten proces a zarazem to zadanie posiada cztery gwne
wytyczne i zarazem cztery gwne uwarunkowania.

Jeszcze

przed

Soborem zestawi je Jan XXIII w Encyklice Pacem in terris, mwic


o czterech podstawowych prawach czowieka u korzeni prawdziwego
pokoju na ziemi.
S to : prawo do prawdy prawo do wolnoci prawo do spra
wiedliwoci prawo do mioci.
Kade z nich odpowiada dogbnie naturze czowieka i godnoci
ludzkiej osoby. Kade z nich warunkuje prawdziwy postp, nie tylko
osobowy, ale te spoeczny. I nie tylko duchowy, ale take materialny.
Rwnie postp ekonomiczny. Tak. Rwnie ekonomiczny.
Koci jak czytamy w Konstytucji Gaudium et spes pragnie
by ((znakiem i zabezpieczeniem transcendentnego charakteru osoby
ludzkiej

To jest jego waciwe zadanie, jego misja.

Znaczy to za zarazem, e pragnie ujawnia wszystkie talenty,


wszystkie energie ducha i ciaa, jakie s w czowieku, dla dobra
ludzkiej

wsplnoty

kadym

politycznym, ekonomicznym.
1

N. 76.

wymiarze,

kulturalnym,

spoeczno-

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

496

Officiale

I Koci cieszy si, gdy gdziekolwiek na wiecie, w jakimkolwiek


kraju czy spoeczestwie objawia si zrozumienie dla twrczych ini
cjatyw kadego czowieka. Gdy si dla tego stwarza odpowiedni
przestrze.
Jeszcze raz powtarzam tutaj sowa niezapomnianego dla nas papiea
Pawa V I , ktre ju dwukrotnie przytaczaem w czasie moich odwie
dzin : Polska dostatnia i szczliwa ... w interesie pokoju i dobrej
wsppracy midzy narodami Europy .
S to zarazem moje yczenia na poegnanie.
5. W Roku Paskim 1987 wyraam rado, e dane mi byo wraz
z caym Kocioem w Polsce odnowi, na szlaku Kongresu Eucha
rystycznego, t pewno, e Chrystus-Eucharystia jest dla nas (( drog
i prawd, i yciem .
2

Rwnoczenie mija w tym roku 20 lat od ukazania si Encykliki


Pawa VI o postpie ludw: Populorum progressio. Caej mojej ziem
skiej Ojczynie i wszystkim na wiecie Rodakom ycz proporcjonal
nego uczestnictwa w owym postpie ludw , ktrego Koci tak
bardzo pragnie dla wszystkich, ycz poszukiwania i znajdowania tych
drg, ktre do tego postpu prowadz. Dzikuj.

J 14, 6.

Congregatio

ACTA

pro

Episcopis

497

CONGREGATIONUM

CONGREGATIO PRO EPISCOPIS


PROVISIO ECCLESIARUM

Latis decretis a Congregatione pro Episcopis, Ioannes Paulus Pp. II,


per Apostolicas sub plumbo Litteras, iis quae sequuntur Ecclesiis
sacros Praesules praefecit, videlicet :
die 2 Ianuarii 1988. Cathedrali Ecclesiae Dresdensi-Misnensi
R. D. Ioachimum Fridericum Reinelt, presbyterum et moderatorem
officii operibus caritativis provehendis eiusdem dioecesis.
die 25 Februarii. Cathedrali Ecclesiae lacmeliensi, noviter
erectae, R. D. Guidonem Poulard, curionem paroeciae cui nomen
Ptionville, in archidioecesi Portus Principis.
die 3 Martii. Coadiutorem Exc.mi P. D. Emmanuelis Talams
Camandari, Episcopi Civitatis Iuarezensis, R. D. Ioannem Sandoval
Iiguez, Seminarii archiepiscopalis Guadalajarensis rectorem.
die 4 Martii. Titulari episcopali Ecclesiae Selemselitanae R. D.
Iosephum Mariam Arancedo, Vicarium generalem Clivi Zamorensis,
quem deputavit Auxiliarem Exc.mi P. D. Desiderii Elsi Collino,
Episcopi eiusdem dioecesis.
die 10 Martii. Metropolitanae Ecclesiae Atlantensi, Exc.mum
P. D. Eugenium A. Marino, S.S.J., hactenus Episcopum tit. Valle
Valliensem et Auxiliarem archidioecesis Vashingtonensis.
Cathedrali Ecclesiae Gerontopolitanae Exc.mum P. D. Iulium
Hamlcarem Bethancourt Fioravanti, hactenus Episcopum Sancti
Marci in Guatemala.
die 16 Martii. Cathedrali Ecclesiae Quixadensi R. D. Adelium
Tomasin, Congregationis Pauperum Servorum Divinae Providentiae
sodalem.
die 17 Martii. Cathedrali Ecclesiae Cassanensi R. D. Andream
Mugione, e clero dioecesis Aversanae presbyterum.
Titulari episcopali Ecclesiae Siguitanae R. D. Franciscum
Eisenbach, presbyterum dioecesis Moguntinae, quem deputavit Auxi
liarem Exc.mi P. D. Caroli Lehmann, Episcopi Moguntini.
33 - A. A. S.

498

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

die 18 Martii. Titulari episcopali Ecclesiae Thisiduensi R. D.


Iosephum Voss, moderatorem officii operibus caritativis provehendis
dioecesis Monasteriensis, quem deputavit Auxiliarem Exc.mi P. D.
Rainardi Lettmann, Episcopi Monasteriensis.
die 30 Martii. Cathedrali Ecclesiae Civitatis Obregonensis R. D.
Vincentium Garcia Bernal, Vicarium generalem dioecesis Zacatecensis.
Cathedrali Ecclesiae Gatinensi-Hullensi, Exc.mum P. D. Rogerum Ebacher, hactenus Episcopum Sinus Comonsis.
die 6 Aprilis. Metropolitanae Ecclesiae Marianensi Exc.mum
P. D. Lucianum Mendes de Almeida S.I., Praesidem Conferentiae epi
scopalis Brasiliensis, hactenus Episcopum titularem Turrensem in
Proconsulari et Auxiliarem Sancti Pauli.
Metropolitanae Ecclesiae Natalensi Exc.mum P. D. Alair Vilar
Fernandes de Melo, hactenus Episcopum Amargosensem.
die 7 Aprilis. Metropolitanae Ecclesiae Capitis Haitiani, noviter
erectae, Exc.mum P. D. Franciscum Gayot, S.M.M., hactenus Episco
pum eiusdem sedis.
die 9 Aprilis. Cathedrali Ecclesiae Foroliviensi-Brittinoriensi
Exc.mum P. D. Vincentium Zarri, hactenus Episcopum titularem
Lunensem et Auxiliarem pro archidioecesi Bononiensi.

CONGREGATIO PRO CAUSIS SANCTORUM


DECRETA
I

ALBAE POMPEIEN.
Canonizationis Servi Dei Francisci Chiesa, canonici Ecclesiae cathedralis
Albae Pompeiensis.
SUPER DUBIO

An

constet de virtutibus theologalibus Fide, Spe, Caritate tum in


Deum tum in proximum, necnon de cardinalibus Prudentia, Iustitia, Temperantia et Fortitudine, eisque adnexis, in gradu heroico,
in casu et ad effectum de quo agitur.

Ut in Dcreto de Presbyterorum ministerio et vita legitur Concilii


Vaticani II (Presbyterorum Ordinis, n. 14), vita interior et externa

Congregatio pro Causis Sanctorum

499

apostolica industria debent inter se consentire ; quam vitae unitatem


extruere valent Presbyteri exemplum in ministerio adimplendo se
quentes Christi Domini, cuius cibus erat voluntatem facere illius,
qui eum misit ut opus suum perficeret .
Hoc quidem fecit etiam sacerdos Franciscus Chiesa, dioecesis Al
bae Pompeiensis parochus. Revera vir fuit impensae pietatis, simplex,
studiosus mentem animumque in Deum intendendi, ad apostolicas
formas varias promptus, litterarum studio deditus, rerum curiosus
quas eius tempus postulabat, scriptor elegans et fecundus, erga veri
tatem fidelis et solum adducendi animas ad Deum cupidus.
Natus est in pago patrio sermone Monta d'Alba appellato, intra
dioecesis Albae Pompeiensis fines, in Cuneensi provincia, die 2 men
sis Aprilis anno 1874 a Laurentio et Teresia Aloi, et biduo post in
paroecia Sancti Antonii Abbatis, sunt ei nomina indita Franciscus et
Paschalis. Novem annos natus Confirmationem, die 18 mensis Octo
bris a. 1883, ab episcopo Albae Pompeiensis accepit.
Novem annorum est in praeseminarium admissus Augustae Tau
rinorum aperto alumnorum pauperum vocationibus colendis. Ibi man
sit ab anno 1883 ad annum 1886 ut ludos elementarios perageret et
primam gymnasii classem, bono cum eventu.
Mense Octobri anno 1886, initiali patris recusatione superata, est
Albanum Pompeium seminarium ingressus et per decem annos se
ad sacerdotium praeparavit peculiari diligentia. Cum acri ingenio et
mente praeditus esset, molliore animo et affirmata voluntate, mox
comprehendit suum esse ante omnia bene se formare respectu sacer
dotii, hocque firmiter statuit, tribus nitens fundamenis : pietate, stu
dio et disciplina.
Die 11 mensis Octobris anno 1896, viginti duos annos et sex men
ses natus, ordinatus est sacerdos ; quod quidem meta fuit votorum
eius et vitae industriae atque fructuosae initium ; exinde enim per reli
quos vitae annos omnino Dei et proximi servitio deditus fuit estque
difficilibus et gravibus muneribus functus, quae semper suo Superiori
oboediens exsequenda suscipiebat.
Statim post ordinationem, ei praeceptio in seminario delegata est
in ludo elementario et in prima gymnasii classe. Animadvertit illam
viam suam esse futuram, et constituit se quam maxime idoneum red
dere ad illud munus explendum formationem suam perficiendo ad
culturam pertinentem. Hinc studia perrexit et est doctor in Theologia,
in Utroque Iure et in Philosophia renuntiatus.

500

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

Ab anno 1898 Philosophiam docuit et ab anno 1909 usque ad


mortem Theologiam, sed scholas habuit etiam sacrae Eloquentiae,
Artis sacrae, Pastoralis, Patrologiae, Archaeologiae, Iuris Canonici,
et apud Piam Societatem Sancti Pauli docuit Liturgiam et asceticam
disciplinam.
Ob magnam suam doctrinam et aestimationem quam sibi pepererat, die 25 mensis Ianuarii anno 1907 a Sacra id temporis Congrega
tione Studiorum nominatus est.Doctor Pontificiae Facultatis Iuridicae
Taurinensis.
Servus Dei hoc ministerium veram missionem existimavit, quam
quinquaginta ferme annos et usque ad mortem persecutus cum fide
litate et alacritate. Dioecesi et Piae Societati Sancti Pauli optimos
sacerdotes et religiosas praeparavit. Semper voluit non solum- mentes,
verum etiam futurorum ministrorum Dei conscientias formare.
Scriptor eximius fuit, suaque uberi tt acerrima cura excellentique
cultura, multos conscripsit libros, quibus vel difficillimae quaestiones
et notiones vulgavit, ardore semper impulsus utendi cultura pro apo
stolicis propositis. Servus Dei vult sophismata dissipare omnemque
superbam altitudinem extollentem se adversos scientiam Dei, et in
captivitatem redigere omnem intellectum in obsequium Christi (cfr. 2
Cor 10, 5). Voluit magister esse, qui omnes doceat viam ad Deum
adducentem. Cum autem non posset ad omnes voce pervenire, id 'facere
conatus est scriptis suis, apostolus factus Communicationis socialis.
Sub vitae exitum iure scripsit : Domine, tibi gratias ago, quia non
meo merito sed tua misericordia mihi beneficium dedisti doctrinam
tuam semper docendi .
Die 23 mensis Aprilis anno 1913 est parochus creatus paroeciae
Sanctorum Cosmae et Damiani Albae Pompeiae, in qua triginta tres
annos fructuosum exercuit ministerium, instituens scholas catechi
stis formandis, Consociationes curans Actionis Catholicae, Oratorium
pro iuventute condens, apostolatum deprecationis provehens et om
nes nitens adire familias, etiam quae maxime aberant a religione
colenda, per litteras pastorales menstrues. Semper pauperibus con
suluit, dolentibus et aegrotis, omnes ascetica vita alliciens, volunta
t i s notata iacturis et ardenti deprecatione, ita ut ab omnibus verus
haberetur Dei minister, magnus apostolus, pater omnibus bonus.
Tanto in honore fuit ob suas ingenii dotes obque singularem pie
tatem in dioecesi, ut multa ei sint munera delegata, qualia fuerunt
Iudicis Prosynodalis, Canonici ecclesiae Cathedralis, Praesidis cura-

Congregatio pro Causis Sanctorum

501

torum dioecesanorum Actionis Catholicae, Rectoris Seminarii, Admi


nistratoris Apostolici dioecesis Albae Pompeiensis, et quolibet auxi
lium ferebat suae experientiae, suarum non communium facultatum,
exempli vitae cum Domino arcte coniunctae.
Annis 1930-1931 oculis laboravit; omnia tamen aequo animo tulit.
Altero omnium gentium bello pro multis est nisus, qui non solum
cura morali, verum etiam corporea indigebant.
Mense Maio anno 1946, fortasse quia erat laboribus apostolicis
et belli incommodis debilitatus, est arteriarum pulmonisque inflammatione seu bronchopulmonite correptus. Medico iubente corpus im
posuit lecto, unde numquam surrexit. Quando id animadvertit, do
lores et separationem sine lamentatione accepit, obviam Domino pro
cedens fidenter, quem semper dilexerat cuique semper servierat firme
prompteque. Tempestive ultima petiit Sacramenta multaque cum pie
tate recepit, gratus in Deum etiam propter extremam hanc gratiam
vitae suae. Sancte mortuus est sicut vixerat, die 14 mensis Iunii
anno 1946, septuaginta duorum anorum, quorum quinquaginta in sa
cerdotio egerat, postquam vitam pro illorum omnium aeterna salute
devoverat, quos ei Dominus concrederat.
Servus Dei Franciscus Chiesa vocationi suae sacerdotali plene
respondit, perfecte ad effectum adductis consiliis captis pridie ordi
nationis sacerdotalis, plenam cum Domino coniunctionem adeptus,
sanctitate videlicet.
Quod statuerat, prorsus perfecit : Res ordinarias modo facere
perfecto , sicut eius Episcopus commemoravit, mortui laudationem
faciens ; eum namque definivit : (( Christianum perfectum, sacerdotem
perfectum, parochum perfectum . Servus enim Dei fide praeditus fuit
firmissima, consciusque sibi fuit se omnino Deo obnoxium esse et ad
vitam aeternam iter facere. Ei vires suas omnes dicavit, promptus,
constans laetusque ei serviens, etiam vitae suae temporibus difficilio
ribus. Sacerdos fuit fortitudinis singularis, quam ostendit in solidis
illis sacerdotalibus adipiscendis virtutibus, unde ministri Dei verum
exstitit exemplar. Novae caritatis apostolicae fuit, quae studium facta
est salutis animarum, quibus totum se dedidit. Vitae humilis et illi
batae exemplo fuit, et propter magnam culturam praeceptor et scriptor,
qui admirationem excitabat, quoniam ad Deum per eam ascendit, ut
intellegentias pelliceret et ad veritatem duceret. Quocirca nuntium reli
quit sanctitatis imitabilis, quia haec orta erat ex plena fidelitate erga

502

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

propriam vocationem et explicata in munerum cotidianorum perfecta


exsecutione, in Dei et proximi ministerio.
Aucta post mortem fama sanctitatis multisue gratiis et favoribus a
fidelibus obtentis, qui eum fiducia pieni invocabant, Beatificationis Pro
cessus instructus est in dioecesi Albana Pompeia a die 4 mensis Fe
bruarii anni 1959 ad diem 21 mensis Decembris anni 1964.
Scripta recognita sunt a Congregatione pro Causis Sanctorum et
de his est Decretum editum die 9 mensis Februarii anno 1967. Decre
tum de Causae Introductione apud Apostolicam Sedem, die 23 mensis
Maii anno 1975, prodiit; postea in dioecesi Albana Pompeia est Pro
cessus Apostolicus a die 30 mensis Novembris anni 1977 ad diem 29
mensis Maii anni 1979 instructus. Utriusque autem Processus auctoritas
ab eadem Congregatione est agnita die 15 mensis Maii anno 1981.
Servatis igitur de iure servandis, quaestio apud Congregationem pro
Causis Sanctorum instituta est de virtutibus ab eodem Servo Dei
exercitis, idque primum, die 23 mensis Iunii anno 1987, in Congressu
Peculiari Consultorum Theologorum, moderatore Rev.mo Dno Anto
nio Petti, Fidei Promotore Generali' postea, die 3 mensis Novembris
eodem anno, in Congregatione Ordinaria Patrum Cardinalium et Epi
scoporum, ponente Exc.mo ac Rev.mo D.no Antonio Mauro, Archie
piscopo tit. Thagastensi. Et utroque in Coetu, proposito dubio num
Servus Dei Franciscus Chiesa virtutes exercuisset heroum in modum
omnes una voce affirmantes responderunt.
Facta postmodum de hisce omnibus rebus per subscriptum Cardi
nalem Praefectum Summo Pontifici Ioanni Paulo II accurata relatione,
praecepit Sanctitas Sua ut Decretum super heroicis Servi Dei virtu
tibus rite appararetur.
Quod cum factum esset, accitis hodierna die Cardinali infrascripto
Praefecto atque Causae Ponente meque Antistite a Secretis Congrega
tionis ceterisque de more convocandis, eisque astantibus, Beatissimus
Pater declaravit : Constare de virtutibus theologalibus Fide, Spe et
Caritate tum in Deum tum in proqimum, necnon de cardinalibus Prudentia, Iustitia, Temperantia et Fortitudine eisque adnexis, in gradu
heroico, Servi Dei Francisci Chiesa, Canonici Ecclesiae Cathedralis
Albae Pompeiensis, in casu et ad effectum de quo agitur.
Hoc autem Decretum publici iuris fieri et in acta Congregationis
pro Causis Sanctorum referri mandavit.
Datum Romae, die 8 Februarii A. D. 1988.
PETRUS Card. PALAZZINI, Praefectus

L. S.
8* Traianus Crisan, Archiep. tit. Drivastensis, a Secretis

Congregatio pro Causis Sanctorum

503

II

ARIMINEN.
Canonizationis Servae Dei Elisabethae Renzi, fundatricis Magistrarum
Piarum a B. M. V. Perdolente (1786-1859).
SUPER DUBIO

An

constet de virtutibus theologalibus Fide, Spe, Caritate tum in


Deum tum in proximum, necnon de cardinalibus Prudentia, Iustitia, Temperantia et Fortitudine, eisque adnexis, in gradu heroico,
in casu et ad effectum de quo agitur.

(( Pulchra igitur et gravis quidem ponderis est vocatio illorum


omnium qui parentes in eorundem officio implendo iuvantes et communittais humanae vices gerentes, munus educandi in scholis susci
piunt ; quae vocatio peculiares mentis et cordis dotes, diligentissimam
praeparationem, continuam renovationis et adaptationis promptitudinem expostulat (Gravissimum Educationis, 5).
Quod Concilium Oecumenicum Vaticanum II alto suo magisterio
de vocatione ad munus docendi describit et affirmat, semper sancti
educatores magni fecerunt, tamquam Divini Magistri imaginem man
dati (cfr. Mt 28, 19).
Vocationem hanc vehementer sensit et explicavit etiam Serva Dei
Elisabetha Renzi, Magistrarum Piarum a Virgine Perdolente, quae
nunc multis in nationibus et continentibus diffusae sunt, Conditrix.
Die 19 mensis Novembris anno 1786 Saludecii orta est, in finibus
dioecesis Ariminensis, a Ioanne Baptista Renzi et Victoria Boni, op
timis christianis et amplae condicionis, ac insequenti die est baptizata.
Primo domi educata est, deinde, postquam cum suis in vicinum pagum
Mondainum se contulerat anno 1791, educanda credita est Clarissis
monasterii Sancti Bernardini illius loci ; unde exiit anno 1807, ut intra
Augustinianas ingrederetur vici Pietrarubbia communi sermone vocati.
Anno 1810 eo compulsa est, ut in familiam rediret ob Napolenicas leges,
quae Instituta religiosa abolebant; sed Serva Dei propositum in corde
firmum servavit se totam Deo consecrandi, ubi rerum temporumque
adiuncta id permisissent.
Parum commoda valediitine exercita est, iuveni mortua sorore,
in pietate erga familiares perculsa, Serva Dei ad clariorem et firmiorem normam vitam direxit post occursum cum pio sacerdote Vitali

504

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

Corbucci, qui eam ad Ephebeum Coriani misit, anno 1818 institutum


puellis erudiendis tuncque aptis et praeparatis indigens magistris.
Serva Dei in illud introivit die 29 mensis Maii anno 1824, annos nata
fere duodequadraginta, spiritu matura, diligentia mota et ad utilitatem
Instituti propensa. Suis namque moxi praestitit intellegentiae et bo
nitatis facultatibus, adeo ut ab anno 1825 crebros et prqtractos cum
Beata Magdalena de Canossa foveret congressus, eo consilio, ut, si
posset fieri, Ephebeum Coriani cum Filiis Caritatis coniungeretur,
quas haec instituerat. Quae Beata Servam Dei magni existimabat eius
que perspexit etiam munus in Ecclesia, nempe novam constituendi
religiosam familiam. Ubi enim ambae intellexerunt coniunctionem
fieri non posse, Serva Dei prompte Ephebei rectionem suscepit legemque composuit pro (( Pauperibus a Crucifixo , ex qua eius apparet ma
gna religio.
Gravibus et non paucis superatis difficultatibus, etiam publicis,
propter notos histricos eventus, tandem die 25 mensis Augusti anno
1839 approbationem obtinuit episcopalem necnon constitutionem novi
Instituti, quod est significanter et considerate vocatum (( Magistrae
Piae a Virgine Perdolente .
Ultimis viginti annis vitae Serva Dei prospexit Instituto confir
mando et dilatando, pro multarum vocationum adiumento, quae effe
cerunt ut novae Domus, praesertim in Romaniola, aperirentur. Serva
Dei curavit novas Instituto constitutiones dandas, quas Episcopus
Ariminensis anno 1850 approbavit.
Ante omnia religiosarum suarum formationi operam navavit, eas
exemplo vitae omnino Deo et proximo deditae antegrediens et pru
denti verbi informans praeceptione, ab amabili familiari condicione
non seiuncta, quae propria omnis Magistrarum Piarum communitatis
esse debebat.
Serva Dei, corporis constitutione graciliore, tota vita habuit cur
pateretur, sed inde occasionem nacta est ut Iesu Crucifixo et Virgini
Perdolenti fieret similior. Eius infirmitates in peiorem partem mutatae
sunt primis anni 1859 mensibus ; unde vires contritae et finis vitae
acceleratus. Frequenter Sacramentorum accepto solacio, die 14 men
sis Augusti, proximo ante diem festum Assumptionis Mariae, anno
1859, sommo in Domino consopita est, ter significantibus dictis verbis :
(( Ego video ... .
Eius corpus est sub pavimento sacelli Coriani sepultum et anno
1896 effossum atque in interiore parte eiusdem sacelli collocatum.

Congregatio pro Causis Sanctorum

05

Veneratio Servae Dei vivae tributa, non solum in familia religiosa


ab ea condita, in famam sanctitatis mutata est, quae volvente tem
pore aucta est, vere singularibus virtutibus fota quas coluit quasque
clare testes eius temporis animadverterunt. Non communi instructa
indole, Serva Dei impulsus gratiae est praemature secuta statuitque in
corde suo vivere in castitate perfecta, ut soli Deo et bono proximi se
traderet.
Post formationis tempus, illam adepta maturitatem, qua est ad
ducta ad vitam religiosam in Ephebeo Coriani, ut postea Congregatio
nem conderet Magistrarum Piarum a Virgine Perdolente, Serva Dei
exemplar facta est plenae Deo consecrationis. Semper cum animi
conscientia consentiens, habitu suo ceteris praedicabat : humilis, affa
bilis, urbana et prudens praeter modum iudicandi humanum, sibi
aestimationem comparabat et observantiam omnium. Recta et sim
plex, mente clara et alta ornata erat simulque personarum et even
tuum perspicientia, quae ex eius constanti cum Deo coniunctione orie
batur.
Ea fides, qua in familia imbuta erat quamque apud Clarissas et
Augustinianas perfecerat, veluti nota praecipua eius personae facta
est eamque interna illa instruxit probitate, quae deinde re in Insti
tutum condendum redundavit, quod quidem actus fidei fuit ex mirificentissimis et rarissimis, qui in exsilii tenebris fieri possint , sicut
ei humiliter profitendum fuit. Fides eius constans fuit et pietas impensa et perseverans deprecationis studium, atque ardens erga Eucha
ristiam, Passionem et Virginem Perdolentem religio, cui suum Insti
tutum consecravit. Et fides quidem industria erat, quae in sedulita
tem animarum vertebatur et praecipue iuventutis, propositis missio
nalibus coniuncta, quae postea Filiae eius ad effectum adduxerunt.
Intima cum Deo coniunctione Serva Dei excitata est ad firmissimam explicandam spem, quae eam a rebus terrenis plane abalienabat
et ad sola bona aeterna dirigebat. Precox se uni Deo consecrandi con
silium, etsi necessario aetate matura confectum, totam eius vitam
informavit, idque eam nec piguit nec paenituit.
Ad summam perfectionem Serva Dei pervenit in exercitatione
caritatis tum in Deum tum in proximum. Conscientiae integritatis
observantissima, cavit ne ipsa peccaret nec alii quodlibet praeberent
indicium peccati, studens in omni virtute proficere. Hunc spiritualem
ascensum intellexit Beata Magdalena de Canossa, observans vere Do
minum et Elisabetham mutui amoris et perfectae donationis effu-

506

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

sione vincire )). Tam vehemens erat eius cum Christo coniunctio, ut
post ferventes suas Communiones exclamaret : Eum fero, qui me
fert .
Ita Serva Dei amorem Dei erga proximum significabat, praeser
tim erga suas religiosas, quas ut filias amabat. Corrigebat, si neces
sarium erat, sed semper cum urbanitate maternaque cum cura. Fi
lias suas hac ratione incitavit ut verae essent apostolae, maxime in
campo catechesis, qui ei multum cordi erat, atque scholae, utpote
Magistrarum Piarum peculiaris vocationis. Parvulos et iuvenes indi
gentes potissimum dilexit et ex officio Instituti sui est prosecuta, sicut
et hodie accidit.
Firmiter ad usum virtutum theologalium religata, Serva Dei non
minus exsecutione fulsit virtutum cardinalium et consiliorum evange
licorum. Mulier multi consilii multaeque intellegentiae, cum civilibus
et religiosis auctoritatibus, etiam in casibus difficilibus, vera pruden
tia, humanam naturam excedente, egit, exactissimam servans iusti
tiam et secundum spiritum serenae humilitatis. Eius fortitudo exer
citata est, per non breve vitae spatium, peculiari modo in eventibus
constitutionis, confirmationis et propagationis Instituti, sicut et in
subeundis molestiis infirmae valetudinis et voluntariae paupertatis.
Habitu angelica et in continentia constans, enituit etiam oboedien
tia et obsequio erga Ecclesiam et Hierarchiam, quandoquidem affir
mabat oboedientiam vehiculum esse ad Paradisum .
Spiritalis hereditas Servae Dei est diligenter a religiosis eius In
stituti conservata, quod anno 1902 factum est Congregatio iuris pon
tificii, et suam est dilatationem post id etiam extra Italiam persecutum.
Quamvis Servae Dei fama sanctitatis duraret et crescerei, ob ra
tiones praesertim historicas, Beatificationis et Canonizationis Causa,
optata sane, inchoari non potuit. Solum annis 1965-1967, apud Cu
riam Ariminensem, instructus est Processus Ordinarius, documentis
et testibus nisus ; qui Processus Sectioni Historicae Sacrae id tem
poris Rituum Congregationis commissus est. Ampliata in pluribus
tabulariis et bibliothecis historica inquisitione, post non paucos an
nos laboris, est Positio Historica composita (a. 1985). Iam die 21 men
sis Decembris anno 1968 edito Decreto super scriptis et vulgatis inte
rim novis de tractandis Causis Sanctorum Normis, a Consultoribus
historicis de Positione Historica disceptatum est in sessione die 18
mensis Februarii anno 1986 habita, concordi cum Consultorum in
historia peritorum consensione.

Congregatio pro Causis Sanctorum

507

Item Consultores Theologi in Congressu Peculiari, moderatore


Rev.mo D.no Antonio Petti, Fidei Promotore Generali, acto die 27
mensis Octobris anno 1987, una voce fassi sunt Servam Dei Elisabe
ttiani Renzi heroum in modum omnes thologales et cardinales vir
tutes exercuisse. Die 12 mensis Ianuarii anno 1988 convenit Congre
gatio Ordinaria Cardinalium et Episcoporum, Ponente Exc.mo ac
Rev.mo Domino Paulino Limongi, Archiepiscopo titulari Mcaeensi
in Haemimonto, et omnes idem uno ore de virtutibus Servae Dei af
firmaverunt.
Facta postmodum per subscriptum Cardinalem Praefectum de
omnibus rebus supra expositis Summo Pontifici Ioanni Paulo II fideli
et accurata relatione, Sanctitas Sua, vota Congregationis excipiens
rataque habens, ut Decretum super heroicis Servae Dei virtutibus
rite conscriberetur iussit.
Quod cum factum esset, accitis hodierna die infrascripto Cardi
nali Praefecto atque Causae Ponente meque Antistite a Secretis Con
gregationis ceterisque de more convocandis, eisque astantibus, Beatis
simus Pater declaravit : Constare de virtutibus theologalibus Fide, Spe
et Caritate tum in Deum tum in proximum, necnon de cardinalibus
Prudentia, Iustitia, Temperantia et Fortitudine eisque adnexis, in
gradu heroico, Servae Dei Elisabethae Renzi, Fundatricis Magistrarum
Piarum a B. M. V. Perdolente, in casu et ad effectum de quo agitur.
Hoc autem Decretum publici iuris fieri et in acta Congregationis
pro Causis Sanctorum referri mandavit.
Datum Romae, die 8 mensis Februarii, Anno Mariali 1988.
PETRUS Card. PALAZZINI, Praefectus

L.

s.
Traianus Crisan, Archiep. tit. Drivastensis, a Secretis

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

508

ACTA

Officiale

TRIBUNALIUM

PAENITENTIARIA APOSTOLICA
URBIS ET ORBIS
DECRETUM
quo

recitationi

hymni

Acathistos

indulgentiae

adnectuntur.

Inter alios ritus, qui ad pietatem erga Beatissimam Virginem Ma


riam hoc anno, Ei peculiari ratione dicato, fovendam, vel iam peracti
sunt vel peragentur, insignem prorsus significationem induet vene
randi hymni byzantini Acathistos celebratio, quam Summus Pon
tifex Ioannes Paulus II die 25 proximi mensis martii, in sollemnitate
Annuntiationis Domini, ipse perficiet.
Etenim Consilium Primarium Anno Mariali celebrando, conside
rans ritum illum optime respondere optato fini ut, ipso Mariali Anno
medium suum cursum attingente, Episcopi cum suis fidelibus in
honore persolvendo supplicationibusque Mariae Virgini admovendis
Summo Pontifici arte coniungantur, commendare statuit ut, vel eodem
die vel alias ubi primum licuerit, ab ipsis ubique per orbem hymnus
Acathistos pie concinatur.
Hac autem communi Dei Genetricis veneratione, adhibita Liturgiae
Orientalis mira precandi formula, Catholicae Ecclesiae unitas et fra
ternitas veluti ob oculos versabuntur.
Sacra vero Paenitentiaria, commemorans hymnum Acathistos
expresse sugger in Concessione 48 Enchiridii indulgentiarum , n. 4,
libentissime decernit, solitis quidem condicionibus (sacramentalis con
fessionis, eucharisticae communionis et orationis ad mentem Summi
Pontificis), ut omnes fideles, qui in dicta hymni celebratione cum suis
Sacrorum Antistitibus pie sese sociaverint, Indulgentiam plenariam
acquirere valeant.
Patet autem vi Concessionis generalis N. 1 eiusdem Enchiridii
indulgentiarum recitationem hymni Acathistos partiali Indul-

Tribunal Sacrae Romanae Rotae

509

gentia semper ditari, si fideles per eam pie mentem Deo erigant in
officiis suis gerendis et vitae aerumnis tolerandis.
Contrariis quibuslibet minime obstantibus.
Datum Romae, ex Sacra Paenitentiaria, die 13 februarii 1988.
ALOISIUS Card. DADAGLIO, Paenitentiarius Maior
LJS.
Aloisius De Magistris, Regens
In Paeniten. Apost, tab., n. 9/88/1.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

510

DIARIUM

ROMANAE

CURIAE

Il Santo Padre Giovanni Paolo II ha ricevuto in Udienza


ufficiale per la presentazione delle Lettere Credenziali :
Gioved, 17 marzo 1988, S. E. il Signor EMANUELE SCAMMACCA DEL MuRGo E DELL'AGITONE, Ambasciatore d'Italia presso

la Santa Sede.

Gioved, 2 4 marzo 1988, S. E. il Signor TAREK ABDUL RAZZAR RAZZOUQUI, Ambasciatore del Kuwait presso la Santa Sede.
Venerd, 2 5 marzo 1988, S. E. il Signor JEAN-CLAUDE LABOUBA, Ambasciatore del Gabon presso la Santa Sede.
Ha, altres, ricevuto in Udienza:
Gioved, 1 0
BRERA HIDALGO,

marzo 1988, S. E. il Signor DON ALFONSO CAMinistro degli Affari Esteri del Guatemala.

Venerd, 18 marzo 1988, S. E. il Signor CYPRIEN MBONIMPA,


Ministro per gli Affari Esteri e per la Cooperazione del Burundi.
Sabato, 2 Aprile 1988, S. E. il Signor GEORGE A. SHULTZ,
Segretario di Stato degli Stati Uniti d'America.
Luned, 4 aprile 1988, S. E. la Signora JEANNE SAUV,
Governatore Generale del Canada.
Gioved, 24 marzo 1988, nel Palazzo Apostolico Vaticano il Santo
Padre ha presieduto una riunione degli E.mi Signori Cardinali Capi
dei Dicasteri della Curia Romana.
Luned, 28 marzo, nel Palazzo Apostolico Vaticano si riunita
alla presenza del Santo Padre la Congregazione per le Cause dei Santi.

SEGRETERIA DI STATO
NOMINE
Con Biglietti della Segreteria di Stato il Santo Padre Giovanni Paolo II
ha nominato :
10

marzo

1988. S. E. mons. Girolamo Grillo, Vescovo di CivitavecchiaTarquinia, Membro Vescovo diocesano della
Congregazione per le Cause dei Santi.

Diarium Romanae

Curiae

511

10

marzo

16

Il sac. Jos Luis Gutirrez, della Prelatura dell'Opus Dei,


Relatore della Congregazione per le Cause dei
Santi.

18

P. Jean-Luc Vesco, O.P., e il sac. Lothar Huppert, Membri


della Pontificia Commissione Biblica.

28

1$ Sac. Dr. Ingo Dollinger, P. Bernard Ardura, Don Agostino Favate, Don Ottorino Pasquato, P. Fabriciano Ferrer Centeno, P. Domingo Fernandez, P. Dominik Manica, S . I . , Consultori
della Congregazione per le Cause dei Santi.

30

aprile

L'E.mo sig. Card. Carlo Maria Martini, Membro della


Congregazione per la Dottrina della Fede in
aliud quinquennium .
Il sac. Ivan Marin Lopez, Sottosegretario del Pontificio

1988. S. E. Mons. Ottorino Pietro Alberti, Arcivescovo di Ca


gliari, Membro Vescovo diocesano della Congregazione per le cause dei Santi in aliud quinquennium .

Consiglio C o r U n u m , Consultore della Pontificia Commissione ((Iustitia et Pax.

ONORIFICENZE
Prelati d'Onore di Sua Santit:
3

3
8
8
13
12
26
8

22

20

28

17
30
9
21
22

maggio

gennaio
luglio
gennaio
marzo
gennaio

settembre

dicembre

marzo
aprile
giugno
ottobre
dicembre

1980.

1981.

1982.

1983.

1984.

1986.

1987.

Mons.
Mons.
Mons.
Mons.
Mons.
Mons.
Mons.
Mons.
Mons.
Mons.
Mons.
Mons.
Mons.
Mons.
Mons.
Mons.
Mons.
Mons.
Mons.
Mons.
Mons.
Mons.
Mons.
Mons.

Emile Berrar (Paris).


Daniel Perrot (Paris).
Robert Piplu (Paris).
Rosendo Zavala Hernndez (Len, Messico).
Martin Schneiderbauer (Passau).
Grard Foiret (Lille).
Osvaldo Ribeiro Lage (Juiz de Fora).
Thomas R. Duffy (Charleston).
Gerald A. Gettelfinger (Indianapolis).
John Fleming McManus (Charleston).
Charles H. Rowland (Charleston).
Thomas H. Smith (Harrisburg).
Vincent J. Smith (Harrisburg).
Michael Moran (Van Nuys dei Ruteni).
Alexander Nanko (Van Nuys dei Ruteni).
Vaclav J. Bily (Victoria in Texas).
James C. Brunner (Victoria in Texas).
Anthony J. Matula (Victoria in Texas).
Robert E. Schmidt (Victoria in Texas).
Paolo D'Ambrosio (Trani-Barletta-Bisceglie).
Eloi Tronquoy (Arras).
Nol Ogn (Owando).
Americo Ciani (Roma).
Milan Simci (Rijeka-Senj).

512

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

Cappellani di Sua Santit:


5

aprile

1979.

25

agosto

17

marzo

1983. Il sac. Carlos Fernandes Dies (So Sebastio do Rio de


Janeiro).

Il sac. Ablio Ferreira da Nova (Sao Sebastio do Rio


de Janeiro).
1980. Il sac. Giuseppe Asciano (Trani-Barletta-Bisceglie).

Il sac. Mauro Cozzoli (Trani-Barletta-Bisceglie).

Il sac. Vincenzo Frezza (Trani-Barletta-Bisceglie).

Il sac. Giuseppe Gallo (Trani-Barletta-Bisceglie).

Il sac. Franz Xaver Schmid (Passau).

NECROLOGIO
4

marzo

1988. Mons. Costantino Trapani, Vescovo emerito di Mazara


del Vallo (Italia).

Mons. James P. Davis, Arcivescovo emerito di Santa F

Mons. Andr Bontemps, Arcivescovo emerito di Chambry, Saint-Jean-de-Maurienne, et Tarentaise

Mons. Jol

(Stati (niti d'America).

(Francia).
Bellec,

Vescovo

emerito di

Perpignan-Elne

(Francia).
9

12

14
15

1(>

Mons. Jos de Medeiros Delgado, Arcivescovo emerito di


Fortaleza (Brasile).
Mons. Cesare Pagani, Arcivescovo di Perugia-Citt della
Pieve (Italia).
Mons. John Beathen, Vescovo titolare di Ploaghe.
Mons. Marcel El. Van Rengen, Vescovo di Mweka (Zaire).
Mons. Timothy Cotter, Vescovo di Maiduguri (Nigeria).
Mons. Patrick Dunne, Vescovo titolare di Nara.
Mons. Guilford C. Young, arcivescovo di Hobart (Au-

17

Mons. Horacio Olave Velandia, Vescovo-Prelato di Tib

Mons. Thomas Mongo, Vescovo emerito di Donala

stralia).
(Colombia).
(Ca-

meroun).
21

Mons. Ernest Green, Vescovo emerito di Port Elizabeth

25
20

Mons. Thomas W. Lyons, Vescovo tit. di Mortlach.


Mons. Baltazar Alvarez Restrepo, Vescovo emerito di Pereira (Colombia).
Mons. Petrus Paulus Koop, Vescovo emerito di Lins

aprile

Mons. Vincent

(Sud Africa).

(Brasile).
M.

Harris,

Vescovo

emerito di Austin

(Stati (niti d'America).

Mons. Imre Timko, Vescovo di Hajdudorog (Ungheria).

Mons. Antony

Joseph

Emery,

((J-ran Bretagna).

Vescovo

di

Portsmouth

An. et vol. LXXX

N. 5

7 Maii 1988

ACTA APOSTOLICAE SEDIS


COMMENTARIUM

OFFICIALE

Directio: Palazzo Apostolico Citt del Vaticano Administratio: Libreria Editrice Vaticana

ACTA IOANNIS PAULI PP. II


LITTERAE ENCYCLICAE
Ad Episcopos, Sacerdotes, Familias Religiosas, Filios et Filias Ecclesiae
et ad universos homines bonae voluntatis, vicesimo expleto anno ab
editis Litteris Encyclicis a verbis Populorum progressio incipientibus.

IOANNES

PAULUS

PP.

II

VENERABILES FRATRES, DILECTISSIMI FILII ET FILIAE,


SALUTEM ET APOSTOLICAM BENEDICTIONEM

I
1.

Sollicitudo rei socialis Ecclesiae veram hominis et com

munitatis respiciens progressionem, quae pariter ipsius homi


nis omnes servet facultates ac provehat, multimodis est pate
facta. Praecipuum quidem eiusdem doctrinae tradendae in
strumentum novissimis temporibus in Romanorum Pontifi
cum potissimum invenitur Magisterio, quod quidem a Leo
nis XIII Litteris Encyclicis sumens exordia, quarum verba ini
tialia sunt Rerum Novarum, quasi a capite, ad quod reliqua
referuntur, identidem hac de re pertractavit, dum varia docu1

LEO PP.

XIII,

Litt.

Enc.

Acta, XI, Romae 1892, pp. 97-144.


34 - A. A. S.

Rerum Novarum

(15 Maii

1891):

Leonis

XIII

P.M.

514

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

menta socialia foras edenda interdum curabat ipsis anniver


sariis temporibus, quibus illa occurrebat memoria.

Nec vero Summi Pontifices suis ipsorum dissertationibus


doctrinae socialis Ecclesiae collustrare etiam novas rationes
neglexerunt. Ipso igitur initio repetito a Leonis XIII luculentis
monitis, subsequentibus additamentis locupletato Magisterii,
pervenitur ad corpus quoddam doctrinae, quod gradatim
contexitur, cum scilicet Ecclesia, Verbi a Christo I e s u revelati
3

spectans plenitudinem, Spirituque Sancto afflante (cfr. Io 14,


16. 2 6 ; 16, 13-15),

vitae hominum scrutatur eventus, dum per

historiae cursum evolvuntur. Ratione humanisque cognitioni


bus adhibitis, ipsa profecto perducere homines nititur ad voca
tioni parendum, quae est prudentium societatis terrestris con
ditorum.
Hoc in perspicuo de re sociali doctrinae corpore, Litterae

2.

Encyclicae Populorum Progressio praecipuum obtinent locum,


4

quas quidem Decessor Noster v.m. Paulus V I die x x v i mensis


Martii, anno MCMLXVII edidit.
Etiamnunc earundem Litterarum Encyclicarum vis et aucto
ritas plane agnoscuntur, dum recensentur multiplices commemorationes, quae hoc anno sunt habitae multis modis multisque
locis, in ecclesiasticis sedibus aeque ac civilibus. Hoc idem per
sequens propositum, Pontificia Commissio a Iustitia et Pace,
proxime exacto anno, Ecclesiarum Orientalium Synodis misit
litteras formales necnon Conferentiis Episcoporum; quibus lit
teris ex Episcopis enixe quaerebatur quae essent ipsorum
2

Pius PP. X I ,

Litt.

Enc.

Quadragesimo

Anno

AAS 23

(15 Maii 1931):

(1931),

pp. 177-228; IOANNES PP. X X I I I , Litt. Enc. Mater et Magistra (15 Maii 1961): AAS 53
(1961), pp. 401-464; P A U L U S PP. V I , Ep. Apost. Octogsima Adveniens (14 Maii 1971):
AAS 63

(1971),

pp.

401-441;

(14 Septembris 1981):

IOANNES

AAS 73

tium

Radiophonicum

clicis

Rerum Novarum

(1

Iunii
a

PAULUS

(1981),
1941)

Leone

pp.

PP.

577-647.

quinquagesimo
XIII

datis:

II,

Litt.

Pius X I I
exeunte

AAS

33

Laborem

Enc.

Exercens

emiserat quoque Nunanno

(1941),

Litteris

pp.

195-205.

Ency-

Cfr. CONC. OEC. VAT. I I , Const. dogm. Dei Verbum de Divina Revelatione, 4.

PAULUS

PP.

(1967), pp. 257-299.

VI,

Litt.

Enc.

Populorum

Progressio

(26

Martii

1967):

AAS

59

Acta Ioannis Pauli Pp. II

515

iudicia quaeque rationes iisdem viderentur potiores unde con


venientius celebrari posset anniversaria memoria illarum Litte
rarum Encyclicarum atque earum doctrina locupletaretur et pro
tempore salutaria eruerentur praecepta. Ipsa re vera Commis
sio, quam supra memoravimus, sollemnem egit commemorationem, cui Nos interfuimus Ipsi atque postremam habuimus
orationem. Nunc autem, perspectis etiam litterarum formalium
5

responsionibus, opportunum iudicavimus,


MCMLXXXVII,

tis

sub exitum anni

Litteras conscribere Encyclicas, quibus argumen

documenti,

cui

index

Populorum

operam

Progressio,

daremus.
3.

Hac quidem ratione praecipue bina proposita assequi cu

pimus haud parvi momenti, primum scilicet laudes Pauli VI


eiusdem documenti,

historia digni,

doctrinae auctoritatem

testificandi;

praedicandi atque eius


deinde

autem,

vestigia

venerabilium in Petri Cathedra Decessorum Nostrorum secuti,


in animum induximus doctrinae socialis continuationem iterum
confirmare simulque eiusdem constantem renovationem. Con
tinuatio profecto perinde ac renovatio spectata sunt probatio
perennis validitatis Ecclesiae doctrinae.
Haec duplex nota peculiaris est Ecclesiae de re sociali doc
trinae. Quae quidem illinc constans est, cum semper eadem sit
in summis principiis considerandis, in cogitationis rationi
bus , in iudicii normis , in legibus principibus, quae actio
nem moderantur , inque praesertim vitali cum Domini Evan
6

gelio nexu; hinc semper ipsa nova est, cum congruenter ac


necessario ad versabiles temporum condiciones et perpetuas
immutationes eventuum usque accommodetur oporteat, in qui
bus vita hominum et societatis versatur.
5

Cfr.

diurnarium L'Osservatore Romano, 25 Martii 1 9 8 7 .

Cfr.

CONGREGATIO

liberatione
PAULUS
(1971),

pp.

Libertatis
PP.

VI,

4 0 3 s.

PRO

DOCTRINA

Conscientia
Ep.

Apost.

(22

FIDEI,

Martii

Octogsima

Instructio

1986),
Adveniens

72:
(14

de

libertate

AAS
Maii

79

christiana

(1987),
1971),

4:

p.

et

586;

AAS

63

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

516

Officiale

Pro comperto quidem habentes Litterarum Encyclicarum,

4.

a verbis

Populorum Progressio

incipiendum,

doctrinam

ad

homines societatemque, qui decennium a sexagesimo anno


vixerunt, spectantem etiamnunc omnino vim servare coscientiae revocandae,, hoc decennio ab octogesimo anno exeunte,
dum contendimus ad lineamenta adumbranda praecipua mun
di, qui nunc est idem usque servantes propositum, quod est
Populorum Progressio quodque adhuc longe abest ut explea
tur consilium cepimus Ipsi ut illarum Litterarum vocem
resonantem longius proferamus earundemque nectentes nun
tium cum applicationibus, quae hodiernis possunt fieri tempo
ribus, quae quidem non minus sunt gravia quam viginti abhinc
annos illa fuerunt.
Tempus, ut probe scimus, semper fere eundem tenet veluti
rhythmum. In praesenti tamen sentimus magis magisque ipsum
citius dilabi potissimum propter multiplicationem et implica
tionem eventuum, quos nos ipsi experimur. Idcirco mundi
species, viginti superioribus proximis annis spectatis, quamvis
quaedam principalia servaverit, pervarie tamen immutata est
et nova inde exhibentur.
Hoc temporis spatium, instante tertio Millennio christia
no, perfusa quadam expectatione distinctum, quasi de novo
agatur adventu , qui universos quodammodo attingit homi
7

nes, dat ansam pernoscendi doctrinam Encyclicarum Litte


rarum, ut eius etiam perspiciamus prospectum.
Haec quidem consideratio eo potissimum spectat, ut, per
vestigationis theologicae auxilio de rebus, quae nunc sunt,
uberior

habeatur

magisque

distincta

notio

progressionis,

secundum Litterarum Encyclicarum proposita, utque quaedam


rationes afferantur ea ad effectum adducendi.
7

Cfr. Litt. Enc. Redemptoris Mater (25 Martii 1987), 3: AAS 79 (1987), pp. 363 s.;

Homilia

infra

servatore

Romano,

Missarum
2

Sollemnia

Ianuarii

1987.

habita

die

Ianuarii

1987:

diurnarium

L'Os-

517

Acta Ioannis Pauli Pp. II

II
5.

Simul atque est promulgatum, Pauli VI documentum in

suam novitatem de vocavit omnium mentes. Gemina peculia


ritas re et liquido sane est comprobata, continuationis scilicet
et renovationis, intra Ecclesiae socialem doctrinam. Quapropter
harum cogitationum propositum illuc spectabit, ut Litterarum
Encyclicarum per iteratam accuratamque lectionem multiplicia
eiusdem doctrinae detegamus lineamenta.
Sed antea aliquid temporis insumere placet ut de anno
cogitemus ipso, MCMLXVII scilicet, quo eaedem foras sunt datae.
Ratio revera, propter quam Summus Pontifex Paulus VI suas
de re sociali Litteras Encyclicas edendas illo ipso anno decre
vit, nobis suadet ut documentum cum Concilio Vaticano II
coniunctum videamus, quod quidem Concilium die VIII mensis
Decembris, anno MCMLXV ad exitum est adductum.
6.

Haec res aliquid potius quam temporis propinquitas est

consideranda.

Nam Litterae

Encyclicae Populorum Progres-

sio quodammodo videntur documentum esse, quod reapse doctrinam Concilii ad effectum perducit. Hoc quidem non tam
ob constantem ad Concilii scripta relationem,

quam quod

eaedem ex ipsa Ecclesiae sollicitudine oriuntur, qua profecto


totum Concilii opus perfunditur nominatim pastoralis Con
stitutio Gaudium et Spes cum componuntur ac nonnulla
amplificatur argumenta ad doctrinam socialem pertinentia.
Itaque congruenter asseverare licet Litteras Encyclicas a
verbis

Populorum

gatui respondere,

Progressio
quo

init

incipientes
Constitutio

quodammodo
Gaudium

et

roSpes;

Gaudium et Spes, luctus et angor hominum huius tempo


ris, pauperum praesertim et quorumvis afflictorum, gaudium
8

cilii

Litterae Encyclicae Populorum Progressio


Vaticani

II,

quorum sane

sedecim

de Ecclesia in mundo huius temporis.

memorant undevicies

spectant

ad

Const.

past.

documenta
Gaudium

et

ConSpes

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

518

Officiale

sunt et spes, luctus et angor etiam Christi discipulorum, ni


hilque vere humanum invenitur, quod in corde eorum non
resonet .

Haec

verba

primam

ostendunt

rationem,

quae

Concilii magno subiecta est documento, quod ex agnitione


egestatis atque etenuatae progressionis sumit exordium,

in

quibus innumerabiles homines vitam degunt.


E gestas re vera et minor progressio in Concilii scriptis
aliter vocantur, scilicet luctus et angor tot hominum no
strae aetatis, pauperum praesertim ; atque huic sane am
plo tot laborum et aerumnarum prospectui Concilium gaudii
et spei ostendit prospectum. Idem profecto propositum Pauli VI
Litterae Encyclicae assequi intendunt, integram servantes fidem
erga conciliarem afflatum.
7.

Sed quod etiam ad argumentorum ordinem attinet, Litte

rae Encyclicae doctrinae socialis Ecclesiae praeclaram tradi


tionem prorsus servantes, expressius novam enarrationem et
comprehensionem locupletem rerum, quas Concilium conseruit,
praesertim in Constitutione Gaudium et Spes, resumunt.
Sensus et argumenta, quae Litterae Encyclicae recolunt,
sunt rursus confirmanda: conscientia scilicet officii Ecclesiae
proprii, rerum humanarum peritissimae , signa temporum
scrutandi eaque sub Evangelii luce interpretandi ;

10

conscien

tia pariter acris muneris serviendi , quod omnino ab officio


seiungitur, quod pertinet ad civitatem, etiam cum re virorum
mulierumque prospicit condicionibus;

11

animadversio, ex qua

permagnae dissimilitudines perquirendae sunt, ipsarum perso


narum statum afficiunt quasque Constitutio pariter ipsa osten
dit;

12

doctrinae conciliaris confirmatio, fidelis vetustissimae

veluti vox resonans traditionis, quae bonorum universalem


9

Gaudium et Spes, 1.

10

Ibid., 4; cfr. Litt.

11

Cfr.

Gaudium

3;

Litt.

12

Cfr.

Gaudium et Spes, 63;

Litt.

et

Enc. Populorum Progressio, 13:


Spes,

Enc.
Enc.

Populorum

l.c, pp.

263-264.

Progressio,

Populorum Progressio, 9:

13:

l.c,

l.c, pp.

p.

264.

261 s.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

destinationem commemorat ;

519

aestimatio ingenii culturae et

13

cultus civilis technici, quae ad hominem liberandum conferunt,


agnitis tamen eorum finibus ;

15

14

de progressionis tandem argu

mento ipso, Litteris Encyclicis peculiari, gravissimum officium


corroboratur, quod ad excultiores civitates pertinet, scilicet
progredientes populos adiuvandi .

16

Progressionis ipsa ratio

Litteris Encyclicis allata directo eruitur ex digestione quidem a


Constitutione nempe pastorali de hac re proposita.

17

Ex hac aliisque ad Constitutionem pastoralem relationibus,


colligi profecto potest easdem Litteras

doctrinam

Concilii

ad rem socialem pertinentem ad effectum deducere, nomina


tim

ad

populorum

progressionem

eorundemque

progressum

deficientem.
8.

Rerum nunc brevis haec hic enucleata enodatio adiuvat

nos quidem ut novitatem melius

Encyclicarum Litterarum

aestimemus, quam tribus licet sub titulis perstringi capitibusve.


Primum sane habendum est ipsum factum documenti a
maxima Ecclesiae catholicae auctoritate foras emissum ipsique
simul inscriptum Ecclesiae necnon omnibus hominibus bonae
voluntatis

1 8

ea nominatim super re quae primo videtur in

tuitu oeconomica dumtaxat ac socialis, populorum id est de


progressione sive profectu. Dubii porro nihil quin profectus
vocabulum deducatur ex verborum thesauro

disciplinarum

socialium ac nummariarum. Hac proin ratione reponuntur


Encyclicae Litterae Populorum Progressio in litterarum Rerum
Novarum tramite, videlicet opificum condiciones pertractantium.
13

19

Ab exteriore modo respecta parte, illa bina argu-

Cfr. Gaudium et Spes, 69; Litt. Enc. Populorum Progressio, 22; l.c., p. 269.
Gaudium

et

Spes,

Cfr.

15

Cfr. Gaudium et Spes, 19; Litt. Enc. Populorum Progressio, 41:


Gaudium et Spes,

57;

Populorum

Progressio,

l.c,

p.

277.

l.c, pp. 277 s.

Cfr. Gaudium et Spes, 69; Litt. Enc. Populorum Progressio, 14-21: l.c, pp. 264-268.

18

Cfr.

19

Litterae Encyclicae Berum Novarum

dicione opificum:

Populorum

Progressio:

Leonis X I I I

Leonis XIII P.M. Acta, X I ,

l.c,

p.

48:

l.c,

Cfr.

Enc.

Enc.

41:

16

Litt.

Litt.

Enc.

17

inscriptio

86;

Litt.

Populorum Progressio,

14

p.

281.

257.

praecipue tractant

Romae 1892,

p.

97.

de

con-

520

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

menta aliena ab Ecclesia religioso instituto iudicata forsitan


videantur, quin immo progressio magis quam opificum
condiciones .
Secundum Encyclicas Leonis XIII Litteras, id haud parvum
assignari Pauli VI scriptioni meritum oportet, quod ethicam
nempe tum culturalem denotavit huius quaestionis indolem de
progressione ideoque ius etiam certum atque interventus necessitatem Ecclesiae eandem in negotiorum provinciam.
Hoc quidem pacto socialis christianorum doctrina rursus
sibi genus vindicavit proprium verbi Dei adhibendi ad homi
num vitam societatisque necnon ad causas terrestres, quae cum
iis iunguntur, dum principia ... a recta ratione postulata ...
orientationesque quasdam profert.

20

Agedum : Pauli VI in

sunt scripto tria haec elementa singula una cum eorum ordi
natione ad vitae cursum cotidianae, mores scilicet humanos.
Quotiens propterea populorum progressioni operam dat,
Ecclesiam neutiquam accusari par est excedere de sua aucto
ritatis regione nedum de finibus a Domino ipso percepti mandati.
9.

Secundum exsistit caput novitas ipsa, quam prae se Po

pulorum Progressio fert quaeque ipsius prospectus extollitur


amplitudine ad illud videlicet omne rite patentis, quod sub
nomine plerumque agnoscitur quaestionis socialis .
Profecto

iam

antea dilatatum

hunc

rerum

conspectum

susceperant Encyclicae Litterae Mater et Magistra Ioan


nis XXIII,

21

quibus Concilium in sua pastorali Constitutione

Gaudium et Spes

22

quadam respondit quasi reciprocae imagine

vocis. Nihilo tamen minus sociale eo usque Ecclesiae non pro


cesserai! magisterium omni ut cum claritate affirmaret socia
lem quaestionem nunc ad universam
20

coniunctionem inter

Cfr. CONGREGATIO PRO DOCTRINA FIDEI, Instructio de libertate christiana et libe-

ratione Libertatis Conscientia ( 2 2 Martii 1 9 8 6 ) , 7 2 : AAS 79 ( 1 9 8 7 ) , p. 5 8 6 ; P A U L U S P P . V I ,


Ep. Apost. Octogsima Adveniens ( 1 4 Maii 1 9 7 1 ) , 4: AAS 63 ( 1 9 7 1 ) , pp. 4 0 3 s.
21

Cfr. Litt. Enc. Mater et Magistra ( 1 5 Maii 1 9 6 1 ) : AAS 53 ( 1 9 6 1 ) , p. 4 4 0 .

22

Gaudium et Spes, 63.

521

Acta Ioannis Pauli Pp. II

homines hominum magnopere pertinere, neque sententia ipsa


23

que inquisitione, quam excitat, orientationem effecit, quem


ad modum moli tur Paulus PP. VI in suis Litteris Encyclicis.
Tale tamen adeo explicatum iudicium uberem doctrinarum
suppeditat copiam, quam expedit hic commonstrare.
Quae oriri forsan potuerit, in primis necesse est auferre
ambiguitatem. Quod quaestio socialis extensionem sibi acce
pisse dicitur illam universalem , non inde sequitur ut demi
nutum ipsius sit pondus neque ut momentum suum singulis
pro nationibus locisque amiserit. Ocinas ex contrario signi
ficat atque fabricas vel opificum motum ipsorum eorumque
collegia certa aliqua in civitate aut regione non esse dispersas
tamquam insulas habendas sine ullis alibi coniunctionibus,
verum magis pendere magisque illas ex impulsione rationum
iam exstantium extra cuiusque provinciae nationis ve fines.
Nunc vero, proh dolor!, status oeconomici respectu ad pro
gressionem nitentes modo Civitates sunt sane multo plures
ipsis progressis :

hominum proin multitudines,

quae bonis

carent commodisque progressione illa allatis ipsa, pariter sunt


longe

frequentiores

iis

nempe

quibus

eadem

praesto

sunt

beneficia.
Coram pergravi ideo consistimus quaestione iniquae partitionis modorum subsistendi et instrumentorum, quae universis
olim destinata sunt hominibus, sicut etiam inaequalis benefi
ciorum divisionis inde profluentium. Neque hoc accidit ulla
afflictarum culpa multitudinum, nedum profecto ob quandam
quasi fatalem necessitatem ex naturae ipsius condicionibus
proficiscentem neque ex tota adiunctorum summa, in quibus
iidem versantur homines.
Encyclicae Pauli VI Litterae confitentes socialem quae
stionem nunc ad universam coniunctionem inter homines ho23

l.c,

p.

Cfr.
261.

Litt.

Enc.

Populorum

Progressio,

3:

l.c,

p.

258;

cfr.

quoque

ibid.,

9:

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

522

minum

magnopere

pertinere

ante

omnia

factum

morale,

suum quod fundamentum habet in aliqua rerum explicatione


veris mundi condicionibus respondente, indicare volunt. Ex
ipsis litterarum verbis, illud hodie maxime interest omnes
pro certo habere ac veluti sentire ,

24

quoniam recta id via

conscientiam attingit, fons videlicet, quae moralium consilio


rum est.
Hac in rerum definitione novitas Litterarum Encyclicarum
Populorum Progressio non in eo quidem consistit quod
modo quodam historico asseveratur indoles universalis quae
stionis ipsius socialis, sed potius quod moralis eiusdem aestimatio additur condicionis. Quapropter rei publicae custodes,
immo omnis civis nationum divitum ipse solus consideratus,
praesertim si christiani sunt, officio morali tenentur, propria
rum quisque secundum obligationum magnitudinem ut, cum
consilia privata capiuntur et publica regiminis, ista natura
universalis, ista mutua necessitudo eorum inter mores hinc
atque illinc tot millenorum hominum egestatem diligenter respiciatur. Accuratius deinde Pauli VI Litterae officium idem
morale finiunt tamquam officium coniunctionis w, quae por
25

ro locutio, commutatis in orbe terrarum tot condicionibus,


idem prorsus pondus obtinet vimque ac scripta quo est die.
Ex altera vero parte, servatis plane huius prospectus mo
ralis limitibus, Encyclicarum Litterarum novitas in eo item
reperitur quod ipsa iam funditus conceptio progressuum na
turae, si ponderantur illi secundum amplitudinem alicuius
universalis mutuaeque coniunctionis inter homines, insigniter
immutatur. Sola enim ex opum congerie progressio constare
non potest neque promptiore ex bonorum ministeriorumque
usurpatione, si haec possidentur omnia pretio ipso tardatae

24

Cfr.

25

Ibid.,

ibid., 3:
48:

l.c,

l.c, p.
p.

281.

258.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

523

multitudinum progressionis ac neglectis socialibus, culturali


bus, spiritalibus personae partibus humanae.
10.

26

Tertio dein titulo plurimum afferunt novitatis Litterae

Encyclicae Populorum Progressio toti summae socialium Ec


clesiae doctrinarum necnon ipsi progressionis notioni. Novi
tatis enim indicium dispici valet aliqua in dictione intra postre
mam documenti paragraphum, quam iudicari merito licet velut
eius magisterii formulam, non tantum proprietatem quandam
illius historicam : nemo dubitat progressionem idem valere
ac pacem .

27

Etenim si vere constat socialem quaestionem nunc ad uni


versam coniunctionem inter homines hominum magnopere per
tinere , idcirco hoc evenit quod postulatis iustitiae satisfieri
dumtaxat potest simili pacto universali. Quae si forte praeter
mittuntur, incitamentum in animis valet aliquando exoriri
ipsarum iniustitiae veluti victimarum violenter ut respondeant,
perinde ac plurium accidit bellorum initiis. Hominum enim
turmae a bonorum partitione submotae, quae omnibus sunt
primitus destinata, se ipsi percontari possunt : Quin vi iis
resistamus cunctis vi qui nos priores omnes conflictant? Ac si
rerum inspicitur status pro totius discidio orbis duas ferme in
nationum consociationes, quod anno iam millesimo nongente
simo sexagesimo septimo vigebat, pro consectariis inde ac subiectionibus tum oeconomicis tum politicis proficiscentibus, augescit sane maiorem in modum periculum .
Huic autem explanationi animum permoventis sententiae,
quae Encyclicarum Pauli VI formulae inest, additur et alia,
quam documentum idem leviter significare haud omittit :

2 8

Quomodo id denique defendi potest, quod nempe cumuli pecu26

Cfr.

ibid., 14:

oeconomicae
oportet:

l.c, p.

incrementum

264:

Progressio,

contendit.

Nam,

ut

de qua loquimur,

non

vera

eadem

dici

possit,

unice

ad

rei

integra

sit

scilicet cuiuslibet hominis ac totius hominis profectui consulere debet.

27

Ibid.,

28

Cfr.

87:

l.c,

ibid., 53:

p.

299.

l.c, p.

283.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

524

Officiale

niarum ingentes, quae valent quidem reservari debentque ad


populorum

progressionem

duplicandam,

contra

derivantur

in homines singulos vel eorum numeros locupletandos aut in


apparatum militarem augendum profunduntur tam apud iam
progressas Civitates quam inter nationes ad progressionem
nitentes, unde verus potiorum rerum evertitur principatus?
Quod quidem gravius est, ratione habita ipsarum difficultatum
maiorum saepius videlicet impedientium quominus destinatae
iam pecuniae recta quadam via subsidia nationibus afferant
indigentibus. Si porro progressio novum pacis est nomen ,
bellum aliunde apparatusque militares maximus sunt inimi
cus plenae populorum progressionis.
Sic profecto sub locutionis Pontificis Pauli VI lumine inci
tamur nos ut progressionis ipsius reficiamus conceptum, qui in
illo certissime non invenitur, a quo dumtaxat satis fit corporeis
necessitatibus per bonorum incrementum neque in miserias
intenditur animus maioris hominum partis, et a quo etiam
nimium quoddam sui ipsius studium apud singulos homines
ac nationes unica evadit et sola eis ratio agendi. Acriter ideo
memorat Epistula Iacobi: Unde bella et unde lites in vobis?
... ex concupiscentiis vestris, quae militant in membris vestris.
Concupiscitis et non habetis (Iac 4, 1 s.).
In alio contra aliquo orbe, ubi sollicitudo de bono univer
sorum hominum communi, id est prospiciens cura animo
rum morumque progressioni pro cupiditate cuiusque lucrorum

dominaretur,

contingere

quidem

pacem

liceret

veluti

fructum quendam ac perfectiorem iustitiae formam inter


homines .

29

Haec quoque Encyclicarum Litterarum novitas vim perpetuam prae se fert ad resque accommodatam pro huius scilicet
temporis mente, quae adeo subtiliter intimum percipit inter
iustitiae observantiam et confirmationem pacis vinculum con
tractum.
Cfr.

ibid.,

76:

l.c,

p.

295.

525

Acta Ioannis Pauli Pp. II

III
11.

Primarium

magisterium

Litterarum

Populorum

Pro-

gressio suo iam tempore validam sibi undique peperit respon


sionem suum ob novitatis genus. Nihil tamen dubitandum quin
socialia ipsa adiuncta, in quibus hisce versamur diebus, pro
prie eadem dici nequeant ac viginti abhinc annos. Quam ob
rem unumquodque caput leviter perstringentes volumus non
nullis insistere nostrorum temporum proprietatibus, quo doc
trinam Encyclicarum Pauli VI altius perquiramus, ratione
item populorum progressionis habita.
12.

Et primum quidem denotari oportet ipsas progressionis

spes tum temporis adeo vigentes, hodie contra valde profecto


sua ab impletione longinquas et exsecutione videri.
Hac de re Encyclicae Litterae nihil prorsus deceptionis
praetendebant. Earum enim ponderosus quidem, nonnumquamque etiam sermo terrificus, condicionis tantummodo extollebat
gravitatem atque singulorum conscientias obstringens hominum
obiciebat simul officium proprias absolvendi partes eadem ut
sanar e tur condicio. Iis porro annis quidam percrebuerat quasi
Optimismus opinantium fieri scilicet posse ut non nimiis viri
bus in id impensis tarditas populorum pauperum oeconomica
expleretur, ut fundamentales illis suppeditarentur structurae
atque adiumenta in toto opere transeundi aliquando fabriles
ad industrias.
Quibus in historiae humanae condicionibus, praeter operam
nationis cuiusque diligentiamque, ipsa Nationum Unitarum
Consociatio duo progressuum decennia continuata praestitit.
Capta quaedam sunt consilia, inter binas Civitates et plures
simul, ut multis sic subveniretur nationibus, quarum aliae iam
diutius sui erant iuris, aliae maximam scilicet partem
30

Decennia

decennium

attinent

(1980-1990).

ad

annos

1960-1970

et

1970-1980;

nunc

volvitur in

tertium

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

526

Officiale

paulo ante ex conatu enatae coloniarum priorum demoliendarum. Sua autem ex parte necesse sibi esse sensit Ecclesia in
quaestiones hac nova rerum condicione importatas plenius in
cumbere, cum afflatu religioso suo humanoque eadem illa fo
vere cogitaret conamina quibus nempe animam iniceret ad
agendumque impulsionem validam.
13.

Varia tamen haec religiosi et humani, oeconomici et

technici generis opera dici haudquaquam possunt inania aut


vacua fuisse, quoniam quaedam saltem impetrare potuerunt
effecta. At in universum quidem, omnibus id est quae adsunt
perspectis elementis, infitias ire non par est orbis statum, si
sub titulo respiciatur populorum progressionis , praesentem
ostentare speciem potius improbandam.
Quocirca animos continuo revocare volumus ad universalia
indicia nonnulla, ut postmodum alia singularia prorsus ac
propria illustremus. Posthabitis in praesens numeris ipsis et
rationarii computationibus, intueri potius sufficit interminatam
virorum

mulierumque

turmam,

infantium

et

adultorum

et

senum paucis verbis verarum atque non iterandarum perso


narum humanarum qui intolerando premuntur miseriae pon
dere. Complura praeterea centena milia hominum sunt qui
idcirco de omni deiciuntur spe quod multis in orbis partibus eo
rum condicio vehementer est in peius conversa. Hos ergo ante
tristes casus egestatis necessitatisque, in qua tot fratres sororesque nostri iacent, ipse nos sollicitat Iesus Dominus (cfr.
Mt 25, 31-46).
14.

Et id comprobatur primum uti elementum improbandum,

quod hiatus regiones inter, qui dicitur, orbis septentrionalis pro


gressi atque australis orbis adhuc progredientis non persistit
modo, verum augescit. Haec geographica dictio res indicat tan
tum, quoniam ignorare nemo potest fines divitiarum ac inopiarum campum transire ipsarum societatum progressarum tum

527

Acta Ioannis Pauli Pp. II

etiam progredientem. Ita profecto, quem ad modum sociales


iniquitates usque ad egestatis condicionem pertingentes exsi
stunt inter ditiores Civitates, sic pari omnino modo apud na
tiones minus progressas non raro signa deprehenduntur nimii
suorum commodorum amoris necnon opum maiorum ostentationes, quae tam animos con turbant quam vere offendunt.
Affluentiae bonorum ministeriorumque praesto exstantium
quibusdam in orbis provinciis, quae potissimum in septentrio
nali orbe progresso conspiciuntur, respondet in regione australi
intolerabilis progressuum tarditas. At in ipsa hac geographica
et politica provincia hominum omnino maxima generis degit
pars.
Si dein regionum diversarum multiplices ponderantur ra
tiones : effectio alimentorum ac partitio, sanitas publica et habi
tationes, copiae aquarum potulentarum,

operis condiciones

praesertim feminarum, quae difficulter quidem a servitutis


ipsius distinguuntur formis, vitae diuturnitas aliaque simul
oeconomica et socialia documenta , patescit rerum facies uni
versalis, quae exspectationem fallit omnino, sive in se ipsa re
spicitur sive cum nationum magis progressarum numeris et
aestimationibus confertur. Verbum illud hiatus sua sponte
animo orique occurrit.
Fortassis non aptissimum istud vocabulum est ut accurate
vera ipsa designetur condicio rerum, quandoquidem imaginem
prae se potest ferre ordinis cuiusdam perstantis sive stativi.
Verum non ita sese habet. In itinere enim nationum progres
sarum atque in via progredientium ad prosperitatem varia
hisce visa est annis velocitas accelerationis, quae nempe efficit
ut augeantur et duplicentur ipsae inter eas distantiae. Civita
tes ad progressionem nitentes, nominatim pauperiores, statu de
tinentur insanabilis retardationis.
Ad haec dein adiungenda insuper sunt discrimina formarum humani cultus atque aestimationes bonorum diversos inter
hominum coetus globosque in societate, quae haud congruunt

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

528

semper

cum

oeconomicae

progressionis

Officiale

amplitudine;

nihilo

minus aliquid reapse ad pariendas conducunt distantias istas.


Sunt porro hae partes rerumque aspectus totum iam orbem
complectentes, unde multo redditur tota socialis quaestio implicatior,

quoniam sic indolem sibi induit causae alicuius

universalis.
Diversae si orbis regiones observantur ita crescente talis
hiatus distantia seiunctae, si earum proin unamquamque intel
legitur proprium sequi debere cursum effectibus cum propriis,
ideo etiam comprehenditur cur recentiore in hominum sermone
mentio identidem fiat variis de orbibus unicum nostrum intra
mundum: de Primo Mundo videlicet, Secundo, Tertio, quin
immo de Quarto interdum Mundo.

31

Huius modi quidem dic

tiones, licet earum manifesto non sit plena quadam ratione


omnes recensere orbis nationes, plurimum tamen significant:
testimonia enim sunt late diffusi sensus mentisque habitus, quo
unitas orbis, aliis id est verbis, generis hominum unitas serio
periculo exponi iudicatur. Is autem loquendi modus, extra vim
illius plus minusve congruentem cum rebus ipsis, celat sine
dubitatione in se sententiam quandam moralem, de qua Eccle
sia, quae est sacramentum seu signum et instrumentum ...
totius ... generis humani unitatis sese indifferentem praebere
non potest.
15.

32

Supra expositus condicionum status mancus certissime

erit et mutuus, nisi ad ea indicia oeconomica ac socialia


tardatae progressionis aliae accesserint rationes pariter nega
tivae, immo vero animum quae magis conturbant, iam ex ipsa
humani cultus provincia. Hae quidem sunt: litterarum ignorantia, difficultas aut nulla omnino facultas superiores educa-

31

Locutio

Quarti

dictas minus progressas,

Mundi

statis regiones Nationum quae


32

non

identidem

tantum

verum etiam ac potissimum


medium

aliumve

adhibetur

ad

magnae

habent

reditum.

ad

Nationes

sic

vel extremae ege-

CONC. OEC. VAT. I I , Const. dogm. Lumen Gentium de Ecclesia, 1.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

529

tionis ordines adeundi, exigua potestas proprias conferendi par


tes ad nationem suam exstruendam, abusus varii modi et oppressionis oeconomicae, socialis,

politicae atque etiam reli

giosae personarum humanarum iuriumque ipsarum, discri


mina omne genus facta, potissimum vero illud maxime odio
sum, quod secundum cutis ipsius fit colorem. Quodsi earundem
aliqua plagarum in regionibus deprehenditur septentrionis ma
gis progressi, nihil dubitatur quin multo sint crebriores, diuturniores ac difficiliores ad eradicandum apud minus progressas
aut instructas minus Civitates.
Asseverari necesse est in huius temporis mundo saepius
restingui inter alia iura etiam ius ad propria incepta oeconomica. Atqui agitur de magni momenti iure, non ad singulos
modo quod spectat verum ad bonum commune quoque. Ex
rerum enim commonstratur experientia talis negationem iuris
vel eius circumscriptionem ob assertam quandam aequalita
tem in omnium societate imminuere vel funditus etiam in re
delere ipsum studium

singillatim

res

proprias

peragendi,

subiectivam videlicet effectricem civis industriam. Hinc eo pacto


exoritur non vera solum aequalitas sed potius aequatio in imo
ordine . In efficientis singulorum operae locum passiva rerum
succurrit acceptio necnon obnoxietas et subiectio ipsi appa
ratui grapheocratico, qui, veluti unicum officium quod dispo
nit et decidit , quamvis non ipsum possideat , de tota
summa bonorum efficiendique instrumentorum, reicit in con
dicionem omnes obnoxietatis ferme absolutae, quae haud dis
similis traditae est subiectioni opificum ac proletariatus ex
ipsis opum et pecuniarum dominis. Id quod sensum excitat
frustrationis vel desperationis hominesque comparat ad sese
subtrahendos ex ipsa nationis vita, multis interea ad emigrandum inde propulsis atque generato pariter quodam emigrationis psychologicae genere.
Consectaria sua secum affert talis rerum condicio, etiam
quod ad iura nationum singularum attinet. Etenim accidit
35 - A. A. S.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

530

crebro ut Civitas aliqua suo destituatur subiectivo iure, id est


propria maiestate , quae ei convenit, secundum vim illius
oeconomicam atque etiam politicam et socialem certoque quo
dam modo culturalem, quandoquidem omnes hae vitae rationes
apud ipsam nationis communitatem inter se iugantur.
Confirmandum praeterea est nullum socialem coetum, verbi
causa factionem politicam, occupare licere partes unius cuius
dam ducis, cum et istud efficiat ut vera subiectiva proprietas
ipsius societatis auferatur necnon personarum-civium, perinde
atque evenit omni in absoluti dominatus regimine. Ibi enim
homo ipse et populus totus obiectum quoddam fiunt, quan
tumvis

publicae

affirmationes

verborumque

confirmationes

contrarium indicent.
Hoc autem loco addi decet multas alias exstare in orbe huius
temporis paupertatis formas praeter genus supra commemoratum. Nonne enim quaedam inopiae species vel privationes
ipsae hanc merentur appellationem? Negatio iurium humano
rum vel coarctatio, qualia sunt exempli gratia ius religiosae
libertatis, ius communicandi ipsam societatis aedificationem,
ius libere sese congregandi vel opificum collegia excitandi vel
propria ineundi coepta rebus in oeconomicis, nonne fortassis
reddit personam humanam item egentem, ne dicamus magis
omnino, quam bonorum corporeorum privatio? Estne prae
terea ipse profectus, qui rationem non habet plenae horum
iurium explicationis, revera progressio secundum hominum
indolem?
Aliis autem verbis: minor nostrorum dierum progressio
non oeconomica modo est, verum culturalis etiam, politica ac
simpliciter humana, perinde ac viginti abhinc annos Litterae
praedicaverunt

Encyclicae

Populorum

Progressio,

adeo

pro

fecto ut loco hoc interrogandum cuique sit haeccine tam tristis


rerum condicio effectus partim saltem sit conceptionis nimis
arctae, id est dumtaxat oeconomicae, ipsius progressionis necne.

531

Acta Ioannis Pauli Pp. II

Quantumvis laudabiles facti conatus sint his duobus ante

16.

actis decenniis a nationibus magis progressis ipsisque ad pro


gressionem nitentibus necnon ab institutis omnium gentium
communibus ut effugium reperiatur aliquod iisdem e difficulta
tibus vel afferatur remedium alicui saltem earundem exteriori
signo, affirmari tamen rursus oportet condiciones ipsas esse
ingraves cere visas insigniter.
Onus vero talis rerum conversionis in peius diversis repe
titur de causis et originibus. Manifestae notandae sunt graves
que omnino omissiones et neglegentiae in nationibus ipsis viam
iam progressionis percurrentibus, praesertim earum in auctori
tatibus, penes quas potestas oeconomica est ac politica. Tanto
quidem minus dissimulare possumus officia Nos et obligationes
non perspicere Civitatum progressarum, quae non semper, con
sentaneo saltem modo. suum persenserint onus adiumenta infe
rendi nationibus ab orbe prosperitatis segregatis, ad quem ipsae
contra pertineant.
Quidquid demum id est, repudiari omnino opus est rationes
sive machinatione s oeconomicas nummarias ac sociales, quae
licet ab hominibus regantur, suapte tamen fere sponte et ultro
agunt, unde divitiae alterorum rigidius defigantur et alterorum
simul miseriae. Hae namque machinationes, agitatae via recta
aut obliqua a nationibus magis progressis, ex sua ipsarum ac
tione commodis favent administratorum suorum, at tandem ali
quando obstringunt vel afficiunt oeconomicas nationum parum
progressarum structuras. Decebit proinde easdem has subici ma
chinas accuratiori cuidam investigationi secundum principia
ethica ac moralia.
Litterae

iam

Populorum

praeviderant

Progressio

33

talium

rationum ac machinationum auxilio divites ipsos ditiores eva


dere posse pauperioresque pauperes. Quem rerum prospectum
comprobavit ortus interea ipse Quarti Mundi.
33

Cfr.

Litt.

Enc.

Populorum

Progressio,

33:

I.c,

p.

273.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

532

Officiale

Quamvis mundi societas documenta prae se ferat verae

17.

partitionis, quae receptis illis declaratur nominibus Primi, Se


cundi, Tertii etiamque Quarti Mundi, mutua tamen inter eos
persistit obnoxietas ac necessitudo, quae, quotiens non aestima
tur sua pro ethica obligatione, ad consectaria exitiosa homines
depellit maxime debiles. Immo vero eadem haec mutua obnoxietas ob quandam quasi interiorem dynamicam vim atque im
pulsionem ex machinationibus, quae non nuncupari possunt
nisi perversae, effecta parit vel ipsis in nationibus divitibus
adversa. Etenim intra has quoque Civitates, licet minore modo,
indicia magis propria tardatae progressionis offenduntur. Com
pertum itaque omnibus esse debet profectum ipsum aut communem fieri universis terrarum partibus aut viam inire regressionis iis pariter in provinciis, quae constanti eminuerint pro
fectus : eum aut cunctae orbis communicant nationes aut num
quam genuinum reapse experientur.
Inter propria inferioris progressionis indicia, quae magis tan
gunt magisque etiam progressas nationes, duo potissimum sta
tum immensae necessitatis designant. Primum habitationum discrimen. Hoc vertente Anno Internationali tecto carentium,
quem celebrari voluit Nationum Unitarum Consociatio, in tur
banti animus intenditur multorum milium centenorum hominum
congrua domo destitutorum aut nullam prorsus habitationem
habentium, ut omnium excitetur conscientia utque huius gra
vis adeo difficultatis sanatio reperiatur, quae singulis adverso
modo nocet hominibus eorumque et familiis et societati ipsi.

34

Habitationum paucitas hominum ubique per terras cerni


tur atque maximam partem referenda est ad crescentem usque

34

Ut

est notum,

Apostolica

Sedes

nationalis peculiari quidem Documento


Que has
(27

hecho

Decembris

de

tu

1987).

hermano

sin

sociata

est

Pontificiae

techo f

celebrationi
Commissionis

La Iglesia

ante

la

huiusce

Anni

Iustitia
carencia

de

et

interPax ,

vivienda

Acta Ioannis Pauli Pp. Il

533

frequentationem et densatum incolatum urbium.

35

Quin ipsi

magis progressi populi maestum intra se spectaculum exhibent


hominum singulorum et familiarum, a quibus maxima datur
opera ut superstites modo sint vitae, dempta omnino domo vel
aliqua adeo incerta possessa ut nulla plane esse videatur.
Tectorum inopia, quae ex sese iam tam gravis difficultas
est, signum et summarium habeatur necesse est maioris cuius
dam numeri defectuum oeconomicorum, socialium, culturalium
vel simpliciter humanorum proindeque, habita ipsius amplitu
dinis rei ratione, haud difficulter quis sibi persuadet quam
longe a vera absimus populorum progressione.
18.

Aliud proprie

improbandum

indicium,

cuius

maxima

quidem ex parte nationes sunt participes, veritas est hominum


opere carentium aut parum quidem eo fungentium.
Nemo uspiam est sibi quin exploratam habeat tum praesentem necessitatem tum crescentem gravitatem similis apud na
tiones quaestuosa industria instructas condicionis. Si vero haec
36

res iam terret animos apud Civitates ad progressionem nitentes,


ubi magna est quota pars natorum magnaque simul civium
iuniorum multitudo, inter nationes maioris profectus oecono
mici videntur iam operis fontes deminui sicque ipsae facultates
Iaborandi, non modo non augescunt, sed decrescunt necessario.
Hoc item elementum una cum effectuum adversorum serie
tam pro singulis quam pro societate omni a deiectione usque
ad amissionem dignitatis, quam sibi quisque vir debet ac mu
lier, adducit sane Nos serio animo ut interrogemus quodnam
progressionis genus sint homines hos viginti annos persecuti.
35

AAS

Cfr.
63

36

PAULUS

(1971),

Recens

pp.

PP.

VI,

Ep.

Apost.

Octogsima Adveniens

(14

Maii 1971),

8-9:

406-408.

inquisitio

Etude

sur

l'Economie

mondiale

1987

Nationibus

Unitis

f o r a s data novissimas de hac re complectitur n o t i t i a s (cfr. pp. 8 - 9 ) . Centesimae partes

hominum

opere

carentium

in

Nationibus

cundum mercatus leges geruntur, t r a n s i e r u n t


operis anno 1 9 7 0 ad octo partes anno 1 9 8 6 .
opere carentium n u m e r a n t u r .

progressis,

ubi

oeconomicae

a t r i b u s centesimis partibus

res

se-

copiarum

Nunc ducenties nonies centena m i l i a

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

534

Officiale

Et hac de re in mentem peropportuna illa dicta redeunt quae


Litterae Nostrae Encyclicae Laborem Exercens complectuntur :
(c Necesse autem est moneatur partem constitutivam simulque
comprobationem maxime consentaneam illius progressionis in
spiritu iustitiae ac pacis, quam profitetur Ecclesia quamque
flagitare haud cessat (...),
humani aestimationem,

novam esse

continuamque

laboris

tum ratione obiectivi eius finis tum

causa dignitatis subiecti omnis laboris, quod idem est homo .


Ex contrario autem, una res immensae magnitudinis mentem
funditus conturbai ... : subsistunt hominum turmae invite otiosorum vel partim saltem opere carentium (...): id quod sine
dubio commonstrat, tam intra singulas communitates politicas
quam in rationibus inter eas per continentes vel per totum
mundum ipsum intercedentibus, aliquid perperam geri, quod
spectat ad ordinationem laboris et navitatem hominum, et qui
dem in rebus et locis, quae maximam difficultatem summum
que prae se ferunt momentum sociale .

37

Quem ad modum superior illa condicio, ita haec profecto


altera suam ob indolem universalem certoque quodam pacto
multiplicantem praebet nobis indicium summopere significans,
ex adverso suo effectu, ipsum statum proprietatemque popu
lorum progressionis, coram quibus hodie consistimus.
19.

Documentum aliud deinde est etiam recentioris huius

aetatis proprium, quamquam idem non deprehenditur ubique,


quod sine dubitatione indicat similiter mutuam illam necessitudinem inter progressas nationes ceterasque minus progressas.
Tota est quaestio de debitis inter nationes, cui Pontificia Com
missio Iustitia et Pax suum dicavit hoc anno scriptum.

38

Silentio hic transiri illud vinculum non potest arctum simi


lem inter difficultatem, cuius augescens gravitas iam in Litteris
37

Litt. Enc. Laborem Exercens (14 Septembris 1981), 18: AAS 73 (1981), pp. 624-625.

38

Al servizio

della comunit umana:

(27 Decembris 1986).

un

approccio

etico nel

debito

internazionale

Acta Ioannis Pauli Pp. II

535

a verbis Populorum Progressio incipientibus erat plane decla


rata,

39

atque ipsam de populorum progressione quaestionem.

Quae populos iam in progressionis via constitutos impulit


ut oblatum pecuniarum magnarum caput susciperent, causa
ipsa fuit spes fieri posse ut in profectus operibus collocarentur.
Quapropter paratae sic pecuniae necnon earum receptio tam
quam opis mutuo datae haberi valent veluti auxilium progres
sioni ipsi additum, quod in se optatur licetque, quamvis im
prudens forsitan fuerit nonnumquamque nimis festinatum.
Mutatis interea tamen rerum adiunctis, tum in nationibus
aere alieno gravatis tum in ipso pecuniarum commercio inter
Civitates instrumentum ita electum, quo progressionibus adiu
mentum ministraretur, conversum denique in machinamentum
est quod contraria effecit. Quod idcirco contingit simul quo
niam populi ipsi debitores, ut oneribus satis faciant debitorum,
se cogi cernunt ut capita exportent pecuniarum, quae ad augen
dum vel omnino ad sustinendum eorum prosperitatis gradum
sunt necessariae, simul quoniam eandem ob causam consequi
non possunt alia nummaria subsidia tantundem necessaria.
Hac ex machinatione oeconomica instrumentum illud ad
populorum progressionem destinatum transiit demum in
quin immo interdum in profectus inferioris exagge-

frenum,
rationem.

Incitare hae notiones debent ut, quem ad modum docu


mentum Pontificiae Commissionis a Iustitiae et Pace monet,

40

ethica indoles ponderetur mutuae populorum necessitudinis et


ut, secundum principia huius Nostrae considerationis, neces39

Litt.

Enc.

Populorum Progressio,

periculum, ne nationes,
ad

quod

solvendum

quae

suos

ad

54:

l.c,

pp.

283

s.:

progressionem nituntur,

praecipuos

quaestus

impendant.

Exinde

iam

non

aere demergantur
Utraque

pars

erit

alieno,

astipulari

sane poterit de usuris itemque de tempore, quo pecuniae mutuo acceptae sint reddendae, iis tamen condicionibus quae ab utraque parte ferantur,
gratuita dona,

pecunias

aequando scilicet

sine ullo fenore vel parvis tantum usuris

sumptas,

atque

annos, quibus credita gradatim solvantur .


40

Cfr.

Explicatio

Documenti:

cio etico nel debito internazionale

Al

servizio

della

comunit

(27 Decembris 1986), III.2.1.

umana:

un

approc-

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

S36

Officiale

sitates inspiciantur condicionesque ethicis pariter principiis


permeatae ipsius consociatae adiutricis operae ad progressionem
efficiendam.
20.

Hoc autem si perspicimus loco causas in toto processu

populorum progressionis, quae contra ipsas sententias Littera


rum Populorum Progressio evenit, quae quidem Litterae tan
tum excita ver ant spei, animus praesertim insistit Noster in
hodiernae condicionis causis politicis.
Cum ante nostros observetur oculos summa elementorum
sine dubio implexorum, haud itaque hic absolutam perfici licet
rerum inquisitionem. Verum tamen taciti non possumus partem
praetermittere politicorum adiunctorum singularem quae histo
ricam hanc aetatem post pancosmium bellum alterum denotat
quaeque res haud neglegenda est ipso in populorum progres
sionis cursu.
De veritate loquimur duorum quasi foederum, inter se oppositorum, quae nominibus plerumque usu acceptis appellan
tur Oriens et Occidens orbes. Cuius quidem appellationis causa
non dumtaxat politica,

verum,

uti dicitur,

geopolitica est.

Eorum autem foederum utrumque adsimilare sibi vel congloba


re studet circum sese, variis quidem coniunctionis aut commu
nicationis modis, alias item Civitates earumve consociationes.
Politica in primis est haec oppositio, quatenus unumquod
que foedus propriam reperit naturam in complexu quodam
institutorum societatis rationumque gubernandi, qui alteri con
trarius ferme est et adversus. Eadem vicissim politica oppo
sitio originem ducit alia ex repugnantia multo altiore, quae
in notionibus

reponitur philosophicis.

Viget enim in orbe Occidenti institutum, quod historica


principia sectatur capitalismi lib eratis, qui superiore enucleatus est saeculo precrebrescentibus fabrilibus industriis. Orbe
contra in Orienti viget institutum, cui ortum dedit ipse collectivimus Marxianus, enatus videlicet ex ordinum opificum con-

Acta Ioannis Pauli Pp. II

537

dicione effectusque sub lumine impulsuque peculiaris historiae


interpretationis. Harum utraque philosophiarum repetens nem
pe duas adeo inter se diversas aestimationes hominis eiusque
libertatis ac partium socialium proposuit et provehit adhuc in
provincia oeconomica formas inter se pugnantes ipsius consti
tutionis humani operis ac structurarum dominii rerum, quod
spectat praesertim ad instrumenta, quae dicuntur, effectionis
rerum.
Fieri vero non potuit quin oppositio illa philosophiarum,
cum rationes gigneret sedesque adversas ipsius potentiae adhi
bitis propriis normis praedicandi res hominesque docendi, in
augescentem

usque

progrederetur

militarem

oppositionem,

unde etiam pacta bina exorta sunt armatorum populorum, quo


rum alteri alterum diffidit metuitque ne alterum alteri praestet.
Necessitudines autem inter Civitates non potuerunt suo vicis
sim tempore non effectus percipere huius logicae consecutionis foederum ac respondentium rei regionum auctoritatis
exercendae . Contentio vero haec inter opposita pacta, quae
profligato altero bello universali emersit, dominata est et pervasit totum quadraginta annorum intervallum subsecutum,
cum alias induit speciem sibi belli frigidi , alias belli per
procurationem per abusum videlicet pugnarum localium, alias
autem suspensos anxiosque hominum tenuit animos bellum
minitans apertum atque universum.
Etiamsi in praesentia ipsa tempora periculum tale longius
aliquanto remotum videtur, quamquam non funditus amotum,
et tametsi iam ad consensionem est perventum de uno saltem
armorum atomicorum delendo genere, ipsa exsistentia et oppo
sitio illorum foederum nihilo cessant minus solida esse et sol
licitudinem generare, unde etiam condicionem pergunt afficere
orbis totius.
21.

Hoc accidit effectibus cum maxime adversis potissimum

in ipsis rationibus ac necessitudinibus inter nationes, quae Civi-

Acta Apostolicae

538

Sedis - Commentarium Officiale

tates ad prosperitatem progredientes respiciunt. Etenim, uti in


comperto est, contentio illa Orientem inter et Occidentem ex
se iam non tangit aliquam repugnantiam inter diversos duos
progressionis gradus verum potius diversos inter duos conceptus ipsius progressionis hominum populorumque, quorum uter
que imperfectus est talisque qui planam poscat emendationem.
Eadem porro oppositio in illas ipsas nationes transfunditur,
unde fit ut dilatetur hiatus iam rebus in oeconomicis consti
tutus inter Septentrionalem et Australem orbem estque consec
tarium ipsius longinquitatis inter duos orbes : magis minusque
progressum.
Haec una causarum est cur Ecclesiae socialis doctrina
notet ac reprehendat tantopere capitalismum liberalem quan
tum marxisticum collectivismum.

Nam,

habita ipsius

pro

fectus ratione, sua sponte se ingerit interrogatio : quo pacto


aut quali modo duae illae philosophicae rationes obnoxiae
sunt iis mutationibus atque accommodationibus, quibus adiu
vetur vel provehatur verus integerque hominis populorumque
progressus hodierna in societate? Quippe: mutationes illae et
accommodationes usquequaque necessariae videntur urgentesque ad causam unius cuiusdam progressionis omnium plane
communis.
Civitates nuperius adeptae sui iuris statum, quae, enitentes
magnopere ut peculiarem suam culturalem assequantur politicamque proprietatem, auxiliorum indigent efficacium ac liberalium a nationibus ditioribus ac magis progressis, implicantur,
atque identidem etiam labefactantur, dimicationibus ob variam
philosophiam, quae inevitabilia dein progignunt intra eas discidia, quin etiam nonnumquam vera inflammant civilia bella.
Quod propterea etiam evenit quod pecuniae in nationibus illis
collocatae atque adiumenta in progressionem concessa saepius
deflectuntur proprio a proposito et adhibentur potius ad ipsas
incitandas dissensiones extra omnino et contra commoditatem
Civitatum, quae inde beneficia deducere debent. Harum fiunt

539

Acta Ioannis Pauli Pp. II

sibi complures prorsus consciae periculi ne novo obiciantur


coloniarum instituendarum generi, unde sese subtrahere con
tendunt. Quae proin conscientia peperit suo tempore etiam inter
difficultates, dubitationes atque etiam contradictiones, Motum
Internationalem Civitatum non consociatorum, qui pro suo po
sitivo proposito efficaciter confirmare intendit cuiusque populi
ius propriam ad identitatem, suam ad libertatem ac securitatem
necnon ad participationem secundum aequalitatis et solidae
coniunctionis principium fructus bonorum, quae universis
destinantur hominibus.
22.

Quibus consideratis, expeditius et clarius hos in postre

mos viginti annos inspici potest necnon dissensiones facilius


intelleguntur, quae partis orbis terrarum septentrionalis sunt
propriae, inter Orientem scilicet et Occidentem,

tamquam

causa haud postrema tarditatis ac torporis, quibus meridianae


afficiuntur orbis regiones.
Quae Nationes, ad progressionem nitentes, potius quam in
Civitates sui iuris vertantur, quibus curae sit iter ad commu
nia omnium bona et commoda iure participanda, partes fiunt
machinamenti, ingentis nempe cuiusdam rerum conexionis.
Hoc saepe fit ipsa in regione subsidiorum viarumque socialis
communicationis, quae cum curentur plerumque a sedibus in
septentrionalibus orbis plagis, ipsae haud semper iustam consi
derationem in priores partes et in quaestiones harum Natio
num intendunt neque servant earum humani cultus naturam,
sed haud raro distortam vitae hominisque rationem propo
nunt, ita ut non verae hominum progressionis necessitatibus
satisfaciant.
Ambae pariter adversae Nationum Consociationes ad effrenatam Populos subigendi voluntatem,

ut dici

solet,

aut ad

formas colonicae novae dominationis abditam propensionem


more suo usque habent: neque desunt qui eiusmodi libidini
facile succumbant, ut res gestae vel recentiores testantur.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

540

Officiale

Vitiosus hic est rerum status consectarium quidem belli


necnon cuiusdam sollicitudinis, quae immerito augetur suae
cuiusque securitatis causa quo impeditur ne ullum homi
nibus sit studium solidae et operosae omnium hominum con
iunctionis in commune bonum spectantium, ita ut detrimen
tum in primis inferatur populis pacis amantibus, qui et ad
bona omnibus hominibus destinata aditu intercluduntur.
Qui si ita consideratur, praesens status divisionis in orbe
terrarum directe obstat, ne in Nationibus minus progressis
aut ad progressionem nitentibus condiciones imminutae ao
tardatae progressionis vere immutentur. Populi tamen haud
semper in sua sorte quiescunt. Ipsae dein necessitates oeco
nomicae procurationis impensis bellicis compressae, sicut morositate ac naturali inefficacia, videntur quibusdam cursibus fa
vere, qui contrapositum tenuare possint, necnon facilius red
dere initium dialogi fructuosi veraeque mutuae operae pro pace.
23.

Quod asseveratur in Litteris Encyclicis a verbis Popu-

lorum Progressio* incipientibus, opes scilicet et pecuniarum


collocationes, quae ad edenda arma fuerint destinatae, usurpandas esse ad populos miseriis fameque levandos, id nunc
vel potiorem efficit rogatum, ut discrepatio inter adversas Na
tionum Consociationes penitus vincatur.
Diebus nostris eiusmodi opes re vera ad aliud non valent,
nisi ad alteram

Consociationem ita adiuvandam,

ut alteri

contrariae praestet tutamque suam securitatem reddat ac ne


cessariam. Distorta haec agendi ratio, quae vitium est ori
ginis, efficit ut Nationes illae, quae historice, oeconomice, pu
blice munus ducendi exercere possunt, angustiis afficiantur in
suo officio implendo, quod consistit in fovenda ac servanda
solida coniunctione cum populis studiosis perfectae progres
sionis sibi comparandae.
Hic oportet asseverare, neque nimium esse videatur, ducis
41

Cfr.

Litt.

Enc.

Populorum Progressio,

53:

l.c,

p.

283.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

541

munus inter Nationes accipere non licere, nisi quibus sint facultas et voluntas longe lateque conferendi ad commune om
nium bonum inquirendum.
Si qua Natio, plus minusve sibi conscia, voluptati cedens
veluti portis muroque se continendi, responsale officium recusaret e sua emanans praestantia inter Civitates, sane a munere
suo graviter discederet sibi ethice imposito. Quod facile agno
sci potest in tempore, cum Christifideles consilia Providen
tiae Dei plus minusve dispiciunt, quae et Nationes adhibere
potest tam ad sua exsequenda consilia, quam ad dissipanda
consilia gentium (cf. Ps 33, 10).
Cum Occidens videtur in quibusdam crescentis solitudinis
formis sui commodi causa vivere velle, ipseque Oriens in
certis de causis ignorare videtur suum esse communem par
ticipare operam ad populos miseriis levandos, tunc in con
spectu adest non solum proditio iustarum exspectationum ge
neris humani, quae inopinabilium effectuum est praenuntia,
sed etiam omnino certa violatio obligationis ethicae.
24.

Si armorum fabricatio gravis est rerum perturbatio vigens

in hodierno orbe terrarum, prae veris quidem ac certis hominum


necessitatibus usuque instrumentorum ad eas reparandas apto
rum, perturbatio haud minoris gravitatis tamen est ipsorum
armorum

negotiatio.

Quin immo, ad eiusmodi mercaturam quod attinet, huc


accedit ut vel severius sit iudicium ethicum. Ut plane constat,
loquimur de negotiatione interminata, quae etiam fines utrius
que adversae Nationum Consociationis superare potest. Ea
dem mercatura valet ad divisionem supergrediendam inter
Orientem et Occidentem, necnon praesertim inter Septentrio
nes et Meridiem, adeo ut, quod peius est, se in varias partes
insinuet, ex quibus australis constat orbis regio. Insolita igitur
res spectatur: cum auxilia oeconomica rationesque progres
sionis offendant in limites ideolgicos insuperabiles, in limi-

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

542

Officiale

tes cum taxationibus conexos aut ad emporia pertinentes, ex


contrario arma, quae undique proficiscuntur, libertate fere in
finita in variis orbis terrarum partibus circumferuntur. Ne
que est qui nesciat sicut recentiore in documento de officio
ad Nationes pertinenti denotabat Pontificia Commissio a Iustitia et Pace

42

quibusdam in casibus pecuniarum capita, quae

ab excultiore orbe terrarum mutua data essent, ad aliud apud


populos nondum progressione excultos non valuisse, nisi ad
arma comparanda.
Quibuscum

omnibus

si

cumulatur

tremendum periculum

inter omnes notum, quod in armis atomicis incredibilem usque


in modum coacervatis consistit, haec, quae sequitur, videtur
conclusio: rerum status huius orbis terrarum, una cum rebus
oeconomicis, potius quam sollicitudinem exhibeat verae progressionis,

qua

omnes

ad

humaniorem

vitam

ut Litterae Encyclicae Populorum Progressio

43

adducantur,
adumbrave

runt, videtur ad hoc esse, ut in iter ad mortem celerius nos


inducat.
Consectaria eiusmodi rerum status apparent in plaga ty
pica ingravescenti, quae index est perturbationum et conflic
tationum hominum huius temporis: ipsa dicimus multiplicata
iam profugorum centena decies milia, qui ob bella et calamitates naturales et persecutiones, omnisque generis discrimi
na, sunt domo opere familia patria spoliati. Ex virorum, mu
lierum et puerorum vultibus macie confectis, omnium vide
licet, qui in mundo dissociato omnique fere hospitalitate de
stituta, iam nequeunt domum invenire, funestus tot illarum
multitudinum eminet casus.
Neque aliud relinqui potest acerbum huius temporis exi
tium, tromocratia, quae idem valet ac consilium pariter necandi
homines ac delendi bona, ita potissimum ut quidam terror
41

Al

servizio

della

comunit

umana:

un

approccio

etico

del

nale (27 Decembris 1986), III.2.1.


43

Cfr. Litt.

Enc.

Populorum Progressio, 20-21:

l.c,

pp.

267 s.

debito

internazio-

543

Acta Ioannis Pauli Pp. II

inferatur suspensique animi status, haud raro obsidibus etiam


captis. Terroris acta numquam licet probare, ne tum quidem,
cum veluti causa inhumani eiusmodi usus quaevis adducitur
doctrina aut necessitas constituendae novae societatis. At eoque
vel minus licet, ut hodie accidit, ea probare, cum eiusmodi con
silia atque eversiones, quae interdum fiunt caedes, quidamque
raptus a culpa vacuorum et a conflictationibus alienorum
ostentationem intendunt suae causae faventem; aut quod vel
peius est, ita nequiquam fiunt, ut ad hoc dumtaxat homi
cidium fiat, ut mors alicui afferatur. Tanto horrore inspecto
atque dolore, vim servant, quae nonnullos abhinc annos dixi
mus, quaeque nunc repetere velimus : Christiana Doctrina
vetat... odium in alios habere et inermes interficere, pariter
ac uti methodis tromocratiae N .
25.

4 4

Hic mentio oportet de quaestione demographica fiat de

que ratione, qua hodie exponatur, secundum quae in memoratis


Encyclicis

45

Paulus PP. VI edidit ipsique Nos diffuse in A p o

stolica Exhortatione, quae a verbis Familiaris Consortio inci


pit, explicavimus.

46

Negari nequit quin, in meridianis praesertim orbis terra


rum locis, talis sit quaestio demographica, quae progressioni
obstet. Hic merito additur statim in septentrionalibus orbis
regionibus contrarias esse notas quaestionis demographicae
ac proprietates : sollicitudini hic est enim numerus natorum
iam restrictus, una cum effectibus recidentibus in populum
senescentem, qui proinde ne aptus quidem iam est ad biolo
gicam sui ipsius renovationem. Quae res per se ipsa valet ad
hominis progressioni obstandum.

44

Quemadmodum perperam

H o m i l i a habita in Hiberniae urbe Drogheda

(29

Septembris 1979),

5:

AAS 71

(1979), I I , p. 1079.
45

44

Cfr.

Litt.

Cfr.

Adhort.

E n c . Populorum Progressio, 37:


Apost.

Familiaris

n. 30: AAS 74 (1982), pp. 115-117.

Consortio

I.e., pp.
(22

275 s.

Novembris

1981),

praesertim

ad

Acta Apostolicae

544

Sedis - Commentarium

Officiale

asseritur progressioni nonnisi e demographico incremento dif


ficultates obvenire,

ita ne demonstratum quidem est omne

eiusmodi incrementum ab ordinata progressione abhorrere.


Ceteroqui magna videtur cum perturbatione compertum
haberi multis in Civitatibus modo et ratione procreationem
dissuaderi,

auctoribus illarum Nationum Magistratibus,

re-

fragante non solum humano ac religioso cultu earum proprio,


sed ipsa etiam verae progressionis natura. Saepe etiam acci
dit, ut eiusmodi dissuasiones aliqua coercitione fiant pecuniisque iuventur exterarum Nationum propriis, eaedemque dis
suasiones nonnumquam etiam subsidiis et adiumentis oeconomicis-nummariis subiciantur. Omni in re saepe summa violatio
patratur liberi eorum consilii, quorum interest, virorum scili
cet et mulierum, qui corcitionibus intolerabilibus, non ex
ceptis oeconomicis, haud raro sollicitantur, ut novae huic succumbant formae oppressionis. Quae indignitates a pauperiori
bus profecto perferuntur: unde non sine causa suspicio est
novam vexationem phyleticam consummari aut certis quibus
dam phyleticis eugenismi formis f averi.
Hoc quoque facinus, quod oportet firmissime damnetur,
indicum est falsae ac perversae notionis hominis progressionis.
26.

Eiusmodi prospectus, de vera condicione hominum pro

gressionis hoc in orbe terrarum potissimum improbandus,


imperfectus quidem esset, nisi et commoda indicarentur, quae
simul sunt cum improban dis.
Primum commodum, plurimorum virorum ac mulierum
proprium, idem est ac animus omnino c o a c t e dignitatis suae
singulorumque mortalium; qui, v.g., e maiore ubique sollicitudine

eminet

in

observandis

hominum

iuribus

promptiore-

que etiam celeritate in violationibus eorum respuendis. Id


testatur numerus privatarum consociationum, quae, nonnul
lis etiam annumeratis vim habentibus in universo mundo, re-

545

Acta Ioannis Pauli Pp. II

cens sunt conditae necnon magna cura ac laudabili aequitate


fere omnes ad eventus internationales attendunt in re tantae
prudentiae.
Hac in re agnoscamus oportet quantum moti sint animi
Declaratione Iurium Hominum,, quam quadraginta fere abhinc
annos Consociatio Nationum Unitarum

promulgavit.

Quae

cum maneat et adhuc vigeat, necnon gradatim accepta sit a


Nationum Communitate, signum est divulgatae conscientiae
usque progredientis. In eadem autem regione iurium hominum
idem dicendum est de reliquis iuris instrumentis eiusdem Con
sociationis Nationum Unitarum aliorumve internationalium
Institutorum.

47

Conscius, quem diximus, animus non modo singulos, sed


etiam Nationes respicit ac populos, qui, quatenus subsistentia
genera quodam humano civilique cultu ipsorum proprio confor
mata, vehementius inducuntur ad pretiosum eiusmodi patrimo
nium servandum libereque administrandum ac provehendum.
Unoque tempore in orbe terrarum, qui omnium conflictatio
num genere di visus permovetur, homines, cum mutuae plenaeque inter se coniunctionis certi fiant gradatim, persuasum
sibi habent humana necessitudine opus esse, et quidem sibi
suscipienda ad morumque regionem transferenda. Praesenti
fortasse magis quam praeterito tempore homines intellegunt
communi sorte inter se astringi, quae ab omnibus una si
mul struatur oportet, ut communis vitetur clades.

Ex in

teriore hominis metu et angore, ut ex effugiis ab officii con


scientia, v.g. ex medicamentis stupef acti vis, quae omnia propria sunt aetatis nostrae, paulatim hoc animadvertitur, neque
bonum, ad quod omnes provocamur, neque beatitudinem, ad
quam tendimus, acquiri posse, nisi communi omnium conatu
ac studio, nimioque igitur reiecto amore sui.
47

Cfr.

Droits

New York 1983;

de

l'homme.

Recueil

IOANNES P A U L U S P P .

1979), 17: AAS 71 (1979), p. 296.


36 - A. A. S.

d'instruments
II,

Litt.

internationaux,

Enc.

Nations

Redemptor Hominis

Unies,

(4 Martii

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

546

Officiale

Huc accedit, veluti signum cultus, qui vitae tribui debet


haud obstantibus temptationibus comprimendi eius curam
(ab abortu ad euthanasiam) , consequens sollicitudo pacis;
ac denuo animus conscius pacis, quae dividi non potest: aut
omnium est pax aut nullius. Pacem dicimus, quae magis ma
gisque observantiam iustitiae exactam postulat et aequam, quae
consequitur, distributionem fructuum verae progressionis.

48

Inter signa secunda et omnino probanda huius temporis


annotari debet tum aucta conscientia exiguarum opum ex
stantium,

tum

necessitas

servandi

integritatem

et

veluti

rhythmos naturae, tum in statuenda humanae progressionis


dispositione, illorum habita ratione,

potius quam remitta

tur progressio quibusdam consiliis de ea turbulentis. In hoc


consistit ea quae oecologica vocatur sollicitudo.
Aequum est agnoscere etiam studium moderatorum rerum
publicarum virorumque in iis exercitatorum et peritorum doc
trinae oeconomicae atque addictorum corporatis opificibus mo
derandis, necnon clarorum scientiarum cultorum publicorumque administrorum ad omnes Nationes pertinentium quo
rum multi sunt fide religiosa moti haud paucis iacturis cuius
que propriis, mala mundi liberaliter dissolvendi et omnibus
viribus contendendi quo maior in dies pars virorum ac mulie
rum dono pacis fruatur vitaeque genere huius nominis digno.
Haud parum ad id conferunt magnae Consociationes internationales nonnullaeque societates regionales, quarum omnium
labores simul suscepti sinunt eas efficaciores esse.
Eiusmodi etiam generis opera nonnullae Civitates Tertii
Mundi, haud obstantibus iniquis compluribus condicionibus,

48

Cfr. CONC. OEC. VAT. I I , Const. past. Gaudium et Spes de Ecclesia in mundo

huius temporis, 7 8 ; P A U L U S P P . V I , Litt. Enc. Populorum Progressio, 7 6 : l.c, pp. 2 9 4 s.:


Cum ergo miseriae obsistimus et contra miquam

rerum condicionem

non solum prosperae hominum fortunae consulimus,


morumque progressioni atque adeo totius humani
diem de
statutus

die assiduo perficitur


perfectiorem

iustitiae

labore,
formam

modo is
inter

sed eorundem

generis
rerum

utilitati

spectetur

homines flagitat .

contendimus,

etiam animorum
favemus
ordo,

qui

...

Pax

Deo

547

Acta Ioannis Pauli Pp. II

consecutae sunt ut aliquo modo suis se opibus nutriant vel


aliquem habeant artium et artificiorum proventum, qui digne
superesse permittat fontesque laboris praestet omnibus actuo
sam vitam agentibus.
Quare non omnia sunt improbanda in orbe terrarum huius
temporis, neque id ita fieri potest, quia caelestis Patris Provi
dentia amanter nostris quoque angoribus prospicit cotidianis
(cf. Mt 6, 25-32; 10, 23-31; Lc 12, 6-7; 22-30); quin immo prae
stantiores res secundae, quas denotavimus, novam ethicae sol
licitudinem testantur, de magnis praesertim hominum quae
stionibus, inter quas humana est progressio et pax.
Haec ipsa veritas Nos inducit ad cogitandum de vera natura progressionis populorum, concorditer sane cum Litteris
Encyclicis, quarum anniversariam memoriam nunc celebra
mus quarumque doctrinam in honore esse cupimus.

IV
27.

Quod Litterae Encyclicae nobis suaserunt inspiciendum

in mundo huius temporis, nobis ostendit progressionem homi


num non esse rectilineam, seu rem fere automatariam ac per se
ipsam sine fine., perinde ac si genus humanum quibusdam sub
condicionibus expedite ad aliquam veluti non definitam tendat
perfectionem.

49

Haec notio, quae notioni progressionis, illuminismi notis


philosophicis potius signatae coniungitur, quam progressionis

50

significatione oeconomica-sociali acceptae, nunc aperte in du


bium revocari videtur, praesertim post cognitas calamitates
postremi utriusque belli pancosmii, post praestitutam ratio49

Cfr.

(1982),

p.

necessariam

Adhort.
88:

Apost.

Hoc

Familiaria

ipsum

ad meliora,

ostendit

Consortio
historiam

(22
non

Novembris
esse

1981),

simpliciter

6:

AAS

74

progressionem

sed eventum libertatis, quin immo luctationem inter liber-

tates .
50

Hac de causa in textu

harum

Litterarum

Encyclicarum

maluimus

uti

verbo

progressione potius quam verbo profectu id vero curantes ut verbo progressioni plenissime detur sensus.

548

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

nem, et partim ad effectum deductam, excidendi integros po


pulos, necnon ipso instante periculo atomico. Stultam bonam
spem irrationalem iactatio animi de ultimo hominis exitu se
cuta est non sine causa.
28.

Eodem tamen tempore in discrimen etiam ratio adducta

est, quae oeconomica vel oeconomicistica nuncupatur


et cum verbo progressionis conectitur. Hodie re vera me
lius intellegi potest merum congestum bonorum ac ministerio
rum, quamvis plerisque is faveat hominibus, non satis esse ad
humanam felicitatem persequendam. Proindeque facultas mul
tiplicium beneficiorum realium, quae his proxime actis tem
poribus scientia et technica disciplina effecerunt, re addita,
quae informatica dicitur, non homines ex omni eripit ser
vitute. Ex contrario, postremorum annorum usus docet opes
et potestates, quae homini ad nutum praesto sunt, in eum ver
tere ut opprimant, nisi regantur iudicio morali ac propensione
ad verum generis humani bonum.
Trepida cognitio recentissimi temporis perquam idonea ad
docendum videtur : prope miserias tardatae progressionis, quae
accipi non possunt, nimia quaedam progressio adest, eadem
que pariter reicienda, quia, sicut prior, ita et altera est bono
veraeque felicitati adversa. Nimia enim eiusmodi progressio,
quae in supervacanea consistit abundantia omnis generis re
rum corporearum pro quibusdam hominum coetibus, facile ef
ficit ut homines et possessioni et immediatae voluptati ser
viant neque alio spectent, nisi ad res multiplicandas aliasve
vel perfectiores pro iis, quas iam possederint, substituendas.
Is est qui dicitur civilis cultus rerum consumendarum cupidus,
qui idem et reiciendorum et purgamentorum est cultus.
Res, quae possidetur, directo seponitur simul atque nova aut
perfectiore superatur, neglecta utilitate perenni fortasse illius
propria aut in commodum egentioris hominis convertenda.
Nos omnes oculis mala videmus consectaria perversae vo-

549

Acta Ioannis Pauli Pp. II

Iuntatis, qua nonnisi rebus consumendis servimus: ante om


nia crassum quemdam materialismum , quem dicunt, unoque tempore summam insatietatem, quia, nisi omnino prae
cavendis a multis nuntiis rerum laudativis necnon assidua et
corruptrice bonorum oblatione, statim intellegimus eo plures
res desiderari quo plures possideantur, neque satiata altiora
desideria manere, eademque fortasse ne exsistere quidem.
Litterae Encyclicae Pauli P P . VI iam illustraverunt quid in
ter possidere et esse differret, quae diversitas hodie tam
51

saepe augetur, ut ante certis accuratisque Concilii Vaticani II


verbis est enuntiatum.

52

Rerum ac bonorum possessio non per

se hominem meliorem reddit, nisi quid ad eum ipsum ma


turatane ac virtute perficiendum confert, seu ad humanam
vocationem persequendam ut talem.
Discrepantia sane inter esse et possidere , necnon
insitum periculum, ne ampliorum rerum simplex possessio aut
studium novas pro iis substituendi pluris ducantur quam ipsum
esse , haud necessario in antinomiam converti debent. Una
inter maximas iniustitias orbis terrarum huius temporis in
hoc omnino consistit: comparate paucos esse qui multa, multos autem qui fere nihil possideant. Haec est iniquitas ad pra
vam pertinens bonorum ac ministeriorum distributionem, quae
principio sunt omnibus hominibus destinata.
En igitur descriptio : sunt qui pauci multa habentes ,
cum cultus possidendi ob eversum praestantium bonorum
ordinem sit obex, revera nesciunt ad e s s e pervenire; illi51

Litt. Enc.

Populorum Progressio, 19:

norum copia neque a populis neque


pro supremo fine habeatur.
Quam

ob

rem

minus

homo

sola

humanitate

l.c, pp.

266 s.:

existimanda est,

ut
...

crescat,

singulis hominibus

Augescens in dies bo-

Quaevis enim progressio ad utramque partem valet

oeconomicorum

bonorum

sed

eius

conquisitio
etiam

ita

non

germanae

modo

prohibet,

granditati

Cum enim nationes tum homines, qui avaritiae labe inficiantur,

quo-

adversatur.

mores minus pro-

gressus quam manifestissime ostendunt; cfr. quoque eiusdem Pontificis P A U L I V I ,


Ep. Apost. Octogsima Adveniens (14 Maii 1971), 9:
52

Cfr. Const. past.

AAS 63 (1971), pp. 407 s.

Gaudium et Spes de Ecclesia in mundo huius temporis, 35;

P A U L U S PP. V I , Allocutio ad Excellentissimos Viros e Coetu Legatorum apud Apostolicam Sedem (7 Ianuarii 1965):

AAS 57

(1965), p. 232.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

550

Officiale

que sunt multi nempe parum vel nihil possidentes , qui,


cum et simplicibus bonis careant necessariis, praecipuam ho
minum vocationem persequi nequeant.
Malum non in rerum possessione ut tari est positum,
sed in modo sibi habendi res, nullo habitu respectu qualitatis
et sani ordinis bonorum, quae possidentur; cuiusmodi genus
et ordo ex eo procedunt, quod ipsa bona promptusque eorum
usus subsunt essentiae , quae dicitur, hominis eiusque verae
certaeque vocationi.
Ita igitur, cum quam plurimis orbis terrarum incolis liber
usus bonorum ad vivendum necessariorum sit suppeditan
di,

demonstratum

habetur

progressionem

hominis

neces-

sarium modum oeconomicum prae se ferre, attamen non hoc


uno terminari modo. Accidit enim ut progressio ita circum
scripta in perniciem iis vertat, quibus favere velimus.
Proprietates progressionis hominum perfectae seu hu
manioris , quae, necessitatibus concedens oeconomicis, se su
stentet veraeque par sit substantiae vocationis viri ac mulieris,
ab ipso Paulo P P . VI descriptae sunt.
29.

53

Progressio non tantummodo oeconomica aestimatur ac

dirigitur secundum naturam et vocationem hominis ad omnem


rationem perpensi,

seu

etiam

in

eius

animi

partibus.

Qui

sine dubio bonis indiget creatis rebusque machinali industria


perfectis, quae frequenti augetur profectu scientiarum et ar
tium technicarum. Semper autem novus usus bonorum cor
poreorum, dum necessitatibus subvenit, novos etiam aperit
prospectus. Periculum pravi consumendarum rerum usus at
que supervenientes artificiosae necessitates haudquaquam ob
stare debent aestimationi et usui novorum bonorum et opum,
quae in promptu nobis sunt; quin etiam habenda sunt tam
quam donum Dei, necnon responsum humanae vocationi, quae
in Christo plene perficitur.
53

Cfr. Litt. Enc. Populorum Progressio, 20-21:

I . c , pp. 267 s.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

551

Ad veram tamen hominis progressionem ut perveniatur,


necesse est ne illae animi partes neglegantur, in quibus propria ipsius hominis consistit natura, quem scilicet creavit Deus
ad imaginem et similitudinem suam (cfr. Gen 1, 26). Natura
corporea et spiritalis, cuius imago ex altera Genesis narratione (2, 7) duobus efficitur elementis : terra, qua Deus format
corpus hominis, atque spiritu vitae, quem ei ipse inhalt.
Ita homo aliquam habet similitudinem cum ceteris creaturis: ipse invitatur ad commoditatem ex iis percipiendam,
ad curamque earum agendam atque, sicut ipsa in Genesi nar
rantur res (ibid., 2, 15), in horto collocatur ut colat atque
tueatur, idemque constituitur supra omnia animantia, quae
Deus in eius potestate posuit (ibid., 1, 26). Uno vero eodemque
tempore homo manere debet Dei voluntati subditus, qui in
usu ac potestate rerum limites imponit ei (ibid., 2, 16-17), quem
admodum immortalitatem ei promittit (ibid., 2, 9; Sap 2,
23). Homo igitur, cum sit imago Dei, et aliquam cum eo si
militudinem habet.
Secundum eiusmodi doctrinae principia progressio hominis
nequit tantummodo consistere in usu et in potestate et omnimoda in possessione bonorum creatorum necnon rerum arti
bus et artificiis hominis perfectarum, sed potius in subicienda
possessione, potestate, tractatione rerum sub similitudinem
hominis cum Deo et sub eius vocationem ad immortalitatem
assequendam. En transcendens veritas hominis, quae videtur
inde a principio pariter a viro ac muliere participari (cfr. Gen
1, 27), quae proinde sociale est fundamentum.
30.

Itaque secundum Sacram Scripturam notio progressio

nis non est solum laica vel profana , sed etiam videtur in
suo etiam pondere sociali-oeconomico quaedam huius aetatis
locutio ad aliquam praecipuam designandam proprietatem vo
cationis hominis.
Nam neque immobilis neque staticus, ut ita dicatur, crea-

552

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

tus est homo. Prima eius descriptio, quae in Libris Divinis


continetur, eum ostendit ut animantem et imaginem, qui origine et similitudine definitur, quibus efficitur. Sed haec om
nia omni humano, sive viro sive mulieri, utrique sive seorsum
sive ambobus simul, germen indunt ac necessitatem nativum
munus perficiendi. Munus, quod in dominio rerum creaturarum et in <( horti cultura sane consistit et intra fines ob
servandae legis divinae expleri debet, ipsaque proinde ratione
habita susceptae imaginis , quae perspicuum est fundamen
tum potestatis et dominii sibi traditi, ut suam homo perfec
tionem curet (cfr. Sap 9, 2-3).
Cum Deo non oboedit homo, eiusque potestati subesse re
cusat, tum natura ei obsistit, non amplius eum agnoscit do
minum , quod imaginem divinam infusca vit. Evocatio ad
creatas res possidendas iisque ad utendum etsi semper valet,
post peccatum tamen usus earum fit arduus laborumque ple
nus (cfr. Gen 3, 17-19).
Subsequens enim Genesis caput progeniem Cain nobis osten
dit, quae urbem aedificat, rei pecuariae se tradit, ad artes
se applicat (ad musicam, ibid., 21) et ad rem technicam (ad
metallicam, ibid., 22); cum nomen Domini invocari coeptum
sit (cfr. ibid., 26). Historia humani generis, quae in Libris Sa
cris delineatur, etiam post ipsum hominis lapsum historia est
frequentium rerum peractarum, quae, semper in contentionem
et in periculum ob peccatum revocatae, iterantur et excutiun
tur ac diffunduntur velut responsum divinae datum vocationi
principio iam viro ac mulieri traditae (cfr. Gen I, 26-28), ei
dem vocationi, quae similitudini a viro ac muliere receptae
est insita.
Ex quibus effici cogique potest, saltem ab omnibus, qui
credunt in Verbum Dei, hodiernam hominis progressionem
habendam esse historiae momentum inceptae in creatione
orbis terrarum perpetuoque in discrimen adductae ob neglec
tam quidem Dei voluntatem in primisque ob libidinem ido-

553

Acta Ioannis Pauli Pp. II

lolatriae; sed ea fundamentali ratione cum promissionibus ini


tio factis congruit. Qui, causam interponens durum esse certare vel assidue contendere vires ad assequendam victoriam,
aut, nomine cognitae ipsius iacturae necnon reversionis ad
caput,

se difficili sed excitante

abdicaret munere meliorem

reddendi sortem totius hominis omniumque hominum, volun


tatem Dei Creatoris is non observaret. Hac in re Ipsi Litteris
Encyclicis a verbis Laborem Exercens incipientibus

54

re-

speximus hominis vocationem ad laborem, ut demonstraremus


semper hominem praecipuum esse progressionis auctorem.
Quin immo, ipse Dominus Iesus in parabola de talentis ex
primit quam severe sit accepturus eum, qui susceptum do
num abscondere ausus fuerit: Serve male et piger, sciebas
quia meto ubi non seminavi et congrego ubi non sparsi... Tollite itaque ab eo talentum et date ei qui habet decem talenta
(Mt 25, 26-28). Qui dona Dei accipimus ut feneremur, no
strum est seminare et congregare . Nisi fecerimus, id
quoque, quod habemus, a nobis tolletur.
Quorum pervestigatio severorum verborum nos incitare po
terit ad promptius insistendum, quod hodie urget omnes, in
officium adiuvandi reliquos ad plenam progressionem : maturi
tatem totius hominis omniumque hominum.
31.

55

Fides in Christum Redemptorem, dum naturam progres

sionis illuminat ex interiore animo, ductrix est hominum ipso


in munere alios adiuvandi. In Epistula sancti Pauli ad Colos
senses legimus Christum esse primogenitum omnis creaturae,
et in ipso universa condita esse (cfr. 1, 15-16). In eo enim om
nia constant, quia in ipso complacuit omnem plenitudinem
habitare et per eum reconciliare omnia in ipsum (ibid., 1,
19-20).
* Cfr.

Litt.

Enc.

Laborem

Exercens

(14

Septembris

1981),

pp. 584 s.; P A U L U S P P . V I , Litt. Enc. Populorum Progressio, 15:


55

Litt. Enc. Populorum Progressio, 42:

I . c , p. 278.

4:

AAS

73

l.c, p. 265.

(1981),

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

554

Officiale

Huic Dei consilio, quod initium ducit ab aeternitate in


Christo perfecta imagine Patris quodque fastigium in
eo habet , qui est principium, primogenitus ex mortuis (ibid.,
1, 15), nostra includitur historia, quae nostro privato et pu
blico denotatur labore, ut hominum condicio melior redda
tur, necnon difficultates vincantur in itinere frequenter no
bis occurrentes, ita ut ad plenitudinem nos comparemus par
ticipandam, quae habitat in Domino , quamque ipse tra
dit Corpori suo, quod est Ecclesia (ibid., 1, 18; cfr. Eph
1, 22-23), dum peccatum, quod nobis semper insidiatur no
straque laedit opera, vinci tur ac redimitur reconciliatione ,
quam operatus est Christus (cfr. Col 1, 20).
Rerum prospectus hic amplior fit. Optatum infinitae cuius
dam progressionis recuperatur, in aliud tamen penitus mu
tatum nova quadam visione christiana fide patefacta, unde ac
cipimus eiusmodi progressionem haberi tantummodo posse,
quod Deus Pater inde a principio voluerit suam gloriam cum
homine communicare in Christo Iesu a mortuis excitato, in
quo habemus redemptionem per sanguinem eius, remissionem
peccatorum (cfr. Eph 1, 7), in eoque voluerit peccatum vinci
nostrumque maximum in bonum converti,

56

quod infinite su

perat quidquid progressio assequi potest.


Pro certo igitur, dum in mediis nos tenebris iactamus et
lacunis

progressionis

angustioris

et

progressionis

immodera-

tae affirmare possumus diem futurum esse, quo corruptibile


hoc indue t incorrup telam, et mortale hoc induet immortalita
tem (cfr. i Cor 15, 54), cum Ipse tradet Regnum Deo et Patri
(cfr. ibid., 24), omniaque nostra opera et actiones, homine di
gna, redimentur.
Notio autem fidei apte causas illustrat, quibus Ecclesia in
ducitur ad totam rationem curandam de quaestionibus pro56

Cfr.

Praeconium

Paschale,

Missale

Romanum,

ed.

typ.

altera,

1975,

p.

272:

O certe necessarium Adae peccatum, quod C h r i s t i morte deletum e s t ! O f e l i x culpa,


quae talem ac t a n t u m m e r u i t habere Redemptorem ! .

Acta Ioannis Pauli Pp. II

555

gressionis, ad eam habendam officium sui ministerii pastoralis, ad communem omnium excitandam considerationem de
natura ac proprietatibus certae veraeque hominis progressionis.
Pro suo munere ipsa cupit illinc divino optato servire eo spec
tanti ut omnia disponantur ad plenitudinem, quae omnis in
Christo habitat (cfr. Col 1, 19), quamque suo Corpori ipse tra
didit, hinc vero suae praecipuae respondere vult vocationi sa
cramenti , seu signi et instrumenti intimae cum Deo unionis
atque unitatis totius humani generis.

57

Nonnulli Ecclesiae Patres hanc secuti sunt speciem, ut


et suam singularibus formis notionem historiae elaborarent sen
sumque humani laboris, qui contendit ad se transcendentia
semperque coniunctione cum opera Christi definita. Aliis ver
bis in doctrina Patrum tam historia quam hominis labor in
optimam partem accipi potest,

id

est perenne

bonum

quod

rerum ab homine perfectarum est proprium, quippe quae sint


a Christo redemptae promissoque Regno destinatae.
Pariter proprium est antiquissimae

58

doctrinae actionisque

Ecclesiae pro certo hoc habere, sua se vocatione iuberi


seipsam suosque administros et singulos Christifideles ut
miseriis aegros levet, sive proximos sive disiunctos, non modo
supervacaneis rebus, sed suis etiam bonis. Necessitate ur
gente, nefas quidem est aliis necessitatibus pulchritudinem
templorum divinique cultus splendorem anteponere, quin etiam
ex contrario optabile est ut ea omnia abalienentur, ut panis
et potus et vestimentum et domus indigentibus tradantur. Ut
59

iam dictum est, hic quidam praestantiorum bonorum ordo


nobis exhibetur idemque in regione iuris possidendi

57

5S

CONO. OEC. VAT. I I , Const. dogm. Lumen Gentium de Ecclesia, 1.


Cfr. ex. gr. S. BASILIUS M A G N U S , Regulae fusius tractatae, interrogatio X X X V I I ,
PG

1-2:

665-686;
59

PG

31,
S.

Cfr.

58,

1009-1012;

AUGUSTINUS,

ex.

gr.

508-510;

S.

S.

THEODORETUS
De

Civitate

IOANNES

AMBROSIUS,

CYRENSIS,
Dei,

XIX,

CRYSOSTOMUS,
De

Officiis

De
17:

In

Providentia,
CCL

48,

Evang.

Ministrorum,

S.
lib.

16, 1 3 9 1 4 1 ; POSSIMUS, Vita 8. Augustini Episcopi, X X I V :

Oratio

VII:

PG

83,

683-685.

Matthaei,
II,

hom.

XXVIII

PL 3 2 , 53 s.

50,

136-140:

3-4:
PL

556

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

inter ea, quae possidentur et ea, quae sunt , praesertim


cum ipsum possidere , nonnullorum proprium, ipsum esse
tot aliorum laedere potest.
Paulus PP. V I , in Litteris Encyclicis, quas diximus, eius
modi doctrinam sequitur, pastorali sane ductus Constitutione a
verbis Gaudium et Spes incipiente. Quod autem ad Nos attinet,
60

denuo de rei gravitate ac necessitate instare cupimus, dum


Domini auxilium imploramus, ut omnes Christifideles constan
ter rem in usu et agitatione vitae ad effectum deducant.
32.

Officium insistendi in populorum progressionem haud

nudum est debitum singulare,

nedum sit privatum omnino,

perinde ac si seorsum quisquam molimentis suis id consequi


possit. Sane vis est necessitatis, quae omnes ac singulos cogit
viros ac mulieres, societates ac Nationes; singillatim cogens
Ecclesiam Catholicam necnon reliquas Ecclesias et ceteras Com
munitates ecclesiales, quibuscum cooperari hac in re plane
parati sumus. Hac de re, ut nos Catholici invitamus fra
tres Christianos ad nostra consilia participanda, ita et paratos
nos dicimus ad eorum consilia adiuvanda eorumque invitatio
nes excipimus. Hanc inquirentes progressionem totius homi
nis efficacius una cum studiosis aliarum religionum operari
possumus, quem ad modum ceteroqui iam variis in locis ac
cidit.
Progressioni totius hominis et omnis hominis coo
perari est officium omnium hominum erga omnes, quod uno
eodemque tempore quattuor partium orbis terrarum commune
esse debet: Orientis et Occidentis, Septentrionum et Meridiei;
vel, ut hodierna utamur locutione, plurium Mundorum .
60

Litt.

Enc. Populorum Progressio, 23:

huius mundi et viderit

l.c, p.

268:

" Q u i habuerit substantiam

fratrem suum necessitatem habere

et

clauserit viscera sua

ab eo, quomodo caritas Dei manet in eo?" (1 Io 3, 17). Inter omnes constat quam
firmiter Ecclesiae
qui

in

Patres

necessitate

officia

versantur.

descripserint
In

superiore

hominum

opibus

numero

Pontifex

Const. past. Gaudium et Spes Concilii Oecumenici Vaticani I I .

affluentium

erga

memoraverat

n.

eos
69

Acta Ioannis Pauli Pp. II

557

Si contra opera datur, ut id una in orbis parte ad effectum ad


ducatur, tunc cum damno perficitur ceterorum magno; ibique,
ubi rei fit initium, ceteris neglectis, eo ipso res corrumpi tur
vel in peius abit.
Populi vel Nationes habent et ipsi ius ad plenam sui pro
gressionem, quae si partes oeconomicas et sociales ut dic
tum est prae se fert, necesse tamen est ut et humano cultu
cuiusque proprio constet, utque rebus naturam transcendenti
bus plane patescat. Ne necessitatem quidem progressionis inter
ponere licet, ut quis suam aliis imponat rationem vivendi vel
suae religionis legem.
33.

Nec vere dignum homine esset genus progressionis, quod

hominis iura, personam, societatem, oeconomiam et artem rei


publicae

administrandae,

simulque

Nationum et populorum

iura non coleret nec proveheret.


Hodie clarius fortasse quam antea repugnantia agnoscitur
intima progressionis terminis circumscriptae solummodo oe
conomicis,

quandoquidem haec

facile

personam humanam

eiusque maximas necessitates subigit condicionibus praestitutae rerum oeconomicarum ordinationis et unius quaestus.
Conexio intima, quae intercedit inter veram progressio
nem et iurium hominis observantiam, ostendit etiam eiusmodi
progressionis indolem moralem: vera hominis altitudo, voca
tioni naturali et historicae cuiusque consentanea, non compa
ratur solo usu copiae bonorum vel ministeriorum vel facul
tate opum technicarum, quae substructiones appellantur.
Cum in societate personae et communitas, quae solet po
pulus vocari, rigide servari non vident morum postulata, cul
turae et spiritus, quae dignitate nituntur personae humanae
et propria cuiusque communitatis natura, imprimis familiae
et societatum religiosarum, cetera omnia bonorum abundan
tia, technicorum inventorum affluentia in vitam cotidianam
adhibitorum, quidam rerum prosperarum gradus improbabuntur et, procedente tempore, spernentur. Id clare Dominus

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

558

Officiale

in Evangelio confirmat, admonens omnes de bonorum ordine


vero : (( Quid enim prodest homini, si mundum universum lu
cretur, animae vero suae detrimentum patiatur? (Mt 1,6, 26).
Vera progressio, secundum necessitates hominum proprias,
viri vel mulieris, pueri vel senis, ab omnibus, qui naviter huic
progressioni intersunt eiusque sunt fautores, in primis vivam
postulat conscientiam momenti iurium omnium et uniuscuius
que, necnon necessitatis iuris tuendi, quod cuique est, ex quo
plene uti valeat beneficiis, scientia et technica arte praebitis.
In rebus domesticis omnis nationis magnum pondus habent
totius seriei iurium observatio, praesertim iuris ad vitam, om
ni exsistentiae momento; iurium familiae, uti communitatis
humani generis primae seu cellulae ; iustitia in laboris ra
tionibus; iura ad vitam communitatis politicae pertinentia
qua talis; iura posita in hominis vocatione divina, rerum na
turam transcendente.
In ordine internationali, seu rerum publicarum necessitudi
num,

vel,

secundum sermonem,

quo utuntur,

diversorum

mundorum , necessaria est plena cuiusque populi identi


tatis et eodem tempore eius historiae et culturae proprietatum
observantia. Item necessarium est, sicut iam ominaban tur. Lit
terae Encyclicae, quas verba inchoant Populorum Progressio,
omni populo facultatem facere sedendi ad mensam convivii
communis ,

61

potius quam extra portam iacendi, sicut Laza

rus iacebat, dum canes veniunt et fingunt ulcera eius (cfr.


Lc 16, 20). Tum populi tum singulae personae debent aequatione fundamentali

62

frui, qua nititur, exempli gratia, Charta

Societatis Nationum Unitarum: quae aequatio fundamentum


est iuris omnium processuum plenae progressionis participandi.
61

Cfr.

Litt.

Enc.

Populorum

Progressio,

47:

l.c,

p.

280:

...

de

consortione

dicimus, in qua libertas non sit inane nomen, et Lazarus vir indigens ad eandem
mensam possit considere ac dives.
62

Cfr.

ibid.,

47:

l.c,

p.

280:

agitur

de

hominum

consortione

stabilienda,

in

qua quivis, nullo discrimin stirpis, religionis, nationis, vitam vere humanam vivere
possit,

liberam

servitute,

cuius

auctores

sunt

homines...;

cfr.

quoque

CONO.

559

Acta Ioannis Pauli Pp. II

Ut talis sit, progressio facienda est in mutua hominum necessitudine et libertate, nec umquam harum utra ulla causa
est excludenda. Progressionis natura moralis et necessaria provectio augentur respectu omnium necessitatum, quae oriun
tur ex ordine veritatis et boni, hominis proprii. Christianus
insuper, educatus ad videndam in homine Dei imaginem, vo
catam ad plenam participandam libertatem plenumque bo
num, quod Deus Ipse est, studium progressus eiusque effectionis sensu carens putat sine observantia et obsequio dignitatis
unicae huius imaginis . Ut alia utamur locutione, verus pro
gressus ponendus est in Dei proimique amore debetque usui
favere personarum cum societate. Ecce civilis cultus amoris ,
de quo tam frequenter Paulus PP. VI loquebatur.
34.

Progressus indoles moralis discedere ne potest quidem

ab obsequio erga entia, quae naturam visibilem efficiunt, quam


que Graeci, significantes sane ordinem,

quo illud eminet,

cosmum vocabant. Suo modo etiam hae res observantiam


poscunt, ob triplicem considerationem, multis cogitationibus
perpendendam. Prima consistit in opportunitate intellegendi
magis magisque non posse impune varia entium genera adhi
beri, nec vivorum nec inanimorum arborum, animalium,
elementorum naturalium proprio arbitrio, pro cuiusque ne
cessitatibus oeconomicis. Oportet contra aestimetur uniuscuiusque entis natura et mutua conexio in ordine composito, qui qui
dem est cosmus.
Secunda consideratio innititur vero in animadversione, ur
gentiore quidem, opes naturae circumscriptas esse, quarum non
nullae refici, ut dicitur, non possunt. Si dominio adhibentur absoluto, quasi inexhaustae sint, grave periculum est ne non so
lum aetatibus futuris, sed ne praesenti quidem in promptu sint.
OEC. VAT. I I , Const. past. Gaudium, et Spes de Ecclesia in mundo huius temporis,
29.

Huiusmodi aequalitas essentialis praecipua est causa cur

terit cuique formae discriminis stirpis.

Ecclesia semper obsti-

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

560

Tertia consideratio apertius pertinet ad exitus cuiusdam


generis progressionis pertinentes ad condicionem vitae, quae
agitur in regionibus officinis affluentibus. Omnes novimus invectionis quaestuosae industriae consecutionem esse frequentiorem in dies circumfusi aris contaminationem, cum valetu
dinis incolarum detrimento.
Evidens etiam est progressum, voluntatem praestitutae re
rum ordinationis, qua ille regitur, opum usum modumque his
utendi non posse ex observantia legum moralium eximi. Ha
rum legum una sine dubio naturae visibilis usum circumscri
bit. Dominium a Creatore homini datum utpote divinae ima
gini (cfr. Gen 1, 26) non est absolutum, nec licet utendi et abutendi arbitrium affirmare, vel ex commodo res disponendi.
Modus, quem inde a principio ipse Creator homini imposuit
quique symbolica ratione exprimitur per interdictionem co
ncedendi de ligno (cfr. Gen 2, 16-17), satis clare ostendit in
universitate naturae visibilis et elementorum, ex quibus con
stat cosmus , nos legibus esse subiectos, non solum biolo
gicis, verum etiam moralibus, quae impune violari nequeunt.
Recta progressus notio non potest hanc seriem neglegere
considerationum ad usum elementorum naturae pertinen
tium, ad opum renovationem et ad detrimenta quaestuosae
immodrataeque industriae quae nostrae conscientiae momentum morale proponunt, ex quo dignoscendus est processus.

63

35.

Quoniam progressus est magna parte indolis moralis,

patet idem affirmandum esse de impedimentis,

quae ei ob

stant. Si annis actis post vulgatas Litteras Encyclicas, quae in


scribuntur Populorum Progressio, progressus defuit aut par63

C f r . H o m i l i a habita i n loco vulgo V a l Visdende (12 I u l i i 1987), 5 : d i u r n a r i u m

L'Osservatore Romano, 13-14 I u l i i 1987;

PAULUS

PP.

veniens (14 M a i i 1971), 2 1 : AAS 63 (1971), pp. 416 s.

VI,

Ep.

Apost.

Octogsima Ad-

Acta Ioannis Pauli Pp. II

561

vus fuit, inconstans, si non omnino contradictorias causae


non possunt ex sola origine oeconomica oriri. Ut iam antea
memoravimus, hac in re causae etiam politicae se interpo
nunt. Rationes enim, quae populorum progressionem provehunt aut infrenant, nonnisi indolis politicae sunt. Ut
perversae machinationes superentur, de quibus diximus, et
iis novae subiciantur rectiores et bono communitatis commu
ni congruentiores, necessaria est efficax voluntas politica .
Re indagata, est concludendum hanc non sufficientem fuisse.
In documento pastorali, ut hoc est, indagatio, quae causas
oeconomicas et politicas solum expendat minoris prosperitatis
et incrementi (et, portione necessaria servata, etiam maioris
prosperitatis et auctus), est imperfecta. Sunt inde causae indolis
moralis inveniendae, quae industriae hominum, utpote perso
narum moraliter officiis astrictarum, intersunt ut progressionis
cursum frenen t et plenam eiusdem impediant adeptionem.
Pariter, cum praesto sunt opes scientiae et technicae, quae
necessariis consiliis politicis intervenientibus, possunt et de
bent ad populos incitandos tandem in verum progressum pro
desse, sola consilia natura sua moralia, quae credentes, prae
sertim christiani ponunt in fidei principiis, omnia removebunt,
quae obstant et impediunt, gratia divina auxiliante.
36.

Est inde animadvertendum mundum, in adversarum na

tionum compages divisum, - rigidis fultum doctrinis, in quo,


potius quam copulatio inter se, ut talis agnita et consensione
roborata, imperii libidinis diversae dominantur formae, esse
non posse nisi mundum structuris peccati obnoxium.
Iniquarum causarum summa, quae agunt contra veram
conscientiam boni communis universalis et necessitatis ei fa
vendi, videtur condicionibus astringere personas et institutio
nes, victu difficilibus.

64

** Cfr. CONC. OEC. VAT. II, Const. past. Gaudium et Spes de Ecclesia in mundo
huius temporis, 25.
37 - A. A. S.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

562

Officiale

Si praesens status tribuendus est condicionibus diversae


indolis, alienum non est de structuris peccati loqui, quae,
ut diximus in Adhortatione Apostolica Reconciliatio et Paenitentia, peccato personali inhaerent et ideo actibus perso
narum definitis annectuntur, quae eas inducunt, confirmant
efficiuntque ut difficile diruantur.

65

Hinc corroborantur, diffun

duntur atque aliorum peccatorum fons fiunt hominum mores


condicionibus astringendo.
Peccatum et structurae peccati genera sunt, quae
non saepe usurpantur in statum mundi huius temporis. Sed res,
quas ante oculos habemus, non acriter intelleguntur, nisi ma
iorum origini, quae patimur, nomen imponimus.
Verba fieri possunt de nimio sui amore deque brevi
visione ; potest mentio fieri de consiliis politicis mendosis ,
de (( imprudentibus oeconomicis consultis . Et quaevis harum
nominationum vocem resonat ethicam moralem. Hominis con
dicio talis est, ut difficilem reddat actionum et omissionum
personarum acriorem inquisitionem, quae aliquo modo iudi
cia vel designationes naturae ethicae non comprehendat.
Haec consideratio utilitatem habet, praesertim si usque ad
extrema consequens fit et in fide Dei et in eius lege fundatur,
quae bonum iubet et malum prohibet.
65

Adhort.

Ecclesia,

Reconciliatio

Apost.

cum

de

condicionibus

et

Paenitentia

peccati

loquitur

(2

Decembris

aut

ut

1984),

peccata

16:

socialia

Atqui
quasdam

condiciones indicat aut mores communes coetuum socialium, ampliorum vel minorum,
aut etiam totas Nationes et Nationes consociatas,
socialia

esse

simul

effectum,

acervationem

et

novit et edicit eiusmodi peccata

coniunctionem

multorum

peccatorum

personalium. Agitur de peccatis maxime personalibus tum eius qui iniquitatem gignit
et fovet vel ea abutitur;

tum eius qui, cum aliquo modo agere possit ad vitanda

vel removenda aut saltem finibus circumscribenda quaedam mala socialia, id facere
omittit desidia, metu et proboso consciorum silentio,
aut

indifferentis

animi

neglegentia;

mundum mutari non posse;


fugere,

tum

eius,

qui

dissimulata facinoris
se

reddunt

culpae.

nulla

societas ipsa per

causam

societate

interponens

tum eius etiam, qui laborem et incommoda intendit ef-

praetexens fucosas rationes superioris momenti.

verae

excusat

Nulla condicio
se

est

sicut

actuum

potest per se nec bona esse nec m a l a :

In personarum ergo

nullum institutum,

moralium

subiectum;

AAS 77 (1985), p. 217.

nulla

quam

capita

compages,

ob

rem

ea

Acta Ioannis Pauli Pp. II

563

In hoc differunt quidam typus inquisitionis socialis-politicae


et respectus formalis ad peccatum et ad structuras pec
cati . Pro hac visione agunt Dei voluntas ter Sancti, eius de
hominibus consilium, eius iustitia eiusque misericordia. Deus
dives in misericordia,

redemptor hominis,

Dominus et auctor

vitae, ab hominibus agendi modos exigit accuratos etiam in


actionibus et praetermissionibus erga proximum. Hic secundue tabulae decem mandatorum memoria renovatur (cfr. Ex
20, 12-17; Dt 5, 16-21); horum violatione Deus offenditur
et proximus laeditur, cum in mundum condiciones introdu
cantur et impedimenta, quae multum actus et brevem hominis
vitam transcendunt. Intervenite- etiam cursui progressionis
populorum, cuius mora vel tarditas hac luce collustrante iudi
candae sunt.
37.

Huic inquisitioni vagae indolis religiosae nonnullae addi

possunt subtiliores indagationes,

ut animadvertatur ex acti

bus et habitibus, qui Dei voluntati obsistunt et bono proximi,


et (( structuris , quas ii inducunt, duos praecipue hodie magis
proprios videri: hinc solam quaestus cupiditatem et illinc dominii sitim cum proposito ceteris imponendi propriam volun
tatem. Horum habituum cuilibet, quo melius significetur, ex
pressio addi potest: pretio quantocumque . Scilicet agitur
de dominatu humanarum voluntatum deque exitibus, qui inde
sequi possunt.
Quamquam seiungi possunt et altera sine altera exsistere
ambae illae agendi rationes in prospectu, qui patet ante ocu
los nostros indissolubili modo sunt coniunctae etsi utravis plus valet.
Ut par est, huius duplicis rationis veluti peccati victimae
non solae personae sunt; possunt esse etiam Nationes et ad
versae Nationum Consociationes. Hocque magis structura
rum peccati introductioni favet, de quibus diximus. Si quae
dam hodierni studii dominandi formae harum normarum mo-

564

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

ralium luce considerarentur, aliqua detegerentur consilia, spe


cie solum ob oeconomiam vel rei publicae administrationem
capta, vere formas abscondere idololatriae : pecuniae, doctri
nae classium, technologiae.
Hanc indagationis formam inserere voluimus, ut ante om
nia indicaremus qualis sit mali vera natura, quod perspicere
debemus in populorum progressionis quaestione : agitur de
malo morali, multorum peccatorum exitu, quae ad peccati
structuras adducunt. Hoc modo considerationem intendere
in malum significat, secundum humanam disciplinam, apte
viam sequendam cognoscere, ut illud superetur.
38.

Est hoc iter longum et implicatum, in quod insuper rui

nae constanter impendent, tum ob intimam propositorum et


operum humanorum fragilitatem, tum ob adiunctorum exter
norum mutabilitatem, quae praevideri non possunt. Eiusmo
di tamen iter oportet animose suscipiatur et, ubi aliqui gradus
facti sunt vel spatii pars transmissa, ad finem usque perveniatur.
In his considerationibus consilium viam ingrediendi vel iter
pergendi vim habet praecipue moralem, quam viri et mulieres
credentes agnoscunt uti Dei voluntate exactam, quae unicum
verum fundamentum est ethicae omnino obligatoriae.
Optabile est viros quoque et mulieres apertae fidei exper
tes persuasum sibi habere impedimenta ad plenum progres
sum opposita non esse solum indolis oeconomicae, sed pende
re ex altioribus rationibus, quas homo existimare potest bona
absoluta. Qua re sperandum est fore ut quotquot, varia men
sura, erga suos similes humanioris vitae officio obstringun
tur, sive fide religiosa moti, sive non moti, plene conscii fiant
necessariam esse mutationem habituum spiritalium, qui indi
cant cuiusque hominis necessitudines secum ipso, cum proxi
mo, cum humanis communitatibus, vel maxime longinquis,
cumque natura; ob bona superiora, uti bonum commune, vel,
ut acuta utamur elocutione Litterarum Encyclicarum Populo-

Acta Ioannis Pauli Pp. II

565

rum Progressio, incrementum plenum omnis hominis et om


nium hominum n .

6 6

Quod ad christianos attinet, sicut et ad omnes, qui vocis


peccati expressam significationem theologicam agnoscunt,
mutatio rationis vivendi et mentis vel modi, quo quis est, ser
mone biblico vocatur conversio (cfr. Me 1, 15; Lc 13, 35;
Is 30,

15). Haec conversio indicat proprie necessitudinem

cum Deo,

cum culpa commissa cumque eius exitibus,

et

ideo cum proximo, tum persona, tum communitate. Deus est,


in cuius manibus sunt corda potentium et omnium c o r d a ,

67

is qui potest, iuxta suam promissionem, opera Spiritus Sancti,


corda lapidea in corda carnea mutare (cfr. Ez 36, 26).
In itinere optatae conversionis versus superationem mora
lium impedimentorum, quae progressioni obstant, iam indi
cari potest ut bonum definitum et morale maior intellegentia
homines et nationes copulari inter se. Quod viri et mulieres,
in variis mundi partibus, tamquam proprias sentiunt iniusti
tias et violationes iurium humanorum longinquis in regionibus
aetas, quas numquam fortasse visent, aliud est signum quen
dam eventum esse mutatum in conscientiam et notam moralem esse consecutum.
Agitur ante omnia de mutua copulatione, quae recipitur
uti systema praeponderans rationum in mundo nostri tem
poris, in eius partibus, seu oeconomia, cultura, res publicas
administrandi scientia, religione, et ut genus morale assumi
tur. Cum ita mutua copulatio agnoscitur et assumitur, ei re
spondet, tamquam habitus moralis et socialis, tamquam vir
tus , consensio; quae igitur non simplex est et vagus miseri
cordiae sensus vel levis miseratio tot personarum malis tri
buta, vicinarum aut longinquarum ; sed est contra voluntas
Enc.

Populorum Progressio,

42:

l.c,

66

Litt.

67

Cfr. Liturgia Horarum, Feria I I I Hebdomadae III Temporis per annum, Preces

ad Vesperas.

p.

278.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

566

Officiale

firma et constans bonum curandi commune, seu bonum unius


cuiusque et omnium, quia omnes vere recipimus in nos.
Haec voluntas innititur radicata persuasione illa lucri cupi
ditate ac siti dominii, quam memoravimus, plenam coerceri
progressionem. Eiusmodi agendi rationes e t peccati struc
turae solum vincuntur gratia divina adiuvante longe
alio modo: cura videlicet boni proximi una cum animo se,
iuxta evangelicum sensum, pro alio perdendi, potius quam eo
abutendi, eique serviendi potius quam illum ob sui utilita
tem opprimendi (cfr. Mt 10, 40-42; 20, 25; Me 10, 42-45; Lc
22, 25-27).
39.

Consensionis exercitium in omni societate efficax est, cum

eius participes se vicissim agnoscunt ut personas. Qui plus


pollent, quia maiora habent bona et communes apparatus,
sentiant se esse humiliorum cantores et paratos ad ea commu
nicanda cum iis, quae possident; debiliores vero, eandem se
quentes consensionem, non desidi agendi modo se gerant vel
ordinis societatis destructivo, sed, quamvis legitima sua vindi
cent iura, id faciant, quod ad eos spectet, pro omnium bono.
Coetus autem interpositi ne contendant solummodo d e , s u a
peculiari utilitate, sed aliorum causas observent.
Signa valentia hac aetate sunt acrior conscientia consen
sionis pauperum

inter se,

eorum mutui auxilii interventus,

publici concursus in scaena societatis, quibus non vi utuntur,


sed suas necessitates significant suaque iura contra inefficaciam aut corruptelam rei publicae auctoritatum. Ex suo mu
nere evangelico, Ecclesia sentit se vocari ad vigilandum pro
pauperum multitudinibus, ad discernendas iustas eorum postu
lationes, ad conferendum ut eae efficiantur, etsi non sit ei bonum
commune coetuum praetermittendum.
Eadem regula per similitudinem adhibetur in consuetudi
nibus gentium. Mutua copulatio mutanda est in concordiam,
positam in principio omnia naturae bona esse omnibus desti-

567

Acta Ioannis Pauli Pp. II

nata. Quae humana industria edit materias primas elaboran


do, bono omnium debent, labore iuvante, prodesse.
Declinatis studiis omne genus dominandi et conatibus suum
servandi imperium, Nationes fortiores et ditiores officio astrin
guntur sentiendi sibi moraliter causam ceterarum in se esse
transferendam, ut verum systema gentium instituatur,

quod

consistat in fundamento aequitatis omnium populorum et in


necessaria

legitimarum

diversitatum

observantia.

Nationes

oeconomia tenuiores, vel paene superstites, aliis populis opitulantibus et communitatibus mundanis, possunt et debent ipsae
quoque potestatem habere ad bonum commune conferendi suis
humanitatis et cultus thesauris, qui secus in perpetuum amitterentur.
Consensio nos adiuvat ad videndum alterum personam,

populum vel

Nationem non

tamquam

quodlibet

instrumentum ut parvo sumptui habeamus eius Iaborandi fa


cultatem et corporis firmitatem, eumque relinquamus, cum non
iam utilis sit, sed tamquam nostrum similem , tamquam
adiutorem (cfr. Gen 2, 18. 20), quem participem faciamus,
similiter ac nos, vitae convivii, ad quod omnes aeque homines
invitantur a Deo. Hinc momentum excitandi conscientiam religiosam et hominum et populorum.
Hoc modo excluduntur abusus, oppressio, ceterorum exi
tium. Haec facta, in praesenti mundi divisione in adversar um
nationum compages, in belli periculum confluunt et in nimiam
propriae securitatis sollicitudinem, non sine detrimento, sae
pe, libertatis, liberae auctoritatis, ipsiusque territorialis inte
gritatis Nationum debiliorum, quae in finibus aliorum prin
c i p a t u m tenentur vel in cincturis securitatis .
Structurae peccati et peccata, quae ad eas ducunt, paci
et progressioni tantadem vi se opponunt, quandoquidem pro
gressio, iuxta notam Litterarum Encyclicarum Pauli PP. VI
expressionem, est novum nomen pacis w.

68

Litt.

Enc.

Populorum

Progressio,

87:

l.c,

p.

299.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

568

Consensio ita, quam Nos proponimus, est simul via ad pacem et ad progressionem. Pax mundi namque ne in cogita
tionem quidem cadit, nisi ii, qui in haec incumbunt, agno
scunt mutuam copulationem exigere superationem rationis poli
ticae adversarum nationum compagum , reiectionem cuius
libet formae dominandi, ad oeconomiam, militiam vel politicam
artem pertinentis, et mutationem mutuae diffidentiae in consociatam operam,

quae sane actus proprius est consensionis

inter homines et Nationes.


Sententiola Pontificatus Decessoris Nostri rec. mem. Pii XII
fuit Opus iustitiae pax: pax quidem ut iustitiae fructus. Ho
die dici potest, eadem cum subtilitate eademque cum vi in
spirationis biblicae (cfr. Is 3 2 , 1 7 ; Gc 3, 18), Opus hominum
coniunctionis

pax.

Pax, quam omnes tam vehementer exoptant, comparabitur


sane iustitiae socialis et internationalis effectione, sed etiam
exercitatione

virtutum,

quae

convictioni

favent

docentque

nos coniunctim vivere, ut coniuncti, dantes et accipientes,


mundum aedificemus meliorem.
40.

Non est dubium quin solida hominum coniunctio virtus

sit christiana. Iam in iis quae supra exposuimus, animad


verti licebat plures rationes intercedere inter eam et caritatem,
quae est proprietas, qua discipuli Christi cognoscuntur (cfr.
Io 13).
Lumine fidei praefulgente, coniunctio illa se ipsam nititur
superare, nititur rationes speciali modo christianas plenae do
nationis gratuitae induere, veniae et reconciliationis

Quo fit

ut proximus non sit solum ens humanum, praeditum iuribus


suis et fundamentali aequalitate coram universis. Fit vero
imago viva Dei Patris, sanguine Iesu Christi redempta et per
manenti actioni Spiritus Sancti subiecta. Proximus ergo amari
debet, etsi est inimicus, eodem amore, quo eum Dominus dili
git, atque parati simus oportet grave incommodum, etiam su-

Acta Ioannis Pauli Pp. II

569

premum, subire, scilicet : dare animam pro fratribus (cfr.


Io 3, 16).
Tunc conscientia communis paternitatis Dei, fraternitatis
omnium hominum in Christo qui filii in Filio sunt , prae
sentiae et actionis vivificantis Spiritus Sancti, faciet ut mun
dum contueamur nova iudicandi ratione, qua eum intellega
mus et explanemus. Praeter vincula humana et naturalia, iam
admodum valida et arcta, novum ostenditur exemplar unitatis
hominum generis, ad quod, ad extremum, revocari debet firma
hominum coniunctio. Hoc summum exemplar unitatis, quae est
veluti lux repercussa vitae intimae Dei, unius in tribus Per
sonis, est id quod nos christiani nomine communionis ap
pellamus.
Quae quidem communio, proprie christiana, quae diligenter
observetur, amplificetur, locupletetur Deo opitulante, est quasi
anima vocationis Ecclesiae, ex qua sit sacramentum , sensu
supra exposito.
Itaque solida hominum coniunctio conferre debet ad effi
ciendum id consilium divinum tum ad singulos homines quod
attinet tum ad societatem nationalem et internationalem. Machinationes perversae et structurae peccati , de quibus sumus
locuti, superari possunt solummodo per exercitationem solidae
coniunctionis

humanae

et

christianae,

ad

quam

Ecclesia

hortatur et quam constanter promovet. Sic tantum tot egregiae


navitatis copiae totam vim suam effundere possunt ad progres
sionem et pacem provehendam.
Multi Sancti, ab Ecclesia in Caelitum album relati, mirabilia

testimonia

exhibent

huiusmodi

coniunctionis

exemplo praelucere possunt in difficilibus rerum

atque

adiunctis

huiusce temporis. Inter cunctos memorare cupimus sanctum


Petrum Claver, qui Carthagine Indiarum servis est famulatus,
et sanctum Maximilianum Mariam Kolbe, qui vitam suam ob
tulit pro captivo sibi ignoto in publicae custodiae campo loci
A

uschwitz-Oswiecim.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

570

Officiale

VI
41.

Ecclesiae praesto non sunt solutiones technicae quaestio

nis incrementi deficientis ut talis. Quod quidem iam Pau


lus PP. VI in Encyclicis Litteris, quas commemoramus, affir
mavit.

69

Ecclesia enim non systemata vel rationes ordine compositas


rerum oeconomicarum et politicarum proponit neque horum
alia aliis anteponit, dummodo dignitas hominis recte servetur
et promoveatur ac necessarium detur spatium proprio mini
sterio gerendo in mundo.
Ecclesia vero est experta in humanitate ;

70

quod quidem

eam impellit ad missionem suam religiosam necessario dilatan


dam ad varios campos, in quibus viri mulieresque opus suum
exsequuntur, illam in hoc mundo quaerentes felicitatem, etsi
angustam, quae dignitati suae ut personarum humanarum sit
consentanea.
Dicatur oportet iterumque dicatur, exemplo sumpto a deces
soribus nostris,

nequaquam ad

quaestionem

technicam

redigi posse id quod ut veri nominis progressionem digni


tatem hominis ac populorum tangat. Progressio, si in quae
stionem technicam coartetur, vera natura sua nudatur atque
actus fit proditionis respectu hominis et populorum, quibus
plena cum effectione debet inservire.
En, cur Ecclesiae aliquid sit hodie dicendum, perinde atque
ante viginti annos ac tempore futuro, de natura, condicionibus,
postulatis, finibus germanae progressionis necnon de impedi
mentis, quae hic obiciuntur. Ecclesia, id agens, munus evangelizandi adimplet, quoniam primum adiumentum ad progres
sionis quaestionem, ad praesentia maxime pertinentem, est

70

Cfr.

ibid., 13; 8 1 :

Cfr. ibid., 13:

l.c, pp. 263 s.; 296 s.

l.c, p. 263.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

571

pronuntiatio veritatis de Christo, de Ecclesia, de homine, ad


certam ac definitam aliquam condicionem traductae.

71

Ad hoc assequendum Ecclesia, ut instrumento, sociali sua


utitur doctrina. In huius aetatis discrimine ut sive solutio quae
stionum propositarum sive recta earum constitutio iuventur,
multum valeret accuratior cognitio et latior diffusio summae
principiorum cogitandi, criteriorum iudicandi, normarum agen
di, quae eius doctrina exhibentur n.

72

Ita statim animadverteremus quaestiones, nobis aggrediendas, esse imprimis morales et neque enodationem problematum
in progressione ut tali vertentium, neque instrumenta ad dif
ficultates huiusce temporis superandas ab hac essentiali ratione
posse separari.
Socialis doctrina Ecclesiae non est tertia via inter capitalismum liberalem, qui dicitur, et collectivismum Marxianum,
ut item aiunt, neque optio, quae fieri possit ut aliae solutiones
inveniantur non ita funditus sibi oppositae, sed proprium ac
peculiare genus efficit. Neque est ideologia, sed accurata enuntiatio fructuum perdiligentis considerationis, qua perplexae ve
ritates, quae sunt reapse, exsistentiae hominis comprehendun
tur, ac quidem in societate et compage internationali, luce
fidei ac traditionis ecclesialis affulgente. Eius finis praecipuus
eo pertinet ut hae veritates, re existentes, interpretatione explicentur, quatenus perspiciatur utrum eae congruant an dis
similes sint normis doctrinae evangelicae de homine deque
eius vocatione terrena ad pacem humana transcendentem per
sequendam; ut christianus sese gerendi habitus recte dirigatur.
Doctrina igitur illa non ideologiae sed theologiae ac quidem
theologiae morali accensetur.
Traditio ac diffusio doctrinae socialis pars sunt missionis
11

Cfr.

Latinae
72

Allocutio

(28

Ianuarii

habita
1979):

ineunte

Tertio

AAS

(1979),

71

CONGREGATIO PRO DOCTRINA

FIDEI,

Coetu
pp.

Generali

Episcoporum

Americae

189-196.

Instructio

de

libertate

christiana et

libera-

tione Libertatis Conscientia ( 2 2 Martii 1 9 8 6 ) , 7 2 : AAS 79 ( 1 9 8 7 ) , p. 5 8 6 ; P A U L U S P P . V I ,


Ep. Apost. Octogsima Adveniens ( 1 4 Maii 1 9 7 1 ) , 4:

AAS 63 ( 1 9 7 1 ) , pp. 4 0 3 s.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

572

Officiale

evangelizandi, quae est Ecclesiae propria. Quoniam vero de


doctrina agitur eo pertinente ut modus se gerendi personarum
recte dirigatur, inde consequenter manat officium pro iustitia
suscipiendum

secundum

munus,

vocationem,

condiciones

cuiusque.
Ad exercitationem ministerii evangelizationis in re sociali
quod est facies muneris prophetici Ecclesiae pertinet etiam
denuntiatio maiorum et iniustitiarum. Oportet tamen declarare
annuntiationem semper maioris momenti esse quam denuntiationem et hanc seiungi non posse ab illa quae ei veram firmi
tatem ac vim summarum causarum exponendarum tribuit.
42.

Socialis doctrina Ecclesiae hac aetate, magis quam antea,

impellitur ut prospectui internationali


quidem Concilio Vaticano I I ,
recentioribus,

74

73

patescat,

congruenter

pontificiis Litteris Encyclicis

maxime vero illis, quas commemoramus.

75

Ita

que non est supervacaneum, harum rerum habita ratione, argu


menta et normas directorias peculiares, quae Magisterium pro
xime praeteritis annis denuo pertractavit, iterum perquirere
altiusque perspicere.
Volumus autem unum ex his in lumine ponere: optionem
pauperum et amorem potiorem erga eos. Est haec sane optio
seu singularis forma primarum partium tenendarum in cari
tatis christianae exercitatione, quam tota Ecclesiae Traditio
testatur;

quae

ad

vitam

christiani

uniuscuiusque

refertur,

quatenus hic vitam Christi imitatur. Verumtamen pariter ad


officia nostra socialia traducitur, quibus devincimur, ideoque
ad vitae nostrae ducendae rationem, ad decisiones consentanee
faciendas circa proprietatem usumque bonorum traducitur.
73

Cfr.

pars I I , c.
74

Const.

past.

Gaudium

V, sectio I I :

et

Spes

de

Ecclesia

in

mundo

temporis,

(nn.

Cfr. IOANNES P P . X X I I I , Litt. Enc. Mater et Magistra (15 Maii 1961):

(1961), p. 440; Litt. Enc. Pacem in terris (11 Aprilis 1963), pars I V :
pp. 291-296; P A U L U S P P . V I , Ep. Apost.

Octogsima Adveniens

Cfr. Litt.

Enc. Populorum Progressio, 3;

9:

l.c, pp.

258 ;

83-90).
AAS 53

AAS 55 (1963),

(14 Maii 1971), 2-4:

AAS 63 (1971), p. 402-404.


73

huius

D e communitate internationali aedificanda

261.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

573

His vero temporibus, quoniam amor potior pauperum, una


eum deliberationibus inde in nos manantibus,

76

omittere non

potest quin ingentes complectatur multitudines fame laboran


tium, mendicorum, tecto carentium, quibus curatio medica
deest, ac praesertim qui spe aetatis futurae melioris sunt desti
tuti; fieri non potest quin harum rerum veritas agnoscatur.
Eam ignorare idem valeret ac diviti epuloni assimilari, qui
confinxit se Lazarum mendicum non cognoscere, qui iacebat
ad ianuam eius (cfr. Lc 16, 19-31).

77

Vita nostra cotidiana hac rerum veritate notetur oportet;


item decisiones nostrae in re politica et oeconomica. Pariter
ii qui onus et munus nationum ipsorumque institutorum regendorum gerunt dum officio obstringuntur in consilia sua, quae
potiora sunt, veram rationem humanam inferendi ne obli
v i s c a t u r augescentis egestatis phaenomeno primas tribuere
partes. Pauperes enim, pro dolor, nedum imminuantur, nu
mero augentur non solum in regionibus minus excultis, sed
etiam quod non minoris scandali est causa in iis quae
maiore progressione pollent.
Oportet meminisse iterum principii typici doctrinae socialis
christianae : bona huius mundi primitus omnibus destinantur?

Ius possessionis privatae est quidem probandum ac necessarium, sed vim principii memorati nullatenus infringit. <c Pignori enim sociali illa subicitur, id est in iis agnoscitur, quasi
79

* Ibid.,

3:

Litt.

Enc.

77

l.c,

p.

258.

Populorum

Progressio,

47:

l.c,

p.

280;

CONGREGATIO

PRO

DOCTRINA

FIDEI, Instructio de libertate christiana et liberatione Libertatis Conscientia (22 Martii


1986), 68: AAS 79 (1987), pp. 583 s.
78

Cfr. CONC. OEC. VAT. I I , Const. past. Gaudium et Spes de Ecclesia in mundo

huius temporis, 69; P A U L U S PP. V I , Litt. Enc. Populorum Progressio, 22:

l.c, p. 268;

CONGREGATIO PRO DOCTRINA FIDEI, Instructio de libertate christiana et liberatione Libertatis Conscientia

(22 Martii 1986),

90:

AAS 79

(1987),

p.

594;

S.

THOMAS AQUINAS,

Summa Theol., IP II", q. 66, art. 2.


79

Cfr. Allocutio habita ineunte Tertio Coetu Generali Episcoporum Americae La-

tinae (28 Ianuarii 1979): AAS 71 (1979), pp. 189-196; Allocutio ad quosdam Poloniae
episcopos oblata occasione visitationis a d Limina Apostolorum (17 Decembris 1 9 8 7 ) ,
6:

diurnarium L'Osservatore Romano,

18 Decembris 1987.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

574

Officiale

peculiaris et intima nota, munus sociale, quod in ipso principio


addictionis universalis bonorum innititur eoque comprobatur.
Nec neglegenda est, quod attinet ad hoc officium pro paupe
ribus, peculiaris illa forma paupertatis, quae privatio est iurium
fundamentalium personae humanae, praesertim privatio iuris
ad libertatem religiosam et iuris etiam in re oeconomica incepta
ineundi.
43.

Sollicitudo animos exstimulans de pauperibus, qui se

cundum significantia verba sunt pauperes Domini n,

80

trans

feratur oportet, in omnibus gradibus, in actus concretos ,


adeo ut cum animi firmitate ad continuas reformationes ne
cessarias perveniatur; quarum urgentiores cognoscere atque
modi eas ad effectum adducendi e singulis condicionibus lo
corum pendent. Non tamen licet oblivisci earum, quae statu
inaequalitatis internationalis, quem descripsimus, postulantur.
Singillatim, ad haec quod spectat, memorare volumus reformationem

internationalis

systematis

quod

commercii,

quidam

nimio favore et synallagmaticis commutationibus sibimet vin


dicant;

reformationem

praeterea

nummariam

et

fiscalem

per

orbem terrarum, quod hodie insufficiens esse agnoscitur; quaestionem permutationum technologicarum earumque aptus usus;
necessitatem

recognoscendi

structuram

institutorum

interna

tionalium, quae nunc sunt, intra ambitum ordinis iuridici in


ternationalis.
Systema internationale

commercii hodie

saepe

discrimint

ea quae in regionibus minus progressis quaestuosa industria


inchoata pariuntur, dum effectores materiarum primarum, quae
vocantur, affligit. Est praeterea quasi quaedam internationalis
partitio operis, ob quam parvi pretii bona effecta alterius partis
orbis terrarum, cum legibus efficacibus ad laborem pertinenti
bus careat aut minus valeat eas in vitae usum traducere, in
M

Quia D o m i n u s v o l u i t eorum personas induere ( c f r . Mt 25, 31-46) de i i s pecu-

liarem curam agens ( c f r . Ps 12

[11], 6; Lc 1,

52 s.).

Acta Ioannis Pauli Pp. Il

575

altera parte insigni lucro venduntur ad utilitatem societatum


bonis gignendis, quae huiusmodi rationi bona efficiendi sese
dant, quae nullis finibus circumscribitur.
Systemati nummario et fiscali per orbem terrarum vigenti
id est proprium et peculiare ut methodi permutatioriis et quae
stus faciendi varientur, quo fit ut generalis ratio creditorum ac
debitor um ac status aeris alieni, quibus regiones pauperes conflictantur, inde capiat detrimentum.
Res technologicae earumque permutatio unam e praecipuis
quaestionibus reciprocarum commutationum internationalium
et, quae inde oriuntur, gravium damnorum efficiunt. Nec raro
contingit ut regionibus minus progressis res technologicae ne
cessariae denegentur aut inutiles mittantur.
Instituta vero internationalia, multorum sententia, in exsi
stentia sua ad id pervenisse videntur ut rationes munera sua
gerendi, pretia laboris eorumque efficientia attente recogno
scantur oporteat et fortasse emendationes postulentur. Ut li
quet, tantae prudentiae rerum processus peragi nequit nisi
socia omniam opera. Postulatur enim in antecessum ut aemu
lationes politicae superentur et a voluntate discedatur iisdem
institutis utendi quasi instrumentis pro proprio emolumento,
cum ipsa ratio, cur ea sint, sit bonum commune.
Instituta et corpora eiusmodi, quae sunt, populorum com
modo sine ulla dubitatione operando servierunt. Verumtamen
hominum genus, coram novo ac difficiliore spatio verae suae
progressionis,

altiore

gradu

temperationis

internationalis

in

diget, quae societati, rei oeconomicae et animorum culturae per


totum orbem terrarum consulat.
44.

Progressio imprimis animum ad res faciendas promptum

a regionibus postulat, quae eo indigent.


81

Litt. Enc. Populorum Progressio, 55:

I . c , p. 284:

81

Unusquisque secun . . . Hi ergo viri atque mu-

lieres omni ope adiuvandi sunt, iidemque hortandi, ut simul suae progressionis iter
ipsi libentes ingrediantur, simul adiumenta ad profitendum necessaria ipsi sibi quaer a n t ; cfr. Const. past. Gaudium et Spes de Ecclesia in mundo huius temporis, 86.

Acta Apostolicae

576

Sedis - Commentarium

Officiale

dum responsale suum officium rem gerere debet nec licet omnia
ab opulentioribus exspectare, estque agendum operam cum aliis
sociando, qui in eadem versantur condicione. Unusquisque,
quantum prorsus fieri potest, detegat oportet et in aliorum
utilitatem convertat proprium libertatis locum.

Unusquisque

etiam oportet sic instituatur ut incepta valeat inire, apta ad


societatis necessitatibus satisfaciendum. Unusquisque demum
conscius fieri oportet necessitatum, quae habentur, iurium et
officiorum, quibus astringitur, ut necessitates illas expediat.
Populorum Progressio ex officio, quo quisque devincitur ad sui
ipsius profectum, oritur atque, cum aliis cooperando, aptissime
ad effectum deducitur.
Id igitur refert ut ipsae nationes minus progressae, quan
tum potissimum fieri possit, foveant modum, ex quo quisque
civis suo ipsius conatu valescat eo quod ei aditus patet ad am
pliorem cultum humanum et ad liberum commercium nuntiationum. Ad veram progressionem proxime confert quidquid
alphabeticae

institutionis inductioni

et

educationi

elementariae

prodest, quae illam perpolit et complet, quemadmodum in Lit


teris Encyclicis a verbis Populorum Progressio incipientibus
proponitur, quae tamen proposita in tot orbis terrarum parti
bus ab effectione tam longe absunt.
Nationes ipsae ut hanc viam ingrediantur, ea perspiciant
oportet quae sibi ut priora sunt agenda, atque perscrutentur
suas necessitates, pro peculiaribus suae gentis condicionibus,
suo situ finium, suis traditionibus culturalibus.
Quaedam nationes effectionem alimentorum oportet adaugeant, ut necessaria ad victum et vitam semper habeant in
promptu. In mundo huius temporis ubi tot fame pereunt,
praesertim inter infantes non desunt exempla nationum mi
nus progressarum, quae effecerunt ut propriarum rerum esculentarum sufficientiam, quam sibi proposuerunt, consequeren
tur adeo ut edulia exportare valerent.
Aliae nationes quasdam structuras suas iniustas reforment

Acta Ioannis Pauli Pp. II

577

oportet praesertim instituta sua politica, eo consilio ut pro


regimine corrupto, dictatorio vel imperioso formam democraticam et participalem substituant. Est quidem processus, quem
propagari et solidari cupimus, quia prosperi tas alicuius com
munitatis politicae quatenus cunctorum civium libera par
ticipatione et responsali officio circa publicam rem, iuris secu
ritatem, respectum et promotionem iurium humanorum mani
festat necessaria est condicio ac praesidium progressionis
totius hominis et omnium hominum .
45.

Ea qua diximus, ad effectum deduci non possunt nisi

omnes sociam operam praestant, praesertim communitatis in


ternationalis, ac quidem intra amplos fines solidae hominum
coniunctionis, quae omnes valeat complecti, initio sumpto ab
iis qui in extremas societatis partes sunt detrusi. Tamen natio
nes minus progressae officio tenentur inter ipsas et cum regio
nibus maxime in extremas partes detrusis solidam illam coniunctionem

exsequendi.

Exoptandum est, ut exemplum subiciamus, ut nationes


eiusdem plagae rationes cooperandi constituant,

quibus efec-

toribus bonorum validioribus minus sint obnoxiae-, bonis in


eadem plaga partis fines aperiant; rationes fortasse perpendant,
quibus res vicissim compleantur; sese consocient ad ministeria
sibi comparanda, quae singulae solae suppeditare non possunt,
cooperationem illam ad rem nummariam

et fiscalem profe

rant.
Mutua obnoxietas in compluribus harum regionum reapse
iam habetur. Eius agnitio, eo pertinens ut magis actuosa redda
tur, optio est adversus illum rerum statum, quo aliqua regioni
bus ditioribus et potentioribus est nimis obnoxia, in ipso ordine
expetitae progressionis; quo non fit ut ulli aliqua opponatur
sed ut proprias facultates detegat atque frugiferas reddat.
Regiones minus progressae eiusdem plagae, iis non exceptis,
quae verbo Meridiei comprehenduntur, efficere possunt ac
38 - A. A. 8.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

578

Officiale

debent quemadmodum fieri iam incipit cum eventibus, de


quibus bene licet sperare nova corpora regionalia, quae cri
teriis aequalitatis, libertatis, participationis secundum univer
sorum consensionem ducantur.
Solida hominum coniunctio universalis postulat, ut condi
cionem pernecessariam, suis legibus vivendi potestatem et li
beram ipsius animi promptitudinem, etiam apud consociatio
nes, quas memoravimus; verum etiam promptum animum
ad necessaria incommoda accipienda in bonum communitatis
totius mundi.

VII
46.

Populi et singuli homines suam ipsorum liberationem af

fectant; quorum plena progressio est signum eorum desiderii


eo pertinentis ut multiplices coactiones superentur, quibus im
pediuntur ne vita humaniore fruantur.
Recens, spatio temporis, quod editas Litteras Encyclicas,
e verbis Populorum Progressio nuncupatas,

est subsecutum,

in quibusdam Ecclesiae catholicae partibus, praesertim in Ame


rica Latina, quae vocatur, novus modus invaluit quaestiones
miseriae ac deficientis progressus aggredienda eo quod liberatio facta est genus fundamentale primumque principium
actionis.
Praestantia bona, sed etiam errores atque pericula erro
rum, qui cum huiusmodi rationibus rem considerandi ac theologice enucleandi conectuntur, a Magisterio ecclesiastico con
gruenter sunt enuntiata.

82

Addere expedit studium liberationis a quovis modo servi


tutis, ad hominem et societatem quod attinet, esse desiderium
praecelsum et maxime probandum, cum eo progressio proprie
82

Litt.

Enc.

Populorum

Progressio,

35:

l.c,

p.

274:

Affirmari

etiam

licet

...

primam institutionem, qua litterarum tradantur initia, praecipue ab iis affectari, qui
de progressione ineunt consilia.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

579

spectet, vel potius liberatio et progressio, intimi nexus inter


utramque rem habita ratione.
Progressio autem solum oeconomica ad hominem liberandum non valet, quin, contra, eum magis in servitutem redigere
potest. Progressio enim, quae non complectitur hominis ratio
nem

culturalem,

naturam

transcendentem,

prout

religiosam,

suam exsistentiam agnoscit et proposita sua et ea quae priora


habet per eam dirigere, eo minus ad veram confert liberatio
nem. Homo plane liber est solum, cum est suus, plenitudine
fruens iurium suorum et officiorum. Idem de societate est
dicendum.
Praecipuum impedimentum superandum ut ad veram libe
rationem perveniatur, est peccatum atque illae quasi structurae peccati, inde exortae, quod id gradatim multiplicatur et
propagatum

83

Liberatio, qua Christus nos liberavit (cfr. Gal 5, I),

84

nos

excitat ut in omnium servos convertamur. Ita cursus progressionis et liberationis solida hominum

coniunctio

reapse

erri

ci tur seu exercitatio caritatis et servitium proximi, praesertim


pauperiorum. Etenim ubi desunt veritas et amor processus
liberationis ducet ad mortem libertatis, cui nullum futurum
firmamentum erit .
47.

85

In summa rerum acerbarum, quas proxime praeteritis

annis sumus experti, et in conspectu, maximam partem improbando huius temporis, Ecclesia vehementer debet affirmare possibilitatem et certitudinem superationis eorum quae sive nimietate sive defectu interponuntur contra progressionem, atque
83

C f r . CONGREGATIO PRO DOCTRINA FIDEI, I n s t r u c t i o de quibusdam rationibus T h e o -

logiae L i b e r a t i o n i s

Libertatis

Nuntius

(6 A u g u s t i

1984),

Prooemium:

AAS

76

(1984),

C f r . Adhort. Apost. Reconciliatio et Paenitentia (2 Decembris 1 9 8 4 ) , 1 6 :

AAS 77

pp. 8 7 6 s.
M

(1985),

pp.

213-217;

CONREGATIO PRO DOCTRINA

FIDEI,

Instructio

de

libertate

christiana

e t liberatione Libertatis Conscientia ( 2 2 M a r t i i 1 9 8 6 ) , 3 8 ; 4 2 : AAS 7 9 ( 1 9 8 7 ) , pp. 5 6 9 - 5 7 1 .


85

CONGREGATIO

ratione Libertatis

PRO

DOCTRINA

Conscientia

FIDEI,

Instructio

(22 Martii 1986),

24:

de

libertate

AAS 79

(1987),

christiana
p.

564.

et

libe-

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

580

Officiale

fiduciam in vera liberatione. Quae fiducia et certitudo postre


mum in Ecclesiae conscientia promissionis divinae innititur,
qua spondetur historiam huius temporis non in se clausam
manere sed Regno Dei patescere.
Ecclesia autem fiduciam etiam in homine ponit, quamvis
depravatioiiem noverit, cuius est capax, quia probe scit licet
peccatum hereditate acceptum obstet, quod in structuris pec
cati facilius committitur in persona humana sufficientes
inesse qualitates viresque, bonitatem fundamentalem (cfr.
Gen 1, 31), cum ipse imago sit Creatoris, influxioni redemptrici
Christi expositus, qui cum omni homine quodammodo se uni
vit - M ,

86

et quoniam efficax actio Spiritus Santi replevit orbem

terrarum (Sap 1, 7).^


Non licet ergo probare neque desperationem neque mentem
omnia in deterius referentem neque inertiam. Est enim hoc
dicendum etsi cum animi amaritudine: ut peccari potest ni
mio studio sui ipsius, nimii quaestus ac dominationis cu
piditate,

sic peccari potest pro urgentibus necessitatibus

multitudinum hominum in inferiore progressione versantium,


timore,

titubatione,

atque,

ad extremum,

Omnes

ignavia.

vocamur, immo obligatione tenemur ultimae decadis secundi


Millennii

praegravem

provocationem

excipiendi,

propterea

etiam quod impenden tia pericula cunctis minan tur ; quae sunt :
condicio oeconomica per orbem terrarum in discrimine posi
ta, bellum nullis finibus terminatum, sine victis et victoribus.
His minis perspectis, distinctio inter personas et regiones opu
lentas, inter personas et regiones pauperes, paulum valet, sal
vo maiore conscientiae officio, quo is obstringitur, qui plus
habet atque plus potest.
86

Cfr.

Const.

22;

IOANNES

AAS

71
87

gi

(1979),

Litt.

tatas

p.

Enc.

res

past.

PAULUS

Gaudium
PP.

II,

et

Spes

Litt.

de

Enc.

Ecclesia

Redemptor

in

mundo

Hominis

(4

huius
Martii

temporis,
1979),

8:

272.

Populorum

efficiendas

Progressio,

non

5:

dubitamus,

l.c,
quin

p.
cum

259:

Ad

filiis

huiusmodi

Nostris

autem

catholicis

co-

cumque

fratribus christianis homines quiviscumque bonae voluntatis suos conatus, suos labores consociare velint;

cfr.

quoque

81-83,

87:

l.c,

pp.

296-298 ;

299.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

581

Verumtamen huiusmodi rationis expositio non una est neque praecipua. Agitur de dignitate personae humanae, cuius
defensio et provectio a Creatore nobis sunt commissae,

et

cuius proprie debitores sunt viri et mulieres, pro suscepto


munere,

quovis historiae tempore.

hodie habetur,

Rerum conspectus,

qui

cum huiusce dignitatis postulationibus mi

nime congruit, quemadmodum multi iam magis minusve dilu


cide intellegunt. Unusquisque ad suum tenendum locum vo
catur in hac pacifica contentione, pacificis armis facienda, ut
progressio in pace obtineatur, ut ipsa natura et mundus circumiacens in tuto collocentur. Ecclesia etiam implicari se sen
tit, ac funditus quidem, in hac certatione, de cuius ultimo
eventu confidit.
Quocirca, exemplo Pauli PP. VI moti, qui per Encyclicas Lit
teras a verbis Populorum Progressio incipientibus egit, volumus,
cum animi simplicitate et humilitate, ad omnes, viros et mulie
res, nullo excepto, nos convertere ea mente ut, certi gravitatis
temporis praesentis et officii conscientiae, quo quisque devinciatur, consilia ineant, ad quae solida hominum coniunctio et
amor, potissimum erga egenos, hortentur; quod faciant ra
tione vitae personali et familiari, usu bonorum qua cives, ope
ram pro sua parte conferendo ad deliberationes de re oecono
mica et politica, suaque cura et studio in ordine nationali et
internationali, ut hodiernus-postulat status rerum et imprimis
exigit dignitas humanae personae, indelebilis imaginis Dei Crea
toris, quae in unoquoque nostrum vere est eadem.
In hac pacifica contentione Ecclesiae filii exemplo praeful
g e a t oportet sintque ductores, quippe quorum sit, secundum
proposita a Iesu ipso in synagoga Nazarethana enuntiata,
<( evangelizare pauperibus... praedicare captivis remissionem
et caecis visum, dimittere contractos in remissione, praedicare
annum Domini acceptum (Lc 4, 18-19). Expedit in lumine
ponere munus praeponderans laicorum, virorum et mulierum,
quemadmodum in recenti Coetu Synodi Episcoporum est ite-

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

582

rum declaratum. Eorum est cum christiani officii diligentia


res temporales veluti animare in iisque ostendere se testes
esse et operatores pacis atque iustitiae.
Volumus nos convertere maxime ad eos qui sacramento
baptismi et eiusdem symboli professione, licet id diverse in
terpretentur,

veram communionem,

quamquam imperfectam,

nobiscum participant. Pro certo habemus sive sollicitudinem,


quam hae Litterae nuntient, sive expositionem rationum, qui
bus eae moveantur, sive sermonem, quo exprimantur, sibi esse
assuefa, quia ex Evangelio Christi sunt hausta. Hic novam
invitationem possumus nancisci ad commune testimonium per
hibendum communis persuasionis nostrae circa hominis digni
tatem, qui a Deo est creatus, a Christo redemptus, sanctificatus a Spiritu Sancto, et in hoc mundo vocatur ut vitam huic
dignitati consentaneam ducat.
Hoc rogatu eos etiam compellamus, qui hereditatem Abrahae, patris fidei ,

88

ac traditionem Veteris Testamenti nobis

cum communicant, eos qui, ut nos, in Deum iustum et mi


sericordem credunt, id est ad Iudaeos et Musulmanos. Roga
tum hunc etiam ad omnes sectatores magnarum mundi religionum amplius perferimus.
Congressio, die x x v i i mensis Octobris anno proxime prae
terito Asisii, in urbe Sancti Francisci, habita, quae eo pertine
bat ut preces pro pace funderentur et ut circa eam officio nos
obstringeremus cuiusque propria religionis professione stric
te servata universis ostendit quantum pax eiusque ne
cessaria condicio, progressio scilicet totius hominis et om
nium hominum etiam religiosa quaestio esset, atque utrius
que consummatam effectionem e fidelitate erga vocationem
nostram, ut virorum et mulierum credentium, pendere; pen
dent autem imprimis e Deo.
88

Cfr. CONO. OEC. VAT. I I , Declaratio Nostra Aetate de Ecclesiae habitudine ad Reli-

giones non-Christianas, 4; cfr.

Rom 4, 11 s.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

48.

Ecclesia

probe

novit

nullam

temporalem

583

effectionem

idem valere ac Regnum Dei; sed omnes effectiones nos impel


lunt ut rem attentius consideremus et quodammodo antecapiamus gloriam Regni Dei, quam ultra historiae fines afruturam exspectamus,

cum Dominus iterum veniet. Verum

exspectatio numquam causam afferre potest praetextam cur


homines in certa definitaque condicione sua personali et vitae
socialis, nationalis et internationalis, neglegamus, quatenus
haec ipsa praesertim hac aetate illam moderatur.
Nihil, quamquam imperfectum est ac temporarium, eorum
omnium, quae socio universorum nisu et gratia divina in quo
dam historiae spatio effici potest aut debet, ut hominum vita
humanior reddatur, perdetur nec vanum erit. Id Concilium
Vaticanum II docet in quodam loco praeclaro Constitutionis
a verbis Gaudium et spes appellatae: B o n a . . . humanae di
gnitatis, communionis fraternae et libertatis, hos omnes scili
cet bonos naturae ac industriae nostrae fructus, postquam in
Spiritu Domini et iuxta Eius mandatum in terris propagaverimus, postea denuo inveniemus, mundata tamen ab omni
sorde, illuminata ac trasfigurata, cum Christus Patri reddet
regnum aeternum et universale... His in terris Regnum iam
in mysterio adest.

89

Regnum Dei nunc imprimis celebratione Sacramenti Eucharistiae, quod est Sacrificium Domini, praesens redditur. In
celebratione eucharistica fructus terrae et operis hominum
panis et vinum arcano modo, realiter et substantialiter,
opera Spiritus Sancti et ministri verborum, transfiguran tur
in Corpus et Sanguinem Iesu Christi, Filii Dei et Filii Mariae;
per quam Regnum Patris inter nos praesens adest.
Bona huius mundi et opus manuum nostrarum panis et
vinum adventui Regni postremi et immutabilis inserviunt,
quia Dominus, per Spiritum suum, ea in se transsubstantiat,
" Gaudium et Spes, 39.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

584:

ut Patri nobisque se offerat in renovatione unici sui sacrificii,


quo Regnum Dei realiter anticipatur et adventus eius finalis
annuntiatur.
Ita Dominus per Eucharistiam, sacramentum et sacrificium,
nos secum coniungit atque inter nos colligat necessitudine,
quae omnem coniunctionem naturalem exsuperat; sic conexos
nos in mundum universum mittit ut per fidem et opra Dei
testemur amorem, praeparantes Regni ipsius adventum idque
anticipantes in huius temporis umbris.
Quicumque Eucharistiam participamus, adducimur ut per
hoc Sacramentum veram significationem actionis nostrae in
hoc mundo pro progressione et pace detegamus utque vires
capiamus, quibus magnanimiter nos devinciamus officio, Chri
sti moti exemplo, qui in hoc Sacramento dat vitam pro amicis
suis (cfr. Io 15, 13). Officium, quo nosmet ipsos obstringimus
perinde atque officium a Christo susceptum et quatenus no
strum huic iungitur non erit inutile, sed sine dubitatione
fecundum.
49.

Hoc Anno Mariali volvente, quem indiximus ut fideles

catholici magis magisque oculos ad Mariam converterent, quae


nos praecedit in peregrinatione fidei

90

atque materna solli

citudine pro nobis apud Filium, Redemptorem nostrum, inter


cedit,

cupimus ei necnon eius deprecationi committere grave

discrimen temporis nostri, incepta quae ineuntur et suscipientur, saepe magnis cum doloribus, ut opera conferatur ad veri
nominis progressionem populorum , quam Decessor Noster
Paulus VI proposuit et annuntiavit.
Quemadmodum semper christiana pietas facere consueve
rat, Beatissimae Virgini Mariae subicimus difficiles condicio
nes unius cuiusque ut Filio suo eas exponendo, ab eo impe90

Cfr. CONO. OEC. VAT. I I , Const. dogm. Lumen Gentium de Ecclesia, 5 8 ;

NES P A U L U S P P .
(1987),

pp.

365-367.

II,

Litt.

Enc.

Redemptoris

Mater

( 2 5 Martii 1 9 8 7 ) ,

5-6:

IOANAAS

79

Acta Ioannis Pauli Pp. II

tret ut releventur atque mutentur.


condiciones

sociales

et

ipsum

686

Verum subicimus etiam

discrimen

una

internationale

cum eorum rationibus, anxietatem ingerentibus, miseriae, carentiae operis, privationis cibi, contentionis ad apparatum mi
litarem augendum, neglectionis iurium humanorum, conflic
tationum, quae ex parte vel ex toto reapse geruntur vel peri
culorum, ne exardescant : haec, ut filii, eius misericordibus
oculis proponimus, veterem antiphonam marialem fide et spe
moti, iterantes : Sancta Dei Genetrix, nostras deprecationes
ne despicias in necessitatibus nostris; sed a periculis cunctis
libera nos semper, Virgo gloriosa et benedicta .
Beatissima Virgo Maria, Mater nostra atque Regina, ea est,
quae ad Filium suum conversa, dixit : Vinum non habent
(Io 2, 3) ; eadem Deum Patrem dilaudat quia deposuit po
tentes de sede et exaltavit humiles; esurientes implevit bonis
et divites dimisit inanes (Lc 1, 52s.). Pro sollicitudine sua
materna rationes curat personales et sociales hominum vitae
in terra.

91

Coram Sanctissima Trinitate Ei committimus, quae his


Litteris Encyclicis exposuimus ut cunctos impeller emus ad co
gitandum et ad actuose perficienda quae veram progres
sionem populorum promoveant; quae tam significanter col
lecta Missae cognominis exprimuntur:
Deus, qui unam dedisti .cunctis gentibus originem, et unam
ex eis in te voluisti familiam congregare, tuae caritatis ardore
omnium corda perfunde et fratrum suorum desiderio iustae
progressionis accende, u t . . . humana singulorum perficiatur
persona, et aequitas atque iustitia, quavis divisione sublata,
in hominum societate firmentur .
91

92

C f r . P A U L U S P P . V I , A d h o r t . Apost. Marialis Cultus ( 2 F e b r u a r i i 1974), 37:

AAS 66 (1974), pp. 148 s . ; IOANNES P A U L U S P P . I I , H o m i l i a habita ante Sanctuarium


Beatae

Mariae

Virginis

de

Zapopan

in

Mexico

(30

Ianuarii

1979),

4:

AAS

71

(1979), p. 230.
92

Collecta

altera, p.

820.

Missae

Pro

populorum

progressione :

Missale

Romanum,

ed.

typ.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

586

Officiale

Haec, finem Litteris imponentes, rogamus nomine omnium


fratrum et sororum, quibus peculiarem Benedictionem imper
timus, signum salutationis f aus tique ominis.
Datum Romae, apud Sanctum Petrum, die x x x mensis De
cembris, anno MCMLXXXVII, Pontificatus Nostri decimo.
IOANNES P A U L U S P P . I I

HOMILIAE
I
In foro Sancti Petri habita, ob decretos ven. Servo Dei Laurentio Ruiz
et Sociis eius Beatorum Caelitum honores.*

1. (( Mi stato dato ogni potere in cielo e in terra. Andate ... am


maestrate tutte le nazioni x.
1

Oggi la Chiesa ascolta ancora una volta queste parole di Cristo


riferite dall'evangelista Matteo. Sono state pronunciate da Ges in
Galilea, sulla montagna, dove erano riuniti gli apostoli. Non sono
semplicemente parole di congedo. Sono parole che contengono l'affida
mento di una missione. Cristo se ne va dopo aver compiuto il suo
compito messianico sulla terra. E nello stesso tempo Egli rimane :
(( Io sono con voi tutti i giorni, fino alla fine del mondo .
2

La terza domenica d'ottobre chiamata Giornata Missionaria.


In tale domenica tutta la Chiesa ascolta queste parole di Ges con una
particolare emozione. Essa si rende conto di essere tutta intera missio
naria ; di essere, tutta intera, in statu missionis. E non pu essere
diversamente. Proprio questo fatto messo in rilievo dall'ultimo
Concilio.
2. Oggi, qui in Piazza San Pietro, i Vescovi, riuniti nel Sinodo
ascoltano con particolare attenzione queste parole del mandato missio
nario. Il Sinodo riguarda la missione dei laici nella Chiesa. Alla Gior* Die 18 m. Octobris a. 1987.
1

Mt 28, 18-19.
Mt 28, 20.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

587

nata missionaria sono stati invitati i rappresentanti dei catechisti di


tutti i Paesi e Continenti. Prima di tutto dei Paesi missionari.
Insieme con tutti i Pastori della Chiesa qui presenti, vi saluto, cari
fratelli e sorelle. Il messaggio missionario di Cristo pronunziato sulla
montagna in Galilea giunto e continua a giungere in modo speciale a
voi. Siete proprio voi che realizzate, in grande misura, il carattere
missionario della Chiesa. Uniti ai vostri Vescovi e Sacerdoti, parte
cipate alla grande, attuale e sempre rinnovata opera di evangelizza
zione del mondo.
A voi si riferiscono le parole del Salmo che l'apostolo Paolo ha
applicato agli operai del Vangelo della prima generazione : (( Per tutta
la terra corsa la loro voce, fino ai confini del mondo le loro parole .

3. Le sentirono come rivolte a s, tre secoli or sono, i missionari


martiri, che stamani la Chiesa iscrive solennemente nell'albo dei Santi.
Fra di loro c'erano anche dei laici : un filippino e due giapponesi. Con
coraggio seppero dare il loro contributo perch l'annuncio del Vangelo
giungesse (( fino ai confini del mondo .
Queste parole risuonano oggi per tutti voi che servite la causa del
Vangelo in terra di missione. In particolare per voi laici, della cui voca
zione e missione nella Chiesa si sta interessando il Sinodo nel corso di
queste settimane. L'apostolato missionario dei laici frutto di una fede
aperta alla testimonianza della parola :
Se confesserai con la tua bocca che Ges il Signore e crederai
con il tuo cuore che Dio lo ha risuscitato dai morti, sarai salvo .

Sarai salvo forse solamente tu? No certamente.


Ecco, Dio il Signore di tutti, ricco verso tutti quelli che l'invo
cano ... Chiunque invocher il nome del Signore sar salvato .

La salvezza per tutti. Dio vuole la salvezza di tutti gli uomini .

La messe veramente grande. sconfinata. Voi, cari fratelli e


sorelle,, siete chiamati dal Signore della messe.
E la vostra vocazione e il servizio sono senza prezzo. Insostituibili.
Ascoltiamo ancora una volta l'incalzare delle domande che l'Apo
stolo ci pone nella Lettera ai Romani in relazione all'opera missionaria
della prima generazione della Chiesa.
3

Rm 10, 18.

* Rm 10, 0.
5

Ibid. 10, 12-13.

Cf. 1 Tm 2, 4.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

588

Officiale

Come potranno invocarlo senza aver prima creduto in lui? E conie


potranno credere senza averne sentito parlare? E come potranno sen
tirne parlare senza uno che lo annunzi? E come lo annunzieranno,
senza essere prima inviati? .
7

4. Ascoltiamo tutti le parole dell'Apostolo. Ascoltatele specialmente


voi missionari e missionarie, religiosi e laici. Ascoltatele voi catechisti
e catchiste.
Queste domande dell'Apostolo Paolo si riferiscono direttamente a
voi. Parlano di voi. La Chiesa dei nostri tempi fa totalmente sue le
domande contenute in questo brano della Lettera ai Romani. L'attuale
Vescovo di Roma le porta nel suo cuore secondo l'esempio dell'Apostolo.
E facendosi eco delle parole apostoliche, proclama insieme con i
Vescovi sinodali, qui presenti, la lode della vostra missione, lode che
troviamo gi nell'Antico Testamento, nel libro del Profeta Isaia :
(( Come sono belli sui monti / i piedi del messaggero di lieti an
nunzi ! )>.
8

5. "How beautiful upon the mountains are the feet of him who
brings good tidings".
9

Today's canonization of blessed Lorenzo Ruiz and his companions,


martyred in and around Nagasaki between 1633 and 1637, constitutes
an eloquent confirmation of thse words.
Sixteen men and women
bore witness, by their heroic sufferings and death, to salvation in
Christ which had reached them after being proclaimed from generation
to generation since the time of the Apostles.
In their sufferings, their love and imitation of Jesus reached its
fulfillment, and their sacramentai configuration with Jesus, the one
Mediator, was brought to perfection. "For if we have been united
with him in a death like his, we shall certainly be united with him in
a rsurrection like his".
10

These holy martyrs, diffrent in origin, language, race and social


condition, are united with each other and with the entire People of
God in the saving mystery of Christ, the Redeemer. Together with
them, we too, gathered here with the Synod Fathers from almost every

10, 14-15.

52, 7.

10

Is 52:7.
Rom 6:5.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

589

country of the world, sing to the Lamb the new song of the Book of
Rvlation :
"Worthy are you to receive the scroll and to break open its seals,
for you were slain and with your blood you purchased for God
those from every tribe and tongue, people and nation.

You made them

a kingdom and priests for our God, and they will reign on earth".

11

The martyrs' message of supreme fidelity to Christ speaks to Europe,


with its common Christian foundation laid by the Apostles Peter and
PaulEurope, which has been a seedbed of missionaries for two
thousand years.
It speaks to the Philippines, which was the place of immediate
prparation and strengthening in faith for eleven of the new Saintsthe
Philippines which, as I remarked on the occasion of the martyrs'
Batification in Manila in 1981, from being evangelized is called to
become an evangelizer in the great work of bringing the Gospel to the
peoples of Asia. May this task of evangelization begin in Philippine
families following the example of Lorenzo Ruiz, husband and father
of three children, who first collaborated with the Dominican Fathers in
Manila, and then shared their martyrdom in Nagasaki, and who is now
the first canonized Filipino saint. The Holy martyrs speak to the Church
in Japan, particularly to the Archdiocese of Nagasaki, to the Church in
Taiwan and in Macao and to all Christ's followers in Asia : may the
example and intercession of the new Saints help to extend Christian
truth and love throughout the length and breadth of this vast continent !
6. En cette Journe mondiale des Missions, l'Eglise proclame solen
nellement la saintet de ces prtres dominicains missionnaires, de leurs
cooprateurs, de deux jeunes femmes membres du tiers ordre domi
nicain, qui ont t arrts et mis mort en raison de leur uvre
d'vanglisation.
Au cours du Synode des Evques sur le rle et la mission des lacs
dans l'Eglise et dans le monde, un pre de famille philippin, deux
lacs japonais, tous engags dans la catchse, sont honors pour leur
fidlit totale la grce de leur baptme, en mme temps que des
religieux dominicains, dont fait partie le Franais Guillaume Courtet.
Toute l'Eglise de Dieu se rjouit de leur victoire. L'Eglise en Italie,
en France, en Espagne, Taiwan, Macao, aux Philippines et au
Rev 5:9-10.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

590

Officiale

Japon est remplie d'admiration et de joie pour la Bonne Nouvelle


annonce par la passion et la mort de ces vaillants disciples de JsusChrist, le tmoin fidle, le premier-n d'entre les morts .
Par le tmoignage de leur vie gnreusement offerte par amour pour
le Christ, les nouveaux saints parlent aujourd'hui toute l'Eglise : ils
l'entranent et la stimulent dans sa mission vanglisatrice. En effet,
selon le dcret conciliaire Ad gentes, pour accomplir sa mission,
l'Eglise, obissant l'ordre du Christ, mue par la grce de l'Esprit
Saint et par la charit, devient pleinement prsente tous les hommes
et tous les peuples pour les amener, par l'exemple de sa vie, par la
prdication, par les sacrements et les autres moyens de grce, la foi,
la libert, la paix du Christ .
12

13

7. Los nuevos Santos hablan tambin hoy a todos los misioneros


que, urgidos por el mandato de Cristo (( id y ensead a todas las
gentes ,

14

han salido por los caminos del mundo a anunciar la Buena

Nueva de la salvacin a todos los hombres, particularmente a los ms


necesitados.
Ellos, con su mensaje y su martirio, hablan a los catequistas, a los
agentes de pastoral, a los laicos, a quienes la Iglesia est/ dedicando
particular atencin y solicitud en el presente Snodo de los Obispos.
Ellos nos recuerdan que (( morir por la fe es un don que se concede a
algunos ; pero vivir la fe es una llamada dirgida a todos .
1S

La gran familia dominica, y en particular la Provincia del Santo


Rosario que celebra el cuarto centenario de su creacin, recibe hoy,
con legtimo orgullo, entre sus Santos a estos mrtires, algunos de los
cuales estuvieron especialmente ligados al Colegio de Santo Toms de
Manila. Este centro, convertido hoy en Universidad, as como otras
benemritas instituciones eclesiales, han contribuido de modo notable
a la implantacin y desarrollo de la Iglesia en er lejano oriente.
Los misioneros que hoy son canonizados hablan a todos los fieles
cristianos, en esta Jornada de oracin por las misiones, y les exhortan
12

Ap 1, 5.

13

N. 5.

14

15

Mt 28, 19.
Discurso en el Luneta Park, Manila, 18 febbraio 1981, n. 5.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

591

a reavivar su conciencia misionera. Todos los cristianos nos dice el


Concilio, dondequiera que vivan, estn obligados a manifestar con
el ejemplo de su vida y el testimonio de la palabra el hombre nuevo de
que se revistieron por .el bautismo .

16

Todo bautizado debe sentirse,

pues, urgido por su vocacin a la santidad. En esto los nuevos Santos


han de servirnos de modelo a seguir con una entrega sin lmites a la
llamada de Dios. Uno de ellos, el Padre Lucas del Espritu Santo, escri
ba : (( El beneficio que yo estimo ms, es haberme enviado a esta tierra
en compaa de tan grandes siervos de Dios, de los cuales, unos ya
le estn gozando, y otros tienen adquirido un gran tesoro delante de su
divina Majestad .

17

8. ((Venite, saliamo sul monte del Signore... / perch ci indichi


le sue vie ... .
Cos parla il profeta Isaia nella sua visione.
E questa visione si realizza quando Cristo Risorto sale insieme con
gli Apostoli sul monte in Galilea. Dice loro : Andate ... ammaestrate
tutte le nazioni, battezzandole nel nome del Padre e del Figlio e dello
Spirito Santo, insegnando loro ad osservare tutto ci che vi ho co
mandato .
Questo (( tutto , il Vangelo dell'amore e della pace.
Isaia non profetava forse sul mutamento delle spade in vomeri e
delle lance in falci, perch gli uomini non si esercitino pi nell'arte
della guerra?
18

19

20

Egli annunciava le vie di un vero progresso dei popoli, gi qui sulla


terra, e nello stesso tempo le vie della salvezza eterna che il futuro e
definitivo destino dell'uomo in Dio.
9. A voi tutti, quindi, mi rivolgo, a voi che mi ascoltate qui oggi, e
a tutti voi che faticate nel campo della Chiesa missionaria in tutto il
mondo : la vostra consolazione e speranza sia il Vangelo dell'amore e
della pace.
Venite ... / Casa di Giacobbe, vieni, / camminiamo nella luce del
Signore .
21

S. Camminiamo infaticabilmente ! Cristo cammina con noi !


16

Ad gentes, 11.

17

Carta al P. Miguel Ruiz, O.P., 28 septiembre 1630.

18

Is 2, 3.

19

Mt 2, 19-20.

20

Cf. 2, 4.

21

Is 2, 3. 5.

Acta Apostolicae

592

Sedis - Commentarium

Officiale

II
In area ante Vaticanam basilicam habita, ob decretos ven. Servo Dei
Iosepho Moscati Beatorum caelitum honores.*

1. (( Venite, benedetti del Padre mio )).' Oggi, ultima domenica col
legata col Sinodo dei Vescovi, parla a noi Cristo, rivolgendoci questo
medesimo invito. Parla il Figlio Eterno, al quale il Padre ha dato
ogni giudizio .
Di fatto, le suddette parole sono tratte dalla pagina evangelica sul
giudizio finale, a cui tutti saremo convocati alla fine dei tempi : E
saranno riunite (davanti al Figlio dell'uomo) tutte le genti, ed egli
separer gli uni dagli altri, come il pastore separa le pecore dai capri .
Il brano evangelico, che stato oggi proclamato, abbraccia soltanto la
prima parte della descrizione del giudizio. Essa parla insieme del defi
nitivo compimento della vocazione dell'uomo in Dio e della piena
realizzazione del senso della vita umana : Venite, benedetti del Padre
mio, ricevete in eredit il regno preparato per voi fin dalla fondazione
del mondo !

Nell'ultima domenica del Sinodo, il cui tema la vocazione e mis


sione dei laici nella Chiesa, questa desidera ripetere quasi dal cuore
stesso della liturgia odierna all'intero Popolo di Dio, e in partico
lare ai nostri fratelli e sorelle laici, questo invito : (( Ricevete il
regno )).
4

2. Questo invito , in pari tempo, una chiamata alla santit. Che


cosa la santit? La santit unione dell'uomo con Dio nella potenza
del Mistero pasquale di Cristo. Nella potenza dello Spirito di Verit e
d'Amore. Proprio di ci parla il Vangelo di oggi. L'amore ha la forza
di unire l'uomo a Dio. E questo amore definitivo matura attraverso le
molteplici opere di carit che l'uomo compie nel corso della sua vita:
M i avete dato da mangiare ... mi avete dato da bere ... mi avete ospi
tato ... mi avete vestito ... mi avete visitato ... siete venuti a tro
varmi )).
5

Die 25 m. Octobris a. 1987.


1

Mt 25, 34.

Ibid. 25, 32.

Ibid. 25, 34.

Cf. ibid. 24, 34.

Ibid. 25, 35-36.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

593

Quando? Come?
In verit vi dico : ogni volta che avete fatto queste cose a uno
solo di questi miei fratelli pi piccoli, l'avete fatto a me .
In questa domanda: quando ... come?, noi avvertiamo come un
senso di sorpresa. Nella risposta di Cristo c' la rivelazione dell'ammi
rabile misura dell'amore. L'Amore ha sempre e dappertutto la possi
bilit di raggiungere Ges Cristo in persona. Esso ha la capacit
sempre e dappertutto di unire l'uomo col cuore stesso di Dio. E in
questo Cuore, come in un perenne fuoco, l'amore umano l'amore
a misura delle quotidiane opere dell'uomo supera se stesso. Parte
cipa di Colui che solo in pienezza l'Amore.
6

3. Le note parole dell'Apostolo tratte dalla Lettera ai Corinzi da


quel capitolo 13 che conosciuto come inno alla carit sono in
un certo senso un commento alle parole di Cristo nell'odierno Vangelo.
L'Apostolo prima descrive nei suoi tratti essenziali, l'amore,
che nasce nel cuore dell'uomo e matura fino alla sua piena dimensione :
quella propria di Dio.
Egli dunque scrive : La carit paziente, benigna la carit ; non
invidiosa la carit; non si gonfia, non manca di rispetto, non cerca
il suo interesse, non si adira, non tiene conto del male ricevuto, non
gode dell'ingiustizia, ma si compiace della verit. Tutto copre, tutto
crede, tutto spera, tutto sopporta .
7

E poi san Paolo insegna che proprio questo amore non avr mai
fine . Esso cammina con ciascuno di noi fino al cospetto del Dio
Vivente, quando ci sar dato veder Lo (( a faccia a faccia . L'amore ci
permetter di ritrovare noi stessi dinanzi all'infinita Maest di Dio
che Santit perch Amore. Solo l'amore ci permetter di guardare
in faccia a Colui che l'amore .
8

10

4. Oggi la Chiesa ci invita alla mensa della Parola di Dio, per rileg
gere, alla sua luce, la pi grande e definitiva vocazione di ciascuno di
noi. In particolare di ciascuno e ciascuna di voi, cari fratelli e so
relle, che nel corso dei giorni e delle settimane passati siete stati in
un certo senso protagonisti del grande lavoro del Sinodo.
6

Ibid. 2,40.

1 Cor 13, 4-7.

Ibid. 13, 8.

Ibid. 13, 12.

10

1 Gv 4, 8.

39 - A. A. S.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

594

La Chiesa pone dinanzi ai vostri occhi la figura di un uomo, che


elevato alla gloria degli altari in questa solenne canonizzazione, dice
a tutti i Laici nella Chiesa :
Considerate... la vostra vocazione!.
L'uomo che da oggi invocheremo come Santo della Chiesa univer
sale, si presenta a noi come un'attuazione concreta dell'ideale del
cristiano laico.
11

Giuseppe Moscati, medico Primario ospedaliero, insigne ricerca


tore, docente universitario di fisiologia umana e di chimica fisiolo
gica, visse i suoi molteplici compiti con tutto l'impegno e la seriet che
l'esercizio di queste delicate professioni laicali richiede.
Da questo punto di vista il Moscati costituisce un esempio non sol
tanto da ammirare, ma da imitare, soprattutto da parte degli Operaori
sanitari : medici, infermieri e infermiere, volontari, e quanti, diretta
mente o indirettamente, sono impegnati nell'assistenza agli infermi
e nel vastissimo mondo della sanit e della salute. Egli si pone come
esempio anche per chi non condivide la sua fede.
5. Tuttavia fu proprio questa fede a conferire al suo impegno di
mensioni e qualit nuove, quelle tipiche del laico autenticamente cri
stiano. Grazie ad esse gli aspetti professionali, nella sua vita, si inte
gravano armoniosamente fra loro, si sostenevano l'un l'altro, per essere
vissuti come una risposta ad una vocazione, e quindi come una colla
borazione al piano creatore e reden ti vo di Dio.
Per indole e vocazione il Moscati fu innanzitutto e soprattutto il
medico che cura : il rispondere alle necessit degli uomini ed alle loro
sofferenze, fu per lui un bisogno imperioso ed imprescindibile. Il
dolore di chi malato giungeva a lui come il grido di un fratello a
cui un altro fratello, il medico, doveva accorrere con l'ardore del
l'amore. Il movente della sua attivit come medico non fu dunque il
solo dovere professionale, ma la consapevolezza di essere stato posto
da Dio nel mondo per operare secondo i suoi piani, per apportare
quindi, con amore, il sollievo che la scienza medica offre nel lenire il
dolore e ridare la salute.
6. Memore delle parole del Signore : Ero malato e mi avete visi
tato , il Moscati vedeva Cristo stesso nel malato, che, nella sua
12

11

1 Cor 1, 26.

12

Mt 25, 36.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

596

debolezza, nella sua miseria, nella sua fragilit ed insicurezza, a lui


si rivolgeva invocando aiuto ; vedeva chi gli stava innanzi come una
persona, un essere in cui c'era un corpo bisognoso di cura, ma anche
un essere in cui albergava uno spirito pur esso bisognoso di aiuto e
di conforto.
Ricordatevi egli scriveva ad un giovane dottore, suo alunno che non solo del corpo vi dovete occupare, ma delle anime con il
consiglio, e scendendo allo spirito, anzich con le fredde prescrizioni
da inviare al farmacista .
Infatti sono ancora parole sue (( il medico si trova tanto
spesso al cospetto di anime che stanno l l per capitolare e far ritorno
ai princpi ereditari degli avi, stanno l ansiose di trovare un conforto,
assillate dal dolore. Beato quel medico che sa comprendere il mistero
di questi cuori e infiammarli di nuovo. Beati noi medici, tanto spesso
incapaci ad allontanare una malattia, beati noi se ci ricordiamo che
oltre i corpi abbiamo di fronte delle anime immortali, per le quali urge
il precetto evangelico di amarle come noi stessi .
Per questo, il calore umano con cui il Moscati visitava premuro
samente i malati, specie i pi poveri ed abbandonati, avvicinandoli
in ospedale e nelle loro stesse abitazioni, era tale che la gente lo cer
cava ; il suo tratto era ricco di quella bont rispettosa e delicata, che
Ges Cristo diffondeva intorno a s quando andava per le strade della
Palestina facendo del bene e sanando tutti. Fu quindi anticipatore e
protagonista di quella umanizzazione della medicina, avvertita oggi
come condizione necessaria per una rinnovata attenzione ed assistenza
a chi soffre.
13

7. Nel costante rapporto con Dio, il Moscati trovava la luce per


meglio comprendere e diagnosticare le malattie e il calore per poter
essere vicino a coloro che, soffrendo, attendevano dal medico chi li
servisse con partecipazione sincera.
Da questo profondo e costante riferimento a Dio, egli traeva la
forza che lo sosteneva e che gli permetteva di vivere con integra onest
e assoluta rettitudine nel proprio delicato e complesso ambiente, senza
addivenire ad alcuna forma di compromesso. Egli era il Maestro, il
Primario di ospedale che non ambiva a posizioni : se queste gli veni
vano attribuite, era perch i suoi meriti non potevano essere negati,
13

Mt 9, 35.

Acta Apostolicae

696

Sedis - Commentarium

Officiale

e quando le occup, seppe esercitarle con assoluta dirittura e per il


bene degli altri.
Uomo integro e cristiano coerente, non esitava a denunziare gli
abusi, adoperandosi per demolire prassi e sistemi che andavano a
danno della vera professionalit e della scienza, a danno degli infermi,
come pure degli studenti ai quali sentiva di dover trasmettere il
meglio delle proprie cognizioni. Gli studenti sono i medici del domani.
Conscio di ci, il Moscati pensava alla qualit dei futuri medici, pren
dendo anche pubblicamente posizione affinch non venisse in alcun
modo mortificata la loro preparazione e formazione. Preparazione e
formazione che seppe incarnare con l'esempio. Anche la morte lo colse,
mentre stava visitando una inferma.
Veramente, ogni aspetto della vita di questo laico medico ci appare
animato da quella nota che la pi tipica del cristianesimo : l'amore,
che Cristo ha lasciato ai suoi seguaci come il suo <( comandamento )).
Di questa sua personale esperienza del valore centrale del Cristiane
simo egli ha lasciato numerose tracce nei suoi scritti. Sono parole che
a noi, oggi, suonano quasi come un testamento : Non la scienza, ma
la carit ha trasformato il mondo, egli osservava; solo pochissimi
uomini sono passati alla storia per la scienza; ma tutti potranno
rimanere imperituri, simbolo dell'eternit della vita, in cui la morte
non che una tappa, una metamorfosi per un pi alto ascenso, se si
dedicheranno al bene .
8. Come non avvertire in questo parole quasi un'eco della pagina
evangelica, che abbiamo oggi ascoltato? Mi avete dato da man
giare ... mi avete dato da bere ... mi avete ospitato ... mi avete vestito ...
mi avete visitato ... .
Quando? Come?
Auguro a tutti, amati fratelli e sorelle qui convenuti in Piazza
San Pietro o sparsi nelle varie parti del mondo auguro a tutti che al
termine della vostra vita possiate ripetere queste domande ... e ricevere
la stessa risposta di Cristo !
Allora... l a tua luce sorger come l'aurora (dice il Profeta)... e
la gloria del Signore ti seguir ... .
La carit non avr mai fine . . .
la pi grande la carit .
Amen !
14

15

Is 58, 8.

15

1 Cor 13, 8.14.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

597

HI
In Petriana basilica habita, VII expleto ordinario generali coetu Synodi
episcoporum. *

1. (( Ecco, tua madre, i tuoi fratelli e le tue sorelle sono fuori e ti


cercano .*
Gesii rispose : Chi mia madre e chi sono i miei fraelli? . E
girando lo sguardo su quelli che gli stavano seduti attorno, disse :
(( Ecco mia madre e i miei fratelli ! Chi compie la volont di Dio,
costui mio fratello, sorella e madre .
2

Nel corso di questo mese di ottobre, nell'Anno Mariano, abbiamo


cercato di meditare insieme questa risposta mirabile di Cristo.
Il Concilio Vaticano II insegna che Maria precede l'intero
popolo di Dio sulla via della fede, della carit e dell'unione perfetta
con Cristo. Ella il tipo della Chiesa, proprio perch ha compiuto
in modo perfetto la volont di Dio.
Cos, essendo Madre di Cristo secondo la carne, Ella diventata in
modo perfetto anche Madre secondo lo spirito, conforme alle parole
del Figlio.
Queste parole non cessano di essere per noi riuniti nel Sinodo,
come anche per tutti i Fratelli e le Sorelle del mondo intero una
costante misura della vocazione cristiana : (( Chi compie la volont di
Dio, costui mio fratello, sorella e madre .
3

2. Oggi, nell'ultimo giorno dell'assemblea sinodale, desideriamo


ringraziare il Buon Pastore, perch ci ha presi da tutte le genti per
darci un cuore nuovo e mettere dentro di noi uno spirito nuovo.
4

Questo (( Spirito , che appartiene agli inizi stessi della Chiesa,


ai suoi fondamenti apostolici ed a tutta la sua tradizione, si mani
festato con una nuova chiarezza e potenza nell'insegnamento del Con
cilio Vaticano II sulla vita e sulla vocazione dei laici nella Chiesa e
nel mondo.
Ecco, il Sinodo, i cui lavori concludiamo oggi, si messo proprio
al servizio di questo Spirito di Cristo. Suo compito era di dare un
* Die 30 m. Octobris a. 1187.
' Me 3, 32.
2

Ibid. 3, 33-35.

Ibid. 3, 35.

Cf. Ez 36, 2.4. 26.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

598

Officiale

contributo efficace a tutti i membri del Popolo di Dio per aiutarli a


mettere in pratica e a vivere le indicazioni e i precetti che il grande
Concilio del nostro secolo, sotto l'ispirazione dello Spirito di Verit
e di Amore, ha trasmesso alla Chiesa. Tale lo spirito con cui lo stesso
Sinodo, alla fine dei suoi lavori, si rivolto al Popolo di Dio e ha in
viato il suo Messaggio (( Sui sentieri del Concilio .
3. Quali sono i frutti che portiamo oggi a questo altare? Con che
cosa ci accostiamo a colui che pietra viva di quell'edificio che tutti
siamo chiamati a costruire per offrire sacrifci spirituali graditi a
Dio ?
5

Occorre, anzitutto, ringraziare il Signore Nostro, Buon Pastore,


per il fatto che nel corso del Sinodo la Chiesa intera ha potuto sen
tire se stessa, e mediante i singoli interventi, in un certo senso, ha
potuto (( vedere , sperimentare la sua realt nella molteplice unit
della sua vita e della sua missione.
Ringraziamo per il fatto che nel corso del Sinodo abbiamo potuto
non solo gioire per la partecipazione dei laici (auditores e auditrices),
ma ancor pi perch lo svolgimento delle discussioni sinodali ci ha
permesso di ascoltare la voce degli invitati, i rappresentanti del laicato
provenienti da tutte le parti del mondo, dai diversi Paesi, e ci ha
consentito di profittare delle loro esperienze, dei loro consigli, dei
suggerimenti che scaturiscono dal loro amore per la causa comune. In
un certo senso, questo esperienza sinodale senza precedenti ; e ci si
augura che possa diventare un modello , un punto di riferimento
per il futuro.
Ringraziamo ancora il Signore per il fatto che nel corso del Sinodo
abbiamo potuto partecipare alle beatificazoni ed alle canonizzazioni
di santi e beati in maggioranza laici : san Giuseppe Moscati, alcuni
dei santi martiri del Giappone, i beati Marcel Callo, Pierina Morosini,
Antonia Mesina.
Ringraziamo Dio, infine, per il fatto che il Sinodo, in occasione del
25 anniversario dell'apertura del Concilio Vaticano II, ha potuto
riprendere uno dei suoi temi principali ed uno dei suoi fondamentali
orientamenti.
4. Nella preparazione del presente Sinodo ha avuto particolare
importanza il Sinodo straordinario del 1985. In esso la Chiesa si im5

Cf. / Pt 2, 4-5.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

599

pegno a comprender meglio se stessa, nella sua vocazione e nella sua


missione, nella sua natura in quanto mistero e comunione. Tale rifles
sione doveva, ovviamente, rivolgersi a tutte le componenti del Popolo
di Dio. Perci, come allora fu di nuovo posta in evidenza la natura
dell'episcopato, cos ora occorreva riflettere sui laici, con la consa
pevolezza che essi sono una speranza molto ricca di promesse per la
Chiesa di oggi.
Ringraziamo il Signore, perch anche questo Sinodo, come i pre
cedenti, ha potuto continuare la sua riflessione nello spirito di fedelt
al Concilio Vaticano II, in atteggiamento di servizio alla verit e alla
missione, protendendosi in maniera instancabile verso l'aggiornamento,
senza deformazioni e rotture, e senza manomettere alcunch, nei ri
guardi del patrimonio di verit e di santit affidatoci dal Maestro.
Era necessario compiere questa riflessione, perch gli orientamenti
e le direttive che il Concilio ci ha lasciato fossero meglio assimilate
nella mente e nel cuore, e fossero poi tradotte nella condotta di vita
di tutti i membri del Popolo di Dio, con coerenza ed amore.
In questa prospettiva il Sinodo si impegnato ad approfondire la
figura del fedele laico, lumeggiandone la straordinaria importanza e
attualit nel mondo odierno. Punto di partenza stato l'insegnamento
del Concilio sulla Chiesa nella sua realt di (( Mistero , di <( Comu
nione e di (( Missione .
appunto da queste tre angolature che stata messa a fuoco la
figura del fedele laico, uomo e donna.
5. Nell'ambito della Chiesa-Mistero il fedele laico , insieme
a tutti gli altri battezzati, figlio di Dio , (( membro del Corpo di
Cristo , (( tempio vivo dello Spirito , testimone e portatore di tutta
la missione di salvezza .
nella ricchezza del mistero che si scopre tutta la sua dignit
sacerdotale, profetica e regale. l che si spiega la sua vocazione alla
santit, la sua ansia di una spiritualit appropriata, l'urgenza di una
sua formazione profonda e permanente, l'indispensabilit, per lui, come
per tutti gli altri, dell'Eucaristia e della Penitenza, la sua sete quoti
diana di dimensione contemplativa.
U fedele laico , innanzitutto, un vero cristiano ! Egli dovr
pensare sempre che, per essere tale, stato sepolto nel Cristo con
il Battesimo e che da allora per lui come ha detto l'Apostolo il

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

600

Officiale

vivere Cristo, giacch in Cristo egli ricupera in pienezza ogni valre


umano.
6. Nell'ambito della Chiesa-Comunione )) il fedele laico (( mem
bro di quel Popolo dell'Alleanza, che chiamato a vivere in unione
con Dio per mezzo di Ges Cristo nello Spirito Santo. E questo, in
comunione con tutti gli altri battezzati. Egli non pu dunque mai
chiudersi in se stesso, isolandosi spiritualmente dalla comunit, ma
deve vivere in un continuo scambio con gli altri, con un vivo senso di
fraternit, nella gioia di una uguale dignit e nell'impegno di far
fruttificare insieme l'immenso tesoro ricevuto in eredit.
Lo Spirito del Signore dona a lui, come agli altri, molteplici cari
smi, lo invita a differenti ministeri e incarichi, gli ricorda, come anche
10 ricorda agli altri in rapporto con lui, che tutto ci che lo distingue
non un di pi di dignit, ma una speciale e complementare abilita
zione al servizio.
L'Eucaristia la fonte e il culmine, il segno e la realt, la costata
zione e la profezia di questa portentosa comunione di consanguineit
nella vita del Risorto. La comunione del corpo eucaristico di Cristo
infatti significa e produce, cio edifica l'intima comunione di
tutti i fedeli nel Corpo di Cristo che la Chiesa.
Cos, i carismi, i ministeri, gli incarichi ed i servizi del fedele
laico esistono nella comunione e per la comunione. Sono ricchezze
complementari a favore di tutti, sotto la saggia guida dei Pastori.
6

7. Infine, nell'ambito della Chiesa-Missione , il fedele laico non


solo condivide la responsabilit del mandato missionario, ma si di
stingue per una sua caratteristica condizione d'impegno per la diffu
sione del Regno di Dio.
La Chiesa, ha ricordato il Papa Paolo VI sulla scorta del Concilio,
(( ha un'autentica dimensione secolare, inerente alla sua intima natura
e missione, la cui radice affonda nel mistero del Verbo incarnato, *
che realizzata in forme diverse per i suoi membri. Orbene, la rea
lizzazione di questa dimensione secolare, di per s comune a tutti i bat
tezzati, ha una modalit di attuazione che peculiare del fedele laico,
11 Concilio l'ha chiamata indole secolare ; il fedele laico vive nel
secolo, cio implicato in tutti e singoli i doveri e affari del mondo e
7

* Cf. Lumen gentium, 10 e 16.


7

Insegnamenti, vol. X, 1972, p. 103.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

601

nelle ordinarie condizioni della vita familiare e sociale, di cui la sua


esistenza come intessuta . Cos egli collabora nel realizzare la mis
sione integrale della Chiesa, che non soltanto di portare il mes
saggio di Cristo e la sua Grazia agli uomini, ma anche di permeare e
perfezionare l'ordine delle realt temporali con lo spirito evangegelico )).
Ecco allora il fedele laico lanciato sulle frontiere della storia : la
famiglia, la cultura, il mondo del lavoro, i beni economici, la politica,
la scienza, la tecnica, la comunicazione sociale; i grandi problemi
della vita, della solidariet, della pace, dell'etica professionale, dei
diritti della persona umana, dell'educazione, della libert religiosa.
8

Il Sinodo non ha potuto affrontare ognuno di questi complessi temi,


per ha descritto il fedele laico in questo suo protagonismo cristiano
nel mondo, associato e sorretto dai fedeli Pastori e dai fedeli reli
giosi e religiose con compiti differenti pur nella comune missione.
8. Un'attenzione speciale il Sinodo ha rivolto alla donna e ai
giovani , non certo per motivi contingenti, ma per la profonda con
vinzione di dover considerare accuratamente due vaste porzioni del
Popolo di Dio che sono segno e richiamo sia alla feconda e solerte
maternit della Chiesa sia alla sua perenne giovinezza.
Anche a questo riguardo sono state dette cose profonde e stimo
lanti, che sar mia cura, nei prossimi mesi, raccogliere ordinatamente
e presentare all'intero Popolo di Dio. Vogliamo infatti rendere par
tecipi dei frutti di questi lavori tutti i nostri Fratelli nell'episcopato,
rappresentati nel Sinodo, come pure tutti i Sacerdoti, collaboratori nel
ministero episcopale, nonch le Famiglie religiose maschili e femmi
nili nella Chiesa intera.
Ancora una volta rivolgo il mio vivo ringraziamento a tutti coloro
che hanno collaborato alla realizzazione di questo Sinodo, al suo pro
ficuo e ordinato svolgimento.
Un saluto particolare va ai fratelli Vescovi, che per qualsiasi ra
gione non sono potuti intervenire. Ci sentiamo in particolare comu
nione con essi, ed amiamo pensarli presenti a questa liturgia in forza
dell'unit nella fede e nella grazia, operata dal Sacramento eucari
stico, che stiamo celebrando. A loro ed alle loro Chiese va il mio
saluto affettuoso e cordiale.
8

Lumen gentium, 32.

Apostolicam

actuositatem,

5.

Acta Apostolicae Sedis

602

- Commentarium

Officiale

9. Ecco, brevemente i principali frutti del nostro lavoro comune


nel corso di questo mese.
Li portiamo ora a colui che pietra viva , per riattestare che
in lui anche noi desideriamo essere pietre vive , con le quali viene
costruito nella storia l'edificio della Chiesa, destinato a durare nel
l'eternit.
In questa offerta conclusiva dei frutti del nostro lavoro sinodale,
alla fine del mese di ottobre, ci uniamo in modo particolare a Maria,
che ci ha preceduto e guidato sulla via della fede consapevole e del
l'amore responsabile.
La ringraziamo anche per tutti coloro che ci hanno aiutato con la
preghiera, particolarmente con la preghiera del Rosario, mentre si
svolgevano i lavori del Sinodo dei Vescovi sul tema della vita e della
vocazione dei laici nella Chiesa e nel mondo contemporaneo.
10. Andandocene di qui verso tutte le direzioni, verso i vari Paesi
e Continenti, verso le Chiese e le comunit dalle quali siamo convenuti,
desideriamo
con una convinzione sempre pi profonda nella fede, nella spe
ranza e nella carit
professare ed annunziare
che siamo la stirpe eletta, il sacerdozio regale, la nazione santa,
il popolo che Dio si acquistato .

10

Desideriamo
proclamare le opere meravigliose di lui, che ci ha chiamati dalle
tenebre alla sua ammirabile luce in Cristo.

11

Desideriamo quindi, come coloro che hanno ottenuto misericordia,

12

rendere testimonianza, davanti a tutti, a Dio che ricco di miseri


cordia ;

13

al Padre che ha tanto amato il mondo da dare il suo

Figlio unigenito, perch chiunque crede in lui non muoia, ma abbia


la vita eterna .

14

Amen !

10

1 Pt 2, 9.
Ibid.

11

Cf.

12

Cf. ibid. 2, 10.

13

Cf. Ef 2, 4.

14

Gv 3, 16.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

603

ALLOCUTIONES
I
VII ineunte ordinario generali coetu Synodi episcoporum habita.*

In hac prima Synodi Episcoporum congressione liceat mihi imo ex


animo salutationem reddere omnibus eiusdem Sodalibus, necnon om
nibus ad hanc sessionem in vitatis laicis : Auditoribus et Auditricibus.
Omnibus gratias persolvo pro eorum earumque participatione in
laboribus Synodi.
Specialem gratitudinem exprimere volo Cardinalibus Praesidibus, quo
rum coetui propter absentiam cardinalis Trinh Vn Can, Archiepi
scopi Hanoiensis, cardinalis Richardus Vidal, Archiepiscopus Caebua
nus, annumeratur.
Simul cum Praesidibus gratias agere volo cardinali Hyacintho Thiandoum qui munus Relatoris Generalis libenter in se recepit, atque om
nibus cum ipso sociis.
Tandem liceat mihi peculiarem facere commemorationem cardinalis
Francisci Tomsek, Archiepiscopi Pragensis in Cecoslovachia, propter
particulare momentum eiusdem in hac sessione praesentiae. Neminem
enim fugit eum hac in Synodo agere partes Ecclesiae particularis
quae in angustiis valde versatur propter Episcoporum exsiguum nume
rum ut in sermone, quem ad ipsum Purpuratum habui in eius visita
tione ad Limina, enuntiavi.
Quid autem optem sollemnissimo conventui vestro, id est quod Vos
Ecclesiaque omnis praestolamini : fore scilicet ut, Deo inspirante, tanta
concordia, sapientia, pietate agatis ut felicior aetas christianae socie
tati oriatur, in omnium salutem.
Assit Beatissima Virgo Maria, Christi Mater amabilis, quae uberem
caelestium gratiarum frugem ab adorando Filio nobis obtineat.
II
Ad exc.mum virum Paulum Verbeek Rei publicae Foederatae Germaniae constitutum Legatum.*

Sehr geehrter Herr

Botschafter!

Aufrichtig danke ich Ihnen fr die freundlichen Worte, mit denen


Sie die berreichung Ihres Beglaubigungsschreibens als neuer aueror* Die 1 mensis Octobris a. 1987.
* Die 29 m. Octobris a. 1987.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

604

Officiale

deutlicher und bevollmchtigter Botschafter der Bundesrepublik


Deutschland beim Heiligen Stuhl begleitet und erlutert haben. Ich heie
Sie zu Ihrem Amtsantritt im Vatikan herzlich willkommen und
beglckwnsche Sie zu dieser ehren- und verantwortungsvollen Aufgabe.
1. Unsere heutige erste Begegnung steht, wie Sie selbst hervor
gehoben haben, noch ganz unter dem erlebnisstarken Eindruck meines
diesjhrigen Pastoralbesuchs in der Bundesrepublik Deutschland. Hinzu
kommt die tiefe Betroffenheit ber den krzlichen schweren Verlust
des langjhrigen Vorsitzenden der Deutschen Bischofskonferenz, des
Erzbischofs von Kln, Kardinal Joseph Hffner. Beide Ereignisse ver
binden mich in dieser Stunde in einer besonderen Weise mit der Kirche
und den Menschen in Ihrem geschtzten Land. Sie veranlassen mich
zu tiefer Dankbarkeit gegenber der gttlichen Vorsehung, die auch
diese Pastoralreise durch verschiedene deutsche Dizesen in Begleitung
des Herrn Kardinals mit besonderem Segen bedacht und uns diesen
verdienten Oberhirten der Kirche in solch auergewhnlicher Schaf
fenskraft so lange erhalten hat. Unter seiner umsichtigen Fhrung
und seinem vielfltigen pastoralen Wirken ist das Band zwischen den
deutschen Ortskirchen und dem Heiligen Stuhl noch enger und fester
geknpft worden. Dafr schulden wir ihm alle bleibenden Dank.
Zu Recht unterstreichen Sie in Ihrer Ansprache aber auch das
enge und fruchtbare Vertrauensverhltnis, das zwischen der Bundes:
republik Deutschland und dem Heiligen Stuhl insgesamt seit langem
besteht. Ihre heutige Amtsbernahme setzt eine bereits bewhrte Tra
dition beiderseitiger solidarischer Zusammenarbeit fort und bekrftigt
die gemeinsame Bereitschaft, diese Beziehungen auch in Zukunft noch
weiter zu entfalten und zu vertiefen.
2. Die partnerschaftliche Zusammenarbeit von Staat und Kirche
geschieht sowohl im Innern Ihres Landes als auch im gemeinsamen
Einsatz fr die vordringlichen Anliegen der internationalen Vlker
gemeinschaft. Sie selbst haben diesbezglich unter anderem auf die
Sicherung des Weltfriedens, die Linderung der Not, besonders in den
Lndern der Dritten Welt, die Verteidigung der Menschenrechte sowie
den Schutz oder die Wiederherstellung einer sowohl physisch wie
moralisch gesunden Umwelt des Menschen hingewiesen. Seien Sie
dessen versichert, da Ihre Regierung in der Verfolgung dieser wichti1

Ansprache auf dem Flughafen Kln Bonn, am 30 April 1987.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

605

gen Anliegen der beutigen Menschheit im Heiligen Stuhl stets einen


zuverlssigen Weggefhrten und hilfreichen Partner finden wird. Der
Heilige Stuhl ermutigt und untersttzt im Rahmen seiner Mglichkei
ten alle ernsthaften Bemhungen fr eine bessere, gerechtere Welt,
fr eine angemessene soziale und wirtschaftliche Entwicklung aller
Vlker sowie ein Zusammenleben der Menschen in Frieden und Freiheit.
Durch ihre Botschaft und Sendung ist die Kirche fest davon berzeugt,
da der Aufbau einer menschenwrdigen Gesellschaft nur auf der
Grundlage und durch Wahrung der elementaren sittlichen Werte
mglich und erfolgreich sein kann.
3. Wie ich whrend meines letzten Pastoralbesuches betont habe,
zeigt gerade die jngere Geschichte Ihres Volkes, da nur Menschen
von groer sittlicher Kraft und Entschlossenheit imstande sind, mora
lischer und politischer Willkr, Unmenschlichkeit und Zerstrung wirk
sam Widerstand zu leisten. Der selige Rupert Mayer und auch der
Bekennerbischof Kardinal von Galen stehen stellvertretend fr alle,
die sich wo auch immer im Namen Gottes oder der Menschlichkeit
gegen Zgellosigkeit, Ungerechtigkeit und Unterdrckung mutig erhe
ben. Sie sind fr uns, so sagte ich, Zeichen der Hoffnung und .Verpflich
tung fr das von uns heute geforderte Zeugnis fr Recht und Gerech
tigkeit in unserer Gesellschaft, fr die Verteidigung der immer wieder
neu bedrohten Grundrechte des Menschen und seiner bernatrlichen
Berufung, von der her alle menschlichen Belange ihr wahres Ma und
Ziel erhalten. Die kommenden Seligsprechungen der beiden Ordens
frauen Ulrika Nisch und Blandine Merten am Fest Allerheiligen fgen
jener Schar von Zeugen fr die wahre Wrde und Gre des Menschen,
die in der Bindung an Sittlichkeit und Religion, also letztlich an Gott,
ihre tiefsten Wurzeln haben, noch zwei weitere Vorbilder aus Ihrem
deutschen Volk hinzu.
1

4. Mge die heute in Ihrem Land bestehende verantwortungsbewute


Zusammenarbeit zwischen Staat und Kirche zu der gerade in unserer
Zeit dringend geforderten sittlichen Erneuerung der Menschen und
der Gesellschaft wirksam beitragen, ohne die eine erfolgreiche Be
wltigung der die Menschheit bedrngenden Probleme nicht mglich
sein wird. Die freundschaftlichen diplomatischen Beziehungen zwischen
der Bundesrepublik Deutschland und dem Heiligen Stuhl sind dafr
eine wertvolle Voraussetzung und Hilfe.
Mit aufrichtigem Dank erwidere ich die mir von Ihnen bermittel-

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

606

ten guten Wnsche


ich Ihnen und Ihren
Aufgabe Gottes Licht
werten Familie, von

Officiale

des Herrn Bundesprsidenten. Zugleich erbitte


Mitarbeitern in der Botschaft fr Ihre wichtige
und Beistand und erteile Ihnen allen, auch Ihrer
Herzen meinen besonderen Apostolischen Segen.
III

VII exeunte ordinario generali coetu Synodi episcoporum habita.*

Dilectissimi in

Domino!

1. Gratias agamus Deo per Iesum Christum Dominum nostrum,


in dilectione Sancti Spiritus, ob actam huius septimi conventus ordi
nariae Synodus Episcoporum celebrationem. Haec suos explicavit
labores iri re tanti momenti oeconomiae salutis : in vocatione scilicet
et missione laicorum in Ecclesia et in mundo huius temporis. Vere
iustum est nostram gratiarum actionem ad Deum tollere : propter
experientiam fraternae communionis; ex qua his diebus viximus,
propter mutuam amplificationem, quam unicuique nostrum attulit
magna haec consultatio ; propter fructus quos confidimus oriri posse
ex nostris his laboribus pro Regno Dei lentam in terra maturitatem
assequente. Deus, qui sua bonitate nostrae operae adfuit eamque
prosperavit, velit ex ea fundere messem copiosam bonorum piro Eccle
sia sua dilecta.
Animus meus simul gratus convertitur in unumquemque vestrum,
Fratres dilectissimi, qui huc convenistis ex omni terrarum parte, huic
coetui tulistis ea multa, quae vestro studio pastorali experti estis,
atque per has hebdomadas, vestrae mentis et cordis vires impigre
impendistis in elaborandis multiplicibus quaestionibus a vobis exqui
sitis. Sollicitudines et exspectationes, quae cor cuiusque movebant,
in corda omnium nostrum resiluerunt ; et ita factum est ut, his diebus,
manifeste senserimus illam sollicitudinem omnium Ecclesiarum ,
quae pectus Apostoli urebat. Cuilibet vestrum gratias agens, velim
omnes Ecclesiae filios scire cogitationem de ipsis, de eorum exspectationibus, de eorum quaestionibus constanter in hac Aula synodali con
spirasse cum nostris laboribus iunctam.
1

Aderant, ut hanc cogitationem excitarent, periti curatores variarum


ecclesiasticarum necessitatum. Etiam his personis, Religiosis viris et
* Die 29 m. Octobris a. 1987.
1

2 Cor 11, 28.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

607

mulieribus, Laicis item virilis et muliebris sexus, doctis varias theo


logicas et humanas disciplinas, gratias ago, una cum iterata signi
ficatione mei benevoli affectus.
2. Haec re vera magna conquisitio est iudicanda quam, ipsa Dei
gratia adiuvante, consequi potuimus. Singula profecto eiusdem deli
berationis elementa invenire possunt in sermonibus ac scriptis quae
gradus constituunt conventus ipsius operis introductorii. Significare
praesertim volo tum lineamenta Ecclesiis particularibus anno mil
lesimo nongentesimo octogesimo quinto ineunte reddita, tum sugge
stiones, animadversiones et responsa ab iisdem vicissim in Synodi
Secretariam relata, instrumentum laboris )) denique, quod, prae oculis
his habitis rebus, praeparatum est ac deinceps episcopis eorumque
sociis et cunctis fidelibus traditum, tempore verno huius anni. Deno
tare praeterea volo complures voces quae, instante synodali discepta
tione, auditae sunt, deinde tum propositiones in quibus inquisitio ipsa
ad effectum est adducta.
Secundum Patrum synodalium optata, omnia elementa quae hoc
modo collustrata sunt fundamentum constituunt ad exinde documen
tum post-synodale pertexendum, quod quam primum conscribere mihi
in animo est. Spatium porro temporis angustum, quo necessario ipsa
synodus congregatur, proprium ac definitum documentum exarare
non sinit. Mihimet ipsi igitur erit curae ut, proposito ac plane mani
festae voluntati Patrum annuens, hoc negotium expediar, opera vide
licet usus consilii Secretariae Synodi, servatis nempe iis propriis peculiaribusque quae ad ipsam Synodum pertinent.
Hoc autem modo spe equidem ducor fore ut rationes cooperationis
collegialis compleri possint, quae profecto in hac novissima congres
sione tam manifeste ac nitide detegitur. Finis enim praecipuus, ad
quem omnes contendere cupimus, in serviendo magnae Dei familiae
reperitur, illi populo Dei scilicet, cuius laici magna sunt pars. Atta
men in variis elementis explorandis vocationis ac muneris laicorum,
semper distinctionem oportebit spectare multiplicem Communitatis
Ecclesialis, quae tam clare emersit per Synodi cursum ex verbis eorum,
qui interfuerunt.
Hoc servitium Ecclesiae praebitum, Populo Dei peregrinanti in
viis temporis versum aeternam Patriam, nostrum omnium peculiari
modo est officium, qui uti membra Collegii episcopalis, perficimus in
Ecclesia munus pastorale quod ab Apostolis hereditate accepimus.

608

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

3. A propositis futura attingentibus ad praesentia rediens, cupio


meum memorem animum iterum aperire iis omnibus qui, variis modis,
labori explicato in hac synodali sessione operam navarunt.
Cogito imprimis de iis, qui in eam praeparationem incubuerunt.
Praesertim commemoranda sunt antecedens et praesens Consilium pro
Secretaria, una cum Cooperatoribus et Consiliariis. Specialis men
tionis autem, etiam hoc respectu, est dignus coetus extraordinarius
Synodi, anno millesimo nongentesimo octogesimo quinto celebratus;
ipse namque, reputans fructus Concilii Vaticani II vicesimo anno
postquam est conclusum, substitit singulari attentione, sicut iustum
erat, in munere quod Laicorum est in Ecclesia; idemque lineamenta
duxit pervestigationis, iuxta quam dein hic conventus praeparatus est.
Meritum tamen praecipuum fructuum his diebus perceptorum et
inde peculiare grati animi officium est a nobis tribuendum Episcopis
residentialibus et Conferentiis episcopalibus, quae quaestiones syno
dales inspexerunt et explicaverunt in suis locis , consulentes suos
quisque ordines laicatus. Evidenter eiusmodi consultationis participes
fuerunt etiam sacerdotes, religiosi et religiosae, qui cum laicis coniucte
vivunt : iis quoque gratias ago.
Mentionem specialem facere opto Consilii pro Laicis, quod optime
se in hanc praeparationem inseruit, sua propria usum peritia: illud
enim, per conventum Algidi (Rocca di Papa) mense Maio actum,
significanter contulit ad Synodi res praecipuas.
Laeto nunc volo munere fungi aperte gratias persolvendi omnibus
iis, qui laboribus non parcentes, directo aedificationi operis syno
dalis in hac non facili Sessione profuerunt.
Ante omnia volo significare ipsis participibus singulis huius Synodi
omnem aestimationem meam tanti operis ac tantae diligentiae impen
sae in prosperam progressionem huius ecclesialis eventus et celebra
tionis. Legati Conferentiarum episcopalium necnon Ecclesiarum Orien
talium, participes a me nominati, Superiores Generales familiarum
religiosarum, Praefecti officiorum Romanae Curiae : hi omnes sua
propria industria cotidiana effecerunt ut Synodus ipsa fructuose cele
brari posset. Cogitamus autem sacerdotes etiam episcoporum adiutores
atque animo fraterno amplexamur ex longinquo illos honoratos qui
dem episcopos qui varias ob causas impediti sunt ne cum fratribus
episcopis Synodo assisterent.
Gratam vero mentem testari debeo et cupio tribus quidem Prae
sidibus Delegatis, Venerabilibus Fratribus Pironio, Lubachivsky et

Acta Ioannis

Pauli,Pp.

II

609

Vidal memor simul cardinalis Trinh Van Can qui interesse nobiscum
Synodo non potuit. Egregium sane opus omnibus certe assentien
tibus perfecit Relator Generalis, cardinalis Thiandoum, Archie
piscopus Dakarensis, qui hoc scilicet modo fecit ut Ecclesia Africana
suas etiam partes summi momenti adderet ad Synodi copiosos fructus.
Secretarius dein peculiaris eiusque adiutores, tum clerici ac laici tum
viri ac mulieres, omnes ad unum sunt laudandi quod participibus
Synodi praebuerunt eximium quoddam adiumentum in quaestionibus
ipsis theologicis, et quidem magna cum alacritate ac fidelitate.
Certus sum, omnium vestrum animum hoc temporis momento inter
pretandi, dum peculiares impensasque gratias ago Generali Synodi
Secretario, archiepiscopo Schotte, omnibusque in Secretaria Gene
rali Episcoporum Synodi adiutricem operam ipsi navantibus, qui non
modo communem Patrum laborem optime paraverunt, sed proceden
tibus hisce sessionibus nobis omnibus astiterunt, ut opus feliciter
absol veretur.
Merentur animi grati mei declarationem Secretarii duo adiuncti,
laici illi duo hoc tempore nominati, vir ac mulier, qui expleverunt
officium suum in exemplum omnibus ; ipsi insigniter demonstraverunt
inter pastores ipsos magnas exspectationes ac spes laicorum, quorum
testimonium fidei solidissimum luculenter reddiderunt.
Nominatim porro placet commemorare Moderatores Circulorum
Minorum qui ita sapienter opus dirigere poterant non modo ut frue
rentur omnes facultate sese libere exprimendi, verum etiam ut sen
tentiae in Synodo prolatae et partes variae interventuum compone
rentur ac veluti coniungerentur in maturum quendam synodalem con
sensum. Pondus autem operis et aestum portaverunt Relatores Circu
lorum Minorum ; ipsi enim diligenter ac plene absolverunt suas rela
tiones rerum et in primis, quia in singulis gressibus ad efficiendum
synodalem consensum consociaverunt adiutricem suam operam cum
Moderatore ac Secretario peculiari atque observaverunt simul sen
tentias et pronuntiationes omnium. Plurimas horas impenderunt in
hoc arduum opus conciliandi omnia ac monstraverunt eodem tempore
sensum sacrificii, fidele officium erga Ecclesiam, suamque peritiam.
Omnino etiam laudo specialem in modum Auditores et Auditrices,
viros c mulieres, religiosos ac religiosas, sodales Institutorum sae
cularium, laicos. Eorum conspectus et in Aula et minoribus in circulis
novam vel maiorem processui Synodali tribuit amplitudinem.
Quotquot in Aula cum Patribus Synodalibus collocuti sunt, ii, sive
40 - A. A. S.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

610

Officiale

specialiter missi sive ut Auditores adstantes, Christianorum rem ita,


ut sunt, plane expresserunt. Etenim omnes orbis terrarum laici loqui
per eos potuerunt. Eorum vitae et officiorum ac fidei testimonium
summis efferebatur laudibus. Eiusmodi fuerunt opera et adiumentum,
quae in oblivionem adduci nequeunt. Pro sua quisque parte omnes in
magnam familiam Synodalem inserti sunt, duce Spiritu Sancto.
4. Cras in Basilica Sancti Petri nos celebrantes cum magna ani
morum coniunctione ritum sollemnem Eucharistiae iterum gratias
Domino agemus pro universis illis donis quae nobis concessit decursu
superiorum dierum.
Sed iam nunc praevidentes hanc actionem liturgicam ad gratias
referendas atque praeparantes nosmet ipsos ad eam, permutemus inter
nos signa ac testimonia mutuae affectionis ita grati animi ; prorsus
sumus conscii omne datum optimum et omne domum perfectum de sur
sum esse ac descendere a Patre luminum, apud quem non est transmu
tado nec vicissitudinis obumbratio. Omne illud bonum ac beneficium,
quod intra hunc Synodi conventum pro nobis mutuo facere potuimus,
et omne illud ministerium, quod peragere similiter potuimus pro Ec
clesia ac praeclara causa apostolatus laicorum, originem suam ducunt
a Deo ipso, in quo fons ultimus invenitur omnium bonorum quae in
tempore demonstrantur et in spatio mundi. Sed etiam bene novimus :
talis laus Deo reddita non probaretur, nisi simul agnoscerentur partes
quas singulis fratres et sorores impleverunt, dum consilium exseque
bantur ab eodem Deo prius constitutum secundum sapientem ipsius
omnipotentiam providumque amorem.
2

Vicissim igitur inter nos gratias habemus simulque voces consociamus nostras ut sensus gratae mentis tollamus ad Eum, Deum ac
Patrem Domini nostri Iesu Christi, precantes ut, qui coepit in nobis
opus bonum, perficiat illud in gloriam suam atque utilitatem eorum
omnium quos commendavit pastoralibus nostris curis.
3

Utinam synodalitas effectiva )) sicut per analogiam possumus


eam definire quam experti sumus hisce diebus, prolongetur et con
tinuetis in posterum tempus tamquam synodalitas affectiva no
stramque sollertiam et operam comitetur, dum videlicet in actum
effectumque convertamus singula illa quae Dominus suasit animis
nostris et cordibus.
2

Cf. lac 1, 17.

Cf. Philp 1, 6.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

611

Denique tandem concredimus hoc nostrum optatum et votum curae


pientissimae Virginis Mariae, ut ipsa Filio suo illud exhibeat ad Eoque
nobis impetret omnia auxilia necessaria ad tempus et opus post Syno
dum iam fructuose recteque complendum.

IV
Ad episcopos Senegaliae sacra limina visitantes.*

Chers Frres dans Vpiscopat,


1. Laissez-moi vous dire toute la joie que j'prouve vous accueillir
aujourd'hui, l'occasion de votre visite ad limina . Votre venue
Rome a lieu sous les auspices de la Vierge, en l'Anne mariale, et aussi
dans le prolongement d'enrichissantes assises synodales, auxquelles
le cher Cardinal Thiandoum a apport tout le zle et l'exprience pas
torale de ses vingt-cinq ans d'piscopat ! Cette rencontre m'offre l'oc
casion de le remercier de son travail de Rapporteur, comme je re
mercie galement de grand cur votre porte-parole, Mgr Thodore
Adrien Sarr, vque de Kaolack et prsident de votre Confrence
episcopale.
2. L'Aptre Paul nous invite l'action de grce : Chantez Dieu
de tout votre cur avec reconnaissance ... w. Avec vous, je rends grce
Dieu pour le don de la foi. C'est ce don qui nous permet d'uvrer en
communion de pense et de cur, bien qu'loigns les uns des autres,
et c'est ce mme don qui nous rassemble fraternellement en ce jour.
1

Je souhaite que ce plerinage quinquennal traditionnel la tombe


des saints Aptres et votre visite au Saint-Sige vous apportent joie
et rconfort.
3. Votre visite me permet de vous dire combien je partage vos
esprances et vos soucis de pasteurs de l'Eglise au Sngal. Il est vrai
que les catholiques sont minoritaires dans votre pays. Mais je sais la
relle qualit de leur vie chrtienne, de leur sens vanglique. Par
ailleurs, ils se sont acquis la sympathie de beaucoup d leurs compa
triotes grce au climat d'amiti qu'ils ont su crer et au tmoignage
qu'ils rendent l'Evangile. Dans un esprit fraternel, ils contribuent
activement au dveloppement du pays.
* Die 3 m. Novembris a. 1987.
1

Col 3, 16.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

612

Officiale

Il est vrai aussi que les progrs de l'vanglisation rencontrent


chez vous certaines difficults : cela demande toute la communaut
catholique une ferme conviction, afin que soit sauvegarde son identit
contre toute forme d'idologie matrialiste, et pour entrer en toute
clart en dialogue fraternel avec ceux qui ne partagent pas la mme
foi et les mmes traditions.
Dans la maturation de la foi, la formation des jeunes joue natu
rellement un rle de premier plan. Il faut que le systme ducatif se
dveloppe et progresse, malgr les limites des moyens matriels qui
ne devraient pas constituer un obstacle insurmontable. Votre vigi
lance pastorale fera en sorte que se maintienne toujours, dans ce
domaine si important de l'ducation, le souci d'assurer un dveloppe
ment intgral de la personne humaine, inspir par les valeurs vangliques et le respect des convictions religieuses de votre pays, sans
que cela conduise insensiblement les jeunes chrtiens sur des voies
qui les loigneraient de la fidlit leurs engagements.
4. Dans plusieurs de ses documents, le Concile a soulign la colla
boration qui doit s'tablir entre les catholiques et les croyants d'autres
appartenances. Dans la dclaration sur l'Eglise et les religions non
chrtiennes notamment, le Concile exhorte les croyants s'efforcer
sincrement la comprhension mutuelle, ainsi qu' protger et
promouvoir ensemble, pour tous les hommes, la justice sociale, les
valeurs morales, la paix et la libert . Votre lettre pastorale du 29
dcembre se plaait dans cette perspective, lorsque vous appeliez tous
vos compatriotes crer les conditions d' une vraie paix sociale , en
ajoutant : Travaillons ensemble ce que tous les croyants du pays
respectent scrupuleusement en pratique les droits de Dieu .
2

5. Vous partagez votre charge pastorale, d'abord avec les prtres


de vos diocses. Je vous prie de leur transmettre mon salut affectueux
et aussi mon encouragement une grande qualit de vie sacerdotale,
dans un dvouement sincre au Peuple de Dieu, l'image du Christ
qui s'est fait serviteur.
Les hommes, consciemment ou non, attendent que le prtre leur
parle de Dieu avec conviction et humilit. Dans un monde o beau
coup se laissent prendre l'attrait des biens matriels, le prtre, par

Nostra aetate, n. 3.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

613

la parole et par l'exemple d'une vie simple, doit attirer l'attention sur
des valeurs plus leves. En s'identifiant au pauvre de manire lui
apporter l'Evangile librateur du Christ, il sera aussi un encourage
ment pour les jeunes que le Christ appelle tout quitter pour le
service de son Eglise.
Puissiez-vous aussi, chers Frres, dvelopper la communion frater
nelle qui existe entre vous et vos prtres, pour rendre plus efficace la
mission de l'Eglise et donner tous les chrtiens, et aux non-chr
tiens, l'image de l'amour mutuel, signe distinctif des disciples du
Christ ! Egalement, en restant proches de vos prtres, vous viterez
qu'ils ne souffrent de l'isolement et que leur sant physique et spiri
tuelle en partisse.
Ma pense va aussi vers ceux et celles qui se prparent la vie
religieuse, active ou contemplative. Vous avez, en eiet, entrepris un
bel effort dans la pastorale des vocations au cours de ces dernires
annes, et vous tes rcompenss par une augmentation du nombre des
candidats et candidates la vie consacre Dieu. Je souhaite qu'avec
l'aide de prtres, de religieux et de religieuses soucieux de progrs
spirituel, ces jeunes prparent un avenir solide pour vos diocses, sans
perdre de vue la dimension universelle de toute vocation ecclsiale.
6. Conscients du rle que les lacs ont jouer dans l'Eglise et dans
le monde, vous avez dj, au dbut de cette anne, invit les fidles de
vos diocses se renouveler dans leur mission de baptiss. Parmi eux,
j'exprime ma gratitude particulire tous les catchistes zls qui
cooprent gnreusement l'enracinement de l'Evangile dans vos com
munauts chrtiennes. J'apprcie leur labeur et j'ai pour eux et leurs
familles une pense spciale.
Dans une lettre pastorale publie l'occasion du Synode de cette
anne, vous avez encourag les lacs tre de vrais tmoins du Christ
dans la vie de tous les jours. Puissent-ils tre de plus en plus le sel de
la terre pour redonner toute leur saveur aux valeurs humaines mo
rales et spirituelles !
7. L'Eglise au Sngal s'est engage promouvoir les moyens de
communication sociale^ et vous encouragez juste titre les initiatives
dans ce domaine. Je vous engage poursuivre ces efforts fructueux:
vous aidez ainsi les fidles porter un regard vanglique sur tout
ce qui fait la vie de la socit.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

614

8. En terminant, je voudrais faire une double exhortation : une


exhortation la cohsion et une exhortation l'universalit.
Demeurant attachs aux grandes intuitions du Concile Vatican II,
nous devons offrir l'exemple de l'unit entre pasteurs et fidles. En
chaque lieu o se trouve une communaut de fidles, [les prtres]
rendent, d'une certaine faon, prsent l'vque auquel ils sont associs
d'un cur confiant et gnreux, assumant pour leur part ses charges
et sa sollicitude, et les mettant en uvre dans leur souci quotidien des
fidles .
3

Enfin, et c'est ma seconde exhortation, largissez toujours plus vos


relations avec d'autres Eglises particulires. Soyez solidaires de tous
les ouvriers de l'Evangile travers le monde. Soyez mme prts
rpondre aux appels qui pourraient vous tre lancs : Vous serez
mes tmoins ... jusqu'aux confins de la terre.
4

Je prie l'Esprit Saint de vous donner sa lumire et sa force, et,


de tout cur, je vous bnis, ainsi que tous les fidles de vos diocses.
V
Ad Ganae episcopos sacra limina visitantes.*

Dear Brothers in our Lord Jesus Christ,


1. It is a joy for me to welcome you, members of the Episcopal
Conference of Ghana, in the occasion of your ad Limina visit. Our
collgial assembly bears witness to the unity of the Church. "As ser
vants of Christ and stewards of the mysteries of God", you represent
in a special way your local Churches, and together with the Successor
of Peter and the other Bishops throughout the world you represent
"the entire Church joined in the bond of peace, love and unity".
1

My dear Brothers : our unity is fellowship in the Holy Spirit and


in the love of Christ, who for ever remains the chief cornerstone and
the shepherd of our sols. Together we profess "one Lord, one faith,
3

Lumen gentium,

Ac 1, 8.

n. 28.

* Die 6 m. Novembris a. 1987.


1

1 Cor 4 : 1 .

Lumen

Cf. Eph 2:20.

Cf. 1 Pt 2:25.

Gentium, 23.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

615

one baptism" and assist each other on our pilgrim way towards our
heavenly homeland, always mindful that our unity in the Church finds
its origin in the unity of the Holy Trinity. For as the Second Vatican
Council states, "The Church shines forth as a people made one with
the unity of the Father, the Son, and the Holy Spirit".
5

Your ad Limina visit offers an inspiring testimony to the truth of


our faith that Christ chose Peter on whom to build his Church, promising
him the keys of the kingdom of heaven. Your visit also underlines
the fact that Christ entrusted the whole flock to Peter, commissioning
him both to confirm his brethren in faith and to shepherd them in
perfect unity. These responsibilities constitute Peter's essentia! role
in the Church. And each of you is called to fulfil in communion with
Peter and under the guidance of the Holy Spirit, whom you have
received through the sacramental imposition of hands, your ministry
of preaching the Gospel, administering the sacraments and serving in
love the People of God en trusted to your pastoral care.
7

2. In the statement which you issued at the end of your annual


meeting last July, you expressed well your episcopal ministry of loving
service to the People of God in Ghana. You wrote : "We the Catholic
bishops of Ghana render thanks to the almighty and eternai God, the
loving Father of all mercies and our Father for his ineffable goodness
to us. Under the inspiration and guidance of his Spirit, we have been
able humbly to renew our commitment to him and to his service as his
prophets and to examine a few issues of importance to us both as
Ghanaians and as Christians, under the light of the Gospel of his Son,
our Lord Jesus Christ. We have done this in the full conviction that
we have been chosen to be leaders, to love our brothers and sisters,
to intercede for them before the eternai and ever-loving Father, and
to lay down our li ves for them".
10

In thanking you for your pastoral zeal, I also thank you for the
devoted sentiments which you have expressed to me on behalf of all
your priests, Religious, seminarians and lay people. I send my heartfelt greetings of grace and peace in our Lord Jesus Christ to ali those
5

Eph 4 : 5 .

* Lumen Gentium, 4.
7

Cf. Mt 16:19.

Cf. Lk 22:32.
Cf. Jn 21:15-17.
!0

Statement

by the Bishops of Ghana, 11 July 1987.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

616

Officiale

en trusted to your care. Mindful of the joys and hopes, the griefs and
anxieties of the People of God in Ghana, especially of those who are
poor and afflicted, and sharing spiritually in the concerns of their
daily existence, I would ask you to convey to ali the faithful my
encouragement and the assurance of my prayers.

In the words of the

Apostle Paul : "We have not ceased to pray for you asking that you
may be filled with the knowledge of his will in ali spiritual wisdom
and understanding, to lead a life worthy of the Lord, fully pleasing
to him, bearing fruit in every good work and increasing in the
knowledge of God".

11

3. My dear Brothers : as the pastors of the nine local Churches of


Ghana, you are responsible for the care of all the Ghanaian Catholic
faithful.

first

You

brought

bring with

to

your

you

land

today their

over

strong

and enthusiastic faith,

Century a g o .

It is a joy for me at this time to recali my Pastoral Visit to Ghana


in 1980 for the Centenary of your country's evangelization.

Dring

that visit I was able to witness the great love of your people for Christ
and his Church.

As I said in my address to you at the time of your

last ad Limina visit : "Indeed, the purpose of my visit to Ghana was


to proclaim with you Jesus Christ and his Gospel.

It was my hope

to give, by God's grace, a new impetus to evangelization and to confirm


you in your own mission as pastors of the flock".

12

My prsence in the midst of your clergy, Religious, seminarians and


laity filled me with a deep and abiding hope for the future of the
Church in your country.

I praise the many courageous initiatives that

you continue to undertake for the proclamation of the Gospel in your


multi-religious society.

As pastors of the Church in Ghana you have,

together with your clergy, Religious and lay catechists, dedicated


yourselves to the Church's mission of evangelization, announcing the
Good News of salvation to the many who have not yet heard of or
accepted Christ.

With great solicitude you have also given yourselves

to your own Catholic faithful, and have engaged in ecumenical dialogue


with the various groups of non-Catholic Christians.

You have likewise

engaged in concrete works of human advancement with our Christian


brethren, in both the educational and medical fields.

11

Col 1:9-10.

12

Discourse of 12 November 1981.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

617

4. I encourage you in the great task of evangelization which is "the


grace and vocation proper to the Church, her deepest identity".
In
this regard you are familiar with the often repeated words of Pope
Paul VI : "To reveal Jesus Christ and his Gospel to those who do not
know them has been, ever since the morning of Pentecost, the fun
damental programme which the Church has taken on as received from
her Founder".
13

14

In practice, the Church's vocation to evangelize means above all


living the Gospel more deeply. In your own particular cultural setting
the Gospel message must be spread above all by the witness of an
exemplary Christian life. Such a dedicated daily witness is an initial
act of evangelization. I hasten to add that Christian witness through
personal example also needs to be accompanied by the proclamation of
Jesus Christ, who by his Death and Eesurrection has won us our
salvation. This clear message of salvation in Christ as a free gif t of
God's grace and mercy is at the heart of ali the Church's efforts at
evangelization.
As concerns the weighty responsibility of ensuring the "inculturation" of the Gospel in the customs and life of the Ghanaian people,
permit me to recali the words that I spoke to you during our meeting
at the Minor Seminary at Kumasi : "And so with serenity and con
fidence and with profound openness towards the universal Church, the
Bishops must carry on the task of inculturation of the Gospel for the
good of each people, precisely so that Christ may be communicated to
every man, woman and child. In this process, cultures themselves
must be uplifted, transformed and permeated by Christ's original
message of divine truth, without harming what is noble in them. Henee
worthy African traditions are to be preserved.
Moreover, in accordance with the full truth of the Gospel and in harmony with the
magisterium of the Church, living and dynamic African Christian
traditions are to be Consolidated".
15

5. My dear Brothers : in your labours to adopt the means most


appropriate for proclaiming the Gospel in your multi-religious cultural
setting, I wish to emphasize the Church's deep respect for non-Christian
religions. For "they are the living expression of the soul of vast groups
13

Evangelii

14

Evangelii Nuntiandi, 51.

Nuntiandi, 14.

15

Address to the Bishops o f Ghana, 9 May 1980.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

618

Officiale

of people. They carry within them the echo of thousands of years of


searching for God, a quest which is incomplete but often made with
great sincerity and righteousness of heart".
Moreover, since the plan
of salvation encompasses all those who acknowledge the Creator, there
exists between Christians and non-Christians a basis for fraternal
dialogue and harmonious exchange. I thus encourage you "to reaffirm
the commitment of the Catholic Church both to dialogue and to the
proclamation of the Gospel. There can be no question of choosing one
and ignoring or rejecting the other. Even in situations where the pro
clamation of our faith is difficult, we must have the courage to speak
of God who is the foundation of that faith, the reason of our hope,
and the source of our love".
16

17

6. I cannot fail to mention at this time the important contribution


that your brother priests, both diocesan and Religious, together with
the assistance of expatrate and Ghanaian missionari es, are making
to the evangelization and social development of your country. They
are closely associated with you in proclaiming the word of God and
presiding over the assembly of the faithful for the clbration of the
Sacraments. It is through their obdience to you in ali the aspects of
their priestly ministry that their dedicated lives of service can bear
fruit and build up God's people in unity.
I am pleased to learn that the number of diocesan priests continues
to grow each year. This is truly a great blessing for the Church in
Ghana. It is the careful attention which you yourselves give to each
of your seminarians and to their programmes of priestly formation in
your locai Minor Seminaries and two Major Seminaries at Pedu and
Tamale which will ensure the solid spiritual, acadmie and pastoral
training of your future priests. I wish to assure you of my solidarity
in this endeavour, and may each of you with active and loving concern
be a true father in Christ to each of your seminarians.
18

Also worthy of note is the important contribution which the mem


bers of the Institutes of consecrated life are making towards the whole
work of evangelization in your country, especially in the sphres of
health care and teaching. Their public witness to the evangelical counsels of chastity, poverty and obdience and their example of com16

Evangelii Nuntiandi,

17

Address

18

Cf. Optatam Totius, 5.

to

the

53.

Secrtariat

for Non-Christians,

28 April

1987.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

619

munity life enables the Christian Gospel to be better known and


accepted.

On this occasion I give thanks to Almighty God for all

those men and women Religious who laboured as missionaries for many
years despite great difficuties in order to establish the Church in
Ghana. I also praise all those Religious who at the prsent time are
devoting their lives in the various apostolates of Christian service.
7. My dear Brothers : as I reflect upon the sacramental life of the
Church in Ghana I wish to direct my attention in particular to the
Sacrament of Christian marriage.

We read in the documents of the

Second Vatican Council that marriage is "a mutuai gif t of two


persons", and that "this intmate union, as well as the good of childen,
imposes total fidelity on the spouses and argues for an unbreakable
oneness between them".

19

Thus we need to insist that the conjugal

communion of marriage is characterized by its unity and also by its


indissolubility.
The Church clearly teaches that the communion of love constituted
by marriage is contradicted by polygamy.

Let us with great pastoral

love explain to the faithful that the practice of polygamy "directly


negates the plan of God which was revealed from the beginning,
because is is contrary to the equal personal dignity of men and women
who in matrimony give themselves with a love that is total and therefore
unique and exclusive".

20

The love of husband and wife in the conjugal

communion of marriage is a sharing in the mystery of the life and love


of God himself.

With this in mind the Church devotes herself to the

special mission of protecting the sacredness and dignity of marriage


in every place.
I take this occasion to express my solidari ty with ali the Ghanaian
people in their aspirations for peace, justice, harmony and social
progress.

The Church is always open to dialogue with the civil auth-

orities, precisely because she desires the true well-being of ali the
people of Ghana.
Dear Brothers : it is my prayer that thse reflections which I have
proposed for your ad Limina visit will serve to renew you in faith,
strengthen you in hope and confirm you in the love of God and
humanity.
19

Gaudium et Spes, 48.

20

Familiaris

Consortio,

19.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

620.

Officiale

Commending you to Mary, the Queen of the Apostles, and in the


love of Jesus her Son, I impart my Apostolic Blessing to you and to
ali the clergy, Religious and faithful of the Church in Ghana.

VI
Ad eos qui conventui pro Ecclesia patienti interfuerunt coram admissos.*

Chers Congressistes de V Aide V Eglise en dtresse,


1. En cette anne du quarantime anniversaire de l'uvre audacieusement lance par le pre Werenfried van Straaten et maintenant
dirige par le pre Roger Vekemans que je salue l'un et l'autre
trs cordialement , je partage la fois votre bonheur d'avoir fait
beaucoup pour les Eglises en dtresse et votre tristesse d'avoir t
empchs de faire davantage. Mais je voudrais surtout qu'en ces pre
miers instants de notre rencontre, nous rendions grce Dieu. C'est
Lui qui a fait de vous ses instruments de charit. C'est Lui qui a ouvert
le cur de centaines de milliers de chrtiens aux dtresses de leurs
frres et surs, victimes de sgrgation sociale, de perscutions reli
gieuses, de contraintes l'exode.
2. Il me semble toujours propos de replacer une poque comme la
ntre dans le cadre des' deux mille ans d'histoire de l'Eglise. Est-il
une priode o les disciples du Christ n'aient pas connu, ici ou l, les
soupons, les arrestations, les interrogatoires, la prison, la mort
cause de leur appartenance au Christ et son Eglise? Et cette longue
histoire, remplie de lumire et d'vnements affligeants, nous rvle
que les communauts chrtiennes en possession de leur libert sont
alles au secours des Eglises perturbes ou mme entraves dans leur
dveloppement. Nous savons tous que l'Aptre Paul et ses premires
fondations avaient en quelque sorte lanc, les premiers, l'aide aux
Eglises en dtresse. Vous tes dans le sillage de l'Eglise primitive, en
apportant votre aide aux Eglises en difficult travers le monde. En
prenant connaissance de votre rapport, j'ai t merveill de constater
que votre uvre se portait au secours religieux de cent quinze pays.
Soyez, chers congressistes, ainsi que les trs nombreux adhrents de
l'Aide l'Eglise en dtresse, chaleureusement flicits. Avec d'autres
1

* Die 6 m. Novembris a. 1987.


1

Cf. 1 Co 16, 1-5; Oa 2, 10.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

621

mouvements caritatifs ou simplement humanitaires, galement trs


dignes d'admiration, vous assurez un service original et fondamental
de la personne humaine lorsqu'elle est dpouille de son droit inali
nable la libert religieuse ou menace de l'tre. Votre uvre est
essentiellement pastorale.
3. En cette brve rencontre, je tiens prciser mes encouragements
sur divers points, qui sont d'ailleurs l'objet de vos proccupations.
En veillant toujours avec soin l'objectivit des faits, continuez d'in
former les pays libres sur le plan religieux sur ces rgions du monde
o, tout en prtendant garantir la libert de conscience, on rduit au
minimum sinon rien l'exercice concret de la libert religieuse. Je
souhaite que votre revue, dj trs rpandue, soit encore mieux connue
du monde libre et rvle l'anomalie inacceptable de tant d'glises fer
mes et parfois dtruites, de sminaires supprims ou rduits rece
voir un nombre insignifiant de candidats au sacerdoce, l'anomalie de
la suppression des manuels et de l'enseignement catchtique, de
l'interdiction des mouvements de formation et d'apostolat ... Les pays
libres mesurent mal les coups ainsi ports la vitalit de l'Eglise,
mais galement au respect des droits de l'homme, la recherche reli
gieuse et des relations personnelles et communautaires avec Dieu.
4. C'est peut-tre sur ce plan que vous pourriez, en liaison confiante
et continue avec la hirarchie catholique locale, situer votre aide
pastorale sur le terrain du respect sacr des consciences et des
croyances. Faut-il dsesprer de faire progressivement admettre que
les croyants, respects dans leurs convictions de foi, sont naturelle
ment des citoyens ports aimer leur pays et servir la cause du
bien commun? Soutenir ainsi les chrtiens requiert de votre part beau
coup de prudence, de prparation, de srnit, de foi, d'esprance.
Mais aider les Eglises en dtresse ne signifie-t-il pas aussi chercher
assouplir les conditions discriminatoires qui accablent tant de com
munauts ecclesiales?
5. Enfin, je souhaite que votre noble et dlicat travail, essentiel
lement pastoral et non politique, se droule non seulement en harmonie
avec les Evques des pays concerns, je. le disais l'instant, mais,
chaque fois que la chose est souhaitable, de concert avec les uvres
pontificales missionnaires et d'autres organismes de secours. Je pense
aux Caritas et bien d'autres groupes qui cherchent promouvoir

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

622

Officiale

le dveloppement de toute personne humaine et de populations en


tires. Dans l'Eglise du Seigneur, la diversit des activits pastorales,
caritatives, humanitaires est lgitime, admirable mme. Leur com
plmentarit est ncessaire. L'unit et la force de l'action ecclsiale
dcoulent de cette volont de coopration fraternelle entre tous les
baptiss dans les divers pays du monde.
Au terme de cet entretien familial, j'invoque avec ferveur sur le
pre Werenfried van Straaten et le pre Roger Vekemans, sur leurs
collaborateurs immdiats, sur les participants cette Assemble du
quarantime anniversaire, sur tous les bienfaiteurs de l'Aide l'Eglise
en dtresse, de nouvelles et abondantes grces de sagesse et de force
divines, et la protection toute spciale de la Vierge Marie, Mre du
Christ et Mre de l'Eglise.

VU
Ad episcopos Conferentiae Africae Mediae in visitatione sacrorum liminum.*

Chers Frres dans V piscopat,


1. Je remercie vivement Monseigneur Joachim N'Dayen qui vient
d'exprimer, au nom de toute la Confrence episcopale centrafricaine, les
sentiments de communion qui unissent vos Eglises particulires au
Sige de Rome.
Je redis mes vux cordiaux chacun d'entre vous, spcialement
aux deux nouveaux Pasteurs appels rcemment la plnitude du
sacerdoce, Monseigneur Jrme Martin, pour le diocse de Berberati
qui lui tait dj familier, et Monseigneur Edouard Mathos, auxiliaire
de Bossangoa.
Au cours de mon voyage pastoral en Afrique en aot 1985, je tenais
beaucoup m'arrter, mme brivement, Bangui. J'tais sensible aux
preuves que votre pays avait connues, l'isolement dont il pouvait
souffrir, aux esprances que l'Eglise y nourrissait, au travail aposto
lique qu'elle avait entrepris. Je tenais vous manifester l'estime et les
encouragements du successeur de Pierre. Et je garde un heureux souve
nir de cette tape et de la belle clbration eucharistique qui a runi
le peuple de Dieu Bangui. Il vous appartient de prolonger, avec les
prtres et les fidles, les fruits de cette visite.
Die 7 m. Novembris a. 1987.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

623

Aujourd'hui, c'est vous qui venez Rome et me donnez l'occasion


de vous accueillir avec joie. Il est bon d'effectuer ensemble ce pleri
nage. En effet, en dehors des assembles plnires de votre Confrence,
vous demeurez assez loigns les uns des autres, avec des moyens de
communication difficiles et un ministre absorbant. Il est rconfortant
aussi pour vous de visiter le tombeau des Aptres Pierre et Paul, de
raviver votre communion avec tout le Collge des vques, en la personne
de son premier responsable.
2. Dans cinq ans, vous clbrerez, dans l'action de grce, le cente
naire de la premire vanglisation sur les bords de l'Oubangui. Cette
Eglise est ne cause du zle missionnaire de pionniers courageux,
venus d'Europe, impatients de partager avec les habitants de votre
pays la Bonne Nouvelle du Salut qu'ils avaient eux-mmes reue. Ils
mettaient leur esprance dans l'Esprit Saint qui tait l'uvre dans
leur ministre. Les fruits ont t nombreux. A ct d'autres frres
chrtiens, vos six diocses comportent des communauts catholiques
importantes par leur nombre et par leur rayonnement. Beaucoup de
ceux qui exercent des responsabilits dans le pays ont bnfici de la
formation humaine et chrtienne que l'Eglise leur a permise.
Avec vous, je pense avec reconnaissance aux congrgations mission
naires. Leurs membres n'ont cess d'uvrer pour implanter l'Eglise,
pour stimuler les chrtiens centrafricains devenir eux-mmes des
vanglisateurs ; on peut citer entre autres les Spiritains, les Capu
cins, les Comboniens, les Maristes, auxquels s'ajoutent des prtres Fidei
Donum. Je sais aussi la contribution prcieuse qu'apportent aujour
d'hui nombre de missionnaires lacs volontaires. Je m'en rjouis et je
souhaite avec vous qu'ils poursuivent leur entraide toujours ncessaire.
Ils ne perdent videmment pas de vue que les Centrafricains doivent
de plus en plus prendre en charge leur Eglise. Aprs Monseigneur
Joachim N'Dayen, qui exerce depuis longtemps un rle de premier
plan dans la Confrence episcopale et dans le pays, nous avons t
heureux de pouvoir nommer un second vque centrafricain, Mon
seigneur Edouard Mathos. Nous souhaitons que le nombre de prtres
originaires de vos diocses augmente, afin qu'ils prennent une part
plus grande dans le ministre pastoral et dans l'vanglisation. En
troite collaboration avec les lacs, ils pourront favoriser toujours mieux
l'accueil du message vanglique dans un langage qui rejoint le meil
leur de la sagesse sculaire de votre rgion.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

624

Officiale

3. Le Synode qui vient de s'achever Rome est de nature en


courager l'apostolat multiforme des lacs qui s'est bien dvelopp chez
vous, surtout depuis une trentaine d'annes. Les assises de 1982 en
taient une illustration.
Ces chrtiens peuvent tre le ferment vanglique de la socit o
ils forment de petits groupes bien insrs dans le village ou le quartier
urbain et relis la paroisse.
Soucieux de ne pas sparer la foi et la vie, un bon nombre de lacs
s'engagent activement dans la communaut humaine. De manire con
crte, ils travaillent pour que chacun puisse disposer d'une alimenta
tion qui convienne, de soins de sant, de formation scolaire et technique,
d'un emploi et de conditions de vie en amlioration. Ces efforts sont
bien dans la ligne de ce que le Synode nonait rcemment : Le
modle de saintet des lacs doit intgrer la dimension sociale et la
transformation de la socit selon le plan divin
En flicitant l'Eglise
de sa contribution la promotion du bien commun dans la Rpublique
Centrafricaine, j'invite les catholiques tre toujours plus prsents
dans la vie publique, afin de contribuer, pour leur part, l'authentique
progrs de la personne humaine suivant l'esprit de l'Evangile.
En effet, par l'ducation chrtienne des consciences, il s'agit de
promouvoir le sens de la justice, de la vrit, de l'honntet, du service
dsintress. Par son enseignement sur la foi et ls murs, par les
mouvements chrtiens, l'Eglise est en mesure d'apporter une aide
efficace pour la rflexion et l'action. Nous pensons aux beaux efforts
dploys cet gard par la Jeunesse Etudiante Chrtienne, la Jeu
nesse Agricole Chrtienne, le scoutisme, les mouvements Curs Vail
lants, Ames Vaillantes, la Lgion de Marie, les quipes enseignants ...
Notre souci de pasteurs est de procurer la meilleure formation aux
chrtiens et notamment leurs cadres : un approfondissement de la
foi, la lumire de l'Evangile et de la doctrine de l'Eglise, une vie de
prire sans laquelle l'action deviendrait activisme social ou pure phi
lanthropie, une participation frquente et bien prpare aux sacre
ments.
4. Dans le mme temps, les services d'Eglise auxquels les lacs bien
forms ont leur part doivent tre assurs. A cet gard les catchistes ou
d'autres responsables continuent d'avoir un rle important, pour la
formation des catchumnes, pour l'accompagnement spirituel des
1

Message final, n. 4.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

625

jeunes, et le soutien de la prire des communauts. Vous avez mis leur


disposition, dans chaque diocse, de remarquables centres de formation.
Cela ne doit pas faire oublier le devoir d'annoncer explicitement
l'Evangile tant de vos compatriotes qui ne le connaissent pas encore.
La mission n'a rien perdu de son urgence. Il importe de dvelopper
ce sens missionnaire chez les baptiss.
5. Au service de la formation ou de l'animation des lacs, le ministre
sacerdotal est videmment primordial. Dites aux prtres de vos dioc
ses mes affectueux encouragements, sans oublier ceux qui, en prove
nance d'autres pays, uvrent leurs cts. Puissent-ils apprcier
toujours davantage la grce de leur sacerdoce et la beaut de leur mis
sion pour le salut de leurs frres et surs ! Puissent-ils y consacrer
toutes leurs forces, leur temps et leur cur ! Ils seront alors en mesure
de susciter un don semblable chez les jeunes appels venir se joindre
eux. Puissent-ils vivre dans une estime rciproque et une fraternelle
concertation par-del les clivages d'origine et les diffrences de m
thodes apostoliques !
Qu'ils trouvent toujours en leur Evque un Pre attentif aux efforts
et aux difficults de chacun, un Veilleur soucieux de la fidlit des
uns et des autres enseigner la foi et clbrer les sacrements comme le
veut l'Eglise, un Pasteur charg de rassembler dans la communion et
d'entraner dans le zle apostolique !
6. Pour la formation des grands sminaristes, vous tes heureux
maintenant de disposer d'un sminaire philosophique Bangui, en at
tendant peut-tre son dveloppement. Je vous souhaite de trouver,
non seulement les ressources ncessaires, mais surtout le personnel
enseignant et ducatif adquat : la prparation des futurs prtres doit
figurer dans les efforts prioritaires. Elle conditionne l'avenir.
Vous vous tes galement beaucoup interrogs sur les conditions
des vocations la vie consacre, chez les jeunes filles notamment. A la
suite de cette sorte de rvision de vie courageuse, j'espre que les du
cateurs de ces vocations et les jeunes arriveront dpasser les obstacles
signals et accepter la formation exigeante qui correspond la grce
de l'appel du Seigneur. Vous avez d'ailleurs relev bien des lments
positifs. Un plus grand nombre de religieuses serait une bndiction
pour votre pays. Des ralisations comme celles des Petites Surs du
Cur de Jsus figurent parmi les signes prometteurs.
4 1 - A . A . S.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

626

7. L'veil et la persvrance des vocations sacerdotales et religieuses


sont rendus difficiles lorsque les jeunes en gnral sont dans le dsarroi
face aux tentations de toutes sortes qui menacent leurs convictions. Il
faut souvent raviver les nergies dfaillantes devant l'apathie ou le
laisser-aller ambiants, et surtout devant un avenir professionnel trs
incertain. Vous tes bien conscients du drame des jeunes, que j'avais
voqu Bangui. La famille, l'encadrement traditionnel et l'cole
n'arrivent malheureusement plus suffisamment donner des raisons
de vivre. Et le manque d'enseignement religieux rgulier l'cole cre
un vide spirituel. Les mouvements d'action catholique ne remplacent
pas un enseignement de la foi ouvert tous. Il faut inventer des
moyens de former et de soutenir les jeunes chrtiens pour leur redonner
l'esprance.
8. Chez vous, comme dans tous les pays d'Afrique, la pastorale
familiale est un objectif la fois difficile et primordial. Les Associa
tions de foyers chrtiens apportent un stimulant prcieux. Je sais le
souci que vous avez, comme Pasteurs, d'aider les futurs poux ou les
couples vaincre les obstacles de certaines coutumes ou de certains
courants modernes, se prparer librement accueillir la grce du
sacrement de mariage pour un don total, exclusif et fcond. Le rcent
Synode a soulign encore la place hors pair de la famille, vritable
Eglise domestique, o l'on prie ensemble, o l'on vit de faon exem
plaire le commandement de l'amour et o la vie est accueillie, res
pecte et protge .
2

9. Tous sont appels la saintet, clercs, religieux, lacs. C'est ga


lement un des leitmotiv de cette Assemble synodale. Il faut que nous,
Pasteurs, nous ayons cette ambition de la saintet pour tout le peuple
qui nous est confi. L'authentique promotion des hommes et des femmes
s'accomplit dans cette saintet qui imprgne la vie de tous les jours,
l'exemple de la Vierge Marie, qui a su se conformer la volont de
Dieu dans la perfection de la foi et de la charit.
Chers Frres dans l'piscopat, que le Seigneur fasse fructifier le
labeur pastoral que vous accomplissez dans ce sens, avec les prtres,
les religieux, les religieuses et les lacs de vos diocses ! Pour ma part,
je vous bnis de grand cur ainsi que ceux et celles qui cooprent avec
vous dans le service de l'Evangile.
2

Message final, n. 7.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

627

VIII
Ad eos qui conventui consociationis Nova Spes interfuerunt coram
admissos.*

Signor

Cardinale,

Illustri Signori e Signore,


1. Sono veramente lieto di incontrarmi oggi con voi, qualificati
rappresentanti della scienza e della ricerca, in occasione del Collo
quio promosso da Nova Spes sui rapporti tra la ricerca scientifica e
i grandi problemi della societ contemporanea. Porgo a tutti il mio pi
cordiale benvenuto.
Pur provenendo da Paesi e culture diverse, voi esprimete la comune
ricerca della verit nei diversi campi dell'esperienza umana. Molti di
voi hanno avuto nel Premio Nobel il prestigioso riconoscimento degli
studi compiuti nei vari campi del sapere. Anche la Chiesa rende omag
gio al vostro merito.
Ho ascoltato con vivo interesse le informazioni che avete voluto
offrirmi circa i risultati dei vostri colloqui ed auspico che dal vostro
concorde impegno possano derivare impulsi efficaci per il perseguimento
di quelle mte che stanno a cuore a quanti si preoccupano dell'avvenire
della societ umana.
2. Il quadro della societ contemporanea caratterizzato dalla
mescolanza di luci promettenti con ombre minacciose. La Chiesa si
unisce a tutta la famiglia umana nel rallegrarsi per i progressi meravi
gliosi che la ricerca scientifica va compiendo in ogni settore della cono
scenza. Essa tuttavia non pu, al tempo stesso, non preoccuparsi per
gli sviluppi negativi a cui tale ricerca applicata alla tecnologia, pu
portare, se sganciata dall'etica. La ricerca scientifica, quando trascura
i valori morali e il destino trascendente dell'uomo, non pi a suo ser
vizio, ma si pone inevitabilmente contro il suo vero progresso.
Questo il grido d'allarme che ho sentito il dovere di lanciare a
tutta l'umanit da quel grande aeropago che l'UNESCO, il 2 giugno
1980 : Bisogna convincersi dissi della priorit dell'etica sulla tec
nica, del primato della persona sulle cose, della superiorit dello spi
rito sulla materia. La causa dell'uomo aggiungevo sar servita
se la scienza si allea alla coscienza 1

* Die 9 m. Novembris a. 1987.


1

Insegnamenti, vol. I I I / l , 1980, p. 1654.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

628

Officiale

di questa alleanza che la Chiesa si fa promotrice con coraggio e


costanza. Nei miei viaggi apostolici per il mondo sento il dovere di
sollecitare gli uomini di cultura, gli scienziati, gli universitari, gli
artisti, gli intellettuali a far convergere i loro sforzi in un'unica dire
zione : il servizio all'uomo.
3. Per servire l'uomo, occorre anzitutto partire da una visione
integrale del suo essere, cio da una antropologia nella quale egli
venga considerato per quello che realmente, cio come creatura di
Dio, fatta a sua immagine e somiglianza, come essere capace di cono
scere l'invisibile, teso verso l'assoluto di Dio, fatto per amare, chia
mato ad un destino eterno. L'uomo nella sua dignit non pu mai essere
ridotto a un mezzo da strumentalizzare o manipolare.
Per servire l'uomo, occorre inoltre realizzare un modello di societ
in cui ogni persona venga accolta, rispettata e amata. A questo riguardo
vorrei richiamare l'enciclica del Papa Paolo V I , la Populorum pro
gressio , di cui si celebra il ventennio : in essa il mio venerato Prede
cessore offre il progetto di una societ tesa a realizzare lo sviluppo in
tegrale dell'uomo e lo sviluppo solidale di tutta l'umanit. alla luce
di tale progetto di umanesimo plenario, che Paolo VI pot affermare :
Lo sviluppo il nuovo nome della pace .
2

4. Signore e Signori, per costruire questa nuova societ, occorrono


persone libere e responsabili. vero che lo sviluppo scientifico odierno
risolve problemi che un tempo neppure si osava affrontare. Ma pure
vero che, nonostante le meraviglie tecnologiche, si sono anche molti
plicati ed aggravati i problemi esistenziali. L'uomo di oggi non di
rado si sente oggetto del processo storico, anzich suo soggetto creativo.
Per questo tanti soccombono all'angoscia, cedono alla disperazione, si
rifugiano nello scetticismo, si perdono nell'edonismo. Urge ricono
scere all'uomo quanto la sua dignit di persona comporta, occorre
aiutarlo a pensare, stimolarlo a compiere scelte mature e responsabili.
Il posto dell'uomo nella rivoluzione tecnologica ed informatica in atto
deve essere legato alla salvaguardia dei valori morali, di cui egli
insieme depositario e soggetto.
Se la Chiesa fa valere delle riserve morali nei confronti, ad esempio,
delle tecnologie applicate all'ingegneria genetica e alla procreazione
artificiale, non per limitare o fermare la ricerca scientifica, ma per
2

Nn. 76-80.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

629

orientar l'enorme sforzo scientifico e le scoperte moderne in direzione


della dignit della persona, della nobilt dell'amore, della difesa della
vita umana. Bisogna, quindi, sottolineare l'esigenza che il progresso
tecnologico sia guidato dalle norme morali per rimanere a servizio
dell'uomo.
A questo scopo necessario sensibilizzare l'opinione pubblica mon
diale e mobilitare tutte le energie creative dei ricercatori, impegnan
dole nella soluzione di quei problemi che ancora tormentano l'umanit
contemporanea. Sono problemi di cui gli scienziati avvertono con cre
scente consapevolezza la gravit e l'urgenza. Penso alla questione sem
pre drammatica del sottosviluppo, della fame nel mondo, delle malattie
endemiche ; penso all'angoscia di tutta la famiglia umana davanti alla
minaccia della guerra tecnologica.
5. Un'alleanza di tutte le forze vive della societ moderna neces
saria per promuovere questi obiettivi. La proposta di Nova Spes
favorisce questa alleanza operativa tra Religione, Scienza, Comuni
cazione, Economia. Tutte le componenti della famiglia umana devono
essere mobilitate con coraggio e speranza per salvare l'uomo e per pro
muovere il suo vero progresso.
Sono lieto, illustri Signori e Signore, di cogliere questa circostanza
per rinnovare un appello a tutto il mondo scientifico e ai ricercatori in
ogni campo dell'attivit umana : date un'anima alla scienza, nobili
tate la tecnica mettendola al servizio dell'uomo, promuovete lo svi
luppo di ogni uomo e di tutto l'uomo. Alle persone che si dedicano alla
scienza e alla ricerca dico con grande fiducia e speranza : impegnate
tutta la vostra autorit morale a servizio dell'uomo e a difesa della
pace. L'umanit ve ne sar grata. La storia vi ricorder come benefat
tori. Dio vi render merito.
E a voi, partecipanti all'azione di Nova Spes, rivolgo una parola di
vivo incoraggiamento : cercate, senza stancarvi, di indagare vie e modi
per rendere sempre pi efficace la vostra azione, e pi incisivo il vostro
impegno a servizio dell'umanit. La Santa Sede, soprattutto mediante
la Pontificia Accademia delle Scienze e il Pontificio Consiglio per la
Cultura, direttamente impegnata nell'intrecciare un attivo dialogo tra
la scienza la cultura e i valori spirituali. Vi incoraggio ad unire i vostri
sforzi a questa missione.
Dio Onnipotente, al Quale affido questi miei voti, vi sostenga nel
vostro lavoro, vi aiuti nelle inevitabili difficolt e vi ricompensi per
quanto fate a servizio dell'umanit di cui Egli nella sua bont ha
voluto fare la propria famiglia.

Acta Apostolicae

630

Sedis - Commentarium

Officiale

IX
In aedibus Pontificiae Universitatis Lateranensis L anno expleto a sedis
translatione.*

1. Sono lieto di trovarmi in mezzo a voi questa sera, nella festa della
Dedicazione della Basilica di San Giovanni in Laterano, mentre tutta
la Chiesa Cattolica e romana volge la mente e il cuore, in segno di unit
e di comunione, verso la Basilica che omnium ecclesiarum Urbis et
orbis mater et caput .
L'occasione
di questa sede,
in questo luogo
esprimessero il
presiede alla

della visita il ricordo cinquantenario dell'erezione


che il mio grande predecessore Pio XI ha voluto situata
perch anche l'ubicazione e l'appellativo (( lateranense
vincolo speciale che essa ha con la Chiesa di Roma che
carit universale.
1

Saluto con affetto F Eminentissimo Cardinale Gran Cancelliere, mio


Vicario per la diocesi di Roma, i signori Cardinali qui convenuti per i
rapporti che li uniscono con l'alma mater, gli Arcivescovi, i Vescovi e
i Prelati della Curia romana e del Vicariato, non pochi dei quali sono
stati alunni dell'Universit; saluto il Rettore Magnifico, Mons. Pietro
Rossano, e con lui il Corpo Accademico, il Personale addetto ai servizi
e al buon funzionamento dell'universit; il mio saluto va anche ai Pre
sidi e rappresentanti degli Istituti incorporati e affiliati, agli Ospiti
illustri e alle Maestranze che hanno sostenuto i lavori e sono a giusto
titolo qui presenti. Voglio qui ringraziare anche i benefattori che
hanno contribuito al completamento e all'abbellimento degli ambienti.
Se vogliamo ricordare questo giubileo per trarne spunti e lezioni di
vita e incitamento per i compiti che attendono la Vostra Universit,
insieme con le altre Universit ecclesiastiche qui a Roma.
2. La Pontificia Universit Lateranense storicamente legata alla
Santa Sede e alla Chiesa di Roma, tanto da venire detta L'Univer
sit del Papa , un appellativo onorifico ma anche oneroso, che impone
esigenze e richiede impegno. I miei venerati Predecessori si sono presi
grande cura dell'Universit, la cui storia tutta segnata da personali
interventi dei Papi. Per limitarci ai tempi vicini, Pio XI, come ho gi
accennato, la dot di questa nuova sede, trasferendovi Y Institutum
utriusque iuris fino allora legato a Sant'Apollinare. Pio XII, che vi fu
Die 9 m. Novembris a. 1987.
1

S. Ignazio, Rom, prol.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

631

alunno e professore, vi fond nel 1957 l'Istituto Pastorale; Gio


vanni XXIII vi tenne lezioni alla Facolt di Teologia, le consoci
l'Accademia Alfonsiana per gli studi di teologia morale e la insign
del titolo di Universit; Paolo VI vi fu docente nell'Institutum
utriusque iuris e approv la cooptazione dell'Istituto di scienze reli
giose Ecclesia Mater , dell'Istituto Augustinianum per studi patri
stici, e dell'Istituto Claretianum per la teologia della vita religiosa.
Io stesso vi ho collocato il nuovo Istituto per studi su matrimonio e
famiglia, e, per favorirne l'incremento e lo sviluppo, ne ho disposto
i miglioramenti strutturali che ora vediamo. Tutto questo indice del
l'attenzione e della fiducia dei Papi verso questa istituzione.
3. Inaugurando solennemente la nuova sede cinquantanni fa Pio XI
parl di due Atenei, uno materiale, l'altro spirituale, il primo costi
tuito da mura, ambiente e strutture ; il secondo risultante dalla somma
dell'intelligenza, della fede e dell'operosit di chi dentro vi lavora,
insegna, studia e apprende.
chiaro che l'Ateneo materiale esterno al servizio e in funzione
di quello interno, spirituale, che si dedica a comprendere, con tutti i
santi, l'ampiezza e la grandezza, l'altezza e la profondit del mistero
di Cristo, nel quale racchiusa la multiforme sapienza di Dio .
2

4. Due sono i poli dell'Ateneo spirituale : Dio


nica e si rivela in Ges Cristo, e l'uomo creatura
immersa nel finito ma aperta all'infinito, che
zazione e il suo fine ultimo nella comunione con

unitrino che si comu


libera e responsabile,
trova la sua realiz
Dio.

Due sono quindi le grandi direzioni della ricerca e del sapere nelle
Universit ecclesiastiche : Dio nella sua eterna ed inesauribile immen
sit di luce e di amore e nel suo disegno di salvezza realizzato nella
storia, e l'uomo creato a immagine sua, ma peccatore, (( id quod est
perfectissimum in tota natura ma bisognoso di sicurezza e di luce,
quasi di una qualche parola divina , secondo la celebre intuizione
della scuola di Socrate.
4

Possiamo riferire qui l'alta parola di S. Agostino che compendia


mirabilmente le mete dello studio e della ricerca teologica : Deus
semper idem ; noverim me, noverim te .
6

Cf. Ef 3, 18.

Ibid. 3, 10.

Summa th. I, q. 29, a. 1.

Fedone 85 d.

* Soliloqui 2, 1.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

632

Officiale

Lo studio e il sapere delle facolt universitarie ecclesiastiche sono


orientati a questi due poli : noverim te, noverim me, e tendono a for
mare maestri e persone qualificate che sappiano essere nella vita e nella
comunit cristiana mediatori e collaboratori dell'incontro di Dio con
l'uomo.
Conoscere il mistero di Dio : come stato rivelato progressivamente
nella Historia salutis, come stato approfondito con gli sforzi del
pensiero e dell'intelligenza umana nella ricerca e nella investigazione
teologica, come fu definito e presentato dal Magistero della Chiesa,
come ne stata diffusa la conoscenza e l'esperienza nella storia, come
viene, a contatto con le diverse situazioni della vita individuale e sociale
Ne deriva tutto l'arco delle discipline bibliche, della teologia dogma
tica, della storia della Chiesa, della teologia morale, del diritto cano
nico, della pastorale, della liturgia e della spiritualit.
5. La seconda grande traiettoria dello studio ecclesiastico sono le
profondit dell'uomo, destinatario della comunicazione divina, le sue
aspirazioni, le sue ricerche, le sue realizzazioni spirituali, in una pa
rola la via hominis, quale si esprime soprattutto nella ricerca scien
tifica, filosofica, antropologica e religiosa, per farla incontrare con la
via Dei ad homines culminata in Ges Cristo e annunciata dalla Chiesa.
L'uno e l'altro sapere, su Dio e sull'uomo, sono infatti in funzione del
l'incontro in cui consiste la salvezza e la piena realizzazione dell'essere
umano. Di tale incontro la Chiesa mediatrice e ministra del mondo.
L'Ateneo spirituale, al quale si riferiva Pio XI, tende a formare gli
artefici di questo incontro, gli specialisti nelle varie discipline e gli
operatori ministeriali.
Tale il compito altissimo e delicato delle Universit ecclesiastiche,
la cui opera si svolge nelle funzioni dell'insegnamento, della ricerca,
e della risposta alle domande spirituali degli uomini e ai bisogni della
Chiesa nel mondo di oggi. Insegnamento solido e fedele alla Parola di
Dio, e alla tradizione e al magistero della Chiesa ; ricerca continua e
sagace per analizzare e scoprire i mille riflessi della verit nascosta
nella Rivelazione divina, nella creazione, nell'uomo e nella sua vicenda
terrena; risposta agli interrogativi degli uomini, mossi instancabil
mente a cercare Dio, se mai lo trovino come a tastoni, lui che
vicino a ciascuno di noi ; attenzione alla missione della Chiesa nel
mondo contemporaneo, chiamata dal dinamismo della storia e della
7

At 17, 27.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

633

cultura a confrontarsi con problemi sempre nuovi, da risolvere pru


dentemente alla luce della Parola di Dio, scrutata con amore e docilit
di spirito, nella preghiera.
6. A questi compiti propri delle Universit ecclesiastiche, adombrati
nella costituzione apostolica Sapientia Christiana, si aggiungono per
voi quelli caratteristici e tradizionali della Pontificia Universit Late
ranense. Se si considera che essa legata particolarmente al Papa,
Vescovo di Roma e Pastore della Chiesa universale, non pare dubbio
che caratteristica particolare di questa Universit, oltre alla fedelt
esemplare e indiscutibile verso la Sede Apostolica, ha da essere, come
stata sempre, uno spiccato orientamento verso le discipline che trat
tano dell'inserimento dei valori cristiani nel concreto della vita e della
societ.
Mi riferisco in particolare alla distinta tradizione di studi giuridici
espressa emblematicamente n^Y Institutum utriusque iuris che unisce
in s lo studio del Diritto civile e canonico nella sua integrale dimen
sione e nella sua valenza attuale. Tale tradizione, che trova espressione
in apprezzati Colloqui internazionali, ha da essere tenuta in onore
per il servizio che reca alla cultura e alla Chiesa. In questo contesto
da menzionare anche lo studio del Diritto Canonico. Dopo la pubbli
cazione nel 1983 del Codex Iuris Canonici, che ha recepito nei suoi
canoni il ricco messaggio del Concilio Vaticano II, lo studio del Diritto
ha ripreso lodevolmente respiro nella Chiesa. Anche questa tradizione,
in onore presso l'Universit Lateranense, deve essere continuata con
impegno, essendo il Diritto Canonico un compendio della prudenza
operativa della Chiesa, alimentata dalla carit e orientata verso la
crescita ordinata e armoniosa del Corpo di Cristo.
Esiste poi da trent'anni in questa Universit un Istituto Pasto
rale con un notevole programma, mirante a far scendere e penetrare
negli ambiti dell'esistenza la luce e il sapore del Vangelo. Inoltre da
alcuni anni opera nell'Universit, da me voluto e fondato, l'(( Istituto
per studi su matrimonio e famiglia , per illustrare scientificamente
e irradiare pastoralmente i principi della fede e della dottrina cattolica
sui temi capitali della famiglia, della procreazione e della forma
zione umana.
7. Tutto questo qualifica l'Universit Lateranense, orientando i suoi
studi verso il concreto dell'esistenza e sollecitando le altre discipline
accademiche, come la Teologia e la Filosofia, a prendere in particolare

Acta Apostolicae

634

Sedis - Commentarium

Officiale

considerazione il rapporto della fede con la cultura nella societ di


oggi, la via del Vangelo verso l'uomo, verso la societ e l'esperienza
contemporanea.
noto che l'uomo d'oggi, a Roma come in tante parti del mondo,
soprattutto occidentale, si trova avvolto e come immerso in una cul
tura che fa da schermo al passaggio della luce della Rivelazione divina
e pone a ciascuno nuovi problemi e difficili interrogativi. Applicarsi a
conoscere le vie della comunicazione evangelica, analizzare la cultura,
anzi le culture contemporanee per aprirle alla Parola di Dio, inter
pretare fedelmente secondo le indicazioni del Magistero i contenuti del
mistero cristiano per esprimerli nel linguaggio della cultura odierna
(il grande problema ermeneutico che occupa tanta parte della rifles
sione filosofica e religiosa), in altre parole il dialogo con la cultura in
vista della sua evangelizzazione, sono istanze che emergono dalla voca
zione singolare di questa Universit, particolarmente inserita e quasi
immersa nella realt della Chiesa di Roma, la quale sotto molti aspetti
appare sempre pi come un microcosmo del mondo
La mia esortazione dunque di mostrarvi all'altezza del vostro
compito : che di studio, di fedelt al Magistero, di dedizione al lavoro,
con ogni assiduit, diligenza, concordia, alacrit nel compiere il dovere
quotidiano. Grande la missione dei docenti ed esigente la responsa
bilit degli alunni; la Chiesa ha bisogno di voi. Per questo tutti,
autorit accademiche, professori, alunni, personale ausiliare, tutti siete
chiamati a collaborare perch questo centro di studi appaia sempre pi
come valido strumento culturale della Santa Sede e della Chiesa di
Roma, nella sua proiezione diocesana e in quella universale e porti i
frutti che il Papa e la Chiesa attendono. Per questo lo affido, in questo
momento e in questo Anno Mariano, alla Madre di Cristo e Madre
della Chiesa. E vi accompagni ogni giorno nel vstro lavoro la mia
paterna benedizione in tutto quest'anno accademico, che ho la gioia
di inaugurare e dichiarare aperto ufficialmente.

635

Acta Ioannis Pauli Pp. II

X
Ad quosdam Poloniae episcopos occasione oblata ad limina visita
tionis coram admissos.*

Drodzy i czcigodni Bracia!


Ksie Kardynale, Ksie Arcybiskupie,

Ksia

Biskupi.

1. Serdecznie witam was wszystkich przy okazji odwiedzin ad


limina Apostolorum , ktre odbywacie zgodnie z picioletnim rytmem
ustalonym przez prawo kocielne.
Pozdrawiam te nieobecnych tu biskupw Prowincji Krakowskiej,
a zwaszcza biskupa Seniora z Katowic.
W cigu piciu lat, ktre nas dziel od ostatniej wizyty, skad
Episkopatu Metropolii Krakowskiej uleg znacznym zmianom. Odszed
po nagrod do Chrystusa, Najwyszego Pasterza, biskup czstochowski
Stefan Barea. Przeszed na emerytur, z racji wieku, biskup katowicki
Herbert Bednorz. Mianowanych zostao dwch nowych biskupw die
cezjalnych oraz dwch biskupw pomocniczych. Biskup tarnowski
zosta podniesiony do godnoci arcybiskupa.
Wszyscy zdajemy sobie spraw za kadym razem, jakie jest znaczenie
tych odwiedzin. Wszyscy te za kadym razem uwiadamiamy sobie
na nowo, co one znacz, i co one wyraaj. Apostolskie videre Pe
trum rozwino si prawidowo w postaci rnych zwyczajw, ktre
kady na swj sposb d aj g wyraz samej istoty Kocioa.
Jak to uwydatni Sobr Watykaski II, Koci jest w swej istotnej
konstytucji komuni na wzr samej Przenajwitszej Trjcy.
Komunia za wyraa si we wzajemnym komunikowaniu sobie
istotnych dbr wiary i ycia z wiary, w ktrych Koci cay uczestniczy.
Cay to znaczy : w swoim uniwersalnym wymiarze. Cay, to znaczy
rwnoczenie : w wymiarze kadego Kocioa partykularnego czy
lokalnego.
Odwiedziny ad limina Apostolorum maj na celu szczeglne
przyblienie i spotkanie si tych dwch wymiarw wspkonstytuujacych Koci : Ciao Chrystusa.
2. Spraw, o ktrej mwi, przeywaem bardzo gboko zapewne
w nawizaniu do dowiadczenia soborowego naprzd w tej wanie
wsplnocie biskupiej, ktra dzi przybywa ad limina Apostolorum .
* Die 12 in. Novembris a. 1987.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

636

Officiale

Jeli tak mona powiedzie, uczyem si znaczenia Kocioa jako


komunii poprzez Sobr, a rwnoczenie poprzez ycie na co dzie
we wsplnocie Kocioa Krakowskiego i Metropolii Krakowskiej.
Wasze odwiedziny, drodzy Bracia, s mi dlatego tak bliskie,
e przynosicie tu, w waszych osobach, te sam rzeczywisto kocieln
Ludu Boego, ktr i mnie dane byo wsptworzy przez wiele lat.
Stamtd zostaem wezwany -na rzymk Stolic w. Piotra ale uczy
em si prawdy o (( communio Ecclesiarum u grobu w. Stanisawa.
Wsplnie te przygotowywalimy si do dziewisetnej rocznicy jego
mczeskiej mierci, czc to przygotowanie z pierwszymi poczyna
niami, ktre miay na celu wprowadzanie w ycie nauki Vaticanum II.
3. Drog, ktr do tego celu obralimy, bya od wiekw i tysicleci
wyprbowana w Kociele droga Synodw.
Bya to naprzd droga Synodw diecezjalnych. I tak : w latach
1971-1975 odby si I Synod Diecezji Katowickiej. Jego prace i uchway
zmierzay do oywienia wiary, modlitwy i ycia w Kociele Katowickim.
Synod Duszpasterski Archidiecezji Krakowskiej dane mi byo zwo
a w 1972 roku i zakoczy go po siedmiu latach, jako Nastpcy
w. Piotra na rzymskiej stolicy, podczas pierwszej pielgrzymki do Oj
czyzny w 1979 roku. Wie si on dla nas wszystkich z dziewisetn
rocznic pasterskiej posugi w. Stanisawa na stolicy krakowskiej.
W dwudziestu dwch dokumentach synodalnych zostaa ukazana
rzeczywisto tego Kocioa, odnowiona wiadomo zbawczej jego
misji oraz wyznaczony program jej realizacji.
Zapowiedziany na pocztku Wielkiego Postu 1982 roku, IV Synod
Diecezji Tarnowskiej zakoczy si w dniu trzynastym marca 1986
roku, w dwusetn rocznic istnienia teje diecezji. Pracom Synodu
przywiecao haso : (( Na obraz Kocioa powszechnego
a celem
byo oywienie wiadomoci, e Koci partykularny winien jak naj
doskonalej odzwierciedla Koci powszechny.
Od roku 1976 do 1986 II Synod Diecezji Czstochowskiej czyni
zbiorowy wysiek, aby odczyta na nowo nauk Soboru, przej si
ni i zastosowa j w yciu.
W roku 1984 zapowiedziany zosta III Synod Diecezji Kieleckiej,
ktry ma wprowadzi diecezj w drugie stulecie jej istnienia i odno
wi ycie tego Kocioa w duchu soborowym.
Rwnolegle
1

obralimy

Lumen gentium, 23.

drog

Synodu

prowincjalnego,

ktrego

Acta Ioannis Pauli Pp. II

637

zakoczenie dane mi byo przeywa wsplnie z wami, w katedrze


wawelskiej, podczas pielgrzymki do Ojczyzny w 1983 roku.
Poniekd zbiega si on z Synodami diecezjalnymi i stawia sobie
za cel podjcie przez wszystkie diecezje metropolii wsplnego wysiku
dla pogbienia wiary

oywienia

ducha

religijnego

inspiracjami

Soboru Watykaskiego II, jak tego domaga si nasza epoka.


Ta wsplna praca duszpasterska miaa te na celu zacienienie
wizi i pogbienie wsplnoty ( komunii ))) metropolitalnej, z posza
nowaniem praw kadej diecezji do podejmowania konkretnych dziaa
w wietle wasnych potrzeb i dowiadcze.
4. Prawda o Kociele jako komunii ukazuje w nowym rwnie
wietle spraw ycia i powoania kapaskiego oraz tej wsplnoty,
jak kapani ( presbiteroi ) stanowi w kadym Kociele diecezjalnym.
Drodzy Bracia, powiedzcie kapanom, e jako Biskup Rzymu
zachowuj gbokie poczucie zakorzenienia w tym prezbiterium, pord
ktrego sam staem si kapanem Chrystusa i szafarzem Boych
tajemnic. Codziennie wspominam w modlitwie zmarych czonkw tego
prezbiterium, obok zmarych kapanw mej nowej diecezji.
Raduj si z tego, e powoanie kapaskie w waszej Prowincji
kocielnej, a take i w caej Polsce, ma moc przemawiania do modych
dusz. Bogu dzikuj za to, e seminaria duchowne s pene peniejsze
jeszcze ni dawniej.
Jest to szczeglny znak, a zarazem dar Boej Opatrznoci, ktry
zobowizuje do pilnej i odpowiedzialnej troski o to, aby nie uleg
zaprzepaszczeniu, ale zosta w peni wykorzystany dla dobra Kocioa
w Polsce i Kocioa powszechnego.
Trzeba te ustawicznie pamita o tym, e nie liczba, ale jako
kapanw decyduje o skutecznoci i owocnoci ewangelicznego posiewu,
Tak byo w czasach apostolskich i tak jest dzisiaj.
Stajemy tu wobec bardzo wanego zagadnienia formacji kapaskiej,
czyli tego systematycznego procesu, poprzez ktry przygotowuje si
wewntrzna przestrze dla dziaania Ducha Chrystusowego w duszach
modych ludzi, przestrze dojrzewania powoa kapaskich do tego,
aby in persona

Christi ,

niepodzielnym

sercem,

bezinteresownie

suy czowiekowi, diwiga go z upadkw i kryzysw poprzez wia


dectwo wiary, nadziei i mioci, ktra jest w Chrystusie i z Chrystusa.
Jest to wielkie zadanie stojce przed Biskupami, wychowawcami
i

profesorami

seminariw

duchownych,

uniwersytetw

katolickich,

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

638

Officiale

wydziaw teologicznych. Mwiem o tym podczas czerwcowej piel


grzymki do kraju, przypominajc najwaniejsze zalecenia Soboru
Watykaskiego II w Dekrecie ((Optatam totius . Alumni, w edug
zawartych tam wskaza, winni wyrabia si na prawdziwych dusz
pasterzy, a wic do posugi sowa, do posugi uwicania poprzez
Sakramenty, do posugi pasterskiej na wzr Chrystusa, (( ktry nie przy
szed, aby Mu suono, ale aby suy i odda dusz swoj na okup
za wielu . Tene Dekret zaleca, aby przeoeni i profesorowie semina
riw byli dobierani spord najlepszych kapanw, odznaczajcych si
doskona formacj intelektualn i duchow, posiadajcych dowiad
czenie pasterskie i zdolnoci pedagogiczne. Biskup winien te usta
wicznie otacza szczegln trosk pracownikw seminariw, (( a dla
alumnw by prawdziwym ojcem w Chrystusie .
T

5. W swojej nauce o yciu i posannictwie kapanw Sobr przy


pomnia, e powoanie kapaskie chocia bezporednio zwizane
z diecezjalnym prezbiterium ma rwnoczenie sw orientacj uni
wersaln. Jest dla caego Kocioa .
(( Dar duchowny czytamy w Dekrecie o posudze i yciu kapa
nw, "Presbyterorum ordinis" otrzymany przez prezbiterw w wi
ceniach, przygotowuje ich nie do jakiej ograniczonej i zacienionej
misji, lecz do najszerszej i powszechnej misji zbawienia "a po krace
z i e m i " ; (...) Niech wic prezbiterzy pamitaj o tym, e winna im
lee na sercu troska o wszystkie Kocioy. Stad te niech prezbiterzy
tych diecezji, ktre s obdarzone wiksz liczb powoa, z ochot
okazuj gotowo za pozwoleniem lub zacht swego Ordynariusza
penienia swej posugi w krajach, na misjach lub w dzieach cierpicych
na brak duchowiestwa .
4

Kapastwo jako dar, jako sakrament spoeczny jest rdem szcze


glnego apostolstwa w Kociele : Koci bowiem jest ze swej natury
misyjny i stale pozostaje w stanie misji. Ten rys misyjny Kocioa
jest wpisany w powoanie kapaskie i zakonne. Z zadowoleniem
naley odnotowa fakt, e Koci w Polsce, a zwaszcza Prowincja
Krakowska, ma ju swj dorobek w tej tak wanej dziedzinie ycia
i dziaalnoci Kocioa, jak jest ewangelizacja. Coraz wicej modych
ludzi, kapanw i sistr zakonnych idc za Chrystusowym wez2

Por. MTc 10, 45.

Por. Optatam totius, 4-5.

Dz 1, 8.

N. 10.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

639

waniem ochoczo wyrusza do krajw misyjnych, aby sta si sugami


Sowa Boej Prawdy, szafarzami Boych tajemnic, pionierami Ewan
gelii i ewangelizacji.
Jako Biskup Rzymu, ktry ma szczegln odpowiedzialno za ca
dziaalno misyjn Kocioa, dzikuj za polskich misjonarzy i misjo
narki. I nadal o nich prosz, albowiem niwo jest wielkie, ale robot
nikw mao .
6

6. Zwracajc si do kapanw w Ojczynie, zwaszcza podczas


ostatniej pielgrzymki, staraem si uwydatni t gbok wi ze spo
eczestwem, jaka cechuje w cigu pokole ycie i posugiwanie kapa
nw w naszych diecezjach. Prawdziwie: z ludu wzici... dla ludu
postanowieni .
7

Ta wi wci na nowo staje si zadaniem do podjcia, w zwizku


ze zmieniajcym si profilem spoecznym waszych diecezji.
Owe zmiany w kadej z diecezji wchodzcych w skad metropolii
przebiegaj nieco inaczej. W rejonach rolniczych zachodzi stopniowy
proces urbanizacji i mechanizacji. Dua cz ludnoci wiejskiej znaj
duje prac w rodowiskach przemysowych. W rejonach uprzemyso
wionych obserwujemy typowe procesy przemiany mentalnoci i stylu
ycia, niekiedy s to przemiany pozytywne, czsto niepokojce. Bez
wzgldu na charakter regionu, do wszystkich dociera oddziaywanie
rodkw spoecznego przekazu, przede wszystkim telewizji, narzuca
jce sposb mylenia i wartociowania, ktry staje si powszechny,
przyswajany czsto bezwiednie.
Siy, z jakimi poszczeglne diecezje przystpuj do podjcia zada
w obliczu wspomnianych przemian, s rne. Caa metropolia liczy
ponad 8 milionw katolikw. Pracuje wrd nich ponad 7 tysicy
kapanw diecezjalnych i zakonnych. Przecitnie przypada na jednego
kapana okoo 1150 wiernych.
Mimo tych zrnicowanych warunkw trzeba jednake podj
konieczne zadania duszpasterskie z nadziej, e gorliwo kapanw
i owocno ich pracy stan si dla modych zacht do pjcia w ich
lady.
7. Pozwlcie, e w tym szerokim kontekcie dotkn jeszcze sprawy,
z ktr byem w przeszoci bardzo blisko zwizany, jako byy Metro6

Por. Mt 9, 37.

Por. Hor 5, 1.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

640

Officiale

polita krakowski, a ktra rwnoczenie jest spraw Kocioa w caej


Polsce, wicej : Kocioa powszechnego.
Wiadomo, e gdy wczesne wadze pastwowe likwidoway
prastary Wydzia Teologiczny na Uniwersytecie Jagielloskim (prze
noszc go arbitralnie do utworzonej w Warszawie Akademii Teologii
Katolickiej). Stolica Apostolska, na rce p. arcybiskupa Eugeniusza
Baziaka, wydaa dekret stwierdzajcy, e Wydzia ten jako uczelnia
akademicka Kocioa nie przestaje istnie w Krakowie, kierujc si
odtd zasadami ustawodawstwa kocielnego w odnonej dziedzinie.
Od tamtego momentu zostao uczynione bardzo wiele, aeby uczelnia
ta zyskaa waciwy dla siebie ksztat i profil, wychodzc na spotkanie
tych wielorakich zada, jakie stawia przed Kocioem Ewangelia odczy
tywana wedle (( znakw czasu , na miar pyta i potrzeb czowieka
w wiecie wspczesnym.
8

Przed szeciuset prawie laty bogosawiona Krlowa Jadwiga wraz


ze swym Mem zabiegaa o Wydzia Teologiczny w krakowskiej Alma
Mater, majc midzy innymi na uwadze, a moe przede wszystkim,
potrzeby ewangelizacji wieo ochrzczonej Litwy.
Potrzeby ewangelizacji odsyaj nas zawsze do prawidowo upra
wianych nauk : do teologii, do filozofii, do prawa, do historii dzi
do tylu innych jeszcze gazi wiedzy, ktre ksztatuj wspczesn
umysowo czowieka, jakiego spotykamy na drodze Ewangelii.
Wyraam rado, e uczelnia krakowska (dzi jako Papieska
Akademia Teologiczna) moe w dalszym cigu suy Kocioowi
i spoeczestwu w Polsce. Przede wszystkim suy prowincji Kra
kowskiej, ale nie tylko. Wszystkim, ktrzy przykadali i nadal
przykadaj rk do tego doniosego dziea, wyraam gbok
wdziczno. Rwnoczenie za kad spraw krakowskiej Akademii
na sercu wszystkich moich Braci w biskupstwie tu obecnych, od Wiel
kiego Kanclerza poczynajc. Jestemy rzecznikami susznej i doniosej
sprawy. Rzec by mona: jednej z tych, ktre stanowi o polskiej racji
stanu.
8. Wiecie dobrze, drodzy Bracia, jak wielkie zadania czekaj
nas stale w dziedzinie katechizacji dzieci i modziey, katechezy do
rosych, duszpasterstwa akademickiego, duszpasterstwa rolnikw oraz
caego wiata pracy i innych duszpasterstw specjalistycznych, duszpas
terstwa wiata kultury i rodkw przekazu oraz wielu innych.
8

T j . od roku 1959/60.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

641

Staraem si na te tematy zabiera gos w czasie mojej ostatniej


pielgrzymki.
Wiadomo, e kady z wymienionych kierunkw duszpasterstwa
uruchamia rwnoczenie odnony sektor apostolstwa wieckich.
Wszystkie za one spotykaj si ostatecznie w wymiarach duszpa
sterstwa parafii oraz diecezji, gdzie take i apostolstwo wieckich
winno znajdowa waciwe dla siebie miejsce.
Zdaje si, e cay ten zesp zada znajduje jakie odzwierciedle
nie take w strukturze zaj Akademii Teologicznej w Krakowie oraz
we wszystkich seminariach i rodowiskach, ktre s z t uczelni
organizacyjnie poczone.
Odnosi si to rwnie do duszpasterstwa maestwa i rodziny,
ktre moe nigdy tak jak dzisiaj nie domagao si gruntownego oparcia
w stosownym przygotowaniu teologicznym przede wszystkim samych
zainteresowanych maonkw-rodzicw (poczynajc ju od kandydatw
do ycia rodzinnego) jak te od duszpasterzy. Wielki, podstawowy
temat i wielike zadanie Kocioa oraz spotczestwa !
9. Drodzy Bracia ! Spotykamy si w Roku Maryjnym, ktry w caym
Kociele jest przeywany pod ktem Adwentu. Adwent oznacza Przyjcie
Pana. My za pragniemy si przygotowa na pocztek trzeciego tysic
lecia od tego Przyjcia, a zarazem 1000-lecie diecezji krakowskiej.
Przygotowujemy si wic razem z T, ktra najdoskonalej zostaa
przygotowana przez Ducha witego, i ktra stale wszystkich nas
do tego przygotowuje.
Wiemy na ten temat do duo z naszych polskich dowiadcze
dawnych i wspczesnych. Na terenie waszej Prowincji kocielnej
znajduje si Jasna Gra, a prcz tego tyle innych sanktuariw Ma
ryjnych o bliszym zasigu, eby wspomnie bodaj Kalwari Ze
brzydowsk, Piekary, Tuchw czy Limanow, Wilic.
Maryja poprzedza )) nas wszystkich w pielgrzymce wiary. Ci, kt
rzy najmielej podaj za Ni w tej pielgrzymce, urzeczywistniaj
w sobie w sposb szczeglny powoanie do witoci. Pamitajc o
witych i Bogosawionych na waszym terenie, od najstarszych
dat wsplnej historii, cieszymy si z tego, e rwnie i w tym wieku
to powoanie wydaje nowe owoce (mam zwaszcza na myli b. Ka
rolin z diecezji tarnowskiej).
Maryja <( poprzedza wszystkich w pielgrzymce wiary, nadziei,
zjednoczenia z Chrystusem. Oby to Jej macierzyskie przewodnictwo
42 - A .

A.

s.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

642

trwao nadal wrd pokole, ktre wkraczaj w nowe tysiclecie


i dalej.
Okres Milenium pozostawi ogromny dorobek Maryjny , ktry
stale trzeba podejmowa, kontynuowa, odnawia.
Chrystus-Eucharystia, Chrystus, ktry do koca umiowa , prag
nie, abymy zbliali si do Niego przez Matk. Przecie to Ona wanie
stale powiada wszystkim i kademu tak jak w Kanie czycie,
co On wam powie .
Przekazujc z caego serca bogosawiestwo dla caej Metropolii,
dla kadej diecezji z osobna, Pasterzom, Kapanom, Rodzinom zakon
nym mskim i eskim oraz wszystkim bez wyjtku, ktrzy ten Koci
stanowi, prosz was, abycie po modlitwie (( Anio Paski wsplnie
ze mn rwnie tego bogosawiestwa udzielili. Bg zapa.

XI
Ad eos qui conventui de arte medica humano modo exercenda interfue
runt, coram admissos. '
4

1. Con intima gioia porgo il mio deferente saluto a tutti voi, illustri
Signori e gentili Signore, che prendete parte alla Conferenza Interna
zionale promossa dalla Pontificia Commissione per la Pastorale degli
Operatori Sanitari sul tema della umanizzazione della medicina, tema
fondamentale, della cui importanza si va oggi prendendo sempre pi
viva coscienza.
2. La vita dono di Dio. L'uomo non ne il Signore, ma l'ammi
nistratore responsabile. il Creatore dell'universo che ha plasmato
l'uomo e ha provveduto alla generazione di tutti .* L'uomo, perci, in
tutte le espressioni della sua vita appartiene a Dio, al quale deve
rispondere (non forse questa la radice etimologica del termine re
sponsabile ?) dell'uso da lui fatto del grande dono ricevuto.
Deriva di qui la nobilt della medicina che, per definizione, ser
vizio alla vita umana. Come tale, essa comporta un essenziale ed irri
nunciabile riferimento all'uomo nella sua integrit spirituale e mate
riale, nella sua dimensione individuale e sociale : la medicina a
servizio dell'uomo, di tutto l'uomo, di ogni uomo.
* Die 12 m. Novembris a. 1987.
1

2 Me 7, 23.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

643

Di questa verit voi siete profondamente convinti sulla scorta di una


lunghissima tradizione, che risale alle stesse intuizioni ippocratiche.
Ma precisamente da questa convinzione che scaturiscono le vostre
preoccupazioni di studiosi, di scienziati, di ricercatori per le insidie a
cui esposta la medicina odierna. Infatti le nuove frontiere ... aperte
dai progressi della scienza e dalle sue possibili applicazioni tecniche e
terapeutiche, toccano gli ambiti pi delicati della vita nelle sue stesse
sorgenti e nel suo pi profondo significato )).
Mossi anche da queste preoccupazioni voi siete convenuti a questa
Conferenza, nel desiderio di offrire il contributo della vostra compe
tenza alla elaborazione delle strategie che possono rivelarsi opportune
per una pi efficace tutela ed una pi adeguata promozione del fonda
mentale dono della vita.
2

Saggiamente, l'articolazione degli argomenti affrontati nel Simpo


sio, muovendo dal generale al particolare, si sofferma innanzitutto sulla
vita e sul diritto alla vita; quindi, sull'uomo e la salute e, infine, su
l'uomo e la medicina. Parlare, infatti, dell'uomo e della salute, e del
l'uomo e della medicina, presuppone una chiara concezione della vita,
del diritto ad essa ed alla sua qualit.
3. Non potendo, com' ovvio, diffondermi sui singoli argomenti del
vostro Simposio, voglio esporre alcune considerazioni sul tema cen
trale, intorno a cui ruota ogni altro problema : quello appunto della
umanizzazione della medicina. Con tale tema si va al cuore stesso del
diritto-dovere di difendere e promuovere la vita e la sua dignit. Non
pu darsi infatti autentica promozione della vita umana senza una
crescente umanizzazione della medicina, che si colloca oltre il semplice
senso dell'esistenza e del progresso umano. Essendo ordinate all'uomo
da cui traggono origine e incremento, attingono dalla persona e dai suoi
valori morali l'indicazione della loro finalit e la consapevolezza dei
loro limiti )).
3

I vostri lavori prevedono una organica impostazione dei vari problemi


che riguardano la nozione di vita e di diritto ad essa, gli interrogativi
posti dal grande sviluppo della farmacologia, le istanze suscitate dal
l'urgenza di salvaguardare l'ambiente, le tensioni connesse con gli squi
libri crescenti tra Paesi industrializzati e Paesi in via di sviluppo, le
1

Dolentium hominum,

Congregazione

per

3.
la

Dottrina

della

Fede,

umana nascente e la dignit della procreazione, 2.

Istruzione

sul

rispetto

della

vita

644

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

prospettive di una strategia politica per la difesa e la promozione della


vita umana sulla terra.
un ventaglio di questioni vasto e stimolante, che vi esorto ad
approfondire. Rilevo, tuttavia, che mancherebbe il necessario criterio
orientatore, se i diversi argomenti venissero affrontati prescindendo da
una adeguata visione antropologica, capace di guidarne la discussione
verso soluzioni di vero progresso. Vi sono infatti forme di avanzamento
scientifico, che non coincidono con l'autentico bene dell'uomo : il pro
gresso scientifico si risolve, in tali casi, in un regresso umano che pu
preludere anche ad esiti drammatici. proprio in considerazione di ci
che occorre ribadire l'assioma in forza del quale non tutto ci che tecni
camente possibile moralmente ed eticamente accettabile.
4. Una prassi veramente umanizzata della medicina non pu restare
indifferente di fronte a una ricerca scientifica che si ponga come fine a
se stessa, ignorando le esigenze di un autentico servizio all'uomo. Anche
10 studio della vita deve tradursi in servizio alla vita. Gli interrogativi
sollevati dalla sperimentazione, dal rapporto popolazione-risorse, dalla
malattia irreversibile, si sono fatti pi incalzanti da quando il progresso
della tecnica ha facilitato il ricorso a soluzioni e strategie che offendono
la dignit della vita e della persona umana.
Per resistere alla suggestione di simili prospettive indispensabile
disporre di riferimenti antropologici adeguati, alla cui elaborazione
molto potr contribuire il dialogo interdisciplinare e, in modo parti
colare, la riflessione sui dati della Rivelazione cristiana.
La storia di questi due millenni dell'era nuova l a dimostrare quale
aiuto possa dare ad una vera umanizzazione della medicina l'ispirazione
cristiana : questa, infatti, facendo vedere in ogni uomo un fratello, fonda
11 servizio alla vita sul comandamento universale dell'amore. Lo aveva
ben capito il dottor Giuseppe Moscati, che ho avuto la gioia di dichiarare
santo il 25 ottobre scorso. Egli diceva : Non la scienza, ma la carit ha
trasformato il mondo ... )). Professore universitario, Primario ospeda
liero e ricercatore, il dottor Moscati aveva direttamente sperimentato il
primato dell'amore nel servizio alla vita.
Il comandamento dell'amore ha le sue radici nella legge naturale
della solidariet umana e attinge vitalit dall'Amore stesso che Dio.
Non solo, ma nell'impegno di promuovere la vita, l'Amore diventa anche
punto di incontro costruttivo con coloro che, per misteriose vicende
esistenziali, non hanno accolto o compreso il messaggio di Ges. Uno

Acta Ioannis Pauli Pp. II

645

sguardo anche superficiale alla storia della medicina consente di rile


vare una singolare continuit tra valori umani e cristiani, grazie alla
cui interazione s' venuto formando quel ricco patrimonio di civilt e
di progresso, che costituisce l'orgoglio della vostra categoria.
5. La medicina, in quanto avvicina l'uomo nel momento cruciale
della sofferenza, quando egli avverte acuto il bisogno di salvaguardare
la propria salute, deve fare di colui che l'esercita, a tutti i livelli, un
esperto di grande sensibilit umana. Ci vale, ovviamente, nell'ambito
del rapporto individuale, ove umanizzazione significa, tra l'altro, aper
tura a tutto ci che pu predisporre a comprendere l'uomo, la sua inte
riorit, il suo mondo, la sua psicologia, la sua cultura. Umanizzare
questo rapporto comporta insieme un dare e un ricevere, il creare
cio quella comunione che totale partecipazione. Soltanto cos il ser
vizio diventa anche testimonianza, ed essendo servizio alla vita, si
trasforma in incentivo ad amarla, a coglierne il pi vero e profondo
significato in ogni sua manifestazione.
Questo, per, ha una sua verit anche sul piano sociale : qui l'istanza
della umanizzazione si traduce nell'impegno diretto di tutti gli Ope
ratori sanitari a promuovere, ciascuno nel proprio ambito e secondo la
sua competenza, condizioni idonee per la salute, a migliorare strutture
inadeguate, ad eliminare le cause di tante malattie, a favorire la giusta
distribuzione delle risorse sanitarie, a far s che la politica sanitaria
nel mondo abbia per fine soltanto il bene della persona umana.
6. L'umanizzazione della medicina risponde ad un dovere di giu
stizia, il cui assolvimento non pu mai essere delegato interamente ad
altri, richiedendo l'impegno di tutti. Il campo- operativo vastissimo :
esso va dall'educazione sanitaria alla promozione di una maggiore
sensibilit nei responsabili della cosa pubblica; dall'impegno diretto
nel proprio ambiente di lavoro a quelle forme di cooperazione locale,
nazionale e internazionale che sono rese possibili dall'esistenza di
tanti organismi ed associazioni aventi tra le loro finalit statutarie il
richiamo, diretto o indiretto, alla necessit di rendere sempre pi
umana la medicina.
La Chiesa, che considera la sollecitudine per chi soffre parte inte
grante della sua missione, e che guarda all'uomo come a propria
via , vicina come ha giustamente rilevato e ribadito il recente
4

Dolentium

Salvifici doloris, 3.

hominum,

1.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

646

Sinodo ai laici che, personalmente o associativamente, si adoperano


per una crescente umanizzazione della medicina. Essa, attraverso indi
vidui e istituzioni, direttamente impegnata nel mondo della soffe
renza e della salute, con la collaborazione illuminata e generosa di tutti
gli Operatori sanitari. Qui emerge infatti una particolare e decisiva
sfida del nostro tempo : noi non possiamo assistere inerti al permanere
di una situazione in cui intere popolazioni soffrono per mali, che la
scienza medica ormai in grado di affrontare e di sconfiggere.
Umanizzare la medicina raccogliere questa sfida e adoperarsi gene
rosamente per l'edificazione di un mondo nel quale ad ogni essere umano
siano assicurati i mezzi necessari per la piena valorizzazione di quel
fondamentale talento della vita, che ha in Dio amante della vita
la sua origine e il suo ultimo destino.
6

Neil'esortarvi a fare quanto in vostro potere per corrispondere a


questo nobilissimo compito, invoco su di voi e sul vostro lavoro la
Benedizione illuminante e confortatrice dell'Onnipotente.
XII
Ad Hungariae episcopos occasione oblata ad limina visitationis coram
admissos.*

Excellentissime Domine
Strigoniensis Archiepiscope,
Excellentissimi Domini Archiepiscopi et Episcopi,
1. E patria vestra vestrisque dioecesibus Romam advenistis ut reli
giosum obsequium iam antiqua consuetudine traditum quidem exhibeatis venerandis Apostolorum Petri et Pauli tmulis. Hodie vos col
legiali quoque modo vultis, hic una adstantes, testificari illam fidei
unitatem atque propositorum consensionem quae viget inter ecclesias
vestras particulares atque Ecclesiam Romae sitam, quae universo
caritatis coetui praesidet ,* necnon inter vos, a Spiritu positos ad
partem gregis Dominici pascendam, atque Petri successorem, praepo
situm ad sollicitudinem omnium ecclesiarum. Ex animo igitur vobis,
Carissimi in episcopatu Fratres, salutationem meam porrigo, dum
2

Sap 11, 26.

* Die 13 m. Novembris a. 1987.


1

Ignatius

Act 20, 28.

Antiochenus,

2 Cor 11, 28.

Epistula

ad

Romanos.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

647

vobiscum et per vos ipsos simul consaluto omnem Dei populum qui in
Hungaria degit : sacerdotes, religiosos et religiosas, sacrorum alumnos,
christifideles laicos, tam viros quam mulieres : qui videlicet omnes
vocantur, secundum singularem quandam charismatum varietatem, ut
testimonium Christo Domino reddant.
2. Superiore hoc quinquennio, Ecclesia in Hungaria magnopere doluit transitum, nonnumquam inopinatum, plurium nempe pastorum.
Nominatim meminisse volo comploratum Praesulem, cardinalem Ladislaum Lkai, qui tantam impenderat operam ut impetrarentur Ube
riora spatia pro vita et actuositate Ecclesiae utque etiam vincula cum
Apostolica hac Sede firmius roborarentur.
Hoc ipso tempore, dum loquimur, omnes dioeceses vestrae suum
quaeque habent Ordinarium Episcopum; eaque de re gratias omnipo
tenti habemus Deo. Iis qui inter vos pridem receperunt sacerdotii ple
nitudinem optatum meum votumque patefacio ut indefessi possint
pastoralem curam animarum sibi commissarum prosequi ; recentius
vero consecratis episcopis, quorum quattuor scio inter vos numerari,
precantem meum affectum declaro ac spem coram Deo : futurum scilicet
esse ut iuniores eorum vires novum quendam impetum apostolicis
inceptis operibusque adiungant. Vobis autem singulis preces polliceor
meas ut Spiritus Domini, per vestrum scilicet exemplum ac ministerium
pariter vestrum, praeparet Pentecostem novam et (( renovet faciem
terrae in nobili vestra natione.
3. Exemplum vitae ac ministerium sacrum : ecce duplex veluti titulus
qui Pastorem Ecclesiae efficit formam proprii gregis. Ex declarata
Cristi voluntate Episcopi eorumque adiutores sunt, secundum Aposto
lorum ipsorum exemplar, sal-terrae , unde tribui possit vitae homi
num sapor quidam supernaturalis, necnon lux mundi unde tene
brae dissipantur errorum. At sal et lux aliquis ibi revera est ubi vivit,
in eis adiunctis, in quibus versantur homines nobis concrediti ex ineffa
bili quodam Dei consilio. Quod attinet deinde ad ministerium sacrum,
quod secum infert modos actuositatis pastoralis valde quidem inter se
diversos, permittite mihi carissimi Fratres extollere coram vobis
momentum ministerii verbi Dei praedicandi. Praedica verbum, insta
opportune, importune admonebat dilectum discipulum Timotheum
4

Cf. 1 Pe 5, 3.

Mt 5, 13.

Ibid.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

648

Officiale

Apostolus Paulus Argue, increpa, obsecra dicere pergebat. Quam


obrem certum quoddam et clarum est officium omnis episcopi ac sacer
dotis, docere et hortari et corrigere. Scitote plane ministerium hoc evan
gelicum, vivificatum halitu sanctificante Spiritus, plurimum conferre ad
Populi Dei spiritualem profectum, cuius nostro maxime ex officio interest.
7

4. Attamen Ecclesia, utpote corpus compactum et conexum ,


multis indiget membris in caritate operantibus. Ut verum dicam,
crescit in dies praesertim post Concilium Vaticanum Secundum
numerus eorum qui Pastoribus cooperantur. Oportet ipse Populus Dei
apostolos ex suo agmine indicare possit, qui, nulla peculiari consecra
tione praeter Baptisma et confirmationem signati, necnon domi'
communem vitam agentes civilemque artem in humana societate exer
centes, in vinea Domini opus faciant. Ii sunt laici fratres ac sorores,
qui hinc exspectant ut et verum apud nos discant Evangelium et ad
Regnum caelorum a nobis ducantur, illinc autem nostri sunt operis
socii ac sociae, qui nobiscum, in suo quisque gradu, in aedificationem
Corporis Christi concurrant.
9

Romae hoc ipso anno, i.e. superiore mense, ordinaria septima Sy


nodus Episcoporum est celebrata, cui Tu, Hungaricae Episcoporum
Conferentiae Praeses interfuisti, et quidem cum egregio Auditore, quem
inter laicos vestrae Nationis Ipse selegi.
Synodus certe doctrinam de laicorum vocatione ac munere in Ec
clesia et in mundo altius perscrutata est. Illorum pastores vos estis,
vobiscumque ii sunt messis operarii necessarii, qui substitui omnino
nequeunt. Eos tamquam filios ac fratres necnon ipsius vitae aeternae
spei heredes eiusque vulgatores diligite et aestimate; eorum numerum
augentes, ita eos instituite, ut scienter periteque definita munia sibi
demandata suscipiant.
5. Si recti exempli adiutores et administri praesto erunt, ipsa de
sacris rebus institutio amplior in singulis gradibus fiet atque efficacior.
Quod si ex pueris initium ceperit, prior educatio christiana quae et
domi et in paroecia et in schola ab illis est accipienda velut funda
mentum erit, in quo vere christianum futuri hominis ingenium niti
debet. Catechesis, quae adulescentibus impertitur, contendet tum ad
animos formandos illosque edocendos de officiis vitae in se recipiendis,
7

2 Tim 4, 2.
Ibid.
Cf. Eph 4, 16.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

649

tum ad fidelitatem erga Christum et Ecclesiam scienter sibi optandam.


Ad iuvenes quod attinet, necesse est ut altis propositis alantur ad
eaque tendant. Attamen, praeter Christum, optatis eorum, qui in
primo versantur aetatis vere, quis est qui plene satisfacere valeat?
Iuvenes rerum universitatem cupiunt iustiorem et in pace compositam.
Atqui iustitia et pax est Christus. Fraterna omnium hominum neces
situdine iuvenes rapiuntur ; at est Christus, qui nos veros constituit
fratres, simul ac filiorum Dei dignitatem nobis reddidit. Iuventuti
Christum proponens, magnopere confert Ecclesia ad hominum socie
tatem excultiorem aedificandam atque firmiorem.
Cogitatione efimgatur quantum utilitatis humano convictui ex iuve
nibus oriatur, qui probe sint ad matrimonium praeparati, quod videlicet
tamquam insolubilem suscipiant vitae communionem, eandemque ad
gradum, qui modum naturae superat, evectam. Ita enim et divortium
et abortus sane cohiberi possunt totque alia huius temporis societatis
mala. Veluti spiritales magistri populi vobis commissi, curate iuvenum
formationem; eosque ita expedite, ut certi sint Christifideles civesque
operosi ac probi necnon parentes, exemplo sanctae Familiae Nazareth
suam condentes domum. Operam etiam date, ut, quas ii instituerint
familias, eas vos ab exitiosis prohibeatis calamitatibus, quae firmitati
earum ac sanctitati minitari videantur. Et Ecclesia grata in vos erit
et ipsi eritis vos bene de humana societate meriti. Ad hanc quod attinet
rem, libenter vobis dico in operis ratione collegialiter ab episcopali
Conferentia vestra praeparata me pastoralem deprehendisse actionem
de familia in primis esse.
6. Familia autem omnino christiana ipsum quoque seminarium est
primigenium, ubi et ad sacerdotium et ad vitam Deo plane deditam
vocationes proprie excitantur. Neque me graves fugiunt difficultates,
quae Hungaricae Ecclesiae oriuntur ex impari sacerdotum numero.
Decessus excedunt ordinationes. Recentioribus annis parvum nota
tum est seminaristarum augmentum, sed longe abest ut copia candi
datorum habeatur, quae clero sufficienti suppeditet. Hanc ergo partem
vitalem curare et amplificare ne destiteritis. Praestantioribus utimini
in ea sacerdotibus, qui in iuvenes transfundere valeant studium Christo
et Ecclesiae totis viribus serviendi. In hoc campo sunt in Hungaria
incepta effecta et experientiae, quae ut bene eveniant, sunt precatio
nibus, bono exemplo et auxilio familiae consocianda.
Non parvum sacerdotum incrementum proveniet ex ipsis cleri mem-

60

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

bris, ex eorum propria vivendi ratione, ex eorum animarum studio, ex


eorum morum honestate, ex amore erga Ecclesiam, Christi et eorum
sponsam. Iis quoque hodie fraterne salutem nuntio peculiari cum
affectu. A Domino vocati sunt et ab eo cum nostro consociati ministerio
evangelizandi, sanctificandi et populum ducendi. Pro eis precemur,
eorum difficultates intellegamus, labores quos explicant aestimemus,
verbis et vita eos excitemus, arctius in dies eos magnae causae com
muni obstringamus. Hi sunt nostrum Presbyterium, nostri necessarii
consiliarii ; nobiscum exspectationes communicant, incommoda, gaudia;,
sicut Apostoli cum Magistro.
Vita consecrata, tum virorum tum mulierum, alia est species vita
litatis Populi Dei. Vestrae nationis evangelizatio a religiosis inita est,
et multum illi effecerunt in magnis claustris, in ephebeis, in pa
roeciis volventibus saeculis, ut Hungariae notam servarent chri
stianorum, quam accepit a magno rege Sancto Stephano. Eos grata
memoria specialique saluto. Hodie quoque educationi iuvenum sunt
destinati, consiliorum evangelicorum testificationi, operum caritatis
exercitio. Sperare nos iuvat eorum praesentiam magis magisque ab
omnibus aestimatum et optatum iri.
7. In tota Ecclesia Annum Marialem celebramus, qui usque ad
proximus mensem Augusti durabit. Hungaria amat se appellari Re
gnum Mariae , cui multa templa sunt consecrata, in tota natione
sparsa. Mense Septembri communem suscepistis peregrinationem ad
sanctuarium loci Mariapocz dicti, occasione iubilaei dioecesis Haidudoroghensis, quibus sollemnibus interfuit Cardinalis Praefectus Con
gregationis pro Ecclesiis Orientalibus. Persuasum mihi habeo pietatem
populi Hungarici erga Sanctam Dei Matrem pignus esse futurum et
spem tutam vitae Ecclesiae apud vos. Vestrorum ergo fidelium pieta
tem alite inceptorum impensa ratione, ut eorum amorem erga Virgi
nem Mariam renovetis. Inter haec, peregrinationes ad sanctuaria Marialia aliquid peculiare his mensibus significant.
In annum MCMLXXXVIII incurret nongentesimi quinquagesimus
anniversarius dies mortis sancti Stephani. Magna eius persona, opera
ab eo expleta pro vestri populi bono, eius prudentia, providentia, stu
dium in Sedem Petri ostensum et, maxime, filii pietas in Dei Matrem
sint vobis exemplo et solacio.
Dilecti Fratres, hanc expositionem concludens factorum et quae
stionum vitae religiosae vestrae nationis, hortor vos, ut hoc ultimum

Acta Ioannis Pauli Pp. II

651

cogitetis. In sermone, quem in ultima cena habuit, Dominus Iesus


oravit pro unitate Apostolorum suamque ut imitarentur cum Patre uni
tatem. Firmo vinculo, quod vos coniungit cum Petri successore, ser
vate et augete unitatem et collegialem actuositatem inter vos. Vestras
experientias colligite, concorditer signa temporum interpretamini re
spectu necessitatum populi propriarum semper spiritu fidelitatis erga
Ecclesiam moti. Haec unitas inter vos, Pastores, nucleus et radix erit
perfectae communionis ecclesialis, quae omnes amplectitur in Christo :
Episcopos, sacerdotes, religiosos, populum fidelium.
10

Precationem super vos implorans sancti regis Stephani omniumque


Hungariae Sanctorum, vosque maternae tutelae Magnae Dominae
Hungarorum commendans, vobis et vestris adiutoribus, cunctae Hun
g a r i a e Ecclesiae et dilectae Hungaricae nationi, Benedictionem meam
Apostolicam impertior.
XIII
Ad eos qui XXIV generali coetui organismi F.A.O. compendiariis litteris
nuncupati interfuerunt.*

M r Chairman,
Mr

Director-General,

Tour

Excellentius,

Distinguished Delegates and Observer s,


1. It gives me great pleasure to have this opportunity of meeting
you, reprsentatives and experts of the States and Organizations
associated in the Food and Agriculture Organization of the United
Nations. On this occasion I welcome you, participants in the Twentyfourth General Assembly now taking place here in Rome. This Vatican
encounter, many times renewed since the beginning of your Organ
ization in 1945, has become almost a tradition of your Assemblies.
At this time I extend cordial best wshes to the Director-General,
Mr Edouard Saouma, as he begins a new term of office. I assure you
ail of my esteem for the work being done by your Organization and I
confirm the Holy See's special interest in matters related to hunger and
malnutrition in the world, as indicated in the message I recently sent
on the occasion of World Food Day.
10

Io 17, 21.

* Die 13 m. Novembris a. 1987.

652

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

2. The coneerns which gave rise to FAO have not lost any of their
urgency in the years since the establishment of the Organization. The
member countries are pledged to raising the levis of nutrition and
standards of living of their peoples, to improving the production and
distribution of food and agricultural producs, with particular attention
to improving the conditions of rural populations. And FAO's special
goal is world food securi ty, according to which ali peoples would, at
all times, have physical and economie access to the food they need.
Simply to mention thse aims is to recognize the global nature of
the tasks being undertaken. As in other fields of human activity, the
production of food, its availability and distribution, are matters which
today extend beyond the frontiers of single nations and even of the
continents themselves. As a resuit, the framework of your efforts must
be one of international understanding, collaboration and good will.
Unless States are Willing to assume an attitude of openness and
solidarity in the one human family, your efforts will meet with serious
obstacles and delays.
The original ideal and inspiration that led to FAO's establishment
need constantly to be upheld and strengthened. It is from the moral
conviction of the goodness of the original intention that you draw the
strength needed to face the technical and human tasks in hand. By
sharing ever more fully in that conviction the member States will
find the encouragement to work together in the great cause of banishing from the face of the earth the age-old plague of hunger.
The Worldwide activities and technical assistance projects in so
many developing countries speak clearly of the world's need for your
Organization. It is to be hoped therefore that your continuing dedication and wise management will consolidate the member States regarding the goals to be achieved. The capacity of any International
Organization to act effectively dpends greatly on the strength of consensus and unity of purpose of its members.
3. In considering the prsent state of the food situation in the
world, one is impressed by the contrast between the existence in some
areas of large surpluses, especially of cereals, and the prsent state
of crisis in other areas because people lack sufficient food, to the point
that there exists a real danger of death through starvation. In responding to this tragic situation there is an urgent and inescapable
need for international solidarity. There exists a duty, now and in the

Acta Ioannis Pauli Pp. II

653

future, to make resources available to those whose Ii ves and welfare


are most threatened. This is particular ly true in so far as world food
production exceeds the needs of the prsent world population. In fact
it is objectively foreseeable that in the future sufficient food can be
produced even for an increased' world population.
Scientific and
technological progress in the cultivation and use of the earth's re
sources, resulting in new and better products, can guarantee that
abundance.
While such a view is valid when considering food production as a
whole, there remain immediate and acute shortages in certain coun
tries and rgions in relation to their prsent levis of population,
shortages sometimes aggravated by social and politicai f ac tors. These
affected areas stand in need of expert assistance in order to develop
their own resources for the benefit of their populations. But their im
mediate welfare dpends also on the implementation of a better system
of distribution, with provision for the use of food surpluses to meet
the urgent needs of the victims of drought and famine. Ways need to be
further developed to balance the rightful demand of the producers for a
just price for their goods, and the real ability of the poorer nations to
pay for urgently needed goods.
This is a complex problem which requires a re-thinking of priorities
by both the developed and the developing countries. The whole inter
national community is called to address the question of imbalances in
international trade. Abo ve all, a new men tali ty is required, directed
at achieving a genuine form of justice in international relations, in
which the interests of the less powerful will be proportionately better
defended and the excessive protection of particular interests will be
replaced by a sincere pursuit of the true common good of the human
family as a whole.
4. It is now more obvious than ever that problems in the area of food
and agriculture have to be approached in the context of the world's
overall economie situation. Concrete policies are greatly affected by
the strengths and weaknesses, the oscillations and crises of the world's
economy. Only in this context is it possible to formulate and implement
viable economie, monetary, social and politicai processes of growth in
individuai countries and internationally.
A particularly impressive instance of this fact are the difficulties
experienced by countries burdened with huge external debts.
Even

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

654

Officiale

when other conditions are favourable to real growth, these countries


see their progress halted by the immensity of their indebtedness, with
the consquent drain on resources because of dbt servicing.
The seriousness of the challenge which the phenomenon of inter
national indebtedness prsents to the world community recently induced the Holy See to publish a document drafted by the Pontifical
Commission "Iustitia et Pax" concerning ethical aspects of the inter
national debt question. The Church is convinced that economie relations
cannot be divorced from moral and ethical concerns, for the human
person is the very heart of every human activity and endeavour.

In

fact, as that Documents Presentation points out, "economie struc


tures and financial mechanisms are at the service of the human person
and not vice versa".

It expresses the hope that "relationships of

exchahge and the mechanisms of finance which go with them can be


reformed before shortsightedness and egoismsbe they private or col
lectivedegenerate into irremediable conflicts".

The Holy See is in-

deed hopeful that as a resuit of a growing sens of responsibility and


solidarity among the nations of the world greater efforts will be made
to establish international relations and international assistance on
principies of genuine justice and mutual respect.
5. Another serious question affecting food and agriculture which
must be faced from a global perspective is the urgent matter of the
protection of the environment.

In this respect I had occasion a few

days ago to address a meeting organized by the Pontifical Academy of


Sciences on the thme A Modem Approach to the Protection of the
Environment.

Of particular concern is the increase of deforestation

and dsertification.

"In developing countrieswhich are generally

characterized by a hostile climate and adverse weather conditions


there is the acute problem of the destruction of the forests in the wet
tropics and dsertification in the dry tropics, problems that threaten
the feeding of the population.

The findings of science must be put to

use in order to ensure a high producti vi ty of land in such a way that


the local population can secure food and sustenance without destroying
nature".

At the Service of the Human Community:

national
2

Debt

Question,

An Ethical Approach to the Inter-

Presentation.

Address to the Pontifical Academy of Sciences, 6 November 1987, No. 2.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

655

However, the environment is in danger not only in the developing


countries.
"In the industrialized countries there is the worrying
problem of waste products in gaseous, liquid, solid or radioactive form.
Imprudent practices have caused very serious damage to nature. Uncontrolled discharges have resulted in acid rain, trace substances in
the environment and the contamination of the seas".
If such serious problems are to be resolved a comprehensive and
Worldwide effort is needed on the part of governments and industry,
as well as educational and cultural forces, assisted and encouraged
by international organizations, including FAO.
Likewise, advances in genetic engineering, which in some cases give
rise to legitimate concerns when applied to human genetics, nevertheless off er the hope of great benefits to developing countries when ap
plied to plant and animal genetics. Real and beneficiai progress in
thse fields will only be effective if there is a greater sens of Worldwide
interdependence and solidarity.
3

The Holy See expresses its support of FAO in its endeavours to


offer guidelines for the effective application of plant genetics, especially
as regards sharing the results of scientific research in a free and open
manner, and particularly for the benefit of areas most in need of such
scientific and technical assistance.
6. After more than four dcades of the existence of the United
Nations and the intergovernmental agencies associated with it, it is
desired that the spirit of hope and solidarity which inspired the founding members will be renewed and increased, thus making the inter
national community ever more capable of reaching the goals of peace,
freedom and social progress which alone offer humanity the prospect
of a better future.
In this respect FAO plays an important role, and its specific con
tribution to the well-being of the world's peoples calis for responsible
collaboration on the part of all the States which have given their sup
port to its statutory goals. Of particular value is the tactual and upto-date documentation which you offer concerning the state of agriculture and food production in individuai countries and in the world.
Your Organizatione assistance in devising programmes and projects
on behalf of Governments and other International Organizations is
needed and appreciated ; so too are your efforts to find adequate financJ

Ibid.

656

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

ing for projects in developing countries, not only on a bilateral basis


but increasingly on a wider, multilateral basis.
The growing expansion and effectiveness of the technical coopration
undertaken by FAO are a boon for many countries, especially in so
far as they strengthen the capacity of Governments to analyze local
situations and to formulate and embark on appropriate programmes
and projects of agricultura! development. One particular aspect of
FAO's activity which deserves special praise is its timely response to
the grave food situation affecting the African continent.
7. In expressing the Holy See's apprciation of the positive results
achieved so far, I wish to assure you, distinguished reprsentatives and
experts, of the Church's continuing interest in your Organizatione
goals and activities. She is concerned above all with the integrai wellbeing of the human persons who are, in the last analysis, the beneficiaries of your service and expertise. I earnestly implore for you
Almighty God's gifts of wisdom, strength and compassion in the
fulflment of the lofty tasks which are yours in the service of hu
manity. May the whole international community become ever more
sensitive to the needs of the world's poor and hungry, and may it realize
that concerted action on the part of ali must not be delayed any longer.
God bless you abundantly.

XIV
Ad sodales augustinianae Familiae, XVI expleto saeculo a conversione
sancti Augustini.*

Carissimi Fratelli e Sorelle,


1. Sono lieto, in occasione delle celebrazioni conclusive del XVI Cen
tenario della Conversione di sant'Agostino, di salutare il Priore Gene
rale degli Agostiniani e, con lui, tutti voi che avete preso parte allo
speciale Simposio della Famiglia Agostiniana. Siete venuti da molte
nazioni per onorare insieme la memoria di quell'Uomo incomparabile
di cui siete eredi spirituali.
A voi l'espressione del mio compiacimento per la bella iniziativa.
Ho scritto nella Lettera* Apostolica Augustinum Hipponensem che
* Die 14 m. Novembris a. 1987.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

657

tutti, nella Chiesa e in Occidente, ci sentiamo discepoli e figli di


sant'Agostino per il profondo influsso da lui esercitato sulle genera
zioni che si sono susseguite nel corso dei secoli. Per questa ragione ho
esortato gli Istituti religiosi, maschili e femminili, che portano il suo
nome e vivono sotto il suo patrocinio o in qualunque modo seguono la
sua regola, ad incrementarne gli studi e a diffonderne la conoscenza e
la devozione.
2. immensa e profonda l'eredit spirituale che Agostino ci ha
lasciato ; una spiritualit che egli visse in prima persona, e per mezzo
dei suoi scritti comunic, con lucidit insuperata, a innumerevoli fra
telli. Uomo di intensa e prolungata attivit apostolica al servizio del
Cristo bisognoso, egli cap per propria esperienza che nessun movi
mento della vita religiosa ha alcun valore se non simultaneamente un
movimento verso l'interno, verso il centro profondo dell'essere, dove
Cristo ha la sua dimora .
1

Nella sua Regola Agostino tracci le basi di una vita veramente


apostolica, tutta centrata nell'amore di Dio e del prossimo, e vissuta
non con lo spirito di schiavi asserviti alla legge, ma come uomini liberi
sotto la grazia, mossi dal vivo desiderio della bellezza spirituale.
3

3. I santi fondatori, i teologi, e i maestri di spirito hanno attinto


a piene mani lungo i secoli alla dottrina di sant'Agostino. In lui anche
l'uomo di oggi pu trovare una guida sicura, che non solo ha approfon
dito teoricamente la vita di comunione con Dio, ma ne ha fatto per
sonale, altissima esperienza.
Fanno pertanto onore al Santo quelli che non solo ne ricordano la
vita ma che si sforzano di imitarne le virt, facendo proprio, con l'aiuto
della grazia, il suo amore per Dio, per i fratelli e per la Chiesa, alla
cui vita e santit appartiene inseparabilmente il carisma dello stato
religioso.
4

Alle varie iniziative e celebrazioni dell'Anno della Conversione


stato presente con animo grato e beneaugurante, ed ora su questo
posio della Famiglia Agostiniana e su ciascun membro dei vostri
tuti invoco di cuore la celeste protezione e l'efficace ausilio della
gine Maria, che Agostino ha esaltato come Madre della Chiesa.
5

Cf. n Io Ev 57, 4; PL 35, 1971.

AAS, 77 (1985), p. 209.

Cf. Regola, V I I I , 1.

Lumen gentium,

Cf. De Sancta Virginitate, 6, 6:

43

- A. A. S.

44.
PL 40, 339.

sono
Sim
Isti
Ver

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

658

Officiale

A conferma del mio affetto mi caro impartire a voi ed ai membri


dei vostri Istituti la mia Benedizione, con l'auspicio che anche il pre
sente Simposio possa essere fecondo di frutti per l'intera Famiglia
Agostiniana.
XV
Ad eos qui conventui antiquorum alumnorum catholicarum scholarum
interfuerunt coram admissos.*

Mesdames,

Messieurs,

1. Je suis heureux de vous souhaiter la bienvenue, vous qui animez


l'Organisation Mondiale des Anciens et Anciennes Elves de l'Ensei
gnement catholique. Vous clbrez Rome le vingtime anniversaire
de la fondation de votre organisation, et vous pouvez faire le bilan du
travail considrable dj accompli. En renouvelant vos engagements,
vous prparez les initiatives destines rpondre toujours plus effica
cement aux divers problmes qui se posent dans la socit. Mais vous
tes venus ici avant tout dans une dmarche inspire par la foi, pour
exprimer votre adhsion aux orientations du Magistre pontifical dans
un secteur important et dlicat de la vie de l'Eglise, l'cole catholique.
Je tiens dire combien j'apprcie l'uvre de votre Organisation.
Convaincu que vous saurez travailler encore avec gnrosit pour le
bien de l'Eglise, conformment aux fermes options de vos statuts, je
vous assure de ma confiance et je vous encourage vivement dans vos
activits.
2. Dans le cadre des rflexions de ces journes, je voudrais rappeler
simplement quelques points essentiels pour ceux qui travaillent dans
une cole catholique et pour elle : cette institution constitue aujourd'hui,
plus que jamais, un service trs prcieux dans la communaut chr
tienne elle-mme et aussi dans la socit civile, car elle garantit aux
parents la libert de leur choix ducatif.
Au cours du rcent Synode des Evques sur la vocation et la mis
sion des lacs dans l'Eglise et le monde, on a soulign juste titre que
l'ducation dans les coles reprsente un ministre ecclesial de valeur
pour l'uvre d'vanglisation.
L'cole catholique, en effet, accomplit un service pastoral authen
tique. La Dclaration conciliaire sur l'ducation chrtienne fait clai1

* Die 14 m. Novembris a. 1987.


1

N. 8.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

659

rement ressortir que l'cole catholique est en elle-mme un lieu d'vanglisation, d'action pastorale, non pas en raison d'activits complmen
taires ou parascolaire , mais en raison de sa nature mme et de son
action pdagogique pour la formation de la personnalit chrtienne
des lves.
D'autre part, l'cole catholique est un lieu de mdiation culturelle :
auprs de ses lves, elle respecte l'(( autonomie des sciences tout en
restant fidle l'originalit de l'Evangile. Et, plus gnralement, elle
assure une prsence active de la culture catholique dans un monde for
tement scularis.
3. Cependant, pour que ces missions puissent tre remplies, c'est-dire pour que nos coles gardent l'avenir la possibilit de travaillerdans la srnit au service de toutes les catgories sociales, il est nces
saire et urgent que tous les parents aient la libert de choisir, sans
discrimination d'aucune sorte, le type d'cole qu'ils dsirent. Dans bien
des cas, votre attention vigilante peut tre dterminante dans ce
domaine.
Permettez-moi de formuler un vu : que l'identit de nos coles
devienne toujours plus manifeste, par leurs liens constants avec l'Eglise
locale, par le style de vie des ducateurs, par leur accueil des pauvres
et des jeunes affects de divers handicaps, par une proposition authen
tique des valeurs ouvrant une vision intgrale de l'homme ! Je sais
que votre Organisation a le souci de ces objectifs et contribue de
manire apprciable leur ralisation.
De tout cur, je vous confie au Seigneur et Notre-Dame, ainsi
que tous vos amis de l'Organisation, et je vous donne ma Bndiction
Apostolique.
XVI
Ad exc.mum virum Franciscum Xaverium Quadra Lizana Chiliae Legatum. *

Seor Embajador:
Las amables palabras que Vuestra Excelencia me ha dirigido en
esta ceremonia de presentacin de sus Cartas Credenciales, como Em
bajador Extraordinario y Plenipotenciario de la Repblica de Chile
ante la Santa Sede, me son particularmente gratas, ya que me han
Die 16 m. Novembris a. 1987.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

660

Officiale

hecho evocar las diversas etapas de mi reciente viaje apostlico a lo


largo de la singular geografa de su noble pas. Al mismo tiempo,
vuelven a mi mente aquellas jornadas en las que el pueblo chileno
expres su fe y esperanza, a la vez que dio pruebas de su irrenunciable
vocacin cristiana a la fraternidad y a la bsqueda de una convivencia
pacfica.
Vuestra Excelencia ha aludido a la importante labor evangelizadora
de la Iglesia, tanto en Chile como en el resto de Amrica Latina. Por
esto, en ese momento tan importante de cara al futuro, quiero recordar
cuanto dije al Episcopado chileno durante mi viaje : La Iglesia se
ha caracterizado por una gran sensibilidad para percibir que la Ver
dad de Cristo ilumina realmente todos los mbitos de la vida del hombre
y de la sociedad )).* Esta es una labor a la que, ayer como hoy, la
comunidad eclesial ha de dedicar todas sus energas en virtud de una
exigencia que deriva de su misma naturaleza, es decir, de ser sacra
mento de la ntima unin con Dios e instrumento de unidad de todo el
gnero humano. De este modo, la Iglesia de Cristo encarnada en la
historia, desarrolla en cada tiempo y lugar su misin, siendo Pueblo
de Dios peregrinante y fermento evanglico en la sociedad.
A ejemplo de los Apstoles, los primeros misioneros del Nuevo
Mundo fueron enviados a predicar la Verdad sobre Jesucristo implan
tando la Iglesia en la fecunda tierra chilena. Desde el principio, el
signo cristiano por excelencia, la cruz, presidi el caminar de aquel
noble pueblo en la historia. Y as vemos que Pedro de Valdivia, al
fundar la ciudad de Santiago en 1541, quiso como nos lo narran los
documentos de la poca, sealar el lugar destinado a la iglesia, cuyo
sitio asign a la parte occidental, y con reverente culto puso en l una
cruz . Durante mi visita pastoral a la zona austral chilena, tuve
tambin el gozo de bendecir la majestuosa Cruz de los Mares, en el
cabo Froward, la cual quiere ser faro y gua que oriente e ilumine
siempre a este pueblo en su camino hacia la reconciliacin.
2

Pero el anuncio del Evangelio, al que Usted aluda, no puede


prescindir del hombre concreto y de su entorno, ya que es la persona,
en su ser histrico, su destinatario directo. Por ello, la Iglesia, co
lumna y fundamento de la verdad , en su caminar hacia la ciudad
celeste no puede desinteresarse de la ciudad terrestre, sino que, fiel
3

N. 5.

Lumen gentium,

Tim 3, 15.

1.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

661

al supremo mandamiento del amor, predica incansable la fraternidad


entre los hombres, cuyos legtimos derechos defiende en nombre de
la verdad y la justicia. Esto forma parte de su misin en la que, al
no estar ligada a sistema poltico alguno )), busca nicamente el
bien de todos sin distincin.
A ello la mueve la conciencia que tiene de la dignidad de la persona
humana, creada a imagen y semejanza de Dios. Por eso, cualquier
forma de ofensa al hombre en su integridad fsica o moral, en la
negacin de sus derechos fundamentales, en su reduccin a condiciones
de pobreza infrahumana o abandono, no es ms que un menosprecio
de la voluntad divina. En cambio, promover el bien del hombre y su
dignidad es dar gloria a Dios y santificar su nombre. La Iglesia lo
hace utilizando todos y slo aquellos medios que son conformes
al Evangelio y al bien de todos .
4

Los gobernantes, respetando el designio divino sobre el ser humano,


cumplen su verdadera misin en favor del bien comn, cuando garan
tizan (( la suma de aquellas condiciones de la vida social mediante las
cuales los hombres pueden conseguir con mayor plenitud y facilidad
su propia perfeccin, consistente sobre todo en el respeto de los derechos
y deberes de la persona humana .
Seor Embajador, he odo con inters que las supremas instancias
de la Nacin se han propuesto un proceso de renovacin en las insti
tuciones. Por ello esta Sede Apostlica sigue con particular atencin
la evolucin poltica y social interna, y confa en que, merced al
profundo sentido de responsabilidad y de entendimiento entre los
gobernantes y las diversas fuerzas polticas, se hallen unos puntos
justos de convergencia que hagan posible, en un futuro no lejano,
la participacin plena y responsable de la ciudadana en las grandes
decisiones que tocan a la vida de la Nacin .
Asimismo, puedo asegurarle el decidido apoyo de la Iglesia chilena
en la consolidacin de una meta en la que todos han de tener cabida
y que debe ser iluminada y guiada por los principios ticos, excluyendo
cualquier tentacin de violencia, viniera de donde viniere.
Me complace poder reiterar ahora que las Autoridades chilenas
7

Gaudium et spes, 76.


Cf. Gen 1, 27.

Gaudium et spes, 76.

Dignitatis

Discurso a los Obispo de Chile, n. 6.

humanae, 6.

662

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

trabajaron con particular empeo para superar el contraste con la


Nacin hermana Argentina a propsito del diferendo austral. De esta
manera fue posible la firma del vigente Tratado de Paz y Amistad
entre Chile y Argentina. Esta paz, superada la tentacin del conflicto
armado, es una gozosa realidad, porque las. partes en litigio supieron
comprometerse en la bsqueda de la justicia, animadas por sentimien
tos de respeto mutuo y amor fraterno, que tiene su raz profunda
en los principios cristianos.
Que la Santsima Virgen del Carmen, Reina y Patrona de Chile,
sea ahora y siempre la Estrella que gue a sus hijos por las sendas del
bien ; que transforme sus corazones y les haga vivir unidos en con
cordia y pacfica convivencia.
Seor Embajador, al manifestarle mi benevolencia y desearle un
feliz cumplimiento de la alta misin que le ha sido confiada por el
Seor Presidente de la Repblica, cuyo deferente saludo agradezco,
ruego a Vuestra Excelencia que le transmita el mo, as como a las
Autoridades y a todos los amadsimos hijos chilenos, sobre los cuales
invoco de corazn la constante proteccin del Altsimo.
XVII
Ad episcopos Guineae Aequinoctialis sacra limina visitantes.*

Amadsimos Hermanos en el episcopado:


1. Es para m motivo de gran gozo tener este encuentro con vosotros,
Pastores de la Iglesia en Guinea Ecuatorial, que con vuestra visita
ad limina Apostolorum queris poner an ms de manifiesto vuestra
ntima comunin en la fe y en la caridad con la Ctedra de Pedro.
Os presento, pues, mi ms cordial y fraterno saludo, a la vez que os
expreso mi gratitud por vuestra venida a Roma, que con su significado
eclesial, constituye un estmulo y fuente de enriquecimiento espiritual
para vosotros y vuestras comunidades quienes, en esta Sede santificada
por el testimonio de los Apstoles Pedro y Pablo, ven el centro de la
catolicidad y de la unidad de cuantos profesamos la misma fe en
Cristo Jess.
Agradezco igualmente las amables palabras que, en nombre de todos,
me ha dirigido Mons. Rafael M Nze Abuy, en su calidad de Presidente
de la Conferencia Episcopal, y deseo reiteraros mi vivo afecto, que
a

* Die 20 m. Novembris a. 1987.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

663

de corazn extiendo a los queridos sacerdotes, religiosos, religiosas,


agentes de pastoral y fieles todos de vuestras respectivas dicesis.
2. Durante las audiencias particulares que liemos tenido, he podido
comprobar vuestra unin eclesial y vuestra correspondencia a la gracia
y misin que habis recibido de Cristo, y que ha de animar vuestro
servicio episcopal. Hago, por tanto, mas vuestras inquietudes; com
parto vuestras aflicciones y sacrificios por amor a la Iglesia; me asocio
a vuestras alegras y esperanzas en un futuro prometedor. Por todo
ello, doy gracias al Seor y celebro con gozo que El, por la confianza
que tuvo en vosotros, os haya designado para su servicio 1

Viene a mi mente el recuerdo de la memorable jornada vivida el 18


de febrero de 1982 con los amados hijos ecuatoguineanos en su propia
tierra. Fue una visita pastoral que conservo entraablemente en mi
corazn, tanto por las manifestaciones de afecto y cercana de que fui
objeto, como sobre todo por el ferviente testimonio de fe y amor que
todos vivimos en la solemne celebracin eucaristica en Bata.
3. A travs de los informes que habis enviado a esta Sede Apos
tlica sobre el estado de vuestras dicesis, he podido comprobar que la
Iglesia en Guinea Ecuatorial se est empeando seriamente en una
labor evangelizadora que llegue a todos los estratos de la poblacin.
Despus de mi visita pastoral, vuestras comunidades eclesiales se han
visto enriquecidas con la creacin de la Provincia Eclesistica de Ma
labo y de la nueva dicesis de Ebebiyin. Esto ha de representar una
mayor eficiencia en el servicio pastoral, a la vez que una llamada a
profundizar en la labor evangelizadora entre vuestro pueblo.
La evangelizacin, que se inici en esos territorios hace casi cuatro
siglos, recibi un impulso definitivo con la llegada de los Padres
Claretianos y de las Religiosas Concepcionistas, los cuales, con la cola
boracin de los catequistas han trabajado intensamente en la formacin
cristiana y humana del ciudadano ecuatoguineano.
Dursima prueba fueron para pastores y fieles aquellos largos aos,
an no lejanos, en los que la Iglesia catlica se vio seriamente obsta
culizada en su misin de predicar el Evangelio y de acompaar a sus
hijos en el crecimiento de su fe, en el mantenimiento de la esperanza
y en la prctica de la caridad.
Ya s que el servicio pastoral a vuestras amadas gentes, con su
pasado y su presente, ocupa toda vuestra atencin y solicitud. En este
1

Cf. 1 Tim 1, 12.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

664

sentido, la historia es testigo cualificado de la contribucin preciosa


prestada por la Iglesia en el crecimiento integral de vuestra Nacin.
En efecto, ella estimula a sus hijos constantemente para que sean
hombres nuevos en la justicia, en la verdad, en la caridad ; educa la
conciencia social de los fieles, favoreciendo su participacin activa al
bien comn, enseando a todos a vencer el propio egosmo, fortificando
la unidad de la familia y los valores que ella encierra.
4. Dentro de un horizonte esperanzador no se puede olvidar la valiosa
colaboracin recibida gracias a la solidaridad misionera de diversas
comunidades religiosas espaolas, las cuales, acogiendo el ofrecimiento
voluntario de sus miembros, estn presentes en el campo de la enseanza
(FERE) con 164 religiosos y religiosas, y en el sanitario (FERS) con 39.
En esta nueva accin evangelizadora, conviene ahora revitalizar la
fe predicada con un testimonio coherente de vida cristiana. De modo
especial, la juventud y la infancia deben ser el centro de vuestra dedi
cacin pastoral, los cuales, bien cimentados en los principios cristia
nos podrn ser a su vez estmulo y esperanza para sus mayores y una
fuerza que les anime en su empeo por construir un futuro mejor.
Del examen de vuestras relaciones quinquenales, se desprenden al
gunos temas que por encarnar vuestros esfuerzos pastorales, son mere
cedores de aliento a la vez que de serena reflexin para poder enfrentar
la problemtica que encierran, con vistas a su mejor solucin mediante
oportunas iniciativas. Me complace que estis prestando particular
atencin a las vocaciones sacerdotales y religiosas, a la formacin
cristiana de la familia y de la juventud, a la accin caritativa y asistencial, tratando con ello de dar una respuesta, desde el Evangelio,
a las crecientes necesidades por las que atraviesa vuestro noble pas.
5. El problema de las vocaciones sacerdotales y religiosas es objeto
de vuestra preocupacin prioritaria. En efecto, sois conscientes de la
enorme repercusin que dicho tema tiene para el presente y el futuro
de la Iglesia.
Sin las suficientes vocaciones, toda la accin evangelizadora se vera
seriamente comprometida. En vuestra solicitud por este importante
tema es necesario que atendis a estos tres aspectos fundamentales :
bsqueda diligente de los candidatos al sacerdocio y a la vida consa
grada, su adecuada preparacin doctrinal y humana, su seguimiento
solcito para que perseveren.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

665

A tal proposito, es necesario implantar una pastoral vocacional bien


estudiada que preste particular atencin a las familias, a la escuela,
a la juventud, a los movimientos apostlicos y asociaciones eclesiales.
A esta labor habis de dedicar generosamente sacerdotes bien prepa
rados y de gran espritu que atiendan preferentemente este sector,
dentro de un plan diocesano y nacional.
Gran cuidado y dedicacin han de merecer los seminarios y casas
de formacin, los cuales, como lo indican repetidamente las instruc
ciones emanadas de la Sede Apostolica, han de ser centros de prepara
cin integral de la persona, con una slida base espiritual, moral e
intelectual, con una sana disciplina y espritu de sacrificio. Sin todo
lo anterior, no sera posible responder a las expectativas de la Iglesia
de hoy, que espera que sus futuros animadores de comunidades sean
maestros en la fe y en el amor.
Sigo con particular satisfaccin el prometedor incremento de voca
ciones en vuestras dicesis, superados ya los tiempos difciles de la
reciente poca pasada. Los seminarios menores ya en funcionamiento
son un gozoso presente y una esperanzadora promesa de futuro. A este
propsito, deseo alentar vuestros esfuerzos y estimular la ayuda soli
daria de otras Iglesias hermanas para poder as llevar a feliz trmino
vuestro proyecto de un Seminario Mayor nacional.
6. En esta empresa de pastoral vocacional, somos conscientes de que
el problema va ms all del simple aumento numrico de los candidatos ;
hay que colocar como tarea prioritaria la slida formacin y ulterior
seguimiento de los llamados a la vida sacerdotal y religiosa.
El sacerdote, tomado de entre los hombres, en favor de los hom
bres como nos dice la Carta a los Hebreos, ha de ser modelo de ora
cin, celebrante de la accin litrgica que conduce a la comunidad a
rendir a Dios el culto de toda la Iglesia, gua y educador en la fe,
padre de todos, en especial de los ms necesitados, valeroso servidor
de la causa del Evangelio.
-

Viviendo vosotros, amados hermanos en el episcopado, muy cerca


nos a vuestros sacerdotes, con sincera amistad, compartiendo sus ale
gras y dificultades, ayudndoles en sus necesidades, construiris una
firme comunin que ser ejemplo para los fieles y slido fundamento
de caridad.

5, i.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

666

Officiale

7. Como Pastores de la porcin del Pueblo de Dios que se os ha


confiado, dedicad igualmente especial cuidado a la pastoral familiar.
La familia, pequea iglesia domstica , ha de ser objeto de vuestro
especial inters y dedicacin. Ella es el ambiente propicio para sembrar
la semilla del Evangelio, y donde padres e hijos, cual clulas vivas, van
asimilando el ideal del servicio a Dios y a los hermanos.
El matrimonio, sobre el que la familia se basa, es una comunidad
de vida y amor, instituida por el Creador para la continuacin del
gnero humano, y que tiene un destino no slo terreno, sino tambin
eterno. Esforzaos, por consiguiente, en defender su unidad e indiso
lubilidad. No dejis de proclamar igualmente el derecho fundamental
del ser humano : el derecho de nacer.
En continuidad con la familia como mbito de educacin de la fe,
deseo llamar vuestra atencin sobre la importancia de la educacin
religiosa en la escuela. De acuerdo con las circunstancias y posibili
dades de cada comunidad, habris de aprovechar este gran campo de
accin evangelizadora que es la educacin integral de las personas.
Soy consciente de las limitaciones de vuestros recursos para la creacin
de los muchos centros escolares y de formacin que seran necesarios
paira satisfacer la demanda de la poblacin en este terreno ; por ello dirijo
mi llamada a la solidaridad de otras Iglesias hermanas para que con
tribuyan, segn sus posibilidades, a la obra de la educacin y de la pro
mocin humana de la juventud de vuestro noble Pas.
3

8. La juventud ha de ocupar un lugar especial en vuestros desvelos


pastorales. La Iglesia ha de hacer cuanto est en su mano para que los
jvenes se acerquen a Cristo. Es necesario estar con los jvenes, darles
ideales altos y nobles, hacerles sentir que Cristo puede satisfacer las
ansias de sus corazones.
Todo ello habr de ser convenientemente programado en una cate
quesis apropiada y orgnica. S que estis empeados en llevar a vues
tros fieles una evangelizacin progresiva que configure su vida cristiana.
Os aliento a continuar y a redoblar vuestros esfuerzos en un campo tan
vital para la Iglesia, ya que solamente con una labor catequstica y
en profundidad, vuestras comunidades cristianas podrn llegar a una
vivencia integral del mensaje de salvacin, dando a la vez testimonio,
personal y colectivamente, de las razones profundas de su esperanza
en Cristo.
3

Cf. Gaudium et spes, 48.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

667

9. Queridos hermanos, me quedara mucho ms tiempo con vosotros,


prolongando estos momentos de gozo y comunin. Esta visita ad
limina es una muestra de vuestra cordial cercana al Sucesor de
Pedro. Que este encuentro confirme y consolide vuestra unin mutua
como Obispos y guas de la Iglesia en Guinea Ecuatorial. Con ello, toda
vuestra actuacin ganar en intensidad y eficacia, lo cual redundar
en bien de vuestras comunidades eclesiales.
Os doy, finalmente, un particular encargo : que llevis a vuestros
sacerdotes, religiosos, religiosas, seminaristas, agentes de pastoral y
a todos vuestros diocesanos el saludo y la Bendicin del Papa, que en
todos piensa y por todos ora con gran afecto y viva esperanza.
Os encomiendo, en este Ao Mariano, a la proteccin de la Virgen
Inmaculada, Patrona de la nacin guineana, y como prenda de la cons
tante asistencia divina os bendigo de corazn.

XVIII
Ad eas qui generali Capitulo instituti Sororum Burdigalensium a Sacra
Familia interfuerunt coram admissas.*

Mes chres Surs,


Je suis heureux de pouvoir accueillir aujourd'hui les membres de
votre Chapitre gnral, au terme des travaux mens Rome ces deux
derniers mois. Vous reprsentez ici les communauts des Surs de la
Sainte-Famille de Bordeaux rparties en quatre continents dans une
vingtaine de pays; votre caractre international se reflte bien dans la
diversit d'origine de celles que vous avez charges du Gouvernement
gnral de votre Congrgation. Je souhaite aux nouvelles responsables
de se mettre au service de leurs Surs dans la joie, assures que l'aide
du Seigneur ne leur fera pas dfaut dans leur tche.
Vos assises se sont droules au moment mme o le Synode des
Evques menait une vaste rflexion sur la mission des lacs. Ne peut-on
voir dans cette concidence comme un signe? Dans l'Eglise, il importe
que les uns et les autres prennent une claire conscience de tout ce
qu'implique leur vocation propre. En ce qui vous concerne, approfon
dissant sans cesse les intuitions de votre fondateur au sicle dernier,
l'Abb Noailles, vous avez donner votre identit religieuse une
* Die 20 m. Novembris a. 1987.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

668

Officiale

expression qui prsente clairement sa spcificit. Le monde chrtien


attend des religieuses consacres non seulement les nombreux services
apostoliques auxquels elles se dvouent, mais aussi le tmoignage du
don d'elles-mmes Dieu dans la vie communautaire fraternelle. La
fidlit aux vux de chastet, de pauvret et d'obissance, vcue dans
la simplicit de la vie communautaire, constitue toujours, au regard
des contemporains, un signe vanglique de grande importance.
A juste titre, vous accordez la vie de prire une plac primordiale.
Je sais que quelques-unes s'y consacrent entirement dans la vie con
templative. Que leur prsence soit un encouragement toutes les
Surs de la Sainte-Famille puiser dans leur intimit avec Jsus,
Marie et Joseph l'ardeur de la foi, mrie grce l'accueil fidle de
tous les dons du salut, la force de l'esprance qui se traduira dans
l'audace apostolique, la gnrosit de la charit qui reconnat en
toute persone humaine un tre aim de Dieu.
Le travail de votre Chapitre gnral a fait avancer la rvision et
la mise jour de vos Constitutions. En collaboration avec la Congr
gation pour les Religieux, qui examinera leur rdaction, j'espre que
vous pourrez disposer bientt de la base indispensable au dvelop
pement harmonieux de votre Institut, afin qu'il poursuive et tende sa
participation la mission ecclsiale, aussi bien au sein des jeunes
Eglises o vous assurez une prsence missionnaire importante, qu'en
des pays de tradition chrtienne plus ancienne o l'vanglisation doit
tre sans cesse renouvele.
Auprs des jeunes, des adultes ou des personnes ges, auprs des
malades ou des bien-portants, auprs des pauvres dmunis des moyens
matriels de vivre et auprs des pauvres de cur, puissiez-vous appor
ter sans cesse, par votre vie religieuse et par vos activits apostoliques,
le partage de l'amour qui fut vcu dans le foyer de Nazareth par le
Fils de Dieu fait homme, par sa Mre trs sainte, qui mditait en son
cur l'annonce du salut, par Joseph q u i tait un homme juste et
qui, en l'accueillant parmi nous, l'appela du nom de Jsus !

