Documentos de Académico
Documentos de Profesional
Documentos de Cultura
Public Domain
http://www.hathitrust.org/access_use#pd
This work is in the Public Domain, meaning
that it is not subject to copyright. Users are
free to copy, use, and redistribute the work
in part or in whole. It is possible that current
copyright holders, heirs or the estate of the
authors of individual portions of the work,
such as illustrations or photographs, assert
copyrights over these portions. Depending
on the nature of subsequent use that is made,
additional rights may need to be obtained
independently of anything we can address.
class
r v- - -,
" 11
No 0 /.
Presented b
1.,..
.7
ki...
FOLLETOS FILIPINOS
gFRHIIhiS
lp
U -C.hCRIG'09
I~L I NrD)IJC), P1.TA~ C, (EPstudic etioqrdftco, prcrnia(Io en la -1'x1posiciOD fihipinrvti dh Nrfdrid:1887.) (:7edclrif. - kgotada.~
solidaridadles.,'
T -REFORMASB
MARZO DE 1888,
ginas.
[cai
(Folleto.':
I EQI~TOSAIPiNOS. '- I
LlBRERIA DE FERNANDOFF
1SJ
PROLOGO
la mucha 'mo os quo tionon los oespanfoisauni los nmas ilu'strados-a,_ hincar elt dieotce
on. los complexos problemas quo con frocU6n11c i nI DOs brindan nuestras Colonias de
(,-ala do F.ilipinas. Logico parocia, sin cm1)argo, quo e5sa ignorancia de, cicitos Mi1nistros so, hu'biora~ disipad-o con el. tiompo, Si. no
f recuonitomontcolc consoj'o do, homnbres pLr'iotas, hion rad os, son s'atos y conocedorcs
RW E T; f~AN'A
duda porquzo.. nc IM1uicro Y, on. Afez~ de, reorganizai~ el Dopartatnento (10 quo ios jefo, proveyer'ido tos pirincipates cai-gos on /'mc~ionarios qjue hayan pflacitea(do casi todos an las
suyo n-1 siquiera scis porsooas (juoe conozcan. por tiaber, ser%`do en 6I, n-uostro Archipielago(- filipino1: do suor.te qC1 QOSi ol XNtinistrc,4o 10 hace menos mat, es... 'porquo no Ic1 l
B~eceri13
mo Orion to. -iM rofiero alpjrobierka, mnonw(a(io y A'C',. IaL! innf/rPacton de chi~zos~.
es-iiiinmito casi, casi; alAA van A. porrillofun.Cionarto.; doC Gobornaei6n y7 1-acienda, inal
p)agados'Los rAs..dondo coni algunos nie11os, me-lfjor 'Otniby OS., todos sali raian ganiatdo; \vayan tambi~tn ali16 Presqpuesios ge-;ierczles comno los quoe ahora rigen~ (1890,),
ayunos doe buen. sentido, pero ahitos de defectoS... -~3,QU6 mA~s? A.l16. 'ha i.do, no hace~
-P........... -a
wV. R; IETANA
No faltan crn h Pnminsula. oscritoros solnsatos y buenos espaiiolos quo conocen a forido los asuintos filipinos; mas, ya porquo, aqui
no interesa ~J easi nadic saber 1o qUo SO nsiuestras Colonias,. y3'. p)oi (Aaiq u ieta Otra
catusa, es io CIGwtC' (qui aponlas sOc publica onla Mletr'poll nada (q tIC \'OIrSU con -iniparcia
lidM y buon criter-ic Sobro of ostado oceon6mi1co, poli'tICO V sOCia4 do, J.Hhlpias. No
dicon muchos, quo, '(ni obra, a.UWqUe, mo1 -desta. vione a~ 1lienar UnI- vacio)Y.. L'lnelo 6
herir en lo vivo ciertas Ilagas do, diferonto, carActer quo tiellen postrado el A\rchipiPAago.
varias -hordas abier-tasI quo -nocositan u~rgente y cuidadosa cura. Yo soy uno do tantos Jpracticantes quo, irA apficando el. nitrato
trn 'lo como lo ostoy do, ordinario-Lcastima f u era quo. aqU or A quieni lo qluoman Ica
carme, dijese, sonrionto6, al practicanto; c~inuchas gracias2 on- ci momonto mismo do 0 IaCJ
IPR6jLo(u.
l~oh ivdo on IFil'ins;ytongo, por ana.did u ra; la o"xpo) )r ioen ciac (f HO da efi babor colabora
_ oorlo On duda:
II;Ac idrad-o pa-triotismo,1. - Paa s ort p atriota, par~a prOfcs-ar amor s in IIm Ito~ Ia
LOS IRILSonp/scm
IC)-,lo rna1s
10
W P. TI 'ETAN A
vasto Air'chi p)ielag) en lo Ipolktico, onl Io social v -u LUI Olo c10 do~n~moI, soni ostas )rd onUes I a p dl'l
se apeallidef/Ui)uuim.
Coniioiilo,
V.t preSniCe Someo dIO Folietos conl.L In sur lOPCI "S [I{AL.Do I'uCstros Religriosos oni Cl xtromo O13IIhnto so ha
escrito bastanto; casi todo ofl pro, mJUyT poco.oen coiltra: nada nue-vo) pOr lo tanto, podir6
otros escritores quo, por tongir [ama de ilustrados; imparciales y' gr'andoes ptiscasi
todos ellos, constituyon su's valiosos pareceres la mas notable, la mads convin1Cen te
pre.la palabra a hombres, do indisputablectale'n'to; y asi, CoMpilando parocoros, contf-astando el pro 5; c contrd:,prosento un tratbaje
quo, por ser coiahoraci6n. do, muchos ebsorv~adores, -oximios. on cgrande, paitro,, - con
.9
P I? 0 T., ()'(q ()
II
c010 do e-, Esol a NI i. B3ow ni-1' \1 13a1 aii'f tS r 1 O 0,( 1 peli I~~ I't) I V )ti'O1 hi I~.o~
oistado politioIsciledo aquol pais, me, permito recom. ndarles la lectura do, las pa'ginas
VV E.
12
\V. 1. id''IAN-A
~r
rs no tan to in es:IIS LI I bi
A ltli~~ ) I
h a v a c~ Ii i C asn
o1~brec de; aquol q{Ue,1a ol ci eam-po do Ibatalkk,-Ias i nadWvectido fren teal oeiwamigo! El
t-1( ngO 170P011cr genral, ni- por capital n Si)GCo oceto (f] om
bc i
1'Li I i4 - 2
C- 1I5 7
U~i{A (J()S1I4TI':\ L) AS
l Q&d ~ C.O2%!' rol 04Sci to.a l,p 6 giias citando 1os titulo-S do los libro,-:: priC-1icOdiCOS(IU1(.!~c c~lnsultad~o para escri bir este, Iolleto. le preferi(1o., F-i:1(eUCIj f'e H1na r ngrir aqw, Ia. Lic' "Iu c:
Agudo (It.Gu~illerrno.-m).fA&Cfacl~i'
Barrantes(Vint.-'a
w':&
_LASq( I. oo C V I
Elmismo.A
el aa
Aladli'id 1890.
J;l>i
Blanco H-errerokMgu1)-1'!/
l l a' s~1ic~ocs
l ar celona8,I P q9,
E Inaismo F71-
az">1 I,'i
Caftaxuaque (1ranclls~cn) / /i
$egunda Rdiif
Con~cepc ni I'''k
C;
Chirino-l (IPedi) -k 0, /C
Oi3BR~kS3. rNSUITA.DAS.1
riiic' yt Joi
EIoiin ipn
Clcciftt: de AU 't1iilo
Ferrando6 (h
r" c,~'oc i
'Ot r os'
- Herrero(1(.;.1KJs
bCf6d> I
7ir
7-'
16
w. 4:. tIETANA
Jagor AI')
i )~A(/ll')~ raducido~s
1(1 1II' u
m. anilsi 18~T(.
Mallat (Phi?6/
O )RRA SCONSULTADA,
117
Quioquiap (PboIcd.-I
'~v
~e Y"
Rizael
VP
a &.
C>4)
Un espafiol (
Y'
'U
A72/6'p16c.6
"~ ( 0>d0O
18W. E. II-ETAN A
Yotras.
A de ini.;! auto:
_Tiraciano LO'pe-/.. Jaena. a~ctualmeute se imnprinc en 'Madrid. dirigido poi'i M. H~. Je P!. E
5E e, t I Ltu 1- ertai
\n
Pris, difundidas por todc, c-'A rc\ ei pi lagC,. co Ilas quc se,
10~ i ~~tiS Ia
i~Tores (*r,1menP .
*,AI'LES
(161 P1 flun C.
~IHfW{0S
A.pili~ I0 Os
I I itiiuudc~gracias.ls
torias de 'Filipinas datos quo demuestren la. potencia mutelectual dFe la. raza, tagala..;(Barraiite.) -DcV. biew.. Y, aI o inas'puede asegura r. qctca ni m. cI' l suelo, ni en la. habitacibn, Biau: el idio-ia, ni- eni las practicas religiosa8, 1hay
Et Icairo
20
IVE:IIVIA'A'I c rtamrnente, lo sa nt I'~i i dios tilIpifO iri, -,aIv a jes dCICerpo011) cmtcro, -v 50.11 mnutfles las Sutil ezas, nglpe' os] ldad es v, sabidvri'as (le, que, so
Val I pa, I I proba rnfOS l c)cO0.iitrali'io, clier'toOS eI'itoryes dce i' rzW i-fn-aaVa vi2 O' s 0 ne no, P(
z1chI - Ou.n os co p~om ~eS.Salvjos-j~~. 1('1 Cfecto:or'abani en chozas miscib~e no v,s t Ia, par- l)OI.
(SCosa corriente: parecialOes clesfhoni'osa la virgini.d-ad, vprocuraban perderla antls. de, llegar 'a~ pu'beres; ihabl'a destlbr"adorcs, do. priofesio'n!-No
s oobjeto6,..
otra~s, y lp ienroc
pt ~do~naba-n ei puos(' zr~u c ia n' il,-i u, t i I a ina. esantosa-.Sciavitu~d- 10c honJf'rl-c 1ell310libres no1 so.
s a.ys aristocr atct ) H1cdIu Y,_ports mii-.a:LgradCablecs o n s'st -(ii enCi ' eaz Ii olavos. S.In
do,
do. pLrtjclar ls airnuas quo, qrpleabari redu-:iallso I' a f] lioe Na yc a].Co )T umis, laz s.. i
hiabia, alguna quo ofei snuai hds calleIcia, en- canmblo, do originalidad colup~e. jL-j
rias?: niadie Ins hai6. Uicamente, la agricultura denotaba en aquel pai's ciertos asomos dc1,,
6epoca,.. y pare, usted.do, contar.- )7 qu6' mucl-o.1iuo fuerarn. a(gricultores, Si tenian necesi~dad cVe
corner, y no er-an industriales ni cuasi cornerciafites, pues quo, todo su. corercio quedab-a. ireducido a6 Cftmlbios con los Chinos, japoneses v
f. lo fiipinos obabani - Caflt( h.al I ab a i- n] a.Iclance, dc I la ma la sin declesde(I'iar 1as inn c dC,
22
WV. U. IIFTANA
en los indigenas la vista de aquellos b6roes 8rro(Iillftdos humildemente, ante, la. Cruz. y ate ci sacerdote quo la celebraba. El rn~s respetado entre
4-,~I Os
dijo entonces Mia)\o'rallanes-cs opuest-a. -6. los precCeitos dc Dios,,quo rnanda expresam~ente' hon rar - pad.re c m-iu-i
~,nutrai santa fe cat6hlic van'indoles lprela>)do1s, r'eliggosos Glcrfgo9S y 7/was per'sonas doctasu~
>)panil in11str ur Ii a.SUS ve }l s. doct1IiI-ri H rle,-1N v, e.IIMr11. do. IH, rnir afirrnaa Icj sra soo
b Io-s sal 17a e:cosmis hijos; Dios me enaca-~mina a -vosot-ros; fiaos de miA,: os ofrezco Pl apoyo
Comp rs
espaholes,. co~n ci seguido p~or ingleses y holan'Ideses, y 'con ci quo sigueni actiialmento los a-lemanes on XfriCa.
Mactaii, ei 219-6 do, A~bril. de, 1521L pieacoofvor del reyezoolo do Coibh, y en contrla -do los
'24. 'I\N
Mo'lI I tT.
I lS~po~iinc t IUI t( N2
lgo
opo d
wiegzpII
(ha. 21. de 'Nov\iOZUmbro. do, 'IZ64 N O iell ciUllst;7mINI' cia igna~s dc' 501r C O 1l s I~n ca s..
IaI iegazpi-dico ci au1tor01 tic it 17jCuIcf-s uilcd/ l'-<(un simaple, csenba no do-, A.!tciCo, quo flu
paigrosas- poi lmrarCo, C)On- oros *y afecto);t. Su r.0) f lUGC 3-1 1 L.Cl.d ci_- u 6ni co CjLC1 Uccc vaci.11 ("n
(;rtntancia. I II i.1:pan cr o Nh'i '1o 10 eno dr-c;i entnroros espanol as v-a! 'he tit e 's gi asacio s, doe
(kiY\6(!(
uOn
1.~2
IJ,(.~IO) snuai C ab ia
Agustfin C I. 5 -53 I' S t{ S'm' Lu rc rir Ju bia. conlvoncido;'I, Volipc 'I11 do 1 -i nxco-sid v ci * cov n, nCia~ du, (haf4 iitsi ld 1iipnis 'ii CI\Q
I'V 0i1\-.''(1, C ICi cie I0con D I a ticrra, Como suele decirso,7 para Ilovar adelanmte sit proyecto, quo, era mas
( 10'fli tamubi(n Ji 1Lcgazpi, y 'oslo Io -acornlpafi6i en Ia e-xpedicifn, sino quc era ei vei-dadero
Ifia)
'ri1entas (10 quo, abundan los an-ales del descub~rirniento' y la conquista do Ia Amdrica EspaK-PlawBl>?iiA. ni. do los limos. cialal~adas 2
violnc Ias 6 o I1a -li a.T tampoco, quo, puod-a l1atII-"Isars Mn-s Scr1 13isan, quo, ha de, aquellas I sl1as.
