Está en la página 1de 7

ticaerelativismocultural

HarryGensler
JohnCarrollUniversity,Cleveland,USA
RelativismoCultural(RC):"Bem"significa"socialmenteaprovado."Escolheosteusprincpios
moraissegundoaquiloqueatuasociedadeaprova.
Orelativismocultural(RC)defendequeobemeomalsorelativosacadacultura.O"bem"coincide
comoque"socialmenteaprovado"numadadacultura.Osprincpiosmoraisdescrevemconvenes
sociaisedevemserbaseadosnasnormasdanossasociedade.
Comearemosporouvirumafiguraficcional,aquechamareiAnaRelativista,equenosexplicarasua
crenanorelativismocultural.Aoleroquesesegue,ouexplicaessemelhantes,proponholheque
reflictaatquepontoestaumaperspectivaplausveleseseharmonizacomoseupontodevista.
DepoisdeouvirmosoqueAnatemparadizer,consideraremosvriasobjecesaoRC.

1.AnaRelativista
OmeunomeAnaRelativista.Aderiaorelativismoculturalaocompreenderaprofundabasecultural
quesuportaamoralidade.
Fuieducadaparaacreditarqueamoralserefereafactosobjectivos.Talcomoanevebranca,tambm
oinfanticdioummal.Masasatitudesvariamemfunodoespaoedotempo.Asnormasque
aprendisoasnormasdaminhaprpriasociedade;outrassociedadespossuemdiferentesnormas.A
moralumaconstruosocial.Talcomoassociedadescriamdiversosestilosculinriosedevesturio,
tambmcriamcdigosmoraisdistintos.AprendioaoestudarantropologiaevivionoMxicoquando
estivelaestudar.
Considereaminhacrenadequeoinfanticdioummal.Ensinarammeistocomosesetratassedeum
padroobjectivo.Masno;apenasaquiloquedefendeasociedadeaqueperteno.Quandoafirmo
"Oinfanticdioummal"querodizerqueaminhasociedadedesaprovaessaprticaenadamais.Para
osantigosromanos,porexemplo,oinfanticdioeraumbem.Notemsentidoperguntarqualdas
perspectivas"correcta".Cadaumdospontosdevistarelativosuacultura,eonossorelativo
nossa.Noexistemverdadesobjectivasacercadobemoudomal.Quandodizemosocontrrio,
limitamonosaimporanossasatitudesculturalmenteadquiridascomosesetratassemde"verdades
objectivas".
"Mal"umtermorelativo.Deixemmeexplicaroqueistosignifica.Querodizerquenadaest
absolutamente"esquerda",masapenas"esquerdadesteoudaquele"objecto.Domesmomodo,nada
ummalemabsoluto,masapenasummalnestaounaquelasociedadeparticular.Oinfanticdiopode
serummalnumasociedadeeumbemnoutra.
Podemosexpressarestaperspectivaclaramenteatravsdeumadefinio:"Xumbem"significa"a
maioria(nasociedadeemquesto)aprovaX".Outrosconceitosmoraiscomo"mal"ou"correcto",
podemserdefinidosdamesmaforma.Noteseaindaarefernciaaumasociedadeespecfica.Amenos
queocontrriosejaespecificado,asociedadeemquestoaquelaaquepertenceapessoaqueformula
ojuzo.Quandoafirmo"Hitleragiuerradamente"querodefactodizer"deacordocomospadresda
minhasociedade".
Omitodaobjectividadeafirmaqueascoisaspodemserumbemouummaldeumaformaabsoluta
enorelativamenteaestaouquelacultura.Mascomopoderemossaberoqueobemouomalem
termosabsolutos?Comopoderamosargumentarafavordestaideiasempressuporospadresdanossa
prpriasociedade?Aspessoasquefalamdobemedomaldeformaabsolutalimitamseaabsolutizar
asnormasquevigoramnasuaprpriasociedade.Consideramasnormasquelhesforamensinadas