En vous offrant ces vux fervents, je vous donne, ainsi qu' toutes
vos Surs et aux amis de votre Institut, ma Bndiction Apostolique.

Cf.ift 1, 19. 25.

669

Acta Ioannis Pauli Pp. II

XIX
Ad eos qui conventui de Ecclesia et hominum labore interfuerunt coram
admissos.*

Cari fratelli e sorelle!


1. Sono lieto di porgere il mio affettuoso saluto a tutti voi, Delegati
delle Diocesi italiane e delle Associazioni cristiane, che vi siete riuniti
a Roma per il Convegno pastorale sul tema Uomini, nuove tecno
logie, solidariet : il servizio della Chiesa italiana , con il proposito
di dare attuazione al documento della C.E.I. su Chiesa e lavoratori
nel cambiamento , pubblicato il 17 gennaio scorso in occasione del
l'incontro promosso per il quinto anniversario della Laborem exercens.
L'Anno Mariano, che questa mattina avete onorato con una spe
ciale celebrazione nella Basilica di Santa Maria Maggiore, propone
alla nostra venerazione la Madre del Redentore, che della Chiesa
come (( figura nella fede, nella speranza e nella carit - La propone
nella prospettiva dell'anno Duemila e di tutta la problematica sociale
e storica che con esso avanza.
1

Il vostro Convegno segue a brevissima distanza il Sinodo dei Ve


scovi, che ha offerto alla Chiesa la grazia di una approfondita e corale
riflessione sulla vocazione e missione dei fedeli laici, chiamati, come
non mai in altri tempi, a testimonianze solide e generose in una fase
della storia densa di complessi e radicali cambiamenti.
In tale prospettiva, la decisione di promuovere questo Convegno
merita particolare apprezzamento perch, attraverso lo sforzo di com
prensione dei fenomeni specifici della nuova societ post-industriale e
dell'informazione, intende da una parte fornire un contributo originale
alla creazione di una cultura del sociale, in cui le tecnologie siano al
servizio dell'uomo, e, dall'altia, evangelizzare ogni aspetto della vita
sociale e in modo particolare il mondo del lavoro.
2. Con riferimento al cambiamento sociale in atto, uno dei punti
che maggiormente preoccupano il progressivo divaricarsi fra loro di
due dimensioni del vivere, che dovrebbero invece essere in una costante
interazione, vale a dire la dimensione economica e quella etica. Siamo
sempre pi spesso posti di fronte a fatti e fenomeni sociali, dove l'eco
nomia afferma la sua razionalit senza alcun riferimento all'etica. In
* Die 20 m. Novembris a. 1987.
1

Redemptoris

Mater,

2.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

670

Officiale

una visione cristiana delle cose va invece ribadito che l'economia, pur
godendo, come ogni altro settore specifico dell'agire umano, di una
sua relativa autonomia, rimane intrinsecamente legata all'etica, che
misura universale dell'autentico bene umano. Essa quindi, negli
obiettivi che si propone e nelle metodologie attraverso le quali li per
segue, deve riferirsi costantemente alla norma morale.
Non certo facile stabilire, in concreto, un rapporto positivo tra
economia ed etica, che ne garantisca il comune servizio alla crescita
dell'uomo. Con riferimento ai temi affrontati dal vostro Convegno, non
si pu infatti non tenere presente l'enorme complessit che caratte
rizza la societ odierna, n ignorare le preoccupanti contraddizioni,
che in essa emergono : mentre, infatti, si assiste, da una parte, al pre
valere di criteri unicamente economici e di attivit rivolte al consumo,
viene dall'altra sempre pi manifestandosi l'incapacit di conciliare la
giusta distribuzione del reddito con la valorizzazione delle prospettive
dello sviluppo.
Giunge quindi opportuna questa vostra iniziativa, che intende pro
porre alla coscienza ecclesiale e civile l'urgente necessit di rifarsi ai
valori etico-sociali quale punto di riferimento ineludibile del vario
articolarsi dell'attivit economica e politica.
Il valore-guida, capace di indicare il giusto orientamento per l'op
portuna composizione degli attuali molteplici dinamismi del lavoro
umano, inteso nella sua pi ampia accezione, oggettiva e soggettiva,

il valore della solidariet. Valore profondamente umano, la solidariet


nella prospettiva cristiana acquista uno spessore nuovo e pi pieno,
fino a potersi proporre quale (( espressione unificante della vita cri
stiana )). La solidariet per noi cristiani, in ultima analisi, un'istanza
3

teologale, che ha nella stessa realt del mistero di comunione del Dio
uno e trino il suo fondamento ultimo, la sua radicazione e la sua norma
definitiva : essa traduce efficacemente in pratica gli obblighi della
carit evangelica .

Occorre essere attenti al rischio, sempre possibile, di trasformare


la solidariet in una proclamazione astratta, mentre compito di ogni
cristiano di incardinarla nelle situazioni concrete, cos da contribuire
alla loro positiva evoluzione.
Laborem exercens, 5-6.

Cf.

Chiesa e lavoratori nel cambiamento, 29.

Ibid., 30.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

671

3. Esistono, in effetti, non pochi problemi che fanno riferimento


al rapporto tra economia ed etica e sembrano particolarmente biso
gnosi di un forte richiamo al valore della solidariet.
In primo luogo la crescente mondializzazione dei processi economici
deve rendere criticamente attenti alle implicazioni del modello di svi
luppo adottato. Non ammissibile un atteggiamento di passiva inerzia
di fronte agli effetti perversi, e in definitiva anche economicamente
irrazionali, di processi che penalizzano pesantemente il Terzo Mondo,
creando forme sempre pi profonde di squilibrio e di diseguaglianza.
Va prestata molta attenzione ai costi che derivano dall'impatto di
tali processi con l'ambiente naturale e alle ripercussioni che il perse
guimento di determinati livelli di produttivit finisce per avere sul
l'equilibrio generale e sullo stesso futuro dell'umanit.
In secondo luogo non possono non preoccupare certe tendenze che,
in contrasto con la dottrina sociale della Chiesa separano l'efficienza
economico-tecnologica dalla efficienza sociale, invece di cercare una
loro corretta coniugazione. Nel campo dell'economia necessario ispi
rarsi, oltre che a parametri di razionalit economica, anche a criteri
etici di solidariet e di giustizia nella prospettiva del vero bene del
singolo e della comunit.
Ci significa che le esigenze morali e sociali della solidariet non
devono essere recepite soltanto quali semplici correttivi di un processo
di crescita, la cui logica si fonderebbe esclusivamente su considera
zioni di ordine economico e tecnico, ma devono essere riguardate come
parte integrante dello stesso processo, come dati dai quali non pos
sibile prescindere.
4. Nell'orizzonte di queste riflessioni va affermata la centralit del
lavoro nell'organizzazione complessiva del sistema economico. Le
nuove tecnologie aprono, sotto questo aspetto, nuove e feconde pro
spettive, ma determinano anche l'insorgere di problemi inediti, a livllo
sia occupazionale che di definizione della qualit del lavoro. Il governo
complessivo del sistema economico, secondo una logica di solidariet,
non pu non tenere nel debito conto l'attivit lavorativa, in quanto
perno fondamentale del processo di umanizzazione.
5

Non mi nascondo i complessi interrogativi che si pongono in questa


materia e sono consapevole che ad essi vanno offerte risposte equili
brate, che non sottovalutino le giuste esigenze dell'economia. Tuttavia
5

Cf.

Laborem exercens, 1-3.

672

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

occorre riaffermare il principio secondo cui, rispetto alla pura produt


tivit economica, il primato spetta all'occupazione.
Aggiungo inoltre che, di fronte al dramma di una disoccupazione
crescente, il lavoro dovr essere sempre maggiormente considerato e
concepito come un (( bene da condividere : bisogner perci immagi
nare e progressivamente introdurre nuove modalit di distribuzione
del lavoro e di condivisione dei suoi frutti.
5. Il discorso non sarebbe completo se non si richiamassero le re
sponsabilit degli uomini politici nella conduzione della vita economica,
alla luce soprattutto della crisi che investe il cosiddetto Stato del
benessere e le Istituzioni di rappresentanza e di partecipazione. Di
fronte alla complessit e irreversibilit degli attuali processi di tra
sformazione pu essere forte la tentazione di abdicare a quei compiti di
guida che sono propri dei legittimi garanti del bene comune. Occorre
invece non subirli passivamente, ma tentare con tenacia lungimirante
e con creativa sapienza di governare il cambiamento investendo le
risorse pi preziose di uomini e di mezzi nella ricerca e nel progetto )).
6

quindi urgente che il potere politico riscopra in pieno la sua fun


zione, che di creare le condizioni perch l'economia si sviluppi come
servizio all'uomo, di orientare sapientemente le scelte economiche verso
obiettivi di promozione globale della collettivit umana, di farsi prio^
diariamente carico della tutela dei pi deboli, nel quadro di una cre
scita della societ in tutte le sue parti.
6. Da questi pochi accenni, dettati da profonda preoccupazione ma
anche da stimolanti prospettive, ben si comprende quali impegni pasto
rali attendono nel prossimo futuro la Chiesa italiana e i fedeli laici.
Uno di essi sembra primeggiare sugli altri, quello di una ri-consi
derazione del fatto sociale nella sua globalit, per tentarne una nuova
comprensione, giungendo cos alla formulazione di proposte operative
pi adeguate.
Per far questo, in una societ sempre pi ricca di conoscenze ma
forse pi povera di sapienza, i fedeli laici, immersi nel vissuto quoti
diano, devono sentire il dovere di assimilare e diffondere la (( cono
scenza della verit sull'uomo e delle esigenze incondizionate, che da
essa derivano. Infatti solamente nel mistero del Verbo incarnato
trova vera luce il mistero dell'uomo ... Cristo ... rivelando il mistero
* Chiesa e lavoratori nel cambiamento, 30.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

673

del Padre e dei suo amore svela pienamente l'uomo a se stesso e gli
manifesta la sua altissima vocazione .
La testimonianza, a cui i fedeli laici sono particolarmente chiamati,
consiste anzitutto nella scoperta e nell'annuncio del senso teologico e,
conseguentemente, antropologico del vivere sociale, di quel senso cio
e di quella finalit che Dio stesso vuole e persegue nel suo progetto di
salvezza, per ciascun uomo e per l'umanit intera.
7

Una tale testimonianza trova il suo pi sicuro sostegno nella Dot


trina sociale della Chiesa, come espressione concreta e continuamente
aggiornata delle esigenze e delle implicazioni che scaturiscono, nelle
diverse situazioni storiche, dalla verit sull'uomo.
Il riferimento alla Dottrina sociale cristiana aiuter in modo
particolare nella elaborazione di una nuova e pi autentica cultura del
sociale cosicch libert e corresponsabilit, autonomia e interdipen
denza, efficacia e solidariet siano sapientemente coniugate. Una cul
tura cristianamente ispirata non potr non essere segno di contrad
dizione nell'attuale contesto socio-culturale, sempre oscillante, sia
nelle sue manifestazioni pi specificatamente culturali sia in quelle a
carattere economico e politico, tra i due poli dell'individualismo e del
collettivismo, superficialmente contrapposti, ma accomunati in fondo
dalla mancata percezione della dimensione trascendente della persona
umana.
Per proporre efficacemente tale nuova cultura del sociale neces
sario che i cristiani sappiano esprimere una pi incisiva capacit di
inculturare la loro fede nella realt complessa e in continua trasforma
zione che costituisce il presente e l'avvenire della societ italiana.
8

In quest'opera di grande respiro hanno un posto di rilievo le As


sociazioni di laici che, consapevoli della propria ricchezza cristiana e
quindi della propria originalit irriducibile, devono ritrovare vigore
e slancio per scrivere pagine di storia ricche di operosa carit e di
rinnovata creativit culturale, sociale e pastorale, per il bene della
nazione italiana.
7. Colgo volentieri l'occasione di questo incontro per confermarvi
il mio apprezzamento e rivolgervi la mia esortazione a perseverare gene
rosamente negli impegni di pastorale sociale e del lavoro ai quali tanto
di voi stessi avete gi dato e tanto auspico che possiate ancor dare in
7

44

Gaudium et spes, 22.


Discorso al Convegno Ecclesiale di Loreto, 7.
- A. A. S.

Acta Apostolicae

674

Sedis - Commentarium

Officiale

futuro, per il bene delia Chiesa, delle varie categorie di lavoratori e


della stessa Nazione. Voglia Dio avvalorare i vostri propositi e ren
derli fecondi di frutti.
Di questi voti pegno la Benedizione Apostolica che di cuore im
parto a voi tutti e a quanti nella Chiesa italiana condividono la vostra
sollecitudine.

XX
Ad quosdam Angliae et Cambriae episcopos sacra Limina visitantes.*

Dear

Brothers,

1. I greet you today with affection in our Lord Jesus Christ.


Through you I also wish to greet the clergy, religious and laity of the
locai Churches which constiti!te the Province of Birmingham, in
England and the Province of C ardi ff in the Principality of Wales. It is
my special joy to welcome you here on the occasion of the batification
of eighty-five martyrs from England, Wales and Scotland.
Their
witness to the Catholic Faith is part of a long history of fidelity to
the See of Peter, which is confirmed by your own visit ad Limina Apostolorum.
These martyrs bear witness to the profound mystery of ecclesial
communion that units us. In honouring them, we reaffirm and celebrate
that communion of life, charity and truth estabished by Christ himself
and used by him as an instrument of rdemption for ali. The majority
were priests and their lay collaborator.
They were martyred for
seeking to bring the word of God and the sacramenta to their Catholic
fellow-countrymen who shared their conviction that the bonds of full
ecclesial communion were important enough to risk punishment and
even death in that troubled time. We rejoice today with the other
Christian brothers and sisters in your land that after so many cen
turies we are now able to seek full communion together with mutual
respect and esteem.
1

In death thse martyrs bear heroic witness to that ail consuming


love which lias its origin in Christ and which is always at work in his
Body for the salvation of the world. As Saint Paul teaches, caritas
u

* Die 23 m. Novembris a. 1987.


1

Cf. Lumen Gentium, 9.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

675

Christi urget nos", the love of Christ impels us.

Believers must be

solicitous not only for their own salvation, but for the salvation of all
their brothers and sisters and of all humanity.

This outgoing love is

ordered to the communion of which I have spoken : communion with


God and communion with one another, a ''unity of the Spirit in the
bond of peace".

2. Today, in particular, this love impels us to have a special concern


for those Catholics who have fallen away from the practice of the
Faith for which the martyrs gave their lives.

Throughout the world

we find people who do not take an active part in the ecclesial com
munion to which they have been called by their Baptism, or who no
longer live according to the Church's teachings.

In countries such as

your own, practising the faith no longer in volves risking one's life.
Rather, it is a matter of persevering in faith amidst ali the pressures
of modern living, which tempt people to abandon their faith.

Some

would seek to justify themselves by claiming that one can be a good


Christian apart from the Church.

With Scripture and Tradition,

however, we must insist on the unbreakable bond that exists between


Christ and his Church, between the bridegroom and his bride, between
the head and the members, between the Mother and her spiritual
children.
In order to understand the situation of some of our brothers and
sisters, we must turn to the parable of the sower in the Cospel, as it is
explained to the disciples by Our Lord himself when they ask him the
significance of the seed falling on the path, on rocky ground, among
thorns, or on good ground.

Christ tells them that the seed is the word

which, for want of understanding, can be snatched away by the devii;


or one can fall away when tribulation or perscution arises on account
of that word ; or yet again, the cares of the world and the delight in
riches can choke the word, and it proves unfruitful.

This teaching

providos a timeless insight into our weak and sinful condition, and
should serve as a reminder of the need for vigilance, persvrance, and
constant conversion of heart on the part of us ail.
2

2 Cor 5:14.
Eph 4 : 3 .
Cf. Mt 13.
Mt 13:18-23.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

676

3. In our own day we must "read" the society of which we are


a part in the light o f this pardble. It is in many aspects a dechristianized society, which can never hope to endure in any truly fruitiul
or moral way apart from the biblical foundtion upon which it was
built. Yet atheistic or agnostic secularism and an impoverished h manism surround believers with unbelief. The saving truths of r
vlation embodied in doctrine and sacramentai communion are often
replaced by individuai religious sentiment or a vague and illusory
search for the divine or the sacred. This is the situation of many
today who have fallen away from the practice of their faith. The seed
of God's word, to use the imagery of the parable, continues to fall
along the path on rocky ground and among thorns, as well as on good
ground.
For others, the abandonment of active participation on the Church
is the resuit of an alienating or hurtful exprience, whether deliberate
or unintentioilal, on the part of some member of the Church community
or one of its ministers. For still others, a lack of understanding or
acceptance of developments in the Church since the Second Vatican
Council is a cause for alination or even hostility. Nor can we fail
to mention the many who simply drift away through inertia or
indiffrence.
4. Dear brothers and spiritual heirs of the martyrs who gave their
lives so that others might practise their Catholic faith : in imitation of
Christ the Good Shepherd, we who are shepherds must go in search of
thse sheep. I know that you share this concern of mine, which I have
expressed in the form of an appeal to fallen away Catholica during my
pastoral visits. I encourage you to continue the efforts which you and
many of your brother bishops have made in this regard. For those of
us whom the Lord has appointed pastors, this obligation is especially
important. The rite of episcopal ordination makes this clear, when
the Bishop-elect is questioned about his rsolve as a good shepherd
to seek out the sheep who stray and to gather them into the f old of the
Lord. Although our expectations may sometimes be disappointed, we
should rejoice in the Lord's assurance that "there will be more Joy in
heaven over one sinner who repents than over ninety-nine righteous
persons who need no repentance". What great.er joy can be ours as
pastors than to see brothers and sisters return to the sacraments of
6

Lk 15:7.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

677

Penance and the Eucharist, and once again "devote themselves to the
apostles' teaching and fellowship, to the breaking of bread and the
prayers"?

5. At the same time, we recali that the worh of evangelization,


which extends to non-praetising Catholics, is d fundamental duty of
the whole People of God.
It is the whole Church that evangelizes;
every effort at evangelization is ecclesial in nature.
And so, dear
brothers, we are not alone. Our concern for the non-praetising is
shared by our clergy, who witness firsthand their absence and the diminishing effect of this absence on the local community. It likewise affects
the faithful, many of whom suffer deeply because their spouse, relations,
friends, and their children in particular, have fallen away.
8

So many of our brothers and sisters ask me to pray that their loved
ones will return to the Church, and rightly so, for prayer is the most
effective means o f touching hearts with the grace o f God. I urge you to
join me in encouraging the sick and suffering, whose prayer is so power ful with the Lord, to pray for this intention. To our prayers we must
add an active zeal filled with charity and a spirit of reconciliation, so
that a path home may be cleared for the stray sheep. If our ecclesial
communion is not a loving and inviting one, then we fail in our mission
to be the visible sacrament of unity and of peace in the world. We may
be confident, however, that despite our weaknesses God will not fail to
bless our efforts as we search for straying hearts and minds and lead
them back to full and active communion with Christ and his Church.
10

I would also like to make special mention of our priests, who are
our necessary helpers and counsellors in the ministry, our brothers and
friends. They may sometimes feel a sense of helplessness, especially if
they wor kalone in isolated parishes. It is important that they also
should exprience the fraternal support of their bishop and the entire
presbyterate for their ministry. However humble or apparently isolated
that ministry may be, it is truly an ecclesial one, "attached to the
evangelizing activity of the whole Church by institutional relationships,
but also by profound invisible links in the order of grace". May they
11

12

Acts

2:42.

* Cf.

Apostolicam

* Cf.

Evangelii Nuntiandi,

Actuositatem,

10

Cf.

Lumen Gentium, 9.

II

Cf.

Presbyterorum

12

Evangelii Nuntiandi, 60.

60.

Ordinis,

7.

35.

678

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

take heart from the example of the martyrs whom we are honouring,
whose zeal and self-sacrifice still speak to us over the centuries.
Dear Brothers, may thse martyrs and ali the saints of England and
Wales intercede for you and for your clergy, religious and laity. May
Mary, Mother of the Church, be a guiding star for you on your pilgrimage of faith. May Christ the Good Shepherd strengthen you in your
love for one another and for all his sheep, especially those who are far
from their spiritual home. As a pledge of his joy and peace I cordially
impart my Apostolic Blessing.

XXI
Ad eos qui plenario coetui Pontificiae Commissionis de Spirituali migratorum atque itinerantium cura interfuerunt coram admissos.*

Venerati Fratelli nell'episcopato

nel

sacerdozio,

1. Vi siete raccolti in questi giorni, quali Membri della Pontificia


Commissione per la Pastorale delle Migrazioni e del Turismo, per la
vostra Riunione plenaria annuale. Sono lieto di dare a voi, ed agli
esperti che con voi hanno collaborato, il mio cordiale benvenuto.
Questi vostri periodici incontri rivestono un indubbio rilievo per il
miglior svolgimento della vostra opera, come saggiamente previsto
dalle norme vigenti. Essi vi consentono di riflettere a fondo su come
servire pi efficacemente la Chiesa nei migranti, nei rifugiati e in tutte
le categorie di persone coinvolte nel vasto fenomeno della mobilit
umana, quali sono i marittimi, gli aeronaviganti, i nomadi, i turisti
ed i pellegrini.
2. Molto interessante mi parso il tema particolare, sul quale state
concentrando la vostra attenzione : I mezzi di comunicazione sociale
e l'apostolato della mobilit umana .
La Chiesa esiste per annunciare la buona novella. I mezzi di comuni
cazione, nelle loro molteplici forme, sono altrettante vie che le si aprono
dinanzi nel cammino dell'evangelizzazione e della promozione umana.
La loro applicazione nel campo della mobilit umana impone un'attenta
riflessione ed esige una metodologia appropriata, per la particolare
situazione dei destinatari, tanto pi quando sono minoranze disperse
ed emarginate.
* Die 26 m. Novembris a. 1987.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

679

Desidero pertanto rivolgere una parola di apprezzamento e di inco


raggiamento alla stampa ed alle altre forme di comunicazione sociale,
che le stesse comunit emigrate hanno creato nel tentativo non solo di
superare l'isolamento in cui sono spesso lasciate dai mezzi di comu
nicazione ufficiali, ma anche al fine di tutelare i propri diritti e di
richiamare l'attenzione sul ruolo economico e culturale da loro" svolto
in seno alla societ in cui vivono e lavorano.
Uguale incoraggiamento intendo rivolgere alla stampa ed alle altre
forme di comunicazione sociale sorte per l'informazione e la formazione
degli emigrati.
3. Molti sono i modi in cui i media possono contribuire alla promo
zione dei diritti umani fondamentali di quanti vivono la difficile espe
rienza dell'inserimento in un Paese straniero.
Il diritto di costoro a ricevere, nel proprio idioma, regolari infor
mazioni riguardanti il Paese di origine, di vitale importanza. Essi
non possono essere considerati solamente come semplici consumatori
di informazione o come oggetti da adattare ed assorbire nella societ
locale; occorre guardarli come soggetti capaci di comunicazione e di
creazione culturale. importante perci garantire agli emigrati l'ac
cesso e la partecipazione ai mezzi di comunicazione a tutti i livelli,
perch possano entrare nel circuito vitale della societ di cui sono
venuti a far parte.
Compito dei mezzi di comunicazione pure quello di aiutare, da una
parte, il migrante a capire la societ di accoglienza, e di spingere, dal
l'altra, quest'ultima a capire l'emigrato nelle sue esigenze ed espres
sioni culturali, cos da facilitare la reciproca comprensione ed inte
razione.
A questo proposito mi piace ricordare quanto opportunamente affer
mava Paolo VI nel suo messaggio per la Giornata Mondiale della Pace
del 1971 : Chi inserisce nell'opinione pubblica il sentimento della fra
tellanza umana senza confine, prepara al mondo giorni migliori ... Chi
aiuta a scoprire in ogni uomo, al di l dei caratteri somatici, etnici e
razziali, l'esistenza di un essere uguale al proprio, trasforma la terra
da un epicentro di divisioni, di antagonismi, d'insidie e di vendette, in
un campo di lavoro organico di civile collaborazione )).*
4. Alla luce di prospettive tanto stimolanti, vi faccio i miei migliori
auguri per le vostre deliberazioni durante questa Sessione plenaria, e
1

Insegnamenti, vol. V I I I , 1970, pp. 1430 s.

Acta Apostolicae

680

Sedis - Commentarium

Officiale

chiedo allo Spirito di Dio di guidare il vostro lavoro. Prego anche che
in questi giorni Ges rafforzi i legami di fraternit tra di voi.
Dio Onnipotente renda fecondo il lavoro che state svolgendo. Glielo
chiedo per l'intercessione, della Vergine Santissima, alla quale non fu
ignota durante la vita quaggi l'esperienza del distacco dalla
Patria e dell'emigrazione in terra straniera.
A tutti la mia Benedizione.

XXII
Ad rectores templorum sanctuariorum Beatae Mariae Virgini dicatorum
coram admissos.*

Carissimi Rettori

dei

Santuari Mariani!

1. Con grande gioia vi accolgo in questa udienza speciale in occa


sione del vostro Convegno Internazionale sul tema : I Santuari
mariani nel pellegrinaggio di fede del popolo di Dio . Saluto innan
zitutto il Cardinale Luigi Dadaglio, Presidente del Comitato Centrale
per l'Anno Mariano. Con lui, saluto pure il Vescovo Monsignor Fran
cesco Maria Franzi, Presidente del Collegamento Mariano d'Italia.
Il mio saluto si rivolge poi a voi, con tutti i vostri Confratelli nel
Sacerdozio, che insieme con voi svolgono il ministero nei Santuari,
eretti alla Vergine Santissima dalla piet popolare, in molte regioni
d'Italia e del mondo.
A voi tutti noto come il nuovo Codice di Diritto Canonico sotto
linei l'importanza e il valore dei Santuari nella vita dei cristiani e
come ne tracci in sintesi il programma pastorale : <( Nei santuari si
offrano ai fedeli con maggior abbondanza i mezzi della salvezza, an
nunziando con diligenza la parola di Dio, incrementando opportuna
mente la vita liturgica soprattutto con la celebrazione dell'Eucaristia
e della penitenza, come pure coltivando le sane forme della piet popo
lare .
1

2. Voi avete riflettuto in questi giorni sulle responsabilit che con


seguono al vostro impegno ecclesiale. Esso comporta compiti certa
mente gravosi, dal quali tuttavia scaturiscono profonde gioie e conso
lazioni spirituali. Ritornate dunque, colmi di santo fervore, nei luoghi
della piet mariana a voi affidati e fate in modo che essi siano vera* Die 26 m. Novembris a. 1987.
1

Cf. Can 1230-1243.

Can. 1234, par. 1.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

681

mente Templi di Dio, dove i fedeli possano fare una particolare espe
rienza del soprannaturale; dove ricevano una catechesi sempre sicura
e formativa, pienamente inserita nel messaggio evangelico ed illumi
nata dal Magistero perenne della Chiesa; dove, infine, mediante il
Sacramento della Penitenza, la direzione spirituale e la Comunione
eucaristica, attingano copiosamente alle fonti della grazia e del con
forto divino, per essere pronti ad affrontare le difficolt della vita e a
testimoniare con coraggio la fede cristiana nel proprio ambiente sociale.
3. Il Santuario la casa di Maria, la dimora della fede, dove il
Signore accolto costantemente dalla Vergine e incessantemente do
nato al mondo. I pellegrini vi si recano con sicuro intuito, per cercare
(( nella fede di Maria il sostegno per la propria fede . Entrando nella
casa di Lei essi trovano sempre, come i Magi, (( il bambino con Maria
sua madre e prostrandosi lo adorano.
3

Tale esperienza di Dio non si deve per esaurire nel santuario ; essa
deve determinare una svolta decisa, aprire un cammino nuovo di testi
monianza nella vita di ogni giorno.
A questa interpretazione del pellegrinaggio invita la stessa Sacra
Scrittura. In essa il pellegrinaggio al Santuario visto come punto
qualificante della vita spirituale, come gioiosa esperienza comuni
taria ; a cui annualmente partecipava anche Ges con i suoi genitori ;
esso conduce davanti al Signore, a ricercare il suo volto, a sperimentare
la gioia della sua casa, ombra-figura di quel tempio escatologico, in
cui si trarr dalla diretta visione di Lui una felicit senza fine. Sar un
giorno senza tramonto nella casa di Dio, che vale ben pi di mille
giorni passati altrove. L'esperienza del tempio con la sua storia,
i suoi ricordi, la sua grazia, il suo splendore : suscita lo stupore del
pellegrino, la gioia della fede, .il proposito di percorrere strade nuove
e di raccontare a tutti, come i pastori e gli Apostoli, quello che si
visto e udito.
5

ip

4. Cari Rettori, voi siete, come Giuseppe, i custodi della Casa di


Maria. Voi ne aprite la porta a tutti coloro che vengono per vedere il
grande segno della misericordia di Dio. Voi li introducete nel cuore
3

Redemptoris

Mt 2, 11.

Mater,

Cf. Dt 16, 16.

Cf. Sal 84; 122.


7

Cf. Lc 2, 41-42.

Cf. Sal 84, 11.

Cf. Lc 2, 18.
10

At 4, 20.

27.

Acta Apostolicae

682

Sedis - Commentarium

Officiale

del tempio con la Parola, la Liturgia, i Sacramenti. In tale ministero


particolarmente preziosa la vostra testimonianza di fede, di discepoli
di Cristo e di servi di Maria.
Vi sono vicino con la preghiera e vi accompagno nel vostro servizio
ecclesiale con la mia Benedizione, che di cuore estendo a tutti i vostri
collaboratori.
XXIII
Ad episcopos regionis Africae meridionalis occasione oblata visitationis
ad limina coram admissos.*

Dear r other Bishops,


1. In meeting you today I embrace in the unity of our Lord Jesus
Christ all the faithful of the countries that you represent : the Republic
of South Africa, the Republic of Botswana, the Kingdom of Swaziland
and Namibia. Your very prsence here today evokes praise for God,
whose providence has been manifested in the history of your evan
gelization, and whose love and power have sustained your people
throughout all the vicissitudes of their past.
In reflecting on the role of Bishops, the Second Vatican Council
off ers us this splendid summary of what they are about : "In the
Bishops .... our Lord Jesus Christ, the supreme High Priest, is prsent
in the midst of those who believe". Precisely because of this, because
you represent Jesus Christ in the midst of your people, you are for them
living signs o f Christ, living signs o f Christian hope. The hope that
you embody and express is linked to the Paschal Mystery, which is
contantly renewed in the Church.
To all who bave some understanding of the complex reality of
Southern Africa it is obvious that this aspect of your mission is extremely important : proclaiming, guaranteeing and hearing witness to
a hope that "does not disappoint us, because God's love has been
poured into our hearts through the Holy Spirit". And today I express
my full solidarity with you in that hope which Springs from the victory
of the crucified and risen Christ that hope which is invincible.
1

2. Dring thse past years you have borne witness to hope in many
ways, thus showing your people the relevance of Christ's Paschal
* Die 27 m. Novembris a. 1987.
1

Lumen

Rom 5 : 5 .

Gentium,

21.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

683

Mystery for their lives. Year in, year out, you have stood with your
people in their needs, and at the same time you have withstood much
un just criticism in transmitting to them the uplifting message of the
Gospel. In statements that have spanned dcades you have insisted on
justice and the need for true reconciliation, proclaimed the commandment of love, and invited your people to prayer and to universal
fraternal solidarity. In particular, you have raised your voices on
human rights, the fundamental equality of all persons, the defence
of the oppressed, and the concrete exigencies of justice throughout your
rgion.
For its part, the Holy See has been firm in its own proclamation of
human dignity. Eighteen years ago, in Africa itself, Paul VI stated :
"We deplore the fact that ... there persist social situations based upon
racial discrimination and often willed and sustained by Systems of
thought ; such situations constitute a manifest and inadmissible affront
to the fundamental rights of the human person ...". In 1974, in his
Address to the United Nations Special Committee on Apartheid, Paul VI
appealed once again for the banishment of systematic discrimination.
In so doing, he expressed his conviction that "the cause is urgent and
the hour is late".
Since then the events of history have confirmed this judgment. At
the same time, reason itself stili pleads that violence not he accepted as
the solution to violence, but that it "must give way to reason, mutuai
trust, sincere negotiations and fraternal love". In the prsent context
of apartheid, a cali to conversion becomes ever more relevant and
necessary for your people. The only adequate solution to the problem
is the conversion o f hearts.
3

3. At this time you are re-examining your own role as pastors,


re-evaluating your specific priorities and methods in the light of the
needs of the hour, with a clear view to fulflling your aims. You are
again asking yourselves what is to be accomplished and how it is to
be done. You are asking your people to compare the situation of their
lives and their society with the Gospel and its transforming power.
By the grace of God and the action of the Holy Spirit it is becoming
clearer and clearer to many that the Church's role in the world is to
worlc for the Christian transformation o f society through changes that
are in accord with the Cospel message. In all thse changes it is the
J

AAS 61 (1969), p. 5 8 5 .

May 22, 1974.

Ibid.

Acta Apostolicae

684

Sedis - Commentarium

Officiale

Lord Jesus himself who is active and who works through the power
of the Holy Spirit.
Everything that is related to the change of structures is linked to
the change of hearts. For this reason, as Bishops, you are concerned
with insisting on the enormous power of love. You are convinced that
your own exprience of unity, together with prayer, will truly contribute to the goal that must constantly be reaffirmed : the Christian
transformation of society. The power of love in which you place your
trust is not primarily human love, but rather divine lovethe love
of God for all those who are poor and oppressed, the love of God poured
out in the heart of Ohrist, who in the act of revealing love also teaches
us to love, to pardon, to be just, and to be reconciled. The constant
proclamation of God's love, together with daily witness to this love,
has an efectiveness yet undiscovered in evoking the response of human
love. Through the Eucharistie Sacrifice, prayer, the preaching of the
word and reflection on it, the power of divine love is unleashed in
society.
4. The needs of the hour will continue to require insistence on
human dignity and the foundation of human dignity in the mysteries
of Cration and Rdemption. The needs of the hour will still require
appeals to all who hold power to recognize the rights of the oppressed,
as well as the role of society and the function of public uthority in
their relationship to the common good and to the whole of God's plan
for humanity. But the "hour" which Paul VI in 1974 characterized
as "late", now requires more than ever, in addition to prophtie
statements and appeals, the mobilisation of the whole ecclesial community, in the spirit of the Cospelwhich is the spirit of conversion
of individuai heartswith the weapons of the Gospel, to bring about
in the power of the Gospel the Christian transformation of society.
Needed at this point is indeed a special kind of Christian ducation
that teaches the full scope of Christian libration and justice, and
takes into account the whole saving reali ty of Christ's Death and
Rsurrection.
In telling us to stand finn in the Christian struggle, Saint Paul
specifcally describes the weapons of the Gospel.
Among these he
speaks of "the sword of the Spirit, which is the word of God". This
sword, which is capable of "discerning the thoughts and intentions of
the heart", is the great weapon at the disposai of the Christian com
munity in its combat with the evils of society. When the community
6

Eph 6:17.
Heb 4:12.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

685

of the Church assembles in prayer to reflect on the word of God, the


Holy Spirit himself pours out Ood's love on his people and gives them
that hope which does not disappoint. With this hope and this love,
and with reliance on the word of God, it is possible to achieve what
human means never can succeed in achieving. Dear Brothers : Jesus
assures u s : "What is impossible with men is possible with God".
8

5. Ali the efforts which the Church makes to help promote the
Christian transformation of society are within the context of her obdience to the Gospel of Christ. They are conditioned by her understanding
of evangelization as the proclamation of the gift of salvation given to
humanity through the Paschal Mystery of Christ. The Church wishes
all her members to understand "the profound links that exist between
evangelization and human advancement".
Human advancement on its part includes both integrai human de
velopment and Christian libration. In this sense Paul VI asked :
"How in fact can one proclaim the new commandment without promoting in justice and peace the true, authentic advancement of man?"
The human being who is created and redeemed by God is worthy
of a total and radical librationlibration not only from structures
that violate human dignity, but libration from sin itself. It is extremely necessary to make sure that when it is a question of dismantling those structures they are not replaced by other structures that
would perpetuate, in a diffrent form, conditions unworthy o f the
children of God, deny freedoms necessary for Christian libration,
and be opposed to the fundamental values of the Gospel. The triumph
o f the Gospel is the universal triumph o f love over hatred, through
the conversion of hearts. In this triumph is found the true Christian
transformation of society according to the Gospel.
Intransigence,
the prospect of inevitable conflict, old and new violenceall this must
yield before "the s word of the Spirit, which is the word of God".
The Church in your rgion is very clearly called at this time to place
all her trust in the word of God and in the power of him who "is able
to do far more abundantly than ali that we ask and think".
10

11

12

6. Regarding the mission o f the laity in your locai Churches, I am


convinced that the recent Synod of Bishops has furnished you with
8

10

11

12

Cf. Rom 5 : 5 .
Lk 18:27.
Evangelii Nuntiandi, 31.
Ibid.
Eph 3:20.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

686

Officiale

many reflections that will be useful in your pastoral planning.


A
heightened realization by the laity of their dignity and their call to
contribute actively to the mission of Christ and his Church has generated a new enthusiasm that is pervading the Church under the action
of the Holy Spirit. It is another gift of the Lord, which I pray will be
a further help to the Church in Southern Africa, to fulfil the needs of
this hour.
In treating of evangelization, Paul VI stated that "the first means
of evangelization is the witness of an authentically Christian life".
These words become a special challenge in the prsent situation to all
the Religious of your diocses. Yes, we must all be convinced that
the witness of consecrated love has a supernatural efectiveness that
far surpasses the power of external dification. In this area Religious
have a special part to play, as witnesses to God's love, in furthering
the Gospel message.
Your priests, too, together with the seminarians, must realize that
their contributions to the solutions to ali the problems of freedom and
justice must be rooted in their own conversion o f heart and in their
own fidelity of love. Proclaiming the word of God to the faithful,
listening to it in their hearts and applying it to their own lives, they
will be ever more effective as peacemakers and reconcilers of God's
people.
Dear brother Bishops : your own contribution of unity among yourselves, your experiencing together the love of Christ, and your bearing
witness to this love are themselves splendid acts of episcopal leader
shipa pastoral contribution to the locai Churches over which you
preside and which you love and serve.
13

7. There are many particular problems that are the object of our
attention but cannot be adequately commented on at this time. One
of these is the very important question o f Namibia. Be assured that
the Holy See is following this issue in all its dtails with deep concern
and keen solicitude for the well-being of the people themselves.
My last word to you, dear Brothers, is one of hope. With great love
in our Lord Jesus Christ, I send my message of hope to all your
beloved priests, Religious and laity. Remember always that Christ
is with you. His Spirit dwells in you, and his word strengthens you.
Christ never abandons his disciples, and to all of you he repeats :
"Take courage! I have overeme the world".
14

13

14

Evangelii Nuntiandi,
Jn

16:33.

41.

Congregatio

pro

Episcopis

687

CONGREGATIO PRO EPISCOPIS


PROVISIO ECCLESIARUM

Latis decretis a Congregatione pro Episcopis, Ioannes Paulus Pp. II,


per Apostolicas sub plumbo Litteras, iis quae sequuntur Ecclesiis
sacros Praesules praefecit, videlicet :
die 2 Februarii 1988. Cathedrali Ecclesiae Diniensi, R. D. Geor
gium Pontier, parochum templi cathedralis Albiensis.
die 10 martii. Coadiutorem Exc.mi P. D. Gabrielis Matagrin,
Episcopi Gratianopolitani, Exc.mum P. D. Ludovicum Dufaux, hacte
nus Episcopum titularem Acciensem et Auxiliarem archidioecesis Massiliensis.
Coadiutorem Exc.mi P. D. Ioannis Badr, Episcopi Baiocensis,
R. D. Petrum Augustum Pican, e Societate Sancti Francisci Salesii.
die 17 Martii. Coadiutorem Exc.mi P. D. Francisci Barbu, Epi
scopi Corisopitensis, R. D. elementum Guillon, e Congregatione Iesu
et Mariae, Vicarium episcopalem Corbiliensem.
die 15 Aprilis, Titulari episcopali Ecclesiae Dianensi, R. D. Mar
cellum Perrier, e clero dioecesis Tarantasiensis, quem deputavit Auxi
liarem Exc.mi P. D. Claudi Feidt, Archiepiscopi Camberiensis, Maurianensis et Tarantasiensis.
die 20 Aprilis. Cathedrali Ecclesiae Sancti Stephani R. D. Petrum
Joatton, Vicarium generalem archidioecesis Lugdunensis.
die 21 Aprilis. Cathedrali Ecclesiae Pharaonensi, R. D. Emma
nuelem Madureira Dias, e clero dioecesis Eborensis.
die 22 Aprilis. Titulari episcopali Ecclesiae Zamensi Minori
R. D. Alfonsum Cabezas Aristizabal, Congregationis Missionis soda
lem, quem deputavit Auxiliarem Exc.mi P. D. Petri Rubiano Senz,
Archiepiscopi Caliensis.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

688

DIARIUM ROMANAE CURIAE


Il Santo Padre Giovanni Paolo II ha ricevuto in Udienza
Ufficiale per la presentazione delle Lettere Credenziali:
Venerd, 2 9 Aprile 1988, S. E. il Signor TERUO KOSUGI, A m
basciatore del Giappone presso la Santa Sede.
Il Santo Padre Giovanni Paolo II ha ricevuto in Udienza :
Gioved, 14 Aprile 1988, Sua Altezza Reale la Principessa
MAHA CHAKRI SIRIDHORN di Thailandia.
Luned, 2 5 Aprile 1988, S. E. il Signor TOMAS DE LA QUADRA
SALCEDO, Presidente del Consiglio di -Stato di Spagna.
Sabato, 3 0 Aprile 1988, S. E. il Signor NOBORU TAKESHITA,
Primo Ministro del Giappone.
Venerd, 6 Maggio 1988, le Loro Maest il Re JUAN CARLOS I
e la Regina SOFIA, Sovrani di Spagna.
Sabato 16 e Domenica 17 Aprile 1988 il Santo Padre si recato in
Apostolico pellegrinaggio a Verona, in Italia.

NECROLOGIO
11
20

24

aprile

1988.

Mons.
Mons.
Mons.
Mons.

Anthony Hitchen, Vescovo tit. di Othona.


Lodewijk Jansen, Vescovo di Isangi (Zaire).
Evelio Domnguez Eecinos, Vescovo tit. di Acolla.
Ireneus Wiendud, Arcivescovo emerito di Juba
(Sudan).

An. et yol. LXXX

6 Iunii 1988

N. 6

ACTA APOSTOLICAE SEDIS


C O M M E N T A R I U M

OFFICIALE

Directio: Palazzo Apostolico - Citt del Vaticano Administratio: Libreria Editrice Vaticana

ACTA IOANNIS PAULI PP. II


SACRA

CONSISTORIA

CONSISTORIUM SECRETUM
Feria secunda, die n mensis Maii, anno MCMLXXXVIII, mane, in
consueta Aula Palatii Apostolici Vaticani fuit Consistorium secretum
cuius acta ex ordine referuntur :
I

SUMMI

PONTIFICIS

ALLOCUTIO

Precatione Adsumus recitata, ad S. R. E. Patres Cardinales


S.mus D.nus Ioannes Paulus II hanc allocutionem habuit :

Magnopere quidem delector ipso vestro conspectu hic, Ve


nerabiles Fratres, et hodierno mecum consessu, in quo iterum
pro vestra auctoritate dignitateque praebebitis mihi valida
sane consilia ac salutaria omnino auxilia in procurandis qui
busdam maioris scilicet ponderis negotiis quae universam de
nique afficiunt Ecclesiam. Oblatam vero sic opportunitatem
libens profecto adhibeo ut debitas unicuique vestrum referam
gratias de utilissimis adiumentis, sententiis, propositis quae
interea non dubitavistis nec cessavistis principi Ecclesiae mihi
pastori mente aperta promptaque voluntate exhibere.
Ut in medias continuo ingrediamur res : haec video potis
simum hodie mane nobis agenda : ut Venerabilis Fratris Nostri
Eminentissimi Camerarii Sacri Collegii nuntiationem perci45 - A . A . S.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

690

Officiale

piamus, ut Ecclesiis per orbem vacantibus diligenter prospiciamus et cognoscamus eas de quibus iam rite est hoc temporis
spatio provisum, ut vota de nonnullis canonizationibus pridem
propositis libere exprimamus: nominatim hisce de Beatis cae
li tibus Rocho Gonzales, Alfonso Rodrguez et Ioanne del
Castillo sacerdotibus Societatis Iesu et martyribus, tum super
Simone de Roxas presbytero Ordinis Sanctissimae Trinitatis
ac fundatore Congregationis Christifidelium vulgo dictae Ave
Maria , de Magdalena Marchionissa de Canossa fundatrice
Filiarum ac Filiorum a Caritate, super Maria Rosa Molas et
Vallv fundatrice Sororum a Consolatione necnon Philippina
Duchesne virgine e Societate Sororum a Sacro Corde Iesu.
His in causis omnibusque in nostris operibus et inceptis
utinam caelitus nobis praesenti subsidio adsistat Beatissimus
ille faber et opifex, Iosephus, quem heri amanter in sacra litur
gia commemoravimus cuiusque exempla humilitatis et seduli
tatis, simplicitatis et paupertatis studere sempre debemus quam
plenissime sectari ac nostro in opere complere.
II

- NOVUS

CARDINALIS

COLLEGII

CAMERARIUS

Summus Pontifex assensum dedit successioni, de more peractae,


rev.mi Ioannis Willebrands, tit. S. Sebastiani ad Catacumbas, in munus
Camerarii Collegii Patrum Cardinalium Sanctae Romanae Ecclesiae,
quod Iosephus Paupini, presbyter Omnium Sanctorum, per menses
quattuordecim sustinuit.
III

NUNTIUS

ECCLESIARUM

QUAE

IAM

CONCREDITAE

SUNT

Postea Summus Pontifex certiores fecit S. R. E. Cardinales post


proxime celebratum sacrum Consistorium centum sexaginta Ecclesia
rum sacros Pastores a se per Apostolicas sub plumbo Litteras nomina
tos fuisse, videlicet:
Patriarchalis unum :
Hierosolymitanum Latinorum,

Michaelem

Sabbah.

Metropolitanarum quindecim, quos inter :


Sancti Salvatoris in Brasilia, Lucam Moreira Neves;
Philadelphiensem Latinorum, Antonium Bevilacqua.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

691

Archiepiscopalis residentialis unum :


Spoletanum-JSiur sinum, Antonium Ambrosiano.
Archiepiscopalem titularium duo, quos inter :
Midilensem, Beniaminum Stella.
Episcopalium residentialium octoginta sex, quos inter :
Maracayensem, Iosephum Vincentium Henriquez Andueza ;
Placentinum in Hispania Iacobum Martnez Acebes.
Episcopalium titularium quinquaginta, quos inter :
Drusilianensem, Horatium Coelho Cristino ;
Decorianensem, Maximilianum Takuira Matthaeum Mariu.
Praelaturarum territorialium tres, quos inter :
Sanctissimae Incarnationis, Georgium Livieres Banks.
Demum Summus Pontifex assensum dedit :
Electioni canonice factae in Synodo Episcoporum Graecorum Melkitarum Catholicorum : venerabilis fratris Georgii Kwater, ad archie
piscopalem Ecclesiam Sidoniensem Graecorum Melkitarum Catholicorum.
Electioni canonice factae in Synodo Armenorum : venerabilis fratris
Vartan Achkariam, ad titularem episcopalem Ecclesiam ToJcatensem.

IV - RELATIO CAUSARUM

Rev.mus Petrus S. Hieronymi a Caritate presb. card. Palazzini,


Congr. pro Causis Sanctorum Praefectus, sermonem habuit de vita et
miraculis Beatorum Rochi Gonzales, Alfonsi Rodrguez et Ioannis del
Castillo, martyrum e Societate Iesu ; Simonis de Roxas ex Ordine Ss.mae
Trinitatis; Magdalenae de Canossa; Mariae Rosae Molas et Vallv;
Philippinae Duchesne e Societate sororum a S. Corde Iesu, et acta
recensuit quae in causis canonizationis eorundem Servorum Dei eadem
Congregatio admittenda et approbanda putavit.
Relatione expleta, beatissimus Pater rev.morum cardinalium sen
tentiam de proposita canonizatione exquisivit.

692

Acta Apostolicae Sedis

Commentarium Officiale

CONSISTORIUM UNICUM
Consistorio secreto absoluto, vocatis praesentibusque in eadem Aula
sacris Praesulibus, abbatibus nullius, necnon Romanae Curiae Praela
tis, quibus solet intimari, statim initium habuit Consistorium unicum:
PERORATIO

CAUSARUM

CANONIZATIONIS

Ex Advocatis consistorialis aulae duo, pro canonizatione beatorum


omnium supra recensitorum de more institerunt.
Quibus Viris beatissimus Pater per praelatum quemdam Secretariae
Papalis sic respondit :
Magnopere quidem oblector ipso meo officio hic ac munere respon
dendi Beatissimum Patrem iustis plane rationibus adductum vehe
menter cupere in Sanctorum Sanctarumque caelitum album referre
memoratos Beatos viros ac mulieres quorum documenta constantis fidei
flagrantisque in proximos caritatis necnon eximiae curae pro veris
hominum necessitatibus luculenter refulgeant in Ecclesia et plurimis
etiamnunc prodesse valeant ad roborandam religionis ac pietatis testi
ficationem, tum ad propria Christi Evangelii opera inter maiores usque
vitae difficultates fideliter persequenda.
Cum vero sollemnitas rei ipsius et gravitas huius negotii in tota vita
historiaque Ecclesiae Dei merito postulet prudentiam maximam ac
supernam quandam sapientiam, placet idcirco Suae Sanctitati vestra
singillatim hic prius excipere iudicia et matura consilia de cunctis
illis memoratis Beatis, quam Ipsemet decretoriam suam proferat sen
tentiam.
Precatur interea ut, quem ad modum antehac est factum certissime
et uberrime, ita hi quoque renuntiati aliquando Sancti et Sanctae non
modo deprecationem suam adiungant precibus operibusque Ecclesiae
militantis in terris, verum doctrinis ac moribus adeo probae et Chri
stianae vitae provehant quam plurimos fideles, quin immo omnes bonae
voluntatis homines, in usu verae humanitatis et auctu solidissimarum
virtutum.
Ad cardinales et praesules Ss.mus allocutionem ad vota pro cano
nizatione exquirenda sic habuit :

Quemadmodum res postulat, intento animo perpendimus


ea, quae ad illustrandas et comprobandas causas sunt allata.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

693

Verumtamen, ut nostro nomine significatum est, rei gravi


tas suadet, ut mentem vestram cognoscamus, antequam decre
toriam sententiam nostram edicamus.
Quapropter vos oramus, ut, ad gloriam Dei et utilitatem
animarum spectantes, circa allatas causas suffragia vestra
f eratis.
Tunc singuli, servato suo cuiusque ordine, sententiam aperuerunt.
Exceptis congregatorum patrum suffragiis, Summus Pontifex haec
addidit verba :

Vehementer sane gaudemus, quod vos concordibus suffra


giis postulavistis, ut his Beatis Sanctorum Caelitum honores
tribuantur; id enim flagrantissimis etiam Nostris votis re
spondet.
Nihil igitur est, cur a peritorum iudiciis atque e membrorum
Congregationis pro Causis Sanctorum sententiis discedamus,
quae multis ac gravibus argomentis innituntur.
Quare, nulla mora, iam nunc hos Beatos summis sancti
tudinis honoribus dignos iudicantes, eos inter Sanctos annumerandos esse decernimus; quod, iuvante Deo, sollemni ritu
faciemus.
Nominatim autem in Sanctorum album referemus:
Rochum Gonzales, Alfonsum Rodrguez et Ioannem dei
Castillo, die sexta decima huius mensis;
Simonem de Roxas et Philippinam Duchesne, die tertia
mensis Iulii;
Magdalena Marchionissa de Canossa, die secunda mensis
Octobris ;
Maria Rosa Molas et Vallv, die undecima mensis De
cembris.
Interea, autem, vos omnes hortamur ut Deo preces sine
intermissione adhibeatis, ut consilia Nostra Ecclesiae Sanctae
prosint atque christianae vitae afferant incrementum.
Statim ac Ss.mus eloquio suo finem imposuit, caeremoniarum Ma
gistro rogante, adstantibus Protonotariis Apostolicis ut iuridica instru
menta de omnibus supra recensitis conficerent, de more mandatum est.
Deinde, benedictione a Summo Pontifice impertita, Consistorium
est absolutum.

Acta Apostolicae Sedis

694

- Commentarium

Officiale

CONSTITUTIO APOSTOLICA
IACMELIENSIS
Nonnullis seiunctis territoriis ab Ecclesia Portus Principis, nova constituitur dioecesis Iacmeliensis appellanda.

IOANNES

PAULUS

EPISCOPUS

SERVUS SERVORUM DEI


AD PERPETUAM REI MEMORIAM

Expeditioris evangelizationis causa, Venerabilis Frater FranciscusVolfangus Ligond, Archiepiscopus Portus Principis, audita confe
rentia episcopali, a S. Sede petiit ut, latiore territorio suae circum
scriptionis diviso,

nova iam

dioecesis constitueretur,

quo fidelium

necessitatibus aptiore ratione ac via provideretur. Quapropter, eidem


rei suffragante Venerabili Fratre Paulo Romeo, Archiepiscopo titulo
Vulturiensi, in Civitate Haitiana Apostolico Nuntio, Apostolica Nostra
usi auctoritate, haec quae sequuntur statuimus et decernimus. Ab
archidioecesi

Portus Principis

territorium

separamus

regionis

seu

(( dpartement vulgari sermone Sud-Est nuncupatum, quo novam con


dimus dioecesim, Iacmeliensem appellandam, cuius scilicet fines iidem
erunt atque civilis regionis seu dpartement . Hi fines ergo novae
dioecesis erunt : ab ortu solis Reipublicae Dominicanae limites ; ab
occasu (( dpartement du Sud archidioecesis Portus Principis ; a septentrione dpartement du Ovest eiusdem archidioecesis ; a meridie
tandem mare Antillarum. Novae Ecclesiae sedem in urbe vulgo Jacmel
nuncupata collocamus, templumque paroeciale ibidem situm, Ss. Philippo et Iacobo App. dicatum, ad gradum dignitatemque evehimus
Ecclesiae Cathedralis, additis privilegiis et honoribus quibus huius
generis Ecclesiae fruuntur. Noviter conditam dioecesim metropolitanae
Sedi Portus Principis suffraganeam facimus ad iuris normam. Item
quam primum Consultorum Collegium deligatur, qui Episcopo valido
sint adiumento. Mensam episcopalem constituent Curiae emolumenta,
fidelium stipes, pars bonorum quae novae Sedi e dispertitis archidioe
cesis Portus Principis bonis proveniunt, ad normam canonis 122 C.I.C.
Ad seminarii erectionem dioecesani quod attinet necnon ad sacrorum
alumnorum institutionem, serventur praescripta iuris communis, spec-

695

Acta Ioannis Pauli Pp. II

tatis praeceptis a Congregatione pro Institutione Catholica traditis.


Quidam ex seminarii tironibus pariterque sacerdotibus ad studia com
plenda Romam mittantur in Pontificium Collegium Pium Latinum
Americanum. Quae vero ad novae dioecesis regimen spectant, bonorum
ecclesiasticorum curationem, Administratoris dioecesani, sede vacante,
electionem, fidelium iura et onera ceteraque id genus, haec omnia iure
canonico temperentur. Simul autem ac novae dioecesis Iacmeliensis
constitutio ad effectum deducta erit, eo ipso sacerdotes Ecclesiae cen
seantur annumerati in cuius territorio beneficium vel officium eccle
siasticum legitime habeant; reliqui vero sacerdotes, clerici atque semi
narii tirones, ei in cuius territorio legitimum habeant domicilium.
Documenta autem omnia et acta quae ad conditam dioecesim respiciunt,
ad eiusdem Curiam episcopalem mittantur, ibique diligenter custodian
tur in tabulario rerum religiosarum. Ad ea denique perficienda quae
per has iussimus Litteras, Venerabilem Fratrem Paulum Romeo de
quo supra diximus legamus, vel quem ipse delegaverit, modo sit in
ecclesiastica dignitate constitutus. Re vero acta, documenta exarentur,
quorum sincerum exemplum ad Congregationem pro Episcopis cito
mittatur. Contrariis minime obstantibus.
Datum Romae, apud S. Petrum, die quinto et vicesimo mensis Fe
bruarii, anno Domini millesimo nongentesimo octogesimo octavo, Pon
tificatus Nostri decimo.
ffi AUGUSTINUS Card. CASAROLI
a publicis Ecclesiae negotiis

* BERNARDINUS Card. GANTIN


Congr. pro Episcopis Praef.

Marcellus Rossetti, Proton. Apost.


Angelus Lanzoni, Proton. Apost.
Loco Plumbi
In Secret. Status tab., n. 215.3.'/0.

696

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

LITTERAE APOSTOLICAE
Venerabili Dei Servae Benedictae Cambiagio Frassinello, Fundatrici Instituti Sororum Benedictinarum a Providentia, Beatorum honores decernuntur.

IOANNES PAULUS PP. II


Ad perpetuam rei memoriam. Mulierem fortem quis inveniet?
Procul et de ultimis finibus pretium eius. Surrexerunt filii eius et bea
tissimam praedicaverunt; vir eius et laudavit eam. Mulier timens
Dominum ipsa laudabitur (Pr 31, 10.28.30). Ad huius sane praeconii
rationem, anno 1839, se gessisse videtur Exc.mus Aloisius Tosi, Epi
scopus Ticinensis. Qui quidem, cum aliquot ante annos Benedictam
Cambiagio Frassinello cognovisset in ea admiratus erat fervens stu
dium operum caritatis, spiritualium praesertim, coniunctum cum ope
rositate haud communi, animi fortitudine firma in Dei Providentia
fiducia, vehementique desiderio sese proximorum bono dedicandi. Huic
mulieri sacer Praesul proposuit, ut educandarum puellarum opus susciperet ; quod consilium ipsa alacri animo amplexa est. Humilitatis spi
ritu penitus imbuta, Benedicta sollers fuit ad perficiendum consilium
sibi a Deo inditum, quo impellebatur, ut mater fieret puellarum pau
perum et derelictarum. Imparem quidem huic operi se existimabat,
simul tamen honori sibi habebat, quod electa esset ad opus tam excel
lens ac sanctum , et adiutrices suas adhortabatur, ut cum laetitia
et fidelitate operam suam praestarent. Benedicta Cambiagio Frassinello
nata est in pago Langasco, in finibus Genuensibus sito, die 2 Octobris
anno 1791, et die 4 eiusdem mensis sacro Baptismi lavacro abluta est.
Parentes eius, Iosephus et Francisca Ghiglione, optimis christianae
vitae exemplis praestabant. Rationibus socialibus compulsi, Ticinum
se transtulerunt, quo melius prospicerent rei familiaris condicionibus;
in eaque urbe Benedicta aetate adolevit. Ut erat bona indole praedita,
in viis Domini alacriter proficiebat. Contigit autem, ut quodam die
superna luce potenter illuminata, quiddam caelestium rerum experta
sit, unde intellexit se ad religiosam ingrediendam vitam vocari. At
parentes huic proposito obstiterunt, et Benedicta, eorum consilium
secuta, assensit se matrimonio iungi cum Ioanne Baptista Frassinello,
in vico Roncho nato, sed in urbe Yiglebano domicilium habenti. Hic
iuvenis notus erat familiaribus Benedictae propter parvam rei rusticae
mercaturam, quam in urbe Ticinensi exercebat. Benedicta, igitur,
nuptias inivit die 7 Februarii anno 1816; ac tunc in domum suam

Acta Ioanni* Pauli Pp. II

697

excipere coepit sororem Mariam, cancro intestinorum affectam, cui


ut curas praeberet, multa obivit gravia incommoda, quae sereno animo
pertulit et semper propter Dei amorem. Duobus annis post matrimo
nium, Benedicta virum rogavit, ut intimo desiderio suo obsecundare
vellet, quod ipsa iam ante nuptias fovebat, nempe se totam Deo dicandi.
Ioannes Frassinello assensit uxoris proposito, cum eaque votum casti
tatis nuncupavit, quod usque ad mortem ambo fideliter servaverunt.
Anno 1825, mortua sorore Maria, Benedicta tandem veram vocationem
suam ad effectum deducere potuit. Nam, plane concorditer cum viro
suo, admissa est inter Ursulinas loci Capriolo vulgo nuncupati, in
finibus Brixiensibus siti ; Ioannes autem, et ipse ingredi voluit in
Ordinem a Somascha appellatum, tamquam frater laicus. Sed post
annum circiter, valetudinis causa, Benedicta ad patris domum redire
compulsa est. Cum prodigiali modo convaluisset, ipsa sibi proposuit
in institutionem incumbere puellarum indigentium et derelictarum
urbis, quae sedes erat Universitatis studiorum et in qua Exc.mus
Aloisius Tosi Episcopus maxima anxitudine angebatur ob statum derelictionis in quo versabantur puellae populares, a familiaribus neglectae
et omnis educationis expertes. Cum pater fortiter obstitisset, qui haud
bene de filiae navitate iudicabat, ipsa statim ac ex morbo convaluit,
Episcopum adivit, ab eo petens, utrum patri sibi oboediendum esset,
an impulsui obtemperandum, quem divinitus sibi inditum censebat.
Episcopus iter terendum indicavit, nempe oportere, ut ipsa in harum
puellarum bonum vires impenderet; quin immo, cum patrem impe
dimento esse sciret, operam dedit, ut vir eius e Novitiatu egrederetur,
hanc ob causam, ut subsidio legis Benedictam muniret atque adiuvaret,
non quidem per communem formam vitae coniugalis, cui sponte ambo
iam renuntiaverant, sed, ad imitationem Mariae et Ioseph coniugii,
per sanctificationem amoris coniugalis unice dediti Deo et supremis
christianae religionis bonis. Sicque die 14 Septembris anno 1826 Ioan
nes Baptista Frassinello habitum dimisit . In Acta Ordinis haec
de eo insueta nota relata est : bene se gessit et cum honore pro
fectus est . Opus a Benedicta inchoatum mox progressum est, atque
sex annorum spatio plus quam centum puellas hospitio excepit, quas
secus vagas per vias urbis esse erraturas certo praevidebatur. Hisce
popularibus puellis christiana educatio ac formatio impertiebatur,
eaedemque instituebatur secundum rationem Scholarum Elementarium, cuius institutionis ipsae usque ad illud tempus erant expertes.
Institutio autem tradebatur rationibus studiorum legi scholasticae eius

698

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

temporis convenientibus et magistris publice approbatis. Benedicta


in urbe et in provincia Ticinensi unica fuit, quae ab Imperatoris Regiis
Potestatibus Austriacis insigne obtinuerit (( Fautricis Publicae Insti
tutionis . Eius educandi modus suavis ac fortis erat, ad modum matris
familiae, quae exemplo et perfectione vitae suae confirmat materni
muneris exercitium. Institutio scholastica, una cum catechetica insti
tutione ac labore, instrumenta fuerunt, quibus Benedicta utebatur ad
puellas suas efficiendas christianae vitae specimina. Si hae numero cre
verunt, adeo ut plus quam 180 essent, hoc tribuendum quidem est eius
inconcussae fiduciae in Divina Providentia positae, sed etiam eius
leni ac forti animo matris spiritualis, eius actuoso paupertatis spiritui,
eius denique privationibus, quibus sibi vel necessaria negabat. Ita
Benedictae Opus incrementa capiebat et magis magisque invalescebat,
fruita per decennium circiter favore et laudibus cum civilium tum reli
giosarum Auctoritatum. At anno 1838, obtrectationibus, calumniis,
persecutionibus tam vehementer lacessita est, ut opus atque urbem
ipsam derelinquere coacta sit, quae illam antea tantopere extulerat.
Benedicta, Dei voluntatem adorans, omnia sua tradidit Episcopo, et
profecta est cum quinque sodalibus et fidissimo Ioanne ad Liguriam
versus. In animo habebat se conferre Rivarolum, quo aliquot ante
annos duo sacerdotes eam invitaverant, sed cum novisset ibi Sorores
Sanctae Paulae Frassinetti iam esse, consilium inivit permanendi
Ronchi, in viri sui patria; idque accidit mense Iulio anno 1838. Ibi
rursus apostolatum suum aggressa est inter incolas loci, novo robore
firmans nascentem suam religiosam Familiam Sororum Benedictinarum a Providentia nam scholam, orphanotrophium atque ephe
beum femnea instituit. Anno 1840 scholam frequentabant quadraginta
alumnae, hoc est fere omnes puellae illius loci, qui tunc parvus erat
pagus. Benedicta, semper amantissima Dei Providentia innixa, salu
tarem navitatem suam alebat animo intendens ad primarium propo
situm operis sui, quod erat : omnia agere secundum Dei beneplaci
tum , eripere e mundi periculis quam plurimas puellas, et quam
plurimas sponsas Christi suscitare , media adhibendo simplicissima
ac pauprrima, quae ipsi praesto erant, ac magis magisque fovendo
evangelicum spiritum plenae deditionis pro Dei Regno. Anno 1847
Venerabilis Serva Dei Iriam misit duas ex sororibus, quae eam Ticino
Ronchum erant secutae. Quae quidem, cum patri ac sorori curas adhiberent simul poterant etiam, secundum spiritum Instituti ac favente
adiuvanteque Matre Benedicta, curas impendere in puellas civitatis,

Acta Ioannis Pauli Pp. II

699

eas praesertim quae magis erant neglectae. Temporis occursu; illa


religiosa domus libero regimine usa est et ad hunc diem Institutum
sui iuris esse pergit. Anno 1851 Benedicta Ticinum revocata est, ibique
domum condidit pro puellis periclitantibus; scholam quoque aperuit,
orphanotrophium et femineum collegium. Hic etiam, rursus acerrima
in eam persecutio orta est, sed ipsa fortiter obstitit. Interim arcessita
erat, ut scholam pro puellis institueret in loco Sancto Quirico appel
lato, et anno 1857 profecta est. In itinere autem in morbum incidit,
cumque ipsi Ronchi permanendum fuisset, duas ex suis sororibus
Sanctum Quiricum misit; sicque Institutum reliquit, via iam aperta
ad eius futuros progressus. Anno 1858, post morbi dolores circiter sex
menses sanctissime toleratos, extremum emisit spiritum Ronchi, die
21 mensis Martii, hora quam ipsa iam ante praeviderat. Benedicta,
quamdiu vixit, semper aggredi debuit varia difficultatum genera. Fere
cotidie abnegandum ipsi fuit sibi suisque consiliis, idque peculiari
modo eius fidem eiusque animi constantiam comprobavit; semper enim
peregrinata est sub signo Dei voluntatis, et, sicut Abraham, in spem
contra spem continenter credens, novarum generationum mater est
effecta. Multum aerumnarum multumque laborum stetit Opus ab ea
conditum pro christiana educatione et formatione puellarum paupe
rum atque derelictarum. Attamen familiam ac domum ipsis dedit;
victum, tutam futuram sortem, artem omnibus procuravit, ut eaedem
aliquando uxores ac matres tales exsisterent, quae sibi, societati et
Ecclesiae honori esse possent. Ad egregium hoc propositum efficien
dum, Benedicta sibi minime pepercit. Nullo abnegationis genere perterrita est; in huiusmodi apostolatum generoso animo se impendit,
secum trahens etiam maritum, qui plene adhaesit novae huic amplifi
catae familiae, sibi ab uxore propositae; ambo autem, propter Regnum
Caelorum, novis familiis christianis formandis se totos dedicaverunt.
Benedicta, Dei voci obsecuta, qui eam non ad privatam neque ad con
templativam vitam vocabat, sed volebat ut filiarum pauperum et
derelictarum mater, magistra ac ductrix esset, in similitudinem
Christi Boni Pastoris, eius sacrificium imitata est magna cum humi
litate, semper sereno animo, plane conscia se hoc modo operam con
ferre ad salutem iuvenilibus animis procurandam. Ipsa memoriam sui
reliquit tamquam mulieris singularis exempli, in eamque aptissime
cadunt tum sententia Proverbiorum, tum verba Episcopi supra relata :
nam Benedicta mulier fortis exstitit quae tota vita sua numquam
non meruit laudes mulieri forti tributas ; quae laudes semper pertinent

700

Acta Apostolicae Sedis

- Commentarium Officiale

ad mulieres quae se ipsas perficere conantur per generosam illam


proximorum sollicitudinem suique deditionis, in quibus posita est plena
feminei ingenii perfectio : haec enim postulat, ut mulieres vel natura
les vel spirituales matres exsistant. Heredes charismatis et pietatis
formae suae Fundatricis, bina Instituta, Ronchi et Iriae condita, lau
dabili sane studio annituntur, ut pretiosa haec sibi tradita bona decursu
temporis integra serventur et latius usque progrediantur unde maxi
mus eveniat Dei Ecclesiae proventus. In praesens, Sorores, quae inter
filias Benedictae recensentur, operam suam praestant in variis terra
rum orbis partibus : scilicet in Italia, in Hispania, in Africa et in
America Latina. Processus de beatificatione Benedictae Cambiagio
Frassinello initium ceperunt anno 1926, fautore Exc.mo Ioseph Balle
rini, Episcopo Ticinensi. Anno 1927, die 21 Martii, Em.mus Cardinalis
Carolus Dalmatius Minoretti, Archiepiscopus Genuensis, Decretum
subsignavit, quo inchoatus est processus ordinarius apud Curiam Ar
chiepiscopalem Genuensem (1927-1932). Cui processui alii quattuor
Processus Rogationales accesserunt, nempe in Dioecesibus Novariensi,
Derthonensi, Ticinensi et Mediolanensi, annis 1927-1929. Anno 1934
Sacra id temporis Rituum Congregatio, postquam a tribunali Genuensi
transumptum processus acceperat, Decretum emisit, quo facultas data
est processum apostolicum instituendi. Item Genuae anno 1935 cele
bratus est processus Super non cultu , qui confirmatus est ab Em.mo
Cardinali Iosepho Siri anno 1973. Anno autem 1940 Sacra Congregatio
Rituum Decretum edidit super scriptis. Die 25 Februarii anno 1956
Sectio Historica eiusdem Congregationis iussa est peragere investiga
tionem et recognitionem documentorum ad parandam Positionem
Historicam, quae, typis edita anno 1979, a Consultoribus Historicis
die 29 Aprilis anno 1980 est excussa et omnino probata. Eadem inse
quenti anno, die 10 Aprilis, approbata est a Congregatione Ordi
naria, et die 4 Maii eiusdem anni emissum est Decretum de Intro
ductione Causae Beatificationis. Die 23 Aprilis anno 1985 Causa
habuit votum favorabile Theologorum Consultorum. Die tandem 4
Iunii eodem anno item favorabile votum dederunt Em.mi Cardinales,
et die 6 Iulii Nos ipsi vero mandavimus, ut Decretum de Heroicitate
Virtutum rite appararetur. Statim post agnitas Virtutes Heroicas,
resumptum est studium de miraculo, quod iam initum erat : de mira
scilicet sanatione Carolae Garlaschelli, quae accidit in pago vulgo
appellato Albuzzano, sito in territorio Ticinensi, anno 1926. Processus
tredecim sessionibus absolutus est, a die 5 Octobris anno 1985 ad diem

Acta Ioannis Pauli Pp. II

701

4 Novembris eiusdem anni, in urbe Ticinensi. Congregatio validitatem


confirmavit die 17 Ianuarii 1986. Coadunatum deinde est die 10 Iulii
eodem anno Consilium Medicorum Congregationis pro Causis Sancto
rum, quod sententiam protulit favorabilem, asserendo talem sanationem
plenam atque perseverantem, scientiae ope explicari non posse. Age
batur enim de meningoencephalitide tyfosa, de eaque prognosis infausta
quoad vitam a medicis lata. Post haec, tum in Congressu Con
sultorum Theologorum habito die 7 Novembris 1986, tum in Congre
gatione Ordinaria Patrum Cardinalium et Episcoporum die 23 De
cembris eiusdem anni coadunata, responsum datum est agi de sana
tione divinitus patrata per intercessionem Venerabilis Benedictae
Cambiagio Frassinello. Nos autem Nostra auctoritate ratam habui
mus hanc sententiam atque Decreto consignato die 3 mensis Ianuarii
annon 1987 declaravimus sanationem puellae Carolae Garlaschelli a
meningoencephalitide typhosa prodigiose factam esse, atque precibus
Benedictae Cambiagio Frassinello esse tribuendam. Post haec omnia,
est statuta dies ad celebrandam sollemnem beatificationem. Hodie vero,
in area ante Petrianam Basilicam patente, hanc sumus inter sacra
formulam elocuti : Nos, vota Fratrum Nostrorum Caroli Mariae
Martini, Archiepiscopi Mediolanensis, Aloisii Gonzaga Langevin, Epi
scopi Sancti Hyacinthi, Ioannis Badr, Episcopi Baiocensis-Lexoviensis, Iosephi Siri, Archiepiscopi Ianuensis-Bobiensis, necnon plurimo
rum aliorum Fratrum in Episcopatu, multorumque christifidelium
explentes, de Congregationis pro Causis Sanctorum consulto, aucto
ritate Nostra Apostolica facultatem facimus, ut Venerabiles Servi Dei
Andreas Carolus Ferrari, Ludovicus Zephirinus Moreau, Petrus Fran
ciscus Jamet et Benedicta Cambiagio Frassinello, Beatorum nomine
in posterum appellentur, eorumque festum die ipsorum natali: Andreae
Caroli Ferrari die secunda Februarii; Ludovici Zephirini Moreau die
vicesima quarta Maii; Petri Francisci Jamet die decima secunda
Ianuarii ; Benedictae Cambiagio Frassinello die vicesima prima Martii,
in locis et modis iure statutis quotannis celebrari possit . Quae vero per
has Litteras statuimus, ea firma sint in perpetuum, contrariis quibus
libet non obstantibus.
Datum Romae, apud Sanctum Petrum, sub anulo Piscatoris, die
x mensis Maii, anno MCMLXXXVII, Pontificatus Nostri nono.
9 AUGUSTINUS Card. CASAROLI, a publicis Ecclesiae negotiis
Loco

Sigilli

In Secret. Status tab., n. 199.882.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

702

Officiale

HOMILIAE
I
In Vaticana basilica habita ob decretos Ven. Servis Dei fratri Arnaldo,
Udalricae Nisch et Blandinae Merten, Beatorum caelitum honores.*

1. (( Abbiamo impresso il sigillo dei nostro Dio sulla fronte dei


suoi servi Nella solennit di Tutti i Santi la liturgia ci parla con l'immagine
dell'Apocalisse. Ecco, l'angelo che possiede il sigillo di Dio vivente.
Ed ecco, una grande folla di ogni nazione, razza, popolo e lingua ,
che sta in piedi davanti al trono e davanti all'Agnello .
1

Tutti costoro sono uniti ai cori degli angeli nell'inno di gloria e


di ringraziamento. Figli e figlie di tutte le nazioni, generazioni,
popoli e lingue annunciano la gioia della salvezza, che hanno trovato
per sempre in Dio per opera dell'Agnello.
Infatti, tutti costoro (( sono passati attraverso la grande tribola
zione )). E tutti hanno lavato le loro vesti, rendendole candide col
sangue dell'Agnello .
3

Oggi il libro dell'Apocalisse ci fa rileggere la verit della loro


intera via terrestre : la verit che brilla sulla fronte dei servi di Dio
come sigillo dell'eterna salvezza.
Il sigillo della santit !
2. Soltanto Dio pu imprimere il sigillo della santit nel cuore
dell'uomo. La liturgia della solennit odierna unisce la visione di
questo sigillo dell'Apocalisse al Vangelo delle Otto Beatitudini. Ci
che ha il suo definitivo compimento in Dio, tre volte Santo, scende
fino alla dimensione della vita umana sulla terra. Diventa la via, su
cui Dio stesso passato come vero uomo.
Diventa la via dei poveri di spirito ... la via degli umili, la via
di coloro che sono tristi di coloro che hanno sete della giustizia
di coloro che sono misericordiosi, puri di cuore, operatori di pace la
via di coloro che soffrono persecuzioni per la giustizia.
* Die 1 m. Novembris a. 1987.
1

Ap 7,2.

Ibid. 7, 9.

Ibid. 7, 14.

Ibid.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

703

la via, sulla quale Dio stesso passato come vero uomo. La via
su cui passato il Cristo.
E passando su di essa ha impresso sulla vita umana il sigillo delle
Otto Beatitudini. Questo il sigillo della santit.
3. La Chiesa guarda oggi con adorazione verso Dio, tre volte Santo.
Allo stesso tempo rende grazie per tutti quei suoi figli e figlie, che
sono stati segnati dal sigillo delle Otto Beatitudini il sigillo della
Santit che Cristo ha posto accanto a tante vie della vita umana in
terra. Venite a me, voi tutti, che siete affaticati ed oppressi, e io vi
ristorer .
5

Che cosa potrebbe esserci di pi grande ristoro per la Chiesa, gi


qui in terra, del riconoscere i frutti della santit negli uomini? Nei
suoi figli e figlie che seguono Cristo sulla via delle Otto Beatitudini?
4. Parmi ces disciples du Christ, marqus du sceau de la saintet,
aujourd'hui j'ai la joie de dclarer bienheureux le Frre Arnould, lui"
qui se laissait saisir par le Saint Esprit sanctificateur, unificateur ,
lui qui disait: C'est dans le Cur de Notre-Seigneur qu'il faut aller
chercher sur la terre le Saint-Esprit surtout .
La saintet s'est forme en lui dans une vie pauvre, dans le travail
assum trs jeune pour aider sa famille : jusqu' son ge adulte, le
futur Frre des Ecoles Chrtiennes rpond pleinement sa vocation de
chrtien : il poursuit sa formation malgr les obstacles. Il vit intens
ment sa foi et il sait s'en faire un tmoin convaincant, autour de lui.
Pauvre, acceptant l'preuve, il est heureux d'avancer d'un pas ferme
vers le Royaume de Dieu.
Avec simplicit, Jules Rche entre dans la condition de religieux
lac. Devenu Frre Arnould, il panouit ses qualits naturelles d'du
cateur : d'un jugement sr, il se rvle un exemple d'quilibre : il
invite ses lves dvelopper leurs connaissances en mme temps que
de bonnes relations humaines et une vie spirituelle exigeante. Son
influence est due autant sa conscience professionnelle qu' son d
vouement gnreux et la profondeur de sa foi.
Sa manire d'tre un cur pur qui il est donn de (( voir
Dieu , c'est une ascse austre, c'est une vie de prire qui a impres
sionn ses frres, c'est l'offrande de lui-mme en union la Passion du
Christ, c'est sa familiarit avec la Parole de Dieu qui le nourrit, c'est
5

Mt 11, 28.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

704

le bonheur de servir Dieu, c'est l'action de grce, qu'il appelait une


<( vraie prire d'amour . Selon le tmoignage d'un retraitant, son
calme, sa prudence, sa lumire, son silence , Frre Arnould les puisait
dans la prsence constante du Saint-Esprit en lui. Nous l'invoquons
afin que le matre spirituel qu'il fut au sicle dernier soutienne au
jourd'hui ses Frres dans leur vie consacre l'ducation sous toutes
ses formes. Et nous lui demandons d'aider les jeunes devenir des
chrtiens adultes, heureux de se reconnatre les fils de Dieu, en recher
chant, selon l'esprit des Batitudes, la justice et la paix.
5. Auch Schwester Ulrika Nisch aus der Ordensgemeinschaft der
Kreuzschwestern von Ingenbohl gehrt zu jener groen Schar aus
allen Nationen und Stmmen, Vlkern und Sprachen, die in weien
Gewndern vor Gottes Thron stehen. Auch sie kommt aus der groen
Bedrngnis eines harten und geprften Lebens, in dem ihre Liebe und
Treue zu Christus in einem berragenden Mae aufgeleuchtet sind.
Darum trgt sie nun das Siegel des lebendigen Gottes auf ihrer
Stirn und darf der Gemeinschaft aller Seligen Gottes zugezhlt
werden.
6

Wir drfen Schwester Ulrika Nisch seligsprechen, weil sich an ihr


in den einunddreiig Jahren ihres irdischen Weges die Bedingungen
der Seligpreisungen des Evangeliums erfllt haben. Wer ihr Leben
kennt, wei von der groen Armut ihrer Kindheit, ihres Dienens an
letzter Stelle, von den Prfungen ihres krnklichen Leibes und einer
zeitweiligen Dunkelheit im Beten. Diese harten Erfahrungen fhrten
Schwester Ulrika zu jener Lauterkeit des Herzen, die in den kleinsten
Dingen die gtige Vaterhand Gottes zu erblicken vermag und von ihm
jede Stunde des Lebens in kindlicher Dankbarkeit entgegennimmt.
Sie war wirklich arm vor Gott.
7

So fand die Liebe Gottes keinen Widerstand in ihrem Denken,


Fhlen und Wollen : Sie hatte ein reines Herz, dem es schon zu
Lebzeiten gegeben war, Gott zu schauen in mystischer Vereinigung.
Ihre Arbeit und ihre Nachtruhe begleitete ein fortwhrendes Gebet;
alles ist ihr zum Gebet geworden, bezeugt ein Beobachter voller
Staunen.
Ganz von Gott erfllt, wurde Ulrika Nisch immer mehr ein Gef
8

Vgl. Offb 7.

Vgl. Mt 5, 3.

Vgl. Mt 5, 8.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

705

seiner Liebe, die all ihr ueres Wirken durchdrang und die ein
fachsten Dienste fr die Menschen ihrer Umgebung zu einer Kost
barkeit machten. In ihrer Gegenwart fhlten sich die Menschen wie
im Paradies. Frwahr : Sie ist selig, weil sie keine Gewalt ange
wandt, sondern allein der Macht einer Liebe ohne Ha vertraut hat.
So konnte Schwester Ulrika barmherzig sein, ohne zu verletzen ;
sie konnte geben, ohne zurckzufordern ; sie konnte reich machen,
obwohl sie selbst arm war, Durch Schwester Ulrika bekam ich eine
neue Seele, bekennt eine Frau mit einem harten Lebensschicksal, die
sich an der Seite der Ordensschwester wieder fr Gott und die Menschen
ffnen konnte.
9

10

Gerade diejenigen, die bei unserer neuen Seligen wahre, selbstlose


Liebe gefunden haben, sind die ersten gewesen, die dieses uerlich
unscheinbare Leben fr wertvoll und gro angesehen haben. Sie haben
erkannt, da hier die Bedingungen der Seligpreisungen Jesu erfllt
waren. Der Herr selbst hat Schwester Ulrika Msch das Siegel einer
Seligen Gottes aufgeprgt.
6. An die Seite der seligen Schwester Ulrika Msch stellt die Kirche
heute noch eine weitere Ordensfrau, die selige Schwester Blandine Mer
ten aus der Kongregation der Ursulinen in Ahrweiler-Calvarienberg.
Die beiden neuen Seligen verbindet ihre gemeinsame Berufung auf dem
sogenannten kleinen Weg zur christlichen Vollkommenheit.
Der liebende Gott braucht nicht hohe auergewhnliche Werke;
er will nur Liebe. Dieser Ausspruch von Schwester Blandine bietet
uns den Schlssel zum Geheimnis ihres heiligmigen Lebens. Was
immer ihr als Schlerin, Lehrerin oder als Ordensfrau aufgetragen
wurde, verrichtete sie mit ganzer Hingabe und Gewissenhaftigkeit.
Tiefster Beweggrund dafr war ihre Liebe zu Gott und zu den Menschen.
Ihre Frmmigkeit und Bescheidenheit, ihre Sanftmut und ihre Reinheit
lieen sie ihren Mitmenschen von frher Kindheit an als Engel
erscheinen.
Schon von ihrem Elternhaus her von tiefer Religiositt geprgt,
stellte Schwester Blandine die hl. Eucharistie, das Wort Gottes und
das Gebet immer mehr in die Mitte ihres Lebens. Die treue Erfllung
ihrer Berufspflichten als Lehrerin verband sie mit einem unermd
lichen Streben nach persnlicher Heiligkeit. Dieses fhrte sie dazu,
' Vgl. Mt 5, 5.
10

Vgl. Mt 5, 7.

A6 - A . A . S.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

706

Officiale

ihren Dienst fr Gott und fr die Menschen durch ein gottgeweihtes


Leben im Kloster auf noch vollkommenere Weise verwirklichen zu
wollen. Durch ihren Eintritt in die apostolisch ttige Ordensgemein
schaft der Ursulinen glaubte unsere neue Selige der Jugend am besten
bei ihrer gottgewollten Entfaltung helfen und sie zu einem Leben aus
christlichem Geist anleiten zu knnen. Diesem Apostolat widmete sie
sich auch als Ordensfrau mit dem ganzen Einsatz ihrer Krfte. Sie
selbst liebte es, dabei unbeachtet zu bleiben, wurde jedoch fr alle zum
Vorbild. In ihrem selbstlosen Dienst fr den Nchsten vollzog
Schwester Blandine zugleich ihre Hingabe an Gott, dem sie sich bei
ihrer ewigen Profe als Opfer angeboten hatte. Gott hat ihr mutiges
Lebensopfer angenommen und sie schon nach elfjhrigem Ordensleben
durch ergeben ertragenes Leiden im Alter von nur fnfunddreiig
Jahren zur Vollendung gefhrt.
Schwester Blandine hat in ihrem Leben nichts Auergewhnliches
getan ; aber ihre alltglichen Aufgaben und Pflichten hat sie auf auer
gewhnliche Weise erfllt. Nach ihrem Tod sind ihr heiligmiges
Leben und Wirken immer heller aufgeleuchtet, so da die Kirche sie
heute den Menschen als Selige feierlich zur Nachahmung vor Augen
stellen kann : den Lehrerinnen und Lehrern, den Erziehern, den Or
densfrauen sowie allen Glubigen, die in tglicher treuer Pflichter
fllung und ttiger Nchstenliebe still und verborgen Christus nach
folgen und so zur christlichen Vollkommenheit streben.
Die beiden neuen Seligen, Schwester Ulrika Nisch und Schwester
Blandine Merten, die die Kirche am heutigen Fest feierlich als Glieder
jener unzhligen Schar aller Heiligen anerkennt, seien fr uns fortan
Frsprecherinnen und Ermutigung, da auch wir zur Herrlichkeit der
Kinder Gottes gelangen.
7. Del Signore la terra e quanto contiene, / l'universo e i suoi
abitanti
La Solennit di Tutti i Santi riconferma e mette in evidenza in
modo particolare la verit delle parole del Salmista.
S ! Dio-Creatore dell'universo ha dato all'uomo la terra e il mondo
visibile. L'uomo diventato padrone del creato e non cessa di
esserlo.
Contemporaneamente la stessa terra, questo mondo visibile, uno
11

Sai 23 [24] 1.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

707

spazio, in cui si rivela all'uomo la santit come traguardo della vita


e senso ultimo della vita in terra.
11 Salmista si chiede :
Chi salir il monte del Signore, / chi star nel suo luogo santo?
La Chiesa gioisce oggi della gloria di Tutti i Santi.
Gioisce della elevazione dei nuovi beati.
Infatti nient'altro, pi della santit dei figli e delle figlie degli
uomini, rivela quel sigillo del Dio vivente , impresso sul volto del
creato.
Davvero ! Del Signore la terra e quanto contiene !
Davvero !
Amen !
12

13

II
In Petriana basilica habita, ob decretos Ven. Servo Dei Georgio Haydock
et Venerabilibus LXXPV" e Magna Britania clericis laicisque Beatorum
caelitum honores.*

1. (( Tu sei il re ...?
Tu lo dici : io sono re. Per questo sono nato e per questo sono
venuto nel mondo : per rendere testimonianza alla verit
Nell'ultima domenica dell'anno liturgico leggiamo questo dialogo
di Cristo con Pilato. Infatti celebriamo oggi la solennit di Cristo Re.
In questo giorno ci dato pure di compiere il rito della beatificazione
di Giorgio Haydock e di 84 martiri inglesi.
Martire colui che, a somiglianza di Cristo, rende testimonianza
alla verit. Pi ancora : rende testimonianza alla stessa Verit che
Cristo.
Davanti a Pilato Cristo disse : Chiunque dalla verit, ascolta la
mia voce .
2

Ecco stanno davanti a noi degli uomini, dei quali si pu dire vera
mente che sono stati dalla verit . Uomini che hanno ascoltato la
voce di Cristo : primo ed eterno Testimone della Verit.
12

Sai 23 [24] 3.

" Ap 7, 2.

D i e 22 m. Novembris a. 1987.
1

Gv 18, 33. 37.

Ibid 18, 37.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

708

2. I martiri inglesi, che stanno oggi al cospetto della Chiesa, hanno


confermato la loro testimonianza alla Verit col sacrifcio della vita.
Hanno creduto sino alla fine nella Croce di Cristo.
Hanno creduto contemporaneamente nella potenza della sua Risur
rezione.
Tutti riceveranno la vita in Cristo ... dal quale v e r r . . . la
risurrezione dei morti .
3

I martiri, la cui gloria oggi proclama la Chiesa, hanno dato la loro


vita per rendere testimonianza alla Verit. Hanno subito la morte.
Subendo la morte, hanno professato la fede nella Vita. In quella Vita,
che stata rivelata al mondo nella risurrezione di Cristo.
In tal modo hanno reso testimonianza anche alla Vita, che per
opera di Ges Cristo pi potente della morte.
La testimonianza alla Verit e la testimonianza alla Vita : ecco
questo il pieno significato del martirio a somiglianza di Cristo cro
cifisso e risorto. Il suo mistero pasquale, rivela il proprio volto reden
tore nella morte dei martiri, subita per rendere testimonianza alla
Verit.
3. This feast of Christ the King proclaims that ali earthly power
is ultimately from God, that his Kingdom is our first and lasting
concern and that obdience to his laws is more important than any
other obligation or loyalty.
Thomas More, that most English of saints, declared on the scaffold :
"I die the King's good servant but God's servant first". In this way
he witnessed to the primacy of the Kingdom.
Today we have declared Blessed another eighty-five martyrs : from
England, Scotland and Wales, and one from Ireland. Each of them
chose to be "God's servant first". They consciousiy and willingly
embraced death for love of Christ and the Church. They too chose
the Kingdom abo ve ali else. If the price had to be death they would
pay it with courage and joy.
Blessed Nicholas Postgate welcomed his excution "as a short cut
to heaven". Blessed Joseph Lambton encouraged those who were to
die with him with the words "Let us be merry, for tomorrow I hope
we shall have a heavenly breakfast". Blessed Hugh Taylor, not knowing
the day of his death, said : "How happy I should be if on this Friday,
on which Christ died for me, I might encounter death for him". He
3

1 Cor 15, 22. 21.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

709

was executed on that very day, Friday 6 November 1585. Blessed Henry
Heath, who died in 1643, thanked the court for condemning him and
giving him the "singular honour to die with Christ".
4. Among thse eighty-five martyrs we find priests and laymen,
scholars and craftsmen. The oldest was in his eighties, and the youngest
no more than twenty-four. There were among them a printer, a bartender, a stable-hand, a tailor. What units them all is the sacrifice
of their li ves in the service of Christ their Lord.
The priests among them wished only to feed their people with the
Bread o f Life and with the Word o f the Gospel. To do so mean t
risking their lives. But for them this price was small compared to
the riches they could bring to their people in the Holy Sacrifice of the
Mass.
The twenty-two laymen in this group of martyrs shared to the
full the same love of the Eucharist. They, too, repeatedly risked their
lives, working together with their priests, assisting, protecting and
sheltering them. Laymen and priests worked together; together they
stood on the scaffold and together welcomed death.
Many women,
too, not included today in this group of martyrs, suffered for their
faith and died in prison. They have earned our undying admiration
and remembrance.
5. These martyrs gave their lives for their loyalty to the authority
of the Successor of Peter, who alone is Pastor of the whole flock. They
also gave their lives for the unity of the Church, since they shared the
Church's faith, unaltered down the ages, that the Successor of Peter
has been given the task of serving and ensuring "the unity of the flock
of Christ". He has been given by Christ the particular role of confirming the faith of his brethren.
4

The martyrs grasped the importance of that Petrine ministry. They


gave their lives rather than deny this truth of their faith. Over the
centuries the Church in England, Wales and Scotland has drawn in
spiration from thse martyrs and continues in love of the Mass and in
faithful adhrence to the Bishop of Rome.
The same loyalty and
faithfulness to the Pope is demonstrated today whenever the work of
renewal in the Church is carried out in accordance with the teachings
of the Second Vatican Council and in communion with the universal
Church.
4

Lumen Gentium, 22.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

710

Officiale

6. Central to this renewal, to which the Holy Spirit calis the Church,
is work for that unity among Christians for which Christ himself
prayed. We must all rejoice that the hostilities between Christians,
which so shaped the age of thse martyrs, are over, replaced by fraternal
love and mutual esteem.
Seventeen years ago forty of the glorious company of martyrs were
canonized. It was the prayer of the Church on that day that the blood
of those martyrs would be a source of healing for the divisions between
Christians. Today we may fittingly give thanks for the progress made
in the intervening years towards fuller communion between Anglicans
and Catholics. We rejoice in the deeper understanding, broader col
laboration and common witness that have taken place through the
power of God.
In the days of the martyrs whom we honour today, there were
other Christians who died for their beliefs. We can all now appreciate
and respect their sacrifice. Let us respond together to the great chal
lenge which confronts those who would preach the Gospel in our age.
Let us be bold and united in our profession of our common Lord and
Master, Jesus Christ.
7. Nella liturgia odierna domina la persona del Pastore : Il Si
gnore il mio pastore . I pensieri del Salmista e del profeta Ezechiele
seguono le stesse orme.
5

Attraverso la persona del Pastore del Buon Pastore possiamo


penetrare, in modo pi semplice, la realt del regnare di Cristo. In
Lui tutto regnare, tutto regno : la sua venuta, la nascita dalla
Vergine per opera dello Spirito Santo, il suo Vangelo, la sua Croce
e la sua Risurrezione. In tutto ci si rivela Cristo-Re come compimento
dell'immagine del Pastore, di cui l'Antico e il Nuovo Testamento
sono profondamente penetrati.
San Paolo ci introduce nella prospettiva definitiva di questo regnare
di Cristo, che riempie la storia dell'umanit.
L'Apostolo scrive: B i s o g n a . . . che egli regni finch non abbia
posto tutti i nemici sotto i suoi piedi. L'ultimo nemico ad essere
annientato sar la morte ... E quando tutto gli sar stato sottomesso,
anche lui, il Figlio, sar sottomesso a Colui che gli ha sottomesso ogni
cosa, perch Dio sia tutto in tutti .
6

Sai 22, 1.
1 Cor 15, 25-26. 28.

Acta Ioanni Pauli Pp. II

711

8. Beati voi, Martiri !


Voi che avete scelto la morte, per rendere testimonianza alla Verit !
Rallegratevi ! Ecco la morte sar annientata da Cristo come l'ul
timo nemico . Il regno di Dio regno di Verit e di Vita.
Rallegratevi ! La vostra testimonianza ha lasciato orme profonde
su cui cammina la Chiesa nella vostra patria e contemporanea
mente in tutto il mondo.
Queste orme conducono verso il Regno, che non tramonta.
Rallegratevi ! Attraverso la vostra testimonianza si sta preparando
il compimento definitivo del mondo in Cristo, quando Dio sia tutto
in tutti .
Rallegratevi !
III
In templo Sancti Petri habita, adstante Ss.mo Dimitrio I Constantinopolitano archiepiscopo et oecumenico Patriarcha.*

Nel deserto preparate la via del Signore, appianate nella steppa


la strada per il nostro Dio .*
1. Questo invito, rivolto un tempo dal profeta agli esiliati del
popolo d'Israele, la liturgia pone oggi sulle nostre labbra per tutti i
discepoli di Cristo che si apprestano a celebrare la festa della sua
Nascita e della sua Epifania, nell'attesa colma di speranza della sua
seconda venuta.
In questi giorni benedetti della visita della Santit Vostra alla
Chiesa di Roma e al suo vescovo, e particolarmente in questo momento,
in cui ci data la gioia di pregare insieme con questa assemblea presso
la tomba dell'apostolo Pietro, le parole del profeta sono risuonate per
invitarci alla azione di grazie, a una pi grande obbedienza alla volont
di Cristo e a una speranza incrollabile nel suo amore.
(( Nel deserto preparate la via del Signore )). Colpiti nel vedere i
deserti di angoscia e di sofferenza che tanto spesso gli uomini attra
versano, e consci della missione di unit e di pace affidata dal Signore
alla sua Chiesa, i miei predecessori Giovanni XXIII e Paolo VI deci
sero con risolutezza, assieme ai Padri del Concilio Vaticano I I , di
impegnarsi personalmente e di impegnare tutta la Chiesa cattolica
D i e 6 m. Decembris a. 1887.
1

la 40, 3.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

712

Officiale

nell'opera di riconciliazione di tutti i cristiani in una stessa comunione


di fede e d'amore, affinch la Chiesa di Cristo potesse pi fedelmente
svolgere la sua missione di annunciare al mondo il Vangelo di salvezza.
Lo Spirito di Dio, che aveva loro ispirato questo santo proposito, illu
minava anche il cuore del Suo illustre e Veneratissimo predecessore nella
sede di Costantinopoli, Sua Santit il Patriarca Athenagoras I, e lo col
mava di saggezza, di speranza, di carit profonda e del vivo desiderio
di lavorare al ristabilimento della piena comunione ecclesiale per la
perfetta bellezza della Chiesa. Il Signore aveva scelto coloro che sareb
bero stati i suoi strumenti per dare inizio alla realizzazione di questa
opera. Il Signore riannodava tra le Chiese di Oriente e d'Occidente delle
relazioni di amore e di pace, affinch esse potessero presto, di nuovo
insieme, preparare per lui la via sulla terra degli uomini.
2. L'eredit che ci hanno lasciato questi pionieri, grandi servitori
di Dio e della Chiesa, ci spinge innanzitutto a rivolgere a Dio la nostra
azione di grazie : (( Sia benedetto Dio, Padre del Signore nostro Ges
Cristo, Padre misericordioso e Dio di ogni consolazione .

E vorrei

evocare, per renderne grazie, alcuni dei grandi e significativi avveni


menti sulla via percorsa insieme dalle nostre Chiese durante questi
ultimi decenni.
Sulla scia dell'ispirato disegno di Papa Giovanni XXIII, il suo
successore Papa Paolo VI si recava in pellegrinaggio nei luoghi in cui
nostro Signore vers il suo sangue per riunire insieme i figli di Dio
che erano dispersi . Sua Santit il Patriarca Athenagoras I lo rag
3

giungeva col e i due pellegrini si incontravano in una stessa preghiera,


dopo secoli di estraneamento e di silenzio.
Il 7 dicembre 1965 si compir domani il XXII anniversario di
quell'evento con una dichiarazione solenne, Paolo VI e Athena
goras I esprimevano la loro volont di cancellare dalla memoria e dalla
storia presente della Chiesa le sentenze di scomunica pronunciate reci
procamente nell'anno 1054. Nel mese di luglio 1967, Papa Paolo VI si
recava in visita alla Chiesa di Costantinopoli e al suo venerato pastore
mentre, qualche mese pi tardi, il 26 ottobre, il Patriarca Athena
goras I era accolto in questa basilica dallo stesso Papa Paolo V I ,
affiancato dai vescovi riuniti allora con lui in Sinodo.
2

2 Cor 1, 3.

Gv 11, 52.

713

Acta Ioannis Pauli Pp. II

Sin dall'indomani della cerimonia dell'inaugurazione del mio mini


stero pastorale nella sede di Pietro, ho tenuto a dire chiaramente che
l'impegno della Chiesa cattolica nel movimento ecumenico irrever
sibile )). Erano questi i sentimenti che mi animavano quando, nel mese
di novembre 1979, mi fu data la gioia di incontrarla nella Sua sede
patriarcale del Fanar. Potemmo allora annunciare insieme che l'inizio
del dialogo teologico tra la Chiesa cattolica e la Chiesa ortodossa era
imminente e potemmo rendere pubblici i nomi dei membri della com
missione mista cattolico-ortodossa incaricata di questo dialogo. I mem
bri della commissione hanno lavorato da allora in poi con la compe
tenza, la perseveranza e la lealt che sono a tutti note. La commissione
ha gi potuto elaborare due documenti che sostengono delle afferma
zioni molto importanti per la continuazione del dialogo.
4

3. Ed ecco che in questo momento solenne e in questi giorni bene


detti, accompagnato da degni metropoliti del Suo Sinodo e da altri
membri della Sua Chiesa, Ella viene, Santit, in uno slancio di amore
fraterno, a scambiare di nuovo con me il bacio della pace e a testimo
niare cos del Suo desiderio sincero, da Lei pure espresso sin dalla Sua
elezione alla sede patriarcale di Costantinopoli, di contribuire al rista
bilimento progressivo della perfetta comunione tra le nostre Chiese.
Non ho evocato che alcuni dei grandi momenti del nostro cammino
comune, ma non dimentico tutto ci che la grazia invisibile dello Spirito
Santo ha realizzato nelle nostre Chiese e nelle loro mutue relazioni per
mezzo della preghiera e della testimonianza evangelica di parrocchie
e di comunit, particolarmente di comunit monastiche, per il tramite
della collaborazione e di incontri a livello locale, attraverso gli scambi
regolari di visite tra Roma e Costantinopoli, in occasione delle nostre
feste patronali, e per mezzo di tanti altri contatti in molteplici forme
con tutte le Chiese ortodosse. Noi dobbiamo veramente rendere grazie
a Dio che, attraverso la Sua visita di oggi e i doni gi ricevuti lungo
il cammino percorso di nuovo insieme, fortifica la nostra speranza per
il cammino che resta ancora da percorrere.
Poich vogliamo essere per i fedeli delle nostre Chiese e per il
mondo null'altro che dei servitori per amore di Ges al fine di
preparare, per loro e con loro, (( la via del Signore , eccoci dispo
nibili e risoluti.
5

22 ottobre 1978, AAS 70 (1978), p. 977.


5

2 Cor 4, 5.

* Is 40, 3.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

714

Officiale

Nel Concilio Vaticano II la Chiesa cattolica ha approfondito la sua


contemplazione del piano di Cristo per la sua Chiesa. Essa ha compreso
quindi pi profondamente la realt della comunione che mantiene nel
l'unit le Chiese particolari presenti nel mondo. Questo approfondi
mento costituisce un importante contributo alla nostra ricerca per
ristabilire una perfetta comunione tra noi. Nel corso dei primi secoli
della nostra storia, noi abbiamo seguito ciascuno la propria via, pur
conservando la nostra comunione di fede e di vita sacramentale, mal
grado le difficolt che potevano sorgere nelle nostre relazioni. Durante
tale periodo, era riconosciuto alla Sede di Roma non solo un primato
d'onore, ma anche una reale responsabilit per presiedere alla carit,
secondo le parole di Sant'Ignazio di Antiochia, e per favorire il mante
nimento della comunione tra tutte le Chiese. Sono conscio che, per
delle ragioni molto diverse, e contro la volont degli uni e degli altri,
ci che doveva essere un servizio ha potuto manifestarsi sotto una luce
abbastanza diversa. Ma, come Lei sa, per il desiderio di obbedire
veramente alla volont di Cristo che io mi riconosco chiamato, come
vescovo di Roma, a esercitare tale ministero. Cos, nella prospettiva
di questa perfetta comunione che noi vogliamo ristabilire, io prego
insistentemente lo Spirito Santo perch ci doni la sua luce, ed illumini
tutti i pastori e i teologi delle nostre Chiese, affinch possiamo cercare,
evidentemente insieme, le forme nelle quali questo ministero possa
realizzare un servizio di amore riconosciuto dagli uni e dagli altri.
Mi permetto, Santit, di chiederLe di pregare con me e per me, affinch
Colui che ci guider alla verit tutta intera

ci detti, sin da ora,

i gesti, gli atteggiamenti, le parole e le decisioni che ci permetteranno


di compiere tutto ci che Dio vuole per la sua Chiesa.
Il Concilio Vaticano II ha chiesto che nello sforzo per il ristabili
mento della piena comunione con le Chiese Orientali si tenga in parti
colare considerazione la natura delle relazioni vigenti tra esse e la
sede di Roma prima della separazione . Queste relazioni rispettavano
8

pienamente la potest di quelle Chiese di reggersi secondo le proprie


discipline . Vorrei assicurarLa, Santit, che la sede di Roma, cos
9

attenta a tutto ci che la tradizione della Chiesa comporta, vuole


rispettare pienamente questa tradizione della Chiesa d'Oriente.
7

Ov 16, 13.

* Unitatis
Ibid., 16.

redintegratio,

14.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

715

4. In questi istanti di raccoglimento, noi vogliamo mantenerci in


adorazione davanti al Mistero della Santa Trinit e supplicare che la
sua grazia ci penetri, deboli e poveri quali siamo, e ci aiuti nella nostra
missione cos piena di speranza per la Chiesa e per il mondo.
Attraverso la figura del pi grande dei profeti, che il santo Van
gelo ci ha presentato qualche istante fa, lo Spirito di Dio ci permette di
meglio comprendere uno degli atteggiamenti fondamentali che il Si
gnore attende da noi. Noi accogliamo questo invito in vista del com
pito pastorale che ci proprio, ma esso si rivolge anche a ogni ministro
della Chiesa, a ogni fedele, secondo la sua vocazione. Con il santo pro
feta Giovanni il Precursore, abbiamo la certezza della continua venuta
di Dio nella storia dell'umanit. Come lui, noi vogliamo preparare la
via del Signore. Come lui, noi vogliamo indicare nel Cristo l'unico
liberatore dal peccato, dalla sofferenza, e dalla morte, venuto per di
rigere i nostri passi sulla via della pace , poich i cristiani d'Oriente
e d'Occidente, ormai insieme e, con un pi forte amore, debbono dire
al mondo, con le parole e con gli atti, che il Signore venuto, viene e
verr sulla via degli uomini.
10

Nei confronti di una responsabilit cos grande e cos necessaria,


10 imploro per noi, Fratello amatissimo, per i nostri Fratelli nell'epi
scopato e per tutti i fedeli di Cristo, la grazia dell'umilt, poich noi
non siamo (( degni di chinarci per sciogliere i legacci dei sandali di
Colui che noi annunciamo. Questa missione e questo atteggiamento
non sono forse evocati nelle magnifiche Deisis delle icone e degli
affreschi delle basiliche d'Oriente e d'Occidente, in cui il santo profeta
Giovanni Battista, rivolto verso Cristo, suo Signore, lo indica con la
mano e con l'umile movimento di tutto il suo essere?
11

In queste Deisis vediamo, pure, la Madre del Redentore nello


stesso atteggiamento di umilt, che indica anch'ella il suo Figlio e il
suo Signore, ripetendoci incessantemente : Fate quello che vi dir .
Ieri sera, nella basilica di Santa Maria Maggiore, edificata in onore
della divina maternit della Vergine, abbiamo potuto pregarla insieme.
In questa celebrazione eucaristica, io le domando di intercedere presso
12

11 suo divin Figlio. Insieme abbiamo cantato la lode di Dio, insieme


abbiamo ascoltato la sua Parola, insieme imploriamo la grazia di
10

Lc 1, 79.

11

Cf. Me 1, 7.

12

Gv 2,

5.

716

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

essere fedeli al Vangelo. Malgrado una tale testimonianza di comunione,


noi non potremo ancora bere insieme allo stesso calice; ci per noi
fonte di una sofferenza che amareggia il nostro cuore. Voglia Cristo,
per il tramite delle preghiere della sua santissima e immacolata Madre,
mantenerci nella pace e nella speranza. Voglia Egli tramutare la nostra
sofferenza in un incentivo a lavorare instancabilmente per ritrovare
presto la piena comunione tra di noi e preparare insieme, sulla terra
degli uomini, una strada per il nostro Dio . Amen.
13

ALLOCUTIONES
I
Ad episcopos Conferentiae Berolinensis sacra limina visitantes.*

Liebe

Mitbrder

im

Bischofsamt!

1. In der Gewiheit unserer tiefen Verbundenheit als Glieder des


Bischofskollegiums und unserer inneren Einheit in Christus, der uns
auch gegenwrtig auf dem Weg des Gottesvolkes voranschreitet, emp
fange ich euch heute, am Ende eures Ad-limina-Besuches, gemeinsam
hier im Vatikan, dem Ort des bleibenden Glaubenszeugnisses des
Apostels Petrus und seiner Nachfolger. Euch allen gilt mein brder
licher Gru. Zu Beginn gedenken wir auch jener Mitbrder, die an
unserer Begegnung nicht teilnehmen, und besonders des verdienten
Bischofs Schaff ran, der aus Altersgrnden die Brde seines Amtes
in der Leitung der Dizese Dresden-Meien nun jngeren Hnden
berlt.
Mit Freude gre ich in euch ferner die Priester, die Ordensleute
und alle katholischen Mnner, Frauen und Jugendlichen, die euch,
den Oberhirten der Berliner Bischofskonferenz, anvertraut sind. Mit
besonderer Anteilnahme habe ich im Juli dieses Jahres euer Katho
likentreffen in Dresden verfolgt und mit meinem Gebet begleitet. Ich
mchte euch und allen daran Beteiligten einen herzlichen Glckwunsch
aussprechen fr die umsichtige Vorbereitung dieses Treffens, fr die
beeindruckende Teilnahme aller Gruppen eurer Ortskirche in glubigem
13

Is 40, 3.

Die 27 m. Novembris a. 1987.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

717

Selbstbewutsein und beispielhafter geistlicher Freude, fr die fest


liche und zuversichtliche Darstellung unseres Glaubenslebens, das nie
manden bedroht, sondern sich auch dem glaubensfernen Mitmenschen
in der Liebe Christi ffnet.
2. Die Situation eurer Ortskirche ist davon geprgt, da ihr in
einer Umwelt lebt, die Gott oft nicht kennt oder wieder vergessen hat.
So ist es eine eurer wichtigsten Aufgaben, euch zusammen mit den
anderen Christen eures Landes um jene grundlegende Evangelisierung
zu bemhen, die die Bekehrung von den Gtzen zu Gott bewirkt,
damit die Menschen dem lebendigen und wahren Gott dienen kn
nen. Es ist ja unsere gemeinsame berzeugung, da sich die tiefste
und wahre Sehnsucht des Menschen letztlich auf Gott richtet, der
allein Wahrheit, Leben und Freiheit in Flle ist. Der euch umge
bende Atheismus und Materialismus hat viele Gesichter. Es bedrngt
euch ein alle gesellschaftlichen Bereiche beanspruchender weltanschau
licher Atheismus, der Religion fr verkehrtes Denken hlt. Es bedrngt
euch noch mehr der auch anderswo verbreitete praktische Alltagsma
terialismus, der das Herz stumpf und die Augen blind macht.
1

Mehr und mehr setzt sich jedoch bei nachdenklichen Menschen


die Erkenntnis durch, da eine Weltanschauung, die die Wirklichkeit
Gottes aus dem Leben des Menschen und der Gesellschaft ausklammert,
auch nicht den wahren irdischen Bedrfnissen des Menschen und den
groen Problemen von Gegenwart und Zukunft gerecht werden kann.
Lat euch darum als kleine Kirche in eurem Land nicht entmutigen !
Ihr habt in eurer Gesellschaft eine wichtige und unersetzliche Auf
gabe : Seid Zeugen des lebendigen Gottes ! Helft durch euer Lebens
und Glaubenszeugnis, da andere Zugang gewinnen knnen zu den
Quellen des Lebens, die uns das Evangelium Christi so reich erschliet !
Ihr drft gewi sein, da andere Ortskirchen in vergleichbarer Situa
tion mit Aufmerksamkeit auf euer missionarisches Zeugnis schauen,
um daraus fr sich selbst Anregung und Ermutigung zu schpfen.
3. Wahrhaft Zeugnis ablegen fr Gottes heilvolle Gegenwart kann
aber nur, wer selbst bereit ist zu stndiger Umkehr und Heiligung
des Lebens. Die Wirksamkeit eures Glaubenszeugnisses nach auen
wird von der Intensitt abhngen, mit der sich alle Glubigen auf den
Ruf Jesu Christi einlassen, der gesagt hat : Ihr sollt vollkommen
1

Vgl. 1 Thess 1, 9.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

718

Officiale

sein, wie es auch euer himmlischer Vater ist. Und der Apostel
Paulus wiederholt diese Aufforderung mit den Worten : Das ist es,
was Gott von euch will, eure Heiligung. Wir knnen der Welt nur
dann etwas bringen, wenn wir uns zuvor vom Herrn ergreifen und
zu neuen Menschen umwandeln lassen. Darum wird ein Schwerpunkt
eures pastoralen Wirkens und Lebens in euren Gemeinden und Fami
lien in dem Bemhen bestehen mssen, die lebendige Verbindung
mit Jesus Christus, unserem Herrn, zu festigen und zu vertiefen.
Getrennt von mir knnt ihr nichts vollbringen, sagt der Herr.
2

Schon die Beschrnkung der ueren Mittel und Mglichkeiten


zwingt dazu, da ihr euch auf die wesentlichen seelsorglichen Aufgaben
konzentriert. Sorgt dafr, da in allen kirchlichen Lebensuerungen
jene tiefe Christusverbundenheit und Geisterflltheit die Quelle allen
Handelns bleibt. Sie kann der Kirche auch in einer Minderheitensitua
tion berzeugende Strahlkraft und unerschtterliche Hoffnung ver
leihen. Ich stimme voll jenem Grundsatz zu, den ihr in eurem viel
beachteten Pastoralbrief vom 8. September des vergangenen Jahres
an eure Priester und Diakone aufgestellt habt : Christen, deren Glau
ben das ganze Leben durchformt, werden wie ein positives Ferment
in jeder Gesellschaft wirken, auch in der unsrigen.
Mit Freude blicke ich auf die auch in eurer Mitte sich bildenden
geistlichen Gemeinschaften und Bewegungen, die, vom Heiligen Geist
angeregt, der Kirche neue Lebenskrfte schenken. Die letzte Bischofs
synode hat sie in einer besonderen Weise gewrdigt und ermutigt.
Dankbar sehe ich die verhltnismig zahlreichen geistlichen Berufun
gen bei euch, die der Kirche helfen, Gott im Geist und in der Wahr
heit anzubeten. Ich habe durch euch erfahren vom kraftvollen Glau
benszeugnis so vieler junger Christen, die in Ausbildung und Beruf
treu zu Christus und zur Kirche stehen. Die Erfahrung solcher sicht
baren Frchte des Geistes drfen euch dankbar und zuversichtlich
werden lassen.
5

4. Der grundlegende Weg, auf den die Kirche gerufen ist, ist der
Mensch, und zwar der Mensch in all seinen konkreten Lebensbedingun
gen. berall dorthin so drfen wir im Glauben wissen ist euch
2

Mt 5, 48.

1 Thess 4, 3.

Joh 15, 5.
5

Pastoralbrief der Bischfe in der D D R vom 8. September 1986.

Vgl. Joh 4, 23.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

719

Christus bereits vorangegangen. Ja, es stimmt, was Sie, verehrter Herr


Kardinal, in der Predigt beim Hauptgottesdienst in Dresden gesagt
haben : Dieses Stck Welt eure Heimat ist wahrhaft keine
gottlose Welt. Daher ist fr uns Christen dieses Land ein Zuhause,
weil Christus in ihm wohnt. In eurem bereits zitierten Pastoral
brief habt ihr in lobenswert klarer und doch auch differenzierender
Sprache euren Mitchristen und vor allem den Seelsorgern die geistigen
und praktischen Wege in diese Welt erschlossen und Kriterien fr
ein unbefangenes und zugleich selbstbewutes Vorgehen in den einzel
nen Lebensbereichen entwickelt.
Die Kirche mu den Menschen in seinen Sehnschten und Hoff
nungen, in seinen ngsten und Nten, in seiner ganzen Widersprch
lichkeit zu verstehen suchen. Das ist nur mglich, wenn die Hirten
und Mitarbeiter der Kirche in brderlicher Solidaritt das Leben der
Menschen ihres Landes teilen und sich mit ihnen verbunden wissen.
Das umfangreiche caritative Werk eurer Kirche ist ein sprechendes
Zeugnis dieser Solidaritt mit den Armen und Kranken, den Hilflosen
und Leidenden, zu der uns die Liebe Christi drngt. Es wird nicht
leicht sein, angesichts des Rckgangs der caritati ven Ordensberufe
diese Huser und Werke als Sttten christlicher Diakonie in jedem
Fall weiterzufhren. Mit dem Dank fr jene, die bisher dieses groe
Werk getragen haben, verbindet sich die Hoffnung, da sich viele
Laienchristen mgen berufen wissen, hier ihrem Glauben im Dienst
der Caritas einen berzeugenden Ausdruck zu geben. Dabei ermutige
ich euch, auch neue Nte des heutigen Menschen in den Blick zu
nehmen, die sich aus den modernen Lebensbedingungen mit ihrem
Trend zur Isolierung und Schwchung des Einzelnen in manchen
Bereichen ergeben.
Eure Gemeinden werden so fr die Gescheiterten, fr die im Leben
zu kurz Gekommenen und Benachteiligten, fr die in mancherlei
Hinsicht Schwachen Zufluchtssttten der Menschlichkeit und prak
tischer Solidaritt. ffnet die Tore der Kirche weit fr alle, die nach
der Liebe unseres Erlsers Ausschau halten. Schenkt auch jenen Auf
merksamkeit und Zuwendung, die vielleicht im Vorraum der Kirche
stehenbleiben und sich noch nicht zu einem vollen Ja zu Christus
entscheiden knnen. Auch ihnen gilt das Wort des Herrn : Kommt
alle zu mir, die ihr euch plagt und schwere Lasten zu tragen habt.
Ich werde euch Ruhe verschaffen.
7

Mt 11, 28.

720

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

Schlielich gehrt zu dem der Kirche aufgetragenen Dienst auch


der Einsatz fr die Wrde des Menschen. So werden die Hirten der
Kirche auch weiterhin dort ihre Stimme mahnend erheben, wo unver
uerliche Rechte des Menschen in Gefahr sind ; sie werden auch
fr den Schutz des vorgeburtlichen Lebens eintreten, fr den freien
Wirkungsraum der Kirche besonders auch in der Unterweisung und
Begleitung der Jugend. In diesem Zusammenhang untersttze ich aus
drcklich die ebenfalls von euch in Dresden vorgetragene Bitte, da
eure Christen in Zukunft, und zwar auf ganz normalem Wege wie
so viele katholische Christen anderer Lnder, nach Rom pilgern knnen,
um dem Heiligen Vater zu begegnen. Ihr werdet aber auch in den
Bereichen die Hilfe der Kirche anbieten, in denen sie vom Evangelium
Christi her einen Beitrag fr das Gemeinwohl der Gesellschaft und
der in ihr lebenden Mitbrger leisten kann. Die Christen in eurem
Land mchten zu Recht ihre Begabungen und Fhigkeiten in eure
Gesellschaft einbringen, ohne dabei jedoch ihre Glaubensberzeugungen verleugnen zu mssen.
So wird eine Kirche, die in Wort und Tat die Menschenfreund
lichkeit Gottes bezeugt und selbst praktiziert, die Herzen der Men
schen mehr und mehr fr die Annahme des menschgewordenen Got
tessohnes Jesus Christus bereiten.
Liebe Mitbrder ! Mge Gott, unser treuer und barmherziger Vater,
euch bei eurem nicht leichten Hirtendienst sttzen und fhren und
euer Herz mit der Freude am Herrn reich fllen. Er erhre unser
Gebet, das wir am Ende unserer brderlichen Begegnung mit den
Worten der Liturgie an ihn richten wollen : Herr, unser Gott, wir
haben uns im Namen deines Sohnes versammelt und rufen zu dir :
...mach uns hellhrig fr unseren Auftrag in dieser Zeit und gib
uns die Kraft, ihn zu erfllen. Das erbitte ich euch, euren Mitar
8

beitern und allen Glubigen in euren SeelSorgsgebieten mit meinem


besonderen Apostolischen Segen.
* Oration der 1. W o . im JK.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

721

II
Ad

exc.mum

virum

Stephanum

Erasmum

Mapunda,

Malaviae

apud

Sanctam Sedem constitutum Legatum.*

M r Ambassador,
It is my pleasure to welcome you to the Vatican and to receive the
Letters accrediting you as Ambassador Extraordinary and Plenipotentiary of the Republic of Malawi.
I thank you for the good
wishes you have conveyed from His Excellency Ngwaza Dr H. Kamuzu
Banda. I would ask you kindly to extend my wrmest greetings to
him and to assure him of my prayers for ali the people of your country.
As you have pointed out, the Holy See has a special interest in
upholding moral and spiritual values. Such values are essentia! for
integral human development and they correspond to the deepest longings
of the human heart. The well-being, not only of individuis arid of the
family as the primary celi of society, but also of nations themselves
and, indeed, of ali mankind is intimately connected with right conduci
in human affairs. A sense of responsibility, solidarity, truthfulness,
respect for the legitmate rights and freedoms of others thse are
some of the necessary ethical building blocks of a just and harmonious
society.
On the other band the weakening of thse values threatens the dignity
and rights of persons and erodes the very fabric of society. Very often
the tensions that disrupt peace and hinder development in the world
are due to individuai and collective selfishness, and thus, in the ulti
mate analysis, they spring from the human heart and from an insufficient commitment to the common good. Henee, people's moral goodness is a major factor in the development of justice and peace. In this
the Church has a specific contribution to make. This is an important
part of the service she renders to the human family.
At the same time, the Church is far from indifferent to basic and
primary human needs. That is why, as you recalled, the Holy See has
appealed to the richer nations of the world to help alleviate the
problems faced by developing countries. It also explains the reason
for the Church's efforts in your own nation and throughout Africa, to
provide health care, ducation and other services, while she also carries
out her principal role of proclaiming the Gospel of Jesus Christ. In
Die 28 m. Novembris a. 1987.
47 - A . A . S.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

722

Officiale

this respect I thank yon, Mr Ambassador, for your kind words about
the contribution that the Church is making to the improvement of the
livs of the people of Malawi.
There are many ways in which the politicai community and the
Church can and should collaborate in serving the social body. The
Second Vatican Council reminds us that "this service can be more
effectively rendered for the good of ali, if each (the politicai community
and the Church) works better for wholesome mutual coopration". In
this process the Church shows respect for the politicai freedom and
responsibility of Citizens and fosters thse values among them.
1

In this context, dialogue has a pivotai role to play.


It enables
peoples to corne to know each other and to discover the values and
traditions peculiar to each community and nation. It is capable of
opening doors that have been closed by misunderstanding and prjudice.
It is a patii of moral and spiritual enrichment. And for yourself, as a
diplomatie reprsentative, dialogue is one of the primary ways in which
you are able to contribute to the progress of your country.
Mr Ambassador, as you assume your new responsibilities I assure
you of the full coopration of the Holy See. I ask Almighty God to
grant you health and happiness in your work and to bless ali the people
of Malawi with enduring peace.

III
Ad Ss.mum Dimitrium I, oecumenicum Patriarcham, qui Summum Pontificem invisit habita.*

Saintet,
Bni soit celui qui vient au nom du Seigneur
Cette bndiction du psalmiste me parat tout fait approprie
pour exprimer les sentiments qui m'habitent en ce premier jour de
votre visite l'Eglise de Rome et son vque.
Vous venez nous au nom du Seigneur.
Nous vous accueillons au nom du Seigneur.
En lui, nous sommes Frres par la grce du baptme et du sacer1

Gaudium et Spes, 76.

* Die 3 m. Decembris a. 1987.


1

Psaume 118, v. 26.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

723

doce. Cher Frre dans le Seigneur, soyez le bienvenu ! Avec un cceur


plein de joie, je vous accueille, vous qui venez en plerin aux tombeaux
des saints aptres martyrs Pierre et Paul, vous qui, en nous rendant
visite, accomplissez le ministre de la charit, de l'unit et de la paix.
Il y a huit ans, j'avais le grand bonheur de pouvoir changer le
baiser de paix avec vous en votre rsidence patriarcale du Phanar.
L'accueil que vous-mme et votre Eglise m'avez rserv alors fut si
marqu d'estime et si dense d'affection que j'en garde toujours le sou
venir vivant et reconnaissant. Ce souvenir accrot ma joie de vous voir
aujourd'hui parmi nous et de pouvoir vous tmoigner une gale estime
et une pareille affection.
Anims d'une mme charit fraternelle, nous prierons ensemble ces
jours-ci pour le bien de nos Eglises et pour que notre commun Seigneur
leur accorde la grce d'une parfaite communion dans la foi et l'amour.
Nous ne manquerons pas non plus d'intercder ensemble pour ce monde
auquel nous sommes envoys et que Dieu a aim au point de donner
son Fils unique pour le sauver.
Nous chercherons ensemble rpondre aux exigences de l'heure
prsente, selon la volont du Seigneur, en nous ouvrant l'illumination
de son Esprit.
Avec la certitude que nous pouvons compter sur l'aide de Dieu afin
que votre visite porte des fruits pour sa gloire, je redis Votre Saintet,
leurs Eminences les Mtropolites qui L'accompagnent, ainsi qu'aux
rvrends diacres et aux distingus lacs qui sont venus avec vous :
soyez les bienvenus au nom du Seigneur !
2

IV
Ad Tanzaniae episcopos sacra limina visitantes.*

Dear Brothers in our Lord Jesus Christ,


1. I am pleased to welcome you, the members of the Episcopal
Conference of Tanzania, on this occasion of your ad Limina visit. Your
prsence today enables us to strengthen "the bonds of unity, charity
and peace" which we share in the Apostolic College. As "God's fellow
workers" we are gathered here in the name of our Lord Jesus Christ
1

Cf. Jn 3, 16-17.

* Die 4 m. Decembris a. 1987.


1

Lumen

1 Cor 3:9.

Gentium, 22.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

724

Officiale

near the tomb of the Apostle Peter. And just as Jesus chose Peter and
the other Apostles, so too have we been chosen and ordained as their
successors through the imposition of hands and the invocation of the
Holy Spirit. Together with the Apostles we have inherited the task
of bearing witness to the Gospel of God's grace and to the ministration
of the Spirit and of God's glorious power to make men just.
3

I appreciate the kind words which Cardinal Rugambwa has spoken


in your name and on behalf of the People of God in Tanzania. Please
help me to reciprocate by taking back to the faithful entrusted to you
my greetings of grace and peace.
Assure them of my prayerful remembrance.
It is my fervent hope to be able to accepi the kind invitation to
visit Tanzania in the not too distant future. My desire is to repeat
the life-giving message of truth, the Gospel of Jesus Christ. To all
who willingly listen to my voice I shall proclaim the Good News of
salvation, so that the prson of Christ and his Gospel may be ever
better known and accepted. I also wish to see firsthand the faith of
your people and their love for Christ and his Church. Just as the
Apostle Paul wrote to the first Christians at Rome, I repeat to ali the
faithful in Tanzania : "I thank my God through Jesus Christ for all
of you
without ceasing I mention you always in my prayers, asking
that somehow by God's will I may now at last succeed in coming to
you. For 1 long to see you, that I may impart to you some spiritual
gift to strengthen you, that is, that we may be mutually encouraged
by each other's faith, both yours and mine".
5

2. My dear Brothers : as pastors in Tanzania, know that in your


labours for the sake of the Gospel you are not alone. You are supported
by the Successor of Peter and the entire College of Bishops. I am
aware of the pastoral concerns which you face each day, and I praise
the many initiatives which you have undertaken. Thanks to the abun
dant grces bestowed by Almighty God on the Church in Tanzania,
the power of the Gospel has taken firm root in the hearts of the faithful
and enabled the Church to grow.

Cf. Rom 15:16; Acts 20:24.

Cf. 2 Cor 3:8-9.

Rom

1:8-12.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

725

Dring the past five years you have witnessed a rapid growth of
your local Churches from three and a half to over four and a half mil
lion members. A new Archdiocese and new Diocses have been
established, and there has been an increase in the number of clergy
and men and women Religious. AU of this growth has been accompanied
by a consolidation of diocesan structures and apostolic works.
I am pleased to encourage you and ali the priests, Religious,
catechists and laity who have laboured to bring about this expansion
of the Kingdom of God in Tanzania. As I stated at the time of your
last ad Limina visit : "The criterion of your effective ministryyour
efective episcopal ministryis absolute fidelity to Jesus Christ and
his word. It is up to us to plant and to water ; God himself will give the
increase and make the seed of his word grow in his own good time.
He demands our trust, our obdience in preaching his message, our
patience in awaiting the full harvest of salvation".
6

3. Following the recent meeting of the Synod of Bishops, I wish to


stress that the work of evangelization is the aptismal responsibility
of all those in your pastoral care. As the Second Vatican Council
teaches, "the obligation of spreading the faith is imposed on every
disciple of Christ, according to his abili ty". Thus all lay Christians,
specifically by virtue of Baptism, are called by the Lord to engage in an
efective apostolate : "For by its very nature the Christian vocation is
also a vocation to the apostolate".
7

While expressing my gratitude to ali the priests and missionaries


working in Tanzania, I also wish to encourage the laity to be true
witnesses to Christ, builders of the Christian community, helping to
transform the world with Gospel values. The witness of an exemplary
Christian life is already an act of evangelization. I hasten to add that
the witness of Christian living through example is not enough in itself.
It has to be preceded and accompanied by the proclamation of the
Good News of salvation in Christ, which is at the heart of all the
Church's action of evangelization. And both thse essential lments
must be sustained by prayer and sacrifice.
4. In a society such as yours where a great part of the population
belongs to traditional African religions, I praise the many lay
Discourse of 9 October 1981.
7

Lumen Gentium, 17.

* Apostolicam Actuositatem,

2.

Acta Apostolicae

726

Sedis - Commentarium

Officiale

catechists, men and women, who are making an important contribution


to the proclamation of the Gospel. They are direct witnesses to the
faith and your active collaborator in establishing, developing and
increasing the practice of Christian life.
I am confident that they
will always find the assistance they need, and that they will be given
a continuing formation, suited to the needs of the communities which
they serve. Catechists have an indispensable role in the whole process
of evangelization. They are involved in developing the initial faith of
your people and in bringing them to the fulness of Christian life.
While striving in an organic and systematic way to initiate their
hearers into the fulness of Christian life, catechists need to make the
Gospel incarnate in the lives and culture of your people. Indeed, one
of the priorities of your ministry is the consolidation and transformation of your culture in accordance with the Gospel.
"The 'ac
culturation' or 'inculturation' which you rightly promote will truly
be a rfection of the Incarnation of the Word, when a culture, transformed and regenerated by the Gospel, brings forth from its own living
tradition original expressions of Christian life, clbration and
thought " .
9

10

Dear Brothers : I am well a wre that you are called to bear daily
witness to Christ in a country where Christians and Muslims live side
by side. As you know, the Church makes every effort to engage in
religious dialogue with Islam. The truth that the pian of salvation
includes ali who acknowledge the Creator offers us a solid basis for
such dialogue and for peace ful coexistence with Muslims.
5. I am pleased to learn that there are various initiatives directed
towards the apostolate of youth.
This apostolate should be one of
your highest priorities, for the young people represent the future of
the Church. Your youth associations need to be centres of formation
in accordance with the teaching of the Church, and centres where young
people prepare to assume politicai and social positions as Citizens and
Christian leaders. It is through your efforts in ensuring the Christian
ducation of youth that the Church in Tanzania will be able to act as a
vital moral force. In faithfulness to Jesus, you must hand on to your
young people ali that he commanded to be taught.
12

Cf.

Catechesi Tradendae, 18.

10

Cf.

Catechesi Tradendae, 53.

11

Address to Bishops in Nairobi, Kenya, 7 May 1980.

12

Cf. Mt 28:20.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

727

6. I wish to express my affection for ali the priests, both diocesan


and religious, who labour with you in shepherding the flock. Each
brother priest is meant to be with us "a servant of Jesus Christ, called
to be an Apostle, set apart for the Gospel of God".
The Second
Vatican Council reminds us that "the ministry of priests takes its start
from the Gospel message". It goes on to emphasize that the'ministry
of the word fnds its completion in the Eucharist, which is "the source
and summit of the whole work of evangelization"
I would like to say this to you : always remember the importance of
having a fraternal love for your priests. "Before being the superiors
and judges of your priests, be ... always ready to understand, to
sympathize and to help. In every possible way encourage your priests
to be very open with you". As brothers to your priests, you will share
their burdens and help them grow spiritually through retreats and
days of recollection. It is also of great benefit to their continuing
formation to provide opportunities for theological renewal and study,
so that they can deepen their understanding of the documents of the
Second Vatican Council and of the Magisterium. In addition, thse
gatherings are an occasion for discussing together your pastoral
concerns.
13

14

15

16

7. With gratitude to Almighty God I note the increase in diocesan


priests in Tanzania. With the missionaries decreasing in number and
not being replaced, it is ever more necessary for their work to be taken
up by priests from among your own people.
I am pleased to learn that your minor seminaries have many
students.
didates.

This of course demands a careful slection of suitable can


Similarly, the attention and support which you give to your

seminarians and to their training in the five major seminaries will


ensure the quality of those whom you will ordain to the priesthood for
service in your local Churches.

I assure you of my solicitude in this

endeavour, so essential to the Church's mission.

I would also stress

the importance of providing well-qualified priests for the spiritual,


acadmie and pastoral formation of your seminarians.
I note that there has been a steady growth in the number of

13

Rom

14

Presbyterorum

15

Ibid.,

16

Paul V I , Sacerdotalis Caelibatus, 92.

1:1.
Ordinis,

2.

5.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

728

Officiale

Religious. The members of the Institutes of consecrated life consti tu te


a leaven of authentic Christian living, and it is important that every
diocesan congrgation of Religious should reflect its specific charism
in appropriate forms of apostolic work. In your work with Religious
I know that you will always show them the Church's great love for
them in their lives o f service.
Over the past hundred and twenty years the proclamation of the
Gospel in Tanzania has been largely accomplished by missionary
priests, Sisters and Brothers, who with great heroism and holiness
have planted the seeds of the Church. Following their example, may
you seek to further the growth of the Kingdom of God with immutable
fidelity.
My Brothers : be assured of my continued prayers that the Most
High God will bestow upon you and upon the people and Government
of Tanzania the blessings of peace, justice and prosperi ty. I commend
you and your local Churches to the intercession of Mary, who is "a
sign of sure hope and solace for the pilgrim people of God".
In the
love of Jesus her Son I impart my Apostolic Blessing.
17

V
Ad eos qui conventui de Biomedica scientia et iure interfuerunt coram
admissos.*

Illustri

Signori,

1. Sono lieto di accogliervi in Udienza in occasione del vostro Con


vegno Nazionale sui problemi giuridici della Biomedicina . A tutti
rivolgo il mio saluto cordiale.
Il tema, sul quale avete scelto di appuntare quest'anno le vostre
riflessioni, sottolinea il fatto incontestabile che nuovi e gravi problemi
si pongono oggi in campo giuridico a seguito dei progressi realizzati
dalla medicina.
Gli sviluppi della ricerca biomedica hanno reso possibile una cono
scenza sempre pi completa del genoma umano ed oggi si tenta di
disegnare la mappa e il sequenziamento di quel microcosmo biologico,
che rappresentato dal codice genetico.
17

Lumen

Gentium,

68.

* Die 5 m. Decembris a. 1987.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

729

Da questa conoscenza scaturiscono nuove possibilit per la preven


zione e cura di malattie ereditarie. Da essa, per, derivano anche pro
blemi nuovi di rilevanza etica ed anche giuridica, sui quali occorre
prendere posizione. Occorrer in particolare elevare adeguate barriere
giuridiche, affinch non si verifichi alcuna selezione degli esseri umani
ispirata all'eugenismo n sia indotta la interruzione della vita embrio
nale o fetale a motivo dell'esistenza di un difetto genetico o di una
malattia ereditaria.
Inoltre, nessuna utilit sociale o scientifica e nessuna motivazione
ideologica potranno mai motivare un intervento sul genoma umano,
che non sia terapeutico, cio in se stesso finalizzato al naturale svi
luppo dell'essere umano.
2. L'ordinamento giuridico non pu disinteressarsi di questi pro
blemi, giacch per sua natura esso chiamato a definire i diritti fon
damentali della persona e a configurare gli strumenti della loro difesa
e promozione.
Allo stesso modo, la scienza giuridica non pu non prendere a cuore
la difesa dell'identit genetica di ogni essere umano, nato o nascituro.
Mancherebbe ad un suo preciso compito. Il senso civile e ancor pi la
dottrina evangelica ci impegnano, oggi pi che mai, a far s che il
diritto soccorra attraverso lo strumento delle leggi ogni persona umana,
tanto pi chiaramente e vigorosamente quanto pi fragile e indifesa
la vita del singolo di fronte al crescente potere tecnologico.
La difesa dell'integrit e della dignit della persona certamente e
anzitutto compito di ogni individuo e di ogni cittadino chiamato a
rispettare in s il dono della vita, che non gli appartiene ; anche l'ordi
namento giuridico tuttavia dovr farsi carico della tutela di tale dono,
nel quale sta il valore primario e fondamentale di ogni umano consorzio.
3. Le nuove frontiere della medicina non sono soltanto quelle della
genetica e della procreazione artificiale. Prospettive assai promettenti
si sono aperte anche sul fronte delle applicazioni pratiche della medi
cina : nella tutela della salute, nella cura delle malattie, nell'assistenza
ai malati gravi e ai morenti. Anche su queste frontiere si profilano,
per, le minacce di spinte ideologiche e culturali contrastanti col
rispetto della persona umana e con le stesse finalit dell'assistenza
medica.
L'avanzare di una cultura utilitaristica che, come ha introdotto la
legalizzazione dell'aborto, cos ora sollecita quella dell'eutanasia, e

730

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

sempre pi esplicitamente giustifica la sperimentazione sull'uomo senza


tener conto del rispetto dovuto all'integrit del soggetto, un fatto
allarmante che la classe sanitaria non pu da sola affrontare senza
l'aiuto del diritto.
Infatti, se vero che il diritto non pu disinteressarsi degli even
tuali abusi compiuti nelle applicazioni incontrollate della medicina,
altrettanto vero che le leggi devono far sentire il loro sostegno a quanti,
scienziati e terapeuti, sono impegnati a combattere le malattie e a
recare sollievo alla sofferenza dei malati, rendendo all'uomo un servizio
che degno di ogni considerazione e riconoscenza.
4. Il diritto e la medicina sono due antiche discipline, due universi
scientifici, che per la loro natura e origine possono utilmente incon
trarsi nella ricerca di mezzi, strutture e sussidi atti ad assicurare la
difesa, la promozione e il progresso dell'uomo, di tutto l'uomo e di
ogni uomo.
Aftinch non accada, tuttavia, che il loro incontro si riduca ad uno
scontro infruttuoso o ad un deludente compromesso, sar necessario
che tanto la scienza medica quanto il diritto facciano riferimento ad
un terzo polo pi elevato, quello di una adeguata antropologia, avente
il suo centro ispiratore nella ontologia della persona umana : di qui
sgorgano quei valori etici, a cui deve attenersi ogni attivit, specie se
direttamente ordinata alla tutela e alla promozione dell'essere umano.
La fede cristiana, poi, che considera la dignit dell'uomo nella luce
del Verbo Incarnato, apre a tale antropologia ulteriori orizzonti di
trascendente grandezza.
dell'auspicare, illustri Signori, che la vostra riflessione possa tro
vare nelle prospettive esposte spunti illuminanti per le opportune dedu
zioni in campo giuridico, invoco sui vostri lavori l'assistenza divina e
di cuore vi benedico.
VI
Ad Gabonis episcopos occasione oblata ad limina visitationis.*

Chers Frres dans Vpiscopat,


1. C'est avec beaucoup de joie que je vous souhaite la bienvenue
Rome, l'occasion de votre traditionnelle visite ad limina , la
seconde dj depuis notre rencontre Libreville, lors de mon voyage
au Gabon en fvrier 1982.
Die 7 m. Decembris a. 1987.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

731

Je remercie vivement Monseigneur Makouaka, Evque de Francevill et Prsident de la Confrence episcopale gabonaise, de s'tre
fait trs aimablement votre porte-parole.
En vous adressant mes fraternelles salutations, j'ai naturellement
prsent l'esprit les prtres, les religieux, les religieuses, les cat
chistes et tous ceux qui, en assurant divers services, vous assistent dans
votre tche pastorale ; je vous prie de leur transmettre mes sentiments
de profonde affection et aussi ma gratitude pour la part active et gn
reuse qu'ils prennent l'uvre commune d'vanglisation.
Vous venez resserrer vos liens de communion avec le collge episco
pal tout entier, travers la personne de Y Evque de Rome, et fortifier
votre attachement, ainsi que celui des fidles de vos diocses, au
Successeur de Pierre. Je souhaite de tout cur que votre plerinage aux
tombeaux des saints Aptres et votre visite au Saint-Sige vous appor
tent joie et rconfort dans votre ministre.
2. Je voudrais avec vous rendre grce au Seigneur du don de la
foi que votre pays a t l'un des premiers accueillir en Afrique cen
trale et qui a port du fruit. Il semble mme qu'il y ait aujourd'hui,
parmi la jeunesse gabonaise, un regain d'intrt pour la personne du
Christ et pour son message. Cela se remarque au nombre accru des
rponses l'appel de Dieu par l'entre de jeunes dans la vie religieuse
ou sacerdotale. C'est avec joie notamment que j'ai appris que les petits
sminaires Saint-Kisito d'Oyem et Saint-Jean de Libreville avaient
reu davantage de candidats, comme aussi le grand sminaire. On peut
y voir un motif d'esprance pour l'avenir, en constatant la gnrosit
de jeunes qui ont le courage de tout quitter pour suivre le Christ et
russir ainsi leur vie.
3. Vos rapports quinquennaux m'ont laiss voir o se situent vos
proccupations pastorales et, par consquent, dans quels domaines
vous avez l'intention de porter vos efforts.
Vous souhaitez investir beaucoup dans la formation d'un lacat
gabonais capable de tmoigner authentiquement de sa foi. En cela,
vous tes bien dans la ligne trace par le rcent Synode des Evques
qui considre cette tche comme prioritaire : Les chtiens lacs prou
vent une soif de vie intrieure, de spiritualit, et un dsir croissant
d'engagement missionnaire et apostolique. [...] La formation intgrale
de tous les fidles, lacs, religieux et clercs, doit tre aujourd'hui une
priorit pastorale )).*
1

Message au Peuple de Dieu, 29 octobre 1987, n. 12.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

732

Officiale

Notre premier devoir de pasteurs, en effet, est de porter la Parole


de Dieu aux hommes afin qu'il deviennent le peuple fidle , fortifi
par la pratique sacramentelle, engag dans les activits vitales de
l'Eglise, sous la motion de la grce et de la charit. Les lacs chrtiens
ont une mission spirituelle qu'ils tiennent de leur baptme et de leur
confirmation. Leur foi, loin d'tre absente de leurs engagements pro
fessionnels, doit les encourager transformer la socit selon le plan
divin et les appeler construire un monde favorisant la promotion int
grale de l'homme et son insertion active dans la socit.
Je vous exhorte donc poursuivre l'ducation de la foi de votre
peuple par une catchse approprie. De la sorte, les fidles acquer
ront la maturit ncessaire qui leur vitera d'tre ballotts tout vent
de doctrine et leur permettra d'affronter efficacement le proslytisme
des sectes, actives dans votre pays.
Dans ce labeur d'approfondissement de la foi, les coles catho
liques, qui jouissent d'une grande estime au Gabon, demeurent des
uvres cl. Dans le pass, elles ont contribu former l'lite de votre
pays et d'autres pays africains. Puissent-elles maintenir l'esprit chr
tien parmi les gnrations qui les frquentent et aider les jeunes
bien comprendre le contenu de la foi et l'exprimer dans le langage de
leur culture !
4. A la base de la vie du peuple fidle , il y a la famille et le
mariage chrtiens. Vous mesurez le long chemin parcourir pour
affermir cet lment fondamental dans les structures sociales. C'est une
des missions du lacat d'vangliser la socit familiale, de permettre
ceux qui la composent, poux et enfants, de tendre vers l'idal que
recherche la communaut entire des chrtiens. Dans l'exhortation
apostolique Familiaris consortio, je relevais : La famille chrtienne,
en effet, est la premire communaut appele annoncer l'Evangile
la personne humaine en dveloppement et conduire cette dernire,
par une ducation et une catchse progressives, sa pleine maturit
humaine et chrtienne .
2

Le Synode des Evques a rappel, une fois encore, le rle irrempla


able de la famille dans la pdagogie de la foi, souhaitant que celle-ci
devienne une vritable "Eglise domestique" o l'on prie ensemble,
o l'on vit le commandement de l'amour de manire exemplaire, o la
2

N . 2.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

733

vie est accueillie, respecte, protge . Dans la pastorale des couples,


3

que vous animez et que vous encouragez, la participation active de


foyers dj chrtiennement engags vous sera prcieuse. C'est travers
un rseau de familles o l'Evangile est mis en pratique que se trans
mettent les valeurs morales et spirituelles auxquelles la jeunesse gabo
naise redevient plus sensible.
5. Parmi vos proccupations majeures, j'ai relev galement la
question des vocations. Celles-ci ne sont pas encore assez nombreuses,
malgr les signes prometteurs auxquels j'ai dj fait allusion.
L'Eglise au Gabon doit de plus en plus reposer sur la responsabilit
des Gabonais,

tout en demeurant ouverte l'entraide fraternelle

d'agents apostoliques venus d'autres pays, et ouverte aussi, ds main


tenant, l'envoi en mission des Gabonais eux-mmes, auxquels des
diocses l'tranger pourraient faire appel.
L'veil et la persvrance des vocations sacerdotales et religieuses
continuent donc, juste titre, de retenir toute votre attention. A cet
gard, il est bon de noter que l'exemple de ceux qui sont dans le sacer
doce et le dsir, pour des jeunes, de s'y engager sont lis. Aussi est-il
important, que ces jeunes aient sous leur regard le spectacle de prtres
heureux dans leur sacerdoce, entretenant avec leur evque une relation
personnelle de qualit. Chaque prtre doit pouvoir faire l'exprience
que l'vque n'est pas un responsable lointain mais un pasteur proche
de ceux qui, les premiers, partagent avec lui le service des fidles. Une
relle solidarit entre prtres et vques, une convivialit joyeuse et
dynamique constituent pour les jeunes un encouragement important
percevoir les appels que le Seigneur leur adresse.
6. Chers Frres dans l'piscopat, je prie Dieu pour que ces consi
drations, offertes votre rflexion lors de votre visite, vous affermissent
dans votre foi, vous renouvellent dans votre esprance et vous confirment
dans l'amour que Dieu vous porte et qu'il porte votre peuple.
Que le Seigneur fasse fructifier le beau travail que vous accomplissez
avec zle ! Confions-le ensemble la Vierge Marie, Reine des Aptres,
vers qui nos regards se font encore plus suppliants en l'Anne mariale.
De grand cur, je vous bnis, ainsi que vos collaborateurs et tous les
fidles de vos diocses.
3

Message au Peuple de Dieu, n. 7.

734

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

VII
In aedibus Pontificii Instituti Orientalis, ad academicas Auctoritates,
docentes et alumnos habita.*

1. A conclusione di questo giorno festivo dedicato alla Vergine


Maria, dopo il tradizionale incontro con la popolazione romana ai
piedi della Immacolata a Piazza di Spagna, e dopo la liturgia euca
ristica nella Basilica di Santa Maria Maggiore, sono lieto di incon
trarmi con voi per la ricorrenza del 70 anniversario di fondazione
dell'Istituto Orientale.
Saluto i Signori Cardinali Simon Lourdusamy e William Baum
ed i fratelli Arcivescovi e Vescovi, qui convenuti. Rivolgo un cordiale
pensiero al Rettore, Padre Gino Piovesana, ai Professori, agli alunni
ed ex-alunni presenti, lieto, altres, di ammirare i nuovi ambienti, di
recente ristrutturati.
Mi caro incontrarmi con voi nel nome della Vergine Madre di Dio,
la Theotocos, venerata in Oriente ed in Occidente con la fervida fede
che scaturita dalla dottrina dei Padri e dalle solenni dichiarazioni
dei primi Concili della Chiesa. attorno all'immagine della Vergine
Maria, che per la sua Fede ed obbedienza gener sulla terra il Figlio
di Dio, che noi ci sentiamo confortati dalla speranza che lo spirito di
fraternit e di unit tra Oriente ed Occidente trover impulso e grazia
per una comunione sempre pi intensa e feconda.
(( E non posso non aggiungere in questo momento che questa spe
ranza di nuovo cresciuta, aumentata, con la visita di S. S. il Patriarca
Dimitrios I di Costantinopoli, con i rappresentanti del suo Sinodo Pa
triarcale. Abbiamo ancora negli occhi la sua figura e nel cuore la sua
profonda spiritualit .
Come noto, l'Istituto Orientale fu voluto dal mio Predecessore
Benedetto XV, il quale lo associ alla Congregazione per le Chiese
Orientali quale strumento necessario di studio e quale centro di irra
diazione per tutta la Chiesa cattolica della teologia, della spiritualit
e della vita dell'Oriente cristiano. Pio XI volle dare rinnovato incre
mento all'Istituto, lo port nell'attuale sede, e lo associ all'Istituto
Biblico ed all'Universit Gregoriana per l'affinit di alcune discipline,
anidndolo alla Compagnia di Ges.
Die 8 m. Decembris a. 1987.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

735

2. Dobbiamo riconoscere aggi che le prospettive dei miei Predeces


sori hanno trovato nei nostri tempi nuove e pi vaste conferme. Da
queste l'Istituto Orientale potr trarre motivi incoraggianti di impegno
ulteriore.
Va ricordata, anzitutto, la linea di azione scaturita dal Concilio
Vaticano II, che ha voluto promuovere una migliore conoscenza dei
grandi tesori spirituali contenuti nella comune tradizione occidentale
ed orientale. La grande eredit teologica dell'Oriente deve essere accolta
come parte sostanziale della riflessione sistematica sui dati della Rivela
zione, giacch da essa possibile trarre, per ogni trattato teologico,
ricchi spunti e stimolanti prospettive. La conoscenza delle Chiese
orientali e della loro dottrina appare, perci, un campo singolarmente
vasto, aperto alla ricerca costante e sistematica, per un servizio a
tutte le Comunit cristiane. In tale impegno questo luogo accademico
ha svolto e svolge una funzione privilegiata, che si rivela singolarmente
feconda per una sempre pi chiara intesa con le Chiese orientali. Essa
pertanto si pone come segno vivo e qualificato di un dialogo che va
sempre continuato nella prospettiva del traguardo della piena unit.
ben noto, in secondo luogo, che nei nostri tempi aumentata,
per molteplici cause, la migrazione di fratelli dall'Oriente verso l'Occi
dente. Ci pone problemi pastorali di indiscutibile urgenza per il bene
delle anime. Di qui deriva, anche sul piano pratico, l'opportunit che
la conoscenza della eredit dell'Oriente sia inserita nel curriculum
degli studi teologici dei Pastori d'anime.
In terzo luogo, giusto ricordare l'intensa collaborazione che l'Isti
tuto Orientale sta offrendo, con la sua Facolt di Diritto Canonico, alla
revisione del Codice di Diritto Canonico Orientale e per la pubblica
zione delle fonti.
3. Desidero, perci, rinnovare in questa circostanza l'espressione
della mia riconoscenza verso la Congregazione per le Chiese Orien
tali e verso quella per l'Educazione Cattolica, che tanta parte hanno
avuto ed hanno nella promozione dell'attivit dell'Istituto. Allo stes
so tempo, l'attestazione della mia grata fiducia si volge a voi, Padri
della Compagnia di Ges, ed ai vostri collaboratori in questo Isti
tuto, al cui prestigio contribuiscono le vostre numerose pubblica
zioni non solo per la conoscenza della storia, della teologia, della
spiritualit e della liturgia orientale, ma anche per l'intensa opera
di divulgazione, che con intento pastorale ed ecumenico esse promuo-

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

736

Officiale

vono in tutto l'Occidente. Come (( validi rematori cos vi defin


Pio XI al cenno della suprema Guida di tutta la Chiesa, voi, e quanti
vi hanno preceduto, avete saputo portare, per la maggior gloria di
Dio, la fatica di un lavoro instancabile, segnato talvolta da silenziosi
sacrifici, che il Signore ben conosce.
Affido alla Vergine tutta l'opera e la missione dell'Istituto Orien
tale. L'esempio di Maria e la sua intercessione sostengano lo spirito e
la vocazione ecclesiale di coloro che operano qui. La Madre di Dio sia
presente nel servizio che qui si compie, come presente nella Chiesa,
pellegrina nel mondo per il servizio della fede. Essa avvalori, con la
speranza che non delude, ogni generosa impresa.
A tutti la mia Benedizione.
VIII
Ad exc.mum virum Radulfum Richardum

Alfonsiii,

Argentinae

Prae-

sidem.*

Seor

Presidente:

1. Es para m motivo de viva satisfaccin recibir esta maana al


Supremo Magistrado de la Nacin Argentina y a las Personalidades
que lo acompaan. A todos doy mi ms cordial bienvenida.
En esta circunstancia vienen a mi memoria las dos ocasiones en
que he tenido el gozo de pisar el suelo argentino. La primera, en
junio de 1982, cuando como mensajero de paz quise hacerme presente
en unos momentos particularmente difciles en la historia de la Nacin.
La segunda, en este ao que termina, me permiti encontrarme con
las amadas gentes de todo el pas, cuyo recuerdo conservo an vivo
en mi memoria. Fueron das de ricas vivencias espirituales y humanas,
compartidas en intensas celebraciones de fe y esperanza, en las que
los argentinos mostraron sus profundos sentimientos religiosos que
brotaban de sus corazones en un clamor de paz y de justicia.
Esta visita fue una peregrinacin de gracias al Seor por el don
de la paz restablecida y asegurada entre dos pases hermanos
Argentina y Chile, cuyas relaciones se haban visto seriamente per
turbadas a causa del diferendo austral.
Las gentes de ambos pases, que durante aquellos das me acom
paaron durante mi peregrinar a lo largo y ancho del cono sur ame* Die 11 m. Decembris a. 1987.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

737

rieancyhan sido elocuente testimonio de la firme voluntad de conservar


la paz que anima a los dos pueblos y que se plasm en el vigente Tratado
de paz y amistad.
2. En la Argentina, adems, se haba iniciado ya el proceso de
pleno restablecimiento de las instituciones democrticas, lo cual como
tuve ocasin de sealar en mi encuentro con el mundo poltico en la
Casa Rosada constituye un momento privilegiado para que los
argentinos sean cada vez ms conscientes de que todos estn llamados
a participar responsablemente en la vida pblica, cada uno desde su
propio puesto. Por su parte, los Obispos de la Nacin, movidos
por su solicitud pastoral, no han dejado de alentar, desde el campo
que les es propio, el esfuerzo solidario y colectivo para superar las
dificultades que obstaculizan la voluntad de construir una comunidad
que tenga como fundamento la bsqueda de la verdad, el amor por
la justicia, la vocacin a la libertad. En un reciente documento afir
maban ellos : Debemos reconocer que el presente Estado de derecho,
en el cual es necesario progresar, favorece un mayor aprecio por la
libertad, el respeto por la autoridad legtima, una participacin efectiva
en distintos niveles, la ocasin para promover una autntica moder
nizacin, y el ejercicio de la solidaridad en un pueblo que busca,
sin haberlos encontrado todava, los definitivos caminos de reconci
liacin )).
1

3. El futuro, ciertamente, se presenta como un gran desafo a la


capacidad creadora y a la voluntad de entendimiento de los argentinos.
Por ello, es ms necesario an que, inspirados por los valores morales
que han configurado su ser histrico, descubran con ojos nuevos sus
propias races y progresen en su caminar siempre abierto a la esperanza.
Esta esperanza cobra an ms consistencia, si evaluamos las metas
conseguidas sobre el transfondo del pasado histrico de la Repblica.
En efecto, Argentina desde su nacimiento se inspir en una decidida
voluntad de acogida para todos. Los proceres argentinos dieron vida
a un pas grande y generoso, en el que cualquier ciudadano pudiese
lograr una existencia digna de la persona humana. A ellos les movi
la esperanza, fundada en Dios fuente de toda razn y justicia ,
de formar una comunidad nacional prspera y justa.
2

N . 3.

Prembulo de la Constitucin.

48 A . A. S.

738

Acta Apostolicae

Sedis - Commentarium Officiale

. Hoy es particularmente necesaria una conciencia colectiva fun


dada sobre estos principios. En efecto, el mundo contemporneo
surcado por tantas tensiones y desequilibrios busca la realizacin
de modelos de convivencia civil, de principios seguros y experimen
tados capaces de mantener unida la familia humana. A escala nacio
nal, la Argentina se empe desde sus orgenes por hacer realidad esa
convivencia entre razas y pueblos; de aqu que su proyecto originario
tenga an plena actualidad y merezca la pena de que todos, en esfuerzo
unitario, hagan cuanto est en su mano por hacer fructificar en nuestros
das la experiencia de ciudadana iniciada el siglo pasado.
Somos conscientes de que este empeo tan noble atraviesa un mo
mento cargado de dificultades. Por ello, es necesaria una gran respon
sabilidad social a todos los niveles ; es imprescindible que cada uno
reconozca y trabaje por el bien comn de todo el pas.
5. En este sentido, durante mi reciente viaje apostlico, quise refe
rirme en repetidas ocasiones a la reconciliacin de los argentinos.
A ello me mova el convencimiento de que para superar las diferencias
es necesario buscar puntos comunes de entendimiento y consenso. Por
su parte, la Iglesia en Argentina desde su propia misin acom
paa y alienta este proceso de acercamiento y fraternidad a todos los
niveles. No se puede olvidar que muchos problemas que afectan a la
vida social e incluso poltica, tienen su raz en el orden moral. Por
ello la Iglesia, con su accin evangelizadora y educadora, dignifica
las relaciones humanas, favorece la convivencia y orienta para vivir
libremente en el marco de la justicia y del respeto mutuo.
Finalmente, deseo hacer notar que a esta ardua tarea de construir
valores se opone una pretendida actitud secularista que lleva al hombre
a hacer referencia a s mismo de modo exclusivo, olvidando su dimensin
transcendente. Se crea as una innegable indiferencia, sea respecto
del bien comn antes sealado, sea respecto de la identidad histrica
y permanente de un pueblo. Consecuencia lgica es el oscurecimiento
de aquella plataforma originaria de valores comunes, por lo que el
futuro se torna incierto, y se hace difcil proponer objetivos comunes
capaces de suscitar la participacin de todos.
Seor Presidente, antes de concluir este encuentro, deseo reite
rarle mi vivo agradecimiento por esta visita, y en su persona rindo
homenaje a toda la Nacin argentina, mientras pido a Dios que
derrame abundantemente la sabidura y la prudencia, para que puedan
plasmar un presente proyectado hacia el futuro, en bien de todos los
hombres.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

739

IX
Ad exc.mum Virum Alexandrum Cachia Zammit, Melitae apud Sedem
Apostolicam constitutum Legatum.*

Signor

Ambasciatore,

dell'accogliere le Lettere Credenziali, con le quali Ella d solenne


inizio alla sua missione di Ambasciatore Straordinario e Plenipoten
ziario della Repubblica di Malta presso la Santa Sede, desidero anzi
tutto esprimerLe il mio sincero ringraziamento per le nobili parole test
pronunziate, mentre rivolgo un deferente pensiero al Presidente e al
l'intera popolazione maltese, dei cui cordiali sentimenti Ella si fatto
eloquente interprete.
Il messaggio, da Lei ora presentato, mi oifre la gradita occasione di
rievocare i rapporti di affezione e di stima che la Sede Apostolica ha da
sempre avuto con Malta. Non posso certamente soffermarmi, in questo
momento, sui singoli motivi che la rendono cara, ma, anche conside
rando brevemente l'arco della sua storia, non posso non accennare ad
alcune note distintive, quali la sua dignitosa fierezza, la sua ricchezza
morale, il suo patrimonio culturale ed artistico e, soprattutto, la sua
anima profondamente religiosa. noto, infatti, come il popolo maltese
dal giorno in cui l'apostolo Paolo approd, in condizioni drammatiche,
ai lidi di quella suggestiva terra e vi accese la luce del Vangelo, non
ha cessato di rischiarare il suo cammino con la fiaccola della fede cri
stiana, salvaguardando i valori dello spirito, della famiglia e della
integrit del costume. A queste virt desidero, oggi, rendere testimo
nianza, e dare atto al coraggio dei Maltesi, i quali, nonostante difficolt
di vario genere, hanno conservato attraverso i secoli la propria identit
etnica e le proprie radici storiche.
2. Ho molto apprezzato l'accenno che Ella ha fatto al rinnovato
impegno del popolo maltese per la promozione della pace, di questo
sommo bene, da cui dipende il futuro dell'uomo ed insieme il progresso
della societ. Malta, posta nel bel mezzo del mare Mediterraneo, ha un
ruolo significativo da svolgere in favore di un ordine pi giusto, pi
rispettoso oltre che degli inalienabili diritti umani delle fonda
mentali e legittime libert dei singoli e delle comunit nazionali.
A questa vocazione storica e geografica il Governo di Malta, ne sono
Die 12 m. Decembris a. 1987.

740

Acta Apostolicae Sedis -

Commentarium

Officiale

certo, sapr dare un contributo efficace, favorendo il rispetto di ogni


cittadino, soprattutto dei pi deboli e meno favoriti, la giustizia, lo
sviluppo sociale ed economico, l'intesa, la solidariet e la concordia di
tutti i cittadini sul piano nazionale, e la collaborazione sul piano inter
nazionale, particolarmente nel bacino mediterraneo.
La Chiesa, da parte sua, non far mancare il suo specifico apporto,
come sempre ha cercato di fare secondo le condizioni dei tempi, nel
corso della sua storia due volte millenaria, come Ella, Signor Amba
sciatore, ha ricordato.
Neil'adempiere al dovere di evangelizzazione, che le stato affidato
dal suo Fondatore divino, la Chiesa riserva un impegno particolare
alla promozione integrale della persona umana in tutte le sue esigenze,
non solo individuali ma anche comunitarie. La fede cristiana offre,
infatti, eccellenti stimoli e aiuti anche per l'opera di costruzione di
un mondo pi giusto.
Nella realizzazione di quest'opera, lo Stato e la Chiesa, dovendo
servire le stesse persone che sono al contempo membri della Chiesa e
della comunit civile, non possono sottrarsi al dovere di collaborare,
con i mezzi loro propri, nel rispetto della reciproca autonomia. Perch
ci possa avvenire in modo ordinato e fruttuoso, essi devono ricercare
insieme le forme pi adeguate di collaborazione, anche mediante intese,
qualora se ne ravvisi l'opportunit.
In tale contesto, auspico che possa concludersi con reciproca soddi
sfazione il dialogo iniziato a vari livelli tra i rappresentanti della
Santa Sede e della Chiesa particolare, da una parte, e dello Stato,
dall'altra, allo scopo di definire importanti questioni di comune
interesse.
Non dubito, per il resto, che i rapporti tra la Chiesa e lo Stato
saranno sempre animati da spirito di amichevole cooperazione, nella
comune sollecitudine per il bene spirituale e l'incremento civile e
sociale della cara Nazione, che Ella, Signor Ambasciatore, da oggi
rappresenta presso la Santa Sede.
Con questi auguri Le esprimo il mio cordiale benvenuto ; e mentre
formulo voti per un fruttuoso compimento della sua alta missione, di
cuore imparto a Lei, ai Rappresentanti del Governo e all'intera popo
lazione maltese la mia speciale Benedizione.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

741

ITINERA APOSTOLICA
EX HABITIS DUM SUMMUS PONTIFEX CIVITATES FOEDERATAS AMERICAE
SEPTEMTRIONALIS PERAGRAT DELECTAE ALLOCUTIONES.
Miamiae, ad Presbyteros coram admissos.*

Dear brother Priests,


1. Coming here today, I wish to open my heart to you and to
celebrate with you the priesthood that we all share.
"Vobis sum
Episcopus, vobiscum sacerdos". I am convinced that there is no better
way to start than to direct our thoughts and our hearts to that Shepherd
whom we all knowthe Good Shepherd, the one High Priest, our
Lord and Savior Jesus Christ.
My heart is full of gratitude and praise as / express my love for
the priesthood, the beautiful vocation, the wonderful vocation in which
we particpate not because we are worthy, but because Christ has
loved us, loves us and has entrusted to us this particular ministry
of service. And I thank God for you, my brother priests. In the words
of Saint Paul: "I thank G o d . . . whenever I remember you in my
prayersas indeed I do constantly, night and day".
1

I am also grate ful to you my brother priests for your welcome


of fraternal love, expressed personally and through Father McNlty
as your reprsentative. I address my words to ali of you prsent here
and to ali the priests in the United States. To all of you I express
my gratitude for your ministry, for your persvrance, for your faith
and love, for the fact that you are striving to live the priesthood,
close to the people, in truththe truth of being ministers of Christ
the Good Shepherd.
As priests, we all hold a "treasure in earthen vessels".
Through
rto merit of our own, and with ali our human weaknesses, we have
bees called to proclaim God's word, to celebrate the sacred mysteries,
especially the Eucharist, to care for the People of God, and to continue
the Lord's ministry of reconciliation. In this way, we are servants
both of the Lord and of his people, being ourselves constantly called
to conversion, constantly invited to "walk in newness of life".
2

* D i e 10 m. Septembris a. 1987.
1

Tim 1:3.

* 2 Cor 4 : 7 .
3

Rom 6:4.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

742

Officiale

I have come to the United States, my brother priests, in order to


confirm you in your faith, according to the will of Christ.
I have
come to you because I want ail distances to be bridged, so that,
together, we may grow and become ever more truly a communion of
faith, hope and love. I affirm you in the good gifts you have received
and in the generous response you have made to the Lord and his
people, and I encourage you to become more and more like Jesus
Christ, the Eternai High Priest, the Good Shepherd.
Saint Paul reminds us, as he reminded Timothy, to be fearless in
serving Christ: "The Spirit God has given us is no cowardly spirit,
but rather one that makes us strong, loving and wise.
Therefore,
never be ashamed of your testimony to our Lord ... but with the
strength which comes from God bear your share of the hardship which
the Gospel entails". We know that proclaiming the Gospel and living
out our ministry very definitely entail hardship. It would be wrong
to reduce priestly life to this one dimension of suffering, but it would
also be wrong not to recognize this dimension or to resent it when
we encounter it. We are not exempt from the human condition, nor
can we ever escape that emptying of self, after the example of Jesus,
who "was himself tested through what he sufifered".
4

2. It is important that we find satisfaction in our ministry, and


that we be clear about the nature of the satisfaction which we can
expect. The physical and emotional health of priests is an important
factor in their overall human and priestly well-being, and it is necessary to provide for thse. I commend your Bishops and you your
selves for giving particular attention to thse matters in recent years.
Yet, the fulfillment that comes from our ministry does not, in the
final analysis, consist in physical or psychological well-being ; nor can
it ever consist in material comfort and security.
Our fulfillment
dpends on our relationship with Christ and on the service that we
offer to his Body, the Church. Each of us is most truly himself when
he is "for others".
3. And just here, of course, arises a problem for us in our ministry.
So much is asked of us by so many diffrent people, and so often it
seems that our response is inadequate to their needs.
Sometimes
* Cf. Lk 22:32.
5

2 Tm 1:7-8.

Heb 2:18.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

743

this is due to our own human limitations. We can then be tempted


to indulge in excessive self-criticism, forgetting that God can use our
weakness as easily as our strength in order to accomplish his will.
It is a great credit to you, my brothers, that you are striving to be
merciful and gentle and forgiving like the Good Shepherd whom you
know and imitate and love, and to whom you have pledged your
fidelity. No other path is possible.
Sometimes, however, what is
asked of you in the name of compassion may not be in accord with
the full truth of God, whose eternai law of love can never contradict
the fact that he is always "rich in mercy".
True mercy takes into
account God's plan for humanity, and this planmarked by the sign
of the Crosswas revealed by a merciful High Priest, who is able
"to sympathize with our weakness, ... one who was tempted in every
way that we are, yet never sinned". If on the other hand, what is
claimed to be a gesture of mercy goes contrary to the demands of
God's word, it can never be truly compassionate or beneficiai to our
brothers and sisters in need. Jesus, who was himself the perfect
expression of the Father's love, was also conscious of being "a sign
of contradiction". The Apostle John tells us that, at a certain point
in the Lord's ministry, "many of his disciples broke away and would
not remain in his company any longer".
And today there are indeed many sensitive issues which priests
must deal with in their daily ministry.
I know from listening to
many priests and many Bishops that there are diffrent approaches
to such issues. What is seen in one way by some of our brothers is
evaluated differently by others. Yes, we ali have questions that arise
from the exercise of our priesthood, questions which require us to
seek continually the light and wisdom that come only from the Holy
Spirit.
In this regard, however, it is important for us to realize that the
same Holy Spirit from whom come all the diffrent and wonderful
charisms, and who dwells in the hearts of ali the faithful, has placed
in the Church the specific charism of the Magisterium, through which
he guides the whole community to the fullness o f truth. Through the
action of the Holy Spirit the promise of Christ is constantly being
fulfilled : "Know that I am with you always, until the end of the
7

10

Eph 2 : 4 .

Heb 4:15.
9

10

Lk 2:34.
Jn

6:66.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

744

Officiale

world".
We know that through the Second Vatican Council the
Church has clearly and collegially expressed her teaching on many
of the sensitive issues and that much of this teaching has subsequently
been reiterated in the diffrent sessions of the Synod of Bishops. By
its nature therefore this teaching of the Church is normative for the
life of the Church and for all pastoral service.
The forthcoming
Synod, after extensive consultation and fervent prayer, will consider
at length and take a pastoral position on other important issues in
the life of the Church.
11

I am very much aware that your fidelity to Christus will for his
Church and your pastoral sensitivity demand great sacrifice and
generosity of spirit. As I told the Bishops of the United States, just
a few weeks after I was elected Pope : "Like yourselves, I learned
as a Bishop to understand firsthand the ministry of priests, the prob
lems affecting their lives, the splendid efforts they are making, the
sacrifices that are an integrai part of their service to God's people.
Like yourselves, I am fully aware of how much Christ dpends on
his priests in order to fulfill in time his mission of rdemption".

12

4. In expressing the conviction that Christ needs his priests and


will to associate them with hmself in his mission of salvation, we
must also emphasize the consquence of this : the need for new vocations
to the priesthood. It is truly necessary for the whole Church to work
and pray for this intention. As Father McNulty stated so well, we
priests must personally invite generous young men to give their lives
in the service of the Lord ; they must truly be attraeted by the joy
that we project in our own lives and ministry.
There is still one more factor to be considered in evaluating the
future of vocations, and it is the power of Christ, of Christes Paschal
Mystery. As the Church of Christ, we are ali called to profess his
power before the world ; to proclaim that he is able, in virtue of his
Death and Rsurrection, to draw young people to himself, in this
generation as in the past; to declare that he is strong enough to
attract young men even today to a life of self-sacrifice, pure love and
total dedication to the priesthood. As we profess this truth, as we
proclaim with faith the power of the Lord of the harvest, we have
a right to expect that he will grant the prayers that he himself has
II

12

Mt 28:20.
9 November 1978.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

commanded to be offered.

745

The prsent hour calis for great trust in

Him who has overeme the world.


5. The authentic renewal of the Church initiated by the Second
Vatican Council has been a great gift of God to his people. Through
the action of the Holy Spirit an immense amount of good has been
done. We must continue to pray and work that the Holy Spirit will
bring his design to fulfillment in us. In this regard priests have an
indispensable role to play in the renewed life of the Church.
Each day the Church is being renewed by grace as she seeks a
deeper and more penetrating understanding of the word of God,
as she strives to worship more authentically in spirit and in truth,
and as she recognizes and develops the gifts of all her members. These
dimensions of renewal require those enduring tasks of priests which
give their ministry its unique character : namely, the ministry of
word and Sacramente the tending o f the flock o f Christ.
True renewal prsupposes the clear, faithful and effective proclamation of the word of Cod. The Second Vatican Council indicated
that this is the priest's first task.
Those who preach must do so
with dynamic fidelity. This means being ever faithful to what has
been handed on in Tradition and Scripture, as taught by the living
pastoral authority of the Church, and making every effort to prsent
the Gospel as effectively as possible in its application to new circumstances of life. As often as the word is truly proclaimed, Christ's
work of rdemption continues.
But what is proclaimed must first
be li ved.
Renewal in Christ's grace and life greatly dpends on the develop
ment of the Church's life o f worship. Because we priests preside at
the liturgy, we must come to know and appicciate the rites of the
Church through study and prayer. We are called to lead clbrations
which are both faithful to the Church's discipline and legitimately
adapted, according to her norms, for the good of our people.
13

Genuine renewal also dpends upon the way in which priests exer
cise their task of tending the flock of Christ, especially as they encour
age the faithful to use their gifts in the apostolate and in various
special forms of service. The Church's commitment to evangelization,
to proclaiming the word of God, to calling people to holiness of life,
cannot be sustained without the tireless efforts and selfless support
13

Presbyterorum

Ordinis,

4.

746

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

of priests. In the matter of inviting people, as Jesus did, to con


versionthe total conversion of the Gospelthe example of priests
is extremely important for the authenticity of the Church's life.
This is particularly true in our own use of the Sacrament of Penance,
through which we are repeatedly con verted to the Lord. On this
condition rests the full supernatural effectiveness of our "ministry
of reconciliation" and of our whole priestly lives. The exprience
of the Church teaches us that "the priest's clbration of the Eucharist
and administration of the other Sacraments, his pastoral zeal, his
relationship with the faithful, his communion with his brother priests,
his collaboration with his Bishop, his life of prayerin a word, the
whole of his priestly existence, surfers an inexorable decline if by
ngligence or for some other reason he f ails to receive the Sacrament
of Penance at regular intervais and in a spirit of genuine faith and
dvotion. If a priest were no longer to go to confession or properly
confess his sins, his priestly being and his priestly action would feel
its effects very soon, and this would also be noticed by the community
of which he was the pastor".
14

15

People expect us to be men of faith and prayer. People look to us


for Christ's truth and the teaching of his Church. They ask to see
Christ's love incarnate in our lives. Ali this reminds us of a very
basic truth, that the priest is "another Christ".
In a sens, we
priests are Christ to ali those to whom we minister. This is true of ali
aspects of our priestly work.
But it is particularly true in the
Eucharistie Sacrificefrom which our priestly identity flows and in
which it is expressed most clearly and effectively.
This truth has
special rel vanee also for our service as ministers o f the Sacrament
of Rconciliation, through which we render a unique service to the
cause of conversion and peace, and to the advancement of God's
Kingdom on earth. At this point I would like to repeat those words
which I have already addressed to the priests of the Church : "Praise
then to this silent army of our brothers who have served well and
serve each day the cause of reconciliation through the ministry of
sac ramental Penance ".
16

In her mission to the teorici, the Church is renewed as she calis


humanity to respond to God's commandment of love, and as she upholds
14

2 Cor 5:18.

15

Reconciliatio

et

Reconciliatio

et Paenitentia, 29.

Paenitentia,

31.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

747

and promotes the values of the Gospel as they affect public life. In
doing this she becomes a prophtie voice on matters of truth and
justice, mercy and peace.
In thse tasks involving the world, the
leadership of priestly ministry has been and continues to be decisive.
Priests who encourage and support the laity help them to exercise
their own mission to bring the values of the Gospel into public life.
Thus, priests and lay people working together can challenge society
itself to dfend life, to dfend all human rights, to protect family
life, to work for greater social justice, to promote peace.
6. One of the notable expriences of priests in the United States in
the years since the Council has been a renewal of their spiritual
lives.

Many priests have sought this renewal in groups of fraternal

support, through spiritual direction, retreats, and other commendable


endeavors. These priests have found their ministry revitalized by
a rediscovery of the importance of personal prayer.

As you continue

to discover Christ both in your prayer and in your ministry, you will
exprience more deeply that hethe Good

Shepherdis the very

center o f your life, the very meaning o f your priesthood.


My brothers : in speaking to you about prayer, I am not telling
you what you do not know or urging you to do something that you
do not practise.

Prayer has been part of your daily lives since your

seminary years and even earlier.

But persvrance in prayer, as you

know, is difficult. Dryness of spirit, external distractions, the tempting


rationalization that we could be spending our time more usefully
these things are familiar to anyone who is trying to pray. Inevitably,
at one time or another, these lments assail the prayer life of a priest.
For us priests, prayer is neither a luxury nor an option to be
taken up or put aside as seems convenient.
pastoral Ufe.

Prayer is essential to the

Through prayer we grow in sensitivity to the Spirit

of God at work in the Church and in ourselves.

And we are made

more aware of others,

becoming more "attentive to their needs, to

their lives and destiny".

17

Indeed, through prayer we come to love

deeply those whom Jesus has entrusted to our ministry.

Of special

importance for our lives and our ministry is the great prayer of
praisethe Liturgy of the Hourswhich the Church enjoins on us
and which we pray in her name and in the name of our Lord Jesus Christ.
" Holy

Thursday Letter to

Priests,

1987,

No.

11.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

748

Officiale

7. In recent years, priests have often told me of the need they


feel for support in their ministry. The challenges of priestly service
today are indeed great, and the demands on our time and energy
seem to increase every day. In such circumstances how easily we can
give in to temptations to discouragement ! But, dear brothers, at these
times it is more important than ever that we heed the advice of the
Letter to the Hebrews: "Let us keep our eyes fixed on Jesus, who
inspires and perfects our faith. For the sake of the joy which lay
before him he endured the Cross, heedless of its shame ... Remember
how he endured the opposition of sinners; henee do not grow de
spondent or abandon the struggle".
The encouragement and support that we find in one another is a
great gif t of God's lovea characteristic of Christ's priesthood. The
increase of mutuai support among brother priests through prayer and
sharing is a most encouraging sign. The same can be said, on a dif
frent level, for the development of presbyteral Councils committed
to the solidarity of priests with one another and with their Bishop
in the mission of the universal Church.
As priests we also need examples of priestly ministry, "artists"
of pastoral work who both inspire us and intercede for uspriests
like Philip Neri, Vincent de Paul, John Vianney, John Bosco, and
Maximilian Kolbe. And we can also reflected upon the priestly lives
of men whom we have known personally, exemplary priests who inspire
usbecause they have lived the one priestly ministry of Jesus Christ
with deep generosi ty and love.
18

To persevere in our pastoral ministry we need above ali that "one


thing only" which Jesus tells us is "required".
We need to know
the Shepherd very well. We need a deep personal relationship with
Christthe source and supreme model of our priesthooda relationship
that requires union in prayer. Our love for Christ, rekindled frequently
in prayerespecially prayer before the Blessed Sacramentis at the
foundation of our commitment to celibacy. This love also makes it
possible for us, as servants of God's Kingdom, to love our people
freely and chastely and deeply.
19

8. My brothers : sharing in the one priesthood of Christ, we share


the same joys and sorrows. What a joy it is for me to be with you
Heb 12:2-4.
" Cf. Lk 10:42.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

749

today. I thank you again for the gif t of yourselves to Christ and
his Church, and I want you to know that I am close to you in your
efforts to serve the Lord and his people. You have my gratitude,
my prayers, my support and my love. And as I conclude, I express
the hope that each of us will always exprience the joy of which the
Psalmist speaks : "Behold, how good it is, and how pleasant, where
brethren dwell at one!".
Dear brother priests : Catholic unity is our vocation. As priests
in America you are called to live this Catholic unity in the particular
Churchesthe diocsesto which you belong. But all these particular
Churches are never more completely themselves, never more faithful
to their identity, than when they are living to the full the communion
of faith and love of the universal Church. At the summit o f your
priestly ministry is this mystery of ecclesiali unity, and you are called
to live it in sacrifice and love, in union with Mary the Mother of Jesus.
20

The protection and tender human love of our Blessed Mother is


a great support to ali of us priests. Her prayers assist us, her example
challenges us, her closeness consoles us. In her prsence we exprience
the joy and hope that we need so much. Is this not the day and the
hour, dear brother priests, to turn to her, as we must have done on
our ordination day, and to entrust to her anew ourselves, our people
and our sacred ministry? Why? For the glory of the Father, and of
the Son, and of the Holy Spirit.
Dear priests of America, dear brothers : "My love to ail of you
in Christ Jesus".
21

# *

Miamiae, ad quosdam sodales Iudaeorum consociationum coram admissos.*

Dear

Friends,

Reprsentatives of so many Jewish organisations assemblea here


from across the United States,
My dear Jewish Brothers and Sisters,
1. I am grateful to you for your kind words of greeting. I am
indeed pleased to be with you, especially at this time when the United
20

Ps 132 [133] : 1 .

21

1 Cor 16:24.

Die 11 m. Septembris a. 1987.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

750

Officiale

States tour of the Vatican Judaica Collection begins.


The wonderful
material, including illuminated Bibles and Prayerbooks, demonstrates
but a small part of the immense spiritual resources of Jewish tradition
across the centuries and up to the prsent timespiritual resources
often used in fruitful coopration with Christian artists.
It is fitting, at the beginning of our meeting to emphasize our faith
in the One God, who chose Abraham, Isaac and Jacob, and made with
them a Covenant of eternai love, which was never revoked.
It was
rather confrmed by the gif t of the Torah to Moses, opened by the
Prophets to the hope of eternai rdemption and to the universal
commitment for justice and peace. The Jewish people, the Church
and ali believers in the Merciful Godwho is invoked in the Jewish
prayers as Av Ha-Rakhamimcan find in this fundametnal Covenant
with the Patriarchs a very substantial starting point for our dialogue
and our common witness in the world.
It is also Atting io recali God's promise to Abraham and the
spiritual fraternity which it established: "in your descendants all the
nations shall find blessingall this because you obeyed my command".
This spiritual fraternity, linked to obdience to God, requires a great
mutuai respect in humility ad confidence. An objective considration
of our relations during the centuries must take into account this
great need.
1

2. It is indeed worthy of note that the United States was founded


by people who came to these shores, often as religious refugees.
They aspired to being treated justly and to being accorded hospitality
according to the word of God, as we read in Leviticus : "You shall
treat the alien who resides with you no differently than the natives
born among you ; have the same love for him as for yourself ; for you
too were once aliens in the land of Egypt. I, the Lord, am your God".
Among these millions of immigrants there was a large number of
Catholics and Jews. The same basic religious principies of freedom
and justice, of equality and moral solidarity, afrmed in the Torah
as well as in the Gospel, were in fact reflected in the high human
ideis and in the protection of universal rights found in the United
States. These in turn exercised a strong positive influence on the
3

Cf. Gen 27:13; Rom 11:29.

Gen 22:18.

Lev 19:34.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

751

history of Europe and other parts of the world. But the paths of the
immigrants in their new land were not always easy. Sadly enough,
prjudice and discrimination were also known in the New World
as well as in the Old. Nevertheless, together, Jews and Catholics
have contributed to the success of the American experiment in religious
freedom, and, in this unique context, have given to the world a vigorous
form of interreligious dialogue between our two ancient traditions.
For those engaged in this dialogue, so important to the Church and
to the Jewish people, I pray : May God bless you and make you
strong for his service !
3. At the same time, our common hritage, task and hope do not
eliminate our distinctive identifies. Because of her specific Christian
witness, "The Church must preach Jesus Christ to the World". In so
doing we proclaim that "Christ is our peace". As the Apostle Paul
said : "All this is from God, who through Christ reconciled us to
himself and gave us the ministry of rconciliation".
At the same
time, we recognize and appreciate the spiritual treasures of the Jewish
people and their religious witness to God.
A fraternal theological
dialogue will try to understand, in the light of the mystery of
rdemption, how diffrences in faith should not cause enmity but
open up the way of "rconciliation", so that in the end "God may
be all in all".
4

In this regard I am pleased that the National Conference of Catholic


Bishops and the Synagogue Council of America are initiating a con
sultation between Jewish leaders and Bishops which should carry
forward a dialogue on issues of the greatest interest to the two faith
communities.
4. Considering history in the light of the principies of faith in
God, we must also reflect on the catastrophic event of the Shoah,
that ruthless and inhuman attempt to exterminate the Jewish people
in Europe, an attempt that resulted in millions of victimsincluding
women and children, the elderly and the sickexterminated only
because they were Jews.
Considering this mystery of the suffering of Israel's children, their
4

1974 " Guidelines , I.

Eph 2:14.

2 Cor 5:18.
7

1 Cor 15:28.

Acta Apostolicae Sedis -

752

Commentarium

Officiale

witness of hope, of faith and of humanity under dehumanizing outrages,


the Church expriences ever more deeply her common bond with the
Jewish people and with their treasure of spiritual riches in the past
and in the prsent.
It is also Atting to recali the strong, unequivocal efforts of the
Popes against antisemitism and Nazism at the height of the perscution
against the Jews. Back in 1938, Pius XI declared that "antisemitism
cannot be admitted", and he declared the total opposition between
Christianity and Nazism by stating that the Nazi cross is an "enemy
of the Cross of Christ". And I am convinced that history will reveal
ever more clearly and convincingly how deeply Pius XII feit the
tragedy of the Jewish people, and how hard and effecti vely he worked
to assist them during the Second World War.
Speaking in the name of humanity and Christian principies, the
Bishops' Conference of the United States denounced the atrocities
with a clear statement: "Since the murderous assault on Poland,
utterly devoid of every semblance of humanity, there has been a premeditated and systematic extermination of the people of this nation.
The same satanic technique is being applied to many other peoples.
We feel a deep sense of revulsin against the cruel indignities feaped
upon the Jews in conquered countries and upon defenseless peoples
not of our faith".
We also remember many others, who, at risk of their own lives,
helped persecuted Jews, and are honored by the Jews with the title
of "Tzaddiq 'ummt ha-'olm" (Righteous of the Nations).
8

10

5. The terrible tragedy of your people has led many Jewish thinkers
to reflect on the human condition with acute insights. Their vision
of man and the roots of this vision in the teachings of the Bible, which
we share in our common hritage of the Hebrew Scriptures, offer
Jewish and Catholic scholars much useful material for reflection and
dialogue. And I am thinking here above ali of the contribution of
Martin Buber and Emmanuel Lvinas.
In order to understand even more deeply the meaning of the
Shoah and the historical roots of antisemitism that are related to it,
joint collaboration and studies by Catholics and Jews on the Shoah
* 6 September 1938.
9

10

Christmas

Allocution,

November 14, 1942.

1938.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

753

should be continued. Such studies have already taken place through


many confrences in your country, such as the National Workshops
on Christian-Jewish Relations. The religious and historical implications
of the Shoah for Christians and Jews will now be taken up formally
by the International Catholic-Jewish Liaison Committee, meeting later
this year in the United States for the first time. And as was affirmed
in the important and very cordial meeting I had with Jewish leaders
in Castelgandolfo on September 1, a Catholic document on the Shoah
and antisemitism will be forthcoming, resulting from such serious
studies.
Similarly, it is to be hoped that common educational programs
on our historical and religious relations, which are well developed in
your country, will truly promote mutuai respect and teach future
gnrations about the Holocaust so that never again will such a
horror be possible. Never again !
When meeting the leaders of the Polish Jewish community, in
Warsaw, in June of this year, I underscored the fact that through
the terrible exprience of the Shoah, your people have become "a loud
warning voice for all of humanity, for all nations, for all the powers
of this world, for every system and every individuai ... a saving
warning".
11

6. jlt is also dsirable that in every diocse Catholics should


implement, under the direction of the Bishops, the statement of the
Second Vatican Council and the subsquent instructions issued by
the Holy See regarding the correct way to preach and teach about
Jews and Judaism. I know that a great many efforts in this direction
have already been made by Catholics, and I wish to express my
gratitude to ail those who have worked so diligently for this aim.
7. Necessary for any sincere dialogue is the intention of each
partner to allow others to define themselves "in the light of their
own religious exprience"}
In fidelity to this affirmation, Catholics
recognize among the lments of the Jewish exprience that Jews
have a religious attachment to the Land, which finds its roots in
biblical tradition.
After the tragic extermination of the Shoah, the Jewish people
began a new period in their history. They have a right to a homeland,
2

11

Address of June 14, 1987.

12

1974 " Guidelines

49

- A . A. S.

Introduction.

Acta Apostolicae Sedis

754

- Commentarium

Officiale

as does any civil nation, according to international law.


"For the
Jewish people who live in the State of Israel and who preserve in
that land such precious testimonies to their history and their faith,
we must ask for the desired security and the due tranquillity that
is the prerogative of every nation and condition of life and of progress
for every society".
What has been said about the right to a homeland also applies
to the Palestinian people, so many of whom remain homeless and
refugees.
While all concerned must honestly reflect on the past
Muslims no less than Jews and Christiansit is time to forge those
solutions which will lead to a just, complete and lasting peace in
that area. For this peace I earnestly pray.
13

8. Finally, as I thank you once again for the warmth of your


greeting to me, / give praise and thank s to the Lord for this fraternal
meeting, for the gift.of dialogue between our peoples, and for the
new and deeper understanding between us. As our long relationship
moves toward its third millennium, it is our great privilge in this
generation to be witnesses to this progress.
It is my sincere hope that, as partners in dialogue, as fellow
believers in the God who revealed himself, as children of Abraham,
we will strive to render a common service to humanity, which is so
much needed in this our day. We are called to collaborate in service
and to unite in a common cause wherever a brother or sister is
unattended, forgotten, neglected or suffering in any way; wherever
human rights are endangered or human dignity offended ; wherever
the rights of God are violated or ignored.
With the Psalmist, I now repeat :
"I will hear what God proclaims;
the Lordfor he proclaims peace
To his people, and to his faithful ones,
and to those who put in him their hope".
To ali of you, dear friends, dear brothers and sisters ; to ali of
you dear Jewish people of America : with great hope I wish you the
peace of the Lord : Shalom ! Shalom ! God bless you on this Sabbath
and in this year : Shabbath Shalom! Shanah Tovah we-Hatimah Tovah!
14

13

Redemptionis Anno, Aprii 20,

14

Ps 85:9.

1984.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

755

Novae Aureliae, ad institutores et ludimagistros coram admissos.*

Dear Brothers and

Sisters,

1. I thank all of you for your warm welcome and I praise our Lord
and Savior Jesus Christ who gives me this opportunity to meet
with you, the reprsentatives of Catholic Elementari/ and Secondary
Schools and leaders in Religious Education.
My first word to you
is one of esteem and encouragement : I wish to assure you that
I fully appreciate the extraordinary importance of your commitment
to Catholic ducation.
I commend you for your concern for the
vitality and Catholic identity of the educational centers in which
you work, throughout the length and breadth of the United States.
I encourage you to continue to fulfll your special role within the
Church and within society in a spirit of generous responsibility,
intelligent creativity and the pursuit of excellence.
2. It is fitting that we should be meeting in this historie city, itself
the meeting-point of several rich cultures, where the Capuchin Fathers
and the Ursuline Sisters founded schools at the very dawn of your
emrgence as a nation. You are preparing to observe the 200th Anniversary of the signing of the Constitution of the United States. There
is no doubt that the guarantee of religious freedom enshrined in the
Bill of Rights has lielped make possible the marvelous growth of
Catholic ducation in this country.
Over the years much has been attempted and much has been achieved
by Catholics in the United States to make available for their children
the best ducation possible. Much has been done in the specific area
of bringing the wealth of our Catholic faith to children and adults
in the home, in schools, and through religious ducation programs.
The prsence of the Church in the field of ducation is wonderfully
manifested in the vast and dynamic network of schools and educational
programs extending from the pre-school through the adult years.
The entire ecclesial communityBishops, priests, Religious, the laity
the Church in all her parts, is called to value ever more deeply the
importance of this task and mission, and to continue to give it full
and enthusiastic support.
3. In the beginning and for a long time afterwards, women and
men Religious bore the chief organizational and teaching responsi Die 12 m. Septembris a. 1987.

Acta Apostolicae

756

Sedis -

Commentarium

Officiale

bilities in Catholic ducation in this country. As pioneers they met


that challenge splendidly and they continue to meet it today.
The
Church andI am certainthe nation will forever feel a debt of
gratitude towards them. The importance of the prsence o f committed
Religions, and of religious communities, in the educational apostolate
has not diminished with time. It is my heartfelt prayer that the Lord
will continue to call many young people to the religious life, and
that their witness to the Gospel will remain a central lment in
Catholic ducation.
4. In recent years, thousands of lay people have corne forward
as administrators and teachers in the Church's schools and educational
programs. By accepting and developing the legacy of Catholic thought
and educational exprience which they have inherited, they take their
place as full partners in the Church's mission of educating the whole
person and of transmitting the Good News of salvation in Jesus
Christ to successive gnrations of young Americans.
Even if they
do not "teach religion", their service in a Catholic school or educational
program is part of the Church's unceasing endeavor to lead ail to
"profess the truth in love and grow to the full maturity of Christ
the head".
1

I am aware that not all questions relating to the Organization,


financing and administration of Catholic schools in an increasingly
complex society have been resolved to the satisfaction of ail. We hope
that such matters will be settled with justice and fairness for all.
In this regard it is important to proceed in a proper perspective.
For a Catholic educator, the Church should not be looked upon merely
as an employer. The Church is the Body of Christ, carrying on the
mission of the Redeemer throughout history.
It is our privilge to
share in that mission, to which we are called by the grace of God and
in which we are engaged together.
5. Permit me, brothers and sisters, to mention briefly something
that is of special concern to the Church. I refer to the rights and
duties of parents in the ducation of their children.
The Second
Vatican Council clearly enunciated the Church's position: "Since
parents have conferred life on their children, they have a most solemn
obligation to educate their offspring. Henee, parents must be acknowl1

Eph 4:15.

757

Acta Ioannis Pauli Pp. II

edged as the first and foremost educators of their children".


In
comparison with the educational role of all others their role is primary ;
it is also irreplaceable and inalienable. It would be wrong for anyone
to attempt to usurp that unique responsibility. Nor should parents
in any way be penalized for choosing for their children an ducation
according to their beliefs.
2

Parents need to ensure that their own homes are places where
spiritual and moral values are li ved. They are right to insist that
their children's faith be respected and fostered.
As educators you
correctly see your role as cooperating with parents in their primary
responsibility. Your efforts to involve them in the whole educational
process are commendable. This is an area in which pastors and other
priests can be especially supporti ve. To these I wish to say : try to
make every effort to ensure that religious ducation programs and,
where possible, parish schools are an important part o f your ministry;
support and encourage teachers, administrators and parents in their
work.
Few efforts are more important for the prsent and future
well-being of the Church and of the nation than efforts expended
in the work of ducation.
6. Catholic schools in the United States have always enjoyed a
rputation for acadmie excellence and community service.
Very
often they serve large numbers of poor children and young people,
and are attentive to the needs of minority groups. I heartily encourage
you to continue to provide quality Catholic ducation for the poor
of ail races and national backgrounds, even at the cost of great
sacrifice. We cannot doubt that such is part of God's call to the
Church in the United States. It is a responsibility that is deeply
inscribed in the history of Catholic ducation in this country.
On another occasion, speaking to the Bishops of the United States,
I mentioned that the Catholic school "has contributed immensely to
the spreading of God's word and has enabled the faithful 'to relate
human affairs and activities with religious values in a single living
synthesis'.
In the community formed by the Catholic school, the
the power of the Gospel has been brought to bear on thought patterns,
standards of judgment and norms of behavior.
As an institution
4

Gravissimum

Of.

Educationis,

Sapientia Christiana, 1.

Familiaris

3.

Consortio, 36.

Acta Apostolicae Sectis - Commentarium Officiale

758

the Catholic school has to be judged extremely favorably if we apply


the sound criterion : 'You will know them by their deeds', and again,
'You can tell a tree by its fruit' ".
5

At this point I cannot fail to praise the financial sacrifices of


American Catholics as well as the substantial contributions of indi
vidual benefactors, foundations, organizations and businesses to
Catholic ducation in the United States.
The heroic sacrifices of
gnrations of Catholic parents in building up and supporting parochial
and diocesan schools must never be forgotten. Rising costs may cali
for new approaches, new forms of partnership and sharing, new uses
of financial resources. But I am sure that all concerned will face
the challenge of Catholic schools with courage and dedication, and
not doubt the value of the sacrifices to be made.
7. But there is another challenge facing all those who are concerned
with Catholic ducation.
It is the pressing challenge of clearly
identifying the aims of Catholic ducation, and applying proper
methods in Catholic elementary and secondary ducation and religious
ducation programs. It is the challenge of fully understanding the
educational enterprise, of properly evaluating its content, and of
transmitting the full truth concerning the human person, created in
God's image and called to life in Christ through the Holy Spirit.
The content of the individuai courses in Catholic ducation is
important both in religious teaching and in ali the other subjects that
go to make up the total instruction of human persons and to prepare
them for their life's work and their eternai destiny. It is Atting that
teachers should be constantly challenged by high professional standards
in preparing and teaching their courses. In regard to the content of
religion courses, the essential criterion is fidelity to the teaching
of the Church.
Educators are likewise in a splendid position to inculcate into
young people right ethical attitudes. These include attitudes toward
material things and their proper use. The whole life style of students
will reflect the attitudes that they form during their years of formai
ducation.
In these tasks you will find guidance in many documents of the
5

Mt 7:16.

Mt 7:20.

Address of October 28, 1983.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

759

Church. Your own Bishops, applying the universal teaching of the


Church, have helped point the way for you, notahly in their pastoral
letter To Teach As Jesus Did, and in the National Catechetical Direc
tory. I would also remind you of the Holy See's documents on The
Catholic School and Lay Catholics in Schools: Witnesses to Faith.
There we are reminded that it is the school's task to cultvate in
students the intellectual, creative and esthetic faculties of the indi
vidual ; to develop in students the ability to make correct use of their
judgment, will and affecti vi ty ; to promote in them a sens of values ;
to encourage just attitudes and prudent behavior; to introduce them
to the cultural patrimony handed down from previous gnrations;
to prepare them for their working lives, and to encourage the friendly
interchange among students of diverse cultures and backgrounds that
will lead to mutual understanding and love.
8. The ultimate goal of ail Catholic ducation is salvation in Jesus
Christ. Catholic educators effectively work for the coming of Christ's
Kingdom; this work includes transmitting clearly and in full the
message of salvation, which elicits the response of faith.
In faith
we know God, and the hidden purpose of his will. In faith we truly
corne to know ourselves.
By sharing our faith we communicate a
complete vision of the whole of reality and a commitment to truth
and goodness. This vision and this commitment draw the Strands of
life into a purposeful pattern.
By enriching your students' lives
with the fullness of Christ's message and by inviting them to accept
with ail their hearts Christ's work, which is the Church, you promote
most effectively their integrai human development and you help them
to build a community of faith, hope and love.
8

This Christian message is the more urgent for those young ones
who corne from broken homes and who, often with only one parent
to encourage them, must draw support and direction from their
teachers in school.
In your apostolate of helping to bring Christ's message into the
lives of your students, the whole Church supports you and stands
with you. The Synod of Bishops, in particular, has recognized the
importance of your task and the difficulties you face. For these reasons
it has called for concerted efforts to compose a universal catechism.
This project will not eliminate the great challenge of a need for
8

Cf. Eph 1:9.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

760

Officiale

creativity in methodology, nor will it minimize the continued need


for the inculturation of the Gospel, but it will assist all the local
Churches in effectively presenting in its integrity the content of
Catholic teaching.
In the Church in America, an important part
of the truly glorious chapter of Catholic ducation has been the
transmitting of Christ's message through religious ducation programs
designed for children and young people outside Catholic schools. For
this too I give thanks to God, recalling ali those who throughout
the history of this nation have so generously collaborated in this
"work of faith and labor of love".
9

9. Community is at the heart of ali Catholic ducation, not simply


as a concept to be taught, but as a reality to be lived.

In its deepest

Christian sense community is a sharing in the life of the Blessed


Trini ty. Your students will learn to understand and appreciate the
value of community as they exprience love, trust and loyalty in your
schools and educational programs, and as they learn to treat ali
persons as brothers and sisters created by God and redeemed by Christ.
Help them to grasp this sense of community by active participation
in the life of the parish and the diocse and especially by receiving
the Sacraments of Penance and the Eucharist.

The Second Vatican

Council explicitly includes learning to adore God in spirit and in


truth among the aims of ali Christian ducation.

10

A sense of community implies openness to the wider community.


Often, today, Catholic ducation takes place in changing neighborhoods; it requires respect for cultural diversity, love for those of
diffrent ethnie backgrounds, service to those in need, without dis
crimination.

Help your students to see themselves as members of

the universal Church and the world community.


stand the implications of justice and mercy.

Help them to under

Foster in your students

a social consciousness which will move them to meet the needs of


their neighbors, and to discern and seek to remove the sources of
injustice in society.

No human anxiety or sorrow should leave the

disciples of Jesus Christ indifferent.


10. The world needs more than just social reformers.
It needs
saints. Holiness is not the privilge of a few ; it is a gift offered to ail.
1 Thess 1:3.
10

Cf.

Gravissimum Educationis, 2.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

761

The call to holiness is addressed also to you and to your students.


To doubt this is to misjudge Christ's intentions : for "each of us has
received God's favor in the measure in which Christ bestowed it".
Brothers and sisters : take Jesus Christ the Teacher as the model
of your service, as your guide and source of strength. He himself
has told us : "You address me as 'Teacher* and 'Lord', and fittingly
enough, for that is what I am".
He taught in word and deed, and
his teaching cannot be separated from his life and being.
In the
Apostolic Exhortation on Catechesis I stated : "The whole of Christ's
life was a continuai teaching : his silences, his miracles, his gestures,
his prayer, his love for people, his special affection for the little and
the poor, his acceptance of the total sacrifice on the Cross for the
rdemption of the world, and his Rsurrection ... Henee for Christians
the crucifix is one of the most sublime and popular images of Christ
the Teacher".
11

12

13

11. Dear friends : Jesus shares with you his teaching ministry.
Only in close communion with him can you respond adequately. This
is my hope, this is my prayer : that you will be totally open to Christ.
That he will give you an ever greater love for your students and an
ever stronger commitment to your vocation as Catholic educators.
If you continue to be faithful to this ministry today, as you have
been in the past, you will be doing much in shaping a peaceful, just
and hope-filled world for the future.
Yours is a great gift to the
Church, a great gift to your nation.
*

Novae Aureliae, ad magnorum lycaeorum catholicorum Professores.*

Dear Friends,
Dear Leaders in Catholic Higher Education,
1. At the end of this day dedicated to the prayerful clbration o f
Catholic ducation in the United States, I greet you and all those whom
you represent, with esteem and with affection in our Lord Jesus Christ.
11

Eph 4:7.

12

Jn 13:13-14.

13

Catechesi

Tradendae, 9.

Die 12 m. Septembris a. 1987.

Acta Apostolicae

762

Sedis - Commentarium

Officiale

I thank the Association of Catholic Colleges and Universities for having


arrangea this meeting. I express my gratitude to Dr. Norman Francis
and to all at Xavier University for their hospitality at this Institution,
which, in so many ways, serves he cause of Catholic higher ducation.
"I will bless the Lord at all times;
his praise shall be ever in my mouth.
Glorify the Lord with me,
let us together extol his ame".
1

Yes, let us join in thanking God for the many good things that he,
the Father of Wisdom, has accomplished through Catholic collges
and universities.
In doing so, let us be thankful for the special
strengths of your schoolsfor their Catholic identity, for their service
of truth, and for their role in helping to make the Church's prsence
feit in the world of culture and science.
And let us be thankful
above all for the men and women committed to this mission, those of
the past and those of today, who have made and are making Catholic
higher ducation the great reality that it is.
2. The United States is unique in its network of more thon two
hundred and thirty-five collges and universities which identify themselves as Catholic.
The number and diversity of your institutions
are in fact without parallel; they exercise an influence not only within
the United States but also throughout the universal Church, and they
bear a responsibility for her good.
Two years from now you will celebrate the two hundredth anniversary of the founding by John Carroll of Georgetown University,
the first Catholic university in the United States. After Georgetown,
through the leadership of religious Congrgations and farseeing Bishops,
and with the generous support of the Catholic people, other collges
and universities have been established in diffrent parts of this vast
country. For two centuries these institutions have contributed much
to the mergence of a Catholic laity, which today is intimately and
extensively in volved in industry, government, the professions, arts
and all forms of public and private endeavorall those activities that
constitute the characteristic dynamism and vitality of this land.
Amidst changing circumstances, Catholic universities and collges
are challenged to retain a lively sense of their Catholic identity and
1

Ps 3 4 : 2 , 4.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

763

to fulfill their specific responsbilities to the Church and to society.


It is precisely in doing so that they make their distinctive contribution
to the wider feld of higher ducation.
The Catholic identity of your institutions is a complex and vitally
important matter.

This identity dpends upon the explicit profession

of Catholicity on the part of the university as an institution, and


also upon the personal conviction and sense of mission on the part
of its professors and administrators.
3. Dring my pastoral visit to this country in 1979, I spoke of
various lments that contribute to the mission of Catholic higher
ducation. It is useful once again to stress the importance of research
into questions vital for the Church and societya research carried
out "with a just sense of history, together with the concern to show
the full meaning of the human person regenerated in Christ" ; to
emphasize the need for educating men and women of outstanding
knowledge who, "having made a personal synthesis between faith
and culture, will be both capable and Willing to assume tasks in the
service of the community and of society in general, and to bear
witness to their faith before the world" ; and finally, to pursue the
establishment of a living community o f faith, "where sincere commit
ment to scientific research and study goes together with a deep commit
ment to authentic Christian living".
2

4. To appreciate fully the value of your hritage, we need to recali


the origins of Catholic university life.

The university as we know it

began in close association with the Church.

This was no accident.

Faith and love o f learning have a close relationship. For the Fathers
of the Church and the thinkers and acadmies of the Middle Ages,
the search for truth was associated with the search for God.

According

to Catholic teachingas expressed also in the First Vatican Council


the mind is capable not only of searching for the truth but also of
grasping it, however imperiectly.
Religious faith itself calis for intellectual inquiry; and the confidence
that there can be no contradiction between faith and reason is a
distinctive feature of the Catholic humanistic tradition, as it existed
in the past and as it exists in our own day.
Catholic higher ducation is called to exercise, through the grace
2

Address at Catholic University, Washington, D.C., October 7, 1979, No. 3.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

764

Officiale

of God, an extraordinary "share in the work of truth". The Catholic


university is dedicated to the service of the truth, as is every university.
In its research and teaching, however, it proceeds from the vision and
perspective of faith and is thus enriched in a specific way.
3

From this point of view one sees that there is an intimate relation
ship between the Catholic university and the teaching office of the
Church. The Bishops of the Church, as Doctores et Magistri Fidei,
should be seen not as external agents but as participants in the life
of the Catholic university in its privileged role as protagonist in
the encounter between faith and science and between revealed truth
and culture.
Modera culture reflects many tensions and contradictions. We live
in an age of great technological triumphs but also of great human
anxieties. Too often, today, the individual's vision of reality is fragmented. At times exprience is mediated by forces over which people
have no control; sometimes there is not even an awareness of these
forces. The temptation grows to relativize moral principies and to
privilge process over truth.
This has grave consquences for the
moral life as well as for the intellectual life of individuis and of
society. The Catholic university must address all these issues from the
perspective of faith and out of its rieh hritage.
5. Modern culture is marked by a pluralism of attitudes, points of
view and insights. This situation rightly requires mutual understanding ;
it means that society and groups within society must respect those
who have a diffrent outlook from their own.
But pluralism does
not exist for its own sake ; it is directed to the fullness of truth. In the
acadmie context, the respect for persons which pluralism rightly
en visions does /not justify the view that ultimate questions about
answers or that all beliefs are
of equal value, provided that none is asserted as absolutely true and
normative. Truth is not served in this way.
It is true of course that the culture of every age contains certain
ambiguities, which reflect the inner tensions of the human heart, the
struggle between good and evil. Henee the Gospel, in its continuing
encounter with culture, must always challenge the accomplishments
and assumptions of the age.
Since, in our day, the implications of
4

3 J n 8.

Cf. Born 12:2.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

765

this ambiguity are often so destructive to the community, so hostile


to human dignity, it is crucial that the Gospel should purify culture,
uplift it, and orient it to the service of what is authentically human.
Humanity's very survival may dpend on it. And here, as leaders
in Catholic ducation in the United States, you have an extremely
important contribution to make.
Today there exists an increasingly evident need for philosophical
reflection concerning the truth about the human person.
A metaphysical approach is needed as an antidote to intellectual and moral
relativism. But what is required eyen more is fidelity to the word
of God, to ensure that human progress takes into account the entire
revealed truth of the eternai act of love in which the universe and
especially the human person acquire ultimate meaning.
The more
one seeks to unravel the mystery of the human person, the more open
one b.ecomes to the mystery of transcendence. The more deeply one
pntrtes the divine mystery, the more one discovers the true greatness and dignity of human beings.
6. In your institutions, which are privileged settings for the
encounter between faith and culture, theological science has a special
role and deserves a prominent place in the curriculum of studies
and in the allocation of research resources.
But theology, as the
Church understands it, is much more than an acadmie discipline.
Its data are the data of God's Rvlation entrusted to the Church.
The deeper understanding of the mystery of Christ, the understanding
which theological reflection seeks, is ultimately a gift of the Holy
Spirit given for the common good of the whole Church.
Theology
is truly a search to understand ever more clearly the hritage of
faith preserved, transmitted and made explicit by the Church's
teaching onice.
And theological instruction serves the community
of faith by helping new gnrations to understand and to integrate
into their lives the truth of God, which is so vital to the fundamental
issues of the modern world.
7. Theology is at the service of the whole ecclesial community.
The work of theology involves an interaction among the various
members of the community of faith. The Bishops, united with the
Pope, have the mission of authentically teaching the message of
Christ; as Pastors, they are called to sustain the unity in faith and
Christian living of the entire People of God. In this they need the

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

766

Officiale

assistance of Catholic theologians, who perform an inestimable service


to the Church. But theologians also need the charism en trusted by
Christ to the Bishops and, in the first place, to the Bishop of Rome.
The fruits of their work, in order to enrich the life-stream of the
ecclesial community, must ultimately be tested and validated by the
Magisterium.

In effect, therefore, the ecclesial context of Catholic

theology gives it a special character and value, even when theology


exists in an acadmie setting.
Here, the words of Saint Paul concerning the spiritual gifts should
be a source of light and harmony for us all : "There are diffrent
gifts but the same Spirit; there are diffrent ministries but the same
Lord ; there are diffrent works but the same God who accomplishes
all of them in everyone.

To each person the manifestation of the

Spirit is given for the common good".

In the diffrent offices and

functions in the Church, it is not some power and dominion that is


being divided up, but rather the same service of the Body of Christ
that is shared according to the vocation o f each. It is a question of
unity in the work o f service. In this spirit I wish to express cordial
support for the humble, generous and patient work of theological
research and ducation being carried out in your universities and
collges in accordance with the Church's mission to proclaim and
teach the saving wisdom of God.

8. My own university exprience impels me to mention another


related matter of supreme importance in the Catholic college and
university,

namely,

the religious

and their pastoral care.

and moral

ducation

of students

I am confident that you too take this special

service very seriously, and that you count it among your most pressing
and most satisfying responsibilities. One cannot meet with college and
university students anywhere in the world without hearing their ques
tions and sensing their anxieties.

In their hearts your students have

many questions about faith, religious practice and holiness of life. Each
one arrives on your campuses with a family background, a personal
history, and an acquired culture. They ail want to be accepted, lo ved
and supported by a Christian educational community which shows
friendship and authentic spiritual commitment.
5

1 Cor 12:4-7.

Cf. 1 Cor 1:21.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

767

It is your privilge to serve your students in faith and love;


to help them deepen their friendship with Ohrist; to make available
to them the opportunities for prayer and liturgical clbration, including the possibili ty to know the forgiveness and love of Jesus Christ
in the Sacrament of Penance and the Eucharist. You are able, as
Catholic educators, to introduce your students to a powerful exprience
o f community and to a very serions involvement in social concerns
that will enlarge their horizons, challenge their life styles and offer
them authentic human fulfillment.
University students, for example, are in a splendid position to
take to heart the Gospel invitation to go out of themselves, to reject
introversion and to concentrate on the needs of others.
Students
with the opportunities of higher ducation can readily grasp the
relevance for today of Christ's paradle of the rieh man and Lazarus/
with all of its consquences for humanity. What is at stake is not
only the rectitude of individual human hearts but also the whole
social order as it touches the sphres of economy, politics and human
rights and relations.
Here in the Catholic university center s of this nation, vivified by
the inspiration of the Gospel, must be drawn up the blueprints for
the reform of attitudes and structures that will influence the whole
dynamic of peace and justice in the world, as it affeets East and West,
North and South.
It is not enough to offer to the disadvantaged
of the world crumbs of freedom, crumbs of truth and crumbs of bread.
The Gospel calis for much more. The parable of the rich man and
the poor man is directed to the conscience of humanity, and, today
in particular, to the conscience of America.
But that conscience
often passes through the halls of Academe, through nights of study
and hours of prayer, finally to reach and embrace the whole prophtie
message of the Gospel. "Keep your attention closely fixed on it",
we are told in the Second Letter of Peter, "as you would on a lamp
shining in a dark place until the first streaks of dawn appear and
the morning star rises in your hearts".
8

9. Dear brothers and sisters : as leaders in Catholic university


and college ducation, you have inherited a tradition of service and
acadmie excellence, the cumulative effort of so many who have worked
7

Cf. Lk 16:19 ff.

* 2 Pt 1:19.

Acta Apostolicae

768

Sedis - Commentarium

Officiale

so hard and sacrifced so much for Catholic ducation in this country.


Now there lies before you the wide horizon of the third Century of
the nation ' s constitutional existence, and the third Century of Catholic
institutions of higher learning serving the people of this land. The
challenges that confront you are just as testing as those your forefathers faced in establishing the network of institutions over which
you now preside. Undoubtedly, the greatest challenge is, and will
remain, that of preserving and strengthening the Catholic character
of your collges and universitiesthat insti tu tional commitment to
the word of God as proclaimed by the Catholic Church. This commit
ment is both an expression of spiritual consistency and a specific
contribution to the cultural dialogue proper to American life. As you
strive to make the prsence of the Church in the world of modera
culture more luminous, may you listen once again to Christ's prayer
to his Father for his disciples : "Conscrate them by means of truth
'Your word is truth' ".
May the Holy Spirit, the Counsellor and Spirit of Truth, who has
enlivened and enlightened the Church of Christ from the beginning,
give you great confidence in the Father's word, and sustain you in
the service that you render to the truth through Catholic higher
ducation in the United States of America.
9

Antonio poli, ad sodales consociationum ad opera misericordiae exercenda


coram admissos.*

Dear Brothers and Sisters,


I am grateful for your prsentation of the vast network of Christian
love and human solidarity in which you are engaged. May the Lord
sustain you in your zeal. "May mercy, peace and love be yours in
ever greater measure".
1

1. Catholic Charities is a title that speaks wonderfully well of


the generous commitment of the Catholic people of the United States
to the cause of human solidarity and Christian love.
It gives me
9

Jn 17:17.

* Die 13 m. Septembris a. 1987.


1

Jude 1.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

769

great joy to be among you, members of Catholic Charities USA, your


associateci agencies and your colleague organizations in social ministry.
Through your efforts you help to make the loving compassion of our
Lord and Savior Jesus Christ prsent to human needs.
Jesus Christ was born poor, lived poor, and died poor. He loved
the poor. In his kingdom the poor have a special place. The Church
cannot be any diffrent. She must be ever more fully aware of her
fundamental duty to reflect in her life and action the very love with
which God loves his cratures. For what is at stake is the mystery
of God's love as explained in the First Letter of John : "We, for our
part, love because he first loved us". AU service has its first moment
in God.
2

2. You carry on a tradition and you live out a teaching grounded


in Sacred Scripture, proclaimed by the Church and relevant to every
age.
Service to the needy not nly builds up social harmony, it
reveis God, our Father, the rescuer of the oppressed.
In the Old
Testament it was God's love for his people that decreed a special
concern for the stranger, the widow and the orphan. As God had
treated his people, so were they to treat others. The year of jubilee
and the sabbatical year restored economie balance : slaves were set
free, land was returned to its originai owners, debts were cancelled.
Justice and mercy alike were served. The Prophets repeatedly drew
attention to the inner qualities of heart that must animate the exercise
of justice and service : "Not as man sees does God see, because man
sees the appearance but the Lord looks into the heart".

In the New Testament the mystery of God's love is further revealed:


"God so loved the world that he gave his only Son".
Through the
heart of Jesus the fullness of God's infinite mercy appeared in the
world. Marveling at the Incarnation of God's Son, Mary exclaims
that through this child the lowly shall be lifted up, their hunger
shall be satisfied, and God's mercy shall be extended to all.
Years
later, in announcing his own ministry, Jesus sums up his life's
program in the words of Isaiah : "to bring glad tidings to the poor,
to proclaim liberty to captives, recovery of sight to the blind and
5

1 Jn 4:19.

Cf. Ex 21 ff. ; Lev 25.

1 Sam 16:7.

Jn 3:16.

Cf. Lk 1:46-55.
50 - A . A . S.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

770

relase to prisoners, to announce a year of favor from the Lord".


Jesus identifies himself with the poor and the defenseless : what we
do for them is done for him, the service we fail to render them is
service denied to him.
Gross disparities of wealth between nations, classes and persons
re-enact the Gospel parable of the rieh man and the poor man Lazarus.
And with the same dire consquences of which the Gospel speaks:
"My child, replied Abraham, remember that you were well off in your
lifetime, while Lazarus was in misery. Now he has found consolation
here, but you have found torment". The warning is as valid today
as it was two thousand years ago.
7

3. From the beginning the Church has worked to carry out this
teaching in her ministry. It is not necessary here to trace the extremely
varied history of Christian service. The Church has always sought
to respond to the stranger, the widow and the orphan ; she has founded
countless schools, hospitals, hospices, child-care facilities and shelters.
In our own times the Second Vatican Council has forcefully reaflfirmed
the Church's vocation, in fidelity to her Lord, to love all those who
are afflicted in any way: to recognize in the poor and the suffering
the likeness of her poor and suffering Founder; to do all she can to
relieve their needs, striving to serve Christ in them.
Twenty years
after the Council, the Christian community is more than ever aware
that the poor, the hungry, the oppressed, the sick and the handicapped
share in a special way in the Cross of Christ and therefore need the
Church's ministry.
10

Works of mercy, justice and compassion are basic to the history


of the Church in the United States. The two American women who
have been numbered among the saints, Francs Xavier Cabrini and
Elizabeth Ann Seton, have been thus honored principally because
of their work for their poorer brothers and sisters. The initiatives
of Catholic charities in the United States go back to before the
Dclaration of Independence.
Countless institutions and structures
have been established to assist the orphan, the immigrant, the ethnie
groups, ali persons in needof every race and creed.
Countless
Americans of ali extractions have made the compassionate service
7

Lk 4:18-19.

Cf. Mt 25:31-46.

Lk 16:25.

10

Cf. Lumen Gentium, 8.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

771

of their fellow human beings the whole purpose and method of their
lives. In particular, gnrations of Religious, women and men, have
consumed themselves in selfless service, under the sign of love.
4. The Church has always proclaimed a love of prfrence for the
poor. Perhaps the language is new, but the reality is not. Nor has
the Church taken a narrow view of poverty and the poor. Poverty,
certainly, is often a matter of material deprivation. But it is also
a matter of spiritual impoverishment, the lack of human Uberties,
and the resuit of any violation of human rights and human dignity.
There is a very special and pitiable form of poverty : the poverty of
selfishness, the poverty of those who have and will not share, of those
who could be rich by giving but choose to be poor by keeping everything
they have. These people too need help.
The Christian view is that human beings are to be valued for
what they are, not for what they have.
In loving the poor and
serving those in whatever need, the Church seeks abo ve all to respect
and heal their human dignity. The aim of Christian solidarity and
service is to dfend and promote, in the name of Jesus Christ, the
dignity and fundamental human rights o f every person. The Church
"bears witness to the fact that this dignity cannot be destroyed,
whatever the situation of poverty, scorn, rejection or powerlessness
to which a human being has been reduced. She shows her solidarity
with those who do not count in a society by which they are rejected
spiritually and sometimes even physically. She is particularly drawn
with maternal affection towards those children who, through human
wickedness, will never be brought forth from the womb to the light
of day, as also for the elderly, alone and abandoned. The special
option for the poor, far from being a sign of particularism or sectarianism, manifests the universality of the Church's being and mission".
11

For "the poor in spirit" the Church has a very special love. She
has inherited it from Christ, who called them "blest".
On the one
hand the Church knows, from the words of Christ, that despite all
human efforts the poor will always be with us.
On the other hand,
in all her efforts to uplift the poor she knows and proclaims the.
ambivalence of possessions. Indeed, where the pursuit of wealth is
12

13

11

Instruction

12

Mt 5:3.

on

13

Cf. Mt 26:11.

Christian

Freedom

and

Liberation,

68.

Acta Apostolicae

772

Sedis - Commentarium

Officiale

treated as the supreme good, human beings become imprisoned in


the hardening of their hearts and in the closing of their minds.
For this reason too, the Church, in the very act of serving the poor
and relieving their sufferings, must also continue to proclaim and
serve their higher needs, those of the spirit.

14

5. Service to those in need must take the form of direct action


to relieve their anxieties and to remove their burdens, and at the
same time lead them to the dignity of self-reliance. In this respect
I wish to express the Church's immense gratitude to the many
Americans who are working to help their fellow human beings, in
ali the diffrent forms which relief and development take in today's
world. And I solemnly thank the American people for the generous
way in which they respond to the appeal for fnancial support for
the many splendid programs of assistance carried out in their name.
In the case of the many programs run by the Catholic Church, I wish
to invite ali who have responsibility for them to ensure that they will
always be, and be seen to be, in full accord with Catholic principies
of truth and justice.
The organizational and institutional response to needs, whether
in the Church or in society, is extremely necessary but it is not
sufficient in itself. In this regard I would repeat a concern I mentioned
in my Apostolic Letter on Human Suffering : "Institutions are very
important and indispensable ; nevertheless, no institution can by itself
replace the human heart, human compassion, human love or human
initiative, when it is a question of dealing with the sufferings of
another. This refers to physical sufferings, but it is even more true
when it is a question of the many kinds of moral suffering and when
it is primarily the soul that is suffering".
15

Furthermore, in the necessary organizational and institutional


response to needs, it is essential to avoid reducing human beings to
mere units or catgories of politicai or social planning and action.
Such a process leads to new and other un just forms of anonymity
and alination.
6. Service to the poor also involves speaking up for them, and trying
to reform structures which cause or perpetuate their oppression.
As
Populorum

14

Cf.

15

Salvifici

Progressio,

Doloris,

29.

19.

773

Acta Ioannis Pauli Pp. II

committed Catholics in vol ved in helping to meet people's many


concrete needs, you are still called to reflect on another dimension
of a Worldwide problem : the relationship between rieh societies and
poor societies, rieh nations and poor nations.
Your insights must
be prayerfully joined to those of many other people to see what can
be done as soon as possible to purify the social structures of all
society in this regard.
In the final analysis, however, we must realize that social injustice
and un just social structures exist only because individuis and groups
of individuis deliberately maintain or tolrate them.
It is these
personal choices, operating through structures, that breed and pro
pagate situations of poverty, oppression and misery. For this reason,
overcoming "social" sin and reforming the social order itself must
begin with the conversion of our hearts.
As the American Bishops
have said : "The Gospel conf ers on each Christian the vocation to love
God and neighbor in ways that bear fruit in the life of society. That
vocation consists above ail in a change of heart: a conversion expressed
in praise of God and in concrete deeds of justice and service".
16

To many people, mercy and conversion may seem like poor tools
for solving social problems.
Some are tempted to accept idologies
that use force to carry out their programs and impose their vision.
Such means sometimes produce what appear to be successes.
But
these successes are not real. Force and manipulation have nothing
to do with true human development and the defense of human dignity.
Catholic social teaching is totally diffrent, not only as regards goals,
but also as regards the means to be used. For the Christian, putting
right human His must necessarii]) talee into account the reality of
Cration and Rdemption.
It means treating every human being as
a unique child of Cod, a brother or sister of Jesus Christ. The path
of human solidarity is the path of service ; and true service means
selfless love, open to the needs of ali, without distinction of persons,
with the explicit purpose of reinforcing each person's sense of Godgiven dignity.
7. Solidarity and service are above ali a duty of Christian love
which must involve the whole community. When we are tempted to
congratulate ourselves on what we have done, we must bear soberly
in mind the words of Jesus ; "When you have done all you have been
16

Economic Justice for All:

Catholic Social

Teaching

and

the

U.S.

Economy, 327.

Acta Apostolicae

774

Sedis - Commentarium Officiale

commanded to do, say, 'We are useless servants. We have done no


more than our duty' ".
When we are faced with the vastness of this
duty of love, with the boundless needs of the poor in America and
throughout the world, when we are disappointed by slowness and setbacks in the reform of structures and in our own conversion, let us
not lose heart, and let u s not settle for what has already been
accomplished.
Love can overeme great obstacles, and God's love
can totally transform the world.
17

As the Church tries to express Christian solidarity in generous


service, she also wishes to draw attention to the importance of worship
and prayer and their relationship to service. In looking to the example
of Christ, the Church can never forget that all Christ's actions were
accompanied by prayer. It is in prayer that the Church develops and
valutes her social consciousness and unceasingly discovers anew
her vocation to serve the needy of the world, as Jesus did. Addressing
a group of American Bishops during their last ad Limina visit, I spoke
of this specifically Christian and ecclesial dimension of all social and
charitable action : "Only a worshiping and praying Church can show
herself sufficiently sensitive to the needs of the sick, the suffering,
the lonelyespecially in the great urban centersand the poor everywhere. The Church as a community of service has first to feel the
weight of the brden carried by so many individuis and families,
and then strive to help alleviate these burdens. The discipleship that
the Church discovers in prayer she expresses in deep interest for
Christ's brethren in the modern world and for their many diffrent
needs. Her concern, manifested in various ways, embracesamong
othersthe areas of housing, ducation, health care, unemployment,
the administration of justice, the special needs of the aged and the
handicapped. In prayer, the Church is confirmed in her solidarity
with the weak who are oppressed, the vulnerable who are manipulated,
the children who are exploited, and everyone who is in any way
discriminated against".
18

8. Catholic Charities and related organisations exist essentially to


spread Christian love.
It is especially through charitable activities
at the parish level that the entire Church in the United States joins
in the tasks of mercy, justice and love. We have seen today how
17

Lk 17:10.

18

Address of December 3, 1983, No. 6.

775

Acta Ioannis Pauli Pp. II

Catholic Charities and all its colleague associations have lent God
their own fleshtheir hands and feet and heartsso that his work
may be done in our world. For your long and persevering service
creative and courageous, and blind to distinctions of race or religion
you will certainly hear Jesus' words of gratitude : "you did it for me".
Gather, transform and serve ! When done in the name of Jesus
Christ, this is the spirit of Catholic Charities and of all who work
in this cause, because it is the faithful following of the One who did
"not come to be served but to serve". By working for a society which
fosters the dignity of every human person, not only are you serving
the poor, but you are renewing the founding vision of this nation
under God! And may God reward you abundantly !
19

20

*.

Phoenici, ad valetudinis administros coram admissos.*

Dear Brothers and Sisters,


Leaders in Catholic Health Care,
1. In the joy and peace of our Lord Jesus Christ I greet you and
thank you for your warm welcome.
This meeting gives us the
opportunity to honor and give thanks to God for one of the most
extensive and fundamental works of the Catholic Church in the United
Statesall that is embraced in the term "Catholic health care". I am
pleased to be able to express to you who represent so many of your
country's health care organizations the esteem, support and solidarity
of the whole Church.
In you, Jesus Christ continues his healing
ministry, "curing the people of every disease and illness".
1

This is the high dignity to which you and your colleagues are
called. This is your vocation, your commitment, and the path of your
specific witness to the prsence of God's Kingdom in the world. Your
health care ministry, pioneered and developed by Congrgations of
women Religious and by Congrgations of Brothers, is one of the most
vital apostolates of the ecclesial community and one of the most
significant services which the Catholic Church offers to society in the
19

Mt 25:40.

20

Mk 10:45.

* Die 14 m. Septembris a. 1987.


1

Of. Mt 4:23.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

776

Officiale

name of Jesus Christ. I have been told that membership in the Catholic
Health Association extends to 620 hospitals and 300 long-term care
facilities; that Catholic hospital beds number 11 percent of the total
number in the country; that Catholic institutions administer approxihealth care throughout the nation, and that
they cared for nearly 46 million people last year. I am grateful to
Sister Mary Eileen Wilhelm and to your President, Mr. Curley,
for illustrating to us this immense network of Christian service.
2. Because of your dedication to caring for the sick and the poor,
the aged and the dying, you know from your own daily exprience
how much illness and suifering are basic problems of human existence.
When the sick flocked to Jesus during his earthly life, they recognized
in him a friend whose deeply compassionate and loving heart responded
to their needs.
He restored physical and mental health to many.
These cures, however, involved more than just healing sickness. They
were also prophtie signs of his own identity and of the coming of the
Kingdom of God, and they very often caused a new spiritual awakening
in the one who had been healed.
The power that went out from Jesus and cured people of his own
time has not lost its effect in the two-thousand-year history of the
Church. This power remains, in the life and prayer of the Church,
a source o f healing and reconciliation. Ever active, this power confirais
the identity of the Church today, authenticates her proclamation of
the Kingdom of God, and stands as a sign of triumph over evil.
2

With all Catholic health care the immediate aim is to provide


for the well-being of the body and mind of the human person, especially
in sickness or old age. By his example, Christ teaches the Christian
"to do good by his or her suffering and to do good to thos who suffer".
This latter aspect naturally absorbs the greater part of the energy and
attention of health care ministry.
Today in the United States,
Catholic health care extends the mission of the Church in every State
of the Union, in major cities, small towns, rural areas, on the campuses
of acadmie institutions, in remote outposts, and in inner-city neighborhoods.
By providing health care in all thest places, especially
to the poor, the neglected, the needy, the newcomer, your apostolate
pntrtes and transforms the very fabric of American society.
And
3

Cf. Lk 6:19.

Salvifici Doloris,

30.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

III

sometimes you yourselves, like those you serve, are called to bow,
in humble and loving rsignation, to the exprience of sicknessor
to other forms of pain and suffering.
3. All concern for the sich and suffering is part of the Church's
life and mission. The Church has always understood herself to be
charged by Christ with the care of the poor, the weak, the defenseless,
the suffering and those who mourn. This means that, as you alleviate
suffering and seek to heal, you also bear witness to the Christian view
of suffering and to the meaning of life and death as taught by your
Christian faith
In the complex world of modern health care in industrialized
society, this witness must be given in a variety of way s. First, it
requires continuai efforts to ensure that everyone has access to health
care. I know that you have already examined this question in the
report of your Task Force on Health Care of the Poor. In seeking
to treat patients equally, regardless of social and economie status,
you proclaim to your fello w Citizens and to the world Christ's special
love for the neglected and powerless. This particular challenge is a
consquence of your Christian dedication and conviction, and it calis
for great courage on the part of Catholic bodies and institutions
operating in the field of health care. It is a great credit to your
zeal and emciency when, despite formidable costs, you still succeed
in preventing the economie factor from being the determinant factor
in human and Christian service.
Similarly, the love with which Catholic health care is performed
and its professional excellence have the value of a sign testifying
to the Christian view of the human person. The inalienable dignity
of every human being is, of course, fundamental to all Catholic health
care. All who come to you for help are worthy of respect and love,
for all have been created in the image and likeness of God. All have
been redeemed by Christ and, in their sufferings, bear his Cross.
It is Atting that our meeting is taking place on the Feast of the
Triumph of the Cross. Christ took upon himself the whole of human
suffering and radically transformed it through the Paschal Mystery
of his Passion, Death and Rsurrection. The Triumph o f the Cross
gives human suffering a new dimension, a redemptive value.
It is
your privilge to bear constant witness to this profound truth in
so many way s.
4

Cf. Salvifici Doloris, 24.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

778

The structural changes which

have been

Officiale

taking

place

within

Catholic health care in recent years have increased the challenge of


preservine and even strengthening the Catholic identity of the institutions and the spiritual quality o f the services given. The prsence
of dedicated women and men Religious in hospitals and nursing
homes has ensured in the past, and continues to ensure in the prsent,
that spiritual dimension so characteristic of Catholic health care
centers. The reduced number of Religious and new forms of ownership
and management should not lead to a loss of a spiritual atmosphre,
or to a loss of a sense of vocation in caring for the sick.

This is an

area in which the Catholic laity, at all levis of health care, have an
opportunity to manifest the depth of their faith and to play their
own specific part in the Church's mission of evangelization and service.
4. As I haved said, Catholic health care must always be carried
out within the framework of the Church's saving mission. This mission
she has received from her divine Founder, and she has accomplished
it down through the ages with the help of the Holy Spirit who guides
her into the fullness of truth.
reect the mission of the

Your ministry therefore must also

Church as

the

teacher of moral

truth,

especially in regard to the new frontiers of scientific research and


technological achievement.

Here too you face great challenges and

opportunities.
Many times in recent years the Church has addressed issues related
to the advances of biomedicai technology.

She does so not in order

to discourage scientific progress or to judge harshly those who seek


to extend the frontiers of human knowledge and skill, but in order
to affirm the moral truths which must guide the application of this,
knowledge and skill. Ultimately, the purpose of the Church's teaching
in this field is to dfend the innate dignity and fundamental rights
of the human person.

In this regard the Church cannot fail to em-

phasize the need to safeguard the life and integrity of the human
embryo and fetus.
5. The human person is a unique compositea unity of spirit and
matter, soul and body, fashioned in the image of God and destined
to live forever. Every human life is sacred, because every human
5

Of. Jn 16:13; Lumen Gentium, 4.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

779

person is sacred. It is in the light of this fundamental truth that


the Church constantly proclaims and dfends the dignity of human
life from the moment of conception to the moment of natural death.
It is also in the light of this fundamental truth that we see the great
evil of abortion and euthanasia.
Not long ago, in its "Instruction on Respect for Human Life in
Its Origin and on the Dignity of Procration", the Congrgation for
the Doctrine of the Faith once more dealt with certain vital questions
concerning the human person. Once more it defended the sanctity
of innocent human life from the moment of conception on ward. Once
again it amrmed the sacred and inviolable character of the transmission
of human life by the procreative act within marriage. It explained
that new technologies may afford new means of procration, but
"what it technically possible is not for that very reason morally
admissible".
To place new human knowledge at the service of the
integral well-being of human persons does not inhibit true scientific
progress but librtes it. The Church encourages all genuine advances
in knowledge, but she also insists on the sacredness of human life
at every stage and in every condition. The cause she serves is the
cause o f human life and human dignity.
6

6. In the exercise of your professional activities you have a magnificent opportunity, by your constant witness to moral truth, to
contribute to the formation of society's moral vision. As you give the
best of yourselves in fulfilling your Christian responsibilities, you
will also be aware of the important contribution you must make to
building a society based on truth and justice. Your service to the
sick enables you with great credibility to proclaim to the world the
demands and values of the Gospel of Jesus Christ, and to foster hope
and renewal of heart. In this respect, your concern with the Catholic
identity of your work and of your institutions is not only timely
and commendable, it is essential for the success of your ecclesial
mission.
You must always see yourselves and your work as part of the
Church's life and mission. You are indeed a very special part of the
People of God. You and your institutions have precise responsibilities
toward the ecclesial community, just as that community has responsi
bilities toward you. It is important at every levelnational, State
6

Introduction,

4.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

780

Officiale

and localthat there be close and harmonious links between you and
the Bishops, who "preside in place of God over the flock whose
shepherds they are, as teachers of doctrine, priests of sacred worship
and ofiicers of good order".
They for their part wish to support
you in your witness and service.
7

7. I have come here today to encourage you in your splendid work


and to confirai you in your vital apostolate.
Dear brothers and
sisters : for your dedication to meeting the health care needs of all
people, especially the poor, I heartily congratulate you. You embody
the legacy of those pioneering women and men Religious who selflessly
responded to the health care needs of a young and rapidly expanding
country by developing an extensive network of clinics, hospitals and
nursing homes.
Today you are faced with new challenges, new needs.
One of
these is the prsent crisis of immense proportions which is that of
AIDS and AIDS-Related Complex (ARC). Resides your professional
contribution and your human sensitivities toward all affected by this
disease, you are called to show the love and compassion of Christ and
his Church. As you courageously afiirm and implement your moral
obligation and social responsibility to help those who suffer, you are,
individually and collectively, living out the parable of the Good
Samaritana
The Good Samaritan of the parable showed compassion to the
injured man. By taking him to the inn and giving of his own material
means, he truly gave of himself.
This action, a universal symbol
of human concern, has become one of the essential lments of moral
culture and civilization.
How beautifully the Lord speaks of the
Samaritan ! He "was neighbor to the man who feil in with the robbers".
To be "neighbor" is to express love, solidarity and service, and to
exelude selfishness, discrimination and neglect. The message of the
parable of the Good Samaritan echoes a reality connected with today's
Feast of the Triumph of the Cross: "the kindness and love of God
our Savior appeared ... that we might be justified by his grace and
become heirs, in hope, of eternai life".
In the changing world of
9

10

Lumen

Cf. Lk 10:30-32.

Lk 10:36.

10

Gentium, 20.

TU 3:4-7.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

781

health care, it is up to you to ensure that this "kindness and love o f


God our Savior" remains the heart and soul of Catholic health services.
Through prayer and with God's help, may you persevere in your
commitment, providing professional assistance and selfless personal
care to those who need your services.
I pray that your activities
and your whole lives will inspire and help ali the people of America,
working together, to make this society a place of full and absolute
respect for the dignity of every person, from the moment of conception
to the moment of natural death. And may God, in whom "we live and
move and have our being", sustain you by his grace. God bless you
and your families and your contribution to America !
11

* *

Angelopoli, ad eos qui operam dant instrumentis communicationis socialis


coram admissos.*

Ladies and Gentlemen of the Communications Industry,


Dear

Friends,

1. I am very pleased to be here with you. I would like to be able


to greet each one of you personally and to express my regard for you
individually. Although this is not possible, I wish to express my
sincere respect for ali the catgories of the media that you represent
the film industry, the music and recording industry, radio, electronic
news, television and all those who inform the world through the
written wordand for the diverse functions that you perforai as
workers, writers, editors, managers and executives. I greet you in the
full range of your activities, from the very visible to the relatively
hidden.
My visit to Los Angeles, and indeed to the United States, would
seem incomplete without this meeting, since you represent one of
the most important American influences on the world today. You do
this in every area of social communications and con tribute thereby
to the development of a mass popular culture. Humanity is profoundly
influenced by what you do.
Your activities affect communication
itself: supplying information, influencing public opinion, offering
11

Acts 17:28.

* Die 15 m. Septembris a. 1987.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

782

Officiale

entertainment.
The consquences of these activities are numerous
and diverse. You help your fellow Citizens to. enjoy leisure, to appreciate art and to profit from culture. You often pro vide the stories
they teli and the songs they sing. You give them news of current
events, a vision of humanity and motives for hope. Yours is indeed
a profound influence on society. Hundreds of millions of people see
your films and television programs, listen to your voices, sing your
songs and reflect your opinions.
It is a fact that your smallest
dcisions can have global impact.
2. Your work can be a force for great good or great evil.
You
yourselves know the dangers, as well as the splendid opportunities
open to you. Communication producs can be works of great beauty,
revealing what is noble and uplifting in humanity and promoting
what i just and fair and true. On the other hand communications
can appeal to and promote what is debased in people : dehumanized
sex through pornography or through a casual attitude toward sex
and human life ; greed through materialism and consumerism or
irresponsible individualism ; anger and vengefulness through violence
or self-righteousness.
All the media of popular culture which you
represent can build or destroy, uplift or cast down. You have untold
possibilities for good, ominous possibilities for destruction. It is the
diffrence between death and lifethe death or life of the spirit.
And it is a matter of choice. The challenge of Moses to the people
of Israel is applicable to ail of us today : "I set before you life and
death ... Choose life".
1

3. There is something of great interest for ail of us in the Con


stitution of the United States. The same Amendment that guarantees
freedom of speech and freedom of the press also guarantees freedom
of religious practice. The link between the art of human expression
and the exercise o f religion is profound. Social communications in
fact provide an important first step in uniting human beings in mutual
love, and this first step is also a step to God, "for God is love".
Religious practice for its part fosters communication with God. But
it also fosters human communication, since human communication
is part of that relationship of love for neighbor that is mandated in
both the Old and New Testaments.
2

Dt 30:19.

1 Jn 4:8.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

783

It is easy to see why the Church has recognized and taught that
people have a right to communicare.

Linked to this right is the righi

to information, about which the Second Vatican Council speaks in


these words: "Because of the progress of modern society and the
increasing interdependence of its members, it is clear that information
has become very useful and generally necessary ...

There exists

therefore in human society a right to information on the subjects


that are of concern to people".

In this way, then, the Church recognizes the need for freedom
of speech and freedom of the press, just as does your Constitution.
But she goes further.

Rights imply eorresponding duties.

The proper

exercise of the right to information demands that the content of what


is communicated be true andwithin the limits set by justice and
charitycomplete.

Your very profession invites you to refiect on

this obligation to truth and its completeness.

Included here is the

obligation to avoid any manipulation of truth for any reason.

This

manipulation in fact takes place when certain issues are deliberately


passed over in silence, in order that others may be unduly emphasized.
It also occurs when information is altered or withheld so that society
will be less able to resist the imposition of a given ideology.
The obligation to truth and its completeness applies not only to
the coverage of news, but to all your work.

Truth and completeness

should characterize the content of artistic expression and entertain


ment.

You find a real meaning in your work when you exercise your

role as collaborators of truthcollaborators of truth in the service


of justice, fairness and love.
4. Your industry not only speaks to people and for people; it
makes communication possible among them.

In this we see how your

activities transcend the catgories of both rights and duties and confer
upon you inestimable privilges.

Just before joining you this afternoon,

I met with young people in several cities by using satellite links.


For me this is just one example of how your industry can help f oster
communication and unite people in fraternal love.

It is within your

power to use technology to promote what is deeply human and to


direct it to the work of peace.
3

Inter Mirifica, 5.

Cf.

ibid.

You have marvelous tools which

Acta Apostolicae

784

others lack.

Sedis - Commentarium

Officiale

They must be employed in the service of people's right

to communicante.
In today's modern world there is always the danger of communi
cation

becoming

exclusively

one-way,

depriving

audiences

of

the

opportunity to participate in the communication process. Should that


happen with you, you would no longer be communicators in the full,
human sense.

The people themselves, the general public whom you

serve, should not be excluded from having the opportunity for public
dialogue.
In order to foster such a dialogue, you yourselves, as communi
cators, must listen as well as speak.

You must seek to communicate

with people, and not just speak to them.

This involves learning about

people's needs, being aware of their struggles and presenting ail


forms

of communications

with

the

sensitivity

requiresyour human dignity and theirs.

that

human

dignity

This applies especially

to ali audio-visual programs.


5. At the basis of all human rights is the dignity of the human
person created in the image and likeness of God.
A rcognition of
this human dignity is also a part of your civil tradition in the United
States, and is expressed in the dclaration of your nation's independence : ali people are created equal in their human dignity and are
endowed by their Creator with inalienable rights to life, liberty,
and the pursuit of happiness. All other rights too are rooted in human
dignity, including the right to maintain one's privacy and not to be
exploited in the intimacy of one's family.
5

The fundamental dignity of the human person is still more strongly


proclaimed by the Church. She raises her voice on behalf of people
every where, declaring the dignity of every human being, every man,
woman and child. None is excluded because ali bear the image of
God. Physical and mental handicaps, spiritual weaknesses and human
aberrations cannot obliterate the dignity of man. You will understand
why the Church attaches such importance to this principie found on
the first page of the Bible ; it will later become the basis of the teaching
of Jesus Christ as he says : "Always treat others as you would like
them to treat you".
6

In particular, social communications must support human dignity


5

Oen 1:27.

Mt 7:12.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

785

because the world is constantly tempted to forget it. Whether in news


or in drama, whether in song or in story, you are challenged to respect
what is human and to recognize what is good.

Human beings must

never be despised because of limitations, flaws, disorders or even sins.


Twenty years ago, my predecessor Pope Paul V I , speaking to a
gathering much like this one, told that creative community in Rome:
"It is a fact that when, as writers and artists, you are able to reveal
in the human condition, however lowly or sad it may be, a spark
of goodness, at that very instant a glow of beauty pervades your
whole work.

We are not asking that you should play the part of

moralists, but we are expressing confidence in your mysterious power


of opening up the glorious rgions of light that lie behind the mystery
of human life".

As you do precisely thisopen up the glorious rgions of light


that lie behind the mystery of human lifeyou must ask yourselves
if what you communicate is consistent with the full measure of human
dignity.

How do the weakest and the most defenseless in society

appear in your words and images : the most severely handicapped,


the very old, foreigners and the undocumented, the unattractive and
the lonely, the sick and the infirm? Whom do you depict as having
or not havinghuman worth?
6. Certainly your profession subjects you to a great measure of
accountabilityaccountability to God, to the community and before
the witness of history.
left in your hands.

And yet at times it seems that everything is

Precisely because your responsibility is so great

and your accountability to the community is not easily rendered


juridically, society relies so much on your good will.
world is at your mercy.

In a sense the

Errors in judgment, mistakes in evaluating

the propriety and justice of what is transmitted, and wrong criteria


in art can offend and wound consciences and human dignity.
can encroach on sacred fundamental rights.

They

The confidence that the

community has in you honors you deeply and challenges you mightly.
7. I would encourage you in yet another way : to respect also your
oten dignity.

All that I have said about the dignity of human beings

applies to you.
Daily cares oppress you in ways diffrent from those arising in
7

Allocution of 6 May 1967.

5 1 - A . A . S.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

786

Officiale

other kinds of work. Your industry reflects the fast pace of the news
and changing tastes. It deals with vast amounts of money that bring
with them their own problems. It places you under extreme pressure
to be successful, without telling you what "success" really is. Working
constantly with images, you face the temptation of seeing them as
reality. Seeking to satisfy the dreams of millions, you can become
lost in a world of fantasy.
At this point, you must cultvate the integrity consonant with
your own human dignity. You are more important than success, more
valuable than any budget. Do not let your work drive you blindly;
for if work enslaves you, you will soon enslave your art. Who you
are and what you do are too important for that to happen. Do not
let money be your sole concern, for it too is capable of enslaving art
as well as sols.
In your life there must also be room for your
families and for leisure. You need time to rest and be re-created,
for only in quiet can you absorb the peace of God.
You yourselves are called to what is noble and lofty in human
living, and you must study highest expressions of the human spirit.
You have a great part in shaping the culture of this nation and other
nations. To you is entrusted an important portion of the vast hritage
of the human race. In fulfilling your mission you must always be
aware of how your activities affect the world community, how they
serve the cause of universal solidarity.
8. The Church wishes you to know that she is on your side.

For a

long time she has been a patron and defender of the arts; she has
promoted the media and been in the forefront of the use of new
technology.

The first book for the printing press of Johannes Guten

berg, the inventor of movable type, was the inspired word of God,
the Bible.

Vatican Radio was established under the direction of the

inventor of radio, Guglielmo Marconi.


Today, too, the Church stands ready to help you by her encourage
ment and to support you in ail your worthy aims.
challenge and her praise.

She offers you her

I pray that you will welcome that help

and never be afraid to accept it.


Ladies and gentlemen of the communications industry : I have set
before you the broad outlines of a choice for good within the framework of your profession.

I ask you to choose the common good.

It means honoring the dignity of every human being.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

787

I am convinced that to a great extent we can share a common hope,


rooted in a vision of the human race harmoniously united through
communication. I am sure too that all of you, whether Christian or
not, will permit me to allude to the great fascination that surrounds
the mystery of the communicating word. For Christians, the communicating word is the explanation of all reality as expressed by
Saint John : "In the beginning was the Word ; the Word was in God's
prsence, and the Word was God". And for all those who hold the
Judeo-Christian tradition, the nobility of communication is linked to
the wisdom of God and expressed in his loving rvlation. Thus the
Book of Deuteronomy records God's communication to Israel : "You
shall love the Lord your God with ali your heart, and with ali your
soul, and with all your strength. Take to heart these words which
I enjoin on you today".
Ladies and gentlemen : as Communicator s o f the human word,
you are the stewards and administrators of an immense spiritual power
that belongs to the patrimony of mankind and is meant to enrich the
whole of the human community. The challenge that opens up before
you truly requires generosity, service and love. I am sure that you
will strive to meet it. And, as you do, I pray that you will exprience
in your own lives a deep satisfaction and joy. And may the peace
of God dwell in your hearts.
8

Angelopoli, ad episcopos Civitatum Foederatarum Americae Septemtrionalis coram admissos.*

I
Dear Brothers in our Lord Jesus Christ,
1. Before beginning to respond in the context of our fraternal
exchanges, I wish to- express to you my deep gratitude: gratitude for
your many invitations to make this pastoral visit, gratitude for your
prsence here today, and gratitude for the immense amount of pr
paration which this visit required. Over and above all this, I thank
Jn 1:1.
Dt 6:6.
* Die 16 m. Septembris a. 1987.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

788

Officiale

you for your daily toil, and your partnership with me in the Gospel.
In a word, I thank you for "your work of faith and labor of love
and steadfastness of hope in our Lord Jesus Christ".
Cardinal Bernardin has given us an introduction to the extremely
important reality o f "communio", which is the best f rame work for
our conversation.
As Bishops, we can never tire of prayerfully
reflecting on this subject. Since, as the Extraordinary Session of the
Synod of Bishops in 1985 indicated, "the ecclesiology of communion
is the central and fundamental idea of the Council's documents",
it follows that we must return time and again to those same documents
in order to be imbued with the profound theological vision of the
Church which the Holy Spirit has placed before us, and which
constitutes the basis of all pastoral ministry in the Church's pilgrimage
through human history.
1

The program o f our collgial ministry cannot be other than to


relase into the lifestream of ecclesial life ali the richness of the
Church's self-understanding, which was given by the Holy Spirit to
the community of faith in the clbration of the Second Vatican
Council. The renewal of Catholic life wh,ich the Council called for
is to be measured not primarily in ternas of external structures,
but in deeper understanding and more effective implementation of
the core vision o f her true nature and mission which the Council
offered to the Church at the close of the second millennium of the
Christian era. That renewal dpends on the way the Council's funda
mental insights are authentically received in each particular Church
and in the universal Church.
At the heart of the Church's self-understanding is the notion of
communio : primarily, a sharing through grace in the life of the Father
given us through Christ and in the Holy Spirit.
"God chose us in
him"in Christ"before the world began, to be holy and blameless
in his sight, to be full of love". This communion has its origin in a
divine cali, the eternai decree which predestined us to share the image
of the Son.
It is realized through sacramental union with Christ
and through organic participation in ali that constitutes the divine
and human reality of the Church, the Body of Christ, which spans
3

1 Thess 1:3.

Relatio Finalis, C, 1.

Eph

Cf. Rom 8:28-30.

1:4.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

789

the centuries and is sent into the world to embrace all people without
distinction.
2. It is clear that in the decades since the Council this "vertical
dimension" of ecclesial communion has been less deeply experienced
by many who, on the other hand, have a vivid sense of its "horizontal
dimension".
Unless, however, the entire Christian community has
a keen awareness of the marvelous and utterly gratuitous outpouring
of "the kindness and love of God our Savior" which saved us "not
because of any righteous deeds we had done, but because of his mercy",
the whole ordering of the Church's life and the exercise of her mission
of service to the human family will be radically weakened and never
reach the le vel in tended by the Council.
5

The ecclesial body is healthy in the measure in which Christ's


grace, poured out through the Holy Spirit, is accepted by the members.
Our pastoral efforts are fruitful, in the last analysis, when the People
of Godwe Bishops with the clergy, Religious and laityare led to
Christ, grow in faith, hope and charity, and become authentic witnesses
of God's love in a world in need of transfiguration.
Cardinal Bernardin has stated very well that just as there is but
one faith, one Lord, one baptism, so there can be but one loyalty
to the word of God perennially proclaimed in the Church entrusted
to the Episcopal College with the Roman Pontili as its visible head
and perpetuai source of unity. The word of God, which is the power
of God leading ali who believe to salvation, is fully revealed in the
Paschal Mystery of the Death and Rsurrection of Jesus Christ. This
Paschal Mystery brings about a salvation that is transcendent and
eternai: "He died for us, that ali of us ... together might live with
him". It is the Church's task therefore, while she seeks in every way
possible to increase her service to the human family in ali its needs,
to preach Christ's cali to conversion and to proclaim rdemption in
his blood.
6

3. The "vertical dimension" of ecclesial communion is of profound


significance in understanding the relationship of the particular Churches
to the universal Church. It is important to avoid a merely sociological
view of this relationship.
"In and from such individual Churches
5

Tit 3:4-5.

* Cf. Rom 1:16; Dei Verbum, 17.


7

1 Thess 5:10.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

790

Officiale

there comes into being the one and only Catholic Church", but this
universal Church cannot be conceived as the sum of the particular
Churches, or as a fdration of particular Churches.
In the clbration of the Eucharist these principies come fully to
the fore.
For, as the Council document on the Liturgy spcifies:
"the principal manifestation of the Church consists in the full, active
participation of ail God's holy people in the same liturgical clbrations,
especially in the same Eucharist, in one prayer, at one altar, at
which the Bishop presides, surrounded by his presbyterate and by his
ministers". Wherever a community gathers around the altar under
the ministry of a Bishop, there Christ is prsent and there, because of
Christ, the one, holy, Catholic and apostolic Church gathers together.
The Catholic Church herself subsists in each particular Church,
which can be truly complete only through efective communion in
faith, Sacraments and unity with the whole Body of Christ.
Last
November, in my letter to you during your meeting in Washington,
I dealt at some length with this aspect of communion. At that time
I wrote : "The very mystery o f the Church impels us to recognize that
the one, holy, Catholic and apostolic Church is prsent in each par
ticular Church throughout the world.
And since the Successor of
Peter has been constituted for the whole Church as Pastor and as
Vicar of Christ, all the particular Churchesprecisely because they
are Catholic, precisely because they embody in themselves the mystery
of the universal Churchare called to live in communion with him.
8

10

11

"Our own relationship o f ecclesial communioncollegialitas effectiva et affectivais discovered in the same mystery of the Church.
It is precisely because you are Pastors of particular Churches in which
there subsists the fullness of the universal Church that you are, and
must always be, in full communion with the Successor of Peter.
To recognize your ministry as 'vicars and delegates of Christ' for your
particular Churches is to understand ali the more clearly the ministry
of the Chair of Peter, which 'presides over the whole assembly of
charity, protects legitmate variety, but at the same time sees to it
that diffrences do no hinder unity but rather contribute to it' " . "
12

13

Lumen Gentium,

Sacrosanctum

23.

Concilium,

10

Cf. Lumen Gentium, 26.

11

Cf.

12

Cf. Lumen Gentium, 27.

41.

Lumen Gentium, 22.

13

Lumen

14

Letter of November 4, 1986.

Gentium, 13.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

791

4. In this perspective too, we must see the ministry o f the Successor


of Peter, not only as a "global" service, reaching each particular Church
from "outside" as it were, but as belonging already to the essence of
each particular church from "within".

Precisely because this relation

ship of ecclesial communionour collegialitas effectiva et affectiva


is such an intmate part of the structure of the Church's life, its
exercise calis for each and every one of us to be completeiy one in mind
and heart with the will of Christ regarding our diffrent roles in the
College of Bishops.

The Council took pains not only to formulate

these roles but also to place the exercise of authority in the Church
in its proper perspective,
communio.

which

is precisely

the

perspective

of

In this respect also the Council wasin the words of

the Extraordinary Synod"a legitmate and valid expression and


interprtation of the deposit of faith as it is found in Sacred Scripture
and in the living tradition of the Church".

15

As I also wrote to you last year, I have endeavored to fulfill my


role as Successor of Peter in a spirit of fraternal solidarity with you.
I wish only to be of service to all the Bishops of the world, andin
obdience to my specific responsibility at the service of the Church's
unity and universalityto confirai them in their own collgial ministry.
I have always been greatly encouraged in this task by your fraternal
support and your partnership in the Gospel, for which I express to
you again my profound gratitude.

It is of great importance to the

Church that in the full power of the Church's communion we continue


to proclaim together Jesus Christ and his Gospel.

In this way we

ourselves live fully, as Successors of the Apostles, the mystery of


ecclesial communion.

At the same time through our ministry we

enable the faithful to enter ever more deeply into the Church's life
of communion with the Most Holy Trinity.
II
5. Archbishop Quinn has spoken of the Church as a community
that wishes to remain faithful to the moral teaching of our Lord Jesus
Christ. To proclaim a body of moral teaching is in fact an inseparable
part of the Church's mission in the world.

From the beginning, the

Church under the guidance of the Holy Spirit has striven to apply
15

Relatio Finalis, I, 2.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

792

Officiale

God's rvlation in Christ to all the many aspects of our living in


this world, knowing that we are called to "lead a life worthy of the
Lord and pleasing to him in every way".

16

It is sometimes reported that a large number of Catholics today


do not adhre to the teaching of the Church on a number of questions,
notably sexual and conjugal morality, divorce and remarriage.

Some

are reported as not accepting the Church's clear position on abortion.


It has also been noted that there is a tendency on the part of some
Catholics to be slective in their adhrence to the Church's moral
teachings.

It is sometimes claimed that dissent from the Magisterium

is totally compatible with being a "good Catholic" and poses no obstacle


to the reception of the Sacraments. This is a grave error that challenges
the teaching office of the Bishops of the United States and elsewhere.
I wish to encourage you in the love of Christ to address this situation
courageously in your pastoral ministry, relying on the power of God's
truth to attract assent and on the grace of the Holy Spirit which is
given both to those who proclaim the message and to those to whom
it is addressed.
We must also constantly recali

that the teaching of

Christ's

Churchlike Christ himselfis a "sign of contradiction".

It has

never been easy to accept the Gospel teaching in its entirety, and it
never will be.

The Church is committed, both in faith and moris,

to make her teaching as clear and understandable as possible, presenting it in ali the attraetiveness of divine truth.

And yet the challenge

of the Gospel remains inhrent in the Christian message transmitted


to each generation. Archbishop Quinn has made rfrence to a principie
with extremely important consquences for every area of the Church's
life: "...the rvlation of God par excellence is found in the Cross
of Christ which makes God's folly wiser than human wisdom.
human wisdom in a given age appears to have the last word.

Often
But the

Cross brings a perspective that changes judgments radically".

Yes,

dear Brothers, the Crossin the very act ofrevealing mercy, compassion and lovechanges judgments radically.
6. A number of other general points may be made.
Church is a community of faith.

16

Col 1:10.

First, the

To accept faith is to give assent to

Acta Ioannis Pauli Pp. II

793

the word of God as transmitted by the Church's au then tic Magisterium.


Such assent constitutes the basic attitude of the believer, and is an
act of the will as well as of the mind.

It would be altogether out

of place to try to model this act of religion on attitudes drawn from


secular culture.
Within the ecclesial community, theological discussion taJces place
within the framework o f faith. Dissent from Church doctrine remains
what it is, dissent; as such it may not be proposed or received on an
equal footing with the Church's authentic teaching.
Moreover, as Bishops we must be especially responsive to our role
as authentic teachers of the faith when opinions at variance with
the Church's teaching are proposed as a basis for pastoral practice.
I wish to support you as you continue to engage in fruitful dialogue
with theologians regarding the legitimte freedom of inquiry which
is their right.

You rightly give them sincere encouragement in their

difflcult task, and assure them how much the Church needs and deeply
apprcites their dedicated and constructi ve work. They, on their
part, will recognize that the title Catholic theologian expresses a
vocation and a responsibility at the service of the community of faith,
and subject to the authority of the Pastors of the Church. In particular
your dialogue will seek to show the unacceptability of dissent and
confrontation as a policy and method in the area of Church teaching.
7. Speaking on your behalf, Archbishop Quinn has shown full
awareness of the seriousness of the challenge facing your teaching
ministry.

He has spoken of the dual task of the conversion of the

mind and the conversion of the heart.

The way to the heart very often

passes through the mind, and throughout the length and breadth of
the Church there is need today for a new effort of evangelization and
catechesis directed to the mind.

Elsewhere I have mentioned the

relationship between the Gospel and culture.

Here I wish to under-

line the importance of the formation of the mind at every level of


Catholic life.
Catholic children and young people need to be given an effective
opportunity to learn the truths of the faith, in such a way that they
become capable of formulating their Catholic identity in terms of
doctrine and thought.

Here the Catholic press can make a magnificent

contribution to raising the general level of Catholic thought and culture.


Seminaries, especially, have the responsibility of ensuring that future

794

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

priests should acquire a high level of intellectual prparation and


comptence.
Oontinuing ducation programs for priests, Religious
and laity play an important part in stimulating a necessary and serious
intellectual approach to the multitude of questions confronting faith
in our contemporary world.
A crucial aspect of this "apostolate of the mind" concerns the
duty and right of Bishops to he prsent in an effective way in Catholic
collges and universities and institutes of higher studies in order to
safeguard and promote their Catholic character, especially in what
affects the transmission om Catholic doctrine.
It is a task which
requires personal attention on the part of Bishops, since it is a specific
responsibility stemming from their teaching oflftce. It implies frquent
contacts with teaching and administrative personnel, and calis for
providing serious programs of pastoral care for students and others
within the acadmie community. Much is already being done, and
I take the opportunity to encourage you to seek ways of intensifying
these apostolates.
One of the greatest services we Bishops can render to the Church
is to consolidate prsent and future gnrations of Catholics in a
sound and complete understanding of their faith. The ecclesial com
munity will thus be wonderfully strengthened for ail aspects of
Christian moral living and for generous service.
The intellectual
approach that is needed, however, is one intimately linked to faith
and prayer. Our people must be aware of their dependence on Christ's
grace and on the great need to open themselves ever more to its action.
Jesus himself wants us all to be convinced of his words: "Apart from
me you can do nothing".
11

III
8. The Synod to be held this coming month in Rome will undoubtedly deal in further detail with the many important points raised
by Archbishop Weakland in his prsentation on the role of the laity.
These remarks, like my own, particularly concern the Catholic laity
in the United States.
It has been stated that "the Church in the United States of America
can boast of having the largest number of educated faithful in the
world". This statement has many implications. The situation which
17

Jn 15:5.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

795

it describes is cause for humble rejoicing and gratitude because it


represents a major achievement : the sustained educational effort by
the Church in this country for many, many dcades.

At the same

time the ducation of the faithful offers great promise and potential
in the years ahead.

For "it can be assumed they will continue to

take a prominent role in U.S. society and culture in the future".


Primarily through her laity, the Church is in a position to exercise
great influence upon American culture.
cration.

This culture is a human

It is created through shared insight and communication.

It is built by an exchange among the people of a particular society.


And culture, while having a certain dynamic endurance, is always
changing and developing as a way of life.

Thus the American culture

of today stands in continuity with your culture of fifty years ago.


Yet it has changed ; it has been greatly influenced by attitudes and
currents of thought.
But how is the American culture evolving today? Is this volution
being influenced by the Gospel? Does it clearly reflect Christian inspi
ration? Your music, your poetry and art, your drama, your painting
and sculpture, the literature that you are producingare all those
things which reflect the soul of a nation being influenced by the spirit
of Christ for the perfection of humanity?
I realize these are difficult questions to answer, given the complexity
and diversity of your culture. But they are relevant to any considration
of the role of the Catholic laity, "the largest number of educated
faithful in the world".

And it is above ali the laity, once they have

themselves been inspired by the Gospel,

who bring the QospeVs

uplifting and purifying influence to the world of culture, to the whole


realm of thought and artistic creativity, to the various professions
and places of work, to family life and to society in general. As Bishops,
with the task of leading the laity and of encouraging them to fulfill
their ecclesial mission in the world, we must continue to support
them as they endeavor to make their specific contribution to the
volution and development of culture and to its impact on society.
9. With rfrence to this question, and in such areas as politics,
conomies, mass media and international life, the service we bring
is primarily a priestly service : the service of preaching and teaching
the word of God with fidelity to the truth, and of drawing the laity
ever more into the dialogue of salvation.

We are charged to lead our

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

796

Officiale

people to holiness, especially through the grace of the Eucharist and


the whole sacramental life.

The service of our pastoral leadership,

purified in personal prayer and penance, far from hearing an authoritarian style in any way, must listen and encourage, challenge and at
times correct.

Certainly, there is no question of condemning the

technological world but rather of urging the laity to transform it from


within so that it may receive the imprint of the Gospel.
10. We serve our laity best when we make every eifort to provide
for them, and in collaboration with them, a comprehensive and solid
program o f catechesis with the aim of "maturing the initial faith and
of educating the true disciple of Christ by means of a deeper and more
systematic knowledge of the person and the message of our Lord
Jesus Christ".

18

Such a program will also assist them in developing

that habit of discernment which can distinguish the spirit of the


world from the Spirit of God, and which can distinguish authentic
culture from lments that degrade human dignity.

It can provide

them a solid basis for growing in their knowledge and love of Jesus
Christ through continuai conversion and personal commitment to the
demands of the Gospel.
11. In speaking of the laity, I feel a particular desire to support
you in all you are doing on behalf of family life.

Archbishop Weakland

has mentioned "the large number of divorces and the breakup of so


many families" as a special pastoral problem.

I know that all of

us feel great sadness and deep pastoral concern for all those whose
lives are affected in this way.
As you will recali, on the occasion of your ad Limina visits, four
years ago, I spoke at some length on the topic of marriage.

Without

repeating all that I said on that occasion, I wish to encourage you


to continue in your many zealous and generous efforts to provide
pastoral care to families.

I also urge you in the face of ali the trends

which threaten the stability of marriage, the dignity of human love,


and the dignity of human life, as well as its transmission, never to
lose confidence and courage.

Through the grace given us as pastors

we must endeavor to prsent as effectively as possible the whole teaching


of the Church, including the prophtie message contained in Humanae
Vitae and in Familiaris Consortio.
14

Catechesi Tradendae, 19.

797

Acta Ioannis Pauli Pp. II

The faithful teaching of the intrinsic relationship between the


unitive and procreative dimensions of the marriage act is of course
only a part of our pastoral responsibility.

With pastoral solicitude

for couples Familiaris Consortio pointed out that "the ecclesial com
munity at the prsent time must take on the task of instilling con
viction and oifering practical help to those who wish to live out their
parenthood in a truly responsible way ...

This implies a broader,

more decisive and more systematio effort to make the naturai methods
of regulating fertility known, respected and applied".

19

On the occasion of the last ad Limina Visits I stated : "Those


couples who choose the naturai methods perceive the profound dif
frenceboth anthropological and moralbetween contraception and
naturai family planning.

Yet they may exprience difficulties ; indeed

they often go through a certain conversion in becoming committed to


the use of the naturai methods, and they stand in need of comptent
instruction, encouragement and pastoral counselling and support.

We

must encourage them to continue their efforts with generosity, con


fidence and hope.

As Bishops we have the charism and the pastoral

responsibility to make our people aware of the unique influence that


the grace of the sacrament of marriage has on every aspect of married
life, including seuality.

20

The teaching of Christ's Church is not only

light and strength for God's people, but it uplifts their hearts in
gladness and hope.
"Your Episcopal Conference has established a special program to
expand and coordinate efforts in the various diocses.

But the success

of such an effort requires the abiding pastoral interest and support


of each Bishop in his own diocse, am I am deeply grateful to you
for what you do in this most important apostolate".

21

12. My profound gratitude to you extends to the many other areas


in which, with generous dedication, you have worked for and with
the laity.

These include your persevering efforts at promoting peace,

fostering justice and supporting the missions.

In the area of the

defense of human life, you have worked with exceptional commitment


and constancy.

Already during the ad Limina visits of 1978, Paul VI

19

No. 35.

20

Cf. Familiaris Consortio, 33.

21

Address of September 24, 1983.

Acta Apostolicae

798

Sedis - Commentarium

Officiale

drew attention to this activity of yours, assuring you of the apprciation


of the Holy See.
Because of their exceptional importance, I wish
to quote at some length his words of strong support for you and
make them my own :
"In the name of Jesus Christ, we thank you for your ministry at
the service of life. We know that you have labored precisely in order
that the words of the Good Shepherd would be fulfilled : 'that they
may have life and have it to the full'. Under your leadership, so many
of the Catholic peoplepriests, deacons, Religious and laityhave
joined in numerous initiatives aimed at defending, healing and promoting human life.
"With the enlightenment of faith, the incentive of love and an
awareness of your pastoral accountability, you have worked to oppose
whatever wounds, weakens or dishonors human life. Your pastoral
charity has found a consistent expression in so many waysali
related to the question of life, ali aimed at protecting life in its
multiple facets. You have endeavored to proclaim in practice that
ali aspects of human life are sacred.
"In this regard, your efforts have been directed to the eradication
of hunger, the limination of subhuman living conditions, and the
promotion of programs on behalf of the poor, the elderly and minorities.
You have worked for the improvement of the social order itself. At the
same time, we know that you have held up to your people the goal
to which God calis them : the life above, in Christ Jesus.
22

"Among your many activities at the service of life there is one


which, especially at this juncture of history, deserves our strongest
commendation and our firmest support : it is the continuing struggle
against what the Second Vatican Council calis the 'abominable crime'
of abortion.
Disregard for the sacred character of life in the womb
weakens the very fabric of civilization ; it prepares a mentali ty, and
even a public attitude, that can lead to the acceptance of other practices
that are against the fundamental rights of the individuai.
This
mentality can, for example, completely undermine concern for those
in want, manifesting itself in insensitivity to social needs; it can
produce contempt for the elderly, to the point of advocating euthanasia ;
it can prepare the way for those forms of genetic engineering that go
23

22

33

Cf. Phil 3:14.


Gaudium et Spes, 51.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

799

against life, the dangers of which are not yet fully known to the
general public.
"It is therefore very encouraging to see the great service you
render to humanity by constantly holding up to your people the
value of human life. We are confident that, relying on the words of
the Good Shepherd, who inspires your activity, you will continue
to exercise leadership in this regard, sustaining the entire ecclesial
community in their own vocation at the service of life.
"It is also a source of Worldwide honor that, in your country,
so many upright men and women of differing religious convictions
are united in a profound respect for the laws of the Creator and Lord
of life, and that, by every just means at their disposai, they are
endeavoring, before the witness of 'history, to take a definitive stand
for human life".
24

Nine years have passed since these words were spoken and yet
they are still relevant todayrelevant in their prophtie vision, relevant
in the needs they express, relevant in the defense of life.
13. In his Encyclical Pacem in Terris, Pope John XXIII placed
the question of the advancement of women in the context of the
characteristics of the prsent day, "the signs of the times". He made
it clear that the cause in question was one of human dignity. This is
indeed the aim of ali the Chureh's efforts on behalf of women : to
promote their human dignity.
The Church proclaims the personal
dignity o f women as womena dignity equal to that of men. This
dignity must be aJfirmed in its ontological character, even before
considration is given to any of the special and exalted roles fulfilled
by women as wives, mothers or consecrated women.
There are many other aspects involved in the question of women's
equal dignity and responsibility, which will undoubtedly be properly
dealt with in the fortheoming Synod of Bishops. At the basis of ali
considrations are two frm principies : the equal human dignity of
women and their true feminine humanity. On the basis of these two
principies Familiaris Consortio has already enunciated much of the
Church's attitude toward women, which reflects the "sensitive respect
of Jesus toward the women that he called to his following and his
friendship".
As I have stated and as Archbishop Weakland has
25

Address of May 26, 1978.


25

No. 22.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

800

Officiale

pointed out, women are not called to the priesthood. Although the
teaching of the Church on this point is quite clear, it in no way alters
the fact that women are indeed an essential part of the Gospel plan
to spread the Good News of the Kingdom. And the Church is irrevocably
committed to this truth.
IV
14. My interest in the question of vocations is well known to all
of you. It is a recurring thme in my conversations with Bishops
around the world. It is one of the subjects I frequently speak about
in my meetings with young people.
It is a crucial factor for the
future of the Church as we draw near to the beginning of the third
millennium. Therefore, I am very pleased that you have chosen this
topic as one of those to be emphasized today.
Archbishop Pilarczyk has presented an "overview of the ministerial
realities of the Church in this country", mentioning aspects that
offer much consolation to you as Bishops and aspects which are cause
for pastoral concern. He mentioned that it was important "to speak
of some of the very positive implications of lay, religious and clerical
vocations in America". In doing this, he rightly drew attention to
the way that the Holy Spirit is at work in your midst, something that
we must indeed be ever attentive to and grateful for. As Lumen Gentium reminds us, "The Spirit guides the Church into the fullness of
truth and gives her unity of fellowship and service ... By the power
of the Gospel the Spirit makes the Church grow, perpetually renews
her, and leads her to perfect union with her Spouse".
26

27

It is indeed encouraging to note how lay people, in ever-increasing


numbers, have become involved in the life of the Church, and how this
has led to "a depth and variety of ministry far greater than ever
before". Certainly, the more active participation of the laity in the
mission of the Church is an eloquent sign of the fruitfulness of the
Second Vatican Council, one for which we all give thanks. And I am
confident that the forthcoming Synod of Bishops will give fresh impetus
to this participation and solid direction for its continued growth
and consolidation.
It is important for our people to see clearly that the ministry of
24

Cf. Jn 16:13.

27

No. 4.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

801

the ordained priest and the involvement of the laity in the Church's
mission are not at all opposed to one another. On the contrary, the
one complments the other. Just as the priestly ministry is not an
end in and of itself, but serves to awaken and unify the various charisms
within the Church, so too the involvement of the laity does not replace
the priesthood, but supports it, promotes it and offers it space for
its own specific service.
At this time, I would like to make a few remarks about vocations
to the priesthood and to the religious life.
The insufficient number of seminarians and candidates for religious
life is indeed a cause of pastoral concern for all of us, for we know
that their public witness to the Gospel and their specific roles in the
Church are irreplaceable. In many parts of the world the Church is
experiencing, as Archbishop Pilarczyk observed, that "society is
becoming increasingly secular and therefore increasingly inhospitable
to Christian belief". It is especially difficult today for young people
to make the generous sacrifices entailed in accepting God's call. Yet
it is possible for them to do so through grace and with the support
of the community. And it is precisely in this situation that we are
called to bear witness to the hope of the Church.
In our pastoral mission we must often evalate a situation and
decide on a course of action. We must do this with prudence and
pastoral realism. At the same time we know that today, as always,
there are "prophets of doom". We must resist them in their pessimism,
and continue in our efforts to promote vocations to the priesthood
and the religious life.
Prayer for vocations remains the primary way to success, since
Jesus himself left us the commandment : "Beg the harvest master to
send out laborers to gather his harvest".
I ask you therefore to
encourage prayer for vocations among ali the people, particularly
among priests and religious themselves, but also in families, where
the first seeds of vocations are usually planted, and in schools and
religious ducation programs. The prayers of the elderly and the sick
have an efficacy that must not be forgotten.
28

In addition to prayer, young people must be invited. It was Andrew


who brought his brother Peter to the Lord. It was Philip who brought
Nathanael. And how many of us and of our priests and Religious
Mt 9:38.

52 - A. A. S.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

802

Officiale

came to hear the Lord's call through the invitation of someone else?
Your own prsence among the youth is a blessing and an opportune
tinte to extend this invitation to them and to ask young people themselves to pray for vocations.
Just last Thursday, speaking in Miami about vocations to the
priesthood, I emphasized the basis of our hope : "There is still one
more factor to be considered in evaluating the future of vocations,
and it is the power of Christus Paschal Mystery. As the Church of
Christ, we are ali called to profess his power before the world ; to
proclaim that he is able, in virtue of his Death and Rsurrection,
to draw young people to himself, in this generation as in the past ;
to declare that he is strong enough to attract young men even today
to a life of self-sacrifice, pure love and total dedication to the priest
hood.

As we profess this truth, as we proclaim with faith the power

of the Lord of the harvest, we have a right to expect that he will grant
the prayers that he himself has commanded to be offered.

The prsent

hour calis for great trust in Him who has overeme the world".
15. I would like to thank you for all you are doing to ensure
a solid formation for the priesthood in the United States.

The apostolic

Visitation to the seminaries has been carried out with generous col
laboration.

And I am grateful for the letters many of you have sent

me expressing your apprciation for this initiative and telling me of


the many positive effeets which have resulted from it.
At the same time, your pastoral interest and personal involvement
in seminary training is something that can never end. It is too central
a task and too important a priority in the life of the Church.
Church of tomorrow passes through the seminaries of today.

The
With

the passing of time, the pastoral responsibility will no longer be ours.,


But at prsent the responsibility is ours and it is heavy.

Its zealous

fulfillment is a great act of love for the flock.


In particular, I ask you to be vigilant that the dogmatic and moral
teaching o f the Church is faithfully and clearly presen ted to the
seminarians, and fully accepted and understood by them.
On the
opening day of the Second Vatican Council, October 11, 1962, John
XXIII told his brother Bishops : "The greatest concern of the Ecumenical Council is this : that the sacred deposit of Christian doctrine
should e more ejfectively guarded and taught".
What Pope John
expected of the Council is also a primary concern for priestly formation.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

803

We must ensure that our future priests have a solid grasp of the
entirety of the Catholic faith ; and then we must prepare them to
prsent it in turn to others in ways that are intelligible and pastorally
sound.
16. I cannot let this opportunity pass without expressing once
again my gratitude for the great interest you have taken in the religious
life.

I am pleased to note, as Archbishop Pilarczyk has said, that

there is "an increased understanding of and apprciation for religious


life on the part of bishops and priests, thanks, in large part, to the
pontifical commission" established in 1983.
In asking the commission to study the problem o f vocations, I did
so "with a view to encouraging a new growth and fresh move forward
in this most important sector of the Church's life".

The response

which you have all made to this request has been most gratifying.
And I know you will continue with this important effort.

The religious

life is a prtions gift from the Lord, and we must continue to assure
Religious of the love and esteem of the Church.
17. There are many other issues, dear brother Bishops, which come
to mind as we reflect together in this extraordinary hour of ecclesial
communion. All of them touch us in our role as Pastors and challenge
our apostolic love and zeal.
Because of its importance in the life of the Church, I spoke to
the priests in Miami about Confession and our own need to receive
the Sacrament regularly.

I also expressed my gratitude for their

generous ministry in making Confession available to the faithful.


In this regard I would ask you as Bishops to make every effort to
ensure that the important norms of the universal Church with regard
to the use of general absolution are understood and observed in a spirit
of faith.

In this regard I would ask that the Post-Synodal Apostolic

Exhortation Reconciliatio et Paenitentia continue to be the object


of prayerful reflection.
18. I wish to encourage you also in the pastoral care that you give
to homosexual persons.

This includes a clear explanation of the

Church's teaching, which by its nature is unpopulr.

Nevertheless

your own pastoral exprience confirais the fact that the truth, howsoever difncult to accept, brings grace and often leads to a deep inner
conversion.

No matter what problem individuai Christians have, and

804

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

no matter what clegree of response to grace they make, they are always
worthy of the Church's love and Christ's truth. All homosexual and
other persons striving to fulfill the Gospel precept of chastity are
worthy of special encouragement and esteem.
19. From time to time the question of sex ducation, especially
as regards programs being used in schools, becomes a matter of concern
to Catholic parents.

The principies governing this area have been

succinctly but clearly enunciated in Familiaris Consortio.

First among

these principies is the need to recognize that sex ducation is a basic


right and duty of parents themselves.

They have to be helped to

become increasingly more effective in fulfilling this task.

Other edu

cational agencies have an important role, but always in a subsidiary


manner, with due subordination to the rights of parents.
Many parents will undoubtedly be heartened by the rfrence in
the Pastoral Letter of the Bishops of California, A Call to Compassion,
to an absolutely essential aspect of this whole question : "The recovery
of the virtue of chastity"they wrote"may be one of the most urgent
needs of contemporary society". We cannot doubt that the Catholic
Church in the United States, as elsewhere, is called to make great
efforts to assist parents in teaching their children the sublime value
of self-giving love; young people need great support in living this
fundamental aspect of their human and Christian vocation.
20. Among your many pastoral obligations is the need to provide
for the spiritual care of the military and their dependents. This you
do through the Military Ordinariate. The functioning of this extended
Archdiocese requires the fraternal and sensitive collaboration of ail
the Bishops in permitting and encouraging priests to commit them
selves to this worthy ministry.
The Church is grateful to ali the
chaplains who generously serve God's people in this particular situation,
with its special needs.
21. I wish at this time to offer you my encouragement as you seek
to guide the Church of God in so many areas : as you seek to lead your
people in fulfilling their mission within the United States and well
beyond her boundaries.
Everything you do to help your people to
look outside themselves to Christ in need is a great ecclesial and
apostolic service.
My final word is about our pastoral identity as Bishops o f Jesus

Acta Ioannis Pauli Pp. II

805

Christ and his Church. The Second Vatican Council speaks to us


those remarkable and inspiring words: "In the Bishops... our Lord
Jesus Christ, the supreme High Priest, is prsent in the midst of those
who believe".
These words teli us so much about who we are and
what we are about, They speli out our identity. And because of
this identity we are called to holiness and to daily conversion.
In
speaking to you eight years ago in Chicago I stated : "The holiness
of personal conversion is indeed the condition for our fruitiul ministry
as Bishops of the Church. It is our union with Jesus Christ that
determines the credibility of our witness to the Gospel and the super
natural effectiveness of our activity". May God give us ali this great
gift of union with Jesus and allow us to live it together in strength
and joy, in the communion of the Church of God.
29

30

* * *
Franciscopoli, ad Religiosos Religiosasque coram admissos.*

Dear Sisters and Brothers in Christ,


Dear Religious of the United States of America,
1. In their deepest spiritual significance, the Vespers that you
have prayed together are the voice of the Bride addressing the Bridegroom. They are also the voice of the Bridegroom, "the very prayer
which Christ himself, together with his body, addresses to the Father".
With one and the same voice the Bride and the Bridegroom praise
the Father in the unity of the Holy Spirit.
1

In this liturgical song of praise you gave expression to "the real


nature of the true Church""both human and divine, visible and yet
invisibly endowed, eager to act and yet devoted to contemplation,
prsent in the world and yet not at home in it".
It is precisely
the prsence of God in human life and human affairs that you proclaim
through your religious conscration and the practice of the evangelical
3

29

Lumen

30

Discourse of October 5, 1979.

Gentium,

21.

Die 17 m. Septembris a. 1987.


1

Cf. Sacrosanctum

Ibid.

Ibid.,

2.

Concilium, 84.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

806

counsels.

It is to the reality of God's love in the world that you bear

witness by means of the many forms of your loving service to God's


people.
2. Dear religious sisters, and religious priests and brothers : for
me, this is one of the most important moments of my visit.

Here,

with all of you, men and women Religious of the United States, and
in the spiritual prsence of all the members of your Congrgations
spread throughout this land or serving in other countries, / give
heartfelt thanks to God for each and every one of you.

He who is

mighty has done great things for you, holy is his name !

I greet each one of you with love and gratitude.

I thank you for

the warm welcome you have given me and I thank Sister Helen
Garvey and Father Stephen Tutas, who have presented a picture of
your dedicated lives.

I rejoice because of your deep love of the Church

and your generous service to God's people.

Every place I have visited

in this vast country bears the marks of the diligent labor and immense
spiritual nergies of Religious of both contemplative and active Con
grgations in the Church.

The extensive Catholic educational and

health care Systems, the highly developed network of social services


in the Churchnone of this would exist today, were it not for your
highly motivated dedication and the dedication of those who have
gone before you.

The spiritual vigor of so many Catholic people

testifies to the efforts of gnrations of Religious in this land.

The

history of the Church in this country is in large measure your history


at the service o f God's people.
As we remember your glorious past, let us be filled with hope that
your future will be no less beneficiai for the Church in the United
States, and no less a prophtie witness of God's Kingdom to each
new generation of Americans.
3. The single most extraordinary event that has affected the Church
in every aspect of her life and mission during the second half of the
twentieth Century has been the Second Vatican Council.

The Council

called the whole Church to conversion, to "newness of life", to renewal


to a renewal that consists essentially in an ever increasing fidelity
to Jesus Christ her divine Founder.

As "men and women who more

closely follow and more clearly demnstrate the Savior's self-giving",


4

Cf. Lk 1:49.

Lumen Gentium, 42.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

807

it is only natural that Religious should have experienced the call to


renewal in a radical way. Thousands of Religious in the United States
have generously responded to this call, and continue to live it, with
profound commitment. The results, the good fruits of this response
are evident in the Church : we see a Gospel-inspired spirituality,
which has led to a deepening of personal and liturgical prayer; a
clearer sense of the Church as a communion of faith and love in which
the grace and responsibility entrusted to each member are to be
respected and encouraged ; a new apprciation of the legacy of your
founders and foundresses, so that the specific charism of each Con
grgation stands out more clearly; a heightened awareness of the
urgent needs of the modern world where Religious, in close union
with the Bishops and in close collaboration with the whole Church,
seek to carry on the work of the Good Shepherd, the Good Samaritan
and the Good Teacher.
It would be unrealistic to think that such a deep and overall process
of renewal could take place without risks and errors, without undue
impatience on the part of some and undue fears on the part of others.
Whatever the tension and polarization occasioned by change, whatever
the mistakes made in the past, I am sure that all of you are convinced
that the time has come to reach out once again to one another in a
spirit of love and reconciliation, both within and beyond your Con
grgations.
Dring the past two decades, there have also been profound insights
into the meaning and value of religious life. Many of these insights,
conceived in the exprience of prayer and penance and authenticated
by the teaching charism of the Church, have contributed greatly to
ecclesial life.
These insights have borne witness to the enduring
identity of religious conscration and mission in the life of the Church.
At the same time they have testified to the needs of the people of our
times.
4. Fundamental to the Council's teaching on religious life is an
emphasis on the ecclesial nature of the vocation to observe the evangelical counsels. Religious conscration "belongs inseparably to the
life and holiness of the Church".
"The counsels are a divine gift,
which the Church has received from her Lord and which she ever
preserves with the help of his grace".
It was precisely within this
6

* Lumen Gentium, 44.


7

Ibid., 43.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

808

Officiale

ecclesial context that in 1983 I asked the Bishops of the United States
to render a pastoral service by offering to those of you whose Institutes
are engaged in apostolic works special encouragement and support
in living your ecclesial vocation to the full.

I now wish to thank the

Bishops and all of you for your very generous collaboration in this
important endeavor.

In particular I thank the Pontifical Commission

headed by Archbishop John Quinn.

By God's grace there now exists

a fresh cooperative spirit between your religious Institutes and the


local Churches.
Your continuing participation in the mission of the Church at the
diocesan and parish levis is of inestimable value to the well-being
of the local Churches.

Your communion with the local Bishops and

collaboration with the pastoral ministry of the diocesan clergy contributes to a strong and effective spiritual growth among the faithful.
Your creative initiatives in favor of the poor and all marginalized
persons and groups, whose needs might otherwise be neglected, are deeply
appreciated.

Your evangelizing and missionary work both at home

and in other parts of the world is one of the great strengths of the
Church in the United States. Alongside your traditional apostolates
which are as important now as ever before and which I encourage
you to appreciate in their full significanceyou are engaged

in

almost every area of defending human rights and of bulding a more


just and quitable society. This is a record o f unselfish response to
the Cospel of Jesus Christ. Yes, the entire Church in the United States
benefts from the dedication of American Religious to their ecclesial
mission.
5. At the same time you are concerned about certain weaknesses
affecting the structure of your Institutes.

The decline in vocations

and the aging of your membership are serious challenges for each
one of your Institutes and for the corporate reality of religious life,
and yet these are not new phenomena in the long exprience of the
Church. History teaches us that in way s generally unpredictable the
radical "newness" of the Gospel message is always able to inspire
successive gnrations to do what you have done, to renounce ail for
the sake of the Kingdom of God, in order to possess the pearl of
great price.
!

Cf. Mt 13:44-45.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

809

You are called at this hour to fresh courage and trust.

Your

joyful witness to consecrated lovein chastity, poverty and obdience


will be the greatest human attraction for young people to religious
life in the future.

When they sense the authenticity of renewal in

you and your communities, they too will be disposed to come and
see ! The invitation is directly from Christ but they will want to hear
it from you too.

Your own essential contribution to vocations will

come through fidelity, penance and prayer, and through confidence


in the power o f Christ's Paschal Mystery to make all things new.
In the best traditions of Christian love, you will know how to
show your special apprciation for the aged and infirm members of
your communities, whose contribution of prayer and penance, suifering
and faithful love is of immense value to your apostolates.

May they

always be comforted in knowing that they are respected and loved


within their own religious families.
6. Your vocation is, of its very nature, a radicai response to the
cali which Jesus extends to ali believers in their baptismal conscration:
"Seek first his kingship over you, his way of holiness".

Your response

is expressed by your vowed commitment to embrace and live in com


munity the evangelical counsels.

Through chastity, poverty and

obdience you live in expectation of an eschatological kingdom where


"they neither marry nor are given in marriage".

10

"where your treasure is there your heart is also".

And so, even now,


11

Through your religious profession, the conscration which the Holy


Spirit worked in you at Baptism is powerfully directed anew to the
perfection of charity.

By practising the vows, you constantly die

with Christ in order to rise to new life with him.

12

In fidelity to your

vows of chastity you are empowered to love with the love of Christ
and to know that deep encounter with his love which inspires and
sustains your apostolic love for your neighbor.

Treading the path of

poverty you find yourselves truly open to God and aligned with the
poor and suffering in whom you see the image of the poor and suffering
Christ.
9

13

And through obdience you are intimately united with Jesus

Mt 6:33.

10

Mt 22:30.

11

Mt 6:21.

12

Cf. Rom 6:8.

13

Cf. Mt 25:31 ff.

810

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

in seeking always to fulfill the Father's will. Through such obdience


there is unlocked in you the full measure of Christian freedom which
enables you to serve God's people with self less and unfailing dvotion.
The Catholic people, and indeed the vast majority of your f ello wcitizens, have the highest respect for your religious conscration and
they look to you for the "proof" of the transcendent Christian hope
that is in you.
The disciple, though, is not above the Master. It is only right
for you to expect, as has always been the Church's understanding,
that if you follow the laws of Christ's Kingdomin essence, the new
commandment of love and the new values proclaimed in the Beatitudes
you will be in conflict with the "wisdom of this age". In a particularly
personal and courageous way, Religious have always been in the front
line of this never ending struggle.
Today, the encpunter between the saving message of the Gospel
and the forces that shape our human culture calis for a profound
and prayerful discernment of Christ's will for his Church at this
moment of her life. In this regard the Second Vatican Council remains
the necessary point of rfrence and the guiding lighj. This discernment
is the work of the whole Church. No person or group of people can
claim to possess sufficient insights so as to monopolize it. All members
of the Church, according to the ministry received for the good of the
whole Body, must be humbly attuned to the Holy Spirit who guides
the Church into the fullness of truth, and produces in her the fruits
of his action, which Saint Paul lists as "love, joy, peace, patient
endurance, kindness, generosi ty, faith, mildness and chastity". And
since the Holy Spirit has placed in the Church the special pastoral
charism of the Magisterium, we know that adhrence to the Magisterium
is an indispensable condition for a correct reading of "the signs of
the times" and henee a condition for the supernatural fruitfulness
of ail ministries in the Church.
14

15

16

17

You indeed have an important role in the Church's dialogue with


the complex and varied cultural environment of the United States.
The first law of this dialogue is fidelity to Christ and to his Church.

14

Cf. 1 Pt 3:15.

15

Cf. 1 Cor 2:6.

16

Cf. Jn 16:13; Lumen Gentium, 4.

17

Gal 5:22-23.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

811

And in this fundamental act of faith and trust you already show the
world the basis of your special position within the community of
God's people. Also required for this dialogue is a true understanding
o f the values involved in America's historica! exprience. At the same
time the Christian concepts of the common good, of virtue and con
science, of liberty and justice, must be distinguished from what is
sometimes inadequately presented as the expression of these realities.
As Religious, you are especially sensitive to the implication of this
dialogue with the world in which you are called to live and work.
As men and women consecrated to God, you are aware of having a
special responsibility to be a signan authentic prophtie signthat
will speak to the Church and to the world, not in terms of easy
condemnation, but humbly showing forth the power of God's word
to heal and uplift, to unite and bind with love.
At this important moment of the history of the human family it
is essential for the Church to proclaim the full truth about God
Father, Son and Holy Spiritand the full truth about our human
condition and destiny as revealed in Christ and authentically trans
mitted through the teaching of the Church.
The faithful have the
right to receive the true teaching of the Church in its purity and
integrity, with ali its demands and power. When people are looking
for a sure point of rfrence for their own values and their ethical
choices, they turn to the special witnesses of the Church's holiness
and justiceto you Religious. They expect and want to be convinced
by the example of your acceptance of God's word.
8. Dear sisters and brothers : the life we now live is not our own;
Christ is living in us. We stili live our human life, but it is a life
of faith in the Son of God, who loved us and gave himself for us.
In these words Saint Paul sums up the core of our Christian exprience,
and even more so the heart of religious life. The validity and fruitfulness of religious life dpends upon union with Jesus Christ.
18

Union with Christ demands a true interior life of prayer, a life


of closeness to him. At the same time it enables you to be effective
witnesses before the world of the healing and liberating power of
the Paschal Mystery. It means that above ali in your own lives and
in your communities the Paschal Mystery is first being celebrated
and experienced through the Eucharist and the Sacrament of Penance.
18

Cf. Gal 2:20.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

812

Officiale

In this way your works of charity and justice, of mercy and compassion
will be true signs of Christ's prsence in the world.
9. The challenges which you faced yesterday you will face again
tomorrow. The thousand tasks that now draw upon your courage
and your nergies will hardly disappear next week, next month, next
year. What then is the meaning of our meeting? What "word of the
Lord" is addressed to us here? As the one who for the time being
has been given the place of the Fisherman from Galile, as the one
who occupies the Chair of Peter for this fleeting hour in the Church's
life, allow me to make my own the sentiments of the Reading from our
Evening Prayer : "Be examples to the flock" examples of faith and
charity, of hope and joy, of obdience, sacrifice and humble service.
And "when the Chief Shepherd appears, you will win for yourselves
the unfading crown of glory".
19

20

To the contemplative Religious of the United States, whose lives


are hidden with Christ in God, I wish to say a word of profound
thanks for reminding us that "here we have no lasting city", and
that all life must be li ved in the heart of the living God. May the
whole Church in this land recognize the primacy and eflcacy of the
spiritual values which you represent.
The Second Vatican Council
deliberately chose to call you "the glory of the Church".
21

22

Brothers and Sisters, men and women Religious of the United


States : your country needs the witness of your deep spirituality and
your commitment to the life-giving power of the Gospel.
America
needs to see ali the power of love in your hearts expressed in evangelizing zeal. The whole world needs to discover in you "the kindness
and love of God our Savior".
Go forward, therefore, in the mystery
of the dying and rising of Jesus.
Go forward in faith, hope and
charity, expending yourselves in the Church's mission of evangelization
and service. Always be examples to the flock. And know that "when
the Chief Shepherd appears, you will win for yourselves the unfading
crown of glory".
In this Marian Year of grace may you find joy and strength in
23

24

19

1 Pt 5:3.
4

w y
21

Heb 13:14.

22

Perfectae

23

Tit 3:4.

24

1 Pt 5:4.

Caritatis, 7.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

813

an ever greater dvotion to Mary, tht Virgin Mother of the Redeemer.


As "the model and protectress of all consecrated life"

25

may she lead

each one of you to perfect union with her Son, our Lord Jesus
Christ, and to ever closer collaboration in his redempti ve mission.
And may the example of Mary's discipleship confirai you

all in

generosity and love.


* *

Franciscopoli, ad laicos christifideles congregatos habita.*

"To him whose power now at work in us can do immeasurably more


than we ask or imagineto him be glory in the Church and in Christ
Jesus through all gnrations ...'V
Dear Brothers and Sisters,
Dear Catholic Lay People of America,
1. I am grateful to you for your kind welcome and pleased to he
with you this morning in glorifying the Father, "in the Church and
in Christ Jesus", through the working of the Holy Spirit.

I also

wish to thank you for the informative prsentations which have been
made in the name of the Catholic laity of the United States.
The Letter of Saint Paul to the Ephesians has a deep meaning for
the life of each one of us.

The text movingly describes our relationship

with God as he reveis himself to us in the mystery of the Most Holy


Trinity.

Saint Paul reminds us of two fundamental truths : first,

that our ultimate vocation is to glorify the God who created and
redeemed us ; and secondly, that our eternai and highest good is to
"attain to the fullness of God himself"to participate in the loving
communion of the Father and the Son and the Holy Spirit for all
eternity.

God's glory and our good are perfectly attained in the

Kingdom of heaven.
The Apostle Paul also reminds us that salvation, which comes as
a free gift of divine love in Christ, is not ofered to us on a purely
25

Can. 663, 4.

Die 18 m. Septembris a. 1987.


1

Eph 3:20-21.

Acta Apostolicae

814

Sedis - Commentarium

Officiale

individual basis. It comes to us through and in the Church. Through


our communion with Christ and with one another on- earth, we are
given a f ore taste of that perfect communion reserved for heaven.
Our communion is also meant to be a sign or sacrament which draws
other people to Christ, so that all might be sa ved.
This gift of the Rdemption, which originates with the Father
and is accomplished by the Son, is brought to fruition in our individual
lives and in the life of the world by the Holy Spirit. Thus we speak
of the gifts of the Spirit at work within the Churchgifts which
include the hierarchica! office of shepherding the flock, and gifts given
to the laity so that they may live the Gospel and make their specific
contribution to the Church's mission.
The Council tells us that "everyone in the Church does not proceed
by the same path, nevertheless ail are called to sanctity and have
received an equal privilge of faith through the justice of God. And
if by the will of Christ some are made teachers, dispensers of mysteries,
and shepherds on behalf of others, yet ail share a true equality with
regard to the dignity and activity common to ali the faithful for the
building up of the Body of Christ".
Through a great diversity of
grces, and works, the children of God bear witness to that wonderful
unity which is the work of one and the same Spirit.
2

2. Dear brothers and sisters : it is in the context of these mysteries


of faith that I wish to reflect with you on your roles as laity in the
Church today,
What is most fundamental in your lives is that
by your Baptism and Confirmation you have been commissioned by
our Lord Jesus Christ himself to share in the saving mission o f his
Church. To speak of the laity is to speak of hundreds of millions of
people, like yourselves, of every race, nation and walk of life, who
each day seek, with the help of God, to live a good Christian life.
To speak of the laity is to speak of the many of you who draw from
your parish the strength and inspiration to live your vocation in the
world. It is to speak also of those of you who have become part of
national and international ecclesial associations and movements that
support you in your vocation and mission.
4

Your struggles and temptations may differ according to your various


1

Cf. 2 Pt 1:1.

Lumen

Cf. Lumen Gentium, 33.

Gentium, 32.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

815

situations, but all of you cherish the same basic hope to be faithful
to Christ and to put his message into practice. You all cherish the
same basic hope for a decent life for yourselves and an even better
life for your chalidren. All of you must toil and work and bear the
sufferings and disappointments common to humanity, but as believers
you are endowed with faith, hope and charity. And often your charity
reaches heroic dimensions within your families or among your neighbors and co-workers. To the extent that your resources and duties
in life permit, you are called to support and actively to particpate
in Church activities.
It is within the everyday world that you the laity must bear
witness to God's Kingdom; through you the Church's mission is fulfilled by the power of the Holy Spirit. The Council taught that the
specific task o f the laity is precisely this : to "seek the Kingdom of
God by engaging in temporal affairs and by ordering them according
to the plan of God". You are called to live in the world, to engage
in secular professions and occupations, to live in those ordinary
circumstances of family life and life in society from which is woven
the very web of your existence.
You are called by God himself
to exercise your proper functions according to the spirit of the Gospel
and to work for the sanctification of the world from within, in the
manner of leaven. In this way you can make Christ known to others,
especially by the witness of your lives. It is for you as lay people
to direct all temporal affairs to the praise of the Creator and Redeemer.
5

The temporal order of which the Council speaks is vast. It encompasses the social, cultural, intellectual, politicai and economie life in
which all of you rightly particpate. As lay men and women actively
engaged in this temporal order, you are being called by Christ to
sanctify the world and to transform it.
This is true of all work,
however exalted or humble, but it is especially urgent for those whom
circumstances and special talent have placed in positions of leadership
or influence : men and women in public service, ducation, business,
science, social communications, and the arts. As Catholic lay people
you have an important moral and cultural contribution of service
to make to the life o f your country. "Much will be required of the
person en trusted with much". These words of Christ apply not only
7

Lumen Gentium, 31.

Cf. ibid.
7

Lk 12:48.

816

Acta Apostolicae Sedis

- Commentarium

Officiale

to the sharing of material wealth or personal talents, but also to the


sharing of one's faith.
3. Of supreme importance in the mission of the Church is the
role that the laity fulfill in the Christian family.

This role is above

all a service o f love and a service o f life.


The love of husband and wife, which is blessed and sealed in the
Sacrament of Marriage, constitutes the first way that couples exercise
their mission.

They serve by being true to themselves, to their

vocation of married love.

This love, which embraces all the members

of the family, is aimed at forming a community of persons united in


heart and soul, an indissoluble communion where the love of spouses
for each other is a sign of Christ's love for the Church.
The service of life rests on the fact that husband and wife cooperate
with God in transmitting the gift of human life, in the procration
of children.

In this most sacred responsibility, the service of life

is intimately united to the service of love in the one conjugal act,


which must always be open to bringing forth new life.

In his

Encyclical Humanae Vitae, Pope Paul VI explained that in the task


of transmitting life, husband and wife are called to "conform their
activity to the creative intention of God, expressed in the very nature
of marriage and of its acts, and manifested by the constant teaching
of the Church".

While "love and life constitute the nucleus of the saving mission
of the Christian family in the Church and for the Church", the family
9

also performs a service of ducation, par tien larly within the home,
where the parents have the originai and primary role of educating
their children.

The family is likewise an evangelizing community,

where the Gospel is received and put into practice, where prayer is
learned and shared, where ali the members, by word and deed and
by the love they have for one another, bear witness to the Good News
of salvation.
At the same time we must recognize the difficult situation of so
many people with regard to family living.
special burdens of one kind or another.

There are many with

There are the single-parent

families and those who have no naturai family ; there are the elderly
io.

No.

Familiaris

Consortio, 50.

817

Acta Ioannis Pauli Pp. II

and the widowed. And there are those separated and divorced Catholics
who, despite their loneliness and pain, are striving to preserve their
fidelity and to face their responsibilities with loving generosi ty. All
of these people share deeply in the Church's mission by faith, hope
and charity, and by all their many efforts to be faithful to God's will.
The Church assures them not only of her prayers and spiritual nourishment, but also of her love, pastoral concern and practical help.
Although, in fidelity to Christ and to his teaching on Christian
marriage, the Church reaffirms her practice of not admitting to
Eucharistie Communion those divorced persons who have remarried
outside the Church, nevertheless, she assures these Catholics too of
her deep love. She prays for them and encourages them to persevere
in prayer, to listen to the word of God and to attend the Eucharistie
Sacrifice, hoping that they will "undertake a way of life that is no
longer in contradiction to the indissolubility of marriage".
At the
same time the Church remains their mother, and they are part of
her life.
10

4. I wish to express the deep gratitude of the Church for all the
contributions made by women over the centuries to the life of the
Church and of society.
In speaking of the role of women special
mention must of course be made of their contribution, in partnership
with their husbands, in begetting life and in educating their children.
"The true advancement of women requires that clear rcognition be
given to the value of their maternal and family role, by comparison
with ali other public roles and ali other professions".
The Church
is convinced, however, that ali the special gifts of women are needed
in an ever-increasing measure in her life, and for this reason hopes
for their fuller participation in her activities. Precisely because of
their equal dignity and responsibility, the access of women to public
functions must be ensured. Regardless of the role they perform, the
Church proclaims the dignity of women as womena dignity equal
to men's dignity, and revealed as such in the account of cration
contained in the word of God.
11

5. The renewal of the Church since the Council has also been an
occasion for increasing lay participation in ail areas of ecclesial life.
10

Familiaris

Consortio, 84.

11

Familiaris

Consortio, 23.

53 - A. A. 8.

818

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

More and more, people are joining with their pastors in collaboration
and consultation for the good of their diocse and parish. An increasing
number of lay men and women are devoting their professional skills
on a full-time basis to the Church's efforts in ducation, social services,
and other areas, or to the exercise of administrative responsibilities.
Still others build up the Body of Christ by direct collaboration with
the Church's pastoral ministry, especially in bringing Christ's love
to those in the parish or community who have special needs. I rejoice
with you at this great flowering of gifts in the service of the Church's
mission.
At the same time we must ensure both in theory and in practice
that these positive developments are always rooted in the sound Catholic
ecclesiology taught by the Council.
Otherwise we run the risk of
"clericalizing" the laity or "laicizing" the clergy, and thus robbing
both the clerical and lay states of their specific meaning and their
complementarity. Both are indispensable to the "perfection of love",
which is the common goal of ali the faithful.
We must therefore
recognize and respect in these states of life a diversity that builds
up the Body of Christ in unity.
6. As lay men and women you can fulfll this great mission
authentically and effectively only to the extent that you hold fast
to your faith, in communion with the Body of Christ.
You must
therefore live in the conviction that there can be no sparation between
your faith and your life, and that apart from Christ you can do
nothing. Since union with God in Christ is the goal of ali Christian
living, the laity are called to prayer : personal prayer, family prayer,
liturgical prayer. Gnrations of devout lay people have found great
strength and joy in invoking the Blessed Virgin Mary, especially
through her rosary, and in invoking the Saints.
In particular, the laity must realize that they are a people of
worship called to service. In the past I had occasion to emphasize
this aspect of the life of the laity in the United States : "Ali the
striving of the laity to conscrate the secular field of activity to Cod
finds inspiration and magnificent confirmation in the Eucharistie Sac
rifice. Participating in the Eucharist is only a small portion of
the laity's week, but the total effectiveness of their lives and ali
Christian renewal dpends on it : the primary and indispensable
source of the true Christian spirit!".
12

13

12

Cf. Jn 15:5.

13

Ad Limina Discourse, July 9, 1983.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

819

7. Every age poses new challenges and new temptations for the
People of God on their pilgrimage, and our own is no exception. We
face a growing secularism that tries to exclude God and religious
truth from human affairs.
We face an insidious relativism that
undermines the absolute truth of Christ and the truths of faith, and
tempts believers to think of them as merely one set of beliefs or
opinions among others.
We face a materialistic consumerism that
oifers superficially attractive but empty promises conferring material
comfort at the prie of inner emptiness. We face an alluring hedonism
that offers a whole series of pleasures that will never satisfy the human
heart. All these attitudes can influence our sense of good and evil
at the very moment when social and scientific progress requires
strong ethical guidance.
Once alienated from Christian faith and
practice by these and other dceptions, people often commit themselves
to passing fads, or to bizarre beliefs that are either shallow or fanatical.
We have ail seen how these attitudes have a profound influence
on the way people think and act. It is precisely in this society that
lay men and women like yourselves, ali the Catholic laity, are called
to live the Beatitudes, to become lea ven, sait and light for the world,
and sometimes a "sign of contradiction" that challenges and transforms
that world according to the mind of Christ.
No one is called to
impose religious beliefs on others, but to give the strong example of
a life of justice and service, resplendent with the virtues of faith,
hope and charity.
On moral issues of fundamental importance, however, it is at times
necessary to challenge publicly the conscience of society.
Through
her moral teaching the Church seeks to dfendfor the benefit of all
peoplethose basic human values that uphold the good which humanity
seeks for itself and that protect the most fundamental human rights
and spiritual aspirations of every person.
The greatest challenge to the conscience of society comes from
your fidelity to your own Christian vocation. It is up to you the
Catholic laity to incarnate without ceasing the Gospel in societyin
American society. You are in the forefront of the struggle to protect
authentic Christian values from the onslaught of secularization. Your
great contribution to the evangelization of your own society is made
through your lives. Christ's message must live in you and in the way
you live and in the way you refuse to live. At the same time, because
your nation plays a role in the world far beyond its borders, you

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

820

Officiale

must be conscious of the impact of your Christian lives on others.


Your lives must spread the fragrance of Christ's Gospel throughout
the world.
Saint Paul launched a great challenge to the Christians of his
time and today I repeat it to ali the laity of America : "Conduct
yourselves, then, in a way worthy of the gospel of Christ, so that,
whether I come and see you or am absent, I may bear news of you,
that you are standing firm in one spirit, with one mind, struggling
together for the faith of the gospel, not intimidated in any way ,..".
14

8. Dear brothers and sisters, reprsentatives of the millions of


faithful and dedicated Catholic laity of the United States : in bringing
my reflections to a conclusion I cannot fail to mention the Blessed
Virgin Mary who reveis the Church's mission in an unparalleled
manner.
She, more than any other creature, shows us that the
perfection of love is the only goal that matters, that it alone is the
measure of holiness and the way to perfect communion with the Father,
the Son and the Holy Spirit. Her state in life was that of a laywoman,
and she is at the same time the Mother of God, the Mother of the
Church and our Mother in the order of grace.
The Council concluded the Dogmatic Constitution on the Church
with an exhortation on the Blessed Virgin. In doing so, the Council
expressed the Church's ancient sentiments of love and dvotion for
Mary. Let us, especially during this Marian Year, make our own
these sentiments, imploring her to intercede for us with her Son,
for the glory of the Most Holy and Undivided Trini ty.
15

* *

Detroiti, super populorum progressione et incremento habita.*

Dear

Friends,

1. I am happy that, almost at the end of my second pastoral visit


to the United States, I am able to address such a large number of
people in this well-known industriai city of Detroit. I greet ali of
you most cordially : Christian leaders of other Religions ; civic leaders
14

Phil 1:27-28.

15

Cf. Lumen

Gentium, 69.

* Die 19 m. Septembris a. 1987.

821

Acta Ioannis Pauli Pp. II

from the federal, State and municipal governments ; people of various


races and ethnie backgrounds, fellow Catholics ; Christian and non
Christian brothers and sisters ; men and women of good will !
I feel that I must thank the Lord our God for this wonderful
occasion.

Detroit is a place where work, hard daily workthat privi

lge, duty and vocation of the human person is a truly distinctive


1

characteristic of urban life.

This is indeed a city of workers, and

very many of you heremen and women, younger people and older
people, immigrants and native-born Americansearn your living and
that of your families in and around Detroit through the work of your
hands, your mind, indeed your whole person.

And many of you

suffer from the problems that not infrequently charaeterize the work
situation in an industrial urban setting.
This is why I would like to make rfrence to a subject which,
as you are well aware, is close to my heart.

This subject is social

progress and human development in relation to the requirements of


justice and to the building of a lasting peace, both in the United
States and throughout the world.
Of course, dear friends, dear people of Detroit and this whole
area, it is you I have primarily in mind in dealing with such a
subjectyou who have been created in the image and likeness of God,
you who have been redeemed by the blood of the Savior, you who are
children of God and brothers and sisters of Christ, you who for all
of these reasons possess an incomparable dignity.

But in looking at

you, assemblea here in Hart Plaza, / see beyond you ali the people
of this country and the peoples of the whole world.

I see ali the men

and women who, like you, are confronted every day anew with the
obligation and the challenge to provide for their livelihood and for
the livelihood of their family through their own work.

Work means

any activity, whether manual or intellectual, whatever its nature


or whatever its circumstances, by which a human being earns his
or her daily bread and contributes to science and progress, civilizacin
and culture.

Human work is such a fundamental dimension of human

existence, that one cannot speak about it without touching upon all
its aspects.
1

Cf. Laborem Exercens, 9.

Cf.

Laborem

Exercens,

1.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

822

Officiale

2. Social progress and human development are the concern of all.


They are of particular concern to the Church. From the very beginning
of her existence in time, the Church has endeavored to fathom the
total richness of the message which Jesus Christ proclaimed both by
his words and his actions. Sent by the Father to assume our humanity
and bring salvation to ali, the Lord Jesus provided us with the key
to understanding our humanity.
destiny, which are in God.

He taught us about our origin and

He taught us the transcendent value of

ali human life and the supreme dignity of the human person, created
in the image and likeness of God.

He taught us that human life

is fulfilled in knowing and loving God, and in loving our neighbor


according to the measure of God's love for us.
follow him, to become his disciples.

He invited us to

He summoned us to be con-

verted in our hearts by entering into the mystery of his Passion,


Death and Rsurrection.

He revealed that we are God's partners in

bringing cration to fulfillment.

And lie now fashions us into a

chosen people, a communion of faith with a commitment to his


Kingdom.
In fidelity to Christ, the Church has endeavored to bring his
message to bear on ail aspects of life, throughout the changing cir
cumstances in the course of the centuries, bringing out from the
hritage of the Gospel "both the new and the old".

New challenges

affecting the life of every person individually and of society as a


whole have presented themselves at every turn on the path of humanity
through history.

In trying to meet those challenges, the People of

God have always turned to the message of Jesus, in order to discover


the principies and the values that would ensure solutions in con
sonance with the dignity and destiny of the human person. Throughout
lier history, the Church has listened to the words of Scripture and
lias sought to put them into practice, in the midst of diffrent politicai,
economie and social circumstances.
effort.

This has been a truly common

Individual Christians have struggled to be faithful to the

Gospel inspiration in their daily lives; centers of learning have


contributed their specialized studies; groups and associations have
addressed issues of particular concern ; communities have developed
practical initiatives ; individual Bishops and Episcopal Conferences
Cf. Gen 1:27.
* Mt 13:52.
3

Acta Ioannis Pauli Pp. II

823

have provided guidance; and the Magisterium of the Church has made
pronouncements and issued documents.

In a continuous interaction

the Church has thus developed a tradition of thought and practica!


guidelines that are called the social teaching of the Church.

This

social teaching has recently been expressed in documents of the Second


Vatican Council and in writings of the Popes, who have systematically
addressed the rapid changes in contemporary society.
Also today, the various catgories of the People of Godaccording
to their respective callingcontinue to address the social problems
in their various historical and cultural settings.
3. Today, dear friends, on this last day of my second extended
visit to the United States of America, I would urge you to continue
your personal involvement in that never-ending quest for justice and
peace. Under the guidance and inspiration of the Church's Magis
teriumwhich is that of the Pope and of the Bishops in union with
himeach one of you is called to make a contribution. Each one of
you must be instrumental in promoting a social order that respects
the dignity of the human person and serves the common good. Each
one of you has an irreplaceable contribution to make to secure a social
order of justice in peace.
In your country today, participation at
diffrent levis of economic, social and politicai life has greatly intensified the awareness of the unique dignity of every human person and
at the same time reinforced your sense of responsibility to yourselves
and to others. As Christians you find in your faith a deep motivation
for your social responsibility and involvement.
Do not let this hour
pass without renewing your commitment to action for social justice
and peace. Turn to the Gospel of Jesus Christ to strengthen your
rsolve to become instruments for the common good ! Learn from the
Gospel that you have been entrusted with the justice and peace of
God ! We are not merely the builders of justice according to the
standards of this world, but we are the bearers of the life of God,
who is himself justice and peace! Let your endeavors to achieve justice
and peace in ali the sphres of your lives be a manifestation of
God's love !
In a setting similar to this one some eight years ago in New York's
Yankee Stadium, I proclaimed the Gospel challenge contained in the
parable of the rich man and Lazarus. You are ali familiar with this
marvelous lesson in social responsibility which Jesus left us. Knowing

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

824

Officiale

your faith and your openness to challenge, I now ask you today:
What have you done with that parable? How many times in the past
eight years have you turned to that parable to find inspiration for
your Christian lives? Or have you put it aside thinking that it was
no longer relevant to you or to the situations in your country?
4. In any modera society, no matter how advanced, there will
always be situations, some old and some new, that summon your
Christian sense of justice to action. Our Lord has said : "The poor
you will always have with you".
You must therefore discover the
poor in your midst. There is poverty among you when the old and the
weak are neglected and their standard of living constantly declines.
There is poverty when illness takes away the wage earner from a
family. There is material need and suffering in those areas or groups
where unemployment risks becoming endemie.
There is poverty in
the future of those that cannot enjoy the benefits of basic ducation.
5

Some modern technologicae developments contain the potential for


new hardships and injustice and must therefore be part of our concern.
The introduction of robotics, the rapid development of communications,
the necessary adaptation of industrial plants, the need to introduce
new skills in managementthese are but some of the f ac tors that,
if not analyzed carefully or tested as to their social cost, may produce
undue hardship for many, either temporarily or more permanently.
These are just a few areas where our social responsibility is challenged. Others include the situation of marriage and family life and
the factors that threaten their underlying values; the respect for the
sacredness of unborn human life; the situation of newly arrived
immigrants; open or disguised expressions of discrimination based
on "race, origin, color, culture, sex or religion". To the degree that
its social conscience is sensitive, every community will discover where
instances of injustice or threats to peace stili exist or are potentially
prsent.
6

But the very attempt to look at some of the challenges in the domestic
scene, brings us to another important considration regarding progress
and human development. I am ref erring to the international dimension.
5. Without implying in any way that domestic or national problems
do not exist any moreand they most certainly doit becomes ever
5

Mt 26:11.
Octogsima Adveniens,

16.

825

Acta Ioannis Pauli Pp. II

more evident that such local or national problems, and their solutions,
are fundamentally linked with realities that transcend the boundaries
of countries. Not only do dcisions taken by one nation affect other
rgions of the world, but the solution to many domestic problems can
no longer be found except on an international, and even, a WORLDWIDE
level. Ail major problems that concern the life of the human person
in society have become world problems. Any dcision that is envisagea
in the politicai, economie or social sphre must be considered within
the context of its worldwide repercussions. What now most deeply
affeets any debate on social progress and human development is the
fact of Worldwide interdependence.
Already twenty years ago, in 1967, Pope Paul VI wrote, at the
very beginning of his Encyclical Letter "On the Development of
Peoples" : "Today the principal fact that we must ali recognize is
that the social question has become worldwide". In following years,
this affirmation of Paul VI was further vindicated by a succession
of events. There was the mergence on the politicai scene of peoples
who, after centuries of colonial domination and dependence, demanded
ever more forcefully their rightful place among the nations and in
international decision-making. A worldwide economie crisis brought
home the fact that there exists an increasingly interdependent economy.
The continuing existence of millions of people who suffer hunger or
malnutrition and the growing realization that the naturai resources
are limited make clear that humanity forms a single whole. Pollution
of air and water threatens more and more the delicate balance of the
biosphre on which prsent and future gnrations dpend and makes
us realize that we ali share a common ecological environment. Instant
communication has linked finance and trade in worldwide dependence.
7

The poorer nations of the world are inclined to view this inter
dependence as a continuing pattern of economie domination by the
more developed countries, while the latter sometimes view inter
dependence as the opening up of new opportunities for commerce
and export. Interdependence clearly demands that relations between
nations be seen in this new context and that the social question needs
an appropriate ethic. Nobody can say anymore : "Let others be concerned with the rest of the world !" The world is each one of us !
7

Populorum
No. 3.

54 - A. A.

S.

Progressio.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

826

Officiale

6. When I addressed the participants of the Sixty-eighth Session


of the International Labor Organization, on June 15, 1982, I was
able to state : "There is a common good which can no longer be confined to a more or less satisfactory compromise between sectional
demands or between purely economie requirements. New ethical choices
are necessary ; a new world conscience must be created; each of us
without denying his origin and the roots of his family, his people and
his nation, or the obligations arising therefrom, must regard himself
as a member of this great family, the world community ...
This
means that the worldwide common good requires a. new solidarity
without
frontiers".
9

The Church's social teaching sees this new solidarity as a consquence of our faith. It is the attitude, in the international reality,
of those who heed the Lord's commandment : "Love one another as
I have loved you".
It is the consquence of our faith in the mystery
of Cration: that God has created every human person in his own
image and likeness. Every human being is endowed with the same
fundamental and inalienable dignity.
Every individuai is called to
acknowledge this fundamental equality within the unity of the human
family. Everyone is invited to respect the common destiny of everyone
else in God. Everyone is asked to accept that the goods of the earth
are given by God to ali for the benefit of ali.
10

For the disciple of Christ, solidarity is a moral duty stemming


from the spiritual union of ali human beings, who share a common
origin, a common dignity, and a common destiny. In creating us to
live in society, in a close network of relations with each other, and
in calling us through rdemption to share the life of the Savior not
merely as individuis but as members of a pilgrim people, Cod himself
has created our basic interdependence and called us to solidarity with
ail. This teaching is formulated in an incomparably effective manner
in the parable of the Good Samaritan, who took care of the man who
was left half dead along the road from Jerusalem to Jericho. We
ali travel that road and are tempted to pass by on the other side.
Referring to the Samaritan, who was moved by compassion, Jesus
told his listeners : "Go, and do the same". Today, Jesus repeats to
ali of us when we travel the road of our common humanity : "Go,
and do the same".
11

No. 10.

10

Jn 15:12.

11

Cf. Lk 10:37.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

827

7. In speaking to you about social progress and human develop


ment, I feel impelled to stress the international dimension because
of the objective need to promote a new worldwide solidarity.
There is also another reason why I am especially mindful today
of the larger international scene. You know that the Bishop of Rome
and the Holy See follow closely international activities and therefore
have a special interest in the work of the United Nations Organization
in New York. I would have liked very much to visit once again its
headquarters, as I did in 1979, and as Pope Paul VI did in 1965.
I regret that I am not able to accept at this time the kind invitation
which the Secretary General of the United Nations has extended to
me for a new visit.
The interest of the Catholic Church in this
international Organization is linked to the importance of the issues
that it treats and to the reasons for which it was founded. To work
for the establishment and maintenance o f a just and lasting peace is
a goal that deserves support and collaboration. This is in fact why the
United Nations Organization was created in the first place, in that
bright daylight which followed the long drawn-out night of the Second
World War. I pray that despite its inevitable shortcomings it will
be able to fulfill ever more effectively its unique role of service to
the world, a service that the world truly needs.
The United Nations deals with disarmament and arms control
the control of nuclear weapons in the first place, but also biological,
chemical and conventional weapons.
Its patient, painstaking, and
sometimes even frustrating dedication to this cause of paramount
importance for the world and ali its people is recognized and appreciated
as being an incentive and support for the bilateral ngociations by the
superpowers for arms rduction. Here it is indeed a question that
must be addressed with an unfailing commitment, extreme lucidity
and a clear sense of the value of human life and the integrity
of cration.
The United Nations is also concerned with many of the other
conditions for true peace. It is fitting here to reflect on some of them
in relation to the international dimension of the social question.
In the first place, I would like to single out the concern for human
rights. You remember, I am sure, that the United Nations adopted,
more than forty years ago, the Universal Dclaration of Human
Rights. The basic inspiration of this important document was the
rcognition that the way toward a peaceful and just world must

828

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

necessarily pass through the respect for each human being, through
the dfinition and rcognition of the basic human rights, and through
the respect for the inalienable rights of individuis and of the com
munities of peoples.

The adoption of the Universal Dclaration

was followed over the years by many Dclarations and Conventions


on extremely important aspects of human rights, in favor of women,
of children, of handicapped persons, of equality between races, and
especially the two international covenants on economie, social and
cultural rights and on civil and politicai rights, together with an
optional Protocol.

In 1981, the General Assembly also adopted a

solemn Dclaration against every form of religious intolrance.

The

United Nations must also be given proper credit for having set up
the Commission for Human Rights as a monitoring organ to follow
carefully the positive and negative developments in this important
feld. The commitment of the United Nations to human rights goes
hand in hand with its commitment to peace.

Exprience has taught

that disrespect or lack of respect for human rights, oppression of


the weak, discrimination because of sex, color, origin, race or religion
create conflict and jeopardize peace.

Here again, what concerns

human beings in any one place affeets ali human beings everywhere.
Through the diffrent specialized institutions and programs, the
United Nations develops its commitment to a more just and quitable
international society.

This work and commitment include the struggle

against diseases and illiteracy; action undertaken for the advancement


of women ; protecting the rights of children and the handicapped ;
the development of international law ; the peaeeful use of atomic
energy; the protection and prservation of famous monuments which
belong to the cultural patrimony of humanity; the defense of the
environment; the struggle against hunger, malnutrition and underdevelopment; and the defense of the homeless.
8. The existence and activities of the United Nations Organization,
its achievements and also its failures, underline in a drama-tic way
the need for reinforcing international authority at the service of the
global common good.

It is already a sign of great progress that the

importance of global social issues and the need for effectively promoting peace are becoming more universally recognized.

It is also a sign

o f hope that an international Organization, f or med by the great


majority of States, tries, within the limited means at its disposai,

Acta Ioannis Pauli Pp. II

829

and notwithstanding internal and external difficulties, to increase the


awareness of worldwide problems and their appropriate solutions.
It is also a marvelous challenge for ali the peoples and nations
of the worldnow that every day we become more aware of our
interdependenceto be called upon by the urgent demands of a new
solidarity that knows no frontiers.

Now that we move toward the

threshold of the third millennium of Christianity, we are given the


unique chance, for the first time in human history, to make a decisive
contribution to the building up of a true world community.

The

awareness that we are linked in common destiny is becoming stronger ;


the efforts to reach that goal are being multiplied by men and women
of good will in a diversity of activitiespoliticai as well as economic,
cultural as well as social.

People in all walks of life and nations and

governments alike are being challenged in the name of our common


humanity, in the name of the rights of every human being and in
the name of the rights of every nation.
In order to succeed and give the correct answer to the many demands
that the de facto interdependence of all nations makes upon the sense
of solidarity of all, we must create a just balance between the
constraints put by interdependence upon the nations and the cali for
effective solidarity addressed to ali the nations.

In the life of every

nation, social progress and human development are ensured by the


respect given to the rights of the human person.

The human person's

very existence in dignity and his or her rightful participation in the


life of the community are safeguarded by the deep respect that every
person entertains for the dignity and the rights of every fellow human
being.

In the same way, respect for the rights of peoples and nations

must safeguard the existence in liberty of every nation and thus make
possible its rightful and effective participation in all aspects of inter
national life.
solidarity.

Without this, it would be impossible to speak about

In order to be capable of global solidarity nations must

first of ali respect the human rights of their Citizens and in turn be
recognized by their people as the expression of their sovereignty;
secondly nations must respect the full rights of their fellow nations
and know that also their rights as a nation will not be disavowed.
9. Dear friends : America is a very powerful country. The amount
and quality of your achievements are staggering. By virtue of your
unique position, as Citizens of this nation, you are placed before a

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

830

choice and you must choose. You may choose to close in on your
selves, to enjoy the fruits of your own form of progress and to try
to forget about the rest of the world. Or, as you become more and
more aware of your gifts and your capacity to serve, you may choose
to live up to the responsibilities that your own history and accomplishments place on your Shoulders. By choosing this latter course,
you acknowledge interdependence, and opt for solidarity.
This, dear
friends, is truly a human vocation, a Christian vocation, and for you
as Americans it is a worthy national vocation.
10. In drawing attention to the need for an ever greater social
consciousness in our day, I also wish to draw attention to the need
for prayer. Prayer is the deepest inspiration and dynamism of all
social consciousness. In speaking to the Bishops of America in 1983
I stated : "It is indeed in prayer that a social consciousness is nurtured
and at the same time evaluated. It is in prayer that the Bishop,
together with his people, ponders the need and exigencies of Christian
service ...
Through prayer the Church realizes the full import of
Christ's words : 'This is how all will know you for my disciples:
your love for one another'. It is in prayer that the Church under stands the many implications of the fact that justice and mercy are
among 'the weightier matters of the law'.
Through prayer, the
struggle for justice finds its proper motivation and encouragement,
and discovers and maintains truly effective means".
Finally, to you the Catholic people of Detroit and all this area
I repeat the words with which Paul VI concluded his message to the
Call to Action Conference that was held eleven years ago in this
very City of Detroit: "In the tradition of the Church, any call to
action is first of ali a call to prayer. And so you are summoned to
prayer, and above all to a greater sharing in Christ's Eucharistie
Sacrifice ... It is in the Eucharist that you find the true Christian
spirit that will enable you to go out and act in Christ's name". And
for all of you dear friends, people of every religion, race and ethnie
group, I ask God's help so that you may be ever more aware of global
interdependence and ever more sensitive to human solidarity.
12

13

14

* *
12

Jn 13:35.

13

Mt 23:23.

14

Ad Limina Address,

December 3,

1983.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

831

Detroiti, ad civiles Auctoritates, a Summo Pontifice cum proficisceretur


habita.*

Mr.

Vice President,

Dear Friends, dear People of America.


1. Once again God has given me the joy of making a pastoral
visit to your countrythe United States of America. I am filled with
gratitude to him and to you.
I thank the Vice President for his
prsence here today, and I thank all of you from my heart for the
kindness and warm hospitality that I have received everywhere.
I cannot leave without expressing my thanks to all those who
worked so hard to make this visit possible.
In particular I thank
my brother Bishops and all their collaborators, who for many months
have planned and organized ali the dtails of the last ten days. My
gratitude goes to all those who provided security and ensured such
excellent public order. I thank all those who have worked to make
this visit above all a time of fruitful evangelization and prayerful
clbration o f our unity in faith and love.
I am also grateful to the people of other Churches and creeds and
to all Americans of good will who have accompanied me, in person
or through the media, as I traveled from city to city. A particular
word of thanks goes to the men and women of the media for their
constant and diligent assistance in bringing my message to the people,
and in helping me to reach millions of those with whom otherwise
I would have had no contact. Most importantly, I am grateful to
ali those who supported me by their prayers, especially the elderly
and the sick, who are so dear to the heart of Jesus Christ.
As I leave, I express my gratitude to God also for what he is
accomplishing in your midst. With the words of Saint Paul, I too
can say with confident assurance "that he who has begun the good
work in you will carry it through to completion, right up to the day
of Christ Jesus". And so I am confident too that America will be
ever more conscious of her responsibility for justice and peace in
the world. As a nation that has received so much, she is called to
continued generosi ty and service toward others.
1

2. As I go, I take with me vivid memories of a dynamic nation,


a warm and welcoming people, a Church abundantly blessed with a
* Die 19 m. Septembris a. 1987.
1

Phil 1:6-7.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

832

Officiale

rieh blend of cultural traditions. I dpart with admiration for the


ecumenical spirit that breathes strongly throughout this land, for
the genuine enthusiasm of your young people, and for the hopeful
aspirations of your most recent immigrants.
I take with me an
unforgettable memory of a country that God has richly blessed from
the beginning until now.
America the beautiful! So you sing in one of your national songs.
Yes, America, you are beautiful indeed, and blessed in so many ways:
In your majestic mountains and fertile plains;
In the goodness and sacrifice hidden in your teeming cities and
expanding suburbs ;
In your genius for invention and for splendid progress ;
In the power that you use for service and in the wealth that
you share with others;
In what you give to your own, and in what you do for others
beyond your borders;
In how you serve, and in how you keep alive the fame of hope
in many hearts ;
In your quest for excellence and in your desire to right all
wrongs.
Yes, America, all this belongs to you. But your greatest beauty
and your richest blessing is found in the human person; in each man,
woman and child, in every immigrant, in every native-born son and
daughter.
3. For this reason, America, your deepest identity and truest
character as a nation is revealed in the position you take toward the
human person.

The ultimate test of your greatness is the way you

treat every human being, but especially the weakest and most defenseless ones.
The best traditions of your land presume respect for those who
cannot dfend themselves.

If you want equal justice for all, and true

freedom and lasting peace, then, America, dfend life!

Ali the great

causes that are yours today will have meaning only to the extent
that you guarantee the right to life and protect the human person.
Feeding the poor and welcoming refugees;
Reinforcing the social fabric of this nation ;
Promoting the true advancement of women;
Securing the rights of minorities;

833

Acta Ioannis Pauli Pp. II

Pursuing disarmament, while guaranteeing legitmate defense:


all this will succeed only if respect for life and its protection by the
law is granted to every human being from conception until natural
death.
Every human personno matter how vulnerable or helpless, no
matter how young or how old, no matter how healthy, handicapped
or sick, no matter how useful or productive for societyis a being
of inestimable worth created in the image and likeness of God. This
is the dignity of America, the reason she exists, the condition for
her survivalyes, the ultimate test of her greatness : to respect every
human person, especially the weakest and most defenseless ones, those
as yet unborn.
With these sentiments of love and hope for America, I now say
goodbye in words that I spoke once before : "Today, therefore, my
final prayer is this : that God will bless America, so that she may
increasingly becomeand truly beand long remain'One Nation,
under God, indivisible. With liberty and justice for all' ".
2

May God bless you ali.


God bless America !

October 7, 1979.

834

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

CONGREGATIO
PRO

CAUSIS

SANCTORUM

DECRETUM

BURDIGALEN.
Canonizationis Servi Dei Petri Benvenuti Noailles, Sacerdotis Fundatoris
Instituti Sororum a S. Familia (1793-1861).
SUPER DUBIO

An constet de virtutibus theologalibus Fide, Spe, Caritate tum in


Deum tum in proximum, necnon de cardinalibus Prudentia, Iustitia, Temperantia et Fortitudine, eisque adnexis, in gradu heroico,
in casu et ad effectum de quo agitur.
Videte nunc quod ego sim solus, et non sit Deus praeter me
(Di 32, 39).
Ego quae placita sunt ei facio semper (Io 8, 29).
Ex his Sacrorum Librorum verbis vixit Dei Famulus Petrus Benvenutus Noailles. Dei gratia illectus, omnium fluxarum rerum futilitatem intellexit. Ei se Deus ostendit uti solum Deum; Unitatem, sed
etiam Trinitatem, communionem amoris, cuius Verbum, per suam In
carnationem, venit ut unus fieret ex nobis, familiam constitueret, Sanc
tam Familiam. Ex huius mysterii contemplatione ardenter et constanter
vitam suam ad vitam Iesu, Mariae et Ioseph accommodavit, qui nihil
aliud in tera, nisi Deum, amabant, quaerebant, volebant .
Pro hoc spiritu vixit, quem ceteroquin in Consociationem a Sanc
ta Familia, a se conditam, transfudit.
Optabat namque ut Opus suum vera familia esset, similiter ac
Nazarethana familia et primae christianae communitates cor unum et
animam unam efficiens, talis quidem, quae in Ecclesia et in mundo a
fide christiana digresso et diviso, signum esset et fautrix fidei et unitatis.
Petrus Benvenutus Noailles Burdigalae ortus est die 27 mensis
Octobris anno 1793, Gallica rerum mutatione saeviente, eo temporis
spatio, quod est a Terrore appellatum.
Proborum mercatorum familia natus, quae ex decem constabat fi
liis, eodem quo natus est die baptismum accepit, sed ob temporum ini-

Congregatio pro

Causis Sanctorum

835

quitatem non potuit in adolescentia ad solidam institutionem religio


sam formari; est contra permotus a quodam peculiari magistro, Vol
taire scriptoris imbuto doctrina; quae quidem contagio exitiosa fuit.
Cum parum commendabilibus amicis voluptuaria frequentabat loca et
praesertim theatrum, sibi acceptissimum. Saepe vesperi tarde domum
redibat. Mater eius animo angebatur proque filio suo preces Domino
adhibebat, quem materna prosequens bonitate ad vitam hortabatur
christianorum more impensius ducendam.
Gratia vicit et, duobus sacerdotibus adiuvantibus, quorum unus
eum instituit et duodeviginti menses ad Primam Communionem prae
paravit quam viginti annos natus accepit eius vita mutata est.
Pridie primae suae Communionis in Cathedrali Ecclesia Burdigalensi,
ad pedes Dominae Nostrae de Monte Carmelo provolutus, Virgine Ma
ria intercedente, est gratia donatus vehementis experientiae Dei, eius
amoris, eius misericordiae; cuius gratiae semper memor fuit.
Hoc divinum beneficium magnum habuit momentum in eius con
versione. Exinde enim factus est christianus religionis cultor, seque
bonis operibus dedidit, studia sua vitamque suam in serium conver
tens. Paulatim vocatio ad vitam perfectionis processit. Post tres an
nos, Virgine Maria precante, alteram accepit gratiam. Lutetiae Pa
risiorum, in ecclesia Sancti Sulpitii, ad pedes Dominae Nostrae : gra
tiam scilicet clarae vocationis ad sacerdotium, et etiam ad sanctita
tem. Postea ipse affirmavit: Beata Virgo iter indicavit mihi ... ego
omnia intellexi ... . Re vera ab hoc felici tempore eius vita fuit tota
pro solo Deo , solumque cupivit illum amare et efficere ut amaretur.
Eo spectabat, ut Christum sequeretur, suam vitam ad eius vitam di
rigeret quam maxime; unde constanter Dei voluntatem exquirebat.
Aliquot diebus post hoc beneficium, die 13 mensis Octobris anno
1816, viginti tres annos natus, Petrus Benvenutus Noailles est Semi
narium Sancti Sulpitii ingressus, Issiaci situm. Ibi exemplar fuit
pietatis, assiduae deprecationis, caritatis, humilitatis, diligentiae in
studio, vitae taciturnae et castigatae. Ordinationem sacerdotalem ac
cepit die 5 mensis Iunii anno 1819. Burdigalem re versus, patriam
dioecesim, nominatus est Vicarius paroeciae Sanctae Eulaliae. Pre
sbyter singularis, suae vocationis amantissimus, vitam egit precationis,
pietatis, austeritatis. Industriam vere apostolicam factitavit, indefatigabilem, callidam, allicientem, unde multae ortae conversiones. In
sede confessionali non paucas degebat horas; aegrotos visebat et cap-

836

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

tivos; partem urbis pauperem evangelizavit, ubi nulla erat religionis


exercitatio; catechesim in paroecia digessit et de coetibus iuvenum,
adultorum, mendicorum curam adhibuit ; etiam Missiones ad populum
praedicavit. Omnia ei non satis esse videbantur, cum de animis age
batur adducendis ad Iesum Christum.
Alumnus seminarii erat, cum Consociationem a Sancta Familia
condere statuit ut eius aetatis necessitatibus subveniret et omnium
vocationum votis presbyterorum, religiosorum, saecularium conse
cratorum, laicorum quo omnes, eodem spiritu incitati, possent ad
perfectionem quisque sui status contendere.
Sed, filius Ecclesiae obsequens semperque Dei voluntatem sequendi
studiosus, nihil voluit adoriri inconsulto Archiepiscopo. Ab hoc per
motus, die 28 mensis Maii anno 1820, primum septem generum seu
congregationum religiosarum Operis sui condidit, quae suam singil
latim proprietatem habuerunt :

curam et educationem orphanorum

et operariorum provectionem ; curam convictuum in urbe ; scholarum


et catechesis in paroeciis et in pagis; aegrorum; educationis et provetus in locis agrestibus ; servitii et respectus presbyterorum habendi ;
vitae contemplativae. Instituit etiam genus saecularium consecratarum
et Coetus Aggregatorum.

Omnes autem

unam eandemque fami

liam constituebant, eidem summo imperio iisdemque Regulis gene


ralibus obnoxiam.
Deo favente Opus Petri Benvenuti Noailles celeriter crevit. Cum
Conditor est vita defunctus, scil. die 8 Februarii a. 1861, illud 2.200
religiosas numerabat, in 223 domus distributas, in Gallia, in Hispania,
in Numidia; 600 saeculares consecratas et fere 20.000 Aggregatorum,
sacerdotum et laicorum. Nonnulli conatus statuendi Congregationem
presbyterorum in Consociatione, cum non successissent, causa fuerunt
cur Conditor multis sollicitudinibus et angoribus afficeretur. Haec omnia
superavit pleno erga Dei voluntatem obsequio, magna cum tranquillitate
et singulari cum caritate.
Quadraginta annis suae Conditoris vitae, Servus Dei Operi suo
totum se dedidit, spiritum ostendens alacrem et aptum ad ordinan
dum, sed semper aequabiliter et cum prudentia se gerens, uti verus
rector et spiritalis fautor. Vir fidei multae, vehementis pietatis, ex
intima sua cum Deo coniunctione et congruentia cum amore Chrisi
lumen hauriebat et vim. In omnibus rebus nihil aliud quaerebat,
quam Deum, amorem eius, voluntatem eius, gloriam eius. Dici potest

Congregatio pro Causis Sanctorum

illum vere ex dicto vixisse quod Operi suo proposuit :

837

Soli Deo

gloria sit in Iesu Christo. Per Mariam et per Sanctum Ioseph . Verba
equidem <( solus Deus , quae persaepe iterare auditus est, praeceptum
ei fuerunt quo est tota eius vita excitata, praesertim in durioribus
laboribus rebusque adversis : calumniis, falsis interpretationibus, disiunctionibus, morbis. In hoc positum erat eius robur, eius amoris
impetus, causa eius constantis serenitatis, plena Providentiae fiducia.
Dei Famulus suam aluit fidem studio et contemplatione verbi Dei,
(juod frequenter meditabatur quodque in suis institutionibus illustrare
delectabatur ; eandemque ferventi pietate erga Eucharistiam, vitae
suae suarumque adorationum centrum ; et insuper sua filii religione
erga Deiparam Virginem. Gratus in eam ob multas acceptas gratias
per eius preces, eidem sanctuarium consecravit, nomine notatum Do
mina Nostra Omnium Gratiarum, in insula appellata Solitude de Martillac (Garumnae in Gallia). Post id tempus locus est peregrinationum
et pietatis Marialis, qui cum proposito congruit Servi Dei, cuius erat
consilium, cum illud aedificaret, ut B. Maria Virgo cognosceretur,
amaretur et coleretur.
Magnum suum amorem in Ecclesiam significabat adiunctione Sum
mi Pontificis, Episcoporum, humili oboedientia vel minimis eorum
praescriptionibus consiliisve.
Corde amantissimus, generosus et tener, idem Servus Dei, inde
a conversione sua, Deo adhaesit vi et lenitudine caritatis suae. Qua
caritate motus omnino se seunxit a se, ab omni re, quae Deus non
esset, et constanter ei coniunctus fuit totusque deditus. Hinc notabilis
fuit eius in proximum caritas, delicata, sedula, signum magnae boni
tatis. Se ostendebat humanum, indulgentem, semper paratum ad excu
sandum, ad ignoscendum. Accessu facilis, omnia omnibus se faciebat,
adeo ut vulgo appellaretur Pater bonus .
Humilis et prudens, comitatem cum fortitudine temperabat, cum
violata iura erant tuenda, cum ad virtutem appellandum, sed num
quam de bonitate sui propria decedens.
Paupertas una virtutum erat, quas potiores habebat. Parvulos et
pauperes praecipue diligebat; quibus dispertiebat paulum illud quod
accipiebat, rebus necessariis contentus. Eius vita simplex, pauper,
Sui ipsius et rerum terrestrium omnino neglegens, facile de caelo
cogitabat, quod anima eius expetebat, firma spe fulta et magna fiducia,
castigata exemplo omnibus erat.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

838

Fama sanctitatis qua Petrus Benvenutus Noailles vivus afficieba


tur, post eius mortem perduravit. Temporum tamen adiuncta impedierunt usque ad annum 1926, quominus Processus dioecesanus instrueretur. Servatis de iure servandis, Causa est apud Apostolicam Sedem
introducta die 23 mensis Iunii, anno 1944. Processus Apostolicus actus
est annis 1947-1948, eiusque auctoritas die 12 mensis Septembris anno
1950 agnita est.
Collectis deinde documentis scriptis vitam, virtutes et actuosita
tem Servi Dei spectantibus, est tandem ad virtutum Servi Dei discep
tationem perventum. Et primum quidem, die 10 mensis Novembris
anno 1987, in Congressu Peculiari Consultorum theologorum, modera
tore Rev.mo D.no Antonio Petti, Fidei Promotore Generali ; deinde,
die 2 mensis Februarii anni huius 1988, in Congregatione Ordinaria
Patrum Cardinalium et Episcoporum, ponente Em.mo ac Rev.mo Car
dinali Eduardo Gagnon. In utroque autem Coetu, proposito dubio num
Servus Dei Petrus Benvenutus Noailles virtutes coluisset heroum modo,
omnes alarmantes responderunt.
De hisce omnibus rebus certior factus per subscriptum Cardina
lem Praefectum, Summus Pontifex Ioannes Paulus II, vota Congre
gationis pro Causis Sanctorum excipiens rataque habens, mandavit
ut super heroicis Servi Dei virtutibus Decretum appararetur.
Quod cum factum est, accitis hodierna die Cardinalibus infra
scripto Praefecto et Causae Ponente, meque Antistite a secretis Con
gregationis ceterisque de more convocandis, eisque astantibus, Bea
tissimus Pater edixit : Constare de virtutibus theologalibus Fide, Spe
et Caritate tum in Deum tum in proximum, necnon de cardinalibus
Prudentia, Iustitia, Temperantia et Fortitudine eisque adnexis Servi
Dei Petri Benventuti Noailles, sacerdotis, fundatoris Instituti Sororum
a S. Familia, in gradu heroico, in casu et ad effectum de quo agitur.
Voluit autem Sanctitas Sua ut hoc Decretum publici iuris fieret et
in acta Congregationis pro Causis Sanctorum referretur.
Datum Romae, die 8 Februarii, Anno Mariali 1988.
PETRUS Card. PALAZZINI, Praefectus

L. & S.
Traianus Crisan, Archiep. tit. Drivastensis, a Secretis

Diarium Romanae Curiae

DIARIUM

ROMANAE

839

CURIAE

Il Santo Padre Giovanni Paolo II ha ricevuto in Udienza:


Venerd, 2 7 Maggio 1 9 8 8 , S. E . il Signor RICHARD VON
WEIZSKER, Presidente della Repubblica Federale di Germania.

Venerd, 3 Giugno 1988, S. E . il Dottor VIRGILIO BARCO,


Presidente della Colombia.
Da Sabato 7 a Gioved 19 Maggio 1988, il Santo Padre si recato
in Apostolico pellegrinaggio in Uruguay, Bolivia, Per, Paraguay.

SEGRETERIA DI STATO
NOMINE
Con Brevi Apostolici il Santo Padre Giovanni Paolo II ha nominato:
7 maggio 1988. S. E. mons. Pier Luigi Celata, Arcivescovo tit. di Doclea,
Nunzio Apostolico a Malta, Nunzio Apostolico
nella Repubblica di San Marino.
23

S. E. mons. Edward Cassidy, Arcivescovo tit. di Amanzia, Sostituto della Segreteria di Stato.

S. E. mons. Angelo Sodano, Arcivescovo tit. di Nova di


Cesare, Segretario del Consiglio per gli Affari
Pubblici della Chiesa.
26

P. Jos Saraiva Martins, C. M. F., elevato alla sede tito


lare arcivescovile di Tuburnica, Segretario della Congregazione per l'Educazione Cattolica.
Con Biglietti della Segreteria di Stato il Santo Padre Giovanni Paolo II
ha nominato :
14

aprile

19

aprile

1988. Il sig. Virgil C. Dechant, Consultore onorario dello Stato


della Citt del Vaticano.
1988. L'E.mo Signor Cardinale Paul Poupard Presidente del
Comitato di Presidenza del Pontificio Consiglio per la Cultura.

L'E.mo Signor Cardinale Eugenio de Araujo Sales,


Membro del Comitato di Presidenza del Pontificio Consiglio per la Cultura in aliud
quinquennium .

840

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

19

aprile

23

28

maggio

Officiale

1988. L'E.mo Signor Cardinale Hyacinthe Thiandoum, Arci


vescovo di Dakar, Membro del Comitato di
Presidenza del Pontificio Consiglio per la
Cultura.

L'E.mo Signor Cardinale Paul Poupard, Presidente del


Comitato Esecutivo del Pontificio Consiglio
per la Cultura in aliud quinquennium .

P. Herv Carrier, S.I., Segretario del Comitato Esecutivo del Pontificio Consiglio per la Cultura
in aliud quinquennium .

L'E.mo Signor Cardinale Kosalio Jos Castillo Lara,


Membro della Congregazione per i Vescovi.

S. E. mons. Justin Francis Rigali, Arcivescovo tit. di


Bolsena, Membro Vescovo soprannumerario
della Congregazione per i Vescovi.

Gli E.mi Signori Cardinali Franjo Kuhari, Carlo Ma


ria Martini, Jean Marie Lustiger, Giuseppe
Caprio, Membri della Congregazione per i
Vescovi in aliud quinquennium .

Gli E.mi Signori Cardinali Joseph Ratzinger, Jos Lebrum


Moratinos, Godfried Danneels, Carlo Maria
Martini, Joachim Meisner, Membri della Congregazione per V Educazione Cattolica in
aliud quinquennium .

P. Pierre Duprey, P. A., Segretario del Segretariato per


l'Unione dei Cristiani in aliud quinquennium)).
NECROLOGIO

maggio 1988. Mons. Bernard Alix, Vescovo emerito di Le Mans.

Mons. Georg Moser, Vescovo di Rottenburg-Stuttgart

(Germania Occidentale).

Mons. Alfonso M. Ungarelli, Vescovo tit. di Azura.


23

Mons. Mario Di Lieto, Vescovo emerito di Cerignola

Ascoli Satriano (Italia).


4
9

Recens nuntiatum est Petrum Raimondi episcopum emeritum Crotonensem, die 27 Iulii 1987 de vita decessisse.

28 Iunii 1988

An. et vol. LXXX

N. 7

ACTA APOSTOLICAE SEDIS


COMMENTARIUM

OFFICIALE

Directio: Palazzo Apostolico - Citt del Vaticano Administratio: Libreria Editrice Vaticana

ACTA IOANNIS PAULI PP. II


CONSTITUTIO APOSTOLICA
DE ROMANA CURIA

IOANNES

PAULUS

EPISCOPUS

SERVUS SERVORUM DEI


AD PERPETUAM REI MEMORIAM

1. PASTOR BONUS Dominus Christus Iesus (cf. Io 10, 1 1 . 14)


missionem discipulos faciendi in omnibus gentibus atque
praedicandi Evangelium omni creaturae Apostolorum succes
soribus Episcopis, et singulari ratione Romano Episcopo, Petri
successori, ita contulit, ut Ecclesia, Dei Populus, constitue
retur atque eiusmodi Populi sui Pastorum munus esset revera
servitium, quod in Sacris Litteris "diaconia" seu ministe
rium significanter nuncupatur n.
Hoc servitium seu diaconia eo praesertim tendit, ut in uni
verso ecclesiali corpore communio magis magisque instauretur, vigeat atque perpulchros fructus edere pergat. Etenim,
sicut Concilium Vaticanum II luculenter docuit, Ecclesiae
mysterium per multiplices huiusmodi communionis rationes
significatur, Spiritus Sancti suavissimo instinctu: etenim Spi1

Conc. Oec. Vat. II Const. dogm. Lumen gentium, 24.

55 - A . A . S.

Acta Apostolicae

842

Sedis - Commentarium

Officiale

ritus Ecclesiam, quam in omnem veritatem inducit (cf. Io


16, 13) et in communione et ministratione unificat, diversis
donis hierarchicis et charismaticis instruit ac dirigit... eam
que perpetuo renovat et ad consummatam cum Sponso suo
unionem perducit . Quam ob rem, ut idem Concilium asse
verat, illi plene Ecclesiae societati incorporantur, qui Spi
ritum Christi habentes, integram eius ordinationem omniaque
media salutis in ea instituta accipiunt, et in eiusdem compage
visibili cum Christo, eam per Summum Pontificem atque
Episcopos regente, iunguntur, vinculis nempe professionis fidei,
sacramentorum et ecclesiastici regiminis ac communionis .
Cuiusmodi communionis notionem non modo Concilii Va
ticani II documenta in universum edisseruerunt, ac praeser
tim Constitutio dogmatica de Ecclesia, sed ad illam animum
intenderunt etiam Synodi Patres, qui anno MCMLXXXV, item
que duos post annos Generales Synodi Episcoporum Coetus
celebraverunt: quam in Ecclesiae definitionem coeunt sive
ipsum Ecclesiae Mysterium, sive messianici Populi Dei ordi
nes, sive hierarchica ipsius Ecclesiae constitutio. Quae omnia
ut una comprehensione describamus, verba sumentes ex eadem
memorata Constitutione, Ecclesia est in Christo veluti sacra
mentum seu signum et instrumentum intimae cum Deo unio
nis totiusque generis humani unitatis . Quam ob rem, huius
modi sacra communio in tota Christi Ecclesia viget, quae
ut perbelle scripsit Paulus V I , Decessor noster vivit et
agit in variis communitatibus christianis, Ecclesiis scilicet
particularibus, per omnem terrarum orbem dispersis .
2

2. Habita igitur ratione huius communionis, universam


Ecclesiam veluti conglutinantis, etiam hierarchica eiusdem
Ecclesiae constitutio explicatur atque ad effectum deducitur:
quae collegiali simul ac primatiali natura ab ipso Domino

Ibid., 4.
Ibid., 14.
* Ibid., cap. I.
Ibid., cap. I I .
Ibid., cap. I I I .
Ibid., 1.
Const. Ap. Vicariae potestatis, vi Ian. M C M L X X V I I : AAS 69 (1977), p. 6; cf. Const.
dogm. Lumen gentium, 15.
1

843

Acta Ioannis Pauli Pp. II

praedita est, cum Apostolos ad modum collegii seu coetus


stabilis instituit, cui ex iisdem electum Petrum praefecit .
Hic praesertim agitur de speciali illa ratione, qua Ecclesiae
Pastores triplex Christi munus participant, docendi scilicet,
sanctificandi atque gubernandi: et sicut Apostoli id una cum
Petro egerunt, ita haud dissimili modo id Episcopi agunt
simul cum Romano Episcopo. Ut Concilii Vaticani II verbis
denuo utamur, Episcopi igitur communitatis ministerium
cum adiutoribus presbyteris et diaconis susceperunt, loco Dei
praesidentes gregi, cuius sunt Pastores, ut doctrinae magistri,
sacri cultus sacerdotes, gubernationis ministri. Sicut autem
permanet munus a Domino singulariter Petro, primo Aposto
lorum, concessum et successoribus eius transmittendum, ita
permanet munus Apostolorum pascendi Ecclesiam, ab ordine
sacrato Episcoporum iugiter exercendum .
Itaque fit ut
Collegium hoc Episcoporum dicimus cum Romano Pon
tifice coniunctorum quatenus ex multis compositum,
varietatem et universalitatem Populi Dei, quatenus vero sub
uno capite collectum, unitatem gregis Christi exprimat.

10

11

Episcoporum autem potestas atque auctoritas diaconiae


notam prae se fert, ad ipsius Iesu Christi exemplum accommo
datam, qui non venit, ut ministraretur ei, sed ut ministraret
et daret animam suam redemptionem pro multis (Me 10, 45).
Potestas ergo, quae in Ecclesia datur, potissimum secundum
serviendi normam et intellegenda et exercenda est, ita ut
huiusmodi auctoritas pastorali nota in primis polleat.
Id vero ad singulos Episcopos in propria cuiusque parti
culari Ecclesia spectat; attamen tanto magis ad Romanum
Episcopum pertinet, cuius ministerium Petrianum in univer
salis Ecclesiae bonum utilitatemque procurandam incumbit:
Romana enim Ecclesia praesidet universo caritatis coetui ,
ideoque caritati inservit. Ex hoc potissimum principio proces
serunt vetusta illa verba Servus Servorum Dei , quibus
Petri Successor denominatur atque definitur.
12

Const. dogm. Lumen gentium, 19.


Ibid., 20.
Ibid., 22.
S. Ignatii Ant., Epist, ad Romanos,
Tubingae 1901 , I, 252.
9

10

11

12

inscriptio:

Patres

Apostolici,

ed;

Funk,

844

Acta Apostolicae Sedis -

Commentarium

Officiale

Quam ob causam, Eomanus Pontifex Ecclesiarum etiam


particularium negotia, ab Episcopis ad se delata aut utcumque
cognita, diligenter perpendere curavit, ut, pleniore rerum expe
rientia exinde adepta, vi muneris sui, Vicarii scilicet Christi
totiusque Ecclesiae Pastoris, fratres suos in fide confirmaret
(cf. Lc 22, 32). Id enim persuasum sibi habebat mutuam inter
Episcopos in universo orbe constitutos et Romanum Episco
pum communionem, in vinculo unitatis, caritatis et pacis,
maximum afferre emolumentum unitati fidei necnon discipli
nae in cuncta Ecclesia promovendae atque tuendae.
13

3. Quibus praemissis, sic intellegitur diaconia, quae Petri


eiusque successorum propria est, ut necessario referatur ad
aliorum apostolorum, eorumque successorum, diaconiam, quae
ad aedificandam Ecclesiam in hoc mundo unice intendit.
Haec necessaria ministerii Petriani ratio ac necessitudo
cum ceterorum apostolorum munere ac ministerio quoddam
signum iam antiquitus postulavit, atque postulare debet, quod
non modo ad instar symboli, sed etiam in rerum veritate exsta
ret. Hanc quidem necessitatem Decessores Nostri, apostolici
laboris gravitate perculsi, dilucide impenseque senserunt,
sicuti, exempli gratia, Innocentii I I I verba testantur, qui
anno MCXCVIII ad Galliae Episcopos praelatosque haec scripsit,
cum ad ipsos suum quendam Legatum mitteret : Licet com
missa nobis a Domino potestatis ecclesiastice plenitudo uni
versis Christi fidelibus nos constituerit debitores, statum
tamen et ordinem conditionis humane non possumus am
pliare ... Quia vero lex humane conditionis non patitur nec
possumus in persona propria gerere sollicitudines universas,
interdum per fratres nostros, qui sunt membra corporis nostri,
ea cogimur exercere, que, si commoditas ecclesie sustineret,
personaliter libentius impleremus .
14

Inde quidem perspiciuntur atque intelleguntur sive natura


illius instituti, quo Petri successor usus est in sua exercenda
missione in universalis Ecclesiae bonum, sive agendi ratio,
qua ipsum institutum commissa munera ad effectum dedu
ceret oportuit: Romanam Curiam dicimus, quae in ministerii
a

14

Cf. Const. dogm. Lumen gentium, 22, 23, 25.


Die Register Innocents' III., I, Graz-Kln 1964,

pp.

515 s.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

845

Petriani adiutorium ab antiquis temporibus adlaborat prae


standum.
Nam ut illa, quam diximus, frugifera communio firmior
exstaret atque uberius usque proficeret, Romana Curia ad id
exorta est, ut scilicet efficacius redderetur muneris exercitium
Pastoris Ecclesiae, quod Petro eiusque successoribus ab ipso
Christo traditum est, quodque in dies crevit ac dilatatum est.
Enimvero Decessor Noster Xystus V in Constitutione aposto
lica Immensa aeterni Dei fatebatur : Romanus Pontifex,
quem Christus Dominus Corporis sui, quod est Ecclesia, visi
bile caput constituit omniumque Ecclesiarum sollicitudinem
gerere voluit, multos sibi tam immensi oneris adiutores advo
cat atque adsciscit... ut partita inter eos (sc. Cardinales)
aliosque Romanae Curiae magistratus ingenti curarum nego
tiorumque mole, ipse tantae potestatis clavum tenens, divina
gratia adiutrice, non succumbat .
15

4. Revera, ut iam quaedam historiae lineamenta propo


namus, Romani Pontifices, iam inde a remotissimis tempo
ribus, in suo ministerio ad universae Ecclesiae bonum pro
curandum sive singulos viros sive instituta adhibuerunt, qui
ex Romana Ecclesia deligebantur, siquidem eadem Ecclesia
Beati Petri apostoli a Decessore Nostro Gregorio Magno nun
cupata e s t
Primum enim presbyterorum diaconorumve, ad eandem
Ecclesiam pertinentium, opera usi sunt, qui vel legati munere
fungerentur, vel pluribus missionibus interessent, vel Roma
norum Pontificum partes in Oecumenicis Conciliis agerent.
Cum autem peculiaris momenti res tractandae erant, Ro
mani Pontifices in auxilium vocaverunt Synodos vel Concilia
Romana, ad quae Episcopi, in ecclesiastica provincia Romana
suo munere fungentes, arcessebantur; haec vero non modo
quaestiones ad doctrinam et magisterium spectantes agebant,
sed etiam ad tribunalium instar procedebant, in quibus Epi
scoporum causae, ad Romanum Pontificem delatae, iudicabantur.
16

15

16

Prooemium, par. 1.
Reg. X I I I , 42, II, p. 405, 12.

Acta Apostolicae Sedis -

846

Commentarium

Officiale

Ex quo autem tempore Cardinales speciale momentum in


Romana Ecclesia adsumere coeperunt, praesertim in Papae
electione, quae inde ab anno MLIX ipsis reservata est, iidem
Romani Pontifices Patrum Cardinalium collata opera magis
magisque usi sunt, ita ut Romanae Synodi vel Concilii munus
gradatim deminueretur, donec reapse cessaret.
Quare evenit ut, praesertim post saeculum x m , Summus
Pontifex omnia Ecclesiae negotia una cum Cardinalibus, in
Consistorium coadunatis, ageret. Ita factum est, ut instru
mentis non stabilibus, videlicet Conciliis seu Romanis Syno
dis, stabile aliud succederet, quod Romano Pontifici semper
praesto esset.
Decessor Noster Xystus V, per iam commemoratam Consti
tutionem Apostolicam Immensa aeterni Dei , die x x i i men
sis Ianuarii anno MDLXXXVIII qui fuit MDLXXXVII ab Incar
natione D.N.I.C. Romanae Curiae compagem eius forma
lem dedit. Seriem XV Dicasteriorum instituendo, eo consilio
ut uni Cardinalium Collegio plura subrogarentur collegia, e
quibusdam Cardinalibus exstantia, quorum tamen auctoritas
ad definitum quendam campum certamque materiem restrin
geretur; quam ob rem Summi Pontifices huiusmodi collegia
lium consiliorum viribus maxime frui poterant. Consistorii
ideo nativum munus propriumque momentum valde demi
nuta sunt.
Volventibus tamen saeculis ac rationibus historicis rerum
que condicionibus mutantibus, temperamenta quaedam atque
immutationes accesserunt, praesertim cum saeculo x i x Cardi
nalium Commissiones institutae sunt, quarum esset Summo
Pontifici adiutricem operam praeter alia Romanae Curiae Di
casteria conferre. Denique, opera et iussu S. Pii X, Decessoris
Nostri, edita est Constitutio apostolica Sapienti consilio ,
die XXIX mensis Iunii anno MCMVIII, in qua, respectu etiam
propositi ecclesiasticas leges in Codicem Iuris Canonici colli
gendi, haec Ipse scripsit : Maxime opportunum visum est a
Romana Curia ducere initium, ut ipsa, modo apto et omnibus
perspicuo ordinata, Romano Pontifici Ecclesiaeque operam
suam praestare facilius valeat et suppetias ferre perfectius .
17

17

Cf. AAS 1 (1909), p. 8.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

847

Cuius reformationis hi praecipui fuerunt effectus: Sacra


Romana Rota, quae anno MDCCCLXX munere cessaverat, ea
ratione restituta est, ut iudicialia negotia ageret, dum Con
gregationes, amissa iudiciorum competentia, administrationis
instrumenta unice fierent. Praeterea, principium instauratum
est, quo Congregationes suo proprio iure, nemini alii attri
buendo, gauderent, scilicet ut singulae res a suo quaeque Di
casterio, non vero simul a pluribus, tractari deberent.
Quae quidem Pii X reformatio, postea in Codice Iuris
Canonici, anno MCMXVII a Benedicto XV, Decessore Nostro, pro
mulgato, sancita et completa, fere immutata permansit usque
ad annum MCMLXVII, non multo post Concilium Oecumenicum
Vaticanum II peractum, in quo Ecclesia altius sui ipsius
mysterium exploravit suumque vividius prospectavit officium.
5. Huiusmodi itaque Ecclesiae de seipsa aucta cognitio
sponte novam quandam Romanae Curiae aptationem, nostrae
aetati congruentem, secum ferre debuit. Siquidem Sacrosancti
Concilii Patres ipsam Romano Pontifici atque Ecclesiae Pasto
ribus eximium hucusque praebuisse auxilium agnoverunt,
simulque ut eiusdem Romanae Curiae Dicasteria novae ordi
nationi, temporum, regionum rituumque necessitatibus magis
aptatae, subicerentur optaverunt. Hisce igitur Concilii opta
tis satisfaciens, Paulus V I , Decessor Noster, novam Curiae
ordinationem ad effectum alacriter adduxit, data Constitu
tione apostolica Regimini Ecclesiae universae , die xv mensis
Augusti anno MCMLXVII.
Equidem per hanc Constitutionem Summus ille Pontifex
Romanae Curiae structuram, competentiam ac procedendi
rationem Dicasteriorum iam exsistentium accuratius deter
minavit, novaque constituit, quorum esset particularia in
Ecclesia pastoralia incepta promovere, dum cetera in iuris
dictionis vel gubernationis officia incumbere pergerent; quam
ob rem factum est, ut compositio Curiae multiformem uni
versalis Ecclesiae imaginem clarius referret. Inter alia, dioe
cesanos Episcopos in ipsam arcessivit, simulque internae coor
dinationi Dicasteriorum prospexit per periodicos conventus
18

14

Cf. Decr.

Christus Dominus, 9.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

848

Officiale

eorundem Cardinalium moderatorum ad communia proble


mata collatis consiliis perpendenda. Sectionem Alteram apud
Tribunal Signaturae Apostolicae induxit, ad summa eaque
principalia fidelium iura aptius tuenda.
Verumtamen, cum antiquorum institutorum reformatio
nem maturiore studio egere plane novisset, idem Summus Pon
tifex iussit ut, quinque exactis annis a Constitutionis promul
gatione, innovatus rerum ordo altius expenderetur, pariter
que inspiceretur utrum Concilii Vaticani II postulatis reapse
congrueret et christiani populi civilisque societatis necessita
tibus responderet, atque, quantum res postularet, in aptiorem
reduceretur formam. Cui muneri adimplendo Commissio, seu
peculiare Praelatorum corpus, Cardinali praeside., destinata
est, ipsaque usque ad eiusdem Pontificis obitum operam
actuose navavit.
6. Cum inscrutabili Providentiae consilio ad universalis
Ecclesiae pascendae munus vocati simus, iam a Pontificatus
primordiis sategimus non solum de re tam gravi Dicasterio
rum mentem exquirere, verum etiam ab universo Cardinalium
Collegio iudicium postulare. Qui Patres Cardinales, in gene
rali Consistorio bis congregati, rei incubuerunt atque consilia
praebuerunt de itinere rationibusque persequendis in Romanae
Curiae ordinatione. Cardinales enim cum Romani Episcopi
ministerio arctissimo ac singulari vinculo coniunguntur, eidem
que adsunt sive collegialiter agendo, cum ad quaestiones
maioris momenti tractandas in unum convocantur, sive ut
singuli, scilicet variis officiis, quibus funguntur, eidem ... ope
ram praestando in cura praesertim cotidiana universae Eccle
siae : ii igitur in primis sciscitandi erant in tanti momenti
causa.
1 9

Perampla sententiarum rogatio, quam supra memoravi


mus, apud Romanae Curiae Dicasteria, ut aequum erat, ite
rum facta est. Generalis consultationis fructus illud exstitit
Schema Legis peculiaris de Curia Romana , cui apparando
incubuit Praelatorum Commissio, Patre Cardinali praeside,
duos fere annos adlaborans, quodque singulorum Cardina19

C.I.C., 349.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

849

lium, Ecclesiarum Orientalium Patriarcharum, Episcoporum


Conferentiarum per earum Praesides, et Romanae Curiae
Dicasteriorum examini subiectum est, atque in plenario
Cardinalium Coetu anno MCMLXXXV excussum. Quod attinet
ad Episcoporum Conferentias, oportebat ut de Ecclesiarum
particularium necessitatibus atque de earum hac in materie
exspectationibus optatisque ad Romanam Curiam pertinenti
bus per vere universalem sententiam certiores fieremus; quae
omnia ut plane nosceremus, occasionem potissimum praebuit
peropportunam extraordinaria Synodus pariter anno MCMLXXXV
celebrata, sicut iam mentionem fecimus.
Denique Commissio Patrum Cardinalium ad hunc finem
specialiter condita, ratione habita animadversionum et consi
liorum ex multiplicibus consultationibus acceptorum, atque
sententia etiam privatorum quorundam virorum cognita, Le
gem peculiarem pro Curia Romana apparavit, novo Codici
Iuris Canonici congruenter aptatam.
Quam quidem peculiarem Legem hac praesenti Constitu
tione apostolica promulgare volumus, dum quartum nuper
exspiravit saeculum a commemorata Constitutione apostolica
Immensa aeterni Dei Xysti V, atque octogesimus recurrit
annus a S. Pii X Constitutione apostolica Sapienti consilio ,
viginti denique vix expletis annis ex quo Constitutio aposto
lica Pauli VI Regimini Ecclesiae universae vim suam ex
serere coepit, quacum haec Nostra arcte coniungitur, quippe
quod utraque a Concilio Vaticano I I , eadem ducente cogita
tione et mente, originem quodammodo ducat.
7. Hae mens atque cogitatio, Concilio Vaticano II con
gruentes, renovatae Romanae Curiae actuositatem firmant et
exprimunt. Quae quidem hisce Concilii enuntiatur verbis:
In exercenda suprema, plena et immediata potestate in uni
versam Ecclesiam, Romanus Pontifex utitur Romanae Curiae
Dicasteriis, quae proinde nomine et auctoritate illius munus
suum explent in bonum Ecclesiarum et in servitium Sacrorum
Pastorum .
20

20

Decr.

Christus Dominus, 9.

Acta Apostolicae

850

Sedis - Commentarium

Officiale

Patet igitur Romanae Curiae munus, etsi ad propriam Ec


clesiae constitutionem, iure divino conditam, non pertinet,
indolem tamen vere ecclesialem habere, quatenus ab univer
salis Ecclesiae Pastore suam et exsistentiam et competentiam
trahat. Ea enim in tantum exstat atque adlaborat, in quantum
ad ministerium Petrianum refertur in eoque fundatur. Quo
niam autem Petri ministerium, utpote servi servorum Dei ,
sive erga universam Ecclesiam sive erga totius Ecclesiae Epi
scopos exercetur, Romana etiam Curia, Petri successori inser
viens, ad universam Ecclesiam atque ad Episcopos iuvandos
pariter spectat.
Plane inde elucet praecipuam notam omnium singulo
rumque Romanae Curiae Dicasteriorum esse eius indolem ministerialem, sicut iam prolata verba e Decreto Christus Do
minus declarant, et haec praesertim : Romanus Pontifex
utitur Romanae Curiae Dicasteriis . Perspicue enim indoles
instrumentalis Curiae his indicatur, et ipsa veluti instrumen
tum in manibus Pontificis quodammodo describitur, ita ut
nulla vi nullaque potestate polleat praeter eas quas ab eodem
Summo Pastore recipit. Ipse enim Paulus V I , iam duobus
annis antequam Decretum Christus Dominus promulgare
tur, scilicet anno MCMLXIII, Romanam Curiam definivit in
strumentum immediatae adhaesionis et absolutae oboedien
tiae, quo Summus Pontifex ad suam universalem missionem
explendam utitur. Quae notio in Constitutione apostolica Re
gimini Ecclesiae universae passim usurpata est.
Haec indoles ministerialis vel instrumentalis aptissime
revera videtur huius valde benemeriti venerandique instituti
naturam definire eiusque actionem significare, quae totae in
eo consistunt ut auxilium Summo Pontifici eo validius et
efficacius praestet, quo magis conformiter ac fidelius eius vo
luntati sese praebere nitatur.
21

8. Praeter hanc indolem ministerialem, a Concilio Vati


cano II character, ut ita dicamus, vicarius Romanae Curiae
in luce ulterius ponitur, quandoquidem ipsa, ut iam diximus,
non proprio iure neque proprio marte operatur: potestatem
21

Ibid.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

851

enim a Romano Pontifice acceptam exercet essentiali quadam


et nativa cum Ipso necessitudine, quia huiusmodi potestatis
proprium est ut agendi studium cum voluntate illius, a quo
oritur, semper coniungat, ea quidem ratione ut eiusdem volun
tatis fidelem interpretationem, consonantiam, immo quasi ae
qualitatem prae se ferat atque manifestet, in Ecclesiarum
bonum atque in Episcoporum servitium. Ex huiusmodi in
dole Romana Curia vim roburque haurit, pariterque officiorum
suorum limites ac normarum codicem invenit.
Huius autem potestatis plenitudo in capite seu in ipsa
Christi Vicarii persona insidet, qui propterea Curiae Dica
steriis eam committit pro singulorum competentia atque am
bitu. Quoniam autem Romani Pontificis munus Petrianum,
sicut diximus, ad fratrum Episcoporum Collegii munus suapte
natura refertur, ad id simul spectans ut universa Ecclesia
singulaeque particulares Ecclesiae aedificentur, constabilian
tur atque dilatentur, eadem Curiae diaconia, qua Ipse in suo
personali munere exercendo utitur, necessario pariter refertur
ad personale Episcoporum munus, sive utpote Episcopalis
Collegii membrorum, sive utpote particularium Ecclesiarum
Pastorum.
Quam ob causam non modo longe abest ut Romana Curia
personales rationes ac necessitudines inter Episcopos atque
Summum Pontificem quoddam veluti diaphragma impediat
vel condicionibus obstringat, sed contra ipsa est, atque magis
magisque sit oportet, communionis atque sollicitudinum par
ticipationis administra.
9. Ratione igitur suae diaconiae, cum ministerio Petriano
coniunctae, eruendum est tum Romanam Curiam cum totius
orbis Episcopis arctissime coniungi, tum eosdem Pastores
eorumque Ecclesias primos principalioresque esse veluti bene
ficiarios operis Dicasteriorum. Quod eiusdem Curiae etiam
compositione probatur.
Etenim Romanam Curiam omnes fere componunt Patres
Cardinales, ad Romanam Ecclesiam proprio nomine pertinen
tes, qui proxime Summum Pontificem in universali Ecclesia
22

22

Cf. Const. Ap. Vicariae potestatis, vi Ian. M C M L X X V I I : AAS 69 (1977), p. 6.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

852

Officiale

gubernanda adiuvant, quique insuper cuncti sive in ordinaria


sive in extraordinaria Consistoria convocantur, cum graviora
negotia tractanda id suadeant; quo igitur fit ut, necessi
tates totius Populi Dei plenius cognoscentes, Ecclesiae uni
versae bono prospicere pergant.
Huc etiam accedit quod singulis Dicasteriis praepositi epi
scopali charactere et gratia plerumque pollent ad unumque
Episcoporum Collegium pertinent, itemque eadem etiam erga
universam Ecclesiam sollicitudine urgentur, qua omnes Epi
scopi, in communione hierarchica cum Romano Episcopo suo
Capite, devinciuntur.
Cum insuper inter Dicasteriorum membra aliqui coopten
tur dioecesani Episcopi, qui mentem, optata ac necessitates
omnium Ecclesiarum Summo Pontifici plenius referre va
leant , per Romanam Curiam collegialis affectus, qui inter
Episcopos eorumque Caput intercedit, ad concretam applica
tionem perducitur, idemque ad totum mysticum Corpus ex
tenditur, quod est etiam corpus Ecclesiarum i).
Qui quidem collegialis affectus inter varia quoque Dicaste
ria colitur. Omnes enim Cardinales Dicasteriis praepositi cer
tis temporibus inter se conveniunt, vel ipsorum partes agentes
cum peculiares quaestiones tractandae sint, ut collatis consi
liis de potioribus quaestionibus certiores fiant ad illasque sol
vendas mutuum adiutorium conferant atque ideo agendi
cogitandique unitatem in Romana Curia provideant.
Praeter hos episcopali potestate praeditos viros ad Dica
steriorum navitatem plurimi requiruntur operis adiutores, qui
suo labore, haud raro abscondito neque levi vel facili, mini
sterio Petriano inserviant ac prosint.
Etenim in Romanam Curiam advocantur sive dioecesani
ex universo terrarum orbe presbyteri, qui, sacerdotii ministe
rialis participes, cum Episcopis arcte coniunguntur; sive Re
ligiosi, e quibus maxima pars sunt presbyteri, atque Religio
sae Sodales, qui vitam suam ad Evangelii consilia diversimode
componunt, ad Ecclesiae bonum augendum atque ad singu
lare Christi testimonium coram mundo praestandum; sive
23

24

25

23

24

25

Cf. C.I.C., 353.


Decr. Christus Dominus, 10.
Const. dogm. Lumen gentium, 23.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

853

laici viri atque mulieres, qui ob Baptismi atque Confirma


tionis virtutem proprio apostolico munere funguntur. Quae
plurium virium conspiratio efficit ut omnes Ecclesiae ordines
in pastoralem Romanae Curiae operam continuandam effica
cius usque adiuvent Summum Pontificem, cum Ipsius mini
sterio coniuncti. Exinde etiam patet, huiusmodi omnium Ec
clesiae ordinum servitium nihil simile in civili societate inve
nire, atque ipsorum laborem cum animo vere serviendi prae
standum esse, ad ipsius Christi diaconiam sequendam atque
imitandam.
10. Clare inde elucet Romanae Curiae ministerium, sive
in semet ipso consideretur, sive ob ipsius rationes cum univer
sae Ecclesiae Episcopis, sive ob fines, ad quos contendit atque
ob concordem caritatis affectum, quo ducatur oportet, quadam
collegialitatis nota pollere, etiamsi ipsa Curia nulli sit com
paranda cuiuslibet naturae collegio; quae nota eam ad inser
viendum Episcoporum Collegio informat mediisque ad id ido
neis instruit. Quin immo, ipsorum etiam Episcoporum sol
licitudinem pro universa Ecclesia exprimit, siquidem Episcopi
huiusmodi curam atque sedulitatem cum Petro et sub Petro
participant.
Quod sane maxime excellit et symbolicam vim prae se fert,
cum Episcopi ut iam supra diximus vocantur ut singu
lis Dicasteriis sociam operam praebeant. Praeterea omnibus
et singulis Episcopis integrum ius manet et officium ipsum
Beati Petri Successorem adeundi, potissimum per visitationes
ad Apostolorum limina .
Hae visitationes, ob supra exposita ecclesiologica et pasto
ralia principia, propriam peculiaremque significationem acci
piunt. Sunt enim in primis maximi momenti opportunitas,
et veluti centrum constituunt supremi illius ministerii, Summo
Pontifici commissi: nam Ecclesiae universalis Pastor tunc
communicat atque colloquitur cum particularium Ecclesia
rum Pastoribus, qui ad ipsum se conferunt ut in eo Cepham
videant (cf. Gal 1, 18), suarum dioecesium quaestiones coram
atque privatim cum Ipso pertractent cum eoque ideo omnium
Ecclesiarum sollicitudinem participent (cf. 2 Cor 11, 28).

854

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

Quam ob rem, per visitationes ad limina communio atque unitas


in intima Ecclesiae vita maximopere foventur.
Eaedem praeterea Episcopis copiam commoditatemque
praebent, ut cum competentibus Romanae Curiae Dicasteriis
considerent atque explorent tum studia ad doctrinam actio
nemque pastoralem attinentia, tum apostolatus incepta, tum
difficultates, quae aeternae salutis procurandae missioni, ipsis
concreditae, se interponant.
11. Cum igitur Romanae Curiae navitas cum munere Pe
triano iuncta in eoque fundata, in bonum simul universae
Ecclesiae sive Ecclesiarum particularium cedat, ea praeprimis
ad explendum unitatis ministerium vocatur, quod Romano
Pontifici singulariter commissum est, quatenus Ipse divino
placito perpetuum atque visibile fundamentum Ecclesiae con
stitutus est. Quapropter unitas in Ecclesia pretiosus est the
saurus servandus, defendendus, tutandus, promovendus, per
petuo erigendus, omnibus studiose cooperantibus, iis potissi
mum qui vicissim visibile principium et fundamentum in suis
Ecclesiis particularibus sunt.
Igitur cooperatio, quam Romana Curia Summo Pontifici
praestat, hoc unitatis ministerio fulcitur : haec autem in primis
unitas est Fidei, quae sacro deposito, cuius Petri Successor
primus est custos et tutor et a quo munus supremum confir
mandi fratres suscipit, regitur et struitur. Est pariter unitas
disciplinae, quoniam agitur de generali disciplina Ecclesiae,
quae in normarum morumque complexu consistit, fundamen
talem Ecclesiae constitutionem conformat, atque media salu
tis eorumque rectam administrationem tuetur, una cum Po
puli Dei ordinata compagine.
Eadem unitas, quam nullo non tempore regimen Ecclesiae
universae tuendam curat a diversis exsistendi et agendi mo
dis pro varietate personarum et culturarum nedum detrimen
tum patiatur per donorum immensam varietatem, quae Spi
ritus Sanctus profundit, perenniter ditescit, dummodo ne exinde
nisus sese separandi insularum ad instar vel fugae a centro
26

26

Cf. Const. dogm. Lumen gentium, 23.

855

Acta Ioannis Pauli Pp. II

exoriantur, sed omnia in altiorem unius Ecclesiae structuram


componantur. Quod principium Decessor Noster Ioannes Pau
lus I optime commemoravit, cum Patres Cardinales allocutus
haec de Romanae Curiae institutis asseveravit : eadem Chri
sti Vicario id praestant ut apostolico ministerio, cuius Ipse
universae Ecclesiae debitor est, certe ac definite fungi possit,
atque hac ratione provident ut legitimae agendi libertates sese
organico modo explicent, servato tamen necessario obsequio
erga illam disciplinae immo etiam fidei unitatem, ad Eccle
siae naturam pertinentem, pro qua Christus antequam pate
retur oravit n .
Quo fit ut supremum unitatis ministerium universalis Ec
clesiae legitimas consuetudines, populorum mores atque po
testatem, quae iure divino ad Ecclesiarum particularium Pa
stores pertinet, vereatur. Ipse tamen Romanus Pontifex, uti
patet, praetermittere non valet quin manus apponat quo
tiescumque graves rationes pro tuenda unitate in fide, in cari
tate vel in disciplina id postulent.
2 7

12. Munus itaque Romanae Curiae ecclesiale cum sit, coo


perationem totius Ecclesiae, ad quam dirigitur, requirit. Nemo
enim in Ecclesia ab aliis est seiunctus, immo quisque cum
ceteris omnibus unum idemque efficit corpus.
Cuiusmodi cooperatio per illam communionem agitur, e
qua exordium sumpsimus, scilicet vitae, caritatis et veritatis,
in quam Populus messianicus a Christo Domino est constitutus,
ab Eoque ut redemptionis instrumentum assumitur et tamquam
lux mundi et sal terrae ad universum mundum mittitur.
Sicut ergo Romanae Curiae est cum omnibus Ecclesiis commu
nicare, ita Pastores Ecclesiarum particularium, quas ipsi ut
vicarii et legati Christi regunt , cum Romana Curia com
municare satagant oportet, ut per haec fidentia commercia,
firmiore vinculo cum Petri Successore obstringantur.
Quae inter Ecclesiae centrum eiusque, ut ita dicamus, peri
pheriam mutua communicatio, dum nullius extollit auctori28

29

Alloc, ad Patrum Cardinalium Collegium,


(1978), p. 703.
Cf. Const. dogm. Lumen gentium, 9.
Ibid., 27.
27

28

x x x Augusti

MCMLXXVIII;

AAS

70

856

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

tatis fastigium, communionem inter omnes maximopere pro


movet, ad instar viventis cuiusdam corporis, quod ex mutuis
omnium membrorum rationibus constat atque operatur. Quod
feliciter expressit Paulus VI Decessor Noster : Liquet enim
motui ad centrum ac veluti ad cor Ecclesiae respondere opus
esse alium motum, qui a medio ad extrema feratur atque
quadam ratione omnes et singulas Ecclesias, cunctos et sin
gulos Pastores ac fideles attingat, ita ut ille significetur et
ostendatur thesaurus veritatis, gratiae et unitatis, cuius Chri
stus Dominus ac Redemptor Nos effecit participes, custodes ac
dispensatores .
w

Quae omnia eo pertinent, ut uni eidemque Populo Dei


efficacius praebeatur ministerium salutis; ministerium dici
mus, quod praeprimis postulat mutuum inter particularium
Ecclesiarum Pastores et universae Ecclesiae Pastorem adiu
torium, ita ut omnes collatis viribus adnitantur adimplere
supremam eam legem, quae est salus animarum.
Nihil omnino aliud, quam ut huic saluti animarum uberius
usque consulerent, Summi Pontifices voluerunt, sive Roma
nam Curiam condendo, sive novis Ecclesiae mundique condi
cionibus ipsam aptando, sicut e rerum historia patet. Iure
igitur merito Paulus VI Romanam Curiam, veluti alterum
Hierosolymitanum cenaculum, et sanctae Ecclesiae prorsus
deditam sibi effingebat. Nosmetipsi idcirco ediximus omnibus,
qui in ipsa operam dant, unicam agendi rationem esse et nor
mam Ecclesiae et erga Ecclesiam alacre praestare servitium.
Immo in hac nova de Romana Curia Lege statuere voluimus,
ut quaestiones omnes a Dicasteriis tractentur v i i s . . . ac
iudiciis pastoralibus, animo intento tum ad iustitiam et
Ecclesiae bonum tum praesertim ad animarum salutem .
31

32

33

13. Iam igitur promulgaturi hjic Constitutionem aposto


licam, qua nova Romanae Curiae lineamenta impertiuntur,
Litt. Ap. M. P. Sollicitudo omnium Ecclesiarum, de muneribus Legatorum Romani
Pontificis, XXIV Iun. M C M L X I X : AAS 61 (1969), p. 475.
Cf. Alloc, ad eos qui sacris Exercitationibus in Palatio Ap.co interfuerunt,
XVII Mart. M C M L X X I I I : Insegnamenti di Paolo VI, X I , 1973, p. 257.
Cf. Alloc, ad Curiam Romanam, xxvin Iun. MCMXXXXVI : Insegnamenti di Giovanni Paolo II, IX, 1, 1986, p. 1954.
Art. 15.
30

31

32

33

Acta Ioannis Pauli Pp. II

857

placet nunc Nobis consilia atque proposita complecti, quibus


ducti sumus.
Voluimus in primis ut eiusdem Curiae imago et facies
novis responderet nostri temporis postulatis, ratione muta
tionum habita^ quae post editam Constitutionem apostolicam
<( Regimini Ecclesiae universae sive a Decessore Nostro Pau
lo VI sive a Nobis factae sunt.
Deinde Nostrum fuit ut Ecclesiae legum renovatio, quae
per evulgatum novum Codicem Iuris Canonici inducta est,
vel quae in eo est posita ut ad effectum deducatur in recogno
scendo Codice Iuris Canonici Orientalis, aliquo modo exple
retur atque conficeretur.
Tum in animo habuimus ut antiquitus recepta Romanae
Curiae Dicasteria et Instituta magis idonea redderentur ad
ipsorum fines consequendos, ad quos instituta sunt, scilicet
ad participanda regiminis, iurisdictionis atque negotiorum
exsecutionis munera; qua de re factum est ut horum Dica
steriorum agendi provinciae inter ipsa aptius distribuerentur
ac distinctius designarentur.
Deinde, prae oculis habentes quae rerum usus hisce annis
docuit quaeque semper novis ecclesialis societatis postulatis
requiruntur, cogitavimus iuridicam figuram rationemque ite
rum considerare illorum institutorum, quae merito post-con
ciliaria appellantur, eorum forte conformationem ordinatio
nemque mutando. Quod eo consilio fecimus, ut magis magisque
utile fructuosumque ipsorum institutorum munus redderetur,
scilicet in Ecclesia promovendi peculiaria pastoralia opera at
que rerum studium, quae augescente in dies celeritate Pasto
rum sollicitudinem occupant eademque tempestivas securas
que responsiones postulant.
Denique nova et etiam stabilia incepta ad mutuam operam
inter Dicasteria consociandam excogitata sunt, quorum ope
quaedam agendi ratio habeatur unitatis notam suapte natura
prae se ferens.
Quae ut uno comprehendamus verbo, curae Nobis fuit con
tinenter procedere ut Romanae Curiae constitutio atque agendi
ratio tum ecclesiologicae illi rationi, a Concilio Vaticano II
pertractatae, magis magisque responderent, tum ad ipsius
56 - A . A, S.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

858

Officiale

constitutionis pastorales propositos fines obtinendos clariore


usque modo idonea evaderent, tum ecclesialis civilisque so
cietatis necessitatibus aptius in dies obviam irent.
Siquidem persuasum Nobis est Romanae Curiae navitatem
haud paulum conferre, ut Ecclesia, tertio post Christum natum
adventante millennio, ortus sui mysterio fidelis perseveret,
cum Spiritus Sanctus virtute Evangelii eam iuvenescere
facit.
34

35

14. Hisce omnibus attentis, opera peritorum virorum adhi


bita, sapienti consilio et collegiali affectu suffulti Patrum Car
dinalium et Episcoporum, diligenter perspectis Romanae Cu
riae natura et munere, hanc Apostolicam Constitutionem exa
rari iussimus, spe ducti ut veneranda haec et regimini Eccle
siae necessaria institutio, novo illi pastorali instinctui respon
deat, quo praesertim post celebratum Concilium Vaticanum II
fideles omnes, laici, presbyteri et praesertim Episcopi aguntur,
quo penitius usque audiant atque sequantur ea quae Spiritus
dicat Ecclesiis (cf. Ap 2, 7).
Quemadmodum enim omnes Ecclesiae Pastores, atque in
ter ipsos speciali modo Romanus Episcopus, persentiunt se
esse ministros Christi et dispensatores mysteriorum Dei
(1 Cor 4, 1), atque cupiunt se praeprimis adiutores praebere
fidelissimos, quibus Aeternus Pater facile utatur ad salutis
opus in mundo prosequendum, ita Romana Curia, in singulis
quibusque exercitatis suae magni momenti navitatis orbibus,
peroptat ut ipsa quoque eodem Spiritus eodemque afflatu per
vadatur: Spiritum dicimus Filii hominis, Christi Unigeniti
Patris, qui v e n i t . . . salvare quod perierat (Mt 18, 11),
cuiusque unicum amplissimumque optatum perpetuo eo con
tendit, ut omnes homines vitam habeant et abundantius
habeant (Io 10, 10).
Propterea, opitulante Dei gratia ac favente Beatissimae
Virginis Mariae, Ecclesiae Matris, auxifio, normas de Ro
mana Curia quae sequuntur statuimus atque decernimus.
Cf. Litt. encycl. Dominum et vivificantem, xviii Mai.
(1986), pp. 896 s.
Cf. Const. dogm. Lumen gentium, 4.
34

35

MCMXXXXVI,

66:

AAS 78

Acta Ioannis Pauli Pp. II

859

I
NORMAE

GENERALES

DE CURIAE ROMANAE NOTIONE

ART. 1

Curia Romana complexus est Dicasteriorum et Instituto


rum, quae Romano Pontifici adiutricem operam navant in
exercitio eius supremi pastoralis muneris ad Ecclesiae Uni
versae Ecclesiarumque particularium bonum ac servitium, quo
quidem unitas fidei et communio populi Dei roboratur atque
missio Ecclesiae propria in mundo promovetur.

