Plani vjetor dhe tremujor

(i sugjeruar)

FIZIKA KLASA VII

(Botimet Dudaj)1

1 Kt plan si dhe librin e msuesit pr kt lnd mund ta shkarkoni falas n faqen

ton t internetit www.botimedudaj.com.

PLANI MSIMOR VJETOR

KLASA: 7 LNDA: FIZIK
FUSHA: SHKENCAT E NATYRS
Tematikat2
Shtator Dhjetor
26 or
Energjia
Energjia (16 or)
(16 or)
Energjia
Format e energjis
Shndrrimet e energjis
Ruajtja e energjis
Energjia e Diellit
Ku shkon energjia?
Burimet e energjis

Shprndarja e prmbajtjes s lnds

Janar Mars
24 or

Prill Qershor
20 or

2 N planifikimin vjetor pr do tematik, msuesi mund t rrit ose zvogloj me 10-20%

numrin e orve t sugjeruar n program.

Ndrveprimet
(23 or)

Forcat (10 or)

Forcat e prditshme
Matja e forcave
Pesha
Masa dhe pesha
Frkimi
Frkimi dhe ciklizmi
Rezistenca
Rezistenca e ajrit
Veprimi i disa forcave

Sistemet
(31 or)

SHKALLZIMI
DHE MATJET3

Forcat (13 or)

Fundosja dhe pluskimi
Rnia e lir
Forcat e baraspeshuara mbi
trupat n lvizje
Trheqja e sustave
Hulumtimi i forcave dhe
lvizjes
Zbatimi i forcave
Hapsira (11 or)
Gjithsia
Dielli
Planett
Planett xhuxh
Asteroidet
Meteort dhe kometat

Hapsira (20 or)

Graviteti
Pesha dhe graviteti
Graviteti n planet t ndryshm
Largimi nga Toka
Satelitt
Orbita gjeostacionare
Orbita e Hns
Planet q rrotullohen n orbit
Zhvillimi i ideve
Satelitt artificial
Toka
Dita dhe nata
Hna
Fazat e Hns
Eklipsi i Hns
Eklipsi i Diellit

Prdorimi i instrumenteve mats

Matjet, madhsit fizike, njsit
matse

3 Ort msimore t planifikuara pr tematikn Shkallzimi dhe matjet jan t shprndara n tematikat e

tjera. N Librin e Nxnsit ato gjenden te Hulumtimet, n fund t tij.

PLANIFIKIMI 3-MUJOR, FIZIKA 7

FUSHA: SHKENCAT E NATYRS
LNDA: FIZIK
TREMUJORI I: SHTATOR - DHJETOR

Nr.

1.
2.

Tematika/
kapitulli
(or)
Energjia
(16 or)

Temat msimore

far sht energjia?

Format e energjis.
Format e energjis.
Energjia kinetike.

3.

Format e energjis.
Energjia potenciale.

4.

Format e energjis
Energjia elastike.

5.
6.

Shndrrimet e energjis
Ruajtja e energjis.

Rezultatet e t nxnit sipas kompetencave kye

I; II; III; IV. 1, 2, 4 ,5; VI. 1, 3; VII. 1, 2, 4, 6.
Rezultatet e t nxnit sipas kompetencave t fushs/lnds
1, 2, 3.
Situata e parashikuar e t nxnit
Metodologjia dhe
veprimtarit e
nxnsve
Diskutim: Ku e prdorim energjin n jetn e Hulumtim
prditshme?
Zbulim
Shembja e murit.
Gar n grupe: qllohet me shpejtsi t
ndryshme me top pingpongu dhe me top m Demonstrim
t madh nj mur prej letre ose me kube.
Diskutim
Shembja e murit
Gar n grupe: nj sfer rrotullohet n nj
Eksperiment
rrafsh t pjerrt me lartsi t ndryshueshme
dhe godet nj mur prej letre ose me kube.
Pun n grupe
Shembja e murit.
Gar n grupe: muri prej letre ose me kube
qllohet me llastiqe t ndryshme me tendosje Veprimtari
praktike
t ndryshme.
Veprimtari praktike (Fletore pune)
Projekt

