Está en la página 1de 27

LA ASAMBLEA DE LOS DIOSES

1. Zeus convoca a los dioses (HOMERO, Ilada VIII, 1-3) (LDO #1, p.15)
Hwj me\n kroko/peploj e)kidnato pa=san e)p' aian,
Zeu\j de\ qewn a)gorh\n poih/sato terpike/raunoj
a)krota/tv korufv= poludeira/doj Ou)lu/mpoio:

2. Jpiter preside la asamblea divina (OVIDIO, Metamorfosis VI 72-74) (LDO #2,


p.15)
Bis sex caelestes medio Iove sedibus altis
augusta gravitate sedent; sua quemque deorum
inscribit facies: Iovis est regalis imago;

3. Los doce en la Ilada, unos del bando aqueo, otros del troyano (HOMERO, Ilada
XX, 31-40) (LDO #6, p.17)
Wj efato Kronidhj, po/lemon d' a)liaston egeire.
ba\n d' imenai po/lemon de\ qeoi dixa qumo\n exontej:
Hrh me\n met' a)gwna newn kai Palla\j Aqh/nh
h)de\ Poseida/wn gaih/oxoj h)d' e)riou/nhj
Ermeiaj, oj e)pi fresi peukalimvsi ke/kastai:
Hfaistoj d' ama toisi kie sqe/nei+ blemeainwn
xwleu/wn, u(po\ de\ knh=mai r(wonto a)raiai.
e)j de\ Trwaj Arhj koruqaioloj, au)ta\r am' au)t%
Foiboj a)kerseko/mhj h)d' Artemij ioxe/aira
Lhtw te Ca/nqo/j te filomeidh/j t' Afrodith.

4. Los doce en una ofrenda ritual en Roma (TITO LIVIO, Desde la fundacin de la
Ciudad XXII 10,9) (LDO #8, p.17)
Sex pulvinaria in conspectu fuerunt, Iovi ac Iunoni unum, alterum Neptuno ac Minervae, tertium
Marti ac Veneri, quartum Apollini ac Dianae, quintum Volcano ac Vestae, sextum Mercurio et Cereri.

ZEUS / IUPPITER
1. Nacimiento (APOLODORO, Biblioteca I 1,6) (LDO #481,

p.316)
Kai prwthn me\n gennhqeisan Estian kate/pien, eita
Dh/mhtran kai Hran, meq' aj Plou/twna kai Poseidwna.
o)rgisqeisa de\ e)pi tou/toij Re/a paraginetai me\n eij
Krh/thn, o(phnika to\n Dia e)gkumonou=sa e)tu/gxane, genn#=
de\ e)n antr% th=j Dikthj Dia. kai tou=ton me\n didwsi
tre/fesqai Kou/rhsi te kai taij Melisse/wj paisi
nu/mfaij, Adrastei# te kai Idv. Autai me\n oun$ to\n
paida etrefon t% th=j Amalqeiaj ga/lakti, oi de\
Kou/rhtej enoploi e)n t% antr% to\ bre/foj fula/ssontej
toij do/rasi ta\j a)spidaj sune/krouon, ina mh\ th=j tou=
paido\j fwnh=j o( Kro/noj a)kou/sv. Re/a de\ liqon
sparganwsasa de/dwke Kro/n% katapiein wj to\n
gegennhme/non paida.
2. Zeus alardea de su poder

(HOMERO, Ilada VIII, 527) (LDO #500, p.328)


ke/klute/ meu pa/nte/j te qeoi pa=sai te qe/ainai,
ofr' eipw ta/ me qumo\j e)ni sth/qessi keleu/ei.
mh/te/ tij oun qh/leia qeo\j to/ ge mh/te/ tij arshn
peira/tw diake/rsai e)mo\n epoj, a)ll' ama pa/ntej
aineit', ofra ta/xista teleuth/sw ta/de erga.
on d' an e)gwn a)pa/neuqe qewn e)qe/lonta noh/sw
e)lqo/nt' h Trwessin a)rhge/men h Danaoisi
plhgeij ou) kata\ ko/smon e)leu/setai Oulumpon de/:
h min e(lwn r(iyw e)j Ta/rtaron h)ero/enta
th=le ma/l', hxi ba/qiston u(po\ xqono/j e)sti be/reqron,
enqa sidh/reiai te pu/lai kai xa/lkeoj ou)do/j,
to/sson enerq' Ai+dew oson ou)rano/j e)st' a)po\ gaihj:
gnwset' epeiq' oson eimi qewn ka/rtistoj a(pa/ntwn.
ei d' age peirh/sasqe qeoi ina eidete pa/ntej:

3. Zeus se identifica con el cosmos (ESQUILO, Helades

frag. 70) (LDO #514, p.335)


Zeu/j e)stin aiqh/r, Zeu\j de\ gh=, Zeu\j d' ou)rano/j,
Zeu/j toi ta\ pa/nta xw ti twnd' u(pe/rteron
4. Jpiter dios atmosfrico (ENNIO, Epicarmo VII) (LDO

#508, p.332)
Istic est is Iupiter quem dico, quem Graeci vocant Aerem, qui
ventus est et nubes, imber postea, atque ex imbre frigus, vent<u>s
post fit, aer denuo.
5. Crianza del dios en Creta (OVIDIO, Fastos VII) (LDO

#483, p.318)
Ardua iamdudum resonat tinnitibus Ide,
tutus ut infanti vagiat ore puer.
pars clipeos sudibus, galeas pars tundit inanes:
hoc Curetes habent, hoc Corybantes opus.
6. Justicia, hija de Zeus (HESODO, Trabajos y Das 256-281) (LDO #502, p.329)
h( de/ te parqe/noj e)sti Dikh, Dio\j e)kgegauia,
kudrh/ t' aidoih te qeoij oi Olumpon exousin,
kai r(' o(po/t' an tij min bla/ptv skoliwj o)nota/zwn,
au)tika pa\r Dii patri kaqezome/nh Kroniwni
ghru/et' a)nqrwpwn a)dikwn no/on, ofr' a)poteisv
dh=moj a)tasqaliaj basile/wn oi lugra\ noeu=ntej
allv parklinwsi dikaj skoliwj e)ne/pontej.
tau=ta fulasso/menoi, basilh=j, iqu/nete mu/qouj,
dwrofa/goi, skolie/wn de\ dike/wn e)pi pa/gxu la/qesqe.
oi au)t% kaka\ teu/xei a)nh\r all% kaka\ teu/xwn,
h( de\ kakh\ boulh\ t% bouleu/santi kakisth.
pa/nta idwn Dio\j o)fqalmo\j kai pa/nta noh/saj
kai nu ta/d', ai k' e)qe/lvs', e)pide/rketai, ou)de/ e( lh/qei
oihn dh\ kai th/nde dikhn po/lij e)nto\j e)e/rgei.

HRH / IUNO
1. Esposa de Zeus y honrada como l (Himnos Homricos XII, a Hera) (LDO #329, p.230)
Hrhn a)eidw xruso/qronon hn te/ke Reih,
a)qana/thn basileian u(peiroxon eidoj exousan
Zhno\j e)rigdou/poio kasignh/thn aloxo/n te
kudrh/n, hn pa/ntej ma/karej kata\ makro\n Olumpon
a(zo/menoi tiousin o(mwj Dii terpikerau/n%.
2. Hera, madre de Hefesto (APOLODORO, Biblioteca I 1,19)

(LDO #337, p.233)


Hra de\ xwrij eu)nh=j e)ge/nnhsen Hfaiston: wj de\ Omhroj
le/gei, kai tou=ton e)k Dio\j e)ge/nnhse. r(iptei de\ au)to\n e)c
ou)ranou= Zeu\j Hr# deqeisv bohqou=nta:
3. Rango elevado de Hera pero sumisin a Zeus (HOMERO, Ilada V, 50-61) (LDO #347,

p.238)
To\n d' h)meibet' epeita bowpij po/tnia Hrh:
htoi e)moi treij me\n polu\ filtatai eisi po/lhej
Argo/j te Spa/rth te kai eu)rua/guia Mukh/nh:
ta\j diape/rsai ot' an toi a)pe/xqwntai peri kh=ri:
ta/wn ou toi e)gw pro/sq' istamai ou)de\ megairw.
ei per ga\r fqone/w te kai ou)k eiw diape/rsai,
ou)k a)nu/w fqone/ous' e)pei h polu\ fe/rtero/j e)ssi.
a)lla\ xrh\ kai e)mo\n qe/menai po/non ou)k a)te/leston:
kai ga\r e)gw qeo/j eimi, ge/noj de/ moi enqen oqen soi,
kai me presbuta/thn te/keto Kro/noj a)gkulomh/thj,
a)mfo/teron genev= te kai ouneka sh\ para/koitij
ke/klhmai, su\ de\ pa=si met' a)qana/toisin a)na/sseij.
4. Hera pide a Afrodita que convenza a Medea en beneficio de

Jasn (APOLONIO DE RODAS, Argonutica III, 84-89)


(LDO #368, p.247)
"Outi bihj xate/ousai ika/nomen ou)de/ ti xeirwn,
a)ll' autwj a)ke/ousa te% e)pike/kleo paidi
parqe/non Aih/tew qe/lcai po/q% Aisonidao.
ei ga/r oi keinh sumfra/ssetai eu)mene/ousa,
r(hidiwj min e(lo/nta de/roj xru/seion o)iw
nosth/sein e)j Iwlko/n, e)pei dolo/essa te/tuktai."