DE DICASTERIORUM STRUCTURA
ART.

1. Dicasteriorum nomine intelleguntur: Secretaria Status,


Congregationes, Tribunalia, Consilia et Officia, scilicet Camera
Apostolica, Administratio Patrimonii Sedis Apostolicae, Prae
fectura Rerum Oeconomicarum Sanctae Sedis.
2. Dicasteria sunt inter se iuridice paria.
3. Institutis autem Curiae Romanae accedunt Praefectura
Pontificalis Domus et Officium de Liturgicis Celebrationibus
Summi Pontificis.
ART.

1. Dicasteria, nisi ob peculiarem ipsorum naturam aut


specialem legem aliam habeant structuram, constant ex Car
dinali Praefecto vel Archiepiscopo Praeside, coetu Patrum Car-

860

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

dinalium et quorundam Episcoporum, adiuvante Secretario.


Iisdem adsunt Consultores et operam praestant Administri
maiores atque congruus Officialium numerus.
2. Iuxta peculiarem naturam quorundam Dicasteriorum,
ipsorum coetui adscribi possunt clerici necnon alii Christifi
deles.
3. Congregationis autem Membra proprie dicta sunt Car
dinales et Episcopi.
ART.

Praefectus vel Praeses Dicasterium moderatur, id dirigit


eiusdemque personam gerit.
Secretarius, cooperante Subsecretario, Praefectum vel Prae
sidem in Dicasterii negotiis personisque moderandis, adiuvat.

ART.

1. Praefectus vel Praeses, Membra coetus, Secretarius


ceterique Administri maiores necnon Consultores a Summo
Pontifice ad quinquennium nominantur.
2. Expleto septuagesimo quinto aetatis anno, Cardina
les praepositi rogantur ut officii renuntiationem exhibeant
Romano Pontifici, qui, omnibus perpensis, providebit. Ceteri
Moderatores necnon Secretarii, expleto septuagesimo quinto
aetatis anno, a munere cessant; Membra, octogesimo anno
expleto; qui tamen ratione muneris alicui Dicasterio adscripti
sunt, cessante munere, desinunt esse Membra.

ART. 6

Occurrente morte Summi Pontificis, omnes Dicasteriorum


Moderatores et Membra a munere cessant. Excipiuntur Ro
manae Ecclesiae Camerarius et Paenitentiarius Maior, qui
ordinaria negotia expediunt, ea Cardinalium Collegio propo
nentes, quae ad Summum Pontificem essent referenda.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

861

Secretarii ordinario moderamini Dicasteriorum prospiciunt,


negotia tantum ordinaria curantes; ipsi vero indigent confir
matione Summi Pontificis, intra tres ab Eius electione menses.

ART.

Membra coetus sumuntur, ex Cardinalibus sive in Urbe


sive extra Urbem commorantibus, quibus accedunt, quatenus
peculiari peritia in rebus, de quibus agitur, pollent, nonnulli
Episcopi, praesertim dioecesani, necnon, iuxta Dicasterii na
turam, quidam clerici et alii Christifideles, hac tamen lege,
ut ea, quae exercitium potestatis regiminis requirunt, reser
ventur iis qui ordine sacro insigniti sunt.

ART.

Consultores quoque nominantur ex clericis vel ceteris


Christifidelibus scientia et prudentia praestantibus, ratione
universalitatis, quantum fieri potest, servata.

ART.

Officiales assumuntur ex Christifidelibus, clericis vel laicis,


commendatis virtute, prudentia, usu rerum, debita scientia,
aptis studiorum titulis comprobata, ex variis orbis regioni
bus, quantum fieri potest, selectis, ita ut Curia indolem uni
versalem Ecclesiae exprimat. Candidatorum idoneitas expe
rimentis aliisve congruentibus modis pro opportunitate com
probetur.
Ecclesiae particulares, Moderatores Institutorum vitae con
secratae et Societatum vitae apostolicae ne omittant adiutri
cem operam Apostolicae Sedi praebere, sinentes ut eorum
fideles aut sodales, si opus fuerit, in Romanam Curiam arces
santur.

862

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

ART.

Officiale

10

Unumquodque Dicasterium proprium habet archivum, in


quo documenta recepta atque exemplaria eorum, quae missa
sunt, in protocollum relata, ordinate, tuto et secundum
hodierni temporis rationes custodiantur.

DE AGENDI RATIONE

ART.

11

1. Negotia maioris momenti coetui generali, iuxta cuius


que Dicasterii naturam, reservantur.
2. Ad plenarias sessiones, semel in anno, quantum fieri
potest, celebrandas, pro quaestionibus naturam principii gene
ralis habentibus aliisque, quas Praefectus vel Praeses tractan
das censuerit, omnia Membra tempestive convocari debent.
Ad ordinarias autem sessiones sufficit ut convocentur Membra
in Urbe versantia.
3. Omnes coetus sessiones Secretarius cum iure suffra
gium ferendi participat.
ART.

12

Consultorum atque eorum qui ipsis assimilantur est stu


dio rei propositae diligenter incumbere suamque sententiam,
pro more scriptam, de ea exarare.
Pro opportunitate atque iuxta cuiusque Dicasterii naturam,
Consultores convocari possunt ut collegialiter quaestiones pro
positas examinent et, si casus ferat, sententiam communem
proferant.
Singulis in casibus alii ad consulendum vocari possunt,
qui, etsi in Consultorum numerum non sunt relati, peculiari
tamen peritia rei pertractandae commendentur.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

863

ART. 13

Dicasteria, secundum uniuscuiusque propriam competen


tiam, negotia tractant, quae ob peculiare suum momentum,
natura sua aut iure, Sedi Apostolicae reservantur, atque ea
quae fines competentiae singulorum Episcoporum eorumve
coetuum excedunt, necnon ea quae ipsis a Summo Pontifice
committuntur; in studium incumbunt problematum gravio
rum vigentis aetatis, ut actio pastoralis Ecclesiae efficacius
promoveatur apteque coordinetur, debita servata relatione
cum Ecclesiis particularibus; promovent incepta pro bono
Ecclesiae universalis; ea denique cognoscunt, quae Christi
fideles, iure proprio utentes, ad Sedem Apostolicam deferunt.

ART. 14

Dicasteriorum competentia definitur ratione materiae nisi


aliter expresse cautum sit.

ART. 15

Quaestiones tractandae sunt ad tramitem iuris, sive uni


versalis sive peculiaris Romanae Curiae, atque iuxta normas
uniuscuiusque Dicasterii, viis tamen ac iudiciis pastoralibus,
animo intento tum ad iustitiam et Ecclesiae bonum tum prae
sertim ad animarum salutem.

ART. 16

Romanam Curiam fas est adire, praeterquam officiali La


tino sermone, cunctis etiam sermonibus hodie latius cognitis.
In commodum omnium Dicasteriorum Centrum consti
tuitur pro documentis in alias linguas vertendis.

864

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

ART. 1 7

Quae ab uno Dicasterio praeparantur documenta generalia


cum aliis communicentur Dicasteriis, quorum interest, ut
textus emendationibus forte propositis perfici possit et, col
latis consiliis, etiam ad eorum exsecutionem concordius pro
cedatur.
ART. 1 8

Summi Pontificis approbationi subiciendae sunt decisiones


maioris momenti, exceptis iis pro quibus Dicasteriorum Mo
deratoribus speciales facultates tributae sunt exceptisque sen
tentiis Tribunalis Rotae Romanae et Supremi Tribunalis
Signaturae Apostolicae intra limites propriae competentiae
latis.
Dicasteria leges aut decreta generalia vim legis habentia
ferre non possunt nec iuris universalis vigentis praescriptis
derogare, nisi singulis in casibus atque de specifica approba
tione Summi Pontificis.
Hoc autem sollemne sit ut nihil grave et extraordinarium
agatur, nisi a Moderatoribus Dicasteriorum Summo Pontifici
fuerit antea significatum.
ART. 1 9

1. Recursus hierarchici a Dicasterio recipiuntur, quod


competens sit ratione materiae, firmo praescripto art. 21 1.
2. Quaestiones vero, quae iudicialiter sunt cognoscendae,
remittuntur ad competentia Tribunalia, firmo praescripto
artt. 52 et 5 3 .
ART. 2 0

Conflictus competentiae inter Dicasteria, si qui oriantur,


Supremo Tribunali Signaturae Apostolicae subiciantur, nisi
Summo Pontifici aliter prospiciendum placuerit.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

ART.

865

21

1. Negotia, quae plurium Dicasteriorum competentiam


attingunt, a Dicasteriis, quorum interest, simul examinentur.
Ut consilia conferantur, a Moderatore Dicasterii, quod res
agere coepit, conventus convocetur, sive ex officio sive rogatu
alius Dicasterii, cuius interest. Si tamen subiecta materia id
postulet, res deferatur ad plenariam sessionem Dicasteriorum,
quorum interest.
Conventui praeest Dicasterii Moderator, qui eundem coegit,
vel eiusdem Secretarius, si soli Secretarii conveniant.
2. Ubi opus fuerit opportune commissiones interdica
steriales permanentes, ad negotia tractanda, quae mutua
crebraque consultatione egeant, constituantur.

DE CARDINALIUM ADUNATIONIBUS

ART.

22

De mandato Summi Pontificis pluries in anno Cardinales,


qui Dicasteriis praesunt, in unum conveniunt, ut graviores
quaestiones examinentur, labores coordinentur, utque notitiae
inter eos communicari et consilia capi possint.

ART. 23

Graviora indolis generalis negotia utiliter tractari possunt,


si Summo Pontifici placuerit, a Cardinalibus in Consistorio
plenario iuxta legem propriam adunatis.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

866

AD
ET

Officiale

DE COETU CARDINALIUM
CONSULENDUM REBUS ORGANICIS
OECONOMICIS APOSTOLICAE SEDIS

ART. 2 4

Coetus ex quindecim Cardinalibus constat, totidem Prae


sulibus Ecclesiarum particularium e variis orbis partibus, a
Romano Pontifice ad quinquennium nominatis.

ART. 2 5

1. Coetus ex solito bis in anno convocatur a Cardinali


Secretario Status ad res oeconomicas et organicas quoad
Sanctae Sedis administrationem perpendendas, auxiliantibus,
quatenus opus fuerit, harum rerum peritis.
2. Idem cognoscit etiam de navitate peculiaris Instituti,
quod erectum est et collocatum intra Statum Civitatis Vatica
nae, ad bona oeconomica sibi commissa custodienda atque
administranda, quae ad opera religionis et caritatis sustinenda
inserviunt; quod peculiari lege regitur.

DE RATIONIBUS

CUM

ECCLESIIS

PARTICULARIBUS

ART. 2 6

1. Crebrae relationes foveantur cum Ecclesiis particula


ribus coetibusque Episcoporum, eorum consilium exquirendo,
cum agitur de apparandis documentis maioris momenti, in
dolem generalem habentibus.
2. Quantum fieri potest, antequam publici iuris fiant,
communicentur cum Episcopis dioecesanis documenta gene-

Acta Ioannis Pauli Pp. II

867

ralia aut quae earundem Ecclesiarum particularium speciali


modo intersint.
3. Quaestiones Dicasteriis propositae, diligenter exami
nentur atque sine mora responsio aut saltem syngraphum rei
acceptae, quatenus opus fuerit, mittatur.

ART. 2 7

Dicasteria consulere ne omittant Pontificios Legatos circa


negotia, quae ad Ecclesias particulares, ubi munus exercent,
attineant, necnon cum iisdem Legatis captas deliberationes
communicare.

DE VISITATIONIBUS AD LIMINA
ART. 2 8

Iuxta venerandam traditionem et iuris praescriptum, Epi


scopi, qui Ecclesiis particularibus praesunt, Apostolorum
limina, statutis temporibus, petunt eaque occasione relatio
nem super dioecesis statu Romano Pontifici exhibent

ART. 2 9

Huiusmodi visitationes peculiare in vita Ecclesiae habent


momentum, quippe quae veluti culmen efficiant relationum
cuiusvis Ecclesiae particularis Pastorum cum Romano Ponti
fice. Ipse enim, suos in Episcopatu fratres coram admittens,
cum illis de rebus agit, quae ad bonum Ecclesiarum et ad
Episcoporum pascendi munus pertinent, ipsosque in fide et
caritate confirmat atque sustinet; quo quidem modo vincula
hierarchicae communionis roborantur et catholicitas Ecclesiae
necnon Episcoporum collegii unitas veluti palam ostenditur.

868

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

ART. 30

Visitationes ad limina Dicasteria quoque Curiae Romanae


respiciunt. Per has enim dialogus proficuus inter Episcopos
et Apostolicam Sedem augetur ac profundior fit, mutuae infor
mationes dantur, consilia et opportunae suggestiones ad maius
bonum et profectum Ecclesiarum necnon ad disciplinam Ec
clesiae communem servandam afferuntur.
ART. 31

Sedula cura apteque visitationes parentur ita ut tres prin


cipales gradus quibus constant, videlicet ad Apostolorum Prin
cipum sepulcra peregrinatio eorumque veneratio, congressio
cum Summo Pontifice, atque colloquia apud Romanae Curiae
Dicasteria, feliciter procedant prosperumque habeant exitum.
ART. 32

Hunc in finem, relatio super dioecesis statu Sanctae Sedi


sex mensibus ante tempus pro visitatione statutum mittatur.
A Dicasteriis, quibus competit, omni cum diligentia exami
netur eorumque animadversiones cum peculiari coetu ad hoc
constituto communicentur ut brevis synthesis de his omnibus
conficiatur, quae in colloquiis prae oculis habenda sit.

DE INDOLE PASTORALI ACTUOSITATIS

ART.

33

Eorum omnium actuositas, qui apud Romanam Curiam


ceteraque Sanctae Sedis instituta operantur, verum ecclesiale
est servitium, indole pastorali signatum, prouti in universali
Romani Pontificis missione participatio, summa cum officii
conscientia atque cum animo serviendi ab omnibus prae
standum.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

869

ART. 3 4

Singula Dicasteria proprios fines persequuntur, ea tamen


inter se conspirant; quare omnes in Romana Curia operantes
id efficere debent, ut eorum operositas in unum confluat et
temperetur. Omnes igitur parati semper sint ad propriam
operam praestandam ubicumque necesse fuerit.

ART. 3 5

Etsi quaevis opera in Sanctae Sedis Institutis praestita


cooperatio est in actione apostolica, sacerdotes pro viribus in
curam animarum, sine praeiudicio tamen proprii officii, actuo
se incumbant.

DE OFFICIO CENTRALI LABORIS


ART. 3 6

De laboris exercitio in Curia Romana atque de quaestio


nibus cum eo connexis videt, iuxta suam competentiam,
Officium Centrale Laboris.

DE ORDINIBUS
ART. 3 7

Huic Constitutioni Apostolicae accedit Ordo servandus


seu normae communes, quibus disciplina et modus tractandi
negotia in Curia ipsa praestituitur, firmis manentibus normis
generalibus huius Constitutionis.
ART. 3 8

Unicuique Dicasterio proprius sit Ordo servandus seu nor


mae speciales, quibus disciplina et negotia tractandi rationes
praestituantur.
Ordo servandus uniuscuiusque Dicasterii suetis Apostoli
cae Sedis formis publici iuris fiat.

870

Aota Apostolicae Sedia - Commentarium O flirtale

II
SECRETARIA
ART.

STATUS

39

Secretaria Status proxime iuvat Summum Pontificem in


Eius supremo munere exercendo.

ART. 40

Eidem-praeest Cardinalis Secretarius Status. Duas sectiones


ipsa complectitur, nempe sectionem de generalibus negotiis
sub directo moderamine Substituti, adiuvante Assessore, et
sectionem de rationibus cum Civitatibus sub ductu proprii
Secretarii, adiuvante Subsecretario. Huic alteri sectioni adest
coetus Cardinalium et quorundam Episcoporum.

SECTIO PRIOR

ART. 41

1. Ad priorem sectionem pertinet peculiari modo operam


navare expediendis negotiis, quae Summi Pontificis cotidia
num servitium respiciunt; ea agere, quae extra ordinariam
Dicasteriorum Romanae Curiae aliorumque Apostolicae Sedis
Institutorum competentiam tractanda obveniant; rationes
cum iisdem Dicasteriis fovere sine praeiudicio eorum autono
miae et labores coordinare; Legatorum Sanctae Sedis officium
eorumque operam, praesertim ad Ecclesias particulares quod
attinet, moderari. Ipsius est omnia explere, quae Legatos
Civitatum apud Sanctam Sedem respiciunt.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

871

2. Collatis consiliis cum aliis competentibus Dicasteriis,


eadem curat quae Sanctae Sedis praesentiam et navitatem
apud Internationalia Instituta respiciunt, firmo praescripto
art. 4 6 . Idem agit quod ad Institutiones Internationales Catho
licas pertinet.
ART. 4 2

Eiusdem etiam est:


I componere et mittere Constitutiones Apostolicas, Lit
teras Decretales, Litteras Apostolicas, Epistulas aliaque docu
menta a Summo Pontifice ipsi commissa;
o

2 omnia explere acta, quae nominationes a Summo Pon


tifice peragendas vel probandas respiciunt in Romana Curia
in aliisque Institutis, e Sancta Sede pendentibus;
3 custodire sigillum plumbeum et anulum Piscatoris.

ART. 4 3

Ad hanc sectionem pariter pertinet:


I editionem curare actorum et documentorum publico
rum Sanctae Sedis in commentario, quod inscribitur Acta
Apostolicae
Sedis;
o

2 officialia nuntia, quae sive acta Summi Pontificis sive


Sanctae Sedis navitatem respiciunt, publici facere iuris per pe
culiare officium sibi subiectum, vulgo Sala Stampa appellatum;
3 invigilare, collatis consiliis cum Altera Sectione, ephe
meridi vulgo L'Osservatore Romano appellatae, Stationi Ra
diophonicae Vaticanae atque Centro Televisifico Vaticano.
ART. 4 4

Per Officium rationarii vulgo Statistica appellatum colli


git, ordine componit atque palam edit omnia indicia, ad
rationarii normas exarata, quae Ecclesiae universae vitam per
terrarum orbem respiciunt.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

872

Officiale

SECTIO A L T E R A
ART. 4 5

Alterius sectionis de rationibus cum Civitatibus peculiare


munus est in ea incumbere, quae cum rerum publicarum
. Moderatoribus agenda sunt.

ART. 4 6

Eidem competit:
I rationes praesertim diplomaticas cum Civitatibus
aliisque publici iuris societatibus fovere atque communia
negotia tractare, ut bonum Ecclesiae civilisque societatis pro
moveatur, ope, si casus ferat, concordatorum aliarumque
huiusmodi conventionum, et ratione habita sententiae Epi
scoporum coetuum, quorum intersit;
o

2 apud Internationalia Instituta et conventus de indo


lis publicae quaestionibus Sanctae Sedis partes gerere, col
latis consiliis cum competentibus Romanae Curiae Dicasteriis;
3 agere, in propria laborum provincia, quae ad Legatos
Pontificios attinent.

ART. 4 7

1. In peculiaribus rerum adiunctis, de mandato Summi


Pontificis, haec sectio, collatis consiliis cum competentibus
Curiae Romanae Dicasteriis, ea explet quae ad Ecclesiarum
particularium provisionem necnon ad earum earumque coe
tuum constitutionem aut immutationem spectant.
2. Ceteris in casibus, praesertim ubi regimen concorda
tarium viget, eidem competit, firmo praescripto art. 7 8 , ea
absolvere, quae cum civilibus guberniis agenda sunt.

Acta Ioannis Pauli Pp. Il

873

III
CONGREGATIONES
CONGREGATIO DE DOCTRINA FIDEI
ART. 4 8

Proprium Congregationis de Doctrina Fidei munus est doc


trinam de fide et moribus in universo catholico orbe promovere
atque tutari; proinde ipsi competunt ea, quae hanc materiam
quoquo modo attingunt.
ART. 4 9

Munus promovendae doctrinae adimplens, ipsa studia fovet


ut fidei intellectus crescat ac novis quaestionibus ex scientia
rum humanive cultus progressu enatis responsio sub luce fidei
praeberi possit.
ART. 5 0

Episcopis, sive singulis sive in coetibus adunatis, auxilio


est in exercitio muneris, quo ipsi authentici fidei magistri atque
doctores constituuntur, quoque officio integritatem eiusdem
fidei custodiendi ac promovendi tenentur.
ART. 51

Ad veritatem fidei morumque integritatem tuendam, curam


impendit, ne fides aut mores per errores quomodocumque vul
gatos detrimentum patiantur.
Quapropter :
I ipsi officium est exigendi, ut libri aliaque scripta a Chri
stifidelibus edenda, quae fidem moresque respiciant, praevio
competentis auctoritatis examini subiciantur;
o

2 scripta atque sententias, quae rectae fidei contraria


atque insidiosa videantur, excutit, atque, si constiterit ea
Ecclesiae doctrinae esse opposita, eadem, data auctori facultate
suam mentem plene explicandi, tempestive reprobat, praemo57

- A . A . S.

874

Acta Apostolicae Sedis -

Commentarium

Officiale

nito Ordinario, cuius interest, atque congrua remedia, si oppor


tunum fuerit, adhibet;
3 curat denique, ne erroneis ac periculosis doctrinis,
forte in populum christianum diffusis, apta confutatio desit.
ART. 5 2

Delicta contra fidem necnon graviora delicta tum contra


mores tum in sacramentorum celebratione commissa, quae
ipsi delata fuerint, cognoscit atque, ubi opus fuerit, ad cano
nicas sanctiones declarandas aut irrogandas ad normam iuris,
sive communis sive proprii, procedit.
ART. 5 3

Eiusdem pariter est cognoscere, tum in iure tum in facto,


quae privilegium fidei respiciunt.
ART. 5 4

Praevio eius iudicio subiciuntur documenta, ab aliis Curiae


Romanae Dicasteriis edenda, quatenus doctrinam de fide vel
moribus attingunt.
ART. 5 5

Apud Congregationem de Doctrina Fidei constitutae sunt


Pontificia Commissio Biblica et Commissio Theologica Inter
nationalis, quae iuxta proprias probatas normas agunt quibus
que praeest Cardinalis eiusdem Congregationis Praefectus.

CONGREGATIO PRO ECCLESIIS ORIENTALIBUS


ART. 5 6

Congregatio ea cognoscit, quae, sive quoad personas sive


quoad res, Ecclesias Orientales Catholicas respiciunt.

Acta Ioannis Pauli Pp. Il

875

ART. 5 7

1. Eiusdem ipso iure Membra sunt Patriarchae et Ar


chiepiscopi Maiores Ecclesiarum Orientalium necnon Praeses
Consilii ad Unitatem Christianorum fovendam.
2. Consultores et Officiales ita seligantur, ut diversitatis
rituum, quantum fieri potest, ratio habeatur.

ART. 5 8

1. Huius Congregationis competentia ad omnia extendi


tur negotia, quae Ecclesiis Orientalibus sunt propria, quaeque
ad Sedem Apostolicam deferenda sunt, sive quoad Ecclesia
rum structuram et ordinationem, sive quoad munerum do
cendi, sanctificandi et regendi exercitium, sive quoad personas,
earundem statum, iura ac obligationes. Omnia quoque explet,
quae de relationibus quinquennalibus ac visitationibus ad
limina ad normam artt. 31, 32 agenda sunt.
2. Integra tamen manet propria atque exclusiva com
petentia Congregationum de Doctrina Fidei et de Causis Sanc
torum, Paenitentiariae Apostolicae, Supremi Tribunalis Signa
turae Apostolicae et Tribunalis Rotae Romanae, necnon Con
gregationis de Cultu divino et Disciplina Sacramentorum ad
dispensationem pro matrimonio rato et non consummato
quod attinet.
In negotiis, quae Ecclesiae Latinae fideles quoque attin
gunt, Congregatio procedat, si rei momentum id postulet, col
latis consiliis cum Dicasterio in eadem materia pro fidelibus
Latinae Ecclesiae competenti.

ART. 5 9

Congregatio sedula cura item prosequitur communitates


Christifidelium orientalium in circumscriptionibus territoria
libus Ecclesiae Latinae versantium, eorumque necessitatibus
spiritualibus per Visitatores, immo, ubi numerus fidelium

876

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

atque adiuncta id exigant, quatenus fieri possit, etiam per


propriam Hierarchiam consulit, collatis consiliis cum Congre
gatione pro constitutione Ecclesiarum particularium in eodem
territorio competenti.
ART. 6 0

Actio apostolica et missionalis in regionibus, in quibus


ritus orientales ab antiqua aetate praeponderant, ex hac Con
gregatione unice pendet, etiamsi a missionariis Latinae Eccle
siae peragatur.
ART. 6 1

Congregatio mutua ratione procedit cum Consilio ad Uni


tatem Christianorum Fovendam, in iis quae relationes cum
Ecclesiis Orientalibus non catholicis respicere possunt necnon
cum Consilio pro Dialogo inter Religiones, in materia quae
ambitum eius tangit.

CONGREGATIO DE CULTU DIVINO


ET DISCIPLINA SACRAMENTORUM
ART. 6 2

Congregatio ea agit quae, salva competentia Congregatio


nis de Doctrina Fidei, ad Sedem Apostolicam pertinent quoad
moderationem ac promotionem sacrae liturgiae, in primis Sa
cramentorum.
ART. 6 3

Sacramentorum disciplinam, praesertim quod attinet ad


eorum validam et licitam celebrationem, fovet atque tuetur;
gratias insuper atque dispensationes concedit, quae ad Epi
scoporum dioecesanorum facultates hac in regione non per
tinent.
ART. 6 4

1. Congregatio actionem pastoralem liturgicam, peculiari


ratione ad Eucharisticam celebrationem quod attinet, effica
cibus ac congruis mediis promovet;. Episcopis dioecesanis

Acta Ioannis Pauli Pp. II

877

adest, ut Christifideles sacram liturgiam magis in dies actuose


participent.
2. Textibus liturgicis conficiendis aut emendandis pro
spicit; recognoscit calendaria peculiaria atque Propria Missa
rum et Officiorum Ecclesiarum particularium necnon Institu
torum, quae hoc iure fruuntur.
3. Versiones librorum liturgicorum eorumque aptationes
ab Episcoporum Conferentiis legitime paratas recognoscit.

ART. 65

Commissionibus vel Institutis ad apostolatum liturgicum


vel musicam vel cantum vel artem sacram promovenda con
ditis favet et cum iis rationes habet; huiuscemodi consocia
tiones, quae indolem internationalem prae se ferant, ad nor
mam iuris erigit vel eorum statuta approbat ac recognoscit;
conventus denique ex variis regionibus ad vitam liturgicam
provehendam fovet.
ART. 6 6

Attente invigilat ut ordinationes liturgicae adamussim ser


ventur, abusus praecaveantur iidemque, ubi deprehendantur,
exstirpentur.
ART. 6 7

Huius Congregationis est cognoscere de facto inconsumma


tionis matrimonii et de exsistentia iustae causae ad dispensa
tionem concedendam. Ideoque acta omnia cum voto Episcopi
et animadversionibus Defensoris Vinculi accipit et, iuxta pecu
liarem procedendi modum, perpendit atque, si casus ferat,
Summo Pontifici petitionem ad dispensationem impetrandam
subicit.
ART. 6 8

Ipsa competens quoque est in causis de nullitate sacrae


ordinationis cognoscendis ad normam iuris.

878

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

ART. 69

Competens est quoad cultum sacrarum reliquiarum, confir


mationem caelestium Patronorum et Basilicae minoris titulum
concedendum.
ART. 70

Congregatio adiuvat Episcopos ut, praeter liturgicum cul


tum, preces necnon pia populi christiani exercitia, normis Ec
clesiae plene congruentia, foveantur et in honore habeantur.

CONGREGATIO DE CAUSIS SANCTORUM


ART. 71

Congregatio ea omnia tractat, quae, secundum statutum


iter, ad Servorum t)ei canonizationem perducunt.

ART. 72

1. Episcopis dioecesanis, quibus causae instructio com


petit, peculiaribus normis necnon opportunis consiliis adest.
2. Causas iam instructas perpendit, inquirens utrum
omnia ad normam legis peracta sint. Causas ita recognitas
funditus perscrutatur ad iudicium ferendum utrum constet
de omnibus quae requiruntur, ut Summo Pontifici vota
favorabilia subiciantur, secundum ante constitutos gradus
causarum.
ART. 73

Ad Congregationem praeterea spectat cognoscere de Doc


toris titulo Sanctis decernendo, praehabito voto Congregationis
de Doctrina Fidei ad eminentem doctrinam quod attinet.

Acta Ioannis Pauli Pp. 11

ART.

879

74

Eius insuper est de iis omnibus decernere, quae ad sacras


Reliquias authenticas declarandas easdemque conservandas
pertinent.

CONGREGATIO PRO EPISCOPIS


ART. 75

Congregatio ea cognoscit quae Ecclesiarum particularium


constitutionem et provisionem necnon episcopalis muneris
exercitium respiciunt in Ecclesia Latina, salva competentia
Congregationis pro Gentium Evangelizatione.
ART. 76

Huius Congregationis est ea omnia agere, quae ad Eccle


siarum particularium earumque coetuum constitutionem, di
visionem, unionem, suppressionem ceterasque immutationes
spectant. Eius quoque est Ordinariatus Castrenses pro pasto
rali cura militum erigere.
ART. 77

Omnia agit quae attinent ad Episcoporum, etiam titula


rium, nominationem, et generatim ad provisionem Ecclesia
rum particularium.
ART. 78

Quotiescumque cum rerum publicarum Moderatoribus


tractandum est sive ad Ecclesiarum particularium earumque
coetuum constitutionem aut immutationem, sive ad earum
provisionem quod attinet, nonnisi collatis consiliis cum
Sectione de rationibus cum Civitatibus Secretariae Status
procedat.

880

Acta- Apostolicae Sedis - Commentarium

ART.

Officiale

79

Congregatio in ea insuper incumbit, quae rectum muneris


pastoralis Episcoporum exercitium respiciunt, eis omnimodam
operam praebendo; eius enim est, si opus fuerit, communi sen
tentia cum Dicasteriis, quorum interest, visitationes aposto
licas generales indicere earumque exitus, pari procedendi mo
do, perpendere et, quae inde opportune decernenda sint, Sum
mo Pontifici proponere.

ART. 80

Ad hanc Congregationem pertinent ea omnia, quae ad


Sanctam Sedem spectant circa Praelaturas personales.

ART. 81

Pro Ecclesiis particularibus suae curae concreditis Con


gregatio omnia procurat quae visitationes ad limina respiciunt ;
ideoque relationes quinquennales ad normam art. 32 perpendit.
Episcopis Romam adeuntibus adest, praesertim ut sive con
gressio cum Summo Pontifice sive alia colloquia et peregrina
tiones apte disponantur. Expleta visitatione, conclusiones,
eorum dioeceses respicientes, cum Episcopis dioecesanis scripto
communicat.

ART. 82

Congregatio ea absolvit, quae ad celebrationem Conciliorum


particularium necnon ad Episcoporum Conferentiarum erectio
nem atque earundem statutorum recognitionem attinent; acta
huiusmodi coetuum recipit atque decreta, quae recognitione
egent, collatis consiliis cum Dicasteriis, quorum interest, reco
gnoscit.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

PONTIFICIA

COMMISSIO PRO
ART.

AMERICA

881

LATINA

83

1. Commissionis munus est Ecclesiis particularibus in


America Latina tum consilio tum opere adesse, studio quoque
incumbere quaestionibus, quae vitam ac profectum ipsarum Ec^
clesiarum respiciunt, praesertim ut sive Curiae Dicasteriis,
quorum ratione competentiae interest, sive ipsis Ecclesiis in
huiusmodi quaestionibus solvendis, auxilio sit.
2. Ipsius quoque est fovere rationes inter ecclesiastica in
stituta internationalia et nationalia, quae pro Americae Lati
nae Regionibus adlaborant, et Curiae Romanae Dicasteria.

ART.

84

1. Praeses Commissionis est Praefectus Congregationis


pro Episcopis, qui ab Episcopo vices Praesidis agente adiu
vatur.
Ipsis adsunt tamquam Consiliarii nonnulli Episcopi sive ex
Curia Romana sive ex Americae Latinae Ecclesiis adlecti.
2. Commissionis Membra sive ex Curiae Romanae Dica
steriis sive ex Consilio Episcopali Latino-Americano tum ex
Episcopis Regionum Americae Latinae tum ex Institutis, de
quibus in praecedenti articulo, seliguntur.
3. Commissio proprios habet Administros.

CONGREGATIO
PRO GENTIUM EVANGELIZATIONE
ART.

85

Ad Congregationem spectat dirigere et coordinare ubique


terrarum ipsum opus gentium evangelizationis et cooperatio
nem missionariam, salva Congregationis pro Ecclesiis Orienta
libus competentia.

882

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

ART. 8 6

Congregatio promovet investigationes theologiae, spiritua


litatis ac rei pastoralis missionariae, pariterque proponit prin
cipia, normas necnon operandi rationes, necessitatibus tempo
rum locorumque accomodata, quibus evangelizatio peragatur.
ART. 8 7

Congregatio adnititur ut Populus Dei, spiritu missionario


imbutus atque sui officii conscius, precibus, testimonio vitae,
actuositate et subsidiis ad opus missionale efficaciter collaboret.
ART. 8 8

1. Vocationes missionarias sive clericales sive religiosas


sive laicales suscitandas curat atque missionariorum aptae
distributioni consulit.
2. In territoriis sibi subiectis, ipsa pariter curat cleri sae
cularis atque catechistarum institutionem, salva competentia
Congregationis de Seminariis atque Studiorum Institutis, ad
generalem studiorum rationem necnon ad Universitates cete
raque studiorum superiorum Instituta quod attinet.

ART. 89

Eidem subsunt territoria missionum, quarum evangeliza


tionem idoneis Institutis, Societatibus necnon Ecclesiis parti
cularibus committit, et pro quibus ea omnia agit, quae sive ad
circumscriptiones ecclesiasticas erigendas vel immutandas,
sive ad Ecclesiarum provisionem pertinent ceteraque absolvit,
quae Congregatio pro Episcopis intra suae competentiae ambi
tum exercet.
ART. 9 0

1; Quod vero attinet ad sodales Institutorum vitae con


secratae, in territoriis missionum erectorum aut ibi laboran-

Acta Ioannis Pauli Pp. II

883

tium, Congregatio competentia gaudet in iis, quae ipsos qua


missionarios sive singulos sive simul sumptos attingunt, fir
mo praescripto art. 21 1.
2. Huic Congregationi subiciuntur Societates vitae apo
stolicae pro missionibus erectae.
ART. 91

Ad cooperationem missionalem fovendam, etiam per effica


cem collectionem et aequam distributionem subsidiorum, ipsa
utitur praesertim Pontificiis Operibus Missionalibus, videlicet
eis quae a Propagatione Fidei, a S. Petro Apostolo, a S. In
fantia nomen ducunt atque Pontificia Unione Missionali Cleri.

ART. 92

Congregatio proprium aerarium aliaque bona missionibus


destinata per peculiare officium administrat, firmo onere red
dendi debitam rationem Praefecturae Rerum Oeconomicarum
Sanctae Sedis.

CONGREGATIO PRO CLERICIS

ART.

93

Congregatio, firmo iure Episcoporum eorumque Conferen


tiarum, ea cognoscit, quae presbyteros et diaconos Cleri sae
cularis respiciunt tum quoad personas, tum quoad pastorale
ministerium, tum quoad res, quae ad hoc exercendum iis prae
sto sunt, atque in hisce omnibus opportuna auxilia Episcopis
praebet.
ART.

94

Institutionem religiosam Christifidelium cuiuscumque ae


tatis et condicionis pro suo munere promovendam curat; op
portunas normas praebet, ut lectiones catecheseos recta ratione

884

Acta

Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

tradantur; catecheticae institutioni rite impertiendae invigi


lat; praescriptam Sanctae Sedis approbationem pro catechi
smis aliisque scriptis ad institutionem catecheticam pertinen
tibus, de assensu Congregationis de Doctrina Fidei, concedit;
officiis catecheticis atque inceptis ad religiosam institutionem
spectantibus et indolem internationalem prae se ferentibus
adest, eorum navitatem coordinat iisque auxilia, si opus fue
rit, praestat.
ART. 9 5

1. Competens est ad clericorum vitam, disciplinam, iura


atque obligationes quod spectat.
2. Aptiori presbyterorum distributioni consulit.
3. Permanentem clericorum formationem fovet, praeser
tim quod attinet ad ipsorum sanctificationem et ad pastorale
ministerium fructuose exercendum, potissimum circa dignam
verbi Dei praedicationem.

ART. 9 6

Huius Congregationis est tractare ea omnia, quae ad statum


clericalem qua talem attinent, omnibus clericis, religiosis non
exceptis, collatis consiliis cum Dicasteriis quorum interest,
ubi res id requirat.

ART. 9 7

Congregatio ea agit, quae Sanctae Sedi competunt:


1. sive circa consilia presbyteralia, consultorum coetus,
canonicorum capitula, consilia pastoralia, paroecias, ecclesias,
sanctuaria, sive circa clericorum consociationes, sive circa ec
clesiastica archiva seu tabulara;
2. circa onera Missarum necnon pias voluntates in genere
et pias fundationes.

Acta

Ioannis

Pauli

Pp.

885

II

ART. 9 8

Congregatio ea omnia exercet, quae ad bonorum ecclesia


sticorum moderamen ad Sanctam Sedem pertinent, et prae
sertim ad rectam eorundem bonorum administrationem atque
necessarias approbationes vel recognitiones concedit; praete
rea prospicit ut clericorum sustentationi ac sociali securitati
consulatur.

PONTIFICIA
ET

COMMISSIO
HISTORIAE

DE

PATRIMONIO

ARTIS

CONSERVANDO

ART. 9 9

Apud Congregationem pro Clericis Commissio exstat, cuius


officium est curae patrimonii historiae et artis totius Ecclesiae
praeesse.
ART. 100

Ad hoc patrimonium pertinent imprimis omnia cuiusvis


artis opera temporis praeteriti, quae summa diligentia custo
diri et conservari oportet. Ea autem quorum usus proprius
cessaverit, apto modo in Ecclesiae musaeis vel aliis in locis
spectabilia asserventur.
ART. 101

1. Inter bona historica eminent omnia documenta et in


strumenta, quae vitam et curam pastoralem necnon iura et
obligationes dioecesium, paroeciarum, ecclesiarum aliarumque
personarum iuridicarum in Ecclesia conditarum respiciunt et
testificantur.
2. Hoc patrimonium historicum in tabulariis seu archi
vis vel etiam bibliothecis custodiatur, quae ubique competen
tibus curatoribus committantur, ne huiusmodi testimonia
pereant.

886

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

ART. 1 0 2

Commissio Ecclesiis particularibus et Episcoporum coeti


bus adiutorium praebet et una cum iis, si casus ferat, agit, ut
musaea, tabulara et bibliothecae constituantur atque collectio
et custodia totius patrimonii artis et historiae in toto territorio
apte ad effectum adducatur et omnibus, quorum interest, prae
sto sit.

ART.

103

Eiusdem Commissionis est, collatis consiliis cum Congre


gationibus de Seminariis atque Studiorum Institutis et de
Cultu Divino et Disciplina Sacramentorum, adlaborare ut
Populus Dei magis magisque conscius fiat momenti et neces
sitatis patrimonium historiae et artis Ecclesiae conservandi.

ART.

104

Eidem praeest Cardinalis Praefectus Congregationis pro


Clericis, eiusdem commissionis Secretario adiuvante. Commis
sio praeterea proprios habet administros.

CONGREGATIO
PRO INSTITUTIS V I T A E CONSECRATAE
ET SOCIETATIBUS V I T A E APOSTOLICAE

ART.

105

Congregationis munus praecipuum est praxim consiliorum


evangelicorum, prout in probatis formis vitae consecratae exer
cetur, et insimul actuositatem Societatum vitae apostolicae in
universa Ecclesia Latina promovere et moderari.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

887

ART. 106

1. Congregatio proinde Instituta religiosa et saecularia


necnon Societates vitae apostolicae erigit, approbat aut iudi
cium fert de opportunitate eorum erectionis ab Episcopo dioe
cesano faciendae. Ipsi quoque pertinet huiusmodi Instituta et
Societates, si necesse fuerit, supprimere.
2. Eidem etiam competit Institutorum et Societatum unio
nes vel foederationes constituere aut, si oportuerit, rescindere.

ART. 107

Congregatio pro sua parte curat, ut Instituta vitae conse


cratae ac .Societates vitae apostolicae secundum spiritum Fun
datorum et sanas traditiones crescant et floreant, finem pro
prium fideliter persequantur atque salvificae missioni Eccle
siae reapse prosint.
ART. 108

1. Ea omnia absolvit, quae ad normam iuris pertinent


ad Sanctam Sedem de vita et industria Institutorum et Socie
tatum praesertim de constitutionum approbatione, regimine
et apostolatu, sodalium cooptatione et institutione eorum iuri
bus et obligationibus, votorum dispensatione et sodalium
dimissione atque etiam bonorum administratione.
2. Ad ordinationem autem studiorum philosophiae et
theologiae necnon ad studia academica quod attinet competens
est Congregatio de Seminariis atque Studiorum Institutis.

ART. 109

Eiusdem Congregationis est Conferentias Superiorum maio


rum religiosorum religiosarumque erigere, earundem statuta
approbare necnon invigilare ut ipsarum actio ad fines proprios
assequendos ordinetur.

888

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

ART.

Officiale

110

Congregationi etiam subiciuntur vita eremitica, ordo vir


ginum harumque consociationes ceteraeque formae vitae con
secratae.
ART.

111

Ipsius competentia amplectitur quoque Tertios Ordines nec


non consociationes fidelium, quae eo animo eriguntur ut, prae
via praeparatione, Instituta vitae consecratae vel Societates
vitae apostolicae aliquando evadant.

CONGREGATIO DE SEMINARIIS
ATQUE STUDIORUM

ART.

INSTITUTIS

112

Congregatio exprimit atque exercet Sedis Apostolicae sol


licitudinem circa eorum formationem, qui ad sacros ordines
vocantur, necnon circa promotionem et ordinationem institu
tionis catholicae.
ART.

113

1. Episcopis adest, ut in eorum Ecclesiis vocationes ad


sacra ministeria quam maxime colantur atque in Seminariis,
ad normam iuris constituendis ac gerendis, alumni solida for
matione tum humana ac spirituali, tum doctrinali et pastorali
apte edoceantur.
2. Sedulo invigilat ut seminariorum convictus regimen
que rationi institutionis sacerdotalis plene respondeant atque
superiores ac magistri exemplo vitae ac recta doctrina ad for
mandas personas sacrorum ministrorum quam maxime con
ferant.
3. Eius praeterea est seminaria interdioecesana erigere
eorumque statuta approbare.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

889

ART. 114

Congregatio adnititur, ut fundamentalia principia de ca


tholica educatione prout ab Ecclesiae Magisterio proponuntur
altius usque investigentur, vindicentur atque a Populo Dei
cognoscantur.
Ea pariter curat, ut in hac materia Christifideles sua officia
implere possint ac dent operam et nitantur ut etiam civilis
societas ipsorum iura agnoscat atque tueatur.

ART. 115

Congregatio normas statuit, quibus schola catholica rega


tur; Episcopis dioecesanis adest, ut scholae catholicae ubi fieri
potest, constituantur, et summa sollicitudine foveantur utque
in omnibus scholis educatio catechetica et pastoralis cura
alumnis Christifidelibus per opportuna incepta praebeantur.

ART. 116

1. Congregatio vires impendit, ut Universitatum eccle


siasticarum et catholicarum ceterorumque studiorum Institu
torum sufficiens copia in Ecclesia habeatur, in quibus sacrae
disciplinae altius investigentur necnon humanitatis scientiae
que cultus, habita christianae veritatis ratione, promoveatur
et Christifideles ad propria munera implenda apte formentur.
2. Universitates et Instituta ecclesiastica erigit aut ap
probat, eorum statuta rata habet, supremam moderationem in
eis exercet atque invigilat, ut catholicae fidei integritas in tra
dendis doctrinis servetur.
3. Ad Universitates Catholicas quod attinet, ea agit quae
Sanctae Sedi competunt.
4. Cooperationem mutuumque adiutorium inter Studio
rum Universitates earumque consociationes fovet iisdemque
praesidio est.
68 - A. A. S.

890

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

TV

TRIBUNALIA

PAENITENTIARIA
ART.

APOSTOLICA

117

Paenitentiariae Apostolicae competentia ad ea se refert,


quae forum internum necnon indulgentias respiciunt.

ART.

118

Pro foro interno, tum sacramentali tum non sacramentali,


absolutiones, dispensationes, commutationes, sanationes, con
donationes aliasque gratias eadem largitur.

ART.

119

Ipsa prospicit ut in Patriarchalibus Urbis Basilicis Paeni


tentiarii sufficienti numero habeantur, opportunis facultatibus
praediti.

ART.

120

Eidem Dicasterio committuntur ea, quae spectant ad con


cessionem et usum indulgentiarum, salvo iure Congregationis
de Doctrina Fidei ea videndi, quae doctrinam dogmaticam circa
easdem respiciunt.

Acta Ioannis Pauli Pp. Il

891

SUPREMUM TRIBUNAL
SIGNATURAE APOSTOLICAE
ART. 121

Hoc Dicasterium, praeter munus, quod exercet, Supremi


Tribunalis, consulit ut iustitia in Ecclesia recte admini
stretur.

ART. 1 2 2

Ipsum cognoscit:
I querelas nullitatis et petitiones restitutionis in inte
grum contra sententias Rotae Romanae;
o

2 recursus, in causis de statu personarum, adversus


denegatum a Rota Romana novum causae examen;
3 exceptiones suspicionis aliasque causas contra Iudices
Rotae Romanae propter acta in exercitio ipsorum muneris;
4 conflictus competentiae inter tribunalia,
subiciuntur eidem tribunali appellationis.

quae non

ART. 1 2 3

1. Praeterea cognoscit de recursibus, intra terminum


peremptorium triginta dierum utilium interpositis, adversus
actus administrativos singulares sive a Dicasteriis Curiae Ro
manae latos sive ab ipsis probatos, quoties contendatur num
actus impugnatus legem aliquam in decernendo vel in proce
dendo violaverit.
2. In his casibus, praeter iudicium de illegitimitate, co
gnoscere etiam potest, si recurrens id postulet, de reparatione
damnorum actu illegitimo illatorum.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

892

Officiale

3. Cognoscit etiam de aliis controversiis administrativis,


quae a Romano Pontifice vel a Romanae Curiae Dicasteriis
ipsi deferantur necnon de conflictibus competentiae inter
eadem Dicasteria.

ART.

124

Ipsius quoque est:


I rectae administrationi iustitiae invigilare et in advo
catos vel procuratores, si opus sit, animadvertere;
o

2 videre de petitionibus Sedi Apostolicae porrectis ad


obtinendam causae commissionem apud Rotam Romanam, vel
aliam gratiam relative ad iustitiam administrandam;
3 tribunalium inferiorum competentiam prorogare;
4 approbationem Tribunalis quoad appellationem Sanctae
Sedi reservatam concedere necnon promovere et approbare
erectionem tribunalium interdioecesanorum.

ART. 1 2 5

Signatura Apostolica lege propria regitur.

TRIBUNAL ROTAE ROMANAE

ART. 1 2 6

Hoc Tribunal instantiae superioris partes apud Apostoli


cam Sedem pro more in gradu appellationis agit ad iura in
Ecclesia tutanda, unitati iurisprudentiae consulit et, per pro
prias sententias, tribunalibus inferioribus auxilio est.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

893

ART. 1 2 7

Huius Tribunalis Iudices, probata doctrina et experientia


pollentes atque e variis terrarum orbis partibus a Summo Pon
tifice selecti, collegium constituunt; eidem Tribunali praeest
Decanus ad certum tempus a Summo Pontifice ex ipsis Iudi
cibus pariter nominatus.
ART. 128

Hoc Tribunal iudicat:


I in secunda instantia, causas ab ordinariis tribunali
bus primae instantiae diiudicatas, quae ad Sanctam Sedem
per appellationem legitimam deferuntur;
o

2 in tertia vel ulteriore instantia, causas ab eodem Tri


bunali Apostolico et ab aliis quibusvis tribunalibus iam cogni
tas, nisi in rem iudicatam transierint.
ART. 1 2 9

1. Idem vero in prima instantia iudicat :


I Episcopos in contentiosis, modo ne agatur de iuribus
aut bonis temporalibus personae iuridicae ab Episcopo reprae
sentatae ;
2 Abbates primates, vel Abbates superiores congrega
tionis monasticae et supremos Moderatores Institutorum reli
giosorum iuris pontificii;
o

3 dioeceses ceterasve personas ecclesiasticas, sive phy


sicas sive iuridicas, quae superiorem infra Romanum Pontifi
cem non habent;
4 causas quas Romanus Pontifex eidem Tribunali com
miserit.
2. Easdem causas, nisi aliter cautum sit, etiam in secun
da et ulteriore instantia agit.
ART. 1 3 0

Tribunal Rotae Romanae lege propria regitur.

894

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

PONTIFICIA

CONSILIA

PONTIFICIUM CONSILIUM PRO LAICIS

ART. 1 3 1

Consilium competens est in iis, quae ad Sedem Apostoli


cam pertinent in laicorum apostolatu promovendo et coordi
nando atque, universim, in iis, quae vitam christianam laico
rum qua talium respiciunt.

ART.

132

Praesidi adest coetus praesidialis ex Cardinalibus et Epi


scopis constans; inter membra Consilii potissimum adnume
rantur Christifideles in variis actuositatis provinciis versantes.

ART. 1 3 3

1. Eius est incitare et sustinere laicos ut vitam et mis


sionem Ecclesiae modo sibi proprio participent, sive singuli,
sive in consociationibus, praesertim ut ipsorum peculiare
officium impleant rerum temporalium ordinem spiritu evan
gelico imbuendi.
2. Laicorum cooperationem fovet in cathechetica insti
tutione, in vita liturgica et sacramentali atque in operibus
misericordiae, caritatis et promotionis socialis.
3. Idem prosequitur et moderatur conventus internatio
nales aliaque incepta, quae ad apostolatum laicorum attinent.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

895

ART. 1 3 4

Consilium ea omnia intra ambitum propriae competentiae


agit, quae ad consociationes laicales christifidelium spectant;
eas vero, quae internationalem indolem habent, erigit earum
que statuta approbat vel recognoscit, salva competentia Se
cretariae Status; quoad Tertios Ordines saeculares ea tantum
curat, quae ad eorum apostolicam operositatem pertinent.

PONTIFICIUM CONSILIUM
AD UNITATEM CHRISTIANORUM FOVENDAM

ART. 1 3 5

Consilii munus est per opportuna incepta et navitates operi


oecumenico incumbere ad unitatem inter christianos redin
tegrandam.
ART. 1 3 6

1. Curat ut decreta Concilii Vaticani II quae ad rem


oecumenicam pertinent, ad usum traducantur.
Agit de recta interpretatione principiorum de oecumenismo
eaque exsecutioni mandat.
2. Coetus catholicos tum nationales tum internationales
christianorum unitatem promoventes fovet, colligit atque
coordinat eorumque inceptis invigilat.
3. Rebus ad Summum Pontificem prius delatis, rationes
curat cum fratribus Ecclesiarum et communitatum ecclesia
lium, plenam communionem cum Ecclesia catholica nondum
habentium, ac praesertim dialogum et colloquia ad unitatem
cum ipsis fovendam instituit, peritis doctrina theologica probe
instructis opem ferentibus. Observatores catholicos deputat
pro conventibus christianis atque invitat aliarum Ecclesiarum
et communitatum ecclesialium observatores ad conventus
catholicos, quoties id opportunum videatur.

896

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

ART. 137

1. Cum materia ab hoc Dicasterio tractanda suapte


natura saepe quaestiones fidei tangat, ipsum oportet procedat
arcta coniunctione cum Congregatione de Doctrina Fidei, prae
sertim cum agitur de publicis documentis aut declarationibus
edendis.
2. In gerendis autem maioris momenti negotiis, quae
Ecclesias seiunctas Orientis respiciunt, prius audiat oportet
Congregationem pro Ecclesiis Orientalibus.

ART. 138

Apud Consilium exstat Commissio ad res investigandas


atque tractandas, quae Iudaeos sub respectu religioso attingunt;
eam eiusdem Consilii Praeses moderatur.

PONTIFICIUM CONSILIUM PRO F A M I L I A


ART. 139

Consilium pastoralem familiarum curam promovet, earum


que iura dignitatemque in Ecclesia et in civili societate fovet,
ut ipsae munera sibi propria aptius usque implere valeant.

ART. 140

Praesidi adest Coetus praesidialis, ex Episcopis constans;


in Consilium potissimum cooptantur laici viri mulieresque,
praesertim coniugio iuncti, ex variis terrarum orbis partibus.

ART. 141

1. Consilium Ecclesiae doctrinam de familia penitius


cognoscendam et apta catechesi divulgandam curat; studia
praecipue de matrimonii ac familiae spiritualitate fovet.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

897

2. Idem satagit ut, conspirans cum Episcopis eorumque


Conferentiis, humanae socialesque instituti familiaris in variis
regionibus condiciones accurate cognoscantur, pariterque in
cepta, quae rem pastoralem familiarem adiuvant, in commu
nem perferantur notitiam.
3. Adnititur ut iura familiae, etiam in vita sociali et
politica, agnoscantur et defendantur ; incepta quoque ad huma
nam vitam inde a conceptione tuendam et ad procreationem
responsabilem fovendam sustinet atque coordinat.
4. Firmo praescripto art. 133, navitatem persequitur
institutorum atque consociationum, quibus propositum est
familiae bono inservire.

PONTIFICIUM CONSILIUM
DE IUSTITIA ET PACE

ART. 142

Consilium eo spectat, ut iustitia et pax in mundo secundum


Evangelium et socialem Ecclesiae doctrinam promoveantur.
ART. 143

1. Socialem Ecclesiae doctrinam altius pervestigat, data


opera ut ipsa late diffundatur et apud homines communita
tesque in usum vitae deducatur, praesertim quod spectat ad
rationes inter opifices et conductores operis, spiritu Evangelii
magis magisque imbuendas.
2. Notitias et inquisitiones de iustitia et pace, de popu
lorum progressione et de hominum iurium laesionibus in unum
colligit, perpendit atque exinde deductas conclusiones pro
opportunitate cum Episcoporum coetibus communicat; ratio
nes fovet cum catholicis internationalibus consociationibus

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

898

Officiale

aliisque institutis etiam extra Ecclesiam catholicam exstan


tibus, quae ad iustitiae pacisque bona in mundo consequenda
sincere contendunt.
3. Operam impendit ut inter populos sentiendi ratio de
pace fovenda formetur, praesertim occasione oblata Diei Pacis
in mundo provehendae.
ART. 144

Peculiares necessitudines cum Secretaria Status habet,


praesertim quotiescumque per documenta vel per enuntiatio
nes in rebus de iustitia et pace publice agendum est.

PONTIFICIUM CONSILIUM COR UNUM


ART. 145

Consilium Ecclesiae Catholicae sollicitudinem erga egentes


ostendit., ut humana fraternitas foveatur et caritas Christi
manifestetur.
ART. 146

Consilii munus est:


I Christifideles incitare ad evangelicae caritatis testimo
nium praebendum, utpote ipsam Ecclesiae missionem parti
cipantes, eosque in hac cura sustinere;
O

2 incepta catholicorum institutorum fovere et coordinare,


quae egentibus populis adiuvandis incumbunt, ea praesertim
quae urgentioribus angustiis et calamitatibus succurrunt,
facilioresque reddere institutorum catholicorum necessitudi
nes cum publicis internationalibus consiliis, quae in eodem
beneficentiae et progressionis campo operantur;
3 consilia atque mutuae navitatis fraternique auxilii
opera studio prosequi atque promovere, quae humano pro
fectui inserviunt.

Acta Joannis Pauli Pp. II

899

ART. 147

Huius Consilii Praeses idem est ac Praeses Pontificii Con


silii pro Iustitia et Pace, qui curat ut utriusque Instituti actuo
sitas arcta coniunctione procedat.
ART. 148

Inter Consilii membra viri etiam et mulieres cooptantur,


qui catholicorum beneficentiae institutorum veluti partes agant
quo efficacius proposita Consilii ad effectum deducantur.

PONTIFICIUM CONSILIUM
DE S P I R I T U A L I MIGRANTIUM
ATQUE ITINERANTIUM CURA
ART. 149

Consilium pastoralem Ecclesiae sollicitudinem convertit ad


peculiares necessitates eorum, qui patrium solum relinquere
coacti sint vel eo penitus careant; itemque quaestiones, ad haec
attinentes, accommodato studio perpendendas curat.
ART. 150

1. Consilium dat operam, ut in Ecclesiis particularibus


efficax propriaque cura spiritualis, etiam, si res ferat, per con
gruas pastorales structuras, praebeatur sive profugis et exsu
libus, sive migrantibus, nomadibus et circensem artem exer
centibus.
2. Fovet pariter apud easdem Ecclesias pastoralem solli
citudinem pro maritimis sive navigantibus sive in portibus,
praesertim per Opus Apostolatus Maris, cuius supremam
moderationem exercet.

900

Acta Apostolicae

Sedis - Commentarium

Officiale

3. Eandem sollicitudinem adhibet iis, qui in aroportibus vel in ipsis aronavibus officia exercent vel opus faciunt.
4. Adnititur, ut populus christianus, praesertim occa
sione oblata celebrationis Diei universalis pro migrantibus
atque exsulibus, conscientiam eorum necessitatum sibi com
paret atque proprium fraternum animum erga eos efficaciter
manifestet.

ART. 151

Adlaborat ut itinera pietatis causa vel studio discendi vel


ad relaxationem suscepta ad moralem religiosamque Christi
fidelium formationem conferant atque Ecclesiis particularibus
adest ut omnes qui exinde extra proprium domicilium ver
santur, apta animarum cura frui possint.

PONTIFICIUM CONSILIUM
DE APOSTOLATU
PRO VALETUDINIS ADMINISTRIS
ART. 152

Consilium sollicitudinem Ecclesiae pro infirmis ostendit


adiuvando eos qui ministerium implent erga aegrotantes do
lentesque, ut misericordiae apostolatus, quem exercent, novis
postulationibus aptius usque respondeat.

ART. 153

1. Consilii est Ecclesiae doctrinam diffundere circa spi


rituales et morales infirmitatis aspectus necnon humani dolo
ris significationem.
2. Ecclesiis particularibus adiutricem operam praebet,
ut valetudinis administri spirituali cura iuventur in sua navi-

Acta Ioannis Pauli Pp. II

901

tate secundum christianam doctrinam explenda, ac praeterea


ne iis, qui in hoc ambitu pastoralem actionem gerunt, apta
subsidia ad proprium exsequendum opus desint.
3. Idem studii actionisque operi favet, quod sive Conso
ciationes Internationales Catholicae sive alia instituta in hoc
campo variis modis navant.
4. Intento animo novitates in legibus et scientiis circa
valetudinem prosequitur eo consilio, ut in opera pastorali
Ecclesiae earum opportuna ratio habeatur.

PONTIFICIUM CONSILIUM
DE LEGUM TEXTIBUS INTERPRETANDIS
ART. 154

Consilii munus in legibus Ecclesiae interpretandis praeser


tim consistit.
ART. 155

Consilio competit Ecclesiae legum universalium interpre


tationem authenticam pontificia auctoritate firmatam proferre,
auditis in rebus maioris momenti Dicasteriis, ad quae res ra
tione materiae pertinet.
ART. 156

Hoc Consilium ceteris Romanis Dicasteriis praesto est ad


illa iuvanda eo proposito ut decreta generalia exsecutoria et
instructiones ab iisdem edendae iuris vigentis praescriptis con
gruant et recta forma iuridica exarentur.

ART. 157

Eidem insuper subicienda sunt a Dicasterio competenti pro


recognitione decreta generalia Episcoporum coetuum ut exa
minentur ratione habita iuridica.

902

Acta Apostolicae

Sedis - Commentarium

Officiale

ART. 158

Iis quorum interest postulantibus, decernit utrum leges par


ticulares et generalia decreta, a legislatoribus infra supremam
auctoritatem lata, universalibus Ecclesiae legibus consenta
nea sint necne.

PONTIFICIUM CONSILIUM
PRO DIALOGO INTER RELIGIONES
ART. 159

Consilium fovet et moderatur rationes cum membris coeti


busque religionum, quae christiano nomine non censentur,
necnon cum iis, qui sensu religioso quocumque modo potiuntur.

ART. 160

Consilium operam dat, ut dialogus cum asseclis aliarum


religionum apte conseratur, aliasque rationes cum ipsis fovet;
opportuna studia et conventus promovet ut mutua notitia atque
aestimatio habeantur, necnon hominis dignitas eiusque spiri
tualia et moralia bona consociata opera provehantur; forma
tioni eorum consulit, qui in huiusmodi dialogum incumbunt.

ART. 161

Cum subiecta materia id requirit, in proprio munere exer


cendo collatis consiliis procedat oportet cum Congregatione de
Doctrina Fidei, et, si opus fuerit, cum Congregationibus de
Ecclesiis Orientalibus et pro Gentium Evangelizatione.

ART. 162

Apud Consilium exstat Commissio ad rationes cum Musul


manis sub religioso respectu fovendas, moderante eiusdem
Consilii Praeside.

Acta Ioanni Pauli Pp. H

903

PONTIFICIUM CONSILIUM
PRO DIALOGO CUM NON CREDENTIBUS
ART. 1 6 3

Consilium pastoralem Ecclesiae sollicitudinem manifestat


erga eos qui Deo non credunt vel nullam religionem profitentur.

ART. 1 6 4

Studium promovet atheismi necnon fidei religionisque de


fectus, eorum causas atque consecutiones inquirendo ad chri
stianam fidem quod attinet, eo proposito, ut apta auxilia pasto
rali actioni comparentur, operam potissimum ferentibus catho
licis studiorum Institutis.

ART. 1 6 5

Dialogum instituit cum atheis et non credentibus, quoties


hi sincerae cooperationi assentiantur; studiorum de hac ma
teria coetibus per ver peritos interest.

PONTIFICIUM CONSILIUM DE CULTURA

ART. 166

Consilium rationes fovet inter Sanctam Sedem et humani


cultus provinciam, praesrtim colloquium cum variis nostri
temporis Institutis scientiae et doctrinae provehendo, ut ci
vilis cultus magis magisque Evangelio aperiatur atque scien
tiarum, litterarum, artiumque cultores se ad veritatem, boni
tatem et pulchritudinem ab Ecclesia vocari sentiant.

904

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

ART. 167

Consilium structuram habet peculiarem, in qua, una cum


Praeside, adsunt Coetus praesidialis aliusque coetus cultorum
variarum disciplinarum ex pluribus orbis terrarum regionibus.
ART. 168

Consilium apta incepta ad culturam attinentia per se susci


pit; ea, quae a variis Ecclesiae Institutis capiuntur, perse
quitur atque ipsis, quatenus opus fuerit, adiutricem operam
praebet. Collatis autem consiliis cum Secretaria Status atten
dit ad agendi rationes, quas ad humanum cultum fovendum
Civitates et internationalia Consilia susceperint, atque in cul
turae ambitu praecipuis coetibus pro opportunitate interest et
congressiones fovet.

PONTIFICIUM CONSILIUM
DE COMMUNICATIONIBUS SOCIALIBUS
ART. 169

1. Consilium in quaestionibus ad communicationis socia


lis instrumenta attinentibus versatur, eo consilio ut etiam per
ea salutis nuntium et humana progressio ad civilem cultum
moresque fovendos provehantur.
2. In suis muneribus explendis arcta coniunctione cum
Secretaria Status procedat oportet.
ART. 170

1. Consilium in praecipuum munus incumbit tempestive


accommodateque suscitandi ac sustinendi Ecclesiae et Christi
fidelium actionem in multiplicibus socialis communicationis
formis; operam dandi ut sive diaria aliaque periodica scripta,
sive cinematographica spectacula, sive radiophonicae ac tele
visificae emissiones humano et christiano spiritu magis magis
que imbuantur.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

905

2. Peculiari sollicitudine prosequitur catholicas epheme


rides, periodicas scriptiones, stationes radiophonicas atque
televisificas, ut propriae indoli ac muneri reapse respondeant,
praesertim Ecclesiae doctrinam, prout a Magisterio proponi
tur, evulgando, atque religiosos nuntios recte fideliterque dif
fundendo.
3. Necessitudinem fovet cum catholicis consociationibus,
quae communicationibus socialibus dant operam.
4. Curat ut populus christianus, praesertim occasione
data celebrationis Diei communicationum socialium conscius
fiat officii, quo unusquisque tenetur, adlaborandi ut huiusmodi
instrumenta pastorali Ecclesiae missioni praesto sint.

VI
OFFICIA
CAMERA APOSTOLICA
ART. 171

1. Camera Apostolica, cui praeficitur Cardinalis Sanctae


Romanae Ecclesiae Camerarius, iuvante Vice-C amer ario una
cum ceteris Praelatis Cameralibus, munera praesertim gerit,
quae ipsi peculiari lege de vacante Sede Apostolica tribuuntur.
2. Sede Apostolica vacante, Cardinali Sanctae Romanae
Ecclesiae Camerario ius est et officium, etiam per suum dele
gatum, ab omnibus Administrationibus, quae e Sancta Sede
pendent, relationes exposcere de earum statu patrimoniali et
oeconomico itemque notitias de extraordinariis negotiis, quae
tunc forte aguntur, et a Praefectura Rerum Oeconomicarum
Sanctae Sedis generales computationes accepti et expensi anni
superioris nec non praevias aestimationes pro anno subse
quente; has autem relationes et computationes Cardinalium
Collegio subiciendi officio tenetur.
59 - A . A . S.

906

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

ADMINISTRATIO PATRIMONII
SEDIS APOSTOLICAE

ART. 172

Huic officio competit bona Sanctae Sedis propria admini


strare, quae eo destinantur, ut sumptus ad Curiae Romanae
munera explenda necessarii suppeditentur.

ART. 173

Eidem Cardinalis praeest, cui Patrum Cardinalium coetus


adest, idemque duabus sectionibus, Ordinaria atque Extra
ordinaria, constat, sub moderamine Praelati Secretarii.

ART. 174

Sectio Ordinaria bona administrat, quorum cura ipsi


credita est, in consilium vocatis, si opus fuerit, etiam peri
tis; et perpendit quae ad statum iuridicum-oeconomicum
ministrorum Sanctae Sedis attinent; institutis sub ipsius ad
ministratoria moderatione exstantibus invigilat; prospicit ut
omnia apparentur, quae ordinaria Dicasteriorum navitas ad
proprios fines assequendos requirit; rationes accepti et expensi
habet atque pecuniae dandae et recipiendae sive computatio
nem pro anno elapso sive pro subsequenti anno aestimationem
conficit.
ART. 175

Extraordinaria Sectio peculiaria bona mobilia administrat,


et mobilium bonorum procurationem agit, quae a ceteris
Sanctae Sedis Institutis eidem committuntur.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

907

PRAEFECTURA RERUM OECONOMICARUM


SANCTAE SEDIS

ART. 176

Praefecturae munus competit moderandi et gubernandi


bonorum administrationes, quae a Sancta Sede pendent vel
quibus ipsa praeest, quaecumque est autonomia qua forte
gaudeant.

ART. 1 7 7

Eidem praeest Cardinalis cui adest coetus Cardinalium,


quorum unus Praesidis munere fungitur, iuvantibus Praelato
Secretario et Ratiocinatore Generali.

ART.

178

1. Perpendit sive relationes de statu patrimoniali et oeco


nomico sive rationes accepti atque expensi tum annualium
sumptuum praeviam tum subsequentem administrationum de
quibus agit art. 176, libros et documenta, si opus fuerit, inspi
ciendo.
2. Generalem computationem, sive ad praeviam sump
tuum aestimationem sive ad rationem expensae pecuniae
Sanctae Sedis quod attinet, apparat, eandemque tempore sta
tuto Superiori Auctoritati approbandam subicit.
ART. 179

1. Nummariis administrationum inceptis invigilat; sen


tentiam de operum maioris momenti adumbrationibus fert.
2. Cognoscit de damnis patrimonio Sanctae Sedis quo
modocumque illatis, ad actiones poenales vel civiles, si opus
fuerit, competentibus tribunalibus proponendas.

908

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

VII
CETERA

CURIAE

ROMANAE

INSTITUTA

P R A E F E C T U R A PONTIFICALIS DOMUS

ART.

180

Praefectura ordinem internum ad Pontificalem Domum spec


tantem respicit, atque iis omnibus sive clericis sive laicis mo
deratur, ad disciplinam et servitium quod attinet, qui Cappel
lani et Familiam Pontificiam constituunt.

ART. 181

1. Summo Pontifici adest sive in Palatio Apostolico sive


cum Ipse in Urbem vel in Italiam iter facit.
2. Ordinationi et processui studet Caeremoniarum Ponti
ficalium, extra partem stricte liturgicam, quae ab Officio Litur
gicis Celebrationibus Summi Pontificis praeposito absolvitur;
praecedentiae ordinem attribuit.
3. Admissiones publicas privatasque coram Pontifice di
sponit, collatis consiliis, quoties rerum natura id postulet, cum
Secretaria Status, qua moderante ea ordinat, quae servanda
sunt, cum ab ipso Romano Pontifice coram sollemniter admit
tuntur supremi populorum Moderatores, Nationum Legati,
Civitatum Ministri, Publicae Auctoritates ceteraeque personae
atque dignitate insignes.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

909

OFFICIUM DE LITURGICIS
CELEBRATIONIBUS SUMMI PONTIFICIS
ART. 1 8 2

1. Ipsius est ea quae necessaria sunt ad liturgicas alias


que sacras celebrationes, quae a Summo Pontifice aut Eius
nomine peraguntur, parare easque, iuxta vigentia iuris litur
gici praescripta, moderari.
2. Magister pontificiarum Celebrationum Liturgicarum a
Summo Pontifice ad quinquennium nominatur; caeremoniarii
pontificii, qui eum in sacris celebrationibus adiuvant, a Secre
tario Status pariter ad idem tempus nominantur.

VIII
ADVOCATI
ART. 183

Praeter Romanae Rotae Advocatos et Advocatos pro causis


Sanctorum, Album adest Advocatorum, qui habiles sunt, ro
gatu eorum quorum interest, ut patrocinium causarum apud
Supremum Signaturae Apostolicae Tribunal suscipiant necnon,
in recursibus hierarchicis apud Dicasteria Curiae Romanae,
operam suam praestent.
ART. 1 8 4

A Cardinali Secretario Status, audita commissione stabi


liter ad hoc constituta, candidati in Albo inscribi possunt, qui
congrua praeparatione, aptis titulis academicis comprobata,
simulque vitae christianae exemplo, morum honestate ac rerum
agendarum peritia commendentur. Quibus requisitis forte
postea deficientibus, ex Albo expungendi sunt.

910

Acta Apostolicae

Sedis - Commentarium

Officiale

ART. 1 8 5

1. Ex Advocatis praesertim in Albo adscriptis Corpus


Sanctae Sedis Advocatorum constituitur, qui patrocinium cau
sarum, nomine Sanctae Sedis vel Curiae Romanae Dicasterio
rum, apud ecclesiastica vel civilia tribunalia suscipere valent.
2. A Cardinali Secretario Status, audita commissione, de
qua in art. 184, ad quinquennium nominantur; graves tamen
ob causas, a munere removeri possunt. Expleto septuagesimo
quinto aetatis anno, a munere cessant.

IX
INSTITUTIONES SANCTAE SEDI ADHAERENTES

ART. 186

Sunt Instituta quaedam, sive antiquae originis sive novae


constitutionis, quae, quamvis ad Curiam Romanam sensu
proprio non pertineant, nihilominus ipsi Summo Pontifici,
Curiae ,et Ecclesiae universae servitia necessaria aut utilia
praestant et cum Apostolica Sede aliquo modo cohaerent.

ART.

187

Inter huiusmodi Instituta eminet Tabularium seu Archi


vum Secretum Vaticanum, in quo documenta regiminis Eccle
siae adservantur, ut imprimis ipsi Sanctae Sedi et Curiae in
proprio opere perficiendo praesto sint deinde vero, ex ipsa con
cessione Pontificia, omnibus historiae explorandae studiosis,
atque fontes cognitionis evadere possint omnium historiae pro
fanae quoque regionum, quae cum vita Ecclesiae saeculis
praeteritis arcte cohaerent.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

911

ART. 188

Instrumentum insuper insigne Ecclesiae ad culturam fo


vendam, servandam, divulgandam a Summis Pontificibus con
stituta est Bibliotheca Apostolica Vaticana, quae thesauros
omne genus scientiae et artis in suis variis sectionibus viris
doctis veritatem investigantibus praebet.

ART. 189

Ad veritatem inquirendam et diffundendam in variis scien


tiae divinae et humanae regionibus ortae sunt in sinu Eccle
siae Romanae variae, quae vocantur, Academiae, inter quas
eminet Scientiarum Academia Pontificia.

ART. 190

Hae omnes Institutiones Ecclesiae Romanae reguntur pro


priis legibus constitutionis et administrationis.

ART. 191

Recentioris originis sunt, quamvis ex parte exemplis prae


teritis inhaereant, Typographia Polyglotta Vaticana, Offici
na libraria editoria Vaticana, Ephemerides diurnae, hebdo
madariae, menstruae, inter quas eminet L'Osservatore Romano, Statio Radiophonica Vaticana et Centrum Televisifi
cum Vaticanum. Haec Instituta subiciuntur Secretariae Status
aut aliis Curiae Romanae officiis iuxta proprias leges.

ART.

192

Fabrica Sancti Petri curare perget ea quae ad Basilicam


Principis Apostolorum pertinent sive quoad conservationem et
decorem aedificii sive quoad disciplinam internam custodum

912

Acta Apostolicae

Sedis - Commentarium Officiale

et peregrinorum, qui visendi causa templum ingrediuntur,


iuxta proprias leges. In omnibus, quae id exigunt, Superiores
Fabricae concorditer agant cum Capitulo eiusdem Basilicae.

ART.

193

Eleemosynaria Apostolica opus adiumenti pro Summo Pon


tifice exercet erga pauperes ac pendet directe ex Ipso.

Decernimus praesentem Constitutionem apostolicam fir


mam, validam et efficacem esse ac fore, suosque plenos et inte
gros effectus sortiri atque obtinere a die 1 mensis Martii 1989
et ab illis ad quos spectat aut quomodolibet spectabit in omni
bus et per omnia plenissime observari contrariis quibusvis,
etiam specialissima mentione dignis, non obstantibus.
Datum Romae, apud Sanctum Petrum, coram Patribus Car
dinalibus in Consistorio adunatis, in pervigilio sollemnitatis
Sanctorum Apostolorum Petri et Pauli, die xxvin mensis Iunii
Anno Mariali MCMLXXXVIII, Pontificatus Nostri decimo.

IOANNES PAULUS P P . II

Acta Ioannis Pauli Pp. II

913

-9

ADNEXUM

De pastorali momento Visitationis


" a d limina Apostolorum"
de qua in articulis a 28 ad 32
Pastoralis illa ratio, quae in recognoscenda Apostolica Con
stitutione de Curia Romana primas partes habuit, id etiam
effecit, ut Episcoporum Visitationi ad limina Apostolorum
maior usque significatio attribueretur, eiusque pastorale mo
mentum aptiore in lumine collocaretur, quod in Ecclesiae vita
nostro tempore hae Visitationes consecutae sunt.
1. Sicuti cognitum est, ipsae fiunt, cum omnes Episcopi,
qui, cum Apostolica Sede communionis vinculo coniuncti, per
terrarum orbem Ecclesiis particularibus in caritate atque in
ministerio praesunt, Romam ad Apostolorum limina visitan
da statis temporibus petunt.
Ipsae enim Visitationes hinc occasionem praebent Episcopis
officiorum suorum conscientiam, qua utpote Apostolorum suc
cessores premuntur, augendi et hierarchicae communionis cum
Petri successore sensum alendi ; hinc centrum et quodammodo
caput universalis illius ministerii constituunt, quod Beatis
simus Pater exercet, cum particularium Ecclesiarum Pastores,
suos in episcopatu fratres, complectitur, cum iisque de rebus
agit, quae ad ipsorum ecclesialem missionem sustinendam atti
nent.
2. Per Visitationes ad limina motus ille vel vitalis cur
sus, inter universam Ecclesiam atque particulares Ecclesias
intercedens, fit aliquomodo adspectabilis, qui a theologis defi
nitur veluti quaedam perichoresis, vel motibus comparatur,
quibus humani corporis sanguis a corde ad extrema usque
membra dilatatur atque ab istis ad cor refluit.
Primae cuiusdam Visitationis ad limina vestigium atque
exemplar in Pauli epistola ad Galatas invenitur, in qua Apo
stolus suam conversionem atque iter ad paganos a se susceptum
narrat, haec verba scribens, etiamsi ipse sciebat se a Christo
mortis victore immediate vocatum atque edoctum esse : Dein-

914

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

d e . . . veni Hierosolymam videre Petrum, et mansi apud eum


diebus quindecim (1, 18) ; deinde post annos quattuordecim
iterum ascendi Hierosolymam ... et contuli cum illis evange
lium, quod praedico in gentibus ... ne forte in vacuum currerem aut cucurrissem (2, 2).
3. Congressio cum Petri successore, qui veritatis depositum
ab Apostolis traditum primus custodit, eo tendit, ut unitas in
eadem fide, spe et caritate confirmetur, atque immensum illud
spiritualium moraliumque bonorum patrimonium magis ma
gisque cognoscatur atque existimetur, quod universa Ecclesia,
cum Romano Episcopo communionis vinculo coniuncta, per
terrarum orbem diffudit.
Dum Visitatio ad limina agitur, duo coram inter se congrediuntur viri, scilicet Ecclesiae cuiusdam particularis Epi
scopus atque Romae Episcopus idemque Petri successor, qui
ambo suorum officiorum onus, cui derogari non licet, sustinent,
sed alter ab altero minime seiunguntur: ambo enim proprio
modo repraesentant, atque repraesentare debent, summam Ec
clesiae, summam fidelium, summamque Episcoporum, quae
quodammodo unicum nos in Christi corpore constituunt. In
ipsorum enim communione fideles ipsis concrediti inter se com
municant, atque universalis Ecclesia Ecclesiaeque particulares
inter se pariter communicant.
4. Hasce omnes ob causas, Visitationes ad limina pastoralem illam sollicitudinem exprimunt, quae in universali viget
Ecclesia. Agitur enim de Ecclesiae Pastorum congressione, qui
collegiali unitate, in Apostolorum successione fundata, inter
se uniuntur. Nam in hoc Collegio omnes et singuli Episcopi
ipsius Iesu Christi, Pastoris boni, sollicitudinem manifestant,
quam hereditate quadam acceperunt.
Hic sane consistit summa apostolatus ratio, qui in Ecclesia
agendus est, quique ad Episcopos una cum Petri Successore
maxime pertinet. Etenim unusquisque eorum centrum totius
apostolatus, undequaque absoluti, constituit, qui in singulis
Ecclesiis particularibus exercetur, cum universali Ecclesiae
amplitudine coniunctis. Totus huiusmodi apostolatus, unde-

Acta Ioannis Pauli Pp. II

915

quaque absolutus, omnium eorum operam atque adiumentum


postulat atque complectitur, qui in Ecclesia sive universali sive
particulari Christi corpus aedificant, nempe: presbyterorum,
religiosorum virorum ac mulierum Deo consecratarum, atque
laicorum.
5. Quodsi Visitationes ad limina singulari hac ratione
considerantur, eae fiunt etiam peculiare momentum illius
communionis, quae Ecclesiae naturam atque essentiam tam
alte contingit, sicut Constitutio dogmatica de Ecclesia op
time significavit, praesertim in capitibus II et I I I . Dum
enim hodierno tempore et hominum societas ad mutuam
solidioremque communionem inclinatur, et Ecclesia sentit se
esse signum et instrumentum intimae cum Deo unionis to
tiusque generis humani unitatis (Lumen gentium, 1), pror
sus necessarium videtur ut continens communicatio inter par
ticulares Ecclesias et Apostolicam Sedem promoveatur atque
augeatur, praesertim per pastoralem sollicitudinem inter se
participandam quoad quaestiones, rerum usum, problemata,
proposita atque navitatis vitaeque consilia.
Quando Pastores Romam conveniunt et inter se congrediuntur, peculiaris ac pulcherrima donorum communicatio fit
inter omnia bona, quae sive particularia atque localia sive uni
versalia in Ecclesia sunt, secundum illius catholicitatis prin
cipium, vi cuius (( singulae partes propria dona ceteris par
tibus et toti Ecclesiae afferunt, ita ut totum et singulae partes
augeantur ex omnibus invicem communicantibus et ad pleni
tudinem in unitate conspirantibus (Lumen gentium, 13).
Eadem pariter ratione Visitationes ad limina eo tendunt
non modo ut nuntia invicem directo tradantur atque recipian
tur, sed praesertim etiam ut collegialis conformatio in Eccle
siae corpore augescat ac solidetur, per quam peculiaris unitas
in varietate efficitur.
Huius autem ecclesialis communicationis motus est duplex.
Hinc Episcopi versus centrum et adspectabile unitatis funda
mentum count : illam dicimus unitatem, quae sive per unius
cuiusque Pastoris officia et muneris conscientiam atque exer
citium, sive per collegialem omnium Pastorum affectum, in
proprios coetus vel Conferentias efflorescit; hinc munus habe-

916

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

tur a Domino singulariter Petro, primo Apostolorum, con


cessum (Lumen gentium, 20), quod ecclesiali communitati
atque missionali propagationi inservit, ita ut nil inexpertum
relinquatur quod ad fidei unitatem et communem universae
Ecclesiae disciplinam provehendam atque custodiendam con
ducat, pariterque ut omnes magis magisque conscii fiant,
Evangelii ubique terrarum nuntiandi curam in Pastorum cor
pus potissimum recidere.

6. Ex omnibus principiis, quae supra statuta sunt ad huius


modi maximi ponderis rerum ordinem describendum, plane
deducitur qua ratione apostolicus ille mos videndi Petrum
intellegatur atque in rem deducatur oporteat.
Primum enim Visitatio ad limina sacram significationem
accipit, dum Sanctorum Petri et Pauli, Apostolorum Princi
pum, Romanae Ecclesiae pastorum atque columnarum, sepul
cra ab Episcopis invisuntur ac veneratione coluntur.
Deinde Visitatio ad limina significationem personalem
indicat, quoniam singuli Episcopi cum Petri successore con
gr ediun tur atque os ad os cum illo loquuntur.
Denique significatio curialis, id est communitatis notam
prae se ferens habetur, cum Episcopi etiam apud Romanae
Curiae Dicasteria, Consilia et Officia in colloquium cum eorum
Moderatoribus veniunt, quandoquidem Curia quandam effi
cit communitatem , quae cum Romano Pontifice arctius
coniungitur in ministerii Petriani regione, quae sollicitudinem
omnium Ecclesiarum (cf. 2 Cor 11, 28) respicit.
Aditus, quem Episcopi ad Dicasteria habent, dum Visita
tionem ad limina agunt, duplici ratione notantur :
ipsis accessus praebetur ad singulas Romanae Curiae
compages, immo ad quaestiones, quas illae directo tractant
secundum singulas cuiusque rerum provincias, quae illarum
iuri tributae sunt, propria adhibita peritia atque exercitatione;
Episcopi praeterea totius terrarum orbis ambitu, in quo
singulae Ecclesiae particulares exstant, in communis pasto-

Acta Ioannis Pauli Pp. II

ralis sollicitudinis quaestiones introducuntur,


salem Ecclesiam respiciunt.

917

quae univer

Specialem huiusmodi rerum conspectum prae oculis habens


Congregatio pro Episcopis, collatis consiliis cum Congrega
tionibus, ad quas id etiam pertinet, Directorium eden
dum curat, per quod Visitationes ad limina sive quoad
praeteritum sive quoad proximum tempus apte accomodeque apparentur atque procedant.
7. Singuli Episcopi ratione et vi naturae illius mini
sterii ipsis commissi vocantur atque invitantur ut limina
Apostolorum statis temporibus visitent.
Quoniam autem Episcopi in singulis territoriis, nationibus
vel regionibus degentes iam sese simul collegerunt atque Epi
scopales Conferentias nunc constituunt quae collegialis unio
peramplis optimisque rationibus fundatur (cf. Lumen gentium, 23) maximopere congruit ut Visitationes ad limina
secundum huiusmodi collegiale principium procedant : id enim
eloquentissimam sane ecclesialem significationem praebet.
Singula quaeque Apostolicae Sedis instituta, ac praesertim
Nuntiaturae ac Delegationes Apostolicae, praeter Romanae
Curiae Dicasteria, parata sunt adiutricem operam libentis
sime navare, ut Visitationes ad limina facile habeantur,
apte comparentur et bene procedant.
Etenim, ut omnia pressius comprehendamus, quae supra
explicata sunt, Visitationis ad limina institutum, auctori
tate sane grave ob moris antiquitatem atque ob praeclarum
pastorale momentum, summae utilitatis instrumentum est, per
quod sive Ecclesiae catholicitas sive Episcoporum Collegii uni
tas atque communio, in Petri successore fundatae, atque per
illa sanctissima loca, in quibus Apostolorum Principes mar
tyrium subierunt, significatae, re et veritate exprimuntur ;
quarum theologicum, pastorale, sociale religiosumque pondus
nemo est qui ignoret.
Idem propterea institutum summis viribus praedicandum
atque fovendum est, praesertim hoc historiae salutis tempore,
quo Concilii Oecumenici Vaticani II doctrina et magisterium
maiore usque lumine splendent.

918

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

ADNEXUM

II

De Apostolicae Sedis adiutoribus uti laboris Communitate


de qua in articulis a 33 ad 36
1. Praecipua nota, cuius gratia Constitutio Apostolica a ver
bis incipiens Regimini Ecclesiae universae recognita est, ut
necessitatibus accommodantur, quae post ipsam promulgatam
exortae erant, haec sane fuit: scilicet ut pastoralis Curiae Ro
manae natura aequo in lumine collocaretur, atque ex hoc rerum
prospectu propria niteret indoles illorum munerum, quae in
Apostolica Sede veluti in proprio centro versantur ut eadem
apta instrumenta praebeant ad Summi Pontificis missionem,
ipsi a Christo Domino concreditam, exercendam.
Per illud enim ministerium, quod Summus Pontifex Eccle
siae praestat, fratres in fide Ipse confirmat (cfr. Lc 22, 32), sci
licet Pastores et Christi fideles universalis Ecclesiae, ad id
unice spectans ut ecclesiastica communio alatur atque prote
gatur: illam dicimus communionem, in qua legitime adsunt
Ecclesiae particulares, propriis traditionibus fruentes, integro
manente primatu Petri Cathedrae, quae universo caritatis coetui
praesidet (cfr. S, Ignatii M. Ad Rom., Praef. : Funk, I, p. 252),
legitimas varietates tuetur et simul invigilat ut particularia,
nedum unitati noceant, ei potius inserviant (Lumen Gentium, 13).
2. Huic ministerio Petriano, quod in universum terrarum
orbem assiduo labore protenditur, atque hominum et instru
mentorum opem in tota Ecclesia requirit, adiutricem operam
directa, immo nobiliore ratione ii omnes praestant, qui, variis
muneribus addicti, in Romana Curia necnon in variis institu
tis adlaborant, quibus Apostolicae Sedis compositio ad agen
dum formatur: sive in episcopali vel in sacerdotali ordine con
stituti, sive qua Religiosarum Familiarum atque Institutorum
Saecularium Deo consecrati viri et mulieres, sive utpote fideles
utriusque sexus e laicorum ordine ad haec officia exercenda
vocati.
Quam ob rem ex huiusmodi compositione peculiaria quae
dam rerum lineamenta et grave officiorum momentum exoriun-

Acta Ioannis Pauli Pp. II

919

tur, quae nil prorsus aequale habent in ullo alio civilis socie
tatis ambitu, cum qua Romana Curia suapte natura omnimodo
comparari nequit: hic propterea principalis innititur ratio
illius laboris communitatis ab iis omnibus constitutae, qui,
una eademque fide caritateque nutriti, veluti cor unum et
anima una (Act 4, 32), illas memoratas adiutricis operae conformationes efficiunt. Ii igitur qui cooperando Romano Ponti
fici, ecclesialem communitatem promoventi, universalem Eius
missionem quovis titulo vel modo adiuvant, etiam ad consi
liorum propositorumque consuetudinem atque vitae normarum
constabiliendam communionem vocantur, cui communitatis ap
pellatio melius quam ceteris omnibus consortionibus competit.
3. Epistula Summi Pontificis Ioannis Pauli II de laboris
significatione^ qui Apostolicae Sedi praebetur, die xx mensis
Novembris MCMLXXXII, in huiusmodi laboris communitatis
proprietatibus illustrandis immorata est. Eius unicam, at di
versis muneribus praeditam delineavit naturam, per quam ii
omnes hac ratione efficiuntur quodammodo fratres, qui uni
cam et continuam participant actionem Apostolicae Sedis
(n. 1) ; ex hac vero consideratione illata est necessitas, ut istius
modi laboris participes conscii sint huius peculiaris indolis
munium suorum; quae conscientia ceteroqui sollemne semper
fuit et laus iis, qui nobili huic servitio se dedere voluerunt
(ib.). Epistula insuper addidit: Haec animadversio tum ec
clesiasticos, tum religiosos et laicos contingit; tum qui partes
magnae rationis agunt, tum officiales et operosis artibus de
stintes, quibus ministeria auxiliaria delegan tur (ib.).
Illic pariter propria commemorata est natura Sedis Aposto
licae, quae, etsi Civitatem sui iuris constituit ut spiritualis
eiusdem Sanctae Sedis libertatis exercitium ipsiusque vera et
visibilis immunitas (cfr. n. 2) serventur, est Status nulli alii
Civitatum formae comparandus (ib.), ab iisque diversus ;
atque huiusmodi condicionis delineati sunt in rerum ordine
exitus, praesertim ad oeconomicam rationem quod attinet:
etenim Apostolicae Sedi omnino desunt sive tributa, quae ex
aliorum Civitatum iuribus manant, sive nummaria navitas
reditus bonaque producens. Quam ob causam fit ut caput
primarium sustentationis Sedis Apostolicae efficiatur ex dona-

920

Acta Apostolicae

Sedis - Commentarium

Officiale

Hortibus voluntariis (ib.), ratione universalis cuiusdam ne


cessitudinis a catholicorum hominum familia, immo aliunde
etiam exhibitae, quae illam caritatis communionem mirum in
modum exprimit, cui Apostolica Sedes in mundo praesidet et
ex qua vivit.
Ex hac condicione quaedam consequuntur in rerum usu et
in cotidiana agendi ratione eorum, qui cum Sancta Sede adiu
tricem operam coniungunt: nempe ((spiritus par simoniae ,
(( studium semper animadvertendi veram atque eximiam ra
tionem nummariam eiusdem Sedis Apostolicae necnon num
mariae rei originem, m a g n a Providentiae fiducia (cfr.
n. 3) : atque, praeter omnes hasce dotes, ii qui Sanctae Sedi
serviunt persuasissimum habere debent laborem suum exigere
ecclesialem obligationem vivendi ex spiritu verae fidei, ac
partes iuridiciales et ad administrationem pertinentes neces
situdinis cum Sede Apostolica, in luce peculiari consistere
(n. 5).
4. Laboris remuneratio, quae Sanctae Sedis cooperatoribus
sive ecclesiasticis sive laicis debetur secundum proprias eorum
vitae condiciones, principalibus doctrinae socialis Ecclesiae
normis regitur, a Summorum Pontificum magisterio absolutissime declaratis, iam inde ab editis Litteris Encyclicis Leo
nis XIII a verbis Rerum Novarum incipientibus usque ad Ioan
nis Pauli II Litteras Encyclicas Laborem exercens et Sollicitudo rei socialis appellatas.
Sancta Sedes, quamquam oeconomicorum bonorum penu
ria laborat, gravibus oneribus omnimode respondere nititur,
quibus erga suos cooperatores tenetur illis etiam quaedam
rei cotidianae beneficia praestando ratione tamen habita
illius condicionis, Apostolicae Sedi propriae et in Summi Pon
tificis Epistula explanatae, qua ipsa nulli alii Civitatum formae
aequanda est, cum communibus facultatibus redituum comparandorum privetur, nisi eorum qui ab universali caritate
manant. Attamen Sancta Sedes sibi est conscia atque eadem
Epistula de hoc perspicue agit actuosam sociam omnium
operam, peculiari autem modo laicorum administrorum, ne
cessariam esse ut rationes et normae, iura atque officia prote
gantur, quae ex iustitia sociali , recte ad rem deducenda,

Acta Ioannis Pauli Pp. II

921

in necessitudinibus operatorem inter et conductorem (cfr. n. 4)


oriuntur. Ad quae respiciendo, Epistula operam memoravit
quam, ad hunc finem spectando, operatorum Societates prae
stare possunt, sicut Consociatio Laicorum Vaticanorum A d
ministrorum , tunc temporis recens orta ad sollicitudinis et
iustitiae spiritum promovendum per frugiferum inter varios
officiorum ordines colloquium. Epistula vero monuit caven
dum esse, ne huiusmodi instituta principale consilium detorquerent, quo communitas laboris Petri Sedi praestandi regatur
oportet, hisce verbis : Non est tamen secundum Ecclesiae
socialem doctrinam eiusmodi societates ad conflictationem
praeter modum vergere aut ad ordinum inter ipsos dimicatio
nem; nec nota politica insignes esse debent aut servire, aperte
vel clam, causae alicuius factionis aut aliorum entium propo
sita spectantium valde diversae naturae (n. 4).
5. Eodem autem tempore Summus Pontifex suam certam
declaravit fidem, eiusmodi Consociationes cuiusmodi est
illa, quae supra commemorata est in ineundis quaestio
nibus ad laborem pertinentibus et in utiliter atque continuo
disserendo cum Institutis competentibus, ante oculos esse habi
turas quoquo modo peculiarem Sedis Apostolicae naturam
(n. 4).
Quoniam autem laicis Civitatis Vaticanae administris cordi
praesertim fuit, ut operum conformatio et omnia ad laboris
quaestionem attinentia aptius usque temperarentur, Summus
Pontifex disposuit ut opportuna instrumenta exsecutoria
appararentur ut, per accommodatas normas et structuras,
foveatur profectus communitatis laboris iuxta exposita prin
cipia (cfr. ib.).
Huic Supremi Ecclesiae Pastoris sollicitudini nunc respon
det institutio Officii Laboris apud Apostolicam Sedem (compendiariis litteris U.L.S.A. appellati), quod per Litteras
Apostolicas Motu Proprio datas promulgatur una cum in
strumento, quo eiusdem Officii describuntur ac singillatim
exponuntur compositio, auctoritas, munera, regendi et consu
lendi organa cum propriis normis ad aequum, efficacem celeremque ipsius processum fovendum; idem praeterea Officium,
cum nunc noviter erectum sit, accommodum navitatis tempus
60 - A. A. S.

922

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

ad experimentum exigit, ut sive collata praecepta agendi


que modi comprobentur, sive eius momentum re et veritate
recognoscatur. Quae Apostolicae Litterae Motu Proprio datae
atque novi Officii Laboris disciplina simul in vulgus eduntur
una cum promulgata Constitutione Apostolica de Curiae Ro
manae renovatione.
6. Laboris Officii praecipuus praevalensque finis praeter
alios, ad quorum assecutionem idem ad rem effectum est huc
potissimum spectat ut in variis adiutorum Sedis Apostolicae
ordinibus, laicorum praesertim, illa promoveatur ac servetur
laboris communitas, cuius nota omnes insigniri debent, qui
ad honorem onusque inserviendi ministerio Petriano vocati
sunt.
Iterum iterumque explicandum est, hosce adiutores ad pe
culiarem Ecclesiae conscientiam in se ipsis fovendam atque
colendam teneri, quae eos ad munera sibi commissa adimplen
da, quantacumque sint, aptiores usque reddat: munera dici
mus, quae prorsus non sunt cuiusdam dati et accepti rationes,
sicut illae, quae cum institutis in civili societate exstantibus
intercedere possunt, sed ministerium efficiunt ipsi Christo
praebitum, qui non venit ministrari, sed ministrare (Mt
20, 28).
Omnes ergo Sanctae Sedis cooperatores, sive ecclesiastici
sive laici, velut ob honoris laudem comparandam, atque sin
cero animo proprii muneris coram Deo et hominibus conscii,
sibi proponere debent ut suam sacerdotum et Christi fidelium
vitam in exempli modum agant, sicut a Dei mandatis, ab ec
clesiasticis legibus et ab actis Concilii Vaticani I I , praeser
tim illis quae a verbis incipiunt Lumen Gentium, Presbyterorum ordinis atque Apostolicam actuositatem, proponitur. At
tamen hoc liberum est consilium, quo plena conscientia quae
dam assumuntur onera, quorum momentum non modo in sin
gulos, sed etiam in illorum familias, immo in ipsum laboris
communitatis ambitum recidit, quem Sanctae Sedis coopera
tores efficiunt.
Quaerendum nobis est "cuius spiritus simus" (cfr. Lc 9,
55 Vulg.) : ita Summus Pontifex in extrema Epistula scribit;
ideo singuli atque omnes, propriam qua hominum et qua chri-

Acta Ioannis Pauli Pp. II

923

stianorum sinceritatem quaerendo, tenentur ad illa promissa


vinculaque fideliter servanda, quibus libera voluntate obstricti
sunt cum ad operam Sanctae Sedi praestandam sunt adlecti.
7. Quo praesentior consiliorum et normarum ratio habea
tur, quae Summus Pontifex per memoratam Epistulam, ad
Cardinalem a Publicis Ecclesiae negotiis missam, de laboris
significatione Apostolicae Sedi praebendi significavit, ipsius
integrum exemplum infra editur: ea enim fundamentum et
signum habenda est omnis illius necessitudinis, quae intra
laboris communitatis ambitum, Apostolicae Sedi adiutricem
operam navantis, ad simul agendum atque ad consensionem
tuendam habeatur oportet.

EPISTULA
SUMMI PONTIFICIS

IOANNIS

PAULI

II

DE LABORIS SIGNIFICATIONE
QUI APOSTOLICAE SEDI PRAEBETUR

VENERABILI FRATRI

AUGUSTINO S.R.E.

CARDINALI CASAROLI

STATUS SECRETARIO

1. Apostolica Sedes, in suo munere exercendo, efficaci et per


utili opera utitur peculiaris communitatis* ex iis constan
tis viris et mulieribus, sacerdotibus, religiosis, laicis qui,
in eius dicasteriis et officiis, Ecclesiae universae operam na
vant.
Huius communitatis membris negotia mandata sunt et mu
nia, quorum quodque suum spectat propositum suamque di
gnitatem habet, ratione habita tum rerum substantiae momentique explicati laboris, tum personae quae illum exsequitur.

924

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

Ex hac communitatis notione adhibita pro iis qui Roma


num Episcopum adiuvant in suo Pastoris universalis Eccle
siae ministerio, Nobis licet ante omnia definire unicam in diversis muneribus naturam. Omnes enim qui ad haec explen
da vocantur, unicam et continuam participant actionem A p o
stolicae Sedis, eam videlicet sollicitudinem omnium Eccle
siarum (cfr. 2 Cor 11, 28), quae inde a priscis temporibus
servitium Apostolorum incitabat, quaeque hodie praecipua est
praerogativa Successorum Sancti Petri in sede Romana. Mul
tum interest quotquot Sedis Apostolicae operum quoquo modo
participes sunt, huius peculiaris indolis munium suorum sibi
esse conscios; quae conscientia ceteroqui sollemne semper fuit
et laus iis, qui nobili huic servitio se dedere voluerunt.
Haec animadversio tum ecclesiasticos et religiosos tum lai
cos contingit, tum qui partes magnae rationis agunt, tum offi
ciales et operosis artibus destinatus, quibus ministeria auxi
liaria delegantur. Contingit prorsus eos et qui recte proximeque Apostolicae Sedi serviunt, utpote cum suam navent ope
ram apud ea Corpora, cui nomen est Sancta Sedes , et qui
in ministeriis sunt Vaticanae Civitatis, quae Apostolicae Sedi
tam arcte coniungitur.
In recentibus Litteris Encyclicis a verbis ((Laborem exer
cens incipientibus praecipuas commemoravimus veritates de
evangelio laboris deque doctrina catholica ad laborem hu
manum pertinente, semper sane in Ecclesiae traditione valida.
Ad has veritates oportet se conformet peculiaris haec commu
nitas quae sub umbra Petri operatur, tam cum Sede Apostolica
coniuncte.
2. Ut apte haec principia rebus ipsis inserantur, necesse est
reminisci eorum veram significationem et simul propriam Se
dis Apostolicae naturam. Haec etsi, ut iam supra diximus,
ei tam arcte coniungitur ens Vaticanae Civitatis Status dic
tum indole caret germanorum Statuum, qui in certas socie
tates publice dominantur. Ceterum Vaticanae Civitatis Sta
tus sui iuris est, sed non omnes habet peculiares communita
tis politicae notas. Hic Status nulli alii Civitatum formae com
p a r a n d a est: exsistit enim ut convenienter tueatur Sedis
Apostolicae spiritualis libertatis exercitium, id est tamquam

Acta Ioannis Pauli Pp. II

925

instrumentum, quo tuta reddatur eiusdem. Sedis vera et visi


bilis libertas tum in regimine exercendo pro Ecclesia universa,
tum etiam in actione pastorali explicanda pro toto genere hu
mano; propriam non habet societatem pro cuius servitio con
stitutus sit, nec in formis actionis socialis consistit, quae effi
ciunt plerumque cuiusvis alterius Status structuram et ordina
tionem. Praeterea, qui Sedem Apostolicam adiuvant, vel Va
ticanae Civitatis Status regimini cooperantur, ipsius cives non
sunt, perpaucis exceptis, nec igitur iura et onera habent (prae
sertim vectigalia), quae fere ex eo oriuntur, quod quis in di
cione est alicuius Status.
Sedes Apostolica cum ob valde maioris momenti causas
fines angustos transcendat Vaticanae Civitatis Statum, adeo
ut in omnem orbem terrarum munus suum extendat ope
rositatem oeconomicam Status cuiuslibet propriam nec explet
nec potest explere; ab eius institutionis propositis et fructus
bonorum oeconomicorum et redituum amplificatio excludun
tur. Praeter proventus Vaticanae Civitatis Status proprios et
exiguos reditus constantes ex eo quod reliquum est pecunia
rum occasione Pactionum Lateranensium obtentarum uti com
pensationem Statuum Pontificiorum et bonorum ecclesiasti
corum, quae Statui Italico obvenerant caput primarium su
stentationis Sedis Apostolicae efficitur ex donationibus voluntaras catholicorum totius mundi et, forte, aliorum hominum
bonae voluntatis. Hoc consentaneum est traditioni quae ab
Evangelio proficiscitur (cfr. Lc 10, 7) et ab Apostolorum doc
trina (cfr. 1 Cor 9, 11. 14). Secundum hanc traditionem quae
multiformis per saecula fuit ad structuras oeconomicas quod
attinet diversis temporibus praevalentes affirmandum est
Sedem Apostolicam posse et debere collationibus ultroneis frui
fidelium aliorumque hominum bonae voluntatis, cum non opor
teat aliis fruatur opibus, quae videri possint eius singulari na
turae minus convenientes.
3. Collationes quas supra commemoravimus constantem et
animum mo ven tem necessitudinem cum Apostolica Sede cum
que eius opera significant. Tantae necessitudine quam gra
tissimo animo prosequimur, ipsa Apostolica Sedes, singula
eius Corpora et qui in his laborant, respondere debent officii

926

Acta Apostolicae

Sedis - Commentarium

Officiale

conscientia exaequata collationum naturae, quae solum et sem


per adhibendae sunt iuxta intentiones et voluntates largitor u m : vel pro proposito generali Sedem Apostolicam eiusque
operum summam sustentando vel pro specialibus consiliis
(missionalibus, beneficis, etc.), cum haec denuntiata sint.
Officii conscientia et probitas erga eos qui, auxilio suo, Se
dem Apostolicam adiuvant et quodam modo pastoralem eius
sollicitudinem communicant, ostenduntur per integram fideli
tatem erga officia et munera delegata, sicut et per diligentiam,
sedulitatem et per habitum professionis, unde discernendi sunt
quicumque eiusdem Sedis Apostolicae navitatem participant.
Oportet insuper recte animatos esse, ut prudenter administren
tur, ex iis ad quae spectant, et bona corporea quae offeruntur,
et ea omnia quae his bonis illa Sedes comparat vel servat, ad
ditis tutela et auctu praestantis hereditatis Sedis Petri in re
gionibus religioso-culturalibus et artis.
In usu opum haec proposita contingentium, Sedes Aposto
lica et qui cum ea directe et proxime cooperantur, eminere
debent non solum spiritu par simoniae, verum etiam studio
semper animadvertendi veram atque exiguam rationem num
mariam eiusdem Sedis Apostolicae necnon nummariae rei ori
ginem. Eiusmodi interiores habitus, ut par est, insiti esse de
bebunt, per eorum aptam formationem, in religiosorum et ec
clesiasticorum animis; sed ne laicis quidem deesse debent, qui
libero assensu suo comprobaverunt se cum et pro Sede Aposto
lica laborare.
Insuper, ii omnes, quibus peculiaria onera iniuncta sunt
in regendis Corporibus, officiis et ministeriis Sedis Apostolicae,
sicut et variis muneribus addicti, hunc par simoniae spiritum
cum constanti cura coniungent ut numerosa negotia efficientiora reddantur per congruam dispositionem laboris, positi hinc
in plena observantia personarum et praesentis auxilii, quod
quisque fert pro suis facultatibus et muniis ; hinc in usu structu
rarum et instrumentorum technicorum aptorum, quo opera ex
plicata melius in dies servitii Ecclesiae universae necessitatibus
respondeat. Omnia adhibentes quae experientia, scientia et tech
nologia docent, omnes curabunt ut bona humana et nummaria
maiore cum efficacia tractentur, profusionem vitando et con-

Acta Ioannis Pauli Pp. II

927

quisitionem utilitatum singularium, privilegiorum non excusa


tur um, simul bonas necessitudines humanas provehendo in om
ni parte et iustum Sedis Apostolicae commodum.
Ad has curas adiungenda est magna Providentiae fiducia,
quae per bonorum donationes non sinet opes deficere, quibus
Sedis Apostolicae proposita possint obtineri. Si opum penuria
impediat quominus aliquod fundamentale consilium ad ef
fectum adducatur, speciali modo compellanda erit munificen
tia populi Dei, eum certiorem faciendo de non satis notis ne
cessitatibus. Plerumque tamen oportebit acquiescere in iis,
quae Episcopi, sacerdotes, Instituta religiosa et fideles sponte
offerunt, quoniam ipsi iustas necessitates videre vel perspicere
sciunt.
4. Inter eos qui Sedi Apostolicae cooperantur multi sunt
ecclesiastici, quibus in caelibatu viventibus impensa pro fami
liis non est praestanda. Merces ad eos spectat muneribus quae
explent conveniens talisque, quae decoram sustentationem
provideat et sinat eos status sui officia exsequi simulque iis
satisfacere oneribus, quibus interdum gravari possunt, subve
niendi videlicet parentibus suis vel aliis propinquis, qui eis
sustinendi sunt. Nec neglegenda sunt ea, quae rectus eorum
usus socialis postulat, praesertim et ante omnia officium succurrendi indigentibus: quod officium, ob eorum evangelicam
vocationem, magis ecclesiasticos et religiosos impellit, quam
laicos.
Merces etiam laicorum, qui Sedi Apostolicae serviunt,
consentanea esse debet muniis explicatis, onere simul consi
derato, ab eis suscepto, sustinendi familias suas. Magnae curae
et iustitiae spiritu igitur videndum est quae sint eorum verae
materiales necessitates et familiarum, non exceptis iis quae
ad filiorum educationem et ad oeconomicam cautionem ad
senectuti cavendum pertinent, ut eisdem convenienter consuli
possit. Hac in re normae fundamentales in catholica doctrina
inveniuntur ds remuneratione laboris. Normae proximae ad
adiuncta iudicanda possunt ex observatione experientiarum
et consiliorum civilis societatis depromi, et praesertim socie
tatis Italicae, ex qua conducuntur et in qua, quoquo modo,
omnes fere vivunt laici qui Sedi Apostolicae serviunt.

928

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

Ad hunc sollicitudinis et iustitiae spiritum fovendum, vice


fungentes eorum qui intra Sedem Apostolicam laborant, pote
runt suum praestare officium operatorum Societates, sicut Con
sociatio Laicorum Vaticanorum Administrorum recenter orta,
quae intra Sedem Apostolicam indole propria praeditae sunt,
inceptum sunt doctrinae sociali Ecclesiae congruens, quae eas
iudicat aptum subsidium esse ad tutam reddendam iustitiam
socialem in necessitudinibus operatorem inter et conductorem.
Non est tamen secundum Ecclesiae socialem doctrinam eius
modi societates ad conflictationem praeter modum vergere aut
ad ordinum inter ipsos dimicationem; nec nota politica in
signes esse debent aut servire, aperte vel clam, causae alicuius
factionis aut aliorum entium proposita spectantium valde
diversae naturae.
Confidimus eiusmodi Consociationes, sicut ea est quam
supra memoravimus doctrinae socialis Ecclesiae principia
sequentes utile opus esse explicaturas in communitate labo
ris concorditer operante cum Sede Apostolica. Pro certo etiam
habemus easdem, in ineundis quaestionibus ad laborem per
tinentibus et in utiliter atque continuo disserendo cum Insti
tutis competentibus, ante oculos esse habituras quoquo modo
peculiarem Sedis Apostolicae naturam, sicut dictum est in
prima huius Epistulae parte.
Quod ad ea attinet, quae exposuimus, Eminentia Tua
opportuna instrumenta exsecutoria praeparabit ut, per accom
modatas normas et structuras, foveatur profectus communi
tatis laboris iuxta exposita principia.
5. In Litteris Encyclicis a verbis Laborem exercens
incipientibus monuimus dignitatem operatoris propriam expri
mendam esse per specialem necessitudinem cum labore ei
concredito. Ad hanc necessitudinem quae ipsa per se multis
modis fieri potest pro suscepti laboris genere pervenitur
subiective cum Operator, quamvis operam exerceat remuneratam , eam tamen exercet ut propriam . Cum hic aga
tur de labore in ambitu Sedis Apostolicae exanclato ideoque
fundamentali proprietate insignito, quae est supra memorata,

Acta Ioannis Pauli Pp. II

929

haec necessitudo ardentem illam participationem postulat


((sollicitudinis omnium Ecclesiarum, quae propria est Ca
thedrae Petri.
Qui itaque Sanctae Sedi serviunt persuasissimum habere
debent laborem suum exigere ecclesialem obligationem vivendi
ex spiritu verae fidei, ac partes iuridiciales et ad administra
tionem pertinentes necessitudinis cum Sede Apostolica, in luce
peculiari consistere.
Concilium Vaticanum II multa nos docuit de ratione, qua
omnes christiani, ecclesiastici, religiosi et laici, possunt et
debent hanc ecclesialem sollicitudinem ad se revocare.
Oportere igitur videtur ut, praesertim ab iis qui Sedi Apo
stolicae cooperantur, personalis exacuatur conscientia, impri
mis christianorum sedulitatis universalis simulque vocationis
propriae cuiusque, sive episcopi, sive sacerdotis, sive religiosi,
sive laici. Responsiones enim ad hodiernas difficultates in
laboris humani provincia quaerendae sunt in finibus iustitiae
socialis; sed sunt etiam quaerendae in interiore congruentia
cum labore, quem quisque debet perficere. Patere videtur
laborem qualiscumque is est sub potestate Sedis Aposto
licae explicatum, id modo omnino singulari postulare.
Praeter altiorem congruentiam interiorem, hic labor, ut sit
utilis et serenus, poscit mutuam observantiam, fraterna soda
litate nisam humana et christiana, ab omnibus et pro omni
bus qui in illum incumbunt. Tum solum iustitia potest se
aperire uti veram iustitiam, cum huic fraternae sodalitati
coniungitur (id est amori erga hominem in veritate praebito).
Quaerendum nobis est . cuius spiritus simus (cf. Lc 9, 55
Vulg.).
Hae quaestiones, quas postremo memoravimus, non pos
sunt aeque enuntiari verbis iuridicialibus et ad administratio
nem pertinentibus. Hoc tamen non eximit inquisitione et nisu
necessariis et quidem in Sedis Apostolicae ambitu ad
efficientem reddendum illum humani laboris spiritum, qui a
Domino nostro Iesu Christo proficiscitur.
Dum tibi, Venerabilis Frater, has cogitationes consideran
das propronimus, pro futuro studio quod eaedem postulant,

Acta Apostolicae Sedis

930

Commentarium Officiale

ut ad effectum adducantur, dona invocamus auxilii divini


copiosa, tibique ex pectore Nostram impertimus Benedictio
nem, quam libenter etiam concedimus iis omnibus, qui bene
meritam operam suam Sedi Apostolicae insumunt.
Ex Aedibus Vaticanis, die xx mensis Novembris,
MCMLXXXII.

IOANNES PAULUS P P . II

anno

931

Acta Ioannis Pauli Pp. II

INDEX

841

Introductio

NORMAE GENERALES
De Curiae Romanae notione (a. 1)

859

De Dicasteriorum structura (aa. 2-10)

. .

859

De agendi ratione (aa.11-21)

862

De Cardinalium adunationibus (aa. 22-25)

865

De coetu Cardinalium ad consulendum, rebus organicis


et oeconomicis Apostolicae Sedis (aa. 24-25)

. . . . .

De Rationibus cum Ecclesiis particularibus (aa. 26-27)

866
.

866

De visitationibus ad limina (aa. 28-32)

867

De indole pastorali actuositatis (aa. 33-35)

868

De Officio Centrali Laboris (a. 36)

869

De ordinibus (aa. 37-38)

869

II
SECRETARIA STATUS
(aa. 39-17)
Sectio prior

870

Sectio altera

872

III

CONGREGATIONES
Congregatio d e Doctrina Fidei (aa. 48-55)

. . . . . . . .

Congregatio pro Ecclesiis Orientalibus (aa. 56-61)

873
874

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

932

Congregatio de

Cultu

Divino

et

Disciplina

Officiale

Sacramentorum

(aa. 62-70)

876

Congregatio de Causis Sanctorum (aa. 71-74)

878

Congregatio pro Episcopis (aa. 75-84)

879

Pontificia Commissio pro America Latina (aa. 83-84)


Congregatio pro Gentium Evangelizatione (aa. 85-92)

881

. . . .

881

Congregatio pro Clericis (aa. 93-104)


Pontificia Commissio

de

Patrimonio

883
Artis

et

Historiae

conservando (aa. 99-104)

885

Congregatio pro Institutis Vitae Consecratae et Societatibus


Vitae Apostolicae (aa. 105-111)

886

Congregatio de Seminariis atque Studiorum Institutis (aa. 112116)

888

IV
TRIBUNALIA
Paenitentiaria Apostolica (aa. 117-120)

890

Supremum Tribunal Signaturae Apostolicae (aa. 121-125)

Tribunal Rotae Romanae (aa. 126-130)

891
892

V
PONTIFICIA CONSILIA
Pontificium Consilium pro Laicis (aa. 131-134)

. . .

894

Pontificium Consilium ad Unitatem Christianorum Fovendam


(aa. 135-138)

895

Pontificium Consilium pro Familia (aa 139-141)

896

Pontificium Consilium de Iustitia et Pace (aa. 142-144)

897

Pontificium Consilium Cor Unum (aa. 145-148)

898

Acta Ioannis Pauli Pp. II

933

Pontificium Consilium de Spirituali Migrantium atque Itine


rantium Cura (aa. 149-151)

. . . . . . . . . . . .

899

Pontificium Consilium de Apostolatu pro Valetudinis Admi


nistris (aa. 152-153)
Pontificium

Consilium

.
de

900
Legum

Textibus

(aa. 154-158)

Interpretandis

'

901

Pontificium Consilium pro Dialogo inter Religiones (aa. 159-162)

902

Pontificium Consilium pro Dialogo cum Non Credentibus (aa. 163165)

903

Pontificium Consilium de Cultura (aa. 166-168)

903

Pontificium Consilium de Communicationibus socialibus (aa. 169170)

904

VI
OFFICIA
Camera Apostolica (a. 171)

905

Administratio Patrimonii Sedis Apostolicae (aa. 172-175)

906

Praefectura Rerum Oeconomicarum Sanctae Sedis (aa. 176-179)

907

VII
CETERA CURIAE ROMANAE INSTITUTA
Praefectura Pontificalis Domus (aa. 180-181)

908

Officium de Liturgicis Celebrationibus Summi Pontificis (a. 182)

909

VIII
Advocati (aa. 183-185)

909

934

Acta Apostolicae

Sedis - Commentarium

Officiale

IX
Institutiones Sanctae Sedi adhaerentes (aa. 186-193)

. . . .

910

ADNEXUM I
De pastorali momento Visitationis ad limina Apostolorum ,
de qua in articulis a 28 ad 32

913

ADNEXUM II
De Apostolicae Sedis adiutoribus uti laboris Communitate, de
qua in articulis a 33 ad 36

918

An. et vol. LXXX

N. 8

25 Iulii 1988

ACTA APOSTOLICAE SEDIS


COMMENTARIUM
Directio:

Palazzo Apostolico - Citt dei Vaticano

OFFICIALE
Administratio:

Libreria Editrice Vaticana

ACTA IOANNIS PAULI PP. II


EPISTULA APOSTOLICA
Ob expletum Millennium a Baptismo Regionis Rus' Kioviensis.

I
docete omnes gentes,
haptizantes eos in nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti
(cfr. Me 16, 1 5 ; Mt 28, 29).
Ecclesia catholica, e sepulchro sanctorum Apostolorum
Petri et Pauli Romae, Deo Uni et Trino grati animi sensus cupit
significare, quod haec Salvatoris verba ad ripas Borysthensis
fluminis ante mille annos sunt impleta, ac quidem Kioviae,
in urbe praecipua regionis Rus', cuius incolae vestigia secuti
Olgae principis dominae et Vladimiri viri principis per sa
cramentum Baptismi in Christum sunt inserti .
Exemplo ducti Pii XII, Decessoris Nostri rec. mem., qui
nongentesimam quinquagesimam anniversariam memoriam
Baptismi regionis Rus' sollemniter celebravit, hisce Litteris
laudis praeconium tribuere et gratias agere cupimus ineffabili
Deo, Patri, Filio et Spiritui Sancto, quod ad fidem et gratiam
filios ac filias multorum populorum ac nationum vocavit, qui
hereditatem christianam Baptismi Kioviae collati susceperunt.
Qui quidem imprimis ad Nationes Russicam, Ucrainam, Bie1.

EUNTES

IN

MUNDUM

UNIVERSUM,

Cfr. Epistula ad Cardinalem Eugenium Tisserant, Sacrae Congregationis


Ecclesia Orientali Secretarium (12 m. Maii 1939): AAS 31 (1939), pp. 258-259.
1

61 - A . A . S .

pro

936

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

lorussicam in regionibus orientalibus Continentis Europaeae


pertinent. Simul vero, per Ecclesiae ministerium, quae in
Baptismo Kioviae dato initium sumpsit, ea hereditas Urales
montes est supergressa et ad multos populos Asiae septentrio
nalis, usque ad litora Oceani Pacifici et etiam ulterius perve
nit. Pevera in fines orbis terrae verba eorum exierunt
(cfr. Rom 10, 18).
Gratias igitur referentes Spiritui, qui die Pentecostes de
scendit, de tanta amplitudine hereditatis christianae, quae
anno Domini DCCCCLXXXVIII initium cepit, ante omnia mentem
in mysterium salvificum ipsius Baptismi intendere volumus.
Hoc quemadmodum Christus Dominus docet est sacra
mentum regenerationis ex aqua et Spiritu (Io 3, 5), quo
homo, Dei filius adoptivus factus, in regnum aeternum indu
citur. Sanctus Paulus de baptismo loquitur in mortem
Redemptoris ut cum Eo suscitemur ad novitatem vitae in
Deo (cfr. Rom 6, 4). Sic igitur gentes Slavicae orientales, quae
magnam dicionem principis regionis Rus' Kioviensis incolebant usque ad Novogardiam (Novgorod), in sancti Baptismi
aquam se immergentes, sese concrediderunt ubi iis venit ple
nitudo temporis (Gal 4, 4) consilio salvifico Dei. Perlatus
ergo est ad eos nuntius magnalium Dei atque, ut olim Hie
rosolymis, etiam iis Pentecostes illuxit (cfr. Act 2, 37-39). In
Baptismi aquam demersi, ablutionem regenerationis per
ceperunt.
Quam significans est, in ritu Byzantino, vetus precatio ad
aquam baptismi benedicendam, quae secundum theologiam
orientalem eadem esse putari consuevit ac Iordanis fluminis
aqua, in quam Redemptor hominis est ingressus ut Baptismum
paenitentiae acciperet, sicut peragebant Iudaeae incolae et
Hierosolymitae universi (cfr. Me 1, 5): Da e i . . . Iordanis be
nedictionem, fac illam incorruptionis fontem, sanctitatis mu
nus, peccatorum solutionem (...) Tu, omnium Domine, aquam
redemptionis renuncia illam, sanctificationis aquam, carnis
et spiritus expiationem, vinculorum relaxationem, delictorum
remissionem, animarum illuminationem, regenerationis lava
crum, spiritus renovationem, adoptionis gratiam, incorrup
tionis indumentum, vitae fontem... Appare, Domine, etiam
in hac et baptizandum in ea transmuta, ut veterem hominem ...

937

Acta Ioannis Pauli Pp. II

deponat, et novum, qui secundum imaginem creantis eum


renovatur, induat: ut similitudini mortis eius per baptismum
complantatus, resurrectionis particeps fiat: et dono Spiritus
Sancti tui custodito ..., bravium supernae vocationis accipiat,
et primogenitis descriptis in caelis annumeretur .
Qui procul fuerant, iam illo ambitu vitae per Baptismum
continebantur, in quo Sanctissima Trinitas Pater, Filius et
Spiritus Sanctus se dat homini et cor novum in eo creat, a
peccato mundatum et capax obtemperandi, filii in modum,
aeterno amoris consilio. Populi illi et singuli eorum homines,
simul in ambitum magnae familiae Ecclesiae sunt introgressi,
in qua partes agere possunt in Eucharistia celebranda, verbum
Dei audire eique testimonium perhibere, amore fraterno co
niuncti vivere et inter se bona spiritualia communicare. Id
symbolice significabatur veteribus ritibus sancti Baptismi,
cum modo baptizati, vestibus albis induti, e baptisterio pro
cessionem efficientes, ad coetum fidelium se conferebant, qui in
ecclesia cathedrali erant congregati. Eiusmodi, processio erat
simul introitus liturgicus et symbolum Corporis Christi.
2

2.
Hac mente ducti et hoc animi sensu moti participare
cupimus celebrationes et gaudium ob millennium transactum
a Baptismo regionis Pus' Kioviensis. Hunc eventum memora
mus secundum cogitandi rationem, quae propria est Ecclesiae
Christi, id est in spiritu fidei. Qui quidem eventus summi fuit
momenti. Verba Domini in Ieremia : In caritate perpetua dilexi
te; ideo attraxi te in misericordia (31, 3), omnino impleta
sunt quod attinet ad illas novas gentes eorumque terras. Regio
Rus' Kioviensis in peculiarem compagem salutis introivit et
ipsa facta est compages eiusmodi. Baptismus ei collatus origo
fuit novae uberisque sanctitatis. Evasit momentum significans
missionalis officii Ecclesiae, nova magnique ponderis veluti
Preces benedictionis aquae baptismalis, cuius vetustissima testificatio invenitur
in cod. Vat. Barberino Graeco 336, p. 201. Cfr. etiam in Trebnik (editio synodalis,
Moscuae 1906, pars II, f. 209 -220, cfr. f. 216) sollemnis benedictio aquae Baptismi die
Epiphaniae.
Cfr. Tipico della Grande Chiesa, ed. J. Mateos in Orientalia Christiana Analecta
116, Roma 1963, pp. 86-88. Haud minor fuit splendor Baptismi ritus Romae, sicut
ostendunt Ordines Romani Aetatis Mediae Superioris.
2

938

Acta Apostolicae

Sedis - Commentarium

Officiale

statio in Christianismi progressione: universa Ecclesia catho


lica hunc eventum respicit atque spiritualiter laetitiam heredum illius Baptismi participat.
Gratias agimus Deo misericordi, Deo uni in Sanctissima
Trinitate, Deo vivo, Deo patrum nostrorum; gratias agimus
Deo, Patri Iesu Christi et Christo ipsi, qui in Sacramento Bap
tismi Spiritum Sanctum donat spiritui humano. Gratias agimus
Deo de consilio Eius salvifico, amoris pleno, gratiam Ei habe
mus pro oboedientia, quam Ei populi, Nationes terrarum et
Continentium exhibuerunt. Liquet obtemperationem illam cer
tis quibusdam condicionibus historicis, geographicis, humanis
fuisse subiectam. Studiosorum est omnes rationes politicas,
sociales, culturales, oeconomicas perscrutari altiusque perspi
cere, quae per acceptionem fidei christianae sunt effectae.
Verum est: novimus et confirmamus fructus provenire in
omnibus campis exsistentiae humanae, cum Christus per fidem
excipitur et experientia fit praesentiae suae in communitate
et in vita unius cuiusque. Etenim nexus, quo quis cum Christo
coniungitur, non est vitae appendix quaedam neque ornatus
supervacue adiectus, sed eius certa atque definita veritas.
Summa cum veneratione inclinamur, post mille annos exac
tos, hoc intuentes mysterium, eiusque altitudinem ac vim me
ditamur, imprimis in iis qui Baptismi regionis Rus' prin
cipes receptores fuerunt, ac deinde in singulis et omnibus,
qui eorum vestigia sunt secuti, per Baptismum- potentiam
sanctificantem Paracliti accipientes.
II
3.
Ubi venit plenitudo temporis, misit Deus Filium suum,
factum ex muliere (Gal 4, 4).
Plenitudo temporis a Deo manat, sed homines eam prae
parant eaque venit pro hominibus et per homines. Hoc dicen
dum est de plenitudine temporis in universali dispensatione
salutis, quae eadem condicionibus humanis subicitur et pro
priam habet concretam historiam. Verumtamen idem affir
mandum est de temporis momento, quo singuli populi ad por
tum fidei salvificae appulerunt : de plenitudine dicimus
temporis . Etiam millennium expletum a Baptismo et con-

939

Acta Ioannis Pauli Pp. II

versione regionis Rus' suam habet historiam. Cursus inductio


nis Christianismi in singulos populos et Nationes res est im
plicata, et multum postulat temporis. In regione Rus' inductio
illa praeparata est inceptis, quae ab Ecclesia Constantinopoli
tana saeculo ix sunt inita. Saeculo deinde x volvente, fides
christiana in regionem illam opera missionariorum coepit pe
netrare, qui non solum ex urbe Byzantio advenerant sed etiam
e terris occidentalium Slavorum finitimorum qui liturgiam
lingua Slavica celebrabant secundum ritum a Sanctis Cyrillo
et Methodio institutum necnon e terris occidentis Latini.
Quemadmodum antiqua chronica Nestoris, quae appellantur
Povest' Vremennykh Let , affirmant, anno DCCCCXLIV eccle
sia christiana, Eliae prophetae dedicata, Kioviae fuit. Hoc in
ambitu, iam praeparato, princeps domina Olga libere ac pu
blice circiter annum DCCCCLV baptismum suscepit, semperque
postmodum promissionibus baptismalibus se praebuit fidelem.
Eam, cum Constantinopolim anno DCCCCLVII viseret, Proiectus
patriarcha modo quodam prophetico salutavit : Benedicta es
tu inter mulieres Russas, quia lucem amasti ac tenebras depu
listi. Ideo te benedicent filii Russi usque ad ultimam genera
tionem . Verum ei datum non est gaudium ut filium nomine
Svjatoslav christianum videret. Hereditas vero eius spiritualis
a Vladimiro nepote est resumpta, qui auctor fuit collationis
Baptismi anno DCCCCLXXXVIII ; qui fidem christianam accepit et
conversionem populi regionis Rus', eamque firmam et permansuram promovit. Vladimirus, et ad fidem nove conversi,
pulchritudinem liturgiarum vitaeque religiosae Ecclesiae Con
stantinopolitanae persentiebant. Quapropter nova Ecclesia
regionis Rus' ex urbe Constantinopoli prompsit totum veluti pa
trimonium Orientis christiani omnesque thesauros eius pro
prios in re theologica, liturgica, spirituali, in vita ecclesiali
et arte.
4

Cfr. Epistula Encyclica qua patriarcha Photius, anno 867, nuntiat gentem Rhos
nuncupatam Episcopum accepisse: ep. I, 13: PO 102, 736-737; cfr. etiam Les regestes
des actes du patriarcat de Constantinople I. H (Les regestes de 715 1043), V. Grumel,
Paris 1936, n. 481, pp. 88-89.
Povest' Vremennykh Let, ed. D. C. Likhacev, Moscuae-Leninopoli 1950, pp. 235 s.
PHILARES GUMILEVSKYI, Vitae Sanctorum, t. Iulii, Petroburgi 1900, p. 106 (Lingua
Russica).
Cfr. ad hoc narrationem in Povest' Vremennykh Let, quam supra memoravimus.
4

940

Acta Apostolicae

Sedis - Commentarium

Officiale

Indoles tamen Byzantina huiusce hereditatis ab initio in


novam formam rationemque est traducta: lingua cultusque
humanus Slavorum facta sunt novus ambitus eorum quae
usque adhuc modo Byzantino erant expressa in ipsa urbe prin
cipe Imperii Orientis et in omnibus partibus, per saecula cum
illa coniunctis. Ita verbum Dei et gratia cum illo conexa ad
Slavos orientales ratione iis propiore pervenerunt, quod atti
net ad cultum humanum et rem geographicam. Slavi illi, ver
bum accipientes omni cum oboeditione fidei, id eodem tem
pore exprimere voluerunt cogitandi rationibus sibi propriis
proprioque sermone. Sic peculiaris illa Slavica culturae in
ductio quoad Evangelium et Christianismum est effecta, quae
cum praeclaro opere Sanctorum Cyrilli et Methodii conectitur,
qui ex urbe Constantinopoli Christianismum, Slavis accommo
datum, Magnae Moraviae et, per discipulos suos, populis Paeninsulae Balcanicae attulerunt.
Sic igitur Sanctus Vladimirus et incolae regionis Rus' Kioviensis Baptismum ab urbe Constantinopoli, maxima sede
Orientis christiani, acceperunt et, per eam, novella Ecclesia
penetravit in ambitum ditissimi illius veluti patrimonii By
zantini, eius hereditatis fidei, vitae ecclesialis, animorum cul
turae. Eiusmodi patrimonium statim patuit amplae multitu
dini Slavorum orientalium atque facilius in proprium eorum
usum potuit converti, quia ab initio eius transmissio opera
amborum Sanctorum Fratrum Thessalonicensium provehebatur. Sacra Scriptura ac libri liturgici e sedibus culturalibus
religiosis Slavorum advenerunt, qui linguam liturgicam ab illis
inductam acceperant.
Vladimirus, pro prudentia sua et perspicientia, sollicitu
dine de Ecclesiae populique bono motus, in liturgiam, loco lin
guae Graecae, linguam palaeoslavicam induxit quam efficax
instrumentum effecit ad veritates divinas iis tradendas, qui
eo utebantur sermone . Quemadmodum in Epistula Encyclica
Slavorum apostoli scripsimus, Sancti Cyrillus et Methodius,
quamvis conscii essent maioris praestantiae quoad cultum
humanum ac theologiam hereditatis Graecae-Byzantinae,
8

Ep. Enc. Slavorum Apostoli, 12: AAS 77 (1985), p. 793.


' Cfr. ibid., nn. 11-13: AAS 77 (1985), pp. 791-796.
8

Acta Ioannis Pauli Pp. II

941

quam secum portaverant, ausi sunt tamen, in bonum gen


tium Siavicarum, alia uti lingua atque etiam alia ingeniorum
cultura ad fidem annuntiandam.
Hoc sane modo lingua palaeoslavica in Baptismo regionis
Rus' effecta est instrumentum magni momenti, imprimis ad
evangelizationem pertinens, ac deinde ad ipsam singularem
progressionem futuri illius veluti patrimonii culturalis earum
gentium; quae progressio in multis partibus thesaurus vitae
cultusque humani totius hominum generis evasit.
Oportet enim firmiter asserere, si fidem habere volumus
veritati historicae, secundum mentem amborum Sanctorum
Fratrum Thessalonicensium una cum lingua Slavica in regio
nem Rus' invectum esse morem Ecclesiae Byzantinae, quae
tum temporis adhuc plena communione cum Ecclesia Romana
coniungebatur. Quae traditio postmodum modo singulari et
fortasse non iterabili processit, utpote innixa in cultu humano
domestico atque etiam adiuta necessitudinibus cum finitimis
populis occidentis.
4.
Plenitudo temporis igitur, quod ad Baptismum attinet
populi regionis Rus', venit sub finem primi millennii, cum
Ecclesia erat indivisa. Deo gratias simul agere debemus de
hoc eventu, qui aetate nostra auspicium est atque spes. Deus
voluit ut mater Ecclesia, visibiliter in unitate composita, in
sinum suum, iam Nationibus ac populis refertum, atque tem
pore missionalis propagationis sive in oriente sive in occi
dente, reciperet hanc novam filiam suam, ad ripas fluminis
Borystenis ortam. Erat tum Ecclesia orientis et Ecclesia occi
dentis, quarum utraque secundum traditiones proprias theo
logicas, disciplinares, liturgicas erat progressa, conspicuas qui
dem exhibens discrepantias, sed exstabat plena communio inter
orientem et occidentem, Romam inter et Constantinopolim,
inter quas mutuae intercedebant rationes. Fuit Ecclesia indi
visa orientis et occidentis, quae Ecclesiam Kioviensem recepit
atque adiuvit. Princeps domina Olga iam ab Ottone I impera
tore petierat et acceperat anno DCCCCXCI episcopum, qui
ostenderet eis viam veritatis , id est Adalbertum Trevirensem,
monachum, qui reapse Kioviam se contulit, ubi vero paganitas

942

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

perdurans impedivit ne missionem suam exsequentur. Vladi


mirus vir princeps, quippe qui animadverteret hanc unitatem
Ecclesiae et Europae exsistere, necessitudinem iungebat non
solum cum Constantinopoli, sed etiam cum occidente et Roma,
cuius episcopus communioni totius Ecclesiae praesidebat.
Secundum Chronica Mkonis legationes susceptae sunt inter
Vladimirum et Summos Pontifices Ioannem XV (qui illi dono
misisse fertur quasdam reliquias Sancti Clementis Papae, aperte
se referens ad missionem Sanctorum Cyrilli et Methodii, qui
reliquias illas Chersone Romam portaverant) et Silvestrum
PP. II. Bruno Querfurtensis, ab ipso Silvestro II missus ad
praedicandum, titulo sibi tributo archiepiscopi gentium, circiter
annum MVII Vladimirum visit, qui rex Russorum appella
batur. Postea etiam Sanctus Gregorius PP. V I I principibus
Kioviensibus nomen regium adiecit epistula die xvn mensis
Aprilis anno MLXxv missa Demetrio (Isjaslaw), regi Ruscorum et reginae uxori eius , qui filium Jaropolk piae peregri
nationis causa iusserant se conferre ad limina Apostolorum
atque consecuti sunt ut regnum ipsorum sub protectionem
Sancti Petri reciperetur. Dignum sane est commemorare Ro
manum Pontificem agnovisse suis legibus vivendi potestatem,
quam principis Vladimiri dicio est adepta; qui propter Bapti
smum anno DCCCCLXXXVIII susceptum, etiam quod ad publicam
rem pertinet Civitatem suam solidavit, eius progressionem
provehendo et faciendo ut populi intra fines illius temporis
incolentes atque etiam intra futuros in unum corpus coale
scerent. Propter hoc opus propheticum, unde in Ecclesiam est
ingressus atque dicionem suam, ut principis, in numerum na
tionum christianarum ascribendam curavit, nomen meruit
Sancti et Patri Nationum, quae posteriore aetate ex illa prin
cipis dicione originem duxerunt.
10

11

12

13

Hoc referunt quidam fontes Germanici:


ita Lamperti Monaci Hersfeldensis
opera, ed. O. Holder-Egger 1894, p. 38.
Cfr. NiJconowskaja Letopis ad 6494, in Polnoe sebranie russkich letopisej , IX
St. Petersburg 1862, p. 57.
Cfr. Petri Damiani Vita beati Romualdi, c. X X V I I : PL 144, 978 (editio critica
I. Tabacco in Fonti per la storia d'Italia , 94, Roma 1957, p. 58).
Cfr. Gregorii VII registrum, II, 74, ed. E. Caspar, in Epistulae selectae in usum
scholarum ex Monumentis Germaniae Historicis separatim editae, t. I I , editio altera
1955, pp. 236-237.
10

11

12

13

Acta Ioannis Pauli Pp. II

943

Kiovia ergo, propter Baptismum facta est veluti compitum


praecipuum, ubi variae cultus humani formae inter se occur
r e b a t , facta est terra, unde religio etiam in occidentem se
insinuabat, quemadmodum cultus quibusdam Sanctis Caelitibus in Ecclesia Latina adhibitus testatur, atque temporum
cursu sedes magni momenti vitae ecclesialis et propagationis
missionalis in campum amplissimum vim proferens suam : ad
occidentem versus usque ad montes Carpates, a ripa meridiana
fluminis Borysthenis usque ad Novogardiam et a litoribus
septentrionalibus fluvii Volgae ut iam diximus usque
ad oras Oceani Pacifici atque ulterius. Ut paucis dicamus, ope
novae sedis vitae ecclesialis, quae Kiovia inde a tempore, quo
Baptismum suscepit, est facta, Evangelium et gratia fidei ad
eas gentes et regiones pervenerunt, quae hodie cum patriar
chatu Moscuensi coniunguntur, ad Ecclesiam orthodoxam quod
attinet, et cum Ecclesia catholica Ucraina, cuius plena com
munio cum sede Romana in urbe Brest fuit renovata.

III
5.
Itaque Baptismus regionis Rus' Kioviensis initium fuit
diuturni cursus historici, quo imago singularis ByzantinaSlavica Christianismi effingebatur et progrediebatur, in vita
sive Ecclesiae sive societatis et Nationum, quae in ea, per
labentia saecula atque etiam nostra aetate, fundamentum ha
bent propriae identitatis spiritualis.
Per subsequentium rerum cursum, cum procellosis even
tibus identitas illa continenter vehementerque afficiebatur,
ipsum Baptisma et cultus humanus christianus qui ex Ec
clesia universali haustus erat et nativa ubertate spirituali alebatur et progrediebatur vires sunt effectae, quibus evenit
ut vita eius esset superstes.
Vladimirus Baptismum recepit, se ipsum, una cum populo
suo, potentiae Christi salvificae aperiens, congruenter verbis
Actuum Apostolorum : non est in alio salus, nec enim aliud
nomen est sub caelo datum hominibus, in quo oportet nos sal
vos fieri (4, 12). Hoc recipiens nomen, quod est supra omne
n o m e n , et missionarios Ecclesiae commonens ut hoc nomen

944

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

cordibus Slavorum regionis Rus' Kioviensis insinuarent, ut


omnis lingua confiteretur Dominum Iesum Christum, in glo
riam Dei Patris (cfr. Phil 9, 11), id ipsum ille habuit etiam
elementum quoddam maximi momenti ad progressionem hu
manam et civilem efficiendam, quae tantum obtinet pondus ad
vitam et profectum cuiusque Nationis et cuiusque Civitatis.
Quapropter ad opus aviae Sanctae Olgae consilium se revo
cavit, quod stabile reddidit atque mansurum.
Baptismus Vladimiri Magni et, subsequenti tempore, re
gionis eidem subiectae, magnam vim habuit ad totam progres
sionem spiritualem eius partis Europae et Ecclesiae, perinde
ac ad totum cultum humanum et civilem Byzantinum-S avicum.
Susceptio Evangelii non fuit solum inductio novi et pretiosi
elementi in compagem certae illius animorum culturae; fuit
potius immissio seminis, quod esset germinaturum ac processurum in terra, in quam iactum erat, eamque transformaturum,
pro sua ipsius progressione; quod quidem semen, capax effec
tum est ut novos ederet fructus. Haec est dynamica virtus
Regni caelorum : id enim simile est... grano sinapis, quod
accipiens homo seminavit in agro suo. Quod minimum quidem
est omnibus seminibus; cum autem creverit, maius est holeribus et fit arbor, ita ut volucres caeli veniant et habitent in
ramis eius (Mt 13, 31-32).
Hoc modo illud patrimonium spirituale Ecclesiae Byzantinae, quod in regionem Rus' Kioviensem opera linguae Slavicae, factae linguae liturgicae, est invectum, paulatim incre
mentis est auctum intra fines patrimonii culturalis illorum
locorum, et necessitudinibus cum regionibus christianis fini
timis, atque gradatim ad necessitates et mentis habitum popu
lorum in magna illa principis dicione habitantium est accom
modatum.
6.
Usus linguae Slavicae ut instrumenti evangelizationis ad
nuntium Christi transmittendum et ad mutuam fovendam
comprehensionem, egregiam vim habuit ad eius ipsius propagationem et progressionem. Ea inde incitabatur ut intrinsecus
transformaretur et gradatim excoleretur, ita ut lingua fieret
litteraria, quam dicunt, ideoque unum e praecipuis elementis,

Acta Ioannis Pauli Pp. II

945

quae de cultu humano alicuius Nationis modo decretorio sta


tuuntur, itemque de eius identitate eiusque vigore spirituali.
In regione Eus' hic cursus ut cum maxime fuit diuturnus
atque uberem copiam fructuum attulit. Hoc sane modo Chri
stianismus occurrit hominibus affectantibus veritatem, sapien
tiam et progressionem, in propria autonomia innixam, qua
tenus suberat inspiratio evangelica et dynamica vis revela
tionis.
Propter hereditatem Cyrillianam-Methodianam ibi oriens
et occidens inter se sunt congressi, ibi bona animi hereditate
accepta cum novis se coniunxerunt. Elementa hereditatis chri
stianae in vitam et cultum humanum illarum Nationum penetraverunt. Inde manavit vis creatrix litterarum, philosophiae,
theologiae, artis, et forma effecta est omnino singularis cultus
humani Europaei, quin immo cultus humani, qui simpliciter
dicitur. Etiam nunc ratio universalis quaestionum attinentium
ad singulos homines et societatem, quae litteris et arte harum
Nationum continentur, in mundo admirationem habet constan
tem. Ea e christiano iudicio de vita oritur et crescit, in hoc ipso
certum quiddam habet quo referatur, quod pertinet ad modum
cogitandi et loquendi de homine, de eius quaestionibus, de eius
sorte.
Ad hoc commune patrimonium, ad hoc commune bonum,
Slavi orientales saeculorum cursu operam propriam et singularem contulerunt, praesertim quoad vitam spiritualem et de
votionem ipsorum propriam. Hanc operam collatam Ecclesia
Romana eadem reverentia et amore prosequitur, quibus in
locuples fertur patrimonium orientis christiani. Slavi orien
tales elaboraverunt historiam, spiritualitatem, traditiones li
turgicas ususque disciplinares sibi propria, congruenter tradi
tioni Ecclesiarum orientis, necnon aliquas formas theologice
meditandi de veritate revelata, quae, licet ab illis, quae in
occidente vigent, discrepent, tamen simul eas complent.
7.
Hoc ipsum a Concilio Vaticano II attente est conside
ratum. Etenim, missis aliis rebus, Decretum de Oecumenismo
hoc affirmat : Praetermittendum pariter non est Ecclesias
orientis ab origine habere thesaurum, ex quo plura in rebus

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

946

Officiale

liturgicis, in traditione spirituali et in ordine iuridico Ecclesia


occidentis deprompsit . Atque ad recogitandum incitant, Sti
muli instar, etiam ea quae in Decreto Concilii asseruntur de
ubertate liturgiae et traditione spirituali Ecclesiae orientis:
(( Omnibus quoque notum est quanto cum amore Christiani
orientales liturgica Sacra peragant, praesertim celebrationem
eucharisticam, fontem vitae Ecclesiae et pignus futurae glo
riae, qua fideles cum episcopo uniti accessum ad Deum Patrem
habentes per Filium Verbum incarnatum passum et glorificatum, in effusione Sancti Spiritus, communionem cum Sanctis
sima Trinitate consequuntur "divinae consortes naturae" (2 Pt
1, 4) effecti. Proinde per celebrationem Eucharistiae Domini in
his singulis Ecclesiis, Ecclesia Dei aedificatur et crescit et per
concelebrationem communio earum manifestatur .
Praeterea, ad traditiones theologicas Christianorum orien
tis quod attinet, haec affirmatur : agnoscendum est eas eximio
quodam modo in Sacris Scripturis radicatas esse, vita liturgica
foveri et exprimi, viva apostolica traditione scriptisque Orien
talium Patrum ac spiritualium auctorum nutriri, ad rectam
vitae institutionem, immo ad christianam veritatem plane
contemplandam tendere .
Spiritualitas Slavorum orientalium, quae peculiare est testi
monium fecundae occursionis inter spiritum humanum et
mysteria christiana, non desinit salutarem vim habere ad con
scientiam Ecclesiae universae. Speciali mentione digna est
peculiaris indoles eorum devotionis, qua in Passionem Christi
feruntur, affectio animorum, qua mysterium doloris, cum effi
cientia rdemptrice Crucis coniuncti, prosequuntur. Ut haec
spiritualitas vigesceret, fortasse aliquid effecit memoria mortis
innocentis filiorum Vladimiri, Boris et Gleb, qui a fratre Svatopolk sunt interfecit.
Haec vero spiritualitas plenissime exprimitur laude quae
suavissimo (sladcajsi) Domino nostro Iesu Christo adhi
betur in mysterio doloris et kenosis , quibus se subiecit in in
carnatione et morte Cruci affixus (cfr. Phil 2, 5-8). Simul vero
14

15

16

17

14

15

14

17

Decretum Unitatis Redintegratio de Oecumenismo, 14.


Ibid., 15.
Ibid., 17.
Cfr. Acta Sanctorum, Septembris 2, Venetiis 1756, pp. 633-644.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

947

ea in liturgia illuminatur luce Christi resuscitati, quam splen


dor Transfigurationis in monte Thabor aliquomodo anticipavit, quaeque plene manifestata est gloria diei resurrectionis
(voskresie-nie), mundo vero revelata a Spiritu Sancto, qui
super Apostolos descendit, forma indutus linguarum tamquam
ignis die Pentecostes. Haec experientia iis incessanter quasi
portio tribuitur, qui Baptismum suscipiunt. Quomodo non
memoremus, in hac rerum hominumque complexione, chri
stianos, qui in illis regionibus vitam degerunt et agunt, quique
in morte et resurrectione Christi, toties, horum mille anno
rum cursu, vim invenerunt et fulcimentum ut testimonium
fidelitatis erga Evangelium perhiberent non solum cottidiana
vitae cohaerentia sed etiam cruciatibus magnanimiter suscep
tis, nec raro supremo mortis discrimine? Quae quidem ratio
<( kenosis Christi, secundum mentem Ecclesiae Kioviensis,
altius descendit in corda Slavorum orientalium, atque pro iis
evasit fons magni vigoris in multiplicibus acerbitatibus, quae
in eorum itinere occurrerunt.
8.
In opere solidandae Ecclesiae et cultus humani induc
tionis , ad Christianismum quod attinet, inter Slavos orien
tales perinde ac in universa Ecclesia orientis inaestimabile
fuit momentum ac vis vitae monasticae. Kiovia satis mature
inclaruit celebri illo Pecerskaja Lavra (monasterio cryptarum) condita a sanctis Antonio (t 1073) ac Theodosio (t 1074).
Non fortuito igitur evenit ut monachus, maxime ille qui
starec (gradis natu) appellabatur, haberetur ductor spi
ritualis sive a magni nominis scriptoribus Russis, sive a
simplicibus ruricolis. Monasteria sedes evaserunt vitae litur
gicae, spiritualis, socialis atque etiam oeconomicae. Principes,
summam potestatem obtinentes, ad monachos se convertebant
ut ad consiliarios, iudices, rei diplomaticae peritos et magistros.
Verba cultus et culturae ex eadem promanant radice.
Etiam inter Slavos Orientis cultus christianus effecit ut inge
niorum cultura in omnibus suis rationibus et formis extraor
dinario modo progrederetur.
Ars quidem religiosa altissima spiritualitate permeatur et
sublimi quadam inspiratione mystica. Quis in orbe terrarum
hodie non novit celebratas et veneratas leonas Ecclesiarum

948

Acta Apostolicae Sedis

- Commentarium

Officiale

orientalium, splendidas illas ecclesias cathedrales Sanctae


Sophiae Kioviae et Novogardiae, quae a saeculo xi repetuntur,
ecclesias et monasteria tam singularis notae in regione illius
terrae? Litterae Kiovienses maximam partem sunt religiosae.
Novi hymni et cantica ecclesialia a formis nativis traditionis
musicae quodammodo manant. Nec praetereundum est pri
mas scholas in regione Rus' saeculo ipso xi esse exortas. Haec
omnia, licet tam breviter memorata, efficiunt testimonium in
delebile rerum religiosarum et culturalium singulariter florentium, quae a Baptismo regionis Rus' Kioviensis ortum du
xerunt.
Quam apte igitur Concilium Vaticanum II animadvertit:
Ecclesia ... nihil bono temporali cuiusvis populi subtrahit,
sed e contra facultates, copias moresque populorum, quantum
bona sunt, fovet et assumit, assumendo vero purificat, roborat
et elevat .
18

IV
9.
Baptismus regionis Rus' collatus est, ut iam asseruimus,
tempore, quo iam duae formae Christianismi exstiterant: altera
orientalis coniuncta cum Byzantio, altera occidentaHs coniunc
ta cum Roma, dum Ecclesia pergebat esse una et indivisa.
Haec quidem consideratio nos, millennium Baptismi a populis
Slavicis orientalibus Kioviae suscepti celebrantes, non potest
non etiam vehementiore desiderio accendere ut plena commu
nio in Christo harum Ecclesiarum sororum perficiatur atque
novae vestigationes suscipiantur novaque incepta ineantur
ut et unitas foveatur. Haec enim anniversaria memoria non
solum est recordatio quaedam historica atque occasio elucu
brationes scientificas componendi, et faciendi aestimationes,
sed est etiam, ac quidem potissimum, incitatio ad converten
dam affectionem nostram pastoralem a temporibus praeteritis
ad aetatem futuram; ad augendum desiderium nostrum uni
tatis et ad ingeminandas orationes nostras.
Ita est: utraque Ecclesia, Catholica et Orthodoxa, quae
nunc magis quam antea sibi statuerunt iterum invenire com
munionem circum mensam eucharisticam non obstantibus
18

Constitutio dogmatica Lumen Gentium de Ecclesia, 13.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

949

difficultatibus, quae, e falsis opinionibus ortae, per saecula


eas tenuerunt peculiari cum animorum attentione et spe,
hoc volvente millennio, omnes filios et filias spirituales Sancti
Vladimiri in tuen tur.
Altera ex parte paulatim rediens consensio inter Romam et
Constantinopolim, necnon inter Ecclesias, quae cum hisce se
dibus plena communione coniunguntur, et quomodo mentem
non subeunt multiplices congressiones utriusque partis, in qui
bus ubertas consiliorum praebetur cum copiosa permutatione
donorum spiritualium cuiusque, quae traditiones tam diversae
et fecundae aluerunt? tandem vim habebit praestabilem,
praesertim his diebus, ad heredes orthodoxos et catholicos Bap
tismi Kioviensis. Fortasse memoria illius eventus, unde vita
nova eorum in Spiritu Sancto originem sumpsit, conferet ad
festinandum, Deo opitulante, tempus plenae illorum reconci
liationis, tempus osculi pacis , vicissim dandi quasi fructus
decisionis maturae, quae orta est in libertate et bona voluntate
e spiritu primigenio, quo Ecclesia indivisa ducebatur, quae
ingenio christiano Sanctorum Cyrilli et Methodii erat insignis.
Quantam utilitatem totus Populus Dei perciperet, si heredes
orthodoxi Baptismi Kioviensis, renovata conscientia commu
nionis, quae fuit initio, permoti, eius veluti provocationem
accipere scirent atque christianis temporis nostri nuntium oecu
menicum, inde manantem, eloqui, eos excitantes ad maturandos gradus ad metam plenae unitatis, quam Christus voluit!
Id, praeterea, egregiam vim haberet etiam ad illum cursum
animorum iungendorum in re civili, quod magna spe illos re
plet, qui per orbem terrarum pacifico convictui dant operam.
10.
Ratio universalis et peculiaris sunt duo veluti fontes
pariter essentiales in vita Ecclesiae: communio et differen
tia, traditio ac tempora nova, veteres terrae christianae et
populi novi, qui ad fidem veniunt. Ecclesia una esse valuit
simulque dissimilis. Unitatem probans ut primum princi
pium (cfr. Io 17, 21 s), illa fuit pluriformis in singulis partibus
orbis terrarum. Quod quidem peculiari modo ad Ecclesiam
occidentalem et ad Ecclesiam orientalem refertur, antequam
paulatim in se seiungerentur. Ad hoc tempus quod attinet,
Concilium Vaticanum II haec affirmat : Ecclesiae Orientis et

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

950

Officiale

Occidentis per non pauca saecula suam propriam vitam, fra


terna tamen communione fidei et vitae sacramentalis coniunc
tae, secutae sunt, Sede Romana moderante communi consensu,
si dissensiones circa fidem vel disciplinam inter eas orirentur .
Verum etiam cum plena communio esset infracta, utraque Ec
clesia integrum depositum fidei apostolicae fundamentali ratione
servavit. Universalitas et pluriformitas non desierunt, quamvis
essent contentiones, dona inaestimabilia sibi mutuo impertire.
Huius veritatis conscium, Concilium Vaticanum I I , ad rem
oecumenicam quod spectat, novi temporis initium fecit, prop
ter quod de fructibus proventuris bene licet sperare. Decretum
Concilii de Oecumenismo, quod iam pluries est memoratum,
documento est egregiae existimationis et amoris, quibus Ec
clesia catholica uberem hereditatem Orientis christiani prose
quitur, cuius singularem naturam, differentiam et simul legi
timam rationem in lumine ponit. Ait enim, missis aliis : a
primis iam temporibus Ecclesiae Orientis disciplinas proprias
a Sanctis Patribus atque Synodis, etiam oecumenicis, sancitas
sequebantur. Cum autem unitati Ecclesiae minime obstet,
immo decorem eius augeat et ad missionem eius implendam
non parum conferat quaedam morum consuetudinumque di
versitas, ut supra memoratur ... Sacra Synodus ad omne du
bium tollendum, declarat Ecclesias Orientales, memores neces
sariae unitatis totius Ecclesiae, facultatem habere se secundum
proprias disciplinas regendi, utpote indoli suorum fidelium
magis congruas atque bono animorum consulendo aptiores n .
19

2 0

Ex hoc Decreto eruitur dilucide autonomiam, qua quoad


disciplinam Ecclesiae Orientales fruuntur, non manare e privi
legiis ab Ecclesia Romana concessis, sed a lege ipsa, quam
huiusmodi Ecclesiae a temporibus apostolicis tenent.
11. Dum colloquium seri tur, quod iam explicatur et con
stanter progreditur, inter Ecclesias et Communitates ecclesiales,
impendente iam sollemni illo millennio Baptismi regionis Rus'
qui quidem eventus nos magno desiderio revocat ad Eccle
siam indivisam, complectentem omnes Ecclesias particulares
19

Decretum Unitatis Redintegratio de Oecumenismo, 14.

20

Ibid.,

16.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

951

sive Orientis sive Occidentis, quique eventus monet de vehe


menti oratione Christi in Cenculo pro unitate omnium cre
dentium (cfr. Io 17, 20), oportet meminisse plenam communionem esse donum neque solum fructum nisuum et citatio
num mere humanorum, licet haec sint pernecessaria et multa
rum rerum condiciones.
Peccatum intravit in mundum propter hominem, sed
multo magis gratia Dei et donum in gratia unius hominis
Iesu Christi in multos abundavit (Rom 5, 12-15). Perseve
rantia vero in doctrina apostolorum et communicatione, in frac
tione panis et orationibus (A,et 2, 42), est donum Dei, quia est
novus modus quo homo exsistat. Est plenum esse in unum
in Sanctissima Trinitate. Primus fons eiusmodi communionis
est gratia Baptismi: per Baptismum enim ingredimur in uni
tatem Ecclesiae in toto orbe terrarum diffusae, in unitatem a
Christo concupitam et fundatam, quae, quamvis discrepantiae
et difficultates essent, quoad substantiam vigere perrexit per
priora decem saecula; ingredimur in illam unitatem, de qua
nos hodie Baptismus regionis Rus' admonet. Omnes Christiani
ad eam redeant atque communitatem efficiant hominum qui,
plena communione cum Christo coniuncti, hunc thesaurum
suum cunctis membris totius hominum generis offerant. Id
ipsum a Spiritu Sancto efflagitamus, qui est innumerabilium
munerum dator, per quae singuli et communitates humanae
communionem cum Christo introeunt. In Eo, in Spiritu Sancto,
vita Ecclesiae altitudinem et quasi quasdam mensurae rationes
inexspectatas consequitur. Peculiare est traditioni orientali
ut praesentia Paracliti eiusque donorum persentiatur atque de
ea vivatur; cuius traditionis alta doctrina pneumatologica the
saurus est pretiosus pro universa Ecclesia.
Hac sane luce praefulgente, videmus proficere necessitu
dines multiformes, differentes et fructuosas, quibus, hoc tem
pore Concilium subsecuto, commune nostrum studium actuo
sae oboeditionis voluntati Dei, in eius Spiritu exceptae, est
manifestatum.
Copiosa illa experientia plenae communionis, habitae per
primum millennium, sed per tot saecula deinde oblitteratae ab
utraque parte, sit nobis nostrisque nisibus oecumenicis lux,
hortamentum, propositum, ad quod cetera referantur.
62 - A. A. S.

952

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

V
12.
Dum viam Oecumenismi percurrit, Ecclesia catholica
obtutum defigit in missione sanctorum Fratrum Thessalonicensium, ut in Epistula Encyclica Slavorum Apostoli diximus.
In eorum missione peculiaris prophetismus oecumenicus
est significans, quamvis ambo tempore sint operati, in quo
Christianitas erat indivisa. Eorum missio in Oriente originem
cepit, sed eius progressio in lumine posuit vincula, quibus cum
Roma, cum Petri Sede iungebantur. Illorum perspicientia apo
stolica koinoniae in Ecclesia altius in dies intellegitur hac
aetate, qua augescens desiderium exardescit unitatis omnium
Christianorum et colloquii oecumenici. Illae praesenserunt
necessarium esse ut novae Ecclesiae respectu habito diffe
rentiarum ac disceptationum in dies crescentium servarent
et solidarent plenam et visibilem communionem unius Eccle
siae Christi. Illae quidem ortae sunt veluti in agro proprieta
tem exhibente variorum populorum et ad eas pertinentium
regionum culturalium, verumtamen simul oportuit servarent
inter se unitatem essentialem, secundum voluntatem divini
Conditoris. Quo quidem factum est ut Ecclesia e missione Sanc
torum Cyrilli et Methodii exorta, in semet ipsa quasi insculptum portaret peculiare sigillum illius vocationis oecumenicae,
quam ambo sancti Fratres tam impense impleverunt. Hoc sane
spiritu ducente, etiam Ecclesia Kioviensis ut iam diximus
est enata.
Paene in Pontificatus Nostri initio gavisi sumus, anno
nempe MCMLXXX, Sanctos Cyrillum et Methodium, iuxta Sanc
tum Benedictum, Patronos Europae renuntiare.
Europa est christiana in ipsis suis radicibus. Duae formae
magnae traditionis Ecclesiae, occidentalis et orientalis, duae
formae cultus humani inter se complent ut duo pulmones
unius corporis. Haec scilicet est veterum temporum eloquen
tia. Haec est hereditas populorum, qui Continentem nostram
incolunt. Licet affirmari utrumque rerum cursum, orientalem
et occidentalem, factum esse eodem tempore primam magni
nominis formam inductionis culturae, ad fidem quod attinet,
21

21

Cfr. Litt. Enc. Redemptoris Mater, 34: AAS 79 (1987), p. 404.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

953

intra quarum ambarum rerum fines una et indivisa plenitudo, a


Christo Ecclesiae concredita, historice est ostensa. In variis
cultus humani formis Nationum Europaearum, sive in oriente
sive in occidente, in musica, in litteris, in artibus effectivis,
in architectura, necnon in modo cogitandi, communis quidam
quasi sucus decurrit, qui ex unico fonte hauritur.
13.
Simul vero eiusmodi hereditas fit, sub exitum saeculi xx,
quasi quaedam provocatio, dilationem non patiens, quod ad
unitatem attinet Christianorum. Sincerum quoddam deside
rium unitatis in animis hac aetate adest, quae quidem postu
lat ut pacificus convictus in populis habeatur, qui in bonum
omnium cedit. Haec est appetitio, quae conscientiam civium
movet remque politicam et oeconomicam permeat. Christiani
oportet conscii sint originum religiosarum et moralium huius
modi pro vocationis : Christus e s t . . . pax nostra, qui fecit
utraque unum et medium parietem maceriae solvit, inimici
tiam (Eph 2, 14). Deus reconciliavit nos sibi per Christum
et dedit nobis ministerium reconciliationis (2 Cor 5, 18). Haec
res, hoc opus Christi nostro tempore peculiari modo in vehe
menti desiderio quasi repercutitur, quo homines unitatem et
fraternitatem universalem affectant. Studium unitatis pacis
que, studium eo pertinens ut repagula auferantur et conflictationes dirimantur perinde ac ipsa commemoratio aetatum
praeteritarum Europae signum fit concitans temporis nostri.
Non habetur pax vera, nisi innitatur in processu coniunc
tionis, in quo unusquisque populus eligere possit, in libertate
et veritate, vias suae progressionis. Ex altera parte, huiusmodi
processus fieri nequit, si deest consensio de unitate primigenia
et fundamentali, quae variis formis ostenditur, quae sibi non
opponuntur, sed sese complent, quarum altera alterius indiget,
atque vicissim se expetunt. Quapropter omnino persuasum est
Nobis viam ad veram pacem ducentem recte dirigi posse modo
incomparabili in mentibus, in cordibus, in conscientiis homi
num per praesentiam et ministerium illius signi pacis quod,
ipsa sua natura, est Ecclesia Christo oboediens et constans in
vocatione sua.
Fiduciam ergo firmam significamus in omnibus conatibus
humanis, qui eo spectant ut occasiones contentionum et con-

954

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

flictationum tollantur, viam ineundo pacificam colloquii pa


tientis, pactionum, mutuae benignitatis et reverentiae.
Sollicitudo peculiaris de pace in toto orbe terrarum est
munus vocationis Europae, quae orta est super fundamenta
christiana. In multis partibus eiusdem orbis deest pax aut
gravibus periculis obicitur. Quocirca necessaria est constans
et concors cooperatio Continentis Europaeae cum omnibus Na
tionibus ad pacem et bonum fovendum, cuius summum ius
unusquisque homo habet et quaevis humana communitas.

VI
14.
Mysteria et eventus, quae breviter hisce in Litteris memo
ravimus, si ratione habita praeceptionum Concilii Vaticani II
et in prospectu historico millennii aspiciuntur et consideran
tur, causa nobis fiunt gaudii et solacii in Spiritu Sancto.
Si respectus habetur momenti, quod proprium est Baptismi
regionis Rus' Kioviensis in historia evangelizationis cultusque
humani, probe intellegitur cur considerationem totius Eccle
siae catholicae in illum voluerimus intendere, omnes fideles
exhortantes ut preces fundant communes. Ecclesia Romana,
aedificata super fundamentum fidei apostolicae Petri et Pauli,
laetatur de hoc millennio atque de cunctis fructibus, per homi
num aetates perceptis; de fructibus videlicet fidei et vitae uni
tatis ac testificationis, usque ad persecutionem ac martyrium
ductae, congruenter nuntio Christi ipsius. Nostra vero par
ticipatio spiritualis sollemnium, quae ob millennium fiunt, ad
universum pertinet Populum Dei: ad fideles et Pastores, qui
vivunt et operantur in illis terrae partibus, lavacro Baptismi
sanctificatis. In huius festivitatis gaudio cum omnibus coniun
gimur, qui Baptismum ante mille annos a maioribus suis ac
ceptum originem arbitrantur propriae identitatis religiosae,
culturalis, nationalis; coniungimur cum cunctis heredibus
huius Baptismi, praetermittentes constitutae religionis profes
sionem, Nationem, loca habitationis; coniungimur cum om
nibus fratribus et sororibus orthodoxis et catholicis; potissi
mum coniungimur cum cunctis dilectis filiis et filiabus Natio-

Acta Ioannis Pauli Pp. II

955

num Russicae, Ucrainae, Bielorussicae ; cum iis, qui in solo


patrio degunt, necnon cum iis qui in America, in Europa occi
dentali aliisque orbis partibus vitam agunt.
15.
Peculiari sane ratione haec est festivitas Ecclesiae ortho
doxae Russicae, cuius sedes primaria est Moscuae quamque nos
Ecclesiam sororem appellare gaudemus. Ea ipsa magna ex
parte hereditatem antiquae regionis Rus' christianae accepit, se
iungens Ecclesiae Constantinopolitanae eique fida manes. Haec
Ecclesia, perinde ac ceterae Ecclesiae orthodoxae, vera habet
sacramenta, praecipue vero vi successionis apostolicae
Eucharistiam et Sacerdotium quibus arctissima necessitudine
cum Ecclesia catholica coniungitur. Atque una cum Ecclesiis,
quas memoravimus, studiose suscipit conatus servandi fra
ternas illas in fidei caritatisque communione necessitudines,
quae inter Ecclesias locales, ut inter sorores, vigere debent.
Praegrandi hoc tempore, historia digno, Communitas ca
tholica preces participat et meditationem magnalium Dei
(cfr. Act 2, 11), atque Ecclesiae sorori, mille annorum spatium
emensae, osculum pacis, per Episcopum Romanum, mittit ut
ostensionem vehementis desiderii perfectae illius communio
nis, quam Christus voluit quaeque in natura Ecclesiae conti
netur.
Celebrationes millennii oblata occasione omnium
heredum Baptismi Vladimiri atque participatio Nostra quae
e cordis desiderio erumpit - eorum gaudii et gratiarum actio
nis, omnibus afferent in Nobis intime est persuasum
lumen novum, quod in tenebras difficilium saeculorum prae
teritorum valeat penetrare: lumen dicimus ipsum, quod e
Mysterio paschali, e matutino Paschatis et Pentecostes, sem
per renascitur et ad nos pervenit.
22

23

16.
Peculiaris declaratio coniunctionis nostrae et partici
pationis, qua ferimur in millennium Baptismi regionis Rus',
atque etiam vehementis desiderii eo pertinentis ut ad plenam
perfectamque perveniatur communionem cum Ecclesiis soro
ribus orientalibus, expressis verbis in Encyclicis Litteris Re22

23

Cfr. Decretum Unitatis Redintegratio de Oecumenismo, 15.


Ibid., 14.

956

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

demptoris Mater profertur : Licet tristes eventus separatio


nis adhuc experiamur, quae postea est facta ... asseverare pos
sumus nos coram Beata Matre Christi sentire nos veros fratres
et sorores esse, intra Populum illum messianicum, qui vocatur
ut una sit familia Dei in terra .
Verbum incarnatum, quod Ea genuit, in omne tempus
eiusdem in Corde manet, ut praeclara Icona Znamenie osten
dit, quae Virginem orantem exhibet, in cuius corde Verbum
Dei est incisum. Oratio Mariae peculiari modo potentiam Dei
attingit; ea est adiumentum et vis ordinis superioris ad Chri
stianorum salutem. Cur ergo non omnes simul Eam intuemur
ut Matrem nostram communem, quae pro unitate familiae Dei
orat quaeque "praecedit", longum ducens agmen testium fidei
in unicum Dominum, Filium Dei, in eius virginali utero con
ceptum de Spiritu Sancto? .
Exoptamus Fratribus et Sororibus in fide ne hoc mille annorum patrimonium Evangelii, Crucis, Resurrectionis et Pen
tecostes desinat esse futuris generationibus via, veritas et
vita (cfr. Io 14, 6).
Cuius rei gratia ex imo pectore preces fundimus ad Sanc
tissimam Trinitatem, Patrem, Filium et Spiritum Sanctum.
Amen.
24

25

Datum Romae, apud Sanctum Petrum, die xxv mensis


Ianuarii, in festo Conversionis S. Pauli Apostoli, anno
MCMLXXXVIII, Pontificatus Nostri decimo.

IOANNES PAULUS P P . II

24

25

Litt. Enc. Redemptoris Mater 50:


Ibid., 30: AAS 79 (1987), p. 402.

AAS 79 (1987), p. 429.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

957

LITTERAE APOSTOLICAE
I
Venerabili Servae Dei Petrinae Morosini honores Beatorum tribuuntur.

IOANNES PAULUS PP. II


Ad perpetuam rei memoriam. Potestis bibere calicem, quem ego
bibo, aut baptismum, quo ego baptizor, baptizari? At illi dixerunt ei :
"Possumus" (Me 10, 38). Multi fideles, divina gratia fulti, generosa
alacritate se paratos ostenderunt ad Christum sequendum in via crucis
et cum eo passionem communicandam usque ad vitae supremum sacri
ficium. In hos ascribi posse censemus iuvenem laicam Petrinam Morosini, quae a pueritia non solum in diligentem exsecutionem evangeli
corum mandatorum incubuit et in apostolatus caritatisque opera, sed
exoptavit sanguinis effusione testificari suam erga Dominum fideli
tatem, quem maxime amabat. Assuefatta non huius mundi sensui se
accommodare sed plene Dei voluntatem facere (cf. Rom 12, 2), tempore
discriminis non dubitavit mortem malle, quam suam mulieris digni
tatem offendere sacramque sui corporis naturam, templi Dei vivi (cf.
2 Cor 6, 16). Pro certo enim habebat se, in paucis correptam, in multis
bene dispositum iri (cf. Sap 3, 5), seseque victricem visuram bona
Domini in terra viventium (Ps 26, 13). Coniugum Rochi Morosini et
Sarae Noris filiorum maxima natu, orta est in pago communiter Fiobbio
appellato, in dioecesi Bergomensi sito, die VII Ianuarii anno MCMXXXI ;
postridie baptismo accepto est spiritaliter renata et Ecclesiae, mystico
Christi corpori, aggregata. In familia mature cognoscere coepit legem
Domini et Spiritu ambulare (cf. Cal 5, 16). Praesertim pia mater,
adhuc vivens, eam praecipuas christianas veritates docuit et depreca
tionis, incommodorum, paupertatis, laboris studium evidenti cum
exitu. Die x mensis Ianuarii anno MCMXXXVII sacramentum accepit
Confirmationis et die v mensis Iunii anno MCMXXXVIII primum Panem
Eucharisticum gustavit. Sedulo et fructuose ludum elementarium fre
quentavit et, quamvis facultatibus praedita esset, non ultra perrexit,
quia eius opera ad exiguam rem familiarem sustinendam erat necessa
ria. Artem ideo didicit vestificae et quindecim annos nata mercede
arcessita est, uti operara, in gossypii officinam, in propinquo sita
oppido Albino, quo cotidie pedibus ibat, laetans se utilem esse caris
suis, hos honeste sustentando. In loco ubi laborabat semper eminuit

958

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

diligentia, urbanitate, modestia et fidei atque caritatis spiritu, aesti


mationem sibi comparans et observantiam superiorum aliorumque ope
rariorum, in quos utiliter valebat exemplo praesertim. Affirmari licet
eam cum simplicitate et natura id explicare, quod Concilium Oecu
menicum Vaticanum II post aliquot annos docuit : Ii vero, qui labo
ribus saepe duris incumbunt, oportet ut humanis operibus seipsos
perficiant, concives adiuvent, totamque societatem et creationem ad
meliorem statum promoveant, verum etiam ut Christum, cuius manus
fabrilibus se exercuerunt et qui semper cum Patre ad salutem omnium
operatur, in actuosa caritate imitentur, spe gaudentes, alter alterius
onera portantes, atque ipso suo quotidiano labore ad altiorem ascen
dant sanctitatem etiam apostolicam (Constitutio dogmatica de Eccle
sia Lumen Oenium, 41). Ad labores officinae gossypii libenter addebat
et ex consuetudine labores domesticos ; namque non tempus terebat in
ludis et iocis puellarum propriis, sed, magna cum officii conscientia
illud quam optime collocabat in cura fratrum et sororum minorum
natu, quibus veluti altera mater fuit, sedula et benevola; opera apo
stolica paroeciae insuper participabat. Tanta sedulitas, animo cum
laeto semper exercita, ex vitae visione christiana oriebatur, quam
putabat servitium amoris esse erga proximum, similiter ac Dei Filii
exemplum, qui non venit ut ministraretur ei, sed ut ministraret et
daret ainmam suam redemptionem pro multis {Me 10, 45). Occasio
nem igitur non praetermittebat, unde proximum adiuvaret, quantum
posset, et ultra progrediebatur, sui ipsius iacturam faciens pro ceteris ;
quod quidem evidentius apparet, si consideratur illam prompte et sine
lamento distulit se Domino consecrare in Instituto religioso, cum ani
madvertit familiam suam, tum potissimum egentem, non posse sibi
praecidere eius auxilium eiusque mercedem. Eius electiones contentionesque semper fide simplici et forti directae sunt, quas frequenta
tione sacrorum liturgicorum, Communione cotidiana, Evangelii medi
tatione, deprecatione assidua, pietate erga Virginem Mariam alebat et
cuiusvis speciei peccati fuga. Dei amore flagrans, humiliter eius verbis
oboediebat, eius sequebatur vias et nitebatur per omnia ei placere.
Ut progressus faceret in cognitione et in amore Illius, qui eius cor
allexerat, indefatigate colebat vitalem cum Christo coniunctionem,
memor eorum, quae ipse dixit: Manete in me et ego in vobis ... Qui
manet in me, et ego in eo, hic fert fructum multum, quia sine me nihil
potestis facere ... Manete in dilectione mea (Io 15, 4-5. 9). Intellexit
posse se sanctam se facere nec tamen in conventum ingredi, et, in

Acta Ioannis Pauli Pp. II

959

mundo manens, tota Dei esse voluit: quam ob rem sedecim annorum,
prudenti moderatore spiritus suadente, votum privatum castitatis
nuncupavit; quam virtutem carissimam habuit. Postea vota addidit
oboedientiae et paupertatis. Terrestrium inanium neglegens, paupere
veste se induebat et paulo quod habebat contenta erat, in Domino et
in providentia spem collocans. Filia lucis cum esset (cf. 1 Thess 5, 5),
vehementer sensit suum esse Christi lucem diffundere coram hominibus
(cf. Mt 5, 16) testimonio virtutum et apostolatus. Dictum est : Laici
officium et ius ad apostolatum obtinent ex ipsa sua cum Christo Capite
unione. Per Baptismum enim Corpori Christi mystico inserti, per Con
firmationem virtute Spiritus Sancti roborati, ad apostolatum ab ipso
Domino deputantur (CONC. OEC. VAT. II, Decretum de apostolatu
laicorum Apostolicam Actuositatem, 3). Serva Dei non in vacuum gra
tiam Dei recepit (cf. 2 Cor 6, 1), sed, Spiritu adiuvante, eam multi plicavit pro Ecclesia, cuius semper membrum fidelissimum fuit. Partem
habuit Actionis Catholicae paroecialis, in qua est iuncta munere Dele
gatae (( Minimarum et (( Beniaminarum , quas studio et peritia formabat. Partem etiam habuit Coetus Missionarii, Zelatricum Semi
narii Bergomensis, Apostolatus piacularis, Filiarum Mariae et Tertii
Ordinis Franciscani, ex cuius spiritalitate magna cum cura vixit. Quo
libet auxilium suum tulit actionis, deprecationis et voluntariae castigationis, laeta operam navare animarum saluti et Regni Dei propagationi. Peculiariter colebat Sanctam Mariam Goretti, martyrem pudi
citiae, cuius exemplum sequi exoptabat, maximum Domino amoris
testimonium dando effuso sanguine. Multis tempestatibus et pluribus
personis dixerat : Quam gratum mihi esset sicut Maria Goretti inte
rire ! . Tam animosa, nobilis et sancta appetitio est exaudita. Die
iv mensis Aprilis anno MCMLVII, ut consueverat, multo mane diem
inchoaverat Eucharistia accepta; dein ad gossypii officinam ierat opus
factura. Dum primo tempore postmeridiano pedibus domum redibat,
se ad eam admovit in loco aliquantum nemoroso, per quem solita erat
percurrere, iuvenis quidam, qui eam sua turpia proposita non celavit.
Serva Dei, sibi persuasum habens nullum esse thesaurum divinae gra
tiae parem et summum malum esse peccatum, nulla interposita dubi
tatione, firmiter recusavit ; quin, de bono iuvenis spiritali sollicita,
conata est eum ad meliora adducere consilia, christianam doctrinam
memorans et peccati gravitatem ei significans : sed frustra. Lacessita,
omnibus viribus se defendit. Mortifere et crebro lapide icta cervicem,
perrexit verba fidei et heroicae caritatis efferre, dum veternosa facta

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

960

est. Denuo lux splendebat in tenebris et Christi amor de morte triumphabat. Postea a familiaribus inventa in loco immolationis est eique
Unctio infirmorum ministrata, ac in valetudinarium Bergomense de
ducta est, ubi, animo non recepto, exstincta est die vi mensis Aprilis.
Qui eius probitatem, bonitatem et pietatem noverant, statim de marty
rio locuti sunt. Haec persuasio crevit, volventibus annis confirmata;
unde, habito (( Nihil bostat a Sancta Sede, Episcopus Bergomensis
dominus Iulius Oggioni, Causam iniit canonizationis Processu Cognitionali (annis MCMLXXX-MCMLXXXIIII. De vita et praesertim de morte
Servae Dei sententias suas dixerunt primum Congressus Peculiaris
Consultorum Theologorum (die XI mensis Novembris anno MCMLXXXVI)
et, dein, Congregatio Ordinaria Patrum Cardinalium et Episcoporum
(die XVI mensis Iunii anno MCMLXXXVII) ; in utraque sede affirmatum
est iuvenem Petrinam Morosini mortem obiisse, ut virginitatem suam
defenderet, ante aliquot annos Deo consecratam, ideoque eius sacri
ficium verum habendum esse martyrium. Coram Nobis pronuntiatum
est Decretum super Martyrio die in mensis Iulii anno MCMLXXXVII.
Post haec statuta est dies sollemnis Beatificationis. Hodie igitur, in
Basilica Vaticana Sancti Petri, inter sacra haec sumus elocuti : Nos,
vota fratrum nostrorum Iacobi Jullien, Archiepiscopi Rhedonensis,
Ioannis Melis Fois, Episcopi Galtellinensis-Norensis, Clementis Gaddi,
Archiepiscopi emeriti Bergomensis, necnon plurimorum aliorum Fra
trum in Episcopatu, multorumque christifidelium explentes, de Con
gregationis pro Causis Sanctorum consulto, Auctoritate Nostra Apo
stolica facultatem facimus ut Venerabiles Servi Dei Marcellus Callo,
Antonia Mesina et Petrina Morosini, Beatorum nomine in posterum
appellentur, eorumque festum die ipsorum natali : Marcelli Callo die
decima nona Martii ; Antoniae Mesina die decima septima Maii ; Petri nae Morosini die sexta Aprilis, in locis et modis iure statutis quo
tannis celebrari possit. In nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti .
Quae autem per has Litteras decrevimus, volumus et nunc et in per
petuum firma esse, rebus quibuslibet contrariis non obstantibus.
Datum Romae, apud Sanctum Petrum, sub anulo Piscatoris, die
iv mensis Octobris anno MCMLXXXVII, Pontificatus Nostri nono.
& AUGUSTINUS Card. CASAROLI, a publicis Ecclesiae negotiis
Loco Sigilli
in Secret. Status tab., n. 212.840.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

961

II
Venerabili Servae Dei Blandinae Merten Beatorum honores tribuuntur.

IOANNES PAULUS PP. II


Ad perpetuam rei memoriam. Multum facit, qui multum dili
git. Multum facit, qui rem bene facit. Benefacit, qui communitati
magis quam suae voluntati servit ( De Imitatione Christi, I, XV, 2).
Videtur nobis brevis et integra vita Venerabilis Servae Dei Blandinae
Merten, religiosae professae e Congregatione Sororum S. Ursulae de
Calvarienberg-Ahrweiler, posse egregie his verbis colligi, excerptis e
libro qui ei carissimus fuit. A iuventute intellexerat Deum caritatem
esse et manentem in caritate in Deo manere Deumque in eo (cf. / Io
4, 16). Et quoniam quanto saniores sumus a tumore superbiae, tanto
sumus dilectione pleniores (S. Augustinus, De Trinitate 8, 8, 12),
Venerabilis Serva Dei summa cura studuit exercitium amoris erga
Deum et proximum exornare virtutibus simplicitatis et humilitatis.
Quod ad hoc attinet scripsit : <( Amor in aurum omnia hominum opera
mutat. Misericors Deus non eget operibus extraordinariis aut resonan
tibus ; solum vult amorem. In Cantico Canticorum scriptum est : Vul
nerasti cor meum, soror mea sponsa, in uno capillorum tuorum
(cf. Ct 4, 9). Quid est capillo minus et levius? Significatae hoc esse
oculis Eius praestantiorem t gratiosorem vel minimam quamque ope
ram, quam cum amore facimus? Utique, Is in anima electa nihil nimis
parvum existimat. Venerabilis Serva Dei, decem filiorum nona, orta
est in oppido lingua vernacula Dppenweiler dicto, in finibus dioecesis
Trevirensis in Germania, die 10 Iulii anno 1883 a Ioanne Merten et
Catharina Winter, qui verbo et plus etiam fidei suae constantia, eam
educaverunt ad suavitatem liturgiae et precationis necnon caritatis
in proximum. Baptismatis aquis renata est die 12 eiusdem mensis et
vocata Maria Magdalena. Tredecim annos nata primum Eucharistico
Pane alta est et sacramentum Confirmationis accepit. Diligenter et
utiliter ludos elementarios frequentavit pagi in quo nata est (18891897), excellens iner aequales in pietate, in urbanitate et in agendi
rationis bonitate. Ab anno 1899 ad annum 1902 alumna fuit scholae
privatae ludi magistris instituendis in loco MarienauVallendar appel
lato ubi aestimata est maxime ob indolem seriam, modestam, obque
conscientiam et constantem munerum executionem. Etiam tum virtutum
humanarum et christianarum lux in vultu eius plendebat et locum
illuminabat, in quo hospitium ei praebebatur. Studiis peractis, ad
docendum se dedit, primum in oppido, cui nomen Oberthal (anno

962

Acta Apostolicae

Sedis - Commentarium Officiale

1902), deinde in locis appellatis communiter Morscheid (annis 19031907) et Grossrosseln (annis 1907-1908). Sciens inter rationes institu
toriam peculiare momentum scholam habere (cf. CONC. OEC. VAT. II
Decl. de educatione christiana Gravissimum Educationis, 5), suum
explevit officium cum animi ardore seseque totam dedens, illud putans
missionem utque apostolatum explicans. Vocatio ad pueros educandos
(( peculiares mentis et cordis dotes, diligentissimam praeparationem,
continuam renovationis et adaptationis promptitudinem expostulat
(Ibid.). His dotibus praedita est haud dubie Venerabilis Serva Dei,
quae non solum sibi comparavit professionis usum et apte scientiam
hominum tradidit, sed suum esse duxit etiam humanam et religiosam
alumnorum formationem provehere, quos tenere amabat, eos scientiam
Dei docens tum institutione, tum exemplo vitae suae. Hinc facta est
exemplar verae magistrae catholicae estque a superioribus, a collegis,
a discipulis et a populo observata, qui praeter scholae singulare stu
dium, ardentem eius spiritum fidei et deprecationis admirabantur,
necnon amorem in Eucharistiam et in Virginem Mariam, vitae paroecia
lis industriam societatem, liberalitatem erga pauperes, perfectam con
tinentiam, serenitatem et laetitiam animi, humanitatis multitudinem,
sobrietatem et sinceritatem loquendi, mundi inanium neglectionem.
In hoc quasi horto, fructibus iam tam copioso, vocationis germen ortum
est ad vitam consecratam, quam Maria Magdalena grato cum animo
accepit et diligenti alacritate coluit. Omnibus rebus relictis, die 22
Aprilis anno 1908, intravit uti probanda in Ursulinas loci Calvarienberg-Ahrweiler. Nomen cepit Sororem Bladinam a Sacratissimo Corde
Iesu statuitque sponsa heroica Domini fieri. Die 3 Novembris anno
1910 vota temporanea nuncupavit, deinde addicta est muneri docendi
in schola superiore pro puellis Ursulinarum Saravipontanarum. Ibi,
paulo post, pulmonum morbum contraxit; qua re est Treviros missa
eique est officium delegatum magistrae et custodis educandarum. Aliis
etiam est iuncta humilioribus muniis, quae sollerter, cum simplicitate
spirituque cum supernaturali explevit, cupiens per onmia Deo pla
cere. Die 4 Novembris anno 1913 professionem perpetuam fecit. Postea
confessa est : Eo die me Divino Redemptori devovi et pro certo scio
Illum sacrificium proba visse . Hic devotionis spiritus anima fuit eius
vitae consecratae et modus quo suprema evangelica praecepta explica
vit (cf. Mt 22, 37-40). Ob Dei amorem se ipsam abnegavit, cotidie cru
cem portavit suam et celeri gradu est Magistrum secuta (cf. Lc 9, 23)
in via sacrificii, occultationis, immolationis, contemplationis et actio
nis. Corde libero, viva fide et laeta spe illustrato et roborato, Domini

Acta Ioannis Pauli Pp. II

963

et superiorum est obsecuta voluntati, nec aliud oblectamentum invenit,


quam caelestis Sponsi amori respondere. Scripsit enim : (( Volo meam
oblationem cotidie iterare nec umquam meam ipsius facere volunta
tem ... Cotidie magis volo effodere et mergi et dissolvi in divini amoris
abysso et in Providentia, adeo ut mei obliviscar et in solo Domino
restituar . Animam suam alebat divinarum veritatum contemplatione,
deprecatione continua, ardenti pietate erga altaris Sacramentum et
Sacrum Iesu Cor, ex quo vim hauriebat ut sine intermissione in via
perfectionis progressus faceret. Cor Iesu aiebat speculum est
animarum piarum, in quo cotidie se referunt et possunt notare utrum
ei similes sint an non. Illud optimus est meditationis liber, consiliator
sapientissimus et amantissimus, maximum solacii robur et durissi
mum levamen . Cum humilitate plenaque cum fidelitate Regulas obser
vavit sui Instituti et vota religiosa ; voluit omnium famula esse, semper
ad alienas necessitates attenta semperque felix animorum et corpo
rum fovere proximi bonum, praesertim alumnorum et Sororum: etiam
de peccatoribus deque non credentibus curabat pro iisque deprecabatur,
optans totum mundum scienter redemptionis bona communicare. Quo
niam (( viam crucis Deus electis assignat : quo magis enim eos amat,
eo magis cruciatibus onerat (S. Teresia a Iesu, Iter perfectionis, 18,
1), Sorori Blandinae non defuerunt spiritus angustiae et graves cor
poris dolores. Phthisis, quae iam valetudinem eius debilitabat, in peius
mutata est anno 1916, unde necessario stabiliter est valetudinario
recepta Sororibus aegrotis curandis. Ultimum vitae temporis spatium
egit in continuo amoris colloquio cum Deo, cui se totam obtulit in
suavis odoris sacrificium. Nec solitudo, nec dolores nec aegritudines
ei risum et pacem interiorem abstinerunt; quin haec existimavit gem
mas inaestimabilis pretii, pro quibus Providentiae gratias agebat.
Dolor dicebat ab omnibus rebus materialibus et terrenis abalienat, animam effert et firmat et schola est optima amoris. Insuper
ad Iesum ducit et cum Eo arte coniungit. Quam dulcis est mors, cum
in terra Eum tantum amavimus, qui noster erit iudex . Cal variam
ascendit religioso et forti cum spiritu, et ivit obviam Sponso cum lam
pada accensa et manibus plenis turis. Pie et tranquille defecit nomen
Iesu insurrans die 18 mensis Maii anno 1918, proximo ante sollemni
tatem Pentecostes. Fama sanctitatis, qua viva floruit et mortua, non
intermisit et procedente tempore increbruit; qua re episcopus Trevirensis Causam canonizaionis iniit celebratione processus ordinarii in
formativi (1954-1962). Die 4 Decembris anno 1980 Ipsi Nos Causae
introductionem permisimus, vacationem simul dantes instruendi pro-

Acta Apostolicae Sedis

964

- Commentarium

Officiale

cessus apostolici super virtutibus in specie. Postea rite disceptatum


est, exitu faventi, de virtutibus a Sorore Blandina exercitis et, die
9 mensis Iunii anno 1983 coram Nobis editum est Decretum super vir
tutibus. Ad Beatificationem obtinendam apud Curiam Archiepiscopa
lem Vindobonensen anno 1985 actus est processus cognitionalis de
sanatione, mira habita, Sororis Irimbertae Puntigam, a melanoma
nodulare ulcerato ad 3 distale della gamba destra, in soggetto di 69
anni, con metastasi in transito (satellitosi) e metastatizzazione massiva
di linfonodi regionali inguino-crurali ; stadio clinico III, a/b secondo
la classificazione M. D. Anderson Hospital ; microstadiazione istologica
del 5 livello di Clark . Sanationem, quae facta est prima hebdo
mada Novembris anno 1969 et deprecationi Servae Dei tributa, appro
barunt Consilium Medicorum, Congressus Consultorum Theologorum
et Congregatio Patrum Cardinalium et Episcoporum. Die 8 Maii hoc
anno sivimus edi Decretum, quo professi sumus hanc sanationem subitaneam, perfectam et stabilem esse miraculo effectam et, qua talem,
deprecationi Venerabilis Servae Dei Blandinae Merten tribuendam.
Dein dies est statuta sollemnis Beatificationis. Hodie igitur, in Vati
cana Basilica Sancti Petri haec sumus inter sollemnia locuti : <( Nos,
vota fratrum nostrorum Iacobi Mnager, Archiepiscopi Remensis,
Ansgarii Saier, Archiepiscopi Friburgensis, Hermanni Iosephi Spital,
Episcopi Trevirensis, necnon plurimorum aliorum Fratrum in Epi
scopatu, multorumque Christifidelium explentes, de consulto Congre
gationis pro Causis Sanctorum, Auctoritatt Nostra Apostolica, facul
tatem facimus ut Venerabiles Servi Dei Arnoldus Rche, Ulrica Fran
cisca Nisch et Blandina Maria Magdalena Merten, Beatorum nomine
in posterum appellentur, eorumque festum, die ipsorum natali : Arnoldi
Rche die vicesima tertia Octobris ; Ulricae Franciscae Nisch die octava
Maii; Blandinae Mariae Magdalenae Merten die decima octava Maii,
in locis et modis iure statutis, quotannis celebrari possit. In nomine
Patris, et Filii, et Spiritus Sancti . Quae vero per has Litteras sta
tuimus, ea firma esse volumus et nunc et in posterum, contrariis qui
buslibet non obstantibus.
Datum Romae, apud Sanctum Petrum, sub anulo Piscatoris, die
i mensis Novembris, anno MCMLXXXVII, Pontificatus Nostri decimo.
AUGUSTINUS Card. CASAROLI, a publicis Ecclesiae negotiis
Loco Sigilli
In Secret. Status

tab., n. 210.761.

965

Acta Ioannis Pauli Pp. II

III
Fit facultas Episcopo Gorzoviensi sacram coronandi imaginem B. M. V.
Dominae patientis auditionis , quae in paroecia Rokitno eiusdem dioecesis pie colitur.

IOANNES

PAULUS

PP.

II

Ad perpetuam rei memoriam. Quam iucunda omnino cum animi


recordatione, quam suavi simul cum pietatis adiectione ad locum
simulacrum cultum revolvimur hodie Beatissimae Virginis Mariae in
paroecia Rokitno, dioecesis ipsius Gorzoviensis, ubi tot iam annos a
tam multis ac magnis fidelium multitudinibus totque sacris ministris
et Nostris in Episcopatu Fratribus tanto quidem religionis verae ardore
fideique solidae fervore percolitur, sicut etiam a Nobis haud semel,
imago Virginis Immaculatae illa quam tum historiae fama tum docto
rum studia pluribus de causis venerabilem sane esse commonstrant,
quin immo et caelestibus gratiarum signis prodigiosam ! Quem ad mo
dum vero laetitiae singulari Decessori Nostro immortalis memoriae
Paulo VI fuit Deiparam Virginem loci Rokitno caelitem apud Deum
^destinare communitatis Gorzoviensis Patronam, ita profecto summe
nunc ipsum Nos iuvat alium optabilem deferre honorem decoremque
ad eam Dominam patientis exauditionis Rokitnensem hoc feliciter
vertente Anno Mariali, unde maiora usque sanctitatis ac salutis bene
ficia longe lateque a piis percipiantur peregrinatores ac fidelibus
non illius modo regionis, verum totius Nostrae patriae aliarumque
pariter nationum. Precibus videlicet obsequi festinamus Venerabilis
Fratris Iosephi Michalik, sacrorum ipsius Gorzoviensis Antistitis, qui
tot aliorum pastorum adsensus optatis necnon suorum decessorum in
munere Ordinarii omnium, a Nobis expetere non dubitavit ut memo
ratam Mariae Iesu Matris effigiem pretioso diademate redimire sibi
Nostro liceret nomine auctoritateque, ut gratus animus et populi
fidelis sedulo orantis amor declararetur in primis regionis Vielkopolskae, Lubuskae et Pomeraniae occidentalis erga Virginem Rokit
nensem quae simul fidem traditam simul nationem praesenti tuita
esset auxilio. Utpote qui quam vehementissime cupiamus ut saecularis
iam pietas in eandem imaginem magis excitetur magisque per loca, con
siliis rite cum Congregatione pro Cultu Divino collatis, de plenitudine
potestatis Nostrae apostolicae hasce ipsas per Litteras probato quem

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

966

Officiale

diximus Episcopo Gorzoviensi facultatem facimus libentes ut venusto


illi simulacro Beatae Virginis Matris patientis exauditionis apud
paroeciam Rokitno magni pretii ipse aliquando pro Nobis coronam
imponat Nostrosque inibi sensus propalam explicet et inculcet, dum
liturgicus ritus ac formula praescripta diligenter adservantur. Con
trariis quibuslibet rebus neutiquam obsistentibus.
Datum Romae, apud S. Petrum, sub anulo Piscatoris die x x n
mensis Ianuarii, anno MCMLXXXVIII, Pontificatus Nostri decimo.
ffi AUGUSTINUS Card. CASAROLI, a publicis Ecclesiae negotiis
Loco S i g i l l i
In

Secret.

Status

tab.,

n.

210.530.

IV
Sinitur Episcopus Lublinensis coronandi simulacrum B. M. V. Dominae
Nostrae Plorantis , quae pie servatur in cathedrali aede S. Ioannis.

IOANNES

PAULUS

PP.

II

Ad perpetuam rei memoriam. Complura inter sacella illa ac


monumenta Marialia, quibus et merito Nostra patria Polonia catho
lica gloriatur et peculiari universam per Ecclesiam honore collustra
tur, Lublini quoque novimus Nos haud secus ac noveramus semper
ipsa in cathedrali aede Sancti Ioannis sacra sanctuarium reperiri
inibique simulacrum Beatissimae Virginis Mariae a Christifideli
regionis eiusdem pic tu m exornatumque affabre, quod ob prodigiosum
qui memoriae proditus est eventum nuncupari consuevit Dominae
Nostrae Plorantis. Quoniam vero sine ulla quidem intermissione recen
tioribus hisce annis magis augetur magisque in dies pietas publica
privatusque singulorum cultus erga praecelsam Iesu Christi Matrem
eo titulo insignitam eoque etiam loco custoditam, peropportune ideo
Venerabilis Frater Boleslaus Pylak, Episcopus ipse Lublinensis, con
sentaneam usquequaque repetiturum se effecturumque existimavit, si
facultate sibi a Sede Apostolica tributa quasi cumularet omnia illa
religionis ac fidei documenta imponendo eidem effigi ei pretioso No
stram ad mentem serto, sicque praestantem Virginis Mariae statum
et locum in cotidiana dioecesis Lublinensis vita singulariter atque

Acta Ioannis Pauli Pp. II

967

insigniter esse in posteros annos confirmatorum. Quae eximia cum


Nobis plane probetur causa ipsumque egregium dilaudetur inceptum,
Kos sententiam excipientes sancientesque Congregationis pro Cultu
Divino hac de re perlibenter statuimus et fidelium expressis saepe
numero votis et memorati Praesulis motis obsequi precibus. Quapropter
hisce Litteris atque Apostolica Nostra potestate Lublinensi Ordinario
ipsas committimus partes ut imagini Virginis Mariae plangentis
apud suum cathedrale templum die suo item arbitrio deligendo inter
Missarum sollemnia secundum praestitutam formulam ritumque litur
gicum pretiosam Nostro nomine et auctoritate coronam adfigat. Porro
dubitamus minime Nos quin haec sacra celebratio Sanctissimae Deiparae
Virginis maximum in religionis illic catholicae bonum populique
proximi Lublinensis ac longinqui pariter emolumentum spiritale cedere
possit proindeque fore certo confidimus ut inspicientes deinceps dia
dema pontificia voluntate adiectum ad eandem Dei percolendam Ma
trem vehementius usque incitentur. Contrariis quibusvis haudquaquam
obstantibus.
Datum Romae, apud S. Petrum, sub anulo Piscatoris, die x x v i n
mensis Ianuarii, anno MCMLXXXVIII, Pontificatus Nostri decimo.
AUGUSTINUS Card. CASAROLI, a publicis Ecclesiae negotiis
Loco iji Sigilli
In Secret. Status tab., 210.101t.

V
Beata Maria Virgo titulo di Capocolonna nuncupata, Principalis apud
Deum Patrona archidioecesis Crotonensis-Sanctae Severinae confirmatur.

IOANNES PAULUS PP. II


Ad perpetuam rei memoriam. Croton, urbs clarissima olim
Magnae Graeciae, nunc merito commendatur quoque ob impensam pie
tatem qua eius cives proximique incolae Beatam Mariam Virginem
titulo (( di Capocolonna invocatam colunt, cuius sacratissima imago
in eiusdem civitatis cathedrali templo pie servatur, cuiusque in hono
rem Crotonenses fideles Sanctuarium antiquitus curaverunt aedifican
dum in celebri sane illo promunturio Lacinio, quo priscis temporibus
Pythagorica Schola praestans viguit et notum fanum Herae Laciniae
63 - A. A. S.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

968

Officiale

dicatum exstitit. Quare, cum Venerabilis Frater Iosephus Agostino,


Archiepiscopus Crotonensis-Sanctae Severinae, communia cleri popu
lique vota excipiens, electionem Beatae Mariae Virginis memorato sub
titulo in Patronam Principalem apud Deum Ecclesiae suae rite pro
baverit atque, datis litteris die VII mensis Ianuarii hoc anno, petiverit
ut electio et approbatio huiusmodi iuxta Normas de Patronis consti
tuendis et ad normam Instructionis De Calendariis particularibus
atque Officiorum et Missarum propriis recognoscendis n. 30, ab hac
Apostolica Sede confirmaretur, Nos libentissimo quidem animo istius
Pastoris preces audiendas esse censemus. Iis igitur comprobatis, quae
Congregatio pro Cultu Divino, factis a Nobis facultatibus, hac in re
egit, Apostolica Nostra potestate, harum Litterarum virtute perpetumque in modum Beatam Mariam Virginem titulo di Capocolonna
invocatam, Principalem apud Deum Patronam archidioecesis Croto
nensis-Sanctae Severinae confirmamus, cum omnibus iuribus et litur
gicis privilegiis iuxta rubricas consequentibus. Quod vero hac die No
stra auctoritate sancimus, augeat inibi cultum erga praecelsam Dei
Genetricem columnam mundi quae portavit Christum Dominum,
lapidem angularem historiae (cfr. / Pe 2, 6) ; pariterque cedat in bo
num istius dilectissimae Nobis Ecclesiae nuper unitae ac faustum sit
auspicium pro dioecesana Synodo illic proxime celebranda. Has deni
que Litteras ratas esse volumus sive nunc sive in posterum, contrariis
nihil obstantibus.
7

Datum Romae, apud Sanctum Petrum, sub anulo Piscatoris, die


xii mensis Martii, vertente Mariali Anno MCMLXXXVIII, Pontificatus
Nostri decimo.
AUGUSTINUS Card. CASAROLI, a publicis Ecclesiae negotiis
Loco Sigilli
In Secret. Status tab., n. 215.473.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

969

EPISTULAE
I
R.

D.

presbytero Aegidio Vigano, Rectori maiori

Societatis

S.

Fran-

cisci Salesii post centum transactos annos ab obitu S. Ioannis Bosco.


DILECTO FILIO AEGIDIO VIGANO, RECTORI MAIORI SOCIETATIS S. FRANCISCI
SALESII.

IOANNES PAULUS PP. II


Dilecte Fili, salutem et Apostolicam Benedictionem. 1. Iuvenum
patris et magistri, sancti Ioannis Bosco, obitum post centum trans
actos annos cum dilecta ista Salesiana
opportuna per incepta

susceperit,

datam

Societas commemorandum
opportunitatem

perquam

libenter arripimus ut iuventutis quaestiones iterum penitus perpendamus, ea considerantes gravissima officia, quae in Ecclesiam recidunt ut
ipsi iuvenes ad futuri temporis munera ineunda apparentur.
Etenim Ecclesia iuvenes vehementer diligit; quapropter numquam
sane non, at potissimum hoc tempore, cum annus bis millesimus iam
impendet, adduci se a Domino percipit ut peculiari cum amore et spe
illos respiciat et eorum simul censeat institutionem velut unum esse e
praecipuis muneribus suis pastoralibus.
Quem ad modum asseveravit clarissimo e rerum prospectu Conci
lium Vaticanum Secundum, hodie genus humanum in nova historiae
suae aetate versatur ; et alibi eodem docente Concilio, conatus
l

fiunt ad opus educationis magis magisque promovendum . Hoc ergo


2

tempore, quo modi ac rationes animorum culturae in alias transeunt


formas, Ecclesia animadvertit magna quidem cum sollicitudine quam
in ipsa hac institutionis provincia sit necessarium ut discrimen illud
supervadatur altioris cuiusdam discidii inter Evangelium et culturam,

quod salutiferum Christi nuntium imminuit ab hominumque segregat


consortione.
In ea quam habuimus Nos oratione coram Coetus Nationum Uni
tarum participibus, cui titulus UNESCO est, haec inter alia, pronun1

Const. Past. De Ecclesia in mundo huius temporis, Gaudium et spes, 4.

Declaratio

Cfr.

de

educatione

Pauli VI Adhort.

AAS 68 (1976), p. 9.

Christiana

Gravissimum

Apost. Evangelii nuntiandi

educationis,
(8 m.

prooemium.

Decembris

1975),

20:

Acta Apostolicae Sedis

970

- Commentarium

Officiale

tiavimus : Dubitatur nihil quin primaria ipsa principalisque res ad


culturam attinens exsistat homo spirituali ratione maturus, homo
videlicet usquequaque educatus, homo, qui potest se ipsum instruere
necnon et ceteros pariter instituere ; inibi etiam monuimus res iam
eo propendere ut in unam dumtaxat partem tendatur ad eruditio
nem indeque omnia tractari posse ut arcessatur vera educationis
abalienatio )). Qua de causa his verbis sententiam Nostram i n d i c a
vimus : Primum necessariumque officium culturae universim ac par
ticulatim cuiusque culturae est educatio. Quae in eo consistit quod
magis homo evadere homo possit, ut plus ipse ''esse" valeat nec tan
tum plus "habere", ac propterea omnibus ex iis quae "habeat", omni
busque iis quae "possideat", plenius homo "esse" ille sciat .
4

Compluribus in illis congressionibus, quas adhuc cum variarum


orbis terrarum celebravimus iuvenibus, necnon in nuntiis a Nobis ad
eosdem missis ac potissimum in Epistula, quam anno millesimo non
gentesimo octogesimo quinto iuvenibus inscripsimus (( internationali
vertente anno iuventuti dicato , affirmavimus quantum Nobis persua
sum esset Ecclesiam cum adulescentibus procedere cum iisdemque
ambulare debere.
7

Easdem vero sententias illas ac notiones et nunc repetere cupimus


rursumque inculcare celebritatibus iamiam saecularibus volventibus
ipsius diei natalis magni cuiusdam Ecclesiae filii, sacerdotis nempe
sancti Ioannis Bosco, qui a Decessore Nostro Pio XI sine ulla dubita
tione descriptus est educator princeps .
8

Iucundissimam sane Nobis opportunitatem eadem haec commemo


ratio praebet colloquendi per litteras non Tecum modo Tuisque Fra
tribus ac Sodalibus universis Salesianae Familiae, verum etiam cum
iuvenibus, quibus devovetur educandi industria et cum educatoribus
ipsis christianis coniugibusque, qui omnes invitantur ut adeo prae
celsum ministerium procurent tum humanum tum etiam ecclesiale.
Pariter sane Nos memorare iuvat eandem hanc memoriam Sancti
Ioannis Bosco ipso contingere Anni Marialis tempore, qui mentem
nostram ad eam nominatim dirigit, quae credidit : intra ipsius
4

Allocutio ad UNESCO (2 m. Iunii 1980), 12:

Ibidem, 13: I. c, p. 743.

Ibidem, 11:

Epistula

AAS 72 (1980), p. 743.

I. c, p, 742.

Apostolica

ad

iuvenes

internationali

vertente

anno

iuventuti

dicato,

Parati semper (31 m. Martii 1985): AAS 77 (1985), pp. 579-628.


8

Pius X I , Litt. Decret. Geminata laetitia (1 m. Aprilis 1934): AAS 27 (1935), p. 285.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

971

nempe magnanimam consensionem fidei uberrimum detegimus fontem


eius educandi operae, primo uti Iesu Matris deindeque Ecclesiae etiam
Matris atque Christifidelium Auxiliatricis omnium.
9

2. Augustae Taurinorum Ioannes Bosco obiit Ianuarii mensis tri


cesimo primo die anno millesimo octingentesimo octogesimo octavo.
Suae vero vitae septuaginta ferme tribus annis spectavit ille veluti
testis oculatus magnas quidem implicatasque rerum politicarum, socia
lium, humanarum commutationes : motus varios ad societatis perfi
ciendam penitus eversionem, bella atque hominum commigrationes
de agris in urbes : quae singula populi ipsius valde affecerunt condi
cionem potissimumque pauperiorum ordinum. In suburbiis conglome
rati pauperes universim ac particulatim iuvenes immodico quaestui
habentur aut opere carentes connectantur : illorum propterea incre
mentum tum humanum et morale tum religiosum et ad artis profes
sionem pertinens parum sane diligenter procuratur, quin immo fun
ditus saepe neglegitur. Novis cum facile rerum motibus ipsi inclinen
tur, iuvenes saepius securi haud sunt et confunduntur. Coram hac
evulsa suis locis multitudine hominum veluti obstupescit communis
illa ac usu accepta educandi ratio : diversis inde nominibus philanthropi atque educatores necnon filii et filiae Ecclesiae operam vicissim
dant ut obviam procedatur novis illis necessitatibus. Inter eos conspi
cuus exstat Augustae Taurinorum Ioannes Bosco ob clarissimum suum
instinctum christianum, animosum etiam propter suum inceptum tum
denique ob celerem et latam proprii operis disseminationem.
3. Sibi prorsus videbatur recepisse peculiare in vita officium atque
adiuvari et quasi manu deduci ad explendum munus suum a Domino
ipso maternaque Virginis Mariae deprecatione. Talis autem fuit re
sponsio eius eidem vocationi ut publica eum auctoritate proposuerit
fidelibus Ecclesia mater tamquam sanctimoniae exemplar. Cum anno
millesimo nongentesimo tricesimo quarto, exeunte Redemptionis Iubi
laeo, Decessor Noster immortalis memoriae Pius XI in album Sancto
rum Caelitum ipsum referret, laudationem simul contexuit eius, quam
nulla umquam exstinguet oblivio.
Cfr.

Litt.

Enc.

Redemptoris Mater

(25 m.

M a r t i i 1987),

12-19:

AA8 79

(1987),

972

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

Patre iam puerili aetate orbatus, et a matre institutus animo usque


quaque humano atque christiano, Ioannulus cumulatur a providentis
sime Deo donis unde iam primis ab annis fit amicus magnanimus ac
diligens suorum aequalium. Adulescentia illius iam singulare eius edu
candi opus anticipat. Iam vero in urbe illa Taurinensi, omni tunc ex
parte efflorescente et progrediente, sacerdos Ioannes proximum con
sortium instituit cum adulescentibus in carcere retentis atque pariter
alios tractat hominum tristissimos casus.
Praeditus, uti fuit, opportuna rerum concretarum aestimatione atque
diligens simul historiae ecclesiasticae inquisitor, ipse rationem Ora
torii derivavit e talium condicionum cognitione necnon de experi
mentis aliorum virorum apostolicorum, praesertim sanctorum Phi
lippi Neri et Caroli Borromeo. Quod nomen Oratorii gratissimum illi
fuit : enim Oratorium signavit universam ipsius industriam, idque
accommodavit ille paulatim secundum rationem sibi propriam et pecu
liarem iuvenibus ipsi creditis eorumque necessitatibus pro locorum
temporumque natura. Praecipuum vero patronum et exemplar adiu
torum suorum elegit Sanctum Franciscum de Sales, virum multiplicis
studii ac bonitatis humanissimae, quae morum suavitate in primis
comprobabatur agendique mansuetudine.
4. Initur anno millesimo octingentesimo quadragesimo primo (( Opera
Oratoriorum per catechismum simplicem gradatimque extenditur
ut convenienter ea condicionibus prementibus ac necessitatibus respon
deat : hospitium accedit quo abiecti recipiantur iuvenes, officina dein
et schola artium munerumque, ubi utile doceantur opus ap tique red
dantur qui victum sibi honesto lucrentur modo; aperitur humanarum
ludus disciplinarum, viam sternens ad sacrarum vocationum proposita
boni preli opus; incepta denique et remissionis animorum rationes ea
vigentes aetate instituuntur ( theatrum, grex symphoniacus, cantus,
gestationes autumnales). Peropportuna illa elocutio : Esse vos iuve
nes satis est ut vehementer vos diligam , vox propria est, quin immo
multo antea, optio educandi primaria huius Sancti : Sum ego Deo
pollicitus vel extremum etiam halitum meum pauperibus meis iuve
nibus me traditurum
Ac revera pro illis miram quandam perse
quitur industriam verbis et scriptis, institutionibus, itineribus, con10

10

II Giovane Provveduto, Augustae Taurinorum 1847, p. 7.

11

Memorie

p. 258.

biografiche di S.

Giovanni Bosco, vol.

18,

Augustae Taurinorum 1937,

Acta Ioannis Pauli Pp. II

973

gressionibus cum civilibus religiosisque auctoritatibus. Pro illis in


primis sollicitam testatur curam, ipsas eorum personas complecten
tem, ut in paterno Ioannis amore amoris altioris documentum perci
pere iuvenes possint.
Amoris dynamica vis eius sese in universalem dilatat amorem eumque
impellit ut voces longinquarum exaudiat nationum, usque ad trans
marinas missiones, ut evangelizatio suscipiatur, quae haud umquam a
vero progressionis humanae seiungitur opere.
Easdem vero secundum agendi regulas eodemque pariter animi
ardore mederi ipse etiam iuventutis femineae contendit difficultatibus.
Iuxta eum igitur Dominus excitat sociam fundatricem, sanctam Ma
riam Dominicam Mazzarello, una cum collegarum iuvenum manipulo,
iam pridem apud paroecias christianae puellarum institutioni deditarum. Paedagogica autem ratio eius alios quoque adiutores allicit
tam viros quam mulieres firmis consecratos votis, (( coopera
tores coniunctos cum illo per communicationem eorundem praecellentium paedagogicorum et apostolicorum propositorum; adiungit
denique secum quondam alumnos , quos hortatur ut institutionem
perceptam et ipsi testentur et promoveant.
5. Tantum porro rerum suscipiendarum studium fructus est solidissimae vitae interioris. Ipsa huius Sancti figura, ob peculiarem
qualitatem, inter praestantes eum reponit Institutorum religiosorum
in Ecclesia conditores. Multis quidem excellit rationibus : auctor est
scholae novae animosque allicientis apostolicae spiritualitatis; pecu
liaris fautor est pietatis erga Mariam, Christianorum Auxiliatricem
Matremque Ecclesiae, testem praeterea se praebet sinceri animosique
ecclesialis sensus, quem ostendit interventibus magnae quidem pruden
tiae in tunc temporis rationibus inter Ecclesiam ac Civitatem perquam
difficilibus; ut apostolus eminet, qui ad concretam rerum condicionem
usumque vitae sese refert, qui etiam proventibus patet atque effectibus
novorum inventorum ; studiosus est Missionum sacrarum temperator
cum animi affectu vere catholico ; insigniter autem ut exemplar effulget
praecipui amoris et praeter omnes erga iuvenes, potissimum vero egentiores in Ecclesiae societatisque bonum; magister tandem efficacis et
ingeniosae agnoscitur educandi viae, quam veluti donum magni pretii
post se reliquit sollerter custodiendum ac rite provehendum.
Respicere id vero hisce in Litteris apud Ioannem Bosco Nos iuvat
quod nempe propriam suam consequitur vitae sanctimoniam per pae-

974

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

dagogicum officium, fervore pectoreque apostolico exactum, quodque


simul sanctitatem exhibet tamquam suae institutoriae artis certissimam metam. Haec profecto reciproca permutatio inter educatio
nem ac sanctitatem ipsa esse videtur huius viri proprietas : est
enim ille educator sanctus atque sanctum exemplar sequitur
scilicet Franciscum de Sales et discipulus est (( magistri spiri
tualis sancti Iosephi Cafasso valetque inter iuvenes instituere edu
candum sanctum , Dominicum Savio.

II
6. Iuvenum status hac aetate, saeculo videlicet a Sancti obitu
elapso, plurimum sane commutatus est condiciones rationesque demon
strat multiplices, quem ad modum neminem prorsus educatorum aut
pastorum praeterit. Nihilo tamen minus, etiam hoc ipso tempore eaedem
illae quaestiones et interrogationes permanent, quas secum iam inde a
ministerii sui initiis ponderabat Ioannes Bosco studens eas intellegere
sibique statuens eas convenienter expedire. Qui iuvenes sunt? Quid
cupiunt? Quo tendunt? Quibus egent rebus? Hae tunc perinde ac hodie
instant difficiles quaestiones, neque effugere eas quisquam educator
potest, verum dissolvendas suscipere.
Inter omnis hodie orbis terrarum iuvenes non desiderantur com
plures, qui reapse bona animi et spiritus persentiunt adiumentumque
concupiscunt et solidum adminiculum, quo fulciantur maturescente
propria persona. Ex altera vero parte iuventutem constat impulsio
nibus obici malis et stimulis profitentibus ex diversis ideologiis. In
tentus autem educator rationem sibi reddere sciet verae adulescentium
condicionis atque inibi agere certa cum auctoritate et peritia necnon
prudentia longe in posterum prospiciente.
7. Quo in opere se incitari percipit et illuminari atque sustentari
incomparabili Ecclesiae traditione institutoria.
Conscia enim sibi populum se esse, cuius Deus sit pater et magister
secundum luculenta Sacrarum Litterarum testimonia (cf. Deut 1, 31;
8, 5; 32, 10-12; Os 11, 1-4; Is 1, 3; Ier 3, 14-15; Prov 3, 11-12; Heb 12,
5-11 ; Apoc 3, 19) Ecclesia humanitatis perita , iure meritoque appel
lare se potest etiam <( educationis peritam . Hoc namque historia ipsa
testificatur duorum milium annorum, quam parentes et familiae, sacer
dotes et laici viri ac mulieres, instituta religiosa et ecclesiales motus

Acta Ioannis Pauli Pp. II

975

conscripserunt, qui per educationis ministerium proprium charisma de


claraverunt, quo nempe divinam continuarent educationem, cuius cul
men est in Christo. Propter tot educatorum ac pastorum, tot Ordinum
et Institutorum religiosorum opus, a quibus institutiones inaestima
bilis excellentiae humanae et culturalis sunt promotae, ipsa Ecclesiae
historia evadit maximam quidem partem una eademque res ac popu
lorum historia educationis. Revera oportet Ecclesia, sicut Concilium
docuit Vaticanum II, educationem procuret, ut oboedientem se com
probet erga mandatum implendum a divino suo Conditore acceptum,
mysterium nempe salutis omnibus hominibus nuntiandi et omnia instau
randi in Cristo .
12

8. Paulus PP. V I , venerandae memoriae, de Religiosorum actione


loquens eorumque alacritatem proferens in lucem, dixit eorundem
apostolatum saepe proprietate et ingenii acumine distingui, quae ad
admirationem perpellant . Quod ad Sanctum Ioannem Bosco perti
net, magnae Familiae spiritualis conditorem, affirmari potest excel
lents eius ingenii notam peculiarem coniungi cum disciplina illa institutoria, quam ipse appellavit (( rationem ad praecavendum aptam seu
praeventivam . Hoc ostendit quodam modo summam prudentiae
paedagogicae ipsius et nuntius est propheticus, quem ipse suis reliquit
et Ecclesiae universae, consideratus et comprobatus a multis educa
toribus et paedagogiae studiosis.
13

Vox praeventiva , qua is utitur, accipienda est potius quam


secundum suam grammaticam significationem, secundum copiam no
tarunt peculiarium institutoriae artis huius Sancti. Est imprimis
commemoranda voluntas praeveniendi maiorum experimentorum or
tum, quae possint vires iuvenis in discrimen vocare aut hunc ad longos
et duros recuperationis nisus cogere. Inest vero in illa voce etiam
perspicientia, peculiari cum vehementia habita, insunt optiones accu
ratae, rationes methodologicae, quales : ars educandi modo positivo ,
quatenus bonum proponitur experientiis consentaneis et iuvenes impli
can tibus, ad alliciendum aptis ob earum dignitatem et pulchritudinem ;
ars efficiendi ut iuvenes (( intus in animo )) crescant, quatenus libertas
interior eorum stimulatur et condicionibus eos astringentibus et nimiae
legum exteriori observantiae obsistitur; ars sibi conciliandi iuvenum
12

Declaratio de educatione

13

Adhortatio

(1976), p. 59.

Apost.

Christiana

Evangelii

Gravissimum

nuntiandi

(8

m.

educationis,

Decembris

prooemium.

1975),

69:

AAS

68

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

976

Officiale

animos, ut cum laetitia et oblectamento excitentur ad bonum; errationum emendatio eorumque praeparatio ad futura munera per solidam
indolis eorum formationem.
Ut par est, hic paedagogicus nuntius requirit ut educator persuasum
sibi habeat in omni iuvene, utcumque est abiectus vel depravatus, ad
bonum efficiendum vires inesse, quae, opportune excitatae, possint ad
fidei et honestatis electionem perducere.
Expedit ergo paulum immorari ut breviter consideremus id, quod
ob providam Verbi Dei resonantiam, est una ex formis paedagogiae
huius Sancti singularissimis.
9. Ioannes Bosco vir industriae multiformis et indefatigabilis, per
vitam suam proposuit efficacissimam institutionem, adeo ut iam ab
aequalibus eminens educator sit habitus. Paucae paginae, quibus suam
exposuit paedagogicam experientiam, plenam significationem consequuntur, solum si conferuntur cum summa diuturnae et amplae experientiae, quam cum iuvenibus vivendo sibi comparavit.
14

Eius consilio, educare peculiarem requirit educatoris habitum et


multiplices modos, in persuasionibus rationis et fidei innixos, qui actionem paedagogicam moderantur. In intima parte eius iudicii de hac re
est caritas pastoralis , quam ita describit : Usus rationis "praeventivae" nititur totus verbis Sancti Pauli, qui dicit : Caritas benigna
est et patiens ; omnia suffert et omnia sustinet . Ea ad amandum iuvenem movet, quicumque est status in quo versatur, ut eum adducat ad
humanitatis plenitudinem, quae in Christo revelata est, ut ei conscientiam praebeat et potestatem vivendi sicut vivit honestus civis filius
Dei. Ea monstrat et alit vires, quas Sanctus breviter exprimit iam
claro illo trinomio : <( Ratio, religio, amabilitas .
15

16

10. Vox, ratio in lumine ponit, secundum veram humanismi


christiani visionem, valorem personae, conscientiae, naturae humanae, culturae, laboris, vitae socialis, seu omnium illorum valorum , qui sunt necessaria quasi supellex hominis in eius vita familiari,
civili et publica. In Litteris Encyclicis a verbis Redemptor hominis
14

Cfr. Il Sistema Preventivo, In Regolamento per le case della Societ di S. Fran-

cesco di Sales, Augustae Taurinorum 1877, in Giovanni Bosco, Scritti pedagogici e


spirituali (a cura di A A . Y V . ) , L A S Roma 1987, p. 192 ss.
0

16

Ibidem, pp. 194-195.


Cfr. ibidem, p. 166.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

977

incipientibus memoravimus : Praecipua Ecclesiae via est Iesus Chri


stus : et est ad quemlibet hominem via .

17

Res significans est animadvertere iam ante amplius centum annos


Ioannem Bosco magnum momentum tribuisse aspectibus humanis et
condicioni historicae subiecti ; eius libertati, eius ad vitam praepa
rationi et ad munerum professionem, ad officiorum civilium assumptio
nem, in condicione laetitiae et in studiosa proximi cura. Haec proposita
verbis efficacibus et simplicibus exprimebat, ut hilaritate , studio ,
pietate , prudentia , labore , humanitate .
Eius praeclara artis institutoriae forma notatur moderatione et
respectu rerum concretar um. In eius consilio paedagogico inter se
egregie coniunctae sunt stabilitas eius quod est essentiale et res histo
ricae fortuito evenientes, res translaticiae et novae. Sanctus vir iuve
nibus viam simplicem proponit et simul officio obstringentem, quae his
verbis praestantibus et pulchris breviter declaratur : Honestus civis,
quia bonus christianus .
In summa, (( ratio , cui Ioannes Bosco credit tamquam dono Dei
et tamquam muneri educatoris pernecessario, bona animi indicat nec
non proposita persequenda, instrumenta et modos adhibenda. Ratio
iuvenes impellit ad participanda, pro sua parte, ea bona cognita et
comprobata. Ille eam definit etiam aequum cum ratione consensum ,
ob illud necessarium spatium tribuendum indulgentiae, colloquio et
immutabili patientiae, in quo perficitur non facile exercitium rationalitatis.
Haec, certe, postulant hodie ut mens feratur in anthropologiam
renovatam et integram, liberam ab imminutionibus ideologicis. Educator huius aetatis oportet attente sciat signa temporum intellegere ut
comprehendat valores qui ex iis emergunt quique iuvenes alliciunt :
pacem, libertatem, iustitiam, communionem et participationem, mulie
ris provectionem, solidam necessitudinem hominum, progressionem,
necessitates oecologicas.
11. Altera vox, religio , significat Ioannis Bosco paedagogiam
esse suapte natura transcendentem humana, quoniam propositum insti
tutorum summum, quod is constituit, est formatio credentis. Eius
sententia homo recte formatus et maturus est civis fidem colens, qui
17

Litt. Enc. Redemptor hominis (4 m. Martii 1979), 13. 14: AAS 71 (1979), pp. 282.

284-285.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

978

Officiale

in medio vitae suae loco ponit egregiam formam hominis novi, a Iesu
Christo denuntiati, et qui est suarum religiosarum persuasionum animosus testis.
Non agitur ut patet de religione speculativa et abstracta, sed
de fide viva, in rebus posita, in praesentia et communione collocata
necnon in auditione et docilitate erga gratiam. Sicut dicere consueve
rat, columnae aedificii institutorii sunt Eucharistia, Paenitentia,
pietas in Virginem Mariam, amor Ecclesiae eiusque Pastorum. Eius
educatio est iter precationis, liturgiae, vitae sacramentalis, mode
rationis spiritualis : pro quibusdam, responsio ad specialis consecra
tionis vocationem (quot sacerdotes et religiosi in institutis Sancti for
mati sunt !) ; pro omnibus prospectus et adeptio sanctitatis.
18

Ioannes Bosco est presbyter diligens, qui ad fundamentum revela


tum omnia refert, quae accipit, q~uae donat, ex quibus vivit.
Hic aspectus transcendentiae religiosae, fundamentum methodi
paedagogicae Ioannis Bosco, non solum ad omnes culturas applicari
potest, sed fructuose accommodari potest etiam ad religiones non chri
stianas.
12. Denique, quod ad rationem methodologicam spectat, proponitur
amabilitas . Agitur de consuetudine cotidiana, quae non est simplex
humanus amor nec sola caritas supernaturalis. Ea significat res multi
plices et continet animi facilitatem, sana iudicia et agendi rationes
consentaneas.
Amabilitas fit cura educatoris omnino dediti educandorum bono,
praesentis inter eos, parati ad subeunda incommoda et labores in proprio
munere implendo. Haec omnia requirunt ut magister vere praesto sit
iuvenibus, requirunt magnam benevolentiam et facultatem colloquii.
Singularia sunt et quam maxime significantia haec verba: ((Hic vobis
cum bene est mihi : vere mea vita est vobiscum esse . Praestanti cum
perspicacia aperte haec profert : hoc interest : iuvenes non solum
amari, sed se amari cognoscere.
19

20

Verus ergo educator vitam iuvenum participat; de eorum quaestio-

18

Cfr. Giovanni Bosco, Scritti pedagogici e spirituali (a cura di AA.

VT.), LAS,

Roma 1987, p. 168.


w

Memorie biografiche di S.

Giovanni Bosco, voi. 4,

S.

Benigni in Salassis 1904,

p. 654.
20

Lettera da Roma, 1884, in Giovanni Bosco, Scritti pedagogici e spirituali (a cura

di AA. V T . ) , L A S , Roma 1987, p. 294.

979

Acta Ioannis Pauli Pp. II

nibus curat, intellegere studet quo modo ii res iudicent; cum iis com
municat ludicras corporum et culturales mentium exercitationes, nec
non sermocinationes ; ut amicus maturus et officii sui conscius proponit
vias et metas ad bonum assequendum, promptus est ad se interponendum
ut quaestiones explicet, indicet iudicandi regulas, cum prudentia benignaque cum firmitate aestimationes corrigat et mores reprehendendos.
In hac condicione praesentiae paedagogicae , educator non existi
matur superior , sed pater, frater et amicus .
21

Iuxta hunc prospectum anteponuntur imprimis necessitudines per


sonales. Ioannes Bosco libenter voce familiaritatis utitur, qua probum
educatorum usum cum iuvenibus definiat. Diuturna experientia ei per
suasit sine familiaritate amorem non posse ostendi, nec posse sine
eiusmodi ostensione illam oriri fiduciam, quae est condicio perneces
saria ad felicem actionis institutoriae exitum consequendum. Propo
sita adipiscenda, rerum agendarum ordines, directiones methodologicae ad effectum adducentur et efficaciam obtinebunt, si notam sin
ceri spiritus familiae prae se ferunt, videlicet si perficiuntur in
consortione serena, iucunda, animos excitante.
Hac in re est saltem mentio facienda multi spatii et dignitatis, quae
Sanctus vir tempori oblectatorio, ludicris corporis exercitationibus,
musicae, theatro vel ut eum dicere iuvabat cavaedio tribuebat.
Ibi, in simplicitate et in laetitia maturae necessitudinis, sagax edu
cator invenit modos se immiscendi, tam verbis leves, quam efficaces
constantia et indole amicitiae, in qua fiunt. Congressio, ut sit institutoria, exigit continentem at aerem curam, quae adducat ad singulos
ipsos cognoscendos et simul elementa eius condicionis cultus humani,
quae est eorum communis. Agitur de alacri et benevola attentione in
appetitiones, in existimationes, in condiciones obstringentes, in status
vitae, in exempla ambitus vitae, in animorum contentiones, in vindicationes, in proposita communia. Agitur de percipienda necessitate for
mandi conscientiam, sensum familiarem, socialem et politicum, matu
ritatem in amore et in visione christiana eorum, quae ad sexum atti
nent, facultatem critice iudicandi et iustae docilitatis in aetatis auctu
et habitus mentis, dum semper probe agnoscatur iuventutem non esse
22

21

Ibidem, p. 296.

22

Quod ad nexum inter lusus et institutionem iuxta

Ioannis Bosco

mentem et

consuetudinem, constat Salesianorum Oratoria denotari ob tempus obleetatorium


butum corporis exercitationibus,
compositaeque relaxationis.

theatro,

arti musicae,

atque

tri-

cuilibet incepto sanae

Acta Apostolicae

980

Sedis - Commentarium Officiale

solum fugax momentum, sed verum tempus gratiae ad personam for


mandam.
Hodie quoque, etsi in condicione cultus humani civilisque mutata,
in qua iuvenes habentur etiam religionis non christianae, haec pro
prietas est unum ex multis postulatis probatis et singularibus paeda
gogiae Ioannis Bosco.
13. Cupimus enim notare has paedagogicas rationes non in praete
ritum solum tempus reici : huius Sancti viri figura, iuvenum amici,
adhuc blanditia sua iuvenes attrahit, pertinentes ad diversissimas
humani cultus formas, quae sub caelo sunt. Certe, eius nuntius paeda
gogicis est etiam altius perscrutandum, accommodandus, renovandus
intellegenter et audacter, ob ipsas mutatas condiciones sociales cultu
rales, ecclesiales et pastorales. Opportunum erit ea considerare, quae
recens in multis vitae campis sunt reclusa et comparata, signa tem
porum et normas Concilii Vaticani I I . Ioannis Bosco tamen doctrina
quoad substantiam manet; eius spiritus proprietas, eius perspicientia,
eius habitus, eius charisma non deficiunt, quia ex trascendenti Dei
hauriuntur paedagogia.
f

Sanctus Ioannes Bosco etiam ob aliam causam ad praesentia perti


net : docet enim valores )) perennes Traditionis novis solutionibus
complere, ut creatrice virtute occurratur necessitatibus et quaestio
nibus eminentibus : difficilibus his temporibus nostris pergit esse magi
ster, (( novam educationem proponens, quae est simul creatrix et fidelis.
<( Ioannes Bosco revertere (Don Bosco ritorna) : hic est Familiae
Salesianae cantus translaticius : quo quidem simul reditus Ioannis
Bosco et reditus ad Ioannem Bosco desideratur, ut educatores apti
sint ad fidelitatem erga vetera servandam et una simul attenti, sicut
ille, in plurimas iuvenum huius temporis necessitates; ut in eius
hereditate rursus inveniant principia, quibus hodie quoque respondeatur
eorum difficultatibus eorumque exspectationibus.
III
14. Ecclesia se quaestione educationis sentit directo sollicitare quo
niam ea ibi est, ubi de homine agitur, cum homo prima via sit, quam
Ecclesia emetiatur oportet in suo munere exercendo )). Hoc evidenter
postulat ut iuventus vere praeter ceteros ametur.
2

Cfr. Litt. Enc. Redemptor hominis (4 m. Martii 1979), pp. 284-285.

981

Acta Ioannis Pauli Pp. II

Iuvenes adeamus : haec est prima et fundamentalis necessitas insti


tutorum. Dominus misit me pro iuvenibus . In hac Ioannis Bosco
affirmatione eius optionem apostolicam principalem videmus, quae diri
gitur ad iuvenes pauperes, ad eos qui generis popularis sunt, ad eos qui
magis periclitatur.
Iuvat commemorare pulcherrima verba, quibus Ioannes Bosco iuve
nes suos alloquebatur, quaeque sunt germanus index eius praecipuae
optionis ; credite me, quantus sim, totum vestrum esse, die noctuque,
mane et vesperi, omni tempore. Nil aliud intendo, quam ut utilitati
vestrae, tum morum, tum mentis, tum corporis prospiciam w. Ego pro
vobis studiis incumbo, pro vobis laboro, pro vobis vivo et pro vobis
etiam sum vitam devovere paratus y).
24

25

15. Ad tantum sui donum pro iuvenibus, in difficultatibus interdum


maximis, Ioannes Bosco pervenit propter singularem et vehementem
caritatem, seu vim interiorem, quae in eo coniungit artissime amorem
Dei cum amore proximi. Ita navitatem evangelizandi et navitatem
educandi apte inter se componit.
Eius cura iuvenes evangelizandi non ad solam catechesim redigitur,
aut ad solam liturgiam, aut ad illos religionis actus, qui apertum
postulant exercitium fidei et ad eam adducunt, sed extenditur ad totum
amplumque campum, qui condicionis iuvenilis est proprius. Ille ergo
collocat se intra ipsum processum formationis humanae, conscius infirmitatum, sed etiam fiduciae plenus quoad progredientem maturitatem,
cum persuasum sibi habeat Verbum Evangelii esse serendum in usu
vitaque communi seu cotidiano, ut iuvenes adducat ad studiose se vitae
officiis impendendos. Quoniam aetatem vivunt peculiarem suae educa
tionis, nuntius salvifici Evangelii debet eos sustinere per omnem pro
cessum institutorium, et fides fieri debet elementum quod personam
cuiusque in unitatem redigat et illuminet.
Hinc quaedam optiones sequuntur. Educatori sunt peculiariter ani
madvertenda bona et instituta cultum humanum contingentia, et ideo
scientiarum humanarum acuta cognitio comparanda. Ita adepta peritia
fiet valens subsidium ad sustinendum efficax evangelizationis propo
situm. Insuper educatori est peculiare iter paedagogicum sequendum,
24

Memorie

biografiche

di

S.

Giovanni Bosco,

vol.

7,

Augustae

Taurinorum 1909,

p. 503.
25

Ruffino Domenico,

Cronache dell'Oratorio di S. Francesco di Sales, Romae, Ar-

chivio Salesiano Centrale, quad. 5, p. 10.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

982

Officiale

quod, dum percipit facultatum humanarum dynamicam progressionem,


in iuvenibus suscitat liberae et progredientis responsionis condiciones.
Curabit praeterea totum processum institutorum dirigendum ad
religiosum finem salutis. Haec omnia multo plus requirunt, quam non
nulla tempora, quae, instructioni religiosae et divini cultus significationi tributa, in cursum institutorium tribuuntur; requirunt multo
gravius officium discipulos adiuvandi ut se aperiant principiis absolutis
et vitam interpretentur atque historiam secundum altitudines et divi
tias Mysterii.
16. Institutor dilucide ultimum percipiat finem : etenim in arte
institutoria fines vim habent decretoriam. Iudicium de iis mancum vel
falsum aut eorum neglectio, causa etiam exstat mentis in unam tantum
partem propendentis et declinationis a recto itinere, praeter quam si
gnum imperitiae.
Aetatis nostrae cultus civilis sicut Coetui Nationum Unitarum,
cui titulus est UNESCO, significavimus hominibus plura speciosa
imperata mandare conatur, quae ab eorum nuntiis necessaria ducuntur,
praetexta ratione evolutionis et progressionis. Ita, exempli gratia, pro
reverentia vitae debita, "mandatum" ponitur vitam tollendi ac delendi;
pro amore, qui personarum communionem cum conscientiae officio co
niunctam secum fert, "mandatum" supremae delectationis sexualis,
quavis responsali ratione sublata; pro veritatis principatu in agendo,
"principatus" se gerendi secundum novos habitus invectos, "princi
patus" eius quod est subiectivum et quod proxime feliciter succedit .
26

In Ecclesia inque mundo forma integrae institutoriae artis, quam


Ioannes Bosco expressit, sanctitatis paedagogia est quae ad rerum
veritatem refertur. Oportet sane quam primum germana resumatur
notio (( sanctitatis , quae elementum vitae est credentis cuiuslibet
peculiare. Singularis indoles atque audacia propositi cuiusdam sanc
titatis iuvenilis propriae sunt artis institutoriae dari huius Sancti,
qui iure meritoque religiositatis iuvenilis magister vocari potest.
Peculiaris ratio, qua utebatur, fuit voluntas altas iuvenum appetitiones
(desiderium vitae, amoris, effusionis animi, laetitiae, libertatis, rerum
futurarum) non decipiendi, simulque eos pedetemptim et rerum momen
tis attentis ducendi ad experiendum tantum per gratiae vitam , id
est per amicitiam cum Christo, fieri posse ut verissima et praeclaris
sima proposita ad effectum adducantur.
26

Allocutio ad UNESCO (2 m. Iunii 1980), 13: AAS 72 (1980), p. 744.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

983

Eiusmodi institutio postulat ut iuvenes critica instruantur con


scientia, qua germani valores )) percipiantur et ideologiarum dete
gantur principatus qui, instrumentorum communicationis socialis ope,
publicam opinionem capiunt hominumque mentes surripiunt.
17. Institutio, quae secundum Ioannis Bosco rationem fovet singu
larem actionem reciprocam inter evangelizationem et humanam pro
vectionem, ex institutoris corde menteque accuratas expostulat sedulitates : paedagogicam sentiendi vim, patris simulque matris animum
habitumque, voluntatem expendendi quidquid fiat in singulorum homi
num totiusque coetus incremento, secundum rationem institutoriam
quae sapienti atque valida consensione in unum coniungat finem insti
tutorum cum voluntate quaerendi instrumenta aptissima.
In nostra societate institutoribus peculiari cum animi intentione
perpendenda ea sunt quae in educationis arte maximi momenti sunt
per saeculorum decursum, ad eorum humanam socialemque naturam
quod attinet, quaeque maxime conectuntur cum gratiae Evangeliique
postulationibus.
Numquam fortasse, ut hac aetate, educandi disciplina facta est vitalis
simulque socialis postulatio, quae certum habitum mentis secum fert,
nec non firmam voluntatem formandi personas maturas. Fortasse num
quam antea sicut nunc, mundus indiget hominibus, familiis et commu
nitatibus, quorum ratio, cur exsistant, munus institutorium sit, quique
ei se dedant ut fini praecipuo, vires effundendo suas sine ulla excep
tione, auxilium expetendo sociatamque operam ad experiendas renovandasque, modo fecundo et ex officii conscientia, novas educationis
vias. Educandi ars hisce nostris temporibus veram aptamque vitae
optionem secum fert, quam agnoscant et adiuvent oportet quotquot in
ecclesialibus et civilibus communitatibus auctoritate pollent.
18. Ecclesiae rerum usus ipsiusque sapientia paedagogica singulare
tribuunt pondus institutorium (( familiae , scholae , labori mul
tiplicibusque consociationibus coetibusque. Nunc expedit institu
tiones ad animum formandum aptas proferre atque familiam revocare
ad germanum institutorium munus, pro quo nihil substitui potest,
sicut sane descripsimus in Nostra Apostolica Adhortatione a verbis
Familiaris consortio incipiente. Etenim familiaris institutio (aut insti
tutio familiaris non suscepta) maximi ponderis et momenti exstat ad
bonum et, pro dolor, interdum etiam ad malum ; et tamen omnino
64 - A. A. S.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

984

Officiale

oportet novas generationes inde a prima aetate institui de necessitate


recipiendi in se officium interpretandi res, quae sunt in usu vitaque
communi, secundum sempiternam Ecclesiae doctrinam, ita tamen ut
renovationis necessariae postulata non neglegantur.
Familiae munus praecipuum in re institutoria exsistit una e gra
vissimis

quaestionibus

socialibus

et

moralibus.

Quid

faciendum

percontabamur in Nostra oratione ad coetum UNESCO ut homi


num educatio in rem deducatur praesertim intra familiam? ... Causae
prosperi vel infelicis eventus in homine instituendo per familiae ope
ram semper quidem collocantur in medio ipso principali et efficienti
culturae ambitu, qui est familia, simulque, et quidem eminentiore
gradu, in rei publicae eiusque institutorum auctoritate .

27

Una cum familiae actione institutoria ea sane magni ducenda est


quae per scholae officinam ampliores universalioresque edit prospectus.
Iuxta Ioannis Bosco mentem schola, praeter quam quod iuvenum elatioris cultus auctum promovet reique socialis atque munerum profes
sionis, iisdem suppeditare debet virtutum moraliumque principiorum
efficacem compagem. Sin aliter, fieri profecto non posset ut quis con
stanter viveret et valide ageret et honeste hac in nostra humana socie
tate, contentionibus exagitata ac discordiis.
In partem insuper venit magnae hereditatis praeclari huius viri
Pedemontani ipsius peculiaris sollicitudo de hominum operosa actione,
ad quam iuvenes diligenter componantur oportet. Societas haec nostra,
quamquam gravibus obnoxia commutationibus, eiusmodi necessitate
premitur. Cum Ioanne Bosco communicamus sollicitudinem exornandi
novas generationes apta munerum professionis scientia et consentanea
arte, sicut laudabiliter sane amplius centum annos artium operarumque
scholae testificatae sunt necnon officinae, quas Salesiani Coadiutores
laudabili cum experientia moderati sunt. Ipsius participamus curam
fovendi usque vehementiorem institutionem ad operam socialem, in
amplificata dignitate humanae personae innixam,

28

quam Christiana

fides non tantum ut legitimam comprobat, sed et viribus instruit inae


stimabilis momenti.
Recolendum demum est pondus quod Sanctus vir tribuit conso
ciationibus ac coetibus, in quibus iuvenum dynamica virtus et incepta
27

Ibidem, 12:

Cfr. Litt.

pp. 589-592.

I. c, pp. 742-743.
Enc. Laborem exercens

(14 m.

Septembris 1981),

6:

AAS 73

(1981),

Acta Ioannis Pauli Pp. II

985

augescunt atque explicantur. Multiplicem operositatem concitans, con


stituebat ille vitae condiciones ad tempus otio deditum apte peragen
dum, ad apostolatum, ad doctrinae studium, ad preces, laetitiam, re
creationem, ad humanitatis cultum, quo iuvenes convenire poterant
atque adolescere.
Magnae aetatis nostrae mutationes respectu x i x saeculi, nullo modo
institutorem exsolvunt a rationibus vitae condicionibusque recogno
scendis, ut aptum tribuatur tempus fecundis inceptis iuvenum propriis.
19. Perpendentes autem iuvenum nostrae aetatis necessitates, si
mulque Ioannis Bosco, iuvenum amici, nuntium propheticum repeten
tes, oblivisci non possumus praeter immo, intus quamlibet institu
tionis compagem necessaria fieri peculiaria illa (( educationis tempora
ad colloquium instituendum et personalem congressionem : apte con
gruenterque acta, illa fiunt itineris spiritualis rectus trames. Hoc
sane peragebat Sanctus Ioannes dum Reconciliationis Sacramentum
singulari cum efficacitate administrabat. Hac in nostra societate tanto
pere dissipata disparibusque plena nuntiis veluti paedagogicum donum
iuvenibus facultas praebetur cognoscendi accurateque conficiendi suae
ipsius vitae rationem, in vocationis propriae thesaurum inquirendo,
e qua totius vitae dispositio pendet. Manca est illa ratio institutoria
eius qui satis esse putat necessitatibus, legitimis quidem, munerum
professionis, humani cultus atque etiam iustae relaxationis satisfacere,
non tamen ipsorum animis, velut fermentum, proposita illa insinut,
quae Christus obtulit iuveni illi in Evangelio, per quae utique vitae aeter
nae laetitiam mensus est aut cum nimio amore sui coniunctae posses
sionis tristitiam (cf. Mt 19, 21 s.).
Institutor iuvenes re vera diligit atque conformat, cum vitae iis
praebet egregia proposita, quae humanam naturam excedunt, atque
prope eos ambulat, dum cotidianam gravem impendunt operam ad
suam perficiendam ipsorum optionem.
20. Hac in saeculari memoria sancti Ioannis Bosco, iuvenum
patris et magistri , absoluta sane persuasione affirmandum est Dei
Providentiam vocare vos omnes, amplae Salesianae Familiae Sodales,
sicut et parentes et institutores, ut magis magisque obstrictam agnoscatis institutionis iuvenum necessitatem, atque renovato ardore in
vosmet ipsos onus recipiatis ad opus profecto summi momenti implen
dum clara illa animi devotione quae peculiaris fuit Ioannis Bosco. Ea

Acta Apostolicae

986

Sedis - Commentarium

Officiale

tamen viva animi sollicitudine, quae ex rei gravitate oritur, singula


riter sermonem convertimus, inter educatores, ad presbyteros animarum
curam proxime agentes : eos potissimum iuvenum institutio provocat.
Nobis persuasum habemus hac de re testantur congressiones, quas
constanter instituimus cum iuvenibus itinerum Nostrorum pastoralium
tempore consiliorum inceptorumque copiam exstare ad iuvenes
omnino ut decet christiane instituendos; obliviscendum tamen non est
his nostris praesertim diebus eos provocationibus et periculis obici,
quae maiores nostri ignorabant : eiusmodi sunt : medicamenta stupe
faceva, saevitia, tromocratia, multorum cinematographicorum televisificorumque spectaculorum dedecus, verborum picturarumque lascivia.
Quae omnia postulant profecto ut, in animarum curatione, officiosa
iuvenum observantia primas obtineat partes, per aptas rationes perque
consentanea incepta ineunda. Ioannis Bosco mens et cor aptas etiam
presbyteris agendi rationes suadere possunt. Quaestionum gravitas
exigit ut cogitate acquiratur rerum conscientia, de qua profecto a
Domino iudicabimur. Sint iuvenes praecipua sacerdotum sollicitudo !
Ex iis Ecclesiae civilisque societatis futurum tempus pendet.
Probe novimus, egregii institutores, difficultates, in quas incurritis,
et destitutiones quas interdum experimini. Ne animo deficiatis hoc in
singulari caritatis itinere decurrendo, in educationis itinere dicimus.
Solacium vobis praebeat inexhausta Dei patientia erga homines, con
tinua paternitatis exercitatio a Christo revelata in ipsius missione
magistri et pastoris, atque in praesentia Spiritus Sancti, cuius est
faciem terrae renovare.
Abdita atque valida Spiritus virtus eo spectat ut humanum genus
progrediatur ad Christi exemplar. Ipse novum hominem suscitat no
vumque mundum (cf. Rm 8, 4-5). Hoc modo vester labor institutores
fit re vera ministerium cooperationis cum Deo eritque sane fecundus.
Vestrum omniumque nostrum Sanctus dictitabat rem instituto
riam pertinere ad cor w, eaque de causa oportere Deum immittere in
29

iuvenum corda non per ianuam ecclesiae tantum, sed et scholae et


officinae w.

30

Etenim in hominis corde praesens fit Spiritus veritatis,

consolator et commutator : continenter Ille ingreditur mundi historiam


per cor hominis. Atque, sicut iam ediximus in Litteris Encyclicis
29

Memorie

biografiche

di S.

Giovanni Bosco, vol.

16, Augustae Taurinorum 1935,

p . 447.
30

Ibidem., vol. 6, S. Benigni in Salassis 1907, p. 815-816.

987

Acta Ioannis Pauli Pp. II

Dominum et Vivificantem, etiam <( Ecclesiae via per cor hominis tran
sit , immo eadem est cor humanitatis ; (( ex corde suo, quod omnia
humana corda complectitur, a Spiritu Sancto petit "iustitiam, pacem
et gaudium in Spiritu", in quibus, secundum Sanctum Paulum, regnum
Dei consistit .

31

Navitate vestra, dilectissimi institutores, sublime ec

clesialis maternitatis officium impletis.

32

Prae oculis semper habeatis Mariam Sanctissimam, excelsam Spiri


tus Sancti operis sociam, quae Ipsius consiliis docilis fuit, eaque de
causa Christi mater facta est Ecclesiaeque mater. Ipsa per saeculorum
decursum pergit esse praesentia materna, prout verba designant in
Cruce pronuntiata: "Mulier, ecce filius t u u s . . . ; Ecce mater t u a " .

33

Numquam oculos vestros a Maria deflectite : Eam auscultate cum


dicit : Quodcumque dixerit vobis tacite (Io 2, 5). Eam properanter
cotidieque exorate, ut Dominus continenter iuvenes exsuscitet magn
nimos, qui eum vocantem hilares sequantur.
Dei Matri vos committo unaque cum vobis iuvenum multitudinem,
ut ab Ea allecti, confirmati ac ducti vestra comitante institutoria
opera, novorum hominum mensuram consequi valeatis ad novum mun
dum formandum : mundum dicimus Christi, Magistri et Domini.
Benedictio Nostra Apostolica, caelestium munerum auspex et nun
tia, caritatis Nostrae testis, te confirmet, omnesque amplae Salesianae
Familiae Sodales soletur et muniat.
Datum Romae, apud Sanctum Petrum, die x x x i mensis Ianuarii,
in memoria sancti Ioannis Bosco Presbyteri, anno MCMLXXXVIII, Pon
tificatus Nostri decimo.
IOANNES PAULUS PP. II
31

Litt.

Enc.

Dominum

et

Vivificantem

(18

m.

Maii

1986),

67:

AAS

78

(1986),

pp. 898. 900.


Christiana

Gravissimum educationis, 3.

32

Declaratio de educatione

33

Litt. Enc. Redemptoris Mater (25 m. Martii 1987), 24: AAS 79 (1987), p. 393.

Acta Apostolicae Sedis

988

- Commentarium

Officiale

II
Ad Catholicos Ucrainos Millennio transacto a Baptismo Regionis Rus'
Kioviensis.

IOANNES PAULUS PP. II


Venerabili
Myroslao

Fratri
Ivano

Nostro
Cardinali

Lubachivsky

Archiepiscopo

Maiori

Venerabilibus

Fratribus

in

Sacerdotibus,

Religiosis

omnibusque

Catholicis

Leopolitano

Ucrainorum,

episcopatu,
Fidelibus

Ucrainis

1.
MAGNUM BAPTISMI DONUM, Kioviae ante mille annos su
sceptum, initium fuit fidei vitaeque christianae inter populos
regionis Rus'. Quapropter merito in hac celebranda memo
ria Ecclesia Sanctorum Petri et Pauli universaque Ecclesia
Catholica hymnum edunt, signum grati animi et gloriae
erga Sanctissimam Trinitatem de tam inestimabili dono;
eaedemque magnam laetitiam declarant quod Baptismus,
tum acceptus, initium fuit evangelizationis populorum in
parte orientali Continentis Europaeae atque etiam ultra
Urales montes incolentium. Hic eventus origo fuit non solum
identitatis christianae sed etiam identitatis culturalis popu
lorum Ucraini, Russici et Bielorussici, atque, consequenter,
eorum historiae. Petri Successor gaudii ob hoc millennium
particeps est et, quemadmodum propter hanc memoriam Epi
stulam Apostolicam omnibus fidelibus catholicis dedit ad ap
tam fovendam eventus spiritalem praeparationem, ita hoc
Nuntio nunc se convertere cupit peculiari modo ad omnes fide
les catholicos Ucrainos ut una cum iis celebret mirabi
lia opera a Dei patrata per hoc longum temporis spatium.
Deus omnipotens, princeps universi ac dominus historiae
cunctarum gentium, abhinc mille annos amore suo infinito
Populum regionis Rus' Kioviensis est complexus eundemque
ad lumen Evangelii Filii sui Iesu Christi, Salvatoris mundi,
perduxit. Opus salutis a litore Iordanis, post decem fere saecula,
Spiritus Sancti virtute, ad regionem pervenit, quam Bory-

989

Acta Joannis Pauli Pp. JI

sthenes flumen ailuit, ubi servos suos Olgam et Vladimirum


elegit ut eorum populo sacri Baptismi gratiam tribueret. Ex
illo tempore, per saeculorum cursum, Ecclesiae e Baptismo
Kioviae collato enatae, hymnum cantant gratiarum actionis in
honorem Sanctissimae Trinitatis. Populus et Ecclesia Ucraina,
qui ex hereditate, per mille annos ducta, Sancti Vladimiri
creverunt, eiusdem beneficii memores, hodie gratias agunt de
eiusmodi dono.
2.
Hic ardens sensus radicitus innititur in mysterio sancti
Baptismi, cuius virtute homo, immersus in morte rdemp
trice Salvatoris mundi, simul in novam vitam inducitur,
quae resurrectione Christi plene est manifestata. Per Bapti
smum homo fit nova creatura et filius Dei atque in myste
rium paschale Christi inseritur : Si quis ergo in Christo, nova
creatura (2 Cor, 5, 17). Ad Ii tora Borysthenis fluvii Pater
opus inchoavit, quod Filius effecit et Spiritus Sanctus consum
mavit. Totus populus ibi renatus est ex aqua et Spiritu
(Io 3, 5 ) . Spiritus Sanctus vim supernaturalem aquae Baptismi
tribuit, cuius esset gratiam afferre. Quocirca verba Sancti Cy
rilli Hierosolymitani Nos libet iterare, quae de lordane dixit,
ad Borysthenem flumen ea transieren tes : Spiritus Dei fere
batur super aquam. Principium mundi, aqua; principium
Evangeliorum, Iordanis.
1

Pro populis regionis Rus' Baptismus, anno DCCCCLXXXVIII


collatus, eventus fuit, historia dignus, quo Christo crucifixo
et glorificato sunt inserti et quo factum est ut ad vitam ipsam
Dei renascerentur : Consepulti ei in Baptismo, in quo et con
resuscitati estis per fidem operationis Dei, qui suscitavit illum
a mortuis (Col 2, 12; cfr. Rom 6, 4). Baptismus ... vinculum
unitatis sacramentale constituit vigens inter omnes qui per
illum regenerati sunt, (...) ordinatur ad integram fidei pro
fessionem, ad integram incorporationem in salutis institutum,
prout ipse Christus illud voluit, ad integram denique in com
munionem eucharisticam insertionem .
2

S. CYRILLUS HIEROSOLYMITANUS, Catech. III, De Baptismo, 5:


Decretum

Unitatis

Redintegratio

de

Oecumenismo,

22.

PO 33, 434 A.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

990

Officiale

3.
Inter eos qui vocati sunt ad hanc vitam novam partici
pandam, necessitudine iuncti cum Christo crucifixo et susci
tato, sunt maiores vestri regionis Rus' Kioviensis. Illorum aetate
in plaga illa sacer ignis Evangelii est accensus atque ma
gnalia D e i (Act 2, 11) ibi coepta sunt pronuntiari. Populus
Ucrainus coniungitur, ad geographiam et historiam quod atti
net, cum urbe Kiovia; quapropter peculiarem habet causam
laetitiae in hac millennii memoria. Simul vero gaudet perti
nere ad magnam familiam gentium christianarum Europae ac
totius orbis terrarum.
Antequam regio Pus' Kioviensis populis christianis est
annumerata, id evenit quoad alios populos Slavicos. Mens
dirigitur ad Christianismi inductionem apud Slavos meridia
nos, inter quos missionarii iam circiter annum DCL sunt ope
rati. Ad hoc quod pertinet, commemoramus Nos in Basilica
Sancti Petri gratias egisse populo Croato et Sloveno quod per
MCCC annos fidelitatem Apostolicae Sedi servassent.
3

Postmodum, ut in Epistula Encyclica a verbis Slavorum


Apostoli incipiente ediximus, alii populi Slavici in familiam
christianam Europae sunt ingressi, quod factum est opera mis
sionali et vocatione oecumenica Sanctorum Fratrum Thessalonicensium Cyrilli et Methodii, qui, una cum Sancto Bene
dicto, iure merito Patroni Europae sunt renuntiati. Rebus ab
illis ita praeparatis, res christiana firmiter et in perpetuum
intravit Slavorum historiam saeculo subsequente .
4

Effectus huius operis, Deo afflante patrati, in eo positus erat


ut Vladimiro et incolis regionis Rus' Kioviensis ad quos
nuntius evangelicus est allatus praesertim a missionariis, qui
Constantinopoli advenerant, illud veluti patrimonium By
zantinum statim patesceret idemque facilius in usum indu
ceretur. Ipsius enim propagationi iam ab initio favebant
Sacrarum Litterarum interpretationes lingua palaeoslavica
confectae necnon librorum liturgicorum, quoniam Sancti Fra
tres eorumque discipuli non veriti sunt linguam Slavicam in
Cfr. Allocutio die 21 Martii 1981 habita: Insegnamenti di Giovanni Paolo II, IV/1
(1981), pp. 727-731.
Ep. Enc. Slarorum Apostoli, 25: AAS 77 (1985), p. 806.
3

991

Acta Ioannis Pauli Pp. II

liturgia adhibere, quam efficax instrumentum effecerunt ad


veritates divinas iis tradendas, qui eo utebantur sermone .
Quam ob rem, qua aetate plena adhuc vigebat communio
Ecclesiarum tum Romanae tum Constantinopolitanae, Kio
viensis enata est Ecclesia in condicionibus spiritualis cuiusdam
coniunctionis cum illis ipsis Ecclesiis atque cum proximis
Europae communitatibus ecclesialibus quibuscum unicam effi
ciebat Christi Ecclesiam. Vladimirus Kioviam in amplam com
pagem Ecclesiae universalis inseruit, traditione Orientis et
sensu identitatis populi ipsius propriae servatis.
Evangelizatio regionis Rus' effecit ut in partibus illis pro
gressione quadam cultura fidei induceretur , quae eius histo
riam veluti nota alte impressa insignivit. Ut iam diximus
<( Universae cultus humani rationes inter Nationes Slavicas
acceptum referre debent "principium" suum vel progressum
proprium operibus Fratrum Thessalonicensium . Eorum animosus labor et discipulorum addidit vim ac dignitatem "cul
turalem" linguae liturgicae palaeoslavae, quae in multa saecula
non tantum ecclesiasticus sermo evasit sed publicus etiam et
litteratus, quin immo lingua communis ordinum eruditorum
inter maiorem Nationum Slavicarum partem ac nominatim
omnes Slavos ritus orientalis . Haec lingua, qua usque adhuc
varii populi in sacra Liturgia utuntur, momentum etiam habuit
primarium ad sermonem, litterarum proprium, gentis vestrae
Ucrainae, ad progressum uberis eius cultus humani et ad for
mandam eius identitatem.
5

4.
Nova Ecclesia Kioviensis, ut iam diximus, constituta est
eo tempore, quo Christianitas nondum lugenda divisione dilacerabatur. Solummodo postea ob tristes contentiones et quo
niam dissensiones inter Ecclesiam Romanam et Ecclesiam Constantinopolitanam sunt adauctae, etiam Ecclesia Kioviensis
est adducta ut a communione ecclesiali cum Petri Sede seiun
geretur. Tamen per diuturnum tempus Ecclesia Kioviensis
necessitudine contingebat fratres catholicos finitimos et Sedem
Apostolicam ; atque etiam cum discidium practice esset
Ibid., 12: AAS 77 (1985), p. 793.
Ibid., 2 1 : AAS 77 (1985), p. 803.
Ibid., 2 1 : AAS 77 (1985), p. 803.
5

992

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

factum, conamina utriusque partis ad plenam communionem


recuperandam non defuerunt.
Ecclesia vestra, indolem servans orientalem, crevit ex illa
quasi hereditate Baptismi Sancti Vladimiri et per saeculorum
cursum propriam sibi formam excoluit, quatenus ditatur pe
culiari sibi animorum cultura, locis divino cultui destinatis,
atque etiam plurimis fidelibus, qui, una cum pastoribus suis,
conscii erant necessitatis sive unitatis interioris sive commu
nionis cum aliis Ecclesiis et, praecipue, cum Ecclesia Romana.
Haec omnia omnimode sunt perfecta Actu Unionis , anno
MDXCVI in urbe Brest confecto, cum pars Episcoporum Metropoliae Kioviensis vincula communionis cum Sede Apostolica
renovavit. In hoc conatu, eo pertinente ut plena communione
inter Orientem et Occidentem, visibiliter restituta, iterum
frui liceat, animadvertimus praecipuam rationem Unionis
urbis Brest. Eam, ut iam significavimus, alia praecesserunt
conamina, suscepta a viris alto sensu ecclesiali praeditis. Libet
hic memorare peculiari modo Isidorum, Metropolitam Kioviensem, qui Concilio Fiorentino (anno MCCCCXXXIX celebrato)
interfuit : qui insignis fuit theologus et certus firmusque fautor
colloquii cum Ecclesia Romana, quae eum ipsa honoravit, qua
tenus ad dignitatem Cardinalis eum evexit eiusque exuvias in
vetere Basilica Sancti Petri condidit.
Unio urbis Brest, quod attinet ad proposita eorum qui
ei penitus se dederunt, inter simultates et molestias cuiusvis
generis, qui interdum etiam sanguine, ut Sanctus Iosaphat,
alte perceptam et indefectibilem persuasionem, qua ducebantur, sunt testati nemini adversabatur. Ea enim eo spectabat
ut Ecclesia una aedificaretur, quae in Oriente et Occidente
plena illa et visibili unitate frueretur, in una fide et unico
Baptismo radicitus innixa.
8

5.
Hac mente intellegenda sunt etiam cetera incepta, quae
saeculorum cursu inita sunt, condicionibus historicis con
cretis moventibus, ad plenam restituendam communionem.
Qui conatus non semper, ut aequum est, perspecti sunt et ap
probati; effectus eorum, non praevisus nec desideratus, inter* C f r . T. ALPHABANI, De Basilicae
M. C e r r a t i , R o m a 1914, pp. 71 et 189.

Vaticanae antiquissima

et nova structura,

ed.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

993

dum novas induxit lacerationes intra communitatem christia


nam. Nostro vero tempore, freti renovata et altiore considera
tione theologica et instauratione colloquii inter Catholicos et
Orthodoxos, novas quaerimus vias, quae ad percupitam metam
perducant. Verumtamen communitates fidelium, e memoratis
conatibus exortae, quae per saecula communionem cum Sede
Romana servaverunt, vehementi cuidam conscientiae impul
sioni parentes, manifesto ius habent eo pertinens ut solida ne
cessitudine communitatis catholicae et imprimis Episcopi Ro
mani gaudeant.
6.
Ecclesia et omnis Christianitas hoc saeculo, Spiritu
Sancto afflante, nova ratione flagrans desiderium huius uni
tatis persentiunt, pro qua Christus paulo ante Passionem et
Sacrificium in Cruce oravit. Hic prospectus oecumenicus ma
nifestatus est Concilio Vaticano I I , quod Ioannes P P . XXIII
indixit et Paulus P P . V I continuavit et ad finem perduxit; cui
quidem Concilio multi delegati ut observatores, ceterorum Fra
trum christianorum vices gerentes, interfuerunt.
Decreta a Concilio promulgata, quae a verbis incipiunt
Orientalium Ecclesiarum et Unitatis Redintegratio, esse vi
dentur verum donum gratiae divinae, nostris concessum tem
poribus, quae quidem divisionibus denotan tur, sed etiam in
signa sunt desiderio, in dies vehementiore, unitatis omnium
christianorum. Etenim omnis divisio inter christianos et
aperte voluntati Christi contradicit et scandalo est mundo atque
sanctissimae causae praedicandi Evangelium omni creaturae
affert detrimentum .
Concilium Vaticanum II eos adhortatur, qui in instau
rationem plenae communionis optatae inter Ecclesias orien
tales et Ecclesiam catholicam incumbere intendunt, ut debitam
considerationem habeant de hac peculiari condicione nascentium crescentiumque Ecclesiarum Orientis et de indole rela
tionum, quae inter eas et Sedem Romanam ante separationem
vigebant atque rectam de his omnibus existimationem sibi
efforment . Idem Concilium in lumine ponit egregia bona
traditionum liturgicarum, spiritualium, disciplinarium, theo9

10

10

Decretum Unitatis redintegratio de Oecumenismo, 1.


Ibid., 14.

994

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

logicarum, quae in illis Ecclesiis habentur, necnon eorum ius


et officium secundum eiusmodi traditiones vivendi, quae ad
plenam catholicitatem et apostolicitatem Ecclesiae pertinent.
Patres Concilii praeterea gratias agunt Deo quod multae Eccle
siae orientales hoc patrimonium custodiunt et illud purius
pleniusque vivere cupiunt . " Ii proinde non putant has Ec
clesias plenae communioni cum Fratribus Orthodoxis obstare;
contra, prout in iisdem splendet, pro sua altitudine, visio pri
migenia unde ortae sunt, possunt illae peculiari perspicacia
intellegere novum prospectum oecumenicum, quem in Conci
lio Spiritus universae Ecclesiae suggessit. Qua re hae Ecclesiae
vocantur nunc quam maxime ad suum officium explendum
secundum hunc spiritum, ut unitas visibilis Ecclesiae consti
tuatur, quoniam est unus Dominus, una fides, unum bapti
sma (Eph 4, 5).
7.
Hoc ipso historiae salutis tempore, spei pleno, nobis datur
ut millennium cum Communitate catholica Ucraina celebremus,
quae stabili modo locum obtinet, quem Providentia divina in
Ecclesia universali ei assignavit iuxta tot Ecclesias particulares,
sive Orientis sive Occidentis.
Salutem dicimus toti Communitati catholicae Ucrainae,
quae in Baptismo gentis Kioviensis fundamenta conspicit pro
priae exsistentiae et quae hac aetate plenam communionem
fidei et vitae sacramentalis cum Episcopo Romano servat.
Salutamus vos, Fratres in episcopatu, inter quos primas
partes habet Myroslaus Ivanus Cardinalis Lubachivsky Ar
chiepiscopus Maior Leopolitanus Ucrainorum; salutamus vos,
Sacerdotes, Religiosos, Religiosas et Fideles, qui eventum cele
bratis, ante mille annos actum, quo populus vester per Bapti
smum regionis Rus' Kioviensis genera tus est ad gratiae vitam.
Salutamus vos omnes fraterno osculo pacis, ut Fratrer vester
et primus in historia Ecclesiae Papa e genere Slavorum.
Sentimus Nos spiritualiter coniungi vobiscum tempore magni
Iubilaei vestri, et cupimus vos e corde Ecclesiae fraterne com
plecti coram universis in Christum credentibus. In nomine
Sanctissimae Trinitatis, Patris, Filii et Spiritus Sancti, Eccle11

Cfr. iUd., 14-17.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

995

sia Romana peculiari cum benevolentia et amore se convertit


ad omnes filios et filias spirituales Sancti Vladimiri, praesertim
ad eos qui pro unitate cum Ecclesia universali orant et ob hanc
rem dolore afficiuntur.
Singulari hoc historiae tempore, ad Ecclesiam vestram quod
attinet, quae decenniis proxime praeteritis multos perpessa
est casus adversos, iterum cupimus eius rationem catholicita
tis confirmare, simul dicentes peculiarem eius indolem omni
reverentia esse dignam. Hoc amor fraternus postulat, hoc po
stulat vocatio oecumenica Sanctorum Fratrum Cyrilli et Me
thodii, qui exemplo suo nos monent de iure cuiusque fidelis
eo spectante ut quoad traditionem suam, ritum, identitatem
populi, ad quem pertinet, observetur atque colatur.
Utinam tempore futuro ex animo desideramus gau
dium nobis praebeatur inde exoriens quod dissensiones et diffi
dentiae mutuae superentur atque plenum cuiusque ius agno
scatur propriam identitatem servandi propriamque fidem pro
fitendi. Id ipsum, ex eo quod ad Ecclesiam vestram pertinetis,
arbitrari nemini licet repugnare bono vestrae patriae terrestris
et hereditati Sancti Vladimiri. Utinam turbae fidelium vestro
rum frui possint vera conscientiae libertate atque observantia
iurium religiosorum in cultu publico Deo adhibendo secundum
multiformem traditionem, iuxta proprium ritum et cum pa
storibus propriis!
8.
Sedes Apostolica peculiari amoris affectu afficitur erga
Ecclesiam vestram, quia haec per hominum aetates fidelitatem
erga Romam comprobavit, non excepta suprema testificatione
martyrii. Hac de causa praecipua celebratio millennii Ecclesiae
vestrae, quae est in dispersione, Romae habebitur. Apud sepul
chrum Sancti Petri, iuxta quod corpus Sancti Iosaphat, dilec
tissimi vobis, est conditum, congregati, simul gratias agemus
de tot fructibus participationis mysteriorum divinorum in com
munitate eiusdem fidei et in vinculis eiusdem amoris.
Ecclesia vestra, cum universa consonans Ecclesia catho
lica, abesse non potest ab huius singularis memoriae celebra
tione; neque potest Episcopus Romanus, qui vehementer cupit
in Basilica Sancti Petri, una cum omnibus Episcopis et Fi-

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

996

Officiale

delibus, lingua vestra hymnum Te Deum cantare ad gratias


agendas.
Ea quae per hos mille annos evenerunt et quae in histo
riam Ecclesiae vestrae vestrique populi sunt inserta, Deo uni
et Trino committimus. Fidenti animo in manus Domini rerum
humanarum celebrationem millennii commendamus. Quam
inchoare volumus una cum cunctis Episcopis, Sacerdotibus,
Religiosis utriusque sexus et fidelibus Catholicis Ucrainis,
qui in toto sunt orbe terrarum, eamque deinde prosequi cum
iis sub oculis Mariae Sanctissimae, cuius praesentia totam
historiam Ecclesiae vestrae pervadit.
Eius debitores sumus, quia ex ea Christus est natus. Ea
affuit etiam ortui Ecclesiae regionis Rus' Kioviensis. Spirituali
ergo peregrinatione Nos conferimus ad pedes Beatae Mariae
Virginis a Vladimiro nuncupatae, cuius simulacrum perpe
tuo comitatum est peregrinationem fidei populorum antiqui
"Rus' " . Sic Nos conferimus ad ecclesiam cathedralem Sanc
tae Sophiae, ad pedes Virginis orantis quae a Pariete inde
lebili vocatur cuique ante DCCCL annos vir princeps Iaroslavus, Sapiens, urbem Kioviam et totam regionem Rus' con
credidit.
12

9.
Coram Te, Mater dulcissima, prosternimur Tibique vicis
situdines Communitatis catholicae Ucrainae committimus.
Mater unitatis christianorum! Monstra nobis certas illas
vias, quae ad hanc metam perducunt. Concede ut in hoc magno
opere patrando saepius saepiusque Fratres nostros in fide con
venire possimus atque simul detegere lineamenta divina illius
unitatis, pro qua Christus ipse oravit.
Mater Consolationis, in manibus Tuis ponimus omnes do
lores, saeculorum cursu perceptos, et omnes cruciatus, preca
tiones et testimonia vitae, a tot filiis Tuis perhibita; Tibi com
mittimus spem et exspectationes heredum Baptismi regionis
Rus', qui exoptant ut Te intercedente vetus stirps christiana
novos flores mittat magnficos.
Arctius amplectere, o Mater, gentem, quae dolore afficitur
propter ea quae amisit, quae tamen sperare non desinit fore
12

Litt. Enc. Redemptoris Mater, 33:

AAS 79 (1987), p. 405.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

997

ut tempora meliora ad veniant. Adiuva nos tuos fidos sectatores ut, una cum Pastoribus suis et in spirituali communione
cum Petri Successore, millennium laete valeant celebrare
atque animis fervidis Deo ac Tibi, Eedemptoris sanctissima
Mater, Tibi, o Theotokos, hymnum ad gratias agendas decan
tare.
10.
Intercessionem implorantes Sanctorum Apostolorum Pe
tri et Pauli, Sanctorum Cyrilli et Methodii, Apostolorum Sla
vorum, Sanctae Olgae et Sancti Vladimiri, Sancti Iosaphat et
omnium Sanctorum, Sanctissimae Trinitatis protectioni con
credimus vos, Fratres in episcopatu, in primis Archiepiscopum
Maiorem Leopolitanum Ucrainorum, vos, Sacerdotes, Religio
sos utriusque sexus et Fideles, atque singulis universis Bene
dictionem Apostolicam ex animo impertimus in nomine Patris
et Filii et Spiritus Sancti. Amen.
Datum Romae, apud S. Petrum, die xiv mensis Februarii,
in memoria Sanctorum Cyrilli et Methodii, anno MCMLXXXVIII,
Pontificatus Nostri decimo.
IOANNES PAULUS PP. II

HOMILIA
Calendis Ianuariis Anni Marialis in Petriana basilica habita.*

1. (( Quando venne la pienezza del tempo Salutiamo oggi l'Anno Nuovo : il 1988 che ha iniziato il suo con
sueto cammino : il cammino delle ore, dei giorni, delle settimane
e dei mesi.
Salutiamo questa nuova fase del tempo umano, fissando lo sguardo
sul mistero che indica la pienezza del tempo.
Questo mistero annuncia l'Apostolo, nella Lettera ai Galati, con
le seguenti parole :
Quando venne la pienezza del tempo Dio mand il suo Figlio,
nato da donna .
1

* Die 1 m. Ianuarii a. 1988.


1

Gal 4, 4.
Ibid.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

998

Officiale

La Chiesa saluta l'Anno Nuovo del calendario umano, partendo


dal nucleo centrale di questo mistero : Dio Figlio, nato da Donna ;
la Nativit divina di Cristo. Oggi si conclude il ciclo di otto giorni
a partire dalla solennit che in modo particolare ci rende presente
P Incarnazione del Verbo.
La pienezza del tempo.
Il tempo umano del calendario non ha una sua pienezza. Significa
soltanto il passare. Dio solo Pienezza pienezza anche del tempo
umano. Questa si realizza allorquando Dio entra nel tempo del pas
sare terreno.
2. O Anno Nuovo, noi ti salutiamo nella luce del mistero della
Nascita divina ! Questo mistero fa s che tu, o tempo umano, passando,
sii partecipe di ci che non passa. Di ci che ha per metro l'eternit.
L'Apostolo ha manifestato tutto ci nella sua Lettera in modo
forse pi sintetico e penetrante.
Dio mand il suo Figlio ... perch ricevessimo l'adozione a figli
Questa la prima dimensione del mistero, che indica la pienezza
del tempo. E poi c' la seconda dimensione, unita organicamente alla
prima : <( Che voi siete figli ne prova il fatto che Dio ha mandato
nei nostri cuori lo Spirito del suo Figlio che grida : Abb, Padre ! .
4

Proprio questo Abb, Padre questo grido del Figlio, che


consostanziale al Padre, questa invocazione dettata dallo Spirito Santo
ai cuori dei figli e delle figlie di questa terra, segno della pienezza
del tempo.
Il Regno di Dio si manifesta gi in questo grido, in questa parola
Abb, Padre , pronunciata dal profondo del cuore umano nella
potenza dello Spirito di Cristo.
3. Oggi, nel primo giorno dell'Anno nuovo, allarghiamo lo sguar
do : cerchiamo, col nostro pensiero e il nostro cuore, di abbracciare
tutti gli uomini che vivono sul nostro pianeta. Coloro ai quali ormai
giunto questo mistero e coloro che ancora non lo conoscono. Tutti.
E a tutti pure, da questa soglia del tempo umano, vogliamo dire:
Fratelli e Sorelle, noi non siamo soltanto il genere umano che
popola la faccia della terra noi siamo una famiglia !
(( Dio ha mandato nei nostri cuori lo Spirito del suo Figlio che
3

Gal 4, 4-5.

Ibid 4, 6

999

Acta Ioannis Pauli Pp. II

grida : Abba, Padre . Coloro che possono dire cos coloro che
hanno lo stesso Padre non sono forse una sola famiglia?
Il Creatore ci ha sollevato dalla polvere della terra fino alla
misura della sua immagine e somiglianza . E rimane fedele a que
sto soffio , che ha segnato l'<( inizio dell'uomo nel cosmo.
E quando nella potenza dello Spirito di Cristo, gridiamo a Dio
Abb, Padre , allora, in questo grido, alla soglia del nuovo Anno,
la Chiesa esprime per mezzo nostro anche il desiderio della pace sulla
terra. Essa prega cos :
Il Signore rivolga su di te umana famiglia in tutti i conti
nenti il suo volto e ti conceda pace .

4. Dio mand il suo Figlio, nato da donna .


Dall'inizio della storia terrena dell'uomo cammina su questa terra
la Donna. Il suo primo nome Eva madre dei viventi. Il suo secondo
nome rimane legato alla promessa del Messia nel Protoevangelo.
Il secondo nome, quello della Donna eterna, attraversa le vie della
storia spirituale dell'uomo e viene rivelato solo nella pienezza del
tempo. il nome Myriam : Maria, la vergine di Nazaret. Sposa
di un uomo il cui nome era Giuseppe, della casa di Davide. Maria,
mistica Sposa dello Spirito Santo !
Infatti, (( n da volere di carne, n da volere di uomo ma dallo
6

Spirito Santo proviene la sua maternit.


La maternit di Maria la Maternit divina, che celebriamo durante
l'intera ottava del Natale, ma in modo particolare oggi, primo gennaio.
5. Vediamo questa Maternit di Maria attraverso il Bambino che
giaceva nella mangiatoia , a Betlemme, durante la visita dei pastori:
7

i primi chiamati ad avvicinarsi al mistero che segna la pienezza del


tempo.
Il lattante che giace nella mangiatoia doveva ricevere il nome Ge
s . Con questo nome lo chiam l'angelo all'annunciazione, prima
di essere concepito nel grembo della madre .

E con questo nome

viene chiamato oggi, l'ottavo giorno dopo la nascita, nel momento


prescritto dalla legge israelitica.

Cf. Nm 6, 26.

* Cf. Gv 1, 13.
7

Le 2, 16.

Le 2, 2.
65 - A . A . S.

1000

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

Il Figlio di Dio infatti nato sotto la legge, per riscattare coloro


che erano sotto la legge cos scrive l'Apostolo.

Quella sottomissione alla legge eredit dell'Antica Alleanza


doveva aprire la strada alla Redenzione mediante il sangue di Cristo,
aprire la strada all'eredit della Nuova Alleanza.
6. Maria al centro di questi avvenimenti. Rimane nel cuore del
Mistero divino. Stretta pi da vicino a quella Pienezza del tempo,
che si collega con la sua maternit, Ella rimane, in pari tempo, il
segno di tutto ci che umano.
Chi pi della Donna segno di ci che umano? In lei viene con
cepito e da lei viene al mondo l'uomo. Lei, la donna, in tutte le
generazioni umane porta in s la memoria di ogni uomo. Perch
ognuno passato per il suo seno materno.
S. La donna la memoria del mondo umano. Del tempo umano
che tempo del nascere e del morire. Il tempo del trapassare.
E Maria pure memoria. Scrive l'Evangelista : Maria, da parte
sua, serbava tutte queste cose meditandole nel suo cuore .

10

Ella la memoria originaria di quei problemi, che vive la famiglia


umana nella pienezza dei tempi. Ella la memoria della Chiesa.
E la Chiesa assume da Lei le primizie di ci che incessantemente
conserva nella sua memoria ... e rende presente.
La Chiesa impara dalla Genitrice di Dio la memoria delle grandi
opere di Dio )> compiute nella storia dell'uomo. S. La Chiesa impara
da Maria ad essere Madre : Mater Ecclesia !
7. L'Anno 1988 rinnover in modo particolare nella memoria della
Chiesa una di queste opere di Dio. La ricorder e la render presente.
Ormai da tempo preghiamo la Genitrice di Dio perch sia in modo
speciale con noi in quest'anno, durante il quale dopo mille anni
renderemo grazie alla Santissima Trinit per il Battesimo che ebbe
luogo sulle rive del Dniepr, a Kiev. Questo Battesimo apr la via per
introdurre la luce di Cristo tra i molti popoli e nazioni dell'Europa
Orientale, diffondendola successivamente sino oltre gli Urali, in un
lungo cammino di fede e di civilt cristiana.
Tutte queste genti ritroveranno il loro inizio storico nel ricordo
millenario del Battesimo ricevuto inizialmente dalla principessa Olga,
Cf. Gal 4, 4-5.
10

Le 2, 19.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1001

la prima santa russa, accolto poi e promosso stabilmente tra il popolo


della Russia dal principe san Vladimiro.
Condivideremo la gioia di questo inizio con tutti i figli e le figlie
dei popoli russo, ucraino, bielorusso e di altri ancora.
Ed ormai oggi, nel giorno della sua Maternit, ci rivolgiamo a
Lei, alla Genitrice di Dio, perch (( serbi e mediti nel suo cuore
tutti i problemi di quei popoli, di quei fratelli e sorelle.
8. Dio mand il suo Figlio, nato da donna . Mediante la nascita
di Dio in terra partecipiamo alla pienezza del tempo.
E questa pienezza la compie incessantemente nei nostri cuori lo
Spirito del Figlio, mandato dal Padre ... lo Spirito del Figlio, che
conferma in noi la certezza dell'adozione a figli. Ed ecco, dalla pro
fondit di questa certezza, dal profondo dell'umanit rinnovata nella
deificazione , come proclama e professa la ricca tradizione della
Chiesa Orientale da questa profondit gridiamo, sull'esempio di
Cristo : (( Abb, Padre . E cos gridando, ognuno di noi costata che
non pi schiavo, ma figlio .
(( E se figlio, anche erede per volont di Dio
9. Sai tu, famiglia umana lo sai, di tutti i paesi e continenti,
di tutte le lingue, nazioni e razze
sai tu di questa eredit?
Lo sai che essa alla base della tua umanit?
Dell'eredit della libert filiale?
Che ne abbiamo fatto di questa eredit nella nostra storia?
Quale forma le abbiamo dato nella vita delle persone e delle comu
nit? Nella vita delle societ, nella vita internazionale?
Non abbiamo forse deformato l'eredit della libert ricevuta dal
Creatore e redenta dal sangue del suo Figlio?
Non ne abbiamo forse abusato in diversi modi?
Non usiamo forse di questa libert disprezzando lo stesso Creatore,
che ce l'ha donata? E non la usiamo forse anche contro di Lui?
10. Ges Cristo ! Figlio dell'Eterno Padre, Figlio della Donna,
Figlio di Maria, non ci lasciare in bala della nostra debolezza e
della nostra superbia !
O Pienezza Incarnata ! Sii Tu nell'uomo, in ogni fase del suo tempo
terreno ! Sii Tu il nostro Pastore ! Sii la nostra Pace !
Cf. Gal 4, 7.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

1002

ALLOCUTIONES
I
Ad exc.mum Virum Roni Hendrawan Kurniadi, Indonesiae apud Sanctam
Sedem Legatum.*

Mr

Ambassador,

I am plased to welcome yon today to the Vatican and to accept


the Letters of Credence by which you are appointed Ambassador Extraordinary and Plenipotentiary of the Republic of Indonesia to the Holy
See.

I am grateful for the warm words of greeting you bear from His

Excellency President Soeharto, and I would ask you to assure him of


my prayerful good wishes.

At the same time, I avail myself of the

occasion to renew the expression of the Holy See's desire to maintain


and strengthen the bonds of good will and friendship with your country.
You have referred, Mr Ambassador, to the need for deeper understanding and dialogue between peoples in order to build up the unity
of the human family.

It has become altogether clear that the great

concerns, not only of the leaders of nations but of Citizens of ail levis
in every part of the world, regarding economie and cultural development and peace cannot be approached today except in a wide perspective
that takes proper account of the interdependence of countries and
rgions, and even of continents.

Events in one part of the world have

dramatic consquences in other areas.

Policies undertaken in one

country or rgion can deeply affect the lives of countless individuis


in other countries.

This is particularly true of matters affecting

security and peace, as well as of policies that affect trade, food


production and distribution.
This open, Worldwide perspective is all the more imperative in the
face of growing imbalances between developed and developing countries
and rgions, between nations that dispose of advanced technologies
and those that are stili on the way to modernization.
An indication of a heightened sens of international co-responsibility
on the part of many nations is the importance given to regional struc
tures of collaboration and participation in the various international
organizations and their agencies.

In South-East Asia, Indonesia has

been active in promoting a dialogue with neighbouring countries.


* Die 14 in. Decembris a. 1987.

It

Acta, Ioannis Pauli Pp. II

1003

must be hoped that such initiatives will continue to offer a forum for
negotiations and peaceful means of resolving diffrences, and that
furthermore they will positively assist in achieving the goals of devel
opment, justice and respect for human rights everywhere.
The Catholic Church calis upon her members "to collaborate willingly and wholeheartedly in establishing an international order involving genuine respect for all freedoms and amicable brotherhood
between all men".

The Church therefore is happy when she sees

progress being made in the achievement of a more just and humane


world, and she gladly takes part, in the light of her religious and
moral mission, in this task at every level local, national and inter
national. This she does "motivated solely by the desire to be of service
to all".

I am pleased, Mr Ambassador, that Indonesian Catholics are pr


sent in the life of their country, which they ardently love and to whose
welfare they are generously committed.

The Church in Indonesia

Supports Pancasa as the expression of the values and aspirations of


the nation and as the framework for the pursuit of its noble ideis.
In her concern for the welfare of the nation, the Church follows the
path of mutuai respect and collaboration with other religious traditions,
convinced that in the spirit of prayer displayed at the Inter-Religious
Meeting of October 1986 at Assisi to which you referred can be
found a most fruitful and constructi ve path to f olio w,
Because of her intimate concern for the welfare of ali peoples, the
Church apprcites efforts being made to improve the condition of the
population of Irian Jaya, and she seeks to further promote and col
laborate with the humanitarian assistance and programmes of social
development that will consolidate this trend. Likewise, the Church's
universal mission of service leads her to hope that particular considr
ation will be given to the protection of the ethnie, religious and cultural
character of the people of East Timor.
As you begin your mission, Mr Ambassador, I wish to assure you of
the collaboration of the various departments of the Holy See.

I pray

that you will be happy in the fulfilment of your lofty responsibilities.


May God abundan tly bless the belo ved Indonesian people.
1

Gaudium et Spes, 88.


Ibid., 89.

1004

Acta Apostolicae

Sedis

- Commentarium Officiale

II
Ad quosdam Galliae episcopos sacra limina visitantes.*

Chers Frres dans Vpiscopat,


1. Le Prsident de votre rgion apostolique Provence-Mditerrane,
Monseigneur Jean Cadilhae, vient d'exprimer tout le sens de votre visite
ad Limina en voquant la vie de vos diocses ; je l'en remercie vive
ment. Je suis heureux de vous accueillir ensemble, au terme de nos
entretiens particuliers. Vous tes venus aux tombeaux de Pierre et de
Paul : qu'ils soutiennent votre action de pasteurs par leur intercession !
J'espre que nos rencontres, ainsi que les changes que vous avez dans
les divers Dicastres de la Curie, vous encourageront porter votre
charge pastorale avec une ardeur renouvele, en lien fraternel avec le
successeur de Pierre et avec l'Eglise universelle.
Vous avez soulign ce qui est source d'action de grce dans votre
ministre, sans minimiser les difficults qu'il faut affronter. Avec vous,
je rends grce pour la vitalit des communauts dont vous tes les
pasteurs. Dans cet esprit, je vous demande d'apporter vos collabo
rateurs immdiats, l'ensemble des prtres de vos diocses et aux
diacres permanents mon salut cordial et mes encouragements pour
suivre leur tche dont je sais bien qu'elle est lourde. Vous direz aux
religieux et aux religieuses, contemplatifs et apostoliques, l'estime
affectueuse du Pape pour leur fidlit leur conscration au Seigneur
et tant de formes de service de leur frres. Par vous, je voudrais
exprimer particulirement la gratitude de l'Eglise aux lacs qui ac
ceptent des responsabilits et des services essentiels; et je souhaite
tous les baptiss de vos diocses de renouveler leur adhsion la
Bonne Nouvelle du salut et de prendre toujours plus activement leur
place, aussi humble soit-elle, parmi les membres vivants du Corps
du Christ.
2. La visite ad Limina est pour vous l'occasion d'un bilan. Vous
montrez dans vos rapports l'attention que portent les pasteurs toute
la vie d'une vaste rgion, une population nombreuse et diversifie.
Une situation gographique et un cadre naturel exceptionnels dans
une atmosphre chaleureuse attirent beaucoup de nouveaux rsidents,
sans compter les millions de touristes et d'htes temporaires. Malgr
* Die 14 m. Decembris a. 1987.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1005

un renouvellement sensible des activits, les problmes d'ordre cono


mique et social sont considrables. Ces difficults d'un monde en partie
dstabilis sont pour les communauts chrtiennes de nouveaux dfis.
Vos proccupations nombreuses rejoignent celles qu'exprimaient,
au dbut de cette anne, vos confrres des autres rgions de France.
Avec eux, j'ai dvelopp plusieurs sujets touchant directement la
vitalit de l'Eglise prsente dans la socit, notamment par les pa
roisses, les mouvements, les familles. J'ai voqu l'importance de la
pastorale des sacrements, commencer par le rassemblement eucha
ristique dominical, celle de la formation chrtienne des jeunes et des
adultes particulirement dans le domaine thique, celle de l'accueil
et de l'vanglisation des baptiss non pratiquants. Vous vous rappelez
aussi notre mditation sur le sacerdoce et la vocation lors de mon
plerinage Ars, ainsi que d'autres points abords au cours de ce
voyage pastoral. Sans revenir sur tout cela, je vous propose une
rflexion sur diffrentes formes de la mission que le Christ confie
toute son Eglise.
3. Lorsque vous analysez la situation des hommes et des femmes
auprs desquels le Seigneur vous envoie porter son message de salut,
vous constatez la crise intellectuelle, spirituelle et morale que traverse
une socit dsoriente : le sens de la vie et de la dignit de la personne
est cherch au milieu d'une confusion des valeurs qui peut conduire
jusqu'au dsespoir. A cause de l'incertitude qui marque plus ou moins
fortement nos contemporains, il est urgent de rpondre leurs attentes
souvent informules.
Que les communauts chrtiennes prennent conscience de leur mis
sion Et que d'abord elles redcouvrent plus vivement la force d'esp
rance que porte l'Evangile ! Alors que sur les routes de la vie des
hommes ttonnent, souffrent et tombent, il faut que la Parole de
vrit leur soit transmise. Les disciples du Christ, unis et motivs
par un amour fraternel, doivent entendre les questions, les appels qui
surgissent autour d'eux. Et, parce qu'il n'ont de richesse que ce qu'ils
ont reu, ils ont l'audace d'interroger leur tour ceux qui s'garent
ou qui garent leurs semblables sur les voies sans issue d'un individua
lisme ferm ou de l'indiffrence aux valeurs essentielles.
Oui, il s'agit d'vangliser d'abord ce monde o l'on vit. Trop
souvent, semble-t-il, les chrtiens ne se sentent pas responsables per
sonnellement de cette mission majeure, en laissant la charge au clerg

Acta Apostolicae

1006

Sedis - Commentarium

Officiale

ou quelques aptres lacs qu'on admire sans les suivre. Une telle
attitude va l'encontre de la nature mme de l'Eglise o tous les
membres du Corps ont manifester, par la vitalit de leur groupe, le
dynamisme de l'Evangile et la prsence du Christ dans notre histoire.
Les mouvements ecclsiaux ont senti que la mission des chrtiens
s'exerce dans la famille, dans l'ducation, dans les milieux profession
nels, dans les lieux de rsidence. Vos rapports soulignent leur activit,
et aussi la ncessit de stimuler les chrtiens prendre part plus
nombreux et de manire plus dtermine, plus courageuse, oserai-je
dire, au tmoignage de la foi. Il vous revient, vous le savez bien, d'ac
cueillir et d'approuver les initiatives nouvelles, de favoriser les moyens
de formation continue des chrtiens et la diffusion plus large d'une
parole chrtienne, notamment par les moyens de communication sociale
dont vous pouvez disposer. L'action des responsables de tous niveaux
est ncessaire, mais, faut-il le redire, chaque chrtien doit se sentir
lui-mme appel rendre compte de l'esprance qui est en lui, en
commun avec ses frres.
1

4. Faire face aux multiples soucis de l'vanglisation dans sa propre


rgion, cela reprsente dj une lourde tche. Cependant, une Eglise
particulire ne peut garder son dynamisme sans prendre une part
concrte la mission dans toutes les parties du monde. Vous appar
tenez un pays qui a une grande tradition missionnaire. La gnrosit
apostolique de la France s'est manifeste avec clat au cours des sicles
par le dpart de nombreux missionnaires sur tous les continents et
la fondation d'Instituts dont le rayonnement s'est largement tendu.
Il ne faudrait pas que les chrtiens de France en viennent ignorer
cette grande tradition et ngligent de la faire connatre aux gnrations
plus jeunes. Mais surtout, il faudrait qu'en France l'Eglise garde sa
gnrosit dans les conditions maintenant diffrentes de l'activit mis
sionnaire.
Je sais qu'actuellement les vques franais dploient beaucoup
d'efforts pour entretenir les liens nombreux tablis avec les jeunes
Eglises par ceux qui y ont apport l'Evangile. Chez vous, les Instituts
missionnaires ont souvent des communauts qui peuvent informer les
fidles de leur exprience. Dans les jeunes Eglises, leur rle a volu,
compte tenu du transfert des responsabilits aux hirarchies locales.
Ils sont conduits un dpouillement spirituel exigeant, pour servir une
1

Cf. i P 3, 15.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1007

pastorale dont ils n'ont plus l'entire initiative. Cependant ils conser
vent leur vocation premire, celle d'implanter l'Eglise l o le Christ
n'est pas connu, celle d'largir les frontires et de permettre aux nou
velles Eglises de vivre elles-mmes toute l'ampleur de la mission uni
verselle grce la vocation de jeunes acceptant tous les risques d'un
engagement total la suite du Seigneur.
A l'action originale des Instituts vocation missionnaire au sens
strict, s'est ajoute une coopration aux formes multiples. Les Oeuvres
pontificales missionnaires, dont j'voquais Lyon la fondation, demeu
rent un moyen essentiel, non seulement de rpartition de dons indis
pensables la survie de bien des communauts dmunies, mais aussi
d'veil et de dynamisation de la coopration missionnaire. Votre pays
a su recevoir aussi l'appel de Fidei donum )), la plupart des diocses
et des congrgations diocsaines ont compris que, malgr leur pauvret
relle, le dpart de certains de leurs membres ne leur portait pas
prjudice mais ajoutait une dimension nouvelle leur action. L'appel
de Fidei donum a t largement entendu galement par des lacs.
Ils apportent, mme pour une dure limite, une comptence technique
mais plus encore le tmoignage d'hommes et de femmes dont la foi est
assez forte et humble pour percevoir ce que vivent les chrtiens du lieu
o ils arrivent afin de partager ce que l'Esprit leur a permis de con
natre et de vivre. De tels changes sont bnfiques et nous renvoient
directement aux Lettres de saint Paul, lui qui insistait sur l'indispen
sable relation entre Eglises, dans l'unit du Corps du Christ.
D'autres initiatives contribuent heureusement maintenir ouvert
l'esprit missionnaire. Je pense vos propres rencontres avec les
vques des jeunes Eglises, et je souhaite que vous en rendiez compte
aux chrtiens de vos diocses, afin que vos changes deviennent le bien
de tous. D'autre part, vos communauts gardent des liens vivants avec
les missionnaires qui en sont originaires. Ils accueillent aussi les chr
tiens venus de pays loigns, pour leurs tudes ou pour leur travail :
il est bon de ne pas laisser isols ces trangers qui sont des frres
et qui, leur tour, ont beaucoup apporter sur le vieux continent.
Je mentionnerai encore la prsence dans vos diocses de groupes
d'migrs non chrtiens, parmi lesquels beaucoup ont une foi reli
gieuse vivante. Il importe d'inviter ceux qui les ctoient journellement
mieux connatre leurs traditions et, l o c'est possible, ouvrir un
dialogue in ter-religieux, dans la clart ncessaire pour viter toute

1008

Acta Apostolicae Sedis -

Commentarium

Officiale

quivoque, dans la libert spirituelle des uns et des autres, dans le


respect mutuel de la dignit des personnes.
5. Au cours de votre rcente Assemble plnire Lourdes, vous
avez juste titre mis en rapport les diverses formes de la solidarit
laquelle sont appels les chrtiens. L'annonce de l'Evangile, l'aide
au dveloppement, le partage avec les pauvres reprsentent des niveaux
distincts d'une uvre unique. Vos diocsains seront utilement encou
rags dans leur gnrosit spirituelle, apostolique et matrielle, en
prenant part aux rflexions qui prparent un plan de solidarit pour
l'Eglise en France.
Vos rapports relvent la persistance et l'aggravation de la pauvret
au milieu d'une socit relativement aise, ou mme riche. La margi
nalisation d'un grand nombre d'hommes et de femmes sur qui s'abat
tent les flaux du chmage, du manque de formation, de la prcarit
du logement ne peut tre regarde par aucun chrtien comme un mal
invitable conduisant presque fatalement toutes les perversions. Un
sens lmentaire de la fraternit impose d'agir : l'action individuelle
garde sa valeur irremplaable, mais beaucoup doit tre accompli en
runissant les moyens et les comptences, ce que font vos organismes
spcialiss. Je sais que leur souci de l'efficacit pratique va de pair
avec une conception trs humaine de la dignit de ceux qui ont besoin
d'tre aids.
Comme je l'ai dit propos de l'vanglisation, les charges de la
solidarit avec le prochain immdiat ne font pas oublier une ouverture
universelle aux besoins des milliards d'tres humains moins favoriss.
A vingt annes de l'encyclique Populorum progressio, c'est une
satisfaction de voir beaucoup de chrtiens de vos diocses apporter une
contribution gnreuse au dveloppement intgral de l'homme. Alors
que nous vivons dans (( une civilisation de solidarit mondiale , suivant
le mot de Paul V I , la responsabilit morale ne peut s'arrter aux
frontires, car c'est toujours l'homme qui en est le sujet.
Vous poursuivez un effort de concertation et d'organisation. Il est
en effet dsirable que l'amour prfrentiel des pauvres, ici et ailleurs,
se traduise en initiatives rflchies et coordonnes le mieux possible.
Pour sa part, le Saint-Sige a confi au Conseil pontifical Cor Unum
la mission de favoriser les contacts et l'harmonisation des initiatives.
Vous-mmes, vous approfondissez votre collaboration avec les Eglises
locales, en vritables partenaires, tant pour les aides d'urgence nces
saires que pour une coopration plus long terme.

Acta Ioanni Pauli Pp. II

1009

Ces efforts seront rendus plus fructueux par une rflexion renou
vele sur les fondements doctrinaux et spirituels du devoir de soli
darit. Dans ce domaine, les recherches doivent aboutir une motiva
tion plus vive du peuple chrtien : qu'il mesure mieux les exigences de
l'amour des pauvres auxquels le Christ marque sa prfrence et avec
lesquels il s'identifie. On comprend alors qu'une vritable communion
ecclsiale implique toutes les formes de solidarit que nous avons vo
ques et qu'ainsi les chrtiens contribuent faire avancer, dans un
monde souvent dur pour les plus dmunis et les plus faibles, le sens des
droits de tout homme tre respect comme fils de Dieu.
6. Chers Frres dans l'piscopat, votre visite achve le cycle de
celles des vques de France. Les uns et les autres, vous avez donn un
vif cho aux besoins spirituels de vos compatriotes et tmoign de
l'activit des communauts chrtiennes. Rpondant votre confiance,
en communion profonde avec vous, je renouvelle tous mes encourage
ments, et particulirement aux diocses du littoral mditerranen, de
Provence, du Languedoc et de Corse. Que la Mre du Seigneur vous
aide poursuivre le plerinage de la foi ! Que l'Esprit Saint fasse mrir
en vous tous ses dons, l'amour de Dieu et des autres, une esprance
audacieuse ! Et que Dieu vous bnisse ainsi que vos diocsains !

III
Ad quosdam Poloniae episcopos in visitatione sacrorum liminum. "
1

Czcigodni i drodzy Bracia, Ksie Kardynale, Ksia Biskupi!


Ksidz Kardyna w poczuciu swojej odpowiedzialnoci metropo
litalnej przedstawi tutaj swoj archidiecezj. Tak si skada, e w tej
samej grupie w czasie naszego spotkania obecni sa przedstawiciele
Kocioa ze wschodnich terenw naszej Rzeczpospolitej metropolii
lwowskiej i metropolii wileskiej. Oczywicie, s to ju dzisiaj cz
ciowe diecezje, jedna nawet zupenie znika z naszej obecnej polskiej
geografii. Niemniej te czciowe diecezje s dla nas wielkim wia
dectwem dziedzictwa stuleci, poza tym ich obecno w naszym gronie
dzisiaj nie jest przypadkowa, bo na pewno znaczn cz tego dzie
dzictwa przenieli nasi rodacy po II wojnie wiatowej na zachd, midzy
innymi, a moe nawet przede wszystkim do metropolii wrocawskiej.
Die 17 m. Decembris a. 1987.

1010

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

Wic dobrze, e si tutaj razem spotykamy. Moja wypowied jest raczej


dopowiedzeniem do tego, co ju mwiem w Polsce, przede wszystkim
tego roku.
1. W roku Tysiclecia Chrztu Polski bylimy w dniu trzecim maja
na Jasnej Grze wiadkami lub uczestnikami Aktu oddania, ktrego
sowa wypowiada Kardyna Stefan Wyszyvski. Akt nosi tytu, ktry
dawa do mylenia, a rwnoczenie te budzi pewne zastrzeenia czy
nawet sprzeciwy. Czy mona mwi o oddaniu w niewol , nawet
jeli chodzi o niewol macierzysk , a Akt oddania odnosi si
do Bogarodzicy i Krlowej Polski?
Takie zadawano sobie pytania. Jednake tre Aktu oddania, ktra
stopniowo dojrzewaa w
wiadomoci Episkopatu
milenijnego,
a w szczeglnoci w sercu Prymasa Tysiclecia, zasuguje wci na po
gbion refleksj. Nie tylko wwczas, ale take i obecnie, gdy w caym
Kociele przeywamy Kok Maryjny jako wany etap przygotowania do
kresu drugiego i pocztku trzeciego tysiclecia od przyjcia Chrystusa.
Moe wic trzeba, aebymy w ramach niniejszego spotkania z Bis
kupami polskimi ad limina Apostolorum wrcili rwnie do tego
tematu. Zawiera si w nim nie tylko wydarzenie wczorajsze , ktre
naley ju do przeszoci, ale chyba take jaki wskanik tego, co mona
nazwa polsk drog do pocztku trzeciego tysiclecia chrze
cijastwa w wiecie, a zwaszcza w Europie.
2. Sam Akt jasnogrski zakorzenia si rzec mona w dziejach
tego (( wielkiego paradoksu , ktrego pierwsz ojczyzn jest sama
Ewangelia. Chodzi tu nie tylko o paradoksy sowne (werbalne), ale
o paradoksy ontologiczne. Najgbszym z nich jest chyba paradoks
ycia i mierci, co wyraa si midzy innymi w przypowieci o ziarnie,
ktre musi obumrze, aby wyda nowe ycie. Paradoks ostatecznie
potwierdzony tajemnic paschaln.
Tradycja witego niewolnictwa czyli macierzyskiej nie
woli , ktra jest niewol mioci wyrosa z tego samego gruntu,
znajdujc swoich wyrazicieli w dziejach chrzecijaskiej duchowoci.
Wystarczy wspomnie witego de Montfort oraz naszego witego
Maksymiliana. Prymas Tysiclecia odziedziczy t tradycj duchowoci
maryjnej, zapewne take z tym jeszcze akcentem, jaki wnosi jego
Poprzednik na stolicy prymasowskiej. Wiadomo, e kardyna Hlond
umiera ze sowami : zwycistwo, jeli przyjdzie, bdzie to zwyci
stwo przez Maryj .

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1011

Tak wiec macierzyska niewola ma si objawia jako droga do


zwycistwa. Jako cena wolnoci. Trudno zreszt wyobrazi sobie Istot
dalsz od zniewalania ni Matka, ni Bogarodzica. Jeli za jest
to zniewalanie przez mio , to w takim odniesieniu niewola ))
stanowi wanie objawienie peni wolnoci. Wolno bowiem osiga
swj sens czyli sw peni poprzez prawdziwe dobro. Mio
jest synonimem owego osignicia.
3. Czy Akt jasnogrski z trzeciego maja 1966 roku zawiera w sobie
jaki program duszpasterski? Przede wszystkim trzeba powiedzie,
i Akt ten w pewien sposb syntetyzuje cay program Wielkiej Nowenny
przed Tysicleciem Chrztu. Program ten w poczeniu z peregry
nacj Obrazu jasnogrskiego poprzez wszystkie parane na naszej ziemi
z pewnoci wyda wielkie owoce. I to w okresie wielkiego zmagania
o dusz Polakw. Myl te, i nie moemy traktowa tego programu
jako wczorajszy. Gwne jego elementy s wci aktualne, cho moe
dzi w odmiennym nieco kontekcie i w odmiennej nieco postaci.
Jeli chodzi o sam Akt oddania w (( macierzysk niewol Bo
garodzicy to tak jak kady wyraz autentycznego Jej kultu jest
on z pewnoci gboko chrystocentryczny. Wprowadza w ca ta
jemnic Chrystusa. Mona zreszt z caym uzasadnieniem powiedzie,
i rodzime dowiadczenia, ktre poniekd kulminuj w Akcie jasno
grskiego oddania, le rwnoczenie bardzo blisko tej mariologii, jaka
znalaza wyraz w (( Lumen gentium : Bogarodzica obecna w tajem
nicy Chrystusa i Kocioa . Encyklika Redemptoris Mater idzie
po szlakach mariologii soborowej. A jeli chodzi o obraz Maryi, ktra
poprzedza Lud Boy w pielgrzymce wiary za Chrystusem, to obraz
ten jest gboko zespolony z naszym rodzimym dowiadczeniem !
4. Obok przejrzystego chrystocentryzmu Akt oddania w macie
rzysk niewol posiada rwnoczenie zrb antropologiczny. Wiadomo
przecie, e kiedy mwi si o niewoli , wskazuje si na wolno.
Oddanie z mioci ma wychowa ludzk wolno. Wolno woln
wol osb, porednio caego spoeczestwa.
Nie ma zadania, ktre okrelaoby gbiej podstawowy sens ewan
gelizacji, apostolstwa i duszpasterstwa. O c moe chodzi bardziej
w tej nowej drugiej ewangelizacji po Vaticanum II, ktrej
potrzeb podjcia widz Episkopaty Europy jak nie o to wanie :
o wychowanie ludzkiej wolnoci.
' P o r . J 8, 32.

1012

Acta Apostolicae

Sedis - Commentarium Officiale

Oczywicie, e ewangelizacja ma swj wymiar poznawczy. Narody


europejskie nasz rwnie, cho moe nieco inaczej znajduj si
pod cinieniem wielu przewrotw w dziedzinie poznania, ktre krytycznie
przeoray chrzecijask gleb pierwszej ewangelizacji na naszym
kontynencie. A zatem : nowa )) ewangelizacja musi posiada te
now dojrzao w tej dziedzinie.
Jednake pomidzy poznaniem a wolnoci zachodzi podstawowe
sprzenie . Poznacie prawd, a prawda uczyni was wolnymi
mwi Chrystus, a sowa te s wci zasadnicze.
1

Z Aktu milenijnego wynika zatem sprawa kluczowa dla naszego


pasterskiego posugiwania : zmaga si o dobre o waciwe uy
cie wolnoci wrd naszych Rodakw. Jest to zawsze i wszdzie uycie
wolnoci w prawdzie ! I szuka w tym zmaganiu sprzymierzecw. Pani
Jasnogrska musi pozosta Pierwsz wrd nich.
5. Mwic o (( niewoli , Akt milenijny wskazuje na cen oddania
wolnoci za wolno. Cena ta zostaa bliej okrelona : za wolno
Kocioa w wiecie i w Polsce .
Tak sformuowany tekst wskaza na ten zakres wolnoci, ktry zda
wa si szczeglnie odpowiada potrzebie chwili czy te okresu. Wol
no religijna jako prawo osb i wsplnot znalaza swj wyraz w De
klaracji Narodw Zjednoczonych, nazajutrz po straszliwych dowiad
czeniach drugiej wojny wiatowej. Sobr Watykaski II czu potrzeb
wydania odrbnego dokumentu na ten temat. W rnych okolicznociach
i na rne sposoby powraca si do tego argumentu, ktry jak
wida nie przestaje by wci aktualny i wci potrzebny.
Naley od razu doda, i prawo do wolnoci religijnej nie moe po
zosta wyizolowane pomidzy ogem praw ludzkiej osoby oraz ludzkich
wsplnot, spoeczestw. Prawa te dotycz wielu aspektw bytowania
czowieka w obrbie spoeczestwa. Z jednej strony prawa te warunkuj
nalen kadej osobie godno oczywicie : same jeszcze jej nie
ksztatuj, musi bowiem by ostatecznie wypracowana przez czowieka
jako wiadomy i odpowiedzialny podmiot z drugiej strony prawa,
o jakich mowa, czyni ycia samej wsplnoty oraz spoeczestwa spra
wiedliwym, zabezpieczajc prawdziw jego podmiotowo.
6. Na tle gboikego kryzysu, jaki obecnie przeywa nasz kraj, wydaje
si, i owa cena wolnoci , do jakiej wzywa Akt milenijny, musi by
rozpatrywana pod ktem dobrze rozumianych uprawnie czowieka take
w dziedzinie ekonomiczno-spoecznej.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1013

Akt jasnogrski nie uchyla si od takiej, rwnie interpretacji, je


eli sobie uprzytomnimy, e ta sama sprawa bya zawarta ju w lubach
Jana Kazimierza, z gr trzysta lat temu.
Przy kocu dwudziestego stulecia sprawa ta musi by podjta
w kontekcie wspczesnych warunkw i okolicznoci.
Prawo wasnoci jest zwizane z osob rwnie gdy chodzi o wasno
rodkw produkcji jest zwizane dlatego, poniewa czowiek od po
cztku zosta postanowiony przez Stwrc panem widzialnego stworze
nia. Jest zwizane po to, aby moga by prawidowo wyzwolona ini
cjatywa rwnie gospodarcza, ktra suy nie tylko jednostce, ale te
spoeczestwu. Ta zasada, ktr w. Tomasz uwaa za wyraz prawa
natury (drugorzdnego), naley do caej tradycji nauczania spoecz
nego Kocioa, poprzez Rerum novarum a do Laborem exercens .
2

Oczywicie, e tak postawiona zasada nie ma nic wsplnego z absolutyzacj wasnoci rodkw produkcji, prywatnej wasnoci. Z tej
racji mwimy wrcz o hipotece spoecznej , ktra ciy na wa
snoci, przyznajc pastwu dla dobra ogu obywateli prawo kon
troli w tej dziedzinie. Czym innym jednake jest to prawo, a czym innym
systemowe oderwanie czowieka od waciwego mu warsztatu pracy,
zniweczenie inicjatywy ekonomicznej, a take porednio odebranie sensu
samej pracy.
S to dobrze nam znane symptomy kryzysu, ktry nie moe by
leczony tylko powierzchownie.
7. Drodzy Bracia w biskupstwie : Metropolito wrocawski, Bi
skupie opolski, Biskupie gorzowski, Administratorze Apostolski w Lu
baczowie, w Biaymstoku i w Drohiczynie, Biskupie omyski, wszyscy
Bracia Biskupi tytularni, ktrzy niesiecie skuteczn pomoc ordyna
riuszom swoich Kociow.
Przypomniaem jasnogrski Akt milenijny, poniewa znajduje si
on na naszej <( polskiej drodze do nowego tysiclecia chrzecijastwa
oraz do nowej ewangelizacji Kocioa w Polsce.
Bd wam bardzo wdziczny, jeli to, co dzisiaj powiedziaem
z koniecznoci w znacznym skrcie zechcecie przemyle i rozwi
n na warsztacie dziaalnoci Kocioa w Polsce.
Oczywicie, nie jestemy ani politykami, ani ekonomistami. Znamy
natomiast wymiar etyczny i polityki, i ekonomii. Potrafimy rwnie
2

Por. Summa Theol., I I - I I , q. 66, art. 2, in c, ad 1; por. take I-II, q. 94,

art. 5 ad 3.

Acta Apostolicae Sedis

1014

- Commentarium Officiale

w tej dziedzinie odrnia dobro od za. Niech Pani Jasnogrska wsta


wia si za wami do Chrystusa Dobrego Pasterza, aby nie zabrako
wam nigdy tej jasnoci widzenia, odwagi i wielkodusznoci, ktra
ca dziaalno Kocioa w Polsce czyni wiarygodn wobec wasnego
narodu i caej ludzkoci.
Z caego serca bogosawi Metropoliom, jednej, drugiej, trzeciej
i kadej diecezji z osobna : pasterzom, kapanom, rodzinom zakonnym
mskim i eskim oraz wszystkim, ktrzy ten Koci stanowi, ska
dajc jednoczenie najlepsze yczenia na Boe Narodzenie i Nowy Rok.

IV
Ad quosdam monachos et moniales Ordinis Cisterciensium Reformatorum
seu Strictioris Observantiae.*

1. C'est bien volontiers que, rpondant au dsir que vous avez


exprim de manifester au successeur de Pierre votre affection filiale et
votre fidle attachement, je vous accueille aujourd'hui, chers Frres et
Surs de l'Ordre des Cisterciens de la stricte Observance, en la cir
constance exceptionnelle que constitue la clbration simultane de
vos Chapitres gnraux respectifs.
Je suis particulirement heureux de saluer en vous les Abbs, les
Abbesses et les reprsentants qualifis d'environ 150 monastres ru
nissant plus de cinq mille moines et moniales rpandus dans le monde
entier. Tous les membres de votre grande famille ont actuellement les
yeux et le cur fixs sur vous ; ils attendent de votre part des dcisions
qui les aideront vivre la magnifique vocation laquelle ils ont t
appels, dans une authenticit toujours plus grande.
Le Concile Vatican II, dans le dcret Perfectae caritatis, insiste en
effet sur la place minente de la vie intgralement contemplative dans
le Corps mystique du Christ. Les membres de ces communauts of
frent Dieu un sacrifice eminent de louange; ils illustrent le peuple
de Dieu par des fruits abondants de saintet, ils l'entranent par leur
exemple et procurent son accroissement par une secrte fcondit apos
tolique. Ils sont ainsi l'honneur de l'Eglise et une source de grces
clestes .*
* Die 17 m. Decembris a. 1987.
1

N. 7.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1016

2. Moines et moniales, vous centrez votre vie contemplative sur la


prire assidue, expression de votre amour de Dieu et des hommes.
Dans le silence et la solitude, vous la vivez en des monastres que vous
quittez rarement, protgs par la discipline de la clture, librement et
rsolument voulue en raison du grand bien spirituel qu'elle procure.
Vous acceptez joyeusement une grande austrit, car elle vous aide
puissamment vous centrer sur l'essentiel et elle vous unit plus inti
mement au Christ.
Vous tous, Cisterciens de la stricte Observance, marchant la suite
de saint Bernard, vous vous efforcez de mettre en pratique la Rgle
bndictine dans son intgrit, cherchant Dieu dans l'imitation du
Christ, sous la conduite des suprieurs, selon la Charte de Charit qui
fixe les modalits de votre vocation dment authentifie par l'Eglise.
Fils et Filles de saint Benot, vous tes convaincus que rien ne doit
tre prfr l'uvre de Dieu; par la clbration de l'Office divin,
vous Lui offrez le sacrifice de louange et vous intercdez pour le salut
du monde. D'autre part, la lectio divina, par la mditation de la
Parole de Dieu, est pour vous tous source de prire et cole de con
templation. La Charte de Charit met aussi l'accent sur la charit
fraternelle qui vous unit. Vous avez le souci que <( personne ne soit
troubl ou contrist dans la maison de Dieu (saint Benot), et que
chaque clotre soit un lieu o l'on fait l'exprience qu'il (( est bon pour
des frres d'habiter ensemble)).
2

3. Moines et moniales, vous appartenez la mme famille spirituelle


et vous partagez le mme patrimoine monastique que vous vous devez
de sauvegarder. Vous cooprez et vous vous entraidez en tenant compte
de vos autonomies respectives et des dispositions prvues par l'Eglise.
C'est dans cet esprit que le Saint-Sige, fidle aux enseignements
conciliaires sur la place de la femme dans le monde contemporain, ds
1970, a permis la branche fminine de votre Ordre d'avoir son propre
Chapitre gnral pour traiter les questions particulires qui la concer
nent et notamment pour tudier et rdiger sa lgislation propre.
Depuis plusieurs annes, pour rpondre aux dispositions du motu
proprio Ecclesiae sanctae, vous avez uvr de part et d'autre la mise
au point de vos projets de Constitutions soumettre l'approbation du
Saint-Sige.
Au moment o cette tche parvenait son terme, vous avez pris
l'initiative de convoquer Rome vos deux Chapitres gnraux en ses2

Cf. Ps 133, 1.

66 - A- A. S.

Acta Apostolicae Sedis

1016

- Commentarium Officiale

sions distinctes mais avec des possibilits de contacts, afin de rendre


plus aise la dernire mise au point des lments fondamentaux com
muns aux deux branches. J'espre avec vous que les projets ainsi tablis,
rpondant aux conditions requises, pourront servir alors de normes
de vie tant pour les moines que pour les moniales.
4. Vous terminez vos travaux durant l'Avent, au moment o l'Eglise
se prpare de manire plus immdiate accueillir le Sauveur. Cette p
riode est toute remplie de la prsence de Marie, Mre de Dieu et
Icne resplendissante de l'Eglise, envers laquelle saint Bernard mon
trait une dvotion ardente et filiale, demeure pleinement dans le
patrimoine de votre Ordre.
Je vous demande de porter dans vos monastres, tous vos Frres
et Surs, spcialement aux malades et aux infirmes, mon salut, mes
encouragements affectueux et ma Bndiction. Je prie la Vierge Marie
de vous guider et de vous aider tous dans votre vie consacre au Christ
et l'Eglise.
Et je vous bnis au nom du Seigneur.

V
Ad exc.mum Virum Leonem Sebastianum Vieira, Guineae Bissaviensis
Legatum.*

Senhor

Embaixador:

Vi para mim motivo de satisfaro receber aqui Vossa Excelncia


e aceitar as Cartas que o acreditam como primeiro Embaixador Extra
ordinrio e Plenipotencirio da Repblica da Guin-Bissau junto
da Santa S. Ao agradecer-lhe, Senhor Embaixador, a afirmao dos
sentimentos expressos, bem como a deferente saudao que me trans
mitiu do Senhor General Joo Bernardo Vieira, Chefe de Estado,
dou-lhe as minhas boas-vindas, ao mesmo tempo em que lhe asseguro
a minha benevolncia para a alta misso que lhe foi confiada.
Este Acto reveste-se de duas significaes especiais : marca o en
contro entre o Romano Pontfice e o Governo e o Povo guineense,
representados na pessoa de Vossa Excelncia; e marca tambm, com
a instaurao das relaes diplomticas, a deciso comum de manter
um dilogo que possa favorecer um conhecimento mtuo, delinear for D i e 19 m. Decembris a. 1987.

1017

Acta Ioannis Pauli Pp. II

mas e traar rumos no prosseguimento de amistosas relaes, inseridas


num contexto de respeito e liberdade.
Nas relaes, uma das condies indispensveis o dilogo, que
nos convida busca de tudo aquilo que tem sido e continua sendo
comum a todos os homens, mesmo no meio de tenses, oposies e
conflitos. fazer do outro um prximo. 15 aceitar a sua colaborao,
partilhar com ele a responsabilidade frente verdade e justia.
15 propor e estudar todas as formas possveis de conciliao honesta,
sabendo unir justa defesa dos interesses e da honra da prpria parte
uma no menos justa compreenso e respeito para com as razes
da outra parte, bem como as exigncias do bem geral, comum a ambas.
Assim possvel obter a colaborao de todos e se pode fazer apelo
solidariedade universal, sobretudo quando se tem de enfrentar situa
es difceis, entre as quais merecem destaque os graves problemas
que se referem s condies bsicas para a sobrevivncia, para a alfa
betizao e educao, que afectam as classes mais pobres.
Vossa Excelncia aludiu a problemas do nosso tempo e esperana
que o Governo do seu Pas deposita na Igreja, no que diz respeito
causa da paz e da dignidade da pessoa humana. Na verdade, estes
pontos fazem parte essencial da misso que a Igreja recebeu do seu
divino Fundador; e, fiel a este mandato irrenuncivel, ela peregrina
no tempo, iluminando os acontecimentos humanos com a mensagem
ouvida outrora : paz na terra aos homens de boa vontade )). Nestes
ltimos tempos tm sido mais insistente a sua voz e mais numerosos os
seus gestos na salvaguarda e na promoo do bem imenso que a paz,
e daquilo que lhe no s conexo mas pressuposto basilar: a dignidade
da pessoa humana, includa a dimenso da liberdade religiosa. Estes
bens inestimveis, continuamente ameaados, exigem como marco, para
serem firmes e duradouros, o respeito dos direitos inviolveis da pessoa
humana, entre os quais no se pode deixar de pr em relevo os valores
ticos; exigem tambm a promoo da justia entre as pessoas e os
povos ; e comportam igualmente (( os direitos das Naes a conservar
e a defender a sua independncia, a sua identidade cultural, a possi
bilidade de se organizar socialmente, de gerir os seus negcios e de
conduzir o seu destino livremente, sem estar merc, directa ou indi
rectamente, das potncias estrangeiras .
1

Mensagem para o Dia Mundial da Paz, 1 de Janeiro de 1983, n. 6.

Lc 2, 14.

Discurso para o Corpo Diplomtico acreditado junto da Santa S, 10 de Janeiro

de 1987, n. 7.

1018

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

Numa poca como a nossa, ensombrada por tantas dificuldades,


mas tambm aberta para acolher os apelos mais nobres e altos, a
Igreja deseja servir a todas as pessoas, sem distino de raa, classe
ou cultura; e, sem pretender posies de privilgio, mais deseja que
seja reconhecido o espao de liberdade religiosa onde possam actuar
os seus fiis e colaborar para o bem comum ; deseja ainda, em esprito
de mtua colaborao e harmonia com quem dirige os destinos de cada
Nao, favorecer a grande causa do homem, especialmente do mais
pobre e necessitado. Para poder realizar esta vocao de servio, a
Igreja encarna-se na realidade de cada povo, na sua histria e cultura,
participa do seu esforo de desenvolvimento, vive solidariamente as
dores humanas e toma parte nas suas dificuldades assumindo e pro
movendo as suas legtimas aspiraes.
Senhor Embaixador,
Ao evocar gestos do meu venerando Predecessor, o Papa Paulo V I ,
quis Vossa Excelncia relevar a sua significao para os ideais da
sua jovem Nao, recentemente chegada independncia; e, ao enun
ciar dificuldades encontradas para o seu desenvolvimento, salientava,
entre outros, o valor da cooperao. Isto proporciona-me grato ensejo
para afirmar a boa vontade da Igreja em colaborar para o progresso so
cial e espiritual do seu Pas. Para tanto confia ela que os fiis catlicos
da Guin-Bissau possam ocupar o lugar e desempenhar a tarefa que
lhes cabe, como cidados e cristos, na promoo do bem comum e no
progresso da Nao.
Asseguro-lhe que poder contar com disponibilidade, compreenso
e a possvel assistncia e colaborao da parte da Santa S, para um
desempenho da sua misso que desejo feliz. E, pedindo que apresente
as melhores saudaes ao Senhor Chefe de Estado, imploro para a
pessoa de Vossa Excelncia e para o Povo da Guin-Bissau e suas
Autoridades os favores e bnos de Deus omnipotente.

1019

Acta Joannis Pauli Pp. II

VI
Ad quosdam Poloniae episcopos occasione oblata visitationis ad sacra
limina.*

Drodzy i czcigodni Bracia!


Ksie Kardynale Prymasie, Ksia Arcybiskupi, Ksia Biskupi.
1. Panie, dobry jak chleb ... Ty do koca nas umiowa . Trzecie
odwiedziny

Ojczynie,

na

szlaku

Kongresu

Eucharystycznego

w Polsce, byy dla mnie gbokim przeyciem. Daem temu wyraz


na miejscu i po powrocie do Kzymu. Dzi jeszcze raz do tego powracam,
gdy spotykamy si przy waszym nawiedzeniu progw apostolskich .
Tradycja przybywania biskupw z caego wiata ad limina Apo
stolorum znajduje swe potwierdzenie rwnie w Prawie kanonicznym,
Jednake litera prawa wyraa ducha Kocioa, Tradycji apostol
skiej, samej wreszcie Ewangelii. Odwiedziny ad limina uwydatniaj
podstawow prawd o Kociele jako (( komunii . Prawda ta zapuszcza
gboko swe korzenie w Eucharystii. Eucharystia buduje Koci w wie
lorakim znaczeniu. Wrd tych znacze rzeczywisto (( komunijna
Kocioa zostaa w sposb szczeglny uwydatniona w magisterium Va
ticanum II.

Dlatego te, na zakoczenie Kongresu Eucharystycznego w Warsza


wie, specjalnie zaprosiem Episkopat Polski do tegorocznych odwiedzin
(( ad limina , ktre odpowiadaj rytmowi picioleci, przewidzianych
w Kodeksie. Odwiedziny te jednak nade wszystko wyraaj i umacniaj
Koci jako rzeczywisto <( komunijn .
2. Nawizujc do tych przesanek, pragn serdecznie powita przy
byych Pasterzy Kocielnych Prowincji: Gnienieskiej, Warszawskiej
i Poznaskiej wraz z Biskupami pomocniczymi.
Stanowicie to gremium biskupie, z ktrym byem zwizany przez
wiele lat mojego posugiwania na stolicy krakowskiej. Trudno wyra
zi, jak wiele zawdziczam tamtym dowiadczeniom, rwnie teraz,
suc Kocioowi powszechnemu na rzymskiej stolicy witego Pio
tra.

Zawdziczam wiele, bardzo wiele Narodowi,

Kocioowi, jego

Pasterzom, poczynajc od wielkiego Prymasa Tysiclecia.


W ich gronie rwnie uczestniczylimy w Soborze, zacigajc wraz
z Episkopatem caego wiata wielki dug wobec Ducha witego.
Die 19 m. Decembris a. 1987.
1

P o r . zwaszcza Lumen gentium, 13.

1020

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

3. Soboru stale trzeba si uczy. Wci go poznawa i odkrywa


na nowo. Nie jest to wiedza akademicka tylko. Soboru uczymy si
w tym celu, aeby nim y, aby go urzeczywistnia. Chodzi te o samourzeczywistnianie si Kocioa : o tak autorealizacj, ktra pod
tchnieniem Ducha Prawdy odpowiada rwnoczenie znakom
naszego czasu.
Wanie pod tym ktem okrelenie Kocioa jako (( communio
a w tym okreleniu zwizanie z Eucharysti odsania nam naj
szersze perspektywy. Wszystko, co odpowiada posannictwu Kocioa
w wymiarze ad intra oraz w wymiarze (( ad extra , wyrasta z tej
gleby, z tego podoa : communio . Z niej wyrasta, a rwnoczenie
do niej ma dojrzewa.
Wskaza na to przed dwoma laty Synod zgromadzenie nad
zwyczajne przy kocu 1985 roku, uwydatniajc prawd o Kocielekomunii w swym kocowym dokumencie. Tegoroczny Synod zgro
madzenie zwyczajne na temat laikatu zbudowa swe rozwaania
i propozycje na tym samym fundamencie.
Trzeba, aeby w roku Kongresu Eucharystycznego w Polsce i jako
owoc tego Kongresu posannictwo Kocioa w naszej Ojczynie coraz
gruntowniej, zarazem coraz konkretniej urzeczywistniao si w tym
samym teologicznym profilu i w tej samej perspektywie.
4. Pogbiona lektura Soboru, poczynajc od Lumen gentium ,
ukae nam, e cao, a zarazem wielo zada, jakie stoj przed
Kocioem w Polsce na pierwszym planie przed Episkopatem po
zwala si nazwa w peni po imieniu , wychodzc od takiego wanie
widzenia Kocioa.
Zadania te, przynajmniej niektre z nich, staraem si zawrze
w wypowiedziach ostatniej pielgrzymki do Ojczyzny. Przede wszystkim
daj one zna o sobie poprzez systematyczn prac Episkopatu, zarwno
poszczeglnych Biskupw w diecezjach, jak te caej Konferencji.
Wrd tych zada pragnbym raz jeszcze powrci do sprawy
wieckich katolikw oraz ich miejsca w Kociele i w Ojczynie, a wic
w rnych dziedzinach ycia narodowego, spoecznego, kulturalnego.
5. Sobr Watykaski II odsoni przed oczyma Kocioa ten wy
miar <( komunii , z ktrego bierze swj pocztek ycie i posannictwo
wieckich chrzecijan. Tekstem podstawowym jest tutaj Konstytu
cja (( Lumen gentium , szczeglnie rozdzia II o Ludzie Boym.
Rozdzia ten, a zwaszcza jego umiejscowienie w Konstytucji, posiada

1021

Acta Ioannis Pauli Pp. II

doniose znaczenie. Zanim Sobr podejmie spraw Episkopatu, mwic


przez to samo o apostolskiej sukcesji wadzy, czyli pasterskiego posu
giwania w Kociele, wpierw mwi o tym dziedzictwie, jakie po Apo
stoach jest udziaem wszystkich w Kociele. O ile sukcesja hierar
chiczna po Apostoach jest udziaem niektrych, do tego powoanych
przez Ducha witego to natomiast dziedzictwo apostolskie jest
udziaem wszystkich

mocy

Chrztu

Bierzmowania.

chrzecijaskie jest powoaniem do apostolstwa.

Powoanie

Wszyscy bowiem uczestnicz w posannictwie Chrystusa : Kapana,


Proroka, Krla.
To powszechne uczestnictwo (( in triplici munere samego Chry
stusa posiada znaczenie podstawowe dla samourzeczywistniania si
Kocioa jako communio . Koci urzeczywistnia si we waciwym
sobie profilu komunijnym , o ile w nim prawidowo rozwija si
uczestnictwo wszystkich : to, ktre jest owocem uczestniczenia w troistym posannictwie samego Chrystusa. Szczeglnie chodzi o uczest
nictwo laikatu.
6. Katolicy wieccy, mczyni i kobiety, penoprawni czonkowie
Kocioa, s powoani do witoci i do apostolstwa; do tego, aby we
wspczesnym wiecie stawa si sol ziemi i ((wiatem wiata)).
Oznacza to, e we wszystkich dziedzinach ycia indywidualnego, rodzin
nego i spoecznego, zwaszcza w rodowisku pracy, winni by wiadkami
Chrystusa, wprowadza w czyn zasady ewangelicznej sprawiedliwoci
i solidarnoci. Zwrciem na to uwag w homilii wygoszonej w Lublinie
podczas wice kapaskich, podkrelajc, e ludzi wieckich trzeba
darzy zaufaniem, jest w nich bowiem wielki potencja dobrej woli,
kompetencji i gotowoci suenia .
3

Ostatni Synod Biskupw by wielk konsultacj na temat powo


ania i misji katolikw wieckich w Kociele i w wiecie wspczesnym.
By te poniekd weryfikacj, w jakim stopniu zostay zrealizowane
wskazania i postanowienia Soboru Vaticanum II odnonie do laikatu.
Elementy tej konsultacji znajduj si we wszystkich wypowiedziach
i tekstach synodalnych, poczynajc od lineamenta , poprzez gosy
w dyskusji, a do Propositiones , i stan si podstaw do wypraco
wania Dokumentu posynodalnego.
Lumen gentium,

Por.

Por. Mt 5, 13-14.

9.VI.1987 r.

13;

Apostolicam

actuositatem,

25.

1022

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

W wietle refleksji synodalnej mona powiedzie, e w wielu dzie


dzinach oddziaywania duszpasterskiego sami ksia nie zdoaj spro
sta zadaniom bez udziau wieckich, bez ich wsppracy na poziomie
parafii i diecezji. Dobrze przygotowani katolicy wieccy, specjalici
w rnych dziedzinach wiedzy, mog wykona te prace, ktre nie wyma
gaj bezporedniej obecnoci kapana a ile jest takich zada w dusz
pasterstwie, poczynajc od katechezy dzieci, modziey i dorosych,
a po duszpasterstwo rodzin i rnych grup zawodowych czy rodo
wiskowych.
Wielk rol mog tu odegra jak podkreli Synod stowarzy
szenia katolikw i ruchy autentycznie kocielne jako bezcenna pomoc
w realizowaniu posannictwa duszpasterskiego.
Jest rzecz szczeglnie wan, aby katolicy wieccy, coraz bardziej
uwiadamiajc sobie swoj chrzecijask tosamo,

szukali odpo

wiedzi na nowe wyzwania, jakie stawia przed nami wiat wspczesny :


indyferentyzm, niewiara, ateizm, materializm praktyczny, ndza mate
rialna i moralna, demoralizacja, niesprawiedliwo, pagwacenie praw
osoby ludzkiej itd.
Wielu ludzi w Polsce, zwaszcza katolikw wieckich, zwraca si
dzisiaj do Kocioa z zaufaniem i nadziej, e tu znajd nie tylko
zrozumienie, ale i moliwo zrealizowania swego ludzkiego i chrze
cijaskiego powoania. Ich zapa i dobra wola winny by docenione
i przyjte przez Pasterzy z uwag i yczliwoci; ich inicjatywy pod
dane roztropnej ocenie, a nastpnie wprowadzane w ycie w miar
moliwoci. Od Pasterzy zaley w duym stopniu, czy ludzie wieccy
speni swe zadania w Kociele i w wiecie na miar wymogw dzi
siejszych czasw.
7. Przyjo si powiedzenie, i Koci sta si w cigu dziejw
((wychowawc)) wielu narodw, zwaszcza na kontynencie europejskim, ale nie tylko. Odnosi si to do epoki dawniejszej, przed po
dziaami, przed Reformacj zwaszcza. Jednake w jaki sposb
nie przestaje by aktualne nadal.
Vaticanum II pozwala nam to lepiej zrozumie : Koci wycho
wuje narody i ludy, poniewa on sam jest ludem )) : Ludem Boym.
A chocia to, przez co konstytuuje si Koci jako Lud Boy, naley
zasadniczo do innego porzdku ni to, przez co konstytuuj si ziemskie
spoeczestwa, narody, a take i pastwa to jednak analogie i zbli
enia istniej.

1023

Acta Ioannis Pauli Pp. II

Znajduje to waciwy wyraz w etyce katolickiej : w nauce spoecz


nej Kocioa. Zwiz syntez znajdujemy rwnie w Konstytucji
Gaudium et spes , zwaszcza w poszczeglnych rozdziaach czci
drugiej.
Pozwlcie, e powtrz cytowany ju tekst podczas trzeciej wizy
ty duszpasterskiej w Polsce, w Zamku Krlewskim w Warszawie :
Na pochwa zasuguje postpowanie tych narodw, w ktrych jak
najwiksza cz obywateli uczestniczy w sprawach publicznych w wa
runkach prawdziwej wolnoci ... Aeby za wszyscy obywatele byli
skonni uczestniczy w yciu rnych grup, z ktrych skada si orga
nizm spoeczny, konieczne jest, by mogli w nich znale wartoci,
ktre by ich pocigay i skaniay do suenia drugim. Susznie moemy
sdzi, e przyszy los ludzkoci ley w rku tych, ktrzy potrafi poda
nastpnym pokoleniom motywy ycia i nadziei .
5

To wielkie zadanie przekazywania <( motyww ycia i nadziei stoi


rwnie przed Kocioem w Polsce i jego Pasterzami.
W tym samym Dokumencie soborowym czytamy dalej : Koci,
ktry z racji swego zadania i kompetencji w aden sposb nie uto
samia si ze wsplnot polityczn ani nie wie si z adnym syste
mem politycznym, jest zarazem znakiem i zabezpieczeniem transcen
dentnego charakteru osoby ludzkiej ... oparty w swoich podstawach
na mioci Zbawiciela przyczynia si do tego, by w granicach narodu
i midzy narodami szerzej krzewia si sprawiedliwo i mio ... posu
guje si rzeczami doczesnymi w stopniu, w jakim wymaga ich waciwe
mu posannictwo. Nie pokada jednak swoich nadziei w przywilejach
ofiarowanych mu przez wadz pastwow; co wicej, wyrzeknie si
korzystania z pewnych praw legalnie nabytych, skoro si okae, e ko
rzystanie z nich podwaa szczero jego wiadectwa .

Utrzymanie wizi z Narodem, podzielanie jego trosk, trudnoci


i niepokojw, ksztatowanie prawego sumienia jednostkowego i spoecz
nego celem waciwego wartociowania postaw i obowizkw w yciu
osobistym, rodzinnym i wsplnotowym stanowi wielkie i bardzo
odpowiedzialne zadanie duszpasterskie Kocioa.
8. Ozy moment dziejowy, ktry przeywamy, nie stawia przed nami
w nowy sposb tego zadania, ktre znalazo swj wyraz w przeszoci,
dalszej i bliszej? Koci jako wychowawca narodw ! I czy nie naley
5

Gaudium et spes, 31.

* Gaudium et spes, 76.

1024

Acta Apostolicae Sedis

Commentarium Officiale

ono rwnie do caoksztatu owej nowej , czy drugiej, ewangelizacji,


ktrej potrzeb uwiadamiaj sobie coraz wyraniej wszystkie Ko
cioy i Episkopaty na naszym kontynencie?
Rwnoczenie jest rzecz jasn, e owo wychowanie narodw
przez Koci na tym etapie wiadomoci chrzecijaskiej i spo
ecznej zarazem musi by w ogromnej mierze samowychowa
niem . Podobnie jak u kadego dorosego czy nawet dorastajcego
czowieka. Mona by te powiedzie, e takie chrzecijaskie sa
mowychowanie osb, wsplnot, caego spoeczestwa jest rwno
czenie nowym, stosownym do historycznego etapu, podjciem inkulturacji misyjnej. Koci za jest wszdzie i zawsze misyjny.
Misyjny ze swej natury. Misyjny wci na nowo !
Problem laikatu apostolstwa wieckich posiada w tej dzie
dzinie zupenie zasadnicze znaczenie.
9. W czasie moich odwiedzin w Polsce za kadym razem pod
krelaem, e suwerenno pastwa tylko wwczas odpowiada penej
prawdzie o osobie i spoeczestwie, jeli w pastwie tym nard
odnajduje swoj suwerenno, jeli czuje si, i jest prawdziwym pod
miotem stanowienia o tym, co wsplne o wsplnym dobru.
W tym samostanowieniu nikt spoeczestwa nie moe wyrczy,
ani go w tym zastpi. Jeli za usiuje si spoeczestwu narzuci
jako dobro wsplne, jako program spoeczny to, co nie odpowiada
wiadomoci ani sumieniom, przyjdzie si w kocu przekona, e
dziaanie takie jest na szkod spoeczestwa i swoj wasn.
Ten nard, poprzez ca swoj histori, nawet i poprzez ponure
jej dowiadczenia, zbyt jest przyzwyczajony do tego, co Sobr na
zywa (( uczestnictwem a co czy si z tak trafnie odkryt nad
Batykiem solidarnoci .
10. Sowo Wcielone zechciao by uczestnikiem ludzkiej spoecz
noci. Jezus objawi mio Ojca i wzniose powoanie ludzi, przypo
minajc najpowszedniejsze sprawy spoeczne. W swoim nauczaniu
wyranie poleci dzieciom Boym, by odnosiy si do siebie wzajem
nie jako bracia. W swojej modlitwie prosi, by wszyscy Jego uczniowie
byli (( jedno . Apostoom za poleci gosi ordzie ewangeliczne
wszystkim narodom, eby rd ludzki sta si rodzin Bo, w ktrej
peni prawa byaby mio; przez dar swojego Ducha ustanowi now
bratersk wsplnot w ciele swoim Kociele, w ktrym wszyscy,
bdc jedni drugich czonkami, maj wiadczy sobie wzajemnie usugi

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1025

wedle rnych darw sobie udzielonych. T solidarno trzeba bdzie


cigle zwiksza a d owego dnia, w ktrym osignie ona swoj
peni i w ktrym ludzie, jako rodzina umiowana przez Boga
i Chrystusa Brata, zbawieni przez ask, oddawa bd Bogu chwa
doskona .
7

11. W tym duchu skadam najlepsze yczenia witeczne i no


woroczne wam, drodzy Bracia w Biskupstwie, Kocioom, ktrym
suycie. Przekacie moje yczenia i bogosawiestwo caej umiowa
nej Ojczynie.
VII
Ad Patres Cardinales, Familiae D.ni Papae Romanaeque Curiae Praelatos
et Officiales quosdam, imminente Nativitate Domini nostri Iesu Christi
coram admissos.*

Signori

Cardinali,

Venerati Fratelli nell'episcopato

e nel sacerdozio,

Carissimi Laici.
1. Ringrazio sinceramente il Cardinale Decano per le parole di
augurio, con cui ha interpretato i sentimenti di ciascuno di voi in que
sto tradizionale e sempre caro incontro pre-natalizio. Esse hanno pure
attratto la nostra comune attenzione sul particolare significato che
l'annuale circostanza riveste. In effetti ci incontriamo alla vigilia del
Natale dell'Anno Mariano.
Se tutti gli anni, in questa occasione, i nostri cuori trepidano nel
l'attesa di Colui che nasce a Betlem dal seno immacolato di Maria, e
ci auguriamo a vicenda di vivere adeguatamente questo evento centrale
della storia accogliendo in noi il Verbo Incarnato, in quest'Anno
Mariano il nostro incontro riveste un carattere particolare, e d
un'impronta specifica alla nostra riflessione natalizia. L'Anno Mariano,
infatti, ci prepara ad andare incontro a Cristo, in questo Avvento del
terzo Millennio, a rivivere il mistero della sua incarnazione, seguendo
Maria che ci precede in questo cammino di fede. Ella stata la prima
ministra del Verbo.
Come membri della Curia Romana siamo consapevoli di servire il
7

Por. Gaudium et spes, 32.

* Die 22 m. Decembris a. 1987.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1026

Officiale

Mistero dell'incarnazione, dal quale prende inizio la Chiesa come


(( Corpo )). In Maria, ha detto S. Agostino, unigenitus Dei Filius
humanam sibi dignatus est coniungere naturam, ut sibi capiti imma
culato immaculatam consociar et Ecclesiam )).* Nasce da Maria il Cristo
Capo, a cui da allora indissolubilmente unita la Chiesa, suo Corpo.
Nasce il Christus totus. E noi, che siamo i servitori, i ministri di
questo mistico Corpo, nutriti quotidianamente col Corpo Eucaristico
di Ges, manifestiamo quest'anno la gioia pi profonda per la presenza
particolare della Madre di Dio nel Mistero di Cristo e della Chiesa,
nel quale ci sappiamo particolarmente inseriti.
2. Come ben sappiamo, il Vaticano II ha compiuto una grande
sintesi tra la mariologia e l'ecclesiologia. L'Anno Mariano segue tale
sintesi ed ispirazione conciliare affinch la Chiesa si rinnovi dapper
tutto mediante la presenza della Madre di Dio, che come insegna
vano i Padri e (( modello (typus) della Chiesa.
Il Concilio ha dato un'interpretazione luminosa di questa presenza
della Vergine nel piano divino della salvezza : proprio perch stru
mento e canale privilegiato dell'incarnazione del Verbo nell'umana
natura, e della sua venuta in mezzo a noi, Maria (( intimamente con
giunta con la Chiesa : la Madre di Dio figura della Chiesa, come gi
insegnava sant'Ambrogio, nell'ordine cio della fede, della carit e
della perfetta unione con Cristo . Sviluppando questo pensiero, ho
scritto nell'Enciclica Redemptoris Mater che ( d a realt dell'incarna
zione trova quasi un prolungamento nel mistero della Chiesa-corpo di
Cristo. E non si pu pensare alla stessa realt dell'incarnazione senza
riferirsi a Maria Madre del Verbo incarnato .
2

Maria unita a Cristo, Maria unita alla Chiesa. E la Chiesa, unita


a Maria, trova in Lei l'immagine pi alta e perfetta della propria
specifica missione, che al tempo stesso verginale e materna. I Padri
e Maestri della Chiesa antica hanno sottolineato molto questo duplice
aspetto. Ancora S. Agostino, ad esempio, dice mirabilmente : Hic est
speciosus forma prae filiis hominum, sanctae filius Mariae, sanctae
sponsus Ecclesiae, quam suae genitrici similem reddidit: nam et nobis
eam matrem fecit, et virginem sibi custodit . La Vergine Maria
4

Serm. 191, 3; PL 38, 1010.

Lumen gentium, 63.

N. 5.

Serm. 195, 2; PL 38, 1018.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1027

archetipo della Chiesa a causa della maternit divina, e, come Maria,


la Chiesa deve, e vuole essere, madre e vergine. La Chiesa vive di
questo autentico profilo mariano , di questa dimensione maria
na , che il Concilio, raccogliendo le voci della patristica e della teo
logia, orientale e occidentale, ha cos sintetizzato : Contemplando
l'arcana santit di Lei e imitandone la carit, adempiendo fedelmente
la volont del Padre per mezzo della parola di Dio accolta con fedelt,
(la Chiesa) diventa anche essa madre, poich con la predicazione e il
battesimo genera a una vita nuova e immortale figlioli, concepiti ad
opera dello Spirito Santo e nati da Dio. Essa pure vergine, che
custodisce integra e pura la fede data allo Sposo e ad imitazione della
Madre del suo Signore, con la virt dello Spirito Santo, conserva ver
ginalmente integra la fede, solida la speranza, sincera la carit .
5

3. Questo profilo mariano altrettanto se non lo di pi


fondamentale e caratterizzante per la Chiesa quanto il profilo aposto
lico e petrino, al quale profondamente unito. Anche sotto questo
aspetto della Chiesa, Maria precede il Popolo di Dio pellegrinante.
Maria Colei che, predestinata ad essere Madre del Verbo, vis
suta continuamente e totalmente nella sfera della grazia divina, sotto
il suo influsso vivificante ; stata specchio e trasparenza della vita di
Dio stesso. Immacolata, piena di grazia , Ella stata preparata da
Dio all'Incarnazione del Verbo, e si trovata sotto l'azione ininter
rotta dello Spirito Santo ; stata il S , il Fiat per eccellenza a
Colui che l'aveva prescelta prima della creazione del mondo ; e
lo stata nella docilit, nell'umilt, nella rispondenza ai minimi
cenni della grazia, resa, possiamo ben dire, doppiamente madre per la
piena conformit alla volont di Dio : (( Chi compie la volont di Dio,
... mia madre . La maternit divina, privilegio unico e sublime del
la sempre Vergine, deve essere vista in questa prospettiva, quale su
premo coronamento della fedelt di Maria alla grazia.
6

La dimensione mariana della Chiesa emerge dalla similitudine dei


compiti nei confronti del Cristo totale : ad essa infatti si applica in
modo particolare la parola di Ges secondo cui chi compie la volont
di Dio mio fratello, sorella e madre ; anche la Chiesa, come Maria,
8

Lumen gentium,

* Bf 1 , 4.
7

Cf. Me 3, 35.

Me ibid.

64.

1028

Acta Apostolicae Sedis -

Commentarium

Officiale

vive nella grazia, nella sottomissione allo Spirito Santo, alla sua luce
interpreta i segni e le necessit dei tempi, e avanza nel cammino della
fede in piena docilit alla voce dello Spirito.
In questo senso, la dimensione mariana della Chiesa antecede quella
petrina, pur essendole strettamente unita e complementare. Maria,
l'Immacolata, precede ogni altro, e, ovviamente, lo stesso Pietro e gli
apostoli : non solo perch Pietro e gli apostoli, provenendo dalla massa
del genere umano che nasce sotto il peccato, fanno parte della Chiesa
sancta ex peccatoribus , ma anche perch il loro triplice munus
non mira ad altro che a formare la Chiesa in quell'ideale di santit,
che gi preformato e prefigurato in Maria. Come bene ha detto un
teologo contemporaneo, Maria "regina degli apostoli", senza pre
tendere per s i poteri apostolici. Essa ha altro e di pi . Singolar
mente significativa si rivela da questo punto di vista, la presenza di
Maria nel cenacolo, ove Ella assiste Pietro e gli altri apostoli, pregando
con loro e per loro in attesa dello Spirito.
9

Questo legame tra i due profili della Chiesa, quello mariano e quello
petrino, dunque stretto, profondo e complementare, pur essendo il
primo anteriore tanto nel disegna di Dio quanto nel tempo, nonch pi
alto e preminente, pi ricco di implicazioni personali e comunitarie
per le singole vocazioni ecclesiali.
In tale luce vive e deve vivere la Curia Romana, dobbiamo vivere
tutti noi. Certamente la Curia si trova direttamente collegata al profilo
petrino, al cui servizio deputata per fisionomia, costituzione e mis
sione. La Curia serve la Chiesa come Corpo, e, collocata si pu dire al
vertice, offre la sua collaborazione al Successore di Pietro nel suo
servizio alle singole Chiese locali. E, pertanto, in questa attivit, ci
che le pi necessario e indispensabile conservare e avvalorare la
dimensione mariana del suo servizio a Pietro. Maria precede anche
tutti noi della Curia, che serviamo il Mistero del Verbo Incarnato,
come precede l'intera Chiesa per la quale viviamo. Che Lei ci aiuti a
scoprire sempre meglio, e a vivere sempre pi autenticamente questa
ricchezza che per noi, starei per dire, vitale, decisiva; ci aiuti a
inserirci consapevolmente in questa simbiosi tra la dimensione mariana
e quella apostolico-petrina, da cui la Chiesa quotidianamente trae orien
tamento e sostegno. L'attenzione a Maria ed ai suoi esempi porti un di
pi di amore, di tenerezza, di docilit alla voce dello Spirito, perch si
H. U. von Balthasar, Neue Klarstellungen, trad. it., Milano 1980, p. 181.

Acta Ioannis Pauli Pp. H

1029

arricchisca interiormente la dedizione di ciascuno al servizio del mini


stero di Pietro.
4. Alla luce dell'idea-guida dell'Anno Mariano, che continua l'inse
gnamento del Vaticano II nel presentare Maria a guida del Popolo di
Dio pellegrinante nel suo cammino di fede, vorrei ora soffermarmi su
alcuni fatti salienti dell'anno che si sta per chiudere: e cio il Sinodo
dei Vescovi, le numerose beatificazioni e canonizzazioni, e la visita del
Patriarca ecumenico Dimitrios I di Costantinopoli.
Anzitutto la Sessione del Sinodo : a due mesi dal termine dei lavori,
vediamo sempre pi chiaramente che, dagli interventi e lavori dei Padri
Sinodali, emersa l'immagine globale della Chiesa : come essa vive,
come lavora, come prega, come soffre, come combatte, come segue il
Cristo. Il Sinodo, effettivamente, ha offerto l'immagine di questo Po
polo pellegrinante sulla terra, e perci di quella porzione del Popolo
di Dio che il Laicato, nella caratteristica della sua sfera specifica. In
questo pellegrinaggio ancor sempre la Madre che precede i suoi figli
nel loro impegno di cercare il regno di Dio trattando le cose tem
porali e ordinandole secondo Dio nello spirito delle beatitudini.
Questa presenza mariana nella missione dei laici, nel loro cammino
di fede, la linea che definisce lucidamente quel grande evento.

10

Man mano che aumenta la distanza dal Sinodo dello scorso ottobre,
pi se ne costata il risultato positivo, non solo per avere riaffermato
l'insegnamento dei grandi documenti del Vaticano II, ma anche per
l'accento posto sulla ecclesiologia di comunione come contesto neces
sario per situare il ruolo del Laicato nella Chiesa per la salvezza del
mondo. A tale riuscita hanno collaborato efficacemente i laici stessi :
sia perch ciascuno dei Padri Sinodali ne rappresentava la voce, sia
perch i laici, uomini e donne, sono intervenuti attivamente, mediante
la loro rappresentanza cospicua e qualificata nel Sinodo, parlando
nelle assemblee plenarie e collaborando intensamente nei circuii
minores . Ne risultato un quadro veramente universale delle diverse
realt che costituiscono la vera immagine della Chiesa di oggi. Come
per i Sinodi precedenti, sar mio dovere seguire le indicazioni emerse
in quei giorni indimenticabili.
Intanto mi piaciuto sottolineare, nel nostro incontro odierno,
come questa ricchezza e pluralit di risultati sia il segno che la Chiesa
veramente aperta alla voce dello Spirito, in cammino sulla via della
10

Lumen gentium, 31.

Acta Apostolicae Sedis

1030

- Commentarium

Officiale

fede e dell'amore, e sempre pi cosciente delle proprie responsabilit


davanti a Dio e davanti al mondo. Maria presente in questo cammino
dei Laici, per guidarli, come tutti ci guida, verso l'Avvento di Cristo.
5. Ancora il Vaticano II ha mostrato nella Madre di Dio Colei in
cui la Chiesa ha gi raggiunto il suo traguardo finale : In cielo,
glorificata ormai nel corpo e nell'anima, immagine e inizio della
Chiesa che dovr avere il suo compimento nell'et futura ; questa
affermazione riassume quanto la Costituzione dogmatica sulla Chiesa
aveva spiegato in precedenza nel trattare sia l'indole escatologica
della Chiesa peregrinante e la sua unione con la Chiesa celeste ,
sia l'universale vocazione alla santit nella Chiesa . Nella pie
nezza del tempo , Maria, in grazia della sua concezione immacolata,
ricompone in s il disegno salvifico di Dio, sconvolto dal peccato, e,
assunta in Cielo col suo corpo santissimo che l'Arca dell'Alleanza
nuova ed eterna gi regna con Cristo nell'unit psico-fisica della
sua persona.
1 1

12

13

Ella dunque, dopo Cristo primogenito dei morti , Colei che


precede la Chiesa in cammino verso il compimento finale della santit,
e che l'attende in questa pienezza senza tramonto. Ma con Lei gi si
trovano, in attesa della risurrezione, tutti coloro che, secondo il giu
dizio della Chiesa, gi sono in Cielo, e, avendo realizzato in se stessi
il piano di Dio, hanno raggiunto il successo di ogni umana esistenza :
il conseguimento della pi intima unione con Cristo.
14

15

Col pensiero rivolto alla Regina di tutti i Santi, in questo Anno


Mariano, ricordo ora le due canonizzazioni e le undici beatificazioni,
che, cos numerose nel 1987, hanno dimostrato in modo forse pi
straordinario del solito quanto sia reale, vera e attuale la chiamata
universale della Chiesa alla santit, facendone vedere la pluralit
etnico-vocazionale.
Infatti, i nuovi santi e beati appartengono a diverse vocazioni nel
Popolo di D i o : vi sono, tra di essi, Cardinali come Marcelo Spinola
y Maestre (29. III) e Andrea Carlo Ferrari (10.V) ; Vescovi come Mi
chael Kozal (14.VI) e Jurgis Matulaitis (28.VI) ; Sacerdoti e Religiosi
11

Lumen

12

Cap. V I I .

gentium,

11

Cap. V.

14

Ap 1, 5 ; cf. Col 1, 18.

15

Cf.

68.

Lumen gentium,

49.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1031

come Manuel Domingo y Sol (29.III), Rupert Mayer (3.V), PierreFranois Jamet (10.V) e Jules Arnould Rche (l.XI) ; Religiose come
Teresa de los Andes (3.IV), Benedetta Cambiagio Frassinello (10.V),
Ulrika Msch e Blandina Merten (l.XI) ; Laici, uomini e donne, come
Lorenzo Ruiz (18.X), Giuseppe Moscati (25.X), e molti altri di tutte
le professioni e mestieri, anche i pi umili; una testimonianza data
nelle pi diverse circostanze, come pastori e ministri della Chiesa,
come medici, come educatori ed evangelizzatori.
Non di rado questa testimonianza stata la pi ardua ed alta,
quella del martirio per antonomasia, come avvenuto per le tre Car
melitane di Guadalajara (29.III), per Edith Stein (l.V) e Karolina
Kozka (10.VI), per Marcel Callo, Pierina Morosini e Antonia Mesina (4.X), per i 16 martiri del Giappone (18-X) come per gli 85 martiri
inglesi (22.XI).
Inoltre, buona parte dei nuovi santi e beati sono vissuti nel nostro
secolo, ci sono contemporanei : davvero, i santi sono ancora in mezzo
a noi, e dimostrano che ancora oggi la Chiesa chiamata alla santit,
e vi risponde generosamente, ispirata e guidata da Maria.
Essi, inoltre, appartengono a diverse nazioni dei vari continenti :
Francia, Spagna, Germania, Italia, Gran Bretagna, Polonia, Litua
nia, Giappone, Filippine, Cile : le recenti beatificazioni e canonizza
zioni hanno avuto perci un significato universale anche dal punto di
vista geografico.
5. In questa visuale, reputo una grazia del Signore l'aver potuto
proporre alla comune venerazione della Chiesa venendo incontro
alle ripetute insistenze dei Vescovi locali alcuni di questi campioni
della fede negli stessi ambienti sociali in mezzo ai quali vissero. Ci
mi fu dato durante alcuni dei viaggi apostolici di quest'anno : Suor
Teresa de los Andes, a Santiago del Cile (3. IV) ; Suor Teresa Bene
detta della Croce, a Colonia (l.V) ; Padre Mayer, a Monaco di Baviera
(3.V) ; Karolina Kzka, a Tarnow (10. VI) ; e Mons. Kozal, a Var
savia (14. V I ) .
La possibilit sempre pi frequente di proclamare pubblicamente
la santit eroica di figli e figlie della Chiesa nel corso delle mie visite
ai vari Paesi del mondo, mi conferma che tali viaggi sono un servizio
particolare sulla via della peregrinazione del Popolo di Dio esatta
mente di quella peregrinazione verso il Regno definitivo di Cristo nella
quale Maria precede la Chiesa nei diversi luoghi della terra. Poich
67 - A. A. 8.

1032

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

i viaggi sono, con l'aiuto di Dio, l'applicazione coerente del mandato


di Cristo (( euntes in mundum universum e della specificit
del ministero petrino confirma fratres tuos essi hanno una
irradiazione ancora maggiore proprio nell'esercizio del munus tanto
alto e solenne di proporre all'imitazione della Chiesa gli esemplari
autentici della santit, che le propria. Essi danno inoltre la prova,
davanti al mondo, che la santit possibile a tutti i popoli, in tutte
le civilizzazioni e a tutte le latitudini.
16

17

6. L'Enciclica Redemptoris Mater, seguendo il Concilio, ha sotto


lineato che la peregrinazione della Chiesa, nella quale la Madre
di Dio la precede , ha un evidente tratto ecumenico.
Per i fratelli disuniti delle Chiese e comunit ecclesiali di Occi
dente, il documento rileva come essi possono, anzi desiderano progre
dire insieme nel cammino di fede di cui Maria esempio; di ci esso
vede un lieto auspicio nel fatto che quelle Chiese convengono (( con
noi in punti fondamentali della fede cristiana anche per quanto ri
guarda la Vergine Maria : l'Enciclica sottolinea poi la convergenza
di testimonianze storiche, teologiche, liturgiche e artistiche che la
Chiesa ortodossa e le antiche Chiese orientali offrono circa la loro
venerazione, teologicamente profonda e umanamente delicata, della
Theotokos.
1 8

19

In questa luce acquista particolare significato la venuta a Roma


di Sua Santit Dimitrios I, Patriarca ecumenico, dal 3 al 7 dicembre
scorso, che ho avuto la grande gioia di ricevere in Vaticano, con la
carit fraterna e l'onore che gli erano dovuti. stata una visita di
comunione ecclesiale in restituzione di quella che avevo fatto al Pa
triarcato ecumenico per la festa di Sant'Andrea del 1979, e realizzata
con l'esplicito intento di contribuire al ristabilimtnto della piena
comunione tra Cattolici ed Ortodossi.
L'evento ha tenuto pienamente conto della maturazione di senti
menti avvenuta fra Cattolici ed Ortodossi dal Concilio in poi e anche
dei risultati del positivo dialogo teologico in corso. Abbiamo cos
potuto pregare insieme durante la celebrazione eucaristica nella Basi
lica di San Pietro; e nello spirito di questo Anno Mariano abbiamo
14

Me 16, 15.

17

Le 22, 32.

11

Redemptoris

19

Ibid., 31-33.

Mater,

30.

1033

Acta Ioannis Pauli Pp. II

potuto pregare insieme anche nella Basilica di Santa Maria Maggiore.


Nella sua omelia mariologica il Patriarca Dimitrios I ha voluto rile
vare come le nostre due Chiese sorelle hanno mantenuto attraverso
i secoli inestinguibile la fiamma della devozione alla veneratissima
persona della Tutta Santa Genitrice di Dio . Ci costituisce un forte
legame di congiunzione e di comune tradizione. Anche se, nel corso
del tempo, sono state apportate distinzioni che certamente vanno
chiarite nel dialogo, (( il comune patrimonio dogmatico e teologico svi
luppatosi intorno alla venerabile persona della Tutta Santa Genitrice
di Dio costituisce un asse d'unit e di riunione delle due parti di
sgiunte . Per sottolineare tutta l'importanza positiva di questa pro
spettiva, il Patriarca Dimitrios ha voluto proporre che il tema della
mariologia occupi un posto centrale nel dialogo teologico tra le nostre
Chiese, esaminato dal punto di vista non solo cristologico, ma anche
antropologico e in particolare ecclesiologico per il pieno ristabilimento
della nostra comunione ecclesiale, per la quale preghiamo, ci adope
riamo e verso la quale guardiamo con molta attesa .
1

Questo pensiero incontra direttamente l'orientamento dell'Enci


clica Redemptoris Mater. Rallegrandomi profondamente, esprimo la
convinzione che anche per questo punto la visita del Patriarca ha dato
un impulso positivo in profondit alle relazioni tra Cattolici ed Orto
dossi. L'incontro nella carit fa vedere meglio la verit e fa vivere
nella speranza. Sia gloria a Dio.
L'interesse, vorrei dire l'entusiasmo, che questa visita ha suscitato
mi fa ripetere il voto che la Chiesa torni a respirare pienamente con
i suoi d u e p o l m o n i : l'Oriente e l'Occidente ... Ci oggi pi che
mai necessario ... Sarebbe anche la via per la Chiesa in cammino di
cantare e vivere in modo pi perfetto il suo Magnificat.
20

7. Ormai al termine del nostro incontro, mi caro cogliere questa


occasione per annunciare ufficialmente la non lontana pubblicazione
di una Lettera Enciclica al fine di commemorare il ventesimo anni
versario della Populorum progressio di Paolo V I . Questa ha segna
to una tappa fondamentale nella vita contemporanea della Chiesa,
ed ha suscitato echi profondi nell'opinione pubblica, dando un nuovo
segno della presenza viva della Chiesa stessa nelle drammatiche situa
zioni dello sviluppo e della pace nel mondo. Nel ricordare la continua
attualit di quel grande documento, l'Enciclica intender anche rile20

Ibid.,

34.

1034

Acta Apostolicae

Sedis - Commentarium

Officiale

vare le nuove tematiche e rispondere ai problemi nuovi che, sullo


stesso argomento, si sono presentati alla coscienza dell'uomo di oggi :
essa vuole perci mettersi sulla scia della Populorum progressio, come
sua ideale continuazione e prosecuzione.
Anche questo sottolinea quanto la Chiesa voglia camminare insieme
agli uomini del nostro tempo : per tale motivo affido fin d'ora alla
Vergine Santa questa Enciclica, che tanto mi sta a cuore, affinch
trovi risposta nella societ e susciti rinnovati, concreti propositi di
cooperazione internazionale per la fraterna intesa fra le Nazioni e la
promozione dell'autentico sviluppo, secondo il piano di Dio.
8. In questa prospettiva, che dobbiamo mantenere viva nei nostri
spiriti, rinnovo oggi i miei ringraziamenti ed auguri per il Santo
Natale. Li porgo a tutti voi, che, in ogni ordine e grado, prestate una
valida e apprezzata collaborazione alla Santa Sede nella Curia Ro
mana, alla diocesi di Roma nel Vicariato, e alla Citt del Vaticano ;
li porgo ai Rappresentanti Pontifici ed al Personale diplomatico che
li coadiuva nella loro missione ; li estendo ai vostri Cari, con un pen
siero particolare alle famiglie ove sia qualche pena, fsica o spirituale.
Ges che viene, porti a tutti la sua grazia e la sua pace.
Cristo Bambino, che troviamo come i Pastori ed i Magi tra le brac
cia di Maria sua Madre, la luce del mondo ed la luce delle nostre
vite : Ipse est menti nostrae lumen , come dice S. Agostino. Che
la sua luce guidi il servizio che prestiamo al Mistero dell'Incarnazione,
ove particolarmente inserita Lei, la Madre sua e nostra, la Madre
della Chiesa: sar quindi Lei a prenderci per mano e ad aiutarci ad
essere fedeli nel nostro servizio ecclesiale, nel quale anche e sempre
Lei a (( precederci .
21

E con quell'affetto, che l'imminenza delle feste rende pi intimo e


forte, tutti vi benedico.
J1

Quaest. Evangeliorum I, 1; PL 35, 1323.

Congregatio

ACTA

pro

Episcopi

1035

CONGREGATIONUM

CONGREGATIO PRO EPISCOPIS


DECRETUM

CIVITATIS BOLIVARENSIS - CIVITATIS GUAYANENSIS


de mutatione finium.

Quo aptius christifidelium pastorali curae consuli possit, Exc.mi


PP. DD. Medardus Luzardo Romero, Archiepiscopus Civitatis Bolivarensis, et Iosephus a Iesu Nez Viloria, Episcopus Civitatis Guayanensis, unanimi consensu, audita Conferentia episcopali nationis
Venetiolanae, ab Apostolica Sede espostulaverunt ut ecclesiastici
fines circumscriptionum ecclesiasticarum sibi concreditarum immuta
rentur aptiusque disponerentur.
Summus Pontifex Ioannes Paulus, divina Providentia Papa II,
exstante favorabili voto Exc.mi P. D. Luciani Storero, Archiepiscopi
titularis Tigimmensis, in Republica Venetiolae Apostolici Nuntii, pre
ces ad Se admotas certo animabus profuturas censuit benigneque
excipiendas decrevit.
Quapropter, suppleto, quatenus opus sit, eorum interesse haben
tium vel habere praesumentium consensu, hoc Decreto, perinde vali
turo ac si Apostolicae sub plumbo Litterae datae forent, ab archi
dioecesi Civitatis Bolivarensis distrahit integrum territorium civilium
municipiorum vulgo Par, Roscio et Sifontes, illudque dioecesi Civi
tatis Guayanensis adnectit.
Documenta et acta praefati territorii clericos, fideles et bona tem
poralia forte respicientia a tabulario Curiae Civitatis Bolivarensis ad
archivum Curiae Civitatis Guayanensis, quam primum, transmittantur.
Ad clerum quod attinet, simul ac praesens Decretum ad effectum
deductum fuerit, sacerdotes Ecclesiae illi adscripti censeantur in cuius
territorio ecclesiasticum detinent officium ; ceteri autem sacerdotes,
clerici seminariique tirones dioecesi illi incardinati maneant vel incar
dinentur in cuius territorio legitimum habent domicilium.

Acta Apostolicae Sedis

1036

- Commentarium

Officiale

Ad haec perficienda idem Summus Pontifex praefatum Exc.mum


P. D. Lucianum Storero deputat, necessarias et opportunas eidem
tribuens facultates, etiam subdelegandi, ad effectum de quo agitur,
quemlibet virum in ecclesiastica dignitate constitutum, onere impo
sito ad Congregationem pro Episcopis, cum primum fas erit, authen
ticum exemplar actus peractae executionis remittendi.
Datum Romae, ex Aedibus Congregationis pro Episcopis, die 25
mensis Martii anno 1988.
BERNARDINUS Card. G ANTIN, Praefectus

L. S.
Ioannis Baptista Re, Archiep. tit Foronovanus, a Secretis
In

Congr.

pro

Episcopis

tab.,

46/88.

PROVISIO

ECCLESIARUM

Latis decretis a Congregatione pro Episcopis, Ioannes Paulus Pp. II,


per Apostolicas sub plumbo Litteras, iis quae sequuntur Ecclesiis
sacros Praesules praefecit, videlicet :
die S Martii 1988. Cathedrali Ecclesiae Pasletanae Exc.mum
P. D. Ioannem Aloisium Mone, hactenus Episcopum titularem Abercorniensem et Auxiliarem archidioecesis Glasguensis.
die 25 Martii. Coadiutorem Exc.mi P. D. Bernardini Eche
verra Ruiz o.f.m., Archiepiscopi Guayaquilensis, Exc.mum P. D.
Ignatium Larrea Holguin, hactenus Episcopum titularem Novensem
in Dalmatia t Ordinarium Castrensem in Republica Aequatoriana.
Episcopum Coadiutorem Curiensis dioecesis R. D. Volfgangum
Haas, Canonicum Capituli Cathedralis et Cancellarium curiae eius
dem dioecesis.
die 31 Martii. Titulari episcopali Ecclesiae Tingariensi R. D.
Franciscum Grave, Praelatum honorarium Sanctitatis Suae, Cano
nicum Capituli Cathedralis Essendiensis, quem deputavit Auxiliarem
Exc.mi P. D. Francisci Hengsbach, Episcopi memoratae dioecesis
die 9 Aprilis. Titulari episcopali Ecclesiae Tarasensi in Nu
midia, R. P. Aloisium Dei Castillo Estrada, e Societate Iesu, hacte
nus Moderatorem Universitatis catholicae in civitate Montisvidei.

Congregatio

pro

Episcopis

1037

die l Aprilis. Titulari episcopali Ecclesiae Gummitanae in


Proconsulari, R. P. Jurez Prraga, e societate S. Francisci Salesii,
hactenus secretarium adiunctum Conferentiae episcopalis Bolivianae.
Metropolitanae Ecclesiae Cochabambensi Exc.mum P. D. Re
natum Fernndez Apaza, hactenus Archiepiscopum Sucrensem.
Titulari episcopali Ecclesiae Narensi R. P. Ninum Marzoli,
e congregatione a Resurrectione D . N . I . C , hactenus Vicarium epi
scopalem et curionem in civitate Pacensi in Bolivia.
Archiepiscopali Ecclesiae Luxemburgensi Exc.mum P. D. Ioan
nem Hengen, hactenus Archiepiscopum-Episcopum Luxemburgensem.
die 21 Maii. Cathedrali Ecclesiae Girardotensi Exc.mum P. D.
Georgium Ardila Serrano, hactenus Episcopum titularem Tiseditanum,
Auxiliarem archidioecesis Bogotensis.
Praelaturae territoriali Tibuensi R. I). Aloisium Madrid Mer
lano, Vicarium delegatum Vicariatus Apostolici Istminansis.
Coadiutorem Exc.mi P. D. Ciceronis Tumbocon, Episcopi Cabanatuensis, Exc.mum P. D. Sophium Balee, hactenus Episcopum
titularem Lamphuensem et Auxiliarem Archiepiscopi Cacerensis.
die 23 Maii. Titulari episcopali Ecclesiae Turuzitanae R. D.
Ioannem Aloisium Cipriani Thorne, e clero Praelaturae Personalis
Sanctae Crucis et Operis Dei, quem deputavit Auxiliarem Exc.mi
P. D. Friderici Richter Fernndez-Prada, Archiepiscopi Ayacu
quensis.
die 30 Maii. Cathedrali Ecclesiae Rombloniensi R. D. Vincen
tium Salgado y Garruchom, hactenus moderatorem Seminarii regio
nalis in archidioecesi Iarensi.
die 1 Iunii. Archiepiscopali Ecclesiae Catanensi Exc.mum P.
D. Aloisium Bommarito, hactenus Episcopum Agrigentinum.
Cathedrali

Ecclesiae

Campecorensi

R.

D.

Carolum

Surez

Cazares, praepositum alumnis sacrorum Seminarii maioris archidioe


cesis Moreliensis.
die 11 Iunii. Cathedrali Ecclesiae Arianensi Hirpinae-Laquedoniensi R. P. Antonium Forte, ex Ordine Fratrum Minorum.
15 Iunii. Cathedrali Ecclesiae Paulalfonsanensi R. D. Marium
Zanetta, Vicarium olim generalem eiusdem sedis.

1038

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

Titulari episcopali Ecclesiae Zucchabaritanae R. P. Ioannem


Messi, Ordinis Servorum Mariae sodalem, quem deputavit Auxilia
rem sedis metropolitanae Araeauiensis.
die 20 Iunii. Titulari episcopali Ecclesiae Belesasensi R. P.
Hectorem Michaelem Cabrejos Vidarte, Ordinis Fratrum Minorum
sodalem, quem deputavit Auxiliarem Em.mi Ioannis S. R. E. Cardi
nalis Landazuri Ricketts, Archiepiscopi Limani.
die 25 Iunii. Titulari episcopali Ecclesiae Thibilitanae R. D.
Andream Vingt-Trois, Vicarium generalem in archidioecesi Parisiensi,
quem deputavit Auxiliarem Em.mi P. D. Ioannis Mariae S. R. E.
Cardinalis Lustiger, Archiepiscopi Parisiensis.
Titulari episcopali Ecclesiae Achollitanae R. P. Georgium Soubrier, e Societate Presbyterorum a S. Sulpitio, moderatorem Semi
narii Universitarii, vulgo des Carmes , quem deputavit Auxiliarem
Em.mi P. D. Ioannis Mariae S. R. E. Cardinalis Lustiger, Archie
piscopi Parisiensis.

CONGREGATIO
PRO GENTIUM EVANGELIZATIONE
SEU DE PROPAGANDA FIDE
DECRETA
I
LYDENBURGENSIS - VITBANKENSIS
nomen dioecesis mutatur.

Exc.mus Dominus Mogale Paulus Nkhumishe, Episcopus Lydenburgensis-Vitbankensis, huic Dicasterio preces obtulit ut nomen suae
dioecesis ita permutaretur ut deinceps dioecesis Vitbankensis nuncu
pantur, iuxta nomen vulgo Witbank, in qua sedes episcopalis et eccle
sia cathedralis exstant.

Congregatio

pro

Gentium

Evangelizatione

1039

Itaque haec Congregatio pro Gentium Evangelizatione seu de Pro


paganda Fide vigore facultatum sibi a Sanctissimo Domino Nostro
Ioanne Paulo divina Providentia Papa II concessarum, auditoque
favorabili voto quorum interest, memoratam petitionem benigne acci
piens, nomen dioecesis Lydenburgensis-Vitbankensis in dioecesis Vitbankensis denominationem mutavit, praesensque ad rem Decretum
confici et expediri iussit.
Datum Romae, ex Aedibus Congregationis pro Gentium Evangeli
zatione seu de Propaganda Fide, die 10 mensis Novembris anno Do
mini 1987.
IOSEPHUS Card. TOMKO, Praefectus
It. &

S.
Iosephus T. Snchez, a Secretis

In

Cangr.

pro

Gentium

Evang.

tab.,

n.

5508/81.

II

VANKIENSIS
nomen dioecesis mutatur.

Cum Exc.mus ac Rev.mus Dominus Ignatius Prieto Vega, Epi


scopus Vankiensis, in Zimbabwe, proposuisset ut praesens denomi
natio suae dioecesis ita permutaretur ut deinde Huangensis nuncupa
ntur, iuxta nomen novum civitatis (Hwange, antea Wankie) ubi sedes
episcopalis sita est, hoc Dicasterium vigore facultatum sibi a Sanctis
simo Domino Nostro Ioanne Paulo divina Providentia Papa II con
cessarum, supramemoratam propositionem adprobavit ac praesens ad
rem Decretum confecit.
Datum Romae, ex Aedibus Congregationis pro Gentium Evange
lizatione seu de Propaganda Fide, die 8 mensis Aprilis anno Domini
1988.
IOSEPHUS Card. TOMKO, Praefectus

L. & S.
Carolus A. Schlech, C.S.C, Sub-secretarius
In

Cangr. pro
68-A. A. S.

Gentium Evang. tab., n. 1852/88.

1040

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

PROVISIO

Officiale

ECCLESIARUM

Ioannes Paulus divina Providentia Pp. II, latis decretis a Con


gregatione pro Gentium Evangelizatione seu de Propaganda Fide,
singulis quae sequuntur Ecclesiis sacros Pastores dignatus est assignare.
Nimirum per Apostolicas sub plumbo Litteras praefecit :
die 18 Novembris 1987. Cathedrali Ecclesiae Sanensi R. D. Ioan
nem Gabrielem Diarra, Seminarii maioris Sancti Augustini archidioe
cesis Bamaoknsis rectorem atque Pontificalium Operum Missiona
lium Directorem nationalem in Malia.
die 30 Ianuarii 1988. Cathedrali Ecclesiae Ondiivanae R. D.
Ferdinandum Guimarfies Kevanu, hucusque eiusdem dioecesis Admi
nistratorem Apostolicum.
die 12 Martii. Cathedrali Ecclesiae Nyeriensi Exc.mum P. D.
Nicodemum Kirima, hactenus Episcopum Mombasansem.
Cathedrali Ecclesiae Elobeidensi R. P. Macram Maximilianum
Gassis, e Missionariis Combonianis Cordis Iesu, hucusque Admini
stratorem eiusdem dioecesis Apostolicum.
Cathedrali Ecclesiae Mtuaranae R. D. Gabrielem Mmole, e clero
dioecesano, rectorem Seminarii minoris in pago Namupa nuncupato.
Titulari episcopali Ecclesiae Minorensi R. P. Zachariam Ortiz
Robon, Superiorem in Paraguaia Provinciae Societatis Sancti Fran
cisci Salesii Sodalium, quem constituit Vicariatus Ciachensis in Para
quaria Natione Vicarium Apostolicum.
die 5 Maii. Cathedrali Ecclesiae Manokvariensi-Sorongensi
Exc.mum P. D. Franciscum Xaverium Sudartanta Hadisumarta,
hactenus Episcopum Malangensem.
Cathedrali Ecclesiae Viiayapuramensi R. D. Petrum Thuruthikonam, hucusque eiusdem dioeceseos Administratorem.
Coadiutorem Exc.mi P. D. Bonaventurae Patricii Paul, Episcopi
Hyderabadensis in Pakistan, R. D. Iosephum Coutts, e clero Lahorensis dioecesis eiusdemque Seminarii minoris rectorem.

Congregatio pro Causis Sanctorum

1041

Cathedrali Ecclesiae Allahabadensi R. D. Isidorum Fernandes,


dictae Dioecesis Vicarium generalem necnon rectorem St. Josephus
College in civitate Allahabadensi.

NOMINATIONES

Peculiaribus datis decretis, Congregatio pro Gentium Evangeliza


tione seu de Propaganda Fide ad suum beneplacitum renuntiavit :
die 12 Martii 1988. Exc.mum P. D. Aloisium Mariam Estrada
Paetau, Episcopum titulo Regiensem, hucusque Apostolicum Admi
nistratorem Izabalensis Administrationis, Vicarium Apostolicum Izabalensis Vicariatus nuper erecti in Guatimala.
die 18 Ianuarii. Exc.mum P. D. Aloisium Morganum Casey,
Episcopum titulo Mibiarcensem, hucusque Auxiliarem Archiepiscopi
Pacensis in Bolivia, Vicarium Apostolicum Pandonsis Vicariatus.
die SO Martii. Exc.mum P. D. Emericum Kabongo Kanundowi,
Archiepiscopum-Episcopum Luebonsem, Administratorem Apostolicum
sede vacante dioeceseos Mvekansis.

CONGREGATIO PRO CAUSIS SANCTORUM


DECRETA
I

ROMANA
Canonizationis Servae Dei Mariae Potter, fundatricis Parvae Societatis
Mariae (1847-1913).
SUPER DUBIO

An constet de virtutibus theologalibus Fide, Spe, Caritate tum in


Deum tum in proximum, necnon de cardinalibus Prudentia, Iustitia, Temperantia et Fortitudine, eisque adnexis, in gradu heroico,
in casu et ad efectum de quo agitur.
Maternitas Mariae, quae penitus animo sponsali "ancillae Do
mini" imbuebatur, est prima et fundamentalis ratio illius mediatio
nis, quam, eius respectu, Ecclesia profitetur atque pronuntiat quamque

1042

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

iugiter "fidelium cordi commendat", quandoquidem valde ei confidit


(cfr. Lumen Gentium, 62) ... Maria facta est non solum "mater-nutrix"
Filii hominis, sed etiam "generosa socia" modo prorsus peculiari Mes
siae ac Redemptoris (ibid.) ... Maternitas Mariae in Ecclesia indesinen
ter perdurat ut mediatio intercedens, atque Ecclesia fidem in hanc
veritatem enuntiat invocans Mariam nominibus Advocatae, Adiutri
cis, Auxiliatricis, Mediatricis (Ep. Enc. Redemptoris Mater, 25 Martii
1987; AAS 79, 1987, pp. 413 s. ; nn. 39 s.).
In Ecclesiae filios, qui hoc matris Dei maternum munus acriter
senserunt eiusque spiritalem indolem, vita et scriptis, propagaverunt,
doctrinam secuti sancti Ludovici Mariae Grignion de Montfort (cfr.
ibid., p. 427, n. 48), est haud dubie ascribenda Serva Dei Maria Potter,
Conditrix Parvae Societatis Mariae, quae vixit et egit altera dimidia
parte saeculi x i x et primo huius saeculi decennio.
Serva Dei orta est die 22 mensis Novembris anno 1847 Londinii
a Villelmo Potter, anglicano, et a Maria Anna Martin, quae ad Eccle
siam catholicam se convertit paulo ante quam ultima eius filia nata
est, post quattuor habitos mares filios. Infans baptizata est die 12
mensis Decembris insequentis, in ecclesia catholica SS. Trinitatis in
urbe DocJchead, et Maria appellata, in honorem Virginis, cui mater
eam iam prius commendaverat, quam orta est. Pater mature familiam
reliquit ut in Australiani migraret, filiorum onus uxori remittens.
Maria sacramentum Confirmationis accepit die 21 mensis Maii anno
1858 a domino Grant, episcopo ^outhvarcensi, et die 8 Decembris eo
dem anno primum ad eucharisticam mensam _ accessit. Postquam
Portum Magnum concessit una cum matre in domum fratris Thomae,
ibi pium iuvenem cognovit Godefridum King, cui aliquamdiu desponsa est, estque hinc stimulata ad pietatem eucharisticam et marialem.
Admonitu episcopi Grant, cum iam de vitae perfectione cogitaret, sine
controversia sponso repudiato, ingressa est intra Sorores a Misericor
dia Brictelmestunienses die 7 mensis Decembris anno 1868. Primo no
vitiatus anno peracto adducta est ad redeundum in familiam per
causam valetudinis, at optimam diligentiae suae apud Sorores reli
quit memoriam.
Aliquantum ex morbo recreata, Serva Dei renovato fervore se
pietati dedidit et operibus misericordiae in egenos, simulque statuit
caelestibus ducta impulsionibus, eius spiritus magistris et episcopo
consentientibus, novum condere institutum religiosum, quod peculia
rem curam adhiberet, tum ad corpus tum ad spiritum pertinentem,

Congregatio pro Causis Sanctorum

1043

de moribundis. Oritura erat Parva Societas Mariae, quo nomine ma


nifeste piae mulieres significaban tur, Matri Perdolenti iunctae iuxta
Christum in cruce morientem.
Post multa discrimina et vicissitudines, christiana fortitudine et
serena constantia superata, die altero mensis Iulii anno 1877, una
cum primis sodalibus Serva Dei vestem religiosam accepit ab episcopo
Oratoriano Nottinghamensi domino Bagshawe, primamque pauperem
Domum in suburbio Hyson Green instituit. Multimodis, divino per
missu, ab ipso episcopo vexata, est etiam quodam cancri genere af
fecta; quocirca bis est secta annis 1878-79, cum exitibus qui totam
vitam perdurarunt, sed eius serenitatem et animi robur non turbaverunt. Crescente religiosarum numero, anno 1882 Serva Dei primum
Romam venit ut operam suam servitio Ecclesiae universalis addiceret, et est a Papa Leone XIII invitata ut Romae consisteret : cui invi
tationi filiae alacritate et vivissima fide est assensa.
Subsequentibus annis Serva Dei longas et molestas suscepit pere
grinationes, semper infirma valetudine, novas Domus Parvae Societatis
Mariae constituta in diversis nationibus, praesertim lingua Britan
nica utentibus. Anno 1893 obtinuit a Congregatione de Propaganda Fide
decretoriam Constitutionum approbationem, et anno 1900 domicilium
suum semel et in perpetuum Romae collocavit. Primum Congregatio
nis Capitulum anno 1882 eam elegerat Antistitam Generalem ; quo
in munere est iuncta usque ad mortem.
Annins 1904-1908 aedificandam curavit Donum Moderatricis gene
ralis apud Sanctum Stephanum Rotundum in Caelio monte, cum
adiuncto valetudinario et prima schola Italica pro mulieribus profes
sionem aegrotis ministrandi exercentibus. Ecclesiam Cordi Materno
Mariae consecravit. Per totum hoc temporis spatium non destitit
apostola esse per multa scripta, maxime indolis Marialis, quorum quae
dam pluries edita sunt in diversas linguas conversa, Sororum etiam et
fidelium animos imbuens peculiari pietate erga Eucharistiam et Sangui
nem Christi.
Sed Serva Dei fuit imprimis suarum religiosarum mater et magistra,
quas assidue ad spiritum Instituti informavit exemplis suis, adhorta
tionibus, scriptis, ut suam sentirent vocationem ad sarviendum aegrotis
et moribundis ex eaque viverent, in illis Christum agnoscentes.
Opera eius semper iuncta fuit sollerti et crescenti vitae depreca
tionis et ascesis, in fide solidissima fundata et in plena oboedientia
erga Ecclesiam et Romanum Pontificem, quem singulariter coluit in

1044

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

persona Sancti Pii X, qui Servae Dei magnam habuit opinionem. Etsi
omnes christianas et religiosas virtutes explicabat, humilitate tamen
eminuit, simplicitate, sinceritate et silentio, uti omnes testes affir
mant. Tota eius vita consecrata Deo, servitio Instituti et aegrotorum
addicta, continuum fuit virtutum incrementum, sine remissione et
sine sententiae mutatione, et est caelestibus donis exornata. Extenuata laboribus, quos tot per annos obiit ardenti cum caritate, et morbis
invicta patientia perlatis, Serva Dei, divinis sacramentis confirmata,
die 9 mensis Aprilis anno 1913 Romae est vita defuncta, fama sancti
tatis insignis. Eius corpus, primo in Verano Campo sepultum, anno
1917 collocatum est in crypta ecclesiae Domus principis, et magis ma
gisque in dies privatim a sororibus religiosis et a fidelibus colitur.
Cum amplius haec fama sanctitatis augeretur, annis 1942-1949
Romae instructi sunt Processus Ordinarii, cum pluribus rogatorialibus. Multis eius scriptis perspectis, duo successerunt Decreta, diebus
25 mensis Novembris anno 1956 et 8 mensis Iulii anno 1965 edita.
Vulgato die 23 mensis Iunii anno 1977 Decreto de non cultu, cui In
troductio Causae antecesserat die 11 mensis Iunii eodem anno, ap
probante Paulo Papa V I , acti sunt annis 1978-1979 Processus Aposto
lici Faesulanus et Sydneiensis, cum aliis testimoniis et multis collec
tis Documentis. Decretum de vi et auctoritate omnium Processuum
foras elatum est a Congregatione pro Causis Sanctorum die 14 men
sis Decembris anno 1981.
Praescripta Positione parata, iniit disceptatio de virtutibus theo
logalibus, cardinalibus et adnexis Servae Dei in Congressu Peculiari
Consultorum Theologorum, moderatore Rev.mo D.no Antonio Petti,
Fidei Promotore Generali, die 9 mensis Octobris anno 1987, omnesque
consentiente voce professi sunt Servam Dei has virtutes heroum modo
exercuisse. Die 19 Ianuarii anni huius 1988, habita est Congregatio
Ordinaria Cardinalium et Episcoporum, Ponente Em.mo ac Rev.mo
Cardinali Mario A. Ciappi, et omnes, qui aderant, censuerunt agi de
heroicis virtutibus in casu.
Summus Pontifex Ioannes Pauluh II, certior factus ab infra scrip
to Cardinali Praefecto, vota Congregationis pro Causis Sanctorum rata
habens, iussit praeparari Decretum de virtutibus heroicis Servae Dei.
Omni re legitime confecta, hodie Sanctitas Sua arcessivit Cardinales
infra scriptum praefectum atque Ponentem Causae, meque Archie
piscopum Secretarium et ceteros, qui convocari solent, et coram iis
sollemniter edixit : Constare de virtutibus theologalibus Fide, Spe

Congregatio pro Causis Sanctorum

1045

et Caritate tum in Deum, tum in proximum, necnon de cardinalibus


Prudentia, Iustitia, Temperantia et Fortitudine eisque adnexis, in
gradu heroico, Servae Dei Mariae Potter, Fundatricis Congregationis
Parvae Societatis Mariae, in actu et ad effectum de quo agitur.
Voluit autem Beatissimus Pater ut hoc Decretum in vulgo ede
retur et in acta Congregationis pro Causis Sanctorum referretur.
Datum Romae, die 8 mensis Februarii, Anno Mariali 1988.
PETRUS Card. PALAZZINI, Praefectus
L. S.