. lb
26
(D- i
V. I1:> V?13iT\- N, \
A tit
d ~ KS/ IrI.
legisladores do las hordas b6.rbararis.qu~e liabita,ban las isias cdo oste, iinmaonso. A.rchipi6'higro, realizando con sut suave pci'stiasiva Ins jprodigiOS
I UoOil Ia
IERATLES Y 'JL1ERtJOS
2'?
caios Ur~..J uau d. 'Plase-ncia, Vr.i- Juan de c'arrollas, tir. Esteban `Sois Y al lNs cdem('s Corpo-.
la. aibnegaei'6ni d Io ls c sJpa FiolIes..L"os 1Erailes, peor londco quiera qu Ltiban, iban
un Mlisioner'o nluostro.lijab-a sut planta y enarbolaba Ila Cruz del iHolentor, alli' e~staba Elspaiiac
torn ando posesio'n do aquellos confines yT elev ando sus habitantes al rango de cristianos, 'a la
'ULen
~'Sifla' 91(S ea quc I)1a 7W/Ibra, v91i W'S vs(8e'n qu, la.
de los Frailes.
Ihia]I a b a rl.)- (a asparcidos por todo cid Archiipie'1aIo I cva nd o (' cabo Ina rn~gn~a, ci-istiana.1f o(bra. de
c I vilzr iaq los, naturales. I cesta labor rcdantor~a s 'Jo pu eden foirm arsaicic ap roximada
los quo, comio ci1 quac esto esciibh. a, ii penetra(lo en los earn pos filipino I etiS.'C I' U) ZiYAIl, ia-_ ab lOran ci a, aiquclia naturalez(L tr opica I abrtima,: es
sienipra henchida cia savi~a, siam 1-pro \dorlc;-pa,race 1inmarcesible:-p~antanos por d onicl q.t niacra,
reptile's Oi rnd
pobtadoras, eran todlos salvajas; a] l"gun os, anitropo fagos... l1n chIinMa qu 1 ca abra s; usn soledad qie,
I,( -toli oa q oi
v on
1)Ssbe
di~Ct cia
PR~AL.E48 Y (3LEIRfIGOS
2r
Nuea
al Volc~h. de, Ailbay muriendo el se~gundo 'a &onsecunchia do tan arri'isgaida empresa;i cti, lBatangas; y Mindoro, ci Venerable F4r. Aguslin de, Al-1
[los II1l). Jimc'ne7 de Jcsu's y IBartolom' IRuiz;on I a iLaguia vCavite, F1r. Oro1)ma y el P. Juan
los primeros h6rocs de la civAili:mci'i- do, aquel remnoto pai's; los quo, sin m~s armas quo la 0ri7.
ni. rnas escolta quo suis v\irtudes exirni as" COmoti1 -z/ar-oD la. cristiana y crigantesca obr-a do, sacar do,
dlel. cultivo de, la ticrrval> debi'Ose 'a los PP1-. Fran(ciscanos, <<queoi en K8, reunidos on Catpitulo,
d-r los n ig n as,6 pobla1oo. proyecto que, juntarniento con el dcl establecirniento do oscuelas.
prp.I!, 0r F1 ( o
W. E. RATANA
/ioi.o/krei'.
-ki P)* PlasCDcia, glo1ria1 Prez dc Ia Orddon franClisoana, sobro, haber estabicld cid buie-n n urn cr0
(dIcl P/aii). y- <sirvi6' 'i laA~udcloncd do[e regla offcDliI pa"d conrC.occu'a~ loS ii.dios usos vici.os, idolatria(.s y costumbres)>. (L A ' o)I-'sto c-urioso trabajo, conceptt',fl 1ic c'%u/sail
de los Al1ciddes mav-ores*. _h' MES. dcl v enerable.1?ianciscano terinina rog~ancdo al (,A'o biorno1 suponor qu,~canto antes, resuolv Ic) rnc's10. u;< IOI Vco-1
nwijcte, y Io quo, s~c-(,o 10501 V U i i. ~1 Imi ta a, los Al1 -(:aldcs in~ayores,.~ '~(3K.~U?'1'
1?RAILRBS Y CLERIGOS31
31.
propia de quienefs, com-o Jos Alcaldes, mal podian conocer Mien 'a los -indios. La obra colonizadora y ovange'lica, do los Misioneros tom6' en
vi'vir en las condiciones prolpias del homnbro civiYao -ariaron' do Yrurho las miras de lJos
aguas-,y. entoncos ensefiaron, al indigona la forma do, cultivar aquell-a tiorra, virgen aiin del
manera do, uti lizar aquellas' aguas, 'a fin de inlvertirlas on el riego. La plantacio'n do, arboles
frutales ynno do construcci no fu6 -tampoco doscuidada; y mientras quo la abundancia do isabrosas frutas daban lo aooosario para el consunmo y
para acometer las naciontos transaccionos comorcialos entro unos y otros pueblos, las nmc-t
derfts adquirian tan notable desarrollo y vNariedad, quo Ilan llegrado 6. constituir actualmento uno do los primoros veneros- doc la riquoz a..sembr-aron la primora semilia para la cons'truccio'nO naval, quo ha dado, y siguc dando briilantes rosultados.-.*La eiscultura no No6 tampoco clescuidada poraquellos sabios preceptores del, indi'gena, y la facilidad que. pair a Ina itacid'n posef 1a el discipulo,
-C
32:3W
I. P% EIJANA
hien pronto cn altares. retahios, imu61gone-s'o etce.D1) estft sue rto, grdclme u C cim lus lolgiosos dlesa-t'rol lando K an~iuIin Ierec
ros dc civilizar H-qccl(S1ia "Ims 11"IS4l~ v jcs -N dCi Procu-(ir oel eonociniento v C 11(1- cccimiento del pflls,
quo u'c<,I lo' v-einticinco cflos, dle la Ilcu-aca doe Lega 7pi -d(hce el Sr. Bclloc, en Lt uIa/'b/-i os FraiIVs h-abian ya forniado pullblo-s, abiu'to camrinos,
del pai's, escrito diecionarios y gram~ticeas de to'lIos los idioinas y dialectos y echando lats liasta
J/
u (3t8
~1 as
I* w-;) otras poblacio.1ieS d rK, 1 )oi ImpoitnicunIv r n 1619. fucuiaron lo_)s t)1 o.i IIc I,>,~
lf4
~:.pr Bl I oee
May o1(8
l iH idA
iubro, cu-,cntais y uitas vidas de insignes lieugiosos cot inPCC~6inoa y material do las
viv n til'A21LIIScM,(1 S
COS1?0
C' Iudc 11) L, h L, ' DfI l (J, J o FOS ji 1o IC) LC,,- i (Li
1) o 1 e, pI'C lb - sort aialos cumaph([ores do los doh_(,i-eis, quo, el Catolici'smo, impono; no Son] muclios
Iusr fct c.o a quci qu lo i apovya p rot egoc' S I I I (1050.! asPoi cualidaci in g6iiita,6s so1S
(4UicVO, PD 1.,
siunte, inelinado dleclc quo so, li-ae lhonbreo:-di-!ct'aso q11. sui idosucia~lsiat s(o ( Omr,)dece perfectamente on CO~ - l eterno 81(lalv (/11 de, las cosasX-stuito hasta ciorto lI'mitG; desconfiado por conIicion natjrioJo quiero y rospeta incondicion-iairnento, al 11 porquo esta' conivencido do que
(4 Uc no 10 cobra, un protector constante 3y cariFi oso:- por ostas razones, ei ilnico en quien so fia
quere, con predile'ccion. 'No sabo ol indio, por re4ageneral, en q~uc parte del mundo esta' la Ma-Iro-Patria, pero sabe quo E4spafia vivo oncarnada
l-on ei Frailo, do su. pueblo, ycorny quiere y respeta:'jt1 Oura-p'arroco, quiere-y repeta 6. la Metr 'poli.
rn.
c, hr n ad(.o i,
Kong, adlliro'sc en1. 1filipinas de, ver -lo intimn.miento, unidos quo so liallaban l1os Jndios a sos
-c
le sorprende, y lo cetebra. El mismno Jag-or-alemt~n - cuyo }7ajs destilan acontuada ho stilldad, no sdlo at Catolicismo, si que tarnbi6tn,i
Ai la ostrecha unidn que existe ontre aquetlas irazas y los Frailes-parrocos. -Dico, 'a este. propOsito, el ilustre Comyn:... <como et Phirroco es el consolador do, los ~~i
:6.W. 13>D RT AN.,IT rcres~ y.- anc toclo. e dolca, dc su doE ' ~sLuien PlFailo procodo e siempro en fia'V 01CI. do los incdigenas:,cO5Mo- O'pus, rt& ha, -do.ser
]p'idOthmOe1 6i rando& pr estig:-iOc d~c4 quo goza-AiX~Lidas -que ((ci. 1raile hablaspo 10cormun a sus foO'O&5cn iJnguajedel pz quesci~u
quoLT -Como dic miso 32i -l2utoj7 4doS convo1plntos~o'cnrlncnto c las" po sadats. y oicaIIs d
Crts en escuelas
t-roes C m as dias y s6-~ -: q:u &.9s-costumibre-ge* ru eral e Itro los ~Frai]sleshao catas lIimosnas'en
Jue ta, laifa 105 prm ito~l ci, cads yiez Wai~s, menguiado,
scaun
cura. cle'rigo. 61ncr rio el uno que qedau a ecm ospobe6.io, porque noaya'tenido'
jMAn6s un cura Frail. (.''del E )>1 -SI.1so eic(e:ptfian lo's tu nos) lo indios. no elem
`al Frq~'le;ld I ueha-en todo's eq~o~fesare respotofh-~= taco sa.. E4n cumo 6- quo deseen
ad
lda'oiosi
eigeas PQV.10' doma6s.s yo -n-o soc~ocnpginar, als fras~es transcrisdoBrnontritt -con 'esta-s. ~otr'as, del misino eal6n, v
ni b'uoioo
I 'j'u-.- ~ -
41'~~LoaI L-LE
Siodri c rnaci0:ic..:stai(A
ha
Iel
'del Jr 0y
1I fA I L~ F C LFRIG 0OS
propiaCl, discurre. los 1'B1tim-os aiios de su v7id-a r'igiondo espiritual y3 moralmonto una nuinerosat
c~x entos alguniios \lisioneros; ni aun. on este caso,:izlecimos, deja do sci'. querido dto su. pueblo, porIuo I, ni ier d sos virftudes super'a en mnucho
jpeCaI ' respeto yv afecto, y en realidad -lo merecian coogardianes yrestauradores de, la paz
O'siuiezos,,ii bien ostai' de su s rspoctivos 1)iie-;.0o~rnu seriarL. los I" r aile s, qui i -,tale m~i y an ti(:at~f61ico.Tagor afirma quo en 'aaze, y Albaty
I;.S! 7YICN C
-()'
m s?'os-do
ti onen -Ii1 ( il(/Io Uwsz1'(t qoeaasi: 5'aban In(IajIos do los 1?railos sonl siemapro, buenos.i
bT 1la Wp Ina
I (2I
CC
O. cIAIld (J d Otl
Lir r \ l'i I
0Ii II U i
a f in. -i'! cs Pt n Ii
Cie ~ t IK I U, 0-,C t I- (iOIScC'CVC) II-to do(ilpC \ LIfcjc ailg'q~ 4 sposici.on. ofi cial
uelteiiiabcn- biI id
I 0 I C a ido CL i d. 01 Ict c, o -u
arI.~iiio
(leeci, d lo edual Se conlJdulcK (Wstc escritoi: mmci es ciorto quo, ayc coino
-Cuotd
simple c~ura do minsa y% oila (quo os; lo quo alguino0s doseaji), yv vamos zi xrcr cmo'11 So las comipo:i10ils G,-obiorLnos 1)ala conocor taii a]. dedjilo,
p ero, todo esto es nominal; el Gobernador no conoco las necesidades~ de sus administrados, 1gnora11, hasta la situacion y ei nuirmero do sus puebI-)Ias, carrocc do medios para ha_-cer llogar JI ellos
Su s or(Iones>>, etc. Vordad es quo, on ostos U'ltirMos ahos, so h'an aument~ado bastantos mnecanisrmo s at-dministrativos; ash y todo, ol Gobierno so
v. much as vseces en la nocesicidpdrinorues "C los lieligiosos sobro cosas atahcderas a'.
l1o s inc'lios
i:~n eji'cito
dileDfaSCp 1 los
conducta no puede menos, do conq ui starles in1.iluenicia en el pzlis: rras si fia- ejercen, en fa-vor'
d~a el Gobicrno.>>
mi apoyo, tiene mucha conexi-,6n con otros asu-ntos, no menos-imp~ortantes, de quo pa-so 'a. tr~atnar
"IEt
Cooe l ai n
C1 ri' i rl -)I Oet ~-1cna *-C01 I'rtii (f- e leO chu i.C
IA
'I. IIV.