Vlersimi

Burimet

Vzhgim

Postera t prdorimit t
energjis
Qiri
Llamb me alkool ose llamb
Bunsen
En laboratorike pr t ngrohur
ujin
Termometr
Kronometr ose or
Ekran letre
Kuba plastike
Top pingpongu
Top
Rrafsh i pjerrt me lartsi t
ndryshueshme

Vlersim i
prgjigjeve
me goj ose
me shkrim
Vlersim i
produkteve t
veprimtarive
praktike
Vetvlersim
Vlersim n
dyshe

Diagrami Senki
Rendimenti

7.

8.
9.

Ushtrime
Energjia e Diellit
Panelet diellore

10.
11.
12.

Prdorimi i paneleve
diellore
Ku shkon energjia?

13.
14.

Burimet e energjis

15.

Prsritje

16.

Vetvlersim

17.

18.
19.

Ndrveprimet
Forcat
(10 or)

Forcat e prditshme

Matja e forcave
Pesha. Masa dhe pesha.

Qark me llamb
Lodr lvizse
Ventilator
Ngrohs
Prse ka jet n Tok?
Modeli i panelit diellor (krkim n internet dhe
diskutim).
Veprimtari praktike:
Kapele freskuese, me panel diellor.
Veprimtari praktike:
Humbja e energjis s drits, zrit dhe
termike dhe zrit.
Diskutim: Si ta mbajm shtpin/klasn
ngroht apo freskt?
Diskutim dhe debat mbi ruajtjen e burimeve
t energjis (krkim n internet).
Poster pr ruajtjen e burimeve t
prtritshme t energjis.
Plotsohet fleta Sa keni prparuar n
Fletoren e puns dhe prsritja bhet bazuar
n prgjigjet e nxnsve.
Vlersoni njohurit tuaja n Librin e
Nxnsit.
Diskutim i vetvlersimit.
Ku prdoret forca?
Panairi i forcave (demonstrimi i forcave t
ndryshme mbi objekte t sjella nga nxnsit).
Veprimtari praktike: Ndrtimi i forcmatsit.
N shitoren e klass.
Nxnsit matin peshn e objekteve t
ndryshme, q i kan sjell n klas.

Krkim n internet

Vlersim i
puns n
grup
Prezantim
me goj ose
me shkrim
Test

Sfer eliku
Llastik (loje)
Tela prcjells
Llambushk
Bateri
els qarku elektrik
Lodr lvizse me kurdisje
Ventilator
Ngrohs
Tabak letre e bardh
Objekte me masa dhe pesha t
ndryshme
Objekte me ashprsi t
ndryshme t siprfaqes
Sust elastike
Gur peshe
Objekte me forma aeronautike
t ndryshme
Makina lodr me bateri
Cop e holl pr parashut
Litar

20.

Frkimi.
Frkimi dhe iklizmi

21.

Rezistenca.
Rezistenca e ajrit

22.

Veprimi i disa forcave:

forca t kundrta; forca t
baraspeshuara
Forca si madhsi
vektoriale. Paraqitja grafike
e forcs. Forca t
baraspeshuara mbi trupat
n lvizje
Ushtrime
Prsritje
Test

23.

24.
25.
26.

Veprimtari praktike: Si ta rritim dhe ta

zvoglojm frkimin?
Komenti i nj gare me biikleta.
Pse objektet me forma aerodinamike lvizin
butsisht prmes ajrit?
Si ta ndalojm sa m shpejt nj makin q po
lviz me shpejtsi t madhe?
Gar: Trheqja e litarit

N nj ndeshje futbolli. Nga se varet drejtimi i

lvizjes s topit?

PLANIFIKIMI 3-MUJOR, FIZIKA 7

FUSHA: SHKENCAT E NATYRS
LNDA: FIZIK
TREMUJORI II: JANAR - MARS

Nr.

1.