Traianus Crisan, Archiep. tit. Drivastensis, a Secretis

II

ROMANA SEU SUTRINA


Canonizationis Servi Dei Laurentii Mariae a S. Francisco Xaverio
saeculo:

Laurentii

Salvi),

Sacerdotis

professi

Congregationis

(in

Passionis

Iesu Christi (1782-1856).


SUPER DUBIO

An

constet de virtutibus theologalibus Fide, Spe, Caritate tum in


Deum tum in proximum, necnon de cardinalibus Prudentia, Iustitia, Temperantia et Fortitudine, eisque adnexis, in gradu heroico,
in casu et ad effectum de quo agitur.

Amen, dico vobis, nisi conversi fueritis et efficiamini sicut par


vuli, non intrabitis in regnum caelorum. Quicumque ergo humiliave
rit se sicut parvulus iste, hic est maior in regno caelorum (Mt 18,
3-4). Haec Divini Magistri firma et proposita doctrina magno animo
accepta est et explicata a sanctis, qui historiae Ecclesiae saeculorum
decudsu peculiari nota simplicitatis et humilitatis eminuerunt. In hos
ascribendus est Servus Dei Pater Laurentius Maria a S. Francisco
Xaverio, Congregationis Passionis sacerdos, qui indefatigatum peregit
apostolatum in missionibus popularibus et in exercitiis spiritualibus
priore dimidia parte saeculi x i x .
Romae is natus est, die 30 mensis Octobris anno 1782 ab Antonio
Salvi et Maria Anna Biondi, et postridie est baptizatus in id temporis
paroecia S. Eustachii apud Pantheon, vocatusque est Laurentius Caie-

1046

Acta Apostolicae

Sedis - Commentarium Officiale

tanus Emmanuel. Vix post mensem iuvenis eius mater mortua est,
quae tum primum partum ediderat. Cum pater ad secundas nuptias
transiisset, infans Laurentius est diligenter et christiane ab altera
matre altus et educatus. Die 4 mensis Iulii anno 1792, in basilica
S. Petri, Laurentius Confirmationem accepit a Cardinali Henrico duce
Eboracensi, Episcopo Tusculano. Collegii Romani alumnus praeceptorem aliquandiu habuit C&maldulensem Maurum Cappellari, qui
hospitio utebatur familiae Salvi per tumultus Gallica rerum muta
tione concitatos, quique postea fuit Papa Gregorius XVI.
Quandoquidem animadvertebat se ad vitam consecratam vocari
Servus Dei maluit parvam tum Congregationem Passionis, a Sancto
Paulo a Cruce conditam (1694-1775), qui Romae magnam sanctitatis
famam reliquerat. Novitiatum ingressus S. Ioseph in Monte Argenta
rio mense Novembri anno 1801, Servus Dei, felici exitu anno proba
tionis acto, professionem perpetuam quattuor votorum fecit, Passilonistarum propriorum, die 20 mensis Novembris anno 1802, no
mine sumpto novo Laurentio Maria a Sancto Francisco Xaverio. Le
gitimo peracto curriculo studiorum philosophiae et theologiae, die
29 mensis Decembris anno 1805 Romae ordinationem sacerdotalem ac
cepit. In schola formatus proximorum Sancti Fundatoris discipulorum,
Servus Dei mox apostolica iniit minsiteria, curam simul agens de
anima sua adornanda virtutibus, quae verum hominem apostolicum
formant, maxime deprecatione et silentio. Oppressione Napoleonica
saeviente Ordinum religiosorum, insectationis calamitates ei patiendae
fuerunt, cum ius iurandum, quod imperator postulabat, interponere
noluisset.
Postquam Romam reversus est Papa Pius VII, Servus Dei novo
cum ardore se dedidit ministeriis apostolicis exercitiorum spiritalium,
tum ad populum tum ad communitates religiosas, et misisonum, plus
quadraginta annos in bonum animarum incumbens, laborum et in
commodorum neglegens. Mirus est numerus ministeriorum apostolico
rum, quae Servus Dei confecit, praesertim in Italia media, expetitus
et aestimatus ab episcopis, parochis et superioribus religiosis.
In sua Congregatione multos annos officio functus est superioris
locorum, addito recessu generalitio Sanctorum Ioannis et Pauli Ro
mae, et etiam officio consultoris provincialis, cum gratulatione supe
riorum maiorum et fratrum sodalium.
Proprietas quae totum spiritalem ascensum et apostolatum Servi
Dei distinxit peculiarissima fuit pietas erga Verbi Incarnati Infantiam,

Congregatio pro Causis Sanctorum

1047

unde factus est indefessus Iesu Infantis apostolus. Genuinus Roma


nus haud dubie illectus est cultu populari simulacri Sancti Infantis,
a saeculis in ecclesia franciscana Arae Caeli veneratissimi ; sed ante
omnia meditatus est et introspexit mysterium exinanitionis Verbi Dei
in Incarnatione, tam ad veritatis imitationem descriptum in hymno
Ambrosiano his verbis : Tu, ad liberandum suscepturus hominem,
non horruisti Virginis uterum . Facile non est breviter exponere quae
Servus Dei scriptis et praedicatione fecerit, ut animas traheret ad Di
vinum Infantem. Tam nota erat etiam inter hominum multitudines
quas evangelizaverat haec proprietas, ut cognominatus sit, etiam ob
eius humilem staturam, Pater Laurentiolus a Iesu Infante. Non raro
eius apostolatum secuta sunt facta et sanationes prodigiorum simi
lia, ipseque est favoribus donatus, qui mysticam disciplinam attingere
videntur. Attamen Pater Laurentius Maria numquam quarto suo Passionistae voto defuit, ut videlicet amans esset et apostolus Crucifixi,
quoniam semper, sanctum suum Fundatorem imitatus, in praesepis
Infante Calvariae Victimam vidit et divinum tabernaculorum eucha
risticorum Hospitem.
Hac luce illustrante videnda est Fides theologalis Servi Dei, solide
impensa vita deprecationis innixa, quae ceterum ostendebatur non
solum in perfecta legis Dei observantia et Regulae eius Instituti, sed
fiebat ardor in apostolatu, animarum boni conquisitio, incommodo
rum studium vel usque ad martyrium, regni Dei dilatandi causa. Eius
plena fidelitas erga Ecclesiam et Romanum Pontificem, etiam diffi
cilibus procellas Napoleonicae temporibus, probatio est eius indolis
sacerdotis et religiosi integerrimi et praestantissimi.
Tota eius vita quodammodo canticum fuit Spei, quae supra natu
ram humanam excidit, quia mature a mundi blandimentis et illecebris
discessit, ut soli Deo adhaereret et bonis non interituris. Strenua
eius electio fuit in sectanda Passionistarum vocatione, talisque mansit
tota vita, fervidus ut novitius, numquam animo deficiens et alios
hortans ad perseverandum in bono.
Culmen praestantissimae virtutis Servi Dei iure in eius caritate
invenitur erga Deum et erga proximum, quam diu et magis magisque
exercuit, nec consistens, nec de sententia decedens. Eius pietas, quam
iam memoravimus eiusque mysterio Verbi Incernati consecratio sua
vius significabantur in Eucharistiae celebratione et in protractis adorationibus, in cultu filiali Matris Iesu et Ecclesiae, in cura verbi Dei,
quod fidelibus nuntiabat inaestimabilibus boni fructibus. Et solum-

1048

Acta Apostolicae Sedis -

Commentarium

Officiale

modo animas quaerebat Servus Dei in suo diuturno apostolatu, quas


sibi conciliabat, sicut Divinus Magister, per corporis dolorem, quia de
aegrotis curam agebat, non sine periculo suae incolumnitatis, uti acci
dit in pluribus pestilentiis cholerae morbi.
Eius prudentia et iustitia maxime enituerunt in longo ministerio,
quod fratribus sodalibus praebuit uti superior in pluribus Congrega
tionis recessibus utque superioris provincialis consiliarius. Eximia for
titudo et temperantia pulchre copulatae connexaeque sunt cum austerissimae paupertatis usu, in innocentiae lumine ex qua apparebat
perfecta eius castitas, una cum oboedientia, unde artius ei coniungebatur, qui factus est oboediens usque ad mortem crucis (cfr. Phil 2, 8).
Omnia evangelica humilitas perficiebat, Servum Dei exornans forma
illa infantiae spiritalis, quam eius aetatis homines multum mirabantur.
Auctus in spiritu evangelicarum beatitudinum effecit ut Servus Dei
etiam vivus ampla sanctitatis fama frueretur, praesertim in Latio
superiore et Romae. Memorabilis fuit liberatio urbis iVterbii a cho
lera morbo, quae contigit anno 1855, pastquam Servus Dei, consulto
ab Episcopo urbis arcessitus, Cardinali Pionetti, frequentissimum tri
duum concluserat in honorem Iesu Infantis.
Demum, cum Capranicam se contulisset christianae caritatis opera
facturus (quod oppidum tunc in dioecesi Sutrina situm erat, nunc
vero in Viterbiensi), iam laboribus et aetate fractus, correptus est in
domo benef actorum Porta apoplexi, et brevi ad aeternum praemium
transivit, levatus ultima absolutione sacerdotali, die 12 mensis Iunii
anno 1856. Post iusta funebria, sollemniter in ecclesia paroeciali facta,
corpus latum est ad proximum Passionistarum recessum, Sancti An
geli Vetrallensis, ubi et hodie quiescit.
Cum duraret fama sanctitatis Servi Dei, ab anno 1891 ad annum
1894 acti sunt Processus Ordinarii Romae et in pluribus aliis dioecesi
bus, testibus plurimis interrogatis. Die 22 mensis Decembris anno 1915
editum est Decretum super scriptis Servo Dei tributis, quod est altero
Decreto completum anno 1944 super scriptis postea repertis. Die 28
mensis Februarii anno 1923 constituta est Causae Introductio, quam
secuti sunt Processus Apostolici Viterbiensis et aliarum multarum
sedium, annis 1923-1927. Die 19 mensis Iulii a. 1939, proditum est De
cretum de omnium Processuum vi et auctoritate.
Postquam omnia acta sunt, iure praescripta, et novae supervenerunt normae de nostris Causis tractandis, disceptatio ad virtutes he
roicas Servi Dei pertinens est conclusa Congressu Peculiari Consulto-

Congregatio pro Causis Sanctorum

1049

rum theologorum, moderatore Rev.mo D.no Antonio Petti, Promotore


Generali Fidei, die 29 mensis Septembris anno 1987, et Congregatione
Ordinaria Cardinalium et Episcoporum, die 15 mensis Decembris habita,
Ponente Em.mo Cardinali Mario Aloisio Ciappi.
Cum ambae disceptationes faventem exitum habuissent, de omni
bus hisce rebus Summus Pontifex Ioannes Paulus II certior est factus
per infrascriptum Cardinalem Praefectum. Et Sanctitas Sua, vota Con
gregationis excipiens, praecepit ut Decretum super heroicis virtutibus
Servi Dei rite appararetur.
Quod cum esset factum, hodierna die ad Se arcessivit Cardinales
infrascriptum Praefectum et Causae ponentem, meque Antistitem a
Secretis, necnon ceteros de more convocandos, iisque adstantibus, Bea
tissimus Pater edixit : Constare de virtutibus theologalibus Fide, Spe
et Caritate tum in Deum tum in proximum, necnon de cardinalibus
Prudenita, Iustitia, Temperantia et Fortitudine earumque adnexis,
in gradu heroico, Servi Dei Laurentii Mariae a S. Francisco Xaverio
(in saeculo Laurentii Salvi), sacerdotis professi Congregationis Passionis, in casu et ad effectum de quo agitur.
Hoc autem Decretum publici iuris fieri et in actu Congregationis
pro Causis Sanctorum inseri mandavit.
Datum Romae, die 8 Februarii, Anno Mariali 1988.
PETRUS Card. PALAZZINI, Praefectus

L. S.
Traianus Crisan, Archiep. tit. Drivastensis, a Secretis

III

SANCTI PAULI IN BRASILIA


Canonizationis Servae Dei Paulinae a Corde Iesu Agonizante (in saeculo:
Amabilis Visintainer), fundatricis Parvarum Sororum Immaculatae Conceptions

(1865-1942).
SUPER DUBIO

An

constet de virtutibus theologalibus Fide, Spe, Caritate tum in


Deum tum in proximum, necnon de cardinalibus Prudentia, Iustitia, Temperantia et Fortitudine, eisque adnexis, in gradu heroico,
in casu et ad effectum de quo agitur.

Iustorum semita quasi lux splendens procedit, et crescit usque


ad perfectum diem (Liturgia Horarum, Commune sanctorum virorum, ant. 2 ad Officium lectionis).

1050

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

Haec antiphona, qua liturgista vitam terrenam et spiritalem quo


rundam sanctorum brevi comprehendit, adhiberi potest in Servam Dei
Amabilem Luciam Visintainer, seu Matrem Paulinam a Corde Iesu
Aganizante, Parvarum Sororum ab Immaculata Conceptione Conditricem.
Terrestris eius vicissitudo, composita crebra operum donatione
quae, locorum temporumque condiciones pro fratribus egentibus et
derelictis suscitaverunt, ex eius religionis redundantia manavit, quae
cum lucis sulco comparari potest, qui crescit a diluculo usque ad
perfectum diem .
Serva Dei difficilibus vixit temporibus, quibus coetus ethnici Na
tionum Europensium in terram Latinam Americanam transmigrabant.
Ea particeps fuit, et in illa primas egit partes, ob suum ecclesiale
munus, communitatis, constantis ex coetu Tirolis meridianae seu
Tridentinae regionis, qui priore saeculo in Brasiliam australem migra
vit, quae idem est ac hodiernae Civitates Paulopolitana, Paranensis,
Cathariniana et Rivus Magnus Australis.
Eius muneris exitus aptis rerum adiunctis secundatus est, vide
licet eius popularium notitia, paupertate et labore, quae est a pueri
tia experta, fervida responsione, qua est vocationem secuta, Virgini
Mariae tributam, obsequio erga parochos Novi Tridenti, Patrum So
cietatis Iesu Missioni concredito, constanti et humili deprecatione,
studio voluntatem Dei faciendi ad maiorem Dei gloriam .
Nata est die 16 mensis Decembris anno 1865, a parentibus, quod
ad res oeconomicas attinebat pauperibus, sed quod ad verorum chri
stianorum virtutes divitibus, in pago Vigolo Vattaro appellato (in
provincia Tridentina sito), qui tunc in dicione erat Austriaca. Postri
die ortum est baptizata et anno 1874 sacro chrismate confirmata.
Cum decem esset annorum Amabili Visintainer una cum parenti
bus et fratribus in Brasiliam migrandum fuit (anno 1875), in hodier
nam Civitatem Catharinianam, ubi Italici coloni distributi sunt et
curae religiosae Italici Patres Societatis Iesu ab anno 1879 cavebant.
Nomina locorum, quae constituta sunt, eadem erant ac nationis
natalis, indeque ea, in quibus Tirolis meridianae nativi sedem ac do
micilium collocaverant, vocata sunt Novum Tridentum, Vigolo, etc.
Duodecim annos nata, Amabilis, prima Communione accepta, vi
tae ordinatae paroeciae interesse coepit, eique delegata est catechesis
pueris tradenda aliaque iniuncta sunt munia, qualia erant aegros vi
sitare, sacellum vici Vigolo emundare, in quo Visintainer habitabant.

1061

Congregatio pro Causis Sanctorum

In regione Domibus religiosis carente et in necessitate aegrotis


assidendi, Amabilis, viginti quinque annos nata, consensu patris et
sacerdotis Marcelli Rocchi, S. I., domum suam reliquit et una cum
aequali domicilium in tugurio pagi Vicolo constituit, ut cancerosam
desertamque mulierem curaret. Hoc factum est die 12 mensis Iulii anno
1890 ; qui dies habitus est institutionis Operis Servae Dei, quod ex
Domini consilio prima Congregatio religiosa fuit in Brasilia condita.
Anno 1895, parvus ille grex, qui circum Amabilem in loco Vigolo
coaluerat et Novum Tridentum concesserat, approbatus est ab episco
po Curitibensi eique nomen est inditum Filiae ab Immaculata Con
ceptione . Mense Decembri eodem anno vota religiosa nuncuparunt
et Serva Dei nomen sumpsit Sororem Paulinam a Corde Iesu Ago
nizante.
Domibus Novi Tridenti et in vico Vigolo constitutis, anno 1908
Paulopolim se contulit, suadente et invitante P. Aloisio Maria Rossi,
S. I., qui iam parochus fuerat Novi Tridenti et illo anno superior fac
tus erat sedis Paupolitanae.
Parvo post tempore in colle Ipiranga dicto, apud Aedem quae
iam ibi erat, iniit Opus Sacra Familia appellatum, ut post legitime
abolitam anno 1888 servitutem, filiis eorum, qui servi fuerant, hospi
tium praeberetur.
Pridie quam novum Opus Paulopolim translatum est, P. Rossi,
omnibus instructus facultatibus ad moderationem pertinentibus Fi
liarum ab Immaculata Conceptione, ordini iuridico Congregationis
prospexit, celebrato mense Februario anno 1903 Capitulo, in quo Serva
Dei electa est Antistita Generalis ad vitam .
Matris Paulinae gubernatio sex duravit annos, per quos affluentibus vocationibus aliis tribus Domibus condendis consuluit in civitate
Paulopolitana.
Anno 1909 Conditrici acerbum discrimen subeundum fuit. Ortis
difficultatibus ob interventum extranearum

personarum,

ab

aliqua

religiosa et ab auctoritate ecclesiastica fultarum, Mater Paulina est


manere remota in Capitulo Generali, non omnino recte pertractato,
mense Augusto anno 1909, agnita et servata ei appellatione (( Vene
randae Matris Conditricis .
Ab anno 1909 ad annum 1918 vixit in Domo, quam Bragantiae
Paulopolitanae ipsa condiderat ; quibus novem annis, offensionibus cor
poralibus et mystica nocte spiritus est excruciata. P. Rossi hos iudi-

1052

Acta Apostolicae

Sedis - Commentarium

Officiale

cavit annos mainfestam Dei permissionem, qua Paulina victimam


amoris et expiationis fieret pro filiarum suarum sanctificatione.
Anno 1918 Mater Paulina est in integrum restituta, simulque eius
plene comprobatis virtutibus, ad Domum Paulopolitanam Moderatri
cis Generalis est arcessita, ut noviciis Congregationis exemplo esset,
quae ab anno 1909 denominata erat Parvae Sorores ab Immaculata
Conceptione .
Ab anno 1918 ad annum 1938 eminuit constanti deprecatione, be
nigna sed gravi sororum aegrotantium cura.
Ab anno 1938 Via Crucis dolorum incepit, quorum causa diabetes
fuit : amputationes continuae successerunt usque ad plenam caecitatem. Die 9 mensis Iulii anno 1942, solitam dicens precem iaculatoriam : Fiat voluntas Dei , pie in Domino de hac vita decessit.
E processibus canonicis, qui inferius enumerabuntur et describen
tur, evidentissime patet Matrem Paulinam virtutes christianas prae
ter modum ceteris christianis et religiosis communem explicasse.
In curriculo spiritali Matris Paulinas alterum tempus vitae sae
cularis et alterum vitae religiosae discerni non possunt. In sacrario
peculiaris familiae Tridentinae, exercitio nisae omnis formae pieta
tis christianae, a puellula nere didicit ut oeconomicis familiae angu
stiis occurreret et, quamvis parvula, laborem pernovit incredibiliter
studiose aegris familiae et pagi assidendi.
In familia, parva Amabilis in consuetudinem venit laboris et
deprecationis; quas virtutes cotidie provexit per tredecim lustra, quae
uti advena egit in condicionibus singularium difficultatum, in terra
missionis inter aliengenas et indgenas, quorum magna pars olim
servi fuerant.
In deprecatione posita erat eius religio, quae ex fide constabat,
spe et crescente caritate in Deum, Ignatiana nota signata Christo
centrica , quae dicitur ; labor, coniunctus eius indolis fortitudini,
pertinaciae in difficultatibus, perseverantiae in animi demissionibus,
constantem et consuetam intentionem corroboravit et illuminavit, qua
voluit esse pro ceteris.
Vitae vicissitudines, tum ante, tum post conditas Parvas Sorores,
Servam Dei adduxerunt ut in assiduam incumberet navitatem, in
qua tamen semper sivit se solo Dei amore continuo et proximi duci.
Haec caritas causa fuit cur sui omnino oblivisceretur pro pauperibus,
humilibus, aegrotis et, annis quibus pressa est rebus adversis (19091918) pro conservatione et custodia naturae suae Congregationis.

Congregatio pro Causis Sanctorum

1053

Tota vita Servae Dei exsecutio fuit propositi huius potissimi :


(( Solius Iesu mei sum, quem tam vehementer amo ; volo tua sem
per esse, Domine, et filiarum tuarum ultima, quae semper ultima esse
vult, quo te propius semper sim, mi Iesu care .
Huic firmae voluntati perveniendi ad sanctitatem respondit in
quisitio et experientia continuae cum Deo coniunctionis, per quam
est imprimis assecuta usum perpetuum deprecationis et contempla
tionis, sacramentorum assiduitatem, carissimas populo christiano re
ligiones ante omnia pietatem erga Virginem Mariam et prae
cipue firmam illam consuetudinem humilitatis et oboedientiae ut Dei
esset instrumentum,

ad

omnia sacrificia paratum,

paenitentiis et

expiationibus, aerumnarum acceptioni studiosae et vel laetae, maximis


pro sororibus et pro personis egenis incommodis deditum.
Serva Dei iam in vita veneratione gavisa est, sed potissimum in
morte et post mortem fama eius sanctitatis continenter crevit; quod
quidem excellentissimam eius vitam probavit, quam egit christianas
virtutes stabiliter et immutabiliter exercens.
Tribus et viginti annis post mortem, die 3 mensis Septembris
anno 1965 Ordinarius Paulopolitanus, seu Sancti Pauli in Brasilia,
processum iniit informativum, qui est anno 1970 conclusus.
Inquisitis antea scriptis Servae Dei tributis editoque de his De
creto die 8 mensis Iulii anno 1977, facta potestate ad novum ius
transeundi, quod Litt. Apost. (( Sanctitas clarior est editum ; die
scilicet 7 mensis Ianuarii anno 1982 Congregatio pro Causis Sancto
rum (( Nihil obstat concessit pro Processu Cognitionali instruendo
apud Curiam Paulopolitanam. Qui processus actus est a die 26 men
sis Maii anni 1982 ad diem 21 mensis Septembris anni 1983, eiusque
vim et auctoritatem eadem Congregatio agnovit Decreto diei 30 mensis
Maii anno 1986.
Servatis igitur de iure servandis, deventum est ad disceptationem
super virtutibus Servae Dei apud Congregationem pro Causis Sanc
torum, et primum quidem, die 13 Octobris anno 1987, in Congressu
Peculiari Consultorum theologorum, moderatore Rev.mo D.no Anto
nio Petti, Fidei Promotore Generali ; deinde, die 15 Decembris eodem
anno, in Congregatione Ordinaria Patrum Cardinalium et Episcopo
rum, Ponente Em.mo Cardinali Agnelo Rossi. Et utraque in congres
sione dubio num Serva Dei heroum in modum coluisset virtutes respon
sum est datum affirmativum.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1054

Officiale

De hisce omnibus rebus certior factus per subscriptum Cardinalem


Praefectum, Summus Pontifex Ioannes Paulus II, suffragia Congre
gationis excipiens rataque habens, iussit Decretum super Servae Dei
heroicis virtutibus conscribi.
Quod cum ri,te esset factum, accitis hodierna die Cardinalibus
infrascripto Praefecto atque Causae Ponente meque Antistite a Secre
tis Congregationis ceterisque de more convocandis, eisque astantibus,
Beatissimus

Pater declaravit :

Constare de virtutibus

theologalibus

Fide, Spe et Caritate tum in Deum tum in proximum, necnon de cardinalibus Prudentia, Iustitia,

Temperantia et Fortitudine eisque

ad-

nexis, in gradu heroico, Servae Dei Paulinae a Corde Iesu Agonizante


(in

saeculo:

Amabilis

Visintainer),

Fundatricis

Parvarum

Sororum

Immaculatae Conceptionis, in casu et ad effectum de quo agitur.


Hoc autem Decretum in vulgus edi et in acta Congregationis pro
causis Sanctorum referri iussit.
Datum Romae, die 8 mensis Februarii, Anno Mariali 1988.
PETRUS Card. PALAZZINI, Praefectus

L. 8B S.
*B Traianus Crisan, Archiep. tit. Drivastensis, a Secretis

IV

TARRACONEN.
Canonizationis Ven. Servi Dei Francisci a Iesu Maria Ioseph (in saec.:
Francisci Palau y Quer), Sacerdotis professi Ordinis Carmelitarum Discalceatorum Fundatoris

Congregationum

Sororum

Carmelitarum Missiona-

riarum Teresianarum et Sororum Carmelitarum Missionariarum


SUPER DUBIO

An constet de miraculo, in casu et ad effectum de quo agitur.


Ortum duxit Famulus Dei in oppido Aytona, intra fines Illerdensis dioeceseos, die 29 mensis Decembris anno 1811. Studiis in semina
rio dioecesano perfectis, ut pressius Christum Dominum sequeretur,
Ordinem Carmelitarum Discalceatorum ingressus, vota religiosa ordi
nesque minores inibi recepit. Anno autem 1835, civium seditione com
mota, a conventu igne incenso fugere est coactus, et montem quemdam

Congregatio pro Causis Sanctorum

1055

incolens, severiore disciplina in Deum totus intendit. De Superiorum


iussu sacerdos est insequenti anno factus, einde in specu commoratus
est sacraque ministeria magno animarum fructu crebro exercebat.
Coactus est deinde in Gallia refugium invenire ubi, in Montibus Pyrenaeis, eremiticam vitam prosecutus est. In Hispaniam reversus, ma
gister spiritus renuntiatus est in Seminario dioecesano Barcinonensi
atque parochis ad verbum Dei praedicandum conferebat auxilium, ac
praesertim cursum dominicalem catecheseos instituens, theologiam et
apologeticam docebat. Bis fuit in Insulam Ebusitanam a civili aucto
ritate relegatus, propter maiorum hominum oppositionem adversus
(( Scholam virtutis , quam Servus Dei instituerat.
Supernaturali perfusus fide, ad suprema unice intendens, caritate
in Deum et proximum flagravit. Non solum in eremis vixit, sed et
oppida urbesque peragrabat ut Christifideles servaret et Dei iura vin
dicaret. Ecclesiam Christi potissimum habuit dilectam; nulli labori
pepercit, nullis renuntiavit mediis ut illam a diabolico laqueo liberaret
et liberam ac speciosam Deo offerret. Pro Ecclesia vixit, carcerem et
exsilia suscepit et pro Ecclesia sanguinem funedere exoptavit. Pie de
vita decessit Tarracone, die 20 mensis Martii anno 1872. Eum heroicas
exercuisse virtutes christianas et religiosas Ioannes Paulus II die 10
mensis Novembris anno 1986 sollemniter edixit.
Postmodum Causae actores, ut eidem Beatorum Caelitum honores
legitime decernerentur, miram quandam sanationem, eodem interce
dente, divinitus patratam, Apostolicae Sedis ad cognoscendum exhibuerunt. Quae sanatio contigit anno 1955 domino Leontio Godoy Mn
dez, viae ferratae nationalis Reipublicae Columbianae machinatori,
annos quadraginta et septem nato. Qui con valuit ab imponente ema
toma sottodurale post-traumatico di vecchia data, complicato da emor
ragia irrefrenabile e da stato di coma profondo .
Super eadem sanatione est, annis 1960-1961, apud Curiam archie
piscopalem Bogotensem, conditus processus ordinaria potestate atque
annis 1980-1981 processus cognitionalis appellatus, de quorum aucto
ritate decretum est die 17 Februarii anno 1984. Consilium autem Me
dicum huius Congregationis pro Causis Sanctorum de eiusdem sana
tionis indole pro sua competentia disceptavit die 7 mensis Maii anno
1987. Hinc ad praescriptas disceptationes deventum est apud eandem
Congregationem super dubio proposito An constet de miraculo, in casu
et ad effectum de quo agitur. Primum quidem, die 17 mensis Novem
bris eodem anno 1987, in Congressu Peculiari Consultorum theologo69 - A. A. S.

1066

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

rum, moderatore Rev.mo D.no Antonio Petti, Promotore Generali


Fidei ; postea, die 12 Ianuarii anni huius 1988, in Congregatione Or
dinaria Patrum Cardinalium et Episcoporum, Ponente Em.mo ac
Rev.mo Cardinali Mario Aloisio Ciappi. Et in utraque congressione
exposito dubio responsum est datum affirmativum.
De praemissis omnibus per subscriptum Cardinalem Praefectum
certior factus, Summus Pontifex Ioannes Paulus II, vota Congrega
tionis pro Causis Sanctorum excipiens rataque habens, ut Decretum
rite appararetur super eadem mira sanatione iussit.
Quod cum factum esset, accitis hodierna die Cardinalibus infra
scripto et Causae Ponente meque Antistite a Secretis Congregationis
ceterisque de more convocandis, eisque astantibus, Beatissimus Pater
declaravit : Constare de miraculo a Deo patrato per intercessionem
Venerabilis Servi Dei Francisci a Iesu Maria Ioseph (in saeculo: Francisci Palau y Quer), videlicet de rapida, perfecta ac stabili sanatione
D.ni Leontii Qodoy Mndez ab imponente ematoma sottodurale posttraumatico di vecchia data, complicato da emorragia irrefrenabile e da
stato di coma profondo .
Voluit autem Sanctitas Sua ut hoc Decretum in vulgus ederetur et
in acta Congregationis pro Causis Sanctorum referretur.
Datum Romae, die 8 mensis Februarii, Anno Mariali 1988.
PETRUS Card. PALAZZINI, Praefectus

L. S .
Traianus Crisan, Archiep. tit. Drivastensis, a Secretis

BONAREN.
Canonizationis Beatorum Rochi Gonzlez de Santa Cruz, Alfonsi Rodrguez et Ioannis Del Castillo, Sacerdotum Societatis Iesus Martyrum.
SUPER DUBIO

An et de quo miraculo, post indultam iisdem Beatis ab Apostolica Sede


venerationem, constet, in casu et ad effectum de quo agitur.
Protomartyrum gloriam in America Meridionali consecuti sunt Socie
tatis Iesu sacerdotes Rochus Gonzlez de Santa Cruz, in Paraquariana
Republica natus, Alfonsus Rodrguez et Ioannes dei Castillo, ex Hispa-

Congregatio pro Causis Sanctorum

1057

nia oriundi. Qui enim Christi milites, mense Novembri anni 1628, vete
rum apostolorum facinora aemulati, atrocissima quaeque pro Iesu
Christo passi sunt ipsamque cruentam vitae iacturam fecerunt, suo
sanguine Evangelii veritatem obsignantes, postquam diuturnis labo
ribus Indos feracesque silvicolas mansuefecerunt christianisque imbuerunt moribus. Quibus tribus martyribus, Pius Papa XI, servatis de
iure servandis, die 28 mensis Ianuarii a. 1934 altarium honores decrevit.
Peractis beatificationis sollemniis, christifidelium erga eosdem Chri
sti athletas pietas magis in dies crevit gratiaeque atque favores eorun
dem apud Deum intercessione recepti ferebantur. Ex quibus Causae
actores miram quandam selegerunt sanationem Sedique Apostolicae
ad cognoscendum exhibuerunt, ut ad eorundem Beatorum Martyrum
sollemnem canonizationem legitime procedi posset. Eiusmodi sanatio
obtigit dominae Catharinae Stein, Brasilianae civi, quadraginta et
quattuor annos natae. Ea etenim, intercedentibus beatis Rocho Gonzlez
eiusque duobus sociis, mense Februario anno 1940, in instanti ac per
fecte stabilique modo a fstula convaluit proveniente ex praegressa
ablatione seu resecatione probabiliter imperfecte peracta magnae
strumae seu tumefactionis dexterae tyroideae, magna parte retrosternalis.
Super hac miranda sanatione est conditus, anno 1957, in ecclesia
stica curia Uruguayanensi processus apostolicus, cuius iuridicam for
mam et vim haec pro Causis Sanctorum Congregatio, decreto die 11
mensis Novembris a. 1983, agnovit. Attentis deinde actis et probatis,
Consilium Medicum eiusdem Congregationis, in coetu diei 16 Decem
bris a. 1987 coadunatum, censuit eandem sanationem haud posse,
quoad modum, explicari medicae artis legibus. Quapropter ventum est
ad theologicam de eadem sanatione disceptationem ; et quidem primum,
die 26 mensis Februarii anni huius 1988, in Congressu Peculiari Patrum
Consultorum, moderatore Rev.mo D.no Antonio Petti, Fidei Promo
tore Generali ; postea, die 15 Martii mensis insequentis, in Ordinaria
Patrum Cardinalium et Episcoporum Congregatione, ponente Em.mo
ac Rev.mo Cardinali Bernardino Gantin. Porro, utroque in coetu,
exposito dubio utrum de miraculo constet, adfirmantes omnes respon
derunt.
Facta demum accurata de praefatis omnibus rebus Summo Ponti
fici Ioanni Paulo II relatione per subscriptum Cardinalem Praefectum,
Sanctitas Sua suffragia Congregationis excipiens rataque habens, man
davit ut Decretum super praedicta mira sanatione rite appararetur.

1058

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

Quod cum esset factum, accitis hodierna die Cardinalibus infra


scripto Praefecto necnon Causae Ponente meque Antistite a Secretis
Congregationis ceterisque de more convocandis, eisque astantibus, Bea
tissimus Pater edixit :

Constare de miraculo, divinitus patrato, per

intercessionem Beatorum Martyrum Rochi Gonzlez et duorum Sociorum, videlicet de instantnea, perfecta stabilique

sanatione

dominae

Catharinae Stein a fstula proveniente a praegressa oblatione, probabiliter imperfecte peracta, magnae strumae dexterae tyroideae, magna
parte

retrostemalis.

Voluit autem Sanctitas Sua ut hoc Decretum publici fieret iuris


et in acta Congregationis pro Causis Sanctorum referretur.
Datum Romae, die 28 Martii, Anno Mariali 1988.
PETRUS Card. PALAZZINI, Praefectus
L. & S.

Traianus Crisan, Archiep. tit. Drivastensis, a Secretis

VI
DERTHUSEN.
Canonizationis Beatae Mariae Rosae Molas y Vallv, fundatricis Congregationis Sororum Dominae Nostrae a Consolatione.
SUPER DUBIO

An et de quo miraculo, post indultam eidem Beatae ab Apostolica Sede


venerationem, constet, in casu et ad effectum de quo agitur.
Maria Rosa Molas y Vallv, nata die 24 mensis Maii anno 1815
intra Tarraconensis archidoeceseos fines, in Hispania, Institutum con
didit Sororum Dominae Nostrae a Consolatione; quod nomen erat
optimae spei auspicium, sciens Dei famula opera caritatis et misericor
diae, consolationem scilicet afflictorum, esse praeclarissimum christia
nae vitae testimonium. Pie ipsa decessit die 11 mensis Iunii anno 1876,
sanctimoniae fama ornata. Servatis omnibus de iure servandis, Pau
lus Papa VI eam, die 8 Maii a. 1977, in Beatarum Virginum album
inseruit.
Christifidelium autem in novensilem Beatam crevit in dies pietas
atque per eiusdem intercessionem placuit Deo Optimo Maximo, qui

1059

Congregatio pro Causis Sanctorum

facit mirabilia solus (Ps 135, 4), beneficia, nisi forte miracula, peten
tibus dilargiri. Hinc actores Causae unam selegerunt sanationem, quae
miraculi praeseferre notas videbatur, eamque Apostolicae Sedis iudi
cio proposuerunt ad eiusdem Beatae sollemnem canonizationem asse
quendam.
Profecto, de mira agitur sanatione pueri Villelmi Guillen Zambra
no, pueri quinque annorum Venetiolani, cui, mense Septembri anno
1981, ferox piscis (piraa), dentibus digitum minusculum manus sinistrae corripuit, distalem abscindendo phalangem partemque mediam
phalangitis, quam intermediam vocant. Porro, medicus valetudinarii
loci cui nomen Caicara abscissam digiti partem modo valde imper
fecto parti principali digiti coniunxit, adhortatus pueri patrem et
familiares ut caelestem opem Beatae Mariae Rosae Molas y Vallv
efflagitarent. Et ecce, post octiduum, peracta coniunctio perfecta omni
sub respectu evasit.
Super eadem mira sanatione instructus est canonicus processus
anno 1986 apud curiam archiepiscopalem Civitatis Bolivarensis, in
Venetiola, de cuius iuridica forma et vi haec pro Causis Sanctorum
Congregatio die 28 mense Februario, anno 1987 constare decrevit. Eius
dem autem Congregationis Consilium Medicum, die 23 mensis Sep
tembris a. 1987 coadunatum, unanima voce asseruit praefatam sana
tionem quoad modum praeter naturae evenisse leges.
Hinc ad theologicam disceptationem factus est gressus : die scili
cet 19 Februarii anni huius 1988, in Congressu Peculiari Consultorum
theologorum, moderatore Rev.mo Domino Antonio Petti, Fidei Promo
tore Generali ; et, die 15 subsequentis mensis Martii, in Congregatione
Ordinaria

Patrum

Cardinalium

et

Episcoporum,

huius

Dicasterii

membrorum, ponente Em.mo Cardinali Antonio Innocenti. Porro, utro


que in Coetu, proposito dubio num de miraculo constaret in casu
et ad effectum de quo agitur, cunctis suffragiis affirmativum respon
sum est datum.
Quibus de rebus facta per subscriptum Cardinalem Praefectum
fideli relatione Summo Pontifici Ioanni Paulo II, Sanctitas Sua vota
Congregationis pro Causis Sanctorum excipiens rataque habens, ut
super praefata sanatione Decretum rite appareretur mandavit.
Quod cum factum esset, accitis hodierna die Cardinalibus infra
scripto Praefecto necnon Causae Ponente meque Antistite a secretis
Congregationis ceterisque de more convocandis, eisque astantibus, Bea-

1060

Acta Apostolicae Sedis -

Commentarium

Officiale

tissimus Pater edixit : Constare de miraculo, intercedente Beata Maria


Rosa Molas y Vallv, a Deo patrato, videlicet de rapidissima, perfecta
et statili sanatione pueri Villelmi Guillen Zambrano ab amputazione
traumatica al terzo medio del dito della mano sinistra .
Hoc autem Decretum publici iuris fieri et in acta Congregationis
pro Causis Sanctorum referri praecepit.
Datum Romae, die 28 Martii, Anno Mariali 1988.
PETRUS Card. PALAZZINI, Praefectus

L. S.
Traianus Crisan, Archiep. tit. Drivastensis, a Secretis

CONGREGATIO
PRO INSTITUTIONE CATHOLICA
PAMPILONENSIS-TUDELENSIS
DECRETUM
quo Facultas ecclesiastica Philosophiae in Universitate Navarrensi erigitur.

Summo veritatis cultu Ecclesiam perquam connotari omnibus


plane constat, ipso Divino eiusdem Conditore edicente : (( Veritas
liberabit v o s (Jo 8, 32). Quod mirificum Christi effatum a catho
licis humanarum sacrarumque scientiarum peritis assidue alitum est.
His vero nostris temporibus, quodam suffusis agnosticismo, ille cul
tus ingentem nisum volentemque animum impellit, quo clarius veri
tas de mundo, de homine ac de Deo illustretur, altius perspiciendo
quomodo fides et ratio in unum verum conspirent.
Quod munus studiorum Universitas Navarrensis per Litterarum
ac Philosophiae Facultatem iam a sua constitutione diligenter explet.
Cum autem maxime intersit ut nostri temporis problemata, adiu
vante patrimonio philosophico perenniter valido et arcta relatione
cum theologia servata semper methodo uniuscuiusque disciplinae
pertractentur, clarissimus eiusdem studiorum Universitatis Magnus

Congregatio

pro

Institutione

Catholica

1061

Cancellarius Apostolicam Sedem adivit exposcens ut Litterarum ac


Philosophiae Facultatis sectio philosophica in Facultatem Ecclesia
sticam erigeretur.
Haec Congregatio pro Institutione Catholica, attenta petitione
memorati Magni Cancellarii ac re undique perpensa, commendatione
Archiepiscopi Pampilonensis Tudelensisque recepta, necnon habita
Conferentiae episcopalis Hispanicae sententia ad normam art. 61
Constitutionis Apostolicae Sapientia Christiana , auctoritate a
Summo Pontifice Ioanne Paulo div. Prov. Pp. II sibi collata,
Sectionem Philosophicam Facultatis Litterarum ac Philosophiae in
eadem studiorum Universitate vigentem in Facultatem Ecclesiasticam
Philosophiae hoc decreto erigit constituitque, potestate ipsi facta aca
demicos gradus canonicos conferendi omnibusque ei agnitis iuribus,
privilegiis, honoribus atque officiis, quibus Ecclesiasticae Facultates
per orbem constitutae merito fruuntur, eidem praecipiens ut omnia
compleantur quae in Codice Iuris Canonici, in Constitutione Aposto
lica (( Sapientia Christiana atque annexis Ordinationibus, ceterisque
Apostolicae Sedis documentis de Studiorum Universitatibus et Facul
tatibus Ecclesiasticis, necnon in peculiaribus Statutis ab hac Congre
gatione approbatis; ceteris servandis de iure servandis, contrariis
quibuslibet minime obstantibus.
Datum Romae, ex aedibus eiusdem Congregationis, die vi, mensis
Iunii, anno Domini MCMLXXXVIII.
VILLELMUS Card. BAUM, Praefectus

F. Marchisano, a Secretis
L. S.
In Congr. pro Institutione Cath. tab., n. 1102/81/11.

1062

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

DIARIUM

ROMANAE

Officiale

CURIAE

Il Santo Padre Giovanni Paolo II ha ricevuto in Visita


Ufficiale :
Sabato, 1 8 Giugno, 1988 S. E. CORAZN C. AQUINO, Presi
dente della Repubblica delle Filippine.
Luned, 4 Luglio 1988, Sua Altezza E.ma Fra' ANDREW W . N .
BERTIE, Principe e Gran Maestro del Sovrano Militare Ordine
di Malta.
Il Santo Padre Giovanni Paolo II ha ricevuto in Udienza
Ufficiale per la presentazione delle Lettere Credenziali:
Luned, 1 3 Giugno 1988, S. E. il Signor SELUK KORKUD,
Ambasciatore di Turchia presso la Santa Sede.
Marted, 1 4 Giugno 1988, S. E. il Signor JOHN K . E.
BROADLEY, Ambasciatore di Gran Bretagna presso la Santa Sede.
Ha, altres, ricevuto in Udienza:
Gioved, 9 Giugno 1988, S. E. il Signor JAIME LUSINCHI,
Presidente della Repubblica di Venezuela.
Sabato, 2 Luglio 1988, S. E. il Signor ROLAND DUMAS,
Ministro degli Affari Esteri di Francia.
Gioved, 7 Luglio 1988, S. E. il Signor ROBERTO CARPIO N I COLLE, Vice Presidente della Repubblica di Guatemala.
Il Santo Padre si recato in Apostolico pellegrinaggio :
Da Venerd 3 a Marted 7 giugno 1988 nell'Emilia Romagna, in
Italia.
Da Sabato 11 a Domenica 12 giugno 1988 a Messina e Reggio
Calabria, in Italia.
Da Sabato 23 a Marted 27 giugno 1988 in Austria.

Diarium Romanae

Curiae

1063

SEGRETERIA DI STATO
NOMINE
Con Brevi Apostolici il Santo Padre Giovanni Paolo II ha nominato:
17 giugno 1988. S. E. mons. Luigi Accogli, Arcivescovo tit. di Treba, Pro

Nunzio Apostolico in Siria.

Mons. Franois Bacqu, elevato alla Sede titolare arcive


scovile di Gradisca, Pro-Nunzio Apostolico in
Sri Lanka.

Con Biglietti della Segreteria di Stato il Santo Padre Giovanni Paolo II


ha nominato :
25

aprile

1988. I signori : Alvaro e Mercedes Gmez ; Jos e Zelided Alma


Ruiz; Juan e Elisa Vrela; Matthew e Mary
Varghese; Clement e Victoria Nwigwe; Geor
ges Freni ed Hajat El-Khazen, Membri del
Pontificio Consiglio per la Famiglia.

4 maggio

S. E. mons. Anthony J. Bevilacqua, Arcivescovo di Phila


delphia dei Latini, Membro Vescovo diocesano
della Congregazione per le Cause dei Santi.

S. E. mons. Giovanni Battista Re, Arcivescovo tit. di Vescovio; S. E. mons. Paul Verdzekov, Arcive
scovo di Bamenda; Mons. Bernard de Lanversin, Uditore della Rota Romana; i Sacer
doti : Ignacio Carrasco e Ramon Garcia de
Haro; P. Augustinus Henkel-Donnermarck,
O. Praem.; il Prof. Gabrio Lombardi; i Signo
ri Giovanni e Mercedes Solinas; PAvv. Giu
seppe Spinelli e l'Avv. Enrico Venanzi, Consultori del Pontificio Consiglio per la Famiglia.

22

S. E. mons. Lucas Moreira Neves. Arcivescovo di So


Salvador da Bahia; S. E. mons. Emilio Eid,
Vescovo tit, di Sarepta dei Maroniti; Mons.
Winfried Aymans ; Mons. Carlo Cafarra ;
P. Lino Ciccone, C M . ; il Sac. Mervyn Fer
nando; Sr. Cora Gonzales, F. M. M.; P. J
sus Lopez-Gay, S.I.; Dott. Herbert Ratiier;
P. Pedro Richards, C P . ; Mons. Leo Scheffczyk ;
P. Tadeusz Styczen, S.D.S.; Mons. Dionigi
Tettamanzi; D. Achille Triacca, S. D. B., Consultori dei Pontificio Consiglio per la Famiglia
in aliud quinquennium .
Mons. Vincenzo Ferrara, Capo Ufficio nella Congregazione
per i Sacramenti.

Acta Apostolicae

1064

Sedis - Commentarium

Officiale

24 maggio 1988. Il sac. Stanislaw Rylko, Capo Ufficio nel Pontificio Consiglio per i Laici.
25

P. Arturo Martin Menoyo, S. I., Direttore Amministrativo della Radio Vaticana.


9 giugno

I sig.ri prof.ri: Danilo Mazzoleni, Aldo Nestori, Letizia


Pani Ermini, Valnea Santa Maria Scrinari,
Giuseppe Zander, Membri della Pontificia Commissione di Archeologia Sacra.

I sig.ri prof.ri : Bruno Apollonj Ghetti, Carlo Pietran


geli, Pasquale Testini, Membri della Pontificia
Commissione di Archeologia Sacra in aliud
quinquennium .
15

I signori : Comm. Pier Paolo Marenda, Ing. Francesco


La Via, Dott. Antonio Franco, Ing. Luigi
Magnani, Ing. Giovanni Tecchi Cristofori Celiani, Consultori della Prefettura per gli Affari
Economici della Santa Sede in aliud quinquennium .

Il sig. Dott. Enrico Schiavetti, Consultore della Prefettura per gli Affari Economici della Santa Sede.
16

Mons. Mario Pavat, Capo Ufficio nella Congregazione per


i Sacramenti.
17

I monsignori : Marcello Rossetti, Carmelo Nicolosi, Divo


Zadi, Capi Ufficio nella Segreteria di Stato.
18

L'E.mo Signor Cardinale Jozef Glemp, Arcivescovo di


Gniezno e Warszawa, Membro della Congregazione per le Chiese Orientali in aliud quinquennium .
Protonotari Apostolici soprannumerari.
5 dicembre 1987. Mons. Nicola Palmarini (Albenga-Imperia).

Mons. Herbert Mischkowsky (Grlitz).


15
Mons. Luciano Maccherini (Siena-Colle di Val d'Elsa

Montalcino).
5 gennaio 1988. Mons. Giuseppe De Rosa (Napoli).
Mons. Carlo Zoli (Forl-Bertinoro).

13
Prelati d'Onore di Sua Santit:
14

1987. Mons.
Mons.

24
Mons.

16 maggio
Mons.

20 giugno
Mons.

7 luglio
Mons.

22
Mons.
3 settembre
Mons.

11
Mons.

aprile

Grgoire Kamugisha (Bufare).


Frdric Rubwejanga (Bufare).
Eteocle Vecchia (Mantova).
Egon Gianone (Wien).
Philip Stanislaus Daki (Iringa).
Celestino Odongo (Gulu).
Alfred Vanneste (Brugge).
Valentn Snchez Merino (Badajoz)
James E. MeFadden (Phoenix).

Diarium Romanae

Curiae

1065

11 settembre 1987. Mons. John J. McMahon (Phoenix).

Mons. Richard W. Moyer (Phoenix).


6 ottobre

Mons. Domingos Gonalo Ferro (Tete).


8

Mons. Lars Messerschmidt (Kobenhavn).


10

Mons. Thomas Edacherry (Eluru).


24

Mons. Michael Ryan (Ardagh).


25

Mons. Rudolf Bramerdorfer (Linz).

Mons. Josef Humer (Linz).

Mons. Johann Singer (Linz).


30

Mons. Valentinus Winardi Kartasiswaya (Semarang).


18 novembre
Mons. Karl Bernert (Hildesheim).

Mons. Enrico Rossi (Milano).

Mons. Nicolas Iung (Paris).


23

Mons. Elsea Gonzlez Bar ja (San Juan de Cuyo).


25

Mons. Jos Bismarck Carballo Madrigal (Managua).

Mons. Francisco Eddy Montenegro Avendano (Managua)


28

Mons. Aladino De Juliis (Sulmona-Valva).


2 dicembre
Mons. Giovanni Scarabelli (Lucca).

Mons. Manuel Aguilar Vergara (Tlaxcala).

Mons. Epitacio Angel Cano (Tlaxcala).

Mons. Enrique Ruiz Delgado (Tlaxcala).


5

Mons. Theodor Kellerer (Bamberg).

Mons. Norbert Przibyllok (Bamberg).

Mons. Hans Wich (Bamberg).

Mons. Joseph Veliyathil (Palghat).


7

Mons. Pietro Colli (Parma).

Mons. Alberto Spagnoli (Parma).


22

Mons. Heinz-Joachim Justus (Osnabrck).


5 gennaio 1988. Mons. Marcelo Bassig (Tuguegarao).

Mons. Vicente L. Catral (Tuguegarao).

Mons. Felicsimo D. Herrera (Tuguegarao).

Mons. Juan Quinto (Tuguegarao).

Mons. Cesar Tagal (Tuguegarao).


8

Mons. Salvatore Leonardi (Spoleto-Norcia).

Mons. Armando Petrelli (Spoleto-Norcia).

Mons. Agostino Rossi (Spoleto-Norcia).


14

Mons. Ferenc Harangoz (Szombathely).


Cappellani di Sua Santit:
17 marzo 1986. Il sac. Luca Masciav (Trani-Barletta Bisceglie).

Il sac. Michele Morelli (Trani-Barletta-Bisceglie).

Il sac. Giuseppe Nenna (Trani-Barletta-Bisceglie).

Il sac. Vitantonio Patruno (Trani-Barletta-Bisceglie).

Il sac. Fedele Ruggero Rizzi (Trani-Barletta-Bisceglie)

Il sac. Michele Seccia (Trani-Barletta-Bisceglie).

Il sac. Francesco Spinazzola (Trani-Barletta-Bisceglie).

Il sac. Carlo Valente (Trani-Barletta-Bisceglie).


23 febbraio 1987. Il sac. John S. Knight (Saint Catharines).

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1066

16
eo

10
24

18
29

15

25

27

10

18

20

28
9
11

22

marzo

Officiale

1987. Il sac. Josef Ryba (Wrzburg).

II sac. Wilhelm Zirckelbach (Wrzburg).


maggio

II sac. Kurt Grger (Wien).

II sac. Raphael Cukwubunna Anasiudu (Awka).


giugno

II sac. Gianni Danzi (Lugano).

II sac. Franz-Josef Helfmeyer (Kln).

II sac. Joseph Efebe (Warri).

II sac. Peter Jadae Nyowheoma (Warri).


luglio

II sac. Jos Gonzalo Jimnez Oliveros (Nueva Pamplona)

II sac. Wolfgang Bretschneider (Kln).


settembre
II sac. Antonio Camillo Gonzlez (Santo Domingo).
ottobre

II sac. Leonhard Moll (Kln).

II sac. Werner Plenker (Kln).

II sac. Norbert Schtz (Kln).

II sac. Klaus Martin Becker (Kln).

II sac. Albert Belecke (Kln).

II sac. Paul Gaii (Kln).

II sac. Wilhelm Hhner (Kln).

II sac. Hermann Joseph Kremer (Kln).

II sac. Manfred Lrken (Kln).

II sac. Karl Maercker (Kln).

II sac. Heinrich Joseph Mehren (Kln).

II sac. Hans Hollerweger (Linz).

II sac. Johann Hrmadinger (Linz).

II sac. Ignatius Koller (Linz).

II sac. Emanuele Gaggero (Genova-Bobbio).

II sac. Filippo Patrone (Genova-Bobbio).


novembre
II sac. Johann Aichner (Innsbruck).

II sac. David Knapp (Innsbruck).

II sac. Ludwig Penz (Innsbruck).

II sac. Anthony Aso (Enugu).

II sac. Francis Okobo (Enugu).

II sac. Ferdinand Okpalaibekwe (Enugu).

II sac. Kilian Nuss (Rottenburg-Stuttgart).

II sac. Karl Kollmann (Hildesheim).

II sac. Werner Ropohl (Hildesheim).

II sac. Jrgen Schwarzenburg (Hildesheim).

II sac. Martin Verdiesen (Hildesheim).

II sac. Nicola Gambino (Avellino).

II sac. Gaetano Iorio (Avellino).

II sac. Ferdinando Renzulli (Avellino).

U sac. Jos Arajo Ribeiro Gomes (Braga).


dicembre
II sac. Danilo Cari (Orvieto-Todi).

II sac. Damiano Marzotto Caotorta (Milano).

II sac. Thomas J. Herron (Philadelphia).

II sac. Heinrich Plock (Osnabrck).


II sac. Wilhelm Sanders (Osnabrck).

II sac. Wolfgang Stratthaus (Osnabrck).


gennaio 1988. II sac. Iohannes Gdeke (Aachen).

Diarium Romanae

2 gennaio 1988.

13

21

2 febbraio
10 marzo 1988.

Il
Il
Il
Il
Il
Il
Il
Il
Il
Il
Il
Il
Il
Il
Il
Il
Il

sac.
sac.
sac.
sac.
sac.
sac.
sac.
sac.
sac.
sac.
sac.
sac.
sac.
sac.
sac.
sac.
sac.

Curiae

1067

Mario de Hoyos Gonzlez (Madrid).


Kazimierz Krzyzaniak (Warmia).
Boleslaw Petlicki (Warmia).
Wladyslaw Strycharz (Warmia).
Stefan Grajewski (Lomza).
Luciano Bocci (Spoleto-Norcia).
Gino Reali (Spoleto-Norcia).
Isaac Gonzlez Lezcano (Oaacup).
Boleslaw Bielicki (Chelmno).
Henryk Cyrzan (Chelmno).
Franciszek Draczkowski (Chelmno)
Stanislaw Kardasz (Chelmno).
Alfons Kowalewski (Chelmno).
Jzef Solobodowski (Chelmno).
Jzef Wilczewski (Chelmno).
Ettore Sozzi (Forl-Bertinoro).
Salvatore Lo Piccolo (Roma).

Gentiluomini di Sua Santit:


19 dicembre 1987. Il sig. Giovambattista Santucci (L'Aquila).

Il sig. Mariano Ugo Windisch-Graetz (Roma)

Il sig. Umberto De Angelis (Roma).

Il sig. Jaime de Ferra y Gisbert (Mallorca).


Addetto di Anticamera:
19 dicembre 1987. Il sig. Alberto Palattella (Roma).

ONORIFICENZE
Con Biglietti della Segreteria di Stato il Santo Padre Giovanni Paolo II
ha conferito :
La Gran Croce dell'Ordine Piano:
22 ottobre 1987. A S. E. il sig. Daluwatumulle Gamage Bandusena de
Silva (Sri Lanka).

A S. E. il sig. Samuel Jonathan Okikiola Sarr (Gambie).

A S. E. il sig. Reinaldo Leandro Rodrguez (Venezuela).

A S. E. il sig. Alexandre Paternotte de La Vaille (Belgique).

A S. E. il sig. Saliou Aboudou (Benin).

A S. E. il sig. Edwin Morvan Ihama (Nigeria).

A S. E. il sig. Saidulla Khan Dehlavi (Pakistan).

A S. E. il sig. Dhurma Gian Nath (Mauritius).

A S. E. il sig. Bertrand Dufourcq (France).

A S. E. il sig. Gazi Chidiac (Liban).

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1068

22 ottobre 1987.
30

15 dicembre
15 marzo 1988.

A
A
A
A

S.
S.
S.
S.

E.
E.
E.
E.

il
il
il
il

sig.
sig.
sig.
sig.

Officiale

Jean Melaga (Cameroun).


Joung Hoon Kang (Core).
Sono Uchida (Japon).
Andrea Cagiati (Italia).

La Commenda con Placca dell'Ordine Piano:


24
28

luglio

1987. Al sig. Jos Luis de Aguilar (Espagne).

Al sig. Sidky Mohamed Abdel Ghany (Rpublique Arabe


d'Egypte).
La Cran Croce dell'Ordine di san Gregorio Magno:

28
13

luglio
marzo

1987. Al sig. Amleto Cicchetti (Rieti).


1988. A S. E. il sig. Dino Marrajeni (Ordine di Malta).

La Commenda con Placca dell'Ordine di san Gregorio Magno, classe civile:


30
11
28

giugno
agosto

24 ottobre
26 novembre
22 dicembre

Al
Al
Al
Al
Al
Al
Al

sig.
sig.
sig.
sig.
sig.
sig.
sig.

Giuseppe Giuliano (Tivoli).


Joseph Houthuys (Mechelen-Brssel).
Alejandro Izaguirre Angeli (Caracas).
Simn Luis Tagliaferro De Lima (Caracas).
Emanuel Pischel (Osnabrck).
Alberico Vitalini (Roma).
Alessio Scir (Bergamo).

La Commenda dell'Ordine di san Gregorio Magno, classe civile:


6 ottobre
14 aprile

1986. Al sig.
1987. Al sig.

Al sig.

22
Al sig.
5 giugno
Al sig.

10
Al sig.

luglio
Al sig.

Al sig.

Al sig.

Al sig.

22
Al sig.

23
Al sig.

24
Al sig.

29
Al sig.

28 agosto
Al sig.
3 settembre
Al sig.

22
Al sig.

Al sig.

Al sig.

6 ottobre
Al sig.

Al sig.

Karl Hugo Breuer (Kln).


Fortebraccio Pietrangeli (Roma).
Giulio Rinaldi (Roma).
Harro Piazolo (Rottenburg-Stuttgart).
Pablo Antonio Guarda (Managua).
Wolfgang Kluxen (Kln).
Elleno Cuberli (Adria-Rovigo).
Flaminio Ennio (Adria-Rovigo).
Adriano Mazzetti (Adria-Rovigo).
Leobaldo Traniello (Adria-Rovigo).
Ciro Andreozzi (Aversa).
Antonio Susowsky (Trieste).
Jos Antonio Noriega Hernndez (Cuba).
Heinrich Schreiner (Mainz).
Louis J. Nigro (Stati Uniti d'America).
Francesco Sisinni (Roma).
Neven Koki (Jugoslavia).
Mario An Duk-Su (Jeon Ju).
Simon Chae Su-Hyon (Jeon Ju).
Andrew Kamel (Lokoja).
Enrico De Angelis (Milano).

Diarium Romanae

6 ottobre 1987. Al

Al

8
Al

10
Al

27
Al
5 novembre
Al

13
Al

Al

18
Al

20
Al

25
Al

28
Al
5 dicembre
Al

11
Al

18
Al
21 gennaio 1988. Al

15 febbraio
Al

sig.
sig.
sig.
sig.
sig.
sig.
sig.
sig.
sig.
sig.
sig.
sig.
sig.
sig.
sig.
sig.
sig.

Curiae

1069

Carlo Merisi (Milano).


Giovanni Morganti (Milano).
Alvaro Silvj (Frascati).
Silvio Buzzi (Udine).
Bernard McBride (Sydney).
Dante Biliotti (Ravenna-Cervia).
Theodoras Karamouratoglon (Turchia).
Vassilios Stavridis (Turchia).
Herbert Kocian (Wien).
Giuseppe Luce (Genova-Bobbio).
Guillermo Borja Enriquez (Quito).
Basile Rabbath (Antiochia dei Siri).
Marco Viara (Albenga-Imperia).
Giorgio Giurco (Victoria).
Charles Ornano (Ajaccio).
Konrad Grski (Chelmno).
Lelio Scaletti (Roma).

II Cavalierato dell'Ordine di san Gregorio Magno, classe civile:


30

marzo

1987. Al

Al

9 maggio
Al

Al

10 giugno
Al

30
Al

2 luglio
Al

4
Al

10
Al

Al

Al

Al

12
Al

sig.
sig.
sig.
sig.
sig.
sig.
sig.
sig.
sig.
sig.
sig.
sig.
sig.

20 agosto

24
19 settembre

22

sig.
sig.
sig.
sig.
sig.
sig.
sig.
sig.
sig.
sig.
sig.
sig.
sig.
sig.
sig.

2 ottobre

GO

Al
Al
Al
Al
Al
Al
Al
Al
Al
Al
Al
Al
Al
Al
Al

Flaminio Alineri (Tivoli).


Giuseppe Alineri (Tivoli).
Emiel Adriaan Antoon Luijten (Roermond).
Andreas Augustinus Oomen (Roermond).
Karlheinrich Hodes (Kln).
Jacques le Boulleur de Courlon (Paris).
Angelo Ruspantini (Viterbo).
Lucien Rgnier (Blois).
Francesco Doati (Adria-Rovigo).
Carlo Gasperotto (Adria-Rovigo).
Giovanni Pavarin (Adria-Rovigo).
Mario Polli (Adria-Rovigo).
Raymond Alexandre Tabbah (Alessandria
Egitto).
Lucien Ciabrini (Saint-Claude).
John Kwaku Osei Wusu (Kumasi).
Bruno Schwalbach (Freiburg im Breisgau).
Bruno Carraro (Padova).
Mauro di Ubaldo (Asti).
James Cho Song-Ho (Jeon Ju).
Paul Han Sang-Gap (Jeon Ju).
Daniel Crong Se-Ho (Kwang Ju).
Augustine Mo Hi-Chun (Kwang Ju).
James Son Yong-Hae (Kwang Ju).
John Yu Pal-Dong (Kwang Ju).
Michele Del Vecchio (Milano).
Gerardo Prini (Milano).
Henry Paul Nelson (Accra).
Edmund Samuel (Sekondi-Takoradi).

di

1070

21
24
30
18
28
5

11
14
22
13

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

ottobre 1987 Al sig. William Grant Quirk (Ohristchurch).

Al sig. Luigi Papa (Roma).


Al sig. Enda Mulvey (Dublin).

Al sig. Heinrich Havermann (Kln).


novembre

Al sig. Habib Giarw (Antiochia dei Siri).

Al sig. Nicola Pratic (Bari-Bitonto).


dicembre

Al sig. Paul Rhner (Bamberg).

Al
sig. Philippe Chouet (Paris).

Al
sig.
Pier Giovanni Tanzi (Parma).

Al
sig.
Roger
Malherbe Navarre (Tarbes et Lourdes).

1988.
Al
sig.
Pasquale
Antonio Andreotti (Salerno).
gennaio

Al
sig.
Giuseppe
Di Marco (Roma).

NECROLOGIO

giugno

19

23

26

luglio

1988. Mons. Brian P. Ashby, Vescovo emerito di Ohristchurch


(Nuova Zelandia).

Mons. Augustine Jae Deok, Vescovo emerito di Jeon Ju


(Corea).

Mons. Philippe Nguyn Kim Din, Arcivescovo di Hu


(Vit Nam).

Mons. Hugo Bressane de Arajo, Arcivescovo-Vescovo


emerito di Marilia (Brasile).

Mons. Carlos Alberto Nicolini, coadiutore di Salto


(Uruguay).

Mons, Owen McCoy, Vescovo emerito di Oyo (Nigeria).

Mons. Jos J. Gonalves, Vescovo emerito di Cornelio


Procpio (Brasile).

Mons. Alejandro Mestre Descals, Coadiutore di La Paz


(Bolivia).

Mons. Maurice Baudoux, Arcivescovo emerito di SaintBoniface (Canada).

Card. Hermann Volk, del Titolo dei Ss. Fabiano e Venan


zio a Villa Fiorelli.

Mons. Eugne Mallat, Vescovo emerito di N'Zrkor


(Guinea).

AJ. et rol. LXXX

N. 9

22 Augusti 1988

ACTA APOSTOLICAE SEDIS


COMMENTARIUM

OFFICIALE

Directio: Palazzo Apostolico - Citt del Vaticano Administratio: Libreria Editrice Vaticana

ACTA

IOANNIS
SACRA

PAULI

PP.

II

CONSISTORIA

CONSISTORIUM SECRETUM
Feria tertia, die x x v i n mensis Iunii, anno MCMLXXXVIII, mane, in
consueta Aula Palatii Apostolici Vaticani fuit Consistorium secretum,
cuius acta ex ordine referuntur :
I
ET

SUMMI

NOVORUM

PONTIFICIS

S.R.E.

ALLOCUTIO

CARDINALIUM

CREATIO

Precatione Adsumus recitata, ad S. R. E. Patres Cardinales


Ss.mus D.nus Ioannes Paulus II hanc allocutionem habuit :

Venerabiles ac
siae

dilecti Fratres,

Sanctae Romanae Eccle-

Cardinales,

Tres iam celeriter obierunt anni, ex quo tempore in simile


Nos consistorium secretum congressi pertractavimus novorum
in Ecclesia Patrum Cardinalium nominationem publicamque
creationem. Itaque hodie, auspice iam et adiuvante ipsa sanc
tissima Iesu Christi Matre Maria cuius Marialem Annum Ec
clesia per terrarum orbem feliciter omnino ac prospere cele
brat, iterum ad idem pergrave agendum negotium convenimus
non facili quidem nec tranquillo sane tempore communitatis
ecclesialis.
Dum vero illos cogitamus laeti Fratres Nostros, qui mox
Collegium Cardinalium ingredientur, non possumus non si70 - A . A . S.

1072

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

mul etiam constituere ante oculos apostolos maximos Petrum


et Paulum, quorum cras sollemnitatem communi ritu concelebrabimus omnes, et ab iis precibus petere libenterque acci
pere vehemens quoddam incitamentum ad fidelitatem nostram
testificandam et corroborandam erga Christi Evangelium, erga
Romanam Petri cathedram, erga solidum Ecclesiae univer
salis magisterium.
Qui brevi creabuntur Patres Cardinales novis quidem ac
firmioribus vinculis coniungentur tum cum Petri Successore
tum cum tota communione christifidelium per terras. Nam una
cum Romano Pontifice oportebit illos propria auctoritate pon
derare atque investigare causas et res et rationes quae univer
sae regimen Ecclesiae afficiunt. Quo in munere exempla effica
cissima praebebunt iis apostoli Petrus et Paulus qui Christum
vocantem sunt secuti non semet ipsos, qui primum Concilium
Ecclesiae, Hierosolymitanum nempe, denique sunt complexi
et non sine humana aliqua difficultate exsecuti, qui omnem
vitam suam ad sanguinis usque effusionem impenderunt operi
praestantissimo plane docendi sanctificandi regendi credentes
Christique assectatores ad fidei totam consolationem portumque salutis intra certos clarosque Ecclesiae fines et communi
tatis catholicae terminos.
Eidem pariter Cardinales imitabuntur apostolos Petrum
et Paulum, quorum alii videlicet Romae permanentes hinc
servient omnibus catholicis fidelibus per nationes dispersis,
alii quisque suum inter gregem uti Ordinarii curabunt eccle
sias particulares ex Christi Domini voluntate et in Principum
Apostolorum diligenti observatione. Alii eorum redibunt fer
ventes novo fidei studio novoque fidelitatis cum proposito ad
urbes et sedes nomine et antiquitate praeclaras; alii eorum
secum deportabunt nunc primo suas ad communitates digni
tatem cardinalitii nominis. At omnes cum Pastore Romano
cohaerentes inter seque consentientes et cum reliquis episco
pis Evangelium praedicare opportune et importune in ipsius

Acta Ioannis Pauli Pp. II

Ecclesiae

quoque

gloriam

ac

prosperitatem

1073

studebunt

ac

pergent.
Hoc etiam in sollemni prorsus eventu Ecclesiae perplacet
Nobis coram vobis, Venerandi Fratres hic in consistorio con
gregati, nomen Nostrum rite subsignare Constitutioni A p o
stolicae cui titulus Pastor Bonus , qua scilicet efficere volui
mus ut Curia Romana instrumentum nempe ministerii
apostolici Nostri pernecessarium magis ac magis respondeat
congruatque prospectui ipsi ecclesiologico Concilii Vaticani
Secundi et sua simul proposita pastoralia certius consequatur.
Ad hanc vero reformationem attulit sane plurimum collegialis
affectus sapiensque consilium Patrum Cardinalium, qui sive
collegialiter in tribus consistoriis generalibus sive singillatim
contulerunt partes suas huc summi quidem pretii ac momenti,
necnon adiumentum Episcoporum qui per Praesides proprio
rum coetuum consulti sunt hac de re adhibentes interea ope
ram hominum peritorum. Sic profecto perficimus Nos illam
Ecclesiae legum renovationem quae per evulgatum novum
Codicem Iuris Canonici inducta est quaeque in eo pariter est
posita ut ad effectum deducatur in recognoscendo ipso Codice
Iuris Canonici Orientalis. Vobiscum propterea gratiam agimus
Deo Beatissimaeque Virgini Mariae necnon Sanctis Apostolis
Petro et Paulo de laetificis his eventibus hodiernis in vita uni
versalis Ecclesiae.
Attamen maerore Nos maximo afficit notitia illa vobis et
omnibus notissima:

aliquem nempe ex fratribus nostris in

episcopatu post plures iam annos, quibus debitam denegaverat


Sanctae Sedi oboedientiam ipsaque poena suspensionis adflictus
iam conciliationem quaerere videbatur, mox ad ordinationes
episcopales sine mandato apostolico processurum sicque unita
tem Ecclesiae rupturum asseclas suos haud paucos in schismatis
discrimen trahentem. Quoniam hoc tempore ipso voluntas ac
propositum eiusdem fratris nostri revocari iam non posse vi
dentur, nihil aliud facere valemus nisi bonitatem Salvatoris

1074

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

nostri imploramus ut eos illuminet qui, affirmantes se veram


fidei traditionem defendere debere contra illius deformationes,
communionem cum Petri Successore deserunt ac parati sunt
ad sese separandos ab unitate gregis Christi Petro Apostolo
commissi. Exoramus ex animo eos et cohortamur ut in domo
paterna maneant utque videant omnem veritatem fidei et
omnem rectam vivendi rationem in Ecclesia locum invenire
nihilque in ea foveri quod fidei manifesto adversetur. Multae
mansiones etiam in hac terrena domo Dei sunt quae Ecclesia
Christi in hoc mundo est. Speramus profecto vehementer fore
ut hoc vertente Mariali anno precibus ipsius beatissimae Vir
ginis Deus omnipotens, cuius bonitas finem non novit, vias
nobis illustret quibus mala maiora vitari et unitas renovata
reperiri denuo possint.
Sed praedictis his ex officio omnibus placet iam sine mora
singulos eos excellentes ministros fidelesque nominare pasto
res quos visum rite est in Cardinalium

album honorifice

referre.
Proh dolor! uti omnes iam vos magna cum tristitia cogno
vistis, Dominus Deus, arcano quodam suae providentiae con
silio, ad se interea revocavit egregium virum -theologumque
probatum, Ioannem Ursum von Balthasar, quem adeo libenter
hodie inter Cardinales adnumeratum vidissemus Nostraque
gratulatione et existimationis signis cumulavissemus. Morte
igitur inexspectata a Nobis ereptum commendemus ipsum
Redemptoris miserentis benignitati ut pro meritis eius terre
stribus, pro diuturno studiorum sacrorum ac magisterii cur
riculo, pro ipsa hac cardinalatus dignitate amissa retribuat
ei meliora quidem, uberiora et certiora Regni caelestis praemia.
Nunc tamen iam plurimum iuvat Cardinales appellare:
EDUARDUM MARTNEZ SOMALO,

Archiepiscopum titulo Tha-

gorensem ;
ACHILLEM

nensem ;

SILVESTRINI,

Archiepiscopum titulo Novalicia-

Acta Ioannis Pauli Pp. II

ANGELUM FELICI,

1075

Archiepiscopum titulo Caesarianensem ac

Nuntium Apostolicum in Gallia;


Archiepiscopum Metropolitam Maria-

PAULUM GRGOIRE,

nopolitanum;
ANTONIUM PADIYARA,

Archiepiscopum Metropolitam Erna

kulamensem;
IOSEPHUM

FREIR

FALCO,

Archiepiscopum Metropolitam

Brasiliapolitanum ;
MICHAELEM GIORDANO,

Archiepiscopum Metropolitam Nea

politanum ;
ALEXANDRUM IOSEPHUM MARIAM DOS SANTOS,

Archiepiscopum

Metropolitam Maputensem.
IOANNEM CANESTRI,

Archiepiscopum Metropolitam Ianuen-

sem-Bobiensem ;
ANTONIUM MARIAM JAVIERRE ORTAS,

Archiepiscopum titulo

Metensem ;
SIMONEM IGNATIUM PIMENTA,

Archiepiscopum Metropolitam

Bombayensem ;
MARIUM REVOLLO BRAVO,

Archiepiscopum Metropolitam Bo-

gotensem ;
EDUARDUM BEDAM CLANCY,

Archiepiscopum Metropolitam

Sydneyensem ;
LUCAM MOREIRA NEVES,

Archiepiscopum Metropolitam Sancti

Salvatoris in Brasilia;
IACOBUM ALOISIUM IIICKEY,

Archiepiscopum Metropolitam

Vashingtonensem ;
EDMUNDUM CASIMIRUM SZOKA,

Archiepiscopum Metropoli

tam Detroitensem;
LADISIAUM PASKAI,

Archiepiscopum Metropolitam Strigo

niensem ;
CHRISTIANUM WIYGHAN T U M I ,

tam Garuensem;

Archiepiscopum Metropoli

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1076

IOANNEM HERMANNO GROR,

Officiale

Archiepiscopum Metropolitam

Viennensem ;
IACOBUM MARTIN,

Archiepiscopum titulo Neapolitanum in

Palaestina, Praefectum emeritum Pontificalis Domus;


FRANCISCUM HENGSBACH,
VINCENTIUM

Episcopum Essendiensem;

SLADKEVICIUS,

Administratorem Apostolicum

Episcopum titulo Aborensem,


ad nutum

Sanctae

Sedis

Kaisiadorensem ;
IOANNEM MARGOT,

Episcopum Portus Ludovici;

IOANNEM BAPTISTAM W U CHENG-CHUNG,

Episcopum Sciiam-

chiamensem.
Auctoritate propterea Omnipotentis Dei et sanctorum A p o
stolorum Petri ac Pauli necnon Nostra creamus sollemniterque
renuntiamus Cardinales Sanctae Romanae Ecclesiae singulos
ipsos quorum nunc modo protulimus nomina. Ex quibus prae
terea ad Ordinem Cardinalium Diaconorum pertinebunt:
EDUARDUS MARTNEZ SOMALO ;
ACHILLES SILVESTRINI;
ANGELUS FELICI;
ANTONIUS MARIA JAVIERRE ORTAS ;
IACOBUS MARTIN.

Reliquos vero omnes ad Ordinem pertinere volumus Pre


sbyterorum. Cum dispensationibus, derogationibus et clausulis
necessariis et opportunis. In nomine Patris et Filii et Spiritus
Sancti. Amen.
II - LEX QUAEDAM IN CONSISTORIO SANCITUR

Dein Beatissimus Pater Constitutionem Apostolicam Pastor bonus


de Romana Curia manu propria subsignavit et publici iuris fieri iussit,
Ss.mi ad latera stantibus Sebastiano Baggio, Subdecano Romanaeque
Ecclesiae Camerario et Augustino Casaroli,

Status Secretario.

Quo facto, eidem Augustino Portuen. nominationis scripta docu


menta Summus Pontifex tradidit,

ut singulis creatis et renuntians

S.R.E. Cardinalibus, qui in Aula Paulina ante convenerant, afferret.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1077

CONSISTORIUM UNICUM
I

- IMPOSITIO
ET

BIRETI

ATQUE

DIACONIARUM

TITULORUM

COLLATIO

Consistorio secreto absoluto, Ss.mus D.nus noster, una cum Patri


bus Cardinalibus, Aulam Paulinam petiit, in qua antea convenerant
novensiles S. R. E. Cardinales, Legati extraordinarii et Oratores, Epi
scopi et Romanae Curiae Praelati quibus solet intimari, frequentissimusque e variis nationibus populus, ut rubrum Biretum, seu proprium
acceptae dignitatis ornamentum, singulis imponeret creatis Cardina
libus iisdemque titulum vel diaconiam in Urbe assignaret per Aposto
licas sub plumbo simul delatas Litteras, de re fidem facientes.
Liturgia verbi expleta, Summus Pontifex, post audita verba a rev.mo
d.no Eduardo Martnez Somalo, ex noviter creatis primo, banc allo
cutionem habuit :

Venerati e Cari Fratelli!


1. Parla a noi Pietro il primo fra i presbiteri, e testimone
delle sofferenze di Cristo.
Parla a noi qui riuniti nell'odierno Concistoro.
Le sue parole sono piene della sollecitudine pastorale per
l'ovile, che lo Spirito Santo gli ha affidato a Gerusalemme,
ad Antiochia, e qui a Roma, nella capitale del mondo di allora.
Parla ai co-anziani, dividendo con loro la stessa sollecitu
dine pastorale, che anche a loro stata partecipata.
Le parole di Pietro non cessano di essere un programma
per le generazioni sempre nuove dei pastori della Chiesa.
L'Apostolo dice : compite il vostro ministero pastorale vo
lentieri , diventando modelli vivi per coloro che Cristo vi
ha affidato. Umiliatevi dunque sotto la potente mano di Dio,
... gettando in lui ogni vostra preoccupazione ... Siate tempe
ranti, vigilate .*
Ecco le parole-chiave nella lettera dell'Apostolo Pietro.
2. Compiere il ministero pastorale qui a Roma, in que
sta Sede dove fu Pietro, primo testimone della Croce e della
1

1 Pt 5, 6-7.

Acta Apostolicae

1078

Sedis - Commentarium

Officiale

Risurrezione di Cristo, e, con Pietro, anche Paolo. Insieme


essi costituiscono il duplice fondamento di tutta la Chiesa.
Compiere il ministero pastorale sul luogo di una tale ere
dit, la grande sollecitudine ed al tempo stesso la respon
sabilit, che l'uomo pu sostenere solamente mentre una
preghiera saliva incessantemente a Dio dalla Chiesa per lui .

La solennit di oggi porta in s un ardente invito a tale


preghiera, a tale sentire cum Ecclesia perch il Succes
sore indegno dei Vescovi di Roma sulla Sede di Pietro, ed in
sieme con lui tutta la Chiesa, canti senza fine le grazie del
Signore come ci esorta a fare l'odierno Salmo responsoriale.

3. Oggi il collegio dei Cardinali, legati a questa Sede ro


mana, si ingrandito con l'aggregazione di nuovi membri.
Avrebbe dovuto essere associato in questo giorno al Col
legio cardinalizio anche Hans Urs von Balthasar. Nel mo
mento in cui egli avrebbe potuto raccogliere con l'elevazione
alla porpora un meritato premio terreno per il ministero eccle
siale svolto nelle scienze sacre, il Signore lo ha chiamato ad
una diversa esaltazione, quella della vita eterna. Questa spe
ranza della sua gloria nel cielo conforta la tristezza di non
averlo oggi qui, associato agli altri nuovi Cardinali.
Vi sono, tra essi, Vescovi che hanno speso le loro energie
a diretto servizio della Sede Apostolica; Pastori di Chiese
antiche e recenti nelle varie parti del mondo; persone impe
gnate da lunghi anni nello studio e nella difesa della dottrina
della Chiesa ; Padri di Comunit cristiane in difficolt o per
seguitate.
Nel Collegio dei Cardinali si riflette ora in modo pi ricco
il mistero del Popolo di Dio peregrinante nel mondo. un
Popolo raccolto da tutto il mondo, comprendente uomini di
2

At 12, 5.

Sal 88 [89], 1,

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1079

ogni razza e di ogni cultura, aperto ad ogni apporto che sia


autenticamente umano.
4. In pari tempo necessario riferire questa variet e mol
teplicit del Collegio Cardinalizio alla radice comune, costi
tuita dall'unit della sede episcopale romana.
I Cardinali appartengono per uno speciale titolo al clero
di Roma. Tale.vincolo con la Citt e la diocesi del Papa si
rende ancor oggi manifesto mediante l'assegnazione a ciascun
Cardinale del titolo di una chiesa in questa Citt o di una dio
cesi suburbicaria. Secondo l'antichissima tradizione, come
noto, gli elettori del Vescovo di Roma erano i membri del
presbiterio della Citt. L'assegnazione ad ogni Cardinale di
una chiesa dell'Urbe ricorda e mantiene ancor oggi il signi
ficato della consuetudine antica: i Cardinali diventano cos
elettori del Vescovo di Roma, del Successore di Pietro, e suoi
consiglieri e cooperatori nel governo della Chiesa universale.
La Chiesa manifesta cos anche nel Collegio cardinalizio
la sua natura. Come famiglia di Dio, la Chiesa protesa verso
tutti gli uomini, raccoglie di mezzo a tutte le stirpi cittadini
per il Regno e li unisce nel vincolo dell'unica fede e carit, per
la comunione con il fondamento e principio visibile dell'unit,
il ministero di Pietro.
5. La tradizione dei primi secoli in diverso modo ha messo
in evidenza il significato della Sede romana, legata all'eredit
apostolica di Pietro e Paolo: essa presiede nella carit alla
Chiesa universale e, al tempo stesso, ad essa unita nel vin
colo della stessa missione.

Servo dei Servi di Dio ,

amava qualificarsi Gregorio

Magno, e questa espressione della consapevolezza della mis


sione del Vescovo di Roma sembra adeguatamente riflettere
4

Cf. Lumen gentium, 13.

1080

Acta Apostolicae Sedis -

Commentarium

Officiale

il principio evangelico : Chi vorr diventare primo tra voi,


si far vostro servo.

Il cardinalato anch'esso segno di una particolare parte


cipazione a questo servizio della Sede romana e del suo Ve
scovo. Ci trova espressione dappertutto, in tutte le sedi epi
scopali del mondo, dove i Pastori sono Cardinali, e nella stessa
Roma per i Cardinali impegnati nelle molteplici attivit
che la Sede Apostolica svolge per il bene di tutta la Chiesa.
6. Oggi viene promulgato il documento Pastor Bonus ,
che descrive in modo nuovo i compiti della Curia Romana gi
definiti antecedentemente, in accordo con le decisioni del Con
cilio, nella Costituzione Regimini , promulgata da Paolo VI
nell'anno 1967.
La nuova normativa, gi prevista dal mio Predecessore,
corrisponde alla promulgazione del Codice di Diritto Cano
nico. Essa pure conseguenza di una lunga consultazione, alla
quale hanno partecipato il Collegio dei Cardinali, le Confe
renze dei Vescovi, per il tramite dei loro Presidenti, e, ovvia
mente, i Dicasteri interessati della Curia Romana.
Nel redigere il documento ho voluto anzitutto che l'imma
gine della Curia corrispondesse alle esigenze del nostro tempo,
ben considerando i cambiamenti avvenuti in questi ultimi
anni.
In secondo luogo, occorreva adeguare l'ordinamento della
Curia ai nuovi Codici di Diritto Canonico Occidentale ed
Orientale.
E stato delineato con maggiore logicit l'ambito delle com
petenze dei singoli Dicasteri, per renderli pi idonei al con
seguimento delle loro finalit, tenendo soprattutto conto del
l'attivit e della figura giuridica degli organismi post-con
ciliari della Curia, nella luce del loro scopo precipuo, che
5

Cf. Mt 20, 26.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1081

quello di promuovere nella Chiesa particolari attivit pasto


rali e lo studio dei relativi problemi.
In tutto ci mi parso necessario proporre nuove e perma
nenti strutture per l'affiatamento e la collaborazione tra tutti
i Dicasteri.
(( In una parola, la mia preoccupazione stata quella di
andare risolutamente avanti affinch la conformazione e l'at
tivit della Curia corrispondano sempre pi alla ecclesiologia
del Concilio Vaticano I I , siano sempre pi chiaramente idonee
al conseguimento dei fini pastorali della conformazione della
Curia, e vengano incontro in forma sempre pi concreta alle
necessit della societ ecclesiale e civile.

7. La creazione di nuovi Cardinali ci riporta con la me


moria alla singolare tradizione del martirio nella

Chiesa:

usque ad effusionem sanguinis .


Occorre dunque che risuonino con un'eco adeguata nella
nostra assemblea quelle parole che abbiamo sentito nel Van
gelo di oggi :
Ecco : io vi mando come pecore in mezzo ai lupi... E non
abbiate paura di quelli che uccidono il corpo, ma non hanno
potere di uccidere l'anima; temete piuttosto colui che ha il
potere di far perire e l'anima e il corpo nella Geenna ...
Chi dunque mi riconoscer davanti agli uomini, anch'io
lo riconoscer davanti al Padre mio che nei cieli .

In queste parole di Cristo viene racchiuso l'invito al timore


di Dio, e, in pari tempo, alla fortezza che soltanto il timore di
Dio pu infondere nell'uomo.
8. Cari e Venerati Fratelli!
Siamo chiamati ad una particolare testimonianza, a con
fessare Cristo in modo singolare dinanzi agli uomini : Quello
6

Const. Apost. Pastor bonus, 13. AAS 70 (1988), p. 841 sq.

Mt 10, 16 ss.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1082

Officiale

che vi dico nelle tenebre, ditelo nella luce, e quello che ascol
tate all'orecchio, predicatelo sui tetti.

Siamo chiamati ad attuare questa potenza nella fede ,


grazie alla quale sappiamo opporci alle varie forze e potenze
di questa terra e soprattutto a colui, che il Principe di
questo mondo , il Padre della menzogna , che va in giro
come un leone cercando chi divorare , secondo le parole del
l'Apostolo.

9. Occorre che noi siamo forti con la fede di Maria, umile


serva del Signore.
In questo Anno Mariano la Chiesa pellegrina nel mondo
per testimoniare la fede, sente vicina a s, in modo particolare,
la Madre di Dio nella quale vede il proprio modello nell'ordine
della fede, della carit, della perfetta unione con Cristo.

10

In

questo Anno Mariano la Chiesa apprende da Maria con mag


giore chiarezza ed affetto la dimensione materna della propria
vocazione, perch, come Maria al servizio del mistero del
l'incarnazione, cos la Chiesa rimane al servizio del mistero
dell'adozione a figli mediante la grazia . " In questo Anno
Mariano la Chiesa si sente particolarmente impegnata sotto la
pressione di tanti problemi sociali e culturali della nostra
epoca, a custodire la fede ricevuta da Cristo, sull'esempio di
Maria, che serbava e meditava nel suo cuore tutto ci che
riguardava il suo Figlio divino.

12

Proprio Lei insieme con tutta la Chiesa magnifica


Dio e proclama la sua misericordia, di generazione in gene
razione.
Lei prima testimone delle sofferenze di Cristo "'ed an
che prima partecipe di quella gloria che per opera di Cristo
si manifester in noi .
8

Ibid. 10, 27.

1 Pt 5, 8.

10

Cf. Lumen gentium, 63.

11

Lett.

12

Ibid.

Enc.

Redemptoris Mater, 43.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1083

Perseveriamo nella filiale unione con Lei perch Dio che


ci ha chiamati alla sua eterna gloria in Cristo sia in tutto
ci magnificato.
A lui lode e gloria nei secoli.
Deinde, professione catholicae Fidei prolata et beato Petro ac domino
Papae sacramento dicto, novensiles Cardinales ad Ss.mum accesserunt,
qui singulis Biretum imposuit et de more assignavit :

diaconiam Ss.mi Nominis Iesu;

EDUARDO MARTNEZ SOMALO,


ACHILLI

S.

SILVESTRINI,

diaconiam S. Benedicti extra Portam

Pauli;*
ANGELO FELICI,
PAULO

mento

et

diaconiam Ss. Blasii et Caroli ad Catinarios;

GRGOIRE,

titulum Dominae Nostrae a Ss.mo Sacra-

Sanctorum

Martyrum

Canadensium;

titulum S. Mariae Reginae Pacis in mon-

ANTONIO PADIYARA,

te Viride;
titulum S. Lucae ad viam Praene-

IOSEPHO FREIR FALCO,

stinam;
MICHAELI GIORDANO,

titulum S. loachimi;

ALEXANDRO IOSEPHO MARIAE DOS SANTOS,

titulum S. Frumen-

tii ad Prata fiscalia;*


IOANNI CANESTRI,

titulum S. Andreae Apostoli de Valle;

ANTONIO MARIAE JAVIERRE ORTAS,

ratricis ad

diaconiam S. Mariae Libe-

collem Testaceum;
titulum S. Mariae Reginae Mundi

SIMONI IGNATIO PIMENTA,

in loco Torre Spaccata ; *


MARIO PEVOLLO BRAVO,
EDUARDO BEDAE CLANCY,

tris

titulum S. Bartholomaei in Insula;


titulum S. Mariae in Vallicella;

LUCAE MOREIRA NEVES,

titulum Ss. Bonifacii et Alexii;

IACOBO ALOISIO HICKEY,

titulum S. Mariae Redemptoris Ma-

ad

Turrim Bellamonicam;*

EDMUNDO CASIMIRO SZOKA,

titulum Ss. Andreae et Gregorii

ad Clivum S cauri;
In actu Consistorii ad hanc dignitatem evectum vel evectam.

1084

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

LADISLAO

PASKAI,

CHRISTIANO

densium

titulum S.

WIYGHAN

TUMI,

Virginis;

titulum Ss. Martyrum

Ugan-

IOANNI HERMANNO GROR,

regione

titulum Ss. Ioachimi et Annae in

Tusculanae

IACOBO MARTIN,

diaconiam S. Cordis Christi Regis;

FRANCISCO HENGSBACH,

Monte

Theresiae

Officiale

titulum S. Mariae de Guadalupe in

Malo;

VINCENTIO

tellam ;

SLADKEVICIUS,

titulum Spiritus Sancti ad Ferra-

IOANNI MARGOT,

titulum S. Gabrielis Archangeli ad Aquam

Transversam;

IOANNI BAPTISTAE W U CHEN-CHUNG,

de

Monte

Carmelo

in

titulum Beatae Virginis

Mostacciano;*

II - TRADITIO ANULI

Postridie, in Petriano foro, infra Missam una cum creatis Cardi


nalibus vesperi celebratam, Ss.mus iisdem Anulum tradidit, coopera
tores eos constituens universalis ministerii sui. Qua oblata occasione,
hanc homiliam habuit :

1. O Roma felix!
La Chiesa che in Roma rivolge oggi lo sguardo verso le
sue origini. L'inizio della sua esistenza si collega con i nomi
degli Apostoli Pietro e Paolo, si collega con l'eredit partico
lare che essi hanno portato a Roma e hanno qui lasciato.
L'hanno lasciata non soltanto alla Chiesa di Roma, ma anche
a tutto il mondo.
La testimonianza apostolica l'eredit apostolica.
Oggi il giorno in cui questa testimonianza apostolica
stata sigillata con la morte, con il martirio. Proprio questa
morte degli Apostoli, quale testimonianza definitiva, costi
tuisce il sigillo della loro eredit.
Noi ritorniamo costantemente ad essa, perch viviamo di

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1085

essa e ci sviluppiamo da essa. Oggi lo manifestiamo in modo


particolare sia qui a Roma, sia nel mondo intero.
0 Roma f elio) !
2. La testimonianza apostolica stata la testimonianza di
uomini, di uomini chiamati da Cristo.
La loro storia conosciuta sufficientemente sia per quanto
riguarda Simon Pietro, sia per Paolo di Tarso.
La storia degli uomini ha la sua caratteristica umana ;
la sua autenticit umana. I testi del Nuovo Testamento,
i Vangeli e le Lettere ci permettono di conoscere quest'auten
ticit umana di Simone figlio di Giona, come anche di Saulo
di Tarso.
In questo modo diventa ancor pi trasparente la scelta ope
rata da Cristo nella chiamata di ciascuno di essi. Scegliendo
Simon Pietro, Ges ha chiamato un uomo generoso, ma anche
impulsivo, che era in grado di dire al Maestro : Anche se
tutti si scandalizzeranno di te, io non mi scandalizzer mai ,*
ma che poco dopo veniva dolorosamente meno alla sua pro
messa. noto fu quello il momento del rinnegamento e
poi delle lacrime amare del pentimento.
Tuttavia Cristo scelse proprio questo uomo e conferm
questa decisione anche dopo il rinnegamento di Pietro.
Il suo imprigionamento a Gerusalemme, ricordato dalla
prima lettura, tratta dagli Atti degli Apostoli, mostra quanto
questo Apostolo, esposto in seguito alla persecuzione e alla
morte, dovesse consolidare in s la convinzione di essere so
stenuto dalla potenza di Dio stesso.
Dato che Cristo un giorno gli aveva detto : Tu sei pie
tra , egli, in base alle esperienze della propria vita, doveva
2

acquistare la sicura certezza di essere una tale pietra non


grazie a se stesso, ma soltanto ed esclusivamente in virt della
potenza di Dio.
1

Mt 26, 33.

Cf. ibid. 16, 18.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1086

Officiale

3. Conosciamo bene anche Paolo di Tarso. Mediante gli


Atti degli Apostoli e le Lettere, il profilo spirituale di que
st'Apostolo si delinea molto chiaramente.
Saulo, fariseo, nemico del nome di Cristo, persecutore dei
discepoli e seguaci del Nazareno, viene personalmente con
vertito da Cristo. Convertito vuol dire fatto passare dalla vita
nella quale camminava con accanimento ad una vita diame
tralmente opposta. Da persecutore ad Apostolo. E lo stesso
fervore che dimostrava nel combattere Cristo, egli lo trasfe
risce nel professarLo e nel proclamarLo, raggiungendo con
l'annuncio del Vangelo gli angoli pi lontani dell'Impero
Romano.
Uomo di grandi lotte e combattimenti spirituali. Noi sen
tiamo un'eco di queste lotte e combattimenti anche nelle parole
della seconda lettura di oggi, tratta dalla Seconda Lettera a
Timoteo: Cerca di venire presto da me ... U Signore ... mi
stato vicino e mi ha dato forza, perch per mio mezzo si com
pisse la proclamazione del messaggio e potessero sentirlo tutti
i Gentili : e cos fui liberato dalla bocca del leone ... Ho com
battuto la buona battaglia, ho terminato la mia corsa, ho con
servato la fede. Ora mi resta solo la corona di giustizia che il
Signore, giusto giudice, mi consegner in quel giorno .

4. La Chiesa che a Roma ritorna a queste due figure, a


entrambi gli Apostoli con i quali collegata la sua apostolica
eredit.
E lo fanno nello stesso giorno anche le altre Chiese, perch
quest'eredit apostolica di Pietro e Paolo importante e fonda
mentale per tutti. Per tutta la Chiesa in Occidente e in
Oriente.
Con gioia grande saluto la delegazione della carissima
Chiesa di Costantinopoli, presieduta dal Metropolita Damaskinos di Svizzera. Con questa presenza e con la reciproca par3

4, 9. 17. 7-8.

1087

Acta Ioannis Pauli Pp. II

tecipazione delia Chiesa Cattolica alla festa di S. Andrea al


Phanar si esprime il comune desiderio di consolidare le fra
terne relazioni che s'addicono a Chiese sorelle, impegnate nella
ricerca del ristabilimento della piena unit. L'eredit traman
data dagli Apostoli ed accettata in forme e modi diversi fin
dai primordi, ci lega in uno spirito di profonda stima, di affetto,
di mutua comprensione e di carit.
Saluto pure gli Arcivescovi metropoliti, recentemente no
minati, ai quali viene oggi imposto il sacro Pallio. Tale rito, che
si compie presso la tomba di Pietro per mano del suo Succes
sore, stato sempre interpretato come una manifestazione del
pasce oves meas , detto da Ges a Pietro. II Pallio , perci,
4

simbolo di speciale legame col Vescovo di Roma, principio


e fondamento perpetuo e visibile dell'unit della fede e della
comunione.

Esso , al tempo stesso, richiamo ad un pi

generoso spirito di servizio e di fedelt nella quotidiana dedi


zione al gregge di Cristo. Vi auguro, venerati Fratelli, che
l'odierna cerimonia rafforzi in ciascuno di voi il proposito di
lavorare per il Regno di Cristo cos che, secondo l'auspicio
espresso da un'antica formula, unde advenit fastigium visi
bile, inde florescat amor invisibilis .
Col contributo di tutti sar cos efficacemente custodita
l'eredit comune e universale. Pietro ha portato qui con s ci
che il Padre stesso gli aveva rivelato su Cristo e che assunse
forma di professione di fede per la Chiesa di tutti i tempi:
Tu sei il Cristo, il Figlio del Dio vivente . Ha portato anche
6

la risposta di Cristo, una promessa per tutta la Chiesa : Tu


sei Pietro e su questa pietra edificher la mia Chiesa e le porte
degli inferi non prevarranno contro di essa.

Paolo ha portato con s a Roma l'interpretazione pi ma4

Cf. Gv 21, 15-17.

Lumen gentium,

Mt 16, 16.
7

Ibid. 16, 18.

71 - A . A . S.

18.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1088

Officiale

tura, in quei tempi, della missione universale della Chiesa.


Egli fu, tra tutti gli Apostoli, colui che in misura maggiore
percorse varie parti del mondo, ammaestrando tutte le nazioni.

In questo modo egli divent un preannuncio vivente della


stessa missione universale, di generazione in generazione.
5. Oggi, ricordiamo con venerazione tutti e due gli Apo
stoli, rinnoviamo altres la consapevolezza di questa eredit
apostolica, che per mezzo di essi stata collegata con Roma.
Tale sicura consapevolezza da quel tempo durata di gene
razione in generazione, trovando conferma da parte delle pi
grandi autorit spirituali della storia cristiana.
noto il passo di Ireneo, che parla della Chiesa di Roma
(( antichissima, da tutti voi conosciuta, fondata e costituita
dai due gloriosissimi apostoli Pietro e Paolo . A questa Chiesa
afferma il santo Dottore del secondo secolo occorre che
converga ogni altra Chiesa, cio l'intera comunit dei fedeli
da ogni parte del mondo. Nota pure, per tralasciarne altre,
9

la riflessione di san Cipriano, vissuto nel terzo secolo : Il


Signore parla a Pietro: Io ti dico afferma che tu sei
Pietro, e su questa pietra edificher la mia Chiesa. Sopra una
10

sola persona egli edifica la Chiesa, e bench dopo la risurre


zione abbia attribuito a tutti gli Apostoli uguale potest ...
tuttavia, per manifestare l'unit, con la sua autorit egli di
spose che l'origine di questa stessa unit cominciasse da un
unico principio . "
6. Dal giorno del martirio degli Apostoli Pietro e Paolo,
la Chiesa che in Roma, consapevole di questa speciale ere
dit che deve a loro, non cessa di supplicare umilmente lo
Spirito Santo, lo Spirito di verit, il Paraclito, perch le con* Cf. Me 16, 15; Mt 28, 19.
9

Cf. Adversus haereses, L. 1, cap. 10.

10

Mt 16, 18.

11

Uber de unitate Ecclesiae, cap.

IV, PL 4, 499 s.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1089

ceda malgrado tutte le debolezze umane di mantenere


sempre la sua fede e la fedelt a tutto ci che costituisce tale
eredit.
Lo specifico ministero (ministerium petrinum) che si col
lega col servizio del Vescovo di Roma, fa s che esso abbia una
singolare importanza per tutta la Chiesa.
Come responsabile di tale servizio, il Vescovo di Roma
tradizionalmente eletto dai rappresentanti del presbiterio della
sua Chiesa, i quali, a partire dall'inizio del secondo millen
nio, sono raccolti in uno speciale Collegio detto dei Cardi
nali , a cui riservata la competenza esclusiva dell'elezione
papale.
A misura della crescita della Chiesa tra le diverse Nazioni
della terra, entrano a far parte di questo collegio i rappresen
tanti delle varie Comunit ecclesiali del mondo. Anche se,
come Cardinali, diventano membri del presbiterio della Chiesa
di Roma, essi tuttavia esprimono pure l'universale estensione
del ministerium petrinum . E ad un tempo manifestano quel
significativo tratto missionario del ministerium paulinum ,
che sin dall'inizio stato iscritto nell'eredit apostolica della
Chiesa che in Roma.
7. Oggi partecipano alla nostra Solennit i nuovi Cardi
nali. E concelebrano con il Papa questa solenne Eucaristia,
legata al ricordo dei Santi Apostoli Pietro e Paolo.
Tutto ricorrenza liturgica, rito sacro, luogo ove la cele
brazione si svolge parla loro della grandezza del compito a
cui sono stati chiamati. Tutto li richiama con forza al dovere
di una coraggiosa testimonianza di unit fra loro e di fedelt
alla Sede di Pietro. Essi sono cooperatori a speciale titolo del
Sommo Pontefice,

testimoni

usque ad effusionem sangui

nis )) dell'autentica fede, della parola rivelata, della verit


annunciata nella Chiesa. Da essi ci si attende che siano, come

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1090

Officiale

Pietro, instancabili assertori e costruttori di pace e di concor


dia all'interno del Popolo di Dio, modelli, come Paolo, di ge
nerosa ed incessante dedizione alla proclamazione del Van
gelo in ogni parte del mondo.
8. Nell'Anno Mariano ci rendiamo consapevoli, ancora una
volta, che nel mistero della Chiesa presente in modo speciale
la Madre di Dio, la Madre di Cristo. L'inizio di questa presenza
risale dapprima al momento dell'Annunciazione e dell'Incar
nazione e poi, al momento della nascita della Chiesa dallo
Spirito Santo, nel giorno della Pentecoste. Maria era in quel
giorno con gli Apostoli, era in mezzo alla Chiesa nascente. Ed
rimasta sempre con essa.
Infatti, nel mistero della Chiesa, la quale pure giusta
mente chiamata madre e vergine, la Beata Vergine Maria
andata innanzi, presentandosi in modo eminente e singolare,
quale vergine e quale madre.

12

Anche la Chiesa ad imita

zione della madre del suo Signore, con la virt dello Spirito
Santo, conserva verginalmente integra la fede, solida la spe
ranza, sincera la carit .

13

Che queste parole del Vaticano II rimangano per voi, ve


nerabili e cari Fratelli, Cardinali dell'Anno Mariano, una
particolare fonte di ispirazione lungo l'intero vostro servizio.
9. Celebrate con me il Signore, / esaltiamo insieme il suo
nome. / Ho cercato il Signore, e mi ha risposto / e da ogni
timore mi ha liberato .

14

La liturgia dell'odierna solennit sembra mettere queste


parole del Salmista sulla bocca di entrambi gli Apostoli:
Pietro e Paolo.
Accogliamole nello stesso spirito.
12

13

14

Lumen gentium,
Ibid.
Sal 33 [34], 4-5.

63.

Acta Joannis Pauli Pp. II

1091

Lo esige la nostra debolezza e indegnit.


Tuttavia la potenza... si manifesta pienamente nella de
bolezza .

15

Il Signore Colui che ci libera da ogni male e ci

salva per il suo regno eterno. A lui la gloria nei secoli dei
secoli.

16

Amen.
Adstantes Protonotarii Apostolici, iuxta mandatum in Consistono
secreto eis impositum, de omnibus in sacris consistoriis peractis iuri
dica instrumenta confecerunt.

CONSTITUTIONES APOSTOLICAE
I

KHAMMAMENSIS
Distractis quibusdam territoriis a dioecesi Varangalensi nova dioecesis
Khammamensis conditur.

IOANNES

PAULUS

EPISCOPUS

SERVUS SERVORUM DEI


AD PERPETUAM REI MEMORIAM

Perinde atque apostolicum ipsum flagitat Nostrum tum Magistri


tum officium etiam Pastoris supremi, aptioribus scilicet usque con
siliis et rationibus Iesu Christi propagationi confirmationique Evan
gelii prospiciendi, aliquid efficaciter suscipiendum censemus ac ma
ture perficiendum ut pastoralibus gregis Varangalensis necessitatibus
occurratur, qui mirum quantum hisce proximis annis et numero fide
lium et apostolatus mole creverit. Inde futurum firmiter confidimus
ut non pastoralia modo coepta expediantur inibi rerumque religiosa
rum incrementa maiora percipiantur, verum ventura iam nunc Eccle
siae Catholicae iisde in locis praeparetur provido animo aetas. Acceptis
propterea sententiis ac iudiciis Venerabilium Fratrum Nostrorum,
quorum est negotia procurare Congregationis pro Gentium Evangeli
zatione, ac recepto similiter eorum voto, quorum interest vere aut
15

2 Cor 12, 9.

16

Cf. 2 Tm 4, 18.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

1092

quoquomodo interesse existimatur, novam in India excitari ecclesia


sticam dicionem in orientali iubemus dioecesis Varangalensis provin
cia, civili nominatim regione Khammam , quam propterea dioe
cesim Khammamensem nomine condimus suffraganeamque simul Sedi
Metropolitanae Hyderabadensi subdimus. Fines hinc dicionis Khammamensis iidem erunt ac provinciae civilis eodem nomine; regiones
tamen vulgaribus titulis Warangal et Karimnagar ad ipsam
pertinebunt dioecesim Varangalensem. Quod vero singulas attinet ad
partes tam constitutionis quam gubernationis novi huius gregis, uni
versum perquam religiose ius canonicum iisdem de rebus servabitur.
Ceterum hanc Constitutionem simul nunc simul in posterum omne
tempus vim suam exserere volumus ad quam felicissimum rerum hic
a Nobis praestitutarum effectum Populique Dei in India Nobis nimi
rum carissimi profectum certissimum.
Datum Romae, apud S. Petrum, die duodevicesimo Ianuarii men
sis, anno Domini millesimo nongentesimo octogesimo octavo, Pon
tificatus Nostri decimo.
AUGUSTINUS Card. CASAROLI

IOSEPHUS Card. TOMKO

a publicis Ecclesiae negotiis

Congr. pro

Gentium Evang. Praef.

Marcellus Rossetti, Proton. Apost.


Angelus Lanzoni, Proton. Apost.
Loco g Plumbi
In

Secret.

Status

tab.,

n.

214.388.

II

PACIENSIS IN CALIFORNIA INFERIORI MERIDIONALI


Paciensis in California Inferiori Meridionali Vicariatus Apostolicus ad
gradum evehitur dioecesis.
IOANNES

PAULUS

EPISCOPUS

SERVUS SERVORUM DEI


AD PERPETUAM REI MEMORIAM

Quandoquidem consilium fuit divinum ut Ecclesiae universae gu


bernacula tractaremus, nihil sane aut agere aut curare omittimus quod
tum Ecclesiis ipsis tum etiam fidelibus utilitates pariat. Idcirco lae
tanter perspicientes Paciensem in California Inferiori Meridionali

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1093

Vicariatum Apostolicum, Missionariorum Combonianorum Cordis Iesu


propter commemorabilem operam pariterque Venerabilis Fratris Gilberti Valbuena Snchez, Episcopi titulo Vazaritani Diddensis, huius
Vicariatus Ordinarii loci, pastoralem ob sollertiam duodecim per annos,
feliciter magnum cepisse incrementum, peropportunum diiudicavimus
hunc ipsum Vicariatum ad dioecesis dignitatem attollere. Quapropter
ipso plurima prece postulante Episcopo, Conferentia Episcopali natio
nis Mexicanae consentiente, Congregatione comprobante pro Gentium
Evangelizatione seu de Propaganda Fide necnon Venerabili Fratre
Hieronymo Prigione, Archiepiscopo titulo Lauricensi, in Republica
Mexicana Delegato Apostolico, ex sententiis Venerabilium Fratrum
Nostrorum S. R. E. Cardinalium Congregationi pro Episcopis prae
positorum, Nostrae auctoritatis usi plenitudine, Paciensem in California Inferiori Meridionali Vicariatum Apostolicum in dioecesis redigimus formam, servatis nempe eodem nomine iisdemque finibus quibus
usque adhuc terminatur. Novae dioecesis episcopalis Sedes in urbe
La Paz, Baja California Sur, erit, cathedram vero in templo B. M. V.
dicato quod fideles Nuestra Seora de la Paz vocant, collocamus,
factis iuribus debitis cathedralibus propriis. Erit exinde condita dioe
cesis Metropolitanae Ecclesiae Hermosillensi suffraganea ad iuris nor
mam. Item Consultorum deligatur Collegium qui auxilio sint Episcopo
ipsi. Mensam episcopalem constituent curiae emolumenta, fidelium
collationes omniaque bona ad praesens ad eundem Vicariatum Aposto
licum pertinentia. Ad seminarii dioecesani directionem necnon ad sa
crorum alumnorum institutionem quod attinet iuris canonici serventur
leges, prae oculis habitis praeceptis a Congregatione pro Institutione
Catholica statutis. Selecti autem seminarii alumni ac sacerdotes ad
studia perficienda Romam ad Pontificium Collegium Messicanum mit
tantur. Simul autem ac novae dioecesis constitutio ad effectum deducta
erit, eo ipso clerus eiusdem Vicariatus ad ipsam dioecesim ascriptus
habeatur. Quoad constitutae dioecesis regimen, bonorum ecclesiasti
corum administrationem, Administratoris dioecesani, sede vacante,
electionem, fidelium iura ceteraque generis eiusdem, quae ius canoni
cum praescribit adamussim serventur. Auctoritate pariter Nostra dioe
cesis noviter constitutae Venerabilem Fratrem Gilbertum Valbuena
Snchez confirmamus Episcopum et Pastorem eundemque ab Eccle
siae Vazaritanae Diddensis titulo expedimus. Ad ea denique perfi
cienda quae per has iussimus Litteras, Venerabilem Fratrem Hiero
nymum Prigione legamus, factis nempe facultatibus necessariis etiam

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1094

Officiale

subdelegandi quemvis virum in ecclesiastica dignitate constitutum.


Re autem acta, documenta conficiantur atque sinceris exemplis ad
Congregationem pro Episcopis cito mittantur. Contrariis nihil ob
stantibus.
Datum Romae, apud S. Petrum, die uno et vicesimo mensis Mar
tii, anno Domini millesimo nongentisimo octogesimo octavo, Ponti
ficatus Nostri decimo.
83 AGNELLUS Card. Rossi

93 BERNARDINUS Card. GANTIN

Cardinalium Collegii Decanus

Congr.

Marcellus

pro

Episcopis Praef.

Rossetti,

Proton.

Apost.

Angelus Lanzoni, Proton. Apost.


Loco Plumbi
In

Secret.

Status tab., n.

216-022-

LITTERAE APOSTOLICAE
I
Venerabili Servae Dei Mercedi a Iesu Molina, Fundatrici Instituti Sororum
a S. Maria Anna a Iesu, Beatorum honores decernuntur.
IOANNES PAULUS PP. II
Ad perpetuam rei memoriam. Quamdiu fecistis uni ex his
fratribus meis minimis, mihi fecistis (Mt XXV, 40). Haec Domini
verba ut sibi ipsi prolata accepta videntur a Beata Mercede Maria
a Iesu Molina, Instituti Sororum a S. Maria Anna a Iesu Fundatrice.
Divina namque instructa sapientia, clare et re intellexit mysterium
incarnationem consequens, quo, Verbo Dei carne facto, quivis homo,
praesertim cum paupertate aut morbis laborat, aliquo modo alter
Christus evadit, Filii Dei incarnati et crucifixi personam induens.
Quod Mercedes, non tantum suae assumere visa est vitae principium,
sed suas asseclas miro modo edocere. Talem ac tantam fuisse eius
caritatis actuosam perfectionem, facile eruitur eius vel summatim
inspecta vita. Haec Dei Famula, parentibus Michaele Molina et Rosa
Ayala, opibus sed praesertim christianis moribus conspicuis j ortum
habet anno MDCCCXXVIII in Aequatoriana provincia Los Ros vulgo
nuncupata et quidem in loco vulgari sermone Baba dicto. Biennio

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1095

vix expleto, familia ad urbem Guayaquilium translata, Mercedes patre


immature et matrem a. MDCCCXLIII item amittit. Tecto a sorore re
cepta, iucundius ac levius pro iuvenili aetate vivere incipit, donec
ex equo prolapsa in meditationem de vanitate rerum incumbit. Veste
votiva mercedaria induta, poenitentem vitam agere satagit. Attamen,
ne vota nuncupet monita, matrimonium parat. Sed, veluti arcana
vi ducta, ad pristinum redit consilium et, religiosorum votis privatim
factis, orationi et castigationi voluntariae se tradit, ad exempla Bea
tae tunc Mariae Annae a Iesu Paredes conformata. Maiore mota gene
rositate, familiam relinquit et, omnibus suis rebus venditis ac pauperi
bus datis, a. MDCCCLXVII famula cuiusdam puellarum orphanotrophii fit,
gallinarium stabulum inhabitans. Triennio exacto, ad Indios Jibaros
evangelizandos discedens, locum vulgo (( Gualaquizam vocatum
petit, longo difficilique itinere per speros montes quos (( Cordillera
de los Andes appellant facto. Hic duo praecipua agit : quasi cari
tatis angelus sese dedit curandis pestfero contagio affectis indiis, et
primas cuiusdam instituendae caritatis congregationis normas, auxi
liante confessario, exarat. Post decem menses banc Gualaquizae mis
sionem relinquere cogitur et Concham divertit, ubi per biennium usque
ad a. MDCCCLXXiii orphanis instituendis in asylo se addicit, donec,
ab episcopo D. Iosepho Ignatio Ordofies Lasso vocata, Rivibambam
concedit. Hic publice renovat vota et antiquum ad effectum adducens
propositum, die xiv Aprilis a. MDCCCLXXIII, Ordinario loci adpro
bante, religiosarum communitatem nomine et protectione Beatae tunc
Mariae a Iesu Paredes condit, quarum munus praecipuum esset seipsas
sanctificare puellas orphanas pauperesque excipiendo, instituendo, a
malo servando, mulieres quoque lapsas e vitiis conversas colligendo
easque in nova gratiae vita confirmando. Famula Dei suum gubernat
Institutum usque ad a. MDCCCLXXVII. Sed, sive ad contemplationem
plenius colendam, sive ob haud exiguas, oeconomicas etiam, obortas
difficultates, ad communitatem ducendam minime idoneam se censet:
quare moderatricis officium deponit et humiliora munera admonitricis,
magistrae novitiarum, orphanarum custodis et horti cultricis atque
ostiariae ad nutum oboedientiae fideliter adimplet. Hoc more, vitam
absconditam in Christo gerens, sed insimul magnae in proximos cari
tatis causae inserviens, ultimos annos aevi sui ducit. Nam, pulmonum
morbo affecta, die xn Iunii a. MDCCCLXXXIII piissime in Domino obdormit, sancta ab omnibus habita, ob miram maternamque caritatem
in pauperum sublevandas necessitates impensam. Plane liquet hanc

1096

Acta Apostolicae

Sedis -

Commentarium

Officiale

Dei Famulam liaec ac tanta, in difficillimis temporum et locorum


adiunctis, minime patrare potuisse, nisi intus suffulta et excitata
fuisset superna virtute gratiae et quidem maximo caritatis ardore,
quo non tantum suum, sed sui Instituti religiosarum corda inflammavit. Sanctitatis eius fama in dies crescente, supernis confirmata signis,
Causa de Beatorum Caelitum honoribus eidem decernendis, triennio
ab eius obitu vix transacto, apud Curiam Bolivarensem agi coepta
est. Processus tamen, ex causis praesertim publicis brevi interruptus,
nonnisi annis MCMXXVIII-MCMXXXII celebratus est, addito interim
(annis MCMXXIX-MCMXXXI Processu rogatoriali Conchensi in Aequatoriana Republica. Edito die x x v n Novembris a. MCMXXXVII decreto
super scriptis Servae Dei tributis, Pius Papa XII commissionem in
troductionis Causae sua manu die VIII Februarii a. MCMXLVI obsignavit. Deinde annis MCMXLIX-MCMLI, in Curia Bolivarensi Processus
Apostolica auctoritate adornatus est super virtutibus in specie Servae
Dei. De omnium harum inquisitionum auctoritate decretum exiit die
XV Octobris a. MCMLIV. Servatis itaque de iure servandis, quaestio
apud Congregationem pro Causis Sanctorum super virtutibus Servae
Dei agitata est die x Martii a. MCMLXXXI in Congressu Peculiari et
die XXVI Maii eodem anno in Coetu Plenario Patrum Cardinalium.
Facta denique die III Iulii eodem anno de praemissis omnibus Nobis
vera relatione, Nos die x x v n Novembris a. MCMLXXXI sollemniter
ediximus Servam Dei Mercedem a Iesu Molina, Fundatricem Soro
rum a Sancta Maria Anna a Iesu Paredes, gradu heroico virtutes
thologales necnon cardinales, tum erga Deum tum erga proximum,
coluisse. Ad miracula quod attinet, inter multa mira precibus huius
Venerabilis tributa, una repentina sanatio ac veluti redanimatio trimulae puellulae Zoilae Helenae Cceres Larrea prolata est a Causae
actoribus. Haec enim die xi Martii a. MCMLXV fere duodecim frustula
casei letali veneno muribus interfciendis irrorata, matre absente,
hauserat. Et nullo adhibito veri nominis antidoto, cum a medicis
curantibus prognosis infausta quoad eius vitam edita fuisset, sola
deprecatione Venerabilis Mercedis a Iesu Molina suppliciter invo
cata, plane convaluit et quasi in vitam restitui visa est. Inquisi
tiones de supernaturali causa huius sanationis rite peractae sunt annis
MCMLXXIV-MCMLXXV apud dioecesanam Curiam Rivibambensem ;
atque mirum eventum praeter naturae ordinem et vires accidisse
declaravit Consilium Medicorum Congregationis pro Causis Sancto
rum die VI Maii a. MCMLXXXIII. Aliis eiusmodi afirmantibus iudiciis

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1097

huius Congregationis habitis, sive in Congressu Peculiari diei vi Mar


tii sive in Congregatione Plenaria diei x x n Maii a. MCMLXXXIV,
necnon re tota ad Nos delata die ix Iunii eodem anno, decrevimus
constare in casu de vero miraculo a Deo patrato deprecante vene
rabili Serva Dei Mercede a Iesu Molina. Quibus omnibus rebus
peractis, die i Februarii a. MCMLXXXV, Nostro per Aequatorianam
Rempublicam Apostolico itinere perdurante, infra sollemnem Eucha
risticam concelebrationem in permagna platea vulgo Los Samanes
dicta, urbis Guayaquilii, habitam, ingenti episcoporum, presbytero
rum, religiosarum et fidelium multitudine adstante, Venerabilem Ser
vam Dei Beatam declaravimus, sequentibus prolatis verbis : Nos,
vota fratris Nostri Leonidae Proafio Villalba, Episcopi Rivibambensis,
necnon plurimorum aliorum Fratrum in episcopatu, multorumque
christifidelium explentes, de Congregationis pro Causis Sanctorum
consulto, Auctoritate Nostra Apostolica facultatem facimus, ut Vene
rabilis Serva Dei Mercedes a Iesu Molina Beatae nomine in poste
rum appelletur, eliusque festum die ipsius natali : decima secunda
Iunii, in locis et modis iure statutis quotannis celebrari possit. In
nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti . Faxit Deus ut, Beatae Mer
cedis a Iesu Molina exemplis et intercessione in cordibus hominum,
nostris temporibus odio ac bellis inflammatis, in dies magis ac magis
fraternus flammescat amor, donec in Ecclesia et in mundo sola instar
solis regnet caritas ! Quae vero per has Litteras statuimus, ea firma
sint in perpetuum, contrariis quibusvis nihil obstantibus.
Datum Guayaquilii, sub anulo Piscatoris, die i mensis Februarii
anno MCMLXXXV, Pontificatus Nostri septimo.
AUGUSTINUS Card. CASAROLI, a publicis Ecclesiae negotiis
Loco g Sigilli
In Secret.

Status tab., n. 216.556.

II
Venerabili Servo Dei Pio a Sancto Aloisio Beatorum honores tribuuntur.

IOANNES PAULUS PP. II


Ad perpetuam rei memoriam. (( Cum adhuc iunior essem, prius
quam oberrarem, quaesivi sapientiam palam in oratione mea : ante
templum postulabam pro illa et usque in novissimis inquirant eam
(Sir 51, 18 ss.) : haecque sapientia secundum Evangelium (cf. Mt

1098

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

11, 25) largiter est iuveni Passionistae Pio a Sancto Aloisio concessa,
quem Nos hodie exeunte anno internationali iuventutis, peculiari
cum animi laetitia in Beatorum numerum rettulimus. Ad iuvenes
enim per Epistulam Apostolicam, die x x x i mensis Martii anno
MCMLXXXV datam Nos convertentes, scripsimus : (( Vos estis iuventus
nationum et societatum; vos estis iuventus cuiusque familiae ac totius
generis humani ; vos estis etiam iuventus Ecclesiae (AAS 77, 1985,
p. 580). Et haec perennis Ecclesiae iuventus manifesta fit in iis praeser
tim, qui Christum omnibus rebus anteposuerunt, auditis iuvenili aetate
illicientibus verbis: Sequere m e (Mt 19, 21). In hos est sine dubio
inscribendus Pius a Sancto Aloisio, alacer Romaniolae filius, ad ube
rem Congregationis Passionis Iesu Christi hortum traductus, quae
Ecclesiae et mundo universo iuvenem dedit eximiae sanctitatis, nempe
Sanctum Gabrielem a Virgine Perdolente. Pius ortus est die x x i x
Aprilis anno MDCCCLXVIII Trebii, vici in territorio Podii Berni siti,
intra fines dioecesis Ariminensis, eodemque die est baptizatus et Aloi
sius Nazarenus Franciscus appellatus. Parentes eius fuerunt Iosephus
Campidelli et Philomena Belpani, humiles et demissi agricolae. Sacra
mentum confirmationis accepit die ix Februarii anno MDCCCLXXIII
et primum ad Eucharisticam mensam accessit die ix Iunii anno
MDCCCLXXVIII, sollemni Pentecostes. Patre orbatus anno MDCCCLXXIV,
est christiane educatus a pia et forti matre et a sacerdotibus paroeciae.
Sentiens se ad vitam religiosam et sacerdotalem vocari, cum Passionistas cognovisset in missione ad populum, instanter postulavit ut ab eis
reciperetur. Non paucis difficultatibus ex familiaribus superatis, die
x x v n mensis Maii anno MDCCCLXXXII vestem religiosam induit in vicino
recessu S. Maria di Casale communiter vocato, novitiatum iniens nomine
sumpto Pio a Sancto Aloisio. Sedecim annorum, die x x x mensis Aprilis
anno MDCCCCLXXXIV, professionem religiosam fecit, quarto addito voto
Passionistarum proprio, promovendi pro viribus devotionem Domini
cae Passionis iuxta Regulas et Constitutiones Congregationis . Prae
scriptum studiorum curriculum aggressus, Pius omni cura assequen
dae perfectioni se dedidit per plenam integrae tum Regulae Sancti
Pauli a Cruce observantiam. Eius brevis vitae religiosae nota fuit
quidem mirabilis diligentia adhibita in muniis cotidianis exsequendis,
praesertim deprecatione, assidua mysterii Passionis contemplatione,
fervore eucharistico et ardenti erga Virginem Mariam pietate, unde
toti communitati suae fuit exemplo. Cum laetitia et serenitate onera
tulit constantis et perfecti exercitii evangelicorum consiliorum et com-

Acta Ioannis Pauli Pp. Il

1099

munis convictionis. Vere angelicum Aloisium Gonzaga secutus et fra


trem sodalem Gabrielem a Virgine Perdolente longum perfecit iter per
fectionis (cf. Sap 4, 13). Die x v n mensis Decembris anno MDCCCLXXXVII,
in cathedrali ecclesia Ariminensi, tonsuram accepit et quattuor Ordines
minores, iuxta eius temporis praescriptiones. Ad subdiaconatum se
praeparabat, cum phthisis pulmonea Pio occasionem dedit se similem
reddendi melius et impensius Christo in Cruce patienti (cf. Gal 2, 19).
Aequo animo et exoptabili fortitudine proximum accipiens exitum,
impetu motus caritatis Deo iuvenem vitam devovit pro Ecclesia, pro
Summo Pontifice, pro peccatoribus et praesertim pro dilecta Romaniola sua. Ultimas vitae horas in d u Ici quadam exstasi egit, et magni
tudinem bonitatemque Dei laudans atque peccatorum deplorans ingratitudinem, animam efflavit die II mensis Novembris, vesperi, anno
MDCCCLXXXix, viginti annos natus et sex menses. Cum fama eius
sanctitatis duraret, instructi sunt Processus Ordinarii annis MCMXXIVMCMXXVIII apud Curias episcopales Ariminensem, Uritanam et Ostunensem. Causa introducta a Nostro Decessore Pio PP. XI Decreto die
v mensis Ianuarii anno MCMXXXVIII promulgato, acti sunt Processus
Apostolici apud Curias Ariminensem, Tarentinam et Firmanam annis
MCMXXXIX-MCMXLI. Iuris praescriptis effectis, Nos Ipsi virtutes Pii
a Sancto Aloisio heroicas fuisse agnovimus, Decreto prodito die x x i
mensis Martii anno MCMLXXXIII. Subsequenti Decreto, die vi Iulii
anno MCMLXXXV edito, sanationem approbavimus divinitus factam
Sororis religiosae Mariae Foschi, a synovitide probabilis indolis tubercularis in sinistro genu, duabus saevientibus cutaneis laesionibus .
Statuta deinde in hanc diem xvn mensis Novembris anni MCMLXXXV
sollemni Beatificatione, in Basilica Vaticana Sancti Petri haec sumus
inter sacra elocuti : Nos, vota fratrum nostrorum Ioannis Locatelli,
Episcopi Ariminensis, Friderici Wetter, Archiepiscopi Monacensis et
Frisingensis, atque Antonii Petri Khoraiche, Patriarchae Antiocheni
Maronitarum, necnon plurimorum aliorum Fratrum in Episcopatu,
multorumque christifidelium explentes, de Congregationis pro Causis
Sanctorum consulto, Auctoritate Nostra Apostolica facultatem faci
mus, ut Venerabiles Servi Dei Pius a Sancto Aloisio, Maria Teresia
a Iesu Gerhardinger et Rebecca Ar-Rayes, Beatorum nomine in poste
rum appellentur, eorumque festum die ipsorum natali : Pii a Sancto
Aloisio die secunda mensis Novembris, Mariae Teresiae a Iesu Ge
rhardinger die nona Maii, Rebeccae Ar-Rayes die vicesima tertia Mar
tii, in locis et modis iure tatutis quotannis celebrari possit. In nomine

Acta Apostolicae

1100

Sedis

- Commentarium

Officiale

Patris, et Filii, et Spiritus Sancti . Quae autem per has Litteras decre
vimus, ea et nunc firma sint et in perpetuum, rebus quibuslibet con
trariis non obstantibus.
Datum Romae, apud S. Petrum, sub anulo Piscatoris, die xvn
mensis Novembris, anno MCMLXXXV, Pontificatus Nostri octavo.
83 AUGUSTINUS Card. CASAROLI, a publicis Ecclesiae negotiis
Loco g Sigilli
In Secret. Status tab., n. 212.151.

III
B. M. V. sub titulo Nuestra Seora del Rosario de Andacollo Patrona

confirmatur

archidioecesis

Serenensis.

IOANNES PAULUS PP. II


Ad perpetuam rei memoriam. Populum quidem christianum ad
caelestem et beatam peregrinantem patriam per terrestres ambages, su
perno nempe praesidio ac tutela muniri, id catholicae doctrinae maxime
consentaneum est et conveniens, praesertim cum patrocinii partes Ipsa
sustineat Beata Virgo Maria. Quapropter cum Venerabilis Frater Ber
nardinus Pinera Carvallo, Archiepiscopus Serenensis, omnium vota exci
piens, suae archidioecesis Beatae Virginis Mariae sub titulo (( Nuestra
Seora del Rosario de Andacollo electionem comprobasset et patro
cinium, atque nomine ipsius Archiepiscopi Venerabilis Frater Franciscus
Iosephus Cox Huneeus Archiepiscopus Coadiutor, litteris datis mensis
Februarii die xv, hoc anno, plurimam quidem prece, hanc electionem a
Nobis confirmari petiisset, Nos libenti quidem animo huic rei conce
dendum esse censuimus. Itaque, iis probatis quae Congregatio pro Cultu
Divino hac de re statuerit, factis a Nobis facultatibus, Beatam Virginem
Mariam sub titulo (( Nuestra Seora del Rosario

de Andacollo

archidioecesis Serenensis caelestem Patronam confirmamus, additis


pariter iuribus et liturgicis concessionibus iuxta rubricas. Contrariis
nihil obstantibus.

Memores tandem beneficiorum innumerorum fide

libus cunctis a Virgine Maria collaturum, eandem adprecamur Christi

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1101

Matrem et Ecclesiae ut Ipsa huius archidioecesis dilectos filios filiasque in omnibus vitae vicissitudinibus fulcire et sustentare velit,
qui Eam sibi praecipuam elegerint Patronam.
Datum Romae, apud Sanctum Petrum, sub anulo Piscatoris, die
XXII mensis Martii, anno MCMLXXXVIII, Pontificatus Nostri decimo.
AUGUSTINUS Card. CASAROLI, a publicis Ecclesiae negotiis
Loco g Sigilli
In Secret. Status

tab., n.

215016.

IV
Imago Beatae Mariae Victricis, quae Vratislaviae in Poloniae urbe pie
colitur ibique in templo B.M.V. in Arena dedicato asservatur, pretioso

diademate

redimitur.

IOANNES PAULUS PP. II


Ad perpetuam rei memoriam. Magno quidem honore dignissima
existimanda videtur imago Beatae Mariae Victricis a saeculo xvi
repetita, cui magnus cultus a Polonis, potissimum olim ab incolis vici
vulgo (( Mariampol , tribui coeptus est. Ex eo namque loco, ut ipsae
publicae ab usque saec. xvn probant litterae in tabulis inclusae, ad
Vratislaviense templum B.M.V, in Arena translatam eam esse plane
constat, ubi religiose ab anno MCMLXV custoditur. Cuius in eam chri
stianae pietatis ut exemplum hic afferatur, illius aetatis res illic gestae
testantur ipsum Imperatorem eximiumque ducem Stanislaum Jablonowski eiusque exercitum tempore rerum bellicarum seu expeditionum solitos esse ad fidem confugere atque praesidium Matris Dei illa
imagine expressae, in eiusque honorem ab Imperatore Urbem Mariae
( Mariampol ) vicum appellatum esse ad ripam fluminis olim Tyras
(nunc (( Dniestr ) situm. Quod tamen est primum, exploratum habetur
cultum eiusdem simulacri Beatae Deiparae Mariae ex illis temporibus
ad hunc usque diem divulgari non desiisse, immo vel frequentiores
Christifideles adhuc semper factos esse, qui ad tantam Matrem undi
que e Poloniae regionibus peregrinantes, ei amanter ibi supplicant
ut, ipsa intercedente, minus indigni iudicentur, qui misericordiam et
solacium ac sanationem opemque a Deo assequantur. Neque signa
favorum illic desiderantur, qui B.M.V. Victricis omnino peculiarem

1102

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

virtutem miramque benevolentiam in tot filios confirmare merito cen


sentur. Quibus reputatis, Venerabilis Frater Noster Henricus GuTbinowicz, S.R.E. Cardinalis et Archiepiscopus Metropolita Vratisla
viensis, ipsa Episcoporum Poloniae Conferentia Plenaria in votis idem
habente, cleri populique expromens vota, modo petiit ut Nostro nomine
et auctoritate sibi liceat memoratam Beatae Mariae Victricis imagi
nem praestanti coronare diademate. Hac de causa Nos, qui magnopere
cupimus ut B.M.V, cultus et amor magis in dies ubique inter fideles
excitetur vehementiusque etiam alatur, ex plenitudine Apostolicae
qua fungimur potestatis harumque Litterarum virtute facultatem
petenti facimus ut Nostro nomine et auctoritate ipse dilaudatae Bea
tae Mariae Victricis imagini venustam imponat coronam, servatis de
ritu ac formula liturgica lege praescriptis. Contrariis quibuslibet rebus
haud obstantibus.
Datum Romae, apud Sanctum Petrum, sub anulo Piscatoris, die
XXX mensis Martii, anno MCMLXXXVIII, Pontificatus Nostri decimo.
AUGUSTINUS Card. GASARGLI, a publicis Ecclesiae negotiis
Loco Sigilli
In Secret. Status tab. n., 215.656.

HOMILIAE
I
In basilica Ostiensi habita, millennio transacto a baptismate Princi
pum regionis Rus' Kioviensis.*
1. (( lo sono un Giudeo, nato a Tarso di Cilicia ... pieno di zelo per
Dio, come oggi siete tutti voi .*
La Chiesa riascolta oggi il discorso straordinario che l'uomo in
catene, dall'alto della scalinata tra la torre e il Tempio di Gerusa
lemme, rivolse un giorno in lingua ebraica, al popolo in tumulto.
2

un discorso che ci aiuta a comprendere la sconvolgente novit


* Die 25 m. Ianuarii a. 1988.
1

At 22, 3.

Ibid. 22, 2.

Ibid. 21, 35.

Ibid. 22, 2.

1103

Acta Ioannis Pauli Pp. II

delia nostra fede, il suo carattere di avvenimento imprevedibile, di


irruzione folgorante nella nostra esistenza, che ne viene messa in que
stione e indotta a riconsiderare tutte le certezze sulle quali preceden
temente si reggeva.
I o perseguitai a morte questa nuova dottrina..., dice Paolo.
sconcertante costatare come, a volte, la violenza delle passioni umane
sembri trovare alimento proprio nello zelo per Dio. La spiegazione di
ci va cercata nella precariet di un equilibrio spirituale che induce il
soggetto a vedere in ogni novit una minaccia, tanto pi temibile
quanto meno essa appare omogenea all'universo dei significati che fino
a quel momento danno consistenza alla sua vita. Accade allora che in
un simile equilibrio, fragile perch intimamente insicuro, tenda a
scomporsi ben presto nella violenza, motivata se la questione reli
giosa con lo zelo per la religione. Ma si tratta di zelo (( non illumi
nato , come dir Paolo stesso giudicando, alla luce della propria
esperienza, il comportamento dei suoi connazionali.
5

2. Negli Atti degli Apostoli, troviamo, al contrario, un esempio di


zelo illuminato tanto pi significativo in quanto si pone quando ormai
si va profilando la tensione tra la Sinagoga e la Chiesa nascente.
l'esempio di Gamaliele, Dottore della Legge, il quale parlando agli
Israeliti, li esortava : Lasciate stare questi uomini e rimandateli :
perch se questo disegno, o quest'opera, dagli uomini si dissolver;
ma se da Dio non potrete dissolverla . Questa la voce di un uomo
veramente radicato nel Mistero, capace di portare in se stesso la pa
zienza di Dio nella storia. L'atteggiamento di Gamaliele non indulge
ad un irenismo facile, privo di convinzioni realmente rassodate nello
spirito, e perci incosciente sia della posta in gioco che della costante
minaccia che grava su di essa. Gamaliele un uomo pieno di zelo per
Dio ; egli sa andare incontro alle crisi inevitabili della storia con
quella fiducia salda e serena, che propria dell'uomo veramente radi
cato nella luce e nell'amore dell'Eterno.
7

3. Lo (( zelo non illuminato , di cui parla l'Apostolo, frutto del


l'insicurezza ansiosa dell'amore cieco, il quale non sa maturare nella
conoscenza del Mistero.
5

Ibid. 22, 4.

Rm 10, 1.

At 5, 34.

Ibid. 5, 33.

72 - A . A . S.

r
Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1104

Officiale

;i
Il fanatismo, che ne consegne, il fallimento nell'amore di Dio.
Quante volte nella storia questo fallimento doloroso ha lasciato le
sue cicatrici nel tessuto invisibile dell'unit della Chiesa!
Quante volte anche fra i cristiani, in luogo del discernimento tran
quillo di una fede salda perch aperta realmente al Mistero, ha pre
valso la timidezza ansiosa pronta al rifiuto magari al rifiuto vio
lento sintomo infallibile di insicurezza e di crisi !
L'esperienza di Paolo di Tarso deve illuminarci e ravvivare la
nostra speranza. Il suo zelo focoso e intollerante si scontra con la
Luce che lo accieca e lo atterra. Gli occhi della sua mente gradata
mente si aprono a tale Luce sino alle altezze di una visione intera
mente rinnovata di ogni cosa, cos che allo zelo ardente del suo cuore
si dischiudono gli spazi sconfinati dell'amore.
In questa celebrazione eucaristica, nel ricordo delle esperienze sto
riche vissute, invochiamo questa Luce su tutta la Chiesa.
4. Invochiamola sorretti dalla speranza. Ad essa ci invita il Profeta
Isaia con le parole riportate dalla liturgia odierna : Il Signore degli
eserciti preparer per tutti i popoli, su questo monte, un banchetto
di grasse vivande, un banchetto di vini eccellenti ... .
9

La speranza dei popoli, e specialmente quella del popolo che Dio si


scelto, si esprime nel simbolo umanissimo di un banchetto alla fine
della storia, sopra il monte . Il mangiare e bere dell'uomo, su quel
monte, diventer finalmente eucaristia; esso sar consapevolmente
vissuto nello spazio interiore di quel rendimento di grazie continuo e
spontaneo, nel quale, finalmente, l'uomo trover se stesso, aderendo
alla verit che lo costituisce.
La fede l'alba di questa condizione finale, liberata dell'uomo che
realizza pienamente nell'amore la sua verit di creatura.
Il banchetto di cui il profeta ci parla si svolge in una luce della
quale la fede, nella sua penombra, anticipazione fascinosa, ed insieme
fervida aspettazione ed incessante domanda.
In questa Luce l'uomo, alla fine, sapr ricevere se stesso e le cose
come un dono, vivendo la libert suprema della lode. (( Egli strapper
su questo monte il velo che copriva la faccia di tutti i popoli, e la
coltre che copriva tutte le genti .
L'amore dell'uomo, come l'esperienza di san Paolo ci aiuta a com10

10

Is 25, 6.

lUd. 25, 7.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1105

prendere, prigioniero di questa coltre ; e si consuma vanamente


nel timore e nella diffidenza, nella violenza generata dal timore, fino
a quando non riceve un raggio almeno della Luce divina.
Tale Luce, per la quale sono in attesa le isole si svelata sulla
Croce, in quel mistero del Messia sofferente ed abbandonato, scandalo
per i Giudei, follia per i pagani , nel quale lo sguardo della fede rico
nosce l'impensabile profondit dell'amore di Dio.
Il monte sul quale Dio ha squarciato il velo e imbandito il ban
chetto , secondo la fede della Chiesa, quello stesso sul quale stata
piantata la Croce del Signore.
5. Di tale evento la Chiesa sa di essere stata fatta banditrice dal suo
Signore : Andate per il mondo e predicate il Tngelo ad ogni crea
tura
Nella figura di Paolo essa ricorda e venera l'esempio pi
grande di una vita apostolica spesa nell'adempimento di questo co
mando del Signore, una vita consumata nella passione missionaria
alimentata dalla rivelazione straordinaria del mistero nascosto nei
secoli : cio del disegno di innestare tutte le genti nell'eredit della
promessa, nell'attesa operosa del banchetto finale gi iniziato nel
memoriale della morte del Signore.
La Chiesa, sulle orme di Paolo, ha conosciuto lungo i secoli esempi
mirabili di zelo missionario, di zelo per Dio, radicato in un amore
maturo ; esempi di zelo per la Promessa in via di compimento. Nel
corso di quest'anno ricorderemo la conversione del Principe Vladimiro
di Kiev e del suo popolo, per la quale, con l'ingresso nella Chiesa degli
Slavi dell'Est, trov compimento ideale la magnifica opera missiona
ria dei Santi Cirillo e Metodio.
La memoria di questo evento cos ricco di frutti per la causa del
Vangelo, ma anche, possiamo ben dirlo, per la cultura della famiglia
umana, ci dar occasione di riflettere sui compiti che attendono la
Chiesa ai nostri giorni e di approfondire, nella fede, il senso della
sua storia passata, e l'appello che viene da essa per il presente.
6. Nel contesto di questa celebrazione conclusiva della Settimana
di preghiere per l'unit dei cristiani il pensiero si indirizza, prima di
tutto, alla Chiesa sorella del Patriarcato di Mosca che ha assunto gran
parte dell'eredit cristiana dell'antica Rus' di Kiev. Ad essa l'intera
comunit cattolica, nella persona del Vescovo di Roma, porge l'ab
braccio della pace del Signore in quest'ora solenne della sua storia.
11

Me 16, 15.

1106

Acta Apostolicae

Sedis - Commentarium

Officiale

Possa la memoria del Battesimo di San Vladimiro ravvivare la


coscienza di quei vincoli strettissimi di comunione che gi ci uniscono
ai nostri fratelli ortodossi; insieme alla consapevolezza della loro im
portanza ai fini della ricostruzione dell'unit visibile di tutti i battez
zati. A nessuno pu sfuggire, infatti, sino a che punto l'evangelizza
zione del nostro mondo dipende in misura determinante dall'unit di
tutti i cristiani, d'Oriente e d'Occidente, come segno visibile dell'amore
di Dio operante nella storia.
Mi rallegro pertanto, rendendone grazia a Dio, dei progressi co
stanti nella reciproca comprensione con tutte le Chiese e Comunit
ecclesiali con le quali siamo in dialogo. Il progresso continuo del
movimento ecumenico, malgrado le difficolt di una cos difficile storia,
in se stesso un chiaro indirizzo della volont del Signore, al quale
rinnoviamo incondizionata obbedienza.
7. Voglio ricordare in particolar modo i fratelli e le sorelle della
Chiesa cattolica ucraina, costruita con le pietre vive della loro fede,
che si collega con l'eredit di San Vladimiro. Essi, obbedendo alla
voce della loro coscienza, sono nella piena comunione cattolica conser
vando l'eredit orientale. Il Concilio Vaticano Secondo, grazie al suo
approfondimento ecclesiologico, ha aperto una nuova via di incontro
con l'Oriente cristiano, con il quale noi oggi speriamo non lontana la
piena comunione.
8. Vorrei estendere ancora il mio augurio di pace e di prosperit
a tutte le care popolazioni ai Russi, agli Ucraini, ai Bielorussi
nelle quali vivono, come parte essenziale della loro storia e della loro
cultura, le comunit dei fedeli ortodossi e cattolici che celebrano, nella
memoria del Millennio, l'inizio della loro storia cristiana.
Affido infine a Maria, memoria vivente dei grandi eventi della
Chiesa in tutto il corso della sua storia, queste riflessioni con le quali
ho voluto anticipare alcuni dei contenuti di due documenti di prossima
pubblicazione; il mio vivo desiderio che tutti ci prepariamo a pren
dere parte, nello spirito valutando in modo adeguato la grande rile
vanza ecclesiale, ecumenica e culturale dell'avvenimento alla grande
festa dei nostri fratelli ortodossi e cattolici, eredi di San Vladimiro.
Possa questa importante ricorrenza affrettare la piena realizzazione
della preghiera di Ges nel Cenacolo: ((Ut omnes unum s i n t . . . .
(( Che tutti siano una cosa sola .
Amen !

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1107

In Vaticana basilica ad Religiosos Religiosasque Mariali anno volvente.*

(( Quando venne il tempo della purificazione secondo la Legge di


Mose, portarono il bambino a Gerusalemme per offrirlo al Signore )).*
1. Cristo Ges, P Emmanuele, entra oggi nel tempio costruito dalla
mano dell'uomo. La ricerca di Dio, il desiderio di lodarne la grandezza
e la gloria, hanno edificato una casa, ove il mistero divino potesse
abitare in mezzo agli uomini. Il credente sa bene che nulla in grado
di contenere l'autore della vita. Ogni generazione dunque ripete le
parole di Salomone : Ma proprio vero che Dio abita sulla terra?
Ecco, i cieli e i cieli dei cieli non possono contenerti, tanto meno questa
casa che io ho costruita . Il tempio diviene allora il luogo della sup
plica e dell'ascolto, dove il cuore dell'uomo, che ha bisogno di segni
per aggrapparsi all'Immateriale, riversa le ansie e le attese della vita
facendone una preghiera rivolta al Misericordioso : <( Siano aperti i
tuoi occhi notte e giorno verso questa casa, verso il luogo di cui hai
detto: L sar il mio n o m e ! . . . Ascoltali dal luogo della tua dimora,
dal cielo ; ascolta e perdona .
2

Oggi nel tempio entra Dio stesso, colui che infinitamente pi


grande del tempio : allo sforzo umano di costruire una dimora per Dio
risponde la divina condiscendenza : oggi l'immensit di Dio entra
nella povert di una dimora umana e il Dio bambino offerto all'eterno
Padre.
2. Carissimi fratelli e sorelle, figli e figlie della gloriosa tradizione
antiochena, che unisce insieme siri e maroniti, e mostra nei malankaresi la fecondit di un cristianesimo capace di accogliere e valorizzare
culture anche remote, voi oggi celebrate con noi questo evento di sal
vezza. La liturgia maronita esalta con parole altissime l'odierno sublime
mistero : (( Figlio eterno, con la tua nascita secondo la carne tu hai
allontanato dagli uomini la maledizione, poi sei entrato nel tempio,
portato tra le braccia della Vergine, tua madre ... Concedici di essere
tempio dove tu dimori )). (( Tu sei la speranza che i giusti hanno atteso,
desiderando di vederla; tu sei entrato nel tempio come offerta per gli
4

* Die 2 m. Februarii a. 1988.


1

Le 2, 22.

1 Re 8, 27.

Ibid. 8, 29-30.

Dalla Preghiera

della sera.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1108

Officiale

uomini ; Simeone ti vide, ti riconobbe, ti port tra le braccia e ti bene


disse. Concedici dunque di vederti in ogni uomo e di riconoscerti in
ogni avvenimento )).
Voi carissimi fratelli e sorelle, siete qui oggi a testimoniare i tesori
spirituali di una tradizione antica e vivissima. Una tradizione pro
fondamente radicatasi nel Libano, un Paese particolarmente caro al
cuore della Chiesa e del Papa. Una terra biblica, giardino di delizie,
cantata come luogo della benedizione e che oggi soffre per uno stato di
guerra che pare non conoscere fine. Una tremenda furia di distruzione
avvolge questo piccolo Paese, che, mille volte colpito, mille volte tenta
di rinascere a nuova vita.
S, il Libano vuole vivere, vuole ritornare ad essere quel valore civile
e quella realt di convivenza e collaborazione tra culture e tradizioni
diverse, che la sua vocazione storica.
Per i Libanesi dobbiamo invocare con insistenza la possibilit di
restituire la fisionomia originale al loro amato e tormentato Paese.
Dobbiamo sperare che anche i Paesi che hanno a cuore la sorte del
Libano, come tutti quelli che hanno possibilit di contribuire, vogliano
collaborare per permettere l'invocata soluzione nella pace e nella giu
stizia. Una soluzione tanto pi urgente in un periodo sempre pi con
trassegnato da ingenti sofferenze che non risparmiano nessuna comu
nit e mettono in pericolo tutti i cittadini.
Faccio appello ai Libanesi, a tutti i Libanesi di fede religiosa, di
cultura e di tradizioni diverse, afmch vogliano essere coscienti che
la pace e la riconciliazione sono frutto di un impegno di giustizia, di
comprensione e di carit nei confronti di tutti.
5

Oggi, in segno di partecipazione, ho voluto celebrare con voi questa


Eucaristia nel vostro rito. Ad essa prendono parte anche i Religiosi e
le Religiose della Diocesi di Roma. Pregheremo con le vostre parole,
perch ogni popolo ha nella Chiesa il suo tempio e la sua dimora : la
Chiesa di Roma e le Chiese di tradizione siro-antiochena, unite nella
comune professione di fede e nella frazione del pane, annunciano al
mondo la Pentecoste dello Spirito, ove tutte le lingue cantano l'unico
mistero dell'amore divino.
3. (( E anche a te una spada trafigger l'anima . Maria, l'arca
dell'alleanza, offre suo Figlio nel tempio. La profezia del vecchio Simeone
6

Dalla Preghiera della sera.

Le 2, 35.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1109

accomuna anche lei alla missione del Figlio : la luce che illumina le
genti diviene la spada della verit, tagliente ed esigentissima. Nessuna
falsit, nessuna doppiezza, nessuna tergiversazione possono coesistere
con la fede in questo Bambino santo, (( segno di contraddizione, perch
siano svelati i pensieri di molti cuori .
C' gi sullo sfondo la Croce, l'emblema della contraddizione. Ep
pure la tradizione sira ama rivestire quel segno di una luce di gloria,
facendone lo strumento per l'ingresso nel Regno; la Croce diviene
il ponte che sovrasta il mare di fuoco, per il quale passano coloro che
hanno lasciato questo mondo : (( La tua Croce canta la vostra liturgia
maronita sia il ponte attraverso il quale i fedeli defunti, che indos
sano la veste del Battesimo, siano condotti al porto della vita eterna .
7

Maria, in questo anno a Lei dedicato, nel quale tanto opportuna


mente questa liturgia si inserisce, oggi particolarmente presente al
mistero che celebriamo. presente perch le sue braccia di Madre
presentano a Dio il Verbo incarnato ; ed presente in questo momento
liturgico che stiamo vivendo, per quel legame intimo che la unisce
all'Eucaristia. Maria ci ha dato il Pane del riposo in luogo del
pane del travaglio procurato da Eva come canta s. Ephrem, la
cetra dello Spirito Santo )).
E quale splendida testimonianza di amore alla Vergine Madre ci
trasmessa dalla tradizione dei Siri ! Alla vostra sensibilit, cos
partecipe della lotta fra tenebre e chiarore, cos rapita nella contem
plazione della luce celeste, anche Maria si presenta come colei che
abitata dalla luce divina, capace di trasfigurare e purificare la
pesantezza della opacit umana. Come in un occhio sono ancora
parole di s. Ephrem la luce ha posto dimora in Maria, ha reso
lucida la sua mente, sfolgorante il suo pensiero, pura la sua com
prensione, facendo brillare la sua verginit . La vostra liturgia,
continuamente protesa ad afferrare la luce divina che scende dall'alto,
vede davvero nella Madre di Dio il roveto ardente ove si cela e mani
festa ad un tempo lo splendore divino.
9

10

4. Carissimi Religiosi e Religiose, convenuti a questo tradizionale


appuntamento di preghiera, come non trarre proftto dalla celebra
zione di un rito cos suggestivo e profondamente spirituale, per co7

Ibid 2, 34 s.

M a z m o r o prima delle Letture nella Liturgia per i defunti.

Inno sul pane non lievitato, n. 6.

10

Inno sulla Chiesa, n. 36.

1110

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

gliere dalla tradizione della cristianit siriaca ancora uno spunto di


meditazione sulla vita religiosa? Non forse il mondo siro partico
larmente insigne per il valore e la profondit della sua vita mona
stica? Fedele alla Scrittura quale fonte di ogni spiritualit, il monaco
siriaco si protende verso la radicalit del quaerere Deum con tutta
la fantasiosa pluriformit della sua natura perennemente mobilitata
in attesa del Signore Ges. Nel suo (( maraa tha , tale sensibilit
proclama una struggente nostalgia di Dio, un bisogno intimo di pre
pararsi all'incontro con lui, di rendere agile il piede, cinti i fianchi
e insonne la veglia, perch egli, il Signore risorto, sta per venire.
Tesa continuamente tra l'oscurit di vicende storiche spesso penose,
nelle catene di una esistenza di cui percepisce drammaticamente il
limite, l'anima siriaca si slancia nel cielo della libert, in quella ricerca
di assoluto senza compromessi che sempre contraddistinse (( il popolo
del patto , fino al rigore di Charbel e Rafqa.
Cari fratelli e sorelle, non vi , alla base della vocazione religiosa,
proprio questa tensione ad essere degni dei tempi ultimi?
Dal tesoro di questa antica tradizione, cos segnata dall'amoroso
prepararsi per l'incontro con lo Sposo, nasca un impegno a riscoprire
la radicalit della vostra testimonianza di fede, la specificit del
vostro essere nella Chiesa e nel mondo, quale sacramento del Regno
che viene.
5. Dalla storia spirituale del monachesimo orientale, vorrei trarre
molto sinteticamente tre spunti, tra i molti possibili, che mi sembrano
particolarmente rilevanti per la vita religiosa di oggi : l'essere religiosi
significa ricercare, giorno dopo giorno, con fedelt e tenacia, l'equi
librio interiore. Il monachesimo fu al riguardo una scuola esigente;
quello siro, in particolare, scandagli con matura precisione le pro
fondit del cuore, mostrando una conoscenza davvero ammirevole di
quanto abita l'intimo dell'uomo. Questa ricerca della pace interiore
addirittura definita la vera filosofa , connotata di una tonalit
marcatamente pratica : si tratta di conoscere progressivamente, con
pazienza, ci che vive dentro di noi, di accordare, armonizzandole,
le varie componenti della nostra persona, che ci fanno originali e
irripetibili. La santit passa attraverso la riconciliazione dell'anima
e del corpo , come afferma Teodoreto. Ci far scaturire quella mo
derazione dell'animo che Teodoreto identifica con la dolcezza .
11

11

Therap. X I I , 53.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

Illi

Non questo un aspetto profondamente umano dell'ascesi?


E la santit non sboccia da un cuore veramente riconciliato, che
nella sua limpidezza interiore rivela la piena realizzazione della per
sona?
6. Inoltre, un elemento di grande importanza , in questa prospet
tiva, la paternit spirituale : il monachesimo non cessa di vedere nel
padre spirituale la vera guida nel cammino della santit.
A convertire il cuore non tanto la regola fredda, ma l'esempio
e il consiglio, resi tanto pi accettevoli, in quanto personalizzati, rife
riti ai tratti particolari di ogni individuo. E) preoccupante osservare
come questa scuola di umanit sia potuta talora cadere in desuetu
dine nella Chiesa. invece molto importante che i religiosi e le reli
giose coltivino questo riferimento costante per la propria crescita
umana e spirituale, poich difficile vivere gli impegni esigenti della
consacrazione, senza una guida che conosca il nostro cuore, ci sorregga
con la sapienza che le viene dallo Spirito, ci conforti con la magna
nimit attinta alla Fonte di ogni paternit, Dio che ci ha chiamati.
E, una volta formati alla scuola dello Spirito, non possono proprio
i religiosi e le religiose divenire una preziosa sorgente di guida spi
rituale per i laici egualmente assetati di Dio e bisognosi di un riferi
mento sicuro nel loro itinerario spirituale?
Non questa una prospettiva di grande valore per il futuro della
vita religiosa?
7. Infine il monaco l'uomo della fiducia in Dio portata sino a
quella che, agli occhi degli uomini, pu apparire temerariet. Nasce
cos la (( parresia , l'audacia che deriva dall'intimit divina e sa
levare la voce di fronte a qualsiasi ingiustizia in nome di quella
Verit, cos temuta dai prepotenti e dagli oppressori.
Un cuore puro sapr dare a questa disarmata libert interiore la
forza di testimoniare la radicalit di un Vangelo senza compromessi.
8. Cos la beata schiera di monaci d'Oriente chiamati gli i n s o n n i ,
i vigilanti, proprio come gli angeli, parla a noi oggi. Dalle chiese
siriache, dalle comunit della luce e dell'attesa, si leva verso di noi
la voce del fuoco e dello Spirito, che parl un giorno in Maria, che
parla oggi nei sacramenti della Chiesa. ancora Ephrem che se ne
fa eco per noi :
Nel seno che ti port tu sei Fuoco e Spirito, / Fuoco e Spirito

Acta Apostolicae

1112

Sedis - Commentarium

Officiale

sono nel fiume in cui fosti battezzato, / Fuoco e Spirito sono pure
nel nostro battesimo / e nel Pane nel Calice sono Fuoco e Spirito )).
Maraa tha , Signore speranza del mondo, vieni !

12

III
In foro S. Petri, ob decretos Servis Dei Petro Bonilli, Francisco a Iesu
Palau et Quer, Caspari Stanggassinger, Savinae Petrilli Beatorum caelitum honores.*

1. Quale grande amore ci ha dato il Padre -

Nella quarta domenica di Pasqua la Chiesa fissa lo sguardo sul


mistero dell'amore che il Padre ci ha rivelato mediante la figura del
Buon Pastore.
Io sono il buon pastore. Il buon pastore offre la vita per le pecore .
Cos dice Cristo, e le sue parole sul buon pastore riflettono piena
mente il mistero pasquale che stiamo vivendo nell'attuale tempo di
Pasqua. Quando mai si confermato cos fortemente che il buon
pastore offre la sua vita per le pecore, se non nella croce e nella risur
rezione di Cristo? Nella sua passione e nella sua morte, che divenne
sacrifcio per la redenzione del mondo?

Ed ecco, fissando gli occhi in Cristo, mediante il mistero pasquale


vediamo in maniera ancor pi piena quale grande amore ci ha dato
il Padre questo Padre che non ha risparmiato il proprio Figlio,
ma lo ha dato per tutti noi alla morte di croce.
3

2. Io sono il buon pastore, conosco le mie pecore e le mie pecore


conoscono me .
4

La circostanza che ci riunisce oggi nella Basilica di San Pietro


una particolare, ulteriore conferma di queste parole. Questi servi
e serve di Dio che oggi mediante la beatificazione sono elevati
alla gloria degli altari, non rendono forse testimonianza a quella
12

Inno sulla fede, n. 10.

* Die 24 m. Aprilis a. 1988.


1

1 Gv 3, 1.

Gv 10, 11.

Cf. Bm 8, 32.

Gv 10, 14.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1-113

particolare conoscenza di Cristo Buon Pastore, che ha plasmato tutta


la vita, tutta la vocazione terrena
di Pietro Bonilli
di Francisco Palau y Quer
di Kaspar Stanggassinger
di Savina Petrilli?
Essi hanno sperimentato su se stessi, in modo particolarmente
profondo, l'amore che il Padre ha dato a ciascuno di loro in Cristo.
Ma essi hanno anche risposto in modo particolare al dono di questo
amore, al dono della vita, che il Buon Pastore ha offerto per ciascuno
di loro e nel tempo stesso per ogni uomo in terra.
Oggi la Chiesa gioisce della testimonianza di questa conoscenza )),
che ha portato i frutti della santit nella vita di ciascuno dei nostri
Beati. Questa gioia della Chiesa nell'odierna domenica veramente
una gioia pasquale.
3. ((Io sono il buon pastore ... Ed ho altre pecore che non sono
di questo ovile . Questa tensione del pastore per raggiungere tutte
le pecore e farle partecipi della sua cura, del dono della sua vita,
si pu dire anche la caratteristica apostolica in don Pietro Bonilli.
5

Egli cap che occorreva anzitutto rendersi presente nel gregge,


fino anche a dare la vita per seguirlo e nutrirlo in qualsiasi situazione,
anche in quella rischiosa di condividere momenti di pericolo, recan
dosi in luoghi malsani e nelle regioni pi umili e disprezzate. Egli
rimase per 35 anni in una parrocchia situata nel territorio pi depresso
della sua diocesi di Spoleto, dove la condizione religiosa e morale
era singolarmente povera ed avvilente, segnata dal degrado della be
stemmia, del libertinaggio, del gioco, dell'ubriachezza.
Imitatore generoso di Cristo Buon Pastore, Don Bonilli rivers
la sua carit su quanti necessitavano di aiuto; fatto esperto fin dalla
fanciullezza delle sofferenze e miserie, delle umiliazioni della gente
della campagna, egli si impegn a (( nutrire il suo popolo, a con
durlo in pascoli pi ubertosi. Egli che (( conosceva il suo gregge ,
volle trovare per esso il cibo adatto.
Inizi con un'intensa opera di catechesi e di istruzione religiosa,
per la cui promozione si serv, come un precursore, dell'informazione
e della stampa : La stampa l'arma del tempo , egli diceva. Com6

Ibid. 10, 14. 16.

Cf. Sal 22, 2.

1114

Acta Apostolicae Sedis -

Commentarium

Officiale

prese che occorreva associare i laici alla sua opera e seppe coinvolgerli
nelle sue iniziative, affidando loro, come padre prudente e generoso,
compiti di responsabilit, ma guidandoli altres nella sua stessa espe
rienza di preghiera, affinch trovassero pascolo )) nell'incontro con
Dio e nell'Eucaristia. Soprattutto egli vide nella famiglia il fonda
mento della rinascita della societ e della vita ecclesiale. Essere
famiglia, dare famiglia, costruire famiglia fu il suo motto e il
suo programma.
La famiglia, ogni famiglia avrebbe dovuto rivivere la sua vocazione
e la sua missione sull'esempio di quella di Nazareth. L'amore gene
roso, oblativo, sacrificato del Cristo, di Maria, di Giuseppe fu il mo
dello che egli volle proporre all'amore nella famiglia e alla missione
della famiglia. La famiglia infatti il luogo in cui ogni uomo
chiamato ad ascoltare l'invito alle molteplici opere di carit e ad
aprirsi generosamente al servizio sociale, specialmente a vantaggio
dei poveri, dei piccoli, degli ultimi. La famiglia scuola di amore,
dove i figli crescendo imparano a vivere secondo il vangelo, cogliendo
dai genitori l'immagine del volto amoroso di Dio, Padre e Pastore di
ogni uomo. Il modello di Nazareth rimane il fulcro della missione che
ormai da cento anni le Suore della Sacra Famiglia, da lui fondate,
svolgono con ammirabile zelo e sensibilit pastorale.
4. Otra figura eclesial, que en su actividad apostlica se esforz
en imitar a Jess, Buen Pastor, es el nuevo Beato Francisco Palau
y Quer. Este religioso carmelita descalzo hace de su vida sacerdotal
una ofrenda generosa a la Iglesia, grey de Cristo. En sus largas horas
de contemplacin y en su apostolado, todo lo concentra en el misterio
de la Iglesia. De ella dir : En el da en que fui ordenado sacerdote,
fui consagrado por la ordenacin a tu servicio, fui entregado a ti
Iglesia y desde aquel da ya no me pertenezco a m, tuyo soy y
todas mis acciones, cuanto soy y tengo )). Se entrega a su servicio
con entusiasmo porque la siente como Madre tierna y cariosa, y la
ama como a Esposa santa y pura.
7

Quan la persecuci religiosa l'obliga a deixar el convent carmelita


de Barcelona es dedica, des de la contemplado en solitud a Evissa,
a estudiar aquest misteri de comuni que s el Cos Mistic de Crist,
per a concloure que en l'amor a l'Esglsia es realitza el gran prcepte
cri stia : l'amor a Du i als germans.
1

Mis Relaciones con la Iglesia, 503.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1115

Impulsado por ese amor Francisco Palau llega a exclamar : Mi


misin se reduce a anunciar a los pueblos que t Iglesia eres
infinitamente bella y amable, y predicarles que te amen. Amor a Dios,
amor a los prjimos : ste es el objeto de mi misin . Esta labor de
buen pastor la realiza por medio de la predicacin y de las misiones
populares, as como con la catequesis al fundar la Escuela de la
Virtud . Fomenta tambin la devocin a Mara a la que presenta
como (( el tipo y modelo perfecto de la Iglesia Santa.
8

Pero la obra predilecta del Padre Palau es la fundacin del Car


melo Misionero, que se inspira en la Santa Reformadora y en San
Juan de la Cruz. Sus hijas espirituales las Carmelitas Misioneras
y las Carmelitas Misioneras Teresianas encarnan y prolongan en
la Iglesia el espritu de ese apstol. Fieles a su carisma, quieren
hacerse presentes (( all donde la caridad ejerce sus actos y funciones .
5. Der Gute Hirt gibt sein Leben fr die Schafe. Christus ruft
auch uns dazu auf, unser Leben nach seinem Vorbild fr die Mit
menschen einzusetzen. Christus denkt dabei nicht so sehr an den He
roismus der groen Stunde, von dem dann die Menschen reden,
sondern an die stille, treue Hingabe in den kleinen Hilfen und Dien
sten des Alltags.
10

Fr diese mehr verborgene, aber nicht weniger heroische Form


der Christusnachfolge stellt uns die Kirche heute im Seligen Kaspar
Slanggassinger ein nachahmenswertes Beispiel vor Augen. Geprgt von
der tiefen Religiositt der Familie und schon frh zum Priestertum
berufen, war sein Leben ganz auf Gott ausgerichtet. Er wurde Or
densmann, Redemptorist, nicht um sich von den Menschen abzuson
dern, sondern um in engerer Gefolgschaft mit Christus die Menschen
zu Gott zu fhren. Bei der Priesterweihe nahm er sich vor : Ich will
mit Gottes Gnade allen alles werden.
Der selige Pater Kaspar hat diesen Vorsatz in der treuen Erfllung
seiner tglichen Pflichten verwirklicht. Er suchte nicht das Auer
gewhnliche, sondern wollte tun, was der Tag verlangt. Als Erzieher
und Lehrer junger Menschen, die sich auf das Priestertum vorberei
teten, war er immer fr seine Schler da. Er sagte sich : Ich will
jeden gerne aufnehmen, als htte ich sonst nichts zu tun. Gott schickt
8

M. Rei., 341.

Ibid., 331.
10

Joh 10, 11.

1116

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

sie alle. Pater Stanggassinger wurde fr seine jungen Mitchristen


zum guten Hirten nach dem Vorbild des Herrn, der seine Schafe
kennt und mit Umsicht fhrt. Bei der Erziehung ging es unserem
Seligen um den ganzen Meschen, um die harmonische Entfaltung
seiner geistigen und sittlichen Fhigkeiten, und das stets in Hin
ordnung auf seine religise Berufung. Er ist zutiefst davon berzeugt:
Nur der Mensch, der betet, kann sich erkennen. Darum war es
ihm so wichtig, da seinen Schlern der Glaube an Gott und an Jesus
Christus zur zentralen Wirklichkeit ihres Lebens wurde.
Als guter Hirt ging der selige Kaspar Stanggassinger seinen
jungen Freunden auf dem Weg der christlichen Berufung zur Hei
ligkeit beispielhaft voran. Er lebte ihnen vor, was er sie lehrte und
von ihnen verlangte. Mit Entschlossenheit hat er Gott zur Mitte
seines Lebens und Wirkens gemacht. Ihm wollte er ganz gehren
und in allem gerade auch im Kleinen und Unscheinbaren Gottes
Willen tun. Durch seine Treue in den Pflichten des Alltags zeigt uns
der selige Pater Kaspar den Weg, den wir alle gehen knnen : den
Weg der Heiligkeit in der Nachfolge Christi im alltglichen Leben.
Den Priestern und Ordensleuten, den Eltern und Erziehern sei er
Vorbild und Ansporn durch seine groe Liebe zur Jugend. Seliger
Pater Kaspar, bitte fr die Jugendlichen unserer Zeit und fhre
auch sie den Weg zu Christus !
6. Sei tu il mio Dio e ti rendo grazie, sei il mio Dio e ti esalto .
In questa frase del Salmo responsoriale si potrebbe riassumere il
centro della vita spirituale di Savina Petrilli, fondatrice delle Sorelle
dei Poveri di Santa Caterina da Siena. Sei il mio Dio . Savina
riusc ad abbandonarsi completamente alla volont divina, facendo
voto di non negare nulla a Dio deliberatamente. In questo impegno
di completa oblazione di se stessa a Dio e alla sua volont, voto di
abbandono totale, trov la forza di dominare il suo temperamento
impulsivo per acquistare le dificili virt della dolcezza e della man
suetudine. Trov anche la pace, riconoscendo che il suo zelo per le
anime doveva seguire la strada dell'accettazione della Croce, senza
lamentarsi mai, nemmeno nelle pi dure pene dello spirito e del corpo.
n

T i rendo grazie, Signore, perch... sei stato la mia salvezza,


abbiamo cantato nel Salmo responsoriale. La salvezza fu per Savina
12

11

12

Sai 117, 28.


Cf. ibid. 117, 21.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1117

la conoscenza di una vocazione generosa da realizzare nella Chiesa


mediante un servizio di amore, nel nome di Ges, Sacerdote e vittima.
La sua scoperta vocazionale racchiusa in una sola frase : Dov'
carit, ivi D i o . La forza della carit, non teme ostacoli, non
accetta confini; e nelle sorde persecuzioni del tempo contro le isti
tuzioni religiose, nella confusione politica che tendeva ad emarginare
il sentimento della fede, in mezzo a preoccupanti difficolt economiche,
Savina pot cantare a Dio il sentimento della sua fiducia : <( me
glio rifugiarsi nel Signore che confidare nei potenti . Con la forza
di una simile fede Madre Savina seppe superare ostacoli quasi insor
montabili, dimostrandosi intelligente, energica, pratica, pronta a su
bire molte prove anche penose. Con tale fiducia seppe costruire l'opera
del Signore : una meraviglia ai nostri occhi .
13

14

Sei il mio Dio e ti esalto . Ti esalto con la vita, con tutte le


mie forze, sembra dire Madre Savina; ma ti esalto raccogliendo
attorno a Te, mio Dio, i fratelli pi derelitti, cercando per le vie
del mondo tutti coloro che l'uomo disprezza, per condurre ogni povero
alla gioia del banchetto del Regno. Ti esalto, quindi, estendendo la
azione delle Sorelle dei poveri, fino alle regioni pi derelitte della
terra, fino alle condizioni pi diffcili di apostolato, perch ogni
uomo possa ritrovare la sua gioia e la sua pace e celebrare il Signore
perch buono; perch eterna la sua misericordia.
15

16

7. Ecco, fratelli e sorelle, la testimonianza che noi oggi meditia


mo, seguendo la vita dei nuovi beati. Essi ci conducono a leggere pi
chiaramente i segni dell'amore di Dio in Cristo, della vocazione che
scaturisce da questo amore per tutti noi : (( Essere chiamati figli di
Dio ed esserlo realmente . Nelle testimonianze dei nuovi Beati scor
giamo davvero il riflettersi della figura di Cristo Buon Pastore, del
suo zelo per le anime, della sua dedizione fino al dono della vita pur
di condurre ogni uomo al Padre. Riscontriamo con gioia che nel nome
di Ges Cristo, il Nazareno Crocifisso e Risuscitato, i nuovi Beati
hanno trovato la forza e la potenza di rimettere in piedi tante
situazioni umane, umiliate dalla povert materiale e morale; hanno
17

13

Ibid. 117, 8-9.

14

Ibid. 117, 23.

15

Ibid. 1,17, 28.


ibid. 117, 29.

16

Of.

17

1 Gv 3, 1.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1118

Officiale

accettato anch'essi di apparire agli uomini come pietra scartata ,


scelta tuttavia da Dio per essere (( testata d'angolo .

1S

8. Ci dato oggi di vivere la quarta domenica pasquale nella Basi


lica di San Pietro, fissando lo sguardo sulla figura del Buon Pastore.
Ecco, Egli rivela la potenza del suo amore redentore, che si offre
ad ogni uomo anche mediante la beatificazione dei figli e delle figlie
della Chiesa:
di Pietro
di Francisco
di Kaspar
di Savina.
Il Buon Pastore Cristo, che conosciuto dal Padre e che conosce
il Padre

19

offre la vita per le pecore del suo ovile, per condurre

tutti a quell'amore che il Padre ci ha dato nel suo Eterno Figlio.


in forza di questo amore che siamo (( chiamati figli di Dio
e lo siamo diventati realmente : figli adottivi nel Figlio Unigenito
di Dio.
9. Seguendo Cristo quale Pastore delle nostre anime, andiamo verso
ci che non stato ancora rivelato, ma che si riveler, come insegna
l'apostolo Giovanni nella sua Lettera, quando egli si sar mani
festato .
E ci che sar rivelato costituisce la realt definitiva del cosmo
creato, la realizzazione definitiva dei destini umani : la realizzazione
sovrabbondante, sopra misura, di tutto ci che temporale, che
soltanto umano e creato.
A misura di Dio stesso, / e dell'amore che Egli ci ha dato in
Cristo. / Ecco / (( noi saremo simili a lui, / perch lo vedremo cos
come egli , / faccia a faccia.
15

Cf. At 4, 11.

Cf. Qv 10, 15.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1-119

EPISTULAE
I
E.mo P. D. Status Secretario missa expleto saeculo ab ortu Dominici
card. Tardini.
AL VENERATO FRATELLO AGOSTINO CARD. CASAROLI SEGRETARIO DI STATO.

L'imminente ricorrenza del centenario della nascita del Cardinale


Domenico Tardini offre alla Segreteria di Stato ed al Consiglio per
gli Affari Pubblici della Chiesa l'occasione di onorare, con una solenne
commemorazione, la sua figura sacerdotale e la sua attivit di fedele
servitore della Chiesa e della Sede Apostolica.
All'opportuna iniziativa si sono associati la Diocesi di Roma e il
suo Seminario, le Universit Pontificie Lateranense ed Urbaniana,
l'Azione Cattolica Italiana, i Fratelli delle Scuole Cristiane e Villa
Nazareth, nel desiderio di rendere grata testimonianza a colui che,
in diversi periodi ed unici, fu maestro e guida nella formazione della
giovent e nel servizio apostolico.
Ricche e feconde furono, in verit, la vita e l'opera del compianto
Cardinale. Nato nel centro di Roma da famiglia di semplici condi
zioni e di profonda fede, egli fu sempre pervaso di quello spirito che
distingue le grandi figure del clero romano : il senso della Chiesa uni
versale, l'attaccamento filiale e la fedelt incondizionata ai Sommi
Pontefici.
Sin dagli albori del sacerdozio, Domenico Tardini seppe unire l'im
pegno dell'insegnamento, affidatogli nel Seminario e nel Collegio Ur
bano di Propaganda Fide, alla collaborazione nel ministero parroc
chiale, nel centro e alla periferia della citt. La sensibilit pastorale
e la sollecitudine per la cura d'anime non vennero meno, ma anzi si
accrebbero, mano a mano che egli veniva chiamato a crescenti respon
sabilit nel servizio della Santa Sede ; di pi, ne divennero la costante
e luminosa ispirazione.
Queste qualit dovevano, pochi anni pi tardi, meritargli l'affetto
degli uomini e dei giovani dell'Azione Cattolica, di cui fu Assistente
dal 1923 al 1929, preoccupandosi di offrire loro una formazione solida
e stimolante, radicata nell'assiduit ai sacramenti, nella fedelt al
Papa e in una forte tensione morale.
73 -

A . A. S.

1120

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

Dopo che, nel 1929, egli fu nominato Sotto-Segretario della Congre


gazione per gli Affari Ecclesiastici Straordinari e, successivamente,
Sostituto della Segreteria di Stato e quindi Segretario della predetta
Congregazione, Monsignor Tardini fu del tutto assorbito nell'attivit
diplomatica della Santa Sede, in cui profuse le sue grandi doti di
intelletto e di cuore, in un servizio appassionato, leale e fedelissimo
ai miei venerati Predecessori Pio XI e Pio XII. Il mondo attraver
sava, in quegli anni, una crisi di immane portata, provocata dalle
crescenti tensioni, poi dal conflitto mondiale e, in seguito, dalle vicende
del periodo angustioso del dopoguerra. I documenti e l'attivit della
Santa Sede in quell'epoca portano l'impronta personalissima di Mon
signor Tardini, caratterizzata da insonne sollecitudine per il bene
della Chiesa e dell'umanit e da una sensibilit autenticamente sacer
dotale rivolta ai gravissimi problemi della Chiesa, cos come con pari
considerazione, alle grandi questioni internazionali ed alla sorte dei
pi umili. Ugualmente appassionata fu la sua difesa dei diritti della
Chiesa e della libert religiosa, particolarmente negli anni in cui
numerosi Pastori le cui figure rimarranno nella memoria ricono
scente di tutta la Chiesa e le Comunit cattoliche dovettero subire
nell'Europa centro-orientale persecuzioni e prove dolorosissime e pro
lungate.
La fedelt, la lealt ed il disinteresse con cui Monsignor Tardini
svolse il suo ufficio gli valsero da Papa Giovanni XXIII, all'indomani
stesso della elezione, la nomina all'alto incarico di Segretario di Stato.
L'ineguagliabile esperienza di uomo di Chiesa e la vitalit della mente
e del cuore, con la consapevole offerta delle sue energie fisiche fino al
dono della vita, consentirono al Cardinal Tardini di esprimere tutta
la ricchezza delle sue virt e delle sue doti. A fianco di Giovanni XXIII,
egli visse il promettente tempo della preparazione del Concilio Vati
cano II mentre, contemporaneamente, si avviava nel mondo lo sviluppo
delle giovani Nazioni, che si affacciavano all'indipendenza.
Fu dopo la guerra che anche matur nell'animo del Cardinale il
progetto che gli fu pi caro, al quale leg il suo sacerdozio ed i suoi
beni e che ne conserva e sviluppa oggi ancora gli ideali : Villa Nazareth.
Tra le devastazioni del conflitto e le immense attese della ricostruzione,
egli colse con intuizione finissima l'urgenza di provvedere all
formazione religiosa e culturale di giovani dotati di particolari doni,
perch crescessero credenti consapevoli ed ottimi cittadini, sviluppando

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1121

in una vocazione personale i talenti ricevuti, per restituirne il frutto


con un servizio ai fratelli.
Signor Cardinale,
nel momento in cui tante distinte personalit della Chiesa come
del mondo politico ed accademico, e tanti amici, fra i quali una nume
rosa schiera di giovani, si raccolgono per commemorare l'insigne
Sacerdote romano e la sua opera, mio vivo desiderio di tributare
un omaggio grato e devoto alla di lui memoria. In pari tempo, for
mulo di cuore l'auspicio che dal doveroso ricordo del grande figlio
e servitore della Chiesa scaturiscano preziosi insegnamenti di bene
per tutti coloro che, nelle diverse situazioni personali, sono chiamati
dal Signore a cooperare alla costruzione del suo Regno.
Con questi sentimenti, imparto volentieri a Lei, Signor Cardinale,
ed a quanti partecipano alla Santa Messa sulla tomba del compianto
Cardinale Tardini nel Monastero carmelitano di Vetralla, cos come
nella solenne commemorazione nella Pontifcia Universit Lateranense,
la mia Benedizione Apostolica.
Dal Vaticano, 27 Febbraio 1988.
IOANNES PAULUS PP. II

II
E.mo P. D. Praefecto Congregationis pro Doctrina Fidei missa: de Fraternitate a Sancto Pio X.
AL VENERATO FRATELLO JOSEPH RATZINGER PREFETTO DELLA CONGREGAZIONE PER LA DOTTRINA DELLA FEDE.

In questo periodo liturgico, in cui abbiamo rivissuto, nelle cele


brazioni della Settimana santa, gli eventi pasquali, acquistano per
noi una peculiare attualit le parole con le quali Cristo Signore ha
dato agli Apostoli la promessa dlia venuta dello Spirito Santo : ((Io
pregher il Padre ed egli vi dar un altro Consolatore perch rimanga
con voi per sempre, lo Spirito di verit ... che il Padre mander nel
mio nome, egli vi insegner ogni cosa e vi ricorder tutto ci che
io vi ho detto 1

Gv 14, 16-17. 26.

Acta Apostolicae Sedis

1122

Commentarium Officiale

La Chiesa in tutti i tempi stata guidata dalla fede in queste


parole del suo Maestro e Signore, nella certezza che grazie all'aiuto
e all'assistenza dello Spirito Santo rimarr per sempre nella Verit
divina conservando la successione apostolica mediante il Collegio dei
Vescovi unito con il suo Capo Successore di san Pietro.
La Chiesa ha manifestato tale convinzione di fede anche nell'ul
timo Concilio, che si riunito per riconfermare e rafforzare la dot
trina della Chiesa ereditata dalla Tradizione esistente gi da quasi
venti secoli, come realt vivente che progredisce, in rapporto ai pro
blemi e ai bisogni di ogni tempo, facendo pi profonda la compren
sione di quanto gi contenuto nella fede trasmessa una volta per
sempre. Nutriamo la profonda convinzione che lo Spirito di verit,
<( che dice alla Chiesa , ha parlato, in modo particolarmente solenne ed
autorevole mediante il Concilio Vaticano II, preparando la Chiesa
ad entrare nel terzo millennio dopo Cristo. Dato che l'opera del Con
cilio nel suo insieme costituisce una riconferma della stessa verit
vissuta dalla Chiesa sin dall'inizio, essa , nello stesso tempo, (( rin
novamento della stessa verit (un aggiornamento secondo la nota
espressione di Papa Giovanni XXIII), per avvicinare sia il modo di
insegnare la fede e la morale, sia anche l'intera attivit apostolica e
pastorale della Chiesa, alla grande famiglia umana nel mondo con
temporaneo. Ed noto quanto questo (( mondo sia diversificato e
perfino diviso.
Mediante il servizio dottrinale e pastorale dell'intero Collegio dei
Vescovi in unione con il Papa, la Chiesa assume i compiti riguardanti
l'attuazione di tutto ci che diventato eredit specifica del Vati
cano IL Questa sollecitudine collegiale trova la sua espressione, tra
l'altro, nelle riunioni del Sinodo dei Vescovi. Un particolare ricordo
merita in questo contesto l'Assemblea straordinaria del Sinodo del
1985, svolta in occasione del 20 anniversario della conclusione del
Concilio, la quale ha messo in rilievo i compiti pi importanti colle
gati con l'attuazione del Vaticano I I , constatando che l'insegnamento
di tale Concilio rimane la via sulla quale la Chiesa deve camminare
per l'avvenire anidando i suoi sforzi allo Spirito di verit. In riferi
mento poi a tali sforzi assumono particolare rilevanza i doveri della
Santa Sede in favore della Chiesa universale, sia mediante il mini
sterium petrinum del Vescovo di Roma, come anche mediante gli
2

Cf. G d 3.

Cf. Ap 2, 7. 11. 17 e altri.

1123

Acta Ioannis Pauli Pp. II

organismi della Curia romana, dei quali Egli si avvale per l'attuazione
del Suo ministero universale. Tra questi la Congregazione per la
Dottrina delle Fede guidata da Lei, Signor Cardinale, ha una impor
tanza particolarmente rilevante.
Nel periodo post-conciliare siamo testimoni di un grande lavoro
della Chiesa per far s che questo novum costituito dal Vaticano II
penetri in modo giusto nella coscienza e nella vita delle singole comu
nit del Popolo di Dio. Tuttavia, accanto a questo sforzo si sono fatte
vive delle tendenze, che sulla via della realizzazione del Concilio
creano una certa difficolt. Una di queste tendenze caratterizzata
dal desiderio di cambiamenti che non sempre sono in sintonia con
l'insegnamento e con lo spirito del Vaticano II, anche se cercano di
fare riferimento al Concilio. Questi cambiamenti vorrebbero esprimere
un progresso, e perci questa tendenza designata con il nome di
progressismo . Il progresso, in questo caso, una aspirazione verso
il futuro, che rompe con il passato, non tenendo conto della funzione
della Tradizione che fondamentale alla missione della Chiesa, per
ch essa possa perdurare nella Verit ad essa trasmessa da Cristo
Signore e dagli Apostoli, e custodita con diligenza dal Magistero.
La tendenza opposta, che di solito viene definita come (( conserva
torismo oppure (( integrismo , si ferma al passato stesso, senza tener
conto della giusta aspirazione verso il futuro quale si manifestata
proprio nell'opera del Vaticano IL Mentre la prima tendenza sembra
riconoscere come giusto ci che nuovo, l'altra invece vede il giusto
soltanto in ci che (( antico ritenendolo sinonimo della Tradizione.
Tuttavia non 1' antico in quanto tale, n il <( nuovo per se stesso
che corrispondono al concetto giusto della Tradizione nella vita della
Chiesa. Tale concetto infatti significa la fedele permanenza della
Chiesa nella verit ricevuta da Dio, attraverso le mutevoli vicende
della Storia. La Chiesa, come quel padrone di casa del Vangelo,
estrae con sagacia dal suo tesoro cose nuove e cose antiche rima
nendo assolutamente obbediente allo Spirito di verit che Cristo ha
dato alla Chiesa come Guida divina. E la Chiesa compie questa deli
cata opera di discernimento attraverso il Magistero autentico.
4

La posizione, che assumono le persone, i gruppi o gli ambienti


collegati con l'una o l'altra tendenza, pu essere comprensibile in
4

Cf. Mt 13, 52.

Cf. Lumen gentium, 25.

1124

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

una certa misura, particolarmente dopo un avvenimento cos impor


tante quale stato nella storia della Chiesa l'ultimo Concilio. Se da
una parte esso ha sprigionato una aspirazione al rinnovamento (e in
questo contenuto anche un elemento di novit ) , dall'altra, alcuni
abusi sulla via di quest'aspirazione, in quanto dimenticano gli essen
ziali valori della dottrina cattolica sulla fede e sulla morale e in
altri campi della vita ecclesiale, per esempio in quello liturgico, pos
sono e perfino devono suscitare una giusta obiezione. Tuttavia se a
causa di tali eccessi si rifiuta ogni sano rinnovamento conforme
all'insegnamento e allo spirito del Concilio, allora un tale atteggia
mento pu portare ad un'altra deviazione che anch'essa in contrasto
con il principio della viva Tradizione della Chiesa obbediente allo
Spirito di verit.
I doveri che, in questa situazione concreta, si pongono alla Sede
Apostolica richiedono una particolare perspicacia, prudenza e lungi
miranza. La necessit di distinguere ci che autenticamente (( edifica
la Chiesa, da ci che la distrugge, diventa in questo periodo un par
ticolare bisogno del nostro servizio nei riguardi dell'intera comunit
dei credenti.
La Congregazione per la Dottrina della Fede ha nell'ambito di
questo ministero un'importanza chiave, come stanno a dimostrarlo i
documenti che in questa materia di fede e di morale ha pubblicato
il vostro Dicastero negli ultimi anni. Fra i temi di cui ha dovuto
occuparsi la Congregazione per la Dottrina della Fede negli ultimi
tempi figurano anche i problemi collegati alla Fraternit di Pio X ,
fondata e guidata dall'Arcivescovo M. Lefebvre.
Vostra Eminenza sa benissimo quanti sforzi abbia compiuto la
Sede Apostolica sin dall'inizio dell'esistenza della Fraternit , per
assicurare l'unit ecclesiale in relazione all'attivit di questa. L'ul
timo di tali sforzi stata la visita canonica fatta dal Cardinale E.
Gagnon. Ella, Signor Cardinale, si occupa di questo caso in modo
particolare, cos come se ne occupato il suo Predecessore di venerata
memoria il Cardinale F. Seper. Tutto ci che fa la Sede Apostolica,
che in continuo contatto con i Vescovi e le Conferenze episcopali
interessate, mira allo stesso scopo : che si compiano anche in questo
caso le parole dette dal Signore nella preghiera sacerdotale per l'unit
di tutti i suoi discepoli e seguaci. Tutti i Vescovi della Chiesa catto
lica, in quanto per mandato divino solleciti dell'unit della Chiesa

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1125

universale, sono tenuti a collaborare con la Sede Apostolica al bene


di tutto il Corpo mistico che pure il Corpo delle Chiese.
Per tutto ci, vorrei confermarLe, Signor Cardinale, la mia volont
affinch tali sforzi proseguano : non cessiamo di sperare che sotto
la protezione della Madre della Chiesa portino il loro frutto per
la gloria di Dio e la salvezza degli uomini.
6

In cantate fraterna
Dal Vaticano l'8 Aprile dell'anno 1988, decimo di Pontificato.
IOANNES PAULUS PP. II

ALLOCUTIONES
I
Ad iuvenes cantores seu psalmistas ab omnibus Nationibus Romae congregatos habita.*

Chers Jeunes de la Fdration Internationale


des Pueri Cantores
Demain, nous aurons la grande joie de vivre ensemble le premier
jour de 1988, de clbrer ensemble la plus sainte des mamans, la Mre
du Christ, la Mre du Peuple des Baptiss. Mais je savais votre grand
dsir de rencontrer le Pape ds aujourd'hui. Moi aussi, je le souhaitais.
Alors, nous sommes tous trs heureux ! Pour ma part, je suis enchant
de voir vos dix mille visages, bien vivants, joyeux, transparents, srieux,
et sans doute malicieux !
Tout d'abord, je tiens vous fliciter d'appartenir une Mancanterie ou Schola ou Psallette ou Matrise. Ces Institutions d'Eglise
sont trs anciennes. Je suis sr que dans vos villes d'origine, il existe
des rues ou des places qui portent ces noms. Comme ce serait int
ressant pour vous de connatre la longue histoire de votre Ecole de
chant liturgique !
Ensuite, je vous encourage chaleureusement cultiver et excuter
les mlodies sacres : l'incomparable grgorien, la polyphonie d'inspi6

Cf. Lumen gentium, 23.

* Die 31 m. Decembris a. 1987.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1126

Officiale

ration ancienne ou moderne, dans vos cathdrales, vos basiliques ou


collgiales, dans vos glises urbaines et rurales. Sans msestimer les
uvres musicales profanes, vous avez le privilge de chanter Dieu,
de clbrer les vnements du Salut accomplis par le Christ toujours
accompagn de sa Mre et notre Mre. Vous ne charmez pas seulement
les oreilles de vos auditeurs. Vous les faites entrer en communion
avec Dieu. Vous aidez les assembles chrtiennes dsirer des liens
plus forts avec Lui, comme avec tous les tres et les peuples qu'il aime.
Votre vocation, chers Jeunes, est enracine dans la tradition de
l'Ecriture et des Pres de l'Eglise, saint Augustin spcialement. Tra
dition qui invite sans cesse clbrer le Seigneur par l'clat du
cor, par la harpe et la cithare, par les fltes et les cymbales reten
tissantes - Mais la voix humaine, seule et surtout unie d'autres,
exprime Dieu plus merveilleusement encore la joie, l'adoration,
la souffrance, le repentir, la confiance, l'amour.
1

Enfin, ma dernire confidence est un appel persvrer dans le


service de la sainte Liturgie et encourager d'autres jeunes
rejoindre vos mancanteries et vos psallettes. Ecoutez aussi cette con
viction du Pape : certains d'entre vous, s'ils coutent vraiment la voix
du Seigneur, mriront peu peu la dcision de lui appartenir tout
entiers. Je prie cette intention.
Chers Jeunes, en union avec vos Evques et vos prtres, en union
avec vos Matres de chur que je flicite de tout cur, je vous envoie
en mission dans le monde entier. Oui, je vous confie la responsabilit
de contribuer gnreusement la dignit et la splendeur du Culte
divin. A tous, ainsi qu' vos chers parents, je donne mon affectueuse
Bndiction Apostolique.
Carissimi ragazzi della Federazione
dei Pueri Cantores

Internazionale

Sono molto lieto di questo incontro che anticipa e preannuncia


quello di domani, quando insieme, nel primo giorno del 1988, festeg
geremo la Santa Madre di Dio, la Vergine Maria, nel cui nome si
avvia ogni anno nuovo.
Il sorriso dei vostri volti, la freschezza delle vostre voci, l'armonia
dei vostri canti mettono gioia nell'animo e lo dispongono alla pre
ghiera. Voglio dirvi, cari ragazzi, il grande apprezzamento che la
1

Cf. Ps 150.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1127

Chiesa ha per il servizio da voi reso nelle sacre cerimonie. Il decoro


e la solennit delle funzioni religiose dipendono in notevole parte dal
l'apporto del vostro canto, che dovr quindi studiarsi di essere sempre
all'altezza del rito in cui si inserisce.
Il mio augurio che ogni cattedrale, ogni parrocchia ed ogni altra
chiesa possa ornarsi delle candide voci dei vostri coetanei, cos che
il culto reso a Dio possa riuscirne elevato ed ingentilito. Sentite
la responsabilit di far capire a quanti partecipano alla Sacra Liturgia
quanto sia bello pregare cantando con la Chiesa e per la Chiesa. Pos
sano, quanti partecipano alle funzioni che voi animate, riportarne
l'incitamento ed aprire il cuore all'azione del Dio della santit e
dell'amore.
Con questo augurio, carissimi ragazzi, tutti vi benedico.
My dear Young People,
It is a joy for me to welcome you today on the occasion of the
Twenty-third International Congress of the "Pueri Cantores". I greet
you in my own name and on behalf of all those who have a deep
apprciation of the contribution you are making to the beauty of the
Church's Liturgy by singing sacred music. I hope you realize just
how much you can assist the Christian assembly in drawing closer
to the Lord, not only by delighting the ears of those who listen to
you but by touching their hearts, expressing in song the joy and sorrow,
the praise and repentance, the hope and love of God's people at prayer.
I ofer each one of you heartfelt good wishes and encouragement,
and in the love of Christ our Saviour I impart to you and your loved
ones my Apostolic Blessing.
Queridos jvenes

Pueri

Cantores :

Me complace tener este encuentro con vosotros, que estis celebrando


en Roma el vigsimo tercer Congreso Internacional con representantes
de otros pases y lenguas, y todos unidos alabis al Seor.
Cantar bien, mis queridos amigos, no es fcil. Ante todo, requiere
entrega y buena voluntad; pero se trata de un esfuerzo muy gratifi
cante, porque eleva el nimo hacindolo ms sensible a los valores
espirituales, especialmente cuando con vuestros cantos acompais
las celebraciones litrgicas, ayudando a los fieles a un mayor acerca
miento e intimidad con Dios.

1128

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

Con vuestras voces, conjuntadas armoniosamente con las de los


dems, podis expresar maravillosamente la alegra, el arrepenti
miento, la confianza y el amor. En efecto, el canto es un lenguaje que
lleva a la comunin de los corazones. Por eso os animo a que con
vuestros cantos y melodas, superando todo tipo de fronteras, avancis
por el mundo llevando a los nombres un mensaje duradero de paz
y fraternidad.
En esta circunstancia de estar juntos en el ltimo da del ao,
os deseo vivamente a todos un feliz y fructuoso Ao Nuevo, mientras
imparto con afecto a vosotros y a vuestras familias mi Bendicin
Apostlica.
Einen herzlichen Willkommensgru richte ich auch an die zahl
reichen jungen Snger aus den deutschsprachigen Lndern. Ihr seid
hier in Rom zu eurem 23. Internationalen Kongre zusammengekom
men und beschenkt uns zu diesem Anla mit eurem frohen und
gekonnten Gesang. Weihnachtszeit ist hohe und festliche Zeit fr
euer Singen im Dienst an der Kirche und allen Menschen guten Wil
lens. Ja, euer Ohorgesang ist ein wichtiger Dienst fr die Liturgie
in euren Kirchen und Domen und wird von den Christen mit Dank
barkeit und breiter Zustimmung aufgenommen. Fr euch selbst kann
dieses Singen sogar zu einem persnlichen Gebet werden, wenn ihr die
Worte beherzigt, die euren Melodien zugrundeliegen und wenn ihr
sie mit Hilfe der Musik euren ganzen Leib und eure ganze Seele
erfassen lat.
Euch allen gilt meine brderliche Ermutigung und mein aufrich
tiger Segenswunsch fr euer Leben, Lernen und Singen im neuen
Jahr 1988.
Pueri Cantores z Polski ... Serdecznie Was witam w Rzymie, w Bazylice sw. Piotra, na tym miedzynarodowym spotkaniu. Ciesze sie,
ze bedziemy razem zaczynac Nowy Rok pod opieka Bogarodzicy, jutro
w Jej wieto. Pozdrawiam serdecznie Was tu obecnych, Waszych przelozonych, nauczycieli, Wasze rodowiska, wszystkie srodowiska spiewacze
w Waszej Ojczyznie, ktre podobnie jak Wy sluza chwale Boga Najwyzszego, wsplnocie Ludu Bozego w poszczeglnych kosciolach i parafiach. Mech Bog Warn blogoslawi, Waszym rodzinom i wszystkim
Waszym bliskim. Pochwalony Jezus Chrystus.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1129

II
Ad exc.mum Virum Wiltedum Iosephum Phiri, Zambiae apud Sanctam
Sedem Legatum.*

Mr

Ambassador,

I am pleased to offer Your Excellency a cordial welcome as you


prsent your Letters of Credence as Ambassador Extraordinary and
Plenipotentiary of the Republic of Zambia to the Holy See. I ask
you to express my gratitude to your President, His Excellency Dr
Kenneth David Kaunda, for his kind greetings and for the good
wishes which you have conveyed to me. I would also ask you to assure
him of my own good wishes and prayers for the harmony and wellbeing of ali the Citizens of your country.
You have referred, Mr Ambassador, to the warm and cordial re
lations which exist between Zambia and the Holy See. And I trust
that the coopration and understanding which have characterized our
diplomatie relations in the past will, with your able assistance, be
further strengthened and developed in the future.
I wish to thank Your Excellency for the kind tribute which you
have paid to my efforts and those of the Church to bring about peace,
understanding and reconciliation among ali the nations and peoples
of the world. Surely it is the duty of every person to work and pray
for these desired goals.
As you are aware, the Church's mission is essentially a religious
one, but her recourse to diplomacy responds to the pressing need on
the international level of affirming and reinforcing the unity of the
human family. It is the teaching of the Second Vatican Council that
"the promotion of unity belongs to the innermost nature of the
Church".
This truth is a consquence of the fact that "by her re
lationship with Christ, the Church is a kind of sacrament of intimate
union with God, and of the unity of ali mankind".
1

In accord with her mission to bring about an authentic union of


minds and hearts, "the Church admonishes her own sons and daughters, and also humanity as a whole, to overeme all strife between
* Die 4 m. Ianuarii a. 1988.
1

Gaudium et Spes, 42.

Lumen

Gentium,

1.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

1130

nations and races in the family spirit of God's children".

It is in this

context that I wish to assure Your Excellency of the Holy See's


continuing efforts to follow closely the growing politicai tensions
associated with racial discrimination in your rgion.

As I stated in

a letter to your country's President, "Notwithstanding the awareness,


so widespread and intense, that racial discrimination represents a
grave violation of the dignity of the human person and of his funda
mental rightssanctioned, for example, by the Universal Dclaration
of Human Rights and by solemn international Conventionsit is an
unfortunate fact that frquent and systematic violations of these rights
and norms can still be found.

As long as this scandai endures, the

Catholic Church will not shirk her duty of urging the consciences of
leaders and Citizens to show respect for the moral law, and to accept
the serious responsibilities of bringing their conduct into line with
this moral law".

Your Excellency has also referred to the serious and complex eco
nomic problems which Zambia is experiencing at this time.

In this

regard I can assure you that the Church, well aware that the resolution
of these difficulties requires the commitment of all, is ready to make
her specific contribution.

She strives to rouse the consciousness of all

her members so that they can respond to the necessities of the prsent
moment.

Moreover she exhorts every person to promote justice,

solidarity and the common good with particular concern for the most
poor and needy.

Thus the Catholic Bishops in your country, in a

recent document concerning "Christian Liberation, Justice and De


velopment", published in conjunction with the Christian Council of
Zambia and the Evangelical Fellowship of Zambia, have affirmed :
"Our churches are determined to play their role in helping to overeme
the prsent difficulties and in working towards the attainment of a
more just and human society".

In has become increasingly clear also that any attempts at the


resolution of economie problems requires the promotion of a new Worldwide solidarity.

In this way, adequate solutions can best be found to

the conflicto of North and South, East and West.

As I stated in my

Message for the 1986 World Day of Peace : "The right path to a world
Community in which justice and peace will reign withot fron tiers
3

Gaudium et Spes, 42.

10 May 1985.

No 1. 32.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1131

among all peoples and on all continents is the path of solidarity,


dialogue and universal brotherhood. This is the only path possible.
Politicai, economie, social and cultural relations and Systems must
be imbued with the values of solidarity and dialogue which, in turn,
require an institutional dimension in the form of special organizations
of the world community that will watch over the common good of ali
peoples".
As you begin your duties, Mr Ambassador, I assure you of my
prayers for the successful and happy fulflment of your diplomatie
mission. The Holy See wishes to assist you in the accomplishment of
your responsibilities. Upon Your Excellency and the President, Govern
ment and people of Zambia I invoke God's abundant blessings.
6

III
Ad exc.mam Dominam

Judith

Catharinam

Trotter,

Novae

Zelandiae

Legatum.*
Your

Excellency,

I am pleased to welcome you today for the prsentation of your


Letters of Credence as the new Ambassador Extraordinary and Plenipotentiary of New Zealand. I thank you for your kind words about
my visit to your country just over a year ago. I will never forget
the warm welcome extended to me or the gracious and respectful
manner in which my words were received not only by Catholics but
by ali the people of New Zealand.
You have alluded to the many material advantages that your
nation enjoys as a result of God's bounty and the stewardship which
the people of New Zealand exercise over the gifts they have received.
Through hard work and respect for the common good they have
achieved a high standard of living. I join you and your fellow Citizens
in giving thanks to God for his many blessings.
At the same time you rightly point out that New Zealand also
has a duty to fulfil within the family of nations. Working together
with other countries on both the international and regional level,
it has an important role to play in promoting true human development
No. 4.
* Die S m. Ianuarii a. 1988.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1132

Officiale

for all mankind. As I stated on the occasion of my pastoral visit :


"Today we are becoming increasingly aware of the interdependence
of all peoples and nations. The social and economie problems of one
country have an impact far beyond that country's borders. The fruits
and achievements of more advanced nations give rise to a greater
responsibility towards Citizens of poorer and needier nations". More
and more the conviction is growing that peace and well-being are
either for all or for none.
1

The desire to act responsibly and generously to promote justice


and peace in the world develops within an ever wider circle of human
relationships. It begins with the family and the locai community,
and then embraces all the fellow Citizens with whom we share a
common homeland and national identity. It must ultimately include
ali other nations and peoples as well, if mankind is ever to exprience
the fruits of true justice and peace and to attain human development
that is worthy of the dignity that every person enjoys as a child of God.
In concrete terms, the noble desire for peace and justice requires
that ali should strive to live and work together with mutuai respect
and fraternal love.
It is heartening to know that in a land like
New Zealand, which brings together people of both Polynesian and
European backgrounds, there is a growing awareness that the diffrent
cultures should complment one another within the unity of one
society. As I said in Ohristchurch : "The prsence of the two roots
of your civilization gives you a great, even a unique, opportunity ...
(to) show in this land how thse two great cultures can work together
with other cultures ... in the spirit of harmony and justice ...".
2

Within the larger world community, the search for justice and
peace requires that international relations be based on respect for
the fundamental right of nations and peoples to pursue their own
destiny peacefully and without hindrance by other s. It requires
a willingness on the part of the developed nations to facilitate the
full participation of less developed countries in the world economy
so that there is the possibility of establishing and maintaining a
decent standard of living for all. The desire for peace and justice
also demands that nations learn to act responsibly by resolving their
diffrences through patient negotiation rather than violence and war.

Homily, Ohristchurch, 24 November 1986.


Ibid.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1133

This can happen only when armaments far in excess of what is needed
for reasonable defence cease to be added to throughout the world,
among the smaller nations as well as the great powers.
Nor can
I fail to mention the continuing need for a further rduction of
nuclear weapons.
I am grateful to you for your assurance that the Government
and people of New Zealand are determined to work for world peace.
The Catholic Church in your country makes a positive contribution
to this effort by preaching the Gospel of Jesus Christ and its message
of peace and good will. She seeks to bear witness in word and deed
to the fact that the dignity and rights of every person come from
God and are inalienable from the first moment of conception until
death.
By promoting respect for human life and by teaching the
spiritual truths upon which that respect is based, the Church in
New Zealand helps to lay a solid foundation of faith in God and
obdience to his law of love, without which there can be no lasting
peace.
By insisting on our heavenly citizenship and the passing
nature of ali created things, she seeks to instil in people an awareness
of their transcendent vocation and their need to have trust in divine
providence, without which there can be no true justice.
Your Excellency, I am confident that in the days to come the
cordial relations that exist between New Zealand and the Holy See
will not only be maintained but will be further strengthened. As you
begin your mission at the service of harmony and peace in your
country and in the world, I assure you of the Holy See's full coopration
and support. May Almighty God assist you in fulfilling your respon
sibilities, and may he continue to bestow upon New Zealand an
abundance of spiritual and material blessings.
3

IV
Ad Exc.mos Legatos et Oratores apud Sedem Apostolicam permanenter
missos.*

Excellences,
Mesdames, Messieurs,
1. Je remercie vivement votre Doyen, Son Excellence Monsieur
Joseph Amichia: il vient d'exprimer vos vux avec une grande dli
catesse mon gard et une profonde confiance dans le successeur de
3

Cf. Lk 2:14.

* Die 9 m. Ianuarii a. 1988.

1134

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

Pierre. Avec la sensibilit que donne la foi, il a su voquer quelques


grands vnements de l'Eglise, en suggrant leur lien avec l'histoire
prsente de l'humanit. En observateur sage et soucieux du bien de
tous les pays, particulirement les plus dmunis, il a relev aussi
les problmes humains qui demeurent lancinants pour un grand
nombre de peuples : ces difficults sont en effet comme autant d'ombres
et de handicaps surmonter pour que les populations concernes
vivent cette nouvelle anne dans la paix. Nous savons bien, du reste,
qu'il s'agit d'une uvre solidaire qui intresse tous les peuples.
Pour ma part, je veux aussi inscrire les souhaits que je forme
dans le cadre de ces ralits actuelles. Mais je dsire d'abord exprimer
des vux cordiaux pour chacun des membres du Corps Diplomatique
ici prsents, et je souhaite spcialement la bienvenue aux Ambassadeurs
qui prennent part cette rencontre pour la premire fois. Je relve
que le premier Ambassadeur de Guine-Bissau a inaugur tout rcem
ment sa mission. Le jour de Nol et au premier jour de l'An, j'ai
pens dans la prire vous tous, vos familles, aux nations que vous
reprsentez. "Vos gouvernements ont dsir nouer des relations diplo
matiques stables avec le Saint-Sige dont la mission est essentiellement
spirituelle, c'est--dire oriente vers le bien plnier des personnes et
des peuples, selon le dessein de Dieu. Que Dieu vous garde tous,
vous et vos compatriotes, dans la paix !
2. Je dvelopperai cette allocution annuelle des vux autour de
quelques vnements de la vie internationale, entre autres la ngo
ciation sur le dsarmement qui a marqu la fin de l'anne dernire
Washington, et le quarantime anniversaire de la Dclaration uni
verselle des droits de l'homme qui sera clbr cette anne. Le dsar
mement, la justice dans la sauvegarde des droits des personnes et des
peuples, le dveloppement, sont en effet trois conditions de la paix.
Mais ces points saillants ne sauraient nous faire oublier les durs
conflits qui dchirent encore des peuples ou des rgions entires.
Nul ne peut rester indiffrent devant ces combats qui chaque jour
menacent ou suppriment des vies humaines, dtruisent le patrimoine
social ou culturel de tout un peuple, l'oppressent ou l'empchent de
progresser librement vers son dveloppement. Certes, la responsa
bilit premire appartient aux gouvernants directement impliqus;
mais ils doivent savoir que l'humanit entire souffre et est humilie
des maux qui accablent une partie de ses membres, et qu'elle cherche
avec eux une issue humaine favorable.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1135

Certains peuples concerns peuvent invoquer les raisons qu'ils ont


de riposter par les armes des attaques, en recourant la distinction
moralement acceptable entre lgitime dfense et agression injustifiable.
Mais les mobiles sont souvent bien enchevtrs, et, de toute faon,
on arrive des situations o l'escalade est telle qu'elle dpasse toute
mesure et s'avre finalement injuste, parce que meurtrire et ruineuse
pour les diverses parties.
Nous pensons tous au conflit entre l'Irak et l'Iran, o il apparat
urgent de mettre un terme un combat inhumain, terriblement des
tructeur, disons absurde. En fait, beaucoup d'autres pays sont con
cerns dans ce combat. Il est grand temps qu'ils cooprent sincrement
pour que cessent les hostilits, spcialement avec l'aide des institutions
de la communaut internationale.
L'Afghanistan mrite de retenir tout autant l'attention. Depuis
huit ans, nous assistons au drame de ses populations dont la vie,
autrefois paisible, subit des mutations incroyables et des pertes hu
maines considrables, tandis que la paix de toute la rgion en est
affecte. Comment ne pas souhaiter que les perspectives rptes de
tractations aboutissent enfin et que l'on arrive une solution juste,
correspondant au vu des populations !
Nous pensons encore l'Amrique centrale o les oppositions
sanglantes perdurent et troublent gravement la paix en plusieurs pays.
Des propositions pour rtablir la paix font l'objet d'un plan prcis.
Les engagements souscrits seraient de nature donner enfin un espoir:
puissent-ils trouver, chez tous les partenaires, une adhsion loyale et
une application effective qui ne nglige aucun des lments, y compris
le droit des populations vivre dans un rgime librement choisi !
Nous ne pouvons pas davantage oublier tout le Proche-Orient : les
populations qui vivent sur la terre de Palestine, dans un contexte
politique et social toujours prcaire; le Liban, o la dbcle cono
mique vient s'ajouter aux divisions et l'inscurit, alors qu'il faudrait
absolument assurer sa souverainet et son intgrit.
Nous pensons galement aux situations internes de conflit qui
affectent de faon sanglante tant de pays, comme l'Ethiopie, l'Angola,
le Mozambique, le Sri Lanka, et qui vont parfois jusqu' empcher
de secourir les populations qui meurent de faim ou manquent des
soins lmentaires. D'autres pays continuent de souffrir en silence
d'une situation injuste qui lse les aspirations d'une majorit des
citoyens, comme au Cambodge, ou mme, bien souvent, d'une minorit.
7 4 - A . A.. S .

Acta Apostolicae Sedis

1136

- Commentarium Officiale

Nous devons toujours nous souvenir que ce sont d'abord les popu
lations civiles qui souffrent de ces crises prolonges, avec tous les
drames humains que cela suppose. C'est pourquoi je dsire, une fois
encore, en appeler tous ceux qui peuvent apporter une contribution
l'apaisement de ces conflits, notamment par la voie de la diplomatie.
Le Saint-Sige demeure convaincu qu'il est possible dans tous ces
cas de parvenir une solution sans que les belligrants s'en trouvent
pour autant humilis. Puissent-ils, avec l'appui pacifique des acteurs
de la vie internationale, faire preuve de courage pour trouver les
chemins qui mnent sans tarder une paix vritable, dont je rap
pellerai tout l'heure certaines conditions essentielles !
3. La volont de mettre un terme la course aux armements, ou,
mieux encore, le dsarmement effectif, est videmment une des con
ditions de la paix.
Dans l'actualit internationale de l'anne coule, on a surtout
relev la ngociation et la signature par les Etats-Unis d'Amrique
et l'Union sovitique d'un accord pour l'limination des forces nu
claires de porte intermdiaire. Cet vnement, dont j'ai tenu sou
ligner l'importance ds le 8 dcembre dernier, a t gnralement
accueilli avec satisfaction et soulagement, car il reprsente l'abou
tissement d'efforts persvrants en mme temps qu'il ouvre, pour la
consolidation du processus du dsarmement et l'avenir de la paix,
des perspectives encourageantes. Grce leur volont politique, les
deux grandes puissances ont su crer une situation nouvelle o elles
se sont entendues, non plus seulement pour limiter, mais pour dtruire
physiquement une classe d'armes entire.
1

L'accumulation de ces armes constitue en elle-mme une menace


pour la paix, un dfi aussi pour les peuples qui manquent de l'essentiel
pour survivre et se dvelopper. Le fait d'en dtruire une partie est
aujourd'hui mritoire; il n'en souligne que mieux la folle spirale
o l'on s'tait laiss entraner, au point de perdre la mesure en
dtournant dans ce secteur des richesses qui devraient servir liminer
la faim dans le monde, promouvoir de nombreuses actions humai
nement ncessaires, notamment dans les domaines de la sant et de
l'ducation, en mettant en uvre les possibilits positives de la science
et de la technologie.
Le dsengagement nuclaire qui, pour l'heure, ne concerne encore
1

Cf.

Anglus du 8 dcembre 1987, L'Osservatore Romano, 9 dcembre 1987.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1137

qu'une proportion trs limite des arsenaux respectifs peut main


tenant tre poursuivi sans que les quilibres militaires globaux soient
remis en cause, jusqu' atteindre le niveau le plus bas compatible
avec la scurit des uns et des autres. Les mesures dtailles de contrle
mises en place par le trait manifestent le dsir raliste de se munir
des garanties ncessaires pour que les engagements souscrits soient
effectivement respects. Cette surveillance mutuelle, librement con
sentie, pourra aider dpasser le stade de la suspicion et contribuer
au long et ncessaire apprentissage de la confiance. Seul un climat
de confiance croissante peut garantir le succs du processus de dsar
mement et ouvrir des possibilits nouvelles pour l'avenir.
4. De nouvelles tapes sont en effet attendues par tous. Votre Doyen
vient de le souligner. Au dire des protagonistes, l'accord sur les forces
nuclaires intermdiaires est un point de dpart plus encore qu'un
point d'arrive. Il a t l'occasion pour les deux signataires d'affirmer
leur dtermination acclrer les ngociations en cours sur les armes
nuclaires balistiques, les plus menaantes de toutes. Il importe, non
seulement d'attnuer, mais d'carter dfinitivement la menace de la
catastrophe nuclaire. C'est certainement le vu de la communaut
internationale tout entire que de tels pourparlers aboutissent au
plus vite, en s'inspirant des mmes principes.
Il semblerait non moins urgent de procder l'limination d'une
autre classe d'armes particulirement cruelles et indignes de l'huma
nit, dont certains belligrants se sont servis rcemment encore, je
veux dire les armes chimiques. J'implore les responsables politiques
concerns d'inscrire ce chapitre parmi les objectifs qu'il est possible
d'atteindre sans tarder. Pour la moralisation des relations internatio
nales, un pas important serait ainsi franchi, qui contribuerait
amliorer le climat de dialogue dans lequel les grandes puissances
et leurs allis respectifs doivent maintenant s'habituer vivre.
Plus ardue encore sera probablement la discussion au sujet de
la rduction de l'armement conventionnel et des armes nuclaires dites
tactiques qui y sont lies. L encore, la scurit doit pouvoir tre
assure au niveau le plus bas de l'armement et des forces, compatible
avec les exigences raisonnables de la dfense et sur la base de l'qui
libre entre les parties en prsence. Sur ce dernier point, on comprend
que les responsables politiques avancent avec prudence et ralisme,
pour ne pas compromettre sans garantie suffisante l'avenir de leurs

1138

Acta Apostolicae Sedis

- Commentarium

Officiale

compatriotes. Mais il s'agit d'viter tout prix une nouvelle forme


d'escalade des armements conventionnels,

qui serait prilleuse et

ruineuse.
5. On voudrait galement esprer que tous les pays et spcialement
les grandes puissances percevront de mieux en mieux que la crainte
de la destruction mutuelle assure , qui est au cur de la doctrine
de la dissuasion nuclaire, ne peut durablement constituer une base
fiable pour la scurit et pour la paix. Le Saint-Sige, quant lui,
a toujours affirm qu'une dissuasion fonde sur l'quilibre de la terreur
ne peut tre envisage comme une fin en soi mais seulement comme
une tape vers le dsarmement progressif. C'est seulement la con
dition de demeurer fondamentalement transitoire et oriente vers la
recherche d'un autre type de relations internationales que cette stra
tgie peut tre envisage. Une telle stratgie, applique dans un con
texte de dtente et de coopration, devrait conduire rechercher
progressivement un nouvel quilibre au niveau le plus bas possible
de l'armement, pour en venir, dans, une tape ultrieure, l'limi
nation de l'arme atomique elle-mme; car c'est au dsarmement total
qu'il faut tendre en la matire. Puissent les protagonistes comprendre
que leur scurit mutuelle repose toujours davantage sur une compntration d'intrts et de relations vitales !
2

6. Si le tout rcent accord de dsarmement a pu tre conclu, c'est


aussi grce au travail international intense fourni depuis des annes
par les Nations Unies, notamment la Commission du dsarmement
et la Confrence pour le dsarmement de Genve. Ces travaux per
mettent d'apprcier tous les lments qui concourent cimenter la
paix entre les nations, comme aussi le long chemin qui reste encore
parcourir. Si l'accord de Washington constitue un commencement
au bnfice de la communaut internationale, puisse-t-il reprsenter
pour elle aussi un point de non retour ! Un retour la course aux
armements serait sans doute fatal pour tous. Les nations qui vivent
dans des systmes politiques ou sociaux diffrents se rendent main
tenant mieux compte qu'elles doivent apprendre vivre ensemble,
trouver des terrains de coopration, approfondir leurs relations
pacifiques. Et c'est votre honneur, Mesdames et Messieurs les diplo2

Cf. Message la 2

me

session spciale de l'Assemble gnrale des Nations Unies

sur le dsarmement, 7 juin 1982, n. 8: AAS 74 (1982), p. 880.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1139

mates, de consacrer vos comptences prparer ces relations et les


entretenir.
Pour y parvenir, certaines valeurs thiques et certaines normes
de droit doivent tre respectes.
7. Le dsarmement n'est donc pas toute la paix. Il n'est mme
pas une fin en soi. Il est un des lments du processus de recherche
d'une scurit plus stable, visant en fin de compte tablir des relations
mutuelles bases sur un dialogue loyal, sur une coopration plus
intense et sur une plus grande confiance.
En ce sens, la paix s'enracine dans un renouveau des convictions
morales et spirituelles. L'humanit est invite un changement de
mentalit. Elle doit croire que la paix est possible, qu'elle est dsi
rable, qu'elle est ncessaire. Pour survivre, elle est appele un retour
nement, une conversion, quitte se dtacher d'une partie de son
histoire, de son histoire belliqueuse, remplie de violences, d'oppres
sions, o les hommes et les nations taient rduits la merci du plus
fort, au mpris de la justice et de l'ordre moral voulu par Dieu.
La paix n'est pas seulement l'absence de conflits, mais la rsolution
pacifique des diffrends entre les nations, et la dynamique d'un ordre
social et international fond sur le droit et la justice. Plus prci
sment, il faut assurer les fondations de la paix en les appuyant sur
la sauvegarde des droits de l'homme et aussi des droits des peuples.
8. La justice passe en effet par le respect du droit des peuples
et des nations disposer d'eux-mmes. Entre les peuples, une paix
durable ne peut tre impose par la volont du plus fort, mais elle
doit tre consentie par tous dans le respect des droits de chacun,
en particulier des faibles et des minorits.
U y a encore des peuples qui ne voient pas reconnu leur droit
l'indpendance. Il y a ceux aussi qui souffrent d'une tutelle, voire
d'une occupation, qui porte atteinte leur droit de se gouverner en
conformit avec leurs valeurs culturelles et leur histoire.
En de de ces cas extrmes, unanimement rprouvs, il faut tenir
compte du souhait de plus en plus rpandu et lgitime que chaque
nation, mme la moins puissante, soit responsable de ses propres
affaires, sujet de son devenir et pas seulement objet de tractations
intresses ou de sollicitude condescendante de la part des autres
nations.
A l'Est comme l'Ouest, le droit des peuples disposer de leur

1140

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

destin et cooprer librement avec les autres au bien commun inter


national ne peut que favoriser la paix, dans la mesure o chacun se
sentira mieux respect, et donc partenaire part entire dans le
dialogue entre les nations.
9. Le mme principe vaut pour les relations Nord-Sud. L'ingalit
dans" l'accs au progrs conomique et social a galement des causes
profondes qui demandent tre examines avec soin. Les dsqui
libres accentus entre l'abondance et la pauvret peuvent tre des
germes de conflits futurs. Un grand nombre de pays une soixan
taine se trouvent aujourd'hui dans une situation critique qui va
s'aggravant. Toute l'humanit doit reconnatre en conscience ses res
ponsabilits devant le grave problme de la faim qu'elle n'a pas russi
rsoudre. C'est l l'urgence des urgences !
Les efforts entrepris depuis des dcennies en faveur du dvelop
pement doivent en permanence tre recentrs sur leur finalit premire:
permettre aux pays dmunis de se prendre toujours davantage en
charge, de mettre en valeur leurs ressources, d'changer leurs matires
premires un prix quitable, d'avoir accs la technologie et aux
marchs mondiaux, de se librer raisonnablement de leurs dettes,
comme l'a soulign votre Doyen. Ce processus fait appel la respon
sabilit des nations plus prospres, mais aussi celle des dirigeants
des pays concerns : il appartient ceux-ci de grer au mieux les
ressources disponibles, en renonant certaines dpenses de prestige,
en faisant voluer les structures oligarchiques qui perptuent un
immobilisme social, en favorisant l'initiative productive, tout en res
pectant les droits des personnes et de leurs communauts.
Oui, l'une des conditions profondes de la paix, long terme, c'est
le dveloppement, conu comme le passage d'un moins tre un plus
tre, englobant tout l'homme dans sa dimension conomique, certes,
mais aussi culturelle, morale et spirituelle. On ne dira jamais assez
que (( le dveloppement est le nouveau nom de la paix , selon la belle
expression de mon prdcesseur Paul V I . Je reviendrai sur ce thme
capital dans une prochaine encyclique publie l'occasion du vingtime
anniversaire de Populorum progressio.
Les deux processus du dsarmement et du dveloppement doivent
continuer jusqu' se rejoindre et se soutenir l'un l'autre. En parti
culier, il serait aberrant que l'aide au dveloppement devienne l'aide
Farmement des pays du tiers-monde, mme si ceux-ci ont besoin

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1141

de moyens dfensifs. La politique de puissance des pays industriels


ne doit pas annuler d'une main la contribution qu'elle accorde de
l'autre l'authentique dveloppement des peuples.
10. L'indpendance et la libert des Etats entre eux ne suffit pas
tablir un climat de paix dans le monde. La paix est aussi paix
sociale, ordre fond sur la justice l'intrieur des Etats souverains
qui il revient de garantir par des lois justes les conditions d'une vie
humaine digne de ce nom pour tous leurs concitoyens. Il me semble
qu'aujourd'hui ce que l'enseignement de l'Eglise appelle l'ordre
naturel de la convivialit, l'ordre voulu par Dieu , trouve en partie
son expression dans la culture des droits de l'homme, si l'on peut
caractriser ainsi une civilisation fonde sur le respect de la valeur
transcendante de la personne. La personne est en effet le fondement
et la fin de l'ordre social; elle est le sujet de droits inalinables et
de devoirs de conscience, garantis par le Crateur, et non pas d'abord
l'objet de droits concds par l'Etat, au gr de l'intrt public
tel qu'il le dtermine. La personne doit pouvoir s'accomplir dans la
libert et la vrit.
Nous clbrerons cette anne le quarantime anniversaire de la <( D
claration universelle des droits de l'homme . Si elle est l'objet d'in
terprtations diffrentes, les principes levs qu'elle contient mritent
une attention universelle. Ce document peut tre considr comme
(( une pierre miliaire place sur la route longue et difficile du genre
humain . Les principes que la Dclaration contient, s'ils sont loya
lement mis en uvre dans les lgislations des diffrents pays, peuvent
conduire les nations un authentique progrs, tant entendu que
celui-ci s'identifie avant tout avec le primat des valeurs spirituelles
et le progrs de la vie morale .
3

11. La Dclaration est d'autant plus importante nos yeux qu'elle


transcende les diffrences raciales, culturelles et institutionnelles des
peuples et affirme, au-del de toute espce de frontire, l'gale dignit
de tous les membres de la communaut humaine qu'il appartient
toute socit constitue, nationale et internationale, de respecter, de
protger et de promouvoir.
Il y va du bonheur des personnes, mais aussi de la paix du monde.
La paix est en effet indivise. Elle ne peut tre assure sur le plan
3

Discours aux Nations Unies, 2 octobre 1979, n. 7.

* Cf. ibid.

1142

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

international si elle ne plonge pas ses racines dans la paix sociale


l'intrieur des nations. Toute situation d'injustice inflige une
communaut humaine risque d'exploser un jour et mme d'atteindre
des dimensions internationales qu'il ne sera plus possible personne
de contrler. L'esprit de guerre, disais-je l'Assemble gnrale des
Nations Unies en 1979, dans sa signification premire et fondamentale,
surgit et mrit l o les droits inalinables de l'homme sont viols .
Ces droits de l'homme sont aussi bien les droits individuels que
les droits sociaux, comme ceux qui assurent une participation active
la vie publique. Dans le contexte de violence d'aujourd'hui, j'estime
de mon devoir de rappeler le droit au respect absolu de la vie humaine,
tous ses stades et quel que soit l'tat de sant, depuis la conception
jusqu'aux derniers moments. Je dnonce galement toutes les formes
de terrorisme qui s'en prennent la vie d'innocents et aussi les terrorismes d'Etat qui touffent les liberts fondamentales.
5

Je pense de faon spciale la libert de conscience. Tous savez


que j'ai consacr le dernier message pour la Journe mondiale de la
paix ce thme capital. Le droit .la libert religieuse, c'est--dire
la facult de correspondre aux impratifs de sa propre conscience
dans la recherche de la vrit et de professer publiquement sa foi
dans la libre appartenance une communaut religieuse organise,
constitue conime la raison d'tre des autres liberts fondamentales
de l'homme. Dans la mesure o la profession d'une conviction touche
au plus intime de la conscience, elle ne peut qu'influencer les choix
et les engagements de l'homme. Les croyants, de ce fait, sont conduits
contribuer efficacement la morale publique, la solidarit entre
les personnes et la paix entre les peuples. C'est pourquoi l'Eglise catho
lique n'a cess d'tre vigilante pour que tout soit mis en uvre afin que
cessent perscutions et discriminations envers les croyants et leurs
communauts. Ce faisant, elle a conscience de servir l'humanit en
dfendant la dignit de la personne.
12. En dfinitive, la paix est insparable de la justice, de la libert
bien comprise et de la vrit. Elle suppose un climat de confiance. C'est
une uvre plus complexe que le seul dsarmement, encore que celui-ci
soit un processus trs important pour construire un monde de paix
et un test de la volont de paix.
Dans ce contexte, je voudrais ici formuler des vux pour la bonne
5

Ibid., n. 11.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1143

conclusion de la runion de la Confrence sur la Scurit et la Coop


ration en Europe, en cours Vienne. Le Document final qui est en
prparation devrait reprsenter une contribution notable pour que
soient assurs et progressent ensemble les aspects militaires et huma
nitaires de la paix.
L'Eglise, pour sa part, reconnat sa responsabilit dans la cons
truction de la paix. Non seulement elle rappelle les principes puiss
dans l'Evangile, mais elle cherche former des personnes capables
d'tre, leur place, d'authentiques artisans de paix.
Le dessein de Dieu est un dessein de paix pour l'humanit entire.
La plupart des croyants savent que Dieu est le Crateur, la source
de la vie, le garant de la justice, le dfenseur des opprims, Celui
qui sans cesse appelle les hommes vivre dans la fraternit, ou se
rconcilier, se pardonner, reconstruire dans la paix ce qui a t
dtruit et divis par des hommes inconscients et pcheurs. Les vri
tables croyants devraient tre au premier rang de ceux qui travaillent
la paix, et qui, en mme temps, l'attendent de Dieu comme un don,
en cherchant sa volont.
Excellences, Mesdames, Messieurs, en tant que diplomates, vous
avez vous aussi une part de choix dans la construction de la paix,
dans le dsarmement des prjugs, des suspicions et des durcissements,
dans l'apaisement des tensions, dans la recherche des solutions paci
fiques, dans le climat de confiance et de coopration instaurer,
avec la prudence ncessaire.
Puisse le Dieu de la paix inspirer votre mission et combler de sa
Bndiction chacun d'entre vous, chacune de vos familles, chacune
de vos patries !

V
Ad Nederlandiae episcopos sacra limina visitantes.*

Dierbare Broeders in

Christus,

1. Het verheugt mij zeer u, bisschoppen van Nederland, bij gele


genheid van uw bezoek ad limina Apostolorum weer hier te mogen
ontvangen in Eome, waar zich de graven van de apostelen Petrus en
Paulus bevinden.
* Die 11 m. Ianuarii a. 1988.

1144

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

Het is zeker een gelukkige omstandigheid dat uw bezoek plaatsvindt


in het jaar dat ik op bijzondere wijze heb willen toewijden aan de
Moeder van de Verlosser, de heilige Maagd Maria, die aanwezig was
bij het begin van de pelgrimstocht van de kerk door de ruimte en de
tijd, toen zij samen met de apostelen de heilige Geest afsmeekte in
het cenakel te Jeruzalem, en die steeds aanwezig blijft op die pelgrims
tocht als degene die zalig is omdat zij geloofd heeft )).* Haar held
haftig geloof gaat het apostolische getuigenis van de kerk v o o r en
dus in het bijzonder het getuigenis van hen die op de eerste plaats
hiertoe geroepen zijn, de opvolgers van de apostelen, ons bisschoppen.
2

2. Bij uw vorige bezoek ad limina , in januari 1983, hebben wij


ons levendig de ervaring herinnerd van de Particuliere Synode van
de Nederlandse bisschoppen, welke in 1980 hier in Rome heeft plaats
gevonden. Het was een ervaring die wij weergegeven hebben met het
bijbelse woord (( communio )), dat zoals het slotdocument heeft uit
gedrukt, te verstaan geeft dat elke gelovige samen met zijn geloofs
genoten deel heeft aan dezelfde roeping, hetzelfde geloof, hetzelfde
doopsel, dezelfde Eucharistie, dezelfde kerkelijke gemeenschap rondom
de legitieme kerkelijke leiders, en aan dezelfde zending van de kerk
tenslotte in de wereld .
3

3. Het is voor mij een grote vreugde en troost te mogen constateren


dat in de afgelopen vijf jaren niet onbelangrijke vooruitgang is gemaakt
op de weg naar een meer volmaakte communio )), zowel binnen de
gemeenschap van de kerk in Nederland zelf als in haar betrekkingen
met de Wereldkerk, waarvan het zichtbare centrum de Stoel van
Petrus is.
Wat dit laatste betreft staat mij uiteraard op de eerste plaats mijn
eigen pastorale bezoek in Nederland voor de geest, in mei 1985, dat mij
de gelegenheid gegeven heeft mijn genegenheid en vriendschap voor
uw land en volk te verdiepen, want de vriendschap ontstaat en groeit
door echt met anderen kennis te maken, die altijd anders blijken te
zijn dan men gedacht had . Ik heb iets mogen proeven van de geheel
eigen schoonheid van de Nederlanden, van de werklust en onderne
mingszin van de Nederlanders, van hun eeuwenlange traditie van
4

Vgl. Luc. 1, 45.

Vgl. encycliek Redemptoris

Slotdocument,

Mater, 25-28.

inleiding.

* Toespraak bij aankomst in Nederland, 11 mei 1985, 2.

1145

Acta Ioannis Pauli Pp. II

vrijheid en tolerantie, van hun rijke cultuur en geschiedenis. Het


bezoek heeft mij vooral de gelegenheid gegeven de kerk in uw vader
land beter te leren kennen. Het heeft zijn fundamentele reden gevonden
in het wezen zelf van de kerk van Christus, die tegelijk Wereldkerk
en particuliere kerk is. Door samen ons geloof te vieren, ons gemeen
schappelijk geloof, het uwe zowel als het mijne ) ) hebben wij tot uit
drukking willen brengen dat wij eenzelfde kerkelijke gemeenschap
vormen rondom de legitieme kerkelijke leiders.
Een bijzonder sterk moment van communio )), niet alleen van de
kerk van Nederland met de Wereldkerk, maar ook van de pelgrimerende
kerk met de hemelse kerk, een diepe ervaring van communio sancto
rum , was de zaligverklaring van uw heldhaftige landgenoot Titus
Brandsma op 3 november 1985. Hoe actueel en voorbeeldig blijft zijn
figuur voor de kerk in uw vaderland : onvoorwaardelijk trouw aan
zijn roeping en aan de kloosterlijke observantie, gehoorzaam aan de
opvolgers van de apostelen, de bisschoppen, en aan de opdracht die
zij hem gaven en die hem tot de marteldood voerde, vol liefde voor
allen, ook voor zijn vijanden, onkreukbaar in zijn wetenschappelijke
arbeid, geheel overtuigd van de noodzaak van echt katholiek onder
wijs en een waarachtig katholieke pers, onverzettelijk in zijn strijd
tegen een ideologie die de beginselen van het geloof en de moraal
aantastte )).
5

Uwerzijds hebt u de band tussen uw kerk en de Wereldkerk bevor


derd door uw contacten met de verschillende Congregaties en andere
instanties van de Heilige Stoel, vooral in deze dagen van uw bezoek
(( ad limina .
Ik wil verder wijzen op wat u in de afgelopen vijf jaren ondernomen
hebt ook tot versterking van de communio binnen uw eigen kerk
gemeenschap in Nederland, zowel op diocesaan als op landelijk niveau.
Eerst denk ik aan de oprichting van nieuwe seminaries en konvikten
voor de theologische en geestelijke vorming van toekomstige priesters.
Door de Particuliere Synode is de wezenlijke noodzaak van het gewijde
priesterschap benadrukt en het besluit genomen om een actieve pasto
raal te bevorderen met het oog op roepingen tot het priesterschap.
Het is bemoedigend te constateren dat aan dit besluit uitvoering
8

t.z.p.,

Vgl.

Vgl. Toespraak via televisie en radio, 9 april 1985.

3.

Toespraak tot de Nederlandse pelgrims, 4 november 1985.


Vgl.

Slotdocument, 22.

1146

Acta

Apostolicae

Sedis

Commentarium

Officiale

gegeven wordt en dat dit zijn eerste veelbelovende vruchten begint


af te werpen. Een echte gemeenschap van geloof is immers niet moge
lijk zonder bedienaren van het Woord en de Sacramenten van het
geloof.
Ik denk ook aan uw benoemingenbeleid dat aan de geloofsgemeen
schap de garantie wil geven dat belangrijke functies binnen die gemeen
schap vervuld worden door personen op wier geloof men kan vertrouwen.
U hebt ook, gezamenlijk en afzonderlijk, documenten gepubliceerd
welke de gelovigen moeten helpen om tot een betere kennis te komen
van de katholieke geloofsleer, zoals de brieven over lijden en sterven
en over het oecumnisme.

Speciaal wil ik de Latijns-Nederlandse

uitgave van het Wetboek van Canoniek Recht vermelden, die gepu
bliceerd is in opdracht van de Belgische en de Nederlandse bisschop
penconferentie en ongetwijfeld zal bijdragen tot bevordering van een
gemeenschappelijke kerkelijke discipline, die ook beter communiceert
met de discipline van de Wereldkerk.
Vervolgens wil ik met nadruk uw persoonlijke inspanningen ver
melden voor veelvuldige en broederlijke contacten met de gelovigen
in de parochies en de kerkelijke organisaties en met name ook met
uw medewerkers, de priesters, om zo tot een betere communio )) te
komen tussen de herders, dienaren van Jezus Christus ten dienste van
de kerkgemeenschap,

en de gemeenschap zelf, die het utverkoren

geslacht is, het koninklijke priesterschap, de heilige natie, Gods eigen


volk.

10

4. Deze positieve stappen op de weg naar een volledige com


munio tussen de gelovigen onderling en tussen de lekengelovigen en
de herders mogen echter niet doen vergeten dat er nog vele inspannin
gen nodig zullen zijn om dat doel te bereiken.
De moeilijkheden zijn niet gering, zoals de sterke secularisatie van
de maatschappij, de polarisatie binnen de kerkgemeenschap, de onver
schilligheid van velen, speciaal van vele jongeren, de onvoldoende
medewerking met name van intellectuelen en theologen, het negatieve
beeld van de kerk en het geloof dat niet zelden geboden wordt door
de communicatiemiddelen. Het is niet mogelijk hier nu uitgebreid in
te gaan op alle problemen die daaruit voortvloeien. Ut hebt daarover
' V g l . Slotdocument, 3.
10

V g l . / Petr. 2, 9.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1147

overigens reeds uitvoerig gesproken met mijn medewerkers op de ver


schillende dicasteries. Ik wil er nu slechts enkele ter sprake brengen.
5. Het is bekend en hoopgevend dat in de kerk van Nederland tal
rijke lekengelovigen zich op vaak enthousiaste en edelmoedige wijze
inzetten ten dienste van de plaatselijke geloofsgemeenschappen en in
het bijzonder ook voor de behoeftige broeders en zusters in de Derde
Wereld en elders, overeenkomstig de aansporingen van het tweede
Vaticaans Concilie : De leken, deelachtig geworden aan het priester
lijk, profetisch en koninklijk ambt van Christus, vervullen ... een
eigen taak in de zending van het gehele volk van God in de kerk en
in de wereld. Zij oefenen werkelijk apostolaat uit, wanneer zij zich
wijden aan evangelisatie en heiliging van de mensen en de tijdelijke
orde met evangelische gezindheid bezielen en vervolmaken, zodat hun
werkzaamheid in deze orde duidelijk van Christus getuigt en in
dienst staat van het heil van de mensen . Het slotdocument van de
Particuliere Synode heeft dankbare waardering uitgesproken jegens
de duizenden leken, die geheel belangeloos, regelmatig en op ontelbaar
veel manieren deelnemen aan verschillende taken zoals de liturgie,
sociale activiteiten, catechese aan kinderen en volwassenen, uitwisseling
en onderlinge hulpverlening, het bevorderen van gerechtigheid en
vrede . Ik heb tijdens mijn bezoek in Nederland de gelegenheid
gehad daarvoor mijn persoonljike waardering en erkentelijkheid uit
te drukken, terwijl ik in de verschillende ontmoetingen met het katho
liek onderwijs, de maatschappelijke organisaties, het missie-en ont
wikkelingswerk en de parochies nader kennis heb kunnen maken met
de veelzijdige activiteit van de leken. Het is zeker n van de meest
bemoedigende tekenen van de tijd dat de lekengelovigen zich steeds
meer bewust worden van hun eigen roeping en zending binnen de
gemeenschap van de gelovigen en ten dienste van die gemeenschap.
Het is bovendien een zeer gelukkige omstandigheid dat onlangs de
bisschoppensynode juist hierover heeft nagedacht. De resultaten van
de besprekingen zullen ongetwijfeld ook voor u een stimulans en een
richtlijn kunnen zijn ten behoeve van de bevordering en het in goede
banen leiden van de inzet van de leken voor het geloofsleven in zijn
veelzijdige facetten.
u

12

Een hoogste prioriteit zal daarbij zeker gegeven moeten worden


Apostolicam

11

Decreet

12

Slotdocument,

33.

actuositatem,

2.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1148

Officiale

aan de gezinspastoraal. De gezinnen zijn de cellen waaruit de maat


schappij wordt opgebouwd, de eerste scholen van menselijkheid. Het
lijkt niet ongerechtvaardigd of overdreven te stellen dat een maat
schappij die het gezin niet beschermt en steunt of zelfs integendeel
achterstelt, een maatschappij is die aan haar eigen ondergang werkt.
De gezinnen zijn ook de cellen waaruit de kerk wordt opgebouwd, de
huiskerken, welke de eerste scholen van geloof zijn. Moedigt de gezin
nen aan tijd te nemen voor gemeenschappelijk gebed en gezamenlijke
schriftlezing. Het zal n van uw meest belangrijke pastorale zorgen
moeten zijn het gezin te verdedigen tegen de vele gevaren waaraan het
in deze tijd is blootgesteld, en het krachtig te steunen in zijn taak
de jonge mensen op te voeden en te vormen tot evenwichtige persoon
lijkheden, die de toekomst van de maatschappij en de kerk kunnen
verzekeren.
In het verlengde daarvan zal uw speciale zorg ook moeten blijven
uitgaan naar het katholieke anderwijs. Van harte moedig ik uw inspan
ningen aan die gericht zijn op het herstel en de versterking van de
authentieke identiteit van de katholieke scholen, en ik wil in het
bijzonder wijzen op de noodzaak van een catechetisch onderricht dat
de jonge mensen een echte kennis van het katholieke geloof bijbrengt
en niet slechts een algemeen godsdienstig onderricht biedt of zelfs alleen
maar een maatschappijleer.
In dezelfde lijn zult u uw inspanningen moeten voortzetten en
versterken om de katholieke instituten voor hoger onderwijs te maken
tot centra waar de wetenschap, verlicht door het geloof en geleid door
het kerkelijke leergezag, mensen vormt die op hun eigen specifieke
wijze, met hun intellectuele gaven en kennis, kunnen bijdragen tot de
opbouw van een ware beloofsgemeenschap.
Mogen uw aandacht en zorg ook blijven uitgaan naar de actieve
deelname van de lekengelovigen aan het parochieleven, op liturgisch,
catechetisch en caritatief terrein. Ook in de huidige maatschappelijke
kon tekst en in het stadsmilieu blijft de rol van de parochie wezenlijk,

13

en het is ondenkbaar dat de parochie deze rol zou kunnen blijven


vervullen zonder de groeiende actieve deelname van een toenemend
aantal gelovigen.
Synode

15

14

Zowel in het slotdocument van de Particuliere

als in mijn toespraak tot de vertegenwoordigers van de

Vgl. Toespraak tijdens de ontmoeting met de parochies, 12 mei 1985, 2.

N. 36.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1149

parochies op 12 mei 1985 is speciale aandacht gewijd aan de leken


die hun deelname aan de opbouw en de bevordering van de parochile
gemeenschap als dagtaak en op permanente wijze uitoefenen, de pasto
rale werkers en werksters. Mogen uw zorg en inspanning erop gericht
blijven dat zij hun taak vervullen op basis van een gedegen theolo
gische vorming en een diepe lekenspiritualiteit in hartelijke en gedien
stige samenwerking met de parochile geestelijkheid, en dat zij alles
vermijden wat zou kunnen leiden tot het ontstaan van een soort paral
lelle clerus )). Gaarne wil ik in dit verband nog wijzen op de nood
zaak van een waardige viering van de Eucharistie, die het hoogtepunt
moet blijven van de zondagse geloofsviering van de parochiegemeen
schap, als sacrament van Gods oneindige liefde en barmhartigheid.
Het zou misplaatst zijn rechten te doen gelden op de Eucharistie
waartoe men veeleer met grote nederigheid en diepe dankbaarheid moet
naderen, als tot het grootste geschenk van God, in de vorm en met
de inhoud waarmee de Heer het aan zijn kerk nagelaten heeft.
15

Tenslotte wil ik in het kader van uw communio met de leken


gelovigen nog herinneren aan uw voorzichtige pogingen om tot een
vruchtbare dialoog te komen met kritische groepen, die zich dreigen
te verwijderen van de volledige communio . Moogt u wat dit betreft
blijven handelen overeenkomstig het besluit van de Particuliere Syno
de : De bisschoppen willen contact houden met deze groepen in de
hoop dat zij een matigende invloed kunnen uitoefenen en ook om de
afwijkingen van het geloof en de regels van de kerk te signaleren,
opdat de ware "communio" duidelijk aan het licht treedt .
16

Graag wil ik nog een aansporing toevoegen om ook uw dialoog


met de andere christelijke kerken en geloofsgemeenschappen in Neder
land met kracht en prudentie voort te zetten, in de vaste overtuiging
dat het streven naar de eenheid van alle christenen een pastorale prio
riteit moet blijven, zoals ik zelf zowel bij de oecumenische bijeenkomst
te Utrecht tijdens mijn bezoek in mei 1985 als bij het bezoek van enige
leiders van de Nederlands Hervormde Kerk, de Gereformeerde Kerken
en de Evangelisch Lutherse Kerk te Rome in maart 1986 heb bena
drukt. Uw brief over het oecumnisme, Onze oecumenische zending,
een prioriteit , zal daarbij ongetwijfeld een nuttige en betrouwbare
gids zijn.

15

N. 4.

16

Slotdocument,

34.

Acta

1150

Apostolicae

Sedis

Commentarium

Officiale

6. In de brief die ik aan de Nederlandse bisschoppen gericht heb


op 2 februarii 1981, een jaar na de Particuliere Synode, heb ik geschreven
dat (( naast de bijdrage die de leken, onze broeders en zusters, aan
het leven van de kerk kunnen leveren, niet het bijzonder charisma mag
ontbreken dat verbonden is met de roeping tot volledige toewijding aan
Christus in het ambtelijk priesterschap alsook in het religieuze leven.
Hieraan moet zelfs bij uitstek aandacht worden besteed .
Het kloosterleven in uw kerk, dat in de loop der eeuwen zo onver
gelijkelijk veel heeft bijgedragen tot de groei en de bloei van de geloofs
gemeenschap, bevindt zich in een ernstige crisis, welke tot uitdrukking
komt in gebrek aan roepingen en verontrustende vergrijzing en leidt
tot pessimisme en moedeloosheid ten aanzien van de toekomst. In mijn
homilie tijdens de onvergetelijke gebedsdienst met de religieuzen in
de kathedraal van Utrecht op 12 mei 1985 heb ik erop gewezen dat
de crisis in de roepingen niet op de eerste plaats te wijten is aan
gebrek aan edelmoedigheid bij de jongeren, maar eerder een gevolg
is van het feit dat men in het religieuze leven niet meer voldoende
een profetisch teken van de aanwezigheid van God kan zien, wat
juist het belangrijkste aspect is van het kloosterleven.
17

Het is uiteraard allereerst een taak van de kloosterinstituten zelf


om zich de bezinnen op hun situatie en na te gaan hoe zij de <( verbur
gerlijking kunnen overwinnen om terug te keren naar het zoeken van
het (( enig noodzakelijke , wat zonder twijfel zal leiden tot het aan
trekken van nieuwe roepingen. Maar ook voor u ligt hier zeker een
verantwoorderlijke taak, waarvan een belangrijk aspect in de huidige
situatie is het voorkomen dat kloosterinstellingen een soort alterna
tieve kerk vormen, een toevluchtsoord voor wie moelijkheden ondervindt
in het aanvaarden van het legitieme gezag van de bisschoppen. Indirect
zult u de roepingen kunnen bevorderen door uw gezinspastoraal en
uw inspanningen met betrekking tot de identiteit van de katholieke
scholen, want in de gezinnen die chte gemeenschappen van geloof en
gebed zijn, en op de scholen waar een waarachig katholieke sfeer
heerst, zullen de roepingen spontaan opbloeien. Maar ook een directe
roepingenpastoraal zal nodig zijn, die met name gericht is op de jon
geren en ernaar streeft hun de waarde duidelijk te maken van het
godgewijde leven in armoede, gehoorzaamheid en maagdelijkheid, om
in de kerk, midden onder het volk Gods onderweg, op pelgrimstocht
naar het Yaderhuis, een zichtbaar teken te zijn van de relativiteit van
17

Vgl. n.

2.

1161

Acta Ioannis Pauli Pp. II

belangrijke waarden zoals bezit, volledig vrije zelfontplooiing en huwe


lijk, en door heel hun innerlijke en uiterlijke levenswijze te verwijzen
naar het eschaton, wat des te meer noodzakelijk is naarmate de secu
larisatie verder om zich heen grijpt.
7. Wat het bijzonder charisma betreft dat verbonden is met de
roeping tot volledige toewijding aan Christus in het gewijde priester
schap, wil ik u van harte aanmoedigen in uw zorg voor een goede
theologische en geestelijke vorming van de priestercandidaten, overeen
komstig de richtlijnen van het tweede Vaticaans Concilie, geconcre
tiseerd onder andere in de besluiten van de Particuliere Synode. Dat
betekent dat deze vorming slechts gegarandeerd wordt door echte semi
naries : ofwel seminaries die de gehele opleiding verzorgen, zoals te
Rolduc, ofwel convicten die als echte seminaries fungeren, zij het dat
een groot gedeelte van het onderwijs gegeven wordt op een Faculteit
of Theologische Hogeschool die door de H. Stoel is erkend .
18

Moogt u ook uw herderlijke zorg heel in het bijzonder blijven richten


op uw medewerkers, de priesters, wier leven en dienstwerk in de huidige
maatschappelijke kontekst zozeer bedreigd worden door vervlakking,
door verlies van de transcendente, verticale dimensie. Het priesterschap
in de kerk is immers in heel zijn wezen en inhoud een geloofsgegeven.
Als het niet meer geheel berust op diep geloof, dan dreigt het lang
zamerhand te vervallen tot een functie van verkondiging en bevordering
van horizontale medemenselijkheid, waardoor de priester onherroepe
lijk zijn identiteit verliest. Daarom zal het nodig zijn dat de priester
zijn geestelijk leven zorgvuldig cultiveert, door het getijdengebed, de
dagelijkse viering van de Eucharistie, de regelmatige biecht,- het geeste
lijke gesprek, door geestelijke lezing, theologische studie en retraite.
Zo zal de priester niet slechts kunnen ontsnappen aan het gevaar van
verlies van eigen identiteit, maar ook aan het gevaar van vervlakking
van zijn dienstwerk, vooral van zijn verkondiging, welke specifiek
bestaat in het aanreiken van het Brood des Levens, Christus, de Zoon
van God, ware God uit de ware God, die het antwoord is op de diepste
levensvragen van de mens en de uiteindelijke zin van het menselijke
bestaan openbaart, die bestaat in de bevrijding uit de onderdrukking
van de Boze om, na de tocht door de woestijn van het aardse leven,
eens het beloofde land te mogen binnengaan en daar te genieten van
19

14

Slotdocument,

19

Vgl. Slotdocument, 20.

75 - A. A. S.

26.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1152

Officiale

de volmaakte communio )) met de Vader en met alle broeders en


zusters van Christus.
8. De Particuliere Synode heeft ook besloten dat de bischoppen
alles in het werk zullen stellen, opdat de "Communio" tussen hen,
zowel affectief als effectief, zich kan verdiepen van dag tot dag en
om te verhinderen dat men hen zal beschouwen als onderling ver
deeld . Het is voor mij, als uw broeder in het bisschopsambt, een
speciale behoefte u aan te moedigen in uw streven naar een waarach
tige en diepe collegialiteit, die van zulk vitaal belang is voor het ver
vullen van de talrijke en moeilijke taken welke u in de huidige omstan
digheden zijn opgelegd.
In mijn toespraak te Amersfoort op 14 mei 1985 heb ik opgemerkt
dat het leergezag van de waarheid uitgeoefend moet worden onder de
inspiratie en stuwing van de liefde : veritatem facere in caritate )).
Het is uw taak de geloofswaarheid te verkondigen en te (( doen met
een waarachtige liefde voor de mens, met oprechte eerbied voor zijn
vrijheid, waarin hij juist beeld van God is, en voor zijn persoonljik
geweten, dat de meest verborgen kern is en het heiligdom van de
mens, waar hij alleen is met God, wiens stem binnen in hem weer
klinkt . Zoals de Heer gedaan heeft, die het geknakte riet niet heeft
gebroken en de smeulende vlaspit niet gedoofd en op zoek is gegaan
naar het afgedwaalde schaap. Maar het is evenzeer uw taak werkelijk
het geloof te verkondigen, te pas en te onpas . Wijzend op de
voorbeeldige figuur van de heilige Servatius heb ik in mijn toespraak
te Amersfoort gevraagd : (( Welke bisschop voelt niet, dat hij van
hem moet leren om waakzaam, duidelijk en precies te zijn in het
uiteenzetten en verdedigen van de geopenbaarde waarheid, waarvan
de kerk de behoedster is? En welke bisschop zal niet uit het voorbeeld
van deze medebroeder uit vroegere tijden nieuwe moed willen putten
voor het vervullen van de taak om het ware geloof ten volle en in heel
zijn zuiverheid te verkondigen? De plicht van de bisschop om de
20

21

22

23

24

25

26

27

20

Slotdocument,

21

Vgl. n. 6.

14.

22

Vgl. H.

23

Tweede Vaticaans

24

25

20

27

Thomas van Aquino,

Vgl. Mt. 12, 20.


Vgl. Mt. 18, 12-13.
2 Tim. 4, 2.
N. 2.

Concile,

Summa

Theologica ,

Dogmatische

Constitutie

I-II,

proloog.

Gaudium

et spes,

16.

1153

Acta Ioannis Pauli Pp. II

objectieve waarheid te verkondigen is meer dan ooit noodzakelijk in


de huidige wereld van een ongebreideld subjectivisme van het gewe
ten en van een relativisme, dat sterk bevorderd wordt door de media
en de pluriformiteit van de maatschappij , juist dus ook om het
geweten te vormen, dat niet kan ontkomen aan dwaling als het niet
geleid wordt door de objectieve maatstaf van de goddelijke openbaring,
op authentieke wijze voorgehouden en uitgelegd door het kerkelijke
leergezag, en ook om de mens te brengen tot een goed gebruik van
zijn vrijheid.
Het lijkt onvermijdelijk dat bij het afwegen van de factoren die
een concrete situatie bepalen, zeker wanneer die situatie moelijk en
gecompliceerd is, de meningen over het praktische handelen, waarbij
de eisen van de waarheid niet te kort mogen doen aan die van de
liefde en omgekeerd, kunnen verschillen, des te gemakkelijker omdat
de situatie en mogelijkheden in de diverse bisdommen zeer verschillend
kunnen zijn. Dan zal het nodig zijn de onderlinge communio))
te bewaren en te versterken, met name door gelegenheden te zoeken
voor gemeenschappelijk gebed en gemeenschappelijke vieringen ,
want de communio , ook en vooral die tussen de bisschoppen zelf,
is in diepste werkelijkheid de gemeenschap van het geloof, die niet
alleen het resultaat kan zijn van menselijke inspanningen, maar de
genade nodig heeft van de driene God, waarvan de belangrijkste
bronnen het gebed en de viering van de sacramenten zijn.
28

2!>

9. Broeders in Christus, uw taak als doctores fidei , als geeste


lijke vaders, als herders en gidsen, als perfectores en heiligmakers,
is in de huidige omstandigheden meer dan ooit een geduchte, veelei
sende en moeilijke taak. De bekoringen van moedeloosheid, gelaten
heid, toegeeflijkheid blijven u zeker niet bespaard. Maar wat moeilijk
is vraagt moed, en juist in de moed komt de typische adel van de mens
tot uitdrukking. Met alle kracht wil ik u bemoedigen en aansporen
om de uitdaging die de situatie van de kerk in Nederland betekent,
met heel uw persoon, met al uw gaven en energie, met hart en ziel
aan te nemen. U staat niet alleen. De Heer van de kerk heeft ook
aan u de andere Helper, de Trooster, beloofd en gegeven, die niet
30

31

28

Toespraak tot de maatschappelijke organisaties, 12 mei 1985, 3.

29

Slotdocument,

30

Vgl. Toespraak, 14.

30

Vgl. Toespraak tot de Nederlandse bischoppen, 14 mei 1985, 9.

31

Toespraak tot de jongeren, 14 mei 1985, 8.

14.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1154

Officiale

een geest van vreesachtigheid is, maar van kracht, liefde en bezonnen
heid. U kunt rekenen op de medewerking en vooral ook op het gebed
van talrijke gelovigen in uw vaderland, die u een warm hart toedragen
en samen met u lijden en hopen voor de toekomst van de kerk. In het
bijzonder kunt u vertrouwen op de machtige voorspraak van de
stichter en patroon van de Nederlandse kerk, de heilige Willibrordus,
wiens leven en werken gekenmerkt waren door het samengaan van
overleg, moed en vasthoudendheid bij de grote werken die hij onder
nam voor de evangelisatie )). Uw kerk gaat zich voorbereiden op de
herdenking van de 1250e sterfdag van de heilige Willibrord. Door zijn
voorspraak zal dit het begin kunnen zijn van de adventstijd van de
kerk in uw vaderland in het perspectief van het einde van het tweede
christelijke millennium, om haar met een hernieuwd elan, tot een
nieuwe jeugd herboren, over te dragen aan de generaties van het derde
millennium. Ook de opvolgers van de heilige Willibrordus op de aarts
bisschoppelijke zetel van Utrecht, welke in de loop der eeuwen zoveel
wisselvalligheden heeft gekend, zoveel bloei ook, zullen hiervoor ten
beste spreken bij de Heer van de kerk. Onder hen wil ik speciaal
wijlen kardinaal Bernard Alfrink herdenken, wiens menselijke en gees
telijke kwaliteiten ik heb leren kennen en waarderen sinds de zittingen
van het tweede Vaticaans Concilie. Bovenal kunt u vertrouwen op
de voorspraak van de Moeder van de Verlosser en de Moeder van de
kerk, Maria, de Sterre der Zee, die de Nederlandse kerk als een eens
gezinde katholieke gemeenschap naar de hemelse haven zal leiden.
Van harte zegen ik u allen.
32

33

34

VI
Ad eos qui annuo coetui Consilii pro hominum Cultura interfuerunt
habita.*

Messieurs les Cardinaux,


Chers amis,
1. Il m'est agrable de vous accueillir ici l'occasion de la ru
nion annuelle du Conseil pontifical pour la Culture. Aprs un premier
quinquennat, riche de ralisations et de promesses, c'est une nouvelle
32

Vgl. 2 Tim. 1, 7.

33

Toespraak tot de Nederlandse bisschopen, 14 mei 1985, 3.

34

Vgl. Akte van toewijding aan Maria, 14 mei 1985.

* Die 15 m. Ianuarii a. 1988.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1155

tape qui s'ouvre pour votre jeune dicastre, et je suis heureux de


saluer parmi vous les membres rcemment nomms. L'Amrique du
Nord et l'Amrique latine, l'Afrique et l'Asie, l'Europe tmoignent
en toutes vos personnes de la vitalit et de la diversit des cultures,
comme aussi de la prsence de l'Eglise dans les vastes domaines o se
dploie l'activit humaine. Le dynamisme vanglique est l'uvre
parmi les plus grandes ralisations de la culture: la philosophie et
la thologie, la littrature et l'histoire, la science et l'art, l'archi
tecture et la peinture, la posie et le chant, les lois, l'cole et l'uni
versit. Chers amis, il vous revient la fois d'tre dans l'Eglise les
tmoins actifs des cultures d'aujourd'hui et les reprsentants visibles
et agissants du Conseil pontifical pour la Culture travers le monde.
2. Le rcent Synode des Evques, consacr la vocation et la
mission des lacs dans l'Eglise et dans le monde, vingt ans du Con
cile Vatican II, a soulign l'urgence de former les lacs pour rendre
l'Evangile davantage prsent dans le tissu vivant des cultures, dans
les milieux qui marqueront demain les mentalits et inspireront les
comportements : la famille, l'entreprise, l'cole, l'universit, les moyens
de communication sociale. Certains d'entre vous ont apport une con
tribution apprcie, en soulignant l'importance de l'action accom
plir pour ouvrir le monde intellectuel et universitaire aux valeurs
vangliques.
Les travaux du Synode ont fait prendre conscience encore plus
clairement que le dfi de tous les baptiss est de tmoigner de leur foi
avec intelligence et courage, de manire porter le salut et l'esprance
travers les cultures de notre temps. Je vous invite nouveau
faire mieux comprendre nos contemporains ce que signifie concr
tement et vitalement vangliser les cultures. La tche est complexe
et ardue, mais mon encouragement, mon soutien et ma prire vous
accompagnent dans cette mission laquelle j'attache une importance
primordiale.
3. Pour que l'Evangile puisse fconder les cultures de ce monde en
pleine mutation, une impulsion renouvele doit venir de toutes les
composantes de l'Eglise, aussi bien des organismes du Saint-Sige que
des Confrences episcopales, des Organisations internationales catho
liques que des communauts religieuses et des Instituts sculiers, des

1156

Acta Apostolicae Sedis

- Commentarium

Officiale

lacs, engags dans la riche diversit des mouvements d'apostolat,


comme aussi au sein des institutions de la cit.
Votre Prsident excutif m'a inform des projets de rencontres,
prpars de longue date, qui vous permettent peu peu d'entrer en
contact avec les ralits vivantes de l'Eglise travers les divers con
tinents. Je pense en particulier au tout prochain colloque africain d
l'initiative de Madame Victoria Okoye, qui vous permettra, depuis
Onitsha, de reconnatre le remarquable engagement des femmes afri
caines pour transmettre la foi et la culture, pour incarner les valeurs
de l'Evangile dans les gnrations montantes qui seront l'Afrique du
prochain millnaire.
Dans le cadre de l'activit du Saint-Sige auprs des institutions
internationales, commencer par l'UNESCO et le Conseil de l'Europe,
vous avez une contribution spcifique apporter selon vos attributions
propres, afin de rendre encore plus incisive la prsence des chrtiens
et de leurs organisations dans les grandes rencontres o se dbattent
les problmes de l'ducation, de la science, de l'information et de la
culture. J'encourage vivement votre participation aux initiatives prises
par les dicastres romains concerns pour raliser ces objectifs qui
rpondent aux aspirations de notre poque, si sensible la mise en
uvre d'une culture solidaire et fraternelle.
4. Au terme du premier quinquennat, j'ai plaisir rendre hom
mage tous ceux qui se sont dpenss sans compter pour crer le Con
seil pontifical pour la Culture, et le rendre prsent, vivant et agissant
travers le monde. Le cher Cardinal Garrone et les membres du Con
seil de prsidence, le Cardinal Poupard et le Conseil excutif, le Conseil
international, tous, vous avez travaill sans relche raliser le man
dat que je vous avais confi le 20 mai 1982 en instituant votre Conseil.
Comme en tmoignent votre Bulletin et vos diverses publications, ce
nouveau dicastre du Saint-Sige a su, avec son style propre, susciter,
Borne mme comme travers le monde, un rseau actif de correspon
dants et entreprendre une action capillaire qui commence porter ses
fruits. Il me plat en particulier de souligner l'utilit de la collabo
ration avec les autres organismes du Saint-Sige, avec les Confrences
episcopales, les Organisations internationales catholiques, les Conf
rences des religieux. Chers amis, avec votre quipe renouvele, con
tinuez cette coopration fructueuse, en troite union galement avec

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1157

l'Acadmie pontificale des Sciences, comme je l'ai dj soulign plu


sieurs reprises.
J'apprcie aussi votre collaboration avec la Commission thologique
internationale. Les problmes concernant la foi et l'inculturation, que
vous avez commenc explorer ensemble, mritent assurment une
tude approfondie pour clairer une juste pastorale de la culture.
5. Le projet Eglise et culture universitaire , men en commun
avec la Congrgation pour l'Education catholique et le Conseil pon
tifical pour les Lacs, peut aussi devenir un moyen efficient de colla
boration de l'Eglise la promotion chrtienne d'une civilisation de
l'amour et de la vrit, la veille du nouveau millnaire. Le monde
universitaire constitue pour l'Eglise un champ privilgi pour son
uvre d'vanglisation et sa prsence culturelle. Quelles valeurs hu
maines et religieuses marqueront la culture universitaire de demain?
Qui ne voit la gravit de ces questions pour la sant intellectuelle et
morale des nouvelles gnrations? U y a l un enjeu trs complexe qui
requiert une coopration active de tous dans l'Eglise. Aussi je me
rjouis de l'tude et des rflexions communes que le Conseil pontifical
pour la Culture et les deux dicastres dj mentionns ont suscites,
en collaboration avec les piscopats, les organisations des lacs et les
Instituts religieux, afin que l'action de l'Eglise auprs de la culture
universitaire rponde vraiment aux exigences de notre poque.
6. En cette Anne mariale, que Notre-Dame soit votre toile et
votre modle ! En nous donnant son Fils Jsus, elle nous a tout donn.
En sa personne, les valeurs humaines ont t assumes et transfigu
res dans un mystre conjoint d'intriorit et de transcendance. Qu'
son exemple, votre culture soit le reflet de ce que vous avez reu et le
creuset de ce que vous offrez l'Eglise et au monde, c'est--dire le
tmoignage que le Royaume annonc par l'Evangile est vcu dans
votre propre culture !
Avec tous mes vux pour vos personnes et vos familles, je vous
assure de ma prire pour la fcondit de votre labeur, sur lequel
j'appelle l'abondance de la grce divine, en vous donnant de tout cur
ma Bndiction Apostolique.

1158

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

VII
Ad quosdam Germaniae Occidentalis episcopos sacra limina visitantes.*

Liebe Mitbrder im Bischofsamt!


1. Im Mai des vergangenen Jahres bin ich Euch und den Katho
liken Eures Landes bei meinem zweiten Pastoralbesuch in der Bundes
republik Deutschland begegnet. Ich freue mich, da Ihr nun nach
dem altehrwrdigen Brauch der Visitatio liminum Apostolorum gemein
sam eine Art Gegenbesuch macht und zum Zentrum der Weltkirche
kommt. Unsere Begegnungen sind jeweils ein Zeugnis der tiefen Ein
heit der Kirche und der festen, unzerstrbaren Gemeinschaft des
Kollegiums der Bischfe mit dem Papst als dem Nachfolger Petri. Ich
heie Euch von Herzen willkommen und hoffe, da Euer Besuch an
den Grbern der Apostel Petrus und Paulus sowie Eure Gesprche
in den Diicasterien der rmischen Kurie zusammen mit unserem br
derlichen Austausch in Gebet und gemeinsamen Beratungen zu einer
Quelle ungeminderten pastoralen Eifers fr Eure Bistmer und die
ganze Weltkirche werden.
In Euch gre ich heute die erste Gruppe Eurer Bischofskonferenz,
nmlich die Bischfe Bayerns aus Augsburg, Bamberg, Eichsttt,
Mnchen und Freising, Passau und Wrzburg. Die Bischfe von
Fulda und Speyer haben sich Euch angeschlossen. Ganz besonders
begre ich die Metropoliten Eurer Region Friedrich Kardinal Wetter
von Mnchen und Freising und Erzbischof Elmar Maria Kredel aus
Bamberg. Mit Euch sind die Weihbischfe gekommen, die Euch in der
pastoralen Sorge treu und hilfreich zur Seite stehen. Auch Euch, liebe
Mitbrder, heie ich hier in Rom herzlich willkommen.
Bei meinem Pastoralbesuch im vergangenen Jahr hat mich der un
vergessene Vorsitzende Eurer Bischofskonferenz, Joseph Kardinal
Hffner, unermdlich berallhin begleitet. Wer htte gedacht, da er
schon damals von einer heimtckischen Krankheit erfat war und
wenige Wochen spter langsam dem gewissen Tod entgegengehen mute.
Dankbar gedenke ich nun am Beginn Eurer Ad-limina-Besuche noch
mals seiner auerordentlichen Gestalt. Er war ein mutiger Zeuge
des Glaubens und hatte fr seine Erzdizese Kln, fr die Deutsche
Bischofskonferenz und auch fr die Weltkirche eine herausragende
Bedeutung. Haltet sein Gedchtnis in Ehren und lebt aus dem Geist
* Die 16 m. Ianuarii a. 1988.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1159

der Gerechtigkeit und der Liebe, dem er stets verpflichtet gewesen ist.
Meine Ansprache an die deutschen Bischfe in den drei Gruppen
mchte ich unter den Leitgedanken der Sorge um den Glauben, um
das christliche Leben in den Pfarrgemeinden und um das Zeugnis
christlichen Lebens in der Welt stellen. Wenn ich mich auch vor
jeder Gruppe nur auf einen Themenkreis beschrnken, mu, so sind
jedoch meine jeweiligen Ausfhrungen immer an Eure ganze Bischofs
konferenz gerichtet. Nehmt darum die ganze Ansprache als Anregung
und Hilfe fr Euren pastoralen Dienst in Euren Dizesen und Eure
gemeinsame Arbeit in Eurem Land.
2. Bei unserer heutigen ersten Begegnung mchte ich also die Sorge
um den Glauben besonders Eurer Aufmerksamkeit und Eurem Dienst
als verantwortliche Oberhirten des Volkes Gottes anempfehlen.
Die Pastoral hat zu jeder Zeit viele und dringliche Aufgaben. Ihr
wit, wie viele Nte und Probleme heute existieren, die Antwort von
uns verlangen. Gerade Ihr in der Bundesrepublik Deutschland habt
wegen Eurer guten ueren Bedingungen die Mglichkeit, viele Dienste
einzurichten und aufzubauen, um diesen Aufgaben Rechnung zu tragen.
Wenn man die vielfltigen kirchlichen Einrichtungen und Aktivitten
in Euren Bistmern und im ganzen Land betrachtet, so gibt es
gewi viel Anla zur Dankbarkeit. Doch mt Ihr als Bischfe dar
ber wachen, da diese vielen Dienste ihre Gestalt, ihre innere Ordnung
und ihre Richtung vom Ma des Glaubens her empfangen, damit sie
nicht am Ende beziehungslos oder vielleicht sogar widersprchlich
nebeneinanderstehen und so letztlich unfruchtbar bleiben. Es ist eine
primre Aufgabe der Bischfe,

durch ihre verantwortungsbewute

und umsichtige Leitung diese vielen Aktivitten und Dienste immer


wieder auf das eine wesentliche Ziel hinzuordnen : die Sorge um die
unverkrzte Weitergabe des Glaubens und um seine stetige Vertie
fung. So ist stets zu prfen, ob das, was in der Kirche in den ver
schiedenen Bereichen geschieht, wirklich in die innerste Mitte un
seres Glaubens hineinfhrt. Es gibt gerade heute auch viele Aufgaben
im Vorraum der Kirche und in ihrer gesellschaftlichen Diakonia, die
fr eine Re-Evangelisierung des privaten und ffentlichen Lebens in
Familie und Gesellschaft notwendig sind; aber sie mssen eine innere
Dynamik aufweisen, die konkret und berzeugend zu einer Intensivie
rung des Glaubensvollzugs fhrt und nicht bei den unumgnglichen
Praeambula stehen bleibt. Die Mitte Eurer Hirtensorge mu immer

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1160

Officiale

und berall vorrangig das Leben des Glaubens in den Herzen der
einzelnen und in Euren Gemeinden und Dizesen sein. Damit habt
Ihr auch ein wichtiges Kriterium fr die Ntzlichkeit vieler Akti
vitten und Dienste : Alles, was geistlich auferbaut im Sinne des
Vlkerapostels, ist auch ntzlich fr das Leben des Glaubens in der
Kirche.
Ihr habt, liebe Mitbrder, als Bischfe Verantwortung fr diesen
Glauben in einer mit Gtern der Zivilisation gesegneten Industrie
nation. Die Menschen Eures Landes haben im Vergleich mit den
meisten Menschen in anderen Vlkern gute Lebensbedingungen und
ein sehr hohes Ma an Freiheit. Doch sind diese an sich guten Um
stnde dem Leben des Glaubens leider nicht gleichermaen zugute
gekommen. Im Gegenteil, das Ausma der Skularisierung ist bei
Euch im Leben des einzelnen, der Familie und nicht zuletzt in der
ffentlichkeit weit fortgeschritten. Der Sinn fr die Transzendenz und
fr den lebendigen Gott scheint bei vielen Menschen kaum noch vor
handen zu sein. Der Kirchenbesuch, der erwiesenermaen ein fein
fhliger Gradmesser der meisten Lebensuerungen im Bereich der
Kirche ist, hat ber die letzten Jahrzehnte sprbar nachgelassen. Der
Glaube hat vor allem im Alltag der Familien an Kraft verloren,
so zum Beispiel im tglichen Gebet. Darum ist es nicht verwunderlich,
da bei der Weitergabe des Glaubens an die kommenden Generationen
zwischen den Eltern und den Kindern zum Teil eine tiefe Kluft ent
standen ist; eine Situation, die manche bei Euch geradezu als dra
matisch bezeichnen.
1

3. Dieser Situation und den sich daraus ergebenden Aufgaben hat


sich die Kirche in Eurem Land heute zu stellen. Ihr mt die Ursachen
grndlich erforschen und alles tun, um mit gemeinsamen Anstren
gungen eine Wende zum Besseren zu schaffen. Ich bin dankbar, da
Ihr schon eine Reihe von trefflichen Manahmen eingeleitet habt, die
auch fr andere Lnder von Bedeutung sein knnen. Euer Katho
lischer Erwachsenenkatechismus, dessen 1. Teil dem Glaubensbekennt
nis der Kirche gewidmet ist, ist eine gute Hilfe bei der notwendigen Auf
gabe, die oft verlorengegangenen Grundlagen des Glaubens zurck
zugewinnen. Ich denke an die verschiedenen Initiativen in der soge
nannten Gemeindekatechese, um die Kinder und Jugendlichen, die
oft dem Leben des Glaubens fernstehen, gut und wirkungsvoll zu den
1

Vgl. 1 Kor 12-14.

Acta Ioannis Pauli Pp. Il

1161

Sakramenten hinzufhren. Es ist ein hoffnungsvolles Zeichen, da viele


hilfsbereite Laien dabei mitarbeiten. Sorgt dafr, da sie fr ihre
katechetische Aufgabe gut vorgebildet sind und mit den Pfarrern har
monisch zusammenarbeiten. Nutzt weiterhin die sich Euch bietenden
vielfltigen Chancen fr eine vertiefte Glaubensvermittlung in Euren
zahlreichen Kindergrten, im schulischen Religionsunterricht bis hin
zur theologischen Erwachsenenbildung. Von besonderer Wichtigkeit
fr die Weitergabe eines lebendigen Glaubens, der den heutigen Fra
gen der Menschen auf berzeugende Weise standzuhalten vermag, ist
vor allem eine entsprechende grndliche Vorbereitung der Priester und
der pastoralen Mitarbeiter selbst, denen diese wichtige Aufgabe von
Berufs wegen obliegt, wie auch ihre stndige Weiterbildung, damit
sie imstande sind, das Glaubensgesprch mit unseren Zeitgenossen
fruchtbar zu fhren und ihnen die Frohe Botschaft Jesu Christi ber
zeugend zu verknden. In diesem Zusammenhang mchte ich an die
groe Verantwortung der wissenschaftlichen Theologie fr die Ver
gegenwrtigung des Glaubens erinnern. Ihrer groen Tradition kann
die Theologie in Eurem Lande nur dann gerecht werden, wenn sie
ber alle Spezialisierungen hinaus und durch sie hindurch die Ver
nunft des Glaubens sichtbar macht, Ermutigung zum Glauben in und
mit der Kirche wird, so da Menschen auch heute dankbar und froh
mit dem Psalmisten sagen knnen : Bei Dir ist die Quelle des Lebens,
in Deinem Licht schauen wir das Licht.
2

Entsprechend Eurer bisherigen Bemhungen mchte ich Euch heute


neu ermutigen und aufrufen, Euch mit dem Proze der Skularisierung
und der Aushhlung des Glaubenslebens nicht abzufinden. Kmpft im
Geist des II. Vatikanischen Konzils und in Gemeinschaft mit dem
obersten Lehramt der Kirche mit allen Mitteln, ber die Ihr so reich
lich verfgt, entschlossen dagegen an. Ihr seid es nicht nur der Wahr
heit unseres Glaubens und Eurem Amt, sondern der oft verborgenen
Suche nach Wahrheit und Sinn der Menschen, besonders der Jugend
lichen, schuldig. Dazu ist es notwendig, da Ihr Euch immer wieder
auf die lebendige Mitte des Glaubens konzentriert, um von ihr her die
Schnheit und Tiefe aller Wahrheiten neu zu erkennen und zu ver
knden.
4. Zu dieser Wahrheit des Glaubens gehrt wesentlich auch das
christliche Ethos. Ihr wit, wie mannigfach gefhrdet die sittlichen
2

Ps 36, io.

1162

Acta Apostolicae

Sedis - Commentarium Officiale

berzeugungen der Menschen sind. Ihr habt in Eurem Land viele


Jahre ber die gemeinsamen Mastbe diskutiert, die trotz der Frei
heit in Fragen der Religion und der Weltanschauungen die Menschen
in derselben Gesellschaft verbinden. Die allgemeine Anerkennung der
sogenannten Grundwerte, die ein menschenwrdiges Zusammenleben
ermglichen, scheint in den modernen Gesellschaften immer mehr zu
schrumpfen. Ein rcksichtsloses Streben nach Macht und Reichtum,
ein ungezgeltes Geltungsbedrfnis und ein unkontrollierter Umgang
mit der menschlichen Sexualitt werden dem heutigen Menschen zuneh
mend zum Verhngnis und zum sittlichen Ruin. Bemht Euch darum
in der Verkndigung und in der Glaubensunterweisung mit Nachdruck
um die Vermittlung authentischer sittlicher Normen. Seid besonders
wachsam, wenn auch im Raum der Kirche moralische Verhalten sr egeli
propagiert oder faktisch verbreitet werden, die sich weitgehend den
Triebbedrfnissen der Menschen anpassen, aber die wahre Freiheit
eines Christen verraten. Verzicht und Geduld, Reifenlassen und Stand
festigkeit drfen nicht zu Fremdwrtern in unserem tglichen Leben
werden, besonders auch nicht in der Gestaltung der menschlichen
Sexualitt.
Die Moraltheologen haben heute eine besonders groe Verantwor
tung, nicht nur weil sie vor neuen und schwierigen Herausforderungen
stehen, sondern weil unklare oder gar falsche Lehrmeinungen im Be
reich der Moral bei den Glubigen zu besonderer Verwirrung fhren
rascher und schwerwiegender als in Fragen von mehr theoretischem
Charakter. Ihr mt es daher als einen zentralen Punkt Eurer bischf
lichen Verantwortung in dieser unserer Zeit ansehen, dafr zu sorgen,
da die Moraltheologie wirklich von den reinen Quellen des Glaubens
der Kirche her denkt, die suchenden Menschen fhrt und ihnen hilft,
von dort her ihr Leben zu gestalten. Demgem werdet Ihr alles tun,
damit Eure Moraltheologen eindeutig und auf berzeugende Weise das
verbindliche Ethos der christlichen Botschaft lehren. Dazu gehrt auch,
da sie den authentischen Sinn der lehramtlichen Dokumente ber
sittliche Grundfragen in spezieller Weise jene, welche Ehe und
Familie betreffen in den Verstndnishorizont Eurer Gesellschaft
bersetzen und fr das konkrete Leben der Menschen fruchtbar machen.
In diesem Sinne hat sich schon der verstorbene Kardinal Hffner in
den letzten Jahren seines Lebens ganz eindeutig geuert.
3

Humanae vitae

und Familiaris

consortio.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1163

5. Liebe Mitbrder im Bischofsamt ! Unsere gemeinsame Sorge um


den Glauben in unseren Dizesen und Gemeinden mu in einer beson
deren Weise und gewissermaen auch vorrangig unsere Sorge um die
Lehrer und Verknder des Glaubens sein, um unsere Priester und deren
Mitarbeiter im pastoralen Dienst und um gengend Priesternachwuchs.
Seid als Vater und Freund Euren Priestern zur Seite in ihren viel
fltigen und mhevollen Aufgaben ihres Amtes. Sorgt Euch mit ihnen
zusammen um eine angemessene Pastoral der geistlichen Berufe. Und
kmmert Euch mit besonderer Umsicht um die Priesterseminare und
die Ausbildungssttten knftiger pastoraler Mitarbeiter, um die Theo
logischen Hochschulen und Fakultten. Sie sollen die knftigen Lehrer
und Verknder des Glaubens zuverlssig unterrichten in der philoso
phischen und theologischen Wissenschaft. Eine solide theologische
Grundausbildung ist unbedingt notwendig. Sie darf nicht einem ver
krzten und oft berschtzten Praxisbezug geopfert werden. Achtet
auf eine gediegene Lehre durch gut ausgebildete Dozenten. Aller Aus
bildung und allen pastoralen Bemhungen zugrunde aber liege eine
tiefe und berzeugende Spiritualitt. Ihre Mitte sei die Hinfhrung
zum Gebet sowie ein Leben und Wirken aus dem Gebet. Die Orden
mit ihren kirchlich anerkannten geistlichen Traditionen und die neueren
geistlichen Bewegungen sind dabei fr Priester und Laien eine sehr
groe und heute unentbehrliche Hilfe.
Eure bayerischen Dizesen sind zudem noch Trger der einzigen
Universitt ppstlichen Rechts im deutschen Sprachraum, der Katho
lischen Universitt Eichsttt. Ich mchte Euch fr die Bemhungen,
welche Ihr fr diese Universitt einsetzt, aufrichtig danken und Euch
zugleich ermutigen, den weiteren Ausbau dieser Hochschule zu fr
dern. Es wre vielleicht sogar wnschenswert, wenn nicht nur die
bayerischen, sondern alle deutschen Dizesen sich fr diese Universitt
verantwortlich fhlen wrden. Da Deutschland eine in der ganzen
Welt bekannte Universittstradition hat, scheint eine katholische Uni
versitt gerade auch in Eurem Land fr die Kirche von besonderer
Bedeutung zu sein.
6. Indem ich diesen ersten Teil meiner berlegungen anllich
Eures Ad-limina-Besuches zusammen mit den spter noch folgenden
nun Euren weiteren persnlichen und gemeinsamen Beratungen und
Schlufolgerungen anvertraue, danke ich Euch, liebe Mitbrder, zum
Schlu noch von Herzen fr Euer treues Zeugnis von Glaube, Hoffnung

1164

Acta Apostolicae Seis - Commentarium

Officiale

und Liebe in Euren Dizesen. Grt Eure noch lebenden Vorgnger


im bischflichen Amt, die verdienten Altbischfe von Bamberg und
Speyer : Josef Schneider und Isidor Markus Emanuel, sowie von Pas
sau und Fulda : Anton Hofmann und Eduard Schick. Grt alle
Glubigen, vor allem Eure Priester und Diakone sowie alle, die sich
mit ihnen im Dienst an der Kirche aufopfern. Grt alle Eure Mitar
beiter, gleich an welcher Stelle sie sich abmhen : in der Pastoral, in
der Caritas, in der Glaubensunterweisung, in der theologischen Wissen
schaft, in der Verwaltung. Ganz besonders gre ich durch Euch die
Frauen und Mnner in den Orden und Kongregationen sowie in den
Skularinstituten und geistlichen Gemeinschaften. Ich bete zu Gott,
da ihr entschiedenes Leben im Geist der Nachfolge Jesu Christi
reiche Frucht bringe fr sie und die ganze Kirche.
Fr Gottes bleibenden Schutz und Beistand erteile ich Euch und
allen Eurer bischflichen Hirtensorge anvertrauten Glubigen, beson
ders auch den Kindern und Alten sowie allen Kranken und Leidenden
von Herzen den Apostolischen Segen.

VIII
Ad eos qui conventui Consociationis Scholarum pro puerulis interfuerunt coram admissos.*

1. Porgo a voi, presidenti, dirigenti e consulenti delle scuole ma


terne di ispirazione cristiana, convenuti a Borna per il V Congresso
della (( Federazione Italiana Scuole Materne )) (FISM), un sentito e
cordiale saluto.
Attraverso le vostre persone voglio raggiungere tutte le educatrici,
religiose e laiche, i sacerdoti e gli operatori impegnati in questo deli
cato settore.
Un ricordo del tutto particolare riservo alle famiglie che in numero
veramente considerevole, pur fra non poche difficolt, affidano alle
vostre scuole i loro figli e partecipano, con autentica dedizione, alle
attivit degli organismi educativi e gestionali.
Gi in altre occasioni ho avuto modo di rivolgere a voi una parola
di vivo incoraggiamento per l'importante servizio che, con generosit
e competenza, dedicate ai bambini e alle loro famiglie, specialmente
quelle giovani, sempre bisognose di sostegno e di aiuto.
* Die 16 m. Ianuarii a. 1988.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1165

Anche oggi, pur brevemente, offro qualche spunto a conforto della


vostra costante e attenta riflessione.
2. Vorrei innanzitutto riaffermare la dignit del bambino, giacch
oggi non di rado si tende ad escluderlo o almeno a subirne la pre
senza, spesso strumentalizzarlo per secondi fini, o addirittura ad abu
sare della sua naturale debolezza.
Il bambino (( persona , uomo ; come tale deve essere accolto,
amato, aiutato nel suo sviluppo fisico e morale affinch possa occupare
il suo irripetibile posto nella societ e nella comunit ecclesiale.
Ogni bambino voluto da Dio Padre, redento da Cristo, diventa
tempio dello Spirito Santo nel Battesimo.
Se questa la dignit del bambino, tutti devono considerare un
privilegio accoglierlo, custodirlo ed amarlo come ci ha insegnato il
Signore.
Nel Vangelo cogliamo quanto Ges abbia amato i bambini ; quali
dure parole abbia usato con chi li allontanava da Lui ; come ne abbia
fatto un modello per gli adulti : Se non vi convertirete e non diven
terete piccoli come i bambini (semplici - limpidi - disponibili), non
entrerete nel Regno dei cieli. E chi accoglie anche uno solo di questi
bambini in nome mio, accoglie me.
Chi invece scandalizza anche uno solo di questi piccoli che credono
in me, sarebbe meglio per lui che gli fosse appesa una macina girata
da asino, e fosse gettato negli abissi del mare.
1

3. La Chiesa, seguendo il suo Signore, in ogni tempo ha difeso,


privilegiato e servito i bambini, promuovendone la dignit. Basta
pensare ai due millenni della sua storia, agli ordini religiosi susse
guitisi nel tempo, alla vita di pastori e di santi, per raccoglierne la
pi lucida testimonianza.
Questo amore preferenziale della Chiesa per il bambino si con
cretizzato in istituzioni di ogni genere e, agli inizi del secolo scorso,
in scuole per i bambini, quando ancora nessuno nemmeno immaginava
un simile servizio.
Cos le comunit cristiane, le famiglie, il nostro popolo, hanno
voluto in ogni paese anche pi sperduto, come nelle grandi citt,
questa scuola, nata e sempre rimasta profondamente legata al tessuto
sociale ed ecclesiale.
1

Cf. Mt 18, 4-7.

Acta Apostolicae Sedis

116(5

- Commentarium

Officiale

In una parola: le scuole materne sono nate e cresciute profonda


mente radicate nella volont illuminata della nostra gente e, in genere,
sono state affidate a religiose o da queste promosse.
A sua volta il Concilio Vaticano II ha sottolineato il posto specia
lissimo che compete, fra gli strumenti educativi, alla scuola e in par
ticolare alla scuola cattolica. La Dichiarazione conciliare sull'Educa
zione Cristiana afferma : Tra tutti gli strumenti educativi riveste
un'importanza particolare la s c u o l a . . . ; L a presenza della Chiesa
in campo scolastico si rivela in maniera particolare nella scuola cat
tolica. Questa, certo, al pari delle altre scuole, persegue le finalit
culturali e la formazione umana dei giovani. Ma suo elemento caratte
ristico di dar vita ad un ambiente comunitario scolastico permeato
dallo spirito evangelico ... .
2

E il documento sottolinea l'importanza degli educatori : dunque


meravigliosa e davvero importante la vocazione di tutti coloro che,
collaborando con i genitori, nello svolgimento del loro compito, e
facendo le veci della comunit umana si assumono il dovere di educare
nelle scuole. Una tale vocazione esige speciali doti di mente e di cuore,
una preparazione molto accurata, una capacit pronta e costante di
rinnovamento e di adattamento .
3

Questo alto magistero stato riaffermato dai miei Venerati Pre


decessori e fatto proprio dai Vescovi italiani i quali hanno voluto
tradurlo nel documento sulla scuola cattolica oggi in Italia e nel
catechismo dei bambini della Conferenza episcopale Italiana, dove
vengono individuati gli elementi specifici riguardanti la proposta edu
cativa nella scuola materna di ispirazione cristiana.
4. Conoscendo le difficolt presenti a livello di impegno pastorale
e di gestione amministrativa, mi rallegro vivamente con voi per
quanto avete fatto nella vostra storia associativa in questo arco di
tempo, e rinnovo il mio incoraggiamento ai vari operatori, gi espresso
in altre circostanze, mentre chiedo il massimo di generosit a ciascuno.
Mi rivolgo innanzitutto ai sacerdoti, specialmente se parroci, che
con grande sacrifcio e intelligenza hanno voluto accanto alla chiesa
una scuola materna : continuino a sentirla luogo privilegiato di
pastorale.
Desidero poi dire alle religiose, ancora molto presenti in questo
settore pastorale con la ricchezza dei carismi propri a ciascun istituto
2

Gravissimum

Ibid.,

5.

educationis,

5;

8.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1167

o congregazione : non vi lasciate scoraggiare dalle difficolt e non cedete


alla tentazione di abbandonare questo campo per dedicarvi ad altre
attivit apostoliche. Anche voi, educatrici ed educatori laici sentitevi
onorati di scegliere come luogo di evangelizzazione e di promozione
umana la scuola materna.
Raccomando ai genitori, ma anche a tutti i fedeli, di sentire la
scuola della comunit come ambiente proprio, dove i bambini possano
trovare una educazione cristiana in sintonia con quella ricevuta in
famiglia e dove essi stessi possano trovare elementi di crescita come
veri educatori e cristiani autentici.
Una parola infine alle autorit civili e politiche : non disatten
dano al servizio sociale di pi di ottomila scuole libere, confederate
nella vostra Federazione, e si sforzino di trovare rapidamente solu
zioni legislative improntate ad autentica giustizia, che non rendano
troppo gravosa, e carica di difficolt qualche volta insormontabili,
questa presenza riconosciuta da tutti come capace di servire capillar
mente le famiglie italiane.
5. So che il 25 marzo, solennit dell'Annunciazione in questo Anno
Mariano, celebrerete una giornata di intensa esperienza ecclesiale
con Maria verso il 2000 . La preghiera di tanti innocenti non sar
disattesa dalla Madre di Dio e nostra.
A Lei affido voi e tutte le scuole materne di ispirazione cristiana
che rappresentate.
Con la sua intercessione, invoco sulle vostre persone e su quanti
operano nelle scuole materne l'abbondanza dei doni del Signore e a
tutti imparto di cuore la mia Benedizione Apostolica.
IX
In aedibus consociationis diurnariorum ab omnibus nationibus, Romae
in regione Capitis sedentis, habita.*

Signor Ministro,
Signori Direttori Generali,
Cari amici giornalisti,
1. A voi il mio cordiale saluto ! Sono vivamente grato per le parole
di benvenuto del vostro Presidente e per l'invito a visitare la vostra
Sede, rivoltomi a nome dei giornalisti soci dell'Associazione della
Stampa Estera in Italia.
* Die 17 m. Ianuarii a. 1988.
76 - A . A . S.

1168

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

Oggi, in occasione dell'incontro con i fedeli della vicina parrocchia


di San Lorenzo in Lucina, mi stata offerta l'opportunit di accettare
il vostro invito, che si situa nel contesto del 75 anniversario della fon
dazione del vostro Sodalizio, avvenuta nel lontano 1912. La mia pre
senza qui, nella vostra sede, vuole essere soprattutto espressione di
sincero apprezzamento per il lavoro, a cui dedicate le vostre energie.
2. Nel corso dei miei viaggi pastorali, ho voluto incontrarmi in
diverse parti del mondo con i vostri colleghi e con quelli tra voi, che in
pi d'una occasione hanno condiviso con me le fatiche dei trasferi
menti. In tali circostanze ho manifestato la mia stima per tutte le
dimensioni del complesso fenomeno della comunicazione sociale, il
cui nucleo centrale consiste sempre, in definitiva, nella trasmissione
di valori e di informazioni tra voi, giornalisti, e i destinatari dei mezzi
in cui operate.
La complessit tecnica delle trasmissioni e della riproduzione di
immagini non pu nascondere il fatto essenziale della comunicazione :
un rapporto in due direzioni, tra l'operatore dell'opinione pubblica
e il pubblico al quale egli si dirige. Parlando a un gruppo di vostri
colleghi, ho avuto occasione di dir loro che i giornalisti come comu
nicatori, debbono ascoltare oltre che parlare . Ascoltare le esigenze
e le necessit della gente ; ascoltare soprattutto la voce con la quale
si manifesta la dignit di ogni essere umano, di ogni donna, di ogni
uomo, di ogni bambino in qualsiasi circostanza della vita. Il giorna
lismo, testimone dell'attivit quotidiana dell'uomo, non pu trascurare
di testimoniare in favore della sua originaria dignit, non pu separare
l'uomo dalla dignit che gli propria. Il giornalismo che non ascolta
l'uomo, finir per disprezzarlo.
Ascoltare l'uomo rispettarlo nell'affrontare i problemi indivi
duali e sociali. inoltre promuoverne l'educazione e il riposo. Ma
soprattutto fornirgli, mediante la vostra attivit, un'informazione,
che sia al di l d'interessi personali o di parte, un'informazione che,
essendo indipendente, non si piega a concezioni ideologiche o a com
promessi di potere. L'uomo che ha scelto la professione d'informare,
deve cercare appassionatamente la verit per se stessa, perch amarla
in funzione d'altro sarebbe gi un rinunciare ad essa. Su questa base
di indipendenza e di rigore nel servizio alla verit, il vostro lavoro
pu rendere un contributo inestimabile alla societ. La societ ha
bisogno d'informazione vera e, entro i limiti della giustizia e della
carit, completa. E voi siete i responsabili a cui spetta di offrirgliela.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1169

3. Conosco almeno alcuni dei problemi che voi incontrate nella


vostra quotidiana fatica. Voi sentite la pressione del potere nelle
sue distinte forme ideologiche o economiche che vi si avvicina per
condizionare le vostre informazioni. Dovete lavorare abitualmente
forse come nessun altro professionista entro limiti di tempo
piuttosto ristretti. A volte vi viene chiesto di scrivere su argomenti o
temi lontani o addirittura contrari ai vostri principi. Spesso le esi
genze di lavoro vi tengono lontani dalla vostra famiglia e dalla vostra
casa, e siete sottoposti a frequenti cambi di residenza, passando daun paese all'altro.
Come non ricordare, di fronte a tali situazioni, che voi siete pi
importanti del vostro lavoro? La vostra personale dignit umana
superiore a un successo intravvisto o a una promozione promessa.
Se vi lasciate dominare da una dinamica puramente professionalistica , la vostra vita si riveler eccentrica a se stessa, e la vostra
intimit personale risulter invasa dal vuoto. Il prodotto del vostrolavoro favorisce negli altri il riposo e la distensione. Non dunque
giusto che coltiviate anche voi, nella vostra vita, uno spazio per voi
stessi, per le vostre famiglie, per quel clima di serenit che facilita
all'uomo l'apertura alla trascendenza e l'ascolto della voce di Dio?
La Chiesa l'ho detto ai vostri colleghi in varie occasioni sta
dalla vostra parte. Siate cristiani o no, nella Chiesa troverete sempre
la giusta stima per il vostro lavoro e il riconoscimento della libert d
stampa. La Chiesa, per, va ancora pi in l perch, accanto ai di
ritti, sostiene l'esistenza di doveri. Il dovere della verit. Il dovere
dell'indipendenza dalle manipolazioni, che distorcono la verit. Il
dovere di rispettare l'uomo, ogni uomo, in ogni luogo nella sua dignit
di figlio di Dio.
Cari giornalisti della Stampa Estera, vi ringrazio ancora per l'in
vito che mi avete rivolto in questa ricorrenza anniversaria. Approfitto
dell'occasione per chiedervi di portare alle vostre famiglie un saluto
speciale del Papa. E rivolgo anche un saluto ai vostri collaboratori
in questa sede, alle persone responsabili dei servizi postali e telefonici,
che tanto agevolano il vostro lavoro quotidiano. A tutti il mio saluto
pi cordiale, unito ad una particolare preghiera a Dio per voi e per i
vostri cari.

Acta Apostolicae

1170

Sedis - Commentarium

Officiale

X
Exc.mae D.nae Pauxillae Patriciae Durrant, Iamaicae apud Sanctam Sedem Legatum.*

Your

Excellency,

It is my pleasure to welcome you today for the prsentation of your


Letters of Credence as Ambassador Extraordinary and Plenipotentiary
of Jamaica. I am confident that the cordial relations that exist between
your country and the Holy See will not only be maintained but also
strengthened by your diplomatie mission.
I am grateful for your kind words concerning my efforts on behalf
of peace and justice within the human family, and I thank you for
the good wishes that you have extended to me in the name of the
Government and people of Jamaica. In an increasingly interdependent
world, in which the hopes of mankind as well as the dangers threatening it are so great, the Holy See seeks to promote international dialogue
and understanding based on the fundamental human values which
all people share as children of God created in his image and likeness.
At a time which offers great potential for technological, social,
cultural and economic advancement, nations must not lose sight of
the fact that development must be morally grounded and ethically
pursued if it is to be development that is truly worthy of our human
dignity. If we are to enjoy true justice, then no nation or people must
be deprived of the good things that our stewardship of God's gifts can
produce for the betterment of humanity. If we are to enjoy true peace,
no nation or people may be excluded from full participation in the
social, politicai and economie life of the human family.
Likewise, if people are to free themselves from the destruction of
war and threats of war, and from the economie burdens imposed by
excessive arms production and the arms trade, nations must first learn
how to live in peace within their own borders and then with other
nations.
The possibility of disputes and comptition ought not to
plunge the world or any part of it into senseless violence, nor lay
waste to the human and economie resources that could be more productively employed in other ways.
* Die 22 m. Ianuarii a. 1988.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1171

Your diplomatie mission is at the service of greater human under


standing and coopration. You represent the interests of your nation
in the widest possible sense: the Jamaican people's desire for peace,
for a just and quitable share of the world's economie benefits, for a
voice within the family of nations, for universal respect of human
life and dignity. The national motto of Jamaica to which you referred,
"Out of Many One People", not only serves as a constant reminder
of the need to build and preserve unity, but also provides inspiration
for the Jamaican people to set the world an example of social harmony
based on mutual respect.
I am pleased to note your words concerning the very positive
contribution of the Catholic Church in Jamaica to the building up of
national life, particularly in the felds of ducation, health and social
welfare. By bearing faithful and dynamic witness to the Gospel in
word and deed, the Church challenges her members and all people of
good will to seek justice and to foster mutuai love, reconciliation and
understanding, so as to ensure an even better future for the Jamaican
people and for all mankind. The Church constantly seeks to renew
herself in the light of her mission and to draw strength from the
vision of what she is called to be by her Divine Founder and Lord.
In doing so she also bears witness to the profoundly moral and religious
foundations upon which nations must be built if they are to succeed in
renewing their vision and sense of purpose with respect to the com
mon good and the fundamental dignity and rights of each and every
person.
Finally, Your Excellency, as you undertake your important re
sponsibilities, I wish to assure you of the full coopration and support
of the Holy See. I likewise assure you of my fervent prayers for
yourself and your work. May Jamaica prosper with God's help, and
serve as an example to all those who seek a more humane and peaceful
world.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1172

Officiale

XI
Ad quosdam Germaniae Occidentalis episcopos occasione oblata

ad

limina visitationis coram admissos.*

Liebe

Mitbrder

im

Bischofsamt!

1. Nachdem ich bereits in der vergangenen Woche eine erste Gruppe


von Oberhirten Eurer Bischofskonferenz mit ihren Weihbischfen zum
diesjhrigen Ad-limina-Besuch empfangen konnte, gre ich heute
Euch, die zweite Gruppe aus Nordwestdeutschland : die Bischfe von
Aachen, Essen, Hildesheim, Mnster, Osnabrck und Paderborn sowie
den Dizesanadministrator des Erzbistums Kln. Ein besonderer Gru
gilt dem Metropoliten unter Euch, Erzbischof Degenhardt. Zusammen
mit Euch gedenke ich des jngst verstorbenen frheren Bischofs von
Osnabrck, Helmut Hermann Wittler, den Ihr erst vor vierzehn Tagen
zu Grabe getragen habt. Gott schenke diesem verdienten Oberhirten
seinen ewigen Frieden; ebenso seinem treuen Diener Kardinal Joseph
Hffner, dessen hochverehrter Person ich schon vor der ersten Bi
schofsgruppe mit Dankbarkeit gedacht habe. Eine brderlichen Will
kommensgru richte ich dann auch an die Weihbischfe, die auch bei
dieser Gruppe zahlreich vertreten sind.
2. In einem ersten Teil meiner Gesamtansprache an Eure Bischofs
konferenz habe ich zu Eurer ersten Gruppe von der Sorge um den
Glauben gesprochen ; mit Euch mchte ich das christliche Leben in
den Pfarrgemeinden besonders bedenken.
Das II. Vatikanische Konzil hat Anste gegeben, um das Nach
denken ber die Gemeinschaft der Glubigen auf Pfarr- und Dizesanebene anzuregen und das Leben in ihr zu erneuern. In Eurem Land ist
dies besonders intensiv geschehen. Ihr konntet dabei auf viele gute
Erfahrungen zurckgreifen, die schon vor jener Kirchenversammlung
gewachsen waren, wie zum Beispiel die liturgische Bewegung und
die Erneuerung des Laienapostolats. Viele Mhen galten dem inneren
und ueren Aufbau lebendiger Pfarr gemeinden.
Besonders fruchtbar hat sich dies fr die Gestaltung der Gottes
dienste und der Sakramente erwiesen. Achtet jedoch darauf, da die
Normen der liturgischen Erneuerung auch berall beachtet werden.
Sonst entstehen leicht bedauerliche Miverstndnisse : Manche lasten
* Die 23 m. Ianuarii a. 1988.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1173

dem Konzil und der liturgischen Erneuerung an, was in Wirklichkeit


nicht Absicht der Kirche ist, sondern auf einzelne, die willkrlich
handeln, zurckgeht. Jeder, der am liturgischen Handeln der Kirche
mitwirkt, mu sich bewut bleiben, da er einen heiligen Dienst tut,
der verlangt, da der einzelne sich einfgt in das Ganze der betenden
Kirche und in die ihm zugewiesene Aufgabe.
Er mu sich dabei vor jeder Uberbetonung der eigenen Person
hten. Auf der Grudlage solcher Dienstbereitschaft kann jeder gewi
auch seine persnlichen Fhigkeiten einbringen. Vor allem der Priester
darf nie vergessen, da er im Namen und in der Person Jesu Christi
handelt, wie eine lange berlieferung lehrt. Er mu ganz zurcktreten
knnen hinter dem Herrn, den er verkndigt.
Sorgt also fr diese grundlegende Spiritualitt aller mter und
Dienste, die im Gottesdienst Aufgaben wahrnehmen. Sonst besteht die
Gefahr, da das heilige Geschehen der Liturgie zu einem bloen Men
schenwerk verflacht. Gottesdienst ist wesentlich auf Anbetung und
Lobpreis hingeordnet. Wir danken Gott fr seine Gaben und empfan
gen sie durch sein Handeln. Dies kann, wie der Reichtum der Kirche
an Gebeten und Riten zeigt, auf vielfache Weise geschehen. Beachtet
auch Zeiten fr Stille und Schweigen, fr Besinnung und persnliches
Gebet in den Gottesdiensten. Das gesprochene und verkndigte Wort
mu aus dem Wurzelboden der Anbetung und des ehrfrchtigen
Schweigens erwachsen.
Ich bin Euch dankbar, da Ihr immer wieder zum Teil auch
in kumenischen Verlautbarungen mit den evangelischen Kirchen
auf die Heiligung des Sonntags und seine Bedeutung fr eine wahrhaft
menschliche Kultur hinweist. Die Eucharistiefeier der Pfarrgemeinde
ist dabei ein Hhepunkt, der durch nichts vollgltig ersetzt werden
kann. Darum sttze ich Euch darin, da Ihr diese Einzigartigkeit
der sonntglichen Eucharistiefeier auch im Blick auf den Wunsch nach
vermehrten kumenischen Gottesdiensten beachtet.
3. Die Erneuerung der Pfarreien hat den Kern der Gemeinden
vielerorts lebendiger gemacht. Zahlreiche Glubige arbeiten dort ehren
amtlich mit und stellen ihre Gaben und Dienste den Pfarrgemeinden
zur Verfgung. Bischfe und Priester knnen dankbar und froh sein,
wenn sich so viele Christen an ihrer Seite zum aktiven Zeugnis ihres
Glaubens bereiterklren. Dankt ihnen auch in meinem Namen fr
diesen Einsatz ! Der gleiche Dank gilt aber auch den jungen Mnnern

1174

Acta Apostolicae

Sedis - Commentarium

Officiale

und Frauen, die einen hauptamtlichen Beruf im Zusammenwirken mit


den Priestern und Diakonen in der direkten Pastoral der Kirche
anstreben und dafr die verschiedenen Ausbildungswege bis hin zum
theologischen Vollstudium einschlagen. Gewi gibt es in diesem Be
reiche manche praktische Schwierigkeiten bei der genaueren Aufga
benumschreibung wie bei der notwendigen Zusammenarbeit mit dem
Seelsorgeklerus. Dies alles sollte aber nicht die Freude darber min
dern, da hier durchaus echte geistliche Berufungen vorliegen, die
eine besondere Prfung. Pflege und Frderung durch das Hirtenamt
verdienen.
Wir sind dankbar, da es bei Euch Entwicklungen gibt, die Anla
zu Freude und Anerkennung sind. Allerdings sind auch einige nega
tive Tendenzen nchtern zu sehen : Der Kirchenbesuch ist in den
letzten Jahrzehnten stndig zurckgegangen, obwohl die Menschen
immer mehr Freizeit haben; die Distanzierung vieler Getaufter vom
konkreten Leben der Kirche nimmt zu. Ihr wit darum und habt
schon manches dagegen unternommen. Schreckt aber vor dem schwie
rigen Werk sogar einer Neu-Evangelisierung Eurer Heimat nicht zu
rck ! Wenn heute manche Menschen nicht mehr zur Kirche finden,
mu die Kirche sie aufsuchen. Wir mssen uns auch um diejenigen
kmmerm, die nur noch selten oder gar nicht mehr bei uns sind. Die
Pastoral in unseren modernen Industriestaaten mu heute von Grund
auf missionarisch sein. Wir drfen uns nicht mit der kleinen Herde
besonders Getreuer begngen, sondern mssen immer wieder alle ein
laden und um sie werben. Ihr folgt dabei dem Beispiel Christi, der
fr alle gestorben ist und keinen verlorengehen lassen wollte.
4. Evangelisierung vollzieht sich zunchst in der ffentlichen Ver
kndigung der Kirche in Katechese und Predigt auf den verschiedensten
Ebenen und in vielfltigen Formen ; sie verlangt aber dann vor allem
auch das persnliche Zeugnis in der zwischenmenschlichen Begegnung ;
theologische Forschung und kirchliche Verwaltung knnen dafr nur
den Rahmen schaffen. Erst recht knnen technische Hilfsmittel den
Kontakt von Mensch zu Mensch in der Verkndigung des Glaubens
nicht ersetzen : Der Funke persnlicher berzeugung mu vielmehr
berspringen und im Mitmenschen den Glauben an Jesus Christus
aufkeimen lassen oder vertiefen.
Wenn nun heute neue apostolische Gruppen und Bewegungen mit
groem. Elan die Frohe Botschaft vom Heil anderen lebendig und

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1175

eindringlich nahebringen wollen, sollte ihnen jeder vertretbare Frei


raum und viel Vertrauen geschenkt werden. Sie pflegen ihr Apostolat
gelegentlich nicht in den blichen und allseits vertrauten Formen;
auch will die letztlich notwendige Integration in die rtlichen Seel
sorgestrukturen und -konzepte nicht immer gleich von Anfang an
gelingen. Dennoch verdienen solche Bewegungen grundstzliche Anerken
nung und Frderung, wie es auch die letzte Bischofssynode betont hat.
Weltweit gesehen, haben sich solche neuen Wege der Evangelisierung
bereits gut bewhrt und erstaunliche Frchte erbracht. Der Heilige
Geist hat Euren Ortskirchen ein reich entfaltetes Laienapostolat in
stndischer und beruflicher Gliederung geschenkt : derselbe Heilige
Geist sendet Euch heute neuartige Begabungen missionarischer Art,
die dem Leben Eurer Gemeinden frische Impulse geben mchten, ohne
bisherige Initiativen und Gruppen zu miachten oder gar zu verdrn
gen. Die Dizese und die Pfarrei bleiben die grundlegenden Gemein
schaften der Seelsorge.
Wenn wir von Evangelisierung sprechen, mssen wir aber vor allem
auch an die christliche Familie denken : Die von der Schpfungsord
nung vorgezeichnete Urzelle einer jeden menschlichen Gesellschaft ist
auch der erste Ort fr die Einbung in den Glauben. Die Familie ist
der Kaum der Begegnung der Generationen ; in ihr mssen die sozialen
Tugenden im tglichen Miteinander erlernt werden. In ihr wird Glaube
persnliche Erfahrung und zugleich gemeinschaftliche Gestalt. Seel
sorge mu deshalb darauf abzielen, die Familie zu strken, sie gegen die
Bedrohung familienfeindlicher Strmungen zu schtzen und sie als
gewachsene Ganzheit in den apostolischen Auftrag hineinzufhren.
5. Ein besonderes Anliegen, das Ihr mit mir teilt, wird die Sorge
um die junge Generation in der Kirche sein. Sie wird einmal das Erbe
des Glaubens weitergeben mssen an die folgenden Generationen. Auf
ihre innere Festigkeit und ihr Glaubenszeugnis wird es also ankom
men. Mht Euch mit allen Krften um die jungen Menschen. Sie
brauchen unser Vertrauen und das aufrichtige Gesprch mit den l
teren. Nur so kann die Kluft zwischen Jung und Alt, die heute ber
das gewohnte Spannungsverhltnis hinauszugehen scheint, von beiden
Seiten her berwunden werden. Zeigt den jungen Menschen, da Ihr
ihnen Weggenossen seid, die ihre Fragen und Nte aufnehmen, ihnen
aber auch die Kraft des Evangeliums fr ihr Leben bezeugen knnen.
So sehr wir um die jungen Menschen von heute leidenschaftlich ringen

1176

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

mssen, so entschieden und eindeutig mu die Art sein, wie wir ihnen
als Hirten begegnen. Achtet auf Verderber, die ihre ideologischen
Irrtmer verfhrerisch anpreisen. Nehmt positive neue Erfahrungen
junger Leute auf, zeigt ihnen aber nicht weniger, wo falsche Wege
beginnen und welche Wege die Heilige Schrift und die christliche
berlieferung uns weisen. Stellt den Jugendlichen trotz des Mangels
an Priestern doch gengend Seelsorger von besonderer Qualitt zur
Seite, die der Jugend von heute die Kraft und Schnheit der biblischen
Offenbarung und des Glaubens der Kirche berzeugend und begeisternd
vermitteln knnen. Gebt aber auch dem Glaubenszeugnis junger Men
schen selbst gengend Raum und hrt ihre Meinung; denn der Herr
offenbart oft einem Jngeren, was das Beste ist, wie der heilige
Benedikt sagt.
6. Gewi tut Ihr gut daran, den Jugendlichen immer wieder zu hel
fen, ihr mit heiem Herzen betriebenes gesellschaftliches Engagement
mit dem erprobten Fundament des christlichen Menschenbildes zu ver
binden, wie es uns das Lehramt der Kirche mit dem Blick auf den
Herrn und die Glaubensurkunden vorlegt. Seid Euch aber auch bewut
und gebt es im Gesprch mit den jungen Leuten auch zu , da
wir lteren manche neuen Werte und Optionen fr ein gesichertes
Weiterleben der Menschheit erst gesehen und zu schtzen begonnen
haben, nachdem sie bereits von jungen Menschen entdeckt und vorge
tragen worden waren. Ich denke hier vor allem an die Bereiche des
Friedens, der Entwicklung der Vlker und der Umwelt.
7. Sorge und Schmerz bereitet uns die Lage der Familie und vor
allem die Zahl der Ehescheidungen, die auch unter den Katholiken
Eures Landes erschreckend hoch ist. Auch verweigern sich viele junge
Menschen zeitweilig oder sogar grundstzlich der Lebensform der Ehe,
obwohl sie wie Mann und Frau miteinander leben und wohnen. Die
unwiderrufliche Treue in der Ehe, vor der Gesellschaft und der Kirche
bekundet, ist dagegen das kostbarste Gut, das die Kirche als Gabe
und Aufgabe ihres Herrn fr das eheliche Zusammenleben der Menschen
hten mu. Darum fhrt auch die isolierte Forderung einer Zulassung
von wiederverheirateten Geschiedenen zu den Sakramenten letztlich
in die Enge. Eine Lsung der damit gegebenen Probleme wird eher in
einer tieferen Vorbereitung junger Menschen auf das Geheimnis der
Ehe vor allem als Sakrament zu suchen sein, und dies nicht nur fr
die betroffenen Brautleute selbst, sondern als ein Gebot der Glaubens-

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1177

Unterweisung und Verkndigung ber die christliche Ehe auf allen


Ebenen der Pastoral. Prft und vertieft darum mit ganzem Einsatz
die vorhandenen Formen kirchlicher Ehevorbereitung in Euren Di
zesen. Achtet dabei darauf, da die Brautpaare besonders auch fr
die groe Aufgabe der Formung einer christlichen Familie zugerstet
werden. Vielleicht haben wir im Ganzen der Verkndigung noch zu
wenig von der Gre und Schnheit, aber auch von den Anforderungen
und Aufgaben einer christlichen Ehe und Familie gesprochen. Gerade
auch verheiratete Laien sollten dafr Zeugnis geben. Achtet aber darauf,
da sich in die kirchlichen Vorbereitungskurse zur Ehe nicht irrige
Vorstellungen einschleichen, die nicht blo unvereinbar sind mit der
gltigen Botschaft unseres Glaubens, sondern auch letztlich den Men
schen nur schaden knnen.
8. Auch der Bereich von Umkehr und Vershnung, von Bue und
Beichte verlangt unsere ganz intensive Hirtensorge. Trotz vieler An
strengungen ist der praktische Vollzug von Bue und Beichte immer
noch in einer Krise. Dies gilt wohl auch fr Euer Land. Man spricht
zwar viel von Umkehr und Vershnung im Blick auf gesellschaftliche
Fehlentwicklungen

und Konflikte,

weicht aber der nderung der

eigenen Lebensrichtung und der persnlichen Umkehr des Herzens und


damit der eigentlichen Vershnung mit Gott und den Menschen aus.
In hohem Mae sind Wirklichkeiten wie eine wirklich persnliche
Gewissensentscheidung und konkrete Schulderfahrung sowie der Sinn
fr das, was die Heilige Schrift und die Lehre der Kirche Snde
nennen, verdunkelt und wenig wirksam. Die Folge ist, da sehr viele
Christen, die durchaus glauben mchten und auch viel Gutes tun, von
der regelmigen Erneuerung ihres Lebens in Bue und Beichte abge
kommen sind und sich mit sehr allgemeinen Bekenntnissen in gelegent
lichen Bugottesdiensten begngen. Viele empfangen dann das Sakra
ment der Eucharistie in einer inneren Verfassung, die der Wrde
dieses kostbaren Vermchtnisses des Herrn widerspricht. Tut darum
1

alles, was mglich ist, um alle Glieder der Kirche, auch die Priester
selbst, zu einer erneuten Hochschtzung von Umkehr und Vershnung,
konkretisiert in der persnlichen Beichte, zurckzufhren. Das Sakra
ment der Beichte ist das Geschenk Jesu Christi an seine Kirche, um
seinem Ruf zur Umkehr ganzheitlich zu entsprechen.
1

Vgl. 1 Kor 11, 27 ff.

1178

Acta, Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

9. Liebe Mitbrder ! Dies sind einige wichtige Bereiche aus dem


christlichen Leben in den Pfarrgemeinden, an denen sich unser Hir
tenamt bewhren mu. Bei der Begegnung mit den Bischfen der
dritten Gruppe in wenigen Tagen werde ich dann vor allem das Zeugnis
christlichen Lebens in der Welt behandeln. Wenn uns ein solcher
konzentrierter berblick ber die Schwerpunkte unseres Bischofsamtes
den Atem zu nehmen droht, so schaut zusammen mit mir auf die
unbezwingbare Zuversicht, die aus den Worten des Apostels Paulus
an die Gemeinde von Thessalonich aufleuchtet :
Freut Euch zu jeder Zeit ! / Betet ohne Unterla / Dankt fr
a l l e s . . . ! / Lscht den Geist nicht aus! / Verachtet prophetisches
Beden nicht ! / Prft alles, und behaltet das Gute !.
Ja, es gibt auch heute viel Gutes zu berichten aus Euren Gemeinden.
2

Dem Dank an Gott hierfr mchte ich auch meinen Dank an Euch
und alle Eure Mitarbeiter im ehrenamtlichen wie hauptamtlichen Dienst
fr diese vielfltigen guten Frchte des Geistes in Euren Dizesen
anschlieen. Einen besonderen brderlichen Gru und Glckwunsch
sende ich ber Euch an den verehrten Altbischof von Hildesheim,
Heinrich Maria Janssen, der soeben seinen achtzigsten Geburstag
gefeiert hat.
Gott schenke Euch allen seinen reichen Segen und den verdienten
Lohn des getreuen Knechtes.
3

XII
Ad Romanae Rotae Auditores simul cum officialibus et advocatis coram
admissos, anno forensi ineunte.*

1. Le sono vivamente grato, Monsignor Decano, per le nobili parole


con cui ha interpretato i comuni sentimenti di augurio. A lei rivolgo
il mio saluto cordiale, che estendo al Collegio dei Prelati Uditori del
Tribunale della Rota Romana, agli Officiali che ne fanno parte, ai
componenti dello Studio Rotale e alla schiera di Avvocati Rotali, che
vedo largamente rappresentata.
L'annuale incontro con voi costituisce per me una gradita occa
sione per sottolineare l'importanza del vostro delicato servizio eccle2

5, 16 ff.
Vgl. Mt 25, 15 ff.

* Die 25 m. Ianuarii a. 1988.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1179

siale, e per esprimervi il mio apprezzamento e la mia gratitudine. Esso


mi d, inoltre, la possibilit di fare insieme con voi qualche riflessione
circa l'attivit giudiziaria nella Chiesa.
2. Nell'odierno incontro, riprendendo il discorso avviato l'anno
scorso, intendo richiamare la vostra attenzione sul ruolo del difensore
del vincolo nei processi di nullit matrimoniale per incapacit psichica.
1

Il difensore del vincolo, come magistralmente notava Pio XII,


chiamato a collaborare per la ricerca della verit oggettiva circa la
nullit o meno del matrimonio nei casi concreti. Ci non significa che
spetti a lui valutare gli argomenti pro o contro e pronunciarsi circa
il merito della causa, ma che egli non deve costruire (( una difesa arti
ficiosa, senza curarsi se le sue affermazioni abbiano un serio fonda
mento oppure no .
2

Il suo specifico ruolo nel collaborare alla scoperta della verit


oggettiva consiste nell'obbligo (( proponendi et exponendi omnia quae
rationabiliter adduci possint adversus nullitatem .
4

Siccome il matrimonio, che riguarda il bene pubblico della Chiesa,


gaudet favore iuris , il ruolo del difensore del vincolo insosti
tuibile e di massima importanza. Di conseguenza la sua assenza nel
processo di nullit del matrimonio rende nulli gli atti.
5

Come gi ebbi a ricordare, negli ultimi tempi si notano a volte


tendenze che purtroppo tendono a ridimensionare il suo ruolo fino a
confonderlo con quello di altri partecipanti al processo, o a ridurlo a
qualche insignificante adempimento formale, rendendo praticamente
assente nella dialettica processuale l'intervento della persona quali
ficata che realmente indaga, propone e chiarisce tutto ci che ragio
nevolmente si pu addurre contro la nullit, con grave danno per la
retta amministrazione della giustizia.
7

Mi sento, perci, in dovere di ricordare che il difensore del vincolo


tenetur e cio ha l'obbligo non la semplice facolt di svol
gere con seriet il suo compito specifico.
8

Allocuzione

alla

Rota

Romana,

febbraio

1987:

L'Osservatore

Romano,

braio 1987.
2

Allocuzione alla Rota Romana, 2 ottobre 1944: AAS 36 (1944), p. 281.


Ibid.
Can. 1432.

Can. 1060.

Can. 1433.

Allocuzione alla Rota Romana, 28 gennaio 1982: AAS 74 (1982), p. 449.

Can. 1432.

feb-

1180

Acta

Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

3. La necessit di adempiere tale obbligo assume nna particolare


rilevanza nelle cause matrimoniali, in s molto difficili, che riguar
dano l'incapacit psichica dei contraenti. In esse, infatti, possono
facilmente aversi confusione e fraintendimenti che ebbi a sottoli
neare l'anno scorso nel dialogo fra lo psichiatra o lo psicologo e il
giudice ecclesiastico, col conseguente uso scorretto delle perizie psi
chiatriche e psicologiche. Ci richiede che l'intervento del difensore
del vincolo sia davvero qualificato e perspicace, cos da contribuire
efficacemente alla chiarezza dei fatti e dei significati, diventando anche,
nelle cause concrete, una difesa della visione cristiana della natura
umana e del matrimonio.
Voglio ora limitarmi a rilevare due elementi, ai quali il difensore
del vincolo deve prestare una particolare attenzione nelle suddette
cause e cio la corretta visione della normalit del contraente e le
conclusioni canoniche da trarre in presenza di manifestazioni psico
patologiche per indicare alla fine i relativi compiti di colui che
deve difendere il vincolo.
4. nota la difficolt che nel campo delle scienze psicologiche e
psichiatriche gli stessi esperti incontrano nel definire, in modo sod
disfacente per tutti, il concetto di normalit. In ogni caso, qualunque
sia la definizione data dalle scienze psicologiche e psichiatriche, essa
deve sempre essere verificata alla luce dei concetti dell'antropologia
cristiana, che sono sottesi alla scienza canonica.
Nelle correnti psicologiche e psichiatriche oggi prevalenti, i tenta
tivi di trovare una definizione accettabile di normalit fanno riferi
mento soltanto alla dimensione terrena e naturale della persona, quella
cio che percepibile dalle medesime scienze umane come tali, senza
prendere in considerazione il concetto integrale di persona, nella sua
dimensione eterna e nella sua vocazione ai valori trascendenti di natura
religiosa e morale. In tale visione ridotta della persona umana e della
sua vocazione, si finisce facilmente per identificare la normalit, in rela
zione al matrimonio, con la capacit di ricevere e di offrire la possibi
lit di una piena realizzazione nel rapporto col coniuge.
Certamente, anche questa concezione della normalit basata sui
valori naturali ha rilevanza per la capacit di tendere ai valori trascen
denti, nel senso che nelle forme pi gravi di psicopatologia viene com
promessa anche la capacit del soggetto di tendere ai valori in genere.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1181

5. L'antropologia cristiana, arricchita con l'apporto delle scoperte


fatte anche di recente nel campo psicologico e psichiatrico, considera
la persona umana in tutte le sue dimensioni : la terrena e l'eterna, la
naturale e la trascendente. Secondo tale visione integrale, l'uomo stori
camente esistente appare interiormente ferito dal peccato ed insieme
redento dal sacrifcio di Cristo.
L'uomo dunque porta in s il germe della vita eterna e la vocazione
a far proprii i valori trascendentali; egli, per, resta interiormente
vulnerabile e drammaticamente esposto al rischio di fallire la propria
vocazione, a causa di resistenze e difficolt che egli incontra nel suo
cammino esistenziale sia a livello conscio, ove chiamata in causa la
responsabilit morale, sia a livello subconscio, e ci sia nella vita psi
chica ordinaria, che in quella segnata da lievi o moderate psicopato
logie, che non influiscono sostanzialmente sulla libert della persona di
tendere agli ideali trascendenti, responsabilmente scelti.
In tal modo egli diviso come dice San Paolo tra Spirito e
carne, avendo (( la carne desideri contrari allo Spirito e lo Spirito desi
deri contrari alla carne , e nello stesso tempo chiamato a vincere la
carne e a camminare secondo lo Spirito )). Anzi, egli chiamato a
crocifiggere la carne con le sue passioni e i suoi desideri , dando
cio a questa lotta inevitabile e alla sofferenza che essa comporta
quindi anche ai suddetti limiti della sua libert effettiva un
significato redentore. In questa lotta lo Spirito viene in aiuto alla
nostra debolezza .
9

10

12

13

Quindi, mentre per lo psicologo o psichiatra ogni forma di psicopa


tologia pu sembrare contraria alla normalit, per il canonista, che si
ispira alla suddetta visione integrale della persona il concetto di nor
malit, e cio della normale condizione umana in questo mondo, com
prende anche moderate forme di difficolt psicologica, con la conse
guente chiamata a camminare secondo lo Spirito anche fra le tribola
zioni e a costo di rinunce e sacrifci. In assenza di una simile visione
integrale dell'essere umano, sul piano teorico la normalit diviene facil
mente un mito e, sul piano pratico, si finisce per negare alla maggio
ranza delle persone la possibilit di prestare un valido consenso.
9

Gal 5, 17.

10

Cf. ilici. 5, 16. 25.

11

Ibid. 5, 24.

12

Cf. Rom 8, 17-18.

13

Ibid. 8, 26.

Acta Apostolicae

1182

Sedis - Commentarium

Officiale

6. Il secondo elemento sui quale intendo soffermarmi connesso col


primo e riguarda le conclusioni da trarre in sede canonica, quando le
perizie psichiatriche riscontrano nei coniugi la presenza di qualche
psicopatologia.
Tenendo presente che solo le forme pi gravi di psicopatologia arri
vano ad intaccare la libert sostanziale della persona e che i concetti
psicologici non sempre coincidono con quelli canonici, di fondamen
tale importanza che, da una parte, la individuazione di tali forme pi
gravi e la loro differenziazione da quelle leggere sia compiuto attra
verso un metodo scientificamente sicuro, e che, dall'altra, le categorie
appartenenti alla scienza psichiatrica o psicologica non siano trasferite
in modo automatico al campo del diritto canonico, senza i necessari
adattamenti che tengano conto della specifica competenza di ciascuna
scienza.
7. A tale proposito, inoltre, non deve essere dimenticato che difficolt
e divergenze esistono all'interno della stessa scienza psichiatrica e psi
cologica per quanto concerne la definizione di psicopatologia . Certo,
vi sono descrizioni e classificazioni che raccolgono un maggior numero
di consensi, cos da rendere possibile la comunicazione scientifica. Ma
proprio in relazione a queste classificazioni e descrizioni dei principali
disturbi psichici che pu nascere un grave pericolo nel dialogo tra perito
e canonista.
Non infrequente che le analisi psicologiche e psichiatriche con
dotte sui contraenti, anzich considerare la natura e il grado dei
processi psichici che riguardano il consenso matrimoniale e la capa
cit della persona ad assumere gli obblighi essenziali del matrimo
nio ,

14

si limitino a descrivere i comportamenti dei contraenti nelle

diverse et della loro vita, cogliendone le manifestazioni abnormi, che


vengono poi classificate secondo una etichetta diagnostica. Occorre
dire con franchezza che tale operazione, in s pregevole, tuttavia
insufficiente ad offrire quella risposta di chiarificazione che il giudice
ecclesiastico attende dal perito. Egli deve perci richiedere che questi
compia un ulteriore sforzo, spingendo la sua analisi alla valutazione
delle cause e dei processi dinamici sottostanti, senza fermarsi soltanto
ai sintomi che ne scaturiscono. Solo tale analisi totale del soggetto,
delle sue capacit psichiche, e della sua libert di tendere ai valori
14

Allocuzione cit. alla Rota Romana, 5 febbraio 1987, n. 2.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1183

autorealizzandosi in essi, utilizzabile per essere tradotta, da parte


del giudice, in categorie canoniche.
8. Si dovranno altres prendere in considerazione tutte le ipotesi
di spiegazione del fallimento del matrimonio, di cui si chiede la dichia
razione di nullit, e non solo quella derivante dalla psicopatologia. Se
si fa solo un'analisi descrittiva dei diversi comportamenti, senza cer
carne la spiegazione dinamica e senza impegnarsi in una valutazione
globale degli elementi che completano la personalit del soggetto,
l'analisi peritale risulta gi determinata ad una sola conclusione :
non infatti difficile cogliere nei contraenti aspetti infantili e con
flittuali che, in una simile impostazione diventano inevitabilmente
la prova della loro anormalit, mentre forse si tratta di persone
sostanzialmente normali, ma con difficolt che potevano essere supe
rate, se non vi fosse stato il rifiuto della lotta e del sacrificio.
L'errore tanto pi facile, se si considera che sovente le perizie si
ispirano al presupposto secondo cui il passato di una persona non solo
aiuta a spiegare il presente, ma inevitabilmente lo determina, cos da
toglierle ogni possibilit di libera scelta. Anche in questo caso, la con
clusione predeterminata, con conseguenze ben gravi, se si considera
quanto sia facile trovare nell'infanzia e nell'adolescenza di ciascuno
elementi traumatizzanti ed inibenti.
9. Un'altra possibile e non infrequente fonte di fraintendimenti
nella valutazione delle manifestazioni psicopatologiche costituita non
dall'eccessivo aggravamento della patologia ma, al contrario, dalla
indebita sopravalutazione del concetto di capacit matrimoniale. Come
annotavo lo scorso anno, l'equivoco pu nascere dal fatto che il perito
dichiara l'incapacit del contraente non in riferimento alla capacit
minima, sufficiente per un valido consenso, bens all'ideale di una piena
maturit in ordine ad una vita coniugale felice.
15

10. U difensore del vincolo, nelle cause riguardanti l'incapacit


psichica, chiamato quindi a fare costante riferimento ad una ade
guata visione antropologica della normalit, per confrontare con essa
i risultati delle perizie. Egli dovr cogliere e segnalare al giudice
eventuali errori, a tale proposito, nel passaggio dalle categorie psico
logiche e psichiatriche a quelle canoniche.
Contribuir cos ad evitare che le tensioni e le difficolt, inevita15

77

Ibid., n. 6.
- A . A. S.

1184

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

burnente connesse con la scelta e la realizzazione degli ideali matrimo


niali, siano confuse con i segni di una grave patologia; che la dimen
sione subconscia della vita psichica ordinaria venga interpretata come
un condizionamento che toglie la libert sostanziale della persona;
che ogni forma di insoddisfazione o di disadattamento nel periodo
della propria formazione umana sia intesa come fattore che distrugge
necessariamente anche la capacit di scegliere e di realizzare l'oggetto
del consenso matrimoniale.
11. Il difensore del vincolo deve inoltre badare che non vengano
accettate come sufficienti a fondare una diagnosi, perizie scientifica
mente non sicure, oppure limitate alla sola ricerca dei segni abnormi,
senza la dovuta analisi esistenziale del contraente nella sua dimensione
integrale.
Cos, ad esempio, se nella perizia non si fa alcun cenno alla respon
sabilit dei coniugi n ai loro possibili errori di valutazione, o se non
si considerano i mezzi a loro disposizione per rimediare a debolezze o
errori, v' da temere che un indirizzo riduttivo pervada la perizia,
predeterminandone le conclusioni.
Ci vale anche per il caso in cui il subconscio o il passato siano
presentati come fattori che non solo influiscono sulla vita conscia della
persona, ma la determinano, soffocando la facolt di decidere libera
mente.
12. Il difensore del vincolo dell'adempimento del suo compito, deve
adeguare la sua azione alle diverse fasi del processo. Spetta a lui
innanzitutto, nell'interesse della verit oggettiva, curare che al perito
si facciano le domande in modo chiaro e pertinente, che si rispetti
la sua competenza e non si pretendano da lui delle risposte in materia
canonica. Nella fase dibattimentale poi dovr saper valutare retta
mente le perizie in quanto sfavorevoli al vincolo e segnalare opportu
namente al giudice i rischi della loro scorretta interpretazione, avva
lendosi anche del diritto di replica che la legge gli consente.^ Scor
gendo infine, in caso di sentenza affermativa di primo grado, deficienze
nelle prove sulle quali essa si basa o nella loro valutazione, non
ometter di interporre e giustificare l'appello.
6

Comunque, il difensore del vincolo dovr rimanere all'interno della


sua specifica competenza canonica, senza per nulla voler competere col
" Can. 1603, par. 3.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1185

perito o sostituirsi a lui nel merito della scienza psicologica e psichia


trica.
Tuttavia, in forza del can. 1435, che richiede da lui prudenza e
zelo per la giustizia, deve saper riconoscere, sia nelle premesse sia
nelle conclusioni peritali, gli elementi che occorre confrontare con la
visione cristiana della natura umana e del matrimonio, vegliando che
sia fatta salva la corretta metodologia del dialogo interdisciplinare
con la dovuta osservanza dei rispettivi ruoli.
13. La particolare collaborazione del difensore del vincolo nella
dinamica processuale fa di lui un operatore indispensabile per evitare
fraintendimenti nel pronunciamento delle sentenza, specialmente l
dove la cultura dominante risulta contrastante con la salvaguardia del
vincolo matrimoniale assunto dai contraenti al momento delle nozze.
Quando la sua partecipazione al processo si esaurisse nella presen
tazione di osservazioni soltanto rituali, ci sarebbe fondato motivo per
dedurne una inammissibile ignoranza e/o una grave negligenza che
peserebbe sulla coscienza di lui, rendendolo responsabile, nei confronti
della giustizia amministrata dei tribunali, giacch, tale suo atteggia
mento indebolirebbe la effettiva ricerca della verit, la quale deve essere
sempre fondamento madre e legge della giustizia .
17

14. Mentre sono riconoscente per la sapiente e fedele opera dei difen
sori del vincolo di codesta Rota Romana e di molti altri Tribunali
ecclesiastici, intendo incoraggiare la ripresa ed il rafforzamento di
tale qualificato ruolo, che auguro sia sempre assolto con competenza,
chiarezza, ed impegno specialmente perch ci troviamo di fronte a una
crescente mentalit poco rispettosa della sacralit dei vincoli assunti.
A voi, e a tutti gli operatori della giustizia nella Chiesa, imparto
la mia Benedizione.

17

Allocuzione alla Rota Romana, 4 febbraio 1980: AAS 72 (1980), p. 173.

Acta Apostolicae Sedis -

1186

Commentarium

Officiale

XIII
Romae, in regione comprediariis litteris E. U. R. nuncupata, ad eos qui
conventui ab omnibus nationibus ad agriculturam fovendam interfuerunt
habita.*

Monsieur le Prsident,
Monsieur le Prsident du Conseil des Ministres
de la Rpublique italienne,
Messieurs les Ministres,
Messieurs
et

les Dlgus

Reprsentants

Mesdames,

permanents

des

Etats

membres,

Messieurs,

1. J'ai accueilli bien volontiers l'invitation que vous m'avez adres


se, Monsieur le Prsident, au nom des Reprsentants des cent qua
rante-deux Etats membres du Fonds international pour le dveloppe
ment agricole (FIDA), participer la clbration solennelle mar
quant le dixime anniversaire de la cration de cette Organisation
intergouvernementale.
L'institution rcente du Fonds ne l'a pas empch d'assumer un
rle important dans le vaste effort de solidarit entrepris par les
nations dans cette seconde moiti du vingtime sicle. Et votre Orga
nisation occupe une place particulire parmi les institutions interna
tionales qui caractrisent dsormais la vie des peuples.
A l'avenir, lorsque l'on voquera l'poque o nous vivons, peuttre se rappellera-t-on les problmes et les divergences multiples, ou
les trop nombreux conflits, ou encore le dveloppement scientifique et
technique saisissant ; mais on soulignera aussi que ce temps a t celui
de la solidarit internationale, grce aux efforts dploys pour affron
ter et rsoudre les problmes poss l'chelle de l'humanit, et grce
galement aux organisations innombrables cres au cours de cette
priode. On aura beaucoup travaill dans les domaines de la paix, de
la justice, de la coopration conomique, culturelle et scientifique, des
droits de l'homme, de la sant publique ou de la faim. De tels efforts
ne peuvent tre vains. Comment seraient-ils oublis par les gn
rations futures?
* Die 26 m. Ianuarii a. 1988.

Acta Ioannis Pauli Pp. H

1187

2. Le Fonds international pour le dveloppement agricole, qui a


choisi il y a cinq ans comme sige dfinitif la ville de Rome, chre au
monde entier pour son exceptionnelle richesse de tradition religieuse
et humaine, s'intgre dans le systme des institutions spcialises des
Nations Unies qui ont prcisment pour fin de runir et d'utiliser des
ressources financires en faveur de projets et de programmes concer
nant l'agriculture et l'alimentation.
Le Saint-Sige, qui attache une particulire importance au dvelop
pement pacifique et solidaire de la communaut internationale, encou
ragea ds l'origine le projet d'une institution consacre spcifiquement
au soutien financier des initiatives individuelles ou collectives de coop
ration dans les rgions les plus dfavorises ; et il ne manqua pas d'en
suivre l'volution car cette initiative paraissait capable de contribuer
dans une large mesure la lutte contre la faim et la malnutrition.
3. Le grave problme de la faim, qui tourmente aujourd'hui encore
tant de rgions du monde, ne peut, en effet, tre rsolu seulement par
l'intervention des pays producteurs de denres alimentaires; une solu
tion efficace ne sera trouve que si l'on stimule les ressources humaines
considrables des travailleurs agricoles, des pcheurs et des leveurs,
qui font dfaut les moyens conomiques et techniques ncessaires.
Pour cela, il importe que la rpartition des aides, la rtribution du
travail productif tiennent le plus grand compte des exigences de la jus
tice sociale et favorisent la coopration de tous. De fait, nul ne peut
lutter seul contre des facteurs cologiques contraignants tels que les
conditions atmosphriques dfavorables, la scheresse prolonge, les
parasites, ou contre les incroyables dgradations de la terre dues aux
interventions humaines inconsidres ou l'incurie.
Mais le soutien du Saint-Sige au FIDA, est aussi d'ordre moral,
car, pour de nombreux pays, cette organisation reprsente un moyen
concret d'assumer leurs responsabilits l'gard du dveloppement des
pays les plus pauvres : on fournit des catgories entires de travail
leurs les moyens de lutter eux-mmes contre la faim et la malnutrition.
Ainsi ces hommes et ces femmes utilisent mieux leurs capacits et
affirment leur dignit.
4. Dans le mme ordre d'ides, le FIDA constitue une institution
originale en raison des critres qu'il s'est donns pour dterminer
les contributions financires en fonction des possibilits conomi
ques relles et du dveloppement de chacun des pays membres,

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1188

Officiale

rpartis en trois groupes distincts. De mme, l'affectation des res


sources financires est proportionne aux possibilits d'utilisation par
les pays bnficiaires. Face aux pnuries les plus graves ou aux crises
aigus, on prvoit des facilits de crdit et des dons gratuits.
Les objectifs du fonds, cependant, ne se rduisent pas l'attribution
de crdits ou de dons, mais ils comprennent l'tude de la situation
conomique mondiale. Nous sommes tous convaincus que, malgr les
efforts des Organisations internationales et les rsultats dj acquis,
des continents entiers se trouvent devant la ncessit imprieuse d'am
liorer les conditions de vie et de travail de centaines de millions de
personnes. En dcembre 1986, au cours de la dixime session du Conseil
des Gouverneurs du FIDA, son Prsident soulignait le fait qu'en
Asie, par exemple, des dizaines de millions de personnes continuent
souffrir de la faim et vivent sans pouvoir esprer une amlioration.
En Afrique, le problme de la survie est d'une ampleur catastrophique,
et en Amrique latine une partie importante de la population reste
l'cart du dveloppement, en d'impressionnantes zones de misre. Et
ces situations se prolongent malgr une augmentation notable de la
production alimentaire mondiale au cours des dernires annes.
5. En 1967, mon prdcesseur Paul V I , dans son encyclique sur
le dveloppement des peuples, dsignait, parmi les fins poursuivre,
<( le passage, pour chacun et pour tous, de conditions moins humaines
des conditions plus humaines de vie ; il rappelait les carences
matrielles, l'exploitation des travailleurs; il indiquait aussi d'autres
objectifs : assurer tous la possession du ncessaire, vaincre les flaux
sociaux, travailler au service du bien commun.
1

Face de tels objectifs, on ne peut s'en remettre aux seules ini


tiatives individuelles ou au libre jeu de la concurrence. Jean XXIII
avait dj aflirm, dans son encyclique sociale Mater et Magistra, la
ncessit de programmes concerts pour encourager, stimuler, coor
donner l'action des individus et des corps intermdiaires.
3

6. Dsormais, ct des collaborations bilatrales, les collaborations


multilatrales prennent une porte particulire, car elles peuvent
faire surmonter les risques de no-colonialisme ou les craintes d'hg1

N. 20.

Cf. n. 21.

Cf. AAS 53 (1961), p. 414.

Acta Ioann. x-auli Fp. II

1189

monies stratgiques, dans des situations o sont privilgis des int


rts politiques, militaires, conomiques ou idologiques, au dtriment
des besoins humains des populations.
La libert, le respect mutuel et le principe de l'galit, de mme
que le dveloppement de la coopration internationale, font partie des
fins reconnues par les pays membres des Nations Unies. Ces objectifs
restent toujours poursuivre et dfendre; leur ralisation dpend de
la vitalit des relations internationales ; elle est entrave par les crises ;
elle est annule sous les effets de la violence ; mais elle progresse dans
l'estime et la confiance mutuelles ; elle est favorise par la volont com
mune de l'effort ; elle bnficie du climat de dtente entre les diffrents
pays.
7. Le dixime anniversaire de l'institution du FIDA, clbr aujour
d'hui, fournit une occasion privilgie de vrifier la tche accomplie et,
en mme temps, de poser des jalons pour l'avenir. En effet, le rle
que le Fonds entend jouer sera d'autant plus dynamique qu'on aura
raffirm la volont commune de mettre en oeuvre les idaux dclars
il y a dix ans.
Nous sommes tmoins d'un processus de dtente internationale,
marqu par un premier accord de dsarmement effectif conclu entre les
Etats-Unis d'Amrique et l'Union Sovitique, et nous voulons esprer
qu'il s'agit l des prmisses d'un dsarmement plus radical. Mais tout
cela n'aurait pas de sens si l'on ne parvenait pas un degr plus grand
de coopration conomique bnficiant aux rgions les plus dfavorises
du monde. Il semble donc logique que les ressources immenses investies
dans la constitution d'arsenaux atomiques ou dans l'acquisition d'armes
dites conventionnelles soient massivement affectes au dveloppement
des pays les plus pauvres.
Ce que j'ai eu l'occasion de dire rcemment au Corps diplomatique
accrdit auprs du Saint-Sige, je voudrais le raffirmer ici : le pro
cessus de paix et de dtente internationale requiert la justice, la sau
vegarde des droits des personnes et des peuples, le dveloppement.
C'est pourquoi le slogan lanc par Paul VI il y a vingt ans reste valable :
Le dveloppement est le nouveau nom de la paix . Il montre dans quel
sens doivent se diriger les efforts de tous au cours des annes qui
viennent.
De cette tribune, en prsence des Reprsentants distingus des
nombreux Etats membres du Fonds, je voudrais adresser un appel

1190

Acta Apostolicae Sedis -

Commentarium

Officiale

tous les Gouvernements, afin que chacun, suivant ses possibilits poli
tiques et conomiques, collabore cette uvre majeure : donner
la paix le nom du dveloppement. Un dveloppement qui respecte les
rythmes de croissance et les valeurs de tout peuple et de toute culture.
Un dveloppement qui signifie la victoire sur les maladies endmiques,
la victoire sur les formes de pauvrets qui blessent l'humanit, la vic
toire sur la faim, l'urgence des urgences . Un dveloppement qui
soit vraiment la mesure de l'homme et de sa dignit.
4

Ne plus voir des populations entires mourir parce qu'elles man


quent du ncessaire, ce n'est pas une utopie, c'est une esprance. Nous
sommes responsables de sa ralisation. Il faut oser renoncer d'exces
sives dpenses militaires pour consacrer le maximum de ressources
la coopration conomique, sociale, agricole, sanitaire, culturelle, scien
tifique. Le dveloppement dpend de la possibilit qu'auront les travail
leurs, spcialement les plus marginaliss, de s'associer pour une coop
ration productive, pour commercialiser les fruits de leur labeur. Elle d
pend de la manire dont nous placerons avant la recherche du profit le
respect de l'gale dignit de toute la famille humaine, afin que l'homme
ne soit pas considr comme un instrument ni les peuples les plus pauvres
comme de simples fournisseurs de matires premires. Le respect que
nous aurons pour l'humanit, aujourd'hui humilie par la carence et la
misre, ne sera sincre que si les socits les plus dveloppes aident
concrtement le dveloppement des plus dshrites.
Il est toutefois ncessaire que la gnrosit des pays les plus riches
ne diminue pas; qu'une confiance nouvelle naisse entre les pays les
plus dvelopps et ceux qui sont en voie de dveloppement; que l'on
renonce toute tentation hgmonique; que les administrations con
cernes-fassent preuve d'une parfaite rigueur dans l'usage des finan
cements et des crdits ; que l'on ait la volont relle d'obtenir un dve
loppement social et humain des peuples.
8. Dans cette perspective, l'Eglise dsire apporter son soutien et
sa contribution ceux qui se font les promoteurs du progrs de la
justice sociale et de l'amlioration de la vie conomique internatio
nale. L'Eglise, dans ce domaine, ne propose pas des solutions tho
riques ou techniques. Cependant, elle tient rappeler que toutes les
solutions retenues doivent tre bien adaptes aux situations concrtes
qu'elles concernent. C'est prcisment pour respecter ce critre qu'en
4

Discours au Corps diplomatique, 9 janvier 1988.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1191

1984, lors de la cration de la Fondation pour le Sahel, j'ai estim


essentiel que les Eglises locales tudient et administrent les projets
de dveloppement prvus dans une rgion si durement prouve par
les calamits naturelles. Elles participent ainsi, dans la complmen
tarit, aux efforts des populations, en donnant la priorit la forma
tion des Africains eux-mmes afin de les rendre plus mme de lutter
contre la scheresse et la dsertification progressive. Bien que modeste
et rcente, l'initiative commence porter des fruits; l'esprance est
rendue des communauts qui redeviennent responsables de l'avenir
de leur terre. Je souhaite que votre Organisation, dont le but est de
favoriser le dveloppement international, ne se contente pas d'attribuer
les moyens financiers dont elle est dote, mais qu'en mme temps elle
donne confiance toutes les populations prouves par d'interminables
souffrances.
9. Monsieur le Prsident, dans mon intervention j'ai voulu rap
peler les objectifs et l'esprit de l'action mene par l'Organisation que
vous prsidez, et proposer quelques critres essentiels pour le travail
important que doit accomplir le Fonds international pour le dvelop
pement agricole.
J'ai l'assurance que, grce son exprience d'une dcennie, le FIDA
ne manquera pas de donner son action une impulsion nouvelle, dans
la claire conscience des objectifs humanitaires et sociaux impliqus
par sa finalit propre. Et cette activit serait impossible sans les
contributions financires et techniques des pays qui y participent. Je
voudrais donc saisir cette occasion pour exprimer toute mon estime
aux Gouvernements qui ne manquent pas, et qui ne manqueront pas,
d'apporter leur contribution gnreuse.
La responsabilit du dveloppement humain des rgions les plus
dmunies, en particulier de celles qui essaient d'arriver une capacit
de production alimentaire suffisante, c'est la responsabilit de tous.
Aucun d'entre nous ne peut s'en estimer dgag tant qu'il existe des
hommes et des femmes qui manquent du ncessaire. Le FIDA, dans
ces conditions, pourra rellement tre un signe vivant de la volont
commune de donner la convivialit humaine un avenir et une esp
rance plus assurs.
Je souhaite, Monsieur le Prsident, que l'activit dploye par
votre Organisation dans cet esprit connaisse d'heureux rsultats au
cours des annes venir. Et je demande au Trs-Haut de bnir vos
efforts au service de l'homme.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1192

Officiale

XIV
Ad quosdam episcopos Germaniae Occidentalis in visitatione sacrorum
liminum.*

Liebe Mitbrder im Bischofsamt!


1. Als dritte und letzte Gruppe von Oberhirten der Deutschen Bischofskonferenz begre ich heute in Euch die Bischfe von Frei
burg, Limburg, Mainz, Rottenburg-Stuttgart und Trier, also vorwie
gend aus Sdwestdeutschland, sowie den Bischof von Regensburg,
der sich Euch angeschlossen hat, zusammen mit einigen Weihbischfen.
Ganz besonders begre ich unter Euch den neuen Vorsitzenden Eurer
Konferenz, Bischof Karl Lehmann, dem Ihr fr die Nachfolge des
unvergessenen Kardinals Joseph Hffner in diesem Amt Euer Ver
trauen geschenkt habt, sowie den stellvertretenden Vorsitzenden und
Metropoliten der Oberrheinischen Kirchenprovinz, Erzbischof Saier
aus Freiburg.
In diesen Tagen Eures Ad-limina-Besuches findet Ihr mehrfach
Gelegenheit, dem Nachfolger im besonderen Bischofsamt des Petrus von
den Freuden und Sorgen Eures Hirtenamtes in Euren Dizesen zu
berichten, sein ermutigendes und weisendes Wort zu hren und Euch
der vertrauensvollen Gemeinschaft mit ihm und seinen Mitarbeitern
in der rmischen Kurie unmittelbar zu vergewissern. Bei dieser gemein
samen Begegnung mchte ich Euch nun in besonderer Weise zur Sorge
um das Zeugnis christlichen Lebens in der Welt einladen, nachdem
bei den zwei vorhergehenden Gruppen die Sorge um den Glauben
selbst sowie das christliche Leben in den Pfarrgemeinden im Mittel
punkt meiner Erwgungen gestanden haben.
2. Der von den Christen gelebte und in Wort und Sakrament
gefeierte Glauben zielt ja ber den Raum der Kirche auf die ganze
Welt. Denn Gott hat seinen Sohn nicht in die Welt gesandt, damit
er die Welt richtet, sondern damit die Welt durch ihn gerettet wird.
Die Wahrheit mu in uns bleiben, damit sie durch uns die konkrete
Gestalt der Welt erfassen und umgestalten kann. Wir wissen, da
uns dies wegen der endlichen Gestalt der Welt und wegen unserer
Schwche immer nur vorlufig und bruchstckhaft gelingen wird.
1

* Die 28 m. Ianuarii a. 1988.


1

Joh 3, 17.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1193

Die volle Herrlichkeit dessen, was einmal sein wird, geht uns erst bei
der Vollendung der Welt durch Gott auf. Alle Versuche, rein weltliche
Heilslehren als Verheiungen des vollen Glcks fr alle Menschen
bereits in dieser Zeit auszugeben, stoen hier an ihre Grenzen. Sie
haben die Menschen immer nur enttuscht, oft sogar um ihre Frei
heit gebracht und die Schrecken der Geschichte vermehrt. Seid wach
sam, damit nicht Elemente einer solchen Haltung auch die christliche
Weltgestaltung mitbestimmen. Bleibt der nchternen Hoffnung unseres
Glaubens treu, die das Unvollendetsein unserer Welt und das Kreuz
des Herrn nie aus den Augen verliert.
Diese Sicht darf uns Christen aber kein Vorwand sein, vor den
Problemen der heutigen Welt zu kapitulieren. Findet Euch nicht ab
mit der starken Tendenz zur Skularisierung in Eurer Gesellschaft.
Es sieht manchmal so aus, als ob von Seiten des Glaubenden kein
Eindringen in die sich selbst gengende Sphre einer skularisierten
Welt mglich wre. Man scheint Religion und Kirche nicht zu brauchen.
Aber der Schein einer selbstzufriedenen Autonomie in dem durch eigene
Hand geschaffenen Haus trgt. Risse bezeugen, da das skulare Haus
brchig ist : Elementare Lebensfragen werden verdrngt ; der vollen
Wahrheit ber sich und andere geht man aus dem W e g ; viele Ange
bote, das eigene Glck ausschlielich selbst zu bestimmen, fhren zu
Langeweile und Verzweiflung. Auf Dauer begngt sich der Mensch
eben nicht mit Ersatz als Antwort auf seine Lebensfrage. Die Flucht
in Betriebsamkeit, Hufung irdischer Gter, Genu, Rausch und
Drogen sind ein deutliches Zeugnis dafr.
Der christliche Glauben will sein Zeugnis in diese konkrete Welt
hineinbringen. Er mu dabei mit Widerstand und auch Ablehnung
rechnen. In diesem Sinne wird es auch immer wieder zu Auseinander
setzung und Streit mit widrigen und bsen Mchten kommen. Christ
liches Zeugnis in der Welt kann es nicht geben ohne Mut und Tap
ferkeit. Die eigene Wahrheitsberzeugung mu rein und eindeutig
zur Geltung gebracht werden, in erster Linie im eigenen Sprechen,
Handeln und Leben.
3. Dies ist die genuine Aufgabe aller Glieder der Kirche> Zur Wrde
und Sendung der Taufe gehrt es, da wir die groen Taten dessen
verknden, der uns aus der Finsternis in sein wunderbares Licht
gerufen hat. Dies gilt fr alle Lebensbereiche. Priester und Laien
2

1 Petr 2, 9.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1194

Officiale

haben bei Euch in den letzten Jahrzehnten Beachtliches fr den


inneren Aufbau der Kirche vollbracht. Die Kirche mu ja auch zuerst
in sich selbst geistlich stark und gerstet sein, wenn sie sich mit ihrem
Glaubenszeugnis der Welt zuwenden will. Dabei darf jedoch der be
sondere Weltdienst der christlichen Laien nicht zu kurz kommen; ja,
er sollte tatschlich im Vordergrund stehen. Diese Orientierung spricht
das Zweite Vatikanische Konzil in der Kirchenkonstitution Lumen Gentium deutlich aus ; dort heit es : Die Laien sind besonders dazu beru
fen, die Kirche an jenen Stellen und in den Verhltnissen anwesend und
wirksam zu machen, wo die Kirche nur durch sie das Salz der Erde wer
den kann. Oder an anderer Stelle : Den Laien ist der Weltcharakter
in besonderer Weise eigen. Alle innerkirchlichen Dienste und mter
sollten den Laien in Ehe und Familie, in seinem Beruf sowie im f
fentlichen Leben befhigen, gerade dort sein qualifiziertes und uner
setzliches Zeugnis abzulegen, wozu ihn auch die letzte Bischofssynode
neu ermutigt hat.
3

Dafr habt Ihr in Eurem Land auch traditionsreiche Verbnde,


die aber wohl eine neue Strkung von innen her brauchen. Ermutigt
sie, ihre authentische Sendung in die Welt hinein zu erfllen. Sie
brauchen hierfr im Sinne der Pastoralkonstitution Gaudium et Spes
gewi eine relative Selbstndigkeit, damit sie sich im Bereich der
zeitlichen Dinge mit ausreichender Freiheit bewegen knnen. Natrlich
kann das nicht so weit gehen, da sie sich vom verbindlichen Glauben
der Kirche entfernten. Sonst wrden sie schal und kraftlos und ver
lren die konkrete Kirche als ihre nchste Heimat.
4. Diese Vermittlung der geistlichen Kraft der Kirche in die Struk
turen der Welt hinein durch die Laien und Verbnde erstreckt sich
auf alle Lebensbereiche der heutigen Gesellschaft. Besonders nennen
mchte ich die Welt der Arbeit, die Politik auf allen ihren Ebenen,
die Schulen in ihren vielfltigen Formen, Wissenschaft und Kultur,
die Medizin und die Sorge um die Kranken, die Sozialfrsorge, die
Medien, die Sorge um die Bewahrung der Schpfung. Strkt die
Glieder der Kirche, die in solchen Bereichen arbeiten und Verantwor
tung tragen : Sie haben dort schwere Probleme fr die Zukunft zu
lsen und bedrfen gerade deshalb unserer Solidaritt und Nhe.
Unsere kirchliche Aufgabe hat heute weltweite Dimensionen. Bei
3

Nr. 33.

Nr. 31

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1195

Euch beweist Ihr das durch die groen Bischflichen Werke Adveniat,
Misereor und Missio sowie durch die Arbeit der Caritas als bewhrte
und segensreiche Einrichtungen zum Wohl der Menschen, die von
Not und Katastrophen, Hunger und Unterdrckung betroffen sind.
Ich danke Euch und allen Katholiken fr die Frderung dieser Werke
und die darin bekundete Solidaritt mit den Armen und Leidenden. Lat
nicht nach in Eurem Eifer, aus Eurem Glauben und dem Segen Eurer
irdischen Mittel konkrete Nchstenliebe zu ben. Unsere Hilfe aus
der Kraft des Evangeliums soll selbstlos sein, ohne weltliche Neben
absichten und ohne uns als Kirche in politische Auseinandersetzungen
hineinziehen zu lassen. Wo jedoch fundamentale Menschenrechte und
die menschliche Wrde verletzt werden, drfen wir nicht schweigen.
Solche brderliche Hilfe steht nicht etwa nur am Rande unseres
Glaubens. Der Vlkerapostel Paulus zeigt uns, wie sehr die von
ihm betriebene Geldsammlung fr Jerusalem zur Mitte unseres Glau
bens gehrt, wenn er auch uns zu bedenken gibt: Ihr wit, was
Jesus Christus, unser Herr, in seiner Liebe getan hat. Er, der reich
war, wurde euretwegen arm, um euch durch seine Armut reich zu
machen. Auch Ihr werdet nicht selten erfahren haben, da Ihr
selbst durch die ganz andersartigen Gaben Eurer fernen Brder und
Schwestern reich werdet, indem Ihr nmlich die Dankbarkeit lernt fr
Euer Leben mit seinen vielen Mglichkeiten in der einen unversalen
Kirche Jesu Christi. Oft werden wir durch den inneren Reichtum jener
Menschen, die zu beschenken meinen, geradezu beschmt und selbst
bestrkt.
5

5. Weitere wichtige Bereiche eines christlichen Zeugnisses nenne


ich heute nur kurz. Ich denke an den Einsatz der Glubigen fr einen
umfassenden Frieden. Euer Dokument Gerechtigkeit schafft Frieden
aus dem Jahr 1983 tut sicher auch heute noch einen guten Dienst fr
die Erziehung zu einem Frieden in allen Lebensbereichen bis hin
zum Weltfrieden. Mir stehen ferner die groen Gefhrdungen vor
Augen, denen das ungeborene Kind vom Anfang des Lebens an viel
fach ausgesetzt ist. Mit Recht betont Ihr immer wieder, da Ihr Euch
mit dem Skandal der hohen Abtreibungszahlen und der damit verbun
denen allgemeinen Gewhnung nicht abfinden werdet. Ich danke Euch
fr dieses mutige Zeugnis und bestrke Euch von ganzem Herzen :
Tut alles, was Ihr knnt, um die Gewissen der Menschen zu wecken
5

2 Kor

8, 9.

1196

Acta Apostolicae

Sedis

- Commentarium

Officiale

und das Leben der ungeborenen Kinder zu retten. An diesem Zeugnis


fr das Lebensrecht aller menschlichen Wesen am Anfang und am
Ende unseres irdischen Weges entscheidet sich die Glaubwrdigkeit
unserer Hoffnung fr alle Menschen, ganz besonders in Eurem Land,
das doch so viele Lebenschancen bietet. Schlielich erwhne ich noch
die Mithilfe der Christen bei der ethischen und psychologischen Be
wltigung von sozialen Spannungen, die sich bei Euch aus einer
hohen Arbeitslosigkeit sowie aus der relativ groen Zahl von Flcht
lingen aus aller Welt ergeben.
6. Eine anspruchsvolle Aufgabe bleibt in Eurem Land weiterhin
die berwindung der Spaltung unter den Christen ; Ihr versprt sie
bei Euch besonders schmerzlich Wir haben allen Grund, Gott zu dan
ken, da wir in den letzten Jahrzehnten viele Vorurteile und Miver
stndnisse miteinander berwinden und berraschend viel Gemein
sames entdecken konnten, was uns vorher in diesem Mae meist nicht
bewut war. Fahrt fort mit dem aufrichtigen und sorgfltigen Dialog
mit den nichtkatholischen kirchlichen Gemeinschaften ! fter fordern
diese von Euch die Einheit am Tisch des Herrn oder wenigstens eine
Art eucharistische Gastfreundschaft. Diese Gemeinschaft beim Mahl
des Herrn kann es aber beim gegenwrtigen Stand des Gesprches
miteinander leider jetzt noch nicht geben. Diese Trennung schmerzt ;
sie gibt uns aber die notwendige Kraft und bestndige Geduld fr
das Ringen um die Wahrheit des Glaubens. Um so wichtiger ist es,
da die getrennten Christen schon jetzt alles miteinander tun, was
jetzt bereits mglich ist. Dazu gehrt vor allem das Gebet um die
Einheit, wie es besonders in diesen Tagen berall geschieht.
Liebe Mitbrder im Bischofsamt !
Dies sind einige vorrangige Aufgabenfelder, auf denen sich das
christliche Weltzeugnis in Eurem Land bewhren mu. Zusammen
mit meinen Anregungen fr die beiden vorhergehenden Gruppen Eurer
Bischofskonferenz vertraue ich Euch meine Worte nun zur weiteren
persnlichen und gemeinschaftlichen Erwgung an und erbitte Euch
von Christus, dem Guten Hirten, eine segensreiche Auswertung Eures
gesamten diesjhrigen Ad-limina-Besuches zur Auferbauung des Rei
ches Gottes in Euren Gemeinden.
In brderlicher Verbundenheit und Anerkennung danke ich Euch
auch an dieser Stelle fr Euer Glaubenszeugnis und Euren uner
mdlichen Hirtendienst in Eurem Land. Wenn Ihr jetzt dorthin

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1197

zurckkehrt, grt in meinem Namen die Euch anvertrauten Katho


liken in Euren Bistmern, vor allem Eure vielfltigen Mitarbeiter,
wo immer sie fr Glaube und Liturgie, fr Caritas und Verwaltung
wirken. Ein besonderes Wort der Ermutigung sagt den Mnnern und
Frauen in den Ordensgemeinschaften und skularen Instituten. In
tiefer geistlicher Einheit gre ich durch Euch auch die verdienten
Altbischfe von Mainz, Trier und Regensburg: Kardinal Hermann
Volk, Bischof Bernhard Stein und Bischof Rudolf Graber.
Der allmchtige und gtige Gott segne Euch und Eure Ortskirchen
und lasse sein Reich der Wahrheit und der Liebe unter Euch wachsen.
Gelobt sei Jesus Christus !

XV
Ad sodales Consilii pro Mariali anno coram admissos.*

Signor

Cardinale,

Cari fratelli e sorelle,


1. con vivo gradimento che ho accolto la vostra richiesta di un
incontro con me.
Ringrazio innanzitutto il cardinale Dadaglio, Presidente del Comi
tato per l'Anno Mariano, per le affettuose e devote parole che, a nome
di tutti, ha voluto rivolgermi, accennando a quanto stato fatto, alle
iniziative in corso ed a quelle che ancora si intendono prendere.
Il panorama, che si apre dinanzi ai nostri occhi, ci spinge a ringra
ziare la Vergine Santissima per la sua <( presenza attiva tra di noi,
proprio quella presenza materna e premurosa, misteriosa ma efficace,
della quale ho parlato nell'Enciclica Redemptoris Mater, dove ho inteso
appunto proporre gli indirizzi pastorali e spirituali di fondo dell'Anno
Mariano.
Il mio ringraziamento si estende a tutti voi, cari fratelli e sorelle,
per la disponibilit e il fervore col quale vi siete messi all'opera, e
per la competenza con la quale la state svolgendo. Avete sentito anche
voi 1' appello di Maria, ed in certo modo vi siete fatti suoi docili
strumenti, segni sensibili di questa sua presenza attiva nella storia
di oggi, come del resto in tutta la storia della Chiesa, delle singole
anime e dell'umanit.
1

* Die 1 m. Februarii a. 1988.


1

N. 1.

1198

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

2. Di questa presenza di Maria ha un particolare bisogno il nostro


secolo, sul quale si proiettano ombre oscure, ma nel quale brillano
anche singolari luci di speranza. E Maria, dal canto suo, non fa man
care, per chi la sa comprendere ed apprezzare, la sua materna inter
cessione e il suo valido sostegno per farci affrontare serenamente e
coraggiosamente le prove della vita presente, le croci quotidiane, i doveri
della nostra testimonianza cristiana. Maria ci accanto per aiutarci
nell'impegno di lavorare all'edificazione di un mondo fondato sui valori
della solidariet, della giustizia, della pace.
Dobbiamo vedere, pertanto, questo Anno Mariano come una spe
ranza, una forza di rivitalizzazione delle energie soprannaturali della
fede e della carit, una specie di antidoto ai numerosi veleni che
rischiano, se non siamo avveduti, di intossicare le singole persone
come la stessa societ, allontanandole da Cristo, e quindi dalla sal
vezza. Maria come una bussola, una (( stella )) luminosa, che conti
nuamente ci orienta verso il (( sole di giustizia , verso G-es.
Il fascino soave di Maria ci conduce alla Verit e ci distoglie dalle
seduzioni di questo mondo. Ella ci mostra una superiore Bellezza,
nella quale il nostro animo trova la vera pace, e ci fa riscoprire il
mondo, al di l di ogni sua bruttura, nella sua realt e nella sua inno
cenza originarie, cos come esso uscito dalle mani del suo Creatore,
e come stato salvato dal Sangue del Redentore.
3. Questi pensieri possono servire per un ulteriore approfondi
mento del nostro impegno spirituale in questo anno particolarmente
dedicato a Maria.
La prima cosa da fare resta sempre quella di rendere pi intenso
e vissuto il culto mariano, e di aniarlo sulla base di criteri liturgici
e devozionali seri e sicuri, nella fedelt alla Tradizione della Chiesa
e alle indicazioni del suo Magistero attuale.
Occorre anche insistere nell'approfondimento teologico della mariologia nei suoi vari aspetti : da quello antropologico a quello eccle
siologico, nel contesto dell'essenziale dimensione cristologica.
bene, inoltre, insistere ulteriormente sui benefci riflessi ed effetti
che il culto mariano esercita nei confronti delle grandi cause della
pace, della giustizia, della riconciliazione, della conversione, della
evangelizzazione, della missionariet della Chiesa.
Occorre confidare di pi in Maria per la causa dell'ecumenismo,
per la promozione dell'unit e della carit reciproca tra i cristiani;

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1199

penso in modo particolare alle occasioni che in tal senso possono essere
offerte dalle celebrazioni del Millesimo anniversario del Battesimo
della Rus'.
Ecco, cari fratelli e sorelle, questi sono i pensieri che mi sono
venuti spontanei in questa circostanza. Vi ringrazio di nuovo per la
vostra collaborazione e confido che, per l'intercessione della Beata
Vergine, i vostri sforzi porteranno risultati ancora maggiori di quelli,
gi abbondanti e lodevoli, che stanno producendo.
Sotto gli auspici della Santissima Madre di Dio imparto a tutti
voi una speciale benedizione, che estendo ai vostri familiari ed a
tutte le persone care.

XVI
Ad Urbis Magistrum, Administratores et Consiliarios coram admissos.*

Onorevole Signor Sindaco di Roma,


Signori della Giunta e del Consiglio comunale!
1. Vi saluto tutti con sincera cordialit e vi ringrazio per questa
gradita visita all'inizio dell'anno, la quale, pur essendo tradizionale,
non formalistica, anzi diventa occasione favorevole per un reciproco
scambio d'idee e un rinnovato stimolo per l'assolvimento di un non
facile compito.
Ringrazio sentitamente l'onorevole Sindaco Nicola Signorello per
le calde e deferenti parole di omaggio, che mi ha indirizzato a nome
vostro personale e di tutta la cittadinanza romana.
Lo scambio degli auguri annuali tra Autorit religiose e civili con
tribuisce a mettere in luce l'utilit e la necessit del loro rapporto
a vantaggio delle stesse persone umane, che sono destinatarie del rispet
tivo servizio. Quando poi si tratta di una capitale come Roma, l'inci
denza e la qualit del servizio sono pi che mai in relazione al grado
di tale collaborazione. Mi auguro, pertanto, che il nostro presente
incontro, oltre al consolidamento della cooperazione, valga a segnare
un dato positivo nel cammino della nostra Citt.
2. Nell'odierna circostanza, desidero soprattutto rilevare, anche a
vostro conforto e incoraggiamento, quanto la Chiesa si attende dal
*Die 4 m. Februarii a. 1988.
78 - A . A . S.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1200

Officiale

potere civile e amministrativo, come fattore essenziale nel faticoso iti


nerario dello sviluppo di un popolo.
La Chiesa come ben sapete ha sempre chiaramente ricono
sciuto i diritti della potest civile, raccomandando ai propri fedeli
l'obbligo di renderle onore, sull'esempio di Ges, che ha sottolineato
il dovere di versare il tributo a Cesare. E, con immediata rispondenza,
san Pietro, nel testo di quella che da considerare la prima Lettera
pontifcia della storia, mentre esortava i cristiani a comportarsi coe
rentemente (( come uomini liberi , insisteva sulla necessit di sotto
mettersi ad (( ogni istituzione umana , dalle autorit pi alte a quelle
intermedie.
Anche il pi recente Concilio si mantiene sulla stessa linea, col
mettere in rilievo la dignit e l'alta funzione di coloro che sono pre
posti alla cosa pubblica, ricordando ai cittadini di essere tenuti a
obbedire per dovere di coscienza. L'autorit pubblica, infatti, ha il
suo fondamento nella natura umana, ed appartiene quindi all'ordine
stabilito da Dio. Senza l'effettivo ed equilibrato esercizio della potest
pubblica non sar possibile raggiungere, mantenere ed incrementare
l'ordine sociale, che finalizzato alla promozione del bene comune,
davanti a cui debbono cedere gli interessi di parte.
Ecco perch il Concilio non manca di sottolineare la responsabilit
del potere civile di esercitare l'autorit nell'ambito della legge morale
e della corretta amministrazione.
1

Spetta alla legittima autorit il compito specifico di dirigere le


energie di tutti i cittadini verso il bene comune, non in forma dispo
tica, ma come forza morale che si appoggia prima di tutto sulla libert
e sulla coscienza del dovere e del compito assunto.
Non stato mai facile governare, ed pi che mai diffcile oggi,
nel contesto della societ moderna, in una metropoli come Roma, capi
tale di uno Stato sovrano e, allo stesso tempo, centro della cattolicit.
Ci anche pi vero alla luce della fede cristiana, che considera ogni
persona umana superiore a tutte le cose. Tuttavia, governare neces
sario, evitando da una parte abusi di autorit a ogni livello, dall'altra
l'eccesso opposto del vuoto o dell'inefficienza dell'autorit. Un potere
pubblico paralizzato non si pu giustificare nell'insieme dell'ordine
1

Mt 22, 21.

Cf. 1 Pt 2, 13-17.

Cf. Dich. Dignitatis humanae, 11.

Cf. Cost.

Gaudium

et spes, 74.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1201

stabilito da Dio. Il dovere di ubbidire da parte dei sudditi stretta


mente collegato con l'obbligo delle autorit di intervenire.
3. In tema di efficienza del potere pubblico e di funzionalit ammi
nistrativa, si pensa subito al dovere primario di mettere i cittadini
in condizioni di condurre una vita veramente degna dell'uomo. Desi
dero qui fare riferimento preciso al problema indilazionabile che ad
ogni persona non manchi la possibilit di procurarsi il necessario
al vitto, al vestito, all'abitazione, anche in vista della formazione di
una nuova famiglia ; non manchino il lavoro, una sufficiente educazione,
una sana ed obiettiva informazione, un'adeguata rete di servizi sociali.
Quando si esamina lo stato presente della citt di Eoma, non si
pu non riconoscere la realt dei notevoli progressi realizzati, con la
collaborazione di molti, sotto il profilo economico, sociale, culturale
ed anche del benessere materiale. Ci tanto pi vero, se si tengono
presenti difficolt proprie di una metropoli moderna, nel quadro nazio
nale e internazionale, con tutto l'insieme delle spinte positive e nega
tive caratteristiche di una societ libera.
Tuttavia, il Vescovo di Roma, anche nella sua funzione inscindibile
di Pastore della Chiesa universale, non pu chiudere gli occhi di fronte
alla persistenza di zone non ristrette di miseria e di sottosviluppo,
coesistenti accanto alle fasce sempre pi ampie di ricchezza ed anche
di opulenza. Egli non pu trascurare di dire che, insieme con la dif
fusione dell'inquinamento ambientale, di cui non infrequentemente
si parla, esiste pure il fenomeno, grave per lo sviluppo globale del
l'uomo, dell'inquinamento morale. E ci non contribuisce a promuo
vere universalmente l'immagine pi vera della Citt, che non certo
un agglomerato di elementi eterogenei n una massa informe o ano
nima di cittadini.
4. Onorevole Sindaco, egregi Signori, anche chi non ha fede rico
nosce la peculiarit unica di Roma come sede del successore di Pietro
e centro propulsivo della religione cattolica, e tutti sanno quanto lo
spirito del Vangelo possa contribuire anche al miglioramento e alla
qualit della vita umana sulla terra.
Nel rinnovare il mio ringraziamento per questa vostra visita,
rivolgo a tutti, a ciascuno di voi, alle vostre famiglie, ai vostri con
cittadini il mio benedicente saluto e augurio.

Acta Apostolicae Sedis -

1202

Commentarium

Officiale

XVII
Ad eos qui plenario coetui

Secretariatus ad Unitatem

Christianorum

fovendam interfuerunt coram admisos.*

Messieurs les Cardinaux,


Frres et fils trs chers dans le Christ,
1. L'me remplie de joie, je remercie le cardinal Jean Willebrands
pour les paroles par lesquelles il a bien voulu me prsenter le travail
de la session plnire du Secrtariat pour l'unit des chrtiens.
Je voudrais surtout remercier de tout cur ceux qui, venus de
diverses parties du monde et ayant quitt leurs occupations, ont mis
la disposition de l'Eglise catholique tout entire leur exprience, leur
comptence, leur sollicitude pour l'avancement de la pleine unit de tous
les chrtiens. En effet, cet engagement commun, qui est une des priorits
de l'action pastorale de notre temps, est requis directement par la
volont du Christ sur son Eglise, savoir qu'elle soit signe et instru
ment de l'unit de tout le genre humain. Le nouveau Code de droit
canonique s'y rfre explicitement : <( Il appartient en premier lieu
au Collge des Evques tout entier et au Sige Apostolique d'encourager
et de diriger chez les catholiques le mouvement cumnique dont le
but est de rtablir l'unit entre tous les chrtiens, unit que l'Eglise
est tenue de promouvoir de par la volont du Christ . Or, la mise
en uvre d'un tel engagement, en raison de son ampleur, pour qu'il
puisse avoir des effets dans la ralit, exige l'apport de comptences
multiples et la connaissance exacte des situations locales variables.
1

Je vous suis donc profondment reconnaissant pour la rflexion


commune que vous avez accomplie, la lumire des impratifs vangliques et dans la confrontation fraternelle et loyale des opinions des
uns et des autres, pour trouver et formuler des orientations fondes
en doctrine, rpondant aux problmes actuels et ouvertes sur l'avenir.
2. Les rapports sur les activits les plus importantes ralises par
le Secrtariat pour l'unit, depuis la dernire session plnire, vous
ont permis d'avoir une vue d'ensemble de la situation cumnique
prsente, avec ses rsultats positifs, avec ses problmes et ses diffi
cults. Il s'agit en fait d'un vaste tour d'horizon qui englobe les
* Die 5 m. Februarii a. 1988.
1

Cf. Jn 17, 21; Lumen gentium, n. 1.

Can. 755, 1.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1203

relations avec les Eglises d'Orient tout autant que celles avec les Eglises
et Communauts ecclesiales d'Occident. Ces relations comprennent
des aspects communs, c'est certain, mais aussi des aspects spcifiques
et diffrents puisqu'il s'agit de sujets thologiques, de questions d'ordre
historique et culturel, de situations sociologiques et politiques, d'atti
tudes psychologiques et d'implications pastorales : ce qui compose un
panorama trs vari. Dans ce contexte, une connaissance prcise des
problmes, et la ferme esprance qui ne doit pas ceux qui travaillent
pour le Eoyaume de Dieu dans l'obissance la volont du Seigneur
offrent la possibilit de trouver des voies nouvelles et appropries pour
rsoudre les questions hrites de l'histoire et qui divisent encore les
chrtiens.
En considrant tout ce qui a t ralis parmi les chrtiens, avec
la grce de Dieu, pour le rtablissement de la pleine unit, soit
travers le dialogue thologique, soit par des relations de fraternit,
nous sommes pousss redoubler d'efforts l'intrieur de l'Eglise
catholique et avec les autres chrtiens en vue de progresser vers un
accord dans la foi. Le Seigneur a bni les dbuts de ce mouvement;
il nous a aids jusqu' maintenant en crant une situation tout fait
nouvelle dans les relations entre chrtiens; il nous accordera encore
son appui, j'en suis sr, pour achever son dessein.
3. Vous avez tudi particulirement, au cours de cette session,
le projet d'une nouvelle dition du Directoire cumnique.
Le deuxime Concile du Vatican avait demand que les orientations
pour la pratique de l'cumnisme soient rassembles dans un Directoire
en vue de l'application des principes du Dcret sur l'cumnisme et
des autres documents conciliaires ayant une incidence cumnique.
Le Directoire, paru en deux parties, en 1967 et 1970, a rendu de
prcieux services pour orienter, coordonner et dvelopper l'effort
cumnique.
Depuis sa promulgation, d'autres documents ont trait directement
ou indirectement des problmes cumniques, tels que le Motu Proprio
Matrimonia mixta (1970), l'Instruction sur des cas particuliers d'ad
mission d'autres chrtiens l'Eucharistie dans l'Eglise catholique
(1972), le document sur la collaboration cumnique aux niveaux
national, rgional et local (1975), la constitution apostolique Sapientia
christiana sur les universits et les facults ecclsiastiques

(1979),

l'exhortation apostolique Catechesi tradendae (1979) et d'autres encore ;

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1204

Officiale

de plus, le Code de droit canonique de 1983 a cr une situation


nouvelle.
Tout cela exigeait une rdaction du Directoire qui tnt compte
de l'ensemble, de sorte que la tche pastorale de la promotion orga
nique de l'unit en soit facilite et mene de faon cohrente.
La premire partie du Directoire cumnique (1967) avait dj
donn comme orientation de porter une attention constante l'volution
de la situation cumnique. De mme, les nouvelles directives auront
pour but d'aider la promotion de l'unit sans mettre un obstacle
quelconque aux voies de la Providence et sans prjuger des impulsions
futures de l'Esprit Saint . On pourrait dire plus : le nouveau Di
rectoire devrait lui-mme tre un moyen d'approfondir et de faire
progresser de faon ordonne la situation cumnique.
3

Je souhaite donc que le travail que vous avez accompli en cette


semaine de session plnire constitue le fondement doctrinal solide et
l'orientation pastorale approprie pour que ce nouveau projet puisse
trouver sans tarder sa formulation dfinitive et qu'il soit bientt pro
mulgu.
L'ampleur du mouvement cumnique, la multiplication des docu
ments de dialogue, l'urgence ressentie d'une plus grande participation
de tout le Peuple de Dieu ce mouvement, et par consquent la nces
sit d'une information doctrinale exacte en vue d'un engagement juste,
tout cela demande que l'on donne, sans tarder, des orientations mises
jour.
4. Lorsque vous retournerez chez vous, dans vos Eglises locales,
vos engagements pastoraux, vous porterez certainement avec vous
un cho des rflexions de ces jours destines approfondir la solli
citude et la proccupation concrte pour le rtablissement de la
pleine unit.
Tous rejoignant dans la prire, je demande au Seigneur de vous
bnir, ainsi que tous ceux qui collaborent avec vous dans le service
de l'unit.
3

N. 2.

Unitatis

redintegratio,

n.

24.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1205

XVIII
Ad Administratores et Consiliarios Regionis Latii coram admissos.*

Onorevoli Presidenti e illustri Membri


del Consiglio e della Giunta Regionale del Lazio!
1. Sono lieto ed onorato di accogliervi in questa Udienza a voi
riservata all'inizio del nuovo anno, e con grande cordialit porgo
a ciascuno di voi il mio deferente saluto, estendendo il pensiero anche
a tutti i Consiglieri ed ai rispettivi familiari.
Desidero manifestarvi viva gratitudine per gli auguri da voi pre
sentati e per questa visita, che segno di ossequio sincero.
Davanti a voi viene spontaneo e logico immaginare la vasta por
zione dell'Italia, di cui siete direttamente responsabili: Questa splen
dida, austera, vetusta, fatidica regione del Lazio come disse
Paolo VI, ricevendo per la prima volta i vostri Colleghi nel 1972
col suo paesaggio spazioso e solenne e con la sua gloriosa storia
civile e religiosa.
1

Ma soprattutto naturale pensare alle vostre responsabilit ed


ai compiti, per i quali siete eletti dai cittadini e che dovete svolgere
nella complessa situazione del mondo moderno. Infatti, il vero e retto
fine dell'attivit politica il benessere materiale e spirituale della
societ, in modo che i diritti e i doveri siano da tutti rispettati e
tutelati. Come scrisse Pio XI nell'Enciclica Divini Redemptoris: (( Nel
piano del Creatore la societ un mezzo naturale, di cui l'uomo pu
e deve servirsi per il raggiungimento del suo fine, essendo la societ
umana per l'uomo, e non viceversa ... Ci da intendersi nel senso
che, mediante l'unione organica con la societ, sia a tutti resa pos
sibile per la mutua collaborazione l'attuazione della vera felicit
terrena .
2

2. Ma, purtroppo, diventato difficile realizzare questo intento !


Le difficolt, intrinseche alla stessa compagine della vita associata,
sembrano ancora aumentare a motivo delle accresciute esigenze dei
cittadini, dei contrasti ideologici e degli ostacoli concreti che ogni
giorno sorgono nell'azione pubblica, nella quale bisogna necessaria
mente scegliere e decidere. Chi, come voi, amministra comuni inte* Die 6 m. Februarii a. 1988.
1

Cf. Insegnamenti di Paolo VI, vol. X, p. 220.

N. 29.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1206

Officiale

ressi, deve mantenere sempre ferme e limpide le qualit che rendono


saggi, onesti e operosi, e cio : la coscienza morale, la sensibilit sociale
e la lungimiranza politica, unita alla competenza tecnica nel proprio
settore, in modo che siano veramente risolti i problemi che man mano
si affacciano e siano soddisfatte le giuste richieste dei cittadini.
In proposito, interessante ed utile rileggere in questo anno, in
cui ricorre il quarantennio della Costituzione della Repubblica Ita
liana, gli articoli del Titolo V, riguardanti Le Regioni, le Province,
i Comuni )). Prescindendo da una interpretazione giuridica e tecnica,
che farete voi stessi, insieme con gli esperti, il messaggio che in sin
tesi se ne ricava quello del servizio , specialmente alla luce del
l'articolo 5, che recita : La Repubblica, una e indivisibile, riconosce
e promuove le autonomie locali; attua nei servizi che dipendono dallo
Stato il pi ampio decentramento amministrativo; adegua i principi
e i metodi della sua legislazione alle esigenze dell'autonomia e del
decentramento . Emerge evidente l'intenzione dei Legislatori: decen
trare per servire meglio, pi concretamente e tempestivamente la
cittadinanza. questa la vostra responsabilit ed anche la vostra
dignit; essere e sentirvi a servizio di questa vasta Regione, che ha
avuto fiducia in voi e da voi attende il contributo dell'intelligenza,
della capacit e dir anche dell'amore.
3. L'occasione di questo incontro riporta il nostro pensiero alla
Festivit del Natale, che abbiamo da poco commemorato. La solenne
e soave Liturgia natalizia ci ha fatto nuovamente meditare sulla teo
logia dell'Incarnazione , e cio sull'evento unico e strepitoso del farsi
uomo della Seconda Persona della Santissima Trinit : In principio
era il Yerbo, e il Verbo era presso Dio, e il Verbo era Dio ... E il
Verbo si fece carne e venne ad abitare in mezzo a noi ! . Poich
Dio si fatto uomo ed ha voluto inserirsi nella nostra storia, pos
siamo dedurre logicamente che Dio vuole la storia umana, la ama,
la stima, la guida, la eleva, la salva. Nel disegno creatore e redentore
di Dio c' appunto questa nostra storia talvolta drammatica e contra
stata, e tuttavia sempre sostenuta dall'onnipotenza e dall'onniscenza
dell'Altissimo. Da questa verit sgorga la teologia delle realt ter
rene : queste si rivelano nel loro pieno valore oggettivo e universale
alla luce della ragione e della rivelazione. La tragedia della societ
moderna sta proprio nello smarrimento del significato trascendente
3

Gv 1, 1. 14.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1207

ed eterno dell'uomo e, quindi, delle realt terrene. L'uomo cos rischia


di divenire un essere sperduto, senza significato; dietro a lui non
ci sarebbe nulla, come non c' nulla davanti ; il senso della sua esistenza
sarebbe dato unicamente dall'esistenza stessa. Diventa allora doloro
samente logico il pullulare di progetti di vita insufficienti, dispe
rati, contraddittori, privi di un'apertura al trascendente.
Alla luce, invece, dell'Incarnazione di Dio le realt terrene non
solo assumono il loro significato di mezzi per il fine , che tra
scende l'uomo e la storia, ma sprigionano anche una forza di attra
zione, per cui merita impegnarsi in esse, in tutti i settori del vivere
sociale e familiare, nonostante le difficolt ed anche le sconftte.
4. La teologia delle realt terrene sfocia perci nella teologia
della politica , la quale non deve essere solamente come si dice
l'arte del possibile, ma piuttosto deve intendersi come scienza e arte
del servizio, proprio perch Dio, volendo la storia umana, vuole
insieme la societ, affidandone il coordinamento all'Autorit, in vista
del raggiungimento del bene comune, naturale e soprannaturale. Per
tanto, il (( fare politica , in tutti i settori, anche nell'ambito regio
nale, significa amare la persona umana e spendere tempo, intelli
genza e fatica per venire incontro alle sue necessit. Il (( politico
sente quanto sia faticoso pensare, quanto pesante sia l'assillo quoti
diano di dover ben ponderare le questioni, per poi operare le giuste
scelte e decidere in modo assennato e costruttivo.
Per il bene della Regione, cari Amici, accettate con generosit
questo impegno di servizio e di amore : grande sar certamente la
ricompensa, prima nella riconoscenza dei cittadini e poi nell'eterna
mercede del Cielo, verso il quale camminano le singole esistenze e
l'intera storia umana.
Iniziando il nuovo Anno, invoco su di voi e sul vostro lavoro l'in
tercessione materna di Maria Santissima e vi imparto la mia Bene
dizione, assicurando il ricordo nella preghiera.

