Está en la página 1de 8

ELMERCANTILISMO

EltrminomercantilismofueacuadoporMirabeuen1973.Dentrodelacorriente
mercantilistaserecogeaungrannmerodeautoresdelossiglosXVI,XVIIyXVIII.
Elmercantilismosecaracterizaporunaunidaddedoctrinainexistente,esdecir,el
perododetiempoesmuyamplio.Aqunoexisteunnicofundadordelaescuelay,
adems,noexisteunrganodeexpresincomotaldelaescuela.Elmercantilismo
seocupadelaeconomainternacionalanivelmacroeconmico.Elquelosempieza
adenotarcomomercantilistasesA.Smith(clsico)sobretodocriticandoel
mercantilismocriticabalaexistenciadeunsupervitenlaBalanzaComercial.El
mercantilismopuedeserentendidoodefinidocomolapolticaoprcticadelos
estadosnacionalesentransicindesdeelfeudalismohastaohaciaelcapitalismo.
Enestatransicinhansurgidoideascomoladequeelestadodebeserpoderoso,
fuerteycentralizado,tienequecontrolarlaeconoma.Lapolticaeconmicase
caracterizaporlaintervencineconmicadelestadoentodoslosmbitosdela
economaconelobjetivodeconseguirunanacinfuerteypoderosa.

SIGLOXVI
pocadegrandesdescubrimientospasescomoEspaayPortugaldestacan
dentrodelaeconomaeuropeadebidoaqueellossonlosdescubridoresde
Amrica,dedondeprovenanmetalespreciosos.Unacaractersticadelapocafue
elatesoramientodemetalespreciososlascoloniasdebanproducirsegnlas
exigencias.EstodiolugaraqueEspaayPortugalacumulasenunagrancantidad
demetalespreciosos,accindefinidaconunaexpresinquesedenomin
metalista.Esto,enunprincipio,seconsiderpositivo,peroluegofueenperjuiciode
EspaayPortugal,producindoseefectosnegativoscomoelincrementodeprecios
yunamayordependenciadelaimportacindelexterior.Todoestogenerqueen
lossiglosXVIIyXVIIIEspaadejasedeserelpasimportanteyque,ensulugar,se
situasenFrancia,InglaterraylosPasesBajos.FranciaeInglaterradominaronla
economaporlapolticacomercial,industrialyexteriorquellevaronacabo.No
tenanabundanciadecolonias,porelloFranciaactu,sobretodo,conlapoltica
intervencionistafavoreciendolaproduccinnacional.EnlaFranciadelosBorbones
ytambinenladeLuisXIII(16101648)yasedabanimportantesincentivosala
produccincomercialynavalperovaaserdurantelapocadeLuisXIV
(16611715),conlaorientacindesuministrodefinanzasJeanB.Colbert,cuando
laaparicindelestadoenlaeconomafrancesaseamsimportante.Esteministro
favorecilaproduccinmanufactureray,sobretodo,ladeartculosdelujosiestos
nosedaban,fuepartidariodequeelestadocreaseempresaspblicaspara
favorecerlaelaboracindeestosproductos.Inglaterraactuconunapoltica
similarseorientmslapolticaquefavorecieseelcomercio.Talfueasque,en
esapoca,seordenaronleyesporlasquelosbarcosqueibanaInglaterradeberan
serdepropiedadinglesa(ActasdeNavegacinInglesa).Lasmercancasdebanira

bordodebarcosingleses,paraqueeldineronosalieseenabundanciadelpasyas
acumularunamayorabundanciademetalespreciosos.EnInglaterralapolticaera
mscomercial,mientrasqueenFranciaeramsindustrial.