Tematika/
kapitulli
(or)
Ndrveprimet
Forcat
(13 or)

Temat msimore

Fundosja dhe pluskimi

2.

Veprimtari praktike

3.

Rnia e lir

4.
5.

Veprimtari praktike
Trheqja e sustave. Ligji i
Hukut.
Veprimtari praktike

6.

Rezultatet e t nxnit sipas kompetencave kye

I; II; III; IV.1, 2, 4 ,5; VI.1, 3; VII.1, 2, 4, 6.
Rezultatet e t nxnit sipas kompetencave t fushs/lnds
1, 2, 3.
Situata e parashikuar e t nxnit
Metodologjia dhe
veprimtarit e
nxnsve
Udhtim i sigurt me bark
Vzhgimi i fundosjes dhe i notimit t
Hulumtim
objekteve t ndryshme
Zbulimi i kushteve q nj objekt t notoj ose Zbulim
t fundoset
Demonstrim
Vzhgimi i rnies s lir t objekteve t
ndryshme
Diskutim
Sa shpejt bien objektet? (Fletore e puns)
Vzhgimi i zgjatjes s sustave me gjatsi dhe
Eksperiment
elasticitet t ndryshm
Studimi i ligjit t Hukut

Vlersimi

Burimet

Vzhgim

Cilindr i shkallzuar, i gjat, t

paktn 30 cm i lart, i mbushur
plot me vaj t trash
Vizore (0,5 m 1m)
Kronometr ose kohmats
Disa sfera mermeri me madhsi
t njjt
Plastelin
Copa plhure ose cdo material

Vlersim i
prgjigjeve
me goj ose
me shkrim
Vlersim i
produkteve t
veprimtarive

7.
8.
9.

N cirk
Si veprohet n shkenc?
Ndryshimet ndrmjet ideve t Aristotelit dhe
t Galileos (loj me role).
Prezantimi i historikut t zhvillimit t ligjeve

11.

Tensioni i fijes
Hulumtimi i forcave dhe
lvizjes. Vzhgimi dhe
matja
Ligjet e forcs dhe t
lvizjes
Zbatimi i forcave

12.

Prsritje

13.

Vetvlersim

Pyetje dhe prgjigje n Fletoren e puns

Sa keni prparuar? n Fletoren e puns
Vlersoni njohurit tuaja n Librin e
Nxnsit
Diskutim i vetvlersimit
far sht Gjithsia? Si sht krijuar ajo?
Si studiohet ajo?- krkime ne internet dhe
diskutime n grup
Shkmbim i informacionit i mbledhur n
internet dhe n burime t tjera, mbi Diellin,
planett, veorit e tyre

Si veprohet n
shkenc

10.

14.
15.
16.
17.
18.

Sistemet
Hapsira
(11 or)

Gjithsia

21.

Dielli
Planett
Planett xhuxh.
Asteroidet
Veprimtari praktike
Prodhimi i nj
fletpalosjeje ose
broshure turistike.
Meteort dhe kometat

22.
23.
24.

Veprimtari praktike
Prsritje
Test

19.
20.

Gjithsia

Roli i forcave n fluturim

Ndrtimi i modelit t sistemit diellor.

Udhtim turistik n planet n Fletoren e
puns
Shkmbim i informacionit i mbledhur n
internet dhe n burime t tjera, mbi .
meteort dhe kometat.
Thellsia e kratereve, n Fletoren e puns.

Pun n grupe

praktike

Veprimtari
praktike

Vetvlersim

Projekt
Krkim n internet

Vlersim n
dyshe
Vlersim i
puns n
grup
Prezantim
me goj ose
me shkrim
Test

tjetr pr t fshir duart

Llamb q ndrion
Sfera letre me madhsi t
ndryshme
Tela
En me rr, si p.sh. govat
ose legen me masa t
ndryshme
Vizore
Glob

PLANIFIKIMI 3-MUJOR, FIZIKA 7

FUSHA: SHKENCAT E NATYRS
LNDA: FIZIK
TREMUJORI III: PRILL QERSHOR

Veprimtari praktike
Hna. Fazat e Hns.

