Digitized by

Google

ii

~
.

"
-

V-"-'

Diqi'

,!

by
i.

Google

\
1

-%

Digitized by

Google

KUttik jkm

ct

tm te rm

piglil^ea by

pOgle *

,,

MA LLEVS

MALEFICARVM. i
IN TRES DIV1SVS
P
In quibus J

A K T E

S,

Concurrentia ad maleficia
Maleficiorum rfFcftus ,

C Remedia aduerfug maleficia

Et modus proccdendi,ac puniendi maleficos abunde con

tinetur,praccipue autem omnibus Inquifitoribu6 5cdi
,

uini ucrb: concioiutoiibus utilis^acnecefiarius.

Audorc R,

P. F.

Iacobo Sprenger

Ordinis Praedicatorum, olim Inquilicorc

clurifi.

Hac poftrema editione pei V.UafFaelem Mafteu m Vcne

tum.D.lacobi a ludeca inihtuti Seruorum,

dio il!uftratus.,& a multis erroribus uindicatus.

His ad it cimus indices rerum memorabilium

qusefiionum

Ad

Candentis Salamandrae infigne.

M D LXXVI.

fummo itu
.

Ai.
f

$i
\k

ftf***

AM

i.i

'

l / 2LVia ? 3 JIT VL1

y
-/>

'Ai
\*>. 7 V^A
V
E^; - A

t2

HA?

/tbiHr.rn

**

V>*

ah::yftion<)

r*

^iiynalsar:
.*

.ii-kAWL fcudittp nt

:&

t
"...

cnv

jbh

?i

-r.

iib ori

".ii

.?fl v iisn2iho^Oi<j>ii'*-'r(vi3
,

);

j.
1

JI o
.
y

"'

?:

d& ?io"r<iiR

'*

^LuyyT

US.

'V.*';**

y >'

'|h^

/,

oiv.*

.'1

'

",{ irio j.io& i

"nvf-iii /;dpi>aJ.Cl.*r:ui

iuj>$>qfa 2rfaoWaii:.ai e
Kfj
LiAS* *
<

J4n

.1

6^

jBjiilBij.Ur'

0
.

r
CV

r\^

.cc

>

v.

\
r.
*,
?r^;%'VVk->

..

<

7k

:.

'

<

r" _

Digitized by

Go

AMPLISSIMO

SCIPIONI
TITVLI

REBIBAE,
ANGELI,
S.

PRAESBITERO CARDINAL
De pisa

ef

vncvpato,

Omnivm^Haekhticorvm
Ccnfori optimo

,\

Joan* aAntonius Tlertanus

VLL VM
minem

\\\

S 7).
.

arbitror ho-

uere pium , refe-

riri >( *A

MP L IS S I-

ME

C AT^DINA-

LIS )

qui uarijs inge

hominum confideratis , quibus bonarum artium fludia , hodiernis temforibus >(fruigent , O* deficiunt , non
nijs

uarie afficiantur

debet
tenta

rum

>

Letari fummopere

quod hac noflra atasiugiter

efl libris ,

in-

nullam quietem in eo-

ttudijs intermittit

quotidie na-

fcuntur

'-2Z:

fcunt ur ingenia

qua in communem

ontr

niurn rvttlitatem aliqua produnt. D^ant

cum /cientia prope modum infinita fitycopiam quoque librorum pene infinitam
fiat eri neceffie eft ; CNfin enim aliquid tam

bonum

in

rerum natura

exifiit y

quod

non melius inueniri po/fit y^eurn neque

apud Gracos neminem

extitijfie

e/lu-

Siore i? linio

) fiamus y qui runusyomnia

tratfauerit.

fdigitur cum itafitJ ergra-

tum quidem omnibus

efie

debet

in

hac

incidijfie y cum njidemus hunc

doclrinam
y Hunc ingenium
afferre
sAlium diligentiam > Hunc interpreta-

tempora

ri libros 3

illum ruero multa

rv arietate in unum

colligerey

ex librorum

qua

diuer-

generibus profutura exifiit

fis hominum
mantury Animo angi etiam merito potefi*
aliquos intueri

certatim Jludentes ne-

nias fitas yC alcograpbis publicandas tra-

dere y ruel aliorum ^nugas alias imprefi

fis*

fas , typis iterare , monumenta uero cU- k

riffimorum uirorum , qui Jummis laboribusy ac uigilijs,prifiis temporibus pro-*

fuerunt, obruta tenebris iacere finunt

nefcientes

auctoritatem dare
fajli ditis

quam per arduum Jit , nouis

gratiam

obfcuris lucem

q)

Tot enim tam que

Maria in omni Jcientiarum facultate Jcri-

pta

commentata , expojtta

emijjaque

(hac no (Ira tempettate >) ut tpfa

funt ,
quidem potius

luci obfcuritatem

lumen afferant
gni uidentur

quam

Laudatione igitur di-

qui uetuflis nouitatern

abolitis nitorem , dubijs fidem

dare co-

nantur: (habet certe antiquitas auctoritatem

quandam y

ac

eam dignitatem

prafifert , quam nullus unquam nifiim

pudenter contemnit ) Hos itaque pro
.

uiribus imitatus

temporum autem

/cripta olirn emijja

iniuria

euentu excifit

to fortuna
\

aut inopina,

meis typis

exa-

eti citare,

pgj

qua/i a morte adultam reX

uocare conor. Jnter

qua cum

%MA L-

LEVJU 3UALEF IC ARVJH

iterum imprimere curarem

Tf T. ac

egi

cum

D. facobin
Judaica F. Rafaelo VHaffeo Veneto
erudito Theologo

Ordinis /eruorum ( ut fua qua pofiet diligentia )

eum recognofeeret

tabulis,&*<

indicibus Jlluflraret , res mali affeci af

Janitati rettitueret
libri inueniret ,

e/i uStor

em quoque

atque palam faceret

zAnnuit ipfe,{pro eius

fumma humani

tat e ) meis precibus , cjr in hac re , diligentiam curamque maximam adhibuit

ut mihi

morem gereret

fludiofis

f A C 0 B
S P RENG E R fheutonicum

bus Jatisfaceret

dicatorij inHituti ^Mallei

xit

Titulos

(fj

Pr<c\

autlorem a-

pud Joannem Tritthemium

corrupta innumera,

omni

V M

inuenit ,

deprauata corre-

Quafhonibus
marium
Digitized by

Go

"

bimum appofiit, Jndicem rerum notabilium locupletijfimum legentibus maxi-

mo ufii , ac magna obleclationi fututum conficiens,adidit,& alia multo p luta,

qua inter legendum , uelcum alijs li-

bris antea

fi

inuenies.

Cuius
ret

enim

(fi contuleris) imprefiisfiecif

fum autem quarerem fub

SMacenate

ac Patrono exi-

atque in ^vulgus emanaret, nihil

in publicum exit

quod alicui pra-

non commendetur

fiantijfimo uiro

quidem prater

cateros )

JL L

tu

V-

STT{ISSIMAE 'PRINCEPS)
occurrifii , qui

non filum amplitudine

rerum , quas equo i ure

dignitatis ,<-ufi

Sedis SANCTIS SIM AE

QVIS ITIO NI S Vniuerfilis

I
,

N-

fibi

hj endic at,prafulgesperum etiam omni

bus animi dotibus

te, continentia

'iDoSirina
J

feligione , probit a ^

prudentia , eruditione

,ac( quod efi prafl antis fina

gula

S"
)
gularisquc tua nature proprium ) in

optimarum

fiimma

difeip linar

um ) fiultores

liberalitate beneuolentiaque

>

4-

deo prajlas , ut pauciffimi reperiantur

qui comparari te cum pofiint .

njttionmodo

rem

P>

EM

meum Trote flo-

ipfe y te

VC EM

obferuem

&
M AL E F

& PR

C I-

ac mirifice uenerer >

?neis c arati eribus y

G)uo fit >

C AfiV

M ALL E V
M

'*

aduerfus ca-

lumniatores ac DetraSlores ualidum de

fenforem

ex

te

thei

fibi

comparet

Spiritumque

'

non minus quam primas 'Prome-

ex

luto confeSlas imagines

beis radijs habiturus

, )

ex Pbg-

fid uniuerfi Fi-

dei Qathnlicg Zelatores (Pracipue au-

tem

Jytffael

Majfeus Mallei

propter animi tui celfitudinem

mirentur y at que fiifiiciant

cenjor
ita

ad-

ut te tuto-

rem quafi i^umen ali quod e coelo dem fi

Jum fibi arbitrentur

'

jQuo circa te ore

wJigitized b;

IN A LIS )

2>

obtefior

ft/bc 4 /^cri

Animum meum

ut

fronte fufcipert

udte objeruandum

&
&

colendum futis ium p erfettum ,&* co-

gnitum f ubere digneris. Sic enimfum

mum defiderij mei fruSlum ferum ,

&

Va-

maioru inpofierum tibi polliceor .

loffoik

le , diu que felix njiues

rjp

x< j

y. i**

nvrrr.Jdifi
uuqrjTjn
^

.vJufiruLuh ri.&e^bb bs

bof

fjii

jj

3fr ( sn gfcftr

ric-jtrri t

oiuqbu

ibjf

'jl,'

i.

rrir-;^

b n.vStfA

fti

-A

Ijpr.

;i

ibinfitt

jriu&&QjA

ili ni jirion^ivJlbiby.o

'

>

b C".s fu XTliii
-hi opp ni
ft.toaipur!
a mnupru
a
>.
-Prilii ihiiifoijP obnr on^b u/^ i;j :. j:i
nil bcfi t A
iiilui r.:vu\:>, un z
iPr.PjjbS fblSb
iTPfO ?! tfJu
rnViixnifx c a 3 c u
J
H

f
/

...L

-if

ft

ir

Juikwo
MMMBBM

fh (j"j

riftrk;

rV

3'1'jl 'Sj

rti

i'^iti\4wvrKJ

>

y
*j!:;mmorras
i

irolS

l-

2 ti

rrn^ojjnrj

n.rni>j:5V ipiiiVibiTxft oj

mirvhc.i;

.*

J!)

^riT!:ho'5

miinr;

...
a

.......

2 v ~

IHteHppjV,

.-

.-it

ubi ovifi

z;

:ls

*Ji

n rr
.....

'^iyiihha) cibrblq

im

?.i ri

u ii iiot t! r> fii

4

Abtfcrnl
xitii
w

>4

'avtho-;
,

>

K1S IN
VJ

'

'

M ALLE VM M A- W

"J

1'

Vv.

LEf IC ARV.M.

tccvvt-.m

V^M

quas^
inter ruentis fec uli calamitates

,quam paiproh dolor non tam legimus

luar
fim.experimur , uetus oriens damno

ruiflanrrefragabili difiolutus

nouusories

ccclefiam

quam

homo Chii istysJ es v s afper

fionefui fanguinisfcecundauit,licet

abinmo ua

inficere non ccllat

rijshasrefum contagionibus
tepore his conatur, quado
illo tamen pr^cipue in

mundi uefpere ad occafum

declinante,

& malitia

ut Ioa.
excrefcete,nouit in ira magna,
modicum tempus habere.
in Apoc.teftatur ,fe
prauita
Quare infolitam qu andam hxrcticam
re
fuccrefccre fecit,
in agro dominico

hominum

&

tem
inquam maleficarum, a principaliori
per e nofeitur fexu denotando

meris machinatur infu Itibus

gulis

quod

in

quo

D
Christi

cogitatu terribile

&

ui

Qua: dum innuhoc tamen inlin

e o nimium
,

omnibus
abhorninaie,
expletur
bus odibile cernitur, operibus

fideli-

hx
cum mor
pa&o enim cumin inferno; &lcedcie
tefoetidisfim.T feruituti

pro earum prams ex-

Prsterea ea quas
plendis fpurcitijs fe fubijcitint.
in quotidianis

&

erumnis

terra: frugibus ,

ab

eis

hominibus, iu mentis,
o permittente

&

uirtute

3igtti2

uirtutc

(temonum concurrente inferuntur. In

mala nos inquifitores Ia e o b vs

ter quae

Sprenger
lica fedein

una cum charisfimo ab apoftoexterminium tam peftifer# hxrefis,

focio deputato

licet inter

diuinorum eloquio-

rum profefloresfubpraedidorum

ordine militantium minimi .

Pio tamen ac lugubri affcdii
penfimtes quidremedij quidve folaminis mor
,
talibus ipfos pro ialutari antidoto foret administrandum, huic operis prae eundis ali js remedijf
pios fubmittere

humeros dignum iudicauimus,

omni

confifi de melliflua largitate illius qui dat

9

bus affluenter,
forpice, tangit

& qui calculofumptode altari

& mundat labia impeifedorum

in finem

optatum eunda perducere. Verum

hominum nil flat adeo utile &
licitum, cui non posflt aliqua pernicies irrogari. Ingeniola etiam
noflra ad acumen non perue
ctum in operibus

niunt ueritatis,nifi lima alterius prauitatis pluri

mu fuerint abra/a. Jdeo qui de nouitate ope-

ris

nos redarguendo aftimat ad ecr tamen

illius

confidenter acccdimus.Sciat tamen hoc ipfum

opus nouum
ter

thoritate;

fimulft antiquum ,brcue pariantiquum certe materia & au

eife

& prolixum

nouum

uero partium compilatione,

earuejue aggregatione, hreue propter plurimo

rum authorum

in breueni perliriCtionem

gum nihilominus
multitudinem

propter

lon-

immtnfam materis

& maleficarum

imperferutabile
H^alitiam.

>,

Nec hoc dicimus, caeteronim ambomalitiam

rum feriptis prfcfumptuofe derogado , noftrumque opus iadanter & inaniter extollendo, cum ci
.

& quali nulla

noftro ingenio pauca

Vnde non noftrum opus

ccnfctur

fint addita.

fed illorum potiufr

cx didis fere funt

quorum

ngula con-

fi

Qua fimul cx caufa ncc poemata condere

texta.

nec fublimes theorias opimus extendere , fed cx

ceptorum more procedendo ad honorem fum

mz trinitatis, & indiuidua? unitatis fuper tres par

& finem
tes principales, originem progrelfum
,

Maleficarum malleum tradatum nuncupando,

aggredimur recolledionem operis focio,cxecu-^

tionem nero his quibus iudicium dUrilsimumirn

minet co quod in uindidam malorum , laudem
fi O ,
uero bonorum conftituiti cernuntur a
cui omnis honor & gloria in fecula leculorum

Amcn.

IJl }.!

_7t|Q

;^
b(o?x

,-e

'

l'* >

'

j.i :c- -i,V

:V ~ ;t
i

ci:L

A .
,

,
t

i,-**

HUi JV J;
*v

i t

X f*

'

Uuio
4

'

-i

tcq p/lJi fh'

,-tl

l
%

,J>

>*?

>,{auii:in stuqo

VJl
fj)nioll'x5
A
;

,1*."

wiio_.il
%

Wttrt

rMliilUiC ruJ.jc^

JOiU
1

T) J

,T V T J 1

'>

ct

<

J iio
,

'

,>,*

-aiiioi:

* >

obdatiIi

Ji Ci g ,4

jju

f|Wl

'

TENOR
Digitiz^dtoy

BVLLAEAPO*
TENOR
C AE A D V E R
TO
S

UA

hxrefim maleficarum

..

*,\

'i

fOn

o?<n

A*

NNOCENTlVS
PVS, *SERVVS
f

Ad

futiiram rei

E P I S
feruorum

C ODEI.

memoriam. Summis de

fiderarites affeftibus prout paftorahs

foliicitudinis curarrcquirit, ut fides catholica uoftris potifsimetcporib. ubiqj.

augeat & floreat, ad ols haeretica prauitas de finib. fide

procul pellatur ea hbenter declaramus, ac et de no
uococedimus.per qua; huiufmodi piu defideriu noflru
nociuum fortiatur effeftum .cun&isq; propterea per no
per prouidi operaftrae operationis minifterium , quafi
liu

toris farculum erroribus extirpatis

eiufdera fidei zelus

obfcruantia.inipforumcordafidcliumfortius impri
in.uur.SANE nuper ad noftrum non fine ingenti mole
innonullis partibus Alecna
ftia peruenit auditum,qubd
pix fuperioris.nec non in Maguntinen.Colonien.Treuc6c

ren.Saltzburgen.& Bremcn.prouinciis,ciuitatibus, tercomplures utriufquc fexus,perfo

a fide catholica de*
propri? filutis immemores ,

ris,locis,& diocccfibus

PX

&

uianteSjCum daemonib. incubis. & fuccubis abuti, ac

-incantationibus, carminibus,

fuis

& coniurationibus, aliisq*

nephandis fuperftitiis,& fortilegiis exccfsibus , crimini-

bus

foetus, terr*
Scdeliftis, mulierum partus, animalium

fruocsjuincarum uuas,& arborum fruttus, nec non hoalia diuerforum geipines,mulieres, pecora pecudes , &
nerum animalia, uineas quoque, pomeria,prata pafcua,
perire, fuffocalegumina
blada, frumenta, & alia terre
procurare,;pfoscj; homines, muri,Sc extingui facere, &
& animalia diris tara
lieres, iumenta, pecora , pecudes,
jntrinfecis.quam cxtrinfccis doloribus & tormentis affi
nc gigner*, fc
homines
cofdcm
ccrc & excruciare , ac
muliere*
,

jnulieres nc concipere, uifosq; in uxoribus , Se mulierrt

ne uirisaftus coniugales reddere ual eant impedire." Fide
praeterea ipfam quam mfacri fufeeptione baptifmi fufee

perunt,ore facrilego abnegate. Aliacp-quampluri ma ne

fanda cxceffiis Se crimina.,inftigante humano ge neris ini
mico committere Se perpetrare non ucrenrur in animarum fuarumpericulu.dittina: omicftatis offcnfam,acpe{
niciofum cxemplum.ac (cadalum plurimorum. Quodqj
licet diicfti filii
E N R ICI inftitoris in prxdiAj*
partibus Alcmania* fuperioris,, in quibus etiam prouin-

ciae,ciuitatcs,terraediocoef.&alia loca

praehenfa fore ccnfetur^necnon

GER

huiurmodi.com-

IACOBVS SPREN

ordinis praedicato
rumiSc theologiae profcflrores. hasretic.x prauitatis inqui
fitores.per literas apoftolicas deputati fuerunt, pr out ad

per certas partes lineae Rheni

huc exiftunt, tamen nonnulli

clerici Se laici

illatum par-

tium qu^retes plura fapccc quam oporteat, pro eo quod

in liceris deputationis huiufmodi prouinciae ,,ciuitates ,
diocceftcrrc 5c alia loca praedifta, illarumq; perfonae ac
fcxcefTus

Se fpecifice exprefia nqn.

huiufmodi nominatim

fuernnt.illa fub eifdem.partibus

minime

cotincri.Se pro

ptere* praefatis inquificoiibus in prouinciis, duitatibus,

di occe. terris Se

ocis praedicis

huiufmodi inquifitionis

nfficium exequi non licere, Se ad perfonarum earundem

fuper exceflibus Se criminibus antediftis,punitionem,tn
earcerationem Se corregionem admitti non debere,pcr
tinaciter aflerere non erubefeunt . Propter quod in pro
ninciis,ciuit3tibus,diocoe.terris Se locis prardiftis excel

huiufmodi non fine animarum earundem

difpcndio remanent
, Se etemxfalutis
impunita. Nos igitur impedimenta quclibct qua: perip
retat
exccutio.quomodolibet
forum inquifitoru officii
pra
dari poflet de medio fubmoucre,8e ne labes h^reticac
uitatis.aliorumq; exceffiim, huiufmodi in perniciem alio
reme
oportunis
tum innocentum fua uenena diffundat,
fi
diis prout noftro incumbit officio,prouidcre nolentes
propterea co
ilei clo ad hoc maxime nos impcllcntc,nc
4

fus.Sc crimina

euidentia iaftura

tingat

&

tragat,prouincias,ciunates,diocttfes,terras
loca pr$di
da fub cifdem. partibus Alemanixfupenoris, de&fd.lr}cjuifitionis officio, carcere eifdern inquffitoribus- ?n Mli?

officium inquifitionis, huiufmodi exequi licere, &ad per

fonarum earundcm,fuper exceffibus criminibus ptxdf
dis corredionem, incarceratio nem,. & punitione admit
ti debere, perinde in omnibus,Scper omni.i,nc fi in literis
pr^didis prouinda,ciuitares,diocce.Verra; & )p<^,ac per
fona?,& excdTus huiufmodi nominatim , &
cifipb cx^
prefTa forent,authoritatc apoftolica tciiorepriefeqtium
ftatuimus.Pvoq; potiori cautela literas & depUfationern
predidas ad prouinci as, duitates, dioccr.terras & loca
j
nec non perionas,& crimina huiufmodi extedentes, pr*
fatis inquifitoribus,quod ipfi,& alter corii , accerfito fe
cum diledo filio,
E
.Clerico
Conftatien.diocoe.magiftro in artibus,eorum moderno,
feu quouis alio notario publico per ipfoSjSc quemlibet
,
eorum pro tempore deputando in prouinciis , duitati-

&

IOANN

GR EMPER

bus, dioccefis, terris, Sc locis pr^dicfisjcontra

pcrfonas.cuiufcunquc conditionis,

quafcunquc

& pra:eminenti$ fue

huiufmodi inquifitionisofficium exequi, ipfasqj per

fonas quas in pr^mifsis culpabiles reperierint,iuxta earu

rint

demerita corrigere,incarcerare.punire,5c muldare.Nec

non in fingulis prouinciarum huiufmodi parrochialibus

ecclefiisjUei
rit,ac eis
alia

&

bum

uifum

DEI

fuerit

fideli

populo quotiens

proponere,

fingula in pr^mifsis

,&

eixpedTd

& pr

9 dicate , omniaq'*
circa eanecefiaria 5c op-

portuna facere, & fimiliter exequi libere & licite ualear,

plene ac liberam eadem audoritate de nouo coredimus
facultatem. Et nihilominus ucnerabili fratri noffro tni
fcopo A rgentinenfi.per apofiolicafcripta nitidamus, qua
tenus ipfe per fe,uel per aliu.fcu alios prajmifTa ubi,quan

do,& quotiens

expedire cognouerit,fueritcj; pro parte in

quifitorum huiufmodi, feu alterius eoru legitimi requi
,
fitus,folenniter publicans,non permittat eos quofcuq;
fuper hoc contra pr^didarum & prasfentium htcrarum
tenore m,quauisauthoritatcmolcftari, feu alias quomo

di&ores quoslibet, & rcbelles,cuiufcunque dignitatis

fta

&

excellentis aut
tus,gradus,pre minentis, nobilitatis ,
conditionis fuerint Sc quocunq; exemptionis priuilegio
infufpenfionis
flnt muniti .Per excommunicationis,
quibus (ibi ui
terdiii,ac alias etiam formidabiliores de
poenas, omni appellatione
idebitur fententias.cenfurns
etiam legitimis fuper hisper
poftpofita, compefcedo,
cum feruadis procefsibus fententias ipfas quoties opus
rcaggrauare authoritate noftra profucri t aggrauare

&

&

&
,

&

brachii fck
curet, inuocato ad hoc'fi opus fuerit auxilio
conftitutiombus ,
cularis. Non obftantibus prsmifsis, ac
quibufeunque.
ordinationibus apoftolicis contrariis
ab apoltolica
ut fi aliquibus communiter , uel diuifim

^
A

iit

excommu

fede indultum.quod interdici, tufpendi,uel

non pofiint , pcrliteras apoftolicas non facientes
expreflam ac de uerbo ad uerbum , de indulta

picari

plena

&

huiufmodi mentionem,
dulgentia

& qualibet alia dide ledis

getierali. uel fpeciali,

in-

cuiufcufnque tenoris eia

cxprcflam,uel totaliter

no

ftat,pcr qua prefentibus non

ualcat.quo
infcrtam,effeftus huiufmodi gratis impediri

tenore ha
modolibctuel differti',^ de quacunque toto
ergo ora
beda fit in nottris literis hientio fpeciahs.Nulli
declarationis,
nino hominum liceat Hac paginam noftrs
ei au
infnngere.uel
mandari
ixtcnfionis,conccfsionis &
hoc attentare pr*
fu temeratio contraire.Si qttis autem
'Dbl, ac bea
fumpferit,indignationem Omnipotentis
fenouent tncur
'torum Petri & Pauli apoftolorum eius
fuinai.

Daum
,j

m*

Rom.e apud fanBum Vetmm.^mo

naminicje.MHUJtmo^u.tdringe/ite
qu Artt>.7{on.De(eTnbrh.Vond

AoHU UnAo prima.

frTjr*03
j-r:,

00livj

')

ImliA $i;;EUfj vra jio/* >J

'lE

ALPHABETICVS
M

A C S E N-
TENTIARVM MEMORA- fesl

RERV

iia

*-

>

bilium,qua? fparfim in hoc opere

continentur.

A&us afliuorum

n.ji:

iBACVCH

a
riiifnbus impeditur
iiftcHeftus uoluntatls

angelum bo"ntim

iri

funt in pa-

tiente pr^difpofito
64
per Afhis coningalis matrimo-

& corporis in homine co L

mento tranf

oportet
53
89 Aftus carnafrs cur refpectu
Abimelcch domus, oiarione
uniusj& non alterius rauAbrahae fariatur
lieris impeditur
39 5
94
Abiurare quando aduocatus A&us generationis per ma*
debet
leficium, etiam in matri39$
Abiuratio ex uehementi fumonialiter coniunftis im
fpiciontf
peditur
95
.374
Abiuratus quando relapfo- Accufatio ad .poenam tabo-

deam

'

A&us

nio-

fertur in Cal

fiderari

'

rum paena puniri debet, &

ni^eftpeficulofa
369
quando non
418 Adam fi ne peccaflet an qui
,

Abiuratio etiam a fautoribus

nunc

"

faluaritut

& defenforibus
irum

fieri

Haeretico
fuiflent
deb?t
i7 6 Ad^peccatiim

Abnegantium fidem
tas

ar
diucrfi
-icr(i

14*
,

80

te

naaius

cft

geueralita-

omnibus

30
Abdrfum malefici procurant Ad^ culpa duplicjtcr
1

206
Afta prophetarum

coftfi-

147

peccatum non excede

maleficarum crimen 147
Adinftantiam partis proce-*
dere
b

tneliu* Adas

quam homfntV, Diones

hoftmit

deratur
,

faluati

I
dcre,graue periculum

tiaeuigent

eft.

triplex eft

178

eorum

flatus

j*
146

ad conficiendum quatuor co angelus nullo fuggerente pec

cauit
144.14$
currunt
332
jdorare imagines ut Dem, Non eft fufccptiuus pcenite
tiae,necueni
14$
tempore Nini Regis, ho

Sp
ibi eft ubi operatur.
19
min es caeperint
adiurare irrationalem crea- angeli peccatum,aliorum an
gelorum peccata cxccsfit,
.'Ituram licet
344
-

nj
et praecellit
'aduocatus ad delati bcneplacitum,non deputatur 391 angelus et homo in liber,
arbit. creati , ut bcatitudi
aduocatus quando Haerefi
nes praemium perciperent
arcam eificiatur
392
12$
aduocatus in formatione te
ftium

q lomodo erga de angelus quare de cuftodiaRe

gis follitus
51
habeat
383
aduocatus quid refpondcre cooperatur ad gratiae infufio
54.162
nem
debet fuper inimicitiae allegationem
396 pradifpofuit beatam uirginem in conceptionem ucr
aerem daemones perturbant

latum

fe

2 65

aerem caliginofus Daemoni

266
bus competit
aer figurabilis

quomodo,

bi eterni

163

comeftio qualiter
197

fiat

cius

angelicae cuftodia: robur.

162

r?4

acreum corpus , Daemon go- ab

JA

eius cuftodia qui deftituu

164
tur.
tcftaflumere
agere contra confcienti^m aliquando corpus aflumit aliquando occupat.
195
131
quid importat
agens ex pr o po fi tq cognoscit angelus minimus omnem hu
excedit
uiitucem
manam
fuum effeftum
79
^
.

jgnetis maleficae cafus

163

angeli inter fe

arctantur
4= alec pifeis captus

differunt fpe

cie

angeli

Itum

189
angelica pottftatc,D$mone*

21S8

mali quo ad
triplici

intelle

acumine fefe

extra
tit

ftatim

aquam uoccm emit

J

ale.

le.vandrr de ales feotentia

de ptrftiio

tur^ut

M
forma

zf

21? an ma- hi n anae ru!la apprc :

Alexander. & Hiiremus prr

exconumicat lonem
bolo cpprcfli
alchunifta' uci

Dia
3

um auri. m

ef-

benfo (uffcir.ad inmu-

tanonem coipous

exfci io

27-

ris

anima

efi

aAus corporis phy-

ficere nequeunt.
fici,&c;
14
30
amalechit.'niim animal ia iu Non pcttft localitei nnoutre
fte mtcificiuntur
corpus a fe umificarum 31*
136
amon agrotatur,ob fpecicm complexiones coipons imi-

Thamar
tatur
306
amnon Thamar Sororem animal uifum
fuam adarrfaut
de fi
87
amor inordinatus ex Piabo anima?
lo

& c\ maleficio

deo

pio*

critis

24
pof

foli rfi

proce-

fibile
8<.88
87 an.malia funt res domino

dit

amor haerccs , unde proucnat

306
amor & odium in uoluntatc

illabi

49*>
it

fundantur

A 5

rum uoium

258

animalia* anuitchitari

terfeAa

in2tff

animal a impeifeAa pofiiint

amore mulieium etiam San

a Damombus ficii.
Ai tenta ri funt
140
87
anna quaedam nomine equos antonius Darmoncm.in maf102
maleficiauit
263.268
faamireperic.
anima tenet infimi m gra- an magicis , & nutheinapficadum, in Ordine fubfiantia
ticis intendere fit
rum fpintiulium
tum apoOafix
13 \
38

per Da moanjni^ refidentia in cetrocor an diuinatio

fit
d'saffignatur
rum inuocatii
224
anima fuo corpori domi142
licita
ir fidenatur potisnmnm quan an omnis
a A io
docftad uita per giai.am
lium fit? peccatum .
* ir
5
34
;
anima quando operatur in AppellJtio ante Sententiam
.

mm

corpore alieno j ficut in

fic da
z?s f
propria
Appetere Dei aequalitatem
1
11
-^4
uni- - quii fit*'"'
appolicx
z
b
.

anima p optio corpori

f oj '^odf.
r

.1

D E X

Apollo diurnandi auftor

4+
'

Apoftafia quid importet

eundum D.Thom.

fc

13

%
procedit
Aftronomicae imagines , ex
opere Daemonum
3 37 *
Aftronomi quare uera prx

*
dicunt
5
Apoftacam etiam , fiue ho
magio quis efficitur 261 Auaritia fundamentum ora
mulierum
uicioruni
nium
Apoftafia uerbi , & operis
- x
69
262
Aqua benedicta ad quid or AuftoritasEpifcoporum per
cap.Multorum querela ni
330
dinctur
miseneruatur
J3 5 3
Aquae uirtus [fuper energu

&

menos

malcficiatos. Auiccnnae remedia fuper phi.

locaptioncnr

333

307

I60 Auicen^ dictum de uirtutc?

Aquabcnedifta
* 24
imaginatiua 'immutante
Aranca,in medio telae
corpora extranea, quomo
Arae idolorum dcftrucre prae
r 6do intclligitur
cipitur
34 6
fententia de horni
Auguftini
144
Aremantiafitin aere
abarri
num tranfnjutationc ia
Arrcptitius dicitur
106
bruta.
pio.quia arreptus cft a dao
! 4f
83 Augures qui
mone
,

Argu ructa probantia Deum Aurifpices obferuant dies ,&

I 4 Shoras
non permittere tanta ma
non
la a maleficis per Diabo Auriforma fubftantialis
Al
ignis
calorem
per
eft
149
Jum fieri
chimiftarum,fcdper calo
Artifex diabolus, a paucis in
1 4
rem folis
17
choat
Artificialia corpora, ita cor Auxilio Dxmonum uti, eft.
262
fub
apoftatareafide
ibus
cccleft
ponbus

duntur
17

ficut

Artificiata

naturalia

ficut ordini

U
Alnea trix contrita inci
neratur
f 269.27*?;
9 Barba radere cur Deus prae

prouidentix artis fubdun

tur, ita
pane

omnia

cfiepartici
r

ceperit
Aflcrcre maleficium non <Ja
quando
li , cx radice fidelitati JJafiUfcus

346

hominem r

ilUCI,

i;

*'**

iz

*
monachus liberatur. i6f
in pa Carmina, &
cxorcifmi Jicil

J&tatitudmis gradu*

tna

quomodo menfure

ti

^notabis

140

*
Bbna

r.,. r
Ecclefiae
tribu* parti

b^dm^uur

256 Caftrum

Bonitaci; Vlll.ftatutu

Bonitates niuina:
creaturis

389

in genere.

communicate >

121

nonum gratix,natur$

3*3-3* 1
Salrzburgea

fis

Ldcbmn t fc.

x
271
Cafus notabilis

16%

ln Sueuia

256

InRorbach
botifi

excedit

4y

n Salamina Regni Crpri.

3V
*
?J1

Bluyrum maictim maleficia Cafus prxdiuitis

Aueuftica
h opere formatum
261
fis
26+

'

Ampanae

pulfatio

tra tcmpclf ates

-f.34i

Cananeorum punitio

Cafus principis Maleficos fo

uentis,* indebit* popula
aggrauantis
28,
Quis contigit Spira:
37 Cafus Malefice ad indicium

con

utilis

CandeJatandiu lucet, quam

diu ceram habet
112
CWift* magis Theolo

g de malchci/stradaiit.

r4
Canoni*
f

bur

intcllcftus dcc/ata

Canis prxdicatorum

cium in feriptuns

offi-

fignifi-

tat
124
Caput mortui per Semonem

'candentis ferri

appcllan
*

tis

in

oppidoArgcntincnfi

nou

bilis

21?

'InRjrchshofen
224
In oppido Mcfpurg
212
In Rauefpurg 2 r 2.204.16*
ln Bafilea in u;lla Obcr
uuilcr

lh uilla*Ruchcl
Sacerdotis ObeidofF
1^7

magum agitatum
In Oppido Vualshorisioi
225
Canis animal.perfidi appro
ln uiila Vuyfcntaii
161
223 Lauzanenfis
P r * atus
2JO
Catulus latrans, aduerfus In Diocorfi
Auguftienfi
Haeretico* D.

Dominicus

67
.

A carni*

tentationc Hxlias

170
In confinibus Sabaudix.
1 -6

Corni

Comris

arg ntincnfis

In Dyocceli Brixicnfi

Cautela: quinque atudice

obf ruaodu: ur Delata ue
172
ritatem fateatur.
296

17.?

Calus Maleficiati
d
Mulieiis ab incubo uexa
296 Cautela pot.sfimam ad uera
extrahendim,
ritatem
290
Spir$
Mercatoris
qia: exemplo confirmaIn Dyocceli Argentinenli ,
1

17 1
emufeiam uirgmis
In Oppido Briliaci Bafilcae

4'6
tur
itioni fidemfioni quando malefica relinquitur

Ca

176

Ducatu Luuiancnfi.

In

Caufaluas Dei primum ora

119
nium agens
17^
ln Bcr.nenfi
maleficia
Ca ila triplex cur fupra corluuencu!*
Cajus
pora coelelfia, Maefici
immutationem a iquam
Alcmun
Calus Fpifcopi

77

'

tempore Nicolai
286

facere

Papa:.

20$

non poliunt

Caufa inimiciti^ inueftigaa

da cum eonlilio peritoChiritas er>ifcopi erga facer

rum
3 99
2 ?6
dotem ob fe (Tu m
alicuius rei duplicimalefici
Caufa
Chryfmate fanlo

abutuntur
Chyromantici

80
ter intdligi poteft
'45 Capienda, &. mcarccranda
nutu.
tudicis
ad
Malefica
foci os uly

270

Circes, quomodo
'
baetbas mucaucric
xis

386
Captio innocenti dom no

08

Citatio generalis nccclTari

3*7

cet

Cafus Boemi tempore

369
Ctationis formula

369

CiuitasSpireniis

Pii

134
4 Cafus ttmpore mdouici fe
fecundi Pont:

241
eundi Imperat.
Cythera Duiid unicatem
245
Diuin^ elTrntije iigmfica' Indiocoefi Bafileae

ygug
H
Briliacu,&
Inter'
6f
bat
24*
Cautela per indicem ferua
247.14*
410 Inter Ysbruck
da
Malcficatx.
Caute' a pratferuatma Malc- ItmencvJiP
'

faciornin

409

2JO
Oppidi

i
Oppidi Zamberni
Cafas obftetricis
ln Oppido Damni

251
252
253
CtfreDruni humidilfimum ,
omnium partium corpo/
ris
r 60
Cereum benedictum licet acccndcri'
1 60
Clauium uigor notatur 299
Clericum
negociatorcm ,
quafi pcftcra fugiendum
68
'

'i
clcfia

(3

quae diuino cultui

non repugnat
34$
Corinthus fornicarius per ex

communicationem obfef*
fas

316

Contemptor excommunica
tionis
274
Creatura: impotentia
121
122
Creaturae pcrfc&se

& impet
219

fcfta:

'

Clericus Haereticus
Clerici incantatoris

138
atus

308
Clerici fautoris Maleficarum

poena deferibitur
273
Clericus Maleficus deponen

dus,&in mohafterio

re

Credendum

eft, cuilibet

ftori in faa arte

Crimen Haerefismcre Eccle

fiafticum
277
Crimen Maleficarum non mi
nusciuile,
uidetur

ccclefiafticu

277

CHriftinte Ducifiae Biabantiae

trudendus

conlilium
6
Clerici a propriis Judicibus Crucifixi imaginem

emendentur

3^2

ai^

384;

297
quidam

fagittis transfixit

272

Clotides uirgo miranda fe- Cognofcerc cogitationes cof

cit

.70

Concilii Catthaginenfis fententia

Concilium Acqujrenfr roj

3

54

ConfelTIdnis

dis

quo multi

pofiint

89
Cognouit Angelus ,

ram

fc

32

creatu

efie

124.

Cognitio intelie&uS ex rebiis

caniitur
dacramentalis
60

309.310 Colerid funt iracundi.

cft
59
amicinae fed nequ:ta: 46 ColurtVrta cu: fuit Chriftus al
Coniuratio ad lachrymas elig.tus cft ftoma:
235
mittendas
408 Cometa mortis Regum indi
Coniug m carnis officio
tium
51
conferuatur
304 Cometae non fimt ex his, qua*
Confaetudo feruanda in ec
a jprincipio
genita funf
uirtus

Concordia

D^monunon

>

afti*

Comes

7i <D

f
aftra

tcm quod.in.feft
i*
ex Car malefic$ non ditentur
fi

caftri

Theloncl

maleficiis ditatus
malcficiatus
trimonii attu

Comes

289
,

in

ma Cur

principibus nocere

pofsint

non

iff
174
Copia appellationis petenda Cur dxaiones ex maleficio.
aliquando homines fub-,
497
flantialiter inhabitent 3 1
Caufas appellationis iudex di
.
...
45I
reuteredebee
!0r
D
Comeftio qualiter fiat 197
Comeftio Chrifti quomodo
T^v Amafeeni opinio de co197
f.yt
tomplices mali nil commu JL/ meta
5*
ne habent, nifi perfonam Dea fortunae ccca
,

389 Damonis uirtus

perdere

corporali

%\
extremo pofit
251 Daemones efle non crcdunr.
malcfialTcrcntes non efle
Conceptus in maritata in

Confeffio cuiufdam fcermne

uirtute fortior

in

cos, mfi in uujgi cxiftimatione

3
Daemones ex fubtilitate natu
201
pof
nos
non
qua:
Corpus immutari poteft, ex
e* multa
furnus operantur
$
forti imaginatione
apficitur

feminis

etiam per alterius

commiftionem

&

prehenfionead uarias^gri Daemones, quare conftella*

tionibus conftringantur
tudines
56
1 3
Corpora a Demonibus pof*

fant tranfmutari

334 Daemon maleficio utitur,qua

re
dominicum fumptum a quadam muliere Dimon motui
fubiicitur
maleficia
perpetranda
ob

Corpus
,

208
Cprpus hominis , diabolus
habitare poteft

Dxmou
in

231

Culpa ordinatur ad poenam

1$
coelcfti

non

>1

colligit

nata aftiua
determinati

determi
applicando
pafsiuis

>

>

13*30

Daemones cunfta perintclleftum,& uoluntatcm exequuntut r

Diuini , non cadit in facie

,45
Culpabilis ignorantia iuris

Dxmo*

>

j**

X.

*'*

Iif

Daemones agnofcant ex influ

.:xu ccelcfttum corporum,

rationis

obferuat >- tem

aoz

pus

.naturales hominum im- Df mones omnibus infcfti

prcffioneSi&difpofitiones
04
j
cx quibus poftca maleficia Daemone* carent pulmone^
lingua
inferunt
|2
196
Darmonum opere , aliqui n6 Daemon in quibus potcft per
fc , etiam dum malefica po
.praeftigiosb , fcd cfTemiali
tcft
ter in lupos transforman
241
tur
9 Dzmon nihil efficere potcft
fine diuina pamiltionc.
Daemon deleftatur , homi
nes in paganorum crror
24 s
mon non potcft inno*
inducere
1
1 3 Df
Daemones in fjiecie paruulo a ccntem de maleficio infa
tnarc
rum apparentes nutricibus
244
#
feconiunguut
34^ Dfmonhomagium a malcfi
co petit
Dfmon femper Tuperbia
inuidiapcccat
32 Dfmones fubtilitate inteiDxmon licet nemine timeat, ledus uigent naturaliter
1S2
fandorum tamen meritis
fubiaccc
32 Daemoniacis quando non
Daemon potcft adminicucft communio deneganda

&

lo

corpo

alterius agentis

&

ac
ra fubftantialiter ,
tranfmutarc

cidcntalitcr

32
localiter rao

ucic

32

Senfum. omnes

immutare

Imo uoluntatem
leftum

$2
Daemon

licet

&

intcl

indirefte

in luis operibus fu

perftuitaccm

Dzmon

prffens

maleficia

tb dupliciter intelligituf
35

Etiam corpora

aoi

315

Dfmon

fubterfugie
\

in maleficiis gene-.,

Dxmon
bitat

fubftantialiter

hominem

inhn s

quomo

do
327
Daemones femper cum male
ficiis

concurrunt

18

Dfmones abfque aflumptio

nc corporis poffunt tranf
mutationes i|i feminibusfa
cerc

3*

Dfmon

poteft aliqua repo

nere ut confctuctur femen

nc

DTE 'X X

'
.

ntfealor uitalis cuaporct

_~4p

immundi,

Djemonem

32

301 Deceptus fuit

^ae/noflls poteftas'

fintimpa*.

ficetr

pa-

Praeftantii

ad aliquem
221
tnuocare eft inutp- Deftfuitur Opinio canonifta-rnm in intcllcftu cap. Epiilli non fc obtu261' fcop.
<i
rui 8*

^&um

ter

cffc~

<le,'fiquis
'

Ierit

Daemones

generibils Dcfcnfio ftat in tribus

391
63 Delata quando redditur fufpe&a
fperam ignis
394
-aftiua paifiuis coniungcrc Delatus quando per fimpliccm poenam iudicari po266
fciunt
uariis

alliciuntur

D*moncs

circa

Dafttfones ad exercitium

teft

de**

397

Dclaraincibo&potuhumauiter traftetur
-no.fediniftoaerecaligino
415
fo
4 f Delatus cum omnia negat,
putati

non

furft in infer-

-.

Dsfcnfones or^cipue gaudent

tria faciatiudex

384

&

Deprchenfjs in h$refi eutden

tia fa&i aut tcftibiis , eft
Idbiatrix
puniendus licet non confi
malef. Debent ultimo fuppli
teatur
385
ciopubiri etiam fi ad fide

peccito fornicationis,

feuertnntur
Decipere poteft
ftiifjs hominis ,

tan-

& uifibile inrangi& inuifibile uideatur

gfbilc
bile

idj Determinatio dubiorum

diabolus
ita ut

ioo
D^rtion

poteft

ftntafiam

intellc&um

immutare,

&

obtenebrare

de quolibet ordicreduntur 43
Daeuones extra uas debitum
exercuifte
ucnereos
aSlos
cecidifle

nufquam
*

legetur

Dxmones non

ad ccclefiam praecipu autem. ad ^Pontificem

Chriftt Vicarium , & Pc
,

tri fucceflorem
362
interiorem De cognitione haeretici ali-

D^mones
ne

cir-

ca fidem princi palirer fpeftat

43

funt fpiricus

canoniftaer,

ter

&

aliter

Theologi feutiunt
359
Deumrccognofceretanquam
fuum principium, &fine*
facnficium

217

Deum

&
dit

eft dignitfimi
'

poflTe

non

mala- impedire,

ucllc

non conclu
*

27

oeus

ir

Deus la*idabilis ,cum per mt Dens non limirauit fuam uir

per :! lutem ad naturalem profe
fcncordiam parcit
i*o
125 l ftum
i iftitiam punit
Deum ita fumme potentem Deus folus, quomodo mira
faccie
cula
dicatur
60
ficut fumme bonum dice
ixt Deus quin q; de caufis homi
rt non concludit
nem flagellat
Deus fuam oblationem fan1 59
Vificat
2 5 i Dtus duplici ex caufa per
Deum uelle mala eflcuelfic mittit maleficos in pue
.1

propt-cr

ri
fi

dicere

bonum uniuer-'
cft

ri

Dgmoucs

grafta

rn

Deus praecepit maleficos oc

uniuerfa mala permit

Angelorum

&

cidere

-.34.6

Deo rion eonuenit

Diaboli
malitiam impedire ijo
hominum pcrmisfis 1 18
eus poteft ex malis particu Deus folus menti illabitur
231
laribus bona plurima eli
120 Deus neq$ uult malaficri.ne
cere
tit.cafibus

ros per

erroneum

117

Deus

<

Deus non poteft facere crea

ruram ex

fui

que mala non

fieri

natura impe Deuoti aliquando, &

.,

117
fine or

dme,& fine c.sorcjfmisob

120.
cabilem
fiflos a demonibus libeDeus iufte permittit hornin rant
$z
nem peccare
Deus immediate omnib pro Diabolusdicitur , a di fle

bolus
118
prouidentix eonuenit Diaboli opere

uidit

Deo

--44

Cham

filius

Noenafcendo tifit. 19
1 1 S
cft creatur* obieltum Diaboluj ^quomodo circa
animam operatur .239
ultimus finis
90
Dei auctoritate qtiado male Diabolus frequenter tentat
ut faltem taedium uincat
fici creaturam uarietranf
169
mutant
9
Deus quare permittit mala . Diabolo maxime difplicet
,

Deus

150
Deusiufic permifit 'ngelos

&
rc

primum hominem cade

j

quod ciusmachinamenta
in Dei gloriam rcfultcnt.
1 1 f

ma

jo Diabolus magis tentat

1

os,

jpso

% 7^

<D

r'ltwtjdamfconos o
* jS! Diurna uirtusiupdr ciufirj
Diaboli appetitus maior eft j fecundis declaratur 168
ad tentadum bonos qua Dinina nomina ad collum

malos e. 'p,
a fufpendere an (it licitum'.
i $<2
Diabolus quos magis iii.lom
325
up ; pti Diuina uoluntas proprie di
nisuexat
-r
ffaeit beneplaciti
Diabolus, Quid appetiit..
15
--

4 "u-o

a!iiscnanotificaui{

.hercti ci

in corruentis indurare, n&

luericatcm fateaturr.; 430

praeftanti obedi 6
tiam, & reuereti am (ignis

Diabolus

2 exterioribus,

dum
Diabolus

ltdct

?qe4 DiuinatorcsjSc

Diabolus potell maleficam

non

eu (l Diuinatricts confulcre

i.f.

Diabolus quod defiderauit,

quii diccn

41$.
malefici qui

iudicantur iuris

praffumptione non cx na
tura rei iudicio ordinari#
.j-um.&noninquifitoru fu

'

360

biaccnc

Di ulna 1 *

fecundum

ge-i

nusfuperftitioms
19
quot modis fiti Diurnario eft per expreffam
5**3 1

'caufa peccati
Daemonum inuocatior;.
62
Diabolus Tuam oblationem
nem
19
'inficetc no n ccffat
238 Doaimentum mulieribus.
Di fferentia inter imaginari^
copulam carnalem uirO'
defantafiari
exhibentibus
257

nter imagincilD. Dominicus fuit in fuci.!

riigromantiae
ortu praemonftratus
67
Attrono"
imicae
x>iaboli opere , a&us matri!

Differentia

&

Differentia inter duellum* ,

monii impeditur
5
sCc candentis ferri examen '&ona naturalia Angelorum:
qi9
malorum per peccatum

Divefforium difponcndum
'Ad torturandani delatam
405
Difcipuli cur filium lunati
eum non liberarunt '331

non fune immutata ,fed*.

non-manferunc integra
fplcndidiflima

buarum maleficarum
103

Difputatur an crimen male nnellum

ad
ficorum fit mcieccclefiaferuationem
fticuai

350

3
cafus

uite

con

ordinatur

44*
Duel

>

n y^Dcp xi
Dndlum

libitum

'420
t
Duellum Dauid cumphtti'i

ftco

cos

diurna

ic

ahquando cffe&usrnaleficiales^antaftf

"

420

fuit

efie

&

imaginario

2.
Jqaibufdam uidetur
cgo Deas zelores uifitans

rcutflatione

&'et;qqoraodointeliiga

Duellum (impliciter illici*

256
t fo r
tum tam ex parte appella eleirthtnj- Abbatis exem-*
tis quam recipientis 420
2,z$
npium 5
Duellum aliquando fiue pec Aeneas an ex co cubitu Vene
t

cato mortali expatte.flm

dicantium, aut confulum

42

ris,

& & anchifis oriri

tueri

Duo Spiritus

creati

non pof

'futueffein uno er
locodiffinitJue

po-

&

pura
intentionem habeant 39

eodem Epifcophs

Tqttifitores

malefici pagani

-s

Vienerrfisv hca-*>

223
nias minores inftituit.x 1 *
ad c|l epifcopuS aliquando fine ia
lam D. Antonii mifli 2i >
quifitorc , & inquitor fiDuo habet Deus per natu* ne Epifcopo porrft contra
ram fuani bcatitudiucm ,
maleficos procedere:; 366
& bonitatem
124 epilepfiam Damone induDuo fratres fimul infirmaba eunt
240
ntur,& curabantur
50 equitare eu Diana, uelHeDuplex modus facrileg pro
rodiade cftcum Diabolo

> 8
feflionis
-176 tf-anfineare

Duo

>

3J

Epifcopi

'

'

>

Dupliciter Sortilegi
-natores.

Duplex a&iuum

natum

fenfui

St diu i equitatio malefica

erant dicentes

lcf.realia

Extrema

ma

medium autem

fantafticum

'

qudndo
,

que iti imaginaria

3 5 3
proportio* equitatio Abbatis donum
so6
/164

efle

Monialium Ho^ ertornegantium maleficium

hemzorn.
272
reaiem dari ex prauo in*

Cclefia

ceclefia

nunquam

errauit

tellectu canonis 26.qua:f.

infide
epifcopi.
362
54
effch>s pinales quadrupli- error contra feripturam Sa**>
ecs funt.
articulos
.
fi*
s-8
<iam contra

J dei.

1
:

contra ueritatem de- exiltens iri gratia , non poteft illudi paflluca Diabo
terminationis ecclefi$ eft

dei

3&z

h^refis.

non

facit ,fine pertinacia

uoluntatis

excommunicationis

216

'

Io:

h^retieum exorciftadc

error in mente

liter

fui* uiribus faci

non pr^fumat

exorcifta

quomodo

uri herbis,& pc-tri>.

pecua

poteft;

31*

iudex teftuican- exrrinfcco impedimento Dae

mon impedit uim genera
tiuam in matrimoniali,
excommunicationis, quiscf
arcetur

tiu

nomina reuelaos 90

terconiunftis
304
feftus
316
ex culpa no (Ira ontois p^na ex melanconia, apparitione*

140

:i;

mulieribus fantafticac ut*

300
do Spiritus polfit
195 exorcifmi a.D.Grcgorio in*
ftituti
exemplum in ciuitateSpi ren
exercere opera

uits,quomo

dentur.

160 exorcifmus ad quid ordine(i

3 j&..
exorcifmi ecclefi$ uirrus 160
tur
exercitus alicui uvdomini, an exorcizat io qu^fitin baptif
excommunicationis poe-- mate, non eft quo ad om

nam

incurrat

iuffii

domi-

ni Maleficos defendens.

exemplum de quadam
ga,&fortilcgi

ma,- exorcizandi

137

lcficiaro

moduspromaucl a Daemone

3x8
maleficialem infir- experimentum ad maleficas

experimentum ad cpgnofce

dam

nes partes poft bapritmu

oppreflb a Diabolo

,in

:obfc(To

M4 cognofccnda*
29J
qua experienda quadam uitan261
da
ex pr^fumptionc cuiufda fi exempla de uexatisab incu298
cerdoeis quid accidit
bis
7
CX militia quaneacunque hu ex-terra, & aequa aeris perma ia maleficorum opera turbationes fieri pnt.a65
miiatcm

experientia maleficarum
re fit praedicanda

oriri

non p

,M8

flun t

extra

unum Dcum.mbilcft

&
numinis
cognitionem
L
caufg dcuemcur
...59 cushaiiftia malefico non da
"tui

CX cffecribus

in

r,

'1

tqr quando peccatum

notorium

e ft

\-

marum

346 faeminae

falfa

,3$

Jachry-

hibet
69
funt fupeifti-

uiris

tiofiores propter tria

70
morte femine tam anima; qua cor
poris .uiiibus furit defe277
j

Alfarij pecuniae,

puniuntur

It

manos quis
duo genera

6 figmina

ezcchias ferpentem aereum

deftruxit

E X

Daemonis digna qu.an-

,ftuofae

71

do
226 farmina unde deriuetur 71
fatum daris quomodo, iit ue fidei ,& rationi no repugnat
tum,
afler.ere mores hominum,
54
fatum e ile aliquid , &. dari
difpofitiue & contingen,

ttr ,a fyderum difpofitionibusuariaii

49.^

aiTotrio haeretica

54
fatum quid fit
fatum dupliciter confidera
tur
fati

'

&

tj.'

.1

fidei

prouidentias

54

fidei

non fubduntur , malefi

carum opera, fied alijs cau

fides

fato

fis

5 5

nemo am-

majefica
114
habitus cognofcitur
per aftum eius
360

.diferi-

men

catholicae

piius nocet ficutobftetnx

54,

quando- Aduocato ad-

hibetur

399

fafeinatio .tripliciter accipi fides difficulter adhibetur

tur
Maleficae detentae aliam
2i
fafeinatio potciV abfque d^ . accufanti
4S4

monurh oper$ a fortile flcgmafici funt pigri

50
gisuetulis fieri
23 fieri procreari quando intel
fautores Maleficorum 5c fa.
ligitur
9
gittaiiorp,, duplices fun.t filius non portabit iniquita
j

jtem patris , quomodo in.y

49$
,
fautores haereticorii duodetelligitur
2oa
cim magnas poenas jncur (ilii Dei in fcripturaGcr.crunt
(is, fi.ij Seth dicuntur
31
493
fautores Maleficarum , poffilig hominum in 6.capitu.
r

ab ordinarijs & ab
inqmfi^oribusabfoiuu
2 76
faunus Sicarius apud Ro^
funt;

Cenefis

filiae

Cain dicun-

tur
filij

$1

fecundum coipus, fuqt

res patris

156.

nlij

iif

4
*

proaliquando pro parenti- gentthalici dicuntur .

pter natalium Sydemm
2 $8
bus puniuntur.

filii

filif

maleficarii infamate. 1

plani

cofideratioitem

Diaboli
fpccies corporis geniti ex fpurcitiis
an fint maioris uirtutis
u;rili

formas uel

non membro

orgamzato, poteft Diabo

lus ad

uim fantafticam c-

quam

200

alii

Gi'ia chnftianiflima mulier

Vngafiae regnum ad Chriioi

ducere
7
ilum deduxit
formula fecundum modum
tnftan-.
: denuntiationis
371 graue periculum ad
tiam partis procedere 3 7*
formula inchoanda fecun267
dum clamorofam infinua grando faltzburgens.

domum
tionem
372 gratia Solus Dei cft
162
formula abfolutionisauiri'
Oilqub m:.
.53
culoexcoicationis
453 rtAbent indulgentiam
formula abiurationis ,puequi:acccdut
tonfueta
hementer fu fpeftoet fiat
ad uidendura -Haereticum
in uulgari, ut ab omnibus
& brachio
abiurantem
capiatur.
444
Seculari tradendum 467
frenetici putant fc mira ui-

diffc

friuola aliquando eft

497

latio

fugitiuus

Henricus imperator canderi

21
tis ferri iudiciu^ erga fua
appel-

&

cSiugem

4*8

exercuit

fe contumaci'* hengeft maleficae

concurfu* .1

389
478 haxfiaecafus

ter abfentans,utb$reticus

condemnandus
fumus cuius arboris

Damonem fugat
Tiironei Regis
tia

319

Grxcoru fen
7*

de felicitate

238

aceffa fumi
gans facit trabes appa-

aduft herba

quxdam

Alliae

tu?

&

10

rere ferpentes car.

309.

143 herba quaedam

futura reuclantiir
git
futura quadam , caufam na

turalem habent in homi

1 43
ne fomniante

'

Lach eftrin26<*

hxrcfis eft dicere

permittere

Deum non

homines ex
* 2,6

lib.arb .peccare

Germaniae ri- hxrcfis

4 '
131
J4

cft

apoftafia

car.

tuerefis

71 6

'i'

X
|(f

H^refis maleficarum ab
liis

hcrcfibu*

cipinntur,& quare.

a-,

277

28 Haeretici inquifitorum iudi

difttri t

H?reticu ium ptaefumptio

cio fub/iciunrUr
350
J
"
ne
3.J9 H^reticus proprie, quinque
conditionibus efficitur.
l 4
356

Haerefia ab eTe&ibne difta

Haereticus fimpJexjfrclapfus Haereticus non dicitur qui fi

etiam fi pcenitcat,cft occi
de
Chyifti per baptifmu
l
J
dendus
nonfufeepit.
277
363
Haereticus apertus foras mit Homo nidens lupum uocem
rituruiolcntus abfcontfiamittit
24
lut
68 Hominem jprocreare , cfl aHaeraclides uir fandus uitas - dius corporis uiui
30.

fandiorum patrum compi

-65

lauit

Huffit^ & alii haeretici quare permittantur

169

. Anus Idolum diuerfls

Heliasmonacus trecentas

minas in monaflerio

f$

colle

cicbusconfidlus

idromantia

fit

in

ucl in chnfiallo car.

fa-,

20S
aqua
144*

git

163 idolatria primumfupcrftitio.

Haeretici quidam propria co
his genus
19
feffione morti adjudicati ignisacccelo cadere D$mo
illaefi in igne opere malenes faciunt
(
fico remanferunt
aer Daemonibus fub
4 1 2 ign is
Haereticus proprie debet
20.
funt
quinque conditiones ha- ignorantia multiplex. 11.11
bcre
279
3 5 6 incantatores qui
Homines opere D^monum incantatores dupliciter fiunt
*

&

localiter trasferantur

H$reticus,qui

ne facr$

ini

87

279

expolitio- incantationes licitj feptem

modis fiunt
4
279
Haereticus eui dentia falli 10 incarccratio ad poenam, &
JHarreticus ex fua confcffio
ad cuftodiam
3 8 S
feripturae erat

nequis.
11 in captura malef. ucl haereti.
Haeretici duplici poena puquomodo procedendum
niuntur.car.
134
387
Haeretici reuerfi faepe

non ic

in caufa appellationis multa

funt

D ,X

funta iudice obfcruanda

fcruancur

Infidelis, haereticus

499

178.

no dici-

tur
In caufa graui criminis ma
336.
gna cautela procedatur Infidelitatis peccatu in quo
confiftat.cae.
170
110
In caufa fidei fumati e proce Infirmi guflus non dccipi' datur
tur exparte rei
fcd ex
578
parte humprum car. 100
In caufa Haerefi diffamari
tantummodo apud bo- In fornicatione iuuenispec
nos & graues,paru refert eat, fenex infanit.car.,
quoniam uiles & fimpli170
Imago crucifixi cruorem mi
ecs etiam attenduntur
raculofe erumpit
27Z 436
In purgatione canonica defi Imago cerea fub palla altaris inftrumentum malecienspro conuittohabeficarum
tur
107.
437
Incontinentiae peceatu quid Imagines duplices
6i
caufet
330 Imaginibus uti illicitu fem- f
,

per
Incubi & fuccubi nori pof27
fune a<ttus exercere nifi in Immifliones in nobis per
angelos
afTumptis corporibus 37
163.
In monafteriis nemine me-*
408
liorem ucl peiorem inIncubus agit inilifibiliter ,
uenies, quam qui aut pro
quoad cricunftantes fuas
fecerunt in illis, aut defpurcitias
203
68'
fecerunt
Incubos &fuccubosfemper
fuifTc
198 Impatientia et inuidia mu
repellitur
a teftimo
lierum etiam
Infamis
Santta
rum
nio.et debet excomunica
71
ri.car.
132 Impedimentum in uigeneratiua fit dupliciter 210
Infamis quando quis efficia
tur
et inhabilis ad ho- Impedientes officium inqui
titionis
nores
494
Infantibus non renatis ba Impedimentum aIus carna
lis
ptifmate maleficae ucun94-97
tur
2*5
1 7 j Impoenitentes
infantes figno crucis prae- Impoffibile cft malitiam efTc
,

XD

E
non

inuoluntatequin error in in

(3

fuit tentatus

tellcdu
359 lofcph a muliere falso accu
inimicus capitalis non adfatur
31
mittitur ad asionem
iudx peccatum maius cft
omnibus aliis deformita
377
inimicus capitalis tcftis tf
te.car.
1 30
fenonpoteft
36 iudxi maleficium infigne
inimicus
capitalis
qui
108

*;

inimicitia

iudicisccclefiafticiefl iudica

capitalis multis

re harct.ct Malefi cos, fc-

modts inuefiiganda 397

cularis autem cxequi,et
inoxii tribus modis perma
punire
27 t
lcficas a Daemonibus fub jud icium ferri candentis ne
uertuntur
que
audorit
te
diuina
ne
,169
in qua Dic abiuratio fieri de
que fandorum patrum
beat

444

om

inquifitor aut Epifeopus

fancitum
iudiciuin

419

fuper delatam ab

nia faciat ut rclapfuspce

niteat
466

altera malefica

tenti

differt

in

nega-

tiua perfidentem,
inquifitorum Hyfpaniarum
48
opinio de iudici co mpc iudiciuro fadi ab euidentia*

353

inquifitores

non

fe

intromit iudex ad quxfiionandam ma

Icficam non fic pronus

tuntfnifi in His quae fapi

unthxrefim

353

402

inquifitorum opinio , fuper iudicium poli, ct fori car.

exorc/fmos maleficiati
1 38
.

