Documentos de Académico
Documentos de Profesional
Documentos de Cultura
-235-
ZET
17. yzyl banda Osmanl tahtna kan Sultan I.Ahmed
devrinin belli ba~l olaylar, ran ve Avusturya sava~ar ile Celali
isyanlardr. Bununla beraber, denizlerde de nemli faaliyetlerde
bulunulmu, lkeyi evreleyen denizlerde 16. yzylda kurulan
hakimiyet ve salanan emniyet devam ettirilmeye allmtr.
Runun iin Osmanl donanmas hemen her sene Akdeniz'de sefere
km ve hayli mhim nuharebelerde bulunmutur, imparatorluk
sahillerine taaTUZ eden spanya, Toskana, Malta ve F10ransa
gemileri ile mliteaddit arpmalar olmu~; zaferler kazanlm,
malubiyetler alnmtr. Karadeniz'de de Kazaklarn
Sinop
baskn lizerine bir sefer dzenlenmitir. Btn bu faaliyetler,
donanmann durumu, baar ve baarszlklar bu makalenin
konusudur. Bu bilgiler Trk denizcilik tarihi aratrmalar
bakmndan nem tar.
Giri~
'2
Sultan i. Ahmed zamannda vuku' bulan deniz mharebeleri baz kroniklerde oldukc,:a
tafsilatl bir ekilde anJatlml~tr. Bunlar ierisinde en tafsilatl bilgiyi veren Katib
elebi'dir. Katib elebi'nin "Fezleke" ve "Tuhfet'I-Kibar tl Esffiri'I-Bihar" isimli
eserlerinde bu muharebelerden ayrntsyla bahs olunmaktadr. Kalip elebi'nin kaynak
olarak kulland Topular Kaibi Abdlkadir Efendi'nin "Tarih'''inde de nemli bilgiler
mevcuttur. Topc,:ular Kaibi ve Kaib elebi'den bUyk lde istifade eden Mustafa
Naima Efendi de "Tarih-i Naima" isimli eserinde muharebeleri tafsilatl olarak anlatr.
Katib elebi'nin "TuhfeW'1 Kibar Fi Esfari'l-Bihar isimli eserinin bir devam niteliinde
olan Ramiz Paa'"7.iide Mehmed zzed Bey'in "Harita-y Kaptan- Derya" isimli eserinde de
J, Ahmed devrinde, Kaptanlk yapm kiilerin hal terelimesi hakknda bilgiler
bulunmaktadr. 17, asrn en lannm mellitlerinden olan ve Naima'nn byk lde
faydaland Hasan Bey-ztde'nin 'Tevarih-i AI-i Osman" isimli eseri, mlleifin b deVI'in
-236-
~ Meveret meclisinde Sunullah Efendi, bu maknma Halil Pa~a'nn getirilmesini tavsiye eti~
LO
Ta;hi,
II, s.456).
-237-
getirildi (Temmuz 1607)1 i. Ahmed Paa, Akdeniz'de sefere kmak zere tersanede
bir takm hazrlklar yaptktan sonra l2 , o ylki Msr hazinesini getirmek iin deniz
yoluyla skenderiye'ye gitti. skenderiye'den Rodos'a geen Ahmed Paa, burada
iken, hazineyi tayan gemilerin korsan gemileri tarafndan gatil avland haberini
ald. Lakin korsanlar zerine gitmeyerek, adalar dolat. Deniz sefer mevsiminin
gemesiyle birlikte stanbul'a dnd. Msr hazinesinin soyulmasndaki tedhirsizlii
ve korsanlar cezalandrmamas sebeplerinden azledildi!:.
Kaptan- Derya Halil Paa'nn lk Akdeniz Seferleri
Hafz Ahmed Paa'nn azledilmesiyle, Kaptan-] Deryalk makamna
Yenieri Aas Halil Paa tayin olundu (1609)1,4. Akdeniz'de Malta ve Floransa
gemileri ile en byk muharebeler, Halil Paa'nn kaptanl srasnda meydana
geldi. Halil Paa, ayn yl donanma ile Akdeniz'e alarak Silivri'ye vardl.~. Burada
Cezayir kaptanlarndan Cafer kaptan yanna geldi. Cafer kaptan, Si1ivri 'ye gelmeden
nce spanya Kral'nn akrabalarndan olan Sicilya (iilya) hakiminin oluna ait
kalyonu ele geirmiti. Cafer, prensi Halil Paa'ya teslim etti. Bu haardan tr
Halil Paa, Cafer ve adamlarna hediyeler verdi ve prensi stanbul'a gnderdi. Prens,
stanbul'da Mslilman oldu ve has odaya alndl 16 .
