1

Unidade

Adaptacin curricular (Bsica)

As regras xerais de acentuacin

Segundo a posicin da slaba tnica, as palabras clasifcanse en agudas, graves e esdrxulas. Pero, cando se
acenta cada unha delas?
As palabras agudas acentanse cando rematan en vogal, -n, -s ou -ns: caf, xamp, corazn, comps,
pantalns...
Excepcins:
1. Non levan acento as palabras agudas acabadas en ditongo decrecente (ai, ei, oi, au, eu, ou) ou en
ditongo homoxneo (ui e iu): animais, amei, remou, azuis...
2. Non levan acento as palabras monoslabas: pan, mes, fe, con

1. Acenta as palabras agudas que o precisen.

metal xabon esquimo
rumor refen indicacion
anzois algun luns
xamons favor infeliz
durmir ferver ademais
rematou mol pel
luz arroz lei
nariz bombon rapaz
2. Busca na sopa de letras as palabras correspondentes a estas definicins. Son todas palabras agudas!
Xefe soberano que, nalgns estados, herda o poder
do seu antecesor.
En plural, folla de maior tamao ca un folio, na que
se imprime un anuncio e que se exhibe nun lugar
pblico.
Caixa de vidro porttil ou fixa a un poste ou parede, cunha luz dentro para alumar, que pode ser
de combustin (de gas, de petrleo, de aceite) ou
elctrica.
Aparello electrnico cunha memoria de gran capacidade, que realiza con moita rapidez operacins
de clculo, clasificacin, deseo, almacn de datos
etc., para as cales est programado.

rodeira - grupo edeb

Vehculo autombil usado para o transporte colectivo de pasaxeiros na cidade ou en distancias longas, normalmente con traxecto fixo.
Casa con xardn construda xeralmente fra dos ncleos urbanos.

Unidade

Adaptacin curricular (Bsica)

As palabras graves acentanse cando rematan en consoante distinta de -n, -s ou en grupo distinto
de -ns: mrtir, difcil, trax, bceps...
3. Acenta as palabras graves que o precisen.
textil crater facil
impresora botella mobil
cadro espello reptil
climax album tunel
pexego femur coxa
atmosfera dolmen lapis
triceps datil util
mesa portatil xoves
As palabras esdrxulas acentanse sempre: mrcores, sbado, fbrica, msico, mdico...
4. Ordena estas slabas e obtn palabras esdrxulas. Non esquezas acentualas!
micaqui
..................................... amoto .....................................
rochicha

.....................................

grafolibo

.....................................

mointi

.....................................

glipefotro

.....................................

tesalite

....................................

fomasero

.....................................

comaxi

....................................

copheteliro

.....................................

tastrocafe ....................................

mantiroco

....................................

cofinimag ....................................

glificoroxe

....................................

5. Acenta correctamente este texto.

Era a mesma frase que, uns sete anos despois, repetia ainda que con menos enfase e mis divertimento nun avion
de Iberia que se dispoia a despegar do aeroporto de Madrid-Barajas con destino de Labacolla, en Santiago de
Compostela. Porque, a pesares duns e doutros reparos, o certo era que nestes dous casos como en moitos outros
aceptara as ofertas. E isto era o que contaba. Por outra banda, na base das cousas mis interesantes que lle ocorreran
en toda a sua vida atopaba sempre decisions desta caste, que un dia tamen alcumara de absurdas e tolas.

Carlos G. Reigosa, Crime en Compostela

rodeira - grupo edeb

Mentres o avion rodaba cara a unha das pistas de despegue de Barajas, Nivardo Castro creu percibir pola ventania
unha dimension distinta do aeroporto, algo que, por mis que pescudou coa ollada, non foi capaz de expresar en palabras. Ocorrialle, como lle ocorrira outras veces, que o aeroporto que tia diante non lle parecia o mesmo desde os
establecementos de terra que desde o avion. Era como se lle trocaran a perspectiva, e o acougo que disfrutaba antes
de embarcar, na cafeteria, lle fora de supeto arrapaado e sustituido por inquedanza dentro do aparato. E este cambio
atribuiao s luces das pistas, velocidade do avion..., a calquera elemento externo que non implicase recoecer que
lle daba medo voar. Porque esta era a verdade: Nivardo Castro sufria o que uns chaman aviofobia e outros se cadra
soamente mis pedantes jet sindrome.