334

iudicium dei duplex

Inqfitor currianus ann.

1 1

359

$ f. iudicium fadi ct teftium pro

dudio legitima reddit ali*

Quidraginta unam male

ficam incincrari fecit. 76
1 '4

quepro deprehendo in adultcrio

305
occultum iudex rigorofius procedat co
1

inquirere aliquid
car

141
Iob diduni cap.40.de leuia
tahan exponitur
318
-

iob fuper

adum uenereuw
'

tra

deprehenfos manifefte
lufpedos.

quam contra
430.

iude* ccdefiaflicus propteif,

folam
c
2

7^ B

Contra negantem confef

fam, fententia differenda
cionem relapfum cur\ fe
culari tradat
27
424
Judex malefica omnia ne- Iudex non tenetur deponen
nec ad
tes manifcftare
gantem non admdicct i\

felnm inconftanti^

fufpi-

gni.tametfi uiolenter

fit

450

fjfpefta

cofpeftumrei prfentarc
388

Judex minora mala uitare Iuliani apoftatje perfidia*.

permteit
41 S
1 i 2
Judex poteft apoftolos da- Iulianus quare apoftata Sc
.

non haereticus dicitur

rc
497
Judex definit efle iudex fta
36;
tim appellatione exhibi- Iumenta per uerba facra 8c
caimina feripta benedice
$02
ta
rc licet.
339
Judex fecularis , epifeopi
confenfu poteft malefi.iu Iuftitia diuina intotouni.

dicare

Judicis

& punire

2 77

60

ucrfo

cum medico conue- Inuocatio beatae

quam utilis
i

408
Ipdexin crimine
litis

&

luuenisin equa conue ifa

215

exigat. lotelle&ualcs fubftantiaeho

56
me
423 lntelle&us bene difpofitus

poftulet

probationes ncceflarias ad-

4a *

mittat

Summirie

3Qy

non
concenationem

malef.libellu

nec

herefis

uirginis*

nientia in cautelis utedis

Sc

uirruci

non contrariatur

5^1

pero

(impliciter Intellectus

humanus

poteft

ab angelo adiuuari
81
423
Illationem amputet 423 Intendens fuperftitiosc rcbus naturalibus quomoTemporc feriarum poterit
2.6
do licitum
fententiare,
4:3
Itiam fine feri pto
423 Interrogandus eft, 'fanatur a
remediis
maleficio
nuibus
Jn criminalibus fententiam
malefica u a
49 *
npn differat
423
generalia
Conica muljcrcm pregnan Interrogatoria
quomodo formari debeat
tem fententiam differre
procedat

Ub

5
t

i%

7<i

Xrftcrtres fptfcies infidclica-

f%.

D E X

ZO

inferre poffint

i^0
maleficaium Leuit fufpicio.ex leuibu S i

tisHaercfis

cft giauiflitna.car.

iji
icturis oritur*
Interrogatoria fuprr tcftes Leu:s fufpicio
Licitum eft quod non
379

3^

fu
Interrogatorii particularis,
perftitiofura
datur modus
382 Linguae uis,& energia
67'
Intuitus maleficarum in iu- Locutio Daemonum in obdicium.
fefis
410
l9
eft

Luciferi

peccatum maius cft

omnibus

aliis caufalitate

car.
230
& comedunt
conceptum
infaucts quintupliciter.
faetum.
260
112
Lafte etiam priuant
270 Lupi cafusin Galliis
113
eft
de
Lac
natura meftrui irt Lupum uidens^quare fu<ut*
quolibet animali
260
82
Lachrim^ donum im pceni- Liberi at bitrii proprietas
tentibus praecipuum 408
122
Lachrimas non pote ft malcfi

Ac

reftringituf natura Lupr rapiunt,

liter, poft

ca in tormentis emittere

408
Labor duplex circa malefi>

ciatum
335
f Acharii fanftitas. rol
Laicus maleficus cxcomuni
<1
Phardonis
candus
6 Magi cuifdam cafus
262
Laicus haereticus quando de Mala maleficarum omnia
bet comburi
mala excedunt
135
ir6
a

Laodices uxoris

Malum triplex
74 MaLe mulieres

regis aritio*

129

opinio dc

recenfentur
au&oritare feripturae yct

chi cafus
^

Legum do&oru

ludice competenti malcfi Maleficarum enormitas

125
carum
128
351
Ludere infama Diabolus po Malcficusquando reddit u
tc
xorem uiroexofam
241
7$
^
Lepra Daemones hominibus Nalcficiuui quot modispr*

cui*

7^ D

$
libet admittitur.
92
curatur
Maleficarum ufus in Die Do Maleficae corpore Sacratiilj
abutuntur
xno
Chrilh
minica
>79
Earum

prcfeflio

facrilcga

175

ftcrilis

201

cura- Malefici ritibus ccclefiarabt

autem non ualent .

re

209

Malefica annofa, c

180.176
Maleficarum uirtus
Aliquando Uedunt

tuntur in

fuis maleficiis.

339

175

Maleficae uoluntari^ fufpen- Malefica deprehefa in crimi

82

fx
Malefici malum
cui inferunt

Aborfum

amorem

ali

ne

cft carceri

206 Maleficiatum curare maio,

ris difficultatis cft

procurant.

Vfus nominis auferunt.

Aliquod corporis membru

quam

Energumcnumjaut poflcf
fum
333
Maleficae aliquando fantafti

inficiunt.

Odium feminant.

cjc Sc

Odium

tur

generatiuam impe-

diunt.
Veras defectus

llluforix transferun

Malcficij crimen
ffc

ucras

infir

mitates inferunt.

Hotnagiu.n

Per

mancipanda

386

Diabolo

cum

iit

mixtum

ab epilcopo dc iudice iecu

lari debet difcrui,& iudi-

352

cari

prxftttum.

Negant Chriftum.
Euchariftiam non

aliquos

192
fecundum

femper fuiflc.
192
Maleficarum origo
199
200
iudicio
Inquifito
Maleficx
Maleficos

ado-

ra nr.

Crucem conculcant

Abnegant baptifma
rum fubijciunrur
360
Et Vnmerfalcm Ecclcfiam.
Malefica igni admdicatur ,
178.179
licet non confiteatur per
Maleficus quis fit.
7

Quomodo

Diabolus

fe offe

rat

Malefici perua imponitur

Ad

&

mp licem h^refim ,
teftium multiplicationem

fi

4 ^
Maleficiata in

tibijs.

492

cius accufacionem qui* Malefici Sc fagi ttani a prin-

cipibus

,1.

KB

*
cipibus expellantur.

H X

Vt plurimum

492

SI
pfceftigiofa

lufione.

ii

jbid.

Maleficium tollitur, uel per Maleficarum haerefis quare

aliud maleficium & alium
dicatur, & non potius ma
malcficutn,aut per male*
leficorum.
je
ficiales
illicitos ritus. Mala maleficarum principa
295
liter d^monibus funt im-

&

Malefici ad poenitentiam re
putanda.
242
cipiendi
496 Malefica aliquando diaboli
quomodo co- opere in quitftionibus cf

Maleficiatus

gnofeatur
287
ficiturinienfibilis.
402
Maleficus pcenitens,abfolua Malefica faciliter crimina
tur ab excommunicatiofua latentes, qua:.
403
ne.

278 Malefic quadam maleficia

Maleficus ad libitum ludere

coadle inferunt.
403
66 Maleficium aliquando dirimit matrimonium iam
contrattum aliquando 116
43

nonpoteft

Maleficae delatae uariis ftatus.

Malefici

quomodo

occulta

fciunt.

Malefici

quod fecundum
'lum,

34

144 Maleficium
peccant faciendo
fe eft

ma

& quia prohibitum

129

Ji

a defeftu natura
difeerm poteft folio.

103
Maleficium nonpoteft fempcrfolui perillum qui fe-

Malefici fagittarii,in feptem

cit.
10$
'horrendis maleficiis in- Maleficium per aliud non de
currunt
bet tolli
270
28^
Maleficae non funt fimplici- Malum ex hoc aliquid eft
,

ter haereticae, fcd etiam

\Apoftat$.

quia adimit

Maleficarum proprium

eft

bonum folio

129

135

Malum illud magis

concitare contra fe.folio

eft,quod

plures mali rationes

dit.

mclu
119

membra uirilia quae Mali interdum per malos,

dam mira 'maleficae ope- interdum per ^onos pu-

Circa

rantur.

Vbre,&

rcalitcr.

99
ibid.

niuntur.

Mathematici proprie
fa
c
Ma.
4

Dii X

Matres cum ex aliqua orta Mercatori Spirenfi cafi.

comotione & improuit Te
290
Diabolum uocant fupcr Meritorium eft opera diabo
2tf
pueros, ucl cos Diabolo
li delere
offerunt in eundem pote Minor culpa cft opera diabo
ftxtem tradunt
li dclerC
283
25 S
Medici quomodo infirmita Minor culpa cft in Angelo
maleficis
146
tes cognofcant car
quam
in
153
,

Matrimonium coutra&um

Mtferi iudicandi qui

393
dirimitur per maleficium Mobile fecundum loeu quo
ali
inpotftiaad
cft
fuperueniens
modo
5

quidcxtrinfecum
190
Melodia utilis obfelfis
319
Ex Mcianconia apparitiones Mitius agendum eft, quando
mulienb.fintaftic$ uiden

300

tur

Mehnconicifunt
Melius

fuam

per artem,

hserefim abiu-

13 f'

rat

inuidi 50 Monialis

D emon fcirepoteft,

quam homo
1 o 2
Melius

quis

Damonem

in la*

ftuc fpecic comedit,

102
Monialis fine figno crucis I

qucedam nefeire
ftucam comedens
nj
quam uilia fcirc,quomo- Modi,i3.feruandi circa fca,
do incelligtcur
ii6
centiam feruandam conMxmbrum perdidifle quida tra malefica m- ab alia ma
eft

217

retulit

Membra uirilia

auferuntur

lcfica incincrata ucl inci-

ncranda delatam

48

3.

212 Modus inchoandi proccfiuna

Membrum uirilc per malcfi communis
37
ciuna nunquam amputa- Modus concitandi grandi*
arce prjjftigiofa

tur ,c< parce rei

liccc

ex

parte imaginationis patie

tis auferri uideatur
100

Mcinorii

eft in pofteriorc

parte capitis

Mcmoru

eft

214

cofcruacoriu

(ententiandi

i 6f

ne declaratur

Modus

uchemc

terfufpeAara
444
interrogandi inquirendi,& 'examinandi ma-

Modus

Icficos

&

h^rcticos

non

cft idem in omnibus .

8j
Meretrices cur petmittan407
41 S Mu!ca in mdicc obftruuuid
tus

intentionum

<

;
9

r^DEXi
in caufa appellationis.

Mundus eft adulteriis plena*

500
307
Mulca horribilia perpctran- Motores orbium imprimere
potiunt inanimas , quotur.quj? haeretica no fune
iudicanda

35 7

modo

intelligatur

Mulier amarior morte * 5c Motus idem eft totius 3c par

tes , ficut totius terra: Sc
quare
75
glebae
Muliere ne concipiat,malcf.
39
2io Colligere femina poliunt d$
procurat
mones & reponere in ceMulier bona beatificat ui40ro s.faluat getes , 5c urbes
bito loco

Ad mutationem organi ope

rationes murantur
224
69
Aut amat aut odit
69 Motus localis eft primus mo
Cum fola cogitur mala cogi tuum
1 90
69

Muli er quae

fit

9 Mors naturalis non

tat

Pro

carnis concupifccntia in

- caufa ri dupliciter intelli-

71

quam

uir.

71

Virum
7

is 2

70 Mors hominum fydenbu*

telligitur

Eft animal imperfectum

Eft minoris fidei

eft fatif

fa&oriacai.

decipere laborat

gitur
49
oyfes percuffit Egyptnro
minifterio bonorum Angelorum
18
Miracula dppliciter fan&i fa
ciunt
1

Lubricam habet linguam

Miracula bonorum per pu70
.

formata de cofta^pcfto
ris tortuofa quali contra

Fiit

riauiro

Toemina quare dicatur

7i

71

Mulier Saufonis infefta

7*
Mulier malitia

blicam iuftitiam fiunt

60
Miracula

malorum

fibilcm creatura

jf

223

Oiuinae peouiden

ttatfubiaccc

60

runa

Mundum uifibilem per inui.

Mundus

figna pti

blice iulliric fiunt

Miracuioli cfVcctus malefico

HP

"K T Arraiio cuiufdam

nft parris
i

ho*
f.2 hy

Natet

B * X

Natus e* incubo per femen

pcllationes faftf! ufque

ad apoftolos negatiuos dados
499
Naturae propter nobilitatem Nolens abiurarc de uehe(ecluduncur
42
menti, an fit brachio fecu Natura corporalis, natacftipi
lari tradendus
430
rituali ooedirc,quo ad mo Non
confcnticns
abiuratum localem
268
tioni *ut impoenitens tra
Natura, officium 6c culpa in
datur brachio fcculari.
daemonibus coniidcratur
480
.

dccifuih cuius filius dica-

cur

36.40

2 66
Natura corporalis, ad nu.

tum

angelis

Non comparcnti citato pcena

infligitur

482

non obedit Nouas rerum

26 $

fpecies, diabo

condere non poteft

Jus

Negare prima fronte fufpi263

tioncm inducit
382 Nouas fpecies quomodo djb
egotium
fidei fummae priN
mones producant
uilegutum exiftit
348 Nouum dupliciter intelligi-

m
m

Nembrotb

cogebat homi
tur
nes adorare ignem
Notarius totum feribat in
1
Ncpao per folam ueheraenproccflu quod delatus in
,

tem
nc

lufpitionera dc crimi

hicrefl

to

Nemo

nofcens

malum opera

turillui

nandus

quam

aliud

406

luict. taris renet

Sc

cautela

374

Hcclcfia Dei nocet

qui peruerse

experiatur

58 Notariorum obferuatio

Nemo ex prxfumptione dam

Nemo in

406

tortura fatetur

condemnantur Non confitens uno tormen

nomen

68

Neque malitiam humanam

refrenare

ibid.

Nigromantia unde dicatur

Blatus Diabolo , non

poteft nifi miraculo

car.
141
se liberari
0.257
Nihil inuocandum circa ap- Obferuandaa iudicciu finali
peliationem ab hora apbus cautelis
414
,

Obfcr-

Z>

flum
Obferuatio Maleficarum iu
3,
menta mfcftantiura 261 Omnis aftus uenereus extra
matrimonium peccatum
263
mortale
Obfcili non habentes ratio303
nis uium, quomodo com Omnis forma corporalis cft
macc
forma
nidiuidua
314
municantur
per
1S9
riam
Obfefii per maleficas, ad prae
fidia maleficarum non du Omnis fapies prouifor defeum excludit
iij
cantur
317
Obfcflbrum diuerfitas 237 Omnis multitudo reducit uc
ad unum
47
23 6
Obfeffi per Paulum. B.Anto Omnis infidelium uita pecca,
nii

difcipuium liberati

J32
Obfcuratio Solis in Chrifii

207

paffionc,unde

Ochoziae infirmitas unde

tum cft

quom.intclligatur

>3,4

Omne quod

incipit

de no-

uo habet aliquam cautam

48

Opera maleficorum no

288

f(ila

Ofto modi

confidcrandi in
dunturfato
5?
iudicada delata ab aliqua Operationes fequuntur natu
rales conditiones
malefica
484
42
Oculi mala qualitate infe&i Opera maleficarum de gc*nere bonorum cfficiun*
acrem medium inficiunt .
tur de genere malorum.
24
Odium inter coniugatos ,
133
cum crimine adulterii, Opus amoris, maxima mife
ria
'307
opere damonum fieri po teli
30? Opus Dei licet per Diaboli
u tietur, non tamen eftpo
Officiales impedientes offiemm inquifitiomscxcom tentiorillo
ij
municati funt
496 Oppofita habent fieri circa
idem
Oliua a meretrice plantata
16*

eftinfiuuofa

53 Oratiudex ecclefiafticus fe

Oraneaftiuum monetur ab
atiuo fibiproportionato

pumat

106

Omnis a&ioeft

cularem , ne abiuratum 6c
rclapfum pcena fanguinit

per contra-

471

Ordo fcruandusinfcntentia
contra

>

>

tStrz delatam ab alia

lcficauel incinerata.

fi

ma

des B.Virg.ndn defccit7i>

483 Paternarum fceleium imi-

Ordo fcruandnsctim conui

hi legi cime, onfniatame

tatores in a&u,uel inhabi

tu.

25?

>

negante. 472. pertotam Peccatum fecundum Auguiquxft.

ftinum.
1 31
Ordo fumitur in genere non Peccati prima corruptio i)
nosperadlum generatio*
in fpecie.
437
nisprouenit.
Ordo (ententiandi conuiftu
77
fugitiuum.
478 peccatum un/us , quomodo.

Ordo inter d^mones. 44.45

in alterum dcriuciur. 156
Ordo facrilcgij obftetricun>peccacum unum, quanto eft.
grauius altero.
130
254
Ordo praedicatorum pr$o- peccatum ex certa malitia,
;

228

ftenfus.

Organum

uifus a

d^mone

luditur.

Ordo

grauius cft peccato igno-

rantiae*
29
214 pedeterram tanget e malcficae, non permittatur. 187
ii

in purgatione canoni-

438 pcena damni, & ienfus. 2561}

ca feruandus.

Ordo fumitur

in genere

no poena filiorum haereticorum

infpecie.

437
134
feruandus in exorciza poena fpiritualis triplex. 1 3*.?
tione.
329 poena etiam mortis, crimino
Oucs, lupum & canem natu
fisinfliftae, fi patienter
rali imaginatione difeeringratia fuftincanturfunt^
nunt.
86
138
fatisfattoriae.
Oua formicaru in potu fum poena fortileg.
135
pta, incredibilem uentofi- poena relapfi datur, cui poft
tatem generant.
purgationem canonicam^
300

Ordo

&

in

caridem fpccicm harc-

fis

inciderit.

456

Arochi mulieres eort- poenitentia danda quibufda*

municando fummam
z 09
non eftfiue
immutatioe corporali. 23

adhibeat diligetiam.
Paifio fijnfibilis

Poiftionis

Chi ifti tempore,

fi

457

abiuratis.

impo

poenitentia 40.dierum

mtur diuinatoribus

maleficis occultis.
349
eft copia appellatio

petenda

uis

->

&
J

VfSf
denda
r
497
_
96hxrc Porphirii opinio.
fis dicitur
554 Prxdicator caute de mulieri
bus loquatur, propter bea,
Perfonae honeftac quae -fint
70
tam Virgnem.
570
nis.

Perfidia in Chriftiano

Periculum graue
tione

89
pote rt

eflTe

poflimt

duplex

illufio

remedia

ptem

fe

307

Philocaptio ex

triplici

oriri poteft

cau-

306

223

prteftigium quid.

376
Philocaptionis

fa

Pracftigiofa

83

Praeftantii pater imaginatio

naturaliter fcirc.

Periuri teftcs

pOpu

lo praedicare.

Periodum hominis

'dxmon

Praedicatores 4.debcnt

in publica

nominum.

Vnde

ibid.

dicatur.

Tripliciter poteft fieri,

Primum peccatum
tur fuper

idi

ibido

diffundi

aftum uencrcu^

no

opere darmonu
271
cognofcatur . Princeps Rh^ni.
Priuatus fuffragiis ecdefif
307
in quibus malis incurrat,
Pili malefice omni ex parte
21 6
abraduntur ih tormentis
.nq
Priuilcgium unius^non facit
410
legem communem. 28 7
Pii papae tempore cafus.i 54
Apiromantia, fit in igne, 144 Probationes leuiores fuffiPoft abiurationem,abfoluen
ciunt ad prxfumendum
dus eft maleficus a fenten
non autem ad condcmn t
Philocaptus

quomodo

itia

excommunicationis.

'4^2.459

quando diabolo $
pter peccatum datur, non

Pdteftas
ceffat

ccffantc peccato

dum.
3 73
Probationes in criminibus
debent efic luce clariores

>

573
-Pro manifefta deprehenfd in

282
maleficarum eft
hserefi
Potcftasd^monum quinque
40.1
habenda.
modis impeditur
158 Procefsi inchoatio cotra mt
Potefias clauium maxima.
lcficos tripliciter fit. 966
299
Procefsi inchoatio comniu
fotcutia perfonarum attCAiy nis,*fccundujn famam pn
blicao

XD

jn

Micant

186

procesfi inchoatio per denu puellae pulchros crines habentes magis a daemoni
nationis modum
370
busuexantur.
igr
procedere per uiam pietatis
quando,& quomodo 452 puella pluuiam , Se tempcfta
tem concitans.car. 2 59
profugus aut rugiens compa
rendo, & hjrcfim adiuran punKer Malefica
27 1
do , fi relapfus non fuerit punitio fi patienter noniu-'
ftinetur , cft ad uindi&am
admittatur
480
car.
pertinaces per annum ha ex
1 3 7
communicatione , uelut punitio temporalis propter
alienam culpam
hcretici condemnandi.
238
purgatio canonica quando
275
indicenda
Contra i mpedietes officium
455
Et quomodo fienda
* iriquifitionis
propria confcfllone, qiiomo purgare fc trina , ucl quarta
'

manu

do quis condemnetur 441

proportio nulla , inter

&

fpi rituale

37

:.U

c:

-ftib

do

ordinis fui

quomo-_

inteliigitur

437

corporalem

enfiq

.:ud: :prni

prudentia eft rela ratio con

eu
tingentium
i 1
produci opere dasmonumifi
lij eius, cuius femen funt
generati
445
purci aliquando a matribus
oprtre d^mone fubtrahun

!i*.

i.ir
;

j;

tu

rj.i

iQ^n.uL;.

'{

>.

'

t.>

V.

-- i;

Vare; daemones (e
incubos faciat 35

Quare

prius

exorcizetur,
baptizatur
'tur
327
7 poftea
pueri ex malefica pafllonc Quare cometa: in morte re
obliti

Diabolo etiam

adulta etate fe a

in

gum appareut

dmoni Quando

bus liberari p ofiunt*

as 7

quis cff

$1

fhimmale

hcialem confcquitur , fine expreflb pa&o cu Dae-

262
Quatuor in Aduocaturaiu308
pueros capere poflunt male
Jicc obferuanda
391
ficj opere D^monum.
Quatuor modis malefica co

puellae lindaruen conflantia

ho-

mo

mone inito

'

>

.-.j

uiac

39J Quinque modis poteft D*

Quatuprdccim funt fpecics
uion aliquem illudere.
fuperftig.car.
140
102
Quantitatis
fubftantias Qvfinquc perfonar ad mirius
differentia
196
adfint in tcftium exami*
Qua; moleftant delatum in
natione
580
tormentis
414 Quod multis modis uidcQuae tollerancla
tur non poteft omnino!
294
uinci poteft

&

Quarftiogatus dc infamia fi
nihil concedit pro im~
muni habeatur
439
Quarftiones funt fallaces

falfumtfTc
^5
temporefint facicndai

Quo

interrogationes

440
Quaiftiones funt fallaces,
faepius inefficaces

Quxrerc mulierem per

u,

^444

&

445

>r
,

~|

flu

um

Aro inuenitnr confieri

fa, impenitens
4 7

73 Kacionibus probatur demo

Quj,in fomnisde nofteuenum opera homines loca
huntur nort feruntur a
liter transferri
188
propris animabus
189 Recipientes hsereticos.car.
Qui, per

annum

municatione

in

excom-

274

ue Recipiendi apoftolos movi

dus
;!
joc
nandus
428.430 Receptores & fautores harQuibus manifeftantur noreticorum
134
mina tcftium
390 Recipiens maleficum adde i
Qui,d fit fummariae procede
uaftationcm alicuius car
ftri an fit
maleficarum i
378
5
Quid fit fapere herefim roa
receptor, fautor. & defea
lut

perfiftit

ha:reticus

nifefte

condem-

360

for

Quinque*, funt impedientia Receptores

haeriericorutn
ne malefici malcficialeef
in duplici genere funt.

feftum caufam
340
494
Qui.nque modis cognofci- Regna uacua propter contur

an aliquis modus

fit

fupcrftitioius aut debitus

34 *

.iu&ionem louis&Satur
ni
50
Regula

infallibilis iudicaa*..

t
:

<5 iudici nonpoteft aflignari.

412.

..

Relapfas
ciatur

419

hominum militum

fidatis.

Remedio

uti ad

licitum fecundum

mail-

Tho-

mam.

Jit

>'

3*4

uano

Jeficium tollendum eft

Hierofolymim-

ordinis
ni.

3$7

Remedia duplicia pro male

quomodo quis effi

Rclaptio

ex
contra grandinet.

Remedia pro maleficatus du Remedia quadam

iudici

ponetur ad ueritatem co
3 04contra malcfignofccndam.
412
cus tribus modis illici- Remedia fuper maleficiatis
tum.
ad amorem uel odium.
Remedium contra incubos
309
fuccubos .
29^Remouens, Scprohibens, eft
Remedia pro a daemone ob
moucns ficut accidens t
1 3
^ fesfis funt cxorcifmi ccrle
fix , confesfio
facra Refpe&us iudicis in iudican
.

plicia.

Remedium

&

/.communio facrorumuido.
fitatio ab excommunica- Rcuelatio
tionc abiolutio
3

_*

& oratio

4l_

Remediatur maleficis ,
fuperftitione.

4 87
quando

angeli

>43

fiat.

Rofa flos ucneris.

Rex Babilonis quare
i'*o_ in bimo.

fine

zy
ftetit

3 49

V.irtute uniuerfali maleficiu

non

fupcrftitiofura

Acerdosnon benedifpo
2 92
ecclcfiafticum v^fitus quid agat.
3 3*
maleficia- Sacerdos frifyhfen uehitur.

tolJerandum.

Remedium
1

poteft a moueri. 1 91

Rcmedmm
ponitur

pro

jo^_

tis.

i8t_
>:

aut fimpli Sacerdos quidam adaemoneoppreflo.

*34^_
Sacerdos maleficatus nomi
5 90
1 *4Remedia, licita , ab illicitis
ne Paflhclim.
.quomodo difeernuntur. Sacra uerba corpori alligata
a maleficiis prxferuant.
.491
Remedia quatdam illicita
6 1_
Sagi-

Remedia

illicita,

.citer, aut

fecundum quid,
.

*
gittariorum

Sc alii

armo

SjuIii ultio

nie

zjg

rui* incantantorc poena Secularispotcftfine

epife.
49 *
inqui.licetia de cr/mi
.i!
y
Salomon dns fuarum
uxenehzrcfi,iudicare n5 po
nmi quare reuerentia ex
teft

&

276

Tubuit
4ii_Sententia abfolurionis ^5
putrcfa&a, quomotra totaliter immunem
flotempeftatera cocitct
4^ 2
15
Senrentiandi formula con

Sacrameroru d^facrameta
Itu

abufio

criplici

*^a

tra praecise dilfaniatum.

ex cau"

41$_
? Sententia hzccticispcenite

Samuel qua

uirtutcfufcitatibusdanda
<5
tU C
l
.
n *J'r
J 4 Senrentiandi modus corra
Sauctorn fcietia tXcrcfces
confefiam relapfam fcd
etiam artes Djmonu or
peenitentem.
tz
20 Sentcntiandi adquxftione

Santtoruxn reliquif uirtus.

3

24

modus

424

Sentetia diffinitiua

quomo

Sanguis oceifi hominis qua

do ferenda
422
re ad prxfentiam in- Sententia^
non uifi in cbu
"teitje&oris emanant Io~ aaautfpontc cofetfum
.

Sairguinei

non

funtbemgni.

4 22

fertur

interi bcutoria Diffinitiua,

dcprzcepti
Sapiens dominabitur aftris Scnfusintcrioresno illudu
-quomodo
jo
tur.car.
Saturunus dominatur pium Senfus comuhis
alii iu-

&

*)0

29

teriores

H$

immutantur.

Saturni uirtus fuper plubu.

2
1
car *
ik_5ereni fentetia de Diaboli

5atiuseftmorifame,quam
idolatrieia uefeis

S atyri genera
.

potcftate.car.

zij

car.

Sententia non fciatur fub

conditione
4.23
aemoni oiu Sententia contra uchcmeu
,

4^

tcrfufpcdlum

44 JL.
Scn-

j
Sententia in eo qui uarius
cft in confeffionibus .

412_

.
'

Q, p

caufa fidei procedendum*

49

Siiuanr

&

fauni cu mulieri
bus exciderunt
,34
2 3 2 Sydcri cceli fuj> lib.ar.honu

Scucrus D.Martini difcipu-

us

Septem decem

uiginti

& tri

is

dominium non habec

ginta teftes aliquando in

purgatione canonica requiruntur

43 7
Septem metalla ex feptem

hominis peccatum ex
ber. arbitr.

li^

procedit

190 homines hominibus, Dem*

planetis

Sex caufa quibus obfelTus

exorcifmos liberatur

ncs dgmonibus pr^funt,

J3 r
Sexta feria dies ad crimina

hominem in

gratia coftitu-

t Q potcft Diabolus inha

detegenda
231*
4*
bitarc
Seme emiiTum perno&urna homines a Daemonibus pro
colli
pollutioncnvno ita
creari
33
git damon ficut decifum. humida bene recipiunt
a
iQ 1
__ male retinenp.
8
Semiplena probatio
r 4 hyppocracisfentcntia lauda

&

Seuiendi facultas Diabolo

non datur ubi malefica no
'-

cocurrit

264

Signa mendacia quando

22 $
Signa maloru in .fidei

mentum

tur

Symon magus
nibusufuscft

incantatio
108..

Symoniacus non cft haereti

358-,
cus fecundum iura
nocu- sj ne culpa non eftquis pu216
nicndus,mii fubfit^ caufa.
.

Signa diuinaeuoliitatis ~funt

15 j
quinque.car.
152 Sine culpa^nifi fubfit caufa,
Signo crucis fe munire qua n
n0 n eft aliquis puniedus
tum ualcat.car.
158
Sicut propofitum iiLpropofi Siper quaftionesquis qua'
toitaoppofitu in tfppofi
dam confitetur abiurabit
v..
to
i^ 8_
ea, & alia propter qua dc
Simpliciter
de plano in
prehenfus erae
442
'

&

'

;*
.

Sdr

D E X

I
SOcii Diomedis

0
o

no ucre in

Superftitio eft religio fupr*

zzl
modum feruata

aucsconuerfi
Scoti opinio dc maleficio Superftitio multa narratur,
tollendo per aliud 283
323
r A
Socrates duas uxores ha- Summarium procededi co
tra maleficos ...
buit
- 2_=
367
Spl fuper aurum Tuam uii tu Sufpeftus de uiolcnt i,h^re
,

tem oftendit.
ticus habendus
4 30
Solutio malcficioru aliqua Sufpeftos & diffamatos se
tetiandi modus
do eft aut nobis ignota,
454
aut illicita
r - 104 Sufpeftus de uehementi gc
neraliter abiurcc
Somniare de aqpaucldc ali
42
quo liquoic fignu eft ile Sufpeftus publice abiurarc
gmatis
141
debet
4Ai
,

Dc terreis

fignumcftme Sufpicio uehemens qua: fit

quQnjpdp tollatur.*
426
uolatu iignum eft fan Sufpicio uio^nta quj.fip
,

lanconix.
D.c igneis, fignupft colorae
.

Dc

guinis

'436.430

43

Specula noua impuritatem Sufpcfti.de H^refi malefica

contrahunt ex mulieris
runa, funt in triplici gene

menftruat^ afpeftu .21

re
428
Spina, olla, & alia per opus Sufpicio trjplex
414
nature quadam mulic,re Sufpicio temeraria, probabilis, Scuiolcnta
.emifla
as 3
424
Spiritus immuptfp^jtot eftp Sufpeftus uiolfter de fi^-rc

quot i hominibus

(ludia

fi

10

quomodo, qms

tur
.

effici

44^

^uem non admitti

316
rur.defcp.flo /
449
Super aftum uepereqm qua jScd ut haereticus co^emna
.,edb<,lu 5
gmal
ficu exercitat
^,36 SuiPl^XP ueheines cxdiftis
Supemitioms_lppip
^tclriuminfurgit 1
374
j.
a,
Superftitio
Jpfuae unde
Suffragiorum .Ecclcfigco Contra

moda

iw

^rafticata

.-,,

,
f

_j> 37

oTftalsia 15^ oixiuoittil

-uip

^07

'

S * artl

Afcn;-

'

t X

"H b

hxtcfiarchx tofcffio. Trito duo quando funtc 3 .

cordcsquid faciendum
lf>7

Staffi

cometa

Stella

&

fio calida,

imprcf*

eft

ficca

Stella in tranfiruD.

mx, quomodo

5 I

Tho-

forma*
$ 2

ta

Stimulus datus Paulo <pi

facr

tl
Tcftes fingulares uon fuffi
ciunt in Caufa h$refia

174
Teftcs pluries examinari

po (Tunt

'

3_ 2_i.

>9 Tcftes cogendi funtin cati

fisccclefiaftic.s

Tcftes infames, criminofi,

ferui admittuntur ad te
ftificandura contra ,
non pro , in caufa fidei
Aciturnitatis malcficx Haganoae 4
Taciturnitas malefice <m Teftium conditiones 37
y

&

dc oriatur
4l Duo
gulares
Tenor condemnandi con-

tcftes legitimi

fufficiunt

no

fin

17?

& relapfarn acim Duo tcftes dc iuris equ-ta

te non fufficiunt in cri45_
pcenitentem
mine hxrefi
3_ZJ_
Tcrmuii peremptorii afii*
duo in materia hxTeftcs
nat 0
500
feflam

Terminus
praefixe

eft

afiignandus

refis

pro appellatio- Teftis

499

nc
Theologi

& eanoniftxco
cordia in tollendo male

non

fufficiunt 3_2_-

citatus,

& iuratuscf

debet
Traditur brachio fcculari
abiuiatusde hae re fi uchem.cnter,non autem le
fe

ficium , per fuperftirio462

uiter tantum
fa,& nana opera
brachio fecula
Tcftes coram delato addu Tradendus
414,

cend*?*

pc teftium
dexper
tur

Inimicitia

fe inquirere
:

,f

Pili tcftes qiiando

* cpncprdes

IQ-Ii

faciendum

iu-

tene

prius

omni ecclcfiaftt

co ordine

eft

denudan

dus.

4^1.

dor$74 Transferri per aerea ,

miendo &.uigitfdo pof

funt
"i 74

ri

funt

habere

jZ.

Trafmutatio per maleficos

qui-

l X

K. D

t
Quibus caufis

9 Tortura

fiat.

29

facit mentiri

44

, Tormenta cotmuanda, r.6

220
iteranda.
40/
homine uolun Tormeta non iterantur, ni

Ttras mutatio fubftatialis

& accidentalis.
Tria funt in

tas,intellc&us,

&poccn-

fi

16;. -8

tix.

fujpucmant indicia no

ua.

407

Tria funt qua: a canfis cade Tortores Dei. funt

ftibus dirigi pofiunt. 161
nes.

Dxmo

266
Auiccn^lnu

D.l horne &

mero <Sc officiorum fenfuum interiorum dilli.384
Tria uitiorum genera Ima
d tum
83
hs mulic nbus.
76 D. hornas caft itatis doni
Tria in rerum natura funt,
habuit.
16 %
Tria attendant facere iudex

cu delatus omnia negat

medium

qua;

tenere nc-

feiunr, lingua ccclefiafti

cus,

& fccmina.

67

Tria funt firaul tempore.

rxj
Tria in captione maleficae

feruanda.
Tria funt genera

hominu

quibus malcficf nocere,

Aeas

malef.inficiunt*

260
Vana uamsrctundcre.toU
leratur aliquando fecun

dum

aliquos.
28 +
non poliunt.
161 Vana peccata inter cognaTxibus modis aliquis depre
tos.
30 f
hcndicur haereticus. 3 $ y Vbimaiorculpa,ibi$cpaeTrigintadicsad Apoftolos
na maior
41
extbendum.
498 Ventos cocitant daemones
Tripliciter quis in h^refi de
265
1 o Grana catapuciae uecofitaprehenditur.
Tollat iudex grauame.cum
tem generat.
300

delatum aggraua Verba tituli fanfte crucis

quante fiutethcat.i5.i62
498
Tollit maleficium uel lici- Verba dccrcti in fauoic in
tis, uc| illicitis remedijs
quifitoiuui
6g
Vanitatem multi fateiftuf
4$9
iniuftfc

ucrit.

ftifi

metu malis retraA*

d

ventui

1
'

veftc liulda
laris

406 Virtus ucrboru

tcntnr

eft

cxdiui

admodu

monaci

fcapu
na inftitutione
337
induitur ab Virtus iftorum ucrborum.

Verbum caro fa&ueft.

iuratus
453
Vetularu afpeftusucneno161
21 Virtus Damonis naturalis
fus
Violeta fufpicio fufficit ad
oia corporalia excedit;
-condemnationem
11
189
V lolenta fufpici o ad code vniuerfi j>feftio in quo c 5
&
du
fufficit
eft
iit
fiftat
nacione
plex
424,430 Vnum 5c ens couertuntur.
Violenta fufpicio ex couin
8 8
f

<

ccncibus cdie&uris ori- vnuquodoque fua natura,

relinquit ordine diuin
tur
487
prouidentiae
12 3
Vnguecu cx membris pueroru, quo malefici traf- Volutas Diuina multiplici
feruntur localiter
190
ter dicit quo ad operaijz
Vinum dulce in febricitate tionis
1

a marum uidetur,,pptcr Volutas metaphorica, eft

uoluntas figni
14Z
lingu$ infe&ionem 100
196 Volutas perpcccatu uelu
Vifio duplex
ti nauis abfqjgubernacu
Vifio corporalis
197
lo
Vultu , hominis fecretum
87

cognofcitur

197 Vfusexorcifmi, no erat ia

Vifitatores Maleficarum-

ccclefiaprimitiua

332

289 Vsu aftus carnalis impedit

fames

Diabol*&. quomo. 94
virgo quadam orationem,
ligno crucis homine vfu rationis carere mulciamaleficio liberauic.3 2i
pliciter
315
Vir aliquado quare uxo- Vfusuerboru Domini fugros
manus,
quum
re uidcre nonpotcft io 9

do pratbeadus 322 .324

Viri ueftibus muiierii qua
re indui nondcbent346 Vti uerbis iocofiscu Demo
fpiritualis
fortior
nibus periculofum 317
virtus
e
uirtuce corporali
189 Vtendum & cofilio in lurc
Virtutis Angeli quare dicit
peritorum x caufa hgreti
infinita
eorum 3c malcficaru3 67

&

Vxor

0 E x

P ter P'cionem formicationis po

tcft dimitti

do

ai

H A

<1

"
vi

V
7

,
.
,
pi corpus in
luto coculeare poteft aliqua*
fine errore intcllcftus

Eer
349
fupra pinaculum tepli

23

* c ^l>oIo .in momento'

"
portatur
,*

T 6

E,us animarum

facrifi

^cium Dc6 acceptu

?4 7

Zor oaftcs artis ma^ieje, 5c

mathematic$ prlnius in
uentor

3Cps

brl

Pi'

IS,
s-

>u.

i>cn*> V!\fij>?is

\.s

i^

'

..

pA

'lU-iiif

rti*

uVjul

> ;.

^Mit/irniorq sij i^corr-j;..

-jC

qliitinv aty\

insiti
.

'

.otHi

\
*

>

i;;

.V

1 P-'

fl

rr.mrjlcbpep

ill

-5

oivxiij^

apdwi':

r:

*;tft

M i-rpiJCJiirilluflit !i*-0*4)Od'h5U
J

I 1 1

5.*$

,J

*
.

< ,i

:-*< >

31 J,PV.

?*.*

7 'U' '!

i-*

r t .KlT!,*p

& j#f

ofv:aui)aeJ

t*uet

fui<iVTuai>tti.

'lit

^uup> jsvvTitidi iUj.ctr:

O-i

'*

?i^

otipoi^iisif

"<

c-

ttvsilMTi* **:.. ivoci

<
Jufd;

<ijji

&V

..

'
'

....
:/

':LC. iilfl,-

#r\ jit*n)

j'->

V-\4

>

<<.

/'.

v^k

t-pnun i&i vj;

4 4

fA

AB
f

..

V?

V L

Q^V aestion v
totivs o P r

M
M AB

PAR

V AE S T I O

I.

An

...

T-

TI

S.

aflererc maleficas

cf

catholicum quod cius oppofitun

pertinaciter defendere fit hafretiefi. e. r
fc ita

Quaeftio fecunda.

Qupdadeffeftumma-

leficialem, femper habeat

lefico concurrere, uel

dzmo

ma

eu

quod alterum

fine

adminiculo altetius talem effettum pofiit producere

car.

Quaeftio tertia. An catholicum fit aflerere quod efferus per incubos & fuccubos daemones fic procuratur,

quod etiam ucri hominis in multiplicationem & ori'

ginem maleficorum per tales d^mones procreantur .
car.29.
QiKeftio quarta.

incuborum

An

catholicum

fit

quod afhw
tantummodo

aflerere

& fuccuborum d^monum

infimis foiritibus conueniat.

Quaeftio quinta, an
lcri,quod origo

quoquo modo

&

opera
corporum cceleftium abfque

demonum,

funt motores

ceu-

multiplicatio maleficorum

ex influentiis procedat

adminiculo

car.40
poffit catholici

fcu a fubftaneiis feparatis , ut

fcu etiam a malina

orbium coeleftium,

hominum concurrente ad uoces,& uerba quacunque

ftellarum.
car.4<f
Quaeftio fexta, quo ad maleficos cum Daemonibus concurrentes cuihnulicres amplius inueniantur hac h*re f infefte quam mri, cuiufmodi etiam mulieres praecxreris funt inuolutj dechratur per quinque,fequrn
,

tes quallioncs,

car

Oli**

66

Index quAftionm.

30

Qu*ftio. 7. Ao maleficae uirtutc

Daemonum mentes hominum a<i odium , ud amorem inordinatum incitare

ualcaot,& dtf modo proponendi huius modi materia

in Sermonibus ad populum.
car.7 &
Qujftio 8. An generatiunm potentiam feu altum uene
" rciim impedire, & maleficiare poliunt
,

iocidentali

cum quadam

qu 3eftionc,cur interdum aGus ille mpedi,.

non refpcGu alterius peifionae .

turrcfpeltu unius, Sc
c.oi'

Quxftio 5. An p-cftigiofa illufiooc membra u/rifia quafi fihr a^ctnrporibus euulfa auferre foIent,cum aliis dif*
ficultattbus annexis.
car. 98
Qnarftio 16. Au liomines in beftiales formas poflf-nt traf*

mutare cum alia incidentali quadlionc.

c.ioj
Quseltro ri.Dcrobftetricibus maleficis conceptus in t|te v
ro,& extra diuerfi modi interimentes.
c.ii^
.

1,2 An Diurnam permifiionemin operibus ma,

leficarum commfdare ita fit Catholicum quod eiusop
pbfitum.f. illam redarguere omnino fit haereticum ,

QuacftiO

car

r r

f.

Quaeftio r 3. Super dnasdiuinas permi Iliones, circa cafunt

Diaboli.Sc primorum parentum ex quibus cunila

ma

'

leficarum opera iufte permittuntur.

c. 1 2 j
Quarftio j 4. An pr^miffis non obftantibus peccata male,
ficorum grau iora fint peccaris m-Ibrum Angelorum,

&

primorum parentum Sc quod grauiffima merentur

poenas etiam In prcefenti queftio. quidem tota praedica
'bdis
car.12#
Quarltio 1 5. an propter peccata maleficorum innoxii fae
pemaleficaritur,dc interdum proptcrpeccata propria,
'

car.

56.

Quarltio 16
ft

Qu^ltio

pcccsra

An

H.rrefis

maleficarum omnes

alias fupet

irionis fpeciesexcedar.

qVi ac ciiri qUr

car.
1

4. prauitatf

40

criminis ad

D c m on u m comparando.

c.i4f

i/t ontra quinque arguraeta laicorum , quod

non no mittit tactam potclbttm Diabolo,^

'yfiio.

D< nc

7 ; cft declaiariua

ficis,& annectitur hjcquaefiio prin.se,

r.143

Seca n-

btfckqa* ^iohuni*'
ibunotnegG siiiinos

t*d '33ri?r

SICt

NI)
AI PARTIS.
ntMfrxT.lOCSH
CiVjnoqfi

'ii^iotriT
.rmuu
Cjuxftio.i.An^ii pqffitper' oao* Angelos ita beucft
_

ciari

quoda

Iclielari

maleficis Se

& continet,

Demonibus nonpoflit

6 .cap.

iju-

car.

i 56
Primnni.eap.De diuerfis 'hicdijs, quibus Daemones adau
* gumerftum illius perfidiae alliciunt per Maleficas
inno
xias&honeftaspuellas r ,,
c.i6f
...
^De modo (acrilegae profeffionis earum,ct de Homagio
Diabolo praiftando.
c.ijt
de.loco ad locum transferuntur.
rfiodo quo
vD<i
c
*
^
r

? fj

S5

/.

y :!

>

v*

.**

a.Dc modo quo

I 9$
Qualiter ex

iis

fc incubis cfjemonibas fubi/ duae,

cara

multiplicantur.

An femper ctim feminis dedfione

f

incubus maleficam ag
c:ioi
potius uno quarti alio te mpore.aut loco.
c.io*

grediatur,

An
An
r

uifibilitcr

illas fpurcitias

agitent

cum maioriuei

minoti uenerea dcleftatiohe.

An

incubi

tantummodo

c.Qf
mulferes ex coru fpurcitiis pro*

crtartas aggrediantur.
j .De
cia

c.zo^

modo generali quo per {aeramenta ccclefi^maicfi

&

exercentur
de Sex modis quibus omnibus crea*
turis(corponbus ccelcftibus , exceptis ueras)infirmit4
tes licet non ueras (anitates, uirtute naturali inferri
poflunt.
c.20*.
lS.De na odo quo uim genera tiuam impedire folent.
r

c.do.
7. De

modo

tionis

qtto

modos

membra uirilia auferre folent per operar

,

ut fcias qute tatta funt iu queftio.S.pri

ma: partis potenti am faciendi tangere.

c.2 1 j
t.De modo quo homines in bcftiales formas tran(mutant.
c.218
j.De modo quo Dtemones intra corpora & capita fine
laefionc exiftunt, dum pra:ftigiofas operanturtranf,

muta-

Judex qiMionum.

a2%
mutatione
_
3 3*
.De modo quo D^mones per maleficarum operatio
Io
3.
c.230,
inhabitant.
.homines
nes fubftantialitcr
generali:
11. De modo quo omne genus infirmitatis in
;

II

inferre pofiunt.
De modoMn fpeciali

'

qUo hominibus

mitatcs inferunt
14.

grauioresiirtu-

>- >
.
De modo quo obftetriccs maleficae prae omnib. alu*
maiora damna inferunt dum infantes, autinterimea
c.ijsi
do, aut exeerando Daemonibus offerunt.
De modo quo iumentis uaria nocumenta infcrunt.c,

260
y.De

..

modo quo grandines Ce fempcftates dbnciWt^.ac

fulgura fulminare folent.

16. De tribus modis quibilyOiri

& non mulieres malefi

ciis afficiuntur.

c.iyo

u*(iio 2.Vtrum fitlicitum maleficia aut peralia , au*

S.cap.c.iSl
per illicita tollere Cccbntinet

primum

caput.

De remedio

bos.Ce fuccubos Daemones.

his qui circa

2.De remediis pro

c.2*$.

uim generatiuam

rnale^

c -3 of

ficiantur.

ccclefiaftico contrd incu-

remediis contra malcficiatos fuper amorem.uw

odium inordinatum.
cum praeftigiofa arte membra uirilia au
remediis
De
cura hommes,in beftidles formas tranfmu
feruntur

D?

tantur
<.313
De remediis contra obfeflbs ex maleficio.
5
4 De Exorcifmis Ecclefiae comia quafcunque infirn.itf.
tes a maleficis illatas Ce de modo cxorcizandi.car
fulmina Cc pro tu7 De remediis , contra grandines Ce
car.33f
mentis mahficiatis.
t De remediis contra quafdam occultas Demonum i

feftationes

alicuius

344

Ce

pro

illis

qui fe ,Daemonibus

commodi .temporalis totaliter

intuitu'

deuouiflent

fi

R*

Index tjMfUonutH.-

tertiae parti

|' *l

generalis

#|

Si

j.mi

&

^1

introdutoria quis

r\

fit

dum

i.Q^m

fit

proctitum

C1

competent

nui. (rearum ludex

QLueftio.

rrt

rt

modus competens nidici ad

e.

34?

inchoati

contra malefico*
car.34*
Quaeflio 2. De numero tertium
car.353
Q^ndlto 3 Vtr<m iudex pofiit compellere teftcs ad iur2
dum d : dicenda ueritate in caufa fidende quotiens poC
lint examinari
c.$7$
Quxft104.De conditionibus tertium
e?7f
QTixftro 5 .An inimici capitales ad reftificandum admittantur
c.$7$
fidei

Qoxrtio 6, De continuati on?. procedi qualiter terte? funt

citandi 5c interrogandi.
c.j/ST
Interrogatoria fupcr-tcftes
c.37
luterrogatoiia generalia fuper maleficum* aut malefica.
,.cj8i
Interrogatoria particularia fuper eofdem
e.^Jv
Qucrtio 7. Varia dubia declarans fuper przmift a interfogatoria & refponfiones negatiuas , & an delata ^.rJ o carceranda & quandoprQ manifeftedeprehen
"
fi tri hxrefi maleficarum tic habenda
c.384
Quxftio $,De modo capiendi, & incarcerandi.
c.386
Quxft! 0 9 .An Deponentium nomina finteipoft captio
,

nem

nianifertanda.

c.jffc

Qnxftio

i o,jQualitcr defenfiones fint concedendae cum

deputationeaduocati
e. 391
Quxrtio 1 1 .Quid faciet ad uocatuscum fibi nomina tc*
tbum non publicantur
c.393

Quasrtio

z.Qualircr inimicitia capitali*, inter delatum

dc tcft.es inueftiganda

c.357

Qjaeftio 13. De his

cum carccris &

qux habet iudex aduertere, ante lotoi turx, & ne fit facilis ad exponedum

maleficam tormetis torturae propter maleficium

furniMtis

tari

c.401

lriclex faxftiontini.

14.Dc fententiandi delatum ad

Quaeftio

quomodo prima

tjuacftiones,

&

an poflit con
.404*
tertiationem uitx compromittere
Quxftio it. De cotinuatione roi mentorum 8-' fignis qui
dus malefica cognofcitur,qtiomodo fit abradenda,
de uariis cautelis fuper maleficium taciturnitatis.
c.407.
Queftio 16. De tempore, & fecundo modo interr ogandi,
atoue de cautelis^extremis a mdicc obfeiuandis.c.4i4.'
die fit quaeftionanda, 5c

&

Quxftioi7 Superpurgationem uulgarem & piatcipuc

fuper examen candentis ferti ad quod maleficas appel
lant
Quaeftio

c. + ii'

De his

qoaeiudex obferuare debet ta in fente

tia intcrlocutoria quam diffinitiua.
car.422
Qu^flio 9, Qjuot ir odis iudex poteft delatum habere fu
fpe&um ,
fuper quibus fententiam facere poteft
i

8.

&

c.424
Quaeftio

nam

ro.Quomodo

totaliter

fit

fent entia ferenda fuper perfo

immunem
modo fcntent'andi

x.431

Quaeftio 2i.De fecundo

deatum, dif

famatum tantummodo

c -43

Qu^ftio zx.Super tertium modum fententiandi diffama

tum, & qu^ftiombus exponendum.
car 4^8
Quaeftio 23 Super Quartum modum fententiandi fufpc
tam de h^refi leuiter.
car. 442
Quxftio 24, De modo fententiandi uehementer lufpettam
c.444
Quaeftio 2 5 .De modo fententiandi uiolenter fufpcftum
.

0448
Quaeftio 26.

De modo

fententiandi debite fufpeftum,&

diffamatum
Quaefiio 27. De

c*4T4

modo fententiandi cfifitentem

harrefim

p^nitentem non rclapfam.

e.458
Qu^ftio 28. Qualiter fententianda fit relapfe proba bilitcr.fcd poenitens
c.462
Quxft io 29 . De fententia inferenda rcl apfae confertae fed
impemteati.
c.467

Quas
Tl

ludex^mHmum.

& relapfam & ira

J 0v
deprehemum mniata

Qu;eftio 3.Supcr haerffim confcflam

*'
cpqe litcatcm.
r
ai ^

.,

Q^cftio 31. Super cQnui&umjSe

mcn negantem.
Quseftio 5 z.Super conui&um

c * 47 *

& fugitiuum

>

r
ucl le

con

c -477
tumacitcr abfentntem.
incincrata,
Qiiaeftio 3 3. Super delatam ab alia malefica
C.4S1,
fententiandum.
u.Tincmeranda qualiter fit
maleficia
^ucftio 34. De modo.fentc ntiandi maleficam
malefico
tollcntcm,&.fupcr maleficas obftetriccs,&

fagittarios.

Quadlio

anque friuolc,aut $ciam

T
i

r
ii- r

'>'JL.2JLU$l

/0S &

c.4.^0

..

f.Supermodos fententiandi maleficos quo

c.497

iufte appellantes.

Vr

T
1

b.

iJn3in3: uri.

isc T

.1

^ ,cat0 .qi
;

r
r -A

Ofrv ,RG

>

fS/\

A i\fyy

iSM

.0

> is

raaiKirnriu oiilfciOJ
1

/urtR^b' lbitfi JflSiriil

* < >.

obqm
'

dliitiiiM aCl is Qi.fl.^sfip

0l<$dferi'(/f <il!t mi/lfiffjCT

nebom mr 7<V. nqi/S.tVmfbrp

.mubnanoqxc a-dnibirbun 23 muf
6i /fr*p
fijubo.n ntiJVir. 7> laqii

t '.scfhVib r.\xrhtni

>4
57 I

ir a

''

ibncHn.ii;/!

s^.r.i

/miua!

-acidi iainaarid-u ibhtiinainbl

'

ab

fi

crt.aiaS^nli- maloiuibfaeifna: ici

bbosioQ. >

"

.d .cnti.airioa ibni:nau!D'i

Trdr.cfovj i\t,l

bil

oif-Tfip

xi

til libacTiirab :VF

x\ TmO

*>
:

5#ir oiflir.iip

.mcTqshl con rrnir^iiroq

$ 4,1

SA4

od

muir.mf.Ti b

i
i

o*A >

u*

'

a:idab ibntiinaiuvl otiora

'

'

arti s

'*

'

n aS.rrrufic--jV
$7

jth.1^

obomOC.

f e, mi.Tri

oitpip

r>J

w.p
uiaMmttqrai

iib Tinci VCi

fi

^ 04.1

v..p

33

AVCTORES EX
HOC

C^y.

tyES YMPT V
cft,& ab Auctor.

>
'

citati.

V&

Opys

i*

.tll.iqqxD iia

Ionifius Areopagita

Joan.Crifoftomur.
loan.Caffianus.

r>

H < J fl *.

Ioan.Damafcenus.

actuodr

lura

Heraclides.
Hilarius

nyj

i.

Auguftinus.
Gregorius papa primus.

.3031x1x3

]fidorus cpif.Hifpalenfis.

Itinerarium Clementis,

tllbltfirilt
r

Remigius.
ftiaoiuxQ .o r
Albcrtus Magnus.
Aquinas.
ixd t;:;rnon rn j.r.
h
Bernardus Abbas.
...
,
Bo naucntura Cardin.
-Y.
*.;
Antonius archiqsFlorent,
Petrus de- Bonauentura
;0 tnhZtl auxmofarimg
.

Thomas

..

. fc

Petrus Damianus.

Nicplausde Lyra>
Gloja ordinati*.

.menomxa

Magilter Hiltonaruni.
Magiftcr Sententiarum^,
Vincentius Bcluacenfis.

Gulielmus Parifienfis
Petrus Dc Palude
Petrus dc Taranthafu

3>fc

shr.L. iit) anls*Z

...

'

Scotus.

Guido Carme/ita.
Alexander dc Alas.
loan.Nidcr.
Jtalski

Jigm

4&fti0irr~
? W

TOTD

X k

gabfeiMiqrfcs.

Compendium Theologicae ueritatis.

Vit$ San&orum Pctnam*
/jjij

OO

Va*v
ifl

Concilia,
lura Canonica.
Bocthiua.

riigr.^ovA JurHinoi

1*

utolK; JL

.rf?rrroftolir

Hoftienfis.

3 ^Wfnfci^tvXifi i,- T
.tu< iit mn i.tcot

Gratianus.
Thomas Brabantinus.

'

.whibrnH

Raymundus.
Vbcrtinus.
Gottfredus.
Cacfareug.
Bcrnardus.
Alii etiam funt( amice lcttor

>

Jiui jc-g

jnnaltqTiHaia^ turoMt

qnicquid auxilii Male*

)
Daemonis naturf cognitionem appetenficorum,
tibus , praedare ualcant : tuo calculo relinquimus diiu

&

dicandum, quorum nomina haec ftrnt.

De natura Daemonum
Michael Pfelus.

:-r.

.s

De Maleficiis .
Plaufc Epifc. Tubingae.
Aftefanus ord.Minorum.in fumma decafibus.
'
de
Spina
ord. Praedicat. c> t>c Strigi
Bartholomaeus

Martmus

bus.

Ioan.Francifcus Picas Miramdulanus.

De Ludificatione

Daemonum.
Conftantinus Parentinus

Seruita

[de Incubis

& Suc

'

cubis.

paulus Girlanda de caftellione, de Sortilcgiis

JL

fortileg.

& tortura
CL

nif .-Hiit'! zutiXieruuD

Afta

& prachci

Iaquifitorura.
.kUlOji
.filibrauS oLttrp

MALLEI
MALEFICARVM
PRIMA PARS.

Tria continens 3 quae ad Maleficium concurrunt,ut

funt, Daemon, Maleficus,& Diuina permiffio*

*An maleficium fit.Q^y

aestio prima

T R V M afiererc maleficos efie,fit adeo ca

tholicu.q? eiusoppofitu pertinaciter aflerere, olno fit htereticu.Et arguit quod no
fit catholicu quicc de his aflerere.2*.q.5
epifeopi. Qui credit pofte fieri aliqua crea
tura aut in melius deteriusvetrafmutarij aut in alia tpe*

cie uel fimilitudinem trasformari

te pagano,

cp

ab ipfo

olum creato

& infideli deterior cft.Talia at refyiunt fieri

maleficis, io talia afiererc

no

eft catholicu, fed h^reticu.

Pr^terea nullus effertus maleficialis eft in mudo, Probat.

Quia fi effet, operatione daemonu fieret Sed afiererc g?
d^mones pnt corporales trafnoutatioes aut impedire aut
efficere no videtur catholicfij quia fic perimere pofient
.

totu muudu.Pr^terca ols alteratio corporalis, puta circa

infirmitates aut fanitatcsprocreadas reducit in

motu

lo

cale patet ex 7.phyfi.Quorucunq$ eft motus c^li. Sed d^

mones motu c$li uariate no prit.Dionyfius in epifiad Po

lycarpu. Quia hoc folius Dei

eft.

Ergouidetur

nullam

trafmutatione ad minus uera in corporib.caufare p nt,q>

neceffe fit hmoi trafmutationes in aliqua caufamocculta redheere. Praeterea ficut opus Dei eft fortius^, opus
diabolr,ita & cius fartura. Sed maleficiu fi efietln mfido,
illi*
cfiet utiq; opus diaboli cotra fartura Dei, ergo ficut
citu eft afiererc fartura fuperftitiolam diaboli excedere
opera Dei
opus Dei, ita illicitu eft credere a ut creature
in holb.ic iumentis ualeat uitiari ex operib.diaboli.Pr^
te. id qcT fubiacet uirtuti corpali,no het uirrutc imprime

&

di in corpora, fed

daemones fubdunt uirtutib.ftellaru q<f

poteft
A
Mal .Malefi.

j.pars

lr

t
poteft eo

*An Maleficium fit.

quod certi

incantatores conftellationes deter-

minatas ad inuocandum daemones obferuant , ergo non

habent uirtutem imprimendi aliquid in corpora ,
fic
multo minus maleficae.] tem dxmones non operantur ni
jfi perartem.Sed ars non poteft dare ueram formam Vn
de in c.de mintri dicitur.Sciat auAores alchimix fpecies
tranfmutare non pofTe.ergo & daemones per artem operantes ueras qualitates fanitatis aut infirmitatis induce
re non pofTunt,fed (I uere funt, habent aliquam alia caufam occulta abfque opere dxmonii Sc maleficioru. SED
j

COKTRA

indecre.

3 ^.q.p.Si

per fortiari

is

atqj mafefi

cas artes nonnunqua occulto iufto Dei iudicio permittente,& diabolo prxparante 3 cc. Loquitur de impedim 6
to maleficiali quo ada&us coniugales tria concurrere,
fcilicet maleficam diabolum
Dei permiflionem. Prx-

&

terea fortius agere poteft in id quod eff minus forte. Sed

Hirtus daemonis cft fortior uirtute corporali. I0b.40.N6
cft poteflas fuper terram quae ei ualeat comparari
qui
,
creatus eft ut neminem timeret. RESPONSiO, Hic ;mpugnandj funt tres prrores hxrcticalcs quibus reprobaris

ueritas patcbir.Nn quida iuxta doftrina safti

Tnomx in

impedimento maleficialq conari

funt aflerere mahficium nihil cfTe in mundo , nili in opi
nione hominum quu naturales effedus quotum efientix
funt occqltc maleficiis imputabant. A lji quimaleficos co
cedunt fed ad maicficiales effettus illos tantumodo ima
ginare,& fantaftice concurrere afferunt. Tertii qui effeCfus maleficiaks omnino dicur t effe fantafticos
ima
ginarios licet d^mo c im malefica realftcr cocurrat.Ho
rum errores fic declarantur & reproba tur.Nji pi.fp.o.
nino de hxrefi notantur per doftores in 4. prxma dift.
pr^cipucperfan&umThoma in $.att
incorpore q.di
cens illam opinionem effe omnino contra auftomates
fanftoruA procedere ex
i 'fidelitatis. Quia ubiau
foritasfi.riptur Cicrx dicit cp dxmones habent potefta
tem fupra corporalia & fupva imaginationem horninu
qauuJq a Deo permittup turJ uc ex multis feripture facias
pafsibus
4.dift.i4.ubitraflat de

&

om

QutiHio prima.

pasfibus notatur.Tdco illi qui dicut maleficium nihil efle

in mundo nili in exiftjmarione hominu.Etia non creduc
efle daemones, nifi in exiftimatione uulgi tantu.ut errores
quos homo fibiipfi facit,exfua aeftimatiene imputet dae
jmoni.Et q> etiam ex imaginatione uehementi aliquae figurae apparent in fenfu tales quales homo cogitat q> 8c
tunc creduntur daemones uideri dicamus uel etiam male
fici. Et quum haec ucra fides repudiat pei qua angelos de
c^lo cccidifle
daemones cfTe credimus. Ideo & fatemur
ipfos ex utilitate natur^ fuse multa pofle quae nos non
pofTumus.Et illi qui eos ad talia inducunt facicn da mafe
fici uocantur haec ibi Qiiia uero infidelitas in baptizato
hzrefis nominantur, ideo tales de haere fi reprehendutur,
liiduo errores daemones & eorum naturalem poteria
jio negatcs.fed in inierfequoad effectum maleficinle
jpfam maleficam disfidentes,inquantu uoit\ concedit roa
Icficam realiter cooperari ad effectum, non tamen ueru,
.fcd fantafticu. Alter uero per contrarium effeiftum rcal e
in lefo concedens, fed malefica fantafticc putat coopera
ri. Fundamentum errorum ex duobus pasfibus canon qui
habentur 26.q.v.cpi.\fiimpferut,ubi piimo reprehendutur mulicres,q uae credunt fc cum Diana,uel Herodiana
nocturnis horis eq uitare.lnfpiciatur ibi canon. Ec quia
fepe fantafticc
imaginarie tali 1 folummodo fiut,idco
& illi errantes.de olbus aliis effectibus ita fieri udicanr,
Secudo.quia ibi continetur cp qui credit uel afterit polTe
fieri aliqua creatura, aut in melius deteriusve immutari
aut transformari in aliam fpeciem.uel fimiiitudinem cp a
.