Paa,
donanmasnn
-238- A. S. Bilgili;
Fransa Ahid-namesi
1609 tarihinde Fransz kral IV.Hcnri stanbul' a bir eli gndererek, evvelki
ile akdedilmi olan dostluu devam ettirmek ve merhum Sultan Mchmed
zamannda verilen ahid-nameyi yenilemek istemitir. Yaplan yeni ahid-name ile
Venedik ve ngiltere'den haka Ccncviz, Portekiz, spanya, Katulan, Sicilya,
Ankona ve Floransal tccar gemilerine de Fransz bayra altnda Osmanl
limanlarnda
ticaret yapabilmeleri imkan ile Osmanl lkesinden Fransz
gemileriyle zahire tanmasna izin verildi. Bu tr gemilere, Cezayir beylerbeyiliine
bal korsanlarnn saldrp, tccarlar esir ve mallarn yama etmeleri yasak edildi.
Byle bir olayalmas halinde, Fransz tccarlarnn zararlarnn Cezayir
Beylerhcyijiince taznin edilmesi de ahid-namede yer aldl 22 .
padiahlar
19
,I> TuhfcW'I-Kibar, s.152; Vezleke, . s.33 I; Tarih-i Naima. ll, s.79; Tarih-i Ebu'I-Faruk,
IV. s.387.
21
22
Tuhfet'I-Kibar, s.152; Fczlekc, I, s.331; Tarihi Naima, II. s.79; Tarihi Ebu'I-Faruk,
LV, s.3~8.
Fe7leke, i, s.33 -333; Tarih-i Naima, II, 5.79-81; Tarih-i Ebu'I-Faruk, IV, s.388.
--,-,A,,-,-,,-O:.,.,T:..i",r..::k""iy",a:..t,-,A-,-,ra""",tl"-,rm=al",-ar,-,I~E,,,,'""st",it"",,-,Si...DO<,c""r....g""is'--i-",S,,-ay,-,-I..::2~6 ..:..:E:..rz"".u"-r",,um,,-,-,=2~O~04~
---=-239-
lkelere
Paa
saldrlarda
Bunun zerine Halil Paa, Rodos'a dnd. Seyir esnasnda bir levend
ile bir iki harp gemisi ele geirdi. Daha nce, Malta ve Mesina civarna
dokuz para kalite ile gnderilen Sleyman Paa da iki para korsan frkatesi ve iki
para eptiye ele geirerek Halil Paa'ya katld. Bylece, bu sefer esnasnda yedisekiz para gemi ve yz kadar eSr alan Osmanl donanmas stanbul'a dnd, Halil
Paa, bu baarlarndan dolay dllendirildi 2),
frkatesi
23
24
Baysun, s.163.
2)
1(,
-240- A. S. Rilgili: Osmanl Tarih Yazarlarna Gre Sultan i. Ahmed Devri Deniz Muharebeleri
Kaptan" denilen nl korsan zerine hcurn edip, gemisini ele geirdi. Sonra da
Rodos'a gelerek donanmaya katldl 27
Paa,
Msr
stanbul'a gnderdii
27
28
29
\0
/giirel, s.31.
Derya, s.42.
'I Tuhfet'l-Kibar, s.152-1 53; Fezleke, J, 5.345; Tarihi Naima, II, s.93.
----,-,A,,--."''-.T:....i",,r.."k""iy",a,,--I'-'A.:..:ra"":>ol....,rm:>o"'al~ar'-'l-"E'-"n""sl"'i'""fu"'si:.... D",-e",r...,g""is!..i-,,-S,,-3y,-,-I-,,2-,,-6-"'E"-'rz""u"-r....
um=-=2"'O-"-04~
--.:-241-
Sultan Ahmed,
donanmann
Derya Halil
Paa'nn
a).Mala Seferi:
32
.13
18
19
Tuhfet'I-Kibar, 5.154.
-242- A. S. Bilgili: Osmanl Tarih Yazarlara Gre Sultan i. Ahmed Devri Deniz Muharebeleri
Ceza1andnlmas;
40
Tuhfet'I-Kibar, s. J 54; Fezleke, I, 5.357; Tarih-i Naima, II, 5. 115; Tarih-i Ebu'I-Faruk,
IV, s.3l:l8; Ilgre!, s.32; Groot, 5.324.
42 Tarih.i Naima, II, 5.115.
41
--..::-243-
de, LO bin kile buday ve ele geirdikleri bir harp gemisi ile buraya gelerek
donanmaya katldllar4J .
kylarnda
olmalarna ramen
amlard.
Halil
PasaJYasova)
alndl .
44
15 Ekim'de Halil Paa Mokene adasna geldi ve burada bir dman aykas
ele geirdi. 19 Ekim gn Sakz'a vardnda, deniT- mevsimi gemeye balamt.
Buradan hareketle stanbul'a hareket ederek, 28 Kasm 1614'de Payitaht'a ulatl45 .
Halil Paa, 1614-1615 knda donanmann yenilenmesi ve tehizi faaliyetleriyle
urat!. Bu arada korsanlma kar Akdenz'de gvenlii salamak zere birka
gemiyi sulara gnderdi. Bu gemiler spanyollarla karlat iseler de ciddi bir
atma olmad. Ertesi ylda da Sultan Ahmed'in desteiyle donanmay yenileme ve
tehiz iine devam eden Halil Paa, Osmanl idaresinin Cezayir ve Tunus'ta yeniden
tesisi iin yapt teebbslerde baarl oldu. Bazen denizlere alarak gerek kaak
43
Tuhfct'l-Kibar, 5.154-155; FeJeke, 1, s.357; Tarih-i Naima, II, s.116; ligre!, s.32.