Rezultatet e t nxnit sipas kompetencave kye

I; II; III; IV. 1, 2, 4 ,5; VI. 1, 3; VII. 1, 2, 4, 6.
Rezultatet e t nxnit sipas kompetencave t fushs/lnds
1, 2, 3.
Situata e parashikuar e t nxnit
Metodologjia dhe
veprimtarit e
nxnsve
Lviz Toka apo Dielli?
Dit apo nat, dimr apo ver?
Hulumtim
Lvizja e Diellit n Fletoren e puns
Veprimtari praktike: Modeli i fazave t Hns Zbulim

Eklipsi i Hns.

Veprimtari praktike: Modeli i eklipsit t Hns

5.

Eklipsi i Diellit.

Veprimtari praktike: Modeli i eklipsit t Diellit

6.
7.

Prsritje
Pesha dhe graviteti.
Graviteti n planet t
ndryshm
Largimi nga Toka

Nr.

1.
2.
3.
4.

Tematika/
kapitulli
(or)
Sistemet
Hapsira
(20 or)
Toka

Graviteti
8.

Temat msimore

Toka. Dita dhe nata.

Demonstrim

Vlersimi

Vzhgim
Vlersim i
prgjigjeve
me goj ose
me shkrim

Diskutim
Pesha ime n planet t ndryshm

Si t shkoj n kozmos?

Eksperiment
Pun n grupe

Vlersim i
produkteve t
veprimtarive
praktike

Burimet

9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.

Si veprohet n
shkenc

Satelitt
Orbita gjeostacionare
Orbita e Hns. Planet
q rrotullohen n orbit.
Zhvillimi i ideve. Nj
sistem i ri.
Satelitt artificial
Projekt
Vlersoni njohurit tuaja
Prsritje
Test

Kur nuk kthehem prsri n Tok?

Krkime ne internet dhe diskutime n grup.
Si ndikon largsia e Hns nga Toka n
periodn e rrotullimit t saj rreth Toks?
Kush do ta besoj Galilon?
n Fletoren e puns.
Mbledhje dhe diskutim i informacionit nga
interneti dhe burime t tjera.
A ka jet n hapsir?
n Fletoren e puns

Veprimtari
praktike
Projekt
Krkim n internet

Vetvlersim
Vlersim n
dyshe
Vlersim i
puns n
grup
Prezantim
me goj ose
me shkrim
Test

REZULTATET E T NXNIT T KOMPETENCAVE KYCE

I.
Kompetenca e komunikimit dhe t shprehurit
Nxnsi:
1. shpreh mendimin e vet pr nj tem t caktuar me goj ose me shkrim, si dhe n forma t tjera t komunikimit;
2. dgjon me vmendje prezantimin dhe komentet e bra nga t tjert rreth nj teme, duke br pyetje, komente, sqarime dhe propozime;
3. shpjegon qart dhe sakt, me goj ose me shkrim, kuptimin e termave (fjalve, koncepteve) t reja, duke prdorur gjuhn dhe fjalorin e prshtatshm;
4. veon informacionin kryesor nga nj libr, gazet, revist, internet, radio, TV etj., e komenton dhe e shfrytzon at si referenc gjat hartimit t nj punimi ose detyre
me shkrim;
5. shpreh drejt nj mendim apo krkes, me goj ose me shkrim, n gjuhn amtare ose t huaj, pr nj situat t caktuar (pr udhzim, ndihm, informim, orientim etj),
duke ndrvepruar n grup ose n klas;
6. prdor programet softuerike pr komunikim t drejtprdrejt dhe n distanc nprmjet formave t caktuara t komunikimit (pr nevojat e veta apo si detyr
shkollore).
II.
Kompetenca e t menduarit
Nxnsi:
1. parashtron argumente pro ose kundr pr nj tem/problem t caktuar gjat nj debati ose publikimi n media;
2. harton planin e puns pr realizimin e nj krijimi/detyre (letrar, shkencor, artistik), duke prcaktuar hapat kryesore t zbatimit;
3. zgjidh nj problem (matematikor, gjuhsor, shoqror, shkencor etj.) dhe arsyeton przgjedhjen e procedurave prkatse;
4. przgjedh dhe demonstron strategji t ndryshme pr zgjidhjen e nj problemi (matematikor, gjuhsor, shkencor, artistik, shoqror) duke paraqitur rezultat t njjt;
5. interpreton mnyra t zhvillimit t nj procesi natyror apo shoqror, duke e ilustruar at me shembuj konkret;
6. krahason ngjashmrit dhe dallimet e fazave m t rndsishme npr t cilat sht zhvilluar nj proces/dukuri shoqrore, natyrore ose artistike;
7. prdor krahasimin dhe kontrastin pr t gjetur dallimet dhe ngjashmrit kryesore midis dy e m shum dukurive natyrore dhe shoqrore, krijimeve letrare apo
artistike.
III.
Kompetenca e t nxnit
Nxnsi:
1. przgjedh t dhna nga burime t ndryshme (libra, revista, udhzues, fjalor, enciklopedi ose internet), t cilat i shfrytzon pr realizimin e tems/detyrs s dhn