C, a
U) I
0 II o
I~1'I" C)(1 S O CC, u -I 01 o l 1iIe CjlcI t I\ve dadlciC Cto ciC, 1 C g.Ierua r un11a Colo1nia
(1 LI sct diful'c ( ii (48. 1'pi if)!) OS (1.0 toclas las docm - aadoeado) al ucinar j ai Superiorid ad
/ ) JC.'8-(0llu..O
t /i Wi
I( C, p) ( S p I
A0 nv natd
1880
Sl~la~U
* 'I ~ -.-.
cistuc6u I p
so I un nn.cci'cn'lo atribuc'IoC,.
ica
>i d U ci C s3 term'd c~i -st oIi -i, onianU 10. 10~ (Aos~
d.'Io lS quoe obvmi' iIn no1 s1olamIn.te, coltnta. Sus COO!500,sinko noD ' d. las ( )decnes 0 igSn
\II[
S:2 A
(Jccc to qb nocncsod
I nQ cter sacerdotal.
IM Kiprco no Labi'a cla Ii, casa' del, gobernador(iH(iaitrph Pas, QI-dOOc~r s d eI aIc (a Idc n i
-rOIO (tO
eH,Stial iiama(1d
I'7('
iclorn
Pcir.10 de-mlis, &stoj se lia rru y, Lin do aconsoaria nacla q tie rS-lt ai cioc~.
Poi
C1Dri a csp1aniRoIa.
na] os los inidf.t-igenas qluoC1 i'UiSO.s concbcione~s:ulccsan'as par~a cisopo r-e o(1, aIctividad, energia 6ut! ecl.o
comI-rpioxci cargo
(pad acvlqu
4 oCjes 1 @
tr-acn entre, mxainos f ol gob icnaclo-icillo vOseO obligado:1 reu rn a r su (.r~) 1 Col7l (1.0 1)1 raza'.i1 )-I, C
dado q
1 a i.1 ntc.:v e, ri) n oflijal del r ail CI. [ o s p 1- _11 -ciJ oale s as un t os do, I a poblacio'a on qluo, prestan
tual1mentqaV~l vi~uindoseo desdo laCoqu~ista. Y apa)itoi-, queo de, ost, clerecho nos da(nu~y l~I 'Ica Poxpiicaci.lrl. (haUl to quoda con_-signadoe iprecedent p11c-nriifofa y en alguinos otrod eIo. 105U quo a'lutcderle, e~Ux-ste ademins unai consi1 -dcicracjon. dCl mu.1cho1. iso, dc -.a cual nQ lo dbomos
1~3
XV. RRP11A \A
Ic do
ci Cl I '':
1 1
Iv *;
'cid ld.!.C
1 CIC'I
'
hI i
'.
C i (.V.1C j '
aiios parece comio quo sc, ha tornado 'a empeno recui'rir lo.iucnos posib'lo a' Ia oxperiencia do, los
nuestras (Joloni~as Si SC conocieso bien el caraicter y la. aaturalema do sus habitantes'> Di(gannos
Q u6 ("rnu -IC] Io.K.i. Si. mac ie h 1a t orna do c on c I emr.pelio qpie los I14'.ajies el estudilo do aquel rrnaoto
que s&O desce conocci 'a fondo (etnologia, etnogv 1fia, topog(rafIa, goolog-ia, estadlistica, bohini-i
giosos, entroe los quo, lia habiclo, y- continuha hiabiendo, cada Yez ina's creciente, una brillante
obras impcrecodcras: y) porq~ U C son bien colocIdas d6' los tiipi-nos advei-'sos 6. las Orcienes mona.sticas, y oq Oocuparia.Iarg uisimo espac.'o0,
W..1:.F3P -
- EA-N
boSn!.
di ch, 1rn1AS
(iiia(lora, doc las Ovclcncs rao-'stica&' l-:l ('Ob~iorno ha. utilizadto A. los lIFrai.Is para, todo lo
'Iwtaa *(.bion
itbort-ado jiluclias tuntatuxvas d.zo iz-amuienIIt o contra 1a 'Madro (Ipa-tria. I a hlstori Id d las insurrecOi1,f0lOS rnds 6 menaos importantes quoi hzi habido
I lO's tIrailcs rio.hcnlos teniido onl aq uella (Color i a liondaS port~ucbacionoeS (1.3);. Sin. los E railes,
culaitact sano'ro nio su Il-abila ya vortido en cil A~rchipie'lago! Pcr-qun, quo no so nos venga con ton.tomis, cti Vihpins el separatisimo Px'ste:, late4 -tesimpc.descl. h-lobe on Sig2:o, N, mann'ifie-sto en
dolo
10ils, los on rnios del roposo no tornlaili.mnayoros edos,: (j~UlzaLs POTuquc. son1 US los Frai-1
1II
von1 (I-I uc costitU.11en e stos utfl Orf"a1.liSrlo gonlijiain 0 at patH Oil 00e ('10 pj/ v, 7 y raCl (n an] p'oVi eueirt-Ci. (jU 21LIUV0 p~arte, dc lo 01 SoricioRc
Ordenos vo
sa
paises,
ambos
CbsQ l1os sacrificlos iiagniiablies.,6,anso las- bi.Je itorias~ 11, idecli la~. escrit-as p0r coNxtranjoros yv
c (I l q
Ien lS g'md c sa [IcrI (cis, heI.ChC Ios Po r Ilos I' i.,ai1 -los voos s
ccpIon pO iln. sob-re su cabcP, cI patriotisli11o sinl F`11irits d-C n weLIS41os KelligloSO..uci 1)ea's dIO los" sacriticios heelios8
tO 115012 )1! I ltC(I'.CsI:4 Sateiial dto lin Jpiratcaoi11in I ( 10 ait a hi's te-n-tativ as do loss
I) ooi O '
Os
I i o IsI. ri-
IJI C S_:1T r i. (I so li i
go. a I i niiigulno 50 llamai -nonomiquico, rii repub i I CaI.o, iii carlista. sino ~,dc los Fr-ailcs)) 6' <(COltvi f" 1.i lo JOS 1Fruies)> ti st-a haquo yvo sopa,
brii c s- componc.uloI ~ mi o p-arto, de lOs pc,-.m sul.a rs 6 v un. ni.o von t -t y o c 'ho pa r c io n.t o d c l oc
s lo a id ondel progr-a
F; ndi. Coc v'ahfemos dhclio, a ma al eol-,S(>J(Iq- o.couecptua:1-omrpl-azablc'; Ci PC1) sI i5 -i clco a.i -i aiL0c GIflI Filp flnas (-ve On ci- B(31iroSo
sa
quoc so dlist igun O' ci inrermento do suis lionI'a;clos nlegocios, Col() oMo prpictarios nicatidalados,
dccir., los filipinos quo ma's doscuellan por su cia*ro talento, 6 por quoc tienen alg~o qu'e perder, corn
proiadon quo el i1 railo es una necesidad irnperios'a emn aquellas Isias, y por oso le qtiereii; A. lo
11 O CS,1 dl"I
'o ()1a I
I A C )~
/ d
ignos
FRATLES Y CTIPPIGO;(S
irrera, 6 ter'min6.ndola, poro 'a tropezones, proclani-i-an la inconveniencia del Frailo, por sor ei lReligioso incompatible con. el espiritu. de la e6poc?:aman el progyresoynopentlra
por fortuna, poco numeroso grrupo, quo no0 merezca ei titulo do ingratim lo quo, salefl lo debeii
}'ro~iresislas ridi'culos tieno uno 6' mi6as representantes en cada puablo de, algruna importanc'ia:
do zapa; pero, debido 'a su oscasisimo entendimionto, ensefian lat oreja mnuy a. monudo. Son
por Ins m-uch~as tonto'ri'as mal6volas quo df~funldenl entre los indios c6.Ijididos... i'Inicos qluo sue.Ion hacorles easo. Tales politiquillos, lo quo bus ,.
can ordinariaiento os ufl'a notoriedad do ln quesdlopuedn goar ontro los quo, son tanto- 6 m-A
pai's, qu co desea-,ndo ei progrcso (1'/( la urjaw, cofl(cepthU'1 ai~i los.1"railcs coniH( nHacroflis11os Yivientos. I, o~s hav que tienlen (carrerai, p6simrnmente'sabida; otros l;- csfiin terminanldo con mnuchos sucloroB y- poqui'simo (actinien; hay tal ('Ual elinpleadillo de poo sucido; no f~ilta-i lpropietarios..
(:onta(dos los quec(ofloce n al Fraile. comno PRirro(co; so'lo conocen al Fraiile-lprofesor, al quie les enscf6 cuait() sabcnt... Y, sin embai'go, todos (es
dcciir, todos los (e 1(~lpJ)) odiatn a los helig-ioSo's. -~Ser,61 hi Cnvidlia?-'A advierto que Los qize,ian. estudiatdo en la Pcninsula (muv- J)0C0 mita0iic grpo, o
hblan.icp.v cii tagalo1 ~tsi riados: censurin:s on~n silaespor lo rnal que- trataii ~I sius
FKvjcOPs
"'bre s I O S i'xs1(/xv, tul11dcn ft latiozs ai IO." Suvos"". Son presuiiidos; sw lais /ira)?l
los martiriza. _No pocos do los, del grupo so lanztan. haIncer propicagad~a por los pueblos: sacatii
los etiartos quo puedon... y;6. Manila otra vcz!Aspiiracione8s: Diputaidds, Prensa libre, y iabajo los
Frailes!
Patria, poro de tal suerte progrrcsistas-demo'cratas, quo so'lo por sistema no transigen con ci
Fraile. Este grupito es sincero: declara francamento que no transigoe con una institucio'l Pa/sa~da? ". Pero so adviorto en. ellos que, en cuanto
alguna jaranla contrai los Frailes, so pollen i-ncon(licionalmente do parto do los lReligiosos: lo quo
Sin un rnotiv o serio que justiliqu su animadversi')nC es l ig-uoanint, Cltre los pcninsuirc,;aie
q~uo odia mii (~fondo 6.las (irdones mnon~asYie a lie~ die-C C1bc,11- S0on P~os:.( ' do 6.fos.- Q- 51, I"
T\ E. IWPT'A NA
e~J)lioasd~el pi's do IRwS que formian la clase Ilam d n do e ';~ Por Ic comiuIa mujer fihipiia.s aictisinmal:!Iue~stros Reliioos per ha/1
Como1 10ogren- casarse con un peninsular, no lo dominan, le subyugan... y consigruen de 61l-;oli cas'~~pobre do es'piritu!-que odie, aborre'zea todo
(110 (10] cordero?: la cavidia quo esas buenas sofiovras (son rnuiv pocas, por fortuna) profesan A.
en todo, dd el sa/lo ab'ds: y ellos lo dani tan Jar~ro, tanto, quo acaban por rehuir el trato con suis
ni'ITL mu~rando do las Autoridlades, do la mala Adm-inistracio'n, do lo puerca qucoes la sefiora (pe-1
a~.1railos: do lo s~abrosa quo has salido in hi-1' dc di..>s i gnorantes prelioron h~i cocina,,
i icio los vs do e IoIs dondo caorso muor* r; dc: Li_? -I.:"'u do, la?Atadroc-patria.
1 0* )01ii l
rIPc. Ia
i~i~ V 1..vI~C(.).195
110 Os, C1cidlo su IIfielll'0. P.-rotondieron hacor algt'in noegocio cont-indo con el flpop) dle uno 6' m(n
les CII Io prestarlos su apoyo. Otros, son(lotes, como deconte os cl mod2(s riveridi con quo
enijo, 6', si hiablan. de 61, jama's lo hacen on pro,sencia de filipinos Jho1i/icos. Al igual quo los sistematicos, sc pondriai doe parte de los Frailes,
eni un trtance apuirado.-Y vamos allbi cohi los masone6s; los cuales forman dos ranchos quo casi
Los dormidos suolen sor nmasonos procc(Iontos dologias de, lar Penfiisula; comprenden lo funosti8
coiitra'rio, hayt) mason dormido quo, on sus adorttros, conceJptu'a al E1railo Como ("I pri iic~pai k
cdos,; lo,.s inu'is podrian _pertonecer 6. las ag'rupac C' -.1IiS do igrnorrautos yresentidos. L-'os pocos quL;.
I:() I
1. cl-r. al I -ap 0
if
FS
C- p I t in b ast'. I I -
u. r;
d hJ -
i~ r.I
toonicic
i. t os-
~r II.
I t o d, c,
P1,0)'(1"(11da on 1111 Pv
u el i o
Ic a n
p un'bles. ~,
~~; r Ii~~
tC
-i O 0 I" e, C:~ l
Pell t a
d.
C,
'R.S V C; U 1)
no 0S SiuelaC 1 RI I I o Ito CQUIO. o S- ui~ i tro cl0'"afltos qi...en Mudrid les ob~sequiian co-i bancluotes, son s]in1 -tosis do, los pueblos fiipno.Mo causan risac1
von1e'.