AQENA / MINERVA
1. Atenea nace armada de la cabeza de Zeus

(APOLODORO, Biblioteca I 1,20) (LDO #200, p.142)


Mignutai de\ Zeu\j Mh/tidi, metaballou/sv eij polla\j
ide/aj u(pe\r tou= mh\ sunelqein, kai au)th\n genome/nhn
egkuon katapinei fqa/saj, e)peiper elege gennh/sein
paida meta\ th\n me/llousan e)c au)th=j genna=sqai ko/rhn,
oj ou)ranou= duna/sthj genh/setai. tou=to fobhqeij
kate/pien au)th/n: wj d' o( th=j gene/sewj e)ne/sth xro/noj,
plh/cantoj au)tou= th\n kefalh\n pele/kei Promhqe/wj h
kaqa/per alloi le/gousin Hfaistou, e)k korufh=j, e)pi
potamou= Tritwnoj, Aqhna= su\n oploij a)ne/qoren.
2. Se la reconoce por el brillo de sus ojos (HOMERO, Ilada

I 199-200) (LDO #212, p.147)


Qa/mbhsen d' Axileu/j, meta\ d' e)tra/pet', au)tika d' egnw
Palla/d' Aqhnaihn: deinw de/ oi osse fa/anqen:
3. Atenea, diosa guerrea (Himnos Homricos XII, a Atenea)

(LDO #214, p.149)


Eij Aqhna=n
Palla/d' Aqhnaihn e)rusiptolin arxom' a)eidein
deinh/n, v su\n Arhi+ me/lei polemh/i+a erga
perqo/menai te po/lhej a)u+th/ te pto/lemoi te,
kai t' e)rru/sato lao\n io/nta te niso/meno/n te.
4. La imagen ms sagrada de Atenea est en la Acrpolis

(PAUSANIAS Descripcin de Grecia I, 26,6) (LDO #244,


p.167)
iera\ me\n th=j Aqhna=j e)stin h te allh
po/lij kai h( pa=sa o(moiwj gh -kai ga\r
osoij qeou\j kaqe/sthken allouj e)n
toij dh/moij se/bein, ou)de/n ti hsson th\n
Aqhna=n agousin e)n timv=, to\ de\
a(giwtaton e)n koin% polloij pro/teron
nomisqe\n etesin <h> sunh=lqon a)po\
twn dh/mwn e)stin Aqhna=j agalma e)n
tv= nu=n a)kropo/lei, to/te de\
o)nomazome/nv po/lei: fh/mh de\ e)j au)to\
exei pesein e)k tou= ou)ranou=.

POSEIDWN / NEPTUNUS
1. Los Cclopes entregan a Poseidon el tridente

(APOLODORO, Biblioteca I 7.1) (LDO #452, p.297)


Kai Ku/klwpej to/te Dii me\n dido/asi bronth\n kai
a)straph\n kai kerauno/n, Plou/twni de\ kune/hn,
Poseidwni de\ triainan: oi de\ tou/toij o(plisqe/ntej
kratou=si Tita/nwn, kai kaqeircantej au)tou\j e)n t%
Tarta/r% tou\j e(kato/gxeiraj kate/sthsan fu/lakaj.
au)toi de\ diaklhrou=ntai peri th=j a)rxh=j, kai lagxa/nei
Zeu\j me\n th\n e)n ou)ran% dunasteian, Poseidwn de\ th\n
e)n qala/ssv, Plou/twn de\ th\n e)n Aidou.
2. Poseidn y sus atribuciones (Himnos Homricos

XII, a Poseidn) (LDO #458, p.300)


Eij Poseidwna
Amfi Poseida/wna qeo\n me/gan arxom' a)eidein
gaihj kinhth=ra kai a)truge/toio qala/sshj
po/ntion, ().
dixqa/ toi Ennosigaie qeoi timh\n e)da/santo
ippwn te dmhth=r' emenai swth=ra/ te nhwn.
Xaire Poseidaon gaih/oxe kuanoxaita,
kai ma/kar eu)mene\j htor exwn plwousin arhge.

3. Invocacin a Poseidn

(ARISTFANES, Los Caballeros


561-569) (LDO #462, p.301)
Ippi' anac Po/seidon, %
xalkokro/twn ippwn ktu/poj
kai xremetismo\j a(nda/nei
kai kuane/mboloi qoai
misqofo/roi trih/reij,
meirakiwn ()
deu=r' elq' eij xoro/n, w xrusotriain'

4. Poseidn y Atenea ayudan a Aquiles contra el

Escamandro (HOMERO, Ilada XXI 284-292) (LDO


#473, p.307)
Wj fa/to, t% de\ ma/l' wka Poseida/wn kai Aqh/nh
sth/thn e)ggu\j io/nte, de/maj d' andressin e)i+kthn,
xeiri de\ xeira labo/ntej e)pistwsant' e)pe/essi.
toisi de\ mu/qwn hrxe Poseida/wn e)nosixqwn:
Phlei+dh mh/t' ar ti lihn tre/e mh/te/ ti ta/rbei:
toiw ga/r toi nwi+ qewn e)pitarro/qw eime\n
Zhno\j e)painh/santoj e)gw kai Palla\j Aqh/nh:
wj ou toi potam% ge damh/menai aisimo/n e)stin,
a)ll' ode me\n ta/xa lwfh/sei, su\ de\ eiseai au)to/j:

5. Poseidn remueve el mar

(HOMERO, Odisea V 291-294)


(LDO #459, p.301)
wj eipwn su/nagen nefe/laj,
e)ta/race de\ po/nton
xersi triainan e(lwn: pa/saj d'
o)ro/qunen a)e/llaj
pantoiwn a)ne/mwn, su\n de\
nefe/essi ka/luye
gaian o(mou= kai po/nton: o)rwrei
d' ou)rano/qen nu/c.
6. Calma tempestades (VIRGILIO, Eneida I 133-147) (LDO #460, p.301)
Iam caelum terramque meo sine numine, venti,
miscere et tantas audetis tollere moles?
quos ego - sed motos praestat componere fluctus.
post mihi non simili poena commissa luetis.
maturate fugam regique haec dicite vestro:
non illi imperium pelagi saevumque tridentem,
sed mihi sorte datum. tenet ille immania saxa,
vestras, Eure, domos; illa se iactet in aula
Aeolus et clauso ventorum carcere regnet.
Sic ait, et dicto citius tumida aequora placat
collectasque fugat nubes solemque reducit.
Cymothoe simul et Triton adnixus acuto
detrudunt navis scopulo; levat ipse tridenti
et vastas aperit Syrtis et temperat aequor
atque rotis summas levibus perlabitur undas.