44
Tuhfct'l-Kibar, s.154-155; FeJcke, 1, s.357; Tarih-i Naima, ll, s.1 6-117; Groot, 5.324.
45
-244- A. S. Bilgili: Osmanl Tarih Yazarlarna Gre Sultan I. Ahmed Devri Deniz Muharebeleri
46
Sinop Baskm
Osmanl donanmas
gayr
Yenerlik ile
Anlama
Groot,
----,-,A"-..",0'--0'-,-,fi",'r..."k",iy",,3"-.1,-,A-,-,ra""'""t,-,rm=31~3r,-,1~E~n""sl"-,il",,,,,si,,--' O""e",r",g""is,--i-"S".ay'-'.I-,::2",6""E""rzu=-r""uffi"-'-=2""O"'04:..-
--c-24S-
Paa'nn
Karadeniz Seferi
Derya Ali
Paa'nn
Akdeniz Seferi
Halil Paa'nn Ocak lCiJ7'de Damat Mehmed Paa yerine sadrazam olmas
zerine, bu makama Ali Paa getirildis. Ali Paa e1esi yl, deniz mevsimi
gelmesiyle hirlikte, donanma ilc Akdeniz'c ald. Navarin zerinden dman
sahillerine ulamak istiyordu. Donanma kaptanlar zayf ve zebun gemilerle byle
hir sefere kmann iyi olmayacan syledilerse de, Ali Paa hunlar dinlemeyerek
denize ald. Austos sonlarnda seyir halindeyken anszn kan bir frtna ve sert
rzgar donanmay datt. Cebeci gemi lerinden drd, yenieri gemi lerinden ikisi ve
bey gemilerinden bei frtna srasnda batt. Ali Paa glkle Koron'a vard.
Salam gemiler ise, Trablus'a kadar gidebildiler. Burada Trablus Beyi Sveydanzade yara alan gemileri 25 gnde tamir ettirdi (Eyll 1618). Trablus'tan hareketle
gnde Modon' a S \ geldi ler. Modon' dan Kalavri kylarm gelindiinde frtnada zarar
gren, fakat yzebilen gemiler yedee alnarak Navarin'e ulatlar. Frtnada dalan
gemiler de hurada donanmaya katldnda, yaplan incclemede i i geminin batt
anlald. Bu srada deniz mevsimi gemeye baladndan, Ekim sonunda stanhul'a
dndler54 .
Sonu
Sultan LAhmed devrinde, Osmanl donanms zellikle Halil Paa'nn
Akdeniz'de byk baarlar elde etmi, Kanun Sultan
Sleyman devrinde kurulan Akdeniz hakimiyetini devam ettirmitir. Sultan _Ahmed
donanmann gl olmasn salamak iin srekli yenileme ve tehiz almalarnda
bulunmu,
hu surctle Akdeniz'de gvenlii salayacak hazr bir g
bulundurmutur. Akdeniz ticaretinin aksamamas iin de bu gten azami lde
istifade edilmitir. Fransa ve Yenedik ile yaplan anlamalar ile deniz ticari ibirlii
gelitirilmitir. Kuzey Afrika sahillerinde geveyen Osmanl otoritesi yeniden tesis
Kaptan- Deryal esnasnda
51
Tuhfet'I-Kibar, s. J 58.
-246- A. S. Bilgili:
edilmi, Malta, spanya, Floransa deniz gleri bask altnda tutulmak suretiyle
Osmanl
nlenmitir.
BBLYOGRAFY A
Paa,
Netayic'1-Vukuat,
(Haz.Neet aatay),
Peev tbrahim Efendi, Peevi Tarihi, (Haz.B.Stkl Baykal), Ankara 1982, c.II
Ramiz Paa-zade Mehmed zzet Bey, Harita-y, Kapudan- Derya, stanbul 1285
Solak-zade Mehmed Hemdem elebi, Solak-zade Tarihi, (Haz.Vahid abuk),
Ankara 1989, c.Il
Taha-ziide mer Faruk bin Mehmed Murad, Tarih-i Ebu'l-Faruk, st. 1328, c.lV
ABSTRACT
Wars with Iran and Austria and Celali revolts constitue the
most important evets of the era of Sultan Ahmet i who suceeded
to the throne at the bcgenning of 17th century. However, same
important steps have bee taken in the seas and domination and
security i he seas in the i 6th century surrounding the country
have been kept. For this very reason, the Ottoman navy has stated
to cruises and aended some prominent seawars. Numerous wars
Iuve been aken place wih the ships of Spain, Toscana, Malta and
Florance which allacked he coass of empire; hey have been botll
victorious and defeaed. A cruise has bee sarted in Black Sea due
to an aack of Khazaks o Sinop. All hese activities, the general
siation of the navy, victories and defeats consiue the subject of
this article. The information mentioned plays a prominent role
from he point of view of the research of Turkish naval history.