/~ ))(C)
Ir, -rv
iAop1O9,:ri'dad. de. sti tici'ra ---tal Conmo oflos "61itiendotci a. p rosperida- acIfia -Lna. buena parte
Ia,-I I liaPtS. en ~od /-1 ~-us' a u nqu~c s in c o inip r om'eterso. 1"Istos ca quienies iinc refiero, tionon Yrivi5 clesoos do -volver F.i~ilipinas; y como sospeehan. quo eon el Archfip16(iago ser"ian mirados con
do iells so, agita un viva coin e%6n do, que Camb)icn. las cosas, cuanto antes, eni SU reMOto lpafs:
D ipuitades, Prensa libro, A 'vuntaimientos, 511 -prosi6n do ha (u'iardia, ciyril, ypot' do contad, iabajo los, iFrailes! Al gui~os die estos expectlantes son on Europa vecrdaderos, gomtosos; -also
iclu i-s cada, mes, -van. heclios unos (/i/i/(lys; frecuoantan rj-eunionies cuasi ari-stocr~Ifticas; asisten
vuolven
aSeL. tior~ra. _ero- allf usthi de sobra el sombrerc alIto, ei gutardapoilvo do color.barquillo, los
Loti jes, lancos; la, leitit so'lo seo luce en oca-sioro olemnes... -quo decepcio'n! E'n;urolpa lbasta, a yeacos, Vostir Lien, para paee un perselajo; 6n Piflipinas s6io son personaj~s, las altais
c'
~ (~pc
o II Ise pC Ia
VIPA I L18:
(:iia iv.1 armayoi" parto do losi nacidos en la PeninSuila),,yesto le flega a' desesperar. Nada le dice que
nada tampoco que m-uchos'lespan-oles de los }pi"vilegh'udos le invitant 'a los saraos quo dan do -Nez
on cuaido... Al qjue fu6' daigaly lo acomote la clhiIladura do quo no juega en su tiorra el papal imnportanto, (!T u jugraba on Miadrid, Barcelona,
Yo los preguntarfa: tPero, sefiores mios, c~asi todos, por im6as do ui concepto, rnuv apreciables:
de almas, apenas hay cionto quo logroen so~brosahir do lat masa comfin!>> (7reen casi todos ellos
tom'a tal incrernento, quo deg-enera en inonomania. Ni los Frailes so acuerdan do ollos, ni, por
otra parte, son ellos menos personajes on su tierra quo lo fueron on Europa: al contrario; aqui
gorrones y otra docola, do olegantes quo, ni pinchan ni corta'n: on Manila, el quo, tiono un poco
id
J. p-/&: i~-N
d C) 'os Ir - idon -c- -. -iu dor- sui paI'sd del c ual s aIi.e roni
p 0 mC C) nos. qu ho )on-ifclo' Coll c1 ostigma real 6',it r Ibtib d o d o 8.j''bvf AblCnfdoliados, lOs rn('
rri s turibundan oxltaci6n cointra ei ordon do cosas quo oi s te ci iF1-iIi pins (I ada oiI s pareco buei o:c) descan la, Nrovoiuci6rn, v quo, no quede, nn
05 50i postdilla quo lOs filip.-in.os -vJOivl 014'imi* Yo.s,: vy los excitan i on sus j~rolarnas iiL quo so, sublolven. Posco unca pbc/amna fintroducidng,coc
no legral contra, lat tirania, doe sus oprsosres; cuanld o nrio so cscuechgn sus qnoj as, sus sfipli-ca8 y sus
H puial ai~giout y 5 (led la hevoluci 'n!!!:(~sr.. os o tio s qu vamos ai m or Ito sl1 a I.m os
lSto S s '."''- l; 1 T r:
U yeS v/x''Kii/A
SS
Si U, Jo eS.q
rnoros en eondleuu n-a la mo, ealnRi~a dinei estas i rio-folices; los cualas, Scogin. Cli asmslnios.,
peinuiisutlar: -Si salmrn. el hombro Io quo-) es ver'ghIan011ZaW ---;Q rnlcngun. p)ara la Patria.!
lirmemente, quo para ser buen espafiol en F.4iIi pinits so debe querer al E 4railo. Y na6tesc quo es-ta
mi-Aterial, do, aquai l reimoto pai s(2).1 4o~s anatimrnomsticos, -princ]?IflOI G!c I1.pnas, no sabcnc( u_ & I nv cutnr" pn1.vo car i
iOS
PICLO
pnr
Ii Ii
Ii
Ii.
I r2\ _
' 1/
1A, ''I' 10 il
los.Ici sC, an Suti t II(108 ('011 (10 go' espanolS. otros, los n'nis, V'ol cit'~rigos fii ipinos: es decir',
s inos ILcad
LNEN II Cus SDEL; R0(IR1 aO''sc a! lDuq-uo, de, Allcn~0on:.:>o acusa Zi tos Vv'ailos do; ictsr, a! pi'og'-oso
du, lit ('olonia, de coliibir' la tendencia do los pueblos ha ci~a una. vida nm's- aetiva y imas focunda,
rcs~ras Ina s anels 1,sto as, altarnento inj us':Y'',~'~'(',g'< t tiornpo v i contacto
1 1 C r O -) c cs lii. Ilo( demii As. ]Pero las ()rdeI, eliiCMv110 8s ( PUCdLloln1 ~o In-ost -n, Coll Orguallo
1)1l bb s do, TiTii.pInas,_ innsi~viliyados, ma's indoJil i i y n~ S ' (K alose dci cmjn 0 1u na Colo0 -
cii d- niiaicr
sIv
ii eOs a o p 'oro
'ASI' los 1i'ailes, SC liii) I (hlU io~O )I' reoFe'e IIt ell)el nto
'Negr.OS, 1 )UbliCU' 110 1h100 muicho un. curioso foIleto cii ci cual dice, lo sig11Ui1to, p01 boe.Ca. doe
personai 8.-ut01rizl(d8-L
po(Ilia haber indlustria ni comorcio, con 10 quo, faltaba vida al t-erritorio, que yacia surnido ein Ia
O)1~L81(i
(I
p C toiito
11 u
I -L);l) 0 U
il C
e si (It1c poiicrsu;' U!it (hi;II) I iS I y I (I OSi lo S u I tesO-rt im nis (:3 J.I K0I I I;Ia
las imIuhlas miajaderlas quo, cijo, scsribi6 las, sigulientecsiY <d a prensa dcl Avrclhipielag() filipino
cI ei.o
los principios
de uiaterias -t-cligo-isas baJ(o un puiito do vi'sta indLependiunte y liberal, soni alli co-nfisca(Ios jvdesti~iiO, lS~~~ CS- Ceportados or la11, e.>~
11Si 'L,
I PII.
WI~l. lo <OliLS 1W TC
4F K.
I!,. I'
'br.os doe prop~oand a riid IY'&x ' ci. 1 osf Iia etrodo:xa, ele.: v'o ins toni go casi tedlos., comnprado
toddoeto
inciienieiintes 011 e1. Arclhijcilao'o. Y on cuiaito ('I los deportadlos... h1izal, elci autor
orden dlo cosas existonte en Filipinas; Thzai, (locia, paseose por su. pnis alg-unos moses, libre,
so mete conl ellos? Nadie. Ahorar, si 50 desmandasen..'. i1~ues apeinas hayr poriodistas en Europa
quo viven desterrados por. ha~bor escri to inconveflieflias! Qu6quicren los 'filipinoQs?: jquo con
2. ADVFR SOS A' L A 1)IROPA GAC I ON D EL C AST ELLA'NO, (11(011 cjHO 801 los 14 'railes. Siso, dij era qiio
do los I]4'railes, no era quo rc (OPOl/(/d1 'a quo ci castollano so, propag-ase, ci ci -Archip'61lago; cre'DID
II
I)
J~1Z I, Lo - ~ia
''
-I C1dsj) s0
e II
11aid ns
P /'/
I 110 (OlIO0C& l (
Stubl
Ii.-I,' p
Co
110>'1H)S toieI 1 I _1 'I (l( 1 U S - I 11 o!uc) ulh ti'"i3o C1li O I e 1(t. LVC1CS)1tHC CIVCi C1110S 11( SC
ado)n d e yva Ibooi ibg (ra d o (2i. rto quo ia(y, actualmuflto 4 quoie otro 1'i vIlIe cl:iopd o r. a a ntiguaif que sigo-te crl'CYCI(I.o (!uC Do Cs politico que
los del Jpl 5])ii HUI( 11 Cul-tgO Cie1 Ios quu 110 lo so -
V yo~s ' OUPso st-(,untan n1a111io xtnnusi~.1> iO los 'S 'r'-xi~ piiios, soni tan oxigrentes,
I) D gofeioerICo0 Ct I'~oo:
( i( (10
011 OBN 1;
1'U~\ILUS V e)IO&Si
almestro en el momnonto mismo en que pronuncie, dos palabras onl CIslila?" Se calcula en 5OO.OOO
ci niminiro de hidio~s quo, ma's 6 menos bien,. saben expresarso en espaf-iol (el Sr'. Becorra Jo hia
naturalcs tan crecido como ei apuntado, que sopanl el idioina do la Metro~poli. No hay ninfguna
frento, diciendo:xIctamos, no0 'a Mi'. i30ow\ring, q4no ya no-existo', sino (,' los quo compartan su opini6n, 'a queo
* ci i
ueS Si esto
no dah Ii
Siogio, v da poina v.oi ha ofusacaidni en quo ienurien. Cievtos escritoros, quo aprov7oChan los (-((808.~/~~spara censuirar 6I las Ordenes momis-ticas.
011H/ ((((1/8
c~tico al uic co quin fu6 de cex~,cursi 'n Alfredo Mfarcime, 'haco once, afios. Mo mueve (A risa
corno deben do sohfar con. la propagranda'del idiom'a rnorpliaov, Para quo so yea lo quo S6ii
las 6osas",6 mejorl los suiths, es raro, mnuyocepelonial- cl hijo do FUiiipina~ 'sini disticond
9.
oc!Rsio'n (3G); <<...el ~iltimno aililloro "(I. lo mojor C~atab'in 6 Ya;scongado), cnsofiaInRs ca-stell'ano 6.]Os
ensefian 6. stis sirvientes,.-.)Por lo dem;nIs, tdngaSC en cuenta quo es muv coilt ado ei nifio filipino
Catalufca no pasa tres cuartos de Jo mismo? I)0orqu o so nos neogarr6 que oxiston miles (1e, catalanes quti no saben castollano. iY Catialufia es Ia
principalmente de los, lijos dol pais: si no se liaIla m6.s difundida de Jo que hoav lo est 61, -es, porquo 110 lo toman-con mavor empofl-o los, propios
Un lB. Oa.mara, 6 mi P. _Nozaleda, 6' un, P. Mantco, etc., etc., etc.; lo cuall n-o lieml-os visto afm' n (y
el dia quo lo veamos vo ser6 ci primoi-ro en colebrarlo), podria, onl corto modo, sdlo on cier-to
modo, consenti'rsolos 6. 0505 I}m~li/iu llos quo iiidaisen do ~ignoraiits 6.' los Frailes. JIgnorafitos,
oivri
<l& OSId:
d il
11e11"1Cie ri un L'O
al' ea 00 ioi
pjC/
d Ieh, h sII( )Ol.I ti' O- Olm Sfi -,I S COflil quo on ()tra
riotahlcmlO mfl to ' fol. r1 72 oAc cCii eie d la ca.Ctn,hn Ato 31 I4ra1 C2
IUo
II. iv onsoS al do
w'. a Hipinas e
isc
airto pict olico; rudimentos do construcci 'n v algunlos 011(105; COfltabilidi ad y. ('ofl1ciio, a p a r to
dcaliofI. y his ciecia~ims miorale ytcoldgiiLo quo so dice do, los Agustirios pucde, docirso~
m R s quoc ostudianltos, publica-cn trabcajosi quoe yeyolau,~ 6. rnls de clarisbcno talento,7 una inst ru'cc i dn inii1pr o~p i a do h;i j u veit u d (,39). -ii a1m y Naido -
ILucban: lPerio'cieos y libros so velfan par la's ha.bitaeiioncs,~; v -ifmde: 4'1 Priiio oI iucurioso: uria couversacio"n Mon 6.1 no dojaba do intorosar' -A do soy histructivya)>.-X los atraibiliarios sic
honmbr, doe eloilcia. Sobre, quo esto es uin absurdo, lmues esta~ sobradainente probado quo aj
fundidll(ad quo Icban lhocho los 1?elig-iosos, podct:if.deccil-so los 'buc8)iL lo( c I2 I ~ Vigl c i
1(Vi erios
teri-vI
''NOos liabli ei P. \, -t-i-ifl o al flento i giofiauto ci hoiiibur J)Or Ci Soic' 1hur.Ilio d~c cleseonocer.
obj eto quo no enitiemn(I- ~Q. ~ /o 1w /iuc, la,,S) Tignaran1te, un juez quo, po)seyonct~o perfectamento la ciencia del Derecho, dosconoce el Ct'lculo
porquc no sepa dccii' al viajero qu6 el ayoo perteneco -,i has casufarinias v 'el qaby 6I los aroideas?