DHMHTHR / CERES
1. Diosa del Cereal (HESODO, Trabajos y Das 465) (LDO #258,

p.178)
Euxesqai de\ Dii xqoni% Dhmh/teri q' a(gnv=
e)ktele/a briqein Dhmh/teroj iero\n a)kth/n,
2. Demter revela sus misterios (Himnos Homricos II, a Demter 473-

479) (LDO #264, p.185)


h( de\ kiou=sa qemistopo/loij basileu=si d[eice,] ()
drhsmosu/nhn q' ierwn kai e)pe/fraden orgia pa=si,
semna/, ta/ t' ou pwj esti parec[im]en [oute puqe/sqai,]
out' a)xe/ein: me/ga ga/r ti qewn se/baj isxa/nei au)dh/n.
3. Los Misterios, fuente de salvacin

(Himnos Homricos II, a Demter


480-483) (LDO #264, p.185)
olbioj oj ta/d' opwpen e)pixqoniwn a)nqrwpwn:
oj d' a)telh\j ierwn, oj t' ammoroj, ou poq' o(moiwn
aisan exei fqimeno/j per u(po\ zo/f% eu)rwenti.
4. Madre de Persfone (HESODO, Teogona 912-914) (LDO #254, p.175)
Au)ta\r o( Dh/mhtroj polufo/rbhj e)j le/xoj hlqen:
h te/ke Persefo/nhn leukwlenon, hn Aidwneu\j
hrpasen hj para\ mhtro/j, edwke de\ mhtieta Zeu/j.
5. Santuario y orculo en Patras (PAUSANIAS,

Descripcin de Grecia VII 21, 11-12) (LDO #270, p.187)


Tou= de alsouj iero\n exetai Dh/mhtroj: auth me\n kai h(
paij e(sta=si, to\ de\ agalma th=j Gh=j e)sti kaqh/menon.
pro\ de\ tou= ierou= th=j Dh/mhtro/j e)sti phgh/: () Manteion
de\ e)ntau=qa/ e)stin a)yeude/j, ou) me\n e)pi panti ge
pra/gmati, a)lla\ e)pi twn kamno/ntwn. ka/toptron
kal%di% twn leptwn dh/santej kaqia=si, staqmwmenoi
mh\ pro/sw kaqike/sqai th=j phgh=j, a)ll' oson e)piyau=sai tou= udatoj t% ku/kl% tou=
kato/ptrou. to\ de\ e)nteu=qen eu)ca/menoi tv= qe% kai qumia/santej e)j to\ ka/toptron
ble/pousi: to\ de/ sfisi to\n nosou=nta htoi zwnta h kai teqnewta e)pideiknusi. tou/t% me\n
t% udati e)j tosou=to me/testin a)lhqeiaj.

APOLLWN / APOLLO
1. Apolo y Artemisa, hijos de Zeus

(HESODO, Teogona 918-920) (LDO #84,


p.64)
Lhtw d' Apo/llwna kai Artemin ioxe/airan
imero/enta go/non peri pa/ntwn Ou)raniwnwn
geinat' ar' aigio/xoio Dio\j filo/thti
migeisa.
2. Apolo

dios
bello
y
polifactico (CALMACO, Himnos II, a Apolo 3246) (LDO #100, p.73)
xru/sea twpo/llwni to/ t' e)nduto\n h t' e)piporpij
h te lu/rh to/ t' aemma to\ Lu/ktion h te fare/trh,
xru/sea kai ta\ pe/dila: polu/xrusoj ga\r Apo/llwn

kai poulukte/anoj: Puqwni ke tekmh/raio.


kai me\n a)ei kalo\j kai a)ei ne/oj: oupote Foibou
qhleiaij ou)d' osson e)pi xno/oj hlqe pareiaij,(...)
te/xnv d' a)mfilafh\j outij to/son osson Apo/llwn:
keinoj o)i+steuth\n elax' a)ne/ra, keinoj a)oido/n
Foib% ga\r kai to/con e)pitre/petai kai a)oidh/,
keinou de\ qriai kai ma/ntiej: e)k de/ nu Foibou
ihtroi deda/asin a)na/blhsin qana/toio.
3. Apolo se proclama adivino al nacer (Himnos

Homricos III, a Apolo 131 s.) (LDO #101, p.74)


Eih moi kiqarij te () kampu/la to/ca,
xrh/sw d' a)nqrwpoisi Dio\j nhmerte/a boulh/n.
4. Apolo protector de la poesa y de la msica (HESODO, Teogona 95) (LDO #107, p.76)
)Ek ga/r toi Mouse/wn kai e(khbo/lou Apo/llwnoj
andrej a)oidoi easin e)pi xqo/na kai kiqaristai,
5. Dioses inventores de instrumentos musicales (PAUSANIAS, Descripcin de Grecia V 21,

14-8) (LDO #108, p.76)


Meta\ de\ tou=ton Apo/llwnoj kai Ermou= bwmo/j e)stin e)n koin%, dio/ti Ermh=n lu/raj,
Apo/llwna de\ eu(re/thn einai kiqa/raj Ellh/nwn e)stin e)j au)tou\j lo/goj.

6. Apolo mata a la serpiente

Pitn (HIGINO, Fbulas


140) (LDO #109, p.77)
Python Terrae filius draco ingens.
Hic ante Apollinem ex oraculo in
monte Parnasso responsa dare
solitus erat. Huic ex Latonae partu
interitus erat fato futurus. (...)
Python ubi sensit Latonam ex Iove
gravidam esse, persequi coepit, ut
eam interficeret. At Latonam Iovis
iussu ventus Aquilo sublatam ad
Neptunum pertulit; ille eam tutatus
est (...). Post diem quartum quam
essent nati, Apollo matris poenas
exsecutus est; nam Parnassum
venit et Pythonem sagittis interfecit (inde Pythius est dictus) ossaque
eius in cortinam coniecit et in templo suo posuit, ludosque funebres
ei fecit, qui ludi Pythia dicuntur.
7. Apolo mata a la serpiente Pitn (HIGINO, Fbulas 140)

(LDO #109, p.77)


Hectore sepulto cum Achilles circa moenia Troianorum vagaretur ac
diceret se solum Troiam expugnasse, Apollo iratus Alexandrum
Parin se simulans talum, quem mortalem habuisse dicitur, sagitta
percussit et occidit.
8. Apolo padre de

Augusto (SUETONIO,
Vida de los XII Csares,
Vida de Augusto 94, 4)
(LDO #127, p.87)
In Asclepiadis Mendetis
Theologumenon libris lego, Atiam, cum ad sollemne Apollinis
sacrum media nocte uenisset, posita in templo lectica, dum ceterae
matronae dormirent, obdormisse; draconem repente irrepsisse ad
eam pauloque post egressum; illam expergefactam quasi a
concubitu mariti purificasse se; et statim in corpore eius extitisse
maculam uelut picti draconis nec potuisse umquam exigi, adeo ut
mox publicis balineis perpetuo abstinuerit; Augustum natum
mense decimo et ob hoc Apollinis filium existimatum.

10

ARTEMIS / DIANA
1. Diana asiste a su madre en el parto (SERVIO,

Comentarios a la Eneida III,73) (LDO #168, p.116)


Sane nata Diana parturienti Apollinem matri dicitur praebuisse
obstetricis officium: unde cum Diana sit virgo, tamen a
parturientibus invocatur.
2. Diana identificada con la

Luna (VIRGILIO, Eneida x,


215 s.) (LDO #170, p.117)
Iamque dies caelo concesserat
almaque curru
noctivago Phoebe medium
pulsabat Olympum:
3. Explicacin de tal

identificacin
(SERVIO,
Comentarios a la
Eneida IV,511) (LDO #173, p.118)
Non nulli eandem Lucinam, Dianam, Hecaten appellant ideo,
quia uni deae tres adsignant potestates nascendi valendi
moriendi: et quidem nascendi Lucinam deam esse dicunt,
valendi Dianam, moriendi Hecaten: ob quam triplicem
potestatem triformem eam triplicemque finxerunt, cuius in
triviis templa ideo struxerunt.
4. Diosa de la caza y de los montes (Himnos Homricos

XXVII, a rtemis 1-10) (LDO #182, p.125)


Artemin a)eidw xrushla/katon keladeinh\n
parqe/non aidoihn e)lafhbo/lon ioxe/airan
au)tokasignh/thn xrusao/rou Apo/llwnoj,
h kat' orh skio/enta kai akriaj h)nemoe/ssaj
agrv terpome/nh pagxru/sea to/ca titainei
pe/mpousa stono/enta be/lh: trome/ei de\ ka/rhna
u(yhlwn o)re/wn, iaxei d' epi da/skioj ulh
deino\n u(po\ klaggh=j qhrwn, frissei de/ te gaia
po/ntoj t' ixquo/eij: h( d' alkimon htor exousa
pa/ntv e)pistre/fetai qhrwn o)le/kousa gene/qlhn.