CARACTERSTICASDELOSAUTORESMERCANTILISTAS
Preocupacinporelpropiopas.Preocupacinporqueelpasfuesericoypoderoso
(nolosindividuos).Paraconseguirestoseproduceunavinculacinentreeconoma
ypoltica.Laeconomadebeestarorientadaporlapolticaenelsentidodealcanzar
esosobjetivos.Estonotienequeverconelbienestardelosindividuos.Esto
tambindalugaraquelosestadosfuesenantagnicos,esdecir,queunestado
fuesericoobligabaalosdesuentornoaserpobres.
Hayunapreocupacinextremaalaacumulacindemetalespreciosos(oroy
plata),cuantosmsmayorserelpoderdelestado.Conelobjetivodeacumular
metalespreciosospropugnanunapolticaparaconseguirunaBalanzaComercial
favorable(entradademetalesmayorquelasalida).
Sedeberaregularelcomercioexteriorparafavorecerlaentradademetales.
Sobretodopropugnabanlaestimulacindelaexportacindemanufacturas
(productosquenosonelaborados)atravsdesubvencionesodescensodelos
impuestos.Asuvezregulabanelcomercioexterior,favorecanlaimportacinde
materiasprimas(productosmuypocoelaborados).
Proteccinporpartedelestadoalaindustriayelcomercionacionalconelobjetivo
deobtenerunestadopoderoso.
Manodeobraabundanteconelobjetivodetenerunafuerzadetrabajoquese
pudiesedemandarabajocoste.Menorescostessalariales.
Explotacindelascoloniasafavordelametrpolistadeberaorientaralas
colonias.Subordinacinporpartedelascolonias.
EnFranciapredominsobretodolapreocupacinporelpropiopas,porlos
metalespreciosospero,sobretodo,centrsupolticaenlaproteccindelaindustria
nacional.Mientras,Inglaterraseorientmsaunaregulacindelcomercioexterior.
Todoestodiolugaraquesurgiesenotrostiposdemercantilismo:Metalismo(siglo
XVI):predominioenEspaayPortugal,dondelasideasestabanorientadasala
explotacindelascoloniasenBdelametrpoliconelobjetivodeacumular
metales.
IndustrialismooColbertismo:sefavorecealaindustrianacionalytambinal
comercionacional

FISIOCRACIA:
Muchosmiembrosdelafisiocraciapertenecanaunanuevaclasedeagricultores,
quehabancompradotierrasanoblesarruinadoseintentabanhacerdela
agriculturaunaactividadlucrativa.Ensuscomienzos,lafisiocraciaeraunconjunto
depropuestasprcticasderivadasdeunintersdeestanuevaclase.
EllderintelectualdelafisiocraciafueFranoisQuesnay,queen1758publicuna
obratituladaTableauconomique(CuadroEconmico),quetuvogranaceptacin
enelambientedelapoca.OtrasobrasdeQuesnayfueronAgricultores(1756),
Cereales(1757)yDerechoNatural(1765).Quesnaycomenzainteresarsepor
laeconomacuandotenaunaedadmayoralos60aos,alparecer,porquehaba
acumuladograndesextensionesdetierras.
LuegodeQuesnay,surgieronotrosautorespertenecientesalafisiocracia,entrelos
cualessedestacaVctordeMirabeau.Tambinpertenecenalafisiocracialos
autoresMercierdelaRivire,DupontdeNemours,elAbateBaudeauyVincentde
Gournay,aquien,acertadaodesacertadamenteseleatribuyelaconocidafrase
laissezfaire,laissezpasser.
Lafisiocraciaconcebaalaeconomacomoextremadamentecompleja,enlaque
unamodificacinenalgunaparteconstituyente,coneltiempotenaefectosenlas
demspartes,loqueconstituyelprimeranlisisdeequilibriogeneral.
Losfisicratasfueronlosltimosautoresqueindagansobresideterminadasramas
delaactividadeconmicacontribuyenmsqueotrasalariquezadeunpas.En
estesentido,afirmaronquelaagriculturaeralanicaramaqueoriginabaproducto
neto,porloquestaeralaactividadquedebaserfomentada.Conrespectoalas
institucioneseconmicas,fueronlosprimerosenreclamarunrgimenbasadoenla
propiedadyenlalibertad.Lafisiocraciatambinfuelaprimerescuelaenconcebira
laactividadeconmicacomounflujocontinuoderentasquecirculabandeunaclase
aotra,quepodanrepresentarsemedianteuncuadrosinttico,elCuadro
Econmico.