&

&

&

Deo oTm

creatore, infidelis eft,& pagano deterior. Vnde

ibi dicitur rieteriufvc immutari dicut, illu

propter hoc,q?

cffmum nocfte

realem in rual eficato.fed tatumodofan

tafticum.Sed q> hi errores haerefim fapiant,& cotrafanu

intellectum cano ris milirat oftendittur primo tam pcrle
)

ged iuinam
,

etiam ecclefiaft.& ciuile,& hoc in generali

uerba canon.cxprimendo.licet etia in
lequeti q uaeftione clarius huc deducemur Nam lex diui
na in pleris^ locis praecipit maleficas nojfolam efle uiti

demum

cp

in fpeciali

daj.

Maleficium fit

das,fed etiam occidendas,cuiufmodi poenas non impone

laefiones cum
ret fi non ueraciter,& ad reales effectus
daemonibus concurreret. Mors enim corporaliter no infi

&

grani peccato, fed aliud de morte

animae qu$ fanraftica illufione feu etia tentatione oriri
poteft.Haec eft fentetu S.Thom^ in 2.dift-7. in quacftio

gitur fine corporali

&

demonum fit malum. Nam Dcutcro.

omnes maleficos & incantatores interfici
etiam. 9. dicitur. Anima quaedchnauer.t ad Ma.

ne. An uti auxilio

i 8. praecipitur

Leuitici

gos

& ad Ariolos & fornicata fuerit in eis ponam faciem

meam contra eam 5c

interficia eam de medio populimci.

Et iteru.20.Vir uel mulier in quibus phytonicus uel didimus fpiritu fuerit, moriatur,^ lapidibus obruet cos. Et
dicutur phytones in quibus dxmon operatur miros effe

Praeterea Hec funt quod propter hoc peccatum

Ochoeias infirmus mortuus fuit. 4. Regum. 1 & Saul.2*
Parabpo. o.Diuinorum deniq; .eloquiorum tr3&atores
quid alius in eorum feriptis dicunt.2.dift.7*& 8. tradidc

ctus

&

magicis artibus eoru feripta

junt de poteftate demonu
infpiciantur cuiufcunque doctoris fuper 2. librum fent.
maleficos uirtutc
inueniet-nullo diferepante magos
dxmonu permittere Deo. miros affectus non fantafticos
in quibus Sif
aliis
locis,
pofie producere.Tac.o de uariis

&

&

Thomas diffufe de huiufmodi openb. pertractat ut

fumma contra genti. lib.t.cap. .& 2. in prima parte*

ctus
in

fecunda fecundas, q 92. St 93. lnfpi& Glofatores de Magis Pha

dicta Auguflini. 18. de ciraonis.Exod./.Infpiciantur
uitate.Dei cap 17. Ft in fecundo de doctrina chriftiana
Similiter aliorum doctoru quibus omnibus c6tradicerc
ualde abfurdum eft j nec a uitio h^refi excufari poteft.
q.i r4argu 4. Et

in'

ciantur deniq; poftillatores

&

iure haereticus ccnfetur quicunq; erat in expofitione (acr^ fcrip;ur^,24.q.i.haerefis.Et quicunq; alitir
fentit de his qua: fide cocernunt quam Romana tenet ec
clefia.e.c.& q.Ha?c eft fides quod deniq; contrji fanum

immo in

jntelle&um canonis militant oftenditur per lege ecclefia.

Nam fc ^auonc doftmcs fupcr.c.Si per fortiarias

fligam,

Quxftio prima.

& maleficas

artes. Z4.q.i.& extra

de frigidis

&

malefi-

ciatis, quid aliud protedunt nifi de maleficiali impcdimS

to circa aft* coiugalcs declarare quo dirimit cotra&ii aiit
cotrahendu matrimoniu.Dicunt.n.ficut & Tho.in 4-ubi
fupra qcf fi maleficiu fupcruentar matrimonio ante carnalem copula, tuc fi ellope tuu impedit 5c dirimit matri

monu contraftu cuiufmodr fentetra no

fdriu

&

fumma
bi

&

iilu

legutur diflficultafle.An

& Raymun. qui etia nulli

talis effeftus portet cefcri

ima

notii rclinqucbac

no realis,fcd hoc taqua p fe

pofiet cefcri jjpetuus uel teporalis declarat

ginariusfic

quo

daretur fuper

fantafticii effettumt de fc patet.Videat Hofti.in

copiofr,fimiliter Gotfri

fi

trienniu duraret nec dubitabat an imaginarie malefica

feu illuforie intromittetur. Sed qd" ucre Sc reahter potta
lis de fettus procurari uirtutc daemonis propter paftu cu

<o initum, uel etia per ipsu daemone abfq; malefica, li cec
hoc rarifiimefiat in ecclcfia ubi lacra metum matrimonii
meritoriu tx iflit.fed quod inter infideles hoc contingat,
hoceft,qa iufto titulo illos pofiidere fc cernit, ut Petrus
de palude in fuo quarto recitat defpofo qui defpofaucrat
ldolu,& nihilominus cotraxerat cu quada muecula q ta
men cognofccre non potuit propter diabolum qui femjj
fc in corpore afiumpto interpofuerat,cum tam e in ecde
fia diabolus conatur optius per maleficas propter fuu lu
erum in perditionem animarum tales efferus intromitte
re,& qualiter hoc facere poteft,& quibus mediis inferius
dccUrabitur.ubi de feptem modis nocedi hominibus per
confimiles effeftus tra&abitur.Ex aliis tiam quarftionibus quas theologi & canonifta: circa hac materiam rnoucntjhocidcm patet difcutictes quemodo poflit tollit, Sc
anJicitu fit per aliud maleficium tollere,
& quod, fi male
fica mortua fit, per quam maleficiu efi imminuo) de quo
cafu Gotfri.infua fumma mentionem ficit.de quibus in
qurertionibus tertue partis patebit, cur deniq;tam diligi
ter canoniftas uarias poenas promul"aucnt,diftingucdo
t

deocCulto & mtnifcfto peccato maleficorum, fru potius

diuinatorucu noxia fupetfiitio u.ixias habeat fpecics ut
,

uoiouum

Maleficium fit.

notoriu fit e uchariftia denegetur. Si occultum pnTa^#

dierum de confc.dift.2.pro diacone.ltcm fi clericus quod
deponendus &inmonafterio detinendus'. Si laicus cxcomunicandus 26. q. v.Non oportet Item quod tales in
fames debeant cenferi & qui ad cos concurrunt , imrao
nec ad accufationem debet :admi:ti.a.q.8.quifquis nec.
Sed per legem ciuilem hoc idem olteditur.Nam Azon in
fumma fu per 9.1ibro.codicis.rubrica de maleficis.l.poft
.

corneliam de ficcarijs & honucidijs dicit.Sciedum quod

omnes illi quos uulgus maleficos uocat,& etiam illi qui
artem diuinadi fciunt , patiuntur capitalem poenam vr.i.j
nemo.C de malcficis.ltem inferunt poenam.l.culpa.l.nu
lus.Harcnim leges his uerbis utuntur.Ntmini permittitur diuinare, alioquin fuppliciu capitis gladio uultorefe
ret pvoftratuSj & fubdit.Sunt Sc ali qui arte magica.uitg
innocentum infidiantur,animos mulierum ad libidinem
j

fleftunt.

& hibeitijs obuciutur, vt.e.C.l.multi.Dccernut

admittaq> ad eorum accufationem quilibet

canon. in c.I fauore fidei.lib.6.deha:rc.unde
admitti
quilibet
accufationem
fubditur ibidem. Ad hanc
tur qua fi in crimine laifae maicltatis lplam enim prope

etiam leges

tur, ficut

&

oiodu n pulfant maicftatemdiuinam.ltem q quaeftionibusm interrogandum fubiiciantur Subdit & quilibet

.

nulla dignitate obllante, quaeftioni fubiicitur,c qiu con

u'inc:f, uel fi detegat facinus fuurti, lit tculco deditus, vn
gulisqjfulcatibus latera perferat poenas dignas fuo iaci
,

nori.vt.e.C l.fi ex. &c.

tales plectebantur capite

Nota quod olim

& ungulis

duplici poena

ad dilacerationem

corporis feu addeuorandum bcitiis obutiendo.lam autc

cremantur forte propter ftininfum fexum Item prohib ent participationem. Vnde fubditur, ledneepermittan,
tur tales ad limen alterius accedere, alioquin cocreman
tur bona, nec aliqs debet eos fufcipere uel colulere, alio
quin deportantur in infulam , 3c omnia bona publican.

tur.Hic notatur poena exilij cum amiJiionc omnium bo

qui tales colulunt autfufeipiunt. Has pcenasubi
prardicatores populis i>. rectoribus terrarum publicant

norum

QutftfoprinuL

alie

ptusaduerfus maleficas, quam ex alii s fctiprurarum

commeneationibus marcefcunt. Praeterea & per leges
fupra.l.
dantur qui eorum maleficiis obftant. Vndeubi
hominum
labores
ne
id
faciunt
qui
autem
eorum. Alii
p$na
tentorum grandinisqj lapidatione fternuntur,non
pr^mio digni funt. Qualiter autem fit lictum talia
fed

Omnia au
impedire inferius patebit,ut prius ta ftum eft
pot
tem h^c negare aut friuolc illis refiftcre quomodo
unufquif.
fcrupulo haereticae prauitatis carere. Judicet
cuiulmo
fed
excufabit,
fortafiis eum ignorantia

que

nifi

patcbit
di ignorantia excufat ftatim infertus

Concludea

do ex omnibus praemifiis catholicam & ueriflimamaucr

auxilio protionem, quod malefici funt, qui djemonum
realcs eftcftus,
pter paftumcumeis initum, malcficialcs
quin
permittente Deo, procurare pofliint, no excludedo
fantafticos etiam per media
preftigiofos effeftus
fpecu laprxftigiofa producere ualeant.Sed qui pr^l ens
uerfatur qui plurimum ab
effe&us
tio fuper malcficialcs
ideo per hoc nihil ad propofitum,cu ni ta-

&

aliis differunt,

dicuntur, quam raa

les potius fortilegi uel incantatores
quia fundamen tum fui errori s capiunt ex
Jefici.

Demum

loquedo de
uerbis can.praccipue duo ultimi errores non
ueiirat5
primo qui feipfumcodemnat dum nimiu cotra
canonis eft
feripturae exorbitat.ldeo ad fanu intelleftuni
dicca
errorem
primum
contra
praecedendum. Et primo
tis

medium eflefantafticum.fed extrema tfle

Vbi notandum, quod quatuordecim tum

realia.

fpecics cap

recitare caui-i bretalos in genere fuperftitionis quas

ab lfidoto.*,
tiitatis non expedit, quia date tecitantur

Ethimolog.& fecunda

fr eundae

per fanftum 7 ho- q 92 .

huius hxrclis

Tum etiam quia infertus ubi de grauitate

trattabitur de ipfis mentio ent.&
huius primae partis.Etfpecirs fub

hoc quafftionc ultima

qua hutufmodi multe

ouiousda:
res continentur uocatiir fpecies phytonunvm
monuel loquitur uel mira operatur. Et eft feptus prima
ur uora
continem
malefici
qua
fub
in ordine.Specics aut
Et quia inter fc plurimum di it ac
4ur fpeoes malcficoru.

***

\An Maleficium fit

nec oportet quod qui in una fpccie laborat quod- et fufc

aliis coprchendatur. Ideo ficut cano dc iliis mulierculis
meti one facit & no de maleficis. Ita false canone interpretatur q huiufmodi imaginarias deduftiones corporu
ad totum genus fuperftitionis per omnes fpecieseius rc
ducere uelint,ut fic ille mulieres imaginarie folum.ita
oes malefice trasferantur & perapli us canone falfificant
qui ex illo arguere ucllec folummo imaginarie ad efferum malefici alem ^gritudinis ucl morbi cocurrererPif
terca tales fic errantes peiaplius reprehendunt dum ex
trema cocedunt realia fcilicet daemone operarem & effc
Aum morbi realcm, medium autem inftrumentijfcilicec

&

^fona malefica dicunt fantafticc cocurrere cum tamen

mediufemj) natura participat extremorum.Nec ualct fi
quid reale,quia ficut fantafia ut
ad da:monis operatio
nem mfi paftum initum cum demone,in quo patu ma
lefica le tota obtulit & abftrinxit diabolo uere & realiter 5c no fantaftice aut imaginarie folum,ita et oportet
q> coopereret diabolo uere corporaliter. Na m & ad hoc
funtoia maleficorum opera, ubi fcm.p aut ^ uifum aut
p locutionem fe alicuius maleficii infirumeiir i repofiti
lub limine domus operatioe fua maleficia cxerccnt >put
in fequenti qone patebit. Pratterea fi quis uerba canonis
diligenter infpiciet cofiderabit quatuor q praedicatores
facerdotes g ccclcfias fibi comiflas ol cum inftatia po
dicat

9 etia fantafia fit

talis 3 uil

por

efficere nec cocurrcre

&

dcbcntjfcilicet 9 extra unum Deum ne

mo arbitretur aliquid efle numinis uel diuinitatis.Secun
Diana
uel Herodi ade equitare eft cum diabo
do 9 cum
lo(qui fc ita fingit & nominat) trafmeare.Tertio 9 talis

pulo praedicare

equitatura fit tunc fantaftice quando diabolus mcnte,p

infidelitatem (ibi fubic&a agitat taliter ut ea q folo fpiri
tu fiat, corporaliter fieri credunt. Quarto 9 tali dno ha
olb.obedtre.Vndc ad malcficiales aftus hc uerbeat
ba extedere c:t abfurdum.cum fine diuerfae fpecics.An ac
malefici etiam localiter transferantur in fua fpecie fu.
pcrfticionis uel folum imaginari^ ficut phytones , trala

birur
\

w
.

Qtueflio prima

modo.Et
bitur dc illo in cap.2.partis cap.3.quod utroq;
curTecundus error cum piimo eliditur quod ad fundame
infuper qui ex
Tertius
canonis.
intellcdu
fanum
tum
aiient tantuli icis
uerbis canonis effedum maleficialcm
canonis et cliditur.Nam in eo quod dicit q cre

&

(X

ucfljis

melius deterius uc
dit pofle fieri aliqua creaturam autin
tranfmutari,aut in alia fpecieuel firailitudinc transfor
creatore &c. Infideli deterior
abipfo

ommu

mati, qua

tres partes

cft.Hs

fum

feripturae

fi

nudae intclligatur funt cotra procef

& determinatione dodoru. Na polle

fie-

aliquas creaturas a maleficis utpote uera animalia in

perfeda,infpiciatur fcquens canon nec mirum poft allc
de Magis
gatii canon. epifcopi quid Auguft.determinat
ri

Pharaonis qm uirgasinfcrpcntcs uerterut,infpiciatui gL

fuper illud Exod.7. y ocauit Pharao fapientes infpiciaperrnunalia gl.Strab.quod d^mones difeurrunt
tur
du quado per incantationem malefici per cos aliquid efex eorum
ficere conantur & colligunt diuerfa feminande

&

adaptione potiunt prorumpere diucxfas fpecics. Infpicia

turSc Albcrtus inde animalibus. Infpiciatur & fandus
Tho. 1 parte. q.i 4 .ar.4. (Quorum dida breuitatis caufa
:

obmittuntur.lolum hoc tupcreft ut intclligatur ibi fieri

procreari. Secundum etia quod in melius deteriusveua
Icat tranfmutari, intclligatur folummodo a Deo aurito*
ad corrcdioncm feu etiam punitionem , fepius
ritate

&

tamen
primo

ifta

minifterio

d^monum exercentur

& ficut dc

Dominus percutit & ipfe medetur, & ego

occidam & ego uiucrc faciam. Ita dc iccundo dicitur iiq
dicitur

mifsionem per angelos maloSjUtfupratadum cft.ln pr^

fato deniq j.c.ncc mirum,inlpi'iantur uerba Auguft.quas
cuiuimodi eorum operationes ejuan
dicunt maleficos
do hominibus interdum nonfolum infirmitatem fidei
mortem infcrrc.Tertium et fane intclligcre expedit cum

&

moderni malefici fepius opere dainionum transformanturin lupos & alias bcftias. Sed canon loquitur dc
rcali tranformationc & cftcntiali & non dc piadUgiofa
qux fepius fic^dc qua caaAugufi.xvui.d(: ciuitatc Dei,

IO

4n fu Hxrefts

maleficos affrert.

multa rcfert.ut de famofiftima maga Circe Ut

dc fociis Dyomedis & de patre prxftantii. De qua mate
ria in capitulis fecundae partis patebit. Et an femper funt
praefences uel abfentes malefici & an illum formediabo
cap.xvii.

homo per fc uideatur talis ca.

lus afliimit uel ipfe

^An fit Hxrefis maleficos

6.5c

afferere.

Ed quia fecunda pars quxftronis dixit quod his op

politum aflererc pertinaciter fit haereticum. Quae
ritur an tales debeant habere unquam manifefte
dcprchefi in hxretrca prauitate, uel foium dc haerefim
uehemeter fufpefti.ET VIDETVR quod primo mo.na
Bern.in gl. ordinaria in ca. ad abolendam. f. prxlcnti. Sc

uerfi.deprehenfi.extra de hxrc.Prxfenti nihilominus

of

fanamus , ut quicunque manifefte fuerint

in hxrefi deprehenfi &c. declarat quod tribus modis
quis cenfetur manifefte deprehenfi , fa&i uidelicet
di natione

quia publice prxdicat hxrefim , uel legitima

per.tcftes uel ex fua confcllionc.Et quia tales
Du temere contra profata omnia fe op
ponut aflerentes maleficas non e(Ic:aut quod nullo modo ualeant hominibus nocerc.Ideo tanqua manifefte de
prehenfi in tali prauitate fub diftin.ccntinentur ad eundem etiam fenfum cft eiufdcm Bein.glolT.in c.excommu
nicamus. fecundo, fuperuerbo deprehenfi publice . Ad
idem etiam facit.c.fuper quibufdam.extra de ucr. fig.Incuidentia

probatione

publice prodicant

fpiciat ibide lector

cap.& reperiet ueritatem.SED

CONT

TRA,quia hoc nimis durum uidetur.tum propter poena

annexam qux notatur in c.ad abolendam $. in prxfen.
ti.extra

dehxre.ubi

in clerico

ponitur degradatio

fccularis relinquat arbitrio poteftatis fecularis

& q*

animad

tum etiam propter ignorati

tiam & multitudinem eorum qux culpabibs in tali erro
re cernitur.^t ex multitudine tali rigor iuftitix eft rem
uerfione debita puniendus,

perandus.dift.xl.ut conftitucret.RE

moftra

fit

SPONSI O.Cum

intetio potius a uitio h^refis huiufmodi predi-

catorcs
1

Qu^fiio prima.

ttores pr pofle excufare qua incufare,cum ut dicitur ex

tra de prefum.c.litcras.$.quocirca madamus quatenus ci
propter folam fufpitionem quamuis uchementem nolumus illum de tam graui crimine condemnari &c.ubi glo.
fupcr condemnari.Praeccdi potcft contra talem ficuchcmenter fufpc&um , fed non debet propterea condem
nari , nifi adfit.ut ibidem declaratur^ uiolcnta fufpicio ,
attamen quia fufpitionem excludere non poflumus, flC
hoc propter friuolas eorum apertiones contra fidei ueri

tatem,

& cum hoc triplex fit

Sc uiolenta de quibus in

c.

fufpitio leuis,

accufatus

&

c.

uchemcns,

cum contu-

macia lib.vi.de haere.& per notata per archidiaconum,

&

uerbo uchemens.
Sc loa.Andrca: fupcr cap.accufacus
de pracfump.ca. litteras. De uiolenta etiam loquitus

&

Ideo quarrendum cuiufmodi fufpitione talia praedicans fubiacct. Et quidem

cum talia dogmatizantes non aequaliter fe ad huiufmodi
errores habere nofeuntur.eo quod aliqui ex hmplici
ignorantia iuris diuini , aliqui etiam fufficienter informati adhuc flu&uant uacillando & plene affentire nocano.dift xxiiij.quorundam.

lunt,

& cum error in mente ha:reticum non

adfit pertinatia uoluntatis, oportet

faciat, nifl

etiam dicere quod

ad fufpitionem fuper crimen haerefeos non fc aequaliter

habeant attamen quia per ignorantiam putant fe poflie
euaderc Aduertant paululum quam grauiter peccant
qui ex huiufmodi ignorantia delinquunt. Nam licet
multiplex fit ignorantia , tamen in reftoribus animarum ignorantia quaecunque fit ron poteft dici ignorantia inuincibilis feu ignoiatia particularis fecundum
philofophos, quae a luriftis Si theologis dicitur fafi. Sed
,

ccnfetur in cis ignorantia uniuerfalis.quse elt ignoranti

iuris diuini quia eft eorum quae quis de i ure ex Jege diui

na feire tenetur. dift. 41. Nicolaus papa.Difpenfatio coele

feminis nobis iniuntta eft. Vae fi non afpcrfcrimui u
non tacuerimus 1 enetur enim habere fcicntia facra:
(cripturae.d1ft.56.pt r totum. Et ad hoc fubdi&oru animas
informandas cade diil.ca.z.$.cccc,& f.Si quis uult.iice*
fecun ftis
fi

%An ftt Htrefim maleficos afierere',

fecundum Ray.Hoftien."! ho.non requiratur

fcientia eminet?, fcd q> habeat competente, id

q?

habeant

cft fufficie

tem ad fuum

officium exequendum. Attagen pro illo

tum aliquab confoiatione dummodo damna praecedentia lucris fequentibus deinceps recompenfant eft eis ad-

uertendum quod
dii

affedata

hic ignorantia luris licet dicatur inter-

& fupina. Dicitur tamen affedlata,id eft, uo-

luntana dupliciter. Quia interdum cum fcietia intextionis, Interdum cum ignorantia intentionis.Prima licet in
nulla excufatjfcddamnat.De qua Pfal.Noluit jntclligerc
ut bene ageret, Secunda tamen diminuit uoluntarium ita
peccatum Quia fit quando quis tenetur aliquid feire,

&

fed nefeit quid tcncarur,qua:etiafuitin Paulo. i.Thim.i.

Mifericordiam confequutus fum, quia ignorans feci I in

crcdul itate. Qma tamen dicitur affedata indirede quia
,
^ppter alias occupationes negligit addifeere ea que feire
tenetur, nec uult laborare in ftudio ad fciedum illa, & ex
cufat non a toto fed a tanto.Et etiam iuxta Ambro.fupcr
illud Rom.z.An ignoras quod benignitas Dei ad pcenite
tiam te adducit.dici t,grauiffime peccas fi ignoras grauif

me,id eft.ualdepericulose.Idco pr^fertim iam in tempo

xibus ad fuccurrcndum animarum periculis omnem igno
rantiam repellamus , Sc durifiimumiudicium quod nobis imminet fuper diftridam rationem & talentum nobis creditum femper prae oculis habeamus , ne ipfa ignorantia etiam in nobis notetur crafta uel fupina,per

meta

phoram homines crafli

uel fupini, qui no uidet etiam ea

quae coram ipfo funt. Dicit enim Cancellarius i floribus
regularium moralium,
in fecunda regula, quod culpabilis ignorantia iuris diuini,non cadit in facientem quod
infccft. Ratio cft quia Spiritus fandus talem hominem
de neccirarijs ad falutem, qua: uires cius excedunt docere
immediate paratus cft . Ad primum argumentum foliitio patet per fanum intellcdum canonis. Ad fecundum

&

tharam.Perimcrec utique ex magna fui inuidia qua aducifus hominem agitatur fi a Dcopermittcrcrur.Qjod autem Deus permittit libi aliqua , & aliqua
dicit Pc.dc

non
*
'
.

r.

Qttdflio prima.

non, hoc cedit in maiorem

13

ipfius diaboli

cotumclinm Se

difplicentia,quod Deus in omnibus utitur eo, contra fua

uoluntatcm ad manifcftationem gloriae fua.Ad tertium
dicitur cp ante rationem aegritudinis aut alterius effedus
maleficialis femper praecedit aliquis motus localis, inqua

tum daemon per maleficam

colligit detei

quae uidelicct ludere poflTunt

minata adiua

& apponit determinatis paf

fiuis ad inferedum dolorem, uel nocumentum aut aftum

aliquem fpurci(fimum..Et fi quaeritur an motus ille reru

demone localis reducatur in motum

cceleftem.Drcedu

quod no. Quia no mouetur & ex uirtute naturali,fed

mouentur ex obedientia naturali quafubijciuturuirtuti
daemonis, qui habet hoc ex uirtute naturae fu ae quod po*
fupra corpora. Hoc dico,non q poffit influere rebus materialibus aliquam formam uel fubftatialem uel acciden

eft

>

talem abfque adminiculo alterius rei naturaliter Sed

quia poteft Deo permittente res localiter mouerc & ex
rebus coiun&is dolorem uel aliquam qualitatem produ
cere.Vnde effe&us maleficialis non fubijcitur motui coe
li,ficut nec ipfe doemon licet res ilice & infirmamenta fubijciantur.Ad quartum dicendum eft
Opus Dei poteft
opere diaboli omnino uitiari.prout ad pr^fens loquimur
de effcdu maleficiali.Sed quia hoc no poteft nifi diuina
.

permilfionc.Et ideo non fcquitur quod diabolus fit Deo

fortior,demum quia nouiciat opera Dei jp uiolcntiam

cum fic cciam deftruerc poflet Ad quintum (implicitet

notum eft q> corpora coeleftia non habent uirtutem imprimendi in daemones cum nihil agat ultra fuam ui tu.

tem ,fcd quod magis aduocati

fibiccita conftellatione

ueniunt.duplici ex caufa haec facere uidctur.Primo quia

fciunt uirtutem illius conftellationis iuuare.ad ctTedum

quem magi

optant. Secundo faciunt ut homures inducSt

aducnerandum aliquod numen in ftclhs ex qua veneratione etiam ante tempora ritus idolatriae procedit . Ad

ultimum quantum ad terminos argumenti fuper aurum

alchimicum,dicendum fecundii fandum Tho.jn z,dift.d,
infojutione unius argumenti, ubi declarat de uirtute dae*

monuo*

>

14

fit

Harefts malefic. af/erere. Quafl.I.

nonum in operando. Quod licet quxdam form^

fubfta

tialcsper artem induci portant uirtute naturalis agentis,

Vt quando forma ignis inducitur per artem in lignu.hoc

tamen non

poteft neri uniuerfaliter eo qu od ars

teft inuenire

non po-

femper feu coniungere propria a&iua pro

priis paffiuis, poteft

tamen facere

aliquid fimile,

&

fic

al

chimiftae faciunt aliquid fimile auro, quantum ad accide

tamen non faciunt uerum aurum , quia

forma fubftantialis auri non eft per calorem ignis quo u-

tia exteriora, fcd

tuntur alchimiftae.fed per calorem Solis in loco determinato vbi uiget virtus mineralis, & ideo tale aurum no ha
bet operationem confequenrem fpecicm.Et fimile eft de
aliis eorum operationibus.Adpropofitu. Daemones ope
rantur per artem circa effectus malcficiales,& ideo abfq;
adminiculo alterius agentis nullam formam fubftantia
lem uel accidentalem indu cere pofTunt & quia non dici
mus quod maleficia inferant partem abfque adminiculo
alterius agentis ideo etiam cum tali adminiculo poteft
eras qualitates aegritudinis aut alterius partionis induce
re, fed qualiter haec adminicula feu adminiftrationes inftrumentorum habent ad effeftum malcficial em cum dae
monibus concurrere uelncn patebit perfequentia.
,

xAn Damon cum maleficio concurrat.

SECVNDA QVAESTIO,
i

catholicum

fic

male
daemo cum malcfi

arterere q> ad effe&u

icialem femper habeat

fico cocurrere,ue!

quod unus

fine altero, uc

daemo fine malefico. uel e couerfo tale effe

ctu poffit producere. Et arguit primo q> dx
line malefico. Aug.in lib 83. q.Omnia qua; uifibiliter

mo

fiunt etia per inferiores potcfbtes aeris fieri pofle credu

tur.Sed

om iia

nocumeta corporalia non funt

inuifibilia

daemonibus fieri pof

funt. Praeterea ca feripturis nocumenta lob illata
ubi
ignis de coelo cecidit, & familia cum gregibus pecouro

fed potius fenfibi lia

igitur etiam a

uno

QuasUo fecunda.

iJ

no Impetu confumpfit,Se turbo domum

deliciens lib

ros occidit, daemon per fe abfque malefie s concurrete,

tantiimodo diuina permi fsione operatus rft. F rgo a fimi
de feptemui
li in aliis qui maleficis aferibuntur. patet

&

ris Sarra: uirgims.quos darmo occidit. Pra:terea quicquid

poteft uirtus fuperior abfque adminiculo uirrutis fuperiorispoteft 9c uirtus fuperior abfq; adminiculo uittutis inferioris Sed uirtus inferior poteft concitare grandi-

&

inducere infirmitates abfque auxilio uirtutisfuenim Albettns de proprietatibus rerum

quod falu ia putrefafta medis ut ibidem ponit fi proteda
fuerit in fontem mirabiles comitabit in aere tcmpeflates.Prarterea fi dicatur quod dimon utitu maleficio no
propter indigentiamjfed propter cius qua qiia:rit perdit'onc.Contra Arifto.j.Fthi.Malicia elb uolunrariu quod
probat per hocquod nullus opcra ur iniufte, uoluntaric
nes

pcrioris. Dicit

iniufiuni efie,& uoluntaric ftuprante non uel

Icjincontinentcm cfle.Sc perhoceti3m legislatores pu-

ron udle

juhnt malos quafi uoluntarie mala operantes. Dimo er

go fi opeiatur per maleficam eper. tur tanqua per inftru
pnentum,& cum inftrumentutr> dependet a uolutate prin
cipalis agentis Sc
erit ei attio

non uoluntarie

agit

fi

concurrit

imputanda per confenfus punienda

non

SED

CO NTRA

quod r.ihil poifit inficere inferioribus abf

que maleficis. Primo de generatione. Omn s aftio eft per
contaftu.Et quia non eft aliquis contaftus daemon-s ad
corpora cnm nihil habeat cum eis commune.ergo utitur
aliquo inftrumento

illi

influendo uirtutem laedendi per

conta&um.luxta hoc etia'quod maleficia polfint fieri abf

que opere d^monum pr< batur per textum & gl. ad Gal.
iii.O infenfati Gnlata: quis nos fafcinauit ueritati no obe
direlglo.quidam habent oculos uirentes qui folo nfpe&u
inficiunt alios & maxime pueros.Eft ad hoc etia Auicen.
6. naturalium lib.?

cap ulc.it dicens

Multories autem

anima operatur in corpore alieno ficut in proprio quem

admodum tft opus oculi f.ifcinantis & aeftimationis ope
rantis.Et eandem fenteuciam etiam ponit Algazcl. lib.y,

*An Damon cm maleficio concurrat .

'

fuo phyficorum cap.io.Putat etiam Auicennaljcetnon

teneatur in illo, quod uirtus imaginatiua etiam abf^pUt
fu poffit extranea corpora immutare, ubi nimis extendit
uirtutem imaginatiuam & capimus bicuirtutem ima,

ginatiuam non

in

quantum diftinguitpr contra alias

uir-

&

fan
tutes fenfiriuas interiores utcft fenfus comjfriunis,
eftimatio.fedi nquantum includit omnes illas uir
tafia

&

tutes interiores Sed bene

uerum

q? talis uirtus-

imagina-

tiua poteft tranfmutare corpus coniunftum.fcilicet illud

trabem quae
in quo eft,ficut homo poteft ambulare fuja
proeftin medio uiae Si uero pofita fuerit fuper aquam

funda no audebit ambulare fuper ea, eo q> imaginabitur

imprelfa cui
in eius anima forma cadendi uehementer
obe
obedit materia eius & uirtus membroru eius & no
diunt eius contrario,fcilicet ad direfte ambulandum Ia
hoc^er^o couenit h^c immutatio cum oculo fafeinantis
inquantum immutatur corpus proprium, primo fcihcct
corpus alienum, de qua immutatione iam loquimur.
,

no

a cor
Prxterea fi dicatur quod talis immutatio caufatui
Con
pore niuo, mediante anima in aliud corpus uiuum
ex
fanguis
manat
tra. Quia ad praefentiain interfeftoris
animae
uirtute
,
abfque
etiam
Ergo
uulneribus occifi
corpora poflunt mirabiles effettus producere. Itcmho
emo uiuens,& prope cadauer hominis occifi tranfiens,
tiam non fentiendo illud, adhuc terrore concutitur.Praocculterca ficutres naturales habent quafdamuirtutes
.

ab homine afiignari non poteft, ficut q

multa qua: Augu.enumerae. 20.
ferrum,
faciendas in
de ci.Dei. Item mulieres ad immutationes
auxilio
corporibus alienis certis rebus uti poftiint.abfque
Et
daemonum quae etiam noftram rationem excedunt .
quali
quia excedunt non debemus ,pprerea daemonibus
Praeterea
aferibere.
exmal. ficis infimul coruerfantes
rebus inftrumetamalefici certis utuntur imaginibus
domus, aut
libus quas interdum ponunt fub limine ottii
homines
ad certa loca ubi pecudes conueniunt.aut etiam
quia huSed
moriuntur.
aui maleficientur & interdum
tas, quarum ratio

adamas

trahit

&

&

iulmodi

iufmodi

*v - * ,

Qutfliofecunda.

*vj

tj

effcftus potiunt eucnire ex imaginibus illis, in*

quantum habent quafdam influentias corporibus ccelcitibus receptas probatur.Na ficut corpora naturalia fub
duncur corporibus coeleftibus, ita & artificialia. Sed cor
pora naturalia potiunt recipere quaftla uirtutes occultas

>tioo Scc.fk artifi.Vndcuidetur q? eoru opera potient pef

tales impres fiones prafticari Sc no jjdaemones.Pr^terea
ii uera miracula posfint fieri ex poteftate naturae in eo
q
operatur.lta Sc mirada Sc horribilia
ftupenda o.pa,ex

&

Nam Grego.dicif z.dial.Sanfti

miracula faciunt^ aliquando ex pr^cc , aliquado ex pote
itate. Exemplum datur de utroque.Petrus orando fufei*
uirtute naturae probatur.

tauit

Thabitam mortuam. Ananjam

& Saphiram men-

tientes morti increpando tradidit abfquc praecc.Ergo Sc

liomo per uirtutem

animae poterit materiam corpo

ralem in altera etia tranfmutare, fcu mmutare de fanitate in infirmitatem,
econuerfo . Pra:terea corpus
humanum eft nobilius quam alia corpora inferiora, fed
propter apprehefionem animae humana; immutatur cor
pus humanum ad calorem & frigus , ut patet in irafeentibus
timentibus , immo etiam haec immutatio .ptin
git quandoque ufque ad aegritudinem & mortem, brgo
multo magis poteft fua uirtute materiam corporale im
mutarc.Scd contra eft. Subftantia fpiritusjnon poteft
fuae

&

&

imprimere aliquam formam nifi adminiculo aiterius

agentis, ut fupra taftum eft.Vndc Sc Augufin prxfato li
bro:No eft putadum iftis trafgrefloribus angelis a d nu
tum feruire hanc nifibilin rerum materia, fed foli Deo.
Ergo multominus homo ex poteftate naturali efficere
,

poteft effe&usmaleficiafcS.R

ES PO N DEO,quiano

ac lunt errantes in hac materia

maleficas excufantes,Cc

d^mones tantummodo aut inculpantes

,aut

quibusdam

naturalibus trarifhmtationibus earunffafta afcribcntes.

Ideo horum fillitas oftenditur primo per defcntioncm
malificarum, de qua Ifid. 8. Ethym^cap. 9 Malefici dicu
tur ob facinorum magnitudinem, fcilictt, mala prccun
.

malefactoribus efticientiajiiade^ubdit.Hi elementa

thth f.paisMal.Malcfic.
concutiunt.
B

itis

\An Damnes cm maleficijs concurrant.

x8

&

concuti unc , opere fcilicet dcmonum ad grdndiAc?

te
peftaces concitandas.Item dicit mentes hominuturbane
intellige ad amentiam, odium , & amorem inordinatum.
Item fubdit. Ac fine ullo ueneni hauftu s uiolentia tantu
carminis animas interimunt. Ad idem 26.q.$.ca. nec mirum, & funt uerba Auguftini in d.ci.De i. ubi declaratur
cui dicuntur magi
malefici. Magi funt qui uulgo di*
cuntur malefici, ob facinorum magnitudinem (ic nun
cupantur.Hi funt qui permiffu Dei elementa cocutiunt,
hotm turbant mentes, minus confidetii,in deo>ac fine ui
]o ueneni hauftu, uiolentia tarum carminis interimut ho
mines. Vnde
Lucanus. Mens haufti nulla fanie polluta
ueneni incatata petit, daemon ibus enim accitis audet ueu
tiliare
quoufquc fuos perimar malis artibus inimicos .
Ex quibus patet q> in huiufmodi operibus fempcr habet
daemones cu maleficijs cocurrere Secundo quia cum qua
druplices effeiftus poenales aflignare poflumus. f minifte
Tiales,noxiales,malcficiales
naturales. Et minifteriales
dicuntur qui minifterio bonoru angeloru ficut noxiales
rnaloru fpirituu immittun tur.Mofes enim Aegyptum in
x.plagis minifterio bonorum percusfit. Vbi magi in p. ta
tum per malos fpus cocurrerunt,& triduam peftem pro
pter peccatu Dauid circa numeratione populi comifsu,
6c dc.lxxij. millibus hoirn una nottae proftratis pro exercitu Sennacherib.utiq} hic per angelos dni.id cft, per bonos dnm uenerSntes & cognofcentcspera&a fuerunt.No
xiales uero cffe&us cum in fcripturis nominantur immif
fiones per angelos malos,fecundum quas populus ille in
deferto ftepe percufTus fuit . Et maleficiales cffcttus dicu
tur quando dae non per malefi cos
per magos operatur
ficut
naturales qui ex influentiis corporum ccelcftium
iniftis inferioribus circa mortalirates,iierilitatcs terraru
haec familia caufantur.Et inter hos cffcgrandi nes.
ftus magna fit difFerctia.ideo cu lob noxiali plaga fuit a
daemone percufTus
no maleficiali,idco nihil cft ad pro
pofitum.Si quis uero curiofus inftarct ficut plrruqj hae$
materia curiofa patitur a maleficarum defenforibus jn*
.

&

&

&

&

&

&

&

&

&

&

ftantia

'

Qtafti&fecunda.

3.

Io

uerboru acre uerberantes , Ct

nunqua pcnetrantes.Cur Iob no raa

flantia* femper in cortice

'

medullam

ueritatis

cffc&u per daemonem ficut noxiali percufTus fuit

quod lob fuic percuf
diabolo folum <5c non mediante malefico uel male

leficiali

His
fus a

curiofe etiam refpoden poteft

hoc genus fuperfticionisuel nondum erat inuentum.diuina tamen prouidentia uoluit.ut potcftas d$
mundo ad prarcauendum cius infidias pro Deiglo
ria innotefeeret cu nihil nifi a]Deo permifTus efficere po
teft.Et de tempore quidem quo primum genus fuperfti.
Dico primum genus quoad daetionis inuentum fuit
fica. Quia

xnonis

monum inuocationetti.non quo ad puram idolatriam

-

Dicit Vincentius in fpeculo Hyftoriali allegans plures.d*

ftores quod primus inuentor artis magice 5c mathematice fuit Zoroaftes, qui dicitur fuifle Cham filiusNoe.hic
fecundum AUguftinum de ciuitate Dei folus rific nafcca
do & hoc non nifi opere diaboli.Hic etiam cum eflet rex
fuperatus eft a Nino filio Beli qui edificauit Niniucn.ucl

amplius fub quo esepit reguu Aflyrioru tempore Abrahc

Hic eriam Ninus ob inordinatum amore patrt9 fecit fieri
imaginem patri mortuo ad quam quicunque cofugiebat
malefactores liberi erant ab omni punitionedebita.Et ex
hoc coeperuc homines imagines ad<Jrare,ut deos.fed hoc
ioft primam a:tatem quia fub illo tempore non erat ido
fatria propter recentem memoriam creationis mundi, ut
dicit ftnetus Thom.in ij.q. 95 ar. 4 ucl etiam incepit
Nebroth qui cogebat homines igne adorare, 3c lic in fecunda artate incepit idolatria quar eft primu genus fuper
.

fecundum,8cobfcruantiatertiu.
, ficutdiuinatio
Malcfico.ru aut ritus reducitur ad fecundum genus fuper
ditionis, fcilicec ad diuinatione qu$ fit per expreflam dat
monum inuocationem cuius etiam funt tria genera fcil
ft itionis

&

di
cct nigromantia, planetarii feu potius mathematici,
uinatio per foninia.hxc ideo pofui ut prius lector intelii
teporis
fuif
gat noxias illas artes non fubito.fcrd procelTu
fc inuenta nec abfonum efle aflercre maleficas tempore
HebaonfuifTc.Sicuc enim pcriacrcmeta teporu ut Gregorims
B a
(

'

Bi:

<

io

\AnT)m.ctmmalcficijs concurrant.

gotius in moralibus dicit,crcuit fcicntia fandorum . iti

noxi^ artes dxmoniorum,Et flcutiam repleta eft terra fcietia domini, Efaiae.n.lta iam mundi ucfperead occa
chari
fum declinante malitia hominum excrefccnte
tate refrigefeente fuperabundajt omnis maleficioru iniqui
tas. Ipfe tamen. Zoroaftcs cum effet intentus illis artibus
gcfolummodo confidcrationc Aftrorum a diabolo fucccfus cft.H^c ubi fupra . De tempore autem quo malefi
ci leguntur cum drinonibus ad maleficia inferenda co jie
niflctadum eft fupra, Et habetur Exodi feptimo quo ad
magos Pharaonis qui in plagis fup.cr Aegyptum daemonii

&

&

&

affluentia ficutMoyfes minifterio bonorum angelorum

iigna plurima perpetrarunt. Vndc concluditur ucritas ca-

tholica uidelicet

quod ad effectum malcficialem

licet

no

ad effectum noxialcm femper habet maleficus cum d$mo

n e concurrere.Et per haec patet refponfio ad argumenta*

Na ad primum non negaturi quin effectus noxiales

qui
cernuntur fuperhomiues iumenta terrae fruges
faepe
pro
corporum
eoelcftium
influentiis
ex
etiam
qui
ucniunt etiam a daemonibus Deo permittente inferutuf.
Dicit enim Augu.4.de ciuit. D^monibus fubfunt ignis

uifibiliccr

&

& aer quantum cis a Deo pcrmtttitur,patet & per glofam

fuper illud.Immiffiones per angelos malos quaedicic.De
us punit ^ malos angelos . Ex quibus ctia patet rcfpofio
ex his quae prius tada funt de iniad fecundum de lob
tio artis magicae. Et ad tertium de faluia putrefacta & in
puteum proiecla dicitur . Quid licet fequarur effe&us no
xialis ablquc auxilio daemonis,licet non abfque influentia
corporis cceleftis Loquimur aute, de effettu malcficiali,

&

Vndeno

eft fimile. Ad

quartum dicitur uerum

effe

quod

daemones utuntur maleficis tantummodo propter eoru

perditionem, Et cum infertur quod non citent puniendi,
quia concurrunt tanquam inftrumenta quae mouctur ad
nutum non proprium, fcd principalis agentis. Refpondctur quod funt inftrumenta animata & Jibcra agentia
Jicet poft expreflum paftum initum cum damonibus^no
iam fiat fu liberta tis^quia ut ex carum faffionibus ace?
pimus.
,

&

QutRio fecunda.

**

pimus.ic loquor de mulierculis combuftis ad plurima

maleficia coa&e fi ucrbcradaemonu fubterfugere uoluc
cooperantur, prima tamen profesfionc,quafponte fede*

monibus fubiecerur.t, manent ligata*.

AD

alia

uero arumenta,in quibus probatur male*

abfque opere darmonum a uc*

ficiales cfTc&us pofTe

.
Dicendum quod ex uno particula*
ri.concluderc uniuerfale eft ditionum rationi. Et cum in
totafut uideturjfcriptura facra no inuenitur tale^nifi hic
ubi agitur de fa/cinatione feu inuultuatione uetularum,

tulis procurari

ideo non ualet per hoc concludere q> femper habeat ita
,
cuenire.Infuper eft etiam dubium per glofam.An abfque
opere dxmonu talis fafeinatio fieri posfit, eo q? ex glofis
ibi elicitur

quod fafeinatio capitur tripliciter. Vno modo

fenfuum,qux fit per artem magicam

dicitur-ludificatio

Sc fic poteft fieri minifterio

dxmonu, nili prohibeantur

Deo immediate.mediate uel minifterio fanftorum angelorum.Sccundo modo poteft dici inuidia,ut ibi Apoftolus dixit. Quis:uosfafcinauit,id eft, tanto odio perfccutuscft Tertio quod ex tali odio fiat immutatio ad
a

malum in corpore alicuius per oculos alterius afpicietes

cum Et de fafeinatione hoc modo difta comuniter lo
quuntur dottorcs.fccundum quem modum etiam Auicenna & Algazel.ut in argumentis deducitur , loquuti
funt.Nam & fanftus Thomas hanc fafeinationem declarat prima partc.q.n y.per hunc modum ,
Et forte, in*
quit .imaginatione anim immutatur fpiritus corporis
coniun&i.Quae quidem immutatio fpirituum maxime
fit in oculis ad quos fubtiliores fpiritus proucniunt
Oculi enim inficiunt acrem continuum ufq; ad determina
iii

tum

fpacium. per quem modum fpccula fifint noua 8c

mra contrahunt quandam impuritatem cx afpeftu mu{ieris menftruate
Vt Arifto.dicit in libro de fomno,
uigilia.Si igitur cum aliqua aqima fuerit uchcmentcr
commota ad malitiam, ficut maxime uctulis contingit,

&

modum prxdi&um.Alpcftus

efficitur

fecundum

nenofus

& noxius,& maxime pueris, qui

>>

ROMA XO

c;us ue
habent corpusi

tenerum,,.

\An Dtrruam m&lfficijs ecncurrant

& facile reccptiuum impreffionem

. Subdit ta-;
permiflione , ucl
ex aliquo occulto fafto coopcrctur ad hoc malignitas
monu cu quibus fortilegae uetulae patu aliquod habent.:

eencrum

men quod pofiibile eft. etiam quod Dei

Eft ergo quarftio fuper influentias corporum cceleeft quinta

ftium.in qua tres ali errores reprobantur ,
in ordine.Sed pro amplioii ptaemifloru declaratione et*
obiuiandu quibufeunque praetcnfi obieftionibus. Quaeri
j

&

tur de maleficoru operibus quo ad quintuplice tam qua

tuor exiliis reprobado ex quib. influere no poflunt^quin
tam uero concludendo. f.uii tute intcllcftua ex aua fluete habent, quae & licet bona fit fecundu natui a,eft tamen
mala fecundum uoluntatc.Quatuor aut caufae reproban
tur contra illos qui aut, maleficas, aut corii opera efle ne
2 nt,& fiint corporu c^leftium influentia: illorum corpo

orbium motores monentia hominu excrcfces ma

imaginum ac cara&crum & uerborum efficacia.
Praeterea corpora coelcftia mouetur a fubflantiis fpuitua
libus fecundum theologos & philofophosomncs.Sed illi
{piritus funt hiperiores animabus noftris.ficut Sc corpora
coeleflia corporibus noftris,trgo amboinfimul habent im
pnmerc in animam & corpus hominis ad caufaiidu quof
cunque aftus humanos.

tum

6c

licia,

SED pro ampliori intelieftu folutionum ,aliqua dubiamouenrur,ex quorum folutionc ueritas magis parebit.Videtur enim obfiare primo illud quod fuperius dilum eft. Quod lubftanti$ fpiiitualcs non pedunt tanfmutare corpora ad aliquam naturalem formam nifi ad
miniculo alterius agentis. Ergo multo minus hoc poterit efficere imaginatio quanmmcunqticfoitis in anima.
Prjererea eft articulus condemnatus in plcrifque umuerfi
tanbus, praecipue tamen Panficr.fi, quod incantator aliquis proiicit

camelum

in foucafolo uifu,co q> ficutintel

imprimunt inferioris, ficaia intelle&i
& etiam in anima fenfitiua .Item ad
articulus condonatus quod materia exterior obe

ligcnti fuperions

ua imprimit

hoc

eft

in alia

dit fubftantiae ipirituaLL^c intclligatur fiinpkciter it fie-

.....
/

cun-

,,

Qu&Hio fceunda.
:

eundum omnem modum tranfmutationis.Quiafic folit

co, ut prius patuit, obedit.F ir uifis fafeinatio de qua

loquimur qualiter fit poflPbifisSc qualiter non,declaratur.Non enim eft poflibile homini, quod per naturalem
virtutem animae fuae per oculos talem uirtute emittat
-qua: non mediSre tTaimutatione proprij corporis, neq*
medij nocumentum inferre pofltt corpori hominis quid
afptcit , maximi cum fccuduni opinionem communio*
,

rem

uideslmus intra fufpicientes nihil extra mittentes.

per uirtutr
natura-

Noheft etiam pofiibile homini,

lem

animae

"ciat

imaginando

prouoluntate fua tranfnuiracionem fain oculis ftiis.qua: mediare tranfmutatione medij. fi ilicet acris posfit corpus honvnis quem
tranfmutare
qualitatem fecundu qd" fi
aliqua
afpicit in
quia fecundum hos duos modos praedibi placuerit}
tius non poteft unus homoaliufafcinare: cum nulli ho
'nrmim poteft ine fle talis nirtus per natnialem uirtute
jlnimar fuaeJditonellepiobare quodmalcficia^sefFe&us
poflent prodiri ex naturali aliqua uirtutcfuj) ad infrin
gedum opera mahficiorum quae uirtute dtemoi umfiuc
cft plurimum alienum a ueriracc.Quiaetiam fetundum
hos duos m< dos falcmatio & mahfieatiOfeprobantur
fuar,

licur

& pra;fari duo articuli. Qualiter

lislicer fupcriust ftus fit,

tamen

tatr.^n fit posfibi-

elatius

fi

c deducitur.

Foteftcnim cotingere quod homo uel mulier afpuiens

icorpus alicuius pueri moueat ipfum, mediate uifu
maginntione.utl aliqua pasfione fcnfibili.Etquia pafio

&

fenfibihs elicum quadam mutatione corpoiah & ocu

li funt tenerrimi, propter quod funt lmprcsfioni^multft
receptiui.Ideo quandoque contingit quod per aliquam

pasfionem interiorem tranfmurantur oculi in aliquanv

malam qualitatem maxime cooperantc ad hoc aliqua
imaginatione, cuius imprt sfio cito redudat in oculos,
propter eorum tenciitudirc , & prop er uieinitaem rl
dicis fenfuum particulaiium ad imaginationis organum
.

&

Cum autem oculi

funt tra>m tati in al quam qualitati

noctuam, contingere poteii quod tranpi.utcnt.ltc fibi
illam
B 4
\

Dam.cum maleficiis concurrant

94
illa

contigua in aliqua qualitate mala

& illa pars aliqua;

dcficufquead aerem contiguum o^ispucriquialpici

tur , dc <iic aer contiguus poterit quandoque in materia
difpoGtam quam non difpofitam cui conionat trafmutare oculos ipfius pueri in aliam qualitatem malam dc
mediatibus oculis ipfius pueri aliquas ajia^partes inte-

cibum digerere, nec in membris fortifica

riaut aumentari potcrit.Expcrimctum huius rei manu
dubiui eft, quia uidemus hominem patientem in oculis, quadoque ex afpetu fuo laedere oculos cum afpicic
cis, quod cotingit cx hoc quod oculi mala qualitate in*
fccti, inficiut acrem medium, dc aer infedtus inficit oculos direftos ad oculos infirmos , eo qd" fecudum re diam
lineam infcdlioilla deriuatur in diredfiira ad oculos infpicientium cooperantc , adhaec multum imaginatione
eius qui afpicicndo oculos) infirmos imaginatur (clgdi.
Plura poflent cxepla manuducliua adduci, quae breuitatiscaufa obmittutur.Concordat his quaedam glofafuper illud Plal. Qui timent te, uidebunt nie, 3c Lc.dicens,
Magna inuirtus oculis eft, quod in naturalibus apparet.
Animal enim uifumprodcft itcricis, prior uidens lupus

riores unde ncc

uoccm aufert,uel fic, Bafilifcus fi prior uidit

prior uidetur

occidit,

fi

occiditur.Et ratio quare bafilifcus uide-

do occidit hominem, nifi quod cx afpedlu dc imagin atio

ne excitatur in eius corpore materia ucncnofit ,4? quam
oculi primo inficiuntur, & demum aer contiguus, Et fic
alia & alia pars aeris ufquc ad acrem homini contiguu,
quem aerem per afpirarioncm cum homo attraxerit, in
toxicatur demoritur. Prior autem uifus ab homine,

homo uoles

Bafilifcu occidere, circummunit dc fpe

ex quibus du bafilifcus infpicitex reuerberationc
occidia cr inficitur, dc fic ufq* ad bafilifcum pertingit

ubi

culis,

&

dubium . Cur homo occifor beftia: non moritur

occultam quadam caufam opjnari nccefie eft. Haec
fine praeiudicio & temeraria alfertione didta funt tatum

tuv.Scd
dc hv c
:

modo

didtis fandiorum inhaerentes catholicam ueritace

concludamus, qcT ad malcficialcs effectus dc quibus a4

praeiens

loquimur malefici cum darmonibus femper co-

pracfcns

currere,

argumenta, patet refponfio de fafeinatione ad primum.

Ad fecundum dicitur iuxta Vincent.in fpe.nacurali.c.i$.
Quod uulnus infeAum fpiritibus interficientis ex forti
imaginatione illud uulnus trahit aerem infeftum trafeuntem iam) interfeftore fanguis ebuliens extra manat
quia adprasfcntiamintcrfeftorisaerindufusinulncrc,
ficut ab interfeftorc intrauit.lta ad eius praefentia com
mouetur, ex qua commotione fanguis erumpit.'Sut qui

&
il

s
3
2
&

'

if

Quatiofecunda.

&

unum

fine altero nihil poffe efficere

Ad

da alias caufas allegates quafi illa ebullitio (anguinis fit

hoc
eius clamor de terra fuper homicida praefentem ,

&

propter maledi&ionem primae homicida: Cain , ad illud

de horrore dicendum, q> homo tranfiens prope cadauer
hominis occifi horrore concutitur.licct illud no fentiat

&

hoc fit ex fpiritu quantucunq; infeftioncjrecipientc ,

eam alne reprefentate. Sed haec nihil co eludunt aduerfiis
opera maleficorum, cu ola illa naturaliterfut di Aii e A )
fieri ualeant. Ad tertiumj ficut diAum cft fupra , maleficoru ritus deducutur ad fecudu genus fuperftitionis q>
dicitur diuinatio, rebus uero fupcftitiofc in obferuatiis
quibusdam reducitur ad tertiu genus , ideo argumetum
non cft fimile,demu etiam quia reducutur no ad quam;:

libet diuinationc, fed

ad illam quafitpercxprcflamdp'

mooum inuocationem, & hoc etiam cum multis modn

fieri posfit,fcilicct

dromantiam

flee

per Nigromantia,Geomantia,&

Hy-

lnfpiciaturfe.fe.q.ar.f. Ideo haec di-

uinatio maleficorum ubi maleficiis funt intenti, ficut^ti >

premum gradu in flagitiis tenet ita, aliud iudiciu de t
eo exiftit.unde quando arguitur. q quia occultas rerum;
uirtutes cognofcerc non poffumus,& malefici etia occul
tis rebus intedut . Dicitur q> fi intederet rebus naturalibus ad aliquos cffeAus naturales ex naturali uirtute pro
cededos hoc licitu foret , ut de fe patct.Vcl etia conce
dedo g> fi intenderet fuperftitiofe rebus naturalibus, uc
pote rebus huiufmodi certas caraAercs uel aliqua nomi
B& ignota iafcribedoc illis pro acquireda fanitateoe) amicitia

&

'JBftihitk.

ucimr>tKTf)

lAnper Dxm.cum maleficijs concurrunt

16

micitia,dc pro aliqua utilitate,& non pro nocumento

aliquo inferendo uterentur.tunc licet abfque exprelTa dj
monu inuocatioe, licet no abfq ; tacita ifta fidei pofTcnt
his fimilia redu
dc illicita iudicantur,quia tamen hxc
cuntur ad terau genus fupcrftitionis,fcilicct ad obferuan
tia uanitatu, ut di&um eft.ideo nihil ad propofitu fuper
hxrcfim malefico ru fortificat. Etiafoliltio q> huic tertio
generi quatuor aflignantur fpecies.quia uel utitur quit
obferuatias ad fctetia acquirenda, Vel ad cdie&uras fume
das fortunioru uel infortunioru,uel ad fufpefiones facro
ru uerboru,ucl ad corpora Imutada in melius.Vndc nota
ter faftiis Tho.in titulo illo quxftionrs ubiquxrit.Auob
fcruationes ordinatx ad corporu immutatione fint lici*
tae,q.96.infummaprxfata ar.z.dditputa ad fanitate.ob
fcruationes ergo malcficoru cuhic locu habent , fed ut
dfcftii eft fub fecudo genere continetur fuperftitionis,ideo
nihil ad propofitu. Ex his et quartu argum. rcfpondctur,
5? quia duplices in his obfcruantiis fieri pofiunt imagines
nigromantic,& aftronomicx.de inter hgc talis eft diffe
rcntia.Quo in nigromanticis fcnrp fiunt exprefle inuo-'
cationes dxmonilm, propter cxprefta pafta cum cis inita,
Jnfpiciat lolutio fecudi arg.prxfatx quxftionis.ln Aftro
nomicis uero fune pafta tacita.dc ideo nulla inuocatio ni
fifortaflis tacita.puta figurata dc caradtcrufigna q eis in
feribiitur, 8c iteru imagines nigtomanticx,uel fiuut fub
certis conftellatiombus ad recipiendum certo influxus
dc. impreflioaes corporu ccClcltium, etiam certis figurisde
carafteribus infigniti,ut in annullo , lapide, uel aliquam
prxeiofa materia. Vel fiunt (impliciter abfque obferuiitia
conftellattonuui.fed indifferenter cx quacunque materia
etiam uili ad inferendum maleficia ubi dc quando ad ali
qua loca reponuntur, dc dc his effi ftibus cum fuis lmaginibpsfermo eft, & non dc alijs Ideo argumentum non
fuit ad propofitum Qnalitci denique certe imagines fupevftitionc dc quihus taftum eft nullam habent efficacia,
inquancum funt artificialia folum , licet foitc materialia

&

i ncis
1,

confidcrata pofiimt habere efficaciam

i

"

dc non in,
quantum

Qu&slio fecund*.

17

quantum haberent naturalem aliquam uirtutrm ex imprefliohe corporu cceleftiu

jnfpiciat.Semper

tamen

ii

ibidem
imaginibus uti.

cui placet doctore

dicit efle illicitu

Imagines uero malefica ru abfquc naturali aptitudine ad

effectum fiunt,folun modoaut exiuiliid^monurepcnut
applicant utmanualiter ad effectum concurrant in ml
per amplius irritatus ma.
iore contumelia crcatoris,ut
laq; fieri in flagi tioju talium uindictam amplius petmit-

fic

&

tat.Vndc & facratroribus anni teporibus huiufmodi fieri

procurat;Ad quintum dicendum <p Greg. ibi intellexit

poteftat&sratienon natui e Vndc &jbidcm fubdit. Qui
filii Dci porcflatc funt.uc loan. dicit 3 Quid mirum fi figna ex potcAatfc faciunt. A d ultimum diccndu quod fimi
no ualct quia alia cA actio ammaecirca corpus pro
prium,& aha circa corpus alienum. Nam quia corpori,
proprio uni tur anima ut foima s iSc appetitus fer fitiuus
eft alus alicuius organis corpuralis.ldco ad apprehenfio
nem animae humanae pote lf comouen appetitus fenfitiuus cunraliqua immutatione coiporali calore, & frigus,
ucl etiam ufque ad morte. Ad exteriora ucro coiporaim
mutando nulla apprehenfio anima: humanae fiilficit rufi
mediantem mutatione proprii corporis ficutde fafeina
tionedi&um cA.Vndc & malefici ex nulla poteftate naturaleSjted folunmodo auxilio demonii & ipfi dsen one*
adminiculo alicuius alterius rei, ut per ipinas ofla crines,
ligna.ferrum,& huiufmcdr quando intromittunt aut inftrumentum al ouod rtponuntjiitfuccefiucpaurbit,maleficiales cffcflus procutanc.

litudo

DE1ND

E magis. in ipiritiiali tenori bul^ npofto, confidcrandum eA de origine maleficorum fi eoTura operum multiplicatione &^pr mot
de ipfs maleficis , fecundo dc coruro operibus
Vbi
notandum quod quia ad huiufmcdi rftefli m tria habent
-

lice

inhnnendum
1

concurrere. fcilicct dscnion. malcfita , & d uina permif1 .fi per fortiarias:Aug6ftimis etiam dicit quod

fw.*3.q.

expeftifera fecietate
flitiofa

hominum

& damonum

hacc fuper

uamtas adinuenta tA ideo oiigo &. multiplica

-

tio

1$

sAn fUw.cunhnakficijs concurrant

tio huius han-efis ex pcftifcra hac focictate fumitur a> et

cx aliis elicitur-Nam attento quid haechaercfis malefico-

rum, non fu lura differt ab alijs h;rcfibus in hoc quod

ipfa

per pacta nedum exprefTa,Verumctiam placita ac foederata iu omnem crcatorisacfuae creaturarum cotumclii
fle

nocumcntu infanir, cum tamen omnes aliae fimpliccs

pa&um tacitum ucl expreflum , cum

daemonibus inuitu licet no abiq; inftin&u fatoris omnis
infidi ae erroribus propter difficultatem credendorum af-i
fcntiunt.VerUmctiam differt ab omni noxia fle fupcrftitiofa atte in hoc quodfuper .omnia genera diuinuttionu
ipfa malcficoruhxrefisfupremum attinet gradum- malitia:, quod etiam nomen a maleficiendo,feu male de fide
fentiendo fibi ufurpat.ut prius taftum eft . Attento ctia
ouod inter alios a&us.habent pro augumento illius perfi.
di; quatuor cxcrccre,uidelxcet fidem catholicam in toto
uel in parte ore facrilcgo abnegare fcipfos in corpore
anima deuouere.Infantes nondum renatos ipfi malignos
hacrcfcs per nullum

&

a&us cum incufuccubis dxmonibus infidere, quae omnia utinam

offerre fpurcitijs diabolicis per carnales

bis

&

ab omni ueritate fle figmenta foientdiceda, dum

ecclefia a tata labe infedionis exifteret immunis
tamen heu obftat & apoftolicae fcdis per bullam determinato uerum & experientia rerum magiftra,quae nos
cilicna

modo
cui

ex propriis eorufafiionibus ac flagitiis perpetratis intan-.

tu certificauit quod abfq; difpendio propria: falutis tam

ab eorum inquifitionibus defifterc nequimus.Ideo de eo

rum origine fle multiplicatione peftifcra tra&aturi , quis

exiftit.ideo legentibus fic fummacum diligentia lingula funt perferutanda quod

admitteda quae
fle feripturarum traditionibus non difTo .

laboriolum

&

rationi confona

na inueniuntur.Ec quia inter omnes ahis ad multiplica*

tionem eorum dcfemientibus,duo coruplurimacoopcrantur.fcilicct incubi flcfuccubi daemones & infantium
facrilege oblationes. Ideo de ipfis fpecialiter tranabimus,
ira tamen.ut primo de ipfis daemonibus,fecundo de ipfis
maleficis, fle tertio de ipfa diuiaa promiffionc mentio ha
o.j

beatur

>

29

V.