11

HRMHS / MERCURIUS
1. Hermes y Afrodita, padres de Hermafrodito (OVIDIO,

Metamorfosis IV 288-291) (LDO #380, p.259)


Mercurio puerum diva Cythereide natum
naides Idaeis enutrivere sub antris,
cuius erat facies, in qua materque paterque
cognosci possent; nomen quoque traxit ab illis.
2. Apolo le profetiza que ser el patrono de los ladrones (Himnos

Homricos IV, a Hermes 282-293) (LDO #388, p.262)


)/ W pe/pon h)peropeuta\ dolofrade\j h se ma/l' oiw
polla/kij a)ntitorou=nta do/mouj eu naieta/ontaj
ennuxon ou x' ena mou=non e)p' oudei+ fwta kaqissai
skeua/zonta kat' oikon ater yo/fou, oi' a)goreu/eij.
pollou\j d' a)grau/louj a)kaxh/seij mhloboth=raj
oureoj e)n bh/ssvj, o(po/tan kreiwn e)ratizwn
a)ntv=j boukolioisi kai eiropo/koij o)i+essin.
a)ll' age, mh\ pu/mato/n te kai ustaton upnon iau/svj,
e)k liknou kata/baine melainhj nukto\j e(taire.
tou=to ga\r oun kai epeita met' a)qana/toij ge/raj eceij:
a)rxo\j fhlhte/wn keklh/seai hmata pa/nta.
3. Inventor de la palabra y de las lenguas (HIGINO, Fbulas

143, 2) (LDO #392, p.264)


homines ante saecula multa sine oppidis legibusque uitam exegerunt, una
lingua loquentes, sub Iouis imperio, sed postquam Mercurius sermones
hominum interpretatus est, unde h(rmhneuth/j dicitur [esse] interpres
(Mercurius enim Graece (Hrmhj uocatur; idem nationes distribuit), tum
discordia inter mortales esse coepit, quod Ioui placitum non est.
4. Inventor del alfabeto y maestro de los ejercicios gimnsticos

(HIGINO,
Fbulas 277, 13) (LDO #392,
p.264)
Parcae, Clotho Lachesis Atropos, invenerunt
litteras Graecas septem, . . ; alii
dicunt Mercurium ex gruum volatu, quae cum
volant litteras exprimunt; () idem Mercurius et
palaestram mortales primus docuit.

12

5. Invencin de la lira (Himnos Homricos IV, a Hermes 20-58) (LDO #397, p.267)
oj kai e)pei dh\ mhtro\j a)p' a)qana/twn qo/re guiwn
ou)ke/ti dhro\n ekeito me/nwn ier% e)ni likn%,
a)ll' o g' a)nai+caj zh/tei bo/aj Apo/llwnoj
ou)do\n u(perbainwn u(yhrefe/oj antroio.
enqa xe/lun eu(rwn e)kth/sato murion olbon:
Ermh=j toi prwtista xe/lun tekth/nat' a)oido/n,
h r(a/ oi a)ntebo/lhsen e)p' au)leivsi qu/rvsi
boskome/nh propa/roiqe do/mwn e)riqhle/a poihn,
sau=la posin bainousa: Dio\j d' e)riou/nioj uio\j
a)qrh/saj e)ge/lasse kai au)tika mu=qon eeipe:
su/mbolon hdh moi me/g' o)nh/simon, ou)k o)nota/zw.
xaire fuh\n e)ro/essa xoroitu/pe daito\j e(tairh,
a)spasih profaneisa: po/qen to/de kalo\n aqurma
aio/lon ostrakon esso xe/luj oresi zwousa;
a)ll' oisw s' eij dwma labwn: ofelo/j ti moi essv,
ou)d' a)potimh/sw: su\ de/ me prwtiston o)nh/seij.
oikoi be/lteron einai, e)pei blabero\n to\ qu/rhfin:
h ga\r e)phlusihj poluph/monoj esseai exma
zwous': hn de\ qa/nvj to/te ken ma/la kalo\n a)eidoij.
Wj ar' efh: kai xersin am' a)mfote/rvsin a)eiraj
ay eisw kie dwma fe/rwn e)rateino\n aqurma.
enq' a)naphlh/saj glufa/n% polioio sidh/rou
aiwn' e)ceto/rhsen o)resk%oio xelwnhj.
wj d' o(po/t' wku\ no/hma dia\ ste/rnoio perh/sv
a)ne/roj on te qaminai e)pistrwfwsi me/rimnai,
h ote dinhqwsin a)p' o)fqalmwn a)marugai,
wj am' epoj te kai ergon e)mh/deto ku/dimoj Ermh=j.
ph=ce d' ar' e)n me/troisi tamwn do/nakaj kala/moio
peirh/naj dia\ nwta dia\ r(inoio xelwnhj.
a)mfi de\ de/rma ta/nusse boo\j prapidessin e(v=si,
kai ph/xeij e)ne/qhk', e)pi de\ zugo\n hraren a)mfoin,
e(pta\ de\ sumfwnouj o)i+wn e)tanu/ssato xorda/j.
au)ta\r e)pei dh\ teu=ce fe/rwn e)rateino\n aqurma
plh/ktr% e)peirh/tize kata\ me/loj, h( d' u(po\ xeiro\j
smerdale/on kona/bhse: qeo\j d' u(po\ kalo\n aeiden
e)c au)tosxedihj peirwmenoj, h)u/+te kou=roi
h(bhtai qalivsi paraibo/la kertome/ousin,
a)mfi Dia Kronidhn kai Maia/da kallipe/dilon
on pa/roj wrizeskon e(taireiv filo/thti,
hn t' au)tou= geneh\n o)nomakluto\n e)conoma/zwn:
6. Estatua de Hermes (PAUSANIAS Descripcin de Grecia V 17,3) (LDO #412, p.273)
Xro/n% de\ usteron kai alla a)ne/qesan: )Ermh=n liqou, Dio/nuson de\ fe/rei nh/pion, te/xnh
de/ e)sti Pracite/louj.
13

AFRODITH / VENUS
1. Afrodita hija de Zeus (HOMERO,

Ilada 426-428) (LDO #14, p.25)


Wj fa/to, meidhsen de\ path\r
a)ndrwn te qewn te,
kai r(a kalessa/menoj prose/fh
xrush=n Afrodithn:
ou toi te/knon e)mo\n de/dotai
polemh/i+a erga,
2. Esposa de Hefesto (APOLONIO

RODIO, Argonuticas III 36-40)


(LDO #15, p.26)
H, kai a)nai+casai e)pi me/ga dwma
ne/onto
Ku/pridoj, orra/ te/ oi deimen po/sij a)mfiguh/eij,
o(ppo/te min ta\ prwta parai Dio\j hgen akoitin.
3. Afrodita y Dioniso padres de Prapo (DIODORO SCULO,

Biblioteca histrica IV 6, 1) (LDO #20, p.26)


Muqologou=sin oun oi palaioi to\n Priapon uio\n me\n einai
Dionu/sou kai Afrodithj, piqanwj th\n ge/nesin tau/thn e)chgou/menoi: tou\j ga\r oinwqe/ntaj fusikwj e)nteta/sqai pro\j ta\j
a)frodisiaka\j h(dona/j.
4. De la unin de Afrodita y Anquises nace Eneas (Himnos

Homricos V, a Afrodita 171-197 y 281-288) (LDO #26, p.30)


Wj fa/q': o( d' e)c upnoio ma/l' e)mmape/wj u(pa/kousen. ()
Agxish, ku/diste kataqnhtwn a)nqrwpwn,
qa/rsei, mhde/ ti sv=si meta\ fresi deidiqi lihn:
ou) ga/r toi ti de/oj paqe/ein kako\n e)c e)me/qen ge ()
soi d' estai filoj uio\j oj e)n Trwessin a)na/cei
kai paidej paidessi diampere\j e)kgega/ontai:
t% de\ kai Aineiaj onom' essetai ()
hn de/ tij eirhtai se kataqnhtwn a)nqrwpwn
h tij soi filon uio\n u(po\ zwnv qe/to mh/thr,
t% de\ su\ muqeisqai memnhme/noj wj se keleu/w:
fasin toi nu/mfhj kalukwpidoj ekgonon einai ()
ei de/ ken e)ceipvj kai e)peu/ceai afroni qum%
e)n filo/thti migh=nai e)u+stefa/n% Kuqereiv,
Zeu/j se xolwsa/menoj bale/ei yolo/enti keraun%.