Lafisiocraciaapelabaaprincipiosracionales,afirmabaqueloshechossociales
estnunidosporlazosdeleyesinevitables,alasquelosgobiernosylosindividuos
deberanobedecer.
Lafisiocraciaesunarespuestaalmercantilismo,aunquesibiendefendanel
librecambioyelintersindividual,continuabanelogiandoaautoridadabsoluta.Una
explicacinaestaparadojaseencuentraenelhechodeque,debidoalrgimen
reinante,lesestabaprohibidalalibertaddeexpresinylacrticahacialosabusos
cometidospormiembrosdelestado.[Baur,StephanStudiesontheOriginofthe
FrenchEconomistsQuarterlyJournalofEconomics,vol.5(1890)pp.100107]
TeoradelProductoNetodelaFisiocracia
ParaQuesnay,unasolaramadelaactividadeconmicaeracapazdesuministrar
indefinidamentebienesconsumiblessinprejuicioparalafuentededondese
extraigan:laagricultura.Lasdemsramasdelaeconoma,eranslo
transformadorasqueselimitabanaaadirutilidadaelementospreexistentes,
modificandosuestructuramaterialotrasladndolosdelugar.Elvaloragregadopor
laindustriaoelcomercioerasloelvalordeltrabajohumano,porloqueQuesnay
clasificdeestrilesalcomercioyalaindustria,loquenosignificaquelashaya
consideradointiles,sloquenoerancapacesdegenerarmasvalorqueelvalor
deltrabajo.Esdecir,sloagreganvalortrabajoaloyaproducido,nocreanvalor.La
agricultura,encambio,eralanicaactividadquegenerabamsriquezaqueel
trabajoinsumidoenella.Elproductonetoseveenestaactividad,debidoaque
produceunvolumendebienesmayoralonecesarioparaconseguirsemillasy
manteneralosagricultores.Esnecesarioaclararqueadmitenqueencondiciones
monoplicaslasmanufacturastambinpuedenproducirvaloragregado.
Sepuedenencontrarnumerosostextosenlosqueautoresdelafisiocraciase
refierenaunafuncindivinaenlaactividadagricultora.Porejemplo,Mirabeau
escribique(laagricultura)esunamanufacturadeinstitucindivina,enqueel
fabricantetienecomoasociadoalAutordelaNaturaleza.

CrticasalaTeoradeProductoNetodelaFisiocracia
Noesposibledeterminarconexactitudquesloquelaagriculturaysloella
produce:noescreadorademateria,nideutilidad,nidevalor.
Aparentemente,elconceptodeproductonetocorrespondealoquehoyes
denominadorenta.
Nuncaprobaronsuteoradelproductoneto.Noesciertoquelaagricultura
multipliqueriquezasyelrestodelasramassloagregue.
Actualmente,lacienciaeconmicaconvergealaideadequeproducires
crearutilidad.Bajoesteconcepto,quedaclaroquelaagriculturanoesla
nicaactividadcapazdecrearriqueza.

ElCuadroEconmicodelaFisiocracia
Sibienlaafirmacindequelaagriculturaeselnicosectorcapazdegenerar
productonetoesbastantecriticable,elaportefundamental,porelcuallos
fisicratassonactualmenteelogiados,noprovienedeestaramadesu
investigacin,sinodehaberindagadoqusucedeconsuproductonetoenla
economa.Paraaveriguareldestinodelproductoneto,Quesnayideel
denominadoCuadroEconmico,simplificadoenelsiguientegrfico:

EnladescripcindeQuesnay,haytresclasessociales:agricultores(clase
productiva)unaclaseestril(artesanos,comerciantes,fabricantesyprofesionales)
yunaclasepropietaria(terratenientes).Elobjetivodelcuadroeconmiconoera

describirladistribucindelarentaenlaeconoma,sinodescribircomocirculanlas
rentas(productoneto)deunsectoraotro.Quesnaypartedequelaagricultura
proporcionaunarentadecincomilmillonesdefrancos(5.000),losagricultores
guardan2.000,emplean1.000encomprasalaclaseestril(vestido,alojamiento,
etc.)yentreganlos2.000restantesalospropietarios.Lospropietariosgastaban
1.000enlaclaseproductoray1.000enlaclaseestril.Entonces,laclaseestril
disponade2.000,delosqueiban1.000alaclaseproductoray1.000alaclase
propietaria.Despusdeestosprimerosmovimientos,habrandeproducirseotros
movimientossucesivosderenta.
Quesnayeramdicodelacorte,yparalarealizacindesuCuadroEconmicose
inspirenelfuncionamientodelcuerpohumano.Lasrentascirculanporla
economaaligualquecirculalasangreporelcuerpo.Untrastornoenunrganodel
cuerpo,originareaccionesenotrosrganosparacompensareltrastornoinicial.
Estecuadrosirvicomopuntodepartidadeanlisisdepolticaeconmica,
realizadosporotrosmiembrosdelafisiocraciacomoelabateBaudeauyMirabeau.
Porejemplo,afirmabanquecuandolapartedelproductonetoquevuelvealatierra
esinsuficiente(yaseaporcomprasexcesivasalaclaseestriloinsuficientesala
claseagrcola),lacreacindeproductonetodisminuyeypuedesurgiruna
depresineconmica.
SibienelCuadroEconmicodesarrolladoporQuesnaypuedeserfcilmente
criticado,sumritoradicaenhabertenidounavisindelosdiversossectores
econmicoscomointerdependientes,quelaeconomapuedeestarendesequilibrio
acausadeunamalaorientacindelosflujosderenta.
ElOrdenNaturaldelaFisiocracia
Losfisicratascreanenlaexistenciadeunordennaturalyesencial,queerael
conjuntodeinstitucionesconformesconlaprovidenciayqueasegurarala
prosperidad.CuandolosfisicratashablandelOrdenNatural,nointentananalizarla
realidad,slodescribirunasituacinideal.Segnlosautoresdelafisiocracia,existe
unaordenacinnaturaloidealdetodaslascosas,impuestaporDiosyqueel

hombrepuededescubrir.Porlotanto,elobjetivodetodoslosestudioscientficos
eradescubrirlasleyesquerigenlosfenmenos.
EnquconsisteelOrdenNaturalparalaFisiocracia?(Propuestasdela
fisiocracia)
Enladescripcindelordennatural,losfisicratasenunciansuspropuestasen
materiadepolticaeconmica.
1. Lafisiocraciaexigelapropiedad,bajotresformas:

APropiedadPersonal:derechodetodohombreadisponerdesus
facultadesfsicasointelectuales.

BPropiedadMobiliaria:disponerdelosfrutosdesutrabajo.

CPropiedadTerritorial:elherederodebadisponerdelatierra,estolo
justificabanafirmandoqueeralaretribucinporhabermejoradoy
conservadoelsuelodurantelasgeneraciones,yqueeraelmejorsistema
paraasegurarelmantenimientodelatierra.

2. Libertaddelcomercioexterior
3. Libertaddeltrficointerno(recordemosquemuchasmedidasseoponenal
proteccionismodelmercantilismo).Elordennaturalllevaraaunbuen
preciodelosproductosagrcolas.Unapolticadenointervencindel
gobierno,haraposiblequeelcapitalfluyeselibrementehaciaelsector
agrcola,yqueelflujodelproductoseampliaseconeltiempo.
4. Salarioslomaselevadosposibles(paraaumentarlacapacidaddecomprade
losproductosagrcolas)
5. Lmitealatasadeinters:paraevitarqueelrendimientodeldinerosea
mayoralrendimientodelatierra.Quesnayescribi:Lacantidadderenta
quesepuedeadquirirmediantelacompradeunatierranoesarbitrariani
desconocidasumedidaprecisanosdalanaturalezadelascosas,que

imponesuleyalcompradoryalvendedorestamismaleydebetenerseen
cuentaparalafijacindeltipodeintersorentadeldinero.
6. DespotismoLegal:soberanadeunreyqueconocaelordennaturaldela
fisiocraciayllevabasupolticadeacuerdoalmismo

También podría gustarte