1208

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

XIX
Ad episcopos quosdam qui conventui de re liturgica Romae habito interfuerunt coram admissos.*

Venerati

Fratelli

nell'episcopato,

Siate i benvenuti ! A tutti il mio saluto cordiale. Voi siete convenuti


a Roma aderendo all'iniziativa della Commissione Liturgica della Con
ferenza Episcopale Italiana, che ha promosso un corso di aggiorna
mento sul tema : Celebrare oggi )). Mi rallegro con gli organizzatori
e con ciascuno di voi.
Senza riprendere i diversi punti toccati nel corso di questa setti
mana, vorrei sottolineare l'importanza della liturgia presieduta dal
vescovo nella vita della sua Chiesa.
1. Il ruolo del vescovo come maestro, santifcatore e pastore nella
sua Chiesa particolarmente evidente nella celebrazione della santa
liturgia, che egli compie con i membri del Presbiterio e col popolo.
Giustamente il Vaticano II ha sottolineato : (( Tutti devono dare la
pi grande importanza alla vita liturgica della diocesi che si svolge
intorno al vescovo, principalmente nella chiesa cattedrale : convinti
che c' una speciale manifestazione della Chiesa nella partecipazione
piena e attiva di tutto il popolo santo di Dio alle medesime celebra
zioni liturgiche, soprattutto alla medesima Eucaristia, alla medesima
preghiera, al medesimo altare cui presiede il vescovo circondato dai
suoi sacerdoti e ministri .
1

Quando il vescovo celebra in mezzo al popolo a lui affidato, il


mistero stesso della Chiesa che si manifesta mediante la celebrazione
legittima dell'Eucaristia; egli il grande sacerdote del suo popolo.
(( Mediante la predicazione del Vangelo, nella forza dello Spirito, egli
chiama gli uomini alla fede oppure li conferma nella fede ... , e
mediante i sacramenti egli santifica i fedeli. perci necessario che
il vescovo sia fortemente convinto dell'importanza di tali celebrazioni
3

* Die 12 m. Februarii a. 1988.


1

Caer. Ep., 11.

Sacrosanctum

Cf. Caer. Ep., 7.

Ibid.,

Cf. ibid., 7.

6.

Concilium,

41.

1209

Acta Ioannis Pauli Pp. II

per la vita cristiana dei suoi fedeli. Esse devono essere un modello
per tutta la diocesi.
2. Affinch tutto si svolga in modo da manifestare nel medesimo
tempo l'unit della Chiesa locale e la diversit delle funzioni, impor
tante che il vescovo sia circondato da preti, da diaconi, e da altri
ministri, che compiano ciascuno la loro funzione. Bisogna che la
chiesa dove il vescovo celebra, in particolare la sua chiesa cattedrale,
sia un modello degno e appropriato e dimostri i n maniera esemplare
alle altre chiese della diocesi quello che prescrivono i documenti e
i libri liturgici per la disposizione e la decorazione delle chiese .
Importa che il ruolo della schola e quello dell'organista siano armo
nizzati, che i canti eseguiti siano vera espressione della fede, conformi
sia alle regole liturgiche che alle norme dell'arte, che manifestino il
carattere universale delle celebrazioni presiedute dal vescovo e per
mettano la partecipazione del popolo.
Perch ciascuno sappia quello che ha da fare o da dire, perch tutto
si svolga con ordine, semplicit e bellezza, indispensabile la presenza
del maestro delle cerimonie, discreto e attento a tutto.
Queste sono alcune indicazioni, che voi potete trovare pi partico
lareggiate nel Cerimoniale dei vescovi, pubblicato nel 1984, a voi par
ticolarmente destinato. Esso contiene tutto ci che necessario com
piere nell'anno liturgico per ottenere una liturgia episcopale che sia
semplice e nobile nel medesimo tempo, piena di efficacia pastorale
e in grado di servire da modello per tutte le altre celebrazioni.

3. Tutto ci importante, ma per capire pienamente il valore


della liturgia bisogna scendere pi in profondit.
In primo luogo, per mezzo della Liturgia che si raggiunge oggi
il mistero della salvezza. Quando il vescovo offre il sacrificio euca
ristico e celebra i sacramenti, trasmette quello che lui stesso ha rice
vuto dalla tradizione che viene dal Signore, e edifica in tal modo
la Chiesa. Questa non ha la sua origine nella volont dei discepoli,
quasi avessero deciso di dare ai riti dell'antica alleanza una forma
nuova. La Chiesa stata creata come nuovo popolo di Dio intorno
9

10

Ibid.,

Ibid., 40.

Ibid.,

Of.

10

46.
34-35.

Synodus extraor. Ep. 1985, Relatio Finalis.

Cf. 1 Cor 11, 25.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1210

Officiale

alla tavola dell'ultima cena, come ho sottolineato nella Lettera Dominicae Cenae. Essa continuamente fondata dai gesti di Cristo, com
piuti in suo nome da ministri ordinati : cos che essa pu associarsi
al mistero della morte e della risurrezione del Signore e ricevere
il suo Spirito vivificante.
Per questo il Concilio Vaticano II ha affermato che La Liturgia
il culmine verso cui tende l'azione della Chiesa e, insieme, la fonte
da cui promana tutta la sua virt . Ci dice l'importanza della cele
brazione liturgica, poich si tratta di esprimere con parole e gesti,
la grazia straordinaria che ci fatta, di fare sentire e manifestare
il dono di Dio, che lo stesso Cristo.
11

12

La celebrazione liturgica , in secondo luogo, alimento di una auten


tica vita cristiana, sia personale che comunitaria. Quando celebriamo
la liturgia, noi partecipiamo ai misteri della redenzione, compiuti da
nostro Signore, e comunichiamo alla vita del Padre insieme con tutti
i fratelli come noi redenti : rappresentiamo l'universo riconciliato
con Dio. Quello che celebriamo in spirito e verit, noi lo viviamo,
pregustando nello Spirito ci che saremo eternamente. Quando la
liturgia celebrata, la Chiesa rivelata a se stessa, ciascuno di noi
rivelato a se medesimo. Sono momenti di pienezza e di grazia.
Perch si possa realizzare questa esperienza vera di conversione
a Dio, bisogna che la celebrazione sia rivolta a tutto l'uomo, non sola
mente alla sua intelligenza, ma anche ai suoi sensi. Da qui deriva il
posto da farsi a ogni elemento di bellezza : al canto, alla musica,
alla luce, all'incenso. Da qui anche la necessit di una certa durata
della celebrazione e di una sua articolazione interna ben strutturata.
4. Infine, la celebrazione sorgente della missione della Chiesa
e di ciascun cristiano.
Il dinamismo missionario non viene dalla volont degli uomini,
che decidono di farsi propagatori della loro fede. Esso nasce dallo
Spirito, che spinge la Chiesa a dilatarsi. Esso progredisce per la fede
nell'amore di Dio. La celebrazione liturgica il momento in cui i
cristiani scoprono, in Cristo e nella Chiesa, il volto di Dio e il suo
dono ineffabile, il momento in cui scoprono che essi stessi sono
amati fino all'estremo. Se la celebrazione sar tale, la testimonianza
e la missione non potranno che nascere da questa certezza.
11

Cf. n. 4.

12

S. C. 10.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1211

Che il vostro modo di celebrare sia l'espressione stessa della vostra


fede. Ci sar per i vostri preti, i vostri diaconi, e i vostri fedeli
una testimonianza e un esempio. Cos si potr realizzare in ciascuna
delle vostre Chiese locali ci che sant'Ignazio di Antiochia augurava
alla Chiesa di Filadelfia : Non c' che una sola carne di nostro
Signor Ges Cristo e un solo calice per unirci al suo sangue, un solo
altare, come un solo vescovo con il presbiterio e i diaconi. Cos tutto
ci che fate, fatelo secondo Dio .
Con questo augurio, ed a conferma dei sentimenti di fraterna
comunione che mi uniscono a voi, e per vostro tramite, ai fedeli delle
vostre Chiese, vi imparto di cuore la mia Benedizione.
13

XX
Ad Exc.mum Virum Ioannem Iosephum Zorrilla, Uriiquariae apud Sedem
Apostolicam Legatum.*

Seor

Embajador:

Con viva complacencia recibo de sus manos las Cartas Creden


ciales, que le acreditan como Embajador Extraordinario y Plenipoten
ciario de la Repblica Oriental del Uruguay ante la Santa Sede. Al
darle, pues, mi cordial bienvenida en_ este solemne acto de presenta
cin, me es grato reiterar ante su persona el sincero afecto que siento
por todos los hijos de la noble Nacin uruguaya. Deseo igualmente
agradecerle sus amables palabras y, en particular, el deferente saludo
que el Seor Presidente, Dr. Julio Mara Sanguinetti, ha querido
hacerne llegar por medio de Usted ; tenga a bien transmitirle el mo,
junto con mis mejores votos de paz y bienestar.
El ao pasado tuve la dicha de visitar la capital de su Pas, Monte
video, con ocasin de mi viaje pastoral a las Naciones hermanas de
Chile y Argentina. Fue una visita breve en el tiempo pero muy intensa
como vivencia espiritual y humana. Ante mis ojos se manifest con
toda su intensidad la fe y el entusiasmo propios de un pueblo animado
por las races cristianas que han de ser el fundamento del esperanzador
proceso democrtico que se consolida en su Pas.
13

Phil 1.

* Die 13 m. Februarii a. 1988.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1212

Officiale

Durante el histrico encuentro en la sede de Gobierno, quise ma


nifestar pblica gratitud al Uruguay que, con actitud solidaria y cons
tructiva ofreci generosamente su suelo para que en l pudiera darse,
con la firma de los dos Acuerdos de Montevideo en el Palacio Taranco,
el primer paso en aquel camino que iba a exigir, hasta llegar a la meta,
grandes dosis de buena voluntad, prudencia, sabidura y tenacidad
por parte de todos )).*
Me complace sealar el hecho de que Vuestra Excelencia, a lo largo
de su discurso, haya resaltado la labor evangelizadora llevada a cabo
por la Iglesia tanto en Uruguay como en las dems Naciones del
mundo. Para la Iglesia de Cristo, como manifest mi venerado pre
decesor Pablo V I , en la Exortacin Apostlica Evangelii nuntiandi,
evangelizar significa (( llevar la Buena Noticia a todos los ambientes
de la humanidad y, con su influjo, transformar desde dentro, renovar
a la misma humanidad . En esta misma lnea deca yo a los amad
simos hijos uruguayos en la memorable celebracin que tuvo lugar
en la explanada Tres Cruces : La Iglesia debe proyectar, sobre
los problemas que aquejan a la humanidad en cada momento de su
historia, la luz limpia y pura que brota del Evangelio, siempre actual
por ser Palabra de Dios ; pues es el mismo Dios quien quiere que
(( todos los hombres se salven y lleguen al conocimiento de la Verdad .
En mis viajes apostlicos a los amados pases de Amrica Latina
he podido constatar de primera mano la ingente labor evangelizadora
de tantos hijos de la Iglesia, que han dedicado generosa e ilusiona
damente sus vidas a anunciar la Buena Nueva. La obra que realiz
la comunidad catlica tambin en Uruguay, representa una innegable
contribucin al bien de la sociedad. No pocos problemas de carcter
social e incluso poltico tienen su raz en motivaciones de orden
moral; la Iglesia, en forma respetuosa y movida por su deseo de
servicio, se acerca a ellos mediante su actividad evangelizadora, edu
cativa, asistencial, y trata de iluminarlos desde el costado del Evan
gelio, en orden a su positiva solucin. Y as, vemos que la vida cris
tiana dignifica las relaciones entre las personas y los grupos, consolida
la familia, favorece la convivencia y educa para vivir en libertad dentro
del marco de la justicia y del respeto mutuo. Siendo consecuente con
2

N. 1.

N. 18.

N. 5.

1 Tim 2, 4.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1213

su compromiso cristiano y con las enseanzas del Magisterio, el cat


lico uruguayo ser tambin decidido defensor de la justicia y de la
paz, de la libertad y de la honradez en el mbito pblico y privado,
de la defensa de la vida y en favor de los derechos de la persona
humana. Todo ello repercutir en beneficio de la sociedad y se vern
incrementados los lazos de fraternidad y armona, mediante una leal
colaboracin entre la Iglesia y el Estado desde el respeto mutuo
y la libertad.
Son muchos y muy profundos los vnculos que, desde sus mismos
comienzos, han unido al Uruguay con la Iglesia, los cuales se han ido
plasmando en mltiples vivencias que han configurado y configuran
la idiosincrasia del uruguayo, ciudadano y creyente. Con gran respeto
a la legtima autonoma de las instituciones y autoridades, la Iglesia
continuar incansable en promover y alentar todas aquella iniciativas
que sirvan a la causa del hombre, a su dignificacin y progreso
integral, favoreciendo siempre la dimensin espiritual y religiosa de
la persona en su vida individual, familiar y social.
En este sentido, los Pastores, sacerdotes y familias religiosas del
Uruguay no ahorrarn esfuerzos en su opcin por el hombre, dentro
del mbito de la misin que les es propia, que es de orden religioso.
Pero como nos dice el Concilio Vaticano II precisamente de
esta misma misin religiosa derivan funciones, luces y energas que
pueden servir para establecer y consolidar la comunidad humana segn
la ley divina .
Seor Embajador, antes de finalizar este encuentro, plceme ase
gurarle mi benevolencia y apoyo, para que la alta misin que le ha
sido encomendada se cumpla felizmente. Por mediacin de Nuestra
Seora de los Treinta y Tres, Patrona de la Nacin uruguaya, elevo
mi plegaria al Altsimo para que asista siempre con sus dones a Usted
y a su distinguida familia, a los gobernantes de su noble Pas, as
como al amadsimo pueblo uruguayo, al que espero volver a visitar
dentro de poco.
5

Gaudium et spes, 42.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1214

Officiale

XXI
Ad Sudaniae episcopos sacra limina visitantes.*

Dear Brothers in our Lord Jesus Christ,


1. I am pleased to welcome you, the members of the Sudan Episcopal
Conference, on the occasion of your ad Limina visit. We are gathered
here today in the fellowship of the Holy Spirit and in the love of
Christ who forever remains the chief cornerstone and shepherd of
our souls. Our meeting is for us a special moment of ecclesial com
munion and offers us the opportunity to strengthen the bonds of unity,
charty and peace which unite us in the College of Bishops.
Each of you represents a locai Church in the Sudan and carries
with you the joys, hopes and expectations of the priests, Religious
and Iaity entrusted to your pastoral care. You are witnesses too of
the suffering of your peoples.
As "servants of Christ and stewards
of the mysteries of God", you are especially concerned by the serious
consquences of a breakdown of moral values resulting from situations
of insecurity and from the lack of opportunities for ducation and
development. Among the manifestations of this crisis are the destruction
of family bonds, the loss of the sense of the value and dignity of
human life, the growthin other wordsof a mentality of violence,
and the spectacle of youth in disarray and confusion. This difficult
situation bears upon your pastoral responsibility and upon the response
of the Church as a whole.
1

I wish to encourage the ecclesial community in the Sudan to be


united in facing the challenges of the prsent, in order effectively to
bear witness to the prsence of God's kingdom among his people.
As we meet today it is my heartfelt desire to confirm you in that
living hope to which we have been born anew through the Rsurrection
of Jesus. As I said on the occasion of your last ad Limina visit : "My
message is a message of hope motivated by love ... Through you and
through ali your people, united by word and sacrament as a com
munity, the Lord Jesus wishes to keep alive the invincible hope of
5

* Die 13 m. Februarii a. 1988.


1

Cf. Eph 2:20.

Cf. 1 Pt 2:25.

Lumen

Gentium, 22.

< 1 Cor 4 : 1 .
5

Cf. 1 Pt 1:2-7.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1215

his Gospel. And at this juncture of history, you yourselves are called
to shepherd your people, to lead them to place their hope in the
merciful Saviour of the world, in the Redeemer of man".
6

2. I am gratefully aware of the courageous initiatives which you


have undertaken for proclaiming the Gospel in the face of great
diflculties.
You have ordered your pastoral activity in two basic
directions. On the one hand, together with your priests, Eeligious
and catechists, you have dedicated yourselves to the Church's great
task of announcing the Good News of salvation to the many who
have not heard of or accepted Christ. On the other hand, with great
solicitude you have given yourselves to your own Catholic faithful,
sustaining them by word and sacrament, exercising in their midst
the role of the Good Shepherd.
I take this opportunity to encourage your endeavours in the work
of evangelization which is "the grace and vocation proper to the
Church, her deepest identity".
In your particular cultural setting
the Gospel message must be spread above ali by the witness of an
exemplary Christian life.
Such a dedicated witness is already an
initial act of evangelization.
7

3. I know that as Bishops you deeply appreciate the invaluable


contribution which your brother priests, both diocesan and Religious,
Sudanese and missionaries, are making to the evangelization and social
development of your country.
Their splendid pastoral work and
charitable concern, despite great personal sacrifice and in the face of
many obstacles, are an integral part of the Church's service to the
People of God in the Sudan. An essential aspect of your apostolic
charge is to confirm your brother priests in their identity as ministers
of word and sacrament. Always strive to help them by your under
standing and compassion. It is important that you and your priests
should be closely united and that the presbyterium of each local
Church should gather around the Bishop in one heart and one mind.
In this way the intimate nature of the Church as a communion of
faith and love is shown forth more clearly.
I have noted with satisfaction that even in spite of dif&culties
vocations to the priesthood and the religious life are increasing in
the Sudan. I wish to assure you of my prayerful support for all your
6

Address to the Bishops of the Sudan, 30 October 1981.

Evangelii

79

- A . A . S.

Nuntiandi,

14.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1216

Officiale

endeavours directed to the slection of worthy candidates for the


priestly ministry. Moreover, I share with you the important concern
that your seminarians should receive an adequate spiritual, acadmie
and pastoral prparation for their future service as priests of Jesus
Christ.
May you always be true fathers in Christ to ail of your
seminarians.
The Church's prsence and involvement in the sphres of health
care, social welfare and ducation dpend largely on the members
of the Institutes of consecrated life at work in your country. And
I gladly join you in giving thanks to Almighty God for ail those men
and women Religious who through their tireless labours at the service
of the Gospel in the fields of human advancement have enabled your
local Churches to exert an influence far beyond their limited numbers.
4. In your local Qhurches lay catechists play a fundamental role
in the ducation of children and adults in the faith. Catechesis is
one of the essential moments of the whole process of evangelization,
especially when it involves the teaching of Christian doctrine imparted
in an organic and systematic way, with a view to initiating the
hearers into the fullness of Christian life.
8

As for the religious formation of the faithful, I encourage you to


direct your attention to the establishment and promotion of continuing
educational programmes, giving special emphasis to the prparation
of the laity for various roles of service and leadership in the civil
and ecclesial communities. This more complete formation is especially
important for those Catholics who have responsibilities in public life.
These men and women are indeed to be encouraged and supported in
their service of the common good of their fellow-citizens.
5. You and those entrusted to your pastoral care are called to
bear daily witness to Christ in a multi-religious society.
In this
setting, it is your task to reaffixm the commitment of the Catholic
Church both to dialogue and to the proclamation of the Gospel.
As I have remarked on another occasion : "There can be no question
of choosing one and ignoring or rejecting the other. Even in situations
where the proclamation of our faith is diflicult, we must have the
courage to speak of God who is the foundation of that faith, the reason
of our hope, and the source of our love".
9

Catechesi

Tradendae,

Cf.

Address to the

18.

Secrtariat for Non-Christians,

28 April 1987.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1217

The Church has a deep respect for ali non-Christians because she
believes that the plan of salvation includes all those who acknowledge
the Creator.

Thus there exists a solid basis for mutual dialogue

and peaceful coexistence with the Moslems.

It is the specific teaching

of the Second Vatican Council that Christians and Moslems are " t o
strive sincerely for mutual understanding.

On behalf of all mankind

let them make common cause of safeguarding and fostering social


justice, moral values, peace and freedom".

10

On our part dialogue

means a readiness to cooperate with others for the betterment of


humanity, and a commitment to search together for true peace and
justice.
In this regard, the right to religious freedom is a matter on which
the followers of all religious traditions should be Willing to collaborate,
since religious freedom is a measure o f all other fundamental rights
in so far as it touches the most intimate sphre of the human spirit.
No individual or group, or the State, can claim authority in the
sphre of religious convictions.
status to one particular religion,

Where the State grants a special


as representing the

belief

of

majority of its Citizens, it cannot claim to impose that religion on


all its people or restrict the religious freedom of other Citizens or of
foreigners living within its territory.

As I wrote in this year's

message for the World Day of Peace :

"In no case may the civil

Organization set itself up as the Substitute for the conscience of the


Citizens, nor may it remove or take the place of the freedom of action
of religious associations. A social order requires that alias individuis
and in groupsshould be able to profess their religious convictions
with full respect for others".

11

6. I cannot fail to mention

my concern at

the

armed

conict

currently taking place in the Southern Sudan and in the Southern


Kordofan area, marked as it is by loss of life, serious iniury to civil ians, destruction of property and widespread famine.

In addition,

the continued fighting has rendered relief efforts nearly impossible.


I pray that a negotiated solution to the hostilities will soon be found,
in respect for the just aspirations of the people in vol ved. With the
well-being of the Sudanese people at heart I appeal to ail parties to
pursue the path of a negotiated seulement.
10

Nostra Aetate,

" Part I.

3.

1218

Acta Apostolicae Sedis -

Commentarium

Officiale

I also wish to express my concern for the hundreds of thousands


of refugees and displaced persons who live concentrated in the principal
cities of the South and of the North.
While I encourage you to
continue your efforts to provide relief for thse poor and homeless
people, I renew the hope I expressed on the occasion of the prsen
tation of the Letters of Oredence of the Sudanese Ambassador that
"the worldwide community will answer the Sudan's appeal for humanitarian assistance in confronting this difficult problem".
This whole
question manifests the serious imbalance existing within the international community, where it is sometimes difficult or impossible to
organize or d eli ver needed emergency food assistance and set up the
educational and health programmes which should be an important
and integral part of relief services, and yet the trade and shipment
of arms knows no frontiers and goes on without limitations.
12

7. I thank ail of you, beloved Brothers, for your generous dedication


as pastora to the flock that has been entrusted to your care. In your
daily labours I am close to you in the love of Jesus. May the Blessed
Virgin Mary intercede for you and strengthen you in your pastoral
labours. Recently you have had the joy of consecrating your homeland to the Blessed Virgin Mary.
By this solemn act of filial love
and dvotion, you have followed the example of Christ who, as he was
dying on the Cross, entrusted the beloved disciple to the care of his
Blessed Mother. "Woman, behold your son !", Christ said to her.
And you in turn have said : "Mary, behold your sons and daughters
in the Sudan ; behold all those who have recourse to you". And indeed
we can be sure that the Virgin Mother hears this prayer. For she
always sees the Church as the Mystical Body of her Son. She shows
a Mother's tender care to the needy and the weak, to those who are
most lo ved by her Son.
In the name of Jesus, peace to you and to ail your clergy, Religious
and faithful. With my Apostlic Blessing.
12

7 January 1988.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1219

XXII
Ad quosdam sodales Consilii Superioris iudicum Italiae coram admissos.*

Illustri Componenti del Consiglio Superiore


della Magistratura italiana,
1. Ringrazio il Professore Cesare Mirabelli per le nobili parole,
con le quali ha interpretato i sentimenti che vi animano nel vostro
quotidiano impegno, e mi ha espresso il vostro saluto e quello dei vostri
familiari, convenuti qui oggi per un momento di incontro e di comune
preghiera.
Mi caro dimostrarvi, in questa occasione tanto significativa
perch il primo incontro che ho con voi la profonda attenzione
che dedico alle vostre funzioni, nonch il mio apprezzamento ed inco
raggiamento per l'attivit intensa e di grande responsabilit, nella
quale profondete le vostre energie.
2. La Costituzione italiana attribuisce al Consiglio Superiore della
Magistratura un ruolo di grande complessit; e voi pertanto avete
un grande lavoro da svolgere collegialmente ogni giorno, lavoro che
certamente vi sforzate di compiere con sincero spirito di servizio verso
le istituzioni.
Provenendo da esperienze diverse, voi siete giunti a far parte di
questo alto Consesso per elezione della Magistratura o del Parlamento,
ed ora nel vostro mandato quadriennale siete chiamati a garantire,
con i vostri atti, l'indipendenza dell'ordine giudiziario da ogni altro
potere, consentendo ed assicurando che ciascun giudice possa rispon
dere unicamente al dettato delle leggi, rettamente interpretate, ed alla
coscienza che, ancorata alle radici della fede, illumina e deve ispirare
ogni atto dell'uomo.
Vi sono vicino in queste non certo facili responsabilit; e vi
auguro perci di trovare, nel vostro impegno, la via che il Signore
traccia per i passi di ciascun uomo. Con i vostri atti, dovete essere
voi stessi una testimonianza vivente di giustizia per coloro che ammi
nistrate, come per tutti i magistrati che ogni giorno devono fare,
essi pure, opera concreta di giustizia a servizio dell'uomo ed a garanzia
dei suoi diritti fondamentali.
* Die 15 m. Februarii a. 1988.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1220

Officiale

Sappiate vivere questo non breve arco di tempo di comune ed


intenso lavoro con generoso entusiasmo e solidale fraternit, offrendo,
nel cuore delle istituzioni, l'esempio di un saggio, competente e dura
turo sforzo per costruire senza conflitti il bene comune.
Sappiate anche far crescere tra di voi una amicizia, che va oltre
le occasioni e le ragioni di una comune esperienza.
3. In tutto questo non siete privi di ammaestramenti e di esempi.
Mi infatti caro ricordare oggi, insieme con voi, la luminosa figura
di Vittorio Bachelet, che ha presieduto al Consiglio Superiore della
Magistratura in tempi di grandi difficolt, sacrificando la vita alle
istituzioni. Egli ha offerto una testimonianza esemplare dello stile
proprio del Laico cristiano.
Nell'Eucaristia, celebrata in suo suffragio il 23 febbraio 1980,
sottolineavo appunto che l'eloquenza di questa morte consiste nella
testimonianza. Il morto pu dare ancora una testimonianza? S, la
d mediante ci che egli era, il modo in cui vissuto, il come ha
operato - Avevo appunto conosciuto il Prof. Bachelet nell'ambito
del Consiglio per i Laici. E ora, dopo la celebrazione del Sinodo dei
Vescovi sul Laicato, si comprende di pi quale dono ci faccia il Signore
quando concede figure di Laici cos amabili, cos umani, cos completi,
nei quali l'amore alla Chiesa, il servizio alla societ e la fedelt alle
leggi si fondono in un tutt'uno armonioso.
1

Non dubito che un tale esempio, ancora vivo nella memoria di


tutti, ispiri sempre anche la vostra vita sul versante della professio
nalit come su quello delle convinzioni ideali; e vi auguro che, di
conseguenza, il vostro comportamento sia improntato a grande senso
di responsabilit, di misura, di discrezione, nel solidale e concorde
impegno per la soluzione dei molti problemi che si presentano al
vostro esame ogni giorno.
Siano i vostri atti testimonianza trasparente e discreta della vo
stra fede.
Con questi voti, che accompagno con la mia preghiera per ciascuno
di voi, e per le vostre famiglie, di cuore invoco su tutto il Consiglio
Superiore della Magistratura le continue benedizioni del Signore.
1

Insegnamenti, I I I , 1, 1980, p. 477.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1221

XXIII

Ad Keniae episcopos in visitatione sacrorum liminum.*

Dear

Brother

Bishops,

1. The spiritual significance of your ad Limina visit, which is a


return to the tombs of the Blessed Apostles Peter and Paul, offers
us a magnifcent opportunity to confess once more together the faith
we share and which has been handed down to us from the Apostles,
the privileged witnesses of all that Jesus said and did "beginning
from the baptism of John until the day when he was taken up'V
It affords us an occasion to exprience in ourselves the intense joy
of the special fraternal and apostolic communion which units us in
the College of the successors of those first witnesses, in whose place
we have been appointed.
My dear Brothers, in this joy and union of hearts and minds
I gladly welcome you and greet you. In your prsence here I perceive
the entire Church in Kenya, its priests, Religious and laity. I give
thanks to God for the grace and holiness of life that he continually
bestows on those who seek him with a sincere heart, for the vitality
of your locai Churches, for the love that units and builds up the
entire community of faith in your land.
2. In the course of my apostolic ministry in the See of Peter
I have already had a number of occasions of addressing you, the
pastors of the Church in Kenya. I remember with great pleasure my
two visits to your country : the first in 1980 and the second on the
occasion of the Forty-third International Eucharistie Congress held
in Nairobi in 1985. We likewise met when you came on your previous
ad Limina visit in December 1982. On these occasions I have sought
to fulfil the task entrusted to me in the Church : to encourage and
confrm you in the faith and to strengthen you in unity, in love and
in communion with the whole Body of Christ.
I am fully aware of your generous dedication to your episcopal
ministry, to the demands of your prophtie, priestly and pastoral role
in the Diocses committed to your care. Know that I implore God
to sustain you in this ecclesial service, for the spiritual and integral
* Die 20 m. Februarii a. 1988.
1

Acts 1:22.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1222

Officiale

well-being of those whom you shepherd in Christ's name, for the


benefit of those who have not yet believed in the Gospel message and
for the good of the future gnrations of Kenyans who will also have
a right to receive from you the gift of faith, genuine and complete.
As your brother in the apostolic ministry I rejoice "to see your good
order and the frmness of your faith in Christ".

3. Today I wish to ref er briefly to some of the principal thmes


of your ministry, especially in view of the hundredth anniversary
of the current evangelization of your country which began with the
arrivai of the Spiritan missionaries in 1889, soon to be followed by
other generous disciples of Christ, both men and women.

Such an

anniversary serves as a vantage point from which to consider what


has been done so far and what is being done to build up and
consolidate "the house of God"

in your midst.

Your seminarles and religious houses of formation are full.

Kenya

today can count on many candidates for the priesthood and religious
life. This is indeed a blessed gift to the whole Church. It is a situation
that calis for gratitude to the "Lord of the harvest" who wishes to
send workers into his vineyard.

And it calis for attention and

adequate policies on your part and on the part of Eeligious Con


grgations regarding the slection and formation of candidates.

The

recent introduction of a "spiritual year" prior to the beginning of


studies in philosophy is an indication of your desire to take ail necessary
steps to ensure that your future priests have the necessary time and
opportunity to mature their sens of vocation and their response in
love to Christ.
The future of the Church in Kenya will dpend especially on the
life and ministry of her priests. They in turn will be properly equipped
for their ministry if your seminaries offer them an intense and complete
spiritual, intellectual and human formation, especially in relation to
the rising general level of ducation in the country.

Seminary direc-

tors and teachers should be keenly aware of the importance of their


work, and they ought to be given the local Church's full encouragement
and support.
2

Col 2 : 5 .

1 Tim 3:15.

Cf. Lk 10:2.

It goes without saying that they should be chosen from

1223

Acta Ioannis Pauli Pp. II

among the best and be appropriately prepared for their tasks. Bishops
have to resist the temptation to keep their best priests for "duties
which, though in appearance of greater import, can in no way be
compared with that of seminaries which is foremost and indispensable".
5

4. Seminarians need the personal attention of expert staff, especially


with regard to their deeper spiritual formation.
They need teachers
and directors who know how to create a climate of mutuai trust,
friendship and openness within the seminary community, essential
for the development of proper attitudes of respect and obdience to
authority in the way required by the Gospel and strongly reaffirmed
by the Decrees of the Council. A supporti ve seminary environment
helps in the development of the Christian virtues and a priestly lifestyle.
In particular it contributes to establishing a well-grounded
apprciation and practice of chastity.
It would be an injustice to
the individuis involved and to the ecclesial community itself to prsent
for ordination candidates who are not sufnciently qualified spiritually
and intellectually. However urgent the needs of a diocse, the con
ciliar principie must be upheld that in ali slection and testing of
seminarians, necessary standards must always be firmly maintained.
I wish to encourage you, dear brother Bishops, to make this one of
the highest priorities of your common endeavours.
7

Through you I send cordial greetings to your Kenyan priests and


to the many missionary priests and Religious engaged in formation
work. My own involvement in teaching gives me an understanding
of their hopes and deep commitment, as well as of the difficulties
they willingly accept for the building up of the Body of Christ, the
Church. May ali of you be convinced of the centrality of this task.
5. Bishops are called to establish a special relationship of friend
ship and trust with ali their priests, their closest and most effective
collaborators in the pastoral ministry. The peace and well-being of
a diocse, as well as its drive and zeal, dpend to a great extend on
the existence of a healthy relationship between the Bishop and priests
and Religious.
8

Optatam

Totius,

Cf.

Pius X I , Ad Catholici Sacerdotii, 20 December 1935: AAS 28 (1936), p. 37.

4-5.

Cf.

Optatam Totius, 6.

Cf.

Christus Dominus, 16.

1224

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

You, more than anyone, know the goodness and commitment of


your priests. You also know the difficulties they face when certain
cultural and social factors clash with Christian doctrine or the
requirements of their Catholic priesthood. Sometimes they are without
sufficient fraternal support because they may have to live alone and
far from one another. Exprience shows that there is only one really
effective remedy : a deep personal faith nourished by constant prayer,
and a life-style based on self-giving and humility, in an effort to
identify ever more fully with Christ, the high priest who offered
himself up unblemished to God.
For this reason everything that
you do in collaboration with each other and with the religious communities involved, in order to sustain and increase the spiritual growth
and fraternal communion of the priests working in your Diocses,
is a magnifcent service to them and to the Church.
9

6. As for the life and ministry of priests and Religious in your


country, it is cl car that they have a special role and responsibility
in "incarnating" the Gospel in the culture of the people whom they
serve. The word of God is directed to ail cultures, and the task is
to translate the treasure of the faith, in ail its originality and without
betrayal, into the legitmate variety of expressions found among the
various peoples of the world. Inculturation is not the simple assimi
lation of local customs, expressions or outlooks into the life of the
Church. It proceeds above ali from the very power of the Gospel to
transform, purify and elevate the genius and values of every culture.
Once the lments of a particular culture are seen truly to conform
to the revealed message as held and transmitted by the Church, then
they can be incorporated into the worship, life and ministry of the
ecclesial community. There is always a need for a genuine discernment
that is subject to a corresponding pastoral charism entrusted to the
magisterium of the Bishops.
7. To recali the important role of catechists and Catholic teachers
in evangelization in your country is to mention something that is seif
evident to you who work with them daily and dpend on them in
your pastoral ministry.
I am aware of the many efforts you are
making to give them the formation and support they need. To all
of them I send a special greeting in the Lord, and I ask him to
9

Cf. Heb 9:11-14.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1225

strengthen their faith and sustain them in consolidating the Christian


communities in which they work.
Today there is a need too for
improved adult cathechesis, both for those who are Coming to the faith
for the first time and for the faithful in general who are called upon
to live their Christian lives in an increasingly complex and sometimes
secularized environment. The defence of the Christian family, the
upliolding of the dignity of the human person in the face of old and
modern forms of violence against the image of God in every individual,
including the unborn child, are serious challenges requiring unity
and collaboration between clergy and laity. These are also areas in
which a spirit of ecumenical collaboration with members of other
Christian Communities, and dialogue with the followers of other
religious traditions, can bring results beneficiai to all concerned.
In the wake of the recent Synod of Bishops on the thme of the
Laity, the Church is called to foster lay involvement at all levis,
in parishes, through lay organizations and by enabling lay persons
to assume their proper roles of responsibility in Church activities.
Much has already been done in this field, and you have expressed
your intention to pursue this path still further in your local Churches,
by seeking to intensify the formation of the laity for their specific
tasks, both ecclesial and social. Do not hesitate to promote the formation
0 f Catholic leaders capable of taking a prominent place in the cultural
and public life of your country. To achieve this purpose, you are
blessed to have in Nairobi the Catholic Higher Institute of Bastern
Africa, which I had the joy of inaugurating at the time of the Inter
national Eucharistie Congress in 1985. This Institute offers invaluable
resources for the training of lay leaders, as well as for the entire
spiritual and ecclesial life of your ever maturing local Churches.
1 can only encourage you to pursue the many ideas which you are
already considering for the constant improvement of Catholic ducation.
In this respect too it is heartening to know that more attention
is being given to the Catholic prsence in the media, and that you are in
the process of responding to the need for a Catholic newspaper.
Leaders in these endeavours should be moved by a sincere desire to
serve the genuine progress and well-being of their fellow-citizens.
8. My dear brother Bishops : whoever looks at the state of the
Church in Kenya is immediately impressed by the sense of commit
ment, the hard work and self-giving which characterizes you, the

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1226

Officiale

Pastors, and your collaborator s. So much has been achieved in the


past hundred years ! And new projects are constantly being initiated.
The progress of the Church in your land is symbolized, in a sense,
in the cration of four new Diocses in the past four years. Nairobi
itself is the seat both of various International and Regional Organ
ization and of the African offices of various Catholic Organizations,
all of which I greet and encourage in their respective activities.
But it is above all the inner life of the spirit, the increase of grace
and Koliness, that is your principal concern and task. And here too
we must give humble thanks to God for his graciousness and mercy.
May you ever more successfully fulfl the words which the Council
addresses to Bishops: " 'Intent upon prayer and the ministry of the
word' they should devote their labour to this end, that ali those
committed to their care may be of one mind in prayer and through
the reception of the sacraments may grow in grace and be faithful
witnesses to the Lord".
10

11

In this Marian Year I entrust you to the Blessed Virgin Mary.


Her intercession and the example of her discipleship constitute one
of the most fruitful sources of strength and inspiration for your
and our brothers and sisters in the faith.
I ask you to take back to your people my greetings and my love
in the Lord Jesus Christ. With my Apostolic Blessing.

XXIV
Ad quosdam Angliae episcopos occasione oblata visitationis sacrorum liminum coram admissos.*

1. I cordially welcome you today on the occasion of your visit


ad Limina Apostolorum.
Your prsence here strengthens the bonds
of unity, charity and peace that unite us in the Episcopal College.
It is also a sign of the deep love and fdelity that the faithful of your
Diocses have for the Successor of Peter.
Through you I wish to
greet ali of them, in particular the clergy, who are your faithful
collaborator, and the Religious, whose conscration makes them a
10

II

Acts 6 : 4 .
Christus

Dominus,

15.

* Die 29 m. Februarii a. 1988.

1227

Acta Ioannis Pauli Pp. II

special sign in your midst of the Kingdom to come. I also wish to


commend you, their pastors, for the vitality of ecclesial life in your
local Churches and for the zeal with which you govern the flock
entrusted to your care.
An important part of that ecclesial life is Catholic ducation,
particularly Catholic schools. I know that concern for ducation has
always marked the life of the Church in your Ecclesiastical Province
and indeed throughout your country.
The Second Vatican Council
itself, in the Dclaration on Christian Education, notes the work
of the first Provincial Council of Westminster held in 1852.
1

2. As the Second Vatican Council teaches, the primary responsi


bility for the ducation of children rests with their parents. Education
begins in the home, where family life is meant to impart social virtues
and a love for God and neighbour. At the same time the Council
also recognizes that parents clearly need the help of society as a
whole in order to fulfil their responsibility to educate their children.
For her part, the Church has always provided this help to parents
so that the lives of the faithful, from heir earliest years, might be
inspired by the spirit of Christ. It is the Church's firm conviction
that a complete ducation necessarily includes a religious dimension.
If religion is neglected or set aside in the educational process that
forms a nation's heart and soul, then a morali ty worthy of man will
not survive; justice and peace will not endure. It is also the Church's
belief that in providing Catholic ducation she is promoting "the full
development of the human person for the welfare of earthly society
and the building of a more human world".
2

While this educative function takes many forms, the Catholic


school is of outstanding importance to the Church's mission. For this
reason diocesan Bishops have a special right and responsibility to watch
over and inspect Catholic schools in their territories, and to issue
directives concerning the general rgulation of these schools.
At a
time when radical revision of the educational system is under con
sidration in your country, and Catholic schools are facing new chal
lenges of their own, I commend you for the leadership you are endeav
ourin g to give. and for your vigilance in ensuring that Catholic schools
3

Gravissimum Educationis,

Cf.

Ibid., 3.

Cf

CIC, 306.

note 25.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1228

Officiale

not only survive but flourish, in accordance with ali the principies
of Catholic ducation described by the Council and enshrined in the
history of Catholic ducation in Britain.
3. The challenges today are many, and they require co-operation
both within society and within the Church for the sake of the
common good. Catholic schools in particular are affected by the
changing circumstances that have an impact on both human and
nancial resources. At this period of Catholic ducation in your
country, your local Churches are engaged in a reorganization that
entails some closures, mergers and transfers.
It is understandable
that parents become anxious for their children, and teachers become
anxious for their jobs and future prospects. It is therefore essential
that Bishops give proper leadership in this phase of reorganization
in order to secure a Catholic ducation for as many of the Church's
young members as possible, and in order to ensure justice and wisdom
in the location and allocation of schools and of teaching appointments
within them. Everyone in vol ved in the provision and management
of Catholic schools is required to cooperate under the leadership of
the Bishops so that thse schools may fulfil their mission both now
and in the future. For some people this will mean the sacrifice of
personal prfrence in favour of the common good.
When difiicult dcisions must be made with regard to human and
material resources, it is also necessary to keep in mind the words of
Gravissimum Educationis: "Pastors of the Church and all the faithful
are earnestly entreated to spare no sacrifice ... in showing special
concern for the needs of those who are poor in the goods of this world,
or who are strangers to the gift of faith".
This special concern is
fundamental to the Church's frm commitment to promote a more
just society. It is also fundamental to her mission of evangelization.
4

4. Bishops exercise their leadership not only by ensuring the pro


vision of an adequate number of schools and their proper distribution,
but also by promoting an understanding of the nature and importance
of thse schools. They must also safeguard their Catholic character,
as well as promote and supervise the specifically religious teaching
which is carried out in them.
The satisfactory progress of Catholic schools also requires that
4

No. 9.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1229

parents, teachers, priests, Religious and all those who are in volved
in the running of Catholic schools should keep informed about developments in civil lgislation. I commend the many initiatives that have
been taken in this regard, especially by your diocesan schools com
missions.
The commitment to continuing formation should not be
limited to the study and application of developments common to all
schools. It must also include the study and application of what is
distinctively Catholic in the Church's educational endeavours. In a
pluralistic society, Catholic institutions must strive to make a con
tribution that is clearly and recognizably Catholic.
In order to play their cruciai role in fulflling these goals Catholic
teachers need their Bishops' support and encouragement, and not only
to improve their professional knowledge and skills.
A relationship
must be fostered which promotes the teachers' understanding of
Catholic ducation, ensures their appropriate pastoral care, and perfects
their knowledge of the faith. Training is essential, and in this the
Colleges of Education have a very important part to play to the extent
that it is not only teachers whom they are forming but specifcally
Catholic teachers. It is also important to find ways of completing
the formation of those who come from the universities, so that they
may be truly Catholic teachers.
I also encourage you to promote
the vocation of Catholic teachers, and to recommend it to young people
in the important years when they are considering and choosing a career.
5. Catholic schools should be excellent in every way, not only in
the curriculum of regular studies and in the network of relationships
that constitute them, but above ail as communities of faith. Religious
ducation is more than just one subject in the curriculum. In Catholic
schools it is the core of the "core curriculum".
Nor can religious
ducation be allowed to become only a superficial veneer. For as the
Council reminds us, the aim of Catholic schools is "to create an
atmosphre... enlivened by the gospel spirit of freedom and charity;
to enable young people, while developing their own personalities, to
grow at the same time as the new cratures they have become by
Baptism; and... to so orient the whole of human culture to the
message of salvation that the knowledge which students acquire of
the world, of life and of mankind is illumined by faith". These aims
can only be realized by a living witness to the Catholic faith on the
5

Cf.

Gravissimum Educationis,

8.

1230

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

part of parents and teachers, priests and Religious, and all those
associated with Catholic schools.
6. Dear Brothers : Catholic schools thrive best when there is good,
sound partnership between home and parish, between parents and
teachers, between ecclesiastical and civil authorities, and between all
those directly engaged in the management of individual schools. I join
you and your people in giving thanks to Almighty God for all that has
been accomplished by Catholic ducation in your country, and in
asking for God's help in guiding the enterprise of Catholic schooling
in the future.
With fraternal affection in our Lord Jesus Christ I impart to you
and to ali the faithful of your Diocses my Apostolic Blessing.

NUNTII GRATULATORII
I
VENERABILI FRATRI NOSTRO ALOISIO ALBERTO S. R. E.

PRESBYTERO CAR-

DINALI VACHON, ARCHIEPISCOPO METROPOLITAE QUEBECENSI

Eadem illa fiducia ac fraterna benevolentia qua te, Venerabilis


Frater Noster, septem abhinc annos Archiepiscopum constituimus
Quebecensem et tres abhinc annos Ecclesiae Romanae delegimus Pa
trem Purpuratum, hodie Nos litteras has ferventes tibi inscribimus
ut de proximo vitae tuae adventu sane faustissimo maximeque hono
rifico aperte tibi gratulemur coram universo clero ac populo fideli
communitatis illius ecclesialis, cui videlicet omne tuum sedulo devovisti sacerdotale opus et omnem simul episcopalem industriam supe
riores quinquaginta iam per annos.
In diem enim mensis Iunii undecimum incidet, Deo largiente,
quinquagesima ipsa sacerdotalis tuae ordinationis anniversaria me
moria quae sicut optamus profecto et precantes iam ominamur
novum tibi decus et honorem addet inter gregem Quebecensem novum
que simul tribuet solacium ex conscientia ipsa tua laudabiliter et
efficaciter expleti sacrae navitatis curriculi.
Gradibus quidem academicis cumulatus tum in patria tum hic
Romae animum tuum studiumque pastorale intendisti prius scilicet
in Universitatis Lavalensis aptam moderationem deinde in Maioris
Seminarii Quebecensis regimen, donec in Collegium Apostolorum suc-

1231

Acta Ioannis Pauli Pp. II

cessorum adlectus suscepisti sapienter nempe ac prudenter et studiose


episcopalem curam totius Ecclesiae Quebecensis uti Auxiliaris ipseque
Ordinarius.
Laetamur autem Nos potissimum quod renovationis conciliaris
exsecutio ac multiplex curatio, ipsius familiae humanae procuratio
tibi fuerunt superioribus his annis causa tantae sollicitudinis tamque
attentae pastoralis operae, unde tot processerunt incepta atque con
silia vere efficientia in familiarum auxilium.
Plures itaque rationes reperimus cur gratulationem quam maximam
tibi, Venerabilis Frater Noster, hoc felici tempore declaremus No
stram itemque piam precationem ut anniversaria haec presbyteratus
tui commemoratio iucundissima tibi contingat in posterosque etiam
annos consolatoria. Dum ideo praeteritum munus tuum libentes qui
dem dilaudamus, Apostolica simul Benedictione te augemus veluti
remunerationis divinae pignore certissimo ac supernorum donorum
omne genus conciliatrice.
Ex Aedibus Vaticanis, die x x v mensis Maii, anno MCMLXXXVIII,
Pontificatus Nostri decimo.
IOANNES PAULUS PP. II

II
VENERABILI FRATRI NOSTRO HTJGONI

S.

R.

E.

PRESBYTERO CARDINALI

POLETTI, VICARIO NOSTRO IN URBE GENERALI.

Quid vere felicius quidve contingere potest opportunius et iucundius quam ut Iesu Christi in terris ipsius Vicarii vicarius ipse in
dioecesi Romana faustum presbyteratus sui ortum praeclarumque
apostolatus frugiferi maxime ac diuturni initium illo percelebri commemoret die quem nobis ... beatissimorum apostolorum Petri et Pauli
passio consecra vit ... diem festum apostolorum nobis sanguine conse
cratum (S. Augustini, Sermo CCXCV)? Neque Nobismet sane quid
quam gratius accidere potest aut suavius quam ut has Nostra manu
ad te, Venerabilis Frater Noster, litteras demus ferventes quibus om
nes quidem intimosque animi gratulantis Nostri sensus propalam er
ga te rursus testificemur hunc ob vitae tuae perhonorificum eventum.
Quinquagesimus enim dicto die annus, Deo largissime adnuente,
exibit, cum sacerdos Christi es tu in aeternum creatus, fidissimus
80 - A . A . S.

1232

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

videlicet ecclesialis communitatis Novarensis filius ac minister. Sicut


igitur quinque abhinc annos tecum studiosissime et coram et per
similes litteras Nostras principium commemoravimus episcopalis tui
operis, ubi singula tua libentes recensuimus merita tum in Eccle
siam Novarensem tamquam presbyteri et episcopi tum in Pontificia
Opera Missionalia Italiae tum potissimum in Spoletani gregis com
moditatem ac tandem ipsum in communitatis Nostrae Romanae coti
dianum regimen, ita profecto et nunc licet brevius, ardentius tamen,
primordia sacri ordinis tui totumque ministerii tui curriculum cla
rissima luce extollere cupimus ac laudes renovare quibus saepius
Nos Nostrique Decessores, Ioannes Paulus I et Paulus VI, te me
rito cumulavimus abunde et tuam industriam pro Domino Iesu et
Ecclesia congruenter illustravimus.
Non te fugere arbitramur, Venerabilis Frater Noster, quippe quem
creberrime conveniamus et quocum causas dioecesis Nostrae saepis
sime excutiamus, quanti aestimemus adiutricem operam summamque
fidelitatem in Vicarii Nostri munere exsequendo. Et propter animi
tui virtutes dotesque ingenii atque copiosam rerum experientiam
iustissima quidem de causa Praesidem te fieri vidimus ipsius Con
ferentiae Episcoporum Italiae. Nec opus pluribus verbis est ut intel
legas ipse quantopere exoptemus, quin immo et Deum omnipoten
tem flagitemus, ut anniversarius sacerdotii tui dies quam beatissimus
tibi illucescat solaciorumque plenissimus. Praeter has autem frater
nas litteras aliis quoque modis tecum concelebrabimus laetissimam
hanc tua in vita memoriam. Interea vero ex animo te amplexamur,
quem iunctissimum Nobis adesse voluimus adiutorem tibique plane
gratulamur tot annos in Iesu Christi Ecclesiaeque impensos salu
tariter ministerium atque, ut saepenumero antehac est factum, Apo
stolica Nostra Benedictione augemus lectissimarum in posterum
caelestium gratiarum consolationumque auspice.
Ex Aedibus Vaticanis, die x x v n mensis Maii, anno
Pontificatus Nostri decimo.
IOANNES PAULUS PP. II

MCMLXXXVIII,

Acta Ioannis Pauli Pp. II

NUNTIUS TELEVISIFICAS
In die Nativitatis Domini nostri Iesu Christi.*

1. E il Verbo era presso Dio ...


tutto stato fatto per mezzo di Lui,
e senza di Lui niente stato fatto di tutto ci che esiste.
In Lui era la vita .. .*
E il Verbo era Dio )).
Oggi, giorno di Natale,
2

la Chiesa guarda con l'occhio d'aquila del quarto Evangelista


nel mistero imperscrutabile di Dio.
Oggi la vista e l'udito della nostra fede
si aprono profondamente.
Ascoltiamo, insieme all'Apostolo,
le parole dall'Alto :
Mio figlio sei Tu,
oggi Ti ho generato )).
Questo (( oggi )) il giorno )) dell'Eternit divina,
e dura al di l di ogni misura del nostro tempo.
E la Chiesa intera grida con esultanza :
(( Dio da Dio, Luce da Luce.
3

Generato, non creato, della stessa sostanza del Padre .


Oggi Ti ho generato
mio figlio sei Tu .
E dal Generante e dal Generato procede lo Spirito :
il Soffio del Padre e del Figlio.
L'Amore, il Dono increato.
L'insondabile vincolo della Trinit.
2. Dio e il mondo.
Il mondo, pur non eterno in se stesso,
eternamente in Dio.
Ed in Te, Figlio-Verbo : generato prima di ogni creatura .
Il Padre Ti introduce oggi nel mondo.
* Die 25 m. Decembris a. 1987.
1

Gv 1, i b. 3-4.

Ibid. 1, 1 c.

At 13, 33; Eb 1, 5.

Col 1, 15.

1233

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1234

Officiale

Introduce Te, Verbo,


che sei irradiazione della sua gloria
e impronta della sua sostanza .
Te, Figlio,
che sostieni tutto con la potenza della tua parola.
5

Oggi il Padre ti introduce nel mondo.


Oggi (( il Verbo si fece carne
e venne ad abitare in mezzo a noi ) )

affinch i pastori di Betlemme vedessero


un bambino avvolto in fasce e deposto in una mangiatoia,
poich non c'era posto per Lui nell'albergo ...
E cos noi vedemmo la sua gloria .
Vedemmo la sua gloria come di unigenito del Padre ,
durante tutti i giorni della sua vita in terra

mediante l'intera verit del Vangelo : parole e opere,


e mediante il Getsemani e la Croce sul Golgota,
e poi mediante la tomba vuota,
e le successive apparizioni,
testimonianza che Egli era risorto.
Vedemmo la sua gloria <( come di unigenito dal Padre,
pieno di grazia e di verit .
9

<( Mio figlio sei Tu,


oggi Ti ho generato.
L'(( oggi dell'eternit divina si fa presente
nell' oggi quotidiano del Figlio Dio in terra.
3. Figlio, eterna Sapienza, che hai compiuto fino alla fine
il tuo desiderio di stare con i figli dell'uomo
e (( ricrearTi sul globo terrestre ,
10

divenendo l'(( Emanuele Dio con noi.


Verbo, che ti sei fatto carne
e venisti ad abitare in mezzo a noi,

11

Figlio nato da Donna come ciascuno di noi,


5

Eb 1, 3.

Cf.

Gv 1, 14.

ibid.

Ibid.

Ibid.

10

Cf. Prv 8, 31.

11

Cf. Mt 1, 23

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1235

oggi la Chiesa Ti guarda con gli occhi dell'anima e del corpo,


con gli occhi della fede e del cuore.
E questo il nostro oggi umano.
L' oggi del mondo che passa.
L' oggi della storia.
Oggi la Chiesa guarda a Te,
Bambino tra le braccia di Maria.
Oggi qui in terra hai la Madre !
O incontenibile, consustanziale al Padre,
che per opera dell'Eterno Spirito ti sei lasciato contenere
dal grembo materno della Vergine
nel momento dell'Annunciazione.
Che ti lasci, oggi, stringere
dalle sue mani, dalle sue braccia
e succhi al materno seno,
come ogni bambino umano !
O incontenibile,
sul quale si china l'Eterno Padre e dice :
(( Mio figlio sei Tu oggi Ti ho generato ,
e cos Ti abbraccia eternamente,
nel mistero imperscrutabile della Divinit.
O incontenibile, sul quale si china la Madre terrena
e dice : Tu sei il mio Figlio.
Io, povera, Ti ho dato alla luce
mediante l'ubbidienza allo Spirito Santo.
Il tuo nome Ges ... Dio che salva.
4. Mediante la Madre Tu entri nel nostro mondo,
entri nella storia dell'uomo.
Questa Madre la Figlia di Sion,
porta in s l'eredit di Israele, del suo Popolo.
realizza in s i desideri di tante madri di quel Popolo.
Vi in Lei il mondo che attende il suo Dio.
Vi in Lei la creatura aperta fino in fondo, dinanzi al suo Creatore.
Vi in Lei la storia dell'uomo in tutti i luoghi della terraLa storia dell'uomo incomincia sempre di nuovo
dal grembo di ciascuna delle madri,
in mezzo a tutta la ricchezza delle lingue, delle culture e delle razze.
La storia dell'uomo, nella maternit di questa unica Madre,

1236

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

raggiunge il vertice del mistero divino,


collegato eternamente con il Verbo
che si fece carne : figlio di Maria.
5. S. il vertice del mistero divino,
che nessun progresso umano pu raggiungere,
nessuna misura della perfezione umana eguagliare.
Il vertice del mistero divino :
Ha dato potere di diventare figli di Dio :
a quelli che credono nel suo nome .
12

Ha dato loro potere affinch


n da volere di carne,
n da volere di uomo,
ma da Dio siano generati.
13

Un tale potere ha dato loro


colui al quale il Padre dice eternamente :
Mio figlio sei Tu,
oggi Ti ho generato .
Colui che per noi e per la nostra salvezza
(( discese dal Padre, si incarnato nel seno della Vergine Maria
e si fatto Uomo.
Ha dato un tale potere a noi uomini.
E questo il potere del Natale.
6. Sapranno gli uomini avvalersi di tale potere?
Sapranno accogliere la straordinaria possibilit,
loro offerta nel Bimbo di Betlem,
di trascendere i limiti della loro finitezza,
l'opacit greve dei loro egoismi,
per accedere alla realt meravigliosa della vita di Dio,
che pienezza di luce, di gioia, di amore?
L'interrogativo si posto per ogni generazione della storia.
Ma ritorna con intensit particolare in questo nostro tempo,
nell'era tecnologica;
perch mai come oggi l'uomo stato tentato
di credersi autosufficiente,
capace di costruire con le proprie mani
la propria salvezza.
11

Ov 1, 12.

13

Cf. iUd. 1, 13.

1237

Acta Ioannis Pauli Pp. II

7. Ecco perch la Chiesa in questo Natale,


ancora una volta e con pi forza che mai,
leva la sua voce per annunciare l'inaudito mistero
e riproporre all'uomo contemporaneo l'(( ammirabile scambio
tra ci che egli nella sua finitezza
e il Tutto di un Dio, venutogli incontro
nella fragile carne di un Bimbo avvolto in poveri panni
e deposto in una mangiatoia dalle mani premurose della Madre.
La Chiesa leva la sua voce
ed invita anche gli uomini di oggi
a muovere i propri passi verso Betlemme
per incontrare quel Bambino e scoprire sul suo volto
il sorriso di un Dio che vuole fare di ogni nato di donna
un figlio suo nel Figlio, Verbo eterno
per mezzo del quale stato fatto tutto ci che esiste.
Tutti figli nel Figlio,
tutti fratelli nell'unica famiglia di Dio.
questa la verit del Natale,
questo il perenne suo messaggio :
Tutti figli nel Figlio. Cos sia !

NUNTII SCRIPTO DATI


I
Ob diem ad vocationes in Ecclesia fovendas dicatum.

Venerati Fratelli nell'episcopato,


Carissimi Fratelli e Sorelle di tutto il mondo!
1. Con animo pieno di letizia e di speranza, nel clima della gioia
pasquale, Domenica 24 aprile prossimo, celebreremo la Giornata Mon
diale di Preghiera per le Vocazioni.
Sono trascorsi 25 anni da quando l'indimenticabile Papa Paolo VI
di venerata memoria volle invitare tutta la Chiesa a pregare per le
vocazioni consacrate con una speciale giornata, che ha le sue moti
vazioni nell'insegnamento e nell'esempio di Cristo, oltre che nella
1

Mt 9, 38; Lc 10, 2.

Lc 6, 12.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1238

Officiale

natura stessa della vocazione, realt misteriosa e trascendente, la


cui sorgente Dio stesso, e nella funzione della preghiera, come col
laborazione efficace al piano salvifico del Padre.
consolante il poter costatare in questi anni, in diverse parti
del mondo, un sensibile aumento di coloro che vengono ammessi al
sacerdozio o esprimono il desiderio di seguire Cristo nella via dei
consigli evangelici ; ci una riprova che l'impegno e la costanza
nel lavoro vocazionale offrono preziosi frutti a chi opera nella vigna
del Signore con cuore fiducioso, aperto e instancabile. La crisi, infatti,
viene progressivamente superata l dove si vive intensamente la fede,
si realizza la rievangelizzazione e si incarna il mistero pasquale di
Ges nella vita delle persone.
2. La necessit e l'urgenza di avere i continuatori nell'Ordine
sacro, nelle missioni, nelle diverse Congregazioni religiose e istituti
secolari sentita oggi in modo vivo nella Chiesa.
Risuonano come pressante invito le parole del Signore : Levate
i vostri occhi e guardate i campi che gi biondeggiano per la mieti
tura )), (( Pregate il Padrone della messe perch mandi operai alla
sua messe . essenziale cogliere questo invito con fede piena di
speranza. Senza preghiera specifica, abituale, insistente, fiduciosa, non
pu esistere vera pastorale delle vocazioni. Questa preghiera deve la
sciare trasparire la propria disponibilit interiore a collaborare in
modo operativo alla promozione delle vocazioni; deve chiedere tutto
ci che necessario non solo per il sorgere delle vocazioni, ma anche
per la perseveranza dei chiamati, per la loro santificazione, per la
fecondit della loro missione.
3

3. La giornata delle vocazioni diventa particolarmente significa


tiva nella celebrazione dell'Anno Mariano, che raccoglie tutti, pastori
e fedeli, attorno a Maria, la Madre del Redentore, modello di ogni
chiamato e mediatrice di vocazioni.
Ogni chiamato che eleva lo sguardo a Maria, trova in essa un mo
dello perfetto nel conoscere il disegno di D i o ; nel porsi con animo
risoluto a seguire il Signore secondo la sua volont; nell'accettare
con umilt e gioia i sacrifici che comporta questa sua scelta di servizio
e di amore.
5

Gv 4, 35.

Mt 9, 38.

Cf. Lc 1, 28-38; Gv 19, 25.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1239

La comunit credente, mentre adempie i suoi doveri nella cura


delle vocazioni, vede in Maria Santissima colei che <( con la sua mol
teplice intercessione continua ad ottenere i doni della salvezza eterna
e quindi anche i doni delle vocazioni e la invoca come madre
di tutte le vocazioni. Infatti, con amore di madre Ella coopera alla
rigenerazione e formazione dei figli e delle figlie della Chiesa. Le
parole dette a Lei da Ges nell'ora della croce : (( Donna ecco il tuo
figlio )), e al discepolo : (( Ecco tua madre )), sono parole che deter
minano il posto di Maria nella vita dei discepoli di Cristo ed espri
mono la sua nuova maternit spirituale, nell'ordine della grazia,
perch implora il dono dello Spirito Santo, che suscita nuovi figli
di Dio.
6

4. Rivolgiamo dunque il nostro sguardo a Maria per vedere e ono


rare non solo colei che, scelta, preannunciata, preparata e chiamata,
pi e meglio di ogni altro ha risposto alla vocazione specifica di cui
Dio la fece oggetto, ma anche colei che pi di ogni altro interessata
a che il disegno di salvezza raggiunga tutti e ciascuno, secondo la
mirabile disposizione di Dio, che tutti chiama a collaborare con Lui.
9

Esorto i Fratelli nell'episcopato, i Sacerdoti loro collaboratori,


gli Ordini e Congregazioni religiose, specialmente se deputati al ser
vizio delle vocazioni da un particolare carisma, i Catechisti, e gli
Insegnanti e tutti coloro che in diversi modi sono impegnati nell'apo
stolato vocazionale, perch nella Domenica del (( Buon Pastore e
durante il corso di questo Anno Mariano, nella loro catechesi met
tano in risalto questa presenza materna di Maria nel promuovere e
guidare le vocazioni.
I Santuari mariani sparsi in ogni parte del mondo diventino luoghi
privilegiati di animazione vocazionale e centri di preghiera fervorosa
per le vocazioni, perch le nostre invocazioni al Padrone della messe
trovino accoglienza sotto il patrocinio di Maria.
Esorto ancora una volta le famiglie cristiane, definite il primo
seminario e l'insostituibile riserva delle vocazioni, perch sappiano
creare un clima di preghiera cristiana e mariana che favorisca tra
10

Lumen gentium,

Gv 19, 26-27.

62.

* Cf. Redemptoris Mater, 44.


9

10

Cf. 1 Tm 2, 4.
Cf.

Optatam totius, 2.

1240

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

i figli l'ascolto della voce del Signore, la loro generosa risposta e la


perseveranza gioiosa.
Ai giovani soprattutto il mio messaggio si fa invito ed esorta
zione. Vorrei che la giovent di tutto il mondo si avvicinasse mag
giormente a Maria. Ella porta in s un segno indistruttibile della
giovinezza e della bellezza che non passano mai. Che i giovani abbiano
sempre pi fiducia in Lei, che a Lei affidino la vita che davanti a loro.
A Maria, madre della divina grazia, affido le vocazioni. La nuova
primavera delle vocazioni, il loro aumento in tutta la Chiesa diventi
una particolare prova della sua presenza materna nel mistero di Cristo,
ai nostri tempi, e nel mistero della sua Chiesa su tutta la terra.
Preghiamo :
A Te ci rivolgiamo, madre della Chiesa. A Te che con il tuo Fiat
hai dischiuso la porta alla presenza di Cristo nel mondo, nella storia
e nelle anime, accogliendo in umile silenzio e totale disponibilit la
chiamata dell'Altissimo.
Fa' che molti uomini e donne sappiano percepire ancora oggi la
voce invitante del tuo figlio : "seguimi !". Fa' che trovino il coraggio
di lasciare le loro famiglie, le loro occupazioni, le loro speranze ter
rene e seguano Cristo sulla via da lui tracciata.
Stendi la tua mano materna sui Missionari sparsi in tutto il mondo,
sui Religiosi e le Religiose che assistono gli anziani, i malati, gli im
pediti, gli orfani; su quanti sono impegnati nell'insegnamento, sui
membri degli Istituti secolari, fermenti silenziosi di opere buone; su
coloro che nella clausura vivono di fede e di amore e impetrano la
salvezza del mondo. Amen ! .
Con tali voti, imparto di cuore la Benedizione Apostolica a voi,
venerati Fratelli nell'episcopato, ai Sacerdoti, ai Religiosi, alle Reli
giose, a tutto il Popolo di Dio e, in modo speciale, ai giovani ed alle
giovani che con generoso entusiasmo accolgono l'invito di Ges a
seguirlo.
Dal Vaticano, 16 Ottobre 1987.
IOANNES PAULUS PP. II

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1241

II
Ob diem ad iuventam dicatum anno MCMLXXXVIII.*

Carissimi Giovani!
1. Anche quest'anno mi rivolgo a voi per annunciarvi la prossima
Giornata Mondiale della Giovent che si celebrer nelle Chiese locali
la Domenica delle Palme 1988. Questa volta la Giornata avr, per, un
carattere tutto particolare, poich stiamo vivendo nella Chiesa l'Anno
Mariano, che ho aperto nella Solennit di Pentecoste e che chiuder
il 15 agosto dell'anno prossimo, Solennit dell'Assunzione.
Alla fine del secondo millennio dell'era cristiana, in un momento
critico della storia di un mondo travagliato da tanti difficili problemi,
l'Anno Mariano costituisce per tutti noi un dono speciale. In que
st'anno Maria appare ai nostri occhi sotto una luce nuova: Madre
piena di amore tenero e sensibile e Maestra che ci precede nel cam
mino della fede e ci indica la strada della vita. L'Anno Mariano
quindi un anno di particolare ascolto di Maria. E cos deve essere
anche la prossima Giornata Mondiale della Giovent. 35 Maria che
questa volta vi convoca giovani ! Lei che vi d appuntamento,
perch ha molto da dirvi ! Sono sicuro che come negli anni prece
denti non mancherete di impegnarvi attivamente, sotto la guida dei
vostri pastori, nella celebrazione della Giornata della Giovent.
2. La Giornata Mondiale della Giovent 1988 avr quindi come
suo centro Maria, Vergine e Madre di Dio e sar una giornata di
ascolto. Che cosa ci dir Maria, nostra Madre e Maestra? Nel Van
gelo c' una frase in cui Maria si mostra veramente come nostra
Maestra. la frase da lei pronunciata durante le nozze di Cana di
Galilea. Dopo aver detto al Figlio : Non hanno pi vino , dice ai
servitori : Fate quello che Egli vi dir 1

Proprio queste parole ho scelto come filo conduttore della Giornata


Mondiale 1988. Racchiudono un messaggio molto importante, valido
per tutti gli uomini di tutti i tempi. Fate quello che Egli vi dir . . .
vuol dire : ascoltate Ges mio Figlio, seguite la sua Parola e abbiate
fiducia in Lui. Imparate a dire (( s al Signore in ogni circostanza
della vostra vita. un messaggio molto confortante, di cui tutti sen
tiamo bisogno.
1

Gv 2, 5.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1242

Officiale

F a t e quello che Egli vi d i r . . . ) ) . In queste parole Maria ha


espresso soprattutto il segreto pi profondo della sua stessa vita.
Dietro queste parole sta tutta Lei. La sua vita stata infatti un grande
s )) al Signore. Un s pieno di gioia e di fiducia. Maria piena
di grazia, Vergine Immacolata, ha vissuto tutta la sua vita in una
totale apertura a Dio, in perfetta consonanza con la sua volont e
ci anche nei momenti pi difficili, che hanno raggiunto l'apogeo sulla
cima del monte Calvario, ai piedi della Croce. Non ritira mai il suo
(( s , perch ha posto tutta la sua vita nelle mani di Dio : Eccomi,
sono la serva del Signore, avvenga di me quello che hai detto . Nel
2

l'Enciclica Redemptoris Mater

ho scritto a questo

proposito :

Nell'annunciazione, infatti, Maria si abbandonata a Dio comple


tamente, manifestando "l'obbedienza della fede" a Colui che le parlava
mediante il suo messaggero e prestando "il pieno ossequio dell'intel
letto e della volont". Ha risposto dunque con tutto il suo " i o "
umano, femminile, ed in tale risposta di fede erano contenute una
perfetta cooperazione con "la grazia di Dio che previene e soccorre"
ed una perfetta disponibilit all'azione dello Spirito Santo .

((Fate quello che Egli vi d i r . . . ) ) . In questa breve frase si rac


chiude tutto il programma di vita che Maria-Maestra realizz come
prima discepola del Signore, e che oggi insegna anche a noi. un
progetto di vita basata sul solido e sicuro fondamento che si chiama
Ges Cristo.
3. Il mondo in cui viviamo scosso da varie crisi, tra le quali una
delle pi pericolose la perdita del senso della vita. Molti dei nostri
contemporanei hanno perso il vero senso della vita e ne cercano surro
gati nel consumismo sfrenato, nella droga, nell'alcool e nell'erotismo.
Cercano la felicit, ma il risultato una profonda tristezza, un vuoto
nel cuore e non di rado la disperazione.
In una simile situazione molti giovani si pongono interrogativi
fondamentali : Come devo vivere la mia vita per non perderla? Su quale
fondamento devo costruire la mia vita perch sia una vita veramente
felice? Che cosa devo fare per dare un senso alla mia vita? Come devo
comportarmi in situazioni di vita spesso complesse e diffcili nella
famiglia, nella scuola, nell'universit, nel lavoro, nella cerchia degli
2

Le 1, 38.

N. 13.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1243

amici? ... Sono domande, a volte molto drammatiche, che oggi certa
mente molti tra voi giovani si pongono.
Sono sicuro che tutti voi volete costruire la vostra vita su un fon
damento solido, che renda capaci di resistere alle prove che non man
cheranno mai un fondamento di roccia. Ed ecco dinanzi a voi Maria,
Vergine di Nazaret, Fumile ancella del Signore, che mostrando suo
Figlio dice : Fate quello che Egli vi dir , cio ascoltate Ges,
ubbidite a Ges, ai suoi comandamenti, abbiate fiducia in Lui. Questo
l'unico progetto di una vita veramente riuscita e felice. Questa
anche Punica fonte del pi profondo senso della vita.
L'anno scorso durante la Giornata Mondiale della Giovent avete
meditato le parole di San Giovanni : Noi abbiamo riconosciuto e
creduto all'amore che Dio ha per noi . Quest'anno Maria spiega a
voi, giovani, che cosa vuol dire credere e amare Dio. Fede e amore non
si riducono alle parole o a sentimenti vaghi. Credere e amare Dio vuol
dire una vita coerente, vissuta tutta alla luce del Vangelo, vuol dire
impegno di fare sempre ci che Ges ci dice sia nella Sacra Scrit
tura che nell'insegnamento della Chiesa. S, questo non facile, spesso
richiede molto coraggio di andare contro le correnti della moda e
delle opinioni di questo mondo. Ma questo lo ripeto proprio
l'unico progetto di una vita veramente riuscita e felice.
4

Tale l'insegnamento di Maria alle nozze di Cana, insegnamento


che vogliamo approfondire ed accogliere durante la Giornata Mondiale
della Giovent 1988.
Carissimi Giovani ! Vi invito tutti a partecipare a questo avveni
mento assai importante. Venite ad ascoltare la Madre di Ges, vostra
Madre e Maestra !
4. Ogni Giornata Mondiale della Giovent, per non diventare una
celebrazione meramente esteriore e superficiale, esige un itinerario di
preparazione nella pastorale diocesana e parrocchiale, nella vita dei
gruppi, dei movimenti e delle associazioni giovanili, e ci soprattutto
nel periodo quaresimale.
Vi invito tutti a intraprendere questo cammino di preparazione
spirituale, per cogliere meglio sia la grazia dell'Anno Mariano che il
dono della Giornata Mondiale 1988. Meditate la vita di Maria. Medi
tatela soprattutto voi ragazze, le giovani! Per voi, la Vergine Imma
colata costituisce un sublime modello di donna cosciente della propria
* / Gv 4.

16.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1244

Officiale

dignit e della sua alta vocazione. Meditatela anche voi, ragazzi e


giovani ! Ascoltando le parole pronunciate da Maria a Cana di Galilea :
(( Fate quello che Egli vi dir , cercate tutti di costruire la vostra
vita fin dall'inizio sul solido fondamento che Ges. Vi auguro
che la vostra meditazione del mistero di Maria trovi il suo sbocco nel
l'imitazione della sua vita : imparate da Lei ad ascoltare e seguire la
Parola di Dio, imparate da lei a stare vicino al Signore anche se
questo alle volte pu costare molto. Vi auguro che la vostra medita
zione del mistero di Maria trovi anche il suo sbocco nella fiduciosa pre
ghiera mariana. Cercate di scoprire la bellezza del rosario, che diventi
fedele compagno per tutta la vostra vita.
Concludo questo breve messaggio con un cordiale saluto a tutti i
giovani del mondo. Sappiate che il Papa vicino a ciascuno di voi con
le sue preghiere.
5

Nell'itinerario di preparazione spirituale e nella celebrazione stessa


della Giornata Mondiale della Giovent 1988 nella vostra diocesi vi
accompagni la mia Benedizione Apostolica.
Dal Vaticano, 13 Dicembre 1987, Terza Domenica d'Avvento.
IOANNES PAULUS PP. II

Cf. Lc 2, 5.

Cf. Ov 19,25.

Congregatio

ACTA

pro

Episcopis

1245

CONGREGATIONUM

CONGREGATIO PRO EPISCOPIS

PROVISIO ECCLESIARUM
Latis decretis a Congregatione pro Episcopis, Ioannes Paulus Pp. I I ,
per Apostolicas sub plumbo Litteras, iis quae sequuntur Ecclesiis
sacros Praesules praefecit, videlicet :
die 27 Maii 1988. Cathedrali Ecclesiae Knoxvillensi, noviter
erectae, R. D. Antonium I. O'Connel, e clero dioecesis Civitatis Ieffersoniensis et rectorem Seminarii minoris eiusdem dioecesis.
Titulari episcopali Ecclesiae Valle-Valliensi, R. D. Bernardum
W. Schmitt, e clero dioecesis Vhelingensis-Carolopolitanae, curionem
paroeciae Sancti Michaelis in oppido Vhelingense, quem deputavit
Auxiliarem Exc.mi P. D. Francisci B. Schulte, Episcopi Vhelingensis-Carolopolitani.
die 18 iunii. Metropolitanae Ecclesiae Sanctae Fidei de Antioquia, noviter erectae, Exc.mum P. D. Eladium Acosta Arteaga,
C. I. M., hactenus Episcopum eiusdem ecclesiasticae circumscriptionis;
Cathedrali Ecclesiae Girardotanensi, noviter erectae, Exc.mum
P. D. Ansgarium Angelum Bernal, hactenus Episcopum titularem Tisilitanum et Auxiliarem dioecesis Sonsonensis-Rivi Nigri;
Cathedrali Ecclesiae Caldensi, noviter erectae, R. D. Germanum
Garca Isaza, C. M., hactenus Praefectum Apostolicum Tierradentronsem ;
Cathedrali Ecclesiae Apartadonsi, noviter erectae, Exc.mum
P. D. Isaiam Duarte Cancino, hactenus Episcopum titularem Germaniensem in Numidia et Auxiliarem dioecesis Barrancabermeiensis.

1246

Acta Apostolicae Sedis - Comment artum Officiale

die 6 Iulii. Ecclesiae praelaticiae Borbensi Exc.mum P. D.


Iosephum Alfonsum Ribeiro, T. O. R., hactenus Episcopum titularem
Bagenum et Auxiliarem Sancti Aloysii de Cceres.
Ecclesiae praelaticiae Itaitubaensi, noviter erectae, R. P. Capistranum Heim, Ordinis Fratrum Minorum sodalem.
Coadiutorem dioecesis Auratopolitanae R. P. Albertum (a s.
Ioanne) Foerst, O. Carm., Vicarium generalem eiusdem sedis.
Cathedrali Ecclesiae S. Mariae Angelorum R. D. Adolfum Ro
drguez Vidal, Vicarium generalem Praelaturae personalis Sanctae
Crucis et Operis Dei in Dicione Chiliensi.
die 11 Iulii. Titulari episcopali Ecclesiae Velefitanae R. D.
Helmodum Bauer, canonicum et parochum templi cathedralis Herbipolensis, quem deputavit Auxiliarem Exc.mi P. D. Pauli Varnerii
Sheele, Episcopi Herbipolensis.
Cathedrali Ecclesiae Vapicensi R. D. Georgium Lagrange, e
clero dioecesis Bellicensis.
die 16 Iulii. Cathedrali Ecclesiae Riviascianensi, noviter erec
tae, R. D. Iairum Jaramillo Monsalve, Vicarium generalem dioecesis
Sonsonensis-Rivi Nigri.
die 19 Iulii. Cathedrali Ecclesiae Nivernensi R. P. Michaelem
Moutel, e Societate Presbyterorum a S. Sulpitio, moderatorem Semi-,
narii maioris Nannetensis.
Praelaturae territoriali Materianensi R. D. Renatum Ascensio
Len, Vicarium episcopalem pro actione pastorali provehenda in dioe
cesi Leonensi.
Titulari episcopali Ecclesiae Ursonensi, R. P. Robertum Octavium Gonzales, ex Ordine Fratrum Minorum, curionem paroeciae
Sanctae Crucis et curatorem Instituti archidioecesis Neo-Eboracensis
vulgo Pastoral Research Northeast Hispanic Catholic Center )),
quem deputavit Auxiliarem E.mi P. D. Bernardi Francisci S. R. E.
Cardinalis Law, Archiepiscopi Bostoniensis.
die 23 Iulii. Cathedrali Ecclesiae Cephaludensi Exc.mum P. D.
Rosarium Mazzola, hactenus Episcopum titularem Polymartiensem.

Congregatio

pro

1247

Gentium Evangelizatione

CONGREGATIO
PRO GENTIUM EVANGELIZATIONE
SEU DE PROPAGANDA FIDE
PROVISIO ECCLESIARUM
Ioannes Paulus divina Providentia Pp. II, latis decretis a Congre
gatione pro Gentium Evangelizatione seu de Propaganda Fide, sin
gulis quae sequuntur Ecclesiis sacros Pastores dignatus est assignare.
Nimirum per Apostolicas sub plumbo Litteras praefecit:
die 18 Novembris 1987. Cathedrali Ecclesiae Sanensi B. D. Ioan
nem Gabrielem Diarr, Seminarii maioris Sancti Augustini archidioe
cesis Bamakonsis rectorem atque Pontificalium Operum Missionalium
Directorem, Nationalem in Malia.
die 30 Ianuarii 1988. Cathedrali Ecclesiae Ondiivanae R. D. Fer
dinandum Guimares Kevanu, hucusque eiusdem dioecesis Admini
stratorem Apostolicum.
die 12 Martii. Cathedrali Ecclesiae Nyeriensi Exc.mum P. D.
Nicodemum Kirima, hactenus Episcopum Mombasansem.
Cathedrali Ecclesiae Elobeidensi R. P. Maximilianum Macram
Gassis, e Missionariis Combonianis Cordis Iesu, hucusque Administratorem eiusdem dioecesis Apostolicum.
Cathedrali Ecclesiae Mtuaranae R. D. Gabrielem Mmole, e clero
dioecesano, rectorem Seminarii minoris in pago Namupa nuncupato.
Titulari episcopali Ecclesiae Minorensi R. P. Zachariam rtiz
Bolon, Superiorem in Paraguaia Provinciae Societatis Sancti Francisci
Salesii, quem constituit Vicariatus Ciachensis in Paraquaria Vicarium
Apostolicum.

die

Exc.mum

Maii.
P.

D.

Cathedrali

Franciscum

Ecclesiae
Xaverium

Manokvariensi-Sorongensi
Sudartanta

Hadisumarta,

hactenus Episcopum Malangensem.


Cathedrali Ecclesiae Viiayapuramensi R. D. Petrum Thuruthikonam, hucusque eiusdem dioeceseos Administratorem.
81 - A. A. S.

248

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

Coadiutorem Exc.mi P. D. Bonaventurae Patricii Paul, Epi


scopi Hyderabadensis in Pakistan, R. D. Iosephum Coutts, e clero
Lahorensis dioecesis eiusdemque Seminarii minoris rectorem.
Cathedrali Ecclesiae Allahabadensi R. D. Isidorum Fernandes,
dictae dioecesis Vicarium generalem necnon rectorem St. Joseph's
College in civitate Allahabadensi.
die 17 Iunii. Titulari archiepiscopali Ecclesiae Gradiscanae R. D.
Franciscum Bacqu, e Burdigalensi archidioecesi, Apostolicae Nun
tiaturae Consiliarium quem Pro-Nuntium Apostolicum in Taprobane
Insula nominavit.
die 21 Iunii 1988. Cathedrali Ecclesiae Bereinitanae R. P. Lu
cam Matlatarea, e Missionariis Sacratissimi Cordis Iesu, in oppido
vulgo Takapur archidioecesis Rabaulensis curionem.
Cathedrali Ecclesiae Suratthanensi R. D. Michaelem Praphon
Chaicharoen, Societatis Sancti Ioannis Bosco, Vicarium generalem
eiusdem dioeceseos.
Cathedrali Ecclesiae Matadiensi R. D. Gabrielem Kembo Mamputu, olim Vicarium generalem, nunc Administratorem dioecesanum,
eiusdem Matadiensis dioecesis.
Coadiutorem Exc.mi P. D. Antonii Saliu Sanusi, Iiebuodensis
Episcopi, R. D. Albertum Ayinde Fasina, in Seminario nationali Sancti
Pauli professorem.
Titulari episcopali Ecclesiae Acciensi R. D. Ioannem Zerbo,
e clero Seguensis dioeceseos, Sacrae Scripturae docentem in Semina
rio maiori regionali de Koumi in Burkina Faso, quem deputavit
Auxiliarem Exc.mi Archiepiscopi Bamakonsis.
Titulari episcopali Ecclesiae Flenucletensi R. D. Nicolaum Mang
Thang, spiritus moderatorem apud Seminarium maiorem Philosophiae
Instituti, quem deputavit Auxiliarem Mandalayensis Archiepiscopi.

Congregatio pro Causis Sanctorum

1249

NOMINATIONES

Peculiaribus datis decretis, Congregatio pro Gentium Evangeliza


tione seu de Propaganda Fide ad suum beneplacitum renuntiavit :
die 18 Ianuarii 1988. Exc.mum P. D. Aloisium Morganum Casey,
Episcopum titulo Mibiarcensem, hucusque Auxiliarem Archiepiscopi
Pacensis in Bolivia, Vicarium Apostolicum Pandonsis Vicariatus.
die 12 Martii. Exc.mum P. D. Aloisium Mariam Estrada
Paetau, Episcopum titulo Begiensem, hucusque Apostolicum Admini
stratorem Izabalensis Administrationis, Vicarium Apostolicum Izabalensis Vicariatus nuper erecti in Guatimala.
die 30 Martii. Exc.mum P. D. Emericum Kabongo Kanundowi,
Archiepiscopum-Episcopum Luebonsem, Administratorem Apostolicum
sede vacante dioeceseos Mvekansis.
Peculiari dato decreto a Congregatione pro Gentium Evangeliza
tione seu de Propaganda Fide, Apostolicis sub anulo Piscatoris Lit
teris renuntiatus est :
die 11 Iunii 1988. Exc.mus P. D. Aloisius Accogli, Archiepiscopus
titulo Trebanus, Pro-Nuntius Apostolicus in Syria.

CONGREGATIO
PRO

CAUSIS

SANCTORUM

DECRETUM

TRIFLUVIANEN.
Canonizationis Ven. Servi Dei Friderici Janssoone, Sacerdotis professi
Ordinis Fratrum Minorum.
SUPER DUBIO

An constet de miraculo, in casu et ad effectum de quo agitur.


Fridericus Janssoone lucem vidit die 19 mensis Novembris anno
1838 in loco cui nomen Glnyvelde, intra fines dioeceseos Insulensis, in
Gallia, parentibus agrorum culturae addictis. Sacerdos inauguratus

1250

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

in Ordine Fratrum Minorum, cappellani militaris munere sancte est


functus dum bellum Gallos inter et Germanos saeviret. Postea ad
Terrae Sanctae missionem destinatus est ibique Vicarius Custodiae
Terrae Sanctae nominatus est. Ad stipem pro Sanctorum Locorum
restauratane quaeritandam felici successu Galliam et Canadiam pe
ragravit. Commissariatum Terrae Sanctae in Canadia instituit ubi,
in urbe Marianopolitana, die 4 mensis Augusti a. 1916, obdormivit in
Domino, sanctimoniae fama ornatus. Eum heroicas virtutes excoluisse
Ioannes Paulus II, servatis de iure servandis, die 21 Martii a. 1985,
edixit.
Post id, Causae actores ut, ad iuris normam, eidem Venerabili
Servo Dei honores decernerentur Beatorum Caelitum, miram sana
tionem, eiusdem Venerabilis apud Deum intercessioni tributam, Apo
stolicae Sedi ad cognoscendum exhibuerunt. Mira, quae asserebatur,
sanatio contigit domino Iosepho Seiji Mwayama, Buddistae Iaponiensi,
unum et quadraginta annos nato. Is namque, edita a medicis infausta
quoad vitam prognosi, baptizatus est et invocato caelesti patrocinio
Venerabilis Friderici Janssoone, mense Martio anni 1948, plene convaluit ab intestinali occlusione, proveniente, ut Italicis verbis descri
bitur, (( d briglia aderenziale ; ileo paralitico post-operatorio, com
plicato da polmonite .
Qua super sanatione conditus est anno 1979, apud curiam ecclesia
sticam Urawansem in Iaponia, processus, cuius forma et iuridica vis
declarata sunt ab hac Congregatione pro Causis Sanctorum die 4
Octobris a. 1985.
Quae iuridica inquisitio examini est subiecta Consilii Medici penes
eandem Congregationem exstantis ; quod quidem, die 7 mensis Maii
a. 1987 coactum, ratus est agi de sanatione quae, quoad modum, prae
ter medicae artis leges evenit. Ita gressus est factus ad theologicam
super eadem sanatione disceptationem; et quidem primum, die 11
Decembris a. 1987, in Congressu Peculiari Consultorum Theologorum,
moderatore Rev.mo Domino Antonio Petti, Fidei Promotore Generali;
deinde, die 16 mensis Februarii a. 1988, in Congregatione Ordinaria
Patrum Cardinalium et Episcoporum, huius Dicasterii membrorum,
ponente Em.mo Cardinali Silvio Oddi. Porro, in utraque congressione,
exposito dubio num de miraculo ageretur, omnes affirmativum dedere
suffragium.
Facta postmodum Summo Pontifici Ioanni Paulo II fideli relatione
de praedictis omnibus rebus per subscriptum Cardinalem Praefectum,

Congregatio

pro

Institutione

Catholica

1251

Sanctitas Sua, vota excipiens Congregationis, mandavit decretum appa


rari de mira eadem sanatione.
Quod cum rite esset factum, accitis hodierna die Cardinalibus infra
scripto Praefecto atque Causae Ponente, meque Antistite a secretis
Congregationis ceterisque de more convocandis, iisque astantibus, Bea
tissimus Pater declaravit : Constare de miraculo, divinitus patrato,
deprecatore Venerabili Servo Dei Friderico Janssoone, videlicet de
rapida, perfectaque ac stabili sanatione domini Iosephi Seiji Niwayama
ab (( occlusione intestinale proveniente da briglia aderenziale; ileo
post-operatorio, complicato da polmonite )).
Voluit autem Sanctitas Sua ut hoc Decretum in vulgus ederetur
et in acta Congregationis pro Causis Sanctorum referretur.
Datum Romae, die 28 mensis Martii, Anno Mariali 1988.
PETRUS

Card.

PALAZZINI,

Praefectus

L. S.
Traianus Crisan, Archiep. tit. Drivastensis, a Secretis

CONGREGATIO
PRO INSTITUTIONE CATHOLICA
VARSAVIEN.
DECRETUM
quo Facultas theologica Varsaviensis titulo Pontificia exornata canonice erigitur.

(( Ecclesia Christi Bonum Nuntium ita ad omnes usque ordines


generis humani afferre nititur ut singulorum hominum, et omnium
universim, conscientiam convertere valeat, atque eorum pera et in
cepta, ac totam eorum vitam necnon omnem, in quo ipsi versantur,
socialem ambitum Evangelii luce perfundere (Ioannes Paulus II,
Const. Apost. Sapientia Christiana, Prooemium I).

1252

Acta Apostolicae Sedis Commentarium Officiale

Hoc grave munus, a Christo discipulis suis concreditum, Ecclesia


Catholica in medio gentis Polonae omni sollicitudine naviter explere
intendit. Apostolicis his moti propositis E.mus P. D. Ioseph S.
R. E. Cardinalis Glemp, Archiepiscopus Metropolita Gnesnensis
et Varsaviensis, Primas Poloniae, ac Rev.mus P. Ioannes Petrus Kol
venbach, Praepositus Generalis Societatis Iesu, Sanctam Sedem adiverunt exposcentes ut Studium Academicum Theologiae Catholicae
in aedibus Seminarii Metropolitam Varsaviensis vigens et Facultas
Theologica Societatis Iesu a S. Andrea Bobola nuncupata in eadem
urbe Varsaviensi extans, viribus unitis concordique actione simul
adlaborarent ad unam Facultatem Theologicam constituendam.
Cum autem normae Constitutionis Apostolicae Sapientia Christiana pleniorem omnium coniunctionem postulent, haec Congrega
tio pro Institutione Catholica, omnibus adiunctis attente perpensis
atque auctoritate a Summo Pontifice Ioanne Paulo div. Prov. PP. II
sibi collata, petitionem die III mensis Maii a.D. MCMLXXXVII sibi dela
tam excipiens, hoc Decreto pro munere canonice constituit atque eri
git FACULTATEM THEOLOGICAM VARSAVIENSEM ex duabus sectionibus
constantem, altera a Sancto Ioanne Baptista altera a Sancto Andrea
Bobola nuncupatis; facta eidem potestate omnes Sacrae Theologiae
gradus academicos iis studentibus conferendi, qui, studiorum curri
culum legitime emensi, praescripta examina feliciter superaverint om
niaque adamussim servaverint quae peculiaria Statuta iusserint.
Haec praeterea Congregatio de speciali Summi Pontificis conces
sione hanc FACULTATEM THEOLOGICAM VARSAVIENSEM titulo Pontificio
exornat atque honestat, exoptans ut hoc theologicarum disciplina
rum domicilium collatis viribus in posterum in salutifera Veritate
promovenda uberiores in dies fructus afferat ; eidemque omnia agnoscit
iura, privilegia, honores atque officia quibus Ecclesiasticae Facultates
in universo Orbe Catholico merito fruuntur.
Haec eadem Congregatio insuper Ordinarium loci Varsaviensem pro
tempore MAGNUM CANCELLARIUM et Praepositum Generalem Societatis
Iesu VICE MAGNUM CANCELLARIUM constituit ac declarat, omnibus eis
concessis iuribus atque officiis, huic muneri ex Ecclesiae legibus praxique manantibus.
Congregatio denique praecipit ut omnia compleantur quae in Co
dice Iuris Canonici, in memorata Constitutione Apostolica Sapientia Christiana atque adnexis Ordinationibus ceterisque Sanctae
Sedis documentis de Studiorum Universitatibus et Facultatibus Eccle-

Congregatio

pro

Institutione

Catholica

1253

siasticis necnon in eiusdem Facultatis Statutis, ab eadem Congrega


tione approbatis, adimplenda praescribuntur; ceteris servatis de iure
servandis; contrariis quibuslibet minime obstantibus.
Datum Romae, ex aedibus eiusdem Congregationis, die III mensis
Maii, in sollemnitate Beatae Mariae Virginis sub titulo Reginae Polo
niae, a.D. MCMLXXXVIII.
VILLELMUS

Card.

BAUM,

F.

Praefectus
Marchisano,

L. S.
In

Congr. pro Institutione Catholica tab., n. 866/87/12.

Subsecretarius

1254

Acta

Apostolicae

Sedis

Commentarium

Officiale

DIARIUM ROMANAE CURIAE


Il Santo Padre Giovanni Paolo II ha nominato:
1 luglio 1988. Gli E.mi Signori Cardinali : Eduardo Martnez So
malo, Prefetto della Congregazione per il Culto Divino e della Congregazione per i Sacramenti; Achille Silvestrini, Prefetto del Supremo Tribunale della Segnatura Apostolica; Angelo Felici, Prefetto
della Congregazione per le Cause dei Santi; Antonio M. Javierre Ortas,
Bibliotecario e Archivista di Santa Romana Chiesa.

SEGRETERIA DI STATO
NOMINE
Con Breve Apostolico il Santo Padre Giovanni Paolo II ha nominato :
5

agosto

1988. Mons. Audrys Juozas Backis, elevato in qualit di Ar


civescovo alla sede titolare di Meta, Pro-Nunzio Apostolico nei Paesi Bassi.

NECROLOGIO
1

luglio

1988. Mons. Francesco Fasola, Arcivescovo emerito di Messina

12
13

25
1

agosto

(Italia).

Mons. Antonio Zama, Arcivescovo di Sorrento-Castellam


mare di Stabia (Italia).
Mons. Nevin W. Hayes, Vescovo tit. di Novasinna.
Mons. Sebastian U Shwe Yauk, Vescovo di Toungoo
(Birmania).

Mons. Abdallah Bared, Vescovo tit. di Tarso dei Maroniti.


Card. John Francis Dearden, del Titolo di San Pio X alla
Balduina.
Card. Jean Guyot, del Titolo di S. Agnese fuori le mura.
Mons. Romeu Albeti, Arcivescovo di Ribero Preto
(Brasile).

Recens nuntiatum est Paschalem Bacile, episcopum emeritum Iaciensem,


die 10 m. Decembris 1987 de vita decessisse.

An. et vol. LXXX

23 Septembris 1988

N. 10

ACTA APOSTOLICAE SEDIS


COMMENTARIUM

OFFICIALE

Directio: Palazzo Apostolico Citt del Vaticano Administratio: Libreria Editrice Vaticana

ACTA IOANNIS PAULI PP. II


LITTERAE APOSTOLICAE MOTU PROPRIO DATAE
I
Pontificia Commissio pro America Latina novo ordine disponitur.

Decessores Nostri, perinde ac Nosmet ipsi, cotidiana omnium Eccle


siarum permoti sollicitudine, maximam curarum Nostrorum partem
reposuimus necnon firmas omnino spes in Ecclesiae Catholicae condi
cionibus apud Americae Latinae Nationes. Cuius profecto studii ac
diligentiae documentum est ipsa illa Pontificia Commissio quam Pon
tifex Maximus Pius XII constituit die vicesimo primo mensis Aprilis
anno millesimo nongentesimo quinquagesimo octavo ut suo pro munere
quaestiones praecipuas coniunctim investigaret de catholica vita fidei
que tutela ac religionis in America Latina propagatione, eodemque
tempore maiorem incitaret operam adiutricem inter varia Curiae Ro
manae officia, quorum intererat eaedem ut solverentur difficultates, et
instrumentis pastorali ratione aptioribus Consilium Episcopale LatinoAmericanum (CELAM) valide adiuvaret.
Huic deinde accessit Consilium Generale Pontificiae Commissionis
pro America Latina a Summo Pontifice Paulo VI institutum die tri
cesimo mensis Novembris anno millesimo nongentesimo sexagesimo
tertio, nominatim illo cum proposito ut argumenta et causas hiaioris
cuiusdam momenti perpenderet ad Continentem Americae Latinae
spectantia deque iis opportuna proferret consilia.
Fructus autem salutaresque effectus, quos ambo haec arcte inter
se iuncta Istituta iam adtulerunt, ac pondus ipsum operis, quod hisce
82 - A. A. S.

1256

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

absolverunt superioribus annis adeo sane laudabiliter, iamiam vehe


menter suadent tum ut ulterius etiam corroborentur tum solidiorem
sibi recipiant mobilioremque compagem, novis quoque Romanae Curiae
institutis congruentem.
Quapropter Nos, Motu Proprio, certa scientia atque matura deli
beratione Nostra, in unum iam coniuncta declaramus quae hactenus
vocabantur Pontificia Commissio pro America Latina atque C o n
silium Generale Pontificiae Commissionis pro America Latina . Insti
tutum autem, sic conditum, nomen <( Pontificiae Commissionis pro
America Latina perget servare. Eadem praeterea haec Commissio
Congregationi pro Episcopis arcte connectitur normisque regitur
sequentibus.
I. Princeps habet velut suum propositum Pontificia Commissio pro
America Latina ut uniformi ratione quaestiones expendat tum doctri
nae tum operae etiam pastoralis ad vitam attinentes progressionemque
Ecclesiae in America Latina necnon ut officiis Romanae Curiae ad
sistat et subveniat, quorum magis videlicet refert propriam ob aucto
ritatem ac munus dirimere peculiares hasce difficultates. Suum per
Praesidem dein, statis temporibus, Commissio certiorem facit Summum
Pontificem singulis de causis, Eique res suadet et proponit, quae vi
dentur suscipiendae aut ad regimen pertinere, quascumque congruas
ipsa censuerit vel opportunas.
II. Commissio suum explet munus coniunctionis inter Apostolicam
Sedem diversaque instituta sive plurium nationum sive singularum
pro America Latina. Nominatim vero consortionem crebram frequentat :
a) cum Consilio Episcopali Latino-Americano eiusque Secreta
riatu Generali, dum interea necessitudinem continuam sustinet cum
illis diligenterque omnia sectatur quae ad eorum opera et incepta per
tinent; ipsius praesertim interest, consilio capto cum idoneis Curiae
Romanae officiis, perscrutari decreta ac proposita quae CELAM suis
ediderit in sessionibus ;
b) cum episcopalibus Institutis cuiusque nationis aliisque insti
tutionibus Americae Latinae adiuvandae ;
c) cum Confoederatione Latino-Americana Religiosorum (CLAR),
collatis consiliis cum Congregatione, cui nomen erit pro Institutis
vitae consecratae et Societatibus vitae apostolicae, potissimum quod
ad consociationem spectat et religiosorum communicationem ipsius
pastoralis industriae Ecclesiae in America Latina, idcirco etiam quod

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1257

tangit illius Confoederationis necessitudinem cum Episcopis dioece


sanis, cum episcopalibus Conferentiis ipsoque CELAM ;
d) cum Institutionibus Catholicis Internationalibus ceterisque
sodalitatibus et motibus qui in America Latina operantur, sententiis
pariter Consilii pro Laicis rite auditis.
III. Pontificiae huius Commissionis Praeses est Praefectus Con
gregationis pro Episcopis, qui ab Episcopo Vices Praesidis gerente
adiuvatur. Iis astant, tamquam Consiliarii, nonnulli Episcopi sive ex
Americae Latinae Episcopis, a Romano Pontifice delecti.
IV. Eius membra, a Summo Pontifice nominati, sunt :
Secretarii Dicasteriorum Curiae quorum praesertim interest ; duo
Episcopi, qui partes agant Consilii Generalis Episcopalis Americae
Latinae; tres Praesules dioecesani de America Latina.
V. Commissio suos habet administros.
VI. Commissio pro America Latina tertio quoque mense plerumque
congregabitur ut universas inspiciat tam ordinarias quam extraordi
narias quaestiones pertinentes ad munus officiumque Commissionis pro
prium (cf. art. I et II).
V I I . Ut autem universales ponderentur causae maioris cuiusdam
momenti Pontificia Commissio pro America Latina convocat, semel sal
tem in anno, sessionem generalem, ad quam, praeter membra ipsa eius
dem Commissionis, invitantur :
Praeses Consilii Episcopalis Latino-americani ;
Praesides ac Secretarii Institutorum Episcopalium apud sin
gulas civitates sive nationes, ad Ecclesiam in America Latina iuvandam,
tum aliarum quoque institutionum secundum Sanctae Sedis iudicium;
Praesides Unionis Superiorum Generalium, Unionis Interna
tionalis Superiorum Generalium et Confoederationis Latino-America
nae Religiosorum.
V I I I . In statutis Nostra comprobandis auctoritate subtilius defi
nientur et fusius explanabuntur normae, quibus gubernetur ac tempe
retur haec Pontificia Commissio.
Quaecumque demum a Nobis hisce ipsis Motu Proprio editis Litteris
statuuntur, cuncta firma rataque esse iubemus, contrariis quibuslibet
nequaquam obsistentibus.
Datum Romae, apud Sanctum Petrum, die xvni mensis Iunii,
anno MCMLXXXVIII, Pontificatus Nostri decimo.
IOANNES PAULUS PP. II

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1258

Officiale

II
Ex integro ordinatur materia respiciens muneris Patronorum et Advocatorum exercitium apud Romanae Curiae Dicasteria necnon ipsius Sanctae
Sedis causarum patrocinium.

Iusti iudicis Domini Christi Iesu (2 Tim. 4, 8) verba et exempla


persequens, Ecclesia, inde a suis exordiis, iustitiae administrandae
peculiari cum sollicitudine prosecuta est quaestiones, sive quod ad ip
sius regionem spectat, sive ad ea quae saecularium structurarum nexus
illigant, in quibus ipsammet eiusque fideles vitam degere oportet suum
que salutis mandatum exercere. Hinc factum est ut in provincia ip
sius ecclesialis Communitatis, propria iuridica ordinatione pollentis,
inde a priscis temporibus caveretur ut physicae ac iuridicae personae
defenderentur in ecclesiasticis processibus, ad bona propria spiritua
lia vel cum spiritualibus coniuncta tutanda, quae ad ipsas iure divino
humanoque pertinebant. Ceterum Ecclesia ipsa, in sua compage, ne
cessitate quadam adducta est ut flagitaret iurium suorum comproba
tionem atque observationem, etiam per institutam actionem iudicialem.
Studiosa alumna eius, qui egenus factus est cum esset dives
(2 Cor. 8, 9), pauperum humiliumque affecta est necessitate iura le
gitime defendendi etiam in iudicio. Cuius muneris explendi onus, quod
quandam ecclesialem rationem prae se fert, in se susceperunt cau
sarum Patroni seu Advocati.
Apud Sanctam Sedem idem officium duo expleverunt instituta pe
culiari laude digna.
Ipse S. Gregorius Magnus constituit septem Ecclesiae defensores,
a quibus probabiliter Consistoriales Advocati originem repetunt.
Anno autem MCXXX, Innocentius II Procuratoribus Sacrorum Pa
latiorum Apostolicorum munus commisit causas defendendi coram
SS.mo atque tutandi pauperes nulla impensa.
Benedictus XII, Apostolica Constitutione Decens et Necessarium,
die

XXVI

mensis Octobris anno

MCCCXL

data, in duo collegia disiuncta

constituit Advocatos Consistoriales atque Procuratores Sacrorum Pa


latiorum Apostolicorum.
Rerum decursu duo ista collegia sic praeclare quidem munus suum
grave multaeque prudentiae expleverunt, ut probationes Summorum
Pontificum meruerint atque privilegia.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1259

Nunc vero, dum Constitutionis Apostolicae de Romana Curia re


cognitio peragitur, veluti ad illam accommodationem perficiendam,
cuius Concilium Vaticanum II principia posuit finesque constituit et
Codex Iuris Canonici exsecutionem consectatus est, quod ad rem iuri
dicam attinet, commodum visum est ex toto rem retractare, ratione
habita progressionum pervestigationumque, quae etiam in iustitia ad
ministranda factae sunt, cum Ecclesia, Fundatori suo obsequens, de
fensionis opus exercebat humanorumque iurium curabat provectum.

Advocati apud Romanam Curiam


ART.

Praeter Advocatos Rotales et pro causis Sanctorum, qui proprium


munus exercere pergunt sicut antea secundum praescripta iuris gene
ralis et legis uniuscuiusque Dicasterii propriae, instituitur apud Ro
manam Curiam Album generale Advocatorum, qui, rogatu eorum quo
rum interest, patrocinium causarum apud Supremum Signaturae Apo
stolicae Tribunal suscipiant, necnon in hierarchicis recursibus apud
Dicasteria Romanae Curiae operam suam praestent.
ART.

Cardinalis Secretarius Status, audita Commissione ad hoc stabiliter


constituta, curat ut in Albo generali ascribantur nomina Advocatorum,
qui qualitatibus praediti sunt, de quibus agitur in subsequenti articulo.
ART.

Ut quis in Albo generali ascribi possit oportet :


1. praecellenti vitae christianae integritate ornetur una cum actuosa
sedulitate in ecclesiali Communitate secundum propriam uniuscuisque vocationem;
2. congrua institutione theologica praeditus sit, et doctrina iuri
dica polleat aptis academicis titulis comprobata coniuncta cum ido
neo professionis suae usu.
ART. 4

Advocati, quorum nomen in Albo ascribitur, oificio tenentur servan


di, praeter iuris universalis praescripta hac de re lata, ethicas normas
proprii muneris (deontologiam quam vocant).

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1260

ART.

Officiale

1. Si quis ethicas normas proprii muneris graviter violaverit, res


deferatur ad Supremum Tribunal Signaturae Apostolicae, quod ex of
ficio procedat ad normam iuris sanctionibus erogandis, secundum violationum ipsarum gravitatem, haud exclusa ex Albo amotione.
2. Si contra aliquem Advocatum processus poenalis canonicus vel
civilis inchoatus fuerit, ipse pendente processu ad cautelam ab exercen
do munere suspendatur.
ART.

1. Ex Albo praeterea expungantur :


1) qui notorie a fide catholica defecerint;
2) qui in concubinatu vivunt aut matrimonio civili tantum iuncti
sunt vel aliter manifesto in gravi peccato perseverant ;
3) qui nomen dederint consociationibus cuiusque generis, quae con
tra Ecclesiam machinantur ;
4) qui assentiuntur vel suam praestant operam consociationibus
vel motibus; suadentibus cogitandi et agendi rationes fidei et catholicae
doctrinae de moribus contrarias, vel defendunt proposita et consi
lia de civili ordinatione, quae adversantur ^praeceptis legis naturalis
et christianae ;
5) qui aperte resistunt praeceptionibus doctrinalibus et pastora
libus legitimarum auctoritatum ecclesialium.
2. His in casibus res deferenda est ad Supremum Tribunal Signa
turae Apostolicae quod ex officio procedat ad expunctionem ex Albo
ad normam iuris applicandam.
ART. 7

Sanctae Sedis Advocati

Ex Advocatis praesertim in Albo ascriptis Corpus Sanctae Sedis


Advocatorum constituitur, qui patrocinium causarum, nomine Sanctae
Sedis vel Curiae Romanae Dicasteriorum, apud ecclesiastica vel civi
lia tribunalia suscipere valent.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

ART.

1261

A Cardinali Secretario Status, audita Commissione de qua in art. 2,


Advocati Sanctae Sedis ad quinquennium nominantur : graves tamen
ob causas, a munere removeri possunt. Expleto septuagesimo quinto
aetatis anno a munere cessant.
ART.

Sanctae Sedis Advocati officio tenentur exemplarem vitam ad Dei


et Ecclesiae praecepta ducendi ac sibi commissa munera summa cum
officii conscientia adimplendi. Oportet eos insuper secretum servare
in causis et negotiis, quae sub eodem secreto tractanda sunt.
ART.

10

1. In muneribus exercendis apud Tribunalia Romanae Curiae


et Status Civitatis Vaticanae, Advocati Sanctae Sedis succedunt mem
bris Collegii Advocatorum Consistorialium et Collegii Procuratorum
Sacrorum Palatiorum Apostolicorum, quae proinde ab iis aliisque mu
neribus cessant. Abrogantur ideo .titulus, iura atque privilegia hu
cusque horum collegiorum sodalibus tributa.
2. Qui actu sunt Advocati Consistoriales atque Procuratores Sa
crorum Palatiorum Apostolicorum, titulum, iura et privilegia perso
nalia, normis peculiaribus ad eos spectantibus disposita, integra servant.
Quaecumque demum a Nobis hisce ipsis Motu Proprio editis Lit
teris statuuntur, cuncta firma rataque esse iubemus, contrariis qui
buslibet nequaquam obsistentibus.
Datum Romae, apud Sanctum Petrum, die x x v n i mensis Iunii,
anno MCMLXXXVIII, Pontificatus Nostri decimo.
IOANNES PAULUS PP. II

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

1262

CONSTITUTIONES APOSTOLICAE
I

DOMINAE NOSTRAE P A R A D I S I
IN C I V I T A T E MEXICANA
Fidelium Communitas

ritus byzantini graecorum melkitarum catholi-

corum in Mexicana dicione ad Eparchiae gradum attollitur Dominae


Nostrae Paradisi in Civitate Mexicana cognominandae.

IOANNES

PAULUS

EPISCOPUS

SERVUS SERVORUM DEI


AD PERPETUAM REI MEMORIAM

Apostolorum Principis in sublimi cathedra Dei voluntate positi,


illud unum vel maxime tuentur, ut Ecclesiae negotia singulari qui
dem cura et vigilantia administrentur ac dirigantur pro ipsorum fide
lium commodo spiritalique bono. Haec inter negotia maximi momenti
et ponderis procul dubio ea quae ad Ecclesias Orientales pertinent
adnumerantur, cum sint Nobis ipsae sane carissimae tum antiquitate
tum opulentia copiaque praeclararum traditionum et sanctitatis exem
plorum. Cum igitur Venerabilis Frater Noster S. R. E. Cardinalis
Lurdusamy

Congregationi

pro

Ecclesiis

Orientalibus

praepositus,

assentiente vero Patriarcha Graecorum Melkitarum catholicorum una


cum synodo eiusdem Patriarchatus, efflagitaverit ut Communitas fide
lium ritus byzantini Graecorum Melkitarum catholicorum in Mexicana
Civitate ad gradum dignitatemque Eparchiae eveheretur, Nos, re pro
fecto diligenter spectata, expostulationibus admotis annuentes, con
fisi -haec omnia in fidelium utilitatem esse cessura, ex Nostra Aposto
lica auctoritate, decernimus ut Communitas quam supra memoravi
mus Eparchiae honore augeatur, Dominae Nostrae Paradisi in Civitate Mexicana appellandam, additis pariter iuribus atque obligatio
nibus quae ad hanc pertinent dignitatem et condicionem. Haec quidem
res reliquaque secundum codicis orientalis praecepta plane temperen tur. Ceterum, hanc tribuendo dignitatem erga istam dilectam Com
munitatem dilectionem Nostram palam testificari volumus, minime

1263

Acta Ioannis Pauli Pp. II

posthac addubitantes quin singuli novae Eparchiae fideles ex hac qui


dem re spiritalis vitae vehementiora accipiant incitamenta.
Datum Romae, apud S. Petrum, die septimo et vicesimo mensis
Februarii, anno Domini millesimo nongentesimo octogesimo octavo,
Pontificatus Nostri decimo.
AUGUSTINUS

Card.

D.

CASAROLI

a publicis Ecclesiae negotiis

SIMON

Card.

Congr. pro Eccl.

LOURDUSAMY
Orient. Praef.

Eugenius Sevi, Proton. Apost.


Marcellus Rossetti, Proton. Apost.
Loco Plumbi
In Secret. Status tab., n. 216.161.

II

CAPITIS H A I T I A N I
Cathedralis Ecclesia Capitis Haitiani ad dignitatem metropolitanam evehitur ipsoque eius nomine nova conditur provincia ecclesiastica.

IOANNES

PAULUS

EPISCOPUS

SERVUS SERVORUM DEI


AD PERPETUAM REI MEMORIAM

Qui pro Nostro Pastoris munere universae servimus Ecclesiae, nec


non supremam quam in eam habemus potestatem exercemus, probata
consilia libenter tuemur, unde aliquam Christifideles utilitatem sibi
capere possint. Cumque Conferentia Episcopalis Reipublicae Haitianae, idem sentiente Venerabili Fratre Paulo Romeo, Archiepiscopo
titulo Vulturiensi atque in Natione Haitiana Nuntio Apostolico, modo
a Sancta hac Sede id petierit quod sequitur, Nos igitur, eorum suppleto consensu quorum interest vel interesse censentur, hisce nunc
Litteris vi et potestate Nostra Apostolica Ecclesiam Capitis Haitiani
iuri Ecclesiae Portus Principis metropolitano subtrahimus et ad gra
dum archidioecesis metropolitanae eam ipsam extollimus, cui et iura
et privilegia tribuimus, quae eiusmodi Ecclesiarum sunt propria ; pari
terque eo ipso Capitis Haitiani nomine provinciam ecclesiasticam con
dimus, quae scilicet constet tum nova metropolitana Ecclesia Capitis
Haitiani tum suffraganeis ei sedibus Portus Pacis, Hinchensi et
Gonayvesensi. Ipsum autem pro tempore Praesulem Capitis Haitiani

Acta Apostolicae

1264

Sedis -

Commentarium

Officiale

dignitate archiepiscopali insignimus ac Metropolitam eligimus pro


priis iuribus praeditum et privilegiis lege sancitis necnon congruenti
bus officiis adstrictum ; de qua tamen electione alterae Litterae Nostrae
Apostolicae. Quae hic statuimus, ea ad effectum adducat idem Vene
rabilis Frater Paulus Romeo quem diximus, cui et facultatem faci
mus id delegandi ad alium virum in ecclesiastica dignitate constitu
tum, addito onere curandi ut certum verumque actae exsecutionis
litterarum exemplum Congregationi pro Episcopis iusta diligentia
mittatur. Quod denique reliquum est, Apostolicas has Litteras et nunc
et in posterum ratas esse volumus, contrariis rebus haud obstantibus.
Datum Romae, apud S. Petrum, die septimo mensis Aprilis, anno
Domini millesimo nongentesimo octogesimo octavo, Pontificatus Nostri
decimo.
AUGUSTINUS

Card.

CASAROLI

BERNARDINUS

a publicis Ecclesiae negotiis

Congr.

Card.

GANTIN

pro Episcopis Praef.

Eugenius Sevi, Proton. Apost.


Marcellus Rossetti, Proton. Apost.
Loco Plumbi
In Secret. Status tab., n. 216.667.

III

IZABALENSIS
Administratio Apostolica Izabalensis ad canonicum gradum Vicariatus
Apostolici tollitur.

IOANNES

PAULUS

EPISCOPUS

SERVUS SERVORUM DEI


AD PERPETUAM REI MEMORIAM

Qui arcano prorsus Divinae Providentiae consilio nutuque cuncta


rum per terras Ecclesiarum ultimam sustinemus curam moderationemque obtinemus, vix quidquam iucundius Nobis accidere solet aut
felicius quam adolescentes iam maioribusque vigentes incrementis
communitates ecclesiales instruere solidioribus compagibus et quasi
firmioribus structuris unde certioribus ipsae passibus progredi valeant
plenam ad fidei, actionis, vitae catholicae prosperitatem ac florem.
Cum igitur viginti hos superiores per annos Administratio Apostolica
Izabalensis tantos convenienter effecerit in viis Evangelii Iesu Christi
progressus tamque prospere apostolatus opera exegerit ut accipere sibi

1265

Acta Ioannis Pauli Pp. II

posse videatur robustiorem iam canonicae condicionis formam, idcirco


perplacet Nobis ea singula confirmare quae Congregatio ipsa pro Gen
tium Evangelizatione hac de re prudenter statuerit faciendaque rite
censuerit. Suprema scilicet auctoritate Nostra tollimus Administra
tionem Apostolicam Izabalensem canonicum ad gradum Vicariatus
Apostolici, cui omnem sane concedimus dignitatem ac figuram, oficia
et onera addimus quae secundum sacrorum regulas canonum huius
modi congruunt Vicariatibus Apostolicis. Fines vero eiusdem huius
dicionis iidem erunt et nomen ipsum atque antehac fuerunt et ipsius
Congregationis pro Gentium Evangelizatione suberit iurisdictioni.
Reliqua autem quae novum ad Vicariatum Apostolicum Izabalensem
attinent, omnia et singula canonici iuris gubernabuntur adamussim
normis. Has denique Litteras Nostras tam nunc quam in posterum
esse tempus validas iubemus, quibuslibet rebus minime obstantibus,
ut quae iis decreta sunt ab universis quorum interest aut interesse
potest quam religiosissime adserventur vinique suam plene obtineant.
Datum Romae, apud S. Petrum, die duodecimo mensis Martii,
anno Domini millesimo nongentesimo octogesimo octavo, Pontificatus
Nostri decimo.
AUGUSTINUS

Card.

CASAROLI

IOSEPHUS

a publicis Ecclesiae negotiis

Congr. pro

Card.

TOMKO

Gentium Evang. Praef.

Eugenius Sevi, Proton. Apost.


Marcellus Rossetti, Proton. Apost.
Loco f& Plumbi
In Secret. Status tab., n. 216.182.

LITTERAE APOSTOLICAE
I
Venerabili Servae Dei Teresiae a Iesu de los Andes Beatorum honores
tribuuntur.

IOANNES PAULUS PP. II


Ad perpetuam rei memoriam. Unum petii a Domino, hoc
requiram : ut inhabitem in domo Domini omnibus diebus vitae meae,
ut videam voluptatem Domini et visitem templum eius (Ps 27, 4).
Maxime hoc exoptavit etiam Venerabilis Serva Dei Teresia a Iesu,
Ordinis Fratrum Discalceatorum Beatae Mariae Virginis de Monte

1266

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

Carmelo novicia. A pueritia arcanam Dei praesentiam repperit in tem


plo animae suae sensitque se solummodo ex cultu spiritali et sine inter
missione ei tribuendo gaudium capturam. Omnibus itaque relictis rebus
se totam dedidit vultus Domini contemplationi, cui, puro cum corde
et libero, se omnino obtulit brevique magnam est assecuta perfectio
nem, seu singularem cum Divino Magistro similitudinem, quem ex
toto corde et ex tota anima et ex omnibus viribus et ex omni mente
dilexit (cf. Lc 10, 27), Ipsa scripsit: ((Credo sanctitatem in amore
esse positam. Volo sancta esse ; idcirco me amori dabo, quoniam puri
ficat et ad expiandum iuvat. Qui amat non aliam habet voluntatem,
quam Amati. Ideo facere volo Iesu voluntatem. Qui amat, incommoda
subit. Ego per omnia volo incommoda subire. Nullam volo mihi volup
tatem dare. Me immolare volo constanter ut Ei similis fiam, qui pro
me patitur meque amat. Amor non repugnans oboedit. Amor fidelis
est. Amor non vacillat. Amor est coniunctionis duarum animarum
vinculum. Amore Iesu me iungam )). Venerabilis Serva Dei orta est
Sancti Iacobi in Chile die x i n mensis Iulii anno MCM a Michaele
Fernndez Jaraquemada et Lucia Solar Armstrong. Biduo post sacra
mentum accepit Baptismi et est Ioanna appellata. Familia, pia qui
dem et locuples, eam bene educavit, quae inter cetera didicit sapien
tiam fidei pretiosiorem esse cunctis gemmis et omnia pretiosa huic
non valere comparari (cf. Prv 3, 15). Anno MCMVI, quasi sensibili
modo, Iesus eius cor sibi capere est orsus, inventa in puellula mutua
laetaque benevolentia quae, volventibus annis, adeo crevit, ut facta
sit indissolubilis amicitia et plena donatio, ex qua in iucunditate vixit
et in occultatione. Ita iam tum Venerabilis Serva Dei ad altissima
bona cursum iniit, aspiciens in auctorem fidei et consummatorem
Iesum (Heb 12, 2). Eodem tempore ferventem coluit pietatem erga
Virginem Mariam et teneram eius fiduciam. Omnia ei narrabam,
quae mihi eveniebant, Eaque me alloquebatur. Eius sentiebam vocem
in me, sed clarissime et expresse. Mihi consilia dabat et omnia dice
bat, quae ut Domino nostro placerem mihi erant facienda. .Licet .affir
mare iam tum Dominum nostrum una cum Sanctissima Virgine manu
me prehendisse . Die xi mensis Septembris anno MCMX, post dili
gentem praeparationem, ad Eucharisticam mensam maximo cum fructu
accessit. Dies illa, quae est eius infixa memoriae, quodammodo lapis
miliarius fuit in via quae ad sanctitatem ducit. Ad eius formationem
multum contulerunt etiam boni sacerdotes et Sorores a Sacro Corde,
in quarum Ephebeo Iacobopolitano studia exercuit elementara, media

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1267

et superiora, primum uti alumna externa, deinde uti interna (annis


MCMXV-MCMXVIII). Dum firma voluntate et perseverantia suam indo
lem ad continentiam formabat, ad facilitatem erga ceteros, ad patien
tiam in rebus adversis, diligenter incumbebat in exsequenda munera
familiaria, religiosa et scholastica. Cotidie Missae intererat et Com
munionem accipiebat; meditabatur virtutesque explicabat; vitae ra
tionem sequebatur, quae fidem eius simplicem et solidissimam signifi
caret et familiaritati cum Domino faveret. Tredecim annos nata ani
madvertere coepit appetitionem e domo sua exeundi ut in Instituto
religioso se Domino consecraret. Insequentes egit annos continuo et
ardenter Carmelum cupiens, iam in mundo secundum eius religiositatem vivens. In suo memoriali libello annotavit : Divini Pisca
toris retibus amatoriis capta sum. De eo uno cogito. Is est, quem
volo. Diem appeto, quo Carmelum ingrediar ut eum solum persequar
et ex eius vita vivam : ut pro salvandis animis amem et patiar .
Actioni obsequens gratiae, gradatim Christi imaginem insculpebat in
se et die xvin mensis Decembris anno MCMXV votum privatum casti
tatis nuncupavit posteaque vovit se nullum voluntarium peccatum
committere velle. Interea, scriptis deducta Sanctae Teresiae a Iesu
Infante et Beatae Elisabethae a Trinitate, altius in dies Christum
crucifixum contemplabatur, postulans ut posset eum consolari, dolo
res eius communicando : (( Iesus significavit mihi necesse esse Carmelitidem semper vivere sub cruce, ut ibi amare et pati discat .
Quo melius huic acerrimae spiritus appetitioni responderet, se devo
vit : Cruci affixa esse volo. Vitam agere volo patiendo, ut meis et
peccatorum culpis satisfaciam, ut sacerdotes sancti fiant . Etiam
cum obscuritate et ariditate interiore afficiebatur, inito itinere non
deerravit, nec fervore caritatis defecit, sed ad voluntatem Dei se conformabat omniaque offerebat ut animis communionis cum Domino
et deprecationis donum obtineret. Voluit esse sal terrae (cf. Mt 5, 13),
qui solvitur, in silentio et in occultatione, ut mundum purificaret
et consecraret (cf. Ez 16, 4; Lev 2, 13); spiritu pauper, res suas et
praesertim se ipsam donavit; bonum Christi odorem effudit in familia,
in Ephebeo, inter condiscipulas et qui cum ea usum habuerunt. In
catechesim tradendam incubuit et in opera caritatis erga pauperes
et imprimis erga pueros egenos; libenter sacerdotes adiuvabat in apo
stolatu. Ex Apostoli hortatione (cf. Philp 4, 4) semper est in Domino
gavisa statuitque quodlibet ferre gaudium et laetitiam; amicitiam
coluit; cum ardore et peritia in variis ludis se exercuit; religiose

1268

Acta Apostolicae

Sedis - Commentarium Officiale

pulchris universi rebus est fruita, musica et cantu. In ornili re signa


videbat caelestis Patris perfectionis et bonitatis. Non tamen fluxa et
caduca ab aeternis non distinxit; unde dicebat se in mundo exsulem
se sentire et omnibus viribus optabat magna fieri sancta, iter faciendo
ostensum a Sancta Teresia a Iesu, quam matrem suam et magistram
putabat. Et quamquam familia nitebatur eam, in circulos inserens,
a vocatione carmelitana intervertere, illa tamen, a terrenis aliena,
solum rebus animae ac regni superni flagrabat. Eius namque pax et
gaudium in solitudine erant, in assidua deprecatione, in aeternarum
veritatum meditatione, in voluntaria sui castigatione. Cum iam esset
propositum ad effectum adductura, vehementior facta est se immolandi voluntas : Non Thabor quaero, sed Calvariam. Gratia Dei intel
lexi vitam Carmelitidis continuam esse abnegationem, non solum
carnis, sed et voluntatis et proprii iudicii )) ; simul autem animas intuebatur : Haec est Carmelitidis vocatio : puram esse hostiam quae
continuo se pro mundo peccatore offerat . Relicta familia, quam
tenere amabat, die VII mensis Maii anno MCMXIX ingressa est paupe
rem et solitarium Carmelum de los Andes appellatum, ubi nomen
cepit Sororem Teresiam a Iesu. Tandem contenta fuit; dicebat enim
se caelum in terra invenisse sibique solum Deum satis esse. Facile
Carmeli spiritum imbibit, plenum ostendens erga Dei voluntatem et
erga Regulam obsequium, singularem se colligendi facultatem et offe
rendi, deprecationis amorem et contemplationis, solitudinis cellae,
ademptionis et apostolatus precationis suique immolationis. In pau
pertate, in disciplina et in reiectionibus novae vitae rationis semper
parata fuit ad suum (( fiat pronuntiandum ; sciebat amore omnia
dulcia et levia fieri ; ideo totam se Deo et Communitati tradidit, quam
exemplo virtutum suarum aedificavit cuique servivit uti horti cultrix
aliisque humilibus laboribus. Die xiv mensis Octobris eodem anno
vestem induit religiosam et novitiatum inchoavit. Animae gaudium
vix continendum fuit : Felix sum nec esse desinam, quia Dei sum .
Eucharistiam contemplans, quam maxima pietate prosequebatur, ani
madvertit se vocari ad communicandum, in silentio, Redemptoris
sacrificium et ad navandam ei operam in regno suo constituendo. Ad
hoc spectans, superiorum permissu epistularum commercio utebatur
cum multis personis, quas fidei suae luce illuminabat et igne cari
tatis suae incendebat. Sed iam terrena eius peregrinatio in exitu
erat. Per hebdomadam sanctam anni MCMXX typho aegrotavit qui,
paucis diebus eam acerbis doloribus laborantem ad supremum vitae

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1269

sacrificium adduxit die xn mensis Aprilis, post acceptam pie et laete


Unctionem infirmorum et professionem religiosam factam in articulo
mortis. Scripserat: Carmelitidi mors nequaquam terribilis est,
sed verae vitae est initium ei, quae currit ad amplexum Eius, quem
in terra super omnia amavit; in amorem se mersura vadit in aeter
num . Et statim omnes sibi persuasum habuerunt Venerabilem Ser
vam Dei caelestem Ierusalem ingressam esse cum veste nuptiali cumque
lampade accensa. Fama sanctitatis, ultro diffusa apud multos populos,
Episcopo Sancti Philippi suasit ut Canonizationis Causam iniret. Actus
est igitur processus ordinarius informativus (annis MCMXXXXVIIMCMLXXII) simulque duo processus rogatoriales, indeque processus
cognitionalis (annis MCMLXXVI-MCMLXXVIH). Postea faventi cum exi
tu, de virtutibus Sororis Teresiae a Iesu quaesierunt Congressus
Peculiaris Consultorum Theologorum et Congregatio Ordinaria Pa
trum Cardinalium et Episcoporum ; die autem x x n mensis Martii
anno MCMLXXXVI editum est coram Nobis Decretum super virtutibus.
Interim Sancti Iacobi in Chile instructus erat (annis MCMLXXXIVMCMLXXXV) processus de sanatione quae miraculo facta dicebatur,
iuvenis Hectoris Richardi Uribe Carrasco, correpti fibrillatione ventriculari et intermissione respirationis ex emissione electrica, cum
detrimento cerebri anoxyco et peripneumonia ex aspiratione. Pro tabu
lis iudicialibus haec sanatio, deprecationi Venerabilis Servae Dei tri
buta, a Consilio Medicorum agnita est celrrima, perfecta et constans.
Post Congressum Peculiarem Consultorum Theologorum et Congre
gationem Ordinariam Patrum Cardinalium et Episcoporum, qui sana
tionem hanc praeter naturam effectam esse affirmaverunt, sivimus
Decretum ad hoc pertinens vulgari, quod coram Nobis factum est die
XVI mensis Martii anno MCMLXXXVII. Deinde decrevimus ut Beatili catio fieret inter Nostrum hoc pastorale iter in Chiliam. Hodie igitur,
Sancti Iacobi in Chile-, in agro consaepto 0'Higgins vocato, inter
sacra haec sumus elocuti : Acogiendo el deseo de nuestro hermano
Manuel Camilo Vial Bisopatrn, Obispo de San Felipe de Aconcagua,
y de muchos hermanos en el Episcopado y de numerosos fieles : des
pus de haber odo el parecer de la Congregacin para las Causas
de los Santos, declaramos con Nuestra Autoridad Apostlica que la
Venerable Sierva de Dios Teresa de Jess de los Andes pueda ser de
ahora en adelante llamada Beata y que se podr celebrar su fiesta en
los lugares y del modo establecido por el derecho el da doce de abril,
da de su nacimiento para el cielo. En el nombre del Padre y del Hijo

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

1270

y del Espritu Santo . Quae autem statuimus, volumus nunc et in


posterum firma sint, rebus quibuslibet non obstantibus.
Datum Sancti Iacobi in Chile, sub anulo Piscatoris, die III mensis
Aprilis, anno MCMLXXXVII, Pontificatus Nostri nono.
AUGUSTINUS Card.

CASAROLI,

a publicis Ecclesiae negotiis

Loco Sigilli
In

Secret.

Status

tab., n.

214.513.

II
Sanctus Ioannes de Britto Patronus apud Deum dioecesis Sivagangaiensis
in India confirmatur.

IOANNES PAULUS PP. II


Ad perpetuam rei memoriam. Constat Sanctum Ioannem de
Britto ab Ecclesiae Sivagangaiensis fidelibus egregia pietate coli tam
quam exemplar clarissimum Christianae vitae atque magistrum fidei,
spei et caritatis. Quare, cum Venerabilis Frater Eduardus Francis,
Episcopus eiusdem dioecesis, communia vota cleri populique excipiens,
electionem Sancti Ioannis de Britto in Patronum apud Deum Eccle
siae suae rite probaverit atque, datis litteris die xi mensis Decembris
superiore anno, petiverit ut electio et approbatio huiusmodi iuxta
Normas de Patronis constituendis et ad normam Instructionis
de Calendariis particularibus atque Officiorum et Missarum Propriis
recognoscendis , n. 30, confirmarentur, Nos libenti quidem animo
istius Pastoris precibus annuendum esse censemus. Iis igitur compro
batis, quae Congregatio pro Cultu Divino, factis a Nobis facultatibus,
hac in re egit, Apostolica Nostra potestate, harum Litterarum virtute
perpetuumque in modum Sanctum Ioannem de Britto Patronum apud
Deum dioecesis Sivagangaiensis confirmamus, cum omnibus iuribus
et liturgicis privilegiis iuxta rubricas consequentibus. Quod nunc vero
auctoritate Nostra sancimus in spirituale quidem cedat bonum filio
rum Sivagangaiensium, quos in Christo Domino habemus carissimos.
Denique volumus atque mandamus ut hae Litterae Nostrae religiose
serventur suosque nunc et semper obtineant effectus. Contrariis nihil
obstantibus.
Datum Romae, apud Sanctum Petrum, sub anulo Piscatoris, die xx
mensis Aprilis, Anno Mariali MCMLXXXVIII, Pontificatus Nostri decimo.
ffi AUGUSTINUS Card. CASAROLI, a publicis Ecclesiae negotiis
Loco & Sigilli
In Secret. Status tab., n. 216J,79.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1271

CONVENTIO
INTER SANCTAM SEDEM ET BAVARIAM
ad immutationes quasdam inducendas
in Concordatum die XXIX m. Martii a, MCMXXIV initum

ACCORDO

VERTRAG

tra la Santa Sede e la Repubblica


di Baviera con cui si apportano
modifiche ed integrazioni al Con
cordato con la Baviera del 29 mar
zo 1924, modificato da ultimo con
l'Accordo del 7 luglio 1978.

zwischen dem Heiligen Stuhl und


dem Freistaat Bayern zur nde
rung und Ergnzung des Bayeri
schen Konkordats vom 29. Mrz
1924, zuletzt gendert durch den
Vertrag vom 7. Juli 1978.

TRA LA SANTA SEDE,

ZWISCHEN DEM HEILIGEN STUHL,

rappresentata dal suo plenipoten


ziario, Monsignor Joseph Uha, Ar
civescovo titolare di Tharros, Nun
zio Apostolico nella Repubblica Fe
derale di Germania,

vertreten durch dessen Bevollmch


tigten, den Apostolischen Nuntius
in der Bundesrepublik Deutschland,
Joseph Uhac, Titularerzbischof von
Tharros,

UND

LA REPUBBLICA DI BAVIERA,

DEM FREISTAAT BAYERN,

rappresentata dal Signor Dr. h.c.


Franz Josef Strau, Presidente dei
Ministri,

vertreten durch den Ministerprsi


denten Dr. h.c. Franz Josef Strau,

viene concluso il seguente Accordo :

wird nachstehender
schlossen :

L'attuale indirizzo dell'Universit


Cattolica di Eichsttt, orientato al
la formazione degli insegnanti, ha
bisogno di essere modificato in vista
dello sviluppo a lungo termine nel
numero degli studenti e delle limi
tate possibilit professionali dei
candidati all'insegnamento. All'ente
gestore dell'Universit deve essere
reso possibile, nel quadro della ga-

Die bisherige Ausrichtung der Ka


tholischen Universitt Eichsttt im
Schwerpunkt auf die Lehrerbildung
soll im Hinblick auf die langfristige
Entwicklung der Studentenzahlen
und die eingeschrnkten Berufs
chancen von Lehramtsbewerbern
gendert werden. Dem Trger der
Universitt soll ermglicht werden,
im Rahmen der staatlichen Ge-

83 - A . A . s.

Vertrag

ge

1272

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

ranzia statale, di istituire anche


dei corsi di diploma, di magistero
(Magisterstudiengnge) e di comple
mento, cos come di erigere una
Facolt di Scienze Economiche in
Ingolstadt.

whrleistung auch Diplom-, Magi


ster- und Aufbaustudiengnge einzu
richten sowie in Ingolstadt eine
Wirtschaftswissenschaftliche Fakul
tt zu errichten.

Nel desiderio di assicurare cos, in


maniera stabile, l'attrattivit e la
capacit funzionale dell'Universit
Cattolica di Eichsttt, la Santa
Sede e la Repubblica di Baviera
hanno deciso di adattare il su men
zionato Concordato alle nuove esi
genze. A tal fine la Santa Sede e
la Repubblica di Baviera hanno con
venuto su quanto segue :

In dem Wunsche, auf diese Weise


die Attraktivitt und Funktionsfhigkeit der Katholischen Univer
sitt Eichsttt auf Dauer zu sichern,
haben der Heilige Stuhl und der
Freistaat Bayern beschlossen, das
oben erwhnte Konkordat den neuen
Erfordernissen anzupassen. Zu die
sem Zweck sind der Heilige Stuhl
und der Freistaat Bayern wie folgt
bereingekommen :

Gli articoli qui sotto indicati del


Concordato fra la Santa Sede e lo
Stato Bavarese del 29 marzo 1924,
modificato da ultimo con l'Accordo
fra la Santa Sede e la Repubblica
di Baviera del 7 luglio 1978, rice
vono la formulazione seguente :

Die nachstehend angefhrten Arti


kel des Konkordats zwischen dem
Heiligen Stuhl und dem Staat
Bayern vom 29. Mrz 1924, zuletzt
gendert durch den Vertrag zwi
schen dem Heiligen Stuhl und dem
Freistaat Bayern vom 7. Juli 1978,
erhalten folgende Fassung:

I. All'art. 5 il 1 riceve la formu


lazione seguente :

I. In Art. 5 erhlt 1 folgende


Fassung :

Lo Stato garantisce l'istituzione ed


il funzionamento di una Universit
Cattolica in gestione ecclesiastica,
avente

Der Staat gewhrleistet die Errich


tung und den Betrieb einer Katho
lischen Universitt in kirchlicher
Trgerschaft

a) i seguenti corsi di studio a li


vello scientifico :
Teologia cattolica,
altre Scienze umanistiche, co
me Matematica e Geografa, secon
do disposizioni pi particolari ad
opera di uno scambio di Note tra
la Nunziatura Apostolica ed il Go
verno Bavarese,
Scienze economiche,

a) mit folgenden wissenschaftlichen


Studiengngen :
Katholische Theologie,
Geisteswissenschaften im bri
gen sowie Mathematik und Geo
graphie nach nherer Bestimmung
durch Notenwechsel zwischen der
Apostolischen Nuntiatur und der
Bayerischen Staatsregierung,
- Wirtschaftswissenschaften,

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1273

) i seguenti corsi di studio a li


vello professionale superiore :
Pedagogia religiosa e attivit
formativa della Chiesa,
Materie sociali.

6) mit folgenden Fachhochschulstudiengngen :

La sede dell' Universit Cattolica


Eichsttt. L'ubicazione dei corsi di
studio a livello scientifico e di quelli
a livello professionale superiore
stabilita mediante scambio di Note
tra la Nunziatura Apostolica ed il
Governo Bavarese.

Der Sitz der Katholischen Univer


sitt ist Eichsttt. Der Standort
der wissenschaftlichen Studiengnge
und der Fachhochschulstudiengnge
wird durch Notenwechsel zwischen
der Apostolischen Nuntiatur und
der Bayerischen Staatsregierung
festgelegt.

L'erezione ed il funzionamento del


l'Universit Cattolica in gestione
ecclesiastica restano garantiti fin
ch ed in quanto essa venga gestita
nel quadro delle leggi vigenti per
tutti ed a tenore delle speciali nor
me del presente Accordo .

Errichtung und Betrieb der Katho


lischen Universitt in kirchlicher
Trgerschaft bleiben gewhrleistet,
solange und soweit sie im Rahmen
der fr alle geltenden Gesetze und
nach Magabe der besonderen Be
stimmungen dieses Vertrages unter
halten wird.

II. All'art. 5 il 2 co. 1 riceve la


formulazione seguente :

II. In Art. 5 erhlt 2 Absatz 1 fol


gende Fassung:

(1) Lo Stato rimborsa all'ente ge


store dell'Universit Cattolica, die
tro sua richiesta, il 90 per cento
delle spese effettivamente sostenute
(anche per investimenti). Verranno
tuttavia prese in considerazione sol
tanto le spese per un ammontare
quale risulta per equiparabili Alte
Scuole statali e istituzioni di Alte
Scuole statali. Con l'inizio dell'anno
che segue l'avvio dell'attivit ac
cademica della Facolt di Scienze
Economiche il rimborso delle spese
da parte dello Stato si riduce al1*85 per cento.

(1) Der Staat ersetzt dem Trger


der Katholischen Universitt auf
dessen Antrag 90 vom Hundert des
tatschlichen Aufwandes (auch fr
Investitionen). Es wird jedoch nur
ein Aufwand bercksichtigt, wie
er bei vergleichbaren staatlichen
Hochschulen und Hochschuleinrich
tungen entsteht. Der Aufwendungs
ersatz des Staates vermindert sich
mit dem Beginn des Jahres, das der
Aufnahme des Studienbetriebs der
Wirtschaftswissenschaftlichen Fa
kultt folgt, auf 85 vom Hundert.

III. All'art 5, 2 co. 2, e 4 e


5 le parole Complesso Accademico
ecclesiastico vengono sostituite con
le parole Universit Cattolica .

III. In Art. 5 2 Absatz 2 sowie


4 und 5 werden die Worte
Kirchliche (n) Gesamthochschule
durch die Worte Katholische (n)
Universitt ersetzt.

Religionspdagogik und kirch


liche Bildungsarbeit,
Sozialwesen.

1274

Acta

Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

Questo Accordo, i cui testi italiano


e tedesco fanno ugualmente fede,
dovr essere ratificato e gli Stru
menti di ratifica dovranno essere
scambiati, possibilmente presto, a
Bonn-Bad Godesberg.

Dieser Vertrag, dessen italienischer


und deutscher Text gleiche Kraft
haben, soll ratifiziert und die Ra
tifikationsurkunden sollen mglichst
bald in Bonn-Bad Godesberg ausge
tauscht werden.

Esso entra in vigore il giorno dello


scambio degli strumenti di ratifica.

Er tritt mit dem Tag des Austau


sches der Ratifikationsurkunden in
Kraft.

In fede di che il presente Accordo


stato sottoscritto.

Zu Urkunde dessen wurde dieser


Vertrag unterzeichnet.

Fatto in doppio originale.

Geschehen in doppelter Urschrift.

Monaco, 8 giugno 1988

Mnchen, 8. Juni 1988

JOSEPH UHAC

FRANZ JOSEF STRAUSS

PROTOCOLLO FINALE

SOHLUPROTOKOLL

Nell'atto di sottoscrivere l'Accordo


oggi concluso tra la Santa Sede e
la Repubblica di Baviera sono state
fatte le seguenti concordi dichiara
zioni che costituiscono parte inte
grante dell'Accordo stesso :

Bei der Unterzeichnung des am


heutigen Tage zwischen dem Heili
gen Stuhl und dem Freistaat Bay
ern geschlossenen Vertrages sind
folgende bereinstimmende Erkl
rungen abgegeben worden, die einen
integrierenden Bestandteil des Ver
trages bilden:

I. Nel Protocollo finale, all'art. 5


2, vengono aggiunti commi 3, 4
e 5:

I. In das Schluprotokoll zu Art. 5


2 werden folgende Abstze 3, 4
und 5 eingefgt:

(3) Il rimborso delle spese da parte


dello Stato comprende anche le
spese dell'ente gestore dell'Univer
sit Cattolica, per i professori eme
riti, per gli officiali in pensione e
per gli altri destinatari di previ
denza del medesimo ente.

(3) Der Aufwendungsersatz des


Staates umfat auch die Ausgaben
des Hochschultrgers fr die eme
ritierten Professoren, die Ruhe
standsbeamten und die sonstigen
Versorgungsempfnger des Trgers
der Katholischen Universitt.

(4) Il rimborso delle spese per costi


di personale non relativi all'organico
e per costi di gestione pu essere sta
bilito in maniera forfettaria d'in
tesa tra lo Stato e l'ente gestore
dell'Universit Cattolica.

(4) Der Aufwendungsersatz fr


nicht auf Personalstellen bezogene
Personalkosten und fr Sachkosten
kann einvernehmlich zwischen dem
Staat und dem Trger der Katho
lischen Universitt pauschal festge
legt werden.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1275

(5) Lo Stato rimborsa F 85 per cento


delle spese per i costi (anche di in
vestimenti) relativi alla preparazio
ne dello svolgimento dei corsi della
Facolt di Scienze Economiche, in
quanto la spesa sia fatta dopo il
conferimento dell'incarico di pro
gettazione per la ristrutturazione
dell'edificio destinato alla Facolt
di Scienze Economiche.

(5) Fr die zur Vorbereitung des


Studienbetriebs der Wirtschaftswis
senschaftlichen Fakultt anfallen
den Kosten (auch fr Investitio
nen) leistet der Staat Aufwendungsersatz in Hhe von 85 vom Hundert,
soweit der Aufwand nach der Er
teilung des Planungsauftrags fr
den Umbau des Gebudes fr die
Wirtschaftswissenschaftliche Fakul
tt anfllt.

II. Nel Protocollo finale, all'art. 5


1, all'art. 5 2, all'art. 5 1 e 2,
all'art. 5 5, le parole Complesso
Accademico ecclesiastico vengono
sostituite con le parole universit
Cattolica ; e all'art. 5 1 e 2, le
parle ed anche di quelli esclusi
dal medesimo 1 vengono sop
presse.

II. Im Schluprotokoll zu Art. 5


1, zu Art. 5 2, zu Art. 5 1
und 2, zu Art. 5 5 werden die
Worte Kirchliche (n) Gesamthoch
schule durch die Worte Katholi
schein) Universitt ersetzt und im
Schluprotokoll zu Art. 5 1
und 2 die Worte auch von den in
1 ausdrcklich ausgeschlossenen
gestrichen.

Monaco, 8 giugno 1988

Mnchen, 8. Juni 1988

JOSEPH UHAC

FRANZ JOSEF STRAUSS

Conventione inter Apostolicam Sedem et Bavariam rata


die XXII, mense Iulio, anno MCMLXXXVIII Ratihabitionis
menta accepta et reddita mutuo fuerunt. Exinde, ab eodem die,
modi Conventio inter Apostolicam Sedem et Bavariam pacta
coepit secundum quod in eadem Pactione statutum est.

habita,
Instruhuiusvigere

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1276

Officiale

HOMILIA
In Petriana basilica habita die Pentecostes, Mariali anno volvente.*

1. (( Essi furono tutti pieni di Spirito Santo Questo il giorno (haec est Dies), in cui la potenza del mistero
pasquale si manifesta nella nascita della Chiesa.
1

Questo il giorno, in cui davanti a Gerusalemme davanti agli


abitanti della Citt e ai pellegrini si compiono le parole rivolte da
Ges agli Apostoli dopo la risurrezione : Ricevete lo Spirito Santo )).

Leggiamo negli Atti degli Apostoli : Furono tutti pieni di Spirito


Santo e cominciarono a parlare in altre lingue come lo Spirito dava
loro il potere di esprimersi .
3

In questo discorso, subito compreso da coloro che l'ascoltavano,


pur provenienti da diversi paesi del mondo di allora, si esprime l'inizio
della missione : Come il Padre ha mandato me, anch'io mando voi ,
(( Andate dunque in tutto il mondo e ammaestrate tutte le nazioni .
Sin dal giorno della sua nascita, la Chiesa porta in s la missione
del Figlio e dello Spirito Santo, e, in virt dello Spirito di verit, lo
Spirito-Paraclito, perdura in essa la missione del Figlio : il Vangelo
dell'eterna salvezza.
4

2. (( Li udiamo annunziare nelle nostre lingue le grandi opere di


Dio ) ) esclamano colmi di stupore i partecipanti alla Pentecoste
di Gerusalemme.
6

Quanto sono grandi, Signore, le tue opere, ... / la terra piena


delle tue creature ... / Mandi il tuo Spirito, sono creati / e rinnovi la
faccia della terra .
7

Tuttavia, la grande opera di Dio , che gli Apostoli annunziano


il giorno di Pentecoste per mezzo di Pietro porta solamente un
nome : Ges Cristo . E vi una sola espressione della potenza di
Dio, manifestatasi in mezzo a noi : Ges Signore .
8

* Die 22 m. Maii a. 1988.


1

At 2, 4.

Gv 20, 22.

Ibid. 2, 4.

Ibid. 20, 21.

Mt 28, 19.

At 2, 11.
1

Sal 103 [104], 24. 30.

1 Cor 12, 3.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1277

Questa grande la pi grande opera di Dio nella storia della


creazione e nella storia dell'uomo legata al nome di Ges di Nazaret,
il Figlio di Dio che spogli se stesso, assumendo la condizione di
servo, che si fatto obbediente fino alla morte, e alla morte di Croce,
che stato esaltato da Dio e a cui Dio ha dato il nome che al di sopra
di ogni altro nome : Ges Cristo il Signore, a gloria di Dio Padre .
Signore Kyrios significa Dio (Adonai).

Proprio questa verit, questa grande la pi grande opera


di Dio viene annunziata da Pietro il giorno di Pentecoste. Egli parla
per virt dello Spirito Santo. . . . Cos nessuno pu dire: "Ges
Signore" se non sotto l'azione dello Spirito Santo )).
10

3. Sin dal giorno della Pentecoste di Gerusalemme la Chiesa pro


nuncia questa verit salvifica : Ges Signore . Essa viene annun
ziata dagli Apostoli, accolta dagli ascoltatori di diversi popoli e nazioni
della terra. Essi confessano : (( Ges Cristo il crocifsso e risorto Signore !
Sin dal giorno di Pentecoste, in virt dello Spirito Santo che d
la v i t a inizia la peregrinazione nella fede del nuovo Israele, del
popolo messianico.
La dignit di figli di Dio, nei cui cuori lo Spirito Santo dimora
come in un tempio, divenuta l'eredit di questo popolo. Il comanda
mento nuovo di amare, come Cristo ci ha amati, diventato la sua
legge. Il regno di Dio iniziato sulla terra da Dio stesso diven
tato il suo fine. Cos insegna il Concilio Vaticano I I : ( ( . . . i l popolo
messianico, pur non comprendendo in atto tutti gli uomini, e appa
rendo talora come un piccolo gregge, costituisce per l'umanit un
germe validissimo di unit, di speranza e di salvezza .
L a Chiesa in Cristo come un sacramento ... dell'intima unione
con Dio .
11

12

13

4. Sin dalla Pentecoste dello scorso anno 1987 abbiamo iniziato un


periodo particolare nel pellegrinaggio della Chiesa-Popolo di Dio su
tutto l'orbe della terra. Esso stato chiamato (( Anno Mariano , per
indicare come un tempo d'Avvento prima dell'inizio del terzo millen
nio dopo Cristo.
9

10

Cf. FU 2, 7 9. 11.
1 Cor 12, 3.

11

Cf. Gv 13, 34.

12

Lumen

13

Ibid. 1.

gentium,

9.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

1278

Tra tutti coloro che in virt dello Spirito Santo furono in grado
di pronunciare il nome Ges ((( Ges Signore ) Maria fu la
prima. E questo si comp il giorno dell'annunciazione, quando lo
Spirito Santo discese su di Lei nel segreto della casa di Nazaret. Di
venendo nella sua verginit, in virt di questo Spirito, Madre del
Figlio di Dio, accolse mediante la fede tutto il mistero di Lui, cos
com'era annunziato sin dall'inizio, sin dal protovangelo nel Libro
della Genesi e durante la storia del Popolo di Dio nell'Antica Al
leanza dai Profeti : ((Lo Spirito Santo scender su di te, su te sten
der la sua ombra la potenza dell'Altissimo. Colui che nascer sar
dunque santo e chiamato Figlio di Dio )).
14

5. Da quel momento, dall'annunciazione a Nazaret, Maria come


proclama il Concilio avanz nella peregrinazione della fede e
serb fedelmente la sua unione col Figlio sino alla Croce, dove, non
senza un disegno divino, se ne stette soffrendo profondamente ... e
associandosi con animo materno ai sacrificio di Lui, amorosamente con
senziente all'immolazione della vittima da lei generata .
15

Sotto la Croce il fiat di Maria ( avvenga di me ), pronunciato


al momento dell'annunciazione, ha raggiunto il suo zenit in virt dello
Spirito Santo : il fat dell'incarnazione si fatto sentire in tutta
la maturit della fede della Madre di Dio al centro del mistero della
Redenzione del mondo. (( Beata te, che hai creduto .
16

Questo (( fat , suscitato dalla potenza dello Spirito Santo, costi


tuisce anche quasi l'ultima preparazione alla piena manifestazione
della stessa potenza, operata nella nascita della Chiesa.
Ed ecco: ...vediamo gli Apostoli prima del giorno della Pente
coste "perseveranti d'un sol cuore e nella preghiera con le donne e
Maria, madre di Ges" . Vediamo dunque (( Maria implorante con
le sue preghiere il dono dello Spirito che l'aveva gi ricoperta nell'an
nunciazione .
17

18

6. Il Concilio Vaticano II esprime con queste parole il legame


che esiste organicamente tra la discesa dello Spirito Santo sulla Ver
gine nell'annunciazione a Nazaret, e la sua discesa sugli Apostoli
nel giorno di Pentecoste.
14

Le 1, 35.

15

Lumen gentium,

16

Cf. Lc 1, 45.

17

Lumen

18

Ibid. 59.

gentium,

58.
59.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1279

Se la Chiesa guarda alla Vergine come alla sua figura , lo fa


perch in Lei per prima sono state compiute dallo Spirito Santo quelle
grandi opere di D i o , che, sin dal giorno di Pentecoste, sono diven
tate la parte della Chiesa : della sua consapevolezza e della sua mis
sione mediante la fede.
La fede di Maria divenuta per la Chiesa quasi la stella polare
sulla via lungo la quale essa procede, iniziando dal cenacolo di Geru
salemme, attraverso le generazioni e i secoli. Perci anche la solennit
di Pentecoste stata scelta come il giorno dell'inaugurazione del
l' Anno Mariano della Chiesa.
7. Oggi desideriamo non solo ricordare quella inaugurazione, ma
ricollegandoci ad essa desideriamo allo stesso tempo rendere
nuovamente presente il legame che esiste tra la nascita della Chiesa e
la fede della Madre di Dio. La Chiesa contemplandoLa alla luce del
Verbo fatto uomo, con venerazione penetra pi profondamente nell'al
tissimo mistero dell'Incarnazione e si va ognor pi conformando col
suo Sposo . Si potrebbe aggiungere : la Chiesa allo stesso tempo
penetra sempre pi profondamente nel suo proprio mistero, in questa
realt divino-umana che lo Spirito Santo, Divino paraclito, per opera
della Croce e risurrezione di Cristo crea sempre di nuovo nei cuori
degli uomini e allo stesso tempo nel profondo della storia dell'uomo
sulla terra : quanto contorta e a volte ingarbugliata, quanto anche
esposta all'azione del principe di questo mondo e alle molteplici
debolezze di ognuno e di tutti.
19

8. E per questo anche, lungo il suo cammino attraverso la storia


dell'umanit, la Chiesa pronuncia oggi e ogni giorno le seguenti
parole :
V i e n i ! / Vieni, Santo Spirito... / Vieni, padre dei poveri... /
Vieni, luce dei cuori ... / Vieni, datore della grazia che salva ... /
Vieni, luce ... / invadi nell'intimo il cuore degli uomini ... / Piega
ci che rigido, / scalda ci che gelido ... / Guida coloro che si sono
sviati ... / Lava ... / infondi coraggio / sana le ferite dei cuori ... /
Sine Tuo Numine / nihil est in homine / nihil est innoxium ... .
9. Cos la Chiesa prega, oggi e ogni giorno. Maria prega insieme
con la Chiesa, cos come nel Cenacolo, prima del giorno di Pentecoste.
Lo Spirito Santo ha fatto s che Ella fosse in modo particolare pre
sente nel mistero di Cristo e della Chiesa. In tutta la peregrinazione
" Lumen gentium,

65.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

1280

della fede del Popolo di Dio, tra tutte le nazioni della terra. Per questo
Popolo Ella b r i l l a . . . quale segno di sicura speranza e di consola
zione )). E perci anche oggi sentiamo la Madre di Dio parti
colarmente unita con la Chiesa mediante le parole, piene di lode, del
Magnificat : Grandi cose ha fatto in me l'Onnipotente e Santo
il suo nome .
Grandi cose . . . grandi opere di Dio . . .
Maria e la Chiesa nascente nel giorno di Pentecoste : gli apo
stoli, i discepoli, le donne radunati nel Cenacolo ...
Non hanno detto i partecipanti a questo evento in Gerusalemme:
Li udiamo annunziare nelle nostre lingue le grandi opere di Dio ? ...
magnalia Dei !
20

21

EPISTULAE
I
Cunctos ad Ecclesiae Presbyteros redeunte iam anno MCMLXXXVII feria
V in Cena Domini.

Carissimi in sacerdotio Fratres!


1.
In Cenaculum nos hodie revertimur omnes. Tot huius
terrae in locis sacras circum aras collecti celebramus pecu
liari omnino modo Ultimae Cenae memoriam illam intra
Populi Dei communitatem cui iure deservimus. In vespertino
ritu ipsius Feriae Quintae in Cena Domini voces Christi in
vigilia passionis prolatae nostris resonant in labiis haud
secus atque aliis singulis diebus, verumtamen novo quodam
modo, habita videlicet ratione illius Vesperae unicae quae ab
Ecclesia hoc ipso die commemoratur.
Sicut Dominus noster eodemque tempore in persona Christi verba enuntiamus : Accipite, comedite : hoc est corpus
meum... bibite ex hoc omnes: hic est enim sanguis meus)).
Sic enim ipse nobis praecepit Dominus, cum apostolis dixit:
(( Hoc facite in meam commemorationem (Lc 22, 19).
Quod dum nos vicissim agimus, nostra vivum in mente
cordeque tenere debemus totum incarnationis mysterium. Qui
feria illa quinta de suo corpore nuntiavit: tradetur , suoque
20

Ibid.

21

Cf. Lc 1, 49.

68.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1281

de sanguine : effundetur , aeternus est Filius qui mundum


Ingrediens Patri dicit: a corpus autem aptasti mihi..., ut faciam, Deus, voluntatem tuam {Heb 10, 5-7).
Illud nominatim Pascha appropinquat in quo Dei Filius,
veluti orbis Redemptor, Patris complebit voluntatem per obla
tionem et sui Corporis sanguinisque sui immutationem in Cal
variae loco. Hoc namque sacrificio per proprium sanguinem
introivit semel in Sancta, aeterna redemptione inventa {Heb
9, 12). Siquidem novi et aeterni est Foederis hoc sacri
ficium. Arcte quidem coniungitur nempe illud cum incarna
tionis mysterio: Verbum, quod caro est factum (cfr. Io I, 14),
suam offert naturam humanam tamquam homo assumptus
in personae divinae unitate.
Hoc vero anno, qui universa ab Ecclesia traducitur uti
Annus Marialis, decet memorari, cum de Eucharistiae insti
tutione sermo sit simulque sacerdotii sacramenti, ipsius In
carnationis veritatem. Eam quippe effecit Spiritus Sanctus in
Virginem Nazarethanam superveniens, haec cum Angelo nun
tianti suum fiat respondens reddidisset (cfr. Lc 1, 38).
<( Ave verum corpus natum de Maria Virgine
vere passum immolatum
in cruce pro homine .
Ita idem profecto corpus! Eucharistiam cum celebramus
nos sacerdotali fungentes ministerio nostro, praesens redditur
Verbi incarnati mysterium, Filii consubstantialis Patri, qui
uti homo natus ex muliere filius est Virginis Mariae.
2.
Ultimae Cenae tempore adfueritne Christi Mater in Ce
nculo necne haud constat. In Calvariae tamen monte Cruci
adstabat, ubi sicut tradit Concilium Vaticanum Secun
dum non sine divino consilio stetit (cfr. Io 19, 25), vehe
menter cum Unigenito suo condoluit et sacrificio Eius se ma
terno animo sociavit, victimae de se genitae immolationi
amanter consentiens
Tam longe sese propulit illud a Maria
annuntiationis tempore fiat declaratum.
Quotiens ergo in persona Christi agentes sacramentum
peragimus unius eiusdemque sacrificii, cuius est ac remanet
1

Const. dogm. Lumen Gentium, 58.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1282

Officiale

unicus Christus ipse sacerdos et unica victima, oblivisci nullo


modo huius debemus participati Matris doloris, in qua ser
mones sunt impleti quos Simeon in templo Hierosolymitano
pro tulerat : tuam ipsius animam pertransiet gladius (Lc
2, 3 5 ) . Recte hae voces ad Mariam sunt dictae quadraginta
post diebus quam ortus erat Iesus. In Calvariae loco sub
Cruce ad extremum usque completi iidem sunt sermones. Cum
ipsius in Cruce Filius sese iam omni cum plenitudine aperiret
veluti signum, cui contradicetur , eius modi immolatio,
haec nempe Filii mortalis agonia, maternum quoque Mariae
attigit animum.
En, cruciatus Matris animi quae illo patiebatur, victi
mae de se genitae immolationi amanter consentiens . Sum
mum hic pervenitur ad culmen Mariae praesentiae in mysterio
Christi atque Ecclesiae in terris. Invenitur hoc culmen in via
ipsa peregrinationis fidei, de qua peculiarem mentionem
facimus et cura habemus hoc Anno Mariali.
2

Cari Fratres: cui denique magis quam nobismet ipsis est


opus fide alta et inexpugnabili, nobis id est qui ob ipsam in
Cenculo incohatam successionem apostolicam sacramentum
celebramus Christi sacrificii? Ideo sine intermissione altius per
vestigetur oportet spiritalis nostra coniunctio cum Dei Matre
quae in fidei peregrinatione anteit universo Dei Populo.
Ac praesertim, cum Eucharistiam celebrantes cotidie deversamur in Calvariae loco, necesse est Illa nobis proxima
adsit quae heroicam per fidem in summum perduxit suam cum
Filio consociationem, ibi omnino in Calvaria.
3.
Ceterum, nonne reliquit nobis Christus peculiarem hac
de re significationem? Ecce, animam iam in Cruce agens verba
expressit vim quae nobis adferunt tamquam testamenti. Cum
vidisset ergo Iesus matrem et discipulum stantem, quem dili
gebat, dicit matri: "Mulier, ecce filius tuus". Deinde dicit
discipulo:
Ecce mater tua". Ex illa hora accepit eam disci
pulus in sua (Io 19, 26-27).
11

Discipulus ille, Ioannes apostolus, una erat cum Christo


Ultimae Cenae tempore. Ad duodecim enim pertinebat qui2

Cfr. Litt. Enc. Redemptoris Mater, 30:

AAS 79 (1987), p. 402.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1283

bus et verba Eucharistiae institutionis et mandatum pronun


tiavit Magister: H o c faci te in meam commemora tionem .
Accepit ideo sacrificii eucharistici potestatem celebranda quod
in Cenculo est institutum in Passionis pervigilio ceu sacra
mentum Ecclesiae sanctissimum.
Iam vero propria impendente morte suam huic discipulo
commendavit Iesus Matrem. Ioannes accepit eam ... in sua :
primam ipsam veluti testem suscepit incarnationis mysterii.
Et ipse deinde uti evangelista ratione quam altissima simul
que etiam simplicissima veritatem explicavit de Verbo quod
caro factum est et habitavit in nobis (Io 1, 14) : veritatem
scilicet incarnationis atque ipsius Emmanuelis veritatem.
Accipiens vero sic in sua Matrem quae Cruci adsistebat
Filii, eodem tempore recepit id omne quod in ipsa erat supra
Calvariae montem, nempe quod ipsa vehementer cum Uni
genito suo condoluit et sacrificio Eius se materno animo sociavit, victimae de se genitae immolationi amanter consentiens .
Hoc autem totum tota nempe experientia iam humanas
excedens vires sacrificii nostrae redemptionis in animo Matris
ipsius Christi Redemptoris insculpta illi creditum viro est
qui in Cenculo potestatem acceperat hoc sacrificium red
dendi iterum praesens per sacerdotale Eucharistiae mini
sterium.
Nonne eloquentiam hoc maximam cuique nostrum exhibet?
Si quo certo sensu adsistens Cruci ipse Ioannes personam om
nium sustinet hominum, cuiusque scilicet viri ac mulieris,
quibus Matris Dei spiritali ratione offertur maternitas, quanto
illud magis ad nostrum unumquemque valet, quippe sacra
mentali via qui vocati simus ministerium ad sacerdotale Eu
charistiae in Ecclesia!
Animum revera conturbai Calvariae veritas, Christi nempe
in mundi salutem sacrificii! Perturbat pariter Dei mysterium,,
cuius sumus in sacramentali ordine ministri (cfr. 1 Cor 4, 1).
Nonne tamen periculum nobis minatur ut satis simus ministri
digni? Periculum porro ut consentanea cum fidelitate Eucha
ristiam celebrantes nos praebeamus prope Christi Crucem?
Proximi ideo huic esse Matri studeamus cuius in animo
via quadam unica et incomparabili mysterium inscribitur
mundi salutis.

1284

Acta Apostolicae Sedis -

Commentarium

Officiale

4.
Beata autem Virgo divinae maternitatis dono et mu
nere, quo cum Filio Redemptore unitur, ... etiam cum Eccle
sia intime coniungitur praedicat Concilium pergitque
Deipara est Ecclesiae typus, ut iam docebat S. Ambrosius,
in ordine scilicet fidei, caritatis et perfectae cum Christo unio
nis. In mysterio enim Ecclesiae, quae et ipsa iure mater voca
tur et virgo, Beata Virgo Maria praecessit, eminenter et singu
lariter tum virginis tum matris exemplar praebens .
Ac paulo quidem post conciliare documentum hanc enu
cleat typologicam similitudinem : Iamvero Ecclesia, eius
arcanam sanctitatem contemplans et caritatem imitans, vo
luntatemque Patris fideliter adimplens, per verbum Dei fide
liter susceptum et ipsa fit mater: praedicatione enim ac bap
tismo filios, de Spiritu Sancto conceptos et ex Deo natos, ad
vitam novam et immortalem generat. Et ipsa est virgo, quae
fidem Sponso datam integre et pure custodit. Propterea Ec
clesia imitans Domini sui Matrem, virtute Spiritus Sancti,
virginaliter servat integram fidem, solidam spem, sinceram
caritatem .
Apud Crucem in Calvariae loco Mariam accepit ... disci
pulus in sua sibi nempe a Christo demonstratam verbis iis :
Ecce mater tua . Concilii autem docet magisterium quan
topere Ecclesia universa Mariam in sua susceperit, quam
penitus etiam huius Matris Virginis mysterium ad Ecclesiae
pertineat mysterium intimamque eius veritatem.
Praecipuum aliquod pondus adferunt haec omnia et mo
mentum singulis filiis Ecclesiae filiabusque. Quae cuncta peculiarem nobis quoque inferunt significationem, utpote qui
sacramentali Presbyteratus signo iam simus notati, qui licet
hierarchicus sit, simul tamen ministerialis est ad Chri
sti exemplar, primi hominum salutis famuli.
Si vero in Ecclesia omnes viri et feminae qui per bap
tismum sacerdotis communicant Christi munus commune
obtinent regale sacerdotium de quo Petrus loquitur Apo
stolus (1 P t 2, 9), ad se similiter referant* omnes oportet Con
stitutionis conciliaris voces supra adlatas; quae nihilo minus
ad nos peculiari spectant modo.
3

Const. dogm.

Ibid.

64.

Lumen Gentium, 63.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1285

Maternitatem Ecclesiae ad Mariae exemplar materni


tatis percipit in eo Concilium quod ipsa filios, de Spiritu
Sancto conceptos et ex Deo natos, ad vitam novam et immortalem generat . Ubi quasi quandam vocis comprehendimus
imaginem reboantem Sancti Pauli sermonum de filiis nempe
quos iterum ille parturit (cfr. Gal 4, 19), haud secus ac vera
parturit mater. Cum autem in Epistula ad Ephesios de Christo
legimus Sponso qui suum veluti corpus nutrit et fovet Ec
clesiam (5, 29), facere sane non possumus quin hanc Christi
sponsalem coniungamus sollicitudinem cum cibi eucharistici
dono, quod tot conferri potest cum matrum curis quibus nutriunt et fovent partus.
In mentem redigi nimirum interest biblicas locutiones illas,
quo maternitatis Ecclesiae veritas secundum Dei Matris spe
ciem propius ad conscientiam nostram sacerdotalem movea
tur. Quodsi nostrum quisque vivendo spiritalem maternitatem
implet masculina potius ratione tamquam Spiritus paternitatem , Maria hac in re, uti Ecclesiae typus, suas agit par
tes. Atque prolati superius commonstrant loci quam alte de
mum partes illae inscriptae intimis sint in rationibus ipsis
sacerdotalis nostri ac pastoralis ministerii. Nonne Pauli simi
litudo parturiendi nobis omnibus adhaeret multis in vitae
casibus, quibus implicamur ipso in opere generationis et
regenerationis hominis per Spiritus virtutem datoris vide
licet vitae? Experimenta quae hic fiunt vehementiora sane con
fessarii ipsi habent diversissimis in orbis locis neque ii dum
taxat.
Appropinquante igitur Feria Quinta in Cena Domini ab
integro est rursus haec altius perscrutanda arcana veritas
vocationis nostrae : haec nempe paternitas in Spiritu quae
humana quidem ratione ad maternitatem accedit. Ceterum:
nonne Deus Conditor ac Pater eandem ipse instituit similitu
dinem suum inter amorem ac matrum humanarum (cfr. Is 49,
15; 66, 13)? Agitur proin de personae sacerdotalis nostrae pro
prietate cuius testatur apostolicam maturitatem fecunditatemque spiritalem. At si universa Ecclesia a Maria ... etiam
propriam discit maternitatem , idem nonne et nos facere
5

Cfr. Litt. Enc. Redemptoris Mater, 43:

AAS 79

(1987), p. 420.

1286

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

oportet? Qua de causa cuique est nostrum necesse eam acci


pere in sua , perinde ac Ioannes apostolus ipsam in Calvariae
receperat loco, ut singuli nempe nos Mariam sinamus intra
habitare proprium sacramentale sacerdotium, veluti matrem
et illius <( sacramenti magni (cfr. Eph 5, 32) mediatricem cui
vita ipsa nostra servire cupimus.
5.
Mater Virgo est Maria atque Ecclesia ad ipsam se con
ferens tamquam proprium typum ibidem sese agnoscit quo
niam et illa vicissim mater vocatur et virgo . Virgo idcirco
est quandoquidem fidem Sponso datam integre et pure custodit)). Secundum doctrinam vero in Epistula ad Ephesios tra
ditam (cfr. 5, 32) Christus Ecclesiae est sponsus. Sponsalis
autem redemptionis vis quemque impellit nostrum ut fideli
tatem erga hanc adservemus vocationem, qua redditi participes
sumus salutiferi Christi muneris sacerdotis prophetae ac
regis.
Inter Ecclesiam comparatio ac Mariam Virginem aliquid
nobis eloquenter nimirum nuntiat qui nostram sacerdotalem
vocationem cum caelibatu consociamus, id est ut nos ipsos
castremus propter regnum caelorum . Memoria quidem teneamus cum apostolis collocutionem ubi electionis istius expli
cavit iis significationem (cfr. Mt 19, 12) studeamusque rei cau
sas funditus pervidere. Libere quidem coniugio renuntiamus,
libere nostram condere recusamus familiam, quo melius Deo
famulemur fratribusque. Dici possumus paternitatem nos de
clinare secundum carnem ut maturescat in nobis paternitas
augescatque secundum spiritum , quae ut est iam
dictum simul maternas quoque possidet qualitates. Virgi
nalis erga Sponsum fidelitas, suam peculiarem quae detegit
testificationem hac ipsa in vitae forma, nobis vicissim intimam
permittit communicare Ecclesiae vitam quae Virginis sectata
exemplar operam sedulo dat ut fidem Sponso datam integre
et pure custodiat.
Hoc propter exemplar ita profecto, ipsum prototypum
quem in Maria reperit Ecclesia electio sacerdotalis nostra
caelibatus omnem in vitam deponatur eius in corde oportet.
Ad hanc est Matrem Virginem decurrendum, obvii cum fimus

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1287

in via destinata difficultatibus. Eius adhibita ope conquirere


nobis necesse est altiorem usque viae huius intellegentiam nec
non declarationem illius usque pleniorem nostris in animis.
Opus denique est illam effici in nostra vita paternitatem se
cundum spiritum quae unus fructuum sit cum quis se
castra veri t propter regnum caelorum .
Ex Maria pariter, quae singularem prae se fert perfectio
nem ipsius mulieris biblicae apud Protoevangelium (cfr.
Gn 3, 15) atque Apocalypsim (12, 1), contendamus adsequi
facultatem convenientis cum feminis necessitudinis tum etiam
adfectionem erga eas testatam ipso a Iesu de Nazareth. Cuius
rei documenta tot detegimus in Evangelii locis. Hoc argumen
tum magni quidem momenti est in cuiusque sacerdotis vita et
Annus Marialis suadet ut iterum suscipiatur peculiariterque
inspiciatur. Suam ipsius ob vocationem suumque ministerium
novo quodam pacto aperire debet sacerdos quaestionem dignitatis et vocationis feminarum tum in Ecclesia tum in huius
temporis orbe. Usque ad intimas partes intellegendum ei est
quid nobis universis dicere voluerit Christus, cum sermocinaretur cum Samaritana (cfr. Io 4, 1-42), cum adulterami lapidibus iamiam interituram tueretur (cfr. Io 8, 1-11), cum
testimonium ei redderet cui condonata multa erant peccata
quandoquidem amaverat multum (cfr. Lc 7, 36-50), cum inter
Mariam colloqueretur ac Martham Bethaniae (cfr. Lc 10, 3842; Io 11, 1-44) et postremo, cum feminis ipsis prius quam reli
quis cunctis bonum nuntium suae resurrectionis paschalem
aperiret (cfr. Mt 28, 1-10).
Iam inde ab apostolorum aetate munus Ecclesiae multiplici
quidem modo a viris ac feminis est participatum. Nostris vero
diebus post Concilium Vaticanum Secundum haec res ipsa
secum etiam infert novam quandam appellationem cuique
nostrum destinatam, si quidem Sacerdotium quod varias complemus apud Ecclesiae communitates revera esse vult ministe
riale ideoque apostolica ratione efficax fructuosumque.
6.
Congressi nos hodie, Feria Quinta in Cena Domini, ad
ipsius ortus locum Sacerdotii nostri gestimus iam significa
tionem eius intime denuo retractare per opticum ipsum vitrum
84 - A. A. S.

1288

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

conciliaris doctrinae de Ecclesia eiusque munere. Matris Dei


species hanc pertinet etiam ad doctrinam tota in eius summa.
Hinc quoque proficiscuntur huius considerationis sententiae.
E Crucis fastigio loquens in Calvariae monte discipulo Chri
stus dixit: E c c e mater t u a . Atque-recepit eam discipulus
(( in sua veluti Matrem. Mariam inducamus etiam nos uti
matrem in interiora nostra Sacerdotii nostri. Nos enim
aequabiliter adnumeramur fidelibus nempe, ad quos gignen
dos et educandos materno amore cooperatur Dei Mater.
Certo quodam pacto nobis ita peculiare ius est huius ipsius
amoris propter Cenaculi mysterium. Dicebat namque Iesus:
Iam non dico vos servos
vos autem dixi amicos (Io 15,
15). Hac sine amicitia cogitatu perquam difficile est eum
nobis credidisse post apostolos sui Corporis Sanguinisque Sa
cramentum, suae redimentis mortis ac resurrectionis sacra
mentum, ut suo nos nomine ineffabile hoc celebraremus sacra
mentum, quin immo in persona Christi. Dempta praecipua
hac amicitia arduum item cogitare est vesperam Paschatis
illam, cum Resuscitatus sese apostolis videndum praebuit
eisque nuntiavit : Accipite Spiritum Sanctum. Quorum re
miseritis peccata, remissa sunt eis; quorum retinueritis, re
tenta sunt (Io 20, 22-23).
Talis vero obligat amicitia. Sanctum talis amicitia incu
tere debet timorem acrioremque officiorum nostrorum con
scientiam, alacritatem maiorem dedendi ex se ea omnia quae
Deo adiuvante tribui possunt. In Cenculo porro huius modi
amicitia altis quidem firmata radicibus est ipsa Paracliti pol
licitatione : Ille vos docebit omnia et suggeret vobis omnia,
quae dixi vobis ... ille testimonium perhibebit de m e ; sed et
vos testimonium perhibetis (Io 14, 26; 15, 26-27).
6

Christi amicitia indignos nos semper esse arbitramur. At


sanctum excolere nos convenit timorem ne fideles ei persistere
aliquando cessemus.
Explorata haec omnia et cognita habet Christi Mater. Plane
enim intellexit quid sibi voces vellent a Filio enuntiatae ani
mam in Cruce exhalante : Mulier, ecce filius tuus ... Ecce
6

Cfr. Const. dogm. Lumen Gentium, 6B.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1289

mater t u a . Ad ipsam dirigebantur et ad discipulum, eorum


scilicet unum quibus in Cenculo dixerat Christus : Vos amici
mei estis (Io 15, 14) : ad Ioannem nominatim eosque omnes
qui per Ultimae Cenae arcanum eandem communicant ami
citiam . Dei Mater, quae ut docet Concilium materno
amore cooperatur ad gignendos et educandos eos omnes qui
fratres Filii eius fiunt quique ipsius sunt facti amici, quantum
poterit praestabit ut hanc valeant ei sanctam adservare amicitiam, ut pares ei semper esse possint.
7.
Una porro nos cum Ioanne apostolo et evangelista oculos
rursus animi nostri ad mulierem amictam sole convertamus
quae in eschatologico Ecclesiae orbisque termino comparet
apud Librum Apocalypsis (cfr. 12, I s ) . In ea haud difficulter
eadem forma deprehenditur quae historiae principio hominum
post originariam labem praenuntiata tamquam Servatoris Ma
ter est (cfr. Io 3, 15). In Apocalypsi cernimus illam hinc veluti
excelsam mulierem inter visibilia creata illinc vero ut ipsam
quae interesse pergit certamini spiritaH ad boni victoriam de
malo. Hoc geritur ab Ecclesia certamen, quae cum Matre Dei
coniungitur sicut proprio cum exemplari , adversus mundi
rectores tenebrarum harum, contra spiritalia nequitiae in cae
lestibus , quem ad modum in Epistula ad Ephesios legitur
(6, 12). Cuius quidem certationis spiritalis initium ab eo ipso
repetitur tempore quo homo suadente Maligno ... libertate
sua abusus est, seipsum contra Deum erigens et finem suum
extra Deum attingere cupiens . Dici itaque homo potest, obcaecatus spe illa fore ut ultra creaturae modum, quae erat,
extolleretur (ex verbis temptatoris : eritis sicut Deus : cfr.
Gn 3, 5), veritatem suae exsistentiae quaerere desiisse suaeque
progressionis in Illo qui est primogeni tus omnis creaturae
(Col 1, 15) atque simul cessa visse hanc creaturam seque ipsum
in Christo dedere Deo ex quo omne capit originem. Amisit
homo conscientiam sacerdotem esse sese totius adspectabilis
orbis, quem videlicet ad semet convertit unum ac solum.
7

P roto evangelii verba ad Sacrarum Scripturarum initium


dicta atque Apocalypsis ad terminum, idem referuntur ad cer
tamen quo distringi tur homo. Intra prospectum vero spiritalis
7

Cfr. Const. past. Gaudium et Spes, 13.

1290

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

huius pugnae, quae progrediente historia pugnatur, Filius


mulieris orbis Redemptor est. Quae redemptio per sacrificium
peragitur quo Christus novi aternique testamenti media
tor per proprium sanguinem ... introivit semel in Sancta
recludens in Patris domo apud ipsam' Trinitatem Sanctissi
mam iis spatium destinatum qui vocati sunt aeternae here
ditatis (cf. Heb 9, 12. 15). Idcirco omnino Christus cruci adfixus ac resuscitatus est pontifex futurorum bonorum (Heb
9, 11) eiusque sacrificium novam significavit spiritalis historiae directionem hominis ipsius ad Deum, Creatorem ac Pa
trem, in quem universae creaturae primogenitus omnes in Spi
ritu Sancto adducit.
Nobis permittit sacerdotium, cuius principium in Ultimam
Cenam incidit, ut necessariam hanc mutationem spiritalis ho
minum historiae simul etiam geramus. Nam in Eucharistia
redemptionis exhibemus sacrificium, idem profecto quod per
proprium sanguinem obtulit in Cruce Christus. Per hoc porro
sacrificium nos sacramentales ipsius dispensatores, una vide
licet cum iis cunctis, quibus ex eius celebratione servimus,
attingimus perpetuo decretorium ipsum discrimen ac tempus
spiritalis dimicationis illius, quae secundum Genesis atque
Apocalypsis libros cum muliere coniungitur. Qua in con
tentione tota Illa cum Redemptore consociatur. Nostrum prop
terea sacerdotale ministerium ei quoque iungitur quae et Ser
vatoris est Mater et Ecclesiae prototypus . Hoc quidem pacto
omnes ad eam adhaerescentes in certamine spiritali hoc
persistunt quod volvente hominum historiae curriculo toto
geritur. Ea praeterea in pugna peculiares sustinemus partes
ob sacerdotium sacramentale nostrum. Singulare quoddam
ministerium in opere redimendi orbis absolvimus.
Praedicat Concilium Mariam in fidei peregrinatione procedentem suam per coniunctionem cum Filio perfectam ad Cru
cem usque anteire, eminenter ac singulariter sese praemoristrantem omni Dei Populo, qui eadem progrediens via Chri
stum sectatur in Spiritu Sancto. Nonne proin cum ea nos uti
Ecclesiae pastores presbyteri coniungamus insigniter oportet,
quippe qui communitates etiam nobis creditas perducere debeamus eam per semitam quae a Cenculo Pentecostes Chri
stum sequitur totam per hominis historiam?

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1291

8.
Hodie sic nobis, carissimi in sacerdotio fratres, cum
episcopis conglobatis in tot huius terrae dissitis locis, explicare
tale voluimus argumentum hisce annuis litteris Nostris, quod
pariter Nobis concinnere maxime videbatur cum Anni Maria
lis sententia ac doctrina.
Eucharistiam ita celebrantes tot apud altaria per orbem
disseminata, gratias Sacerdoti referamus aeterno de munere
nobis quod ipse in Sacerdotii contulit sacramento. Et in hac
gratiarum actione voces similiter audiantur quas evangelista
in ore Mariae collocat consobrinam invisentis Elisabeth : fecit
mihi magna, qui potens est, et sanctum nomen eius (Lc 1,
49). Mariae item gratum testemur nos animum ob ineffabile
Sacerdotii donum, ex quo in Ecclesia cuique famulari pos
sumus homini. Utinam gratiarum haec actio nostrum vicissim
excitet studium! Nonne per sacerdotale ministerium nostrum
ea omnia complentur quae proximis recensentur versibus can
tici Mariae Magnificat? En enim Redemptor, ille Deus Crucis
atque Eucharistiae, reapse exaltat humiles et esurientes
implet b o n i s . Ipse namque, qui propter nos egenus factus
est, cum esset dives, ut illius inopia nos divites essemus (cfr.
2 Cor 8, 9) humili commisit Virgini Nazarethanae mirandum
egestatis suae arcanum unde divites fiunt homines. Quod idem
ministerium credit per Sacerdotii sacramentum.
Sine intermissione grates de his habeamus. Omni nostra
ex vita gratias persolvamus. Omnibus cum opibus quibus va
lemus gratias reddamus. Una cum Maria sacerdotum Matre
referamus grates. Quid retribuam Domino pro omnibus, quae
retribuit mihi? Calicem salutaris accipiam et nomen Domini
invocabo (Ps 116 [115], 12-13).
Singulis demum Nostris in sacerdotio atque episcopatu
fratribus dilectione cum fraterna ad communis nostrae festivi
tatis diem tum salutatione ex animo sinceram transmittimus
tum Apostolicam ipsam Benedictionem.
Ex Aedibus Vaticanis die xxv mensis Martii, in Sollemni
tate Annuntiationis Domini, anno MCMLXXXVIII, Pontificatus
Nostri decimo.
IOANNES PAULUS PP. II

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1292

Officiale

II
E.mo Praesidi Consilii pro Mariali Anno.
AL VENERATO FRATELLO IL SIGNOR CARDINALE LUIGI DADAGLIO PRESIDENTE DEL COMITATO CENTRALE PER L'ANNO MARIANO.

1. Il tempo compiuto e il regno di Dio vicino ; convertitevi


e credete al Vangelo - Con queste parole pronunciate da Ges all'ini
zio del suo ministero pubblico mi rivolgo a Lei ed ai carissimi fratelli
e sorelle partecipanti al convegno internazionale dedicato allo studio
dei contenuti e delle prospettive dottrinali e pastorali dell'enciclica
Redemptoris Mater . L'incontro, organizzato dalla Pontifcia Ac
cademia Mariana Internazionale sotto gli auspici del Comitato Cen
trale per l'Anno Mariano, si inserisce nella serie di iniziative che,
allo scopo anche di preparare la Chiesa e l'umanit al giubileo cristologico del Duemila, si propongono di approfondire sempre pi la
conoscenza del mistero di Maria.
1

2. Nel linguaggio neo-testamentario la pienezza del tempo


coincide con la venuta del Regno di Dio nella persona e nell'opera
di Ges Cristo, alla quale deve corrispondere l'adesione di fede del
l'intero Popolo di Dio. Questa risposta corale trova il suo apice ed
il suo punto di riferimento in Maria che con il fiat dell'Annun
ciazione e di tutta la sua vita si fa modello di un (( s pienamente
libero e totalmente disponibile. Senza la sua accettazione dell'inizia
tiva divina la storia della salvezza non avrebbe avuto il decorso che
noi conosciamo.
La Madre del Signore riveste un ruolo particolare nel cammino
storico della comunit dei credenti, essendo a lei spettato di generare
nel tempo l'eterno Figlio di Dio. Essa per non costituisce un prin
cipio parallelo a quello di Cristo e della Chiesa, bens, con Cristo
e con la Chiesa, manifestazione dell'attivit salvifica di Dio nella
storia ; luogo di incontro tra il divino e l'umano, tra la grazia e la
fede ; paradigma del comportamento dell'uomo verso Dio : con la
sua vicenda pur unica e irripetibile, Maria ci invita agli atteggiamenti
di figliolanza, di discepolato e di apertura allo Spirito.
3. Ella diventa cos una sorta di (( esegesi vissuta del Vangelo.
Il suo mistero potrebbe essere spiegato anche a partire dalla frase
1

Me 1, 15.

Cf.

Enc.

Redemptoris

Mater,

4.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1293

programmatica di Ges, a cui ho fatto riferimento: Il tempo com


piuto e il Regno di Dio vicino ; convertitevi e credete al Vangelo .
(( Convertitevi Nell'Immacolata Concezione di Maria, Dio pone
in atto la sua volont salvifica di ristabilire lo stato della giustizia
primordiale. Gi dall'inizio della sua esistenza la Madre del Messia
fu avvolta dall'amore redentivo e santificante di Dio. La sua elezione
frutto della grazia : in lei si manifestano in maniera singolare
l'iniziativa mirabile del Padre, l'azione santificante dello Spirito e
la redenzione perfetta compiuta da Cristo. Anche se appartiene alla
schiera dei redenti, di tutti gli uomini bisognosi di salvezza, essa
non conobbe una storia senza Dio. Divenne cos per grazia l'imma
gine della nuova umanit, l'icona della Chiesa futura, senza mac
chia e ruga , creazione purificata e trasparente davanti a Dio.
Tutto in lei pura grazia e solo grazia ( sola gratia ).
(( Credete al Vangelo Essendo vergine, Maria pronuncia il
suo s alla maternit. La fede la ragione profonda della sua
verginit : dalla fede verginale e dal grembo verginale il Figlio di
Dio fece il suo ingresso nella storia umana. Mediante questa fede
Maria accolse il Figlio della Promessa e il suo grembo divenne
il luogo in cui la povert umana resa capace di aprirsi al divino e
di collaborare cos alla propria salvezza. La sua fede insieme respon
sabile adesione e fiducioso abbandono all'azione divina : Nulla
impossibile a Dio : Una fede attiva nella sua passivit, passiva
nella sua attivit (sola fides). Se credere significa abbandonarsi
alla parola di Dio, riconoscendo quanto siano imperscrutabili i suoi
giudizi e inaccessibili le sue vie, Maria, che per l'eterna volont
dell'Altissimo si trovata, si pu dire, al centro stesso di quelle
"inaccessibili vie" e di quegli "imperscrutabili giudizi" di Dio, vi si
conforma nella penombra della fede, accettando pienamente e con
cuore aperto tutto ci che disposto nel disegno divino .
3

Il Regno di Dio vicino Come Genitrice del Figlio di Dio


Maria dona al mondo Colui che il Regno di Dio in persona. Il Figlio
di Dio diventa il Figlio dell'uomo grazie anche alla partecipazione

Me 1, 15.

Cf.

Ef 5, 26.

Le 1, 37.

Cf. Rm 11, 33.

Enc.

Lumen gentium, 53.

Redemptoris Mater,

14.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1294

Officiale

di una donna che diventa la Madre del Figlio di Dio nato da donna,
nato sotto la legge.

Nell'ordine attuale della Provvidenza non si

pu pensare il Dio Incarnato senza la Vergine Maria. Ma la sua


maternit supera la sfera puramente biologica, perch una mater
nit resa possibile nella fede, una maternit misteriosa nella quale
Dio Padre si rivela come tale all'umanit. Maria dona al mondo il
Redentore, dalla cui redenzione essa stessa dipende, perch nessuno
si salva da se stesso : Cristo il salvatore di tutti ( solus Christus ).
(( Il tempo compiuto In Ges Cristo Dio ha posto la pienezza
di ogni cosa, ed egli nel suo tempo ha accolto tutti i tempi e tutte
le generazioni. Anche nella Vergine Assunta in cielo si incontrano
il (( gi adesso della salvezza e il non ancora della pienezza ;
l'elezione da parte di Dio comporta la salvezza completa. L dove
c' la totalit della grazia, c' anche la totalit della salvezza : in
Maria si incontrano cos la grazia e la gloria. E poich la grazia
e la fede sono state straordinarie, anche la glorificazione stata
straordinaria. L'esistenza di Maria fu la risposta completa al disegno
salvifico di Dio, e proprio mediante questa piena e incondizionata
disponibilit di Maria il Verbo ha fatto il suo ingresso nella storia,
che diventata storia della salvezza ((( totus Christus );
4. Maria Santissima, guardata alla luce della parola program
matica di Ges,

10

ci si manifesta con le sembianze della donna cre

dente, discepola esemplare del Cristo. Maria l'icona perfetta del


volto di Dio, non secondo la natura come suo Figlio,
la grazia come serva del Signore .

12

11

bens secondo

In Maria, Immacolata e As

sunta, la Chiesa canta la piena vittoria della grazia, e nella singolare


santit di lei si riconosce pienamente come la sposa immacolata del
l'Agnello.

13

Con lei, Vergine e Madre, la comunit dei cristiani canta

la vittoria della fede, e si manifesta come sacramento, segno e stru


mento di salvezza, luogo d'incontro tra Dio e l'umanit.
Tanto la Chiesa quanto Maria sono al servizio della salvezza : non
una accanto all'altra, ma in un rapporto reciproco. E poich la

Gal 4, 4.
10

Cf. Me 1, 15.

11

Cf. Col 1, 15.

12

Lc 1, 38.

13

Cf. Apc 19, 7.

1295

Acta Ioannis Pauli Pp. II

Chiesa esiste da Abele il giusto,

14

cos anche Maria non stata mai

fuori di essa. La Chiesa si comprende come comunit dei credenti e


nel Nuovo Testamento la Madre del Signore appare come la credente
per eccellenza : Beata perch ha creduto .

15

La Chiesa, quale comu

nit messianica di salvezza, trova in Maria un esempio sublime di


fede e di carit ed a lei ispira la sua missione : Come Maria al
servizio del mistero dell'incarnazione, cos la Chiesa rimane al ser
vizio del mistero dell'adozione a figli, mediante la grazia .

16

L'esistenza esemplare della Madre di Ges diventa paradigmatica


per la Chiesa, che trova in essa un modello di fede, di speranza e di
perfetta unione con Cristo.

17

L'incondizionata disponibilit di Maria

nel compiere la volont di Dio modello per la comunit escatologica


chiamata a seguire senza compromessi il Cristo, in tutta la sua storia:
dal Presepio fino al Calvario, alla Risurrezione, alla gloria.
Per tutti i cristiani Maria cos figura che suscita e rinnova la
speranza, assicura la forza liberatrice della grazia, illumina la condi
zione dell'uomo e lo invita a donarsi con fiducia a Dio e a lasciarsi
accogliere dal suo infinito amore.
Questi pensieri desidero proporre a tutti gli studiosi radunati per
codesto convegno internazionale, mentre formo cordiali auspici che i
loro interventi offrano a vantaggio di tutta la Chiesa un valido con
tributo per una conoscenza sempre pi profonda del mistero di Maria,
Madre del Redentore e modello di fedelt per i credenti.
Con tali voti ben volentieri imparto a Lei, Signor Cardinale, ed
a tutti i partecipanti a codesto incontro la Benedizione Apostolica.
Dal Vaticano, 22 Maggio 1988.
IOANNES PAULUS PP. II

Lumen gentium, 2.

14

Cf.

15

Cf. Lc 1, 45.

16

Enc.

17

Cf. Lumen gentium, 58.

Redemptoris Mater,

43.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1296

Officiale

ALLOCUTIONES
I
Ad eos qui plenario coetui Pontificii Consilii instrumentis communicationis
socialis praepositi interfuerunt.*

Dears Brothers in the episcopate,


Brothers and Sisters in Christ,
"The Lord be with you".
1. This greeting is a familiar part of our liturgical clbrations.
It itself, it is a beautiful prayer that those whom we address may
truly be filled with the Spirit of God and may truly reflect in their
lives the grce of Jesus Christ.
The liturgical salutation reminds us of another greeting offered
to the Blessed Virgin Mary by the Angel Gabriel : "Hail, full of
grce, the Lord is with you I". Gabriel's greeting was not a prayerful
hope, but the rcognition of a fact : that the Lord truly was with Mary.
1

In this Marian Year, it is appropriate to recali with the members,


consultors and staff of the Pontifical Commission for Social Communications during your annual plenary meeting that one of the
most significant messages of ail time was brought by the patron of
communicators, the Angel Gabriel, to Marythe news that she had
been chosen by God the Father to be the Mother of his Son.
Let us examine the context and the content of that message to
see what we can learn in our own works as communicators.
2* The Angel said, "Hail, full of grce!". By this greeting, he
recognized the unique dignity of Mary as one who had been especially
blessed by God. While it is true that only Mary had the privilge
of being conceived free from sin and full of grce, it is equally true
that every person is a child o f Cod with a special destiny. Should
not our communication and indeed ail communication reCognize the
dignity and the transcendent destiny of every human being?
In ail our work of communication, this means that we should
tirelessly proclaim and dfend the dignity of every person as a child
of God destined for eternai life. We must join with ail men and
* Die 3 m. Martii a. 1988.
1

Lk 1:28.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1297

women of good will in defending the rights and dignity of every


human beingthe right to life from the moment of conception until
natural death, the right to decent housing, ducation and a just wage
for meaningful work, the right to practise and openly profess religious
belief.
It is in the profession of religious belief', however, that we must
go beyond the message offered by other persons of good will who do
not share our faith, for we must publicly communicate the good news
of Jesus Christ, our Saviour and Lord. The cost of proclaiming this
message has always been great. Even in the infancy of Jesus, Simeon
referred to him as a "sign that is spoken against". Simeon likewise
said to Mary: "A sword will pierce through your own soul also".
The Apostles Peter and Paul paid the price of martyrdom for proclaim
ing the message of Jesus, and thereby have become models for thousands of followers of Christ throughout the ages who have offered their
lives in witness to the Gospel. In this age, Blessed Titus Brandsma
gave his life as a priest and as a Journalist in defence of the rights
and dignity of every person and in witness to his faith in Jesus Christ.
2

3. How should Catholic communicators imitate the Blessed Virgin


Mary, the Apostles and the martyrs in their witness to the faith?
First, every Catholic Communicator, like every member of the
Church, should be a model of personal integrity. Each of us should
proclaim the Gospel in our daily life by seeking to be truly "full
of grace". Every Catholic Communicator should also be a model of
professional comptence, for without such expertise there can be
little positive impact in the competitive and demanding world of the
Communications media.
Second, I would also hope that every Catholic in the communications
media will be fearless in the prsentation and defence of trutheven
when that truth may be unpopulr at a particular time or in a par
ticular place. The number of children deliberately killed before birth
remains a terrible scandal in a world which professes to be civilized.
It is a scandal which can easily be ignored unless there are people
in the communications media who will make known this continuing
tragedy. The death and suffering of so many innocent people due
to violence, hunger and disease are situations which must also be
J

Lk 2:34.

Lk 2:35.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

1298

made known through the communications media, so that those in


need may be helped. The persistent denial of essential human rights,
including the right to profess and practise religion publicly, is likewise a subject which deserves to be brought before the attention of
the world so that the power of public opinion may help to break
the chains of oppression.
Third, Catholics in the communications media can help to teli
the good news as it is li ved by millions around the world. The com
passionate love of the Blessed Virgin Mary in visiting her cousin
Elizabeth at her time of need is reflected over and over again in the
lives of those who care for the sick and the dying; who educate the
poor and the handicapped, and who seek to be peacemakers in a
troubled world. There are as many interesting stories as there are
heroic but humble people in the worldand their unselfsh lives will
not remain hidden if there are communicators with the imagination
and skill to bring their story to a world which needs examples of
heroism and hope.
4. At the end of this year, we will mark the twenty-fifth anniversary
of that landmark document of the Second Vatican Council Inter
Mirifica. The communications media are there described as among
the marvels o f technology which God has destined human genius to
discover in cration. The communications media have the wonderful
power to bring the people of the world together. The media can be
messengers of the Good News of Jesus Christ, as the Angel Gabriel
was to Mary, and can proclaim that message not just to one person
but to multitudes. The power of the communications media is undoubtedly very great, and it dpends on us to guarantee that they
will always be instruments at the service of truth, justice and. moral
decency.
The task is indeed a challenging one. The Angel Gabriel, however,
also said to Mary: "The Lord is with y o u ! " . We have the assurance
of the continuing prsence and help of Jesus in ail that we do to
communicate his truth and his love, in ail that we do together with
his Blessed Mother to proclaim the greatness of the Lord.
As a sign of that continuing help of the Lord, and invoking the
intercession of his Virgin Mother, I willingly impart my Apostolic
Blessing to you, your loved ones and ail your assocites in this im
portant work of communications.
4

Lk 1:28.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1299

II
Ad quosdam seiunctos Fratres coram admissos.*

Dear

Friends,

1. It gives me great pleasure to welcome you today to the Vatican,


in the course of your visit to Rome for meetings with the Secrtariat
for Promoting Christian Unity and other departments of the Holy See.
Your stay in Rome will no doubt include a visit to the tombs of the
Apostles Peter and Paul, who shed their blood for Christ in this City
and whose witness is part of the common hritage of all Christians.
Their constancy in confessing Christ is a reminder to ali the Lord's
disciples of the duty to make Jesus Christ the centre and criterion
of our lives.
The Second Vatican Council constitutes a fundamental point of
rfrence for the Catholic Church's commitment to ecumenism.

Since

the time of the Council, Lutherans and Catholics have made much
progress in overcoming the barriers of sparation between us and in
building visible bonds of unity.

In theological dialogue significant

work has been done in regard to matters on which we must achieve


unity in faith, such as the Eucharist, ministry, and justification by
faith ; as also in facing other matters, including the mutual anathemas
pronounced in the sixteenth Century.

Ways have been found to bear

common witness on pressing social concerns.


laboration must continue.

Such dialogue and col

I see the visit to Rome of the President,

the General Secretary and other members of the Lutheran World


Fdration as a sign o f your commitment to the deepening o f our
relationship, and for this I am very grateful.
2. In our work for unity, it is essential that our ecumenical efforts
should have deep spiritual foundations.

Christ is the Saviour, the "one Mediator between

Christ-centred.
God and men".
our hope.

His Cross is our source of strength, his Rsurrection

As we continue building bonds of unity, we do so as co-

workers with Christ.

For "unless the Lord builds the house, those

who build it labour in vain".


* Die 4 m. Martii a. 1988.
1

1 Tim 2 : 5 .
Ps 127:1.

They must be, above all,

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

1300

It follows that our efforts must be directed towards conversion,


an interior conversion to a deeper life in Christ, a conversion that
enables us to see one another in a new light According to the Council's
v

Decree on Ecumenism, conversion is that "change of heart and holiness


of life" which, "along with public and private prayer for the unity
of Christians", should be considered as "the soul of the whole ecumenical movement".

3. Only by building our ecumenical hopes on this deeper relationship with Christ can we truly aspire to the goal of full communion.
Because we already share bonds of unity in Christ through Baptism,
we can never be satisfed with anything less than full communion.
In the Catholic Church, the Extraordinary Synod of Bishops of 1985
reminded us that "the ecclesiology of communion is the central and
fundamental idea" of the documents of the Second Vatican Council,

and consequently is the basis from which the Catholic Church "fully
assumed her ecumenical responsibility".

The deepening of this biblical

and ecclesial sense o f communion within our respective traditions is


vital for further progress towards unity between Lutherans and Catholics.

May the Holy Spirit lead us along this path !

In this Lenten season, as we look toward Easter, a passage from


the First Letter of Peter is an appropriate way of acknowledging the
great things that God has done for us, as we work to honour his name :
"Blessed be the God and Father of our Lord Jesus Christ ! By his
great mercy we have been born anew to a living hope through the
rsurrection of Jesus Christ from the dead, and to an inheritance
which is imperishable".

May this be our prayer, and the conviction

that sustains us !
3

Unitatis

Redintegratio,

8.

Relatio Finalis, II C, 1.

Ibid., Il O, 7E.

1 Pt 1:3.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1301

III
Ad eos qui plenario coetui Pontificalium Operum Missionalium Italiae
interfuerunt coram admissos.*

Carissimi Direttori, Delegate e Responsabili


delle Pontificie Opere Missionarie in Italia!
1. Sono lieto di accogliervi in speciale Udienza al termine del vostro
Convegno nazionale, svoltosi in questi giorni nella citt di Pescara.
Desidero innanzitutto esprimervi il mio compiacimento per questa
vostra presenza, mentre con grande gioia rivolgo il mio saluto pi
cordiale al Direttore nazionale, Monsignor Enzo Serenelli, ai suoi vari
collaboratori e a tutti voi, che, inviati dai vostri Vescovi, avete studiato
per quattro intense giornate l'importante e sempre attuale problema
delle Missioni.
Alla luce e secondo le indicazioni delle varie relazioni, avete medi
tato e discusso nei gruppi di studio sull'originalit del carisma
delle Pontificie Opere Missionarie, sul loro inserimento nel piano
pastorale della Chiesa locale, sulla globalit del progetto e sulla qua
lificazione degli operatori in esso impegnati, cercando di approfondire
la spiritualit, l'attualit, la responsabilit delle Pontifcie Opere
Missionarie, in ordine all'evangelizzazione dei popoli e all'animazione
delle Diocesi e delle Parrocchie.
Ringrazio Dio per questa vostra sensibilit e disponibilit, cari
sacerdoti e laici, ed auspico vivamente che la vostra azione, animata
da rinnovato fervore missionario, possa mantenere sempre ardente,
nei molteplici gruppi pastorali, l'ansia per l'annuncio del Vangelo.
Il Signore benedica i vostri sforzi e i vostri sacrifici e li renda fecondi
per le Missioni, che amate e servite con entusiasmo e dedizione.
2. Il tema Cooperazione all'evangelizzazione dei popoli - Peda
gogia dei valori universali , che avete trattato durante il Convegno,
vi ha certo ulteriormente illuminati sull'impegno missionario, che
deve distinguere ogni Diocesi ed ogni Parrocchia, e sull'impegno ope
rativo, che bisogna mantenere ed inculcare, coinvolgendo in modi
diversi tutti i fedeli.
Infatti, pur nel mutare dei tempi e delle mentalit, rimangono
sempre valide e attuali le parole di Ges agli apostoli : Ho altre
Die 4 m. Martii a. 1988.

1302

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

pecore che non sono di questo ovile; anche queste io devo condurre;
ascolteranno la mia voce e diventeranno un solo ovile e un solo pasto
re ; (( Come il Padre ha mandato me, anch'io mando voi ; An
1

date e ammaestrate tutte le nazioni, battezzandole nel nome del Padre,


del Figlio e dello Spirito Santo, insegnando loro ad osservare tutto
ci che vi ho comandato . Questa la volont certa di Dio, espressa
3

dal comando di Cristo, il quale soggiunge: N o n temete! ... Ecco, io


sono con voi tutti i giorni fino alla fine del mondo )).

Dalla Pentecoste la Chiesa non ha cessato di annunziare il Van


gelo a tutti i popoli e il Cristianesimo si dilatato nel mondo intero,
portando a tutte le nazioni la buona novella di Ges Cristo la
luce vera che illumina ogni uomo che viene nel mondo )). Anche il
5

Concilio Vaticano II ha ribadito con autorit e solennit che la


Chiesa nel tempo per sua natura missionaria ; infatti dalla mis
sione del Figlio e dello Spirito Santo essa deriva, nel piano di Dio
la sua origine . L'attivit missionaria dice ancora il Concilio
6

non n pi n meno che la manifestazione, cio l'epifania e la realiz


zazione, del piano divino nel mondo e nella storia : con essa Dio,
attraverso la missione, attua all'evidenza la storia della salvezza.
Essa con la parola e la predicazione, con la celebrazione dei Sacra
menti, di cui centro e vertice la Santissima Eucaristia, rende pre
sente quel Cristo, che della salvezza l'autore .

3. Indubbiamente, oggi, l'opera missionaria si fatta pi diffcile


per tanti motivi. Eppure il comando di Cristo, che esprime la positiva
e definitiva volont di Dio, rimane tuttora valido e quindi la vostra
opera nelle Diocesi e nelle Parrocchie preziosa e necessaria. Infatti,
diceva

Paolo

VI

nell'Esortazione

Apostolica

Evangelii

nuntiandi,

evangelizzare la grazia e la vocazione propria della Chiesa, la sua


identit pi profonda. Essa esiste per evangelizzare, vale a dire per
predicare ed insegnare, essere il canale del dono della grazia, ricon
ciliare i peccatori con Dio, perpetuare il sacrificio del Cristo nella
1

Gv 10, 16.

Gv 20, 21.

Mt 28, 19-20.

Cf. Mt 28, 20.

Gv 1, 9.

* Ad Gentes, 2.
7

Ibid., 9.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1303

Santa Messa, che il memoriale della sua morte e della sua risur
rezione .
Il motivo fondamentale delPevangelizzazione, e quindi della mis
sione , pertanto far conoscere agli uomini che Dio si incarnato
in Cristo che morto in Croce per la nostra salvezza : Cristo morto
per i nostri peccati, secondo le Scritture; fu sepolto ed risuscitato
il terzo giorno, secondo le Scritture . La promozione umana con
comitante all'evangelizzazione: l'impegno sociale nasce necessariamente
dall'impegno religioso, come ampiamente dimostra la storia delle Mis
sioni. Penso con viva commozione ai circa 18.000 missionari italiani
fra Sacerdoti, Religiosi, Religiose e Volontari laici sparsi nel
mondo ed esprimo il mio sentito compiacimento per il Fondo mondiale
di solidariet , alimentato da tutte le Comunit della Chiesa per
sostenere ed assistere le Chiese pi povere nelle loro necessit pasto
rali e sociali.
8

4. Perseverate dunque con entusiasmo nei vostri impegni in seno


alle rispettive Diocesi, cercando di mantenere ardente lo spirito mis
sionario in tutte le categorie di persone, nelle famiglie, nelle scuole,
nei Seminari, nei movimenti laicali. Pregate intensamente il Signore
e la Vergine Santissima, che vi illuminino e vi sostengano nel pro
muovere e nel formare Comunit ecclesiali dal cuore profondamente
missionario.
Vi assista nel vostro lavoro santa Teresa del Bambino Ges, la
celeste Patrona delle Missioni. Ella, che 100 anni fa, il 9 aprile 1888,
entrava nel Carmelo con lo scopo eminentemente apostolico di sal
vare le anime mediante la preghiera, il sacrifcio, la costante unione
con Cristo, consum la sua breve vita nell'ansia bruciante della glori
ficazione di Dio sulla terra.
Glorificate anche voi il Signore sulla terra col vostro impegno mis
sionario, seguendo le orme della Santa di Lisieux, vostra Patrona,
con l'aiuto e l'ispirazione di Maria Santissima, Regina delle Missioni.
Vi accompagni sempre la mia preghiera, insieme con la mia Bene
dizione.
N. 14.
1 Cor 15, 3-4.

85 - A . A . S.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1304

Officiale

IV
Ad quosdam episcopos Foederatarum Civitatum Americae Septemtrionalis limina Apostolorum visitantes.*

Bear Brothers in our Lord Jesus Christ,


1. With this visit there begins the 19S8 series of the ad Limina
visits of the American Bishops. Today I am very pleased to welcome
all of you who make up the first group and who come from the Ecclesiastical Provinces of Dubuque, Kansas City, Omaha and Saint
Louis. You represent a great cross-section of the Catholic people of
the United States, bringing with you, as you do, the hopes and
aspirations, the joys and difficulties of so many peopleindividuis,
families and entire particular Churches within the States of Iowa,
Kansas, Nebraska and Missouri.
For all of us this is an hour of ecclesial communion that follows
closely upon my second visit to the United States and especially our
important meeting in Los Angeles. There is, moreover, a continuity
between this prsent series of ad Limina visits and that of 1983, which
in turn was in continuity with my first visit to America in 1979.
Ali of these encounters are likewise linked to the future of the Church
in the United States, which I hope to be able to reflect on again next
year in a meeting with American Bishops.
2. Because this prsent hour is one of ecclesial communion it is
linked to our own salvation. The Church bgan her Lenten clbration
proclaiming with Saint Paul : "Now is the acceptable time ! Now is
the day of salvation !".* Like ali the other members of the Church
we ourselves must approach our salvation in faithfaith in the mystery
of Jesus Christ and his Church. As Bishops we put this faith into
practice by actuating the mystery of our own hierarchical communion
in the Church. By living this mystery o f communion today, we are
giving the response of faith to Christ as he holds up before us his
design of unity for his Church and for all who make up the College
of Bishops.
On this occasion, you and I, united in ecclesial communion as
pastors of individuai diocses in America and as the Pastor of the
* Die 5. m. Martii a. 1988.
1

2 Cor 6 : 2 .

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1305

universal Church respectively, have the task of off ering to Jesus Christ,
the Supreme Shepherd o the entire flock, the Church in the United
States. This Church belongs to Jesus Christ by right. He loves her
intensely and intends to possess her ever more fully and to purify her
ever more deeply in every aspect of her ecclesial reality.
3. I wish to express once again sentiments of profound gratitude
and satisfaction at having been able to visit for a second time the
Church in the United States and to have experienced so many aspects
of her life. Coupled with these sentiments are also those of admiration
for everything that the grace of Christ has accomplished in the lives
of God's people in your land. The ecclesial reality in the United States
is an expression of the power of Christ's Paschal Mystery at work
in tfie lives of countless individuis and numerous communities. Over
and over again this ecclesial reality deserves our prayerful reflection.
Dring the course of my September visit to nine diocses I was
able to exprience the life of faith which is lived in ali 186 diocses
throughout the United States, which include twelve Eastern Rite
diocses and the Military Ordinariate. What was especially gratifying
was to meet ali the varions catgories that make up the one People
of God : Bishops, priests, deacons, Religious, seminarians and Re
ligious in formation, and the Catholic laity. Ali of these catgories
were prsent not only in special encounters arrangea for me but in
the large liturgical clbrations held in each diocse.
Repeatedly
I witnessed the faith of a Church that could address herself to God
in the words of the Psalm : "I will give you thanks in the vast
assembly; in the mighty throng I will praise you".
And again:
"I will give thanks to the Lord with ali my heart in the company
and assembly of the just. Great are the works of the Lord, exquisite
in ali their delights".
2

In every event in which I took part, the locai Bishop was at my


side. Together we experienced the Church as she is incarnate in the
historical, geographica!, social, economie, politicai and religious con
text of the United States of America.
I saw.
I listened.
I was
addressed. I spoke. And the Church prayedChrist prayed in his
Body, in us, the Church. And ali of us entered into closer communion
with each other and with him, the Supreme Shepherd.
2

Ps 35:18.

Ps 111:1-2.

1306

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

4. My particular role throughout the whole visit was t proclaim


Jesus Christ as the Son of God and the Redeemer of manevery
man, woman and child. At the same time I came to America in order
to ask everyone to meet Jesus Christ and to give him the response
of faith : to believe in his name, to accept his word, to be open to his
love and the love of his Father and the Holy Spirit.
At the basis of ali my exhortations to fraternal solidarity and love
was that pivotal truth proclaimed by the Second Vatican Council:
"By his Incarnation the Son of God united himself in a certain way
with each human being". The Incarnation as the expression of God's
love is the new foundation o f human dignity for everyone. Henee
I could not speak of God's love without speaking of human dignity
and what it requires. And so at the very beginning of my visit in
Miami I stated : "I come to proclaim the Gospel o f Jesus Christ to
all who freely choose to listen to me ; to teli again the story of God's
love in the world ; to speli out once more the message of human
dignity with its inalienable human rights and its inevitable human
duties".
4

5. Ali of us were in fact able to perceive a great response of faith,


in so many ways, on the part of the peopleeverything being
accomplished by the Lord, in accordance with the words of the Psalm :
"Come ! behold the deeds of the Lord, the astounding things he has
wrought ...".
This response of faith was evident in the wonderful
and hard work of prparation for my visit, in the understanding and
acceptance of my role as the Successor of the Apostle Peter, in an
openness to the proclamation of the Gospel message, and in our
common worship. In so many ways the people expressed their faith
in the Church as she exists by the will of Christ : both particular
and universal.
One of the great riches of the Church in the United States is
the way in which she herself incarnates universality or catholicity
in her ethnie make-up, taken as she is "from every nation and race,
people and tongue".
The Church in the United States has the
advantage of being naturally disposed to live catholicity and to show
solidarity with ali those particular Churches where her people carne
6

Gaudium et Spes, 22.

September 10, 1987.

Ps 46:9.

Rev

7:9.

Acta

from originally.

Ioannis

Pauli

Pp.

1307

II

The ethnie contributions to the various liturgies

celebrateci during my visit were not mere folkloric expressions ; they


were rather keys opening the door to a fuller understanding of the
ecclesial reality of the Church in the United States.
In witnessing aspect after aspect of the Church in your land,
I was conscious in each diocse of the mystery of the universal
Church as she subsists in particular Churches that joyfully moke
their pilgrimage of faith, amidst obstacles and opposition,

to the

Father of our Lord Jesus Christ.


The ecclesial reality presented to me in each diocesan community
was a portion of Christ's flock, invested with his Spiritas poured
out through the Paschal Mysteryand living by that same Spirit.
It was the Church of Christ living the mystery of Rdemption in the
modera world, being herself continually purified after her immersion
into the bath of regeneration.

6. As the Church in the United States works to be faithful to her


task of actuating the Kingdom of God in its initial stage, she strives
earnestly to meet pastoral challenges all around her, the fundamental
one of which is to be constantly converted or renewed in God's love.
Being convinced of the openness of the Church in the United States
to challenge, of her good will, and, above ali, of Christ's grace
active within her, I too challenged her in various ways, including
setting before her the need to be open to renewal by God himself.
In effect, being renewed in God's love has very concrete requirements for the whole Church, and henee for the Church in the United
States.

It means that she must live to the full her vocation to

holiness.

In the world she must be herself ; she must always be

what she is meant to be : the holy Body of Christ.

In Chapter Five

of Lumen Gentium the Church has given to all her sons and daughters
a great gift in clearly enunciating the universal call to holiness :
"Ali Christ's followers therefore are invited and bound to pursue
holiness and the perfect fulfillment of their proper state".

The

application of this principie to married couples, Christian parents,


widowed and single people is of extreme importance.
is truly the sacrament of holiness for everyone.
8

Cf.

No. 43.

Eph

5:26.

The Church

The Council insisted

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1308

Officiale

"that ali the faithful of Christ of whatever rank or status are called
to the fullness of Christian life and to the perfection of charity".

10

How important it was for the whole Church that the Council
should so strongly prsent this challenge to the laity ! Without this
principie the full participation of the laity in the life and mission of
he Church could never have been ensured.

The universal call to

holiness was also at the basis of the recent Synod of Bishops on


the Laity.
Specific consquences of this principie have been spellecl out in
the Pastoral Constitution Gaudium et Spes, which does not admit
"false opposition between professional and social activities on the
one part, and religious life on the other" and which tells us that the
"split between the faith which many profess and their daily lives
deserves to be counted among the more serious errors of our age".

11

7. As the Church in all her own members endeavors to live her


vocation of holiness, she is also mindful of her obligation to help
ali people to discover in Christes Rdemption the full meaning of life
in this world. This is another great challenge for the Church. At the
beginning of my Pontificate I expressed it in my first Encyclical,
saying : "The Church's fundamental action in every age and par
ticulare in ours is to direct man's gaze, to point the awareness and
exprience of the whole of humanity towards the mystery of Christ,
to help ali people to be familiar with the profundity of the Rdemption
taking place in Christ Jesus".
12

This challenge to help ali people to be open to the Rdemption


is linxed with the Church's missionary activity and therefore with
her own missionary nature. The Church in the United Stateslike
the universal Churchmust be committed to this cause today and
f ore ver. Dring my visit to Phoenix I had the opportunity to touch
upon this vital aspect of the Church's life, citing also the American
Bishops' 1986 Pastoral Statement on World Mission. The question
that I asked in Phoenix stili requires further answers from the
Church both in the United States and throughout the world : "Who
will respond to God's missionary cali at the end of the twentieth
Century?".
10

Ibid., 40.

No. 43.
12

Redemptor Hominis,

10.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1309

8. To bring the fullness of God's word to people, to point their


gaze to the mystery of Christ, to help them to understand human
dignity and the meaning of life through the key of the Rdemption
is the supreme service of the Church to humanity.
The Church
renders this service in the name of Christ and through the power
of his Spirit. At the same time she knows that, in consquence of
the principie of the IncarnationChrist's union with every human
beingshe must constantly link with her missionary activity and
all her work of evangelization a vast program to help meet other
human needs. She is vitally interested in making her specific contri
bution to uplifting humanity to the level that corresponds io the
rightful dignity already granted to it in the mystery of the Word
made flesh.
The Church finds in Jesus Christ, the Incarnate Word, the principie
of her solicitude for humanity, for the future of humanity on earth
and for the whole of development and progress.
AH of the Church's
motives are inspired by the Gospel of Christ.
13

14

The mission of solidarity, to which I have dedicated my latest


Encyclical and on which there will be further opportunities for
reflection, represents a specially grave responsibility for the Church
today. Dring my visit to the United States I was able to see with
what seriousness the locai Churches have responded to the needs of
their brothers and sisters, with what generosity they have striven to
alleviate suffering and pain, with what alacrity they have shown their
solidarity with humanity.
Not only do I recali the panorama of
charitable works and health care that was presented to me in San
Antonio and Phoenix, and also efforts of many of your locai Churches
to respond to the farm crisis, but I know the commitment of ali the
People of Cod in America to carry out their vocation of Christian
service.
This challenge of service, with its motivation in Christ and his
Gospel, must accompany the Church in the United States during
the whole length of her pilgrimage of faith.
Acceptance of this
challenge is extremely pleasing to Cod; failure to do so is fatal.
The Second Vatican Council reminds us : "The Christian who neglects
his temporal duties neglects his duties toward his neighbor and even
God, and jeopardizes his eternai salvation".
15

Redemptor

Hominis,

13

Cf.

14

Cf. Sollicitudo Rei Socialis, 47.

15.

15

Gaudium et Spes, 43.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1310

Officiale

These and other challenges, dear Brothers, stand before the Church
of God in the United Statesa beloved Church living in the power
of Christ's Spirit and called to ever greater holiness of life, especially
during this Marian Year of grce. As you rise up humbly with your
people to meet thse challenges, you have every reason to be fllled
with hope. In all your efforts to live worthily the mystery of the
Church, you are supported by the prayers of the Blessed Virgin Mary,
who, "as a sign of sure hope and solace", accompanies you on your
pi] grimage of faith toward the final goal of eternai life in Christ
Jesus. As you make your pilgrim way along this path, I ask you
to take deep encouragement from the words of the Prophet: "The
Lord God is in your midst, a mighty savior ; he will rejoice over you
with gladness and renew you in his love".
In this love I send my Apostolic Blessing to ali your locai Churches,
being especially mindful of ali those w ho bear the Cross of Christ
in pain and suffering.
16

17

V
Ad eos qui plenario coetui Secretariatus pro non credentibus interfuerunt
coram admissos.*

Messieurs les Cardinaux,


Chers Frres dans Vpiscopat,
Chers amis,
1. Je suis heureux de vous accueillir l'occasion de l'Assemble
plnire du Secrtariat pour les non-croyants, runie sous la pr
sidence du Cardinal Paul Poupard, avec pour thme de rflexion :
(( Idologies, mentalits et foi chrtienne .
Vous avez choisi ce thme pour cerner de plus prs le phnomne
complexe de l'athisme, de la non-croyance et de l'indiffrence reli
gieuse, et dceler les facteurs qui y poussent l'homme contemporain.
2. Si les idologies, nes des combats sociaux et des utopies athes
du x i x sicle, manifestent encore de la vigueur dans certaines rgions
du monde, elles tendent cependant stagner ou s'affaiblir, mme
e

16

Lumen

17

Zeph 3:17.

Gentium,

68.

* Die 5 m. Martii a. 1988.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1311

l o elles jouissent d'une position officielle. Par contre, une vague


de scularisation s'est tendue travers le monde. Elle se manifeste
dans les socits de consommation par l'hdonisme, le pragmatisme
et la recherche de l'efficacit, sans gards pour les normes thiques,
par la mconnaissance du caractre sacr de la vie. Tout ceci conduit
trop souvent au relativisme moral et l'indiffrence religieuse. En
substance, comme le montrent bien vos enqutes, on peut dire qu'il
y a moins d'athes dclars, mais beaucoup de non-croyants, beaucoup
de personnes qui vivent comme si Dieu n'existait pas et qui se situent
en dehors de la problmatique foi - non-croyance, Dieu ayant comme
disparu de leur horizon existentiel.
Par ailleurs, un nouveau type de mentalit no-scientiste apparat,
qui tend restreindre le jeu de la raison la seule rationalit scien
tifique. Dans cette perspective rductrice, le reste de l'activit humaine
ne relverait ds lors que du sentiment. Aussi, Pacte de foi ne serait
qu'une option gratuite, non fonde en raison. La structure raison
nable de l'acte de foi est ainsi dvalorise comme un mode de con
naissance symbolique non pertinent, dans l'optique d'une rationalit
qui se pense comme la seule attitude d'esprit rigoureusement scien
tifique .
3. Cette vision, qui a t assez gnralise dans les milieux scien
tifiques et qui imprgne largement la mentalit populaire influence
par les mdias, tend cependant perdre de son assurance. Car les
dsenchants du progrs technologique sont de plus en plus nombreux.
L'action de l'homme sur la nature ne risque-t-elle pas de provoquer,
une frquence acclre, des catastrophes cologiques comme celles
que les mdias ont fait connatre ces dernires annes? Pour ne rien
dire du danger d'une conflagration thermo-nuclaire, et des risques
menaants de manipulations gntiques.
4. Devant ces interrogations angoisses, qui remettent en cause
les postulats de la mentalit scientifique et technologique, de nou
veaux espaces de dialogue s'ouvrent entre l'Eglise et ce que d'aucuns
appellent dj la post-modernit. En raison de son exprience incom
parable, de son message universel, de sa sagesse millnaire puise aux
sources de la rvlation, l'Eglise est de plus en plus appele proposer,
au nom de l'anthropologie qui lui est propre, sa vision intgrale de
l'homme, personne libre et responsable l'image et la ressemblance
de Dieu. Elle s'efforce d'clairer les initiatives multiples qui naissent

1312

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

de la conscience inquite de nos contemporains en faveur de la paix,


du respect de la nature, du dveloppement intgral et solidaire, des
droits de l'homme. Elle s'eiforce de donner une me aux changements
culturels dans les domaines de la pense, de la cration artistique et
de la recherche scientifique. Face aux mutations d'un monde boule
vers par une rvolution scientifique et technique sans prcdent,
devant l'incroyance et l'immanentisme anthropologique qui en sont
souvent, de fait, les consquences, l'Eglise ne cesse d'ouvrir les pers
pectives de la transcendance. Par l, elle sert les vritables valeurs
et empche que le progrs technologique ne se retourne contre l'homme.
C'est tout l'intrt de vos rencontres avec les non-croyants, dans
l'esprit du Concile Vatican II, pour discuter avec eux sur ce qu'est
vraiment l'homme, sur ce qu'est son vritable bien, sur les exigences
d'un authentique progrs humain, sur les conditions de sa vie per
sonnelle et sociale en harmonie avec sa nature profonde. Vous l'avez
fait vous-mme Ljubljana et Budapest. Vous le ferez ailleurs,
l'avenir.
1

5. Quant l'athisme, la non-croyance et l'indiffrence reli


gieuse, l'Eglise a pris une conscience plus vive de ce drame majeur
de notre temps et du dfi qu'il reprsente. Mais vos recherches, si
elles montrent sans complaisance la monte de l'athisme pratique,
avec le sentiment de solitude et d'angoisse qui souvent l'accompagne,
rvlent galement la permanence du besoin religieux chez l'homme
et sa rsurgence l mme o cette dimension fondamentale de l'exis
tence semblait dfinitivement recouverte et comme ensevelie sous les
soucis envahissants d'une vie toute matrielle.
6. Au cur mme des socits les plus scularises, surgit une
nouvelle gnration de croyants, assoiffe de repres thiques et de
valeurs religieuses permanentes, cherchant des formes nouvelles pour
l'expression de la foi : petites communauts et grands rassemblements,
clbrations festives, plerinages, formation biblique et thologique
solide, groupes de prire et de rflexion.
Ces hommes et ces femmes, rassembls par l'amour du Christ,
apportent jour aprs jour le vivant tmoignage que chaque tre
humain, quelle que soit sa situation, est personnellement aim de
Dieu, personnellement appel partager sa vie. C'est cela le dialogue
de la vie des croyants avec les non-croyants. Et ce dialogue est vital.
1

Cf. Gaudium et spes, n. 12.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1313

7. Pour l'homme moderne, qui souvent ne croit plus la vie


aprs la mort, envelopp qu'il est dans la fume d'idologies terrestres
et rduisant ses dsirs au visible et au tangible, ces chrtiens sont
le vivant tmoignage et la preuve exprimentale de l'amour et de
l'esprance qui se sont manifests en Jsus Christ mort et ressuscit.
Cet amour et cette esprance doivent tre inscrits dans le cur et
dans la vie quotidienne des chrtiens qui, dans leur diversit, ont
mettre en pratique le message librateur des Batitudes. Ce sont
les communauts chrtiennes vivantes, les lacs, les religieux et les
religieuses, avec les prtres autour de leurs vques, qui parlent d'une
manire

crdible

l'homme

scularis

d'aujourd'hui

d'une

autre

lumire que celle de l'clat des choses visibles, d'une autre joie que
celle du bonheur terrestre. Dans ce monde de nihilisme, de solitude
et de frustration, le tmoignage des Batitudes est extrmement im
portant : travers l'exprience fraternelle d'aujourd'hui, il ouvre
l'esprance d'une autre vie, l'affirmation d'un avenir sans limites :
la terre nouvelle et les cieux nouveaux o de mort il n'y en aura
plus ; de pleur, de cri et de peine il n'y aura plus, car l'ancien monde
s'en est all ... Et l'homme de dsir reoit l'eau de la vie, gratui
tement )).

8. Frres et amis, membres et consulteurs du Secrtariat pour


les non-croyants, sans oublier les collaborateurs du Secrtariat
San Calisto, je vous remercie du travail difficile que vous faites.
Il est ncessaire aujourd'hui pour l'Eglise. Continuez d'explorer cette
ralit complexe, impressionnante et mouvante qu'est l'athisme con
temporain sous toutes ses formes et dans toutes ses expressions. C'est
une uvre de clarification intellectuelle et de sensibilisation pastorale.
L'Assemble plnire vous permet de mieux connatre des proccu
pations de l'Eglise dans les divers milieux culturels o elle doit faire
face la non-croyance. Vous tes amens rapprocher des expriences
multiples de dialogue. Je souhaite que ces changes soient un sti
mulant pour tous et permettent au Secrtariat de mieux accomplir
sa mission de coordination et d'initiative.
Poursuivez votre dialogue avec les non-croyants et avec ceux qui
se prsentent souvent sous les apparences de l'indiffrence. Ayez devant
les yeux et dans le cur ce que j'affirmais dans l'encyclique Dominum
2

Cf. Ap 21, 4 et 22, 17.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1314

Officiale

et vivificantem. Un drame se joue en chaque homme : ou il accueille


Dieu ou il le rejette, cdant aux instigations du pre du mensonge .
L'athisme, dans le cur de l'homme, n'est pas d'abord l'effet d'une
thorie plus ou moins captieuse, l'athisme est un choix. Un choix
dans l'intime de la conscience tel ou tel moment de la vie. Qui dira
comment celui qui se dit indiffrent a pu tre amen se dsintresser
du sens de sa vie et du mystre de sa mort? Je pense avec angoisse
ces millions d'hommes et de femmes, et avec esprance au dialogue
persvrant des chrtiens avec eux.
Chers amis, notre foi chrtienne nous montre en chaque homme
un frre, quelles que soient les convictions qu'il professe, un homme
que Dieu appelle par son nom et qu'il invite vivre de sa vie, un
homme qui, de toutes manires, Dieu ne cesse d'offrir son amour.
C'est dire le caractre srieux, dramatique, du dialogue avec le noncroyant. Que le Seigneur vous permette d'accomplir cette tche dif
ficile et ncessaire et d'aider les membres de l'Eglise qui y sont en
gags! En cette Anne mariale, je confie cette grave proccupation
la Vierge Marie, celle qui a cru .
Et je vous donne ma Bndiction Apostolique.
3

VI
Ad Benini episcopos in visitatione sacrorum liminum.*

Chers Frres

dans

l'piscopat,

1. C'est avec beaucoup de joie que je vous accueille en ces lieux


l'occasion de votre visite ad Limina , et je remercie vivement
Monseigneur Christophe Adimou, Archevque de Cotonou et Prsident
de la Confrence episcopale du Bnin, de l'adresse trs aimable qu'il
vient de me prsenter en votre nom.
La rencontre d'aujourd'hui est motive par un souci pastoral
qui nous est commun, puisque le soin d'annoncer l'Evangile sur toute
la terre revient l'ensemble du corps des pasteurs. Pour reprendre
les termes du Concile Vatican II, les vques doivent accepter
d'entrer en communaut d'effort entre eux et avec le successeur de
3

Cf. nn. 56-57.

* Lc 1, 45.
* Die 7 m. Martii a. 1988.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1315

Pierre qui a t confie, titre singulier, la charge considrable


de propager le nom chrtien -

O en est donc au Bnin cette propagation du nom chrtien? O


en est dans votre pays l'annonce de l'Evangile? C'est ce bilan quin
quennal que vous tes venus faire Rome, et je souhaite de tout
cur que votre plerinage au tombeau des saints Aptres, les ren
contres que vous faites, les changes avec les membres des diffrents
dicastres vous apportent un regain d'enthousiasme dans le service
exigeant du Peuple de Dieu.
2. Aprs les efforts des pionniers de l'Evangile et de leurs suc
cesseurs, l'Eglise, dans votre pays, a grandi partir des Bninois
eux-mmes. Elle a ses prtres, ses vques et un cardinal. Les vocations
sacerdotales sont en augmentation, tmoignant de la vitalit des com
munauts chrtiennes. L'Eglise a recrut dans son sein des lacs
engags qui acceptent d'tre catchistes de leurs frres. Elle a des
religieux et des religieuses ; la vie contemplative y est mme repr
sente par des monastres d'hommes et de femmes, donnant ainsi
l'ensemble de l'Eglise locale sa dimension adulte.
Votre souci de la charit fraternelle, signe distinctif des disciples
du Christ, continue se manifester dans les uvres sociales et sani
taires. Vous avez cur la promotion de la femme. Vous dsirez
contribuer toujours davantage la prosprit de votre pays, dans la
justice, la paix et l'inculturation progressive des valeurs vangliques.
De tous ces fruits d'une premire vanglisation, nous rendons
grce Dieu et aussi aux hommes et aux femmes qui en ont t les
instruments dans le pass. Dans ce mme esprit d'action de grce,
je vous confie le soin de remercier les personnes qui, aujourd'hui,
ont pris la suite de l'uvre missionnaire : les prtres et ceux qui les
assistent, les religieux et les religieuses, ainsi que les catchistes. Je
vous demande aussi d'exprimer aux moines et aux moniales la gra
titude de l'Egjise pour l'exemple qu'ils donnent d'une recherche
assidue de Dieu et de son Royaume. En transmettant ainsi tous
le salut affectueux du Pape, vous leur direz son estime pour leur
travail et ses encouragements poursuivre en profondeur l'vanglisation, qui n'est jamais acheve, si grand est le message dcouvrir
et si radical est le changement de regard que Dieu attend de nous.
1

Lumen gentium, n. 23.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1316

Officiale

3. Pour continuer tre vanglisatrice, pour garder son dyna


misme et sa crdibilit, l'Eglise a un constant besoin de s'vangliser
elle-mme. Un des signes encourageants de l'action vivifiante de l'Esprit
de Dieu aujourd'hui est prcisment ce souci d'approfondissement de
la foi que l'on remarque chez beaucoup d'agents pastoraux, les lacs
en particulier.
Le dernier Synode des vques, l'an pass, dans son message au
Peuple de Dieu, relevait ce besoin de formation ressenti par ceux
et celles qui veulent s'engager plus activement au service de la com
munaut ecclsiale et dclarait : La formation intgrale de tous les
fidles, lacs, religieux et clercs, doit tre aujourd'hui une priorit
pastorale .
2

Je vous invite, chers Frres, rpondre de votre mieux ce vu


des Pres du Synode, en encourageant les fidles couter et mditer
la Parole de Dieu, reue dans la Tradition de l'Eglise et interprte
p a r l e Magistre, en leur permettant aussi de participer d'une manire
toujours plus fructueuse aux sacrements.
4. Il me faut dire un mot maintenant de l'uvre considrable
de vos frres prtres, diocsains et religieux, dans le domaine de
l'vanglisation de votre pays.
Le peuple chrtien au Bnin est attach ses pasteurs et compte
beaucoup sur eux. Puissent les prtres continuer enseigner la
Parole de Dieu avec clart, avec une foi ardente et dans un enga
gement personnel ! Us ont une responsabilit unique pour proclamer
la misricorde de Dieu, pour montrer aux hommes la tendresse du
Christ par leur compassion pastorale. En tant que ministres des
sacrements, de l'Eucharistie et de la rconciliation surtout, ils les
mettent en contact avec notre Seigneur Jsus-Christ, riche en mis
ricorde. U est opportun, en ce temps du carme, de rappeler l'invi
tation se laisser rconcilier avec Dieu par l'intermdiaire du prtre.
Tout en me rjouissant de l'augmentation du nombre des vocations,
j'mets le vu que vous gardiez toujours le souci de la qualit de
la formation au sacerdoce. Que les sminaristes aient en estime l'in
timit avec le Christ, centre sur l'Eucharistie et nourrie dans la
prire et la mditation de la Parole de Dieu, ainsi que le recommandait
le Concile Vatican II : La formation spirituelle doit avoir un lien
troit avec la formation doctrinale et pastorale et, avec l'aide prin2

Message des Pres du Synode au Peuple de Dieu, n.

12.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1317

cipalement du directeur spirituel, elle doit tre donne de telle faon


que les sminaristes apprennent vivre continuellemnt dans la fami
liarit du Pre, par son Fils Jsus-Christ, dans l'Esprit Saint .

Une des urgences dont bon nombre d'Eglises prennent conscience,


c'est celle d'avoir des ducateurs bien prpars leur mission de for
mation des sminaristes. Le concours de religieux et de prtres tran
gers, d'instituts spcialiss, demeure trs prcieux pour une formation
de qualit, unifie dans la foi, enracine dans la Tradition de l'Eglise
et intgrant les valeurs de la culture locale, atteignant ainsi toutes
les zones de la personnalit, l'affectivit comme l'intelligence, et pr
parant de vrais pasteurs et aptres de Jsus-Christ.
Quant aux prtres bninois qui il a t demand d'aller se per
fectionner intellectuellement, ils devraient, une fois leurs tudes ter
mines, pouvoir trouver eux aussi leur place dans cet important ser
vice de la formation des candidats au sacerdoce.
5. Dans votre pays, l'Eglise catholique entretient, en gnral, de
bons rapports avec les groupes religieux non catholiques, et je souhaite
que vos relations avec les frres et les surs ne partageant pas la
mme foi conduisent une entente toujours plus constructi ve, pour
la gloire de Dieu et le bien des croyants.
Je saisis l'occasion pour raffirmer le profond respect de l'Eglise
catholique envers les religions non chrtiennes, en particulier celles
qui (( portent l'cho de millnaires de recherche de Dieu, recherche
incomplte mais ralise souvent avec sincrit et droiture de cur ,
ainsi que l'crivait mon prdcesseur le Pape Paul V I .

En outre, comme le plan du salut embrasse tous les hommes, il


existe entre chrtiens et non-chrtiens une base d'changes fraternels
et pacifiques. Laissez-moi vous encourager poursuivre la fois le
dialogue et la proclamation de l'Evangile. Comme je le disais, le 28
avril 1987, aux membres du Secrtariat pour les Non-chrtiens : Il
ne peut tre question de choisir l'un et d'ignorer ou de refuser l'autre.
Mme dans des situations o se rvle difficile la proclamation de
notre foi, nous devons avoir le courage de parler de Dieu qui est le
fondement de cette foi, la raison de notre esprance, la source de
notre amour .
3

Optatam totius, n. 8.

Evangelii nuntiandi, n. 53.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1318

Officiale

6. S'il est un domaine o l'Evangile a des difficults pntrer


avec toutes ses exigences, c'est bien celui de la famille, et vous tes
conscients du long chemin parcourir pour difier solidement la
structure familiale, en conformit avec la dignit de l'homme et de
la femme, selon le plan de Dieu. Nanmoins, c'est le devoir de l'Eglise
de continuer uvrer en vue de l'dification progressive du mariage
chrtien, o les poux se donnent l'un l'autre avec un amour absolu
et donc unique et exclusif.
Lieu privilgi de la vie, la famille est aussi le lieu o se fait
entendre le premier appel la mission. Aussi, ne nous lassons pas
d'encourager les parents dvelopper le sens chrtien de la famille :
travers eux et dans l'ambiance d'une famille aimante naissent chez
les enfants les appels la mission, soit comme lacs engags, soit
comme personnes consacres Dieu dans la vie religieuse, soit comme
prtres au service du Peuple de Dieu.
7. En terminant, chers Frres, je saisis l'occasion de cette rencontre
pour exprimer mon aifection au peuple bninois et ma solidarit avec
lui dans sa marche continue vers le progrs. Je renouvelle mon invi
tation tous les catholiques participer activement au dvelop
pement authentique de leur pays en mettant en pratique la doctrine
sociale de l'Eglise. Ainsi que je l'ai relev dans ma rcente encyclique

l'occasion

du

vingtime

anniversaire

de

Populorum

progressio:

L'enseignement et la diffusion de la doctrine sociale font partie de


la mission d'vanglisation de l'glise )).

Je forme des vux pour que les rflexions que je viens de vous
soumettre vous renouvellent dans la foi, vous affermissent dans l'esp
rance et renforcent en vous l'amour de Dieu et du prochain.
En l'Anne mariale, je vous recommande la sollicitude mater
nelle de Notre-Dame, et je vous donne ma Bndiction Apostolique,
vous, vos prtres, aux religieux, aux religieuses et tous les
fidles du Bnin.
5

Sollicitudo rei socialis, n. 41.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1319

VII
Ad eos qui plenario coetui Pontifcii Consilii Eucharisticis internationalibus Conventibus provehendis interfuerunt.*

Dear Cardinal Rossi and Cardinal Kim,


Venerable

Brothers

and

Dear

Friends,

1. I am pleased to welcome you ali, especially the National Delegates


for International Eucharistie Congresses.

You have gathered in Rome

from many diffrent parts of the world for a meeting with the Pon
tifical Committee for International Eucharistie Congresses and with
members of the Host Committee of the 44th International Eucharistie
Congress which is to be held in Seoul, Korea, from 5 to 8 October
1989.

The purpose of your meeting is to determine ways to promote

the pastoral prparation for this major ecclesial event in ali the
local Churches.
The International Eucharistie Congress of Seoul will, in fact, be
a very important occasiona "Statio Orbis"for the entire Catholic
Church, both because of the significant clbrations and expressions
of Eucharistie dvotion to take place at the Congress, and by reason
of the spiritual participation in the Congress of the local Churches
around the world.
2. The thme of the Congress is Christus pax nostra. Such a thme
is filled with significance not only for the Church in Korea, the host
nation, but for the Church in every continent and indeed for ail
believers.

The profound aspiration to peace which filis the hearts

of ail men and women of religious faith was clearly and strikingly
manifested in the meeting of prayer for peace held at Assisi on 27
October 1986.

That assembly also heard the proclamation that "peace

bears the name of Jesus Christ".


It is altogetlier appropriate therefore that there be intense spiritual
prparation through reflection and prayer for the fortheoming Congress,
with a sincere opening of hearts and minds to welcome the gift of
Christ's peace.
I wish to take the occasion of our meeting today in order to contribute
to that prparation, offering some considrations on which the indi
vidual faithful and the ecclesial communities might usefully reflect.
* Die 11 m. Martii a. 1988.
86

- A. A. S.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

1320

3. For Christians, Jesus Christ is the sole source of genuine peace.


There can be no hope of true peace in the world apart from Christ.
Jesus himself made this clear when, during the Last Supper, he
said : "Peace I lea ve with you ; my peace I give to you ; not as the
world gives do I give to you".

The peace which he gives in not super

ficial. Rather, it reaches to the very depths of the human heart.


For this reason Christ immediately adds : "Let not your hearts be
troubled, neither let them be afraid".

His peace brings serenity;

it produces that inner peace of soul which should shine forth in all
human behaviour.
How does Christ ensure this peace? He has merited it by his
sacrifice.

He gave his life to bring about reconciliation between Cod


While hostility characterized the attitude of the sinner

and man.

towards God, the Saviour has freed us from the slavery of sin and
has restored a profound harmony between our consciences and the
will of the Father.
Furthermore, through this same sacrifice he has achieved a recon
ciliation of human beings among themselves.

According to Saint

John, Jesus had to die "to gather into one the children of God who
are scattered abroad".

Saint Paul underlines this truth even more

forcefully when he afiirms that by reconciling man with God, Christ


has reconciled people among themselves :

he has abolished hatred

and enmity, and has reunited the whole of humanity in "one new
man".

Thus it is by stablishing a more perfect unity that "he is

our peace".

He has in fact made "peace by the blood of his cross".

4. The sacrifice which draws the human family into unity is made
prsent in the Eucharist. And so, every Eucharistie clbration is
the source of a new gift of peace.

In particular, when Christ gives

himself as food and drink in Eucharistie Communion he communicates


his very own love, and enables his followers to love one another as
he himself has loved them.

Consequently, by virtue of this love, he

enables them to attain a fully genuine peace.

Christ's giving of him

self is more powerful than ali the forces of division that oppress
the world.
1

Jn 14:27.

Jn 11:52.

Cf. Eph 2:14-16.

Col 1:20.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1321

Some aspects of the peace that flows from the Eucharist are
worthy of special note in the context of next year's Congress.
Our first considration is that, as a resuit of Christ's life penetrating the soul, there arises a peace which extends to ail aspects o f the
personas life and inmost dispositions.
Thanks to the individual's
growing acceptance of the divine will, there is established a peace
that overcomes all anxieties and fears.
Subsequently this peace extends to social relations. Renewing and
nourishing the unity of the Church, the Eucharist sustains peace and
understanding, as well as the spirit of collaboration, among ali the
members of the Christian community. It is not in vain that in every
Eucharistie clbration a prayer is addressed to Christ for the unity
and peace of the Church. By means of the boundless love which he
communicates to human hearts, Christ in the Eucharist urges the
faithful to foster warm and constructive relationships with everyone,
and to work untiringly for the spread of peace throughout the world.
The love which the Eucharist nourishes in human hearts impels
Christians to work for peace in society. Whoever lives by this love
is convinced that confliets can be resolved and that social justice
can prevail.
Finally, this same love contributes to bringing nations closer to
one another by strengthening the rsolve to preserve peace, the willingness to make just concessions and the desire for greater under
standing and harmony among ali the peoples of the earth.
5. Christians are called upon to believe frmly in the peace-giving
and unifying power of the Eucharist. The Eucharist makes it ever
more possible to realize on a wider scale the batitude proclaimed by
Jesus : "Blessed are the peacemakers, for they shall be called children
of God".
In the Eucharist the children of the Father receive the
life of Christ, which is none other than the life of the Father himself,
the life of love which leads them to spread peace, for their own
happiness and that of ali those to whom this divine gift is destined.
5

In this perspective we can well understand how a Eucharistie


Congress ought also to give rise to new ecumenical initiatives and
endeavours. To speak of divided Christians is to ref er to a con
tradiction, for the Christian is Christ's disciple and Christ died "to
5

Mt 5:9.

Cf. Jn 6:57.

1322

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

gather into one the children of God". The prparation of an Inter


national Eucharistie Congress can be, therefore, a time to bear witness,
in union with our Christian brothers and sisters, to our common faith
in Christ, the one Saviour and Bearer of Peace.
7

6. Further reflection on the thme "Christ Our Peace" should


increase knowledge and apprciationalso by means of Eucharistie
Adorationof the central place which the Eucharist occupies in the
Church.
Henee the great ecclesial event that is the 44th International
Eucharistie Congress in Seoul should involve every particular Church,
every parish, every religious community and every ecclesial movement.
All should feel called to take part in the Congress by means of a
more intense catechesis on the Eucharist, a more knowledgeable and
active participation in the Eucharistie Liturgy, and a sens of ado
ration capable of interiorizing the clbration of the Paschal Mystery
with a prayer that transforms the whole of life into an offering for
the life of the world, after the example of Christ.
8

In concluding this meeting, I wish to thank the Pontifical Committee for International Eucharistie Congresses and the members
of the Host Committee of Seoul who have joined in the careful prp
aration of this gathering of National Delegates. I likewise send my
wholehearted encouragement to the National Delegates who have not
been able to come to Rome, as well as to your collaborator everywhere, especially in Korea and throughout Asia.
Past exprience
of International Eucharistie Congresses teaches that the attention
and involvement of the local Churches dpends in good part on the
commitment of the National Delegates and their collaborator s.
J invite the entire Church to pry for the success of the 44th
International Eucharistie Congress.
May the Blessed Virgin Mary,
Queen of Peace, inspire and enlighten us all so that, as a resuit of
this "Statio Orbis" in Seoul in 1989, the essential signifcance of the
Eucharist for unity and peace in the world will be better understood.
To all of you prsent and to all who in the local Churches are
engaged in preparing the Congress I gladly impart my special Apostolic
Blessing.
7

Jn 11:52.

Cf. Jn 10.10-1L

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1323

VIII
Ad eos qui conventui Romae habito, XX anno expleto a die quo Litterae
Encicl. Humanae vitae publici iuris evaserunt, coram admissos.*

Illustri

Signori,

Gentili

Signore,

1. Con viva gioia Vi do il benvenuto in questa speciale Udienza,


che ho volentieri riservato alla vostra qualificata rappresentanza in
occasione del Congresso Internazionale, indetto per ricordare il XX
anniversario dell'Enciclica Humanae vitae. Nel rivolgervi il mio cor
diale saluto, con un particolare pensiero per il Prof. Bausola, che
ringrazio per il suo indirizzo, desidero esprimere vivo compiacimento
ai responsabili del Centro Studi e Ricerche sulla regolazione natu
rale della fertilit dell'Universit Cattolica del Sacro Cuore, i quali
hanno promosso l'iniziativa, da ripetersi fra alcuni giorni nella citt
di Bologna.
2. Il XX anniversario dell'Enciclica Humanae vitae offre a tutta
la Chiesa una occasione propizia per riflettere seriamente sulla dot
trina in essa insegnata, una dottrina da me ripresa nell'Esortazione
Apostolica Familiaris consortio e in numerose altre occasioni.

Si

tratta, infatti, di un insegnamento che appartiene al patrimonio per


manente della dottrina morale della Chiesa.
L'ininterrotta continuit con cui la Chiesa l'ha proposto nasce
dalla sua responsabilit per il vero bene della persona umana. Della
persona umana dei coniugi, in primo luogo. Infatti, l'amore coniu
gale il loro bene pi prezioso. La comunione interpersonale, che
in virt di tale amore si stabilisce tra due battezzati, il simbolo
reale dell'amore di Cristo verso la sua Chiesa. La dottrina esposta
nell'Enciclica Humanae vitae costituisce pertanto la necessaria difesa
della dignit e della verit dell'amore coniugale.
Come verso ogni valore etico, anche verso l'amore coniugale esiste
una grave responsabilit dell'uomo.

I primi responsabili del loro

amore coniugale sono i coniugi, nel senso che essi sono chiamati a
viverlo nella sua intera verit. La Chiesa li aiuta in tale impegno
illuminando la loro coscienza ed assicurando, con i sacramenti, la
forza necessaria alla volont per scegliere il bene ed evitare il male.
* Die 14 m. Martii a. 1988.

1324

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

3. Non posso tuttavia tacere il fatto che non pochi oggi, non
aiutano i coniugi in questa loro grave responsabilit, ma creano loro
dei notevoli ostacoli.
Al riguardo, ogni uomo, che abbia percepito la bellezza e la dignit
dell'amore coniugale, non pu rimanere indifferente di fronte ai ten
tativi che si vanno facendo di equiparare, a tutti gli effetti, il vincolo
coniugale a mere convivenze di fatto. Equiparazione ingiusta, distrut
tiva di uno dei valori fondamentali di ogni convivenza civile la
stima del matrimonio e diseducativa delle giovani generazioni, ten
tate cos di avere un concetto e di realizzare un'esperienza di libert,
che si rivelano distorti nella loro stessa radice.
I coniugi, inoltre, possono essere seriamente ostacolati nel loro im
pegno di vivere correttamente l'amore coniugale da una certa men
talit edonistica corrente, dai mass-media, da ideologie e prassi con
trarie al Vangelo; ma ci pu anche avvenire, e con conseguenze
davvero gravi e disgregatrici, quando la dottrina insegnata dall'En
ciclica sia messa in discussione, come talora avvenuto, anche da
parte di alcuni teologi e pastori di anime. Questo atteggiamento,
infatti, pu indurre il dubbio su un insegnamento che per la Chiesa
certo, oscurando cos la percezione di una verit che non pu essere
discussa. Non questo un segno di comprensione pastorale , ma
di incomprensione del vero bene delle persone. La verit non pu
essere misurata dall'opinione della maggioranza.
La preoccupazione, che avete avuto nel vostro Congresso, di inse
rire la riflessione di carattere pi squisitamente tecnico e scientifico
sul controllo naturale della fertilit nel contesto di ampie riflessioni
teologiche, filosofiche ed etiche, deve essere sottolineata e lodata. Un
altro modo per affievolire nei coniugi il senso di responsabilit verso
il loro amore coniugale , infatti, quello di diffondere l'informazione
sui metodi naturali senza che sia accompagnata dalla dovuta forma
zione delle coscienze. La tecnica non risolve i problemi etici, sempli
cemente perch non in grado di rendere migliore la persona. L'edu
cazione alla castit un momento che niente pu sostituire. Amarsi
coniugalmente possibile solo all'uomo e alla donna che abbiano rag
giunto una vera armonia nell'intimo della loro personalit.
4. A vent'anni dalla pubblicazione dell'Enciclica, si pu vedere
chiaramente che la norma morale in essa insegnata non solo a difesa
della bont e della dignit dell'amore coniugale, e dunque del bene
della persona dei coniugi. Essa ha una portata etica anche pi vasta.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1325

Infatti, la logica profonda dell'atto contraccettivo, la sua radice ul


tima, che profeticamente Paolo VI aveva gi individuato, sono ora
manifeste. Quale logica? Quale radice?
La logica anti-vita : in questi vent'anni numerosi Stati hanno rinun
ciato alla loro dignit di essere i difensori della vita umana inno
cente, con le legislazioni abortiste. Una vera strage di innocenti si va
compiendo ogni giorno nel mondo.
Quale radice? la ribellione contro Dio-Creatore, unico Signore
della vita e della morte delle persone umane : il non riconoscimento
di Dio come Dio ; il tentativo, intrinsecamente assurdo, di costruire
un mondo da cui Dio sia del tutto estraneo.
Nell'Enciclica Humanae vitae, Papa Paolo VI esprimeva la cer
tezza di contribuire, con la difesa della morale coniugale, all'instau
razione di una civilt veramente umana. A vent'anni di distanza dalla
pubblicazione del Documento, non mancano davvero le conferme della
fondatezza di quella convinzione. E sono conferme verificabili non
soltanto dai credenti, ma da ogni uomo pensoso dei destini dell'uma
nit, giacch chiunque pu vedere a quali conseguenze si giunti,
non obbedendo alla santa legge di Dio.
U vostro impegno come di tante altre persone di buona volont
un segno di speranza non solo per la Chiesa, ma per tutta l'umanit.
Nell'invitare cordialmente ciascuno di Voi a perseverare genero
samente sulla strada intrapresa, a tutti imparto, propiziatrice degli
aiuti celesti, la mia Benedizione.
1

IX
Ad exc.mum Virum Emmanuel Scammacca del Murgo e dell'Agnone,
Italiae apud Sanctam Sedem Legatum.*

Signor

Ambasciatore,

1. All'atto di iniziare la Sua missione di Ambasciatore Straordi


nario e di Ministro Plenipotenziario della Repubblica Italiana presso
la Santa Sede, Ella ha voluto rivolgermi nobili espressioni di cortese
apprezzamento, assicurando al tempo stesso la propria disponibilit
per una collaborazione cordiale ed aperta. Gliene sono sinceramente
grato.
1

Cf. n. 18.

* Die 17 m. Martii a. 1988.

1326

Acta Apostolicae Sedis ~ Commentarium Officiale

In questo momento il mio deferente pensiero si volge al Signor


Presidente della Repubblica Francesco Cossiga, che con saggezza assol
ve il suo alto mandato per il bene del Paese. La prego di volersi
rendere interprete di questi miei sentimenti presso il Capo dello Stato.
dell'assumere l'impegnativo ufficio, finora degnamente ricoperto
dal Suo stimato predecessore, Ella ha voluto mettere in rilievo la sin
golarit dei vincoli, che legano l'Italia alla Santa Sede. E giustamente:
la storia secolare del Popolo italiano, in tutte le sue espressioni,
infatti profondamente segnata dal Cattolicesimo, che tanto apporto
ha dato alla ricchezza culturale, di cui l'Italia va fiera. Le stesse
vicende pi recenti dell'Italia moderna, impegnata nel recupero delle
libert civili e politiche, hanno visto i cattolici attivamente presenti,
recando, alla luce della loro fede, uno specifico contributo per la fon
dazione dello Stato su valori autenticamente umani, nel solco delle
tradizioni cristiane della Nazione.
2. L'universalit della missione connessa con l'ufficio di Succes
sore di Pietro, lungi dall'attenuare, esalta la mia sollecitudine aposto
lica a favore della Chiesa di Roma, che mi affidata, e delle Chiese
particolari che sono in Italia.
Chiamato per misterioso disegno di Dio al munus petrinum
da una terra lontana, ho sentito rivolte a me le parole : Esci dalla
tua terra e va dove ti mander . E questa terra diventata anche
la mia terra come ho avuto occasione di dire nel giorno stesso della
mia elezione al Soglio pontificio e mie sono diventate pure le sue
attese e le sue aspirazioni, le sue realizzazioni e le sue speranze.
Il servizio pastorale che svolgo nella Chiesa di Roma e i viaggi
nelle varie Diocesi italiane hanno come scopo la crescita nella fede,
nella speranza e nell'amore dei cattolici italiani, che incoraggio ad
impegnarsi, nel dialogo leale e rispettoso con tutti, in una sempre
pi efficace collaborazione tra Chiesa e Stato, per il bene dei singoli
e della comunit.
Ella ha voluto ricordare, Signor Ambasciatore, l'Accordo con cui
le due Parti hanno inteso, in tempi recenti, confermare da un lato
la distinzione tra comunit ecclesiale e comunit politica e, dall'altro,
assicurare una sempre pi proficua collaborazione tra di esse, essendo
entrambe, anche se a diverso titolo, a servizio della vocazione perso
nale e sociale delle medesime persone, che formano il tessuto vivo
della Nazione. La Santa Sede, per quanto la riguardale ben convinta

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1327

di dovere proseguire su questa strada, e si augura che eventuali dif


ficolt di applicazione trovino soluzioni eque e soddisfacenti per tutti,
unicamente ispirate al bene comune, e ricercate in aperta disponibilit
e reciproca stima.
3. In questo contesto non posso non confermare l'attenzione per
i problemi della formazione delle nuove generazioni. stato giusta
mente riconosciuto che un'educazione, la quale non desse il dovuto
spazio alla dimensione religiosa, che nella societ italiana si espressa
e si esprime storicamente, con cos ampia preponderanza, nella reli
gione cattolica, sarebbe carente delle sue radici etiche e culturali.
Ai valori religiosi, cristiani e cattolici, si dimostra, peraltro, sensibile
la societ italiana di oggi, nonostante certe apparenze contrarie rile
vabili in diversi campi. La scelta largamente maggioritaria dell'in
segnamento religioso nella scuola pubblica ne stata dimostrazione
eloquente.
Con particolare attenzione seguita anche oggi in Italia la fami
glia, nonostante i preoccupanti segni voglio sperare settoriali e
temporanei soltanto di un certo allentamento della tensione etica.
Per la conferma e, ove occorra, per il recupero dei valori della famiglia
intende operare la Chiesa, nella consapevolezza di offrire, con questa
sua sollecitudine, un ricco contributo alla crescita della societ. D'al
tra parte, la Chiesa ha fiducia che le pubbliche Autorit e tutte le
componenti sociali, si adoperino con pari impegno nella difesa e nella
promozione dell'Istituto familiare, che la stessa Costituzione italiana
pone tra i capisaldi del vivere civile.
4. A ragione stato rilevato che la. Carta costituzionale italiana
ha tra i suoi punti irrinunciabili la promozione e la tutela della per
sona umana. Ora, noto che all'elaborazione del concetto di persona
ha contribuito in modo specifico e decisivo la speculazione filosofica
e teologica cristiana.
La Chiesa si sente impegnata a proteggere l'esistenza, la dignit
e l'inviolabilit della persona umana in ogni istante della sua esi
stenza, come pure nel promuovere lo sviluppo della sua dimensione
sia individuale che sociale : essa incoraggia i suoi figli a non trala
sciare occasione per rendersi utili in un settore tanto importante, con
particolare riguardo alle forme di volontariato, destinate a portare
soccorso alle antiche e nuove forme della sofferenza e della povert.

1328

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

Mi piace qui ricordare che il tema della persona sta al centro


anche della recente Enciclica Sollicitudo rei socialis, nella quale
ho inteso presentare le nuove e pi impegnative esigenze della soli
dariet nell'ambito di uno stesso Paese e nei rapporti tra i diversi
Paesi e tra i diversi mondi , in una prospettiva planetaria. In
questa prospettiva si colloca l'anelito alla pace, che la Chiesa con
divide con ogni persona di buona volont e fattivamente sostiene
con la sua azione nelle varie parti del mondo. Questo anelito viva
mente sentito dal Popolo italiano, che ne ha fatto un valore quali
ficante della sua Carta costituzionale.
5. Promozione di ogni valore autenticamente umano, tutela della
persona e dei suoi inalienabili diritti, consolidamento della pace all'in
terno della Nazione e nei rapporti internazionali, ecco altrettanti
obiettivi della collaborazione fra Chiesa e Stato in Italia. Confido,
Signor Ambasciatore, che grazie anche alla Sua opera la reci
proca intesa potr ulteriormente svilupparsi, favorendo il consegui
mento sempre pi pieno e sicuro delle finalit menzionate.
In questa prospettiva sono lieto di assicurarLe la volenterosa dispo
nibilit della Santa Sede, della Conferenza Episcopale Italiana, atti
vamente impegnata nell'attuazione degli accordi concordatari che ne
prevedono l'intervento, e di tutte e singole le comunit ecclesiali nelle
loro varie componenti. Al tempo stesso, accolgo con piacere l'attesta
zione della presenza di simili disposizioni nelle Autorit dello Stato
italiano ed esprimo la speranza di un proficuo lavoro in un clima
di aperto e cordiale dialogo.
Con questi sentimenti, nell'atto di ricevere le Lettere credenziali,
molto volentieri porgo all'Eccellenza Vostra i miei auguri per il
successo della Sua missione, sulla quale invoco la protezione del
Signore.
A Lei, ai suoi Familiari e Collaboratori imparto di cuore la desi
derata Benedizione Apostolica, estendendola con pari benevolenza al
Capo dello Stato, alle Autorit e a tutto il diletto Popolo italiano.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1329

X
Ad sodales quosdam coetus legibus in Europa ferentibus coram admissos.*

Mr Chairman,
Dear

Friends,

1. It gives me great pleasure to have this opportunity to welcome


you, members of the Committee on Parliamentary and Publi Relations
of the Parliamentary Assembly of the Council of Europe. In conjunction with your other appointments here in Rome, you have wished
to include this meeting, and I can assure you that I am happy to
express my personal interest and the Holy See's convinced support
of the goals and tasks which constitute the mandate of the Council
of Europe. I am pleased to recali that Pope Paul VI received the
members of your Committee, thirteen years ago, on 5 May 1975,
and I myself very much look forward to my visit to Strasbourg next
October when I hope to address the plenary meeting of the Parliamen
tary Assembly.
2. Even a summary account of the tasks of your own Committee
serves to highlight the lofty but also pressing ideis which have
marked the intentions and procdures of the Council of Europe since
its establishment in the wake of the dramatic expriences of World
War II. One of your principal tasks is to enlighten and encourage
public opinion in relation to European unity, the defence of human
rights and the strengthening of dmocratie principies and practices
within the member States.
You also maintain contact with the
elected parliamentary reprsentatives of the peoples of the twenty-one
countries belonging to the Council, seeking to promote a concerted
approach to the problems affecting Europe's social, politicai and
cultural development. You also seek to safeguard the freedoms and
rights of individuis and groups within the context of the member
States' complex and rapidly evolving structures and relationships.
Almost forty years have passed since the setting up of the Council
of Europe in 1949. Much of great importance has been achieved in
these years.
Let one instance stand for all : the signing of the
European Convention on Human Rights, with the consquent and
* Die 17 m. Martii a. 1988.

1330

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

progressive attention of public opinion to the need to dfend and


upholdeverywherethe dignity of each human being, and the
awareness of the inalienable dignity of the person as the basis upon
which every society which wishes to be defined as civilized and just
must be built. With the passing o f t i m e the need to dfend human
rights and dignity does not diminish. Indeed, it acquires a greater
urgency in the face of new situations and in relation to advances in
the scientific and technological fields. In this the Council of Europe
and its Parliamentary Assembly have remained loyal to the original
inspiration from which they arose. It is a sign of great hope and
encouragement that such should be so in the heart of Europe, the
"old" Continent, whose historie destiny has been to contribute so
much to the rest of the world, for good and for iii.
3. With its achievements and its failures, Europe has left an
indelible mark on the course of history, and it therefore has a
responsibility which the Reprsentatives of its peoples cannot but
take up and pursue. In the strengthening of a European awareness
among ail its peoples, including those not represented in your Orga
nization, Europe expriences a vague, almost unconscious, sens of
obligation to its own peoples and to the rest of the human family.
To rise to the challenge of satisfying this obligation, Europe needs
to 'recover its deepest identity.
It needs to overeme whatever
reluctance there may be to acknowledge the common patrimony and
civilization of its peoples and nations, divided as they are by physical,
politicai and ideological boundaries, but united by the bonds of a
culture which truly embraces all.
The anomaly of entrenched divisions within Europe is further
increased when it is forgotten that European unity is spiritual in
character far more than politicai. It is grounded for the most part
in Christian values and in the humanism stemming from them. As
I said some years ago to a group of Bishops from my own homeland:
"Despite the diffrent traditions that exist in the territory of Europe
between its Eastern part and its Western part, there lives in each
of them the same Christianity ... Precisely this lies at the roots of
the history of Europe. This forms its spiritual genealogy".
Such a
considration is an extremely important factor in understanding the
role of Europe today. It is my profound conviction that, if Europe
1

Speech to Polish Bishops at Jasna Gora, 5 June 1979.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1331

wishes to regain its fundamental unity, it must turn to the values


which Christianity caused to emerge in European society and culture
from the beginning.
4. I am particularly happy at this time to express support for the
European Public Campaign on North-South Interdependence and
Solidarity which the Council of Europe is conducting in order to raise
public awareness of the complex relationship between the peoples of
Europe and the Third World. The whole question of the interdepen
dence and necessary solidarity between developed and underdeveloped
countries forms a substantial part of my recent Encyclical on the
Church's social concern. The Church approaches such questions from
an eminently moral and religious point of view, but when it is a
question of justice, peace, fraternity and solidarity between peoples,
there is ample room for interaction and collaboration among ali the
forces that work for the genuine well-being of the human family.
May God help us ail to love and serve our brothers and sisters
ever more wisely and generously. I ask his blessings upon each one
of you and your colleagues in the Parliamentary Assembly. May he
watch over you and your families, as well as the nations which you
represent !

XI
Ad laicos qui in valetudinariis Ordinis Hospitalarii S. Ioannis de Deo
infirmorum curam suscipiunt coram admissos.*

Cari fratelli e sorelle!


1. Sono lieto di incontrarmi con voi, Collaboratori laici dell'Or
dine Ospedaliero di San Giovanni di Dio, convenuti a Roma in rap
presentanza di 40.000 Operatori sanitari da 20 Paesi per un vostro
convegno su : un diverso modo di essere vicini al malato e al bisognoso.
Vi ringrazio vivamente per questa significativa visita, che evoca
nel mio pensiero i gravi problemi della malattia e del dolore, che
sono oggetto del massimo interesse e della massima attenzione da
parte della Chiesa, ma anche l'impegno e la dedizione che voi portate
nel lenire le sofferenze in qualit di Medici, Infermieri, Tecnici, Am
ministrativi ed Ausiliari.
* Die 18 m. Martii a. 1988.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1332

Officiale

Saluto Fr. Pier Luigi Marchesi, Priore Generale dei (( Fatebenefrateili , e ringrazio in particolare il vostro rappresentante per le
parole con le quali ha voluto introdurre questo familiare incontro.
A tutti esprimo i miei sentimenti di affetto e di grato apprezzamento.
2. Mi auguro che il vostro raduno romano vi sia utile non solo
per la vostra reciproca conoscenza, ma anche per uno scambio di
idee e per una pi approfondita conoscenza degli aspetti etici dei
vostri rispettivi ruoli visti nell'ottica cristiana. Oggi pi che mai
appare urgente la riscoperta dell'identit morale e cristiana dell'Ope
ratore sanitario in un mondo secolarizzato che va perdendo il senso
della sacralit della vita e quindi del doveroso rispetto di ogni uomo
e di ogni donna dal momento della concezione fino alla sua morte
naturale. Questa testimonianza cristiana nel mondo ospedaliero in
vocata ed apprezzata, perch essa costituisce un modo diverso, cio
evangelico, di considerare ed aiutare chi nella necessit. Essa infatti
esige lo stile del buon Samaritano, il quale non cur solo le ferite
dell'uomo che era incappato nei briganti, ma gli si fece prossimo:
Gli si fece vicino, gli fasci le ferite, versandovi olio e vino ... e si
prese cura di lui . necessario che questo spirito evangelico com
penetri tutto l'ambiente in cui voi svolgete i vostri rispettivi incarichi,
cos che esso diventi veramente una realt in sintonia con l'ispira
zione e con l'atteggiamento di servizio che il Fondatore dell'Ordine
Ospedaliero, San Giovanni di Dio, ha trasmesso ai membri della sua
Congregazione e a quanti collaborano con loro.
!

3. Siete chiamati, in occasione di questo corso di aggiornamento,


a rivedere e a confrontare le vostre esperienze, i vostri impegni, le
vostre ricerche e i vostri metodi, ma in tutto questo c' bisogno di
un'anima e di una sicura orientazione : il punto di riferimento del
vostro lavoro si trova nella Parola di Dio e nell'insegnamento della
Chiesa, la quale, istruita dalla Rivelazione cristiana, non ha mai
cessato di proclamare e propugnare i diritti sacrosanti alla vita e
alla salute che sono propri di ogni uomo. A questo proposito, l'Antico
Testamento si esprime in termini perentori : Domander conto della
vita dell'uomo alla mano dell'uomo, alla mano di ogni suo fratello.
Se uno sparge il sangue di un uomo, il suo sangue sar sparso dal
l'uomo. Infatti ad immagine di Dio Egli ha fatto l'uomo .
2

Le 10, 34.
On 9, 5-6.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1333

Tale rispetto della vita umana viene chiaramente riproposto, con


accenti nuovi, ma con non minore impegno nel Nuovo Testamento. Al
giovane ricco, che domanda quali siano i principali comandamenti per
entrare nella vita, Ges risponde indicando come primo dovere il :
(( Non ucciderai .
La Chiesa fedele a questa tradizione biblica, si sempre adoperata
attraverso i secoli a difendere la vita umana. Il Concilio Vaticano II
ha ammonito : Il Signore della vita ha affidato agli uomini l'altissima
missione di proteggere la vita : missione che deve essere adempiuta in
modo umano .
Carissimi, nel ribadire questi principii cristiani, mi di consolazione
sapere che l'opera che voi svolgete si ispira a tali nobili ideali. Mi auguro
che i vostri incontri vi servano per illuminare meglio e rafforzare le
vostre responsabilit di fronte al mistero della vita, che siete chiamati
a difendere da qualunque minaccia.
Non vi scoraggino le difficolt che indubbiamente incontrerete. Fate
s che la vita fiorisca in ogni persona ; ridate, per quanto sta in voi, il
sorriso e la gioia di vivere a quanti si affidano alle vostre cure.
3

Vi sia di sostegno in codesto vostro sforzo l'assicurazione della


mia preghiera per voi ; preghiera che avvaloro con la mia Benedi
zione, che ora imparto a voi e a tutti i vostri cari.

XII
Ad opifices publicis Urbis

curribus

operam

navantes

extra

Portam

Maiorem coram admissos.*

1. (( Maria, dalla quale nato Ges chiamato Cristo Con queste parole termina la genealogia di Ges di Nazaret, nel
Vangelo di Matteo. Nello stesso brano, Giuseppe figlio di Giacobbe,
della stirpe di Davide, viene chiamato lo sposo di Maria .
Chi era Giuseppe?
Proprio la stessa pagina sacra racconta di lui quel fatto che sta
al centro della sua vita e della sua vocazione : Giuseppe l'uomo
1

Mt 19, 18.

* Gaudium et spes, 51.


* Die 19 m. Martii a. 1988.
1

Mt 1, 16.
Ibid.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1334

Officiale

al quale fu affidato in modo particolare ed eccezionale il grande


Mistero di Dio stesso. Il Mistero dell'Incarnazione.
Giuseppe colui che ha creduto, e si affidato a Dio, come ha
fatto Maria. Si pu dire che Egli ha ottenuto il dono di una parte
cipazione singolare ed immediata alla fede di Maria. Se per il popolo
e davanti alla legge di Israele egli fu il suo sposo nel senso comune
del termine, dinanzi a Dio ed alla propria coscienza egli rimase lo
sposo verginale della Genitrice di Dio, totalmente dedito al mistero
di quella maternit, che in Essa aveva miracolosamente realizzato lo
Spirito Santo.
2. Di tutto ci parla l'evangelista Matteo. Ecco le parole di quella
annunciazione, che anche Giuseppe ricevette a somiglianza di Maria:
Giuseppe, figlio di Davide, non temere di prendere con te Maria,
tua sposa perch quel che generato in lei viene dallo Spirito Santo.
Essa partorir un figlio e tu lo chiamerai Ges : egli infatti salver
il suo popolo dai suoi peccati .
3

Conosciamo bene il testo dell'annunciazione di Maria nel Vangelo


di Luca. L si parla del turbamento della Vergine di Nazaret, qui del
turbamento di Giuseppe. L Maria manifesta la sua emozione dinanzi
al Messaggero celeste. Qui l'Angelo, in un certo senso, previene la
domanda di Giuseppe e risponde alla sua inquietudine. L Maria
risponde : Avvenga di me quello che hai detto , qui Giuseppe fa
come gli aveva ordinato l'angelo del Signore .
4

Nulla impossibile a Dio )). Non vi alcuna dissomiglianza


nella sostanza del messaggio. Non c' disparit tra ci che Maria
prima, e Giuseppe poi sentono dalla bocca del Messaggero : l'an
nuncio che il Piglio di Dio si far Uomo, nascendo dalla Vergine.
6

In questo punto la fede di Giuseppe merita di essere paragonata


alla fede di Abramo, elogiato con queste parole nella lettera ai Ro
mani : (( Ebbe fede, sperando contro ogni speranza .
7

3. Cari fratelli e sorelle !


Ci incontriamo nella solennit di san Giuseppe, nel corso dell'Anno
Mariano. Proprio per questa circostanza la figura di quell'Uomo
giusto merita un particolare ricordo unito alla nostra venerazione.
3

Mt 1, 20-21.

Lc 1, 38.

Cf. Mt 1, 24.

Lc 1, 37.
7

Rm i, 18.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1335

Nell'Anno Mariano la Madre di Dio viene presentata a tutti come


Colei che ci precede nella peregrinazione della fede , dando esem
pio a tutto il Popolo di Dio nella sua peregrinazione terrena.
Di fronte al mistero dell'Incarnazione nessuno ha avuto una cos
diretta partecipazione alla fede di Maria quanto Giuseppe. E questo
fatto determinante per la considerazione della' sua grandezza spi
rituale dinanzi a Dio ed agli uomini. L'uomo al quale Dio stesso ha
dato tanta fiducia ed egli non ha deluso questa fiducia merita
pure una grande fiducia da parte degli uomini.
Ed egli di fatto ha ricevuto tale fiducia. Tutta la Chiesa, infatti,
dimostra a Giuseppe il suo particolare affidamento. Vi sono due ambiti
di realt umane, che la Chiesa ama considerare riferendosi alla testi
monianza di san Giuseppe : la famiglia e il lavoro. Due ambiti quanto
mai estesi e fondamentali per l'intera esistenza umana!
Nel corso di questo incontro, al quale partecipate voi lavoratori
di un particolare settore, quello dei trasporti, desidero considerare
insieme con voi i problemi di fondo del vostro impiego, partendo dal
l'annuale solennit di san Giuseppe.
4. Famiglia e lavoro sono gli spazi umani, dentro i quali si svolge
tutta la nostra vita. Essi, considerati insieme, richiamano l'idea della
comunione, dell'amicizia, della fraternit. Nella famiglia e nel lavoro
gli uomini devono infatti vivere l'uno accanto all'altro senza ignorarsi,
ma cercando costantemente le vie della collaborazione sincera, del
reciproco servizio, della solidariet.
D precisamente questo spirito di fraternit che ho potuto cogliere
dalle vostre parole, da quelle del Presidente dell'Azienda, come da
quelle del Rappresentante dei lavoratori. Vi ringrazio per la cordiale
accoglienza che mi avete riservato, mentre porgo a tutti il mio affet
tuoso saluto.
Il mio pensiero va anche ai Cappellani del Lavoro. Li ringrazio
per il loro ministero e li esorto a perseverare nelle loro iniziative
pastorali per esservi vicini e testimoniare concretamente, accanto a
voi nelle vostre fatiche, l'attenzione che la Chiesa nutre per i lavo
ratori. Con loro voi potrete esaminare la dottrina sociale che la Chiesa,
ispirandosi al Vangelo, costantemente annuncia a tutti gli uomini.
Desidero, altres, esprimere il mio compiacimento per il servizio
che, come stato detto, vede intrecciarsi, oramai da 70 anni, lo svi
luppo della rete dei trasporti pubblici con la crescita della citt di
Roma. Mi rendo conto delle difficolt incontrate nel seguire l'espan87 - A. A. S.

1336

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

sione intensa e febbrile della citt in questi ultimi decenni, nell'in


tento di disporre servizi adeguati per tutta la popolazione. Roma,
oltre tutto, una citt singolare per il legame che conserva con il
mondo intero. Voi siete testimoni del costante accorrere di numerosi
pellegrini e visitatori, attenti ai valori civili e religiosi dell'Urbe.
anche attraverso di voi che spesso essi imparano a cogliere il volto
di questo meraviglioso centro di testimonianze cristiane ed artistiche.
Certo, il vostro maggiore lavoro consiste nel venire incontro alla
porzione pi cospicua dei cittadini, alla grande massa di lavoratori
come voi, che senza sosta si servono dei mezzi pubblici per raggiungere
l'ufficio, la fabbrica, i negozi, la propria abitazione. questa dimen
sione, per cos dire, popolare della vostra opera che segna un vostro
vincolo particolare con la societ civile e suscita un impegno morale
di solidariet del tutto singolare con gli altri cittadini.
Questo rapporto diretto deve sostenere lo sforzo per superare le
difficolt che scaturiscono dal vostro specifico lavoro : la tensione di
trovarvi nel crogiuolo del traffico febbrile e nervoso di una citt pres
sata dal suo crescere veloce, l'impatto con persone e circostanze im
prevedibili e non facili, il peso di turni a volte particolarmente logo
ranti.
Vi invito ad affrontare queste situazioni con animo solidale verso
quanti dipendono da voi per i loro spostamenti. Servite ogni persona
con generosit, ben sapendo che qualsiasi azione intesa a contribuire
al bene del prossimo e ad aiutare un fratello, sorgente di schietta
gioia per chi la compie.
5. Vorrei incoraggiarvi tutti a superare con impegno le tentazioni
di reciproca indifferenza o di contrapposizione sistematica e di gene
rale timore che spesso si insinuano nell'ambiente di lavoro, e ten
dono a renderlo nemico all'uomo stesso che vi opera.
La parola del Vangelo ci fa pensare che mancherebbe ad un suo
preciso dovere morale chiunque rifiutasse di mettere a disposizione
del bene comune, nel contesto del servizio che lo riguarda, i mezzi
dell'intelligenza, le risorse tecniche e il potere di cui dispone. certo
legittimo operare per il miglioramento della propria situazione e di
quella della categoria a cui si appartiene. Lo sviluppo, tuttavia, non
si attua nella sola ricerca esasperata dei profitti. Ogni crescita si
compie con la collaborazione di tutti verso tutti, avendo sempre pre
senti le incidenze che le rivendicazioni dei singoli hanno sull'intera

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1337

compagine sociale. Oggi pi che mai gli uomini si rendono conto di


essere legati da comuni problemi e aspirazioni, e comprendono di
dover costruire insieme, con equilibrio, con vera partecipazione, con
onest e verit, il bene che li riguarda tutti insieme.
6. Come noto, per commemorare il 20 anniversario dell'Enciclica
del Papa Paolo VI Populorum progressio, ho inviato a tutti i cri
stiani una lettera, che inizia con le parole Sollicitudo rei socialis.
In essa ho cercato di mettere in risalto il valore della solidariet.
Essa un atteggiamento dell'animo fondato sulla considerazione dei
vincoli sempre pi stretti che, di fatto, legano tra loro gli uomini e
le nazioni del mondo contemporaneo. Ma la solidariet anche una
virt morale, che nasce dalla consapevolezza della connaturale inter
dipendenza che lega ogni essere umano ai propri simili nelle varie
componenti della sua esistenza : l'economia, la cultura, la politica,
la religione. La solidariet non pu, quindi, ridursi ad un vago atteg
giamento di partecipazione emotiva o ad una parola senza risonanza
pratica. Essa richiede un impegno morale attivo, una determina
zione ferma e perseverante di dedicarsi al bene comune, ossia al bene
di tutti e di ciascuno: tutti siamo responsabili di tutti.
7. Il principio della solidariet chiede, quindi, di trovare appli
cazione nei diversi campi, nei quali l'uomo chiamato ad agire, a
partire da quegli ambienti sociali che lo riguardano pi immediata
mente : la famiglia, la comunit di lavoro, la comunit civile e quella
religiosa. Anche tra di voi, dunque, la collaborazione dovr essere
improntata ai princpi della solidariet : questa dovr essere la guida
di ogni impegno morale nella vita interna dell'Azienda, come anche
nella soluzione dei problemi che sorgono nell'ambito del servizio pub
blico.
Si tratta, come ovvio, di un cammino da percorrere con costante
volont, di adattamento alle situazioni, superando le circostanze meno
propizie con intelligenza, acume, abilit e soprattutto con sentimenti
di umana comprensione.
L'instaurazione di rapporti di solidariet , infatti, un compito
che chiama in causa le qualit migliori di ciascuno. Io vi invito,
pertanto, a porre in ci il vostro quotidiano impegno.
8. Ritorniamo con la nostra mente alla famiglia di Nazaret.
Ivi Maria e Giuseppe vivono la loro vita di fede, corrispondendo ad
una vocazione sublime, che lega la loro esistenza al mistero di Dio

1338

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

presente tra gli uomini in quel loro Figlio, che lo stesso Verbo di
Dio incarnato. Nella dedizione a Lui essi trovano la quotidiana mo
tivazione per una solidariet tra loro che nessuna difficolt riesce ad
incrinare. Dalla fede in Lui, che essi sanno essere venuto (( per sal
vare il suo popolo )), traggono la spinta per aprirsi ad una inesauri
bile solidariet verso gli altri. E qusta solidariet vivono nel nascon
dimento del iavoro quotidiano, affrontato con la consapevolezza di
collaborare anche in quel modo all'universale piano della salvezza.
8

Cos essi compiono la loro peregrinazione della fede , di cui


la narrazione evangelica che abbiamo ascoltato ci fa vedere solo il
punto di partenza . Il resto del cammino specialmente del cam
mino di Giuseppe come racchiuso nel silenzio. Sappiamo solo
che la vita di lui fu spesa nella quotidiana fatica del carpentiere,
accanto al Figlio di Dio Ges, il quale, crescendogli accanto giorno
dopo giorno, diventava sempre pi validamente suo collaboratore :
carpentiere accanto al carpentiere.
Anche ogni uomo che lavora chiamato da Dio a costruire la
propria esistenza nella quotidiana fatica e nella generosa solidariet,
percorrendo con perseveranza il proprio cammino. Un cammino sul
quale la fede getta un raggio di vivida luce, insegnando ad amare ogni
uomo in Cristo come fratello, aiutandolo a sostenere la parte di croce
quotidiana che si cela in ogni tipo di attivit, invitandolo a leggere
la propria vicenda nel quadro di un pi ampio disegno provviden
ziale, che ha come scopo la salvezza dell'umanit e come prospettiva
finale il trionfo della giustizia e dell'amore nel ritorno glorioso di
Cristo.
Carissimi lavoratori, queste non sono verit astratte : l'esempio
dei componenti la Sacra Famiglia le rende estremamente concrete.
Sono verit che passano attraverso la fatica casalinga di Maria, si
irrorano del sudore quotidiano di Giuseppe, hanno lo spessore degli
strumenti manovrati dalle mani callose dello stesso Figlio di Dio.
Sappiate guardare a loro a Maria, a Giuseppe, a Ges per
ricuperare ogni giorno il senso della vostra dignit e la stima del
vostro lavoro. Sentiteveli vicini nel disimpegno quotidiano dei vostri
compiti. Nell'Anno Mariano, che stiamo vivendo, vi vicina in par
ticolare la Vergine Santa, alla quale, come a Madre premurosa e
sollecita, potete confidare i vostri problemi, quelli di lavoro e quelli
di famiglia.
8

Cf. Mt 1, 21.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1339

A Lei vi affido, perch so che vi pu capire la Sposa di un


lavoratore come voi e so che vi pu aiutare la Madre del
l'Onnipotente.
Dopo queste considerazioni omiletiche diciamo la nostra profes
sione di fede e poi, con la preghiera dei fedeli, prepariamoci a por
tare sull'altare eucaristico tutto quello che costituisce la vostra vita
quotidiana : vita delle famiglie, sollecitudini, preoccupazioni, ansie,
speranze, come anche tutto quello che costituisce la vostra quotidiana
vita del lavoro, lavoro di giorno, lavoro di notte, tutto quello che il
lavoro significa per la persona umana e per una umana comunit.
Sia lodato Ges Cristo.

XIII
Apud basilicam Pancratii in valetudinario mundi Salvatori dicato, habita.*

Reverende Suore,
Signori Medici, Infermiere,
Carissimi ammalati,

Collaboratori,

1. Mi sento molto onorato da questo incontro. Considero infatti


un privilegio l'essere in mezzo agli ammalati ed a coloro che li assistono
con amore fraterno ed alta professionalit, in una Clinica che gi col
semplice suono della sua stessa denominazione esprime un intero
programma.
Ringrazio di cuore per l'accoglienza e rivolgo con affetto il mio
saluto a ciascuno dei partecipanti, con un particolare pensiero per
il Cardinale Ugo Poletti, mio Vicario per la Diocesi di Roma, e per
Mons. Luca Brandolini, Delegato per l'assistenza religiosa agli Ospe
dali di Roma. Mi sento vicino alla vostra sofferenza, carissimi amma
lati; al vostro impegnativo lavoro, cari Medici e Collaboratori, ope
ranti nei vari reparti ed ai diversi livelli.
Vorrei che la mia voce valicasse la cinta di queste mura per por
tare a tutti i malati ed a tutti gli operatori sanitari i sentimenti del
cuore di Cristo. Son venuto qui per esprimervi una parola di con
forto nel dolore e d'incoraggiamento nella missione di assistenza;
ma specialmente per ricordarvi quale valore hanno il dolore e l'assi
stenza nel tessuto dell'opera redentrice del <( Salvatore del mondo .
* Die 20 m. Martii a. 1988.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1340

Officiale

2. Il servizio ai malati, indirizzato alla difesa, alla ricostituzione


e allo sviluppo della dimensione psico-fisica della persona umana,
non solo un'opera umanitaria e sociale, ma soprattutto un'attivit
eminentemente evangelica al punto da non potersi scindere dalla prassi
della vita cristiana.
L'esempio partito autorevolmente da Ges stesso, il (( Salvator
mundi , il quale, in base al principio di fare prima che insegnare,
sin dall'esordio della vita pubblica esercit su larga scala, come parte
della sua missione di salvezza, il potere straordinario di ridare la
sanit fisica. Cominci a percorrere tutta la Galilea, predicando la
buona novella del regno e curando ogni sorta di malattie e di infer
mit nel popolo. Conducevano a Lui tutti i malati, tormentati da varie
malattie e dolori, indemoniati, epilettici e paralitici; ed Egli li gua
riva. Con Lui i ciechi, anche se colpiti da cecit congenita, ricupe
rano la vista; gli storpi camminano, i sordi riacquistano l'udito,
il muto parla ; la febbre svanisce. Con Lui la mano inaridita si stende,
l'emorragia si arresta, la paralisi superata. Davanti al potere mise
ricordioso di Ges scompare una malattia inguaribile e diffusa, come
la lebbra, non ancora debellata neppure dalla medicina moderna.
1

Il suo intendimento curativo chiaramente manifestato : (( Lo


voglio, sii risanata . E alle parole segue la guarigione. Egli, poi,
non limitandosi a dare la salute a quanti a Lui accorrono, si affretta
ad andare di persona al capezzale dei moribondi : Io verr e lo
curer .
4

In pi d'una occasione Ges ha esercitato perfino il potere di


richiamare alla vita: la figlia di Giairo, il ragazzo di Naim, l'amico
Lazzaro, col suo caso descritto nei dettagli da uno dei testimoni ocu
lari, sono l a significare che Egli, il Risorto, Salvatore del mondo,
venuto a farci il dono di una vita nuova, non pi soggetta alla morte.
(( Io sono la risurrezione e la vita ; chi crede in me, anche se muore,
vivr. E chiunque crede in Lui sa bene c h e la tribolazione pro
duce pazienza, la pazienza una virt provata e la virt provata la
speranza. La guarigione fisica il segno di questa vita risorta.
6

Mt 4, 23-24.

Cf. ibid. 8, 11.

Cf. Lc 5, 8.

Lc 5, 13.

Mt 8, 5; 9, 19.

Gv 11, 25.
7

Bm 5. 3-5.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1341

3. La fede, sinceramente accolta c vissuta, opera, infatti, il pro


digio di produrre una trasformazione personale e profonda del cre
dente, collocandolo nella categoria degli uomini nuovi, voluta dal
Salvatore del mondo e prefigurata nel modello del Buon Samaritano,
il quale, di fronte alla diffusa insensibilit per la sofferenza, si carat
terizza per la generosit nell'andare incontro all'infermo e all'oppresso
con amore di fratello.

Fin dalle origini la Chiesa, mossa dallo Spirito, comprese questo


suo dovere-privilegio di restare accanto a chi soffre. E gi il primo
Vicario di Ges, dopo la Pentecoste, operava come il Maestro. Presso
la porta Bella del tempio, Pietro fece camminare lo storpio dalla
nascita. E ben presto, sparsasi la voce, (( portavano gli ammalati
9

nelle piazze, ponendoli su lettucci e giacigli, perch, quando Pietro


passava, anche solo la sua ombra coprisse qualcuno di loro . E si
verificavano tante guarigioni.

10

Simili scene si sono ripetute nel corso della storia della Chiesa,
ed anche oggi si possono vedere sulle spianate dei grandi santuari
della Madre di Ges e Madre nostra.
La parabola divenuta una realt quotidiana e diffusa, e gi nei
primissimi secoli dell'era cristiana, quando si era molto lontani dalla
prassi degli interventi pubblici, esisteva un esercito di buoni Sama
ritani, la cui missione di vita era dedicata ai pi deboli, e ci mediante
una rete capillare di assistenza.
4. Anche oggi l'impegno della Chiesa per la realt della sofferenza,
non sempre vinta, anzi spesso moltiplicata dalla societ dei consumi
e del benessere, costante e irrinunciabile.
Tre anni fa ho costituito una Commissione Pastorale degli Ope
ratori Sanitari, allo scopo di seguire e di esser presente alle iniziative
concrete del settore sanitario, che hanno implicazioni per l'annuncio
evangelico. E, nel corso del Giubileo straordinario della Redenzione,
con la Lettera Apostolica Salvifici doloris , ho voluto richiamare
il grande insegnamento della Chiesa sulla sofferenza illuminata dalla
verit della Parola di Dio.
Avendolo assunto su di s, Ges ha cambiato radicalmente il senso
e il valore del dolore. Esso non pi soltanto il segno della fragilit
8

Le 10, 30 ss.

At 3, 2-5.

ma.

5,

15-16.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1342

Officiale

e dell'insufficienza dell'uomo, ma diventato il tramite del suo ricu


pero e della sua piena realizzazione. Col sacrificio dell'Uomo-Dio si
compiuta la redenzione dell'umanit. Egli ha sofferto al posto del
l'uomo e per l'uomo." Cos, il dolore fisico e morale, inserito in quello
di Cristo, ha il potere di trasformarci in uomini nuovi. Esso cessa
di essere un fatto differente o un male, per divenire fonte inesauri
bile di bene. In chi sa accoglierlo con spirito di fede soffrendo insieme
con Cristo, il dolore diventa partecipazione alla sua passione reden
trice e collaborazione all'opera di salvezza a beneficio di tutti.
Ed ecco, allora la conseguenza meravigliosa : il sofferente stesso si
trasforma in buon Samaritano. Colui che ha bisogno di aiuto si pone in
condizione di offrirne agli altri e al mondo intero. San Paolo diceva :
(( Completo nella mia carne quello che manca ai patimenti di Cristo, in
favore del suo corpo che la Chiesa .
12

5. Cari fratelli e sorelle, son venuto qui per rendere omaggio a chi
soffre e a chi si fa carico della sofferenza altrui. Vengo a voi, dirigenti
e operatori sanitari, che, in nome di Cristo, avete scelto a modello
la figura del Buon Samaritano, per incoraggiarvi a perseverare in
questa scelta generosa. Son qui per chiedere a voi, carissimi amma
lati, di mettere a servizio della Chiesa e del mondo quella carica di
straordinario valore religioso e sociale che costituita dalla vostra
sofferenza ed insieme dall'esempio del vostro coraggio nell'affrontarla.
Solo con la luce e la forza della fede voi potete degnamente valoriz
zare le potenzialit benefiche insite nella malattia e trovare, al tempo
stesso, il vigore morale necessario per non soccombere alla prova,
ma per lottare fino al suo vittorioso superamento.
Nei testi del Vaticano II si legge in proposito una pagina assai
significativa l dove, affermando che i Vescovi, consacrati per la sal
vezza di tutto il mondo, hanno il dovere di promuovere e di dirigere
l'opera missionaria, il Concilio raccomanda loro vivamente di ricor
rere ai malati ed ai sofferenti, che con cuore generoso sanno offrire
a Dio le loro preghiere e penitenze per l'evangelizzazione del mondo .
13

Chiedo quindi a voi la collaborazione delle vostre preghiere avva


lorate dalla sofferenza per il raggiungimento dello scopo eminente
mente missionario dell'evangelizzazione del mondo e della rievange11

Salvifici

12

Col 1, 24.

13

doloris,

Ad Gentes, 38.

19.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1343

lizzazione dei Paesi cristiani, a cui la Chiesa oggi pi che mai


impegnata.
Per parte mia, invoco su ciascuno e ciascuna di voi l'abbondanza
dell'aiuto divino, affinch possiate prontamente ricuperare la salute
e tornare alle vostre abituali occupazioni, portando il contributo della
vostra intelligenza e delle vostre energie alle rispettive famiglie ed
alla societ.
Auguri di cuore a tutti, dunque, insieme con una mia speciale
Benedizione.
XIV
Ad exc.mum Virum Tarek Abdul Razzak Razzouqi, Cuvaiti apud Sedem
Apostolicam Legatum.*

Monsieur

l'Ambassadeur,

La noble expression des sentiments qui vous animent, en ce jour


assurment marquant, a retenu toute mon attention. Je vous en
remercie cordialement.
1. Aux yeux de l'opinion publique, la crmonie de remise des
Lettres de crance d'un Ambassadeur auprs du Saint-Sige peut
paratre seulement protocolaire. En ralit, elle est une rencontre
de personnes et, travers elles, une rencontre du pouvoir temporel
et du pouvoir spirituel rsolus cooprer dans le respect de leurs
comptences respectives au bien d'un peuple dtermin comme aussi,
dans la mesure possible et opportune, au bien des autres nations.
Votre Excellence a t choisie et accrdite par Son Altesse Cheikh
Jaber Al Ahmed Al Sabah, Emir de l'Etat du Koweit, afin de pour
suivre et de perfectionner encore les relations diplomatiques que
l'Emirat a voulu tablir avec le Saint-Sige depuis des annes. Le
ministre ecclesial qui m'incombe me procure la joie de vous accueillir
dans l'esprance du succs de votre haute mission d'Ambassadeur
Extraordinaire et Plnipotentiaire prs le

Saint-Sige.

Souhaitons

ensemble, Monsieur l'Ambassadeur, que ces relations diplomatiques


contribuent au maintien et l'application concrte des principes fon
damentaux de civilisation et d'humanit, dont la religion catholique,
pour sa part, s'efforce d'tre la gardienne attentive.
* Die 24 m. Martii a. 1988.

1344

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

Je m'en voudrais d'oublier que Son Altesse l'Emir de l'Etat du


Koweit vous a charg de me transmettre, pour le rayonnement du
Sige Apostolique comme pour ma personne, des vux dfrents et
sincres. Je confie Votre Excellence le soin d'exprimer ma vive
gratitude Son Altesse et d'y joindre mes souhaits les meilleurs
pour la paix et la prosprit de l'Emirat.
2. Vous avez soulign, Monsieur l'Ambassadeur, l'heureux maintien
des relations entre le Koweit et le Saint-Sige, bases sur une volont
commune de libert, de paix, de justice. Dj, votre prdcesseur,
Son Excellence Monsieur Essa Ahmad Al-Hamad, a uvr dans ce
sens pendant douze annes. Nous lui en sommes reconnaissants. Et
vous-mme, Excellence, n'avez qu'un dsir : celui d'entretenir et mme
d'largir le dialogue, loyal, confiant et constructif entre votre Gouver
nement d'une part et le Saint-Sige d'autre part, soucieux de colla
borer au bien de l'humanit, spcialement la paix. La paix, fon
dement du bonheur auquel aspirent tout tre humain et toute nation !
La paix que le Saint-Sige veut favoriser de toutes ses forces en
accomplissant sa mission spirituelle spcifique, qui comprend le rappel
des impratifs thiques indispensables dans la conduite des tches
humanitaires ou socio-politiques.
En cho votre propos sur l'esprit de tolrance et l'idal de paix
qui sont l'honneur de votre Gouvernement, vous comprendrez qu'il me
tient cur d'voquer la communaut catholique prsente sur le
territoire de l'Emirat et dont Monseigneur Francis Micallef, Vicaire
Apostolique, a la charge. Ces fils de l'Eglise catholique constituent
une minorit. Par surcrot, ils viennent de pays trangers : surtout
du Moyen-Orient, mais aussi de l'Occident et de l'Asie du sud. Ils
ont assurment le devoir de respecter les lois du pays qui les accueille
et leur permet de participer la vie conomique de l'Emirat. Rci
proquement, le Gouvernement du Koweit, comme tout Etat acceptant
des trangers sur son territoire,

doit respecter et ventuellement

protger ces travailleurs et leurs options de conscience, morales et


religieuses. Dans mon dernier Message pour la Journe mondiale de
la paix, clbre le 1er janvier, j'ai tenu traiter de la libert reli
gieuse, condition pour vivre en paix. Un aspect dlicat de ce problme
fondamental tait ainsi prcis : Mme lorsqu'un Etat accorde une
religion dtermine une position juridique particulire, il se doit de
reconnatre lgalement et de respecter effectivement le droit la

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1345

libert de conscience de tous les citoyens, comme aussi des trangers


qui rsident sur son territoire, mme temporairement, pour des raisons
professionnelles ou autres - Votre Gouvernement mrite d'tre estim
pour son attitude de bienveillance l'gard de la minorit catholique,
rpartie en petites communauts disperses travers le Koweit.
1

Ces familles ou ces personnes venues titre individuel ont besoin


de lieux de culte, assez proches de leur domicile et de leurs lieux de
travail, de mme qu'ils ont besoin de se sentir libres de s'y rendre.
Les foyers catholiques trangers qui ont des enfants d'ge scolaire
souhaitent pouvoir donner une formation humaine et religieuse de
leur choix. Pour rpondre' leurs besoins, il est juste que des coles
catholiques puissent mener librement leur activit ducative. Enfin
je songe aux quelques prtres qui cooprent avec Monseigneur le Vi
caire Apostolique pour l'assistance spirituelle des fidles. Ils comptent
sur la largeur de vue du Gouvernement et ne peuvent qu'apprcier
son action, quand celui-ci facilite leurs dplacements et leur permet
de faire venir les documents et les objets ncessaires l'enseignement
et au culte religieux. En tout cela, quoique brivement, nous touchons
au problme grave et dlicat du respect absolu de la conscience des
croyants.
3. Enfin, je vous sais gr, Monsieur l'Ambassadeur, d'avoir mis
en relief les efforts de votre Gouvernement pour contribuer, selon les
moyens dont il dispose et en particulier par la voie diplomatique,
la difficile solution des conflits qui persistent dans votre rgion
et, dans le monde, partout o la paix est menace ou brise. Si votre
pays ne peut raliser tout ce qu'il souhaiterait effectuer en faveur
de la paix, il n'en dispose pas moins d'une influence relle. Je suis
heureux d'avoir l'occasion de l'encourager se distinguer toujours
davantage dans sa volont persvrante de promouvoir l'esprit de dia
logue et de ngociations, qui est le seul chemin d'une paix vritable.
Je puis-vous assurer, Monsieur l'Ambassadeur, que selon vos propres
souhaits, vous trouverez toujours ici l'coute et le soutien qui pour
ront tre utiles votre mission et vos efforts de paix et de frater
nit, en vue du bonheur de l'humanit.
Au terme de cette rencontre, je forme des vux cordiaux pour
que votre haute mission, inaugure aujourd'hui, vous apporte des
satisfactions nombreuses sur le plan mme du travail diplomatique,
1

N. 1.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1346

Officiale

mais aussi d'une nouvelle dcouverte de l'Eglise catholique, de son


histoire lointaine et rcente, de sa diplomatie, enfin de son action
au service du monde contemporain. Et je confie au Dieu Tout-Puissant
votre personne, ceux qui vous sont chers, et l'Emirat du Koweit que
vous avez dsormais l'honneur de reprsenter auprs du Saint-Sige.

XV
Ad exc.mum virum Ioannem Claudium Labouba, Gabonis apud Sanctam
Sedem Legatum.*

Monsieur

l'Ambassadeur,

Soyez le bienvenu au Vatican, o j'ai la joie de vous accueillir,


l'occasion de la prsentation des Lettres qui vous accrditent comme
Ambassadeur Extraordinaire et Plnipotentiaire de la Rpublique
Gabonaise.
Je suis sensible aux nobles sentiments dont tmoignent les paroles
courtoises que vous venez de m'adresser ; je suis sensible, en parti
culier, aux vux trs ;iimables que vous me prsentez de la part de
votre prsident, Son Excellence El Hadj Omar Bongo. En vous priant
de le remercier, il m'est agrable de lui offrir, par votre entremise,
les souhaits les meilleurs que je forme son intention ainsi que pour
la prosprit et le bien-tre spirituel de tout le peuple gabonais.
Vous avez voqu la bonne entente qui existe entre votre pays
et le Saint-Sige ce dont je me rjouis et je ne doute pas que
votre mission renforcera encore notre convergence de vues et nos liens
d'amiti pour une action commune au bnfice de nos frres.
C'est ma conviction que l'Eglise dont toute l'ambition est de
proclamer librement le message de salut du Seigneur peut faire
beaucoup pour rendre meilleure la vie de la communaut humaine.
Dans ce dessein, vous pouvez tre assur, Monsieur l'Ambassadeur,
du concours loyal des catholiques gabonais. Ports par le dynamisme
de leur foi, ils sont dsireux de travailler en fraternelle collaboration
avec leurs compatriotes au dveloppement intgral du pays.
Dans le respect, des civilisations diverses, l'Eglise cherche jouer
le rle de ferment d'unit et elle aimerait que l'Evangile vivifie de
plus en plus le levain culturel qui est la base d'une nation. C'est
* Die 25 m. Martii a. 1988.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1347

cette tche que se consacrent les pasteurs et les fidles du Gabon,


voulant ainsi servir les intrts suprieurs du pays. Avec le souci
privilgi des pauvres et des petits, ils souhaitent contribuer, selon
leurs moyens, au dveloppement de l'instruction, continuant former
les curs et les esprits, donner le got du travail dsintress et
du service responsable. Encourags par leurs vques, les chrtiens
dsirent apporter leur contribution l'tablissement d'une socit
plus juste et la poursuite d'un dialogue rel entre les ethnies pour
garantir la paix, dans le respect des droits de la personne humaine
et dans la vrit des relations entre les hommes.
J'ai confiance que dans votre patrie les catholiques que vous me
permettrez de saluer spcialement en cette circonstance trouveront
toujours de la part de l'Etat les conditions favorables l'exercice
paisible de leur vie ecclsiale et de leur action apostolique, dans
l'esprit des bonnes relations ayant traditionnellement exist entre nous.
Monsieur l'Ambassadeur, en formulant des vux fervents pour
l'heureux accomplissement de votre haute mission, je vous assure
volontiers de l'attention comprhensive dont vous pourrez avoir besoin.
En redisant mon affection au peuple gabonais et en adressant mon
salut dfrent ses dirigeants, j'appelle sur la nation entire l'aide
continuelle du Trs-Haut et ses abondantes bndictions.

XVI
Ad Maliae episcopos sacra limina visitantes.*

Chers Frres dans

Vpiscopat,

1. Soyez les bienvenus dans cette demeure o je vous accueille avec


la plus grande joie ! Je suis heureux, en particulier, de saluer le
nouveau Prsident de votre Confrence episcopale, Monseigneur JeanMarie Ciss, evque de Sikasso. Je le remercie des paroles pleines
de dlicatesse qu'il vient de m'adresser en votre nom et je lui offre
mes vux pour ses nouvelles fonctions.
Votre plerinage quinquennal aux tombeaux des saints Aptres, que
les vques du monde entier se font un devoir d'accomplir, manifeste
votre union avec l'Eglise de Rome. En venant ainsi vous entretenir
avec le successeur de Pierre et ses collaborateurs dans les divers
* Die 26 m. Martii a. 1988.

1348

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

dicastres de la curie romaine, vous exprimez d'une manire tan


gible les liens profonds qui nous unissent malgr la dispersion go
graphique. Egalement, vous apportez au Pape le tmoignage d'at
tachement du Peuple de Dieu au Mali: je suis d'autant plus sen
sible cette marque d'affection filiale qu'elle provient de fidles,
assurment trs minoritaires dans votre pays, mais qui ont su, par
la qualit de leur vie de croyants, acqurir l'estime et l'amiti de
tout le peuple malien.
2. L'anne 1988 est pour vous une anne d'une importance excep
tionnelle. Elle marque le centenaire de la communaut chrtienne
au Mali, un vnement qui polarise toutes vos activits pastorales.
C'est en 1888, en effet, que les premiers missionnaires spiritains
ont fond la mission de Kita, confie par la suite aux Pres Blancs
et devenue aujourd'hui un lieu de plerinage national.
Dj, en 1876 et en 1881, deux caravanes de Pres Blancs taient
parties d'Alger pour le Soudan, mais les Pres furent massacrs au
cours du voyage. Ce n'est qu'en 1894 qu'une nouvelle caravane se mit
en route pour fonder Sgou et Tombouctou en 1895. Le signal de
l'vanglisation du Mali tait donn, et les disciples du Cardinal
Lavigerie ainsi que les Surs de Notre-Dame d'Afrique se mirent
l'uvre. Avec les Maliens d'aujourd'hui, je rends hommage ces
vaillants pionniers de la foi, en particulier ceux qui ont vers leur
sang pour le Christ.
En cent ans, la petite communaut chrtienne originelle, tel le
grain de snev de l'Evangile, est devenue un arbre. Vous parlez
mme d'un baobab solide, plongeant ses racines dans le sol malien,
et vous avez raison, car les fruits sont l : une hirarchie locale, des
prtres autochtones, des religieuses originaires du pays, des catchistes
engags dans les mouvements et les communauts locales. Surtout,
le rayonnement des chrtiens est vritable, tmoignant de l'authen
tique prsence du Royaume sur cette portion du continent africain.
.3. L'implantation active de l'Eglise dans votre pays veille natu
rellement en vous une fiert et une joie lgitimes. Chez tous, pasteurs
et fidles, elle suscite la gratitude envers Celui de qui vient tout don
excellent.
Je sais que vous auriez aim que je vienne dans votre pays m'associer aux prires d'action de grce et aux cantiques de louanges qui
montent vers Dieu en l'anne du centenaire. Croyez bien que je garde

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1349

dans ma pense et surtout dans mon cur cette invitation me rendre


au Mali. Certes, j'aurais souhait, en l'Anne mariale plus encore,
me faire plerin Kita et aller avec vous prier Notre-Dame du
Mali pour les fidles de vos diocses et tous vos compatriotes. Il ne
me sera pas possible de le faire cette anne. J'ai cependant l'espoir
que la Providence conduira mes pas vers votre terre pour y faire la
connaissance de votre peuple, qui jouit en Afrique d'une rputation
de grande cordialit. Ce sera pour moi une vraie joie de pouvoir vous
rendre la visite que vous me faites aujourd'hui.
4. En attendant, vous voici attels la tche exaltante de former
les chrtiens du deuxime sicle de l'vanglisation. Quel que soit
leur nombre, petit ou grand, leur mission de baptiss revt, ds
aujourd'hui, une relle importance. Ayant accueilli la Bonne Nou
velle, ils sont maintenant appels l'annoncer leur tour, d'abord
et surtout par le tmoignage de leur vie. Au sein de la communaut
humaine dans laquelle se droule leur existence, ils ont manifester
leur capacit de comprhension et d'accueil, leur communion de vie
et de destin avec les autres, leur solidarit dans la recherche com
mune de tout ce qui est noble et bon. De la sorte, ils tmoigneront
d'une faon simple et spontane de leur foi en Jsus-Christ, par la
proclamation souvent discrte, mais motive en profondeur, de
l'Evangile.
L'anne du centenaire a pour but, entre autres, de faire retentir
auprs de tous les chrtiens du Mali un appel au renouvellement
de leur conversion pour mieux suivre le Christ. Invitez-les raviver
en eux l'essentiel de la foi et l'amour fraternel. Bientt, dans la
liturgie de la Semaine Sainte, nous allons rentendre saint Jean
dclarer : Avant la fte de la Pque, sachant que l'heure tait
venue pour lui de passer de ce monde son Pre, Jsus, ayant aim
les siens qui taient dans le monde, les aima jusqu'au bout w. Ces
paroles nous suggrent l'orientation fondamentale de notre vie. Nous
aussi, nous sommes appels, la suite du Christ, passer de ce
monde au Pre , en formant ensemble, pour ainsi dire, une immense
caravane, et nous sommes appels galement aimer nos frres
jusqu'au bout.
1

Puissent les communauts ecclesiales au Mali donner l'exemple


d'une vie chaleureuse et fraternelle, en accord avec les aspirations
les plus authentiques de l'homme africain !
1

Jn 13, 1.

Acta

1350

Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

5. Je me rjouis de ce que, dans l'ensemble, rgne chez vous un


climat d'entente entre les communauts catholiques et les commu
nauts musulmanes maliennes, qui sont traditionnellement tolrantes.
C'est en effet un aspect important de la situation de l'Eglise au
Mali que d'tre invite entrer dans un dialogue islamo-chrtien,
qui se voudrait toujours plus constructif. Vous le faites, d'une faon
particulire, en accueillant bon nombre de jeunes musulmans dans
les

groupes

d'action

catholique

et

les

communauts

d'tudiants

croyants.
Laissez-moi vous encourager sur cette voie difficile du dialogue,
qui ncessite des convictions chrtiennes bien trempes. Plus qu'ail
leurs, il est souhaitable que les catholiques participent une cat
chse permanente, comportant notamment une lecture de la Parole
de Dieu approfondie en Eglise. Qu'il y ait cohrence entre leur foi
et leur vie, de sorte que leurs activits sculires soient claires par
la lumire de l'Evangile ! C'est le vu qu'ont exprim les Pres du
Synode, l'an pass, en dclarant que la formation intgrale de tous
les fidles, lacs, religieux et clercs, devait tre aujourd'hui une
priorit pastorale. Les clbrations du centenaire de l'vanglisation
vous offrent l'occasion de mettre en pratique ces orientations.
6. Avec tous vos compatriotes, vous prenez part fraternellement
aux entreprises de dveloppement du pays, dans un service dsin
tress. Vous tes engags dans la grande bataille contre la faim, la
malnutrition et l'analphabtisme. Vous participez aux initiatives des
tines porter remde aux flaux de la dsertification et de la sche
resse. Je tiens souligner ici la qualit du travail accompli et je
voudrais vous encourager poursuivre toutes ces uvres sociales.
Je vous confie le soin de dire aux prtres, aux religieux et aux lacs
engags dans les tches d'entraide combien le Pape apprcie leur
tmoignage de charit chrtienne et leurs gestes concrets d'assistance
fraternelle. Puisse leur solidarit, la lumire de la foi, se dpasser
elle-mme, prendre les dimensions de la gratuit, du pardon, de la
rconciliation, et devenir en quelque sorte un chemin de la paix
et en mme temps de dveloppement , ainsi que le propose la rcente
encyclique

N. 39.

Sollicitudo

rei

socialis!

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1351

7. Je vous encourage galement poursuivre vos efforts en faveur


de la promotion de la femme travers les centres dj existants
cet effet.
L'Eglise d'aujourd'hui, comme celle des origines, veut tre du
ct de la femme, surtout l o celle-ci, au lieu d'tre un sujet actif
et responsable, tend demeurer dans un rle passif. Au Mali, comme
dans beaucoup d'autres pays, il y a encore sans doute du chemin
parcourir pour que la participation des femmes aux diffrents niveaux
de la vie sociale soit non seulement reconnue mais dveloppe et apprcie.
8. J'ai relev avec une grande satisfaction que, depuis votre dernire
-visite (( ad Limina , un effort particulier a t accompli en ce qui concerne la pastorale des vocations, et que le nombre des candidats au sacer
doce et la vie religieuse augmente progressivement. Je vous en flicite.
Je suis heureux d'apprendre que, dans le cadre de la grande clbration
nationale qui aura lieu Bamako, du 13 au 20 novembre prochain, cinq
ordinations sacerdotales sont prvues. Veuillez transmettre mes encou
ragements aux ordinands et leur dire que le Pape les porte dans sa prire.
Je continue prier en union avec vous pour que les ouvriers de
l'Evangile se fassent toujours plus nombreux car, d'une part, la besogne
est immense dans votre pays, et, d'autre part, il faut penser la relve
des prtres et des religieuses les plus gs. Beaucoup sont venus de
loin apporter leur concours l'uvre de la mission. Je leur exprime
la reconnaissance de l'Eglise pour le don de leur vie au service de la
communaut.
9. En terminant, je voudrais vous adresser, vous-mmes et
votre peuple fidle, mes vux de renouveau dans la foi l'occasion
de l'anne du centenaire. J'invoque l'aide de l'Esprit Saint spcia
lement sur ceux et celles qui sont chargs d'animer les diverses acti
vits destines raviver l'engagement des baptiss suivre le Christ
et tmoigner authentiquement dans leur vie du message vanglique.
Je confie les souhaits que je forme pour vous tous Notre-Dame
du Mali. Puisse-t-elle vous conduire, pasteurs et fidles, vers son
Fils Jsus et vous donner l'lan missionnaire qu'elle ne manque
jamais de communiquer ceux qui l'en implorent !
De grand cur, je vous bnis, ainsi que tous les fidles du Mali.

88 - A. A. S.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1352

Officiale

NUNTII TELEVISIFICI
I
Feria VI in Passione Domini, post expletum pium exercitium Viae
Crucis .*

1. (( Stavano presso la croce di Qes sua madre, la sorella di sua


madre, Maria di Cleofa e Maria di Magdala. Ges allora, vedendo
la madre e accanto a lei il discepolo che egli amava, disse alla madre:
Donna, ecco il tuo Figlio ! Poi disse al discepolo: Ecco la tua madre !
E da quel momento il discepolo la prese nella sua casa.
1

2. Stabat Mater ...


Prima percorreva la Via Crucis, lungo la quale abbiamo medi
tato l'incontro della Madre con il Figlio, alla quarta stazione.
Il Concilio insegna: (( La Beata Vergine avanz nella peregrina
zione della fede e serb fedelmente la sua unione col Figlio sino alla
Croce, dove, non senza un disegno divino, se ne stette .
2

3. Questo disegno divino stato svelato a Maria gi 40 giorni


dopo la nascita di Ges. Durante la Presentazione nel tempio di
Gerusalemme si fanno sentire le parole profetiche del vecchio Simeone:
(( Egli qui per la rovina e la risurrezione di molti in Israele, segno
di contraddizione questo, quanto al Figlio.
E poi alla Madre : E anche a te una spada trafigger l'anima,
perch siano svelati i pensieri di molti cuori .
3

4. Cos dunque non senza un disegno divino Maria stata


sotto la Croc sul Golgota. La spada ha traftto il suo cuore, causando
un dolore indicibile : la sofferenza pi grande preparata per Maria
su questo cammino della fede, sul quale andava seguendo Cristo.
Sofferenza-consofferenza.
Il Concilio insegna che Maria ha corrisposto al disegno divino :
Soffrendo profondamente col suo Unigenito e associandosi con ani
mo materno al sacrificio di Lui .
5

Die 1 m. Aprilis a. 1988.


1

Gv 39, 25-27.

Lumen gentium,

Lc 2, 34.

Cf. Lc 2, 35.

Lumen

gentium,

58.

58

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1353

La consofferenza unisce la Madre al Figlio, come solo l'Immaco


lata Madre poteva essere unita col Figlio di Dio sulla Croce.
(( La spada del dolore ha traftto la sua anima nella misura di
questa unione.
5. Il Concilio insegna ulteriormente : Maria stette sotto la Croce
soffrendo profondamente ... amorosamente consenziente all'immola
zione della vita da lei generata .
6

Qui ogni parola ha un peso particolare.


Nell'Annunciazione Maria aveva esclamato: (( Avvenga di me quel
lo che hai detto .
7

Ora rinnova la stessa disponibilit nel momento del pi grande


dolore : Amorosamente consente perch Colui che stato conce
pito per opera dello Spirito Santo, il Santo di Dio , il suo Figlio
Unigenito, ha subito sulla Croce la spogliazione come vittima.
6. Una volta una donna tra la folla aveva pronunciato ad alta voce
dinanzi a Ges una benedizione per sua Madre : Beato il grembo
che ti ha portato e il seno da cui hai preso il latte ! .
8

E Ges rispose a queste parole in modo mirabile : Beati piuttosto


coloro che ascoltano la parola di Dio e la osservano !
9

Allora certamente sembrato che egli non abbia raccolto la bea


titudine, che era indirizzata a sua Madre.
Sotto la Croce si comprende che Cristo orientava verso il futuro
la beatitudine allora manifestata.
Chi in questo momento sua Madre?
Ecco, Colei che sta presso la Croce, che ascolta con eroica obbe
dienza di fede la parola di Dio, che con tutta la materna sofferenza
del suo cuore compie , insieme col Figlio, la volont del Padre .
7. Ed ecco, cos, nell'agonia della Croce di Cristo, ti donata la
tua Madre, o Giovanni !
Cos abbiamo ricevuto tutti noi, cari fratelli e sorelle, Maria come
Madre.
Cos hai ricevuto tu, o Chiesa del Popolo di Dio, la tua figura
e il tuo modello.
Stabat Mater ...
6

Ibid., 58.

Lc 1, 38.

Ibid. 11. 27.

Ibid.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1354

Officiale

Da quel momento Maria ha collaborato con il suo amore materno


alla nascita e all'educazione )) di noi tutti.
Infatti il Padre Eterno ha stabilito che Cristo, Figlio di Maria,
sia il primogenito tra molti fratelli .
La maternit di Maria nell'economia della grazia perdura senza
sosta dal momento del consenso prestato nell'Annunciazione e mante
nuto senza esitazioni sotto la croce, fino al perpetuo coronamento di
tutti gli eletti ))."
10

8. Cari fedeli presenti alla Via Crucis di Cristo, nel Colosseo romano !
Si aggiunga alla meditazione della Passione del Redentore questa
parola circa la ((spada del dolore, che ha trafitto il Cuore Immaco
lato della Madre ai piedi della Croce sul Golgota.
Mediante la sua consoiferenza col Figlio siano svelati i pensieri
di molti cuori .
12

I nostri cuori si uniscano al mistero della Redenzione del mondo,


e mediante la Genitrice di Dio rimangano in unione con Cristo sulla
via della fede, della speranza e della carit !
Amen.
II
Die Paschatis ex podio externo Vaticanae basilicae.*

1. (( Regina caeli, laetare! Regina del cielo, rallegrati!


Ecco, proprio oggi, in quel primo giorno dopo il sabato,
le donne si recarono al sepolcro,
dove era stato deposto il corpo del tuo Figlio,
calato dalla Croce
e trovarono il masso rotolato via, e la tomba vuota.
Dalla cavit della tomba udirono una voce :
Non abbiate paura ! Voi cercate Ges il Nazareno, il crocifsso.
risorto, non qui .*
Rallegrati, Regina del cielo ! Rallegrati, Madre di Cristo !
Regina caeli, laetare.
10

Rm 8, 29.

II

Lumen

12

Cf. Lc 2, 35.

gentium,

62.

* Die 3 m. Aprilis a. 1988.


1

Me 16, 6.

1355

Acta Ioannis Pauli Pp. II

2. (( Andate, dite ai suoi discepoli e a Pietro ! .


Allora Maria di Magdala corse, per annunziare agli Apostoli
Hanno portato via il Signore dal sepolcro
e non sappiamo dove l'hanno posto ! .
Pietro e Giovanni si recarono subito sul luogo,
2

e trovarono cos, come avevano detto le donne.


Non qui,
non qui,
nel luogo in cui l'hanno deposto, nel sepolcro.
Non qui risorto.
Regina caeli, laetare.
3. Regina caeli, laetare,
quia quem meruisti portare, resurrexit sicut dixit, alleluia.
Ci che ora proclamano le labbra dei primi testimoni,
10 aveva preannunziato Lui stesso.
Distruggete questo tempio e in tre giorni lo far risorgere ..
Egli parlava del tempio del suo corpo .
11 suo corpo flagellato, torturato, crocifisso;
il capo ferito dalle spine; il fianco trafitto dalla lancia.
Non qui ...
Regina caeli, laetare,
quia quem meruisti portare, resurrexit sicut dixit.
4

4. Rallegrati, Maria, rallegrati, Madre !


Tu hai portato il suo Corpo nel tuo seno verginale,
Hai portato dentro di te l'Uomo-Dio.
E poi L'hai dato alla luce nella notte di Betlemme,
L'hai portato tra le tue braccia come bambino.
L'hai portato nel tempio nel giorno della sua presentazione.
I tuoi occhi pi che gli occhi di chiunque altro
hanno visto il Verbo Incarnato.
I tuoi orecchi L'hanno ascoltato,
sin dalle primissime parole.
Le tue mani hanno toccato il Verbo della vita.
Regina caeli, laetare!
(( Colui che hai portato risorto .
5

Ibid. 16, 7.

Gv 20, 2.

Ibid. 2, 19. 21.

Cf. 1 Gv 1, 1.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1356

Officiale

5. L'hai portato, pi ancora che tra le tue braccia, nel tuo Cuore.
Particolarmente in quelle ultime ore,
quando hai dovuto stare sotto la Croce,
ai piedi del divin Condannato.
Il tuo Cuore stato trafitto dalla spada del dolore,
secondo le parole del vecchio Simeone.
E hai condiviso il dolore
associata con animo materno al sacrifcio del Figlio.
O, Madre ! Hai consentito all'immolazione
della vittima da te generata.
Hai consentito amorosamente con quell'amore
6

che Egli ha innestato nel tuo cuore.


Con quell'amore, che pi forte della morte
e pi potente del peccato, nell'intera storia
dell'uomo sulla terra.
6. E poi, quando gi era spirato, e L'ebbero calato dalla Croce,
Egli ha riposato ancora una volta tra le tue braccia,
cos come tante volte aveva riposato da bambino ...
E poi, L'hanno deposto nel sepolcro.
L'hanno preso dalle braccia della Madre e L'hanno reso alla terra;
hanno chiuso il sepolcro con un masso ...
Ed ecco, ora la pietra rotolata via, la tomba vuota ...
Cristo, che tu hai portato, risorto, Alleluia!
Regina caeli, laetare.
(( Questo il giorno della gioia pasquale della Chiesa
noi tutti partecipiamo alla tua gloria,
o Madre ...
Tutti, l'intera Chiesa del tuo Figlio,
l'intera Chiesa del Verbo Incarnato.
7. Cristo, che tu hai portato, risorto !
Prega per noi !
Tu che sei presente nel modo pi profondo
nel mistero di Cristo.
Ecco, la Chiesa intera guarda oggi a Te, o Maria.
Anche se non Ti vediamo tra le persone
di cui parlano i racconti del giorno di Pasqua,
tutti guardiamo a Te.
6

Cf.

Lumen gentium, 58.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1357

Guardiamo verso il tuo cuore.


Poteva una qualsiasi narrazione registrare
il momento della Risurrezione del Figlio nel cuore della Madre?
Tuttavia fissiamo il nostro sguardo in Te.
L'intera Chiesa partecipa alla tua gioia pasquale,
l'intera Chiesa sa che in questo giorno fatto dal Signore
Tu vai innanzi in maniera singolare su quella via
su cui si svolge il pellegrinaggio mediante la fede
nel mistero pasquale.
Prega per noi !
In quest'anno, che stato dedicato in modo particolare a Te,
in quest'Anno Mariano, sii presente in modo speciale nella Chiesa,
sii presente su tutte le vie del Popolo di Dio,
illuminate con la luce di Cristo.
Che da nessuno mai si allontani questa Luce
della Vita nuova, che Lui stesso,
il Risorto !
Prega per noi.
Dentro la nostra gioia pasquale,
insistiamo e con insistenza ripetiamo : prega per noi.
Prega per tutto il mondo,
per tutta l'umanit, per tutti i popoli,
ai quali vogliamo adesso rivolgere un augurio pasquale
nelle loro diverse lingue.
Prega per la pace nel mondo, per la giustizia.
Prega per i diversi diritti dell'uomo,
specialmente per la libert religiosa
per ogni uomo, per ogni cristiano e non cristiano,
in ogni luogo.
Prega per noi.
Prega per la solidariet dei popoli di tutti i mondi,
Primo e terzo, secondo e quarto, per tutti i mondi.
Ecco, dentro la tua e la nostra gioia pasquale
portiamo di nuovo questo peso dell'umanit,
questo peso di tanti cuori umani, nostri fratelli, nostre sorelle.
E ripetiamo :
prega per noi.
Regina caeli, laetare.
Quinquaginta duo
Paschalia omnibus

adhibitis

gentibus

linguis,

obtulit.

Ss.mus

vota sua et omina

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1358

Officiale

NUNTII SCRIPTO DATI


I
Ob diem ad instrumenta communicationis socialis fovenda dicatum.

Frres

et surs, chers amis

informateurs

et

communicateurs,

1. Si l'on pouvait un jour dire en vrit que communiquer cela


revient (( fraterniser , que communication signifie (( solidarit
humaine, ne serait-ce pas le plus beau des rsultats pour les com
munications de masse ? C'est sur ce thme que je voudrais vous pro
poser le rflchir en cette XXII Journe mondiale des communications
sociales.
e

En parlant de fraternit, je. pense au sens fort de ce terme. C'est


le Christ, en effet, premier-n d'une multitude de frres w, qui nous
faii dcouvrir en toute personne humaine, amie ou mme ennemie, un
frre ou une sur. Venu (( non pour juger le monde, mais pour le
sauver , le Christ appelle tous les hommes l'unit. L'Esprit d'amour
qu'il donne au monde est aussi un Esprit d'unit : saint Paul nous
montre le mme Esprit qui accorde des dons divers, qui agit dans les
membres divers du mme Corps: il y a diversit de dons [...] mais
c'est le mme Dieu qui opre tout en tous .
1

2. Si j'voque d'emble le fondement spirituel de la fraternit et


de la solidarit, c'est que ce sens chrtien n'est pas tranger la
ralit humaine premire que recouvrent ces termes. L'Eglise ne
considre pas la fraternit et la solidarit comme des valeurs qui lui
seraient rserves. Au contraire, nous nous rappelons toujours la
manire dont Jsus a lou le bon Samaritain qui a reconnu un frre
dans l'homme bless, mieux que le prtre et le lvite. De mme,
l'Aptre Paul invite ne pas mpriser les dons d'autrui, mais se
rjouir de l'uvre de l'Esprit en chacun de nos frres.
4

La fraternit et la solidarit sont fondamentales et urgentes: elles


devraient marquer aujourd'hui les peuples et les cultures. La dcou
verte, dans la joie, de leurs rapports heureux n'est-elle pas la plus
1

Rm 8, 29.

Cf. Jn 3, 17.

1 Co 12, 4-6.

Cf. Le 10, 29-37.

Cf. 1 Co 12, 14-30.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1359

belle fte offerte par les communications de masse, leur spectacle


le plus russi, au meilleur sens de ces termes?
Alors qu'aujourd'hui les communications de masse connaissent un
dveloppement vertigineux, les liens qu'elles tissent entre peuples et
cultures reprsentent ce qu'elles apportent de plus prcieux. Mais je
sais que vous-mmes, les communicateurs, avez conscience des effets
pervers qui risquent de dnaturer ces relations entre les peuples et les
cultures. L'exaltation de soi, le mpris ou le rejet de ceux qui sont
diffrents peuvent aggraver les tensions ou les divisions. De telles atti
tudes engendrent la violence, elles dvient et dtruisent la vritable
communication, elles rendent impossible toute relation fraternelle.
3. Pour que puissent exister une fraternit et une solidarit hu
maines, plus forte raison pour que leur dimension chrtienne s'ap
profondisse, il faut reconnatre les valeurs lmentaires qui les soustendent. Permettez-moi de rappeler ici certaines d'entre elles : le res
pect d'autrui, le sens du dialogue, la justice, l'thique saine de la vie
personnelle et communautaire, la libert, l'galit, la paix dans l'unit,
la promotion de la dignit de la personne humaine, la capacit de
participation et de partage. La fraternit et la solidarit surmontent
tout esprit de clan, de corporation, tout nationalisme, tout racisme,
tout abus de pouvoir, tout fanatisme individuel, culturel ou religieux.
Il appartient aux agents de la communication de masse d'utiliser
les techniques et les moyens leur disposition en gardant toujours une
conscience claire de ces valeurs premires. J'en suggrerai ici quelques
applications seulement :
les agences d'information et l'ensemble de la presse manifestent
leur respect d'autrui par une information complte et quilibre;
la diffusion radiophonicae de la parole atteint d'autant mieux
son but que la possibilit d'changes rciproques est offerte tous ;
les mdias qui sont l'expression de groupes particuliers contri
buent renforcer la justice lorsqu'ils font entendre la voix de ceux qui
en sont privs;
les programmes de tlvision concernent presque tous les aspects
de la vie et les rseaux sont aptes d'innombrables interconnexions :
lorsque l'on considre leur influence, l'exigence thique s'impose d'au
tant plus leurs responsables, afin qu'ils offrent aux personnes et
aux communauts des images qui favorisent la compntration des
cultures, sans intolrance et sans violence, en servant l'unit;
89 - A. A. S.

1360

Acta

Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

les possibilits de communications personnelles par le tlphone,


leur extension au tltexte, leur diffusion de plus en plus tendue par
les satellites, tout cela suggre un souci de l'galit entre les person
nes en facilitant l'accs de ces moyens au plus grand nombre, afin de
permettre des changes vrais;
l'informatisation concerne de plus en plus d'activits cono
miques ou culturelles, les banques de donnes intgrent une quantit
d'informations diverses inimaginable jusqu'ici : on sait que leur utili
sation peut entraner toutes sortes de pressions ou de violences sur la
vie prive ou collective; aussi une gestion sage de ces moyens devientelle une vritable condition de la paix ;
concevoir les spectacles que diffusent les divers supports
audio-visuels, cela implique le respect des consciences de leurs innom
brables (( spectateurs ;
la communication publicitaire veille ou rejoint des dsirs, elle
cre aussi des besoins : ceux qui la commanditent ou qui la conoivent
doivent se souvenir des personnes les plus dfavorises pour qui les
biens proposs restent inaccessibles.
Quel que soit leur mode d'intervention, il est ncessaire que les
communicateurs observent un code d'honneur, qu'ils gardent le souci
d'un partage de la vrit de l'homme, et qu'ils contribuent un nouvel
ordre mondial de l'information et de la communication.
4. Dans le rseau toujours plus dense et plus actif des communi
cations sociales travers le monde, l'Eglise tient simplement, comme
(( experte en humanit , rappeler sans cesse les valeurs qui font la
grandeur de l'homme. Mais elle a aussi la conviction qu'elles ne peu
vent tre assimiles et mises en uvre concrtement si l'on oublie la
vie spirituelle de l'homme. Pour les chrtiens, la Rvlation de Dieu
en Christ est une lumire sur l'homme lui-mme. La foi au message
du salut constitue la plus intense des motivations servir l'homme.
Les dons de l'Esprit Saint engagent servir l'homme dans une soli
darit fraternelle.
On s'interrogera peut-tre : ne sommes-nous pas trop confiants en
ouvrant de telles perspectives? Est-ce que les tendances qui se des
sinent dans le domaine de la communication de masse nous autorisent
nourrir de tels espoirs?

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1361

Aux curs troubls par les risques des nouvelles technologies de la


communication, je rpondrai : Ne craignez pas ! . Loin d'ignorer
!la ralit dans laquelle nous vivons, lisons-la plus profondment.
Discernons, la lumire de la foi, les signes des temps authentiques.
L'Eglise, soucieuse de l'homme, connat l'aspiration profonde du genre
humain la fraternit et la solidarit aspiration souvent nie,
dfigure, mais indestructible parce que ptrie dans le cur de l'homme
par le mme Dieu qui a cr en lui l'exigence de la communication et
les capacits de la dvelopper l'chelle plantaire.
5. A la veille du troisime millnaire, l'Eglise rappelle l'homme
que la fraternit et la solidarit ne peuvent tre seulement des condi
tions de survie ; elles sont des traits de sa vocation que l'exercice de la
communication sociale lui permet de raliser librement.
Laissez-moi donc vous dire tous, spcialement en cette Anne
mariale : Ne craignez pas ! . Marie elle-mme ne fut-elle pas effraye
devant une annonce qui tait pourtant le signe du salut offert l'huma
nit entire? <( Bienheureuse celle qui a cru , comme en tmoigne
Elisabeth. C'est grce sa foi que la Vierge Marie accueille le dessein
6

de Dieu, qu'elle entre dans le mystre de la communion trinitaire et,


devenant Mre du Christ, inaugure dans l'histoire une fraternit
nouvelle.
Bienheureux ceux qui croient, ceux que la foi libre de la crainte,
qu'elle ouvre l'esprance, qu'elle porte btir un monde o, dans
la fraternit et la solidarit, il y ait encore place pour une commu
nication de la joie !
Anim de cette joie profonde pour les dons de communication reus
en vue de l'dification de tous, en cette fraternit solidaire, j'invoque
sur chacun de vous la Bndiction du Trs-Haut.
Du Vatican, le 24 janvier 1988, en la fte de saint Franois de Sales.
IOANNES PAULUS PP. II
Lc 1, 45.

1362

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

II
Ad Taivaniae episcopos et christifideles missus.*

To my Venerable Brothers
the members o f the Regional Episcopal Conference of China
and the participants in the Symposium on Evangelization
After four years of intense prparation, you are engaged in a
Symposium on Evangelization which constitutes an important land
mark in the history of your locai Churches. The prparation of this
event has already produced abundant fruits of Christian life among
your people, including the establishment of many prayer and study
groups, the spiritual renewal of parishes and religious communities,
the training of the laity in pastoral and missionary activities, the
Organization and training of catechumens, the apostolate among students, confrences and seminars on evangelization, and many others.
As the Symposium itself comes to an end, there begins the even
more important stage of implementing its resolutions and directives.
At this special time I wish to be spiritually prsent among you, to
greet you in the Lord Jesus Christ and to encourage you in your
generous and committed response, in the strength of the Holy Spirit,
to the will of the Father for the Church entrusted to your ministry.
Your Symposium has a double purpose : one pastoral or ad intra,
and the other missionary or ad extra.
Both of thse aspects are
intimately connected. The task before you is to establish Christian
communities full of faith, hope and love, dedicated to prayer, living
in the joy and peace of God's family, holding their members together
and attracting others to the message of salvation which you clearly
and courageously proclaim to those near and far. In order to reach
this pastoral goal, your Symposium has directed its attention to
many significant aspects of the life of your communities, seeking a
spiritual and organizational renewal of those forces already at work
among you, and fostering the mergence of new pastoral programmes
and nergies which are designed, among other goals, to sanctify the
family and consolidate the locai Church in its union with the universal
Church.
The long-range goal of your Symposium is none other than to
imbue Chinese society with Gospel values and to bring Christ's
salvation to many more of your own people.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1363

The Church every where is at the service of the human person.


She seeks to express her respect and love for the human family through
generous solidarity with every individuai and group. No one can be
excluded from the love that "has been poured into our hearts through
the Holy Spirit which has been given to us".
Her loving service is
directed to the whole person, body and soul, and to every person and
group, without discrimination of frontiers.
1

Alongside the ministry of Bishops and priests within the ecclesial


community, your Symposium has rightly given attention to the mission
and responsibility of the Laity in the Church and the world, which
was the thme of the Synod of Bishops held in October of last year.
The laity have their own specific and active part to play in evange
lization.

By giving authentic witness to evangelical values they enable

the truth of the Gospel to penetrate into every corner of society,


to every profession and trade, to ali kinds of people.

Christians are

becoming more and more aware that precisely through their faith
they are enabled to fter a rieh and effective service to the society
in which they live.

As the Second Vatican Council teaches, "they

should acknowledge themselves as members of the group in which


they live, and through the various undertakings and affairs of human
life they should share in their social and cultural life".

In your case it is a matter of making Christ known and of


"incarnating" the Gospel message and the Church in Chinese culture,
one of the riebest eradles of intellectual and moral values in
the history of mankind. In this context a properly inculturated liturgy
becomes the visible sign and expression of the dialogue between faith
and cultural traditions.
Your locai Church is called to be both
Catholic and authentically Chinese in its Liturgy, which is "the outstanding means by which the faithful can express in their lives and
manifest to others the mystery of Christ and the real nature of the
true Church".
3

By comparison with these needs which bear upon your ecclesial


responsibility, you are conscious of your limits both as individuis
and as members of your locai Church.
You may be tempted to
hesitate. How often, though, do we read in the Gospels the Lord's
1

Rom 5:5.

Ad Gentes,

Sacrosanctum

11.
Concilium,

2.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1364

Officiale

injunction to "fear not"? It is his prsence and his strength which


give us courage to go f or ward and to bear witness.
Before you lies the great Chinese family.
The renowned Jesuit
missionary Matteo Ricci and his first companions used to say : "We
have become Chinese in order to win the Chinese for Christ". But
you are already Chinese and as such you are the natural evangelizet
of the great Chinese family for which you are the privileged witnesses
to the Christian message. Moreover, through your own living exprience
you show that to accept Christ and his Gospel in no way means to
abandon one's own culture or to be less loyal in regard to one's own
nation. For you a major task is to pray for all your brothers and
sisters in the Faith that, after all the obstacles have been removed,
unity may be fully expressed, in communion with Peter whom the
Lord himself instituted as "a permanent and visible source and
foundation of unity of faith and fellowship".
4

With prayerful trust in Mary, Mother of the Church, you too, in


a way that is special to you, are called to hear and fulfil the command
of the Risen Lord : "Go therefore and make disciples of all nations,
baptizing them in the name of the Father and of the Son and of the
Holy Spirit, teaching them to observe all that I have commanded
you; and lo, I am with you always, to the close of the age".
5

Your prsent Symposium on Evangelization derives, ultimately,


from that command. What it requires of you and of your local Churches
is inseparably linked to the Lord's promise. He is with you. In him
lie your trust and your strength ! May the whole Catholic community
of Taiwan therefore be comforted, encouraged and strengthened by the
clbration of this Assembly.
As a token of my fraternal and spiritual participation, I gladly
impart my special Apostolic Blessing to you all.
From the Vatican, 2 February 1988.
IOANNES PAULUS PP. II

Lumen

Mt 28:19-20.

Gentium,

18.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1365

III
Imminente tempore Quadragesimae, christifidelibus missus.*

Cari fratelli e sorelle in Cristo!


Kella gioia e nella speranza desidero esortarvi con questo Messag
gio quaresimale alla penitenza, che produrr in voi abbondanti frutti
spirituali di pi dinamica vita cristiana e di operosa carit.
Il tempo della Quaresima, che segna profondamente la vita di tutte
le Comunit cristiane, favorisce lo spirito di raccoglimento, di pre
ghiera e di ascolto della Parola di D i o ; esso ci incita a rispondere
generosamente all'appello del Signore, espresso dal Profeta : piut
tosto questo il digiuno che voglio ... dividere il pane con l'affamato,
introdurre in casa i miseri, senza tetto ... Allora lo invocherai e il
Signore ti risponder ; implorerai aiuto ed egli dir : "Eccomi !" 1

La Quaresima del 1988 si svolge nel contesto dell'Anno Mariano,


all'avvicinarsi del terzo millennio della nascita di Ges, il Salvatore.
Contemplando la maternit divina di Maria, che port nel suo seno
il Figlio di Dio e circond di particolari attenzioni l'infanzia di
Ges, si impone al mio spirito il dramma doloroso di tante madri,
le cui gioie e speranze vengono infrante dalla morte precoce dei loro
figlioli.
S, cari fratelli e sorelle, io vi chiedo di riflettere su questo scan
dalo della mortalit infantile, che miete ogni giorno decine di migliaia
di vittime. Ci sono bambini che muoiono prima di venire alla luce,
altri non hanno se non una breve e dolorosa esistenza, troncata da
malattie che sarebbe pur facile evitare.
Alcuni sondaggi attendibili dimostrano che, nei Paesi pi dram
maticamente provati dalla povert, proprio tra i fanciulli si riscontra
il pi elevato numero di morti dovute ad una disidratazione acuta, ad
infezioni parassitarie, all'acqua inquinata, alla fame, alla mancanza
di vaccinazione contro le epidemie e, perfino, alla mancanza di affetto.
In tali condizioni di miseria, moltissimi bambini muoiono prema
turamente, altri sono colpiti tanto gravemente che ne compromesso
lo sviluppo fisico e psichico, la loro semplice sopravvivenza permane
precaria, ed essi stessi sono svantaggiati nel trovare un posto nella
societ.
* Die I m. Februarii 1988.
1

Cf. Is 58, 6. 7. 9.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1366

Officiale

Le vittime di questa tragedia sono soprattutto i bambini che


nascono in situazioni di povert determinate troppo spesso da ingiu
stizie sociali ; sono le famiglie, che mancano delle risorse necessarie
e che rimangono ferite per sempre dalla morte prematura dei loro
piccoli.
Ricordiamo con quanta premura il Signore Ges ha voluto dimo
strarsi solidale con i fanciulli : Allora Ges chiam a s un bam
bino, lo pose in mezzo a loro e disse: "... chi accoglie anche uno solo
di questi bambini in nome mio, accoglie m e . . . " ) ) ; egli ordin:
(( Lasciate che i bambini vengano a me .
In questo tempo liturgico di Quaresima, vi esorto vivamente a
lasciarvi afferrare dallo Spirito di Dio, il quale pu spezzare le catene
dell'egoismo e del peccato. Condividete, in spirito di solidariet, con
coloro che hanno meno di voi. Donate non soltanto quanto per voi
superfluo, ma anche ci che forse vi necessario, affinch possiate soste
nere generosamente tutte le azioni ed i progetti della vostra Chiesa
locale, specialmente quelli tesi ad assicurare un avvenire giusto ai
bambini meno protetti.
2

In questo modo, cari fratelli e sorelle in Cristo, risplender la


vostra carit: C o s gli uomini vedano le vostre opere buone e diano
gloria al vostro Padre, che nei cieli .
Durante questa Quaresima, sull'esempio di Maria che accompagn
fedelmente suo Figlio fino alla Croce, si rafforzi la nostra fedelt al
Signore e la nostra vita generosa renda testimonianza della nostra
obbedienza al suo comandamento !
3

Vi benedico di tutto cuore, nel nome del Padre, del Figlio e dello
Spirito Santo. Amen.
IOANNES PAULUS PP. II

Cf. Mt 18, 2. 5; 19, 14.

Cf. ibid. 5, 16.

Congregatio pro Doctrina Fidei

ACTA

1367

CONGREGATIONUM

CONGREGATIO PRO DOCTRINA FIDEI


URBIS ET ORBIS
DECRETUM
quo, ad Poenitentiae sacramentum tuendum, excommunicatio latae sententiae illi quicumque ea quae a confessario et a poenitente dicuntur vel per
instrumenta technica captat vel per communicationis socialis instrumenta
evulgat, infertur.

Congregatio pro Doctrina Fidei, ad sanctitatem sacramenti Poeni


tentiae tuendam et ad eiusdem ministrorum ac christifidelium iura
munienda quae ad sacramentale sigillum attinent et ad alia secreta
cum Confessione connexa, vigore specialis facultatis sibi a Suprema
Ecclesiae auctoritate tributae (can. 30), decrevit :
Firmo praescripto can. 1388, quicumque quovis technico instrumento
ea quae in Sacramentali Confessione, vera vel ficta, a se vel ab alio
peracta, a confessario vel a poenitente dicuntur, captat, aut commu
nicationis socialis instrumentis evulgat, in excommunicationem latae
sententiae incurrit.
Decretum hoc vigere incipit a die promulgationis.
IOSEPHUS Card. RATZINGER, Praefectus

L. & S.
Albertus Bovone, Archiep. tit. Caesarien, in Numidia, a Secretis
In

Congr. pro Doctrina Fidei tab., n. 57/78.

Acta

1368

Apostolicae

Sedis

Commentarium

Officiale

CONGREGATIO PRO EPISCOPIS


BELLICENSIS
DECRETUM
de mutatione nominis dioecesis.

Intra fines dioeceseos Bellicensis oppidum exstat vulgo (( Ars


nuncupatum, quod s. Ioannes Maria Vianney, sese abnegandi devovendique studio et divinarum rerum contemplatione exercitationeque
virtutum, per quadraginta annos collustravit.
Cum vero Ars variis de Galliae regionibus aliisque etiam de natio
nibus multitudines accurrant, Exc.mus P. D. Vido Bagnard, Epi
scopus Bellicensis, vota cleri omniumque fidelium exprimens, nuper
ab Apostolica Sede expostulavit, ut suae dioeceseos indici etiam titulus
Arsensis adderetur.
Summus Pontifex Ioannes Paulus, divina Providentia Pp. II, pecu
liari Suae benevolentiae signo Arsense oppidum cohonestare cupiens,
praehabito favorabili voto Exc.mi P. D. Angeli Felici, Archiepiscopi
titulo Caesariensis et in Gallia Apostolici Nuntii, de consilio infra
scripti Cardinalis Congregationis pro Episcopis Praefecti, porrectis
precibus annuendum censuit.
Quapropter Idem Summus Pontifex, praesenti Decreto, perinde
valituro ac si Apostolicae sub plumbo Litterae datae forent, veteri
titulo Bellicensi titulum Arsensem perpetuo unit, ita ut posthac dioe
cesis et Episcopus Bellicensis-Arsensis vocari possit ac queat.
Contrariis quibuslibet minime obstantibus.
Datum Romae, ex Aedibus Congregationis pro Episcopis, die 23
mensis Ianuarii anno 1988.
BERNARDINUS Card. G ANTIN, Praefectus

h. SB S.
IOANNES BAPTISTA RE, Arch. tit. Foronovanus, a Secretis
In

Congr.

Episcopis

tab.,

n.

929/87.

Congregatio pro Causis Sanctorum

1369

CONGREGATIO
PRO CAUSIS SANCTORUM
ALBAE POMPEIEN.
DECRETUM
Canonizationis Servi Dei Maiorini Vigolungo, adulescentis Societatis a
S. Paulo alumni (1904-1918).
SUPER DUBIO

An

constet de virtutibus theologalibus Fide, Spe, Caritate tum in


Deum tum in proximum, necnon de cardinalibus Prudentia, Iustitia, Temperantia et Fortitudine, eisque adnexis in gradu heroico,
in casu et ad effectum de quo agitur.

Omnis perfectionis divinus Magister et Exemplar, Dominus Ie


sus, sanctitatem vitae, cuius Ipse et auctor et consummator exstat,
omnibus et singulis discipulis suis cuiuscumque condicionis praedi
cavit : "Estote ergo vos perfecti, sicut et Pater vester caelestis per
fectus est" [Mt 5, 48) (Conc. Oec. Vat. II, Constitutio Dogmatica
de Ecclesia Lumen Gentium, 40). Ideo in Ecclesia omnes, sive ad
Hierarchiam pertinent sive ab ea pascuntur, ad sanctitatem vocantur,
iuxta illud Apostoli: "Haec est enim voluntas Dei, sanctificatio ve
stra" (1 Thess 4, 3; cf. Eph 1, 4) {ib., 39).
Hoc propositum etiam Servus Dei Maiorinus Vigolungo, Dei gratia
adiutus, ad effectum adduxit, omnibus adhibitis viribus, per vitae suae
cursum : Gratia Domini et Virginis Mariae aiebat volo sanctus
fieri, magnus sanctus, celeriter sanctus .
Ortus est Benevelli apud Albam Pompeiam (in Cuneensi provin
cia) die 6 mensis Maii anno 1904. Biduo post sanctum baptismum
accepit in ecclesia paroeciali. Parentes Franciscus et Secundina Calderara, humiles agricolae, ad ecclesiam assidui, familiae christianae
exemplaris formatores, primi fuerunt pueri educatores.
Sex annos natus scholam coepit frequentare, ubi praecoci intel
legentia enituit, sed praesertim ob indolem animi, probi et aperti.
Semper primus classis aestimatus est, nec tantum propter pro-

1370

Acta Apostolicae Sedis

- Commentarium

Officiale

fectum, etsi ab aliquo vitio non erat vacuus, pueritiae proprio, quale
est primum velle tenere locum.
Eius ludi elementarii magistra matri dixit olim : Puer hic vobis
causa erit aut multorum gaudiorum aut multarum molestiarum : aut
magnus sanctus fiet aut perfidus homo. Res coniuncta est cum ratione,
qua eum educabitis . Divina Providentia statuit ut ille ad pietatem
educaretur, recitatione Rosarii in familia, studiosa et constanti prae
cepti dominici observantia, caritatis exercitio. Ei mater invigilabat
amanter, simulque optimus parochus. Doctus est preces matutinas et
vespertinas a prima aetate, necnon catechismum, ut ad primam Com
munionem praeparantur, ad quam magno cum fervore cessit septem
annos natus. Post biennium, die 20 mensis Maii anno 1913, Confirma
tionem accepit. Vere festus fuit ei ille dies, qui totam animam eius
occupavit. Eucharistiae et sacrorum amore captus, Missae inservire
didicerat pietate excellens.
Cum fere septem esset annorum in Servum Dei Iacobum Alberione
incurrerat, Familiae Paulinae Conditorem, qui iussu Episcopi, Bene
volum se conferebat tum ut confessiones peccatorum audiret, tum ut
Missam diebus festis celebraret, tum ut sacra triduana vel novendialia
praedicaret. Maiorinus coepit mature sacerdotem Alberione colere et
diligere, qui non communem pietatem, bonitatem, intellegentiam, gra
vitatem et sanctitatis studium huius pueri admiratus est. Idcirco Maiorino loquebatur de Opere, quod ei tantum erat cordi, videlicet de
Apostolatu per libros typis exscriptos , eum hortans ut singulis
vesperis ter Ave Maria recitaret, ut Virgo Maria eum duceret in
via ad quam a Domino vocabatur. Puer in recitando ter Ave Maria
constans fuit et sensim, confessario et magistro spiritus moderante,
animadvertit in se oriri vocationem ad sacerdotium et ad Aposto
latum per Bonos Libros .
Omnibus difficultatibus superatis quae eius obstabant vocationi,
duodecim annorum ingressus est Albae Pompeiae Piam Societatem a
Sancto Paulo Apostolo, vix ante duos annos, die 20 mensis Augusti
anno 1914, conditam.
Eam ingressus est toto cum animi ardore et simplicitate suae
puerilis aetatis, alacriterque se dedidit novae vitae studii, apostola
tus, pietatis, in qua ambulavit nec residens nec recedens, quin vero
in persequendam suam sanctitatis appetitionem incumbens, magno
amore et vehementi nisu coleus triplex bonum, quod maxime cupie
bat : religiosum, sacerdotale et apostolicum. Machinam suam typogra-

Congregatio pro Causis Sanctorum

1371

phicam existimabat pulpitum suum , et officinam typographicam


ecclesiam suam putabat, in qua verbum Dei multiplicabatur.
Duobus ferme annis quibus Servus Dei in Domo Albana Pompeia
vixit, in fervore quo oriens Congregatio Paulina flagrabat, magistros
habuit magnos duos animarum formatores : Venerabilem Timotheum
Giaccardo, primum Familiae Paulinae sacerdotem, et Venerabilem
Franciscum Chiesa : qui eum adiuverunt ut vitia indolis suae corrigeret, sed potissimum sine intermissione in sanctitate proficeret.
Imprimis vero Servus Dei Iacobus Alberione, eius superior et verus
pater in spiritu , cui Maiorinus totum se crediderat, effecit ut mul
tum procederet in via perfectionis, illum adiuvando ut in suo proposito
maneret, quod erat : Cotidie tantillum progredi .
Dominus, qui Maiorinum elegerat et lcupletaverat gratia, voluit
eum properato in caelo. Priore dimidiato mense Maio, anno 1918, est
pleuritide correptus. Breve post intervallum, in valetudinario actum
Albano Pompeio, in familiam rediit, ut a suis sedulo curaretur. Et
mense Iunio exeunte, eodem anno, tantum convaluerat, ut Albam
Pompeiam reverterit superiores et aequales ad breve tempus visum ;
quos salutans significavit se ardenter optare ad eos mox redire. Sed
die 18 mensis Iulii improviso signa apparuerunt membranae cerebri
inflammationis gravis. Quattuor dies fuit in acerba mortis colluctatione. Omnes praesentes aedificans, sollemniter Viaticum accepit et
infirmorum Unctionem ; deinde, postremo vita sua devota pro Apo
stolatu per bonos libros proque vocationibus, die 27 mensis Iulii,
omnino Domini voluntati obsequens, tranquille animam exspiravit,
aequalibus recitantibus pro eo quartum sancti Rosarii mysterium glo
riosum. Saturni dies erat, Virgini Sanctissimae Portae Caeli dica
tus. Ultima eius verba a sorore audita, fuere: A l ciel, al ciel...
Paradiso ! Paradiso ! . Quattuordecim annorum erat, duorum men
sium ac dierum unius et viginti.
Suo spiritus magistro, qui ab eo moribundo quaesierat : Malisne
sanus fieri an in Paradisum ire , respondit : Cupio facere volun
tatem Dei .
Qui funeri interfuerunt, quod modo sollemni factum est die 29
mensis Iulii, omnes repetebant : Alterum sanctum Aloisium sepelivimus .
Hic puer quattuordecim annorum, in quo incitamentum ad sancti
tatem, ad Apostolatum et ad Sacerdotium idem fuit ac amor erga
Iesum Magistrum, erga Virginem Sanctissimam et Paulum apostolum,
et est excultum vita labori dedita et in gaudio sereno ac fulgido inno-

1372

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

centium proprio, peridoneus est iuventuti illiciendae et ad magna


excitandae.
Servi Dei glorificabo causa est etiam cur omnes sacerdotes et edu
catores recogitent de moderationis spiritualis momento, quod atti
net ad adulescentes et iuvenes formandos. Maiorinus enim est quasi
fructus quidam artis sapientis et prudentis eius magistri spiritus.
Fama sanctitatis qua Servus Dei Maiorinus Vigolungo vivus gavi
sus est post eius mortem aucta est et diffusa. Qua re apud Curiam
Albae Pompeiensis adornatus est annis 1961-1963 Processus Ordinarius
super fama sanctitatis vitae, virtutum et miraculorum in genere eius
dem Servi Dei Romamque est transmissus. Servatis de iure servandis,
Causa introducta est penes Apostolicam Sedem die 11 Septembris
anno 1980. Deinde apud eandem ecclesiasticam Curiam instructus est
annis 1981-1982 Processus, Apostolica quidem auctoritate, super vir
tutibus in specie.
Die 18 Decembris anno 1987, apud Congregationem pro Causis
Sanctorum, actus est Congressus Peculiaris Consultorum Theologo
rum, Moderatore Rev.mo Domino Antonio Petti, Fidei Promotore Ge
nerali, ut de virtutum gradu heroico exercitarum dissereretur.
Postea, die 16 mensis Februarii anno 1988 in Palatio Apostolico
habita est Congregatio Ordinaria Cardinalium et Episcoporum, Cau
sae Ponente Cardinali Mario Aloisio Ciappi. Accurata ad Suam Sanc
titatem Ioannem Paulum II, facta relatione, Is, attentis suffragiis
Congregationis pro Causis Sanctorum, die 28 mensis Martii anno 1988,
iussit edi Decretum de gradu heroico virtutum a Servo Dei Maiorino
Vigolungo exercitarum.
Quod cum rite esset factum, accitis hodierna die Cardinalibus
infrascripto Praefecto atque Causae Ponente meque Antistite a Se
cretis Congregationis, ceterisque de more convocandis, eisque astan
tibus, Beatissimus Pater sollemniter declaravit : Constare de virtutibus theologalibus Fide, Spe et Caritate tum in Deum tum in proximum, necnon de cardinalibus Prudentia, Iustitia, Temperantia et Fortitudine eisque adnexis, in gradu heroico, Servi Dei Maiorini Vigolungo, adulescentis, Societatis a Sancto Paulo alumni.
Voluit autem Sanctitas Sua ut hoc Decretum publici iuris fieret
inque acta Congregationis pro Causis Sanctorum referretur.
Datum Romae, die 28 Martii, Anno Mariali 1988.
PETRUS Card. PALAZZINI, Praefectus

L. * S.
Traianus Orisan, Archiep. tit. Drivastensis, a Secretis

Acta Pontificiae Commissionis Codici Iuris Canonici authentice interpretando

1373

ACTA COMMISSIONUM
PONTIFICIA COMMISSIO
CODICI IURIS CANONICI AUTHENTICE INTERPRETANDO

Responsio ad propositum dubium

Patres Pontificiae Commissionis Codici Iuris Canonici Authentice


Interpretando proposito in plenario coetu diei 20 Februarii 1987 dubio,
quod sequitur, respondendum esse censuerunt ut infra :
D. Utrum minister extraordinarius sacrae communionis, ad nor
mam cann. 910 2 et 230 3 deputatus, suum munus suppletorium
exercere possit etiam cum praesentes sint in ecclesia, etsi ad celebra
tionem eucharisticam non participantes, ministri ordinarii, qui non
sint quoquo modo impediti .
R. Negative.
Summus Pontifex Ioannes Paulus II de supradicta decisione cer
tior factus, die 1 iunii 1988 eam publici iuris fieri iussit.
ROSALIUS I. Card. CASTILLO LARA, Praeses

Iulianus Herranz Casado, a Secretis

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1374

Officiale

DIARIUM ROMANAE CURIAE


Gioved, I Settembre 1988, si riunita nel Palazzo Pontificio di
Castel Gandolfo, alla presenza del Santo Padre, la Congregazione per
le Cause dei Santi.
o

Dal 3 al 4 Settembre 1988 il Santo Padre si recato in Apostolico


pellegrinaggio a Torino.
Dal 10 al 19 Settembre 1988 il Santo Padre si recato in Apostolico
pellegrinaggio in Africa Meridionale.

SEGRETERIA DI STATO
NOMINE
Con Biglietti della Segreteria di Stato il Santo Padre Giovanni Paolo II
ha nominato :
20 giugno 1988. L'E.mo signor Cardinale Bernardin Gantin, Membro della
Pontificia Commissione per le Comunicazioni
Sociali in aliud quinquennium)).

22

Le LL. EE. i monsignori : Edward Cassidy, Arcivescovo


tit. di Amanzia, Sostituto della Segreteria di
Stato; Angelo Sodano, Arcivescovo tit. ci Nova
di Cesare, Segretrio del Consiglio per gli Af
fari Pubblici della Chiesa; Giovanni Battista
Re, Arcivescovo tit. di Vescovio, Segretario
della Congregazione per i Vescovi, Consultori

S. E. mons. Paul Josef Cordes, Vescovo tit. di Naisso;


Mons. Carlo Caffarra; P. Pierre Duprey, P. A.,

23

luglio

della Congregazione per la Dottrina della Fede.

Il sac.

Consultori della Congregazione per la Dottrina


della Fede a in aliud quinquennium .
Carlo Mazza, Membro della consulta pastorale
della Peregrinatio ad Petri Sedem.

NECROLOGIO
19

agosto 1988. Mons. Mario Rossi, Vescovo di Vigevano (Italia).

Mons. Maxime Tessier, Vescovo emerito di Timmins


(Canada).

21
22
28

Mons. Kaseba, Vescovo di Kalemie-Kirungu (Zaire).


Mons. Domingos de Pinho Brando, Vescovo tit. di Filaca.
Mons. Giuseppe Zaffonato, Arcivescovo emerito di Udine

31

Mons. Leonidas Proao Villalba, Vescovo emerito di Riobamba (Ecuador).

(Italia).

An. et yol. LXXX

15 Octobris 1988

N. 11

ACTA APOSTOLICAE SEDIS


COMMENTARIUM

OFFICIALE

Directio: Palazzo Apostolico - Citt del Vaticano Administratio: Libreria Editrice Vaticana

ACTA IOANNIS PAULI PP. II


LITTERAE DECRETALES
Beati Andreas Taegon, Paulus Chong Hasang aliique CI in Corea martyrium passi Sancti esse decernuntur et definiuntur.

IOANNES PAULUS PP. II


Ad perpetuam rei memoriam. Universae Ecclesiae gaudium qui
dem atque corona, ut olim de Philippensibus libenter Paulus Aposto
lus declaravit (cf. Phil 4, 1), sed etiam laus praecipuumque orna
mentum per saecula haberi debent tot Christifideles, quos constat mi
ris heroum virtutibus vitaeque sanctitate praestitisse hisce in terris.
Assidue igitur omnis gratia Deo est habenda, qui, uti Constitutio
Dei Verbum proprie refert, ex abundantia caritatis suae homines
tamquam amicos alloquitur et cum eis conversatur, ut eos ad socie
tatem Secum invitet in eamque suscipiat [DV, 2). Pariter constat
complures etiam martyrio in Ecclesia donari, quo discipulus Ma
gistro pro mundi salute mortem libere accipienti assimilatur, Eique
in effusione sanguinis conformatur {LG, 42). Quare, cum in eorum
numero etiam illi haud pauci habeantur, qui superiore saeculo in
Corea, alii videlicet ab anno MDCCCXXXIX ad annum MDCCCLXVI, alii
autem anno MDCCCLXVI, mortem propter Christianum Nomen oppetiverunt, maxime Nos iuvat de his hic loqui. Ii enim, qui memoratis
temporis intervallis ab idolatris ibi ferum in modum interfecti sunt,
C U I iam nunc dinumerantur, qui claritatis causa in duos manipulos
plane dividi possunt. At in martyrio eorum omnium adumbrando
placet praemittere eiusmodi metam animo forti contigisse non solum
90 - A. A. S.

1376

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

undecim sacros hominum pastores, sed cuiusque etiam condicionis


laicos nonaginta duos : viros ac mulieres, iuvenes ac virgines, pueros
ac senes, nobiles atque plebeios. - Prior eorum manipulus. - I : Rev.
Andreas Kim Taegn, primus sacerdos Coreanus, qui vicesimo sexto
anno aetatis suae, cum plenus esset Dei caritate, anno MDCCCXLVI
immolatus est obtruncato capite. II : Paulus Chng Hasang, laicus,
qui se gessit ut magnus Christi apostolus atque quadraginta quattuor
annos natus occisus est in odium Fidei anno MDCCCXXXIX, quo ipso
alii multi qui sequuntur. III : Ignatius Kim Chejun, Christianae
doctrinae Catechumenis tradendae deditus. IV : Theresia Kim, amita
ipsius Rev. Andreae modo memorati, quae quadraginta quattuor annos
nata suffocata est sex annis ante eum. V : Caecilia Yu Sosa, mater
Pauli nuper memorati. VI : Elisabeth Chng Chng-hye, virgo, me
moratae Caeciliae filia. V I I : Agatha Yi Sosa, martyrium passa quin
quagesimo quinto anno aetatis suae. V I I I : Petrus Yi Hoyng, huius
Agathae frater, sex mensibus ante eam necatus. IX : Protasius Chng
Kurbo, qui tunc Missionariis illic auxilio erat'. X : Magdalena Kim
Obi, quadragesimo quinto aetatis suae anno. XI : Barbara Han Agi,
quadraginta septem annos nata, quae cum Magdalena et Protasio,
quos modo diximus, operam dabat paganis instituendis aegrotisque
curandis. XII : Anna Pak Agi, occisa anno quinquagesimo sexto aeta
tis suae. XIII : Agatha Kim, mulier undequinquaginta annorum, quae
in carcere Baptismum receperat. XIV : Augustinus Yi Kwang-hon,
vir duorum et quinquaginta annorum. XV : Barbara Kwn Hui, huius
Augustini uxor, apud quos etiam ab aliis celebrabatur liturgia Verbi
Dei. XVI : Ioannes B. Yi Kwangnyl, nunc nominati Augustini frater
quadraginta quattuor annorum, catechista. XVII : Agatha Yi, decem
et septem annos nata, coniugum Augustini et Barbarae, quos dixi
mus, filia. XVIII : Lucia Park Huisun, puella duodeviginti anno
rum. XIX : Maria Park K'nagi, huius Luciae modo dictae soror qua
draginta trium annorum. XX : Iulieta Kim, virgo quinquaginta sex
annos nata. XXI : Agatha Chon Kynghyob, virgo trium et quinqua
ginta annorum, quae ipsa atque Iulieta nobiles erant virgines in comi
tatu Reginae. XXII : Damianus Nam Myng-hyg, catechista triginta
septem annorum praestans. XXIII : Maria Yi Ynhui, huius Damiani
uxor triginta quinque annorum, suae aliorumque sanctificationis stu
diosissima. XXIV: Petrus Kwn Tagin, triginta quattuor annos natus
veraeque religionis magnus cultor. XXV : Iosephus Chang Sngjib,
medicamentarius trium et quinquaginta annorum, post veram ad

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1377

Deum conversionem martyr in vinculis factus. XXVI : Barbara Kim,


mulier triginta quattuor annorum, in carcerem inclusa et in ferendis
suppliciis fortissima. XXVII : Rosa Kim, vidua quinquaginta quin
que annorum, Christianam fidem strenue professa. XXVIII : Magda
lena H Kye-im, quadraginta sex annos nata. XXIX : Barbara Yi
Chng-hi, quadraginta annos nata. XXX : Magdalena Yi Yng-hi,
mulier triginta annorum, soror Barbarae et filia Magdalenae, quas
modo diximus. XXXI : Barbara Yi, virgo quindecim annos nata et
neptis huius Magdalenae Yi. XXXII : Theresia Yi Mae-im, unum et
quinquaginta annos nata, quae una est ex novissimis quinque ad unam
eandemque domum pertinentibus. XXXIII : Martha Kim Sng-im,
quinquaginta duos annos nata martyrium passa. XXXIV : Lucia Kim,
mulier unius et viginti annorum. XXXV : Anna Kim Changgum, do
mina quinquaginta annorum. XXXVI : Maria Won Kwi-im, virgo
viginti annorum. XXXVII : Ioannes Pak, quadraginta annorum vir
pius et simplex. XXXVIII : Agnes Kim Hyoju, quae erat viginti quat
tuor annos nata. XXXIX : Columba Kim Hyo-im, huius Agnetis soror
viginti sex annos nata. XL : Franciscus Ch'oe Kyong-hwan, vir tri
ginta quattuor annorum, secundi sacerdotis Coreani pater necnon diligentissimus catechumenorum institutor. XLI : Rev.mus Laurentius
Imbert, Episcopus tit. Capsensis necnon secundus Coreae Vicarius
Apostolicus, Christi martyr quadragesimo tertio anno aetatis suae.
XLII : Rev. Petrus Maubant, missionarius triginta sx annos natus.
XLIII : Rev. Iacobus Chastan, eandem habens aetatem ac Rev. Mau
bant. Qui tres modo commemorati ad Coream ut missionarii e Gallia
venerant, quorum quisque mirabile inter Coreanos apostolicum opus
patravit. XLIV : Augustinus Yu Chin-gil, undequinquaginta annos
natus, regis publicus interpres et missionariorum auxiliator. XLV :
Petrus Yu Taech'ol, puer tredecim annorum et Augustini nunc me
morati filius. XL VI : Sebastianus Nam, vir undesexaginta annorum,
cuius domus facta erat fidelium Oratorium- XLVII : Barbara Cho
Chung-i, huius Sebastiani uxor quinquaginta septem annos nata.
XLVIII : Carolus Cho Shinch'l, insignis in catechesi neophitis tra
denda, quadraginta quattuor annos natus. XLIX: Petrus Ch'oe Ch'anghb, quinquaginta annos natus, valens catechista. L : Barbara Ch'oe
Yng-i, Petri filia uxorque Caroli, quos modo diximus, viginti duos
annos nata. LI : Magdalena Son Sobyg, duodequadraginta annos
nata nunc memoratae Barbarae mater, quae ambae postero ineunte
anno occisae sunt. LII : Magdalena Pak Pongson, vidua atque qua-

1378

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

draginta quattuor annos nata, apud quam fideles congregari consue


verant. L U I : Perpetua Hong Kmju, domina sex et triginta anno
rum, vidua, de paganis christiane instituendis sollicita. LIV : Lucia
Kim, quae in Actis commemoratur ut gibbosa , quaeque multos
paganos ad fidem adduxit. LV : Catharina Yi, domina quinquaginta
septem annorum. LVI : Magdalena Cho, huius Catharinae filia tri
ginta tres annos nata. LVII : Magdalena Yi Yngdg, eiusdem Catha
rinae soror duodetriginta annorum. LVIII : Maria Yi Indg, alia
eiusdem Catharinae soror duorum et-viginti annorum, una ex postre
mis quattuor, quae vitam communem ducebant. LIX : Magdalena Han
Yng-i, domina quinquaginta sex annorum Christiana fide et caritate
praestans. LX : Agatha Kwn Chini, huius Magdalenae filia viginti
septem annorum. LXI : Agatha Yi Kyong-i, unum et viginti annos nata,
quae cum Agatha Kwn eiusque matre vivebat. LXII: Benedicta Hyon
Kyngnyn, mulier quadraginta annorum, in catechesi aliis tradenda
praestans. LXIII : Carolus Hyon Songmun, Benedictae frater quin
quaginta annos natus, sollicitus de Ecclesia illic nascenti, septem post
annos quam soror ob communem Fidem occisus. LXIV : Barbara Ko
Suni, unum et quadraginta annos nata. LXV : Augustinus Pak Chongwn, huius Barbarae maritus duodequinquaginta annos natus, valde
sane industrius in proximis catechizandis. LXVI : Andreas Chng
Hwagyng, vir triginta annorum et memorati Episcopi Imbert adiu
tor. LXVII : Stephanus Min Kukka, quinquaginta tres annos natus,
sollicitus de catechesi paganis tradenda. LXVIII : Paulus H, vir
quadraginta quinque annorum atque strenuus Fidei defensor. LXIX:
Petrus Hong Pyngju, studiosus catechesis aliis tradendae. LXX: Pau
lus Hong Yngju, huius Petri frater, de eadem re sollicitus. LXXI:
Ioannes Yi Munu, vir unius et triginta annorum, qui pauperibus
auxiliabatur martyrumque corpora sepeliebat. LXXII : Antonius Kim
Song-u, vir quadraginta sex annorum, apud quem consueverant plures
fideles congregari. LXXIII : Petrus Nam Kyongmun, quinquaginta
annos natus, miles et catechista. LXXIY: Laurentius Han Ihyng,
catechista quadraginta septem annos natus, qui valde fidelibus auxi
liabatur. LXXV : Susanna U Surim, mulier quadraginta trium anno
rum, quae maxime Fidem colebat. LXXVI : Agatha Yi Kannan, tri
ginta tres annos nata, quae catechistae Hyon auxilio quidem erat.
LXXVII : Iosephus Im Ch'ibaeg, vir trium et quadraginta annorum
fortior in Fide. LXXVIII : Theresia Kim Imi, triginta quinque annos
nata, ipsius presbyteri Kim adiutrix. LXXIX : Catharina Chng Ch'-

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1379

rym, undetriginta annos nata, fere ad mortem in odium Fidei ab


ipso domino, cuius famula erat, fustibus percussa. - Alter eorum manipulus. - I : Petrus Yu Chngyul, navus catechista in civitate Pyong
yang, in odium Fidei occisus anno MDCCCLXVI, eo ipso quo qui sequun
tur. II : Simeon Berneux, duos et quinquaginta annos natus, Episco
pus tit. Capsensis et quartus Coreae Vicarius Apostolicus. III: Iustus
De Bretenifres, sacerdos duodetriginta annorum. IV : Petrus Henricus
Dorie, sacerdos viginti septem annos natus. V : Ludovicus Beaulieu,
sacerdos viginti sex annorum. Qui postremi tres missionarii iuniores
unum dumtaxat annum in apostolicum opus vires impenderunt. VI:
Doctor Ioannes B. Nam Chongsam, quinquaginta quattuor annos na
tus. V I I : Ioannes B. Chn Chang-un, e civitate S e o u l , typogra
phus et catechista, quinquaginta sex annos natus. VIII : Petrus Ch'oe
Hyng, catechista atque typographus trium et quinquaginta annorum.
IX : Marcus Chng TJibae, septuaginta duos annos natus, studiosus
catechesis proximis tradendae. X : Alexius U Seyng, adolescens duo
rum et viginti annorum, huius ipsius Marci Chng TJibae discipulus.
XI : Antonius Daveluy, Episcopus tit. Aconensis et Coadiutor Vicarii
Apostolici Coreae, duodequinquaginta annos natus, qui ibi plus quam
viginti annos egregium pastoris opus elaboravit effecitque. XII : Rev.
Martinus Lucas Huin, missionarius triginta annorum. XIII : Petrus Aumaitre, undetriginta annorum sacerdos, in Corea missionarius. XIV:
Iosephus Chang Chugi, laicus trium et sexaginta annorum, optimus
clericorum adiutor necnon catechumenorum institutor.

XV :

Lucas

Hwang Soktu, quinquaginta quattuor annos natus, Episcopi Daveluy


adiutor. XVI : Thomas Son Chasn, martyr factus anno duodetricesimo aetatis suae. XVII :

Bartholomaeus Chng Munho, sexaginta

quinque annos natus, Christifidelis sanctitate praestans. XVIII : Pe


trus Cho Hwas, anno quinquagesimo secundo aetatis suae decollatus,
filius martyris priori manipulo annumerati. XIX : Iosephus Cho Yunho, huius Petri filius undeviginti annos natus. XX:

Petrus Son

Snji, laicus quadraginta septem annos natus, catechistae munere


unum et triginta annos functus. XXI : Petrus Yi Myngs Christi mar
tyr factus quadragesimo sexto aetatis suae anno. XXII : Iosephus Pe
trus Han Wns, magna cum diligentia catechesi deditus. XXIII :
Petrus Chong Wonji, iuvenis unius et viginti annorum, sicut parentes
ob Fidem mortuus. XXIV : Ioannes Yi Yunil, agricola, qui magno cum
studio catechesim vicinos docebat, maximo martyrii honore insignitus.

1380

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

Ita alterius martyrum manipuli,

quem diximus,

index completur.

Constat LXXIX martyres, quibus prior effectus est manipulus, die v


mensis Iulii anno MCMXXV, reliquos autem XXIV seu alterum manipulum die vi mensis Octobris anno MCMLXVIII, inter Beatos publice
relatos esse. At, cum Coreanae Dicionis Antistites a Paulo PP. V I ,
Decessore Nostro ve.me. petivissent ut Causa omnium quos diximus
C U I Beatorum Martyrum resumeretur, Ipse deinde, Congressu pecu
liari Patrum Cardinalium Sacrae Congregationis pro Causis Sancto
rum die VII mensis Februarii celebrato, anno MCMLXXVIII, cum in
eorum votis esset ut eiusmodi Causa resumeretur, si Summo Ponti
fici placuisset,

sententiam

Sacrae

Congregationis

die

xin

mensis

Aprilis ratam habuit et confirmavit eo ipso anno, statuens Causam


canonizationis eorumdem martyrum resumendam esse, quae de iis
omnibus una simul consociatis pertractaret. Posthac autem, conside
ratis precibus ad hoc Nobis admotis, ut eosdem Beatos martyres,
facta dispensatione super praescripto exhibendi unum miraculum rite
approbatum, in Sanctorum album referremus, Nos, ut defertur in Re
scripto eiusdem

Sacrae

Congregationis die ix mensis

Iunii

anno

MCMLXXXIII edito, postulationi Coreanorum Praesulum ita annuimus


ut, a sueta probatione iuridica miraculi in casu dispensatione facta,
ad sollemnem canonizationem Beatorum martyrum, de quibus in pre
cibus, quandocumque celebrandam procedi posset. Denique, cum in
votis omnium venerabilium Coreae sacrorum Antistitum necnon sacer
dotum et religiosorum et fidelium esset ut illi Coreani Beati in Sancto
rum numerum ascriberentur anno MCMLXXXIV, occasione nempe cele
brationis ducentesimae anniversariae memoriae primi Coreani Christi
fidelis, propterea Ipsi statuimus ut eo ipso anno, Nobis in Coream
peregrinantibus pastoralis visitationis causa, exoptata eadem sollem
nis tot Martyrum canonizatio in praeclara urbe Seoul ageretur die
sexto mensis Maii. Hic enim hac ipsa die, clero ac populo astantibus,
sub diu in magna Seulensi platea Youido inter Sacra hanc pronuntiavimus Canonizationis formulam : Ad honorem Sanctae et Indi
viduae Trinitatis, ad exaltationem fidei catholicae et vitae christianae
incrementum, auctoritate Domini nostri Iesu Christi, beatorum aposto
lorum Petri et Pauli ac Nostra, matura deliberatione praehabita et
divina ope saepius implorata, ac de plurimorum Fratrum Nostrorum
consilio, Beatos Andream Kim Taegn, Paulum Chng Hasang et cen
tum et unum Socios, Martyres Sanctos esse decernimus et definimus,

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1381

ac Sanctorum Catalogo adscribimus, statuentes eos in universa Eccle


sia inter Sanctos pia devotione recoli debere. In nomine Patris et Filii
et Spiritus Sancti.
Datum Seuli in Corea, die sexta mensis Maii, anno Domini mil
lesimo nongentesimo octogesimo quarto, Pontificatus Nostri sexto.
EGO IOANNES PAULUS
Catholicae Ecclesiae Episcopus
Iosephus Del Ton, Protonot. Apost.

In Secret.

Status

tab.

n.

142.910.

CONSTITUTIONES APOSTOLICAE
I

CALLIANENSIS
Nova Eparchia Callianensis pro fidelibus ritus syro-malabarensis in regione
Bombayensi-Poonensi-Nashikensi degentibus conditur.

IOANNES

PAULUS

EPISCOPUS

SERVUS SERVORUM DEI


AD PERPETUAM REI MEMORIAM

Pro Christifidelibus in regione Mombayensi-Poonensi-Nashikensi frequentioribus factis probe novimus per Apostolicas Litteras, quas supe
riore anno ad Indiae Venerabiles in episcopatu Fratres die x x v i n
mensis Maii dedimus, aperte Nos ipsos statuisse novam ritus syromalabarensis Eparchiam illic iam nunc condendam esse. Probatum
enim morem sequimur huius Sanctae Sedis, quae, ut plane constat,
etiam Eparchias hic illic constituere consuevit constitutasque ita tue
tur, ut et in servando ritu eis sit auxilio. Qui, igitur, vehementer

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1382

Officiale

cupimus ut Ecclesia Syro Malabarensis quam maxime provehatur pro


spereque ritus eius colatur, Nos de consilio Congregationis pro Eccle
siis Orientalibus Nobiscum hodie collato deque plenitudine Apostolicae
potestatis Nostrae necnon harum Litterarum virtute novam in regione
quam diximus pro Christifidelibus ritus syro-malabarensis Eparchiam
nomine Callianensem condimus eiusque constitutionem lege sancimus,
cuius ipsius sedes, una cum Ecclesia Cathedrali, ipsa in urbe Kalyan
erit. Primusque proinde eiusmodi Ecclesiae particularis sacrorum An
tistes ac Pastor hac ipsa die eligitur quidem, altaris tamen Litteris
Nostris. Qui demum haec ita iubentes statuimus, Apostolicas ipsas has
Litteras et hoc tempore et in posterum ratas esse volumus, quibuslibet
contrariis rebus minime obfuturis.
Datum Romae, apud S. Petrum, die tricesimo mensis Aprilis, anno
Domini millesimo nongentesimo octogesimo octavo, Pontificatus Nostri
decimo.
& AUGUSTINUS Card. CASAROLI

D. SIMON Card. LOURDUSAMY

a publicis Ecclesiae negotiis

Congr. pro Eccl. Orient. Praef.

Marcellus Rossetti, Proton. Apost.


Franciscus Cascone, Proton. Apost. s.n.
Loco ig Plumbi
In Secret. Status tab., n. 219.811.

II

ANTIOQUIENSIS
Ad metropolitanae ordinem Antioquiensis evehitur dioecesis, quae Ecclesia Sanctae Fidei de Antioquia posthac vocabitur, novaque ei cognomina
Provincia conditur ecclesiastica.

IOANNES

PAULUS

EPISCOPUS

SERVUS SERVORUM DEI


AD PERPETUAM REI MEMORIAM

Spiritali sane prospicientes utilitati Christifidelium ubique terra


rum degentium, preces, quas ad novam provinciam ecclesiasticam
iusta de causa in Republica Columbiana instituendam Conferentia
Episcopalis eiusdem Nationis huic Sanctae Sedi modo adhibuit, au
diendas esse censemus. Quare, idem sen tiente Venerabili Fratre An
gelo Acerbi, Archiepiscopo titulo Zellensi et in Columbia Nuntio Apo-

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1383

stolico, Nos, eiusmodi petitione perpensa eorumque suppleto consensu,


quorum interest vel interesse existimantur, probata etiam sententia
Venerabilium Fratrum Nostrorum S. R. E. Cardinalium Sacro Con
silio pro Publicis Ecclesiae Negotiis praepositorum, quam ratam faci
mus, vi et potestate Nostra Apostolica harumque Litterarum virtute
hic ea decernimus, quae sequuntur, atque iubemus. Ecclesiam Antioquiensem metropolitano subtrahimus iuri Ecclesiae Medellensis attollimusque ad metropolitanae archidioecesis gradum, cui iura proinde
et privilegia tribuimus, quae eiusmodi Ecclesiarum ordinis sunt pro
pria, ipsaque vocabitur Ecclesia Sanctae Fidei de Antioquia; pari
terque novam provinciam ecclesiasticam eodem nomine appellandam
condimus, quae scilicet constet tum nova metropolitana Ecclesia Sanctae
Fidei de Antioquia tum suffraganeis quas ei assignamus dioecesibus
Sanctae Rosae de Osos et Apartadoensi hodie constituta, tum etiam
Vicariatibus Apostolicis Quidduano et Istiminansi, singulis his Eccle
siis particularibus iam nunc a provincia Medellensi omnino distractis.
Eundem autem pro tempore olim Antioquiensem, nunc Sanctae Fidei
de Antioquia, Praesulem dignitate Metropolitae perpetuo insignimus
Venerabilem Fratrem Eladium Acosta Arteaga, quem novae Ecclesiae
metropolitanae, iuribus quidem et privilegiis propriis ornatum congruentibusque adstrictum officiis, Archiepiscopum praeficimus, dum
eiusdem pro tempore Archiepiscopi iuri metropolitano Ecclesias, quas
ei suffraganeas diximus, simul subicimus. Quae omnia hic statuimus,
ea ad effectum ab eodem quem diximus Venerabili Fratre Angelo Acerbi
adducantur, cui et facultatem facimus id delegandi ad alium virum in
ecclesiastica dignitate constitutum, addito onere hoc etiam curandi,
ut certum verumque actae exsecutionis litterarum exemplum Congre
gationi pro Episcopis iusta diligentia mittatur. Quod reliquum denique
est, Apostolicas has Litteras nunc ratas esse et in posterum volumus,
contrariis quibuslibet rebus haud obstantibus.
Datum Romae, apud S. Petrum, die duodevicesimo mensis Iunii,
anno Domini millesimo nongentesimo octogesimo octavo, Pontificatus
Nostri decimo.
AUGUSTINUS Card. CASAROLI
a publicis Ecclesiae negotiis

BERNARDINUS Card. G ANTIN


Congr.

pro Episcopis Praef.

Marcellus Rossetti, Proton. Apost.


Franciscus Cascone, Proton. Apost. s.n.
Loco g Plumbi
In Secret. Status tab., n. 212.675.

1384

Acta Apostolicae Sedis -

Commentarium

Officiale

LITTERAE APOSTOLICAE
I
Venerabili Servo Dei Georgio Matulaitis seu Matulewicz Beatorum honores
decernuntur.

IOANNES PAULUS PP. II


Ad perpetuam rei memoriam. Apostolus Gentium, ad Titum scri
bens, huiusmodi aptis verbis verissimum pastoris exemplar delineat :
(( Oportet enim episcoporum sine crimine esse sicut Dei dispensatorem,
non superbum, non iracundum, non vinolentum, non percussorem, non
turpis lucri cupidum, sed hospitalem, benignum, sobrium, iustum, sanc
tum, continentem, amplectentem eum qui secundum doctrinam est,
fidelem sermonem, ut potens sit et exhortari in doctrina sana et eos
qui contradicunt arguere (Tit 1, 7-9).
Nunc vero, nemo dubitet quin exemplar, tam claris verbis ab Apo
stolo Paulo nuper depictum, Venerabili Servo Dei Matulaitis seu
Matulewicz adamussim conveniat. Is enim gradus sanctitatis constan
ter ac-perseveranter ascendens, non solum in suo ministerio episcopali,
sed etiam in tota sua navitate apostolica, sacerdotali et religiosa (( pro
Christo et Ecclesia suscepta, potuit cum S. Paulo Apostolo confi
teri : (( Omnibus omnia factus sum, ut aliquos utique facerem salvos
(1 Cor 9, 22 b).
Venerabilis Famulus Dei Georgius Matulaitis seu Matulewicz in
pago v. Lugine" intra fines olim dioecesis Seinensis (nunc Vilkavisken
sis) in Lituania a piis honestisque parentibus Andrea Matulaitis et
Ursula Matulis die 13 Aprilis a. 1871, novissimus ex octo filiis, natus
est. Die 20 eiusdem mensis, eodem anno, in civitate v. Marijampol,
baptismali aqua ablutus, nomen Georgii Boleslai assumpsit. Rudimenta
fidei tam a matre, quam a sacerdotibus Marianis paroeciae Mariampolensis accepit.
Cum vix trium esset annorum, anno 1874 patre orbatus est. Post
mortem matris (a. 1881), sub tutela fratris germani maioris natu
remansit. Sat laboriose studia primaria et quinque annos gymnasii
absolvit. Tunc ob gravem morbum phthisis osseae et paupertatem
studia derelinquere laboresque agrestes aggredi coactus est. Enituit
tamen puerulus tali virtutis nobilitate, ingenii celeritate et maturitate,
fervida pietate, ut a vocatione ad statum sacerdotalem, quam in

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1385

corde suo iam a pueritia sentiebat, deterreri non posset, quam potius
in imo corde fovit.
Anno 1889 a patruele Ioanne Matulewicz secum in Kielce adductus,
ibi studia media absolvit et anno 1891 vigesimum aetatis annum agens
in Seminario Kielcensi exceptus est. Tunc etiam, ob peculiares illius
temporis condiciones, ex patruele, cognomen (( Matulewicz sibi asse
ruit. Quietus, mira sedulitate et ingenio amicali conspicuus, fervido
amore Dei imbutus, cito condiscipulis cordi esse incepit, apud quos
ob raras dotes et animi magnitudinem in summa aestimatione fuit.
Anno 1893 ab episcopo Kielcensi in Seminario Varsaviensi colloca
tus, hic ita pietate et sedulitate condiscipulos superavit, ut anno 1895
mitteretur ad Academiam Romanam Catholicam Ecclesiasticam Petropolitanam (Russia). Ibi, debitis studiis diligenter peractis, die 20
Novembris 1898 sacerdos ordinatus, mox postea Sacrae Theologiae
Magister <( summa cum laude cum nota primus renuntiatus est.
In aestate anno 1899 officia pastoralia in paroecia v. Daleczyce
prope Kielce suscepit. Quae tamen mox ob recrudescentem morbum
phthisis osseae derelinquere in Germaniamque pro cura proficisci de
buit. Postea annis 1900-1902 disciplinas theologicas, episcopo consen
tiente, in Universitate Friburgensi Helvetiorum prosecutus, in Sacra
Theologia amplum Doctoris gradum est adeptus cunctis suffragiis
cum laude.
In Kielce re versus, imprimis in parva paroecia officia pastoralia
adimplebat, deinde in Seminario Kielcensi ius canonicum et Latinam
linguam docuit. Ingravescente tamen morbo phthisis osseae, cuius
dolores usque ad mortem hilari animo et vultu toleravit, Varsaviam
in spe valetudinis recuperandae profectus est. In nosocomio pro pau
peribus receptus, ibi summos dolores corporales et morales expertus
est, in solitudine spirituali relictus, sine possibilitate adhibendi curam
specialem vehementioremque qua ei opus erat. Tandem, ne vitam in
supremum discrimen adduceret, ad domum Congregationis clandestinae Ancillarum Ss. Cordis Iesu translatus est.
Ecclesiae magisterii studiosissimus, quaestiones sociales et proble
mata eisdem connexa penitus exploravit, Litteras Encyclicas <( Rerum
Novarum Leonis XIII prosecutus, qui contra pestferas fabulas marxianas, tunc temporis saevientes, sanam Ecclesiae doctrinam decla
ravit.
Denique uti peritus in quaestionibus sociologicis a. 1907 ad Aca
demiam Ecclesiasticam Catholicam Petropolitanam acci tus, docuit

1386

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

prius uti primus professor huius noviter introducti cursus


ciologiam ac ab anno 1909 etiam Theologiam dogmaticam. Tum
tum Superiores valde admirati sunt eius doctrinam et vitam
sam. Quapropter anno 1910 etiam ad officium vicarii rectoris
miae promotus est.