14

5. Diosa vivificadora de toda la naturaleza (LUCRECIO, La naturaleza de las cosas I 4-20)

(LDO #40, p.35)


per te quoniam genus omne animantum
concipitur visitque exortum lumina solis:
te, dea, te fugiunt venti, te nubila caeli
adventumque tuum, tibi suavis daedala tellus
summittit flores, tibi rident aequora ponti
placatumque nitet diffuso lumine caelum.
nam simul ac species patefactast verna diei
et reserata viget genitabilis aura favoni,
aeriae primum volucris te, diva, tuumque
significant initum perculsae corda tua vi.
inde ferae pecudes persultant pabula laeta
et rapidos tranant amnis: ita capta lepore
te sequitur cupide quo quamque inducere pergis.
denique per maria ac montis fluviosque rapacis
frondiferasque domos avium camposque virentis
omnibus incutiens blandum per pectora amorem
efficis ut cupide generatim saecla propagent.
6. Diosa de la belleza (Himnos Homricos VI, a Afrodita 1-18) (LDO #36, p.34)
Aidoihn xrusoste/fanon kalh\n Afrodithn
#somai, h pa/shj Ku/prou krh/demna le/logxen
einalihj, oqi min Zefu/rou me/noj u(gro\n a)e/ntoj
hneiken kata\ ku=ma polufloisboio qala/sshj
a)fr% eni malak%: th\n de\ xrusa/mpukej Wrai
de/cant' a)spasiwj, peri d' ambrota eimata essan,
krati d' e)p' a)qana/t% stefa/nhn eutukton eqhkan
kalh\n xruseihn, e)n de\ trhtoisi loboisin
anqem' o)reixa/lkou xrusoio/ te timh/entoj,
deirv= d' a)mf' a(palv= kai sth/qesin a)rgufe/oisin
ormoisi xruse/oisin e)ko/smeon oisi per au)tai
Wrai kosmeisqhn xrusa/mpukej o(ppo/t' ioien
e)j xoro\n imero/enta qewn kai dwmata patro/j.
au)ta\r e)pei dh\ pa/nta peri xroi+ ko/smon eqhkan
hgon e)j a)qana/touj: oi d' h)spa/zonto ido/ntej
xersi t' e)decio/wnto kai h)rh/santo ekastoj
einai kouridihn aloxon kai oikad' agesqai,
eidoj qauma/zontej iostefa/nou Kuqereihj.
7. Atribuciones de Afrodita (HESODO, Teogona 203-206) (LDO #38, p.35)
Tau/thn d' e)c a)rxh=j timh\n exei h)de\ le/logxe
moiran e)n a)nqrwpoisi kai a)qana/toisi qeoisi,
parqeniouj t' o)a/rouj meidh/mata/ t' e)capa/taj te
te/ryin te glukerh\n filo/thta/ te meilixihn te.

15

8. Venus se venga del Sol por revelar su

adulterio con Marte (OVIDIO,


Metamorfosis IV 190-197) (LDO #380,
p.259)
'Exigit indicii memorem Cythereia poenam
inque vices illum, tectos qui laesit amores,
laedit amore pari. quid nunc, Hyperione nate,
forma colorque tibi radiataque lumina prosunt?
nempe, tuis omnes qui terras ignibus uris,
ureris igne novo; quique omnia cernere debes,
Leucothoen spectas et virgine figis in una,
quos mundo debes, oculos.

9. Afrodita hace infieles a las hijas de Tindareo

(Escolios a Eurpides, Orestes 249) (LDO


#59, p.47)
Sthsixoro/j fhsin wj qu/wn toij
deoij Tunda/rewj Afrodithj e)pela/qeto: dio\
o)rgisqeisan th\n qeo\n digamouj te kai
triga/mouj kai leiya/ndrouj au)tou= ta\j qugate/raj poih=sai.
kai Hsiodoj de/:

tv=sin de\ filommeidh\j Afrodith


h)ga/sqh prosidou=sa, kakh\n de/ sf' embale fh/mhn.
Tima/ndrh me\n epeit' Exemon prolipou=s' e)bebh/kei,
iketo d' e)j Fulh=a filon maka/ressi qeoisin.
wj de\ Klutaimnh/strh <pro>lipou=s' Agame/mnona dion
Aigisq% pare/lekto, kai eileto xeiron' a)koithn.
wj d' Ele/nh vsxune le/xoj canqou= Menela/ou.
10. Culto en los puertos de Cnido y el Pireo (PAUSANIAS

Descripcin de Grecia I 1,3) (LDO #72, p.53)


Pro\j de\ tv= qala/ssv Ko/nwn %kodo/mhsen Afrodithj iero/n,
trih/reij Lakedaimoniwn katergasa/menoj peri Knidon th\n e)n
tv= Karikv= xerronh/s%. Knidioi ga\r timwsin Afrodithn
ma/lista, kai sfisin estin iera\ th=j qeou=: to\ me\n ga\r
a)rxaio/taton Dwritidoj, meta\ de\ to\ Akraiaj, newtaton de\ hn
Knidian oi polloi, Knidioi de\ au)toi kalou=sin Euploian.

16

11. Prostitucin ritual en honor a Afrodita (HERDOTO, Historias I 199) (LDO #81, p.56)
O de\ dh\ aisxistoj twn no/mwn e)sti toisi Babulwnioisi ode:
dei pa=san gunaika e)pixwrihn izome/nhn e)j iro\n Afrodithj
apac e)n tv= zo/v mixqh=nai a)ndri cein%. () Ai de\ ple/onej
poieu=si wde: e)n teme/nei+ Afrodithj kate/atai ste/fanon peri
tv=si kefalv=si exousai qwmiggoj pollai gunaikej: ai me\n
ga\r prose/rxontai, ai de\ a)pe/rxontai. Sxoinotene/ej de\
die/codoi pa/nta tro/pon [o(dwn] exousi dia\ twn gunaikwn, di'
wn oi ceinoi diecio/ntej e)kle/gontai. Enqa e)pea\n izhtai gunh/,
ou) pro/teron a)palla/ssetai e)j ta\ oikia h tij oi ceinwn
a)rgu/rion e)mbalwn e)j ta\ gou/nata mixqv= esw tou= irou=.
Embalo/nta de\ dei eipein toso/nde:")Epikale/w toi th\n qeo\n
Mu/litta." Mu/litta de\ kale/ousi th\n Afrodithn Assu/rioi. To\
de\ a)rgu/rion me/gaqo/j e)sti oson wn: ou) ga\r mh\ a)pwshtai: ou)
ga/r oi qe/mij e)sti: ginetai ga\r iro\n tou=to to\ a)rgu/rion: t% de\
prwt% e)mbalo/nti epetai ou)de\ a)podokim#= ou)de/na. Epea\n de\
mixqv=, a)posiwsame/nh tv= qe% a)palla/ssetai e)j ta\ oikia,
kai twpo\ tou/tou ou)k outw me/ga ti oi dwseij % min la/myeai.
Osai me/n nun eideo/j te e)pamme/nai eisi kai mega/qeoj, taxu\
a)palla/ssontai, osai de\ amorfoi au)te/wn eisi, xro/non
pollo\n prosme/nousi ou) duna/menai to\n no/mon e)kplh=sai: kai ga\r trie/tea kai tetrae/tea
metece/terai xro/non me/nousi. Eniaxv= de\ kai th=j Ku/prou e)sti paraplh/sioj tou/t%
no/moj.
12. En Corinto (ESTRABN, Geografa VIII

6-20) (LDO #83, p.57)


to/ te th=j Afrodithj iero\n () pleiouj h
xiliaj ierodou/louj e)ke/kthto e(tairaj, aj
a)netiqesan tv= qe% kai andrej kai
gunaikej. kai dia\ tau/taj oun
poluwxleito h( po/lij kai e)ploutizeto: oi
ga\r nau/klhroi r(#diwj e)canhliskonto,
kai dia\ tou=to h( paroimia fhsin ou)
panto\j a)ndro\j e)j Ko/rinqo/n e)sq' o( plou=j.