Por eso el 8r. Jago (lebiera abstencirse de calificativos quec no est-61 en clereelio de apropiar 6a
m6.us estucliosa, mn6.s tr~ab-ajadorn -v fecunda de1 'i'lipinias. Padre ha haibido, coma ei ibinmortal fray
Manuel Blaiinc, quo cuanda 1ie'. Al ArcIhipi6lago0 no sa-bia nadla iw l a -i natufral; cav' enl
I' Pi IO 4L Ii.5(
ma sen@ do
"S (
Cio'n quo pasma: satbesc o (e railes que laim cons,truido puentes do jpiedl'8, do prinmer ordeni, (jtlet
ir s extonsa esta parte, del rulpflulu dr( rewuy/us. serna honirar (lonlasiado:'I I3lunwntritt yr sui lual
piinvcbida!: <<(1uora do, los conventos, y mluy7 espeocialilnonte (101 Claiust'ro uniivcrsitario dc Sanfuto
eliecaso dc son contrarios, conl los rospotos (lobidos; pcro nunca, januis
la diferencia quoe ex-,iste ontre Globiornlo, yv Elstado. D)o suierte q'ue sabon do ieun Cuira quio lanwnlta, por lo inconivenielitos, ciertas neforina~s
~5. lo hochlo nacla monios quoe por el Ministro!: luego es un 'reboldo, 1111 anioispano)!)>-;QuC' talento
ei do ciertia realcado 1pil(8]).' N el sacercioto r,?-,paW(11 qtw, rdJXi(t U stib@, al puilpito v co~nsur-,-,
Jos politiquillos, debo sorbo. Pciro siendo anlticsipaftol, y7 no habiondo nosidido nunca on n1uostras
1..,'.,"-\
D uCi c m des([c 61I iigiiio fa'in i I~ 1 i u ti os niiqui f inclus I Prc isa4 -Ineiite po rq ue (1 IFraile, 1rofesa ver(diadcro (carifto
a iii1IIRS S Ciducielr-fi'ra 1ei.(iij1i)liCO(le, los orrorcs (10 (iertos, M.imistr~os. Y quo e'-tos
no sn ininlilesv en erioin
ulo
oo
niii"s 6 rneiios ligrero do caseos imnplanta r'eforinns que pueden ocasionlar trastornos eni aquel
quo el Ministi'o mismo; seg(undo, p0o(1qu( ci Frailo es }ir/u e n( 1ii iililpinas, v cl 'Ministro, wrc
(Jrj]is8 po' tinf Dopartainento (101 l'stad(1 y for(cero, poi'qule para In v ida doe 1a Colotija ticne ol,
*V4 rnile hhucma, iiifinita minns signrijfi-,-Cjni quo oh1.Jefe superior (101 M~inisterin. En Espi"Tia han
cia del. 14 'raii I sC1rira" de o [tralwoso; ncotitralizacr('i en lo poQ.sible los resuiltados funlestos do tales reformas: qilie o1)ra do etsta suerte, ~
enemig-o de Es-patfia'? Es, po l' Ci ontirario, -ac6 -rriino (Itlensor del sosie~o-,;i1 la vez qjue dc la
por lo mismno (jue algomos, (Gobiernos ban incuirrido en errores, 6(e lum 1;irentado, con razo'n,
ocac.1ioiies, discrepdYneias entro el Fraile v ci Gobierno, no0 por' esto so lo puede liamar al Frailo,
porquC no qflieren, no protegeon a( sus cornpatriotas.-Y escnte (('ri/i lo lhacen los //lipi~ws ]fO)rm~
" I
'1.11 (
afiel. 1,.,.. P
I ISO
*I* '
`2
M 2V U law O)W
C iU1'la1'
ci C(-1i1'rUl-j-e Y n esG elS ci'mic(' Ctiso (le estc.gc110 corrieinite cjitre, los iFriailes, es dar liospitalidlad -a cuiaitos esJ)a~ioles pasan por su pueblo;
mente, si11 (Ic alguijos, de los que son lamipalntes por hicuria y vvividores corno1 I1)0i- ilistiito.IEstos son los que suclen parar en /-ex(/1d~ids; Ialgunos se 1'wi/(//1/Z(Ii/,1 se Ochan ainigotes (jue mascan lbuyo, y tales amigrotes soii los quli acusan )
tas.-E1 P. liccoleto it quliel lhe citado com-o aiitor (le un libro sobro, ci estadlo actual (le Negros, (lice cin cI propio libro: <';( 'uJinto no se conSe~gt ir a Si- CSOS hoiubres cien'tificos (hinyeaiei'os
1 1.1
lim- si no hubiese sido por ei apoyo inicondicional que, (lesde un principio, los ofrocioron. los
]'oi(//lC) alojamienito, y much-,s vecos ni le brindan con un'Nt aso (le aguna, 6' ii siquiera ilegan11 6'.
IMPW. ]..I irailo11, paral (onw1luii, tijono abiertas las puortas (le stu casfi, y las do su dosponsa,
lo niismo para, los peninsulares que para los hijos do aquel pai's, coni tal. do quo unos yT otros
5. JUGADOI.WS, BOIRRACHOS, MUJEIIIEGOS... to(10 esto. a'la vez suielen sor los F~railes, seg-fin los
antimon6.'sticos.;Qu6ie verdades tan grandes, estas del autor quo acabo de mencionar!:
poco y estuvo alegrre, ya cuenta quo so embriag6; si vi6, u1timiaujer. con un niiio en ci bra, o
si se reuinioron 'algruios Curas-dc pueblosvenos y so pusioron ai juigar 'a la bri sea 6" "A la tre in-l
-,'I I. otlos mat 1r'lia ho2 clI jig do. A laEs carta-S.v, im1-an; s i hi i t6o'; S, umo tf 8i arsa,6 sI
rrolm1 Los o
C-oe mas.
jpo l oenadorxcillol.ytcoso p
cpae
uCr
ea cati 'acl a. est po' opoae- sa 6.a 'u La so, quedoe xihrm t en lcnet, naabrah
\dla
-L -IltS.071-,.1e,.ri o a'oc*- O.
(Ps a. D m,
tre, bhs cuales el (""i-tva -vivo comro tn sutifin'1 enD so1 -cscOVI'rlI1O. iOspe('t-o CIOimi oSsac rdotes indiollc a'S
u4liY ha6111va algro doe veld(lad pe0iO Ci Jos joie1(S, 011 (1)C VIIN, (I I80 ie I I v itlO d Uhi(dO 11 C VNisto() uic
Use, fi to Ni l 1 i551 )I I IC lO Z0
Oile Sulbel I.1 sit's Cals-ls v oci s ii (-l ("asa pai'roqiuial, atlin11111 801a1 sol teras. 110(1 esto es CICeto>.<< Pi)('0 VellUO.5 S.i par 011lclo hatv irIZO,6 y
(111(1 doe que coda uno so ocupeo de todnlo o quo puc~~do, in 111 uir en los od.oloIitnfos v h~iuonsta (-L d c Ls puo
d'
ILrI
111-
-'
'C)s '/UV/KV
CD' C O' 0 ~C'I1)I1OS (IC C(UCmicilla SC absticfiOUC 1,; do t-' '() c-: O a inchiA's., -l 110nelimite quo
toc J (IW;
Va(moo I oab
n' 'sido
C)~c n o] e1 icntahcias
rotmbrs n O
too
I Ij c
R A.! IL1R Y SR
I.8 aliy, porquc roputan indispen s~ablet~a toicJ)Co0n ei fin d,o ovitar esto, Peliogro y aplicar todo
ei rigror do la ley cuan(io hiaya uccosidaci, p1'ocuran los Su~periores do Regulares do Filipinas aumentar ci personal de, los Colog-ios, porqlue coilSegluido esto, ost. lioclia la reforma qluo, necesitan los Misionoeros~,.
H1-y, sin embargo de quo son pocos los j6vOiiles que tionen Pa~rroqiiias "a su cargo, continfiarilos antimona'sticos llarnaifcld( mUijerieogos6. los
eSi)a.oia1'. 1~' hy on ci munclo otro-pais.,, quo tenlga un cleov m(is casto quo ci cloer l~~e~oulai do Fii1i pinaII I. 6aiso ' 17 J/o/'),, I 6aIo /., (1 l() //I i(t.S V
IS I I I~ 131. C h I rn..
Y11
'O
porRG l ],t Ft, Li rncuiw. el -f1 eI -0 1gUo po ob Jos Fratcl ~ leen sc ~ei X bn sar' bin ci el" Oto
en
* lase nduA~c~o
obdssn~n
o n
It r~rc vm~c~c
Z*a Ii
d e ai
si qUI er-a ccii (1i 1 ci. calnv ia 6ua eIa Im..aSp 01 n -C tO (I0 (1 -1. SCI11 }j15 0L qon
C 1.
1111 *I I /
os mutchos.,
I Ia-n. t l. i diO qu'-1 vii Winlls (1e trointa -anos sirvien(Io lParrocvuia CI' O pri-imera ysegunl(la (31t-rada,
PLM'im110I' V se"'ndo aseoso on] SU Mavori'a PobUos,-,s-ori pr-ecisamiento los quo rnas so distin1cruel. por las inffinitas- obr.as do caridad quo real1 ia.n. YCq 6 loImporta al lFrailIo setentnon.
Jeben doe se:.' mu) diyecrtidas las jmjucrgas quo connlos setencrton~es!... Il1ay en, el Arehipi6lago
e I do 1 ns -, do 0.0 00 v i iC)s detraictoP, dos (leJos:.n- o if s r los cm-i c~stab)iocer lit rulacia
C.l\~
Oailn vlvdl
CK 6ve to nro I
icog]an~nnv'ic, U el 11-sta do en. aquellais I~siN.on (;, -1n tres niceos, hacy *lo mienos 1rvc
I5 A V!' I 'C;. CZI( 'Liu'.]. Los quo, COliCK rI' C' cI A 1-(-h ' a cC, ~I-II lO C.U S e lt n II n -t
01,1 mi s cra blI ai) ai,I(4 3;,y coosepol s p0 -byycaiso lialh incomUni~cad o con in Ieab elecern(, so mnaiticiicn con. 1(pa (44'~, hiuovos, algi'in1
cjun otro A~ordurajo sin, substancia tal cu-al po'lio ti'sico 6' insaboro; todo esto ((lle2rY/Q'ddO, y coil
lhaih1a un pcelazo oni chico leoguas ('I in redonida!"Paroce, lo'gico quoe qutien so da oste trato purarmonto iwidio, no tenga mucito dincro do sobra. Y,
codicia?-1Por 10 dlcmas, icuaintos, cua'ntos filipintios debeni toda su fortuna 6.' Ia(, generosidad do,
los lFrailes!-Y- Coma es justo docirlo todo, sopa1 -so quo ei Estado debe desdo haco mu-chos aii-os 'tl
vrarios Firailes, cantidades quo 6'stos~L-,estcaronS INT INTERES. El 1?railo lia contribuido eni ma's,
6. sac-,r (de apuros eliccasi si-eimpre vacilante, Tosoro do V'ilipin as; y osto es lo quoLI so Sb do- e i0 1So
0 pnt do ie I
IU
_I
k, IS icl 1 ~ l
1) al ac
7 llo z( IS
1, pL k- )
1 LI C
I % 11 1c
Icl r I lo:
I!,: f
r\
I
c I- I a,
I l ~j;r
cultura ycvlizaconco
ii r.;Lb Li ud a s.
A. 10 S 1 )a
soy im y libei.fL raL v permitcn. rclSUS, QOIQ01los quo n.00(oj1411 buelios prov-Tcllos>).
ca dci orcien a ht qu~o tira pol' cons'ectuoncia. sacudimiinntos sO('iales c1iU0 poeo a" pO(c vlani SOCaCVan1dr)
ii~~tiO lI~iguc postg'o; Son dominiiantPs, porqu c-.uo1 UI ie.i iil03 lZlyosono locs liaco' gracia
ran (scgl'iii Io s I1b,~/t(X!quo nmriiiu otio inuit1Ua cilj (aqu-i Iolls p i c!1JW(,,s, c omiio siJ. 'Los Globeirtia10() to 0801]. in-id 1.0.. v so.
ca-nsaic doC cit-arJ HelliC, 01. I.-a ZA0 L.(L (.1c ei con 0l q uoe
et
."dis pC's LIU& S. 5tCSf,3S.,'f Sin zon I es atr'opeilla1Ion, VeIJarori.1, dci ifana1,~1 or. P C'r 0 /ilipinas. tai
pueslo en1 i ilipiiiaFS VeO onl esci 111smTo Vrailc al hionhechor del
F1
I, convc'rsac(5 I'CQ't)111)' prionto en los I raiIn icsc nuestro Aic.iilipi~fiago: <'N() s6 ent (106 Consi1ste'-dflo ] cssops-q ue cuanldo esto-v cii Paris.1 11 ej arocenvm~1 toocios los Frailes; (I' cad
S.i f II Ip) O-( i'dC e(a (10 Il1XVI)acs ferocos, 11n pue(iO p01r
1ile.f0s (lo CXifIf~.tClaliefld( la niirada -,I Orion-to: c~;, i '.spanTii; cOnn tus bFrailes. est is roalizanl>C~ uii o. paz n, L!na rd c edra civilizaduora! 81 y
J.O.
rumfo o-vangelico
parstn'" h
onai
los
1PRATLES V C ~~cO:
'inIo eftC1menDtC, 1a c~ausa de lo acaccido on Carolinasci: compipar eso. aque.1 su tcoso conl los tristi'simos,
d u ic tu,, b (Ir 1 -ir a do l Ios lliOhIln id. 0505 a' )(/iZ. do01I ( hb c I
vencidlo;i Jos portugurteses 011. 185 11.d(118 Or.iontalo1ks: el ]'ro('dmirnengosnio por los in-lcso-S~; IC)
d~odicadaquofui6 cii Nueva:mbtuihwda la obia.rracicon txI do I Io n- i I -ig I o lgrs IIi. ssI10 A 1 fic.
dice, el erudito8r Barranites: <(...i-a historia gonocral do, esas Misionocs (sercicc lo WohC, -,rOs cspuwiolq) Ycstra con ~riesistibie c' CCil
Alicionero ('a-t6lico, todo abnog-aeid'n, todo horjro1isnio,) todo dosinter6s, 3)01 rogia greneral, al de,
o51
li(Jjlol(UldO los
de'li decir- CquO imest ~os i-4'railes se muc{ista.REIItACIOS INClUANTj.O M1sloN -S, )T Iad9U~ci
IIq.
1, 1 i:!I '1"\. ~ A
r,,! v( - I
I( *1~, _ ti n
H CO '
H.