Soalumni
virtuoAcade

Iam diu tamen ad altiora vocatum se sentiens et vitam religiosam


in imperio Russico, etsi in condicionibus quam maxime adversis extantem, restaurare cupiens, Ordinem Clericorum Regularium Marianorum
sibi iam ab infantia cognitum, ab Imperialibus moderatoribus Russicis
suppressum et fere exstinctum, clandestine restaurare et reformare
coepit. Debitis facultatibus obtentis, anno 1909 vota religiosa in eo
nuncupavit et Constitutiones pro Marianis recentioribus rerum con
dicionibus aptatas conscripsit; eas Sanctus Pius Papa X die 28 novem
bris anno 1910 approbavit. Vita functo superstite Moderatore Gene
rali, anno 1911 Ven. Dei Famulus ad munus Superioris Generalis a
sociis renovati Instituti Marianorum electus est.
Officiis Academiae prudentissime dimissis, Ven. Dei Famulus se
Friburgum in Helvetia transtulit, novitiatus Domum aperuit. Primam
Domum Marianorum cum novitiatu in America Septentrionali a. 1913
instituit. Pro novitiis in Polonia anno 1915, in Lituania autem anno
1918, Domos aperuit. Bello mundiali primo adhuc saeviente, domum ad
orphanos instituendos Varsaviae condidit, quos ducentos numero re
cepit et pro eorum necessitatibus quasi ostiatim panem, poma terrae,
carbones et vestimenta mendicare non erubuit.
Die 23 Octobris anno 1918 episcopus Vilnensis designatus, omni
conatu episcopatum recusavit, in vanum implorando multa auctoritates
ecclesiasticas pro abrogatione huius consilii, quia se totum bono Congre
gationis Marianorum dedere volebat et se incapacem satisfacienli fide
libus diversarum nationum ad hanc dioecesim pertinentibus sentiebat.
Tandem, voluntati Benedicti Pp. XV obsequens, consecrationem episco
palem Kaunae suscepit et, peregrinatione prius ad Sanctuarium
B. V. M. Matris Misericordiae in Porta Aurorae civitatis peracta,
Cathedralem Vilnensem die 8 Decembris eiusdem anni ingressus est.
Quanta heroica virtute ac supernaturali prudentia per septem annos
dioecesim rexerit, facile comprehenditur, si prae oculis habeantur poli
ticae vicissitudines in quibus civitas Vilnensis eo tempore versabatur.
Aerumnosae difficultates omnis generis, seu ethnicae, civiles, milita
res, sociales, culturales eo tempore quam maxime ortae sunt. In mini
sterio apostolico eius caritas immensa omnes amplexata est ; eius maxi
ma prudentia congruens insigni eius episcopali <( Vince malum in

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1387

bono , atque ceterae virtutes tantum salis et aquae habuere, ut tota


vita Venerabilis Servi Dei panis sapidus pro fidelibus et hostia Deo
munda efficeretur. Pro omnibus fuit indefessus caritatis artifex et
pater.
In Lituania anno 1918 novam Congregationem Sororum Paupe
rum ab Immaculata Conceptione B. V. Mariae , pro cura puellarum
orphanarum et post bellum derelictarum, instituit eiusque statuta
conscripsit. Iam uti episcopus Vilnensis, anno 1924 alteram Congre
gationem Sororum, nempe Ancillarum Iesu in Eucharistia constituit,
ut praesertim pauperes puellas linguae bielorussae, tam catholicas
quam orthodoxas, eruditione generali et educatione religiosa instruerent.
Anno 1925, Concordato inito inter Poloniam et Sedem Apostoli
cam, sedeque episcopali Vilnensi ad Metropolitanam Sedem evecta,
Venerabilis Dei Famulus boni Ecclesiae vere studiosus magis quam
suae sortis, prudenter suae sedi renuntiare statuit atque exonerari
opta vit.
Summus Pontifex Pius Papa XI, qui Nuntius Apostolicus in Po
lonia episcopum Georgium optime cognoverat et magni faciebat, hac
renuntiatione rata habita, statim eum ad dignitatem archiepiscopalem
evexit, Sede tit. Adulitana collata, et Visitatorem Apostolicum in
Lituaniam misit. Suum munus brevi tempore, ne duorum quidem
annorum spatio, feliciter explevit, multas res magni ponderis ad
exitum adduxit : institutionem Provinciae Ecclesiasticae Lituanae,
necnon reformationem Facultatis Theologicae in Studiorum Univer
sitate publica, atque monasteriorum Sororum, ac praesertim delinea
menta Concordati inter Lituaniam et Sedem Apostolicam, ab eo con
scripta quo meliores fierent necessitudinis rationes Lituaniae cum
Sancta Sede.
Vix hoc opere expleto et relatione cum schemate ad S. Sedem missa,
dum ipse Urbem petere cogitabat, gravi morbo correptus, Kaunac,
die 27 ianuarii a. 1927, Sacramentis Infirmorum pientissime susceptis,
animam Deo reddidit. Corpus eius a. 1936 ad ecclesiam Marianorum in
Marijampol translatum est.
Cum germana sanctitatis fama in vita et post mortem floruisset,
Venerabilis Dei famulus communi aestimatione dignus habitus est,
qui ad altarium honores aliquando eveheretur. Nihil, proinde, mirum
si hac fama sanctitatis impellente, nonnullis quoque signis firmata,
causa de Beatorum Caelitum honoribus Venerabili Servo Dei peragi
coepta est.

1388

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

Quibus rebus omnibus rite perpensis, Processus Informativus apud


Vicariatum Urbis institutus est, aa. 1953-1956, eodemque tempore Pro
cessus Rogatoriales apud Curias Bruklyniensem, MechliniensemBruxellensem, Buffalensem, et Scrantonensem habiti.
Annis 1957-1959 vota faventia prodierunt super scriptis Venerabilis
Servi Dei lingua Latina, Lituana et Polonica compositis. Die 9 mensis
Februarii a. 1967 Summus Pontifex Paulus Papa VI introductionem
causae decrevit et die 16 mensis Martii anno 1968 decretum de non
cultu editum est.
Processu autem Apostolico Romae, aa. 1971-1972, Chicagiae, a. 1971
et Varsaviae, aa. 1970-1971 instructo de omniumque processuum iuri
dica auctoritate decreto die 7 Martii a. 1975 rite lato, Georgium Ma
tulaitis seu Matulewicz christianarum virtutum culmen attigisse die
11 mensis Maii a. 1982 Nos ediximus.
Postquam autem recte disputatum est de mirabili quadam sana
tione intercessioni Venerabilis Servi Dei tributa eaque recognita, et
per Decretum die 30 mensis Iunii anno 1986 sancita, statuimus sollem
nem beatificationem Venerabilis Georgii die 28 mensis Iunii a. 1987
Romae, inter sollemnia sescentesimum annum accepti christianismi
a Lituana gente commemorantia, peragere.
Quare inter ritum coram frequentissima fidelium multitudine in
Basilica S. Petri Principis Apostolorum a praesidibus Conferentiarum
Episcopalium Ecclesiarum Europae concelebratum, haec verba pro
tulimus : (( Nos, vota fratris Nostri Antonii Vaicius Administratoris
Apostolici Telsensis, necnon plurimorum aliorum Fratrum in Episco
patu, multorumque christifidelium explentes, de Congregationis pro
Causis Sanctorum consulto, Auctoritate Nostra Apostolica faculta
tem facimus, ut Venerabilis Servus Dei Georgius Matulaitis seu Matu
lewicz nomine Beati in posterum appelletur, eiusque festum die ipsius
natali vicesimo septimo mensis Ianuarii, in locis et modis iure sta-r
tutis, quotannis celebrari possit. In nomine Patris et Filii et Spiritus
Sancti. Quae vero per has Litteras decrevimus, et nunc et in poste
rum firma esse volumus, contrariis quibuslibet non obstantibus.
Datum Romae, apud Sanctum Petrum, sub anulo Piscatoris, die
XXVIII mensis Iunii, anno MCMLXXXVII, Pontificatus Nostri nono.
AUGUSTINUS Card. CASAROLI, a publicis Ecclesiae negotiis
In Secret. Status tab., n. 218419.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1389

II
Venerabili Servo Dei Marcello Callo, iuveni saeculari in odium fidei interempto, Beatorum honores decernuntur.

IOANNES PAULUS PP. II


Ad perpetuam rei memoriam. Esto fidelis usque ad mortem
et dabo tibi coronam vitae )) (Ap 2, 10). Per tot iam saecula innumeri
servi Dei pro inconcussa fidelitate sua, eiusmodi praelucente corona,
tribulationem passi sunt magnam, illud oculis quidem cementes prae
clarum beati Apostoli effatum : omnes qui volunt pie vivere in Chri
sto Iesu persecutionem patientur (2 Tim 3, 12). Inter tam frequentes
Christifideles, qui iam experti sunt ea, iuvenis saecularis Marcellus
Callo connumerandus videtur, de quo, cum Malignum magno fortique
animo debellaverit, necnon, Dei voluntati per omnem vitam adhae
rendo, ipsum tulerit martyrium fidei, nunc proinde maxime Nos iuvat
ea exponere, quae sequuntur. Rhedonibus in Gallia die vi mensis De
cembris anno MCMXXI ex humilibus piisque parentibus secundo loco
natus, christianum nomen duobus post diebus is in baptismate accepit.
In familia crevit, ubi, cum factum esset ut domus novem omnino filiis
constaret non multis post annis, cito Marcellus didicit coepitque suo
moderari ingenio seque ad parentum admonitiones conformare. Pueri
lem enim servabat disciplinam atque, probe conscius difficultatum
domesticarum, pietate vel maiore parentes prosequebatur ac fratres.
Christianis moribus recte apteque formatus, adhuc puer Deum coepit
amare et Eucharistiam, quam anno MCMXXXII primum amanter susce
pit. Insequenti anno feliciter ipsa Confirmationis unctione die xxv
mensis Iunii miles Christi est factus. Puer elementarius omnino dili
genter se gessit, nonnullosque per annos, ut sacerdoti inserviret Sa
crum facienti, templum cotidie laetus petebat, neque verebatur tenera
adhuc aetate extra domum ad aliquid incumbere, ut familiaribus prae
senti aliquo esset auxilio. Suaque in urbe is ipse Iuvenum Explora
torum sodalis fuit, apud quos et Fidem solidabat et suam praesertim
vocationem ad apostolatum plane colebat et magis magisque provehebat, ex qua tot fructus spiritales posthac manaturi erant. Anno
dein MCMXXXVI Marcellus Iuventuti Operariae Catholicae nomen de
dit, et quidem potissimum, ut operarius interea inter operarios ali
quam perutilem apostolatus formam, saltem recti exempli iuvenem se
praebens, assidue exerceret. Quod re vera tunc ibi fecit alibique
posthac. Altero bello pancosmio Gallia a Germanico exercitu occu
pata, cum statutum esset ut complures exinde iuvenes in Germaniam

1390

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

traducerentur, qui in officinis armis apparandis operam darent, tunc


Marcellus pro fratre suo, qui ordinationem sacerdotalem suscepturus
iam erat, exportatus est. Is tamen, parentibus et fratribus et coniunctis,
ipsaque puella quam sibi desponderat, in patria relictis, in Germaniam
tamquam missionarius ultro profectus est, ut, quos secuturus erat,
eos christiane confirmaret ac sustineret in extera Natione illa. Illic
enim eiusmodi mirabilis iuvenis, opera consociata cum sacerdotibus
illuc deportatis necnon cum aliis adulescentibus adhuc aut sacerdo
tium petentibus aut memoratae Iuventutis Catholicae sodalibus, totum
actioni se tradidit evangelicae illis in saeptis inter operarios persequendae. Neque sine causa ab omnibus ibidem fortis habebatur Chri
stifidelis necnon doctrinae Unius hominum Magistri suasor firmusque testis. A custodibus tamen comperto eiusmodi apostolatus
genere, quamvis clam explicaretur, fautores in carcerem inclusi sunt
omnes, inter quos et iuvenis Marcellus Callo, in quem, quinque in
custodia mensibus transactis, haec deinde prolata est sententia : (( Ca
tholica sua agendi ratione erga suos gregales is per tempus laboris
detrimento fuit rei publicae et populo Germanico . Cum igitur nimis
catholicus habitus esset, Marcellus, die x i x mensis Aprilis anno
M C M X X x x i i i i in campum Gothanm relegatus, inde miser ad durissi
mum campum Flossenburgensem die xn mensis Octobris eodem anno
translatus est, at ubique ipse contendit comitum fidem spem caritatem
augere neque umquam cessavit egentioribus maleque affectis solacio
esse. Demum, ad internecionis castra loci Mathausen delatus, ibi,
tot aerumnis et vexationibus omnisque generis difficultatibus con
fectus, quas constanter propter Fidem tamdiu sustinebat, omnino ipse
elanguit, dieque x i x mensis Martii anno MCMXLV ad Deum abiit.
Marcellus Callo, qui iam ante mortem vir sanctus habebatur, etiam
famam martyris fidei est assecutus, quae procedentibus annis est aucta,
et quidem potissimum in Germania ad loca maximorum animi angorum, cruciatuum et mortis servi Dei. Quoniamque specialem in mo
dum frequenti etiam iuventuti is admirationi coepit esse, sicut martyr
qui vita ac morte sibi constitit tenax in fide, idcirco archidioecesis
Rhedonensis causam canonizationis laici iuvenis strenui ac fidelis inire
non dubitavit. Informativo igitur quem dicunt Processu Ordinario
Rhedonensi (annis MCMLXVIII-MCMLXXII) necnon Rogatorialibus Pro
cessibus apud tredecim Curias episcopales (annis MCMLXXI-MCMLXXII)
instructis, die III mensis Maii anno MCMLXXIV Decretum super revi
sione scriptorum ad iuvenem Marcellum pertinentium dieque VII men
sis Ianuarii anno MCMLXXXII alterum super Causae introductione

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1391

sunt edita. Vacatione autem ab instruendo Processu Apostolico im


petrata, die ix mensis Ianuarii hoc anno ipsum prodiit Decretum
super validitate Processuum Ordinariorum, qui suo tempore peracti
sunt. Hoc ipso anno super virtutibus atque martyrio famuli Dei re
cognitione instituta ac disceptata, cum Theologi Consultores in Con
gressum Peculiarem die x mensis Martii congregati, tum Patres Car
dinales et Episcopi in Ordinario Coetu die x i x mensis Maii celebrato,
omnes communi sententia proposito dubio respondentes fassi sunt ser
vum Dei Marcellum Callo heroum in modum virtutes thologales et
cardinales reliquasque illis adnexas vere coluisse eiusque mortem verum
ac certum martyrium existimandam esse. Ipsi dein, re bene reputata,
eiusmodi senteniam ad Nos relatam confirmantes, mandavimus ut et
super heroicis servi Dei virtutibus et super eius martyrio Decretum
conficeretur, Calendisque Iuniis, omnibus de more convocandis con
vocatis atque astantibus, declaravimus constare tum de virtutibus
heroicis tum de martyrio deque causa martyrii Servi Dei Marcelli
Callo, iuvenis saecularis.
Statuta ergo die Beatificationis, hodie mane peracta est Beatificatio tum eius, tum Antoniae Mesina et Petrinae Morosini ; quare in
Basilica Petriana hanc formulam elocuti sumus inter Sacra : Nos,
vota fratrum nostrorum Iacobi Jullien, Archiepiscopi Rhedonensis,
Ioannis Melis Fois, Episcopi Galtellinensis-Norensis, Clementis Gaddi,
Archiepiscopi emeriti Bergomensis, necnon plurimorum aliorum Fra
trum in Episcopatu, multorumque christifidelium explentes, de Con
gregationis pro Causis Sanctorum consulto, Auctoritate Nostra Apo
stolica facultatem facimus, ut Venerabiles Servi Dei Marcellus Callo,
Antonia Mesina et Petrina Morosini, Beatorum nomine in posterum
appellentur, eorumque festum die ipsorum natali : Marcelli Callo die
decima nona martii ; Antoniae Mesina die decima septima Maii ; Petri
nae Morosini die sexta aprilis, in locis et modis iure statutis quotannis
celebrari possit. In nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti . Sueta
subinde oratione habita de vita, virtutibus ac martyrio Beatorum, quos
modo publice diximus, eos venerati sumus Ipsique summa cum reli
gione primi invocavimus.
Datum Romae, apud Sanctum Petrum, sub anulo Piscatoris, die
iv mensis Octobris, anno MCMLXXXVII, Pontificatus Nostri nono.
ff AUGUSTINUS Card. CASAROLI, a publicis Ecclesiae negotiis
Loco i Sigilli
In Secret. Status tab., n. 212.905

91 - A. A. S.

1392

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

III
Servo Dei Arnoldo Rche Beatorum honores decernuntur.

IOANNES PAULUS PP. II


Ad perpetuam rei memoriam. Inter omnia educationis instru
menta, peculiare momentum habet schola, quae vi suae missionis,
... inter alumnos diversae indolis et condicionis amicalem consortio
nem pariens mutuam se comprehendendi dispositionem fovet ... Pulchra
igitur et gravis quidem ponderis est vocatio illorum omnium qui
parentes in eorundem officio implendo iuvantes et communitatis huma
nae vices gerentes, munus educandi in scholis suscipiunt; quae vocatio
peculiares mentis et cordis dotes, diligentissimam praeparationem,
continuam renovationis et adaptationis promptitudinem expostulat
(Gravissimum Educationis, 5). Fratri Arnoldo minime quidem defue
runt (( peculiares mentis et cordis dotes , praeter diligentissimam
praeparationem qua ipse suos praecellebat confratres. Iulianus Ni
colaus Rche (hoc enim ei inditum nomen saeculare), primus ex novem
filiis, natus est in oppido Landroif Metensis dioecesis, die altera men
sis Septembris anno MDCCCXXXVIII humilibus piisque parentibus. Pue
ritia pie ducta atque caste adulescentia, Scholarum Christianarum
ingressus est in novitiatum in oppido Beauregard, apud Thionville
urbem, die tertio decimo mensis Novembris anno MDCCCLXII, die autem
duodetricesimo subsequentis mensis Decembris religiosum induit vesti
mentum atque ei nomen imposuerunt Arnoldum, qui deinceps in Iesu
familiaritate versari coepit, sanctam iuxta regulam . Moderatores
exinde fratrem Arnoldum miserunt ad ephebeum eiusdem Instituti
Remis situm, anno profecto MDCCCLXVIII. Quattuordecim per annos ibi
dem commorans, longum temporis spatium coram Ss. Sacramento
orans nocturnis horis transegit, pariterque industria enituit, animi
submissione, caritate, ita ut a confratribus sanctus frater Arnoldus
vocaretur. Rector autem renuntiatus novitiatus Remensis, inter emi
nuit discipulos veluti lux quae tum lucem affert tum fovet spiritum
exhibendo paenitentiae, eximiam caritatem ac mansuetudinem. Mirum
fuit ei donum animos perscrutandi discipulorum simulque eos solandi.
Praeter in Eucharistiam dilectionem, frater Arnoldus erga Virginem
Sanctissimam praestitit pietate necnon erga sanctum Ioannem Bapti
stam De La Salle. Mense autem Martio praepositus cum electus esset
senum communitatis Remis, dixit : haud aptus quidem sum animas
moderari ; vix rationem qui habeam corporis rerum sum idoneus .

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1393

Inopinato correptus morbo, die tertio et vicesimo mensis Octobris,


anno MDCCCXC, festivitate occurrente Ss. Redemptoris, pie ad Deum
excessit. Frater Arnoldus minime quidem grandia prae oculis homi
num est molitus. In eo profecto constans ac fidelis erga regulam, quam
libere suscepit, toto eius vitae curriculo, invenitur obtemperatio. Sim
plicitate ac silentio suam extendens vitam, mirum praebuit exemplum
sanctitatis eximiae quae ex vita consecrata effluit, specie, omni varie
tate carente. Ex processuum actis attente et accurate perspectis, eximia
quaedam facilitas Fratris Arnoldi exsistit ad Domini persequenda
monita et incitationes gratiae ; deinde mira erga oificia fides, parvis
rebus haud neglectis; tum omnibus in operibus laeta constantia atque
integra mens. Haec omnia simplicitate videlicet ac probitate, quas
constans concitabat oratio, usque sunt patrata. Perfectus religiosus,
dum vivebat, praeclarum habebatur exemplum, non modo quoad regu
lae observantiam, verum etiam quoad spiritum observantiae ipsum
atque animi intentionem fundatoris imitandi, S. Ioannis Baptistae
scilicet De La Salle. Res praecipuae in virtutibus exercendis constantia
fuerunt et perseverantia in ipsis humilibus rebus cotidianis expedien
dis. Eidem sane non speciosa spiritalis praestantia fuit, sed submissa,
simplicitate notata ac sinceritate. Propter vitae aequabilitatem et sim
plicitatis spiritum in suscipiendis atque perficiendis iis quae religiosa
vita postulabat, frater Arnoldus exemplar apparet semper vividum
ad nostram aetatem aptum iis qui vitam religiosam sequuntur, et
pariter exemplar in respondendo ad gratiam iis qui perfectionis vitam
contendunt. <( Nisi granum frumenti cadens in terram mortuum fuerit,
ipsum solum manet (Io 12, 24). Imagine evangelica hac in vitae cursu
frater Arnoldus est concitatus, potissimum in iuvenibus religiosis for
mandis variisque explendis muneribus a moderatoribus sibi creditis.
Eius ob eximias facultates morales ac religiosas, sanctitatis propter
famam qua vivus floruit et mortuus, Instituti Fratrum Scholarum
Christianarum Postulatio, compluribus spectatis litteris postulatoriis
ex omnibus orbis terrarum partibus redditis, processum ordinarium
informativum instituit apud Curiam Remensem, anno MCMXXXVIII, qui
anno MCMLII ad exitum adductus est. Interea annis MCMXXXVIII-MCMXL
processus rogationales in Curiis Mentensi, Sanctae Rosae de Osos,
Bogotensi sunt celebrati. Sacra Congregatio id temporis Rituum de
cretum de scriptorum recognitione edidit anno MCMLXVIII, anno
vero MCMLXXxi decretum Introductionis causae. Cum autem Congre
gatio pro Causis Sanctorum ex Processu Apostolico exemisset, pote
stas data est actoribus ut Positionem super virtutibus conficerent

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1394

Officiale

inquisitione atque iudicio critico Officii Historici-Hagiographici ante


habitis. Quas virtutes, habitis suetis disceptationibus apud Congrega
tionem pro Causis Sanctorum, heroicas fuisse diximus die v mensis
Iunii anno MCMLXXXVI. Annis proin MCMLXXX-MCMLXXXI in Curia
Bisuntina Cognitionalis Processus est celebratus de sanatione Mariae
Depain gravi metastasi correptae, quae sanatio mense Novembri anno
MCMLXVi contigit. Coetus quidem medicorum, die tricsima prima
mensis Iulii, anno MCMLXXXVI, congregatus, haud dubitavit affirmare,
sanationem pro humano captu subitam fuisse, perfectam, perpetuam,
minime pro humana scientia explicabilem. Suffragantibus igitur Theo
logis Consultoribus Venerabilibusque Fratribus S. R. E. Cardinalibus,
Nos, decreto die sexto et vicesimo mensis Ianuarii, anno MCMLXXXVII,
prodito, Ipsi declaravimus constare de miraculo a Deo patrato per
intercessionem Venerabilis Fratris Arnoldi dominae Mariae Delissey
Depain a linfooedemate superioris artus dexteri, post mastectomiam
peractam iuxtam methodum a Halstead vocatam, cum gravi impedi
mento functionali per quattuor annos et menses sex. Praestitua igitur
Beatificationis die, hodie in Vaticana Basilica Sancti Petri haec sumus
inter sacra elocuti : Nos, vota Fratrum Nostrorum Iacobi Mnanger, Archiepiscopi' Remensis, Ansgarii Saier, Archiepiscopi Fribur
gensis, Hermani Iosephi Spital, Episcopi Trevirensis, necnon pluri
morum aliorum Fratrum in Episcopatu, multorumque Christifidelium
explentes, de Congregationis pro Causis Sanctorum consulto, Aucto
ritate Nostra Apostolica, facultatem facimus ut Venerabiles Servi Dei
Arnoldus Rche, Ulrica Francisca Nisch et Blandina Maria Magda
lena Merten, Beatorum nomine in posterum appellentur, eorumque
festum die ipsorum natali : Arnoldi Rche die vicesima tertia Octo
bris ; Ulricae Franciscae Nisch die octava Maii ; Blandinae Mariae
Magdalenae Merten die decima octava Maii, in locis et modis iure
statutis, quotannis celebrari possit. In nomine Patris et Filii et Spi
ritus Sancti . Quae vero per has Litteras decrevimus, volumus et
nunc et in posterum firma esse, rebus quibuslibet contrariis non
obstantibus.
Datum Romae, apud Sanctum Petrum, sub anulo Piscatoris, die
i mensis Novembris, anno MCMLXXXVII, Pontificatus Nostri decimo.
AUGUSTINUS Card. CASAROLI, a publicis Ecclesiae negotiis
Loco 8 Sigilli
In Secret. Status tab., n. 219.562.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

139

IV
Servo Dei Francisco Palau et Quer honores Beatorum tribuuntur.

IOANNES PAULUS PP. II


Ad perpetuam rei memoriam. -Amemus Dominum Deum no
strum, amemus Ecclesiam eius : illum sicut patrem, istam sicut ma
trem ; illum sicut Dominum, hanc sicut ancillam ; quia filii ancillae
ipsius sumus. Sed matrimonium hoc magna caritate compaginatur :
nemo offendit unum, et promeretur alterum (S. Augustinus, Enarrationes in psalmos, 88, 2). Amor in Deum et in Ecclesiam, mysticum
Christi corpus, vis fuit interior quae Venerabilem Dei Servum Fran
ciscum a Iesu Maria Ioseph (in saeculo : Franciscum Palau et Quer)
in itinere ad christianam perfectionem et in indefatigabili servitio
apostolico quod, magnis et continuis cum iacturis, animis praestitit,
sustinuit. Aytonae, in dioecesi Illerdensi, natus est die 29 Decembris
anno 1811 a Iosepho Palau Miarnau et Maria Antonia Iosepha Quer
Esteve; eodem die per Baptismi sacramentum populi Dei factus est
particeps. Postquam Seminarii dioecesani alumnus fuit (annis 18281832), cum fortiter exemplari et forma illiceretur Ordinis Fratrum
Discalceatorum B. Mariae V. de Monte Carmelo, novitiatum Barci
nonensem est ingressus et professionem religiosam fecit die 15 mensis
Novembris anno 1833. Compulsus, una cum fratribus sodalibus, coeno
bium derelinquere ob rei publicae difficillimam condicionem, quae in
Hispania facta erat, in locum confugit ubi natus est. Die 2 mensis
Aprilis anno 1836 presbyteratus ordinem Barbastri accepit, deinde
apostolicam industriam temporibus solitudinis et contemplationis
variavit. Propter temporum iniquitatem in Galliam demigravit (annis
1840-1851), ubi experiri perrexit difficultates resque adversas, quibus
tamen non est a fidelitate erga suam vocationem disiunctus nec in
Ecclesiae servitio fatigatus. Barcinonem reversus, in Seminario dioe
cesano magister spiritus fuit et ad populum christianam doctrinam
docendum instituit Scholam virtutis , quae celeriter crevit copiososque edidit fructus, sed non diu duravit, quia religionis hostes obti
nuerunt ut ea clauderetur et eius conditor, iniustis insimulationibus,
in insulam Ebusam relegaretur. Ab omnibus derelictus, divini auxilii
fiduciam non amisit, quod longis deprecationibus fecundisque meditationibus impetrare nitebatur. Et, quia lux abscondi non potest,
denuo ei se nonnulli discipuli iunxerunt, qui initialis formae vitae
communis initium attulerunt, labore et contemplatione temperatae.

1396

Acta Apostolicae

Sedis - Commentarium

Officiale

Primis superatis auctoritatum loci diifidentiis, magnum et impensum


apostolatum explicavit in omnibus insulae angulis et propagavit ubi
que pietatem Marialem. Anno 1860, generali venia et impunitate data,
Barcinonem est reversus. Paulo post competentes iudices tandem agno
verunt illum omnino insontem esse earum insimulationem propter
quas relegatus erat. Interea, altiore cognitione mysterii Ecclesiae
illuminatus, cuius praecipua imago est Virgo Maria, munus suum
certa et decretoria norma conformavit, gentibus videlicet praedicandi
Ecclesiam, ad immensum pulchram et amabilem, nuntiandam esse,
defendendam, iuvandam factis et, si necesse sit, etiam actibus heroum
propriis. Ita Ecclesia facta est veluti centrum vitae eius optatum su
premum eius vagi apostolatus. Ut id assequeretur, sine remissione et
ardentissimo fervore multiplicem promovit navitatem scriptoris, apologetae, praedicatoris verbi Dei, moderatoris animarum, exorcistae.
Fructus eius amoris erga Ecclesiam fuit etiam institutio Congrega
tionis Fratrum a Caritate Tertii Ordinis de Monte Carmelo, nunc qui
dem exstinctae, et Congregationis Sororum tertiariarum a Virgine de
Monte Camelo et a Sancta Teresia a Iesu, quae adolevit in duo Insti
tuta inter se seiuncta : Carmelitidum scilicet Missionariarum Teresianarum et Carmelitidum Missionariarum. Tota vita sacerdotalis Ve
nerabilis Servi Dei est Christi passionem experta, mira cum fide, animi
magnitudine et fortitudine acceptam. Ob iussam coenobiorum cessa
tionem (anno 1835), non est fruitus dulcedine et bonis vitae commu
nis, sed tamen spiritu semper coniunctus fuit Ordini suo seseque
gessit ut verum S. Eliae et S. Teresiae a Iesu discipulum. In laboriosis
apostolatus eventibus inque gravibus persecutionibus coniunctionem
cum Deo coluit, veritatum aeternarum contemplationem, inexhaustam
proximi caritatem et sedulam erga animas paternitatem. Ex fervida
pietate in Eucharistiam et in Virginem Mariam vim hauriebat ut
animose certaret cum potestate tenebrarum et dilatando Dei regno
operam navaret. Hoc modo bonum certamen fidei certavit (cf. Iac 1, 12).
Dives meritis pie est vita defunctus Tarracone die 20 mensis Martii
anno 1872. Cum fama sanctitatis, quam sibi vivus pepererat, perduraret, Archiepiscopus Tarraconensis Causam iniit Canonizationis.
Consuetis actis Processibus ordinariis necessariisque effectis indagationibus in tabulariis Congregatione pro Causis Sanctorum mode
rante, perventum est ad Causae introductionem die 15 mensis Decem
bris anno 1981. Deinde Congressus Peculiaris Consultorum Theolo
gorum et Congregatio Ordinaria Patrum Cardinalium et Episcoporum
faventi cum exitu de virtutibus disseruerunt. Decretum super virtu
tibus editum est coram Nobis die 10 mensis Novembris anno 1896.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1397

Interim Bogotae Beatificationis causa celebratus erat Processus Ordi


narius (annis 1960-1961) et insuper Processus Cognitionalis (annis
1980-1981) super sanatione, anno 1955 facta, domini Leontii Godoy
Mndez, ingenti affecti haematomate post-traumatico inveterato sub
dura matre, sanguinis profusione effrenata implicato et alto veterno.
Ex inspectis processus instrumentis hanc sanationem, miram dictam
atque ut talem deprecationi Servi Dei tributam, Consilium Medicorum
affirmavit fuisse celerrimam, perfectam, mansuram et pro medicinis
cognitionibus inexplicabilem. Hunc eventum praeter naturam evenisse
agnoverunt etiam Congressus Peculiaris Consultorum Theologorum et
Congregatio Ordinaria Patrum Cardinalium atque Episcoporum; qua
re coram Nobis proditum est Decretum super miro die 8 mensis
Februarii anno 1988. Decrevimus dein ut Beatificationis ritus Romae
celebraretur die 24 mensis Aprilis eodem anno. Hodie igitur, inter
sacra Paschalia, in Foro Petriano, haec sumus elocuti : Nos, vota
Fratrum Nostrorum Antonii Ambrosanio, Archiepiscopi SpoletaniNursini, Raimundi Torrella Cascante, Archiepiscopi TarraConensis,
Friderici Wetter, Archiepiscopi Monacensis et Frisingensis, Ismalis
Marii Castellano, Archiepiscopi Senensis-Collensis-Ilcinensis, necnon
plurimorum aliorum Fratrum in Episcopatu, multorumque christi
fidelium explentes, de Congregationis pro Causis Sanctorum consulto,
Auctoritate Nostra Apostolica facultatem facimus, ut Venerabiles
Servi Dei Petrus Bonilli, Franciscus a Iesu Maria Ioseph Palau y
Quer, Gaspar Stanggassinger et Sabina Petrilli, Beatorum nomine
in posterum appellentur, eorumque festum die ipsorum natali : Petri
Bonilli die quinta mensis Ianuarii; Francisci a Iesu Maria Ioseph
Palau y Quer die vicesima mensis Martii ; Gasparis Stanggassinger
die vicesima sexta mensis Septembris ; Sabinae Petrilli die decima
octava mensis Aprilis, in locis et modis iure statutis quotannis cele
brari possit. In nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti . Sueta
denique oratione habita de vita ac virtutibus Beatorum, quos modo
commemoravimus, eosdem venerati sumus Ipsique primi summa cum
pietate invocavimus. Quae vero per has Litteras statuimus, volumus
nunc et in posterum firma esse, rebus quibuslibet contrariis non
obstantibus.
Datum Romae, apud Sanctum Petrum, sub anulo Piscatoris, die
XXIV mensis Aprilis, anno MCMLXXXVIII, Pontificatus Nostri decimo.
ffi AUGUSTINUS Card. CASAROLI, a publicis Ecclesiae negotiis
Loco jj Sigilli
In Secret. Status tab., n. 221.008.

1398

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

V
Pretioso diademate imago B. M. V. Deiparae redimitur, quae intra fines
dioecesis Kaisiadorensis asservatur in paroeciali aede sacra loci Pivasinai pieque excolitur.

IOANNES PAULUS PP. II


Ad perpetuam rei memoriam. Ut Ecclesiae Kaisiadorensis me
moriae proditum est, satis de peculiari venerationis cultu cognoscitur,
quo frequentes Lituaniae Christifideles B.M.V. Deiparae imaginem,
illic in sacra et paroeciali aede loci Pivasinai inde a saec. xvn
asservatam, prosequi consueverunt. Ad id enim templum, quod constat
post annum MDCXXXXVIII reiectum esse, plura quotannis hominum mi
lia hinc illinc e regionibus Lituaniae eique finitimis devote peregri
nantur tantae Matri supplicandi causa, quo facilius, ea intercedente,
opem a Deo et misericordiam aliaque beneficia consequantur caelestia,
eisque ut gratos se praebeant. Quibus omnibus perpensis, Venerabilis
Frater Vincentius Sladkevicius, Episcopus titulo Aborensis necnon
ad nutum Sanctae Sedis Apostolicus Administrator dioecesis Kai
siadorensis, et sua et cleri et populi vota expromens, a Nobis nuper
rime postulare non dubitavit, ut Nostro nomine et auctoritate simu
lacrum quod diximus sibi liceat praestanti exornare corona. Nos igi
tur, qui vehementer quidem cupimus ut B.M.V, cultus magis in dies
ubique inter fideles foveatur, ex summa qua fungimur potestate Apo
stolica harumque ipsarum Litterarum virtute facultatem petenti
libenter facimus, ut Nostro ipse nomine et auctoritate memoratae
meritoque dilaudatae Deiparae B.M.V, vetustae imagini pretiosum
diadema seu insigne regium imponat venustum, servatis de ritu ac
formula iure praescriptis. Quas Apostolicas Litteras hodie ad per
petuam rei memoriam expeditas suos nunc et in perpetuum effectus
habere volumus, contrariis quibuslibet haud obstantibus.
Datum Bomae, apud Sanctum Petrum, sub anulo Piscatoris, die
xxvi mensis Aprilis, anno MCMLXXXVIII, Pontificatus Nostri decimo.
AUGUSTINUS Card. CASAROLI, a publicis Ecclesiae negotiis
Loco g Sigilli
In Secret. Status tab., n. 218.1M.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1399

HOMILIAE
I
Veronae, in Italia, ob decretos Servis Dei Iosepho Nascimbeni et Ioanni
Calabria Beatorum caelitum honores.*

1. Di questo voi siete testimoni )).*


Caro Pastore della Chiesa che in Verona, Signori Cardinali,
diletti Fratelli nell'episcopato, carissimi fratelli e sorelle della dio
cesi di Verona e del Veneto.
Ci troviamo nel tempo pasquale, che iniziato con la Domenica
di Risurrezione per estendersi su tutto un periodo di 50 giorni fino
a Pentecoste. Cristo destin questi giorni agli incontri con i suoi
Apostoli e poi, dopo la sua Ascensione al Padre, alla loro prepa
razione diretta alla venuta del Paraclito.
La liturgia della Chiesa ci permette di partecipare a questo tempo
beato, per cos dire in un duplice ritmo : anzitutto, quello degli eventi
che ebbero luogo prima dell'Ascensione, il ritmo cio degli incontri
diretti col Signore Risorto ; successivamente, il ritmo delle testimo
nianze degli Atti degli Apostoli, le testimonianze che diedero gli Apo
stoli subito dopo la Discesa dello Spirito Santo; il tempo degli inizi
della Chiesa.
Vi uno stretto legame tra l'uno e l'altro, come lo si pu bene
notare nelle letture dell'odierna liturgia.
2. Cristo appare agli Apostoli, ancora impressionati per la recente
notizia dell'incontro sulla via di Emmaus. Stavano ancora parlan
done, quando Cristo viene visibilmente in mezzo a loro e dice Pace
a voi ! . Essi, tuttavia, hanno paura.
Non c' da meravigliarsi. Gli Apostoli sapevano che Cristo era
morto tra le torture della Croce ed era stato sepolto in una tomba.
Stupiti quindi e spaventati potevano ben immaginare di vedere un
fantasma.
Allora il Risorto dice loro : (( Guardate le mie mani e i miei piedi:
sono proprio io ! Toccatemi e guardate . Infine chiede qualche cosa
da mangiare.
2

* Die 17 m. Aprilis a. 1988.


1

Le 24, 48.

C.^ibid. 24, 37.

Ibid. 24, 39.

Cf. ibid. 24, 41.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1400

Officiale

Un giorno l'apostolo Giovanni scriver : Noi abbiamo veduto con


i nostri occhi ... abbiamo contemplato ... le nostre mani hanno toc
cato )). La testimonianza degli Apostoli si fonda su un'esperienza
diretta.
Per rispondere, fino in fondo, alla domanda dei suoi discepoli,
Ges cos come aveva fatto sulla via di Emmaus spieg che
bisognava che si compissero tutte le cose scritte su di Lui nella
Legge di Mose, nei Profeti e nei Salmi : il Cristo doveva patire e
risuscitare dai morti il terzo giorno.
5

3. Nel giorno della Pentecoste l'apostolo Pietro ripeter le mede


sime parole: D i o . . . ha adempiuto cos ci che aveva annunziato
per bocca di tutti i profeti, che cio il suo Cristo sarebbe morto )).
E stato quindi condannato alla morte di Croce con una sentenza umana.
Ma la sentenza divina stata diversa: D i o l'ha risuscitato dai
morti, e di questo noi siamo testimoni .
7

In questo modo la Chiesa degli apostoli cresceva e si consolidava


nella certezza che Ges Cristo vittima di espiazione per i nostri
peccati ; non soltanto per i nostri, ma anche per quelli di tutto il
mondo ... abbiamo un avvocato presso il Padre: Ges Cristo, giusto.
Coloro ai quali ardeva il cuore in petto quando il Risorto
spiegava le Scritture ;
quando si faceva conoscere nello spezzare
il pane, come ad Emmaus ; quando stava insieme con loro perfino
a mensa sono diventati i testimoni.

10

11

Sulla testimonianza apostolica si costruisce la fede della Chiesa,


di generazione in generazione.
Una tale fede, nutrita costantemente dall'Eucaristia, rinnovata
dalla preghiera e anche dalla lettura e dalla conoscenza dei Libri
Sacri, ha formato la vita della Chiesa in mezzo ai singoli popoli e
nazioni.
Coloro che come testi oculari hanno avuto la certezza della verit
rivelata in Cristo, sono diventati in seguito i testimoni e il fonda
mento della viva tradizione.
5

1 Gv 1, 1.

Cf. Lc 24, 44. 46.

At 3, 18.

Ibid. 3, 15.

1 Gv 2, 2. 1.
10

Lc 24, 32.

11

Cf. ibid. 24, 35.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1401

Venendo oggi nella vostra Citt, a Verona, e avendo davanti agli


occhi tutto ci di cui costituito il suo passato e il suo presente
la sua eredit cristiana oserei ripetere a tutti voi che siete qui
ci che Cristo ha detto agli Apostoli: Di questo ... siete testimoni
anche voi.
12

Queste parole non diventano forse particolarmente attuali in que


sta circostanza, considerando proprio l'opera dei due figli di questa
Chiesa, che mediante la beatificazione ottengono oggi la glorifica
zione nella vostra comunit cristiana?
5. Giuseppe Nascimbeni, un sacerdote della vostra diocesi, un par
roco della vostra terra, un pastore d'anime legato ai problemi pasto
rali ed alle istanze sociali di una popolazione tanto vicina per costumi
e tradizioni alla gente veronese di oggi.
Eppure un testimone singolare del Cristo per la sollecitudine amo
rosa, intelligente e fattiva verso le necessit del suo popolo ; un pio
niere nel promuovere opere e servizi sociali, e nell'aprirsi cristiana
mente alle esigenze via via incalzanti del tempo.
La fonte del suo zelo per le anime era l'Eucaristia, della quale
era innamorato, al punto di non decidere mai alcuna questione im
portante senza avere prima pregato a lungo davanti al SS.mo Sacra
mento. Visse la sua missione di parroco con spirito missionario, aperto
alle necessit della Chiesa, dedito a costruire o ricostruire la fede
e l'esperienza di Cristo nell'anima dei suoi fedeli. Per questo istruiva
i fanciulli ed i fedeli con costanti predicazioni, era particolarmente
sollecito nell'insegnamento della catechesi, premuroso nell'ofMre agli
adulti occasioni di riflessione sulla dottrina e sulla morale cristiana,
generoso nel provvedere alla formazione dei giovani attraverso gli ora
tori maschile e femminile. Questi strumenti di apostolato, che sono
nella tradizione di codesta Chiesa di Verona, costituirono la palestra
della sua santificazione come pastore d'anime. Con tali mezzi riusc
ad inserirsi pienamente nella vita del suo popolo, che amava e voleva
condurre a Dio. Era attento a comporre gli odi, a provvedere alle
necessit dei pi poveri, premuroso verso i lontani, che cercava con
zelo, verso i malati, i soldati, i migranti, i poveri, ritenuti i suoi
padroni perch gli rubavano il cuore .
13

Con questo spirito apostolico istitu la Congregazione delle (( Pic12

Ibid. 2 4 , 4 8 .
Cfr.

Informatio

super

virtutibus,

55.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1402

Officiale

cole Suore della Sacra Famiglia, per estendere ancor pi, mediante
la loro opera, il suo ministero di parroco. Egli volle legare la Con
gregazione al lavoro pastorale nelle parrocchie con l'intento che fosse
da essa propagata la devozione alla Famiglia di Nazareth, modello
di vita e di santit per tutte le famiglie cristiane.
6. Don Giovanni Calabria un altro testimone che ha lasciato
una profonda traccia nella vostra Chiesa : testimone della carit
verso i poveri, dello zelo per le anime, dell'amore intenso per Dio.
Esperto della povert, come sapete, perch nato da famiglia pove
rissima; aiutato egli stesso dalla carit nel periodo dei suoi studi,
am soprattutto i giovani poveri, gli orfani, gli abbandonati. La sua
esperienza gli aveva offerto una particolare sensibilit e capacit
nell'avvicinare i giovani lontani dalla fede, sprovvisti di aiuti, bi
sognosi soprattutto di calore familiare.
Fu proprio la singolare e vasta esperienza della povert che suscit
in lui la fiducia illimitata nella Provvidenza di Dio. Egli chiam
sempre Opera del Signore le sue iniziative e le sue fondazioni.
noto che fin da giovane egli era stato fortemente impressionato
dalle parole del Vangelo : (( Non vi angustiate per il cibo e il vestito:
il Padre vostro celeste infatti sa che ne avete bisogno. Cercate prima
il Regn di Dio e la sua giustizia, e tutte queste cose vi saranno date
in aggiunta . Con questo animo egli chiam la sua famiglia religiosa
Poveri servi della Divina Provvidenza anidando ai suoi figli spi
rituali il compito di andare l dove non c' niente di umano da
ripromettersi .
14

Questo progetto di carit, umanamente paradossale, cos audace,


cos fiducioso, cos singolare, non pu non colpire e indurre a rendere
grazie a Dio che ha suscitato in mezzo a noi un tale testimone di
fiducia senza riserve nella parola del Vangelo.
Ma di Don Calabria occorre ancora ricordare l'amore per la Chiesa.
Il gemito degli ultimi anni della sua vita, come noto, era quasi un
riflesso dell'angoscia del Crocifsso per le anime. Egli riferiva come
voce del Signore quel sospiro tanto insistente : La mia Chiesa, la
mia Chiesa . Da questo amore sofferto per la Sposa di Cristo nacque
in Don Calabria la dedizione ai sacerdoti ed ai religiosi. Voi ricordate
ancora i suoi appassionati, sofferti, arditi appelli alle autorit eccle
siastiche, ai sacerdoti, ai religiosi, ai sacerdoti in difficolt, per chieu

Mt 6, 33.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1403

dere a tutti un radicale rinnovamento di vita, un ritorno vigoroso


alla apostolica vivendi forma . Tale messaggio al clero ed alle per
sone consacrate non deve essere dimenticato. La vostra Chiesa ha il
compito e l'eridit di mantenerlo vivo e di testimoniarlo con gene
rosit e vigore nel nostro tempo.
L'amore alla Chiesa suscit in Don Calabria anche l'impegno
per l'unit dei Cristiani. Egli preg per questo scopo, ebbe contatti
di amicizia con membri di altre Chiese e Comunit ecclesiali, offerse
l'abazia di Maguzzano come sede della Sezione Italiana della Catho
lica Unio . Dalle sue lettere risulta chiaramente la sua intuizione
che la piena comunione dei cristiani passa per una via importante,
quella che cerca di coinvolgere l'intero popolo di Dio nel desiderio
e nella ricerca dell'unit desiderata da Cristo.
7. Ecco, fratelli e sorelle carissimi, due esempi che il Signore ha
suscitato in mezzo a voi, due testimoni della vostra fede, due modelli
per l'impegno che vi riguarda nel tempo presente.
Essi continuano a parlare a noi oggi della santit della famiglia
cristiana, della carit verso i giovani, della comprensione per le
loro miserie, al fine di sanarle e di redimerle. Essi esortano alla
santificazione le anime consacrate a Dio nel ministero e nella vita
religiosa; ed incitano ad un affetto premuroso per la Chiesa di Cristo,
per le sue sofferenze ed i suoi problemi, per la Chiesa che Ges chiama
sua con ineffabile amore.
Queste voci, rese autorevoli dalla santit, suggeriscono alla Chiesa
veronese di oggi un programma impegnativo di vita, un progetto di
lavoro pastorale urgente e vigoroso per tutti. Occorre salvare la fa
miglia, salvarla dalla disunione, dalla meschinit dell'edonismo, dalla
tentazione di fuga dalle leggi morali che la riguardano o dalle esi
genze dell'amore vero e santificante. Occorre salvare i giovani dal
degrado di una vita priva di ideali. Occorre essere, come gli Apostoli,
testimoni di Cristo, consci della sua presenza in mezzo a noi, affinch
dall'amore di Cristo nasca per tutti la forza dell'impegno severo, e
nello stesso tempo liberante, che solo pu condurre a un domani
migliore.
8. Ecco, in questo giorno solenne entrambi i Beati ascoltano in
sieme con noi la voce della Chiesa, che si esprime con le parole del
Salmista :
(( Sappiate che il Signore fa prodigi per il suo fedele .
15

15

Sai

4, 4.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1404

Officiale

Veramente. Il Signore fa cos.


I vostri Beati lo confermano. Confermano anche la verit delle
parole della Prima Lettera di san Giovanni apostolo : Chi osserva
la sua parola, in lui l'amore di Dio veramente perfetto )).
Quindi noi tutti ringraziamo il Risorto per la testimonianza del
l'amore perfetto di Dio e del prossimo, che si fatta vedere nella
vita dei nuovi beati, Giuseppe e Giovanni.
Ardono i nostri cuori ... quando il Signore parla a noi col vivo
esempio di fratelli e concittadini.
Ardono ... ritrovano coraggio, riacquistano la fede nel bene e nella
verit. Diventiamo cos come i primi discepoli di Cristo nel cenacolo;
Cristo appare in mezzo a noi, oggi, e perch sorgono dubbi nel vostro
cuore? ... Sono proprio io .
S ! Lui in mezzo a noi : (( Ges Cristo lo stesso, ieri, oggi e
sempre ! . Resta con noi ! Trasformaci ! Sii la nostra vita.
(( Sono proprio io )).
Amen.
16

17

18

IT
Messanae, ob decretos Beatae Eustochiae Calafato Sanctorum caelitum
honores.*

1. (( Io sono la vera vite -

Cristo pronuncia queste parole l'allegoria della vite e dei


tralci il giorno prima della sua passione. Perci esse acquistano
un significato particolare. Si pu dire che, tra le parabole del Van
gelo, questa contiene in s una singolare sintesi dell'opera salvifica
di Cristo, il cui culmine il mistero pasquale.
(( Io sono la vera vite e il Padre mio il vignaiolo . Qui troviamo
come un commento a quelle altre parole : (( Il Padre mio opera sempre
e anch'io opero . Il Padre opera mediante il Figlio. E l'operare del
Padre rassomiglia al lavoro del vignaiolo. Quando il Figlio chiama
2

16

17

18

2, 5.
Gv 24, 38-39.
Ebr 13, 8.

* Die 11 m. Iunii a. 1988.


1

Gv 15, 1.

Gv 5, 17.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1405

se stesso la vera vite , lo dice perch il Padre ha deciso di inne


stare in Lui e per Lui la vita nuova nell'uomo : nelle anime umane,
nella storia umana.
La vigilia della sua morte Ges ne parl agli Apostoli, e questo
ha una sua grande eloquenza. Poich proprio tale morte, la sua
morte, il sacrifcio della Croce, diventer fonte di vita per l'uomo.
Essa la vite mediante la quale la nuova Vita, la Vita divina
deve essere partecipata ai tralci .
2. Ascoltando l'odierno brano del Vangelo, la nostra attenzione
si concentrata in particolare su di un tralcio , in cui la Vite
divina che Cristo ha portato frutto di vita nuova : un frutto par
ticolarmente abbondante.
La Chiesa gioisce di poter oggi qui, a Messina, proclamare solen
nemente la santit di una delle figlie della vostra terra siciliana : la
beata Eustochia Smeralda Calafato/Questa ragazza, stimando Cristo
sopra ogni cosa, Gli si don totalmente ed inizi un cammino di
crescita nella carit mediante severi sacrifici e lunghe veglie di ado
razione dinanzi a quel Trono di misericordia, che la Croce, dinanzi
a quel Trono di maest, che il Tabernacolo.
3. Le letture della presente liturgia di canonizzazione ci permet
tono di penetrare nel modo migliore nella storia dell'anima di questa
nuova Santa della Chiesa.
Ascoltiamo quindi, dalle parole del Salmo, questo fervente grido
del cuore, che cerca Dio con tutte le sue forze.
Con slancio e in spirito di piet eleviamo la voce per dire :
(( O Dio, tu sei il mio Dio, dall'aurora ti cerco, / di te ha sete
l'anima mia .
Matura e serena quell'anima che avverte l'esigenza di Dio con
la stessa intensit, con la quale la terra deserta, arida, senz'acqua
attende la pioggia che d refrigerio e vita.
Adulta nella fede e lieta nella grazia quella persona che, sia
nel silenzio della notte e della contemplazione, sia nella preghiera
semplice, elevata anche nel lavoro quotidiano, si affida alla paternit
divina per avere conforto e pace : Dio concede sempre questi doni
a chi si rifugia sotto le sue ali.
3

Sai 62 [63], 1.

* Ibid., 2.
5

Cf. ibid., 9.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

1406

La contemplazione della misericordiosa bont divina cibo


bevanda che (( sazia l'anima ,

la quale viene ricolmata dalla linfa

vitale di Cristo. L'assimilazione a Ges, che ne deriva, fa vivere la


persona in modo sovrumano, perch non si vive pi per se stessi,
ma per Dio, adempiendo i suoi voleri e partecipando alla sua vita,
cercata con anelito incessante.

a. Il grande Pascal mise sulla bocca di Cristo queste parole : (( Non


mi cercheresti, se non mi avessi gi trovato . Non mi cercheresti,
se io stesso per primo non ti avessi chiamato.
Le parole del profeta Osea alludono proprio a questa chiamata,
all'invito di Dio. E questo l'invito alle nozze spirituali.
Dio chiam santa Eustochia, la prese per s ed ella, nel deserto
9

della sua angusta cella e nelle prolungate veglie, visse l'attesa del
suo Signore e Sposo, il quale la rese capace di intendere le divine
parole che rivolgeva al suo cuore.

10

L'Onnipotente la fece sua sposa per sempre nella carit e nella


compassione, e con questa vera, divina giustizia la condusse alla
santit ricolmandola di beni.

11

Da parte sua, la nuova Santa, con

umile costanza, persever in questo amore e non esit mai nel sacri
ficio, per crescere in tale amore e permanervi.
5. Quando, dunque, l'anima umana sente la chiamata del suo
Dio, di quel Dio che essa cerca, senza del quale come terra deserta,
arida,

senz'acqua ,

12

allora si compie

nell'uomo

una conversione

sempre pi profonda.
E questa conversione , nel contempo, una grande rivalorizza
zione , come lascia intendere San Paolo nella Lettera ai Filippesi.
La chiamata-conversione, che deriv dall'incontro con Cristo sulla
via di Damasco, produsse nell'Apostolo delle genti un completo capo
volgimento dei valori . Da quel momento il persecutore dei cristiani
inizi a ritenere una perdita quanto in precedenza aveva considerato
come un guadagno. E, sebbene il seguire Ges avesse portato con
6

Ibid.,

Cf. ibid., 2.

6.

Penses, 553, ed. Brunschvicg.

' Cf. Osea 2, 16.


Cf. ibid.
11

Cf. ibid., 2, 21.

12

Cf. Sal 62 [63], 2.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1407

s persecuzioni, sofferenze e fatiche non comuni, egli non mut giu


dizio, anzi si rafforz in esso.
Nella luce del Redentore risorto, Punico suo desiderio fu di con
seguire la comunione totale con Lui. Paolo, quale ineccepibile fari
seo, aveva tentato di darsi una propria giustizia mediante una pun
tigliosa osservanza della Legge, in tutte le sue prescrizioni. Ma con
la conversione comprese che la vera giustizia viene unicamente dal
Signore Dio. La condizione prima per poter ricevere tale dono di
benevolenza la povert di spirito, che apre l'anima a Cristo e la
porta ad amarlo pi di se stessa.
13

14

Elargita per fede, la giustizia divina strappa gli uomini dalla


bassezza del male e li eleva al vertice della figliolanza soprannaturale.
Da tale altezza luminosa possibile avere uno sguardo vasto, pene
trante, che consente di conoscere in profondit il mistero di Cristo.
E tale conoscenza di Cristo, nel quale sono nascosti tutti i tesori
della sapienza e della scienza )), valore supremo per l'uomo (( con
vertito , trasformato dalla grazia, ed conoscenza non riducibile
ad un mero apprendimento intellettuale. Essa comunione di mente
e di cuore con Cristo-Verit, grazie alla quale si diventa pienamente
partecipi della sua Passione, Morte e Risurrezione, condividendone
pure la forza redentiva.
15

16

La conoscenza di Cristo, la consapevolezza di essere afferrati da


Lui, di trovarsi in Lui mediante tale conoscenza , ci fa accogliere;
la giustizia che deriva da Dio come grazia sorgiva di impegno
e come caparra, che ci rende certi dell'utilit delle energie spese con
dedizione per l'edificazione del Regno.
6. Ne splendido esempio sant'Eustochia. Ella, ponendosi con
assiduit alla scuola di Cristo crocifisso, crebbe nella sua conoscenza
e, meditandone i misteri splendenti di grazia, concep un fedele
amore per Lui.
Per la nostra Santa la vita claustrale non fu una mera fuga dal
mondo per rifugiarsi in Dio. Ella con la severa ascesi, che si era
imposta, voleva certamente unirsi a Cristo, eliminando sempre pi
ci che in Lei, come in ogni essere umano, v'era di caduco, ma sentiva
di essere al tempo stesso unita a tutti. Dalla cella del Monastero di
13

Cf. FU 3,

14

Cf. ibid., 3, 9.

8.

15

Cf. ibid., 3, 10.

16

Col 2, 3.

92 - A. A. S.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1408

Officiale

Montevergine Ella estendeva la sua preghiera e il valore delle sue


penitenze al mondo intero. In tal modo intendeva essere vicina ad
ogni fratello, lenire ogni dolore, chiedere perdono per i peccati di
tutti. Oggi Sant'Eustochia ci insegna la preziosit della consacra
zione totale a Cristo, da amare con affetto sponsale, devoto, completo.
Quando si aderisce a Lui, si ama col suo stesso Cuore, che ha una
capacit infinita di carit.
7. In questo giorno di festa, cari fratelli e sorelle della Comu
nit ecclesiale di Messina-Lipari-Santa Lucia del Mela, mi unisco
alla vostra letizia e vi rivolgo con gioia queste parole piene di affetto
pastorale. cosa per me grata porgere, in primo luogo, il mio saluto
ai Signori Cardinali presenti, all'Arcivescovo della diocesi, Monsignor
Ignazio Cannavo, che ringrazio per le cordiali parole, con le quali
mi ha espresso, a nome proprio e di tutti, sentimenti di devozione,
manifestando pure le attese ed i propositi di bene, presenti in cia
scuno dei fedeli.
Desidero salutare i Confratelli nell'episcopato, i sacerdoti, i reli
giosi e le religiose. In particolare, saluto cordialmente le Suore Cla
risse del Secondo Ordine Francescano, di cui faceva parte colei, che
ora stata iscritta nell'albo dei Santi.
Porgo un deferente saluto a tutte le Autorit civili e militari,
che con preziosa collaborazione hanno facilitato questa mia venuta
a Messina. Giunga, infine, il mio saluto a voi tutti, cari fratelli e
sorelle, che siete intervenuti in cos gran numero e con la vostra
presenza- festosa manifestate in modo semplice, ma autentico, la
comunione con la Chiesa, col Successore di Pietro, confermando cos
significativamente quanto ha detto il vostro Arcivescovo.
Carissimi, mentre vi dico il mio compiacimento per il devoto
affetto che avete per la vostra Santa, vi esorto ad essere come Lei
testimoni della luce, che illumina ogni uomo. Da secoli la invocate
e onorate come protettrice ; continuate, ad imitarne la piet eucari
stica; come Lei amate Maria Santissima, la cui devozione ben radi
cata nella vostra terra, come egregiamente attestato dalle nume
rose Chiese a Lei dedicate in citt e in diocesi prima fra tutte la
Cattedrale, ove venerata sotto il titolo di Madonna della Let
tera )) e come dimostra anche l'alta colonna, che all'ingresso del
porto reca la statua della Madre del Redentore.
17

17

Cf. 1, 19.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1409

Miei cari, ricorrete sempre alla Vergine Santa ed Ella, oltre a


favorire la vostra assimilazione a Ges, vi insegner a compiere
quanto gradito a Dio, il quale consacra ci che Gli viene offerto,
come questa celebrazione eucaristica ricorda e compie.
8. Come il tralcio non pu far frutto da se stesso se non rimane
nella vite, cos anche voi se non rimanete in me )).
Ecco, oggi la Chiesa torna alla storia di uno di questi tralci, la
cui vita si sintetizza pienamente in questo (( rimanere )) in Cristo.
(( Chi rimane in me e io in lui, fa molto frutto, perch senza di me
non potete fare nulla .
18

19

Ecco, la vostra nuova Santa messinese )), figlia della Sicilia,


sembra ripetere attraverso i secoli e le generazioni questo invito
di Cristo : (( Rimanete in me e io in voi m.
20

Questo invito di Cristo stato riconfermato dalla testimonianza


di santa Eustochia, come, in antecedenza, lo fu dalla testimonianza
della vita di tanti Santi di quest'Isola, fin dai primi secoli del cri
stianesimo.
Oggi, questo invito rivolto dalla nuova Santa in particolare a
voi Sacerdoti, a voi Religiosi e Religiose, che avete scelto la vita
della piena consacrazione per servire con ogni energia all'edificazione
del Corpo mistico della Chiesa. Lo rivolge a voi sposi, perch la
vostra famiglia sia nel mondo testimonianza della fedelt amorosa
del Creatore; a voi lavoratori, che contribuite a portare elementi
nuovi per una comune costruzione, ove il Signore possa a tutti dare
pace e serenit. Invita anche voi, cari giovani, perch vi dedichiate
alla conoscenza di Cristo, risposta vera ad ogni domanda e ad ogni
attesa.
9. (( Rimanete in me e io in voi )).
(( In questo glorificato il Padre mio : che portiate molto frutto
e diventiate miei discepoli .
21

La Chiesa, elevando alla gloria degli altari la nuova Santa, glo


rifica Dio.
La gloria di Dio che l'uomo viva
che viva di quella
pienezza di Vita che in Cristo la Vite.
2 2

18

Gv 15, 4.

19

Ibid. 15, 5.

20

21

22

Ibid. 15, 4.
Ibid. 15, 8.
Cf. Ireneo Adv. Haer., IV, 20, 7; PG 7, 1037.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1410

Officiale

S. L'uomo chiamato alla gloria in Cristo Crocifisso e Risorto.


E, in questa esaltazione dell'uomo, riceve gloria il Padre.
Poich il Padre i l vignaiolo))...
La santit dell'uomo il frutto della coltura di Dio, la messe
del mistero pasquale grazie al quale ogni cosa instaurata in Cristo
la gloria di Dio stesso.
Umile Serva del tuo Maestro e Sposo, santa Eustochia !
I tuoi concittadini e tutta la Chiesa gioiscono oggi della gloria,
che riceve Dio, Padre del Signore nostro Ges Cristo, dal frutto
maturo della tua santit.

III
Regii Iulii, exeunte ab omnibus Italiae regionibus Eucharistico conventu.*

1. Poich c' un solo pane, noi, pur essendo molti, siamo un


corpo solo )).*
Le parole della prima Lettera di san Paolo ai Corinzi sono il filo
conduttore del Congresso Eucaristico Nazionale a Reggio Calabria:
siamo un corpo solo grazie all'Eucaristia! Cos la Chiesa in Italia
in tutta la penisola, che dalle Alpi si protende, attraverso gli Appen
nini, fino alla Sicilia vuol manifestare la sua devozione per il San
tissimo Sacramento del Corpo e Sangue di Cristo ed esprime, nello
stesso tempo, una verit sostanziale su se stessa : siamo un corpo solo,
siamo una unit !
Nel nome di questa Verit eucaristica sulla Chiesa saluto tutti
voi che siete riuniti fisicamente e spiritualmente a Reggio Calabria :
saluto la Chiesa che in terra italiana nel continente e nelle isole ,
in tutte le diocesi e in tutte le parrocchie; in tutte le comunit che
vivono e crescono grazie a questo Sacramento del Sacrificio di Cristo,
della sua Croce e della sua Risurrezione, e che nell'Eucaristia e per
l'Eucaristia sono un corpo solo )).
Saluto in particolare te, Chiesa di Reggio Calabria, che sotto la
guida del tuo zelante Pastore, l'Arcivescovo Aurelio Sorrentino, hai
promosso questa grande manifestazione di fede e di amore verso il
Sacramento eucaristico ! Saluto il tuo Clero, i Religiosi e le Religiose
Die 12 m. Iunii a. 1988.
1

1 Cor 10, 17.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1411

e tutte le persone consacrate; salut i membri delle Associazioni cat


toliche e dei Movimenti ecclesiali, i laici impegnati nelle attivit pasto
rali di evangelizzazione e di carit; saluto l'intero popolo fedele, che
conserva in s il ricchissimo patrimonio di valori cristiani accumu
lato nei secoli da generazioni di credenti. Su di te riversi i suoi favori
la divina bont e ti conduca su vie di prosperit e di pace !
2. Il Vangelo che abbiamo ascoltato poco fa richiama alla nostra
coscienza lo sviluppo della vita, quale si attua nella natura. noto che
a simili fenomeni e processi Ges si riferiva volentieri nel suo insegna
mento sul Regno di Dio. Bench, infatti, tra questo Regno e l'ordine
della natura ci sia una differenza, allo stesso tempo c' tra di essi anche
una somiglianza. Proprio questa somiglianza una somiglianza facile
da scoprire spiega in maniera convincente la forza dell'insegnamento
di Cristo nelle parabole.
Perch il Regno di Dio simile al grano, al seme gettato nella terra?
Cristo induce i suoi ascoltatori a considerare come questo seme, gettato
nella terra, cresca. Orbene (( la terra produce spontaneamente, prima
lo stelo, poi la spiga, poi il chicco pieno nella spiga . Ci avviene senza
la partecipazione dell'uomo. Dopo che questi ha seminato il grano, la
terra opera spontaneamente )) ; (( dorma (il seminatore) o vegli, di
notte o di giorno, il seme germoglia e cresce; come, egli stesso non lo
sa . Solo quando la spiga matura, quando il frutto pronto )),
l'uomo, che prima ha seminato il grano nella terra, deve riprendere la
sua attivit. E allora (( si mette mano alla falce, perch venuta la
mietitura .
2

Cristo parla della spontanea produttivit della terra : La terra


produce spontaneamente . Tuttavia noto come, dietro questa attivit
spontanea della terra, vi sia la potenza vivificante, che il Creatore ha
donato a ogni creatura vivente.
3. Dal momento della messe, inizia come una nuova fase nella storia
della raccolta. Il grano viene, attraverso il lavoro dell'uomo, cam
biato in pane e adeguato, cos, ai bisogni umani. Diventa cibo per
gli uomini.
Ed ecco, entriamo nella vita quotidiana dell'uomo, al quale il Figlio
di Dio ha raccomandato di chiedere nel Padre nostro : Dacci oggi
2

Me 4, 28.

Ibid. 4, 27.

Cf. ibid. 4, 29.

Acta Apostolicae

1412

Sedis - Commentarium Officiale

il nostro pane quotidiano )). Il pane dono del Creatore e, contempora


neamente, frutto della solerzia umana: ((frutto... del lavoro del
l'uomo )), come ricordiamo ogni giorno alla presentazione dei doni nella
Santa Messa.
Il pane era presente anche nel cenacolo di Gerusalemme durante
l'Ultima Cena. Cristo prese il.pane del banchetto pasquale nelle sue
mani, lo spezz e lo diede agli Apostoli, dicendo : (( Prendete e mangiate,
questo il mio Corpo .
5

Ne rende testimonianza San Paolo nel brano della Lettera che ab


biamo ascoltato, quando domanda ai suoi destinatari di Corinto : (( E
il pane che noi spezziamo, non forse comunione con il corpo di Cristo? )).

S. Lo . Cristo disse : Questo il mio corpo che dato per voi )).
E poi, porgendo agli Apostoli il calice colmo di vino, dopo averlo
benedetto con la benedizione pasquale, disse : Questo calice la nuova
alleanza nel mio sangue, che viene versato per voi .
8

L'Apostolo domanda pertanto ai Corinzi : Il calice della bene


dizione che noi benediciamo non forse comunione con il sangue di
Cristo? )). S, lo . Cristo infatti, dopo aver istituito il sacramento
del suo Corpo e del suo Sangue nel pane e nel vino della cena pasquale,
disse alla fine agli Apostoli : Fate questo in memoria di me
10

4. E cos fa la Chiesa sin dall'inizio, sin dai tempi apostolici ;


continua a farlo oggi e lo far ancora sino alla fine della storia, sino
alla definitiva venuta di Cristo. (( Voi annunziate la morte del Signore
finch egli venga . Cos fa la Chiesa in tutti i luoghi della terra.
Cos fa da duemila anni qui, in questa terra, che la vostra Patria.
12

La Chiesa annuncia la morte e la risurrezione di Cristo con le


parole del Vangelo, Tuttavia, parola particolarmente eloquente e ricca
di contenuto divino e umano l'Eucaristia : il Sacramento che la
Chiesa celebra e mediante il quale costantemente si costruisce ; la
fonte, il centro e il culmine della vita della Chiesa e il suo tesoro pi
1 3

6, n.
26, 26.
1 Cor 10, 16.
Le 22, 19.
Mt

lUd.

* Ibid. 22, 20.

10, 16.

10

1 Cor

11

Ibid. 11, 25.

12

Ibid. 11, 26.

13

Cf. Lett. Dominicae Cenae, 4.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1413

grande. Il sacramento che racchiude tutto il bene spirituale che la


Chiesa ha ricevuto direttamente da Cristo ; il Sacramento nel quale
permane senza interruzione il Mistero pasquale ; il Sacramento nel
quale la Chiesa pronunzia incessantemente il suo ringraziamento per
le grandi opere di Dio .
14

15

16

bello dar lode al Signore / e cantare al tuo nome, o Altissimo, /


annunziare al mattino il tuo amore, / la tua fedelt lungo la notte .

17

Cos fa la Chiesa. Lo fa in particolare la Chiesa in Italia, la quale


manifesta il suo ringraziamento per le grandi opere di Dio mediante
questo Congresso Eucaristico Nazionale a Eeggio Calabria, che oggi
giunge al suo culmine.
5. (( Poich c' un solo pane, noi, pur essendo molti, siamo un corpo
solo : queste parole di San Paolo, sul rapporto fra Eucaristia e
Chiesa, rappresentano il tema di questo XXI Congresso Eucaristico
Nazionale.
18

L'Eucaristia, in quanto Sacrificio e Convito, ha un riferimento


essenziale alla Chiesa, la quale si sviluppata nelle singole comunit
attorno agli Apostoli e ai primi messaggeri della fede; tali comunit
avevano la consapevolezza di essere cellule di un'unica Chiesa, a motivo
dell'unicit del sacrifcio di Cristo sulla Croce che ogni Eucaristia
riattualizzava e a motivo dell'efficacia unificante che la partecipazione
al medesimo Pane e al medesimo Calice sviluppava nella moltitudine
dei credenti.
Ci vale anche per le comunit ecclesiali di oggi. La via per con
seguire l'unit con Cristo l'Eucaristia, della quale Ges aveva detto
nel discorso della promessa : Chi mangia la mia carne e beve il mio
sangue dimora in me e io in lui. Come il Padre, che ha la vita, ha
mandato me e io vivo per il Padre, cos anche colui che mangia di me
vivr per me .
19

nota la preghiera che i primi cristiani rivolgevano al Signore


nella Celebrazione eucaristica : Come questo pane spezzato era sparso
sui colli e, raccolto, divent una cosa sola, cos la tua Chiesa si rac-

14

Cf. Lumen gentium, 11;

15

Cf.

Cf. At 2, 11.
17

Sal 91 [92], 2-3.

1 Cor 10, 17.


19

Christus Dominus, 30; Ad gentes, 9.

Presbyterorum Ordinis,

Ov 6, 56.

5.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1414

Officiale

colga dai confini della terra nel tuo Regno y). E San Cipriano, il
Vescovo Martire di Cartagine, approfondendo tale tema, affermava :
Gli stessi gesti sacrificali del Signore mettono in luce l'unanimit
cristiana, concentrata con salda e indivisibile carit. Infatti, quando
il Signore chiama suo corpo il pane composto dall'unione di molti
grani, indica il nostro popolo adunato, che egli sostenta; e quando
chiama suo sangue il vino spremuto dai molti grappoli e acini e fuso
insieme, indica similmente il nostro gregge composto di una moltitu
dine unita insieme .
20

21

Tale unit dei cristiani con Cristo e tra di loro si manifesta parti
colarmente nell'unit di fede e nell'unit di carit; una fede che, in
modo limpido e schietto, sia vissuta nella propria famiglia, nell'ambito
della professione, della societ civile e politica. Una carit operosa,
fattiva, aperta ai bisogni dei fratelli, vittime di tante nuove forme di
povert e di emarginazione.
A. motivo di questa unit di fede e di carit, che trova la sua forza
e il suo sostegno nell'Eucaristia, il cristiano non pu non impegnarsi
nella difesa dell'uomo, della sua dignit, dei suoi fondamentali di
ritti, primo fra tutti il diritto alla vita fin dal suo concepimento;
non pu non rifiutare i metodi dell'odio e della violenza palese o sub
dola; non pu non dar prova di generosit verso gli altri, tutti fratelli
in Cristo e figli di Dio.
6. A che cosa possiamo paragonare il regno di Dio o con quale
parabola possiamo descriverlo? )).
22

La liturgia ci invita a riflettere sulla parabola del grano seminato


in terra. Da tale grano crescono nei campi le spighe fino al tempo
della mietitura. Da un altro seme il granellino di senapa cresce
uno splendido albero. La parabola del grano di senapa fa riferimento
alle parole del profeta Ezechiele, ascoltate nella prima lettura, nella
quale si parla del mondo con cui il ramoscello di cedro piantato nella
terra mette radici e rami, fa frutti e diventa un cedro magnifico. Tutti
gli uccelli vi dimorano, ogni volatile all'ombra dei suoi rami riposa.
23

Il Concilio Vaticano II, riferendosi a queste analogie, mostra, come


mediante l'Eucaristia, cresca e maturi il Regno di Dio nella storia

20

Didach, IX, 4.

21

Epist, ad Magnum, V I : PL 3, 1189.

22

Me 4, 30.

23

Cf. Ez 17, 23.

1416

Acta Ioannis Pauli Pp. II

terrena dell'umanit. Ecco i l Verbo di Dio, per mezzo del quale tutto
stato creato, fattosi carne Lui stesso, e venuto ad abitare sulla terra
degli uomini, entr nella storia del mondo come l'Uomo perfetto, assu
mendo questa e ricapitolandola in s .
Egli chiama alcuni a dare testimonianza di fede nel loro ambiente,
altri a consacrarsi al servizio degli uomini. In tutti Cristo opera una
liberazione, in quanto nel rinnegamento dell'egoismo e con l'assumere
nella vita umana tutte le forze terrene, essi si proiettano nel futuro
quando l'umanit stessa diventer oblazione accetta a D i o ; e u n
pegno di questa speranza e un viatico per il cammino il Signore lo ha
lasciato ai suoi in quel Sacramento della fede nel quale degli elementi
naturali coltivati dall'uomo vengono trasformati nel Corpo e nel San
gue glorioso di Lui, in un banchetto di comunione fraterna che pre
gustazione del convito del cielo w.
24

2 5

26

7. Mediante l'Eucaristia siamo un corpo solo cos proclama


la Chiesa in Italia nel presente Congresso.
Questo non significa forse che, anche mediante questa unit del
Corpo di Cristo, noi operiamo per la crescita del Regno di Dio nella
nostra terra e nel mondo intero?
Non significa questo che, mediante l'Eucaristia, viviamo del mistero
di quella maturazione del Regno di Dio, la cui immagine evangelica
la maturazione del grano seminato nella terra fino alla mietitura ,
oppure la maturazione del granello di senapa e la sua trasformazione
in un magnifico albero frondoso?
L'Eucaristia ci dice che questa crescita, questa maturazione dono
di Dio stesso. Ci dice anche che l'uomo e la Chiesa intera a tempo
opportuno debbono accogliere la chiamata del donatore divino a
seminare, a coltivare, a mietere.
8. L'Eucaristia.
Il Sacramento del Corpo e del Sangue di Cristo.
Il Sacramento della crescita e della maturazione del Regno di Dio
sulla terra e in tutti noi.
Del resto, la lingua umana dispone forse di parole sufficienti per
esprimere ci che l'Eucaristia ?

Gaudium et spes, 38.

25

Ibid.

26

Ibid.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1416

Officiale

Mistero veramente inscrutabile ! Semplice di una semplicit mas


sima ! Ricco di una suprema ricchezza !
Allora forse, al termine di questa assemblea eucaristica dell'intera
Chiesa in Italia, una cosa soltanto possiamo fare :
possiamo assumere dalla Madre di Dio le ben note parole del
Magnificat )) e ripeterle dal profondo dei nostri cuori :
Grandi cose ha fatto in me l'Onnipotente e Santo il suo
nome .
27

S. Grandi cose ha fatto in noi in ciascuno e in tutti.


Santo il suo nome!
Amen.

ALLOCUTIONES
I
Ad Novae Zelandiae episcopos sacra limina visitantes.*

Bear br other Bishops,


1. I am pleased to welcome you here on the occasion of your
ad Limina visit, which brings us together during this joyful season
of new life in Christ, risen from the dead. Through you I also wish
to greet ali the clergy, Religious and laity who, together with their
Bishops, constitute the various particular Churches in New Zealand.
I am happy to note the prsence of Bishop Max Mariu, whose recent
ordination to the episcopacy is a source of special Joy to the Maori
people of your country.
Through the ministry which he has just
begun, may all the Catholic people of New Zealand be even more
perfectly united in the one family of faith, hope and love.
I wish to reflect for a moment on the ecclesial significance which
this ad Limina visit has for the local Churches in your country. Your
long journey to Rome to honour the memory and to invoke the inter
cession of the blessed Apostles Peter and Paul serves as a reminder
that "as fellow Citizens with the saints and members of the household
of God" we are "built upon the foundation of the apostles and
prophets, Christ Jesus himself being the cornerstone, in whom the
27

Lc 1, 49.

Die 9 m. Aprilis a. 1988.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

u n

whole structure is joined together and grows into a holy temple in


the Lord".
We are grateful to God for this apostolic foundation in
which Saints Peter and Paul have such a hallowed place. We also
thank God for the Good News of salvation that we have received as
a gift through the heroic preaching and Christian witness of those
who have gone before us in faith. I rejoice with you and the faithful
of your Diocses in a special way this year as you celebrate the
memory of New Zealand's first Bishop, Jean Baptiste Pompallier,
whose ministry as a successor of the Apostles laid the foundation
for full ecclesial life in your country one hundred and ffty year ago.
The significance of your ad Limina visit, however, is not rooted
only in the past. You are also here to visit the Successor of Peter,
in order to strengthen the bonds of loving communion that bind your
Churches to him, whom the Second Vatican Council recognizes as
"Pastor of the whole Church" and as "the perpetual and visible
source and foundation of the unity of the Bishops and of the multitude
of the faithful".
By faithfully presenting to him, in a spirit of
collegiality, the expriences of your pastoral ministry, you are
endeavouring to ensure its authentiity.
He in turn wishes to
strengthen ail his brethren in the faith through a ministry that
belongs to the essence of each particular church from within, and not
from outside. In this Petrine service, willed by Christ and kept alive
in the Church by the Holy Spirit, the Successor of Peter is called
upon to promote the universality of the Church, to protect her
legitmate variety, to guaran tee her Catholic unity, to confirm his
brother Bishops in their apostolic faith and ministry, and to preside
over the whole assembly of charity.
1

The ecclesial significance of your visit, then, is one of hierarchical


communion, which like so many spiritual realities prsent believers
with a twofold challenge : first, to deepen constantly their own under
standing and apprciation of this spiritual reality, and secondly,
to bear witness to it in a secularized world. At a time when people
can easily lose sight of the spiritual dimension of life the Church
seeks to live as one household of faith in an intimate communion that
1

Cf. Eph 2:19-21.

Lumen

Ibid., 23.

Gentium,

Cf. Gal 2 : 2 .

Cf. Lumen gentium, 13.

22.

1418

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

transcends by far the politicai, economie, ethnie and other secular


relationships that are part of social life. The Church strives in every
time and place to impart to all her members a deeply spiritual understanding of their life and mission in and for the world. Without a
profound understanding of the Church's teaching on hierarchica!
communion our life and mission as the Church are diminished.
2. For that reason, I also wish to reflect with you on the importance of doctrine in the life of the Church. In the wake of the Second
Vatican Council we may rejoice at the renewed awareness among our
people that the Catholic faith is not limited to certain religious
practices, and that faith must be put into action, especially at the
service of justice and .peace in the world. At the same time, as the
Council also insists, we must build on the strong foundation of sound
doctrine, which is none other than the saving truth of Jesus Christ.
This truth is enshrined in the Creed and taught by the Magisterium;
without it all our labours are in vain. As Saint Paul reminds us,
"No other foundation can any one lay than that which is laid, which
is Jesus Christ".
The challenge always facing the Church is to
deepen our knowledge, understanding and love of this truth which
transforms our minds and hearts.
Only by obdience to the truth
as proclaimed by the Church's universal Magisterium can we fulfil
our own mission in and for the world.
6

3. The whole People of God, and each of us, in response to Christ's


word, is called to be holy and to share in the Church's mission. But
the service of the word requires that particular attention be given to
the intellectual and spiritual formation of the clergy, who are stewards
of the mysteries of God, and of the Religious, who by their conscration
are called to build up the Church through the perfection of charity.
The process of training begins in seminaries and houses of formation ;
it then continues through a lifelong process of personal study, prayer
and reflection carried out in communion with the whole Church.
Formation is rooted in doctrine, and must involve both the mind and
the heart.
It should lead a person not only to be well informed
about the Church's teachings, but also to understand the way in
which these teachings fit together and form the basis for the Church's
structure and discipline. The goal of seminary formation is to deepen
1 Cor 3:11.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1419

in candidates for the priesthood an apprciation of Catholic doctrine


as proposed by the Magisterium so that their own teaching will be
truly Catholic and express authentically the life and faith of the
Church. Only then will the faithful find in their clergy and Religious,
and learn from them, a profound love for ecclesial unity and communion and a clearer understanding of the mysteries of faith.
No less importantly, the laityespecially the youngmust be
taught the truths of the faith to which they are committed by their
Baptism. We all know that sometimes people stray from the Church
through indiffrence, weakness or alination. Exprience also shows
that if, when they were young, they received a solid grounding in
Catholic doctrine, sacramental Ufe and prayer, they are more likely
to return, with God's help, to the full practice of their faith.
Especially important in this regard are Catholic schools, in which
young people must not only hear about Jesus Christ, but also learn a
way of thinking and a way of life in harmony with his Gospel. This
they will do with the help of teachers who do not hesitate to impart
the Church's teaching in its fullness and who themselves witness to
the faith through an authentic Christian life.
Indeed, all of God's people need to be nourished by sound teaching
throughout their lives. All of us need to be challenged to deepen
our spiritual life. I know that you share this concern, and I recommend special prudence in seeking ways to promote spiritual renewal
among the faithful en trusted to your care.
An extremely important aspect of all spiritual renewal in the
Catholic Church is the Sacrament of Penance.
As I said in the
Apostolic Exhortation Reconciliatio et Paenitentia: "Every confessional is a special and blessed place from which, with divisions wiped
away, there is born new and uncontaminated a reconciled individual
a reconciled world !". The Church's discipline concerning individual
confession and absolution as the ordinary means of celebrating the
Sacrament is not a matter of obdience alone.
It is above all a
question of fidelity to the will of our Lord Jesus Christ, as it is
transmitted through the teaching of the Church.
7

4. The Sacred Scriptures show that for many people the truth
which Jesus preached was difficult to accept. "God so loved the world
7

No. s i , v .

Cf. ibid., 33.

1420

Acta Apostolicae Sedis -

Commentarium

Officiale

he gave his only Son", but the world receives the gift of rdemption
only through a change of heartby turning away from sinand
through faith in what is unseen. We Christians are not exempt from
this daily struggle to live in accordance with the new cration which
we have become by Baptism. We have only to think of Jesus' words
about the Eucharist, about the Cross, about marriage, material wealth,
and forgiveness to see how powerfully he challenges our faith and
moris. Under the guidance of the Holy Spirit, the Church continues
to preach the Gospel "in season and out of season", in ali its fullness
and with ali its implications for the faith and moris of people today.
Such a challenging message will be crdible to non-believers and to
those who are wavering in their faith only if there are Christians
who are well informed and strongly convinced of their beliefs and who
at the same time are filled with love. Only the greatest love enables
us to proclaim the truth, even when it is painful or unpopulr.
9

5. Solid doctrinal formation is also essential if ecumenical efforts


are to the truly fruitful.
In New Zealand dialogue between the
various Churches and Ecclesial Communities can be fruitful.
Such
dialogue not only helps us to understand better our non-Catholic
brothers and sisters, but also is a occasion to reflect more deeply
on our own Catholic identity and on the doctrine and discipline that
constitiite that identity. Here again, responsible ecumenical attitudes
require careful formation, especially among the clergy.
As I ha^ve
said on a previous occasion in addressing the Secrtariat for Promoting Christian Unity, this formation "must centre around a deepened
understanding of the mystery of the Church, and lead to a clear
knowledge of the Catholic principies of ecumenism. This is necessary
in order to ensure that those who have responsibility for ecumenical
work in the Catholic Church understand that ecumenical initiatives
should be carried out under the guidance of the Bishops in close
union with the Holy See, and giving full weight to the essential role
of the latter in serving the unity of all" (27 April 1985).
6. And so, dear Brothers, once again I wish to encourage you in
your witness to the full truth of Christ and the Gospel as it is lived
and taught in the Church. Dring my Pastoral Visit to your country,
I was privileged to witness firsthand what God's grce has accomplished
in you. I commend you and your clergy, Religious and laity for all
9

Jn 3:16.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1421

your efforts to respond generously to Christ's call to build up the Chairen


as a community of holiness, justice and love. Today I invite you to do
even more : to promote a sound understanding of the Church, to ensure
liturgical renewal that is faithful to authentic principies and norms
of Catholic worship, and to* apply Catholic teaching in its fullness
to social and cultural questions.
Following the example of the Mother of God, who kept and pondered
in her heart everything relating to her divine Son, may each of you,
and ali the faithful of your Diocses, grow in your love of the truth.
I commend you to Mary's maternal care during this year dedicated
to her, and I cordially impart my Apostolic Blessing.

II
Ad antistitas Religiosarum Italiae.*

Carissime Madri Superiore!


1. Avete iniziato il vostro Convegno con un incontro di preghiera
mariana nella Basilica di Santa Maria Maggiore, davanti alla pre
ziosa Icona di Maria Madre della Chiesa, venerata nella sede del
l'USMI, e dopo aver riflettuto sul tema <( Donne consacrate nella
Chiesa per la salvezza del mondo , con lo svolgimento dei vari
momenti dottrinali, informativi ed elettivi, concludete oggi con questa
Udienza la vostra importante Assemblea.
Sono molto lieto di accogliervi ; vi saluto tutte con viva cordialit
e vi ringrazio per questa vostra gentile presenza, che so essere animata
da fede profonda e da vivo senso ecclesiale. U mio saluto, affettuoso
e riconoscente, giunga per mezzo vostro anche a tutte le vostre Con
sorelle.
Guardando a voi e in voi vedendo tutte le vostre Comunit reli
giose, viene spontaneo pensare al bene grande che le varie Congrega
zioni hanno compiuto e continuano a compiere a vantaggio delle anime
e della societ. Infatti, ogni Congregazione ha una lunga storia di
attivit e di realizzazioni, che si snoda, a partire dai Fondatori e
dalle Fondatrici, nell'arco di decenni ed anche di secoli, testimo
niando la presenza e l'amore di Dio nelle contrastate vicende del
pellegrinaggio umano sulla terra. Non difficile ed commovente
* Die 9 m. Aprilis a. 1988.

1422

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

immaginare la mirabile schiera di Religiose che, nel passato e nel


presente, in una costante e totale dedizione vivono amorevoli e sensi
bili nelle scuole, negli asili, negli ospedali, nelle carceri, in pace e
in guerra, tra i poveri, tra gli handicappati, tra gli anziani, a servizio
delle parrocchie, dei sacerdoti, dei seminari. Forti, gentili, intrepide,
sempre sacrificate perch consacrate, a volte stanche e tuttavia gene
rose, quanto hanno compiuto le Suore in nome di Cristo e per suo
amore ! Se un motivo di tristezza emerge in questa prospettiva, il
dover costatare che purtroppo molte opere sono oggi abbandonate,
molte case vengono chiuse per mancanza di forze giovani, di nuove
vocazioni. Ma occorre non perdersi d'animo e continuare a confidare
nel Signore, a Lui elevando insistenti preghiere perch la sua chia
mata al dono totale, che certamente continua a farsi sentire, sia
accolta da un numero crescente di giovani ; e perch, al tempo stesso,
i sacerdoti siano saggi e illuminati nella loro opera di formazione e
di direzione spirituale.
Alla luce di tante esperienze passate si pu ben dire che, in ogni
Congregazione, le Religiose sono state veramente Donne consacrate
nella Chiesa per la salvezza del mondo , unendo sempre insieme la
testimonianza della propria fede cristiana all'esercizio della carit,
secondo gli orientamenti del proprio carisma. Auspico di cuore che,
mediante l'USMI, continui e s'accresca la fraternit di intenti e di
comprensione reciproca tra le varie Comunit, pur nella diversit
dei carismi, affinch questi si completino e si coordinino nella mutua
carit e nella reciproca edificazione.
2. Che cosa fare oggi, nelle difficolt del mondo moderno, per rav
vivare l'impegno delle persone consacrate e per incrementare le voca
zioni religiose nelle singole Congregazioni? L'interrogativo talvolta
pu diventare assillante e tormentoso ; e tuttavia il Concilio Vati
cano II, nel Decreto Perfectae Caritatis, gi indicava l'unica risposta
possibile e valida: Nella variet dei doni cos si legge tutti
coloro che, chiamati da Dio alla prassi dei consigli evangelici, ne fanno
fedelmente professione, si consacrano in modo speciale al Signore,
seguendo Cristo, che vergine e povero, redense e santific gli uomini
con la sua obbedienza spinta fino alla morte di Croce. Cos essi, ani
mati dalla carit che lo Spirito Santo infonde nei loro cuori, sempre
pi vivano per Cristo e per il suo Corpo, che la Chiesa. Perci,
quanto pi fervorosamente si uniscono a Cristo con questa donazione

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1423

di s che abbraccia tutta la vita, tanto pi si arricchisce la vitalit


della Chiesa ed il suo apostolato diviene vigorosamente fecondo -

Sono parole semplici e trasparenti, a cui occorre ispirarsi costan


temente per trarne luce e conforto. Esse ci dicono che nella persona
religiosa c' una consacrazione sacramentale che avviene per mezzo
del Battesimo e della Cresima, e c' una consacrazione religiosa
che avviene mediante la professione dei Voti a seguito della chiamata
di vocazione. Ambedue le consacrazioni sono opera divina, ma
esigono anche la collaborazione umana : la consacrazione religiosa
ha le sue profonde radici nella consacrazione sacramentale , ma
presenta un suo titolo nuovo e del tutto speciale, perch si esprime nel
dono totale di s a Dio, sull'esempio di Ges povero, casto, obbediente,
e si attua nel servizio alla Chiesa per l'annuncio del Vangelo, per la
salvezza delle anime, per l'esercizio totale e costante della verit. Di
tutto questo la Religiosa trova in Maria Santissima il modello insu
perabile, e soprattutto l'aiuto e la forza nel momento della difficolt
e del pericolo.
Nel frastuono di tante voci fra loro discordi, s'avverte oggi con pi
viva urgenza la necessit di chiarezza, a sostegno di scelte come la
vostra, che suppone la donazione senza riserva della propria vita
all'ideale cristiano. Il Concilio Vaticano II afferma con vigore che
ci che era valido per la vita consacrata nel passato lo resta tutt'ora
e lo rester sempre, perch poggia su di un fondamento che non muta :
la salvezza del mondo, secondo il disegno provvidenziale della Crea
zione e della Redenzione, che Ges ha rivelato e la Chiesa perenne
mente insegna.
Mi pince, a questo proposito, ricordare una riflessione della Beata
Theresia Benedicta a Cruce, la Carmelitana martire ad Auschwitz :
Donarsi a Dio, perdutamente dimentichi di s, non far conto della
propria viia individuale per lasciare pieno spazio alla vita di Dio,
ecco il motivo profondo, il principio e il fine della vita religiosa. Quanto
pi perfettamente questo si attua, tanto pi ricca la vita divina che
riempie l'anima. Ma questa vita divina l'amore; amore straripante,
che non ha limiti e che si dona liberamente ; amore che si piega mise
ricordioso verso ogni bisogno ; amore che risana il malato e risveglia
alla vita spirituale ci che era morto ; amore che protegge, difende,
nutre, insegna e forma ; amore che afflitto con gli afflitti e lieto con
1

93

N . 1.

- A. A. S.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1424

Officiale

chi nella gioia ; che pronto al servizio verso ciascuno per compiere
il disegno voluto dal Padre ; in una parola : l'amore del Cuore divino )).
Questo devono anche oggi realizzare le Suore nelle singole Congre
gazioni, con un vivo senso di apostolicit comunitaria, locale e uni
versale. E perci nelle vostre case portate speranza e fiducia! Abbiate
fiducia nella Chiesa, perch questo significa aver fiducia in Cristo
morto e risorto, che ha promesso alla Chiesa l'indefettibilit tempo
rale e l'infallibilit dottrinale ; significa aver fiducia nello Spirito
Santo, presente per illuminare le menti e santificare le anime mediante
la (( grazia , che agisce nel segreto delle coscienze : l'opera della
grazia certa, reale, sicura, anche se esige che il chicco, caduto
nel terreno, muoia per poter portare frutto : la Pasqua di Risurre
zione deve essere preceduta dall'agonia del Getsemani e dagli spasimi
della Crocifissione. E sappiate guardare con occhio di ottimismo e di
speranza alle realt consolanti che anche oggi esistono nella Chiesa e
nella societ : esse sono grandi e abbondanti e dimostrano che alla fine
vince l'amore, e cio vince Dio.
Maria Santissima, che sempre vi accompagna e sempre invocate con
amore e fiducia, mantenga in voi vivo e ardente l'impegno di donarvi
perch trionfino, oggi come sempre, gli ideali gli unici che confor
tano della vita spesa nella fede, nella carit, nella bont, nella
santit !
Vi sia di conforto la Benedizione Apostolica, che ora vi imparto
di cuore e che volentieri estendo a tutte le vostre Consorelle.

III
Ad quosdam medicos ab omni Europa coram admissos.*

Illustri

Signori,

1. Sono lieto di questo incontro con voi in occasione dell'XI Con


gresso Europeo di medicina perinatale. Vi porgo il mio saluto, che
estendo con vivo senso di apprezzamento agli organizzatori ed ai
relatori del Simposio.
La vostra presenza, illustri Signori, evoca al mio pensiero l'im
pegno scientifico e curativo che, soprattutto in questi ultimi decenni,
ha caratterizzato questa vostra specialit. La medicina perinatale si
* Die 14 m. Aprilis a. 1988.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1425

giustifica e si incentra nello sforzo qualificato e assiduo di salvare,


proteggere e promuovere la vita e la salute del nascituro e del neo
nato e, simultaneamente, la vita e la salute della madre. La vostra
specialit tutta pervasa da questo ethos in favore della vita nascente:
stata questa finalit a far compiere progressi scientifici alla disciplina
e a rendere migliore la qualit dell'assistenza prenatale, perinatale
e neonatale.
2. L'ampio programma del vostro convegno internazionale rende
evidente, anche a chi non possiede la vostra competenza, la densit
morale, il valore scientifico ed i risultati incoraggianti del vostro
lavoro. Il mio pensiero va ora a tutti quei bambini che voi avete con
dotto alla luce e alla vita, nonostante le difficolt della gestazione
difficile, offrendoli allo sguardo, alle braccia e all'attesa trepida dei
loro genitori e familiari.
Desidero dirvi grazie insieme con tutti coloro, che hanno goduto
della nascita di queste nuove vite e le hanno accolte con affetto pro
fondo e sempre nuovo dalle vostre mani esperte e benefiche.
Voglio dirvi che quest'opera a servizio della vita e della maternit
parla da se stessa davanti al Creatore e attira su di voi, sulle vostre
famiglie e sulla vostra attivit la benedizione del Creatore.
Desidero anche interpretare la voce della Chiesa, madre e maestra,
per incoraggiarvi a mantenere intatta e inviolata la vostra esperienza
e la vostra arte medica da certe pressioni sociali o ideologiche, dalle
tentazioni della fragilit umana e dagli abusi delle tecnologie inno
vative, perch il vostro stesso ethos medico, che si alimenta ad una
lunga tradizione di umanit, e le vostre coscienze siano sempre in
conformit con la norma morale e la Volont paterna del Creatore.
3. noto purtroppo che in questa delicatissima fase dell'esistenza
del nascituro si insinuata la nefasta tentazione di interrompere
la vita innocente, specialmente quando questa si presenta non perfetta
e non del tutto sana, e talvolta anche per ragioni ancor pi inconsi
stenti e, comunque, non mai giustificative.
Opportunamente, pertanto, la recente Istruzione della Congrega
zione per la Dottrina della fede Donum Vitae ribadisce : L'essere
umano da rispettare come una persona fin dal primo istante
della sua esistenza - l'insegnamento del Concilio, secondo il quale
(( la vita umana, una volta concepita, dev'essere protetta con la mas1

P. i,

1.

1426

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

sima cura ; e l'aborto come l'infanticidio, sono abominevoli delitti


ed la dottrina e la prassi costante della Chiesa.
L'Istruzione, che ora ho richiamato, offre peraltro indicazioni pre
ziose circa le condizioni richieste per la liceit della diagnosi prenatale
e per gli interventi terapeutici sugli embrioni e sui feti prima della
loro nascita, mentre esplicitamente richiama il divieto morale relativo
alla sperimentazione sui feti e sugli embrioni.
Il grado di rispetto alla vita nascente in tutte le sue fasi di vita
nel seno materno la premessa di quel rispetto che deve proseguire
nella fase neonatale anche e soprattutto verso gli immaturi gravi
e i neonati malformi. la logica di morte, insita nella legittima
zione dell'aborto, che spinge oggi in qualche parte alcuni a chiedere
la legalizzazione dell'eutanasia neonatale e ad avviarne la pratica
a carico dei feti portatori di handicap e di quelli la cui esistenza
neonatale, a causa della loro nascita, prematura, risulta, anche se
possibile, non priva di qualche difficolt e di qualche rischio.
2

4. Si avanza, da parte di alcuni, il presunto diritto al figlio


sano e si colloca la cos detta qualit di vita come criterio
dirimente perch venga accettata la vita.
Occorre riaffermare con chiarezza che ogni vita sacra e che la
esistenza di una eventuale malformazione non pu costituire motivo
di una condanna a morte, neppure quando siano i genitori stessi,
presi dall'emotivit e colpiti nelle attese, a chiedere l'eutanasia attra
verso la sospensione delle cure e dell'alimentazione.
La qualit di vita da perseguire, per quanto possibile, mediante
cure proporzionate e appropriate, ma essa suppone la vita e il diritto
di vivere per tutti e per ognuno, senza discriminazione e senza
abbandoni.
La storia stessa della vostra disciplina, multiforme e ammirevole
per risorse e per progressi, si oppone all'acquiescenza a disegni di
morte quali l'aborto e l'eutanasia neonatale.
Quei figli che passano fra le vostre mani e che escono dalla culla
dei vostri nidi e dalle vostre corsie, sono coloro che vi benediranno
insieme con i loro genitori ; ma soprattutto vi benedice il Signore
Ges, Verbo fatto Carne, sacrificatosi volontariamente per gli uomini,
e risorto il terzo giorno per dare vita e risurrezione a tutti gli
uomini.
1

Gaudium et spes, 51.

1427

Acta Ioannis Pauli Pp. II

Nel suo Nome, e come pegno di questa lode e segno della sua appro
vazione per quanto fate e farete e insegnerete a difesa della vita
nascente, imparto a voi, rinnovando l'augurio di pace del Signore
risorto, la mia Benedizione.

IV
Ad

Mozambici episcopos limina

Apostolorum visitantes.*

Venerareis e queridos Irmos no episcopado


1. Sede bem-vindos a este encontr, para mim momento de grande
alegra em Cristo, nossa Pscoa. Agradeeo as palavras delicadas que
o Senhor Presidente da vossa Conferencia Episcopal de Mocambique
me dirigiu, interpretando os sentimentos de todos, das Cristandades
confiadas aos vossos cuidados pastorais e, nalguns aspectos, de toda
a dilecta populaco moambicana.
Esta vossa peregrinao quinquenal aos lugares assinalados pelos
vestigios da presenta e do sangue dos Apostolos como a de todos
os outros Bispos do mundo testemunha a vossa unio com a Igreja
de Roma, no inteiro Corpo mstico de Cristo, e a vossa comunho com
o Sucessor de Pedro. Muito obrigado ! Mas eia tambm momento
privilegiado para avivar o interesse e afecto fraternal de toda a Comunidade catlica para com a porca o do nico rebanho do Senhor, novo
Povo de Deus peregrino que, em Mocambique, vai encontrando, no
meio das tentaes e das tribulaes, o conforto da graa de Deus
prometida, para que, tambm ai, a Igreja permaneva Esposa digna
do seu Senhor .*
2. Vindes encontrar-vos tambm com os imediatos colaboradores
do Bispo de Roma, nos diversos Organismos da Santa S, exprimindo,
de forma bem tangvel os vnculos profundos que a todos nos unem,
no obstante as distancias geogrficas e as diferenas culturis. Esta
unio radica-se exactamente no Misterio pascal que estamos a celebrar:
o misterio da morte e da ressurreio do Senhor. Por ele o Povo mes
sinico, que caminha em direcao cidade futura e permanente, foi
2

* Die 15 m. Aprilis a. 1988.


1

Cf.

Lumen

Cf.

Hebr 13,

gentium,
14.

8.

1428

Acta

Apostolicae

Sedis

Commentarium

Officiale

resgatado ; e, como Igreja, comeou a ser para toda a humanidade


um germe fecundssimo de unidade, de esperana e de salvao ,
na sua misso, de fazer penetrar e instaurar na historia dos homens
o Reino de Deus, que transcende os tempos e as fronteiras.
I conhecido e por vos foi-me confirmado que, na Igreja que est
em Mocambique, nao obstante a luz da esperanza pascal, h ainda
marcas de sofrimento. J oferecemos tudo isso unido ao Sacrificio
da Eucarista concelebrada, ponto mais alto de encontr e comunho
na vossa visita ad limina Apostolorum . O testemunho que dais
e de que sois portadores, da parte das queridas Cristandades moambicanas, tanto mais apreciado, quanto as sabemos pobres e necessitadas praticamente de tudo. Apesar disso, elas tm sabido (( renovar
le pela aco do Espirito Santo , gratas a muita generosidade das
suas foras vivas, para manter a sua qualidade de sinal do Absoluto
de Deus.
3

3. Este ano representa para vos um ano de nova esperana, que


j comeou a marcar e a polarizar as vossas actividades pastorais :
o ano da visita pastoral do Sucessor de Pedro. Confesso que, tambm da minha parte, nutro idnticos sentimentos e expectativa; e
praza a Deus que os nossos anelos se realizem, para o maior bem e
alegra de todos os moambicanos, da Igreja e da familia humana.
Nesta, de facto, vai crescendo a convico de urna interdependencia
radical e da exigencia de urna solidariedade sem fronteiras, que a
assuma como imperativo tico.
4

4. Cada um de vos, amados Irmaos, portador daquilo que sente


e vive urna Igreja particular : das consolaes do Senhor, das alegras
e esperanas, assim como das tristezas e angustias dos homens que
a integram. E em conjunto, como concretizao local da Colegialidade
dos Bispos, dizeis-vos profundamente confiantes n'Aquele que nos d
a fora, e que fiel promessa que nos fez : Eu estou convosco todos
os dias at ao firn do mundo .
5

Ao mesmo tempo, porm, nos vossos Relatrios, preparados com


esmero em funo desta Visita, mostrais-vos preocupados com urna
quebra generalizada dos valores espirituais e moris na vossa patria,
resultante, prevalentemente, da introducto nao gradual de mutaes
3

Lumen

Cf.

gentium,

Mt 2 8 , 2 0 .

Enc.

9.

Sollicitudo

rei

socialis,

26.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1429

profundas, em plano social, e de situaes de insegurana; quebra


a que nao se pode obviar prontamente, pela falta de oportunidades,
meios e pessoal indispensvel, para a defesa e promoo desses valores
na estima comum, mediante o labor pastoral, a educao e a contribuio para um desenvolvimento ordenado.
Entre as mltiplas concretizaes desta crise, refereis : a perda
do sentido do valor supremo e sagrado que a vida humana, com o
aparecimento de urna mentalidade de violencia e mal-estar, que se
repercute na familia, na escola, no trabalho e no quotidiano; isso
incide negativamente, sobretudo nos jovens, que, perplexos, desorien
tados e confusos, se interrogam, ou entao (( se evadem do condicionalismo real e da perspectiva do futuro, abdicando do generoso empenho em traar e construir, segundo as coordenadas do bem e da
verdade, um prprio projecto de vida.
Nesta conjuntura, que se apresenta vossa solicitude pastoral e
sensibilidade da Igreja universal, conservmonos firmemente ape
gados nossa esperana ... e atendamos uns aos outros, para nos
estimularmos na caridade , e no se perturbe o nosso corao, nem
desfalea.
6

5. Ao comungar os vossos cuidados de Pastores, como cultores


de Deus, pela orao, e dos Seus direitos, pela vigilancia do rebanho,
como anunciadores de Jesus Cristo e da sua mensagem e fautores dos
valores espirituais e moris e, ainda, como pais extremosos e educa
dores na f, ao mesmo tempo que irmos acolhedores de cada pessoa
humana, gostaria de analisar convosco, reflectir e orar sobre as causas
remotas e prximas, mais ou menos detectveis e mais ou menos removveis, de tal conjuntura. Limito-me a tocar algumas.
A mais notoria a situao conflituosa, que h tempos avassala
a vossa patria, com o seu cortejo de morte, desolao, caresta, nudez,
f orne e doena, que vm juntar-se a males endmicos, ainda no total
mente debelados ; h, depois, um condicionalismo que torna ineficazes,
se no impossveis, as tentativas e esforos de boas vontades para
socorrer os necessitados. Quero fazer meu o pedido que tantas vezes
tendes feito : que se procure, se favorea e se cultive a paz, com todos
os meios ao alcance.
Pensando prevalentemente no bem do hrnern moambicano, quero
6

Hebr 10, 23.

Cf. Io 14, 27.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

1430

aqui lembrar que a paz autntica e a seguranza colectiva, indispensveis para o desenvolvimento de um povo, sao inseparveis da justia,
da liberdade rectamente entendida e da verdade, a ditarem a sintonia
de esforos para construir as bases do desenvolvimento do hrnern
todo e de todos os homens.
E este pedido, tao sincero quanto respeitador, amplia-se no apelo
formulado ao mundo inteiro na Encclica Sollicitudo rei socialis )) :
(( Os pases de independencia recente, que se esforam por adquirir
urna prpria identidade cultural e politica e que teriam necessidade
da contribuio eficaz e desinteressada dos pases mais ricos e desen
volvidos, encontram-se implicados algumas vezes mesmo compelidos nos conflitos ideolgicos, que geram inevitveis divises no
seu seio ... impedindo o direi to de cada povo prpria identidade,
independencia e segurana, como tambm participaao, na base
da igaldade e da solidariedade, e f mica o dos bens destinados a
todos os homens .
8

6. Neste contexto de solidariedade sem fronteiras, penso e rezo


tambm pelos milhares de desalojados e refugiados, que so objecto
da vossa preocupao e caridade pastoral. Ao encorajar-vos nos esforos
generosos, que sei no poupais para ser tudo para todos , como
tenho feito outras vezes nomeadamente, aquando da visita do Senhor
Cardeal Roger Etchegaray ao vosso pas desejo apelar, para que
a Comunidade internacional atenda aos problemas em aberto neste
campo e propicie a ajuda humanitaria possvel a esses nossos irmaos.
O seu sofrimento sinal, se nao causa, dos desequilibrios persistentes
na Familia humana, que a todos interpelam, com exigencias de ca
rcter tico.
10

Com efeito, quando, por um lado, subsistem dificuldades, ou mesmo


a impossibilidade de organizar e levar ajuda urgente, com bens de
primeira necessidade, e de estabelecer programas de assistncia sani
taria, educacional, social e moral para tais irmos, e, por outro lado,
se verifica que o comercio e circulao de armas vence todos os obst
culos e transpe todas as fronteiras, h motivos para interrogar-se.
11

7. Outra realidade extremamente importante, a que dispensais o


melhor do vosso zelo apostlico, a familia, lugar privilegiado de
8

Cf.

Discurso ao

' N. 21.
10

11

Cf. ibid., 19.


Cf. ibid., 24.

Corpo Diplomtico, 13-1-88.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1431

cultivo, preservao e transmissio de valores, com um papel nico


na formao cultural. Convosco partilho a felicidade e as angustias
das familias moambicanas, neste momento que atravessam.
Peo a Deus que o respeito sem indiferena, a generosidade espon
tnea e o espirito de solidariedade e de compreenso, como valores
tradicionais, corroborados pelos valores cristos, em breve possam per
mitir familia moambicana reencontrar-se e reencontrar os vnculos
sagrados em que se apoia e ambiente que a defenda e favorea,
como formadora das pessoas que integram a grei nacional, a ser cada
vez mais iluminada pelos autnticos valores ticos, espirituais e da
f em Deus.
No acerto da vossa pastoral, evangelicamente solcita pelos mais
carentes e desfavorecidos, sei que vos preocupis, ainda no campo
familiar, por defender os pobres e a sua dignidade pessoal ; e no
deixais de ter presente o desiderato do Concilio de fazer das familias
cristas outras tantas igrejas domsticas , e como que o primeiro
seminario , onde os que sobem na vida se possam confrontar com
o plano e iniciativa de salvaci o de Deus, que os engloba ; confrontar-se
com o amor de Cristo que lhes pergunta, hoje como ontem : E vos,
quem dizeis que Eu sou? .

12

E um tal confronto dar-se-, normal

mente, num clima de f, de caridade e de orao que se respire no lar.


8. Notei, com satisfallo, que depois da vossa anterior visita ad
limina e em particular nestes ltimos tempos, tem havido um inte
resse crescente dos jovens pela religio. Isto motivo de agradecimento ao Senhor e de esperana para o futuro ; como tambm mo
mento favorvel para atender, compreender e acolher os seus anseios
por ideis nobres, que satisfaam o desejo que os domina, de serem
livres sem desregramentos, teis sem instrumentalizao e protago
nistas na busca do bem comum sem egoismo, corno construtores de urna
sociedade mais humana, mais justa e fraternal, onde haja lugar e voz
para todos.
Sei que desejais ajudar os queridos jovens moambicanos o
futuro da Nao por que eles anelam a cultivar e viver a propria
dignidade de homens, conscientes e responsveis como pessoas, respeitadores da hierarquia dos valores mormente do valor da vida, em
todos os momentos e circunstancias preocupados com a autentica
12

Mt 16, 15.

1432

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

solidariedade fraterna entre todos os seus semelhantes : vos sois


todos irmos .
Para tudo isto, h que ajudar esses queridos jovens a descobrir
as riquezas da Boa Nova de Jesus Cristo. A este propsito, sabemos
que o reconhecimento dos direitos dos homens, incluidos no misterio
da Redeno, se obtm pelo reconhecimento dos direitos de Deus.
E viria ao caso, renovar aqui o apelo que lancei ao mundo com a
Mensagem para o Dia Mundial da Paz deste ano, em favor do direito
liberdade religiosa, que a medida de todos os direitos funda
mentis, enquanto concerne esfera mais ntima o hrnern . Por isto
mesmo escrevia, na aludida Mensagem : A recta ordern social exige
que todos pessoalmente e em comunidade possam professar a
sua convico religiosa, com respeito pelos outros .
13

14

9. Nesta mesma ordern de ideias, seria til, sem dvida, fazer aqui a
historia da evangelizao na vossa patria; seria o momento oportuno
para render homenagem aos missionarios e fazer o (( ponto da situao : em que fase est a levedao da massa , pelo (( fermento
do Reino, e o enraizamento e crescimento do (( grao de mostarda
no humus moambicano, aquilatar, enfm, a presenta autntica do
mesmo Reino nesta parcela do Continente africano. O tempo no
no-lo permite.
Os nmeros fornecidos nos Relatrios do motivo para nos agradecermos a Deus ; mas no deixam, por outro lado, de trazer-nos
mente a hora de realismo do Mestre, quando dizia aos seus , em
dois momentos : (( Os campos estuo brancos para a ceifa ;
mas
a messe grande e os trabalhadores so poucos. Pedi, pois, ao dono
da messe que mande trabalhadores para a sua messe . Vemos a
quase totalidade dos Pastores e alguns Sacerdotes autctones, as Reli
giosas originarias do pas, os dedicados Catequistas, Animadores das
comunidades e Leigos comprometidos nos movimentos a tentarem ani
mar crislmente as actividades seculares ; mas tendes diante de vos
a tarefa grandiosa de recrutar e formar os obreiros da constante renovaco vital e da expanso da Igreja evangelizada.
1 3

16

Ao partilhar a vossa esperana e estimular o vosso empenho, quero


fazer minha, alias, de toda a Igreja, a vossa aspirao : que possais
13

14

15

"

Mt 23, 8.

N. 1.
4, 35.
Lc 10, 2.
Io

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1433

contar em breve com novas levas de missionarios Sacerdotes, Reli


giosas e Leigos imbuidos da indispensvel solicitude, uns para
com os outros, dos membros do nico corpo das Igrejas, ou da rea
lidade da Igreja-comunho, acentuada pelo Snodo dos Bispos, quando
comemorou o vigsimo aniversario do Concilio Vaticano II.
Entretanto, sei que estais muito empenhados em utilizar e valo
rizar a (( prata de casa ; aplicados em dar urna cuidada formao
aos Catequistas e Animadores das <( comunidades , que foram surgindo para suprir escassez de Sacerdotes. Nestas comunidades
de base , a maior responsabilidade dos leigos e os novos ministerios
tm-se mostrado assaz teis e com muitos aspectos positivos. No entanto, permanece indispensvel o ministerio dos Sacerdotes. Por isso,
h-de manter-se a abertura e prosseguir o empenho para (( dotar-se ,
o mais breve possvel, com os seus Sacerdotes : assumidos dentre
os homens dessas comunidades ; mas como os quer Cristo e a
Igreja, constituidos em favor dos homens nas coisas respeitantes
a Deus.
17

18

10. Apesar de poucos, procurais inserir-vos, fraternalmente com


os demais, nas iniciativas de desenvolvimento, com um servio desinteressado. Calaram fundo no meu corao as vossas confidencias sobre
essa participao na grande batalha contra a fome, a nudez, as doenas,
os sofrimentos moris e o analfabetismo, tornada bem ardua, por
vezes, por inclemencias ou flagelos naturais. -me grato acentuar
aqui convosco as benemerencias desse servio vida e qualidade de
vida; e confio-vos transmitir a todos os empenhados nessa entreajuda
fraterna que o Papa aprecia muito o seu testemunho de caridade
crista e o sacrificio e rasgos de generosidade que ele comporta.
E praza a Deus que esta solidariedade luz da f, com o seu
carcter de gratuidade, de perdo e de reconciliao, arraste cada vez
mais quem v essas boas obras a reconhecer e a glorificar Deus
e prtica das virtudes que favorecem a serena convivencia; e crie
a unifio para construir, dando e recebendo, urna sociedade nova e um
mundo melhor, onde a paz, assente na liberdade e na justia, a todos
irmane num esforco conjugado pelo autntico desenvolvimento humano.
E de outros pontos fao tesouro no corao e oro pelo bom xito
do que estais a fazer. Posso nomear :
o dilogo com todos os que crem em Deus;
17

Cf. 1 Cor 22, 25.

18

Cf. Hebr 5, 1.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1434

Officiale

o papel dos abnegados membros dos Institutos de vida consa


grada, sobretudo das Religiosas : das contemplativas, que tanto nos
ajudam ; e das que asseguram a presenta da Igreja nos campos da
sade, da educao e da promoo social ;
a misso dos Leigos, para tornarem o mundo mais conforme
com os designios do Criador e com a dignidade do hrnern;
a formao para o Sacerdocio e formao continuada do Clero etc.
11. Agradeo-vos, amados Irmos e, convosco, agradeo ao Senhor
a generosa dedicao, como Pastores da Igreja em Mocambique. No
vosso quotidiano labor pastoral estou-vos muito presente, com afecto
em Cristo e com a minha oraao.
E, concluindo, repito : Conservemo-nos firmemente apegados
nossa esperana, atendendo uns aos outros, para nos estimularmos
caridade, porque fiel o que nos fez a promessa : (( Eu estarei con
vosco todos os dias )).
E que neste Ano Mariano, a Bem-aventurada Virgem Maria, Es
perana nossa , este ja cada vez mais na casa )) dos discpulos do
Seu Filho moambicanos tao devotos de Nossa Senhora e para
todos se ja sempre Mae de misericrdia : a Mae que lhes foi dada
aos ps da Cruz.
No clima da Pscoa, sado as vossas pessoas as vossas Comuni
dades diocesanas e todos os Moambicanos, com as palavras do divino
Ressuscitado : A paz esteja convosco ! , ao dar-vos, corno penhor
de comunho, a Bnao Apostlica.
19

V
Ad quosdam episcopos Civitatum Foederatarum Americae Septemtrionalis sacra limina visitantes.*

Dear Brothers in our Lord Jesus Christ,


1. It is a great pleasure for me to welcome all of you, the Bishops
of Texas, Oklahoma and Arkansas. In you I greet all your beloved
faithful and each of your local Churches with all its priests, deacons,
Religious, seminarians and laity. I recali with special joy my recent
visit to San Antonio, the wonderful welcome given me and the impres19

Mt 28, 20.

* Die 16 m. Aprilis a. 1988.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1435

sive faith of the people. I assure you that I remain close to you in
your ministry of faith, as does the Mother of Jesus, la Virgen de
Guadalupe.
In my recent talk to your brother Bishops of Begion IX, I mentioned
a series of related pastoral events that are, in effect, inspired by a
single vision of faith and directed to the goals of deep personal
renewal and ever more effective evangelical service in the United
States. These events include the prsent ad Limina visits and those of
1983, the papal visits of 1979 and 1987, as well as the meeting with
American Bishops foreseen for 1989.
Today I would like to view in this context stili another eventone
which concerns the universal Church and therefore the Church in the
United States. It is the great lubilee of the year HO00, marking the
close of the Second Millennium of Christianity and the inauguration
of the Third. This anniversary requires of the whole Church a period
of serious prparation at both the universal and local levis. From
the beginning of my Pontificate, and in particular in the Encyclical
Redemptor Hominis, I have attempted to direct the attention of the
Church to this season of "a new Advent", which precedes all the
grace-flled opportunities and activities which we ardently hope for in
the year 2000.
1

2. The aim of the Jubilee and of its prparation is to "recali and


rewaken in us in a special way our awareness of the key truth of faith
which Saint John expressed at the beginning of his Gospel : 'The
Word became flesh and dwelt among u s ' ".
The Millennium is
meaningful only in the light of the mystery of the Incarnation and
of its divine motivation and purpose, which are also explained to us
by Saint John, when he says : "God so loved the world that he gave
his only Son, that whoever believes in him may not die but may have
eternai life". Emphasizing these truths, the Church strives to provide
a framework of principies from which she will continue to draw out
from her life "the new and the old" in order to elicit the response of
faith to the Father's love and to his Incarnate Word, and to lead us
ali to eternai life.
2

No. 1.

* Jn
3

1:14.

Ibid.

* Ibid.
5

3:16.

Mt 13:52.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1436

Officiale

By refiecting on the Incarnation the Church of the year 2000 will


be able to understand herself ever more fully in her twofold nature
human and divine. She will also understand the sublime union of
thse two lments in the everyday reality of her life as the Body of
the Word made flesh. The Church is convinced that, by placing the
Incarnation before the People of God with ali the power of her being,
mankind will rediscover in this mystery of God's revealed love the
truth that explains and directs all human activity. Only in the light
of the Incarnation does ali human living take on its proper perspec
tive, or as I stated in that first Encyclical : "Through the Incarnation
God gave human life the dimension that he intended man to have
from his first beginning".
6

3. Our prsent pastoral efforts as Bishops, those envisioned for


1989 and those beyond should be directed to creating that profound
and dynamic vision which must characterize the Church in the year 2000.
The Church of the Millennium must have an increased consciousness
of being the Kingdom of God in its initial stage. She must show that
she is vitally concerned with being faithful to Christ; henee she must
stri ve mightily to respond to the great challenges of holiness, evangeli
zation and service. At the same time the Church of the Millennium
must emerge as a clear sign of her own eschatological state, living by
faith the mystery that is yet to be fully revealed. As she does this the
Church must proclaim with Saint Paul that "eye has not seen nor has
ear heard what God has prepared for those who love him".
7

The Church of the Millennium will still be the Church undergoing


purification through sufferingthe salvific value of which she fully
knows. Yet in her purifying expriences the Church will still be able
to cry out that the sufferings of this time are "as nothing compared
with the glory to be revealed in us". As a Church living in expectation
of glory to be revealed she will find ever greater strength to proclaim
the value of celibacy that is lived for the Kingdom of God, the final
state of which is in prparation: "Thy Kingdom come !".
8

At such an important juncture of her life, the Church of the Mil


lennium must declare that she is ready at any moment to meet the
Lord, just as she is ready to go on faithfully in joyful hope awaiting
6

No. 1.
/ Cor 2 : 9 .
Rom

8:18.

1437

Acta Ioannis Pauli Pp. II

his Corning.

But in both her waiting and her expectation she is

reinforced in hope because she knows that Christ her Head has gone
before her in his Ascension to prepare a place for her.

And as she

waits, she remembers what he once said to the disciples : "If I go and
prepare a place for you, I will come back again and take you to myself,
so that where I am you also may be".

The Church is convinced of her right to be with Jesus, who, seated


at the right hand of the Father, has already united her to himself in
glory.

The triumph of the Head already belongs to the members of the

Body.

This makes it easy for the Church as she lives the new Advent

to accept with keen conviction the words of her victorious Redeemer :


"Remember, I am Coming soon".
is called upon to remember.

10

Dring the Millennium the Church

It is also the special hour for the Church

to respond with fidelity and confidence, proclaiming by her actions and


by her whole life: "Come Lord Jesus!".

11

4. The Church's program for the Millennium and its prparation


most be a total concentration on Jesus Christ.

She must proclaim

Jesus Christ as victorious in the Rdemption that he brought about


in his blood; she must proclaim Jesus Christ, crucified and glorified,
the One wearing "a cloak dipped in blood" and bearing the name
"the Word of God".

12

The Church is called upon to proclaim the

supreme effectiveness of Christ's death ; to proclaim that the triumph


of the Lamb is already operative in the Church for two millennia, and
that it belongs to ali his chosen and faithful followers.

13

The Church's

proclamation in the Millennium must be the proclamation of her own


victory over sin and death accomplished by him who is "the first-born
from the dead"

14

and who communicates this victory to ali his mem

bers throughout the ages.


The Christ of the Millennium is this first-born from the dead, "the
King of kings and Lord of lords",

15

the Eternai Son of God, the Word

of God made flesh, the person who identifies himself as "the One who
9

10

Jn 14:3.
Rev 22:12.

11

V. 20.

12

Rev

13

Cf. ibid. 17:14.

Ibid.

15

Ibid. 19:16.

19:13.
1:5.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1438

Officiale

lives" and who teils his Church : "There is nothing to fear!".


It
is precisely this Christ, divine and incarnate, that the Church prsents
to the world as the supreme exemplar of all human life. In this sense
the Church makes her own the prsentation of Pontius Plate : "Ecce
homo". The proclamation o f the Millennium will be the proclamation
of this man Jesus Christ and in him the exaltation of ali humanity.
The Word, who remains forever with his Father and as such is the
truth and life of humanity, in taking human flesh becomes the way
for humanity.
16

17

18

19

The Christ of the Millennium is the divine Christ of the Gospels


who has entered into his glory and who is forever alive in his word and
in his Church. He is not a weak and ineifective Christ but a Christ
who has triumphed throughout twenty centuries and who remains
"the power of God and the wisdom of God". To those who accept him,
moreover, he gives the power to become the children of God, to become
by adoption what he is by naturethe Son of God. The Christ of the
Millennium is the Man who has entered into the history of nations,
has uplifted cultures by his message, transformed the destinies of
peoples and who, in revealing God to man, has revealed all humanity
to itself.
20

21

5. The Millennium becomes therefore the hour of our Christian


identity in ail its Catholic universality.
In order to celebrate the
Millennium effectively the Church must recali her origin and reflect
deeply on her mission. To do this she must retrace the path she has
taken up tili now, hearing her apostolic message down the centuries,
beginning "in Jerusalem, throughout Judea and Samaria, yes, even
to the ends of the earth".
It is truly the appropriate hour to foster
a consciousness of our Christian tradition and culture. These lments
have foud expression in the art, architecture, music, literature and
other expressions of genius which each generation and ali gnrations
together in the Church have created throughout the centuries in the
name of Christ. There are many ways to foster this consciousness but
22

14

Rev

17

V . 17.

15

Jn 19:5.

1:18.

19

Cf. Saint Augustine, Tract, in Ioannem 34, 9.

20

1 Cor 1:24.

" Cf. Gaudium et Spes, 22.


22

Acts

1:8.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1439

certaiiily the means of social communications at our disposai must be


utilized to the full.
6. Living in the Spirit sent to her by Christ, the Church looks
forward to the Millennium as a time o f vast internal renewal. By
his power the Holy Spirit is truly able to effect in the Church a new
Pentecost. On the part of ali of us, however, this requires new attitudes of humility, generosity and openness to the purifying action of
the Spirit.
The whole concept of renewal must be seen in its relationship to
Penance and the Eucharist.
In Redemptor Hominis I emphasized
"that the Church of the new Advent ... must be the Church of the
Eucharist and of Penance."
Only with these means will the Church
be herself and have the strength to fulfill her mission. The Millen
nium is the supreme moment for the glorification of the Cross of Christ
and for the proclamation of forgiveness through his blood. I ask ali
the Bishops of the Churchand today in a special way the Bishops of
the United Statesto do everything possible, in preparing for the
Millennium, to promote the faithful observance of the centuries-old
practice of individuai Confession, guaranteeing thereby the indi
viduala right to a personal encounter with the crucified and merciful
Christ, and the right of Christ to meet each one of us in the key
moment of conversion and pardon.
23

24

Presiding over every clbration of the Millennium will be the


Eucharistie Lord, himself renewing his Church and presenting her to
the Father in union with himself. It is mainly through the Eucharist
that the Millennium will actate the power of the Rdemption. In the
Eucharist the Church will find the sure source and guarantee of her
commitment to the service of humanity.
From the Eucharist the Catholic laity will derive the strength to
perform with joy and persvrance their specific role in the Church
and in the world. Dring the Millennium there must be an ever more
generous actuation of everything that the Post-Synodal document on
the laity will propose for the life and mission of the laity.
7. In all her activities the Church of the Millennium must be totally
absorbed with the task of bringing Christ to the world.
This will
23

No. 20.

24

Cf.

ibid.

94 - A. A. S.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1440

Officiale

require her to understand the world ever more deeply and to dialogue
ever more intensely with all people of good will. As the Church does
this with love and respect and as she reinforees her own meekness
after the example of the meek and humble Christshe must at the
same time shed any remnant of fear at the prospect of displeasing
the world when she prsents to it her Founder's message in ail its
purity and with ali its exigencies. She must also divest herself of any
trace of defensiveness as she acknowledges Christ to be forever "a
sign of contradiction", and proclaims his teaching on issues such as
truth, justice, evangelical peacemaking and chastity.
The Pastoral Statement of the Bishops of Texas on Human Sexuality represents a much appreciated pastoral effort to prsent the
Church's teaching on chastity without fear or rticence, with trust
in the power of truth and the grce of God.
The whole event of the Millennium is the hour for the apostolic
Church to bear witness to the Christ who sent her to the nations,
telling her : "Teach them to carry out everything I have commanded
you and know that I am with you always".
25

8. Dear Brothers : what I wish to do today is leave with you and


with the whole Church in America a vision of the Millennium as a
pastoral initiative, an ecclesial event, a response of faith to the God
who "so loved the world that he gave his only Son". This vision must
be captured by the whole Church in the United States and expressed
in each diocse, each parish, each community. AU the institutions in
the Church must be challenged by this spiritual event. The Church's
fidelity to Christ is at stake in the way she will proclaim the Incar
nation and the Rdemption, in the way she will celebrate, interiorly
and publicly, the most important anniversary that humanity has ever
known.
26

Whereas the year 2000 still seems somewhat distant, the period
of the new Advent" is already a reality for the Church. Long range
prparations are needed now.
Theological rfections must help to
reinforce the faith of God's people, so that they may mightily proclaim
their Redeemer by word and deed in the great Jubilee. Your own
pastoral zeal and creativity will help you to prepare worthily your
local Churches for this event and to adopt means commensurate with
u

25

Mt 28:20.

20

Jn 3:16.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1441

the goals to be attained. All the faithful of the Church must under
stand the spirit of the Millennium so that they can all contribute to
its prparation and clbration.
By their very nature the seminaries in your country must fulfill
a key role in the renewal required by the Millennium. Together with
their Bishops, the priests of the new Advent must be able to unite
their communities around the person of the Redeemer and to give
spiritual leadership in bringing forth a new Christian humanism.
The special support of prayer and penance must be sought from
contemplative Religious and that of salvific suffering from ali the
sich.

Catholic institutions of higher learning must contribute with

faith by enunciating ever more clearly the Gospel hritage in its


relationship to ali human learning. Ali the catgories of God's people
must be invited to unite in a great hymn of praise : "To him who
loves us and frees us from our sins by his blood .... to him be glory
and power forever and ever".
27

May this hymn of praise to the Redeemer, dear Brothers, truly


resound throughout Texas, Oklahoma, Arkansas and the whole United
States during the new Advent and in prparation for the Jubilee
clbration itself.

VI
Ad Lituaniae episcopos in visitatione sacrorum liminum.*
Venerabiles in episcopatu Fratres,

1. Permagna quidem cum laetitia iterum vos coram recipio, post


salutationem scilicet vestram ad Limina factam anno millesimo
nongentesimo octogesimo tertio.
Tunc temporis vos salutabam peculiari vehementique cum amoris
significatione, quoniam iter vestrum Romam susceptum faciebat simul
finem longi et amari intervalli segregationis ; et illud iter vestrum
ex provido Dei consilio accidebat in ipso pervigilio alicuius metae
significantissimae in tota vestra christiana historia, instante iam quin
gentsimo anno a morte Principis Sancti Casimiri Lituaniae Patroni.
Attamen etiam hodierna nostra congressio prae se fert praecipuam
27

Rev 1:5.

* Die 18 m. Aprilis a. 1988.

1442

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

gaudii indolem : etenim adfertis mihi quasi resonantem vocis ima


ginem laetificam necnon uberes fructus spirituales celebrationis illius
temporis gratiae alterius in vita Ecclesiae vestrae localis quod
fuit iam sexcentesimus ipse annus a nationis vestrae <( Baptismo .
Optime vos scitis quam studiose fervideque voluerim vobiscum adesse
die duodetricesimo mensis Iunii superiore anno in urbe Vilniensi,
incunabulis nempe Baptismatis vestri, ut sollemnem ego vobiscum
peragere possem actum ipsius Iubilaei aperiendi. Proh dolor, istud
fieri non potuit. Nihilominus eo ipso die, ex longinquo comitans ego
celebrationem totius nationis, apud Apostoli Petri sepulcrum praefui
liturgicae concelebratione cuius participes fuerunt legati Episcopo
rum ex Ecclesiis sororibus continentis Europaeae, ut omnes nos declararemus intimam omnium spiritalem coniunctionem vestra cum
Communitate. Quo etiam tempore perplacuit mihi inter Beatos caelites adnumerare magnum quendam terrae Lituaniae filium : Pasto
rem egregium hominum ac vitae religiosae renovatorem, Archiepisco
pum Georgium Matulaitis.
2. Causa mihi singularis laetitiae est ex vobis sic recta via per
cipere testificationem praestantem vigoris et ardoris quo populus vester
totum hunc per centenarium annum memoriam celebravit sui Bap
tismi . In cathedralibus templis, in sacellis marialibus, in seminario
Kaunensi, omnes apud paroecias fideles vestri prompta voluntate et
magna persuasione peregerunt communiter varia ac multiplicia in
cepta iubilaria sive religiosae naturae sive etiam culturalis. Tam
intenta fidelium participatio certissime eloquens est documentum: per
longum illud ac difficile iter historiae sex saeculorum Communitatem
vestram conservavisse integrum donum ipsum inaestimabile fidei, quod
amanti nimirum cum fidelitate in singulas aetates transmiserit. Sed,
quem ad modum vos ipsi inculcavistis in pastoralibus illis litteris
quibus Paschatis elapsi tempore centenarias terminavistis celebritates,
Iubilaeum ante omnia peractum est in animo cordeque omnis cre
dentis. Unusquisque vestrum ibi invenit optimam occasionem ut pro
priam fidem inflammaret ac renovaret etiam promissiones Baptismi,
unde vitam spiritualem excitaret moresque ad Evangelii praecepta
magis aptaret.
3. Sic intrat Ecclesia quae est in Lituania septimum iam saeculum
christianae suae vitae magna cum fiducia. Haec Ecclesia iam probata
et spectata est experimento doloris suscipitque hoc suum iter sub

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1443

Crucis signo, quod est indicium Passionis ac Resurrectionis ipsius


Domini, spei unicae , ut in Liturgia Sacra appellatur. Menti meae
nunc ipsum occurrit species montis crucum per vestram patriam:
millenae id est cruces quae dolorem testificantur ac spem totius
cuiusdam populi qui etiam temporibus discriminis obscuris perse
verare potuit in fide a maioribus recepta.
Hoc vestro autem in itinere comitantur

vos Ecclesia Romana

eiusque Episcopus ac per eum fundamentum visibile actoremque


maximum catholicae communionis cunctae per orbem disseminatas
Ecclesiae particulares. Rursus hodie confirmare vobis volo ac polli
ceri hanc universalem fraternamque coniunctionem spiritalem et hanc
amicitiae necessitudinem orantem, in qua vos ac vestri pariter fideles
reperire valetis solacium et auxilium, cuique potestis etiam confidere
semper.
4. Ex imo igitur animo meo interpretem me esse cupio legitimo
rum simul optatorum vestrae Communitatis quae plane ac penitus
ab universa participatur Ecclesia. Videntur quasi quidam venti reno
vationis in vestra societate perflare incitareque ideo in centenis mili
bus virorum ac mulierum magnas rerum exspectationes. Statim sperare
quis vult et exoptare ne saltem quatenus petere licet decipiantur
aut fallantur hae exspectationes fratrum sororumque qui in Lituania,
haud secus atque alibi, mente sincera propriam profitentur religiosam
fidem. Libertas enim quam ipsi appellant in cuiusque hominis corde
inscribitur :

ut honorare Deum possint, sive singillatim sive cum

fratribus coniunctim, sine ullo iniurioso discrimine atque ad vitam


ipsam populi, cuius sunt membra, adferre propriam partem et utili
tatem conscientiae serenae beneque efformatae et exornatae altissimis
bonis veritatis ac iustitiae, fraternitatis ac pacis.
Cotidie vos percipitis hoc libertatis desiderium in centro et corde
societatis vestrae, id est intra familias ; parentes enim cupiunt liberis
suis committere posse fidei donum, quod ipsi vicissim a suis recepe
rant maioribus, et simul confidunt se habituros esse Ecclesiae adiu
mentum in praecipuo hoc munere infantes et adulescentes educandi.
Similiter vos coram et ex propinquo experimini maximum incom
modum Ecclesiae in Lituania quod attinet ad facultatem constituendi
se ipsam secundum postulata ac mandata regularum canonicarum,
suum pastorale munus explicandi et institutionem religiosam tuendi,
ac eligendi et instruendi consentaneo modo candidatos ad sacerdotium.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1444

Officiale

Praeterea adducitis huc vobiscum ad me resonantem vocem spei


ac fiduciae eorum, tum virorum tum mulierum, qui vestra in Patria,
etsi ex lege non agniti, Christum sequuntur per viam consiliorum
evangelicorum paupertatis, castitatis et oboedientiae. Haec vitae reli
giosae germina, in quibus prosequitur miranda omnino industria quam
Congregationes Religiosae explicant pro evangelizatione, pro huma
nitate culturali, pro hominum Nationis ipsius qualitate, impatienter
quidem diem exspectant, quo libere enucleari possit prosperitas eius
et flos iam tot tantaque bona promittens.
5. Nunc vero, Venerabiles Fratres, liceat mihi hic coram vobiscum
nonnullas agere considerationes de certi quibusdam argumentis quae
ad pastorales vestras spectant curas et sollicitudines quaeque iam
tractata sunt seorsum cum unoquoque vestrum in colloquiis nostris
singularibus.
Vobis ea in primis repetam quae Apostolus Paulus quondam Philippensibus scripsit: E s t mihi iustum hoc sentire ... eo quod habeam
in corde vos ... in defensione et confirmatione evangelii socios gratiae
meae omnes vos esse - Eodem autem tempore ad Pastorem aeternum
preces moveo meas ut vos ipse hortetur vosque sustentet in ministerii
episcopalis vestri perfunctione.
1

In salutatione illa quam paulo ante pronuntiavit Praeses vestrae


Conferentiae commemorare voluit optatum illud et augurium quod
congressionis nostrae tempore quinque abhinc annos declaravi : ut
nempe cunctae Lituaniae dioeceses proprium habere possent Episco
pum, sicut Ecclesiae ordo bonumque animarum exposcit. Hac de re
adseverare iterum cupio vobis et confirmare simul Sanctam Sedem
nihil adhuc reliquisse nec relinquere intentatum ut providere plene
valeat ecclesiasticis dicionibus vestris, dignos videlicet ac studiosos
constituendo in altissima illa statione successorum Apostolorum.
Etenim ad Ecclesiam, at in primis ad Episcopos vos, credentes
immo vero nonnumquam, etiam iam saepius, ipsi homines fide caren
tes sese convertunt ut lumen detegant quod dirigat, caritatem
quae calefaciat, verum quod significationem vitae ipsi tribuat.
Gravissimum vos Evangelii onus in societate fertis, quae mutatur
et magis in dies implicatur et perturbatur. Ob id ipsum, Concilium
Vaticanum II, rursus antiquam naturae collegialis episcopatus pro
ponens doctrinam, voluit Conferentias Episcopales in lumine collo1

Philp i, 7.

1445

Acta Ioannis Pauli Pp. II

care, ut communicatis experientiae luminibus collatisque consiliis


sancta fiat ad commune Ecclesiae bonum conspiratio )). In communione
et in mutuo auxilio munimentum invenietis novamque semper inci
tationem in vestri ministerii exercitio. Velim idcirco cohortari vos,
Venerabiles Fratres, ut fervidiorem usque et congruentiorem inter
vos coniunctionem reddatis, intra Conferentiam vestram, vobis conscii
hinc actionis pastoralis copiose efficaciam et vestri testimonii ipsam
credibilitatem oriri.
2

6. Coniunctio inter vos in coniunctionem vestrorum sacerdotum


repercutietur, qui vestram efficiunt familiam, et debent ideo sentire
se ut pupillam oculi amari, paterne duci, adiuvari, defendi. Nemo
melius quam vos fidelitatem et ardorem cognoscit horum cooperato
rum in sacro ministerio pernecessariorum, sicut et non faciles condi
ciones in quibus suum explicant munus. Iis magistri sitis et patres,
ita vires eorum optimas provehentes et confirmantes, eorum sollertiam
verbo et exemplo excitantes, eos cum assiduitate curantes, ut quisque
fidenti et alacri animo suo Episcopo consocietur.
3

Caritas qua Episcopus suos prosequitur sacerdotes, nedum animi


motu exhauriatur, unitatem suscitat et auget in Presbyterio. Tum
tantum commune illud fructuosumque officium suscipi potest pro eccle
sialis communitatis bono, ad quod Concilium nos invitat, cum omnis
frater plena cum cura hanc participat mentium et cordium unitatem.
5

7. Sollicitudo de vestro clero exprimitur etiam studio candida


torum sacerdotii. Non oportet dicam quam vehementer vestram aegri moniam communicem, sciens sacerdotum numerum, iam quidem non
sufficientem, minui non desistere. Ceterum bene novi quibus prae
scriptionibus in parte tanti momenti obstringamini, quae fervide ominor
ut quam citissime amoveantur.
Attamen, Venerabiles Fratres, animadverto mihi omnes vestros
nisus esse fovendos, vocationes excitandas contingentes et sacerdotii
candidatos formandos. Tota christiana communitas est sollicitanda
ad actioni divinae Providentiae respondendum actuosa conspiratione,
(( instanti oratione, paenitentia necnon in dies altiore christifidelium
institutione )>. Quod ad eos spectat, sacerdotes, vita sancta et laeta,
6

Christus Dominus,

37,

Of.

loia.,

Cf.

Lumen gentium, 28.

28.

Ibid.
Optatam totius,

2.

Acta Apostolicae Sedis -

1446

Commentarium

Officiale

apostolica magnanimitate favere debent vocationis seminibus, quae


Dominus large in iuvenibus gignit. Seminarium denique, fieri debet
magis in dies cor dioecesis.
Etiam ad seligendos et praeparandos candidatos Concilium Vati
canum II prudentes constituit normas. Seminarii alumni probationi
debitae subiciendi sunt eorumque admissio animi firmitate est
decernenda. Sacerdotum penuria fieri non potest excusatio minuendi
custodiam rectae intentionis, liberae voluntatis et dotum moralium,
physicarum et psychicarum candidatorum, cum Deus Ecclesiam suam
ministris carere non sinat . Pari diligentia curetur praeparatio ad
spiritum et ad doctrinam pertinens, itemque pastoralis experientia
eorum, qui deliguntur uti futurorum sacerdotum superiores et edu
catores : in eorum manibus posita est Ecclesiae spes ! Idcirco non
minus quam iuvenes alumni, illi sentire debent sibi Episcopos adesse,
se consociare cum iis in providendam sacerdotum formationem secun
dum cor Christi.
7

8. Sinite, demum, Venerabiles Fratres, vobis munus iniungam


vestros proximos cooperatores salutandi. Fidelis Lituaniae cari sacer
dotes ! Per Episcopos vestros perveniat ad vos Pontificis Benedictio,
qui vos attendit et diligit. Velim unamquamque ingredi ecclesiam
vestram, ut vobiscum deprecer et particeps fiam laboris vestri aposto
lici humilis, taciti, et non raro pressi, semper autem alacritate et
incommodis praestantis. Peculiari amplector affectu ipsos qui ex vobis
magis dolore afficiuntur, vel ob infirmitatem vel ob senectutem, ob
libertatis privationem, ob sbitas res adversas pro nomine Iesu .
Manete semper in vocatione qua vocati estis, nitentes magis magisque
conformare vos ad imaginem Christi, summi et aeterni Sacerdotis.
9

Superiore Feria quinta in Cena Domini, cum presbyteris Romanis


recogitare volui de Iesu Servo Redemptionis mundi. En, dilecti sacer
dotes, nostrum exemplar : Christus, Deus qui servus fit. Nostra eius
aeterni Sacerdotii ministerialis communicatio perpenditur ex facul
tate reddendi nos, sicut Eum, vere servos. Sitis ergo indefatigabiles
et prompti in vestro officio obeundo, in Evangelio nuntiando et in
sacramentorum ante omnia Eucharistiae celebratione, per quae
aedificatur Ecclesia, sicut et in rectione et moderatione, quae fratri-

Cf. ibid., 5.

Ibid.,

Act 5, 41.

6.

Acta Joannis Pauli Pp. II

1447

bus ve stris e st opus. In ambitu qui ide ologiam e xpre sse athe am se qui
tur e t e st e tiam proclivis ad mate rialismi practici te mptatione m, opus
vobis ipsis propone ndum e st sine ulla dubitatione arduum, se d Domi
nus cotidie vobiscum e st. Is in corde hominis suscitat iuve num
praecipue novam se mpe r ve ritatis e t amoris sitim: scitote omni
appetitioni occurre re e t omne m since ram De i inquisitione m fove re !
Et Maria, Apostolorum Re gina, sit vobis mate rno animo provida gra
tiarum !
10

9. Garbingie ji Broliai, jsu vizitas ad Limina vyksta Marijos


metais. K tik prajusi Didij savaite buvome iimst i Marij,
stovini po savo Snaus Krzyiumi: i Skausmingj Mergel,
i keniani Motin. Jos motinika irdis tam tikru bdu turjo
iksti vis pasaulio blogi, nes ji buvo nuostabiai susijusi su msu
Atpirkimo auka.
Pavedame Marijos globai Lie tuvos Banyi ir visus garbingos
jsu alie s mone s lie tuviu tauta. Marija, kuri taip nuoirdiai
garbina ir myli jos vaikai lietuviai, teveda juos tikjimo kelionje
per i septintj krikionikojo gyvenimo imtmeti, testiprina juos
sunkumuose, tepakelia suklupusius, te bna visie ms ir kie kvie nam
((tikros viltie s ir paguodos e nklas . "
Marijos motiniokje irdyje sude dame jsu tautos diaugsmus ir vil
tis, vargus ir sie lvartus. Jos globai pave dame e imas ir jaunimo ate iti.
Ir su tvirtu pasitikjimu praome, kad ji visada mums btu Motina.
Telydi jus mano Apatalinis Palaiminimas.

VII
Ad quos dam anglicanos praes ules coram admis s os .*

Dear Brothers in our Lord Jesus Christ,


1. I wish to we lcome you to Rome and to the Vatican and, through
you, I e xte nd my he artfe lt gre e tings to all the me mbe rs of the
Anglican Communion.
In the course of your stay in Rome you have visite d many of the
sacred and historical monume nts with which this city is so richly
w

11

Cf. Mt 28, 20.


Lumen gentium, 68.

* Die 22 m. Aprilis

a. 1988.

1448

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

endowed.
You have walked in the steps of the earliest Christian
martyrs and reflected on the lesson of their lives and deaths. I pray
that you will be strengthened and encouraged in your own lives and
service by the days spent in the City of Peter and Paul.
I am pleased you have wished to visit the Successor of Peter.
I am well aware of the work that has already been done by Anglicans
and Catholics in the search for a shared understanding of the universal
service of unity which belongs to the office of the Bishop of Eome.
It is my prayer that this work will bear fruit and help pave the way
for that fullness of unity which is the will of Christ for his followers.
2. Shortly you will be joining the other bishops of the Anglican
Communion for the Lambeth Conference. This meeting takes place at
a significant moment both in the development of the ecumenical
movement and in the life of the Anglican Communion itself. In your
deliberations at Lambeth, you will deal with difficult and delicate
issues which touch on essential aspects of your relationship with the
Catholic Church as well as with our Orthodox brothers and sisters.
I pray that when you are together you will give full weight to the
importance of maintaining and strengthening the bonds of that real
though imperfect communion in which Anglicans and Catholics are
united.
The deepening of this communion and the search for full
communion are fundamental to the mission that Christ gave to his
disciples. Those things that damage Catholic unity likewise weaken
the impact of Christian witness. Our divided world yearns for that
vision of true communion and deep reconciliation to which we are
called to testify.
Let us be faithful to that witness so that the world may see ever
more clearly the character of the unity to which all people are called.
May our very striving for unity itself be recognized as a sign of the
reconciling work of God.
My dear Brothers: I greet you once more in the Risen Lord.
May he bless you and keep you always.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1449

VIII
Ad quosdam Zairenses episcopos in visitatione sacrorum liminum.*

Cher Monsieur le Cardinal,


chers Frres dans Vpiscopat,
1. Je vous remercie des sentiments de confiance que vous venez
d'exprimer, Monsieur le Cardinal, au nom de tous les vques de vos
trois provinces, et de la prsentation de vos engagements et de vos
soucis de Pasteurs. Je vous accueille ici avec une grande joie et, avec
vous, j'accueille l'Eglise au Zare. Cette Eglise m'a reu chaleureu
sement deux reprises, en 1980 et 1985; et lors de votre prcdente
visite (( ad limina en 1983, nous avons galement abord ensemble
un certain nombre de thmes importants. Vous m'aviez adress l'an
dernier un document exposant quelques objectifs majeurs de votre
pastorale; je les garde prsents l'esprit; ils rejoignent ceux qui
viennent d'tre prsents. Ce sont l autant d'tapes et d'instruments
de votre communion avec le successeur de Pierre et avec les Dicastres
du Saint-Sige.
J e sais le zle que vous dployez au service de vos compatriotes,
les multiples initiatives que vous prenez pour rpondre aux ncessits
de l'Eglise et aux besoins de la socit, au prix souvent de fatigues et
de grands sacrifices, dans des diocses trs vastes, avec une population
chrtienne disperse. Que le Seigneur fasse fructifier votre ministre
au cur du continent africain !
2. Je voudrais commencer par mditer avec vous sur notre mis
sion d'vques. Elle a sa source dans les paroles que le Christ Jsus
adressa ses Aptres, et auxquelles il nous faut sans cesse revenir.
Cette mission est bien exprime dans la premire Lettre de saint
Pierre et dans les Lettres de saint Paul. Vous venez/prcisment en
plerinage auprs de leurs tombeaux pour communier avec eux dans
l'ardeur de la profession de foi sur laquelle ils fondaient ici l'Eglise.
Nous gardons aussi en mmoire l'exemple de tant de saints Pasteurs,
Rome et dans les autres Eglises particulires. Qu'il suffise de citer
Cyprien et Augustin : nous nous situons dans leur ligne. Le Concile
Vatican II s'est longuement arrt la mission des vques : ces
1

* Die 23 m. Aprilis a. 1988.


' Chapitre 5.
2

Cf.

Constitution

Lumen gentium,

Dcret

Christus

Dominus.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1450

Officiale

textes dfinissent notre charge de successeurs des Aptres, aujourd'hui.


Et, au moment de votre conscration episcopale, chacun de vous a
reu, par l'imposition des mains transmise sans interruption depuis
les Aptres, l'Esprit qui fait de vous les grands prtres et les pasteurs
du Peuple saint, Spiritum principalem.
Le Seigneur m'a donn, au milieu de vous, la charge de vous affermir
confirmare dans cette grande mission, afin qu'ensemble nous
assurions l'unit de l'Eglise, sa fidlit, son progrs, selon la volont
du Seigneur.
Cette mission est aussi un grand don de Dieu, un don pour les
autres, et de cela nous rendons grce.
3. Spiritus principalis: le Pasteur est le Chef qui rassemble le
troupeau, qui marche sa tte, qui le gouverne en rpartissant les
ministres, qui, avec ses collaborateurs prtres, le mne aux sources
de la vie, qui veille ce qu'il soit nourri de la doctrine et des sacre
ments de la foi, l'entrane vers la saintet de vie. Vous avez t tablis
personnellement responsables de l'annonce et de l'approfondissement
de la Parole de Dieu, responsables de la digne clbration des moyens
de sanctification, responsables de l'unit. Pour cela, vous devez inter
venir avec clart auprs des hommes, mais tout autant intercder
auprs de Dieu pour votre peuple.
Les institutions d'Eglise ont leurs lois et leur esprit propres, corres
pondant l'Evangile. Le Pasteur n'est donc pas un chef la manire
de la socit civile. Jsus nous a avertis le soir de la Cne. Le Pasteur
dispose de l'autorit ncessaire, mais avec la disponibilit du Servi
teur qui donne pour ses brebis sa vie, ses forces, son cur. Une autorit
renforce par l'exemple de saintet qui accompagne le ministre, selon
l'exhortation de Pierre : (( Paissez le troupeau de Dieu qui vous est
confi, veillant sur lui non par contrainte, mais de bon gr, selon
Dieu ... en devenant les modles du troupeau . En somme, l'autorit
que nous exerons comme vques est celle du pre qui cherche se
faire proche des prtres, religieux et lacs, les visite, connat leurs
dsirs et leurs besoins, comme le Pasteur connat ses brebis, les con
seille, les encourage, les aide assumer leurs responsabilits avec
bont et simplicit de cur. C'est ce que nous avons promis au moment
de notre ordination episcopale.
3

Cf. Le 22, 24-27.

M P

5, 2. 3.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1451

4. Chers Frres, notre charge de Pasteurs comprend notamment le


charisme de l'unit.
La socit peut se composer de beaucoup d'ethnies, ayant chacune
son histoire, ses traditions, son originalit, la conscience de ses valeurs.
Cette diversit est une richesse pour le pays, condition que chaque
ethnie soit accueillie, respecte, et accepte de collaborer au bien com
mun de la socit et de l'Eglise, sans fermeture, sans dfiance
l'gard des autres, sans esprit de clan.
L'Eglise a l encore un tmoignage spcifique donner. A l'exemple
du Christ, et selon les exhortations qui jalonnent les Lettres de
saint Paul, elle est appele manifester accueil, ouverture, bienveil
lance, solidarit, amour, par-dessus toutes sortes de frontires. C'est
dans cet esprit que les diocsains sont invits recevoir leur evque,
mme s'il est d'une ethnie diffrente, et que celui-ci se fait tout tous
sans privilgier le groupe qui lui est plus familier, sans discrimina
tion d'aucune sorte. La constitution et le bon fonctionnement des con
seils diocsains faciliteront notablement l'esprit de communion entre
toutes les forces vives. Le conseil presbytral et le conseil pastoral,'
prvus par le droit de l'Eglise, sont des instances trs utiles pour
viter l'isolement de l'vque, pour l'aider, dans le dialogue, prendre
les meilleures dcisions, donner les orientations dynamiques dont
prtres et lacs ont besoin, exercer son ministre personnel avec
toute sa qualit vanglique.
Oui, vous tes les artisans de l'unit diocsaine, et aussi les servi
teurs de l'unit de l'Eglise au Zare, grce votre collaboration con
fiante dans le cadre des Provinces et de la Confrence episcopale. La
communion se vit galement avec les autres Eglises particulires, avec
l'Eglise universelle et spcialement avec le Saint-Sige qui est au
service de cette communion. Tel est le plus beau visage de l'Eglise
depuis les origines : une unit dynamique, qui n'est pas uniformit
mais prise en compte des particularits, adhsion l'essentiel et par
dessus tout, charit. Et cet exemple ecclesial ne peut manquer d'avoir
d'heureuses rpercussions sur la socit elle-mme.
5. Voil donc la conscience pastorale avec laquelle il convient
d'aborder votre ministre episcopal. L'vanglisation qui est au cur
de ce ministre passe vos yeux par de nouveaux progrs dans l'inculturation de la foi. Le Saint-Sige en est convaincu. Et il sait le srieux
avec lequel vous voulez confronter la culture de votre peuple avec les

1452

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

donnes rvles pour mieux incarner le message chrtien dans la


liturgie, dans la recherche thologique et la catchse, dans la pas
torale du mariage. Cela suppose, comme vous le dites vous-mmes,
une tude approfondie et critique des coutumes en vigueur chez vous.
Pour la faciliter, vous disposez d'un institut d'tudes spcialis et
vous souhaitez la cration d'un centre d'archives ecclsiastiques et de
traditions africaines.
En effet, le message vanglique joue un rle prophtique et cri
tique. Il veut rgnrer, passer au crible ce qui serait ambigu, ml
de faiblesse ou de pch, aussi bien dans vos propres coutumes ances
trales que dans les pratiques rcemment importes de l'tranger. Ainsi
pourra tre assum tout ce qui est bon, noble et vrai, afin d'exprimer
le mystre chrtien selon le gnie africain. Cette entreprise demande
beaucoup de temps, de lucidit thologique, de discernement spirituel,
ainsi qu'une large concertation, en lien avec l'Eglise universelle et en
accord avec le Saint-Sige. Tous ceux qui travaillent cette oeuvre
doivent d'abord approfondir la Bible, les Conciles et les documents
du Magistre. Assimilant dans la foi le message universel du mystre
chrtien, ils pourront l'intgrer dans leur culture. Car, en dfinitive,
ce qui importe au salut, c'est que la mme sve du cep qu'est le Christ
vivifie tous les sarments.
Pour ce qui est de la clbration de l'Eucharistie, la forme actuel
lement ad experimentum demande encore quelque examen et certaines
prcisions de nos Dicastres pour entrer dans un missel l'usage des
diocses du Zare. Mais il y a l un bon exemple du dialogue men
avec le Saint-Sige. Je souhaite qu'il en soit de mme pour l'ensemble
du rituel des sacrements et sacramentaux que vous avez en vue.
6. Quant la contribution zaroise la recherche thologique, je
m'en tais longuement entretenu avec vous en 1983. U y a chez vous
une floraison de recherches, des essais multiples de rflexion, pour
mieux comprendre et exprimer le donn rvl dans la culture zaroise.
C'est une chance, et un apport la catholicit. Comme je vous le disais,
il faut viter de se refermer sur soi, il faut que le lien au Christ soit
rel, profond, primordial. Il faut tenir compte du patrimoine commun
de la foi. Et il revient aux vques, Docteurs et Pres dans la foi, de
juger en dernier ressort de l'authenticit chrtienne des ides et des
expriences.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1453

En ce domaine, les Facults catholiques de Kinshasa thologie,


philosophie et centre d'tude des religions africaines peuvent jouer
un rle dterminant. Elles exercent dj une notable influence chez
vous et dans le continent africain grce leurs multiples activits et
publications. Je souhaite que.la recherche y soit toujours sereine, dans
la fidlit au Magistre et dans la poursuite objective de la vrit,
indpendamment des pressions de certains groupes ou de certaines
tendances thologiques partiales. Je sais que le comit permanent de
la Confrence episcopale y veille, et j'encourage la concertation de
tous les vques en ce domaine capital. La comptence, la conscience
professionnelle, la qualit spirituelle, le sens ecclesial et l'exemple
de vie des enseignants seront, comme partout, les garanties les plus
sres du travail scientifique dont l'Eglise a besoin, prcisment pour
une authentique inculturation. D'autres centres thologiques naissent
en Afrique, avec lesquels le centre de Kinshasa pourra collaborer.
Vous avez fait allusion la prolifration des sectes et leur action
corrosive. Les raisons sont sans doute multiples. Le fait constitue
pour l'Eglise une interpellation srieuse, invitant dvelopper la for
mation catchtique des fidles et les communauts ecclesiales vivantes,
car ceux qui sont tents par les sectes y cherchent probablement une
rponse simple ou syncrtiste leurs questions, et un soutien cha
leureux, qui est de l'ordre de la charit.
7. Parmi vos proccupations, la formation d'un lacat adulte et
comptent, capable d'assumer pleinement ses responsabilits dans
l'Eglise et dans le monde, a toujours t centrale. Vos efforts dans ce
domaine ont dj port beaucoup de fruits, au moins en ce qui con
cerne la manire d'associer les lacs aux tches ecclesiales proprement
dites.
Il reste poursuivre le travail considrable qui consiste veiller
davantage chez eux le sens de leurs responsabilits de baptiss vis-vis de la socit, dans laquelle ils sont appels tre le sel de la
terre . Vous le reconnaissez vous-mmes : l'impact des chrtiens
zarois dans la gestion des affaires temporelles, suivant l'esprit de
l'Evangile, pourrait tre plus rel. Pour reprendre le message des
Pres au dernier Synode des vques, le devoir des lacs a t et reste
d'imprgner toujours plus vigoureusement de l'Esprit du Christ les
domaines de la vie en socit, de la famille, du travail et de la recherche
de meilleures conditions d'existence. C'est de la sorte qu'ils collabo
rent la sanctification du monde et la ralisation du Rgne de Dieu.

1454

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

C'est dire en particulier l'importance de l'apostolat auprs des


lites intellectuelles et sociales de votre pays, car il est indispensable
sans confondre les comptences de l'Eglise et de l'Etat que la
parole de salut se fasse entendre au cur mme des grands dbats qui
mettent en cause l'avenir de votre pays. Faites tout ce qui est possible
pour mettre au service des intellectuels de votre nation des prtres
comptents et des moyens de formation adapts, en vue de les aider
dployer toutes leurs nergies de baptiss.
8. Depuis longtemps dj, la sant de la famille et du couple vous
proccupe. Vous soulignez que le problme fondamental consiste
favoriser la maturation des personnes, pour qu'elles prennent cons
cience de leurs responsabilits et qu'elles les exercent en vue du bien
de la famille et, en dfinitive, de la socit tout entire. Vous ragissez
juste titre devant certaines politiques malthusiennes qui dvalorise
raient la paternit et la maternit dont vos compatriotes ont toujours
reconnu la dignit.
Vous avez relev, entre autres, qu'une affirmation mal comprise
de l'identit culturelle africaine risquait de faire renatre certaines
coutumes dfavorables au mariage chrtien, savoir : la polygamie,
la conclusion du seul mariage coutumier, la recherche de la fcondit
sans l'intention d'une union matrimoniale stable. D'un autre ct,
vous notez que le rejet inconsidr de certaines valeurs culturelles
africaines n'est pas sans danger, car il peut mener des unions fra
giles, dpourvues des garanties de stabilit qu'offrent les clans et les
familles des deux partenaires. Une catchse s'avre en effet ncessaire
pour que les fidles dcouvrent le sens du mariage chrtien et ce qu'il
ajoute l'engagement coutumier des poux. Un vaste travail d'du
cation vous attend donc en ce domaine, sans compter l'laboration
d'un rituel pour la clbration du sacrement de mariage qui tienne
compte de certains aspects de la tradition africaine. L'Eglise, pour
sa part, met en relief l'acte du consentement mutuel des poux, comme
sceau de leur alliance, parce qu'elle tient ce que l'essentiel appa
raisse nettement au cur des clbrations.
De mme, vous savez l'effort de formation qui vous revient pour
faire saisir aux poux ou futurs poux l'enseignement de l'Eglise sur
la paternit et la maternit responsables, sur l'preuve de la strilit,
sur le rejet de la polygamie, et le respect de l'gale dignit des per
sonnes. Je vous encourage poursuivre la prise en charge des foyers

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1455

par les communauts ecclesiales vivantes, elles-mmes composes de


familles croyantes et apostoliques : il y a l des signes prometteurs de
dveloppement pour l'Eglise au Zare.
Je poursuivrai ces rflexions avec vos Confrres, notamment au
sujet des ouvriers apostoliques et des vocations. Au cours des changes
dans les Dicastres, vous dvelopperez ces sujets et d'autres que je
n'ai pu voquer. Je voulais surtout vous montrer l'intrt que je porte
vos proccupations majeures et vous affermir dans votre mission de
Pasteurs. En signe d'encouragement, je vous donne de grand cur ma
Bndiction Apostolique, que j'tends vos collaborateurs et tous
vos diocsains.

IX
Ad quosdam christianae doctrinae institutores.*

1. Quanto sono belli i piedi di coloro che recano un lieto annunzio


di bene 1

la parola augurale e riconoscente con cui saluto voi, Catechisti


della Chiesa di Dio, che in Italia, i Vescovi qui presenti, i rappre
sentanti della Conferenza episcopale Italiana, i Direttori degli Uffici
Catechistici nazionale e diocesani, i vostri Sacerdoti, e i rappresen
tanti dei catechisti di comunit ecclesiali di altri Paesi. Come ho
potuto ascoltare dal Cardinale Ugo Potetti, e dalle altre voci qui
udite, il vostro Convegno ben riuscito. In esso avete espresso il pro
posito sincero e coraggioso di rinnovare il vostro generoso servizio
secondo le indicazioni della Chiesa e i bisogni degli uomini del nostro
tempo.
Mi congratulo con voi; con voi ringrazio il Signore Ges, nostro
comune ed insuperabile Maestro e catechista ; con voi e per voi imploro
in questo Anno Mariano l'intercessione materna di Colei che ha accolto
nella pienezza della fede il Verbo della Vita.
La storia della catechesi in Italia ha conosciuto in questo secolo
tappe importanti : dal fondamentale Catechismo di San Pio X, al pro
gressivo rinnovamento catechistico che, soprattutto a partire dal Con
cilio Vaticano II, ha segnato la vita cristiana delle vostre comunit,
grazie in particolare a (( U rinnovamento della catechesi , detto anche
* Die 25 m. Aprilis a. 1988.
1

Rom 10, 15.

95 - A. A.. S.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1456

Officiale

Documento Base, ai catechismi nazionali per le diverse et, alla fio


ritura vivace e generosa dei catechisti in numero fin qui inedito.
Occorre proseguire su questa strada con sempre generoso impegno.
2. Ebbi a scrivere nell'Esortazione Apostolica Catechesi traden
dae : La catechesi stata sempre considerata dalla Chiesa come
uno dei suoi fondamentali doveri, poich prima di risalire al Padre,
il Signore risorto diede agli Apostoli un'ultima consegna : quella di
rendere discepole tutte le genti ed insegnar loro ad osservare tutto ci
che egli aveva prescritto .
2

In verit con questo servizio noi diamo a Cristo la gioia di incon


trare l'uomo per annunciare a lui, come, un giorno in Palestina, la
Parola della Salvezza. Osserva San Paolo : (( Dice la Scrittura : Chiun
que invocher il nome del Signore sar salvato. Ora, come potranno
invocarlo senza aver prima creduto in lui? E come potranno credere,
senza averne sentito parlare? E come potranno sentirne parlare senza
uno che l'annunzi? E come l'annunzieranno, senza essere prima in
viati? Come sta scritto : Quanto sono belli i piedi di coloro che recano
un lieto annunzio di bene ! .

Il catechista dunque un uomo in cammino, che mandato dal


Signore risorto e sostenuto dal suo Spirito va, come Ges, in cerca
delle persone, per recar loro la notizia decisiva del Vangelo.
Il catechista una figura missionaria, perch, pur lavorando nor
malmente in mezzo alle comunit dei cristiani, in certo modo ritorna
sempre alle radici della fede, ritrovandosi ad annunciare il Vangelo
come fosse la prima volta. Ed infatti oggi il catechista, in Italia e
in Europa, chiamato a realizzare quella che, al Convegno ecclesiale
di Loreto, ebbi a chiamare quasi una nuova "implantatio" evan
gelica )).
s

Giustamente, quindi, sotto la guida dei vostri Pastori, avete cen


trato il vostro Convegno sul tema : Catechisti per una Chiesa mis
sionaria .
La missionariet del catechista nasce dalla misteriosa, gratuita,
affascinante condivisione della stessa missione di Cristo e della Chiesa,
che di portare l'essere umano a conoscere, volere ed attuare il pro2

Cf. Mt 28, 19 s.

N. 1.

Rom 10, 11-15.

Insegnamenti,

VIIIA,

1985,

996.

1457

Acta Ioannis Pauli Pp. II

getto di grandezza inaudita e di amore sconfinato, che Dio ha su di


lui: fare di ogni uomo un figlio di Dio libero e capace di amare,
dedito ad opere di giustizia e di pace.
Mantenete sempre al vostro servizio catechistico quel grande re
spiro, quell'apertura missionaria che fu propria di Ges in ogni mo
mento della sua vita. Ci vi porter a guardare e a cercare, come Ges,
quanti si sentono e sono lontani, o si trovano in condizione di vita
emarginata. In tal modo, continuerete a dedicare una cura attenta,
inventiva, paziente, competente, credibile al mondo degli adulti e dei
giovani.

Nella Catechesi tradendae ho sottolineato che questa,

degli adulti, la principale forma della catechesi, in quanto si rivolge


a persone che hanno le pi grandi responsabilit e la capacit di vivere
il messaggio cristiano nella sua forma pienamente sviluppata.

Il movimento dei catechisti sar tra voi adulto, quando e nella


misura in cui esprimer itinerari di fede per gli adulti e susciter in
grande numero catechisti per gli adulti.
3. I catechisti in Italia e nel mondo sono tanti e il loro numero
cresce, in particolare tra i laici. Dobbiamo vedere in questo una bene
dizione di Dio alla sua Chiesa e una vigorosa conferma della bont di
quell'apostolato laicale, su cui si soffermato il recente Sinodo dei
Vescovi.
Ma, come in tutte le cose che riguardano l'educazione delle persone,
in particolare l'educazione alla fede, al numero deve affiancarsi la
qualit. Essere catechisti di qualit, ecco ci a cui deve aspirare chi
oggi si impegna in questo importante compito : esserlo secondo quelle
caratteristiche che la Chiesa autenticamente propone. Voi le conoscete.
Il catechista deve, innanzitutto, essere un convinto assertore delle
certezze evangeliche. (( Noi viviamo in un mondo difficile, nel quale
l'angoscia derivante dal vedere le migliori realizzazioni dell'uomo sfug
girgli di mano e rivoltarsi contro di lui, crea un clima di incertezza.
appunto entro questo mondo che la catechesi deve aiutare i cristiani
ad essere, per la loro gioia e per il servizio di tutti, luce e sale .
Ci esige sicuramente che essa li rafforzi nella loro propria identit e
che sottragga essa stessa di continuo all'ambiente di esitazioni, di
incertezze e di svigorimento .
6

Cf. n. 43.

Catechesi

tradendae,

56.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1458

Officiale

Il catechista deve poi essere un servitore fedele del Vangelo cos


come Ges lo ha affidato alla Chiesa e questa lo ha assimilato e tra
smesso lungo una bimillenaria tradizione. La proposta della fede
autentica, liberatrice, feconda, se manifesta chiaramente in s il senso
genuino di Cristo e la testimonianza degli Apostoli. Perci lungo
questi anni del mio servizio apostolico ho parlato ripetutamente di
necessit di una catechesi sistematica
tenuto )).

e di integrit del con

Sarebbe veramente un grave peccato contro la fedelt al

Vangelo, ma anche contro la cultura, se l'immenso patrimonio della


fede, contenuto nella fonte biblica e di qui sviluppato, esplicitato e
difeso dalla Chiesa guidata dallo Spirito in questi venti secoli, fosse
in qualche modo stravolto. precisamente nella prospettiva di faci
litare la trasmissione delle ricchezze incomparabili della fede, quali
sono state riproposte autenticamente per il nostro tempo dal Concilio
Vaticano II, che il Sinodo straordinario dei Vescovi ha voluto la com
posizione di un (( Catechismo per la Chiesa universale .
Il catechista deve essere poi maestro di umanit, cio profonda
mente attento alla sensibilit e ai problemi delle persone a cui fa
catechesi ; non pago di aver fatto una bella lezione, se questa non ri
sponde agli interrogativi e alle attese di coloro ai quali diretta.
Qui, assieme ai caratteri di sistematicit ed integrit, la catechesi
deve poter esprimere una intensa significativit, deve cio prolungare
l'atteggiamento di Ges che, mentre dona la Parola della vita, incontra
ciascuno nella concretezza dei suoi bisogni, delle sue attese, delle sue
capacit di comprendere.
Il catechista deve, infine, adeguare il suo insegnamento al contesto
sociale, in cui vivono i catechizzandi. Egli cio non deve ridurre il
proprio servizio alla Parola di Dio a forme puramente interiori di
adesione e di culto, ma deve aprirsi alle grandi questioni morali e
sociali del nostro tempo, che ho nuovamente richiamato nell'Enci
clica Sollicitudo rei socialis. Annuncia il Vangelo agli uomini di oggi
chi li aiuta a crescere secondo una forte ed intensa moralit che si
misura sul rispetto e l'elevazione della persona umana, specialmente
dei pi poveri, in ogni parte del mondo, tenendo sempre unite insieme
la solidariet e la libert.
8

ibid.,

Ibid., 30.

10

10

21.

Cf. Sollicitudo rei socialis, 33.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1459

Se attuate coerentemente, queste caratteristiche permettono di rea


lizzare quella che rimane come una legge fondamentale per tutta la
Chiesa: la fedelt a Dio e la fedelt all'uomo, in uno stesso atteggia
mento di amore.
11

4. chiaro che tutto ci non si realizza senza un serio impegno di


preparazione, in cui deve sentirsi chiamata in causa l'intera Comunit
ecclesiale : La formazione dei catechisti un elemento essenziale
dell'impegno comune per lo sviluppo e la vitalit della Chiesa. Essa
necessaria dappertutto . Giustamente, perci, voi l'avete assunto
come proposito primario del vostro Convegno. Sono indispensabili
itinerari di formazione per catechisti di base, sviluppati in maniera
chiara, organica, ben fatta. Essi rappresentano una priorit all'in
terno del piano pastorale delle singole Chiese particolari. Si rendono
pure necessari cammini di formazione per animatori di catechisti e
per catechisti specializzati.
12

Punto di riferimento sempre valido, in questa materia, resta il


Documento Base Il rinnovamento della catechesi , che, in piena
sintonia con i documenti del Magistero della Chiesa universale, offre
a tutti voi una guida sicura. Alla luce di tale documento anche i cate
chismi per le diverse et, ora in fase di perfezionamento, continue
ranno a sostenervi in quel servizio che la vostra formazione teologica
e pedagogica e il vostro zelo missionario saranno capaci di esprimere.
5. dell'esortarvi a perseverare nel nobilissimo compito intrapreso,
carissimi Fratelli e Sorelle, invoco su di voi la speciale protezione di
Maria, Madre di Ges e della Chiesa, catechista di fatti e di parole,
catechismo vivente , madre e modello dei catechisti , come ebbero
a dire i Padri Sinodali.
13

Camminate insieme con Lei verso il grande Giubileo dell'inizio del


terzo Millennio, consapevoli che proprio voi, col vostro servizio cate
chistico, date voce alla vivente Parola di Dio, per renderla viva e
attuale presso tutti coloro che Dio ha posto sul vostro cammino e che,
apertamente o tacitamente, ne aspettano da voi l'annuncio che libera
e salva.
Vi accompagni la mia Benedizione, che estendo volentieri a tutti
i catechisti e catchiste d'Italia.
11

Catechesi tradendae, 55.

12

Insegnamenti, V I I I / ,

13

Catechesi

tradendae,

1985,
73.

595.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1460

Officiale

X
Ad quosdam Canadae episcopos occasione oblata visitationis sacrorum
liminum.*

Bear

brother

Bishops,

1. I greet all of you on the occasion of your ad Limina visit, and


cordially welcome you to this meeting which expresses our collgial
unity as shepherds of Christ's flock. I rejoice with you and ali the
clergy, Religious and laity of your Diocses at the many spiritual gifts
that are yours through the loving kindness of Almighty God. These
gifts of the Spirit enable the local Churches in Ontario to fulfill
their mission to he a "most sure seed of unity, hope and salvation for
the whole human race", to be "the light of the world and the sait of the
earth \ This mission means bearing witness to Jesus Christ. And
as the First Letter of Peter tells us, it also means being able "to
make a defense to anyone who calis you to account for the hope that
is in you".
v

It is the life-long task of all Christians to deepen their knowledge


of Christ and hope in eternai life. At the same time Christians must
recognize that the seeds of eternai life require special care and nourishment in the young. I therefore wish to reflect with you for a few
moments on the Catholic young people o f your country who will one day
exercise an even greater role in the Church. I also wish to encourage you
in your efforts to impart to them the message of Christ in ail its richness
and to deepen their participation in the Church's life.
2. It is always a joy for me to meet with young people, as I am sure
it is for you. In them we see the promise o f great things yet to be
achieved, of life yet to be experienced, of enthusiasm and energy yet
to be harnessed for the good of humanity.
In the prsence of the
Church's young members we are reminded of the Lord's words, "I
came to cast fire upon the earth; and would that it were already
kindled". When we consider the potential of young people for holiness,
self-sacrifice, heroic virtue, chastity and love, we can take heart that
4

* Die 26 Aprilis a. 1988.


1

Cf. Mt 5:13-16.

Lumen

1 Pt 3:15.

Gentium,

* Lk 12:49.

9.

1461

Acta Ioannis Pauli Pp. II

these words of Christ will not lose their force in the future. However,
we also know that youth is a time for opportunities that can be lost as
well as gained. It is a time for personal growth, a time that, for good
or bad, leaves an indelible mark on the rest of a person's life, notwithstanding freedom and the help of God's grace.
Modem society prsents special challenges to the young. At every
turn they are enticed by a concept of human freedom that is really
slavery : by a relativism that robs them of the truth ; and by a materialism and pragmatism that can rob them f their very souls.
Yet where sin abounds, grace increases ali the more.
We can be
sure that the gifs of the Spirit will not be lacking in the lives of
young men and women. The seeds of holiness are theirs by baptism.
Our task is to hold up to them the fullness of Christ's teaching as it
is known, accepted and proclaimed by the Catholic Church. We must
help them to become "witnesses" who are able to testify to "the hope
that is within them" so that they can play their full role in the
Church's mission for the salvation of the world. As I said on the
occasion of my pastoral visit to your country in 1984: "Young people
today ... are eager to find solid and enduring values ...
They are
searching for a firm placea high groundon which to stand. They
seek a sense of direction, a goal which will give meaning and purpose
to their lives".
5

3. A privileged place for the formation of young people, second in


importance only to their families, is the school they attend.
Accordingly, the Second Vatican Council said that all schools should
provide an ducation that is in accord with the moral and religious
principies of families, that respects the right of the young to have
their consciences formed on the basis of sound morality, and that
respects their right to know and love God more perfectly.
The
Council also reaffirmed the Church's right to establish her own schools,
a right which is of the greatest importance for preserving freedom of
conscience, for protecting parents' rights, and for advancing culture.
7

I therefore wish to commend you for your successful efforts to promote


measures that uphold the Church's right to fulfill her educational

Cf. Rm 5:20.

Address to Catholic Educators, 12 September 1984.


Gravissimum Educationis,

Cf.

Cf. ibid., 8.

1,

7.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1462

Officiale

mission, and that support parents in the free exercise of their right
to educate their children in accordance with their religion.
Public
support for the Separate School system in Canada is a great blessing not
only for Catholics ; all of your national life is enriched by the intellectual and moral formation thse schools pro vide for their students.
Even though the fnancial viability of Catholic schools has been
guaranteed, the task remains of ensuring their Catholic character.
As the Congrgation for Catholic Education has wisely observed in
thse years after the Council : "More than ever before, a Catholic
school's job is infinitely more difficult, more complex, since this is a
time when Christianity demands to be clothed in fresh garments, when
all manner of changes have been introduced in the Church and in
secular life, and, particularly, when a pluralistic mentality domintes
and the Christian Gospel is increasingly pushed to the sidelines. It
is because of this that loyalty to the educational aims of the Catholic
school demands constant self-criticism and a return to basic principies,
to the motives which inspire the Church's involvement in ducation".
And what are these basic principies? The Catholic school's task "is
fundamentally a synthesis of culture and faith, and a synthesis of
faith and life : the first is reached by integrating ali the diffrent
aspects of human knowledge through the subjects taught, in the light
of the Gospel; the second by growing in the virtues characteristic of
the Christian".
L'cole catholique s'efforce de prparer les jeunes apporter une
contribution positive la socit dont ils font partie en leur donnant
les
assises solides d'une vie personnelle profondment chrtienne.
Pour tre complte, leur formation doit inclure la morale individuelle
et le sens de la vie sociale. Le grand commandement chrtien de
l'amour se traduit en impratifs moraux qui rgissent la vie profes
sionnelle, la sexualit, les relations personnelles et la famille, de
mme qu'il comporte l'obligation de travailler pour la justice et la
paix dans le monde. Une vie chrtienne de cette profondeur ne peut
pas reposer seulement sur des sentiments religieux ou sur une vague
identification une tradition religieuse. Ce qui est requis, c'est une
connaissance toujours plus approfondie du mystre du salut rvl
dans le Christ et transmis par la Sainte Ecriture et l'enseignement de
l'Eglise.
9

10

11

Catholic Schools, 24 June 1977, Nos. 66, 67.

10

Ibid., No. 37.

11

Cf. Directoire catchtique gnral, 1972, n.

24.

1463

Acta Ioannis Pauli Pp. II

4. La catchse est un moyen important d'assurer cette formation


non seulement pour les lves des coles catholiques mais pour tous
les jeunes catholiques. Elle fait grandir la vie selon l'vangile, et elle
a pour but d'clairer et de fortifier la foi, de stimuler une liturgie
vivante et priante, et d'encourager la participation active de l'Eglise.
Evidemment, une pareille ducation religieuse ne peut se rduire
la parole, ni non plus la transmission mthodique d'un savoir.
Pour que la formation porte ses fruits dans la vie des jeunes, garons
et filles, leurs parents et leurs matres doivent tre imprgns d'esprit
chrtien dans leur faon d'agir. Comme ducateurs , au sens plein
du terme, les enseignants catholiques ont la responsabilit particu
lire de se laisser guider dans leurs activits par une conception chr
tienne de la personne humaine en accord avec le magistre eccl
siastique. Le deuxime Concile du Vatican n'hsite pas parler de la
beaut et de l'importance de leur vocation, et de leur rappeler que
(( c'est d'eux, avant tout, qu'il dpend que l'cole catholique soit en
mesure de raliser ses buts et ses desseins .
12

13

14

15

5. Through you, dear Brothers, I wish to commend the many


dedicated teacherspriests, religious and laityfor their invaluable
contribution in Canada. I also wish to encourage you in your desire
to find even better and more effective way s to recruit and train lay
teachers for the Separate School system, so that the goals of Catholic
ducation may be fully realized.
While ali the Christian faithful have a duty to particpate in the
Church's educational mission, Bishops have a special responsibility
to be authentic teachers and instructors in the faith. We have reason
to be concerned over the many temptations that young people, in
particular, must overeme if they are to grow in the love and knowl
edge of God and his Church. At the same time we can be confident,
together with all those associated in Catholic ducation, that if the
Good News of salvation is faithfully proclaimed to the young, it will
not return to God empty, but will accomplish his will, achieving the
end for which he sent it.
With trust in him, I cordially impart to
you and to ali your people my Apostolic Blessing.
16

17

12

Cf.

Gravissimum educationis, n.

13

Cf.

S. Congrgation pour l'Education catholique, Le lac catholique, tmoin de

4.

la foi dans l'cole, 15 octobre 1982, nn. 15-24.


Gravissimum educationis, n.

14

Cf.

15

IUd., n. 8.
Christus Dominus, 12-14.~

16

Cf.

17

Cf. Is 55:11.

5.

1464

Acta Apostolicae Sedis

- Commentarium

Officiale

XI
Ad exc.mum virum Teruo Kosugi, Iaponiae apud Sedem Apostolicam
Legatum.*

Mr

Ambassador,

I welcome you today and gladly accept the Letters of Credence by


which you have been appointed Ambassador Extraordinary and Plenipotentiary of Japan. With gratitude for the kind words of greeting
which you have expressed on behalf of His Majesty the Emperor and
His Imperial Highness the Crown Prince, I would ask you to convey
to them my best wishes and the assurance of my esteem. I fully share
their desire to see the relations existing between Japan and the Holy
See develop and expand still further on the basis of our shared com
mi tment to peace, harmony, progress and justice among ali the
nations of the earth.
In the contemporary world there is a profound and almost universal
yearning for peace. The awareness of peace as a universal value has
grown, even in the face of the tragic history of the prsent Century,
so deeply and terribly marked by conflict and by the ever more
frightening capacity of man to inflict death on a scale never before
imagined. As the only country to have experienced directly the awful
effects of atomic bombing, Japan is a unique witness of the truth
that there can be only one path for the human family to follow :
the path of peace.
It is necessary for individuis and nations to be ever more convinced that they must wholly commit themselves to easing tensions,
to fostering disarmament and to strengthening the structures of peace.
It is necessary today to think more in terms f building peace in the
world than simply avoiding conflict.
The subjective foundation of
peace is a new spirit of coexistence and a new outlook of respect for
the human person in a willingness to collaborate for the sake of the
progress of ali.
This reflects other conditions for peace, especially
a true solidarity among ali people, irrespective of race, religion or
politicai doctrine, as members of the one human family meant to live
on this earth in a constant search for authentic personal and collective
well-being and development.
1

* Die 29 m. Aprilis a. 1988.


1

Cf. Pope Paul V I , Message for the World Day of Peace, 1 January 1968.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1465

In the process of building peace Japan has a major part to play.


Out of the ruins of the Second World War, your country has risen
to remarkable heights of economie achievement.
Today Japan is
one of the principal agents of economie and technological progress.
Herein lies a great opportunity and challenge to promote human and
spiritual values so as to contribute effectively to the advent of a true
peace, founded upon a sense of the dignity of every human being,
upon the rcognition of basic human rights, of the respect and love
due to every person for the simple reason that he or she belongs to
the human family. It has always been my prayer and hope that the
nations of the world, educated by past painful expriences, will make
positive efforts to inculcate into their Citizens, especially the young,
an unshakeable sense of universal brotherhood and the moral and
ethical vision needed to uphold justice, an essential condition for peace.
At the heart of the Holy See's relationship with the various nations
of the world one does not find interests of a merely economie or
politicai nature, but rather the promotion of a profound and respectful dialogue concerning the meaning and destiny of human life and
activity. It is important, in fact, that the leaders of societies do not
forget that they are at the service of their fellow-citizens in ali their
moral and spiritual aspirations.
That is why, as Your Excellency knows, the small Catholic com
munity of Japan is concerned to promote the moral ducation of the
members of society as well as to witness to the spiritual dimension
of life. In an industrialized society such as yours, it is vital that the
dignity of the individual be effectively safeguarded and respected,
and that cordial social relations be ever more solidly established,
with special care given to the less talented and productive classes
of the population. In this regard, the Catholic community is engaged^
in many religious, educational and social activities not only for the
benefit of its own members but at the service of society at large.
TJrged on by the teachings of the Second Vatican Council, which
constitutes the great point of rfrence for Catholics today, the
Church in Japan is making efforts to be ever more truly Japanese.
While the prsence of missionary personnel has been and continues
to be essential to the Church's activities, I am happy to note that
Japanese Catholics themselves have long since been taking the lead
in all areas of their religious and pastoral endeavors. I am confident
that this process will go forward with success in the climate of

1466

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

religious tolrance and freedom which characterizes Japanese society


today.
Mr Ambassador, I pray that you will be happy in the exercise
of your lofty responsibilities, and I invoke Almighty God's blessings
upon your country.
XII
Ad quosdam Zairenses episcopos sacra limina visitantes.*

Chers Frres dans Vpiscopat,


1. Au terme de nos entretiens particuliers, j'ai la joie de vous
accueillir ensemble aujourd'hui, en une runion fraternelle qui marque
l'un des sommets de votre visite ad limina . Votre porte-parole,
Monseigneur Fataki, Archevque de Kisangani, vient d'exprimer vos
sentiments et il a prsent quelques-unes de vos principales proccu
pations pastorales ; je l'en remercie vivement.
Avec le document que vous m'avez adress l'an dernier, et aprs
avoir cout vos Confrres des trois autres provinces ecclsiastiques,
je perois mieux encore les signes d'esprance et aussi les problmes
de vos diocses.
2. Dans votre pays, la pastorale des vocations a dj une longue
histoire. Ces dernires annes, la croissance rapide du nombre des
entres au sminaire a t pour vous un grand rconfort et un signe
prometteur, comme en d'autres jeunes Eglises, Dieu soit lou ! Elle
vous pose invitablement certains problmes : problmes de discerne
ment, problmes de formation intellectuelle, morale et spirituelle, pro
blmes d'encadrement appropri du fait du jeune ge des prtres
zarois, problmes financiers, problmes d'intgration dans une socit
en mutation. Au cours de votre prochaine Assemble plnire, vous
avez l'intention, du reste, de faire un examen global de ces questions.
Quel que soit le nombre des candidats au presbytrat, il importe
toujours de vrifier les signes d'une authentique vocation tels que
l'Eglise les reconnat. Us peuvent se ramener trois : premirement,
une libert responsable, tmoignant dj d'une certaine maturit;
deuximement, une aptitude physique et intellectuelle suffisante au
ministre apostolique ; enfin, une droiture d'intention en ce qui con
cerne le service de l'Eglise.
* Die 30 Aprilis a. 1988.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1467

Ds le dpart, une premire slection est faire. Il importe, en


effet, d'engager dans la prparation au sacerdoce les jeunes hommes
qui donnent l'espoir de remplir comme il convient le service pastoral
et d'en porter les exigences. Cette slection, qui sera facilite par le
sjour dans les maisons de propdeutique, doit tre rigoureuse : ce ne
serait servir ni l'Eglise ni le candidat que d'engager quiconque impru
demment dans la voie difficile du sacerdoce.
Au sminaire, les formateurs ont la mission de contribuer au discer
nement de la vocation chez le candidat dj admis. Ils le font en cher
chant percevoir les orientations profondes du sujet, celles qui struc
turent de faon durable sa personnalit, inspirent sa conduite et ses
ractions. Ils ont aider le candidat reconnatre lui-mme l'appel
de Dieu, en lisant avec foi les signes intrieurs de l'Esprit. Ce patient
travail conduira approfondir progressivement le sens du ministre
apostolique et de la conscration qu'il implique. Cela demande du
temps, de la disponibilit. Cela requiert des pres du sminaire non
seulement une exprience spirituelle et pastorale personnelle, mais
encore une grande qualit de prsence, d'coute et de dialogue, dans
un climat de confiance et de prire.
Comme beaucoup d'autres Confrences episcopales du continent
africain, vous avez bien conscience que la constitution d'quipes de
formateurs du clerg est l'une de vos urgences et, dans la ligne de Va
tican II, je vous encourage prendre les dispositions ncessaires pour
bien prparer les ducateurs spcialiss dans la formation du clerg.
Des prtres d'autres pays vous apportent l une aide de choix; mais
il vous faut galement convaincre les prtres zarois dont beaucoup
ont acquis des diplmes universitaires de l'importance vitale de ce
ministre pour l'avenir de l'Eglise au Zare.
3. Tandis que, dans certaines Eglises, en Occident surtout, le
nombre des prtres diminue et que le clerg vieillit, dans les Eglises
jeunes, comme celle du Zare, se constitue un ensemble presbytral
jeune, naturellement imprgn de la culture du pays; et le visage de
ces Eglises se dessine de plus en plus clairement, en fonction non seule
ment des prtres mais aussi des lacs, car certains de ceux-ci remplis
sent souvent des fonctions importantes.
Quel sera ce visage? En ralit, il dpendra beaucoup de la for
mation donne dans les sminaires et continue par la suite : forma
tion unifie dans la foi, enracine dans la Tradition de l'Eglise et
intgrant les meilleures valeurs de la culture traditionnelle.

1468

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

H n'est pas dans mon propos, dans le cadre de cette rencontre, de


reprendre en dtail tontes les questions relatives au clerg zarois. Je
rappellerai cependant certaines rfrences essentielles, ne serait-ce qu'en
vue de l'examen plus approfondi que vous avez l'intention de faire
au cours de votre prochaine Assemble plnire.
La mission du prtre de Jsus-Christ est avant tout une mission
de salut. De fait, le prtre est ordonn pour faire connatre le Christ
et son message; pour mettre ses frres en relation vivante avec Dieu
par les sacrements de la foi ; pour difier et guider l'ensemble de ceux
qui sont devenus disciples du Christ par le baptme.
En lien avec son vque, le prtre a la responsabilit essentielle du
ministre de la Parole. Il l'exerce en annonant lui-mme le message
du salut dans l'homlie, pendant les clbrations qu'il prside ; en
formant et en assistant ceux qui collaborent avec lui dans ce minis
tre ; en coordonnant et en suivant les activits et les uvres mises en
place cet effet, afin que la Parole de Dieu soit enseigne comme il se
doit : car il est le garant de l'intgrit de la doctrine.
A ct des prtres, qui sont avec les diacres les premiers collabo
rateurs des vques et les premiers aptres de l'vanglisation, des
lacs s'engagent de toutes leurs forces dans l'action apostolique et sont
amens assumer des charges qui comptent dans la communaut.
Il importe de les prparer exercer leur rle avec comptence, avec
un profond sens ecclesial, en communion troite avec la hirarchie res
ponsable.
Dans ce but, et pour leur propre ministre, les prtres seront
encourags poursuivre un travail intellectuel srieux. Ils veilleront
dvelopper en eux-mmes et chez leurs collaborateurs le sens de la
responsabilit commune. En outre, ils s'efforceront de reconnatre, dis
cerner, animer et harmoniser les dons et charismes contribuant l'di
fication de l'Eglise. Us seront souvent conduits faire preuve d'hu
milit et d'abngation, dans un esprit de franche collaboration : ce
sera le signe qu'ils auront peru leur ministre pour ce qu'il doit
tre, savoir un service dsintress du Peuple de Dieu,- que leur champ
d'apostolat soit la ville ou la brousse, dans les conditions de pauvret
que connaissent les fidles.
Pour vous, chers Frres dans l'piscopat, je vous invite de
meurer trs attentifs la vie des prtres et leur procurer, entre
autres, le ressourcement spirituel dont ils ont constamment besoin
pour accomplir leur mission avec fidlit. Certains d'entre vous dplo-

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1469

rent dans le clerg une trop grande proccupation du profit personnel,


du confort, du pouvoir, et un laisser-aller dans la conduite morale.
Les prtres, nous rappelait le Concile, n'ont pas se modeler sur le
monde prsent, mais l'interpeller au nom de l'Evangile.
Une vie spirituelle de qualit est ncessaire pour faire face aux
exigences de l'tat sacerdotal chez les prtres sculiers comme chez
les religieux : le clibat, signe de notre conscration totale au Royaume
de Dieu ; la pauvret, qui est participation la vie du Christ pauvre
et la condition des pauvres; l'obissance l'vque, qui exprime la
volont de service; l'ascse que requiert un ministre quotidienne
ment recommenc. L'exprience d'une vie communautaire fraternelle,
la prire liturgique et personnelle approfondie, contribuent au tonus
de cette vie spirituelle.
Je voudrais enfin rendre hommage avec vous aux missionnaires
venus d'autres contres, ces pionniers de la foi, gnralement religieux
et religieuses : ils ont permis l'Eglise au Zare d'tre cette force
spirituelle reconnue comme telle aujourd'hui et dont l'influence se fait
sentir au-del des frontires de votre pays. Ces premiers vanglisateurs, et ceux qui maintenant continuent leur uvre, mritent la
reconnaissance de tous pour leur vie de dvouement dsintress. Et
leur exemple ne manque pas d'inspirer les aptres d'aujourd'hui.
4. En ce qui concerne la vie consacre, elle s'est pratiquement
toujours trouve au cur de l'Eglise au Zare et elle a connu un essor
considrable.
Aujourd'hui, un nombre croissant de jeunes Zarois et Zaroises
rpondent l'appel la vie religieuse, soit dans les Instituts interna
tionaux, soit dans des Instituts de droit diocsain, trs lis la culture
zaroise. Ils sont affronts des problmes voisins de ceux concernant
le clerg : discernement des vocations, formation approprie des can
didats et candidates, pnurie du personnel d'encadrement, problmes
de subsistance matrielle.
Il vous appartient de veiller ce que la vie religieuse s'y panouisse
de faon authentique et viable, avec tout ce qui la caractrise essen
tiellement, sous la responsabilit de Suprieurs solidement forms.
L'option prioritaire que vous soulignez, propos de la vie consacre,
est l'implantation de l'Eglise particulire. Faisant vtre le vu de
Vatican II, vous estimez, juste titre, qu' une communaut chr-

1470

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

tienne doit ds le dbut tre constitue de telle manire qu'elle puisse,


dans la mesure du possible, pourvoir elle-mme ses besoins .*
L'tat religieux ne se situe pas entre la condition du clerc et celle
du lac, mais il relve de l'une et de l'autre, comme un don spcial
pour toute l'Eglise. Il est une manire propre de participer la
nature sacramentelle du Peuple de Dieu, en offrant au monde un
tmoignage visible du mystre du Christ. D'o un style particulier de
sanctification et d'apostolat, un charisme qui cre une tradition
dtermine, avec l'autonomie ncessaire, sans ngliger une insertion
spciale dans la vie de l'Eglise locale. Imprgns des richesses de
leur propre patrimoine, les religieux et les religieuses s'efforcent de
les exprimer et de les transmettre selon le gnie et le caractre de
leur pays ou du pays o ils vivent. Us apportent donc une contribution
prcieuse et ncessaire l'enracinement de l'Eglise particulire, tout
en maintenant la communion avec l'Eglise universelle.
2

Avec vos encouragements, ils continueront dvelopper le zle


missionnaire indispensable toute communaut ecclsiale. Une Eglise
particulire, en effet, ne peut garder son dynamisme si elle ne prend
pas une part concrte la mission universelle reue du Christ qui envoie
ses messagers jusqu'aux confins de la terre.
5. En prenant connaissance de vos problmes pastoraux, d'aprs
votre document de base, j'ai relev avec satisfaction que la com
munaut catholique du Zare peut dj prendre en charge, pour une
trs grande part, la vie matrielle de l'Eglise de ce pays .
Plus encore, cette recherche d'autosuisance conomique que fait
l'Eglise, vous voulez la situer dans le cadre de la promotion sociale
du peuple zarois. Il est ncessaire en effet que l'Eglise montre ici
l'exemple. Son dsintressement et sa transparence dans la gestion de
ses propres affaires constituent un tmoignage important, en mani
festant qu'elle recherche avant tout le progrs spirituel des personnes.
Elle veut mettre l'accent sur un style de vie simple, qui limine les
besoins superflus, avec un souci de plus grande justice entre les
hommes.
Je vous encourage poursuivre ces efforts en vue d'un type de
dveloppement vraiment humain, que la rcente encyclique sur la
question sociale s'est attache analyser et promouvoir. Puissiez1

Ad gentes, n. 15.
Cf. Lumen gentium, n. 43, et directives Mutuae relationes, du 14 mai 1978.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1471

vous demeurer les aptres de cet esprit de pauvret vanglique, qui


conduit plus facilement la solidarit et au partage, deux objectifs
prioritaires aujourd'hui !
6. Dans votre pays, comme sur l'ensemble du continent africain,
on voit un grand nombre de jeunes se tourner aujourd'hui vers l'Eglise,
la recherche de valeurs spirituelles sur lesquelles ils voudraient
btir un avenir solide. Il y a auprs de la jeunesse de notre temps un
magnifique apostolat qui s'offre vous-mmes et aux prtres, aux
religieux et religieuses, aux lacs ducateurs de leurs frres. Mobilisez
vos aptres pour que les jeunes s'ouvrent au message chrtien, pour
fortifier en eux les valeurs morales de droiture de cur, de respect des
autres, d'esprit de service et de persvrance dans l'effort. Enseignezleur que le changement technique du monde ne conduit pas lui seul
au progrs, s'il n'est accompagn d'un dveloppement de la valeur
morale des personnes. Dites-leur bien que l'Eglise, loin d'tre une
secte ne hier, est un grand courant de vie qui vient du Christ, par les
Aptres et leurs successeurs dont vous tes. Qu'ils approfondissent
leur foi, la mesure de leur culture, en priant, en mditant la Bible
et en participant aux sacrements, surtout l'Eucharistie dominicale !
7. Je vous demanderai de transmettre mes encouragements chaleu
reux ces jeunes de votre pays. Je vous charge aussi de saluer cordia
lement de ma part les nombreux catchistes qui se dvouent quotidien
nement sur le terrain. Exprimez aux religieux et aux religieuses ma
gratitude et mes souhaits de joyeuse persvrance dans le don au Sei
gneur. Enfin, dites mon affection tous les prtres, aux sminaristes
et leurs formateurs : je les porte spcialement dans ma prire.
Que tous renouvellent leur engagement tre d'authentiques t
moins du Christ, en suivant l'exemple d'Anwarite, la premire Bien
heureuse du Zare, dont le rayonnement fortifie dans la foi ses frres
et surs d'Afrique !
En l'Anne mariale, je confie la Vierge les vux fervents que je
forme pour vos communauts diocsaines. Je vous bnis de grand
cur ainsi que tous les fidles de vos Provinces.

96 - A. A. S.

1472

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

NUNTII SCRIPTO DATI


I
XXV exeunte anno a condito Coetu ad unitatem totius Africae fovendam.

On the significant occasion of the Twenty-fifth Anniversary of


the foundation of the Organization of African Unity, it gives me
great pleasure to extend my warm congratulations and best wishes
to the worthy Reprsentatives of the Member States and to all who
have the goals of the Organization at heart and collaborate in their
achievement.
On many occasions my predecessors and I have expressed our great
interest and the concern of the Catholic Church for Africa's peaceful
and integral development. The Church earnestly advocates that the
entire African continent should proceed along the path of an overall
development that embraces the social, politicai, economie, cultural
and spiritual well-being of its peoples. The Church's concern is not
limited to the needs of her own members, but, following the example
of her Founder and in response to the teachings of the Second Vatican
Council, she is fully aware of her calling to be at the service of all
men and women, without distinction of race or creed.
The Catholic Church's commitment to the development of the
peoples of Africa is not a recent phenomenon, as is witnessed by her
long-standing work in favour of local culture and in safeguarding
local values, in health care and ducation, and in so many undertakings, great and small, aimed at social development. In this respect,
the Church will not f ail to continue along this path, especially through
the effective contribution of her African members to the progress of
their own countries and to the advancement of Africa as a whole.
Living in Africa today, the Church shares in the strains and stresses
which are of concern and solicitude to your Organization. How can
one remain indifferent to the tensions arising out of situations of
injustice, racism, and conflict between opposing idologies, so alien to
the great traditions of tolrance which mark your people's exprience?
How can one not be saddened by the situations of armed struggle
that affect so many areas of the continent, within and between nations?
Can one fail to be deeply impressed by the tragic condition of millions
of people suffering drought and famine, exposed to sickness and
disease, burdened by underdevelopment and lack of employment, forced

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1473

to become refugees, and bearing the heavy consquences of their


country's external indebtedness?
In spite of such difficulties, it is important nevertheless not to lose
sight of Africa's enormous capaci ty for advancement. On the basis
of the human potential and the resources at its disposai, and with
appropriate and effective international solidarity, Africa can look
forward to a development truly capable of meeting the needs and
aspirations of its peoples.
Through the exprience gained during the last twenty-five years,
the Organization of African Unity can continue to play a substantial
role in encouraging and coordinating development and progress. The
commitment, sense of responsibility and confidence in Africa's future
on the part of all concerned, which the Organization of African Unity
can greatly encourage, are essential ingrdients of the better future
to which ali the peoples of Africa legitimately aspire.
The ardent hope that I express on this anniversary occasion is
that Africa will be the agent of its own progress; that, free from
unwarranted external pressures, and strong in the sense of solidarity
and mutual assistance, the Nations of Africa will work together for
the common good of ail. The Catholic Church for her part gladly
supports this goal and will continue to contribute, in the manner
proper to her religious and humanitarian mission, to Africa's
advancement.
To ail prsent at the commmoration crmonies in Addis Abeba
on 25 May 1988 I renew the expression of my friendship and goodwill.
From the Vatican, 19 May 1988.
IOANNES PAULUS PP. II

II
Ob diem statutum ad Missiones fovendas.

Carissimi Fratelli e Sorelle!


Rivolgendo il mio messaggio per la prossima Giornata Missionaria
Mondiale, mentre sta per concludersi l'Anno Mariano che ho indetto
in preparazione al Giubileo del Duemila, desidero invitare tutti i
membri del Popolo di Dio a riflettere su un particolare aspetto del
l'evangelizzazione :
della Chiesa.

la presenza di Maria nella missione universale

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

1474

Questa missione consiste nella proclamazione della Buona Novella


della salvezza, la quale si ottiene mediante la fede in Cristo, secondo
il mandato che lo stesso Signore Risorto diede agli Apostoli : Andate
dunque e fate miei discepoli tutti i popoli ; chi creder e sar
battezzato sar salvo, ma chi non creder sar condannato .
1

1. Maria, la Madre di Ges, fu la prima a credere nel suo Figlio e


venne proclamata beata per la sua fede. La sua vita stata un
cammino e un pellegrinaggio della fede in Cristo, nella quale Ella ha
preceduto i discepoli e precede sempre la Chiesa.
Pertanto, dovunque la Chiesa svolga fra i popoli l'attivit mis
sionaria, Maria presente : presente come Madre che coopera alla rige
nerazione e formazione dei fedeli ; presente come Stella dell'evan
gelizzazione , come ebbe ad affermare il mio predecessore Paolo V I ,
per guidare e confortare gli araldi del Vangelo e sostenere nella fede
le nuove comunit cristiane, suscitate dall'annuncio missionario con
la potenza della Parola e la grazia dello Spirito Santo.
La presenza e l'influenza della Madre di Ges hanno accompagnato
sempre l'attivit missionaria della Chiesa. Gli araldi del Vangelo, nel
presentare il mistero di Cristo e le verit della fede ai popoli non cri
stiani, hanno illustrato anche la persona e la funzione di Maria, la
quale, per la sua intima partecipazione alla storia della salvezza,
riunisce per cos dire e riverbera i massimi dati della fede , e mentre
viene predicata e onorata, chiama i credenti al Figlio suo, al suo sacri
fcio e all'amore del Padre . E ogni popolo, accogliendo Maria come
Madre, ne arricchisce il culto e la devozione con nuovi titoli ed espres
sioni, rispondenti alle proprie necessit e alla propria anima religiosa.
Molte di queste comunit cristiane, frutto dell'opera evangelizzatrice
della Chiesa, nell'amore filiale alla Madre di Ges hanno trovato il
soccorso e la consolazione per perseverare nella fede durante i periodi
di prove e di persecuzioni.
3

2. La Chiesa, nella sua vocazione e sollecitudine evangelizzatrice,


prende esempio e stimolo da Maria, la prima evangelizzata e la
prima evangelizzatrice. lei che ha accolto con fede la Buona Notizia
8

Mt 28, 19.

Me 16,

Cf. Lc 1, 45.

16.

Redemptoris

Mater, 6;

Cf.

Cf. Lumen gentium, 63.

26.

* Cf. Evangelii nuntiandi, 82.


7

Lumen gentium, 65.

Cf. Lc 1, 26-38.
' Cf. Lc 1, 39-56.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1475

della salvezza, trasformandola in annunzio, canto, profezia. lei che


ha dato a tutti gli uomini la migliore direttiva spirituale che essi
abbiano mai ricevuta : Fate quello che (Ges) vi dir . Alla scuola
di Maria, la Chiesa impara a consacrarsi alla missione.
10

La consapevolezza che oltre i due terzi dell'umanit ignorano o


non condividono ancora la fede in Cristo Redentore, sollecita la Chiesa
a preparare sempre nuove generazioni di apostoli, a rendere pi intensi
la preghiera e l'impegno, affinch in ogni comunit cristiana sorgano
pi numerose le vocazioni missionarie.
Se vero, infatti, che, secondo il, Concilio, a tutti i discepoli di
Cristo affidata la diffusione della fede secondo le proprie possibilit,
a ci sono soprattutto impegnati coloro che il Signore, per mezzo dello
Spirito Santo, chiama mediante la vocazione missionaria, suscitando
in seno alla Chiesa le Istituzioni che si assumono, come dovere spe
cifico, il compito del primo annuncio del Vangelo.

11

motivo di conforto, di speranza e di ringraziamento al Signore


il fatto che si moltiplichino i servizi missionari delle Chiese particolari
con l'invio di sacerdoti diocesani, i tanto benemeriti Fidei donum ,
di laici di volontari, sia per aiutare le Chiese sorelle pi bisognose,
sia per portare il primo annuncio del Vangelo e la solidariet della
carit fra i popoli e i gruppi umani non cristiani.
Con particolare gioia da rilevare che, accanto alle Chiese di
antica fondazione, partecipano sempre di pi alla missione universale
le Chiese d'Africa, d'Asia e dell'America Latina. L'invio di missionari
ad Gentes da parte di queste comunit ecclesiali, tuttora in fase
di sviluppo, dimostra quell'autentico spirito cattolico e missionario,
di cui devono essere animate le nuove Chiese, inviando anch'esse dei
missionari a predicare dappertutto il Vangelo, anche se soffrono per
scarsezza di clero .
12

Gli araldi del Vangelo, spesso ignorati, dimenticati o perseguitati,


che spendono la vita agli avamposti della missione della Chiesa, tro
vano un modello perfetto di dedizione e di fedelt in Maria, la quale
(( consacr totalmente se stessa quale Ancella del Signore alla persona
e all'opera del Figlio .

10

11

Gv 2, 5.
Cf. Ad gentes, 23.

12

Ad gentes, 20.

13

Lumen gentium,

56.

13

Acta Apostolicae Sedis -

1476

Commentarium

Officiale

Pertanto, in occasione della Giornata Missionaria Mondiale, mi


caro rendere omaggio all'impegno generoso e talora, anche ai nostri
giorni, eroico fino al martirio, dei missionari e delle missionarie
sparsi in tutti i continenti, rivolgere ad essi e a tutte le Famiglie reli
giose e secolari, maschili e femminili dedicati alla missione come com
ponente fondamentale della loro consacrazione, un affettuoso saluto
e un vivo incoraggiamento a nome di tutta la Chiesa, esortandoli a non
scoraggiarsi per le difficolt del loro apostolato, a confidare in Maria
e a seguirne le orme.
A tutti voi, missionari e missionarie, che lavorate per estendere la
maternit della Chiesa con la nascita e la formazine di nuove comu
nit cristiane, ripeto di cuore l'esortazione fatta ai sacerdoti nella mia
Lettera in occasione del Gioved Santo di quest'Anno Mariano : Oc
corre, dunque, che ciascuno di noi "prenda Maria nella propria casa",
cos come la prese l'apostolo Giovanni sul Golgota, ... come madre e
mediatrice di quel "grande mistero", che tutti desideriamo servire
con la nostra vita .
14

15

3. Nel prepararsi a celebrare il Giubileo dell'anno Duemila e iniziare


il terzo Millennio della fede cristiana con la speranza e l'impegno di
un nuovo Avvento, la Chiesa si propone di rinnovare e accrescere il suo
slancio missionario, affinch l'annuncio del Vangelo sia portato con
maggior efficacia a quei popoli che ancora non l'hanno ricevuto o
accolto. A Maria, che ha preparato la prima venuta del Signore, affido
questa speranza : con la sua mediazione materna ottenga a tutto il
Popolo di Dio una coscienza sempre pi viva e operosa della propria
responsabilit per l'avvento del Regno di Dio mediante l'evangeliz
zazione missionaria.
Mi rivolgo, anzitutto, ai Pastori delle Chiese particolari, ai Sacer
doti loro collaboratori e a quanti sono impegnati nell'attivit pasto
rale : con la parola, con la catechesi e con l'esempio educate i fedeli a
voi affidati a uno spirito veramente missionario, (( a quel senso di
responsabilit che li impegna, in quanto membra di Cristo, dinanzi a
tutti gli uomini . Le comunit cristiane, sotto la vostra guida, espri
mano la maturit e vitalit della loro fede e comunione ecclesiale,
aprendosi alla missione universale della Chiesa con la preghiera, la
16

14

Gf. Ef 5, 32.

15

In Cenaculum Nos, 4.

16

Ad gentes, 21.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1477

promozione di vocazioni missionarie, la solidariet e condivisione dei


beni sia spirituali sia materiali con i pi poveri nel mondo. Soprattutto
le famiglie siano consapevoli di dover portare un particolare con
tributo alla causa missionaria della Chiesa coltivando le vocazioni
missionarie in mezzo ai loro figli e figlie .

17

Parlando dell'animazione missionaria delle comunit cristiane,


doveroso ricordare le Pontificie Opere Missionarie, le quali si distin
guono nella Chiesa per l'intraprendenza e la perseveranza nel susci
tare la cooperazione missionaria con iniziative molteplici e appropriate
di animazione, informazione e formazione a uno spirito veramente uni
versale e missionario. Poich esse curano il vastissimo campo della
carit e degli aiuti materiali, invito tutti a donare generosamente
per il mantenimento dei seminaristi, per la formazione dei laici, in
particolare dei catechisti, per la costruzione di chiese, scuole, ospe
dali ed opere sociali.
Ma il ruolo primario di queste Opere l'animazione missionaria,
a cominciare dalla prima, la Propagazione della Fede, la quale ha
come compito principale l'educazione, l'informazione e la sensibiliz
zazione missionaria.
Tutte, poi, hanno a cuore di promuovere le vocazioni per la Chiesa
missionaria. Questo compito, di fondamentale importanza per l'effi
cacia della missione ad Gentes , affidato in particolare alla Pon
tificia Opera di S. Pietro Apostolo per le vocazioni sacerdotali e
religiose nelle giovani Chiese, e alla Pontifcia Unione Missionaria
dei Sacerdoti, Religiosi e Religiose, che ha l'impegno di formare allo
spirito missionario coloro che nella Chiesa svolgono l'ufficio di pastori,
animatori e operatori di pastorale. La Pontificia Opera della Santa
Infanzia, dal canto suo, provvede all'educazione ed all'animazione
missionaria dei bambini, fino dai primissimi anni.
Riprendendo l'idea ispiratrice di questo Messaggio, non posso non
sottolineare ancora una volta che quanti, nella Chiesa promuovono e
vivono l'animazione missionaria e vocazionale, trovano in Maria una
Madre e un modello che ispira e sostiene il loro impegno. Ella, in
fatti, come gi ho sottolineato all'inizio, si pu giustamente chiamare
(( la prima Missionaria , perch fu la Madre di Ges, l'Inviato del
Padre, il primo e il pi grande evangelizzatore, e alla sua missione
si un e collabor con affetto materno. Alla scuola di questa Madre
17

Familiaris

Consortio, 54.

1478

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

tutti i figli e le figlie della Chiesa imparano lo spirito missionario


da cui deve essere animata la loro vita cristiana e il lro slancio
apostolico.
Non posso concludere questo mio messaggio senza aprire il mio
cuore in particolare a voi, giovani, che siete il segno della vitalit e
la grande speranza della Chiesa. Il futuro della missione e delle voca
zioni missionarie legato alla vostra generosit nel rispondere alla
chiamata di Dio, al suo invito a consacrare la vita all'annuncio del
Vangelo. Da Maria imparate anche voi a dire il s dell'adesione
piena, gioiosa e fedele alla volont del Padre e al suo progetto d'amore.
La Beata Vergine, che invochiamo Madre della Chiesa e di tutte
le genti, interceda presso il suo Figlio perch un nuovo spirito di
Pentecoste animi tutti coloro che con il Battesimo hanno ricevuto
il dono inestimabile della fede. Ella li renda sempre pi consapevoli
della loro responsabilit missionaria, aflnch anche mediante la loro
perseveranza e generosit, a tutti i popoli sia annunciato il Vangelo
e la fede in Cristo porti luce e salvezza al mondo intero.
A tutti imparto di cuore la Benedizione Apostolica, auspicio di
copiosi favori celesti.
Dal Vaticano, il 22 Maggio, solennit di Pentecoste, dell'anno
1988, decimo di Pontificato.
IOANNES PAULUS PP. II

Congregatio pro Causis Sanctorum

ACTA

1479

CONGREGATIONUM

CONGREGATIO PRO EPISCOPIS

DECRETUM

SALERNITANA-CAMPANIENSIS-.ACERNENSIS
ET AMALPHITANAE-CAVENSIS
de finium mutatione

Quo aptius christifidelium pastorali curae consuli possit, Exc.mus


P. D. Guerrinus Grimaldi, Archiepiscopus Salernitanus-CampaniensisAcernensis atque Exc.mus P. D. Ferdinandus Palatucci, Archiepisco
pus Amalphitanus-Cavensis ab Apostolica Sede expostulaverunt

ut

suarum Ecclesiarum fines aliquantulum immutarentur, iidemque cum


limitibus civilibus conveniant.
Congregatio pro Episcopis, praehabito favorabili voto Exc.mi P. D.
Aloisii Poggi, Archiepiscopi tit. Forontonianensis et in Italia Nuntii
Apostolici, rata huiusmodi immutationem christifidelium bono profuturam, vigore specialium facultatum a Summo Pontifice Ioanne Paulo,
divina Providentia Pp. II, sibi tributarum, oblatas preces accipiendas
esse censuit.
Quapropter suppleto, quatenus opus sit, eorum interesse habentium
vel habere praesumentium consensu, hoc Decreto, perinde valituro ac
si Apostolicae sub plumbo Litterae datae forent, ab archidioecesi
Amalphitana-Cavensi separat partem municipii vulgo Salerno nun
cupati, in praesens patentem in eadem archidioecesi, et finitimae ar
chidioecesi Salernitanae-Campaniensi-Acernensi perpetuo adnectit, ita
ut integrum territorium memorati municipii archidioecesi SalernitanaeCampaniensi-Acernensi pertineat.
Ad haec perficienda Congregatio pro Episcopis deputat Exc.mum
P. D.

Guerrinum

Grimaldi,

Archiepiscopum

Salernitanum-Campa-

niensem-Acernensem, necessarias et opportunas eidem tribuens facul


tates etiam subdelegandi, ad effectum de quo agitur, quemlibet virum
97 - A. A. S.

1480

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

in ecclesiastica dignitate constitutum, onere imposito ad eandem Con


gregationem authenticum exemplar actus peractae exsecutionis remit
tendi.
Contrariis quibusvis minime obstantibus.
Datum Romae, ex Aedibus Congregationis pro Episcopis, die 21
mensis Martii anno 1988.
BERNARDINUS Card. G ANTIN, Praefectus

L. S.
IOANNES BAPTISTA RE, Arch. tit. Foronovanus, a Secretis
In Congr. pro Episcopis tab., n. 999/86.

PROVISIO E C C L E S I A R U M

Latis decretis a Congregatione pro Episcopis, Ioannes Paulus Pp. II,


per Apostolicas sub plumbo Litteras, iis quae sequuntur Ecclesiis
sacros Praesules praefecit, videlicet :
die 5 Augusti 1988. Cathedrali Ecclesiae Apamiensi R. P. Albertum-Mariam Monln, ex Ordine Fratrum Praedicatorum, modera
torem sacerdotum Seminariique alumnorum Communitatis Emmanuelis et Fraternitatis Iesu, in archidioecesi Parisiensi.
Titulari Ecclesiae pro hac vice archiepiscopali Metensi R. D.
udrys Iosephum Backis, Pro Nuntium Apostolicum in Hollandia.
die 8 Augusti. Metropolitanae Ecclesiae Remensi Exc.mum P.
D. Ioannem Balland, hactenus Episcopum Divionensem.
Cathedrali Ecclesiae Aniciensi R. D. Henricum Brincard, Con
gregationis Vindesemensis-Victorinae sodalem.
die IS Augusti. Cathedrali Ecclesiae Fidentinae R. D. Carolum
Poggi, hactenus Vicarium generalem Episcopi Piacentini.
die 17 Augusti. Titulari episcopali Ecclesiae Bagenae R. P. Ioan
nem Evangelistam Martins Terra, Societatis Iesu sodalem, quem depu
tavit Auxiliarem sedis metropolitanae Olindensis et Recifensis.
Titulari episcopali Ecclesiae Casensi Calanensi Jfc. D. Hilarium
Moser, Societatis S. Francisci Salesii sodalem, quem deputavit Auxi
liarem sedis metropolitanae Olindensis et Recifensis.

Congregatio

pro

Gentium

Evangelizatione

1481

die 31 Augusti. Cathedrali Ecclesiae Amargosensi Exc.mum P. D.


Ioannem Nilton dos Santos Souza, hactenus Episcopum Coadiutorem
Spelaeopolitanum a Bono Iesu.
Episcopum Coadiutorem dioecesis Guaxupensis Exc.mum P. D.
Iosephum Geraldum Oliveira do Valle, C. S. S., hactenus Episcopum
Almenarensem.
die 8 Septembris. Cathedrali Ecclesiae Drepanensi, Exc.mum P. D.
Dominicum Amoroso, S. D. B., hactenus Episcopum titularem Uthinensem.
die 6

Octobris.

Metropolitanae

Ecclesiae

Perusinae-Civitatis

Plebis Exc.mum P. D. Ennium Antonelli, hactenus Episcopum Eugubinum.


die 12 Octobris. Titulari episcopali Ecclesiae Taciamontanensi
R. P. Varnerium Siebenbrock, S. V. D., Vicarium episcopalem archi
dioecesis Sancti Sebastiani Fluminis Ianuarii, quem deputavit Auxi
liarem metropolitanae Ecclesiae Bellohorizontinae.

CONGREGATIO
PRO GENTIUM EVANGELIZATIONE
SEU DE PROPAGANDA FIDE
DECRETA

GBARNGANA-MONROVIEN.
de

mutatione finium.

Cum ad bonum animarum provehendum expostulatum sit ut terri


toria districtuum civilium vulgo <( Bopolu et Gbarma in Liberiana
re publica hucusque ad dioecesim Gbarnganam pertinentia a memo
rata dioecesi abstrahantur et archidioecesi Monroviensi uniantur.
Consilium hoc Christiano Nomini propagando, praehabito favora
bili voto omnium quorum interest, vigore facultatum sibi a Sanctis
simo Domino Nostro Ioanne Paulo divina providentia Papa II tribu
tarum, oblatis precibus obsecundare censuit.

1482

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

Qua de re hoc Dicasterium statuit ut territoria supra memorata a


dioecesi Gbarngana separentur atque archidioecesi Monroviensi ad
scribantur praesensque ad rem Decretum confici et expediri iussit.
Datum Romae, ex Aedibus Congregationis pro Gentium Evange
lizatione seu de Propaganda Fide, in sollemnitate Sanctissimae Tri
nitatis, die XXIX mensis Maii, a. D. MCMLXXXVIII.
IOSEPHUS Card. TOMKO, Praefectus

L. S.
Iosephus T. Snchez, a Secretis
In Congr. pro Gentium Evang. tab., n. 2662/88.

II

ABENGURUEN .-BONDUKUEN.
de mutatione finium.

Ad bonum animarum aptius provehendum Exc.mi ac Rev.mi Do


mini Bruno Kouam, Episcopus Abenguruensis, et Alexander Kouassi,
Episcopus Bondukuensis in Litore Eburneo vulgo dicto Cte d'Ivoire,
expostulaverunt ut territoria paroeciarum vulgo Assuefry et Transua
ad praesens ad dioecesim Abenguruensem pertinentia, ab eadem dioe
cesi Abenguruensi abstraherentur et dioecesi Bondukuensi unirentur.
Itaque, haec Congregatio pro Gentium Evangelizatione seu de
Propaganda Fide omnibus rite perpensis, acceptoque favorabili quo
rum interest voto, audito Exc.mo ac Rev.mo Domino Antonio Mattiazzo, Archiepiscopo titulo Virunensi atque in eadem Natione Nun
tio Apostolico, vigore facultatum sibi a Sanctissimo Domino Nostro
Ioanne Paulo divina Providentia Pp. II tributarum, territoria de qui
bus supra a dioecesi Abenguruensi distraxit et ad dioecesim Bondukuensem adiunxit, et praesens ad rem Decretum confici et expediri
iussit.
Datum Romae, ex Aedibus Congregationis pro Gentium Evangeliza
tione seu de Propaganda Fide, die xiv mensis Iunii a. D. MCMLXXXVIII.
IOSEPHUS Card. TOMKO, Praefectus

L. S.
Iosephus T. Snchez, a Secretis
In Congr. pro Gentium Evang. tab., n. 1681/88.

Congregatio pro Causis Sanctorum

1483

CONGREGATIO PRO CAUSIS SANCTORUM


DECRETA
I

MOLINEN.
Canonizationis Servae Dei Ludovicae Teresiae de Montaignac de Chauvance,
Fundatricis Piae unionis Oblatarum a S. Corde Iesu (1820-1885).
SUPER DUBIO

An constet de virtutibus theologalibus Fide, Spe, Caritate tum in


Deum tum in proximum, necnon de cardinalibus Prudentia, Iustitia, Temperantia et Fortitudine, eisque adnexis in gradu heroico,
in casu et ad effectum de quo agitur.
Lectissimas inter feminas, quae superiore saeculo in Gallia ardenti
caritate SS.mum Cor Iesu excoluerunt, ad devotionem eius fovendam
adlaboraverunt multaque excitaverunt opera, ut christiana vita refici
posset, procul dubio connumeranda est Serva Dei Ludovica Teresia de
Montaignac de Chauvance.
Ea ortum duxit in urbe cui nomen Le-Havre-De-Grce, in finibus
dioeceseos Rothomagensis in Gallia, die 14 mensis Maii anno 1820,
quinta ex sex liberis, quos parentes eius honestissimi nobileque genere
dari genuerunt. Vividum ingenium, sed in pietatem pronum a prima
aetate praesetulit. Septennis instituenda tradita est religiosis Soro
ribus, quae Fideles Iesu Sodales ( Fidles Compagnes de Jsus )
appellantur ; sed regularum rigorem aegre ferens, ad suos post an
num est riversa. Tunc ad coenobium Parisiense L e s Oiseaux missa
est, ubi biennio permansit. Decennis apud amitam suam Dominam
de Rafl&n delata est, quae sedulam adhibuit curam ut solida pietate
et christianis virtutibus eam imbueret. Amitae sollicitudini optime
respondit puella, quae decimum tertium aetatis annum agens ad eucha
risticam mensam primum accessit. Eodem tempore in picturae ac
musices disciplinis nonnihil versata est. Parisios ad breve tempus
reversa, in praedicto coenobio ubi puella per biennium commorata
erat, petiit obtinuitque ut in Congregationem Filiarum Mariae coop
tantur. Vividior tunc apparuit in Deiparae Virginis devotionis affec-

1484

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

tus servandaeque virginitatis votum nuncupavit. Anno autem aetatis


suae vicesimo tertio Cordi Iesu se totam mancipavit eiusque cultui
propagando se voto obligavit. Post amitae obitum (a. 1845), una cum
parentibus in urbem Montis Lucii secessit, ubi domicilium constituit.
Tunc pietatis et caritatis operibus impensius vacare coepit, praecipuasque curas ad ecclesias convertit quae sacris indigerent supellectilibus.
Mox domum conduxit parentum suorum aedibus contiguam, in eaque
anno 1852 quattuor puellas parentibus orbatas posuit, quas pie erudiendas suscepit, atque a se erigendi Orphanotrophii fundamenta iecit.
Interim morbo tentata est in cruribus, gradiendique impos effecta,
septennio permansit assidue in lecto. Neque liberum crurum usum
amplius est adepta, sed toto, quod ipsi in reliquum fuit vitae tempore
fere iugiter lecto decumbere coacta est. Anno 1853 patrem amisit ani
mumque suum intendit ad

opus Adorationis Reparatricis, quod in

parvo Orphanotrophi sacello instituit. Sed aliud Dei Serva animo


moliebatur, aeque nobile opus, quod ex amitae suae consilio ac veluti
testamentum sibi creditum esse ducebat; scilicet piarum mulierum
coetum seu religiosum sodalitium condere, in quo licet consociatae
mulieres nullum religiosae professionis proferrent signum, votis tamen
ad promovendum erga SS. Cor Iesu devotionem se obligarent, ut refrigescens ex temporum nequitia populorum pietas, novum inde incita
mentum caperet simulque latae ab impiis divinae maiestati iniuriae
fervida precum communione resarcirentur. Suadente deinde modera
tore operis (( Apostolatus Orationis , Dei Famula suum sodalitium
tamquam

tertium

Ordinem

sociavit

Congregationi

Missionariorum

S. Cordis Iesu, quae Issouduni suam sedem habebat, ipsaque, religiosis


votis nuncupatis, renuntiata est anno 1865 Antistita Generalis. Omnem
tum operam contulit Serva Dei ad Tertium Ordinem firmandum et am
plificandum, eumque variis in locis feliciter constituit. Verum cum ista
consociatio suis placitis haud plane responderet, foedus quod inierat
cum Missionariis Issoudunensibus infregit et ab eorum auctoritate
Sodalitium suum penitus abduxit, nomine indito Piae Unionis Oblatorum SS.mi Cordis Iesu. Novae tunc exaratae sunt regulae, quas
Episcopus Molinensis anno 1874 probavit. Anno autem 1880 Generale
Capitulum est habitum, quo receptum est ut una constitueretur uni
versae Congregationis summa Antistita, cui ceterae omnes subessent;
et Famula Dei cunctis suffragiis ad id munus electa est, quo ad extre
mum usque vitae diem functa est.

Congregatio pro Causis Sanctorum

1485

Neque est praetereundum opus quod Parva Schola Pueri Iesu


seu Parvi Samuelis nuncupatum fuit, a Serva Dei institutum ad eccle
siasticas vocationes inter pueros excolendas. Ipsum porro Institutum
a Serva Dei conditum Decretum, quod dicitur, laudis ab Apostolica
Sede die 4 mensis Octobris a. 1881 meruit; demum anno 1895, decimo
ab obitu suae fundatricis, definitivam obtinuit approbationem. Interea
Ludovica Teresia diutinis saevisque tentata doloribus, praesertim po
stremo actuosissimae vitae triennio, ad extrema deducta, hilari laetoque
animo omnibus se praebuit, donec die 27 mensis Iunii anno 1885, piis
sime obdormivit in Domino.
Famula Dei Ludovica Teresia praeclara per totius vitae cursum
christianarum virtutum praebuit specimina. Interior autem quae di
citur vita, quaeque divina alitur gratia et roboratur, fons et scaturigo fuit alterius, quae vocatur, exterioris vitae seu actuositatis ip
sius Servae Dei. Laudatur in ea potissimum Fidei virtus, quae cunctas
eius actiones et cogitationes informabat. Inde eius habitualis in Deum
cogitatio, eius in Deum caritas et in proximos; eius prudentia, ac
praesertim in rebus adversis fortitudo.
Sanctitatis fama, qua Serva vivens honestabatur, post eius obitum
non deferbuit et confirmata est et aucta etiam ob gratias favoresque,
quae eius intercessione a Deo concessa ferebantur. Quare de Beatorum
Caelitum honoribus eidem decernendis agi cogitatum est. Processus
igitur episcopali auctoritate, annis 1905-1909, apud Curiam ecclesia
sticam Molinensem adornati sunt Romamque ad Sacram tum Rituum
Congregationem missi ubi, servatis de iure servandis, Causa beatifica
tionis Servae Dei die 25 Decembris anno 1914 penes Apostolicam Sedem
est introducta. Adornatus est deinde eadem in Curia Molinensi, annis
1917-1921, apostolica auctoritate processus super Servae Dei virtutibus
in specie. Utriusque autem processus, scilicet tum ordinarii tum apo
stolici, validitas iuridica fuit agnita per decretum die 27 mensis Iunii
a. 1923 latum. Ad primam autem super virtutibus Famulae Dei discep
tationem perventum est, varias ob causas, solum die 7 Maii a. 1940, in
Coetu, qui vocabatur, antepraeparatorio praedictae Rituum Congre
gationis. Qui quidem Coetus eum sortitus est exitum, ut amplior et
accuratior requireretur conquisitio documentorum vitam et actuositatem
Servae Dei spectantium. Quod grave munus est, die 24 eiusdem mensis
eodemque anno, commissum Historicae Sectionis Sacrae Rituum Con
gregationis; quae Sectio Historica, documentis et testimoniis scriptis
undique collectis eorumque valore et authenticitate in tuto positis,

1486

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

amplissimam digessit Positionem, cui titulus Disquisitio de vita et


actuositate Servae Dei anno 1977 editam.
Quibus peractis novaque Positione super virtutibus rite apparata,
Causa ipsa rursus sistere potuit disceptationibus et quidem novae
interim institutae Congregationis pro Causis Sanctorum. Idque pri
mum, die 30 mensis Iunii anno 1987, in Congressu Peculiari Patrum
Consultorum, moderatore Rev.mo D.no Antonio Petti, Fidei Promotore
Generali ; postea, die 1 mensis Martii a. 1988, in Congregatione Or
dinaria Patrum Cardinalium et Episcoporum, ponente Exc.mo ac Rev.mo
D.no Paulino Limongi, Archiepiscopo titulari Mcaeensi in Haemimonto. Porro, utraque in congressione, posito dubio utrum constaret de
heroicitate virtutum Servae Dei affirmativum est datum responsum.
Quibus de rebus facta per subscriptum Cardinalem Praefectum
Summo Pontifici Ioanni Paulo II fideli relatione, Sanctitas Sua, vota
et suffragia Congregationis pro Causis Sanctorum excipiens rataque
habens, praecepit ut Decretum de heroicis ipsius Servae Dei virtutibus
rite appararetur.
Quod cum esset factum, accitis hodierna die infrascripto Cardi
nali Praefecto necnon Causae Ponente meque Antistite a Secretis Con
gregationis, ceterisque de more convocandis, eisque adstantibus, Bea
tissimus Pater declaravit : Constare de virtutibus theologalibus Fide,
Spe et Caritate tum in Deum tum in proximum, necnon de cardinalibus Prudentia, Iustitia, Temperantia et Fortitudine eisque adnexis
Servae Dei Ludovicae Teresiae de Montaignac de Chauvance, Piae Unionis Oblatorum S. Cordis Iesu fundatricis, in casu et ad effectum de
quo agitur.
Voluit autem Sanctitas Sua ut hoc Decretum publici iuris fieret
et in acta Congregationis pro Causis Sanctorum referretur.
Datum Romae, die 28 Martii, Anno Mariali 1988.
PETRUS Card. PALAZZINI, Praefectus

L. S.
Traianus Crisan, Archiep. tit. Drivastensis, a Secretis

Congregatio pro Causis Sanctorum

1487

II

VIENNEN.
Beatificationis seu declarationis martyrii Servorum Dei Liberati Weiss,
Michaelis Pii a Zerbo et Samuelis Marzorati, Ordinis Fratrum Minorum
Reform, in Odium Fidei, uti fertur, interfectorum.
SUPER DUBIO

An constet de martyrio eiusque causa, in casu et ad effectum de quo


agitur.
Liturgia Concilium antegressa Sanctum Asisinatem Patriarcham
ita alloquebatur : O martyr desiderio, Francise, quanto studio compatiens hunc [Christum] sequeris ... ; et vere sanctus Franciscus
martyrium subire cupiebat et Evangelium infidelibus, praesertim Saracenis, praedicatum ire ; haec praecipua proposita, ob quae in Syriam
se conferre volebat, uti de eo affirmat sanctus Bonaventura : Desi
derio flagrans martyrii, statuit mare transmittere et ad Syriae partes
adire, ut fidem christianam et paenitentiam praedicaret Saracenis et
ceteris infidelibus (Fonti Francescane, n. 1170, p. 914).
Alterum autem iter facere temptavit : Iter ideo ingressus est ad
Marochium, Miramolino eiusque genti Evangelium praedicaturus et
ita optatam martyrii palmam quaesiturus (ibid., n. 1171, p. 915 et
n. 420, p. 456).
Alia vero confecit itinera, quandoquidem caritatis ardor eum ad
martyrium incitaret. Anno 1220, nuntiato martyrio a quinque primis
suis fratribus Martyribus et Missionariis in Marochio accepto, sanctis
videlicet Berardo et Sociis, Franciscus et totus exoriens Ordo magno
sunt gaudio affecti.
In Regula, a Papa Honorio III die 29 mensis Novembris anno 1223
approbata, caput XII loquitur de (( Iis Fratribus qui, inflatu moti di
vino, ad Saracenos infideles proficisci volent ... . Tum primum factum
est ut Conditor eiusmodi sententiam in sua Regula collocaret.
Et Fratrum Minorum historia est praecipue missionalis, hincque
facta ad martyrium, quia missionale munus proprium est vitae et
contentionis Fratrum Minorum. Hanc ob causam, per saecula, multi
sancti Francisci discipuli Missionibus se tradiderunt et plures donum
sunt adepti martyrii. Ecclesia, sollicita Mater et Magistra, supremo
suo Magisterio per beatificationem et canonizationem martyrium ra-

1488

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

tum habuit tot Fratrum Minorum, tum temporibus antiquis, tum


saeculis posterioribus, tum et recentioribus temporibus, sicut felici
ter regnans Summus Pontifex egit quod attinet ad beatum Salvatorem
Lilli eiusque Socios martyres.
Primis admodum annis saeculi xvin Sancta Sedes votum suum
significavit ut Evangelium gentibus Aethiopiae nuntiaretur; quamob
rem a Superioribus Ordinis Fratrum Minorum animosos postulavit
missionarios, quibus officium crederet catholicam fidem nuntiandi exi
mio illi populo.
Ex religiosis qui vocati responderunt peculiari existimatione sunt
digni, propter suam fidelitatem et oboedientiam erga Ecclesiam et prop
ter fortitudinem in morte pro Christo Iesu obeunda, hi Servi Dei :
Liberatus Weiss, Michael Pius a Zerbo et Samuel Marzorati.
Liberatus

Weiss, natus in oppido,

patrio sermone

Konnersreuth

appellato, anno 1675 et Ordinem Fratrum Minorum ingressus in Pro


vincia Sancti Bernardini in Austria, sacerdos ordinatus est anno 1698.
Rogatum

Superiorum accipiens,

huncque secutus statim,

petiit

ut ad Missionem Aethiopiae proficisceretur. Cum in P. Michaelem


Pium a Zerbo incidisset, conatus est una cum eo ad Aethiopiam per
venire, sed infecta re ambo Cairum reversi sunt.
Michael Pius a Zerbo ortus est probabiliter anno 1670; Ordinem
Franciscanum est ingressus in Provincia Sancti Didaci in finibus Insubrium, seu in Pedemontio. Ordinatus sacerdos, et ipse hortationi
respondens Congregationis de Propaganda Fide, Cairum profectus est,
ubi ad P. Liberatum Weiss se iunxit.
Samuel Marzorati, natus anno 1670, introivit in Ordinem Fratrum
Minorum Provinciae Longobardae. Sacerdos ordinatus, post aliquod
praeparationis tempus, is quoque profectus est ut missionarius ad
Dioscoridis Insulam, ex qua varias ob causas fuit ei decedendum, et
Cairum attigit.
Hoc modo hi tres missionarii, cum inter se occurrissent seseque
praeparavissent, ad Aethiopiam abierunt et, post multas vicissitudines,
anno 1712 Gondaram, tunc temporis imperii caput, pervenerunt.
Etsi benex accepti sunt, non tamen potuerunt aperte laborare quo
niam res publica instabilis erat et multi iis diffidebant. Cum seditio
orta esset, qua est imperator deiectus, qui eos observabat et longe ab
urbe capite refugium eis paraverat, a novis moderatoribus inquisiti
sunt et captivi Gondaram ducti.

Congregatio pro Causis Sanctorum

1489

In iudicium vocati, iterum de causa suae praesentiae interrogati


sunt; libere responderunt se a Summo Romano Pontifice missos esse
ut veram praedicarent religionem; doctrinam defenderunt de duplici
Christi natura, circumcisionis inutilitatem religiosam, et orthodoxiam
Eucharistiae Ecclesiae Romanae.
Has veritates cum persuasione affirmaverunt et plena cum volun
tate, ac se etiam dixerunt paratos esse ad vitam proiciendam.
Eorum pressa et ultima responsio haec fuit : Incircumcisi mo
nemur, sicut omnes; et credimus atque profitemur duas in Christo
naturas, easque usque ad extremam sanguinis guttam profitebimur .
Oblata est eis vivendi facultatem, si haec rpudiassent, sed eorum
voluntas inconcussa mansit; qua re, die 3 mensis Martii anno 1716,
post aliam, et ultimam quidem, interrogationem, lapidatione damnati
sunt, quae est extemplo confecta.
Eorum martyrii nuntius celeriter in Europam advenit; attamen
duo fere saecula transierunt priusquam est Causa beatificationis inita.
Multiplices rerum mutationes, bella, regiminum et imperiorum ever
siones huius retardationis causae praecipuae fuerunt. Itaque solum a
mense Novembri anni 1932 et ad mensem Maium anni 1943 acti sunt Pro
cessus Vindobonae et alii Processus in diversis locis, quorum intererat,
collectis antea multis firmis et gravibus instrumentis.
Positio super martyrio, ex officio concinnata, completa est anno
1984. Deinde diligenter inspecta est primum a Consultoribus Historicis
die 16 Maii a. 1984, et postea a Consultoribus Theologis in Congressu
Peculiari diei 15 Decembris a. 1987, moderatore Rev.mo Domino Antonio
Petti, Fidei Promotore Generali. Quem Congressum secuta est, Calendis
Martii anni huius 1988, Congregatio Ordinaria Patrum Cardinalium et
Episcoporum, ponente Em.mo ac Rev.mo Cardinali Iosepho Casoria.
Porro, utraque in congressione, exposito dubio num de martyrio con
staret praedictorum Servorum Dei affirmativum est latum responsum.
Facta postmodum de his omnibus rebus per subscriptum Cardi
nalem Praefectum accurata relatione Summo Pontifici Ioanni Paulo II,
Sanctitas Sua vota Congregationis pro Causis Sanctorum excipiens,
mandavit ut Decretum super martyrio eorundem Servorum Dei rite
appararetur.
Quod cum esset factum, accitis hodierna die Cardinalibus infra
scripto necnon Causae ponente, meque Antistite a secretis Congrega
tionis ceterisque de more convocandis, eisque astantibus, Beatissimus

1490

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Pater declaravit:

Officiale

Constare de martyrio et causa martyrii Servorum

Dei Liberati Weiss, Michaelis Pii a Zerbo et Samuelis Marzorati, sacerdotum Ordinis Fratrum Minorum Reformatorum, in casu et ad effectum de quo agitur.
Voluit autem Sanctitas Sua ut hoc Decretum publici fieret iuris
et in acta Congregationis pro Causis Sanctorum referretur.
Datum Romae, die 28 Martii, Anno Mariali 1988.
PETRUS Card. PALAZZINI, Praefectus

L. & S.
ffi Traianus Crisan, Archiep. tit. Drivastensis, a Secretis

CONGREGATIO
PRO INSTITUTIONE CATHOLICA
BARCINONENSIS
DECRETUM
quo Facultas Philosophiae Catalauniae, olim a S. Francisco Borgia nuncupata, curae et operi Archiepiscopi Barcinonensis committitur.

In Ecclesiae multiplicibus inceptis ad altiorem culturae progres


sum provehendum peculiare habent pondus praeclarae studiorum Uni
versitates ac Facultates Ecclesiasticae ab Apostolica Sede Societati
Iesu concreditae, praesertim eo consilio ut in iis scientiarum investi
gatio de mundo, de homine ac de Deo faveatur atque christiana sapientia
sedulo tradatur. Quas inter et Facultas Philosophica Sancti Francisci
Borgiae annumeratur, quae anno millesimo octingentesimo sexagesimo
quarto opera Provinciae Aragoniae Societatis Iesu Dertusae suum
habuit initium ac postea ad Castrum Octavianum in Barcinonensi Ar
chidioecesi sedem suam transtulit.
Mutatis vero temporum rerumque adiunctis, Praepositus Generalis
eiusdem Societatis Iesu huius Facultatis curam committendam esse

Congregatio

pro

Institutione

Catholica

1491

censuit Archiepiscopo Barcinonensi, qui rem sibi delatam, matura


deliberatione praehabita, libenter suscipiens, Apostolicam Sedem adi
vit, eidem significans omnia ad hoc munus necessaria se rite com
parisse.
Quamobrem Congregatio pro Institutione Catholica, re undique
perpensa, auctoritate a Summo Pontifice Ioanne Paulo div. Prov. Pp. II
sibi collata, habita Conferentiae episcopalis Hispanicae sententia ad
normam art. 61 Constitutionis Apostolicae Sapientia Christiana
ac Praeposito Generali Societatis Iesu audito, petitionem sibi allatam
excipiens, ad decus et incrementum Ecclesiae Barcinonensis totiusque
Hispaniae, Facultatem Philosophicam Sancti Francisci Borgiae, in
urbe Castro Octaviano iam vigentem Societatique Iesu concreditam, hoc
decreto curae et operi Archiepiscopi Barcinonensis committit ac eam
in posterum Facultatem Philosophiae Catalauniae nominanda decernit
sedemque eius in Urbe Barcinonensi constituit eidemque mandat ut,
quaestiones philosophicas methodica investigatione perscrutans et pa
trimonio philosophico perenniter valido innixa, eorum solutionem
naturalis rationis lumine inquirat atque cum christiana mundi, homi
nis et Dei visione cohaerentiam monstret, relationes philosophiae cum
theologia recta in luce ponendo. Hunc in propositum aptam cum Fa
cultate Theologica Barcinonensi instituet operam, quo, servata methodo
philosophicis disciplinis propria, novis quaestionibus ex variis scientiis
exsurgentibus efficacius responderi valeat.
Haec autem Congregatio statuit ut Facultatis studiorum curriculum
in tres cyclos seu gressus distinguatur iuxta ipsius Facultatis Statuta ;
facta eidem potestate gradus academicos Baccalaureatus, Licentiae et
Doctoratus Philosophiae conferendi iis studentibus, qui, praescriptum
studiorum curriculum legitime emensi, praescripta examina feliciter
superaverint omniaque ad amussim servaverint quae Statuta servanda
iusserint; omnibus ipsi agnitis ac collatis iuribus, honoribus, privi
legiis ac officiis, quibus Ecclesiasticae Facultates per orbem catholicum
constitutae merito fruuntur.
Hoc idem Dicasterium E.mum Archiepiscopum Barcinonensem
pro tempore eiusdem Facultatis Magnum Cancellarium nominat atque
renuntiat, eidem mandans ut, vi tum pastoralis ipsius muneris tum
academicae Ecclesiae legis, Facultatem promoveat ac tutetur, debite
in eius doctrinam, mores ecclesiasticamque disciplinam vigilans.
Haec Congregatio denique praecipit ut omnia compleantur quae in
Codice Iuris Canonici, in Constitutione Apostolica Sapientia Chri-

1492

Acta

Apostolicae

Sedis

Commentarium

Officiale

stiana atque annexis Ordinationibus ceterisque Apostolicae Sedis


documentis de Studiorum Universitatibus et Facultatibus Ecclesia
sticis, necnon in Statutis ab hac eadem Congregatione approbatis adim
plenda praescribuntur.
Ceteris servatis de iure servandis; contrariis quibuslibet minime
obstantibus.
Datum Romae, ex aedibus eiusdem Congregationis, die x x v mensis
Iulii, a. D. MCMLXXXVIII.
VILLELMUS Card. BAUM, Praefectus

L. 85 S.
Iosephus Saraiva Martins, a Secretis
In

Congr.

pro

Inst.

Cath.

tai).,

n.

ll^/Sn/ll.

Diarium Romanae Curiae

1493

DIARIUM ROMANAE CURIAE


Il Santo Padre Giovanni Paolo II ha ricevuto in Udienza
Ufficiale per la presentazione delle Lettere Credenziali:
Venerd, 2 3 Settembre 1988, S. E . il Signor JEAN-BERNARD
RAIMOND, Ambasciatore di Francia presso la Santa Sede.
Luned, 3 Ottobre 1988, S. E . il Signor RICHARD TTTERMAN,
Ambasciatore di Finlandia presso la Santa Sede.
Ha, altres, ricevuto in Udienza :
Gioved, 6 Ottobre 1988, S. E . il Signor TURGUT ORAL, Primo
Ministro di Turchia.
Da Sabato 8 a Marted 11 Ottobre 1988 il Santo Padre si recato in
Apostolico pellegrinaggio in Francia.

SEGRETERIA DI STATO
NOMINE
Con Brevi Apostolici il Santo Padre Giovanni Paolo II ha nominato :
17

giugno

1988. Mons. Franois Bacqu, Arcivescovo tit. eletto di Gra


disca, Pro-Nunzio Apostolico in Sri Lanka.

23 settembre

S. E. mons. Lorenzo Antonetti, Arcivescovo tit. di Ro-

S. E. mons. Giulio Einaudi, Arcivescovo tit. di Villama-

selle, Nunzio Apostolico in Francia.

26

ottobre

gna di Tripolitania, Nunzio Apostolico in Cile.

Mons.

Lorenzo Civili, Prelato Uditore del Tribunale


della Rota Romana.

Mons. Giovanni Lajolo, Arcivescovo tit. eletto di Cesariana, Segretario dell'Amministrazione del Patrimonio della Sede Apostolica.

Con Biglietti della Segreteria di Stato il Santo Padre Giovanni Paolo II


ha nominato :
23

luglio

1988. Il Prof. Antonio Quacquarelli, Consultore della Sezione


Storica della Congregazione per le Cause dei
Santi.

Acta Apostolicae Sedis

1494

agosto

17

1988. S. E. mons. Camillo Ruini, Vescovo tit. di Nepte; S. E.


mons. Antonio Bianchin, Vescovo tit. di Vannida; i Padri: Umberto Betti, O.F.M.; Ni
cola Cerasa, O.F.M.; Jean Beyer, S.I.; Con

29 settembre
3 ottobre
6

Commentarium Officiale

sultori della Congregazione per i Vescovi.

I Padri: Ary Roest Crollius, S. I.; Emilio Platti,0. P.;


Gwnol Jeusset, O.F.M. ; James Chukwuma
Okoye, C.S.Sp. ; Michel Lagarde, P.A.; Tho
mas Michel, S.I. ; le Suore : Christiane Megarbane, F.M.M.; Lucie Pruvost, S.B., Consultori delia Commissione per i rapporti religiosi con l'Islam, presso il Segretariato per i
non Cristiani.

Mons. Hans Paffhausen, Capo dell'Ufficio Personale nella


Sezione Ordinaria dell'Amministrazione del
Patrimonio della Sede Apostolica.

Mons. Jean-Louis Tauran, Sotto Segretario del Consiglio


per gli Affari Pubblici della Chiesa.

Mons. Francesco Marchisano, Vescovo tit. eletto di Populonia, Segretario della Pontificia Commissione
per la conservazione del Patrimonio artistico
e storico.

Mons. Paolo Rabitti, Sotto-Segretario della Pontificia


Commissione per la conservazione del Patrimonio artistico e storico.

NECROLOGIO
10 settembre 1988. Mons. Antonio Campelo de Arago, Vescovo emerito di
Petrolina (Brasile).
12

Mons. Edmundo Lis Kunz, Vescovo tit. di Tolemaide di


Fenicia.
20

Mons. Patrick James Skinner, Arcivescovo emerito di


Saint John's Newfoundland (Canada).
21

Card. Maximilien de Frstenberg, del titolo del S. Cuore


di Ges al Castro Pretorio.

Mons. Gino Paro, Arcivescovo tit. di Torcello.


22

Mons. Frederick Hall, Vescovo emerito di Kisumu


(Kenya).

24

Mons. Henry A. Pinger, Vescovo emerito di Chowtsun

27

ottobre

Mons. Natale Mosconi, Arcivescovo emerito di Ferrara


e di Comacchio (Italia).
Mons. Frederico Didonet, Vescovo emerito di Rio Grande

Mons. Heinrich Maria Janssen, Vescovo emerito di Hil

Mons. Gentil Diniz Barreto, Vescovo emerito di Mossor

(Cina).

(Brasile).

desheim (Repubblica Federale Tedesca).


(Brasile).

An. et vol. LXXX

N. 12

15 Novembris 1988

ACTA APOSTOLICAE SEDIS


COMMENTARIUM

OFFICIALE

Directio: Palazzo Apostolico - Citt del Vaticano Administratio: Libreria Editrice Vaticana

ACTA IOANNIS PAULI PP. II


LITTERAE

APOSTOLICAE

MOTU PROPRIO

DATAE

quibus Commissio quaedam ad plenam ecclesialem communionem Fraternitatis sacerdotalis a sancto Pio X sodalium vel eidem coniunctorum
expediendam instituitur.

IOANNES PAULUS PP. II


1. Ecclesia Dei adflicta illegitimam cognovit episcopalem ordinatio
nem ab Archiepiscopo Marcello Lefebvre die tricesimo mensis Iunii
collatam, unde ad nihilum sunt omnes conatus redacti horum superiorum
annorum ut nempe in tuto collocaretur ipsa cum Ecclesia communio
Fraternitatis Sacerdotalis a Sancto Pio Decimo quam idem condidit
Reverendissimus Dominus Lefebvre. Nulli enim rei profuerunt eius
modi conamina, quae prioribus mensibus fervidius usque fiebant qui
busque Apostolica Sedes patientiam adhibebat et indulgentiam, quan
tam quidem ullo modo fieri licebat.
1

2. Maestitia vero haec praesertim a Sancti Petri Successore persen


titur, ad quem videlicet primum unitatis Ecclesiae tutela pertinet,
quantumvis parvus numerus eorum fuerit qui hisce recta via implicantur
eventibus, quoniam unusquisque homo a Deo diligitur iam ex sese

Cf.

Nota informativa diei 16 Iunii 1988 in diurnario

L'Osservatore Romano

(17 Iunii 1988), pp. 1-2.


2

Cf. Concilium Oecumenicum Vaticanum I, Const. Pastor aeternus, cap. 3 : D8 3060.

98 - A. A. S.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1496

Officiale

Christique sanguine est redemptus de Cruce in omnium hominum salu


tem profuso.
Adiuncta peculiaria, tum obiectiva tum etiam subiectiva, in quibus
actus Archiepiscopi Lefebvre evenit, universis quidem opportunitatem
praebent ut alte res ponderentur atque officium fidelitatis renovetur
erga Christum eiusque Ecclesiam.
3. In semetipso talis actus fuit inoboedientia adversus Romanum
Pontificem in causa quadam gravissima summique omnino ponderis pro
Ecclesiae unitate, cuius generis est episcoporum ordinatio per quam
nempe sacramentaliter sustinetur apostolica successio. Quam ob rem
talis inoboedientia secum quae infert veram repudiationem Primatus
Romani actum schismaticum efficit. Atque eundem peragentes
actum, quamquam publicum monitum ad illos deferendum curaverat
Cardinalis Praefectus Congregationis pro Episcopis superiore die decimo
septimo mensis Iunii, Reverendissimus Dominus Lefebvre necnon sa
cerdotes Bernardus Fellay, Bernardus Tissier de Mallerais, Richardus
Williamson et Alfonsus de Galarreta in gravem incurrerunt excommu
nicationis poenam iam ecclesiastica disciplina praestitutam.
3

4. Huius autem schismatici actus radix dignosci potest in ipsa


aliqua imperfecta et pugnanti sibi notione Traditionis : imperfecta,
quandoquidem non satis respicit indolem vivam eiusdem Traditionis,
quae uti clarissime docet Concilium Vaticanum Secundum est
ab Apostolis ... sub assistentia Spiritus Sancti in Ecclesia proficit :
crescit enim tam rerum quam verborum traditorum perceptio, tum ex
contemplatione et studio credentium, qui ea conferunt in corde suo,
tum ex intima spiritualium rerum quam experiuntur intellegentia, tum
ex praeconio eorum qui cum episcopatus successione charisma veritatis
certum acceperunt .
5

Sed omnino discors est pugnans Traditionis notio quae universali


Ecclesiae Magisterio opponitur, quod quidem pertinet ad Romanum
Episcopum Episcoporumque coetum. Nemo profecto traditioni fidelis
haberi potest qui ligamina nempe recidit ac vincula ab eo cui Christus
ipsa in persona Apostoli Petri, ministerium commisit unitatis in Eccle
siam suam.
6

Cf. Codex Iuris Canonici, can. 751.

Cf. ibid., can. 1382.

Concilium Oecumenicum Vaticanum I I ,

Const.

dogm.

Dei Verbum, 8.

Cf.

Conc.

Oec. Vat. I, Const. Dei Filius, cap. 4: DS 3020.


6

Cf. Mt 16, 18; Lc 1 0 , 1 6 ; Conc. Oec. Vat. I, Const. Pastor aeternus, cap. 3: Dig 3060.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1497

5. Facinore modo patrato ante oculos obversante, nos debere intelle


gimus cunctos fideles conscios reddere quarundam rerum quas tristis
eventus hic prae se omnino fert.
w) Exitus reapse quem Episcopi Lefebvre motus nuper habuit omni
bus fidelibus potest dare ansam debetque aperte ac penitus cogitandi de
propria erga Traditionem Ecclesiae fidelitate, sincere a Magisterio sive
ordinario, sive extraordinario, a Conciliis praesertim, a Nicaeno ad
Vaticanum IL Ex hac quidem meditatione, omnibus persuadendum
est reiterato efficacique modo, oportere sane adhuc dilatare et fidelitatem
augere, amotis omnino falsis interpretationibus ac arbitrariis et non
legitimis amplificationibus de rebus ad doctrinam, liturgiam discipli
namque pertinentibus.
Praesertim ad Episcopos, per munus quidem pastorale, officium
grave pertinet perspicacem exercendi vigilantiam caritatis et fortitu
dinis plenam, ut eiusmodi fidelitas ubique servetur.
7

Necesse tamen est, ut omnes Pastores et reliqui Christifideles plane


denuo agnoscant non modo auctoritatem, sed etiam Ecclesiae thesau
rum, quae et in charismatum varietate et in rerum spiritalium necnon
apostolatus traditionibus innituntur, quaeque et pulchritudinem efficiunt
unitatis in varietate : illius nempe temperationis , quam Spiritus
Sancti impulsu ad Caelum effert terrestris Ecclesia.
b) Velimus praeterea, et theologos viros et alios scientiarum eccle
siasticarum peritos admonere, ut et eorum sententia hisce in adiunctis
exquiratur. Amplitudo, enim, et altitudo praeceptorum Concilii Va
ticani II renovatum postulant investigationis studium, quo Concilii
perpetuitas una cum Traditione omnino illustretur, in iis potissimum
doctrinae partibus, quae, cum fortasse novae sint, nondum bene a qui
busdam Ecclesiae portionibus intellectae sunt.
c) Hisce in adiunctis ante omnia cupimus sollemnem et concitatam,
paternam ac fraternam provocationem ad eos omnes interponere, qui
quoquo modo hucusque cum navitate Archiepiscopi Lefebvre coniuncti
sunt, ut grave servent officium adhaerendi ad Christi Vicarium in unitate
Ecclesiae Catholicae, neque velint ullo modo tam pravam usque susti
nere agendi rationem. Omnes scire debent formalem schismati adhae
sionem gravem esse in Deum iniuriam atque excommunicationem prae se
ferre lege Ecclesiae rite statutam.
8

Cf. Codex Iuris Canonici, can. 386; Paulus PP. V I , Adhort. Ap. Quinque iam anni

(8 Decembris 1970):
s

AAS 63 (1971), pp. 97-106.

Cf. Codex Iuris Canonici, can. 1364.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1498

Officiale

His omnibus fidelibus catholicis, qui se vinctos sentiunt quibusdam


antecedentibus formis liturgicis et disciplinaribus traditionis Latinae,
significare optamus etiam voluntatem Nostram quacum petimus ut
consocientur voluntates Episcoporum eorumque omnium, qui in Eccle
sia ministerium exercent pastorale facilem iis reddendi communionem
ecclesialem rationibus necessariis ad tuendam observantiam eorum ap
petitionum.
6. Consideratis momento et multiplicitate quaestionum in hoc docu
mento memoratarum, haec quae sequuntur decernimus :
a) instituitur Commissio, cuius erit Episcopis cooperari, Dicaste
riis Curiae Romanae et circulis quorum interest, ut plenam expediat
communionem ecclesialem sacerdotum, seminariorum alumnorum, com
munitatum aut singulorum religiosorum coniunctorum Fraternitati
conditae ab Archiepiscopo Lefebvre, qui cupiant Petri Successori in Ec
clesia Catholica cohaerere, suas servantes traditiones spiritales et
liturgicas, iuxta Protocollum superiore die 5 mensis Maii obsignatum a
Cardinali Ratzinger et ab Archiepiscopo Lefebvre;
b) haec Commissio constat ex Cardinali Praeside et aliis membris
Curiae Romanae, pro numero qui opportunus habebitur secundum rerum
temporumque adiuncta;
c) insuper, ubique observandus erit animus eorum qui se sentiunt
traditioni Latinae liturgicae divinctos, idque per amplam ac liberalem
applicationem normarum iamdiu ab Apostolica Sede editarum, quod
attinet ad usum Missalis Romani iuxta editionem typicam anni 1962.
9

7. Iam exeunte hoc anno, peculiari modo Sanctissimae Virgini dicato,


exoptamus adhortari omnes ut se adiungant continuae deprecationi quam
Christi Vicarius, per intercessionem Matris Ecclesiae, Patri adhibet
ipsis Filii verbis : Vt unum sint!
Datum Romae, apud S. Petrum, die altero mensis Iulii, anno
MCMLXXXVIII, Pontificatus Nostri decimo.
IOANNES PAULUS PP. II
9

Cf.

Congregatio pro Cultu Divino,

pp. 1088-1089.

Ep.

Quattuor abhinc annos:

AAS 76

(1984),

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1499

CONSTITUTIONES APOSTOLICAE
I

'

KNOXVILLENSIS
Ex distracto territorio a dicione Nashvillensi, nova conditur dioecesis
Knoxvillensis appellanda.

IOANNES

PAULUS

EPISCOPUS

SERVUS SERVORUM DEI


AD PERPETUAM REI MEMORIAM

Antiquitus sane Romani Pontifices singularum Ecclesiarum immu


tare aptareve consueverunt fines ut difficultatibus commodius mederi
populoque fideli utilius provideri possit. Idcirco quandoquidem Vene
rabilis Frater Iacobus Daniel Niedergeses, Episcopus Nashvillensis,
audita Conferentia Episcoporum Civitatum Foederatarum Americae
Septentrionalis, ab Apostolica hac Sede petivit ut, suae circumscrip
tionis peramplo dismembrato territorio, iam nova constitueretur dioe
cesis, pro explorato Nos quidem habentes id in animarum utilitatem
esse cessurum, expostulationi habitae concedendum esse censuimus.
Itaque, exstante favorabili suffragio Venerabilis Fratris Pii Laghi,
Archiepiscopi titulo Maurianensis et in Foederatis Civitatibus Americae
Septentrionalis Pro-Nuntii Apostolici, ex sententia Venerabilium Fra
trum Nostrorum S. R. E. Cardinalium Congregationi pro Episcopispraepositorum, Apostolica Nos usi potestate, haec quae sequuntur
statuimus et decernimus. A dioecesi Nashvillensi territorium separamus.
Comitatuum qui his nominibus vocitantur : Anderson, Bledsoe, Blount,
Bradley, Campbell, Carter, Claiborne, Cocke, Cumberland, Fentress,
Grainger, Greene, Hamblen, Hamilton, Hancook, Hawkins, Jefferson,.
Johnson, Knox, Loudon, McMinn, Marion, Meigs, Monroe, Morgan,
Picket, Polh, Rhea, Roane, Scott, Sequatchie, Sevier, Sullivan, Unicoi,
Union et Washington ; ex eoque territorio novam condimus dioecesim,
Knoxvillensem appellandam, cuius videlicet fines a triginta sex supra
memoratis terminan tur comitatibus. Novae Ecclesiae sedem in urbe
Knoxville collocamus. Templumque ibidem situm, Sacro Cordi Iesu
dicatum, ad gradum evehimus et dignitatem cathedralis. Nuper conditam
dioecesim metropolitanae sedi Ludovicopolitanae suffraganeam facimus.
Mensam episcopalem constituent Curiae emolumenta, fidelium stipes,

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1500

Officiale

pars bonorum quae novae sedi e divisis rebus dioecesis Nashvillensis


provenient, ad canonis 22 C.I.C. normam. Episcopo autem Knoxvillensi iura imponimus officiaque quibus ceteri locorum Antistites fruuntur
detinenturve. Consultores dioecesani deligantur ad iuris normam qui
auxilium opemque ferant ipsi Episcopo. Quoad sacrorum alumnorum
institutionem, praecepta serventur iuris communis, ob oculos habitis mo
nitis Decreti Concilii Vaticani II Optatam totius , necnon regulis a
Congregatione pro Institutione Catholica statutis. Simul ac novae
dioecesis Knoxvillensis constitutio ad effectum deducta erit, eo ipso
sacerdotes illi censeantur adscripti Ecclesiae in cuius territorio officium
ecclesiasticum legitime habeant; ceteri vero sacerdotes, clerici seminariique tirones ei, in cuius territorio legitimum habeant domicilium.
Documenta autem et acta quae ad conditam dioecesim pertinent, ad
eius Curiam episcopalem mittantur, ibique custodiantur omni diligentia
in tabulario rerum religiosarum. Ad ea postremo explenda quae per
has Litteras iussimus, Venerabilem Fratrem Pium Laghi constituimus,
factis facultatibus necessariis etiam subdelegandi quemvis virum in
ecclesiastica dignitate constitutum. Re tandem ad exitum perducta,
documenta conficiantur, quorum sincera exempla ad Congregationem
pro Episcopis diligenter mittantur. Contrariis rebus minime obstantibus.
!

Datum Romae, apud S. Petrum die septimo et vicesimo mensis


Martii, anno Domini millesimo nongentesimo octogesimo octavo, Pon
tificatus Nostri decimo.
AUGUSTINUS Card. CASAROLI
a publicis Ecclesiae negotiis

& BERNARDINUS Card. GANTIN


Congr.

pro Episcopis Praef.

Marcellus Rossetti, Proton. Apost.


Raphael Varca, Proton. Apost. s. n.
Loco Plumbi
In Secret. Status tab., n. 219.722.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1501

n
LUXEMBURGENSIS
Dioecesis Luxemburgensis ad gradum archidioecesis evehitur.

IOANNES

PAULUS

EPISCOPUS

SERVUS SERVORUM DEI


AD PERPETUAM REI MEMORIAM

Sicut homines ad ampliorem promoti gradum vel peculiari aliquo


honore exornati excitantur plerumque et ratione vivendi et operibus
ad virtutes dotesque suas clarius ante aliorum oculos proponendas,
quasi ex novae industriae fonte haurientes, ita quodammodo se gerunt,
inter cetera omne genus Instituta, etiam illae ecclesiasticae circum
scriptiones quae, ex sibi quodam singulari decore concesso, novas de
promunt vires vehementioresque impulsus dein ad animarum, quae
in eis degunt, incrementum adipiscendum, quod ad vitam christianam,
maxime in vivida fide et in honestis moribus positam, pertinet. Qua
re, Nos, cum pro certo haberemus cathedralem Ecclesiam Luxemburgensem has esse spiritales utilitates consecuturam, si quod ei signum
Nostrae aestimationis daremus, decrevimus ut eam ad archiepisco
palem eveheremus dignitatem. Quapropter, iis auditis quorum inte
rerat eorumque suppleto consensu, qui aliquid iuris in hoc negotio
habebant, ex Nostrae Apostolicae auctoritatis et potestatis plenitu
dine his Litteris Ecclesiam Cathedralem Luxemburg ens em ad gradum
et

dignitatem

archidioecesis

promovemus,

quae

Nobis

immediate

subiecta manebit, sedium suffraganearum expers. Item Luxemburgensem pro tempore sacrorum Antistitem Archiepiscopi titulo augemus et
congruis iuribus ac privilegiis decoramus. Canonicorum pariter Col
legium ad eandem archiepiscopalem dignitatem provehimus, cum iis
omnibus iuribus et privilegiis, quae Collegiorum huius ordinis sunt
propria. Ad haec exsequenda autem legamus Venerabilem Fratrem
Angelum Petroni, Archiepiscopum titulo Novicensem et in Luxemburgo Apostolicum Nuntium, necessariis et opportunis datis faculta
tibus etiam delegandi, ad effectum de quo agitur, quemlibet virum
in ecclesiastica dignitate constitutum, atque onere iniuncto sincerum
exemplar peractae exsecutionis ad Congregationem pro Episcopis, ubi
primum id fieri poterit, mittendi. Quod denique his Litteris statuimus,

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1502

et nunc et in

posterum

firmum

esse

Officiale

volumus,

contrariis

nihil

obstantibus.
Datum Romae, apud S. Petrum, die vicesimo tertio mensis Aprilis,
anno Domini millesimo nongentesimo octogesimo octavo, Pontificatus
Nostri decimo.
AUGUSTINUS Card. CASAROLI

BERNARDINUS Card. GANTIN

a publicis Ecclesiae negotiis

Congr.

pro

Episcopis Praef.

Marcellus Rossetti, Proton. Apost.


Angelus Lanzoni, Proton. Apost.
Loco Plumbi
In Secret. Status tab., n. 218.11fi.

III

NASHIKENSIS
Distractis

territoriis

dioecesi

Poonensi

nova

dioecesis

Nashikensis

conditur.

IOANNES

PAULUS

EPISCOPUS

SERVUS SERVORUM DEI


AD PERPETUAM REI MEMORIAM

Quandoquidem sanctissima ipsa Iesu Christi fides, opitulante vide


licet Dei omnipotentis gratia validos Evangelii eius praecones in In
diae finibus nominatimque intra communitatis Poonensis dicionem,
suam latius virtutem nuper protulit et ad plures usque bonae voluntatis
homines ibidem pervenit, oportere Nobis plane videtur exterior iam
eiusdem ecclesiasticae regionis compages seu structura novis hisce felicibusque rerum aptetur condicionibus. Quantumvis enim omnis, iubente
Domino, Ecclesiae industria in docendo vertatur Dei verbo, quo effica
citer aluntur homines ad salutem aeternam, nemo tamen non percipit
viam salutaris expediri religionis si clarior reddatur atque multo eificientior ratio singulas gubernandi partes regionesve dominici gregis.
Quam ob rem, cum Venerabiles Fratres Nostri S. R. E. Cardinales Con
gregationi nempe pro Gentium Evangelizatione praepositi id suaserint
ut pars septentrionalis memoratae supra dioecesis Poonensis illinc
abstrahatur in novamque sui iuris dioecesim excitetur, Nos proin, re
universa maturo perpensa iudicio receptoque omnium eorum voto quo-

1503

Acta Ioannis Pauli Pp. II

rum interesse potuit, arbitrantes haud sine causa hoc consilium in ma


ximum cedere posse hominum ibidem degentium spiritale commodum,
statuimus et quae sequuntur singula decernimus. Loca imprimis civilia
vulgo Dhulia , J a l g o a n , Nashik , Ahmednagar nuncupata
de finibus seiungimus iure dicionis Poonensis unde dioecesim constitui
censemus ex provinciae illius urbe principi Nashikensem appellan
dam, firmis sane reliquis manentibus locorum limitibus. Communi
tatem vero novensilem hanc subesse veluti suffraganeam dein volumus
Archidioecesi ipsi Bombayensi eiusque Episcopi cathedram in sacra
eiusdem principis civitatis aede statui Nashikensis. Pro canonicis
interea ipsis deligantur consultores dioecesani ad iuris regulam iidem
que rite adhibeantur. Cuncta illa autem hisce quae fieri iussimus Lit
teris tam in praesens ut valeant praecipimus tempus quam in posterum
omne contrariis quibuslibet rebus nequaquam obsistentibus.
Datum Romae apud S. Petrum, die quinto decimo Maii mensis, anno
Domini millesimo nongentesimo octogesimo septimo, Pontificatus Nostri
nono.
AUGUSTINUS Card. CASAROLI

IOSEPHUS Card. TOMKO

a publicis Ecclesiae negotiis

Congr. pro

Gentium Evang. Praef.

Iosephus Del Ton, Proton. Apost.


Raphal Varca, Proton. Apost. s.n.
Loco B Plumbi
In Secret. Status tab., n. 221J 82.
t

LITTERAE APOSTOLICAE
I
Servo Dei Petro Bonilli Beatorum honores decernuntur.

IOANNES PAULUS PP. II


Ad perpetuam rei memoriam. Si vis verae caritatis ordinem
custodire, fac iustitiam, dilige misericordiam, fuge luxuriam; incipe
secundum praeceptum Domini, non solum amicos, sed etiam inimicos
diligere. Et haec cum fideliter custodire toto corde contendens, istis
virtutibus quasi quibusdam gradibus poteris ascendere, ut merearis
Deum toto animo et tota virtute diligere (S. Augustinus, Sermones,

1504

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

368, 5). Hoc salutare iter emensus est etiam Venerabilis Servus Dei
Petrus Bonilli qui, magno accensus studio divinum Pastorem imitandi,
est culmen adeptus sacerdotalis perfectionis, verbis et operibus singu
larem erga Dominum et proximum ostendens amorem. A Sabatino Bo
nilli et Maria Allegretti, humilibus agricolis, die 15 mensis Martii
anno 1841 ortus Sancti Laurentii Trebiani in archidioecesi Spoletina,
eodem die baptismi sacramentum accepit et anno 1844 sacramentum
Confirmationis. Puer pauper et simplex alacriter in studium incubuit
et in religiones, moderatione spiritali bonorum sacerdotum fruens. Gra
tia vocationis sacerdotalis accepta, sedecim annorum tunicam talarem
induit; ingressus igitur seminarium dioecesanum, die 19 mensis De
cembris anno 1863 est presbyter ordinatus. Triginta quattuor annos
continuos parochus fuit vici Trebiani Cannaiola vocati, ubi exemplum
dedit plenae erga vocationem suam fidelitatis suisque accurate et
indefatigate muniis functus est. In necessitudine vivens cum commu
nitate paroeciali, exspectationes eius, difficultates, infirmitates cogno
vit ; quocirca, dum cum ea gaudia et dolores participabat, multam expli
cavit apostolicam et socialem navitatem, quae fructuum et consolationum fera fuit, sed etiam adversorum et incommodorum. Dux fuit
paternus et fortis gregis sui, cui copiose panem fregit doctrinae chri
stianae per assiduam praedicationem verbi Dei et per institutionem
catecheticam variorum populi ordinum. Dei mandatorum observantiam,
legum Ecclesiae, et exercitium virtutum humanarum et christianarum
inculcavit. Cultum liturgicum provexit, fideles educavit et sollicitavit
ut ex fontibus gratiae sitim expirent. Modis opportunis favit Eucha
ristiae communicationi, quae est culmen et fons totius evangelizationis
(cf. Conc. Oec. Vat. II, Decretum de Presbyterorum ministerio et vita
Presbyterorum Ordinis, 5), sacramenti Paenitentiae et sacrorum. Pie
tatem erga Virginem Mariam fovit et religionem popularem. Mirificam
adhibuit curam de vulgando in paroecia et in Italia cultu Sanctae Nazarethanae Familiae, eam proponendo tamquam christianarum familiarum
exemplar et efficax subsidium ad vitam socialem renovandam. Eiusmodi
apostolatus attulit ei non paucos dolores, quos is mira cum fortitudine
et patientia et spiritu docilis erga superiores oboedientiae subiit. Magni
fecit sodalicia, pias uniones et consociationes laicales catholicas pro
quarum auctu et vigore continenter nisus est, ut fermentum quodam
modo essent, quod totam pastam fermentaret. Impense etiam laboravit
ut in melius mutaret condiciones culturales, sociales et oeconomicas
populi, praesertim pauperum, puerorum et iuvenum. Anno 1887 aperuit

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1505

Institutum Nazarenum puellis orbatis et egenis educandis et adiuvan


dis. Insequenti anno condidit Institutum Sororum a Sacra Familia,
eo consilio ut caritatem exercerent per opera institutoria, auxiliaria, ad
publicam salutem pertinentia, missionalia, praepositis familiae quae
stionibus. Anno 1893 auspicatus est Hospitium pro puellis surdis mutisque et caecis, quod regendum tradidit memoratis Sororibus. Ut Opus
suum gubernare pergeret, quod interim Spoletium translatum erat,
paroeciam reliquit et factus est canonicus poenitentiarius (anno 1898)
Ecclesiae Cathedralis. Fuit etiam oeconomus et rector Seminarii dioe
cesani, magister spiritus plurium communitatum religiosarum, anima
rum moderator et probatus confessarius. Omne munus explevit sapienter,
prudenter et fervida alacritate. Qui aliquid rationis habuerunt cum eo,
verum vitae magistrum in eo viderunt et sanctitatis Dei fulgidum repercussum. Quae administrabat imitabatur et quae docebat exsequebatur.
Nedum curis apostolicis impediretur, per has ad maiorem ascendit
sanctitatem, suam industriam aiens et amplificans multa contempla
tione, in oblectamentum totius Ecclesiae (cf. Ib., Constitutio dogmatica
de Ecclesia Lumen Gentium, 41). Semper arcte cum Christo coniunctus
fuit pia Missae celebratione, longa Eucharistiae adoratione, fervida
deprecatione, Sacrarum Litterarum meditatione, religionibus. Etsi navissimus, constanter tamen in rerum caelestium contemplationem erat
intentus. Summopere virtutes fidei, spei et caritatis explicavit. Exem
plar fuit verae humilitatis et fortitudinis in multis rebus adversis et
difficultatibus quas in ministerio subiit. Pauper natus, pauper vixit,
liber rerum terrestrium immoderato studio. Se castigabat, quo magis
actionis sanctificae gratiae pareret et in Dei manibus instrumentum fieret
perfectius. Vehementer dilexit Ecclesiam, Romanum Pontificem, Epi
scopum suum suosque in sacerdotio fratres, quibuscum sincere et sim
pliciter operam consociavit. Extremis vitae annis, senectute et caecitate
oppressus, longis gravibusque doloribus est affectus, qui eius spiritalem
blanditiam auxerunt eumque fecerunt quasi lucernam clariorem et
splendiorem in dies. Pie mortuus est die 5 mensis Ianuarii anno 1935.
Fama sanctitatis, qua in vita floruit, crevit post eius mortem ; quam ob
rem Archiepiscopus Spoletinus Causam iniit canonizationis celebra
tione Processus Ordinarii Informativi (annis 1944-1947) ; quem se
cutae sunt Causae Introductio (Calendis Iuliis anno 1964) et cele
bratio Processus Apostolici (annis 1966-1968). Post Congressum Pecu
liarem Consultorum Theologorum et Congregationem Ordinariam Pa
trum Cardinalium et Episcoporum, coram Nobis, die 30 mensis Iunii

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1506

Officiale

anno 1986, editum est Decretum quo agnoscebamus Venerabilem Ser


vum Dei heroum more virtutes thologales, cardinales et adnexas
exercuisse. Interim, ad beatificationem obtinendam, in dioecesi Aesina
actus erat Processus Cognitionalis (annis 1982-1983) super sanatione,
mira asserta, Dominae Augustae Abatelli, shock ipovolemico gravis
simo da emorragia post-partum in paziente con gestosi pre-eclamptica
correptae. Instrumentis Processus perspectis, haec sanatio, interces
sioni sacerdotis Petri Bonilli tributa, est a Consilio Medicorum agnita
subitanea, perfecta, mansura nec ex praesentibus cognitionibus explicabilis. Habitis igitur exitu cum faventi Congressu Peculiari Consul
torum Theologorum et Congregatione Ordinaria Patrum Cardinalium
et Episcoporum, die 3 mensis Iulii anno 1987, proditum est Decretum
super miro. Denique decrevimus ut ritus Beatificationis fieret Romae
die 24 mensis Aprilis anno Mariali 1988. Hodie igitur, in Foro Pe
triano, inter sacra hanc formulam pronuntiavimus : Nos, vota fratrum
nostrorum Antonii Ambrosiano, Archiepiscopi Spoletani-Nursini, Raimundi Torrella Cascante, Archiepiscopi Tarraconensis, Friderici Wet
ter, Archiepiscopi Monacensis et Frisingensis, Ismaelis Marii Castel
lano, Archiepiscopi Senensis-Collensis-Ilcinensis, necnon plurimorum
aliorum Fratrum in Episcopatu, multorumque Christifidelium explen
tes, de Congregationis pro Causis Sanctorum consulto, Auctoritate
Nostra Apostolica facultatem facimus, ut Venerabiles Servi Dei Petrus
Bonilli, Franciscus a Iesu Maria Ioseph Palau y Quer, Gaspar Stang
gassinger et Sabina Petrilli, Beatorum nomine in posterum appel
lentur, eorumque festum die ipsorum natali : Petri Bonilli die quinta
Ianuarii; Francisci a Iesu Maria Ioseph Palau y Quer die vicesima
Martii; Gasparis Stanggassinger die vicesima sexta Septembris; Sabinae Petrilli die decima octava Aprilis, in locis et modis iure statutis
quotannis celebrari possit. In nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti.
Quae vero per has Litteras statuimus, et nunc et in posterum firma
esse volumus, rebus quibuslibet non obstantibus.
Datum Romae, apud Sanctum Petrum, sub anulo Piscatoris, die
XXIV mensis Aprilis, anno MCMLXXXVIII, Pontificatus Nostri decimo.
& AUGUSTINUS Card. CASAROLI, a publicis Ecclesiae negotiis
Loco Sigilli
In

Secret.

Status

tab.,

n.

221.2J 0.
t

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1507

II
Paroecialis ecclesia Nativitati B. M. V. dicata in oppido Chehna, ad dignitatem gradumque Basilicae Minoris evehitur.

IOANNES PAULUS PP. II


Ad perpetuam rei memoriam. Qui quidem ab ineunte aetate beatis
simam Virginem Mariam diligere et honorare suevimus, nullam sane
occasionem omittimus eiusdem gloriosissimae Deiparae nomen, cultum
amoremque augendi. Nunc autem pulchriorem reperimus causam ac
peculiarem, cum agatur de Virgine honoranda in oppido Chelma, quod
in finibus iacet Poloniae orientalibus, ubi fideles alacrius incitantur,
occurrente hoc anno millennio a baptismo suscepto regionis Rus' Kio
viensis. Quapropter, cum Venerabilis Frater Boleslaus Pylak, Epi
scopus Lublinensis iam preces admoverit, tum suo, tum Poloniae con
ferentiae Episcoporum, tum parochi nomine, ut paroecialis ecclesia,
Virgini Mariae sub titulo Nativitatis beatae Mariae Virginis Chelmae
dicata, ad dignitatem Basilicae Minoris eveheretur, nos autem propter
rationes supra allatas pariterque ob antiquitatem praestantiaque huius
templi artificia, adhibitis precibus aequo animo ac libenti concedimus.
Idcirco, iis quidem approbatis quae de re Congregatio pro Cultu Divino,
factis a Nobis facultatibus, statuit, placet paroeciale templum Nativi
tatis Beatae Virginis Mariae Chelmae in Basilicis Minoribus annume
rari, additis insuper iuribus ac liturgicis privilegiis talium templorum
propriis, modo serventur quae Decretum De titulo Basilicae Minoris
requirit, die vi mensis Iunii, anno MCMLXVIII, foras emissum. Contrariis
rebus minime obstantibus. Quemadmodum demum Ipsi commendavimus
Matri dulcissimae Mariae nuper dilectam Ucrainorum communitatem,
nunc profecto Eidem Matri coetum fidelium hunc committere volumus,
quae pietatem erga se usque donet ac pacis prosperitatisque munera.
Datum Romae, apud Sanctum Petrum, sub anulo Piscatoris, die vi
mensis Maii, anno MCMLXXXVIII, Pontificatus Nostri decimo.
AUGUSTINUS Card. CASAROLI, a publicis Ecclesiae negotiis
Loco Sigilli
In Secret. Status tab., n. 218.049.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1508

Officiale

III
Paroecialis ecclesia oppidi vulgo Montecristi, beatae Mariae Virgini scilicet populari sermone Santsima Virgen de Monserrat dicata, ad dignitatem Basilicae Minoris evehitur.

IOANNES PAULUS PP. II


Ad perpetuam rei memoriam. Filiali quidem et vehementi dilec
tione qui ab ineunte aetate Beatam Mariam Virginem diligimus, nun
quam profecto eiusdem cultum pietatemque augendi et apud populum
fidelem dilatandi praetermisimus opportunitatem. Praeter has aliis Nos
movemur rationibus : cupimus scilicet templa extollere quae antiqui
tate, quae artificiis, quae paene fidelium interminata peregrinatione,
clare eminent. Cunctas has sane causas reperimus in ecclesia paroeciali
oppidi Montecristi ubi pientissime Beata Maria Virgo colitur, quam
populus patrio sermone Santsima Virgen de Monserrat vocitat.
Cum igitur Venerabilis Frater Aloisius A. Carvajal Rosales, Episcopus
Portus Veteris, litteris die quinto et vicesimo mensis Martii superioris
anni datis, ab hac Apostolica Sede, suo et cleri et fidelium nomine,
petierit ut aedes illa, in finibus suae dioecesis posita, dignitate Basi
licae Minoris ornaretur, Nos aequo sane animo expostulationibus adhi
bitis concedimus. Idcirco ea quidem probantes, quae Congregatio pro
Cultu Divino, factis olim a Nobis potestatibus, hac in re statuit, Apo
stolica Nostra auctoritate, paroeciale templum B. M. V. quam San
tsima Virgen de Monserrat )) vocant, in numerum Basilicarum Minorum
redigimus, concessis pariter iuribus et privilegiis congruentibus, modo
ea serventur quae Decretum De Titulo Basilicae Minoris requirit,
die VI mensis Iunii factum, anno MCMLXVIII. Plurima tandem prece
Ipsam imploramus Ecclesiae Matrem ut usque hanc fidelium commu
nitatem praestet tutam, quae tam pie Eandem et fidenter colit.
Datum Romae, apud Sanctum Petrum, sub anulo Piscatoris, die
tertio mensis Iunii, anno MCMLXXXVIII, Pontificatus Nostri decimo.
83 AUGUSTINUS Card. CASAROLI, a publicis Ecclesiae negotiis
Loco B Sigilli
In Secret. Status tab., n. 218.538.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1509

IV
Isclana in dioecesi paroeciale templum Sancto Vito M. in Forio dicatum
titulo ac dignitate Basilicae Minoris exornatur.

IOANNES PAULUS PP. II


Ad perpetuam rei memoriam. Satis superque constat praeclaram
aedem Sancto Vito Martyri in Forio sacram, qui locus Ecclesia
continetur Isclana, saec. i x - x certum suum primordium habuisse,
eandemque deinceps, quod auctoritate semper praevaleret, restitutam
ac refectam esse necnon moderatam quandam artis speciem, quae
baroca dicitur, induisse. Pariterque pro comperto habetur, quod qui
dem pluris interest, complures Christifideles ad idem templum illius
oppidi memorato apud Deum Patrono dicatum adire diu consuevisse
venerationis pietatisque causa ; quem ad modum varia laudanda cum
eiusmodi templo coniuncta videntur apostolatus Instituta aliaque pa
roeciae incepta, quae, reliquis sacris ministeriis cumulata, magnopere
spiritali animorum utilitati conducunt. Quae cum ita sint, Nos, qui
maxime cupimus ut clara ubique tempia ad ritus sollemniores cele
brandos valde conferant et in primis ad Deum etiam in Sanctis suis
piissime colendum, statuimus preces audiendas esse, quas recens huic
Sanctae Sedi Venerabilis Frater Antonius Pagano, Episcopus Isclanus, adhibuit, quibus videlicet, communia cleri populique vota expromens, petiit ut praestabilis, quam diximus, sacra aedes titulo Basi
licae Minoris decoretur. Quare, ratam habentes sententiam Congrega
tionis pro Cultu Divino, idque simul confirmantes, quod hac de re
facultatibus utendo a Nobis sibi factis ipsa hodie peregit, vi et pote
state Nostra Apostolica harumque Litterarum virtute nominatum tem
plum paroeciale Santo Vito M. in Forio dicatum ad gradum honoremque Basilicae Minoris perpetuum in modum evehimus, cunctis ei
traditis iuribus et concessionibus, quae reliquarum eiusmodi ordinis
Basilicarum sunt propria, servatis vero servandis Decreto (( de titulo
Basilicae Minoris statutis, quod die vi mensis Iunii prolatum est
anno MCMLXVIII.

Datum Romae, apud Sanctum Petrum, sub anulo Piscatoris, die


duodetricesimo mensis Iulii, anno MCMLXXXVIII, Pontificatus Nostri
decimo.
83 AUGUSTINUS Card. CASAROLI, a publicis Ecclesiae negotiis
Loco g Sigilli
In Secret. Status tab., n. 22^.680.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1510

Officiale

HOMILIAE
I
In foro S. Petri habita, ob decretos beatis CXVII e Vietnamia martyribus
Sanctorum caelitum honores.*

1. (( Noi predichiamo Cristo crocifsso w.

Con queste parole di San Paolo apostolo la Chiesa di Roma saluta


oggi la Chiesa in Vietnam, che, se pur geograficamente lontana,
tanto vicina al nostro cuore; e saluta, nello stesso tempo, l'intera
Nazione vietnamita, alla quale, con tutto l'affetto, augura ogni bene.
Il mio primo, cordiale ed affettuoso pensiero va al caro fratello, il
Cardinale Joseph Marie Trinh Van Can, Arcivescovo di Ha Noi ed a
tutto il collegio episcopale della Chiesa Vietnamita, che mi caro
sentire riunito spiritualmente intorno a me in questo momento. Con
loro saluto i sacerdoti, i religiosi e le religiose, i laici impegnati nel
l'attivit missionaria, tutti i fedeli cristiani di quella Nazione, alla
quale mi sento, in questo momento, profondamente e particolarmente
vicino.
Deseo saludar tambin a los queridos Hermanos en el episcopado,
as como a los fieles procedentes de Espaa, de Francia y de las Fili
pinas, pases unidos entre s desde hace tres siglos en la evangelizacin
de aquellas tierras. Han venido aqu para recordar a los numerosos
hermanos misioneros, originarios de las respectivas Naciones.
Dirijo tambin un saludo a los Padres Dominicos de la Provincia
del Santo Rosario, fundada hace 400 aos, y al Instituto de las Misiones
Extranjeras de Pars; a estas dos familias religiosas pertenece un
gran nmero de obispos y sacerdotes que hoy veneramos como Mrtires
de la fe y de la predicacin.
2. Dans la grande communaut de l'Eglise, je vous salue spciale
ment, chers Frres et Surs vietnamiens venus ici de toutes les parties
du monde, de l'Amrique et de l'Asie, de l'Australie et de tous les pays
d'Europe. Je sais que vous tes anims par le dsir d'honorer vos frres
martyrs mais aussi par le besoin de reconstituer autour d'eux la fra
ternit, l'amiti, l'affection dont vos curs sont remplis parce que
vous tes tous originaires d'une mme patrie. En ravivant vos souve* Die 19 m. Iunii a. 1988.
1

1 Cor 1, 23.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1511

nirs, c'est vers elle que vous vous tournez, avec amour, avec nostalgie,
avec le dsir de vivre ici, vous qui vous trouvez dans la diaspora, un
instant de communion riche d'esprance.
En proclamant avec vous le Christ crucifi, nous voulons tous aujour
d'hui rendre grce Dieu pour le tmoignage particulier que lui ont
rendu les saints Martyrs dans votre Eglise, qu'il s'agisse des nom
breux fils et filles du Vietnam ou des missionnaires venus de pays o
la foi au Christ avait dj implant ses racines.
Votre tradition nous rappelle que l'histoire du martyre de l'Eglise
vietnamienne, depuis ses origines, est encore beaucoup plus vaste et
plus complexe. Depuis 1533, c'est--dire depuis le dbut de la prdica
tion chrtienne dans le Sud-Est asiatique, l'Eglise au Vietnam a subi,
pendant trois sicles, des perscutions qui se sont succd, avec quel
ques priodes d'accalmie, comme celles qui ont affect l'Eglise en Oc
cident pendant les trois premiers sicles. Il y a eu des milliers de
chrtiens martyriss, et nombreux sont ceux qui sont morts dans les
montagnes, dans les forts, dans les rgions insalubres o ils avaient
t relgus et exils.
Comment les voquer tous? Mme en nous limitant aux martyrs
canoniss aujourd'hui, nous ne pouvons nous arrter chacun d'entre
eux. Ils sont en effet cent dix-sept, dont huit vques, cinquante prtres,
cinquante-neuf lacs, et parmi eux se trouve une femme, Agns L Thi
Thnh, mre de six enfants.
Il suffit de rappeler une ou deux figures, comme celle du Pre
Vincent Liem, dominicain, martyris en 1773; c'est le premier ds
quatre-vingt-seize martyrs de nationalit vietnamienne. Et puis un
autre prtre, Andr Dung-Lac, dont les parents, paens, taient trs
pauvres; confi ds l'enfance un catchiste, il devint prtre en 1823,
et il fut cur et missionnaire en diffrentes localits du pays. Plus
d'une fois sauv de la prison grce aux ranons payes gnreusement
par les fidles, il dsirait ardemment le martyre. (( Ceux qui meurent
pour la foi disait-il montent au Ciel ; au contraire, nous qui nous
cachons continuellement, nous dpensons de l'argent pour nous sous
traire aux perscuteurs ! Il vaudrait mieux nous laisser arrter et
mourir . Soutenu par un zle intense et par la grce du Seigneur, il
subit le martyre en tant dcapit Ha Noi le 21 dcembre 1839.
3. L'Evangile d'aujourd'hui nous a rappel les paroles par les
quelles Jsus-Christ a annonc les perscutions que ses disciples au
raient subir : Ils vous livreront aux tribunaux et vous flagelleront
99 - A. A. S.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1512

Officiale

dans leurs synagogues. Tous serez trans devant des gouverneurs et


des rois cause de moi : il y aura l un tmoignage pour eux et pour
les paens . Jsus a parl ses Aptres et ses disciples de tout
temps; il a parl avec une grande franchise! Il n'a pas fait miroiter
devant eux de fausses promesses mais, dans la plnitude de la vrit
qui accompagnait toujours ses paroles, il les a prpars au pire : Le
frre livrera son frre la mort, et le pre, son enfant; les enfants se
dresseront contre leurs parents et les feront mettre mort. Vous serez
dtests de tous cause de mon nom ; mais celui qui aura persvr jus
qu'au bout, celui-l sera sauv .
2

4. Sin embargo, ei divino Maestro no ha dejado a sus discpulos


seguidores indefensos ante las grandes persecuciones. Cuando os
arresten, no os preocupis de lo que vais a decir o de cmo lo diris :
en su momento se os sugerir lo que tenis que decir ; no seris vosotros
los que hablis, el Espritu de vuestro Padre hablar por vosotros.
4

El Espritu Santo. El Espritu de la Verdad. El ser la fuerza en


vuestra debilidad. Con su fuerza vosotros daris testimonio.
El hecho mismo de que hayis de dar testimonio de Cristo cruci
ficado, no exige acaso una saMdura y una fuerza superior a las fuerzas
humanas?
Y no es acaso de Cristo de quien escribe el Apstol que es (( escn
dalo para los judos, necedad para los griegos? .

As sucedi en los tiempos apostlicos. As se ha repetido en las


diversas pocas de la historia, en tiempos y lugares diversos. As ha
sucedido tambin en los tiempos de la persecucin religiosa contra los
cristianos vietnamitas.
Era pues necesaria la fuerza y la sabidura de Dios para proclamar
este misterio del Amor de Dios, es decir, la Eedencin del mundo por
medio de la Cruz : el misterio ms grande y, a la vez, humanamente
inconcebible.
Pues lo necio de Dios es ms sabio que los hombres; y lo dbil
de Dios es ms fuerte que los hombres .

Precisamente por esto escribe el Apstol : Nosotros predicamos a


2

Mt 10, 17-18.

Ibid. 10, 21-22.

Ibid. 10, 19-20.

1 Cor 1, 23.

Ibid. 11, 25.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1513

Cristo crucificado: Cristo que concretamente en su misterio pas


cual es fuerza de Dios y sabidura de D i o s .

5. As pues, tenemos hoy ante nuestros ojos a los Mrtires viet


namitas como aquellos segadores de Dios, a quienes se refiere el Salmo :
Los que siembran con lgrimas / cosechan entre cnticos. / Al
ir, van llorando, / llevando la semilla ; / al volver, vuelven cantando /
trayendo sus gavillas .

A la luz de estas misteriosas palabras podemos nosotros compren


der el verdadero significado del testimonio histrico de los mrtires en
la Iglesia vietnamita. Con sus lgrimas ha tenido lugar aquella siem
bra del Evangelio y de la gracia, de la cual ha brotado abundante
mente el don de la fe : Si el grano de trigo no cae en tierra y muere,
queda infecundo ; pero si muere, da mucho fruto .

Los mrtires vietnamitas sembrando entre lgrimas , en realidad


iniciaron un dilogo profundo y liberador con la poblacin y la cul
tura de su Nacin, proclamando ante todo la verdad y la universalidad
de la fe en Dios y proponiendo, adems, una jerarqua de valores y
de deberes particularmente adecuada a la cultura religiosa de todo
el mundo oriental. Bajo la gua del primer catecismo vietnamita dieron
testimonio de que es necesario adorar a un solo Seor, como al Dios nico
y personal que hizo el cielo y la tierra. Ante las imposiciones coactivas de
las Autoridades acerca de la prctica de la fe, ellos afirmaron su libertad
para creer, sosteniendo con humilde valenta que la religin cristiana era
la nica cosa que no podan abandonar, pues no podan desobedecer al
supremo soberano : el Seor. Adems, afirmaron con vigor su voluntad
de lealtad a las Autoridades del Pas, sin contravenir a todo aquello
que fuera justo y recto ; y ensearon a respetar y venerar a los ante
pasados, segn las costumbres de su tierra, a la luz del misterio
de la resurreccin. La Iglesia vietnamita, con sus Mrtires y mediante
su testimonio, ha podido proclamar su voluntad y su compromiso de
no rechazar la tradicin cultural y las instituciones legales del Pas ;
al contrario, ha declarado y demostrado que quiere encarnarse en ella,
contribuyendo con fidelidad a la verdadera edificacin de la Patria.
Luego, los conflictos y las tensiones polticas que surgieron en las
relaciones de los cristianos con las Autoridades, los intereses de otras
7

Ibid. 1, 23-24.

Sal 126 [125], 5-6.

Jn 12, 24.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

1514

confesiones religiosas, las razones econmicas y sociales, la incom


prensin sobre la transcendencia y la universalidad de la fe, formaron
aquel crisol terreno en el cual se ofreci y difundi la pureza y la
fuerza de este extraordinario testimonio.
6. Mais du long cortge des martyrs, de leurs souffrances, de leurs
larmes a surgi la moisson du Seigneur . Ce sont eux, nos Matres,
qui me donnent l'heureuse occasion de prsenter l'Eglise entire la
vitalit et la grandeur d l'Eglise vietnamienne, sa vigueur, sa pa
tience, sa capacit d'affronter les difficults de toute sorte et de pro
clamer le Christ. Rendons grce au Seigneur de tout bien pour ce que
l'Esprit opre abondamment au milieu de nous!
Encore une fois, nous pouvons dire que le sang des martyrs est pour
TOUS,

chrtiens du Vietnam, une source de grce pour progresser dans

la foi. En vous, la foi de nos pres continue et se transmet encore aux


nouvelles gnrations. Cette foi reste le fondement de la persvrance
de tous ceux qui, se sentant authentiquement Vietnamiens, fidles
leur terre, veulent par ailleurs continuer tre de vrais disciples du
Christ. Tout chrtien sait que l'appel de l'Evangile demande que l'on
oit soumis aux institutions humaines par amour pour le Seigneur, que
l'on fasse le bien, que l'on se comporte en hommes libres, que l'on
respecte tout le monde, que l'on aime ses frres, que l'on craigne Dieu,
qu'on honore les autorits et les institutions publiques.

10

La recherche

du bien commun de la patrie est donc un devoir sincre pour le citoyen


chrtien, dans la libert de proclamer la vrit de Dieu, en communion
avec les Pasteurs et avec les frres dans la foi, dans le dsir de vivre
en paix avec les autres hommes pour construire avec conscience le
bien

de tous.

7. (( Sanguis martyrum, semen christianorum .


Semen christianorum. Outre les milliers de fidles qui, dans les
sicles passs, ont march sur les pas du Christ, il y a encore aujour
d'hui ceux qui travaillent, parfois dans l'angoisse et dans l'abnga
tion, avec pour seule ambition de pouvoir persvrer dans la vigne du
Seigneur comme de fidles intendants des biens du Rgne de Dieu.
Semen christianorum, ce sont tous ceux qui, aujourd'hui encore,
pour la cause de Dieu et au milieu de leurs compatriotes, s'efforcent
de comprendre le sens de l'Evangile du Christ et de sa Croix, avec le
10

Cf. 1 P 2, 13-17.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1515

devoir que cela entrane de travailler et de prier pour l'avnement du


Rgne de notre Pre dans toutes les mes, et particulirement dans le
pays o le Seigneur les a appels vivre.
Ce devoir, cette activit intrieure constante et rigoureuse, exigent
la patience et l'attente confiance de ceux qui savent que la Providence
de Dieu travaille avec eux pour rendre efficaces leurs efforts et mme
leurs peines.
8. (( La vida de los justos est en manos de Dios .
El libro de la Sabidura proclama esta esplndida verdad, que
inunda con tanta luz el acontecimiento que hoy celebramos.
S. La vida de los justos est en manos de Dios y no les tocar el
tormento . Podra parecer que estas palabras no corresponden a la
realidad histrica: en efecto, los Mrtires sufrieron el tormento y en
qu medida!
u

Mas el autor inspirado desarrolla ulteriormente su pensamiento:


(( La gente insensata pensaba que moran, / consideraban su trn
sito como una desgracia, / su partida de entre nosotros como una
destruccin ; / pero ellos estn en paz. / La gente pensaba que eran,
castigados ; / pero ellos esperaban seguros la inmortalidad .
12

I Santos Mrtires ! Mrtires vietnamitas ! Testigos de la victoria de


Cristo sobre la muerte ! Testigos de la vocacin del hombre a la
inmortalidad !
El libro de la Sabidura contina : (( Sufristeis un poco ; recibiris
grandes favores, porque Dios os puso a prueba y os hall dignos de
s : os prob como oro en crisol, os recibi como sacrificio de holo
causto .
13

S. Como holocausto, unidos al Sacrificio de la Cruz de Cristo. En


efecto, precisamente vosotros, Mrtires del Vietnam, habis proclamado
hasta las ltimas consecuencias a Cristo crucificado, sabidura y fuerza,
de Dios. A Cristo, por el cual alcanzamos la salvacin en Dios.
9. Quanti confidano in lui in Cristo crocifsso e risorto com
prenderanno la verit ; coloro che gli sono fedeli vivranno presso di lu
nell'amore, perch grazia e misericordia sono riservate ai suoi eletti .

14

Voi martirizzati! Voi eletti!


II

Sab 3, i .

12

Ibid. 3, 2-4.

13

Cf. ibid. 3, 5-6.

14

Cf. ibid. 3, 9.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1516

Officiale

Ascoltate fino alla fine ci che dice di voi il Libro della Sapienza :
Nel giorno del loro giudizio risplenderanno come scintille nella stop
pia, correranno qua e l .
Come scintille, come fiammelle d una luce che illumina e accende ...
Ascoltate fino alla fine ci che dice di voi il Libro della Sapienza :
15

Governeranno le nazioni, avranno potere sui popoli e il Signore


regner per sempre su di loro )). / Il Signore ... / Cristo crocifsso e
risorto. Colui che venuto nel mondo non per giudicare il mondo,
ma perch il mondo si salvi per mezzo di lui )).
16

17

Questo Cristo !
Come avete partecipato alla sua sofferenza e alla sua Croce cos ab
biate parte nella salvezza del mondo, da Lui operata.
La vostra messe duri nella gioia !
Gia dan Vit-Nam thn mn,
Cha gui li cho chng con t bon phuong troi tun v La-Ma,
vi ngy hn hoan mung Chu-Thh Tu Dao, vinh du cua Gio Hi chung
con hm nay, Xin Thin Cha chue lnh cho chng con, v Cha cu
chc cho chng con song xung dng doi song con chu cae vi Anh-Hng.

II
In Petriano templo habita, ob decretos beatis Simoni de Rojas et Rosae
Philippinae Duchesne Sanctorum caelitum honores.*

1. Lo Spirito del Signore su di me -

Torniamo a queste parole di Isaia, che parlano della missione


del Messia.
Proprio a queste parole Ges fece riferimento a Nazareth il giorno
in cui, compiuti i trentanni, iniziava il suo servizio messianico in
Israele. Il Padre L'ha mandato )) a portare il lieto annuncio ai
poveri, a fasciare le piaghe dei cuori spezzati, a proclamare la libert
degli schiavi, la scarcerazione dei prigionieri, a promulgare l'anno
di misericordia del Signore, un giorno di vendetta per il nostro Dio
15

3, 7.

" 3, 8.
17

Gv 3, 17.

* Die 3 m. Iulii a. 1988.


1

Is 61, 1.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1517

(questo giorno sar il Giorno del Sacrificio per i peccati di tutto il


mondo) per consolare tutti gli afflitti.

Tutto questo Ges ha cominciato a f a r e e ad ((insegnare,

annunciando la Buona Novella, e preparando al tempo stesso i disce


poli al giorno del suo Sacrificio pasquale.
venuto pieno di potenza da Dio. Dio l'ha unto con il suo Spirito.
La profezia messianica di Isaia si compiuta agli occhi di quella
generazione, alla quale fu dato di vedere le opere e di ascoltare le
parole di Ges di Nazareth.
2. E perci la gente correva a lui. Correvano non soltanto i figli
e le figlie di Israele, ma anche gli stranieri, come per esempio i
Greci, di cui parla il Vangelo di oggi.
(( Vogliamo vedere Ges .

Essi sollecitano la mediazione degli Apostoli

per poter vedere

Ges. E allora Ges d agli Apostoli una risposta, a primo aspetto,


strana. Dice : giunta l'ora che sia glorificato il Figlio dell'uomo .

Si potrebbe pensare che quella glorificazione si riferisca alla fama


umana, di cui Cristo cominciava a essere circondato tra i suoi e
anche tra i forestieri. Tuttavia Ges, continuando a parlare fa capire
che intende riferirsi non a una fama umana, ma alla morte. Ges
parla della sua morte, utilizzando la parabola del grano : (( Se il
chicco di grano caduto in terra non muore, rimane solo ; se invece
muore, produce molto frutto .

L'esaltazione di Cristo Messia di Dio, avviene proprio in questa


morte che porta frutto :

nella Morte vivificante.

Quest'esaltazione

appartiene al Mistero pasquale, che a tempo opportuno si compir


su Cristo, in Cristo e per mezzo di Cristo.
3. Il Mistero pasquale, che costituisce lo zenit della missione mes
sianica di Ges di Nazareth, rimane il paradigma centrale del
messaggio evangelico.
Ges dice : (( Chi ama la sua vita la perde e chi odia la sua vita
in questo mondo, la conserver per la vita eterna .
2

Ibid. 61, 1-2.

Cf. At 1, 1.

Gv 12, 21.
5

Ibid. 12, 33.

Ibid. 12, 24.

Ibid. 12, 25.

Acta Apostolicae

1518

Sedis -

Commentarium

Officiale

E continua : Se uno mi vuol servire mi segua, e dove sono io,


l sar anche il mio servo. Se uno mi serve, il Padre lo onorer .
Ecco il (( paradigma evangelico della vocazione alla santit.
L'odierna liturgia ci ricorda queste parole perch alla loro luce
possiamo guardare i due candidati, che oggi vengono elevati agli
onori degli altari mediante la canonizzazione.*
8

Simn de Rojas e Rose Philippine Duchesne.


Se uno mi serve, il Padre lo onorer .
La Chiesa nell'atto odierno, come in ogni atto di canonizzazione,
vuole che rimanga un'eco fedele e sensibile di quell'amore, che i servi
e imitatori di Cristo ricevono in Dio.
4. El misterio pascual, paradigma de la vocacin a la santidad,
constituy el centro de la vida de Fray Simn de Rojas, eximio
religioso de la Orden de la Santsima Trinidad, que hoy es elevado
al honor de los altares. El hizo suyas las palabras de Cristo que hemos
escuchado en la lectura evanglica: El. que ama su alma la pierde;
pero el que aborrece su alma en este mundo, la guardar para la vida
eterna .
9

San Simn de Rojas dio pleno sentido a su vida, como cristiano


y como sacerdote, en. la contemplacin del misterio del Dios Amor.
Fiel al carisma redentor y misericordioso de su Orden, el <( Padre
Rojas como era llamado familiarmente por el pueblo fue muy
sensible a toda clase de necesidades del prjimo, especialmente de los
ms pobres y marginados, as como de los cristianos cautivos a causa
de su fe. Los pobres, por su parte, vean en l a su protector, defensor
y padre. Vean en l tanta sencillez y tan palpable testimonio de
pobreza, que lo miraban como uno de ellos, totalmente asimilado a
sus penas y necesidades.
Trabaj incansablemente para que la (( Congregacin de Esclavos
del Dulcsimo Nombre de Mara por l fundada, intensificara cada
vez ms su proyeccin caritativo-social. Sus miembros, que eran
seglares en su gran mayora, se comprometan a compartir los propios
bienes y a ayudar a los pobres.
Llamaba mucho la atencin el infatigable celo sacerdotal del nuevo
Santo. Mas su vigorosa y continua actividad apostlica no fue obs
tculo para su vida de oracin contemplativa, a la que dedicaba
8

Ioid. 12, 26.

IUd. 12, 25.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1519

(( largos espacios de tiempo durante el da y ms todava durante


la noche, despus del rezo coral de media noche )).
5. Un aspecto que es obligado destacar en nuestro Santo, es, sin
duda, el singularsimo y confiado amor que, desde su infancia, tuvo
a la Virgen Mara. Esta intensa vivencia mariana fue siempre en
constante aumento en l. Ya religioso y sacerdote, no se cansaba
de propagarla por todos los medios a su alcance e inculcarla a todas
aquellas personas con las que se relacionaba. Un modo muy suyo de
vivir y difundir esta devocin era la (( esclavitud o entrega filial
de uno mismo a la Madre de Dios. Sin interrupcin repeta la invo
cacin y saludo (( Ave Mara ; tanto que, con frecuencia, era llamado
cariosamente, el Padre Ave Mara . Divulg muchsimo el rezo
del santo rosario.
En efecto, el nuevo Santo es para nosotros un modelo cercano y
providencial de vida mariana. El expresaba perfectamente su volun
tad de pertenecer a Mara con una de sus jaculatorias preferidas :
(( Sea yo, Seora, todo de Vos, y nada tendr que temer . La Pro
videncia ha dispuesto que su canonizacin sea la ltima de este Ao
Mariano. Es como si se nos pidiera e insistiera para que acojamos
con gozo y reconocimiento el mensaje que tantas veces repiti el
nuevo Santo: ((No querer hacer ni pensar cosa alguna que no sea
en obsequio de Nuestra Seora .
San Simn de Rojas apareci ante la sociedad de su tiempo como
un hombre especialmente ungido y lleno del Espritu Santo, dcilsimo
a sus inspiraciones y profundamente evanglico en todas las facetas
de su existencia : como otro Cristo !
6. And what about the other Saint we have canonized today, RosePMUppine Duchesne, the woman who lived her religious conscration
in mission? True to a vision she had experienced in her youth, RosePhilippine abandoned the comfort of her own culture and language
and set out to serve Christ's Church in the New World. She did not
think so much about what she was leaving as about those to whom
she was being sent, and especially oy whom she was sent.
Rose-Philippine's whole life was transformed and enlightened by her
love for Christ in the Eucharist. Dring the long hours she spent before
the Blessed Sacrament she learned to live continually in the prsence
of God. She placed all her liopes and desires in him. The words of
today's Responsoria! Psalm express well the intensity of her love

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1520

Officiale

for Christ: "O Lord, it is you who are my portion and cup; it is you
yourself who are my prize".
With missionary courage, this great pioneer looked to the future
with the eyes of the hearta heart that was on fire with God's love.
She saw beyond the needs of a post-Revolutionary France to the needs
of the "New World" of her time. She took upon herself the Gospel
injunction to "go and teach ail nations", reminding us that the call
to holiness is universal and does not know the boundaries of nation,
politicai system, culture or race.
10

7. De plus en plus imprgne de l'amour mme de Dieu, puis


dans le culte clair et ardent de la sainte Eucharistie, Rose-Philip
pine Duchesne se sentit entrane de manire irrsistible vers les
enfants pauvres, les familles dmunies. C'est pour leur soulagement
et leur ducation qu'elle donna si gnreusement les trente-quatre
dernires annes de sa vie, dans cette rgion du Middle West. Elle
fit mme une fructueuse tentative d'apostolat au milieu des Indiens.
Gne par la barrire de la langue, elle apporta cependant par tout
son tre et ses comportements quelque chose de la tendresse de Dieu
tous ces pauvres gens. Les ressources, bien insuffisantes, qu'elle
parvenait collecter furent sans cesse distribues. Elle aurait tant
voulu que le cur des riches s'ouvrt plus largement, quitte vivre
eux-mmes plus simplement !
L'engagement radical de Mre Duchesne l'gard des pauvres et
des marginaux demeure une source vive d'inspiration pour sa propre
Congrgation, comme pour toutes les religieuses d'aujourd'hui. Que
dis-je? Son exemple, absolument hors du commun, vaut pour tous
les disciples du Christ, spcialement pour ceux qui habitent les
rgions nanties du monde. Oh ! oui, que les chrtiens soient plus nom
breux laisser l'Esprit Saint les saisir et les enflammer pour le
service des plus pauvres, ceux du quart-monde ! Il est des disciples
du Christ qui peuvent s'engager temps complet. Plus nombreux
sont ceux qui ont la possibilit et le devoir de participer aux activits
socio-caritatives locales, paroissiales ou diocsaines. Elles attendent
souvent des concours multiples et gnreux.
8. Rose-Philippine Duchesne e Simn de R o j a s ! . . . Guardando
il loro profilo spirituale, troviamo una conferma delle parole di Paolo
sull'(( amore del Cristo che ci spinge
10

Ps 15/16:15.

11

Cf. 2 Cor 5, 14.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1521

L'amore del Cristo spinge la nuova Santa e il nuovo Santo : poich


Egli morto per tutti , allora in Lui tutti debbono scoprire quella
parte del mistero del grano evangelico che spetta a ciascuno : del
grano che muore per portare frutto.
Scrive l'Apostolo : Cristo morto per tutti, perch quelli che
vivono non vivano per se stessi, ma per colui che morto e risuscitato
per loro )).
Non per se stessi, ma per Cristo e in Cristo per gli altri , per
i fratelli e sorelle , per i vicini e lontani, per tutti. Tale il
paradigma evangelico della santit.
E perci : (( se uno in Cristo, una creatura nuova ; le cose
vecchie sono passate, ecco ne sono nate di nuove .
La Chiesa saluta oggi nel contesto della Comunione dei Santi il
mistero della creatura nuova . Grazie a coloro che hanno realiz
zato la vocazione evangelica alla santit, noi viviamo nella speranza.
E la nostra speranza piena di immortalit .
12

13

14

15

III
In basilica S. Petri habita, Millennio exeunte a baptismate regionis Rus

Kioviensis.*

1. Gloria Tibi Trinitas!


Mille anni fa, sulle rive del Dniepr, a Kiev nella Rus', si realizza
vano le parole che Ges aveva rivolto agli apostoli al termine della
sua missione messianica sulla terra : (( Andate e ammaestrate tutte le
nazioni, battezzandole nel nome del Padre e del Figlio e dello Spirito
Santo 1

Gloria a Te, Padre - Figlio - Spirito Santo !


Gloria a Te, Santissima Trinit - unico Dio !
Dio onnipotente, Sovrano dell'universo e Signore della storia di
tutti i popoli, gloria e onore e ringraziamento a Te per la grazia del
12

Ibid.

13

Ibid. 5, 15.

14

Ibid. 5, 17.

15

Sap 3, 4.

* Die 10 m. Iulii a. 1988.


1

Mt 28, 19.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1522

Officiale

Santo Battesimo conferito agli antenati della nazione che oggi celebra
il grande Millennio.
Gloria a Te e ringraziamento per i Principi Vladimiro Sovrano
di quella terra per la sua ava Olga, e per tutti coloro che li seguirono
nella fede e nella nuova vita in Cristo Crocifisso e Risorto per la
redenzione dei peccati del mondo.
2. Si rinnovarono cos, in qualche modo, i prodigi del Giordano, il
giorno in cui vi fu battezzato il tuo Figlio unigenito. Allora, come canta
la liturgia bizantina, il Giordano si volse indietro vedendo il fuoco
della Divinit che discendeva corporalmente ed entrava in esso. Il
Giordano si volse indietro vedendo l'Invisibile fatto visibile, il Crea
tore incarnato, il Padrone in forma di servo. Il Giordano si volse in
dietro e i monti trepidarono guardando Dio nella carne ; e le nubi emi
sero una voce, ammirando Colui che veniva, Luce da Luce, Dio vero
da Dio vero )).
Anche le acque del Dniepr e i colli della Rus' trepidarono di gioia
quando si comp il grande evento della rinascita di un Popolo alla vita
nuova della grazia battesimale. Di tale gioia s' gi fatta eco la Chiesa
Ortodossa Russa con le solenni celebrazioni, svoltesi a Mosca nello
scorso mese di Giugno. Ad esse ho inviato una Delegazione con il Car
dinale Segretario di Stato e con il Cardinale Presidente del Segreta
riato per l'Unione dei Cristiani, per recare a quella Chiesa sorella
l'espressione della partecipazione mia e dell'intera Chiesa Cattolica.
2

Oggi la Comunit Cattolica Ucraina che, insieme con la Chiesa


dei Santi Apostoli Pietro e Paolo, eleva a Dio un inno di gloria e di
riconoscenza per lo storico avvenimento, dal quale ebbe inizio l'evange
lizzazione dei popoli posti nella parte orientale del Continente europeo
e persino oltre gli Urali. Lo ha fatto nel 950 anniversario di tale evento,
quando il Papa Pio XII, in questa stessa Basilica, presiedette una
solenne Celebrazione eucaristica in rito bizantino-slavo, a cui prese
parte una larga schiera di Cattolici della vostra Nazione. Lo fa oggi,
mediante questa splendida rappresentanza di clero e fedeli che cantano
nella lingua a loro cara le lodi di Dio per quanto si comp mille anni
fa, sulle rive del Dniepr.
3

Mi piace esprimere la comune esultanza con le parole che, secondo


l'antica liturgia, i vescovi e i presbiteri leggevano nella solenne bene2

Benedizione

Cf. AAS 31 (1939), p. 258 s.

delle

Acque.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1523

dizione delle acque : Trinit sovrasostanziale, illumina anche noi,


indegni tuoi servi, affinch possiamo inneggiare all'incommensurabile
tua opera e potenza. Oggi, infatti giunto il tempo della Festa e il
coro dei Santi si unisce a noi e gli Angeli fanno festa insieme con gli
uomini. Oggi le nuvole dall'alto dei cieli fanno piovere sull'umanit
la rugiada della giustizia. Oggi le colpe degli uomini vengono cancel
late con le acque del Giordano. Oggi si apre agli uomini il Paradiso
c il Sole della giustizia ci inonda di splendore. Grande sei, o Signore,
e prodigiose sono le opere tue, e nessuna parola pu essere sufficiente ad
inneggiare alle tue meraviglie )).
4

3. Oggi la Chiesa dei Santi Apostoli Pietro e Paolo, insieme con la


Comunit ucraina, rende grazie a Dio per quanto ha fatto mediante
il suo servo san Vladimiro, gran principe di Kiev, il quale, trovata la
perla preziosa della fede, come il mercante evangelico, la fece sua, ren
dendone partecipe anche il suo popolo. A ragione, perci, il celebre
metropolita di Kiev Ilarione cos si esprimeva nei suoi confronti : La
terra di Roma loda Pietro e Paolo, per mezzo dei quali credette in
Ges Cristo, Figlio di D i o ; l'Asia, Efeso e Patmos - Giovanni il
Teologo; l'India - Tommaso; l'Egitto - Marco. Tutti i paesi, le citt,
le genti onorano ed esaltano i propri maestri nella fede. Onoriamo
anche noi, secondo le nostre forze, con brevi lodi il grande e ineffabile
nostro maestro e preminente capo, gran principe della nostra terra
Vladimiro, nipote del vegliardo Igor, figlio del glorioso Sviatoslv .

4. Cari fratelli e sorelle ! Voi che oggi, insieme col Vescovo di Roma,
vi siete raccolti intorno alla santa eredit degli Apostoli Pietro e Paolo,
siate i benvenuti !
Vi saluto nel Signore ! Ricevete il bacio della pace !
La grazia di questo santo giorno del Millennio diventi vostra
parte e sia per ciascuno fonte di gioia rinnovata. Ve lo augura il Suc
cessore di Pietro nel ricordo dell'evento che ha segnato indelebilmente
la vostra storia.
Quale imperscrutabile mistero di Dio si comp allora nell'anima dei
"vostri antenati e in tutta la loro umanit ! Ecco per mezzo del Batte
simo, essi furono immersi nella morte di Cristo, furono sepolti insieme
con Lui, come eredi del peccato di Adamo, per aver parte nella sua
4

Benedizione

Discorso sulla legge e la grazia, 38, 5-12.

delle

Acque.

1524

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

risurrezione; per accogliere da Lui risorto, quali figli adottivi di Dio,


una nuova eredit : l'eredit della Vita in Dio.
Ed ecco, lo stesso mistero di Dio, mediante il sacramento del Bat
tesimo, si rinnovato di generazione in generazione fino ai nostri
giorni.
Gloria a Te, Santissima Trinit !
Gloria a Te, Santa Chiesa, che sei per noi la Porta della nuova vita
in Cristo !
5. Nella fausta ricorrenza del Millennio, i figli e le figlie spirituali
di san Vladimiro sono chiamati a rinnovare in s la grazia del Sacra
mento, dal quale ebbe inizio la loro identit religiosa e nazionale. Col
Battesimo, infatti, nasce l'(( uomo nuovo , che ha nella grazia dello
Spirito la sorgente di una <( nuova vita e nel precetto dell'amore il
comandamento nuovo , da cui scaturisce l'unica famiglia dei figli
di Dio, chiamati alla nuova speranza dell'eternit beata.
Ecco il perch dell'incommensurabile valore del Battesimo : esso
il fondamento del nuovo essere del cristiano e il sostegno della sua
storia, sia come individuo, sia come membro di un popolo.
Dal Battesimo della Bus' prese l'avvio quel lento e multiforme pro
cesso di maturazione culturale e sociale, che doveva incidere cos
profondamente sulla formazione dei popoli ucraino, bielorusso e russo.
I figli di tali Nazioni, mentre ricordano nella gioia le loro origini, non
possono non raccogliere lo stimolante messaggio che a loro viene da
quello storico evento.
6. In particolare voi, figli della Nazione ucraina, come potreste
dimenticare che l'eredit del Battesimo dei vostri antenati vi comune
con i fratelli ortodossi del vostro Popolo? Come potreste trascurare,
inoltre, i legami storici che collegano la vostra Nazione con le Nazioni
bielorussa e russa?
Il Battesimo ha fatto di voi, come anche di loro, i membri della stessa
Chiesa, Quando mille anni or sono, i vostri avi ricevettero il Battesimo,
la scissione nella Chiesa ancora non era avvenuta. San Vladimiro fece
battezzare il proprio popolo nel tempo benedetto, in cui la Chiesa di
Cristo si estendeva indivisa dall'Oriente all'Occidente. Egli prese da
Bisanzio i riti liturgici e le sacre cerimonie, ma nello stesso tempo,
conscio della propria posizione e del proprio compito, persever fino alla
fine nell'unit della Chiesa Cattolica, coltivando con premura relazioni

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1525

amichevoli con la Sede Apostolica. Non pochi principi dopo di lui con
tinuarono a ricevere con i dovuti onori i Legati dei Romani Pontefici.
Il desiderio della piena unit ecclesiale, sotto Fazione dello Spirito
Paraclito, non cess nei secoli successivi. Come non ricordare, in par
ticolare, il famoso Metropolita di Kiev Isidoro, il quale partecip
al Concilio di Firenze, firmandovi il decreto di Unione? La Chiesa
di Roma, per parte sua, gli tribut grandi onori, assegnandogli i pi
alti incarichi durante la vita ed accogliendone le spoglie in questa Ba
silica Vaticana dopo la morte.
7. La fine del secolo xvi fu per la Chiesa in Ucraina un periodo non
facile. Dappertutto cresceva, largamente condiviso nei vari settori ec
clesiali, un profondo desiderio di rinnovamento.
In questa situazione, molti vescovi e una parte del popolo videro
nel ristabilimento della piena comunione con la Chiesa di Roma la
possibilit pratica dell'auspicata ripresa. a tutti noto, inoltre, come
coloro i quali, a Brest, firmarono l'Unione non ebbero mai la percezione
di eseguire, con tale atto, una rottura rispetto al loro passato. Al con
trario : l'unione con Roma rappresentava ai loro occhi il ripristino
della situazione ecclesiale dell'antica Chiesa di Kiev prima dell'infausta
alienazione tra le Chiese d'Oriente e d'Occidente.
La loro situazione ecclesiale, come sappiamo, non fu compresa da
tutto il popolo e perfino equivocata nel suo significato fondamentale.
Ma non forse un atto di giustizia soprattutto nei confronti di coloro
i quali, in conseguenza di tale passo, sperimentarono l'amarezza del
l'incomprensione e pagarono con la stessa vita non forse un atto
di giustizia riconoscere la presenza di quella nostalgia per l'unit della
Chiesa che oggi, dopo vari secoli, avvertiamo in noi sempre pi viva ed
insistente nel contesto di una pi approfondita comprensione del mistero
della Chiesa e in congiunture storiche diverse?
Certo, quando il Papa Clemente VII abbracci i rappresentanti
della Chiesa di Kiev venuti a Roma per siglare l'accordo di unione, fu
grande la speranza che quel gesto di amore sancisse un evento impor
tante nella storia della ricomposizione della piena unit ecclesiale.
Ci che essi intesero con quell'abbraccio muove oggi anche noi a
scambiarci il medesimo gesto di fraternit e di pace.
8. Lo Spirito Santo, che ha parlato con tanto vigore durante il
Concilio Vaticano II e che continua a far sentire la sua voce attraverso
i segni dei tempi, stimola tutti noi a percorrere con rinnovato slancio

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1526

Officiale

le vie del dialogo ecumenico, e ci induce a desiderare ardentemente che


sia ormai vicino il giorno del bacio della pace fra le Chiese Cattolica
e Ortodossa.
La Sede Apostolica, da parte sua, ha sempre vivamente percepito il
dovere di sostenere i credenti cattolici ucraini nel loro diritto a per
manere nell'unit cattolica ed a conservarsi fedeli al proprio rito e
alle proprie tradizioni. Perci sono state create Metropolie, Eparchie,
Esarcati con una propria Gerarchia ecclesiastica per i fedeli ucraini
che vivono nella diaspora.
9. Cari Fratelli nell'Episcopato, carissimi fratelli e sorelle in Cristo
Signore ! Qui, presso la tomba di San Pietro Apostolo, vicino alla quale
riposano i resti mortali di San Giosafat martire, a voi tanto caro,
insieme ringraziamo la Santissima Trinit per l'inestimabile dono del
Battesimo e per i copiosi frutti spirituali della partecipazione ai mi
steri divini nella comunione della stessa fede e nel vincolo del mede
simo amore.
La celebrazione del Millennio deve ravvivare in tutti i cristiani
l'impegno ecumenico e spingere la Chiesa Cattolica e la Chiesa Orto
dossa a riscoprire in Ucraina gli antichi vincoli storici e a lavorare
con slancio rinnovato per la causa dell'unione. Insieme preghiamo
perch possa presto ricostruirsi fra Cattolici e Ortodossi la piena comu
nione, in cui vissero per secoli gli avi. E contemporaneamente preghiamo
perch la vostra Chiesa, provata anche in questo secolo da grandi avver
sit, possa essere rispettata nella sua particolare fisionomia.
Rinnovo qui l'auspicio, gi espresso nel Messaggio Magnum Bap
tismi Donum , che il futuro veda superate le incomprensioni e la
vicendevole diffidenza, e riconosciuto il pieno diritto di ciascuno alla
propria identit e alla propria professione di fede. L'appartenenza alla
Chiesa Cattolica non deve essere considerata da alcuno come incompa
tibile col bene della propria patria terrena e con l'eredit di San Vla
dimiro. Possano le moltitudini dei vostri fratelli godere della vera
libert di coscienza e del rispetto dei diritti religiosi nel rendere il
culto pubblico a Dio secondo la multiforme tradizione, nel proprio rito
e con i propri Pastori , cos che si apra, per la gioia comune, una
nuova era di fraterna collaborazione ecumenica.
6

10. Cari fratelli e sorelle, oggi la Chiesa Cattolica guarda con spe
ciale amore a tutti voi, Cattolici Ucraini, che vivete nella diaspora o in
6

N. 7.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1527

patria. Guarda a voi e con voi canta il Te Deum )) di ringraziamento


per il dono della fede e della perseveranza in essa lungo i secoli.
La sua gioia, tuttavia, si tinge di mestizia nel vedere che tanti vostri
fratelli e sorelle non godono della libert religiosa, nonostante che que
sto diritto sia stato molte volte riaffermato nelle Costituzioni degli
Stati e in solenni Documenti Internazionali.
Carissimi, la Chiesa Cattolica e il Successore di Pietro vi sono
vicini, anzi sono solidali con voi e per voi pregano. Di tutto cuore vi
abbraccio come vostro fratello e primo Papa di origine slava nella storia
della Chiesa.
Insieme con voi mi reco in spirituale pellegrinaggio sul colle di
Kiev, dove, dominando il vasto fiume Dniepr, si erge la statua di
San Vladimiro. Mi prostro in ginocchio dinanzi all'icona della Ma
donna Orante nella cattedrale di Santa Sofa a Kiev e le affido tutte le
vicende della Comunit cattolica ucraina. O Madre di Dio, stendi su di
noi il tuo sacro manto e proteggici da ogni male.
Santi Apostoli Pietro e Paolo, santi Principi Vladimiro e Olga,
santi Borys e Hlib e San Giosafat martire, intercedete sempre per
noi, vostri figli fedeli. Ges Cristo, abbi piet di noi e salvaci, Tu che
sei buono e amico degli uomini !
Trinit Santissima, vivificante e santificatrice, Padre Figlio
Spirito Santo, a Te la gloria e l'onore nei secoli.

ALLOCUTIONES
I
Falera, ad opifices congregatos habita.*
Cari lavoratori e lavoratrici di Civita Castellana,
fratelli e sorelle,
1. A tutti il mio saluto e i miei cordiali auguri in questa giornata
del Primo Maggio, festa dei lavoratori, cio vostra festa, come di
tutti gli uomini e le donne che nel mondo si guadagnano il pane col
sudore dei loro volti ; vale a dire, con il loro lavoro. In questo senso
il Primo Maggio una festa veramente universale, poich il lavoro
1

* Die 1 m. Maii a. 1988.


1

Cf. Gen 3, 19.

100 - A. A. S.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1528

Officiale

davvero o dovrebbe essere una vocazione e una reale possibilit


per tutti.
Se la Chiesa cattolica celebra in questo stesso giorno la festa di
San Giuseppe Artigiano, sposo di Maria Vergine e padre putativo di
Ges, ci si deve al fatto che egli era un operaio, cio un falegname,
come dice il Vangelo. E cos, la scelta di questo giorno per celebrare
San Giuseppe equivale al coronamento liturgico della giornata cos
cara a tutti i lavoratori.
In tal modo San Giuseppe, invita i lavoratori, anzi autorevolmente
li convoca, a trovare, con lui e come lui, il loro posto vicino a Ges,
conosciuto dai suoi contemporanei come il figlio del carpentiere ;
ovvero come carpentiere lui stesso.
2

Per questa via, cari amici lavoratori e lavoratrici, il lavoro e chi,


come voi, lo esercita, entrato nella storia della salvezza; cio, in
quell'opera che Ges venuto a compiere in questo mondo in nostro
favore, dapprima con la sua vita di carpentiere, poi col ministero di
predicatore e taumaturgo, infine con la sua morte e la sua risurrezione.
U Figlio eterno di Dio ha voluto diventare in mezzo a noi un lavo
ratore, non un re, conferendo cos alla vocazione di lavoratore un'in
sospettata dignit : quella di servire alla nostra redenzione.
Celebriamo oggi la festa dei lavoratori. E, guardando a San Giu
seppe e a Ges Cristo, la celebriamo da cristiani. Per questo ho voluto
essere oggi qui con voi, lieto di potermi unire alla vostra gioia.
5

Ora, che cosa vogliamo celebrare oggi? Qual per noi, e per tanti
altri lavoratori, il contenuto di questa celebrazione?
Noi vogliamo celebrare tre realt caratteristiche dell'identit pro
pria degli uomini e delle donne del lavoro.
2. La prima senza dubbio la vostra specifica dignit. Essere lavo
ratori, essere operai un pregio, un titolo di nobilt pi confacente
alla natura umana e pi in essa radicato di molti, in definitiva,
secondari e spesso anche discutibili.
Essere lavoratori e lavoratrici risale, infatti, alla stessa vocazione
umana. Come ho detto nell'Enciclica Laborem exercens , il lavoro
una dimensione fondamentale dell'esistenza umana sulla terra .

Cf. Mt 13, 55.


Ibid.
Me 6, 3.
Cf. Gv 6, 15.
N. 4.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1529

Ohi lavora si pone con ci in sintonia con la propria vocazione di uomo


e di donna; diventa, per cos dire, pi pienamente uomo e pi piena
mente donna. E contribuisce, in questo modo, allo sviluppo di o g n i
uomo e di tutti gli uomini , come insegnava la Populorum progres
sio e come ho ribadito io stesso nell'Enciclica commemorativa di
tale documento.
San Paolo scriver ai suoi discepoli di Tessalonica : Chi non
vuol lavorare, neppure mangi . Noi oggi tradurremmo : chi non vuol
lavorare, non pu trovare il giusto posto nell'autentico dinamismo del
la famiglia umana.
7

3. Se tale la dignit del lavoro e del lavoratore, cari fratelli e


sorelle, possiamo capire quale grande male sia la disoccupazione, che
oggi colpisce tanti uomini e donne giovani soprattutto, che potrebbero
e vorrebbero lavorare ; e questo anche qui, tra voi, a Civita Castellana.
Certo, la disoccupazione un grande male, perch impedisce a chi
non ha lavoro di guadagnarsi onestamente la vita; e cos anche, al
limite, di mangiare , di formarsi una famiglia e di educare i figli.
Ma lo ancor pi perch priva tante persone della possibilit di
realizzare la propria vocazione umana, mettendole per cos dire ai
margini della societ e della storia, mentre dell'una e dell'altra tutti
dobbiamo essere protagonisti.
E questo un diritto. Quando la societ e i poteri istituzionali non
fanno quello che possono e debbono, per venire incontro alla crisi del
lavoro nelle sue cause molteplici, un diritto viene negato : il diritto ad
avere un lavoro.
Nessun meccanismo economico, nessuna legge del profitto , nes
sun tipo di pianificazione della produzione, e neanche l'eccessiva
libert nel gioco della domanda e dell'offerta, possono giustificare una
simile ingiusta discriminazione.
il caso di ritornare su tali principi ancora una volta, in mezzo
a voi, in questa celebrazione della vostra dignit, dal momento che
tanti tra voi sono senza lavoro e non riescono a trovarlo, o vengono
affidati alla cassa-integrazione, la quale non pu mai essere una vera
soluzione.
4. Celebrando la dignit del lavoratore e del lavoro, celebriamo
anche la necessit dell'uno e dell'altro.
7

Cf.

Sollicitudo rei socialis, 38.

* 2 Tess 3, 10.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

1530

-aII lavoro, di certo, spesso duro e pesante, qualche volta anche


difficilmente sopportabile. La Bibbia ce lo insegna gi fin dall'inizio,
quando si elencano le conseguenze, da Dio stesso annunciate, del pec
cato del primo uomo: ((Maledetto sia il suolo per causa tua! Con
dolore ne trarrai il cibo per tutti i giorni della tua vita... Con il
sudore del tuo volto mangerai il pane ... . Queste parole severe val
9

gono per ogni forma di lavoro, come tutti ben sappiamo.


Ma questo lavoro ingrato, che pu sembrare alle volte improduttivo
e insoddisfacente, resta il mezzo privilegiato che il Signore Dio ci d
per trasformare la natura, per mettere in opera il nostro dominio sulla
creazione,

10

e in fondo per rispondere alla vocazione insita nell'imma

gine divina, che costituisce la nostra pi specifica identit.

11

S, ciascuno di noi ha bisogno di un lavoro per se stesso. Ma ha


anche bisogno di un lavoro per gli altri, per la sua famiglia, per la
societ, per le necessit del mondo odierno per cooperare alla costru
zione di un mondo futuro, che speriamo possa essere migliore.
Il lavoro che oggi celebriamo e festeggiamo non dunque una con
danna, ma un diritto nonch un dovere. qualcosa di cui scopriamo
ogni giorno di pi la necessit e il valore ; non solo il valore economico
e sociale, ma anche il valore morale.
Fare un lavoro, e farlo bene, in buone condizioni ambientali
igieniche, in modo che il lavoro stesso ed il modo di farlo siano con
formi alla nostra dignit di uomini e di donne, di lavoratori e di lavo
ratrici, inserirci nel piano stesso di Dio per l'umanit : realizzare
la nostra vocazione. E questo un obbligo morale. Siamo lieti di
adempiere quest'obbligo, e per questo ringraziamo il Signore, nella
festa di oggi. Ma nel contempo chiediamo a Lui che la societ e la
stessa organizzazione economica ci aiutino a soddisfare questo dovere
e ad esercitare questo diritto.
5. Il lavoro, si dice spesso in questi nostri tempi, tende a cambiare
segno e si sposta verso il cosiddetto (( terziario , mentre l'automa
zione e l'informatica sembrano trasformare un certo modo di lavo
rare, con la conseguenza che, almeno in certe societ e a certi livelli,
aumenta il tempo libero.
9

Gen 3, 17-19.

10

Cf. Gen 1, 26.

11

Cf.

Sollicitudo

rei socialis, 29-30.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1531

Sono sviluppi in se stessi positivi, a cui ha contribuito, in maniera


decisiva, il lavoro di molte generazioni. Nessuno di questi sviluppi,
tuttavia, pu legittimamente sopprimere il valore e la necessit del
lavoro. Bisogna perci adoperarsi per trovare, man mano che tali tra
sformazioni si affermano e si impongono, la via per offrire alle nuove
generazioni tipi di lavoro che rispondano s a questa situazione cam
biata, ma altres, e in primo luogo, alla vocazione universale dell'uomo,
al lavoro e alla sua dignit.
Nessun lavoratore e tanto meno intere categorie di persone possono
essere sacrificate a queste trasformazioni del mondo del lavoro e alle
esigenze economiche che potrebbero nascerne. Sono, anzi, le trasfor
mazioni stesse e le conseguenti necessit econoniiche, che dovrebbero
venire esaminate e valutate alla luce del valore universale e individuale
del lavoro.
E inoltre, anche in mezzo a tali trasformazioni e ai nuovi mecca
nismi economici, certe esigenze e certi imperativi morali e cristiani
vanno sempre rispettati e promossi. Tra questi la solidariet, di cui ho
parlato a lungo nella recente Enciclica Sollicitudo rei socialis ;
essa a sua volta pu ispirare, a diversi livelli, sia le cooperative, come
mezzo di protezione contro un'eccessiva frantumazione della produ
zione e della commercializzazione, sia le associazioni professionali e i
sindacati, per difendere i giusti interessi dei lavoratori.
1 2

13

6. Infine, cari amici lavoratori di Civita Castellana, in questo


Primo Maggio vogliamo celebrare il lavoro come dono di Dio.
Dio infatti che ci chiama al lavoro : Lui che ha messo nella
nostra natura il bisogno, e perci il diritto e il dovere, di lavorare.
Lui che ci ha fatto capire il senso la finalit e le condizioni del nostro
lavoro.
Ma, ancor pi, Lui che nelle primissime pagine della Sacra Scrit
tura, si presentato come primo modello e causai esemplare del nostro
lavoro. detto, infatti, che egli cre il mondo in sei giorni col ((suo
lavoro)), per poi riposarsi nel (( settimo giorno . Sull'esempio di
questo sublime modello siamo chiamati anche noi a lavorare durante
sei giorni, e riposarci nel settimo.
14

15

16

12

Nn. 38-40.

13

Cf. Laborem exercens, 8, 20.

14

Cf. Gen 1, 2.

15

16

Ibid.
Cf. Es 20, 3-11.

Acta

1532

Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

Questo ritmo che scandisce la nostra vita viene dunque dal Signore,
e ci aiuta a capire, in una nuova luce, il valore del riposo domenicale
e della sua santificazione. Attenendoci a questo ritmo insieme umano
e divino, come se continuassimo l'opera del Creatore. Ci pone il
nostro lavoro all'altezza della sua autentica dignit e ci invita a eser
citarlo come una risposta a un invito divino.
17

Il cristiano sa, inoltre, che il Figlio di Dio uguale al Padre, quando


venne nel mondo volle, anche lui, sottoporsi alla fatica del lavoro di
ventando per noi (( falegname , ed inserendo in tal modo il lavoro
quotidiano dell'uomo nell'opera sublime della redenzione. San Giu
seppe vissuto in questa luce.
18

Tocca adesso a tutti noi camminare su questa stessa strada, con


ferendo al nostro lavoro, mediante la sua grazia, tale valore di imita
zione divina e di vera spiritualit cristiana.
19

A tanto siamo invitati ed esortati in questo Primo Maggio, festa


dei lavoratori, e commemorazione liturgica di San Giuseppe, protettore
di tutti coloro che vogliono lavorare secondo la volont di Dio, nel
pieno rispetto della loro dignit, per occupare cos il posto che a loro
compete in ogni ben ordinata societ umana. A lui, e a Maria Vergine,
vorrei affidare oggi tutti voi, e i vostri fratelli e sorelle lavoratori e
lavoratrici in Italia e nel mondo, mentre a tutti imparto la mia
Benedizione.

II
Ad Italiae episcopos habita.*

1. (( Salutatevi l'uri l'altro col bacio di carit. Pace a voi tutti


che siete in Cristo w.
Mi piace rivolgermi a voi, venerati e carissimi Fratelli, con queste
parole dell'Apostolo Pietro, per dirvi fin dall'inizio di questo incontro
l'affetto che ho per voi e la comunione solidale con cui accompagno
la vostra opera di Pastori, nella consapevolezza del particolare lega
me che unisce il Vescovo di Roma agli altri Vescovi italiani e alle
1

Laborem

17

Cf.

18

Cf. Me 6, 3.

19

Cf.

exercens,

Laborem exercens,

* Die 3 m. Maii a. 1988.


1

i Pi 5, 14.

25;
Parte

Sollicitudo
V.

rei

socialis,

29.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1533

Chiese che sono in Italia, come dice lo Statuto stesso della vostra
Conferenza. Saluto il Cardinale Poletti, Presidente, e Mons. Ruini,
2

Segretario. Saluto con effusione di cuore ciascuno di voi. Ringrazio


il Signore per l'opportunit che mi data di incontrarvi collegial
mente uniti, mentre attendete ai lavori della vostra XXIX Assemblea,
che ha luogo nel corso di questo Anno Mariano, e che dunque affi
diamo in maniera particolare alla materna intercessione di Maria.
Conosco il fervore con il quale l'Anno Mariano si sta celebrando
nelle vostre diocesi,

ravvivando e irrobustendo

teologicamente

la

profonda piet che, da sempre, lega alla Vergine nostra Madre il


popolo cristiano d'Italia. Conosco lo zelo, con cui voi Pastori e i
vostri sacerdoti avete operato a questo riguardo, aiutati anche dai
validi sussidi messi a punto dalla Conferenza Episcopale. Vi ringrazio
di tutto ci e con voi ringrazio Colui dal quale proviene ogni
dono perfetto .

2. L'Anno Mariano stato giustamente da voi assunto nella pro


spettiva dell'evangelizzazione, che al centro dell'impegno pastorale
delle Chiese che sono in Italia : facendo leva sulla devozione a Maria,
che beata perch ha creduto,

si pu meglio portare il nostro

popolo a riscoprire la gioia della fede nella pienezza del mistero


di Cristo.
Una tappa di alto significato su questa via dell'evangelizzazione
stata senza dubbio segnata dal recente Convegno nazionale Cate
chisti per una Chiesa missionaria . Porto negli occhi e nel cuore
la gioia che esso mi ha dato per la realt viva di un movimento
catechistico, che dono di Dio e legittimo orgoglio dei Vescovi e
delle Chiese d'Italia. Gli orientamenti scaturiti dal Convegno costi
tuiscono un forte e ben fondato motivo di speranza per un'evange
lizzazione e una catechesi che, non trascurando in alcun modo i
fanciulli e i ragazzi, sappiano per rivolgersi efficacemente ai giovani
e agli adulti, andando verso di loro con autentico atteggiamento
missionario, e offrendo il messaggio cristiano in termini adeguati
ad interlocutori che hanno esperienza della vita di oggi, ne avver
tono gli interrogativi, le difficolt, le tentazioni, ma anche i valori,
le possibilit, le prospettive aperte sul futuro.
2

Cf. Art. 4, par. 2.

* Gc 1, 17.
4

Cf. Lc 1, 45; Redemptoris Mater, 12-19.

1534

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

3, Quasi continuando familiarmente con voi, carissimi Confra


telli, il discorso iniziato al Convegno Ecclesiale di Loreto, vorrei
riflettere sulle condizioni di questa evangelizzazione e catechesi degli
adulti, della quale gi. allora indicavo l'urgenza primaria.
;
5

La radice dello slancio di evangelizzazione e di tutto il dinamismo


missionario non pu > essere che una matura coscienza di verit ,
ossia la convinzione, fortemente presente nell'animo degli evangeliz
zatori e dei catechisti, che la verit di Cristo, affidata alla Chiesa
come ad interprete fedele ed annunciatrice instancabile, la unica
verit in cui sia data salvezza, per gli uomini di oggi e di domani
come per le prime generazioni di credenti.
Questa coscienza di verit deve essere trasmessa dagli evan
gelizzatori agli evangelizzandi : essa costituisce oggi il servizio forse
pi prezioso che possiamo rendere ai fratelli. Se infatti il sentimento
religioso e il bisogno di Dio sono ancora ben presenti nel nostro popolo,
mostrano anzi una nuova e crescente vitalit, essi indicano anche
che grande lo spazio aperto all'evangelizzazione. Tuttavia non pos
siamo dimenticare che invece spesso molto fragile, perch non
sufficientemente nutrita e perch sottoposta a molteplici tentazioni
ed ostacoli, l'adesione di fede dei nostri cristiani, anche di quelli che
hanno una pratica religiosa abbastanza costante.
Gli aspetti negativi e corrosivi di una certa cultura oggi domi
nante, come l'esaltazione e quasi l'assolutizzazione di una libert fine
a se stessa e perci instabile e incapace di trascendersi, la schiavit
del possesso e del godimento immediato di beni materiali in quantit
e variet sempre crescente, rendono singolarmente diffcile una scelta
di vita come quella della fede cristiana, nella quale Dio costituisce
non un vago riferimento, ma il centro e il fondamento dell'esistenza,
e la libert chiamata a realizzarsi attraverso una donazione di s
che tende al definitivo e all'eterno.
6

4. Perch la fede possa essere educata e maturare in Cristo una


scelta globale di vita, sono necessarie, insieme alla preghiera e alla
testimonianza della carit, un'evangelizzazione e una catechesi che
investano, sempre a partire dall'annuncio di Cristo morto e risorto
per noi, tutte le dimensioni dell'esistenza.
Nella situazione attuale anche particolarmente necessario che ci
si impegni a mettere in evidenza, a motivare e a far comprendere i
Insegnamenti, V I H / 1 1985,

Cf.

Cf. Sollicitudo rei socialis, 28.

996.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1535

contenuti morali della fede e le implicazioni che essi hanno per la


vita personale, familiare e sociale. I nostri fedeli devono essere aiutati
a rendersi conto che la verit di Cristo, presentata ed accolta nella
sua interezza, contiene una proposta di vita e un modello di umanit
esaltanti e liberanti.
Il contesto sociale e culturale in cui ci troviamo, sempre pi com
plesso e soggetto a trasformazioni rapide e profonde, esige una con
tinua attenzione ai segni mutevoli dei tempi e una grande capacit
di comprensione. Senza di esse non potremmo riuscire a superare
la frattura tra Vangelo e cultura, per giungere ad incarnare la fede.
Ma perch ci non finisca per condurre fuori strada, necessario
farsi guidare da un autentico discernimento evangelico, che tenga
conto dell'intera verit di Cristo, senza nascondersi le differenze pro
fonde e le opposizioni talvolta radicali che esistono, a livello di idee
e di orientamenti pratici, nei filoni ideali e culturali e nei modelli
di vita oggi diffusi e spesso dominanti.
In una societ come quella italiana, caratterizzata da un radicato
pluralismo, richiesta ai credenti una forte capacit di ascolto e di
dialogo verso gli altri : una capacit nutrita di amore e di rispetto.
Ci tuttavia non significa che essi non debbano esprimere e testi
moniare, con chiarezza e integrit, la Parola che stata loro affidata
e le esigenze etiche che ne derivano. Sarebbe una illusione, con pos
sibili conseguenze deleterie per la fede del nostro popolo, ritenere
che si possa realizzare l'evangelizzazione attenuando i profili della
fede, dell'etica cristiana e della dottrina sociale della Chiesa, o met
tendo al primo posto, invece che la proposta franca ed organica della
verit di Cristo, il confronto culturale e il tentativo di realizzare
intese tra posizioni diverse, in realt spesso inconciliabili.
5. L'evangelizzazione e la catechesi sono un evento di Chiesa, poich
alla Chiesa, e in essa specificamente ai Pastori, che il Signore
risorto ha affidato il mandato missionario : (( Andate e fate discepole
tutte le genti )). La comunione ecclesiale, il vincolo di unit e fra
ternit, che deve legare insieme i credenti in Cristo, costituisce per
tanto la condizione necessaria per l'evangelizzazione e il grande segno
della credibilit del messaggio : (( Come tu, Padre, sei iri me e io
in te, siano anch'essi in noi una cosa sola, perch il mondo creda che
tu mi hai mandato )).
7

Cf. Mt 29, 19.

Gv 17, 21.

1536

Acta Apostolicae Sedis -

Commentarium

Officiale

In particolare le varie espressioni del laicato cattolico devono con


siderare come propria meta e ambizione non l'affermazione unilate
rale di un proprio punto di vista o la prevalenza nei confronti di
altri, bens il servizio sincero alla comunione, in piena apertura e
docile disponibilit alla guida dottrinale e pastorale dei propri Pastori.
Questa esigenza, valida per tutti, diventa tanto pi stringente quanto
pi diretti e organici sono il collegamento e il rapporto di collabo
razione con la Gerarchia.
Carissimi Fratelli, so che voi operate costantemente per assicurare
l'unit e il dinamismo missionario delle Chiese che vi sono affidate.
Continuate a farlo con fiducia, confortati dalla gioia della piena
comunione col Successore di Pietro.
6. Nel quadro dell'impegno per l'evangelizzazione e per la edifi
cazione della comunit, molti temi e argomenti della vostra Assemblea
acquistano pieno risalto.
Auspico in particolare il miglior successo dell'iniziativa che avete
allo studio a favore della cultura della vita e di tutta la vostra
azione pastorale a sostegno della famiglia. Il riconoscimento della
sacralit della vita umana, in ogni suo momento, e del ruolo decisivo
che ha la famiglia sono elementi essenziali dell'opera di evangelizza
zione e contributi primari al vero sviluppo della societ.
L'insegnamento

della

religione

cattolica

nelle

scuole

pubbliche

costituisce giustamente, ormai da anni, un punto privilegiato della


vostra sollecitudine pastorale. Mentre auspico insieme con voi che
trovino rapida e giusta soluzione i problemi ancora oggetto di trat
tativa col Governo italiano, esorto ad un impegno solerte la comu
nit ecclesiale, gli insegnanti, i genitori e gli alunni perch sia con
fermato anche quest'anno che l'insegnamento della religione un
servizio prezioso alla crescita spirituale e culturale e all'educazione
morale dei ragazzi e dei giovani, un servizio apprezzato e voluto dalla
grandissima maggioranza delle famiglie e degli studenti.
La ripresa delle Settimane Sociali , che si annuncia ormai pros
sima, rappresenta per parte sua una grande opportunit di mettere
in rapporto l'insegnamento sociale della Chiesa che fa parte della
sua missione evangelizzatrice

con i problemi molteplici che fer

mentano nella vita della Nazione italiana, ricca di dinamismo ma


' Cf. Sollicitudo rei socialis, 41.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1537

anche posta a confronto con i risvolti negativi di uno sviluppo non


sempre equilibrato e attento alle dimensioni integrali della persona.
Altro tema altamente meritevole della vostra attenzione quello
del (( quotidiano cattolico . ben nota la sua importanza, sia per
la comunicazione all'interno della Chiesa sia per una presenza cri
stiana puntuale e attendibile nel dibattito delle idee e negli eventi
che continuamente si susseguono. Ogni sforzo per la sua qualifica
zione e diffusione dunque un servizio all'evangelizzazione e un con
tributo alla crescita della coscienza di Chiesa.
Il Documento su comunione, comunit e disciplina ecclesiale, di
cui avete iniziato la preparazione e che concluder il piano pastorale
degli anni '80 dedicato a Comunione e comunit , potr a sua volta
favorire sempre di pi l'ordinata compaginazione della vita eccle
siale e quindi l'impegno missionario dei cattolici in Italia. Il rinvi
gorimento della disciplina ecclesiale non mortifica infatti lo sviluppo
dei carismi, ma piuttosto lo garantisce e lo consolida, perch fa s che
ogni dono dello Spirito serva all'edificazione della Chiesa e torni a
comune vantaggio, conformandosi alla finalit per la quale stato
elargito.
10

7. Venerabili Confratelli, l'edificazione della Chiesa e la stessa evan


gelizzazione hanno, come ben sappiamo, nell'Eucaristia il loro mo
mento fontale e culminante. Il Congresso Eucaristico Nazionale di
Reggio Calabria, le cui celebrazioni conclusive sono ormai imminenti,
potr dunque dare al nostro cammino apostolico il nutrimento pi
prezioso e decisivo, i l pane vero che discende dal Cielo e d la vita
al mondo .
11

12

Ci diamo dunque reciproco appuntamento a Reggio Calabria per


la conclusione del Congresso : chi non potr intervenire material
mente sar certo presente nella preghiera e nella comunione fraterna.
Mettiamo nelle mani di Maria, Madre del Redentore e Madre dei
redenti, le nostre gioie e speranze, fatiche e preoccupazioni, sapendo
che attraverso la sua mediazione materna siamo particolarmente vicini
al cuore del nostro Dio.
Nel suo nome e con abbondanza di affetto imparto a ciascuno di
voi e alle Chiese, a voi affidate, la Benedizione Apostolica.
10

Cf. 1 Cor 12, 7; Lumen gentium, 12.

11

Cf. Presbyterorum Ordinis, 5, 6.

12

Gv 6, 33.

'

Acta Apostolicae Sedis r- Commentarium Officiale

1538

III
Ad Zambiae episcopos sacra limina visitantes.*

Dear Brothers in our Lord Jesus Christ,


1. I have been pleased to nieet individually with each of you, the
Bishops of the Zambia Episcopal Conference, on the occasion of your
ad Limina visit and now I join together with ali of you in this
moment of collgial communion.
Our assembly today calis to mind
that it was the will of the Lord Jesus that Peter and the other Apostles
form a college. We are gathered here as their successors in the bonds
of unity, charity and peace.
1

I wish to express my gratitude for the kind words of greeting which


you have conveyed on behalf of your priests, Religious and laity. Each
of you represents in a special way the locai Church entrusted to your
care and thus I wish to offer through you my cordial greetings to ali
the People of God in Zambia. Repeating the words of the Apostle
Paul, "I thank my God in ali my remembrance of you, always in every
prayer of mine for you ali, making my prayer with joy, thankful for
your partnership in the gospel from the first day until now".
2

As shepherds of the locai Churches in Zambia you have come "to


see Peter" and together with him to renew once again your profession
of faith m Jesus, "for there is no other name under heaven given
among men by which we must be saved". In the name of Jesus and
through the Holy Spirit we give thanks and praise to the Father for
the many grces and blessings bestowed on the Church in Zambia since
the first missionarios preached the Gospel and planted the seed of the
faith in many hearts.
3

2. It is with joy that I have learned of the prparations now under


way to celebrate in 1991 the centenary of the arrivai of the Catholic
faith in your rgion of Africa. For the years leading up to the jubilee
you have chosen as a thme : "The Formation of Adult Christians,
Truly African in Families and in Small Christian Communities".
Your choice of this thme emphasizes the urgent pastoral priority
* Die 5 m. Maii a. 1988.
Lumen

Of.

Phil 1:3-5.

Gal 1:18.

Acts 4:12.

Gentium,

22.

Acid Ioannis Pauli Pp. II

1539

for the Church in Zambia to form lay leaders. Moreover it echoes a


concern which was repeatedly expressed during the last Synod of
Bishops on the Vocation and Mission of the Laity. In their concludine
message addressed to the People of God the Synod Fathers state :
"There exists every where among the lay faithful a real thirst for the
interior life, a thirst for a deeper spirituali ty, and a fervent desire
to share in the missionary and apostolic work of the Church ... The
integral spiritual formation of all the faithful, lay, religious and
clergy, should be a pastoral priori ty today".
In this central endeavour of the formation of lay leaders for the
future of the Church in Zambian society, I note the particular emphasis
which you are giving to "small Christian communities" as a means of
improving the full and active participation of the faithful as well as
their catechesis. These communities pro vide a setting for sharing
more intensely in the Church's life. They can also be useful in uniting
the People of God in order to meditate upon the Word of God and to
celebrate the sacraments. Thus they offer the important opportunity
of forming adult Christians, deepening their faith through catechesis,
prayer and fraternal charity. At the same time the "small Christian
communities" must always remain a part of your local Churches and
never become isolated. In this way they will fulfil their most funda
mental vocation and themselves become proclaimers of the Gospel.
5

3. It is my fervent prayer that you will renew your efforts in the


great task of evangelization which constitutes the essential mission of
the Church. I wish to praise ali the courageous initiatives that you
have already undertaken for proclaiming the Gospel and I am aware
of the many difficulties which you must face in communicating the
Good News of salvation to many who have not yet heard of or accepted
Christ. The Church exists in order to evangelize and you are called to
lead your flocks in giving daily witness to Christ in a society where
many are in search of a fuller understanding of God and of his designs
for the human family.
Your dedicated witness of an exemplary Christian life constitutes
an initial act of evangelization but it must be accompanied by the ex
plicit proclamation of the Kingdom of God and the person of Jesus
Christ, who by his Cross and Rsurrection won for us our eternai
5

No. 12.
Cf. Evangelii Nuntiandi, 58.

1540

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

salvation. This clear message of salvation in Christ is the foundation


of ali the Church's attempts at evangelization. And as you well know,
the proclamation of the Gospel and the courageous witness of Christian
life need to be sustained by continuai prayer, ever more fervent par
ticipation in the sacraments and personal sacrifice.
4. My dear Brothers : I wish to emphasize the important role of
the Christian family, the "domestic Church", in evangelizing society
and in building up the Kingdom of God. There already exists in your
culture a deep sense of the family bond, which can be perfected and
can greatly foster the Christian vision of married life as a community
of love.
The family has a special role in transmitting the Cospel.
In a
family ali the members are called to evangelize and to be evangelized.
The parents through their love and example share the Gospel with their
children, but they in turn are affected by their children living the
same Gospel.
Truly Christian families have an influence on other
families and become an important means for the evangelization of their
own neighbourhoods.
7

Even in situations where the proclamation of the truth about


Christian marriage is difficult and the breakdown* of the family risks
assuming serious proportions, we can never grow tired of asserting that
marriage is "a mutuai gift of two persons", and that "this intimate
union, as well as the good of children, imposes total fdelity on the
spouses and argues for an unbreakable oneness between them".
8

The youth should hold a special place in your many pastoral


concerns. The Church in Zambia in both the diocesan and national
levis is called to commit herslf ever more willingly to her young
people lest they become estranged from Gospel values. The apostolate
to youth through religious ducation and personal witness must aim at
deepening young people's faith. New and effective forms of the youth
apostolate need to be discovered so that ever greater numbers of young
people can be drawn to active participation in the Church.
5. In ali your locai Churches there is an increase of candidates for
the priesthood. In addition to the seven minor seminaries, I am pleased
to know that you have recently established the Emmaus Spirituality
Centre where the seminarians spend a year in spiritual formation before
7

Cf.

Evangelii Nuntiandi,

* Gaudium et Spes, 48.

71.

Acta Ioannis Pauli Pp. Il

1541

they study Philosophy at Saint Augustine's Major Seminary in Mpima


and then go to do their theological studies at Saint Dominic's Major
Seminary in Lusaka.
In large measure the future of the Church in Zambia dpends on
the dedication of her priests to the service of the People of God in com
munion of faith and pastoral zeal with their Bishops. It is your re
sponsibility to ensure that your seminarians receive an adequate
spiritual, acadmie and pastoral formation for the priesthood. I offer
you my prayerful support in this endeavour of priestly formation
which is essential to the Church's mission and I know that with active
and loving concern you will always be true fathers in Christ to your
seminarians.
9

At this time I wish to express my fraternal affection for all the


priests, both Zambian and from elsewhere, who actively collaborate
with you in shepherding the flock of Christ en trusted to your care.
An essential aspect of your apostolic charge is to strengthen your
brother priests in faith and to confirm them in their identity as "other
Christs", who offer their lives in union with Christ for the salvation
of the world. The ministerial priesthood is most clearly expressed in
the proclamation of the Gospel and in the clbration of the Eucha
ristie Sacrifice. A priest obtains in the Eucharist and in the frquent
reception of the Sacrament of Penance the strength to make that daily
offering of his life as well as the grace needed to remain faithful to
his promise of celibacy.
It is also important that you stri ve to be true brothers to your
priests. If you are, you will know the special burdens which trouble
them and you will with compassion and understanding try to help
them and if necessary offer fraternal correction as well as call them
to obdience.
10

Young priests need special attention on the part of the Bishop in


their first years of pastoral ministry. Besides the normal difficulties
which they exprience in beginning their new life as priests, their
adjustment is made even more difiicult by the isolation in which they
sometimes find themselves without the support of other brother priests.
Much can be done to remedy these problems by providing oppor
tunities for priests to meet and to continue their spiritual and theo
logical formation.
9

Cf.

Optatam Totius, 5.

10

Cf.

Paul V I ,

Sacerdotalis

Caelibatus, 92.

1542

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

I cannot f ail to mention the members of Institutes o f consecrated


Uf which cohstitute for the Church an indispensable element in the
great task of evangelization. Their dedication to health care, du
cation and social work has helped to attract numerus vocations and
I encourage you to express the great esteem that the Church has for
them in their vocation of consecrated love.

It is important that

Bishops take an active interest in the Religious prsent in their


Dioeceses, and that in full respect for their special charism they
involve them in pastoral planning on both the national and diocesan
levis.

The prsence of Religious in your local Churches offers a

"sign of contradiction" to any who Would try to portray the Christian


vocation as an easy or worldly endeavour.
6. I acknowledge with satisfaction that the Church in Zambia
enjoys today ample freedom in the field of social communications and
I encourage you to intensif y your efforts in making ever greater use
of thse important means of evangelization.

There need to be well-

trained individuis in the fields of radio, television and the press who
can prsent clearly the teachings of the Church and respond to ques
tions concerning Christian faith and morality, including social justice.
You have made much progress in ecumenical dialogue and today
you enjoy cordial relations with the Anglican Communion and the
other Ecclesial Communities prsent in Zambia. The document entitled
"Christian Liberation, Justice and Development" which you recently
published in collaboration with the Christian Council of Zambia and
the Evangelical Fellowship of Zambia offers hope of increasing ecu
menical collaboration between the diffrent

Communities

in your

country. It gives an analysis of the socio-economie crisis which Zambia


is undergoing at the prsent time and which calis Christians to work
istrenuously for the promotion of development, social justice and
libration from all forms of oppression.
7. I am deeply concerned about the large number of refugees,
principally from Angola and Mozambique, who have come to your
country seeking safety, food and shelter.

I commend you in ali the

initiatives which you have undertaken to provide for their physical and
spiritual well-being.

You are endeavouring to alleviate the sufferings

of these people. Besides responding to their immediate needs, you must


provide for their spiritual assistance as well.

It is my fervent prayer

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1543

that the international community will continue to respond generously


in helping you to meet the difficult problem of refugees in your rgion.
I thank all of you, dear Brothers, for your dedication as pastors of
the Lord's flock. I commend each of you to the intercession of Mary,
who believed that the Lord's promises to her would be fulfilled.

11

And

in the love of Jesus her Son I impart my Apostolic Blessing to you and
to your clergy, Religious and laity.

IV
Ad eos qui conventui Romae habito de originibus et progressione Christianae religionis in Oriente slavo-byzantino interfuerunt coram admissos.*

Mesdames,

Messieurs,

1. J'adresse mon salut le plus cordial tous les participants au


colloque international runi Rome sur le thme des origines et du
dveloppement, dans la longue dure, du christianisme slavo-byzantin,
depuis le baptme de la Rus' de Kiev en 988 jusqu'au x v n sicle.
e

Deux institutions romaines organisent le colloque, 1' Institut his


torique italien pour le Moyen-Age et 1' Institut polonais de culture
chrtienne . De nombreux savants participent vos dbats, dont
un groupe d'minents historiens reprsentant des pays spcialement
concerns par la tradition slavo-byzantine. Ils rejoignent des rudits
de plusieurs autres pays d'Europe et d'Amrique, dans une collabo
ration troite entre historiens de diffrentes nationalits et confessions,
particulirement importante pour une comprhension approfondie du
patrimoine spirituel et culturel europen. Et je suis d'autant plus
heureux de vous accueillir que j'ai moi-mme voqu cet hritage
commun en diffrentes occasions, et j'ai marqu solennellement la
participation de l'Eglise de Rome aux ftes du millnaire de l'vne
ment de Kiev.
Mesdames et Messieurs, je dsire exprimer aujourd'hui mon espoir
de voir votre rencontre ainsi que bien d'autres initiatives analogues
organises l'occasion du millnaire du baptme de la Rus' con
tribuer concrtement faire progresser non seulement la connaissance
II

Cf. Lk 1:45.

* Die 5 m. Maii a. 1988.

101 - A. A. S.

1544

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

scientifique des racines chrtiennes de l'Europe, mais aussi la re


construction de son unit culturelle.
2. A l'origine du christianisme slavo-byzantin se trouve la clbre
mission des saints Cyrille et Mthode, qui avaient gagn la comprhen
sion et l'appui de mes prdcesseurs au i x sicle. Le baptme du prince
e

Vladimir en 988 constitua une tape trs importante dans le dveloppe


ment du christianisme sur le continent europen. Au x i sicle, avec
e

Iaroslav le Sage, fils de Vladimir, le christianisme slave s'affirma, ce


qui devait revtir une grande importance jusqu' nos jours. L'uvre de
Vladimir et de Iaroslav avait t accomplie avant la division entre
l'Orient et l'Occident. C'est une ralit qu'il nous faut garder prsente
l'esprit, alors qu'aujourd'hui la question de l'unit est devenue par
ticulirement urgente.
3. Le baptme de saint Vladimir et de la Rus' de Kiev, il y a mille
ans, est considr juste titre aujourd'hui comme un immense don de
Dieu tous les Slaves orientaux, commencer par les peuples ukrai
nien et bilorusse. Mme aprs la sparation de l'Eglise de Constantinople, ces deux peuples considraient l'Eglise de Rome comme
l'unique mre de toute la famille chrtienne. C'est pourquoi Isidore,
Mtropolite de Kiev et de toute la Rus', n'a pas dvi des plus an
ciennes traditions de son Eglise lorsqu'en 1439, au Concile cum
nique de Florence, il signa le dcret d'union entre l'Eglise grecque et
l'Eglise latine.
Le souvenir de cette heureuse union ne disparut pas dans les an

nes qui suivirent, ni l'effort pour rtablir le lien d'unit avec l'Eglise
de Rome. L'heureux acte d'union a t conclu Brest Litovsk en 1596.
La joie de l'Eglise de Rome quand elle put embrasser les Ukrainiens
et les Bilorusses parat clairement dans la Lettre apostolique Benedictus sit Pastor de mon prdcesseur le Pape Clment VIII.
4. Ce don merveilleux du baptme, de la foi elle-mme, l'Eglise de
Kiev, mre du peuple ukrainien et du peuple bilorusse, le garda jalou
sement. Les confesseurs et les martyrs payrent le prix de cette fidlit ;
parmi eux resplendit la figure de saint Josaphat.
En 1905, les Ukrainiens et les Bilorusses retrouvrent une certaine
libert dans l'empire des tsars, tandis que dans les rgions restes
hors de cet empire, l'Eglise catholique ukrainienne jouit de sa libert
jusqu'aux vnements connus d'aprs la dernire guerre. L'Eglise or-

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1545

thodoxe en Ukraine, elle aussi, s'efforait de s'organiser et de vivre ou


de survivre. En 1925, l'Eglise autocphale ukrainienne, comme on
sait, comptait des vques et des prtres nombreux, de nombreuses
paroisses avec plusieurs millions de fidles.
La clbration solennelle du Millnaire devrait donc tre une occa
sion de joie commune pour tous les fils et filles de saint Vladimir et
de sainte Olga, dans la pleine libert religieuse, libert de conscience
et de profession de la foi. Cette libert religieuse est un droit plnier
pour les peuples de l'ancienne Rus' de Kiev peuples ukrainien,
bilorusse et russe baptiss dans les eaux salutaires du Dniepr,
alors que dans la foi au Christ l'Eglise demeurait une et indivise.
5. Toutes les diffrences que, fidle la vrit, l'historien ne peut
minimiser, ne doivent pas nous faire oublier les racines du christia
nisme slavo-byzantin, celles du christianisme en gnral. Les valeurs
fondamentales, dont vous constatez la prsence dans la longue dure
comme le souligne le titre de votre symposium, revtent de nos jours
une importance particulire pour les chrtiens et pour tous les Euro
pens, bien au-del du cadre slavo-byzantin.
Mesdames et Messieurs, bien qu'elles soient limites une certaine
priode de l'histoire, vos recherches scientifiques sur la porte du
baptme de la Rus' de Kiev n'en ont pas moins une grande importance
pour l'avenir. Elles nous montrent que nous venons tous du mme
tronc commun, de l'Eglise universelle indivise, pour laquelle priait le
Seigneur. Elles nous dmontrent aussi que la vritable grande culture
de l'Europe orientale et centrale a des racines chrtiennes et qu'elle
demeure un facteur essentiel pour l'unit entre les peuples.
6. Les valeurs et l'anthropologie chrtiennes inspirent l'art, tout
le patrimoine culturel, et plus gnralement la vie de l'homme dans
ses dimensions individuelles, sociales et conomiques. Plus les hri
tiers de la tradition chrtienne orientale et occidentale se tourneront
vers le Christ, plus sera proche le temps d'une paix vritable en
Europe.
En souhaitant le plein succs de vos travaux dans cet esprit, je prie
Dieu de vous combler de ses dons et de vous bnir.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1546

Officiale

V
Ad eos qui conventui Pontificalium Operum Missionalium interfuerunt
coram admissos.*

1. Ringrazio il Cardinale Prefetto della Congregazione per P Evan


gelizzazione dei Popoli per il devoto indirizzo rivoltomi, ed insieme a
Lui saluto Monsignor Presidente delle Pontificie Opere Missionarie,
i Segretari Generali, i Consiglieri e tutti voi, Direttori Nazionali che
rappresentate queste Opere in tutto il mondo.
per me motivo di gioia e di conforto questo annuale incontro,
che mi riconferma tutto il vostro impegno per la dilatazione del Regno
di Dio.
L'Apostolo Pietro paragona i cristiani a (( pietre vive , impegnate
per la costruzione del regno di Dio.

S, spetta a voi, spetta alle

Pontifcie Opere Missionarie, in quanto strumento privilegiato della


cooperazione missionaria di cui dispongono il Successore di Pietro e
tutto il Corpo Episcopale in ogni Chiesa locale, contribuire eficacemente all'impresa grandiosa della edificazione del Regno del Signore,
grazie alla quale si amplia la stirpe eletta, il sacerdozio regale, la
nazione santa, il popolo che Dio si acquistato perch proclami le
opere meravigliose di lui .

Sappiamo bene che il preziosissimo sostegno delle Opere Ponti


fcie allo sforzo missionario della Chiesa non solo di ordine econo
mico, ma primariamente di ordine spirituale : esse, infatti, come di
chiarano i loro Statuti, ((costituiscono... per ciascuna diocesi l'isti
tuzione specifica e principale per Peducazione allo spirito missionario
universale, per la comunione e la collaborazione interecclesiale, a ser
vizio dell'annuncio del Vangelo.

In effetti, grazie al loro collegamento con il Dicastero missionario


esse sono in grado, pi di ogni altro organismo, di stimolare ed ese
guire a raggio mondiale quel lavoro organico di formazione e anima
zione di uno spirito autenticamente e profondamente cattolico, che
costituisce la loro ragion d'essere ; tale lavoro facilita l'aprirsi delle
ingole Chiese locali agli orizzonti della universale azione apostolica,
* Die 6 m. Maii a. 1988.
1

1 Pt 2, 5.

Ibid. 2, 9.

Statuti delle PP.OO.MM., Roma, 1980, I, 6.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1547

e quindi, il crescere in esse di quella coscienza missionaria, da cui,


sola, pu scaturire una efficace cooperazione alla attivit evangeliz
zatrice.
2. Se validissimo stato il lavoro fino ad oggi realizzato, tuttavia
necessario compiere un ulteriore sforzo : tali e tante sono, infatti, le
urgenze del mondo missionario, e cos grave il compito della evan
gelizzazione, che si deve fare ancora di pi, dando sempre maggiore
spazio, in maniera capillare e penetrante, all'opera di animazione,
nel generale coinvolgimento di ogni categoria di fedeli : fanciulli,
giovani, adulti, sacerdoti, religiosi, seminaristi, suore, ammalati, uo
mini e donne, in modo che spontanea e forte, come un'onda benefica
e salutare, la collaborazione di tutti si riversi sull'impresa missionaria
della Chiesa.
Tante, purtroppo, sono ancora le (( pietre che nel mondo atten
dono di essere chiamate alla vera Vita per edificare il regno celeste !
Ma noi confidiamo nella potenza del Messaggio evangelico : Parola
di Dio ! parola di Verit e di Vita ! Parola che, con la grazia dello
Spirito Santo pu dar vita anche alle pietre inerti ! L'evangeliz
zazione, il cui nucleo la proclamazione della Buona Novella, rac
chiude in s una potenza soprannaturale, infinita ed inesauribile !
Le Pontifcie Opere Missionarie cooperano a questa divina impresa
nel modo loro proprio, mediante una illuminata ed organica strategia
spirituale, diretta ad informare, formare, animare scuotendole in
profondit le coscienze di tutti i cristiani, per renderli ferventi
(( collaboratori di Dio )).
4

L'informazione e la formazione sono, peraltro, e non solo nel campo


strettamente missionario, ma dell'educazione cristiana in genere, gli
strumenti indispensabili per liberare il campo dai molti e gravi osta
coli che si oppongono al progresso del Vangelo e per promuovere la
costruzione del Regno di Dio.
Occorre, pertanto, che i responsabili delle Opere Missionarie, coa
diuvati da generosi cooperatori, in particolare dai volontari laici che
lodevolmente vanno moltiplicandosi, facciano presso i fedeli innanzi
tutto una larga opera di <( conferma )) nella Fede, perch il Maligno
non distrugga quanto lo Spirito Santo ha seminato.
questo cari Fratelli e Sorelle, il mandato speciale delle Pon
tificie Opere Missionarie, che l'anno passato ho voluto richiamare nel
4

1 Cor 3, 9.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1548

Officiale

mio Messaggio per la Giornata Missionaria Mondiale : esse, dal centro


della Chiesa evangelizzatrice in cui agiscono, debbono sviluppare que
sto formidabile lavoro di formazione-animazione missionaria, in modo
che ogni cristiano pervenga ad acquisire il vero, genuino sensus ec
clesiae , e si faccia per gli altri portatore di luce con la Parola e la
testimonianza, cooperando secondo le proprie possibilit ed il proprio
stato alla diffusione del Vangelo.
3. naturale che il vostro impegno si volga innanzitutto a coloro
che del popolo di Dio sono le guide e i maestri : i sacerdoti e i religiosi.
Essi devono essere coinvolti in questo vasto movimento di sensibiliz
zazione delle coscienze; cominciando fin dai seminari, poich qui si
formano i sacerdoti. Scriveva il mio venerato Predecessore Pio XII :
Noi desideriamo che nei seminari i candidati al sacerdozio acqui
stino una profonda conoscenza dei problemi missionari, conoscenza
che quanto mai idonea a fortificare la loro formazione sacerdotale
e che inoltre riuscir molto utile a preparare i seminaristi alle diverse
funzioni ed attivit cui ciascuno di essi verr destinato secondo i
disegni della Provvidenza .
5

Ebbene, si faccia in modo che ogni seminario divenga un vero


cenacolo di fervore missionario; qui il candidato al sacerdozio ap
prenda, anche mediante l'insegnamento della teologia orientata in tal
senso, che il sacerdozio che lo configura a Cristo, Sommo ed Eterno
Sacerdote, inviato dal Padre a salvare l'intero genere umano, fa per
ci stesso di lui un missionario al servizio dell'intero Corpo Mistico.

In questo compito impegnata particolarmente l'Unione Missionaria


del Clero.
Ma quest'opera di sensibilizzazione missionaria deve aprirsi all'in
tero Popolo di Dio. A tale scopo soprattutto chiamata in causa la
Pontifcia Opera della Propagazione della Fede, che ha come obiettivo
quello di interessare e coinvolgere nella evangelizzazione le Congre
gazioni religiose, le famiglie, le comunit di base, le parrocchie, le
scuole, i movimenti, le associazioni, in modo che tutta la diocesi prenda
coscienza della sua vocazione missionaria universale.
7

poi motivo di particolare compiacimento il fatto che l'Opera di


San Pietro Apostolo, di cui l'anno prossimo si celebrer il centenario,
5

Enciclica Saeculo exeunte:

Cf.

Cf. Statuti Art. I I , n. 9/a.

Lumen gentium,

28;

AAS 32

(1940),

Presbyterorum

p.

254.

Ordinis,

10.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1549

abbia finora tanto aiutato la costruzione di nuovi seminari nelle Chiese


missionarie, favorendo cos le vocazioni sacerdotali ed anche religiose
locali, che sono il pi prezioso contributo alla plantatio ecclesiae .
L'Opera della Santa Infanzia, infine, si occupa di infondere il senso
cattolico-missionario nei fanciulli, i prediletti del Signore, che debbono
essere educati a conoscere, aiutare, amare tutti i loro coetanei del
mondo, specialmente quelli che soffrono.
4. Ogni cristiano pu applicare tale collaborazione, in tanti modi,
a seconda delle sue possibilit, soprattutto con la preghiera e l'offerta
delle proprie sofferenze, per non parlare della massima forma di coo
perazione che consiste nel consacrare la propria vita all'ideale missio
nario, sia per sempre la donazione pi perfetta , sia ad tem
pus , come i Sacerdoti Fidei donum o tanti volontari laici che,
in numero sempre crescente, decidono di trascorrere alcuni periodi
in territori di missione.
In particolare vorrei nuovamente sottolineare la necessit della
valorizzazione della sofferenza, educando i fedeli a comprendere l'in
commensurabile valore, per la dilatazione del Regno di Dio nel mondo,
di ogni dolore sia fisico che morale offerto al Padre Celeste in unione
con i meriti del Redentore.
Aiutate gli ammalati e i sofferenti in genere ad approfondire questa
straordinaria, sublime verit : che la sofferenza non inutile ! Che,
anzi, chi nel dolore pu, se lo vuole, svolgere ed adempiere un ser
vizio insostituibile, come ho rilevato nella mia Lettera Apostolica
(( Salvifici Doloris , perch, completando (( quello che manca ai pati
menti di Cristo , egli coopera alla salvezza dei suoi fratelli, con
serva nelle proprie sofferenze una specialissima particella dell'infinito
tesoro della redenzione del mondo e pu condividere questo tesoro
con gli altri (ivi).
8

S, ogni attimo della nostra esistenza, e soprattutto della nostra


sofferenza, pu arricchire in modo mirabile il Corpo Mistico. La Chiesa
ha un assoluto bisogno di questa sterminata schiera di fratelli oranti
e sofferenti, che formano la parte eletta di tutte le forze della evange
lizzazione e che portando impresse nella carne o nel cuore le piaghe
del Redentore Crocifsso, costituiscono anche l'enorme (( riserva di
energia spirituale che, se fatta debitamente fruttificare, contribuir
8

N. 27.

Gol 1, 24.

1550

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

a dare uno slancio potente alla diffusione del Vangelo da un capo


all'altro della terra.
Carissimi Fratelli, a conclusione di questo gioioso incontro, desi
dero formulare l'augurio che il vostro ardore apostolico, alimentato
dalla devozione a Maria Santissima, presente nel Cenacolo con gli
Apostoli il giorno di Pentecoste, vi renda sempre pi generosi nel
tradurre e concretizzare l'idea missionaria in potente, dinamica
forza motrice di tutte le vostre iniziative spirituali pastorali. Il tesoro
della Fede Cattolica potr cos essere partecipato sempre pi ai nostri
fratelli che ancora non lo possiedono, ed hanno il diritto di possederlo.
Vi sostenga nel vostro lavoro la Benedizione che vi imparto di
cuore, intendendo abbracciare con essa tutti coloro che generosa
mente sostengono le vostre iniziative ed attivit.

NUNTIUS GRATULATORIIS
VENERABILI FRATRI NOSTRO MIROSLAO IVANO S. R. E. PRESBYTERO CARDINALI LUBACHIVSKY, ARCHIEPISCOPO MAIORI L E O P O L I T A N O UCRAINORUM.

Proximo die uno et vicesimo mensis Septembris, Venerabilis Frater


Noster, gaudium instaurabis quo, ante quinquaginta annos es affectus,
cum sacerdos ordinatus es ad tempus futurum intentus, quippe cum
iam statuisses firmissima voluntate illud totum in Dei insumere ser
vitio et in animarum salute persequenda. Factum illud magnum reco
lens, quandam vocem intimo in pectore haud dubie senties resonare
dicentem : Euge, minister mi, qui proposita, promissa, ictum mecum
foedus omni ex parte servavisti . Vox erit illa Domini suavissima, tot
probans annos ministerii tui sacerdotalis. Ab illa non dissona erit vox
Nostra, verum cum ea consentiens omnino, uti testari volumus per
Epistulam hanc, brevem quidem, sed admirationis, dilectionis, gratu
lationis plenam. Recogitantes enim tam longum vitae spatium, facere
non possumus quin huiusmodi sensus tibi significemus. Hoc enim mere
tur constans opera tua, praesertim in Foederatis Civitatibus Americae
Septentrionalis explicata, utique in urbibus Hamtramck, Latrobe, Wilkes Barre, Milvaukia, Clevelandia, Richmondia, Philadelphia, Vasintonia, Stanfordia. In hac opera eminuerunt moderatio alumnorum se
minariorum spiritalis et institutio, per quam innotuisti magnopere a
doctrina instructus, imprimis theologia, philosophia, Sacris Litteris :

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1551

quae disciplinae multam tibi praebuere materiam ad libros conscribendos


de Sacra Scriptura, de Liturgia, adque doctas componendas homiliae.
Hinc clarus atque ex necessitudine pastorali cum fidelibus Ucrainis,
dignus es habitus qui Exarchus creareris Philadelphiensis Ucrainorum
diesque Nobis venit in mentem quo te Idibus Septembribus anno 1979
in Cappella Sixtina Episcopum consecravimus et insequenti anno ab
Episcoporum Ucrainorum Synodo Coadiutor eligereris Eminentissimi
Cardinalis Iosephi Slipyi, in cuius locum quattuor post annos successisti tamquam Archiepiscopus Maior Leopolitanus Ucrainorum. Nos
denique, tuis consideratis apostolicis laboribus, necnon eximiis virtu
tibus, acri ingenio, catholicae religionis studio et stabilissima fideli
tate erga Apostolicam hanc Sedem, ut has tuas laudes aequo insigniremus honore, in sacrum Sanctae Romanae Ecclesiae Cardinalium Col
legium ascivimus, ita quodammodo cupientes etiam memoriam egregii
Decessoris tui continuare, cuius a sede Leopolitana ablegationis amaritudo in te renovatur. Hac fortasse animi aegritudine premeris hoc
anno, cum sacerdotalis iubilaeus tuus concurrit cum millesimo anno ex
quo Rus' Kioviensis, patria tua, Christi baptismum accepit, ad quam
rem commemorandam Nos hoc anno tum Epistulam Apostolicam
Euntes in mundum mense Ianuario, tum Nuntium Magnum Bap
tismi donum mense Februario edidimus. At nonne potius horum even
tuum concursus causa est, cur maiore gestias exsultatione? Namque
ut donum illud per saecula maneat, tum ubi datum est, tum in exteris
nationibus et gentibus, tu per totum sacerdotii et episcopatus tui tempus
omnibus viribus es adnisus et adhuc adniteris certa fide fultus ceteroqui
idem, utpote divinum, humana potentia non abrogatum iri. Et hanc
sane duplicem laetitiam tibi, Venerabilis Frater Noster, ex imo pectore
ominamur, hanc a benignissimo caelestium munerum largitore depre
camur, dum eidem gratias persolvimus mirificas, qui tales, qualis es tu,
in vineam suam non desinit mittere operarios : cui et tu sine ulla dubi
tatione ardenter gratam aperies volunt tem. Quod autem ominamur,
quod deprecamur, Nostra Apostolica Benedictio conciliet, quam tibi
perlibenter impertimur, cum iis communicandam qui, cum diem sacer
dotii tui natalem celebrabis, te circumstabunt, pietatem suam in te,
aestimationem et caritatem significantes.
Ex Aedibus Vaticanis, die v mensis Septembris anno MCMLXXXVIII,
Pontificatus Nostri decimo.
IOANNES PAULUS PP. II

1552

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

NUNTIUS SCRIPTO DATUS


Reverendissimo praesuli Cantuariensi missus.
To His GRACE THE MOST REVEREND DR ROBERT RUNCIE, ARCHBISHOP OP
CANTERBURY.

As the Bishops of the Anglican Communion assemblea for the


Twelfth Lambeth Conference I wish to greet the participants fraternally in Christ our Lord.
Be assured of my prayers that the grce of the Holy Spirit will
assist and guide you, both in your dlibrations and in the resolutions
that will be made in the light of them.
I was pleased to learn that the question of Christian Unity is to
assume a prominent place on your agenda and I express the fervent hope
that the Assembly will prove to be a positive step on the way to unity.
There can be no doubt that the ecumenical movement is a grace of God
for our times, and we must thank God for the wonders he has already
worked in this connection. At the same time, conscious of the dif
ficulties that prevent us from reaching that full communion for which
Our Lord prayed and anxious lest new obstacles arise, we likewise pray
to be ever more faithful to this grace, so that the works of the Lord
may be fulfilled in us.
From the Vatican, 12 July 1988.
IOANNES PAULUS PP. II

ITINERA

APOSTOLICA

EX HABITIS DUM SUMMUS PONTIFEX U R U Q U A R I A M , BOLIVIAM, LlMAM


IN PERUVIA, ET PARAQUARIAM PERAGRAT DELECTAE ALLOCUTIONES.
Meli, ad opifices habita.*

Amadsimos hermanos y

hermanas:

l Alabado sea Jesucristo !


1. Alabado sea Jesucristo en esta regin oriental del Uruguay
donde viven y trabajan tantos hombres y mujeres que guardan en
sus corazones, como en sagrado relicario, el tesoro de su fe catlica.
* Die 8 m. Maii a. 1988.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1553

Que Dios bendiga vuestros bogares cristianos para que sean escuelas
de virtud y de trabajo donde reinen el amor y la paz.
Saludo a todos los fieles de esta dicesis de Melo, con su Pastor
a la cabeza, a quien agradezco vivamente las amables palabras de
bienvenida que me ha dirigido.
Mi saludo va igualmente a los fieles de las dicesis vecinas del
Brasil que se han unido gozosamente a sus hermanos uruguayos para
recibir al Papa.
Con inmensa alegra estoy aqu entre vosotros para celebrar juntos
la fe en Cristo. Yo no quiero anunciaros otra cosa, mas que a Cristo
Redentor; a Jesucristo, el Hijo de Dios, que trabaj con sus manos,
para ensearnos cmo debemos comportarnos en nuestro esfuerzo por
construir de modo solidario un mundo mejor.
Que con la ayuda de Dios, aprendamos a conocer ms y mejor
la vida de trabajo de Cristo, (( el hijo del carpintero )),* que pas la
major parte de su existencia terrena compartiendo la vida de cada
da con sus hermanos los hombres y ocupando sus aos como un
trabajador.
2. No es verdad que, cuando escuchamos al Seor, percibimos
que nos est hablando indudablemente de lo que El ha vivido y de
lo que vivan los hombres de su tiempo? Jess tena que conocer
a la perfeccin el trabajo del campo. Se refiere con detalle, por
ejemplo, a los cuidados que requiere una via y a la suerte distinta
que corren las semillas de trigo esparcidas en la tierra por el sem
brador. Jess se siente dichoso al contemplar los campos dorados,
listos para la siega y se enternece ante el cario con que un pastor
bueno carga sobre sus hombros la oveja que se le haba perdido.
2

En sus enseanzas, el Hijo de Dios toma pie del trabajo del


hombre y de la mujer para darnos a conocer las verdades del Reino
de los cielos. Jess sabe cmo una mujer mezcla la levadura y la
harina para hacer el pan ; cmo se remienda un vestido roto ;
cmo negocia un buscador de perlas y tambin cules son las posi6

Mt 13, 55.

Cf. Jn 15, 1-6.

Cf. Lc 8, 5-8.

Cf. Jn 4, 35.

Cf. Lc 15, 4-6.

Cf. Mt 13, 33.

Cf. Lc 5, 36.