17

ARHS / MARS
1. Los hijos de Ares y Afrodita (HESODO, Teogona 933-937) (LDO

#133, p.96)
au)ta\r Arhi / r(inoto/r% Kuqe/reia Fo/bon kai Deimon etikte,
deinou/j, oi t' a)ndrwn pukina\j klone/ousi fa/laggaj
e)n pole/m% kruo/enti su\n Arhi ptolipo/rq%,
Armonihn q', hn Ka/dmoj u(pe/rqumoj qe/t' akoitin.

2. Las Amazonas (APOLONIO RODIO, Argonuticas II 990-994)

(LDO #140, p.98)


ou) ga\r Amazonidej ma/l' e)phte/ej
a)ll' ubrij stono/essa kai Areoj erga memh/lei:
dh\ ga\r kai geneh\n esan Areoj Armonihj te
nu/mfhj, h t' Arhi+ filoptole/mouj te/ke kou/raj.

3. Marte padre de Rmulo (OVIDIO, Fastos III 11-25 y 73-80) (LDO

#142, p.99)
Silvia Vestalis (quid enim vetat inde moveri?)
sacra lavaturas mane petebat aquas.
(...)
fessa resedit humo, ventosque accepit aperto
pectore, turbatas restituitque comas.
dum sedet, umbrosae salices volucresque canorae
fecerunt somnos et leve murmur aquae;
()
Mars videt hanc visamque cupit potiturque cupita,
et sua divina furta fefellit ope.
somnus abit, iacet ipsa gravis; iam scilicet intra
viscera Romanae conditor urbis erat.
Pater aeternae urbis dixit:
'arbiter armorum, de cuius sanguine natus
credor (),
a te principium Romano dicimus anno:
primus de patrio nomine mensis erit.'
vox rata fit, patrioque vocat de nomine mensem:
dicitur haec pietas grata fuisse deo.
4. Aspecto terrible del dios (Himnos Homricos VIII, a

Ares 1-5) (LDO #143, p.100)


Arej u(permene/ta, brisa/rmate, xruseoph/lhc,
o)brimo/qume, fe/raspi, polisso/e, xalkokorusta/,
kartero/xeir, a)mo/ghte, dorusqene/j, erkoj Olu/mpou,
Nikhj eu)pole/moio pa/ter, sunarwge\ Qe/mistoj,
a)ntibioisi tu/ranne, dikaiota/twn a)ge\ fwtwn,

5. Marte sinnimo de guerra (VIRGILIO, Eneida IX 516) (LDO #152, p.104)


nec curant caeco contendere Marte / amplius audaces Rutuli,

18

HFAISTOS / VULCANUS
1. Hefesto es hijo nicamente de Hera (HESODO, Teogona 927 s.)

(LDO #307, p.213)


Hrh d' Hfaiston kluto\n ou) filo/thti migeisa
geinato, kai zame/nhse kai hrisen % parakoitv,
e)k pa/ntwn te/xnvsi kekasme/non Ou)raniwnwn.
2. Caco, hijo de Vulcano (VIRGILIO, Eneida VIII 193-199) (LDO

#311, p.216)
hic spelunca fuit uasto summota recessu,
semihominis Caci facies quam dira tenebat
solis inaccessam radiis; semperque recenti
caede tepebat humus, foribusque adfixa superbis
ora uirum tristi pendebant pallida tabo.
huic monstro Volcanus erat pater: illius atros
ore uomens ignis magna se mole ferebat.
3. La cojera del dios, provocada por Hera (Himnos Homricos III, a Apolo 311-320) (LDO

#314, p.217)
ke/klute/ meu pa/ntej te qeoi pa=sai te qe/ainai,
wj em' a)tima/zein arxei nefelhgere/ta Zeu\j
prwtoj, e)pei m' aloxon poih/sato ke/dn'
eiduian:
kai nu=n no/sfin e)meio te/ke glaukwpin Aqh/nhn,
h pa=sin maka/ressi metapre/pei a)qana/toisin:
au)ta\r o g' h)pedano\j ge/gonen meta\ pa=si
qeoisi
paij e)mo\j Hfaistoj r(ikno\j po/daj on te/kon
au)th\
r(iy' a)na\ xersin e(lou=sa kai embalon eu)re/i+
po/nt%:
a)lla/ e( Nhrh=oj quga/thr Qe/tij a)rguro/peza
de/cato kai meta\ vsi kasignh/tvsi ko/missen:
4. La cojera de Hefesto hace rer a los dioses

(HOMERO, Ilada I, 595-600) (LDO #316, p.218)


Wj fa/to, meidhsen de\ qea\ leukwlenoj Hrh,
meidh/sasa de\ paido\j e)de/cato xeiri ku/pellon:
au)ta\r o toij alloisi qeoij e)nde/cia pa=sin
oinoxo/ei gluku\ ne/ktar a)po\ krhth=roj a)fu/sswn:
asbestoj d' ar' e)nwrto ge/lwj maka/ressi qeoisin
wj idon Hfaiston dia\ dwmata poipnu/onta.

19

5. Vulcano en Lemnos (VALERIO FLACO,

Argonuticas II 82-95) (LDO #317, p.219)


Tempore quo primum fremitus insurgere opertos
caelicolum et regni sensit novitate tumentes
Iuppiter aetheriae nec stare silentia pacis,
Iunonem volucri primam suspendit Olympo
horrendum chaos ostendens poenasque barathri.
mox etiam pavidae temptantem vincula matris
solvere praerupti Vulcanum vertice caeli
devolvit. ruit ille polo noctemque diemque
turbinis in morem, Lemni dum litore tandem
insonuit. vox inde repens ut perculit urbem,
adclinem scopulo inveniunt miserentque foventque
alternos aegro cunctantem poplite gressus.
hinc, reduci superas postquam pater adnuit arces,
Lemnos cara deo nec fama notior.
6. La fragua de Vulcano (VIRGILIO, Eneida VIII 416-438) (LDO #321, p.222)
deicit in terras, pars imperfecta manebat.
tris imbris torti radios, tris nubis aquosae
addiderant, rutuli tris ignis et alitis Austri.
fulgores nunc terrificos sonitumque metumque
miscebant operi flammisque sequacibus iras.
parte alia Marti currumque rotasque uolucris
instabant, quibus ille uiros, quibus excitat urbes;
aegidaque horriferam, turbatae Palladis arma,
certatim squamis serpentum auroque polibant
conexosque anguis ipsamque in pectore diuae
Gorgona desecto uertentem lumina collo.

insula Sicanium iuxta latus Aeoliamque


erigitur Liparen fumantibus ardua saxis,
quam subter specus et Cyclopum exesa caminis
antra Aetnaea tonant, ualidique incudibus ictus
auditi referunt gemitus, striduntque cauernis
stricturae Chalybum et fornacibus ignis anhelat,
Volcani domus et Volcania nomine tellus.
hoc tunc ignipotens caelo descendit ab alto.
ferrum exercebant uasto Cyclopes in antro,
Brontesque Steropesque et nudus membra Pyragmon.
his informatum manibus iam parte polita
fulmen erat, toto genitor quae plurima caelo

20

AIDHS / PLUTO
1. Reparto del mundo segn Poseidn (HOMERO, Ilada XV, 188-193)
Zeu\j kai e)gw, tritatoj d' Ai+dhj e)ne/roisin a)na/sswn.
trixqa\ de\ pa/nta de/dastai, ekastoj d' emmore timh=j:
htoi e)gwn elaxon polih\n ala naie/men aiei
pallome/nwn, Ai+dhj d' elaxe zo/fon h)ero/enta,
Zeu\j d' elax' ou)rano\n eu)ru\n e)n aiqe/ri kai nefe/lvsi:
gaia d' eti cunh\ pa/ntwn kai makro\j Olumpoj.
2. La casa de Hades y su terrible perro (HESODO,