unidade

Adaptacin curricular (Bsica)

Periodizacin da literatura galega

1. Le estes textos representativos das diferentes pocas da literatura galega. Deseguido, asciaos coa poca
correspondente.
A. Ondas do mar de Vigo,
e vistes meu amigo?
E, ai Deus, se verr cedo!
Ondas do mar levado,
se vistes meu amado?
E, ai Deus, se verr cedo!
Se vistes meu amigo,
o por que eu sospiro?
E, ai Deus, se verr cedo!
Se vistes meu amado
por que hei gran cuidado?
E, ai Deus, se verr cedo!
Martn Codax

B. Follas novas! risa dame

Ese nome que levs,
Cal se a unha moura ben moura,
Branca lle oise chamar.

Non Follas novas, ramallo

De toxos e silvas sos,
Hirtas, como as mias penas,
Feras, como a mia dor.

Sin olido nin frescura,

Bravas magos e fers...
Se na gndara brotades,
Como non sers as!

C. No chan que en Morrazo

chaman os galegos
chan de Parafita,
que chega hasta o ceo,
que est no camio
que vai ao Ribeiro
dendes Pontevedra,
a vila do reino;
a umha legoa,
camio dereito
fai conta que sigues
o rumbo surlesto [...]
Padre Sarmiento

Rosala de Castro

D. Non a de negro senn cun vestido estampado azul e branco e levaba sobre os ombros un chal da color da prata vella, como prolongacin dos cabelos. Fxome sinal de stop desde a sombra da marquesina e, cando me detiven, asomou
con resolucin pola xanela do auto uns ollos de curuxa con gafas de cuncha.
E logo ir para Vigo, ou non?
Preguntouno coma se realmente non houbese outro sitio a onde poder ir. Gracias, nenio, dchesme a vida, dixo despois de acomodarse no asento e retocar o pelo coas mans. Na radio daban os sinais horarios das cinco da tarde e logo
soou a sintona do informativo. Allea son intruso que se interpua entre os dous, explicou de seguida que perdera o
coche de lia e que tia vez no mdico. A esta idade non che temos mis que achaques, nenio, ser vello che unha
desgracia. En Galicia, dica o locutor, hai aproximadamente un milln de vacas. Que va, seora, dxenlle eu por cortesa, non diga iso. Parvadas, dixo ela, pensan que somos parvos, un milln de vacas!, pasan o da dicindo parvadas.
Apaguei a radio e virouse cara a min con rostro satisfeito. Nada do que din certo, nenio, nada do que din certo.
Preguntoume que onde viva e respondinlle que non saba moi ben. Ando de aqu para al. Ela sorriu. Os mozos sodes
un caso. Eu vivn en Madrid. Coeces Madrid? Ata hai moi pouco vivn en Madrid. Teo un fillo al, marchou a traballar e al casou, Un da apareceu na casa, en Soutomaior, eu estaba pelando nas patacas e dxome anda mam, colles
as cousas e vste comigo. E dxenlle eu pero nenio, e que fago cos animais, e coa casa, quen vai coidar da casa? E el
dxome mira mam, xa haber quen coide dos animais, deixmosllos s vecios, e a casa, a casa ningun a leva. E as
foi. Funme para Madrid.
E gustoulle Madrid?
Que?
Gustoulle Madrid?
Moito. Gustoume moito.[...]

rodeira - grupo edeb

Manuel Rivas, Un milln de vacas

Unidade

Adaptacin curricular (Bsica)