4 II4 4I -
8115
0t 11 o (1(10
i.I,
l:00- iuc
C.4 4~ 0 estun
4- -C,' C 11
L.(4'"' C J.H,
Io:1p1ia
I 001001105 QUO,
a3fd
05 8 ti'111j ()
(loc e1)km(l
do' 1Oi'tliI
14Ic-})O es1br6'Ca(ISI((l~101o
1 abitni(ll'8 ts
eilhn i yIe
-lii ninittlo (10 (iobornadicor Politico y7 militar intoniuo, 6' luz~o otrms mulilhas COSas miis encanminad Ia s a lai itilidtid v ali fnmeCnto doe la inueova Mi -
~ ~S iti185iY -tispnan
i v ny Sa1) i am ifel
quoL e fucr-in imat'zf(los on pie, no0 paga-,rraii. tribu.toC fill COIUCHirirIM111 los tiabtijos coaiuimiiles
deo eatoec~'menos las escuolas que, 6. Sni costa SoS.toniui o.'111 CS.0' Pero ci GjobierlO1, '1I1 511 ])I1YPr
quoLI tlioari~a pi~nglics rondimniontos al Tesoro el:numcnto de, lca tu.ibutaeio'ii conl los nucvos conV crtidos; mas c.Kpoirimento uii torriblc desenga-.Ftc, vies ci indlio infie, quo e's muyitesao
quo nii -(' dies ni a' sus hijos les traia, 'vntajas
Os'CUelas do c~itect'imonos doe la provincia (le N\ucVi t \iiza - -a. dcnidcd( la saz 'u estaba ei quoe esto
u ocura
las escuelas,
>)Cuando 11egu('-61 a Manila, do r-egreso do Nii 'QV'a Yizcaya, por oncarg-o -do todos los Padres
PAHI K;L!P
tar tarnaho mal; pero nuostras sim'iicas s6 perdieron en el vacio, DUes si algo hicieron dichos
demnundal. Aea ci Sr. Aben/iurnya Jo que el Gobierno hace y Jo que hacen los Frailes para aILmentar los tributos conquistados>>.
Qu i6rcsc esto mismuo dicho Ci] menos palabras'?-IPucs liable otro autor:
hanl legado hasta ei extremo de poner obstaiculos 'a la conversi4de~~ los indios infileis, al derog(_ar las antiguas leyes que. eximian do tributos y del trabajo personal a' los que ingrosaran
<(Las expediciones militares quo, perio'dicainente han venido hacie'ndoso para castigar algin, desmn'n pirl"'tico 6' do los rernontados han.solido contraerse al acto do inferir esto castigo,
roalizado lo cual so hanlretirado nuestros soldados. 1Por lo regular, ei Misioilero,.quo antes de,
la expodicio'n militar estaba crncargado do catoquz tr los romontados, 3y (10 (uya c~opjc'Iacioni se
sobro t-olo si ei Relig-ioso no so encuientra moralmento, sostenido siquiera por las autoridades
pctsuasio'n por la predicacio'n cristiana. ISi apareciesocel rigor del, castigo, templado opo'rtunamonte por la interccsio'n del Misionero, present6.ndosc asi 6sto con ci car'Acter de protector, que
>>pals (habla E4"scosura) importantisimos servi>)Cios, y cuva Ultili~lday Ile~esidad eii 6/ confieso,
>>yo y proclanio, porquc en ellas cero firmemento>)-debO suplant6.rselcs' con cle'rigos filipinos,
p~'oyrcsisU'ls on quo ei1 Er.aIile, tiene todos los dr2/CcI/os quo quedan discuitidos; v ft.indanse adermis' en
do lo que 1hai loido, cstos sabiliondlos, y' entoncos 'voromos si- sigv~en sosteniendo l-a por-egrinari
I' -el
F'NAI.1 L4S V CL IR
QUicro~n algrunos roformistas quc, j0)' c/siwdic'1,il, se verifique la secularizacio'n totail de los
(10 Barrantes: <(no hay instituicio'n ma's asimiladora quo las Religios-as, como lo prueba el hocho
dle tenerlas todas las naciones coloniales do todos Los cuiltos conoci~tos. Existen 'a mayor abundarmieito en E~spafia instituiciones Mloinisticas, v
asiilai~nsosupriman on Filipimis*~.-Sobre
quo el sistema asimilista, no va en lo que al Cloro so refiore, sino en todo lo dem'6is, lo condenan
la mayor parte do los autores quo co~nocen a' fondo nuestra Colonia. Coniyn consur6 energicamento quo hubiora un tiemnpo on que so hubieso
indole do todoslos, pueblos, sea cual fuero la di scordancia quo exista on su constitucio'n fi'sica y
do los obveu'dos cornotidos do (Iiez afios ~iesta par-Ito! Lo poor do ciert-as reformas do car~ctor asimilista, es quo no ha-n lenido otra intencion quoc
siendo (10 nota'r quo osas mismais retformas rosuiltanl (bdi "1wb
J2c'({. (?c''~~o ~
II 4)43A'N.
los cotioce'mos ftiera de ias (Thunuidades 1Rcigriosas), i;ljastari1a paPr- pro-veer it sus gastos el miseirablc ostipendio' que h~oyN p; ga I c IE4'stado como
palabra al autor (10le 108~o quc jwcdlca dar- las re/oi'ii/WS) ((11 piensa. en la familia, porque se separa (1e ella poir bn profesiofl, ni volver ('I la Patria,
-Y aiiade F. G. Herrero:
((<i(Nws supongarnos ahlora que estos M~iiioneros pertenocen ZII cloro secular, que solo se cornipromnetal p~or, vuilte afos (',m i'c/ws Idw ja'cceii!%)
patrio YV ".1una oad puce 'A propdosito para trabaI V 'f i. IInnIctmo
ellbc quo.
a esto misionero se le da toda la ecdu'caci6n r'oligiosa y so le inspiratn his mn~s no bles pr.'cticas
de la caridlad; pero coimo qled(Ian aquellos sentimientos naturales, nocosariamonte lia do prociirar en el cireulo de lo Jic'ito lienar las aspiracianos, de su coraz6ii v obrar siempre con el fin de
)>D1estiinese a' este joven ai uno do aquoellos pue1)108 do mil tributos (ieiaas (.OOO a/u/ax, p'J)a)diiame/i/( (lon(Ie la solediid, la pobreza v las privaciones le'acompailan de dia y do nochie. 1)igaselc
que por ocho 6' dioz afios no mejorara' de parroquia, y a' la vez su. coraz6ni serd atorinontado al
conteinphu' la distancia a que se hialla de su. futura suerte y lo dudoso quoe so le presonta ci,
de-sprendiniicnto y tranquilidad que ei Religioso? Ciertainonte quo no; porque el UIiitiino sa'be
plimiento de sus subditos, como, por la recoinpensa a que se hacon acreedores.; cuando, ei pri-'
mero vera en todo obst-61culos, supondr-A influencias para quo 'lIos dema's sean preferidos; y, por
roateriales.
>)Oon esto sisteina tondriarnos que los pa~rrocos.: se c-onsiderarian como tranlsmlinte's t1-n FF1 I -
-. j I. )
U,
pinas,.jam
J)ueblos 6 igleshias quo adiniiiistrani, Cofll'(1 loia('011 con fi'ocuencia los micsionoros Roligiosos,
quo hoy Uvlnman Ihadre, uin inero ouipieado, y exjplotildor; le faitarian al respoto, porque imas a(d(juiiero 6stc el Misioncro con el ejeniplo) v, generosidad( I)r'ictica, (jilon C~lah digrnidlad; y', fiiialmo1nte, no esporando, nada temporal del. Pirroeo,
se alejarbin liasta de lo espiritual quo les ofre(iOse, v en t'iltimno resulta(Io, rotos los i'ilicos lazos que no0s unenl, seria el Paso, ma's avanzadlo
riSUS (~!.ccc~
Apioo
de, Marzo
-iiRAILES
I CLI2-RiG~O,,
reemplazo por inedio do cle'rigo~s europeos y fifipinos~>. A' en oslo so, fun~da el suliio Ifluinentritt.
Centno; /ir a rnel ese rito selec ion (s scscn Ia, yvO
dcel 99 jan' 100 de lo)s que suscribieron aquol bu1 Uil( 1pOlitico, obra do cuatro insensatos, confosaron quo no sabian, cuando firimaron, lo quo
los Fl-iads. X ine callo lOS DESCONOCIDOS y' WIERVp()5 (jUeJ 2/))I(5)-Prl
este piao iundo s'lo valen los v-otos do Blumen tritt v sus cuatro adutiradores?
XIII
'~ewlua,t, P)orqu~ 6 stos forinian una red ipoliftica ciesqegur~idad, la ma's fina, (,I la vez quo la ma's firrneo
cstnn`4fl I-IVOnvctos, )' -lo eCii JOS cuai't~es,.'.0110 aV~ila ' h 'i'.'0 o Cio 041 0 O11-odo so Ocx.pica que 3' Gcreella. '~ sieindo.Jofe, supeliou
emiblema, si ese estandarte' orlado de laureles.Victoriosos contind'a ondeando en el Archipie'lag-o, d'bese en g-ran parte,' si flo es en el todo, al
loeve si'ntoma de filibusterismo, lo han sabido roprimir con su. influiencia a' h nia gica voz do
i.n.os une al indio, la paet integrante de la fuerza.moral m mat 0 mnl q ue otee Espaha~ on Filipinas, v ou' icc
Y bat.C ita
Instituici6n, no es cosa nuovai para los quo quoremos 6.t los Frailes. En su NAoNi mc lae yct
haber sostenido en candorosos follotos, a' los irndios dodicados, que no les conviene cierta clasa,
dice: <qUno entre mil!)> Digasenos qu6 colectivi.dad que seat numerosa no tinen v-arios miombrosz
con defectos: pretender quo todos los Fr'ailcosean dechados do virtudes yr. hombros do grando
sabiduriac, es pretender lo iinposiblo. Quo6, jporquo hiaya algunGs quo v7alg'an p000o, Y'( por1 eso I-L
Ut;. ) I
ViN U h
dC todos;~.
(Ie sa rra d c ei(do S\ Ip parL de cientos (IC ig-norantos 6, ing91atus so 'ws oCUPUCe pCIJSar e. lOs
cwxu 0 d -pI uc~a dncetlall para conidonar:'s C0 (i -sUU! ell 1 ilipi iis i/ a//dI SU tId
auto".; 10[S 'C, SC U I0 or S /; a 0 8?Cu//'11.lBarranites difirma qiuC pro fesa. <esti iiacio'n pro-_
funndali' aJas (Ordenes religiosas, porqune las considera <tia~d ro de'la civilizacioin moderna, incluso
liornador g'eneiral Sr. errero, deci'a con muchlfsim ra~n;Lo4s intoi'oses do, las Ordenes reli
los intoeresos deo la Ilandera esp'afiola estin'i unidlos '(I' los intorescs de las Orden-es y eligiosas>>.
EUinismio Bocerra, clue con-tener tanto enitendin111into no sirve, Sin embargro, para AMinistro dc
CiO SC o mcraneja por los precoptos' do la Rl iegioi,>), Y n.o ~or 1(1jei'a con i r/uiri'oj y co c/
los G'obiornos dojen 'a los Frailos en nuostras Colonias do la Oceania ojercer sin rostriccioiios, sill
trab as ni. clcsdenes sui bene'tica labor do cristiaii izar ycijilizar aqluollos puoblos, do, quiienos v7iencni sielido Arordadoros padres (956). 1-lallaron salvNajes, hi'6 tros siglos, y- loy, de.7.000.000 doea
paises (
algu'n modo, es porque ellbs (los hidios~) no soayudan on lat manera quo aco~nseja el libro santo.
obra, la quo tantos 3y tantos escritores han adm-irado; obra encorniada par todos los (tobernadores suporiores do aquellas Islas, ninguno do;
jtiiCl&
I'o0. loIaha
oCf U imjOdd
8 a eruo
IUI 11 [I0 sC lo~s e'Ostri'inj?b'i'/i7d. dlictand~o rl~fo'I111.5 -(I UOi, ccI'(c1&ci()~ld U. fU Cll/it nioi'ti do las OriSWioTm1Proe ho; sick' patLti dario) doC quo; So hi Jo dtla ~d.() p a ra todo cdni mundo: coririijasc se-NcP8am Clto;Itodlo Religioso(j UC falto a sus cloliores; -poro eni
(:laprichosa 6 I -inaIc'vola, do 6cstc 6 o[1 otro caballoreote resen-tido). (D'o'rocciones do esta niaturalozat,
ONgexigocnopco to mucfih a discrcecioll, ciorta rosci'sa: 8S, c (-tir 08s t fi iC U8.l()1( UO'eC.
iiOca
i i r den sel sits -fuoros. tilitoseos, co-n (1CCodn. (ic(11V.-LS 0 v i d.(I_-I t C. 0 I 0 lons do. minm.150. do 10 II 1') )S t CC~i 011 10 po cb1 s ui t. tr i-.1 81>).:t 0 \t: 'L lv Mi7
1u44e haltlarorii los Mtisionocros alos i.ndios, filipiuo0S, *y ci1 estado cn quo, it -Yirtud do Ia. labor dci
deniasiadoa, celobo concimi', al a c crc a'inc'vI.Uietaf no puedo 1110110 do rcup ci o - stas, fra~se(,s
si o a ~
y b-
(/itgopdl)e o
razanes tavli(TOI). nicec yNa tiOempo-crec'UOD uRn tOOto1ria: o(s, - Ir a JIe s -c s IInC fig1u ra 18 TO no quCrOl.