Teogona 767-773)
Enqa qeou= xqoniou pro/sqen do/moi h)xh/entej
[ifqimou t' Aidew kai e)painh=j Persefoneihj]
e(sta=sin, deino\j de\ ku/wn propa/roiqe fula/ssei,
nhleih/j, te/xnhn de\ kakh\n exei: e)j me\n io/ntaj
sainei o(mwj ou)rv= te kai ouasin a)mfote/roisin,
e)celqein d' ou)k autij e)#= pa/lin, a)lla\ dokeu/wn
e)sqiei, on ke la/bvsi pule/wn ektosqen io/nta.
3. Los Cclopes entregan a Hades el casco invisible (APOLODORO,

Biblioteca I 7.1) (LDO #452, p.297)


Kai Ku/klwpej to/te Dii me\n dido/asi bronth\n kai a)straph\n kai
kerauno/n, Plou/twni de\ kune/hn, Poseidwni de\ triainan: oi de\
tou/toij o(plisqe/ntej kratou=si Tita/nwn, kai kaqeircantej au)tou\j
e)n t% Tarta/r% tou\j e(kato/gxeiraj kate/sthsan fu/lakaj. au)toi de\
diaklhrou=ntai peri th=j a)rxh=j, kai lagxa/nei Zeu\j me\n th\n e)n
ou)ran% dunasteian, Poseidwn de\ th\n e)n qala/ssv, Plou/twn de\ th\n
e)n Aidou.
4. Persfone se une a Hades (HESODO, Teogona 912-937)
Au)ta\r o( Dh/mhtroj polufo/rbhj e)j le/xoj hlqen:
h te/ke Persefo/nhn leukwlenon, hn Aidwneu\j
hrpasen hj para\ mhtro/j, edwke de\ mhtieta Zeu/j.
Mnhmosu/nhj d' e)cau=tij e)ra/ssato kalliko/moio,
e)c hj oi Mou=sai xrusa/mpukej e)cege/nonto
e)nne/a, tv=sin adon qaliai kai te/ryij a)oidh=j.
Lhtw d' Apo/llwna kai Artemin ioxe/airan
imero/enta go/non peri pa/ntwn Ou)raniwnwn
geinat' ar' aigio/xoio Dio\j filo/thti migeisa.
loisqota/thn d' Hrhn qalerh\n poih/sat' akoitin:
h( d' Hbhn kai Arha kai Eileiquian etikte
mixqeis' e)n filo/thti qewn basilh=i kai a)ndrwn.
au)to\j d' e)k kefalh=j glaukwpida geinat' Aqh/nhn,
21

deinh\n e)greku/doimon a)ge/straton a)trutwnhn,


po/tnian, v ke/ladoi te adon po/lemoi te ma/xai te:
Hrh d' Hfaiston kluto\n ou) filo/thti migeisa
geinato, kai zame/nhse kai hrisen % parakoitv,
e)k pa/ntwn te/xnvsi kekasme/non Ou)raniwnwn.
e)k d' Amfitrithj kai e)riktu/pou Ennosigaiou
Tritwn eu)rubihj ge/neto me/gaj, oj te qala/sshj
puqme/n' exwn para\ mhtri filv kai patri anakti
naiei xru/sea dw, deino\j qeo/j. au)ta\r Arhi
r(inoto/r% Kuqe/reia Fo/bon kai Deimon etikte,
deinou/j, oi t' a)ndrwn pukina\j klone/ousi fa/laggaj
e)n pole/m% kruo/enti su\n Arhi ptolipo/rq%,
Armonihn q', hn Ka/dmoj u(pe/rqumoj qe/t' akoitin.
5. El ciclo de Proserpina (OVIDIO, Metamorfosis,V, 564 y ss)
At medius fratrisque sui maestaeque sororis
Iuppiter ex aequo volventem dividit annum:
nunc dea, regnorum numen commune duorum,
cum matre est totidem, totidem cum coniuge
menses.
6. El reino de Hades: el mundo de ultratumba.

(VIRGILIO, Eneida, VI, 237-241)


Spelunca alta fuit uastoque immanis hiatu,
scrupea, tuta lacu nigro nemorumque tenebris,
quam super haud ullae poterant impune uolantes
tendere iter pennis: talis sese halitus atris
faucibus effundens supera ad conuexa ferebat.

7. Caronte (VIRGILIO, Eneida, VI, 298-303)


Portitor has horrendus aquas et flumina seruat
terribili squalore Charon, cui plurima mento
canities inculta iacet, stant lumina flamma,
sordidus ex umeris nodo dependet amictus.
ipse ratem conto subigit uelisque ministrat
et ferruginea subuectat corpora cumba

22

Reparto del mundo segn Poseidn


"Zeus, yo y el tercero, Hades, que reina sobre los muertos. El mundo se dividi en tres
partes, una para cada uno de nosotros: a m me toc en suerte habitar siempre en el mar
que blanque la espuma; a Hades, en cambio, las sombras y la niebla, y a Zeus el inmenso
cielo, en el ter siempre entre las nubes, en tanto que la Tierra y el Olimpo nos pertenecen
en comn a los tres."
(HOMERO, Ilada XV, 187-ss)
La casa de Hades y su terrible perro
All lejos estn las sonoras moradas del dios subterrneo [del robusto Hades y de la
terrible Persfone], y delante vigila un terrible perro despiadado, y que tiene artes
horribles: a los que entran los saluda a la vez con la cola y con ambas orejas, pero no les
deja salir de nuevo, sino que, espiando, se come al que sorprende saliendo de las puertas
(HESODO, Teogona 767-773)
Persfone se une a Hades
(HESODO, Teogona 912-937)
La entrada del Hades
un bosque de blancos chopos a orillas del ro Ocano
(PAUSANIAS, X, 28 1)
El ciclo de Proserpina
Jpiter, para acomodar la diferencia que haba entre Plutn y Ceres, orden que
Prosrpina viviera seis meses del ao con su marido y los otros seis con su madre.
(OVIDIO, Metamorfosis, V, 564 y ss)
El reino de Hades: el mundo de ultratumba.
Una profunda caverna de vasta abertura, protegida por un lago negro y las tinieblas de
los bosques.
(VIRGILIO, Eneida, VI, 236)
Caronte
Guarda aquellas aguas y aquellos ros el horrible barquero Caronte, cuya suciedad
espanta; sobre el pecho le cae desaliada barba blanca, de sus ojos brotan llamas; una
srdida capa cuelga de sus hombros, prendida con un nudo; l mismo maneja su negra
barca con un garfio, dispone las velas y transporta en ella los muertos.
(VIRGILIO, Eneida, VI, 298 y ss)

23

HSTIA / VESTA
1. Hija de Cronos y de Rea (HESODO, Teogona 453-458)

(LDO #413, p.277)


Reih de\ dmhqeisa Kro/n% te/ke faidima te/kna,
Istihn Dh/mhtra kai Hrhn xrusope/dilon,
ifqimo/n t' Aidhn, oj u(po\ xqoni dwmata naiei
nhlee\j htor exwn, kai e)riktupon Ennosigaion,
Zh=na/ te mhtio/enta, qewn pate/r' h)de\ kai a)ndrwn,
tou= kai u(po\ bronth=j pelemizetai eu)reia xqwn.
2. La diosa sin imgenes (OVIDIO, Fastos VI 291-

298) (LDO #415, p.278)


Nec tu aliud Vestam quam vivam intellege flammam;
nataque de flamma corpora nulla vides.
iure igitur virgo est, quae semina nulla remittit
nec capit, et comites virginitatis amat.
esse diu stultus Vestae simulacra putavi,
mox didici curvo nulla subesse tholo.
ignis inexstinctus templo celatur in illo:
effigiem nullam Vesta nec ignis habet.
3. Eneas venera a Vesta entre los dioses

patrios. (VIRGILIO, Eneida, V, 743-745)


(LDO #417, p.279)
Haec memorans cinerem et sopitos suscitat ignis,
Pergameumque Larem et canae penetralia Vestae
farre pio et plena supplex ueneratur acerra.