QuteJliQfeYtia.
I

&

r.beatur.Et quia daemones per intelle&um

uoJuutatc
operantur & potius fub una eonftellatione quam fub alte
ra ad hoc ut femen ad prolis procreationem uigorctur .
Inquirendum erit de lpfis conftcllationibus a daemonibus
y

obferuatis.Et ita principaliter quaeruntur tria Primo an

haec hacrefis per comparationem ad daemones incubos &
fcccubos posfit originaliter multiplicari . Secundo an ne
per comparatione ad corpora coelcftia qux etiam caufae
funt humanorum aftuum eorum opera poliunt uigorari.
Tertio an ne per oblationes facrilegas infantes daemonib.
offerentes posfit ipfa haerefis augmentari,camen infra fc
.

&

eundam tertiam traftabitur fecunda quaeftio principa

de influctijs corporum caeleftium & hoc pro
pter decentem cotinuationem fuper oper2malificorum,
Circa primum tres erut difficultates. Vna generalis de in
cubis illis daemonibus. Altera fpecialis a quibus-daemonibus huiufmodi a eius exercentur.Tertia fingularis quoad
jpfas maleficas daemonibus fe fubijcicntes.
Jis, fcilicct,

ET SVCCYBOS DETVR

hominum procreatio

'>
I

'u'

TERTIA

'11:.

quaeftio primae partis.

Primum ridetur quod non fit catholicum atterere quod per incubos & fuccu-

bos daemones posfint homines procreari,

procreatio hominuinftituta eft ante pec
catum a Deo in hoc quod homini muliere
inadiutorium de coftaformauit. Quibus
dixit, Crefcite
multiplicamini .Gene. 1. Et iterum
Adam infpiratus dixit r Erunt duo in came una . Gene. 3.
Similiter fcpoft peccaturo in lege natur^dittum cftad
Noc.
/

&

&

'

3 o Itnper Dm. detur pYdcreatio honoinis

Noe.Crcfcite,& mulfiplicamini.Gen.g.in tcftipove *tii
noujclcgis a Chrifto haec coniufifto confirmata.Mat. rc>.
Non lcgiftis quod ab initio qui fecit homines ma fculum
faemtnam fecit eos, ergo alii modi homines procreandi non debent affignari.Si dicatur quod daemones concur
runt.non ut principia naturalia,fed ut artificialia, quado
ftudiofe codperantur a 1 naturales conceptus hominum
femen recipiendo, & iterum transfundendo. CONTR
Quia aut hoc pofiet diabolus inomai ftatutuidelicec.ma
tnmoniali 8c cxtra.au tYn uno tantu.Nort primo rriodo
quia tuc opus diaboli eflfet fortius q opus Dei, qui quem
libet ftatum inftituit aut confirmauit, puta ebritinentiu
c coniugatorum. Nec fecundo modo, quia de hoc nulli
bi legitur in fcripturisjUtex uno rtatu & no altero huiuf
modi hominum fieret procreatio. Praeterea procreare ho
mine eft a eius uiui corporis fed dtemones aflumptis corporibus non dant uitam quia illa tancummodo formali
ter fluit ab animatote eft attus corporis phyfici organici
petentia uita habetis. 2 de aia:ergo per huiufmodi alium
pta corpora opera uitae exercere nonpoflunt. Si dicatur,
fe ut femdnatu
<p aflumunt corpus non ut uitam tribuat

&

rale retineant,& transfundant.Contra. In operibus

ange

lorum bonorum 3c malorum ficut nihil eft fuperfluum

nec etiam in operibus naturae. Sed eu daemo naturali uirtute qua etiam omnem uirtutem corpbris excedit poffic
,

inuifibiliter Scfemel colligere 8c iterum applicare.Igitur

aut ratio d ibitur quod no polfit inuifibiliter hoc facere,
aut fi poteft,altcru critfupcrfluu fortificatur ratio. Nam

inlibrodecaufisdicitur.quoduirtusintelligenti^ eft in*

fit finita fuperius. fed omnia corinfinitate fuaeuir
poralia funt infra incelhgentias.Ergo

finita inferius quamuis

&

tutirpoteft ea qualitcrcunque uult immutarc. Sed intell

getiae funt angeli, fiue boni,fiue mali.Ergo pofluntabfqj
hoc quod corpora aflumant tranfmutationes in feminip.

femen recipere ab uno & transfundere in

alium fieret per motu localem.fedd^moncs no poliunt
corpora moucrc localiter.Probatur.Anima e.ft fubftatia

facere.Praeterca

fpirituali

Quafiio
fpiritualis ficut

$i-

tertiii.

& demon, fed ala non poteft localiter mo

uere corpus nifi a fe uiuificatum.Vndc fi aliquod niebru

mortificetur redditur immobile. Ergo & demones aliqd"
ccrpus mouerc localiter,nifi ab cis umificatum non poffunt. Didum eft autc.& quafi per fe notum quod daemones non uiuificant aliquod corpus, ergo nec femen poterunt moucre localiter de loco ad locum. Pretcrca omnis
a&io eft pcrcotradu ut dicitur primo dc generatione. No
uidetur aut quod pofiitefie aliquis contradus daemonis
. ad corpora, cum nihil habeat cum eis comune.Cu ergo fe
men immittere & mouere localiter fit quoddam agere ui
detur quod daemonas illa facere non pofiunt.Prxterea dx
mones no poliunt mouere corpora magis propinquiora

cis in ordine naturae, ut funt coeleftia ,crgo nec aliajmagis

diftantia ,
Antecedens probatu*. Quia cum mouens Cc

motum lunt fimul,fccfido phyficorum.Scqucrctur quod

dxmones moucntes corpora coeleftia, cfient in coelo, qj
neque fecundum nos, neque fecundum platonios habet
ueritatem.Sed contra, Auguftinus j.dc trinitate .Dxmones colligunt lemina qux adhibet ad corporales effedus
hoc autc fine motu locali fieri no pot.ergo demones pof
funt femina recepta ab aliquibus in alios transfundere .
Ite glofa. Strabi fuper illud Exodi feptimo. Vocauit Pha
rao fapicntcs,& c.I tem dicit quod dxmones difcurr ut per
roundum,& colligunt diuerfa femina Sc ex eorum adar
ptione poliunt prorumpere diuerfx fpecics. Videatur et
glofa ibidem fuper illa uerba.VocauitPharao. Item.Gcnefeos 6fuper illud. Videntes filii Dei filias hominu, &c.
glofa duo facit.primo quod per filios Dei filii Scth intel
liguntur,& per filias hominum, fili$ Cain.Secundo dicit,

ouod;non eft incredibile ab hominibus, fcd

quibufdam

daemonibus, qui mulieribus funt improbi huiufmodi ho-

mmesjid cft,Gigantcs efle procreatos.de quibus in litera

dicitur Gigantes autem erant fuper terram. Quia $c poft
diluuium corpora non folum uirorum, fcd etiam mulierum incredibilis pulchritudinis extitcrunt.f R E S P O N$ 1 0. Quia de potcftatc,ac operibus diaboli circa male.
:

ficiales
I

Quaftio tertia,

$7

mundi cx natura, quia in eis fecundum Dionyfium incll

furor naturalis, ameni concupifcentia,fantnfi.i proterua,
intclligequo ad peccata eorum fpiritu al ia ,fciliccr,fipcr~
biam.inuidiam & iram
Vndc funt humani generis ini
.

rnici

mente rationales,abfque tamen

difcurfu inteWigen

tes, in nequitia fubciles, nocendi cupidi, femper in

fraude
noui, immutant fenfus, inquinant affcft.is.uigilantes turbantjdormictcs per foinuia inquietant. morbos inferunt,
tempeftares concitant.in lucis angelos fe transformant
femper infernum fecum portant, erga maleficos diuinum
cultum (ibi ufurpant, magicae artes per eos fiunt, fuper bo
nosdominari appetunt ,& amplius pro polle infeftant
eJe&is ad exercitium dantur,fcmper fini hominis infidian
artes. 16 . que
tur. Et licet mille nocendi habeat modos
ftione z . ut pote qui conatur a principio ruiux fuce umta
tem ecclcfie refcindere.charitatem uulnerare.fanftorum
operum dulcedinem muidias felle inficere 5c omnibus
modis humanum genus euertere
perturbare , potcftas
tamen eius in lumbis umbilico manet, lob penultimo.
Quia uidelicet per luxuriam carnis multum dominantur hominibus, ledcs enim luxuriae in uiris eft in lumbis ,
quia inde deciditur feme ficut a mulieribus ab umbilico.
His prxfuppofitis ad intelledum quxftionisdc incubis
fuccubis dxmonibus , dicendum quod alferere pe r infuccubos daemones homines interdum procreacubos
ri, intantum eit catholicum, quod eius oppofitum eft afle
rere nedum dibis fan<ftorum, fed
traditioni faerx feripturat contrarium, quod fic deducitur .Nani Auguftinus
hanc quzftionem non quidem quo ad maleficos, fed qua
tum adipfas operationesdxmonum,& ad fabulas poeta
rum in uno loco mouct.&fub dubio reliquit. Licet poftea quantum ad proccilum faerx feripturx determinat.

&

&

&

&

&

&

Nam libro $.dc ciuit.Dei.cap. 2 .dicit.Vtrum potcric

Veex concubitu Anchifis Aeneani parere in medio reNam pene talis quzftio i n feripturis oritur,
qua quxritur utrum prxuaricatores angeli filiabus hominum concubuerint . Vndc natis gigantibus , id eft,

niis

linquamus

j.ParsMal.Malcfic.

"C

nimium

33

'

per dm.de turfmoereatiohois.

$4

iiimiu grandibus

& fortibus uiris.tunc terra repleta eft *

Sed libro 5 .ca.i3.quaeftionem determinat in hcc uerba*

Creberrima fama eft multkjj fe expertos uelaLeisqui
experti erat , de quorum fide dubitandu non eft, fe audi
vifte confirmant Siluanos & Faunosfquos uulgus incu

bos uocant)improbis extitifte mulieribus ac earu apetific ac peregifte concubitum. Et quofdl daemones (quos
Rufios galli nuncupant)afliduc hac immunditiam 6c ten
tare & efficere pluries, talesq; afteucrant , ut hoc negare
impudetiae uideatur. Hacc ille. Poftea ibide determinat
,

fecundam quacftionem.uidclicet quod iftud Gen. Videa

tes filii Dei, id eft.Scch, filias hominu.id eft.Cain non de
incubis foluin intelligitur

Ad illud

Quod au te

incubos

cfte

non

gio.quc fic, dicit! ut prius

ab hominibus fed ab
angelis 3 uel quibufdam daemonibus qui mulieribus funt
improbi eius modi homines , ideft gigantes effc procrea
tos.de quibus in liiera dicitur. Gigates autem erant fuper terram, qm & poftdiiuuium. Scc.utfupra Ad idem
eft glo.Efaias 1 j.ubi propheta defertionem Babyloniae
ciuitatispraedicit& moftrainca habitanda.lbi , inquit*
habitabunt ftru&iones & pilofi ibi faltabunt. Daemones
fit credibile.

taftu

eft.

Non eft

ibide eft

incredibile, non

intellige ibi loco pilofi. Vnde dicit glo.Pdofi funt fyluc-

homines , hifpidi qui Incubones uel fiatiri certa se

nera dcmonu.dc Efaiae 3 +.fuper illo ubi propheta defor
lationem terrae Idumeoru qui perfequebantur Iudaeos *
Erit.inquit, cubile draconum & pafcua ftrutionum
occurrent daemonia.Glofa interlinealis.id eft monftra
daemonii adinuicem.EtglQfa beati Grego. ibidem Qui

ftres

&

nomine figuratur], no hi quos Graeci panos *

nero incubos uocat. Ad idem eft beatus Ifidorus
libro oftauo, capite ultimofic dices : Pilofi qui grgei pa
alio pilofi

lati ni

niti Iatini,incubi appellantur Vnde & incubi dicuntur

ab incubando, hoc cft.ftuprando.S^pe enim improbi exi
ftutetiam mulicribus,Se earum peragunt concubitum,
.

ios daemones galli dufios nuncupant, quia affidue hanc

peragut immunditiam. Qurn autem uulgo incubonem
uocant

'

.;-V,c'

tiocant,hunc

Qu&ftio tertia.

Romani Faunum ficarium dicunt. Ad que

Horatius dixit r< faune Nimpharum fugientiu amator .

pr meos fines 6c aprica rura lenis incedas . Infuper ik
lud Apoftoli i.Cor.i i. Mulier debet habere ueiamefu
per caput fuu m propter angelos, multi catholici exponunt quodfequitur propter angelos, id tft.incubos An
idomdlBcdainhiftoriis Anglorum. Item Guilcl.in libro de uniuerfo, parte ultima tradlat.6. mul tiplicetur.
rxtcrca hoc determinat fandius dodlor prima parte q.
2$.Etia fecundo feripto dift.S.Et quoUbec.6.q.i o.atqj
fuper Efaia ca. i 3 .& 1 4. Vndc talia negare dicit fandius
.

Thomas imprudentia! eft.Id enim quod multis uidetur

non poteft omnino falfum efie, fecundum philofophu,
de fomno & uigilia,in fine,& in 2. Ethicorum. Sileo de
hifloriis multis & authenticis tam catholicoru quam
,

ethicorum qui incubos efie palam aficuerunt. Caufa au

tem quare demones fe incubos faciiit uelfuccubos.non
deledlatioms eft caufa cu fpiritus carnem & ofia no ha
,

beac.Sed h^c eft potisfimi,ut per luxurig uitiu utriuique

a nimx.ut
hominis naturam lxdat, corporis uidclicct
ile ad omnia uitia homines proniores cxiftant. Nec dubium quin fub certis confiellationibus femina uigorare
fciunt fub quibus homines etiam concepti, femper mali
-tijsexiflutdcprauati. Vnde enumeratis per alrisfimurti
multis luxurixuitiis, a quibus fuum populum mundum
efie uoiuit,& quib. infideles hxrctici erant ait Leuit. 1 &.
Ne polluamini in omnibus his quibus cotaminatx funt
entes,quas ego eiiciam ante cofpedlum ueftrum, e qui
f us polluta elk terra cuius fcelcra ego uifitabo. Dicit gl.
fuper uerbo gentcs.DxmoncSjinquit, qui propter mul
titudinem dicuntur gentes uniuerfx qui cum omni dcc

&

cato gaudent,prxcipuc tamc fornicatione & idolatria ,

quiain his corpus,& anima maculatur, & totus homo
qui terra dicitur.Omneenim peccatur quodcunque fecerit homo extra corpus eft, qui aute fornicatur , in cor
pus fuu peccat.Si cuilibet intuenci biltorias de incubis,
6c fuccuois,infpiciar ut fupra

ja

Bcdam in hifioriis Anglor

rurn.

*4nper Dmdetur procreatio hminis.

36
rum,& Gulielmum.Thomam, denique Barbantinu in li
.broquide Apibus intitulatur. Ad argumenta . Ad primu de naturali propagatione inftituta a Deo ,intcrma
rem focminam dicitur. Quod ficut Dei permiffionc,
facramentum matrimonii poteft opere Diaboli uitia-

&

Tijpcr malefica,utfupra patuit. Itaafimili

&

fortiori in
quolibet alio aftu ucnerco inter mare
fcemina.Scd fi
quaeritur, quare potius in a&u
fupcr alu uenereum
diabolo permittitur maleficia exercere, qua fuper alios
humanos a<ftus . Dicitur quod multiplex caufa affignat
a doftoribus de quibus inferius ab illa parte ubi de permiffionediuinaaifcutitur.Ad prgfcns fufficic caufa qu
prius tata eft,fcilicet quod potcftas dannonis eft in lubis hominum. Quia inter omnia certamina duriora funt
praelia certaminis ubi continua pugna,
raro uifroria.
Nec ualetjubi dicitutquod tuc opus diaboli eflet fortius
opere D ei, cfi. actus matrimonialis a Deo inftitutus pof
fet uitiari, quia non uitiat per uiolentia , imo cu nihil
ualcat inficere, nifi a Deo permiffiis.Ideo magis per hoc
eius impotetia concluditur. Ad fecundum uerum eft, q>
procreare hominem eft atus uiui corporis. Sed cum ai
citur quod daemones non poffunt dare uitam , quia illa
fluit formaliter ab anima,uerum eft, fed quia materialiter difeinditur a femine ,
daemon incubus illud immittere poteft Deo permittente, per coitum
no tan
qua ab eo difeifum , fed per femen alicuius hominis ad
hoc acceptu(ut dicit S.Tho.in prima parte q.lj.ar.3.)ut
pote quod idem daemon qui eft fuccubus , ad uirum fiat
incubus ad mulierem, ficut etiam aliarum rerum femina
afliimunt ad aliquam rerum generationem, ut Augufti
nus dicit. de trinitate. Vndc fi quaeritur cuius filius fic
natus cxiftit.Patet quod non eft filius dcmonis,fed filius
hominis,cuius eft femen acceptum. Sed cum inflatur
qd nihil eft fuperfluum in operibus Angelorum, ficut
natura: coceditur.Scd cum infertur quod daemon poteft
inuifibiliterfcmefic recipere
infundere , ueru eft hoc
autc potius operatur uifibihtcr,ur fuccubus,& incubus

&

&

&

&

&

&

&

Li

Bt

V\ fatyufiiotertiain W -wtf

33

tttficpcrtalcm.fpurdtiaminficiatrofrput.5c anima, 5c
in utroqj homine mulieris, fcili;ct,& uiri,ut in corpore
quafi tatum cfi.P^aetcrca plura poffent d^mones inui
fibiliter

qui

tamen non permittuntur et fi ueilcnt exer

autem uifibilitct.uel in exefccitiu bo

ccrc, permittuntur

norftjUcl in corre&ioncm malorumiPoflct deniq* cofin

gere quod loco d^njonisifuccubi alter feme reciperet ab
eo,& incubum loco alterius daemonis fe faterer, & hoc
triplici excaufa.Puta qui daemon deputatus mulieri reci
peret femen ab altero daemone , deputato uiro, utfic
unufquifque circa fibi a principe daanoniorir commif-

fum, habeat maleficium exercere , nunicuique proprius

deputetur Angelus etiam a malis.uel propter foeditatem
aftus, quam daemon unus facere abhoreret,cu ut in fequeti quaeftione patebit certi dxmoncs cx nobilitate na
turae certos aftus & fpurcitias facere abhorrerer , ucl
inuifibiliterloco uero feminis fuu femen, id eft q> incubus recidit inuifibiliter fe interponendo mulieri intro
mittat, quam interpofitionemf acere non eft cotra eius
naturam aut uirtutem cum e tiam in corpore aflumpto
,

inuifibiliter

& incontrcftabiliter fe interponere potcll,

fi

euefupra de illo iuuenc qui 1 dolii defpofauerat, patuit.

Ad tertium.Hocquod dicitur quod uirtus Angeli eft in
finita rcfpe&u fuperiorum , hoc eft, quia eius uirtus com
prehendi non poteft ab inferioribus , quin femper fuper
excedit eam, ita quod non lijnitatur ad unum effe&um
tantum. "Et hoc ideo quia fuprema in entibus anteuirtutes maxime urviuerfales.Vnde propter hoc qcf eft infinita fuperius

in

non poteft

omnem effe&um illum

dici,

quod poflit indifferenter

ad proponSdu, quia

lic

etiam

diceretur infinita inferius ficut fuperios. Derrruquiain

patiens debet efie proportio nulla poteft
ter agens
cor
efle proportio mter fubftatiam pure fpiritualem

&

porale

Aum ni

ideo nec

&

ipfi.

daemones poflent

in

aliquem

efte-

mediate aliquo alio principio aftiuo. Inde eft

quod feminibus rerum utuntur ad effedlosproducedos
fi

inxta Auguftinum.^.de. trjn>tatc.Vnde hoc argumerum

redundat

Qu&flio tertia,
fpiritQalibus inferioribus. ut funt

hoc contingit

cis

39

d^mones

.Et fi

quidem

fecundum conditionem naturx,fecun-

dum quam aliqui ponebant dxmones non efle

exiliis fu
perioribus angelis .Sed cx illis qux perficiuntur a Dea
imicterreftri ordinijUt eratphilofophorum opinio. Vei
,

fi contingit ev poena pcccati,uc theologorum lenre

eft,tunca cccleftibus fcdibusdetrufi in hunc acrem, ta

etiam
tia

quam ad pornarn non po fiunt ipfum aut terram commouere.Hxc addita fuper propter duo argumetaqL'| taciti
ioluuntur^fcrlicet, de corporibus coeldtibus.,q> illa ctian
pofient mouere,Si polfent corpora localiter mouere.qui
fiint eis magis propinqua, ut etiam ultimum argumentu
prxtendit.Refpondetur enim quod non ualet ,qnia illa
corpbra excedunt proportionem uirtutis eoru,fi quidem
prima opinio locum habet,Sitieronon,fed fecunda, tunc
iterum non pofiunt mouere, propter pee nam peccari.Eft
etiam ad argumentum ubi quis obijccret q> idem eft molus totius'& partis ficut totius terrx & glebe . in 4 .phi
ficorum.Vnde li dxmones poflent mouere partem terrae
pofient etiam mouere terram, non ualer,ut patet intueti
diftinftionem. Colligere autem femine rerum & applicare certos effeftus, non excedit eorum uirtutem natura
lem Deo eis permittente ut de fe patet.Summarie coclu
datur quod non obllante quod quidam d eunt, dxmones
in aflufriptisrcorporibirs nullo

per filios Dei figmficentur

ficut

filii

modo
Scth

pofle generare,

& per filias hominum^llx qux de ftirpe Catn

derant.
:ritur>5c

&

q>

& non Angeli incubi

defee

Quia tamen contrarium a multis nt patuit, afle-

quod multis uidettir.non

poreft

omnino cfTc lal-

fum fecundum phiiofophum in 6. ethicorum . Et in fine

de fomno& uigilia. I?m etiam modernis temporibus
reaattdlantur fafta&difta maleficarum talia ucrc
liter cxeqnentium, initio dicimus tria . Primo quod per

&

tales

dxmoncs fpurcisfimi

alus uenerei

non

deleftatio

& corporum quibus fuccubut

aut incubunt caufa cxercentur.Sccundo,quod per talem
viftum completa coccptio & generatio a mulieribus ficr|

:nis,fed infcftionisanimx

P0K&

quibus huiufmodi

a&m

exercentur

poteft inquantum femen humanum apponere pofiuht,ia

loco conucnicnti uentris mulieris ad maceriam propotr

tionatam ibidem praeexiftentem a

&

fimili , fient

fk

mina aliarum rcium colligere pofTunr ad complendum

aliquos cffc&us.Tcrtio , quoddxmonibus attribuitur ia
talium generatione illud tantum quod cft motus locali
non autem ipfa generatio, cuius principaliter non cft uir
i

cuius femen fuit unde & genitus non dxmoni , fed alir
cuiushominis filius eft. Et per haec pater refponfio ad
argumenta, ubi qui arguere uelltt quod daemones gencr
rare non pollent propter duo. Primo quod generatio eoa
pletur per uirtute formatiuam qu eft in femine corporcuiuo refoluro. Et coipus a daemonibus aflumptum >
quia non cft tale, ergo &c. Patet refponfio quia dxmoa
tiirtutc feminis formatiuam reponit ad locum debitum,
&c.Secudo fi dicatur q femen non habet uirtutem gtne
randi,nifi quandiu calor anima: meo retinetur quem ta
,

men exaltare ncceffc cft

Eft

per

magnam diftatiam delatam.

enim refponfio quod darmones pofTunt aliqua repo-

nere ad coferuationem feminis ne calor uitalis cuaporct

Vel etiam quia uelociffime mouentur propter uiftoriam
mouentis fupef rem motam,idco non poterit euaporari

tam

foclicitcr.

huiufmodi exercentur;

QVARTA qVAESTlO.
TRVM catholicum afTcrcrequodaftu*
fi

incuboni
niant

& fuccuborudaimonum

conuc-

omnibus fpiritibus immundis

indiffc

DETVR

da bonu

quod
renter & aequal ter . E T VI
fic, quia oppofitu afferere.eflct ordine que
inter cos affirmare probatur . Sicut ad rationem

&

ordo.Auguftinus in libro dena

boni pertinet modus
tura bonita.ad rationem malis pertinet inordinatio. SED
in angelis nobis nihil eft inordinatum , crgo&c in malit
nihil

4f

Quafiio quarta.

nihil potcfl cfle

inordinatum.Vnde

indifferenter huiuf-

modi anibus habent infiftcre.Inde etiam illud. Vbi nullus ordo fempiternus horror inhabitat in terra , uidelicet
tem.brarum.lob io.Praeterca , fi non omnes
miferia:

&

indifferenter his altibus infiftunt,hoc cis competit uel ex

natura, uel ex culpa, uclpcena.Non ex natura, quia pof*

funt peccare omnes indifferenter , ut in praecedenti quas
ftronetalfum efl,funt in natura ipforum fpiritus impuri
licet non immundi, quantum ad diminutionem naturalia
bonorum.ln nequitia fubtiles nocendi cupidi , perfuperbiam tumidi, &c. ergo competit eis quo ad culpa uel
poena. Tunc fic, Vbi eft maior culpa,ibi maior pcena ,fed
,

fuperiores angeli magis pcccauerunt, ergo in

eorum poe

nam magis his fpurcitiis habent infiftcre.Si hoc non

dabitur ratio alia cur non
ftant.Praeterca ubi

illis

eft,

altibus indifferenter infi-

& obedientia ibi ocS

non eft fubieltio

indifferenter operantur, fed in daemonibus nulla eft fub-

& obedien tia probatur

Quia illa fine concordia

.
haberi non poffunt,fcd in daemonibus nulla eft eoncordia.Prouerb.i 3. Inter fuperbos femper funt iurgia. Praeterea ficut aequaliter omnes propter culpam, poft diem io
dicii in infernum detrudentur, ita & ante illud tempus ia
icltio

ere caliginofo propter officium eorum detinentur , non

igitur effe aequalitas ex caufa emancipationis , ergo nec
aequalitas ex parte officii
tent.ationis.SED
gloffa praed.ad Cor.i y.Quadiu durat mundus, angelr.an

CONTRA

&

gelis, homines

funt

hominibus, daemones , daemonibus praeItem Iob 40. dicitur de fquamis Leuithan per quas
,

membra diaboli fignjficantur quod una uni adhaeret , ergo

inter eos eft diucrfitas

taliter quaeritur.

& ordinis alfionibus

Incidcn

An a bonis angelis ipfi daemones ad hu-

iufmodi eorum fpurcitiis exequendis interdum impediaa

tur uel non.
Et dicendum quod quia poteftas dicuntur
angeli, quorum ditione uirtutesaduerfae fubiedae funt,

ut Gregorius

dicit,

& Auguftinus tertio de trinitate. Spi-

ritus mtacjdefcrcor atque peccator

rationalem pium

regit per Cpiritu uita

& iuftum.Ec ficut illae

creatura: fuper
ai

ia

quibus Iju\u[modi atftis exercentur.

42

&

aliasjnfluentias habent quae funt perferiores ,

Deo
propinquiores co quod totus ordo praelationis,primo
originaliter eft in

Dco,& participantur a

&

creaturis fccu

dum quod ei magis propinquant Ideo etiam boni an,

geli qui maxime appropinquat Deo propter eius fruitio
.

ntm qua daemoncir carent Itiper ipfos daemones habent

pradarionem.&pereosreguntur.Et cum inftatur quod
daemones proemisfis mediis multa mala faciunt, aut ergo
no impediuntur. quia non fubfunt bonis angelis , qui eo
impedire poffcnt,aut

fi

fub(unt,tnnc cu adnegligentian

praefidentis pertinere uidencur.ea^qua: per fubditos male

nunt. Videtur quod in angelis bonis fit aliqua negligetia-

Refpondetur quod laofti angeli funt miniftri chuina: fo)ientiae.Vndc ficut diuina fapientia permittit aliqua
fa fieri per

ex eis

ma-

malos angelos uel hotnines propter bona qu

elicit, ita

& boni angeli no totaliter cohibet maLos

a nocedo fiue homines fiue d^mones.R

ESP O.N S I

Catholicum cft afterere quxdam ordine afttonu interio

sum & exteriorum. etiam per quandam praelationem effc
in daemonibus. Vnde

& quaedam fpurcitia:

ab aliquibu

infimis perpetrantur a quibus fuperiores propter nobili,

tatem naturae fecluduuuir.Ht declaratur hoc primo generaliter ex triplici congruentia

xum nature diuina:

qua talia congruuntco-

fap.enriac Sc propriae ncquiti$

mu

, de
snagis infpeciali.ex natura quidem.
conitar quod a
principio creationis femper quide alii fuperiores fuerunt

Nam

x natura cu

inter

ipeciei exiftant

ie

differat Ipecic.nec

duo angeli unius

communiorem opinionem fequedo

quae

etiam didis philofophorum concordat,& Dion.qui po-

eodem ordine cfie prr*

mos medios Sc ulfimes,cui etiam ncceflarro opportet af
fcntire.tum ex immarerialitate eorum tum etiam cx in
Corporalitate, Infpiciat qui uult di&a dodorism z.,dif,zw
Et quia peccatum naturam non tollit,
dam.ones poft
nit, lo.cap.ccelcftishierarchia: in

&

cafum data naturalia non amiferunr,ut fupra taftum cft

rerum feqtmnrur naturales carum condi

;6c operationes

riones ideo ficut inuatura>fie &. in operationibus lunt

uarij

'

QU/eflio

qUarta *

4$

&

multfplices . Congruit etiam hoc dioinafc fapiea

ut ca quae ab ipfo flnt,ordinata fint.R0m.13. quaea
Deo funt, ordinata funt.Etquia demonesfunt a Deo de
ad puniendum danv*
putati ad exercendum homines,
natos . Ideo in exercitiis eorum ab extra quo ad horni
uarii
tiae

&

& multipliccs.Congruit et & nequitie ip

nes funt uarii

forum . Quia.n.humano generi aducrfanrur, ideo cum

ordinate impugnat,idco magis hominibus nocere aeftimant ficut faciur,unde confiat fpurcitiis in nephandisfi
mis no aequaliter mfiftunt, quod etiam magis fpecifica
tur tali ratione.Nam cu operatio fcquitur naturam rei,
ut

diftum eft quorumcunque funt

naturae fubordinarae,

oportet etiam quod operatione fibiinuiccm fubordini*

tur, ficut patet in rebus corporalibus.Quia enim inferio
ra corpora naturali ordinatione funt infra corpora eoa

actiones & motus eorum fubduntur a&ionibus Sc

motibus celeftium corporum, & quia ut diftum eft dae
mones naturali ordine inter fe diffcrunt.Ideo etia nato

leftia

&

cxtrinfccis praefertim 10
ralibus a&ionibus intrinfccis
huiufmodi fpurcitiis peragendis. Ex quibus concludituj

quod quia huiufmodi fpurcitiae plurimum praeter robi

litate angelicae naturae exercentur, cum etiam in aftib*
humanis infimi & ferdiflimi attus in fc quidem confide
rando,non quantum ad officium naturae & procreationis reputatur.Daemonum cu dc quolibet ordine aliquicecidifTccrediitur,n6 eft inconuenicns aflerere quod alit
daemones qui dc infimo choio& iterum illi qui infimi
in illo exiftunt in his fpurcitiis & aliis deputantur , & in
fiftunt.Hoc etiam plurimum eft aduertendfi,quodlicec
fuccubis mulieribus infeftos feripturatt
de incubis
dir.tamen nufquam legitur in uitiis.quibufcunque con

&

naturam loquendo, non folum de fodomitico , fed

quocunque alio peccato extra uas dcbitura,pcrpercagedo fe incubos & fuccubos feeifle. Tnquo maxif
tra

etid dc

no illorupeccaminu enormitas oftenditur

ei;

indiffe

renteroes daemones cuiufcunque ordinis illa peragero

ucrccundum aeftjmant . Et hoc uidetui
abhorrent ,

&

uclle

&
\A quibus

44

huiufinodi

a&us exercentur.

ndleglofa fupcr Ezechielem 19 ubi dicitur. Dabo te/*

manus paleftinomm,rdeft,daemonum, qui etiam erube
fcunt de uia tua fcclcrata, uitium contra naturam intcl
& intuenti patet, quod de daemonibus oportet au
] igens,
ftoritatem intelligcrc. Nullum. n. peccatum tam faepe
ueus repToba morte in multis conderonauit . Dicunt et
.

& ueraciter creditur , quod nullus talis uitij

poftquam tempus mortalis uitae Chrifti,quod ad annos
s 3. extenditur in hoc fcelere perfeucrans exceflerit , nili
fpcciali gratia redemptoris poterit liberari , quod ex co
patet quod oftogcnariis,& cetenariisifto crimine inue
nonnulli

niutur

faepe irretiti

quibus tepus Chriftiquia

tum difciplina fuit, & ideo illo fpreto

uix

mo

uitae

unquam

fine

difficultate per maxima

ad hoc (celere cotinebit. Sed e

quod ordo fit intercos et ad officia exteriora s quo ad
impugnatione* demonftrat eorum nomina. Nam liccc
unum & idem nomen, fcilicct diabolus multipliciter ex
primaturin feripturis, & hoc propter eorum diucrlas
proprietates, tamen his immundis operibus unus praefidere in feripturis traditur , ficut etiam & certis aliis ui
tijs.Etenim ufusferipturae & locutionis quemlibet im
mundum feriptum nominare diabolum, a dia, quod cft

duo,& bolus, quod cft morfcllus.quia diro

occidit, fcili

&

animam, 5c fecundum cthimologia licce

cct corpus
hoc
graece interpretatur diabolus claufus ergafculo ,
ifibi c5uenit,cum no permittit fibi nocere quantum uel
let. Vel diabolus quafi defluens quia defluxit, id eft, cor

&

ruit

id

& fpecialitcr & localiter.N ominatur etiam da:mon

eft, fapies

fupcr fanguinemuel fanguineus,fcilicct,fu

per peccata quaefitit

& procurat triplici fcictia,qua ui-

get,(cilicet,fubtilitace nature,expericntia

temporum,

bonorum fpirituum .Nominatur et bclial*

quod interpretat abfque iugo,uel abfquedomino, quia
reuelatione

pro pofle pugnat conrra eum,cui dcbcrctefle fubieftus.

Vocatur etia Beelzebub , quod interpretatur uir mufea
ru,id eft, animaru peccantium quae reliquerunt uerum
,

fpofum ChriftuJtem fathanas,id cft aduerfarius Vnde

.

:i.

;u

.Pcc.

Qu&flio quMt'

4J

l.Pct. 2 .Aduerfarius ueftcr diabolus circuit, 5cc. Item

eft beftia,quia facit homines beftialcs.Item
daemon fornicationis, & prin ceps illius fpurciti Dicitur Afmodeus, quod interpretatur fahua iudicii,quia

JBehemot,id

propter hniodi uitium.fattum fuit terribile iudicium fu

2fodomam,& quatuor aliis ciuitatibus . Sicut <5c dar

per

mon fuperbi^

dicitur

Leuiathan,quod interpretatur ad
& lucifer tentans primos pa-

ditamentum eorum, quia

rentes, de fuperbia promifit eis

tis.Dc

additamentum diuinita

& per Efaiam Dominus. Vifitabo fuper Lc& tortuofum , & daemon

quo

uiathan , ferpentem ueterem

auaritia:
ftus in

& diuitiarum dicitur mammona, quem & Chri

Euangelio

feruire,

exprefli t.Matthaei.6.

No

poteftis

dco

AD ARGVMENTA. Ad primum
bonum poteft inueniri fine malo,fed malum

&c.

quod quia

nunquam

inuenitur fine bono, quia fundatur fuper crea

turam,qu in fe bona eft.Et ideo daemones inquantum
habent naturam bonam, ordinati funt in naturalibus,&
in eorum actionibus ad illud.Iob.io.potcft dici, quod
daemones ad exercitium deputati , non funt in inferno
fcd in ifto acre caliginofo.Vnde hic habent ordinem in
tcrfc,quem tunc in inferno non habebunt. Vndc etiam
dici poteft , quod etiam iam omnis ordo in eis ceftat
quo adipfam beatitudinem confequendam cum a tali
ordine irrecuperabiliter ceciderunt. Et dici poteft,
quod etiam in inferno critinter.eos ordo potcftatis, &
poenarum affli&ionis , inquantum aliqui ad affligendum animas deputabuntur, & non ali; . Sed hic ordo
magis erit a Deo quamabipfis, ficut etiam & eorum
tormenta A D tertium cum dicitur qUod fuperiores
daemones quia magis peccauerunt, magis puniuntur,
etiam his aiftibus immundis amplius deberent infifterc.
Refpondetur.Quia culpa ordinatur per poenam , & non
>er naturae a<ftum,feu operationem , ideo non infiftut il
{is anmunditijs propter nobilitate naturae, non propter
coruni culpam aut penam . Et licet omnes fint fpiritu*
impuri & ad nocendum cupidi, tamca unus amplius al
.

uro

&

'

4^

Pndemltiplic. maleficiorum procedat.

t ero inquatum potiora naturalia funt obtenebrata. Ad

quartum dicitur, quod cft cocordia inter d^mones, non
amicitiae led nequitiae,exqua homines odiunt,
Deiiu

&

repugnant quantum poflunt.Talis enim cocordia

fubi jciant
inter impios reperitur.ut cis fc adiungant ,
ad propriam nequitia exequendam, quos potioribus ui
fUtiae

&

xibus uident. Ad quintum licet carceralis macipatio ora

poft in infer
Ilibus aequaliter deputentur, iam in aere
&o, non tamen ex hoc naturalia in eis funt gqualiterad
officia aqualia, immo quanto funt no
aquales p^nas
fcilioresdn natura Scpotiores inofficio,tanto enimgra
niori fubiecU tormento. VndcSap.6. Potentes potenter
ormenta patiuntur.

&

&

MVlTlVLlCjtTlO M\A-'
R VM

'

LPFICIORYM OPE
i

jjcuo

T/

r\'

>

...

procedat .
*

....
rrmoo

?i

QVAESTIO QUINTA.
N

posfit quoque catholice cenferi, quod

origo
multiplicatio maleficiorum ope
rumprocefTcrit ex influentiis corporum
cccleftium,feu fuperabundanti malitia ho

&

minum, & non ex fpurcitiis incuboru $c

fuccuborum daemonum , & uidetur quod
ex propria malitia.Nam Auguftinus in libro 83*q*dicit,
quod ad hominis uoluntatem caufa deprauationis eius
redit,Cue aliquo, fiue nullo fuadentedeprauata fit. Sed
maleficus deprauatur per peccatum, ergo caufa illius
non cft diabolus, fed uolutas humana. Ad idem dicit de
,

libero arbit.quod cuilibet eft caufa fuae malitiae

etiamprobaturratione

quod

Peccatum hominis ex libero

arbitrio procedit.fed diabolus non poteft liberum arbi

trium. mouerc,hoc enim libertati repugnaret, ergo, diabolus non pQteft.ctfc caufa, ncc illius cuiufcuque pecca

'

II

5
a
11

t
i

11

ti.&rxterea

QmJUo quinta.

:i

47

m libro dc ecdefiafticis dogmatibus.dicitur.

Nn omnes cogitationes noftra: malse a diabolo

tur,fed aliquoties cxnoftri arbitrii

exritan

motu emergunt. De-

mum quod cx iofluentiis corporum cceleflium pollint o& non a daemonibus probatur. Sicut omnis multicudo reducitur ad unum, ita omne multiforme reducitur
in aliquod uniforme principium.Scd adus humani funt
multiformes,tam ad uitia.qu am ad uirtutes,crgo
uarii
uidetur quod reducantur m aliqua principia uni formiter
mota & mouentia.Sed talia non polfunt asfignari.nifi ex
motibus cceleftium qui funr un.formes,crgo illa corpora
funt talium aftionuin caufse. Praeterea!! coelcfti corpora
non cflent humanorum ahiu ad u*rtutcs & uitia caufa?.
Aftrologi non adeo frequenter ucra praedicerent de bcllorum cuentibus & aliis humanis a&ibus funt ergo aliquo modo caufa.Praiterea corpora ccelcftia polfunt imprimere in ipfos daemones ad caufandum certa maleficia,
ergo a fortiori in ipfos homines . Alfumptum probatur
ciri,

&

cx ttibus.Nam certi homines qui lunatici dicuntur, infc

uno tempore quam alio, quod

non facerent, fed potius omni tempore molcftarent , nili

liantur a daemonibus plus

cx cerris lunationibus etiam ipfis darmones inquietarentur ad infernum huiufmodi 9 probatur etiam ex nigroman
tics qui certas conftellationcs obferuant,ad inuocandu
da:m ) nes,quod non facerent, nifi fcirent illo daemones

corporibus coeleftibus efle fubietlos. Probatur etiam ex

illo quod daemones fecundum Auguftinumin io.de duitate Dei quibufdam corporibus inferioribus exercentur
lcilicct,herbis. lapidibus,animantibus & fonis quibufda
certis.& uoc;bus,& figuratiombus.fed cum corpora coc
leftki fint uirtufiora quam corpora ir.fcriora.Ideo multo magis adionibus corporum cceleftium. Et iterum arrir
|>hus malefici fubiiciuntur ut eorum opera ex influenti js
illorum corporum.Sc non exasfiilentia fpirituum malorum prouen/ant. Fortificatur argumentum cx.i .Reg.cap.
6 .ubiSaul uexabatura darmor.e.alleuiabatur quado Da
|Jd cytharam percutiebat coram eo
quod recedebat
,

&

48

Vndc multiplic Maleficiorum procedat

fpiritus malus.

SED CONTRA.

Impoflibile cftefFeftu fi
ralia , qd"

ne ca fua produccrc,fcd opera maleficoru funt

no poflimt nifi opere daemonii fieri, patet ex dcfcTeptionc

operum maleficorum, ex lfidorolib.8. Ethi. Malefici dicuntur ob magnitudinem fafcinorum.Hi enim elementa
concutiunt, mentes hominum turbant & abfq; ullo ueneni hauftu fola ui carminum animas interiunt &c.Hu,

iufmodi autem cffe&us non poflunt ex influentijs corpolum cceleftium mediante hominum caufari Praeterea phi
lofophus Ethi. Difficile inquirit quid fit principium operationis m anima, & oftendic quod oportet efle aliquod
cxtrinfecum. Omne enim quod incipit de nouo habet
aliquam caufam.Incipit enim homo operari quod uult.
Incipit autem uellc,quia prxconciliatur, fi autem pr$c
ciliatur propter aliquod confilium procedens, aut ergo
eft procedere in infinitum aut oportet ponere aliquod
principium extrinfecum quod primo mouet hominem
ad conciliandum, nifi forte aliquis dicat quod hoc eft a
fortuna ex quo fequerctur omnes aiftus humanos efle for
tuitos, quodcftabfurdum.Principium ergo in bonis ad
bona dicit efle Deum, qui non eft caufii peccati. In malis
autem cum homo incipit agere uellc & conciliari ad pec
candum oportet quid huius etiam fit aliqua caufa extrin
ma
feca,& non poteft efle alia,nifi diabolus praefertim
leficis,ut fupra patuit, quia corpus cafiefte non poteft ad
taleadusinflucre.crgo patet ucritas. Pneterea cuius po
teftati fubiacetmotiuueiuspotcftatifubiacctSc motus,
qui a motiua caufatur. Motiuum autem uoluntatis eft,
,

apprehenfumperfenfum ucl intelleftu quorum

utrunque fubiacet poteftati diaboli. Dicit enim Auguhoc malum , fcilicet quod eft a
diaboloper omnes aditus fenfuales dat fe efle figuris *
aliquid

ftinus in lib.S^.q.Serpit

accommodat fe caloribus, adhierct fonis, latet

ira8c in fa

laciafermonibus, odoribus fubijcit , infundit faporibus

quibufdam nebulis implet omnes meatus, intclligcntis . Ergo uidetur quod in poteftate diaboli eft mouere
Bcluntatc quae eft dirc&c caufa peccati. Prstcrca omnis

Se

sQQ&ftip

quod fc habet ad utrumlibet

q ^9

sbtC *

indiget aliquo\det$Miinate

hoc ut exeat in aftum,fed libc.r4 atfiitj;w,.homiuis, ad

utrumlibc; fe habetjfcilicet,ad bomira^.ivialu., ergo ad

,ad

hoc quod e,xeat in a^pm peccat>,i.ndigt.quod ab aliquo

determinetur pd mltiftuMaxime autem hoc,. uidetur neri
&4iaholOjpia:fcrtiniin operib.makficof^ cu eius uolutas
determinata qdrmalCi.ergo u idefqq raaU ll R llttls 4 U
1

'

boli eft ca.cnal^ uolutatis'<graecipuv in )naleficis,ev pot^ft

fortificari rd,pev

hocqcT

ficut bonvis. angelus fe

liaber^d

sb.onuimalus angelum ad malum .Sed^jlkuod^.b homines

:ad bonujfergo iftdft 4 talu.Eltm.(dicit.ipipfty(ius />lex diui
abitatis immobiliter ilabilita.ut ima a fiimmis perficiant.

^JUjSPONSlO.Quiaqd quo ad origine maleficiom opei'aiidatiir.ibper indiietiiiluminaiiu coelefiiu , ofteditur

per reprobationem trium errorum, qui fiocafierere cona
.

^nfiplaner.uiorui^geqetaliacoriij&.fataliu ordine pone

-uumjioc noneiTcpnflibile quo ad piijtm.bla (j queritur
coeleftiu caufehrr in homini
atrededo,
bus uitiu matefieoru,tunc ad diuerfitate
ueritate fidei faluadoyoportct firb diftin&ionc diflercxe,uidelicet qS. ritoresfiaminu a lyckrib* xaufari poflunt
intelligi dupliciter, ftutneceflaria & fufficieter.aut difpo
fitiuefSc cotingentcr.Si dicatur primo modo, tunc no folii

an eximprefinane lumiriariu

&

eft falfum,ima hereticu,eo qd Chriftianx religioni adeo

repugnat, quod et ueritas fidei in tali errore faluari non
poteft. Ratio. Dum. n.ponit ola a fyderibus ncceflario eue
per cofeqiicns demeritum.Tol
nire,ia tollit meritum,
lit
gratia, & per confeques gloriani.Tu quia honcftas
moruper hunc errorem prxiudiciu patitur dii culpa pcc-

&

&

xantis in fydera refunditur,! icentia malefaciendi fine rehomo ad oradu colcndu fy

prehenfionc conceditur
dera incuruatur.Si autem dicatur mores hominum a di-

&

&

fpofitionibus Jyderu uariari difpofitiue &; contingenter

fidei repufic poteft habere ueritate, quia nec rationi nec

gnat.Planum.n.eft quoddifpofitio corporis uaricmultu

morum animx,ut
ad uariationem affettionem
plurimum enim anima complexiones corporis imitatur,
ut
j.ParsMal.Malcf*
facit

&

Vn&e mltiplic. maleficiorum procedat

50

ut dicitur fex
di,

principijs. Vnde

&

colerici funt iracun-

& fanguinei funt benigni, & melancolici funt inuidi,

flegmatici pigri, hoc aute.non eft ncceflarium.aia.n.do

minatur fuo corpori, & maxime quado eft adiuuat per
mela
gratiam.Multos.n.uidemus colcricos mafuetos,
colicos benignos, Quum ergo uircus corporum cceleftiu
operatur admixtionem & qualitatem coplexionis.Hirtc
eft quod per cofcnfus quodammodo operatur ad qualitatem motum, ualde tamen de longinquo, Plus enim fa
citad qualitatem complexionis uirtutis naturae inferio
ris , quam uirtus fyderis unde Auguftinus 5 .de ciuitate
Dei , in folutione cuiufda qonis de duobus fratribus
,

&

qui fimul infirmabatur & curabantur, cum quaerebatur,

unde hoceflcc , magis commedat rationem Hypocratis
quam Aftronomi.Hypocras enim refpondit quod hoccrat propter fimilitudmem coplexionis.Et Aftronomus
refpondit, quod erat propter identitatem conftellationis. Melius enim refpondit Phy ficus , quia caufam reddit
magis propinquam. Sic ergo dicenmagis propriam ,
dum quod impreifiones fyderum aliquo modo difponuc
ad malitiam maleficorum, fiquidem aliqua influetia in
eorum corporibus pra:d ominatur potius ad huiufmodi
nephanda, quam ad alia opera quaecuque uitiofa feu uir
tuofa, quae came difpofitio nd debet dici necefiaria pro

&

fi

&

&

fufficcns fcd remota

contingens. Nec ualet
quis obijeeret philofophum libro de proprietatibus ele

xima

mentorum ubi dicit quod regna uacua fa&a funt & ter
rx depopulatae apud coniuftionem Iouis & Saturnis, ar
,

guendo quafi quia talia ex libero arbitrio deprehedebat

hominum, ergo etiam iuflucntiaeluminariumfu^libc.
arb.haberent efficaciam, llefpondetur enim quod philo
fophusfupcrhoc diftum non uult innuere qd homines
illi no poterant jcfiftere illius influetiaeconftellationis
ad diftcnfioncm inclinatis, fed quia noluerat, quia ficut
Ptolaemeus in alma gefti. Sapiens homo dominabitur
aftris, quamuis enim coiundio Iouis, & Saturni eo qd
Saturnus habee influentiam melancciicau), & mala , &
Jupitcr

$t

Qu^flio quinta.

Iupiterualde bonam poteft ad rixam ucl difcordiam ho

mines inclinare, illi tame inclinationi homines per liber

tatem arbitrii polTunt refifterc,& ualde faciliter cum ad

o gratie Dci.Ncc iterum ualct fi quis obijccrct diftum Dama{.li.2.c.6.ubi dicit: Conftituuntur multoties
cometae 5c figna quaedam mortis regum.Refpondetur enim quod etiam lcquendo opinionem Dama.qu^ fuit ut
patet in prsdi&o libro contraria: opinionis uiae philofophicz,fiue nonnihil per hoc concluditur quo ad neceftita
tem aftuum humanorum. Opinatur enim Damaf, quod
cometa nec naturaliter generatur, nec eft una de ftellis in
firmamento pofitis, unde nec eius ignatio eft naturali
nec influentia.Dicit enim quod cometa: no funt cx his,
qu$ a principio genita funt aftra.fed diuina iuflione fecii
dumipfum tempus conftituuntur & rurfus diffoluuntur.
Hzc Damaf.Praenunciat autem Deus per tale fignum ta
mortem Regis,quam aliorum, tum quia cftperfona com
munis, tum quia poteft ex hoc oriri turbatio regni . De
cuius cuftodia magis follicitantur Angeli propter cornu
dif
ne bonum, quorum etiam minifterio & generantur
foluuntur.Scd nec philofophorum opinio obftat,qui|diiutori

&

&

ficca.gcnc
cunt^quod ftclla cometa fit impreffio calida,
rata in fuperiore parte aeris propter ignem,ex cuius uapo
re calido
ficcoglobus illius uaporis adunatus apparet

&

corpus ftellae.Partesaute
ca illu

globum

illius

uaporis difeontinuate cir

extremitatib.

& longum protcnfe in fuis

illi globo coniundtee funt,quafi cius cometa,& fecundum

hanc politionem fignificat,& caufat non per fe,fed per ac
cidcns mortalitatem proucnientem ex infirmitatibus ca
lidis
ficcis . Et quia ut plurimum diuites nutriuntur

&

calidis Sc ficcis.ldeo illo

tempore multi

diuites

moriun-

quos mors regii & principum eft magis notabilis^ haec pofitio nec diftat a pofitionc Damaf.fi quis be
ncconfiderat,nifi quoad operationem, & cooperatione
Angeli, quam nec philofophi excludere polTunt , immo
ubiuapores nunquam in fua ficcitate& caliditate ad generandum cometam currerent adhuc operatione Angeli
f*pc
i
tur,inter

Vnde mltiplic.maleficiorum procedat .

faepe concurrere habet' caufis praedi&is,ficut Sc 0 clla qu$

fantti Thomae doftoris tranfitum indicauit qu utique

non ex fuperius firmamento pofitisprofiliit, fed operatione Angeli ex materia|aliqua prxiacete formata,& offi
cio perafto,itcru refoluta fuit.Vnde uidemus quod fecun
du quacunq; iftarum opinionu.nullu penitus habet coeli
luminaria dominiu fuper liberu arbitrium. Vnde nec con
fcquenter fuper malitiam & mores hominum.Nota infuper quare Auronomi ut faepius uera priedicunt,& qd" eo
ru iudicia ut plurimu fuper una prouincia,aut gete unius
terra: cueniunt.Huius ratio cft quia.n.fua iudicia fumunt
cx aftris.quae et habent maiorem influentia capicdojpro
babiliorem,non neccflitatem in attibus tam nature q uo
luntatis,& in aftibus hominum generalibus, ficut unius
getis ucl prouinciae,q in particularibus unius perfonae,qa
maior efferius ftcllaru imprimitur in totam unam gente

in unum hominem,& quia maior pars gentis unius,

ma

gis fequitur affe&us naturales corporis q unus Angularis

nomo, ideo ficc.fed hoc incidentaliter cft taftum.Secuda

uia per quam praefata noftra catholica aflertio d eclaratur , cft per reprobationem errorum geneatalicorum,
Deam fortunae colentium mathematicorum.Dc quibus
Ifidorus *.Ethicorum.cap.9.genetaliacidicutnr propter
natalium confiderationem fyderum, qui uulgomathe
matici dicuntur, Fortuna uero ut ibidem dicit cap.2. For
tun$ nomen habere d icitur, quafi deam quandam reshu
caemanas uariiscafibus& fortuitis illudente. Vnde
cam appeiIant,eo quod pailim in quoslibet incurres fine
ucnit
malos
ad
bonos
ullo examine meritorum,

&

&

&

&

Haec Ifjrdorus

Sed talem

Deam credere,aut quod

lae-

fiones in corporibus,& creaturis, quae ex maleficorum operibus inferuntur, non ab ipfis maleficiis,fed ab ipfa dea
fortung prouenirent.ficut cft idolatria,ita aflerere ma
leficas ipfas ad hoc effe natas ut talia per eas in mundo

&

&

exerceri poflint,fimilitcr a fide alienum exiftit,immo

traditioni,ficuiplacct, infpi

a communi phflofophorum

a^Do&orcm fanftum libro.j.fumma:

fidei

contra^en-

Qmjlio quinta^
tilcs. q.

53

$ 7.& fequentibus,& inueniet plura

Licet

hoc

unicum propter eos qui fortaflis copiam librorum non

habent,non uideturobmittendum,quodquiain homine
tria funt confidcranda,ut ibi notatur quae a tribus coeleftibus caufis dirigutur uolutatis a&us intellcttus aftus,5c
corporis aftus, quorum principium a Deo tantum,& im-

mediate fecundo ab Angelo, & tertium a coelefti corpore dirigitur.Nam eleftiones &uoluntatcs immediate a

Deo in bonis operibus diriguntur dicente

fcriptura.Pro.

ai.Cor regis fupple quod maiori potetia uidetur poffe rc

fiftcre,eo minus alii non poflunt,quia in manu Domini,
& quocunque uoluerit inclinabit illud. Et Apoftolus,
Deus qui operatur in nobis uellc
perficere pro bona
uolutate.Cognitio uero humana intelle&iua a Deo mediantibus angelis ordinatur. Ea uero quae ad corporalia

&

pcrtinentjfiuc fint exteriora fiue interiora,in

ufum homi

njsuenientia a Deo mediantibus angelis , &coeleftibus

corporibus difpenfantur.Dicitenim beatus Dionyfius4.

de di.no. quod corpora coeleftia funt caufa: eorum qu

in hoc mudo fiunt non tamen neceflicatcm inferentia
Et cum homo fit ordinatus fecundum corpus fub corporibus cceleftibus, fecundum intellettumucro fub angelis,
fecundum uoluntatem autem fub Deo poteft: contingere
quod homo fpreta infpiratione Dei ad bonum & illuminationi boni Angeli ducatur affeftione corporali ad ea
quae influentia luminarium coeli inclinat, ut & fic ta uo

quam intelle&us malitia & erroribus inuoluatur'.

Non eft autem pofhbile huiufmodi erroribus quibus ma

luntas

lefici irretiti

licet ad

funt ex influentijs luminarium coeli inuolui,

fundendum fanguinem,uel furta, aut

latrocinia ,

uel etiam incontinentias pefiimas perpetrare polfit quis

ex illis incl inari,ficut etiam alia quaedam naturalia.Etia,

ut Gulielmus in de vniuerfo dicit 3 quod per experientiam

habetur,fi meretrix nititur plantare oliua ,no efficitur
fiuftifera,qua:

tamen per caftam plantata fruftifera,effi -

&

citur. Et aliquis

etiam medicus in fanando, Agricola in

plantando,Cc miles in expugnando ^aliqua ex impreffia.

6.1

nc

Pude multiplic.maleficiorum procedat

54

coelefti corporis efficiunt,qu$ alij etiam eafdcm arte

habentes efficere no pofliint.T crtia uia fumitur ex reprobatione fatalium effe&uum.Vbi notandum quod fatum
modo af
efle aliquod uno modo catholic$ afleritur. Alio
fercrc.eft omnino haereticum.Si enim fatuum aeftimetur
et
efle fecundum aeftimationem quorudam gentilium,
quorudam mathematicorum qui putabant quod cx ui po

ne

&

(itionis

fyderum

caufaretur infallibiliter diucrfitas

moru,

quod talis efficeretur neceflario malcficus,ucl uirtuo

Cus in moribus,quia talem cum efle caufarct ui* qu$ in di
fpofitione fyderum fua qua talis uel conceptus ucl natus
effe comprehcnderctur.Et iftam uim uocauerunt nomine

ita

opinio no tantum cft falfa.immo haere

omnino dctcftanda prOptcr inconuenientia quae

fati,fed quia ifta

tica

fle

neceflario fequerentur,ut fupra tattum cft,circa reproba

tionem primi erroris, quia uidelicet tolleretur ratio me-

& demeriti,immo gratiae fle gloriae, & quod Deus

malorum noftrorum auftor eflce,flc plura alia. Ideo fatum fic omnino refutatur.quia nihil eft fecundum quam
acceptionem ctiaGrcgorius dicit in Homel. Epiphaniae,
riti

Abfit a fidelium cordibus, ut fatum aliquod efle dicant,

licet haec opinio uideatur cade efle cum prima,quae cft
planetatiorum,& hoc propter eadem incouenientia quae
utrobiqitc cernuntur, tamen funtdiucrf quantum inter

&

fc diuerfificantur uis fyderum fle iufluxus generalis fepte

planetarum Si aut ^ftimetur fatu efle fecundum quada di

fccudarum ad pro
ducendiieffe&usdiumitusprouifos.Hoc modofaftu uc
re cft aliquid, eo quod prouidentia Dei per caulas medias

lpofitione.fiue ordinatione caufarum

exequitur fuos effchis,ln illis uidelicet quaefccudis cau

(is fubduntur, licet in aliis non ut eft creatio animaru.glo
rificatio fle gratipcollatiOjLicet et Angeli ad graticii\fu(ionc cooperari poflitnt intellcftum fle uoluntatis capaci
tatc,illuminado fle difponedo.fle fic quaeda ordinatio efle
ftuum una fle cade dicitur prouidentia fle et fatum. Sic e*
nim confideratur ut cft in Deo, fic dicitur prouidentia, II

utem
j-.

fecudii, quod eft in caulis dicitur

.

mediis ordinatus

Deo
oOU!

QilAfiio quint*

$S

Deo ad cffe&us aliquos producendos fic habet rationem

modo

Boetius loquens'dc fato 4*de eonfol.di

rebus mobilibus inhaerens difpofitio per
qua proujdcntia fuis quasque neftit ordinibus. Sed tame
fan&i doftoreslrOc nomine uti recnfauerunt propter eos
fati.Et
cit:

hoc

Fatum

eft

qui illud ad

uim

politionis

fyderum retorquebant Vndc

.

Aug.c. j.de ciuitate Dei dicit: Si propterca quifquam res

humanas fato tribuit^quia ipfam Dei uoiuntatem uel po
linguam cor
teftatem fatum uoeat fententiam teneat
rigat.Patet etia ex praemisfis tacita refponfio ad quatftio

&

ncm,An omnia fato fi*bdantur,& an etiam maleficorum

opera illi fubdantur.Quia fi fatum dicitur ordinatio cau
farum fecundarum ad effc&us diuinuus prouifos , id eft,
ubi Deus difpofuit per caufas fecudas producere effeftus
cais
talesjfic inquantum fubduntur fato, id eft, fubduntur
fis

fecundis

tum

fic

Deo

ordinatis, ut funt influentiae corpo

Deo immediate fiunt, ut eft

coeleftiu.Ea uero quae a

creatio rerum, glorificatio fubftantialium fpiritualium

dicit
alia huiufmodi non fubduntur . Et hoc eft quod
.