dhe i klasifikon ato burime sipas rndsis q kan pr temn;

2. shfrytzon t dhnat pr t demonstruar t kuptuarit e koncepteve numerike, grafike, simboleve, formulave n shkenca natyrore dhe shoqrore, matematik ose
arte, duke i sqaruar nprmjet formave t ndryshme t t shprehurit;
3. zbaton n mnyr t pavarur udhzimet e dhna nga nj burim (tekst shkollor, libr, internet, medie) pr t nxn nj tem, veprim, aktivitet ose detyr q i krkohet;
4. shfrytzon portofolin personal pr identifikimin e prparsive dhe mangsive n funksion t vetvlersimit t prparimit dhe prmirsimit t suksesit n fushn e
caktuar;
5. ndrlidh temn e re ose nj shtje t dhn me njohurit dhe prvojat paraprake, duke i paraqitur n forma t ndryshme t t shprehurit (kolona, tabela, grafike)
sipas nj radhitjeje logjike;
6. prdor programe t prshtatshme kompjuterike pr zgjidhjen e problemeve dhe kryerjen e detyrave n fusha t ndryshme t dijes;
7. parashtron pyetje (pse, far, si, kur) dhe organizon mendimet e veta n form t shkruar pr temn/problemin e dhn dhe vlerson prparimin e vet deri n
zgjidhjen e duhur;
8. menaxhon emocionet, ndjenjat, kohn, shfrytzimin e materialeve dhe t mjeteve gjat kryerjes s nj detyre/aktiviteti (n klas/shkoll apo gjetiu).
IV.
Kompetenca pr jetn, siprmarrjen dhe mjedisin
Nxnsi:
1. zhvillon nj projekt individual ose n grup pr kryerjen e nj aktiviteti mjedisor apo shoqror me rndsi pr shkolln ose pr komunitetin;
2. diskuton n grup pr rndsin q ka mbrojtja e mjedisit, pasojat q sjell dmtimi i tij pr jetn e njeriut dhe propozon masat q duhen ndrmarr pr evitimin e tyre;
3. identifikon dhe vlerson burimet e nevojshme (p.sh., pajisjet, materialet, burimet njerzore, kohn, etj) pr realizimin e nj aktiviteti n shkoll ose n komunitet;
4. prdor programet kompjuterike pr prgatitjen e materialeve t nevojshme grafike, ilustrime, disejnime (t ftesave, pamfleteve, njoftimeve apo publikimeve);
5. bashkvepron n mnyr aktive me moshatart dhe t tjert (pavarsisht statusit t tyre social, etnik etj.) pr realizimin e nj aktiviteti t prbashkt
(projekti/aktiviteti n baz klase/shkolle apo jasht saj);
6. merr pjes si antar i nj jurie, (n nivel klase apo shkolle) pr vlersimin e nj aktiviteti/konkursi sportiv, shkencor, artistik etj., duke u bazuar n kriteret e
paracaktuara.
V.