* Cf. Mt 13, 45-46.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1554

Officiale

bilidades de negociar con el propio dinero. Asimismo al Seor no


le resulta indiferente la suerte de los que estn desocupados, a la
espera de ser contratados para trabajar.
9

10

3. El esfuerzo humano, la laboriosidad, la actividad creadora es


un tema que encontramos ya presente en los comienzos de la reve
lacin divina. La Iglesia como seal en la Encclica Laborem
exercens halla en las primeras pginas del libro del Gnesis la
fuente de su conviccin, segn la cual el trabajo constituye una
dimensin fundamental de la existencia humana sobre la tierra ,
en virtud del mandato de dominar la tierra, dado por Dios a la
humanidad.
u

Es verdad que el trabajo reclama esfuerzo y conlleva fatiga y


cansancio, que son consecuencia del desorden introducido por el peca
d o ; pero, habiendo sido asumido y practicado por Cristo, que lo con
virti as en realidad redimida y redentora, ha vuelto a ser una ben
dicin de Dios. Mediante su trabajo (el hombre) participa en la
obra del Creador y, segn sus propias posibilidades, en cierto sentido,
contina desarrollndola y la completa, avanzando cada vez ms en
el descubrimiento de los recursos y de los valores encerrados en todo
lo creado )).
12

El trabajo no es, pues, algo que el hombre debe realizar slo para
ganarse la vida; es una dimensin humana que puede y debe ser
santificada, para llevar a los hombres a que se cumpla plenamente
su vocacin de criaturas hechas a imagen y semejanza de Dios.
Por medio del trabajo, la persona se perfecciona a s misma, obtiene
los recursos para sostener a su familia, y contribuye a la mejora de
la sociedad en la que vive. Todo trabajo es testimonio de la dignidad
del hombre, de su dominio sobre la creacin, y cualquier trabajo
honrado es digno de aprecio.
Jesucristo, Nuestro Seor, es tambin nuestro gua y
T o d o lo hizo bien , decan de El las gentes. Cada uno de
asumida por la fe nuestra condicin de hijos de Dios en
hemos de esforzarnos por seguir sus huellas en el trabajo
13

Cf. ibid. 25, 14-17.

10

Cf. ibid. 20, l s s .

11

N. 4.

12

Laborem

Mel,

37.

exercens,

25.

modelo.
nosotros
Cristode cada

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1555

da. Como leemos en el Antiguo Testamento, no se le hacen a Dios


ofrendas defectuosas. Los cristianos sern verdaderamente sal de
la tierra y luz del mundo , si saben dar a su trabajo la calidad
humana de una obra bien hecha, con amor de Dios y con espritu
de servicio al prjimo.
14

15

4. La obligacin de trabajar, impuesta por Dios al hombre como


un deber en el comienzo de la creacin, slo puede cumplirse si est
asegurado el correspondiente derecho al trabajo. La importancia de
esta materia me ha llevado a afirmar que el trabajo es la clave
esencial de toda la cuestin social , y en mi ltima Encclica he
vuelto a manifestar la preocupacin social de la Iglesia por el desa
rrollo autntico del hombre y de la sociedad. Con su doctrina social,
la Iglesia intenta guiar (...) a los hombres para que ellos mismos
den una respuesta, con la ayuda tambin de la razn y de las ciencias
humanas, a su vocacin de constructores responsables de la sociedad
terrena .
16

17

Por lo que se refiere a la primaca del trabajo en la solucin de


los problemas sociales, la Iglesia tiene este convencimiento : si el
sistema de relaciones de trabajo, llevado a la prctica por los pro
tagonistas directos trabajadores y empleados, con el apoyo indis
pensable de los poderes pblicos logra instaurar una civilizacin
del trabajo, se producir entonces en la manera de ver de los pueblos
e incluso en las bases institucionales y polticas, una revolucin
pacfica en profundidad )).
18

5. Instaurar una civilizacin del trabajo es una tarea que


requiere la participacin solidaria de toda la sociedad. Por eso, deseo
hacer un llamado a todos los fieles catlicos y a todos los uruguayos
de buena voluntad.
Aquellos que poseen la tierra y otras clases de bienes, deben tener
presente que sobre toda propiedad privada, grava una hipoteca
social que les obliga a procurar que sus propiedades rindan en bene
ficio de la colectividad.
Quien tiene empleados a su servicio est moralmente obligado a
velar para que tengan buenas condiciones de trabajo y una vivienda
14

Cf. Lev 3, 1. 6. 23. 28.

15

Mt 5, 13-14.

16

Laborem

17

Sollicitudo

18

Instr. Libertatis conscientia, 83.

exercens,

3.

rei socialis, 1.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1556

Officiale

digna para cada uno con su propia familia. Asimismo debe cuidar
que la remuneracin sea suficiente para llevar una vida decorosa y,
si es posible, que la rebase. De la misma forma, debe procurarse que
los trabajadores del campo puedan acceder a unas condiciones de
vida que eviten la emigracin a las ciudades, causa de graves pro
blemas humanos y sociales.
6. En medio de este extenso mundo del trabajo humano no quiero
pasar por alto a quienes se dedican a la actividad empresarial, para
recordarles que l a prioridad del trabajo sobre el capital convierte
en un deber de justicia (...) anteponer el bien de los trabajadores
al aumento de las ganancias. Tienen la obligacin moral de no man
tener capitales improductivos y, en las inversiones, mirar ante todo
al bien comn. Esto exige que se busque prioritariamente la conso
lidacin o la creacin de nuevos puestos de trabajo para la produc
cin de bienes realmente tiles .
19

7. Con mi palabra y con mi corazn estoy tambin muy cerca


de los que se dedican a la actividad sindical. La Iglesia ha defendido
siempre el derecho de asociacin en todos los niveles de la convi
vencia, porque es una consecuencia de la naturaleza social y comu
nitaria del hombre. La asociacin con fines laborales, en los sindi
catos, no solamente es justa sino que siempre dentro el respeto
de los principios de la justicia se muestra conveniente para lograr
la armona social. Merecen incondicionadamente apoyo y aliento
todos aquellos que, con abnegacin y sacrificio dedican sus esfuerzos
por mejorar las condiciones de vida de los trabajadores. Como sabis,
la doctrina social catlica no considera que los sindicatos consti
tuyan nicamente el reflejo de la estructura de clase de la sociedad
y que sean el exponente de la lucha de clases que gobierna inevi
tablemente la vida social. S son un exponente de la lucha por la
justicia social, por los justos derechos de los hombres del trabajo
segn las distintas profesiones (...) pero no es una lucha "contra
los dems". (...) Los justos esfuerzos por asegurar los derechos de
los trabajadores, unidos por la misma profesin, deben tener siempre
en cuenta las limitaciones que impone la situacin general del pas.
Las exigencias sindicales no pueden transformarse en una especie de
"egosmo" de grupo o de clase por ms que puedan y deban tender
tambin a corregir con miras al bien comn de toda la sociedad
19

Ibid., 87.

Acta Ioannis

Pauli Pp. II

1557

incluso todo lo que es defectuoso en el sistema de propiedad de los


medios de produccin o en el modo de administrarlos o de disponer
de ellos .
20

8. Y finalmente, quisiera destacar la importancia de valorar social


mente las funciones que con abnegacin y entrega, desempean en
sus casas, las madres de familia. Con esto deseo hacer patente el
reconocimiento y homenaje que se debe a la mujer uruguaya. Ella
ha desempeado un papel providencial e inconfundible para conservar
la fe y custodiar el perfil propio del alma cristiana en Amrica Latina.
Es justo que tambin su trabajo sea apreciado en lo que vale; y,
si todos los trabajos son dignos delante de Dios y de la sociedad,
el que a diario lleva a cabo una madre tiene una trascendencia supe
rior. S e r un honor para la sociedad sealaba en mi Encclica
sobre el trabajo humano hacer posible a la madre sin obstacu
lizar su libertad, sin discriminacin psicolgica o prctica, sin dejarla
en inferioridad ante sus compaeras dedicarse al cuidado y a la
educacin de los hijos (...). La verdadera promocin con el abandono
del carcter especfico propio y en perjuicio de la familia en la que
como madre tiene un papel insustituible .
21

9. Construir una civilizacin del trabajo es un imperativo tico


exigido por la vocacin sobrenatural del hombre y, al mismo tiempo,
es un reto a su capacidad creadora. La Iglesia no puede dejarse
arrebatar por ninguna ideologa o corriente poltica la bandera de
la justicia, que es exigencia del Evangelio. Por otra parte, la doctrina
social de la Iglesia no propone ningn sistema (econmico, social o
poltico) particular, pero, a la luz de sus principios fundamentales,
hace posible, ante todo, ver en qu medida los sistemas existentes
resultan conformes o no a las exigencias de la dignidad humana .
La construccin de una civilizacin del trabajo trae pues consigo
una invitacin al dilogo sereno entre los que sustentan opiniones
diversas acerca de las posibles soluciones de los problemas que hay
que resolver. No existe para ellos una nica solucin ni nadie tiene
el derecho de definir como catlica su propia solucin, puesto
que los principios enseados por la Iglesia admiten pluralidad de
aplicaciones prcticas.
22

23

20

21

Laborem
Ibid.

22

Instr.

23

Cf.

exercens,

20.

19.
Libertatis
Sollicitudo

conscientia,
rei

socialis,

74.
41.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1558

Officiale

Tambin hay que decir que ninguna ideologa puede abrogarse


el monopolio de las soluciones a los problemas sociales. La civili
zacin del trabajo )> exige el estudio profundo de los problemas y el
estar dispuesto a aceptar la verdad; pide, asimismo, dejar de lado
las ambiciones particulares o de grupo para mirar ante todo al bien
comn. Una civilizacin del trabajo )) requiere espritu de sacri
ficio, espritu de colaboracin y solidaridad. Sobre todo, su realiza
cin exige un esfuerzo educativo de las jvenes generaciones en las
virtudes del trabajo y en la prctica de la espiritualidad que le es
propia.
24

Construir una civilizacin del trabajo es, en fin, un ideal que


est, al alcance de una sociedad como la vuestra, hondamente arraigada
en su histrica vocacin cristiana y con un hondo sentido de la
justicia y de la igualdad entre los hombres.
10. Queridos hermanos y hermanas : al terminar nuestro encuentro,
os invito a mirar nuevamente a Jess de Nazaret, el Hijo de Dios,
el (( hijo del carpintero )). Con la Santsima Virgen, su Madre, y con
San Jos, Jess form parte del hogar que es modelo para todas
las familias cristianas. Santific la noble realidad del trabajo humano,
desarrollando, durante la mayor parte de su vida, la humilde labor
de un artesano. Jess nos ense, de este modo, a valorar el trabajo
en funcin del amor con que lo hagamos.
Construid, pues, la (( civilizacin del trabajo , obrando en todo
momento y lugar con amor, segn la justicia y la caridad, con
desprendimiento y sin perder de vista la luz eterna que alumbra
nuestros pasos en la tierra. A todos los que estis aqu, que habis
venido de los Departamentos de Cerro Largo y Treinta y Tres, y de
lejanos sitios, y del Brasil, os encomiendo a San Jos Obrero, Esposo
de la Virgen Santsima, para que bajo su proteccin alcancis la
gloria eterna, despus de trabajar por vuestros hermanos los hombres.
Con afecto imparto a todos mi Bendicin Apostlica.
* * *

24

Cf.

Laborem

exercens,

24-27

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1559

Floridae, in collatione sacri Ordinis presbyteralis habita.*

No me habis elegido vosotros,


sino que yo os he elegido a vosotros .*
1. Jesus pronunci estas palabras mientras cenaba con sus Aps
toles reunidos en el Cenculo antes de la pasin. Eran los suyos ,
aquellos a quienes haba llamado uno a uno, y cuyos nombres hemos
escuchado en la primera lectura de la liturgia que ahora estamos
celebrando.
2

No me habis elegido vosotros,


sino que yo os he elegido a vosotros .
Son palabras que llegan al corazn, porque Jess las pronuncia
hoy y aqu, en medio de nosotros, queridos hijos y hermanos. Se
dirigen, en primer lugar, a los que vais a recibir la ordenacin
sacerdotal; por la imposicin de manos y la oracin recibiris el don
del Espritu Santo que os consagrar a Dios para siempre, confi
gurndoos con Cristo Sacerdote, ministros suyos para que podis
obrar como en persona de Cristo Cabeza .
4

Estas palabras van dirigidas tambin en este da a cuantos por


el sacerdocio ministerial, Obispos y presbteros, participis jerr
quicamente del sacerdocio del mismo Cristo y estis al servicio de
la Iglesia en Uruguay.
Quiero saludar con sincero afecto a todas las personas aqu pre
sentes, a todo el Pueblo de Dios, a la Iglesia que peregrina en
vuestras tierras y que estoy visitando estos das como pastor de la
Iglesia universal.
2. Mis queridos hermanos : En nombre y en presencia de Cristo
Resucitado nos reunimos hoy para celebrar la Eucarista. Esta es
una ocasin particularmente solemne, pues en ella tiene lugar una
ordenacin sacerdotal. Nos acompaa adems, como testigo de excep
cin, la Pursima Virgen de los Treinta y Tres, Patrona de vuestra
Nacin, Madre cariosa de cada uno de los uruguayos. Tambin
yo he querido hacerme peregrino, junto con vuestro pueblo, para
postrarme a sus pies aqu en Florida.
* Die 8 m. Maii a. 1988.
1

Jn 15, 16.

Ibid 13, 1.

Me 3, 13-19.

* Presbyterorum

102 - A. A. S.

ordinis,

21.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1560

Officiale

Hoy nos reunimos en Cenculo con Maria para celebrar una orde
nacin sacerdotal. Es para m motivo de particular alegra saber
que todos los aqu presentes estis espiritualmente unidos al Papa
en la oracin y ofreciendo tambin a Dios estas primicias de juventud
que sern prenda de futuras vocaciones sacerdotales y de fidelidad
generosa por parte de quienes se preparan para el sacerdocio.
Cristo se dirigi en el Cenculo a los que haba escogido para que
fueran ministros de la Eucarista, y les dijo aquellas palabras que
despus de tantos siglos todava conmueven

nuestros

corazones :

(( Vosotros sois mis amigos si hacis lo que yo os mando )).

Qu es lo que Jess manda hacer a sus discpulos? Qu es lo


que el Seor nos dice a todos nosotros y especialmente a vosotros,
que os preparis para recibir la ordenacin sacerdotal?
Pues bien, Jess nos transmite su mandamiento de amor, para
que nosotros, sus ministros, sirvamos a los hermanos como el Buen
Pastor, incluso dando la vida por ellos si fuera necesario : <( Este es
el mandamiento mo : que os amis los unos a los otros como yo os
he amado )). Es un mandato que nos da a modo de herencia en la
6

vspera de su inmolacin en la cruz. Nuestro sacerdocio es partici


pacin y ejercicio de esta amistad profunda de Cristo Sacerdote,
que ofrece su vida de acuerdo con los designios salvficos del Padre
sobre la humanidad. Por el sacramento del orden sagrado, Cristo os
har partcipes de su propia consagracin y misin , que es (( un
cin del Espritu Santo . Cristo os va a comunicar su amistad, una
7

unin con l tan singular, que sus palabras sern vuestras y vuestras
palabras sern suyas, su Cuerpo ser vuestro y vuestro cuerpo ser
suyo. En vuestras manos encontraris todos los das el signo ms
fuerte de la eficacia de vuestro ministerio : el pan y el vino transfor
mados en el cuerpo y sangre de Cristo. Seris as instrumentos prin
cipales de su victoria sobre el pecado y la muerte, para manifestar
su justicia en medio de esta Nacin y hasta los confines de la tierra.
3. Cristo nos llama a ser servidores y dispensadores de la Euca
rista como un da llam a los Apstoles en el cenculo de Jerusaln.
Nos llama a ser portadores de la amistad divina a todos los hermanos
y cmo no recordar que esta amistad es una llamada a entrar en la
5

Jn 15, 14.

Ibid. 15, 12.

Presbyterorum

ordinis,

2.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1561

intimidad de Cristo para vivir personalmente del misterio de su encar


nacin y redencin?
Debemos adentrarnos ms y ms en el misterio eucaristico de
Cristo, esto es, de entrega al sacrificio, llevados slo de su amor,
y, como sacerdotes de la Nueva Alianza, hemos de celebrar este
misterio como pacto y sacrificio de amor bajo signos sacramentales,
es decir, bajo las especies de pan y vino, conforme a la institucin
del Seor durante la ltima cena.
Si celebramos este sacrificio de Cristo, que es el sacrificio del
Hijo de Dios hecho hombre, es que somos amigos suyos de un modo
particular, pues slo a los amigos ntimos se confa aquello que
constituye la expresin y el fruto del propio amor, lo ms querido.
En efecto, Jess deja en nuestras dbiles manos su inmolacin de
Buen Pastor, el precio de las almas, la garanta de la gloria de Dios
y de la salvacin del mundo. No vale, pues, la pena, aceptar cualquier
sacrificio y renuncia a cambio de ser consecuentes con este amor que
lo da todo y que por ello puede exigirlo todo?
4. N o os llamo siervos... A vosotros os he llamado amigos.
Precisamente porque somos amigos del Seor y Redentor del mun
do, hemos de ser los servidores del Pueblo de Dios. Por esto nuestro
sacerdocio, sin dejar de ser jerrquico, es sacerdocio ministerial,
es decir, de servicio. Nuestra misin es la de servir a Cristo, Maestro,
Sacerdote y Rey , que se prolonga en la Iglesia y nos espera en los
hermanos, particularmente en los ms necesitados.
8

Nosotros, queridos ordenandos, no somos ministros de la Iglesia


para servirnos de ella, sino para servirla sin esperar premios ni
ventajas temporales. Somos ministros y heraldos del Evangelio, que
debemos predicar a tiempo y a destiempo como recomienda San
Pablo, con toda fidelidad, en comunin con el Magisterio de la
Iglesia. Se os encomienda la fe del pueblo cristiano, para que lo
instruyis en la verdad del Evangelio y en el camino de la salvacin.
Para santificar de veras al pueblo especialmente por la celebracin
de los santos sacramentos, la vida litrgica, la oracin debis pre
sidir los divinos misterios segn las normas de la Iglesia, unindoos
con la ofrenda de Cristo por la salvacin del mundo. Vuestra alegra
10

Jn 15, 15.

Presbyterorum

10

2 Tim 4, 2.

ordinis,

1.

Acta Apostolicae

1562

Sedis - Commentarium

ms profunda, por ser gozo pascual ,

11

Officiale

es y sera siempre .la de

pertenecer totalmente a Cristo que os ha llamado, que os enva, que


os acompaa y que os espera en los hermanos.
<( Os he llamado amigos porque todo lo que he odo a mi Padre
os lo he dado a conocer .

12

Como cristianos, y especialmente como sacerdotes, somos fiducia


rios y transmisores de la Palabra que viene de Dios vivo. Es la Palabra
del Padre, pronunciada eternamente en el amor del Espritu Santo.
Es el Verbo Encarnado, hecho hombre en las entraas de la Virgen
Mara, presente en los signos pobres de la Iglesia. Es la Palabra del
amor ms grande que existe : En esto se manifest el amor que
Dios nos tiene : en que Dios envi al mundo a su Hijo nico para
que vivamos por medio de l .

13

Vivir por l y para l ! Ese es nuestro ideal y nuestra razn de


ser como sacerdotes, segn sus palabras en la ltima cena: Vosotros
daris testimonio, porque estis conmigo desde el principio .

14

Dios

nos ha enviado a su Hijo para que tuviramos vida abundante, gracias


al sacrificio de la cruz, gracias a la Euca-rista que nos alimenta y
santifica.
5. Queridos hermanos y hermanas, todos los que me escuchis,
todos los que vivs en esta tierra uruguaya ! (( Dios es Amor ! . Vuestra
vida ser verdaderamente humana y cristiana si se hace donacin
a imitacin de Dios Amor.
Queridos hermanos en el sacerdocio ministerial ! Vosotros los que
hoy recibs la ordenacin sacerdotal y tambin vosotros, los que con
abnegacin y sacrificio trabajis en la via del Seor : Habis de
ser testigos de este Dios que es Amor y que en Cristo su Hijo se
manifiesta como el Buen Pastor que da la vida por amor. Debis ser
servidores del amor que Dios infunde en nuestros corazones por el
sello indeleble del Espritu de amor. En nombre de esta amistad
con la que Cristo os ha marcado, no declinis esta hermosa incum
bencia de ser servidores del Amor.
Cuidad la unidad de la familia cristiana en la caridad, buscad
la oveja perdida, alentad al dbil, con paciencia, sabiendo que tam11

Presbyterorum

12

Jn 15, 15.

13

1 Jn 4, 9.

14

Jn 15, 27.

ordinis,

11.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1563

bien vosotros estis expuestos a la debilidad, aunque seis sacerdotes.


Vuestra tarea es inmensa. Estis en el centro del dilogo de la sal
vacin, entre Dios y los hombres. Por eso, la fidelidad del sacerdote
es signo de la fidelidad de Dios que ofrece su gracia en la Iglesia,
Esposa de Cristo. Poned en l toda vuestra confianza, porque l os
ha elegido y os ha destinado para que vayis y deis mucho fruto
y vuestro fruto permanezca.
Os encomiendo a Jess, Buen Pastor, por mediacin de su Madre,
que es tambin nuestra Madre. Que ella os acompae en todo momento.
Recurrid a Mara, confiaos a su proteccin, pues el Seor desde la
cruz nos la entreg como madre en la persona del discpulo amado.
(( Que cada uno de nosotros permita a Mara que ocupe un lugar
"en la casa" del propio sacerdocio ministerial, como madre y media
dora de aquel "gran misterio", que todos deseamos servir con nuestra
vida )).

15

16

17

18

6. Y despus de este mensaje sacerdotal, me dirijo ahora a todos


los aqu presentes, para compartir la alegra de sentirnos Pueblo de
Dios bajo la mirada maternal de Mara y ante la imagen santa de la
Pursima Virgen de los Treinta y Tres.
En este domingo memorable, lleno de gozo pascual, yo, Sucesor
del apstol Pedro en la sede de Roma y husped vuestro, lanzo mi
llamada a esta tierra uruguaya gritando con las palabras del salmista
a todos los aqu presentes y a cuantos en el Uruguay estn unidos
espiritualmente a nosotros: ((Cantad al Seor un cntico nuevo.
En Cristo Resucitado, (( el Seor ha dado a conocer su salvacin ,
anunciando la victoria de Cristo sobre el pecado y la muerte.
19

20

Tal como acabamos de proclamar, asociando nuestras voces al


canto del salmo, e l Seor ha revelado a los pueblos su justicia .
La justicia del Padre no es otra cosa que su misericordia y su fide
lidad en todo tiempo y en favor de todos los pueblos; es la salvacin
que nos ha dado en su Hijo Jesucristo y que nosotros ya hemos reci
bido. Nosotros ya hemos conocido que esta salvacin y justicia de
Dios se expresan en el amor, porque Dios es Amor.
21

15

Cf. Heb 5, 2.

" Cf. Jn 15, 16.


17

Cf. Ef 5, 32.

" Carta a los sacerdotes, Jueves Santo de 1988.


Sal 98, 1.
20

21

Ibid. 98, 2.
Ibid.

1564

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

7. Los confines de la tierra han contemplado la victoria de nuestro


Dios )). Tambin a esta tierra uruguaya, desde- hace siglos, se ha
revelado la justicia salvadora de Dios, por medio de la predicacin
de la Iglesia. En medio de vosotros se ha proclamado el perdn que
viene de Dios el cual comunica su amor, su misma vida y a todos
llama a participar de su propia santidad. Los hijos e hijas de esta
tierra ya caminan desde hace siglos en la luz de Cristo.
22

Los confines de la tierra han contemplato la victoria de nuestro


Dios )). Esa victoria de Cristo Resucitado, vencedor del pecado y
de la muerte, brilla en la Pursima Virgen Mara. Ella misma lo
proclam en las palabras del Magnficat : Dios mi Salvador... ha
puesto los ojos en la humildad de su esclava ... ha hecho en mi favor
maravillas el Poderoso, Santo es su nombre .
2

24

Con vosotros contemplo esta imagen de Mara Inmaculada, que


es vuestra Patrona, y veo en ella la victoria de nuestro Dios. Mara
es para nosotros el signo inmutable e inviolable de la eleccin por
parte de Dios . De esta forma, tambin en nosotros se cumplen
las palabras profticas que brotaron de sus labios : (( desde ahora
todas las generaciones me llamarn bienaventurada .
25

26

S, esta imagen nos pone en ininterrumpida conexin con las gene


raciones de vuestro pueblo que han ensalzado a Mara, que han acu
dido a su proteccin, que se han dejado guiar por su ejemplo. Esta
imagen de la Virgen es una llamada y a la vez un signo de la presencia
de la Madre de Dios desde los orgenes de vuestra Nacin. Gracias
a ella, cuntos jvenes han encontrado su camino vocacional !,
cuntas personas han recuperado la paz y la serenidad !
Su talla en madera de vuestros montes es fruto de esta tierra
uruguaya. Manos indias la labraron y trajeron por estos parajes.
Amor de indios, blancos y mestizos, le hicieron una pequea horna
cina y le ofrecieron sus tierras. Ahora es ya como un memorial de
la historia de cada uno de vosotros, de cada familia, de todo el
Uruguay.
Esta imagen nos trae a la memoria la devocin de vuestros mayores
a la Madre de Dios, as como su fidelidad al Evangelio y a la Iglesia.
22

23

IUd. 98, 3.
Ibid.

24

Lc 2, 47-49.

25

Redemptoris

26

Lc 2, 48.

Mater,

11.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1565

Recordamos a vuestro procer nacional, Jos Artigas, que puso bajo


la proteccin de Mara a las poblaciones de Carmelo y Purificacin,
y que en los ltimos aos de su vida os dej el testimonio humilde
del rezo cotidiano del santo rosario.
Vosotros bien sabis que la historia de vuestra patria est ligada
a esta santa imagen. Con su mismo nombre, La Virgen de los
Treinta y Tres , el pueblo ha querido recordar a los hroes que se
pusieron bajo su amparo. Por esto, con toda razn, los uruguayos
la ensalzan como Estrella del alba y la proclaman Capitana y Gua
por las sendas de la paz y el amor.
8. Mara Santsima, que llev en su seno a Cristo, Sacerdote y
Redentor, nos invita a apreciar este gran don que nos dej Jess :
el ministerio sacerdotal. Por esto, amad a vuestros sacerdotes, orad
por ellos y encomendadlos a la Virgen. Escuchad sus enseanzas,
acercaos a recibir la vida de Cristo en los sacramentos, especialmente
en los de la reconciliacin y de la Eucarista.
Vuestro pueblo, lo sabis bien, necesita ms sacerdotes. Esta preo
cupacin por el fomento de las vocaciones sacerdotales espera la soli
daridad de los laicos, ya que ha de ser tarea de todos los bautizados.
Pedid pues a Mara que el Seor os enve santos sacerdotes; que
vuestras familias y comunidades eclesiales sean el ambiente ade
cuado en que se escuche el llamado de Dios y vuestros hijos se sientan
alentados a seguirlo.
Vosotros, jvenes, pedidle al Seor que os haga or su voz, que
escuchis el llamado que os tiene quiz reservado a vosotros. Haced
de vuestra vida un seguimiento del Maestro y sed generosos en darle
vuestro corazn. Y si os llamara al sacerdocio o a la vida consagrada
no temis, confiad en l, que es el amigo que nunca defrauda.
Jesucristo es el maestro que nos ensea la verdad sin engao y el
amor autntico. El Seor no quiere comunicarnos menos de lo que
l tiene : Os he dicho esto, para que mi gozo est en vosotros, y
vuestro gozo sea colmado . No tengis miedo. El os llama al gozo
y felicidad verdadera, y os seala el camino seguro. El os da la
fuerza. Acudid a l en la oracin. Escuchad su palabra. Recibid el
perdn de Cristo y la gracia de la conversin por medio de la con
fesin frecuente. Alimentaos con la Eucarista.
27

Unios, queridos jvenes uruguayos, para renovar vuestra patria


27

Jn 15,

11.

1666

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

en un esfuerzo comn de solidaridad, de honestidad, de verdad y de


amor. Poneos al servicio de los dems, especialmente de los pobres
y de los que sufren.
A todos los que moris en estas benditas tierras os invito a hacer
de vuestras vidas un testimonio de la victoria de Cristo Redentor
que, desde la Cruz, nos entreg a su Santsima Madre para que fuera
tambin Madre nuestra.
* * *
Oruri, ad agrcolas, fossores xnetallarios, opifices et suburbanos habita.*

Queridos hermanos y hermanas del altiplano.


Ancha mansghas runa masis, Diuspta Wawsnin:
1. Siento un gran gozo por estar hoy con vosotros en Oruro para
celebrar nuestra fe comn en Jesucristo resucitado. Que El viva
siempre en vuestros corazones, en vuestras familias, en vuestros tra
bajos de cada da.
Saludo con afecto a todos los presentes sin excepcin. En parti
cular, al Pastor de esta dicesis, Mons. Julio Terrazas Sandoval, as
como a todos los hermanos en el Episcopado que aqu nos acompaan,
junto con sus sacerdotes, religiosos y religiosas. Entre vosotros hay
tambin un buen nmero de campesinos, mineros, obreros y pobla
dores de barrios marginales.
Mis ojos contemplan maravillados a toda esta multitud congre
gada aqu para saludar al Papa y hacerle partcipe de su vida, de
sus preocupaciones y esperanzas de un futuro mejor. S que para
llegar a este lugar muchos de vosotros, familias enteras de campe
sinos, habis tenido que recorrer largas distancias, con grandes sacri
ficios y sufriendo los rigores de esta dura naturaleza del altiplano.
Vosotros, mineros, trais las marcas del profundo socavn de donde
extrais el mineral que por siglos ha sido la principal fuente de
riqueza de vuestro pas. Vens tambin de Potos y de otros lugares
del altiplano; en vuestros semblantes se dejan traslucir las seales
de la soledad, de la fatiga y de las privaciones propias de una vida
austera que os ha enseado a prescindir aun de lo indispensable y
os ha dado un temple recio, capaz de resistir al cansancio y al sufriMento y de esperar en medio de la adversidad.
* Die 11 m. Maii a. 1988.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1567

Al veros, campesinos, mineros, trabajadores de toda condicin,


mi corazn se eleva en accin de gracias a Dios Padre por el don
de la fe que, como gran tesoro supieron cultivar vuestros antepasados,
y que vosotros tratis de encarnar en vuestras vidas y transmitir
a vuestros hijos. Me vienen a los labios las palabras de Jess : Yo
te bendigo, Padre, Seor del cielo y de la tierra, porque has ocultado
estas cosas a sabios y prudentes, y se las has revelado a los pequeos )).*
Esta plegaria del Seor resuena hoy con eco particular en Oruro,
porque a los sencillos de corazn quiso Dios manifestar las riquezas
de su Reino.
Vengo a visitaros en nombre de Jsus, pobre y humilde, que nos
dio como seal de su realidad mesinica el anuncio de la Buena Nueva
a los pobres ; de este Jess que senta compasin por las muche
dumbres, que venan de todas partes a escuchar su palabra, porque
estaban vejados y abatidos como ovejas que no tienen pastor . Vengo
a traeros un mensaje de esperanza que no quiere decir pasividad ante
las situaciones de miseria que cada da se hacen ms evidentes, sino
que es compromiso por la construccin de una nueva sociedad fundada
en el amor, la solidaridad y la justicia.
2

2. Conozco las dificultades de vuestra situacin actual y quiero


aseguraros al respecto que la Iglesia os acompaa como Madre sol
cita, en vuestras legtimas aspiraciones. Vosotros, campesinos, que
representis la gran mayora de la poblacin, habis sido y segus
siendo parte central en la historia y espritu de Bolivia, pues habis
participado en tantos momentos decisivos para vuestra patria. S de
tantos trabajadores que habis sido desplazados de vuestros lugares
de trabajo. Los profundos socavones que hace aos eran la gran fuente
de la riqueza nacional, especialmente en Oruro y Potos, ahora son
slo testigos mudos de tantsimas vidas humanas all consumidas
calladamente, sin haber encontrado acaso un adecuado y merecido
reconocimiento por parte de los beneficiarios de aquel silencioso
sacrificio.
S tambin que existe un gran desajuste entre los salarios que
percibs y el costo de la vida siempre en aumento, lo cual hace ms
ardua la tarea de procurar digno mantenimiento a vuestras familias.
Motivo de honda preocupacin son los casos de nios que mueren
1

Mt 11, 25.

Cf. ibid. I l , 6.

Ibid. 9, 36.

1568

Acta Apostolicae Sedis -

Commentarium

Officiale

en temprana edad como consecuencia de problemas de desnutricin


y por falta de adecuados servicios sanitarios para atender a las nece
sidades de la poblacin. S tambin, del desempleo creciente que
hoy ha adquirido dimensiones alarmantes a nivel nacional.
Las casi 4.000 comunidades campesinas desparramadas por vuestra
geografa se ven obligadas a soportar un alto ndice de pobreza. En
efecto, un elevado porcentaje de familias no cuenta con ingresos sufi
cientes para cubrir las necesidades alimenticias ms elementales. Por
otra parte en lo que se refiere a la distribucin de tierras, me consta
que Bolivia fue uno de los primeros pases latinoamericanos que llev
a cabo una reforma agraria, lo cual permiti en principio que muchos
de vosotros pudieran adquirir al menos un pequeo terreno en pro
piedad. Sin embargo, los inconvenientes del minifundio en un terri
torio inmenso poco poblado y la existencia de vastsimos latifundios,
no han cesado de crear graves problemas al trabajador del campo.
Son cuestiones muy serias de sobra conocidas que estn reclamando solu
ciones audaces que hagan valer las razones de justicia, esto es,
especie de hipoteca social, que grava en realidad sobre la propiedad
privada. La doctrina social de la Iglesia ha sido constante en defender
que los bienes de la creacin han sido destinados por Dios para
servicio y utilidad de todos sus hijos. De ah que nadie debe apro
pirselos rehuyendo las exigencias superiores del bien comn. De
acuerdo con esta doctrina, la misma Iglesia ha predicado siempre
la equitativa distribucin de las tierras de cultivo, bajo diversas for
mas y modalidades, para dar al campesinado la posibilidad de una
vida digna que permita la conveniente educacin integral de sus hijos
y el necesario progreso en su salud, en sus mtodos de trabajo y de
comercializacin a precios justos- de sus productos.
No dudo pues, en apelar al sentido de justicia y humanidad de
todos los responsables, para que se favorezca al campesinado pobre
de Bolivia con todos los medios posibles que lo eleven en su condicin
de tenencia de tierras, de cultura y sanidad, adems de dotarlos de
los ttulos de propiedad de los que muchos an carecen.
3. Frente a tantas situaciones de sufrimiento, la Iglesia tiene siem
pre atentos sus odos al clamor de los pobres y se solidariza con las
personas que sufren explotacin, hambre y miseria. Como ya indiqu
en la encclica Laborem exercens, la Iglesia esta vivamente compro
metida en esta causa, porque la considera como su misin, su servicio,

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1569

como la verificacin de su fidelidad a Cristo, para ser verdaderamente


la "Iglesia de los pobres" .
4

La opcin preferencial, mas no exclusiva ni excluyente, por los


pobres es fruto del amor que es fuente de energa moral capaz de
sostener la noble lucha por la justicia e impulsa a su vez a la Iglesia
a buscar, junto con todas las personas de buena voluntad, los cami
nos ms acertados que conduzcan a una convivencia ms fraterna,
a una sociedad donde reine la justicia, el amor y la paz.
Esta bsqueda debe inspirarse, para un cristiano, en la Palabra
de Dios, de ese Dios que se revela como verdadero Padre de todos
haciendo que nosotros seamos hermanos. Nuestra fe en la paternidad
universal de Dios y en el Reino que Jess vino a anunciar, fundamenta
nuestra preocupacin por la justicia, sin perder nunca de vista que
nuestra patria definitiva est en los cielos.
Precisamente porque el hombre ha sido puesto por Dios en el
mundo, donde lograr conseguir su propia perfeccin, a base de su
trabajo, hay que respetar y hacer respetar el derecho que todo ser
humano tiene al trabajo, lo cual constituye una dimensin funda
mental de la existencia del hombre en la tierra . Como cristianos,
no podemos permanecer indiferentes ante la situacin actual de tantos
hermanos bolivianos, privados del derecho a un trabajo honesto, de
tantas familias sumidas en la pobreza, de miles y miles de jvenes
que, aun teniendo la debida preparacin ven desvanecerse ante ellos
muchas perspectivas de futuro.
5

Ciertamente, no pueden negarse los buenos resultados consegui


dos por el esfuerzo conjunto de la iniciativa pblica y privada en los
pases donde vige un rgimen de libertad. Tales logros, sin embargo
no han de servir de pretexto para soslayar los defectos de un sistema
econmico cuyo motor principal es el lucro, donde el hombre se ve
subordinado al capital, convirtindose en una pieza de la inmensa
mquina productiva, quedando su trabajo reducido a simple mer
canca a merced de los vaivenes de la ley de la oferta y la demanda.
5. Frente a los no pocos factores negativos que a veces podran
llevar al pesimismo y a la desesperacin, la Iglesia, sigue anunciando
la esperanza en un mundo mejor, porque Jess ha vencido el mal.
Jess resucitado es ya el inicio de ese mundo nuevo. Un mundo que
4

N. 8.

Laborem

exercens,

4.

1570

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

promete ser mejor porque Cristo es Seor de la historia y en la


medida en que vamos promocionando al hombre, vamos construyendo
el Reino que El vino a implantar. Este mundo est ya de alguna
manera presente entre nosotros y debemos escrutarlo para descubrir
los signos de esperanza, de vida, de resurreccin.
En efecto, son signos de esperanza y primicias de un mundo
nuevo : la fe que se hace vida y se manifiesta en el compromiso por
la justicia; la bsqueda de formas de convivencia social ms humanas
y modelos econmicos no basados exclusivamente en el lucro ni el
consumo, sino en la comparticipacin y en la solidaridad ; el rechazo
de toda forma de violencia, aunque fuese para acabar con una pre
tendida violencia institucional; la decisin de combatir la corrupcin
en sus diversas formas, la mentira, la inmoralidad pblica y privada.
6. Queridos hermanos todos, de la ciudad y del campo, de la mina
y de la industria, trabajadores, pobladores de barrios marginales,
al veros aqu en tan gran nmero, convocados por la comn fe cris
tiana para encontraros con el sucesor del apstol Pedro, me viene
espontneo haceros una llamada a la solidaridad, a la hermandad
sin fronteras. El saberos hijos del mismo Dios, redimidos por la
sangre de Jesucristo, ha de moveros, bajo el impulso de la fe, a buscar
solidariamente las condiciones necesarias que hagan de esta socie
dad y de toda Bolivia un lugar ms fraterno y acogedor. Los criterios
a adoptar en la noble lucha por la justicia no han de ser nunca de
enfrentamiento de hermano contra hermano, sino que en todo momento
han de estar inspirados y movidos por los principios evanglicos de
colaboracin y dilogo, excluyendo toda forma de violencia. Estad
seguros de que la violencia y el odio son perniciosas semillas inca
paces de producir algo que no sea odio y violencia.
Esta precisa solidaridad a la que como Pastor de la Iglesia uni
versal os invito, echa sus races no en ideologas dudosas y pasajeras,
sino en la perenne verdad de la Buena Nueva que nos trajo Jess;
tiene su fundamento insustituible en la oracin y en la celebracin
de los sacramentos, particularmente en la Santa Misa, donde encon
traris la alegra de sentiros miembros de una sola familia : la Iglesia,
pueblo de Dios y cuerpo mstico de Cristo.
En vuestras parroquias y comunidades, donde se escucha y se vive
la palabra revelada, experimentaris de modo especial la dignidad
de ser hijos de Dios; un Dios que es siempre comprensivo y miseri
cordioso con todos los que sufren : Venid a m todos los que estis

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1571

fatigados y agobiados, y yo os aliviar. Tomad sobre vosotros mi


yugo, y aprended de m, que soy manso y humilde de corazn ; y
hallaris descanso para vuestras almas .
6

A vosotros sacerdotes, religiosos, religiosas, catequistas y tantos


agentes de pastoral que desempeis abnegadamente vuestra labor
con los ms necesitados, os aliento a continuar vuestras tareas apos
tlicas en comunin plena con vuestros Pastores y con las enseanzas
de la Iglesia, siendo instrumentos de santificacin mediante la palabra
y los sacramentos. En vuestro ministerio, estis llamados a dar testi
monio de santidad y entrega, conscientes de que vuestra labor es
de carcter religioso, espiritual. No permitis que intereses extraos
al Evangelio enturbien la pureza de la misin que la Iglesia os ha
confiado. S que vuestro trabajo no est exento de dificultades; por
ello necesitis estar muy unidos a Cristo, alimentados por la savia
de la fe, a la luz de la palabra de Dios, y en fidelidad y amor a la
Iglesia.
7. A todos quiero invitaros a vivir en la esperanza puesta en una
maana mejor, a sabiendas de que es una maana en cuya construc
cin tenis que empearos todos, cada uno segn sus posibilidades
y en la medida de los dones recibidos. No es una esperanza fcil,
pero para hacerla realidad contis con tantos valores demostrados
por vuestras gentes a lo largo de la historia de este pas : la auste
ridad, la hospitalidad, la conciencia comunitaria, el sentido de fiesta
y gratitud, para mencionar slo algunas caractersticas de la iden
tidad del querido pueblo boliviano.
Esperanza sembraron en vuestro pas los misioneros, que con el
sacrificio de sus vidas dejaron en esta tierra del altiplano las semillas
de la fe, que con la gracia del Seor habis conservado intacta. De
esto dan testimonio figuras ejemplares como el Padre Vicente Bernedo
y la hermana Nazaria Ignacia.
Camino de esperanza para este pueblo es la vitalidad de la Iglesia
cada da ms comprometida con su cultura, que se hace vida en los
catequistas, los agentes de pastoral, las comunidades eclesiales de
base, la pastoral juvenil y, de manera especial, en las familias que
deben ser comunidades de fe y fermento de la sociedad.
Quiero animaros a proseguir en la edificacin de la Iglesia para
que cada da sea ms testigo del amor divino, instrumento de unidad,
6

Mt 11, 28-29.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1572

Officiale

sacramento de comunin y liberacin. Una Iglesia cada vez ms


solidaria con los pobres, los marginados, los ms abandonados de
la sociedad. Superando las diferencias naturales entre los grupos
humanos, empeaos en construir una sociedad solidaria. Los "meca
nismos perversos" y las "estructuras de pecado" a que me refera
en la reciente encclica Sollicitudo rei socialis slo podrn ser ven
cidos mediante el ejercicio de la solidaridad humana y cristiana, a
la que la Iglesia invita y que promueve incansablemente. Slo as
tantas energas positivas podrn ser dedicadas plenamente en favor
del desarrollo y de la paz .

8. Para concluir, volvamos nuestros ojos a Mara, refugio de los


pecadores, consuelo de los afligidos. A ella los fieles de Oruro, del
altiplano y de toda Bolivia se encomiendan en sus necesidades.
El hombre de la mina recurre permanentemente a Mara del
Socavn, porque ve en ella el modelo de todas sus esperanzas. El
campesino, el trabajador acuden a ella como a una madre.
Ella que sufri la pobreza, que tuvo que huir en la persecucin, os
ayude a seguir adelante con esperanza. Ella que nos trajo a Jess,
os conduzca hacia El, verdadero camino al Padre. Ella que uni la
fe con la vida, os ensee a hacer que la fe sea vida operante, compro
metida. Ella que cant en el Magnficat que Dios derroca a los pode
rosos y exalta a los humildes, sea la Madre y protectora de este pueblo
sufrido y sencillo.
Permitidme antes de terminar, despedirme en vuestra propia lengua:
Quechua : Seornchej kankunhuan hchun y paytaj Bendeciycuchun tocuy familiayquichejta jallpayquichejta uyhuasniy quiche j ta y
j oyapillankaynich e j ta.
1

(Que el Seor est con ustedes y les bendiga sus familias, sus cam
pos, sus ganados y sus trabajos en las minas).
Aymara: ISTayajj chuymajjaruj apastuwa munat jilatanaka, cullakanaka.
(Les llevo en mi corazn queridos hermanos y hermanas. Felici
dades) .
* * *

N . 4.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1573

Cotzabambae, ad iuventam habita.*

1. Recibid mi saludo cordial, queridos jvenes de Bolivia, que


habis querido reuniros conmigo en esta ciudad de Cochabamba, al
pie del Tunari, venidos del altiplano, de los valles, de la selva y del
Oriente de esta hermosa tierra, corazn del continente de la esperanza
y de la juventud. Repetidas veces he recordado que sois el futuro de
la sociedad y de la Iglesia y que confo en vosotros; porque vuestra
fuerza, esperanza y cario me llenan de alegra.
Mi saludo y mi palabra se dirigen tambin a vosotros jvenes del
resto del pas, que no podis estar aqu; sabed que a todos os tengo
igualmente presentes en mi corazn, que rezo por vosotros y que
cuento con vuestras oraciones.
2. El texto del Evangelio que acabamos de proclamar es una narra
cin palpitante del encuentro de Cristo con aquellos dos discpulos
que iban camino de Emas.
Se alejaban de Jerusaln, el domingo, despus de los aconteci
mientos de la pasin y muerte de Jess. Iban conversando entre ellos
acerca de lo sucedido en los ltimos das. Caminaban tristes con
aire entristecido

nos dice el Evangelio, desilusionados. Su deseo

de seguir a Jess, su fe en el Maestro, se estaban derrumbando por


momentos ante el aparente fracaso de la Cruz.
Queridos jvenes, cuntas veces habris sentido vosotros mismos
esa perplejidad y esa desilusin ! la desesperanza, la tentacin del
abandono o de la huida, ante la magnitud de los problemas del mundo
en el que nos toca vivir, de la sociedad o de la propia vida personal,
y al comprobar que las soluciones no son sencillas ni inmediatas.
No es fcil comprender el por qu de tantas situaciones de injus
ticia y de opresin, de desprecio de los derechos fundamentales de
la persona. Desigualdades sin justificacin posible desde el punto de
vista cristiano y ni siquiera desde el humano, cuando al lado de per
sonas cargadas de riquezas, y lanzadas a un consumo sin freno, hay
otros hombres que padecen hambre y todo tipo de necesidades mate
riales y espirituales. Tal es la realidad de una multitud ingente
de hombres y mujeres, nios, adultos y ancianos, en una palabra,
* Die 11 m. Maii a. 1988.
1

Lc 24. 17.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1574

Officiale

de personas humanas concretas e irrepetibles, que sufren el peso into


lerable de la miseria , como he escrito en mi ltima encclica.
Es doloroso asimismo comprobar cmo tantas situaciones de desi
gualdad injusta a nivel local, de carencias gravsimas educacionales
y sanitarias, especialmente en las poblaciones campesinas y en los
barrios marginales, son debidas a veces a la escasa conciencia cvica
en el desempeo de cargos pblicos, que abre las puertas a la corrup
cin y a la ausencia de una civilizacin del trabajo, que obliga a
muchos a emigrar por falta de oportunidades laborales, lo cual pro
duce el estancamiento econmico.
2

Cmo se van a aceptar las crisis de la familia, desgarrada no slo


por falta de los recursos mnimos que posibilitan su nacimiento y
desarrollo, sino tambin por la pornografa y el permisivismo sexual,
que impiden el verdadero amor !
No a todos es dado discernir, entre tantos gritos de confusin,
que muchos de estos males proceden, en definitiva, de una gran
carencia de Dios en los corazones, de una prdida del sentido tras
cendente de la vida y de la ruina de los valores superiores que han
dado sentido al hombre en su caminar histrico.
3. Ante este panorama, en verdad bastante sombro, yo os invito
a dirigiros a Jess, el Hijo de Dios, el Hijo de Mara; a dialogar
con El, que nos acompaa en el camino, como aquella tarde a los
dos de Emas, aunque nuestros ojos estn nublados o incluso se
cierren obstinadamente para no reconocerlo.
Fijemos, queridos amigos, nuestra mirada en los detalles de la
escena que nos narra el evangelista San Lucas. Mientras van andando,
Jess se acerca a aquellos dos discpulos, pero ellos no le reconocen.
Se inicia un dilogo. Toma la palabra uno de ellos, llamado Cleofs,
quien pone de manifiesto su decaimiento, su desilusin : lo esperaba
todo de Jess de Nazaret, pero he aqu que los sumos sacerdotes
y magistrados lo condenaron a muerte y le crucificaron ) ) y aade
l d e esto hace ya tres das. El Maestro contesta : No era nece
sario que el Cristo padeciera eso y entrara as en su gloria? . Y a
continuacin, les explica cmo estaban ya profetizados en las Sagradas
4

Sollicitudo rei socialis, 13.

Cf.

Libertatis

conscientia,

* Lc 24, 20.
5

Cf. ibid. 24, 21.

Ibid. 24, 26.

83.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1575

Escrituras los padecimientos que iba a sufrir el Mesas, su muerte


ignominiosa y tambin su resurreccin.
Jess, muerto y resucitado, ensefia a los discpulos de Emas que
su dolor, su pasin y muerte, no haban sido algo intil, una prueba
ms de su fracaso, sino que, al contrario, eran el precio de la Re
dencin.
Tocamos aqu, amigos mios, uno de los misterios ms profundos
con que el hombre se enfrenta en esta vida : el misterio del dolor,
del sufrimiento, que cada uno experimenta dentro de s a lo largo
de su propia existencia y, frecuentemente, tambin en la de los dems.
Pero ese mismo sufrimiento humano se revela (se des-vela) como
camino redentor en Cristo, que ha padecido y ahora est glorioso a
la derecha de Dios Padre. Jess seala ese camino a todo hombre,
sale a su paso y acompaa especialmente a los que sufren, para
mostrarles que no es la suya una vida sin sentido ; para mantener
palpitante en ellos la esperanza, con el ejemplo de su nacimiento
pobre, con su experiencia de la persecucin y del exilio en una tierra
extraa, con sus aos de vida sometida al trabajo diario, con su
pasin y muerte de Cruz; pero sobre todo con la victoria sobre el
pecado y el triunfo definitivo sobre la muerte en su Resurreccin
gloriosa.
He ah algunos aspectos sobresalientes del paso del Hijo de Dios
entre los hombres. Por esto, siguiendo el ejemplo del Seor, la Iglesia
ama y est siempre cerca de los pobres, de los enfermos, los margi
nados, los que sufren. En este marco y en esta perspectiva asumen
valor y adquieren vigencia las palabras de las bienaventuranzas, pro
nunciadas por Cristo en el Sermn de la Montaa.
7

No interpretis esto, amados jvenes, como una justificacin de


actitudes que pueden favorecer la indiferencia o la inactividad. No
os desentendis de los dems con la fcil excusa de que la vida es
as, de que los problemas no tienen solucin. A travs del dilogo
con Jess podis comprender tambin cmo vuestra patria boliviana,
nacin de copiosas reservas humanas y de grandes posibilidades ma
teriales, os llama a empear vuestras energas, a dar generosamente
vuestro corazn joven para colaborar en construir una sociedad ms
justa, ms prspera, ms acorde con la dignidad humana. Una llamada,
sobre todo, a recuperar el verdadero sentido de lo humano, orientando
7

Cf. Mt 5, 3-12.

103 - A. A. S.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1576

Officiale

los pasos por las rutas del Evangelio, lo cual significa saberse y com
portarse como hijos de Dios. Os daris cuenta de que debis contri
buir a vencer los mecanismos perversos y las estructuras de
pecado fundadas en el pecado, que es siempre personal me
diante el ejercicio de la solidaridad humana y cristiana, a la que
la Iglesia invita y que promueve incansablemente.
8

4. No es cierto que probis inquietud por encontrar solucin a


todos estos problemas? No es tambin verdad que vuestros mejores
anhelos se cifran en resolver las profundas cuestiones que la vida
plantea? No las esquivis, queridos jvenes ; no optis nunca por
escapar ante las dificultades. Los discpulos huan de Jerusaln hacia
Emas. No faltarn quienes os presenten, con gran atractivo, solu
ciones que en el fondo encubren una huida, porque dejan sin resolver
los autnticos problemas.
No los resolver ciertamente el logro de los objetivos placenteros
propagados por la sociedad consumista, donde lo importante es lo
que uno tiene antes que lo que es, donde la bsqueda egosta del
propio bienestar olvida las situaciones de marginacin, abandono,
soledad, que pueden darse alrededor. No dejis que os esclavicen las
cosas, cayendo en un materialismo que deja insatisfechas las aspi
raciones ms profundas de la persona e impide encontrar la verda
dera felicidad que slo se halla en Dios. N o s hiciste, Seor, para
T grita San Agustn e inquieto estar nuestro corazn hasta
que descanse en T . Esta es la gran verdad que da sentido a la vida
o al contrario el gran drama si se rechaza. Cuntos jvenes
buscan desesperadamente la felicidad sin darse cuenta de que lo nico
que de veras puede saciar el corazn del hombre y de la mujer es
Dios ! i Cuntos esfuerzos intiles, cuntas desilusiones, cuntos fra
casos, por haber puesto la confianza y el centro de la vida fuera de Dios !
9

Queridos jvenes de Cochabamba y de toda Bolivia, no olvidis


nunca esa reveladora exclamacin de San Agustn : porque hemos
salido de las manos de Dios, slo en Dios encontrar descanso y feli
cidad nuestra alma. Jess es el nico que puede hacer arder vuestros
corazones con la llama inextinguible del amor; no lo echis de vuestro
lado para volveros a la adoracin de falsos dolos, inertes y que nada
saben de vuestras inquietudes.
J

Sollicitudo rei socialis, 40.

Cf. Ibid. 28,

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1577

Estad atentos a no dejaros seducir por doctrinas que tratan de


justificar la violencia o el odio, que reducen a los miembros de la
familia humana a simples factores de una evolucin histrica y los
enfrentan en la lucha de clases.
No caigis tampoco en esa huida egosta y falaz consistente en
buscar la satisfaccin irracional de los apetitos : el abuso del alcohol,
la droga, la ausencia de toda norma de moral en la conducta sexual
y la tentacin del fcil enriquecimiento a travs del narcotrfico son
otros tantos concentrados de seduccin que amenazan con destruir
las personas y la sociedad.
5. Dialogando con Jess, sin sentirlo se va haciendo tarde.
El evangelio nos dice que al acercarse al pueblo a donde iban,
El hizo ademn de seguir adelante . Cae la noche. Los discpulos
se detienen.
10

Queridos jvenes : En el camino de vuestra vida, no abandonis


la compaa del Seor. Si la debilidad de la condicin humana os
llevase alguna vez a no cumplir los Mandamientos de Dios, volved
vuestra mirada a Jess y gritadle : (( qudate con nosotros , vuelve,
no te alejes. Recuperad la luz de la gracia por el Sacramento de la
Penitencia. Y entr a quedarse con ellos nos dice el evangelista.
Jess vuelve a estar con vosotros cada vez que recibs la absolucin.
Cada vez que el sacerdote dice yo te absuelvo , en ese encuentro
personal con Dios que es la confesin sacramental, el Maestro vuelve
a habitar en vuestra alma, recuperis la gracia santificante, esto es,
la amistad con Jess, si la habais perdido.
11

(( Qudate con nosotros ! . Jess, que est como esperando la


invitacin de los dos discpulos de Emas, se sienta con ellos a la
mesa, toma el pan, lo bendice, lo parte y se lo da. En este momento
aquellos dos hombres reconocen al Maestro : se les abrieron los
ojos y le reconocieron .
12

A la splica que tambin nosotros hoy, a finales del siglo x x ,


dirigimos a Jess qudate con nosotros, El nos responde con la
Eucarista. El Maestro-Amigo se ha quedado con los suyos, con
nosotros, en este misterio de Amor que es su presencia en el sacra
mento de la Eucarista. Queridos jvenes, aqu encontraris a Jess
10

Le 2 4 ,

11

Ibid. 2 4 , 2 9 .

12

Ibid. 2 4 , 31.

28.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1578

Officiale

para dialogar con El, para abrirle vuestro corazn, para revivir en
vosotros lo que occurri aquella tarde, camino de Emas.
6. Los frutos de la conversacin que han mantenido los discpulos
de Emas con el Maestro, no tardan en llegar : con el corazn encen
dido, los que antes huan, vuelven ahora a Jerusaln. No estaba
ardiendo nuestro corazn dentro de nosotros cuando nos hablaba en
el camino y nos explicaba las Escrituras? comentaban entre ellos.
13

Queridos jvenes, muchachos y muchachas de Bolivia, de vuestro


dilogo con Jess obtendris sin duda fuerzas para volver y enfren
taros decididamente con aquellos problemas. De la conversacin con
El os vendr nuevo vigor para defender el valor y la dignidad del
hombre, su derecho a la vida en todas las fases de su desarrollo, su
derecho a la libertad y a una existencia con los recursos econmicos
y morales suficientes. Volveris a defender la paz, frente a la vio
lencia y a la guerra. Volveris a defender una concepcin del hombre
abierta a Dios, frente a las visiones reductivas que impiden el desa
rrollo de su destino sobrenatural. Volveris a defender la familia,
procurando tambin, en colaboracin con vuestros Pastores, una ade
cuada preparacin para la vida matrimonial. Ayudaris a despertar
a los jvenes que encontris a vuestro lado y que han dado por intil
todo esfuerzo, optando por desentenderse y huir.
No dudis en volver a Jess. Volved cuando hayis visto su rostro :
no el rostro de un profeta ni el rostro de un sabio o un libertador,
sino el rostro de Dios hecho hombre. El Seor no os pedir realizar
grandes hazaas, sino el esfuerzo cotidiano de contribuir da a da
a la construccin de vuestra patria por medio de una competente
preparacin profesional, del cumplimiento generoso de un trabajo
realizado de cara a los dems sin dejarse llevar por la flojera
sirviendo al hermano en las mil pequeas oportunidades de cada da.
Convencidos de que la cooperacin al desarrollo de todo hombre
es un deber de todos para con todos, servid a los dems en vuestra
existencia cotidiana y tambin mediante vuestra colaboracin en ini
ciativas de solidaridad humana y cristiana, especialmente en favor
de los ms pobres, los enfermos, los ancianos, los jvenes que atra
viesan situaciones difciles y, en general, los ms necesitados, tanto
en lo material como en lo espiritual. Y sobre todo aprovechad muy
14

13

Ibid. 24, 32.

14

Cf. Sollicitudo rei socialis, 32.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1579

bien los aos de la juventud para formaros seriamente y en profun


didad. De esta manera os preparis para ser los hombres y mujeres
del futuro, responsables y activos en las estructuras sociales, econ
micas, culturales, polticas y eclesiales de vuestro pas que, infor
madas por el espritu de Cristo y por vuestro ingenio en conseguir
soluciones originales, permitan alcanzar un desarrollo cada vez ms
humano y ms cristiano.
Pero, tornando al relato evanglico daos cuenta, de que los
discpulos de Emas regresan a Jerusaln porque tienen el corazn
encendido. Esa vuelta no es fruto de un razonamiento fro, o de verse
arrastrados por unos acontecimientos no buscados, o consecuencia de
una actitud impuesta desde fuera. Regresan porque tienen el corazn
encendido, y tienen el corazn encendido porque en l se ha quedado
el Seor.
Con el corazn encendido, dialogando con el Seor, tal vez alguno
de vosotros se d cuenta de que Jsus le pide ms, de que el Seor
le llama a que, por su Amor, se lo d todo. Al final de este encuentro
con vosotros, queridos jvenes, quisiera decir a cada uno : (( si tal
llamada llega a tu corazn, no la acalles. Deja que se desarrolle
hasta la madurez de una vocacin. Colabora con esa llamada a travs
de la oracin y la fidelidad a los mandamientos . Hay -lo sabis
bien una gran necesidad de vocaciones sacerdotales, religiosas y
de laicos comprometidos que sigan ms de cerca a Jess. La mies
es mucha y los obreros pocos. Rogad, pues, al Dueo de la mies que
enve obreros a su mies . Con este programa la Iglesia se dirige
a vosotros jvenes. Rogad tambin vosotros. Y, si el fruto de esta
oracin de la Iglesia nace en lo ntimo de vuestro corazn, escuchad
al Maestro que os dice : Sigeme . No tengis miedo y dadle, si
os lo pide, vuestro corazn y vuestra vida entera.
15

16

17

Jvenes de Bolivia, los problemas que afectan a la sociedad y a


vosotros mismos no son sencillos ni fciles. Hay toda una serie de
soluciones ficticias en las que no podis cifrar la esperanza de vuestra
vida. La solucin la encontraris dialogando con el Maestro-Amigo,
con Jess de Nazaret, que muerto y resucitado nos indica un
camino que se inicia con la conversin del corazn; un camino que
15

Carta a los jvenes y a las jvenes del mundo con ocasin del Ao Internacional

de la Juventud, n. 8.
16

Mt 9, 37-38.

Ibid. 9, 9.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1580

Officiale

El quiere recorrer con nosotros; un camino de amor que nos enciende


el corazn y nos lleva a dedicarnos al servicio de-Dios y de los dems.
7. Se volvieron a Jerusaln y encontraron reunidos a los once
y a los que estaban con ellos )). En los Hechos de los Apstoles se
pone de manifiesto la presencia de Mara en el inicio de la peregri
nacin de la Iglesia. Podemos, por tanto, suponer que los dos disc
pulos, al volver a Jerusaln, se encuentran con Mara, la Madre
de Jess.
18

19

Como ellos, tambin nosotros la hallamos. En el mensaje que os


dirig con motivo de la tercera Jornada Mundial de la Juventud os
deca : (( Aprended de Ella a escuchar y a seguir la Palabra de Dios,
aprended de Ella a estar cerca del Seor, aunque esto, algunas veces,
pueda costar mucho )).
20

21

Acudamos a Mara, Madre Nuestra, venerada aqu bajo la advo


cacin de Nuestra Seora de Urkupia. Ella es nuestro reposo, en
Ella es donde se afianza nuestra esperanza. Bajo tu proteccin nos
acogemos, (( Madre Soberana del Redentor, Puerta del cielo siempre
abierta; T, que sobre la tierra nos has precedido en la peregrinacin
de la fe, confrtanos en las dificultades y en las pruebas y haz que
seamos en el mundo, signo e instrumento de la unin con Dios y
de la unidad de todo el gnero humano. Amn .
22

* * *
Stauropoli, in Bolivia, ad Christianae doctrinae Institutores, et laicos
Christifideles in consociationes adscitos habita.*

Alabado

sea

Jesucristo!

1. Con gran alegra me encuentro hoy reunido con vosotros, en


la catedral de esta ciudad de los tajibos en flor, signada desde su
fundacin con el nombre de Santa Cruz de la Sierra.
Saludo, en primer lugar, al Arzobispo Mons. Luis Anbal Rodr
guez Pardo, a sus Obispos Auxiliares, a los dems Obispos presentes
18

Le 24, 33.

19

Cf. Act 1. 14.

20

Cf. Lc 1, 38.

21

N.

22

Oracin a la Virgen Mara por el Ao Mariano.

4.

* Die 13 m. Maii a. 1988.

1581

Acta Ioannis Pauli Pp. II

y, en especial, a los laicos aqu congregados y a todos los que nos


acompaan a travs de la radio o la televisin. Sois linaje elegido,
sacerdocio real, nacin santa, pueblo adquirido, para anunciar las
alabanzas de Aquel que os ha llamado de las tinieblas a su admi
rable luz .*
El nombre de vuestra ciudad nos recuerda la obra de la Redencin.
Jesucristo, muerto en la Cruz y resucitado, quiso permanecer cua
renta das en la tierra instruyendo a los apstoles y completando la
fundacin de su Iglesia. El tiempo pascual, que celebramos a travs
de la liturgia, nos hace revivir aquellos acontecimientos y la misin
que la Iglesia recibi de su Fundador : extender sobre la tierra el
Reino de Dios.
2. Hay diversidad de carismas, pero el Espritu es el mismo ;
diversidad de ministerios, pero el Seor es el mismo; diversidad de
operaciones, pero es el mismo Dios quien obra todo en todos .
2

La Iglesia es comunin : hay un nico depsito de la fe, unos


mismos sacramentos, un idntico vnculo de caridad porque es el
mismo el Dios que obra , el Seor es el mismo , y (( un mismo y
nico Espritu obra en todos. Y, en esa comunin, todos partici
pamos en la nica misin sacerdotal, proftica y real de Cristo. Pero
siendo diversas las necesidades eclesiales y los desafos que la historia
plantea, el Espritu distribuye sus dones (( a cada uno en particular
segn su voluntad. En efecto, Cristo ha llamado a algunos hombres
para que, configurados con El sirvan a sus hermanos en el ministerio
sacerdotal. Ha querido a la vez que otros, para dar testimonio del
valor de la vida eterna, abracen el estado religioso. En cambio, a la
mayora de los cristianos, Nuestro Seor les ha pedido que cumplan
la misin eclesial inmersos en el mundo. Hacen as presente y ope
rante a la Iglesia, en todas las circunstancias de la vida, de modo
que su accin salvifica llegue a todos los hombres e impregne la obra
de la creacin. Ejercen de esta manera el sacerdocio comn que
poseen por ser bautizados, convirtiendo todas sus obras en sacrificio
espiritual, aceptable a Dios por Jesucristo, por su unin con El en
la comunin eclesial, en la participacin de la vida sacramental y en
la unin con los Pastores y con la comunidad.
3

9.

1 Pe 2,

1 Cor 12, 4-6.

Ibid. 12, 11.

Ibid.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1582

Officiale

3. (( Todos los fieles os recuerdo con palabras del Concilio Va


ticano II, cualquiera que sea su estado y condicin (...), estn
llamados por Dios, cada uno por su camino, a la perfeccin de la
santidad . Los laicos, pues, estis llamados por Dios, tenis una
vocacin propia que no se agota en el cumplimiento de las obliga
ciones mnimas necesarias para evitar la condenacin eterna. Voso
tros, sois cristianos a pleno ttulo, con una llamada divina a la san
tidad, que os compromete totalmente, abarcando todos los aspectos
y fases de vuestra vida. El mundo del trabajo, la vida familiar y
social, los momentos de esparcimiento y descanso, la escuela y la
universidad y, en fin, todas las actividades honradas de los hombres
son vuestro lugar de encuentro con Cristo, donde os santificis y
contribus (( a la santificacin del mundo como desde dentro, a modo
de fermento .
5

4. (( A cada cual dice el Apstol a los de Corinto se le otorga


la manifestacin del Espritu para provecho coman . Vuestra vocacin
incluye tambin, como parte fundamental, una colaboracin activa
en la misin salvifica de la Iglesia. <( La vocacin cristiana es, por
su misma naturaleza, vocacin tambin al apostolado )).
7

Cumpliris vuestra misin, en primer lugar, con vuestro ejemplo,


con el testimonio de vuestras vidas. La coherencia entre lo que creis
y lo que hacis os convertir en testigos de Jesucristo, haciendo brillar
(( vuestra luz delante de los hombres, para que vean vuestras buenas
obras y glorifiquen a vuestro Padre que est en los cielos .
9

Pero el Espritu concede tambin (( diversidad de lenguas . Al


apostolado del ejemplo, debe acompaar el apostolado de la palabra.
Cada uno de vosotros tiene la capacidad de dirigirse a los que estn
a su alrededor con conocimiento de sus modos de ser y entender,
llevndoles la Palabra de Dios de forma adecuada a las distintas
situaciones de la vida concreta, colaborando de modo insustituible en
realizar la nica misin de la Iglesia. Con lengua maternal, la madre
ensea a sus hijos las primeras oraciones de la infancia. Con el
lenguaje de la amistad el amigo explica al amigo la necesidad de
10

Lumen gentium,

Ibid., 31.

1 Cor 12, 7.

Apostolicam

Mt 5, 16.

10

1 Cor 12, 10.

11.

actuositatem,

2.

1583

Acta, Ioannis Pauli Pp. II

fomentar su vida cristiana. Con la lengua del compaerismo, los que


trabajan juntos se animan mutuamente a santificar su tarea. El
apostolado individual, que realiza cada uno haciendo fructificar los
propios carismas, se convierte as en el principio y la condicin
de todo apostolado seglar . Las formas asociadas de este apostolado
facilitarn la presencia y testimonio de vida cristiana en los diversos
ambientes de la sociedad.
u

12

5. A los laicos os compete de manera especfica estructurar la


sociedad segn el querer de Dios, procurando que haya leyes justas,
instituciones adecuadas, y que a nadie le falten los medios necesarios
para llevar una vida digna y plena, abierta a la dimensin sobrenatural.
13

Vosotros mismos conocis y manifestis la presencia de dolorosas


desigualdades de ndole diversa. Vuestros Obispos, cumpliendo la tarea
que les compete, os han sealado criterios de juicio, principios de
reflexin y directrices prcticas. Os corresponde acoger esas ensean
zas, y llevarlas a cabo con libertad y responsabilidad, con respeto
al legtimo pluralismo, y ejercitando las virtudes cristianas, lo que
significa excluir el odio y la violencia. Trabajaris efectivamente por
la paz y la justicia en accin conjunta con vuestros hermanos, da
a da, tanto a nivel de las grandes decisiones como a nivel de barrios,
municipios, sindicatos, cooperativas, pequeas comunidades agrcolas,
desarrollando en comn todo tipo de iniciativas educativas, de fo
mento, de defensa y gestin de vuestros derechos, que manifiesten
el inmenso potencial de la solidaridad cristiana. Os compete tambin
el deber cristiano de cuidar con esmero la moralidad pblica, recha
zando con la energa de vuestra unin con Dios, cualquier tentacin
de lucro inmoral los sobornos, el contrabando, las gratificaciones
ilegtimas, el narcotrfico. Este sentido de servicio cristiano a los
dems os llevar a vivir una vida personal virtuosa y sobria que,
como recordaba a las familias en La Paz y a los jvenes en Cochabamba, es la nica base de una efectiva preocupacin por el prjimo.
14

15

Esto no es algo exclusivo de quienes desempean funciones pbli


cas. Todos, como parte importante de vuestro testimonio y santifi
cacin, debis asumir la parte de responsabilidad que os corresponde
11

Apostolicam

12

Of. ibid., 18-20.

actuositatem,

13

Cf.

14

Cf.

Populorum

15

Cf.

Instr.

16.

Lumen gentium, 31.


progressio,

Libertatis

81;

Instr.

conscientia,

89.

Libertatis

conscientia,

72.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1584

Officiale

en esa tarea. Por el esfuerzo cotidiano y solidario, podris comenzar


a dar solucin a muchos de los problemas que agobian a vuestra
comunidad, evitando que, en alguna ocasin, el anhelo de soluciones
absolutas y definitivas oculte una huida del sacrificio inmediato. La
realidad de los condicionamientos geogrficos, polticos y econmicos
a que est sometido vuestro pas debe llevaros a vivir aun ms esta
solidaridad. Debis evitar cualquier tipo de discriminacin por mo
tivos de ubicacin social, tentacin de la que no estn exentos aun
los ms pobres y procurar compartir con diligencia y generosidad
aquellos bienes materiales y espirituales que Dios os ha dado. De
esta forma colaboraris con ms eficacia con vuestros hermanos a los
que toca gobernar.
Adems, cualquier trabajo u ocupacin que sean honestos, cumplen
una funcin social y, cuando estn hechas con perfeccin, con espritu
de servicio y en presencia de Dios, contribuyen eficazmente al bien
de todos los hombres y a consagrar el mundo a su Creador y Salvador.
6. A algunos el Espritu da palabra de sabidura, palabra de cien
cia para ensenar con ms profundidad las verdades cristianas. Me
dirijo ahora especialmente a vosotros, catequistas, para agradeceros
vuestra actividad, esencial en la vida de la Iglesia, oculta con fre
cuencia, pero ofrecida siempre con celo ardiente y generoso. La catequesis (( constituye un campo en el que el laico expresa de forma
peculiar la propia vocacin, ejerciendo el sacerdocio comn y dando
testimonio de la propia participacin en la misin proftica de
Cristo .
16

17

El trabajo de los que os precedieron en esta tarea ha sido deci


sivo para la evangelizacin de Amrica. A vosotros os corresponde
continuar esa labor en especial la catequesis con nios y jvenes
para impregnar cada vez ms del espritu de Cristo a vuestras comu
nidades y a vuestro gran pas.
Muchos nios son bautizados sin que nadie les ensee despus las
insondables riquezas de nuestra fe. Por diversos motivos, muchos no
llegan nunca a frecuentar las parroquias. Debis, pues, proponeros,
siempre bajo la gua de vuestros Pastores, la realizacin de una
extensa tarea catequtica que alcance los rincones ms apartados.
Dentro de vuestra solicitud por todos los hermanos, prestaris una
16

1 Cor 12, 8.

17

Alocucin para el Angelus, 10.V.1987.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1585

particular atencin a la familia, iglesia domstica, que, como os


recordaba en La Paz, es el lugar donde los nios deben recibir la
primera formacin cristiana. La parroquia es el sitio privilegiado
y la gran animadora de la catequesis, pero, (( sin monopolizar y sin
uniformar , es preciso tener en cuenta los distintos canales catequticos que convergen en la confesin de una misma fe. Es necesario
fomentar la participacin del mayor nmero de fieles en esta tarea.
18

19

El Credo, los Mandamientos, los Sacramentos y la vida de oracin


son captulos insustituibles en la formacin de las nuevas genera
ciones de cristianos, que necesitan de todo ello para poder vivir su
fe con plenitud. A ningn verdadero catequista le es lcito hacer
por cuenta propia una seleccin en el depsito de la fe, entre lo que
estima importante y lo que estima menos importante, o para ensear
lo uno y rechazar lo otro .
20

Tambin ser conveniente aprovechar los elementos de pedagoga


cristiana contenidos en vuestras tradiciones y costumbres populares:
villancicos, cofradas, procesiones, pinturas, manifestaciones floklricas y tantas otras expresiones artsticas. Contribuiris as adems
a la revalorizacin de vuestra rica cultura.
7. La catequesis conduce necesariamente a los sacramentos. La
preparacin para recibir la Primera Comunin debe incluir una pro
funda catequesis sobre el sacramento de la reconciliacin. Explicad
e inculcad, desde el primer momento, en la mente de los nios que,
para recibir la Eucarista, hace falta estar en gracia de Dios. La
presencia verdadera y real de Jesucristo en las especies eucarsticas
debe ensearse con claridad, de modo que distingan bien la diferencia
entre el pan comn y el Pan eucaristico. Ms necesaria es aun la
preparacin para recibir el sacramento de la Confirmacin, el cual,
capacita al cristiano para dar con fortaleza un claro testimonio de
Cristo. La preparacin para el Matrimonio o para el Bautismo de
los hijos ser la oportunidad de que muchos vuelvan o intensifiquen
su vida cristiana.
Desde los comienzos de la catequesis cristiana se ha recurrido
muy ampliamente a la memorizacin. Sin dejar de utilizar este m
todo, conseguid al mismo tiempo que esos textos memorizados sean
interiorizados y entendidos progresivamente en su profundidad, para
18

Cf.

19

Ibid., 67.

Exhort. Ap.

20

Ibid., 30.

Catechesi tradendae, 36.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1586

Officiale

que sean fuente de vida cristiana personal y comunitaria .

21

Junto

con la doctrina de la fe, es necesario ayudar a nios y mayores a que


practiquen en su vida diaria aquellas cosas que escuchan en el
caso de los nios, la recitacin de las oraciones sencillas y tradicio
nales, la obediencia a los padres, la caridad con el prjimo, la vera
cidad y las dems virtudes de modo que la coherencia entre palabras
y obras comience a desarrollarse desde la infancia y contine a lo
largo de toda la vida. Por eso ser tambin parte de la catequesis
la formacin en las obligaciones y los derechos que a todos les com
peten como ciudadanos.
8. Hay diversidad de carismas, pero el Espritu s el mismo (...)
Todas estas cosas las obra un mismo y nico Espritu )).

22

Quiero dirigirme ahora a vosotros, miembros de los diversos mo


vimientos, organizaciones y agrupaciones de apostolado laical que
estis presentes en esta celebracin. Hoy como ayer, el Espritu Santo
suscita en el seno de la Iglesia movimientos apostlicos adecuados
a las necesidades de los tiempos.
Cada movimiento de apostolado tiene su don peculiar, recibido
de Dios, y debe permanecer fiel a s mismo, sabiendo que la fecun
didad de su trabajo depender de la fidelidad a su propio carisma.
Al mismo tiempo, la unidad con los Pastores y la fidelidad al Magis
terio son condiciones necesarias para que el fruto de su labor con
tribuya a una autntica edificacin de la Iglesia de Dios.
Corresponde a los Pastores juzgar la autenticidad de los carismas,
sin sofocar el Espritu, sino probndolo todo y reteniendo lo que es
bueno.

23

Pues, para promover el espritu de unidad (...), son necesa

rios el mutuo aprecio de todas las formas de apostolado de la Iglesia


y una coordinacin adecuada que respete el carcter propio de cada
una .

24

Y a vosotros, a todos los que de alguna forma estis vincu

lados a esos grupos, os corresponde mantener la comunin eclesial


que se realiza por la unin con Cristo, con la Jerarqua y con todos
los fieles.
Manteneos unidos a Cristo por la oracin y los sacramentos. Re
cordad que el sarmiento no puede dar fruto por s mismo, si no
21

Ibid., 55.

22

1 Cor 12, 4. 11.

23

Cf. 1 Tes 5, 19-21; Lumen gentium, 12.

24

Apostolicam

actuositatem,

23.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

permanece en la vid .
hacer nada.

25

1587

Nuestra vida es Cristo y, sin El, no podemos

26

9. Manteneos unidos con la Jerarqua de la Iglesia, fieles a sus


enseanzas, mandatos y exhortaciones, teniendo presente que el cri
terio siempre vlido de vuestra autenticidad ser vuestra integracin
armnica en la Iglesia local para contribuir a edificarla en la caridad
con sus pastores )). La unin con Cristo en la Iglesia y por la Iglesia
es la seal que permite discernir la autenticidad de vuestros dones
y carismas.
27

Manteneos unidos entre vosotros, con la clara conciencia de que


todos, cada uno a su modo, participis en la misma misin : la de
Cristo y su Iglesia. La caridad de Cristo, que procuris difundir,
debe empapar vuestras recprocas relaciones, de manera que sean
signo y testimonio de la unidad de su Cuerpo, que es la Iglesia.
Cuanto acabamos de decir sobre los distintos movimientos apos
tlicos se aplica tambin, con sus peculiaridades propias, a las llama
das Comunidades Eclesiales de Base, que los Obispos latinoamerica
nos en la Conferencia General de Puebla de los Angeles describen
como expresin del amor preferente de la Iglesia por el pueblo
sencillo ; en ellas se expresa, valora y purifica su religiosidad y se le
da la posibilidad concreta de participacin en la tarea eclesial y en
el compromiso de transformar el mundo )). Como ense mi Prede
cesor el Papa Pablo V I , ellas (( deben ser destinataria^ especiales de
la evangelizacin y al mismo tiempo evangelizadoras .
28

29

Aliento, por tanto, a todos los fieles que se integran en estas Comu
nidades Eclesiales de Base, a una mayor profundizacin en la vida
sacramental y de oracin, a un conocimiento ms hondo de la fe
catlica, a una participacin intensa en las celebraciones litrgicas
de la Iglesia, que se refleje en un estilo de vida marcado por la frater
nidad y la solidaridad entre todos. En una palabra, que sean autn
ticamente eclesiales y que se proyecten evanglicamente en actividades
apostlicas.
10. En este da en que celebramos la fiesta de la Virgen de Fatima,
quiero finalizar este encuentro dirigindome a Ella en accin de gra25

Jn 15, 4.

26

Ibid. 15, 5.

27

Snodo de Obispos 1987, Mensaje al Pueblo de Dios, 5.

28

Puebla, 642.

29

Evangelii nuntiandi,

58.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1588

Officiale

cias por su continua intercesin maternal, que yo experiment de


una manera muy especial hace siete aos. (( En los albores de la Igle
sia, al comienzo del largo camino (...) que comenzaba con Pentecosts
en Jerusaln, Mara estaba con todos los que constituan el germen
del Nuevo Israel (...). Y la Iglesia perseveraba constante en la oracin
junto a Ella . Tambin ahora, si perseveramos en un continuo
clamor de oracin y de accin de gracias, la Virgen nos acompaar
en el camino del cumplimiento de la misin de la Iglesia. Que as sea.
30

* * *
Limae, occasione oblata Eucharistici conventus habita.*

1. (( El mismo Jess que os ha dejado para subir al cielo, volver


como le habis visto marcharse .* Toda la Iglesia escucha hoy estas
palabras que los Apstoles oyeron el da de la marcha de Cristo al
Padre.
Sal del Padre y he venido al mundo. Ahora dejo el mundo y me
voy al Padre . Este anuncio se cumpli a los cuarenta das de
la Resurreccin. Jess (...) ascendi al cielo. Subi a los cielos.
La liturgia de hoy nos hace presente este misterio de la fe.
2

Leemos en los Hechos de los Apstoles : Se les present despus


de su pasin, dndoles numerosas pruebas de que estaba vivo y,
aparecindoseles durante cuarenta das, les habl del Reino de Dios .
Ahora estos das han llegado a su fin. Cristo ha concluido el tiempo
de su misin terrena; proclamando el Reino de Dios ha revelado el
misterio del Emmanuel, el misterio del Dios con nosotros.
4

Jsus deja esta tierra. Sin embargo, el misterio del Emmanuel


Dios con nosotros permanece. Cristo no vino a la tierra para
luego abandonarnos volviendo al Padre. El ha venido para quedarse
con nosotros para siempre.
2. La Iglesia extendida por los pases bolivarianos celebra solemne
mente hoy, en la capital del Per, la clausura del Quinto Congreso
Eucaristico y Mariano.
30

Redemptoris

Mater,

27.

* Die 15 m. Maii a. 1988.


1

Act 1, 11.

Jn 16, 28.

Act 1, 2 ; cf. Act 1, 11.

Ibid. 1, 3.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1589

En esta ciudad de Lima, punto central de este encuentro Conti


nental en la fe y antigua sede de los Concilios limenses entre ellos,
el tercero, uno de los convocados por Santo Toribio, se renen boy
Obispos y representantes de diversas Iglesias locales en torno a la
Eucarista y a la Madre del Seor.
Qu es esto sino confirmar la verdad de que Cristo, que se ba
ido al Padre, contina estando presente entre nosotros?
Est en medio de nosotros el mismo Cristo crucificado y resu
citado. Est con nosotros Aquel que en el Cenculo (( tom el pan
(...) y dijo: Esto es mi cuerpo, que se entrega por vosotros (...).
Lo mismo hizo con el cliz, despus de cenar, diciendo : Este es el
cliz de la nueva alianza sellada con mi sangre .

El Cuerpo y la

Sangre de Cristo. Jess crucificado que se ofrece en Sacrificio por


los pecados del mundo. Jess que, en la agona, entrega al Padre
su espritu.

Cristo, el gran Sacerdote, el Sacerdote del sacrificio

de su propio Cuerpo y de su propia Sangre que ofrece al Padre.


Cristo crucificado y Cristo resucitado. Tanto este Sacrificio como
este Sacerdote son perennes. Perduran en este mundo aun despus
de la Ascencin del Seor. (( Por eso, cada vez que comis de este pan
y bebis de este cliz, proclamis la muerte del Seor, hasta que
vuelva , nos recuerda el Apstol San Pablo.
7

Proclamis la muerte del Seor en todas partes, en todos los


lugares de la tierra, en todos los pases boli varanos, en toda la Am
rica Latina. Y la muerte del Seor quiere decir precisamente esto:
la verdad del Emmanuel. Dios est con nosotros mediante el sacri
ficio de su Hijo hecho obediente hasta la muerte. El est presente
en medio de nosotros de modo salvifico. Est con nosotros como
Redentor del mundo.
Habis querido que este Congreso Eucaristico fuera al mismo
tiempo Mariano. Cmo no ver en este deseo una manifestacin ms
de la estrecha unin entre Mara y el misterio del Emmanuel? En
ella se cumple la profeca de Isaas

y se inicia la realizacin del

designio redentor del Padre en Cristo. Dios se encarna en sus en


traas; es Emmanuel, Dios con nosotros. Mara, para asombro de
5

1 Cor 11, 23-25.

Cf. Lc 23, 46.

1 Cor 11, 26.

Cf. Is 7, 14; Mt 1, 23.

1590

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

la naturaleza, genera a su Creador, como proclama la Iglesia. Se


convierte as, como ha sabido repetir la piedad popular, en templo
y sagrario de la Santsima Trinidad .
9

3. Mientras estamos en presencia de Jess Sacramentado, aqu


en Lima, la capital del Per, reunimos en torno a Cristo-Eucarista
todo este continente : las costas inmensas de los ocanos, los nevados
que se alzan al cielo, las selvas y los llanos tropicales, los ros y los
lagos, los altiplanos y las pampas.
Dando voz a todas las criaturas, cantemos al Seor el Salmo de
la liturgia de la Ascensin :
Porque Dios es el Rey del mundo (...).
Dios reina sobre las naciones,
Dios se sienta en su trono sagrado .
S, todas las criaturas piden a Dios que est con ellas como Crea
dor y Seor.
10

Y sin embargo su trono sobre la tierra es la Cruz en el Calvario,


donde su Cuerpo ha sido entregado a la muerte y su Sangre ha sido
derramada por los pecados del mundo.
Y su trono es la Eucarista : el pan y el vino como especies del
sacrificio redentor y de la presencia salvifica del Emmanuel.
4. Por eso, estamos alrededor de este Sacramento admirable.
Venimos a l en esta gran peregrinacin de los pueblos bolivarianos.
Traemos todo lo que forma parte de la vida de estos pueblos y de
la Iglesia en toda Amrica Latina. A la Eucarista hemos de aso
ciar toda nuestra vida y la vida de los hombres del mundo entero.
El pan, fruto de la tierra y del trabajo del hombre , y el vino,
((fruto de la vid y del trabajo del hombre, simbolizan que todo
lo bueno que llevamos en nosotros mismos y todo nuestro trabajo
pueden convertirse en ofrenda y en alabanza a Dios.
De esta manera, la instauracin del Reino de los cielos comienza
a hacerse realidad ya en la tierra. Dios quiere contar con nuestra
colaboracin unida a estas ofrendas. Mediante la Eucarista, Sacri
ficio del Cuerpo y de la Sangre del Seor, los bienes de esta tierra
sirven para instaurar el Reino definitivo. El pan y el vino son trans
formados misteriosa aunque real y sustancialmente, por obra del Esp
ritu Santo y de las palabras del ministro, en el Cuerpo y la Sangre
9

10

Cf. Antfona Alma Redemptoris Mater .


Sal 47 [46], 8-9.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1591

del Seor Jesucristo, Hijo de Dios e Hijo de Mara . El Seor


asume en S mismo todo lo que nosotros hemos aportado y se ofrece
y nos ofrece al Padre e n la renovacin de su nico sacrificio, que
anticipa el Reino de Dios y anuncia su venida final )).
u

12

5. Cristo se queda en medio de nosotros. No slo durante la Misa,


sino tambin despus, bajo las especies reservadas en el Sagrario.
Y el culto eucaristico se extiende a todo el da, sin que se limite
a la celebracin del Sacrificio. Es un Dios cercano, un Dios que
nos espera, un Dios que ha querido permanecer con nosotros. Cuando
se tiene fe en esa presencia real, qu fcil resulta estar junto a El,
adorando al Amor de los amores !, qu fcil es comprender las expre
siones de amor con que a lo largo de los siglos los cristianos han
rodeado la Eucarista!
El amor a la Eucarista ha sido ocasin para que se manifestara
aqu como en tantas partes del mundo, el genio de vuestro pueblo,
dejando en las naciones bolivarianas un patrimonio eucaristico sin
gular, digno de ser conservado cuidadosamente. El alivio de la mi
seria de los que sufren nunca podr ser una disculpa para descuidar
o incluso menospreciar a Jess en la Eucarista; pues no hay que
olvidar que la dignidad y el decoro en los objetos de culto y en las
ceremonias litrgicas, es una prueba de fe y de amor a Cristo en la
Eucarista.
13

6. Pero Jess no slo quiere permanecer con nosotros; quiere dar


nos la fuerza para entrar en su Reino. N o todo el que me diga:
"Seor, Seor" entrar en el Reino de los cielos, sino el que haga
la voluntad de mi Padre celestial . Cristo, que ha cumplido la
voluntad de su Padre hasta la muerte y muerte de Cruz , nos hace
partcipes de su fidelidad, mediante la Eucarista. A travs de ella
nos da la fuerza que hace posible cumplir la voluntad de Dios, por
la que entramos en el Reino de los cielos. Cristo quiere ser nuestro
alimento. Tomad y comed, esto es mi Cuerpo )), nos dice a nosotros
como dijo a sus discpulos el da de Jueves Santo. Es el misterio
del Amor que exige de nuestra parte una respuesta de amor. Por
14

15

16

11

12

Sollicitudo

rei socialis,

48.

Ibid.
Sacrosanctum

13

Cf.

14

Mt 7, 21.

15

Flp 2, 8.

16

Mt 26, 26.

104 - A. A. S.

Concilium,

22.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1592

Officiale

eso hemos de recibirlo siempre dignamente, con el alma en gracia,


habindonos purificado antes, cuando lo necesitemos, mediante el
sacramento de la Penitencia. (( Quien coma el Pan o beba el Cliz
del Seor indignamente nos dice el Apstol San Pablo ser reo
del Cuerpo y de la Sangre del Seor )). Y lo recibiremos con la
mayor frecuencia posible como manifestacin de nuestro amor, de
nuestro deseo de asemejarnos a El y ser verdaderos discpulos suyos
en el servicio a nuestros hermanos.
17

Emmanuel, Dios con nosotros, Dios dentro de nosotros es como


un anticipo de la unin con Dios que tendremos en el cielo. Cuando
lo recibimos con las debidas disposiciones se refuerza, por as decir,
la inhabitacin de la Trinidad en nuestra alma, la percibimos ms
ntimamente. Al comulgar podemos escuchar de nuevo a Cristo que
nos dice : El Reino de los cielos ya est entre vosotros .
18

Recordamos, a mismo tiempo, que su Reino, aunque ya incoado


en el tiempo presente, no es de este mundo. Su Reino es el Reino
de la Yerdad y la Vida, el Reino de la Santidad y la Gracia, el
Reino de la Justicia, el Amor y la P a z . Es el Reino a donde va
a prepararnos un lugar y al que nos llevar cuando nos lo haya
preparado, si le hemos sido fieles. De esta manera, sabremos rechazar
la tentacin del mesianismo terreno : la tentacin de reducir la misin
salvifica de la Iglesia a una liberacin exclusivamente temporal. <( La
Iglesia quiere el bien del hombre en todas sus dimensiones: en primer
lugar como miembro de la ciudad de Dios y luego como miembro
de la ciudad terrena . Por esto, ensea que la liberacin ms
radical, que es la liberacin del pecado y de la muerte, se ha cumplido
por medio de la muerte y resurreccin de Cristo .
19

20

21

22

23

7. (( Cada vez que comis de este Pan y bebis de este cliz, aca
bamos de escuchar en la liturgia proclamis la muerte del Seor,
hasta que vuelva .
Cada vez que participamos de la Eucarista nos unimos ms a
Cristo y, en l, a todos los hombres, con un vnculo ms perfecto
24

17

1 Cor 11, 27.

18

Le 17, 21.

19

Of. Jn 18, 36.

20

Solemnidad de Cristo Rey, Prefacio.

21

Cf. Jn 14, 2-3.

22

Instr.

23

Ibid., 22.

24

1 Cor 11, 26.

Libertatis

conscientia, 63.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1593

que toda unin natural. Y, unidos, nos enva al mundo entero para
dar testimonio del amor de Dios mediante la f e y las obras de ser
vicio a los dems, preparando la venida de su Reino y anticipndolo
en las sombras del tiempo presente. Descubrimos, tambin, el sen
tido profundo de nuestra accin en el mundo a favor del desarrollo
y de la paz, y recibimos de El las energas para empearnos en esa
misin cada vez con ms generosidad. Construimos as una nueva
civilizacin : la civilizacin del amor. Una civilizacin que, aqu en
el Per han contribuido a forjarla almas escogidas como Santo Toribio
de Mogrovejo, Santa Rosa de Lima, San Martn de Porres, San Fran
cisco Solano, San Juan Macas, la Beata Ana de los Angeles y tantos
otros cristianos ejemplares, que mediante el testimonio de sus vidas
y con sus obras de caridad nos han dejado un camino luminoso de
autntico amor preferencial a los pobres desde el Evangelio. Una
civilizacin que, sobre esa base de amor a la persona que est cerca
de nosotros nuestro prjimo, transformar las estructuras y el
mundo entero.
25

8. Iglesia de esta tierra peruana ! Iglesia en los pases bolivarianos ! Iglesia en todo este continente que se prepara a celebrar
los quinientos aos de su evangelizacin ! Este es el da en que Cristo,
antes de subir al cielo, manda a los Apstoles por todo el mundo.
Precisamente hoy antes de ir de este mundo al Padre, Jess
les dice : Id al mundo entero y proclamad el Evangelio a toda la
creacin .
26

Pero, qu representa un reducido nmero de Doce para ir a todo


el mundo, para predicar a toda criatura?
Los mismos Apstoles podran haberse hecho esta pregunta.
Quines somos nosotros? Cmo podremos hacer frente a esta mi
sin? Cmo conseguiremos cambiar esta civilizacin de muerte en
una civilizacin de Amor y de vida? Son preguntas que tambin hoy
nosotros nos hacemos; interrogantes que pueden asaltarnos ante la
magnitud de la tarea que nos aguarda.
Y es el mismo Seor el que contesta. Jess dice a sus discpulos
y, en ellos, a nosotros : Cuando el Espritu Santo descienda sobre
vosotros, recibiris fuerza para ser mis testigos en Jerusaln, en toda
Judea, en Samara y hasta los confines de la tierra.
27

25

Cf. Sollicitudo rei socialis, 48.

26

Me 16, 15.

27

Act

1,

8.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1594

Officiale

\ Los confines de la tierra ! Ya entonces haba sido previsto el tiempo


en que, a estos confines de la tierra , desconocidos, entre el Ocano
Atlntico y el Pacfico* vendran los Apstoles de la Buena Nueva
en la persona de sus lejanos sucesores y continuadores.
9. Iglesia del Per ! Iglesia de los Pases Bolivarianos ! Iglesia
de Amrica Latina ! Cristo te habla con las mismas palabras con las
que habl entonces y te enva a predicar la Buena Nueva a toda
criatura lo mismo que envi a los Apstoles el da de la Ascensin.
La Eucarista es el Sacramento de esta misin. En la Eucarista
se perpeta la muerte y resurreccin del Seor. En ella se hace pre
sente la potencia del Espritu Santo que nos impulsa a ser testigos
de Cristo para anunciar su mensaje salvador a todas las naciones.
La Eucarista que hoy celebramos aqu es sacramento de la misin,
del envo. De ella nace la misin de todos : de los Obispos, de los
sacerdotes, de los religiosos y de las religiosas, de los laicos, de todo
el Pueblo de Dios.
Caminad, por tanto, alimentados y sostenidos por la Eucarista !
Caminad con Mara, la Madre de Jess ! Permaneced con Ella en
oracin perseverante. Ella es la Madre de la Iglesia naciente y,
despus de la Ascensin del Hijo, su condicin maternal permanece
en la Iglesia para sostenernos con su amor. Caminad !, y que no
os falte coraje ni paciencia, que no os falte humanidad y constancia.
Que no os falte la caridad !
28

29

Hijos e hijas de Amrica Latina, tambin yo os repito las palabras


que hemos escuchado del libro de los Hechos de los Apstoles: qu
hacis ah plantados mirando al cielo? El mismo Jess que os ha
dejado para subir al cielo, volver como le habis visto marcharse )>.
30

Todos nosotros estamos en este mundo, en medio de las realidades


terrenas, pero con nuestra mirada puesta en lo alto, sabiendo que
el Seor ha de venir de nuevo.
Con grande amor y confianza estamos en la espera de tu venida .
Maraa tha. Ven, Seor Jess !
* * *
28

Cf. Act. 1, 14.

29

Cf.

30

Act 1, 11.

Redemptoris

Mater,

40.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1595

Limae, ad Peruviae episcopos habita.*

(( Congregavi^ nos in unum Christi amor .


Amadsimos Hermanos en el episcopado:
1. Estas palabras, siempre actuales en la Iglesia, se cumplen hoy
de una manera especial. Nos ha congregado aqu el amor de Cristo
y el amor de su Madre, en la gozosa ocasin de la clausura del V Con
greso Eucaristico y Mariano de los Pases Boli varanos.
Agradezco vivamente vuestra invitacin a esta solemne ceremonia,
mientras elevo mi corazn en accin de gracias al Padre, de quien
procede toda ddiva buena y todo don perfecto ,* por la devocin
que ha manifestado el pueblo peruano hacia la Eucarista y hacia
la Madre de Dios. Ese fervor, obra de la gracia y fruto a la vez de
vuestro abnegado ministerio, es una seal luminosa de la dedicacin
y entrega con que ejercis vuestra labor pastoral. Doy gracias tambin
a Dios porque me concede estar nuevamente con vosotros y poder
saludaros fraternalmente como verdaderos y autnticos maestros de
la fe, pontfices y Pastores.

2. Prximos ya al tercer milenio del cristianismo y, ms cerca


aun, en la vigilia del V Centenario del comienzo de la evangelizacin
de Amrica, deseo recordaros la necesidad de un renovado empeo
en lo que ya otras veces, he llamado una nueva evangelizacin .*
Ciertamente, la simiente del mensaje de Cristo ha calado honda
mente en tierras peruanas, ha germinado con persistente vigor y ha
producido abundantes frutos de santidad, como lo muestran vuestros
santos del pasado, a los que se ha unido recientemente Sor Ana de
los Angeles Monteagudo. Pero el Seor nos llama a impulsar esta
evangelizacin que, como record el 1983 en Puerto Prncipe, ha de
ser nueva en su ardor, en sus mtodos, en su expresin , perma
neciendo siempre fieles a esa Buena Nueva que es el Evangelio en
cualquier momento de la historia. Esta evangelizacin nueva o reno
vada, a la vez que anuncia a Jesucristo all donde an no lo conocen,
plantear mayores exigencias a quienes ya pertenecen a su grey. No
4

* Die 15 m. Maii a. 1988.


1

Sant 1, 17.
Christus Dominus, 2.

Cf.

Discurso al Episcopado del Per, 1, 2.11.1985.

Discurso al CELAM, 1, 9.III.1983.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1596

Officiale

podemos, hermanos mos, conformarnos con las metas ya alcanzadas.


Vosotros sois, como yo, conscientes de ello. Ciertamente lo ya reali
zado es mucho, pero, al mismo tiempo, es poco, si tenemos en cuenta
los dilatados horizontes de posible expansin y profundizacin cris
tiana que se abren ante nuestros ojos.
8. Cuando se emprendi la primera evangelizacin de estas tierras,
vuestros predecesores encontraron ante s una geografa dura, de dif
ciles comunicaciones a travs de las imponentes alturas de los Andes
o de selvas impenetrables. Pero el amor y la conciencia del mandato
divino de hacer! discpulos en todos los pueblos prevalecieron sobre
las dificultades. Hoy, como entonces, al igual que en los albores del
cristianismo, pudiera parecer que los obstculos son insuperables y
los medios insuficientes. Es cierto que a las dificultades ya experi
mentadas en el pasado, se unen en nuestros das otras de caracte
rsticas diferentes y desafiantes. La sociedad peruana actual, que
justamente aspira a conseguir objetivos de progreso capaces de elevar,
el horizonte material y espiritual de todo ciudadano, se siente a veces
como minada desde dentro por un inexcusable eclipse del respeto
debido a la dignidad humana, por ideologas materialistas que niegan
la trascendencia, por una violencia ciega e insensible a las reiteradas
llamadas a la reconciliacin. A todo esto se aade la pobreza cre
ciente y aun extrema en que llegan a vivir tantas familias, los vicios
sociales acarreados o generados por el narcotrfico, la profusin de
las sectas y la persistencia obstinada de planteamientos doctrinales
y metodolgicos que siembran la confusin entre los fieles y atentan
a la unidad de la Iglesia.
Pero tambin hoy, como hace cinco siglos, el Espritu de Dios
nos lleva a acometer el trabajo con un encendido ardor y renovada
esperanza : realizando con fidelidad las tareas pastorales que demanda
el crecimiento de la Iglesia ; sobrellevando con fortaleza las angustias
y dolores, que nunca faltan; prosiguiendo generosamente el camino
de la Cruz

fuente de nuestra salvacin.

4. La necesidad de una evangelizacin renovada trae consigo en


primer lugar, una exigencia mayor de unidad. La Iglesia, como mis
terio de comunin, es, en palabras del Concilio Vaticano II, signo
e instrumento de la unin ntima con Dios y de la unidad de todo
5

Cf.. Col 1, 24.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1597

el gnero humano . En el ncleo de este misterio se encuentra la


comunin de los Obispos entre s. Sois, hermanos amadsimos, leg
timos sucesores de los Apstoles y miembros del Colegio Episcopal:
por consiguiente, debis sentiros estrechamente unidos a l y entre
vosotros como partes de un solo cuerpo. La caridad mutua que os
une debe ser el smbolo que, reluciendo ante la faz de los hombres,
les impulse a acercarse a Jesucristo : (( En esto conocern todos que
sois discpulos mos: si os amis los unos a los otros.
6

5. (( Id por todo el mundo y proclamad la Buena Nueva a toda


la creacin .
9

El primer paso de esa nueva evangelizacin es la ilusionada y


tenaz proclamacin del mensaje cristiano, en lo cual tenis una espe
cial responsabilidad. Sois, en efecto, ((los pregoneros de la fe '(...),
los maestros autnticos, es decir, los que estn dotados de la auto
ridad de Cristo, que predican al pueblo que les ha sido encomendado
la fe que ha de ser creda y ha de ser aplicada a la vida .
10

El misterio ntegro de Cristo debe ser en todo momento el


punto central de esta evangelizacin renovada. Las grandes verdades
de la fe, que cclicamente nos recuerda la liturgia, deben ser pro
puestas al pueblo cristiano, con adecuados mtodos pastorales, para
que sean profesadas con una adhesin cada vez mayor. Esto en modo
alguno excluye que tambin el orientar sobre el recto ordenamiento
de las realidades terrenas sea parte integrante de vuestro ministerio;
pero es importante dejar bien asentado que la respuesta definitiva
a los interrogantes que ms apremian a la humanidad viene precisa
mente de la fe en la gracia divina, que se difunde en la Iglesia a travs
de los sacramentos y dems medios de santificacin.
11

Vuestro oficio de Pastores y de maestros de la fe incluye inelu


diblemente la obligacin de discernir, clarificar y proponer remedios
a las desviaciones que se presenten, cuando ello sea preciso. No
habris de dudar en ejercer solcitamente ese deber, si el legtimo plu
ralismo derivase, a causa del error o por la debilidad humana, hacia
posiciones que contradicen la fe y las enseanzas de la Iglesia. A la
6

Lumen gentium,

Cf.

Jn 13, 35.

Me 16, 15.

1.

Christus Dominus, 6.

10

Lumen gentium,

11

Christus

25.

Dominus, 12.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1598

Officiale

prudencia y la caridad sin lmites, propias del Buen Pastor, ha de


acompaar tambin la fortaleza, que os ha de llevar, como a San
Pablo

12

a denunciar abiertamente desviaciones y errores, aunque os

cause dolor, cuando as lo requieran el bien de las almas y la fidelidad


a la Iglesia.
Santo Toribio de Mogrovejo, eximio predecesor vuestro, nos ofrece
un claro ejemplo de cmo se ejerce esta virtud de la fortaleza, ya
que (( fue un insigne maestro en la verdad, que amaba siempre a quien
erraba, pero nunca dej de combatir el error .

13

Dentro de este con

texto conjuncin de prudencia, caridad y fortaleza, debe arti


cularse slidamente vuestro magisterio, claro y valiente, para aplicar
las directrices contenidas en las dos Instrucciones de la Congregacin
para la Doctrina de la Fe sobre la teologa de la liberacin.
Vuestro amor hacia el rebao de Cristo y, en especial, hacia
aquellos que han sido constituidos por El sacerdotes del Dios Alt
simo, os ha de hacer conscientes de que, a veces, el error persistente
conlleva una ofuscacin tal de la razn que incluso hace sordos los
odos para las llamadas y advertencias, como si stas fueran diri
gidas a otros. Siguiendo el ejemplo del Buen Pastor, que sale amo
rosamente en busca de la oveja descarriada,

14

vuestra solicitud pasto

ral har todo lo que est en vuestras manos por reintegrarlos en


plenitud a la unidad sin fisuras, cuidando a la vez que el desvo de
algunos no aparte a otros de la comunin en torno a Cristo.
6. La predicacin de la Buena Nueva incluye ensear, segn la
doctrina de la Iglesia, el valor de la persona humana y de sus derechos
inalienables ; el valor de la familia, de su unidad y estabilidad ; el
valor de la sociedad civil con sus leyes y legtimas instituciones; el
valor del trabajo, del descanso, de las artes y las ciencias. Estos y
otros son cometidos que el documento conciliar Christus Dominus
seala a los Obispos sin olvidar, finalmente, el exponer los modos
cmo hayan de resolverse los gravsimos problemas acerca de la
posesin, incremento y recta distribucin de los bienes materiales,
sobre la guerra y la paz y sobre la fraterna convivencia de todos los
pueblos )).

15

12

Of. 2 Tim 2, 14-20; Tit 1, 10-11.

13

Discurso al Episcopado del Per, 3, 2.II.1985.

14

Cf. Mt 18, 12.

15

N. 12.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1599

La vida ciudadana del Per, azotada desde hace aos por la vio
lencia y el terrorismo, la pobreza, el narcotrfico, el deterioro de
la moralidad pblica y otros males, no puede quedar en ningn modo
al margen de vuestra palabra orientadora. Tarea de los Obispos como
creadores de concordia y unidad es la obra de comunin en el propio
pas, obra de reconciliacin y de solidaridad. El Espritu, que os ha
llamado a seguir edificando la Iglesia, os pide exhortar a los hombres
a unirse en la verdad y en la bsqueda del autntico bien comn.
El cristiano debe asumir en conciencia sus deberes cvicos con su
espritu de servicio desinteresado que le llevar a renunciar a la
bsqueda de la ganancia personal, del poder o del prestigio, si ello
va en detrimento de otras personas. Sabr respetar los derechos de
los dems, buscando por encima de todo el bien superior de la paz
y la justicia. Fieles a sus tradiciones ms nobles y a sus races cris
tianas, se decidirn a caminar con renovada confianza por la va de
la reconciliacin y de la fraternidad, en un esfuerzo comn por lograr,
mediante el dilogo y los medios pacficos, la superacin de existentes
desequilibrios y de intereses contrapuestos. El cristiano ha de tener
bien claro que la sociedad se construye slida y en paz si se inspira
en el programa de las Bienaventuranzas.
Distintas son, en cambio, las soluciones que presentan las ideo
logas materialistas. El afn desordenado de ganancia econmica sin
ninguna barrera tica, y la concepcin de la sociedad enfrentada en
una permanente lucha de clases, son contrarios al mensaje de Cristo;
terminan siempre acrecentando el egosmo y el odio, alejando de
Dios y traicionando al hombre.
16

7. Mas la llamada a la fe que propone la Buena Nueva ha de ir


siempre acompaada por los adecuados medios de salvacin. En efecto,
el Seor, al enviar por el mundo a los Apstoles, les dice : (( El que
crea y sea bautizado se salvar . La nueva evangelizacin incluye
como algo esencial y prioritario la celebracin de los sacramentos,
que forman parte intrnseca de la llamada al seguimiento de Cristo.
En el ministerio pascual renovado en la Eucarista se consuma
la Redencin y se nos manifiesta cul ha de ser el sentido de la accin
del cristiano en el mundo. En l Cristo nos comunica su gracia, y
nos hace indneos para proclamar sus maravillas entre los hombres.
17

14

17

Cf.

Sollicitudo rei socialis, 37.

Me 16, 16.

Acta Apostolicae Sedis -

1600

Commentarium Officiale

La liberacin del pecado exige una constante y amplia catequesis


sobre la penitencia sacramental, haciendo resaltar (...) que, sin la
conversin a Cristo en espritu de humildad y arrepentimiento, el
hombre es incapaz de resolver los grandes problemas de su existencia,
de superar los obstculos que impiden la manifestacin de la vida
reconciliada . A la catequesis habr de unirse el desvelo para que
los fieles puedan recibir con frecuencia este sacramento. Por eso, ani
maris a los sacerdotes a que a imitacin del padre, en la parbola
del hijo prdigo esperen con paciencia a los que vuelven arrepen
tidos e incluso salgan a su encuentro, para hacer partcipes a cada
uno del inmenso amor de Dios.
18

19

Esta participacin culmina en el banquete eucaristico. Habiendo


amado a los suyos que estaban en el mundo, los am hasta el extre
mo )): con estas palabras inicia San Juan el relato de la ltima
Cena. Este amor hasta el extremo encontrar respuesta cumplida
en la frecuente comunin eucaristica, Sacramento del Altar que hemos
adorado junto con todo el Pueblo de Dios en el Congreso apenas
clausurado, que ha reunido a los fieles de los Pases Bolivarianos.
20

8. Pero, c m o oirn sin que nadie les predique? y cmo pre


dicarn si no son enviados? )).
Hermanos mos, para que esta evangelizacin nueva y renovada
se extienda hasta el ltimo confn de este pas, habris de fomentar
con el mayor empeo las vocaciones sacerdotales y religiosas, pres
tando especial atencin a las vocaciones misioneras .
21

22

Una de mis mayores alegras ha sido contemplar el esplndido


florecimiento de vocaciones en Per. Los seminarios habrn de ser
como la pupila de vuestros ojos , en frase de mi venerado prede
cesor el Papa Po XII ; ellos han de ser objeto primordial de vuestra
atencin, cuidando, tanto el nmero de los seminaristas, como la
calidad adecuada de su formacin humana, espiritual, doctrinal y
pastoral.
9. Los Obispos han de ser en medio de los suyos como los que
sirven, pastores buenos, que conocen a sus ovejas y a quienes ellas
tambin conocen ; verdaderos padres, que se distinguen por el espritu
18

Reconciliatio

19

Cf. Lc 15, 20.

20

et paenitentia,

Jn 13, 1.

21

Rom 10, 14-15.

22

Christus

Dominus,

15.

41.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

de amor y solicitud para con todos .

23

1601

Tenis que abrazar siempre

con particular caridad a los sacerdotes .

24

A vosotros, hermanos, os

corresponde la noble tarea de mantener la unidad del clero y de los


dems agentes pastorales, y exhortarles a no dejarse llevar por situa
ciones en las que se ponga en peligro su identidad de sacerdotes del
Seor. Para esto, conviene fomentar entre ellos la genuina fraternidad
sacerdotal que, haciendo ms llevadero el quehacer de cada da, ayude
al sacerdote a cumplir fielmente sus compromisos con Dios y con
la Iglesia.
Esta fraternidad sacerdotal debe llevar tambin a acoger con sin
cero afecto a los sacerdotes y religiosos venidos del extranjero, tan
abundantes en el Per, haciendo que se sientan como en casa, ani
mados por el clero y los religiosos locales. Su servicio, ejercido lejos
de su patria de origen, es acreedor a toda clase de facilidades para
que puedan integrarse plenamente en la vida y en la accin pastoral
de la dicesis.
Las comunidades de vida consagrada y apostlica desempean
tambin una funcin de primer orden en la Iglesia local. Alentadlas
a que acrecienten su fidelidad al propio carisma, a que estn frater
nalmente unidas entre s, a que permanezcan en la caridad y sirvan
a sus hermanos en la fe con el espritu de Cristo, obrando como la
levadura en la masa, sin perder la propia identidad.
10. El Snodo de Obispos del aio pasado insisti sobre la plena
pertenencia de los laicos a la misin de la Iglesia, como exigencia
de su bautismo. La conciencia de ser Iglesia debe llevarlos a sentirse
plenamente responsables de aquella misin, que consiste en llamar
a todos los hombres a la unidad en Cristo y santificar todas las reali
dades del mundo. Los laicos necesitan y esperan de sus Pastores las
orientaciones que les ayuden a desarrollar cristianamente su acti
vidad en el mundo como parte de esa misin universal. Recordadles,
por tanto, las enseanzas sociales de la Iglesia, no como un marco
terico que no incide en la vida, sino como perspectivas que aspiran
a ser concretadas con sus actuaciones.
Las asociaciones de apostolado y los movimientos eclesiales me
recen ser alentados, como manifestaciones de la fuerza del Espritu
25

23

24

25

Christus

Dominus,

16.

Ibid.
Cf.

Apostolicam

actuositatem,

18.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

1602

que lleva a la comunin en la fe y en la caridad fraterna, y que


impulsa a la participacin activa en la misin de la Iglesia.
La santidad de vida que siempre debis fomentar a partir de los
hogares exige en primer trmino a los esposos cristianos la santifi
cacin de sus deberes familiares. Los que siguen el camino del matri
monio deben saber que Nuestro Seor quiso dignificar la unin conyu
gal convirtindola en el sacramento de su propio amor por la Iglesia.
La autntica felicidad del hogar est basada en el amor que se da
y se sacrifica con sencillez y perseverancia. Un amor as es el que
debe inspirar las relaciones entre los esposos, entre padres e hijos,
entre los hermanos. Este amor slo puede sustentarse con el alimento
de la fe, y sta es un don de Dios que se nutre en la oracin y los
sacramentos. Descartar de las relaciones conyugales la apertura a la
vida, buscando por medios ilcitos un placer que excluye la fecundidad,
significa no conocer este amor.
J

11. Queridos hermanos Obispos, no estamos solos en la tarea de


la nueva evangelizacin. El Seor, al tiempo que enviaba a los Aps
toles a predicar la Buena Nueva, les deca : (( Sabed que Yo estoy con
vosotros todos los das hasta el fin del mundo .
26

Dios est con nosotros. Jess, a la vez que se ha ido, se ha quedado


con nosotros en la Eucarista. Y, s i Dios est por nosotros, quin
podr contra nosotros? .
La Eucarista es signo y fuente de unidad. En ella brilla eminen
temente la verdad del Amor : del amor de Dios a los hombres, que
entreg a su Hijo nico para que nosotros, muertos por el pecado,
tuviramos vida, y del amor que debe unirnos a todos los que nos
alimentamos del Cuerpo y la Sangre del Seor y estamos vivificados
por el mismo Espritu. Que este Sacramento os conforte en vuestro
caminar y haga de vosotros, en el Per de hoy, signos vivientes y
eficaces del amor y de la paz del Seor.
27

Encomiendo tambin vuestras intenciones pastorales a la Madre


de Dios, a la que con gran acierto habis querido honrar, asocindola
con su Divino Hijo, en este Congreso ; a Ella pido que sea la gua de
vuestros pensamientos y de vuestras obras al servicio de la edificacin
de la Iglesia. Que as sea.

*
26

Mt 28, 20.

27

Rom 8, 31.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1603

Assumptionopoli, ob decretos Ven. Dei Servis Rocho Gonzlez et Sociis


eius, Sanctorum caelitum honores.*

j Seor, dueo nuestro,


qu admirable es tu nombre
en toda la tierra ! 1

1. Hoy, amadsimos hermanos y hermanas de Asuncin y de todo


Paraguay, es un da de fiesta grande para vuestro pas y para toda
la Iglesia. Como sucesor del Apstol Pedro, tengo la dicha de celebrar
esta Eucarista, en la que son elevados a los altares un hijo de esta
querida ciudad de Asuncin, el Padre Roque Gonzlez de Santa Cruz
primer santo de este queridsimo Paraguay, y sus dos compae
ros, los Padres Alfonso Rodrguez y Juan del Castillo, nacidos en
tierra de Espaa, en Zamora el primero y en Belmonte (Cuenca)
el segundo, los cuales, por amor a Dios y a los hombres, vertieron
su sangre en tierras americanas.
Todos ellos gastaron su vida en cumplir el mandato de Cristo de
anunciar su mensaje hasta los confines de la tierra )). La fuerza
salvadora y liberadora del Evangelio se hizo vida en estos tres abne
gados sacerdotes jesutas que la Iglesia en este da presenta como
modelos de evangelizadores. Su inquebrantable fe en Dios, alimen
tada en todo momento por una profunda vida interior, fue la gran
fuerza que sostuvo a estos pioneros del Evangelio en tierras ameri
canas. Su celo por las almas les llev a hacer cuanto estuvo en sus
manos por servir a los ms pobres y abandonados. Todos sus encomiables trabajos en favor de aquellas poblaciones tan necesitadas
de ayuda espiritual y humana, todas sus fatigas y sufrimientos
tuvieron como nico objetivo el transmitir el gran tesoro de que eran
portadores : le fe en Jesucristo, salvador y liberador del hombre,
vencedor del pecado y de la muerte.
2

Los Pastores y todo el Pueblo de Dios que vive en Paraguay,


as como de las otras naciones hermanas de la cuenca del Plata,
cuyos dignos representantes estn entre nosotros, encontrarn en
estos nuevos santos modelos y guas seguros en su peregrinacin hacia
la Jerusaln, la Patria celestial. El hecho mismo de ser venerados
en todos los pases del sur de este continente de la esperanza no sola* Die 16 m. Maii a. 1988.
1

Sal 8, 2.

Act 1, 8.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1604

Officiale

mente indica la vigencia de una fe que no conoce fronteras, sino que


ha de estimularos a promover en estas naciones una conciencia cada
vez ms viva y operante del ideal cristiano de fraternidad, sobre la
base de las comunes races religiosas, culturales e histricas.
2. S e o r , (...) qu admirable es tu nombre en toda la tierra!)),
repetimos con las palabras del Salmo.

Ensalzando el nombre de Dios, que nos ha enriquecido con estos


modelos de evangelizadores, saludo a todos los aqu presentes y a
todos los que habitan estas tierras paraguayas. Al Seor Arzobispo
de esta querida Arquidicesis y a su Obispo Auxiliar, a todos los
hermanos en el Episcopado del Paraguay y de los dems pases vecinos
que han querido unirse a nosotros en esta liturgia, a los sacerdotes,
religiosos y religiosas, a las autoridades civiles y militares y a todos
los amadsimos fieles. Saludo especialmente a los Superiores de la
Compaa de Jess y a todos los hijos de San Ignacio de estas regiones.
Hace un momento, al solicitar oficialmente la canonizacin de
los Padres Roque Gonzlez de Santa Cruz, Alfonso Rodrguez y Juan
del Castillo, se ha pasado en resea su vida santa, as como los
mritos y gracias celestiales con que el Seor quiso adornarlos. En
ellos, y en presencia de los frutos que obtuvieron en sus tareas de
difusin de la verdad cristiana y de promocin humana, reconocemos
las seales autnticas de los apstoles, cuya vida est slidamente
edificada en la imitacin de Cristo.
3. (( Seor, dueo nuestro,
qu admirable es tu nombre
en toda la tierra ! .
A imagen tuya creaste al hombre .
Lo hiciste poco inferior a los ngeles,
lo coronaste de gloria y dignidad;
le diste el mando sobre las obras de tus manos .
4

Toda la creacin canta alabanzas a Dios. Todas sus obras son


motivo de accin de gracias. Y sobre todas destaca el hombre, (( poco
inferior a los ngeles , el cual tiene el dominio sobre las obras de
sus manos. El hombre, la criatura que puede alabar a Dios conscien3

Sal

8,

2.

Ibid.

Plegaria Eucaristica.

Sal

8,

6.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1605

temente, la que puede llegar a reconocerlo por las obras de sus manos
cuando contempla e l cielo, (...) la luna y las estrellas.
Este hombre que fue creado por Dios a imagen suya , segn
su semejanza , es, sin embargo, capaz de olvidarse de El y caer
en el pecado, que es la peor de las esclavitudes. Sumergido su pen
samiento en las tinieblas y excluido de la vida de Dios como dice
san Pablo a los fieles de Efeso, habiendo perdido el sentido moral,
se entregan al libertinaje, hasta practicar con desenfreno toda suerte
de impurezas . Es el hombre viejo corrompido por deseos de
placer .
7

10

12

4. Pero el mismo Apstol aade : Cristo os ha enseado a aban


donar el anterior modo de vivir (...), a renovaros en la mente y en
el espritu . Cristo Redentor revela plenamente el hombre mismo
al hombre . Slo en Cristo el hombre vuelve a encontrar la gran
deza, la dignidad y el valor propios de la humanidad .
13

14

15

Sabindose responsables en cuanto a la necesidad de custodiar la


dignidad humana en aquel momento de la historia, el Padre Roque
Gonzlez, el Padre Alfonso Rodrguez, el Padre Juan del Castillo
y tantos otros cristianos, afrontaron el tremendo desafo que haba
supuesto el descubrimiento del llamado Nuevo Mundo. Convencidos
de que el Evangelio es mensaje de amor y de libertad, procuraron
dar a conocer la verdad en Cristo Jess a lo largo y a lo ancho
de estas tierras. Respondiendo al llamado del Seor que los invitaba
a hacer discpulos en todas las naciones, quisieron repetir a los
pueblos recin conocidos las palabras de san Pablo a los Efesios :
16

Dejad que el Espritu renueve vuestra mentalidad,


y vestios de la nueva condicin humana,
creada a imagen de Dios :
justicia y santidad verdaderas .
17

Sal 8, 4.

Gen 1, 27.

Ibid. 1, 26.

10

Ef 4, 18.

11

Ibid. 4, 19.

12

Ibid. 4, 22.

13

Ibid. 4, 22-23.

14

Redemptor

15

Ibid.

16

Ef 4, 21.

17

Ibid. 4, 24.

hominis,

10.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1606

Officiale

5. En su afn de ganar almas para Cristo, el Padre Roque y sus


compaeros recorrieron todas estas tierras desde el estuario del Plata
hasta las nacientes de los ros Paran y Uruguay, y hasta las sierras
Mbaraeay en el Alto Paraguay, afrontando todo tipo de incomodi
dades y peligros. Infatigables en la predicacin, austeros en su vida
personal, el amor a Cristo y a los indgenas les llev a abrir caminos
nuevos y levantar reducciones que facilitaran la difusin de la fe y
aseguraran condiciones de vida dignas a sus hermanos. Itapa, Santa
Ana, Yaguapo, Concepcin, San Nicols, San Javier, Yapey, Can
delaria, Asuncin del Yjuh y Todos los Santos Caar son nombres
de lugares que han entrado en la historia de la mano de estos Santos.
Lugares en que se promovi un autntico desarrollo, que abarc (( la
dimensin cultural, trascendente y religiosa del hombre y de la
sociedad .
Toda la vida del Padre Roque Gonzlez de Santa Cruz y sus
compaeros mrtires estuvo marcada plenamente por el amor : amor
a Dios y, por El, a todos los hombres, en especial a los ms necesi
tados, a aquellos que no conocan la existencia de Cristo ni haban
sido an liberados por su gracia redentora.
Los frutos no se hicieron esperar. Como resultado de su accin
misionera, muchos abandonaron los cultos paganos para abrirse a
la luz de la verdadera fe. Los bautismos se sucedieron ininterrumpi
damente y continuaron tambin despus de su muerte hasta abarcar
multitudes. Junto a la administracin de los sacramentos ocupaba
un lugar primordial la instruccin en las verdades de la fe expuesta
sistemticamente y de modo asequible a los oyentes. Floreci tambin
la vida litrgica bautismos solemnes, procesiones eucarsticas y
toda una piedad popular enraizada en la doctrina: Congregaciones
marianas, fiestas patronales de San Ignacio, msica sagrada ...
18

6. Al mismo tiempo, la labor de los Padres jesutas hizo que


aquellos pueblos guaranes pasaran, en pocos aos, de un estado de
vida seminmada a una civilizacin singular, fruto del ingenio de
misioneros e indgenas.
De este modo se puso en marcha un notable desarrollo urbano,
agrcola y ganadero. Los nativos se iniciaron en la agricultura y en
la ganadera. Florecieron los oficios y las artes, de lo cual dan testi
monio todava hoy tantos monumentos. Iglesias y escuelas, casas para
Sollicitudo

rei

socialis,

46.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1607

las viudas y hurfanos, hospitales, cementerios, graneros, molinos,


establos y otras obras y servicios civiles surgieron en pocos aos en
ms de treinta villas y pueblos por toda vuestra geografa y por las
regiones vecinas. Con la palabra y el ejemplo de tantos santos reli
giosos, los aborgenes se hicieron tambin pintores, escultores, m
sicos, artesanos y constructores. El sentido de solidaridad conseguido
cre un sistema de tenencia de tierras que combin la propiedad
familiar con la comunitaria, asegurando la subsistencia de todos y
el socorro de los ms necesitados. Se navegaron y exploraron los
grandes ros. Se hicieron descubrimientos geogrficos y cientficos,
y llegaron a incorporarse a la civilizacin y a la f e territorios inmensos.
Con la prudencia que da el vivir en Cristo y movido nicamente
por los valores del Evangelio, el Padre Gonzlez de Santa Cruz supo
ganarse el respeto y la consideracin tanto de los caciques indgenas
como de las autoridades europeas de Asuncin y del Ro de la Plata.
Su sentido de justicia vivido en primer lugar con Dios, le llev
a elevar su voz en defensa de los derechos de los indios. Junto con
otros muchos eclesisticos de la regin, consigui eliminar el yaconazgo en esta parte del Continente y mitigar los abusos de la enco
mienda. Se form as una legislacin ejemplar, en un clima de
concordia y armona, que posibilit la fusin tnica y cultural caracte
rstica de este pas.
7. (( Seor, dueo nuestro,
qu admirable es tu nombre
en toda la tierra !
Ensalzaste tu majestad sobre los cielos; (...)
afirmas tu fortaleza
frente a tus adversarios,
para acabar con enemigos y rebeldes .

19

La labor inmensa de estos hombres, toda esa labor evangelizadora


de las reducciones guaranticas, fue posible gracias a su unin con
Dios. San Roque y sus compaeros siguieron el ejemplo de San
Ignacio, plasmado en sus constituciones : los medios que unen al
instrumento con Dios y lo disponen a dejarse guiar por su mano divina
son ms eficaces que aquellos que lo disponen hacia los hombres .
20

Por eso, estos nuevos santos vivieron en aquella familiaridad


19

20

Sal 8, 2-3.
Constituciones

105 - A. A. S.

de la Compaa de Jess, n.

813.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1608

Officiale

con Dios, nuestro Seor , que su fundador quera como caracte


rstica del jesuta. Fundamentaron as, da a da, su trabajo en la
oracin, sin dejarla por ningn motivo. (( Por ms ocupaciones que
hayamos tenido escriba el Padre Roque en 1613, jams hemos
faltado a nuestros ejercicios espirituales y modo de proceder a.
21

22

8. La liturgia del da de hoy nos lleva, queridos hermanos y her


manas, al Cenculo, donde escuchamos aquellas palabras de Cristo:
Os doy el mandato nuevo : que os amis mutuamente como yo os
he amado (...). En esto conocern todos que sois discpulos mos.
San Juan nos ha transmitido tambin estas otras palabras de
Cristo: Nadie tiene mayor amor que el que da la vida por sus
amigos . Ellas nos dan la clave para entender la vida cristiana
capaz de inmolarse con el martirio. Por eso, debemos amarnos los
unos a los otros, teniendo como modelo el amor de Cristo a los
hombres. Las pginas del Evangelio estn llenas de este amor. Gran
des y pequeos, sabios e ignorantes, hombres con posesiones y otros
que no tenan nada, justos y pecadores, hallaron siempre acogida
bondadosa en el corazn de Cristo. Clavado en la cruz, poco antes
de entregar su vida, dio el testimonio postrero de amor perdonando
a quienes lo crucificaron. El apstol Juan, discpulo amado, nos
leg en su evangelio el mandamiento nuevo del Seor, subrayando
cul es la mayor prueba de amor.
23

24

25

26

El Padre Roque Gonzlez de Santa Cruz y sus compaeros mr


tires haban entendido y experimentado, sin duda, esta enseanza.
Por eso fueron capaces de abandonar la vida tranquila del hogar
paterno, el ambiente y las actividades que les eran familiares, para
mostrar la grandeza del amor a Dios y a los hermanos. Ni los obst
culos de una naturaleza agreste, ni las incomprensiones de los hom
bres, ni los ataques de quienes vean en su accin evangelizadora un
peligro para sus propios intereses, fueron capaces de atemorizar a
estos campeones de la fe. Su entrega sin reservas los llev hasta el
martirio. Una muerte cruenta que ellos nunca buscaron con gestos
de arrogante desafo. Siguiendo las huellas de los grandes evange21

22

Ibid.
Carta, 8.X.163.

23

Jn 13, 34-35.

24

Ibid. 15, 13.

25

Cf. Lc 23, 34.

26

Cf. Jn 15, 12-13.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1609

lizadores, fueron humildes en su perseverancia y fieles a su compro


miso misionero. Aceptaron el martirio porque su amor, levantado
sobre una robusta fe y una invicta esperanza, no poda sucumbir ni
siquiera ante los duros golpes de sus verdugos. As, como testigos
del mandamiento nuevo de Jess, dieron prueba con su muerte d
la grandeza de su amor.
9. El corazn incorrupto del Padre Roque Gonzlez de Santa Cruz
constituye una imagen elocuente del amor cristiano, capaz de superar
todos los lmites humanos, hasta los de la muerte. Hoy, da de su
canonizacin, el Padre Roque Gonzlez de Santa Cruz se hace pre
sente de una manera especial entre vosotros. Es no slo un paraguayo,
sino un hijo de vuestra ciudad, de Asuncin, prroco de vuestra
catedral, jesuta ejemplar, amadsimo de vuestro pueblo. El vuelve
hasta vosotros y os habla otra vez :
para exhortaros a conservar viva vuestra f e ; aquella fe en
Cristo que los nuevos santos transmitieron con su vida e hicieron
fecunda con su sangre;
para alentaros a hacer que esta fe sea verdaderamente ope
rativa. Que vuestro amor a Dios fructifique en un amor al prjimo
capaz de abatir todas las barreras de divisin y crear un sentido de
verdadera solidaridad y de cariad en el Paraguay de hoy;
para invitaros ser fieles a las ms genuinas tradiciones cul
turales de vuestro pueblo y de vuestra tierra, impregnadas del sentido
de autntica religiosidad cristiana;
para daros ejemplo de amor a la Virgen Mara, que os guiar
en vuestra vida como gui los pasos de San Roque en su peregrinacin
apostlica entre vosotros.
Catlicos de Asuncin y de todo el Paraguay: No cerris vuestros
odos a esta voz. Es el primer santo de vuestro pas. El se ha quedado*
aqu, entre vosotros, como seal de su amor sin lmites. Que sus
fatigas no sean vanas ! Dad a su corazn la alegra de ver que os
amis como Cristo nos ha amado !
10. Hijos mos dice Jess a sus discpulos en el Cenculo
ya poco tiempo voy a estar con vosotros. Me buscaris (...) pero a
donde yo voy, vosotros no podis venir .

27

En la casa del Padre

hay muchas mansiones; (...) voy a prepararos un lugar. Y cuando


27

Jn 13, 33.

Acta Apostolicae

1610

Sedis - Commentarium

Officiale

haya ido y os haya preparado un lugar, volver y os tomar conmigo,


para que donde est yo estis tambin vosotros .

28

Cristo nos ha abierto las puertas del cielo. El es el primognito


de los muertos y el primero de los que resucitan. La Iglesia, Cuerpo
Mstico de Cristo, tiene ya.su Cabeza en el cielo y, con Cristo, estn
ya muchos de sus miembros. Es la Iglesia triunfante, descrita por
San Juan en el Apocalipsis :
Vi la ciudad santa, la nueva Jerusaln,
que descenda del cielo, enviada por Dios,
arreglada como una novia que se adorna para su esposo.

(...)
Esta es la morada de Dios con los hombres :
acampar entre ellos.
Ellos sern su pueblo
y Dios estar con ellos )).

29

All, gozando de la visin de Dios, estn todos los que abandonaron


el anterior modo de vivir ,

30

de que nos habla San Pablo y que

han seguido su consejo : (( Dejad que el Espritu renueve vuestra


mentalidad, y vestios de la nueva condicin humana, creada a imagen
de Dios : justicia y santidad verdaderas .

31

All estn todos aquellos

a los que el Seor, como justo Juez, dir : <( Venid, benditos de mi
Padre, recibid la herencia del Reino preparado para vosotros desde
la creacin del mundo )>. Todos aquellos que han seguido el angosto
32

camino que lleva a la Vida ,

33

desechando (( la entrada ancha y el

camino espacioso que lleva a la perdicin )).

34

11. Entre todos los que gozan ya de la visin de Dios, la Iglesia


canoniza a algunos, proponindolos como modelos de santidad para
todos los cristianos. Cada vez que esto ocurre, toda la Iglesia se
llena de alegra porque uno de sus hijos ha conseguido el premio
prometido por Cristo. Siempre que esto ocurre, cada cristiano se
llena de esperanza, porque un hermano suyo con todas las limita2

Ibid. 14, 2-3.

' Ap 21, 2-3.

30

Ef 4, 22.

31

Ibid. 4, 24.

32

M 25, 34.

33

Ibid. 7, 14.

34

Ibid. 7, 13.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1611

ciones de la naturaleza humana, ha llegado a la meta en la


carrera , ha conservado la fe )).
Esta canonizacin de tres mrtires jesuitas es tambin un motivo
de sano orgullo para toda la Compaa de Jess. Roque Gonzlez
se encuentra entre los primeros jesuitas del Nuevo Continente, y
Alfonso Rodrguez y Juan del Castillo pertenecen a aquel grupo de
hombres generosos que, respondiendo a la llamada de Jess para
incorporarse a su Compaa, llevaron a Cristo por todo el mundo.
35

36

12. Seor, dueo nuestro,


qu admirable es tu nombre
en toda la tierra ! .
La Virgen es, para nosotros, modelo de santidad. San Roque
Gonzlez de Santa Cruz, san Alfonso Rodrguez y san Juan del
Castillo, como san Ignacio de Loyola y san Francisco Javier, fueron
ejemplo de ferviente devocin a la Santsima Virgen a la que invo
caban como Virgen Conquistadora en su anhelo por conquistar
almas para Dios. La fe de vuestro pueblo y el celo de los primeros
evangelizadores han dejado un elocuente testimonio de devocin a
Mara en la multitud de advocaciones marianas que pueblan vuestra
geografa y las regiones limtrofes. Sin aquella acendrada piedad y
prcticas marianas, particularmente el rezo del Santo Rosario, no
hubieran sido tan abundantes los frutos apostlicos por los que hoy
damos gracias a Dios.
Que la intercesin de la Virgen de los Milagros de Caacup nos
obtenga la fidelidad a su Hijo para que, finalmente, todos entremos
en la nueva Jerusaln, donde ya no habr muerte, ni luto, ni llanto,
ni dolor .
Vi la ciudad santa ,
l a morada de Dios con los hombres (...)
Ellos sern su pueblo
y Dios estar con ellos w.
(( Un cielo nuevo y una tierra nueva ,
(( porque el primer mundo ha pasado )).
As sea.
37

38

39

40

41

42

*
35

36

2 Tim 4, 7.
Ibid.

37

Sal 8, 2.

38

Ap 21, 4.

39

Ibid. 21, 2.

40

Ibid. 21, 3.

41

Ibid. 21, 1.

42

Ibid 21, 4.

* #

1612

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

Assumptionopoli, ad homines cultura excultos, operum conductores peritosque in re oeconomica et civili habita.*

Distinguidos

participantes

en

este

encuentro:

1. Es para m motivo de viva satisfaccin estar hoy con vosotros,


hombres y mujeres que desempeis responsabilidades de singular
relieve en la vida de la Nacin : en el mundo de la cultura y de la
educacin, en los campos de la economa y de la poltica, en las aso
ciaciones y en las empresas; en una palabra, en todas las formas
de actividad que dan consistencia y expresin a la vitalidad social.
Habis venido, estoy seguro, no solamente en seal de cortesa,
tan propia de la reconocida hospitalidad paraguaya, que en mi corta
permanencia he podido ya experimentar y estoy profundamente agra
decido. Esperis escuchar una palabra del Papa como Pastor de la
Iglesia, que es portadora de valores y principios inspiradores de la
vida comunitaria, de la paz, de la convivencia y del autntico pro
greso humano. Quiero esta tarde recordar ante vosotros algunos de
esos principios que os puedan servir como criterios orientadores de
la actividad humana y que, especialmente para vosotros, los llamados
constructores de la sociedad , han de revestir una particular im
portancia. Como personas cualificadas en la sociedad paraguaya y
como laicos en la Iglesia, tenis determinadas responsabilidades en
lo que se refiere al servicio de los hombres y mujeres del Paraguay,
que, siguiendo las pautas de una gloriosa historia, quieren seguir
marcando su vida y sus costumbres con los valores perennes del
Evangelio de Cristo.
2. La Iglesia no solamente est en comunicacin con el mundo.
Ella, fiel a la misin que le confi su divino Fundador, est integrada
en el mundo, en la humanidad, y as marcha con ella hacia el destino
definitivo que ya desde ahora comienza a edificarse. No es enemiga,
como pudieran pretender algunos, del autntico desarrollo a todos
los niveles de la vida humana; por el contrario, ve en el progreso
humanizante de la ciencia, de la tecnologa, de la organizacin social,
manifestaciones de la voluntad original del Creador que dio a la
humanidad esta maravillosa obra de sus manos para la felicidad de
todos los hombres. Los cristianos estamos convencidos de que las
victorias del hombre son signos de la grandeza de Dios .* Ms aun,
* Die 17 in. Maii a. 1988.
1

Gaudium et Spes, 34.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1613

reconocemos cuanto de bueno y noble bay en el dinamismo social.


(( El mensaje cristiano ensea el Concilio Vaticano I I no aparta
a los hombres de la edificacin del mundo ni los lleva a despreocu
parse del bien ajeno, sino que, al contrario, les impone como deber
el hacerlo . Pues estimula a sus miembros, y a todos los hombres
2

de buena voluntad, a asumir sus responsabilidades y a desempear


sus cargos en la sociedad teniendo siempre ante los ojos la realizacin
del bien comn, lo cual supone la creacin de las condiciones nece
sarias para que todos los ciudadanos, sin excepcin alguna, puedan
desarrollar plenamente su persona. En esta delicada tarea los cris
tianos se inspiran en el espritu del Evangelio, vivido en la comu
nidad eclesial bajo la gua de sus Pastores.
La Iglesia no slo exhorta al bien, sino que con su doctrina social
trata de iluminar los hombres para orientarles en el camino que deben
seguir en su legtima bsqueda de la felicidad y a descubrir la verdad
en medio de las continuas ofertas de las ideologas dominantes. La
propuesta cristiana est caracterizada por el optimismo y la espe
ranza, porque se basa en el hombre y, desde un sano humanismo,
quiere hacer or su voz en las instituciones sociales, polticas y eco
nmicas. Se inspira en el hombre y lo considera protagonista en la
construccin de la sociedad. Pero se trata y esto hay que tenerlo
siempre presente del hombre creado a imagen y semejanza de su
Creador y llamado a plasmar esa imagen en su vida individual y
comunitaria.
Se trata, con todo, de un optimismo realista, no utpico, ya que
es consciente de la existencia, siempre perniciosa del pecado, que se
manifesta tambin en estructuras que, en lugar de servir al hombre,
se vuelven contra l. Y precisamente por eso se descubre una ambi
valencia que hace de toda realidad un posible instrumento para la
actuacin del plan de Dios o, por el contrario, un obstculo al mismo,
como resultado del egosmo humano y de la presencia del mal.
3. Frente a las visiones individualistas o inspiradas en materia
lismos cerrados, esta doctrina social presenta un ideal de sociedad
solidaria y en funcin del hombre abierto a la trascendencia.
La comunidad humana es el lugar donde el hombre se realiza ple
namente como persona en comunin con los dems. Pues la naturaleza
2

Gaudium et Spes, 34.

1614

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

social del hombre, la vida en sociedad, no deriva de un pacto social ,


como pretenden algunos, sino del propio designio de Dios, que ya
en los orgenes dijo : no es bueno que el hombre est solo . Por
tanto, podemos afirmar que no se debe pensar que referirse a la
verdad sobre el hombre y a las exigencias incondicionales derivadas
de ella, tenga escasa incidencia sobre la solucin de los problemas
cotidianos y concretos de la sociedad. Por el contrario, toda relacin
social, en su sustancia tica, consiste precisamente en el reconoci
miento de la dignidad de cada hombre, en reconocer a cada uno, real
mente, su ser persona. Si el cristiano, por tanto, no se deja guiar
en su actividad social de esta visin del hombre, podr incluso ela
borar soluciones parciales y tcnicas de problemas singulares; pero,
en ltimo anlisis, no habr hecho ms humana la sociedad, sino,
como mximo, tcnicamente ms eficiente la organizacin social .
El Papa quiere proclamar ante vosotros, constructores de la socie
dad, la certeza de que la Verdad debe ser la piedra fundamental, el
cimiento slido de todo el edificio social. Ya el Papa Juan XXIII en
su gran encclica sobre la paz nos deca que (( la convivencia civil
slo puede considerarse ordenada, fructfera y congruente con la
dignidad humana si se funda en la verdad. Es una advertencia del
Apstol san Pablo : "despojaos de la mentira, hable cada uno verdad
con su prjimo, pues todos somos miembros unos de otros". Esto
ocurrir, ciertamente, cuando cada cual reconozca, en la debida for
ma, los derechos que le son propios y los deberes que tiene para con
los dems .
3

4. Aparece aqu claramente, cmo no se trata de reflexionar de


manera estril sobre la Verdad, sino de aceptarla como el criterio
que, aplicado a la convivencia civil, ha de caracterizar las formas
concretas de relacin. A vosotros corresponde, no de modo exclusivo,
pero s en gran medida y con particular responsabilidad, hacer del
entramado de las relaciones sociales, polticas y econmicas, el
mbito de verdad en el que todos los miembros de la sociedad puedan
encontrar su plenitud humana en su doble dimensin temporal y
trascendente.
Una sociedad fundada en la Verdad se opone a cualquier forma
3

Gen 2, 18.

Alocucin a la Conferencia Episcopal Italiana, 31.X.1981.

Ef 4, 25.

Pacem in terris, 35.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1615

de corrupcin y por eso vuestros Obispos, en cumplimiento de su


misin de pastores, han hecho un llamado al saneamiento moral
de la nacin ; en efecto, una moral pblica en crisis, adems de
crear serias dificultades a los miembros de la sociedad, compromete
su destino de salvacin.
Pero, qu es la moralidad pblica, sino un presupuesto que hace
posible en la sociedad poltica los ideales de justicia, de paz, de
libertad, de participacin? Por el contrario, donde se abre camino
la falta de moralidad, no solamente se impide el logro de estos ideales,
sino que se pierde la confianza en las instituciones, generando la
pasividad y la prdida del dinamismo social. En el Antiguo Testa
mento Dios llamaba continuamente a la prctica de la virtud, invi
tando al hombre a poner todo su empeo en realizar el bien comn,
a sabiendas de que en definitiva ser Dios mismo quien lleve a su
cumplimiento el Reino prometido. (( Velad por la equidad y practicad
la justicia, que mi salvacin est para llegar y mi justicia para
manifestarse , leemos en el profeta Isaas.
7

5. La vigencia simultnea y solidaria de valores como la paz, la


libertad, la justicia y la participacin, son requisitos esenciales para
poder hablar de una autntica sociedad democrtica, basada en el
libre consenso de los ciudadanos. No ser posible, por tanto, hablar
de verdadera libertad, y menos aun de democracia, donde no exista
la participacin real de todos los ciudadanos en poder tomar las
grandes decisiones que afectan a la vida y al futuro de la Nacin.
En actitud de concordia y dilogo, hay que tratar de buscar las
formas de participacin ms conformes a la expresin de las aspi
raciones profundas de todos los ciudadanos. El orden y la paz son
un empeo comn y suponen el respeto efectivo de los derechos ina
lienables de la persona. La paz no es compaginable con una forma de
organizacin social en la que <( solamente algunos individuos instau
ran, a su exclusivo provecho, un principio de discriminacin, segn
el cual los derechos y la misma existencia de los otros vienen a depen
der del arbitrio de los ms fuertes )).
8

No puede perderse de vista, por consiguiente, el impulso tico


hacia los valores absolutos, que no dependen del orden jurdico o
del consenso popular. Por ello, una verdadera democracia no puede
7

Is 56, l.
Mensaje para la Jornada Mundial de la Paz, 1982.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1616

Officiale

atentar en manera alguna contra los valores que se manifiestan bajo


forma de derechos fundamentales, especialmente el derecho a la vida
en todas las fases de la existencia; los derechos de la familia, como
comunidad bsica o "clula de la sociedad" ; la justicia en las rela
ciones laborales; los derechos concernientes a la vida de la comunidad
poltica en cuanto tal, as como los basados en la vocacin trascen
dente del ser humano, empezando por el derecho a la libertad de
profesar y practicar el propio credo religioso .
9

6. Al gran bien de la pacfica convivencia se oponen aquellas


fuerzas que pretenden implantar la violencia y el odio como solucin
dialctica de los conflictos. Por ello, el laico cristiano no puede olvidar
que la noble lucha por la justicia no debe confundirse de ningn
modo con el programa que ve en la lucha de clases la nica va
para la eliminacin de las injusticias de clase, existentes en la socie
dad y en las clases mismas )).
10

Toda sociedad tiene el derecho a desarrollar tambin aquellos


valores que son expresin de la originalidad cultural de un pueblo.
En efecto, el pueblo paraguayo ha sabido enriquecer el acerbo cul
tural cristiano con una peculiar manera de vivir la solidaridad, de
ejercer la hospitalidad y de mostrar su coraje a la hora de enfrentarse
con las adversidades. Una historia singularmente dramtica lo ha
llevado a templar sus virtudes heroicas en los momentos difciles.
La educacin debe seguir, por tanto, un proceso de personaliza
cin a partir del sujeto mismo y ha de servir para introducirlo en la
propia cultura con sus valores y tradiciones propias. Debe ayudarle
a conocer y comprender otras culturas sin menguar el aprecio por
lo que es suyo y constituye su identidad. Educar es, pues, acompaar
a la persona en su crecimiento, en la conciencia de s, en libertad y
autonoma, en responsabilidad. Asimismo, le ayuda a ser protago
nista de su propio crecimiento y a cooperar en el crecimiento de toda
la sociedad. Hay que educar para la solidaridad, ayudando a superar
los egosmos que generan pobreza y deterioran el tejido social y Ta
moralidad pblica.
Comprometerse en este empeo de solidaridad supone para voso
tros poneros del lado de los ms necesitados de vuestro pas, para
defender sus derechos y atender a sus justos reclamos. Cada uno
9

10

Sollicitudo rei socialis, 32.


Laborem

exercens,

11.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1617

est llamado a ocupar su p r o p i o l u g a r en esta campaa pacfica que


hay que realizar con medios pacficos, para conseguir el desarrollo
en la paz, para salvaguardar la m i s m a naturaleza y el mundo que
nos circunda . Las situaciones de pobreza que caracterizan amplias
zonas de algunos pases, como ocurre en el vuestro, claman al cielo
y son terreno propicio para el enfrentamiento entre hermanos. Por
eso, adems del llamado a dedicar todas vuestras fuerzas y a utilizar
vuestra posicin de liderazgo en favor del desarrollo integral de vuestro
pas en beneficio de todos los c i u d a d a n o s , q u i e r o r e c o r d a r o s el llamado
de vuestros Obispos en favor de un dilogo constructivo capaz de
crear puentes de entendimiento desde el respeto mutuo y la libertad.
u

7. Eesuenan una vez ms en nuestros odos las palabras del Pro


feta Isaas : Desistid de hacer el m a l , aprended a hacer el bien,
buscad lo justo, dad sus derechos al oprimido, haced justicia al hur
fano y la viuda )). Para alcanzar los deseados objetivos de justicia
y paz, libertad y honradez a todos los niveles, contis con la mayor
riqueza que puede atesorar un pueblo : los slidos valores cristianos
que han marcado su vida y costumbres, y que han animado a vuestra
Nacin en su andadura histrica.
12

Las races cristianas de vuestro pueblo, hacia las cuales convergen


esperanzadoras reservas humanas y espirituales, deben estimular en
la voluntad de todos la solidaridad, la generosa entrega, el respeto
mutuo, el dilogo permanente para que el Paraguay avance ms y
ms en sus objetivos de progreso por caminos de paz, de concordia
e igualdad de todos los ciudadanos, sin distincin de origen ni con
dicin social.
La Iglesia, fiel a la misin recibida de Cristo, confa en el hombre.
En efecto, cree que el hombre puede encontrar su camino, ms aun,
que en Cristo Jess est ya en camino hacia una nueva humanidad,
que es realmente comunidad de hermanos.
La Iglesia, sin embargo, no tiene (( soluciones tcnicas . Como
he dicho en mi ltima Encclica Sollicitudo rei socialis, ella no
propone sistemas o programas econmicos y polticos, ni manifiesta
preferencias por unos o por otros, con tal que la dignidad del hombre
sea debidamente respetada y promovida, y ella goce del espacio nece
sario para ejercer su ministerio en el mundo .
13

11

Sollicitudo rei socialis, 47.

12

Is 1, 16-17.

13

N. 41.

1618

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

Pero la Iglesia, lo sabis bien, ha hecho en su historia extraordi


narias experiencias, en las que su palabra y colaboracin dieron lugar
a realizaciones ejemplares.
En vuestra historia del Paraguay asumi siempre importante
relieve el trabajo de la Iglesia dirigido con pasin misionera a reno
var y mejorar constantemente vuestra Nacin. Podramos citar a este
respecto a hombres de vanguardia como Bolaos, San Roque Gon
zlez de Santa Cruz y sus compaeros mrtires, y tantos otros evangelizadores, que por amor a los pobres y para defensa de los indios,
movidos por fidelidad a Cristo y su vocacin misionera, dedicaron sus
vidas a los hermanos y ofrecieron en las Reducciones un modelo de
organizacin comunitaria, que todava sigue impresionando en el
mundo.
8. Quiera Dios que este encuentro histrico del Papa con repre
sentantes de los sectores dirigentes del Paraguay, despliegue fermentos
nuevos con cuyo vigor esta sociedad vaya creciendo cada da ms,
a medida que asimila los valores perennes del Evangelio de Cristo,
la hagan progresar en laboriosidad, honestidad, espritu de partici
pacin y de convivencia pacfica y la ayuden a superar las diferencias,
las enemistades y los odios en un esfuerzo colectivo por actuar los
principios de la justicia y de la caridad.
Os ruego que recibis estas reflexiones como muestra de la soli
citud pastoral de la Iglesia y del Papa por los amadsimos hijos del
Paraguay, con la esperanza de que os sirvan para asumir aquellas
responsabilidades que os competen como ciudadanos particularmente
cualificados y como laicos en la Iglesia.
Que los nuevos Santos que fecundaron con su sangre esta bendita
tierra paraguaya, os sirvan de intercesores ante el Padre y de inspi
radores de vuestra accin en favor de los dems. Con estos deseos
invoco sobre vosotros, sobre vuestros colaboradores y sobre todos los
hogares de esta querida Nacin las bendiciones y gracias del Altsimo.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1619

SECRETARIA STATUS
RESCRIPTUM EX A U D I E N T I A SS.MI
quo pia fundatio a Ioanne XXIII Summo Pontifice cognominata, ad auxilium sacerdotibus senibus praestandum, canonice conditur.

Il Sommo Pontefice Giovanni Paolo II, nell'Udienza concessa al


Cardinale Segretario di Stato il giorno 3 Ottobre 1988, al fine di pro
muovere l'assistenza religiosa, morale e materiale dei sacerdoti anziani,
si degnato di stabilire :
li! costituita la Fondazione (( Giovanni XXIII con personalit
giuridica pubblica secondo il Diritto Canonico, avente sede nella
Citt del Vaticano, con lo Statuto approvato contestualmente a que
sto atto.
Finalit, della Fondazione l'assistenza religiosa, morale e mate
riale dei sacerdoti anziani, con particolare riguardo a quelli pensionati
della Curia Romana. Essa non ha scopi di lucro.
La Fondazione presieduta da un Presidente e governata da un
Consiglio di Amministrazione, nominati dalla Segreteria di Stato.
Avr un fondo di dotazione di lire 10.000.000, oltre agli impianti fissi,
arredamenti e beni mobili di cui all'allegato elenco.
Si servir, inoltre, dei contributi e donazioni che potr ricevere,
delle rendite del patrimonio, e di ogni altro provento che ad essa
pervenga.
La Fondazione, per realizzare costantemente e rettamente il fine
proposto, sotto la sorveglianza del Cardinale Segretario di Stato o di
persona da Lui delegata.
Dal Vaticano, 3 Ottobre 1988.
fB AGOSTINO Card. CASAROLI

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1620

ACTA

Officiale

CONGREGATIONUM

CONGREGATIO PRO EPISCOPIS

DECRETUM

BELOGRADENSIS
De Ecclesiae Cathedralis translatione.

Maiori Christifidelium spirituali bono apprime studens, Exc.mus


P. D. Franciscus Perko, Archiepiscopus Belogradensis, vota quoque
cleri fideliumque exprimens, ab Apostolica Sede enixe rogavit, ut Ca
thedralis Ecclesiae cum adnexis praerogativis titulus, quo modo tem
plum Christo Regi dicatum in urbe Belogradensi exstans gaudet, nuper
erecto templo Deo in honorem B. M. Virginis in caelum Assumptae, in
eadem urbe sito, transferatur atque attribuatur.
Congregatio pro Episcopis, praehabito favorabili voto Exc.mi P. D.
Gabrielis Montalvo, Archiepiscopi titularis Celenensis et in Republica
Socialistica Foederata Iugoslaviae Pro-Nuntii Apostolici, rata petitam
translationem aeternae animarum saluti cessuram, vigore specialium
facultatum sibi a Summo Pontifice Ioanne Paulo, divina Providentia
Pp. II tributarum, oblatis precibus annuendum censuit.
Quapropter, suppleto, quatenus opus sit, eorum interesse habentium
vel habere praesument! u m consensu, praesenti Decreto, perinde vali
turo ac si Apostolicae sub plumbo Litterae datae forent, titulum Cathe
dralis Ecclesiae Belogradensis transfert a memorato templo Christo Regi
dicato ad templum B. M. Virginis in caelum Assumptae cum omnibus
honoribus, iuribus et privilegiis quibus ceterae Ecclesiae cathedrales
potiuntur.
Ad haec perficienda Congregatio pro Episcopis praefatum Exc.mum
P. D. Gabrielem Montalvo deputat, necessarias et opportunas eidem
tribuens facultates, etiam subdelegandi, ad effectum de quo agitur,
quemlibet virum in ecclesiastica dignitate constitutum, onere imposito

Congregatio

pro

Episcopis

1621

ad eandem Congregationem, cum primum fas erit, authenticum exem


plar actus peractae exsecutionis remittendi.
Contrariis quibuslibet minime obstantibus.
Datum Romae, ex Aedibus Congregationis pro Episcopis, die 12
mensis Iulii anno 1988.
BERNARDINUS Card. GANTIN, Praefectus

M. Costalunga, Subsecretarius
Loco 8 Sigilli
In Congr. pro Episc, tab., n. I Gl/88.
f

PROVISIO ECCLESIARUM
Latis decretis a Congregatione pro Episcopis, Ioannes Paulus Pp. I I ,
per Apostolicas sub plumbo Litteras, iis quae sequuntur Ecclesiis
sacros Praesules praefecit, videlicet:
die 5 Ianuarii 1988. Cathedrali Ecclesiae Placentinae in Hispania
R. D. Iacobum Martnez Acerbes, rectorem Seminarii maioris archi
dioecesis Toletanae.
die 7 Ianuarii. Cathedrali Ecclesiae Civitatensi R. D. Antonium
Ceballos Atienza, e clero dioecesis Giennensis, hactenus moderatorem
Secretariatus episcopalis Commissionis hispanicae pro clero.
Cathedrali Ecclesiae Zrenianensi, noviter erectae, R. D. Ladislaum Huzsvr, curionem paroeciae Ss.mi Nominis B. M. V . in
urbe Novi Sad, dioecesis Suboticanae.
die 18 Martii. Titulari episcopali Ecclesiae Consilinae seu Marcellianensi R. D. Gerardum Bernacki, Seminarii maioris dioecesis
Katovicensis professorem theologiae moralis et asceticae, quem depu
tavit Auxiliarem Exc.mi P. D. Damiani Zimon, Episcopi eiusdem
dioecesis.
die 8 Aprilis. Coadiutorem c.i.s. Exc.mi P. D. Iosephi Mndez
Asensio Archiepiscopi Granatensis, Exc.mum P. D. Ferdinandum Se
bastin Aguilar, Episcopum emeritum Legionensem hactenus Confe
rentiae episcopalis Hispaniae a Secretis.

1622

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

die 14 Maii. Titulari episcopali Ecclesiae Turreblandensi R. D.


Ioannem Szkodo, Magistrum spiritus in Seminario maiore archi
dioecesis Cracoviensis, quem deputavit Auxiliarem E.mi P. D. Fran
cisci S. R. E. Cardinalis Macharski, Archiepiscopi Cracoviensis.
Titulari episcopali Ecclesiae Villaregensi R. D. Casimirum Nycz,
Vice-Rectorem Seminarii maioris Cracoviensis, quem deputavit Auxi
liarem E.mi P. D. Francisci S. R. E. Cardinalis Macharski, Archiepi
scopi Cracoviensis.
die 19 Maii. Titulari episcopali Ecclesiae Novensi in Dalmatia
R. D. Ioannem Lebeda, Vicarium generalem Ecclesiae Metropolitanae
Pragensis, quem deputavit Auxiliarem E.mi P. D. Francisci S. R. E.
Cardinalis Tomek, Archiepiscopi Pragensis.
Titulari episcopali Ecclesiae Vergensi R. D. Antoninum Liska,
canonicum Capituli Cathedralis ad Divum Vitum in Arce Pragensi,
quem deputavit Auxiliarem E.mi P. D. Francisci S. R. E. Cardinalis
Tomsek, Archiepiscopi Pragensis.
Titulari episcopali Ecclesiae Lunensi R. D. Ioannem Sokol,
hactenus Administratorem dioecesanum Ecclesiae Metropolitanae Tyrnaviensis, quem constituit Administratorem Apostolicum ad nutum
Sanctae Sedis eiusdem archidioecesis.
die SI Maii. Cathedrali Ecclesiae Giennensi Exc.mum P. D. Ia
cobum Garca Aracil, hactenus Episcopum titularem Croensem et
Auxiliarem archidioecesis Valentinae.
die IS Iunii. Titulari episcopali Ecclesiae Masculitanae R. P. Ioan
nem Szlaga, hactenus Rectoris vices gerentem et Professorem extraordi
narium Sacrae Scripturae in Universitate Catholica Lublinensi, quem
deputavit Auxiliarem Exc.mi P. D. Mariani Przykucki, Episcopi Culmensis.
die 8 Iulii. Cathedrali Ecclesiae Ebusitanae R. D. Emmanuelem
Urefia Pastor, e clero archidioecesis Valentinae, hactenus rectorem col
legii vulgo (( S. Juan de Ribera )).
die 10 Septembris. Metropolitanae Ecclesiae Spalatensi-Macarscensi R. D. Antonium Juric, Vicarium episcopalem et curionem
paroeciae S. Marci in urbe vulgo Makarska.

Gongregatio

pro

Episcopis

1623

die 15 Septembris. Titulari episcopali Ecclesiae Tiseditanae,


B. P. Aloisium Gutirrez Martn e Congregatione Missionariorum Fi
liorum Immaculati Cordis B. M. V., quem deputavit Auxiliarem
E.mi P. D. Angeli S. R. E. Cardinalis Suquia Goicoechea, Archiepi
scopi Matritensis-Complutensis.
die 2!i Septembris. Titulari episcopali Ecclesiae Novasinnensi
B. D. Ioannem Tyrawa, curionem paroeciae Corpus Domini in urbe
Vratislaviae, quem deputavit Auxiliarem E.mi P. D. Henrici S. R. E.
Cardinalis Gulbinowicz, Archiepiscopi Vratislaviensis.
Titulari episcopali Ecclesiae Vassinassensi R. D. Bogdanum
Wojtu, Seminarii Primatialis maioris archidioecesis Gnesnensis mo
deratorem, quem deputavit Auxiliarem E.mi P. D. Iosephi S. R. E.
Cardinalis Glemp, Archiepiscopi Gnesnensis.
die 21 Octobris. Titulari episcopali Ecclesiae Abercorniensi,
R. D. Ioannem C. Dunne, e clero dioecesis Petropolitanae in Insula
Longa, curionem paroeciae Ss. Sacramenti in oppido vulgo Valley
Stream, quem deputavit Auxiliarem Exc.mi P. D. Ioannis R. McGann,
Episcopi Petropolitani in Insula Longa.
Titulari episcopali Ecclesiae Filacensi, R. D. Aemilium A.
Wcela, e clero dioecesis Petropolitanae in Insula Longa, curionem in
Comitatu vulgo Suffolk, quem deputavit Auxiliarem Exc.mi P. D.
Ioannis R. McGann, Episcopi Petropolitani in Insula Longa.
die 22 Octobris. Cathedrali Ecclesiae Varmiensi Exc.mum P. D.
Edmundum Michaelem Piszcz, hactenus Episcopum titularem Aurusulianensem et Administratorem Apostolicum sede plena eiusdem
dioecesis.
die 2Jf Octobris. Archiepiscopali Ecclesiae Hobartensi, Exc.mum
P. D. Iosephum Ericum D'Arcy, hactenus Episcopum Saliensem.
die 29 Octobris. Titulari episcopali Ecclesiae Novalicianensi,
cum dignitate archiepiscopali R. D. Faustinum Sinz Muoz, e clero
archidioecesis Matritensis, Praelatum honorarium Sanctitatis Suae,
a consilio Nuntiaturae, quem deputavit Pro-Nuntium Apostolicum in
Cubana Republica.
die 3 Novembris. Cathedrali Ecclesiae Agrigentinae Exc.mum
P. D. Carmelum Ferraro, hactenus Episcopum Pactensem.
die 5 Novembris. Metropolitanae Ecclesiae Sancti Ludovici Potosiensis, noviter erectae, Exc.mum P. D. Arturum Antonium Szymanski Ramrez, hactenus Episcopum eiusdem sedis.
106 - A.. A. S.

1624

Acta Apostolicae

Sedis -

Commentarium

Officiale

CONGREGATIO
PRO GENTIUM EVANGELIZATIONE
SEU DE PROPAGANDA FIDE
PROVISIO E C C L E S I A R U M

Ioannes Paulus divina Providentia Pp. I I , latis decretis a Congre


gatione pro Gentium Evangelizatione seu de Propaganda Fide, sin
gulis quae sequuntur Ecclesiis sacros Pastores dignatus est assignare.
Nimirum per Apostolicas sub plumbo Litteras praefecit :
die 21 Martii 1988. Titulari episcopali Ecclesiae Loriensi R. P.
Carolum Philippum Ximenes Belo, Societatis Francisci Salesii, adhuc
Diliensis dioecesis Administratorem Apostolicum sede vacante )).
die 21 Iunii. Coadiutorem Kampalansem, dignitate archiepi
scopali insignitum, Exc.mum P. D. Emmanuelem Wamala, hactenus
Episcopum cathedralis Ecclesiae Kiyindansis-Mityanansis.
Cathedrali Ecclesiae Kiyindansi-Mityanansi Exc.mum P. D.
Iosephum Mukwaya, hucusque Episcopum titularem Ubabensem et
Auxiliarem E.mi P. D. Emmanuelis Kiwanuka S. R. E. Cardinalis
Nsubuga, Archiepiscopi Kampalansis.
die 1 Septembris. Metropolitanae Ecclesiae Kisanganiensi Exc.mum
P. D. Laurentium Monsengwo Pasinya, hactenus Episcopum titularem
Aquaenovensem in Proconsulari atque Auxiliarem eiusdem archidioe
cesis.
Cathedrali Ecclesiae Isangiensi Exc.mum P. D. Ludovicum
Mbwl-Mpasi, hucusque Episcopum titulo Carcabiensem eiusdemque
dioecesis Auxiliarem.
Titulari episcopali Ecclesiae Muzucensi in Proconsulari Exc.mum
P. D. Godefridum Aemilium Mpwati, hactenus Episcopum de Pointe
Noire.
Cathedrali Ecclesiae Nigrirostrensi Exc.mum P. D. Georgium
Firminum Singha, hucusque Episcopum Ouandonsem.
Coadiutorem Exc.mi P. D. Ioannis M. Rakotondrasoa, Episcopi
Antsirabensis, R. P. Philibertum Randriambololona, Societatis Iesu
Superiorem provincialem in Madagascaria.

Congregatio pro Causis Sanctorum

1625

Titulari episcopali Ecclesiae Gronsi E. D. Macralem Malo, e


Clero archidioecesis de Diego-Suarez, Instituti Pradosiensis sodalem,
rectorem minoris Seminarii Tulearensis dioecesis, quem Auxiliarem
deputavit Maiungansis Episcopi.

CONGREGATIO PRO CAUSIS SANCTORUM


ROMANA SEU CONSENTINA
DECRETUM

Canonizationis Ven. Servi Dei Bernardi Mariae Clausi, Sacerdotis professi


Ordinis Minimorum (1789-1849).
SUPER DUBIO

An constet de virtutibus theologalibus Fide, Spe, Caritate tum in


Deum tum in proximum, necnon de cardinalibus Prudentia, Iustitia, Temperantia et Fortitudine, eisque adnexis in gradu heroico,
in casu et ad effectum de quo agitur.
Praeparatio ad sacerdotium eo tendere debet ut qui per sacram
ordinationem Christo sacerdoti configurandi sunt, etiam intima to
tius vitae consortione, ut amici, Ei adhaerere assuescant. Eius Myste
rium Paschale ita vivant ut in illud initiare sciant plebem sibi com
mittendam (Conc. Oec. Vat. II, Decretum de Institutione Sacerdotali
Optatam Totius, 8). Presbyteri autem sanctitatem propria ratione
consequentur munera sua sincere et indefesse in Spiritu Sancto exer
centes (Ibid., Decretum de Presbyterorum ministerio et vita Presbyterorum Ordinis, 13).
Religiosi vero, qui ad praxim consiliorum evangelicorum a Deo
vocantur eademque fideliter profitentur, Domino se peculiariter de
vovent, Christum sequentes, qui virgo et pauper per oboedientiam
usque ad mortem crucis homines redemit et sanctificavit. Ita caritate
impulsi, quam Spiritus Sanctus in cordibus eorum diffundit, magis
magisque vivunt Christo et corpori eius quod est Ecclesia. Quo fer
ventius ergo tali sui donatione quae totam vitam complectitur, Christo
coniunguntur, eo uberior fit vita Ecclesiae et apostolatus eius vege-

1626

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

tius fecundatur (Ibid., Decretum de accommodata renovatione vitae


religiosae Perfectae Caritatis, 1).
Omnia haec inveniuntur in vita et in opera Venerabilis Servi Dei
Bernardi Mariae Clausi, sacerdotis Ordinis Minimorum.
Sancti Sixti Valdensium ortus, in archidioecesi Consentina, die 26
mensis Novembris anno 1789 a parentibus credentibus et religionis
cultoribus, bene moratis, camporum et domestica opera exercentibus,
Vincentius Maria, postea in religione Bernardus Maria, et familiae et
loco, in quo natus est, maximo ornamento fuit. Cito altaris inserviendo se tradidit ut puer choralis in paroecia S. Michaelis arcangeli.
Mature vitam religiosam incepit in Ordine Minimorum, sed ei etiam
tum novitio exeundum fuit ob bellicas calamitates quae intervenerunt,
quasque coactae exclaustrationem et Institutorum Religiosorum publi
cae abolitiones secutae sunt. Sed in sententia firmus, domum reversus
vitam egit religiosi, qualem, ut poterat, inter velites, postquam tironis
nomen professus est, vitam christianam coram omnibus testificans.
Etiam stipendia emeritus perstitit in consilio petendi sacerdotium,
exspectans donec Ordo instauraretur et Sanctuarium Minimorum
Domus Princeps Paulae ut illuc rediret. Ordinatus sacerdos, priore
quinquennio (aa. 1817-1822), vicarius nominatus est parochi, deinde,
altero quinquennio fuit curator oeconomus paroeciae loci ubi natus
erat. Ibi plene ostendit ardentem suam pietatem et assiduum servi
tium sacerdotale, evasitque, iudicio Pastoris archidioecesis, cleri Consentini lumen. Demum, redintegrato Conventu-Sanctuario Paulae et
ab Episcopo habita licentia redeundi ad Minimos, quandoquidem
animadvertebat eorum regulam et vitam suae verae, innatae et per
severanti vocationi respondere, Servus Dei, ibi denuo novitiatum iniit
et vota sollemnia est professus anno 1828. Novitiatum et duos insequentes annos in loco egit, ubi Sanctus Paulanus sanctus factus erat,
eiusque memorias sibi repraesentavit et est ex propinqua exempla
secutus. Haec fuerunt ei schola perfectionis quantum ad vitam inte
riorem, palaestra renovationis spiritus et ascesis propriae charisma
tis vocationis quadragesimalis Minimorum, quod simul complectitur
virtutes humilitatis, caritatis, paenitentiae et assiduae deprecationis,
castigationis et caritatis exercitium, secundum evangelicum conver
sionis praeceptum et operum cum ea consentaneorum (cf. Mt 1, 15;
3, 8). Haec quidem, una cum indefatigato ministerii sacerdotalis exer
citio et integerrima observantia et religiosa testificatione, contulerunt
ad eius famam sanctitatis divulgandam, quam ceterum Deus signis
specialibus extraordinariorum donorum confirmavit. Romae, a die 9
mensis Novembris a. 1830 ad mensem octobris a. 1849 praeter inter
mittentes, temporarias externas habitationes ob frequentia apostolica

Congregatio pro Causis Sanctorum

1627

itinera, quia ubique in Italia requirebatur eius praesentia ad aedifica


tionem et servitium sacerdotale, necnon ad solacium et consolationem
animis corporibusque aegrorum Servus Dei in vitae ratione quam
iam sacerdos saecularis et religiosus Minimus instituerat intima effulsit
coniunctione cum Deo in precatione cuiuscumque gradus, et in diligen
tissima cura sui muneris sacerdotalis, in haec incumbens, iuxta Domini
mandatum, ex toto corde, ex tota anima, ex tota mente et ex tota virtute
(cf. Me 12, 29-31), omni tempore, etiam tempore cholerae morbi, qui
anno 1837 saeviit, per quem, uti semper, laboribus non pepercit. Duo
Maximi Pontifices, Gregorius XVI et Pius IX eum earum habuerunt,
eiusque virtutem et apostolatum ita aestimaverunt, quasi veram sanc
titatem. Similiter cum eo egerunt varii Cardinales Vicarii Romani
qui, ob notas probatasque virtutes, ei potestatem dederunt libere
ingrediendi domus claustralem, ut ibi sacerdotale ministerium con
fessionum explicaret et spiritalis moderationis, vel animarum conse
cratarum spiritus levationum et relaxationum postulationibus satisfa
ceret. Etiam valetudinaria et carceres, familiae cuiusque ordinis et
consociationes religiosae atque civiles ex eius verbo et sacro aposto
latu utilitatem perceperunt. Ipsae auctoritates religiosae et civiles,
sicut principes Neapolitani et Taurinenses, pro quibus saepe in duo
distincta regna se contulit Sardum-Pedemontanum atque Neapolita
num-Siculum, hanc potestatem ab eius superioribus petierunt. Item
Cardinales, Episcopi et Praelati variorum Institutorum, iidemque ad
ministratores civiles. Hinc longe lateque percurrit per paeninsulam
Italicam a Pedemontio ad Bruttios et Siciliani, a Latio et Umbria et
Piceno, frequenter Domino confirmante virtutem, famam et apostola
tum servi sui fidelis.
Ut veles, sacerdos saecularis et religiosus, Servus Dei positus
erat, tamquam in fundamento, in precatione liturgica et privata, qua
partem diei et multas horas noctis consumebat, cum, gravibus labo
ribus apostolicis oppressus, domum redibat, ut horum tempora et for
mas libraret. Praesertim amor erga Eucharistiam, quam potissimum
colebat in imitatione Christi Sacerdotis et Victimae, et in Beatam Vir
ginem Mariam, cui semper obsequens fuit, magni duo amores vitae
eius fuerunt : omnia namque ad eos dirigebat omnesque impellebat
ad cultum et ad fiduciam Iesu et Mariae. Ex amore autem Ecclesiae,
cuius muneri operam navabat, illud exsequens secundum oificia et
necessitates servitii sacerdotalis, constantiam, hauriebat, promptam
et alacrem virtutum et operum exsecutionem, etsi saepe difficile erat
ob singularia incommoda. Sed propter eximias eius virtutes vere de
Servo Dei haec Apostoli verba dici possunt : ((Spectaculum facti su-

1628

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

mus mundo et angelis et hominibus , quae concluduntur : Imitato


res mei estote sicut et ergo Christi (1 Cor 4, 9-16).
Pro fide vitam profundere paratus erat. Eius animi contentio et
spiritus precationis eiusmodi erant, ut eius internum colloquium cum
rebus fidei continuum demonstrarent. Ostendit se sperare contra spem,
sicut Iob, etiam difficillimis experientiae suae mysticae temporibus.
Spem ipse habebat eamque animis inicere sciebat. Amor eius in Deum
et in proximum ex obtutu apparebat, ex verbis, ex modo deprecan di
et agendi. Vir Dei admiratione afficiebatur, eius inflammatus amore
et omni tempore animarum minister, quibus omnibus aequabiliter serviebat, etsi corporis lassitudine confectus, qua non raro ob assiduum
et impigrum ministerium gravabatur. Proba voluntas, constantia, con
tinentia, moderatio eum in omnibus negotiis prudentem declarave
runt, simplicem et ingenuum, adeo ut alliceret. Quam maxime sin
cerus, numquam fallax, ne ioco quidem, abhorrens fuit a dolo, a iniu
sto iudicio et a studio partium; in suis officiis exactus erga omnes.
Patiens et temperans, firmus et constans, omnia exsequebatur cum
fervore proprio eius, qui servitio sacerdotali et religioso est consecra
tus. Christum sequens virginem, pauperem, oboedientem, humilem et
paenitentem cognovit et coluit consilia evangelica uti summam mo
rum suorum legem, propter vim et vincula professionis eorundem
votorum. Secundum illorum spiritum et litteram vixit eaque expres
sit; littera autem spiritu animabatur, spiritus ex omni litterae effectione perlucebat. Propter haec omnia Servus Dei apud populum gratiosissimus esse coepit, conspicuus et ex praeclaris viris cleri saecu
laris et religiosi Urbis priore dimidia parte saeculi x i x . Talis visus
est Bernardus Maria Clausi, talis manet in illius aetatis contextu :
integerrimus Christi minister, secundum eius Cor, totus intentus ad
accipiendas et formandas animas, ad eas quaerendas et instituendas
secundum exemplar Iesu et Mariae. Ab exeunte anno 1847 et per
fere totum biennium 1848-1849, singularem expertus est illam passi
vam purificationem spiritus et sensuum, quam mystici appellant noctem obscuram, quaeque cum obsidione diabolica iuncta fuit. Hac ra
tione, si hinc Dominus eius firmissimam fidelitatem exercuit, gradum
virtutis ad fastigium elevans, illinc eum ditavit auro igne probato,
quo eum Se redderet digniorem (cf. Apc 3, 18-21). Per totam hanc acerrimam experientiam Servus Dei dolores accepit, plene Dei voluntati
obsequens, et certus immensae misericordiae divinae, de vita terrena,
cantans Te Deum, die 20 mensis Decembris anno 1849, Paulae, decessit.
Sanctitatis eius fama, qua in vita et in morte gavisus est, post
obitum crevit. Quapropter factum est, ut Causa de Beatorum Cae
litum honoribus eidem decernendis agi coepta sit. Processus igitur

Gongregatio pro Causis Sanctorum

1629

sunt instructi ordinaria auctoritate, et quidem quinque; deinde quat


tuor potestate apostolica, de quorum iuridica forma et vis Decretum
prodiit Sacrae tunc Rituum Congregationis die 11 mensis Martii anno
1891. Decretum vero introductionis Causae exierat die 20 Decembris
a. 1883; super scriptis autem editum est Decretum die 22 mense
Aprili a. 1903.
Super virtutibus Servi Dei est primum disceptatum apud ean
dem Congregationem in Coetu antepraeparatorio die 25 Februarii
a. 1919, quem secutus est Coetus praeparatorius die 2 mensis Iulii
a. 1933 et, die 19 Decembris a. 7944, novus praeparatorius Coetus. Cum
vero quaestiones quaedam solvendae essent, exquisita sunt vota pe
ritorum in re mystica. Quibus difficultatibus solutis, iterum est de
virtutibus Servi Dei disceptatum, et quidem, die 2 mensis Iunii a. 1987,
in Congressu Peculiari theologorum Consultorum Congregationis pro
Causis Sanctorum, moderatore Rev.mo D.no Antonio Petti, Fidei Pro
motore Generali; postea, die 20 Octobris eodem anno, in Congrega
tione Ordinaria Patrum Cardinalium et Episcoporum, ponente Exc.mo
D.no Antonio Mauro, Archiepiscopo titulari Thagastensi. Et in his
duabus disceptationibus exercitium virtutum Servi Dei heroum in mo
dum explicatum est.
De hisce rebus omnibus certior factus per subscriptum Cardina
lem Praefectum, Summus Pontifex Ioannes Paulus II, vota Congre
gationis pro Causis Sanctorum excipiens, mandavit ut Decretum su
per heroicis Servi Dei virtutibus appararetur.
Quod cum rite factum esset, hodierna die accitis Cardinali Prae
fecto atque Causae Ponente ceterisque de more con vocandis, eisque
astantibus, Beatissimus Pater declaravit : Constare de virtutibus theologalibus Fide, Spe et Caritate tum in Deum tum in proximum, necnon
de cardinalibus Prudentia, Iustitia, Temperantia et Fortitudine eisque adnexis, in gradu heroico, Ven. Servi Dei Bernardi Mariae Clausi,
sacerdotis professi Ordinis Minimorum, in casu et ad effectum de quo
agitur.
Hoc autem Decretum in vulgus edi et in acta Congregationis pro
Causis Sanctorum referri mandavit.
Datum Romae, die 11 mensis Decembris, Anno Mariali 1987.
L. S.

PETRUS Card. PALAZZINI, Praefectus

. Traianus Crisan, Archiep. tit. Drivastensis, a Secretis

Acta

1630

Apostolicae

DIARIUM

Bedis-

Commentarium

ROMANAE

Officiale

CURIAE

Il Santo Padre Giovanni Paolo II ha ricevuto in Udienza


Ufficiale per la presentazione delle Lettere Credenziali :
Luned, 1 7 Ottobre 1988, S. E. il Signor FERDINAND D E WILDE,
Ambasciatore del Belgio presso la Santa Sede.
Gioved, 2 0 Ottobre 1988, S. E. il Signor GUNNAR SCHACK
LARSEN, Ambasciatore di Danimarca presso la Santa Sede.
Gioved, 2 7 Ottobre 1988, S. E. il Signor JACOB BAWA SALKA,
Ambasciatore della Nigeria presso la Santa Sede.
Luned, 3 1 Ottobre 1988, S. E. il Signor BRIAN THOMAS
BTJRKE, Ambasciatore di Australia presso la Santa Sede.
Sabato, 5 Novembre 1988, S. E. il Signor SOMBOON SANGIAMBUT, Ambasciatore di Thailandia presso la Santa Sede.
Gioved, 1 0 Novembre 1988, S. E. il Signor HARUN-UR
RASHID, Ambasciatore del Bangladesh presso la Santa Sede.
Luned, 1 4 Novembre 1988, S. E. il Signor HORACE REGINALD
Jr., Ambasciatore del Gambia presso la Santa Sede.

MoNDAY,

Ha, altres, ricevuto in Udienza:


Venerd, 1 4 Ottobre 1988, S. E. il Signor DIEGO CORDOVEZ
ZEGERS, Ministro degli Affari Esteri della Repubblica del
l'Ecuador.
Sabato, 29 Ottobre 1988, S. E. il Signor MAX STREIBL, Primo
Ministro di Baviera.
Luned, 7 Novembre 1988, S. E. il Signor MICHAEL J. NOONAN,
Ministro della Difesa di Irlanda.
Gioved, 1 0 Novembre 1988, il Dottor JULIO TEJA, Ministro
della Sanit Pubblica di Cuba.
Sabato, 1 2 Novembre 1988, S. E. il Prof. GEORGE VASSILIOU,
Presidente della Repubblica di Cipro.

Diarium Romanae

Curiae

1631

Il Santo Padre ha annoverato tra i Membri di Dicasteri della


Curia Romana gli E.mi e Rev.mi Signori Cardinali :
20 Ottobre 1988. Le LL. EE. RR. i Signori Cardinali: Michele
Giordano, Edward Bede Clancy, Lucas Moreira Neves, Eduardo Mar
tnez Somalo, Achille Silvestrini, Angelo Felici, Membri del Consiglio
per gli Affari Pubblici della Chiesa.
Le LL. EE. RR. i Signori Cardinali : Antonio Maria Javierre
Ortas e Lucas Moreira Neves, Membri della Congregazione per la Dottrina della Fede.
Le LL. EE. RR. i Signori Cardinali : Michele Giordano, Edward
Bede Clancy, Lucas Moreira Neves, Eduardo Martnez Somalo, Achille
Silvestrini, Angelo Felici, Membri della Congregazione per i Vescovi.
L'E.mo Signor Cardinale Anthony
Congregazione per le Chiese Orientali.

Padiyara,

Membro

della

Le LL. EE. RR. i Signori Cardinali : Giovanni Canestri, Mario


Revollo Bravo, Hans Hermann Gror, Membri della Congregazione
per i Sacramenti.
Le LL. EE. RR. i Signori Cardinali: Giovanni Canestri, Mario
Revollo Bravo, Hans Hermann Gror, Membri della Congregazione
per il Culto Divino.
Le LL. EE. RR. i Signori Cardinali : Michele Giordano, Gio
vanni Canestri, Edmund Casimir Szoka, Eduardo Martnez Somalo,
Angelo Felici, Membri della Congregazione per il Clero.
Le LL. EE. RR. i Signori Cardinali : Edmund Casimir Szoka,
Lszl Paskai, Hans Hermann Gror, Membri della Congregazione per
i Religiosi e gli Istituti Secolari.
Le LL. EE. RR. i Signori Cardinali : Michele Giordano, Ale
xandre Jos Maria dos Santos, Simon Ignatius Pimenta, Christian
Wiyghan Turni, Franz Hengsbach, Jean Margot, John Baptist Wu
Cheng-Chung, Eduardo Martnez Somalo, Achille Silvestrini, Angelo
Felici, Membri della Congregazione per VEvangelizzazione dei popoli.
Le LL. EE. RR. i Signori Cardinali : James Aloysius Hickey e
Edmund Casimir Szoka, Membri della Congregazione per le Cause
dei Santi.
Le LL. EE. RR. i Signori Cardinali : Paul Grgoire, Antonio
Maria Javierre Ortas, James Aloysius Hickey, Hans Hermann Gror,
Vincentas Sladkeviius, Membri della Congregazione per VEducazione
Cattolica.

1632

Acta Apostolicae

Sedis - Commentarium

Officiale

Le LL. EE. ER. i Signori Cardinali : Anthony Padiyara, Jos


Freir Falco, Antonio Mara Javierre Ortas, Simon Ignatius Pi
menta, Franz Hengsbach, Angelo Felici, Membri del Segretariato per
VUnione dei Cristiani.
Le LL. EE. RR. i Signori Cardinali : Christian Wiyghan Turni e
John Baptist Wu Cheng-Chung, Membri del Segretariato per i non
Cristiani.
Le LL. EE. RR. i Signori Cardinali : Alexandre Jos Maria dos
Santos,

Vincentas

Sladkevicius,

John

Baptist

Wu

Cheng-Chung,

Membri del Segretariato per i non credenti.


Le LL. EE. RR. i Signori Cardinali : Lszl Paskai, Franz
Hengsbach, Vincentas Sladkevicius, Membri della Pontificia Commissione (( Iustitia et Pax .
L'E.mo Signor Cardinale Lszl Paskai, Membro della Pontificia
Commissione per Vinterpretazione autentica del Codice di Diritto
Canonico.
L'E.mo Signor Cardinale Anthony Padiyara, Membro della Pontificia Commissione per la revisione del Codice di Diritto Canonico
Orientale.
L'E.mo Signor Cardinale Edward Bede Clancy, Membro della
Pontificia Commissione per le Comunicazioni Sociali.
L'E.mo Signor Cardinale Mario Revollo Bravo, Membro della
Pontificia Commissione per VAmerica Latina.
Le LL. EE. RR. i Signori Cardinali: Paul Grgoire e Jean
Margot, Membri della Pontificia Commissione per la Pastorale delle
Migrazioni e del Turismo.
Le LL. EE. RR. i Signori Cardinali : Lucas Moreira Neves,
James Aloysius Hickey, Jean Margot, Membri del Comitato di Presidenza del Pontificio Consiglio per la Famiglia.
Le LL. EE. RR. i Signori Cardinali : Jos Freir Falco e
Michele Giordano, Membri della Pontificia Commissione per la Pastorale degli Operatori Sanitari;
-L'E.mo Signor Cardinale Eduardo Martnez Somalo, Membre
della Commissione Cardinalizia di Vigilanza dell'Istituto per le Opere
di Religione.

Diarium Romanae

Curiae

1633

SEGRETERIA DI STATO
NOMINE
Con Breve Apostolico Sua Santit Giovanni Paolo II ha nominato :
29 ottobre 1988. Mons. Faustino Sinz Muoz, Arcivescovo titolare eletto
di Novaliciana, Pro-Nunzio Apostolico in Cuba.

Con Biglietti della Segreteria di Stato il Santo Padre Giovanni Paolo II


ha nominato :
21 settembre 1988; Le LL. EE. i monsignori : John Bosco Manat Chuabsamai, Vescovo di Ratchaburi; Fernando R.
Capaila, Vescovo di Iligan; Patrick D'Souza,
Vescovo di Varanasi, Membri del Segretariato per i non Cristiani.

30

Le LL. EE. i monsignori : Edward Cassidy, Arcivescovo


tit. di Amanzia, Sostituto della Segreteria di
Stato ; Angelo Sodano, Arcivescovo tit. di Nova
di Cesare, Segretario del Consiglio per gli Affari
Pubblici della Chiesa; Jos Saraiva Martins,
Arcivescovo tit. di Tuburnica, Segretario del
la Congregazione per l'Educazione Cattolica;
Theodore McCarrick, Arcivescovo di Newark;
Giulio Nicolini, Vescovo di Alba; Robert
Sarrabre, Vescovo di Aire et Dax; Padre
Herv Carrier, S. I., Segretario del Ponti
ficio Consiglio per la Cultura, Membri della
Pontificia Commissione per la Pastorale delle Migrazioni e del Turismo.

L'E.mo Sig. Card. Alfonso Lpez Trujillo, Arcivescovo


di Medellin, Membro della Pontificia Commissione per la Pastorale delle Migrazioni e
del Turismo in aliud quinquennium .

Le LL. EE. i monsignori: Robert Snchez, Arcivescovo


di Santa F; Emilio Berli, Vescovo di Tijuana; Francis De Campo, Vescovo di Port Pirie; Teodoro De Faria, Vescovo di Funchal;
Ryszard Karpinski, Vescovo tit. di Miner
vino Murge; Kevin O'Connor, Vescovo tit.
di Glastonia; il Sac. Andr Barthlmy, Consultori della Pontificia Commissione per la
Pastorale delle Migrazioni e del Turismo.

Le LL. EE. i monsignori: Anthony Bevilacqua, Arci


vescovo di Philadelphia dei Latini; Laurindo
Guizzardi, Vescovo di Bag ; i Padri : JeanBptiste Beyer, S. I. ; Graziano Tassello, C. S. ;

Acta Apostolicae

1634

Sedis

- Commentarium

Officiale

Silvano Tornasi, O. S., Consultori della Pontificia Commissione per la Pastorale delle Migrazioni e del Turismo in aliud quinquennium .
6 ottobre 1988. Mons. Rino Passigato, Osservatore Permanente Aggiunto
della Santa Sede presso V'Organizzazione degli Stati Americani (O.E.A.).
12

I padri: Benot Duroux, O.P.; Umberto Betti, O.F.M.,


Prosper Green, O.S.A. ; Jess Castellano Cervera, O.C.D. ; Ignace de la Potterie, S.I., Consultori della Congregazione per la Dottrina
della Fede a-in aliud quinquennium)).

Le LL. EE. i monsignori : Traan Crisn, Arcivescovo


tit. di Drivasto; Szilrd Keresztes, Vescovo
di Hajdudorog per i Cattolici di rito bizan
tino, Membri della Pontificia Commissione per
la revisione del Codice di Diritto Canonico
Orientale.

13

Le LL. EE. RR. i Signori Cardinali: Stephen Sou Hwan


Kim, Arcivescovo di Soul ed Albert Decourtray, Arcivescovo di Lyon; le LL. EE. i
monsignori: Istvan Seregely, Arcivescovo di
Eger; Daro Castrilln Hoyos, Vescovo di
Pereira; Anton Schlembach, Vescovo di Spe
yer ; Joseph Rodericks, Vescovo di Jamshedpur; Marcel Andr Gervais, Vescovo di SaultSainte-Marie ; Pablo Jaime Galimberti, Ve
scovo di San Jos de Mayo; Ren Rakotondrab, Vescovo di Tular; Javier Lozano Barra
gan, Vescovo di Zacatecas; Antonio do Carmo
Cheuiche, Vescovo tit. di Sutunurca; Antonio
Moreno Casamitjana, Vescovo tit. di Mades;
Francisco Javier Martnez Fernndez, Ve
scovo tit. di Voli, Membri del Segretariato
per i non credenti.

Le LL. EE. RR. i Signori Cardinali : Franjo Kuhari, Ar


civescovo di Zagabria e Joachim Meisner, Ve
scovo di Berlin; le LL. EE. i monsignori:
Giuliano Agresti, Arcivescovo di Lucca; Jos
Prspero de Ascenso Puaty, Vescovo di
Lwena; Tsinda Hata M'Sanda, Vescovo di
Kenge; Donai Murray, Vescovo tit. di Glendalocha, Membri del Segretariato per i non
credenti in aliud quinquennium)).
L'Accademico Giovanni Battista Marini-Bettolo Marconi,
Professore di Chimica, Presidente della Pontificia Accademia delle Scienze.

31

Diarium Romanae

Curiae

1635

Protonotari Apostolici soprannumerari:


2 febbraio 1988. Mons.

Mons.

3 marzo
Mons.

Mons.

10
Mons.

21
Mons.

Mons.

Mons.
9 aprile
Mons.
30 maggio
Mons.

Wiktor Panecki (Koszalin-Kolobrzeg).


Waclaw Piatkowski (Piiisk).
Paolo Oapobianco (Gaeta).
Giovanni De Vellis (Gaeta).
Francesco Colucci (Bari-Bitonto)^
Salvatore Paisano (Roma).
Bruno Prvt (Roma).
Elio Venier (Roma).
Arcangelo Moscone (Gaeta).
Giovanni Galliano (Acqui).
;

Prelati d'Onore di Sua Santit:


6

marzo

24
20
3
29
17
25

settembre
novembre
dicembre
luglio
ottobre
novembre

9 dicembre
13 gennaio

23

27
2 febbraio

16

23
24
27
3

marzo

10
21
26

11

aprile

1985. Mons.

Mons.
1986. Mons.
Mons.

Mons.
1987. Mons.

Mons.

Mons.
Mons.
Mons.

Mons.

Mons.

Mons.
1988. Mons.

Mons.

Mons.

Mons.

Mons.

Mons.

Mons.

Mons.

Mons.

Mons.
Mons.

Mons.

Mons.

Mons.
Mons.
Mons.

Mons.
Mons.

Mons.
Mons.

Henry N. Archambault (Norwich).


Thomas R. Bride (Norwich).
Franz Hochstein (Paderborn).
Daniel A. Murray (Philadelphia).
Theodor Maas-Ewerd (Mnster).
Dominick Grealy (Tuam).
Edoardo Leboroni Pierozzi (Roma).
Josef Eichinger (Sankt Plten).
Heinrich Fasching (Sankt Plten).
Walter Graf (Sankt Plten).
Alois Josef Hrmer (Sankt Plten).
Johannes Oppolzer (Sankt Plten).
Josef Deban (Eisenstadt).
Frederick M. Martin (Port Elizabeth).
Jos Guadalupe Mendoza Daz (Len, Messico).
Cesario Gatela (Butuan).
Jan Borzyszkowski (Koszalin-Kolobrzeg).
Alfred Osipowicz (Koszalin-Kolobrzeg).
Alessandro Botta (Como).
Franco Festorazzi (Como).
Jos Sardina Muios (Santiago de Compostela).
Jnis Pujats (Riga).
Lucio Gera (Buenos Aires).
Thomas Coonan (Kildare).
Giuseppe Di Fazio (Gaeta).
Giulio Peppe (Gaeta).
Mario Paquette (Montral).
Aloys Klein (Paderborn).
Harvey Edward Roach (Hamilton).
Armando Victor Maglio (Nelson).
Leslie Michael Trainor (Nelson).
Nicholaus Mlelwa (Songea).
Giovanni Rossi (Urbino-Urbania-Sant'Angelo in
Vado).

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

1636

18

aprile

22
28

4 maggio

14
13 giugno
5 luglio

10 novembre

1988.

Mons.
Mons.
Mons.
Mons.
Mons.
Mons.
Mons.
Mons.
Mons.
Mons.
Mons.
Mons.
Mons.

Gabriele Orognale (Roma).


Alessandro De Angelis (Roma).
Luigi Di Liegro (Roma).
Ronald Cyril Hoppe (Alexandria).
Riccardo Antonio Menegaldo (Treviso)
Hermann Josef Kusen (Kln).
Kaspar Lang (Bamberg).
Leopoldo Pinto Lobo (Goa e Damo).
Giuseppe Leanza (Patti).
Domenico Senna (Pavia).
Jonas Jonys (Kaisiadorys).
Stanislovas Kiskis (Kaisiadorys).
Jean-Louis Tauran (Bordeaux).

Cappellani di Sua Santit:

CO

Ol

16 novembre 1985. II

II
15 gennaio 1987. II

3 febbraio
II

21 ottobre
II

25
II

II

II
II
20 novembre
9 dicembre
II

11
II

18
II

20
II
gennaio 1988. II

II

II

12
II

23
II

II

II

27
II

2 febbraio
II

II

II

II

II

II

II

II

II

16
II

II

II
))

sac.
sac.
sac.
sac.
sac.
sac.
sac.
sac.
sac.
sac.
sac.
sac.
sac.
sac.
sac.
sac.
sac.

Karl Joseph Dohmen (Aachen).


Heinrich Goertz (Aachen).
Sergio Bertozzi (Pano-Fossombrone-Cagli-Pergola).
Theodor Schfer (Aachen).
Karel Skalisky (Roma).
Johann Bergsmann (Linz).
Friedrich Hueber (Linz).
Gnter Rombold (Linz).
August Wanger (Salzburg).
Christian Werner (Sankt Plten).
Pietro Strappa (Roma).
Eugenio Girardi (Roma).
Marcelo Snchez Sorondo (Roma).
Martin Sark (Eisenstadt).
Leo Stubits (Eisenstadt).
Johann Trinko (Eisenstadt).
Michele Ricci (Lucera-Troia).
STC. Arvaldis Andrejs Brumanis (Riga).
sac. Jzeps Trubovics (Riga).
sac. Jnis Vaivods (Riga).
sac. Friedrich Klipphahn (Essen).
sac. Antoni Klska (Koszalin-Kolobrzeg).
sac. Marian Subocz (Koszalin-Kolobrzeg).
sac. Leszek Marian Wdz (Koszalin-Kolobrzeg).
sac. Kazimierz Swiatek (Pinsk).
sac. Aldo Radighieri (Reggio Emilia-Guastalla).
sac. Paolo Bertamoni (Spoleto-Norcia).
sac. Stanislaw Magolewski (Warmia).
sac. Jzef Mankowski (Warmia).
sac. Anicet Murawski (Warmia).
sac. Carlo Calori (Como).
sac. Armando Augello (Lamezia Terme).
sac. Filippo Pascuzzi (Lamezia Terme).

Diarium Romanae Curiae

26 febbraio 1988. Il

II

II

II

sac.
sac.
sac.
sac.
sac.
sac.
sac.
sac.
sac.
sac.
sac.
sac.
sac.
sac.
sac.
sac.
sac.
sac.
sac.
sac.
sac.

10

12
15

II
II
II
II
II
II
II
II
II
II
II
II
II
II
II
II
II

U sac.

21

II
II
II
II
II
II
II
II
II
II
II

sac.
sac.
sac.
sac.
sac.
sac.
sac.
sac.
sac.
sac.
sac.

II
II
II
II
II
II
II
II
II
II

sac.
sac.
sac.
sac.
sac.
sac.
sac.
sac.
sac.
sac.

II sac.

27
8

marzo

29

14
18

aprile

25

29
4 maggio

1637

Franco Agostinelli (Arezzo-Cortona-Sansepolcro).


Italo Castellani (Arezzo-Cortona-Sansepolcro).
Fabio Comanducci (Arezzo-Cortona-Sansepolcro).
Giovacchino Dallara (Arezzo-Cortona-Sansepolcro).
Walter Jacomoni (Arezzo-Cortona-Sansepolcro).
Francesco Tiezzi (Arezzo-Cortona-:Sansepolcro).
Vittorio Casella (Patti).
Savio Cirino (Patti).
Placido Michele Giordano (Patti).
Giuseppe Lipari (Patti).
Giovanni Orlando (Patti).
Antonino Sferruzza (Patti).
Antonio Spiccia (Patti).
Anton Schneidhof er (Graz-Seckau).
Emanuele Barra (Trani-Barletta-Bisceglie).
Savino Giannotti (Trani-Barletta-Bisceglie).
Francesco Sciortino (Agrigento).
Salvatore Floris (Nuoro).
Luigi Monni (Nuoro).
Jaime Garcia (Malolos).
Giovanni De Vivo (Siena-Colle di Val d'Elsa-Montalcino).
Enrico Furiesi (Siena-Colle di Val d'Elsa-Montalcino).
Giacomo Ceretto (Roma).
Mario Cipolletti (Roma).
Severino Marchesini (Roma).
Luigi Moretti (Roma).
Giuseppe Simonazzi (Roma).
Siro Todescato (Roma).
Stefano Bolzoni (Fidenza).
Samuele Raffelli (Fidenza).
Anacleto Zoppi (Fidenza).
Filippo Luciani (Napoli).
Lorenzo Bozzi (Siena-Colle di Val d'Elsa-Montalcino).
Domenico Loiodice (Trani-Barletta-Bisceglie).
Nicola Cipolletta (Napoli).
Celestino Moscardini (Massa Carrara-Pontremoli).
Giuseppe Vagli (Massa Carrara-Pontremoli).
Wladyslaw Hiadowski (Pisk).
Salvatore Benedetto Scribano (Catania).
Charles Daniel Balvo (New York).
James Patrick Green (Philadelphia).
George Antonysamy (Tiruchirapalli).
Francisco Joo de Magalhes Dalto (Feira de
Santana).
Jos Edson Santana Oliveira (Feira de Santana).

1638

Acta Apostolicae Sedis- - Commentarium

Officiale

7 maggio 1988. Il sac. Primo Gasparini (Milano),


l

Il sac. Giovanni D'Aniello (Aversa).

Il sac. Pietro Parolin (Vicenza).


16

Il sac. Manfredo Del Monaco (Trivento).


27

Il sac. Odorisio Capoccia (Foligno).

Il sac. Alessandro Trecci (Foligno).


15 giugno
Il sac. Stanislaw Gebka (Czestochowa).

Il sac. Jerzy Stanislaw Kowalski (Czestochowa).

Il sac. Zdzislaw Czeslaw Malecki (Czestochowa).

Il sac. Grzegorz Slezak (Czestochowa).


17

Il sac. Stanislaw Kntniewski (Plock).

Il sac. Aleksander Pasternakiewicz (Plock).

Il sac. Stanislaw Welenc (Plock).

NECROLOGIO
22 settembre 1988. Mons. Aldo M. Patroni, Vescovo emerito di Calicut
(India).
12 ottobre

Mons. Caesar Asili, Vescovo di Lira (Uganda).


13

Mons. Francisco Medina Ramrez, Vescovo Prelato di


El Salto (Messico).

Mons. Toms A. Clavel Mndez, Arcivescovo emerito di


Panam.
15

Mons. Bernard Denis, Vescovo emerito di Sandhurst


(Australia).
22

Mons. Joannes Maria Holterman, Vescovo emerito di


Willemstad (Curaao).
24

Mons. Marcel Riopel, Vescovo tit. di Neocesarea di Siria.


29

Card. Thomas B. Cooray, del titolo dei Ss. Nereo e


Achilleo.
5 novembre
Mons. Pedro Alfonso Torres Farias, Vescovo di Catamarca
(Argentina).
8

Mons. Jan Pasztor, Vescovo di Nitra (Cecoslovacchia).


9

Mons. Friedrich Maria Rintelen, Vescovo tit. di Cusir.

Card. Mario Nasalli Rocca di Corneliano, del titolo di


San Giovanni Battista decollato.
11

Mons. Heinrich Theissing, Vescovo tit. di Mina.


12

Mons. Adolf Frstenberg, Vescovo, emerito di Mbala


(Zambia).

12 Decembris 1988

An. et vol. LXXX

N. 13

ACTA APOSTOLICAE SEDIS


COMMENTARIUM

OFFICIALE

Directio: Palazzo Apostolico - Gtt del Vaticano Administratio: Libreria Editrice Vaticana

ACTA IOANNIS PAULI PP. II


EPISTULAE APOSTOLICAE
I
Ad omnes personas consecratas communitatum religiosarum et institutorum saecularium Anno Mariali vertente.

Vita vestra est abscondita cum Christo in Deo (Col 3, 3)


Dilecti Fratres et Sorores in Christo:
I
PROOEMIUM
LITTERAE

ENCYCLICAE

Redemptoris

Mater

sensum

decla

rant Anni Marialis, quem nunc una cum universa Eccle


sia exigimus, a superiore Pentecoste ad proximam Assump
tionis Beatae Mariae Virginis sollemnitatem. Hoc temporis
spatio

nos

Concilii Vaticani

II

doctrinam sequi nitimur,

quod in Constitutione dogmatica de Ecclesia Dei Matrem tam


quam eam indicavit, quae cunctum Dei populum praecedit
in fidei peregrinatione, caritatis et perfectae cum Christo co
niunctionis.
1

Cfr.

Hanc ob rem, universa Ecclesia videt in Maria

Const. dogm.

107 - A. A. S.

de Ecclesia Lumen

Gentium, 58;

63.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1640

suam ipsius

perfectam

figuram.

Quae

Officiale

autem Concilium,

Patrum traditionem tenens, de Ecclesia autumat, tamquam


universali Populo Dei, oportet ii meditentur pro sua quisque
vocatione qui ipsam hanc efficiunt communitatem.
Complures profecto vestrum, dilecti Fratres et Sorores, hoc
anno redintegrare conantur conscientiam vinculi, quod inter
Dei Matrem et propriam ipsorum in Ecclesia vocationem inter
cedit. Haec igitur Epistula, quam Mariali Anno ad vos mit
tamus, aditi vare vos vult in vestris de hoc argumento meditationibus, atque id facimus recogitantes de considerationibus,
quas Congregatio pro Religiosis et Institutis Saecularibus iam
comparavit. Eam conscribentes, exoptamus simul dilectionem
2

patefacere qua vos Ecclesia prosequitur ob vestram vocatio


nem, ob munus quod in populo Dei expletis, tot in locis, tot
modis. Ecclesiae haec omnia magnum sunt donum. Et, quan
doquidem Dei Mater, ob partem quam in Christi mysterio
habet, constanter adsit in Ecclesiae vita, vocatio vestra vestrumque servitium quaedam sunt huiusmodi eius praesentiae
repercussio. Est itaque quaerendum qui huius figurae sit
nexus cum personarum consecratarum vocatione, quae variis
in Ordinibus, Congregationibus, Institutis suam Christo dona
tionem perficere nituntur.

II
VOCATIONIS NOSTRAE MYSTERIUM
CUM M A R I A MEDITEMUR
In visitatione Elisabeth Mariam, cognatam suam, beatam
vocavit ob eius fidem : Et Beata quae credidit quoniam perficientur ea, quae dicta sunt ei a Domino {Lc 1, 4 5 ) .
Vere haec verba, Mariae in annuntiatione dicta, insueta fue
rant; at diligens scripti Lucae lectio ostendit in ipsis de Deo
2

Cfr. / religiosi sulle orme di Maria, Ed.

Vaticana,

1987.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1641

veritatem contineri, iam omnino Evangelio et Novo Foederi


consentaneam. Virgo Nazarethana est in inscrutabile immissa
mysterium, quod Deus vivens est, Deus Trinus : Pater, Filius
et Spiritus Sanctus. Hac in condicione est Virgini revelata
vocatio ut Mater esset Messiae; cui vocationi respondit dicens:
fiat: Fiat mihi secundum verbum tuum (Lc 1, 38).
Dum de annuntiationis eventu meditamur, nos de ipsa
nostra cogitamus vocatione. Haec semper quoddam discrimen
est in itinere nostrae cum Deo vivente necessitudinis. Unicui
que namque vestrum novus quidam prospectus patefactus est
et vestrae christianae vitae novus sensus novaque ratio in
dita sunt.
Hoc, profecto, respectu efficitur temporis futuri, vitae vide
licet quam ipsa persona vivet, eius electionis maturique con
silii. Vocationis momentum ipsam semper personam contingit,
sed sicut Nazareth factum est in annuntiatione quandam
eodem tempore revelationem Dei mysterii significat. Vo
catio enim antequam aliquid interius fiat in homine, antequam formam sumat electionis personalisque consilii Dei
electionem revocat, quae electioni consilioque humano antecessit. Christus, supremum vale dicens Apostolis de hac re
locutus est: Non vos me elegistis, sed ego elegi vos (Io 15, 16).
Haec optio uti in annuntiatione evenit Mariae nos
sollicitat ut nos ipsos inveniamus in aeterni mysterii Dei alti
tudine, qui Amor est. Cum igitur Christus nos eligit, cum
nobis dicit sequere me , tum sicut Epistula ad Ephesios
obtestatur Deus, Pater Domini nostri Iesu Christi nos
eligit in eo: Elegit nos in ipso ante mundi constitutionem ...
qui praedestinavit nos in adoptionem filiorum ... In laudem
gloriae gratiae suae, in qua gratifica vit nos in dilecto Filio
suo . Denique Notum fecit nobis sacramentum voluntatis
suae secundum beneplacitum eius, quod proposuit in eo
(Eph 1, 4-6. 9).

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

1642

Haec verba, cum ad omnes homines pertineant, aeternam


cunctorum

singulorumque

in

Christo

electionem

declarant,

vocationem videlicet ad sanctitatem, quae Dei filiorum adopr


tivorum est propria; simul autem sinunt nos mysterium per
spicere cuiusvis vocationis, praesertim vocationis quae ad per
sonas attinet consecratas. Hoc modo, dilecti Fratres et Soro
res, quisque vestrum percipere potest quam altum sit quan
tumque naturam excedat id, quod quis experitur, cum Chri
stum sequitur, qui invitat dicens: Sequere me . Tunc Pauli
verborum veritas : Vita vestra est abscondita cum Christo
in Deo (Col 3, 3), obvia et clara fit. Vocatio nostra in aeterno
Dei mysterio abscondita est antequam interior eventus fiat in
nobis, noster assensus, nostra optio nostrumque consilium.
Una ergo cum Virgine, in annuntiationis eventu qui Na
zareth contigit, meditemur vocationis mysterium, quae pars
nostra in Christo facta est et in Ecclesia.

III
NOSTRAE CONSECRATIONIS MYSTERIUM
CUM M A R I A MEDITEMUR
Apostolus scribit : Mortui enim estis, et vita vestra est
abscondita cum Christo in Deo (Col 3, 3). Ab annuntiatione
ad paschale transeamus Mysterium. Pauli sententia mortui
estis eadem declarat, quae ipse exprimit in Epistula ad Romanos, cum de significatione Sacramenti scribit, quod nos in
vitam inserit Christi: An ignoratis quia quicumque baptizati
sumus in Christo Iesu in morte ipsius baptizati sumus?
(Rom 6, 3).
sententia

Item modo memorata Epistulae ad Colossenses

Mortui

estis

significat:

Consepulti...

cum illo per baptismum in mortem, ut,

sumus

quomodo Christus

surrexit a mortuis per gloriam Patris, ita et nos in novitate


vitae ambulemus (Rom 6, 4).

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1643

Deus ab aeternitate nos elegit in Filio suo dilecto, mundi


Redemptore. Nostra hinc vocatio ad adoptionis gratiam filio
rum Dei cum aeterna veritate convenit, iuxta quam abscon
diti sumus cum Christo in Deo . Vocatio haec, ad omnes
christianos attinens, in tempore perficitur per baptismum, quod
nos consepelit in Christi mortem. Hoc Sacramento incipit illud
quoque nostrum absconditus esse cum

Christo in Deo ,

hocque factum inscribitur in historia certi definitique hominis


baptizati.
Sacramentaliter mortem Christi redemptricem communi
cantes, nos quoque cum eo consociamur in ipsius resurrectione
(cfr. Rom 6, 5); plenam participamus illam novitatem vitae
(cfr. Rom 6, 4), quam Christus iniit per ipsam resurrectionem
in hominis historia. Haec novitas vitae liberationem im
primis significat ex hereditate peccati et ex servitute peccati
(cfr. Rom 6, 1-11).
Simul autem ac potissimum quidem sanctificationem
in veritate (cfr. Io 17, 17) indicat, in qua plene patefit pro
spectus coniunctionis cum Deo, vitae nempe in Deo. Itaque
nostra hominum vita est abscondita cum Christo in Deo ,
et sacramentaliter et re ipsa. Sacramento viva veritas respon
det gratiae sanctificantis, quae nostram humanam permeat
vitam per communicationem vitae trinitariae.
Pauli verba, praesertim verba Epistulae ad Romanos, hanc
totam praeferunt novitatem vitae , quae primo baptismo
participatur,

omnium vocationum principium continere,

quae,

vitae cursu, christianum christianamve incitabunt ad electio


nem et ad in Ecclesia conscium consilium. Etenim in quavis
baptizati vocatione quidam relucet aspectus illius sanctifi
cationis in veritate , quam Christus morte sua et resurrectione
perfecit atque in mysterio suo inclusif paschali : Pro eis ego
sanctifico meipsum, ut sint et ipsi sanctificati in veritate
(Io 17, 19).

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1644

Officiale

Hominis vocatio ad totam vitam suam consecrandam pe


culiari modo ad consecrationem ipsius Christi pro hominibus
refertur. Ea ex radice oritur sacramentali Baptismi, quod in
se primam et fundamentalem consecrationem Deo comprehen
dit. Consecratio per consiliorum evangelicorum professionem
id est per vota vel promissa illius principii, quod est
Baptismus, est congruens progressus. In consecratione matura
subest optio, qua ipse Deus eligitur, videlicet, responsio sponsalis Christi dilectioni. Cum enim ei nos tradimus ipsos ex
toto et indivise, eum sequi cupimus, consilium capientes
de castitate, paupertate et oboedientia servanda secundum
evangelicorum consiliorum spiritum. Christo similes esse exop
tamus, nostram ipsorum vitam conformantes ad beatitudinum
spiritum in sermone Montano prolatarum. At potissimum cari
tatem quaerimus^ quae omnia vitae consecratae elementa per
vadit et veluti germanum vinculum perfectionis coagmen
tat (cfr. Col 3, 14).

Haec omnia complectitur significatio ipsa illius Paulini


actus <( monendi qui ratione quidem sacramentali in Bap
tismo incohatur. Hoc est mori cum Christo, quod efficit ut
eius

fructuum

resurrectionis

participes

simus,

ad

frumenti

grani similitudinem quod cadens in terram moritur no


vam in vitam (cfr. Io 12, 24). Personae enim consecratio
compleri

tantummodo

possit,

quatenus

ea

omnia,

quae

per vincula sacra talem constituit novitatem vitae , quae


vitam nostram uti hominum componunt, absconduntur in
Christo : scilicet vita nostra abscondita est cum Christo in Deo
(cfr. Col 3, 3).
Porro si cuius hominis consecratio saltem humano iudicio
comparari potest cum vitae amissione , simul tamen ea bre
vissima via est ad illam denuo inveniendam . Dicit namque
Christus :
3

Qui perdiderit animam suam propter me, inveniet

Cfr. Const. dogm. de Ecclesia Lumen Gentium, 44; Decr. de accommodata reno-

vatione vitae religiosae Perfectae Caritatis, 1; 6; C.I.C. 573, 1; 607, 1; 710.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1645

Extremam haec verba indolem Evangelii


certissime declarant. Eodem autem tempore, facile quis per
cipit quantum ad hominem haec referantur, quam singularis
sit eorum anthropologica vis. Quid homini ipsi principalius
est, sive viro sive mulieri, quam id ipsum : iterum sese repe
rire, rursus se invenire in Christo, quoniam omnis plenitudo
Christus est (cfr. Col 2, 9)1
Ad consecrationis per evangelicorum consiliorum profes
sionem argumentum ipsius hominis spectantes hae notiones
sinunt usque nos deversa ri intra paschale Mysterium. Una cum
Maria consortes esse huius mortis studeamus, quae nobis vi
tae novae fructus adtulit in resurrectione. Talis in Cruce mors
contumeliam prae se tulit fuitque proprii Filii mors! At illic
omnino sub Cruce, ubi non sine divino consilio stetit ,
nonne intellexit Maria, novo quodam modo, illa omnia quae
annuntiationis audiverat iam die? Illic profecto, per gladium
qui eius pertransiit animam (cfr. Lc 2, 35), per incompara
bilem kenosim fidei , nonne Maria perspexit usque ad imum
plenam de sua maternitate veritatemf Illic plane nonne sese
decretorio aliquo modo eandem effecit atque talem veritatem,
denuo inveniendo animam , quam in Calvariae experimento
perdere via acerbissima debuit pro Christo et Evangelio?
In hac ergo veritate, quae de maternitate divina denuo
invenitur , quae pars fuit Mariae iam inde ab annuntia
tionis tempore, voces Christi inscribuntur ex Crucis culmine
enuntiatae, quae apostolum designant Ioannem, hominem nem
pe demonstrant: Ecce filius tuus! (Io 19, 26).
Dilectissimi Fratres ac Sorores: per vocationem nostram,
nostram per consecrationem redeamus perpetuo ad penetralia
paschalis Mysterii. Sistamus nos apud Crucem Christi, ipsius
iuxta Matrem. Vocationem nostram ab illa discamus. Nonne
eam,)) (Mt 10, 39).

Const.

Litt.

dogm.

de

Ecclesia

Lumen

Enc. Redemptoris Mater, 18:

Gentium,

58.

AAS 79 (1987), p

383.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

1646

Christus ipse aliquando est elocutus : Quicumque enim fece


rit' voluntatem Patris mei, qui in caelis est, ipse meus frater
et soror et mater est (Mt 12, 50)1 .

IV
CUM M A R I A PROPRIUM VESTRUM
PONDEREMUS APOSTOLATUM
Paschalia eventa ad Pentecosten nos dirigunt, illum ad
diem quo venerit ille Spiritus veritatis ut deducat in
omnem veritatem (cfr. Io 16, 13) Apostolos cunctamque Ec
clesiam super ipsos conditam veluti fundamenta per generis
6

humani historiam.
Adfert in Cenaculum Pentecostes Maria

a novam materni-

tatem , quae eius facta est pars apud Crucem. In ea per


manere debet haec maternitas, at eodem quidem tempore ab
ea tamquam

figura

transferri in universam Ecclesiam,

quae toti orbi patefacta est adventus Paracliti Spiritus die.


Quotquot in Cenaculum convenerunt, conscii sibi sunt vitam
suam, a reditus Christi ad Patrem tempore, cum Ipso abscon
ditam esse in Deo. Qua ex conscientia magis vivit Maria quam
alius quispiam.
In mundum Deus venit et ex illa natus est Filius hominis ,
ut aeternae satisfaceret Patris voluntati qui s i c . . . dilexit...
mundum (cfr. Io 3, 16). Verumtamen, cum Emmanuelem
sese praestaret Verbum (Deum nobiscum), Pater Filius et Spi
ritus Sanctus id etiam altius aperuerunt, quod dicit Ioannes:
mundus in ipso manet (cfr. 1 Io 3, 24). In ipso enim vivi
mus et movemur et sumus (Act 17, 28). Rerum creatarum
universitatem amplectitur Deus potentia sua creatrice, quae
per Christum revelata est maxime veluti amoris potentia. Verbi
dein ipsa Incarnatio, ineffabile atque indelebile documentum
6

Cfr.

Const.

dogm.

de

Ecclesia

Lumen

Gentium,

19.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1647

Dei immanentiae in mundo, nova prorsus ratione eius ape


ruit transcendentiam . Quod omne iam completum est atque
in Mysterio paschali conclusum. Filii autem decessio, qui est
<( primogenitus omnis creaturae (Col 1, 15) novam excitavit
illius exspectationem qui omnia replet :

quoniam Spiritus

Domini replevit orbem terrarum (Sap 1, 7).


Qui vero una cum Maria in Cenculo Hieroso ymitano diem
7

praestolabantur Pentecostes, iam illa experti sunt tempora


nova . Perflante enim veritatis Spiritu exire eos oportet de
Cenculo, ut cum eodem Spiritu testificentur Christum cruci
fixum ac resuscitatum (cfr. Io 15, 26-27). Hac de causa Deum
patefaciant tamquam amorem necesse est, qui complectitur
orbem simulque penetrat; omnibus persuadere debent cum
Christo eos vocari ad monendum in ipsius mortis potentia,
ut ad vitam resurgant cum Christo absconditam in Deo.
Hoc prorsus efficit quasi nucleum ipsum apostolici muneris
Ecclesiae.

Apostoli,

qui Pentecostes

die ex

Cenculo

sunt

egressi, principium evaserunt Ecclesiae, tota quae apostolica


est ac persistit constanter in statu missionis. Hac in Ecclesia
quisque iam de Baptismi sacramento deindeque Chrismatis
vocationem percipit quae uti meminit Concilium suapte
natura et essentia est vocatio ad apostolatum.

Initium sumpsit Marialis Annus in sollemnitate Pente


costes, ut universi cum Maria in Cenaculum invitari se sen
tiant,

unde

tota

apostolica

generationem capit principium.

Ecclesiae

via

generatione

Inter invitatus

in

autem mani

festo invenimini vos, cari Fratres ac Sorores, qui impellente


Sancti Spiritus virtute vitam vestram exstruxistis vestramque
vocationem in peculiaris consecrationis principio, alicuius de
votionis universalis ad Deum. Haec proinde ad Cenaculum
invitatio Pentecostes significat debere vos renovare altiusque
investigare
7

Cfr. Decr.

vocationis
de apostolatu

vestrae

conscientiam

duas

Laicorum Apostolicam Actuositatem, 2.

quidem

in

1648

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

partes. Altera continetur illius apostolatus confirmatione, quae


in ipsa reperitur consecratione; altera efficitur renovatione
multiplicium munerum apostolicorum, quae ex eadem conse
cratione procedunt intra ipsos limites spiritus et finis tum
Communitatum vestrarum atque Institutorum,

tum unius

cuiusque vestrum.
In Cenculo Pentecostes studete congredi cum Maria. Nemo
magis quam illa ad salutarem hanc vos adducet visionem veri
tatis de Deo et homine, de Deo et mundo, quae Pauli circum
scribitur verbis : Mortui enim estis, et vita vestra abscondita
est cum Christo in Deo! (Col 3, 3). Amplexantur hae voces
tam paradoxum quam nucleum ipsum nuntii evangelici. Vos,
dilecti Fratres et Sorores, utpote Deo consecratae personae,
peculiaribus fruimini facultatibus, quibus hoc evangelicum
paradoxum et nuntium hominibus aperiatis. Vestrum insuper
est omnibus enuntiare in mysterio crucis et resurrectionis
quantum mundus omnesque creatae res in Deo sint, quan
tumque nos in eo vivamus, moveamur et simus , quantum
Deus hic, qui caritas est, omnia complectatur et omnes, quan
tum demum caritas Dei diffusa sit in cordibus nostris per Spi
ritum Sanctum, qui datus est nobis (cfr. Rom 5, 5).
Christus vos -elegit de mundo , atque mundus ipse vestra
indiget electione, etiamsi incuriosus interdum videtur eiusdem
ac nullum ei tribuere momentum. Mundus hoc eget vestro
abscondi cum Christo in Deo , tametsi nonnumquam clau
surae monasticae improbat formas. Etenim in vos abscon
dendi ipsa vi, una cum Apostolis cunctaque Ecclesia, uti pro
prium orationis sacerdotalis nuntium nostri Salvatoris excipere
potestis: Sicut tu (Pater) me misisti in mundum, et ego misi
eos in mundum (Io 17, 18). Vos huius missionis, missionis
inquimus apostolicae Ecclesiae,

participes estis ;

participes

profecto singulari modo prorsusque vestro, secundum vestrum


' Cfr. C.I.C. 574, 2.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1649

proprium donum (cfr. i Cor 7, 7). Quisque vestrum eam


participat et eo magis, quo magis eius vita est abscondita cum
Christo in Deo . Hic est fons ipse apostolatus vestri.
Eiusmodi
festinanter

apostolatus

mutari

per

fundamentalis

mentis

modus

conformationem

non
huic

potest
saeculo

(cfr. Rom 12, 2). Verum quidem est vos saepe experiri mundum
amare quod suum est : Si de mundo essetis, mundus quod
suum est diligeret (Io 15, 19). Christus enim is est, qui
vos elegit de mundo , et quidem elegit vos ut salvetur
mundus per ipsum (cfr. Io 3, 17). Hac ipsa de causa vestrum
abscondi cum Christo in Deo non est omnino vobis deserendum, cum sit haec condicio necessaria, ut mundus credat in
salvificam Christi virtutem. Id abscondi , principium ducens
ex vestra consecratione, efficit unumquemque vestrum perso
nam credibilem et claram : et hoc non obserat, at contra reserat
prae vobis mundum. Etenim Consilia evangelica uti iam
vobis diximus in Adhortatione Apostolica Redemptionis Donum secundum id quod iis est essentialiter propositum,
renovationi creaturae deserviunt: mundus debet per ea subici
homini ut homo ipse perfecte Deo donetur .

Societas operis Marialis auctus in Ecclesia universa,


veluti Marialis Anni proventus primarii, multis diversisque
efficietur modis iuxta cuiusque Instituti propriam vocationem,
eoque prosperior erit, quo magis eadem Instituta agent cum
fide erga peculiare suum donum. Itaque :
a) Instituta, quae integre ad contemplationem ordinantur,
cum in solitudine ac silentio, in assidua prece et alacri paeni
tentia soli Deo vacent, quantumvis actuosi apostolatus urgeat
necessitas, praeclaram partem ut ea Concilium Vatica
num II monet semper retinent in Corpore Christi mystico .

10

Qua re, hoc gratiae peculiari anno, Mariam contuens Eccle


sia sentit se attentam esse obsequentemque vitae contempla9

10

Ad. Apost. Redemptionis Donum, 9:

AAS 76

Decr.

vitae

de accommodata

renovatione

(1984),

religiosae

p. 530.
Perfectae

Caritatis,

7.

1650

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

tivae amplae traditioni, quam viri et mulieres, in hoc chari


smate manentes, redintegrare valuerunt et alere pro commu
nitate ecclesiali proque hominum universae societatis bono.
Sanctissima Virgo tanta fuit spiritali fecunditate praedita, ut
facta sit Ecclesiae Mater totiusque humani generis. Silentio,
Dei verbum continenter auscultans arcteque cum Domino co
niuncta, Maria instrumentum evasit salutis, cum Filio suo
divino Iesu Christo. Se igitur consolentur omnes qui vitae con
templativae se voverunt, quandoquidem Ecclesia itemque mun
dus, qui est eidem e v a n g e l i z a n d i , non modicum excipiant
lumen et robur a Domino, per eorum absconditam et orantem
vitam; persequentes pariter Ancillae Domini humilitatis, soli
tudinis perpetuaeque communionis cum Deo exempla, in amore
crescant vocationis suae, animarum contemplationi deditarum.
b) Quot vero Religiosi viri ac mulieres ad vitam apostoli
cam se conferunt, ad evangelizationem, ad caritatis opera et
misericordiae, in Maria exemplar inveniunt caritatis erga Deum
et homines; quod sequentes acriter fideliterque, necessitatibus
respondere poterunt hominum qui, rebus certis carentes, veri
tate Deique sensu,

affiictantur; vel iniquitatibus vexantur,

discriminibus, oppressionibus, bellis, fame. Una cum Maria


condiciones participare poterunt fratrum suorum atque Eccle
siae auxiliari, prompti sane ad officia praestanda pro hominum
salute, qui itineri eius hodie obvii sunt.
c) Institutorum

saecularium

sodales,

cotidianam

vitam

in diversis hominum ordinibus agentes, in Maria specimen


reperiunt et auxilium ut hominibus, quibuscum in saeculi con
dicionibus partem habent, praebere valeant sensum concordiae
et pulchritudinis vitae humanae, quae eo maior est et laetior,
quo magis Deo patet; actae vitae testimonium ut in bono com
munitates aedificent humana persona digniores in dies; com
probare denique temporales res, Evangelii vi patratas, recreare
posse humanum consortium, illud liberius iustiusque reddendo

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1651

pro bono omnium Dei filiorum, mundi universi Domini omnium


que donorum largitoris. Hoc canticum erit, quod homo ipse,
haud aliter ac Maria, Deo cantare poterit, omnipotentem eum
agnoscens et misericordem.
Si impensius studueritis secundum vestram vocationem
omnino vivere et praeclarum suspexeritis exemplar illius, quae
perfecte Deo consecrata fuit, Matris scilicet Iesu et Ecclesiae,
evangelicae vestrae testificationis crescet efficacia atque hac
de re pastoralis actio vocationibus excitandis proficiet.
Non pauca quidem Instituta hodiernis temporibus voca
tiones valde desiderant multisque profecto in locis Ecclesia
animadvertit plures ad vitam consecratam vocationes esse
necessarias.
Atqui Marialis Annus vocationes poterit suscitare si fiden
tius a Maria auxilium petetur, veluti a matre quae familiae
ministrat et simul omnium Ecclesiae partes impensius sentient suum esse ad vitam consecratam in Ecclesia fovendam
conferre.
V
CONCLUSIO
Mariali vertente Anno, Christifideles omnes, iuxta Eccle
siae mentem, invitantur ad meditandam Deiparae Virginis
praesentiam in mysterio Christi ipsiusque Ecclesiae.
Haec
Epistula incitamento est ut consideretis praesentiam hanc in
cordibus vestris, in historia animae vestrae vestraeque cuius
que vocationis simulque in religiosis Communitatibus, Ordi
nibus, Congregationibus Institutisque saecularibus.
Annus Marialis, licet profecto affirmare, factus est tempus
singularis peregrinationis in vestigiis Eius, quae in fidei
peregrinatione cunctum Dei praecedit populum : praecedit
scilicet omnes et quemque, vestrum. Haec peregrinatio multi
plices prae se fert modos et ambitus : nationes totae enim,
quin immo continentes ad marialia Sanctuaria conveniunt, ne
11

11

Cfr. Const. dogm. de Ecclesia Lumen Gentium, cap. V I I I , nn. 52-69.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1652

Officiale

de singulis Christifidelibus loquamur, qui sua interiora


habent sanctuaria, in quibus Maria eos ducit in via fidei, spei
et coniunctionis amoris cum Christo.
12

Ordines crebro, Congregationes et Instituta una cum usibus


nonnumquam perantiquis, Sanctuaria quoque habent sua,
<( loca )) scilicet praesentiae Mariae, quibus eorundem iuncta
est religio et ipsa eorum vitae et muneris in Ecclesia historia.
Loca haec mentem profecto ad Virginis Matris peculiaria
mysteria revocant, ad condiciones, ad eius vitae eventus, ad
testimonia demum experientiarum spiritualium Conditorum
vel ad eorum charismatum significationem, quae deinceps ad
cunctas transierunt communitates.
Hoc vero Anno potissimum his in locis , his in Sanc
tuariis adesse annitimini. Novum perquirite in his robur,
sincerae renovationis vitae vestrae consecratae vias simulque
nova consilia novasque apostolatus rationes. V estig ate in iis
vestram identitatem, sic ut paterfamilias ille idemque sapiens
vir (v qui profert de thesauro suo nova et vetera (Mt 13, 52).
Sic esto ! Quaerite per Mariam spiritalem vigorem, cum ipsa
iuvenescite. Pro vocationibus orate. Denique Quodcumque
dixerit vobis, facite , ut admonuit Virgo in Cana Galilaeae
(cfr. Io 2, 5). Hoc a vobis, hoc vobis exoptat Maria, Sancti Spi
ritus mystica Sponsa ac Mater nostra. Quin adhorter vos, ut
huic Mariae voto actu communi fiduciae respondeatis, quae
sane respondet matris amori . "
Hoc Mariali Anno Nos quoque ipsi Ei quemque vestrum
concredimus intimo ex animo, Communitates pariter vestras,
vobisque tandem benedicimus in nomine Patris et Filii et Spi
ritus Sancti.
Datum Romae, apud S. Petrum, die xxn mensis Maii, in
Pentecostes sollemnitate, anno MCMLXXXVIII, Pontificatus Nostri
decimo.
IOANNES PAULUS P P . II
12

Cfr. ibid., 63; 68.

13

Litt.

Enc.

Redemptoris Mater, 45:

AAS 79

(1987),

p.

423.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1653

II
De dignitate ac vocatione mulieris Anno Mariali vertente.

IOANNES PAULUS P P . II
Venerabiles Fratres ac dilecti Filii et Filiae,
salutem

et

Apostolicam

Benedictionem
I

PROOEMIUM
TEMPORUM SIGNUM
1.

MULIERIS

DIGNITATEM

et vocationem humana et chri

stiana meditatio, quae constanter huic studuit argumento,


recentioribus annis maximi fecit momenti. Hoc quidem con
firmant, inter

cetera,

Ecclesiae

Magisterii

pluribus ostensi documentis Concilii

interventus,

in

Vaticani II, quod dein

in nuntio extremo dicit : Venit hora, adventavit hora, qua


mulieris vocatio plene procedit; hora, qua mulier in homi
num societate vim,

fulgorem,

facultatem adipiscitur,

quae

numquam adhuc sibi acquisivit. Eam ob rem, tempore quo


humanum genus tam vehementer mutatur, mulieres spiritu
evangelico illuminatae tantum possunt homines adiuvare ne
deficiant. Huius nuntii verba ea complectuntur, quae iam
1

conciliare magisterium expresserat, praesertim in Constitu


tione pastorali Gaudium et spes et in Decreto de apostolatu
2

laicorum

Apostolicam

actuositatem}

Eiusmodi propositiones iam ante Concilium significatae


erant, exempli causa in non paucis Papae Pii XII allocutio> Nuntius Concilii ad Mulieres (8 Decembris 1965): AAS 58 (1966), 13-14.
2

Cf. CONC. OEC. V A T . II, Const. past. Gaudium et spes de Ecclesia in mundo huius

temporis, 8; 9; 60.
3

Cf. CONO. OEC. VAT. II, Decr. Apostolicam actuositatem de apostolatu laicorum, 9.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1654

Officiale

nibus et in Litteris Encyclicis Pacem in terris Papae Ioan


4

nis XXIII.

Post Concilium Vaticanum II Decessor Noster

Paulus VI huius temporum signi explanavit significatio


nem, titulum. Doctoris Ecclesiae tribuendo Sanctae Teresiae a
Iesu et Sanctae Catharinae Senensi, atque insuper instituendo,
6

rogante Coetu Synodi Episcoporum anno 1971, ad hoc ipsum


Commissionem, cuius erat studere quaestionibus hac aetate
pertinentibus ad veram mulierum dignitatis et conscientiae
provectionem .

In quadam sua allocutione Paulus VI prae

ter cetera dixit : <c In Christiana religione enim, magis quam


in qualibet alia, inde ab initio peculiari dignitatis statuto
regitur mulier, de quo Novum Testamentum nec paucas nec
parvas testatur facies (...); evidenter apparet mulierem posi
tam esse, ut pars sit structurae vivae et efficientis Christia
nismi, modo quidem tam gravi, ut nondum forsitan omnes
eius potentiae enucleatae sint .
Patres

recentis

Conventus

Synodi

Episcoporum

(mense

Octobri anno 1987), qui De vocatione deque munere laico


rum in Ecclesia et in mundo viginti annis post celebratum
Concilium Vaticanum II tractavit, rursus de dignitate deque
vocatione mulieris quaesierunt. Ii, praeter alia, votis expetiverunt ut penitus perspicerentur fundamenta anthropologica
et theologica necessaria ad solvendas quaestiones contingentes
4

Cf. Pius PP. X I I , Allocutio ad mulieres e Societatibus Christianis Italiae de-

legatas

(21 Octobris 1945) :

AAS 37

(1945), 284-295;

Allocutio ad delegatas Conventui

Unionis universali Sodalitatum mulierum catholicarum (24 Aprilis 1952): AAS 44 (1952),
420-424;

Allocutio ad eas quae interfuerunt XIV Conventui Internationali ex Union

Mondiale des Organisations fminines catholiques (29 Septembris 1957): AAS 49 (1957),
906-922.
5

Cf.

IOANNES PP.

X X I I I , Litt.

Enc.

Pacem in terris

(11 Aprilis 1963):

AAS 55

(1963), 267-268.
* Declaratio

S.

(27 Septembris 1970):

Teresiae

de

Avila,

ginis, Doctoris universalis Ecclesiae


7

Virginis,

Doctoris

universalis

Ecclesiae

AAS 62 (1970), 590-596; Declaratio S. Catharinae Senensis, Vir(4 Octobris 1970):

AAS 62

(1970), 673-678.

AAS 65 (1973), 284 s.

* P A U L U S P P . VI, Allocutio ad eas quae interfuerunt Nationali Conventui Consociationis Italicamm Mulierum (C I F), (6 Decembris 1976): Insegnamenti di Paolo VI,
XIV (1976), 1017.

1655

Acta Ioannis Pauli Pp. II

significationem et dignitatem quam habet et esse mulierem


et esse virum. Cognoscantur oportet causa et consecutiones
consilii Creatoris, pro quo humanus semper et solum femina
sit et mas. Tantummodo ex his fundamentis, quae cognoscere
sinunt altitudinem

dignitatis

et

vocationis

mulieris,

eius

actuosa praesentia in Ecclesia et in societate indicari potest.


Haec quidem in hoc Documento volumus tractare. Adhor
tatio, quae Synodum sequetur, quaeque post idem Documen
tum vulgabitur, curabit proposita naturae pastoralis quoad
munus mulieris in Ecclesia et in societate, de quibus Patres
synodales magni ponderis considerationes patefecerunt, post
perspectas etiam testificationes auditorum laicorum mu
lierum et virorum qui ad Ecclesias particulares pertinebant
omnium continentium.
ANNUS MARIALIS

2.

Ultima Synodus Anno Mariali acta est, qui peculiariter im

pellit ad hoc argumentum obeundum, sicut etiam patet ex Lit


teris Encyclicis Redemptoris Mater. Quae Litterae excolunt et
9

perficiunt doctrinam Concilii Vaticani I I , quae capite V I I I


continetur Constitutionis dogmaticae de Ecclesia Lumen gentium. Huic capiti significans est titulus: De Beata Maria
Virgine Deipara in mysterio Christi et Ecclesiae .

Maria

haec Bibliorum mulier (cf. Gn 3, 15; Io 2, 4; 19, 26)


salvifico Christi mysterio arcte coniungitur ideoque singulari
modo etiam in Ecclesiae mysterio adest. Quoniam Ecclesia
est i n Christo veluti sacramentum (...) intimae cum Deo
unionis totiusque generis humani unitatis ,

10

specialis haec

Matris Dei praesentia in Ecclesiae mysterio efficit ut de singulari

vinculo

cogitemus

huius

mulieris

cum

cuncta

humana familia. Hic de unoquoque agitur, de omnibus humani


Cf. Litt. Enc. Redemptoris Mater (25 Martii 1987), 46:
10

AAS 79 (1987), 424 s.

CONC. OEC. VAT. I I , Const. dogm. Lumen gentium de Ecclesia, 1.

108 - A . A . S.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

1656

generis filiis et filiabus, in quibus per aetatum cursum illa


perficitur omnium hominum fundamentalis hereditas,

quae

est principii biblici iuncta mysterio: Creavit Deus homi


nem ad imaginem suam ; masculum et feminam creavit eos
(Gn 1, 27).

11

Haec aeterna de homine veritas, viro et muliere quae in


experientia omnium est stabiliter defixa eodem tempore est
(( mysterium quod solummodo in

Verbi incarnati mysterio

veram invenit lucem (...) Christus homini plene aperit et pate


facit altissimam eius vocationem ,

uti

Concilium

docet.

12

Nonne in hoc aperire hominem homini oportet peculiarem


invenire locum pro ea muliere , quae Mater Christi fuit?
Christi nuntius, quem in se continet Evangelium, quique in
recessu latet omnium Litterarum Sanctarum, Veteris et Novi
Testamenti, nonne multum dicere potest Ecclesiae et humano
generi de mulieris dignitate et vocatione?
Hic prorsus

textus erit huius

Documenti,

quod

indoli

convenit Anni Marialis, dum ad exitum secundi et ad initium


tertii millennii a Christi natali pergimus. Nobisque optimum
videtur hunc

Textum designare stilo

et natura meditationis.

II
MULIER - MATER DEI
(THEOTOKOS)
CONIUNCTIO CUM DEO

3.

Ubi venit plenitudo temporis, misit Deus Filium suum

factum ex muliere . His verbis Epistulae ad Galatas (4, 4),


Apostolus Paulus
11

tempora praecipua conectit,

quae modo

Explanatio significationis anthropologiae ac theologicae huiusce principii in-

veniri potest in priore parte Allocutionum die Mercurii habitarum, quarum argumentum
fuit theologia corporis, ex die 5 Sept. 1979:
12

Insegnamenti II, 2 (1979), 234-236.

CONC. OEC. VAT. II, Const. past. Gaudium et spes de Ecclesia in mundo huius

temporis, 22.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1667

essentiali exitum mysterii determinant in Deo praestituti


(cf. Eph 1, 9). Filius, Verbum Patri consubstantiale, homo
nascitur ex muliere, cum venit plenitudo temporis . Hic
eventus ducit ad cardinem historiae hominis super terra, ut
salutis historiae acceptae. Significans est Apostolum Matrem
Christi non nomine proprio eius Maria vocare, sed mu
lierem eam appellare : quod sane congruit cum verbis Protoevangelii in libro Genesis (cf. 3, 15). Illa quidem mulier
adest in salvifico hoc principe eventu, qui de plenitudine
temporis decernit : hic eventus in ea et per eam efficitur.
Sic incipit eventus princeps, cardo historiae salutis, Pascha
Domini. Fortasse tamen utile est de eo recogitare initio facto
ab historia spiritali hominis quam amplissime accepta, qualis
exprimitur per diversas mundi religiones. Commemoremus hic
Concilii Vaticani II verba: Homines a variis religionibus re
sponsum exspectant de reconditis condicionis humanae aenigmatibus, quae, sicut olim et hodie corda hominum intime commovent: quid sit homo, quis sensus et finis vitae nostrae, quid
bonum et quid peccatum, quem ortum habeant dolores et
quem finem, quae sit via ad veram felicitatem obtinendam,
quid mors, iudicium et retributio post mortem, quid demum
illud ultimum et ineffabile mysterium quod nostram existen
tiam amplectitur, ex quo ortum sumimus et quo tendimus .

13

Iam ab antiquo usque ad tempus hodiernum apud diversas


gentes invenitur quaedam perceptio illius arcanae virtutis,
quae cursui rerum et eventibus vitae humanae praesens est,
immo aliquando agnitio Summi Numinis vel etiam Patris .

14

In hac magna scaena, quae ante oculos ponit appetitiones


spiritus humani quaerentis Deum interdum quasi adtrectantis (cf. Act 17, 27) plenitudo temporis , de qua Pau
lus loquitur in Epistula sua, ipsius Dei responsum illustrat,
13

CONC. OEC. VAT. I I , Decl. Nostra aetate de Ecclesiae habitudine ad Religiones non-

Christianas, 1.
14

Ibid.,

2.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1658

Officiale

eius scilicet in quo vivimus et movemur et sumus (cf. Act


17, 28). Deus est hic qui multifariam et multis modis olim
locutus est patribus in prophetis, et in novissimis his diebus
locutus est nobis in Filio (cf. Heb 1, 1-2). Huius Filii missio,
consubstantialis Patri, qua hominis ex muliere nati , sum
mus est et decretorius gradus revelationis, qua Deus humano
generi se indicat.

Haec revelatio naturam salvificam habet,

sicut in alio loco docet Concilium Vaticanum II : Placuit Deo


in sua bonitate et sapientia seipsum revelare et notum facere
sacramentum voluntatis suae (cf. Eph 1, 9), quo homines per
Christum, Verbum carnem factum, in Spiritu Sancto acces
sum habent ad Patrem et divinae naturae consortes efficiun
tur (cf. Eph 2, 18; 2 Ee 1, 4).

15

Mulier in medio est huius salvifici eventus. Revelatio, qua


se Deus indicat, qui est imperscrutabilis unitas in Trinitate,
continetur, iam delineata, annuntiatione Nazarethana. Ecce,
concipies in utero et paries filium, et vocabis nomen eius
Iesum.

Hic

erit

magnus

et

Filius

Altissimi

vocabitur .

Quomodo fiet istud, quoniam virum non cognosco ? Spi


ritus Sanctus superveniet in te, et virtus Altissimi obumbrabit
tibi:

ideoque et quod nascetur sanctum vocabitur,

Filius

Dei (...). Non erit impossibile apud Deum omne verbum


(Lc 1, 31-37).

16

Facile est de hoc eventu cogitare prospectu historiae Israel,


populi electi cuius Maria est filia, sed etiam facile est illum
cogitare prospectu omnium viarum, in quibus genus huma
num ex solito responsionem quaerit interrogationibus potis15

CONO. OEC. VAT. I I , Const. dogm. Dei Verbum de Divina Revelatione, 2.

16

Iuxta Ecclesiae Patres,

prima revelatio Trinitatis in Novo Testamento,

facta

est in Annuntiatione. In quadam homilia, quae S. GREGORIO THAUMATURGO ascribitur,


legitur :

Tu in summis spiritalibus regnis, lucis splendore coruscas : ubi glorificatur

Pater omnis principii expers, cuius obumbrantem habuisti potentiam ; adoratur Filius,
quem secundum carnem peperisti; celebratur Spiritus sanctus, qui in tuo utero nativitatem magni Regis peregit. Per te, o gratia plena, Trinitas sancta et consubstantialis in mundo cognoscitur (Horn. II in Annuntiat. Virg. Mariae: PO 1 0 , 1 1 6 9 ) . Cf.
etiam S. ANDREAS CRETENSIS, In Annuntiat. B. Mariae: PC 9 7 , 9 0 9 .

1659

Acta Ioannis Pauli Pp. II

simis et supremis simul, quibus magis angitur. Nonne in


annuntiatione Nazarethana initium invenitur illius decretoriae responsionis, qua ipse Deus sollicitudinibus humani
cordis occurrit ? Hic non agitur solum de veritatis reve
latae verbis, sed vere, per hanc responsionem, de Verbo
facto carne (cf. Io 1, 14). Maria ita consequitur talem cum
Deo coniunctionem, ut omnes excedat humani spiritus exspec
tationes et, praesertim, huius populi electi filiarum, quae, ex
promissione, sperare poterant fore ut olim una sui mater fieret
Messiae. Quae tamen earum conicere poterat promissum Messiam futurum esse Altissimi Filium ? Secundum fidem monotheisticam veteris Testamenti, hoc ne cogitari quidem
poterat. Solum Spiritus Sancti virtute, qui ei obumbravit ,
Maria poterat accipere id quod est impossibile apud homi
nes, sed possibile apud Deum (cf. Me 10, 27).
17

THEOTOKOS

4.
Hoc modo plenitudo temporis ostendit eximiam mu
lieris dignitatem. Quae dignitas detegit allevationem ad
coniunctionem cum Deo in Iesu Christo, quae efficit altissi
mum finem vitae omnis hominis sive in terra, sive prospectu
aeternitatis. Hoc respectu mulier exemplar est et arche
typum totius humani generis: exemplar est naturae humanae,
quae propria est omnium humanorum, tum virorum tum
mulierum. Eventus autem Nazareth anus in lucem profert
formam coniunctionis cum Deo vivo, quae solius mulieris
esse potest, coniunctionis videlicet matris cum filio: Virgo
enim Nazarethana Mater fit Dei.
Haec veritas, inde ab initio fide christiana accepta, est
sollemniter in Concilio Ephesino enuntiata (a. 431). Hoc Con18

17

Cf. CONC. OEC. VAT. I I , Decl. Nostra aetate de Ecclesiae habitudine ad Reli-

giones non-Christianas, 2.
18

Theologica

doctrina

de

Dei

Matre

(Theotokos)

plurimis

asserta

Patribus

Ecclesiae, explanata ac definita in Conciliis Ephesino (DS 2 5 1 ) et Chalcedonensi (DS 3 0 1 ) ,


iterum est proposita a Concilio Vaticano II in cap.
Ecclesia, 5 2 - 6 9 . Cf. Litt.
9.

78-83:

I.

mem.,

365,

Enc.

402-404.

V I I I Const. Lumen gentium de

Redemptoris Mater ( 2 5 Martii 1 9 8 7 ) , 4, 3 1 - 3 2 , et notae

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1660

Officiale

cilium, a sententia Nestorii dissentiens, qui putabat Mariam


matrem esse solummodo Iesu hominis, in lumine collocavit
essentialem significationem maternitatis Mariae Virginis. In
annuntiatione, respondendo fiat , Maria virum concepit, qui
erat Dei Filius, consubstantialis Patri. Est ergo vere Mater
Dei, quandoquidem maternitas ad totam personam attinet, nec
ad solum corpus nec ad solam humanam naturam . Ita
nomen Theotokos Mater Dei factum est nomen pro
prium coniunctionis cum Deo, Mariae Virgini concessae.
Peculiaris Dei Genetricis cum Deo coniunctio, quae excel
lentissimo modo perficit supernaturalem praedestinationem ad
coniunctionem cum Patre omni homini datam ( filio in Fi
lio ), mera gratia est et, qua talis, Spiritus donum. At simul,
per responsionem fidei, Maria liberam suam voluntatem ex
primit, ideoque plenam suam femineam eventus Incarnationis
participationem. Per suum fiat Maria verum subiectum fit
eius cum Deo coniunctionis, quae ad effectum adducta est in
mysterio incarnationis Verbi consubstantialis Patri. Tota Dei
actio in hominum historia semper liberam hominis voluntatem
servat. Idem accidit Nazareth in annuntiatione.
(( SERVIRE REGNARE EST

5.

Eventus hic inter personas fit: colloquium est. Illum non

plene intellegimus, nisi totum colloquium Angeli cum Maria


in salutationem includimus : gratia plena . Totus annuntia
tionis dialogus

19

ostendit essentiale eventus momentum : mo

mentum supernaturale

et

charismaticum (xe%a()iT03[ievr). Sed

gratia, seu Dei actio supernaturalis, numquam naturam ex


cludit, quin immo eam perficit et nobilitat. Quapropter, illa
plenitudo gratiae , quae ideo est Virgini Nazarethanae con
cessa, quod <( Theotokos futura erat, simul perfectionis plenitudinem eius significat,
19

Cf. Litt.

Enc.

quod est mulieris proprium ,

Redemptoris Mater (25 Martii 1987), 7-11,

ibi memorati in nota 3 1 : . mem., 367-373.

eius

atque textus Patrum

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1661

a quod muliebre est . Invenimus hic, quodam modo, culmen


et archetypum personalis mulieris dignitatis.
Cum Maria caelestis nuntii verbis respondet Fiat mihi ,
ea, gratia plena , exprimere optat rationem suam cum dono
quod est ei revelatum, dicendo : Ecce ancilla Domini (Lc
1, 38). Hanc phrasim non licet suo alto sensu privari nec
minui, dolose eam secludendo a toto eventus contextu et a
summa veritatis de Deo deque homine revelatae. In verbis
ancilla Domini animadvertitur Mariae conscientia plena
ipsam respectu Dei creaturam esse. Verbum tamen ancilla ,
sub finem colloquii annuntiationis, inscribitur in toto con
spectu historiae Matris et Filii. Etenim, hic Filius, qui verus
erat et consubstantialis Filius Altissimi , pluries de se dixit,
praesertim supremo missionis suae tempore, Filius hominis
non venit ut ministraretur ei, sed ut ministraret (Me 10, 45).
Christus semper est sibi conscius esse se servum Domini ,
secundum Isaiae jyophetiam (cf. 42, 1; 49, 3. 6; 52, 13), qua
res essentialis eius messianici muneris continetur : conscientia
nempe se esse Redemptorem mundi. Maria, inde a primo tem
pore divinae suae maternitatis, suae cum Filio coniunctionis,
quem Pater misit in mundum, ut salvetur mundus per
ipsum (cf. Io 3,

17), adhaeret servitio Christi messianico.

20

Et hoc ipsum servitium fundamentum eius Regni est, in quo


servire regnare est .

21

Christus, Servus D o m i n i , omnibus

hominibus patefaciet regalem servitii dignitatem, cui arcte


cuiuslibet hominis annectitur vocatio.
Ita, mulierem-Matrem Dei considerantes, opportunissimo
modo hanc de Anno Mariali meditationem inimus. Hoc autem
essentialem

etiam

tate

vocatione

deque

definit

meditationis

mulieris.

Nihil

conspectum
cogitari,

de

digni-

dici vel fieri

potest, ad dignitatem et ad vocationem mulieris spectans, si


ab hoc conspectu cogitatio, cor et opera segregantur. Cuiusvis
Cf. ibid., 39-41: I. mem., 412-418.
21

Cf. CONC OEC. VAT. I I , Const. dogm. Lumen gentium de Ecclesia, 3 6 .

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

1662

hominis dignitas et huic congruens vocatio, suam habent ex


tremam rationem in coniunctione cum Deo. Maria biblica
mulier est huius dignitatis et vocationis perfectissimum'
exemplar. Omnis namque homo, sive mas sive femina, ad
imaginem et similitudinem Dei creatus, se perficere non po
test, extra huius imaginis et similitudinis mensuram.

III
IMAGO ET SIMILITUDO DEI
LIBER GENESIS

6.

Est nobis in illa principii biblici condicione consisten

dum, in qua revelata de homine veritas tamquam imagine et


similitudine Dei est immutabile omnis anthropologiae christianae fundamentum. Creavit hominem ad imaginem suam;
72

ad imaginem Dei creavit illum; masculum et feminam creavit


eos (Gn 1, 27). Brevis hic locus fundamentales anthropolo
gicas veritates comprehendit : homo fastigium est omnium re
rum creatarum in mundo visibili genus humanum, quod
incipit ab ortu hominis et mulieris, totum opus creationis ab
solvit ; ambo sunt humani, pariter vir et mulier, ambo ad
imaginem Dei creati. Haec essentialis homini imago et simili
tudo Dei, a viro et muliere, uti coniugibus et genitoribus,
eorum posteritati proditur : Crescite et multiplicamini et re
plete terram et subicite eam (Gn 1, 28). Creator dominium
terrae concredit humano generi, omnibus hominibus, omni
bus viris et mulieribus omnibus, qui a communi Principio
suam trahunt dignitatem et vocationem.
In Genesis libro alteram etiam invenimus descriptionem
creationis hominis viri et mulieris (cf. 2, 18-25) , ad quam
n

Cf.

S.

IRENAEUS, Adv. haer. V,

6,

S. GREGORIUS NYSSENUS, De hom. op. 16:


S.

AUGUSTINUS,

In

Ps.

4,

8:

CCL

38.

17.

1;

V, 16, 2-3:

S.

Ch.

153,

72-81 et 216-221;

PO 44, 180; In Cani. hom. 2:

PG 44, 805-808;

Acta Ioannis Pauli Pp. II


J

..

1663

postea nos revocabimus. Iam nunc tamen affirmare oportet ex


notatione biblica veritatem patere de humani natura personali.
Homo persona est, pariter vir et mulier: ambo namque ad
imaginem et similitudinem Dei personalis creati sunt. Eo autem
homo similis Deo est aliter ac animantia omnia, haud ex
ceptis iis, quae sensibus praedita sunt quia est animal ratio
nale.

23

Ob hanc proprietatem vir et mulier possunt in ceteras

creaturas mundi visibilis dominari (cf. Gn l, 28).


In altera creationis hominis descriptione (cf. Gn 2,

18-25)

dicendi genus, quo veritas exprimitur creationis viri et, prae


sertim, mulieris,

dissimile est, quasi minus pressum; est

dicere licet potius narrativum et translatum: similius


mythorum tunc cognitorum sermoni. Nulla tamen invenitur
duorum textuum discrepantia essentialis. Textus Genesis 2,
18-25 bene adiuvat ad comprehendendum quod in brevi loco
Genesis 1, 27-28 invenimus simulque, si una cum eo legitur,
adiuvat

ad

altius

intellegendam

fundamentalem

veritatem,

quae ibi continetur, de homine, creato ad imaginem et simili


tudinem Dei, qua viro et qua muliere.
Iuxta descriptionem Genesis 2, 18-25 mulier creatur a Deo
ex una de costis viri et ponitur ut altera persona, ut collocutor apud virum, qui in circumiectis animantium solus est
et in nullo eorum auxilium invenit sibi aptum. Mulier, ita
creata, statim a viro agnoscitur ut caro de carne sua et os
de ossibus suis (cf. Gn 2, 23), et ob id ipsum vocatur mu
lier . Hoc nomen in lingua biblica essentialem identitatem
significat respectu viri:

'is

'issah,

quod nostrorum temporum

linguae nequeunt quidem generaliter exprimere ( Vocabitur


virago 'issah, quoniam de viro 'is summota est haec :
Gn 2, 23).

23

Persona

est

naturae

rationalis

individua

substantia :

MANIBUS

SEVERINUS

BOTHIUS, Liber de persona et duabus naturis, I I I : PL 64, 1343; cf. S. THOMAS AQUINAS,
Summa Theologiae la,

q. X X I X .

art.

I.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1664

Officiale

Textus biblicus satis indiciorum praebet ut essentialis agno


scatur aequalitas viri et mulieris quoad naturam humanam.

24

Ambo inde ab exordio personae sunt, dissimiliter ac cetera


animantia circumiectorum. Mulier est altera persona in com
muni humana natura. Iam a principio ii videntur unitas
duorum , hocque significat superationem primigeniae solitu
dinis, in qua vir non invenit auxilium simile sibi (Gn 2, 20).
Agiturne hic de solo auxilio in actione, in subicienda
terra? (cf. Gn 1, 28). Haud dubie agitur imprimis de consorti
vitae, quacum, sicut cum uxore, vir iungi potest sicque cum
ea una caro fieri, relictis eam ob rem patre suo et matre
sua (cf.

Gn 2, 24).

Descriptio biblica igitur loquitur de

institutione matrimonii,

a Deo effecta, simul cum creatione

viri et mulieris, utpote de condicione necessaria ad vitam


transmittendam futuris hominum stirpibus ad quam matri
monium et amor coniugalis natura sua ordinantur : Crescite
et multiplicamini et replete terram et subicite eam (Gn 1, 28).
PERSONA-COMMTJNIO-DONUM

7.

Universam descriptionem Genesis 2, 18-25 introspiciendo

eamque interpretando illuminante veritate de imagine deque


similitudine Dei (cf. Gn 1, 26-27) plenius intellegere possumus in
qua re posita sit proprietas personalis humani, vi cuius ambo
vir et mulier sunt similes Deo. Omnis etenim homo ad
imaginem Dei est, utpote creatura rationalis et libera, par ei
cognoscendo et amando. Legimus insuper virum non posse
esse solum (cf. Gn 2, 18) : solummodo esse potest uti uni
tas duorum , ideoque cum alia persona humana. Agitur hic
de mutua necessitudine : viri cum muliere et mulieris cum
viro. Esse personam ad imaginem et similitudinem Dei postulat
etiam esse in necessitudine, in societate cum alia persona .
24

Inter Ecclesiae Patres qui affirmant aequalitatem fundamentalem hominis atque

mulieris coram Deo cf. ORIGENES, In Iesu nave IX, 9: PG 1 2 , 8 7 8 ; CLEMENS ALEXANDRINUS, Paed.

I, 4: S.

Ch. 7 0 , 1 2 8 - 1 3 1 ;

S. A U G U S T I N U S , Sermo 51, I I , 3 :

PL 3 8 , 3 3 4 - 3 3 5 .

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1665

Hoc portendit illam revelationem qua Deus Unus Trinusque


seipsum patefacit: unitatem viventem in communione Patris,
Filii et Spiritus Sancti.
In Bibliorum initio hoc dici directo non sentimus. Totum
Vetus Testamentum est ante omnia revelatio veritatis de Deo
unico et uno.
In hanc de Deo fundamentalem veritatem Novum Testa
mentum inseret revelationem inscrutabilis mysterii vitae inti
mae Dei. Deus, qui sinit se per Christum ab hominibus cogno
sci, unitas est in Trinitate: unitas est in communione. Hinc
nova luce illustratur etiam illa in homine similitudo et imago
Dei, de qua Liber Genesis loquitur. Quod homo, creatus uti vir
et mulier, imago est Dei, non significat tantummodo quemvis
eorum singillatim esse similem Deo, utpote ratione praeditum
et liberum; significat etiam virum et mulierem, uti unitatem
duorum creatos in communi humana natura, vocatos esse
ad vivendum in amoris communione sicque ad indicandam
communionem amoris, quae in Deo est, cuius virtute tres Per
sonae amant inter se in intimo unicae vitae divinae mysterio.
Pater, Filius et Spiritus Sanctus, unus Deus ob divinitatis
unitatem, personae sunt propter divinas inscrutabiles relatio
nes. Hoc solo modo comprehensivus fit veritas Deum esse
amorem in se ipso (cf. 1 Io 4, 16).
Imago et similitudo Dei in homine,

uti viro et muliere

creato (in analogia quae existimari potest inter Creatorem et


creaturam), exprimit igitur etiam duorum unitatem in com
muni humana natura. Haec duorum unitas , quae signum
est communionis inter personas, indicat in hominis creatione
inscriptam esse etiam quandam divinae communionis simi
litudinem. Haec similitudo inscripta est ut personalis utrius
que proprietas, viri et mulieris, et simul ut ad aliquod offi
cium vocatio. In hac Dei imagine et similitudine, quod genus
humanum a principio gerit in se, positum est totius ethos

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1666

Officiale

humani fundamentum. Vetus et Novum Testamentum hoc


ethos explicabunt, cuius culmen est praeceptum amoris.

25

Ex unitate duorum vir et mulier inde ab exordio vocati


sunt non solum ut vivant alter apud alteram , vel una sint,
sed vocati sunt etiam ut vicissim alter pro altero vivat.
Ita etiam significatio enodatur eius auxilii , de quo men
tio fit in Genesi 2, 18-25: Faciam ei adiutorium simile sui .
Contextus biblicus sinit etiam illud hoc sensu intellegatur,
mulieri nempe esse virum adiuvandum item autem huic
illam adiuvandam imprimis quia sunt personae huma
nae :

quod

quidem concedit eis

quodammodo

ut

magis

magisque totum sensum humanae suae naturae cognoscant et


confirment. Facile comprehenditur in hac fundamentali
condicione agi de ambarum partium auxilio deque mu
tuo (( auxilio . Humanitas communionem inter personas signi
ficat. Textus Genesis 2, 18-25 indicat matrimonium esse pri
mum et, aliquo sensu, potissimum huius vocationis momen
tum. Tota hominis historia super terra efficitur in provincia
huius vocationis. Ex principio, quo oportet alter pro altero
sit in communione inter personas, hac in historia id fovetur et
expletur in ipsa humanitate, quod masculinum est et quod
femininum : quod quidem Deus vult. Textus biblici nobis,
initium a Genesi ducentibus, permittunt constanter campum
invenire in quo penitus defixa est veritas de homine; campum
solidum et inviolabilem in tot vitae hominum mutationibus.
Haec veritas pertinet etiam ad historiam salutis. Hac de
re significantior est Concilii Vaticani II enuntiatio. In capite
De hominum communitate Constitutionis pastoralis Gaudium et spes legimus: Dominus Iesus, quando orat Patrem
25

Affirmat S. GREGORIUS NYSSENUS:

mutui.

Deus item charitas est, et fons ipse amoris

Sic enim magnus ille Ioannes loquitur,

"Deus ipse nihil est aliud quam charitas".


Creator impressiti itaque inquit:

cum ait:

" E x Deo est charitas" et

Etiam hanc faciei nostrae notam rerum

" E x eo intelligent omnes, vos meos esse discipulos,

si mutuo vos amore complectimini". Idcirco si mutuus hic amor in nobis desideretur,
totius imaginis notae mutatae scilicet erunt

(De hom.

op. 5:

PO 44, 137).

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1667

ut omnes unum sint ... (Io 17, 21-22), prospectus praebens


humanae rationi impervios, aliquam similitudinem innuit inter
unionem personarum divinarum et unionem filiorum Dei in
veritate et caritate. Haec similitudo manifestat hominem, qui
in terris sola creatura est quam Deus propter seipsam voluerit,
plene seipsum invenire non posse nisi per sincerum sui ipsius
donum i ) .

2 6

His verbis textus conciliaris brevi summam veritatis pro


fert de viro deque muliere quae veritas iam in primis Libri
Genesis delineatur capitibus tamquam structuram princi
palem anthropologiae biblicae et christianae. Homo sive
vir sive mulier unica est creaturarum mundi visibilis, quam
Deus Creator propter seipsam voluit :

est ergo

persona.

Personam esse significat contendere ad se perficiendum (textus


conciliaris dicit seipsum invenire); quod fieri non potest
nisi (( per sincerum sui ipsius donum . Exemplum eiusmodi
interpretationis personae ipse Deus est ut Trinitas, ut Perso
narum communio. Dicere hominem creatum esse ad imaginem
et similitudinem huius Dei idem est ac dicere etiam hominem
vocatum esse ut pro ceteris sit, ut donum fiat.
Id spectat ad omnem humanum, sive mulierem sive virum,
qui illud efficiunt quisque pro sua proprietate. In ambitu huius
meditationis de dignitate et vocatione mulieris, haec de humano
veritas est necessarium initium. Iam Liber Genesis videre sinit
quasi adumbratam indolem

sponsalem

necessitudinis inter

personas, in cuius campo orientur porro veritates de materni


tate et de virginitate, quasi duae peculiares rationes vocatio
nis mulieris divina Revelatione illustratae. Hae duae rationes
fastigium suum attingent cum venerit plenitudo temporis
(cf. Gal 4, 4) in figura Nazarethanae mulieris : MatrisVirginis.
26

CONO. OEC. VAT. I I , Const. past. Gaudium et spes de Ecclesia in mundo huius

temporis, 24.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

1668

SERMONIS BIBLICI ANTHROPOMORPHISMUS

Exhibitio hominis tamquam imaginis et similitudinis

8.
Dei

confestim initio

Sacrarum Litterarum

aliam insuper

significationem habet. Haec res fundamentum est ad intelle


gendam biblicam Revelationem uti sermonem Dei de seipso.
De se loquens, tum in prophetis, tum in Filio (cf. Heb 1,
1. 2), homine facto, Deus loquitur humano sermone, sententiis
et imaginibus utitur humanis. Si hic loquendi modus quodam
notatur anthropomorphismo, hoc fit quia homo similis est
Deo: ad eius imaginem et similitudinem creatus. Inde etiam
Deus est quodam modo similis homini et ob ipsam hanc
similitudinem is cognosci potest ab hominibus. Eodem tamen
tempore sermo biblicus satis definitus est ut fines circumscri
bat ex quibus Deus est similis , fines analogiae . Etenim
revelatio biblica affirmat, si vera est similitudo hominis
cum Deo, magis proprie veram esse non-similitudinem,

11

quae

rerum universitatem a Creatore separat. Deus igitur homini


creato ad similitudinem Dei esse non desinit is qui lucem
habitat inaccessibilem (1 Tim 6, 16): est essentia diversus ,
absolute Alter .
Haec de finibus analogiae consideratio limitibus simi
litudinis hominis cum Deo in sermone biblico tum etiam
servanda est cum, in variis Sacrarum Litterarum locis (prae
sertim in Vetere Testamento), comparationes invenimus quae
Deo (( masculinas vel femininas qualitates tribuunt. In
venimus in his indirectam confirmationem veritatis ambos,
tum virum tum mulierem, creatos esse ad imaginem et simi
litudinem Dei. Si similitudo Dei est cum creaturis, comprehensibile est Biblia elocutionibus usa esse, quae ei et mascu
linas et femininas proprietates attribuunt.

2 7

Cf.

(DS 806).

Nm

23,

19;

Os

11,

9;

Is

40,

18;

46,

5;

cf.

insuper

CONC

OEC.

LATERANENSE

IY

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1669

Memoramus hic nonnullos singulares locos Isaiae prophe


tae.- E t dixit Sion: "Dereliquit me Dominus, et Dominus
oblitus est mei!".

Numquid oblivisci potest mulier infantem

suum, ut non misereatur filio uteri sui % Et si illa oblita fuerit,


ego tamen non obliviscar tui (49, 14-15). Et alibi: Quomodo
si quem mater consolatur, ita ego consolabor vos; et in Ieru
salem consolabimini (Is 66, 13). Etiam in Psalmis Deus com
paratur cum sollicita matre : Sicut ablactatus in sinu matris
suae, sicut ablactatus, ita in me est anima mea. Speret Israel in
Domino (Ps 131, 2-3). Variis in locis amor Dei, de populo
suo solliciti, profertur sicut amor matris : sicut mater, Deus
genus humanum, et praesertim populum suum electum, in
utero suo portavit, in doloribus parturiit, enutrivit et consolatus est (cf. Is 42, 14; 46, 3-4). Dei amor multis in locis
perhibetur ut amor masculinus mariti et patris (cf. Os 11,
1-4; Ier 3, 4-19), sed etiam interdum ut amor femininus
matris.
Haec sermonis biblici proprietas, eius anthropomorphicus
de Dei loquendi modus, indicat etiam indirecte mysterium
aeterni generandi , quod ad intimam Dei vitam pertinet.
Tamen, hoc generare proprietates non habet nec mascu
linas nec femininas : est naturae prorsus divinae ; est
quam perfectissime spiritale, quoniam Spiritus est Deus
(Io 4, 24), nec ullam corporis proprietatem habet, nec femininam nec masculinam . Etiam igitur a paternitas n in
Deo est omnino divina, expers proprietatis corporeae masculinae , quae propria est paternitatis humanae.

Secundum

hunc sensum Vetus Testamentum de Deo loquebatur tamquam


de Patre et eum tamquam Patrem compellabat. Iesus Christus,
qui Patrem alloquebatur vocans eum Abb-Pater (Me 14,
36), quique hanc veritatem posuit Evangelii sui caput tam
quam christianae deprecationis normam, utpote Filius unige
nitus et consubstantialis, paternitatem indicabat hoc sensu cor
pus et humanam naturam excedente, ex toto divino. Ut Filius

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1670

Officiale

loquebatur, iunctus Patri aeterno mysterio generationis divi


nae; idque faciebat cum simul esset Filius vere humanus Ma
tris suae Virginis.
Si aeternae Verbi generationi non sunt proprietates huma
nae tribuendae, nec paternitas divina notas corporis mascu
linas habet, est tamen in Deo quaerendum perfectum exemplar cuiuslibet (( generationis in humanorum mundo. Simili
cum sensu videtur legimus in Epistula ad Ephesios:
Flecto genua mea ad Patrem, ex quo omnis paternitas in caelis
et in terra nominatur (3, 14-15). Quodlibet generare pro
creaturarum modo primum exemplum habet illud generare
quod in Deo est modo prorsus divino, seu spiritali. Huic per
fecto exemplari, non creato, quodvis generare assimilatur
in mundo creato. Quocirca, omne quod in humano generando
proprium est viri quodque est mulieris, id est paternitas et
(( maternitas humanae, similitudinem habet in se, seu analo
giam, cum generando divino cumque paternitate illa,
quae in Deo est ex toto diversa : omnino spiritalis et, essen
tia, divina. In ordine humano, contra, generare proprium est
unitatis duorum : ambo sunt genitores , vir videlicet et
mulier.
IV
EVA - M A R I A
PRINCIPIUM - PECCATUM

9.

In iustitia a Deo constitutus, homo tamen, suadente

Maligno, inde ab exordio historiae, libertate sua abusus est,


seipsum contra Deum erigens et finem suum extra Deum attin
gere cupiens j ) .

2 8

His verbis disciplina ultimi Concilii doctrinam

revelatam memorat de peccato et, praecipue, de primo peccato


quod
24

est

peccatum

originale .

Biblicum

principium

CONC. OEC. VAT. II, Const. past. Gaudium et spes de Ecclesia in mundo huius

temporis, 13,

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1671

creatio scilicet mundi et hominis in mundo veritatem


continet de hoc peccato, quod vocari potest etiam peccatum
<( initii hominis super terra. Etsi quod Liber Genesis scribit,
forma narrationis exprimitur figurata, sicut in descriptione
creationis hominis tamquam maris et feminae (cf. Gn 2, 1825), id tamen detegit, quod vocari oportet mysterium peccati
et, plenius etiam, mysterium mali in mundo a Deo creato
exstantis.
Legi non potest mysterium peccati , nisi tota veritas
repetitur de imagine et similitudine cum Deo, quae funda
mentum est anthropologiae biblicae.

Haec veritas ostendit

creationem uti peculiarem Creatoris donationem, qua conti


nentur non solum principium et fons essentialis dignitatis homi
nis viri et mulieris in mundo creato, verum etiam vocationis amborum initium ad participandam ipsius Dei intimam
vitam. Revelatione illuminante, creatio simul significat initium
historiae salutis. In hoc ipso initio peccatum inscribitur et
discordiam exprimit atque negationem.
Dici potest per paradoxon peccatum in Genesi (c. 3) descrip
tum veritatem confirmare de imagine et similitudine Dei in
homine, liberam nempe voluntatem, qua homo uti potest bo
num eligens, sed etiam abuti, contra Dei voluntatem malum
eligens. Ex sua essentiali significatione tamen peccatum est
negatio eius, quod Deus uti Creator est respectu homi
nis, eiusque quod Deus inde ab initio et in aeternum homini
vult. Creans virum et mulierem ad imaginem et similitudi
nem suam, Deus vult iis plenitudinem boni, id est felicitatem
supernaturalem, quae ex ipsius vitae communicatione oritur.
Homo peccatum perpetrando hoc reicit donum et eodem tem
pore ipse vult esse sicut Deus, sciens bonum et malum
(Gn 3, 5), scilicet de bono deque malo decernens praeter Deum,
creatorem suum. Peccatum originum suam habet mensu
ram humanam, suam interiorem rationem in libera hominis
109 - A. A, S.

1672

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

voluntate et quandam habet in se notam diabolicam ,

29

sicut

animadvertitur in libro Genesis (3, 1-5). Peccatum frangit uni


tatem primigeniam, qua homo fruebatur in statu iustitiae
originalis : coniunctionis nempe cum Deo, utpote causae unio
nis in interiore parte propriae personae, in mutua necessitu
dine viri cum muliere (communione personarum) et demum,
respectu mundi externi, rerum naturae.
Descriptio biblica peccati originalis in Genesi (c. 3) distribuit
quodammodo partes quas in eo mulier et vir habuerunt. Has
partes postea respexerunt aliqui Bibliorum loci, sicut, verbi
gratia, Pauli Epistula ad Timotheum : Adam enim primus
formatus est, deinde Eva; et Adam non est seductus, mulier
autem seducta (1 Tim 2, 13-14). Non dubium tamen est nulla
ratione habita distributionis partium in descriptione bi
blica, primum illud peccatum esse peccatum hominis,

a Deo

masculi et feminae creati. Illud est etiam peccatum progenitorum, cui annexa est eius indoles hereditaria. Hoc sensu illud
vocamus peccatum originale .
Hoc peccatum, sicut iam dictum est, aeque non potest intellegi nisi recogitatur de mysterio creationis hominis viri
et mulieris ad imaginem et similitudinem Dei. Per hanc
rationem comprehendi etiam potest mysterium eius dissimilitudinis cum Deo, in qua peccatum positum est et quae
apparet in malo historiae mundi praesenti, eius dissimilitudinis cum Deo, qui solus bonus est (cf. Mt 19, 17), qui
est boni plenitudo. Si haec dissimilitudo peccati cum Deo,
qui ipsa Sanctitas est, similitudinem postulat in campo
libertatis, liberae voluntatis, potest ergo dici ob hanc ipsam
causam dissimilitudinem peccato contentam tanto exitio-"
siorem esse et acerbiorem. Confitendum etiam est Deum, ut
creatorem et patrem ita tangi, offendi et, ut par est, in
intima illa donatione offendi, quae ad aeternum Dei de homine
consilium pertinet.
Diabolicus e lingua Graeca 8i.a-aXX<o = divido, separo, calumnior .

1673

Acta Ioannis Pauli Pp. II

At uno tempore etiam homo vir et mulier malo tangitur peccati, cuius est auctor. Textus biblicus Genesis (c. 3) id
verbis monstrat, quae clare novam hominis in mundo creato
condicionem describunt. Prospectum monstrat laboris quo
homo necessaria ad vivendum parabit (cf. Gn 3, 17-19), nec
non prospectum magnorum dolorum, in quibus mulier pariet
filios suos (cf. Gn 3, 16). Omnia denique haec necessitate mortis
signantur, quae vitae humanae finis est super terra. Hoc modo
homo, qua pulvis, revertetur ad humum de qua sumptus
est : pulvis es et in pulverem reverteris (cf. Gn 3, 19).
Haec verba per aetates confirmantur. Non equidem signi
ficant imaginem et similitudinem Dei in homine, sive muliere
sive viro, esse peccato deletam; sed significant eam esse obscuratam

30

et, aliquo sensu, imminutam . Peccatum enim

hominem minuit , ut etiam Concilium Vaticanum II com


memorat.

31

Si homo, ob ipsam suam naturam personae, imago

est et similitudo Dei, hinc eius magnitudo eiusque dignitas


perficiuntur foedere cum Deo, coniunctione cum eo, ad illam
contendendo fundamentalem unitatem, quae spectat ad inte
riorem rationem ipsius creationis mysterii. Haec unitas
respondet altae omnium creaturarum rationalium veritati et,
praecipue, hominis, qui inter omnes creaturas inde ab initio
elatus est per aeternam Dei in Iesu electionem : In Christo
(...) elegit nos ante mundi constitutionem (...) in caritate, qui
praedestinavit nos in adoptionem filiorum per Iesum Chri
stum, secundum beneplacitum voluntatis suae (cf. Eph 1,
4-6). Doctrina biblica in universum nobis affirmare concedit
praedestinationem omnes homines contingere, quemque virum
et quamque mulierem, sine discrimine.

3 0

Cf.

ORIGENES,

In

Gen.

hom.

13,

4:

1 2 : S. Ch. 119, 404-419; De beat. V I :

Cf. CONC.
temporis, 13.
31

OEC. VAT. I I ,

PG

12,

234;

S.

GREGORIUS

NYSSENUS,

De

virg.

PG 44, 1272.

Const. past.

Gaudium et spes

de Ecclesia in mundo huius

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

1674

IPSE DOMINABITUR TUI

10.

Biblica Libri Genesis descriptio veritatem delineat de

consecutionibus peccati hominis, sicut etiam indicat conturbationem eius primigeniae necessitudinis inter virum et mulierem,

quae personali utriusque

dignitati respondet.

Homo,

masculus et femina, persona est ideoque sola creatura quam


Deus in terra per seipsam voluit ; item ipsa haec creatura,
unica et irrepetibilis seipsam invenire non potest nisi per
sincerum sui ipsius donum .

32

Hinc initium capit ratio com

munionis >>, in qua exprimuntur unitas duorum et viri


atque mulieris personalis dignitas. Cum igitur in descriptione
biblica verba legimus mulieri dicta :

A d virum tuum erit

appetitus tuus, ipse autem dominabitur tui (Gn 3, 16), abruptionem perspicimus et constans periculum attinens ad hanc
duorum unitatem , quae respondet dignitati imaginis et
similitudinis Dei in utroque. Hoc tamen periculum est mulieri
gravius. Namque illud donum sincerum esse indeque illud
pro altero vivere dominium sequitur : ipse dominabitur
tui . Id dominium

conturbationem indicat et amissio-

nem stabilitatis eius fundamentalis aequalitatis,

quam vir et

mulier habent in unitate duorum : hocque est detrimento


praesertim mulieri, cum solum aequalitas, quae ex amborum
dignitate, qua personarum, oritur, possit mutuas necessitu
dines

instruere indole

verae

communionis

personarum .

Sed si huius aequalitatis violatio, quae quidem donum simul


et ius est ab ipso Deo Creatore proficiscens,, detrimento est
mulieri, uno tempore minuit etiam veram viri dignitatem. Hic
-rem tangimus maximae humanitatis in ratione eius ethos ,
quod initio Creator inscripsit in actu ipso creationis amborum
ad imaginem et similitudinem suam.
Haec affirmatio apud Genesim 3, 16 magni, significantis
ponderis est. Indicium enim continet mutuae viri cum mu32

Cf. iWtf., 24.

1675

Acta Ioannis Pauli Pp. II

liere necessitudinis in matrimonio. Agitur de appetitione, orta


in condicione amoris sponsalis, quae efficit ut- mulieris sin
cero dono sui vir simili dono et consummatione respon
deat. Solum ex hoc principio ambo, et praesertim mulier,
possunt se invenire uti veram duorum unitatem secun
dum personae dignitatem.

Coniunctio matrimonialis

exigit

observantiam et perfectionem verae subiectivae naturae per


sonalis amborum. Mulier non potest fieri obiectum

do-

minii et possessionis masculinae. Sed textus biblici verba


pertinent directo ad peccatum originale et ad eius diuturnas
in viro et in muliere consecutiones. Hi, peccatoria natura here
ditaria gravati, ferunt continenter in se fomitem peccati ,
seu propensionem ad violandum ordinem moralem illum, qui
ipsi naturae rationali et dignitati hominis, uti personae, con
sentaneus

est.

Haec propensio

demonstratur per

triplicem

concupiscentiam, quam textus apostolicus distinguit ut con


cupiscentiam oculorum, concupiscentiam carnis et superbiam
vitae (cf. 1 Io 2, 16). Genesis verba, supra commemorata (3,
16), indicant quo modo triplex haec concupiscentia, ut pec
cati fomes , vim sit habitura ad mutuam viri et mulieris
necessitudinem.
Eadem illa verba spectant directo ad matrimonium, sed
indirecte ad varios campos convictionis socialis: ad condiciones
in quibus mulier aut damnis cedit aut discriminatur ob id
ipsum, quod mulier est. Veritas revelata de creatione hominis,
ut masculi et feminae, praecipuum est argumentum contra
omnes condiciones quae, cum sint ipsae per se noxiae, id est
iniustae, continent et exprimunt peccati hereditatem, quam
omnes humani secum portant. Libri Sacrarum Litterarum
variis

in

locis

comprobant

vere

eiusmodi

esse

condiciones

simulque necessitatem testantur se convertendi, hoc est se a


malo purificandi et a peccato liberandi: ab eo scilicet, quod
alterum offendit, quod hominem minuit , non solum qui
laeditur, verum etiam qui laedit. Talis est immutabilis nun-

Acta Apostolicae Sedis

1676

- Commentarium

Officiale

tius Verbi a Deo revelati. Inde exprimitur ethos biblicum


usque ad finem.

33

Nostris temporibus quaestio de iuribus mulieris novam


accepit significationem in ampla iurium personae humanae
provincia.
modisque

Hoc

propositum,

commemoratum,

constanter
illustrando,

evangelicus custodit veritatem de

enuntiatum
nuntius

multi-

biblicus

unitate duorum ,

et

id est

de illa dignitate illaque vocatione, quae oriuntur ex peculiari


diversitate et personali proprietate viri et mulieris. Qua re
etiam iusta mulieris dissensio cum eo, quod biblica verba:
ipse dominabitur tui (Gn 3, 16) exprimunt, nullo modo
efficere potest ut mulieres mascuiescant . Mulier nomine
liberationis ab viri dominio contendere non potest ad
suas faciendas proprietates masculinas contra suam proprie
tatem femininam. Certus est timor ut hac ratione mulier
se perficiat et ne, contra, detorqueat et amittat id, quod
est eius fundamentalis amplitudo. Est enim immanis ampli
tudo. In descriptione biblica exclamatio primi viri, simul ac
mulierem creatam vidit, est exclamatio admirationis et blan
dimenti, quae hominis historiam super terra totam emetitur.
Dotes muliebris naturae propriae profecto minores non sunt
dotibus virilitatis, sed tantum diversae sunt. Mulier ergo si
cut ceteroqui et vir sui, qua personae, effectionem, suam digni
tatem et vocationem interpretari debet ex his dotibus, ex ampli
tudine muliebris naturae, quam die creationis accepit quam
que tamquam expressionem sibi peculiarem imaginis et simi
litudinis Dei hereditate accipit. Solum hoc modo vinci potest
etiam illa peccati hereditas, quam verba Bibliorum denotant:
Ad virum tuum erit appetitus tuus, ipse autem dominabitur
33

Re quidem vera Patres IV saeculi ad legem se revocantes divinam fortiter sunt

nisi contra adhuc vigens tunc discrimen adversus mulieres tum in moribus tum in
legibus civilibus sui temporis. Cf. S. GREGORIUS NAZIANZENUS, Or. 37, 6:
S.
16:

HIERONYMUS,
PL

16,

309;

Ad
S.

Oceanum

ep.

AUGUSTINUS,

77,

3:

Sermo

PL

22,

132,

2:

691;

S.

PL 38,

AMBROSIUS,
735,

Sermo

PG 36, 290;

De instit.
S92,

4:

PL

virg,

III,

39,

1711.

1677

Acta Ioannis Pauli Pp. II

tui . Huius malae hereditatis superatio est omnis hominis,


per aetates, tum mulieris tum viri. Nam quotiescumque vir
facinus in se admittit quo mulieris dignitatem personalem et
vocationem offendit, contra suam ipsius personalem dignita
tem et vocationem agit.
PROTOEVANGKLIUM

11.

Liber Genesis peccatum testatur, quod est p r i n c i p i i

hominis malum, eius consecutiones, quae inde in totum genus


humanum

incumbunt,

et

simul

primum

nuntium

continet

victoriae de malo, de peccato. Hunc nuntium comprobant ver


ba quae legimus in libro Genesis 3, 15 quaeque ex more dicun
tur Protoevangelium : Inimicitias ponam inter te et mu
lierem et semen tuum et semen illius; ipsum conteret caput
tuum et tu con teres calcaneum eius . Significans est nun
tium redemptoris, servatoris mundi, his verbis contentum,
ad <( mulierem spectare. Primo loco in Protoevangelio nomi
natur uti progenetrix eius, qui hominis redemptor erit.

34

Et,

si redemptio efficienda est per certamen contra malum, per


inimicitiam inter semen mulieris et semen eius qui, ut
pater mendacii (Io 8, 44), primus est auctor peccati historiae
hominis,

haec erit etiam inimicitia inter eum et mulierem.

His verbis aperitur prospectus totius Revelationis, primum


uti praeparationis ad Evangelium, deinde uti ipsius Evangelii.
In hoc prospectu nomine mulieris duae figurae femininae iun
guntur: Eva et Maria.
Verba Protoevangelii, Novo Testamento illustrante consi
derata, apte partes exprimunt mulieris in redemptoris certa
mine salvifico cum mali auctore in hominis historia.
Comparatio Evae cum Maria constans est in meditatione
depositi fidei a divina Revelatione acceptae estque unum ex
34

Cf. S. IRENAEUS, Adv. haer. I I I , 23, 7: 8. Ch. 211, 462-465; V, 21, 1:

8. Ch. 153,

260-265; S. EPIPHANIUS, Panar., I I I , 2, 78: PO 42, 728-729; S. A U G U S T I N U S , Enarr. in Ps.


103, s. 4, 6: CCL 40, 1525.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1678

Officiale

erebrioribus argumentis a Patribus, a scriptoribus ecclesiasti


cis et a theologis requisitis.

Plerumque prima inspectione ex

35

hac comparatione differentia apparet, contrapositum. Eva, ut


mater cunctorum viventium (Gn 3, 20), testis est principii
biblici)), quo comprehenduntur veritas de hominis creatione
ad imaginem et similitudinem Dei et veritas de peccato origi
nali. Maria testis est novi principii et novae creaturae
(cf. 2 Cor 5, 17). Quin ipsa, utpote prima redempta in historia
salutis, nova creatura est, gratia plena est. Difficile in
tellegitur cur verba Protoevangelii tam conspicuam mulie
rem faciant, nisi admittitur in ea initium habere novum et
decretorium Foedus Dei cum humano genere, Foedus in Christi
sanguine redimente. Hoc Foedus incipit per mulierem , in
annuntiatione quae Nazareth evenit. Haec est absoluta Evan
gelii novitas. Alias in Vetere Testamento, ut historiae Populi
sui interveniret, Deus mulieres adhibuerat, sicut Samuelis et
Samson matres; sed ut suum iceret Foedus cum humano genere,
solis viris usus erat: Noe, Abraham, Moyse. In Novi Foederis
initio, quod aeternum esse debet et irrevocabile, mulier est:
Virgo Nazarethana. Indicium est hoc in Iesu Christo non
esse masculum et feminam (Gal 3, 28). In eo reciprocum
contrapositum inter virum et mulierem tamquam peccati
originalis hereditas essentialiter superatur.

Omnes vos

unus estis in Christo Iesu , scripsit Apostolus (Gal 3, 28).


Haec verba tractant illam primigeniam duorum unita
tem , quae hominis creationi conectitur, masculi et feminae,

3 5

III,

Cf.

22,

S.
4:

MITANUS,

IUSTINUS, Dial, cum Thryph. 1 0 0 :


S.

Catech.

Ch.

211,

12,

438-445;

15:

PG

V,

33,

19,

741;

l:
S.

s.

PG 6 , 7 0 9 - 7 1 2 ;

Ch.

153,

IOANNES

Christi 1 7 :

Sermo

CCL 2, 9 0 4 s . ;

S.

in

Deiparam:

HIERONYMUS,

PG

93,

Epist.

IRENAEUS,

S.

CYRILLUS

CHRYSOSTOMUS,

1 9 3 ; S . IOANNES DAMASCENUS, Horn. II in dorm. B.V.M. 3 :

HIEROSOLYMITANUS,

S.

248-251;

22,

1464s.;
21:

In

Ps.

44,

S . Ch. 8 0 , 1 3 0 - 1 3 5 ;

TERTULLIANUS,

PL 2 2 ,

408;

S.

Adv.

haer.

HIEROSOLYPG

7:

55,

ESYCHIUS

De

carne

AUGUSTINUS,

Serm. 51, 2 - 3 : PL 3 8 , 3 3 5 ; Serm. 232, 2: PL 3 8 , 1 1 0 8 ; CARD. I. H. NEWMAN, A Letter


to the rev. E. B. Pusey, Longmans, London 1 8 6 5 ; M. I. SCHEEBEN, Handbuch der Katholischen Dogmatik, V / 1 (Freiburg 1 9 5 4 ) , 2 4 3 - 2 6 6 ;
2

V/2

(Freiburg 1 9 5 4 ) , 3 0 6 - 4 9 9 .

OEC. VAT. I I , Const. dogm. Lumen gentium de Ecclesia, 5 6 .

Cf.

CONC.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1679

ad imaginem et similitudinem Dei, secundum exemplar perfectissimae eius communionis Personarum, quod Deus ipse est.
Pauli verba declarant mysterium redemptionis hominis in Iesu
Christo, Mariae filio, id repetere et instaurare, quod in creatio
nis mysterio aeterno Dei Creatoris consilio respondebat. Ob
id ipsum die creationis hominis, masculi et feminae, Vidit
Deus cuncta quae fecit, et ecce erant valde bona (Gn 1, 31).
Redemptio restituit, aliquo sensu, ipsi eius origini bonum quod
est essentialiter minutum peccato eiusque in hominis histo
ria hereditate.
Mulier Protoevangelii inseritur in redemptionis prospec
tum. Comparatio Evae cum Maria hoc sensu potest etiam in
tellegi, Mariam nempe sumere in se et complecti mysterium
mulieris, cuius initium est Eva, mater cunctorum viventium
(Gn 3, 20): imprimis illud sumit et complectitur, in intimo
mysterio Christi novissimi Adam (cf. 1 Cor 15, 45) qui
in suam personam primi Adam naturam assumpsit. Novi enim
Foederis essentia in hoc posita est, quod Dei Filius Patri consubstantialis fit homo:

humanitatem assumit in unitatem

divinae Verbi Personae. Qui Redemptionem agit est simul


verus homo.
Mysterium Redemptionis

mundi

postulat ut Deus-Filius

humanitatem sumpserit tamquam Adam hereditatem,

ei simi

lis factus et omni homini per omnia, absque peccato (Heb 4,


15). Ita Is hominem ipsi homini plene manifestavit eique altis
simam eius vocationem patefecit, sicut Concilium Vatica
num II docet,

36

eumque quodam modo adiuvit ad denuo repe-

riendum quid sit homo (cf. Ps 8, 5).


Per omnes aetates in traditione fidei inque christiana de
ea meditatione comparatio Adam cum Christo iungitur com
parationi Evae cum Maria. Si Maria describitur etiam tam
quam nova Eva , quae possunt esse huius analogiae signi36

CONC. OEC. VAT. I I , Const. past. Gaudium et spes de Ecclesia in mundo h u i u s

temporis, 22.

Acta Apostolicae Sedis -

1680

Commentarium

Officiale

ficationes? Sunt certe multiplices. Oportet peculiariter immoremur in illa significatione, quae videt in Maria plenam reve
lationem omnium, quae verbo biblico muliere continentur:
revelationem

ad

mysterium

Redemptionis

accommodatam.

Maria significat, aliquo sensu, illum supergredi terminum, de


quo loquitur liber Genesis (3, 16), et ad illud redire princi
pium , in quo talis erat mulier , qualis est in creatione
exoptata, ideoque in aeterno Dei consilio, in sinu Sanctissimae
Trinitatis. Maria est novum principium dignitatis et vocationis mulieris,

21

omnium mulierum et cuiusque mulieris.

Ratio ad id comprehendendum esse possunt praesertim


verba quae evangelista ponit in ore Mariae post Annuntiatio
nem, per eius Elisabeth salutationem: Fecit mihi magna, qui
potens est (Lc 1, 49). Quae verba haud dubie spectant ad Filii
conceptionem, qui est Filius Altissimi (Lc 1, 32), sanctus
Dei; sed possunt simul significare patefactionem propriae humanitatis femininae. Fecit mihi magna : haec est pat f actio
totius

amplitudinis,

totius

personalis

laudis

muliebris

natu-

rae, totius aeternae proprietatis mulieris , qualem eam Deus


voluit, personam per se ipsam, quae se agnoscit simul per
donum sincerum sui .
Haec pat f actio iungitur clarae conscientiae doni, largitionis Dei.

Iam

principio

peccatum

hanc

conscientiam

infuscaverat, quodammodo sufocaverat, sicut verba indicant


primae temptationis patris mendacii (cf. Gn 3, 1-5). A d
ventu plenitudinis temporis (cf. Gal 4, 4), cum in historia
humani generis perfici incipit redemptionis mysterium, haec
conscientia tota cum sua vi in verba irrumpit biblicae ((mu
lieris Nazarethanam In Maria, Eva rursus invenit quae sit
vera mulieris dignitas,
inventio

debet

muliebris humanitatis.

constanter

cor

attingere

eiusque vocationem et vitam formare.


" Cf. S. AMBROSIUS, De instit. virg. V, 33: PL 16, 313.

Haec nova

cuiusque

mulieris

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1681

V
IESUS CHRISTUS
MIRABANTUR QUIA CUM MULIERE LOQUEBATUR

12.

Verba Protoevangelii Libri Genesis sinunt ad Evange

lium devertamus. Hominis redemptio, quae illic nuntiatur,


hic ad effectum adducitur per personam et missionem Iesu
Christi, in quibus id quoque cognoscimus,
significat

quoad

dignitatem

et

vocationem

quod redemptio
mulieris.

Haec

significatio clarior fit ex verbis Christi et ex ratione qua se


gerit erga mulieres, quae sane simplicissima est et, ob id
ipsum, extraordinaria, si in scaena eius temporis conside
ratur: ratio est magnae perspicuitatis et altitudinis. Plures
mulieres apparent in via missionis Iesu Nazarethani, et occur
sus cum quaque earum confirmat novitatem vitae evan
gelicae, de qua iam dictum est.
Omnes recipiunt vel qui nuntium christianum calumniantur Christum fuisse coram contemporalibus suis fautorem dignitatis mulieris et vocationis cum illa

congruentis

dignitate. Interdum hoc stuporem movebat, admirationem,


saepe fere scandalo tenus :

Mirabantur quia cum muliere

loquebatur (Io 4, 27), quoniam haec agendi ratio discrepabat a ratione agendi eius contemporalium.

Mirabantur ,

immo, ipsi Christi discipuli. Pharisaeus, cuius domum adiit


mulier peccatrix ut pedes Iesu ungeret unguento, ait intra
se: "Hic si esset propheta, sciret utique quae et qualis mu
lier, quae tangit eum, quia peccatrix est" (Lc 7, 39). Maiore
etiam perturbatione, vel sancta indignatione profecto audi
tores sibi placentes implebant haec Christi verba : Publicam
et meretrices praecedent vos in regnum Dei (Mt 21, 31).
Qui sic loquebatur et operabatur demonstrabat mysteria
Regni se penitus cognoscere. Ipse etiam sciebat quid esset

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

1682

in homine (Io 2, 25), in eius animo, in eius corde . Testis


erat aeterni Dei consilii hominem contingentis ab eo creatum
ad imaginem et similitudinem suam. Penitus etiam noverat
peccati

consecutiones,

mysterii

iniquitatis

in

humanis

cordibus agentis instar fructus amari obscurationis imaginis


divinae. Quam significans est Iesum, in fundamentali collo
quio de matrimonio deque eius stabilitate, coram iis qui cum
eo colloquebantur quique ex officio Legis periti erant, scri
bis

scilicet,

principium

commemorare!

Quaestio

agitur

de iure masculi uxorem dimittendi suam quacumque ex


causa (Mt 19, 3); et, igitur, de iure etiam mulieris, de eius
condicione in matrimonio,

de eius

dignitate.

Collocutores

putant vigentem legem Moseiam esse pro se : Moyses man


davit dari libellum repudii et dimittere (Mt 19, 7). Respondet
Iesus: Moyses ad duritiam cordis vestri permisit vobis dimit
tere uxores vestras, ab initio autem non fuit s i c (Mt 19, 8 ) .
Iesus Principium arcessit, creationem hominis, maris et femi
nae illudque Dei institutum, in eo positum, quod ambo ad eius
imaginem

et similitudinem

creati

sunt.

Quam

ob

rem,

cum homo dimittit patrem et matrem et adhaeret uxori


suae, ut sint duo in carne una , viget lex, quae a Deo ipso
originem ducit : Quod ergo Deus coniunxit, homo non sepa
ret (Mt 19, 6).
Principium huius ethos , quod inde ab initio inscrip
tum est in veritate creationis, nunc a Christo confirmatur
contra traditionem illam, quae mulieris inaequalitatem con
cedebat. Iuxta hanc traditionem mas dominabatur , non
aeque existimans mulierem eamque dignitatem, quam ethos
creationis
num

ut

duarum

ethos

fundamentum
personarum

commemoratur

iecit

reciprocarum

matrimonio
et

confirmatur

ethos Evangelii et redemptionis.

necessitudi

coniunctarum.
Christi

verbis:

Hoc
est

1683

Acta Ioannis Pauli Pp. II

MULIERES EVANGELII

13.

Cum Evangelii paginas pervolutamus, multae mulieres

ante oculos nostros praetereunt, aetate et ordine diversae: mu


lieres morbis correptae vel doloribus corporis, qualis mulier
quae habebat spiritum infirmitatis, et erat inclinata nec
omnino poterat sursum respicere (cf. Lc 13, 11), vel socrus
Simonis, quae decumbebat febricitans (Me 1, 30), vel mu
lier quae erat in profluvio sanguinis (cf. Me 5, 25-34) nec
quemquam tangere poterat, quoniam tactus eius putabatur
hominem contaminare .

Omnes sanatae sunt,

et ultima

(haemorrhoissa), quae in turba tetigit vestimentum Iesu


(Me 5, 27), est ab eo laudata ob magnam fidem: Fides tua
te salvam fecit (Me 5, 34). Praeter has, filia I airi., quam Iesus
a mortuis excitat, eam dulciter alloquens : Puella, tibi dico,
surge (Me 5, 41); et vidua Nain, cui Iesus unicum resuscitai
filium, adiungens actioni suae significationem benignae mi
sericordiae:

Misericordia

motus

dixit

illi:

"Noli

Aere"

(Lc 7, 13); denique mulier Chananaea, quae meretur a Christo


verba peculiaris aestimationis ob fidem suam, ob humilitatem
suam obque illam animi magnitudinem, cui solum cor matris
par est : O mulier, magna est fides tua ! Fiat tibi, sicut vis
(Mt 15, 28). Mulier Chananaea sanationem filiae petebat.
Saepe mulieres, quibus Iesus obviam fiebat quaeque ab
eo multas gratias accipiebant, eum comitabantur, cum aposto

lis percurrentem per civitates et castella, praedicantem et evangelizantem regnum Dei ; quae ministrabant eis de facultati
bus suis . Evangelium nominat ex eis Ioannam, procuratoris
Herodis uxorem, Susannam et alias multas (Lc 8, 1-3).
Interdum mulierum imagines comparent in parabolis, qui
bus Iesus Nazarenus auditoribus suis veritatem Regni Dei illustrabat. Ita in parabolis de drachma perdita (cf. Lc 15, 8-10),
de fermento (cf. Mt 13, 33), de virginibus prudentibus et fatuis
(cf. Mt 25, 1-13). Peculiariter significans est narratio ad obo-

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

1684

lum viduae attinens. Mittentibus divitibus munera in gazophylacio (...) quaedam vidua paupercula misit illuc minuta
duo. Tunc Iesus dixit : Vidua haec pauper plus quam omnes
misit (...); ex inopia sua omnem victum suum, quem habe
bat, misit (Lc 21, 1-4). Hoc modo Iesus eam omnibus pro
ponit exemplum, eam defendit, quia, in constitutione iuridi
ciali societatis id temporis, viduae omnino indefensae erant
(cf. etiam Lc 1, 1-7).
In tota Iesu doctrina, sicut et in eius agendi ratione, nihil
invenitur, quod mulieris discrimen ostendat, proprium tem
poris eius. Contra, eius verba eiusque opera semper exprimunt
observantiam

et

honorem,

quae

mulieri

debentur.

Mulier

inclinata vocatur filia Abrahae (Lc 13, 16), cum nomen


filius Abrahae in omnibus Bibliis solis viris tribuatur.
Iter faciens ad Calvariam Iesus mulieribus dixit :

Filiae

Ierusalem, nolite fiere super me (Lc 23, 28). Hoc de mulie


ribus et mulieribus loquendi genus,
ratio,

manifesta

sunt

novitas

necnon eas

prae

more

tractandi

translaticio.

Hoc expressius fit quod attinet ad mulieres illas, quas


communis

sensus

contemptim

uti

peccatrices

insimulabat,

publicas peccatrices et adulteras. En Samaritana, cui ipse


Iesus dicit : Quinque enim viros habuisti, et nunc, quem
habes, non est tuus v i r : ipsaque, animadvertens eum vitae
suae secreta cognoscere, Messiam illum agnoscit et abit popu
laribus suis id nuntiatura. Colloquium quod proximum est
ante hanc agnitionem, unum est ex pulcherrimis Evangelii
(cf. Io 4, 4-27). En, postea, publica peccatrix quae, quamvis
eam sensus communis reprehendat, domum Pharisaei ingre
ditur ut pedes Iesu ungat unguento. Hic hospiti, offenso in
ea re, dixit de illa: Remissa sunt peccata eius multa, quo
niam dilexit multum (cf. Lc 7, 37-47).
En,

denique,

eventum quod est fortasse gravissimum :

mulier in adulterio deprehensa ad Iesum adducitur. Interro


gationi provocanti : In lege autem Moyses mandavit nobis

1685

Acta Ioannis Pauli Pp. II

huiusmodi lapidare; tu ergo quid dicis? , Iesus respondit:


<( Qui sine peccato est vestrum, primus in illam lapidem mit
tat . Vis veritatis illius responsionis tanta est, ut unus post
unum exierint, incipientes a senioribus . Soli remanserunt
Iesus et mulier. Ubi sunt? Nemo te condemnavit? Ne
mo, Domine Nec ego te condemno ; vade et amplius iam
noli peccare (cf. Io 8, 3-11).
Haec facinora evidentissimam efficiunt picturam. Christus
is est qui scit quid sit in homine (cf. Io 2, 25), in viro et
in muliere. Cognoscit dignitatem hominis eiusque coram Deo
pulchritudinem.

Ipse,

Christus,

est extrema huius pulchri-

tudinis confirmatio. Omnia quae dicit et quae facit decreto


riam consummationem habent in paschali redemptionis myste
rio. Ratio Iesu erga mulieres, quibus obviam se dat in via
sui messianici servitii, est repercussus aeterni Dei consilii qui,
earum quamque creans, in Christo eam eligit et amat (cf. Eph
1, 1-5). Quaevis, ergo, est illa sola creatura quam Deus per
se ipsam voluit.

Quaelibet a

dignitatem personae qua mulier.

principio

hereditate accipit

Iesus Nazarenus hanc con

firmat dignitatem, eam memorat, renovat, eam facit aliquid


ad Evangelium pertinens et ad redemptionem, cuius causa
mittitur in mundum. Oportet ergo in momentum mysterii
paschalis omne verbum et omnis actio Christi quoad mulie
rem inserantur. Ita omnia plene illustrantur.
MULIER IN ADULTERIO DEPREHENSA

14.

Iesus condicionem historicam et veram mulieris ingre

ditur; quae condicio peccati hereditate gravatur.

Haec here

ditas exprimitur etiam more, qui mulierem segregat pro viro,


et in ea ipsa posita est et infixa. Hoc respectu factum mulieris
in adulterio deprehensae (cf. Io 8, 3-11) peculiari indicio
esse videtur. Ad ultimum Iesus ei dicit: Amplius iam noli
peccare ,

sed

prius conscientiam peccati provocat in viris

qui eam accusant, ut lapident, ita suam ostendens facultatem

1686

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

videndi secundum veritatem conscientias et opera humana.


Accusatoribus Iesus dicere videtur: Haec mulier, toto suo
onerata peccato, nonne est etiam, et ante omnia, vestrarum
transgressionum confirmatio, vestrae masculinae iniusti
tiae, vestrorum improborum usuum?
Valet haec veritas in universum genus humanum. Factum,
quod in Evangelio Ioannis narratur, in innumerabilibus con
dicionibus repeti potest, omni historiae tempore similibus.
Mulier sola relinquitur, in publicum proposita iudicium cum
suo peccato , dum latet post hoc peccatum vir peccator,
qui in culpa est propter peccatum alienum , quin eiusdem
particeps. Atque tamen eius peccatum effugit, silentio prae
t e r i t o : is extra esse alienum peccatum apparet. Interdum
vel accusator fit, sicut in casu qui est supra descriptus, peccati
sui immemor. Quotiens similiter, mulier poenas pendet pec
cati sui (forsitan ipsa sit, aliquibus in casibus, in culpa ob
peccatum viri tamquam peccatum alienum ), sed ipsa poe
nas pendet et quidem sola! Quotiens derelicta manet cum sua
maternitate, quando vir, pater infantis, huius rei causam in
se transferre non vult ? Et praeterquam ad multas matres
innuptas nostrae societatis, etiam in eas omnes oportet con
sideratio intendatur, quae, varios patientes coactus, a viro
quoque sonti, infantes de medio tollunt , antequam orian
tur. D e medio tollunt: sed quanti? Hodiernus sensus com
munis diversimode huius peccati malum delere nititur ;
at plerumque mulier exstinguere

conscientiam nequit

se filio

suo vitam ademisse, quandoquidem e sua natura eradere ne


quit propensionem ad vitam accipiendam, in eius ethos
a principio inscriptam.
Significativa est ratio qua Iesus agit in facto quod descri
bitur in Ioanne (8, 3-11). Paucis fortasse temporibus, sicut in
hoc, eius declaratur potentia potentia veritatis quod ad
humanas spectat conscientias. Iesus tranquillus est, intentus, in
cogitatione defixus. Nonne et hic, sicut in colloquio cum Pha-

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1687

risaeis (cf. Mt 19, 3-9), eius conscientia coniuncta est cum


mysterio Principii ? cum homo creatus est masculus et femina,
et mulier est viro credita cum sua diversitate feminina cumque
sua potentiali maternitate? Etiam vir est mulieri a Creatore
creditus.

Alter alteri

vicissim

crediti

sunt

ut personae,

ad

imaginem factae et similitudinem ipsius Dei. In hac traditione


est mensura amoris, sponsalis amoris: ut alter alteri donum
sincerum fiat, oportet uterque in se donum recipiat. Haec
mensura ambobus viro et mulieri collata est inde a
principio . Post peccatum originale in viro et in muliere vires
contrariae operantur propter triplicem concupiscentiam, fo
miti peccati iunctam. In homine hae agunt ex imo. Idcirco
Iesus in Sermone super monte habito dixit: Omnis, qui viderit
mulierem ad concupiscendum eam, iam moechatus est eam in
corde suo (Mt 5, 28). Haec verba, directo viro dicta, osten
dunt fundamentalem veritatem officii eius respectu mulieris:
ob huius dignitatem, huius maternitatem, huius vocationem.
Eadem autem verba indirecte et mulierem contingunt. Chri
stus omnia faciebat, quae fieri poterant, ut pro moribus
proque rationibus socialibus eius aetatis mulieres in ipsius
doctrina inque ipsius agendi modo propriam sui naturam et
dignitatem reperirent. Ex aeterna duorum unitate , haec
dignitas directo

ex ipsa pendet muliere,

utpote

subiecto

se responsali, simulque uti officium viro concreditur.

per
Con

gruenter Christus ad officium viri redit. Nunc, in hac medi


tatione de mulieris dignitate et vocatione, necessarium est nos
rationem respicere, quam in Evangelio invenimus. Mulieris
dignitas eiusque vocatio sicut,

ceteroqui, viri suam

aeternam trahunt originem a corde Dei et, in temporalibus


vitae humanae condicionibus, arcte duorum unitati co
niunctae sunt. Eam ob rem vir quisque in se aspicere debet
et videre num, quae ipsi concredita est tamquam soror in
eadem humanitate, tamquam uxor, facta sit in corde ipsius
110-A. A. S.

1688

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

obiectum adulterii; num quae, variis modis est in mundo


exsistentiae ipsius compar subiectum, facta sit in ipso obiec
tum : obiectum voluptatis, usus.
NUNTII EVANGELICI CUSTODES

15.

Christi agendi ratio,

Evangelium operum verborumque

eius, congruenter id arguit, quod mulieris dignitatem offen


dit. Hinc mulieres quae cum Christo sunt, se rursus intelle
gunt in veritate quam Is docet et facit , tum etiam,
cum haec est veritas de earum natura peccatoria . Sen
tiunt se u per hanc veritatem liberatasi, sibi ipsis resti tu tas:
sentiunt se amore aeterno amari, amore qui in ipso Christo
exprimitur. In Christi campo actionis earum socialis condicio
mutatur. Sentiunt Iesum secum colloqui de rebus, quae illis
temporibus cum muliere non disserebantur. Quod ad hoc per
tinet, exemplum maxime significatorium Samaritanam apud
puteum Sichern contingit. Iesus qui scit eam esse peccatricem, de qua re ei loquitur tractat cum ea de altissimis
Bei mysteriis. Ei loquitur de immenso Dei amore, qui est
fons aquae salientis in vitam aeternam (Io 4, 14). De Deo
ei loquitur, qui Spiritus est, deque vera adoratione, qua Pa
trem in spiritu et veritate oportet adorare (cf. Io 4, 24). Demum
revelat ei se Messiam esse Israel promissum (cf. Io 4, 26).
Novus eventus est hic : mulier illa, et quidem mulier-peccatrix , fit discipula Christi; quin immo, ubi primum
docta est, Christum nuntiat habitatoribus Samariae, ita ut et
ii crediderint in eum (cf. Io 4, 39-42). Novus eventus, si modus
consideratur, quo mulieres tractabant quotquot in Israel docebant, cum in agendi ratione Iesu Nazareni huiusmodi eventus
fiat consuetus. Hac in re peculiariter commemorari merentur
etiam Lazari sorores :

Diligebat autem Iesus Martham et

sororem eius Mariam et Lazarum (cf. Io 11, 5). Maria audiebat verbum Iesu : cum eos domi visit, ipse dicit Mariae agendi

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1689

rationem optimam partem esse, comparatam ad Marthae


sollicitudinem de domus officiis (cf. Lc 10, 38-42).
Alio in loco etiam Martha post Lazari mortem cum
Christo colloquitur: et colloquium attingit altissimas revelatio
nis et fidei veritates. Domine, si fuisses hic, frater meus non
esset mortuus Resurget frater tuus Scio quia resurget in resurrectione in novissimo die . Dixit ei Iesus : Ego sum
resurrectio et vita: qui credit in me, etsi mortuus fuerit, vivet;
et omnis, qui vivit et credit in me, non morietur in aeternum.
Credis hoc? Utique, Domine; ego credidi quia tu es
Christus Filius Dei, qui in mundum venisti (Io 11, 21-27).
Post hanc fidei professionem Iesus Lazarum resuscitat. Etiam
colloquium

cum

Martha

unum

est

ex

maximis

Evangelii.

Christus cum mulieribus loquitur de rebus Dei, et illae has


comprehendunt: est haec mentis et cordis vox rsilions, re
sponsio fidei. Et Iesus hanc responsionem proprie femininam laudat et admiratur, sicut in casu mulieris Chananaeae
(cf. Mt 15, 28). Interdum vivam hanc fidem amore permeatam
exemplum proponit: docet, ergo, initium sumens ab hac mentis et cordis responsione feminina. Sic accidit in casu mulieris
illius peccatricis in domo Pharisaei, cuius agendi rationem
Iesus sumit ut initium ad illustrandam veritatem de remis
sione peccatorum : Remissa sunt peccata eius multa, quoniam
dilexit multum : cui autem minus dimittitur, minus diligit
(Lc 7, 47). In alia unctione, Iesus coram discipulis et praeser
tim coram luda mulierem defendit eiusque actionem: Quid
molesti estis mulieri? Opus enim bonum operata est in me (...).
Mittens enim haec unguentum hoc supra corpus meum, ad
sepeliendum me fecit. Amen dico vobis: Ubicumque praedi
catum fuerit hoc evangelium in toto mundo, dicetur et quod
haec fecit in memoriam eius (Mt 26, 6-13).
Re vera Evangelia non solum describunt quod mulier illa
Bethaniae fecit in domo Simonis leprosi, sed in lumine col
locant ultimi discriminis tempore totius messianici muneris

1690

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

Iesu Nazareni iuxta Crucem fuisse, omnium primas, mulieres.


Apostolorum solus Ioannes fidelis mansit ; mulieres autem mul
tae fuerunt. Ibi erant enim non tantum Mater Christi et soror
matris eius, Maria Cleopae, et Maria Magdalene (Io 19, 25),
sed mulieres multae a longe aspicientes, quae secutae erant
Iesum a Galilaea ministrantes ei (Mt 27, 55). Ut patet, in hoc
durissimo fidei et fidelitatis discrimine, mulieres fortiores apo
stolis se ostenderunt : in eiusmodi discriminibus qui multum
amant timorem vincere sciunt. Antea mulieres fuerant in
via doloris, quae plangebant et lamentabant eum (Lc 23, 27).
Ante illud tempus uxor Filati maritum monuerat :

Nihil

tibi et iusto illi: multa enim passa sum hodie per visum prop
ter eum (Mt 27, 29).
PRIMAE RESURRECTIONIS TESTES

16.

Iam inde a primis operis Christi initiis exhibent mulie

res erga ipsum eiusque simul mysterium peculiarem adiectionem tener am quae indoli respondet earum feminei sexus. Dici
praeterea oportet idem hoc insigniter ipsum confirmari, quod
ad paschale attinet mysterium, non tempore tantum crucis
verum in aurora etiam ipsius resurrectionis. Primae ad sepulcrum adstant mulieres, quod primae reperiunt eaedem vacuum.
Audiunt illae verba primae : Non est hic : surrexit enim, sicut
dixit (Mt 28, 6). Primae eius dein amplexantur pedes (cf. Mt
28, 9). Vocantur etiam illae primae quae apostolis eventum
hunc verum renuntient (cf. Mt 28, 1-10; Lc 24, 8-11). Ioannis
autem Evangelium (cf. item Me 16, 9) extollit praesertim praecipuas Mariae Magdalenae partes. Prima videlicet ea resusci
tato obvia fit Christo. Principio eum quidem hortorum esse arbitratur custodem, quem tunc agnoscit solum, cum nomine
ipsam appellat. Dicit ei Iesus: "Maria!". Conversa illa dicit
ei Hebraice : "Rabbuni", quod dicitur Magister. Dicit ei Iesus :
"Iam noli me tenere, nondum enim ascendi ad Patrem; vade
autem ad fratres meos et die eis : Ascendo ad Patrem meum et

1691

Acta Ioannis Pauli Pp. II

Patrem vestrum et Deum meum et Deum vestrum". Venit Ma


ria Magdalene annuntians discipulis:

"Vidi Dominum!" et

quia haec dixit ei (Io 20, 16-18).


Quam ob rem nuncupatur quoque illa apostolorum apo
stola , Etenim iam ipsos ante apostolos fuit Maria Magdalene
38

oculata Christi resuscitati testis ideoque prima etiam testimonium reddidit illi coram apostolis. Certo quodam pacto cumu
lat hic eventus omnia ea quae prius iam dicta sunt de verita
tibus divinis a Christo mulieribus haud secus ac viris concre
ditis. Hoc itaque modo sacri vatis voces dici possunt re ipsa
completae : Effundam spiritum meum super omnem carnem,
et prophetabunt filii vestri et filiae vestrae (Il 3, 1). Quinqua
gesimo autem post Christi resurrectionem die rursus hae con
firmantur voces in cenculo Hierosolymitano, cum Paraclitus
descendit Spiritus Sanctus (cf. Act 2, 17).
Quidquid vero antehac est pronuntiatum de Christi in mu
lieres adfectu, id corroborat explanatque veritatem illam de
amborum viri ac mulieris in Spiritu Sancto aequalitate.
Loqui

ferme

oportet

essentiali

de

quadam

aequabilitate

iurium : quandoquidem ipsi ambo tam mulier quam vir


ad imaginem conditi sunt Deique similitudinem, et suscipere
potest uterque pari profecto modo veritatis divinae largitionem necnon in Spiritu Sancto caritatis. Salutationes ambo
excipiunt salvificas et sanctificantes.
Quod vero vir aut mulier sunt, nullum secum infert limi
tem;

perinde

atque

illam

salvificam

sanctificantemque

in

homine Spiritus actionem id nihil coarctat, quod quis Iudaeus


est vel Graecus, servus vel liber, secundum notissimas Apo
stoli voces : Omnes enim vos unus estis in Christo Iesu
38

Cf. RABANUS MAURUS, De vita beatae Mariae Magdalenae, X X V I I :

ascensionis

suae

eam

(=

Mariam

Magdalenam)

ad

apostolos

instituit

Salvator...
apostolam

(PL 112, 1574). Facta est Apostolorum Apostola, per hoc quod ei committitur ut resurrectionem dominicam discipulis annuntiet : In Ioannem Evangelistam expositio, C. X X ,
L. I I I , 6 (S. Thomae Aquinatis comment, in Matthaeum et Ioannem Evangelistas), Ed.
Parmens. X, 629.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1692

Officiale

(Gal 3, 28). Verum haec non delet unitas diversitatem.

Qui

porro talem in ordine supernaturali sanctificantis gratiae effi


cit unitatem, Sanctus Spiritus, pari modo adiuvat ut prophetent simul

filii vestri,

simul

quidem

filiae vestrae.

Prophetare autem verbo vitaque ipsa declarare significat


magnalia Dei (cf. Act 2, 11), veritate simul adservata ac
proprietate cuiusque hominis tum mulieris tum quoque
viri. Aequabilitas Evangelii, iurium nempe aequalitas ,
mulieris et maris, ad magnalia Dei quod spectat, prout
adeo est luculenter operibus ostentata verbisque Iesu Naza
reni, manifestissimum iacit fundamentum dignitatis mulie
ris vocationisque in Ecclesia et mundo. Unaquaeque enim
vocatio

vim

habet

altissimo

modo

personalem

et

propheti-

cam. Nam in humana vocatione sic quidem comprehensa, id


totum quod proprie est femineum iam novum consequitur
modum : qui scilicet modus est illorum magnalium Dei ,
quorum mulier fit vivens quoddam subiectum necessariaque
simul testis.

VI
MATERNITAS - V I R G I N I T A S
BINAE MULIERIS VOCATIONIS RATIONES

17.

Mentem vero nunc Nostram convertamus oportet ad

maternitatem atque ad virginitatem, veluti peculiares duas


rationes

explicandi

mulieris

ingenii.

Ad

ipsum

Evangelii

lumen plenitudinem illae proprii momenti ac ponderis in


Maria adsequuntur, quae uti Virgo, Filii Mater fit Dei. Hae
vero binae vocationis femininae rationes sic in ipsa admirabiliter conveniunt coniungunturque ut alteram haud altera
excluserit, verum insigniter perfecerit. Annuntiationis enim
narratio in Lucae Evangelio luculenter quidem demonstrat
tale quiddam fieri non posse Virgini Nazarethanae visum. Cum

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1693

dici sibi audit : Ecce concipies in utero et paries filium, et


vocabis nomen eius I e s u m , continuo ipsa exquirit: Q u o
modo fiet istud, quoniam virum non cognosco? (Lc 1, 31-34).
Communi quidem in rerum ordine effectus maternitas est mu
tuae (( cognitionis viri ac mulieris in conubiali iunctione.
Maria vero firmiter consistens in virginitatis proposito suae,
divino ponit nuntio quaestionem eiusque pariter responsio
nem accipit :

Spiritus Sanctus superveniet in te :

id est,

maternitas tua non consequentia erit "cognitionis" coniu


galis, verum Spiritus Sancti opus , atque virtus Altissimi
obumbrabit conceptionis mysterio nati vita tisque Filii. Tam
quam Altissimi ipse Filius a Deo solo conceditur tibi, ea pro
fecto via, quam Deus n o v i t . Quapropter virginale suum ser
vavit Maria responsum : virum non cognosco (cf. Lc 1, 34)
eodemque vero tempore est mater facta. Simul in ea maternitas existit necnon virginitas: mutuo haud excluduntur nec
limites sibi proponunt. Quin immo ipsa Matris Dei persona
omnes homines praesertim autem omnes mulieres adiu
vat ut rite comperiant quo demum pacto duae rationes illae
binaeque mulieris vocationis viae veluti personae explicentur
atque vicissim compleantur.
MATERNITAS

18.

Ut particeps ideo quis fiat huius actus et operis com-

periendi , iterum in veritatem personae humanae altius in


quiratur oportet, a Concilio Vaticano Secundo commemora
tam. Homo videlicet tam mas quam femina sola in orbe
creatura est quam Deus propter seipsam voluerit : persona est
ac subiectum quod de sese decernit. At simul constat homi
nem plene seipsum invenire non posse nisi per sincerum sui
ipsius donum .

39

Iam vero haec descriptio, immo certo quo

dam modo haec etiam definitio personae, dicebatur veritati


39

' CONC. OEC. VAT. I I , Const. past. Gaudium et spes de Ecclesia in mundo huius

temporis. 24.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

1694

principali respondere biblicae de hominis viri haud secus ac


mulieris effectione ad Dei imaginem et similitudinem. Non
haec autem interpretatio quaedam est in arte sive theoria
dumtaxat nec definitio a rebus abstracta, quandoquidem essen
tiali aliquo modo sensum indicat illius quod aliquis est homo,
dum sua nempe in luce reponit praestantiam sui ipsius doni,
id est personae.

Quo in prospectu personae illud ethos

continetur quod,

cum creationis ipsa veritate coniunctum,

sacri Libri Revelationis postmodum erant plane explicaturi


ac nominatim Evangeliorum.
De
plenam

persona
ad

porro

veritas

comprehensionem

haec

pariter

recludit

maternitatis.

Fructus

viam

mulieris

enim maternitas est conubialis viri mulierisque copulae, illius


scilicet. cognitionis biblicae, quae duorum respondet coitui
in carnem unam (cf. Gn 2, 24) sicque in muliere ipsa efficit
eximium donum sui ipsius veluti amoris illius sponsalis
testificationem, quo coniuges inter se adeo arcte iunguntur
ut

carnem

unam

constituant.

Completur

autem

haec

cognitio biblica in personae scilicet veritate tum solum,


cum mutuum sui donum haud deformatur nec viri cupiditate,
ut dominus suae fiat coniugis ( ipse dominabitur tibi ),
nec voluntate mulieris ut in instinctu suo sese concludat ( ad
virum tuum erit appetitus tuus : Gn 3, 16).
Mutua porro personae in conubio donatio ad munus sese
recludit alicuius vitae novae, novi hominis, qui persona pari
ter est ad suorum parentum similitudinem. Iam inde ab initio
secum maternitas infert ad novam personam apertionem quan
dam: haec omnino est propria mulieris p a r s . Nam tali in
apertione, dum concipit nempe filium paritque, se ipsam mu
lier per sincerum sui ipsius

donum

reperit.

Interioris

promptitudinis donum, ad filium recipiendum ac pariendum,


cum conubiali iungitur consortione quae, uti iam est dictum,
constituere debet peculiare momentum illius mutuae dona
tionis sui tam a muliere quam a viro. Novi vero hominis con-

Acta Ioannis Pauli Pp. II

ceptio

ac nativitas

secundum

1695

Bibliorum

verbis mulieris-genetricis exornatur:

sententiam

hisce

Acquisivi virum per

Dominum (Gn 4, 1). Evae autem exclamatio, quae est ma


ter cunctorum viventium , to tiens iteratur, in orbem novus
quotiens

ingreditur

homo

eademque

exclamatio

laetitiam

patefacit atque mulieris conscientiam: magnum se videlicet


mysterium

participare

aeternae

generandi

successionis.

Effectricem Dei vim communicant coniuges!


Mulieris maternitas eo quidem tempore, quod inter con
ceptionem continetur atque filii nativitatem, ratio seu pro
cessio quaedam bio-physiologica et psychica est, quae nostris
melius comprehenditur diebus quam antehac ac multarum
argumentum est subtiliorem investigationum. Plane vero con
firmat scientifica inquisitio, quo modo constitutio ipsa feminei
corporis organorumque complexus iam in se proclivitatem
contineant naturae ipsius ad maternitatem et conceptionem,
ad graviditatem filiique partum propter conubialem cum viro
copulam. At eodem sane tempore congruunt haec omnia cum
compage etiam psychico-physica mulieris. Quaecumque prae
terea variae scientiarum disciplinae hoc de argumento tra
dunt, suam habent utilitatem ac gravitatem, dummodo ne
explicatione circumscribantur tantum bio-physiologica ipsius
mulieris eiusque maternitatis. Huiusmodi enim imago imminuta pari velut gressu progreditur cum notione hominis
ac totius orbis ad materiam spectante solam. Sic etiam amitti
tur, proh dolor!, id quod revera ad rerum pertinet essentiam:
maternitas namque, tamquam factum atque ostentum huma
num, plene secundum veritatem de persona explanatur. Con
sociatur maternitas cum structura ipsa personali rationis exsistendi

mulieris

necnon

cum

natura

personali

ipsius

doni:

Acquisivi virum per Dominum (Gn 4, 1). Donum parenti


bus Creator tribuit filii. In muliere vero coniungitur hoc pecu
liariter cum sincero dono sui ipsius . Mariae ideo voces
annuntiationis tempore: Fiat mihi secundum verbum tuum

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1696

Officiale

promptum indicant mulieris animum ad sui ipsius donum


necnon vitae novae receptionem.
In mulieris ideo maternitate cum viri etiam paternitate
sociata veluti imago refertur mysterium aeternum illius prin
cipii, quo quis generat genitorque fit, quod ipso invenitur in
Deo, videlicet in Deo uno et trino (cf. Eph 3, 14-15). Quod
homines gnrant, est commune quiddam quod virum com
plectitur simulque mulierem. Ac si amore pulsa in virum
dixerit aliquando mulier:

Filium tibi peperi , verba eius

eodem tempore significabunt: H i c noster est filius. Verum


licet ambo sui sint filii parentes, partem praecipuam maternitas mulieris efficit illius quod communiter sunt ipsi genitores, tum etiam partem magis obstringentem. Illud quidem
<( esse parentes , quantumvis ad utrumque pertineat, multo
impletur in muliere amplius praesertim ipso tempore ante
filii ortum. Mulier enim directo pretium solvit communis
huius generationis, quae corporis eius vires revera exhaurit
animique. Quocirca penitus sibi conscius vir sit oportet, in
illo communi ipsorum munere genitorum, contrahere se peculiare erga mulierem debitum. Nulla proinde ratio aequali
tatis iurium inter mulieres ac viros valet, nisi essentiali
plane modo hoc animadvertitur.
Singularem quandam communionem cum vitae mysterio,
quae in matris visceribus maturescit, in se complectitur ma
ternitas.

Mysterium

hoc vitae

mater

admiratur,

interiore

aliqua inspectione id comprehendit quod intra se iam eve


nit. Sub ipsa principii luce filium recipit mater diligitque
quem in utero gestat tamquam personam. Praecipuus hic mo
dus consortionis cum novo homine, qui paulatim c o n f o r m a t o ,
ipse vicissim

animi

talem habitum

gignit

erga

hominem

non tantum proprium in filium sed etiam erga homi


nem in universum ut altissime iam totum exprimat mu
lieris ingenium. Communiter existimatur mulier plus viro cu
ram intendere posse in hominem ante se concretum atque ma-

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1697

ternitas ipsa multo etiam plus hanc provehere inclinationem.


Vir contra quantumvis ipse etiam munus parentis commu
nicet semper tamen extra graviditatis reperitur proces
sum et nativitatis filii pluribusque ideo modis a matre discere
debet propriam suam paternitatem . Quod totum dici licet
partem esse illius communis dynamicae virtutis qua homines
fiunt parentes, tum quoque cum de aetatibus agitur filii ortum
subsequentibus,

primo

praesertim

tempore.

Filii

institutio

universim accepta in se continere duplicem operam debet tum


matris tum etiam patris. Nihilominus materna opera maxi
mum momentum habet in nova persona humana instituenda.
MATERNITAS AD FOEDUS RELATA

19.

In deliberationem nostram r e g r e d i t o biblicum mulieris

paradigma ex Protoevangelio desumptum.

Tamquam gene

trix primaque hominis educatrix (nam parentum spiritalis ra


tio est omnino educatio) propriam habet mulier praestantiam
ipso prae viro. Etsi sensu imprimis biophysico eius pendet
maternitas a viro, signum tamen essentiale eadem impri
mit tota in illa processione, qua filii novi filiaeque hominum
generis uti personae crescunt . Mulieris maternitas biophysico

sensu

passivam

quandam,

ut

videtur,

prae

se

fert

proprietatem; vitae efficiendae novae processus in ipsa e v e


nit eiusque in corpore; accidit id tamen dum simul illud
implicat totum.

Sensu

autem personali et ethico

significat

maternitas creatricem mulieris potestatem maximi quidem


momenti unde potissimum novi hominis pendet humana ipsa
natura. Hoc quoque pacto declarat mulieris maternitas voca
tionem aliquam peculiarem ac provocationem quae in virum
intenduntur eiusque paternitatem.
Biblicum mulieris paradigma cumulatur ac veluti co
ronatur ipsa Matris Dei maternitate, uti verbis Protoevangelii
Inimicitias ponam inter te et mulierem confirmatur. En
ergo Deus in ea in ipsiusque materno responso fiat ( Fiat

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

1698

mihi secundum verbum tuum ), Novo cum hominum genere


Foederi principium ponit; quod quidem Foedus aeternum est
in Christo ac postremum in eius corpore ac sanguine, in Cruce
illius et Resurrectione. Idcirco plane, quod Foedus hoc in
carne ac sanguine est peragendum, fit in Genetrice ipsius
initium. Filius Altissimi propter eam dumtaxat atque vir
ginale illius maternumque fiat Patri asseverare valet: cor
pus autem aptasti mihi ... Ecce venio ... ut faciam, Deus, vo
luntatem tuam (Heb 10, 5. 7).
In Foederis eiusdem ordinem, quod cum homine Deus in
Iesu Christo pepigit, maternitas est mulieris inserta. Et quo
tiescumque

singulisque

illis

temporibus

cum mulieris

ma-

ternitas in hominum historia hisce in terris iteratur, semper


iam ad Foedus refertur quod in Dei Matris maternitate iniit
cum hominum genere Deus.
Nonne iam haec res responso illo comprobata est, quod vo
ciferanti in turba mulieri reddidit Iesus, quae scilicet ob Ma
tris ipsius maternitatem laudabat eum : Beatus venter, qui
te portavit, et ubera, quae suxisti ? Cui respondet Iesus:
Quinimmo beati, qui audiunt verbum Dei et custodiunt!
(Lc 11, 27-28). Sensum hic maternitatis confirmat Iesus, quod
ad corpus spectat; at indicat simul altiorem quendam ipsius
sensum qui cum ordine coniungitur spiritali: indicium illa
est Foederis cum Deo qui Spiritus est (Io 4, 24). Haec vero
cumprimis maternitas Matris est Dei. Cuiusque quoque mu
lieris maternitas ad Evangelii lumen comprehensa non modo
(( carnis et sanguinis est: in ea namque patescit intima
auditio verbi Dei vivi necnon prompta voluntas custo
diendi idem hoc verbum, quod est verbum vitae aeternae
(Io 6, 68). Etenim matribus terrestribus orti, filii nempe Aliae
que hominum generis, a Dei Filio potestatem recipiunt filios
Dei fieri (Io 1, 12). Novi vero Foederis in Christi sanguine
natura totum illud penetrat humanum generare quod inde res
efficitur et munus creaturarum novarum (2 Cor 5, 17). Mu-

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1699

lieris ipsa maternitas, in prospectu nempe vitae atque historiae


cuiusque hominis, primum quasi limen est cuius transgressio
revelationem filiorum Dei (cf. Rom 8, 19) afficit.
(( Mulier, cum parit, tristitiam habet, quia venit hora eius;
cum autem pepererit puerum, iam non meminit prs sur ae
propter gaudium quia natus est homo in mundum (Io 16,
21). Haec referuntur Christi verba in prima sua parte eos ad
dolores partus qui ad peccati originalis pertinent heredi
tatem; eodem tamen indicant tempore vinculum quod maternitas mulieris habet cum paschali mysterio. Nam in hoc con
tinetur mysterio etiam Matris dolor sub Cruce consistentis
Matris nempe quae per fidem conturbans omnino commu
nicat exinanitionis mysterium Filii sui. Haec forsan al
tissima sit fidei kenosis in hominum generis historia ."
Hanc dum contemplamur Matrem, cuius animam pertransiet gladius (Lc 2, 35), intenditur simul cogitatio in universas perdolentes huius orbis mulieres tum corporis videlicet
tum animi laborantes aegritudine. Hoc in dolore aliquid valet
propria mulierum naturae mollitia, tametsi saepius doloribus
magis viris ipsis resistunt. Difficulter quidem hi numerantur
dolores ; suis difficulter appellantur nominibus : materna sollicitudo memorari potest de filiis, potissimum cum aegrotant
aut lubricis errant viis, mors etiam carissimorum amicorum
vel propinquorum, matrum illarum solitudo, quarum obliti
sunt filii adulti necnon viduarum, mulierum aegritudines quae
nituntur ipsae solae ut supersint atque aliarum quae iniuriam
subierunt vel quaestui habentur. Dolores demum exsistunt
conscientiarum propter peccatum quod maternam humanamve
mulieris dignitatem offendit, vulnera nempe conscientiarum
quae haud facile submoventur. His ita etiam cum doloribus
standum sub Cruce est Christi.
Evangelii sermones autem de muliere, quae patitur dolo
res cum ipsi tempus impendet quo filium est paritura, conti40

Litt. Enc. Redemptoris Mater (25 Martii 1987), 18: I. mem., 383.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1700

Officiale

rmo post testantur gaudium. Quod nempe gaudium inde exo


ritur quod natus est homo : propter gaudium quia natus est
homo in mundum. Ad mysterium paschale ordinatur etiam
hoc gaudium, ad illam videlicet laetitiam cuius fiunt die Christi resurrectionis participes apostoli :

Et vos igitur nunc

quidem tristitiam habetis (quae voces pridie diei passionis


ac mortis sunt prolatae); iterum autem videbo vos, et gaudebit cor vestrum, et gaudium vestrum nemo tollit a v o b i s
(Io 16, 22-23).
VIRGINITAS PROPTER REGNUM

20.

In Iesu

Christi

doctrina

cum

virginitate

consociatur

maternitas, verum etiam discernitur ab ea. Hac in re principa


lem obtinet locum dictio illa Iesu atque sermoni eius interiecta
de matrimonii indissolubilitate. Percepta enim ipsius respon
sione Pharisaeis reddita, adiciunt discipuli : Si ita est causa
hominis cum uxore, non expedit nubere (Mt 19, 10). Quam
cumque tunc temporis significationem habere poterat illud
non expedit in discipulorum animis, proficiscitur Christus
eorum a falsa opinatione ut de caelibatus excellentia eos insti
tuat : caelibatum namque distinguit vitiis naturae inductum,
etsi ab homine allatis,
rum. Ait ille:

a caelibatu propter regnum caelo-

E t sunt eunuchi, qui seipsos castraverunt

propter regnum caelorum (Mt 19, 12). De libero igitur agitur


caelibatu ob Regni caelorum causam ipsam electo in aliquo
prospectu eschatologicae vocationis hominum ad societatem cum
Deo. Addit deinde: Qui potest capere, capiat , quae verba
id repetunt quod in principio totius sermonis de caelibatu iam
dixerat (cf. Mt 19, 11). Quapropter non fructus modo liberae
electionis

ab

homine

factae

est

caelibatus

propter

Regnum

caelorum sed peculiaris etiam gratiae a Deo datae, qui certum


quendam vocat hominem ut caelibatum vivendo impleat. Quod
si hoc praecipuum quoddam signum Regni Dei est venturi,
eodem id tempore adiuvat ut omnes animi corporisque vires

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1701

in vita hac terrestri ac temporali devoveantur uni solique


eschatologico regno.
Interrogantibus discipulis responsum Christi voces red
dunt. Recta via proferuntur iis qui interrogationem posuerunt
quique hic viri fuerunt. Nihilo minus Christi responsio in
semet ipsa valet tum in viros tum in mulieres. Hac in contexta
oratione denotat illud responsum optimam quandam speciem
evangelicam virginitatis, quae quidem species claram extollit
(( novitatem cum traditione Veteris Testamenti collatam.
Sane haec iungebatur traditio aliquo pacto cum exspectatione
Israel potissimumque mulieris Israeliticae, ad adventum Mes
siae pertinente, qui ex semine mulieris esse debebat. Altis
simum quidem popositum caelibatus ac virginitatis propter
arctiorem cum Deo consociationem haud omnino abhorrescebat certis a partibus Iudaicae societatis praesertim temporibus
Iesu adventum proxime praecedentibus. Verumtamen caeli
batus propter Regnum sive virginitas, irrefutabilis est novitas
cum Dei Incarnatione coniuncta. Postquam Christus advenit,
exspectatio populi Dei ordinare sese ad eschatologicum debet
Regnum quod venit, ubi novum Israel ipse instituat opor
tebit. Talem vero ad inversionem bonorumque permutationem
necessaria est conscientia fidei nova. Id bis Christus inculcat :
(( Qui potest capere, capiat ; illud praeterea ii soli compre
hendunt quibus datum e s t (Mt 19, 11). In Maria autem
prima sese haec nova commonstravit conscientia, quandoqui
dem ex Angelo quaerit; Quomodo fiet istud, quoniam virum
non cognosco? (Lc 1, 34). Quantumvis Scriptura Sacra eam
praebeat virginem desponsatam viro, cui nomen erat Ioseph
(Lc 1, 27), firmiter tamen ipsa perseverat in virginitatis pro
posito ac maternitas, quam in illa dumtaxat efficit virtus
Altissimi , effectus Spiritus Sancti descensionis in eam est
(cf. Lc 1, 35). Haec ideo divina maternitas nequaquam exspectationibus humanis respondet mulierum Israel : ad Mariam
enim defertur veluti Dei ipsius munus. Initium evasit hoc

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1702

Officiale

donum atque exemplum etiam novae spei omnium hominum


pro Aeterni Foederis modo necnon pro nova postremaque Dei
promissione :

signum

namque

est

eschatologicae

spei.

Virginitatis porro sensus ex Evangelio est enucleatus altius


que pervestigatus, prout est etiam pro feminis vocatio, in qua
nempe earum confirmatur dignitas secundum Virginis Nazarethanae similitudinem. Praeclaram speciem personarum consecrationis proponit Evangelium quae illarum importat totam
solamque Deo ipsi deditionem ob consiliorum evangelicorum
virtutem, nominatim castitatis, paupertatis, oboedientiae. Eo
rundem vero consiliorum perfecta incarnatio ipse est Iesus Chri
stus. Quicumque eum consectari voluit radicali quidem modo,
vitam transigere statuit secundum haec consilia. Quae profecto
a mandatis separantur et Christiano viam indicant radicalis
evangelici moris. Iam inde a primis christiani nominis prin
cipiis hanc pariter viam tum viri ingrediuntur tum mulieres,
cum, omni dempto sexus discrimine, propositum evangelicum
universis patescat hominibus.
Hoc in ampliore rerum conspectu consideretur virginitas
oportet pro muliere via, qua nempe via aliter atque in coniu
gio ipsa suam uti mulieris personam complet. Quae via ut
recte intellegatur rursus est ad notionem principalem decurrendum ipsius anthropologiae christianae. In virginitate enim
libere suscepta semet ipsa confirmat mulier uti personam, id
est uti creaturam quam Deus ab primordiis rerum sibi concu
pivit ipsi,

41

eodemque tempore praestantiam consequitur pro

prii sexus feminei, dum donum sincerum fit soli Deo qui
in Christo se patefecit, donum etiam Christo hominum Re
demptori animarumque Sponso: donum denique s p o n s a l e .
Probe nequit comprehendi virginitas,
cratio in
41

virginitate,

mulieris

nempe conse

nisi amor simul sponsalis

appellatur:

Cf. CONO. OEC. VAT. I l , Const. past. Gaudium et spes de Ecclesia in mundo huius

temporis, 24.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1703

in tali enim amore fit persona humana alii cuidam donum.

42

Ceterum iudicanda aequabiliter viri est consecratio in caeli


batu sacerdotali vel etiam religioso statu.
Natura proin ac sponsalis inclinatio ipsius personae femininae propriam reperit in virginitate responsionem hoc pacto
intellecta. Ab initio mulier quae vocatur ut diligatur diligatque
in vocatione ad virginitatem, Christum invenit in primis, uti
Redemptorem, qui in finem dilexit per totum sui ipsius
donum,

cui dono respondet per

donum sincerum

omnis

suae vitae. Sese propterea divino dedit Sponso et haec sui


ipsius donatio ad coniunctionem dirigitur quae indolem prae
ee fert omnino spiritualem : per Sancti Spiritus enim actionem
evadit unus Spiritus (1 Cor 6, 17) cum Christo Sponso.
Haec excellens est evangelica forma virginitatis, ubi insi
gniter implen tur tam dignitas mulieris quam vocatio. In vir
ginitate autem ita accepta declaratur radicalismus qui dici
tur Evangelii: relinquere omnia et Christum sequi (cf. Mt
19, 27). Id quod haudquaquam comparari potest cum statu illo
simplici q u o quis nubilis manet aut caelebs, quoniam non
circumscribitur virginitas sola aliqua negatione , verum altio
rem

quandam

complectitur

affirmationem

in

sponsali

ordine : sese videlicet donare ratione universali et indivisa.


MATERNITAS SECUNDUM SPIRITUM

21.

Evangelico sensu percepta virginitas secum detrectatio-

nem

connubii

infert

proindeque

etiam

maternitatis

physicae.

Verum huius modi renuntiatio maternitatis, quae in mu


lieris animo gignere potest magnum quoddam sacrificium, reclu
d i t simul e a m ad alterius generis maternitatem experiendam:
quae e s t maternitas ( ( S e c u n d u m Spiritum (cf. Rom 8, 4 ) . Haud
enim desti fuit mulierem virginitas propriis dotibus ac praero42

Cf. Allocutiones diebus Mercurii habitae 7 et 21 Aprilis 1982:

1982, 1126-1131 et 1175-1179.

111 - A. A. S.

Insegnamenti V, 1

1704

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

gativis. Multiplices vero induit formas spiritualis maternitas.


In vita mulierum consecratarum, quae verbi gratia secun
dum charisma vivunt regulasque variorum Institutorum apo
stolicae indolis, poterit illa exprimi tamquam sollicita cura
erga homines,

praesertim

mentis oneratos,

desertos

egentiores:

aegrotos

et orphanos,

et impedi

senes et infantes,

iuvenes et carcere detentos in universum omnes exclusos.


Sic consecrata mulier Sponsum reperit,

alium et eundem in

omnibus ac singulis, secundum ipsa eius enuntiata: Q u a m


diu fecisti uni de his fratribus meis minimis, mihi fecistis
(Mt 25, 40). Sponsalis quidem amor promptam secum infert vo
luntatem sese effundendi in eos qui intra fines versantur eius
actionis. In connubio haec voluntas, etsi omnibus patet, in
amore potissimum consistit quem parentes in filios profundunt.
In virginitate vero eadem alacritas patet universis hominibus
caritate Christi Sponsi inclusis.
Ad Christum porro relatus, qui omnium est Servator singu
lorumque, sponsalis amor, cuius materna virtus in mulieris
latitat pectore virginalis scilicet sponsae, etiam paratus est ad
sese omnibus et cuique aperiendum. Quod omne corroboratur
in religiosis communitatibus apostolicae vitae aliterque autem
in communitatibus confirmatur vitae contemplativae vel clau
surae. Aliae praeterea exstant formae ipsius vocationis ad vir
ginitatem propter Regnum, quales sunt exempli gratia Saecu
laria Instituta aut consecratarum etiam communitates quae
intra Motus diversos et Coetus et Consociationes florent; quibus
in formis omnibus eadem maternitatis spiritalis veritas homi
num in virginitate viventium multipliciter sancitur. Utcumque
vero id est, non de solis agitur communitariis rationibus,
verum de modis etiam extra communitatem. Denique tandem,
uti mulieris vocatio, virginitas semper alicuius personae voca
tio est, et quidem verae et irrepetibilis personae. Altissimo
itaque modo ad personam spiritalis pertinet maternitas, quae
sinit se in vocatione illa percipi.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1705

Hisce ex principiis propria emergit necessitudo virginitatem


inter mulieris non nuptae atque mulieris matrimonio iunctae
maternitatem. Talis autem propinquitas non modo a materni
tate dimove tur ad virginitatem, quem ad modum est superius
inculcatum, sed a virginitate etiam ad coniugium, prout hoc
accipitur tamquam vocationis forma mulierum, in qua matres
hae fiunt filiorum ex utero natorum. Locus ille, unde profi
ciscitur altera haec similitudo, ipsa est significatio nuptiarum.
Mulier enim tum per matrimonii sacramentum est nupta
tum spiritali modo per nuptias cum Christo. Nuptiae vero
utroque in casu donum sincerum personae commonstrant
sponsae ad sponsum. Hoc ideo modo matrimonii imago dici vere
potest in virginitate inveniri spiritaliter. At si de corporis agi
tur maternitate physica, nonne etiam spiritus haec esse debet
maternitas ut universali respondeatur veritati de homine qui
est unum quiddam corpore constans spiri tuque? Plures itaque
rationes subsunt cur his in duabus viis diversis binis id est
vitae vocationibus mulieris maxima quaedam completio
mutua, immo vero altissima coniunctio detegatur intra ipsius
personae exsistentiam.
FlLIOLI,

22.

QUOS

PARTURIO

Recludit Evangelium intellegereque sinit hunc omnino

exsistendi modum humanae personae. Unamquamque namque


mulierem et unumquemque virum adiuvat ut sic vivat seseque
ita perficiat. Plena enim exsistit aequalitas, ad dona quod
spectat Spiritus Sancti, quod attinet ad magnalia Dei (Act
2, 11). Verum non hoc tantum. Etenim ante illa magnalia
Dei vir-Apostolus sibi necesse esse intellegit ad id decurrere
quod sua ex essentia femineum est ut de suo ministerio apo
stolico veritatem declaret. Sic profecto se gerit Paulus Tarsensis cum Galatas iis verbis alloquitur :

Filioli mei, quos

iterum parturio (Gal 4, 19). Porro in prima ad Corinthios

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

1706

Epistula (7, 38) praestantiam virginitatis praedicat apostolus


prae coniugio ipso, quae perpetua inde fuit Ecclesiae doctrina
secundum Christi vocum significationem in evangelio Mat
thaei relatarum (19, 10-12), non tamen obscurans pondus et
momentum maternitatis in corpore necnon in spiritu. Ut pri
marium illuminet Ecclesiae munus, nihil sane melius reperit
quam maternitatis commemorationem.
Eiusdem dein similitudinis atque eiusdem etiam veritatis
imaginem redditam deprehendimus in Constitutione dogma
tica de Ecclesia : Maria est typus Ecclesiae:

43

In mysterio

enim Ecclesiae, quae et ipsa iure mater vocatur et virgo, Beata


Virgo Maria praecessit, eminenter et singulariter tum virginis
tum matris exemplar praebens ... Filium autem peperit, quem
Deus posuit primogenitum in multis fratribus (Rom 8, 29), fide
libus nempe, ad quos gignendos et educandos materno amore
cooperatur

Iamvero Ecclesia, eius arcanam sanctitatem

contemplans et caritatem imitans, voluntatemque Patris fide


liter adimplens, per verbum Dei fideliter susceptum et ipsa fit
mater: praedicatione enim ac baptismo filios, de Spiritu Sancto
conceptos et ex Deo natos, ad vitam novam et immortalem
generat .

45

De maternitate hic agitur secundum spiritum

ad filios quod pertinet filiasque hominum generis. Ac talis qui


dem maternitas perinde ac iam est superius dictum
p a r s efficitur mulieris etiam ipsa in virginitate. Ecclesia
(( et ipsa est virgo integram puramque quae fidem custodit
Sponso exhibitam, id quod absolute in Maria completur. Qua
46

propter Ecclesia imitans Domini sui Matrem, virtute Spiritus

Cf. CONO. OEC. VAT. I l , Const. dogm. Lumen gentium de Ecclesia, 63;

43

S. A M -

BROSIUS, In Lc I I , 7: S. Ch. 45, 74; De instit. virg. X I V , 87-89: PL 16, 326-327; S. CYRILLUS

ALEXANDRINUS,

Hom.

4:

PO

77,

996;

S.

ISIDORUS

HISPALENSIS,

Allegoriae

PL 83, 117.
44

CONC. OEC. VAT. I I , Const. dogm. Lumen gentium de Ecclesia, 63.

45

Ibid.,

64.

44

Ibid.,

64.

139:

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1707

Sancti, virginaliter servat integram fidem, solidam spem, sin


ceram caritatem .

47

Adseverat ideo Concilium, nisi ad Matrem Dei recurratur,


fieri haud posse ut Ecclesiae comprehendatur mysterium aut
ipsius veritas aut demum essentialis eius vitalitas. Obliqua
autem hic via invenimus aliquam indicationem illius paradigmatis biblici mulieris , prout loculenter iam in narratione
principii designatur (cf. Gn 3, 15) atque in longo illo inter
vallo quod a creatione ipsa protenditur per peccatum ad re
demptionem usque. Ita enim alta illa roboratur coniunctio
eorum quae humana prorsus sunt et aliorum quae divinum
salutis consilium in humani generis historia constituunt. Nobis
igitur persuadent Biblia nec plenam explicationem haberi posse
hominis ipsius, vel eius potius quod humanum est, nisi
convenienter simul ad id recurratur quod femineum est.
Simile vero quiddam in oeconomia salutifera Dei evenit : quam
scilicet si funditus perspicere voluerimus cum hominis nempe
historia tota coniunctam, praetermitti minime licebit in fidei
nostrae prospectu

mysterium

mulieris :

virginis-matris-

sponsae.

Ibid., 6 4 . Quod ad rationem Mariam-Ecclesiam attinet, quae constanter repetitur in meditationibus Patrum Ecclesiae totiusque Traditionis Christianae, cf. Litt.
Enc. Redemptoris Mater ( 2 5 Martii 1 9 8 7 ) , 4 2 - 4 4 et notae 1 1 7 - 1 2 7 : I. mem., 4 1 8 - 4 2 2 .
Cf. insuper: CLEMENS ALEXANDRINUS, Paed. 1, 6 : S. Ch. 7 0 , 1 8 6 s.; S. AMBROSIUS, In Lc II,
47

7: S. Ch. 4 5 , 7 4 ; S. AUGUSTINUS, Sermo 192, 2: PL 3 8 , 1 0 1 2 ; Sermo 195, 2: PL 3 8 , 1 0 1 8 ;


Sermo 25, 8: PL 4 6 , 9 3 8 ; S. LEO MAGNUS, Sermo 25, 5: PL 5 4 , 2 1 1 ; Sermo 26, 2: PL 5 4 ,
BEDA VENERABILIS, In Lc I, 2 : PL 9 2 , 3 3 0 . utraque Mater ita scribit ISAAC DE
STELLA, discipulus S. Bernardi , utraque virgo; utraque de eodem Spiritu... concipit...
Illa [Maria]... corpori caput peperit; ista [Ecclesia]... capiti corpus edidit. Utraque
Christi mater, sed neutra sine altera totum parit. Unde ... quod de virgine matre Ecclesia universaliter, hoc de virgine Maria singulariter; et quod de virgine matre Maria
specialiter, id de virgine matre Ecclesia generaliter iure intelligitur, et cum de alterutra sermo texitur, fere permistim et indifferenter de utraque sententia intelligitur
213;

(Sermo 51, 7 - 8 :

S. Ch. 3 3 9 , 2 0 2 - 2 0 5 .

1708

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

VII
ECCLESIA - CHRISTI SPONSA
MYSTERIUM MAGNUM

23.

Momentum vero praecipuum prae se hac de re ferunt

sermones Epistulae ad Ephesios: Viri, diligi te uxores, sicut


et Christus dilexit ecclesiam et seipsum tradidit pro ea, ut
illam sanctificaret mundans lavacro aquae in verbo, ut exhi
beret ipse sibi gloriosam ecclesiam non habentem maculam
aut rugam aut aliquid eiusmodi, sed ut sit sancta et immacu
lata. Ita et viri debent diligere uxores suas ut corpora sua.
Qui suam uxorem diligit, seipsum diligit; nemo enim umquam
carnem suam odio habuit, sed nutrit et fovet eam sicut et
Christus ecclesiam, quia membra sumus corporis eius. Propter
hoc relinquet homo patrem et matrem et adhaerebit uxori suae,
et erunt duo in carne una. Mysterium hoc magnum est; ego
autem dico de Christo et ecclesial (5, 25-32).
Veritatem de Ecclesia tamquam Christi Sponsa hac in epi
stula auctor declarat pariterque docet quo denique pacto eadem
veritas inseratur in biblica eventa creationis hominis masculi
feminaeque. Ad imaginem conditi Deique similitudinem uti
(( duorum unitas vocati ambo sunt ad indolis sponsalis amo
rem. Dici pariter potest secundum creationis narrationem in
libro Genesis (2,

18-24) haec vocatio principalis una cum

mulieris effectione patefieri atque ipso a Conditore inscribi in


matrimonii institutione, quae secundum Genesim 2, 24 iam
inde ab initio naturam complectitur communionis persona
rum . Quantumvis non directo, eadem etiam monstrat descrip
tio Principii (cf. Gn l, 27 et Gn 2, 24) totum illud ethos neces
situdinum mutuarum virum inter ac mulierem respondere
veritati debere personali ipsorum exsistentiae.
Haec omnia iam prius sunt perpensa. Epistulae ad Ephesios
sermo iterum memoratam supra veritatem stabilit eodemque

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1709

tempore rationem sponsalem amoris inter virum ac mulierem


confert cum Christi atque Ecclesiae mysterio. Sponsus est Christus Ecclesiae, Ecclesia est Christi Sponsa. At comparatio haec
non sane caret priore quodam exemplo : traicit enim Novum
in Testamentum quae iam dicta erant Vetere in Testamento,
nominatim apud prophetas Oseam,
Isaiam.

48

Ieremiam,

Ezechielem,

Merentur singuli quidem loci tractationem seorsum.

Unum saltem adducimus locum. Ecce ergo electum suum allo


quitur Deus populum per prophetam : Noli timere, quia non
confunderis, neque erubescas, quia non te pudebit; nam con
fusionis adulescentiae tuae obliviscens et opprobrii viduitatis
tuae non recordaberis amplius. Qui enim fecit te, erit sponsus
tuus, Dominus exercituum nomen eius ; et redemptor tuus Sanctus Israel, Deus omnis terrae vocabitur ... et uxorem ab adulescentia abiectam dixit Deus tuus. Ad punctum in modico
dereliqui te et in miserationibus magnis congregabo te. In mo
mento indignationis abscondi faciem meam parumper a te et
in misericordia sempiterna misertus sum tui, dixit redemptor
tuus Dominus (...) Montes enim recdent et colles movebuntur, misericordia autem mea non recedei a te, et foedus pacis
meae non movebitur (Is 54, 4-8. 10).
Si autem homo vir ac mulier > ad imaginem excitatus
est similitudinemque Dei, loqui ideo de se Deo licet per vatis
oraculum atque sermone uti qui est sua e natura humanus :
in adducto Isaiae loco, humana est significatio Dei amoris,
verum ipse est amor divinus. Quandoquidem Dei est amor,
sponsalem habet indolem proprie divinam, licet similitudine
explanetur amoris viri in mulierem. Haec mulier-sponsa Israel
est, quatenus populus est electus Dei, quae porro electio origi
nem suam solummodo in amore reperit Dei gratuito. Hoc ipso
proinde amore Foedus explicatur, saepius quidem exhibitum
veluti pactum connubiale quod cum suo rursus populo electo
48

Cf. ex. gr., Os 1, 2; 2, 16-18; Ier 2, 2; Efs 16, 8; Is 50, 1; 54. 5-8.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

1710

f erit Deus. In Deo illud est officium perpetuum : fidelis enim


suo sponsali persistit amori, tametsi saepius sponsa infidelem
sese praebuit.
Species haec sponsalis amoris una cum Sponsi divini figura,
quae clara emergit ex prophetarum locis, corroboratur et cu
mulatur in Epistula ad Ephesios (5, 23-32). Salutatur a Ioanne
Baptista Christus tamquam sponsus (cf. Io 3, 27-29); quin et
Christus sibi ipse hanc similitudinem adhibet de prophetis
sumptam (cf. Me 2, 19-20). Qui porro in se patrimonium gestat
Veteris Testamenti, apostolus Paulus ad Corinthios scribit:
Aemulor enim vos Dei aemulatione ; despondi enim vos uni
viro virginem castam exhibere Christo (2 Cor 11, 2). Verum
uberior locutio de amoris veritate Christi redemptoris secun
dum sponsalis amoris in connubio similitudinem in Epistula
ad Ephesios

iacet :

Christus

dilexit

Ecclesiam

et

seipsum

tradidit pro ea (5, 25), ubi illud penitus confirmatur quod


videlicet sponsa est Ecclesia Christi : redemptor tuus Sanctus
Israel (Is 54, 5). Paulina in scriptione duas dirigitur in partes
similitudo necessitudinis sponsalis, quae simul mysterium
magnum ( sacramentum magnum ) illud componunt. Pac
tum coniugum proprium naturam explanat sponsalem co
niunctionis Christi cum Ecclesia; haec vicissim coniunctio, uti
sacramentum magnum , proprietatem sacramentalem sta
tuit ipsius matrimonii tamquam foedus sanctum duorum co
niugum, viri et mulieris. Hunc perlegentes locum uberem multiplicemque, qui tota in summa est similitudo maxima, ea inibi
distinguamus necesse est, quae veritatem testantur humanam
de necessitudinis rationibus inter personas, ab iis quae ser
mone figuris repleto magnum denotant mysterium divinum.
EVANGELICA NOVITAS

24.

Sermones illi ad coniuges diriguntur tamquam mulieres

virosque certos, quos simul docent ethos sponsalis amoris,


quod divina ab institutione matrimonii repetitur iam in prin-

1711

Acta Ioannis Pauli Pp. II

c i p i o . Cuius veritati institutionis cohortatio respondet: Viri,


diligite uxores ; propter peculiare illud unicumque vinculum
diligite eas, per quod fiunt vir ac mulier in coniugio caro una
(Gn 2, 24; Eph 5, 31). Hac autem in dilectione principalis ha
betur affirmatio mulieris veluti personae, asseverano ex qua li
cet personam femineam plene explicari ac progredi simulque
locupletare Ita plane se Christus gerit uti Ecclesiae sponsus
dum illam esse cupit gloriosam ecclesiam non habentem ma
culam aut rugam (Eph 5, 27). Dici hic potest omne id plene
assumi quod Christi efficit morem sive modum mulieris
tractandae. Partes igitur huius moris suas faciat vir oportet
erga uxorem: aequabiliterque vir agat necesse est erga mu
lierem quolibet in casu. Ambo sic, vir ac mulier, donum sin
cerum sui ipsius perficiunt.
Epistulae ad Ephesios auctor nullam percipit repugnantiam
inter sic expressam adhortationem atque comprobationem il
lius rei : mulieres viris suis sint subiectae sicut Domino, quo
niam vir caput est mulieris (5, 22-23). Novit auctor interpre
tationem hanc, multo etiam altius inhaerentem moribus re
ligiosisque traditionibus eius temporis, comprehendi novo mo
do debere atque impleri, sicut ab iis qui sunt subiecti invicem in timore Christi (Eph 5, 21) ; eo magis quod vir dicitur
caput mulieris sicut Christus caput est Ecclesiae, scilicet
ut seipsum traderet pro ea (Eph 5, 25) ; atqui seipsum tra
dere pro ea idem valet ac vel propriam tradere vitam. Sed,
cum in necessitudine Christi-Ecclesiae, subiectio solius Eccle
siae sit, in necessitudine mariti-uxoris, subiectio non est unius
dumtaxat partis, verum prorsus reciproca. Cum rebus anti
quis )) collatum hoc manifesto aliquid est novi : novitas
est evangelica. Varios quinimmo locos offendimus ubi apo
stolici scriptores idem hoc significant

novum ,

quamvis

inibi etiam se percipi sinat antiquum , quod nempe insitum


religiosae sit traditioni Israel eiusque intellegendi exponen-

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1712

Officiale

dique modo sacras litteras et doctrinas, sicut, verbi causa,


locum Genesis (c. 2).

49

Epistulae apostolicae iis hominibus inscribuntur qui inter


adiuncta vivunt ubi idem genus viget cogitandi agendique.
Christi (( novum res solida est : etenim indubiam certamque
doctrinam nuntii evangelici id efficit ac fructus simul redemp
tionis est. Eodem tamen tempore conscientia illius rei in ma
trimonio mutuam subiectionem coniugum in timore Christi
exsistere, non solam uxoris subditionem marito progredia
tur latius oportet in hominum animis et conscientiis, in con
suetudinibus ac moribus. Est haec ideo quaedam provocatio
quae minime ab illo iam tempore pellere cessat succedentes
sibi aetates, invitatio quam suscipere semper homines ab inte
gro debent. Apostolus enim non scripsit modo : In Christo
I e s u . . . iam non est vir aut mulier, verum etiam non ser
vus aut liber . Attamen quot praeterierunt saecula priusquam
tale hoc in historia generis hominum impleretur principium,
sublata scilicet e medio ipsa servitutis institutione! Et de tot
formis dependendi instar servitutis tot hominum ac populo
rum quid est dicendum, quae nondum evanuerunt de histo
riae scaena?
Sed provocatio ipsius ethos redemptionis clara est ac de
cretoria. Cunctae enim rationes pro submissione mulieris
in matrimonio viro intellegendae potius sunt cum intellectu
mutuae subditionis utriusque i n timore Christi. Origi
nem suam altissimam reperit modus veri amoris sponsalis in
Christo qui Ecclesiae, suae Sponsae, est Sponsus.
MAGNI MYSTERII RATIO SYMBOLICA

25.

In loco autem illo Epistulae ad Ephesios similitudinis

invenimus alteram rationem quandam, quae tota in sua summa


adiuvare debet ut mysterium magnum recludatur. Haec
49

Cf. Col 3, 18; Thess 3, 1-6; Tit 2, 4-5; Eph 5, 22-24; 1 Cor 11, 3-16; 14, 33-35;

1 Tim 2, 11-15.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1713

nempe ratio symbolica sive figurativa est. Si enim in hominem


populumque Israel electum amor Dei a prophetis perhibe
tur veluti sponsi erga sponsam dilectio, talis quidem compara
tio proprietatem reserat sponsalem necnon divinam pror
sus, non humanam, indolem Dei amoris : Qui enim fecit te,
erit sponsus tuus... Deus omnis terrae vocabitur (Is 54, 5).
Quod idem de Christi redemptoris est sponsali caritate dicen
dum : Sic enim dilexit Deus mundum, ut Filium suum uni
genitum daret (Io 3, 16). De amore ergo Dei agitur per re
demptionem a Christo effectam luculenter expresso. Secundum
Epistulam Paulinam hic amor similis sponsali coniugum
humanorum est amori, non sane aequalis . Comparatio enim
simul complectitur similitudinem, simul congruum patitur spa
tium dissimilitudinis.
Quod facile profecto eruitur si figuram contempleris spon
sae . Ex Epistula ad Ephesios sponsa illa est Ecclesia, quem
ad modum prophetis ipsis sponsa erat Israel : subiectum collectivum est igitur, haud singularis quaedam persona. Populus
porro Dei hoc est collectivum subiectum sive communitas mul
tis consistens hominibus, tum mulieribus tum etiam viris.
Christus dilexit ecclesiam , omnino uti communitatem, tam
quam Dei Populum, eodem tamen tempore hac in Ecclesia,
quae ibidem etiam ipsius nuncupatur corpus (cf. Eph 5, 23),
singulos dilexit homines. Omnes enim Christus sine exceptione
redemit, unumquemque virum et unamquamque mulierem.
In redemptione hic prorsus Dei declaratur amor atque comple
tur in hominis terrarumque orbis historia sponsalis natura ta
lis amoris.
Hanc ingressus est Christus in historiam ibique uti sponsus
perstat qui seipsum tradidit . Tradere autem significat
sincerum donum fieri ratione quidem perfectissima et ra
dicali. Maiorem hac dilectionem nemo habet (Io 15, 13). Hac
ideo in rerum notione ipsam per Ecclesiam universi homines
tam mulieres quam viri vocati sunt ut Sponsa sint

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

1714

Christi mundi redemptoris. Hoc igitur pacto sponsam esse


ac propterea femineum esse signum fit ac figura totius rei
humanae secundum Pauli dicta: non est masculus et femina:
omnes enim vos unus estis in Christo Iesu (Gal 3, 28).
' Ratione itaque habita linguae ipsius, dici licet amoris spon
salis similitudinem secundum locum Epistulae ad Ephesios se
cum simul masculinum inferre simul femininum , quo
niam viri etiam, uti Ecclesiae membra, in notione sponsae
adnumerantur. Neque admirationem istud potest movere quan
doquidem Apostolus, suum ut in Christo Ecclesiaque explicet
munus, loquitur de filiolis suis quos iterum parturit (cf. Gal
4, 19). Intra fines ergo illius quod est h u m a n u m , scilicet
eius quod humana ratione ad personas pertinet, sexus masculinus

atque

femininus sexus

quidem tempore inter se

distinguuntur et eodem

complentur et explanentur invicem.

Id quod in maxima illa adest similitudine sponsae in Epistula ad Ephesios. In Ecclesia omnis homo masculus ac fe
mina sponsa est, quatenus dono recipit Christi amorem
redemptoris, sicut etiam quatenus eidem dono respondere stu
det propriae personae dono.
Christus est Sponsus.

Quo pacto veritas significatur Dei

amoris qui prior (cf. 1 Io 4, 19) dilexit quique dono ex hoc


sponsali amore excessit hominum exspectationes : in finem
dilexit (Io 13, 1). Sponsus Filius consubstantialis Patri
uti Deus factus Mariae filius est; filius hominis, homo
verus, mas. Sponsi figura est masculini sexus. Hoc symbolo
masculino significatur humana amoris proprietas, quo suam
dilectionem Deus est erga Israel testatus, in Ecclesiam, omnes
in homines. Ponderantes itaque quae renuntiant Evangelia de
Christi animo in mulierem, colligere valemus veluti hominem
Israel

filium

patefacere

illum

dignitatem

filiarum

A bra-

hae (cf. Lc 13, 16), videlicet dignitatem quam mulier iam


inde a principio habuerit haud secus ac vir. Extulit autem
simul Christus omnem illam qualitatem propriam quae a viro

Acta Ioannis Pauli Pp. II

n n

iam mulierem distinguit, cunctam ubertatem ei tributam in


creationis mysterio. In animi habitu Christi erga mulieres id
invenitur rectissime ad effectum adductum, quod textus Epistulae ad Ephesios per notionem sponsi declarat. Ob id ipsum,
quod Christi amor divinus est Sponsi amor, hic est cuiuslibet
humani amoris paradigma et exemplar, praesertim hominummasculorum.
EUCHARISTIA

26.

Amplissimo in mysterii magni prospectu, quod ne

cessitudine sponsali inter Christum atque Ecclesiam signi


ficatur, fieri quoque potest ut veritas congruenter percipiatur
ipsius vocationis Duodecim . Advocans enim solos viros uti
apostolos suos Christus sese ratione gessit prorsus libera suique iuris. Eadem istud libertate fecit qua toto in vitae suae
instituto dignitatem extulit mulieris vocationemque, non ta
men adcommodans se vigentibus moribus ac traditionibus lege
illius temporis constitutis. Quapropter opinatio ista, secundum
quam ipse vocavisse existimatur viros tamquam apostolos se
quens nempe sui temporis mentem iam acceptam, haudqua
quam congruit cum ipso agendi modo Iesu Christi. Magister,
scimus quia verax es et viam Dei in veritate doces (...), non
enim respicis personam hominum (Mt 22, 16). Haec verba
prorsus ipsius mores Iesu Nazareni designant; hic vocationem
pariter explicat Duodecim . Ipsi cum Christo adsunt in ul
tima illa cena; soli praeterea ipsi praeceptionem excipiunt sa
cramentalem : Hoc facite in meam commemorationem (Lc
22,19; 1 Cor 11, 24), cum Eucharistiae institutione consociatam.
Vesperi vero diei resurrectionis Spiritum Sanctum ipsi reci
piunt ut peccata hominibus condonent : Quorum remiseritis
peccata, remissa sunt eis; quorum retinueritis, retenta sunt
(Io 20, 23).
In medio ipso iam versamur paschali mysterio quod fun
ditus Dei sponsalem recludit amorem. Sponsus Christus est,

Acta Apostolicae Sedis -

1716

Commentarium

Officiale

quoniam seipsum tradidit : eius corpus est datum , eius


que est etiam sanguis fusus (ei. Lc 22, 19-20). Hoc namque
pacto in finem dilexit (Io 13, 1). In Crucis sacrificio inclu
sum <( sincerum donum declarat omnino sensum sponsalem
Dei amoris. Ecclesiae Sponsus est Christus uti servator mundi.
Nostrae

sacramentum

est

sacramentum est Sponsaeque.

Eucharistia

redemptionis.

Sponsi

Praesentem enim reddit ratio

neque sacramentali Eucharistia denuo implet actum Christi


redimentem, qui suum corpus Ecclesiam creat . Hoc cum
(( corpore Christus coniungitur veluti cum sponsa sponsus.
Quae omnia in Epistula ad Ephesios reperiuntur. In Christi
Ecclesiaeque mysterium magnum intromittitur duorum
coniunctio iam a principio constituta, inter virum nempe
ac mulierem.
Si Eucharistiam instituens Christus tam explicato ita modo
eam cum ministerio apostolorum sacerdotali iunxit, aestimari
simul licet ea ratione voluisse ipsum etiam proferre necessitu
dinem a Deo decretam inter virum ac mulierem, inter id quod
femininum est atque id quod masculinum tum in crea
tionis mysterio tum redemptionis. Ante omnia vero in Eucharistia

exprimitur

via

sacramentali

redimens

Christi Sponsi

actus pro Ecclesia Sponsa. Quod elucet omnino et univocum


redditur, cum sacramentale Eucharistiae ministerium, ubi se
gerit sacerdos in persona Christi , a viro perficitur. Haec
explicatio

doctrinam

confirmat

Declarationis

Inter insignio-

res, iussu divulgatae Pontificis Pauli Sexti ut interrogationibus


de quaestione mulierum admissionis ad sacerdotium mini
steriale responderetur.

50

Cf.

50

CONGREGATIO PRO DOCTRINA

FIDEI,

Declaratio Inter insigniores

circa

quae-

stionem admissionis mulierum ad sacerdotium ministeriale ( 1 5 Octobris 1 9 7 6 ) : AAS 69


(1977),

98-116.

1717

Acta Ioannis Pauli Pp. II

SPONSAE DONUM

27.

Conscientiam in Ecclesia Concilium Vaticanum II redin

tegravit universalis sacerdotii. Novo enim in Foedere unum


sacrificium est unusque sacerdos : Christus. Huius autem unius
sacerdotii participes

omnes

sunt

baptizati,

tam

viri

quam

mulieres, quatenus seipsos hostiam viventem, sanctam, Deo


placentem exhibeant (cf. Rom 12,

1), ubique terrarum de

Christo testimonium perhibeant, atque poscentibus rationem


reddant de ea quae in eis est spe vitae aeternae (cf. 1 P e 3,
15) .

51

Sacrificii Christi communicatio universa, in quo totum

Patri mundum obtulit Redemptor nominatimque hominum


genus, ita facit ut in Ecclesia cuncti regnum et sacerdotes
sint (Apc 5, 10; cf. 1 P e 2, 9), consortes scilicet non muneris
modo sacerdotalis, verum prophetici quoque necnon regalis
Christi Messiae. Haec praeterea participatio coniunctionem
statuit Ecclesiae ipsius velut Dei Populi cum Christo. Simul
vero in ea mysterium magnum Epistulae ad Ephesios de
claratur: Sponso suo iuncta Sponsa, coniuncta idcirco quod
eius ducit vitam, consociata quia ipsius tria participat munera
(tria munera Christi), eo modo copulata ut per donum sin
cerum sui ipsius respondeat ineffabili amoris Sponsi dono,
Redemptoris mundi. Id quod universam respicit Ecclesiam,
simul mulieres simul viros, ac manifesto ad eos quoque spectat
qui ministerialis sacerdotii participes sunt,

52

quod indolem

in se continet veri servitii. Intra Christi Ecclesiaeque myste


rium magnum omnes incitantur sponsae instar ut, suae
vitae dono,

dono

Christi

amoris

ineffabili

occurrant,

qui

mundi ut Servator Ecclesiae est Sponsus. Et in regali sacer


dotio , quod universale est, eodem tempore Sponsae aperitur
donum.
Hoc

summi

profecto

interest,

ut

Ecclesia

sua

plane

51

Cf. CONC. OEC. VAT. I I , Const. dogm. Lumen gentium de Ecclesia, 10.

52

Cf. ibid., 10.

in

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1718

Officiale

essentia comprehendatur neve ad Ecclesiam propria in exsi


stentia transferatur institutio

ex hominibus connata in

historiamque interposita: quae sunt iudicandi aestimandique


normae ad ipsius haud pertinentes naturam. Quamtumvis ha
beat Ecclesia structuram hierarchicam ,

53

illa tamen compa

ges tota ad membrorum in Christo sanctimoniam dirigitur. Por


ro secundum mysterium magnum illa diiudicatur sanctitas,
ubi Sponsi dono respondet Sponsa proprio amoris dono, idque
facit in Spiritu Sancto , quandoquidem a caritas Dei diffusa
est in cordibus nostris per Spiritum Sanctum, qui datus est
nobis (Rom 5, 5). Doctrinam autem totius confirmans tradi
tionis Concilium Vaticanum II memoravit in hierarchia ipsa
sanctitatis

mulierem

Mariam Nazarethanam

ipsam,

Ec

clesiae esse <( figuram eamque reliquos in via ad sanctimo


niam praecedere . Nam in Beatissima Virgine ad perfec
tionem iam pertingit, qua sine macula et ruga exsistit (cf. Eph
5, 27) w. Hoc sensu Ecclesia dici potest esse simul mariana
54

et (( apostolico-petrina .

5S

A primis quidem historiae Ecclesiae temporibus viros iuxta


complures mulieres erant, ob quas Sponsae ipsius responsum
redimenti Sponsi amori plenam apiscebatur significantiam.
Primas quidem cernimus mulieres illas quae consortium coti53

Cf. ibid., 18-29.

54

Cf. ibid., 65 cf. quoque 63;

cf. Litt.

Enc. Redemptoris Mater

(25 Martii 1987),

I. mem., 362-367.

2-6:
55

Hic marianus aspectus est tantundem si non magis fundamentalis ac

praecipuus Ecclesiae quantum aspectus apostolicus et petrinus, cum quo arctissime coniungitur... mariana ratio Ecclesiae petrinam praecedit rationem, etiamsi sit cum ea
penitus coniuncta et complementaris. Maria, Immaculata, omnem alium praecedit, et,
ut patet, ipsum Petrum et apostolos: non solum quod Petrus et Apostoli, orti e multitudine humani generis quod nascitur sub peccato, membra sunt Ecclesiae, quae est
"sancta ex peccatoribus", sed etiam quia triplex eorum munus ad nil aliud spectat
quam ut efformet Ecclesiam ad illam perfectam formam sanctitatis, quae iam praeformata

et praefigurata

aetatis:

"Maria

est

est

'regina

in

Maria.

Sicut

Apostolorum'

probe

neque

dixit

sibi

quidam

apostolicas

theologus
petivit

nostrae

potestates.

Ipsa aliud et plus habet" (I. U. von BALTHSAB, Neue Klarstellungen): Allocutio ad
Patres Cardinales Romanaeque Curiae
(1988), pp. 1025-1034.

Praelatos die 22

Dec.

1987 habita:

AAS 80

1719

Acta Ioannis Pauli Pp. II

diarium frequentaverant ipsae cum Christo eiusque post dis


cessionem cum apostolis erant perseverantes ... in oratione
apud cenaculum Hierosolymitanum ad diem usque Penteco
stes. Quo scilicet die per filios ac filias Populi Dei Spiritus
est Sanctus locutus, qui Ioelis prophetae praeconium impleverunt (cf. Act 2, 17). Hae insuper mulieres aliaeque etiam
deinceps actuosas partes gravesque in

Ecclesiae priscae

vita

expleverunt, in aedificanda videlicet ipsis a fundamentis pri


ma communitate christiana et in subsequentium pariter con
stitutione

per

charismata propria

ac

multiplex

ministerium.

Commemorant apostolica scripta earum etiam nomina, inter


quae sunt : Phoebe, ministra ecclesiae, quae est Cenchris
(Rom 16, 1), Prisca cum viro Aquila, Evodia et Syntyches
(cf. Philp 4, 2), Maria, Tryphaena, Persis, Tryphosa (cf. Rom
16, 6. 12). De earum loquitur Apostolus laboribus pro
Christo, qui varias indicant regiones ministerii apostolici Ec
clesiae, initio ab ipsa ecclesia domestica facto. Ibidem enim
fides quae est non ficta a matre in filios transit nepotesque,
prout domi factum est Timothei (cf. 2 Tim 1, 5).
Saeculorum deinde decursu, a generatione in generationem,
idem

prorsus

contingit,

sicut

tota

commonstrat

Ecclesiae

historia. Etenim mulieris dignitatem tutando Ecclesia eius


que vocationem, honorem tribuit atque gratias iis quae, Evan
gelio fideles, omni aetate apostolicum communicarunt totius Dei
Populi munus. De martyribus sanctis agitur et de virginibus
ac de matribus familias fortiter quae fidem sunt testificatae ac
suis educandis liberis in Evangelii principiis fidem tradiderunt
Ecclesiaeque traditionem.
Omni saeculo omnique pariter in populo plures invenimus
perfectas (Prv 31, 10) mulieres quae, quamquam vexatio
nes,

difficultates,

exclusiones obstiterunt,

munus

Ecclesiae

participaverunt. Memorare sat est: Monicam Augustini ma


trem,

Macrinam,

Olgam Kioviensem,

Mathildam

Tuscam,

Hedvigem Slesianam necnon Hedvigem Cracoviensem, Elisa112 - A. A. S.

Acta Apostolicae Sedis -

1720

Commentarium

Officiale

betham Thuringam, Birgittam Sueticam, Ioannam de Arc,


Rosam Limanam, Elisabettiani Seaton et Mariam Ward.
Testificatio operaque mulierum christianarum significans
habuerunt momentum in vitam tum Ecclesiae tum etiam so
cietatis. Etiam coram gravibus iniuriis socialibus libere
sese sanctae gesserunt mulieres, roboratae videlicet sua cum
Christo consortione. Similis proinde coniunctio cum Christo
libertasque in Deo stabilita explanant ut exemplis utamur
magna Sanctae Catharinae Senensis coepta in Ecclesiae vita
atque Sanctae Teresiae a Iesu in monastica.
Nec hisce desinit nostris diebus locupletari Ecclesia testi
moniis complurium feminarum quae suam ad sanctitatem
complent vocationem. Sanctae mulieres quasi quaedam corporatae personae sunt speciei muliebris optimae; verum exem
plaria aequabiliter universis sunt christianis, exempla scilicet
<( Christi sequelae , illius nempe rationis exempla, qua per
amorem respondeat Sponsa oportet Sponsi amori.

VIII
MAIOR AUTEM EX HIS EST CARITAS
ANTE MUTATIONES

28.

Credit autem Ecclesia Christum, pro omnibus mor

tuum et resuscitatum, homini lucem et vires per Spiritum


suum praebere ut ille summae suae vocationi respondere pos
sit .

56

Quas proin voces conciliaris Constitutionis Gaudium

et spes ad argumentum adsignare valemus harum conside


rationum. Peculiaris enim cohortatio sive invitatio ad mu
lieris

dignitatem

ponderandam

eiusque

vocationem,

prout

huius nostrae propria aetatis est qua vivimus, potest suscipi


56

CONC. OEC. VAT. I I , Const. past. Gaudium et spes de Ecclesia in mundo huius

temporis, 10.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1721

ac debet in luce et viribus quas Christi Spiritus hominibus


dilargitur: etiam hominibus nostri temporis quod multipli
cibus abundat mutationibus. Ecclesia similiter credit cla
vem, centrum et finem totius humanae historiae in Domino
ac Magistro suo inveniri, sicut et hominis ipsius; affirmt
insuper Ecclesia omnibus mutationibus multa subesse quae
non mutantur, quaeque fundamentum suum ultimum in Chri
sto habent, qui est heri, hodie, Ipse et in saecula.

57

Iis ergo sermonibus designat Constitutio de Ecclesia in


mundo huius temporis viam omnino sequendam, cum officia
et munia accipiuntur ad dignitatem mulieris eiusque voca
tionem spectantia, secundum mutationes tantum pondus ad
tempora nostra habentes. Talibus occurrere possumus muta
tionibus recte et congruenter solummodo si ad fundamenta
revertimur quae in Christo sunt, eas nempe ad veritates et
bona immutabilia , quorum ipse remanet testis fidelis
(cf. Apc 1, 5) ac Magister. Alius quidam agendi modus effecta
dubia prorsus inducet, si non usquequaque falsa et fallacia.
MULIERIS DIGNITAS ORDOQUE AMORIS

29.

Iam adductus superius locus Epistulae ad Ephesios (5,

21-33), ubi ratio coniunctionis Christum inter et Ecclesiam


exhibetur tamquam Sponsum inter et Sponsam vinculum,
etiam ad matrimonii refertur institutionem secundum Libri
Genesis dicta (cf. Gn 2, 24). Veritatem enim consociat de
connubio velut sacramento primigenio cum ipsius viri ac mu
lieris creatione ad imaginem Dei ac similitudinem (cf. Gn
1, 27; 5, 1). Per significantem hanc comparationem in Epistula ad Ephesios iam assequitur plenam quandam clarita
tem id quod dignitatem mulieris tum in Dei conspectu statuit,
Conditoris ac Redemptoris,

tum in hominis conspectu: viri

videlicet ac mulieris. Secundum solidum fundamentum aeterni


57

Ibid., io.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1722

Officiale

Dei consilii mulier ea est, in qua terram reperit pro sua prima
radice ordo amoris in mundo personarum creato. Intimam
vero ad Dei vitam, vitam scilicet trinitariam, ordo pertinet
amoris. Illa nempe in Dei intima vita, Spiritus Sanctus per
sonalis est amoris hypostasis. Per Spiritum, increatum Do
num, personis creatis fit donum ipse amor. Qui ex Deo provenit amor cum

creaturis

communicatur:

Caritas

Dei

dif

fusa est in cordibus nostris per Spiritum Sanctum, qui datus


est nobis (Rom 5, 5).
Ad vitam vocatio mulieris iuxta virum ( adiutorium simi
le sibi : Gn 2, 18) in unitate duorum praebet in adspectabili
mundo creaturarum peculiares condiciones ut caritas Dei
diffundatur in cordibus hominum ex ipsius similitudine con
ditorum. Auctor Epistulae ad Ephesios si Sponsum nuncupat
Christum Ecclesiamque Sponsam, obliqua quidem per illam
comparationem

via

veritatem

confirmat

de

muliere

veluti

sponsa. Ipse Sponsus qui amat est. Amatur vicissim Sponsa:


recipit enim ipsa amorem ut ea amet in vicem.
Genesis locus, ad lumen retractatus sponsalis signi apud
Epistulam ad Ephesios, veritatem intueri nos sinit quae decer
nere vere essentialiter videtur quaestionem mulieris dignitatis
proindeque etiam ipsius vocationis : mulieris dignitas ordine
amoris aestimatur,
caritatis.

qui suapte natura ordo est iustitiae et

58

Persona sola diligere valet valetque diligi sola persona. Quae


in primis adfirmatio indolis est ontologicae, unde adseveratio
ethicae proficiscitur naturae. Necessitas enim tum ontologica
est tum personae humanae ethica. Diligenda persona est quo
niam solum congruit dilectio cum eo ipso quod persona est.
Sic profecto explicatur amoris mandatum, iam in Vetere Te
stamento notum (cf. Dt 6, 5; Lv 19, 18) atque a Christo in medio
ipso collocatum e t h o s evangelico (cf. Mt 22, 36-40; Me 12,
58

Cf. S. A U G U S T I N U S , De Trinitate, L. V I I I , V I I , 10 - X, 14:

CCL 50, 284-291.

1723

Acta Ioannis Pauli Pp. II

28-34). Ita pariter primatus amoris explanatur ille qui verbis


Pauli enuntiatur in Epistula ad Corinthios : maior autem ex
his est caritas (cf. 1 Cor 13, 13).
Nisi vero hunc decurri tur ad ordinem huncque ad prima
tum, nulla reddi potest perfecta neque accommodata responsio
quaestioni ipsi de mulieris dignitate eiusque vocatione. Cum
enim mulierem esse autumamus quae amorem percipiat ut
et ipsa possit vicissim amare, non unum sane aut potissimum
cogitamus proprium coniugii vinculum necessitudinis sponsale.
Aliquid multo concipimus universalius, in eo scilicet funda
tum ipso, quod quis mulier est, una cum contextu necessitu
dinum inter personas, quae variis quidem maxime modis con
formare possunt convictum sociamque operam inter homines
viros ac mulieres. Qua in re rerumque prospectu amplo
et

variato

mulier

iam

peculiare

bonum

est

veluti

persona

humana eodemque tempore uti certa quaedam persona ob


ipsum suum femininum sexum.
et illarum unamquamque,

Omnes hoc respicit mulieres

quaecumque adiuncta culturalia

sunt in quibus singulae mulieres vivunt, quaecumque item


earum sunt proprietates spiritus et animi et corporis, quales
scilicet sunt aetas et institutio, salus et opus, nuptam esse
aut innuptam.
Locus Epistulae ad Ephesios, quem hic expendimus, pati
tur ut genus quoddam cogitemus peculiaris prophetismi
ipsius mulieris in sexu femineo eius. Sponsi comparatio et
Sponsae de amore tractat, quo quisque a Deo in Christo dili
gitur, vir nempe omnis omnisque pariter mulier. In contexta
tamen

oratione ipsius

similitudinis

biblicae

ac

secundum

interiorem quandam consequentiam loci, mulier demum ipsa


est quae omnibus hanc patefacit veritatem: nempe sponsam.
Proprietas autem haec

prophetica

mulieris ipsius suo

in

femineo sexu celsissimam attingit in Virgine Dei Matre testi


ficationem. De ea quidem adfirmatur et inculcatur, modo sane
pienissimo ac rectissimo, coniunctio intima ordinis amoris

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1724

Officiale

qui orbem hominum ingreditur per Mulierem quandam


cum Sancto Spiritu. Audit namque in Annuntiatione Maria:
Spiritus Sanctus superveniet in te (Lc 1, 35).
OFFICII CONSCIENTIA

30.

Mulieris consociatur arcte dignitas cum illo amore quem

suum

ob

femininum

recipit

sexum

simulque

cum

amore

quem largitur ipsa vicissim. Veritas sic corroboratur de per


sona humana deque amore. Ad personae vero veritatem quod
spectat, iterum ad Concilii Vaticani II recurrendum est ma
gisterium :

homo

sola

creatura

est

quam

Deus

propter

seipsam voluerit, plene seipsum invenire non potest nisi per


sincerum sui ipsius donum .

59

Id ad omnem attinet homi

nem tamquam personam ad Dei ipsius effectam imaginem,


nihilo virum minus quam mulierem. Significatio vero onto
logicae indolis, quae hic reperitur, rationem indicat simul
ethicam vocationis ipsius hominis.
nequit nisi aliis amorem

Mulier se ipsa invenire

donando.

Inde iam a principio mulier similiter ac vir a Deo


condita est ac posita hoc in ordine amo ris.

Peccatum

tamen originum hunc haud exstinxit ordinem neque eum


irrepetibili modo expunxit.

Hoc verba biblica comprobant

ipsius Protoevangelii (cf. Gn 3, 15). Hisce in deliberationibus


iam notavimus
hoc

Revelationis

locum
loco.

muieris
Praeterea

praecipuo

peculiarem

inculcandum

pariter

in
est

ipsam mulierem, quae eo etiam pervenit ut biblicum evadat


exemplum, in prospectu etiam eschatologico mundi reperiri
ac hominis,

in Libro Apocalypsis significato.

60

Est

namque

mulier amicta sole et luna sub pedibus eius, et super caput


eius corona stellarum duodecim (cf. Apc 12, 1). Dici quidem
" CONC. OEC. VAT. I l , Const. past. Gaudium et spes de Ecclesia in mundo huius
temporis, 24.
60

Cf. Ad opera Sancti Ambrosii appendix, In Apoc. IV, 3-4:

GUSTINUS, De sym. ad catech. sermo I V :

PL 40, 661.