comofactosobjectivos.Essaspessoasnecessitamdeestudarantropologia,ouviveralgumtemponuma
culturadiferente.
Quandoadopteiorelativismoculturaltorneimemaisreceptivaaaceitaroutrasculturas.Comomuitos
outrosestudantes,eupartilhavaatpicaatitude"nsestamoscertoseeleserrados".Luteiarduamente
contraisto.Apercebimedequeooutroladonoest"errado"masqueapenas"diferente".Temos,
porisso,queconsiderarosoutrosapartirdoseuprpriopontodevista;aocriticlos,limitamonosa
imporlhespadresqueanossaprpriasociedadeconstruiu.Ns,osrelativistasculturais,somosmais
tolerantes.
Atravsdorelativismoculturaltorneimetambmmaisreceptivasnormasdaminhaprpria
sociedade.ORCdnosumabaseparaumamoralcomumnointeriordacadaculturaumabase
democrticaqueabrangeasideiasdetodoseasseguraqueasnormastenhamumamplosuporte.
Assim,possosentirmesolidriacompessoasquepartilhamcomigoumamesmacomunidade,ainda
queoutrosgrupospossuamdiferentesvalores.
Antesdeavanarparaaseco1.2,reflictasobreassuasreacesiniciaisaorelativismocultural.O
quelheagradaoudesagradanestepontodevista?Queobjecestemacolocar?

2.ObjecesaoRC
Anadeunosumaformulaoclaradeumpontodevistaacercadamoralquemuitaspessoas
consideramatractiva.Reflectiubastanteacercadamoraleistopermitenosaprendercomela.Contudo,
estouconvencidodequeasuaperspectivabsicanestedomnioesterrada.SuponhoqueAnaacabar
porconcordarmedidaqueassuasideiasficaremmaisclaras.
Deixemmeindicaroprincipalproblema.RCforanosaconformarnoscomasnormassociaisou
contradizemonos.Se"bem"e"socialmenteaprovado"significamamesmacoisa,sejaoqueforao
qualoprimeirotermoseapliquetambmosegundolheaplicvel.
Assim,oseguinteraciocnioseriavlido:
Istoeaquilososocialmenteaprovados.Logo,istoeaquilosobens.
Seorelativismoculturalfosseverdadeiro,nopoderamosconsistentementediscordardosvaloresda
nossasociedade.Masesteresultadoabsurdo.Claroquepossvelconsistentementediscordardos
valoresdanossasociedade.Podemosafirmarconsistentementequealgosocialmenteaprovadoe
negarquesejaum"bem".IstonopossvelseoRCforverdadeiro.
Anapoderiaaceitarestaconsequnciaimplausveledizerquecontraditriodiscordarmoralmenteda
maioria.Masestaseriaumaconsequnciaespecialmentedifcildeseraceite.Anateriadeaceitarque
osdefensoresdosdireitoscivisestariamacontradizerseaodiscordaremdaperspectivaaceitepelos
segregacionistas.Eteriadeaceitaraperspectivadamaioriaemtodasasquestesmoraismesmoque
percebaqueamaioriaignorante.
SuponhaqueAnatinhaaprendidoqueamaioriadaspessoasdasuaculturaaprovamaintolernciae
tambmaideiaderidicularizarpessoasdeoutrasculturas.Teriaaindaassimdeconcluirquea
intolernciaumbem(apesardeestaatitudecontrariarassuasprpriasintuies).
Aintolernciasocialmenteaprovada.Logo,aintolernciaumbem.
Anateriaqueaceitaraconcluso(aceitarqueaintolernciaboa)ourejeitarorelativismocultural.Se
quiserserconsistentenecessriomodificarpelomenosumadestasperspectivas.