&

Boetius ubi fupra,quod ea quae funt primae deitati propinqua fatalis ordinis mobilitatem excedunt. Vndc a*
leficoruin opera,quia non fiibfuntfecudiscaufis cu talia
praeter. curfum communem & ordinem naturae cueniut.

Ideo necfato,fcd caufis

cellario fubduntur.
,

\r

aliis

quoad eorum originem nc

*
.

riC

.1.

o.

Wr.li

jl Motoribus orbium maleficia non

l-

caufari.

C ONSEQVENTER

quod nec huiufmodi malefico-

poflontoriri.aut caufaria fubftantiis fcparatis , quae funt motores orbium, fcu corporum caelcftium . cuius opinionis fuit Auicenna,&fiii fequaccs hac
ratione moti quia enim fubftanti$ illae feparatae altioris

rum opem

funtuirtutis animabusnoftris

5t

ab ipfa anima interdii

cum

56

xA.

Motorib. orbium malef.non caufarL

cum fuerit iri fu a

imaginatione ad folam quendam appro

henfionem interiorem circa aliquod extrinfecu immutatur corpus proprium, interdum etiam alienum fcucxtrinfecum,ucrbi gratia. Aliquis ambulans fupra trabe
in alto pofitam cadit de facili,quia imaginatur cafum ex
timore.nonantcm caderet fi eflet trabes illa pofita fu,j>
terram,ubi cafum timere non pofict.Itemad folam apprehcnlionem animae incalefcit 'corpus,ut in concupifce
tibus ucl iratis,aut etiam infrigidatur, ficut in timentib.
Pdteft etiam immutari ad aliquam xgritudinem,puta fe-

brem uel lepram,cx forti imaginatione, & apprehenfione ad jtiles egritudines , & ficut circa corpus proprium ,
alienUm, ut illud immutetur ad fanitatem ucl
argritudinem, Sc hic ponit caufam etiam fafcinationis,de
qua fuperius ta&um eft. Et quia fecundum illam pofitio
nem effettus maleficiarum haberet reduci ad motores or
bium,licet nonpr$cise.adipfa corpora cceleftia.ldeo ulrra illa qu ibi tafta funt, dicamus adhuc cp talia fic conira circa

eft impoflibile.quia cum motores orbiu fintfub.

ftancixintdlcftualcs
bonx non tam fecundum natu

tingere

ram.quam

&
& fecundum uoluntatcm.quod patet ex caru

operantibus ad bonum totius uniuerfi Illa autem creatura cuius ope magica: operationes fiunt, ut fi fit bona fe
.

eundum naturam, non tamen poteft cfle bona fecundum

uoluntarem.Idco non poteft cfie idem iudicium dc amba
bus fubftantiis.Et q> non poteft efle bona fecundum uoluntatem probatur.Nam prxftare patrociniu aliquibus
in his qua: fiunc contraria uircuti,non eft alicuius intelbene difpofiti,fed talia autem in huiufinodi opera

lectus

tionibus maleficorum. fiunt enim ut in fecunda parte ope

patcbit.plurima homicidia, fornicaciones puerorum
,

ris

&fumentortim occifiones,&

alia maleficia

procurantur,

unde ueteres Pus artibus malefici a malefaciendo uocantitr.non eft ergb bene difpofita fecundum uirtutem talis
,n c ft e ftualis

naturx, cuius auxilio huiufmodi artes ma^

Itficiaium innituntur, licet fit bona fecundum naturam,
quia habet

cfle

& illud omnia

appetunt, ut cuilibet intu-

'

Qu&Jlio quinta.

ff

no cft intellc&us bene difpofiti familia*

rem efle feleratum,& eis patrociniu exhibere & no quibufdam uirtuofis . Huius autem operibus maleficorum,
utuntur homines fcelcrati , quia a fru&ibus eorum co
gnofeuntur .
Auxilio autem fubftantiuum orbes mo
enti patet.I tem

uentium,in

bonum

quaelibet creatura inclinatur a natu*

ergo

ra, licet

corrumpatur per accidens

ftantiar

non poliunt efle originalis caufa maleficarum.

homi-

faepe

fub-

ilice

Praeterea intellcftus bene difpofiti ,elt reducere

nes in ea qua: funt homini propria bona,qu quidem funt

bona rationis, adducere ergo ab iftis|,]& pertrahere ad
alia minima bona eft intelletlus indecenter difpofiti.
Per huius autem artes non adipifeuntur homines aliquS
,

profe&um in bonis rationis,qua: funt feienti^ & uirtutes,fcd in quibufdam minimis, ut funt deprehenfiones &
exercitia latronum, & mille nocumentorum,crgo origo
non eft a fubftantiis feparatis,fcd ab aliqua uirtute non
bene difpofita fecundum uirtutem. Praeterea no eft bene
fecundum intelleftum , qui per aliqua' fcelera
commifTa prouocatur ad auxilium alicui ferendum. Hoc
autem fit in iftis artibus maleficorum , nam ut patebit
in exeeutione , harum fidem abnegant, innocentes pue-

difpofitus

enim feparat^ qu$ funt orbium

motores,propter fuam bonitatem non his maleficiis au-

ros occidunt. Subftantiae

xilium praeftant.Concludendo ergo quod huiufmodi artes ficut non poliunt a corporibus cocleftibus , ita nec ab
eorum motoribus oriri,& cum necelTe habent oriri ex
aliqua uirtute alicui creatur^ collatae, 5c
poteft efle bona

illa

fecundum uoluntatem, licet

etiam

fit

non

bona

fe-

cundum naturam, & huiufmodi creature fintipfi d^moncs.rclinquitur quod eorum uirtute huiufmodi fiant,nifi
fortasfis adhuc obftatfriuola 3Eftimatio,quodcx hominu
malitia concurrere luper maleficorum uerba comminatoria & imagines repolitis ad certurn locum, uirtute qua
dam ftellarum fequerentur.utuerbi gratia quando ma
leficus diceret Imaginem aliquam reponendo, faciam tc
c$am aut claudam Si hoc eucnirct. Tunc ideo euenirc
quod

,
*

b0 Wu

noq ponneq

Bc malitia humana malef.non oriuntur.

58

quod talis a Tua

prae exteris
alii talia

natiuitate cx uirtutc ftellaru. fortiretuf

hominibus talem uirtutc quantuncunque

uerba proferrent,

& eflent inftrurti per difcipli-

nam ad proferendum, adhuc tame efficaces in huiutmo

di operibus efle non poflet. Ad qux fingula rcfpondedo
quod ex malitia hominum huiufmo
no poffunt.Secundo quod nec ex uoci
bus quorumcunque hominum, concurrente quacunque

declarabitur .Primo
di effertus caufari

conftcllatione etiam ad quafcunquc imagines

tuui ra;':' :

i.rrrts*-! r ;p>o>'j

JZx malitia humana maleficia

* 71,

non oriuntur.

W
JJ

c* *va

;a<!

r,.

primo, quod non ex malitia quantuncuque hu

^%mana poiunt oriri huiufmodi malcficoru opera

llic declaratur. Na malitia hominis,fiue fit habi|

** 'tualis inquatu quis cx frequentatis artibus aequi
caca non
ri t habitum inclinantem ad perpetrandum pec
ex ignorantia , nec ex infirmitate, unde cenfetur peccaipfa
dicitur
ma!itia,qu
re ex malitia . Vel fit Artualis

mali elertio.quxetia ponitur peccatum in fpiritum faa

poteft circa ipfum maleficium tantum
, nunquam
efficere quod talia opera,ut funt immutationes elemen

dum

torum, Sc lxfiones circa corpora, indiffereter hominum

iumentorum,abfque asfift entia alicuius altioris uirtu

&

parte caufx,(e
tis proucniant.quod declaratur primo ex
eundo ex parte effertus|malcficialis. Nam hoc quod non
/v
lr
n#r fin nihirs
poteft homo efficere abfquc malitia, puta per fua natura
liaimminuta.minus poteft per ipfa naturalia iam dimin... cum
...
C.. nimi, Aln-i rt-iim
Sed
ia fit uirtus artiua etiam diminuta
nuta.Patet
i

homo per peccata qualitercunque per

malitia comiffa,

diminuitur in bonis naturalibus , probatur auftoritate

ratione.Nam Di0nyfius-4.cap.de di.no.dicit.Malum
loquitur de malo
eft effertus naturalis habitudinis ,
nemo nofccns malum operatur illud.
ulpx . Vade

&

&

&

'

"Y

Qmflio quinta,

RESPON*

operatur, ex defeftu operatur

natufic, S icut le habet bonum gratia ad malum
xx,ita fe habet malum culpa: ad bonum naturae . fed per
qui
eft
infomes
gratiam diminuitur malum naturx,ut
clinati o,ad copulam,crgo per culpam a fortiori diminui
tur bonu naturx. Nonobftatur,fi dicatur de fafeinatione
qux interd um procuratur ex infpcftionc alicuius uecjnod

fi

DEO

tulx malitiofc puerum afpici entis, unde puer immutatut

& fafcinatur,quia ficut fupra taftu eft,hoc tantummodo

contingere poteft circa pneros,propter teneram comple
xionem.Hic autem loquimur de corporum quorucuque
hominum, & iumentorum, ac & elementorum ad g ran

dinum immutationcs.Si quis uelit latius intelligcre,infp*

trunv
ciet Doftorem fan&um in quxftionibus de malo.V
peccatum poffit corrumpere totum bonum naturx ,&c.
dcclaratur,Nam
malefkahum
Ex parte denique cffe&uu
ex effeftibus deuenitur in cognitionem caufx.V nde ficut
naturae
illi effehis,quo ad nos qui fiunt prxter ordinem
creatx nobis notx per uirtutem cieatx nobis ignot^ ,liprxter
fiunt
illa,
qu^
ficut
miracula,
proprie
fint
cet non

ordinem

totius naturx creatx

qualia fecundu potefta,

tem operatur ille qui eft fupra omnem ordinem totius na

turx creatx, qui eft Deus benedittus, fecundum quam ac
ceptionemdicitur.Tu es qui facis mirabilia magna foius,ita c maleficiales cffe&us dicutur miraculofi,

inqua

prxter ordine
naturx creatx nobis notx.Ex quibus elicitur quod uirtus corporalis hominis ad huiufmodi opera caufanda no

tum fiunt ab aliqua caufa nobis ignota, &

cum
fc extendere poteft, qu^femper hoc habet,ut caufa
fuo effeftu naturali nota fit naturaliter abfque admira

tione,& quod effeftus maleficiales noftunt aliquo m6do

miracula,inquantum notitiam numanam excedunt*

dici

&

om

per
patet ex feipfis cum naturaliter no fiunt, patet,
nesdoftorcsjprjlcrtim Auguft.in libr,8j.q.ubi dicit.
Quod magicis artibus fiunt miracula plerunque fimtiterum in
lia illis miraculif,qux fftmf per feruos Dei . Et

eodem dicit.Magi facium m:recuta

per priuatos contra-*

'

Ex malitia, humana malif.no oriuntur

60

tus,boni Chriftiani per publicam iuftitiam , mali Chrir

ftiani per figna publicae iuftitix.qux omnia fic declarantur. Nam iuftitia diuina eft in toto uniuerfo, ficut lex pu
blica in ciuitate. Virtus autem creaturx cuiuslibet inuir
tuofo fc habet,ut uirtus alicuius priuatx perfonx in ciul
tate. Ideo boni Chriftiani inquantum per diuinam iuftitiam miracula faciuntjdicuntur facere miracula per pu

biicam iuftitiam . Magus autem quia operatur ex parto

inito cum dxmone,dicitur operari per priuatum contra
tum,quiaopcraturperdxmoncni, qui fua naturali uirtutc poteft facere aliquid prgter ordinem naturx creatg
nobis notx per uirtutem crcaturx nobis ignotx , & erit
miraculum quo adnosfed non fimplicitcr, quia non poteft operari prxtcr ordinem totius naturx crcatx, & per
omnes uirtutes ercaturarum nobis ignotarum . Sic enim
folus DEVS dicitur facere miracula . Iuxta illud . Tu es
E V S qui facis mirabilia magna folus . Mali autem
Chriftiani faciunt per figna publicx iuftitix, ficut inuocando nomen Chrifti,uel exhibendo aliqua facramenta,

fi

cui placet, infpieiat

quxftionum. 1

1 1

finftumThomam

.articulo. 4. Poteft

que in fecunda parte operis ,

in prima parte
etiam attendere ea

capite 6. deducentur ^infe-

rius.

Quod nec peruoccs

& uerba

concurrente uirtutc

Marum.

'

*?;'

...

'

1
*

Sr

j -i

.
.

Emum quod nec ex uocibus quorumcunque hominum, concurrente quacunque conftellatione

fuper quafcunquc imagines . Nam cum intellcAus
hominis huius difpofitionis eft j quod eius cognitio ex re
bus caufatur cum intelligetem neccfle fit fantafmata fpe
.culari ; Non eft eius conditio quod ex fya conceptione
fcu intellectuali operatione intrinfeca ubi illam folam
per

vv

Quajlio quinta.

.t

6*

per uefba exprimeret res ab extra habeat caufare , aut q>

conceptio intellc&us exprefla periierba haberent corpo
ra immutare . Tales enim hotnines qui talem haberent
uirtutem,non eflet nobifeum uniusfpcciei , fed aequiuo*
ce dicerentur homines.Praetfcrea fi dicitur quod illa efficiunt per uerbaiconcurrentc uirtute ftellaru a natiuitate.
Vndetontinoitquod pre caetetis hominibus dum proferunt uerba.quod per- illa aliquis efficiunt, cum tamealii
etiam proferentes cade, no pofftrit-a&iqua. trafmutatioue
cfficere^quia uirtus ftellatu.a natiuitate eis

non d<lfcruit.

Patet cxpraecedetibusilla effefalfacex reprobatione triiT

erroru planetarioru genctataft>ru,&: fatale ordine ponentium.Pr^terea ctito uerba exprimunt-mentis coccptu
corpora c^Ieftfo no potiunt imprimere intelle&u ,:frec:rt
eorum motores, nifi per fe abque montione coipom coe
}

leftium,intelleftum uellent illuminare > & hoc folummo

do fieret ad opera bona, quia ad mala perpetrada non il
luminatur intelleftus.fed obumbratur quod non eft offi.
cium bonorum fpirituum,fed malorum. Ideo patet quod
noneftuigore ali11 uerba eorum aliquid efficiunt, hoc

cuius corporis

ccclcftis,fed asfiftentia alicuius uiitutisiii

&

fi fit bona fecundum naturam ,

telle&iue, quae etiam
non tamen poteft etie bona fecundum uoluntate, inquan'
tumfemper ad malum machinatur, &. talis erit demon
ut fupra oftenfum eft . Et quod nec per imagines polline

talia efficere quafi corpora coeleftia fuper ipfas aliquid ut

fluerent, quia

huiufmodi imagines quantuncunque cara

luht effeftus hominis

,
operantis per artem.Cceleftiaaute corpora efteftus cau-r
fant naturales, cuiufmodi non funt effe&us maleficorum,

Aeribus

& figuris funt infignitae

qui dicuntur maleficales,utpote in malum creaturarum

confuetum ordinem naturceprofilientes,unde nihil ad propofitum.Praeterea fupra oftefum eft etia,quod
duplices funtimagines Aftrologicae,& Magicae, quaietia
ad bonum aliquod priuatum obeinendum,&nonad cor
ruptionem ordinantur . Maleficorum autenfimagines

praeter

iirnt

omnino

alterius,cmn femper ad nocumentum crea

curatum,
mX>

6i

T^ecper uoc.necper uerb.nudcfic. oriuntur.

turarom

& ex daemonum iuffu,

ad aliquem locum oc

culte reponuntur ,utdefuper ambulantes,

utdormien*

&

malcfic$ fatentur , unde

ab ipfis
dcmonibus efficiunt quicquid caulanc non ex corpo
rum coeJeftium influentis.
Ad pritnu diftu Auguftini eft intelle&u, quod caufa dcprauationis homini redit ab hols uolutatc, ficut ad cau
tes ludantur

ut

ipftg

&

AD

ARGVMENTA.

sa cffcttumperficiete, que proprie dicitur e(Te caufa, no

autem eft caufa eEetum perm ittetcm , uel difpone

fic

tem uel cofiliatem, aut

proripientem, quibus raoais Ici

praeceptiue, diabolus di
,
deprauat ion is. Deus autem folura
citur caufa peccaci
modo permilfione,qui|mala permittit ,pptcr bonaJuxta
Augufti.in Ench.Diabolus aut difponit interius fugge
licet cociliatiut, di fpofitiue

&

&

&

exterius acrius ftimulando

rendo perfuadet interius
Pr^cip it autem his qui ei totaliterjfubdidcrunt , ut fune
malefici quibus non eft opus interius inftigari, fcd tatfi
exterius &c.Et per hoc etiam ad fecundu quod quilibet

dire&e incclligendo,& ad probatio

nes putat eadem refpon(io,quia licet, repugnat libero ar
bitriomoueri per modu proripienti $ 3 no autem per
dum difponentis.Ad tcrtiu.Motus ad uirtutes aut ad uitia difpofitiue poliunt caufa ab influentiis corporum C
lcftiu
capitur motus pro quada naturali inclinatione
ad uirtutes humanas
uicia,opcra aut malcficoru,quia
excedunt communem ordine natura:, ideo illis influetiis
fubiacere non poliunt. Ad quartu idem putat, quia funt
eft caufa fuae maliti;

mo

&

&

caufa: humanorft afluueorpora coeleftia

non

opera
motores

fed illa

funt humanitus adinuenta.Ad quintum,q>

imprimere inanimas 11 intelligatur ime

imprimunt illuminandu ad bonu & non ad ma
tadum eft. Si aut intelligatur mediante
tunc iuxta influentia corporu coclcftium imprimunt in
dire&c & difpofitiue.Adfextum hoc quod d^mones ad
certa augmenta luno homines ucxant.cotingit propter
duo. Primo quidem ad hoc ut infament creaturam Dei*
falicet luna,ut Hieronymus ,Chrifofto.dicunt,Sccundo

orbium

polfint

diace,llc

lefica,ut fupra

Qu&ftio quinta.

6$

1
quia no pofiint operarifnifi mediatibus naturalibus uif
tutibus ut fupra diftura cft.Ideo confiderant corporum
aptitudincs ad effeftum inducendo, & qa cerebrum' cft
humidifiimum omniu partiu corporis,ut Ariftote.dicit,
naturales omnes : ideo maxime fubiicitur operationi
lun^ , quae ex fua proprietate habet mouere humores. In
cerebro aut percinutur uires animales,
ideo daemones
fecundum certa argumeta lunae perturbant homini s fan
tafiam , quado confidcrat cerebrum ad hoc difpofitum .
Ad aliud daemones aduocati in certis coftellationibus
adueniunt, faciunt propter duo.Primo, ut hots in hunc
errorem inducat q> credunt aliquod nume eflfe in ftcllis.
Secundo , quia confidcrat fecundum aliquas coftcllatio
nes materiam corporale magis efle difpofita ad effeftus
pro quibus aduocacur. Ad terti u, quod ficut dicit Au
gufii.36.de ci.Dei.Per uaria gtnera lapidum, herbaruiti,"

&

&

lignorum, animaliu carminu

& inftrumetorum mufico

&

rum daemones

aliiciuntur, non ut animalia cibis , fcd

figms inquantum,(cilicet,haec eis exhib entur in
fignu diuiui honoris cuius ipfi funt cupidi.Tamen qa
fape obijcitur,q? daemones pofliint impedirij) herbas 5c

fpir itu

armonias auexatione hominum ut in argumento allega

turde Saulper armonia citharis.unde nituntur defende
te q> aliqui pofsct eflettus maleficiales producere cer
tas herbas & occultas caufas abfqj auxilio d^monft tantummodo ex influe ntiacorporu c^leftiu, quae plus poffunt imprimere in huiufmodi res corporales ad efleftus
corporales quam inipfos daemones ad producedum hu
iufmodi effc&us maleficiales.I DEO latius cum fit refpo
dendii eft aduertendu q> herbae uel armoniae no poflunc
fua naturali uirtutc totaliter excludere uexationem qua
diabolus poflic homine uexare fi fibi permitteretur a

Deo,

uel angelis bonis . poflunt

mitigare,

& ira parua

tamen illam uexatione

poflet efle uexatio

illa, q>

poflent

ea penitus excludere, fcd hoc faceret no agedoin ipfum

cu fit fpiritus feperatus in que non poteft na
turalitcr agere quodcuqj corpus, fcd agendo in ipfum
uexa*

daemonem

6+

7l.ec per uoc. nec per uerb.malefic.oriuCur.

vexatum a daemonc.Omnis, enim caufa limitate uirtutis

producere poteft efferum intentiore in mater ia d ifpofi

tam quam norn difpQfitam,,cui & confonat illud Philof.

^.deamma. A&us aftiuorum funt in patiente prxcfifp?
ergo uexa
fito >;. IJxroon aiif eft gens limitate uirtutis,
tione intentiore facere poteft diabolus in homine dilpofito ad illam uexationcm,{iuc ad illud ad quod diabolus
intendit adducere qua in homine difpofitionis cotrarix.
Puta diabolus poteft uexare intentius paftione melancolica hominem difpoficurq ad illam qua hominem contra
rix difpofitionis.Ccttu eft aut herbe & armonix roul*

tum poftunt immutare difpofitione corporis 6c

ex

no fc-

quenti motus fenfualitatis ,hoe patet de herbis cu quxda

inclinant ad Ixtitiam.quxdam ad triftitia,& fic de aliis.
Hoc etiam patet de arraoniis per Philofop. 8 polit, ubi
quit q> dxmoncs armonix habent prouocare diucrfas paf
iiones in homine,Hoc etia refert Boetius inmufica fua,
author de ortu fcientiarum,ubi loquens de utilitate
mutice dicit,q? ualct ad curandu ucl alicuandu diucrfas
.

intirmitates,&ita patere poteft q> exteris paribus fit uexatio debilior.Non autem uideo quomodo herbap ucl armonix potiint in homine difpofitionem aliquam caufate
propter quam homo nullo modo poflet a dxmonc uexa

tamen permittetur,quia diabolus moucndo folum

motu locali uapori q> ipfo fpiritus inordinato motu pof*
fet hominem multu uexare. Hcrb^ aut ucl armoni$ nui
ti,fi

lam difpofitione caufare potient in homine fua naturali

uirtute,pcr quam prohibetur dxmonpr^di&a comotionem facere.Contingit tame quandoq; q> diabolo no per
mittitur

hominem uexare, nin uexatione

ita

parua q>

aliquam forte difpofitione ad contrariu tolleretur tota

liter, & tunc aliqux herbx ucl armonix potient corpus
hominis ita ad contrariu difponerc q? illa uexatio totali*
tcrainouetur , uerbi gratia . Diabolus quandoqj potiet

hominem uexare uexatione triftiti$,ita debiliter quod .p

aliquas herbas ucl armonias qu haberent caufare dilata

qui fune motus cotrarij tri
tionem diffutiene fpirituu
n
r

&

...

ftitix

65

Quaflio quinta
ftitiaetottlkcr amotierctur illatriftitia.

Quod autem Au

guftdi.z.de doftrina Chriftiana codenat ligaturas

& qug

d .m ali?; te-quibus ibi diffufiusd&ibit^hocatcnbuens ac

ti magicac,hoc cft quantu ad illud , quod non poliunt fua
naturali uirtutc,quod patet ex hoc quod dicit fic.Ad hoc
genus pertinet

trirs

ligaturas atq; rfcmCdia_qb$ mcdicorii

condemnat difciplina. In quo fatis patet quod illa condemnat quantum ad ufum refpeftu cuius non habent ali
quam efficaciam ex fua naturali utrtiite. Quatum autem
ad illud quod.! .Regum.cap.6:habetur; Quod Saui qui uc

d$mone

xabatur a

alleuabatur, qiiaridoDauid cythara

coram eo,& quodfpiritvismalus recedebat,

&c.Sciendum quod bene uerum cft quod per tnftum cy-

percuticbit

nrrtute natujali illius armoniae , alleuiabatur ali

alfli&io 5aulis,inquantum illa armonia alip*r
qualiter dulcorabat appetitum eius per auditum
quam dulcorationem reddebatur minus aptus ad illa ue

tharas

quantulum

xationem Sed quod

fpiritus

Da

malus recederet quando

uid lytharizabatjhoc erat propter uim crucis, quod fati

exprefle dicitur in glofa,tbific dicitur : Erat Dauid
o
in canticis muficis eruditus diuerforum fono
rationabilis, moderatusq; contea

rum
o

Vnitatemcflentiaefignificat
tus .
quae uarijs modis quotidie re-

'

fonat. Dauid malignum

fpiritum in cythara

3t$
'

'

-u.;.

::

mo.

c. r*

compcfcuit
non quia

t VJv
*!_*

'

"

tata

-Jo.

'i

->

' VfJI
j
>

cflet uis in cythara, fed in figno crucis

'

3U;k}

qui
Ut

inliguo crucis. Se cordarum extenfione,ideft,uenarumgcreba

tur qux iam time >fii

dxmones

elFu

gebat.
.v.r::

j.Pars Mal.Malcfic,

Qyo

66
,QJS0 *Apy JTS.*4S
)

MULttlCUS

O, tertia

dxmonibus

modu aggrediendi

modi
c=-^'.

& annexa difficultate , quo ad

ipfas, maleficas

bus plura fuper

fc fubijcieti-

huiuf-

fpurcitiaspofTunt difficultari. Pri-

mo ex parte dxmonis & corporis ab eo af

suptijexqupclementofiilludformatu.se

eundo ex parte aeiqs, an femper cu infufionc feminis ab

altejo rccepto.Tercio exparte teporis & loci , an potius
in no tcporc.quam in altero exerceat Quarto an uifibi
liter quo ad circunftantias fe agitat.Ex parte mulierum,
an tantummodo ille quf ex huiufmodi fpurcitiis procrea
tura daemonibus frequentantur!. Secundo an ilix qu 5 ab
obftetricibus tempore partus dgmonibus ofFeruntur.Ter
tio an renuifior iicin talibus ipfauenerca dele&atio. Ad
qux omnia ad prefens cum non fit refpondcndum , eo
in fecunda
quod tantummodo generalitati (ludemus ,
.

parte operis illa fingula per eorum opera explanantur,

ut patebit in quarto capitulo.ubi de fingulis modis fiet

metio.Ideo ad fecundum pr rncipal c tendamur. Et primo

cur in tam fragili fexu hoc genus perfidtx inuenitur amplius quam in uiris. Et erit quxftio prima generalis quo
ad conditiones.geAcralesmulierum. Secunda fpccialiscu
iufmodi mulieres amplius inucniuntur fupcrftitiofx,
malcficx.Tcrtia fi ngularis quo ad ipfas obftctriccs, qux
omnes alias in malitia excedunt.

&

tvrtKtfnttf r

Ulli

>

67

,.

m.MvtGIS VOZM.tnjUE
SVPERSTITIOSAE U-

periantur .
Hlrton

illi

VO

ad primu,cur in fexu tana fragili mu/lierii maior multitudo malcfifaru rcperi

*W & intcruiros,& quide inco^trariii ar
gpmcnta deducere non .expedit,, cum ipT^i
/

experientia praeter

uerborumde

fide dt-

gnqi u teftimonia talia facit credibilia. Di

no' defpiciedo,inquo Deus femper magna
fecit fortia.ut c6fundct,p diuerfae a diuerfisfuperhaec af
(Tgnatur rones. Semper tame in principali concordantes,
unde & pro uiulicru admonitione ipfa materia liene eft
praedicabilisa afFe&atq} audire, ut experictia f$pe docuit,
'

cannis

fexum

dummodo difcrcte proponatur.Na aliqui do&ores hanq

rationem tradut.picuntenim triaeffemrerum/oatura,
linguaVccclefiafticuSj& foemina 3 qua: roediu in bonitate
aut malitia tenere nefciuntjfed ubi limites fuj conditio
nis exccdut,ubi quendam apicem & fupremu gradum in
bonitate aut malitia uendicat.In bonitate quidem quaa
do a bono reguntur fpiritu,iinde & optima funt jn malitia uero quando a malo fpiritu reguntur unde & pefli.

ma efficiutur.Dc Iingua.n.patet cum eius minifterio plu

rima regna fidei Chrillianaefunc fubiugatj, unde & Apo
flolis Chri/ii in igneis linguis fpirituflan&us uifus cft

&

Patet
in alijs lapientibus praedicatoribus quotidie lin
-gua canum uulnera
ulcera languentis tazari lingetes.
luxta illud. Lingua canum tuorum ex inimicis animas
eripientes.
Vnde dux pater praedicatorum ordinis
in figura catuli latrantis,
accenfam faculam in ore ge-

&

&

&

&

praemonftratus cft.ut fuo latratu ufq$ ad praefens

habeat lupos haereticos arcere a gregib. ouium Chrift i.
Patet
ex quotidiana experientia, quod uniu^u/ri prudentis lingua interdum infinitorum hominum ftrages
praepeditur propter qus non immerito in cius commcq
datio-"*
2
ftantis

&

6t

Cur fominafuperttitiofa reperiantur.

dationem. Salo. Prouerb. i o .plura cecinit Jn labiis fapien

tis inuenitur fapientia.Et iterum Argentum ele&u lingua iufti , cor impiorum pro nihilo . Iterum : Labia iufti erudiunt plurimos,qui autem indo&ifunt, in cordis
cgcftatc morientur.Cuius caufa ibidem 1 6.fubditur,quia
hominis cft prxparare animum, & Deum gubernare linguam. De mala uero lingua inuenies Ecclcfiaf.28. lingua
tertia multos commouit Sc dilperiit illos a gente in gen
tcm.ciuitates munitas deftruxit,& domos magnorum cf
fodit. Et dicitur lingua tertia eorum qui inter duas partes contrarias incaute, uel maculofe loquitur. De fecudo
fcilicct ecclefiafticis, intellige clericos Sc rcligiofos in vtroque fexu. Chryfoftomus fuper illud: Eiccit uendentes
Ac ementes de templo. Sicut omne bonum a facerdotio
ita omne malum ab eo egreditur. Hieronymus inepifto
la ad Nepotianum. Ncgociatorum clericum ex inope di
uitem.ex ignobili gloriofum.quafi quandam pcftem fuge.Et beatus Bernardus.homilia 23. fuper Canti. loquens
ae clericis dicit:Si infurgeret apertus hxreticus mitteretur foras, & arcfccret,fi uiolentus inimicus, abfeonderet
e forfitans ab eo boni. Nue uero quomodo abiiciet, aut
quomodo abfeondent fe.Omnes amici, Sc tamen omnes
inimici, omnes domeftici, & nulli pacifici oes proximi
omnes quae fualunt quaerunt. t alibi noftn praelati
:

&

fafti funt pilati

noftri paftores fafti funt tonfores

Et

loquitur etiam dcprxlatis reiigioforum qui onera grauia inferioribus imponut digito autem fuo minimo no
tangerent.Et Grego. in pafto.dicit: Nemo amplius in ccclelia nocet, quam qui peruerse agens nomen uel ordine
,

fanftitatis habet, delinquentem

nanque hunc redarguere

nullus prxfumit , Sc in exemplum culpa uehementer extenditur, quando pro rcuerentia ordinis peccator hono

ratur.De religiofis et dicit B. Auguftinus ad Vincentium

donatiftam,Simplicirer fateor charitati ucftr$ coram do
mino Deo noftro,qui tcftis cft fuper animam meam , cx

quo Deo

feruire c^pi, quoniam facile expertus

tcs,Hcut Sc meliores no polfc inueniri

fumpeio

quam qui in mona

ftctijs

6$

.tvV.V^jQusftiofexta.
fteriisclefeceruntaut ,profccerunt.De

mulieru uero ma-

Non eft caput nequius lupcc

non cft ira fuper iram mulieris . Como*
caput colubri,
draconi plus.placcbit , quam habitare cum
rari leoni
*"
,P r
muliere nequam .'Etinterplura,qu$ fcquuntur
eft
ibidem de muliere nequa concludit Bicuis
litia diflcritur Ecclefiaft.i 5.

&

&

&

ccdcbunt

omnis malitia fuper malitiam mulieris, Hinc Chtyfolh

aliud eft
fuper Matthaeum i9.Non expedit nubere. Quid
necefla
mulier nifi amicitiae inimica, ineflueabilis poena ,
rium malum, naturalis tentatio,dcuderabilis calamitas^
detrimentum
, rnalu
domefticum periculum, dele&abile
pecnaturae,bono colore dcpifta,ergo fi dimittere illam

catum eft,cum oportet tenere iam ucro tormentum ncauc

ceifarium cft,ut aiit dimittentes adulteria faciamus.,
tchoriquotidianas pugnas habeamus. Tullius dcniq.2 v
cae^icit.Virosad

vnumquodqj maleficium

leficia

cupiditas una dicit,

i.

fingulse, ia

ad omnia ma.muliebrium enim vitiorum

plures cupiditates impellunt mulieres

omnium fundamentum eft auaritia.Et Seneca in ****.

tertium dediiic
gediis Aut amat aut odit mulier , nihil
:

cft

flere

fceminam eft mendacium .

Duo genera lacry-

marum habentur in oculisfoeminarum;ueri doloris un

mala cogitat.
infidiaram,aliud, mulier cum fola cogitat,
etiam
De bonis autem mulieribus tanta laus eft, ut
beatifica fle uiros leguntur,

&

faluafle gentes

terras

&

Apotto.i.

urbes,Patet de ludie Delbora,& Hefter.Hmc

hic conlcnm haCor.7. Si qua mulier habet uirum ,
eltebitare cum illa, non dimittat virum, fan&ificatus
Ideo Ec.clei1.2A.
fidelem.
nim uir infidelis per.mulierem

&

dicitur. Mulier

bona, beatus

rum duplex.Multa

ibi

uir

numerus emm annototum te

narrat laudabiliflima per

bonarum. Et Proucrb. u!t.

teftamrto
Vhae mulieri forti , quas omnia etiam in nouo
re capitulum de excellentia

fanttis ce
infoeminisclaruerunt,vt in virginibus,& aliis
cultus
minis, quae per fidem gentes, regna ab Idolatr**
inlpiccre
quis
ad Chriftianam religionem dcduxerunt.Si

&

tegno
uelit Vincen.inipc.hiftolib.26.capitul.9.de

Vn-

vr:

'

tam anim$,qaam

Queftio fexia .
corporis

cum (int defehiof< nomiru

plura maleficia in eos quos aemulantur fieri procurant,

quantum enim ad intellelhim ,feu ad intelligendum fpl
(i

ritualia alterius uidetur efTc fpecici a uiris ,cui au&oritas

& ratio cum uariis fcripturx exemplis alludit.

ait

Terentius
Mulieres fcrme ut pueri leui fententia funt . Et la

ftantius.j.infticutionem. Nunquam aliquam mulierem

philofophiam friuifFelnif^Tcmeftcs.Bt Prouerb. 1 1 . quafi
defcribens mulierem dicit.Eft circulus aureus in naribus
Ratio; naturalis eft quia
fuis , mulier pulchra & fatua
plus carnali ucro exiftit,ut patet in mokis earnalibns ipur
Hefeftus
notatur
I formatione prime mu
citiis,qui etiam
lieris, cutn de cofta curua formata fuit,id eft, de cofta peiforis,qua: eft tor'ta, 5cquafi contraria uiro. Ex quo defeftu etiam procedit , quod cum fit animal imperfettum
.

femper decipfcjrUarii dicit Cato * Inftruit infidias lar

chrymis dum decipit, &c. Et illud , Dum fcemina plorat, uirum deciperedaborat Patet in uxore Sampfonis,
quae multum ihfeftans eum, ad declarandum fibi problcu
ma propofitumfodalibusabeo expolitum cis reuelauit,
fio det epit* Patet iriprima mulierequod ex natura minorem habet fidermeum dixit ferpenti interroganti qua. i

&

re

non ederent de omnilligno

paradifi.Refpondit de

om-

ni,&c.ne forte moriamur, in quo oftendit le dubitare 6c

fidem non habere ad uerba Dei , quae Omnia etiam ethimologia nominis demoftrat.Dicitur enim fccmina fe,&
minus, quia femper minorem habet,& feruat fidem , Sc

&

hoc ex natura, quo ad fidelitatem, licet ex gratia fimul

natura fides beatiffima uirgine nunquam defecerat, cum
tamen in omnibus uiris defeciflet tepore paffionis chrifti.Mala ergo mulier ex natura cum citius infide dubitat
etiam citiusfidem abnegat, quod eft furtdametumin ma
ieficis. Quantum denique ad aliam potentiam anima; ,fci
a
licet uoluntatem ex natura cum odit aliquem, quem pri
amauit, tunc acftuat per iram, & impatientiam , & ficut
maris a;ftus femper bullit,&

currit,fic talis ex tota

impa-

tiens. Alludit huic rationi, audoritas diucrfa.Ecclefia.t5.

Non

7*
Non

Curfamin* fitpctHitiofareperiantur.
ira fupcr ira mulieris.

Ec Seneca traged. 8. Nulla

uisflammxjtumidiq; ucnti tanta nec teli met uenda torti
quanta cum coniuhx uiduata taedis ardct & odit.Patct in
muliere quae false accufauit I ofcph & incarcerarc fecit,
eft:

quia uoluie fibi in fcelus confentire adulterii. Gen.?o. Et

xeuera potisfima caufa dcfcruicns in augmentum malefi

carum, cft dolorofum duellum inter amatores

liratas foeminastc uiros

immo &

& no ma<

inter ipfas foeminas

etiam fanftas.quid tuae de exteris? Vides enim in Genefi

quanta fuit impatientia Se inuidia Sarar ad Hagar poft,
qua concepit Genusi. Quanta Rachel ad Lyam propter
filios quos no habebat Rachcl.Gen.30. Quanta Annae ad
Fenennam fcecundam, ipfa fterilicxiftente. 1. Regum r.

Quanta Mariae ad Moyfcn Num.12. Vndc murmurauit

& detraxit Moyfi propter cp & lepra percufla.. Quanta
.

Marthae ad Migdalcna,ipfa fedete St Martha. rainiftratc.

Luc. o. V ndc & Ecclefiaft.37. Trafta cum muliere de hia
quae $mulatur,qua(i dicat, no eft tra&andu cum ea quia
,
feni per xmulatio,id cft5 inuidia eft in mala muliere . Et
1

-i

quae inter fc fic agitantur, quanto magis aduerfus uiros.

Quare etiam ut narrat Valerius ForoneUi rex Grxcoru
die qua mortuus cft, dixit Lconcio fratri fuo ad fummi
foelicitatem nihil mihi dceflet
fuiftet.Cui Leoncius.Et

, (i

mihi femper uxor de-

quomodo uxor obftat

felicitati?

Mariti hoc omnes fciunt . Et Socrates PhilofoEt illi

pbus interrogatus fi ducenda effet uxor.Refpondit.Si no
.

capies folicudo arbitras excipiet hic generis interius hic

hxres alienus. Sed fi caperis illa perpetua folicitudo con
,
quarftus quaerulatu,dotis cxprobatio , affinium graue fupercilium, cacula focrus lingua, fuccefior alieni matri

monii.incertus liberorum eucntus,h$cdixit,ut expertus.

Nam ut ait Hiero.contra louinianum.Hic Socrates duas
habuit uxo respuas ingeti patientia fuftincns,no potuit

tamen ab earum contumeliis clamoribus & uieupcrationibus liberari. V ude quadam die ipfis quaerulaubus contra cum, ut ipfe domum egreflus, ut earum moleftias
eui
.

caret,

& ante domum federet,

d.

proiiccrunt

illa;

mulieret
fupcr

&$

'

v Qu$io fextd.

>'

JA

'

fuper eum aquam immundam,fuperquo ipfe non pertur

batiis,quiaphilofophus ait, Sciebam quod poft tonitrua
piuuix ftqucrentunEt de quodam legitur cuius uxor fub
merfa erat in fluuio,quod cum qusereret cadaucr eius ad
educendum de aqua,ibat per fiuuium contra aqtfam , 8c
interrogatus caufam cupi res graues defeendant infra,
no fupra, quare qu^rcrct contra aquam .Refpondit. Mu-

uitafcmpei fuit contraria diftis & fa&is fiue

mandatis meis, ideo quaero contrario modo fi forte ctia
mortua contrariam uoluntatem ultra confuetum tenuif
fct.Et quidam ficut ex primo defcftu intelligenti$ abneationem fidei faciliusincurrunt. Itacxfccundo.f. inor
lier illa in

S inatisaffcftionibus&paflionibuiuirias

uindi&as quae

runt,excogitant,& infligunt, fiue per maleficia, fiue aliis

quibufeunque modis. Vnde non mirum tantam multito
dinem maleficarum in hoc genere cxiftcre*Quantum infuper defcftu memoratiua potentia , cum hoc fic in
cis ex natura uitium , nolle regi , fcd fuos fcqui impetui
fine quacunque pietate ad hoc ftudct,& cuntta memoria

difponit.Vndc Theophraftus.Si totam domum ei commi

feris fcruiendum,& fi aliquid tuo arbitrio referuaueri
etiam mmimura.ucl magnam fidem fibi adhiberi non pu
tabit & iurgia concitet, nifi cito confulueris , paratuene
na,aurufpices

& ariolos eonfulit.ccce malcficia.Sed qua*

dominium mulicrum,audi Tullium in paradoxa.

Nunquid ille liber eft cui mulier imperat, leges imponit
pr^fcribit.iubct.uetat quod ei uidctur,nec illi imperanti
aliquid negare poteft uel audcr.Ego iftum non modo fer
uum.fedncquiflimum femorum appellandum puto lile fit

cet ampliflima familia natus fit

Vnde&

Seneca in per-

fonafuriofg Medea?, quid amraodo ceflas.fcquere faelice

-impetum pars ifta ultionis qua gaudes quota etl &c.ubi
multa ponit oftendens, quod mulier no vult regi.fed fuo
impetu procedere etiam in damnum fuum.ficurde multis legitur mulieribus quae uel amorem, uel dolorem ,
,

qua?

CwrftminA fuperflitiofisreperiantur.

74

quae exiftens uxor regis Antiochi regis Syrias zelans, ac

,
pius amaret Beronicem.quam etiam hablebat uxore Be-

&

ronicem
filiam eius ex difto Antiocho prius fecit oc& poftfcipfam ueneno occidit .Vnde^quia non uult
regi/ed fuo impetu proccdere.Idco Chryfoft.non imme
cidi,

iito dicitiO

malum omni malo peius,muliex mala

fiue

pauper fit,fiue diues.Si.n.uxor dixjrjdiuitisjfic ,no cef

no&c
die uiru,
calidis Annulare feunonibus
blanda > nequiter Sc importuna uiolenter.Si uero pauperem uirum babrt^pfum quoq; ad iracundiam
rixas in
citare non definit.Ec fi uiduafitjipfiaper femetipfam oes
defpicit paflim
ad omnem audaciam fp tritu fuperbiae
inflamraatur.-Qu^ramus , inuenimus feri ,omni a mundi
regna propter mulieres fuifle cuerfa.Primum enim quod
illa

&

fat

&

&

&

'

regnum foeliXjfcilicet Troiae i propter raptum unius

fceminas, fcilicet Hclcn.T,dcftr(ftum eft multis millibus

fuit

Graecorum occi fis.

Regnum Tuazorum multa mala

Sc

&

exterminia habuit propter peflimam Iczabcl ,

filiam
eius A thaliam regina in regno ludas.Jqux occidi fecerat
filios, filii, ut eo mortuo ipfa regnaret, feducraq;occifa.
Regnum Romanorum multa mala fuAinuit propter Cleo
patram reginam Aegypti, peflimam mulierem. Et fic de

& non mirum fi mundus iam patitur ob mamulierum <Dcmum infpiciendo corporis ipfius
Vnde innumera nocumenta uit$ humanae contingunt, ut merito cum Catone Vticen.dicere
poflumus.Si abfquefaemina poflit effe mundus , conucr
latio noftra non eflet abfque dijs.cum reuera fi mulieru
non dTcntncquitia?,etiam tacendo dc maleficiis , adhuc
innumeris periculis mundus remaneret exornatus. Vale
rius adRuhnum. Chimeram mulierem efle nefeis, fcd
ali js.

Vndc

litiam

carnalia defideria.,

fcire

debes

quod monftrum illud triforme infigni uenu-

lietur facie Iconis olentis, maculetur ucntrecaprx.uiru-

lcntc cauda uiperae armetur, uult dicere

^

Quod

afpeltus

eius pulcher.taftus foetidus.conucrfatio niortifera

Au*

diamus,& aliam proprietatem per uoccm.Nam ficut cft

mendax innatura,fic & in loquela, nam pungit Sc tamen
dclcftas.

QuAHio.fixUu
deleftat,unde

& earum uox cantui

s*,'v ./

SyrenaTum

75

::

afliroila-

tur,que dulci melodia tranfeontes attrahunt , & tamen

occidunt.Occidunt quidem,quiaex marfupio euacuant,
uircs auferunt,& Deum perdere cogunt. Iterum Valerius
pungit
ad Rufinum : Haec loquens.,placet delegatio
deli&um flosuencrisrofa eft,quia fubciuspurpura muU
guttur
eius*
oleo
Nitidius
Prouerb.5.
aculei;.
ti latitant
id eft, locutio nouiffima eius amara quafi abfynthiuim

&

Audiamus aliam in eius inceflu, ftatumihabitu,ibi eft

-vanitas uanitatum.Non efbhdino in mundo qui tantum
{ludeat -placere Deo bcnigno,quantum mulier etiam
diocris/fuis uanitatibus ftudet hominibus placere .

quo exemplum in uita Pelagiae

^qiiarrdof dedita

me

De

mundo

Antiochiam oriiata nimis quam fanftus

Nomius nominis uidensjflcre coepit, & dixit fociis
quod toto tempore uitaefuae cantam diligentiam munquam adhibuerat Deo placerCySoe^tice demum orationibus eius conuerfa eft, Haec eft dequaEcch 7.6C dequa

difcllrrebat pet

pater

ia ecclefialamentatur/propter

ingentem multitudinem

maleficarum.Inueni amariorem n^opt e. muliere quaelaqueuseft uenatprum.fagcna cor cius, uincula funt manus
eius, qui placet Dco,ft?gietillatn,'^ln^tti peccator eft,

capietur ab ea, Amarior

Nomen

illi

mors, Nam

eft

morte,ideft 3 diabolo.Apo.6.
diabolus duxit Euam ad pec

licet

candum,Eua.tamen (eduxit Adanw- Et ficut peccatum

Euc-no induxi ffet nobis morte ani^n^ fic corporis, nififub
fequuta 'fu flet ciilpa in Adnm.ad quam induxit Eua , &
non diabolus, ideo amarioi morte, iterum amarior mor
te,quia hxc naruralis & intcrim.t tatum corpus, /ed pec
catum a mulierC inchoatu occidit animam.priuando gra
tiam,& corpus fimiiiter in p^narn peccati. Iccruamarior
morte, quia mors corporalis Cft inimicus maniteftus &
i

terribilis fed

mulier inimicus bladus

& occultus.Et ideo

smarior & penculofior laqueus iam non dicitur ueratotrum.fcd daemonum, quia iam capiuntur homines neri fo
Ium.per carnalia defideriaeas uidedo audicndo,cum ea
Tiim facies iit uentumres,& hex fcrpentisfibulus . Juxta
:

Bcrn.

Cur femina utriJuperflitiofa reportantur.

Bern.Verume ciam innumero malefacicndohomirtes ,

ium^ta .Sagena dicitur .cor eius,
tia quae in cordibus

id cft,infcriitabilis

earum regnat

cula ad detinendum, ubi

&

mali

Et manas funt uin-

malum ad maleficiendum

crea-

turam apponunt , tunc diabolo cooperante*hoc efficiunt

quod praetenduhr.Cohcludamus.Omnia per carnalem cd
cupifccntiam,qux quia in eis eft infatiabilisProucrb,pcnulcimo , Tria funt infatiabilia, &c.fc quartum quod nu
cumdae
quam dicit.fufficit.fcil icet, os vulux. Vnde
moiubuscaufaexplendx .libidinis fe agitant. Plura h^c
deduci poflent;feaintrlligcntibus fatis apparet , non mirum quod plurcsrepchuntur infeft^ hxrcfi maleficorum
mulieres quam.rm.yivder&confcquenter hjrefis dicen
da eft non maleficortiv &d maleficarum, ut a potiori fiat
denominatio.Etbcnedi&usalti(fimus,qui uirilem Spe-

&

ciem a tatoflagitio ufq;

utique

priuiligiauit
ffl'

in praefens fic pr^feruat

cum pro nobis nafci.Sc pati uoluit , ideo

W *

? t

.
-

-b

in

quo

& ipfum

a*,

rn oi 3? n i csiqcrcr

CrirSMODl MV LIENES ^(MTLiy s

inueniuntur.fuperfiitiofai

VO

& malefica.

ad fecundum, cuiufmodi mulieret

inuemuntur fuperftitiofae.de
quod ex pr$
cedet quxftione patuit.g quia tria generalia uitia.fcilicetjinfidclitas, ambitio
prae exteris

maleficis infcclae.Dicedum

& luxuria

praecipue in malis mulieribus,

regnare uidcntur.Ideo illa: prae exteris maleficis intedut

qux pr$ ceteris illis uitiis deditx funt.ltcrum qua inter
ilia tria ultimum amplius pr^dominatur , ideo quia
infatiabile , &c. ideo ,& ill? inter ambitiofas ampliu

infedx (unt , qu$ pro explendis fuis prauis concupifcentiis amplius inardefeunt , ut funt adulterx > for
nicariz,& magnatorum concubinx,& hoc cx feptemplici malcficiojUt ia bulla tangitur,
v

ucncrcum

a&um

onccpcut

&

m
coceptus in utero uariis inficiendo maleficis. Primo metes hominum ad inordinatum amorcnij&c. immutando.
Secundorum* generatiuam impediendo . Tertio ,mebra
illi aftui accomoda auferendo . Quarto homines praeftigiofa arte in beftialcs formas ttUitando.QuintO; uim generatiuam, quo ad femellas deftruendo . Sexto aborfum
procurando. Septimo y infantes daemonibus offerendo,
terrae frugibus, quibus uaria no
abfqj aliis animalibus
cumcnta inferunt, de quibus in fequentibus traftabitur,

&

fcd ad prcfens.dc nocumentis 'hominum demus rationes*

Et prima conclufio,fuper eos quos maleficiunt ad amorem uci odium inordinatum* poft eadem materia pro
maiori intelligentia fub difficultate eft difeutienda. Co-

&

autem hcc eft. NamfanftusThamasin4-dift.34*

dc impedimeto maleficiali pcrtraftans, ficut oftedit qua
diabolo a Deo maior poteftas maleficij fi
permittitur
re
ciufio

per attus uencreos hominis quamfupcralios , rationes

aflIgnando,Ita dicere a fimili opporjtet quodhp mulieres
amplius infcftantur quae his a&ibus amplius deferuiunt
Dicit enim quod quia corruptio peccati prima per qua
homo fa&us eft feruus diaboIi,in nos per a<ftu generantem deuenit.Ideo maleficii poteftas permittitur diabolo

a Deo in aftu magis quam in ali js, ficut etiam in ferpetibus magis oftenditur uirtus maleficoru,ut dicitur, quam
in aliis animalibus,quia per ferpentem diabolus tanqua
per fuum inftrumentum mulierem tentauit. Vndc etiam
ut poftea fubdit, licet matrimoniu fit opus Dei , tanqua
ab eo inftitutum,adhuc per opera diaboli interdum deftruitur.Nonquidein per uiolentiam, quia cenfcretur fic
fortior Deo . Sed ex diuina permisfiorfe procurando i
pedimentumaftus coniugalis,uel temporale , uci perpetuum, ex quibus hoc quod experientia docet dicamus , q>

propter huiufmodi fpurcitias explcdas,ta erga fe quam

fcculi potentes, cuiufcunquc etiam ftatus & condicionis, innumera maleficia pcrtral:ant,eoru animos ad mor
tem haereum,uel philocaptionem adeo immutando , ut
,

&

nulla confufione, aut peifuafionc ab cisdefifterc ualcat.

78

Qu&fcmin* fup erUiti ofit reperiantur.

'

Ex quibus etia&ftacrmwiotn fidei , fcu periculum into

imminet,quod eorum animos immuta
re taliter fciunt quod eis nullum nocumentum fiuc p er

letabile quotidie

fe,fiueabalijs

fieri

permittant, ficq } quotidie crefcut. Et

utinam experientia nos minime edocuiflet.immo & odia

talia etiam in facramctomatrimonij eo iunttis fufeitata
per malcficiaA fimiliter per infrigidationes generatiuae
potentiae, ut nec redditionem necexafrionem debiti ma
trimonialis locum pro prole habere ualeant. Sed quia amorSt odium in anima exiftunt.quam eti ara daemon in
trarcnequit.ne alicui h$cquafi incredibilia uideatur,fub
quaeftione funt difcuticnda,cum etiam oppofita iuxta fe
pohta magis eluccfctfot.

^ 7^ MALEFICI MENTES
K

A M O R

A D

E M,

u< irji, *o-oMt

MOmI B

ni / >1 Jit

'irvr.

odium ualeant immutare .

-nevin
oiorink

r(

'1

QV AE S T I O SEPTIMA.

>|(T

UliiUif

iTjjb IB9J

VAERITVR,an

daemones per ipfas mamentes hominum ad amorem , uel

odium inordinatum immutare, & incitare

leficas

ualeant

& arguitur

quod non fecundum

praemitia. Tria funt in horni ne.uolun t as, io

.
Primum. Deus ficut habet per fe re-

t?lleftus,& corpus

gere , quia corregis in manu Domini ita fecundum per

angelum illuftrare, <5c ipfum corpus per influxus coele(liuin corporum dirigere . Praeterea intra corpora daemones non poliunt elfc illa immutando , ergo minus ia
fra animam eius potentiis odium pcl amorem immiten
do.Pa:et confcquecia,quia ex natura maiorem habet po
qui
tcftatcm fupra co;poralu,quam fupra fpiritualia,

&

dem

.visra t

19

dem quod non portunt immutare, fuprajpatuit in

que locis, quia i^ullam formam fubftantialem uel

plcrif-

accide

talem inducere portu.nt,nifi adminiculo alicuius alterius

agctis,ficut etiam quilibet alius artifex eft etia ad idem .
c,z6.q.5.epift.in finp.Qui credit aliquam creaturam pof
fetralmiitari in mcjiu.s^ujcl indcterius,nifi'ab
creatprejiofide.il

& pagano deterior eft,

ipfooium

Praeterea

omne

ages ex propofito cognqfcit.fuunj efferum. Si igitur dia

bolus portet mentes hominum immutare ad odium uel

amore, portet internas cogitationes animf uidere , quod

contra illud quod in libro de ecdefiafticis, dogmatib.

eft

dicitur.Diabolus internas cogitationes non poteft uiderc. Et iterum ibidem : Non omnes cogitationes noftrae
malx a diabolo excitantur,' fed aliquoties ex noftri arbitri; motu emctgunt.Praetereaamor & odium, funt circa
uoluntatem quae radicatur in anima, ergo no portunt cau
fari a diabolo quacunque arte, tenet ccfequentia, quia il

labi animae,(ut dicit Augu.)illi foli eft posfibilc, qui

creauit. Praeterea

&

fi

eam

dicatqrquodpotmouerefenfitiuas

confequenter uoluntatem, non ualet,

fenfitiua eft dignior quam uis nutritiua.Sed dia

interiores,

fic

quia uis
bolus non poteft formare aftum uirtutis nutritiue,ut for
met carnem aut os,, ergo etia non poteft caufare aliqui*
aftum interiorum uirium animae.
TRA*
Diabolus non folu uifibiliter , fed etiam inuifibiliter homines tecare dicitur,hoc autem falfum eflpt.nifi interius

SED GON

animam, & eius potentiam aliquid caufare porter.

Damafcenus in fuis fentetiis. Omnis mai/tia &
omnis immundi tUa diabolo excogitata fupt, Et Dionyf.
circa

Praeterea

4-cap.de diui.no. Multitudo

daemonum ,<,caufa omnium

& fibi & alijs

NS1
hic primo
, R E S P
de caufa, & fecundo qualiter interio
res potentias animae immutare dicuntur fenfitinae interiores,
fle tertio concludetur propofitumV Quo a d pri
malorum
danda

eft diftinftio

&

uaum confidcrandum

eft

quod caufa alicuius

ftc.

poteft ali

modo dire&e.Alip modo indire

Indircfte quidem, ficut cum aliquid agens, caufat ali
quam

quid dici dupliciter.Vno

QZo malefici mentes homimtmbnmutera.

So

quam difpofitioncm ad aliquem eftettuife, dicitur efle oc

cafionalitcr

tur

& indirefte caufa illius efferus,

ficut

fi

dicaf

quod ille, qui fecat ligna eft occafio combuftionis ip

& hocjjmodo dicere pofiiiinus quod diabolus

forum,

e It caufa

omnium peccatorum noftrorum,quia ipfe inuc

hominem ad peccandum ex cuius pec-

ftigauit primum

cato confequuta

eft in

toto genere humano, quaeda pro

Et ficintelligenda funt urrba

omnia peccata .
Damafceni & Dionyfij .
nitas ad

efle

6c

Direftc autem dicitur aliquid

caufa alicuius,inquantum operatur directe ad illud,
modo diabolus non <*ft caufa omnis pcccati.Non

hoc

enim omnia peccata committuntur diabolo

fed

quxdam ex

inftigante,

libertate arbitrii, Sc carnis corruptione*

Quia uc Origenes dicit Etiam fi diabolus non eUet,homines haberent appetitum cibi,& uenereorum.de huiuf:

modi, circa quae inordinationes multae cootingunc, nifi

per rationem talis appetitus refrenetur Refrenare autem
in ordine huiufmodi appetitum fubiacet libero arbitrio,
fuper quem etiam diabolus minus haber poteftat* . Sed
quia per hanc diftin&ioncm non poftiimus difcerncre
qualiter interdum amor h*reos,feu philocaptio procura
ri poteft . Et ulterius aduertendum, quod diabolus licec
non poflitefle caufa illius inordinati amoris directe co-

gendo hominis uoluntatem, pOteft tamen c(Te per modu

pcrfuadcntis.Et hoc iterum dupliciter,fcilicet, uifibiliter
inuifibiliter .
Vifibiliter ficut cum in alia fpecic ho-

&

minis

fenfibilicer

fibiliter loquitur,

etiam apparet ipfis maleficis, & cis fen

peccatum^, ficut teutauit

& perfuadec

paradifo, in fpecic ferpentis , Chriftu

in deferto in aliqua fpecic ei uifibiliter apparens. Et quia
fi< pcrfiiadcat hominem,

primos parentes

non eft putandum quod fotum

quia fequerctur quod nulla alia peccata fierent cx inftru

ftionc diaboli, mfi quae diabolus uifibiliter apparens perfuaderct . Ideo dicendum eft quod etiam inuifibiliter in
ftigat

hominem ad peccandum, quod quidem fit duplici

ter, per

nu.Fcr

modum pet fuafionis , Sc per modum difpofitiomodum pcrfiufioaU, ficut cum proponitur ali-

'

towittKW' Qufftiofeptma.
quiduirtuti cognitiu^, ut

bonum,

& hoc potcft fieri t ri-

proponitur qoatum ad iutelle&um, ucl

interiorem, uel exteriorem. Quantii
ad intelle&um quidem, quia intelle&us humanus poteft:
adiuuari ab angelico intellc&u bono , uel aliquid cogno
fcendum per modum illuminationis cuiufdam,ut Diony
fius dicit.Ratio, quia ficut intelligere , fecundum Philoplicitcr, qtoia uel

quantum ad fenfum

fophum cft quoddam pati Ideo potcft imprimere in intelle&um aliquam fpecicm.unde aftus intelligendi cliccET fi dicatur quod diabolus etiam hoc facere pofiet
fua uirtute naturali , quas non eft diminuta, ut patet ex
.

tur.

DICENDVM

praecedente.
quod non poteft per modum
illuminationis fed per modii perfuafionis. Ratio quia intelleftus hominis,eft iftius conditionis,
quanto magis
illuminatur , tanto magis cognofcit uerum, tanta magis
poteft fibi cauere ci deceptione . Et quia Hac deceptione
diabolus finaliter intendit, ideo quascuque eiusperfuafio
non poteft dici illuminatio,licct poflitdicireuelatio x in
quantum per imprefiionem quantum in uires fenfitiua
interiores , aut exteriores, ubi uifibiiiterperfuaderet,aliquid imprimeret, unde intelledualis cognitio perfunderetur ad aliquem adum exercendum, quod qualiter fieri
poteft uidelicet, ut in uires interiores aliquid imprimere

ADVERTENDVM

clitfp quia corporalis natura:

nata e naturaliter, moueri localiter a fpirituaii.Patet hoc
in corporibus noftris quae ab animabus moucntur, fimili
ter in corporibus coclcftibus. No eft autem apta nata for
mari ab ea immediate,
loquimur piaecipue de formis
in manendo , non ab informando , unde oportet cj> concurrat aliquod corporale ages ut probatur in 7. metaph.
Materia corporalis naturaliter obedit bono uel malo An
gelo admotum localem, quo ftante quia daemones fu
permotum localem (emina colligere poffunt,& congiun
cre,fcu adhibere aliquibus effeft ibus mirabiliter facicn
tis, ut dc magis Pharaonis contigerit, ubi produxerut fer
pentes,
uera animalia, ubi debita a&iua debitis pafliuis coniugebant. Ideo quaecCq; Cx motu locali materiae

poftit.