E. Meu odiado amigo Amado Noia:

Cecais che vaia resultar causa de espanto esta carta mia, carregada que vai de fedores xofrentos e diversos vergallazos. Non agardabas novas de min, teu amigo esquecido e perdido por canellas transversais do tempo. Mais comprende que na soedade do meu cuarto, cun mprobo silencio de metal xeando a atmosfera, o escribir labor case obrigado. E con insania, Amado Noia, unha e outra vez, millentas ondas e mars iradas batxanme os miolos coa lembranza
da desfeita da Irmandade e moitedume de cuestins sen resolver, cada unha cifrada no seu algarismo, confndense,
estlanme no cerebre e esvense coma salseiros cando arrualla o mar. E, de primeiras, teo que che dicir que tantos e
tantos anos de combate trado, pesen sbor da testa dun principal culpbel que es ti, odiado amigo Amado Noia. Tanta maligna intelixencia concentrada no teu cerebre dscolo e morboso non poda concebir obra ancha e aberta. [...]
Xos Lus Mndez Ferrn, Crnica de Ns

F. [Dous vellos...]
Dous vellos que tamn tiveron mocedade, que se coeceron nun baile, que logo se casaron por amor e que viviron
amndose tolamente. Dous vellos, sempre xuntos e sempre calados, que viven escoitando o rechoucho dun xlgaro
engaiolado. Sen fillos e sen amistades. Soios.
Antonte levronlle o vitico vello e onte morreu. A compaeira dos seus das vestiuno, afeitouno e pxolle as
mans en cruz.
Hoxe entraron catro homes e sacaron a caixa longa onde vai o morto. A vella sau porta e, coa voz amorosa dos
das de mocedade, despideuse do seu compaeiro:
Deica logo, Eleuterio!
E os vecios que acudiran espeutculo tapronse as bocas e riron cos ventres. A despedida da vella foi rolando e
chegou casino, e o deica logo Eleuterio xa se convirteu en motivo de risa.
Todos, todos se riron e ningun se decata con que delor a vella namorada chamar pola morte nesta noite de inverno.
Alfonso D. R. Castelao, Cousas

A literatura medieval (sculos xii-xiv). Desta poca conservamos uns dous mil textos poticos (profanos
e relixiosos) chamados cantigas que chegaron ata ns a travs de cancioneiros ou pergamios.
O Galego Medio (sculos xv-xviii). As manifestacins literarias cultas en galego foron moi escasas. Cultivouse unha vizosa literatura oral: contos, lendas, vilancicos... No sculo xviii, destacaron persoeiros como
o Padre Sarmiento, o Padre Feixoo...
O sculo XIX ata 1916 (Rexurdimento). Adoita situarse o comezo do Rexurdimento o 17 de maio de
1863, data de publicacin de Cantares gallegos de Rosala de Castro. Outros autores importantes deste
perodo son Manuel Curros Enrquez, Eduardo Pondal...
De 1916 a 1936. Autores como Cabanillas e Manuel Antonio na poesa, ou Castelao e Pedrayo na narrativa, modernizaron as nosas letras pondoas en contacto coas novas correntes estticas da Europa
do momento.
De 1936 a 1975. Nesta poca coinciden autores de diferentes xeracins: Celso Emilio Ferreiro ou Xos
L. Mndez Ferrn na poesa, lvaro Cunqueiro, Xos Neira Vilas ou o mesmo Xos L. Mndez Ferrn na
narrativa...

2. Entra nesta pxina web http://bvg.udc.es/ e busca outros textos representativos de cada poca.
9

rodeira - grupo edeb

De 1975 actualidade. Introdcese no ensino o estudo da nosa lingua e literatura, multiplcase o nmero de editoriais e de premios literarios, xorden gran cantidade de escritores e escritoras que ensaian
todo tipo de xneros e estilos...

Unidade

Adaptacin curricular (Ampliacin)

O texto narrativo
1. Le esta noticia.