Eisumadificuldadeaindamaisgrave.ImaginemosqueAnaencontravaalgumchamadaRitaRebelde,
oriundadeumpasNazi.NaterranataldeRita,osjudeuseoscrticosdogovernosocolocadosem
camposdeconcentrao.Sucedequeamaioriadaspessoas,malinformadassobreoquesepassa,
aprovamestapoltica.Ritaumadissidente.Defendequeestapoltica,apesardoapoiodamaioriadas
pessoas,esterrada.SeAnaquisesseaplicaroRCaestasituaoparticularteriaquedizeraRitaalgo
dognero:
Rita,apalavra"bem"refereseaoqueaprovadopelatuacultura.Comoessaculturaaprovaoracismo
eaopresso,devesaceitarestaatitudecomoumbem.Nopodespensardiferentemente.Aperspectiva
minoritriaestsempreerradao"bem",pordefinio,aquiloquesocialmenteaprovado.
AperspectivadoRCintoleranteparacomasminorias(queautomaticamenteestoerradas)eforaria
Ritaaaceitaroracismoeaopressocomosendobons.Istodecorredadefiniode"bem"comoalgo
"socialmenteaprovado".Aocompreendlo,talvezabandoneoRC.
Oracismoumbomtesteparaatica.Umaperspectivaticasatisfatriadevefornecernososmeios
paracombateractosracistas.ORCfalhanesteaspecto,dadoestarcomprometidocomatesesegundoa
qualasacesracialmentemotivadassoboasnumadadasociedadeseessasociedadeasaprova.Se
RitaseguisseoRC,teriaqueconcordarcomaatituderacistadamaioria,aindaqueaspessoas
estivessemmalinformadasoufossemignorantes.Orelativismoculturalparecebastanteinsatisfatrio
nesteponto.
Aeducaomoraltambmumbomtestetico.SeaceitassemosoRC,comoeducaramososnossos
filhosemquestesdeordemmoral?Ensinarlhesamosquepensassemeagissemdeacordocomas
normasdasuasociedade,qualquerqueestafosse.Estaramosaensinlosaseremconformistas.
Ensinarlhesamos,porexemplo,queosseguintesraciocniossocorrectos:
"AminhasociedadeaprovaA;logo,Abom."
"Omeugrupoaprovaquenosembebedemosssextasfeirasnoiteeconduzamosnoregressoacasa;
logo,estaumaboaatitude."
"AminhasociedadeNazieaprovaoracismo;logo,oracismoumbem."
AceitaroRCprivanosdeexercerqualquersentidocrticoacercadasnormasdanossasociedade.Estas
normasnopodemestarerradasaindaqueresultemdaestupidezedaignorncia.
Domesmomodo,asnormasdeoutrassociedades(mesmoasdaterranataldeRita)nopodemestar
erradasouseremcriticadas.ORCcontrariaoespritocrticoqueprpriodafilosofia.

3.Diversidademoral
Orelativismoculturalconsideraomundocomoalgoqueestdivididodeumaformantidaem
sociedadesdistintas.Emcadaumadelasnoexistedesacordoemquestesmoraisouapenasem
pequenaescala,dadoqueaperspectivamaioritriadeterminaoqueconsideradoumbemouummal
nessasociedade.Masomundonoassim.Pelocontrrio,omundoumamisturaconfusade
sociedadesegrupossobrepostos;eosindivduosnoseguemnecessariamenteopontodevistada
maioria.
Orelativismoculturalignoraoproblemadossubgrupos.Todosnsfazemospartedegrupos
sobrepostos.Cadaumdens,porexemplo,fazpartedeumanao,deumestado,deumacidade,de
umbairro.Almdisso,cadaumdenspertenceavriascomunidades,profissionais,religiosas,grupos
deamigos,etc.frequenteestesgruposteremvaloresqueestoemconflito.DeacordocomoRC,
quandoafirmo"Oracismoummal"pretendodizer"Aminhasociedadedesaprovaoracismo".Masa
quesociedadenosreferimos?Talvezamaioriadaspessoasquepertencemminhacomunidade

religiosaeaomeupasdesaproveoracismo,enquantoamaioriadosquefazempartedomeugrupo
profissionalefamiliaroaprovem.Orelativismoculturalpoderiadarnosmeiosparanosconduzirmos
correctamentenoplanomoralapenassecadaumdenspertencesseaumanicasociedade.Maso
mundobastantemaiscomplicadodoqueestequadrosugere.Atcertoponto,todosnssomos
indivduosmulticulturalizados.
ORCnotentaestabelecernormascomunsentresociedades.medidaqueatecnologiainvadeo
planeta,asdisputasmoraisentrediferentessociedadestmtendnciaparasetornaremmais
importantes.OpasAaprovaaexistnciadedireitosiguaisparaasmulheres(ououtrasraase
religies),masopasBdesaprovao.Quedevefazerumacompanhiamultinacionalqueoperanosdois
pases?OuassociedadesAeBtmconflitosdevaloresqueconduzemguerra.Dadoqueo
relativismoculturalpouconosajudaacercadestesproblemas,oferecenosumabasemuitopobrepara
respondersexignciasdavidanosculoXXI.
Comoresponderdiversidadeculturalentresociedades?Anarejeitaaatitudedogmticadognero
"Nsestamoscertoseeleserrados".Percebeanecessidadedecompreenderassociedadeseculturas
diferentesdasuaprpriaapartirdopontodevistadessasculturasesociedades.Estassoideias
positivas.Mas,emseguida,afirmatambmquenenhumdosladospodeestarerrado.Istolimitaanossa
capacidadeparaaprender.Seanossaculturanopodeestarerrada,nopodeaprendercomosseus
prprioserros.Compreenderasnormasdeoutrasculturasnopermitirajudarnosacorrigiroserros
dasnossasprpriassociedades.
Aquelesqueacreditamemvaloresobjectivosvemestesassuntosdeummododiferente.Poderiam
defenderalgocomoisto:
Existemverdadesparadescobrirnodomniomoral,masnenhumaculturapossuiomonopliodestas
verdades.Asdiferentesculturasnecessitamdeaprenderumascomasoutras.Paraquetomemos
conscinciadoserrosedosnossosvalores,necessrioconhecercomoprocedemasoutrasculturas,e
dequeformareagemaoquensfazemos.Aprendercomdiferentesculturaspodeajudarnosacorrigir
osnossosvaloreseaaproximarnosdaverdadeacercadomodocomodevemosviver.