&

&

j.Pars Mal.Malefic.

corpo-

Ofiomoio rmlefici mtntes bo minum immut.

corporali accidere poliunt , nihil prohibet perdaemones

fieri nifi diuinitus impediantur
Quo igitur ftatuto, fi;
.

nolumus mtelligcrc quomodopoteft fantafiam hominis

&

interiores potentias fcnfitiuas incitare

ad apparitio*
nes dc impetuofasadusper motum localem. Notandum
quod (Icut Philofophus in libro de fonino & uigilia , affignat. caufam apparitionis fo.mniorum per motum loca
lem.exeo quod cum animal dormit defc edente plurimo
fanguine ad principium fenfitiuum fimul defeendunt

mo

tus fiuc impreifiones,relida: ex fcnfibiiium motionibus

praeteritis,^ qua; conferuara; fuerunt in fpiritibus fiuc

uirtutibusfenfibilibusinterioribus,quae funt fantafia fcu

imaginario, qua; idem funt fecundum fandum Thomam,
ut patebir.
Eft enim fantafia fcu imaginatio quafi the-

faurus quidam formaru per fenfus acceptarum. Vndeca

quod ita mouent principiumapprehenluifi , id eft,
potentiam confcruatoriam Ipecierum quod apparent ia
f&ntafiis ita recenrer ac fi tunc principium fenficiuum a rc
bus ipfis exteriorib us recenter immutaretur, Verum eft,
quod non omnes harc intclligunt,fed fi quis fc occupare
ueilct,c6iidcrare haberet numerum dc officium fenfuum
inccriorum.qui fecundum Auiccnnam in libr. de anima ,
tingit

licet dicat clfc quinque, fcilicet.lenfum comtnuneiTi,fia

tafiam,imaginatiuam,extimatiuam, memoriam . Tamen

fecundum beatum Thomam in prima parte q. 79. dicit

efle qu /tuor tantum, eo quod potentiam imaginatiuam,
& fantafiam ponit unam timetur prolixitas, ideo obmictitur dedarano,eo quod etiam qui^ in pierifque locis dc
his pcrtradatur,tantummodo hoc quoddidtum eft fantafiam die thefaurum formarum, dc alicui uideretur mcra oratiu a dfe huiufmodi.diftiogue quia fantafia eft thefa irus.fcu confcmacoriutn formaru per fenfum accepta-

ram memoria autem tliefiuru^ intenfionem .qua: per

non accipiuntur Quis enim uidens lupum fugit
no propter indecetia coloris, aut figurae, qaarfunt .for,

fcnluin

mae recepta: a fenfibus cxterjoribus,& repofite in fantafias.fcd fugit

quia inimicus natura^dc hochcc perxjuaa*

Quaftiofeptima.

.r

8$

dam intentione, & apprehenfion,ex aeftimatiuae quae

canem ut amicum

prchcndic ut nociuum,5c

uatorium

illaru

intentionum

eft

apfecf confer

mcmoria,quia recipere

& retinere in corporalibus reducuntur ad diuerfa

pia, nam

humida bene

recipiunt, <3c

princi

male recinent , econ-

Ad propofitum.hoc quod contin

dormientibus de apparition ibus fomniorum ex fpi
rituum, id eft,fpccierum in confcruatoriis repofitarum ,
<3c hoc ex naturali motu locali propter comotionem fan
guinis
humorum , ad principia illa, id eft , ad uirtutes
fenfitiuas interiores,
dicimus motu locali intrinfeco in
in cellulis capitis.Hoc etiam poteft accidere ex
capite
confimili motu locali per daemones procreato.Et non ta
tumin dormientibus,(ed uigilant!bus,in quibus daemones poftunt admouere commouere interiores fpus,
c humores,ut fpecics conferuatae in confcruatoriis educantur de thefauris ad principia fenfitiuajideft,aduimites illas imaginatiuam
fantafticam,ur res aliquas habeat talis imaginari e,& talis dicetur interior tentatiOjSc
non mirum quod daemon hoc poflit fua naturali uirtute,
cum quilibet homo per fcuigilans,& ufum rationi habens.uel uoluncariam commotionem fpecierum conferuatarum educere poteft de fuisthefauris,fcilicet,coferua
coriis huiufmodi /pecies ut res aliquas ad fuum placitum
imaginctur,quo ftante,utiamclarintelligitur materia
de amore haereos.Nam quia daemones ut didlum eft,com
mouere poftunt huiufmodi fpecies , &c.faciunt ifta dupliciter, Aliquado abfqj ligamine ufus rationis, ut dejten?
tationedi&umeft,& per exemplum de uoluntaria adhxfione , qu interdum fit ,|aliquando[autem quod tota
liter ufus rationis ligetur,& hoc etiam poftupaus exemplificare per naturales quoidam defe&us,ut in freneticis,
ebriis ergo non mirum quod daemones fic ligare poffunt.Dco permittente, ufum rationis,
tales dicuntur
inde arrepticius, ab arripio,pis,quia arrepr
Arreptitii,
tu a daemone, & hocdupliciter,uel abfqj malefica
male
cio ucl cum ca abfqj maleficip,quia ut Philpfophus iq
trario aut eft de ficcis.
git in

&

&

&

&

&

&

&

&

&

&

pra:fat 9

QZo

84

malefici mentes

praefato libro dicit,

quod

hominum vntmut.

aliquis impaflione exi ft ens

modica

fimilitudine mouetur.ucut amans ex modica fimilitudinc amati, & fic odium habenti
, ideo damones
qui per aftus hominum experiuntur quibus pafiionibus

magis fubducuntur, illos ad huiufmodi amorem uel odiu

inordinatum infligat eo fortius in eorum imaginatio-

nem & efficacius imprimendo hoc quod cotenditur.qua

to etiam id facilius poliunt. Facilius autem pofTunt,quan
to etiam amans facilius fpecicm referuatam ad principiu

&

fenfitiuum, id eft, imaginationem educit,

in cius cogitatione dele&abilius moratur.Cum maleficio uero quan
do talia per maleficas, ad maleficarum inilantiatn, pro
pter pa&um initum cum eis procurat.de quibus enumerare prae multitudine tam in fpiritualibus quam in fecti-

&

laribusnon efl poflibile . Quot enim adulteri pulcherrimas uxores dimittentes in toediflimas alias inardefcutl
Nouimus uctulam tres fuccefliuc abbates,ut publica olm
fratrum fama in illo monaflerio etiam in hodiernum die
folii diem in his maleficiafre,fed & intere mifTe
quartum iam fimih modo dementafTe, quod & ipfa pu-

rcfert.non

uocc fatctur,necuereturdiccre,feci&facio,necde
Cftere a meo amore poterunt, quia tantum dc meis ftcrcoribus comederunt quantitatem per extenfum brachiu
dcmoftrando. Fateor aut quia nobis non aderat ulcifcea
di & inquirendi fuper eam facultas, ideo adhuc fupereft.
Et quia dittum fuit in principio diftindlionis, q> inuifibiblica

litcr infligat

diabolus

hominem ad peccandum.non folu

modum pcrfuafionis ut diftum efl,immo etiam permodum difpofitionis,licet non deferuit adpropofitum
per

tamen

lic

declaratur. Per

fpirituum

&

humorum

confimilem enim admonitione

facit aliquos magis difpofitos

ad irafccndum,uel concupifcendum.ucl ad aliud huius.

Jvlanitellum efl enim quod corpore aliqualiter difpofito,
efl homo magis pronus ad concupifcentiam & ram, Sc
,

huiufmodi pafTiones, quibus iniurgentibus homo difponitur ad confenfum.Sed quia praecedentia difficile eft pr$
.dicari, ideo faciliori modo pro populo cruditisfime funt
i
dcclaranV'i

5
'

i-

$<V

declaranda

&

OujeHio feptima.

quibus remediis poffint tales maleficia-

ti liberari, tradatur in tertia par$e.

oi.ur, se, ''-.i
\r tl

tii

MODVSi TIlOTQT^ET^pi

TI^E-

mfiade amore hereos injermonii.-iji;i.r.sn3!

bus ad populum.

r.M

cityJoqsvq

/j

;.'

20<oiO

i&
.

,!i

RA EDICATOR defupra didis fiemo

uet quseftionem. An catholicum (it afferere
quod maleficas ualeant ad amore alienam

foeminarum inordinatum mentes hominu

irmnutare,& eorum corda fic fuccedere.ut
confcilione, plagis, uerbis,aut fadis,ad defiftendum
fimiliter ad odium inter matrimonialiualeant. Cogi
liuila

&

coniundos

incitare, ut nec redditionis, nec exadionis

matrimonialis locum pro prole habere ualeant,
quinimo interdum eos oportet currere ad amafias,rntcm
peftiue nodis filcntio per multa terrarum fpacia, S VPR
<^V E fi u oluerit argumenta aliqua ex precedeti queftio

tcr

(debiti

ne lumat , fi non dicat tantumodo q> queftiones iftx pa*

pumt difficultates propter anfiorcm & odiu.qui cum fuiidatur in uolimtate, quse in fuo adu femper libera eft,nec
cbgi poteft per aliquam creaturam, nifi a Deo,qui eam re
gere poteft,unde nec daemon ucl malefica cius uirtute zd
amoreffi uel odium uoluntatc cogere uidetur. Item quia
uoluntas ficut & intelledus fubiediue exiftunt in anima,
illabi animx illi foli eft poffibile qui eam crcauit, ideo
difficultatem patitur quaeftio quo ad ueritates enuclcan
das in fuis partibus, fiis tamen no obftantibus, Dicendum

primo iuper philocaptionem & odium/ccundo fuper

maleficum generatiux, potentix.De primo quod licet in
intelledum & uoluntatem hominis immediate dxmon
nequeant operari, tamen fecundu omnes dodores theologos in z. (entcn.de uirtute dxmonisin operando jh
orpus,& in potetias corporis, fiue ciorpori alligatas fiuc

eft

sl *

i*

fi it

ii

rni

ii rt

%6
'j

Inbommm mentes, quid

D&monpoflit

fint fcnfus inter io rcs.fiuc exteri ore$,permittcnte

DEO

Hoc probatur

au&Qiritetc &; ratione en

praecedenti quseftione n placet inucnit,fi no dicat auto
ritatcm,& rationem. Iob^.D jPioni dinit EtE V S,Eccc
l\pc erat quo ad
in manu tua, id eft,poteftatc efV Iob,

agere ualcnt.

&

torpus quodpatet,quia inanima noluit dare^nde

uerumtame anima

dicit*

eiusferua.id.eft* illaefam fcrua.Ratio

fuper oes potetias corquia em

quatuor intepori allegatas,ut funt quinq; exteriores
riores.f fcnfus communis, fantafia fiue imaginatiua a:fti
matiua 6c memoratiua.Si non poteft alitpr dcclarari,dct
dedit in corpus,dedit et

&

dep orcis

& ouibus exemplum, ubi porci per memoratiua

& cane difeernunt cx naturali

xedire fciunt,& oues lupu

imaginatione unum ranqua ininiicu, alttriji tanqiiaaini

cum fuc naturae.Confequenter cum omnis nqftr$ cogni tio intelleftiua ortu habetafenfu,cu4Btelligcntcm iuxta
philofophum in 2. de anima neceflc fit fantafmata fpccu
lari. Ideo ficut da;mo poteft interiorem fantafiam itnrau
tare,fic etiam intelle&um obtenebrare. Ethocquideno
erit immediate agere in animam feci mediantibus fantaf
matibus.Item quia nihil amatur nik cognitu dentur ex
pia ad placitu de auro , quod amat auarus quia intelligic
eiusuirtute &c.Tdeo obtenebrato intcjk&u obtenebratur & Tua uoluntasin fuis affe&ionibus.Hoc autc poteffc

&

&

immo

cum malefica ,
abfqj malefica
facere daemon
accidere poflunt ex fola incautela oculoru,& de fineil

&

lis

trademus exempla.Namut lac. I

.dicitur.

Vnufquilq;

teneatur a concupifcentia fua abftrahis.& illeftus.

Deiu

de concupifcentia cum conceperit parit peccatum, pecca

tum uero cum cofummatum fuerit generat mortcm.Sic
Sychemcum uideflet Dianam exuentem ad uidedum mil
lieres regionis adamauit cam,& rapuit,& dormiuit cuna
illa & conglutinata eft anima cius cum ea.Genefis.34* 3c

fecundum glo.Infirmae anima: fic accidit, quando pollpa

fitis propriis ut Diana aliena negocia curat.feducitur co
fuctudinc & fit uua unitate fcnfus cum illicitis.De fecun
do quod etiam abfq ; maleficis oriatur interdum & tenta
tionc

f
1

.V

QtotHio oSiaua.

87

l.\

daemonum principaliter ficdeclaratur Nani Arano fororem fuam Thamar fpeciofiflima adamauit,& de-

tione

.pctierat in ea ualde ita ut propter eius amoreitgrotaret

2.Reg.i

j.Nam enim in tantum facinus

ftupri

quisprofi-

toto corruptus,& adiabolo grauiter tetatus.

Vnde glofa ibidem.Hoc monet nos, & ideo Deus permifit ut fempex caute agamus.ne uitia in nobis dominetur.
& princeps peccauit qui falfam pacem periclitatibus fpo
det, nos paratos inueniens improuife trucidet.De hoc fecundo genet e amoris refertus eft liber fandorum patru
qui fere quodlicct omnem tcritationem carnalis, concu
liret,nifi in

qua
amore mulierum

pifccntie fibi fub tra<ci{Tent;tamen ul tra

credi poteft,

&

tentabantur aliquoties
Vnde 2.
Corinth.iz.Apoftolus dicit. Datus eft mihi ftimulus car
nis meae, angelus fathana: qui me colaphizet , ubi glofa.
Tentando per libidinem dacuseft mihi Tentatio aut cui
non confentitur non eft peccatnm ,fed materie exercedi
uirtute
hoc intelligitur de tentatione quae ab hofte 116
a carne quae femper eft ad minus peccatum ueniale etiam
fi ei non confentiatur . Poterit praedicator aliqua cxepla
deducere fi placuerit.Detertio quod amor heraeos proue
niat ex maleficiis da;monu difcultura eft fupra ,
de hac
loquimur tentatione . Et fi quis diceret quomodo pofltt
difeerni quod non ex diabolo fed folum cx maleficio talis
amor inordinatus procedit .^Dicendum quod ex multis.
Primo fi taliter tentatus pulchra
honefta habeat uxo.

&

&

&

rem & oppofitum confiat de altera &c .Secundo

cium rationis omnino ligatur
nullis plagis, icti

fi

iudi-

uerbis,

autfa&is, aut etiam confufionibus ad defiftendum ab ca

induci uadeat. Et tertio potiflime quado fe continere no
potcft, quin interdum inopinate fe etiam per longu fpacium non obftanpe afperitate itineris , prout cx taliu coii
fesfione quifq*fcntire poteft fe trasferre habeant, fiue dc
die, fiue de nodte. Nam ficut dicit Chrifofto. fuperMaf
lh5um.20.de afinaquam Chriftus equitauit , quod cum
demon udlunratem hominis peccato posfidet quafi ad Ji
bitum trahit quo placct,excmplum dans de naui in
.ir-s
perdito
F 4

mm

'

:f

*-

$8

7 hominum mentes , quid

D&mon pojjit.

&

perdito guberna culo,quae ad libitum uenti proiicitur ,

rex tyranni habens pof
ficut qui equo potenter infidet
feflionem. Quarto difeernitur in eo quod inopinate 3c fii
ut nihil eis obinterdum,
immutantur
uehuntur
bito
ftare poflit . Elicitur etiam ex ipfius perfonae infamia ,
antequam ad ultiorem quneftionem de maleficiiscirca po

&

&

&

tentiam generatiuam procedamus,quae etiam annexa eft,

.)
primo foluenda funt argumenta.

SE

V ^ SOLVTIOTS^ES

argumentorum

;)

argumenta autrefpondendo

Adprimu

uoluntas hois regatur a Deo ficut intel

ledus ab Angelo bono, Patet folutio.intcl
ledus enim ficut tantummodo inftruatur
ab Angelo bono ad cognitione ucri> unde
_
ens conucrtuntnr.ita et
fequitui amor boni^quia uero
ueri
intelledus poteftamafc) obtenebrari in cognitione
hoc per confufione fpeciern principi js fenfiti
apparetis,
q>

&

&

uis.i.uirtutibus

&

potentiis fenfitiuis interioribus repre

boni:

fentatis 3 unde fequitur amor inordinatus apparetis

puta corporalis deledationtSjqua ctia tales quaerutur.Ad
fecundum argumentu, quod intra corpora non poflunt cl

uerum,& partim rio,& hoc

Non enim poflunt illa
immutare, quantum ad edudionem alicuius formae,{Iue

fe

illa

immutando, partim

eft

ejuo ad triplicem immutationem.

etiam potius dicenda

produdio quam immutatio, fine adminiculo alicuius
permiflione. Si aut
diuina
fine
etiam
agentis,aut
alterius
loquamur de immutatione qualificatiua ,.ut de fanitate
& infirmitate, fic ut ex praecedentibus patet poflunt ua.
immittere,
f
jias infirmitates etia ufqjad ligamen rationis
fubftantialisjfiue accidentalis^qusb

eft

etiam
&. fic odiii & amore inordinatum procurare.Potett

ud
addi tertia iaimutatio,qux fit, quado Angelus bonus
maius

\ sa

QmJUo feptima*

-kt

8j

>K *T.

malus illibitur corpori, fiput dicimusgrDeustaturnodo

ifiabitur aiae.i.eflentiaeaTae-Sed ubi dicimus <p Angelus i)
labitur corpori , praecipue malus, ut in obfefis>ibi no dU
bitur infra terminos effenc incorpom,qa fic ille folum*
do qui dat efle.f.Deus creator illabi potti^ & continetuf
canquam qui [rabet antrinfrcam operationem anima2.Dir
citur tamen illabi corpori quapdo aliqui^ oneratur circa
corpus, quia ibi eftubi operatur, ut dicit DannafccnujA
tunc operatur infra terminos corporalis quamtitatis : A
infra terminos eflenti^ corporis.Vnde elicitur cp corpus

babet terminos duplicis rationis, quantitatis & efl entiae.

Et cft diftinftio ficut inter iuppofitum & naturam-rYndc
iicut corpori illabi poliunt ,ita

& potentijs affixis ar^frr

& per

confequenspofiiint imprclfiont
facerem potcntias;undc per accidens talis operatio Scirii
prefiio rcfultat in intelledum , cum cius obiedum fit fan
nis corporalibus,

&

con
tafma, ficut color, uifus, ut dicitur in 3 .dc anima,
fequenter g accidens u(q; ad uoluntatem, quia uoluntas
fuum obie&um recidit ab intelle&u fua ratione boni fecundum intcllcftus apprehendit aliquid, in ratione bo
ni uiri Sc apparentis. Ad tertium argumetum cognofcci'9
cogitationis cordis eft dupliciter , uel in fuo effeftu ,.ud
ut funt in intelle&u.Primo modo non folum angelus, licet etiam homo cognofcere poteft, licet angelus fubtilius
ut patebit. Nam interdum cogitatio cognofcitui^ no folum per a&um exteriorem, fed etiam .pimmutatione vul
tus,& etiam medici , aliquas affe&iones animi g pulfum
cognofcere poflunt. Vndc Augufti.in lib. de diuinatione
daemonum dicit, q? aliquando hominu difpo(itiones,non
folum uoce prolatas , fed etiam cogitatione conceptas,#
gna quaedam exanimo exprimuntur in corpore tota faci
litarem perdifcut,quamuis in libr.retradationu hoc dicat
non efle aflerendu,quomodo hoc fiat exiftiraoquod tctra&at.Si quis diceret eum fenfifleq> cogitationes dacmo
cognofceret inintelleftu.Alio modo pofsut cognofci co
gttationes , prout fimtin intellehra& affedionesprouc
fnut uoluntate,

& fic iolu* Deus

cogitationes cordium

In Hominum mentes, quid, d&mon pojjit.

apb

&-affe&ioncs uolunratum cognofcererpoccftlCuIus ratio

cft: quia uoluntas creatura: rationalis loli Deo fiibiacet.
ipfe in eam lolus operari poteftj qui cft principale eius
obietu& ultimus finis, & ideo ea qu$ in uoluntatefunt,
uel ex uoluntate fola dependet foli Deo , funt nota. Manifeftum cft aut quod ex Cola uoluntate dependent,quod
attu aliquis aliqua confideret;, quia cum aliquis habet ha
bitumfeientia: , uclfpccies inteliigibiles iii eo exiftentes
utitur eis cum uult. Probatur etiam ex his quae difta funt,
quia Angelus non poteft illabi anima?,ergo no poteft per
naturam uidere ea quae funt in anima, & quandiu funt in

&

ihtiiho animae. Vndc quando arguitur.Demon no poteft

uidere cogitationes cordium , ergo non poteft corda feu
mentes hominum ad amore uel odiu incitare . Dicitur q>
fubtiliori modo
ficut cognofcitjfcilicet per effeiftus

&

homo

modo poteft immutare ad odium uel amorem commouedo fantafmata & intelleftu
obtenebrado.Eft etiam aliquic^timoxofis confcientiis &
,

ita

etiam fubtUiori

uirtuofis pro

mutatio

eorum confolationcaduertendum

fenfiblis exterior,

<p im-

& corporalis qu^ concomita&

tur cogitationes hominis quandoq; eft ita exilis

indeterminate quod diabolus per eam in certa cognitione co
gitationis

uenirenon pot , prsefertim quando

ftudiis aut

&

bouis operibus nacanc interpellatim

tales tunc in fom
nrs plus uexat,experientia hoc docet.Quandoqjeft ita for
tis5c determinata quod per illam poteft cognofcere cogi
tationum quantu ad fpecicm.ut quod cogitat de inuidia,
uel de luxuria,fed an per ea posfit.fcertitudinalitercogno
{icere quantum ad omnes circunilancias ut uidelicetfuper
talem uel tale fub dubio dimittamus ficut
reperimus
'nili quod uerum cft cp tales circunftantias, ea a&ibus poft
'modum cognofcere poteft.Ad quartum, quia Iiccr Illabi
anim^ tantu conucniat Deo, tamen illabi corpori & per
confequens potentijs affixis corpori modo fupratafto,
haec poteft conuenire angelo fiue bono fiue mal o, unde a
mor & odium in tali homine caufari poflunt. Ad illud

&

quod
^

uirtus fenfitiua

fit

dignior i quam nutritiua quae

ta-

mea

9*
men non

poteft immutari ab eo-rPicendumiquodimmo

fupcruim nu$rftiuam etiampofletita ut aiiqufii citius
ut tardius dirigitur in os,ueIin carnem,fed ad illud npn
cooperatur, ficu t ad

uel agitandum uit/cs

impediendum

fenfitiuas interiores uel exteriores,

& hoc

lucrum quod x fenfuum deceptione

neplurimum procurat.:

propter fuuiu

& intelleftqfrUJufi-

tn muniri'

mus.

T0TE7

GEKIJ.-B^ATIV sAM
M S E V A C T V M VENEREVM

malefici impedire pofiunt, quod malefi-

tium in biilla continetur.

fiba.'

>.!

lovmwy-*.

pmoil&tAUi
a'Ji^rlT;c: t:

oqait

QUAESTIO OCTAVA.
Ecundo,cadeurftas,fcilicct,q> adulterpe,
j

fornicarie Sc^Amplius exiftut malefici o

fteditirr per ipipedimcntu maleficiale fu*
per atturn gener^tiua: potenti,& ut ucri

tas
fit

magis eluce.fc^it.arguitur primo. q> no

poilibile,quia

fi

tale maleficiu efie

fibilc,pofiet etia maritatis contingere, quod

fi

pof

coceditur

tunc cum matrimonium ut opusDei,& maleficium opus

diaboli ,fiortiUs erit opus diabo^ opere Dei. Si ueVo con-

&

tantummodo fornicariis non maritatis, tunc

opinio q> maleficium nihil fit in re,fed tantum in
opinione hominu, cuius oppofituin prima qu$ftione ta
ftu eft,aut dubitatur ratio cur iftis & no illis contingere
poflunt,& cum rionuidetm fubefle alia ratio , nifi quia
opus Dei matrimonii exiftit.Et illa ratio fccucjum Theo
logos non concludit, ut patet in 4-dift.24.de impedimen
to maleficiali manet adhuc argumetum, q> opus diaboli
erit fortius opere Dci,5c cum hoc fit incoueniens aflere
te, ergo etiam incoucaies cft aftcrcre per maleficiu poffc
impe*
ceditur q?
redibit

JT

potetla gener.pojjltper ihalef.imptd.

impefdire

a&um uenercum.Item diabolus non pdtcft ira

Redire a&qs aliarum uiriu naturaliu,Ut comedendi, ambula nd i, erigendi, quod uidetUr efle uerum ex eo quia interimere poflent torum mundum.Prieterca cum a&usue
itereus aequaliter fe habet ad omnem mulierem (i impedi
tat i impeditur etiam ad omnem mulierem y fcd hoc eft
falfum , ergo
primum quod falfum fit docet experientia , cum tales qui dicunt le mal cficacos funt potentes ad
alias,licetn6t ad illas quascognofecre nonpotpft,quiaui
delicetnon uulc unde nihil poteft in rc.ln contrarium 3c
pro ueritateeft ca. Si per fortiarias,33.q.8!.ltem omnium

&

theologorum & canoniftarum fencentia, vbitra&antde

maleficiali impedimento matrimonii Item ratio alludit
cum maior fit poteftas d^monis quam hominis,& homo
.

impedire poteft potentiam generatiuam , fiue per herbas

frigidifiimas fiue per alia impedimenta &c. ut quilque
imaginari poteft 5 ergo & daemon qui acutioris feientiae
S IO cx
exiftit hoc facere per amplius poteft.R E S P
duobus quae fupra ta&a lunt.ueritas fatis patere potlicfct
modus impediendi non fit fpeculatiue declaratus . Na &,

ON

Au eft quod maleficium n 5 eft[folu opinione hominum,

\

quafi nihil in rc, immo effeAus innumeri maleficiales accidcrc poflunt, ucre & rcaliter Deo permittente , Oftcnfum eft etiam quod Deus amplius permittVfup\*?ulm ge
neratiuam , propter maiorem eius corruptionem qua(ra
fuper alios a&us humanos, Sed de modo quo tale impedi

mentum procurator efyaduertendum.quod noproeuxat

folum circa uim generatiuam, fcd etiam circa uim imagi
fuper hoc notat Pet. de paJunatiuam feu fantafiam
de infuo.?.dift.34.quinq; modos. Dicit enim quod quia
habet poteftatem fufpiricus
hoc
eft
quod
daemon cx
per creaturam corporalem^ad motum localem prohiben
dum uel faciqndum.Ideo poteft corpora impedire ne fibi
appropinquant dire&e uelindire&e , interponendo fe
,

&

quandoque in corpore aflumpto, ficut accidit fponfo qui

defponfaiscrat idolum y & nihilominus contraxerat
iuucncula

jqmi

nec propter

hoc poterat eam

cognofccrc

>

Qu&Jlio ottaua.

Kt

V,

93

Secundo modo hominem inflammare ad aflum

ucl etiam refrigerare ab aftu illo adhibendo
illum
occulte uirtutes reru quas optime nouit ad hoc ualidas.
Tertio modo tu rbado eflimationem & imaginationem
qua reddit mulierem exofam, quia poteft ut di&um eft
in imaginatione imprimere. Quarto reprimendo direfte
rigorem membri fruftificationi congruenti ; ficut etiam
morum locale remprimerc poteft. Quinto prohiberi miffionem fpirituum ac mebra in quibus eft uirtus motiua,

fcere

quafiintercludedouias feminis ne ad uafa generationis

defcendat,ucl ne ab eis recedat,uel ex ne excidat, uel emit
tatur,& multis aliis modis. Et fubdic de hoc quod fupra
taftum eft ab aliis do&oribus concordando dicens . Plus
enim permittit Deus fuper hunc aftum per que primum
peccatum diffunditur, quam fuper alios adus humanos,
fuper ferpcntes,qui magis incantationibus deferficut
uiunt quam alia animalia, & poft pauca dicit,ldem etiam
eft,quia poteft imaginationem eius fic deme
muliere
de
tarc,ut'exofum habeat uirum quod pro toro mundo noa
permittit fe cognofci.Poft uult dare rationem quare plus
maleficiunturuiri circa talem aftum, quam mulieres, Sc
dicit quod quia tale impedimetum fit interdii per obftru
fionem uafis,uel etiam per motum localem, reprimendo
rigorem membri,quae potius & facilius in uiris contingere poflunt , ideo plures uiri maleficantur, quam mulie
Tes,Poffet etiam quis dicere q> ideo quia plures mulieres
potius allicere cupiunt ui
fuperftitiofe funt quam uiri 3
r os quam mulieres, uel etiam in defpectum hoc faciunt
mu'ieres coniunct^ ,ututrobique faciant occafionem
adulterandi , dum uir alias cognofcere poteft,&non pro
priam & fimiliter uxor etiam alios habebat quaerere amatores.
Addit etiam quod Deus permittit amplius
faeuire in peccatores quam iniuftos . Vndc angelus dixit
Thobiae, In illos qui libidini uacant accipit daemonum
poteftatem,fed e tia aliquando iniuftos , ficut in lob,
fcd non circa uim generatiuam propter quae debent face
re confesfiones & alia bona ne ferro manente in uulne-

&

&

rnaleficitmc^n^.i^^trinv)nio.

94
talis

medicinam opponere.Haec Pet.fed dc ama

efteduspatebitin tertia parte operis.

JT^Cl

DET^T^L TEI^^LIQJ'^

te fcuftra

tionc

fic

dubia declarantur.
'[

-.uryrn

irioiic.

tm

ntfsicadt

Ncidentaliter ucro fi quaeritur , Quare adus ille ali

non
quando impeditur, refpechi unius mulieris,
icfpedu alterius Reiponfio fecundum JBonauen. haec
eft,uel quia fortilegus,feu malefica ad hoc refpedu per-

&

fonae determinatas diabolum immutauit , uel quia Deu*

refpedu perfonae cuiuslibetimpedire non pcrmittit.Occultum enim Dei iudicium hic latet, ut patet inuxore

Thobiae.Et addit:Si quaeritur quomodo diabolus hoc facit dicendum quod impedit generatiuam uim non impe-

dimento intrinfcco laedendo organum,fed extrinfcco im

pediendo ufum,unde quia eft impedimentum artificiale,
non naturale,ideo poteft impedire,ad unam, quod no ad
alias, uel tollendo excitationem concupifcentiae ad illam
& non aduer fus aliam, & hoc per uirtutem propria , uel
herbam,uel lqpidem,uel per aliquam natura occultam
Et hxc conueniunt cum didis Petris de palude . Praeterea

cum in potentia talis adus, benecp ex frigiditate naturae

feu naturali defedu contingit.Si quaeritur quomodo po
teftdifcerni quod ex maleficio uel non maleficio contigerit.RESPONDIT Hoftien.infumma. licet hoc no fit
prxdiciidum publice,quando uirga nullatenus mouetur,
cognofcere,& hoc eft fignum frigidi ta
quando mouetur & erigitur,perficere autem non
poteft,eft fignum maleficii. Notandum infuper quod no
folum fit maleficiu,ne quisadum illum exercere ualeat,
fcd etia aliquando fit ne mulier cocipiat,uel ut aborfum
faciac.Sed nota fecundum canonum fandiones,quod qui
cunque propter uindidas libidinem explendam , uel proSc nunquii potuit
tis.fed

pter odiu aliquid fecerit uiro,ucl mulieri, propter quod

non poflet generare uel concipere, reputatur homicida,
-e :

extra

,C'

Qmftio oftaua.

extra de homici,: Si aliquis. Et-pota

tvr

quod communiter

loquitur canon de amatoribus feculi,qujfuis amafiisper

pocula,n.eco|nfufionem incurrant talia, procurant , q$l
criarn per certas heibas.naturam nimium infrigidantes,
abfq auxilio daemonum.Vndc poenitentes ficut homicidae funt puniendi, Malcfic^ autem per maleficia talja pro
curantes,funt fecundum leges ultimo fuppliciq punlend^utfupra in prima quasftione tadum eft .Et pro Solutione argumentorum ubidifficultaturanmatrimoni^li r
;

ter coniundis talia.contingere poflInt t ulterius ^aducr

tcndum,quod licet ex his quae tafita fqnt,no pateat, .fuper
hoc ucritas, tamen uere & realitcr illis matrimoifip.j-jfif

cut & extra contingere poftunt.Et prudens ledor qui co

piam libroru habet, inueniet iam apud theologos, quagi

&

&

Canoniftas,prscipue extra,
ip materia de frigidis ,
maleficiatis.&in 4.dift.34.mutuo concordantes,
duos

&

errores reprobantes, praefertim circa matrimonialiter

cp

iundos,qui fentire uidebantur quod tale maleficium non

poflet contingere inter matrimonialiter coniundos, mo
tis illis rationibus,quod diabolus non-poflet opera JD EI
deftruerc.Et primus error qui ab eis reprobatur eft contra iilos qui dicebant maleficium nihil eflfe inmudo fed
0
tantum cfie in opinione hominum, qui ex ignorantia cau
farum occultarum 3 & quas etiam nullus hominum fcire
poteft aliquoseffedus naturales maleficiis imputabant
quafi illos efficerent non occulta: caufa:,fed daemones per
fe uel maleficosjhic error licet ab omnibus aliis dodoribusfub fimplici falfitate reprobatur,tamen a fando Tho
ma acrius impugnatur, ubi ipfum tanquam haerefim con
demnat, dicens quod hic error ex radice infidelitatis ro
p
cedit,
& quia infidelitas in Chriftiano haerefis dicit, ideo
tales ut haretici merito fufpedi funt.Dc qua tamen ma tertia etiam in p.q. tactum eft, licet ibi non taliter fit declaratum
Nam fi quis alia dicta doctoris fancti in aliis
locis confiderat.rationcs inuenit,quare aflerit

talem erro

rem extra radicem infidelitatis procedere .

in quae
ftionibus de malo ubi tractat de demonibus,& in quadi,

Nam

prima

m
Jln matrbnomm contingit

m matrimonia.

An datm.habeant corpora naturaliter fibi unita.

Inter alia quae ibi recitantoT.mentio de iltis,qui Ungulos
fnbeffetius ad uirtutes ccelefhum corporum, quibus
prima.

&

dicebant occultas caofas effethaa inferio ru dicens.

Oonfiderandu eft q> Peripatetici Ariftotelis feaatores.
'no pofacrut daemones effe,fed ea quae attribuutur daemo
nibus, dicebant prouenite ex uirrute cccleftiu corporum
lc aliaru naturaliu rerum. V nde Auguftinus dicit, io.de
lapidi,
duitate Dei.Porphirium uifum fuiflccpherbis,
bus & 'a niman tibus. ac fonis certis ac uocibus , ac figura*
tionibus atque figmentis quibufda , etiam obferuatis
coeli c6ueifione,motibus fydcru,fabricati in terra ab ho
-effe

&

minibuspoteftates fyderu idoneas, uariis effeftibus cxcqucndas.Ex quibus apparet error, q> oia reducebat in cau
fas occultas tyderii,5c

daemones tantumodo fabricaretur

ex opinione hoim. Scdq? haec politio fit falla manifefte

probat S.Thomas , ex hoc'ibidem, q? reperiuntur aliqux
operarionesd^momi/que nullo modo poliunt ex aliqua
naturali caufa procedere, puta q> aliquis obfclTus a daano
multa alia inueniutur
he loquatur linguam ignotam ,
Nigromaticis artibus,
opera demonu , ta in Arrepticiis
ui nuflo modo polfiint nificx aliquo inteile&u proce3erc ad minus bona fecundum naturam, licet mala fecun
dum uoluntatem.Et ideo coatti fuerunt propter incoue-

&

nientia cafta alii philofophi ponere daemones cfle , licet

oft in uarios errores inciderunt, aliis putantibus animas
a corporibus exeunies daemones fieri. Vnde&
multi aurufpiccs puelos occiderunt, ut animas eoru fuos
cooperatores haberent , & plures alii errores recitantur.
Vnde patet q> no immerito doftor fanftus dicit tale opi
Ilione tx radice infidelitatis procedere.Si cui placet, legat
Auguft.in 8.& 9 de ciu.Dei. fuper uarios errores infide-

K ominum

lium,circa naturam dacmonu, quare etiam comunis ratio

olm dolorum, quz praifata diftinftione allegatur con
trh humfmndl matfl^lcllicer, quo malcficiu aliquid efle

nrg im

ait efficaci^

in fcntentia,4icet breuis

in uctbiftjtihi iiuuiu q> qui maleficium nihil

do
t

fit

dic in mun-

'

Qmftio oBaua.

do

afferant, contrariantur

;W 9
'

omnium do&orum

97

/cntcntiis,

&

facrx fcriptur^ , declarantes dxmoneseflc, Sc daemofupra imaginatro

nes habere potettatem fupra corpora
nes hominum , Deo pfcrmittente , urtd6 Sc per eos malefici ipfotum dxmonurh ihftrumenta } Sc ad quorum In
ftantiam daemones interdum ad creaturam nocumen -

&

ta operantur, malefici dicuntur.

Et qujdem quodpcr
reprobationem-huius primi erroris a do&oribus non fit

mentio de rtiatrimohialiter coniunttis, tamen per reprobationem fecundi erroris hoc patet
Dicunt cnirii
quod aliorum error erat quod licet maleficium cflet Sc
abundaret in mundo, etiam contra carnalem copulam ,
tamen quia nullum tale maleficium poteftcenferi perpe
tuunijideo nunquam dirimeret matrimoniu iam contratturn. Ecce q? mentio fit de matrimonialiter coniunftis.
Improbando autem hunc errorem, licet declarare hoc n 5
deferuiat ad propofitum, tamen propter eos qui copiam
librorum non habent. Notando q? improbant per hoc, q?
talia aflerere dicunt efle contra expcrimentu,& contra iu
.

ra antiqua Sc

noua.

Vnde dant talem

catHfciici dottorts

diftinftionem,q> impotentia ex maleficio procreata , aut

eft temporalis , aut perpetua. Si temporalisjtunc non im-

pedit.T unc aut prxfumitur efle temporali^quando infra

fpacium trium annorum cohabitantes Sc quantu poflunt

operam

dantes, flue per ecclefiaftica facraittenta,fiuc per

remedia fanari poflunt. Si uero non (anentur aliquo remedio, ex tunc prxfumitur efle perpetua, & tuic
aut procedit matrimonii contraftiortem tk[ 'confunrmationem & fic impedit matrimonium contrahere ,
tdum' Sc dirimit iam contraftum /aut fequitiir matrimo
iii contraftionem , fed non confuttf hiatio nem Sc fic
ttiam ut dicunt aliqui 3 dirimit matritnbhiif iam con
traftum, dicitur enim quarta quxftio prima ,icap. primo',
quod coniugium confirmatur officio,fqilicef,carnis,utdi
cit glo.aut fequitur matrimoniu confummatum, & tunc
uinculum matrimoniale non dirimit , plura ibi notantur
extra defngtdis.&c.per Hoftien. Sc Gofrcd. Sc d odores
j.ParsMal.Malef.
etiam
G
<s
alia

Quomodo operantur circa membra milia,

5 8
>

etiam theologos ubi fupra. AD ARGVMENTA. Ad primu fatis patet ex his quae dida funt.Na primo q> Dei ope
ra poliunt dcftrui per opera diaboli fi maleficiu pollet iu
ter coniugatos contingere, non ualet inftantia,immo oppoficum patet,cu nihil poflit diabolns mfi Deo permittente.Item quia non per uiolentiamdeftruituti tyranus,
fed per quandam artem extrinfccam,ut fupra patuit . Ad
fecundum patuit fupra quare potius Deus permittit luper hunc aftuin uencreum quam fuper alios adus.Poteft
etiam fuper alios,quado Deus permittit. Vnde non ualet
quod perimat mudum. Ad terriu. fimiliter patet cx didis,

^^M^LEFIC^E Tl\ytEST 1 G IOS^j

illkfione operantur circa
fi illa

membra

uirilia

qua-

omnino fiint a corporibus euulfa,

QVAESTIO nona.
Ertio.eade veritas declaratur per diaboli,
cas operationes, circa mebru uiriic, cuius
rei veritas vt

magis ducefcent,qurit.Ai

malefk ualeant membra virilia virtute

daemonu vere & reahtcr,vcl folummodo
praeftigiofa apparitione auferre,c arguit

quod ue* e <Sc rcahter per argumentum

a fortiori

maiora

poliunt dannones homines occidere ,uel localiter tranCferre,ut fupra patuit dc Iob,& Thobiae.7.uiris occifis^ ergo erpolTunt mebra hominis ucre & rcalitcr auferrc,Prac
terea glofa fug illud pfal.Immilfiones per angelos malos*
Deus punit per ,malos angelos, ficut populum Ifraeliticu
fa;pc puniuir uaviis laguoribus. uere
realiter corporib.
immiffis,ergo & huiufmodi infirmitates circa mebru tale
immittere potcft.Si dicatur
potefl: diuina permiflionc,

&

tunc
tit

fi>c

in prapcedetibus didii cft,q>

uim gcnciatiuam

Deus amplius permit

maleficiari, propter

prima corruptio

acm peccati, quae per adum generante in nos deucnit.et

!,

'i

'r

20

Queftio nona

-5

thor

go etiam amplius permittit fuper mebriim

99

illius poteti.ae

gcneratiuae.ut ipsu totaliter auferat. Pra;terea maior fuit

-eonuerfio uxoris Loth iu ftatuam falis.Gen. 1 9. quam au

membru uirile, fed illa fuit uera,& realis & non apparens eonuerfio. quia adhuc uifibiliter,ut dicitur,fupeft
ftatua.Et fadum fuit per malum angelum utcoa&i a
bonis qui prius caecitate eos percuderat, ut oftium domus
inueriire non poHent,ficut etia aliae punitiones gomorco

-ferre

-illa

tum, quia&

glofa ibidem afleritiplam etiam illo uitio

ifta facere poflunt.Practcrea quicunque

infctam.crgo,&

forma naturale, poteft & illa auferre.Sed

daemones tormas naturales pluries induxerunt ut patet
de magis Pharaonis, qui uirtute d^monii ranas & ferpen
tes fecerunt, Item Augufti.inlib.8$.q.dicit,cp omnia quae

.poteft inducere

uifibiliter fiunt

non

abfurdi

etiam per inferiores potefiates aeris. Haec

pofTe credun tur,fcd hoc pofTunt facere

fieri

homines a iit aliqua arte uel incifionc membru auferatur,

daemones ifta facere inuifibiliter q alii uifibiliter
poflunt.fcd contra Augufti. 1 8.de ci.dei. Non eft credenergo
)

&

dum etia hominis corpus daemonu arte uelpotcftatc in

bvftidi lmiamenta pofTe conuerti, erga etiam a fimili no
poteft auferre hoc q> ad ueritatem corporis humani defe
ruit.ltem.^.detri.dicit.Non eft putandum iftis tranfgref
foribus angelis ad nutum feruire hanc uifibilium rerum
matcria,fed foli Deo.RESPONSIO. Nulli dubium quin
maleficae quaeda mira operatur circa
jiifis-

&

auditis

tf6ftat 3 de

hoc

plurimoru

q>

mebra uirilia, ut ex

immo & ex ipfa publica fama

perfenfum uifusauttadlusueritas

illius

membri cognofcebatur

q? qualiter fieri poteft. Dicedum

realiter ut ar
q> licet dupliciter fieri polIit afcilicet,uere

&

gumenta prima tetigerunt,& praeftigiofa operatione , ea

tamen qua: a maleficis fiunt,circa huiufmodi no fiut,mfi
praftigiof* illufione,qua: tamen illufio no habet locuta
in imaginatione patientis, quia imaginatio eius poteft

uere &

realiter ^ftimare aliqua

rem non efsc pra?fentem*

nullamoperat one fcnfuscxteriorisjfcilicetjui*

fum,aut tactum percipit cflc prarfcntcqp.Vndtpotcft djci

licet per

uera

io Quomodo

operantur circa membra nirilia.

1

uera ablatio mebri exparte imaginationis patietis , licet

rei <p qualiter fit,funt plura notanda, Primo
duo modi quibus ifta fieri poflunt.Non mirum cp diabolus fenfus humanos exteriores decipere pot, qui interiores, de quibus fupra tactum eft illudere, poteft formas referuatas educedo ad principalia fua fenfitiua, decipit aut

'non ex parte

os

in fua naturali operatione, ut q> uifibile eft fit

iibile, tangibile

de

intangibile

omnia

audibile

illi

inaudibile

inui

& fic

ponit ex parte rei quod

fiunt ex immutatione organorum deftruentiu 3 ad

aliis-Haecautucritas

uifum auditum
mutatis iam

illa nihil

& manus quibus imiudicium.Poflumus ifta ex na

Scc . ut funt oculi

fallitur fenfus

turaiibus quibufdam demonftrare.nam ficut uinu dulce

propter infe&ionem lingua; in febricitare uidetur amaru,
Unde guftus decipitur non ex parte rei^fed ex parte humo
-sumpta & ibi nulla deceptio ex parte rei quin ibi fit uir
ga adherens, fcd deceptio ex parte organi fenfus. Iterum
fitut fupra diftmn eft de ui gencratiua illam impediendo

per impofitione alicuius alterius corporis eiufde coloris

& appaxcnti^,ica & aliquod corpus planu figuratu

colo-

tc carneo interponere poliunt inter uifum autta&u oca

lorum
manu, & inter ipfum uerum corpus patientis,

&

ita q> fuo iudicio nihil ualeat uidere

planum,

& fentirc nifi corpus

& nullo menibro interruptum. Videantur 'difta

fanftiThomein.2;dift..^.artic.5. deprteftigiofis illufiofimilicer fecunda fecunda:, .9 .& in quaeftioibus ,

q

&

jiibus,dc

83 q
dat

malo, frequenter allegans illud Auguftin. in lib.

hoc malum daemonis per oes additus fenfuale

ferpit

fe figuris

odoribus

accommodat le

coloribus,ndhaeret fonis,

fefubiicit, infundit fe faponbus.Prarterea allu-

dit ratio, q>

non folum

per interpofitione alicuius corpo

risplani non membrato talis illufio praefligiofa inuiden

te 8c tangente fiat, imino 6c per modum quo certi fpiritusfen fpccics referunti cducutur ad fua principia fenfiti

fantafiam 3 unde cOn

interiova.fiad imaginatione
tingit aliquid imaginairi.ac fi primo eliciarur ex fenfu in

ua

terior.Nan ut in procedenti quaeft[one

taiftun? eft.

Dae*

mones

umionom.

.ot>

IOl

t-

moncs Uirtutc propria poliunt localiter corpora mutare

cx tranfmutationc aut fpirituu &-hutnoru, etiam fecunnature operatione contingunt, aliqua fecundu imagi
Philo
natione uelfcnfum uideri naturaliter dico, quia
fophus in de fom.Sc uigil.asfignans caufam apparationis
fomnioru dicit,
cu animal dormierit defcendente plu-

dii

&

rimo fanguine ad

motus

principi u fpnfiffilu^ fimul

fiue imprcsfiones reJi&e ex.fenfibiliu

defeendunc
motionib.

qua: in fpiricibusfcnfibilibusconferuantunTerminifire

runcTuperius declarati, ita q> turtcaliqaaappareanr, ac fi'

tunc primo a rebus exterioribus fenfus immutarentur. Et<^a hoc natura facere poteft, afortiori diabolus forma*
feufpecies corporis plani,
non membro uirih organi
seato educere poteft ad uim fantaftica,& imagina tiita,ue
Per
inde fenfus indicendae fi in rerum uerkatc ita cfiet
hunc etiam modiimot patebit inferius homine , uidetur

&

animalia, cumtamtn

non

fint in

rerum ueritate.

SECVNDO notandi funtalij modi faciliores adintelligendum & praedicando Nam quia proeftigium nihii
.

fecundum Ifido.8.Exhimo.ca>9.quam fcnfuunv

& prefertim oculorum. Vndc & dicitur
a.praeftringo,quia aciem oculorum prasftringit, ita ut res
uideantur alitCrefle quam fint -Et ut Alexander dc Ale
dliud eft

quxcjarridelufio

dicit,parte a.Praeftiglum propri&fuhiptu*, jcftillufio dae-

non habet caufam exparte mutationis rei,

folummodo ex parte cognofcentis qui deluditur, fiuc
quantfi ad interiores fenfus, fiue quantum ad exteriores,
Vnde in genere loquendo etiam dehuVnana prteftigiofaarte dicamus.Tribq^ modis poteft fieri,' Vna abfqj dama
monis, qua:

fed

nibus,5c

illa

agitatione
res.ficuc

potius dicitur delufio quiaartificialiter fit.

uel occultantium aliquas
traht>nib.pcr ioculatores.uel per mimos.i
,

horm oftendetium

fit in

modus fit etiam fine uirtute dajmonUm, utpote na

ebrporum naturalium, uel etiam minc-i
ralium.qua: qui habent,poffunt fecundum quandam uir
Alitis

ruraliter uirtute

tutem huiufmodi rebus inditam rem oftenderc, uel faceFC apparere no ficut eft, Vndc Tho.prima par.q.n 4..ar.4,
c

,'S>

&

Quo operantur circa membra uirilia

IO

& fecundum alios plures,qua:dam herba fuccefa.fcu accc

fa,fumigans,facit trabes apparere fcrpcntes.Tcrtius

mo-

dus delufionis eft,qui fit per d temones , Deo tamen permittentc.Habcnt.n.dafmones exnatura,ut patuit, quada.
poteftatem fuperquafdam res infrriorcs, quas poliunt
exercere circa illas,quando Deus finit , ut tunc etiam res
fint.Pro quo notandu tertio, q> dacmo
appareant alite*
poteft quinq; modis illudere aliquem,q? iudicat rem aliter <1 eft.Primo artificiali traif Vione,ut diftum cft, quia
quicquid homo fcit, per artem ipfe melius fcire poteft.Se
eundo modo naturali applicatione alicuius rei, prout dihim eft.per interpofitionem alicuius corpori, ut alterii
occultetur.uel etiam ex fantafiis hominum illas perturbando. Tertio modo,ut quado in afiumpto corpore ofte
dit fe efie aliquam rem qu$ non eft,ficut Grego jn primo
dialog.narrat,de moniali quae comedit la&ucam, quae ta
men ut ipfe daemon fafius fuerat.non lactuca , fed daemo
in laftucx fpecie.aut in ifta ladtuca erat,uel etia contigit

A ntonio

in mafla auri, quam in deferto repcrit.uel etia

quando hominem ueru tegit & facit at brutum animal

uideatur, prout iam dicetur. Quarto modo, ut quado turbat organi uifus.ut uideatur res nubilofaquz cft clara,
uel econuerfo.ut uetula uideatur iuuemula.Nam & poft
fletum apparet aliter lumen
ante. Quinto modo ut in
,

imaginatiuam potentiam operando , & tranfmutationc

fpec :erum fenfibiiium,per commotionem humorum, ut
fiipra taftum eft, faciendo, ut tunc quafi receres, & nonx
apparitiones in

ipfis potentiis fenfitiuis caufcntur. F.t fic

tribus ultimis modis, darmon llludcic poteft , pra-fligiofa

modo. Vnde nulla dif

occultare pra;ftig<ofa arte
uelit.Euidens iudicium fiueexperimetum,quod nobis in
officio inquifit ionis exiftenribus reuclatum fuit.inf Va po
netur,ubi de his & alijs faftis plura recitantur iu fecunda

arte fenfus hominis, etiam fecundo

ficultas

quin

membrum

uirile

patte tra&atu*.

Quomo-

Qua ftio nona.

f

Quomodo maleficium a defe&u

io$

naturali

potefi dilcerni.
Ncidentalisquteftio,

cum

"ertis aliis difficultatibus,

ablatum
I quod fequttur.Petro
per maleficium,
rat autem
an

mcmbrnm,

eft

igno-

feu alias diuina permifiio-

ne,pcr dfmonis potentiam fit ablatum ? funt ne modi

cognofccndi ,
difcemendi inter ifta ? RESPONDERI
quod fic.Primo quod tales quis accedunt ut plu-

&

potcft

rimum

funt adulteri, (eu alias fornicarii

amafijsnonad

mutum fcruiunt, fi u

Vndc dum

eas relinquere uo-

lunt aliis adhaerendo, tunc in uindiftnm talia procurant

aut alias potentiam illius membri amputant. Secundo,
cognofciturper hoc quod non elt durabile. Nam fi non
fit

ex maleficio,tunc non

eft durabile, fcd

quandoque re-

SED

hic iterum fuboritur dubitatio, an hoc fit

dibit.
cx natura maleficii quod non fit durabile. RESPONDETVR , quod poteft cfie perpetuum Sc durare ufque ad
mortem,ficut etiam de impedimento maleficiah inma
trimonio.IudicantcanomftaeSc Theologi quodreperitur temporale perpetuum^ nin dicit Gofre. infumma .
Maleficium non potcft folui femperper illum qui fecit,
uel quia eft mortuus , uel quia nefeit delere ipium , uel
quia maleficiu eft pditu.v nde a fimili dicere poffumus,
q> maleficium Petro illatu erit perpetuu.uel quia illa ma

non poteft eu lanarc.Sunt enim malcfic^

Na quaedam fanant & laedunt, quaedam
laedutjfed fanari nequeut.Quedam tantummodo fanare
uidentur.id cft,laefioncs amouere.ut inferius patebit. Sic
enim nobis contigit.Nam duaemalefice mutuo rixates,
dum una alteri improperaret, una dixit Non fumtam
pcfiima ficut ru.quia quos laedo fanare fcio .Vel etia du
lefica quae fecit

in triplici genere.

rabit ubi ante eius fanatione malefica difcederet, uel lo-

cu mutando. uel abhacuita difcedcdo.

Nam & S.Thom.

dicit.Maleficiu quodlibet ita poteft effe perpetuu

non potcft habete humanu

r>

irudiu 3 quia

Q 4

&

fi

quod

habet re

medium

Quo malef.d defeftit naturalipot difcerni.

J ovf

medium non eft tamen hoc homini notum ,

ucl licitum
remediu per fanttum angelum
malefica cogendo. Veruntamen fumremediu contra maleficiu eft poenitentia: facrame

licet Detfs jtaffit praeftare

damone, licet non

mum

&

,tum, extra de frigid. Nam

infirmitas corporalis fa*pe
prouenit ex peccat o,extra de poeni. cum infirmitas qualiter etiam maleficia fint auferenda, patebit in tertia par
te tra<ftatus,.& in fecunda par tc,capitulo 6. tres aliae

diffic

rehtiae tanguntur.
-*J>q 3.1

r.uV
.

'i

.r<fi7

iaea:

i|

f*(
*,

<i

iwiil.v!

ifetOO

mi ,rnjmn

f:

r.

Solutiones argumentorum.

.,j

Atct ad primum quod nulli dubium quin ficut Deo

permittente occidere pofiunt homines^ ita ut mera
iuuni illud feu alia auferre pofiunt uere & realiter. Sed
tunc damones non operantur per maleficas, de quibus
jam mentio habetur. Er per haec etiam ad fecundum
patet folutio
Sed ad illud quod quia Deus amplius
permittit uim generatiuam malcficiare propter &c.ergo
rtiam permittitur ut illud membrum uere & realiter au

Non ualet ut femper hocfiat. Quianonefict

modum maleficii huius fieri, necetiam maleficae hoc

feratur.

per

affeftant,

dum

talia

operantur
,

teftatem rcfticuendi

Ex quo

patet

quod non habeant po-

membrum quando uolunt&

quod non uere

fciiit.

fcd praftigiofa arte aufer-

Ad tertium de conuerfione uxoris Loth d cimus,

uera fuit
non praftigiofa arte , nunc autem loquide arte praftigiofa.
Ad quartum quod dacmo*

t ir.

&

mur

jiespofiiint inducere aliquas formas fubftar.tiales

er,
go etiam auferrc.Dicitur quantum ad magos Pharaonis
quod fecerunt ueros ferpentts & poliunt daroones cir,

ca aliquas imperfeft.is creaturas adminiculo alicuius alterius agentis aliquos effertus producere qua' non pol,

iunt circa homines, de quibus Deo magis eft cura mxta

,
Nuhquid Deo,cura eft de bobus. Pofiunt tamefeat

illud;
'

ar

per
;

P
.

b<lo?

DU kK.

. i

.V.

-per Ht di&um cft>Deo permitto^, hemintfyui ftiaiJiui

realitc^au* etiam pr^ftigiqfa arte,& per h$c
ccrc urre
etiam patet (elutio ad ultimum argumentum. , aw j n

&

itKl Ofii/if- <1*

ufiovom

illfiq

sntuo

jtj;

itandi?*-

jt

w mulz rt&FW&EKWwrrR

.>!'.

kfl?mvtnas pfll

circabomines, in

giofa arte illos^nfrmm

.r>

fu

.*
,

QV
,

vfbtflaioq

6n

VARTO
homine;
liter fiat

'puttvi *

ipfa

pJ? . o *fb

hor;n,*t> aiihl.dmhcr

AESTJKX P C
j jr.,i

i'r

ad

M A*q imul vi

l
.

>

jA

;l

J)
etji^m

t.o

uciiwdecUra tpt,.ubi
1

trasf.Ofpjapt in bcftias^/flHpd^V*^

ajgMMi^luo fo
Acquy*fi, Qujf?
;

aliqua matura ,'>#

A$ melius, aut deteriu&imnnitgriaut trasfotmau in al#
udinc,
mfi abipficKre/Wotq,
-fppcicm.uelin aliairhfiindtf
quis

.qui qrqnja fccit,& pe* que oro^M.fafta

siit,

^o^Wpbiq

&

infid?lis*ft,& paganadetci,io*r.ft;Utamur argumentis

.Thonia;An l.firnt.dift.S.An da-ttionesposfint imprimere

in fenfos cprporales,praftjgi|$ deludendo Vbi primo, gjr

guituf qj non.N?m illa foipw filiae quae uidetur, oporr
(

ter q>

fit

alicubi, feJ

non

poreft ciTc taftii in feqfiij

qa len

&

i^i
habet nliqua.fpec.ieimnifi a rebus acceptam,
bejftia.per automate can.allcgacam, ne^ -^p
ve qq uideeur,.ficut quod mulier uidp$
rura po teft clle
rvu beflia,qu5e dua' fojpjprfybQ ? t iji|e s no pofTuntcffqin
eodem fimul & femel.crgo.cuip v^laforma bcftbequtpui
detur nullibi pofiit etfc , ideo nulla pridiigiofc ijluliojn
eiculo uideutis fieri poteft,?tim uifio per aliquam forma
neecflario habeat tcrminari.Pratcrca fi dicatur q forma
illa fit inacrccircuftate,hoenp.potcft efle,tum quia aer
no eft fufreptiuus alicuius formae fcu figurae , tum etiam
.quia non fi,mpcr unus & idem aer circa illa peifona pro**
ftis r,o

q eU uera

pter flexibilitate manere poteft.prascipuc quando.moucrur,tum cfiam quia fjp ludcrftui ab omnibus talis rra n(

fofmatfo.

Diqftiz
I

Goosle

Un hompoflit ihbejiias tranjmut,

ib6

tam2 nonfit,quia d^mones non uidetur

ad minus finftorum uirorum uifiones decipere.Prxterca
fenfus uifus, feu pqtetiauifiua eft potentia pafliua, fed
omne pafTiuu moueturab aftiuo (ibi proportionato,afti
u upi a MT-p^o p p ti qngjt u ra fcn fu i.;cft duplex .-Vnuni qua fi
fotrtiatib;quod

^originans aftum,fciiicet,obie<ftuni.Aliud aut quafi deferens flcutmedium,fe4 forma illa quae uidetur n 5 poteft
effe obic&um fcnfw^^Wetia medium quafi deferens.
De primo, fcilicet, quod nopoteft effe obieftu.quia a nui

argumento

taftii eft,

cum non fit in fcnfu a re accepta, nec in ipfa re,

nec etiam

la re

fumi poteft ut

in lpfo a<frd quafi in

in prxcdckhtl

medio differente, ut prius tattu eft,

in tertio argumeto.Pteetcrfca

fi

demon mouet uim cogni

tiiiam interiorcmjauf hb*fWif fe obiiciendo uirtuti co,gnitiuae.aut hoc facit immutando ipfam, non aut hoc faicitfc ei obiiciedo, quia opb^ttfret q uel a (Tumere corpus
fic nOh poftet interius ingrcdiftdorganum imaginatio

&

Cii duo corpora no fint limilitcnn eodeloco i neque

Inaffumendo fantafma,quod etiaiti effe no poteft quia

nis

faht-ifma

non eft fine quantitate. Similiter etiam non po

h6c facere imrtiutando , quia aut immutaret alteran

Ho, quod uidetur non polle facere /quia omnis alteratio
fit per qUalitatcs aftiuas, quibus demones catent, autim
mutaret tranfmutando fiue localiter mouendo, quod ui detur eflc ihconucnienfc duabus rationibus . Primo quide
quia trai/fmqtatio organi no poffet fieri fine fehfu dolo
ris.Secundo.quiafecundu hoc daemon non oftederet hu
iufmodi hifi nota, cum tamen Auguf.dieit quod oftendit
huiufmodi formas & notas'& ignotai Ergo uidetur cp
daertibhes nullo modo pdfToht imaginatione uel fenfum
hbminisdtfciperc.SEi) CONTRA Aug 18. deci. Dei di
teft

cit 3 cp trafmutationes hominu iiv animalia bruta , qux di

cuturartedxmonu,fatt&hbrt'fWttiht fccundu ucritate,
fedfolufecudumapparehtiiiifr.Hbcaut fierinon poffet
fi daemones humanos fenfus trafmutarc non pofTent.Pr*
terca alludit & auftoritas Auguft.in lib.83.q. quae etiam

priui allegati fuit, ferpit

hoc malum dxmbnis per omnes

-'.

vr

RESPONSIO,

107

Qw&fiio decima.

additus fcnfialcs,Scc.

fi

lcflor uolucrit fu

par. opeper modii tranfmutandi infpkere,inucniet in 2.

tantummodo fcholafii,ris.c.6.uarios modos. Ad

fententias con
ce procedendo, dicamus triiun.d.oltor.um
cordantes in eo quod diabolus poteft fantafiam hominis
homo uerc animal uideatur, inter quas etia

dccipcre.ut

ultima fubtiJior citeris qua: S.Tbo.eft & prima eft domi

niAntonini. iq>ar<fum.ti.5.c.$. $- declarantis quod diabolus fantafiam hominis addecipiendu quandoq. opera
tur,& praecipue circa illufioncni fenfuum,& declarat naturali ratidne canonis
tiplicitate i

Primum

audoricatcA' experimento.i;u mul

Corpora naturaliter fubdunturfle

obcdiutnacurae angelicae quantfi ad motum localem. An

autemali etiam fi amiferunt gratiam, non tanve uir
tutem hatmalem',ut f^pius fupra ta&um eft. Cum aurem

<rC Ii

potetia fiuitaftieaj-fiue.imaginatiu.a fit corporaHs,idf.ft,

corporeo, naturaliter fiibdituv. etiana rpalis
utpolfint eam tranfmutare, caufando uaiiasfantafiascx
fpirituun*,- ad principiem fenhumorum,
deicenfione

affixa organo

&

fitiuum procurata ab

eis. flxc.ille,d<

hoc canone. 26. q. 5. epift. Illud no

eft

Patet & cx
tendun^> quod

hbdit

om

it

qu^difeeieratae mulieres poft Sathanrctroconuetfae, dae

fantafmatibus fedutta^credunt fe 5c
inonu iliufionibus
profitentur cum JDiana horis nofturnis Dea pagafipru,
(umnnmcra mulieru multitudine
ucl cu Herodiade

&

<

&

equitare.fu per quafda beftias,& multa terrarum fpacia,

& infra. Qua proptee

debet populo Dei, ut nouerint ora:

intepefte noftis filentio per trafire

facei dotes predi care

nino haec falfa cfTc,& non a diutno,fi.d a maligno fpiritu

fantafmata mentibus fidelium interrogari , fiqnidc
ipfeSathanas transformat fie indiuerfaru perfonarufpc
tenet
cies atq } fimilitudines,& mentem quam captiuam
in fomnis deludendo per deuia quaeque deducir.Et quidc
talia

intelle&us huius canonis in prima quaeftionc tadusef^

quo ad quatuor qu$ praedicanda funr.Sed quod non, uadileant etiam uchi,ubi hoc affe&ant,&: ron impediutqr
uina uirtutc,fic non effc ucrus intelic&us , quia lepuumc
horni-

lo$

*Anpoj]it homo in

homines inuici

&

non

tranfmut.

malefici per multa' terrarumfpa-

cia corporaliter transferantur

Sed quia utroque

modo

poteft fieri, fequitllf in prxfata fum.Sc in cap.nec ni irum

ea q A ugu ftinus riarta c quod in 1 ibr is genttl ium legi t ut
.

dc quadam maga dlfta X^iwfes quae foaos Vlyxi*muta

,

uerat in beftias,

quam

quod magicis preftigiis potius

1

fingpba-

rerum udnfate compleretur alterando

fantafiashominurrty ut patet hoc etiam per plura exempla. LEGITVRenim ifiuita patrum quod quaedam iuucncula qui afTentitcnbluit cuidam iuueni de rurpitudi
ne eam follrcitantl', ipfe iuuems 'turbatus ex hoc a quoi
tur

in

damludxo procurauit maleficium fieri

contta

illa

quo

perafto mulier comietfaVft in cquam^qax conuerfio nd

fuit feciindum rei meritarem; fed fecundum ludificatio-

nem daemonis immutatis fantafiam,Sc fenfum ipfius mu

& afpicientium eam, ut uideretur equa , qua? erat

ucra mulier. Vndedufta ad beatum Machartum,iton potuit diabolus ita operari quod illuderet fenfus eius ficut
aliorum, propter fuam fan&itatem , namfibi uidebatur
mulier uera , non equa, cuius tandem oratione liberata
eft ab-illa illufione,diccnshoc fibiaccidtflc, quia nonna
cabacdiuinis, nec frequentabat facramenta ut dicebat,
ideo diabolus pofefthcem habuerat fuper eam ctfi alias cf
Potcftrigitur diabolus pit commotionem
fet hontfta
humorum operari ad: immuinteriorum fpirituum ,
tandum aftmn, & potentiam nutritiae , fenfitiue appetitrue , & cuiufcuoquc' potentix corporalis organo
r
litentisV fecundum B. Fhom. prima parte quxftio. 91.
lieris,

&

&

Sicut credi poteft fugifldigeftum fuper

,

Symonem ma

Inincantationibusfuis.quxdeeo narrantur

Sed

Horum poteft diabolus facerem hifi. Oeopcrmitten

re, qbieum angelisfuis bonis frequenter reprmUc malitiam cius,dcciperenos,&nocerequxtentisl Vndt dicic
riihll

Aiiguft.loquens de maleficis. Hi funt qtupermifiu DEI

dVihenta concutiunt, hominu mentes perturbant minu
epnfidentiu in Deo. i6.q;f.nec miru.Roruetiam operatione per milcfica art em fitjquandp ut

yi r

non

poilic ut

Qu&flio decima.

iop

ecouerfo,& hoc per immutat ionem fanta

rem odibilem, horribile.
uigilanfcibusA dormientibus luggediabolus
Ipfe etiam
Sciit
ritrepneCeatationes turpium fantafiac ad decipiedu
ducendum ad rftalhm.Vcrum quia peccatu non confiftic
fan
huiufmodi
ex
ideo
uoluntate,
in imaginatione,fed in
diabolum fuggeftis,5c alterationibus uanis ho

dere uxore,

&

&

fiae,repraefentadp ei talem, ut

per

tafiis

mo non peccat nifi

uolutatc propria peccato_aiTentiat.se

declaratcs
eunda fentccia ad idem modernorum dottoru
demon poteft hu
primo-quid 'fit praeftigiu,& quot modis
Anto.allegat ea
aufmodi illufiones caufare Hic nota q>
opus earenouare.
quaein prec.q.p.tafta funt,unde no eft
fuper arg^imeu
eft S.Th.Sc eft refpofiim
.