O ltimo gran descubrimento das Illas Ces

Un investigador atopa unha especie nova de cogomelo que s se d nos sistemas dunares da praia de Rodas.
Marasmiellus Ciesianus. Ese o nome que o investigador Jaime Blanco Dios lle acaba de dar a unha nova clase de
cogomelo que atopou nas dunas da praia de Rodas, nas Illas Ces.
O cogomelo achado no Parque Nacional das Illas Atlnticas pertence familia dos saprfitos, os cales desenvolven
todo o seu ciclo de vida sobre materia orgnica inerte. En concreto, as Marasmiellus Ciesianus frutifican a finais de
outono e a principios de inverno sobre as ramas mortas dunha planta caracterstica das dunas galegas.
As caractersticas deste descubrimento, que presenta unha serie de diferenzas microscpicas con especies prximas
sa sern publicadas ao longo deste ano nunha revista internacional especializada na bioloxa dos fungos.
Nun comunicado, a Xunta destaca que, at o momento, as dunas da praia de Rodas son o nico lugar no que aparece
esta nova especie. Ademais, este espazo natural acolle a outros fungos que non son moi comns en Galicia, pero que
si son tpicos de ecosistemas dunares.
http://www.galiciaconfidencial.com

Escribe a partir da noticia anterior un pequeno relato contado en 1. persoa por un narrador protagonista.
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................

Escribe agora un pequeno relato contado en 3. persoa por un narrador omnisciente.

..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................

rodeira - grupo edeb

..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................

10

Solucionario

Unidade 1
Bsica
Px. 6
1.

Metal, rumor, anzois, xamns, durmir, rematou, luz,

nariz, xabn, refn, algn, favor, ferver, mol, arroz,
bombn, esquim, indicacin, luns, infeliz, ademais,
pel, lei, rapaz.

2.

Rei, carteis, farol, ordenador, autobs, chal.

capaz de expresar en palabras. Ocorralle, como

lle ocorrera outras veces, que o aeroporto que tia
diante non lle pareca o mesmo desde os establecementos de terra que desde o avin. Era como se
lle trocaran a perspectiva, e o acougo que disfrutaba
antes de embarcar, na cafetera, lle fora de speto
arrapaado e sustitudo por inquedanza dentro do
aparato. E este cambio atribuao s luces das pistas,
velocidade do avin..., a calquera elemento externo
que non implicase recoecer que lle daba medo voar.
Porque esta era a verdade: Nivardo Castro sufra o
que uns chaman aviofobia e outros se cadra soamente mis pedantes jet sndrome.

Px. 7
3.

Txtil, impresora, cadro, clmax, pexego, atmosfera,

trceps, mesa, crter, botella, espello, album, fmur,
dolmen, dtil, porttil, fcil, mbil, rptil, tnel, coxa,
lapis, til, xoves.

4.

Qumica, chcharo, ntimo, satlite, mxico, catstrofe, magnfico, tomo, bolgrafo, petrglifo, semforo,
helicptero, romntico, xeroglfico.

Bsica

Era a mesma frase que, uns sete anos despois, repeta anda que con menos nfase e mis divertimento nun avin de Iberia que se dispoa a despegar do aeroporto de Madrid-Barajas con destino
de Labacolla, en Santiago de Compostela. Porque, a
pesares duns e doutros reparos, o certo era que nestes dous casos como en moitos outros aceptara
as ofertas. E isto era o que contaba. Por outra banda,
na base das cousas mis interesantes que lle ocorreran en toda a sa vida atopaba sempre decisins
desta caste, que un da tamn alcumara de absurdas
e tolas.

1.

5.

Mentres o avin rodaba cara a unha das pistas de

despegue de Barajas, Nivardo Castro creu percibir
pola ventania unha dimensin distinta do aeroporto,
algo que, por mis que pescudou coa ollada, non foi

rodeira - grupo edeb

Adaptacin curricular

44

Px. 8
MA: a literatura medieval (sculos xii-xiv). B: o sculo
ata 1916 (Rexurdimento). C: o Galego Medio (sculos xv-xviii). D: de 1975 actualidade. E: de 1936 a
1975. F: de 1916 a 1936.

xix

Px. 9
2.

Resposta aberta.

Ampliacin
Px. 10
1.

Resposta aberta.