4.Valoresobjectivos
necessriofalarumpoucomaisacercadaobjectividadedosvalores.Esteumtpicobastantevasto
eimportante.
Aperspectivaobjectivista(tambmdesignadarealismomoral)defendequecertascoisasso
objectivamenteumbemouobjectivamenteummal,independentementedoquepossamossentirou
pensar.MartinLutherKing,porexemplo,defendiaqueoracismoestobjectivamenteerrado.Queo
racismoestejaerradoeraparaeleumfacto.Qualquerpessoaeculturaqueaprovasseoracismo
estariamerradas.Aodizeristo,Kingnoestavaaabsolutizarasnormasdanossasociedade;
discordava,pelocontrrio,dasnormasamplamenteaceites.Faziaapeloaumaverdademaiselevada
acercadobemedomal,umaverdadequenoestavadependentedomododepensarousentirdas
pessoasnesteounaquelemomento.Faziaapeloavaloresobjectivos.
Anarejeitaacrenaemvaloresobjectivosechamalhe"omitodaobjectividade".Nestaperspectiva,as
coisassoumbemouummalapenasrelativamenteaestaouquelacultura.Nosoobjectivamente
boasoums,comoKingpensava.Masseroosvaloresobjectivosrealmenteum"mito"?Para
responderaistoconvmexaminaroraciocniodeAna.
Anatinhatrsargumentoscontraaobjectividadedosvalores.Noexistemverdadesmoraisobjectivas
porque:

Amoralumprodutodacultura;
Associedadesdiscordamamplamenteacercadamoralidade;

Noexisteumamaneiraclaraderesolverdiferenasmorais.

Defacto,qualquerdestesargumentoscedecomfacilidadeseoexaminarmoscuidadosamente.
1.

"Dadoqueamoralumprodutodacultura,nopodemexistirverdadesmoraisobjectivas".O
problemadesteraciocnioqueumprodutodaculturapodeexpressarumaverdadeobjectiva.
Qualquerlivroumprodutocultural;noentanto,muitoslivrosexprimemverdadesobjectivas.
Damesmaforma,umcdigomoralpodeserumprodutoculturaleexpressarverdades
objectivasacercadamaneiracomoaspessoasdevemviver.

2.

"Vistoasdiferentesculturasdiscordaremamplamentesobreamoral,nopodemexistir
verdadesmoraisobjectivas."Osimplesfactodeexistirdesacordonomostra,noentanto,que
noexisteverdadenestedomnioequenenhumdosladosestcertoouerrado.Oextenso
desacordoentrediferentesculturasacercadeantropologia,religio,eatemfsica,no
impedeaexistnciadeverdadesobjectivasnestesdomnios.Logo,odesacordoemquestes
moraisnomostraquenoexistaverdadenestesassuntos.

3.