Sup c alonto rceputzu., ir -iivporta tisna 21,V)/Sa-hiC, p '.10 Clemic o z.3.r\aC, Cy'!I
mtiit. luHO
dCse, son ecclc rts. uado ftcionaan con riuL111 -d\r Su9 incoc SOB iticsqSue, dU
1boiiad ota
ca
loia E tle o n iaiagCiconsiste. jrocisa.nacnt en qu-,e nras~ i ohj. as no; se pnapiedre'LIpo I~at no sCc1 ern obstclo, inouliee qie, lamauna) guexnarental. sc eo IonI
i e0i
narnqina, dcscomlusasb
WKZS
2 Pagi..a 2
I c.
ci IP C -.- C lHlu~ i - i
Oi(coino se oi r'zb
i'
IC~ Pr,
II)V 'I
1?i \N
h n p b C t lO m z, r d f p =sz; l c Or,
u noi ' bio r-c. PI -ai m.co ucsi rla 1 men1 onad ciLc 1sdgo in-ese
-ha'.d - 1
L 3 i..
-Pag 37
C C:1J!,1 zte
btncad
indios `devorn otra s tantas fuentescie iliOsydeanen~cias entre stas concludadanosD. -Y se~ de u~nlPcahkjeiox batue i ti oe _sang-ueu-o qe tvo la osala cl 6srbir.-en1-JIcI
cargO seI;dnmiacp4~zpsd.-Ququiap, e
~-
Algund's,.bap-itan-es acos.!:
~8 -~
a4:6.
-9 Pagina 46
Is aminia
- '' f 'cc
ILI
L * I. L ' - I. L
cnr
- I-rr - `%i
3u
aa
1 1. PA gin a 48.
o a c'(23a 0 e22
atLa10 C S~
catIi dla d.. _Po 1o, m-i 2ispeci- a 1'ti aie3 SI 00013 o l, (tic2l(2l.KC y Sobre. deCCndlerlCIt Conaceptu'a
in(lispens-aic)b 000m0 clera11t.0 cooloiizadlor II Cos auto,p t a Oj)tC pot I a polf ici Cled atracc~iou CC'Cn CCUS
UR3:i~~( ncoiae1pele'nUz1.~I Lc
ivilizaci6ta
U"V""DC,
Ji i 37C11(2 (Ic I
~U1r ~
ICtbea
1 2.-P-P~gina 49.
-'.
-.. d- o S
If
los alemanes. Tarnafio clesprop6sito s6lo merecape un palrnetazo. Se'pase que el monmirento colosal que qe titula
co. hisignes.[Jferiianos dle ha'bito dcl C'ste, han contrii)uido tam-bic~n al conocinmiento cde Ila flora (le aquel pal'S:
los Padres NMercaclo, Lian os, Naves y' Celestino Ferimiodez. V, pues que los Mloraytas lo (lesean, a~iidase a' los
13.-Pa'gina 5&.
curioso resuminei de las insurrec'cioiies que ha habiclo en]Filijpinas. Con este mi-otive, f1a Paz un semiiaario quo
dcehemos en lprinmer termino tranqui lizar a' rnuostros lejanios suscritores aseg-urandloles que el tal. lperi6 -(lico no tiene aquf' hiipcrtancia dle ninuiULn gdnere.1' qup
aemorizari ant.la
hacer sonar C' sus ofdos, anunciando co~lspiraciolzes, sitblevaci'oies y' otros ones por ei escilo, para ver Si se. dotiene en sit cami,no reformista)).
iEh! ~Qu6 tal? Pues hci aq(uf el' remate del articulille,:
hacem' rei.
I t. I. 'It 1'1A.AN A
iota Kc cI'uF h s OLiICC-IOOO habida-s ell Filipinaas hati:;iC1o f'raguadas por lJos.I-'rrnies, para (arse estos la bII'Kc
ilolas
I(-,c~ d- s)o FoadC or (I Ilcs xciusivos,- Serneanlt c Aenurwc vienle S sm,1aiiO&O al rocienteimente i-liv-tia1c)0 pu alfrinrS" Cdipiinos dle lltiiaiarnos /dfibuis/eros
zo./Irchinos sC/lciWSas eY i6o3), y halbiCndose em-:Aa rc-adJo ~a r a Malaca con fray iDicgo dle ()ribe, pasarou
parfa (Gandia, y (le alli di Liorna y Roina, lleganido a' Espa ia a 6 u, (10s afios largos dIC tn peUosisimVo viaje~.15.-Pa'gira 52.
hi gu
Ia dc P. '/ueco, Recoletos. V
P. /,'
N O'I'"A.F1.,
16.-P~igina 52.
tiempo (le D. D~iego Fajardo (i6e44,-i653), contra' pienes1 a]I mismo tiemlpo (IueCcontra lo-, moro1s (IC las- isits,
17.-Pdtgina 52.
guerra. ~i merte 'i los ingql eses D... loes defensores, capitaneados por sus jefes y p~or los Religiosos de los conventos, organizaron bien pro-ito un ej6rcito, hicieron.
B'lanco Ierr-ero.
18.-Pigina 52.
alkunos articulos referentes a' las insurrecciones, die caracter separatista, hahidas en Filipf-nas.-Puedo asegurar al lector (jue., en La IP)liica de Espafia, en Filzphzas,
breve un11 estludio historico acerca de aquellas insurre-ccione's en la,., que fueron los Frailes, en los mii-s dle los
19.-Pdtgilia 52.
sa~
rc
I..1
\V.. FEI'VA NA
2O. ---Pdgiva 3
ilV (IC7d los./FoYeleosfi/pinos): tC'iqgasc en cuenita. (Ju, eI algunlas proviucias, los indios antimonasticos no Ilegan al, uno por ciento.
2i1.-P~gi-na 54.
que Blegan a' tener cierta implortancia en la oficina donde sirven suelen contaminarse (Ie las- mismais tonterfas
dle qjue se hallan satura(Ios, por lo coniuin, el abogadilo y el (lirecltorcillo: haicense politicos y, sobre todo,...
y gana... nueve odiez (luros atl mes. Cuando tin peninsular lpre~varica, lo ma~s mininmo, se entera y se escaudaliza todo Filipinas; prevarican varios de los amanuenses
la equidad!
22.-PAgina 54.
Asi so llamani, ellos mismos, ciertos filipinos q'ue habiendo estudiadp A tropezolnes ei primero y segundo a-no
de latfni, deci'dens e, sin otros conociniientos, por radicarse en ti. pueblo _y v'ivir a; costa de cuatro indios riCos, 6. miyos hijos les dan lecci6n. IDe los que yo hie conuOCido reipondo q(jliC allan niallsimamente ei casteIlano yr no sablle Una palabra, de Gramaitica. No se les
confunda con los lprofesores (le instruccio'n p)ulflica, eDtre los cuales Ios hay con bastaute idoneidad para des23.-Pa'ghia 56.
qu(
-7 K I f 1 C flpPVO~lmicfti O
INO0TA S19
siguen la carrera, miembros algunos de ellos cle familias bastante reslpetables, son a(Imiradores sinceros de
son los que terminan lbrillantelmente la carrera; son espaiioles (le coraz6n, y en siis costumnbrcs rara vez hay
nada que nos parezca critico-.b1e a' los peninsulares crificones, conmo Ii cen que yo lo soy: por lo que no es de
extrah ar que estos estudiantes de talento y buetia educaci6n, ya sean indios, mnestizos,; 6 espajioles-filipinos,
se reunain muncho con los peninsulares momi'sticos, existiendo entre 6stos y, aqu6llos franca,7 leal y acendrada
amistad.
24.-P~gina 57.
Blumentritt, (juerienclo jugar con la frase, me replica: eX" si se tratase (le malliechores compatriotas, AambidImi haiaba que ponerse (del Ialo (le ellos, s6lo por ser
aqu6lla, y -verai como'su preguuta-r6plica es lo que Ilamanmos los espaiicules una salida de pie de lbanco.
25.-Pagina59
TDos masones (le los que t-c&/ajan, anduvieron persiguicndonie, bastante tiempo, para ver de iniciarme en
esa moj iganga (Iue Ilanian masoneria. Confieso ingenuamente quo llegaron d preocuparme: aiNada-me decian; ----uste(1 no tiene- que abjurar dle nilguna de stir
queC mn era slinpatico Cfl ciert() iodo, fuinme zi ver a' ni'
-Algo tienc (le verdlad lo q~ue Ie lan referido a u15 -tedl, peru tal cosa, (honlc succoic es en Europa:-.-aquii
los hermnamas (lue trahajan sonl casi todos unfos hamlbronies, que lo (que dlesean es explo]tar a' los que, como uisted, tienen bueflos sentirnientos y... suieI(1os reguilarcitos. Le sacarian d Ud. los cuartos, y como lid. gana lo
peseta. Por lo demnas, COIfl( ld., chico (le algiin porvefir (mnuclas g-racias), aceptaria de bucrn grrado Ia jefatura oJld que se halla al frente (le esa logia q'ie frab /ja,, el
haga lid. mas6n, porque ten(Iri t1., cofli( to(1o a/'rendiqcue, tralhajar, y a7(/ui la mnasoneria oltie trahaja es (le
hair6,orpes an
Larga es la no/a, y sini embargoI no puiedl( sustraerMC al (leseo (le transcrilbir parte (le la que figura en la
nuestro entender, 6) han Sid(1 miuy imprevisores al'adlmitir en ei seno de sus- logi'as "I los tililiinos (le cualquier
raza y categorfa que hayan sidlo, pues las- logias filipinas se han convertido en logias separatistas y filihustea.Sc les ha cnseria(() uli flhiCV() )'. misterioso modo de
q '- 10
HiliCl
INO'P11A S
121
26.-P~gina 61.
(le] extrem() Oriente. IDos dias despucs, pasados lo-, efectos (le la digesti6n, aquellos 1)eri4(lico)s enniudecen...
27.-P~gina 65.
Con motivo (le la lpuIlicaci(In (Ile esta olbra hie redibido de Filiphias various anonimos. Uno (le ellos., firmado Uii espan;Yol de raz-a rnalay'a, Es/udiante, contiene la
siguiente excliamacion: aiAy, seiior Retana! Ud. es injusto con nosotros los quc seguimos u'na carrera: Ud. (Ia
leer: en na(Ia (le lo (jue yo escribo sobre Filipinas, genera~izo; y asif, pue(Ie observar se tanto en este como en
otros (Ie mis escritos el (lerroche que hago (Ie las frases:,por lo coi'A. comufnmente, los nutas, la tnayor par/e, por
se me alcauza que dentro (le este niicleo los hay de variasz clases: v orn waK jo benos... binoao es q ue
1.22.
cuanto digo que el noventa y ocho p~or ciento lpertenececu. al que yo Ilarno..partido espaiiol incondlicionals.
filibusteros a' los (jue son simplemente zascanmliles inofenisivos. El (lictadlo (le Xfi/iuzslero es (lemasiadlo grave
y otros excesos.
28.-Pdgina 67.
almud~an no poco entre esos pobres indiosP. -Por lo (Iemas, Een que colonia (le las, condiciones de las Islas Filipinas estdn los naturales del pal's tan instrui'dos como
29.-Pigina 68.
del trabajo diario y (IC Ia constazicia en 61'. L~a Ocezi7,/a Aispah'ola, al (lar cuenta di sus lectores, (le I-a lpullicaci6n (dl librito Ide j), Ferrero, hiace nmil. encoinios (Ie la
NTOTAS
de Yap? Yo se' dIe uno, pero ese uno ioh r-etr' iado/ es
C~a/'chino IMisionerao de aquiella-s Islas jCon las licencias 7lecesaria-s h/Manita ImIiprenta (let Colegio de Santo
escribieron, di po de verificadla la Conquista, Grarndticas y Diccionarios de todos aquellos dialectos.~-DIgannos El Resumen: y cuantos peri6dicos han hablado
31.-Pigina 68.
32.-Pigina 69.
en la tabla segunda. V no comnprendo por qu6 se larnenta el Sr. Arias de que Ie cite, siendo asi pie, en mi pobre opini6n, hay o'tros muchos lilro-s ma's daffiinos qie
Falcato, y otros de, este jaez. Ciertas novelas que se yenden en la misma Agencia, 6 a' lo menos se han vendido, y anunciado su- venta en los peri6dicos, entiendo
los folletos groseros contra ei clero sccular. Serf'a interminable la lista cle libros heterndoxns jue hie, adquifrick.~
::o1v cd:J a I e:
tales i inpresos los antinmOionasti cos, convenceraianse, hasta c I grado supreimo (le la ev'idencia, (le que, comb Ya
he (lich() no( hay en to(Io el Glol)o otro clero nias virtuoso, ilus1rado) y, enl general, excelente, que el cler()
(le Blurnentritt. (si son ciertas-, y por tales las, tengo, las
lb' sabe!
33.-P~gina 69.
si Jo lprinero, preciso( es confesgir que su adelantamiento Jo deben a' los Frailes;~s 4lo han prgesado casi
nalsi se creen lpunto nienos qie salvajes,, no les parece prmtr pedlir Diputados a' Cortes y lilbertad(l e
implrenta?
34.'PTigina 70.
diescoiiocica eni las cdeiemas colonias (dl Asia y la Mfala-.Iia se a rganitzaclu sIa fr Lguud nsei~ianza por los nik
encuentra, en igual escala, en otra alguna capital colonial.x (7. 1K. del Jlan.~)-Los Colegios de San Juan (le
Letrdln y de Santo Toma's estdiu regidos l)0i PP. Dominicos; el Atene o municilpal, por los PP. Jesuftas. Hay
cjue haya en EuAropa uiia (locena, de colegios que le aventajel). Es iara sc ioritas (Ie raza eslpafiola. Tanibie'n hay
escucla, Normal (le maestras, y tin centro (be ensefianza.para lparteras. I osteriormente, se lian creadlo Escuelas
el siglo xvii.
37.-Phiginai 73.
~38.-Pdgina 74.
I2~
I? HT.A N'A
39.-P~gfima 75.