Avaliacin|Unidade 1
Nome:

Curso:

Data:

1. Le este texto e explica a partir das sas caractersticas por que un texto narrativo.

Sentimentos
Non sempre teo historias para contar, pero si estou prendida a sentimentos que forman parte de min. Sentimentos
sen forma e con ela. Semellantes e opostos. Pracenteiros e que doen. Ao fin ao cabo, sentimentos.
Erguinme cedo sen saber moi ben por qu. Non abrira o da. O silencio da noite, entre fusco e lusco do amencer,
invtame ao saudable exercicio de ollarse por dentro, non sempre posible.
sbado. Non abre a oficina na que teo o meu posto de traballo. Que estpida sar de entre as sabas que mantian
o meu corpo morno! Non. Fgoo porque quero palpar a LIBERDADE. Como! Digo liberdade, idea abstracta, algo
non tanxible, daquela... o de palpar... pura quimera.
Deambulo pola vila de ras baleiras. S me acompaan as volutas bretemosas do meu alento en contacto co aire
fro do ambiente que xiran en espiral durante curtos segundos para desapareceren. As unha, e outra, e outra. As
mias pisadas non chegan a romper o silencio dos sartegos. Xa estou no cemiterio.
o misterio quen me invade, non o medo. Percorro as lpidas. Leo en silencio os nomes e as datas de quen xa pasou,
ora s prsas, ora de vagar, polo parque de atraccins, que a vida. Algunhas teen epitafios. Tamn hai retratos.
Coecn moi ben a algns dos que aqu repousan. Entre todos eles est Sabela, mia irm xemelga. Desde o da que
a deitaron neste camposanto, hai disto catro meses, noto que me amputaron unha parte do meu corpo. E agora eu,
entalada de fro, mentres debuxo o seu nome no reso que cobre o mrmore que precinta o oco que a agocha na
terra podo vela sorrir, sentir os seus aloumios e escoitar a sa voz manselia dicndome: Non chores, nena. Volve
a casa.
O abrente dlle paso ao da. Seco cos dedos as bgoas de saudade para retornar ao fogar e mentres camio penso
Que ss estamos os vivos!
Concha Blanco

2. Razoa por que levan acento ou non estas palabras do texto anterior:
amencer: .....................................................................................................................................................
sbado: ......................................................................................................................................................
espiral: .......................................................................................................................................................
lpidas: ......................................................................................................................................................
irm: ..........................................................................................................................................................
abrente: .....................................................................................................................................................
3. Busca no texto anterior un exemplo de:
Morfema independente: ...........................................

Palabra variable: ..........................................

Palabra invariable: ....................................................

Frase: ..........................................................

Clusula: ..................................................................................................................................................
Oracin: ...................................................................................................................................................
4. Razoa no teu caderno se o texto Sentimentos cumpre as tres propiedades textuais.

rodeira - grupo edeb

5. Elabora un esquema sobre a lrica medieval. Cmpre que incla:

Cancioneiros nos que estn recollidas as cantigas medievais.
Autores e intrpretes das cantigas.
62

Xneros das cantigas medievais.

ESO

Avaliacin final
Comprensin oral

Para comprobar a capacidade de comprensin oral dos alumnos, propoemos que o profesor lea este texto en
voz alta e deseguido lles formule aos alumnos as preguntas que seguen.

Mis de 15.000 lectoras e lectores respaldan a iniciativa

Un crowdfunding masivo financia en Portugal un libro sobre Rosala
A obra naceu como unha iniciativa literaria na rede, mais o xito e apoio de milleiros de lectores levouna a sar tamn en
papel.
Joo Perre Viana o autor do libro 'Rosala de Castro, uma ponte no tempo', un proxecto literario que naceu nas redes sociais e que acabou editado va unha campaa de crowdfunding, un libro totalmente desenvolvido como edicin de autor,
conseguindo en pouco tempo atinxir mis de 20.000 lectores en 4 idiomas diferentes. Informa deste suceso o bloguedelisboa.blogs.sapo.pt
A historia naceu nas redes sociais a travs dun blog onde ao longo de varias semanas os primeiros captulos do libro foron
compartidos de balde. O lector acabou por inter-actuar coa historia convertndose en parte da mesma, sendo por exemplo
responsbel da escolla da capa ou do local do evento para o lanzamento do libro.
As redes sociais, nomeadamente o Facebook, Linkedin, Pinterest, Spotify e Google+ axudaron en poucos meses a acadar
unha plataforma de mis de 15 mil lectores online s en portugus, o que permitiu validar o interese dos leitores pola obra
e as crear as bases para un lanzamento no formato fsico. Seguindo unha lia independente o proxecto foi financiado na
totalidade polos propios lectores a travs dunha campaa de crowdfunding.
http://www.sermosgaliza.gal (adaptacin)

1.