Podemosigualmentequestionarnosseasdiferentesculturasdivergemassimto
profundamentesobreamoral.Namaiorpartedasculturasexistemnormasmuitosemelhantes
quantoamatar,roubarementir.Emuitasdasdiferenaspodemserexplicadasemresultado
daaplicaodosmesmosvaloresbsicosadiferentessituaes.ARegradeOuro"Trataos
outroscomoqueressertratado"quaseuniversalmenteaceiteemtodoomundo.Eas
diferentesculturasqueconstituemasNaesUnidasconcordaramemlargamedidaarespeito
dosdireitoshumanosmaiselementares.
"Comonoexisteumamaneiraclaraderesolverdiferenasmorais,nopossvelque
existamverdadesmoraisobjectivas."Maspodemexistirmaneirasclarasderesolverpelo
menosumgrandenmerodediferenasmorais.Precisamosdeumaformaderaciocinarem
ticaquefaaapelospessoasinteligentesecomsuficienteaberturadeespritodetodasas
culturasistofariapelaticaoqueseobteveemcinciacomomtodoexperimental.
Aindaquenoexistisseumamaneiraslidadeconhecerverdadesmorais,danosesegue
quetaisverdadesnoexistam.Existemverdadesquenoconhecemosinequivocamente.Ter
chovidonestelugar500anosatrs?Hseguramenteumaverdadeacercadistoquenunca
conheceremos.Apenasumapequenapercentagemdeverdadessoconhecidas.Logo,podem
existirverdadesmoraisobjectivasmesmoquenopossamossablo.

OataquedeAnaaosvaloresmoraisobjectivosfalhou.Masistonoencerraotemaporquehmais
argumentos.Odebatesobreaobjectividadedosvaloresimportante.Antesdeterminargostariade
clarificaralgunsaspectos.
Opontodevistaobjectivistaafirmaquealgumascoisassoobjectivamenteumbemouummal,
independentementedoquepossamospensarousentir;contudo,estaperspectivaestpreparadapara
aceitaralgumrelativismonoutrasreas.Muitasregrassociaissoclaramentedeterminadasporpadres
locais:

Regralocal:"proibidovirardireitacomaluzvermelha."
Regradeetiquetalocal:"Useogarfoapenascomamoesquerda."

necessriorespeitarestegneroderegraslocais;aoprocederdeoutramaneirapodemosferiras
pessoas,querporquechocamoscontraosseuscarrosquerporqueferimososseussentimentos.Na
concepoobjectivista,aexignciadenomagoarasoutraspessoasumaregradeumgnero
diferenteumaregramoralnodeterminadaporcostumeslocais.Considerasequeasregras
moraispossuemmaisautoridadequeasleisgovernamentaisouasregrasdeetiqueta;soregrasque
qualquersociedadedeverespeitarsequisersobrevivereprosperar.Sevisitamosumlugarcujos
padrespermitemmagoaraspessoasporrazestriviais,entoessespadresestoerrados.O
relativismoculturaldisputaestaafirmao.Aideiaqueospadreslocaissodeterminantesaindaque

setratedeprincpiosmoraisbsicos;assim,feriroutraspessoaspormotivostriviaisumbemseesta
atitudeforsocialmenteaprovada.
Respeitarasdiferenasculturaisnonostransformaemrelativistasculturais.Esteumfalso
esteretipo.Oquecaracterizaorelativismoculturalaafirmaodequetudooquesocialmente
aprovadoumbem.

5.Cinciassociais
Humesteretipobastantedivulgadoqueafirmaquetodososespecialistasemcinciassociaisso
relativistasculturais.Naverdade,osespecialistasemcinciassociaisdefendemummbitovariadode
perspectivassobreosfundamentosdatica.Muitosrejeitamestegneroderelativismo.Opsiclogo
moralLawrenceKohlberg,porexemplo,consideravaorelativismoculturalumaabordagem
relativamenteimaturadamoralidade,tpicadeadolescentesedeadultosjovens.
Kohlbergafirmavaquetodosns,independentementedanossacultura,desenvolvemosopensamento
moralatravsdeumasriedeestdios.Osprimeirosquatrosoosseguintes:
1.
2.
3.
4.

Punio/obedincia:o"mal"oqueimplicapunio.
Recompensas:o"bem"aquiloquenosdoquedesejamos.
Aprovaofamiliar:o"bem"oqueagradamameaopap.
Aprovaosocial:o"bem"aquiloquesocialmenteaprovado.