Tertia fententia

tumquoqueeriturubi
q>

forma

illa

fit illa

forma beftiae quae uiaetur

&

eft talis,
aut in aere circuftante ,
insclu primo
beftiai.qu? uidetur,no eft nifi

aut in fenfu,aut

in re,

interiori,

& per fortem

exteriore

quodamodo

imaginatione refultat in lenium

nteft_per daemonis ocp ibi fit

&

jP

pcrationemcStingerc dupliciter. Vno

mo utfpecics am-

imag.nat.onis refer
dicamus qu* funt in thefauro
ad organa fcnluu inteuare fluant operatione dxmoiui

nialiu

prout fupra declaratu

yiorum.fic etia in fommo cotmgit,
organa fenfus
illae fpecies contingut
eft & ideo quando
ac fi eflentres pre.cntes,
exterioris, puta uifusuiderctur
potclt elTe ex^immodus
Alius
a<ftu fentirentur
extra
quibus mutatis fallimutatione organorum interiorum,
patet in eo qui habet guftu cor
tur fenfus i udi cium, ficut
parum
amara,
ruptum cui omnia dulcia videntur
Hoc autem facere poliunt
differta primo
quarundam reru
etiam homines virtute

&

&

naturalium, ficut ad vaporationem

\U Y4 r

>

s.ii-y

an*

cuiufdam fumi trabes domus

uidentur ferpentes
r;

&

multa experimenta
huius inueniutur , ut fu-

tua''
,

|>ra

..
3

ta&um

vi: -1
*
,

,~i ..

eft

Sa-

m
ogle

*An pojffit homo in befliaspanfinu.

1 1o

****

fct&el
.

di o
i

jyrnrtit
-

<>

1 i-i

:ro 5 5

Solutiones argumentorum .

Dargumenta
f^pe allegatur

$i6yjl Vr?&
*>

*>

patet ad primum r quod textus ille

maleintelfigitur / Nam quo ad

&

hoc quod loquitur de transformatione rn aliam Ipeciem

ucl fi militudmem , declaratum eft qualiter hoc fieri poq> non
tcft prjeftigiofa artc.Scd quo ad hoc quod dicit
,

polfit fieri aliqua creatura uirtute

fieri

procreati, manifefiuni eft,

daemonis , fi capitur
fi uero non capitur

quod

pro naturali produftione , fic certum eft

poliunt facere ahquas.cveaturas imperfetlas ,
fupra
liter fit declarat faucVus Thomas ubi

quod non
quod qua

fieri

Nam

di-

cit

quod omnes transmutationes corporalium rerum

qua: poliunt fieri per aliquas uirtutes naturales ad quas

pertinent femina, qu$ in elementis huius mudi miteniua'
tur, puta in terra , uelaquis , ficut relinquunt fua femina ferpentes & ranae , & his fimilia poliunt fieri per opera"
ficut
tiones daemonum, huiufmodi feminibus adhibitis
cum aliqua res tranftnutatur in ferpentes.nel ranas, quae

per putrefaftionem generari poliunt. I lle liero tranimutationes corporalium rerum, quae non poliunt ttirtutena
turx fieri, nullo modo operatione daemonu fecudu rei uc
ritatem perfici poflunt.ficut quod corpus humanu mutetur in corpus bcitiae, aut quod corpus mortui reuiuifeat,
quod fi fieri uideatur,apparcntil ctt praeiftgiofa, aut dia-

bolus in aftumpto corpore fe agitat coram hominibus ,

fortificantur lfta.Nam Albertiis inlib.de animalibus ubi
quaerit. An daemones feu etiam dicamus malefici^poftint,
ficerc ucre animalia. Refpondit quod fic, Deo permittetc
hoc quo ad imperfe&a animalia, fed non poliunt in iriftanti,ficut Deus facerc,fcd motu quodani,licec fubito fi

&

cut patet de maleficis.Exod.7 iupenfta.Vocauit Phnrao

eolli
fapicntes.diot. Daemones dilcurrnnt per mundu,
gunt diuerfn femina, eorum adaptione poliunt proruper
indtcic.Dum
fic
glo.ib.idem
pere diu er fas fpecies.Et

&

&

cantationem d^monu malefici aliquid

eificerc

conanf
d icur-

ir*

&
u4ftiodei;mia.f.VtobwSl

&

mundum, femina fubico eorum ,de quibus hoc agitant,afferunt,& fic ex illis permittente D.fc.iO,
nouas fpecies producut. Haec etia fuperius tada funt. AT
ubi fi difficultas fuborietur, An talla fada daemonum ef
fent opera miraculofa dicenda. RESPON S 1 O patuit ex
praecedentibus, q> etiam d^mones aliqua uera miracula fa
cere potiunt, ad quae uirtus natur particularis fe extende

difcurrunt per

pot.Et licet talia fint uera, hi ori tame ad ueri' itognitio

ne ab eo fiunt, fecudum que fenfum opera antichrifti pof
funt dici figna medacia,quia adfeduttionehominu fi ut.
Patet
folutio ad aliud argumenturmde fubie&o form
dicamus befti^ formae quae uidetur,ho eft in aere , nec in
re

&

prout cx fententia fandi Tho.ut fuperius declaratum cft . Ad illud quod omne
pafliuum mouetur ab adiuo fibiproportiouato concedi
tur.Et quando fubinfertur quod forma illa qua: uidetur

ipfa re, ut patuit,fed in ipfo fenfu,

non poteft cfle obiedum originas adum.feu eliciens, eo

quod a nulla rcfumatur.Dicitur ep imo a re quia a fpecic
ienfibili in imaginatione referuata qua educere poteft,
imaginationi leu etiam fenfitiuae potentia: offerre pot,
vt diftum elt fupra. Ad ultimum dicendum cp daemon n5
immutat potentia fenfitiuam & imaginatiuam fe ei obii
ciendo, vt oftenfum eft,fedeam tranfmutardo non quidem alterando,nifi quantum ad motumiocale , quia na
poteft dc fe imprimere nouas fpecies,ut didum eft,imrou
tat aut tranfmutado.i.localiter mouendo , & hoc iterum
facit non fubftantia organi diuidendo.ut fic confequetur
fenfus doloris,fed mouendo fpiritus
humores, quod au

&

te ulterius obiicitur

quod fequcrctur quod fecundum

hocda:monnon polfit aliquid noui homini demoftrare

fecundu imaginatiuauifionem
Dicendum eft quod
.

nouum aliquod poteft intclligi dupliciter. Vno modo to

taliter nouum,& fecundum fe,& fecundu fua principia,

& fecundnm hoc daemon no poteft aliquid nouu homini

fecundu uifione imaginaria demoftrare. no enim poteft
facere cp egeus natus imaginetur colores,uel cp furdus na
tus imaginetur fonos. Alio modo dicitur aliquid nouq,

fecundum

&
f 2

Quid de liipirfiuttos cofnedentibus.

l^d.dwT^c^cm

tbtitaputa fi dicamus effenbufiin im*

gmationc, q> aliquis imaginetur montes aureos quos nu
qua uidit, quia tamen uidit &auru,& montempoteft na

tiiralf 'motu

imaginaTijfantafmata autem montis, & hoc

imaginationi offerre.

modo poteft daemon aliquid noui

Quid de lupis interdum homines

cunabulis rapientes
>;rff

o
:

& pueros

fentiendum fity an etiam prA-

'

ex

'& comedentes

roic.
>Ofi

'

fligiofa arte per maleficas,

yiv. .> f,
xun " rf

&

Nidentalis quaiftio de liipis interdum homines

pueros e domibus rapientes 5c comedentes , & euni
indgna aftutiadifirirrrehtesjitaut neque aliqua arte aut

pritentialaedi aut capi ualeant

noc interdum habet haturalem

DICENDVxVl

eft

quod

caufain, interdu uero prae

cotingunt.Dc primo Albejtiisdc aninialibus.dicic.qi ei quinq caufis prouenire

cerui
poteft. Aliquado propter famis avgumentu,ficut
aliquado 5e aliebeftr^ hbminib.appropinquaf. Aliquado
propter ferocitatem uiriuj 5c hoc in regionibus frigidis,
etiam qnado habentcatulos.Sed qiliade his nihil ad pro
ft/giofiim arte,du peT m&lfcfidas

&

pofitu dicimus, q>

dxmonu ilhifione fiunt, quando Deus

propter peccata punit

Si

ali

que pbpulu, iuxta

illud

Leu.i6.

non feceritis mandata meg, mittam in vos beftias

agri,

qux confumant vos,& pecora veftra, & Deu. 3 a. Dentes

beftiarum immittam in eos cum furore, &c.Pcr quem au
tem modum. An fint veri lupi vel dxmones in formis fic
,

apparentibus , dicitur quoafiint veri lUpided obfidentur

a dxmonibuSjVel agjtjntiir duplici modo. Vnomodo

abfque maleficorum operatione, ficut quadraginta duobus pueris contingit a duobus vrfis de filua exeuntibus
quos iugulauertint pf0btqr tffifioriem'fhft5m f(elifxo
prophetx.diccndojafcendc cahie,&c.Et de leone qui pro
phetam.Dei iuffiimnotv impletem occidit. 3. Regum. 1 3.
Etliiftoriade Epifcop o Vrenaenfi,qui Ixtanias minores
tfimwum:
infti,

ut

nj

'

Qnaflio undecima.
'

Domin^eo quod lupi ciuitatem intrantes homincs^ocauerunt publice aIio modo

inft itucrat

ante afcenfione

etiam maleficorum illufione.Sicut Guil.ubifupra narrat

de quodamiiiro,qui fe conuerti putabat in lupum, certii
temporibus quibus in antris latitabat, illuc enim certo
tempore iuit,& fibi interim cum fixus maneret , uidebatur quod lupus ipfe fattus, circumiret pueros deuorado

& cum illud realiterfolum daemon quendam lupum pof

fidens faceret, putabat falfo

fc

fomnians circumire,

&

fic

tam diu dementatus fuit.quoufque inuentuscft iacere in

filua raptus. Del eftatur in his dacmon,ut paganorum erqui homines
uetulas in bcftias mutari credebat,
inducat. Vndedifcernitur quod ex fingulari Dei promit-

&

torem

fionc,& daemonum opere talia eueniunt,& non ex natu

tali aliquo defelhi quando nulla arte , aut potentia, laedi
aut capi pofTunt ficut etiam Vincen.in fpccu.hifto.?iib.6.
c.40. narrat, In Gallia, inquit, ante Chrifti incarnatione,
ante bellum Punicum,lupus uigiliae , uagina gladium

&

abftulit.

QjfOD

OBSTETXJCES MsALEFl-

C conceptus in utero diuerfts modis interi-

munt y aborfum procurant

non jaciunt

& ubi hoc

i

daemonibus natos

infantes offerunt.

QV AESTI O SEPTIMA.
VINTO,fe.\to, Sc feptimo,infimul ueritas
fupradi&a probat 4? quatuor horredosa&us,quos circa infantes iu utero & ex ute
ro matris exercere, quae cu
mulieres dae
mones exercere hnt,5c no per uiros, ideo
potius mulieres,

uiros fioi aflbeiare

homicidia fatagit,& funt huiufmodi opera.

j.Pats Mal.Malefic,

Nam

ille

cano*

niflae

_1 j

Quomodo malefica procurant aborfum.

niftae plus

quam

theologi de maleficiali impedimcto

tra.

ftances,ubi fupra . Dicunt quod maleficium fit, no folu

ne quis attum carnalem exercere ualeat,de'quo fupra di
i&umeft.fed etiam fit, ne mulier concipiat, ucL fi concipiat

quod tunc aborfum faciat. Et additur tei tius modus cum

quarto, quod ubi aborfum no procurat, quod tuc infantem confumunt.uel daemoni offerunt.De primis duofc>u.s
modis no eft dubium, cu per naturalia homo abfqj da^mq

num auxilio,ut per herbas, ucl alia impedimenta

procu-

rare polfet quod mulier no pofset generare.ucl cocipere,

ut fupra tattumeft.^ed de aliis duobus quodetia a pialp
ficis procurantur differendu eft,necopus eft argumc^ade
ducere vbi euidentisfima iudicia & experimenta h^.c red*
dunt credibilius . Et de primo quodcqrtae malelic^ cotra
human^ naturae inclinatione, imo aduerfus olm beftiaru

.Condiriones,lupina duntaxatfpecies excepta, infantes de

comedere folent. EST inquifitor Cumanus. de
juprare

&

eii,cj.he.c nobi? retulit, qtfqa d?

caufa ab incolis comitatus burbiae uocatus ad inquifitio
nem faciedam,eo uidelicet.quod quida cu puerum ex cu
nisamififset,Sc explorando conuentione niulicru noitur
no tempore uidifset & perpendifiet infantem' otcidi,-&
liquore ebibito deuorare.Ideo,uc prius talftum eft,vnico
anno, qui 8c fuit annus proxime elapfus 40. 5c una.malefi
cam igni tradidit, certis aliis ad dominii Archiducc Auftriue Sigi fmundu fugam capientibus, adfunt pro cofirma
tione huius feripta quaeda Ioa.Nyder in fuo formicario ,

quofupra metjo.habita

5c eoru qu& fcripfit reces memoria fupcreft,

unde non incredibilia ficut apparent,exiftunt,fed ex hoc
maiora
dana
in hisoib.obftetrices maleficae procurat,
q>

cuius utique

<

&

aliis fpius,retulcrut
prout malefic^ poenitentes nobis
-ciicentes.Nemo fidei cachol/cae amplius nocet,c obftetri
ces,ubi.n.pueros non interimunt, tunc quafi aliquid aftu
xx foris extra cameram infantes deferunt furfuny in

&

aere eleuantcs^daemonibus offerunt.Modus aut in huiuf

modi flagitiis qui ohfcruatur,in fecunda iam parte pateaggredi nccefsc eft prius unica aunta
cap.7.qua
bit ,
.....
xat
ii

&

&

ititt

Qwfiio duodecima,

'i

\*

r.

>j

decifiqnfc.quaeftionis dc pcrmifiionc diuuiappxmifia.

Didu cft.n-a principio, tria neceflario ad maleficialc effc

'icar

dii

cocurrctCjD^mone cu malefica

& diujna pcrmiffip>i]5.

r/in

DEI

\A 2^,
"

rvb;

'

T E R^M

I
'

cohcu rrat ad maleficia.

S S I 0
m,
'

ii

'iio

,io

ah

i:'w,

ufii ai

INDE

Jrrd

j.

QJ^STIO DVODECIMA
E

i" '.'O&air.rrt

o?vj
o

confiderandum efide ipfapmif-

jnpnp-i^uina a circa quam quatitor quajriyj.tur.l, rinioan necefiariu iit ipfam permif-

fioncmad nuleficialem effedum concurrere* Secundo quod Deus iufte permictjt

creaturam ex natura .pcccabilcm ^ctiam.adum maleficjalem Sc alia horrenda flagitia perpetrare, aliis duabusper
mifiionibusfuppqfitis. Tertio quod maleficiorum flagitia, eunda mala qua; Deus fieri pcrmi.ttit,exccdunt. Quanto qualiter hrec materia fit pqpulopubljcanda.

irca tertium principale huius primae partis tangens

diuinam pcimisfionem quaeritur . An diuinam per-

in his operibus maleficorum commendare ita

catholicum quod eius oppofitum 3 fcilicct redarguere illam omnino fit haereticum . Et arguitur quod non
fit hzrcticif a$crcre quod Deus tantam poteftatem non
permittat, diabolp in huiufmodi maleficiis. refutare <;niui

jnisfionem
fit

qug in con^umeliam creatoris poflunt.credere, eft ca

tholicum&qoriha:reticum. Sed afierere quod diabolo
non pcrmitjtatur talis poteftas nocendi hominibus cA ca
tholituro,probatur,quia oppofitum afierere uidetur ce
dere m cotumeliam creatoris. Nafequitur q? non omnia
fint fubied:a diuin^ prouidcntiac.co q> omnis fapies pro
uifor excludit defedum,& malum, quantum poteft ab his
quoru cura gerit.Cum autem ea qu^ per maleficia fiuur,
fi a Deo permittuntur, ab eo non excluduntur,& fi ab eo
non excluduntur , non erit fapiens pfouifor ipfc Deus , &
illa

fic

16 sAn Deipermijfio Concurrat ad malefic .

no fubfunt oia fux prouidentix.quod quia falfum eft,

ideo hoc falfum,q> Deus permittat Pr$terca ille aliquid
fic

permittit fieri qd* pofiet impcdirc.fi uellct.aut qff no poc

impedire et fi uellet fed neutrum illoru Deo pot coucni
ic.Na primu, quia talis iudicaturinuiduSjnon fecundu^a
talis iudicatur impotenS.Tuc quxritur incidetaliter,hoc
maleficium Petro accidit, & Deus potuit impedire. & no
fecit, ergo Deus eft inuidus.feu no hec cura dc oibus. Si
uero no potuit impedire et fi uettet.tuc n'6 5 oTpotes.qng
oia ficut inconueniens eft afterere.f.Dcum no habere cu
ta oim.&c.ergo 5e hoc quod maleficia ex Dei permiflifie
cotingunt.Pr^tereaquicunq; permittitur fibi & eft dns
ahm fuorum non fubeft permifiioni aut prouidentix ali

cuius gubernatis.fed holes fub

ipfis

dimittutur a

Dco.fm

&

reliquit
illud Eccle.25.Deus ab initio conftituithoTem
eum in manu confilii fui.fpedaliter et mali in fuis operi-

bus relinquuntur fecundu illud. Dimifit eos fecundum de

Jfideria cordis eorum. Igitur non omnia mala diuinx per
miffioni fubduntur.Pr^terea Auguftinus dicit in Encn.
ficut etiam Philofophus in nono mctha.Melius eft quxdam nefeire quam fcire ut uilia.fcd omne quod eft melius
eft dco attribuendum. Ergo Deus non impedit fed dc il
lis uiliflimis maleficioru operibus ut illa jjmittat ucl no.
/^\ Ad idem Apoftolus fecundo Corinthiorum . 9. Non eft
Deo cura de bobus, & eadem ratione dc aliis irrationa-

quando maleficiatur uel non non

Deo cura , nec etiam eius permifiioni qux ex ciuspro
uidentia procedit,fubduntur. Prxterca qux ex necefiitalibus creaturis.unde

eft

te contingunt ,prouidam permifiionem non requirunt

ficut nec prouidentia . Patet hoc per Philo.tn (S.Eth.Prudentia eft rcfta ratio contingentium, dc quibus eft confi-

lium

& eleftio fed plures effe&iis maleficiales exnecefli-

tate contingunt^puta

quado ex aliqua caufa,& influentia

corporu c^leftiu accidut infirmitates.uel aliqua alia qux

nos iudicamus maleficia, unde no femper fubduntur diui
nxpermisfioni.Prxtcrea.fi permisfior.e diuina homines
snaleficiantur tunc qu^ritur.Cor potius fuper unii 3. fit

'X

117

Qu&flio duodecima .

per alium.Sj dicatur q? propter peccata quae magis abundant in unp,^ in altero hoc uidetur efte fallum.quia tiic
maiores peccatores amplius maleficerentur, cuius contra
rium dum apparet eo quod minus in mundo ficutpuniu
tur.Iuxta illud $ Bene cft omnibus qui praeuaricantur, ita
etiam maleficiantur.Patct deniqj.ex eo quod innocentes
alij iufti amplius maleficiuncur.SED cotra,Dcus
pueri
permittit, licet non uclit malum fieri,& hoc propter perfeftionem uniuerfi. Diony.j.cap.dediu.nom. Erit malit
ad omnes,id cft perfeftionem uniuerfi conferens. Et Aumalis confiftit uni
guftinus in Ench.Ex omnibus bonis
uerfitatis admirabilis pulchritudo. Inquantum etiam ilin loco fuo
lud quod malum dicitur bene ordinatum ,
politum eminentius comcndat bona,& illa magis placeat

&

&

&

& laudabiliora fintdum comparatur malis. Item S.Tho

mas improbat opinione illorum,quod licet Deus no uelit

mala,qnia neqj creatura aliqua appetit malu,fiue ap-

petitu natnrali,fiucanimali',fiucintcllchiali,qus eftuo

luntas cuius obicltum cft bonum, uult tamen mala efte ,
ucl fieri,

hoc

fieri, neq;

dicit efte falfum,

uult

mala no

quia Deus neqj uult mala

permittere mala fie

fieri,fed uult

&

hoc cft bonu propter perfedionem uniuerfi. Quare

aut fttcrroneum<3iccre,Dats uult mala efte, ucl fieri, pro

ri

pter

bonum uniuerfi dicld. Quia nihil eftiudicandum bo

&

no per
num.nifi fecundum id quod competit ei per fe,
accidens;, ficut uirtuofus iudicatur bonus in intcllc&uali
qreatura
non animali.Malum aut non ordinatur ad bo
numper fe,fed per accidens, quia praeter intentione eorik
quia malo operdtur,refultat bonum ficut praeter intetio
nem maleficorum,'aut prteter intentione tyrannoru fuit
quod ex eorum perfecurione clarefceret patientia marty
rum.RESPONSlO. Quaeftio quanta utilior ad praedican
du tanto et difficilior ad intelligendum exiftit. Eft enim,
interargum?ca hoc principium, non tam laicorum.quan
quorundam fapientum. Maleficia tam horrcnda,ut fu*
perms tafta funt , non permittit adeo caufas diuinae permiflionis huius ignorantes, ex qua etiam ignoratia, quia

&

&

-.3

malefica

*An dei permfjio concurrant ad maleficia .

non fupprimiinTur per ultionem debitam ian*.
totam Chriftianitatem depopulare uidentiirjut ergo ad
malefica*

ucranqueuiam.iuxta theologoruni fententiam, do&o,&

indocto fatisfiat,per difcuffiones duarum difficultatum,
dV rcfpondendum & primo Quod mundus diuince prouidentiae ita fubiacet quod ipfe immediati omnibtrs pro
aidet. Secundo, quod uniuerfitatem malorum quxftunc
fine in malis culpa:, fiuepcene,fiue damni, ex duabus pri
mis pevmiffionibus, circa cafum angeloru, & primoru pa
rentumduftc permittit; Vnde & patebit quod in his diffi.

derepertinaciter,

baereffifh fapit,

cum erroribus infideliu

feimplicat.Quo ad primum, rictandum quod praefu

polito illo, quod prouidentia Dei conueniat,itixta illud
Sap. 14. Tu aut pater,gubernas oia prouidentia, oportet
etiam affiercre quod ola fupt ita fubic&a.fuxprouideti^
quod etiam omnibus immediate prouideat, quod ut pateat oftendamus primo per reprobationem-cujufdam co
ttarij erroris Namfuper illud Iob.22. Nubes latibulum
cius,& circa cardines coel perambulat,nec noftra cofide
tat. Quidam opinati fuerunt iuxta do&rinam S. Thomae
fubiacere
1 parte q.2 2.Ponere tatiimodo incorruptibilia
diuinae prouidentiae, prout funt fufc>ftatiae feparat^Sc cor

talis

poracoeleftia

cum

fpecicbusreru inferioiu,qua: etij funt

incorruptibilia. Indiuiduauero fpecieruiquia funteorru

ptibilia dicebant no-fubiacere.

Vnde

fic

diuinic

prouiden

tiaedicebant fubiacere ola inferiora qnatirt mundo agua

tur in uniuerfali tantii
no in particulari feu fingularu

&

Sed quia hoc alijsuidebatnr inconucnicns',ut de homine

n 5 eflet amplior Deo cura q dealijs animalibus, ideo rab
biiMofes uolensmedium tsnere dixit cocordando eu pri
ficut funt indiuidua rcru omnino
non fubiacere diuina: gubernationi, fed tantumodo uniuerfalra & alia qme ta<ffia funt, hominem ueroab illa gc

m:s Corruptibilia ola

.

neralttare corrupcibiliu excepit, hoc propter fplendorem

quo participant cu.fubllanri/s feparatis ,& Irc

fecundum iftam opinionem quicquid hominibus accidq

jtotelle&us

iamalcficijs,

effiet
.

expernjiffione-Dei,

nd

aiit

qtuc

anima-

.y.-

Quxflio duodecim*.

up

^'nimalibus,aut aliis terras frugibus eueniretrEt haec opi-

nio /icct ucritati propinquior, qua illa qua: omnino providentiam Dei de rebus mundi negabant, afferes mundu
cafu efTe fatu,{icut fuerut Democritus, & Epicuri , tamc
etia no caret magnafnlfitatc, eo q? ncccffeeft dicere ola
diuinie prouideria? fubiaeere, non in uniuerfali tantum,
fed etiam in particulari, ut non folu. maleficio hominu,
iumentorum a & terr frugum , ex diuina proui'fed
< da permiffionc eueniunt, quod fi patet. Ad tantum fe extendit prouidentia & ordinantia rerum in finem quantu
'ipfa caufalitas fe extendit ,'ficut a fimili in rebus alicuius
domino fubieftis,qu^intantu|fubiacet eius prouidetig
in quantu fibi exiftunt fubiefte.Cum aut caufalitas Dei,
*quae eft primu agens extendit fe ad omnia entia non folii
quantum ad principia fpeciei, fed etiam quantu ad principia indiuidualia,& non folum incorruptibilium . ideo
ficut omnia habent efTe a Deo, ita omnia funtprouifa ab
eo- id eft, ad aliquem finem ordinata,Et hoc tangit Apo'ftolus ad Rom, 1 3. Quae a Deo funt, ordinata funt , quafi
dicat.Sicut omnia a Deo funt, ita etia omnia ab ipfo or
dinata funt,& per cofequens prouidentiae cius fubic&a?,
quia prouidentia Dei nihil. aliud nofeitur qua ratio , id
eft,caufa ordinis rerum in finem . Omnia ergo inquantu
participantdeefTe,intantum etiam fubdutur diuiq^ pro
uidentiae.Item Deus ola cognofcit,non folum iii uniuer
falifeuuniuerfalia,imo Sc in particulari feu particularia.
Et cum Dei cognitio comparatur ad res creatas,ficut co
gnitio artis ad artificiata. ideo ficut ola artificiata fubduntur ordini &prouidenticartis,ita omnia fubduntur
prouidentia: Dei. Sed quia per hoc n5 fatisfic
ordini
ut intel/igatur,q> Deus iufte permittat mala fieri,& male
ficiain mundo ,licetintelligamushocquodipfe ficproniior omnia gubernans, quod quia coceditur.ideo etiam
deberet oe malum ab his quoru cura gerit excludere. In
ter homines. n.uidemus itafieri,q> fapies prouifor exclU
dit dcfettu,& malum quantum pot ab his quorutn curn
gerirjideo ad intdligcdumifta,currio bia mali D^usex;

&

&

&

eludit,

jio

%An Deus potuerit creatura impec

crea.

cludit.Notandu cp aliud eft loqui dc prouiforc particula

ri,& aliud dc prouifore uniuerfali.Prouifor.n. particularis neccfle habet malu cxcludcrc quantum pot,quia noa
poteft ex malo cliccrc bonum. Deus aut cum fit uniuerfa
poteft cx particularibus ma
lis prouifor totius mundi,
lis plurima bona elicere, ficut cxperfccutionc tyranoru*.
patientia martyru,& ex operibus maleficorum purgatio
ne feu probatione fidei iuftorum,ut patcbit.ldco non ha
bet Deus ola mala impedire,ne multa bona dceftc contin
gat uniucrfo. Vndc Aug.in Ench.Adeo mifericos cft omnipotens Deus.q? non lineret aliquod malum cflc in ope
ribusfuis,nifi adeo eflet omnipotcs& bonus, unde bene
faceret et dc malo.Et huius cxcplum et habemus in aftionibus rerum naturalium . Nam corruptiones & defe&u
qui accidunt in rebus naturalibus,liccc fint contra inten
tionem natur$ particularis illius,uidclicct , cui talis corru

&

ptio contingit, ut q> fur fufpendatur,uel q> animalia in cibum hominis occidantur, funt tamen dc intentione naturae uniuerfalis,utuidelicetcoferuanturhoies inuita,

&

in bonis,ut

& fic bonum uniuerfi. confcruetur

ut

enim

fpccies rerum confcruantur, oportet uc corruptio unius

fit

conferuatio alterius. Occifiones enim animaljum

coa

feruant uitam leonum.

Declaraturfuper permiffionem dluinam

quod Deus

non potuit conferre creatury, ut ex natura eflet impeccabilis

VO

X.

ad fecundum, quod uniucrfitatcm malorym fiue in culpis,liuc in poenis iuftc Deus pez
rnittat.Sc prxlertim iam refrigefeente & nmndo ad occafum declinante declaratur cx dua,

bus propofitionibus neceflario pnefupponendum. Quarum prima, quod

E V S non poteft t acere fiue melius
-utcumtimore
loquamur, cft polfibile , ut natura
creata, ut cft Homo uel Angelus haberet hoc qaod exeo
.ditione fux.naturse peccare non pollet . Secunda quod

D
DEI

Deus

Quaftio duodecima*

Du

iuftcpermilit

flantibus

rentari, quib.

hominem peccare, uel

cum ad diuinam prouidentiam

pertinere

ut

fua natura relinquetur dicere opor

una qu$q'; creatura
eft qdT Deus- no permittat
tet,q^ cx prxmiflis impolfibile
quod
maleficia fieri uirtutc dxraonum Et primuquidc
peccare
non fuit poflibile creatur^ communicare quod
far*
doclore
a
naturae,oftcnditur
pollet ex conditione
.

no

do iu2.dift.i34ir.i.quia fi hoc fuifietcomunicabilc alieo quod oes a->

cui creaturae Deus utiq} communicaflet,

& perfeftiones creaturarum funC

communicatae faltem in genere, ut unio pcrfonalis duarifc
& uirginitatis in M*
maternitatis
inChrifto,
naturarum
unio beatifica in cleftis*
ria, unio gratuita inuiatoribus,
& fic de aliis-Cur ergo non legimus hocalicui creatur*
.coicatum,quia nccfnomini ncc angelo iuxtailhicL. Et in
Dea
Angelis fu is prauitatem , certum eft. quia homini a
non poteft communicari hoc quod cx natura fit impecca
idem,
ad
Secundo
bilis, licet hoc per gratiam inueniant
quod fi eflet communicabile,& non communicaretur da
uniucrfo non eflet perfedum.cu us perfedio inhoccom
comrhunicabilcs i
fiftitjUt omnes bonitates creaturaru
li*)coicabilcs bonitates

genere fint comuuicare.Nec ualetargumetu.quod

Deu*

fimilitudinem homines & angelos crcauit,quod ctia hoc auferre potuerit

peccare
creatura ex conditione fua> natur$ haberet quod

cum

fit

fumme potes, Sc ad fuam

gratias
poflet. Vel etiam quod faccrer,ut habitus ille
confirmationem in bono caufat,c(Ict pars elTentialis
fui*
natur^ angeli vel hominis,ut fic fccudum naturalem
prinripiu, & naturalem conditionem haberet confirma-

non
ejui

tionem in bono, ut pcccarc non pollet Nam primum argumentu n6 concludit quia licet Deus fit fumme pote*
poteft,no
ficut Sc. fummbonus,n6 tamen hoc conferre
crea
cx impcrfe&ione Tuae potcntiae,fcd ex impcrfe&ione
recipehoc
primo
q>
tur^.quseimperfcftioconlidcratur
.

re no poteft, nec potuit homo uel angelus.Ratio,quia cil

cauiatum a
fit creatura cflc fuu depedet a creatore, ficut
ideo
caufa fui cflc,& crcarc eft aliquid ex nihila facete,
fibi

'jit

lAn "Deus potuerit tredhira impec .crea,

fibi relinquitur, deficit,c6ferdatUf

aut quandiu caufae th*

1

fluentia recipit.Exemplii fiuis de candela qua: tartidiulu

Deus crea
. Eccle.17.
Et hoc faftii

cet quandin habet cera.Quo ftatemotu eftjq

uit

homirie,& reliquit eu fn tnanu

Et

fimiliter

Angelu a principio

confilii fui

creationis

eft per liberu arbitriu, cuius ficut-propriu eft faccrb,' uel

&

quia no
obmittere.ita propriu eft a fuo cafu recedere,
recedcre.Ethocclt pofle peccare, pofle ex libertate arbi
'trii a beo recedere, ideo no potuit hochomo uel angelus
recipercjnecei potuit a Deo comunican,utex naefcra ha
etiam ex natura haberet ft6
beret libertatem arbitrii,
pofle peccare^alia impcrfe&io ex qua hoc non potuit ho
mini uel angelo comunicari eft, quia implicat contradiftione.qvr^ quia in fe no funt fa&ibiliajdicimus Deu no
poteft illa facert.Sed potitis dicendu q? creaturae non pbf
funt ifta rccipere,ntuidelicetaliqiiid fitufiium , demor
tuum fimul &' lemel Ita etia lihplicat ut aliquis hjabeat
liberu arbitrifl ex quo poflit caufae fuac inherere^dc quod
poflitno peccate, quia fi no poteft peccare no poteft cau
fac fuae inhaerere cu pecca tn fit fpreto fncomutablli bono,
rebus mutabilibus inherere.Sperncrc aut , uel no fperneTCjeft ex fibertate arbitrii , Secundn et argumentum non
ualet.quia fi gratia confirmationis uteretur creaturae in
'naturayita quod ex principii cflentialib. haberet nonpof
fe peccare 5 tuc hon haberet ex afiquo dono accidftali 3 Sf
gratia no pofle deficere dc pecca re 3 fed haberet hocjpna
turam^dc tunc cflet Deus,qudd eflet abfurdum.Hand folutionem tangit S.Thomas,ubi fupra>in folutione ultimi

&

quod quandocuque alicui creatur^ co

uenit aliquod,accidens,qut)d ex influentia fuperioris tan
tummodo id eft,non poteft inferior natura illud accides
perle habere nifi effi ceretur n ature fupe ri o r s fi cu f fi aer
illuminatur in a<ftu per ignfrnoVi poteft efie, q> fit de natura fua lucidius in 'a<ftu nifi fiat igntsl DI
ergo quod
T
cum confirmatio infit creaturae rationali folum per gra
tiarfr, quae eft quodda fpiritualelUrrfdn, de fimilitudo iii*
-creati luminis,non poteft efle,q> aWqiia trcatufd ex ndtii^
ra
'argumeti.cii dicit

CO

s.

;,

'.r^\
f

ftfa

'_>

s.

Quaflio duodecima. v \

confinttatiofiehabeat ucl gratiam,

i zf

>

nifi efficeretur

diuina: nafirfa: per fle dicamus cmfdcm natur quod eft

omnino i'mposfibilc.Concludamus qrmon polle peccare

natuiam Deo ttntflrnodoc6uiait,>o q> ficutabefie

&l
deficere fiompfltcfi cu dat omnibus efle.ita nec a refticir
dine bonitatis deficere cum hoc ei euueniat per coditio
nem fua^dpurae.Qmnibu&autein aliis qui hoc habes ut
,

qubdeonfirmantuf
per gratiatn^ivboribrex quo filtjiDciefficiuntur, & quo^
pccC-are hbtf p&sfirconferrur cx<ha'c

dammodo diuinse natura: conferte*-,; ~>y

x

i/Br&gfl&ini

fb *6p

r, .)

.siulou sito ifidiwp costi idp,:ia

DF.CL^nyfTrii QjJinSTlO SV

perdiias permi/Jiones diuims,qms

(ieptrmijit

uidelicet

mali peccat ; fimkl

ftePS

/-

diabolum auftorem omnis

&

primos parentes cadere >

,
ex quibus maleficiorum opera iufle permittun^

tur

db iiii
onul

RMbr.j-j.rJv3

V;

o*>fj

QJ/AESTIQ XIIl.
eunda quarllio fimul &propofit;o quo4
Deusiuftepermifitquaianm creaturas an

gelicas qu^s aliter concedere

nifi,

__

non

potuit,

quod peccare perflent,; etiam aftupecy

quafdam fimili; modo creatas per

care.t

gratmin prel'eruare,& hoc abfquepreuia tentatione.Ho

minem uero.iufte permittit &tentatc, & peccare, quas
omnia fic declarantur. Nam ad prouidentiam diuinam
pertinet, ut unumquodque in fua natura relinquatur, 3c
in fuis naturalibus operibus non omnino impediatur
quja ut Diony,dicit.4.cap.de diu.no.Prouidentia non eft:
corruntiua naturae, fcd fa!uatiua,quo ftante cum manifip
ftum fit,q> ficutbonu gentis diuinius eft q bonu unius.
ufcthi.ItaSc bonumuniucrfi exceditbonu particulare
cuiufcuqj natura: creati in particujari.ldeo etiam atten?
dere
4* i w
-

1*4

Q&nc pemifit hominem tentari

& pecca.

per hoc
dcre oportet q? fi peccatu hominuimpcdifctiir,
multi gradus tolleretur perfedionis, toUcrctur.n.natur*
fi dicatur, tamc ha.
illa que pot peccare^ non peccare, q?
eft. Rc
buifiet homo ex conditione naturae, ut prius tadu

fpondetur

fi

nullu peccatu fuiflet fubfccutum in adu,fcd

debere-

ftatim cofirmatio,tuc femper lateret quid gratiae

potuifict,
tur in bonis erga Deu, quidpotcftas peccandi
plura alia,quibus Abbatis utiqj uniucrfi multo detrapeccaret,
herctur. Decui: et ut nullo fuggerente ab extra
fufcipcret.quod & fefcd occafioncm peccandi ex fcipfo
ubi Deo a quibus cfle uoluit, qd* eft intelligendu non

&

cit,

& direde,nec indirede , fcd folum fecundum

In
quid,& hoc declaratur propter audoritate.Efaiae. 14.

fimpliciter

altiflimo,non.n.firnpliciter Sc
coelo afcenda,& fimilis ero
.crroneu,
dircde,<^uia fic habuifice intclledu ligatum
appetendo aliquid quod fibi erat imposfibilc . Cognouie

&

enim fe efle crcaturam,& a Deo creatum , & ideo

lem fieri creatori,cognouit hoc fibidTc imposfibile.Nec
& creatu
etiam indirede, quia cum totum bonum Angeli,
arqua-

aeris eft

rx eft in hoc,quod Deo fubcft,ficut tota claritas

ab angelo no
in hoc, quod fubilcitur radiis Solis,ideo hoc
natura:, fed
potuit appeti, quia appetiiflet contra bonum
quid
fcdfecundii
abfolute
,
non
appetiit Dei aequalitate
duo, bea
hoc fic eft, cum DEVS habet per naturam fuam
quod ab ipfo omni
titudinem ,&r bonitatem, & aliud
bonitas transfunditur. Videat
creaturce bcatitudo,
eundi
'angelus dignitatem natura: fuae, quee creaturis
preeeminebat, uoluit 6c appetiit afe omnia inferiora

&

&

beatitudinem
ralia,ita quod

& bonitatem dcriuari,& hoc per

fua natu

ex natura haberet ,
M-x creaturae, ex nobilitate fuce naturce acciperent
ipfe

primo

illa

& fica
.

Et qui

DEOi&fub Deouolenscfte ,dumo

ideo nec etiam quantuad modu habe-

etiam illa appetiit a

do ifta haberet , Sc
di

Deo aequiparari uoluit.fed tantumodo

fecundti quid.

quiafufi defideriu attetauit ut ad adum

pcrduccrctjidco lubito fuum -defiderium aliis expofuit

Nota infupcr;q>

Et quia ftibito etiam fuit aliorum angelorum uifio

derii

125

Quaflio decimatertia.

derii,&cOnfcnfusperuerfus fuidefiderii . Ideo peccatum

pr$cesfit quanprimi angeli aliorum peccata excesfit
titate culpae,
illud

&
& caufalitate,no tamen duratione, ita quod

Apocal. r 2.Draco de coelo cadens,traxit tertia par

tem ftellaru.Et in figura Leuiathan habetur Ipfc eft rex

fuper omnes filios iupcrbiae a & rex fccundu philofophum
.metha.dicitur principium inquantum mouet per fuam
5
uoluntatem & imperium flbi fubie&os.Idco & fuum pec
.

catum aliorum occafio peccandi fuit ,'ita quod^

ipfc pri-

mus a nulle cxtrinfeco tentatus, alios extrinfecetcntauit.

operatio in
Et quidem quod dittu eft, quod inftantanea
omnibus illis fuit, exemplificatur hoc ex fenfibilibus. Na

&

di(imul tempore funt illuminatio acris, uifio coloris 5

confiderando
. Haec ad longum 'pofui,ut
tam ftupendam permisfionem diuinam fuper nobilisfi*

feretio rei uifae

mas creaturas,proptcr unum duntaxat peccatum ambitionis,quomodo non particulares permisfiones fuper ma
ali
lcficorum opera, propter maiora peccata quantum ad
cjuascircunftantias admittetlNam maleficorum peccata
pain uariis circunftantiis peccatum angeli & primoru
,

rentum excedunt, ut iam in fecunda quaeftionc patebit

Sed & hoc quod prouidentia Dei iuftcpermifit primum

homine tentari &c

peccarc,ex his quae difta funt de tranf-

reffbribus angelis fatis patere poteft.Sicut

f cm finem homo angelus creati fuerunt,

&

enim ad eun-

&m

liberta-

non
te arbitrii relifti. Ideo ut beatitudmis pramium
abfque merito perciperent, ideo ficut angelus a cafu non
poteftas
fuit praeferuatus,nt poteftas peccandi ex uno
pagrati^ confirmationis ex altero ad decorem uniuerfi

&

Vnde
tcfcerct ita & circa hominem feruari oportuit.
uigefi*
Ic fanftus THOMAS in fecunda diftinftionc
3

ma tertia, articulo.

1. Illud

ex quo Deus apparet lau-

impediri, fcd in peccato etiam

Deus apparet laudabilis, cu o mifcricordia parcit , Sc per
dabilis

non debet penitus

tan
iuftitiam punit.undc non debuit peccatum impedjre ,
tummodo breuiter rccapitulando ad propofitu redea
perhis
in
horao
mus,dicamus3> iufta Dei prouidentia

&

suiiiuf

Quare permiffit borninem tentari

126

et pecca.

roi^Tus eft multis rationibus.Prima,utoftifdatu 5

Dci.po-

tcntia.qui folus inucrtibilis cft J omr)is aut .creatura mutabilis.Secunda autem ratio, ut declaretur Dei Tapienua^
;

quae ex malo fcitclicerc bonu,q> no potuit fieri; nifi Deus

creaura peccare permififset. Tertia, ut manifeftetur Dei
clemetia ,in qua Chriftus per morte fua hoiem perditum
liberauic. Quarta, ut oftendatur Dei iuftitia,qua: no fo
Quinj
lum reddit bonis pracmia,fed 6c malis fupplicja
ta,ut homo non-fit pcjpris edditionis quam aliae creatu
xac, quas oe fic Deus adminiftrat ut eas agere propriis
moribus linat. Vnde homine proprio arbitrio relinque
.

re debuit

potuit

Sexta, cft laus humana,laus

enim

v.iri

iuffi,q

& non cft tranlgrefliis. Septima cft d,ecqr uniucr,

;

fi,quia ficut triplex

malum culpa: poenae

& damni inue-

nitur , ita ex oppofito triplex bonum,fcilicet, botellum

bonura,dele<ftabilc3
utile decoratur.
culpa deco-

&

Nam

ratur,honeftaspcrpoenafn dclchhilitas,pcr damnii

fum

ma utilitas.Et per haec patet refponfio ad argumenta i

Solutiones argumentorum.

Ara ad primum ubi dicitur afserere quod diabo>lo permittatur potcftas nocendi hominibus fit
haereticum , Oppofitum potius patet quia ficut aflerere quod Deus non permittat hominem ex libertate ar
bitrii peccare, quando uult, cft haereticum . Ita aiTcre-

quod Deus peccatum dimittat inultum., hoc autem

per ..poteftatcm nocendi hominibus in uindi&am
malorum & decorem uniuerfi
Iuxta illud Ah

rc

fit

guft. in lib. foliloquiorum

nunquam dedecus

Iuftifti

Domine &ita

decore uindiProbatio de/iique argumenti non ualet de fapicq'

te $>rouifore qui cxcludjt defeftum. & malum quantum poteft , quia aliqdeft de Deo qui habet curam par
tkulare & de^uifore uniuerfali.Nam prius ex malo non
eft, ut
fta:

culpa:

lit,

fine

poteft elicere bonu,ficut uniuerfalis prouifor facit, ut per

praecedetia patuit. Ad iccundum patuit , q> tam pqtetia q

bonitas & iuftitiadiuina pacefcut inhocgrnralapermit

ut>undc quando dicitur, Auc Deus poteft jqala impedire
aut

uffiio decimaquarta

27

impedire,fed non debuit rationibus practaftis.Nec]; ualet inflantia fi dicatnr3 ergo vult
.mala neri cum poteft impedirc,& non vultjquia vt in argumentis pro ueritate tadu eft.Deus non poteft uclle ma
Ta,ncq5,vuj t mala fieri,neq; vult malu non fieri , fcd uult
permittere malum fieri, Sc hoc propter perfectione vniuerfi.Ad tertium Auuft.&Philofo.loquunturdc cogni
tione humanajCiii melius cft no cognofceremala & vilia
duplici de caufa.Primo,quia per ca impeditur interdum a
confidcratione maloru,&: boo contingit, quia non poflii
mus fimul multa intelligcr^.Etiam ea de caufa q> coiuit non, dicitur q> pqt,eft

&

maloru peruertitinterdu uolunratc inmalu,Ha:c

Deo locum non habent, qui inteliigit omnia ope-

gitatio

aut in

ra hominu

& maleficoru,abfq; aliquo defeftu

Ad quar-

tumjApoftolus cprajn Dei a bobus remouit, ut oftendat

q> quia creatura rationalis habet per liber ii arbitrium do
minium fui a&us, ut dictum cft. Ideo ut ei imputetur aliquid ad culpam, uel ad meritum, Sc reddatur ei iuxta hoc
poena uel praemium, habet Deus fpecialcm de eo prouide
tiam,fccundu qua;irrationabilia non prouidentur. Velle
autem alTerere,quod indiuidua irrationabilium creaturarum ex illa authoritate non pertinerent ad diuina pr o
uidentiaujjeftet hcreticum quia eftet aflererc tp non ola
fpbie&a effient diuinae prouident jae contra fci ipturae facr^
comendatione fuper diuina fapientia,qmeattingit a fine
ufquc ad finem fortiter, Sc difponit ola fuauiter Sc elTec
error rabbi Mofes, ut in argumentis pro ueritate patuit.
Ad quintum, quia homo non eft inftitutor naturae, fcd u-.
uirtutis ad lbu ufum .
titur naturalibus operibus artis
Ideo prouidentia humana non fe extendit ad neceflaria,
quae ex natura proueniunt,ut quod cras Sol oriatur. Ad
quae tamen fe extendic prouidentia Dei, eo quod ipfc eft
ador naturae . Vnde Sc defedus naturales , etiam e,x curfu.rerum naturalium prouenirent, adhuc diuina: prouiDemocritus , Sc alii philodenciae fubia(Crcnt,quare
,

&

&

fophi naturales errauerunt, attribuentes foli nccesfitarc

matcriae,qui(quid inferioribus accideret. A d ultimum Iiccc

Inomhas maleficarum

ii?

contemplatur.

omnis pcena infligitur a Deo propter peccata , no tt

menseper maioribus peccatoribus maleficia infligutur
ucl quia diabolus non uulc ut illos affligar,& tentat quos
iufto titulo posfidere fe ccmit.ucl ideo ut non ad Deum
accelerant.luxta lllud.Multiplicatae funt infirmitates po Ilea accclerauerunt & c.Et quod omnis poena infligitur a
Deo, propter peccata, patet ex fequetibus.quia iuxea Hiero njr.Quicquid patimur peccatis noftris meremur.
Declaratur quod peccata maleficorum grauiora fiint
peccatis malorum angelorum & primorum parentum .
Vndeficut innocentes puniuntur ex culpis parentumj tta
cct

etia plures innoxii damnificantur

pter peccata maleficorum.

ZT^O

IT

iAS

& maleficiuntur pro-

M ^ALUVl C kA

confideratur,& efl tota materia pra">

dicabilis.

-
'xq

QVAESTIO

XIIIT.;

rcir

ED

fuper enormitatem cri minium quaeri

fuc
tur,an maleficorum flagitra cun&a mala
quae Deus fieri finit,& ufque in praefensa
principio mundi fieri permifit, tam in cui
danis excedunt.E5. mdet
pis,q in poenis

&

q>

no praecipue quo ad culpa. Na peccatu

qd" quis co mittit q> faciliter uitare potuiflet,excedit

pec

catu,q> aliter comittit, g? ita faciliter uitare non potuit.

Auguftinu in lib.de ciui.Dei.Magna cft in peccan
Patet

do

iniquitas, ubi cft tanta in

non peccando facilitas. Sed

Adam & plures qui ex aliquo ftatu perfeftionis

feu etia

gratiae peccauerunt.facilius propter afliftentiam grati;;

peccata uitare potuiflent praefertim Adam qui in gratia
,

creatus fuerat qua plures maleficae qui huiufmodi dona

non perceperunt, ergo illarum peccata omnia malefrcoru
flagith excedunt .Praeterea nuo ad poenam maiori culpae
maior pcena d:betur,fed peccatu Ad; grauisfiitte punitu
fuit.

fttf,

fcK&^6&W p^tt-fti 6afpoftW&fb* p&hfa^ttifli

^iif^'^trt'4ifW'hi^iHsftlii<Jn<F oigrfalk pdMaPi ci*g6

ttW^eee*t6lWj^3^htffci tffiirtibus &itlir)p*&<9i& Prsete-,

nm Au|atb? Ex%b^Kqid

fci fjiid

attiid.

kdtorti bbhfl,<f ti6

*ft

mi^o^cUlprfpfWc^t^d 'pectirtC? 'prirrii patcWtiA^iU?dara^Q^Kto i^ nlKur'a}itiuV^jtorfl ?H g ifttDitif ih

tOhrjUbi^dsiiWoceWii^-^hiartAlkatei^a^/c^ba
WlloVri ar.bmtTe^chtium 'p cd^ati {HriU^fg0'&c.S-ED

thUftibi

EQON rA^idcfab^pUHts^aVj6ri mM Wt lirdit^

;

gJs%tt ^dfttifcapSdca# hfafHt earum fattt *itb<ifm'odr.

Ma omnia mal&inbhmtfh9ftirae3c farrmeprb%ttWre ptff
fUM D6if MiWiimtkhVtjxWlii Pdv&dedtiJlttlt.Ptttt*eftiicroq^
tea A da fteecauitfelOW&i^aitfW^
friodo mal^nrjqfiib ptiolfibitiitb

fecundum

fe feilicfct;

malefici

&b\idd dii

Sc alii

erat malii

peccatoris peCeimt:

facieftdb illud qUOdrtfbiftfoq'; hiodo rtralurti & ftcund&

fei&^oWbhbmjufliafeWidla' Sc alia' multa prohibita?

Vrtde ebrii pif&tftk gYaffidBTdnt aliis pcccatUA^rtrei

dftjwtaWid^^t^da^o' quod
pkecatu quod
<ftp6f^igfldtaHtidi^difiafefic^Wr^ ifiagfci^ititP orf

timHut fvdfdi fadrtWft^fidcl^routpluresiwiiflat-fuii^

RESPO NS icy^dhiafaquae 9 modeiW flWfefici' per

alia- mala quael^eusunquam^ifo^pbrini
fccUndS dUodiWtltbto^u^ftionis tafngitur fcxccdutifc
libe qdbaidptdttittfqift^ibritingu tin pttuetfitate mori*

petrafur cunfta
fit

fkitfccbsficdefecMtffb^
rfieologicis.pbeeftoftenciitriplici

uia.PrimbiU generali*
quidunq; fla

idnfrpatarido tfdrhmopei^lndiffei^iFad

gfria mUodi.Sectindo'irt fpifclali coifipslfattdb

<ad>

Tpcfcte#

mperftitibnis 6^^driiiiqPpal'ociiift dftriibhibUs initor

Tertio,compaf5d0!Hla dd potata malbrtiiii angolonitts
:

au t er

:
'

am ptfrttdtfr paren tum .Primtrri r fic.Nafri eiirti tri-*

,

maluftijUidelictt.culp^ pdcK^darriHlV eo
bonum ciii fllabjjpbriUn&^fltohefturrt Vd*!
ftabile,
vtile.Ectealps Opponitur hbffifftum 1 poenae de3
letabile v Datfmo v tife. Ouia ttilp^mWfi<ar^^^i
cvmtta
1
t oiiisa j.Pan Mal.Malchc.
pfebe fit

triplex

(it

&

,'

Enomitaft^&dtomitontentplatur
I Jp
UQC^lja pc^^.Ocjappar^.Nf^ l^tado^rm^^rfr
^ivTh&*ifr2,4M>* %ppffn*
-tCoijridoa^^jatJi^, pfifcf*i gryj MCI .etiam )eua#
.trahi patffft. Vnpc &. contingi^ quqdjdeiu peccatu quod
fecundumepfcVm^ eft graujys; fomwiu.m. aliud leuius
iiHVniat-utjprput^iccrc poiT^y^Ipjfpruicatione mu*r

ispecc3t/cnpxin^jt.J^ci>idlA (inPplictcrgrauiota
t

fune qua: plures

& pQcentiptedb?^MrW0n dicq circmij

&^H^^e,ptc<aitj effenti*
peccati grauitatc.Et ficdiccrfipolTumuSiquCKl ljcetpec

ftantiasfplumiffidin fpecic
-li

catum Ad?e,q\^ntMm.a^
pmnibusa^]^peccacis,quantumad hpc(q;ppd minori rei
tacione pu^tus, cecidit qupduidelicet tantum abintriu
fecp.Et enapi qpia SSsIBm mGforc potuiijet propter ori
|majemipftiM?miPrtjua fj rcap^ltWf -Sap\cn quatumad
fpeciem &iqwptita{g pcccatt^^am/^fntuma^aJiat
circunftantias quae peccatu magis^ggrauant,(ijcut mplt*

grauiq^Rc^ata/unt fecuta.ita^-intcrilla oia ni*lcc<>

rum exedunt, quc^&tiam elegius $* duobus dcducitpr>

Nam Gmt.wump^^cat^diciw.mai.H^^^Q^ucl^^yC^
litate, utpcccAtulqcifcu

Vel.gf ncraljt^utpcccatpm

Adac.VjeU: formita tc 3 ut,pecca tom Waej V.d difficult^)

temifm&4?|>e

ijft^^tmfa^uwycl periff

tulf>,utpcccatum ignoraqtiac.Vel infcpara>ihtatc,ut pcc

catum ,cup ijjftam.

Vel pconiw*,mpcecatii carpi*,

V ei

dttfine,9Mfr JVtfW |q(tcnlipnc,U^Cca.tum*dolpUtriaB

infide) itay^Vcl expugpandL<iimcultate,ut fuperbia.Vcl
poft peccatu Luciferi omni*
metis caecitatc,uc ira. Ita
alft peccata paalcficorum opera excedut,tam in deformi.

&

tai^^rP^i^m^ncgatcsrquarrv^prooiw.tcfpurcitia*
meptifi Crocitate in

Oj^eMoenmc.PW^^mjaoim^rumiquam corporum Ho
miaum jumentorum ztptpmnJigP*S^fpiriW debaqhaotei ,pr,aut exjuppa diftis patyit^odetiam fepuotdufn JfidolUm RORVW oftendit Dicuntur enim malefici
b facinorum magnitudinernAcmc fupra,patuit. Deducitur &ifto*Nam^Qfuitf in pcccatp,ucrfio,3c con.

sftjma

crfioj

Quafiio decimaquiiYU.
!*erfio,iimaiIlud.Auguft.Pcccatum cft.fpfscto ineammu
habili bono , refius mutabilibus inhxrere . fct ipfa etiam
auerfio a Deo fit tanquam formale, fiept ipfa conuerfio

taquam materiale. Ideo tanto aliquod peccatum

eft

gra

uius.quanto magis homo per ipfum a Deo feparatur. Et

quia per infidelitatem homo maximen Deo elongatur,
ideo &maius omnibus peccatis maleficii infidelitat/s exi
ftit.Et hoc declaratur per nomen h*rcfis,quod eft etiam
quod tPta carum uita peccatu
apoftafia a fide fitnul

&

ft.

De primo,nam cum peccatum infidelitatis cofiftit ia

fcnitcndo fidei

Ft hoc poteft dupliciteffict

i,uel

quta re

nondimiufceptae,aut fufceptae.Si primo mo

do tunc eft infidelitas paganorum feu gcntilium.Si fecun
do modo tunc iterum dupliciter, quia aut renititur Chri
ftianx fidei fufeeptae in figura, aut in ipfa manifcftatione
nititur fidei

veritatis. Primo

modo eft

infidelitas

ludxorum. Secudq

infidelitas haereticorum. nde patet quod haerefif

maleficarum inter tres fpecies infidelitatis grauiffima exj

modo

ftit.quod

etiam ratione &auftoritatc comprobatur.

erat illis uiam qpritatis non cognofccrc,quam poft cognita, rcrrorfpm conuerti.Eutio-j

.Petri 2 .dicitur:Mclius

Nam ficut grauius peccat qui non implet quod promifit*

quam ille qui non implet hoc quod nunquam promifit ^
ddeo infidelitas hxrcticorum qui profitentur fidem Eua
gelij , & tamen ei renituntur corrumpetes ipfam grauus
peccant quam ludxi & pagani. Et itti\um,ludaei grauius
peccant

pagani. quia fufccpcrut fidei Chriftiana: figura

jn ucteri lege,

pagani

quam male interpretates corrupunt .quod

non faciunt,ideo etiam coruin

infidelitas eft

gra

peqcatymi quam infidelitas getiUum, qui nunquam

fidem euagcl^fufccperunt.Dc fecudo quou St apoftatae
nuncupatur. Nam fecundum Thoma fecunda fccundx.qj
uius

Apoftafia importat quadam retroccffione a Deo,

coa
fit per diucrfos modos quibus homo
iungitur Deo.uclper fidcm,uelpcr fubichm ad obcdiS,
1

1.

religione, qux

dum uuluntatem
candum quod

uel per religionem

dicit

&

etiam Raymundus
1

clericatum

Cj:

Se-

Hoftien.quo^
apoftafia

Enormitas malefiam

'i}'i

urnnmm R
e

contitnpUtur.
*

obelientip.ufl
temerarius a fidei flatu uel

pfiWlfrmohetur pro
eccefTus.Et cum remoto
abasduarexceecouuerfo.ldeo & prima

fus.ftduoa

ced,t a
dit.fcilicet.apoflafia a fide, P r ?

