Historia da lingua

Ata o sculo VIII

Formacin da lingua galega

O galego unha
lingua
romnica,
romance ou
neolatina,
dicir, unha
variedade
xeogrfica do
latn vulgar
(= latn falado)

Substrato, adstrato e
superestrato
O galego o resultado da evolucin no noroeste da
Pennsula Ibrica do latn vulgar trado polos romanos no
sc. II e I a.C.
Factores que condicionaron unha evolucin diferente
doutras linguas romnicas

Distancia

Romanizacin en distintos perodos
de Roma

Os distintos estratos lingsticos

Nivel
instrucin dos
axentes
da
latinizacin

Substrato, adstrato e
superestrato
Substrato

Adstrato

Superestrato

Influencia exercida por

lingua nativa ou
indxena sobre outra
implantada no mesmo
territorio

Linguas celtas

Influencia recproca entre

linguas vecias ou que
conviven no mesmo
territorio

Latn e pobos
xermnicos

Influencia exercida por

unha lingua invasora
que desaparece ante a
firmeza da lingua
autctona

Lingua dos pobos

xermnicos e dos
rabes

Substrato, adstrato e
superestrato
Pobos
xermnicos
e rabes

Latn vulgar

Pobos
prerromanos

Perodo
prerromano
Pobos mesturados, grafos, sen unidade lingstica,
enfrontados
Chegada romanos = asimilacin cultural
Linguas prerromanas deixaron: topnimos, lxico
comn (plantas, accidentes orogrficos, tiles...)
Trazos do substrato prerromano:
A raz carr: carrapucho
A raz mor: amorodo
O sufixo asc-, -usc-: Tarasca
O sufixo ego-: galego
Topnimos en obre, -abre: Baiobre
Outras voces: balsa, barro, lama, laxe...

A romanizacin
Proceso de asimilacin e incorporacin dos pobos
ibricos mundo romano.
ETAPAS:
1. Ata fins do sc. I a.C.: hostilidades

A romanizacin
2. Desde o 29 a.C sc. III d.C.: aspirar cidadana
romana. LATN = lingua de prestixio = primeiras
inscricins latinas

A romanizacin
3. A partir do sc. III d.C.:
imposicin do latn como
nica lingua oficial
Evolucionar
galegoportugus

Superestrato xermnico
Decadencia do Imperio Romano por presin
dos pobos xermnicos

Superestrato
xermnico
Os pobos xermnicos
fusionronse grazas a:
 xa estaban bastante
latinizados
N invasores reducido
Nivel cultural baixo
Organizacin
administrativa baixa
= LATINIZRONSE

Superestrato xermnico
Trazos do superestrato xermnico:
Antropnimos: Afonso, Lus, Elvira
Topnimos:
-ar: Gondomar
-mil: Samil
-ende: Madrosende
-monde: Baamonde
-riz:Mondariz, Guitiriz
-ulfe: Randulfe
Lxico da guerra e costumes: guerra,

helmo, espa, agasallar

Superestrato rabe
Invasin rabe tivo un papel
fundamental no
desenvolvemento das linguas
peninsulares

Superestrato rabe
Cultura rabe moi avanzada (arte, agricultura, tcnica,
ciencia)
Achega lxica de orixe rabe:
 Agricultura e gandera: cenoria, albeitar...
 Construcin: alicerce, albanel, azotea...
 Administracin: alcalde, alcaide, alfrez...
 Ciencia: cifra, logaritmo, cnit, xarope, lxebra...
 Topnimos: A Mezquita, Sada...
 Expresins: oxal, de balde...

Do latn vulgar galegoportugus

Formacin histrica do lxico

galego
A maiora do lxico galego procede do LATN VULGAR
Clasifcase segundo
- a poca na que foi introducido
- a evolucin que sofre longo da historia

Patrimoniais
Patrimoniais

Semicultismos

Cultismos
Cultismos

Palabras patrimoniais
Incorporronse: na colonizacin romana
Transmitronse: por va oral
Evolucionaron: totalmente (transformacins fonticas)
Constiten: a maior parte do noso lxico
Exemplos: CAELUM > ceo; DIRECTUM > dereito
CAUSAM > cousa; AURICULAM > orella

Palabras patrimoniais.
Evolucins fonticas
Latn

Galego

Exemplos

As consoantes:
-P-, -T-, -K-

Sonorizan:
-B-, -D-, -G-

POPULUM > pobo

AMICUM > amigo

As consoantes:
-D-, -G-

Desaparecen

VEDERE > ver

LEGERE > ler

O grupo cons.
-CT-

Evoluciona a:
-it-

FACTUM > feito

NOCTEM > noite

As consoantes:
-N-, -L-

Desaparecen

TENERE > ter

CALENTEM > quente

O ditongo:
AU

Evoluciona a:
ou

AURUM > ouro

TAURUM > touro

Grupos cons.:
CL-, FL-, PL-,

Palatalizan:
Ch

CLAMARE > chamar

PLAGAM > chaga

Semicultismos
Evolucionaron: parcialmente (pequenos cambios)
Menos cs palabras patrimoniais, mis cs cultismos
Exemplos:
DELICATUM > delicado; patrimonial: delgado
MIRACULUM > milagre; posible evolucin: mirallo
FLACCUM > fraco; posible evolucin: chago

Cultismos
Incorporronse: tardiamente
Evolucionaron:pequenas alteracins
Exemplos: COLLOCARE > colocar; COLUMNAM > columna
Os tecnicismos: son cultismos especficos das ciencias,
artes, tcnica e oficios; nomean: obxectos, operacins...
Frmanse por:
-Incorporar palabra gregas ou latinas: mecnica
-Creacin de neoloxismos con elementos gregos e
latinos:encefalograma
Os latinismos son expresins puramente latinas:

A priori, dem, lapsus, ipso facto, vox populi

Cultismos
Dun mesmo timo latino poden derivar unha forma
patrimonial e culta: pares lxicos.

LATN

Voz
patrimonial

Cultismo

CONCILIUM

Concello

Concilio

COLLOCARE

Colgar

Colocar

CALIDUM

Caldo

clido

Cultismos
LATN

Voz
Semicult.
patrimonial

Cultismo

CLAVCULAM

Chavella

Caravilla

Clavcula

PLENAM

Chea

Prea(mar)

Plena

REGULAM

Rella

Regra

Regular