24

DIONISOS / BACCHUS
1. Invocacin a Dionisio (Himnos Homricos III, a Dionisio)
Eij Dio/nuson
Kissoko/mhn Dio/nuson e)ribromon arxom' a)eidein
Zhno\j kai Seme/lhj e)rikude/oj a)glao\n uio/n,
on tre/fon h)u/+komoi nu/mfai para\ patro\j anaktoj
deca/menai ko/lpoisi kai e)nduke/wj a)titallon
Nu/shj e)n gua/loij: o( d' a)e/ceto patro\j ekhti
antr% e)n eu)wdei metariqmioj a)qana/toisin.
au)ta\r e)pei dh\ to/nde qeai polu/umnon eqreyan,
dh\ to/te foitizeske kaq' u(lh/entaj e)nau/louj
kiss% kai da/fnv pepukasme/noj: ai d' am' eponto
nu/mfai, o( d' e)chgeito: bro/moj d' exen aspeton ulhn.
Kai su\ me\n outw xaire polusta/ful' w Dio/nuse:
do\j d' h(ma=j xairontaj e)j wraj autij ike/sqai,
e)k d' auq' wra/wn eij tou\j pollou\j
e)niautou/j.

2. Nacimiento de Dioniso (HESODO, Teogona 940-942)


Kadmhij d' ara oi Seme/lh te/ke faidimon uio\n
mixqeis' e)n filo/thti, Diwnuson polughqe/a,
a)qa/naton qnhth/: nu=n d' a)mfo/teroi qeoi eisin.
3. Origen asitico de del culto dionisaco (EURPIDES, Bacantes, 20-

25)
e)j th/nde prwton hlqon Ellh/nwn po/lin,
ta)kei xoreu/saj kai katasth/saj e)ma\j
teleta/j, in' eihn e)mfanh\j daimwn brotoij.
prwtaj de\ Qh/baj th=sde gh=j Ellhnidoj
a)nwlo/luca, nebrid' e)ca/yaj xroo\j
qu/rson te dou\j e)j xeira, kissinon be/loj:

4. El rito dionisaco (EURPIDES, Bacantes, 135-139)


h(du\j e)n oresin, otan e)k qia/swn dromaiwn pe/sv pedo/se, nebridoj exwn iero\n e)nduto/n, a)greu/wn
aima tragokto/non, wmofa/gon xa/rin, ie/menoj e)j orea Fru/gia, Lu/di', o( d' ecarxoj Bro/mioj,
eu)oi.

5. El origen del teatro est en el ditirambo, el verso

dionisaco (ARISTTELES, Potica I, 2.3)


Genome/nh d' oun a)p' a)rxh=j au)tosxediastikh=j -kai au)th\ kai h(
kwm%dia, kai h( me\n a)po\ twn e)carxo/ntwn to\n diqu/rambon, h( de\
a)po\ twn ta\ fallika\ a eti kai nu=n e)n pollaij twn po/lewn
diame/nei nomizo/mena kata\ mikro\n hu)ch/qh proago/ntwn oson
e)gigneto fanero\n au)th=j: kai polla\j metabola\j metabalou=sa
h( trag%dia e)pau/sato, e)pei esxe th\n au(th=j fu/sin.
25

6. Dioniso y las mujeres segn Eurpides (EURPIDES,

Bacantes 234-235)
filei de\ t#= dustro/p% gunaikwn
a(rmoni# kaka\ du/stanoj a)mhxania sunoikein,
7. La enajenacin de la msica y el vino (EURPIDES,

Bacantes 156-165)
barubro/mwn u(po\ tumpa/nwn,
euia to\n euion a)gallo/menai qeo\n
e)n Frugiaisi boaij e)nopaisi te,
lwto\j otan eu)ke/ladoj
iero\j iera\ paigmata bre/mv, su/noxa
foita/sin eij oroj eij oroj:

8. La flauta de Dioniso

(ARISTTELES, Poltica
1341a)
eti de\ ou)k estin o( au)lo\j h)qiko\n
a)lla\ ma=llon o)rgiastiko/n, wste
pro\j tou\j toiou/touj au)t%
kairou\j xrhste/on e)n oij h(
qewria ka/qarsin ma=llon
du/natai h ma/qhsin.

9. La flauta dionisaca y su origen extranjero

(ARISTTELES, Poltica 1342b. 4-16)


Pa=sa ga\r bakxeia kai pa=sa h( toiau/th kinhsij
ma/lista twn o)rga/nwn e)stin e)n toij au)loij, twn d'
a(rmoniwn e)n toij frugisti me/lesi lamba/nei tau=ta to\
pre/pon.
10. El vino como medicina (EURPIDES, Bacantes 283)
Ou)d' est' allo fa/rmakon po/nwn.

26

Invocacin a Dionisio
Comienzo por cantar al que cie de hiedra sus cabellos, al de poderoso bramido, Dioniso, hijo ilustre de Zeus y de la
gloriossima Smele, al que criaron las Ninfas de hermosa cabellera, tras haberlo recibido en sus regazos de su padre, el
Soberano. Cariosamente lo cuidaron en los barrancos del Nisa, y l creca por voluntad de su padre en una cueva fragante,
pero contado entre los inmortales.
Mas cuando las diosas acabaron ya de criar a quien sera motivo de muchos himnos, ya entonces frecuentaba los boscosos
valles, cubierto de hiedra y lauro. Las Ninfas lo seguan a una, y l las guiaba. El fragor se adueaba del bosque inmenso.
As que te saludo a ti tambin, Dioniso, prdigo en viedos. Concdenos llegar alegres a las prximas estaciones y a despus
de esas estaciones, por muchos aos.
(Himnos Homricos III, a Dionisio)
Nacimiento de Dioniso
"y la cadmea Smele, igualmente en trato amoroso con l [Zeus], dio a luz un ilustre hijo, el muy risueo Dioniso, un inmortal
siendo ella mortal. Ahora ambos son dioses"
(HESODO, Teogona, 940-942)
Origen asitico de del culto dionisaco
...he llegado en primer lugar a esta ciudad de los griegos, tras de haber levado all [Lidia, Frigia, Arabia y Asia] tambin
mis coros y fundado mis ritos, a fin de ser un dios patente a los mortales. A Tebas, la primera en esta tierra helnica la he
alzado con mi grito...
(EURPIDES, Bacantes, 20-25)
El rito dionisaco
Qu gozo en las montaas, cuando en medio del cortejo lanzado a la carrera se arroja al suelo [Dioniso], con su sacro
hbito de piel de corzo, buscando la sangre del cabrito inmolado, delicia de la carne cruda, mientras va impetuoso por montes
frigios, lidios!
(EURPIDES, Bacantes, 135-139)
Retrato del dios
"que lleva una melena larga y perfumada de bucles rubios, de rostro lascivo con la atractiva mirada de Afrodita en sus ojos"
(EURPIDES, Bacantes, 234-235).
Dionisio y las mujeres segn Eurpides
"la dura y desafortunada impotencia ante los dolores del parto y el delirio armonizan con la difcil condicin de las mujeres"
(EURPIDES, Hiplito, 163-165).
La enajenacin de la msica y el vino
al son de panderos de sordo retumbo, festejando con gritos de evoh! al dios del evoh, entre los gritos y aclamaciones
frigias, al tiempo que la sagrada flauta de loto melodioso modula sus sagradas tonadas, en acompaamientos para las que
acuden al monte, al monte.
(EURPIDES, Bacantes, 156-165)
La flauta de Dioniso
"la flauta no es un instrumento moral, sino ms bien orgistico, de modo que debe utilizarse en aquellas ocasiones en las que
el espectculo pretende ms la purificacin que la enseanza"
(ARISTTELES, Poltica, 1341a).
La flauta y su origen extranjero
"todo el delirio bquico y todo el tumulto de tal clase [...] se expresa por medio de la flauta, de entre los instrumentos, de
modo especial, y entre las armonas toma el parecido de las msicas frigias"
(ARISTTELES, Poltica, 1342b.4 13-6)
El vino como medicina
"No hay otra medicina para las penas!" (EURPIDES, Bacantes, 283)
El origen del teatro est en el ditirambo, el verso dionisaco
Por lo dems, hacindose al principio sin arte as sta como la comedia (la tragedia por los corifeos de la farsa ditirmbica,
la comedia por los del coro flico, cuyas mojigangas duran todava en muchas ciudades recibidas por ley), poco a poco fue
tomando cuerpo, promovindolas los dichos, hasta descubrirse tal cual forma de ellas. Con eso la tragedia, probadas muchas
mutaciones, hizo punto, ya que adquiri su ser natural
(ARISTTELES, Potica I, 2.3)

27

También podría gustarte