I ~~nc K:c~o flid~id doZ ejemplos: ) p01 I 1110,6od 2, (iC: 02aludiclos, )' porque ciLar' sus
J)0l los periu'dicos que elicdignisinio General jovellar habia- ViSiialco at Sr. 1I a1)ic para encarecerle que no hiciera poithica ashnib'sta, porque tal I)olftica aplicada, a' Fil)ipinas cs un verdadlero albsurdo. El ilustre Gleneral es
In Oceanfa. Por Fortuna, el Sr. Fabic' tiene mucha ilustxraci~l; y no iarcurriria jamru's en tan garrafal (lefecto.
41.-PAgina 81.
Vo cdc un peninsular que l~eg6 C1i Filipinas de criado (lo tin oficial do la Armada. Pasadoi algunos aiios,
a deb e gande partLe 'i los quo, solbre haberle elaboscoes-r., Fortuna, ---que no desdlenara en su ijmi
42.-PAgina 84.
i ilsi
c~ I I LO Citr 1f.-
43.-PAcjina 89.
ia IAb/y
11an1,o ti) vale dos p)CsCLas ni sirve ])ara nada. VIs a'if od co
Siglos.
44.-P~giina 89.
45-Pagina 89.
en lug-ar (le gonia, imorisqueta para pegar los sobres.L.os inais de los indios la comen. cou los dedos; p)uestos
46.-Pa'gina 92.
47.-Pa'giua 93.
P~P. Capuc'hinos; hase dicho de e'stos que erani exciusivamenLe evangelizadores faruiticos. N~egarles que, cornoC
cII
"
nv ms'"4
Ce ) rONapom~.
%V.
1-04,"PAN"A
inn exteusri carla rccieinLisinia cuy()s priincipaies; lparraFos voy 'I' trauscribir. El'4 autor. militar no meflos, bravo
tion alto
(lelbido(, ilia's
para conquisLar imoralrmenie un peda'Lo dle nuestro termiorio nacional y para extender entre, lasC 1houras salvaiefs
(Constante. pues en 'el soc lo ingrato (le Ponap6, comnpuesto cle piedras' disgregadas, han. conseguido los Padres, que coustituyen la IMisin en aquella Tsla) formar
v cO~ donde se ven brotar, desde los airboles frutales hasLa las legumbres y hortalizas quc nos, recuerdan las prod-ucciones de Espaiia. Orgulbos-os pueden estar los Re\vereu(Ios 'Pi1. Capuchinos, de haber sido los prime;'os en
hacer brotar. ante las miradas aL 'nitas (IC los inaturales,.iel sucbo ma's est66il, p)roducios one-. sirven p~ara la allm-1enuaci6n-1 1 aci6uadloles N'er do,, no, moclo pruictico lo que
n.-.-II- '1
01CCi~ iniedjo civ'ilizado- 11if oracionl yC~omo LhInico recurso et es~oicismo, s5n que aI flevar el&11il soC0ora11Zo Ia Fe
luchar contra Ia ignorania ) l in(lifer-enc1i- (IC apeuclkos iiaturales:;ino que tienen que clesarralar't'(C '
aiios les hani ~;ido propagadlas pur lo.S Misionleros neWodistas. (1(1( dii-igi dos 1)01' el c(&1 ebre j'r.Doanne (bo0y di,rtunto),. Se posesionaron dle aque-l as isi105 Conl ci finl ki.
al IIIism uimope
hacer su neg ocio expi~olaindo los pruclncos dcl 'pafspue~ bien contira todlo I' 10,1Ce era de sealdado es4Y,esiado dle cosaIS, iuesros Mfisionerus 2011 qucridos v tespetaclos por aquellos;idiea
e acquelia isla:
('1 p '
130
NV icP,. R E rA N A
quie todo lo haceni gri~ciosarnentee sin lpedir otra recomnpensa qtte el respelo ',I Ludo lo ptie Lenga nomnlre espa~iol y 4A todo lo quc s)e, relaciona con nuestro culto reli(rioso (conducta taon (ish~ na (le Ia seguidda por los meto(histLas), no Lieiien nuis remnedio quoc confesar sUis simnpatias
servicios, I uie les, jreslefl respeto 4' iuestra, handera, cai ioh A elms- v atonicinc~ii'I las sanars v santas doctrinlas
A cs predCicanl.
U naase. Ct *soquc llos, PP. Capuichinios aflif estable-.(I0Q habian, cl 1cdioma de Ins kanakas ',I ]a perfecci6n,
cique sirvtn (de ii letrpretes ',I los indigenas en sits relaU~oncs con i el cemeto oficial.y scopedri de un
in -1cor inodubitabie. quie Ios na~turales catequizados por*:lSno v~nnin filidos por Ia i mpresi6n dlei mornento
\i sinner-os dle -Carolhias, facilitadndoles mnayores ele1,CntI1os ce los onei hastAa ahora se les ban otorgado. Opina
El P. Agustin de Arii-nez.
(, II O~rflC::on 1 x SC) a C
los de los (lema's Padres; y ofrecidudose tambie'n 6i acornpariar:1 las tropas durarit~e la campaiia: ante tan noble
bien aceptarlo; pero advirtidndole que so'lo ei P.. Agus-tin irfa con Ia columna expedlicionaria, pues no pensaba
fraccionar C'sta.-Conocidas son las con trari edades sufriclas en los dos (has (Jue dur6 la marcha'a' trave's de
aquellos lhosques, teniiendl( qzic luchar eon los, casi insuperables obStiCUIOS, (JUC ci Lerr-1eno iresentalba, )' en lu-cha coustante tamhi6n a~Itos elemientos desencadena-,dos, como si la naturaleza rechazase ci atrevimniento de
-aquelios quo quizais por vez, prime~a, hollaban, los virgenes bosques d-e la i'sla. 'Pues Wien clurante aquellos dos
s6Io el soldado espaflot es, susceptilble Ia 1iluvia constante cjue nos calaba hasta los huesos; resisti6 con pacien-cia admirable la terrib le nioclie en que el. agua apagabta
teniendo durante toda ella, como1 11inico leclio el encharcado suelo y como tinico abrij-o ei emnpalado haibito de
S1u1rden; 3y cuando crefamos- cue, exhoausw y o in [fier%aC;, nos pedhiria auxilio. le vimos, ',I Ia caheza- de Ia 00 -lumnna, alegre, contento a Irnato c"Onl si ejenmplo.1
_Jquellos rroics abattidos por a~n 1!.~chn C:on lo-s clenlentos~.Combate de Oua.
~nu~tr Mainadeguerra y- en ci mercante A.ntonio Mu~-?toz con el fin de atacar las posesiones cjue los rebeldosz
IX.
i ".
t,-%:,.%
I c, I
AI
a 1:1
Pues
II
i t ra b a a u -
W; 1-11 )ribtlildos, y
i olvi'do compleLo dc
ii ri -a
xhalado
oi laij 11,0S
(n
II
por
1'
C 1,74.
Y\gtl.,;Llll P.1-11,111,
(-s 1) c I, a u z Ili.
),-I L I- C C11111JAielldO
n (I Qs I I e r Cs es, d C a
-,.-L I 1
)I.-)'Mrac
(l Sold-ado
3 0; C, 1) 0 11 L;
io.,, fragorec
rc
1clo
con su SanC, 0
por
F,
ar
ICV
O I I k It I I I C C. C S u
I 1-1 i"t I C! 0 o e- 1) I -
I' C ITI
Li
I "I S
C.0!I C e t
iL
a C'
"n n
48.- Pdginca 9 4.
I-
C,
'I 0C cb
11 C, It S a r t
n,
1-: L
los 111on-L
sa
iL
(IC PcLlempo
49.-Pagina 95.
1.1 C~lnC1". 1 agro, /\gllstin110 fun (1(; ~ Cai.wo ht pr:vinlciat d(le r, bantizo17, r" ila's dV 3.000 ig-orrotes. im1
hc muchos aITIos.
50.-Pdgi~na 98.
ElI lector cjue desee enterarse a' fonclo (Ie este as-untb,
cuanto se ha legisladi~o aicerca-I dtl indiscutible y racionall'simo derecho que tienen los i. 4railes para desempeir cnpreferencia-I K los (lcma-s saeIerd~otcsIispro
consolaclora,, que o l)f 1i)Klsanmo eficaz eni las heridas recibidas en los conmbats dle la vida; por la instrucci&n,
c~ue va 1)eneiLani(lo K' una como idea en cel entendimiento, como sentiiniento i mperecedero en ei coraz6n, como
Podiria ci tar inuch os nonibres dle escri tores p)restigio-.-o quo mcndonan c I n-Limilismo paa 'Filipina"s.
1' dic
It IS~l a (It cilvfl t FiIi p inas :onvenldrifa 6 fl(:m Contii nuacio'n (La de la s Ordenes);peocmU la lpraiiCt a. inor I'/I/C/?a 'i~os, 30 SCO
(-Il ameii~er-v/l z
53..-P~igina 403.
LuL b INv L sacar ',I Ia, hII/ pib~llica tin torno0 (IC rI~I-As de300o paLjrnas acercla (le aqticl.I'uweio jolb/c('.
~4.-PAgifla 103.
Iicasi
Creenl lienar in deher sagrado( haciendo prfiblica manitestaci6i (le solemne lprotesta C~ontra los libelos, escritos.
y an6 nirmos y proclamas incen-dliarias que con tanita insistencia y con caraicter separatista v'ienen introduciendose
cspaiioles todos, y se aconseja como mnedlio para alcan'tar tales fine's la dinamita las 1)ombas' Orsini, y todos
vN'osotros, con eli nimo indlignadlo, lprotestam~os contra tales preten-siones: es imis, las rechazainos con toda
Cao,10S 6 Jo que es peor, otro yugo esencialmente utilitario, difer-ente por comipleto (le Ia colonizaci6n cspaiiola,
N OTIA
I'ii pal's -ignora los concelrtos que, tales patabras encierran. ~C6=n podernos pedir ni desear su establecimiento?
antemano. La infancia, la adultez y la nmadurez, sQfl caruinos que Fililpinas tiene quo recorrer, como los han
esf~e-ra, y hasta hface sacriticios por (lotarnos de maestros y escuelas; to dena's to hace el tiemplo.
mN~o tenemos prisa, ni impacie~ncia'do ninguna, esi~ecie, porque -no quorernos convulsiones, ni revoluciones
sistorna de evoluci6n que palpablemente realiza la Madre patria. en nuestra Constitucio'n civil. Contarnos ya
6on C6digo, penal, ley de Enjuiciamionto, C6digo mercantil, y dmitirnarnente ei C6digo civil. EPor qu6 no homos de esperar con la mismna tranquilidad y confianza
pabell6n ospan-ol.
tranquilida'vd pdmblicas!!
~ \~(;OI~Ifl
iaterna] en esta s
(;Ofl ina)ftac/a.i dP/irbai/e, cuyo final es el que transCl~ibimos en la parte 1edlicada Ai aquella agr-upaci6n de:~ntilin les. ' \as~e la p.-ig. 64.)
55.-P~igina 107.
56.-P~igina 107.
Dice Quioquial), refiri~ndose Ai tin puelblecillo (le Fililpinas: a Nueve mil habitantes, pero entre todos juntos,u n lraz( tiun coraz7A)1) y un alma; el alma, ci cora-;:nyel 1)razo de Fray Facunido *(el P~irr uco).
57.-P~igir a 107.
(de cilco~ diez y (Ie veinte mil indlios regidas 1)acifica, ---
58.~-P~gina 108.
<t
NO TAS.I31
D)EDICATC)RIIA
FE R NANDO BLUMJAENTRITTr
MAGUINOO PISAFLORES
1jHERR!I
Bohemia, la falange de j6venes filipinos que cierra contra la Instituci6n de los Frailes espa~ioles?
de garbanzos: los indios filipinos, como, Vos debiais sa.ber, ioh Aniko!, suelen hacer las m~s de las cosas at
por todo lo filipino, i oh Gran Orientalista!, Os cornplazco, ii1Maguin6o!!!, poniendo Vuestro Preclaro Nombre al final de mi librejo.
DESENGANOS.
Cristiana.
Piginas.
PROLOGO........4.....
(JBRAS CONSULTADAS.............
13
FRAMLES Y CLtIRIGOS
19
33
Estado................
49
P~~ginas.
CL}.-!ndios...................
54
b)}.-Espaioles-fipi/nos............ 56
pitos):
Sistem4Lk'os..5.............
Ignorazntes................
57
Resentidos.5..................
Mfasones.................
59
A).-!nocentes................
61
CL-Exazltados................
64
Frailes...............
65
3.-!gnorazntes................
5.-Juga~dores.-Borr.zchos.- Mujeriegos.... 8 i
6.-Codiciosos.-Fuertes capiealistas...... 87
tisno..................
91
un absurdo.
D 0a
99
XIV. Conclu'sinn.......................105
* Notas............................. III
DEDICATORIA.......................139
K Kimcro XII
77
POR
W. E. RETANA
(Desengatos)
I11. Sinapismos. -Primera serie.-Elogios de Isabelo de los Reyes, T. del Rosario y otros filipinos progresistas.-96 paginas. Una peseta.-En Filipinas, 2 reales
ftuertes.
lX. Reformas y otros excesos. - Contiene dos extensos articulos: uno impugnando la necesidad, por ahora, de crear
I__i- F)(9i7I7I7~AL
i1)irccor:.D. JOSV
11-l,,-(",
J:~. EDACTORES:
PABLO FECED
WV. E. RETANA
(Qz~iqui~z2
(Dc SClirazflDs}
Triniestre.3. pesetas.
Seinestre...L....... N peso.
A.Yio..2pesos
1,