Quen respalda a publicacin da obra de Rosala?

2.

A travs de que medio se conseguiu este respaldo? En que outro medio sau publicada?

3. Quen o autor? Como se titula o libro? Tendo en conta o ttulo, de que tratar o libro? Interesarache lelo?
Por que?
4.

Onde naceu a historia? Como?

5.

Cal era o papel do lector? Que puido elixir?

6.

Quen financiou o proxecto de edicin do libro?

7.

Investiga e responde: que o crowdfunding?

Expresin oral
Para comprobar a capacidade de expresin oral dos alumnos, proponse que desenvolvan un destes temas:
Internet como medio de transmisin de informacin a milleiros de persoas.
Os blogs: tipos, forma de funcionamento, vantaxes e inconvenientes.
As redes sociais: usos, vantaxes e inconvenientes.

rodeira - grupo edeb

O crowdfunding: en que consiste, vantaxes e inconvenientes.

74

 rodeira - grupo edeb

Avaliacin inicial
1.

Porque hai poucas reservas de auga nos encoros.

2.

As chuvias ocasionais.

3.

Facer un consumo responsable do recurso hdrico e

intentar reducir o consumo de auga na medida que
sexa posible.

4.

Ser cambiante entre as borrascas e os anticiclns.

Terase elevadas probabilidades de ver outro perodo
anticiclnico, seco e soleado.

5.

Moi elevado ou mesmo extremo en case toda Galicia. Incrementa o risco de incendio.

6.

Ao telfono gratuto 085. Para que os equipos vaian

apagar os incendios o mis axia posible.

78

Solucionario

Solucionario

Unidade 1
1.

un texto narrativo porque consta dos elementos

propios deste tipo de textos:
Uns feitos: unha muller levntase cedo o sbado
pola ma para ir pasear pola cidade. Acaba no
cemiterio onde catro meses antes enterraron a sa
irm xemelga Sabela.
Un narrador protagonista, a muller, que nos vai
contando o que lle pasa e o que sente.
Uns personaxes: a muller, protagonista e a irm
xemelga, secundaria.
Un espazo: unha cidade, as sas ras e, nomeadamente, o cemiterio.

2.

rodeira - grupo edeb

Avaliacin

Cancioneiro de Ajuda.
Cancioneiro da Biblioteca Vaticana.
Cancioneiro da Biblioteca Nacional de Lisboa.
Autores e intrpretes:
Trobador.
Segrel.
Xograr.
Lrica profana

Un tempo: un sbado pola ma cedo.

Cantiga de amigo

Unha estrutura de introducin (os dous primeiros

pargrafos), un n (os seguintes pargrafos, excepto o ltimo) e un desenlace (o ltimo pargrafo)

Cantiga de amor

Amencer: non se acenta porque unha palabra

aguda acabada en -r. Sbado: acentase porque
esdrxula e as esdrxulas acentanse sempre.
Espiral: non se acenta porque unha palabra aguda acabada en -l. Lpidas: acentase porque esdrxula e as esdrxulas acentanse sempre. Irm:
acentase porque unha palabra aguda acabada
en vogal. Abrente: non se acenta porque unha
palabra grave rematada en vogal.

3.

Resposta aberta.

4.

Si cumpre as tres propiedades textuais: adecuado

pois un texto literario cun nivel estndar, un rexistro formal e no que predomina a funcin esttica;
coherente pois hai progresin temtica e est estruturado en introducin, n e desenlace; est cohesionado mediante mecanismos de cohesin lxica
e gramatical.

82

5. Cancioneiros:

Cantiga de escarnio e maldicir

Pastorela
Tenzn
Pranto
Lrica relixiosa
Cantigas de Santa Mara.