Kompetenca personale

Nxnsi:
1. prezanton para nxnsve procesin e prgatitjes s nj ushqimi ose specialiteti shtpiak sipas nj recete pr ushqim t shndetshm;
2. vlerson prmbajtjen e vlers ushqimore (ndikimin pozitiv dhe negativ n shndet) pr tri lloje ushqimesh t cilat konsumohen n mjedisin e tij ose prreth;
3. diskuton n grup me argumente pr rndsin q ka respektimi i regjimit ditor dhe i aktiviteteve fizike pr shndetin dhe pr jetn e njeriut;
4. identifikon shenjat/simbolet e rrezikut n prodhime apo objekte konkrete;
5. krkon ndihm/kshill nga personat dhe shrbimet prkatse pr prkrahje ose mbshtetje n situata t ndryshme t dyshuara/supozuara si potencialisht t
rrezikshme n t cilat cenohet shndeti fizik dhe mendor;
6. prshkruan ndryshimet fizike, psikike dhe emocionale t fazs s pubertetit duke paraqitur fakte pr ndikimin e tyre n mnyrn (stilin) e jetess;
7. shpjegon pasojat e prdorimit t duhanit, alkoolit, drogs dhe substancave t tjera t dmshme pr shndetin dhe mirqenien e individit gjat nj debati ose
prezantimi (me goj ose me shkrim);
8. merr pjes ose drejton punn n grup, bashkpunon me prfaqsues t komunitetit pr t ndihmuar moshatart dhe antart e tjer t komunitetit q kan probleme

shndetsore, sociale, ekonomike etj., si dhe raporton (me goj, me shkrim) pr prvojat personale t fituara.
VI
Kompetenca qytetare
Nxnsi:
1. zbaton dhe respekton rregullat e mirsjelljes n klas, shkoll etj., si dhe mban qndrim aktiv ndaj personave t cilt nuk i respektojn ato, duke shpjeguar pasojat
pr veten dhe pr grupin ku bn pjes;
2. reagon ndaj sjelljeve t pahijshme n shkoll/klas dhe jasht saj, t cilat ndikojn n raportet ndrpersonale, analizon shkaqet e manifestimit t tyre dhe propozon
mjete pr prmirsimin e tyre;
3. tregon vetbesim t lart n marrjen e vendimeve pr veprimet q ndrmerr pa dmtuar interesat e t tjerve, t cilat kontribuojn n rritjen e cilsis s aktivitetit t
grupit shoqror/ komunitetit;
4. merr pjes n aktivitetet q promovojn toleranc dhe diversitet kulturor, etnik, fetar, gjinor etj, n shkoll apo n komunitet, ku prfshihen moshatar t t gjitha
prkatsive t prmendura, q jetojn n bashksin e gjer.
VII
Kompetenca digjitale
Nxnsi:
1. prdor mediat digjitale dhe mjediset informative pr t komunikuar dhe bashkpunuar, duke prfshir komunikimet n distanc pr zhvillimin e njohurive;
2. analizon, vlerson, menaxhon informacionin e marr elektronikisht (p.sh., hedhin disa informacione t marra nga interneti duke i prmbledhur n nj tabel ose
grafik);
3. prcakton mjetet e duhura teknologjike pr qasjen n informacione dhe burime elektronike;
4. zhvillon aftsin mediatike pr identifikimin e burimit t informacionit dhe kndvshtrimin analitik pr gjykimin e tyre (p.sh., dallon nse nj material i marr nga
interneti sht fakt dhe burimi sht primar ose sekondar);
5. ndrton sisteme t teknologjis s informacionit nprmjet mbledhjes, prpunimit dhe daljes s informacionit, si dhe t feedback-ut t marr nga msuesit ose
nxnsit e tjer;
6. debaton mbi ndikimin, avantazhet dhe dizavantazhet e teknologjive ekzistuese dhe t reja n jetn e individit, shoqris apo komunitetit.