Quandosomuitonovas,ascrianaspensamnamoralemtermosdepunieseobedincia.Mais
tarde,comeamapensaremtermosderecompensae,emseguida,emtermosdeaprovaofamiliar.
Maistardeainda,naadolescnciaouquandosoadultosjovens,atingemafasedorelativismocultural.
Nestafase,o"bem"coincidecomoquesocialmenteaprovado,ogrupodeamigosemprimeirolugar,
edepoisasociedadecomoumtodo.dadaimportnciaaotipodevesturioqueseusaeaognero
certodemsicaqueseouveonde"gnerocerto"significasejaoqueforquesocialmente
aprovado.Somuitososjovensestudantesliceaisquesedebatemcomestasquestes.Talvezporisso
levemasrioorelativismoculturalmesmoqueopontodevistasejaimplausvelquandoo
analisamoscuidadosamente.
SegundoKohlberg,quefasesucedeaorelativismocultural?Porvezes,confusoecepticismo;defacto,
umcursodeticapodepromoverestaatitude.Aseguir,passamosparaoestdio5(semelhanteao
utilitarismodasregras)ouparaoestdio6(prximodaRegradeOuro).Ambosprocuramavaliaras
normasconvencionaisracionalmente.
NoestouareferirKohlbergcomoobjectivodeargumentarque,sendocorrectaasuaperspectiva,o
relativismoculturalesterrado.Estaperspectivacontroversa.Sovriosospsiclogosquepropem
umasequnciadiferentedosestdiosmoraisouquerejeitamaideiadequeexistemestdios.Alm
disso,orelativismoculturaljfoiadequadamentedemolido;nonecessriaaajudadapsicologia.
MencioneiKohlbergporquemuitaspessoassesentempressionadasaaceitarorelativismoculturalem
virtudedomitodequetodososespecialistasemcinciassociaissorelativistasculturais.Maseste
gnerodeconsensonoexiste.Kohlbergemuitosoutrosespecialistasemcinciassociaisrejeitam
enfaticamenteorelativismocultural.Vemneleumestdioimaturodopensamentomoralquenosfaz
conformarcomanossasociedade.
AabordagemdeKohlbergcoloca,noentanto,umproblemaacercadosignificadode"bem".As
pessoaspodemquererdizercomestapalavradiferentescoisasemestdiosdiferentes;numacriana,
"bem"podesignificar"oqueagradamameaopap".Logo,devemosdirigiranossaatenopara
aquiloqueaspessoascommaturidademoraltmemvistacomestapalavra.Seonossoargumento
estivercorrecto,umapessoacommaturidademoral,quandoutilizaestetermo,nopretendeafirmar
que"bem"significa"socialmenteaprovado".

6.Sumrio
Orelativismoculturalafirmaque"bem"significaoque"socialmenteaprovado"pelamaioriadeuma
dadacultura.Oinfantcidionoobjectivamenteumbemouummal;pelocontrrio,umbemnuma
sociedadequeoaproveeummalnumasociedadeondenoobtenhaaprovao.
Orelativismoculturalconsideraqueamoralumprodutodacultura.Afirmaqueasdiferentes
sociedadesdiscordamamplamentesobreamoralequenotemosmeiosclarospararesolveras
diferenas.Osrelativistasculturaisconsideramsepessoastolerantes;olhamparaasoutrasculturasno
comoestando"erradas"mascomo"diferentes".
Apesardeinicialmenteplausvel,orelativismoculturaltemvriosproblemas.Porexemplo,torna
impossveldiscordardosvaloresdanossasociedade.Acontece,porvezes,afirmarmosque,apesarde
socialmenteaprovada,umacertaatitudenoboa.EistoestemcontradiocomoRC.
Almdisso,orelativismoculturalimplicaqueaintolernciaeoracismosejamum"bem"sea
sociedadeoaprovar.Levanosaindaaaceitarasnormasdanossasociedadeacriticamente.
Orelativismoculturalcombateaideiadequeexistemvaloresobjectivos.Oataquepodeser
desmontadocomfacilidadeseoexaminarmoscuidadosamente.
Somuitososespecialistasemcinciassociaisqueseopemaorelativismocultural.Opsiclogo
LawrenceKohlberg,porexemplo,defendequeaspessoasdetodasasculturaspassampelosmesmos
estdiosdedesenvolvimentomoral.Orelativismoculturalrepresentaumestdiorelativamentebaixo
noqualsimplesmentenosconformamoscomosvaloresdasociedadeemquevivemos.Emestdios
maisavanados,orelativismoculturalrejeitado;consideramoscriticamenteasnormasaceitese
pensamospelanossacabeaemquestesdeordemmoral.Comofazertalcoisaotemadestelivro.

También podría gustarte