PL 17, 876; Ps. A U -

Acta Ioannis Pauli Pp. II

licet:

mulier est instar totius rerum

1725

universitatis,

instar

omnium creationis operum. Eodem autem tempore in dolore


parit filios (Apc 12, 2) haud secus atque Eva mater ... cunc
torum viventium (Gn 3, 20). Patitur etiam quia ante mulie
rem, quae (est) paritura (cf. Apc 12, 4) consistit draco ille
magnus, serpens antiquus (Apc 12, 9) iam in Protoevangelio
agnitus: Malignus pater mendacii et peccati (cf. Io 8, 44).
Ecce serpens antiquus adstitit cupiens ut filium eius
devoraret. Si hoc in loco dispicimus veluti relatam ima
ginem evangelii infantiae (cf. Lc 2, 13. 16), videre etiam licet
in exemplo mulieris biblico describi ab initio iam ad finem
usque historiae certationem cum malo necnon Maligno. Quae
etiam decertatio est pro homine, pro ipsius vero bono, ipsius
pro salute. Nonne ideo docere nos volunt Biblia sacra in mu
liere ipsa,

Eva-Maria,

hominum historiam detegere per

magnum et drammaticum de omni homine certamen? pugnam


super eius fundamentali sic aut non Deo reddito eius
que aeterno de homine consilio?
Si vero mulieris dignitas amorem testatur, quem recipit
ipsa ut ipsa redamare valeat, biblicum mulieris paradigma
simul recludere videtur quae sit aequa ratio amoris quae vocationem constituat ipsius mulieris. De vocatione autem sermo
hic est primaria in ipsius significatione, universali dici po
test quae veluti cncorporatur deinde et declaratur mul
tiplicibus <( vocationibus eiusdem mulieris in mundo atque
Ecclesia.
Vis mulieris moralis illiusque spiritalis virtus cohaeret cum
conscientia huius rei :

ei Deum singulariter virum commen-

dare, ipsum hominem. Sane quidem quemque hominem Deus


reliquis omnibus committit et singulis. Verumtamen speciali
ter haec respicit commentatio mulierem omnino femineum
ob ipsius sexum ac proinde vocationem illius praecipue
statuit.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1726

Officiale

Hinc porro ex hac conscientia eommendationeque procedens


vis mulieris moralis in compluribus aperitur femininis Veteris
Testamenti figuris, dein a Christi temporibus atque subsequen
tium aetatum ad nostros usque dies.
Conscia sibi illius commendationis fortis fit femina,

atque

ex eo similiter quod virum ipsi concredit Deus semper et


ubique vel in condicionibus socialis exclusionis in quibus for
tassis versari illa potest. Eadem proinde conscientia haecque
vocatio primaria mulierem instituunt de dignitate quam a
Deo recipit ipso; id quod eam f o r t e m reddit eiusque con
firmat vocationem. Sic enim mulier fortis (cf. Prv 31, 10)
pernecessarium evadit sustentaculum reliquis roborisque origo
spiritalis, qui animi eius copiosas percipiunt vires. His demum
mulieribus perfectis plurimum earum familiae debent ac
nonnumquam nationes integrae.
Nostra vero aetate scientiarum technicaeque artis progres
sus homines sinunt prosperitatem adhuc ignoratam consequi
quae, aliis licet faveat, alios simul a societate amovet. Qui
quidem ex una dumtaxat parte progressus efficere simul potest
ut paulatim tenerior erga hominem adfectus evanescat, in id
nempe quod suapte natura est humanum. Hac in re exspectat
hoc praesertim tempus nostrum declarationem illius ingenii
mulieris quod in tuto semper collocet adiectionem pro homine
quibuslibet in adiunctis : idcirco plane quod est homo ! Et quo
niam maior ... est caritas (1 Cor 13, 13).
Diligens igitur exempli biblici perscrutatio mulieris a
Genesis Libro ad Apocalypsim commonstrat quibus tandem
rebus dignitas mulieris vocatioque consistant, ac simul profecto
ostendit id quod in illis mutari iam non potest neque perennem
suam umquam amittit praestantiam, quandoquidem ea funda
mentum suum ultimum in Christo habent, qui est heri, hodie,
Ipse et in saecula .
61

61

Vir enim si a Deo mulieri singulariter

Co.\c. OEC. VAT. I I , Const. past. Gaudium et spes de Ecclesia in mundo huius

temporis, 10.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1727

concreditur, nonne hinc forte significat Christum ab ea exspectare perfunctionem illius regalis sacerdotii (1 P e 2, 9),
quod thesaurus est hominibus ab eo traditus? Quam quidem
hereditatem ipsam Christus, summus unicusque novi atque
aeterni Foederis sacerdos et Ecclesiae Sponsus, subicere haud
intermittit Patri per Spiritum Sanctum ut sit Deus omnia in
omnibus (1 Cor 15, 28).

62

Tum igitur ultimam suam perfectionem consequetur illa


veritas : maior autem ex his est caritas (i Cor 13, 13).

IX
CONCLUSIO
Si SCIRES DONUM DEI

31.

Explicans unam quandam collocutionum suarum mira

bilium dicit Iesus mulieri Samaritanae: si scires donum Dei


(Io 4,

10);

quae

quidem

fabulationes

comprobant

quanti

Christus dignitatem aestimet cuiusque mulieris quantique eius


etiam vocationem faciat, quae nempe patitur ut partes ipsa
expleat in illius munere opereque uti Messiae.
Hae considerationes, quae nunc demum conclusae sunt, id
spectant, ut in dono Dei illud cognoscatur, quod ipse, Crea
tor et Redemptor, mulieri concredit, cuilibet mulieri. Etenim
in Christi Spiritu ea detegere potest totam suae femininae
naturae significationem sicque se componere ad sincerum
donum sui ceteris dandum et ita ad se ipsam inveniendam .
Anno Mariali vult Ecclesia Sanctissimae

Trinitati gratias

agere ob mulieris mysterium et ob omnem mulierem prop


ter id, quod eius femininae dignitatis aeternam efficit ratio
nem, propter magnalia Dei , quae in humanarum aetatum
historia in ea et per eam facta sunt. In summa, nonne in ea
62

Cf. CONC. OEC. VAT. I I , Const. dogm. Lumen gentium de Ecclesia, 3 6 .

1728

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

et per eam illud factum est, quod in hominis historia super


terra maximum est eventum nempe, unde Deus ipse factus
est homo?
Ecclesia igitur gratias persolvit ob

omnes mulieres et ob

unamquamque mulierem: ob matres, sorores, uxores, ob mu


lieres Deo in virginitate consecratas; ob mulieres tam multis
hominibus deditas, qui alterius personae gratuitum exspectant
amorem; ob mulieres quae in familia humanam custodiunt
personam,

communitatis humanae

fundamentali

signo;

ob

mulieres quae professiones exercent, mulieres in quas saepe


recidit societatis onus ; ob mulieres perfectas obque mulie
res frgiles ob omnes : quales ex Dei corde ortae sunt,
in tota pulchritudine et magnitudine suae muliebris naturae;
quales aeterno eius circumdatae sunt amore; quales, cum viris,
sunt in terra viatrices, quae quidem hoc in tempore patria
est hominum et mutatur interdum in vallem lacrimarum ;
quales sunt cum in se transferunt, una cum viris, communem
causam sortis humani generis,

pro

cotidianis necessitatibus

proque ultimis iis destinationibus, quas humana familia habet


in Deo ipso, in inenarrabilis Trinitatis sinu.
Ecclesia gratias

agit propter omnes

ingenii

muliebris

manifestationes quae historiae cursu apparuerunt in omnibus


populis et Nationibus; gratias agit propter charismata omnia
quae Spiritus Sanctus mulieribus largitur per Dei Populi
historiam, propter omnes victorias, quas ipsa earum fidei, spei
et caritati debet : gratias agit propter omnes fructus femininae
sanctitatis.
Ecclesia simul postulat ut inaestimabiles hae Spiritus
manifestationes (cf. 1 Cor 12, 4 sq.) quae magna cumlibera
litate aeternae Ierusalem filiabus tributae sunt, attente
agnoscantur, ostententur, ut in communem cedant utilitatem
Ecclesiae et humano generi, nostris praesertim temporibus.
Dum biblicum

mulieris

meditatur

mysterium,

Ecclesia

deprecatur ut omnes mulieres se suamque supremam voca


tionem in hoc inveniant mysterio.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1729

Maria, quae totam Ecclesiam praecessit in ordine fidei,


caritatis et perfectae cum Christo unionis, hunc quoque fructum nobis omnibus impetret, eo vertente anno, quem eidem
dicavimus, tertio iamiam inituro a Christi adventu mille
annorum spatio.
63

Quae omnia vehementer Nos exoptantes fidelibus cunctis,


praecipue vero mulieribus in Christo sororibus, Apostolicam
Nostram dilargimur Benedictionem.
Datum Romae, apud Sanctum Petrum, die, xv mensis
Augusti, sollemnitate Beatae Mariae Virginis in caelum
Assumptae, anno MCMLXXXVIII, Pontificatus Nostri decimo.
IOANNES PAULUS P P . II

CONSTITUTIONES APOSTOLICAE
I

ARGENTORATENSIS
Dioecesis Argentoratensi ad gradum archidioecesis evehitur.

IOANNES

PAULUS

EPISCOPUS

SERVUS SERVORUM DEI


AD PERPETUAM REI MEMORIAM

Antiquissima ipsa honoratissimaque communitas ecclesialis Argentoratensis iam ab aetatis christianae saeculo quarto crescit ac vivit una
cum eiusdem nominis civitate quae quot subierit progrediente tempore
qualesque casus et historiae eventus nemo profecto qui ignoret reperietur. Cuius Ecclesiam insuper constat sive Christifidelium, sacerdo
tum, religiosorum ac religiosarum numero sive catholicis Institutis,
religiosa incrementa ita feliciter constanterque coepisse ut ea inter
praecipuas ecclesiales habeatur Galliae Sedes. Huc accedit ut nuperius
maximo quidem cum honore et decore eadem urbs Argentoratum com
muni de nationum complurium consensu opportuna effecta sit sedes
quorundam institutorum aliquibus Europae populis deservientium. Has
" Cf. ibid., 63.

1730

Acta Apostolicae Sedis -

Commentarium Officiale

igitur ob rationes, consentaneum usquequaque videtur ipsam illius


Ecclesiae dignitatem canonicam ac publicam inter communitates Gal
liae pro statu eius nomineque augeri, ad maiorem videlicet inibi degen
tium Christifidelium observantiam necnon rerum ecclesiasticarum reve
rentiam iam denique numerari eandem dioecesim inter Ecclesiae uni
versalis archidioeceses. Suscepta igitur propensa omnino sententia Nun
tii Apostolici in Re Publica Galliae, tum etiam habitis rationibus ad
civiles effectus quod spectat cum eiusdem Rei Publicae gubernio, pro
apostolicae auctoritatis Nostrae plenitudine commemoratam superius
Ecclesiam dioecesanam Argentoratensem Nobis directo subiectam ad
gradum archidioecesis legitime evehimus, demptis tamen suffraganeis
ullis ei dioecesibus. Pari porro voluntate et auctoritate Venerabilem
Fratrem Carolum A. Brand, Praesulem pro tempore Argentoratensem,
iam ipsum adhuc illo titulo in persona sua perfruentem, dignitate ar
chiepiscopali privilegiisque cunctis eodem spectantibus in perpetuum
cumulamus, facto praerogativarum exercitio, quae, vi articulorum quarti
et quinti Concordati die quinto decimo mensis Iulii, anno MDCCCI
initi pro regionibus Alsatiana et Lotharingica adhuc vigentis, ad Su
premum Rei Publicae Galliae Moderatorem pertinent. Praeterea Ca
nonicorum Collegium eiusdem ecclesiasticae dicionis gradum tollimus
ad archiepiscopalem, universis additis iuribus ac privilegiis propriis.
Quae omnia ut plenum in actum deducantur, Apostolicum Nuntium in
Gallia dputantes necessariis instruimus opportunisque facultatibus,
etiam subdelegandi ad effectum de quo agitur quemlibet virum in
ecclesiastica dignitate constitutum, onere simul imposito ad Congrega
tionem pro Episcopis cum primum fieri potuerit, verum actus exemplar
ipsius peractae exsecutionis transmittendi. Futurum denique Nos con
fisi ut par haec civili ipsius splendori ecclesialis condicio archidioe
cesis Argentoratensis plurimum rationibus salutis hominum causisque
Ecclesiae Catholicae proficiat, mandamus ut singula hic praestituta
suam in posterum tempus vim habeant prorsusque exserant quibuslibet
haudquaquam obstantibus rebus.
Datum Romae, apud S. Petrum, die primo mensis Iunii, anno
Domini millesimo nongentesimo octogesimo octavo, Pontificatus No
stri decimo.
IOANNES PAULUS PP. II
Laurus Governatori, Proton. Apost.
Raphal Varca, Proton. Apost. s. n.
Loco & Plumbi
In Secret. Status tab., n. 219.939.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1731

II

GIRARDOTANENSIS
Nonnullis disiunctis territoriis a sedibus Medellensi, Sonsonensi Rivi Nigri
et Barrancabermeiensi nova conditur dioecesis quae Girardotanensis appellatur.

IOANNES

PAULUS

EPISCOPUS

SERVUS SERVORUM DEI


AD PERPETUAM REI MEMORIAM

Qui peculiari Dei consilio universae christianorum familiae praesumus, id usque agere annitimur quod religionem et fidelium spiritale
bonum latius profert, commodius disponit et firmius reddit. Idcirco cum
Venerabilis Prater Noster Alfonsus S. R. E. Cardinalis Lpez Trujillo,
Archiepiscopus Medellensis, idem quidem sentientibus Venerabilibus
Episcopis qui ad praesens Dioeceses administrant Sonsonensem Rivi
Nigri et Barrancabermeiensem, audita quoque Conferentia Episcoporum
Columbianorum, plurima prece ab hac Apostolica Sede efflagitaverit ut,
earundem dioecesium quas supra memoravimus divisis latis territoriis,
nova ecclesiastica constitueretur circumscriptio, admotis postulatis con
cedendum esse arbitramur. Itaque exstante favorabili voto Venerabilis
Fratris Angeli Acerbi, Archiepiscopi titulo Zellensis, in Columbiae
republica Apostolici Nuntii, ex sententia Venerabilium Fratrum No
strorum S. R. E. Cardinalium pro Publicis Ecclesiae negotiis praepo
sitorum Apostolicae potestatis usi plenitudine, suppleto eorum quorum
interest consensu quive sua interesse existimant, haec quae sequuntur
statuimus ac iubemus. Ab archidioecesi Medellensi territoria separa
mus quae sic vocitata comprehendunt municipia : Girardota, Barbosa,
Santo Domingo, Concepcin, Alejandra, San Roque, Caracoli, Maceo,
Yolomb et Cisneros ; a dioecesi Sonsonensi Rivi Nigri paroeciam horum
nominum : La Inmaculada Concepcin, en Concepcin et San Pedro
Alejandrino en Alejandra; a dioecesi Barrancabermeiensi paroeciam
quam vocant Nuestra Seora del Carmen, en Virginias; ex quibus distractis territoriis novam condimus dioecesim Girardotanensem appel
landam, iisdem conclusam finibus quibus praedicta municipia et paroe
ciae ad praesens terminantur. Novae scilicet constitutae dioecesis hi
erunt fines : ad septentrionem dioecesis Sanctae Rosae de Osos ; ad orien
tem dioecesis Barrancabermeiensis ; ad meridiem dioecesis Sonsonensis
Rivi Nigri ; ad occasum demum archidioecesis Medellensis. Novae Eccle
siae sedem in urbe Girardota collocamus, templumque ibique situm pa-

1732

Acta Apostolicae Sedis

- Commentarium

Officiale

roeciale, B. M. V. (( Nuestra Seora del Rosario )) dicatum ad honorem


ac dignitatem evehimus Ecclesiae cathedralis. Nuper conditam dioe
cesim metropolitanae sedi Medellensi suifraganeam reddimus eiusque
Episcopum metropolitico iuri Archiepiscopi illius sedis pro tempore
subicimus. Consultores quam primum deligantur dioecesani ad iuris
normam, qui ipsi episcopo assint consilio et opera. Convenienti Prae
sulis novae dioecesis sustentationi providebunt Curiae emolumenta,
fidelium stipes, dos regiminis reipublicae, et portio obveniens ex divi
sione, ad normam can. 122 C. I. C, facienda bonorum quae hucusque
ad Mensas episcopales (quas indigenae Mitras appellant) dictarum
dioecesium spectarunt. Ad sacrorum alumnorum institutionem quod at
tinet, serventur praescripta iuris communis, ob oculos habitis normis et
regulis a Congregatione pro Institutione Catholica statis. Selecti semi
nariorum alumni necnon sacerdotes in ecclesiasticis disciplinis imbuendi
excolendive ad Pontificium Collegium Pium Latinum Americanum mit
tantur. Quod autem ad novae dioecesis regimen pertinet, bonorum eccle
siasticorum administrationem, administratoris dioecesani, sede vacante,
electionem, fidelium iura aliaque horum similia, quae sacri canones
praescribunt ad amussim serventur. Simul atque novae dioecesis consti
tutio ad effectum deducta erit, eo ipso sacerdotes Ecclesiae illi censean
tur adscripti in cuius territorio officium ecclesiasticum habent; ceteri
vero sacerdotes, clerici seminariique tirones illi dioecesi in cuius terri
torio legitimum detinent domicilium. Documenta autem et acta con
ditae dioecesis respicientia res, ad eiusdem Curiam episcopalem mit
tantur ibique in tabulario rerum religiosarum custodiantur. Ad ea tan
dem explenda quae per has Litteras iussimus, Venerabilem Fratrem
Angelum Acerbi legamus, factis videlicet facultatibus necessariis et
opportunis etiam subdelegandi quemlibet virum in ecclesiastica digni
tate constitutum. Re denique ad exitum perducta, documenta exarentur,
quorum sincera exempla ad Congregationem pro Episcopis sedulo mit
tantur. Contrariis quibuslibet rebus minime obstantibus.
Datum Romae, apud S. Petrum, die duodevicesimo mensis Iunii,
anno Domini millesimo nongentesimo octogesimo octavo, Pontificatus
Nostri decimo.
AUGUSTINUS Card. CASAROLI
a publicis Ecclesiae negotiis

BERNARDINUS Card. GANTIN


Congr. pro Episcopis Praef.

Marcellus Rossetti, Proton. Apost.


Angelus Lanzoni, Proton. Apost.
Loco Plumbi
In Secret. Status tab., n. 221.676.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1733

III

CALDENSIS
In Columbia nova conditur dioecesis Caldensis.

IOANNES

PAULUS

EPISCOPUS

SERVUS SERVORUM DEI


AD PERPETUAM REI MEMORIAM

Omnium Ecclesiarum sollicitudine urgemur ut totius Dominici gre


gis spirituali bono atque regimini sedula navitate consulamus. Ob
eam causam, cum Venerabilis Frater Noster Alfonsus S. R. E. Cardi
nalis Lpez Trujillo, Archiepiscopus Metropolita Medellensis, Confe
rentia Episcoporum Columbiae audita, ab hac Apostolica Sede postulavisset ut a circumscriptione ecclesiastica sua quibusdam distractis
locis nova constitueretur dioecesis, Nos, favente quoque eidem rei
Venerabili Fratre Angelo Acerbi, Archiepiscopo titulo Zellensi, in
eadem Natione Apostolico Nuntio, de consilio Venerabilium Fratrum
Nostrorum S. R. E. Cardinalium Consilio pro Publicis Ecclesiae nego
tiis praepositorum, admotae postulationi libentes concedendum esse
censuimus. De plenitudine igitur Apostolicae Nostrae potestatis, con
sensu suppleto eorum, quorum interest, vel qui sua interesse putant,
quae sequuntur decernimus. Ab archidioecesi Medellensi separamus
integrum territorium, prout praesens civili lege circumscribitur, municipiorum vernculo sermone nuncupatorum : Amaga, Angelopolis, Ar
menia, Caldas, Fredonia, Heliconia, Montebello, Santa Barbara, Titi
rib et Venecia, atque simul territorium paroeciae cui nomen Santa Isa
bel, de la Tablaza; atque ex ita distractis locis novam condimus dioe
cesim Caldensem appellandam, iisdem circumscriptam finibus quibus
praedicta municipia et memorata paroecia praesens terminantur. Sic
conditae Ecclesiae sedem in urbe (( Caldas nuncupata ponimus, templumque paroeciale ibi exstans, Deo dicatum in honorem Beatae Mariae
Virginis titulo Nuestra Seora de las Mercedes invocatae, ad gra
dum et dignitatem cathedralis Ecclesiae evehimus eique insignia, pri
vilegia et honores tribuimus, quae ceterarum in catholico orbe cathe
dralium Ecclesiarum sunt. Praeterea dioecesim Caldensem suffraganeam facimus archidioecesis Medellensis eiusque pro tempore Episcopum
metropolitico iuri Archiepiscopi Medellensis subicimus, iisdem iuribus,
privilegiis, honoribus insignitum, pariterque vero officiis, atque oneribus
et obligationibus adstrictum, qua Episcoporum residentium propria
sunt, mandantes quoque ut quam primum ibi Consultorum Collegium,

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1734

Officiale

ad communis iuris normas, constituatur, qui Episcopo, consilio et


opera, valido sint auxilio. Quod attinet ad congruam sustentationem
Praesulis novae dioecesis, provideatur Curiae emolumentis, fidelium
oblationibus necnon portione bonorum, quae ad mentem can. 122 C. I. C.
a mensa archiepiscopali Medellensi ei obvenire debent. In iis vero quae
respiciunt ad seminarii dioecesani aedificationem atque ad sacrorum
alumnorum institutionem, iuris communis praescripta serventur, ra
tione sane habita normarum a Congregatione pro Institutione Catho
lica editarum. Provideatur insuper ut selecti alumni seminarii, philo
sophicis ac theologicis imbuendi disciplinis, necnon sacerdotes quibus
altiora studia complenda fuerint, Romam ad Pontificium Collegium
Pium Latinum Americanum mittantur. Quod autem attinet ad novae
dioecesis regimen, bonorum ecclesiasticorum administrationem, dioe
cesani Administratoris, vacante sede, electionem, fidelium iura et onera
aliaque id genus, ad amussim serventur quae sacri canones praescri
bunt. Atque simul ac dioecesis erectio ad effectum deducta fuerit, sacer
dotes illi adscripti censeantur Ecclesiae in cuius territorio ecclesiasti
cum detinent officium ; ceteri quidem sacerdotes, clerici seminariique
tirones maneant incardinati vel incardinentur Ecclesiae in cuius terri
torio legitimum habent domicilium. Acta et documenta quae respiciunt
ad noviter erectam dioecesim eiusque fideles et bona temporalia, a
Curia Medellensi ad Curiam Caldensem de more transmittantur, in
condendo tabulario servanda. Haec, quae praescripsimus, committimus
perficienda Venerabili Fratri Angelo Acerbi, quem diximus, vel, absente
eodem, illi qui negotia curat Apostolicae Sedis in Columbia, eisdem
necessarias et opportunas tribuentes facultates quemlibet alium dele
gandi virum, ad effectum de quo agitur, modo is sit in ecclesiastica
dignitate constitutus, onere imposito ad Congregationem pro Episcopis
sincerum actus peractae exsecutionis exemplar mittendi. Hanc Consti
tutionem Nostram nunc et in posterum efficacem esse foreque volumus,
contrariis quibuslibet non obstantibus.
Datum Romae, apud S. Petrum, die duodevicesimo mensis Iunii,
anno Domini millesimo nongentesimo octogesimo octavo, Pontificatus
Nostri decimo.
83 AUGUSTINUS Card. CASAROLI
a publicis Ecclesiae negotiis

SB BERNARDINUS Card. GANTIN


Congr. pro Episcopis Praef.

Iosephus Del Ton, Proton. Apost.


Raphal Varca, Proton. Apost. s. n.
Loco Plumbi
In Secret. Status tab., n. 221.73.'

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1735

IV

APARTADOENSIS
In Columbia nova conditur dioecesis Apartadonsis.

IOANNES

PAULUS

EPISCOPUS

SERVUS SERVORUM DEI


AD PERPETUAM REI MEMORIAM

Quo aptius provideretur spirituali bono Christifidelium degentium


in civilibus Reipublicae Columbianae regionibus quibus nomine (( Urab
antioqueno , intra fines dioecesis Antioquiensis, et Urab chocoano ,
intra fines Vicariatus Apostolici Quibduani, Venerabiles Fratres Eladius Acosta Arteaga, Episcopus Antioquiensis, et Georgius I. Castao
Rubio, Episcopus titulo Edistianensis atque Vicarius Apostolicus Quibduanus, Conferentia Episcoporum Columbiae audita, ab hac Aposto
lica Sede enixe postulaverunt ut a circumscriptionibus ecclesiasticis
suis peramplis distractis territoriis nova quidem constitueretur dioe
cesis. Nos igitur scientes probe eiusmodi optato assentiri quoque Ve
nerabilem Fratrem Angelum Acerbi, Archiepiscopum titulo Zellensem,
in eadem Natione Apostolicum Nuntium, sententia audita Venerabi
lium Fratrum Nostrorum S. R. E. Cardinalium Consilio pro Publicis
Ecclesiae negotiis praepositorum, admotae postulationi concedendum
esse putavimus. Summa ergo Apostolica Nostra potestate, consensu
suppleto eorum, quorum interest, vel qui sua interesse putant, quae
sequuntur decernimus. A dioecesi Antioquiensi separamus territorium
civilis regionis Urab antioqueno , a Vicariatu autem Quibduano
territorium civilis regionis (( Urab chocoani , atque ex ita distractis
territoriis novam condimus dioecesim Apartadonsem appellandam,
iisdem circumscriptam finibus quibus memoratae regiones terminantur.
Huius novae dioecesis sedem in urbe Apartado statuimus ibique
exstans paroeciale templum Deo dicatum in honorem Beatae Mariae
Virginis titulo (( Nuestra Seora del Carmen invocatae ad gradum
ac dignitatem cathedralis Ecclesiae evehimus eique insignia, privi
legia et honores tribuimus quibus ceterae in orbe catholico cathedra
les Ecclesiae fruuntur. Dioecesim Apartadonsem suffraganeam faci
mus archidioecesis Sanctae Fidei de Antioquia, quam hoc ipso die con
stituimus, eiusque pro tempore Praesulem metropolitico iuri Archie
piscopi Sanctae Fidei de Antioquia subicimus, iisdem iuribus, privile
giis honoribusque insignitum atque oneribus obligationibusque adstric
tum, quae Episcoporum residentium propria sunt, cui vero ut validum
praebeatur auxilium, quam primum ibidem iubemus constitui, ad nor113 - A. A S.

1736

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

mam iuris, Consultorum Collegium. Quod attinet ad congruam susten


tationem Episcopi novae dioecesis, provideatur Curiae emolumentis, fide
lium oblationibus, dote a civili suppeditanda Potestate portioneque bono
rum, quae ad normam can. 122 C. I. C. ei debent obvenire quaeque hac
tenus ad memoratas ecclesiasticas circumscriptiones pertinuerunt. In iis
autem quae respiciunt ad seminarii dioecesani aedificationem adque sa
crorum alumnorum institutionem serventur praescripta iuris commu
nis, prae oculis habitis normis ac regulis a Congregatione pro Institu
tione Catholica statutis. Provideatur insuper ut selecti seminarii alumni,
philosophicis ac theologicis imbuendi disciplinis, necnon sacerdotes sua
studia completuri, Romam, ad Pontificium Collegium Pium Latinum
Americanum mittantur. Quod quidem attinet ad regimen dioecesis,
administrationem bonorum ecclesiasticorum, dioecesani administrato
ris, sede vacante, electionem, fideliumque iura et onera aliaque id
genus, quae sacri canones praescribunt ad amussim serventur. Atque
simul ac dioecesis erectio ad effectum deducta fuerit, sacerdotes illi
adscripti censeantur Ecclesiae in cuius territorio ecclesiasticum deti
nent officium ; ceteri vero sacerdotes, clerici seminariique tirones ma
neant incardinati vel incardinentur Ecclesiae in cuius territorio legi
timum habent domicilium. Acta et documenta, quae ad noviter consti
tutam dioecesim eiusque fideles bonaque temporalia respiciunt, a Curiis
memoratarum circumscriptionum ad Curiam Apartadonsem transmit
tantur rite, in condendo tabulario servanda. Haec, quae praescripsi
mus, committimus perficienda Venerabili Fratri Angelo Acerbi, quem
diximus, necessarias et opportunas eidem tribuentes facultates etiam
subdelegandi, ad effectum de quo agitur, quemlibet virum in eccle
siastica dignitate constitutum, onere imposito ad Congregationem pro
Episcopis authenticum exemplar actus peractae exsecutionis remit
tendi. Hanc denique Constitutionem Nostram per Apostolicas sub
plumbo Litteras datam sive nunc sive in posterum ratam esse volu
mus, contrariis quibuslibet non obstantibus.
Datum Romae, apud S. Petrum, die duodevicesimi mensis Iunii,
anno Domini millesimo nongentesimo octogesimo octavo, Pontificatus
Nostri decimo.
83 AUGUSTINUS Card. CASAROLI
a publicis Ecclesiae negotiis

83 BERNARDINUS Card. GANTIN


Congr.

pro Episcopis Praef.

Marcellus Rossetti, Proton. Apost.


Raphal Varca, Proton. Apost. s. n.
Loco Plumbi
In Secret. Status tab., n. 221.812.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1737

V
RIVIASCIANENSIS
Vicariatus Apostolicus Riohachansis evehitur ad gradum dioecesis, quae
Riviascianensis vocabitur.

IOANNES

PAULUS

EPISCOPUS

SERVUS SERVORUM DEI


AD PERPETUAM REI MEMORIAM

Quoniam, ut plane constat, Vicariatus Apostolicus Riohachansis,


qui missionali demandatus est curae sodalium Ordinis Fratrum Mino
rum Capuccinorum e provincia Aprutiensi, recentioribus his annis
feliciter haud parvis cum religionis tum Civitatis incrementis est
auctus, hac ipsa de causa audiendae videntur preces, quibus Venera
bilis Frater Livius Reginaldus Fischione, Episcopus titulo Aquensis
in Byzacena eiusdemque Vicariatus Ordinarius, audita Conferentia
Episcopali Rei publicae Columbiensis, enixe ab Apostolica hac Sede
ut idem Riohachansis Vicariatus ad dignitatem dioecesis altero no
mine appellandae attollatur modo petiit. Eandem in rem consentiente
ipso Venerabili Fratre Angelo Acerbi, Archiepiscopo titulo Zellensi et
in Columbia Nuntio Apostolico, libenter Nos ipsi, consensu eorum
suppleto quorum interest aut interesse consetur, propter animorum
bonum, cui in primis prospicimus, vi et potestate Nostra Apostolica
Vicariatum Apostolicum Riohachaensem in dignitate dioecesis consti
tuimus nomine Riviascianensis appellandae, iisdem servatis finibus
quibus hucusque Riohachansis continebatur Vicariatus Apostolicus,
necnon eadem retenta sede episcopali illic in Urbe collocata, quae
(( Riohacha nuncupatur, cuius paroeciale templum ibi Deo in hono
rem B. M. V. exstans (( de los Remedios nunc ad honorem Ecclesiae
Cathedralis attollimus congruisque ornamus iuribus. Statuimus autem
ut nova dioecesis Riviascianensis sit Metropolitanae Ecclesiae Barranquillensi suffraganea, ita ut illius metropolitano Archiepiscopi iuri
subsit Episcopus pro tempore Riviascianensis, cui et honores et insi
gnia et privilegia tribuimus una cum oneribus et obligationibus, quae
omnia Episcoporum dioecesanorum sunt propria. Simul decernimus
ut et in Riviascianensi Ecclesia coetus Consultorum deligatur, qui
Episcopo consilio et opere in praesentia sit auxilio. Ad iustam dignam
que novi Episcopi dioecesani mensam quod attinet, eidem prospiciatur

1738

Acta

Apostolicae

Sedis

Commentarium

Officiale

emolumentis Curiae necnon dote a Civili Gubernio praestanda. In iis,


quae Seminarii aedificationem respiciunt, praescripta serventur iuris
communis, ratione etiam habita normarum a Congregatione de Semi
nariis Studiorumque Institutis foras datarum ; selectisque alumnis
philosophicis ac theologicis disciplinis instruendis aut sacerdotibus
in altiora studia incumbentibus ita faveatur, ut tempore opportuno
Romam mittantur apud Pontificium Collegium Pium Latinum Americanum. Dioecesi Riviascianensi constituta eiusque propriis ad effec
tum deductis, clerus, qui olim Vicariatui Apostolico Riohachansi,
dehinc novae iam dioecesi adscriptus censeatur. De cuius denique
regimine rebusque administrandis, de eligendo Administratore sede
vacante, deque aliis id genus praescriptis stari debet normis canonici
iuris sancitis. Quae hisce Litteris statuimus, ea omnia curet ad exse
cutionem ducenda Venerabilis quem diximus Frater Angelus Acerbi,
facta ei etiam facultate alium virum in ecclesiastica dignitate consti
tutum subdelegandi ad idem officium implendum, onere utcumque
addito certa veraque transmittendi ad Congregationem pro Episcopis
actorum exsecutionis documentorum exempla. Quas Apostolicas Lit
teras Nos nunc et in posterum ratas esse volumus, contrariis haud
obstantibus.
Datum Romae, apud S. Petrum, die decimo sexto mensis Iulii, anno
Domini millesimo nongentesimo octogesimo octavo, Pontificatus Nostri
decimo.
83 AUGUSTINUS Card. CASAROLI
a publicis Ecclesiae negotiis

83 BERNARDINUS Card. GANTIN


Congr.

pro

Episcopis

Praef.

Marcellus Rossetti, Proton. Apost.


Angelus Lanzoni, Proton. Apost.
Loco g Plumbi
In

Secret.

Status

tab.,

n.

22.'i.37Jf.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1739

LITTERAE APOSTOLICAE
I
B. M. V. signum quod in ecclesia paroeciali loci v. d. Zakopane-Krzeptwki colitur ab Ipso

Summo Pontifice

pretioso

diademate redimitur.

IOANNES PAULUS PP. II


Ad perpetuam rei memoriam. Nemini quidem latet quanta dilec
tione quantoque filiali amore Nos ab ineunte aetate Beatam Mariam
Virginem colamus ; quam profecto dilectionem inducere in populum
fidelem omnimodis annitimur, unde eidem quam maximus evenire pos
sit spiritalis proventus. Idcirco magno cum gaudio obsequendum esse
existimavimus optatis Venerabilis Fratris Nostri Francisci S. R. E.
Cardinalis Macharski, Archiepiscopi Cracoviensis, qui, rogantibus quo
que tum clero tum fidelibus, a Nobis plurima prece expostulavit ut
Beatae Mariae Virginis imaginem ecclesiae paroecialis oppidi quod
indigenae Zakopane-Krzeptwki vocitant, pretioso diademate redimiremus. Hoc signum enim magnum habet momentum et pondus, quippe
quod veluti munus et pietatis fraternaeque necessitudinis documentum
quondam ab Episcopo Leiriensi-Fatimensi donatum sit praeclaro illi
Stephano S. R. E. Cardinali Wyszynski felicissimae recordationis. Nos
quoque imaginem hanc haud semel Ipsi contuiti sumus precesque No
stras fidenter fudimus ; gaudentes insuper animadvertimus frequentes
fidelium ibi adstare turmas ac Deiparam mariali rosario pie colere.
Celebri igitur virorum mulierumque coetu coadunato, in Foro Pe
triano, Nos Nostrae Apostolicae potestatis usi plenitudine, hoc ipso
die, pridie IX anniversarii diei ab initio Pontificatus Nostri, simu
lacrum quod superius memoravimus pretioso diademate coronavimus.
Ipsa denique Virgo Maria benigne cunctis qui ad se decurrant usque
se praestare velit opiferam ; semperque materais respicere oculis hos
fideles ceterosque qui Eandem mariali rosario assidue venerantur.
Datum Romae, apud S. Petrum, sub anulo Piscatoris, die xi mensis
Octobris, anno MCMLXXXVII, Pontificatus Nostri nono.
AUGUSTINUS Card. CASAROLI, a publicis Ecclesiae negotiis
Loco B Sigilli
In Secret. Status tab., n. 221.198.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1740

Officiale

II
Deipara Virgo Maria Immaculatae Conceptionis titulo ornata princeps
renuntiatur Apostolici Vicariatus Izabalensis apud Deum patrona.

IOANNES PAULUS PP. II


Ad perpetuam rei memoriam. Manifesta iam diu Nostra pietas in
caelites sanctos potissimumque sanctissimam Iesu Christi Matrem Ma
riam libentes sane Nos adducit ut singulas per orbem communitates
ecclesiales commendari iam velimus praesenti illorum patronatui validisque apud Deum omnipotentem praesidiis. Quapropter, illum quem
hoc ipso die constituimus Vicariatum Apostolicum Izabalensem quem
que ei pastorem praefecimus Venerabilem Fratrem Aloisium Mariam
Estrada Paetau Ordinis Praedicatorum sodalem, arbitramur non sine
causa iam a principio suam coram Deo habere patronam debere caele
stem, quo certius dirigantur novi Vicariatus gressus ulteriorem ad
prosperitatem et soliditatem, et quo fructuosius intra eundem gregem
actuositas evangelizationi suavitasque renovationis peragatur. Cum
ergo memoratus Vicarius Apostolicus Aloisius Maria Estrada Paetau
suo ipsius nomine suique cleri ac populi fidelis preces Nobis exhibuerit
ut Beatissima Virgo Maria sub titulo (( Immaculatae Conceptionis
principalis Patrona constitueretur et declararetur novelli Vicariatus
Apostolici Izabalensis, Nos rebus optime reputatis atque iis universis
confirmatis quae seu Congregatio pro Gentium Evangelizatione seu
maximo cum consensu Congregatio pro Cultu Divino hac de re factis a
Nobis potestatibus iam egerint, id quod expetitum est libentissimo
profecto animo concedimus cum iuribus et privilegiis quae cunctis con
veniunt Patronis caelestibus secundum Instructionem de Calendariis
particularibus atque Officiorum et Missarum Propriis recognoscendis
aliasque approbatas normas, quibusvis causis haudquaquam obstan
tibus. Haec vero quae fieri iussimus tum in praesens tum in sequens
plane tempus firma ac rata esse volumus, confisi videlicet Christi sanc
tissimam Matrem studiosius usque ab Ecclesia Izabalensi proprio prope
iure invocatam numquam praesentibus auxiliis eidem amato gregi caelitus (lefore.
Datum Romae apud S. Petrum, sub anulo Piscatoris, die xn mensis
Martii, anno MCMLXXXVIII, Pontificatus Nostri decimo.
& AUGUSTINUS Card. CASAROLI, a publicis Ecclesiae negotiis
Loco g Sigilli
In Secret. Status tao., n. 216.182.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1741

III
Paroeciale

templum

Beatae

Mariae Virgini

dicatum,

ante

emaiciu

Kalvarija nunc vero Varduva nuncupatum, quod intra fines dioecesis Telsensis, in Lituania, exstat, ad gradum Basilicae Minoris evehitur.

IOANNES PAULUS PP. II


Ad perpetuam rei memoriam. Constat intra fines Telsensis dioe
cesis, in Lituania, clarum quidem paroeciale templum exstare Beatae
Mariae Virgini dicatum, antea Zemaiciu Kalvarija nunc vero ((Var
duva )) nuncupatum, ad quod Christifideles frequentes conveniunt sa
cram imaginem Deiparae Virginis cum Iesu Infante veneraturi ac
memoriam quoque celebraturi Christi Passionis. Qua re, cum Venera
bilis Frater Antonius Vaicius, Episcopus titulo Sullectinus atque Ad
ministrator Apostolicus ad nutum Sanctae Sedis Telsensis Ecclesiae,
litteris die vi mensis Iulii superiore anno datis, cleri populique nomine
petiverit ut idem templum titulo ac dignitate Basilicae Minoris honestaremus, Nos, paternae dilectionis Nostrae signum hoc vertente Mariali
Anno istis carissimis in Christo Telsiensibus filiis cupientes praebere,
eiusdem Pastoris precibus libentes obsecundamus. De sententia igitur
Congregationi pro Cultu Divino proposita, quam ratam habemus, Apo
stolica Nostra usi potestate, harum Litterarum virtute perpetuumque
in modum paroeciale templum, de quo mentionem fecimus, titulo ac
dignitate Basilicae Minoris decoramus, cum omnibus iuribus et litur
gicis concessionibus, quae sacris aedibus hoc nomine insignitis rite
competunt, iis tamen servatis, quae iuxta Decretum De titulo Basi
licae Minoris die vi mensis Iunii anno MCMLXVIII editum, servanda
sunt. Has denique Litteras Nostras sive nunc sive in posterum ratas esse
volumus, contrariis quibuslibet non obstantibus.
Datum Romae, apud Sanctum Petrum, sub anulo Piscatoris, die vi
mensis Maii, Mariali Anno MCMLXXXVIII, Pontificatus Nostri decimo.
8 AUGUSTINUS Card. CASAROLI, a publicis Ecclesiae negotiis
Loco SB Sigilli
In Secret. Status tab.. n. 218.01J.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1742

Officiale

IV
Simulacrum B. M. V. in caelum Assumptae, quod intra fines dioecesis Sonsonensis-Rivi

Nigri

pie

colitur

ibique

in

templo

oppidi

Marinilla

asservatur, diademate redimitur pretioso.

IOANNES PAULUS PP. II


Ad perpetuam rei memoriam. Ut memoriae proditum est, haud
licet de praecipuo venerationis cultu dubitare, quo intra fines Ecclesiae
Sonsonensis-Rivi Nigri praeclara excolli tur imago B. V. Mariae in
caelum Assumptae, quae inde ab anno MDCCCXXX^I in paroeciali templo
loci (( Marinilla )) religiose asservatur, cum ceterum constet omnes illius
paroeciae fideles Beatissimam Virginem in caelum Assumptam longe
iam ante sibi dulcissimam elegisse apud Deum Patronam, in eiusque
tutela ac fide etiam totius regionis incolas adhuc esse consuevisse.
Quae cum ita sint, iure meritoque imago illa Deiparae B. M. V. dignissima videtur, quae maiore nunc aliquo decoretur honore, ipsaque hac
de causa, cum Venerabilis Frater Alfonsus Uribe Jaramillo, Episcopus
Sonsonensis-Rivi Nigri, cleri populique sui vota expromens, a Sancta
hac Sede recens petierit ut Nostro nomine et auctoritate sibi liceat
memoratam B. V. Mariae imaginem praestanti diademate coronare,
Ipsi, qui plus plusque in dies cultum et amorem tantae Matris augeri
vehementer cupimus, peramplam adhibentes occasionem Nobis datam
iucundissimo hoc anno Mariali, non dubitamus ex summa potestate
Nostra Apostolica, qua providenter fungimur, harumque Litterarum
virtute facultatem petenti facere, quam nunc illi facimus, ut Nostro
nomine et auctoritate ipso dilaudato Beatae Mariae Virginis in caelum
Assumptae simulacro pretiosam imponet coronam, qua vel magis in
dilecta dioecesi Sonsonensi-Rivi Negri tot filiorum christiana Fides
confirmetur ac pietas, servatis de eiusmodi ritu ac formula liturgica
lege praescriptis. Contrariis quibuslibet rebus non obstantibus.
Datum Romae, apud Sanctum Petrum, sub anulo Piscatoris, die xi
mensis Iunii, anno MCMLXXXVIII, Pontificatus Nostri decimo.
83 AUGUSTINUS Card. CASAROLI, a publicis Ecclesiae negotiis
Loco g Sigilli
In Secret. Status

tab., n. %ld.ll 5.
t

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1743

V
Paroeciale templum Beatae Mariae Virgini in Caelum Assumptae dicatum
quod Lutinae intra fines Preoviensis eparchiae exstat, ad gradum ac
dignitatem Basilicae Minoris evehitur.

IOANNES PAULUS PP. II


Ad perpetuam rei memoriam. Inter praecipuas sacras aedes
Presoviensis eparchiae, in Cechoslovachia, merito recensetur paroeciale
templum Beatae Mariae Virgini in Caelum Assumptae dicatum, exstans
Lutinae, ad quod, ornamentis et arte decorum, Christifideles eparchiae
ac finitimarum dioecesium frequentes accedunt imaginem Deiparae
(( Matris Unitatis veneraturi eiusque supernum petituri fidentes auxi
lium. Qua re, cum Reverendissimus Dominus Ioannes Hirka, Ordina
rius ad nutum Sanctae Sedis Presoviensis, litteris die VIII mensis
Maii superiore anno datis, etiam cleri populique nomine petiverit ut
idem templum titulo ac dignitate Basilicae Minoris honestaremus, Nos,
paternae benevolentiae Nostrae signum, hoc Mariali vertente Anno,
tam dilectis in Christo filiis Presoviensibus cupientes praebere, istius
Reverendissimi Domini precibus libentes volumus obsecundare. De
sententia igitur Congregationis pro Cultu Divino Nobis proposita, quam
ratam habemus, Apostolica Nostra usi potestate, harum Litterarum
virtute perpetuumque in modum paroeciale templum, de quo mentionem
fecimus, titulo ac dignitate Basilicae Minoris decoramus, cum omnibus
iuribus et liturgicis concessionibus, quae templis hoc nomine insignitis
rite competunt, iis tamen servatis, quae iuxta Decretum De titulo
Basilicae Minoris die vi mensis Iunii anno MCMLXVIII editum, ser
vanda sunt. Has denique Litteras Nostras sive nunc sive in posterum
ratas esse volumus, contrariis quibuslibet non obstantibus.
Datum Komae, apud Sanctum Petrum, sub anulo Piscatoris, die x x n
mensis Iunii, Anno Mariali MCMLXXXVIII, Pontificatus Nostri decimo.
5 AUGUSTINUS Card. CASAROLI, a publicis Ecclesiae negotiis
Loco g Sigilli
In Secret. Status tab., n. 221.505.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1744

Officiale

VI
S. Mariae ad Nives templum apud vicum Ponticelli situm in Neapolitanae Ecclesiae finibus ad Basilicae Minoris gradum evehitur.

IOANNES PAULUS PP. II


Ad perpetuam rei memoriam. Cum Nos magna veneratione Ipsi
Beatam Virginem Mariam prosequi usque solemus, tum etiam vehe
menter optamus ut eiusdem laudes honoresque apud populum fidelem
latius proferantur ac magis magisque dilatentur. Haud quidem Nos
sumus nescii Beatam Virginem Mariam pie coli Deique a plebe vici
praesertim Ponticelli magna cum religione observari. Probe quoque
scimus eaedem hanc arcto sane nexu cum basilica Liberiana iungi, ita
ut hinc salus populi Ponticelli , hinc (( salus populi Romani dici
possit, cum binis in locis de eiusdem agatur titulo, de Beata Virgine
Maria scilicet ad Nives. Complures igitur ob causas has non modo
libenter, verum etiam laetanter, ut marialis pietas plus plusque solidetur, Venerabilis Fratris Nostri Michaelis S. R. E. Cardinalis Gior
dano, Archiepiscopi Neapolitani, postulationibus concedendum esse
arbitramur, qui petierit ipsemet, additis pariter tum cleri tum Christi
fidelium votis, ut templum Beatae Mariae Virgini ad Nives dicatum in
vico Ponticelli Neapolitanae archidioecesis ad gradum dignitatemque
Basilicae Minoris eveheretur. Itaque comprobatis iis quae Congregatio
pro Cultu Divino de hac re statuit consiliis, factis a Nobis potestatibus.
Beatae Mariae Virginis templum quod supra memoravimus ut in Basi
licas Minores ascribatur decernimus, iuribus nempe ac liturgicis privi
legiis attributis quae ad tempia hoc nomine honestata pertinent. Dili
gentes proinde serventur quae decretum (( De titulo Basilicae Minoris ,
die vi mensis Iunii anno MCMLXVIII exaratum, deliberavit et constituit.
Quibuslibet rebus minime obstantibus. Ipsam demum Beatam Virginem
Mariam plurima deprecamur prece ut cunctis qui ad eandem tam fiden
ter decurrant, usque se praestet opiferam Matremque benignam, quae
quidem hac in aede tenuioris ordinis praesertim tot per saecula filios
Aliasque respexit.
Datum Romae, apud S. Petrum, sub anulo Piscatoris, die x x v n
mensis Iulii, anno MCMLXXXVIII, Pontificatus Nostri decimo.
69 AUGUSTINUS Card. CASAROLI, a publicis Ecclesiae negotiis
Loco gg Sigilli
In Secret.

Status

tab., n. 22!,.V $/105.


t

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1745

VII
In oppido Gastellabate quod dicunt, qui locus est dioecesis Vallensis in
Lucania, paroeciale templum B. M. V. in Caelum Assumptae sacrum titulo
ac dignitate Basilicae Minoris augetur.

IOANNES PAULUS PP. II


Ad perpetuam rei memoriam. Compertum quidem plane habetur
in loco Castellabate , quod oppidum est Ecclesiae Vallensis in Luca
nia, paroeciale templum B. M. V. in Caelum Assumptae dicatum, necnon
anno MCMXXXVII in pristinum restitutum, sacra ab aede in honorem
Sanctae Mariae de gulia annis MCXXIV-MCXXXVIII primum illic aedificata
profectum esse. Quod pluris tamen est, praeter eiusdem templi momen
tum artisticum, pro explorato habetur ipsum, in primis ob paroeciales
curas Reverendi Domini Archipresbyteri et cleri ei auxiliantis, magno
pere non solum ad christianam fidem in incolis alendam, sed ad pecu
liarem etiam pietatem erga Beatam Virginem Mariam, caelicam ac
dulcissimam omnium fidelium Matrem, magis magisque colendam, vulgandam firmiterque tuendam conferre. Quapropter Nos, quibus maxime
cordi est spiritale Christifidelium emolumentum omniumque animorum
salus, non dubitantes quin audiendae sint preces, quibus ad Apostolicam
Sedem admotis Venerabilis Frater Iosephus Casale, Episcopus Val
lensis in Lucania, sua suique cleri ac populi vota expromens, nuper
poposcit ut clara quam diximus aedes sacra insigni Basilicae Minoris
titulo decoretur, nunc, sicut quod hac de re Congregatio pro Cultu
Divino ex facultatibus sibi a Nobis factis hodie peregit, id confirmamus,
ita e plenitudine etiam potestatis Nostrae Apostolicae harumque Lit
terarum virtute nominatum templum paroeciale B. V. Mariae in Caelum
Assumptae consecratum ad gradum honoremque Basilicae Minoris per
petuumque in modum evehimus ; omnibus ei traditis iuribus et privi
legiis, quae reliquarum eiusmodi ordinis Basilicarum sunt propria,
iis tamen servatis, quae secundum Decretum (( de titulo Basilicae Mi
noris , die vi mensis Iunii anno MCMLXVIII evulgatum, rite sunt
servanda. Contrariis quibuslibet haud obstantibus. Quas Litteras No
stras Apostolicas nunc et in posterum religiose observari volumus omnes
que effectus suos habere.
Datum Romae, apud Sanctum Petrum, sub anulo Piscatoris, die
altero mensis Augusti, anno MCMLXXXVIII, Pontificatus Nostri decimo.
ffi AUGUSTINUS Card. CASAROLI, a publicis Ecclesiae negotiis
Loco Ji Sigilli
In Secret. Status tab., n. 22J,.766.

1746

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

EPISTULA
Ad Venerabilem Fratrem Ladislaum S. R. E. Cardinalem Paskai, ad Episcopos adque catholicos fideles Hngaros post nongentos quinquaginta
transactos annos ab obitu S. Stephani, Hungarorum Regis.

Mariali anno 1988 iam absoluto, eodem die quo Ecclesia meminit
(( ... Virginem Mariam, perfecto terrestris vitae itinere, corpore et
anima ad supernam caeli gloriam evectam esse ... , vos, dilecti Fratres
et Filii Hungari, memoria recolitis nongentos quinquaginta transactos
annos ab obitu sancti Stephani, Nationis vestrae Conditoris, atque
una simul sedulam honoratis praesentiam Mariae Magnae Dominae
in vestra perantiqua historia. Etenim die xv mensis Augusti anno
M x x x v i n obiit diem supremum rex Stephanus, qui Gentis vestrae
clarum gressum in christianam religionem perfecerat, eidemque here
ditate reliquit pietatem in Virginem Mariam.
Eodem hoc anno, praeterea, memoria fit quinquaginta annorum a
quarto et tricesimo omnium Nationum Eucharistico Conventu, qui sane
eventus ecclesialis mirum in modum pernotuit non in urbe vestra Budapestino tantum atque in Patria vestra, sed cuncto in catholico orbe
celebri illo mense Maio anno 1938. Sicut omnes noverunt, Summi Pon
tificis Legatus missus est Eugenius Pacelli, tunc Secretarius Status,
qui sane subsequenti anno ad Supremum evectus est Pontificatum, as
sumpto nomine Pio XII.
Maiores vestri semper pro certo habuerunt Christianam fidem arte
coniungi cum Mariali pietate : quam veritatem Episcoporum praedi
catorum fidei praesertim Adalberti et Gerardi apostolicus ardor
inculcavit nec non presbyterorum monachorumque, qui Christi reli
gionem populum vestrum docuerunt.
Veritatis Evangelicae receptio, cuius initium factum est sub prin
cipe Gza, cultorem invenit praecipuum ipsius filium Stephanum, atque
ita factum est ut Silvester II Papa, anno millesimo exeunte, per Abba
tem Astrick-Anastasium ei mitteret regis coronam, agnosceretque eius
modi facinore etiam quod ad formam pertinet Hungarorum supremam
libertatem.
Christi Vicarii benevolentiae respondit sanctus Rex ratione laude
digna : decem enim dioeceses condidit earumque exstruxit ecclesias
cathedrales; monachorum institutioni favit; providas edidit leges, quas
colere iussit firmiter; cum populis proprioribus aptam excitavit conso-

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1747

ciationem, mutuo nisam obsequio atque catholicorum institutorum ob


servantia; rationes habuit artas cum praecipuis orbis Christiani tunc
temporis sedibus, ibique pro peregrinatoribus" Hungaris hospitia consti
tuit. Paucis, Nationem suam in Rem Publicam Christianam convertit.
Imaginem pariter egregiam prae se fert ipsius domestica familiarisque vita. Studiosus exstitit maritus Beatae Giselae Bavaricae, sororis
imperatoris sancti Henrici II. Firma fide praeditus, prope domum
regiam aedificavit monacharum coenobium, ut diuturnam orantemque
deprecationem prospiceret familiae suae suoque Populo. Pater benignus
atque sollicitus vicissitudinum heredis regnique, filium suum Emericum instruxit ad sanctitatem qui in sanctorum numerum relatus est
die XX mensis Augusti anno 1083 atque ad arduam rei publicae admi
nistrandae rationem'. Qua in re exemplo sunt hortationes quae inve
niuntur in libello (( De morum institutione ad Americum ducem .
Verum, Stephani exspectationes ad domum regnatricem pertinentes
ad effectum adduci non potuerunt : mortuus est Emericus, ut ferunt
regni Chronica, dum venabatur, die II mensis Septembris anno 1031.
Licet dolore affectus ob defectionem progeniei suae quam praeficeret
Nationi, firmius usque in fide haesit, populumque concredidit suum
praesidio <( Magnae Dominae Hungarorum .
Spiritualis Sancti hereditas efficax facta est per decursum acerbae
historiae populi Hungarici : Maria vero praesentia atque praesidio suo
continenter saepiente, potuit ille identitatem suam servare atque saepe
totius Christianitatis oppidum munitum se praebuit.
Volvente hoc anno in ecclesiis cathedralibus vestrae Patriae a
vobis cultus tributus est pretiosis reliquiis clari illius veritatis catho
licae propagatoris in vestra Natione. Ipsius Manus Dextera Sancta
emensa est benedicens regionem vestram, sanctas excitando animi commotiones, moralis spiritalisque' renovationis proposta. Unusquisque
vestrum istius iubilaris memoriae sancti Regis occasionem nanciscatur
ad illius fidei altitudinem recogitandam nec non eius vitae civilis et
familiaris integritatem, atque ut ei accommodet vitae consuetudinem
moresque suos.
Iubilaris haec memoria Marialisque Anni celebrationis perficientur
Budapestini, Venerabiles Fratres et Dilecti Filii et Filiae, per sol
lemne sacrificium Eucharisticum proximo die xx mensis Augusti, inter
quod dedicatio renovabitur quam vestrae Nationis Magnae Matri Dei
exegit sanctus Stephanus. Hungaria catholica, id pro certo habemus,

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1748

Officiale

eiusmodi collegialis consecrationis Virgini actum suum faciet eumque


commutabit cum vinculo fidelitatis in Eam atque in Ipsius Filium.
Etiam Nos vobiscum cogitatione et animo erimus. Atque pergratum
habebimus vos comitari non precibus tantum Nostraque Apostolica
Benedictione, sed Nostrum putabimus universalis Ecclesiae Pastoris
munus renovare, una cum vobis, Fratres in episcopatu, Patriae vestrae
commendationem Magnae Dominae Hungarorum ut, sancto rege
Stephano deprecante Ipsa ei praesidio sit eidemque prosperitatem
obtineat atque erga Christum firmam fidelitatem.
Ex Aedibus Vaticanis, die xvi mensis Augusti, anno MCMLXXXVIII,
Pontificatus Nostri decimo.
IOANNES PAULUS PP. II

ALLOCUTIONES
I
Ad quosdam seiunctos fratres ex Africa.

Dear

Friends,

1. I am happy to welcome you to the Vatican, and I greet you


with the words of the Apostle Paul : "Grace and peace to you from
God our Father and the Lord Jesus Christ".
1

The ecumenical nature of your group brings to mind the words


of the Second Vatican Council, that "coopration among all Christians
vividly expresses that bond which already units them, and it sets in
clearer relief the features of Christ the Servant".
The bond which
units us is nothing less than the pouring into our hearts of the Holy
Spirit, through our baptismal configuration with Christ. It has to
be our ardent prayer that an increased awareness of the nature and
significance of that bond will make our witness before the' world
more authentic and convincing. Essential to that witness is the spirit
of service with which we seek to respond to the needs of our brothers
and sisters.
2

* Die 27 m. Maii a. 1988.


1

1 Cor 1:3.

Unitatis

Cf. Rom 5:5.

Redintegratio,

12.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1749

2. I am fully aware of how deeply committed you are, as leaders


of the Christian Churches and communities in your country, to
proclaiming the Gospel message of salvation and to affi.rm.ing, in the
historical and social circumstances of your peoples, the values intrinsic
to that message and inseparable from it, such as peace, solidarity,
justice and the equal human dignity of ali. In the one "house of
God" there is room for everyone, but above ali for the weakest and
poorest and most vulnerable of the brethren.
4

I know the anguish that you exprience as you see, day by day,
the terrible toll that the system of apartheid continues to take on
the lives of individuis and families, and on society itself. You are
aware of the Holy See's constantly declared defence of human dignity
and human rights, and its opposition to ali forms of racial discrimination. I do not hesitate to repeat once again that "every form of
discrimination based on race, whether occasionai or systematically
practised, and whether it is aimed at individuis or whole racial
groups, is absolutely unacceptable".
For we believe that what is
taught in Scripture applies to every mah and woman, that "God
created man in his own image" and that all of us "were reconciled
to God by the death of his Son".
5

3. Since reconciliation is at the heart of the Gospel, Christians


cannot accept structures of racial discrimination which violate human
rights.
But they must also realize that a change of structures is
linked to a change of hearts. The changes they seek are rooted in
the power of love, the divine love from which every Christian action
and transformation Springs. Christians in South Africa are called
to work together to promote among ali peoples in your society a sense

of effective solidarity, which I have recently discribed, in another


context, as "a firm and persevering dtermination to commit oneself
to the common good, that is ... to the good of ali and of each individuai
because we are ali really responsible for all".
8

I pray that the Christian communities in South Africa will continue


to foster only peaceful means of responding to the difficulties of the
prsent situation. The admonition contained in the Letter of Saint
4

Cf. Heb 3:6.

Address to the United Nations Committee against Apartheid, 7 Iuly 1984.

Gn 1:27.
7

Born 5:10.

* Sollicitudo Rei Socialis, 38.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

1750

James is most appropriate : "The harvest of righteousness is sown


in peace by those who make peace". Let ns share the hope that in
the midst of so much suffering in South Africa, of which the whole
world is witness, your ecumenical efforts will plant seeds of justice
and peace which, by the help of God's grace, will come to fruition soon.
May God bless all his sons and daughters in South Africa.
9

II
Ad quosdam Australiae episcopos sacra limina visitantes.*

Dear

brother Bishops,

1. We have just brought to completion the Church's annual


clbration of the great mysteries of Rdemption : Christ's Death
and Rsurrection, his Ascension into heaven and the coming of the
Holy Spirit at Pentecost. It is with joy that I welcome you for your
ad Limina visit at a time when the clbration of thse great mysteries
of faith is still so vivid in our minds and hearts.
Pentecost, in particular, reminds us that the Church, even after
two millennia, is always young through, the working of the Holy
Spirit. It was, in part, to enhance awareness of this fact that my
predecessor Pope John XXIII convoked the Second Vatican Council.
His prayer was that the wonders o f the Holy Spirit would be renewed
in our day as in a new Pentecost. If we consider the Church's long
history with the eyes of faith, we can find ample confirmation that
the wonders of the Holy Spirit are indeed renewed in every age,
notwithstanding the obstacles that human sinfulness and weakness
impose. In the words of the Council, "every renewal of the Church
essentially consists in an increase of fidelity to her own calling ...
Christ summons the Church, as she goes her pilgrim way, to that
continuai reformation of which she always has need, insofar as she
is a human and earthly institution". We must add that the Church's
fidelity to her calling means fidelity to a living person : Jesus Christ.
Through him, her bridegroom and Lord, she enters into communion
with the Father and the Holy Spirit.
1

3:18.

* Die 28 m. Maii a. 1988.


1

Unitatis Redintegratio,

6.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1751

2. For us Bishops, our relationship to God, or more precisely


our communion with the Most Blessed Trinity, is obviously not just
an individual exprience for our own benefit. Rather, as a gift received
in Baptism and sealed by the Spirit in a new way at our episcopal
ordination, this relationship becomes the very source of our ministry
to God's people. A Bishop's role in his local Church and in the
universal communion of faith is not without an intimate and dynamic
relationship to his personal commitment to God through Jesus Christ
in the Holy Spirit.
s the Council reminds us : "It pleased God to sanctify and save
human beings not as individuis without any bond or link between
them, but rather to make them into a people who might acknowledge
him in truth and serve him in holiness '. According to Saint Paul,
together we form the one body of Christ, with ali that this implies
for our relationship with God and with one another, and for the
mission we have received through Baptism and Holy Orders. It is
within the context of this mystery of ecclesial communion that I wish
to reflect briefly with you on some aspects of the Church's life in
Australia.
5

3. The communal dimension of the Church's existence is vividly


illustrated by her worship and sacramentai life.
The renewal envisioned by the Council included the earnest desire that ali the faith
ful should be led to "full, conscious and active participation" in the
liturgy, and that they should "eagerly frquent those sacraments
which were instituted to nourish the Christian life". I rejoice with
you that liturgical renewal has indeed led to a more active par
ticipation in the Church's worship, and to a new awareness that full
participation means actively sharing in the Church's mission in
daily life.
4

At the same time we recognize that changes in the Church as well


as the increased secularization of society have been the occasion for
some to absent themselves from her sacramental life, particularly
the Sunday Eucharist. This phenomenon is not confned to Australia,
but I know that this does not lessen your concern that the proportion
of Catholics in your country who regularly attend Sunday Mass has
2

Lumen

Cf. 1 Cor 12:27.

Gentium, 9.

Sacrosanctum

Ibid., 59.

114 - A. A. S

Concilium,

14.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1752

Officiale

been in decline, despite the apparent stability of Mass attendance


due to increases in the Catholic population.

This is a trend that

wounds the very heart of ecclesial communion, for as the Council


teaches : "The goal of apostolic endeavour is that ali who are made
children of God by faith and Baptism should come together to praise
God in the midst of his Church, to take part in the Sacrifice and
to eat the Lord's Supper".

4. One of the outstanding features of the Church in Australia


has been the striking witness of the Catholic people's fidelity to
Sunday worship.

Your pioneer bishops and clergy instilled into

them the truth that "it is the Mass that matters".

People overame

the difficulties of distance and climate in order to particpate in the


Eucharist.

They did so in imitation of their priests, whose self-

sacrifice in bringing the Mass to them was in many instances nothing


short of heroic.

I wish to commend you and your clergy for your

fidelity to this tradition and for your efforts to bring the sacraments
to God's people.

I would also urge you to consider ways to restore

an awareness of the supreme value of participation in the Eucharist


among those who have given up Sunday worship.
As a help to us in fulfilling this task, the documents of the
Council provide the necessary orientation.

They constitute a rich

source of inspiration and reflection for all who sek to deepen their
apprciation of worship and participation in the liturgy.

For the

Council Fathers, liturgy is a foretaste of heaven, it is the sacred


action par excellence, in which God is glorifed and we are made
holy.

It contributes to our interior formation and gives rise to an

authentic Christian spirit, and is therefore of the greatest importance


for the spiritual life.

The liturgy animtes our search for unity

and our practice of eharity.

It is indeed "the summit towards which

the activity of the Church is directed ; it is also the fount from which
all her power fiows".

Far from being only an obligation, participation

in the Eucharist is an actualization and strengthening of ali that


is most sacred and most vital in Christian life.

People need to be

reminded of the immense spiritual riches that sharing in the Eucharist


brings to them as members of a royal priesthood.
6

IUd.,
IUd.

10.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1753

5. The most effective means of imparting this conciliar teaching


is the witness of pastors whose own lives radiate a love and rvrence
for the liturgy, a love and rvrence based on a profound under
standing of the sacred mysteries, especially the Eucharist.

Sound

catechesis is also of capital importance for full participation in the


sacraments.

Catechesis concerning the significance and necessity of

Sunday worship must be imparted both in the home and at school.


Those who are no longer in school, especially young adults, need
to be constantly encouragd to receive the sacraments and should
always be made welcome by the worshipping community.

As I have

pointed out in Catechesi Tradendae, "sacramental life is impoverished and very soon turns into hollow ritualism if it is not based
on serious knowledge of the \meaning of the sacraments, and catechesis
becomes intellectualized if it fails to come alive in
practice".

sacramental

Catechesis in general, and especially catechesis about the Eucharist,


must insist on the supernatural content of Catholic doctrine.

Other-

wise the faith of God's People risks being reduced to the level of
subjective religious feelings, or to a "moralism" detached from a
doctrinal foundation.

Fidelity to the objective content of faith is

basic to the Church's life and mission, and to dfend that content
and pass it on to each new generation are among the gravest responsi
bilities of a Bishop's teaching and pastoral office.

I would encourage

you to make this a principal aspect of your ministry.


6. All that I have said about the Eucharist also applies to the
On other occasions I have drawn attention

Sacrament of Penance.

to the close link between these two sacraments.

The Introduction

to the New Order of Penance expresses this very beautifully when


it states that "in the Sacrament of Penance ... the Father receives
the home-coming son, Christ puts the lost sheep on his Shoulder and
returns it to the sheepfold, and the Holy Spirit sanctifies his temple
again or dwells in it more fully.

All this is manifested by a renewed

and more fervent sharing in the table of Lord where there is great
joy in the banquet given by the Church of God for the son returned
from afar".
8

No. 23.

Cf.

10

10

Redemptor Hominis,

Misericordiam

Suam,

6.

20;

Dominicae

Cenae,

7.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1754

Officiale

As with the Eucharist, the Sacrament of Pennce calis for careful


catechesis. An evident apprciation of this sacrament on the part
of priests themselves will help the laity to realize the necessity and
value of individual confession and absolution for growth in holiness
and as the ordinary way by which a person who is aware of serious
sin is reconciled with God and with the Church.
11

7. I also wish to mention the link between the vitality of sacra


mental practice and vocations to the priesthood and religious life,
which are so important for the future of your local Churches. God's
gift of priestly and religious vocations is mysteriously related to
the participation of the faithful in the Eucharistie Sacrifice with
rvrence and with a worthiness conferred by the Sacrament of
Penance.
As the chief source of pastoral charity, the Eucharist not
only sustains priests and Religious in a life of faith and selfless love;
it also enkindles that pastoral charity in potential priests and Re
ligious, so that they too may serve Christ and his Church in these
special vocations.
Fostering love for the sacraments among the
young, especially love for the Eucharist, is an important part of
promoting vocations.
12

We must also pray, since what is at stake is not any human


project of our own, but rather the ralisation o f God's plan. Dring
his earthly ministry, Jesus recognized that "the harvest is plentiful,
but the labourers are few".
He then revealed our serious responsibility for overcoming the imbalance between the needs of God's people
and the number of apostolic labourers when he commanded us to
"pray therefore the Lord of the harvest to send out labourers into
his harvest".
Here too, the fefvour of our prayer for vocations is
intimately linked to our love and understanding of the sacraments.
13,

14

15

At the same time the local Churches, as well as religious com


munities, must be energetic in undertaking the research, planning
and Organization necessary for the promotion of vocations.
The quality
and number of personnel and resources allotted to this work are not
only a measure of the priority given to this challenge, but also a
testimony to the firm conviction of the various diocses and religious
11

Cf. C.I.C., 960.

12

Cf.

Presbyterorum

15

Cf.

Congrgation for the Clergy, Postquam Apostoli, 25 March 1980.

14

Lk 10:2.

15

Ibid.

Ordinis,

14.

Acta Ioannis Pauli Pp. Il

1755

communities that God's generosity will not be lacking to support our


human endeavours. We must constantly renew our trust in the im
mense power of Christ's Paschal Mystery to raise up and sustain new
vocations in the Church.
Dear Brothers, as Australia clbrtes her Bicentenary, you and
your people are called to reflect on the contribution which the Church
has made and is ihaking to your national life and history. It was
my special joy to witness this contribution at first hand during my
pastoral visit. Together with you, I pray that the people of Australia
will not fail to build a society based on the love and worship of
Almighty God. May Catholics always be a shining example of this
to their brothers and sisters ! In this year dedicated to Mary, Mother
of Christ and Mother of his Church, I commend you and your clergy
and people to her loving intercession, and I cordially impart my
Apostolic Blessing.

III
Ad quosdam episcopos Foederatarum Civitatum Americae Septemtrionalis
limina Apostolorum visitantes.*

Dear Brothers in our Lord Jesus Christ,


1. Once again it is a great joy for me to welcome a group of
American Bishops. In you I greet ali the priests, deacons, Religious
and laity of the Provinces of Louisville, Mobile and New Orleans.
Memories of New Orleans encourage me to send special greetings
to those groups that I met there : the youth of America, the apostles
of Catholic ducation, the belo ved black community throughout your
land, and ali those striving to meet the challenge of greatness in
higher Catholic ducation.
At the same time I remember in my
thoughts and cherish in my heart ali the faithful of America, for
whom we are striving to provide true pastoral service in the name
of "the Chief Shepherd of the flock", our Lord and Savior Jesus Christ.
1

In all the pastoral events that I exprience with you, the Bishops
of the United Stateseach event in continuity with the preceding
onesit is my intention to reflect with you on an organic pastoral
Die 31 m. Maii a. 1988.
1

1 Pt 5:4.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

1756

vieto of our episcopal ministry.


This organic view must take into
account the perennial exigencies of the Gospel ; it must also express
the indisputable priorities of the life of the Church today, both in
her universal needs and in the special requirements of the Church
in the United States.
At the same time it must faithfully reflect
the cali of the Second Vatican Council to reform and renewal as
reiterated by the Bishop of Rome and the Worldwide Episcopate in
communion with him. This communion is especially evident in the
diffrent sessions of the Synod of Bishops, the conclusions of which
are of special urgency for all pastoral planning in the Church.
2. One of the essential thmes of the Gospel that has been emphasized by both the Second Vatican Council and the Synod of
Bishops is the cali to penance or conversionand consequently to
reconciliationincumbent on all members of the Church, and par
ticulari^ relevant to our own lives and ministry as Bishops. Conversion
as proclaimed by Christ is a whole program of life and pastoral action.
It is the basis for an organic view of pastoral ministry because it is
linked to ali the great aspects of God's rvlation.
Conversion speaks to us about the need to acknowledge the primacy
of God in the world and in our individual lives. It prsupposes the
reality of sin and the need to respond to God in and through Christ
the Savior, who frees us from our sins. Christ's command of con
version imposes on us "the obdience of faith" in ail its implications.
2

Conversion becomes for us a synthesis of the Gospel, and repeated


conversions throughout the ages reflect the unceasing action of the
Risen Christ on the life of the Church. Jesus himself introduces us
to the meaning of penance or conversion when he says : "Repent and
believe in the Gospel".
Conversion signifies an internai change of
attitude and of approach to God and to the world. This is the way
the Church has always understood this reality. The Synod of 1983
described it as "the inmost change of heart under the influence of
the word of God and in the perspective of the Kingdom", and again
as "a conversion that passes from the heart to deeds, and then to
the Christian's whole life".
3

3. Our conversion is understood as a response to the call of Jesus


to embrace his Gospel and enter his Kingdom. His call had been
2

Rom

Mk

1:5.
1:15.

* Reconciliatio

et Paenitentia,

4.

1757

Acta Ioannis Pauli Pp. II

anticipateci by the Precursor of his Kingdom, John the Baptist :


"Repent, for the Kingdom of heaven is at hand '.
Jesus himself
entrusted this call to his Apostles and through them to us. On the
day of Pentecost it was taken up by Peter who encouraged the people
to proclaim Jesus Christ as Lord and Messiah, saying : "Repent and
be baptized, every one of you in the name of Jesus Christ for the
forgiveness of your sins; and you will receive the gift of the Holy
Spirit".
The Apostle Paul bore public testimony to the fact that
he "preached the need to repent and turn to God, and to do works
giving vidence of repentance .
5

55

In imitating the Apostles Peter and Paul, by striving to embrace


the reality of conversion and by preaching it, we are in effect proclaim
ing the full content of the truth that Jesus revealed about repen tance.
In speaking of conversion or penance we direct people's attention to
God himself and to the need to live in conformity with the truth that
God has expressed regarding human nature.
To cali to conversion
means to proclaim God's dominion over ali cration, especially over
ali humanity. It means extolling God's law and acknowledging ali
the practical effects of cration. In the act of conversion the human
person proclaims his or her dependence on God and acknowledges
the need to obey God's law in order to live in freedom.
Conversion prsupposes an acknowledgment of the reality of human
rbellion against the majesty of God. In each person's heart conversion
signifies the vast superiority of grace over sin, so much so trat "where
sin increased, grace overflowed ali the more' .
Conversion is made
possible and actually brought about in human hearts by the victory
of Jesus in his Paschal Mystery. Every individuai conversion is an
expression of the divine plan whereby human beings must consent
to God's salvific action. Henee every conversion expresses the nobility
of human effort and at the same time its total insufficieney. Every
conversion proclaims the supremacy of grace.
5

4. By reflecting on Jesus' words to be converted, to repent, to


open our hearts to life and grace, to renounce sin, we discover the
relationship between conversion and God's love, the relationship be
tween conversion and God's power.
5

Mt 3:2.

Acts 2:38.

Acts 26:20.

Rom

5:20.

As we reflect on the call of

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1758

Officiale

Jesus to do penance we discover the new world of mercy, which is


revealed in the Cross. The Cross of Jesus Christ is indeed, as I have
stated before, "a radical rvlation of mercy, or rather of the love
that goes against what constitutes the very root of evil in the history
of man : against sin and death ... the Cross of Christ, in fact, makes
us understand the deepest roots of evil".
Mercy in turn presumes conversion on the part of all of us, and
the notion of conversion forces us to reflect on the truth which we
must live.
It often happens that when the Church speaks of the
requirements of truth in relation to conversion and mercy the world
reacts negatively.
But the Church cannot proclaim the reality of
God's infinite mercy without pointing out how the acceptance of
mercy requires an openness to God's law.
It requires the personal
observance of God's law as a response to his covenant of mercy.
In demonstrating his fidelity to his fatherly love, God cannot contradict his own truth.
Henee true conversion, which consists in
discovering God's mercy, includes repentance from whatever negates
the truth of God expressed in human nature.
9

5. At the

same

time

conversion

brings

with

it

reconciliation.

Reconciliation is the resuit o f conversion. It is the gift of the heavenly


Father given through Christ and in the Holy Spirit to those who
are converted.

In the words of Saint Paul : God "has reconciled us

to himself through Christ and given us the ministry of reconciliation".

10

Conversion remains the key to ail reconciliation and to the Church's


ministry of reconciliation.
Springs

All individual and collective rconciliation

from the conversion o f hearts. The social fabric of the Church

and the world will be reformed and renewed only when conversion is
interior and personal.

The needed reform of oppressive economie

and politicai structures in the world cannot be effected without the


conversion of hearts.

The reconciliation of humanity at the level of

individuis, communities, peoples and blocs of nations presumes the


conversion of individual hearts and must be based on truth.

The

Synod on Reconciliation and Penance fully proclaimed this truth,


showing how at the oasis o f all divisions there is personal sin, the
ultimate essence and darkness of which is "disobedience to God".
9

Dives

in Misericordia,

8.

10

2 Cor 5:18.

11

Reconciliatio et Paenitentia, 14;

cf. No. 16.

11

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1759

6. In being called to be a sign of reconciliation in the world, the


Church is therefore called to be a sign of conversion from sin and
of obdience to God's law.
In her very nature the Church is the
great sacrament o f rconciliation. To live this truth fully she must
at all times be both a reconciled and reconciling community that
proclaims the divisive power of every personal sin but above all
the reconciling and unifying power of Christ's Paschal Mystery, in
which love is stronger than sin and death.
In fidelity to her mission the Church must preach the existence
of evil and sin. With great insight the Synod of Bishops acknowledged
with Pope Pius XII that "the sin of the Century is the loss of the
sense of sin".
In the Post-Synodal Apostolic Exhortation I noted
that the "restoration of a proper sense of sin is the first way of facing
the grave spiritual crisis looming over man today".
Already the
early Church had reacted vigorously to the illusion of sinlessness
on the part of some, as stated in the First Letter of Saint John:
"If we say we have no sin, we deceive ourselves and the truth is not
in us".
12

13

14

When we take to heart this statement, we open ourselves to the


action of the Holy Spirit who reveis to us our limitations and defects
and "convicts" us of our sins of act and omission.
At the same
time, both as individuis and as communities in the Church we
know that we have not yet reached our goal, we do not yet fully live
the Gospel, we have not yet perfectly applied the Council. The more
we have a sense of our limitations and personal sins, the more we
will divest ourselves of any sentiments of neo-triumphalism and take
to heart ali pertinent observations and suggestions about our life
and ministry.
7. Humbled before God and reconciled with him and within herself,
the Church is able to pursue with interior freedom her specific
mission, which is "to evoke conversion and penance in man's heart
and to offer him the gift of reconciliation". This she does in diffrent
ways, particularly through catechesis and the sacraments entrusted
to her by Christ. At this moment in the Church's life, both in the
United States and throughout the world, it is opportune to reflect
15

12

Cf. ibid., 18.

13

Ibid.

14

1:8.

15

Reconciliatio

et

Paenitentia,

23.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

1760

on the Sacrament o f Penance with a view to reinforcing, in communion


with the whole Church, an organic pastoral approach to a matter
of such supreme importance for the conversion and reconciliation
of the world.
The general exprience of the Bishops participating at the Synod
and of many others throughout the Church in regard to the use of
this Sacrament was summarized in this way : "The Sacrament of
Penance is in crisis. ... For the Sacrament of Confession is indeed
being undermined".
The statements are neither negative expressions
of pessimism nor causes for alarm ; they are rather expressions of
a pastoral realism that requires positive pastoral reflection, planning
and action. By the power of Christ's Paschal Mystery that is active
within her, the Church is capable of responding to ali the crises that
she ever faces, including this one. But she must make sure that she
acknowledges the crisis, and that she adequately faces it with the
supernatural means at her disposai.
16

8. In this crisis, which becomes a challenge to the Church's


fidelity, the Bishops have a particular responsibility, which they can
meet with a unique effectiveness.
In something as sacred as this
Sacrament, sporadic efforts are not enough to overeme the crisis.
For this reason I appeal today to you and through you to ali the
Bishops of the United States for organic pastoral planning in each
diocse to restore the Sacrament of Penance to its rightful place in
the Church and to renew its use in full accordance with the intention
of Christ.
A key point in this renewal process is "the obligation of pastors
to facilitate for the faithful the practice of integral and individual
confession of sins, which constitutes for them not only a dnty but
also an inviolable and inalienable riglit,
needed for the soul".

17

besides being something

In this task the Bishops need the support and

fraternal collaboration of all concerned.

Of special importance are

the concerted efforts of ali the members of the Conference of Bishops in


insisting that the "gravis necessitas" required for general absolution be
truly understood in the sense explained in Canon 961. In various rgions
of the world, the crisis facing the Sacrament of Penance is due in
part to unwarranted interprtations of what constitutes the conditions
Ibid., 28.
17

Ibid., 33.

1761

Acta Ioannis Pauli Pp. II

of the "gravis necessitas" envisioned by the Church.


The Bishops,
not only of the United States but of all countries, can make a great
pastoral contribution to the true renewal of the Sacrament of Penance
by their sustained efforts to do everything possible to promote the
proper interprtation of Canon 961. At stake is the whole question
of the personal relationship that Christ will s to have with each pnitent
and which the Church must unceasingly dfend.
In the Encyclical
Redemptor Hominis I spoke of this relationship as involving rights
on the part of each individuai and of Christ himself.
18

9. As Bishops we also contribute to true renewal by fratemally


encouraging our priests to persevere in their incomparable ministry
as confessors. This means that they must first travel this path of
conversion and reconciliation themselves.
In this too we must give
them an example.
Priests are meant by Christ to find immense
spiritual fulfillment in accomplishing the Church's "ministry of
reconciliation" in a unique and supremely effective manner.
19

20

Reflection on the Sacrament of Penance as the Sacrament of


conversion and reconciliation will truly help individuis and com
munities within the Church to understand the real nature of the
renewal called for by the Second Vatican Council.
The Sacrament
of Penance is the actuation of Christ's paschal victory, because it
is the personal application of his reconciling action to individuai
hearts. Without the proper use of the Sacrament of Penance ali
other forms of renewal will be incomplete, and at the same time
the very reform and renewal of structures will be limited. For this
reason the Sacrament of Reconciliation will prove to be a true Jcey
to social progress and sure measure of the authentieity of all renewal
in the Church in the United States and throughout the world.
10. As we move closer toward the year 2000, roe must ever more
effectively proclaim the fullness of Christ's mercy and offer to the
world the hope that is found only in a loving and forgiving Savior.
In order to aceomplish this we are called to do everything possible
to prompte the sacrament of mercy and forgiveness in accordance
with the Second Vatican Council, the pertinent liturgical norms of
the Church, the Code of Canon Law and the conclusions of the Synod
1S

Cf. No. 20.

" Cf. Reconciliatio


20

2 Cor 5:18.

et

Paenitentia, 29.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1762

Officiale

of 1983 as formulateci in Reconciliatio et Paenitentia. A goal of this


magnitude cannot be attained without the constantly renewed collgial communient of the worldwide Episcopatu. Today, in particular,
I ask this commitment of you and all your brother Bishops in the
United States.
To each of you and to all your local Churches :
"Grace, mercy, and peace from God the Father and Ohrist Jesus
our Lord".
21

IV
Bononiae in aedibus almae Matris studiorum, IX exeunte saeculo ab athenaeo condito.*

Magnifico Signor Rettore,


illustri Docenti e Presidi di Facolt,
Alunni ed Alunne tutti,
cari Amici!
1. per me motivo di grande gioia questo incontro, per il quale
vivamente ringrazio la cortesia di voi, Autorit Accademiche, e di
ciascuno di voi qui presenti. Un incontro eccezionale per un evento
eccezionale : il compimento di 900 anni di vita di questa alma mater
studiorum , che l'Universit di Bologna.
Gi per ogni istituzione celebrare il centenario ragione di legit
tima fierezza. Ma la presente ricorrenza per questo Ateneo un motivo
di pi alto prestigio in virt del tempo e delle circostanze : essa, infatti,
ci riporta agli albori del Secondo Millennio cristiano, allorch l'Eu
ropa si andava configurando nell'ormai compiuta fusione tra l'antico
ceppo latino e la vitalit dei popoli germanici e slavi, sotto l'influsso
decisivo e si direbbe catalizzante della forza spirituale del Van
gelo. Proprio nello sviluppo di questo processo di amalgama e di
rinnovamento, tra gli altri importanti fattori, fu determinante il
contributo dato dalle Universit, che andavano via via sorgendo anche
sul modello della primigenia ed esemplare esperienza bolognese.
Era il tempo in cui, pur in mezzo a tensioni e contrasti, emergeva
potente l'esigenza di un'unit politica e spirituale dei popoli. Ad essa
il cristianesimo ormai pienamente diffuso e radicato nell'intero
21

1 Tim 1:2.

* Die 7 m. Iunii a. 1988.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1763

Continente seppe efficacemente rispondere con la sua proposta di


una verit una e unificante, con l'affermazione della dignit della
ragione quale indispensabile componente dell'atto di fede, con il suo
messaggio di elevazione dell'uomo, figlio e interlocutore di Dio, e
di fraternit universale. Al servizio di questa stessa esigenza unitaria
si posero le Universit degli studi, tutte entro l'alveo di una cristia
nit chiaramente consapevole della sua identit, spesso addirittura
istituzionalmente collegate con la Chiesa.
2. La scuola universitaria a differenza delle scuole antiche e
anche delle scuole monastiche mira alla formazione e organizza la
ricerca non pi solo in ordine alla perfezione dell'individuo o alle
necessit della comunit religiosa, ma si apre all'intera societ, alle
sue richieste, alle funzioni della nuova vita cittadina.
In connessione con questo allargamento di prospettiva sociale, si
avverte l'importanza di un lavoro di sintesi, orientato a raggiungere
l'unit del sapere ed a far convergere le diverse conoscenze in una
visione globale della realt. Tutto ci si iscriveva nello sforzo di esplo
rare l'unica e suprema verit di Dio, riflessa nelle verit parziali che
la mente umana riesce a indagare. Come ho gi ricordato in altre
occasioni, la nozione di (( universit comporta infatti un'esigenza
di universalit, e cio un'apertura a tutta la verit che tutti attrae
e sovrasta, e si identifica nella verit di Dio e nella verit dell'uomo,
che il Verbo incarnato. In tal modo viene anche esaltato, almeno
implicitamente, l'uomo, come soggetto capace di analisi, di rifles
sione, di giudizio, e come indagatore e ammiratore di ogni valore e
di ogni bellezza.
1

In un mondo largamente dominato dall'uso della forza e dall'abi


tudine del sopruso, proprio nelle sedi universitarie si and a poco a
poco affermando il primato della ragione e del diritto.
A questo proposito come non ricordare lo sviluppo degli studi giu
ridici, sia nel campo civile sia nel campo canonico, che si verific
soprattutto nell'Ateneo bolognese ad opera di maestri illustri quali
Irnerio, la <( lucerna iuris , Graziano, Accursio? Tali studi, imper
niati sui concetti cristiani di persona e di comunione, portarono alle
varie imprese di codificazione della Chiesa e della civitas medievale.
1

Cf. Discorsi ai docenti delle Universit: di Bologna, 18.5.1982; di Lovanio Nuova,

21.4.1985; di Perugia, 26.10.1986 in Insegnamenti V / l , p. 1232 s. ; V I I I , 1, pp. 1598-1605;


IX/2, pp. 1207-1213.

1764

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

Si pu anzi ritenere che i lavori fondamentali dell'eguale dignit degli


uomini, della libert, della solidariet che sono oggi patrimonio
spirituale dell'Europa e sono largamente recepiti nelle Costituzioni
degli Stati moderni maturarono proprio nel contesto cristiano delle
universit nel Medioevo.
3. Un altro momento unificante offerto dalla vita delle prime
Universit fu rappresentato dall'incontro tra Maestri e discenti, i
quali provenivano anche da regioni lontane. questo specialmente
il caso di Bologna, dove fin dagli inizi convennero studenti di ogni
Nazione, raccolti in autonomi organismi, sempre nell'ambito della
stessa convivenza accademica. Fu allora che lo Studio e la citt
di Bologna divennero punto d'incontro, ossia un centro dinamico
di correnti culturali diverse, talvolta anche in contrasto tra loro,
ma con l'ideale tensione a trascendere se stesse in una ritrovata
unit spirituale.
Di qui i licenziati, concluso il loro tirocinio, ripartivano per i loro
Paesi, dove avrebbero insegnato in altre scuole, o avrebbero esercitato
le (( arti apprese. Chi non conosce le figure di alcuni eminenti
uomini di cultura, che qui furono maestri e discepoli, come Erasmo
da Rotterdam e il mio connazionale Nicol Copernico?
A questo Ateneo, dunque come a molti altri parimenti sorti
e sviluppati in un contesto culturale cristiano va riconosciuto
un ruolo unificante, benefico e decisivo.
4. Oggi, alle soglie del Terzo Millennio della Redenzione l'Univer
sit, che vuol mettersi davvero al servizio della concreta umanit
dei nostri tempi, si trova a dover rispondere a richieste non dissimili.
Che cosa invocano oggi i popoli, pur se non sempre con esplicita
consapevolezza e con sufficiente capacit di far udire la propria voce?
Chiedono che ci si preoccupi dell'effettiva e piena salvezza dell'uomo,
da pi parti e gravemente insidiato e mortificato. Chiedono che si
inauguri finalmente una epoca, nella quale sia contro l'ingiustzia
e l'egoismo, sia contro le tentazioni di farsi giustizia con la violenza
prevalgano la ragione, l'aspirazione all'equit sostanziale delle con
dizioni, il metodo del libero e rispettoso confronto delle idee. Chie
dono che si affermi universalmente contro ogni smodata avidit
e ogni corsa al particolare profitto la cultura della solidariet,
perch il mondo si faccia pi giusto e pi umano. Chiedono che si
avanzi pi decisamente nel processo dell'integrazione tra i popoli,

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1765

nelle diverse aree geografiche, oltre ogni arbitraria lacerazione im


posta da pretese politiche o egemoniche.
Dinanzi a queste esigenze un Ateneo, che ha radici cos lontane
e tradizioni cos insigni come il vostro, pu e deve farsi attento e
accogliente, in modo che anche nel Terzo Millennio gli sia dato di
svolgere l'alta funzione che ha avuto nel suo glorioso passato. Un
tale impegno richiede certo il superamento o almeno il serio tenta
tivo di superamento della frammentazione del sapere, conseguente
alla specializzazione esasperata, ed impone la ricerca della connes
sione e della sintesi nella verit sull'uomo e nel servizio dell'uomo.
Si tratta di sviluppare un nuovo umanesimo, aperto alla trascen
denza e ai suoi valori, che ne rappresentano il fondamento pi sicuro.
A questo scopo dovranno essere favorite occasioni di dialogo e di
comune indagine tra gli studiosi delle diverse discipline scientifiche,
filosofiche, letterarie, artistiche, religiose. Come anche dovr essere
esaltata la dimensione comunitaria dell'Ateneo e l'abitudine agli
scambi tra le diverse Universit, come avveniva nei tempi passati.
Cos nella circolazione delle idee e nella disponibilit reciproca tra
docenti e studenti potranno meglio realizzarsi gli obiettivi fonda
mentali dell'istituzione : l'elaborazione critica del sapere e la pre
parazione alla professione. Come ebbi a osservare in altra occasione,
nell'Universit deve attuarsi una sorta di comunione che didat
tica e scientifica, ma anche morale e umana, e si pu offrire nello
stesso tempo un modello alla societ, che ha bisogno e non
un mistero di rafforzarsi per una convivenza ordinata e pacifica )).

5. Al centro di ogni attenzione e preoccupazione del mondo acca


demico come anche dell'intera societ vanno sempre posti
l'uomo, la ricerca della sua verit, l'impegno nella sua promozione,
il rispetto della sua dignit e dei suoi diritti.
Questa esigenza tanto pi forte, quanto pi vediamo la dignit
umana avvilita e messa in pericolo da pi parti, attraverso l'esercizio
di un indebito potere dell'uomo sull'uomo, e spesso anche con il pre
testo del progresso scientifico e tecnologico.
Il mio augurio sincero che questo Ateneo sappia programmare
il suo prossimo avvenire alla luce dell'idea della solidariet, che por
ter ad aprirsi ancor pi alla collaborazione con gli altri Istituti ed
a proiettarsi insieme verso le necessit degli altri Paesi del mondo.
2

Discorso all'Universit di Pavia, 3.11.1984 in Insegnamenti V I I / 2 , p. 1110.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1766

Officiale

Ad essa devono ispirarsi tutte le relazioni internazionali, in una rin


novata tensione di promozione umana e per una piena partecipazione
di tutti i popoli ai beni della creazione, posti da Dio a disposizione
di tutti gli uomini.
Le Universit europee potranno esprimere la loro solidariet me
diante la preparazione di qualificati professionisti dei Paesi e per i
Paesi in via di sviluppo, la collaborazione scientifica con le giovani
istituzioni, la formazione di una mentalit universale, ispirata al
concetto di fraternit e capace di ricercare forme sempre nuove di
cooperazione fra le genti.
6. Nella tensione verso questi traguardi, proposti alla realt uni
versitaria, anche la Chiesa si sente direttamente coinvolta, a motivo
della sua universale missione di salvezza.
La ricomposizione del sapere, l'esaltazione dell'uomo che im
magine viva di Dio, lo stile di fraternit, la comunione tra i popoli,
sono tutte mte che corrispondono pienamente al disegno del Crea
tore, da cui tutto proviene e a cui tutto deve essere ricondotto, me
diante Ges Cristo e l'opera dell'uomo, da lui illuminato e redento.
Non certo da oggi la Chiesa, come <( segno e strumento dell'intima
unione con Dio e dell'unit di tutto il genere umano, si sforza
di proporre un modello supremo di unit, riflesso della vita intima
di Dio, uno in tre Persone : il modello che viene chiamato (( comu
nione e svela il senso profondo e spiega l'innata aspirazione del
l'unit e della pace che sale dal cuore di ogni uomo.
3

La Chiesa e l'Universit, dunque, in virt di queste finalit che le


accomunano, non sono e non devono mai sentirsi estranee e lontane.
Esse, che furono alle origini strettamente congiunte, possono tornare
a essere ancora alleate, poich entrambe, pur nell'intangibile distin
zione delle rispettive funzioni e nella necessaria autonomia, possono
e devono lavorare al conseguimento di alcuni comuni traguardi.
Essere cristiani nel nostro tempo significa essere artefici di comu
nione nella Chiesa e nella societ. A questo fine valgono l'animo aperto
ai fratelli, la mutua comprensione, la prontezza nella cooperazione
mediante lo scambio generoso dei beni culturali e spirituali .
4

Anche sotto questo profilo, Chiesa e Universit sono vicine : tutte


e due si consacrano, ciascuna alla propria maniera, alla ricerca
3

Const. dogm. Lumen gentium, 1.

Enc.

Slavorum Apostoli, 27.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1767

della verit, al progresso dello spirito, ai valori universali, alla com


prensione, allo sviluppo integrale dell'uomo, all'esplorazione dei mi
steri dell'universo )). Un'accresciuta, reciproca comprensione tra loro
5

non potr che giovare al raggiungimento di questi nobilissimi scopi.


7. Si gloriavi oportet

vorrei riprendere adattandole le parole

dell'apostolo Paolo. No ! non conviene vantarsi, e non questa la


6

sede per proporre riflessioni apologetiche fin troppo facili. Ma pure,


come non lecito negare i doni di Dio che sono grandi e reali nel
mondo e nell'uomo, cos sul piano della verit storica non vanno
taciuti i meriti quando siano consistenti e non contestabili.
Cari Fratelli e Amici ! Fu merito della Chiesa cattolica l'aver
favorito con l'utilizzazione' di precedenti esperienze, con la dedi
zione dei suoi figli di pi alto intelletto, con la sua partecipazione
a quel moto di rinascita che la storiografia riconosce anche al Medio
evo il sorgere e il diffondersi dell'istituzione universitaria in tutta
l'Europa. Un merito che un monito ; un merito che un invito a
meditare circa l'opportunit, anzi l'urgenza di scrutare evangelica
mente i ((segni dei tempi. Oggi come ieri! Fu quella un'opera di
elevato profilo culturale e sociale, un'opera di autentica (( promo
zione umana . Oggi cresce la richiesta di una pi ampia solidariet
tra gli uomini per respingere le insidie dell'egoismo e della violenza,
per superare le ingiustizie e le derivanti tensioni, per instaurare
una vera pace nel mondo. Come allora, la Chiesa vuol essere presente
con vigile attenzione e con materna sollecitudine nell'esercizio della
sua missione, nella quale, se il nucleo vitale e resta sempre l'an
nuncio del Vangelo del Figlio di Dio, c' posto, ampio posto come
diretta conseguenza ed inscindibile concatenazione per le attese
e per i problemi dei figli degli uomini. Come allora, la Chiesa intende
evangelizzare e nello stesso tempo promuovere l'uomo, offrendo a
tutti la sua collaborazione. Anche alle Universit e al mondo della
cultura !
Pur nelle mutate circostanze, tuttora possibile, anzi auspicabile
e indubbiamente feconda una tale collaborazione.

Messaggio al mondo universitario dell'America Centrale in Insegnamenti, VI 1,

p. 642.
6

2,Cor 11, 20; 12, 1.

115 - A. A. S.

1768

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

Summus Pontifex volumen Codicis Iuris Canonici Rectori tradidit.

Al Prof. Fabio Rover si Monaco


Rettore Magnifico dell'Universit degli Studi, Bologna
La mia visita all'Universit degli Studi di Bologna, in occasione
delle celebrazioni del IX Centenario della sua fondazione, risponde al
desiderio di rendere onore ad un'Istituzione culturale di eccezionali
tradizioni e di alto prestigio. Essa chiamata, a buon diritto, (( Alma
Mater Studiorum , poich da essa trassero origine ed ispirazione le
altre Universit. Giovani da tutta l'Europa confluivano infatti nella
citt d'otta per lo studio del diritto civile e canonico, ritornando
poi come maestri nei loro Paesi di origine, nei quali diffusero il mo
dello di quella libera societ di docenti e di studenti che, all'alba
del XII secolo, si costitu attorno ad Irnerio, (( fax iuris .
Le vicende secolari di codesta Universit, che ha radice nella cul
tura cristiana, sono strettamente intrecciate con la storia della Chiesa
e, in particolare, della Sede Apostolica. Culla del diritto, l'Universit
bolognese fu, nell'et medievale, interlocutrice e collaboratrice pri
vilegiata dei Pontefici romani nella compilazione e nella sistemazione
delle leggi ecclesiastiche. Significativamente, sui sigilli dell'epoca era
apposta l'iscrizione: ((Legum Bononia mater, Petrus ubique pater,
quasi ad esprimere il singolare rapporto tra l'attivit dei giuristi,
che resero celebre l'Universit ed il ministero del Successore del Prin
cipe degli Apostoli.
Tale legame trov un'espressione particolare nell'uso di promul
gare le raccolte autentiche delle Decretali pontifcie, inviandole ai
professori ed allievi dell'Universit di Bologna, e poi anche di altre
Universit. Vi diede inizio il mio Predecessore Innocenzo III, nel
1210, trasmettendo (( universis magistris et scholaribus Bononiae com
morantibus , con la Bolla (( Devotioni vestrae , la Compilatio III
antiqua prima raccolta autentica di Decretali pontificie perch
fosse usata (( tam in iudiciis quam in scholis . Lo stesso fece Papa
Onorio III, nel 1226, inviando la Compilatio V antiqua all'Arci
diacono di Bologna, al quale competeva di attribuire le lauree nel
l'Universit. E ancora Papa Gregorio IX, provvedendo con il (( Liber
extra alla pi importante compilazione di Decretali (( extra Decre
tum vagantes , nel 1234 volle indirizzarne la Bolla di promulgazione
(( filiis doctoribus et scholaribus universis Bononiae commorantibus .
Non si trattava soltanto di un gesto di peculiare considerazione
verso l'Universit in cui, sin dai tempi di Graziano, eminenti giuristi

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1769

avevano operato il riordinamento e la sistemazione scientifica delle


leggi della Chiesa. I Pontefici avvertivano la necessit che le Decre
tali, oltre ad incontrare pronta e fedele adesione da parte della comu
nit ecclesiale, suscitassero una riflessione approfondita sul patri
monio di sapienza giuridica che appartiene alla Chiesa, e trovassero
un'applicazione adeguata alla loro natura e finalit pastorali. Per
questo essi si rivolgevano principalmente allo Studio bolognese, dal
quale proveniva lo stesso autore del Liber Extra , S. Raimondo di
Peafort, e nel quale si preparavano i maestri canonisti di tutta
l'Europa.
Non diversamente, nel 1298, procedette Papa Bonifacio VIII,
all'atto della promulgazione del Liber Sextus . Inviando la Bolla
(( Sacrosanctae Romanae Ecclesiae ai dottori ed agli studenti del
l'Universit di Bologna, come di altre, egli volle rendere esplicita
la sua preoccupazione con le seguenti parole : Universitati vestrae
igitur per apostolica scripta mandamus, quatenus librum huiusmodi
cum multa maturitate digestum, quem sub bulla nostra vobis transmittimus, prompto suscipientes affectu, eo utamini de cetero in iudi
ciis et in scholis . Espressioni analoghe, infine, impieg Papa Gio
vanni XXII che, nel 1317, inviando con la Bolla Quoniam nulla
le Clementinae , auspicava fossero accolte prompto affectu et
studio alacri .
Maestri ed allievi dell'Universit bolognese furono i primi a cor
rispondere al desiderio dei Pontefici ed alla loro rinnovata attivit
legislativa, sviluppando elaborazioni, commenti e metodi ai quali
si accompagn la formalizzazione dei corsi e dei gradi accademici
e dando un impulso decisivo alla scienza del diritto canonico. Lo (( ius
decretalium ebbe a Bologna cultori illustri, la cui opera segn
un'epoca dello studio giuridico ecclesiastico.
A distanza di secoli, l'incontro di oggi mi offre l'opportunit di
ricollegarmi a tale significativa tradizione, presentandoLe il volume
del Codex Iuris Canonici della Chiesa latina, che ho promulgato
il 25'gennaio 1983, con la Costituzione Apostolica Sacrae disciplinae
leges .
Esso frutto di una lunga preparazione, avviata dal mio venerato
Predecessore Giovanni XXIII nel 1959 e condtta collegialmente, con
l'apporto di tutto l'Episcopato cattolico, della Curia Romana, delle
Universit e Facolt ecclesiastiche e di insigni periti. Soprattutto,
esso rappresenta la revisione della legislazione del Codice Pio-Bene-

1770

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

dettino del 1917, alla luce degli insegnamenti del recente Concilio,
ed questo appunto che lo caratterizza.
Nella grande assise ecumenica, la Chiesa ha approfondito l'imma
gine che essa ha di se stessa alla luce della Parola del Divino Maestro,
e ripensato il proprio rapporto con il mondo contemporaneo. A tale
impegno della Chiesa, il Concilio espresse fiducia che corrispondesse
una rinnovata attenzione da parte degli uomini di cultura e di scienza.
Trovandomi oggi in questa sede insigne dello studio e della ricerca,
desidero confermare questa fiducia e questa attesa.
Confido che docenti e studenti dell'Universit vogliano dedicare
alle nuove leggi della Chiesa latina il rigore disciplinare e la creati
vit intellettuale, che ne hanno distinto nei secoli l'opera accade
mica e scientifica. Nel vasto settore del diritto, lo studioso svolge
un servizio all'uomo ed alla sua dignit, che riveste speciale rilevanza
e delicatezza. Si tratta di una vocazione che non pu non incontrare
la sollecitudine della Chiesa, che - come scrissi nell'Enciclica <( Re
demptor hominis riconosce nell'uomo la prima e fondamentale
via da percorrere nel compimento della sua missione.
Nelle leggi canoniche la Chiesa ha trasfuso, insieme con la dot
trina rivelata di cui depositaria, la sua secolare sapienza di Maestra
e di Madre, la sua sollecitudine per i propri figli, per la loro armo
niosa convivenza e per il loro destino eterno. Dai cultori della scienza
giuridica, essa si attende un ministero di intelligenza e di amore
nello sviluppo e nell'interpretazione dei princpi di giustizia e di
equit, per il maggior bene dell'uomo.
Vorrei esprimere l'auspicio che dall'incontro di oggi sia stimolato
e favorito il solidale impegno di tutti i membri della vostra Comu
nit universitaria nella promozione dei valori pi alti dell'uomo e
della societ. Questa ricerca comune, perseguita con interiore li
berta ed onest, e nel rispetto di ogni persona, naturalmente richiama
la fonte della verit, della giustizia e del bene, che Dio.
In tal modo, questa Alma Mater Studiorum rinnover la sua
tradizione in una perenne giovinezza di ispirazioni e di energie a
servizio dell'umanit.
Con questo augurio, e con un pensiero deferente e cordiale, invoco
da Dio su di Lei, Signor Rettore, sui docenti, sugli studenti e su
quanti collaborano alla vita dell'Ateneo luce per le menti e sapienza
per i cuori.
Dal Vaticano, 7 Giugno 1988, anno decimo del mio Pontificato.
IOANNES PAULUS PP. II

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1771

V
Ad eos qui plenario coetui Pontificii Consilii pro Familia interfuerunt
coram admissos.*

Messieurs les Cardinaux, chers Frres dans


amis,

Vpiscopat, chers

1. Je suis heureux de vous accueillir ici en ces jours o vous tes


runis en Assemble plnire. Je salue tous les membres, en parti
culier ceux qui prennent part pour la premire fois aux travaux du
Conseil pontifical pour la famille, et qui assument ainsi une forme
nouvelle de responsabilit pour la pastorale familiale.
Vous avez choisi pour thme central de vos rflexions la famille
dans la mission des lacs , avec une rfrence spciale une <( civi
lisation de la vie . Ce thme tablit un lien entre le dernier Synode
des Evques et celui de 1980 sur la famille. Je voudrais, pour ma
part, souligner l'importance de la famille dans la socit civile aussi
bien que dans l'Eglise, la famille que les lacs constituent et dfendent,
la famille responsable de l'vanglisation des gnrations nouvelles.
2. En rflchissant sur la vocation et sur la mission des lacs
dans l'Eglise et dans le monde, la dernire Assemble du Synode des
Evques a approfondi l'enseignement du Concile Vatican II et exa
min les expriences ecclesiales vcues au cours de ces deux dernires
dcennies. Deux aspects importants de la vocation des lacs on t
mis en relief : l'appartenance active et responsable du lac la mission
commune de l'Eglise, et l'appel personnel la saintet qui s'adresse
chacun.
Beaucoup a t fait pendant ces annes pour faire connatre les
enseignements conciliaires; il faudra continuer les tudier et faire
en sorte que tous les fidles prennent clairement conscience des aspects
essentiels de leur vocation. Notre configuration avec le Christ le fait
que nous avons t baptiss et que nous sommes tous fils de Dieu
est le fondement commun de la diversit des fonctions qui reviennent
aux membres du Peuple de Dieu sous l'influence de l'Esprit Saint.
La mission des lacs ne s'exerce pas seulement l'intrieur des struc
tures ecclesiales. Les fidles lacs, sel de la terre et lumire du monde,
contribuent transfigurer l'existence tout entire par le dynamisme
de la grce et de la libert .
!

* Die 10 m. Iunii a. 1988.


1

Cf. Angelus du 1

er

mars 1988.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1772

Officiale

La famille est un domaine privilgi o les lacs chrtiens doivent


chercher le rgne de Dieu travers la grance des choses temporelles
qu'ils ordonnent selon Dieu . La famille est la source naturelle d'o
jaillit une culture de la vie, le centre o convergent toutes les valeurs
qui la protgent et le noyau social fondamental de toute civilisation
au service de la vie.
2

3. Du fait que la famille est la cellule primordiale de la socit


et de l'Eglise, tous les chrtiens participent d'une faon ou d'une
autre cette institution. De plus, le sacrement du mariage sanctifie
le don conjugal mutuel des chrtiens et les confirme dans leur rle
propre de pres et de mres. Ce sont l des ralits cres que le Ma
gistre de l'Eglise a la mission d'clairer la lumire de la rvlation
chrtienne. Cet exercice du Magistre, dans un domaine aussi important
pour la vie de la socit et de l'Eglise du Christ elle-mme, constitue
un souci pastoral constant des vques. La place que le Concile
Vatican II a reconnue au mariage et la famille en tmoigne. Pour
la priode suivante, il convient de rappeler ce qu'ont t pour l'Eglise
la rflexion du Synode de 1980 et la doctrine expose dans l'exhor
tation apostolique Familiaris consortio. Une attention particulire
est accorder l'encyclique Humanae vitae de Paul VI, dont on
clbre le vingtime anniversaire et qui a constitu et continue de
constituer un oui rsolu la vie, un oui au Crateur, un accueil
positif des lois qu'il a donnes l'homme pour transmettre et pro
tger la vie.
4. Mais le mariage et la famille ne sont pas des institutions exclu
sivement chrtiennes; ils appartiennent l'hritage que Dieu a donn
l'humanit : Dieu cra l'homme son image, l'image de Dieu
il le cra, homme et femme il les cra )).* Ces ralits naturelles ont
t constitues et structures selon des lois et des valeurs telles que,
loin de limiter et de gner la libert des hommes, elles permettent
le progrs personnel et social.
Conscients de ce que le sacrement de mariage lve et sanctifie
ces ralits de la nature, les chrtiens doivent apprcier et recon
natre les valeurs qui sont la base du grand mystre de l'amour
conjugal. En effet, comme le rappelle le Concile Vatican II : (( Tout
ce qui compose l'ordre temporel : les biens de la vie et de la famille,
2

Const. dogm. Lumen gentium, n. 31.

Gn 1, 27.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1773

la culture, les ralits conomiques [...], n'ont pas seulement valeur


de moyen par rapport la fin dernire de l'homme. Ils possdent
aussi une valeur propre, mise en eux par Dieu lui-mme . Les biens
de la vie et de la famille sont donc l'une des composantes de l'ordre
temporel que les fidles lacs doivent non seulement dfendre, mais
aussi promouvoir et dvelopper, en union avec tous les autres hommes
de bonne volont. La socit elle-mme bnficie de telles actions.
Ces biens appartiennent l'ordre mme de la cration ; aussi, par
nature, le cur de l'homme devrait les rechercher et s'y panouir.
Cependant l'orgueil, Pgosme et tout le dsordre introduit par le
pch empchent souvent de dcouvrir, et surtout d'admettre et d'ob
server les lois morales qui garantissent ces biens. Or le chrtien les
peroit la lumire de la rvlation et la grce l'aide s'y conformer.
4

5. Dans ce sens, les lacs chrtiens peuvent accomplir un aposto


lat de prparation vanglique. Mettant leurs comptences au service
des valeurs mises en vidence par le Magistre, ils contribuent
mieux les faire reconnatre par les personnes et dans les groupes sociaux.
Leur action visera faire respecter ces valeurs essentielles afin
qu'elles soient affermies par les institutions mmes qui gouvernent
les peuples.
Le tmoignage de vie familiale mene par les poux chrtiens peut
constituer un apport prcieux, faisant comprendre, dans la socit
tout entire, ce qu'est vritablement la famille, (( son tre et son
agir, en tant que communaut intime de vie et d'amour . La richesse
de la communion des personnes, dans leur fidlit, fera mieux com
prendre que le divorce et l'instabilit du don de soi sont en ralit
des germes de mort, alors que le lien personnel indissoluble est source
de vie.
Les mentalits contraires la vie, son accueil et sa transmis
sion, conduisent des actes tels que l'avortement, la strilisation
ou la contraception. Cela entrane une vision dforme du mariage;
cela limite le sens du don mutuel entre les poux. La raison ultime
de telles mentalits est l'absence, dans le cur des hommes, de Dieu
dont seul l'amour est plus fort que toutes les peurs possibles du
monde et peut les vaincre )). Lorsque l'enfant n'est pas vu comme
un don de Dieu, lorsque l'amour conjugal devient comme un re
pliement goste sur soi-mme, lorsque les lois du mariage sont con
sidres comme une entrave insupportable, lorsque les pouvoirs civils
5

* Apostolicam actuositatem, n.

7.

Exhort, apost. Familiaris consortio, n.

Ibid., n. 30.

50.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1774

Officiale

ne soutiennent pas la famille dans sa structure et ses besoins, alors


promouvoir une civilisation authentique de la vie devient particu
lirement ncessaire. Ce sont les lacs, hommes et femmes de toutes
gnrations, qui peuvent faire dcouvrir autour d'eux les valeurs
et les richesses que renferment les exigences humaines, par un apos
tolat quotidien commenant par l'ducation.
((La famille est la premire cole [...] de la vie sociale [...]. La
communion et la participation vcues chaque jour au foyer, dans les
moments de joie ou de difficult, reprsentent" la pdagogie la plus
concrte et la plus efficace en vue de l'insertion active, responsable
et fconde des enfants dans le cadre plus large de la socit .

6. A travers vous, chers amis, je m'adresse tous les poux


chrtiens. Faites comprendre la signification sociale de votre vocation
d'poux et de parents chrtiens ! Votre activit n'appartient pas
un domaine tranger au bien de la socit tout entire. Le respect
de la vie, le souci de la formation humaine et chrtienne, les vertus
d'honntet, de modration et d'hospitalit, l'ducation la chastet
et au contrle de soi, la capacit d'aimer en dpassant son propre
gosme, l'attention aux personnes ges et aux malades, tout cela
fait partie d'un ensemble de valeurs dont les hommes ont besoin
pour vivre leur pleine dignit.
J'encourage donc tous les groupes qui, fidles au Magistre de
l'Eglise, aident les poux chrtiens affermir leur spiritualit et a
dvelopper leur apostolat.
Favoriser la famille pour qu'elle rponde pleinement sa vocation,
c'est un souci apostolique commun tous les chrtiens. Chacun doit
tre attentif ce qui claire ou renforce les valeurs du mariage,
de la paternit et de la maternit. Au carrefour des gnrations,
la famille prend une dimension missionnaire particulire dans l'Eglise.
Vivante et solide, elle est un lieu primordial pour une plus large
diffusion de l'Evangile et la construction du Royaume de Dieu dans
le monde actuel.
7. Je forme les meilleurs vux pour vos travaux, pour l'ensemble
de votre action, en lien avec tous ceux qui ont la charge de la pasto
rale familiale dans les Eglises particulires. Et je demande au
Seigneur de vous combler de ses Bndictions ainsi que les familles
au service desquelles vous vous dvouez.
7

Ibid., n. 37.

Acta

Ioannis

Pauli

Pp.

II

1775

VI
Ad quosdam episcopos Foederatarum Civitatum Americae Septemtrionalis,
in visitatione sacrorum liminum.*

Dear Brothers in our Lord Jesus Christ,


1. I extend a warm and fraternal greeting to all of you, Pastors
of the local Churches in the Provinces of Baltimore, Washington,
Atlanta and Miami.
It is a pleasure to note the prsence of Archbishop Hickey in anti
cipation of the Consistory in which he will be created a Cardinal.
In Archbishop Borders I greet the first See of Baltimore as it
prepares to celebrate next year its bicentennial, with profound sig
nificance for the whole Church in the United States. With particular
fraternal affection I send greetings to Archbishop Marino of Atlanta,
the first black Archbishop in the United States, who will be arriving
soon to receive the Pallium. With gratitude I reciprocate the cordial
welcome given me by Archbishop McCarthy on my arrivai in Miami.
And to ail of you, dear Brothers in the Episcopate, I express my
esteem and solidarity in Christ Jesus.
I recently spoke to the Bishops of Region V about the call to
conversion, and on this occasion I would like to speak to you about
the call to prayer.
We have ail meditated on the words of Jesus: "Pray constantly
for the strength ... to stand secure before the Son of Man".
And
today we accept once again the call to prayer as it comes to each
of us and to the whole Church from Christ himself.
The call to
prayer places ali the Church's activity in perspective.
In 1976, in
addressing the Call to Action meeting in Detroit, Paul VI stated
that "in the tradition of the Church any call to action is first of all
a call to prayer". These words are indeed more relevant today than
ever before. They are a challenge to the Church in the United States
and throughout the world.
1

2. The universal Church of Christ, and therefore each particular


Church, exists in order to pray. In prayer the human person expresses
his or her nature ; the community expresses its vocation ; the Church
reaches o ut to God. In prayer the Church attains fellowship with
* Die 10 m. Iunii a. 1988.
1

Lk 21:36.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1776

Officiale
5>

the Father and with his Son, Jesus Christ.


In prayer the Church
expresses her Trinitarian life because she directs herself to the Father,
undergoes the action of the Holy Spirit and lives fully her relationship with Christ. Indeed she expriences herself as the Body of
Christ, as the mystical Christ.
2

The Church meets Christ in prayer at the core of her being. It is


in this way that she finds the complete relevance of his teaching and
takes on his mentality.
By fostering an interpersonal relationship
with Christ, the Church actuates to the full the personal dignity
of her members. In prayer the Church concentrtes on Christ; she
possesses him, savors his friendship and is therefore in a position
to communicate him. Without prayer ali this would be lacking and
she would have nothing to offer to the world. But by exercising faith,
hope and charity in prayer, her power to communicate Christ is
reinforced.
3. Prayer is the goal of ali catechesis in the Church, because it is
a means of union with God. Through prayer the Church expresses
the supremacy of God and fulfills the first and greatest commandment of love.
Everything human is profoundly affected by prayer. Human work
is revolutionized by prayer, uplifted to its highest level.
Prayer is
the source of the full humanization of work.
In prayer the value
of work is understood, for we grasp the fact that we are truly col
laborato^ of God in the transformation and lvation of the world.
Prayer is the conscration of this collaboration. At the same time
it is the means through which we face the problems of life and in which
all pastoral endeavors are conceivd and nurtured.
The call to prayer must precede the call to action, but the call
to action must truly accompany the cali to prayer. The Church finds
in prayer the root of all her social actionthe power to motivate it
and the power to sustain it. In prayer we discover the needs of our
brothers and sisters and make them our own, because in prayer we
discover that their needs are the needs of Christ.
All social consciousness is nurtured and evaluated in prayer.
In the words of
Jesus, justice and mercy are among "the weightier matters of the
law".
The Church's struggle for justice and her pursuit of mercy
3

2
3

cf. 1 /1:3.
Mt 23-23.

1777

Acta Ioannis Panili Pp. II

will succeed only if the Holy Spirit gives her the gift of persvrance
in attaining them. This gift must be sought in prayer.
4. In prayer we come to understand the Beatitudes and the reasons
why we must live them. Only through prayer can we begin to see
ali the aspirations of humanity from the perspective of Christ.
Without the intuitions of prayer we would never grasp ali the dimensions of human development and the urgency for the Christian
community to commit itself to this work.
Prayer calis us to examine our consciences on all the issues that
affect humanity. It calis us to ponder our personal and collective
responsibility before the judgment of God and in the light of human
solidarity. Henee prayer is able to transform the world. Everything
is new with prayer, both for individuis and communities.
New
goals and new ideis emerge.
Christian dignity and action are reaffirmed. The commitments of our Baptism, Confirmation and Holy
Orders take on new urgency.
The horizons of conjugal love and
of the mission of the family are vastly extended in prayer.
Christian sensitivity dpends on prayer.
Prayer is an essential
conditioneven if not the only onefor a correct reading of the
"signs of the times".
Without prayer dception is inevitable in a
matter of such importance.
5. Dcisions require prayer; dcisions of magnitude require sustained prayer. Jesus himself gives us the example. Before calling
his disciples and selecting the Twelve, Jesus passed the night, on
the mountain, in communion with his Father.
For Jesus, prayer
to his Father meant not only light and strength.
It also meant
confidence, trust and joy. His human nature exulted in the joy that
carne to him in prayer. The measure of the Church's joy in any age
is in proportion to her prayer.
The gauge of her strength and the condition for her confidence
are fidelity to prayer. The mysteries of Christ are disclosed to those
who approach him in prayer.
The full application of the Second
Vatican Council will forever be conditioned by persvrance in prayer.
The great strides made by the laity of the Church in realizing how
much they belong to the Churchhow much they are the Church
can only be explained in the last analysis by grace and its aeeeptance
in prayer.
4

* Ct. Lk 6:12.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1778

Officiale

6. In the life of the Church today we frequently perceive that


the gift of prayer is linked to the word of God. A renewal in discovering the Sacred Scriptures has brought forth the fruits of prayer.
God's word, embraced and meditated on, has the power to bring
human hearts into ever greater communion with the Most Holy Trinity.
Over and over again this has taken place in the Church in our day.
The benefits received through prayer linked to the word of God call
forth in ail of us a further response of prayerthe prayer of praise
and thanksgiving.
The word of God gnrtes prayer in the whole community. At
the same time it is in prayer that the word of God is understood,
applied and Ii ved. For all of us who are ministers of the Gospel,
with the pastoral responsibility of announcing the message in season
and out of season and of scrutinizing the reality of daily life in the
light of God's holy word, prayer is the context in which we prepare
the proclamation of faith. All evangelization is prepared in prayer;
in prayer it is first applied to ourselves; in prayer it is then offered
to the world.
7. Each local Church is true to itself to the extent that it is a
praying community with ali the consquent dynamism that prayer
stirs up within it. The universal Church is never more herself than
when she faithfully reflects the image of the praying Christ : the Son who
in prayer directs his whole being to his Father and consecrates
himself for the sake of his brethren "that they may be consecrated
in truth".
5

For this reason, dear Brothers in the Episcopate, I wish to en


courage you in ail your efforts to teach people to pray. It is part of
the apostolic Church to transmit the teaching of Jesus to each gen
eration, to offer faithfully to each local Church the response of Jesus
to the request: "Teach us to pray".
I assure you of my solidarity
and of the whole Church in your efforts to preach the importance of
daily prayer and to give the example of prayer.
From the words
of Jesus we know that where two or three are gathered in his name,
there he is in their midst. And we know that in every local Church
gathered in prayer around a Bishop there dwells the incomparable
6

Jn 17:19.

* Lk 11:1.
7

Cf. Mt 18:20.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1779

beauty of the whole Catholic Church as the faithful image of the


praying Christ.
S. In his role as Pastor of the universal Church, the Successor
of Peter is called to live a communiori of prayer with his brother
Bishops and their diocses.
Henee all your pastoral initiatives to
promote prayer have my full support.
In fraternal and pastoral
charity I am close to you as you call your people to daily prayer,
as you invite them to discover in prayer their dignity as Christians.
Every diocesan and parish initiative aimed at furthering individual
and family prayer is a blessing for the universal Church. Every group
that gathers together to pray the Rosary is a gift to the cause of
God's Kingdom. Yes, wherever two or three are gathered in Christ's
name, there he is. Contemplative communities are a special gift of
Christ's love to his people. They need and deserve the full measure
of our pastoral love and support. Their particular role in the world
is to bear witness to the supremacy of God and the primacy of
Christ's love "which surpasses all knowledge".
8

When, as Bishops, we exercise our apostolic responsibility to call


our people to prayer, we also deeply fulfill our own pastoral ministry.
Not everyone is Willing to respond, but millions of people are. And
the Holy Spirit is Willing to use the Bishops of the Church as instru
ments in a work that by reason of its supreme delicateness belongs
to him alone as the Dextrae Dei Digitus. The outpouring of the Holy
Spirit can totally renew the Church today through the gift of prayer.
We must aspire to possess this giftso much linked to God's love;
we must invoke it for the Church here and now, and see it also as
the hallmark of the Church of the Millennium. This is the vital con
text in which, as Pastors, we must call the Church to prayer. Here
too we touch upon the identity of the Bishop as a sign o f Christ,
"a sign of the praying Christ, a sign of the Christ who speaks to his
Father, saying : T offer you praise, O Father, Lord of heaven and
earth' " .
9

,0

9. Prayer reaches a level of special dignity and efficaey for the


community in the Sacred lturgy of the Church and particularly
in Eucharistie worship, which is the source and summit of Christian
Eph 3:19.
Lk 12:21.
10

Ad Limina Address of 3 December 19S3.

Acta

1780

Apostolicae

Sedis

Commentarium

Officiale

living.
In this regard the Eucharistie clbration of the Sunday
is of immense importance for your local Churches and for their
vi tali ty. Five years ago, in speaking at some length about this matter
I mentioned that "throughout the United States there has beert a
superb history of Eucharistie participation by the people, and for
this we must all thank God".
The time is ripe to renew gratitude
to God for this great gift and to reinforce this splendid tradition o f
American Catholics.
On that occasion I also mentioned : "Ali the
striving of the laity to conscrate the secular field of activity to God
finds inspiration and magnificent confirmation in the Eucharistie
Sacrifice.
Participating in the Eucharisti is only a small portion
of the laity's week, but the total effectiveness of their lives and all
Christian renewal dpends on it : the primary and indispensable
source of the true Christian spiriti".
11

12

In the Sunday Eucharistie assembly the Father repeatedly glorifies


the Rsurrection of his Son Jesus Christ by accepting his Sacrifice
offered for the whole Church.
He confirms the paschal character
of the Church. The hour of Sunday Eucharistie worship is a power ful expression of the Christocentric nature of the community, which
Christ offers to his Father as a gift. And as he offers his Church
to his Father, Christ himself convokes his Church for her mission:
her mission, above all of love and praise, to be able to say : "By
your gift I will utter praise in the vast assembly".
13

At the same time that the Church is summoned to praise, she is


summoned to service in fraternal charity and in justice, mercy and
peace. In the very act of convoking his Church to service, Christ
consecrates this service, renders it fruitful and offers it in the Spirit
to his Father. This service to which the Church is called is the service
of evangelization and human advancement in all their vital aspects.
It is service in the name of Christ and of his mercy, in the name
of him who said : "My heart is moved with pity for the crowd".
14

10. There are many other aspects of prayer, both private and
liturgical, that deserve reflection. There are many other dimensions
of the call to prayer that the Church would like to emphasize. I wish
at this time, however, to allude only to two realities which the
11

12

Ad Limina Addres of July 9, 1983.


Ibid.

13

Ps 22:26.

14

Mt 15:32.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1781

Church must constantly face and which she can face adequately
only in prayer. They are suffering and sin.
It is in her prayer that the Church understands and copes with
suffering; she reacts to it as Jesus did in the Garden : "In his anguish
he prayed with ali the greater intensity".
Before the mystery of
suffering, the Church is still unable to modify the ad vice of Saint
James or to improve on it : "Is anyone among you suffering? He
should pray". Combined with all her efforts to alleviate human
sufferingwhich she must multiply until the end of timethe Church's
definitive response to suffering is found only in prayer.
The other reality to which the Church responds in prayer is sin.
In prayer the Church braces herself to engage in paschal conflict
with sin and with the devii. In prayer she asks pardon for sin; in
prayer she implores mercy for sinners; and in prayer she extols the
power of the Lamb o f Cod who takes away the sins of the world.
The Church's response to sin is to praise salvation and the super
abundans of the grace of Jesus Christ, the Savior of the world.
"To' hm who loves us and freed us from our sins by his own blood ...
be glory and power f ore ver and ever!".
15

16

17

Profoundly convinced of the power of prayer and humbly committed to it in our own lives, let us, dear Brothers, confidently
proclaim, throughout the Church the cali to prayer. At stake is the
Church's need to be herself, the Church of prayer, for the glory of
the Father. The Holy Spirit will assist us and the merits of Christ's
Paschal Mystery will supply for our human weaknesses.
The example of Mary, the Mother of Jesus, as a model of prayer,
is a source of confidence and trust for all of us. As we ourselves
look to her, we know that her example sustains our clergy, Religious
and laity. We know that her generosi ty is a legacy for the whole
Church to proclaim and imitate.
Finally, in the words of Paul, I ask you ali : "Pray for me that
God may put his word on my lips, that I may courageously make
known the mystery of the Gospel ... Pray that I may have courage
to proclaim it as I ought ... Grace be with all who love our Lord
Jesus Christ with unfailing love".
18

15

Lk 22:44.

16

Jas 15:13.

17

ls

Rev 1:5-6.
Eph 6:19-20, 24.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1782

Officiale

VII
Ad exc.mum Seluk Korkud, Turcarum apud Sanctam Sedem Legatum.*

Monsieur

l'Ambassadeur,

En ces premiers moments de la haute mission que Monsieur le


Prsident de la Rpublique de Turquie vient de vous confier auprs
du Saint-Sige, je suis heureux de vous recevoir. Le contenu de votre
adresse tmoigne des sentiments nobles dans lesquels vous vous dis
posez remplir vos fonctions. Je vous remercie vivement de vos
paroles, et je vous saurais gr d'exprimer Son Excellence Monsieur
Kenan Evren ma cordiale gratitude pour les salutations et les vux
qu'il vous a confi le soin de me transmettre.
En vous accueillant, Excellence, comme Ambassadeur Extraordi
naire et Plnipotentiaire accrdit auprs du Saint-Sige, je souhaite
de tout cur que votre mission, la suite de vos distingus prdr
cesseurs, contribue non seulement au maintien des bonnes relations,
auxquelles vous faisiez allusion tout l'heure, entre le Sige Apos
tolique de Rome et votre Gouvernement, mais qu'elle apporte une
pierre nouvelle et de qualit l'difice jamais achev de ces relations
bilatrales. Nous savons tous que l'art diplomatique, pour tre digne
de ce nom et pour tre capable de promouvoir le bien gnral et par
ticulier des populations concernes, exige la recherche permanente
de la vrit, la loyaut et la continuit du dialogue, afin d'aboutir
l'amlioration de situations toujours perfectibles, a fortiori la dis
sipation de malentendus voire au rglement de situations conflictuelles.
Tout diplomate, quelle que soit la tradition religieuse et culturelle
dont il se rclame, ne peut tre qu'un homme de dialogue, d'esp
rance et de paix. Il uvre essentiellement pour la paix, prcieuse
et fragile, indispensable au bonheur de tout homme et de toute nation.
A l'instant, j'prouvais une relle satisfaction en vous entendant
souligner combien votre Gouvernement et votre Nation demeuraient
attachs aux valeurs humaines de tolrance et de respect, qui excluent
toute discrimination raciale ou religieuse. Vous mettiez galement
en relief les efforts de votre pays pour cooprer la scurit du monde,
souvent compromise par les conflits et les mthodes de terreur que nous
condamnons. Cette coopration est galement oriente vers les peuples
* Die 13 m. Iunii a. 1988.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1783

les plus dmunis. Et vous aviez l'obligeance, Monsieur l'Ambassadeur,


de reconnatre, pour vous en rjouir, que le Saint-Sige et son premier
Responsable dploient une activit considrable et dsintresse afin
de dfendre et de promouvoir les droits de l'homme, la justice, la mo
rale, la paix internationale. J'ai t sensible votre tmoignage,
d'autant plus que j'ai la certitude que Votre Excellence continuera
Elle-mme avec ardeur et discrtion sa mission de paix dans tous les
domaines o ses interventions diplomatiques s'avreront utiles et
mme ncessaires.
Permettez-moi, Monsieur l'Ambassadeur, d'voquer un domaine
qui me tient spcialement cceur, et dont j'entretiens frquemment les
diplomates accrdits auprs du Saint-Sige : je veux dire la libert
religieuse. Car le respect de cette libert est un des fondements im
portants de la paix. Le 1 janvier dernier, l'occasion de la tradi
tionnelle Journe de la Paix instaure par le Pape Paul V I , j'ai
voulu en faire le thme d'un Message destin tous les Responsables
de Gouvernement. En effet, lorsque l'on considre les vnements qui
se droulent dans le monde, on doit constater que quarante ans aprs
la Dclaration universelle des Droits de l'homme, des millions et
des millions de personnes, en de nombreuses rgions de l'univers,
subissent les consquences de lgislations rpressives, parfois de per
scutions, plus souvent de pratiques subtiles de discrimination. Cet
tat de choses constitue une lourde hypothque pour la paix. Certes,
dans votre pays, les catholiques sont tout fait minoritaires. Pr
cisment, Monsieur l'Ambassadeur, votre Gouvernement, constatant
que ces minorits chrtiennes se soumettent aux lois lgitimes de
votre Nation, s'honore et s'honorera toujours en assurant leur libert
religieuse. Ces catholiques de diffrents rites sont heureux de vivre
sur votre sol dans la mesure o ils se sentent en scurit, o ils dis
posent de lieux et de locaux suffisants pour approfondir et clbrer
la foi qu'ils ont reue et qu'ils ont le droit sacr de transmettre
leurs enfants. Tout Etat, et plus encore lorsqu'il a pris l'initiative
de nouer des relations diplomatiques avec le Sige Apostolique de
Rome, se distingue hautement en montrant une claire attitude d'quit
l'gard des croyants qui ont lgitimement fait le choix de leur
religion. J'ai confiance, Monsieur l'Ambassadeur, que votre mission
apportera, pour sa part, aux communauts mentionnes le bonheur de
vivre en paix sur une terre dont l'accueil en 1979 est grav dans ma
mmoire, sur une terre que le Pape Paul VI a galement visite et o
er

116 - A. A.. S.

Acta Apostolicae Sedis

1784

- Commentarium Officiale

le Pape Jean XXIII a dploy son zle et sa bont alors qu'il tait
Dlgu Apostolique Ankara.
En vous remerciant de nouveau pour vos paroles pleines de dfrence
et d'esprance, je vous souhaite, Excellence, de connatre de nombreuses
satisfactions morales et spirituelles tout au long de votre haute mission
auprs du Saint-Sige. Est-il ncessaire d'ajouter, Monsieur l'Ambas
sadeur, que l'accueil, la comprhension et le soutien que vous attendez
lgitimement du Sige Apostolique vous seront toujours assurs?
Veuillez avoir l'obligeance d'exprimer cette mme assurance Mon
sieur le Prsident de la Rpublique de Turquie, Son Excellence Mon
sieur Kenan Evren, avec l'hommage de ma trs haute considration
et de mes souhaits de prosprit et de paix pour toute la Nation
turque. Sur votre personne et sur votre mission, comme sur les per
sonnes qui vous sont chres, j'invoque la lumire, la force et la
protection du Dieu Tout-Puissant.

VIII
Ad exc.mum virum Ioannem K. E. Broadley, Magnae Britanniae apud
Sedem Apostolicam Legatum.*

Mr

Ambassador,

It is a pleasure to receive Your Excellency as the Ambassador


Extraordinary and Plenipotentiary of Her Majesty Queen Elizabeth II.
I thank you for conveying Her Majesty's courteous greetings and I
ask you to give her the assurance of my own good wishes.
As you have stated, thanks to the efforts of your distinguished predecessors and to a number of important initiatives, relations between
the Holy See and Great Britain have continued to develop. You have
pointed out a number of the issues where we share a common interest
and desire to collaborate effectivelyissues such as negotiated r
duction in nuclear weapons ; the means for overcoming drug-tramcking,
terrorism and armed conflicts ; joint measures aimed at securing peace,
development and justice and efforts to safeguard freedom and basic
human rights.
I particulari^ appreciate your desire to collaborate closely with the
Holy See in overcoming divisions of the European continent. As I stated
* Die 14 m. Iunii a. 1988.

1785

Acta Ioannis Pauli Pp. II

in a recent Apostolic Letter on the occasion of the Millennium of the


Baptism of Kievan Rus', "In the differing cultures of the nations of
Europe, both in the East and in the West, in music, literature, the
visual arts and architecture, as also in modes of thought, there runs a
common lifeblood drawn from a single source". This source and unifying principie is consti tu ted by Europe's Christian roots. This hritage
from the past remains both a gift and a responsibility for the future.
1

At all levis, the search for coopration and peace in Europe and
throughout the world must be built on respect for human rights. The
Church, as you know, plays an active role in promoting the dignity and
rights of every person. Accordingly, she encourages all her members to
devote themselves generously to this task. She offers them the guidance
of her social teaching, the inspiration of faith and the motivating
energy of love.
Her ultimate aim is the eternai salvation of ali
people but, at the same time, since she is interested in the libration
of the whole person, she cannot remain indifferent to the concrete con
ditions of society. She is deeply concerned with the social and physi
cal needs of the human family, especially of its poorest and most
defenceless members.
The concerns of my recent Encyclical Sollicitudo Rei Socialis, which
you mentioned, cali for concerted efforts on the part of all nations,
based on respect for the dignity of every human person and on the
right of ali peoples to build a world worthy of man, one that secures the
common good of humanity. In many developed countries, including
your own, there is increasing public debate on the moral and ethical
direction of progress and social programming. Grave questions such as
unemployment are seen to have a deep and adverse effect upon the very
fabric of society, because they damage or entirely negate the dignity of
human life. This is even more so in the case of abortion. Many people
are coming to recognize that such matters must be apprached on the
basis of the ethical principies governing them and not merly as aspects
of a social theory or ideology. Nations can only truly safeguard and
serve the well-being of their Citizens by a constant rfrence to the
demands of justice, moral rectitude and the spiritual dimension of the
human person.
I welcome Your Excellency's rfrence to the intention of your
Government to continue to ensure religious ducation in your schools.
1

Euntes in Mundum, 12.

1786

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

The Catholic Church warmly supports this goal. At a meeting earlier


this year with a group of Bishops from England, I endorsed precisely
this point in the following terms : "It is the Church's flrm conviction
that a complete ducation necessarily includs a religious dimension.
If religion is neglected or set aside in the educational process that
f or ms a nation's heart and soul, then a morality worthy of man will
not survive; justice and peace will not endure".
Mr Ambassador, in your role as reprsentative of your country to the
Holy See, you may count, as your predecessors have done, on the ready
collaboration of the various departments with which you will be in
contact. I pray that Almighty God will abundantly bless you as you
carry out your mission.
2

1 pray too for Her Majesty and the members of the Royal Family
and for ali the people whom you represent.

IX
Ad eos qui generali

Capitulo

Tertiariorum franciscalium in saeculo

viventium interfuerunt coram admissos.*

Carissimi fratelli e sorelle,


1. Ben volentieri ho accolto la vostra richiesta di un incontro in
occasione del vostro Capitolo Generale, dedicato allo studio delle
nuove Costituzioni che dovranno essere approvate dalla Sede Apo
stolica.
Esse sostituiscono quelle del 1957, risalenti al periodo preconci
liare, e pertanto bisognose di un aggiornamento, secondo le indica
zioni del Vaticano II e dei successivi documenti del Magistero, con
cernenti il rinnovamento della vita cristiana laicale e secolare.
Tuttavia, il rinnovamento dell'Ordine Francescano Secolare aveva
ricevuto un forte impulso gi prima del Concilio, quando Pio XII,
il I luglio 1956, aveva insistito, con intuito che ben si pu dire pro
fetico, sulla perfezione insita negli stessi valori dello stato secolare.
Quel mio Predecessore precorreva in tal modo quanto la Costituzione
dogmatica Lumen gentium avrebbe insegnato sia sulla dignit della
o

29 February 1988.

* Die 14 m. Iunii a. 1988.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1787

vocazione laicale, sia sulla chiamata universale alla santit cio


alla perfezione nella Chiesa.
Rifacendosi all'esempio di San Francesco, il Papa aveva detto
che tutti possono (( tendere alla perfezione del proprio stato e con
seguirla senza abbracciare lo stato di perfezione , cio lo stato
religioso della pratica dei consigli evangelici. Il comando di essere
perfetti, di essere santi, non concerne i soli Religiosi e Sacerdoti,
ma tutti i cristiani, tutti i discepoli del Signore. La perfezione non
un lusso, non un aspetto secondario o tanto meno superfluo della
vita cristiana, ma coinvolge tutti i battezzati a una precisa risposta,
che diventa addirittura questione di salvezza.
1

2. Ma voi siete anche un O r d i n e , come disse il Papa: Ordine


laico, ma Ordine vero ; e del resto, gi Benedetto XV aveva parlato
di Ordo veri nominis . Questo termine antico possiamo dire
medievale di Ordine non significa altro che la vostra stretta
appartenenza alla grande Famiglia Francescana, il vostro legame
fraterno e vorrei dire anche quasi filiale all'Ordine Cappuccino,
vigoroso ramo della spiritualit del Poverello d'Assisi. La parola
Ordine significa la partecipazione alla disciplina ed all'austerit
propria di quella spiritualit, pur nell'autonomia propria della vostra
condizione laicale e secolare, la quale peraltro comporta spesso sacri
fci non minori di quelli che si attuano nella vita religiosa e sacerdotale.
3. Il periodo decorso dell'approvazione delle precedenti Costitu
zioni stato contrassegnato da particolari attenzioni dei Sommi
Pontefici nei confronti del vostro Ordine, quasi a seguirne con paterna
e sollecita premura il graduale rinnovamento in un periodo che,
come sappiamo bene, non stato facile. I miei Predecessori vi hanno
indicato la via del vero rinnovamento, via che voi vi siete sforzati
di seguire fedelmente.
Ricorder qui brevemente, oltre alla cara memoria di Pio XII,
anche quella di Giovanni XXIII, che nel 1959 volle rivolgersi a voi
con queste amabili parole : Ego sum Ioseph frater vester .
Importante fu l'intervento di Papa Paolo VI che faccio mio
in questa circostanza : egli vi esort ad avere una triplice fidu
cia : fiducia nella professione della povert, prescelta come virt
specifica, liberatrice dalla perpetua seduzione che la ricchezza ,
1
2

c. IV.
c. v.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1788

Officiale

e apportatrice di perfetta letizia : la povert, quindi, non solo


come distacco dalle ricchezze, ma anche come umilt ed abbandono
alla divina Provvidenza; fiducia nell'amore alla Croce: V i una
grave tentazione da vincere : quella di togliere dal Vangelo la pagina
della C r o c e ; fiducia nell'attualit della spiritualit francescana:
Noi abbiamo fiducia disse ancora Papa Montini che ancora
la spalla forte e paziente di san Francesco sosterr la Chiesa visi
bile ed umana .

4. E questa fiducia anche la mia. Ricorderete che uno dei primi


atti del mio Pontificato fu quello di visitare la tomba di san Fran
cesco. Ed una prova significativa, tra le tante, dell'attualit della
spiritualit francescana, data anche dall'esito, a raggio mondiale,
dell'incontro di preghiera dell'ottbre del 1986 ad Assisi : come infatti
non riconoscere in quell'avvenimento lo

stile vorremo

dire

quasi di quell'instancabile e coraggioso predicatore di pace che


fu Francesco?
Per questo, mi piace ricordare l'incontro che ebbi, nel medesimo
anno, con i membri della Presidenza del Consiglio Internazionale
del vostro Ordine, riuniti a Roma per approfondire lo schema delle
nuove Costituzioni. In questa circostanza vi invitai a realizzare nella
vita quotidiana, negli impegni secolari e nei rapporti con tutti gli
uomini lo spirito delle Beatitudini, che quel sale della terra
che d vero sapore al mondo e ne fa una pregustazione del paradiso.
5. So che ora avete in programma l'approfondimento e l'attua
zione degli insegnamenti dell'ultimo Sinodo dei Vescovi e della mia
enciclica Sollicitudo rei socialis. Sono due ottime occasioni per dar
modo alla vostra buona volont di tradursi nelle opere, nella conti
nuit con una fedele adesione al Magistero della Chiesa che, in occa
sione di detto Sinodo, ha dato prova di s con una partecipazione
attiva, mediante l'invio di proposte ed auspici propri.
Vi esorto a continuare su questa linea, mentre esprimo il mio
compiacimento per il lavoro che state facendo. Mi auguro, in parti
colare, una felice conclusione del perfezionamento delle vostre Costi
tuzioni, e prego per questa intenzione.
Questo secolo, come sapete, vede un'immensa fioritura dei carismi
propri dei laici. Tante volte si ripetuto, specie dopo il Sinodo:
3

19 Maggio 1971;

Insegnamenti di Paolo

VI,

IX,

(1971),

pp.

445-450.

Acta Ioannis Pauli Pp. II

1789

<( l'ora dei laici . Ed vero. Nella fedelt alla loro missione propria
e nella fedele collaborazione con i sacri pastori, tanti laici, gruppi,
movimenti, associazioni, istituzioni, mossi e guidati dallo Sprito,
stanno oggi facendo un bene immenso alla Chiesa. Sono una vera
speranza. E come ben sapete ci che conta non tanto il
numero, ma la qualit. Si tratti pure di gruppi piccoli ed umana
mente poveri : l'importante la buona volont e la fedelt alla Chiesa.
Saranno come ebbe a dire una volta, con felice espressione, Jacques
Maritain delle stelle luminose sparse nella notte del mondo.
La Vergine Santissima, la quale assomma in s potremmo dire
la vocazione religiosa e quella laicale e familiare, vi pu comprendere
a fondo. Proprio per questa sintesi che Ella realizza in s tra
spiritualit e secolarit, Ella meravigliosamente adatta a farvi com
prendere il senso profondo della vostra specifica vocazione, e a gui
darvi perch la possiate realizzare in pienezza. Affidatevi totalmente
a Lei, mentre io di cuore vi benedico tutti, insieme con i vostri
Confratelli e Consorelle, con i familiari e le persone care.

1790

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

ACTA

CONGREGATIONUM

CONGREGATIO PRO EPISCOPIS


DECRETUM

OPPIDENSIS - P A L M A R U M
De Concathedralis erectione

Cum urbs vulgo Palmi, intra fines dioecesis Oppidensis-Palmarum


exstans, incolarum frequentia operibusque modo crebra, volventibus
annis, felicia susceperit incrementa et christifidelium numero, religio
nis ac bonarum artium cultu, industria negotiisque floreat, Exc.mus
P. D. Benignus Aloisius Papa, Episcopus Oppidensis-Palmarum, ab
Apostolica Sede postulavit ut, ad aptius tutiusque animarum bonum
consulendum, paroeciale templum in eadem urbe Deo in honorem Sancti
Nicolai episcopi dicatum, ad dignitatem et fastigium Ecclesiae conca
thedralis eveheretur.
Congregatio pro Episcopis, vigore specialium facultatum a Summo
Pontifice Ioanne Paulo, divina Providentia PP. II, sibi tributarum,
praehabito favorabili voto Exc.mi P. D. Aloisii Poggi, Archiepiscopi
Forontonianensis et in Italia Apostolici Nuntii, catholicae religionis
firmitatem ac incrementum prae oculis habens, oblatis precibus annuen
dum censuit.
Quapropter quae sequuntur decernit :
1. ut, servata dioecesis Oppidensis-Palmarum Cathedrae episcopalis
dignitate, paroeciale templum Deo in honorem Sancti Nicolai episcopi
in urbe vulgo Palmi dicatum titulo ac fastigio Templi concathedralis
decoretur, cum omnibus iuribus, honoribus et privilegiis ac oneribus et
obligationibus quae huiusmodi Ecclesiis sunt propria;
2. ut in posterum Exc.mo Episcopo Oppidensi-Palmarum conca
thedrali Ecclesia Sancti Nicolai episcopi de iure uti liceat, prout hoc
ad maiorem Dei gloriam concreditique gregis spirituale bonum prove
hendum cesserit.

Congregatio

pro Episcopis

1791

Ad haec perficienda Congregatio pro Episcopis deputat Exc.mum


P. D. Aurelium Sorrentino, Archiepiscopum Metropolitam RheginensemBovensem, necessarias et opportunas ei tribuens facultates, etiam sub
delegandi, ad effectum de quo agitur, quemlibet virum in ecclesiastica
dignitate constitutum, onere imposito ad eandem Congregationem, cum
primum fas erit, authenticum exemplar actus peractae exsecutionis
remittendi.
Quibus super rebus praesens edit decretum perinde valiturum ac
si Apostolicae sub plumbo Litterae datae forent.
Datum Romae, ex Aedibus Congregationis pro Episcopis, die 29
mensis Iunii, anno 1988.
BERNARDINUS Card. G ANTIN, Praefectus

L. 8BS.
83 IOANNES BAPTISTA RE, Arch. tit. Foronovanus, a Secretis
In

Congr.

pro Episcopis

tab., n.

331/88.

PROVISIO

ECCLESIARUM

Latis decretis a Congregatione pro Episcopis, Ioannes Paulus Pp. II,


per Apostolicas sub plumbo Litteras, iis quae sequuntur Ecclesiis
sacros Praesules praefecit, videlicet :
die 1 Octobris 1988. Praelaturae territoriali Missionis Galliae
seu Pontiniacensis Exc.mum P. D. Andream Lacrampe, hactenus
Episcopum titularem Legiensem et Auxiliarem archidioecesis Remensis.
die 29 Octobris. Titulari episcopali Ecclesiae Elephantariensi in
Mauritania, R. D. Gilbertum Delium Gonalves Canavarro dos Reis, e
clero dioecesis Villaregalensis, curionem paroeciae Sanctae Mariae Maio
ris, vulgo (( Chaves nuncupatae, quem deputavit Auxiliarem Exc.mi
P. D. Iulii Tavares Rebimbas, Episcopi Portugallensis.
die 9 Novembris. Coadiutorem dioecesis Campaniensis Exc.mum
P. D. Aloisium Roque Oppermann, S. C. L, hactenus Episcopum Ituiutabensem.
die 12 Novembris. Titulari episcopali Ecclesiae Chunaviensi, R. D.
Vidonem Thomazeau, Vicarium generalem Archidioecesis Parisiensis,
quem deputavit Auxiliarem Exc.mi P. D. Ludovici Cornet, Episcopi
Meldensis.

1792

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

die 18 Novembris. Titulari episcopali Ecclesiae Tisilitanae R. D.


Ioannem J. Jaschke, parochum in oppido vulgo Quackenbrck dioe
cesis Osnabrugensis, quem deputavit Auxiliarem Exc.mi P. D. Ludo
vici Averkamp, Episcopi Osnabrugensis.
die 19 Novembris. Cathedrali Ecclesiae Tarvisinae Exc.mum P. D.
Paulum Magnani, hactenus Episcopum Laudensem.
Cathedrali Ecclesiae Andriensi R. D. Raphaelem Calabro, e clero
archidioecesis Hydruntinae.
die 25 Novembris. Praelaturae territoriali Iuliensi R. D. Raimun
dum Roveredo Ruiz, Congregationis Missionis sodalem.

CONGREGATIO PRO CAUSIS SANCTORUM


DECRETA
I

VIEDMEN.
Canonizationis Ven. Servae Dei Laurae Vicua, Alumnae Instituti Filiarum
Mariae Auxiliatricis (1891-1904).
SUPER DUBIO

An et de quo miraculo constet, in casu et ad effectum de quo agitur.


Lucem vidit Famula Dei die 15 mensis Aprilis anni 1891 Iacobopoli, in urbe Chiliae capite. Multos ob eventus illius Reipublicae, puellae
parentes ad australes demigraverunt regiones. At patre mortuo, mater
cum duabus filiabus Andes transgressa, in Argentinam se contulit et
quidem in Patagoniae partibus. Ibi filias commisit educandas Religiosis
a Maria Auxiliatrice nuncupatis, quae initium ibidem fecerant cuius
dam Missionis haud procul a finibus Chiliensibus. Eaedem humilem ac
pauperem Lauram in suam domum anno 1900 receperunt. Puella indole
ad pietatem proclivem statim se ostendit. Brevi autem matris suae
vitam contrariam esse praeceptis Dei atque inhonestam Famula Dei
animadvertit.

Congregatio pro Causis Sanctorum

1793

Laura autem, quae in ephebeo in sapientia crescebat, aetate et


gratia, et inter condiscipulas studio micabat, re attente considerata
multisque precibus Deo adhibitis, statuit tenellam vitam suam holocau
stum amoris offerre, ut optatam matris emendationem a Deo obtineret.
Et Deus se admisisse huiusmodi oblationem ostendit. Etenim aliquod
tempus post, Laurae valetudo sensim deficere incipit, donec, die 22
mensis Ianuarii a. 1904, ad superos evolavit, postquam matri de holo
causto est locuta ab eaque petierit ut ad Deum se converteret. Quod
mater praestitit ipso filiae die funebri.
Porro, Famulam Dei Lauram Vicua heroicas coluisse virtutes
christianas Ioannes Paulus II, servatis de iure servandis, declaravit
die 5 mensis Iunii, anno 1986.
Ad rite eumulandam autem Venerabilem hanc Beatorum Caelitum
honoribus, Causae actores miram quandam, ut asserebatur, sanationem
intercessioni apud Deum eiusdem Venerabilis attributam Apostolicae
Sedi ad cognoscendum exhibuerunt. Cuius miri eventus haec est sum
ma : Soror Ophelia a Carmine Lobos Avellano, religiosa Instituti Filia
rum Mariae Auxiliatricis, civis Chiliensis et magistra, mense Aprili
anno 1953 certa praebuit signa bronchiectasis bilateralis. Maio autem
mense anni 1955 chirurgicum subiit utriusque pulmonis sectionem ; ac
cessit anno 1957 gravis spirandi insufficientia, ita ut, anno insequenti,
a valetudinario dimissa sit, edita a medicis infausta prognosi quoad
vitam, brevi quidem morte ventura. Tunc de mandato Superiorissae
Provincialis, aegrota caeleste efflagitavit auxilium Venerabilis Laurae
Vicua, quae, hora 22 diei 22 mensis Maii eiusdem anni 1958, adfuit :
aegrota persentiit se sanatam esse placidoque correpta est somno ad se
quens usque primum mane. Ex tunc bona utitur valetudine.
Super hoc miro eventu adornatus est anno 1986, apud curiam
archiepiscopalem S. Iacobi in Chile, canonicus processus, quem ad iuris
normam esse instructum Congregatio pro Causis Sanctorum die 20 Fe
bruarii a. 1987 agnovit. Proinde disceptari iure praescripta apud ipsam
Congregationem agi coepta sunt, et quidem primum, die 3 Februarii
a. 1988, in coetu Consultae Medicae, edito iudicio praefatam sanationem
in instanti praeterque naturae leges contigisse. Successerunt postea di
sceptationes, die 6 mensis Maii eodem anno, in Congressu Peculiari Con
sultorum Theologorum, moderatore Rev.mo Domino Antonio Petti, Fi
dei Promotore Generali ; et, die 21 subsequentis mensis Iunii, in Con
gregatione Ordinaria Patrum Cardinalium, ponente Em.mo ac Rev.mo
D.no Agnelo Rossi. Et utroque in Coetu, sive Consultores sive Cardina-

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1794

Officiale

les, proposito dubio utrum de miraculo constaret, in casu et ad effec


tum de quo agitur, adfirmantes responderunt.
Facta denique de hisce omnibus rebus Summo Pontifici Ioanni
Paulo II accurata relatione, Sanctitas Sua, vota Congregationis exci
piens rataque habens, mandavit ut decretum super praedicta sanatione
rite conscriberetur.
Quod cum factum esset, Beatissimus Pater declaravit : Constare
de uno miraculo a Deo, intercedente Venerabili Serva Dei Laura
Vicua, patrato, videlicet de instantnea, perfecta stabilique sanatione Religiosae Opheliae a Carmine Lobos Avellano a bronchiectasia
bilaterali cum peribronchitide chronica fibrosa et episodiis pulmonitidis
focalis; et a gravi insufficientia spirandi statuque toxico-infectivo gravi.
Hoc autem Decretum in vulgum edi et in acta Congregationis pro
Causis Sanctorum referri mandavit.
Datum Romae, die 1 mensis Augusti, Anno Mariali 1988.
ANGELUS Card. FELICI, Praefectus

L. m

s.
B Traianus Crisan, Archiep. tit. Drivastensis, a Secretis

II

CATANEN.
Canonizationis Ven. Servi Dei Iosephi Benedicti Dusmet, Archiepiscopi
Catanensis, O . S . B . , Cardinalis S . R . E .

(1818-1894).

SUPER DUBIO

An et de quo miraculo constet, in casu et ad effectum de quo agitur.


Panormi die 15 mensis Augusti anno 1818, parentibus pietate ac
nobilitate claris, natus, Venerabilis Servus Dei Iosephus Benedictus
Dusmet anno 1838 habitum monachorum Congregationis Casinensis
O. S. B. induit ac, expleto studiorum curriculo, sacerdos est factus;
anno autem 1867, omnium plausu, archiepiscopus Catanensi Ecclesiae
praepositus est; anno denique 1888 inter Sanctae Romanae Ecclesiae
Cardinales est adscriptus. Ipse Collegium S. Anselmi de Urbe restituit
atque Congregationes Ordinis S. Benedicti fraterna confoederatione
composuit. Eum heroicas exercuisse virtutes Paulus Papa VI die 15
mense Iulio a. 1965 declaravit.

Congregatio pro Causis Sanctorum

1795

Ut eidem Venerabili Beatorum Caelitum honores legitime decer


nerentur, Causae actores miram quandam, quae asserebatur, sanatio
nem a Deo patratam, deprecatore eodem Venerabili, Sedi Apostolicae
ad cognoscendum nuper exhibuerunt. Agitur quippe de domino Sal
vatore Consoli, caementario provinciae Catanensis, annum aetatis
agente quinquagesimum secundum, qui, nomine invocato Venerabilis
Iosephi Benedicti Dusmet, mense Decembri, anno 1937, repente convaluit ac perfecte a gravi spondylite consmente duas dorsi spinae verte
bras, edita iam a medicis valde reservatam et quoad vitam et quoad
valetudinem prognosi.
De hac mira sanatione instructus est apud curiam archiepiscopa
lem Catanensem, mensibus Maio et Decembri anni 1987, processus,
cuius iuridica vis et validitas fuere ab hac Congregatione die 5
mensis Martii huius anni 1988 recognitae. Factus est ita gressus ad
praescriptas, tum indolis medicae tum indolis theologicae, discepta
tiones. Primum quidem subiectum est Summarium eiusdem proces
sus, continens testium et a cura medicorum depositiones, iudicio Con
silii Medici quod exstat penes hanc Congregationem institutum, cuius
specialis commissio congregata est die 1 mensis Iunii hoc anno ; et
absoluta competenti disceptatione, periti sodales eiusdem coetus una
voce concordes edixere sanationem in casu instantaneam perfectum
que et duraturam hodiernae artis medicae legibus haud explicari posse.
Attento eiusmodi medicorum iudicio, quaestio disceptata est, die
1 mensis Iulii eodem anno, in Congressu Peculiari Consultorum Theo
logorum, moderatore Rev.mo D.no Antonio Petti, Fidei Promotore Ge
nerali ; deinde, die eisdem mense et anno, in Congregatione Ordina
ria Patrum Cardinalium et Episcoporum, ponente Em.mo Cardinali
Petro Palazzini. Et in utraque congressione, Consultorum scilicet et
Patrum Cardinalium et Episcoporum, proposito dubio utrum consta
ret de miraculo, in casu et ad effectum de quo agitur, responsum est
latum affirmativum.
De hisce autem omnibus rebus certior factus, Summus Pontifex
Ioannes Paulus II, vota Congregationis excipiens, praecepit ut super
eodem miro eventu decretum conscriberetur.
Quod cum rite est factum, accitis hodierno die a Se Cardinalibus
infrascripto Praefecto necnon Causae Ponente meque a Secretis Con
gregationis, ceterisque de more convocandis, eisque astantibus, Bea
tissimus Pater declaravit : Constare de miraculo a Deo, intercedente
Venerabili Servo Dei Iosepho Benedicto Dusmet, patrato, videlicet de

1796

Acta Apostolicae Sedis -

Commentarium

Officiale

instantnea, perfecta et mansura sanatione Domini Salvatoris Consoli a spondylite destructiva duarum spinae dorsalis vertebrarum
(D12 et Ll).
Voluitque Sanctitas Sua ut hoc Decretum publici fieret iuris et
in acta Congregationis pro Causis Sanctorum referretur.
Datum Romae, Calendis Septembribus, A. D. 1988.
ANGELUS Card. FELICI, Praefectus

L. 83 S.
83 Traianus Crisan, Archiep. tit. Drivastensis, a Secretis

III

COMEN.
Canonizationis Servae Dei Clarae Bosatta,

Sororis professae Congrega-

tionis Filiarum Sanctae Mariae a Providentia (1858-1887).


SUPER DUBIO

An

constet de virtutibus theologalibus Fide, Spe, Caritate tum in


Deum tum in proximum, necnon de cardinalibus Prudentia, Iustitia, Temperantia et Fortitudine, eisque adnexis, in gradu heroico,
in casu et ad effectum de quo agitur.

Concilium Oecumenicum Vaticanum II his religiosos hortatur


verbis: ... cuiuslibet Instituti sodales, Deum prae omnibus et unice
quaerentes, contemplationem, qua Ei mente et corde adhaereant, cum
amore apostolico ... coniungant oportet (Conc. Oec. Vat. II, Decretum
de accomm. renov. vitae relig. Perfectae Caritatis, 5).
Porro studium vitae operumque Servae Dei Clarae Bosatta reco
lentes, Sororem invenimus religiosam, quae contemplationem cum
actuosa vita perfecte sociavit, in omnibus misericordiae operibus, prae
sertim pro minimis et maxime indigentibus fratribus. De cetero ipsa
est enixa vitae rationem perficere eam, quam Beatus Aloisius Guanella
suis filiis filiabusque constituerat, quamque hisce expressit verbis :
orare et pati. Haec fuit etiam Famulae Dei peculiaris nota, ut in se
quentibus presso calamo indicatur.
Clara Bosatta^ Congregationis Filiarum Sanctae Mariae a Provi
dentia, ortum duxit die 27 mensis Maii, anno 1858, in pago cui nomen

Congregatio pro Causis Sanctorum

1797

v. d. Pianelle- Lario, intra Comensis dioeceseos fines, undecima et po


strema filia Alexandri et Rosae Mazzucchi, qui fidei dono optimisque
moribus praestabant.
Patre orbata trimula, praecipue est educata a Marcellina, sorore
natu maiore, sapienti et piissima adolescente, quae postea conditrix
erat futura una cum eodem Beato Aloisio Guanella religiosi Instituti
Filiarum Sanctae Mariae a Providentia. Pueritiam singulari morum
innocentia et pietate transegit. Ab anno autem 1871 usque ad annum
1977, Clara adolescentiam egit uti ancilla et alumna scholae magistra
rum in ephebeo Sororum Canossianarum, quae vocantur, in oppido vulgo
Gravedona Lario, ubi sacerdotum, moderatorum et aequalium amorem
et existimationem sibi comparavit.
Quamvis Famula Dei deinde vehementer cuperet Congregationem
Canossianarum ingredi, varia ob rerum adiuncta in eiusmodi Insti
tutum admissa non est. Itaque, cum ad pagum natalem rediisset, Dei
voluntatem advertens in consilio piissimi eius loci parochi, cui nomen
Carolus Coppini, superatis animi difficultatibus, Hospitium ingressa
est S. Cordi Iesu dicatum, ab eodem parocho puellis parentibus orbatis ac senibus derelictis infirmisque sublevandis^conditum. Cuius
Hospitii moderatrix id temporis Marcellina, Servae iBt^i germana, erat,
a duabus sociabus adiuta, pia societate vulgo Orsoline )) iunctis. In
eadem Societate, die 28 mensis Iunii anno 1878, Serva Dei, cum tri
bus sociabus, religiosa vota professa est.
Quo in Hospitio Sacro Cordi Iesu dicato, cum Sorores assiduo la
bore ac paupertate vitam ducerent et aspera quaeque cotidie ferrent,
serena tamen Divina Providentia confisae, Soror Clara varia sibi offi
cia credita per septem annos ardenti et mirando studio obivit, mode
ratore primum praefato parocha Coppini, postea Beato Aloisio Gua
nella, qui eidem vita functo in regenda paroecia anno 1881 successit.
Erat quidem Soror Clara spiritu deprecationis praeclara, perfecta
Regulae et votorum observantia totiusque animi deditione atque in
humilibus operibus assiduitate. Cum ceteris praestaret Sororibus, com
missum est ei officium disciplinae servandae et morum integritatis
totius hospitii ; fuit namque custos et praeceptrix orphanarum, postu
lantem magistra et novitiarum, ministra semper diligens senum in
firmorum. Simul apostolatum in paroecia exercebat, ut Mariae Imma
culatae filias divina doctrina instrueret, pueros et adulescentulas Ora
torii catechesis rudimenta doceret, infirmos domi inviseret. Quae omnia,

1798

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

licet tenuis valetudinis esset, assidue perfecit semperque Deo mente


coniuncta, quod quidem omnes valde admirabantur.
Anno autem 1885, Serva Dei cum duabus Sororibus est a Beato
Aloisio Guanella missa, ut novam aperiret domum religiosam, in pagum Ardeno appellatum, ubi ei plures labores gravioresque difficultates
ferenda erant. Anno insequenti, mense Maio, in urbem Novum Oomum
translata est eique commissum moderatricis vix apertae (( Domus Di
vinae Providentiae , quae Domus mater totius Operis Beati Aloisii
Guanella futura erat.
Porro, assiduo labori diuturnisque sacrificiis et responsabilitatis nu
per conditae domus, accessere graves animae afflictiones, mysticae in
dolis, quae iam tres abhinc annos Servam Dei contristabant ; quas
tamen sereno pertulit animo, ita ut ad extra nihil perluceret, eodem
Beato Aloisio Guanella moderatore conscientiae. Augebatur interea
cum Deo unio, dum tenuis eius valetudo in dies debilior facta est. Primo
enim hieme eodem anno 1886 Soror Clara pulmonum vitio est affecta
et mox in phtisim incidit. Quare in oppidum Pianello Lmio translata,
ectulo fere semper tenebatur, per quinque menses gravibus doloribus
corporis et animae affecta, perfecte tamen Christo cruci afixo Virginique
Perdolenti coniuncta, precibus ad Deum suffulta et eucharistico pabulo
cotidie roborata. Dolores vitamque quam Deo offerebat ad convertendos peccatores et ad Domus Comensis bonum et benedictionem
caelestem concilianda. Sacramentis denique morientium ceterisque fidei
donis corroborata, Famula Dei anno 1887, die 20 mense Aprili, animam
Deo reddidit.
Sanctimoniae fama, quam Serva Dei in vita sibi comparaverat,
post obitum clarior ac diffusior est facta et dudum florens est. Quam
ob rem cogitatum est de Beatorum Caelitum honoribus eidem decer
nendis. Conditi igitur sunt, annis 1912-1915, processus ordinaria auc
toritate in Curia episcopali Comensi, super fama sanctitatis vitae, vir
tutum et miraculorum in genere, super scriptis Servae Dei tributis
necnon super cultu eidem publice non praestito, Romamque transmissi
sunt. Super iisdem scriptis Servae Dei decretum exiit, die 4 mensis
Aprilis anno 1948, Sacrae id temporis Rituum Congregationis.
Porro, ob rationes Causae ipsi extrnsecas, siluit Causa Servae Dei,
donec novae instauratae sunt, die 25 mensis Maii a. 1983, per Const.
Apost. Divinus perfectionis Magister, pro Causis Sanctorum leges. Ita
apparata est, ad novi iuris normam, Positio super virtutibus eiusdem
Famulae Dei, forasque est anno 1986 data, testimoniis scriptis noviter

Gongregatio

pro

Causis

Sanctorum

1799

inventis Beati Aloisii Guanella super vita, operositate atque eiusdem


Servae Dei virtutibus.
Hinc procedendum erat ad disceptationes super virtutes in specie
Servae Dei. Quod quidem factum est primum, die 26 mensis Ianuarii
a. 1988, in Congressu Peculiari Consultorum theologorum, moderatore
Rev.mo D.no Antonio Petti, Fidei Promotore Generali ; deinde, die 7
mensis Iunii eodem anno, in Congregatione Ordinaria Patrum Cardi
nalium et Episcoporum, ponente Em.mo ac Rev.mo Cardinali Iosepho
Casoria. Et tum Patres Consultores tum Patres Cardinales exposito
ad disceptandum dubio utrum constaret de heroico gradu virtutum, in
casu et ad effectum de quo agitur, responsum protulerunt affirmativum.
De hisce rebus omnibus certior factus, Summus Pontifex Ioannes
Paulus II, vota Congregationis pro Causis Sanctorum excipiens rata
que habens, praecepit Decretum super heroicis Servae Dei virtutibus
conscribi.
Quo rite facto, hodierna die, accitis ad Se Cardinalibus infrascripto
Praefecto atque Ponente Causae meque Antistite a Secretis Congre
gationis, ceterisque de more convocandis, eisque astantibus, Beatis
simus Pater edixit: Constare de virtutibus theologalibus Fide, Spe
et Caritate tum in Deum tum in proximum, necnon de cardinalibus
Prudentia, Iustitia, Temperantia et Fortitudine, eisque adnexis, Servae
Dei Clarae Bosatta, ex Congregatione Filiarum Sanctae Mariae a
Providentia, in gradu heroico exercitis, in casu et ad effectum de
quo agitur.
Hoc autem Decretum- in vulgus edi et in acta Congregationis pro
Causis Sanctorum referri iussit.
Datum Romae, Calendis Septembribus, A. D. 1988.
ANGELUS Card. FELICI, Praefectus

L. & S.
S Traianus Crisan, Archiep. tit. Drivastensis, a Secretis

117 - A. A. S.

1800

Acta Apostolicae

Sedis - Commentarium

Officiale

IV
D U B L I N E N . SEU R U R E M O N D E N .
Canonizationis Ven. Servi Dei Caroli a S. Andrea (in saec. Ioannis Andreae Ho ben), Sacerdotis professi Congregationis Passionis Iesu Christi
(1821-1893).
SUPER DUBIO

An et de quo miraculo constet, in casu et ad effectum de quo agitur.


Venerabilis Servus Dei Carolus a S. Andrea (in saeculo Ioannes
Andreas Houben), lucem vidit die undecima Decembris anno 1821 in
pago Munstergeleen Ruremundensis Dioeceseos. Iuxta sana et recta
principia more catholicarum familiarum Hollandiae institutus, curricu
lum primorum studiorum necnon humanarum litterarum expleto in
pago Sittard, per aliquod menses militiae munus sustinuit et inter
commilitones bonus odor Christi factus est.
Ut primum cognovit se ad vitam religiosam vocatum, annos viginti
quattuor agens, Congregationem a Christi Passione amplexus, pro
bationem sustinuit in recessu Ere (in Belgio) nuperrime a Beato
Dominico a Matre Dei fundato. Votis nuncupatis die 10 Decembris
a. 1846, iterum studiis de re ecclesiastica incubuit. Christi Sacerdos
consecratus die 21 Decembris 1850, post biennium Angliam petiit ut
suam daret operam in domibus Congregationis Passionis apud An
glos, ibique laudabiliter suo sacerdotali munere functus est. Anno
1856 ad recessum Mount Argus intra fines Dublinensis civitatis desti
natus, ibi fere totum reliquae vitae tempus transegit, paucis exceptis
annis in quibus iterum in Anglia permansit. In Dublinensi urbe
vero Venerabilis Dei Servus apostolus sine requie factus est, ab
infirmis desideratissimus, solatium afflictorum et frater unionis erga
dissidentes. Assiduus erat quotidie in confessionibus audiendis, in be
nedictionibus impertiendis, prudens et amabilis in consiliis, exemplariter sollicitus et strictus in iis quae ad monasticam disciplinam atti
nent, prout est Congregationis Passionis. Pro thaumaturgo habebatur
et in consiliis pro oraculo. Fractus laboribus et asperitatibus, in osculo
Domini obiit Dublinii, die 5 Ianuarii anno 1893, fama sanctitatis ubi
que circumdatus.
Expletis a iure praescriptis, Summus Pontifex Ioannes Paulus II,
die 10 Maii a. 1979 declaravit Servum Dei heroicas coluisse virtutes.

1801

Congregatio pro Causis Sanctorum

Intuitu autem Beatificationis, Actores Causae sanationem quan


dam intercessioni Ven. Servi Dei attributam Sedi Apostolicae prae
buerunt; de qua sanatione debita testimonia annis 1954-1955 in Apo
stolico processu Ruremondensi collecta sunt. Cuius Processus validitas
Decreto diei 13 Iunii a. 1986 agnita est.
Agitur de mirifica sanatione dominae. Octaviae Verheggen uxoris
domini Spaetgens, tunc annorum septuaginta duorum.
Quae mulier, anno 1951, in peregrinationem ad sanctuarium Lapurdiense profecta ibique manens, colica heptica calculosa repente
affecta est, doloribus atrocibus et vomitionum

conatibus comitan

tibus. Die 25 Augusti a. 1951 in nosocomio S. Annadal loci Maastricht


recepta est et sequenti die chirurgicam operationem subiit cystifelleae
auferendae causa. Variae inde complicationes exortae, die 29 Octobris
potuit tandem e nosocomio discedere. Altera mensis Decembris parte,
novae supervenerunt complicationes cum febri, abdominis tumefactione et excruciatibus sub costis laeva parte positis. Die 21 Decembris
rursus nosocomium ingressa est, ibique nova radiographia effecta, in
laeva parte abdominis tumorationem detecta est. Periti in arte medica
rati nullam esse possibilitatem pro aegrota novam chirurgicam ope
rationem subeundi, eam ut domum rediret consenserunt. Hoc evenit
die 19 Ianuarii a. 1952, infausta prognosi edita quoad vitam. Re in
peius vertente, domina Octavia magna cum fiducia Venerabilem Ca
rolum a S. Andrea apud Deum intercessorem supplicavit ; ipsum enim
noverat, cum aliquot ante annis eius domum visitasset. Illico, nempe
a die 22 eiusdem mensis Ianuarii melius se habuit : vomitiones recesserant et appetentia ciborum redierat.

Brevi

pristinam

sanitatem

recuperavi t et in posterum viginti duos annos vixit.


Servatis de iure servandis, de supradicta sanatione disceptatio
habita est, die 14 Octobris a. 1987 in Coetu Sodalium Consultae Me
dicae Congregationis pro Causis Sanctorum, qui unanimiter modum
sanationis pro praesentibus scientiae medicae cognitionibus inexplicabilem declaraverunt.
Theologica disceptatio locum habuit primo in Peculiari Congressu
Consultorum Theologorum, die 19 Februarii a. 1988, praeside Rev.mo
Domino Antonio Petti, Generali Fidei Promotore; postea, die 17 Maii
eodem anno, in Congregatione Ordinaria Patrum Cardinalium et Epi
scoporum, ponente Em.mo ac Rev.mo Cardinali Mario Aloisio Ciappi.
Dubio proposito num constaret de miraculo in casu et ad effectum de

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1802

Officiale

quo agitur, in utraque disceptatione, Consultorum scilicet et Cardina


lium, affirmativum est datum responsum.
Quibus de rebus omnibus certior factus per subscriptum Cardi
nalem Praefectum, Summus Pontifex Ioannes Paulus II, suffragia
Congregationis excipiens rataque habens, mandavit ut super eadem
mira sanatione Decretum rite conscriberetur.
Quod cum esset factum, hodierna die accitis ad Se Cardinalibus
infrascripto Praefecto necnon Causae Ponente meque Antistite a Se
cretis Congregationis, ceterisque de more convocandis, eisque astan
tibus, Beatissimus Pater edixit : Constare de miraculo a Deo patrato
per intercessionem Venerabilis Servi Dei Caroli a S. Andrea (in saec. :
Ioannis Andreae Houben), sacerdotis professi Congregationis Passionis Iesu Christi, tributo, scilicet de rapida, perfecta stabilique sanatione
dominae Octaviae Verheggen Spaetgens ab abscessu in regione hypochondriaca sinistra cum subocclusiva condicione gravique status generalis praeiudicio.
Voluit autem Sanctitas Sua ut hoc Decretum in vulgus ederetur
et in acta Congregationis pro Causis Sanctorum referretur.
Datum Romae, Calendis Septembribus, A. D. 1988.
ANGELUS Card. FELICI, Praefectus

L. S.
Traianus Crisan, Archiep. tit. Drivastensis, a Secretis

V
MONASTERIEN.
Canonizationis

Servae Dei Mariae Euthymiae ffing,

Congregationis V. D. Clemensschwestern

Sororis

professae

(1914-1955).

SUPER DUBIO

An constet de virtutibus theologalibus Fide, Spe et Caritate tum in


Deum tum in proximum, necnon de cardinalibus Prudentia, Iustitia, Temperantia et Fortitudine, eisque adnexis, in gradu heroico,
in casu et ad effectum de quo agitur.
(( Qui altum conspiciens montem, ad culmen pervenire non vult
ubi scit esse thesaurum, ne unum quidem gradum facit ut ad illum
subeat, et sub monte neglegens ac desidiosus consistet. Item, qui per
fectionis thesaurum consequi non cupit, quod nimius ei labor videa-

Congregatio pro Causis Sanctorum

1803

tur ad illum nanciscendum, deses in sua neglegentia manebit nec um


quam pedem promovebit in Dei via (S. Alfonsus M. de' Liguori, Opere
Ascetiche, vol. XIV, Eoma 1935, p. 83).
Hoc profecto Servae Dei Mariae Euthymiae ffing non contigit,
quae a pueritia, animo cum humili et firmo, sanctum perfectionis
montem coepit ascendere, et Christi imitationem perseverando, felici
ter est assecuta propositum.
In pago Halverde, intra dioecesis Monasteriensis fines, orta est die
8 mensis Aprilis anno 1914, ab Hermanno Augusto ffing et Maria
Teresia Schmit, eodemque die in fonte baptismatis est renata eique
nomen est inditum Emma. Ex familia religiosissima Deum cogno
scere eiusque obtemperare voluntati ac paupertatem et incommoda
magni facere didicit. Indole mitis et remissa, concorditer cum omni
bus vixit. Parentibus obsequens erat et libenter proximum adiuvabat
in operibus praesertim domesticis et agrestibus.
Die 27 mensis Aprilis anno 1924 primum ad eucharisticam men
sam accessit et insequenti mense Septembri sacramentum accepit Con
firmationis. Ludis elementariis peractis, studiosius in christianam suam
formationem incubuit, assidua librorum res spiritales tractantium usa
lectione.
Maxima cum laetitia die 23 mensis Iulii, anno 1924, Domum prin
cipem, Monasterii sitam, est ingressa Sororum Caritatis, quae lingua
Germanica vulgo Clemensschwestern vocantur, ut vocationem seque
retur, qua iamdiu se vocari sentiebat. Nomen cepit Sororem Mariam
Euthymiam. Postulandatu et Novitiatu perfectis, die 11 mensis Octo
bris anno 1936 professionem simplicem fecit et, die 15 mensis Sep
tembris anno 1940, professionem perpetuam. Vitam suam consecratam
egit primum in valetudinario Sancti Vincentii in oppido Dinslaken,
ubi munere iuncta est aegrorum ministrae (annis 1936-1954), deinde
est lavatorio praeposita (annis 1945-1948) : idem servans munus est
porro ad Domum principem suae Congregationis missa, ubi mansit
annis 1948-1955.
Ut patet, Servae Dei non sunt officia delegata peculiaris decoris,
nec ea opera fecit conspicua, talia videlicet, unde mundi admiratione
et laudibus afficeretur. Etenim Soror Maria Euthymia perfectam se
ipsam fecit silentio, occultatione et diligenti cotidianorum munium
exsecutione, quae spiritu explebat supernaturali, quoniam per omnia
Dei voluntatem manifestam videbat. Fides vitae eius constans fuit
regula. Omnia lumine fidei contuebatur, omnia iudicabat, omnia sta-

1804

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

tuebat et diligebat. Quam ob rem semper impulsa est sana christiana


ratione ad meliora omnia referente ; quae non neglectio erat doloris,
verum opinio misericordis Domini bonitatis erga homines. Quae nec
corporis natura eminebat nec magna intellegentia, vim singularem
hauriebat ex fide, haecque notos in admirationem coniciebat. Quod
libet namque officium accipiebat et in Dei honorem et gloriam exsequebatur. Etsi studia superiora non exercuerat, non mediocrem tamen
culturam religiosam sibi comparavit, praesertim asceticam, ut suam
augeret fidem. Quam fidem exprimebat et alebat constanti cum Deo
coniunctione et deprecatione, sive communi sive privata. Non solum
laborabat precans, sed, quamvis ingenti laboris magnitudine fere premeretur, tempus habebat verbi Dei meditationi et Eucharistiae ado
rationi. Virginem Mariam peculiari pietate colebat, quam Filii pas
sioni coniunctam potius contemplabatur. Scripsit : O Maria, Mater
mea, fac vita mea tota Dei sit. Fac perpetiar sine lamentis patiensque
sim, tibi iuncta ... Si vis in perfectione progressus facere et in bono
solidari, adhaeresce Mariae. Te beatam, si Iesum sequens in Via Cru
cis, sicut Maria divinum Filium suum est secuta. Te beatam, si tecum
Maria erit in hac via. In Iesu robur invenies, in Maria consolationem .
Propter Dei amorem diligenter quodlibet peccati genus vitabat et
aequo animo viam confidebat incommodorum occultorum, patientis
laboris, contumeliarum, quas mira cum fortitudine ferebat. Amabili ter et simpliciter voluit omnium serva esse, praecipue vero aegrorum
et Sororum sodalium: pro quorum quarumque bono spiritali et cor
poreo diu noctuque se dedebat, nihil petens pro se. Huius rei docu
menta dedit altero saeviente bello mundano, cum, ut captivis assideret in valetudinario Sancti Vincentii receptis, non pauca dura est passa
nec pauca obiit pericula. Et quamquam hi aegrotantes sermonem non
intellegant Servae Dei, quia diversarum gentium erant, perfecte ta
men intellegebant eius caritatis studiosae et amabilis sermonem. Ita,
se ipsam abnegans, proximo dolenti servivit, in quo Christi imaginem
videbat, et laeto animo evangelii doctrinam explicavit. Nisi granum
frumenti cadens in terram mortuum fuerit, ipsum solum manet; si
autem mortuum fuerit, multum fructum affert. Qui amat animam
suam, perdit eam, et, qui odit animam suam in hoc mundo, in vitam
aeternam custodit eam (Io 12, 24-25).
Res terrenas aversata, solacium cordis inveniebat in contempla
tione et in inquisitione bonorum caelestium. Vitam aeternam respi
ciens, tranquille gaudia et dolores accepit et plene absoluteque suis

Congregatio pro Causis Sanctorum

1805

superioribus oboedivit. Voluntas sane divinae gratiae respondendi et


operam navandi animarum saluti tam fortis erat et firma, ut nihil
nimis grave et arduum putaret.
Mense Martio anno 1954 eius valetudo deficere coepit : qua re
est in valetudinariis Sancti Raphael deducta, ubi est ei carcinoma
secutm. Conscia sibi gravitatis morbi, non solum quieta mansit, verum
etiam animum iis addebat, qui alternis vicibus ei assidebant, impri
mis matri ceterisque propinquis. Dei voluntati obsequens. Ultimum
vitae tempus egit magnis excruciata doloribus, quos laeta toleravit,
cum propter eos magis ad caelestem Sponsum conformaretur, quem
in Paradiso assequi exoptabat. Solacio ei fuerunt precatio continua,
Communio cotidiana et, demum, sacramentum Unctionis infirmorum.
E vita pie decessit die 9 mensis Septembris, mane, anno 1955.
Sanctitatis fama, quam viva sibi pepererat apud notos, post eius
mortem aucta est, cum eidem notabilis adderetur fama signorum. Epi
scopus Monasteriensis ideo non est moratus canonizationis causam
inire. Annis 1955-1961 celebratus est Processus Ordinarius, quem se
cutus est, apud eandem Curiam episcopalem, Processus Cognitionalis
(annis 1976-1977) ad normam M. P. Sanctitas Clarior. Editis Decre
tis de vi et auctoritate horum Processuum (die 14 mensis Decembris
anno 1981) et super non cultu (die 29 mensis Ianuarii anno 1982), ap
parata est Positio super virtutibus.
Quibus omnibus rite peractis, ventum est ad disceptationem super
heroicis Servae Dei virtutibus. Quod factum est in suetis coetibus,
videlicet primum, die 12 Ianuarii, anno hoc 1988, in Congressu Pecu
liari Consultorum Theologorum, moderatore Rev.mo D.no Antonio Petti,
Fidei Promotore Generali ; postea, die 26 mensis Aprilis eodem anno,
ponente Em.mo ac Rev.mo Domino Mario A. Ciappi, in Congregatione
Patrum Cardinalium et Episcoporum. Posito autem, in utraque con
gressione, dubio : An constet de virtutibus heroicis, in casu et ad effectum de quo agitur, affirmativum est datum ab omnibus responsum.
De hisce rebus rite certior factus, Summus Pontifex Ioannes Pau
lus II, vota Congregationis pro Causis Sanctorum excipiens rataque
habens, mandavit ut super heroicis Servae Dei Mariae Euthymiae
ffing virtutibus decretum conscriberetur.
Quod cum esset factum, accitis hodierna die Cardinalibus infra
scripto Praefecto necnon Causae Ponente, meque Antistite a Secretis
Congregationis ceterisque de more convocandis, eisque astantibus, Bea
tissimus Pater declaravit : Constare de virtutibus theologalibus Fide,

1806

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

Spe et Caritate tum in Deum tum in proximum, necnon de cardinalibus Prudentia, Iustitia, Temperantia et Fortitudine, eisque adnexis,
in gradu heroico, Servae Dei Mariae Euthymiae ffing, in casu et
ad effectum de quo agitur.
Voluit autem Sanctitas Sua ut hoc Decretum publici fieret iuris
et in acta Congregationis pro Causis Sanctorum referretur.
Datum Romae, Calendis Septembribus, A. D. 1988.
ANGELUS Card. FELICI, Praefectus

L. S S.
Traianus Crisan, Archiep. tit. Drivastensis, a Secretis

VI
PHILADELPHIEN.
Canonizationis Ven.

Servae Dei Catharinae Mariae Drexel, Fundatricis

Sororum a Ss.mo Sacramento pro Indis et colorata gente.


SUPER DUBIO

An et de quo miraculo constet, in casu et ad effectum de quo agitur.


Heroicas virtutes exercuisse Venerabilem Servam Dei Catharinam
Mariam Drexel Summus Pontifex Ioannes Paulus II die 26 mensis Ianua
rii anno 1987 sollemniter edixit. Ea ortum duxit piis ac ditissimis paren
tibus, die 26 mense Novembri a. 1858, Philadelphiae in Foederatis
Americae Septentrionalis Civitatibus. Iam a pueritia, domestica secuta
exempla, incorrupta fide, morum suavitate caritateque in Deum et pro
ximum enituit ; praesertim in miseros misericordiam exercebat et ope
rarios Evangelii nuntiandi adiuvabat. Adolescens multas peragravit
terras, ut Indorum et Nigritarum perditas cognosceret rationes eisque
prodesset! Superno acta lumine et conscientiae moderatore suadente,
novitiatum Sororum a Misericordia adivit, ibique anno 1891, ut pri
ma inter omnes Sorores a SS.mo Sacramento nuncupatas, religiosa
emisit vota, quarto voto addito, totam se devovendi Indorum et Nigri
tarum matrem et servam iuxta novi Instituti Constitutiones, cuius fun
damentum ipsa iaciebat. Pro Indis Genteque Nigra plures scholas exci
tavit et studiorum quoque Universitatem. Omnia scilicet opera socialis
utilitatis horum populorum sustentabat. Anno 1937 apoplexia correpta,

Congregatio pro Causis Scmetorum

1807

duodeviginti annos lectulo decumbens, vitam Deo et Ecclesiae continuo


offerebat, donec die 3 Martii anno 1955 piissime decessit. Mortis nuntio
pervulgato, tota Philadelphia urbs est commota eiusque virtutes et
sanctitatem celebrare coepit.
Ad eidem Venerabili Servae Dei honores Beatorum Caelitum legi
time decernendis, actores Causae mirum eventum divinitus patratum,
ut asseverabatur, Apostolicae Sedi ad cognoscendum obtulerunt, eiusdem
intercessioni attributum.
Porro, prodigiosus eventus adolescentulo contigit Roberto Gutherman, decimum quartum aetatis annum agenti, in urbe Philadelphia. Is
etenim, ferventibus fusis precibus ad implorandam caelestem Venera
bilis opem, rapide, complete perpetuumque in modum sanatus est a
gravi forma otitis mediae chronicae polypoideae auris dexterae cum
antromastoidite. Immo asseverant periti medici agi de restitutione ad
integrum facultatis auditivae cum anatomica reconstructione catenae
tympani-ossicularis.
Hac super asserta mira sanatione adornatus est apud curiam ar
chiepiscopalem Philadelphiensem, anno 1987, canonicus Processus, cuius
iuridica forma et vis agnita est die 10 Iulii mensis eodem anno 1987
per Decretum Congregationis pro Causis Sanctorum. Qui Processus una
cum adnexis pertinentibus documentis subiectum est, ad iuris normam,
quinque sodalibus peritis Consilii Medici penes ipsam exstantis Congre
gationem. Qui quidem, die 9 Decembris eodem anno 1987 congregati,
una voce affirmavere praedictam sanationem explicari haud posse hodier
nis medicae scientiae legibus. Hinc tota quaestio subiecta venit iudicio
theologico, primum Patrum Consultorum, deinde Patrum Cardinalium
et Episcoporum. Theologi Consultores, moderatore Rev.mo D.no Antonio
Petti, Fidei Promotore Generali, coadunati in Congressu Peculiari diei
15 Martii a. 1988, dubio an de miraculo in casu ageretur, adfirmantes
responderunt omnes. Item, die 7 mensis Iunii hoc eodem anno ad Vati
canum coacti in Congregatione Ordinaria, Em.mi ac Rev.mi Patres Car
dinales et Episcopi, ponente Iosepho Cardinali Caprio, eidem dubio vota
tulerunt affirmativa.
Facta postmodum Summo Pontifici Ioanni Paulo II per subscriptum
Cardinalem Praefectum accurata de praefatis rebus relatione, Sanctitas
Sua suffragia Congregationis pro Causis Sanctorum libenter excipiens
rataque habens, ut super mira sanatione Decretum rite conscriberetur
mandavit.

1808

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

Quod cum factum esset, accitis hodierno die Cardinalibus infra


scripto Praefecto necnon Causa Ponente meque Antistite a Secretis
ceterisque de more convocandis, eisque astantibus, Beatissimus Pater
decretoriam sententiam emisit, nimirum : Constare de miraculo a Deo
patrato per intercessionem Venerabilis Servae Dei Catharinae Mariae
Drexel, Fundatricis Sororum a SS.mo Sacramento pro Indis et colorata
gente, videlicet de rapida perfectaque ac perpeta sanatione adolescentis
Roberti Gutherman a gravi forma otitis mediae, chronicae polypoideae
dexterae auris cum antromastoidite.
Quod autem Decretum in vulgus edi inque acta Congregationis pro
Causis Sanctorum referri iussit.
Datum Romae, Calendis Septembribus, A. D. 1988.
ANGELUS Card. FELICI, Praefectus

L. S.
Traianus Crisan, Archiep. tit. Drivastensis, a Secretis

VII

ROMANA
Canonizationis Ven. Servae Dei, Mariae a Iesu Bono Pastore (in saec.
Franciscae Siedliska), Fundatricis Instituti S. Familiae a Nazareth (18421902).
SUPER DUBIO

An et de quo miraculo constet, in casu et ad effectum de quo agitur.


Venerabilem Mariam a Iesu Bono Pastore virtutes theologicas
Fidem, Spem et Caritatem tum in Deum tum in proximum, necnon
cardinales Prudentiam, Iustitiam, Temperantiam et Fortitudinem eis
que adnexas heroum in modum exercuisse Summus Pontifex Ioannes
Paulus II, die 29 mensis Aprilis, anno 1980, sollemniter declaravit.
Nata erat Serva Dei die 12 Novembris anni 1842 ex honestis nobilibusque parentibus, in vico cui nomen Roszkowa-Wola, in finibus
Varsaviensis archidioecesos posito. De sua religiosa vocatione certior
facta, a pluribus gravibusque infirmitatibus mirum in modum sanata,
Romae, quasi sub Romani Pontificis oculis, novum Institutum Reli
giosarum condidit, cui a Nazarethana Familia nomen indidit. Quod
Institutum late per orbem, in Polonia praesertim et in America bo-

Congregatio pro Causis Sanctorum

1809

reali, Venerabilis Servae Dei opera propagatum, laetos uberrimosque


apostolatus fructus affert. Sanctitatis fama circumdata, die 21 Novem
bris anno 1902, Romae, ad superos evolavit.
Praemissis de iure praemittendis, perventum est in hac Causa, ut
superius est dictum, ad decretum super virtutum heroicitate Servae
Dei, quo in vulgus edito, eadem venerabilis nuncupata est. Ad eius
dem autem sollemnem beatificationem legitime obtinendam requiritur,
ad novi iuris normam, unum miraculum eius intercessione divinitus
patratum. Cui praescripto obsequentes, sollerti Causae actores miram
sanationem Apostolicae Sedi ad cognoscendum obtulerunt. Agitur de
rapida, perfecta ac perpetua dominae Mariannae Lach-Rachtaj, trige
simum aetatis annum agentis, quae, infausta prorsus quoad vitam edita
prognosi, invocato nomine et patrocinio caelesti Venerabilis Mariae
a Iesu Bono Pastore, valde mane diei 10 mensis Ianuarii anni 1952
a peritonitide puerperali fulminanti, ileo paralytico et pleuritide convaluit.
Quo super miro eventu adornatus est, apud curiam archiepiscopa
lem Varsaviensem, mensibus Februario-Maio anni 1986, processus, cuius
iuridicam formam et vim haec Congregatio, per decretum diei 21 No
vembris eodem anno, agnovit.
Exinde disceptationes iure praescriptae habitae sunt.

Imprimis

exquisitum est quid de eadem sanatione Consilium Medicum penes


hanc Congregationem exstans sensisset; quod quidem congregatum, in
sessione diei 18 Novembris anno 1987, censuit dominam Mariannam
Lach-Rachtaj rapide, perfecte et stabiliter convaluisse, eamdemque
sanationem, quoad modum per naturae leges haud explicari posse. Se
cutae sunt deinde theologicae discussiones, primum, die 15 mensis
Aprilis a. 1988, in Congressu Peculiari Consultorum Theologorum, mo
deratore Rev.mo D.no Antonio Petti, Promotore Generali Fidei; postea,
die 5 mensis Iulii eodem anno, in Congregatione Ordinaria Patrum
Cardinalium et Episcoporum ad Vaticanum habita, ponente Em.mo et
Rev.mo Iosepho Cardinali Casoria. Et in utraque disceptatione pro
posito dubio num de miraculo constaret, in casu et ad effectum de quo
agitur, cuncti adfirmando responderunt.
Facta postmodum Summo Pontifici Ioanni Paulo II de omnibus
hisce rebus fideli et accurata relatione, Sanctitas Sua, vota Congre
gationis excipiens et rata habens, praecepit ut Decretum super prae
dicta mira sanatione conscriberetur.

1810

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

Quod cum rite factum esset, accitis hodierna die ad Se Cardina


libus infrascripto Praefecto necnon Causae Ponente meque Antistite
a Secretis Congregationis aliisque de more convocandis, eisque astan
tibus, Beatissimus Pater declaravit : Constare de miraculo a Deo
patrato, intercedente Venerabili Serva Dei Maria a Iesu Bono Pastore
(in saec.: Francisca Siedlisha), fundatrice Instituti S. Familiae a Nazareth, videlicet de rapida, perfecta ac stabili sanatione dominae Mariannae Lach-Rachtaj ab infezione puerperale con peritonite diffusa fulminante, ileo paralitico e pleurite con presentazione di spalla trascurata,
sottoposta ad estrazione di feto morto con rivolgimento, e grave stato
anemico .
Voluit autem Sanctitas Sua ut hoc Decretum publici iuris fieret
et in acta Congregationis pro Causis Sanctorum referretur.
Datum Romae, Calendis Septembribus, A. D. 1988.
ANGELUS Card. FELICI, Praefectus

L. S.
Traianus Crisan, Archiep. tit. Drivastensis, a Secretis

VIII
TAURINEN.
Canonizationis Ven. Servi Dei Francisci Fa di Bruno, Sacerdotis saecularis
fundatoris Instituti Sororum B. M. Virginis a Suffragio et S. Zitae.
SUPER DUBIO

An et de quo miraculo constet, in casu et ad effectum de quo agitur.


Nobili genere, die 29 mensis Martii anno 1825, natus est Servus
Dei Alexandriae Statiellorum. Militari munere centurionis deposito,
in Parisiensi Athenaeo doctor renuntiatus, mathematicas artes cum
aliis coniunctis doctrinis in Taurinensi studiorum universitate per
triginta annos docuit. Plura de religione deque scientia conscripsit.
Auctor quoque fuit institutorum multigenae indolis, nempe caritatis,
socialis et educativae, inter quae Opus praestat, Conservatorium po
stea dictum, a Sancta Zita nuncupatum puellis famulantibus iuvan
dis, et alterum ad adolescentulas moribus lapsas redimendas. Sua
dente S. Ioanne Bosco et Venerabili Pio IX approbante, ad sacri pre-

Congregatio pro Causis Sanctorum

1811

sbyteratus ordinem accessit. Suorum autem operum heredes Sorores


instituit, quibus nomen Minimae a Domina Nostra de Suffragio.
Sanctitatis fama conspicuus. Taurini obdormivit in Domino die 27
Martii anno 1888. Eum christianas virtutes heroum modo exercuisse,
Paulus Papa VI die 14 mensis Iunii a. 1971 declaravit.
Ut autem Venerabilis idem Servus Dei in Beatorum Caelitum
album legitime inscriberetur, Causae actores, quemadmodum novum
ius exigit, Apostolicae Sedi ad cognoscendum exhibuerunt miram,
quae asserebatur, sanationem a Deo, deprecatore eodem Venerabili,
patratam.
Quae miranda sanatio Sorori obtigit Evangelinae Regalia, ludimagistrae ex Instituto ab ipso Venerabili condito. Ea etenim, edita
a medicis valde reservata quoad valetudinem prognosi, invocato per
novendiales preces caelesti patrocinio eiusdem Venerabilis Francisci
Fa Di Bruno, rapidissime, perfecte perpetuumque in modum convaluit, mense Septembri anno 1974, a morbo quem sodales Consilii
Medici huius Congregationis hisce Italicis verbis descripsit : duo
denite cronica associata a quadro clinico radiologico di accertato
transito duodeno-colico con grave malassorbimento intestinale . Agi
de sanatione quae, quoad modum, hodiernis legibus medicae artis
explicari nequit, iidem sodales die 9 mensis Decembris anno 1987 as
seruerunt.
Super praedicta sanatione instructus est annis 1976-1978, apud
curiam archiepiscopalem Taurinensem, Processus Cognitionalis, cuius
forma et auctoritas iuridica ab hac Congregatione pro Causis Sancto
rum die 22 mensis Maii anno 1987 est agnita. Praehabita Consilii
nostri Medici opinione, ut superius est dictum, quaestio de indole
preternaturali eiusdem sanationis disceptata est in praescriptis duo
bus coetibus, nimirum : primum, die 4 mensis Martii anni huius 1988,
in Congressu Peculiari Consultorum theologorum, moderatore Rev.mo
D.no Antonio Petti, Fidei Promotore Generali ; postea, die 10 Maii
eodem anno,

in Congregatione Ordinaria Patrum Cardinalium

et

Episcoporum, ponente Exc.mo ac Rev.mo D.no Antonio Mauro, Ar


chiepiscopo titulari Thagastensi. Et utroque in Coetu, posito dubio
an constaret de miraculo, in casu et ad effectum de quo agitur, respon
sum est latum affirmativum.
Facta postmodum de hisce omnibus rebus Summo Pontifici Ioanni
Paulo II per infrascriptum Cardinalem Praefectum accurata rela-

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1812

Officiale

tione, Sanctitas Sua, vota Congregationis excipiens eaque rata ha


bens, mandavit ut super memorata mira sanatione Decretum rite
conscriberetur.
Quod cum esset factum, hodierna die, accitis subscripto Cardi
nali Praefecto necnon Archiepiscopo ponente Causae meque Antistite
a secretis Congregationis ceterisque de more convocandis, eisque
astantibus, Beatissimus Pater declaravit : Constare de miraculo a Deo
patrato, deprecatore Venerabili Francisco Fa di Bruno, Sacerdote
saeculari, fundatore Instituti Sororum B. M. V. de Suffragio et Sanctae Zitae, videlicet de rapidissima, perfecta stabilique sanatione Sororis Evangelinae Regalia a (( duodenite cronica associata a quadro
clinico radiologico di accertato transito duodeno-digiuno-colico, con
grave malassorbimento intestinale .
Voluit autem Sanctitas Sua ut hoc Decretum in vulgus ederetur
et in acta Congregationis pro Causis Sanctorum referretur.
Datum Romae, Calendis Septembribus, A. D. 1988.
ANGELUS Card. FELICI, Praefectus

L. S.
Traianus Crisan, Archiep. tit. Drivastensis, a Secretis

IX

VALENTINA
Canonizationis

Ven.

Servae

Dei

Iosephae

Naval

Girbs,

Christifidelis

laicae (1820-1893).
SUPER DUBIO

An et de quo miraculo constet, in casu et ad effectum de quo agitur.


Iosepha Naval Girbs, nata in finibus archidioeceseos Valentinae in
Hispania die 11 mensis Decembris anno 1820, vita est iuncta, sanctitatis
fama circumdata, die 24 Februario mense a. 1893, septuagesimo scili
cet quarto aetatis suae anno. Laicalia munera obiit christiano spiritu
ducta, praesertim in laboratorio quod in sua constituit domo puella
rum manualibus artibus instituendarum causa. Extra domum quoque
suam omnibus modis lucem caritatis et spirituale bonum in mulieres,
in viros, in pauperes inque aegrotos effundebat. Eam virtutes chri-

Gongregatio pro Causis Sanctorum

1813

stianas heroum in modum exercuisse Summus Pontifex Ioannes Pau


lus II declaravit die 3 mensis Ianuarii anno 1987.
Ut autem ad sollemnem eiusdem Venerabilis Servae Dei beatifi
cationem legitime deveniretur, Causae actores miram quandam sana
tionem, quae ferebatur, Apostolicae Sedi ad cognoscendum exhibuerunt, praefatae Venerabilis intercessioni apud Deum tributam.
Quae

asserta

mira

sanatio

contigit

dominae

Iosephae

Girbs

Castell, quadraginta et septem annos natae. Ipsa etenim, precibus


et intercessione supra dictae Venerabilis, die 4 Iulii anno 1935, in in
stanti ac perfecte a gravi colite ulcerosa convaluit, quae in vetustatem
inciderat, idest in statum chronicum.
Quo super mirando eventu adornatus est annis 1950-1952, apud
Curiam archiepiscopalem Valentinam, processus episcopali auctoritate,
necnon annis 1968-1970 eadem in Curia, potestate item ordinaria, de
quorum forma et vis iuridica decretum exiit die 28 Novembris a. 1986
huius Congregationis, concesso quidem, ad effectum de quo agitur,
valore apostolico.
Quibus praehabitis, apparata uti de more Positione super miraculo,
exquisitum est iudicium Consilii Medici penes hanc Congregationem
exstantis. Quod quidem Consilium, coadunatum die 27 mensis Maii
anno 1987, affirmare non dubitavit sanationem, in Actis descriptam
documentisque

suffultam,

instantaneam,

perfectam

perpetuamque

fuisse, minime pro humana hodierna scientia medica explicabilem.


Ventum est deinde ad theologicas de eadem sanatione discepta
tiones, et quidem primum, die 11 mensis Decembris anno 1987, in
Congressu Peculiari Consultorum theologorum), moderatore Rev.mo
Domino Antonio Petti, Fidei Promotore Generali ; postea, die 26 Apri
lis anni 1988, in Ordinaria Congregatione Patrum Cardinalium et Epi
scoporum, ponente Em.mo ac Rev.mo Cardinali Mario Aloisio Ciappi.
In utroque Coetu positum est dubium : An et de quo miraculo constet,
in casu et ad effectum de quo agitur. Cui dubio concordes omnes adfirmantes responderunt.
Facta demum de hisce omnibus rebus Summo Pontifici Ioanni
Paulo II accurata relatione, Sanctitas Sua suffragia Congregationis pro
Causis Sanctorum excipiens rataque habens, mandavit ut Decretum
super praefata mira sanatione rite conscriberetur.
Quod cum factum esset, accitis hodierna die Cardinalibus Prae
fecto Congregationis necnon Causae Ponente, meque Antistite a Se-

1814

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

cretis ceterisque de more con vocandis, iisque astantibus, Beatissimus


Pater declaravit : Constare de miraculo divinitus patrato per intercessionem Venerabilis Servae Dei Iosephae Naval Girbs, christifidelis
laicae, videlicet de instantnea, perfecta perpetuaque sanatione dominae Iosephae Girbs Castell a colica ulcerosa chronica.
Hoc autem Decretum publici iuris fieri et in acta Congregatio
nis pro Causis Sanctorum referri iussit.
Datum Romae, Calendis Septembribus, A. D. 1988.
ANGELUS Card. FELICI, Praefectus

L. 6B S.
8 Traianus Crisan, Archiep. tit. Drivastensis, a Secretis

X
VARSAVIEN.
Canonizationis Ven. Servi Dei Honorati a Biala Podlaska (in saec.: Venceslai Kozmiski), Sacerdotis professi Ordinis Fratrum Minorum Capuccinorum, Fundatoris plurium Congregationum Religiosarum (1829-1916).
SUPER DUBIO

An et de quo miraculo constet, in casu et ad effectum de quo agitur.


Praedicator eximius animarumque moderator et confessarius no
vissimus, fundator plurium Congregationum religiosarum, sacerdos
professus Ordinis Fratrum Minorum Capuccinorum, Honoratus a Biala
Podlaska (in saeculo : Venceslaus Kozminski) natus superiore saeculo
in Polonia, die 16 mensis Octobris anno 1829, obiitque die 16 Decem
bris anno 1916, aetatis suae octogesimo septimo. Eum christianas religiosasque virtutes heroum in modum exercuisse Summus Pontifex
Ioannes Paulus II die 16 mensis Martii, anno 1985, declaravit. Ut au
tem eidem Venerabili honores Beatorum Caelitum legitime decerne
rentur, Causae actores sedulam dederunt operam apparandae Positioni super asserto quodam miraculo a Deo patrato, intercessioni ipsius
Venerabilis attributo.
Qui mirandus eventus contigit Dominicae Iosephae Muraszewska,
Congregationis Parvarum Sororum ab Immaculato Corde Mariae Cze-

Congregatio pro Causis Sanctorum

stochoviensium sodali,

1815

quinquagesimum et quartum aetatis annum

agenti. Humanis remediis incassum adhibitis, edita a medicis infausta


quoad vitam prognosi, aegrota invocare coepit caelestem Venerabilis
Honorati opem; et ecce, sexta novendialium precum die, ipsa, mense"
Iulii anni 1926, est deducta ad sanctuarium B. Mariae Virginis, loci
v.d. Jasna Gra, ubi, durante Missae celebratione, iteratis enixis pre
cibus, se esse sanatam persensit : con valuit illico a morbo quem Periti
nostrae Consultae Medicae dixerunt cancro della colecisti con meta
stasi epatiche .
Super hac asserta mira sanatione instructus est annis 1949-1951,
apud curiam archiepiscopalem Varsaviensem, Processus ordinaria po
testate, cui quidem inquisitioni nova documenta nuper inventa sunt
addita, de quorum iuridica forma et vi exierunt relativa huius Con
gregationis decreta die 1 Februarii a. 1985 et die 30 Aprilis a. 1987
edita.
Huiusmodi autem inquisitio iuridica ac documenta fuere subiecta
iudicio Peritorum praefatae Consultae Medicae, qui, die 14 Octobris
a. 1987 in Coetu congregati, omnibus mature perpensis, rati sunt agi
de sanatione quae hodiernis medicae artis legibus haud explicari pos
sit quoad modum quo evenerit. Quam medicorum opinionem secuta
est theologica disceptatio : primum, die 4 mensis Martii a. 1988, in
Congressu Peculiari Consultorum Theologorum, moderatore Rev.mo
D.no Antonio Petti, Fidei Promotore Generali; postea, die 17 mensis
Maii eodem anno, in Congregatione Ordinaria Patrum Cardinalium
et Episcoporum, ponente Exc.mo ac Rev.mo Domino Georgio Ablewicz,
Archiepiscopo-Episcopo Tarnoviensi. Et in utraque congressione, tum
Patrum Cardinalium tum Consultorum theologorum, proposito dubio
utrum constaret de miraculo in casu et ad effectum de quo agitur,
omnes responsum affirmativum dederunt.
Facta postmodum Summo Pontifici Ioanni Paulo II de omnibus
supra memoratis rebus accurata relatione, Sanctitas Sua, suffragia
Congregationis pro Causis Sanctorum excipiens rataque habens, ut
Decretum super eadem mira sanatione rite appararetur mandavit.
Quod cum esset factum, accitis hodierna die infrascripto Cardi
nali Praefecto atque Causae Ponente meque Antistite a Secretis, ce
terisque de more convocandi^, eisque astantibus, Beatissimus Pater
declaravit :

Constare de miraculo a Deo patrato per intercessionem

Ven. Servi Dei Honorati a Biala Podlaska (in saec. : Venceslai Kot

1816

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

minshi), sacerdotis professi Ordinis Fratrum Minorum Capwccinorum,


videlicet de celrrima, perfecta et perpetua sanatione Sororis Dominicae Iosephae Muraszeioska, a cancero cholecystitidis cum metastasibus hepaticis.
Hoc autem Decretum in vulgus edi et in acta Congregationis pro
Causis Sanctorum referri iussit.
Datum Romae, Calendis Septembribus, A. D. 1988.
ANGELUS Card. FELICI, Praefectus

L. S.
Traianus Crisan, Archiep. tit. Drivastensis, a Secretis

Tribunal Sacrae Romanae Rotae

ACTA

1817

TRIBUNALIUM

TRIBUNAL ROMANAE ROTAE

LUGDUNEN. - GRATIANOP.
NOTIFICATIO
Nullitatis matrimonii

(Frene - Stachetti)

In causa, de qua supra, R. P. D. Ponens sequens edidit


DECRETUM LITIS CONTESTATIONIS
die 1 Dec. 1988
Visis causae, de qua supra, actis et in specie sententiis hucusque
latis ; attenta instantia partis actricis ; audito vinculi Defensore :
infrascriptus decrevit dubium, sententia definitiva in hoc iudicii gradu
solvendum, poni iuxta formulam :
An constet de matrimonii nullitate, in casu, ob defectum discretionis iudicii ex parte actricis.
MARIUS F. POMPEDDA, Ponens

Angelus Bruno Bottone, Notarius

L.8BS.
In Trib. R. Rotae tab., n. 15857.

1818

Acta

Apostolicae

Sedis

Commentarium

Officiale

ACTA COMMISSIONUM
PONTIFICIA COMMISSIO
CODICI IURIS CANONICI AUTHENTICE INTERPRETANDO

Responsiones ad proposita dubia.

I
Patres Pontificiae Commissionis Codici Iuris Canonici Authentice
Interpretando proposito in plenario coetu diei 29 Aprilis 1987 dubio,
quod sequitur, respondendum esse censuerunt ut infra :
D. Utrum christifidelium coetus, personalitatis iuridicae, immo et
recognitionis de qua in can. 299, 3, expers, legitimationem activam
habeat ad recursum hierarchicum proponendum adversus decretum pro
prii Episcopi dioecesani.
R. Negative, qua coetus: affirmative, qua singuli christifideles, sive
singillatim sive coniunctim agentes, dummodo revera gravamen passi
sint. In aestimatione autem huius gravaminis, iudex congrua discretionalitate gaudeat oportet.
Summus Pontifex Ioannes Paulus II in Audientia die 20 Iunii 1987
infrascripto impertita, de supradicta decisione certior factus, eam pu
blicari iussit.

II
Patres Pontificiae Commissionis Codici Iuris Canonici Authentice
Interpretando propositis in plenario coetu diei 19 Ianuarii 1988 dubiis,
quae sequuntur, respondendum esse censuerunt ut infra :
1
D. Utrum abortus, de quo in can. 1398, intellegatur tantum de eiectione fetus immaturi, an etiam de eiusdem fetus occisione quocumque
modo et quocumque tempore a momento conceptionis procuretur.
R. Negative ad primam partem: affirmative ad secundam.

Acta

Commissionum

1819

2
D. Utrum religiosi, Romanae Rotae Praelati Auditores nominati,
exempti habendi sint ab Ordinario religioso et ab obligationibus, quae
e professione religiosa promanant, ad instar religiosorum ad Epi
scopatum evectorum.
R. Negative ad utrumque, salvis iis quae ad exercitium proprii
officii spectant.
Summus Pontifex Ioannes Paulus II in Audientia die 23 Maii 1988
infrascripto impertita, de supradictis decisionibus certipr factus, eas
publicari iussit.
ROSALIUS I. Card. CASTILLO LARA, Praesens

Iulianus Herranz Casado, a Secretis

CODEX IURIS CANONICI


Quaedam mendae nuper repertae, Summo Pontifice praecipiente, corriguntur.

In Actorum Apostolicae Sedis editionem, qua promulgatus est Codex


Iuris Canonici, sequentes irrepserunt mendae, quas Summus Pontifex,
proponente Pontificia Commissione Codici Iuris Canonici Authentice
Interpretando, corrigendas prout sequitur praecepit :
1

Can.

996 2 legatur: intentionem saltem generalem eas

Can. 1108 1 legatur: et 1127 1-2.


Can. 1742 1 legatur: ad hoc stabiliter, a consilio presbyterali
constituto, Episcopo proponente, selectis
Ex aedibus Vaticanis, die x x i m. Novembris a. MCMLXXXVIII.
de mandato Ss.mi
AUGUSTINUS card. CASAROLI
a
1

AAS LXXV, Pars II (15 Ianuarii 1983).

publicis

Ecclesiae

negotiis

1820

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

DIARIUM ROMANAE CURIAE


Il Santo Padre Giovanni Paolo II ha ricevuto in Visita
Ufficiale :
Sabato, 19 Novembre 1988, S. E. l'Onorevole CIRIACO DE
MITA, Presidente del Consiglio dei Ministri della Repubblica
Italiana.
Ha ricevuto in Visita Ufficiale per la presentazione delle
Lettere Credenziali :
Venerd, 18 Novembre 1988, S. E. il Signor SBASTIEN
NTAHUGA, Ambasciatore del Burundi presso la Santa Sede.
Gioved, 2 4 Novembre 1988, S. E. il Signor MONCEF BEN
MAHMOUD, Ambasciatore di Tunisia presso la Santa Sede.
Luned, 2 8 Novembre 1988, S. E. il Signor ISMAIL MOBARAK,
Ambasciatore della Repubblica Araba d'Egitto.
Luned, .1 Dicembre 1988, S. E. il Signor MAMADOU TAIROU
DJAOTJGA, Ambasciatore del Benin presso la Santa Sede.
Ha ricevuto in Udienza:
Luned, 2 1 Novembre 1988, S. E. il Signor RAUL ALFONSN,
Presidente della Repubblica di Argentina.
Sabato, 2 6 Novembre 1988, il Maggiore ABDUSSALAM JALLUD,
Primo Ministro del Governo della Repubblica Popolare di Libia.
Luned, 5 Dicembre 1988, S. E. il Signor PETAR MLADENOV,
Ministro degli Affari Esteri della Repubblica Popolare di
Bulgaria.

Diarium Romanae

Curiae

1821

Luned, 28 novembre 1988, nel Palazzo Apostolico Vaticano, alla


presenta del Santo Padre, si riunita la Congregazione per le Cause
dei Santi.

SEGRETERIA Di STATO
NOMINE
Con Biglietti della Segreteria di Stato il Santo Padre Giovanni Paolo II
ha nominato :
12

ottobre

1988. P. Xavier Ochoa, C. M. F., Presidente del Tribunale Ec-

clesiastico di prima istanza dello Stato della


Citt del Vaticano.

P. Franz Daneels, O. Praem., Promotore di Giustizia

del Tribunale Ecclesiastico di prima istanza


dello Stato della Citt del Vaticano.

P. Velasio De Paolis, C. S., Difensore del Vincolo del


Tribunale Ecclesiastico di prima istanza dello
Stato della Citt del Vaticano.

Mons. Umberto Fiacco, Notaio del Tribunale Ecclesiastico di prima istanza dello Stato della Citt
del Vaticano.

Mons. Mario Francesco Pompedda, Giudice della Corte

d/Appello dello Stato della Citt del Vaticano.

Mons. Francesco Bruno, Giudice della Corte d'Appello


dello Stato della Citt del Vaticano.

8 novembre

Avv.

Tommaso Mauro, Promotore di Giustizia della


Corte d'Appello dello Stato della Citt del
Vaticano.

Mons. Ivan Peri,

Sotto-Segretario della Congregazione

per l'Educazione Cattolica.


15

L'E.mo Signor Cardinale Giuseppe Caprio, Gran Maestro

dell'Ordine Equestre del Santo Sepolcro di Gerusalemme.


26

Mons.

Cipriano Caldern Polo,

Vescovo titolare eletto

di Tagora, Vice Presidente della Pontificia


Commissione per l'America Latina.

1822

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

NECROLOGIO
16 novembre 1988. Mons. Vincenzo Radicioni, Vescovo emerito di Montalto
e Ripatransone (Italia)-.
17
Mons. Francesco Tortora, Vescovo emerito di Locri Gerace (Italia).
30

Mons. Lorenzo Unfried Gimpel, Vescovo di Tarma (Pere).


2 dicembre
Mons. Benedito Zorzi, Vescovo emerito di Caxias Do Sul
(Brasile).

An* et r o l . LXXX

31 Decembris 1988

(Index generalis)

ACTA APOSTOLICAE SEDIS


COMMENTARIUM

OFFICIALE

I
INDEX GENERALIS ACTORUM
(AN. ET VOL. L X X X )

I - ACTA SUMMI PONTIFICIS


LITTERAE ENCYCLICAE : 513.
EPISTULAE APOSTOLICAE:
1639, 1653.

241,

935,

DECLARATIO : 252.
SACRA CONSISTORIA: 689, 692, 1071,
1077.
LITTERAE DECRETALES : 1375.
LITTERAE APOSTOLICAE MOTU PROPRIO
DATAE: 121, 1255, 1258, 1495.
CONSTITUTIONES APOSTOLICAE: 5, 6, 353,
355, 357, 694, 841, 1091, 1092, 1262,
1263, 1264, 1381, 1382, 1499, 1501,
1502, 1729, 1731, 1733, 1735, 1737.
LITTERAE APOSTOLICAE: 7, 360, 365,
366, 367, 368, 696, 957, 961, 965,
966, 967, 1094, 1097, 1100, 1101,
1265, 1270, 1384, 1389, 1392, 1395,
1398, 1503, 1507, 1508, 1509, 1739,
1740, 1741, 1742, 1743, 1744, 1745.
EPISTULAE : 923, 969, 988, 1119, 1121,
1280, 1292, 1746.
CONVENTIO: 1271.
HOMILIAE : 10, 369, 373, 379, 586, 592,
597, 702, 707, 711, 997, 1084, 1102,
1107, 1112, 1276, 1399, 1404, 1410,
1510, 1516, 1521.
ALLOCUTIONES : 15, 17, 25, 29, 31, 34,
38, 46, 52, 59, 125, 129, 255, 261,
266, 271, 603, 606, 6.11, 614, 620,

119 - A. A. S.

622, 627, 630, 635, 643, 647, 652,


657, 658, 660, 663, 668, 669, 674,
678, 680, 682, 689, 716, 721, 722,
723, 728, 730, 734, 736, 739, 1002,
1004, 1009, 1014, 1016, 1019, 1025,
1071, 1125, 1129, 1131, 1133, 1143,
1154, 1158, 1164, 1167, 1170, 1172,
1178, 1186, 1192, 1197, 1199, 1202,
1205, 1208, 1211, 1214, 1219, 1221,
1226, 1296, 1299, 1301, 1304, 1310,
1314, 1319, 1323, 1325, 1329, 1331,
1335, 1339, 1343, 1346, 1347, 1416,
1421, 1424, 1427, 1434, 1441, 1447,
1449, 1455, 1460, 1464, 1466, 1527,
1532, 1538, 1543, 1546, 1748, 1750,
1755, 1762, 1771, 1775, 1782, 1784.
NUNTII
1550.

GRATULATORII :

1230,

1231,

NUNTIUS RADIOPHONICUS : 66.


NUNTII TELEVISIFICI : 1233,1252, 1254.
NUNTII SCRIPTO DATI: 64, 277, 278,
1237, 1241, 1358, 1362, 1365, 1472,
1473, 1552.
ITINERA APOSTOLICA: 134, 140, 147,
157, 163, 172, 178, 186, 193, 200,
206, 215, 221, 287, 289, 297, 305,
311, 319, 327, 384, 386, 390, 398,
405, 412, 420, 424, 433, 441, 448,
456, 463, 469, 476, 482, 488, 493,
741, 749, 755, 761, 768, 775, 781,
787, 805, 813, 815, 831, 1552, 1559,
1566, 1573, 1588, 1595, 1603, 1612.
SECRETARIA STATUS: 336, 1619, 1819.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1824

II - A C T A CONGREGATIONUM

Officiale

CONGREGATIO PRO INSTITUTIONE CATHOLICA: 1060, 1251, 1490.

CONGREGATIO PRO DOCTRINA FIDEI : 70,


1367.
III

CONGREGATIO PRO EPISCOPIS :


Decreta: 1035, 1368, 1473, 1620,
1790.
Provisio Ecclesiarum: 102, 229,
338, 497, 687, 1036, 1245, 1480,
1621, 1791.
CONGREGATIO PRO ECCLESIIS ORIENTALIBUS : 103.
CONGREGATIO PRO RELIGIOSIS ET INSTITUTIS SAECULARIBUS : 104, 106.
CONGREGATIO PRO GENTIUM EVANGELIZATIONE :
Decreta: 1038, 1039, 1481, 1482.
Provisio Ecclesiarum: 231, 1247,
1624.
Nominationes : 233, 1249.
CONGREGATIO PRO CAUSIS SANCTORUM :
Decreta: 107, 111, 234, 236, 339,
344, 346, 348, 350, 498, 503, 834,
1041, 1045, 1049, 1054, 1056, 1058,
1249, 1369, 1483, 1487, 1625, 1792,
1794, 1796, 1800, 1802, 1806, 1808,
1810, 1812, 1814.
Coetus coram S. P.: 239, 510,
1374, 1821.

* Ad inquirendum commodum,

- ACTA TRIBUNALIUM

PAENITENTIARIA APOSTOLICA:

508.

ROTA ROMANA : 1817.

IV - A C T A COMMISSIONUM
PONT. COMMISSIO C.I.C. AUTHENTICE
INTERPRETANDO: 1373, 1818.

V - DIARIUM ROMANAE CURIAE


AUDIENTIAE SOLLEMNIORES : 116, 238,
352, 510, 688, 839, 1062, 1493, 1630,
1820.
COETUS CARDINALIUM DICASTERIIS CURIAE ROMANAE PRAEPOSITORUM : 116,
239, 510.
SECRETARIA STATUS :
Nominationes: *
Necrologia: 120, 240, 352, 512,
688, 840, 1070, 1254, 1374, 1494,
1638, 1821.

haec ponitur distincta recensio:

In Secretaria Status: 839, 1064.


In
In
In
In
In
In
In
In
In
In
In
In
In
In
In
In
In
In

Consilio pro Publicis Ecclesiae Negotiis: 1494, 1631.


Congregatione pro Doctrina Fidei: 116, 240, 511, 1374, 1631, 1634.
Congregatione pro Episcopis: 840, 1495, 1631.
Congregatione pro Ecclesiis Orientalibus: 1064, 1631.
Congregatione pro Sacramentis: 1063, 1064, 1254, 1631.
Congregatione pro Cultu Divino: 1254, 1631.
Congregatione pro Clericis: 1631.
Congregatione pro Religiosis et Institutis Saecularibus: 1631.
Congregatione pro Gentium Evangelizatione: 1631.
Congregatione pro Causis Sanctorum: 239, 240, 510, 511, 1063, 1254, 1493, 1631.
Congregatione pro Institutione Catholica: 839, 840, 1631, 1821.
Supremo Signaturae Ap. Tribunali: 1254.
Rota Romana: 1493.
Secretariatu ad Christianorum unitatem fovendam: 352, 840, 1632.
Secretariatu pro non Christianis: 1494, 1632, 1633.
Secretariatu pro non credentibus: 352, 1632, 1634.
Pont. Consilio pro Laicis: 1064.
Pont. Commissione Iustitia et Pax : 511, 1632.

Index generalis

actorum

1825

In Pont. Commissione C.I.C. authentice interpretando: 1632.


In Pont. Commissione C.I.C. Orientalis recognoscendo: 1632, 1634.
In Pont. Consilio instrumentis communicationis socialis praeposito: 239, 1374, 1632.
In Pont. Commissione pro America Latina: 1632, 1821.
In Pont. Commissione de Spirituali migratorum et itinerantium cura: 117, 1632,
1633, 1634.
In Pont. Consilio pro Familia: 239, 1063, 1632.
In Pont. Consilio pro Cultura: 839, 840.
In Pont. Commissione de Apostolatu pro valetudinis Administris: 1632.
In Pont. Commissione Biblica: 511.
In Pont. Commissione de Sacra Archeologia: 117, 1064.
In Commissione pro Tutela Patrimonii Artistici et Historici: 1494.
In Commissione Cardinalitia Vigilantiae Instituti Religionis operibus tutandis: 1632.
In Camera Ap. : 239.
In Administratione Patrimonii Sedis A p . : 1493, 1494.
In Praefectura Rerum Oeconomicarum S. Sedis: 1064.
In Civitate Vaticana: 239, 839, 1064, 1254, 1821.
In Nuntiaturis et Delegationibus A p . : 239, 839, 1063, 1254, 1493, 1633.
In Pont. Academia Scientiarum: 1634.
In Peregrinatione ad Petri Sedem: 1374.
Protonotarii Ap. supra numerum: 117, 1064, 1635.
Praelati honoris causa: 117, 511, 1064, 1635.
Cappellani Suae Sanctitatis: 117, 512, 1065, 1635.
Viri Summo Pontifici astantes:

1067.

Ex Ordine Piano: Gran Croce, 1067; Commenda con Placca, 1068.


Ex Ordine S. Gregorii Papae: Gran Croce, 1068; Commenda con Placca: 1068; Commenda, 1068; Cavalierato, 1069.

II
INDEX DOCUMENTORUM
CHRONOLOGICO ORDINE DIGESTUS
I - ACTA IOANNIS PAULI PP. Il
I
1987

Dec.

30

- LITTERAE ENCYCLICAE

Sollicitudo rei socialis. - XX expleto anno ab editis Litt. Enc.


Populorum Progressio

513

II - E P I S T U L A E A P O S T O L I C A E
1987

Dec.

1988

Ian.

25

yf

Mai.

22

jff

Aug.

15

Duodecimum saeculum. - X I I expleto saeculo a Concilio Nicaeno II celebrato


Euntes in mundum universum. - Ob expletum millennium a
Baptismo Regionis Rus'Kiovensis
Litterae Encyclicae. - Ad personas consecratas communitatum
religiosarum et institutorum saecularium, Anno Mariali
vertente
Mulieris dignitatem. - De dignitate et vocatione mulieris, Anno
Mariali vertente

241
935

1639
1653

III - D E C L A R A T I O
1987

Dec.

A S. P. Ioanne Paulo II et ab Oecumenico Patriarcha Demetrio I pariter subscripta

252

IV - SACRA CONSISTORIA
1988

Mai.

Iun.

28

I.

Consistorium secretum:
Summi Pontificis allocutio
Novus Cardinalis Collegii Camerarius
Nuntius Ecclesiarum quae iam concreditae sunt
Relatio Causarum
I I . Consistorium unicum:
Peroratio Causarum Canonizationum
Consistorium secretum:
I. Summi Pontificis allocutio et novorum S. R. E. Cardinalium creatio
I I . Lex quaedam in Consistorio sancitur
Consistorium unicum:
I. Impositio bireti atque titulorum et diaconiarum collatio
I I . Traditio anuli

689
690
690
691
692

1071
1076
1077
1084

V - LITTERAE DECRETALES
1984

Mai.

Universae Ecclesiae. - Beati Andreas Kim Taegn, Paulus


Chong Hasang aliique CI in Corea martyrium passi Sancti
esse decernuntur

1375

Index

documentorum

chronologico

ordine

digestus

1827

VI - L I T T E R A E APOSTOLICAE MOTU PROPRIO D A T A E


1987

Dec.

26

1988

Iun.

28

Iuli.

Sollicita cura. - Tribunal appellationis apud Vicariatum Urbis constituitur


121
Decessores Nostri. - Pont. Commissio pro America Latina novo
ordine disponitur
1255
Iusti iudicis. - Ex integro ordinatur materia respiciens muneris Patronorum et Advocatorum exercitium apud Romanae Curiae Dicasteria necnon ipsius S. Sedis causarum patrocinium
1258
Ecclesia Dei. - Commissio quaedam ad plenam ecclesialem
communionem Fraternitatis sacerdotalis a sancto Pio X
sodalium vel eidem coniunctorum expediendam instituitur 1 4 9 5
V I I - CONSTITUTIONES APOSTOLICAE

1987

Oct.

Nov.

18

Dec.

13

1988

Ian.

14

18

Febr.

17

ARIANENSIS. Ad universas. - Praefectura Ap. Arianensis, in


Columbiana Republica, ad gradum attollitur Vicariatus Ap
353
RUSTENBURGENSIS. Ad beati Petri. - Praefectura Ap. Rustenburgensis ad dignitatem dioecesis evehitur
5
AHIARANA. Dominici gregis. - Territorio distracto, vulgo Mbaise
cognominato, ab Overriensi dioecesi, nova erigitur dioecesis Ahiarana
6
MVANZANSIS. Universae Ecclesiae. - Ecclesia Mvanzansis ad
dignitatem evehitur archidioecesis Metropolitanae eodemque nomine nova conditur provincia ecclesiastica . . .
354
CHALATENANGENSIS. Qui perinde. - Sancti Salvatoris in America in Civitate nova dioecesis conditur Chalatenangensis
355
LEXINGTONENSIS. KentuJcianae ecclesiae. - In Americae Sept.
Civ. Foed. nova conditur dioecesis Lexingtonensis . . .
357
KHAMMAMENSIS. Perinde atque. - Distractis quibusdam territoriis a dioecesi Varangalensi, nova dioecesis Khammamensis conditur
1091
DOMINAE

NOSTRAE

PARADISI

IN

CIVITATE

MEXICANA.

Apostolorum

Principis. - Fidelium communitas ritus byzantini graecorum melkitarum catholicorum in Mexicana dicione ad
Eparchiae gradum attollitur N. D. Paradisi in Civitate
Mexicana
1262

25

Mart.

12

21

27

Apr.

30

Mai.

15

23

IAOMELIENSIS. Expeditioris evangelizationis. - Nonnullis seiunctis territoriis ab Ecclesia Portus Principis, nova constituitur dioecesis Iacmeliensis
694
IZABALENSIS. Qui arcano. - Administratio Ap. Izabalensis ad
canonicum gradum Vicariatus Ap. tollitur
1264
PACIENSIS

IN

CALIFORNIA

INFER.

MERID.

Quandoquidem

consi-

lium. - Paciensis in California Infer. Merid. Vicariatus


Ap. ad gradum evehitur dioecesis
KNOXVIIXENSIS. Antiquitus sane. - Ex distracto territorio a
dicione Nashvillensi, nova conditur dioecesis Knoxvillensis
CAPITIS HAITIANI. Qui pro Nostro. - Cathedralis Ecclesia Capitis Haitiani ad dignitatem evehitur metropolitanam
ipsoque eius nomine nova conditur provincia ecclesiastica
LUXEMBURGENSIS. Sicut homines. - Dioecesis Luxemburgensis ad gradum archidioecesis evehitur
CALLIANENSIS. Pro Christifidelibus. - Nova Eparchia C a t a nensis pro fidelibus ritus syro-malabarensis in regione
Bombayensi-Poonensi-Nashikensi degentibus conditur . .
NASHIKENSIS. Quandoquidem sanctissima. - Distractis territoriis a dioecesi Poonensi, nova dioecesis Nashikensis conditur

1092
1499

1263
1501

1381

1502

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1828
1988

Iun.

18

28

Officiale

ABGENTORATENSIS. Antiquissima ipsa. - Dioecesis Argentoratensis ad gradum archidioecesis evehitur


ANTIOQUIENSIS. Spiritali sane. - Ad metropolitanae ordinem
Antioquensis evehitur dioecesis, quae Ecclesia Sanctae Fidei de Antioquia posthac vocabitur, novoque ei cognomine
Provincia conditur ecclesiastica
Pastor bonus. - De Romana Curia
GIRABDOTANENSIS. Qui peculiari. - In Columbia nova conditur
dioecesis Girardotanensis
CALDENSIS. Omnium Ecclesiarum. - In Columbia nova conditur dioecesis Caldensis
APABTADONSIS. QUO aptius. - In Columbia nova conditur dioecesis Apartadonsis
."
RIVIASCIANENSIS. Quoniam ut plane. - Vicariatus Ap. Riohachansis ad gradum evehitur dioecesis, quae Riviascianensis vocabitur

1729

1382
841
1731
1733
1735

1737

V I I I - L I T T E R A E APOSTOLICAE
1985

Febr.

Nov.

17

1 9 8 7 Mart.

29

Apr.

Mai.

10

Iun.

28

Oct.

Oct.

11

Nov.

24

Oec.

11

1988

Ian.

22

Quamdiu fecistis . - Mercedi a Iesu Molina Beatorum honores decernuntur


Cum adhuc . - Pio a S. Aloisio Beatorum honores decernuntur
Si mundus . - Mariae Pilar a S. Francisco Borgia duabusque ex eadem Religiosa Familia sociis Beatorum martyrum honores decernuntur
Unum petii . - Teresiae a Iesu de los Andes Beatorum honores decernuntur
vi Amen, dico vobis. - Petro Francisco Jamet Beatorum honores decernuntur
(aMulierem fortem. - Benedictae Cambiagio Frassinello Beatorum honores decernuntur
Apostolus Gentium. - Georgio Matulaitis seu Matulewicz Beatorum honores decernuntur
Potestis bibere . - Petrinae Morosini Beatorum martyrum
honores decernuntur .
Esto fidelis . - Marcello Callo Beatorum martyrum honores
decernuntur
Quanto amore. - In dioecesi Brunensi, in Cecoslovachia, templum B.M.V, in caelum Assumptae, quod est Veterobrunae, ad basilicae minoris dignitatem evehitur
Nemini quidem. - B.M.V, signum quod in ecclesia paroeciali
loci v.d. Zakopane-Krzeptwski colitur, ab ipso S. P. pretioso diademate redimitur
Multum facit . - Blandinae Merten Beatorum honores decernuntur
Inter omnia . - Arnoldo Rche Beatorum honores decernuntur
Ministerii Nostri. - B.M.V, imago populari sermone Virgen
de los desamparados appellata, quae in sanctuario loci
v.d. EI Saliente asservatur, sacro diademate redimitur
Qui loco Petri. - In Manilensi archidioecesi templum S. Ioanni
Baptistae dicatum, quod populus Iglesia del Nazareno
del Quiapo cognominai, ad basilicae minoris dignitatem
evehitur
Notum est. - S. Antonius de Padova dioecesis Piracicabensis
Patronus constituitur
Quam iucunda. - Fit facultas Episcopo Gorzoviensi sacram coronandi imaginem B.M.V. Dominae patientis auditionis ,
quae in paroecia Rokitno eiusdem dioecesis pie colitur

1094
1097

360
1265
7
696
1384
957
1389

365

1739
961
1392

366

367
368

965

Index
1988

Ian.

22

28

Mart.

12

22

30

Apr.

20

24

26

Mai.

Iun.

11

22

Iul.

27

28

Aug.

documentorum chronologico

ordine

digestus

Complura inter. - Sinitur Episcopus Lublinensis simulacrum


coronare B.M.V. Dominae Nostrae Plorantis, quae pie
servatur in cathedrali aede S. Ioannis
Croton urbs. - B.M.V. tit. di Oapocolonna nuncupata, principalis apud Deum Patrona archidioecesis OrotonensisSanctae Severinae confirmatur
Manifesta iam. - B.M.V. tit. Immaculatae Conceptionis princeps renuntiatur vicariatus ap. Izabalensis apud Deum
Patrona
Populum quidem. - B.M.V. tti. Nuestra Seora del Rosario
de Andacollo Patrona confirmatur archidioecesis Serenensis
Magno quidem. - Imago B.M.V. Victricis, quae Vratislaviae in
Poloniae urbe pie colitur ibique in templo B.M.V, i n
Arena dedicato asservatur, pretioso diademate redimitur
Constat Sanctum Ioannem. - S. Ioannes de Britto Patronus
apud Deum dioecesis Sivagangaiensis in India confirmatur
Amemus Dominum . - Francisco Palau et Quer Beatorum
honores decernuntur
Si vis verae . - Petro Bonilli Beatorum honores decernuntur
Ut Ecclesiae. - Pretioso diademate imago B.M.V, redimitur,
quae intra fines dioecesis Kaisiadorensis asservatur in paroeciali aede sacra loci Pivasinai
Qui quidem. - Paroecialis ecclesia Nativitati B.M.V, dicata in
oppido Cheima, ad basilicae minoris dignitatem evehitur
Constat intra. - Paroeciale templum B.M.V, dicatum, ante
Zema-iclu Kalvarija nunc vero Varduva nuncupatum, quod intra fines dioecesis Telsensis in Lituania exstat, a d basilicae minoris dignitatem evehitur . . . .
Filiali quidem. - Paroecialis ecclesia oppidi vulgo Montecristi, B.M.V, scilicet populari sermone Santsima Virgen
de Monserrat dicata, ad basilicae minoris dignitatem
evehitur
Ut memoriae. - Simulacrum B.M.V, in caelum assumptae,
quod intra fines dioecesis Sonsonensis-Rivi Nigri colitur
ibique in templo oppidi Marinilla asservatur, diademate redimitur pretioso
Inter praecipuas. - Paroeciale templum B.M.V, in caelum assumptae dicatum quod Lutinae intra fines Presoviensis
eparchiae exstat, ad basilicae minoris dignitatem evehitur
Cum Nos magna. - S. Mariae ad Nives templum apud vicum
Ponticelli situm in Neapolitanae Ecclesiae finibus, ad
basilicae minoris dignitatem evehitur
Satis superque. - Isclana in dioecesi paroeciale templum Sancto Vito mart. in Forio dicatum ad basilicae minoris
dignitatem evehitur
Compertum quidem. - In oppido Castellabate , dioecesis Vallensis in Lucania, paroeciale templum B.M.V, in caelum
assumptae sacrum ad basilicae minoris dignitatem evehitur

1829

966

967

1740

1100

1101
1270
1395
1503

1398
1507

1741

1508

1742

1743

1744

1509

1745

IX - E P I S T U L A E
1982

Nov.

20

1988

Ian.

31

14

Apostolica sedes. - Em.mo P. D. Status Secretario, de laboris


significatione qui Ap. Sedi praebetur
Iuvenum Patris. - R. D. Aegidio Vigano, Rectori Maiori Societatis S. Francisci Salesii, post centum transactos annos
ab obitu S. Ioannis Bosco
Magnum Baptismi donum. - Ad Catholicos Ucrainos, millennio
transacto a Baptismo Regionis Rus' Kiovensis . . . .

823

969
988

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1830
1988

Ian.

27

Mart.

25

Apr.

Mal.

22

Aug.

16

Officiale

L'imminente ricorrenza. - Em.mo P. D. Status Secretario,


saeculo expleto a b ortu Dominici Card. Tardini . . . .
In Cenaculum. - Ad cunctos Ecclesiae Presbyteros, adveniente
Feria V in Cena Domini
In questo periodo. - Em.mo P. D. Praefecto Congr. pro Doctrina Fidei, de Fraternitate a Sancto Pio X
Il tempo compiuto . - Em.mo P. D. Praesidi Consilii pro
Mariano Anno
Mariali anno. - Em.mo P. D. Ladislao Card. Paskai, ad episcopos adque catholicos fideles Hungariae, post nongentos quinquaginta annos ab obitu S. Stephani, Hungarorum regis

1119
1280
1121
1292

1746

X - CONVENTIO
1988

Iun.

Inter S.

Sedem

et Bavariam

1271

XI - H O M I L I A E
1987

Iun.

Oct.

28

11

18

25

30

Nov.

23

Dec.

1988

Ian.

Febr.

Apr.

17

24

Mai.

22

Iun.

11

12

1
25

In basilica Petriana habita, ob decretos Georgio Matulaitis seu


Matulewicz Beatorum caelitum honores
In Vaticana basilica habita, V I I ineunte ordinario generali
coetu Synodi Episcoporum
In Petriana basilica habita, ob decretos Marcello Callo, Petrinae Morosini et Antoniae Mesina Beatorum caelitum
honores
In Petriano templo habita, XXV expleto anno ab inchoato Concilio Oecumenico Vaticano II
In foro Sancti Petri habita, ob decretos Laurentio Ruiz et
sociis eius Sanctorum caelitum honores
.
In area ante Vaticanam basilicam habita, ob decretos Iosepho
Moscati Sanctorum caelitum honores
In Petriana basilica habita, V I I expleto ordinario generali
coetu Synodi Episcoporum
In Vaticana basilica habita, ob decretos fratri Amoldo, Uldaricae Nisch et Blandinae Merten Beatorum caelitum honores
In Petriana basilica habita, ob decretos Georgio Haydock et
LXXXIV eius sociis e Magna Britannia Beatorum caelitum
honores
In templo Sancti Petri habita, adstante Ss.mo Demetrio I Constantinopolitano archiepiscopo et oecumenico Patriarcha
Calendis Ianuariis Anni Marialis in Petriana basilica habita
In basilica Ostiensi habita, millennio transacto a Baptismate
principum regionis Rus' Kioviensis
In Vaticana basilica ad Religiosos Religiosasque, Mariali anno
volvente
Veronae, in Italia, ob decretos Iosepho Nascimbeni et Ioanni
Calabria Beatorum caelitum honores
In foro Sancti Petri, ob decretos Petro Bonilli, Francisco a
Iesu Palau et Quer, Gaspari Stanggassinger et Savinae
Petrilli Beatorum caelitum honores
In Petriana basilica habita die Pentecostes, Mariali anno volvente
.
Messanae, in Italia, ob decretos Eustochiae Calafato Sanctorum caelitum honores
Regii Iulii, exeunte ab omnibus Italiae regionibus Eucharistico
conventu
.

10
369

373
379
586
592
597

702

707
711
997
1102
1107
1399

1112
1276
1404
1410

Index documentorum chronologico ordine digestus


1988

Iun.

19

29

Iul.

10

In foro Sancti Petri habita, ob decretos CXVII martyribus e


Vietnamia Sanctorum caelitum honores
In Petriano foro habita, cum creatis Cardinalibus anulum tradidit
.
In Petriano templo habita, ob decretos Simoni de Rojas et Rosae Philippinae Duchesne Sanctorum caelitum honores .
In basilica Sancti Petri habita, Millennio exeunte a Baptismate regionis Rus' Kiovensis

1831

1510
1084
1516
1521

X I I - ALLOCUTIONES
1987

Iun.

19
23

25
26
27

Iul.

6
12

Aug.
Sept.

27
3

25
26

27

28

Oct.

1
29

Nov.

5
6

7
9

12

13

14

16

20

Ad Exc.mum virum Reginaldum Reagan, Praesidem Americae


sept. Foed. Civ
Ad Austriae episcopos
Ad presbyteros qui curam pastoralem gerunt in consociatione
vulgo Azione Cattolica Italiana
Ad Exc.mum virum Conradum Waldheim, Austriae Praesidem
Ad eos qui in Italia Christianorum unitatem fovent . . . .
Ad christifideles qui e Lituania Romam petierunt, VI expleto
saeculo ab Evangelio illic nuntiato
Ad Lusitaniae episcopos
In Valle Videnda, intra fines Bellunensis dioecesis, occasione
oblata commemorationis S. Ioannis Gualberti
Ad Hiberniae episcopos
Ad quosdam Nigeriae episcopos
Ad palestritas ex omnibus nationibus, apud Arcem Gandulfi . .
Ad sodales consociationis P a x Romana
Ad quosdam Nigeriae episcopos
Ad sodales consociationis vulgo Azione Cattolica Italiana
In foro Sancti Petri, CCL anno elapso a canonizatione S. Vincentii de Paul
Ad eos qui V Synodo ordinariae Ucrainorum episcoporum interfuerunt
V I I ineunte ordinario generali coetu Synodi episcoporum . .
Ad Exc.mum virum Paulum Verbeek, Rei publicae Foederatae Germaniae Legatum
V I I exeunte ordinario generali coetu Synodi episcoporum . .
Ad Senegaliae episcopos
Ad Ganae episcopos
Ad eos qui conventui pro Ecclesia patienti interfuerunt . . .
Ad episcopos Conferentiae Africae Mediae
Ad eos qui conventui consociationis N o v a Spes interfuerunt
In aedibus Pont. Universitatis Lateranensis, L anno expleto a
sedis translatione .
Ad quosdam Poloniae episcopos
Ad eos qui conventui de arte medica humano modo exercenda
interfuerunt
Ad Hungariae episcopos
Ad eos qui XXIV coetui generali organismi F.A.O. nuncupati
interfuerunt
Ad sodales Augustinianae Familiae, XVI expleto saeculo a
conversione S. Augustini
Ad eos qui conventui antiquorum alumnorum catholicarum
scholarum interfuerunt .
Ad Exc.mum virum Franciscum X. Quadra Lizana, Chiliae
Legatum
Ad episcopos Guineae Aequinoctialis
Ad eas qui generali Capitulo Instituti Sororum Burdigalensium a S Familia interfuerunt

15
17
25
29
31
34
38
46
52
59
125
129
255
261
266
271
603
603
606
611
614
620
622
627
630
635
642
646
651
656
658
659
662
667

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

1832
1987

Nov.

20

23
26

27

28

Dec.

3
4
5

7
8

11

12

14

17

19

22

31

1988

Ian.

11
15

17

22

23

25

26

28

Febr.

16

1
4

Ad eos .qui conventui de Ecclesia in hominum labore interfuerunt


.
Ad quosdam Angliae et Cambriae episcopos .
Ad eos qui plenario coetui Pont. Commissionis de Spirituali
Migrantium et Itinerantium Cura interfuerunt
Ad
Ad
Ad
Ad

rectores sanctuariorum B.M.V, dicatorum


episcopos regionis Africae meridionalis
episcopos Conferentiae Berolinensis ,
Exc.mum virum Stephanum E. Mapunda, Malaviae apud
S. Sedem Legatum
A d Ss.mum Dimitrium I , oecumenicum Patriarcham . . . .
Ad Tanzaniae episcopos
Ad eos qui conventui de Biomedica scientia et iure interfuerunt
Ad Gabonis episcopos
In aedibus Pont. Instituti Orientalis, ad academicas auctoritates, docentes et alumnos
Ad Exc.mum virum Radulfum R. Alfonsin, Argentinae Praesidem
. .
Ad Exc.mum virum Alexandrum Cachia Zammit, Melitae apud
S. Sedem Legatum
Ad Exc.mum virum Roni Hendrawan Kurniadi, Indonesiae
apud S. Sedem Legatum
Ad quosdam Galliae episcopos
Ad quosdam Poloniae episcopos
Ad quosdam monachos et moniales Ordinis Cistercensium Reformatorum
Ad Exc.mum virum Leonem S. Vieira, Guineae Bissaviensis
Legatum
Ad quosdam Poloniae episcopos
Ad Patres Cardinales, Familiae D.ni Papae Romanaeque Curiae Praelatos et Officiales quosdam, imminente Nativitate D.N.I.C
Ad iuvenes cantores seu psalmistas ab omnibus nationibus Romae congregatos
Ad Exc.mum virum Wiltedum I. Phiri, Zambiae apud S. Sedem Legatum
Ad Exc.mam dominam Judith C. Trotter, Novae Zelandiae
Legatum
Ad Exc.mos Legatos et Oratores apud Sedem Ap. permanenter missos
Ad Nederlandiae episcopos
Ad eos qui annuo coetui Pontificii Consilii pro hominum Cultura interfuerunt

669
674
678
680
682
716
721
722
723
728
730
734
736
739
1002
1004
1009
1014
1016
1019

1025
1125
1129
1131
1133
1143
1154

A d quosdam Germaniae Occidentalis episcopos . . . . . . 1158


Ad eos qui conventui Consociationis Scholarum pro puerulis
interfuerunt
1164
In aedibus consociationis diurnariorum ab omnibus nationibus,
Romae
. . . , , . ... . .
. .1167
Exc.mae D.nae Pauxillae P. Durrant, Iamaicae apud S. Sedem
Legatum
1170
Ad quosdam Germaniae Occidentalis episcopos
1172
Ad Rotae Romanae Auditores simul cum officialibus et advocatis, anno forensi ineunte
Romae, in regione E.U.R. nuncupata, ad eos qui conventui ab
omnibus nationibus ad agriculturam fovendam interfuerunt
Ad quosdam Germaniae Occidentalis episcopos

1186
1192

Ad sodales Consilii pro Mariali anno


A d Urbis Magistrum, administratores e t consiliarios . . . .

1197
1199

1178

Index

documentorum chronologico

ordine

digestus

1988

Febr.

Ad eos qui plenario coetui Secretariatus ad Unitatem Christianorum fovendam interfuerunt


Administratoribus et Consiliariis regionis Latii
Ad episcopos quosdam qui conventui de re liturgica Romae habito interfuerunt
Ad Exc.mum virum Ioannem I. Zorilla, Uruquariae apud Sedem A p . Legatum

6
12

13

Mart.

15
20
29
3

7
11

14

17

18

Ad sodales quosdam coetus legibus in Europa ferendis . . .


Ad laicos qui in valetudinariis Ordinis Hospitalarii S. Ioannis
a Deo infirmorum curam suscipiunt

19

20

Ad opifices publicis Urbis curribus operam navantes, extra Portam Maiorem


Apud basilicam S. Pancratii in valetudinario mundi Salvatori dicato

24

25

Apr.

26
9

14
15
16
18
22
23
25
26
29

Mai.

30
1
2
3
5

Ad
Ad
Ad
Ad
Ad

1833

1202
1205
1208
1211

Sudaniae episcopos
quosdam sodales Consilii Superioris iudicum Italiae . . .
Keniae episcopos
quosdam Angliae episcopos
eos qui plenario coetui Pont. Consilii instrumentis communicationis socialis praepositi interfuerunt

1214
1219
1221
1226

Ad quosdam seiunctos Fratres


Ad eos qui plenario coetui Pontificalium Operum Missionalium
Italiae interfuerunt
Ad quosdam episcopos Americae Sept. Foed. Civ
Ad eos qui plenario coetui Secretariatus pro non credentibus
interfuerunt

1299

Ad Benini episcopos
Ad eos qui plenario coetui Pont. Consilii Eucharisticis internationalibus conventibus provehendis interfuerunt . . .
Ad eos qui interfuerunt conventui Romae habito, XX anno expleto a die quo Litt. Enc. Humanae vitae publici iuris
evaserunt
Ad Exc.mum virum Emmanuel Scammacca del Murgo e dell'Agnone, Italiae apud S. Sedem Legatum

Ad Exc.mum virum Tarek Abdul Razzak Razzouqi, Cuvaiti


apud S. Sedem Legatum . . .
Ad Exc.mum virum Ioannem C. Labouba, Gabonis apud S. Sedem Legatum
Ad Maliae episcopos
Ad Novae Zelandiae episcopos
Ad antistitas Religiosarum Italiae
Ad quosdam medicos ab omni Europa
Ad Mozambici episcopos
Ad quosdam episcopos Americae Sept. Foed. Civ
Ad Lituaniae episcopos
Ad quosdam Anglicanos praesules
Ad quosdam Zairenses episcopos
Ad quosdam, christianae doctrinae institutores
Ad quosdam Canadiae episcopos
Ed Exc.mum virum Teruo Kosugi, Iaponiae apud S. Sedem
Legatum
Ad quosdam Zairenses episcopos
Faleriis in Italia ad opifices
In Consistorio secreto habita
Ad Italiae episcopos
Ad Zambiae episcopos
Ad eos qui conventui Romae habito de originibus et progressione Christianae religionis in Oriente slavo-byzantino interfuerunt

1296

1301
1304
1310
1314
1319

1323
1325
1329
1331
1333
1339
1343
1347
1347
1416
1421
1424
1427
1434
1441
1447
1449
1455
1460
1464
1466
1527
689
1538
1538

1532

1834

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Officiale

Ad eos qui conventui Pont. Operum Missionalium interfuerunt

Mai.

Iun.

27
28
31
7

Ad quosdam episcopos Americae Sept. Foed. Civ


Bononiae in aedibus almae Matris studiorum,

10

Ad eos qui plenario coetui Pont. Consilii pro Familia inter-

13

Ad quosdam episcopos Americae Sept. Foed. Civ


Ad Exc.mum Seluk Korduk, Turcarum apud S.

14

Ad Exc.mum Ioannem K. E. Broadley, Magnae Britanniae apud

Ad eos qui generali Capitulo Tertiariorum Franciscanum in

28

1988

IX

1543
1748
1750
1755

exeunte
1762
1771
1775

Sedem Le1782
1784
1786
1071

XIII - NUNTII G R A T U L A T O M I
1987

Mai.

25

Em.mo P. D. Aloisio A. Card. Vachon, Archiepiscopo Metropo-

Sept.

27
5

Em.mo P. D. Hugoni Card. Poletti, Vicario S. P. in Urbe . .


Em.mo P. D. Mirosiao I. Card. Lubachivsky, Archiepiscopo

1230
1231
1550

XIV - NUNTIUS RADIOPHONICUS


1987

Iul.

Occasione I I I conventus pro missionibus Bogotae habito .

66

XV - N U N T I I T E L E V I S I F I C I
1987
1988 .

Dec.
Apr.

25
1

1233
Feria VI in Passione Domini, post expletum pium exercitium
1352
1354

X V I - N U N T I I SCRIPTO D A T I
1987

Iun.

26

Oct.
Nov.

16
25

1988

Dec.

Ian.

8
13
24

Febr.

Mai.

2
10
19

Iul.

22
12

Rev.mo episcopo Eistettensi, X I I expleto saeculo ab obitu S. Villibaldi


O b diem a d vocationes i n Ecclesia fovendas dicatum . . . .
Ss.mo archiepiscopo
Constantinopolitano,
imminente
festo

64
1237
277
278
1241

Ob diem ad instrumenta communicationis socialis fovenda di1358


1362
1365
XXV exeunte anno a condito Coetu ad unitatem totius Africae
1472
1473
1552

Index

documentorum chronologico

XVII

ITINERA

ordine digestus

1835

APOSTOLICA

E X HABITIS DUM S U M M U S PONTIFEX


UBUQUABIAM, CHILIAM ET ABGENTINAM PEBAGBAT
DETECTAE ALLOCUTIONES

1987

Apr.

1
2

7
8

9
10

11

Montisvidei, christifidelibus
Iacobopoli Chiliae, suburbanis
Iacobopoli, episcopis
Iacobopoli, ad homines cultura excultos
Iacobopoli, ob decretos Teresiae de los Andes Beatorum honores
Iacabapoli, ad sodales oeconomici coetus pro America Latina et
Insulis Caraibicis
Temuci, in Chilia, autocthonibus et agricolis . ;
Viedmae, in Argentina, civilibus auctoritatibus et christifidelibus
Saltae, V imminente saeculo ab Evangelio in America nuntiato
Paranae, ad mgratores temporis elapsi et praesentis . . . .
Bonaropoli, in collatione Presbyteratus Ordinis
Bonaropoli, ad opifices
Rosarii, christifidelibus

EX HABITIS DUM

134
140
147
157
163
172
178
186
193
200
206
215
221

S U M M U S PONTIFEX GERMANIAM OCCIDENTALEM PEBAGBAT


DELECTAE ALLOCUTIONES

1987

Apr.

Mai.

30

2
3
4

In aronavium portu inter Bonnam et Coloniam Agrippinam .


Coloniae Agrippinae, episcopis
Coloniae Agrippinae, ob decretos Editae Stein Beatorum honores
Monasterii, christifidelibus
Apud Essendiam, ad opifices
Monachii, ob decretos Ruperto Mayer Beatorum honores . .
Noviomagi seu Spirae, christifidelibus
Ex HABITIS DUM

S U M M U S PONTIFEX POLONIAM

287
289
297
305
311
319
327

PEBAGBAT

DELECTAE ALLOCUTIONES

1987

Iun.

10

11

12

13

14

In aronavium portu Okeeie , apud Varsaviani


Varsaviae, ad Exc.mum Praesidem supremi Consilii rei publicae administrandae et civiles Auctoritates
Lublini, ad academicas Auctoritates totius Poloniae in aedibus
catholicae Universitatis
Lublini, ad docentes alumnosque catholicae Universitatis . . .
Lublini, in collatione Presbyteralis Ordinis
Tarnoviae, ob decretos Carolinae Kzka Beatorum, honores . .
In templo cathedrali Cracoviensi, infra Missam
Stettini, ad christianos coniuges
Stettini, ad Clerum, Religiosos et Religiosas
Gedani, nautis . .
Gedani, ad iuventam . . .
Gedani, ad opifices
In sanctuario Claromontano
Lodzae, ad opifices
.
Varsaviae, in templo S. Crucis, ad homines studiis et artibus
liberalibus excultos
Varsaviae, ob decretos Michaeli Kozal Beatorum honores, exeunte Eucharistico ex universa Polonia conventu
Varsaviae, episcopis
In Varsaviensi aronavium portu ad Urbem reversurus . . .

384
386
390
398
405
412
420
424
433
441
448
456
463
469
476
482
488
493

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

1836

E X HABITIS D U M

S U M M U S PONTIFEX

FOEDERATAS CIVITATES AMERICAE SEPTEMTRIONALIS PEBAGBAT


DELECTAE ALLOCUTIONES

Sept.

10

Novae Aureliae, ad magnorum lycaeorum catholicorum profes-

13

Antoniopoli, ad sodales consociationum ad opera misericordiae

14

1987

11

741

Miamiae, quibusdam sodalibus Iudaeorum consociationum

12

749
755
761
768

15

775

Angelopoli, ad eos qui operam dant instrumentis communica781

16

787

17

805

18
19

813

Detroiti, super populorum progressione e t incremento . . . .

820
831

Ex HABITIS DUM

S U M M U S PONTIFEX

URUQUARIAM, BOLIVIAM, L I M AM IN PERUVIA ET PARAQUARIAM PERAGRAT


DELECTAS ALLOCUTIONES
1988

Mai.

1552

1559

11

Oruri, ad agrcolas, fossores metallarios, opifices et suburbanos

13

1566
1573

Stauropoli in Bolivia, ad christianae doctrinae institutores et


1580

15

1588

1595

16

Assumptionopoli, ob decretos Rocho Gonzlez et sociis Sancto-

17

Assumptionopoli, ad homines cultura excultos, operum conduc-

1603
1612

XVIII - SECRETARIA STATUS


1987

Dec.

15

Decretum ab Em.mo P. D. Augustino Card. Casaroli, a Secretis Status, de specialissimo S. P. mandato datum (de re

1988

Oct.

Rescriptum ex audientia Ss.mi, quo pia fundatio a Ioanne X X I I I


cognominata, ad auxilium sacerdotum senibus praestan-

Nov.

21

Quaedam mendae in C.I.C. nuper repertae, S. P. praecipiente,

336

1619
1819

II - ACTA CONGREGATIONUM
I - CONGREGATIO PRO D O C T R I N A F I D E I
1 9 8 7 Febr.

22

1988

23

Sept.

Instructio de observantia erga vitam humanam nascentem deque procreationis dignitate tuenda
70
Decretum quo, ad Paenitentiae sacramentum tuendum, excommunicatio latae sententiae illi qui ea quae a confessario
et a paenitente dicuntur vel per instrumenta technica
captat vel per communicationis socialis instrumenta evulgat, infertur
1367

Index documentorum chronologico ordine digestus

1837

II - CONGREGATIO PRO EPISCOPIS


1988

Ian.

Mart.

23
21

BELLICENSIS. - De mutatione nominis dioecesis

1368

SALERNITANAE-CAMPANIENSIS-ARCENSIS ET AMALPHITANAE-CAVENSIS. -

De finium mutatione

Iun.
Iul.

25

29
12

CIVITATIS

BOLIVARENSIS-CIVITATIS

1479
GUAYANENSIS. - De

finium

mu-

tatione
OPPIDENSIS-PALMARUM. - D e concathedralis erectione . . . .
BELOGRADENSIS. - D e ecclesiae cathedralis translatione . . . .

1035
1790
1620

I I I - CONGREGATIO PRO ECCLESIIS O R I E N T A L I B U S


1987

Nov.

30

ALEXANDRIAE AEGYPTI. - Vicariatus Ap. Alexandrinus, Heliopolitanus et Portus Saidi in unum rediguntur

103

IV - CONGREGATIO PRO R E L I G I O S I S
ET INSTITUTIS SAECULARIBUS
1988

Ian.

Epistula ad supremos moderatores Institutorum religiosorum et


Societatum vitae apostolicae
Epistula ad supremos moderatores Institutorum, saecularium .

104
106

V - CONGREGATIO PRO GENTIUM E V A N G E L I Z A T I O N E


1987
1988

Nov.
Apr.
Mai.
Iun.

10 LYDENBURGENSIS-VITBANKENSIS.
- Nomen dioecesis mutatur . .
8
VANKIENSIS. - Nomen dioecesis mutatur
29
GBARNGANA-MONROVIENSIS. - De finium mutatione
1 4 ABENGURUENSIS-BONDUKUENSIS.
- D e f i n i u m mutatione . . . .

1038
1039
1481
1482

VI - CONGREGATIO PRO CAUSIS SANCTORUM


1987

Oct.

Dec.

1988

Febr.

23

GUAYAQUILENSIS. - De heroicis virtutibus S. D. Narcissae a Iesu


Martillo Moran
107

MELITENSIS. - De heroicis virtutibus S. D. Ignatii Falzon . . .


111
U
MONACENSIS ET FRISINGENSIS. - De miraculo in causa canonizationis Ven. S. D. Gasparis Stanggassinger
233

MONTEREYENSIS IN CALIFORNIA. - De miraculo in causa canonizationis Ven. S. D. Iuniperi Serra


235

BARENSIS. - De heroicis virtutibus S. D. Eliae a S. Clemente


(Theodorae Fracasso)
339

TOLETANA. - De miraculo in causa canonizationis B. Simonis


de Roxas (Rojas)
344

VERONENSIS. - De miraculo in causa canonizationis B. Magdalenae de Canossa


346

ROMANA SEU CONSENTINA. - De heroicis virtutibus S. D. Bernardi M. Clausi


1625
8
FLORENTINA SEU PISTORIENSIS. - De miraculo in causa canonizationis Ven. S. D. Margaritae (Annae Rosae Caiani) . .
348

ROMANA SEU SABINENSIS. - De miraculo in causa canonizationis Ven. S. D. Bernardi Mariae a Iesu (Caesaris Silvestrelli)
350

ALBAE POMPEIENSIS. - De heroicis virtutibus S. D. Francisci


Chiesa . . .
498

ARIMINENSIS. - De heroicis virtutibus S. D. Elisabethae Renzi


503

BURDIGALENSIS. - De heroicis virtutibus S. D. Petri Benvenuti Noailles


834

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1838

Officiale

1988

Febr.

ROMANA. - De heroicis virtutibus S. D. Mariae Potter .

ROMANA SEU SUTRINA. - De heroicis virtutibus S. D. Laurentii M . a S . Francisco Xaverio (Laurentii Salvi) . . . . 1 0 4 5

SANCTI P A U L I I N BRASILIA. - De heroicis virtutibus S. D . Pau-

TARRACONENSIS. - De miraculo in causa canonizationis Ven.


S. D. Francisci a Iesu Maria Ioseph (Francisci Pauli
Palau y Quer)
1054

Mart.

Aug.

Sept.

DUBLINENSIS SEU

nonizationis Ven. S. D. Caroli a S. Andrea


1800
MONASTERIENSIS. - De heroicis virtutibus S. D. M. Euthymiae
ffing
1802

linae a Corde Iesu Agonizante (Amabilis Wisintainer) .

28

BONABENSIS. - De miraculo in causa canonizationis Bb. Rochi


Gonzlez de Santa Cruz et soc. mart
DEBTHOSENSIS. - De miraculo in causa canonizationis B. Mariae
Rosae Molas y Vallv
TRIFLUVIANENSIS. - De miraculo in causa canonizationis Ven.
S. D. Friderici Janssoone
ALBAE POMPEIENSIS. - De heroicis virtutibus S. D. Maiorini Vigolungo
MOLINENSIS. - De heroicis virtutibus S. D. Ludovicae Teresiae de Montaignac de Chauvance
VIENNENSIS. - De martyrio in causa canonizationis S. D. Liberati Weiss et soc
VIEDMENSIS. - De miraculo in causa canonizationis Ven. S. D.
Laurae Vicua
CATANENSIS. - De miraculo in causa canonizationis Ven. S. D.
Iosephi Benedicti Dusmet, archiepiscopi Catanensis . .
COMENSIS. - De heroicis virtutibus S. D. Clarae Bosatta . . .

1041

1049

1056
1058
1249
1369
1483
1487
1792
1794
1796

R U R E M O N D E N S I . - De miraculo in causa ca-

ROMANA. - De miraculo in causa canonizationis Ven. S. D. Mariae a Iesu Bono Pastore


1808

VALENTINA. - De miraculo in causa canonizationis Ven. S. D.


Iosephae Naval Girbs
1812

VARSAVIENSIS. - De miraculo in causa canonizationis Ven. S. D.


Honorati de Biala Podlaska
1814

PHILADELPHIENSIS. - De miraculo in causa canonizationis Ven.


S. D. Catharinae M. Drexel
1806

TAURINENSIS. - De miraculo in causa canonizationis Ven. S. D.


Francisci Fa di Bruno
1810

V I I - CONGREGATIO PRO I N S T I T U T I O N E CATHOLICA


1988

Mai.

Iun.

Iul.

3
6
25

VARSAVIENSIS. - Facultas theologica Varsaviensis titulo Pontificia exornata canonice erigitur


1251
PAMPILONENSIS-TUDELENSIS. - Facultas ecclesiastica philosophiae
in Universitate Navarrensi erigitur
1060
BARCINONENSIS. - Facultas philosophiae Catalauniae, olim a
S. Francisco Borgia nuncupata, curae et operi archiepiscopi Barcinonensi committitur
1490

Index documentorum chronologico ordine digestus

1839

ffl - ACTA TRIBUNALIUM


I - P A E N I T E N T I A R I A APOSTOLICA
1988

Febr.

13

Recitationi hymni Acathistos indulgentiae adnectuntur .

508

II - R O T A ROMANA
1988

Dec.

LUGDUNENSIS-GRATIANOPOLITAITA. - Nullitatis matrimonii (FreneStachetti)


1817

IV - ACTA COMMISSIONUM
PONTIFICIA COMMISSIO CODICI I U R I S CANONICI
AUTHENTICE INTERPRETANDO
1988

Mai.
Iun.

120 - A. A. S.

23
1

Responsiones ad proposita dubia


Responsum ad propositum dubium

1818
1373

III
INDICES NOMINUM

I - INDEX NOMINUM PERSONARUM


( OMITTUNTUR NOMINA ACTIBUS SUBSCRIPTA)
( C U M PARVA CRUX f ADEST, DE NUNTIO MORTIS AGITUR)

A
Ablewicz G., 1815.
Aboudou S., 1067.
Abril Lpez R., .118.
Accogli L., 1063, 1248.
Achkariam V., 691.
Acosta Arteaga E . , 1383,
1735.
Agatha Chon Kynghyob
(S.):
v. Andreas Kim
Taegn.
Agatha Kim ( S . ) : v. Andreas Kim Taegn.
Agatha Kwon Chini ( S . ) :
v. Andreas Kim Taegn.
Agatha Yi ( S . ) : v. Andreas
Kim Taegn.
Agatha Yi Kannan ( S . ) :
v. Andreas Kim Taegn.
Agatha Yi Kyng-i ( S . ) :
v. Andreas Kim Taegn.
Agatha Yi Sosa ( S . ) :
v. Andreas Kim Taegn.
f Aglialoro F., 352.
Agnes Kim Hyoju ( S . ) :
v. Andreas Kim Taegn.
Agostinelli F., 1637.
Agostino I . , 968.
Agresti G., 1634.
Aguilar J. L. de, 1068.
Aguilar Vergara M., 1065.
Aichner J., 1066.
Alexius U Seyng ( S . ) :
v. Andreas Kim Taegn.
Alberti O . P . , 511.
f Albeti R., 1254.
Alfonsin Radulfus R., Argentinae
praeses,
736,
1820.
Alfonsus Rodrguez, mart.
(S.): v. Rochus Gonzlez.
f Alfrink B., Card., 120.
Alineri F., 1069.

Alineri G., 1069.


t Alix B., 840.
Alonso Pacheco J., 118.
f Alvarez Restrepo B., 512.
Ambrosiano A., 102, 1506.
Amoroso D., 1481.
An Duk-Su M., 1068.
Andreas Chng Hwagyng
(S.):
v. Andreas Kim
Taegn.
Andreas Kim Taegn et socii (Ss.), 1375.
Andreotti P. A . , 1070.
Andreozzi C, 1068.
Angel Cano E., 1065.
Angelicchio F., 117.
Anna Kim Changgum ( S . ) :
v. Andreas Kim Taegn.
Anna Pak Agi ( S . ) : v. Andreas Kim Taegn.
Antonelli E., 1481.
Antonetti L., 1493.
Antonius Daveluy ( S . ) :
v. Andreas Kim Taegn.
Antonius de Padova, Eccl.
Doct. (S.), 368.
Antonius Kim Song-u ( S . ) :
v. Andreas Kim Taegn.
Antonysamy G., 1637.
Apollon j Ghetti B., 1064.
Appignanesi E., 229.
Aquino C. C, Philippinarum Insularum praeses,
1062.
Arancedo I. M., 497.
Aranda Ramrez V. de Jess, 117.
Arehambault H. N., 1635.
Archibong
Etokudoh
C,
aS2.

Arcy I. E. d', 1623.


Ardila Serrano G., 1037.
Ardura B., 511.
Argentieri P., 118.

Arnoldus frater (Rche I.


N.) (B.), 702, 1392.
Asciano G., 512.
f Ashby B. P., 1070.
f Asili C, 1638.
Aso A., 1066.
Augello A . , 1636.
Averkamp L., 1792.
Augustinus, ep. et Eccl.
doctor (S.), 656.
Augustinus Pak Chong-wn
(S.):
v. Andreas Kim
Taegn.
Augustinus Yi Kwang-hon
(S.):
v. Andreas Kim
Taegn.
Augustinus
Yu
Chin-gil
(S.):
v. Andreas Kim
Taegn.
Avramovie" M., 117.
Ayinde Fasina A., 1248.
Aymans W . , 1063.

B
Bachelet V., 1220.
Bacchetti Cassetti J., 118.
t Bacile P., 1254.
Bakis A. J., 1254, 1480.
Bacqu F., 1063, 1248, 1493.
Badr I., 9, 687.
Baggio S., Card., 1076.
Bagnard V., 1368.
Baiocchi A . , 119.
Balee S., 1037.
Balland L, 1480.
Balvo C. D., 1637.
Baquial A . , 338.
Barbara Ch'oe Yong-i ( S . ) :
v. Andreas Kim Taegn.
Barbara Cho Chng-i ( S . ) :
v. Andreas Kim Taegn.
Barbara Han Agi ( S . ) :

Index
v. Andreas Kim Taegn.
Barbara.Kim ( S . ) : v. Andreas Kim Taegn.
Barbara Ko Suni (S.) :
v. Andreas Kim Taegn.
Barbara Kwn Hi ( S . ) :
D. Andreas Kim Taegn.
Barbara Yi ( S . ) : . Andreas Kim Taegn.
Barba Yi Chng hi ( S . ) :
v. Andreas Kim Taegn.
Barbon V., 118.
Barbu F., 687.
Barco V., Columbiae praeses, 839.
Barelkowski E., 119.
f Bares A . , 1254.
Barra E., 1637.
Barthlmy A . , 1633.
B a r t h o l o m a e i Chng Munho ( S . ) : v. Andreas Kim
Taegn.
Bassig M., 1065.
f Baudoux M., 1070.
Bauer H., 1246.
Bawa Salka J., 1630.
f Beathen J., 512.
Belecke A . , 106.
f Bellec J., 512.
Benedicta
Hyn
nyn ( S . ) : v.
Kim Taegn.

KyngAndreas

Bennett J., 118.


Bergsmann J., 1636.
Berli E., 1633.
Bernacki G., 1621.
Bernal A. A., 1245.
Bernardin
I. L.,
Card.,
230 (bis).
f Bernarding G., 120.
Bernardus M. a Iesu (Caesar Silvestrelli) ( Ven. ),
350.
Bernert K., 1065.
Berrar E., 511.
Bertamoni P., 1636.
Bertie A. W. N., 1062.
Bertozzi S., 1636.
Bethancourt Fioravanti I.
H., 497.
Betti U., 1494, 1634.
Bevilacqua A. J., 230, 1063,
1633.
Beyer J. B., 1494, 1633.
Bianchin A., 1494.
Bielieki B., 1067.
Biliotti D., 1069.
Bily V. J., 511.
Biniak R., 119.

nominum

personarum

Bismarck Carballo Madrigal J., 1065.


Bocci L., 1067.
Boland R. I., 230.
Bolzoni S., 1637.
Bommarito A . , 1037.
Bonilli Petrus ( B . ) , 1112,
1503.
f Bontemps A., 512.
Bor ja Enriquez G., 1069.
Borzyszkowski J., 1635.
Bosatta Clara (Ven.), 1796.
Botta A., 1635.
Botter L., 118.
Bozzet F., 118.
Bozzi L., 1637.
Braks G. J. M., 238.
Bramerdorfer R., 1065.
Brand C A., 1730.
Brenes Solorzano L. I., 231.
t Bressane de A. H., 1070.
Bretschneider W . , 1066.
Breuer K. H., 1068.
Bride T. R., 1635.
Brincard H., 1480.
Broadley J. K. E., 1062,
1784.
Brumanis A. A., 1636.
Brunner J. C, 511.
Bruno F., 1821.
Burke B. T., 1630.
Burns C, 118.
Buzzi S., 1069.

C
Cabezas Aristizabal A., 687.
Cabre jos Vidarte H. M.,
1038.
Cabrera Hidalgo A . , 510.
Cachia Zammdt A., 739.
Caecilia Yu Sosa ( S . ) :
v. Andreas Kim Taegn.
Caffarra C, 1063, 1374.
Cagiati A., 1068.
Caiani M. Margarita (M.
Anna) (Ven.), 348.
Calabria Ioannes (B.), 1399.
Calabro R., 1792.
Caldern Batres R., 230.
Caldern Polo C, 1821.
Callo Marcellus (B.), 373,
1389.
Calori C, 1636.
f Cambiaghi P. M., 120.
Cambiagio Frassinello Benedicta (B.), 696.
f Campelo de AragSo A.,
1494.

1841
Campidelli Pius ( B . ) :
v. Pius a 8. Aloisio (B.).
Campo F. de, 1633.
Canestri I., Card., 1075,
1083, 1631 (bis).
Capaila F. R., 1633.
Capeeci M., 119.
Capobianco P., 1635.
Capoccia O., 1638.
Caprio I., Card., 349, 351,
840, 1807, 1821.
Cari D., 1066.
Carmo Cheuiche A. do,
1634.
Carolus a S. Andrea (Ven.),
1800.
Carolus Cho Shineh'l (S.):
v. Andreas Kim Taegn.
Carolus
Hyon
Songmun
(S.):
v. Andreas Kim
Taegn.
Carpio Nicolle R., 1062.
Carraro B., 1069.
Carrasco I., 1063.
Carrier H., 840, 1633.
Carvajal Rosales A. A.,
1508.
Casale I., 1745.
Casaroli A., Card., 1076.
Casella V., 1637.
Caselli D., 117.
Casey A. M., 1249.
Casoria I., Card., 1489,1799,
1809.
Cassidy E., 839, 1374, 1633.
Castano Rubio G. I., 1735.
Castellani E., 119.
Castellani I., 1637.
Castellano Cervera J., 1634.
Castillo Estrada A. dei,
1036.
Castillo Lara R. J., Card.,
480.
Castioni G., 118.
Castioni P., 118.
Castrilln Hoyos D., 338,
1634.
Catharina Chng Ch'rym
(S.):
v. Andreas Kim
Taegn.
Catharina Yi ( S . ) : v. Andreas Kim Taegn.
Catral V. L., 1065.
Cavalieri O., 118.
Cazzaro Bertollo S. B. M.,
230.
Ceballos Atienza A., 1621.
Celata P. L., 839.
Cerasa N., 1494.
Ceretto G., 1637.

1842

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

Chae Su-Hyon S., 1068.


Chainarong Monthienvichienchai R., 239.
Chakri Sirindhora M., 688.
Chiatto A . , 118.
Chiavaro L., 119.
Chidiae G., 1067.
Chiesa Franciscus (Ven.),
498.
Chinni A . , 120.
Cho Song-Ho J., 1069.
Chouet P., 1070.
Chowanczak J., 119.
Chudek H., 119.
Chukwuma Okoye J., 1494.
Ciabrini L., 1069.
Ciani Americo, 511.
Ciani Angelo, 118.
Ciappi M. A . , Card., 110,
344, 1044, 1049, 1056, 1372,
1801, 1813.
Ciccarelli A., 119.
Cicchetti A . , 1068.
Ciccolini L., 119.
Ciccone L., 1063.
decotti L., 120.
Cipolletta N., 1637.
Cipolletti M., 1637.
Cipriani Thorne I. A . , 1037.
Ciraselli P., .117.
Cirino S., 1637.
Civili L., 1493.
Clancy E. B., Card., 1075,
1083, 1631 (ter), 1632.
Clausi
Bernardus
M.
(Ven.), 1625.
f Clavel Mndez T. A . ,
1638.
Clifford Timlin I., 229.
Colli P., 1065.
Collino D. E., 497.
Colucci F., 1635.
Columba Kim Hyo-im ( S . ) :
v. Andreas Kim Taegn.
Comanducci F., 1637.
Compagnucci C, 119.
Connell D . , 338.
Consoli S., 1795.
Coomans M. C, 231.
Coonan T., 1635.
t Cooray T. B., Card., 1638.
Cordes P. J., 1374.
Cordovez Zegers D., 1630.
Cornet L., 1791.
Corredor Bermudez R., 338.
t Cotter T., 512.
Coutts I., 1248.
Cozzoli M., 512.
Crisan T., 1634.
Crognale G., 1636.

Crollius A. R., 1494.


Crong Se-Ho D . , 1069.
Cruz R. de la, 102.
Cuarda P. A . , 1068.
Cuberli E . , 1068.
Cukwubunna Anasiudu R.,
1066.
Crzan H., 1067.

D
D'Ambrosio P., 511.
D'Angelo D., 120.
D'Aniello G., 1638.
D'Souza P., 1633.
Daki P. S., 1064.
Dallara G., 1637.
Dallt M., 118.
Daluwatumulle
Gamage
Bandusena de Silva, 1067.
Damianus
Nam
Mynghyog ( S . ) : v. Andreas
Kim Taegn.
Daneeis F., 1821.
Danneels G., Card., 840.
Danzi G., 1066.
f Daubechies M., 352.
f Davis J. P., 512.
De Angelis A . , 1636.
De Angelis E., 1068.
De Angelis U., 1067.
De Juliis A . , 1065.
De Mita C, 1820.
De Paoli A. B., 233, 239.
De Paolis V., 1821.
De Vellis G., 1635.
De Vivo G., 1637.
t Dearden J. F., Card.,
1254.
Deban J., 1635.
Dechant A., 239.
Dechant V. C, 239, 839.
Decourtray A-, Card., 1634.
Del Bosco M., 119.
Del Monaco M., 1638.
Del Vecchio M., 1069.
Demetrius I, oecumenicus
Patriarcha, 252, 277, 711,
722, 1032.
f Denis B., 1638.
Di
Fazio
G.,
1635.
Di
Francescomarino
A.,
120.
Di Liegro L., 1636.
f Di Lieto M., 840.
Di Lorenzo F. X., 229.
Di Marco G., 1070.
Di Ubaldo M., 1069.
Diarra I. G., 1247.
t Didonet F., 1494.

Diez de Pinos C, 117.


t Diniz Barreto G., 1494.
Disch A . , 239.
Doati F., 1069.
Dohmen K. J., 1636.
Dollinger I., 511.
f Domnguez Recinos E.,
688.
t Donaghy F. A . , 352.
Drexel
Catharina
M.
(Ven.), 1806.
Draczkowski F., 1067.
Duarte Cancino I., 1245.
Dufaux L., 687.
Duffy T. R., 511.
Dufourcq B., 1067.
Dumas R., 1062.
Dunne I. C, 1623.
f Dunne P., 512.
Duprey P., 840, 1374.
Duroux B., 1634.
Durrant M. P., 238, 1170.
Dusmet Iosephus Benedictus, Card. (Ven.), 1794.
Dyrda B., 236.

Ebacher R., 498.


Echeverra Ruiz B., 1036.
Edaeherry T., 1065.
Efebe J., 1066.
Eichinger J., 1635.
Eid E., 1063.
Einaudi G., 1493.
Eisenbach F., 497.
Ekandem D. I., Card., 232.
El-Hachem M., 118.
El-Khazen H., 1063.
Elias a S. Clemente (Theodora Fracasso) (Ven.),
339.
Elisabeth Chong Chong-hye
(S.):
v. Andreas Kim
Taegn.
f Emery A. J., 512.
Ennio F., 1068.
Estrada Paetau A. M., 1249,
1740.
Eustochia ( Smaragdis) Calafato (S.), 1404.

F
Fa di Bruno Franciscus
(Ven.), 1810.
Falzon Ignatius (Ven.), 111.
Fantozzi A., 239.
Faria T. de, 1633.

Index
Fasching H., 1635.
f Fasola F., 1254.
Fa vale A., 511.
Fehr I., 239.
Fehr M., 239.
Feidt C, 687.
Felici A . , Card., 1075, 1083,
1254, 1631 (quater), 1632,
1805.
Fernandes de Melo A. V.,
498.
Fernandes Dies C, 512.
Fernandes I., 1248.
Fernandez D., 511.
Fernndez Solar Ioanna
( B . ) : v. Teresia a Iesu
de los Andes.
Fernando M., 1063.
Ferra y Gisbert J. de, 1067.
Ferrara V., 1063.
Ferraro C, 1623.
Ferreira de Nova A . , 512.
Ferrer Centeno F., 511.
Festorazzi F., 1635.
Fiacco T L , 1821.
f Field R. W . , 352.
Fietta P., 119.
Fiorenza I. A . , 102.
Fischione L. R., 1737.
Flamini C, 118.
Fleming McManus J., 511.
Floris S., 1637.
Foerst A., 1246.
Foiret G., 511.
Forte A . , 1037.
Fortin B., 239.
Fortin H., 239.
Fracasso Theodora (Ven.):
v. Elias a 8. Clemente.
Francioni E . , 117.
Francis E., 1270.
Francisco J., 117.
Franciscus a I. M. I. ( F .
Palau y Quer) (B.), 1054,
1112, 1395.
Franciscus Ch'oe Kyonghwan ( S . ) : v. Andreas
Kim
Taegn.
Franco A., 1064.
Freir Falco I . , Card.,
1075, 1083, 1632 (bis).
Frem G., 1063.
Frezza V., 512.
f Frossard R., 240.
t Frstenberg A . , 1638.
f Frstenberg M. de, Card,.
1494.
Fumo G., 118.
Furiesi E., 1637.

nominum

1843

personarum

G
Gabriel I., 232.
Gaddi C, 960.
Gaggero E., 1066.
Gagnon E., Card., 838.
Gaida P., 117.
Gaii P., 1066.
Galimberti P. J., 1634.
Galliano G., 1635.
Gallo I., 512.
Gambino N., 1066.
Gantin B., Card., 240, 1057,
1374.
Garca Aracil I., 1622.
Garcia Bernal V., 498.
Garcia de Haro R., 1063.
Garca Isaza G., 1245.
Garcia J., 1637.
Gasparini P., 1638.
Gasperotto C, 1069.
Gatela C, 1635.
Gaudenzi A., 119.
Gayot F., 498.
Gebka S., 1638.
Gera L., 1635.
Gervais M. A., 1634.
Gettelfinger G. A., 511.
Ghany S. M. A., 1068.
Gian Nath D., 1067.
Giannotti S., 1637.
Gianone E., 1064.
Giarw H., 1070.
Giordano M., Card., 1075,
1083, 1631 (quater), 1632,
1744.
Giordano P. M., 1637.
Girardi E., 1636.
Girardi I., 351.
Girbs Castell I., 1813.
Giuliano G., 1068.
Giuliano S. F., 118.
Giurco G., 1069.
Gobe! J. P., 117.
Glemp J., Card., 1064, 1623.
Gdeke I., 1066.
Godoy Mndez L., 1055.
Goertz H., 1636.
Gmez A . , 1063.
Gmez M., 1063.
Gonalo Ferro D., 1065.
Gonalves Canavarro dos
Reis G. D . , 1791.
f Gonalves J. J., 1070.
Gonzales C, 1063.
Gonzales R. O., 1246.
Gonzlez A. C, 1066.
Gonzlez Bar ja E., 1065.
Gonzlez Lezcano I., 1067.
Gonzlez Lino M., 117.

Gonzlez Martnez H., 230.


Goria I., 238.
Gorman I. R., 230.
Gorski K., 1069.
Graf W . , 1635.
Grajewski S., 1067.
Grant Quirk W . , 1070.
Grave F., 1036.
Grealy D., 1635.
Grech P., 1634.
f Green E., 512.
Green J. P., 1637.
Grgoire P., Card., 1075,
1083, 1631, 1632.
Grillo G., 510.
Grimaldi G., 1479.
Gror I. H., Card., 1076,
1084, 1631 (quater).
Grger K., 106.
Gross W . , 118.
Guillen Zambrano V., 1059.
Guillory C, 102.
Guimares Kevanu F., 1247.
Guizzardi L., 1633.
GulbinowiczH., Card., 1102,
1623.
Gutherman R , 1807.
Gutirrez J. L., 511.
Gutirrez Martn A., 1623.
f Guyot J., Card., 1254.

H
Haas V., 1036.
t Hall F., 1494.
Han Sang-Gap P., 1069.
Happe M., 233.
Harangoz F., 1065.
f Harris V. M., 512.
Hassan Gouled Aptidon E.,
Dzibuti praeses, 352.
Havermann H., 1070.
t Hayes N. W . , 1254.
Haydock Georgius et socii,
mart. (Bb.), 707.
Heim C, 1246.
Helfmeyer F. J., 1066.
Hengsbach F., Card., 1036,
1076, 1084,1631, 1632 (bis).
Herrera F. D., 1065.
Herron T. J., 1066.
Hervs E. C, 366.
Hiekey I. A., Card., .1075,
1083, 1631 (bis), 1632.
Hirka I., 1743.
f Hitchen A., 688.
Hadowski W . , 1637.
Hochstein F., 1635,
Hodes K., 1069.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1844

Hhner W . , 1066.
Hrmadinger J., 1066.
Hrmer A. J., 1635.
Hollerweger H., 1066.
t Holterman J. M., 1638.
Hoon Kang J., 1068.
Honoratus de Biaia Podlaska (Ven.), 1814.
Hoppe R. C, 1636.
Hosni Mubarak M., Aegypti praeses, 238.
Houben Ioannes A. (Ven.) :
v. Carolus a S. Andrea.
Houthuys J., 1068.
Hoyos Gonzlez M. de,
1067.
Hueber F., 1636.
Hughes V., 357.
Humer J., 1065.
Hussein I, Iordaniae rex,
238.
Huzsvr L., 1621.

I
Iacobus Chastan ( S . ) :
v. Andreas Kim Taegn.
Ignatius Kim Chejun ( S . ) :
v. Andreas Kim Taegn.
Imkamp W . , 240.
Innocenti A . , Card., 1059.
Ioannes B. Chn Chang-un
(S.):
v. Andreas Kim
Taegn.
Ioannes B. Nam Chongsam
(S.):
v. Andreas Kim
Taegn.
Ioannes B. Yi Kwangnyl
(S.):
v. Andreas Kim
Taegn.
Ioannes Bosco (S.), 969.
Ioannes de Britto (S.),
1270.
Ioannes dei Castillo ( S . ) :
v. Rochus Gonzlez.
Ioannes Gualbertus (S.),
46.
Ioannes Pak ( S . ) : v. Andreas Kim Taegn.
Ioannes Yi Munu ( S . ) :
v. Andreas Kim Taegn.
Ioannes Yi Yunil ( S . ) :
v. Andreas Kim Taegn.
Ionni I., 119.
Iorio G., 1066.
Iosephus Chang Chugi (S.):
v. Andreas Kim Taegn.
Iosephus
Chang
Sngjib
(S.):
v. Andreas Kim
Taegn.

Iosephus Cho Yunho ( S . ) :


v. Andreas Kim Taegn.
Iosephus Im Ch'ibaeg (S.) :
v. Andreas Kim Taegn.
Iosephus Moscati (S.), 592.
Iosephus P. Han Wns
(S.):
v. Andreas Kim
Taegn.
Iulieta Kim ( S . ) : v. Andreas Kim Taegn.
Iung N., 1065.
Iustus De Bretenifres ( S . ) :
v. Andreas Kim Taegn.
Izaguirre Angeli A., 1068.

J
Jacomoni W . , 1637.
Jadae Nyowheoma P., 1066.
f Jae Deok A., 1070.
Jakubowski T. I., 230.
Jallud A., 1820.
Jamet Petrus F. (B.), 7.
f Jansen F., 120.
t Jansen L., 688.
f Janssen H. M., 1494.
Janssoone Fridericus (B.),
1249.
Janusz J., 117.
Jaramillo
Monsalve
I.,
1246.
Jaschke I. J 1792.
Javierre
A. M.,
Card., 1075, 1083, 1254,
1631 (bis), 1632.
f Jett E., 240.
Jeusset G., 1494.
Jimnez Oliveros J. G.,
1066.
Joatton P., 687.
Jonys J., 1636.
Jorge J. da A., 118.
Juan Carlos I, Hispaniae
rex, 688.
Jullien I., 1391.
Juric A., 1622.
Justus H. J., 1065.

Ortas

K
Kabongo Kanundowi E.,
231, 1249.
Kalama N., 239.
Kamel A., 1068.
Kamugisha G., 1064.
Karamouratoglon T., 1069.
Krdasz S., 1067.
Karpinski R., 1633.

Officiale
f Kaseba, 1374.
Kellerer T., 1065.
Kelly T., 357.
Kembo Mamputu G., 1248.
Kendrick Williams I., 229.
Keresztes S., 1634.
Khan Denla vi S., 1067.
Kirby I., 338.
Kirima N., 1247.
Kiskis S., 1636.
Klein A., 1635.
Kleeberg M. T., 234.
Klipphahn F., 1636.
Klska A . , 1636.
Kluxen W . , 1068.
Knapp D., 1066.
Koaik E., 368.
Kocian H., 1069.
Koki N., 1068.
Koller I., 1066.
Kollmann K., 1066.
Konowrocki K., 119.
f Koop P. P., 512.
Korkud S., 1062, 1782.
Kosugi T., 688, 1464.
Kowalewski A., 1067.
Kowalski J. S., 1638.
Kozal Michael (B.), 482.
Kzka Carolina (B.), 412.
Kozminski
Venceslaus
(Ven.): v. Honoratus de
Biala Podlaska.
f r e m e r H. J., 1066.
Krzyzaniak K., 1067.
Kuhari F., Card., 840,
1634.
f Kunz E. L., 1494.
Kurniadi R. H., 1002.
Kusen H. J., 1636.
Kutniewski S., 1638.
Kwater G., 691.
Kwaku Osei Wusu J., 1069.

L
La Via F., 1064.
Labouba J. C, 510, 1346.
Lach-Rachtaj M., 1809.
Lacrampe A . , 1791.
Lagan F., 338.
Lagarde M,, 1494.
Lagrange G., 1246.
Lajolo G., 1493.
f Lallier M., 120.
Landazuri
Ricketts
I.,
Card., 1038.
Lanfranchi F., 119.
Lang K., 1636.
Lanversin B. de, 1063.
Larrea Holguin I., 1036.

Index
Laterza P., 118.
Laurentius
Han
Ihyng
(S.):
v. Andreas Kim
Taegn.
Laurentius Imbert ( S . ) :
v. Andreas Kim Taegn.
Laurentius M. a S. Francisco X. (L. Salvi) (Ven.),
1045.
Laurentius Ruiz et socii,
mart. (Ss.), 586.
Law B. F., Card., 1246.
Le Boulleur de Courlon J.,
1069.
Leanza G., 1636.
Lebeda I., 1622.
Leboroni Pierozzi E., 1635.
Lebrun Moratinos J., Card.,
840.
Lefebvre M., 1121, 1495.
Lefeuvre A . , 117.
Lefeuvre L., 117.
Lehmann C, 497.
Len R. A., 117, 1246.
Leonardi S., 1065.
Lettmann R., 498.
f Libaba M., 352.
Liberati C., 117.
Ligond V., 694.
Limongi P., 346, 507, 1486.
Lipari G., 1637.
Liska A., 1622.
Lo Piccolo S., 1067.
Lobos Avellano O., 1793.
Locatelli I., 1099.
Loiodice D., 1637.
Lombardi G., 1063.
Londofo J., 238.
Lpez Castillo A., 338.
Lpez Contreras C, 238.
Lopez Gay J., 1063.
Lpez Hurtado H. L, 232.
Lpez Trujillo A., Card.,
1633, 1731, 1733.
Loverde P. S., 230.
Lozano Barragan J., 1634.
Lubachivsky M. I., Card.,
1550.
Lucas Hwang Soktu ( S . ) :
v. Andreas Kim Taegn.
Luce G., 1069.
Lucia Kim ( S . ) : v. Andreas Kim Taegn.
Lucia Park Hisun ( S . ) :
v. Andreas Kim Taegn.
Luciani F., 1637.
Ludovius Beaulieu ( S . ) :
v. Andreas Kim Taegn.
Lrken M., 1066.
Luijten E. A. A., 1069.

nominum

personarum

Luluga M., 233.


Lusinchi
J.,
Venetiolae
praeses, 1062.
Lustiger J. M., Card., 840,
1038 (bis).
Luzardo Romero M., 1035.
t Lyons T. W . , 512.

M
M'Sansa T. H., 1634.
Maas-Ewerd T., 1635.
McBride B., 1069.
McCaugham C, 118.
McCarrick T., 1633.
t McCoy O., 1070.
McFadden J., 1064.
McGann I., 1623.
McMahon J. J., 1065.
Maccherini L., 1064.
Macharski F., Card., 1622,
1739.
Macram Gassis M., 1247.
Madrid Merlano A . , 1037.
Madureira Dias E., 687.
Maercker K., 1066.
Magalhes Dalto F. J. de,
1637.
Magdalena Cho ( S . ) : v. Andreas Kim Taegn.
Magdalena de Canossa (S.),
346, 690, 691, 693.
Magdalena
Han
Yng-i
(S.):
v. Andreas Kim
Taegn.
Magdalena H Kye-im (S.);
v. Andreas Kim Taegn.
Magdalena Kim Obi ( S . ) :
v. Andreas Kim Taegn.
Magdalena Pak Pongson
(S.):
v. Andreas Kim
Taegn.
Magdalena
Son
Sobyg
(S.):
v. Andreas Kim
Taegn.
Magdalena
Yi
Yng-hui
(S.):
v. Andreas Kim
Taegn.
Magdalena
Yi
Yngdg
(S.):
v. Andreas Kim
Taegn.
Maglio A. V., 1635.
Magnani L., 1064.
Magnani P., 1792.
Malecki Z. C, 1638.
Malherbe Navarre R., 1070.
t Mallat E., 1070.
Malo M., 1625.
Manat Chuabsamai J. B.,
1633.

1845
Mang Thang N., 1248.
Mankowski J., 1636.
Mapunda S. E., 721.
Marchesini S., 1637.
Marchioni A., 234.
Marchisano F., 1494.
Marcus Chng Uibae ( S . ) :
v. Andreas Kim Taegn.
Marenda P. P., 1064.
Margot I., Card., 1076,
1084, 1631, 1632 (bis).
Maria a Iesu Bono Pastore (Vn.), 1808.
Maria Angeli a S. Iosepho
( B . ) : v. Maria Pilar a
8. Francisco Borgia.
Maria Park K'nagi ( S . ) :
v. Andreas Kim Taegn.
Maria Pilar a S. Francisco
Borgia et sociae, mart.
(Bb.), 360.
Maria Rosa Molas y Vallv
(S.), 690, 691, 693.
Maria Won Kwi-im ( S . ) :
v. Andreas Kim Taegn.
Maria Yi Indg ( S . ) ; v. Andreas Kim Taegn.
Maria Yi Ynhui ( S . ) :
v. Andreas Kim Taegn.
Marin Lopez I., 511.
Marini-Bettolo Marconi G.
B., 1634.
Marino E. A., 497.
Marker M., 239.
Marker R., 239.
Marrajeni D., 1068.
Martha Kim Sng-im ( S . ) :
v. Andreas Kim Taegn.
Martillo Moran Narcissa a
Iesu (Ven.), 107.
Martin A., 338.
Martin Becker K., 1066.
Martin F. M., 1635.
Martin I., Card., 1076,1084.
Martin Menoyo A., 1064.
Martin N., 239.
Martin R., 239.
Martnez Acerbes I., 1621.
Martnez Fernndez F. J.,
1634.
Martnez Lara J., 117.
Martnez R., 352.
Martnez Reyna D., 118.
Martnez Somalo E., Card.,
1074, 1077, 1083, 1254,1631
(quater), 1632.
Martini B. C, 117.
Martini C. M., Card., 511,
840.
Martins Terra I. E . , 1480.

1846

Acta Apostolicae Sedis -

Martinus L. Huin ( S . ) :
v. Andreas Kim Taegn.
Maruca D . , 511.
Marzoli N., 1037.
Marzorati Samuel (Ven.):
v. Weiss Liberatus.
Marzotto Caotorta D., 1066.
Masciarelli A . , 120.
Masciarelli M. G., 118.
Masciav L., 1065.
Masi N., 119.
Mata Guevara I. A . , 230.
Matagrin G., 687.
Matlatarea L., 1248.
Matteini S., 119.
Matula A. J., 511.
Matulaitis seu Matulewicz
Georgius (B.), 10, 1384.
Mauro A . , 347, 502, 1811.
Mauro T., 1821.
Mayala A . , 231.
Mayer Rupertus (B.), 319.
Mazza C, 1374.
Mazzetti A., 1068.
Mazzinghi J., 239.
Mazzinghi M., 239.
Mazzola R., 1246.
Mazzoleni D., 1064.
Mbonimpa O., 510.
Mbwl-Mpasi L., 1624.
f Medeiros Delgado J. de,
512.
t Medina Ramirez P., 1638.
Mese E., 238.
Megarbane C., 1494.
Mehren H. J., 1066.
Meisner J., Card., 840,1634.
Melaga J., 1068.
Mnanger I., 1394.
Mendes de Almeida L., 498.
Mndez Asensio I., 1621.
Mendoza Daz J. G., 1635.
Menegaldo R. A., 1636.
Merisi O., 1069.
Merten Blandina (M. Magdalena) (B.), 702, 961.
Mesina Antonia ( B . ) , 373.
Messerschmidt L., 1065.
Messi I., 1038.
f Mestre Descals A . , 1070.
Mtras R., 118.
Meyer A., 239.
Meyer J. M., 239.
Michael Pius a Zerbo (Ven.):
v. Weiss Liberatus.
Michalik I., 965.
Michel T., 1494.
Micolonghi M., .120.
Mikuli B., 238.
Minnozzi A . , 119.

Commentarium

Mirabelli I., 239.


Mischkowsky H., 1064.
Missel K., 119.
Mkunde T., 232.
Mladenov P., 1820.
Mlelwa N., 1635.
Mmole G., 1247.
Mo Hi-Chun A . , 1069.
Mobarak I., 1820.
Mocholi Iglera I., 345.
Molas y Vall M. Rosa
(Ven.), 1058.
Molina Mercedes a Iesu
(B.), 1094.
Moliner Ingls R., 118.
Moll L., 1066.
Moncef B. M., 1820.
Monday H. R., 1630.
Mone I. A . , 1036.
f Mongo T., 512.
Monlon A. M., 1480.
Monni L., 1637.
Monsengwo
Pasinya
L.,
L., 1624.
Montaignac de Ohauvance
Ludovica T. de (Ven.),
1483.
Montenegro Avendao F.
E., 1065.
Montero Castafion J., 352.
Mpwati G. A., 1624.
Moran M., 511.
Moreira Neves L., Card.,
1063, 1075,1083,1631 (bis),
1632.
Morelli M., 1065.
Moreno Casamitjana A . ,
1634.
Moretti L., 1637.
Morgan G., 1069.
Morino C, 117.
Morosini Petrina ( B . ) , 373,
957.
Morvan Ihama E., 1067.
Moscardini C., 1637.
Moscone A . , 1635.
t Mosconi N., 1494.
f Moser G., 840.
Moser H., 1480.
Moutel M., 1246.
Moyer R. W . , 1065.
Mugione A . , 497.
Mukwaya I., 1624.
Mulvey E . , 1070.
Murawski A . , 1636.
Muraszewska I., 1814.
Murray Daniel A., 1635.
Murray .Donai, 1634.
Muszyski H., 102.
Muyangandu L., 239.

Officiale

N
Nanko A . , 511.
f Nasalli Rocca di Oorneliano M., Card., 1638.
Nascimbeni Iosephus (B.),
1399.
Naval
Girbs
Iosepha
(Ven.), 1812.
Navata Z. E . , 117.
Nelson H. P., 1069.
Nenna G., 1065.
Nestori A., 1064.
f Nguyn Kim Din P.,
1070.
f Nguyn Van Lang D.,
352.
f Nicolini C. A . , 1070.
Nicolini G., 1633.
Nieolosi C., 1064.
Niedergeses I. D., 1499.
Nigro L. J., 1068.
Nilton dos Santos Souza I.,
1481.
Nisch Udalrica (Francisca)
(B.), 702.
Nkhumishe M. P., 1038.
Noailles Petrus B. (Ven.),
834.
Nonis P. I., 338.
Noonan M. J., 1630.
Noriega Hernndez J. A . ,
1068.
Nsubuga E. K., Card., 1624.
Ntahuga S., 1820.
Nez Collado A. A., 118.
Nez Viloria I., 1035.
Nuss K., 1066.
Nwigwe C, 1063.
Nwigwe V., 1063.
Nycz C, 1622.

O
O'Connel A. I., 1245.
O'Connor K., 1633.
Obando Bravo M., Card.,
231 (bis).
Ochoa X., 1821.
Oddi S., Card., 1250.
Odongo C, 1064.
Ogn N., 511.
Okikiola Sarr S. J., 1067.
Okobo F., 1066.
Okpalaibekwe F., 1066.
f Olave Velandia H., 229,
512.
Oliveira do Valle I. G.,
1481.
Oliveri M., 117.

Index
Oomen A. A . , 1069.
Oppolzer J . , 1635.
Oral T., 1493.
Orazem F., 117.
Orazi N., 119.
Orlando G., 1637.
Ornano C, 1069.
Ortega Saavedra D . , Nicaraguae praeses, 238.
Ortiz Kolon Z., 1247.
Osipowicz A . , 1635.
Otellini S., 119.

P
Padiyara A . , Card., 1075,
1083, 1631, 1632 (bis).
Pallhausen H., 1494.
f Pagani C, 512.
Pagano A . , 1509.
Paisano S., 1635.
Palattella A . , 1067.
Palatucci F., 1479.
Palau y Quer Franciscus
(B.):
v. Franciscus a
I. M. I.
Palazzini P., Card., 114,
236, 1795.
Panecki W . , 1635.
Palmarini N., 1064.
Pani Ermin L., 1064.
Papa B. A . , 1790.
Papa L., 1070.
Paquette M., 1635.
Parmegiani IJ., 120.
f Paro G., 1494.
Parolin P., 1638.
Prraga J . , 1037.
Pascuzzi F., 1636.
Paskai L., Card., 1075,1084,
1631, 1632 (bis).
Pasqualini S., 120.
Pasquato C, 511.
Passigato R . , 117, 1634.
Pasternakiewicz A . , 1638.
t Pasztor J . , 1638.
Pater D. R . , 119.
Paternotte de la Vaille A . ,
1067.
Patrone F., 1066.
f Patroni A. M., 1638.
Patruno V., 1065.
Paul B. P., 1248.
Paulina a Corde Iesu Agohizantis (A. Wisintainer)
(Ven.), 1049,
Paulus Chong Hasang ( S . ) :
v. Andreas Kim Taegn.
Paulus H ( S . ) : v. Andreas
Kim Taegn.

nominum

personarum

1847

Paulus Hong Yngju ( S . ) :


v. Andreas Kim Taegn.
Paupini I., Card., 690.
Pavarin G., 1069.
Pavat M . , 1064.
Pelino Domingues M., 102.
Penz L., 1066.
Peppe G., 1635.
Peri J . , 1821.
Perone G., 239.
Perpetua Hong Kmju ( S . ) :

Piplu R . , 511.
Pietrangeli C, 1064.
Pietrangeli F., 1068.
f Pietraszko J., 352.
Pimenta S. I., Card., 1075,
1083, 1631, 1632.
Pinera Carvallo B., 1100.
f Pinger H. A . , 1494.
f Pinho Brando D. de,
1374.
Pinto Lobo L., 1636.
Pirla M., 239.
Pirla R . , 239.
Piszcz E. M., 1623.
Pius a S. Aloisio (Campidelli) (B.), 1097.
Pia Ganda I., 364.
Piatti E., 1494.
Plenker W . , 1066.
Plock H., 106.
Poggi C, 1480.
Poletti H., Card., 1231.
Poli A., 348.
Polli M., 1069.
Pltawski A . , 239.
Pltawski W . , 239.
Poma. G., 118.
Pompedda M. F., 116, 1821.
Pontier G., 687.
Porsuelo E., 239.
Porsuelo F., 239.
Potter Maria (Ven.), 1041.
Potterie I. de la, 1634.
Poulard G., 497.
Poulin M. A., 118.
Poupard P., Card., 839, 840.
Prada Sanmiguel C, 229.
Praphon Chaicharoen M.,

v. Andreas Kim Taegn.


Perrier M., 687.
Perrot D., 511.
Persili A . , 120.
Petlicki B., 1067.
Petrelli A., 1065.
Petrilli Savina (B.), 1112.
Petrovi B., 118.
Petrowicz G., 119.
Petrus Aumaitre ( S . ) :
v. Andreas Kim Taegn.
Petrus Ch'oe Hyng ( S . ) :
v. Andreas Kim Taegn.
Petrus Cho Hwas ( S . ) :
v. Andreas Kim Taegn.
Petrus Choe
Ch'ang-hub
(S.):
v. Andreas Kim
Taegn.
Petrus Chong Wonji ( S . ) :
v. Andreas Kim Taegn.
Petrus Henricus Dorie (S.);
v. Andreas Kim Taegn.
Petrus Hong Pyngju ('S,):
v. Andreas Kim Taegn.
Petrus Kwn Tgin ( S . ) :
v. Andreas Kim Taegn.
Petrus Maubant (S.); v. Andreas Kim Taegn.
Petrus
Nam
Kyongmun
(S.):
v. Andreas Kim
Taegn.
Petrus Son Snji ( S . ) :
v. Andreas Kim Taegn.
Petrus Yi Hoyng ( S . ) :
v. Andreas Kim Taegn.
Petrus Yi Myngs ( S . ) :
v. Andreas Kim Taegn.
Petrus Yu Chngyul ( S . ) :
v. Andreas Kim Taegn.
Petrus Yu Taech'ol ( S . ) :
v. Andreas Kim Taegn.
f Pham Ngoc Chi P. M.,
240.
Philippina Duchesne (S.),
690, 691, 693, 1516.
Phiri W. I., 116, 1129.
Piatkowski W . , 1635.
Piazolo H., 1068.
Pican P. A . , 687.

1248.
Pratic N., 1070.
Prvt B., 1635.
Prieto Vega I., 1039.
Prini G., 1069.
Proafo Villalba L., 1097,
1374.
Protasius
Chng
Kurbo
(S.):
v, Andreas Kim
Taegn.
Provenal G., 118.
Pruvost L., 1494.
Przibyllok N., 1065.
Przykucki M . , 1622.
Puaty J. P. de A . , 1634.
Pucci O., 120.
Pujats J., 1635.
Pylak B., 966, 1507.

Q
Quacquarelli A., 1493.
Quadra Lizana F. X., 659.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1848

Quadra Salcedo T. de la,


688.
Quadrio-Curzio A . , 239.
Quaia O., 119.
Quinto J., 1065.

R
Rabbath B., 1069.
Rabitti P., 1494.
t Radicioni V., 1822.
RadigMeri A . , 1636.
Raffelli S., 1637.
Raimond J. B., 1493.
t Raimondi P., 840.
Ra jappa I., 232.
Rakoczy T., 118.
Rakotondrab R., 1634.
Rakotondrasoa I. M., 1624.
Randriambololona P., 1624.
Rapallini P., 118.
Rashid H. U., 1630.
Ratner H., 1063.
Ratzinger J., Card., 840.
Razzak Razzouqi T. A . ,
510, 1343.
Re G. B., 116, 1063, 1374.
Reagan Reginaldus, Americae Sept. Foed. Civ. praeses, 15.
Reali G., 1067.
Rche I. N. ( B . ) : v. Arnoldus frater.
Regalia E., 1811.
Rgnier L., 1069.
Reinelt I. P., 497.
f Rengen M. E. van, 512.
Renzi Elisabetha (Ven.),
503.
Renzulli P., 1066.
Repupilli A . , 119.
Restrepo J. C, 118.
Revollo Bravo M., Card.,
1075, 1083,1631 (bis), 1632.
Ribeiro Gomes J., 1066.
Ribeiro I. A . , 1246.
Ribeiro Lage O., 511.
Ricci M., 1636.
Richards P., 1063.
Richter Fernndez Prada
F., 1037.
Richter J., 117.
Rigali J. F., 840.
Rinaldi G., 1068.
f Rintelen F. M., 1638.
f Riopel M., 1638.
Rivera Damas A . , 355.
Rizzato O., 116.
Rizzi F. R., 1065.
Roa Prez D . , 338.

Roach H. E., 1635.


Rochus Gonzlez et socii,
mart. (Ss.), 690, 691, 693,
1056, 1603.
Rodericks J., 1634.
Rodrguez R. L., 1067.
Rodrguez Vidal A . , 1246.
Rhner P., 1070.
Roessei F. van, 232.
Rojas Rubio J., 117.
Rombold G., 1636.
Rojas (Roxas) Simon de
(B.), 344.
Ropohl W . , 1066.
Roque Opperman A., 1791.
Rosa Kim ( S . ) : v. Andreas
Kim Taegn.
Rossetti M., 1064.
Rossi A., 1065.
Rossi A., Card., 1053, 1793.
Rossi E., 1065.
Rossi G., 1635.
f Rossi M . , 1374.
Rotunno N., 339.
Roveredo Ruiz R., 1792.
Roviscaldo A. T., 120.
Rowland C. H., 511.
Rubiano Senz P., 687.
Rubwejanga P., 1064.
Ruggiero S., 119.
Ruini C, 1494.
Ruiz Delgado E., 1065.
Ruiz J., 1063.
Ruiz Z. A., 1063.
Runcie R., 1552.
Ruppert L., 511.
Ruspantini A . , 1069.
Ryan M., 1065.
Ryba J., 1066.
Rylko S., 1064.

S
Saint-Gelais R., 338.
Sinz Muoz F., 1623, 1633.
Sales E. de A., Card., 839.
Salgado y Garruchom V.,
1037.
Saliu Sanusi A., 1248.
Salvatico D., 117.
Salvi Laurentius (Ven.):
v. Laurentius M. a S.
Francisco
X.
Samuel E., 1069.
Snchez Merino V., 1064.
Snchez R., 1633.
Snchez Sorondo M., 1636.
Sanders W . , 1066.
Sandoval Iiguez I., 497.

Officiale
Sangiambut S., 1630.
Santa Maria Scrinari V.,
1064.
Santana Oliveira J. E . ,
1637.
Santos A. I. M. dos, Ourd.,
1075, 1083, 1631, 1632.
Santucci G., 1067.
f Sanz Esparza P., 120.
Saraiva Martins J., 116,
839, 1633.
Sardi P., 118.
Sardina Muios J., 1635.
Sark M., 1636.
Sarrabre R., 1633.
Saupin G. V., 231.
Sauv J., 510.
Scaletti L., 1069.
Scammacca del Murgo e
dell'Agnone E., 510, 1325.
Scarabelli G., 1065.
Scassellati S., 119.
Schack Larsen G., 1630.
Schfer T., 1636.
Schamoni W . , 117.
Scheffczyk L., 1063.
Schiavetti E., 1064.
Schierano M., 117.
Schiembach A., 1634.
Schmid F. X., 512.
Schmidt R. E., 511.
Schmitt B. W . , 1245.
Schneiderbauer M., 511.
Schneidhof er A., 1637.
Schreiner H., 1068.
Schtz N., 1066.
Schulte F. B., 1245.
Schwalbach B., 1069.
Schwarzenburg J., 1066.
Sciortino F., 1637.
Scire A., 1068.
Sciullo P., 120.
Scribano S. B., 1637.
Sebastianus
Nam
(S.):
v. Andreas Kim Taegn.
Seccia M., 1065.
Segalotti D., 118.
Seiji Ni way ama I., 1250.
Senna D., 1636.
Sepe C, 118.
Seplveda Ruz-Velasco I.
T., 230.
Serafini E., 239.
Seregely I., 1634.
Serra
Iuniperus
(Ven.),
235.
Sese Seko M . , Zairis praeses, 238.
Sferruzza A . , 1637.
Sheele P. V., 1246.

Index
Shultz G. A . , 510.
Siebenbrock V . , 1481.
Siedliska
Francisca
de
(Ven.): v. Maria a Iesu
Bono
Pastore.
f Sikorski B. M. W . , 240.
Silota F. J., 232.
Silvano F., 239.
Silvestrelli Caesar (Ven.):
v. Bernardus M. a Iesu.
Silvestrini A . , Card., 1074,
1083, 1254, 1631 (ter).
Silvj A . , 1069.
Simci M., 511.
Simeon
Berneux
(S.):
v. Andreas Kim

Taegn.

Simon de Rojas (Roxas)


(S.), 690, 691, 693, 1516.
Simonazzi G., 1637.
Sin I., Card., 367.
Singer J., 1065.
Singha G. F., 1624.
Siri I., Card., 701.
Sisinni F., 1068.
Skalisky K., 1636.
f Skinner P. J., 1494.
Sladkevicius
V.,
Card.,
1076, 1084, 1631, 1632 (bis),
lezak G., 1638.
Smith T. H., 511.
Smith V. J., 511.
Snider C, 239.
Sodano A., 839, 1374, 1633.
Sofia,
Hispaniae
regina,
688.
Sokol I., 1622.
Strappa P., 1636.
Straaten W. van, 620.
Stratthaus W . , 1066.
Strauss F. J., 1275.
Streibl M., 1630.
Strycharz W . , 1067.
Stubits L., 1636.
Styczen T., 1063.
Surez Cazares C, 1037.
Sudartanta
Hadisumarta
F. X., 1247.
Sudati A., 347.
Suquia Goicoechea A., 1623.
Susanna U Surim ( S . ) :
v. Andreas Kim Taegn.
Susowsky A . , 1068.
wiatek K., 1636.
Szkodon I., 1622.
Szlaga I., 1622.
Szoka E. C, Card., 1075,
1083, 1631 (ter).
Szymanski Ramrez A. A.,
1623.

nominum

personarum

T
Tabbah R. A . , 1069.
Tagal C, 1065.
Tagliaferro de Lima S. L.,
1068.
Tairou M., 1820.
Takeshita N., 688.
Takuira M. M. M., 232.
Talams
Camandari
E.,
497.
Talucci R., 229.
Tanzi P. G., 1070.
Tarantola P., 117.
Tardini D . , Card., 1119.
Tarpignati E., 119.
Tassello G., 1633.
Tauran J. L., 1494, 1636.
Tavares Rebimbas I., 1791.
Ta veras Hernndez B., 118.
Tecchi Cristofori Celiani
G., 1064.
Teja J., 1630.
Temperini L., 119.
Tena Garriga P., 117.
Teresia a Iesu de los Andes (Ioanna Fernndez
Solar) (B.), 163, 1265.
Teresia a Iesu Infante et
S. Ioanne a Cruce ( B . ) :
v. Maria Pilar a 8. Francisco Borgia.
Teresia Kim ( S . ) : v. Andreas Kim Taegn.
Teresia
Kim
Imi
(S.):
v. Andreas Kim Taegn.
Teresia Yi Mae-im ( S . ) :
v. Andreas Kim Taegn.
Tesolin G., 119.
Tessari A . , 119.
f Tessier M., 1374.
Testini P., 1064.
Tettamanzi D., 1063.
t Theissing H., 1638.
Thiandoum H., 840.
Thomas Son Chasn ( S . ) :
v. Andreas Kim Taegn.
Thomazeau V., 1791.
Thuruthikonam P., 1247.
t Timko L, 512.
Tirelli L., 117.
Todescato S., 1637.
Ttterman R., 1493.
Tomek F., Card., 1622.
Tornasi R., 118.
Tornasi S., 1634.
Tomasin A., 497.
Torrella Cascante R., 1397.
f Torres Farias P. A . , 1638.
f Tortora F., 1822.

1849
Trainor L. M., 1635.
Traniello L., 1068.
t Trapani C, 512.
Trecci A . , 1638.
Triacca A . , 1063.
Trinko J., 1636.
Tronquoy E . , 511.
Trotter I. C, 116, 1131.
Trubovics J., 1636.
Tumbocon C, 1037.
Tumi C. W . , Card., 1075,
1084, 1631, 1632.
Turnaturi E., 117.
Tyrawa I., 1623.

U
f U Shwe Yauk S., 1254.
Uffing M. Euthymia (Ven.),
1802.
Uha L, 1275.
Uchida S., 1068.
t Unfried Gimpel L., 1822.
f Ungarelli A. M., 840.
TJrea Pastor E., 1622.
Uribe Jaramillo A . , 1742.
rich J., 118.

V
Vachon A. A., Card., 1230.
Vagaggini Z., 119.
Vagli G., 1637.
Vaicius A., 1388, 1741.
Vaivods J., 1636.
Valbuena Snchez G., 1093.
Valente C, 1065.
Vanneste A., 1064.
Vrela E., 1063.
Vrela J., 1063.
Varghese Mary, 1063.
Varghese Matthew, 1063.
Vassiliou G., Cypri praeses, 1630.
Vecchia E., 1064.
Vekemans R., 620.
Veliyathil J., 1065.
Venanzi E., 1063.
Venier E., 1635.
Verbeek P., 603.
Verdiesen M., 1066.
Verdzekov P., 1063.
Verheggen O., 1801.
Verkaart F., 239.
Verkaart I., 239.
Verginelli G., 118.
Vesco J. L., 511.
Vial Risopatrn M. C, 1269.

1850

Acta Apostolicae

Viara M., 1069.


Vicua Laura (Ven.), 1792.
Vieira L. S., 116, 1016.
Vigano A . , 969.
Vigolungo
Maiorinus
(Ven.), 1369.
Villebaldus, ep. (S.), 64.
Villegas B. R. L., 117.
Vincentius de Paul (S.),
266.
Vingt-Trois A . , 1038.
Vitalin! A . , 1068.
f Volk H., Card., 1070.
Voss I., 498.
f Vozzi A . , 352.

W
Wain M. A . , 118.
Waldheim Conradus,
striae praeses, 29.

Au-

Wamala E., 1624.


Wanger A . , 1636.
Wcela A. A . , 1623.
Weiss Liberatus
(Ven.), 1487.

et

socii

Sedis - Commentarium

Weizsker R. von, Reipublicae Foed. Germaniae


praeses, 839.
Welenc S., 1638.
Werner C, 1636.
Whealon I. F., 230.
Wich H., 1065.
f Wiendud I., 688.
Wilczewski J., 1067.
Wilde F. de, 1630.
Willebrands I.,* Card., 690.
Wilski T., 119.
Winardi Kartasiswaya V.,
1065.
Windisch-Graetz
M.
U.,
1067.
Wisintainer Amabilis
(Ven.): v. Paulina a Corde Iesu Agonizantis.
f Wittler H. H., 120.
Wdz L. M., 1636.
Wojcik E . , 119.
Wojtus B., 1623.
Wu Cheng-Chung I. B.,
Card., 1076, 1084, 1631,
1632 (bis).
Wuerl D. W . , 230.
Wyrwoll N., 352.

Officiale

X
Ximenes Belo C. P., 1624.

Y
f Young G. C, 512.
Yu Pal-Dong J., 1069.

Z
Zadi D., 164.
t Zaffonato G., 1374.
t Zama A., 1254.
Zander G., 1064.
Zanetta M., 1037.
Zanzucchi A., 239.
Zanzucchi D., 239.
Zarri V., 498.
Zavala Hernndez R., 511.
Zerbo I., 1248.
Zimn D., 1621.
Zirckelbach W . , 1066.
Zoli C, 1064.
Zoppi A . , 1637.
Zorilla I. I., 1211.
f Zorzi B., 1822.

H - I N D E X N O M I N U M DIOECESIUM,
VICARIATUUM,
A
Abenguruensis, 1482.
Abercorniensis, 1036, 1623.
Aborensis, 1076.
Acciensis, 1248.
Acciliensis, 687.
Achollitana, 688, 1038.
Aconensis, 1379.
Agrigentina, 1037, 1623.
Ahiarana, 6.
Albae
Pompeiensis,
498,
1369.
Alexandrinus
103.

(vic.

ap.),

Allahabadensis, 1248.
Almenarensis, 1481.
Almeriensis, 366.
Amalphitana-Cavensis, 352,
1479.
Amargosensis, 498, 1481.
Andriensis, 1792.
Aniciensis, 1480.

ETC.

Angelorum in California,
781, 787.
Antequerensis, 230.
Antsirabensis, 1624.
Apamiensis, 1480.
Apartadonsis, 1245, 1383,
1735.
Aquaenovensis in Proconsulari, 1624.
Aracaiuensis, 1038.
Arensis in Numidia, 232.
Argentoratensis, 1729.
Arianensis Hirpina-Laquedoniehsis, 1037.
Arianensis (vic. ap.), 232,
353.
Ariminensis, 503, 1099.
Atlantensis, 497.
Auratopolitana, 1246.
Aurulianensis, 1623.
Austiniensis, 512.
Ayacuquensis, 1037.
Aysenensis, 230.
Azurensis, 840.

B
Bagena, 1246, 1480.
Baiocensis-Lexoviensis, 9,
687.
Bamakonsis, 1248.
Barcinonensis, 1490.
Balianensis, 229.
Barensis, 339.
Barrancabermeiensis, 1245,
1731.
Barranquillensis, 1737.
Basseinensis, 232.
Bavagalianensis, 338.
Beirensis, 232.
Belasensis, 1038.
Bellicensis-Arsensis, 1368.
Bellohorizontina, 1481.
Belogradensis, 1620.
Bellunensis, 46.
Bereinitana, 1248.
Birminghamiensis in Alabama, 230.
Bisuntina, 120.

Index nominum
Bogotensis, 66, 1037, 1075.
Bombayensis, 1075, 1503.
Bonarensis, 206, 215, 1056.
Bondukuensis, 1482.
Bononiensis, 498, 1762.
Borbensis (prael.), 1246.
Bostoniensis, 1246.
Brasiliapolitana, 1075.
Brunensis, 365.
Bukobansis, 355.
Burdigalensis, 834.

C
Cabanatuanensis, 1037.
Cacerensis, 1037.
Calaritana, 123, 124.
Caldensis, 1245, 1733.
Calicutensis, 1638.
Caliensis, 687.
Callianensis
(eparchia),
1381.
Camberiensis, 512, 687.
Campaniensis, 1791.
Campecorensis, 230, 1037.
Caprensis, 232.
Capsensis, 1377, 1379.
Carcabiensis, 1624.
Casensis Catanensis, 1480.
Cassanensis, 497.
Catamarcensis, 1638.
Catanensis, 1037, 1794.
Catulensis, 229, 230.
Caxiensis Australis, 1822.
Cenomanensis, 840.
Cephaludensis, 1246.
Ceriniolensis-Asculana
Apuliae, 840.
Ceuziierensis, 1494.
Chalatenangensis, 355.
Chicagiensis, 230 (bis).
Christopolitana, 1070.
Chrysopolitana in Macedonia, 120.
Chunaviensis, 1791.
Chusirensis, 1638.
Ciachensis in Paraquaria
(vic. ap.), 1247.
Civitatensis, 1621.
Civitatis Bolivarensis, 1035.
Civitatis Castellanae, 1527.
Civitatis Guayanensis, 1035.
Civitatis Iuarezensis, 497.
Civitatis Obregonensis, 498.
Clonfertensis, 338.
Cochabambensis, 1037,1573.
Coelianensis, 120, 230.
Coloniensis, 289, 297.
Comensis, 1796.

dioecesium,

vicariatuum,

Consilina seu Marcellianensis, 1621.


Corisopitensis, 687.
Cosentina, 1625.
Covingtonensis, 358.
Cracoviensis, 420,1622 (bis),
1739.
Cronsis, 1622.
Crotonensis-S. Severinae,
840, 967.
Culmensis, 1622.
Curiensis, 1036.

D
Daltonganiensis, 231.
Danangensis, 240.
Decorianensis, 232.
Derthosensis, 1058.
Detroitensis, 820, 831, 1075.
Dianensis, 338, 687.
Diliensis, 1624.
Diniensis, 687.
Divionensis, 1480.
Dominae Nostrae Paradisi
in
Civitate
Mexicana
(eparchia), 1262.
Drepanensis, 1481.
Dresdensis-Misnensis, 497.
Dualansis, 512.
Dublinensis, 338, 1800.

etc.

1851

G
Galvestoniensis-Houstoniensis, 102.
Garuensis, 1075.
Gatinensis Hullensis, 498.
Gbarngana, 1481.
Gedanensis, 441, 448, 456.
Geitansis, 355.
Germaniensis in Numidia,
1245.
Genuensis in Galatia, 352.
Gerontopolitana, 497.
Giennensis, 1622.
Girardotanensis, 1245, 1731.
Girardotensis, 1037.
Glasguensis, 1036.
Gnesnensis, 1623.
Gonayvesensis, 1263.
Gorzoviensis, 965.
Granatensis, 1621.
Gradiscana, 1248.
Gratianopolitana, 687,1817.
Gronsis, 1625.
Guaxupensis, 1481.
Guayaquilensis, 107, 1036.
Gulielmopolitana, 1638.
Guluensis, 233.
Gummitana in Proconsulari, 1037.

H
E
Ebusitana, 1622.
Eistettensis, 64.
Elephantariensis in Mauretania, 1791.
Eliocrocensis, 232.
Elnensis, 512.
Elobeidensis, 1247.
Ernakulamensis, 1075.
Essendiensis,
311,
1036,
1076.
Eugubina, 1481.

Haidudoroghensis, 512.
Hamiltonensis in Nova Zelandia, 232.
Hartfortiensis, 230.
Herbipolensis, 1246.
Hermosillensis, 1093.
Hildesiensis, 1494.
Hinchensis, 1263.
Hobartensis, 512, 1623.
Hyderabadensis, 1092.
Hyderabadensis in Pakistan, 1248.
Huensis, 1070.

Ferrariensis-Comaclensis,
1494.
Fidentina, 1480.
Filacensis, 1374, 1623.
Flenucletensis, 1248.
Florentina, 348.
Floridensis, 1559.
Foroliviensis-Brittinoriensis, 498.
Fortalexiensis, 512.

Iacensis, 1254.
Iacmeliensis, 497, 694.
Ianuensis-Bobiensis,
701,
1075.
Ieoniuensis, 1070.
Iiebuodensis, 1248.
Ikot Ekpene (de), 232.
Isabellapolitana, 102.
Isangiensis, 688, 1624.
Isclana, 1509.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1852

Istiminansis
(vic.
ap.),
1383.
Itaititubansis
(prael.),
1246.
Ituiutabensis, 1791.
Iubansis, 688.
Iuliensis (prael.), 1792.
Izabalensis (vic. ap.), 1249,
1624 (bis).

K
Kaisiadorensis, 1076, 1398.
Kalemiensis-Kirunguensis,
1374.
Kampalansis, 1624 (bis).
Kasamansis, 352.
Katovicensis, 1621.
Khammamensis, 232, 1091.
Kisanganiensis, 1624.
Kisumuensis, 1494.
Kiyindansis-Mityanansis,
1624 (bis).
Knoxvillensis, 1245, 1499.
Kurnoolensis, 232.

L
Lamphuensis, 1037.
Laudensis, 1792.
Legiensis, 1791.
Legionensis, 1621.
Lemellefensis, 102.
Lexingtonensis, 229, 357.
Limana, 1038, 1588.
Linarina, 230.
Lindiensis, 352.
Linensis, 512.
Lirensis, 1638.
Locrensis-Hieracensis, 1822.
Lodzensis, 469.
Loriensis, 229, 1624.
Ludovicopolitana, 358, 1499.
Luebonsis, 231.
Lugdunensis, 1817.
Lunensis, 498, 1622.
Luxemburgensis, 1501.
Lyndenburgensis, 1038.

M
Maiduguriensis, 512.
Maiungansis, 1625.
Malangensis, 1247.
Managuensis, 231 (bis).
Mandalayensis, 1248.
Manilensis, 367.
Manokvariensis-Sorongensis, 1247.
Maputensis, 1075.

Maracaibensis, 338.
Marianensis, 498.
Marianopolitana, 1075.
Mariliensis, 1070.
Masculitana, 1622.
Massiliensis, 687.
Matadiensis, 1248.
Materanensis-Montis Pelusii, 229.
Materianensis
(prael.),
1246.
Matritensis-Complutensis,
1623.
Maturbensis, 231.
Mazariensis, 512.
Mbalansis, 1638.
Medellensis, 229, 1383, 1731,
1732, 1733.
Meldensis, 1791.
Melensis, 1552.
Melitensis, 111.
Messanensis, 1254, 1404.
Metensis in Numidia, 1075,
1480.
Miamiensis, 741, 749.
Minensis, 1638.
Minorensis, 339, 1247.
Molinensis, 1483.
Missionis Galliae seu Pontiniacensis (prael.), 1791.
Moguntina, 497.
Mombasansis, 1247.
Monacensis et Frisingensis,
233, 319.
Monasteriensis, 395, 498,
1802.
Monroviensis, 1481.
Montereyensis in California, 235.
Montis Alti et Ripana, 1822.
Montis Hagensis, 120.
Montisvidei, 134.
Moptiensis, 233.
Mossorensis, 1494.
Mtuarana, 1247.
Murthlacensis, 512.
Musomensis, 231, 355.
Mustitana, 102, 232.
Muzucensis in Proconsulari, 1624.
Mvanzansis, 231, 354.
Mvekansis, 512, 1249.

N
Narensis, 512, 1037.
Nashikensis, 1502.
Nashvillensis, 1499.
Natalensis, 498.

Officiale
Neaapolitana, 102, 123, 124,
1075, 1744.
Neocaesariensis in Syria,
1638.
Nigrirostrensis, 1624.
Nitriensis, 1638.
Nivernensis, 1246.
Nicoletana, 338.
Novae Aureliae, 755, 761.
Novalicianensis, 1074, 1623.
Novariensis, 120.
Novasinnensis, 1254, 1623.
Novensis in Dalmatia, 1036,
1622.
Nyeriensis, 1247.
Nzerekorensis, 1070.

O
Octabiensis, 230.
Olindensis et Recifensis,
1480 (bis).
Ondonsis, 352.
Oniivana, 1247.
Onitshansis, 6.
Oppidensis-Palmarum, 1790.
Orurensis, 1566.
Osnabrugensis, 120, 1792.
Othonensis, 688.
Ouandonsis, 1624.
Overriensis, 6.
Oyonsis, 1070.

P
Pacensis in Bolivia, 1070,
1249.
Paciensis in California Infer. Merid., 1092.
Pactensis, 1623.
Pampilonensis-Tudelensis,
1060.
Panamensis, 1638.
Pandonsis (vic. ap.), 1249.
Paranensis, 200.
Parisiensis, 1038 (bis).
Pasletana, 1036.
Pereirana, 338, 512.
Perusina-Civitatis Plebis,
512, 1481.
Petropolitana
in
Insula
Longa, 1623 (bis).
Petrolinensis, 1494.
Pharaonensis, 687.
Philadelphiensis Latinorum, 230, 1806.
Phoenicensis, 775.
Piracicabensis, 368.
Pistoriensis, 348.
Pittsburgensis, 230 (bis)

Index
Piacentina
in
Hispania,
1621.
Plestiensis, 230.
Plocensis, 240.
Plovacensis, 512.
Pointe Noire (de), 1624.
Polymartiensis, 1246.
Poonensis, 1502.
Portugallensis, 1791.
Portus Elizabethensis, 512.
Portus Ludovici, 1076.
Portus magni, 512.
Portus Mont, 230.
Portus Pacis, 1263.
Portus Principis, 694, 1263.
Portus Veteris, 1508.
Pragensis, 1622 (bis).
Presoviensis
(eparchia),
1743.
Procopiensis, 1070.
Ptolemaidensis in Phoenicia, 1494.
Pyrgensis, 230.

Q
Quebecensis, 1230.
Quibduanus (vic. ap.), 1383,
1735.
Quixadensis, 497.

R
Regiensis in Aemilia, 1410.
Remensis, 1394, 1480, 1791.
Rhedonensis, 1391.
Rivi Nigri, 1254.
Riviascianensis, 1246, 1737.
Rivibambensis, 1097, 1374.
Rivograndensis, 1494.
Romana, 121, 350, 1041,
1045, 1231, 1625, 1808.
Rombloniensis, 1037.
Rosamarkensis, 230.
Rosariensis, 221.
Rottenburgensis-Stutgardiensis, 840.
Rulengensis, 355.
Ruremondensis, 1800.
Rusguniensis, 338.
Rustenburgensis, 5.

S
Sabinensis-Mandelensis,
339, 350.
Salernitana-CampaniensisAcernensis, 1479.
Saliensis, 1623.
Saltensis, 193.

nominum

dioecesium,

vicariatuum,

Saltensis in Mexico (prael.),


1638.
Saltensis in Uruguay, 1070.
Samarindansis, 231.
Sanensis, 1247.
S. Crucis de Sierra. 1580.
S. Fidei de Antioquia, 1245,
1363, 1735.
S. Fidei in America Sept.,
512.
S. Mariae Angelorum, 1246.
S. Rosae de Osos, 1383.
S. Aloisii de Cceres, 1246.
S. Antonii, 768.
S. Bonifatii, 1070.
S. Francisci in California,
805, 813.
S. Hieronymi Terraebonae,
338.
S. Iacobi in Chilia, 140,147;
157, 163, 172.
S. Ioannis a Lacubus, 230.
S. Ioannis Terrae Novae,
1494.
S. Ludovici Potosiensis,
1623.
S. Marci in Guatemala, 497.
S. Pauli in Brasilia, 498,
1049.
S. Philippi, 1269.
S. Salvatoris in Brasilia,
1075.
S. Salvatoris in America,
356.
S. Stephani, 687.
SS.
Assumptionis,
1603,
1612.
Sandhurstensis, 1638.
Sciiamchiamensis, 1076.
Scrantonensis, 229.
Sedinensis-Caminensis, 433.
Seguntina-Guadalaiarensis,
364.
Selemselitana, 497.
Serenensis, 1100.
Shinyangansis, 355.
Siguitana, 497.
Sinus Comonsis, 498.
Sivagangaiensis, 1270.
Sonsonensis-Rivi Nigri,
1245, 1731, 1742.
Spalatensis-M acarscensis,
1622.
Spelaeopolitana a Bono Iesu, 1481.
Spirensis, 327.
Spoletana-Nursina, 102,
1506.
Stagnensis, 102.
Strigoniensis, 1075.

etc.

1853

Sucrensis, 1037.
Suratthanensis, 1248.
Surrentina-Castri Maris,
1254.
Sutrina, 1045.
Syddensis, 338.
Sydneyensis, 1075.

T
Tabena, 240.
Taciamontanensis, 1481.
Tangansis, 232.
Tarasensis
in
Numidia,
1036.
Tarmensis, 1820.
Tarnoviensis, 412, 1815.
Tarraconensis, 1054, 1397.
Tarsensis Maronitarum,
1254.
Tarvisina, 1792.
Taurinensis, 1810.
Telensis, 1388, 1741.
Temucensis, 178.
Thagorensis, 1074.
Theuzitana, 338.
Thibilitana, 1038.
Thisiduensis, 498.
Tibuensis, 229, 512, 1037.
Tierradentronsls (praef.
ap.), 1245.
Tigiensis, 229.
Timminsensis, 1374.
Tingariensis, 240, 1036.
Tiseditana, 1037, 1623.
Tisilitana, 1245, 1792.
Toletana, 344.
Toreellana, 1494.
Trevirensis, 964.
Trifluvianensis, 1249.
Tunguensis, 1254.
Turreblandensis, 352, 1622.
Turrensis in Proconsulari,
498.
Tursiensis-Lacunerulonensis, 229.
Turuzitana, 1037.
Tuxtlensis, 230.
Tyrnaviensis, 1622.

U
Ubabensis, 1624.
Uceuvensis, 352.
Ugiungpandangana, 232.
Ursonensis, 1246.
Uthinensis, 1481.
Utinensis, 1374.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1854

V
V a l e n t i n a , 1622, 1812.
V a l l e V a l l i e n s i s , 497, 1245.
V a l l e n s i s i n L u c a n i a , 1745.
Y a n k i e n s i s , 1039.
Vapicensis, 1246.
Varangalensis, 1091.
V a r m i e n s i s , 1623.
Carsaviensis, 384, 386, 476,
482, 488, 493, 1251, 1814.
Vashingtonensis, 497, 1075.
Vassinassensis, 1623.

V a z a r i t a n a D i d d e n s i s , 1093.
Velefltana, 1246.
Vergensis, 1622.
Veronensis, 346, 1399.
Vhelingensis-Carolopolitan a , 1245.
Vicentina, 338.
Viedmensis, 186, 1792.
Viennensis seu Vindobonensis, 1076.
Viglevanensis, 1374.
Viiayapuramensis, 1247.
Villaregensis, 102, 1622.

Officiale
Vitbankensis, 1038.
Vladislaviensis, 102.
V r a t i s l a v i e n s i s , 1101, 1623.

X
Xuanlocensis, 352.

Z
Zamensis M i n o r i s , 687.
Z r e n i a n e n s i s , 1621.
Zucchabaritana, 1038.

IV
INDEX RERUM MAIORIS MOMENTI

Africa
Meridionalis.
V. Ad Limina.

A
Abortus.
V. Vita
Academia

humana.
Scientiarum

(Pont.),

Acathistos . Huius hymni


dulgentiis ditatur, 508.

911.

recitatio

in-

Actio Catholica. Allocutio S. P. presby


teris qui curam pastoralem de eadem in
Italia gerunt, 25; allocutio sodalibus
eiusdem consociationis, 261.
Ad
Limina
Apostolorum
visitationes.
Quid de iisdem in Const. Pastor bonus,
867, 913. Harum visitationum occasione
capta, S. P. allocutiones ad praesules
coram admissos habuit: Austriae, 17;
Lusitaniae, 38; Hiberniae, 52; Nigeriae,
59, 255; Senegaliae, 611; Ganae, 614;
Africae Mediae, 622; Poloniae, 635, 1009,
1019; Hungariae, 646; Guineae Aequinoctialis, 662; Angliae et Cambriae, 674,
1226; Africae Merid., 682; Conferentiae
Berolinensis, 716; Tanzaniae, 723; Gabonis, 730; Galliae, 1004; Nederlandiae,
1143; Germaniae Occid., 1158, 1172, 1192;
Sudaniae, 1214; Keniae, 1221; Americae
Sept. Foed. Civ., 1304, 1434, 1755, 1775;
Benini, 1314; Maliae, 1347; Novae Zelandiae, 1416; Mozambici, 1427; Lituaniae,
1441; Zairis, 1449, 1466; Canadiae, 1460;
Zambiae, 1538; Australiae, 1750.
Advocati et Patroni. Ex integro ordinatur
materia respiciens eorundem muneris
exercitium apud R. Curiae dicasteria necnon S. Sedis causarum patrocinium, 1258.
Cf. 909.
Africa. Nuntius a S. P. scripto datus, XXV
exeunte anno a condito Coetu ad unitatem totius Africae fovendam, 1472. Allocutio quibusdam seiunctis fratribus,
1748.
Africa Media.
V. Ad Limina.

121 - A. A. S.

Agrorum cultura. Allocutio S. P., Temuci


in Chilia habita, ad autocthones et agrcolas, 178; allocutio iis qui XXIV generali coetui organismi F.A.O. nuncupati
interfuerunt, 651; allocutio iis qui conventui ab omnibus nationibus ad agriculturam fovendam interfuerunt, 1186;
allocutio agricolis, metallariis et suburbanis, Oruri in Bolivia habita, 1566.
Ahiarana dioecesis erigitur,

6.

America Latina.
Nuntius radiophonicus
S. P. ob III conventum pro missionibus
Bogotae habitum, 66; allocutio sodalibus
oeconomici coetus pro A. L. et Insulis
Caraibicis, 172. Pont. Comm. pro eadem
novo ordine disponitur, 1255.
Americae Sept. Foed. Civ. Allocutio S. P.
Reipublicae Praesidi, 15.
V. Ad Limina; Itinera Apostolica.
Ancillae Iesu in Eucharistia.
V. Matulaitis Georgius (B.).
Andreas Kim Taegn et socii mart. (Ss.).
Litt. decretales quibus Sanctorum albo
ascribuntur, 1375.
Anglia.
V. Ad Limina; Legati Nationum.
Anglicam. Allocutio S. P. ad quosdam praesules, 1447; nuntius Rev.mo Cantuariensi
praesuli missus, 1552.
Antioquensis provincia ecclesiastica conditur, 1382.
Antonius de Padova, Eccl. doctor (S.).
V. Patroni caelestes.
Apartadonsis dioecesis erigitur, 1735.
Archidioeceses efficiuntur dioeceses:
Luxemburgensis, 1051; Argen toratensis,
1729.

Acta Apostolicae

1856
Archivum

secretum

Vaticanum,

Argentina. Allocutio S.
praesidi, 736.
V. Itinera Apostolica.

P.

Sedis

910.
Reipublicae

Argentoratensis dioecesis ad gradum archidioecesis evehitur, 1729.


Arianensis vicariatus ap. conditur, 353.
Arnoldus frater (Rche Ioannes N.) (B.).
Beatorum honoribus auctus, a S. P. homilia celebratur, 702. Litt. Ap. quibus
Beatus declaratur, 1392.
Augustiniani. Allocutio S. P. sodalibus Augustinianae Familiae, X V I expleto saeculo a conversione S. Augustini, 656.
Augustinus, ep. et Eccl. doctor
V.
Augustiniani.

(S.).

S.

P.

ad

Reipublicae

B
Basilicae minores constituuntur ecclesiae:
B.M.V, in caelum assumptae, quae est
Veterobrunae in dioec. Brunensi, 365;
S. Ioannis Baptistae, Iglesia del Nazareno del Quiapo cognominata, in
arch. Manilensi, 367; Nativitatis B.M.V,
in oppido Cheima, dioec. Lublinensis,
1507; B.M.V, populari sermone Santsima Virgen de Monserrat dicata, in
oppido Montechristo, dioec. Portus Veteris, 1508; S. Viti martyris in Isclana
dioec, 1509; B.M.V. V a r d u v a nuncupatae, in dioec. Telsensi, 1741; B.M.V,
in caelum assumptae, quae Lutinae intra
fines eparchiae Presoviensis exstat, 1743;
S. Mariae ad Nives apud vicum Ponticelli, in arch. Neapolitana, 1744;
B.M.V, in caelum assumptae oppidi Castellabate , dioec. Vallensis in Lucania,
1745.
Bavaria. Conventio
eandem, 1271.

inter

Sedem

Ap.

Officiale

1384; Marcello Callo, 1389; Arnoldo Rche, 1392; Francisco Palau y Quer, 1395;
Petro Bonilli, 1503.
Benedictinae a Providentia.
V. Cambiagio Frassinelli Benedicta

(B.).

Beninum.
V. Ad Limina.
Bernardus M. a Iesu (Caesar Silvestrelli)
(Ven.). Decretum de miraculo, 350.
Berolinensis
episcoporum
V. Ad Limina.
Bibliotheca Ap.
Bolivia.
V. Itinera

Vaticana,

Conferentia.
911.

Apostolica.

Bonilli Petrus (B.). Beatorum honoribus


auctus, a S. P. homilia celebratur, 1112.
Litt. Ap. quibus Beatus declaratur, 1503.

Australia.
V. Ad Limina.
Austria. Allocutio
praesidem, 29.

- Commentarium

et

Beatorum honores decernuntur: Petro F.


Jamet, 7; Mariae Pilar a S. Francisco
Borgia et sociis, 360; Benedictae Cambiagio Frassinello, 696; Petrinae ^ Morosini, 957; Blandinae Merten, 961; Mercedi a Iesu Molina, 1094; Pio a S. Aloisio, 1097; Teresiae a Iesu de los Andes,
1265; Georgio Matulaitis seu Matulewicz,

Bononia. Allocutio a S. P. in aedibus almae Matris studiorum habita, IX exeunte


saeculo ab eiusdem civitatis athenaeo
condito, 1762. S. P. volumen C.I.C. Rectori eiusdem Universitatis tradit, 1768.
Bosatta Clara (Ven.). Decretum de heroicis virtutibus, 1796.

C
Caiani M.
Margarita
(Ven.). Decretum de

(M. Anna Rosa)


miraculo, 348.

Calabria Ioannes (B.). Beatorum honoribus auctus, a S. P. homilia celebratur,


1399.
Caldensis dioecesis erigitur, 1733.
Callianensis eparchia conditur, 1381.
Callo Marcellus (B.). Beatorum honoribus
auctus, a S. P. homilia celebratur, 373.
Litt. Ap. quibus Beatus declaratur, 1389.
Cambiagio Frassinello Benedicta (B.). Litt.
Ap. quibus Beata declaratur, 696.
Campidelli Pius (B.).
V. Pius a S. Aloisio

(B.).

Canada.
V. Ad Limina.
Cardinalium Patrum Collegium. Camerarius S. Collegii renuntiatur, 690; de Cardinalium adunationibus, 865.
Cardinales creati in Consistorio 28 Iunii 1988: allocutio S. P., 1071; eorum no-

Index

rerum

minatio, 1074; impositio bireti atque titulorum et diaconiarum collatio, 1077; traditio anuli cum homilia, 1084; dicasteria
quibus asciscuntur, 1254, 1631.
Caritas. Allocutio S. P. sodalibus consociationum ad opera misericordiae exercenda, Antoniopoli habita, 768; ex Epistula
Ap. Mulieris dignitatem , 1720.
Carmelitae Missionariae et Carmelitae Missionariae Teresianae.
V. Franciscus a I.M.I. (Ven.).
Carolus a S. Andrea (Ioannes A. Houben)
(Ven.). Decretum de miraculo, 1800.
Catechesis. Allocutiones S. P. christianae
doctrinae institutoribus, 1455, 1580.
Centenariae celebrationes. VI expleto saeculo ab Evangelio in Lituania nuntiato,
34; X I I ab obitu S. Villebaldi ep., 64;
V imminente saeculo ab Evangelio in
America nuntiato, 193; X I I expleto a
Concilio Nicaeno II celebrato, 241; XVI
expleto saeculo a conversione S. Augustini ep. et Eccl. Doct., 656; millennio
expleto a baptismo regionis Rus'Kiovensis, 935, 988, 1105, 1521; post centum
transactos annos ab obitu S. Ioannis
Bosco, 969; expleto saeculo ab ortu Dominici Card. Tardini, 1119; IX expleto
saeculo a Bononiensi Universitate condita, 1762.
Chalatenangensis dioecesis erigitur, 355.
Chiesa Franciscus (Ven.). Decretum de heroicis virtutibus, 498.
Chilia.
V. Ad

Limina;

Clarissae.
V. Eustochia

Legati

Calafato

Nationum.
(8.).

Clausi Bernardus M. (Ven.). Decretum de


heroicis virtutibus, 1625.
Codex Iuris Canonici. S. P. eius volumen
Rectori studiorum Universitatis Bononiensis tradit, 1768. Quaedam mendae
nuper repertae corriguntur, 1819.
Commissio Pont. C.I.C. authentice interpretando. Responsa ad proposita dubia,
1373, 1818.
Concilium Nicaenum II. Epistula Ap. X I I
expleto saeculo ab eodem Concilio celebrato, 241.
Concilium Vaticanum
XXV expleto anno
inchoato, 379.

II.
ab

Homilia S. P.
eodem Concilio

analyticus

1857

Congr. Clericorum Marianorum.


V. Matulaitis Georgius (B.).
Congr. Filiorum et Filiarum a Caritate.
V. Magdalena de Canossa (8.).
Congr. Passionis I. C.
V. Bernardus a Iesu (Ven.); Carolus a
8.
Andrea
(Ven.); Laurentius M.
a
8. Francisco X. (Ven.); Pius a 8. Aloisio (B.).
Congr. Pauperum Servorum et Pauperum
Servarum Divinae Providentiae.
V. Calabria Ioannes (B.).
Congr. 88. Redemptoris.
V. Stanggassinger Gaspar

(JB.).

Consistoria, 689, 1071.


Conventio
1271.

inter

Sedem

Ap.

et

Bavariam,

Cultura hominum. Allocutiones a S. P. hominibus cultura excultis habitae: Iacobopoli in Chilia, 157; Varsaviae, 476;
Assumptionopoli, 1612.
Curia Romana. Const. Pastor bonus 28 Iunii 1988, de Romana Curia, 841. Adnexum I, de pastorali momento Visitationis a d limina Apostolorum, 913. Adnexum II, de Ap. Sedis adiutoribus uti
laboris Communitate, 918. Epistula S. P.
de laboris significatione qui Ap. Sedi
praebetur, 923. Index, 931.
Allocutio S. P. iis qui in eadem ministerium suum implent, 1025.
Cuvaitum.
V. Legati

Nationum.

D
Demetrius I, oecumenicus Patriarcha. Declaratio a S. P. et ab eodem Patriarcha
pariter subscripta, 252. Nuntius eidem
scripto datus, imminente festo S. Andreae Ap., 277. Homilia a S. P. in Vaticana basilica habita, Patriarcha adstante, 711. Allocutio eidem habita, 722.
Dioeceses constitutae: Rustenburgensis, 6;
Ahiarana, 6; Chalatenangensis, 355; Lexingtonensis,
357;
Iacmeliensis, 694;
Khammamensis, 1091; Paciensis in California Infer. Merid., 1092; Knoxvillensis, 1499; Nashikensis, 1502; Girardotanensis, 1731; Caldensis, 1733; Apartado'nsis, 1735; Riviascianensis, 1737.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1858

Diumarii. Allocutio S. P. in aedibus consociationis diurnariorum ab omnibus nationibus, Romae, 1167.

Officiale

Eustochia (Smaragdis) Calafato (S.). Sanctorum honoribus aucta, a S. P. homilia


celebratur, 1404.

Dominae Nostrae Paradisi in Civitate Mexicana eparchia erigitur, 1262.


Drexel Catharina M.
miraculo, 1806.

(Ven.).

Decretum de

Dusmet Iosephus Benedictus


cretum de miraculo, 1794.

(Ven.).

De-

E
Ecclesia. Allocutio S. P. iis qui conventui
pro Ecclesia patienti interfuerunt, 620.
Ecclesia Christi Sponsa (ex Epistula
Ap. Mulieris dignitatem), 1708.
Eleemosynaria

Ap.,

912.

Elias a S. Clemente (Theodora Fracasso) (Ven.). Decretum de heroicis virtutibus, 339.


Encyclicae Litterae Sollicitudo rei socialis , die 30 Dec. 1987 foras datae a
S. P.
V. Societas humana.
Eparchiae eriguntur: Dominae Nostrae Paradisi in Civitate Mexicana, 1262; Callianensis, 1381.
Episcopus. De recursu contra eius decretum
(responsum Pont.
Commissionis
C.I.C. authentice interpretando), 1818.
Epistulae Apostolicae: Duodecimum saeculum, die 4 Dec. 1987, 241; Euntes
in mundum universum, die 25 Ian.
1988, 935; Litterae Encyclicae , die
22 Maii 1988, 1639; Mulieris dignitatem, die 15 Aug. 1988, 1653.
Eucharistia. Ex Epistula
dignitatem , 1715.

Ap.

Mulieris

F
Fa di Bruno Franciscus (Ven.). Decretum
de miraculo, 1810.
Facultates. Facultas philosophiae erigitur
in Univ. Navarrensi, 1060. Facultas theologica Varsaviensis titulo Pontificia
exornata erigitur, 1251. Faculta philosophiae Catalauniae curae et operi archiepiscopi
Barcinonensi
committitur,
1490.
Falzon Ignatius (Ven.). Decretum de heroicis virtutibus, I I I .
Familia.
stianis
iis qui
eadem

Homilia a S. P. Stettini chriconiugibus habita, 424. Allocutio


plenario coetui Pont. Consilii pro
interfuerunt, 1771.

Feria VI in Passione Domini. Nuntius televisificus a S. P. datus, 1352.


Fernndez Solar Ioanna (B.).
V. Teresia a Iesu de los Andes

(B.).

Filiae Boni Salvatoris.


V. Jamet Petrus F. (B.).
Filiae Mariae Auxiliatricis.
V. Vicua Laura (Ven.).
Filiae S. Mariae a Providentia.
V. Bosatta Clara (Ven.).
Fracasso Theodora (Ven.).
V. Elias a S. Clemente (Ven.).
Franciscus
a I.M. I.
(F.
P.
Palau y
Quer) (B.). Decretum de miraculo, 1054;
Beatorum honoribus auctus, a S. P. homilia celebratur, 1112; Litt. Ap. quibus
Beatus declaratur, 1395.

Eucharistica communio. Responsum Pont.


Comm. C.I.C. de ministro extraordinario, 1373.

G
Gabon.
V. Ad

Eucharistici Conventus. Conventus ex universa Polonia, 492; ab omnibus dioecesibus Italiae, 1410; e nationibus Bolivarianis, 1588. Allocutio S. P. iis qui plenario coetui Pont. Consilii Eucharisticis
internationalibus Conventibus provehendis interfuerunt, 1319.

Odilia.
V. Ad Limina.

Europa. Allocutio S. P. ad sodales quosdam coetus legibus in Europa ferendis,


1329.

Germania
Occidentalis.
V. Ad Limina; Itinera Apostolica ; Legati Nationum.

Limina; Legati

Nationum.

Gana.
V. Ad Limina.

Index

rerum

Girardotanensis dioecesis erigitur, 1731.


Guinea
Aequatorialis.
V. Ad Limina.

analyticus
Infirmi.
V. Valetudo.

Instituta saecularia. Epistula a Congr. pro


Religiosis et Institutis Saecularibus ad
supremos moderatores I. S., 106.

Guinea Bissaviensis.
V. Legati Nationum.

Inst.
V.

H
Haydock Georgius et socii, mart. (Bb.).
Beatorum honoribus aucti, a S. P. homilia /celebrantur, 707.
Hibernia.
V. Ad Limina.
Homo.
V.. V ita humana.
Honoratus de Biala Podlaska (Venceslaus
Kozminski) (Ven.). Decretum de miraculo, 1814.
Houben Ioannes A. (Ven.).
V. Carolus a S. Andrea.
Hungaria.
V. Ad Limina;

Stephanus

(S.).

Iacmeliensis dioecesis erigitur, 694.


Nationum.

Iaponia.
V. Laurentius Ruiz et socii (Ss.); Legati
Nationum.
Imagines B.M.V. Ab ipso S. P. coronatur
quae in loco Zakopane-Krzeptwski
colitur, 1739. Nomine et auctoritate S. P.
coronantur imagines: Virginis d e los
desamparados appellata, quae in sanctuario loci EI Saliente , dioec. Almeriensis, asservatur, 366; Dominae patientis auditionis , quae in paroecia Rokitno, dioec. Gorzoviensis colitur, 965;
D. N. Plorantis , quae in cathedrali
aede S. Ioannis dioec. Lublinensis asservatur, 966; B.M.V. Victricis, quae Vratislaviae colitur et in templo B.M.V, de
Arena asservatur, 1101; quae in paroeciali aede sacra loci Pivasinai dioec.
Kaisiadorensis asservatur, 1398; quae in
oppido Marinilla, dioec. SonsonensisRivi Nigri, colitur, 1742.
Indonesia.
V. Leati

Nationum.

Fratrum Scholarum Christianarum.


Arnoldus frater (B.).

Instrumenta communicationis socialis. Allocutio a S. P. ad eos qui iisdem dant


operam, Angelopoli habita, 781. Allocutio
iis qui plenario coetui Pont. Consilii
iisdem praepositi interfuerunt,
1296;
nuntius scripto datus ob diem ad e fovenda dicatum, 1358.
Ioannes Bosco (S.). Epistula Iuvenum
Patris 31 Ian. 1988, post centum transactos annos ab eiusdem obitu, 969.
Ioannes de Britto, martyr
V. Patroni caelestes.

(S.).

Ioannes Gualbertus (S.). Allocutio S. P.


in Valle Videnda, intra fines dioec. Bellunensis, 46.

Iamaica.
V. Legati

1859

Iosephus Moscati (S.). Sanctorum honoribus auctus, a S. P. homilia celebratur,


592.
Italia. Allocutio S. P. sodalibus Consilii
superioris iudicum, 1219. Allocutio ad
episcopos, 1532.
V. Actio Catholica; Eucharistici Conventus;
Legati
Nationum;
Oecumenismus.
Itinera.
V. Migratio.
Itinera Apostolica

(allocutiones

selectae):

In

Uruquaria, Chilia et Argentina: Montisvidei, christifidelibus, 134; Iacobopoli


Chiliae, suburbanis, 140; episcopis, 147;
hominibus cultura excultis, 157; ob decretos Teresiae de los Andes Beatorum
honores, 163; sodalibus oeconomici coetus pro America Latina et insulis Caraibicis, 172; Temuei, autocthonibus et
agricolis, 178; Saltae, imminente saeculo ab Evangelio in America nuntiato, 193;
Paranae, ad migratores temporis elapsi
et praesentis, 200; Bonaropoli, in collatione Presbyteratus Ordinis, 206; ad opifices, 215; Rosarii, christifidelibus, 221.

In

Germania Occidentali: in aronavium


portu, 287; Coloniae Agrippinae, episcopis, 289; ob decreto Beatorum honores
Edithae Stein, 297; Monasterii, christi-

1860

Acta

Apostolicae

Sedis

fidelibus, 305; apud Essendiam, opificibus, 311; Monahii, ob decretos Ruperto


Mayer Beatorum honores, 319; Noviomagi seu Spirae, christifidelibus, 327.
In Polonia: in aronavium portu, 384; Varsaviae, ad exc.mum Praesidem supremi
Consilii rei publicae administrandae et
civiles auctoritates, 386; Lublini, ad academicas auctoritates totius Poloniae, 390 ;
ad docentes alumnosque catholicae Universitatis, 398; in collatione Presbyteratus Ordinis, 405; T a m o viae, ob decretos
Carolinae Kzka Beatorum honores, 412;
in templo cathedrali Cracoviensi, 420;
Stettini, ad christianos coniuges, 424; ad
Clerum, Religiosos et Religiosas, 433;
Gedani, nautis, 441; ad iuventam, 448;
ad opifices, 456; in sanctuario Claromontano, 463; Lodzae, ad opifices, 469; Varsaviae, ad homines studiis et artibus

liberalibus excultos, 476; ob decretos Michaeli Kozal Beatorum honores, exeunte Eucharistico ex universa Polonia conventu, 482; episcopis, 488; in aronavium
portu, 493.
In

Americae Sept. Foed. Civ.: Miamiae,


presbyteris, 741; quibusdam sodalibus Iudaeorum consociationum, 749; Novae Aureliae, institutoribus et ludimagistris,
755; ad magnorum lycaeorum catholicorum professores, 761; Antoniopoli, ad
sodales consociationum ad opera misericordiae exercenda, 768; Phoeniei, valetudinis administris, 775; Angelopoli, ad
eos qui operam dant instrumentis communicationis socialis, 781; episcopis, 787;
Franciscopoli, ad Religiosos et Religiosas, 805; christifidelibus, 813; Detroiti,
de populorum progressione et incremento, 820; ad civiles auctoritates, 831.

In

Uruquaria, Bolivia, Limae in Peruvia


et Paraquaria: Meli, ad opifices, 1552;
Floridae, in collatione Presbyteratus Ordinis, 1559; Oruri, ad agricolas, fossores
metallarios, opifices et suburbanos, 1556;
Cotzabambae, iuvenibus, 1573; Stauropoli, ad christianae doctrinae institutores
et christifideles in consociationes adscitus, 1580; Limae, ob Eucharisticum conventum, 1588; episcopis, 1595; Assumptionopoli, ob decretos Rocho Gonzlez et
sociis Sanctorum honores, 1603; ad homines cultura excultos, operum conductores peritosque in re oeconomica et civili, 1612.

Iudaei. Allocutio S. P. quibusdam sodalibus eorundem consociationum, Miamiae


habita, 749.

- Commentarium

Officiale

Iuvenes. Allocutiones a S. P. iisdem habitae: Gedani, 448; Cotzabambae in Bolivia, 1573. Nuntius a S. P. scripto datus ob diem iuventae dicatum, 1241.
V. Ioannes Bosco (S.).

Izabalensis

vicariatus ap.

conditur,

1264.

J
Jamet Petrus F. (B.). Litt. Ap. quibus
Beatus declaratur, 7.
Janssoone Fridericus (B.). Decretum de
miraculo, 1249.

K
Kenia.
V. Ad Limina.
Khammamensis

dioecesis

erigitur,

Knoxvillensis dioecesis erigitur,

1091.

1499.

Kozal Michael (B.). Beatorum honoribus


auctus a S. P. homilia celebratur, 482.
Kzka Carolina (B.). Beatorum honoribus
aucta, a S. P. homilia celebratur, 412.
Kozmiski
Venceslaus
(Ven.).
V. Honoratus de Biala Podlaska.

L
Latium. Allocutio S. P. administratoribus
et consiliariis eiusdem regionis, 1205.
Laurentius M. a S. Francisco X. (L. Salvi) (Ven.). Decretum de heroicis virtutibus, 1045.
Laurentius Ruiz et socii, mart. (Ss.). Sanctorum honoribus aucti, a S. P. homilia
celebrantur, 586.
Lefebvre Marcellus. Epistula S. P. de
Fraternit di Pio X ab eodem fundata, 1121; Litt. Ap. motu proprio datae, quibus Commissio quaedam ad plenam ecclesialem communionem
Fraternitatis sodalium vel eidem coniunctorum expediendam instituitur, 1495.
Legati Nationum apud Sedem Ap. Allocutiones S. P. ad eos novo anno ineunte,
1133. Allocutiones iis qui crediti sibi muneris testes litteras tradiderunt: Germaniae Oecid., 603; Chiliae, 659; Malaviae,
721; Melitae, 739; Indonesiae, 1002; Guineae Bissaviensis, 1016; Zambiae, 1129;

Index

rerum

Novae Zelandiae, 1131; Iamaicae, 1170;


Uruquariae, 1211; Italiae, 1325; Cu vaiti,
1343; Gabonis, 1347; Iaponiae, 1464; Turciae, 1782; Angliae, 1784.
Lexingtonensis

dioecesis erigitur,

357.

Lituania. Allocutio S. P. christifidelibus


qui e Lituania Romam petierunt, VI expleto saeculo ab Evangelio illic nuntiato, 34.
V.
Matulaitis
seu
Matulewicz
Georgius (B.).
Liturgia. Allocutio S. P. quibusdam episcopis qui conventui de re liturgica Romae
habito interfuerunt, 1208.
Litterae
Encyclicae.
V. Encyclicae Litterae.
Lubachivsky Card. Miroslaus
V. Nuntii gratulatorii.

1861

tecostes habita, 1276; Epistula ad cunctos presbyteros, redeunte feria V in Cena


Domini, 1280; Conventus Marianus Limae habitus, 1588; Epistula Ap. Litterae Encyclicae, ad personas consecratas, 1639; ex Epistula Ap. Mulieris
dignitatem , 1670.
V. Basilicae minores; Imagines B.M.V.;
Patroni caelestes.
Martillo Moran Narcissa a Iesu (Ven.).
Decretum de heroicis virtutibus, 107.
Maternitas. Ex Epistula Ap. Mulieris dignitatem, 1692.
Matrimonium.
V. Rota Romana.
Matulaitis seu Matulewicz Georgius (B).
Beatorum honoribus auctus a S. P. homilia celebratur, 10; Litt. Ap. quibus
Beatus declaratus, 1384.

I.

Lusitania.
V. Ad Limina.

M ayer Rupertus (B.). Beatorum honoribus


auctus, a S. P. homilia celebratur, 319.

Luxemburgensis dioecesis ad gradum


chidioecesis evehitur, 1501.

ar-

M
Magdalena de Canossa
miraculo, 346.

(8.). Decretum de

Magistrae Piae a B.M.V. Perdolente.


V. Renzi Elisabetha (Ven.).
Malavium.
V. Legati

analyticus

Nationum.

Medicina. Allocutio S. P. iis qui conventui


de arte medica humano modo exercenda
interfuerunt, 642; Allocutio iis qui conventui de biomedica scientia et iure interfuerunt, 728; Allocutio quibusdam medicis ex Europa, 1424.
Melita.
V. Legati Nationum.
Merten Blandina
(M. Magdalena)
(B.).
Beatorum honoribus aucta, a S. P. homilia celebratur, 702; Litt. Ap. quibus
Beata declaratur, 961.

Malia.
V. Ad Limina.

Mesina Antonia (B..) Beatorum honoribus


aucta, a S. P. homilia celebratur, 373.

Maria a Iesu Bono Pastore (Francisca


Siedliska) (Ven.). Decretum de miraculo, 1808.

Metropolitanae Sedes constitutae.


V. Provinciae ecclesiasticae.

Maria Pilar a 8. Francisco Borgia et soc,


mart. (Bb). Litt. Ap. quibus Beatorum
honores iisdem decernuntur, 360.
Maria Virgo. Allocutio S. P. in sanctuario
Claromontano in Polonia habita, 463;
Allocutio rectoribus templorum sanctuariorum B.M.V, dicatorum, 680; Homilia
in Vaticana basilica calendis Ianuariis
habita, 997; Allocutio ad Cardinales, Familiae D.ni Papae Romanaeque Curiae
Praelatos et Officiales, imminente Nativitatis Domini festo, 1025; Allocutio sodalibus Consilii pro anno Mariali, 1197;
Homilia in Vaticana basilica die Pen-

Migratio. Allocutio S. P. Paranae in Argentina habita, migratoribus temporis


elapsi et praesentis, 200; Allocutio iis
qui plenario coetui Pont. Commissionis
de spirituali migrantium et itinerantium
cura interfuerunt, 678.
Missiones. Nuntius radiophonicus S. P. ob
I I I conventum pro missionibus Bogotae
habitum, 66; Allocutio iis qui plenario
coetui Pont. Operum Missionalium Italiae interfuerunt, 1301; Nuntius scripto
datus ob diem ad Missiones fovendas
statutum, 1473; Allocutio iis qui conventui Pont. Operum Missionalium interfuerunt, 1546.

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

1862

Molas y V oliv M. Rosa (Ven.). Decretum


de miraculo, 1058.
Molina Mercedes a Iesu (B.). Litt.
quibus Beata declaratur, 1094.

Ap.

Montaignac de Chauvance Ludovica T. de


(Ven.). Decretum de heroicis virtutibus,
1483.

Officiale

Nisch Udalrica (Francisca) (B.). Beatorum honoribus aucta, a S. P. homilia


celebratur, 702.
Noailles Petrus B. (Ven.).
heroicis virtutibus, 834.

Decretum

de

Non credentes . Allocutio S. P. iis qui


plenario coetui Secretariatus pro iisdem
interfuerunt, 1310.

Morosini Petrina (B.). Beatorum honoribus aucta, a S. P. homilia celebratur,


373; Litt. Ap. quibus Beata declaratur,
957.

Nova Spes . Allocutio S. P. iis qui conventui consociationis huius nominis interfuerunt, 627.

Mozambicum.
V. Legati Nationum.

Nova Zelandia.
V. Ad Limina;

Mulier. Epistula Mulieris dignitatem,


15 Aug. 1988, de dignitate ac vocatione
mulieris, anno Mariali vertente, 1653.
I. Prooemium, 1651.
I I . Mulier-Mater Dei, 1656.
I I I . Imago et similitudo Dei, 1652.
IV. Eva-Maria, 1670.
V. Iesus Christus, 1681.
V I . Maternitas-virginitas, 1692.
V I I . Ecclesia Christi sponsa, 1708.
V I I I . Maior autem ex iis est caritas,
1720.
IX. Conclusio, 1727.

Nuntii televisifici a S. P. dati: die Nativitatis Domini, 1233; feria VI in Passione Domini, 1352; dominica Paschatis,
1354.

Musica. Allocutio S. P. ad iuvenes cantores ab omnibus nationibus Romae congregatos, 1125.


Mvanzansis
tur, 354.

provincia ecclesiastica condi-

N
Nashikensis dioecesis erigitur, 1502.
Nascimbeni Iosephus (B.). Beatorum honoribus auctus, a S. P. homilia celebratur, 1399.
Nativitatis D. N. I. C. Eadem adveniente,
S. P. allocutionem habuit ad Patres Cardinales, D. Papae Familiae, Romanaeque
Curiae Praelatos et Officiales, 1025; Nuntius televisifica eiusdem S. P., 1233.
Nautae. Allocutio a S. P. Gedani iisdem
habita. 441.
.Naval Girbs Iosepha (Ven.). Decretum de
miraculo, 1812.
Nederlandia.
V. Ad Limina.
Nigeria.
V. Ad Limina.

Legati

Nationum.

Nuntius radiophonicus a S. P. datus: ob


I I I conventum pro Missionibus Bogotae
habitum, 66.
Nuntii gratulatorii a S. P. missi: Card.
Aloisio A. Vachon, 1230; Card. Hugoni
Poletti, 1231; Card. Miroslao I. Lubachivski, 1550.
Nuntii a S. P. scripto dati: Rev.mo episcopo Eistettensi, ob X I I expletum saeculum ab obitu S. Villebaldi ep., 64;
archiepiscopo Constantinopolitano, imminente festo S. Andreae Ap., 277; ob diem
paci dicatum, 278; ob diem ad vocationes fovendas, 1237; ob diem ad iuventam dicatum, 1241; ob diem ad instrumenta communicationis socialis fovenda
dicatum, 1358; ad Taivaniae episcopos
et fideles, 1362; imminente Quadragesimae tempore, 1365; XXV exeunte anno
a condito coetu ad unitatem totius Africae fovendam, 1472; ob diem ad Missiones fovendas, 1473; Rev.mo Praesuli Cantuariensi, 1552.

O
Oecumenismus. Allocutio S. P. iis qui in
Italia christianorum fovent unitatem, 3 1 ;
Allocutio iis qui plenario coetui Secretariatus ad unitatem Christianorum fovendam interfuerunt, 1202; Allocutiones
quibusdam seiunctis fratribus, 1299,1748.
V. Anglicam; Demetrius I.
Opifices. Allocutiones a S. P. habitae,
Bonaropoli, 215; apud Essendiam, 311;
Gedani, 456; Lodzae, 469; Romae, 1333;
Faleriis, 1527; Meli, 1552.

Index

rerum

Ordo Carmelitarum Discalceatorum.


V. Elias a S. Clemente (Ven.); Franciscus a I. M.I. (B.); Maria Pilar a
8. Franciscus Borgia et sociae (Bb.);
Stein Editha. (B.); Teresia a Iesu de
los Andes (B.).
Ordo
Cistercensium Reformatorum. Allocutio S. P. quibusdam monachis et monialibus eiusdem Ordinis, 1014.
Ordo Fratrum Minorum.
V. Janssoone Fridericus
niperus
(B.).

(B.);

Serra

lu-

Ordo Fratrum Minorum Capuccinorum.


V. Honoratus de Biala Podlaska (Ven.).
Ordo Hospitalarius
V. Valetudo.

8.

Ioannis

a Deo.

Ordo Minorum.
V. Clausi Bernardus

M.

Ordo S. Benedicti.
V. Dusmet Iosephus

Benedictus

Ordo SS. Trinitatis.


V. Simon de Rojas

1863

analyticus

Pascha. Nuntius televisificus a S. P. datus,


1354.
Patroni caelestes constituuntur: S. Antonius de Padova, dioec. Piracicabensis,
368; B.M.V. tit. d i Capocolonna, arch.
Crotonensis-S. Severinae, 967; B.M.V,
tit. Nuestra Seora del Rosario de Andacollo, arch. Serenensis, 1100; S. Ioannes de Britto, dioec. Sivagangaiensis,
1270; B.M.V. Immaculata, vic.ap. Izabalensis, 1740.
Paulina a Corde Iesu Agonizantis (A. Wisintainer) (Ven.). Decretum de heroicis
virtutibus, 1049.
Pax. Nuntius a S. P. scripto datus ob
diem paci dicatum, 278; Allocutio ad
Legatos et Oratores apud Sedem Ap. permanenter missos, 1133.
Pax Romana . Allocutio S. P. sodalibus
eiusdem consociationis, 129.

(Ven.).
(Ven.).

(B.).

Pentecostes. Homilia in Petriana basilica


eadem die habita, 1276.
Peruvia.
V. Itinera

Apostolica.

Orientales res. Allocutio S. P. in aedibus


Pont. Inst. Orientalis, ad academicas
auctoritates, docentes et alumnos habita,
734; Allocutio iis qui conventui Romae
habito de originibus et progressione Christianae religionis in Oriente slavo-byzantino interfuerunt, 1543.

Petrilli Savina (B.). Beatorum honoribus


aucta, a S. P. homilia celebratur, 1112.

Pia Unio Oblatarum a S. Corde Iesu.


V. Montaignac de Chauvance Ludovica
T. de (Ven.).

Paciensis in California Infer. Merid. dioecesis erigitur, 1092.


Paenitentiae Sacramentum. Ad illud tuendum, excommunicatio latae sententiae
illi qui ea quae a confessario et a poenitente dicuntur vel per instrumenta technica capiat vel per communicationis socialis instrumenta evulgat, infertur, 1367.
Palau y Quer Franciscus (B.).
V. Franciscus a I. M.I.
Paraquaria.
V. Itinera

Apostolica.

Parva Societas Mariae.


V. Potter Maria (Ven.).
Parvae Sorores a S. Familia.
V. Nascimbeni Iosephus (B.).
Parvae Sorores Imm. Conceptionis.
V. Paulina a Corde Iesu Agonizantis
(Ven.).

Philippina Duchesne (S.). Sanctorum honoribus aucta, a S. P. homilia celebratur, 1516.


Philippinae Insulae.
V. Laurentius Ruiz et socii (Ss.).

Pius a S. Aloisio (Campidelli) (B.). Litt.


Ap. quibus Beatus declaratur, 1097.
Potetti Card. Hugo.
V. Nuntii gratulatorii.
Polonia.
V. Ad Limina; Itinera Apostolica.
Potter Maria (Ven.). Decretum de heroicis
virtutibus, 1041.
Presbyteri. Allocutiones in collatione Ordinis Presbyteratus habitae: Bonaropoli, 206; Lublini, 415; Floridae, 1559. Epistula ad cunctos presbyteros, recurrente
Feria V in Cena Domini, 1280. Allocutiones ad clerum: Stettini, 433; Miamiae, 731. Rescriptum quo pia fundatio
a Ioanne X X I I I cognominata, ad auxilium sacerdotibus senibus praestandum,
canonice erigitur, 1619.

1864

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium

Provinciae ecclesiasticae eriguntur: Mvanzansis, 354; Capitis Haitiani, 1263;


Sanctae Fidei de Antioquia, 1382.
Provisiones Ecclesiarum e Congr. pro Episcopis: 102, 229, 338, 497, 687, 1036, 1245,
1480, 1621 ; e Congr. pro Gentium Evangelizatione: 231, 1247, 1624.
Pueri. Allocutio S. P. iis qui conventui
consociationis Scholarum pro puerulis interfuerunt, 1164.

Q
Quadragesima. Nuntius a S. P. ea adveniente fidelibus scripto datus, 1365.

R
Recursus .hierarchicus adversus decretum
Episcopi. Responsio Pont. Commissionis
C.I.C., 1818.
Religiosa libertas. Nuntius a S. P. scripto
datus ob diem paci dicatum, 278.
Religiosae. Allocutio S. P. ad
Religiosarum Italiae, 1421.

Officiale

Rojas (Roxas) Simon


de miraculo, 344.

I. Prooemium, 1639.
II. Vocationis nostrae mysterium cum
B.M.V, meditemur, 1640.
I I I . Nostrae consecrationis mysterium
cum B.M.V, meditemur, 1642.
IV. Cum B.M.V, nostrum ponderemus
apostolatum, 1646.
V. Conclusio, 1651.
De iis qui Romanae Rotae Praelati nominantur, responsum Pont Commissionis
C.I.C., 1819.
Renzi Elisabeth (Ven.). Decretum de heroicis virtutibus, 503.
Riviasciensis dioecesis erigitur, 1737.
Rochus Gonzalez et socii, mart. (Ss.). Decretum de miraculo, 1056; Sanctorum honoribus aucti a S. P. homilia celebrantur, 1603.

(B.).

Decretum

Roma. Allocutio S. P. ad Urbis Magistrum,


administratores et consiliarios, 1199.
Rota Romana. Allocutio S. P. Auditoribus
simul cum officialibus et advocatis: de
munere defensoris vinculi in causis de
matrimonii nullitate ob psychicam infirmitatem, 1178; de religiosis qui Rotae
Praelati renuntiantur responsum Pont.
Comm. C.I.C., 1819.
Rus'Kiovensis. Epistula Ap. Euntes in
mundum universum 25 Ian. 1988, et
Epistula Magnum baptismi donum
14 Febr. 1988, ob expletum millennium
ab eiusdem regionis baptismo, 935, 988;
ex homilia a S. P. in basilica Ostiensi
die 25 Ian. habita, 1105; homilia in basilica S. Petri habita, 1521.

Rustenburgensis

dioecesis

erigitur,

5.

antistitas

Religiosi. Epistula Congr. pro Religiosis et


I. S. ad supremos moderatores Institutorum religiosorum et Societatum vitae
apostolicae, 104; Allocutiones a S. P. iisdem habitae: Stettini, 433; Franciscopoli, 805; in Vaticana basilica die 2 Febr.,
1107; Epistula Ap. Litterae Encyclicae 22 Maii 1988 ad omnes personas
consecratas communitatum religiosarum
et institutorum saecularium anno Mariali vertente, 1639.

de

Sacerdotes.
V. Presbyteri.
Sanctorum honores decernuntur Andreae
Kim Taegn, Paulo Chong Hasang aliisque CI in Corea martyribus, 1375.
Scholae catholicae. Allocutiones S. P . : iis
qui conventui antiquorum alumnorum
harum scholarum interfuerunt, 658; institutoribus et magistris Novae Aureliae, 755; magnorum lycaeorum professoribus ibidem, 761.
Senegalia.
V.

Ad Limina.

Serra luniperus
raculo, 235.
Siedliska

(Ven.).

Francisca

Decretum

de mi-

(Ven.).

V. Maria a Iesu Bono Pastore.


Silvestrelli

Caesar

(Ve.).

V. Bernardus M. a Iesu.
Simon de Rojas (Roxas) (S.). Sanctorum
honoribus auctus, a S. P. homilia celebratur, 1516.
Socialis actio.
V. Societas Humana.
Societas a S. Paulo.
V.

Vigolungo

Maiorinus

(Ven.).

Index

rerum

Societas humana. Litt. Enc. Sollicitudo


rei socialis 30 Dec. 1987, XX expleto
anno ab editis Litt. Enc. Populorum
progressio , 513.
I. Introductio, 513.
II. Quid novi Litt. Enc. Populorum
progressio edixerunt, 517.
I I I . De mundi nostri temporis proprietatibus, 525.
IV. De vera societatis humanae progressione, 547.
V. Quae causae indolis moralis intersint ad progressionis cursum frenandum et plenam eiusdem impediant
adimpletionem, 561.
VI. Quae potissimum socialis Ecclesiae
doctrina suggrt de sociali progressione, 570.
V I I . Conclusio, 578.
Allocutio S. P. iis qui conventui de Ecclesia et hominum labore interfuerunt,
669; Allocutio, Detroiti habita, de populorum progressione et incremento, 820;
Allocutio ad Exc.mos Legatos et Oratores apud Sedem Ap. permanenter missos,
1133; Allocutio Assumptionopoli habita,
hominibus cultura excultis, operum conductoribus peritisque in re oeconomica
et civili, 1612.
V. Nova Spes .
Societas Iesu.
V. Mayer Bupertus
zlez et socii (Ss.).

(B.);

Rochus

1865

analyticus

Sorores Caritatis a S. Cruce de Ingenbohl.


V. Nisch Udalrica (B.).
Sorores D. N. a Consolatione.
V. Molas y Vallv M. Rosa

{Ven.).

Sorores S. Familiae a Nazareth.


V. Maria a Iesu Bono Pastore {Ven.).
Sorores S. Mariae Annae a Iesu.
V. Molina Mercedes a Iesu {B.).
Spiritus Sanctus.
V. Pentecostes.
Sport . Allocutio S. P.
omnibus nationibus, 125.

palestritis

ex

Stanggssinger Gaspar (B.). Decretum de


miraculo, 223; Beatorum honoribus auctus, a S. P. homilia celebratur, 1112.
Stein Editha {B.). Beatorum honoribus
aucta, a S. P. homilia celebratur, 297.
Stephanus, Hungarorum rex (S.). Epistula S. P., nongentis quinquaginta annis
transactis ab eius obitu, 1746.
Sudania.
V. Ad Limina.
Synodus episcoporum. Homiliae S. P. ineunte et expleto V I I ordinario generali
coetu, 369, 597; Allocutiones, 603, 606.

Gon-

Societas S. Francisci Salesii.


V. Ioannes Bosco (S.).

Taivania. Nuntius a S. P. episcopis et fidelibus scripto datus, 1362.

Societates
vitae
apostolicae.
Epistula
Congr. pro Religiosis et I. S. ad supremos moderatores Institutorum religiosorum et Societatum vitae apostolicae, 104.

Tanzania.
V. Ad Limina.

Sollicitudo rei socialis (Litt. E n c ) .


V. Societas humana.

Tardini Card. Dominicus. Epistula S. P.,


saeculo expleto ab eius ortu, Em.mo Cardinali Augustino Casaroli, Secretario
Status, missa, 1119.

Sorores a Compassione.
V. lifting M. Euthymia
Sorores a SS. Sacramento
colorata gente.
V. Drexel Catharina M.

{Ven.).
pro

Indis

et

{Ven.).

Sorores ab Imm. Conceptione.


V. Matulaitis Georgius ( J B . ) .
Sorores B.M.V, a Sufragio et S. Zitae.
V. Fa di Bruno Franciscus {Ven.).
Sorores Burdigalenses a S. Familia. Allocutio S. P. iis qui Capituli Instituti interfuerunt, 667.
V. Noailles Petrus (B.).

Teresia a Iesu de los Andes (Ioanna Fernndez Solar) (B.) Beatorum honoribus
aucta, a S. P. homilia celebratur, 163;
Litt. Ap. quibus Beata declaratur, 1265.
r

Tertius Ordo Franciscalis Minimarum


S. Corde.
V. Caiani M. Margarita (Ven.).

Tertius Ordo saecularis S. Francisci. Allocutio S. P. iis qui Capitulo generali


interfuerunt, 1786.
Turcia.
V. Legati Nationum.

1866

Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale

Vicariatus Urbis. Tribunal appellationis


apud eum constituitur, 121.

Ucraini. Allocutio S. P. iis qui V Synodi


ordinariae Ucrainorum episcoporum interfuerunt, 271.
V. Lubachivsky Card. Miroslaus; Rus'
Kiovensis.
ffing

M.

Euthymia

(Ven.).

Decretum de

heroicis virtutibus, 1802.


Universitas Pont. Lateranensis. Allocutio
S. P. in aedibus eiusdem L expleto anno
a sedis translatione, 630.
Universitates Studiorum.
Allocutiones
a
S. P. Lublini in aedibus catholicae Univ.
habitae academicis auctoritatibus totius
Poloniae ac docentibus alumnisque eiusdem Univ., 390, 398; Quaedam normae de
Univ. catholica Eistettensi in Conventione inter Apostolicam Sedem et Bavariam edicuntur, 1272.
V. Bononia.
Ursulinae.
V. Merten

Blandina

Uruquaria.
V. Itinera

Apostolica; Legati

(B.).
Nationum.

V
Vachon Card. Aloisius A.
V. Nuntii gratulatorii.
Val Visdende (in dioec. Bellunensi). Allocutio S. P. ibidem habita, occasione
oblata commemorationis S. I. Gualber46.

to

Valetudo. Allocutio a S. P. valetudinis


administris, Phoenici habita, 775; Allocutio laicis qui in valetudinariis Ordinis Hospitalarii S. Ioannis a Deo infirmorum curam suscipiunt, 1331; allocutio
apud Basilicam S. Pancratii in valetudinario mundi Salvator! dicato, 1339.
Vaticana basilica. Fabrica S. Petri, 911.
Vaticana Civitas. Decretum ab Em.mo P.
D. Augustino Casaroli, a Secretis Status,
de specialissimo S. P. mandato latum
(de re oeconomica), 336.
Vicariatus Ap. eriguntur: Ariariensis, 353;
Izabalensis, 1264. Vicariatus Apostolici
Alexandrinus, Heliopolitanus et Portus
Saidi in unum rediguntur, 103.

Vicua Laura (Ven.).


raculo, 1792.

Decretum

de

mi-

Vietnamia. Homilia a S. P. in foro S. Petri habita, ob decretos beatis CXVII e


Vietnamia martyribus Sanctorum honores, 1510.
Vigolungo Maiorinus (Ven.).
heroicis virtutibus, 1369.

Decretum de

Villebaldus,
ep.
(S.).
Epistula
S.
P.
X I I expleto saeculo ab eius obitu, 64.
Vincentius de Paul (S.). Allocutio S. P.
in foro S. Petri, CCL anno elapso ab
eius canonizatione, 266.
Virginitas. Ex Epistula Ap. Mulieris dignitatem, 1692.
Vita humana. Instructio Congr. de Doctrina Fidei de observantia erga vitam
humanam nascentem deque procreationis
dignitate tuenda, die 22 Febr. 1987, 70.
Praenotanda, 70.
Introductio, 71.
I. Observantia erga embryones humanos, 77.
I I . Interventus in humana procreatione,
85; fecundatio artificialis heterologa,
87 ; fecundatio artificialis homologa, 90.
I I I . De re morali ac civili lege, 98.
Conclusio, 101.
Allocutio S. P., XX anno expleto a die
quo Litt. Enc. Humanae vitae publici
iuris evaserunt, 1323; de abortu responsum Pont. Comm. C.I.C., 1818.
Vocatio. Nuntius a S. P. scripto datus ob
diem ad vocationes in Ecclesia fovendas
dicatum, 1237.

W
Weiss Liberatus et socii
de martyrio, 1487.

(Ven.). Decretum

Wisintainer Amabilis
(Ven.).
V. Paulina a Corde Iesu Agonizantis.

Z
Zaire.
V. Ad Limina.
Zambia.
V. Ad Limina;

Legati

Nationum.

CORRIGENDA ET DELENDA
in vol. LXXX (1988) Comentarii ACTA APOSTOLICAE SEDIS
pag.

10, linea 1 8 : loco Sanctorum, legatur Beatorum.

pag.

240, lineae 8-9 (11 gennaio ... ), 13 (3 febbraio ... ), 16-17 (5 ... )
deleantur.

pag.

586, linea 10 : loco Sanctorum, legatur Beatorum.

pag.

592, linea 3: loco Beatorum, legatur Sanctorum.

pag.

702, linea 3 : loco Arnaldo, legatur Arnoldo.

pag.

707, linea 16 : loco LXXIV, legatur LXXXIV.

pag.

846, linea 16 : loco dedit. Seriem, legatur dedit seriem.

pag.

884, art. 96 : loco omnibus clericis, legatur pro omnibus clericis.

pag. 902, art. 1 6 1 : loco de Ecclesiis Orientalibus, legatur pro Eccle


siis Orientalibus.
pag.

907, art. 177 : verba quorum unus Praesidis munere fungitur de


leantur.

pagg. 1 0 4 0 - 1 0 4 1 : provisiones et nominationes relatae deleantur, cum


perfectius pagg. 1247-1249 proponantur.
pag.

1043, linea 24 : loco Donum, legatur Domum.

pag.

1045, linea 4 : loco actu, legatur casu.

pag.

1048, linea 1 8 : loco Pionetti, legatur Pianetti.

pag.

1049, linea 10 a fine : loco Visintainer, legatur Wisintainer.

pag.

1247, linea 13 : loco Ondivoanae, legatur Oniwanae.

pagg. 1351-1358 per ordinem disponantur.


pag.

1494, linea 19 a fine : loco Lis, legatur Luis.

pag.

1527, linea 10 a fine : loco Falerii, legatur Faleriis.

OCTOGESIMUM

VOLUMEN

COMMENTARII OFFICIALIS ACTA APOSTOLICAE S E D I S


A B S O L V I T U R D I E XXXI D E C E M B R I S
TYPIS

POLYGLOTTIS

MCMLXXXVIII

VATICANIS

También podría gustarte