REZULTATET E T NXNIT T KOMPETENCAVE T FUSHS

Kompetenca 1: Identifikimi i problemeve dhe zgjidhja e tyre
a)

Nxnsi prcakton problemin:

identifikon karakteristikat shkencore t problemit;
thekson elementet q kan lidhje me njeri-tjetrin;
formulon problemin.

b)

Nxnsi zgjedh hetimin ose skicon strategjin:

konsideron strategji t ndryshme;
merr parasysh kufizimet q shoqrojn secilin skenar;
zgjedh at q ai mendon se sht strategjia m e mir;
argumenton zgjedhjet e bra;
planifikon procedurn.

c)

Nxnsi analizon rezultatet e tij/saj ose zgjidhjen:

krkon trendt domethns n t dhnat ose provat tipike;
kontrollon rezultatet sipas procedurs;
formulon probleme t reja ose sugjeron mnyrat e prmirsimit t zgjidhjes;
nxjerr rezultatet.

d)

Nxnsi realizon procedurn:

ndjek hapat e planit;
nse sht e nevojshme, prshtat testet e tij, rishikon planin e tij ose krkon nj mnyr t re pr zgjidhjen e problemit;
mban shnim pr do detaj ose vrojtim t nevojshm pr analizn e problemit.

Kompetenca 2: Prdorimi i mjeteve, objekteve dhe procedurave shkencore

a)

Nxnsi identifikon ndikimet e shkencs dhe t teknologjis:

studion ndikimet afatgjata t shkencs dhe t teknologjis tek individt, shoqria, mjedisi dhe ekonomia;
vendos shkencn dhe teknologjin n kontekstet e tyre sociale dhe historike, si dhe studion ndikimin e tyre n mnyrn e jetess s njerzve;
identifikon pyetje ose shtje etike.

b)

Nxnsi kupton si funksionojn objektet teknike:

demonstron kuriozitet rreth disa objekteve teknike;
shqyrton prbrjen dhe funksionimin e tyre;
i zbrthen n pjes, nse sht e nevojshme;
identifikon materialet, pjest dhe tipat e ndryshm t lidhjeve n objektet teknike;
dallon sisteme dhe nnsisteme t ndryshme;
shpjegon si funksionojn ato.

c)

Nxnsi kupton dukurit natyrore:

pyet veten rreth mjedisit t tij/saj;
shqyrton dukuri t veanta;
prshkruan karakteristikat e tyre;
i ilustron ato me diagrama skematike;
shpjegon dukurit duke prdorur ligjet ose modelet;
siguron koherencn e shpjegimit;
familjarizohet me konceptet q lidhen me dukurit dhe pranon lidhjen e tyre.

Kompetenca 3: Komunikimi n gjuhn dhe terminologjin e shkencs

a)

Nxnsi shkmben informacione shkencore me t tjert:

kupton rolin e ndarjes s informacionit;
sht i hapur n kndvshtrimet e t tjerve;
krahason t dhnat dhe procedurat e tij/saj me ato t t tjerve;
vlerson kndvshtrimin e tij ose zgjidhjen duke i krahasuar ato me t tjert.

b)

Nxnsi prhap dhe zhvillon njohurit ose rezultatet shkencore:

merr parasysh prbrjen e audiencs;
prdor mnyra t ndryshme pr prezantimin e informacionit (p.sh., simbolet, tabelat, vizatimet teknike);
prshtat mesazhin sipas tipit t medies q prdor (p.sh. prezantim me goj ose me shkrim etj.).

c)

Nxnsi interpreton dhe formulon mesazhe shkencore:

prdor informacionin shkencor dhe teknologjik t marr nga burime t ndryshme;
sigurohet q burimet t jen t besueshme;
vlerson prshtatshmrin e tyre;
prezanton informacionin sipas rregullave dhe konvencioneve t shkencs, teknologjis dhe matematiks.