'de

wmilt.Uefcnorem.Et hoc fieret

^^SToW

fasasBaEas agg^ *
m
Vndc &

icoftafia de

'cuanto

qua loquimur fuper apoftafiam

tmtograuior,

apoftailapcr fide. .qua: &

pa^u ex
cum inimico hdci ratiomsfalutisper
male
j
perimtur.Hocenim habent facere

kfittaafer

&

meflum

uelin pattc.Repertxfunt
nkni^cusUlc evegn in toto
Articu os

^^

inqnifuores.quaeomnesfidct
enim per nos
numero;femper tm

quaYdam uero certos in

,
imentalem habeant a^ n g
tonfclfionem uera & facr
non uidetur tata.fui
V nde & Juliani apoftat* peifid.a
dc qU a
ecclefia maiora c.crcuific ,
hcet n aliis aduerfu,
ft .Si qms
tt fecundo.o .7 -non por
mente & corde fidem tenerent , q

ferant

teret

Quid

fi

angelica crea

non quarcunq-,
fcmtaror fotum Deusefl,*
ram Sc obefacerent tamen renerent
tura utfupra patuit.

iTia...

innacuuiu
initOaficuc qui in terris
*
cuetpTeflb
fumeret.aut in terris chriftianoru
cxtcn6re
fidi: ,iChm tamen
retinent
jrmti ubi mente
mortah
tamen
hacret.c.,
r.nTlicet non fint apoflat? nec
enirr/salomon di.s fuarum
fer peccant.Sic

uxorum

reutf.

met
aliquis excufatur fi ex
rent.am exhibuit.NCC enun
Auguft San&iuscQrmon^
rfaccTCt,quia fecundum
Jl

j-

decinfoquarta*

habent. Satius. 3 *q*Yi

atius.Maiefici aucquantucimq; fidem retinent cordc,6^
abnegant orcapoftatc tame iudicantur eo q>.f'aduscuni
morte, & pactum cuintnfctno pepigerunt. Vnde & fandus Thom.in.2^di.4.ar.ul,Loquens de ijiuilibtts operi;
bus magicis. Ec qui quocunq; modo auxiliu petvmt a da;
monibusdicit,In omnibus eli apollafia a fide propter pa
dum. initum cum dxmone , uel uerbotenus fi inuocatiq

jnequamucfci

jntcrfit uel

poteft

idolatricis aliqui

fado aliquo, etia

li

homoduobus dominis

facrificia defint.non.cnyjj

feruire

Ad idem Albertuf

ubi fupra dift.S.ubi queritur Vtrum magicis Sc mathc;

apoftafia a fide. Ita rcqj.oip
maticis intedere fit peccatu
Si cih
dic. In talibus cft femper apoftafia uerbi uel operis.
inuocationes fiant, tunc apertum padum initur curn d^.

&

&

ti^ic cft aperta, ^poftafi^^e^boium. Si aute no

opere fimplici,tunc cft apoftafia operis.bt quia in
his omnibus fetriper eft fidei confutftelia^nia expedatur
ademone expedandum cft a Deo, ideo femper apoftafia
iUdiicatur Exce>qaam clare duplicem apoftafiam ponuot

mone,
fitnifi

tertiam fubicnteJligetes,(cilicer, cordis quae fr defit, canic

maleficae uci bis operibus apoftatriccs indicantur .P aenis
ergo utpaiebit& h^reticorum dr apoftatarum fubiaccr^
debent. Et cft tertia criminis enormitas prae eundis ali j*
h^refibus incius.Nam fi iuxta Auguftlomnis infidelium
uita peccatu'feft.2 8.q. 1 A.z.Sc eft glofa (uper illud*Ro-.
eft ex fide peccatum efti
QuidiudicBnducft deto:a uita. fide omnibus aliis oper
bus maltficarui qux tamen non ad complacentia demo-

Jnanorum.i4.Omhe quod non

nu fiant.fitiuiciuqare^cclcfiasfieqiientare.comumcirn,
Cc ficdcalijs.In

omnibus enim peccant mortaliter,ciuod

declaratur, Tatarcft'enim labes hu ius peccati, q> facut

tatem refulgendi licetnon ex tocaampUtant eo q> pecca
fic

tum non corrumpit torum bonu natura\& lumen nl fU-s

homagium
r.ile in eis remaneat. Tame propter prxftitu
ab illoabfoluantur, omnia corii opera etiam dc gene
bonorum, funt potius de genere malouv,quod in ali i
infidelibus hfcecrnitur Nam fecundum 'I hornam fccun

nifi

re

da

fjf,

Tnormitaimakficarum cofyffaplatur.

daTecund^.q. lo.An omnis aftio infidelis fir peccatu? dicit quod quamuis opera irifidcliu,quarfunt de genere bo
horum, ut iciunia-,eleemo{]rnx & huiufmodi non fint ers
meritoria propter infidelitate, quae eftgrauiflimum peccatum, rame quia peccatum non corrupit totum bonum
frarurae.fed remanet incislume natmale.ldeo no omnii
achis corii cft mortale pcccatu.fed aftus procedes ex ipfa
infidclitate.uel relatus ad ipfam,et fi fit de genere bono
ttirW, puta Saracenus ieiunat. ut ferutt lege Mahumeti d
femnio madantenr.Iudaeus feruat fu as feftiuitates, dc hu
infmodi in hi seft mor^ale.Er fic intelligirur illud Augu.

fupraallegHum. Omnis infidelium uita pcccatum

II.

jr

fi

Quod malefica grauiffimas merentur p cenas

tra omnes flagitiofos mundi \
/

J.

-MU

'

cft.

tuu ;r -'y

;ni

uL-

3U

s{;

li

Enique fingitiacunlta aliorum peccata excedunt *

quantum ad demeritum poena: declaratur . Primo
quo ad poenam haereticis infligendam . Secundo, quo ad
pccnart apoftatis inferendam.

Nim ha:retici duplici poe-

na puniuntur fecundum Rnymun.f.cxcomunicatione dc

politione rerum.abhtionc & corporali morte. Dcquib,
omnibus leffor inuenictfupcr primum de fenr.excomm
Nourrir.Sc fuper fecundum. 2 4. q.i. Qui contra pace,

&

tert.tim dif.S.quo iurc.23 q.y.c. i.fic fcquen.fuper 4. e.tr.

fide hxrec>cis.xcommunicamus i. 8c z.immo 5cgrauiffi

&

<mas incurrunt pcenas.Credcntes receptores, fautores

Jdcfenfores.Mam ultra poena excommunicationis illis ia
fiiflam, h^retici cum fautoribus 5c defenforibus luis , 3c
receptatoribus,
tpforum filii, ufque ad fecunda genera
tione per lineam paternam, per lineam uero maternam,
ufq; adiprimum gradum, ad nullum beneficium, ucl offi
trium ccclefiafticum admittuntur, ur co.tit.quicunq; & c.
ftarutum.lib.6.Scd fupertertiam poenam, fi h^rctici hakc filios catholico?,priuantur patqraa hjerediute in dc-

&

&b

tcfta.

reum

.* *

enim p cc u nucitat iin menti tradu pTOtyqnapko magis falfarijs Fidei. Si

ucj^UwWfjgpjlfolwm degradationem

relinquitur curia: fccularl occideridu&^iautem reuertan

tur*d fide,dct/uci derit fn pefpWum carcerem de hae
i e ticis.Escoirl muni camus primo, &jfic^dh^cfioc<^?l
gor o^JurisiMitii tara en agitur cdeisipollapirQ rationem*

(quam ad arbitrium EpjfcopiCcl firfinhto^isjl^ctedcbet

modi*
tpeout in tertiapiiitcoperisjpitcbit
iftorentiandi tales tradauiFy quis efUtfi ^kaiur deprehen
mul-ius de cohuiftuskfcufeviaid reUpfusy Hi*
tfhireimakfkasinoK uidetur futrictlrcytam^o fifctfinrpli
<ts h^rcdcac/ed apoGaiac;& fifcflrtftft ^Vfdididipraapooblcfta
itefiainoahomioiWspropcermeltulnJati^

menta fidem abn^ganrlwtiupra tagtum^Stfigfis d^rr.o

nibus ultra' abrig^onan.ctiam ht>i!higfi ^jCorpora,&
animas offerendo piftant\E* quibu&fatis probabile uidetur, a> c|uantuncunqipoenitcant 8t ad fufeiti reuertan*ur,nomdebet ficuealuhxrctici caTderibusptfpetam mS
:

c p a ri ,fed ult fmoi Cupp h cio

i

pu rii r i ,' Ci ho e i tlffl pr op t e r

damna temporalia horninibuS&iumctis^fttJi:' modis il

*iatajfeg cs imperat, ut patet C. de male{fefi*:l. fiflfes.l.nc
do
mo.de 1. culpa. titcfi-fimilis culpa prohibita difetre
:

&

eerc.Et loquunturdcges fuper fotu!cgos,qdatomagis

per maleficos , ubi dicunt ^quodpceba^Vorbm cft
r
bonorum fuppUcatio & decapitatio * Et quis
/

tali arte

ucrit
;*
:

mulierem ad luxuriam ptcRidl#**

,

ueleconucrfo

bcftiis exp*o*

:;7
^
niturrnt dicitur ibidem.l.muW n
~ : i)! nrn
r
c n l;T
intero
'
fi .) Et d c his in priprt*
?'*
quaeftione taitumeft.
n 11
nmlnilnoa >:;t>dr. req
J

:o)[h

> 3 *j

tr.

'

-l

'

v>'
<f(i

iq

-:;i

.rbwgriibai
Ji;b

oioiv.qv*

da
:

J.

ruini..
.

*p

^
Diqitiz

'tfec frstwqtTyw > pf^o!i)' , ipfCffp yfej?

r-.i
I

.-

rtiorr^T jiiifj pa(t

iiTVrtisijoua motloilri-rr

WMW* WQXfyfppe. ittUbm

nVsZ&ffltoi m4.

r-~W VW9WW

rj- -

^rfi

*d sb r::^n>u>)AirYn^r fcT
'T
(fb^biofi

arw

If [* W 9JMf

in

V
i

ili

,r

l>,:J

/(liL_

Akb.&ii bs m;i

quod diuinapermisfione plnxei is

e dftxiif daramficarituriSapuni uritur , jSo prae

? 2

i^i*s^QCiunctisj}p^dptCTalicna peccati
fj iCUi
q proptere uip as p ropi as; Nec
bopuideatut inconueniens, oftendtt

d bl
.

^:Tpp.|ec^uda

fecunda2q.c;8.Hocfi.erii!iuftca. Deo,
,

lor*

i^u^ndq jdttogma pnefenua useaerfrip bricrat iani^ Primo

* qyidc qqpctun^ bmo eft r^ltdp
'&ficurquis pu*
9

*rc

t.

P^nam alr^ius aliquis puniri pdV

Nan|,^bi fecundum corpusjfunrquecfam res
partiit

&^umalia* r<s dominocuin,* itcifilii punmtur

-quandoque pro pftrerttibus licutfilijis natus ex
adnltev
.ric^ P.iURi^onuus fuit quam
citius
animalia Amalc
,'

Cui^mtciijcib,

quamuis&in huiufmodi

fic^ciqwy/licajupbabet.ur i .q./^parmiios . Secundo,

quia peccatum unius dcriuatufin
alteri, & hocduplfcir
5 Krr?er.4m.itatipnem,ijcut filii imitantur peccata paren*
- tum, 5c-/ei;-Ui^t
^ibditi peccata, dominorum ut audacias
,
;

C ccen^j^fiJjCjp, rebus

male acqnifitis.iiB.quibus

eeflynt,,fcrui in latrociniis

&

&

giicrrfsintttilis

filij/14%-

VndjCrfac*

fubditi praela totum

P* u$ Blp/?'WHW3
cant, dum cos peccare ccrnunt,ctiam
'fi

<omm.tuQt,unde

&

audaous peceadem peccata n5

infte permittuno. J&eriuatur etiam

peccatu un:u| in a Iter ii pe; modum meriti., ut fubditoru

m malu praeJatum.i.q> peccata- fubditjoitu merentur peccarorcm prolatu, fecundum illttcHob. Regnare
facit

hypo

r,tn

4?-P peccata populi.J}eriu*trur etiam pcccatii,& con

^ quen
f
ter pena per al/quc confcnfum
uel dilfimu latione,
oc cft qn fuperiores peccata no redarguur, tunc
fcepisfl

pialig

puniuntur, ut dicit Anguli. in primo

de

d c'fti.Dci.EtcrapJuTOubiAtech< inquifrtoresrioiuftfe
perit

quoda oppidu mortalitate-Hxbim quafi deftitutura,

fama uolabatg> qtrpdanvmulier fepuita Unteanac,

-&-iibi

<e in qnoifepulta cratiucce<jTro^deglutiet, &rgr;peftia cef

farehOrt pollet, ni fi ex integro 'linteamen <fcgliuicdo>ad
irtntr* cortfumpfi(Tet:Habitoconfiliadcfupec Scultetu*
^urfi pricfefto.ciuiiatis repiilcbrumefTodiet<,inuenerQt

dimidietatem linreamimsperosfccoHom ufq;;iii

uentrem immittam &<?6fumptam.QiiO uifo motu Sctdtetus gladium extraxit', Acupur; amputanda extra fouca

.quafi

pr$iecit,(kqj fubito pcftisxettauitpEx quibus utiq$ diulna pmiflionc peccata illini uetulae fup innoxios prppteg
disfimulatione prscccdentiuni punita fuerunt^ Naim pralfiabita irtquifitione repcrtCr-futt,. ipsa longo tcmpore.uitp
magnam fuifle.Excplum de punitione
fu* fortilegam
5>duid in enumeratione populi per pcftem . Tertio fit ia
ut.humanstfocietatisunioxomeijdfc
permittione,
diurna

&

qua unus homo ctebct pro alio foUicituseflc.ucjjq

pccect,& ad dettftationcm peccati, dum, fcilicetl, pccna
tinius redundat in oes, quafi oes.fintunum corpus. Exein
plumd^pcccato Achor.Iofuc.7. pottumus adhuc addere
duosrrrodos,prout puniuutur mali intexdunpper bono*.
tur,ex

Sntcidum etiam per alios malos.Nam ut Gratip^dicitiZ ^

q.f.^.vl. Aliquando Deu punit malos per legitimam po
teftatem gerentes ex mandato fuo,& bocduplieite^ in
tcrdfi

cum merito puriient$um*ficut puniuit peccata Ch!

Interdum abfque merito

;
ptmientium, fed etiam inipfbium poennm ficut tribum
ad paucos. Aliquado
&
deleuit.V'fque
puniuit
Beniamin
pnnit etiam per populos fuos, iuttii (eu pernuflGone exci

Anxorum per populufuum

tato, non tamen intendentes Deo obftqui, frdfua. fatif

ideo cum fui damnatione , fieut iam
facere cupiditati,
faepius ante-per aliepuhit populum fuum per Tureas ,

&

&

njeenas etiam in ueteri lege. Sed nota quod quacunque

'decaufa^uis puniatur,!! no fuftinec patienter pena tuc
funt flagella, non ad fattsfa&ione fed ad uindiftam tauim.i.punitiOBcJuxt illud pcutvo. ja. Ignis, f. poen*
*<-:
tcmporalii
,

^8

Dmerfxftfoiitmltfl (oftfidcratur.

dtempe talis faceenfus eft infurbre meo.iijrt punitione ^

quii ahasjidn cft iiiDfco. furor*& ardcbic<ufq ; ab inferni
.uauiftimift. umdidaihicintipict &: ardcbit ufqueadextrc^iiSjdamiiationcmjbt exponit Augufci , Ef bahetur dc

^badift.^^^auftoritis.Sai^paxirncer.fer^rturiipf^fia3geilaj
fint patientes in ftatulgfatiaJi habet locum fatif*
ifo&iouiSjUtdicit Tito . in 4:!i;iam (i quis puftifctur a iu;dice proptferm^icficiunt cbmmiHum/ucJ etiam makfica,

&

4k

libe

iccundum plGi

-patientis

j.

5c

minus ^fecundum de.uo.tioncm

$c

qualitate criminis.

Mors a ut naturalis cum

^t ultjimum tbrnbilium,nba tailicn cft fatisfiftoria^quifi

per nacaraminoleuit in poenam originalis peccati.Liect

cqndu^cotum etiam uoluntaric,& cum deuotioneex*

pjcdata,& Deo oblata infuaiamamudine, poflit.fieri aliquo modo fatisfa do ria Mors tamen ui o!enta, .fiucqufc
.

catii

meruif,fiuenoQ ) femper:eft fatisfadoria.fi patientes

& in gratia. Erha:cquide quo ad poenas pro-

fuftirreatur

pter aliorum peccata rnflidas .!Proprcr proptiaautem

Deus

flagellat in uita

efc

pxafcpct,& fpecialiter circa rualefi

cia/iafcrejrda.Nam Tnbbne./.Supcr illos

ejui libidini

d<

ferukmt,diabolus accipit potefbtem,quod etiam ex prae

edentibus paruit declarando, maleficia circa membra Sc
potetias.gencratiux pdceotiaejquat Deus amplius permit
tt malcficiari. Attamen ad praedicandum populo notandum, q> prxmitfis punitionibus non obflantibus, fecundum quas Deus pro culpis alienis, fiucpropriispunit,hac
regula iuris pro fundameto teneat^Sc populo proponit,
quae dicit Sine culpa nifi fubfit caufa,non cft aliquis punicndus.cxtra de regul, iur/& hsec regula locum habet in
.

iudic poli.hDci.&miudicioTori.hmforo

humano fiue

fecularr.fiucccclcfiaftico. Declara dc-iudicio poli.

Nam

cum Deus duplici poena fpirituali,& temporali punit. In

jjrima inutmiturqi Uub^ fmeaulpa.Infccundai^uenituf
p interdu bene fine curpa#cd n<$ fine caufa.De prima fpi
Tituali pccna.q cu eft tnplcxXfubtradio gratise^unde fe
quirur obduratio in prarft;tis,non fit fine culpa propria,
Secunda pccna damni,id
t.'.'.

cft,

priuationis glori, hoc ctii

au A*

decimqtdm.

q^p

\<i

nunqu^mfrifligitur fine ciil&apropria^ut ixi aduifts^ucl

'eontra&a tt in paruulisin originali deccdentibuS.Tertifi
poena fcnlus.i.eruciatio ignis infepfajrs,etin pater. Vnde
quod dicitor Eyodi.20.Ego doniinuszelotcs uificas peccata parcfunViri filios ufqjin tcrtiS
quarta generandi,
ne.intclligit de imitatorih-paterqoruovfcelcrui ut cxpoi
nit Gratianus, i.q. 4.$. quibus ubi et dat alias expofitibl
nes. De fecunda autem poenft trtrrporalrpunit Deus^.iij
!

&

u Primo pWpcet tulpfi^alterii^jUtHfupra

tadunreflr.tri

ri

&

ratione ut! etiam fine culpa aliena

propria
non finecatifa.ueletiam cxcnlpa propria, flcnoiraUrhai
quod fi uis fetreeaufas propter qua^Deus punit 3 6c taittc
ocios quo*
abfqj culpa aliena & ^pria^uideas quiiiquc
ponit magifter in 4.dil.i 5. ca.2.Et recipe tres primas' can
ias.Rel.quts duas accipe pro culpis propriis. Namdicrr
'plici

quinqne de caulis Deus homine flagellat

in uita pi xseri,

fiue pcenavinfert.Primo ut Deiis glorificetut. Et hoc.iit

quando miraculofe remouctur poena fine flngcllum.bx

plumdcccco nato.Ioa.9.d<*'LazafO tefufeitato. loi.a t.
fecundo fi primum defit immittitur tamen ut meritum
tumulcturper exercitium patient , acCtiam ut iiirtqs
latens intus, aliis mamfcftctur. Exemplum in lob. :. dc
,

Thobiac l/fcrtiq^ut uirtusconfcvueturper humiliatione fiagcllorum.-Exeplum in Paulo q. de le dicit 2.Cor.i2.

Ne ignitudo reuelationu extollat me, datus eft mihi fti
mulus cawiismec, angelus fathanjejqui. ftimulus fecui.dii

Renm.fuit l>*c infirmitas corporalis.

H funt caule

'cu^pa.Qtihrtbjlit terna danario IrOc inchoet

fine

ut fcilieet

aliqualiter ofiendatur, quid in inferno patictur.Exepium

in

Hcrodc.A&o.r

tu

homo

& in Anti0cho.2.Macha.9. Quinto*

purificetur, uel

perexpu fionem culpe , fcilieet,

Maria furore Aaron.

ca flagellis coteritur.Exemplum de

Numc.i 3.1epra infcfta,& Ifraelicis proftratis in deferto,

fecundum Hre.23.q.4.quidergo Vel adfatisfaftiorem
peene Excplum in D;uid ,quipoft r-msfioneadultcrij
.

comisli.quo ad culpa in pcrn 5 Fuit expulfus de regno , ut

patet in z. Regum, g? notat Grego.de pacn.dtft.i.h pecca

tum

tum DauidPoffcjt edam dici ocra penam

pajdmqr

quari

procedere cx culpaPOfltfa j: faltjm. qriginahicum qua nv

icimur;quia ipfumcft caufaomniu ^lalitat&.ar.dift,^
-adcius.' Sed
tertia poena , qu* & damnijloquendp<$s
illa quo ad terna damnatione quam in fusuro .fuftincr
bunt, nemo ambigat quin fuper oes damnatos ;in poenis

&

/abrfenfibilibuscruciabutur^icutiCnim grati* uifto. in pa

tria,ita mortali culpae poena .i n inferno fuccedjd Et ficy
igradus beatitudinis ia patria c9.mcnfuratur i^xfta gi adus
menfura.fupplicioru ia
'chaxitatis, 5t gratiae in marita
uia*Hpc cft.quoi
inferno iuxta menfuram tfuninum
piagaru
Deut.i 5 .dicitur, Pro menfura peccati, ent
J

&

mp

&

hoc ip aliis peccatis 0mnibuS4taiP.cn in^fpcciaii

analeficis boc conucnit quodad Heb.j o.tagUur ^Quatq
magis putatis deteriora mereri fupplicia, qui frliutn Di f

dus ,&

fic

,conculcauit,& firiguinem tcftamenti.pollutujn duxerit,

in quo fanftificatu$cft.K$c funt propria maleficarum, &

dem abnegantium , -Cc per, dium ifiununr facramcntunj

plurima malcficia,ut,iam in fecunda parte plebit, exerj.
cendum.

*DECL^i^ATV\ 17^
ueritas pramifla
-

EC.1U L

S*P

ra maleficarum ad alias fu-

r.

::rr, o.

perfhtioms jpecies.

f,

....

-5

'

*Ajm

itui.

'i:

Rxmma demqjuentas

r.

[?

,.

QVAESTIO DCIMA S m
EXTA.'
as?
i:

comparando ope-

41

qqo ad cqqrmita-

tem criminum in maleficijsprobatur, per

cqmp3rationc,ad alia opera magoru tx di
. Nam eq quatuordccim fint fpc
cies circa opera fupcrftirio.fa Ex triplici ge
nere diuinationum Quorum primum fit
permanifcfta dampnura inuocationem Secundum pe^r
tacitam folam cqp4dcratjbne difpofitiqnis.ucl motus z,licuius rei, ut fyderum, dierum, horarum Sx huiufmodi,
uinatoru

humani ad*
Tcnium,pcr cpnfidcrationcm alicuius aftus

**

Ul*

iliqmKitdtnfr Sliq&M occultu qu* fortium nomen habefc

t fpeties primi generis diuihatibritsiquae fit per expreti
fiam d^mbmrinSoc^tibnem. fihtptjtftigfium , diuinatk
fomriiorutfi.Nigrdm 5 tia,Dimriatio phyconita GcomanArioloru
tfa, Idromaritia, AeromantiajPirbmantia ,
i6
cui tus .Tfrb.fiecu nd a fecu nda^q 9 5
q } . igi t ur
Species
deniq;
fecundi
generis
Gentthilirici?
mirti,
q. 5. nec
ChiromanArufpieesyAugurus, Omen Sctuantibus

&

&

&

&

tfa,& Spaculariiaritia.Speeies etia tertii generis uariatur^

fecundu ola illa qusefbftiu riomenbabet.ad in<|uifedum
aliquid occultum, feiliefet>pcr cbnfidcratione pudorum'
feftucaruir. finUrarum iri plumbo liquefadaru. Et de his-

>

ThomAft>ifupra.& t6.quceft.2i6c q.4.per *otum. Tamenh^c omhja crimina tnaleficaru flagitia cxceduntjquod de-'
piaeftantibribus fp'ecicbus deducitur. Vndc & de minoris
busuon difficultatur.Nam in prima fpccie ubi aliquid. p.quibufdamjapparitionibus feniUs humanos dcci-;
piunt,ut res corpotalis aliter fenfiiatur per fenfum uifiis.
aut taftusyut in praecedentibus tah/m eft de modo prae*,
ftringendi. Maleficae his non contenttcirca membra gene
ratiuarpotetiaejilla interdum praeftigiofa apparitione au'
ftigiofi

fcrendojicet non in rerum ucritatejCtiam lpfam genera?

ritiampotentiapluries auferunt, ne mulier concipcreau*:
niir atfcmn exercere ualeat,etia remanente membro abfq;
praeftigiofa rllofione.poft conceptum etiam aborfum pro
turartt.fiepeprbcurarit cum innumeris aliis malis, in di-;
oerfis etiam formis bcftiarum apparet* ut in fupcriorib*
nigromantia dipatuit.In fecunda denique fpccie qua:
crtur,& fii! per mortuorum apparitionem,uel locutiono

&

fum ut dicitur

ethimo.Nigros gra:cc
dicitur latiric, matta uerodiuinatioTaciunt aucc
tertio libro

mors

talia

fsrnguincm hominis, aut alicuius animalis,fupcr quibufidae

caraftcritjus fcientes

daemoni fanguirte amare, id

ctt.cius

efFufiontflrTjicpcccata.yndefitutubimortuos ab inferis fie Uocafrc putaht.ad icfpbndendum ad ir.terrogata,da:

Aioricstn coru fimilitudinibus apparentes, talia excreent.

Ethuiufmbdi
Att

artis erat illa

magna phytonifsa
i.

dc qui
^

Regum

compar.

!!
fSyi^Nc.ccx

hoc^ywtqW^wlia

Scriptu

fdjcomm morat anima >ui\i propKct*ab inferis, uocata

Sauli cuentym futuri bdli^ctiam per mulicjen^ppitop^j
fcm appArui(fe .j .Quia ut Au^uft. dicit ad Simplcianum
Kao-cik abfurdfi crcdcr^aliqua difpcfatiqirc .pcrmi.flun^
nondominannp arte magica,uel poiemia.fed diffttnfatjone occulta, que phitomUam &.$auU;m latebat^
fn rufii fpiritus oficpderet regibus a fpedibus, diurna curq
iootfcWM pcrcuflurus ; Vel non ucre fpir itus Samuelis a
fua rcquiccft excitatjUSjfed aliquod fantafma , 5p illudo
daemonum imaginaria diaboli machinationibus eft fada,
quamappellat Samuclemfcriptura.ficyit imagines folent
hiatum rejum nominibus appellari Haec cx rcfponfione
cutufdam argumcnV\Cnpcr quacftionem An diuinatio
faitTciUt

que

irHipcationc daenionum,fit

iilicica. 2 .fecund.

q.y*.
ar 4 .Ad fecundum;* ^4.fel?Apr> placet uideat rcfpon
fionem fuper ultimum argumentum qu$ftionis An grafit

eadem fumma.q.i74-lofpiciatetiamd ^om;Augpftini.26.quaeft..5.Nc)C mirum.

Sed haec rarum od maleficarum opera qux null um in fc
retinent lpecicm }>ietatis,ut iniucnti eorum opera patet
faaguruem mu^cetem fundere n6certanfps,pcfq),i^ qup
dus prophetic.dcut in beatis in

quednbolicis mfirudionibus manifeflantcs n nccuiui*

aiu mortuis parcuntmbf an/,mas cum corporibus interi-

mo nt.J N TER f

A.dicoiqi fpecie

qu.& fomniorum

diuj

quando quis
l ki fjer- pb fe ruatur, P r im o
utitur fomniis. ut ualcat aliqc^occultu iqiulhgare e.x re-

nane d tc it u r,d up
uelatione

malocum

fpiftit^n?j>/qpfli

quibus habentqr pa-

da expjrcffa quando ftiUcetqd hpfcinuocantur. Secundo

ucro quando q iis.u6 tyr:fomdiiS; ad r cognofccndum futura, fecundum (ttQd&>mniAp^pffdunt cx rcuelationc di
uina,ud ex aufa naturali inmnfecamclextrinfeca, quaa
tum potcftfecxtcndcretal&uirtus.nan erit elicita diuinatio.HxcThoihas ubi fupra.PRO CVI VS intelligentia,
ut pTajdicatores nucleu ad mmiis habeant , notandum ad
primam de Angcli$,q'.tod cum ftngelus.fic limitata: uirttt
tis.
UigaJ i
;

reuelarc po*$$ fcliqtf.id futurorum ftgimg di

(pofitaequani indifpofit^ Difpofitio autefu poft kda-

%is, efficacius

tioncm motuum exteriorum^ interiorum , ut quando

noles,& Ccdarffunt mptus fumo^tjatum,&
hoc fit circa auroram, quando digpftio eft comple^a*^
hoc dico.de nobis peccatoribus fimi ibus , qutbus Angeli
filcntes funt

exdiuina pietate ad perfequutionem

officii aliqua,

rcucr

lant,aut tempore ftudiiin.;*urqfaintellchim de occultrp

feripturarum informacc.Pr^fidet enim Angelus, bonus in

tcLle<ftui,ficut Deus uoluntati, Sccorpora ccclc^ia ixo^rji
Corporibus aliis,aurpcrfe&ioribus,quibufcunq$poueft
quacunqj, hora reuelarc uigilando,& dormiendo, quaui*
feiUKta philorophum.in li.de fomno>& uigilja-fiint m^gis rapta: recipere rcuclationcs ut.di&u eft uno tempore^
quam alrero } proutc$teri Magici facere confucucrunt.
Ad fecundum nota, quod e;* naturali folicitudinc natura
dc regimine corporis contingit quod quadam futura habent caufam naturalem in homine fomniatc,& tunc illa
fomnia fcu uifione,funt tantummodo figna,& non^gaufae.ficut ex parte Angeli di&um cft,& hoc accidentium fu

tui orumin homine, ut fanitatis-uel aegritudinis, uel peri*

culi,&c, fit haec eft fententia Ariftoteiis, ubi fupra , quijf
natura reprefentat in fomnisawnxaliquas difpofirio;

n quae funt. in corde,ex quibus poftea contingit infip^jr

fi quis fomniatdeoccupationibus igneis*
fignum eft quod in eo predomi natur colcra.fi de aeris,ug
de uolatu,& huiufmodi fignum eft fanguinis.fi aquae, uej
alterius fiquoris aquci,fignum eft ficgpiatis , fi de terreis
fignum eft mclancolix.Et ideo per fomnia quandoq; iuuantur medici ad cognofcendum difpofitioncs corporis ,
(ut etiam dicit philofophus in codelibro).Scd hsec iter,

tas.ucl aliudjut
<

lfiuia,funt per

comparationem ad fomnia

perftitiofe obfcruata

.Nam

fi

a maleficis fu-

corporalitcr,ut(upra tatu

nolunt transfere,fcd tantum imaginarie cernere, qu$

aconfodalibus maleficis perpetrantur, reponere fe habee
ad finiftrum latus, in nomine fui , diabolo & omnium da:
eft

oniorum.Vnde fit, ut ci

fingula imaginaria uifione rc-

P^-

Makf.ad aliatfipefejhfpecies compar.

(44

a' fimili.Si aliqua occulta fcirc pro feuel altft

norhidibus aoltint a d*nioiiibai,]jcrCbmnia dtftruuntuf
non per tacita,fed per exj#eflactfm eis pa<ffd inita Nec

jrittgiatuf

iteru per

quodcunque paftuffi, quocunque modo per

alia

qtiod facrificiuiri alicuUis iniiU Hs,feu iacrilegac deprtfei

irionis, aut cultus etiatm latti* exhibitionis.fcd
ariima.Sc corpore daemonibus, offerentes ,fidern penitus
facrilegQ ore abnegando . Nechisc6tent$ etia proptidi
:

atit alienos infaates,

fie

daemonibus ofterunt,aut inter imul)

quitiutfiiprababitu cft.lN

QVARTA dcniqueTpecbfl

i^^pefphytOnesaphytdhAppoIffniiiuxtaJfidofticnvjJ
cxircctur.no fomnia aut

Sttfftor drtrtnadi dicitur fqiffe

per

mortuorum allocutionem, fcd

per uiuos.ut in arrept*

tiis.qui fic arrepti a dacmonibus,uel uoluntafifc.aut

inuo

liintarie.ad praedicendum taintUttinodo futdfa.&uonad

lliai flagitia perpetrida agitantur.qualisfuifilia puella de
Chmandapoft apoftolos , q>efsent utre*
quaaff 1
lcriai Dci.Vnde indignatus Paulus imperauitffpitituiwd^
quod~modica fit comparatio per rcfpetHiS
ab
ea
Patet
tc
eorum operi, qiioUtiq; fic ob magnitu!
id maleficas
dinem facinoruih, Enormitatem criminum , iufttaUM?
.

&

dtfupra habitum

de

afi is

eft

ntincupantiir.unde catffa breuitatfe

minoribfas fpetficbuS diUinationUm

Aon expcditjAbi maiores excedere nofcuxitur.

probare*

Nam tfbfc

predicatoppiacet applicare alias fpecies poteft , ut GebW

niantiant.qUjefit circa coipus tcrrcllrc/it iii ferro uelia**
pidcpolitQ.Idromantiam,quacftt in aquauel ciyftallo.Areomatiam,qua: fit in aere.Pifqfnariam quae fit inigne;
uiftrribus animalium immtflatq**
Ariolorum qu^ fit

in aris daemonum, t icet hae omnes per exp.-dsanrdaamonuro inuocationem fiant, nulla tamen eliobmparatltt)

rum

ad maleficia maleficarum, cumiif nullum mocumentuttil

terrae frugum tendunt dirccfe,;
fcd ad futurorum praecognitionem, De aliis- tf ianvfp5ccit?
busdminationum quae cum facita innocatione & etiam

Hominum, iumericorum&

per ticitum,ut

paftiim erga dac mones prhdftcantur,iit

!

fic

iuntgenealit?ci,feuaftfologi, fio difti*' propter natalium

-

J,

con

,
..

QuaHio decimfeptima.

14J

&

donfiderationes. Aurufpices qui dies

horas 'obferuant?
Augures qui geftiis
garritus aufum,& omtn qui ucrba hominum obferuant'. Et chyrorh.Vntici qui ex linea'
mentis manuum aut (patulis animalium diurnant. Si cui
placet infpiciat praeceptorem Nider,circa 'fecundum pr$
ceptum,& plbra inueniet , quomodo (inr licita , & quo-'

&

modo non.

EST

Maleficarum uero opera nuquaftffunt

DECL^^Tl V *A

deama

licita?

\ATEX^

-u

grauitatem criminis ad pticata

cunque

dmomtm

comparando.

{
1

>j

Ul!

QyAESTlO, X V

imii

m smiit

.3

Mtqr.ri

nr.>3aq,X!iru

1 1 r
:tir.

'rrt

mi

<r

"'t

ED & taiita cft earu facinorum magnitudo

q> ctia maloru angeloru peccata & ruina,
excedunt, Et

(i

in

culpis,quomodo,n6

et in,

infcrnalibnsfuppliciis.Et hoc quidead cul-j

:pas dcrnoftrarejria eft difficile uariis ratio r
_

Primo na lioet fcius peccatum fi trirremi fi bile hoc

tamen non eft propter magnitudinem criminis.habendo,.

rubus.

&

pr^cipuc fecundu opi-*

refpeftum ad eorum naturalia ,
nionem illorum, qui dicunt -co6 tantum in naturalibus &:
nunqua in gratuitis fuifte erreatos Et quia bonum gratix>
excedit bonum natut* , ideo illorum peccata qui a ftatu
gratiae cadut* prout maleficae fide fufeepta in baptifmo
abnegantes exiftunc eorum utique peccata excedunt-. Si.
uero dicamus eos in gratia fuifie creatoSjhcet non cofirmatos, fic etiam malefic$, licet no creat* in gratia^amc.
a gratia fponte ceciderunt,. ficut

Secundo demonftratur, nam

& ille uolcnSjpeccauit.

licet eius

mifiibi e uariis de caufis aliis, puta

peccatum

fit

irre-

fecundu Auguft.quia,

nullo fuggerente peccauit.ideo nulloreparante redire de

bet.Vel

tecundum Damafcc.contra Dei forma intclleftu }

cog litio quanto cft nobifioriwnto peior eflj,

peccauix,]&

J 46

Malefgrauiur quam pecc. ^Angeli.

rror.Seftms enim (ciens uoliitatem domini fui.&c

;

Vel

iterum fecundum eudem Damafcennm,.quia no cft fufcc

ptibilis poenitentiae, ideo nec ueniip.& hoc ex natura fua*~
quae quia fpiritualis,tatummodo eft uertibilis eo quod
fe totam conuertit, quod in homine non fit ubi caro fem
per repugnat fpiritui. Vel iterum quia excelfo loco pec,

TAMEN

cauit.ut in coelo, horno, autem in terra.HIS

no
obftantibus eius culpa in multis aliis minoratur comparatiuead malcficarfi flagitia, Primo in hoc quod ille iuxta Anfelmum,in quada orationc, nulla praecedere deliftf
uindiVa fuperbtenspeccauit.Malcficc ucro poft tantas
poenas faepe tpultis ahis maleficisinfli&as,immo&poft
poenas quas percipiunt in ecclefia, diabolo occafione fu

&

ruinae infliftas, omnia haec contemnunt,

non ad minir
ma peccata morfa!it ,irt eaetefi peccatones.qui ex infirmi
tate aut malitia abfq habitu malitiae peccant, fed ex profunda cordis malitia ad horrenda flagitia properant. Se5

cundo quia licet triplex fic ftatus mali angeli, innocentia

& miferiae feu poenae, fpfe famen fic ab innocentia
femel tantum cecidt,& quod ad illam nunquam reftitu-;
tus fuit.Peceator autem id innocentiampcr baptifmum,
reftitutus iterum ab illo cadens multum. profundatur. Et
fuper omnes ipf# maleficae, ut carfiflagrtia demonftrant.;
Tertio illae contra creatorem,nos aurem
fuper cmnes
i nfe maleficae contra crea tore ro,& redemptorem
, &c,culpae,

&

Quarto ille dereliquit, Deum permittente,uidelicet eum

non ex pietate eum profequentemmos autem
peccare,
fuper omnes ipfae maleficae, peccatis clongamur,Deo per
mitttente
ex pietate nos continuo profequente,
beneficiis plurimis nos praeuenierite. Quinto ille praeftat ini
militia Deo reprobante. & fu a gratiam non apponenti
nos miferi currimus inillam malitiam, Deo continuere

&

&

&

uocantc,Sexto ille manet obduratus ad punientem, nos>

obdurati ad blandientcm. Et fi ambo cotra Deum tamc
contra fe requirentem, nos contra pro nobis morien
tem.quem ut praemifimus, fuper omnes malefies deho,

ille

neftantes offendunt.

Solutiones

Ata
jfi

.?

Qtueflio decimajeptima,-

147

Solutiones argumentorum etiam declarant ue-

ritatemper comparationem

AD

argumenta
Ad primam pater refponfiti
per ea qua? in principio corporis quarftionis taaliquod peccatum debet cenfiei
quomodo peccata maleficarum grarigrauius altero,
uiora cunftis, quo ad culpam exiftunt Et aliud quo ad
eiu$
poenam . Dicendum quod ficut culpa Adae,'ira
Vel quoad perfouam
poena dupliciter confideratur .
ucl quoad naturam totam , uidelicet poftcricatcm ex
c6 fequutam , Primo modo , ficut niaiora peccata fuc
eum perpetrata , quia uidelicet ipfc folummodo peccajiitjfaciendo illud quod erat malii > non /ecundum fe, fcd quia prohibitum. Fornicationes ucro,
homicidia,utroquc modo mala funt, fciliadulteria,
qliia prohibita, ideo etiam grauior
cet , fecundum fi ,
poena eis dcbetur.Secudo uero modo dicet maxima pcena
primu peccatum fequutacft, hoc tameiteft per indireftii,
ihqiiantu uidelicet {$cr cum tota pofteritas originali pcc
cato fuit infefta,eo quod ipfc primus pares omnium, pro
qti^bus omnibus folus filius Deifatisfacere potuit poteu
tia ordinata. Pro fuo autepcrfonali mediate diuina gra
t?a jydehituit, dcfaluatus perfolutionefaftAm per Chri
Ilum, incomparabiliter aut peccata maleficarum excedut
ihgrauitate,noncontent 2eaefuis perfonalibus peccatis,
ScperditiOnibus, cum etiam innumeras alias poftfe con
tinue trahunt. Ad tertium dicedum ex praehabitis q> hoc
fuit per accidens in peccaro Adae,quod maiore Iafionc in
tulit. Et hoc uidelicet q? naturam intergram inuenit,5t qr
;
corrupta, neceflario no uolunrarie transfundere habuit ,
unde no fequitur q? fuum peccatu fiinpliciter grauius cx
ttris f iit. Tum etia quia hac idem ctia fequentia peccata
.

fra funt. Vnde uidelicet

&

&

&

&

fecrflent.fi talem naturam inueniflent, ficut & fecundum

mortale peccatu non grauat, gratiam, ea q> illam.no rtocc

nit,

Malef.grauius

14,8

,.

quam pecc.iAngeli.

illam inuenirct. Haaceft folutioS.Th.

qua fd
lutioncmfi quis ad plenum uUlt intclligere,habet confitiit

priuaretaut

fi

iu.2.dift.2t.ar.2.in folutione fecundi argumenti,

xlcrare q>

Adam orignalcm iuftitia fi

prcftitiflet,no traf-

fundiflct inpofteros.prout Anfel. opinabatur, quia etiam

eum peccare potuiflet mdcbatur difta D.di.

zo.An pueri mox nati fuiflent rn gratia confirmati. lteto

aliquispoft

quoli.ioi Aniidem qui nunc faluanturhomines.faluatf

fuiflent,fi

Adam non peccaflet.

SEQTITr

...

MODVS

T \*AE D

/-

condi contra quinque argumenta laicorum qui,

bus probare uidentur fparftm , quod Deus non

permittat tantam pote Hatem diabolo
man

&

ieficisydrca
o;;

homini maleficia inferenda

-

qvaestio

xvxijr

>

Kitsbnvi
rjJ.' i^llubo
atuioai

tjo

&
denique pradicator prouidus fup
ta argumeta laicorum uel etiam perito-:
ru quoruda, qui in tatu maleficas cfie ne,
gat,<p licet malitii & potctiam d$monis
ad infcredu ex fuo defiderio hmoi mala,
coccdat diuina tame pmiflione fibi code.
Icente negat,ncc uolut q> Deus tata fieri pmittatA licet,
1 *T

modii arguedi no habeant, & in tenebris ficut caeci palpiunum.iam alteru medi u tagcndo.opus tame eft corum afiertores adquinq; argumenta reducere. Ex quibus
tatjia

utiqj omnes eorum cauillationes producere poflunt

primo quod DEVS non permittat diabolo fub tanta po-,
tcftatc fcuire in homines.
admaleficialem efFcftum a daemone per
maleficam ptocurand um 3 fem per habet concurrere diliinam permiflionem.E T
quinque argumetis quod Deus non pcrmittit,unde etiam nialcfic:u
,,

VTRVM

AEGVITVR

nihil

Qu&Hio decimaottaua.

1 49

in mundo Et primum fumitur in parte Dei Secundum ex parte diaboli .Tertiii ex parte malefica*. Qua r*
t litti ex parte morbi. Quintum ex parte praedicatorum, Zc
itfhil eft

iudicium qui talia contra eas praedicant, & iudkant utiqj

nunqua^fccuri cflent.Primo fic, Deus punire poteft horni
mortalitate.
ne propter peccata,& punit gladio, fame,
Item diuerfis alijs infirmitatibus uariis & innumeris, qu?
bus humana conditio fubiacet, unde quia opus ei non eft
adiungerC alias punitiones , ideo non permittit. Secundo
fic.Ex parte diaboli fi ucraeftent quae praedicantur, quod
uidelicet uim generatiuam impedire poflunt , ut uideliect mulier rion concipiat, uel fi concipiat,^ aborfum faeiatjuerfi non aborfum qjetiam poft natos interficiunt,
iterum pof
utique fic perimere poflerit totum mudurn,
opera diaboli efient fortiora operibus Dei, fciftt dici
licetfacrameto matrimonii quod eft opus Dei. Tertio c*

&

&

nam uidemus fi maleficium debet efie alimfido , tunc dliqiii homines plus alijs malcficiun
fi qucritur,utique dicitur hoc efie propter po
nitionem peccatorum, fcd hoc eft falfum.ergo & illud cp
maleficia fint in mundo, Falfitas aut probatur ex eo, qui*
tunc maiores peccatores amplius punirentur, hoc eft falfum,cum minus puniatur,^ alii interdum iufti,quod eti5
parte ominis,

quid

iri

tiir.De

quo

cernitur in pueris innoccntibi

Quarto , poteft addi

hoc q? quis impedire

&

alius

qui afterucur maltficiari.

argumentum

ex parte Dei

& non

impedit, fed fieri permittit, utique iudicatur ex fua uoluntateproceffiflc, Sed

Deus cum fit fumme bonus, no poteft uelle maJum,efgo
no poteft permittere ut' fiat mnlu quod ipfe impedire po
teft.Itemcx parte morbi defeftus & infirmitates qu dipoflet,

cuntur maleficiales fimiles etiam funcdcfe&ibus & mfir?

mira tibus naturalibus^ id eft, qui ex naturae defeftu procedunt. f quod chim aliquis claudicat, excaecatur, uel ratio
perdit, uel etiam moritur.cx defeftu naturae contingere poftunt , unde non poftunt fecore maleficis aferibi,
Vltimo ex parte iudicium prediptftQrum qui cum tali*
jiducrfus maleficas praedicant & p radicant, utiq 3 propter
ingen#
1

nem

&

45

Contra negantes

Dminam pemijjionem

indens odium a maleficis contra eos conccptu,nunquani^

e fient fccuri Sed contra argumeca fumatur ex quaeftione
prima , fuper tertium principale primx partis tra&atus %
proponantur illa que funr magis ad populum, quo uidelicct permittit mala ficri.licet no uelit malum fieri,pcr
mittit aut propter admirabilem perfeftionc uniucrfi,qu
confideratur in hoc,cp bona contendantur eminentius
magis placent ,& funt laudabiliora, dum coparantur ma.

&

&

au&oritates. Item profunda Dei diuinx

fapientix, luftitix
bonitatis relucent , qua? alias effent
lis, habentur ibi

&

Occulta
ligi

Breuiter pro deccfione quxftioqis poffunt colibi tangantur uaria documenta pro infor-

ex his qu

matione populi, uidelicer,

fit,fcilicet

Angelorum

q>

Deus mfte duos cafus permi

& primorij parentum quicu fint

cafibus,no mirum fi alii minores permittantur. Qualiter aut funt maiores,quo ad caufalitatc^

maiores olbus

alijs

no quo ad alias circuftantias.fecundu quas peccata mafe.

ficarum,ut in q.tangitur,& maloru angelorum,
& primo
rum parentu peccata cxccdunt,& quare Deus ipltc permi
f*t illosprimos cafus , tangitur.i.q.cx quibus plura colligere & dilatare poteft ad luu placitum. Sed ad refpondcn
dum fuper argumenta. Nam ad primu cum dicitur, Deus
fufficienrer punit per naturales infirmitates mortales gla
dio,
fame.Rcfpondetur ex tribus.Primo quia Deus no
limitauit fuauirtutem ad naturalem profechl .aucenim
ad influentias corpoii1ca*leftiii,ut urdelicet praeter illa agere non poffit , ideo & pr^tcr illa fiepffime egit in puni,
tionc peccaminum,mortalitates & alia inferendo prxter
omnem infiuentiam corporum,ficut in punitione peccati
fiinerbiae in Dauid,fupcr mortalitatem infliftam populo,
pjopti r populi numeratione,&c. Secundo boc utique co
gruit diuina? fapientjx , quae cu rebus ppm(lpus fic adminjftrat, ut eas propriis motibus agcreiyqat.ldeo ficut no
coucnit malitiam damnonis omninoimptdircj fed potius
decet ipfam permittere, ut agat quantfiiad.bonu uniuerfi
fpc&arc poteft, licet continuo ctia refrenatur per bonos
angcloSjUtno tant&noccat,quatuno$cre uellet.lta ctia

&

1
i

non

"
Qu#ftio'decimaolaua.

'

151

rtbn conucnit malitiam humanam refrenare fuper ea, ad

q i,ae ex libertatearbirrn poteft,ut eft fidem abnegare , Sc
icjplum dxmoni reuouerc qux utique facere in potefta
,
te funCjiiolutatis humanx.JLx quibus ctia duob. cu Deus
maxime offendit ur,iuftc permittit ea qua; a malefica deliderantur,& propter qua; fidem abncgauit,& ad qua:
diaboli potentia lc ektendit, ut eft hominibus, iumentis,
& terra; frugibuspolle nocere 'I ertio Deus iuftc permit
tit illa ma/a fieri per qux diabolus etiam per indireftum
,
maxime torquetur, 6c fumma recipit dilplicetiam , fed
per illa mala qux a maleficis uirtute demonum fiunt per
.indire<ftum,diabolus maxime torquetur, dum contra iiia
Voluntate Deus omnibus malis ad gloria lui nominis,
ad fidti commendationem, ad ele&orcm purgaticnem,&
.

cumulum

meritorii vtitur. Certum eft enim q> inter oes

quas diabolus cxfuperbia , quxfcmpcrcotra

difplicetias

/Deum

eorum qui te oderunt

h^c praecipue eft,quia fibi difplicct,cjuod
Deus oia fuamachinameta in lui gloriam &c. conuertit.
exigit,iuxta iIlud,Superbia

afcedit femper

J.ufteergo Deus cunfta permittit. Ad fecundum fuperius

refponlum eft,& debet refpondcrc ad duo quae includun
tur in argumento,fcilicet,q>

non

dicitur diaoolusfortior

Deo,nec cius fatura,imo

cernitur quod minima: uirtutiscxiftitjcumnihil polht nifi peimilfione diuina , unde

cius virtus poteft dici minima, comparando ad diuinam,
permi(Iione,iicet fit maxima coparado aduirtutes corpo
^ales quas naturaliter excedit iuxta illud fxpe allegatu.
Kon eft porcftas fuper terram, qux ei ualeac comparari
lob.41 .Alterum ad quod rcfpodendii.Cur videlicet deus
potius fuper uim generatiuam permittit maleficia fieri
(uper alios aiftus humanos. De quibus etiam fupra taftueft in materia de jamiffionc diuina^fub
tituloj quomodo
malcficx uim genetatrtiahi,^ afturh ucnereum impedirb
poflunt. eft enim-h0t^6 pter f^ditirrem illius a ftufe EC
quia ongrnale peetanrftl ihfli^um
primotufnpa'
:

J*ntum,ptriHum a'aum<iransfii^
eoa deferpcnte>quipriOVii

Ad

va>A

j 5

Contra -negantes diurnam pebnijjionem

Ad tertium dicendum, q>

boli

ficut intentio

& appetitus dia

maior eft ad tentandum bonos malos,

q

licet

ex par

am

te tentari, magis tentat malos

q bonos, id eft, quod
plior habilita r eft in malis, ad iccipiendu tentacioncm

monis,quam

fit

in bonis.

d^

ta cria pius effeflat la:dercbo

nos,q malos, licet maiorem habilitatem lededi inuenirec

in malis

quam

in bonis,

& huius eft ratio, quia fecundum

Grego quanto

crebrius quis diabolo fe fubiicit, tanto ih

tollerabiliorcm

fibi facit

cum mali crebrius fe

ut

ei reluffciri

non

fubiiciat diabolo, eis

pollit

fit

Sed

tetario

ma

& frequentior cum non habeant fcuitum fidei format,quo fe tueatur Deo quo fcuto Apoft.
Ephc.j.Inoibusfumentibusfcutum fidei, in quo pofitu
gisintollerabilis,

oia tela nequifimi ignea extingucre.Sed ex alia parte

gis

ma

& acrius impugnat bonos quam malos,Et ratio, quia

cum iam

poftideat malos,

non autem bonos, ideo magis

trahere adfui dominiu iuftos,

conatur per tribulatione

quos no habebat quam peccatores pofleflos, ficut aiicjs
princeps terrenus magis infurgit cotraillum,qui plus au
icrt de iurc fuo,uel qui plus nocet regno, quam contra il
los qui non fibi cotrariatur. Ad quartum quod D E V S
permittit mala ficri,non uult tamen mala fieri vitra pre,

mifla qu tala funt.Predicatordeclararepoteft per quin

que figna voluntatis diuina?, qua: funt,pr^ceptum prohi
,

bitio, concilium, operatio,& permifllo.Vidc S. Thomam

praecipue in prima parte,quia ibi planius declarat
q. 19;
.
4 t. 1 2 Nam licet vna fit volutas in Deo quae eft ipfe Deus,
ficut
vna cius cflentia, tamen per refpe&um ad eius ope

&

ra

uncatur Sc fignificatur nobis, eius voluntas multipli-

fecundum quod Pfalmus dicit, Magna operaDrii ex

citer,

omnes uoluntates cius. Vnde uolutasin Deodi

Uinguitur np cx parterci, fed ex parte fuorii cfti hiu ita>
ut uoluntas proprie diifta, dicatur.jiol.untas beneplacui
.
quilita in

jnetaphorice diVa , dicatur uoluntas figni

in
qu^aucii uidehcct per figna & metaphoraiudicatiit'
nobis,

WMrioiuq^tcm^mqnftrat ft^m
hocucl^eiA

ip fe

fiipili.Sicut patcrfamilias

mmhabcnst

quinque mpdisv 'Icilio

cce

Qu&Hio decimao&aua.

cet per fe,& per alium. Per fc dupliciter 3 directe

'rf^
Sc indi-

rcfte,Dire<fte,cum aliud operatum, Sc tunCeft operatjo.

Indire&e aut quando non impedit operantem, ficut Sc ifi

4. phy fi dicitur.Remouens, Sc prohibens, eftmoues ficut
accidens, & quantum ad hoc dicitur fignu permiflio. Per
alium aut declarat fepatcrfamilias aliquid uellc triplicitcr.Vel inquantum ordinat aliquem ad aliquid faciendu
ncccflario,& prohibendo contrariu,& fiefunt praecepto
in praeceptis,& prohibitio in arfirmatiuis Sc negatiuis pr
ceptis. Vel inquantu ordinat alique pcrfuafiue ad aliqua
confiliaciue, Sc hoc pertinet ad confilium, Sc ficut uolun
las humana manifeftatur per h^c quinq;,fic & ipfius Dei.
Quod em prqceptum prohibitio & cofilium dicatur uoluntas Dei patet per illud Matthaei. 6.Fiat uolutastua, ficut in coelo

&

irt

terra, id eft

ut in terra impicamus eiu*

pr$cepta,uitemus prohibita, & impicamus pro pofic coht

filia.Et fimiliter

quod permiflio

Sc

operatio dicatur Del

loluntas. Patet per Auguft.qui dicit in Ench.Nihil fit nilf

omnipotens Deus fieri uelit.ucl finendo ut fiat,ucl facien
dc-Ad propofitu, cum dicitur iliud, quod quis impedire
portet, Sc

non

$rgo

impedit, iudicatur ex fua uoluntate piocef

cum infertur, Deus eft fummebonu,

non poteft uclle mala fieri.ucrum eft, uoluntate be-

fifle.uerum

eft. Sed

per quatuor figna huius uoluntatis,quia nory

operari mala, nec percipere mala,ncc ut no prohibeat mala , Sc perfuadeat bona fupererogationis poteffe
$ut uellc permittere mala fieri. Ad aliud quomodo cernit
wu-infirrnitates ab inuicem ut vna fit maleficiahs, altera
neplaciti,

&

poiefl:

>6? pura exdcfedfcu natura;. P.efpondetur quod uamodis. n rimo medicorum indicio. z6.q. 5. Non Jicet*
q.n.cj.jlSud ubi uerba Auguft. ex fecundo dedo&rina
^ hi ift. Ad hoc genus fupcrftitionis, pertinent oes ligatuic &c icmedia qua medicoru difciplina condenat, in quir
b.uf unqj rebus fufpcndendis atque ljgandis.A fimili, ubi

natui al

riu

njethei cxcirctinftantiis.yidelicet, artate, complexione fapg-jSc

l^dii

Cubito quafiin a&u oculi immutata, & ap non ex de,

fangumis,ftomachi,^u5bbe,iufiimiH? accidit . In

dicanj

Contra negantes diuinam permiffionem.

4>S4

dicant illam non cx dcfeftu naturae,fed ab cxtrmfcco acci

dille.Et ab cxtrmfcco, ubi no cx ucncnofa infe&ionc,quia
fic fanguis
ftomachus malis humoribus cile repletus,

&

tunc exiufficientidiuifioneiudicanteffc&um cflcmalcfi

cialcm.ltcm fecundo cum eis exiftit incurabilis, ut nullis
medicaminibus a:ger poceft rclcuari imo potius cernut
,

m 3ggrauari.Tcrtio,quia fic fubito interdum accidit

iudicium infirmi fuper hoc contingit. jR.es gcfta uni ex
nobis innotuic.Narn quidam de optimatibus ciuitatis Spi
jpl.U

<*p

tcnlis,nimis ceruicofaeuoluntatis,

tum,uc cum iplc libens

in

vxorem habuit ir.tanomnibus coplacere fiuderet,ta

fn.cn in cunftis fere fuis affectionibus cx recalcitrabat

fit

uerbis contumchofis femper ipfum molcftarc fatagebat.

Accidit inde ut domum ingrcllus, quadam dicoi mulier
(blito more cotra fe rixanti uerbis cpprobriofis,
irc lo
cum darc,& domo exire volebat ipfa oftiu per quod exite habebac,curfu veloci anticipando obferuauit,& uoci*
ferando contcftabatur.quod mfi eam uerberaret, nulla

&

bitas authoncftas libi inelfet.Ad qua: uerba grauia

manum non animo hedendi

, ille

extendit, Scipfam expcnlls

tangendo , fubito ad terra
coihlus,omncm fenfum perdidit, per plures feptima.ia*
mdcfto decumbens, grauiifimn infirmitate detentus fuit,
dignis, fuper fpatulam lciriter

&

qua

illam infirmitate non cx naturali defctu,fcd

per maleficium mulieris hbi accidiflc.Plara
J mo quali innumera
confimilia afta funt,6c multis innoin re uideri potefi

tuerunt. bunt quidam qui per certam prafticam expericu

tiam rei capiunt per hunc modum. Nam plumbum lique
faftum fuper infirmum tenct,& in fcutellam plena aqu
infundunt,
imago aliqua condenfata cernitur, tunc

&

infirmitatem ex maleficio accidilfe ludicant , & quidam

an talis imago opere d^monum,an naturali uirtute erupat,vbi interrogantur talia prafticahtes refpondere foJent,q? uirtute Saturni fuper plombuin quia alias malu
cxiftit.licut Sol fuper aurum malefickirfyfGfruirtute oflederc Iblct.Sed quid de his fentiedtim fit;ariuiddicet pra
ftica licita fit an non.Circa tertium principale huius tra
,

?n

ftatu

Qmflio decimao&aua.
Aatus traftabitur,canoniflis

enim uidetur licitum.ut ua-

na uanis confundantur, licet theologis omnino conttariu

uideatur cum non fintfacienda mala, ut etreniant 'bona
Ad ultimum ubi diucrfa qua:runtur. Prinjo cur malefica:

non ditantur. Secundo cur principibus cisfaucntibus ad

perniciem omnium inimicorum ipforum non coopeian
perfcqueiibus
tur. Tertio cur praedicatoribus & aliis eos
non nocere ualcant.Ad primum diccndum,qubd ideo ut
plurimum malefica: non ditantur, ut luxta coplaccntiam
daemonis

in

contumeliam Crcatofis quantum pofiibile

emantuj Et fecundo ne in diui-

cft,pro uiliflirao precio

non nocent
tiis notentur. Ad fecundum cur principibus
fit,ut ip
caujfa efimanifcfta,quia quatum iuipfis eft,hoc
eorum mimi
fos iri amicitia retineant . Et fi quaeritur cur
ex al
Angelus
bonus
quia
cis non noceant.Refpondetur,
Danielis :
tcra parte hoc maleficium impedit. luxta illud
reftitit mihi iiiginti una diebus
Vide doftorem in fecundo fententiarum,an in
ter bonos Angelos fit pugna & qualiter

Princeps Pcrfarum

Ad tertium

dicitur

quod ideo , ncc

lnquifitoribus 3 aut aliis officialibus nocere pofiunt.

quia publica iuftitia utuntur .

ria

exempla
ua
ad hoc poflent adejuci,
fed temporis prolixitas

U /U

non patitur.

Digfti

MALLEI
MALEFICARVM
5

'Swisra-h

MODVM

f: 03D1 DO;
inr.jaii

IN

MALEFICIIS

INFERENDIS, ATOVE
>'.

!j;>i ,i:jj

amovendis
,i

citer

foeli-

pertraham.

SECYNDA

P A

OU .".O:

lilittit i rilcj

rirthii

fb>

$T?

zirx

fofli

Duabus folum qua?fHortibus ,

multis

tamen
jI

capitibus diuifis , abfoluta.

Quibus Maleficus nocere nonpotesl

2 ;>

QJ

i-

n:

QVAESTIO PRIMA.
ECV

NDA

151

pars huius operis

qni*

de modoprocederfdi

quia malcfi
,
pro maleficijs inferendis obferuatur . Et per dectm , & odo capitula
diftinguuntur, cum duabus duntaxat
eft

cis

difficultatibus quarum una in princf

pio fuper remedia praderuatiua, ut ui
non poffit, altera in fine fuper ic
maleficia,
per quae maleficia ti curari
,

delicct 3 quis nuicficiari

media mouentur
&
cum fecundum Philofoplium

poliunt,

in 4.phyfic.remo
uens
prohibens coincidunrSc funteaufae per accides,
ideo ut per h*c fotale/undamcntuin huius horrcndjehj

&

habeatur.Circa

duo principaliter infifiendum erit

introitum earu, & pro feflionem facri legam,
Sccundo,circa progrcfiiim in modii operandi,^ horrendam obferuantiam. Tertio, impedimenta falubria , coqrefis

Primo

*ra

circa

carmn maleficia, $c remedia

praeferuatiua

Et quia iq

mon,oc

Sgajlio prima.
*

*J7
\

.>

&

morali iam laboramus materia.undc argumentis uarii

declarationibusjubique infiftere opus non elicum ea qu$
per capitula fequenter fint pjer pnecedcntes quaeftioncs
iufficientcrdifcufla.Ideo praccamur in Deo letforem.nc

omnibus quaerat, ubi accommodata fufficit probabilitas

ca deducendo quae c.ortftant, aut uifus ucl auditus propria
experientia, aut fide dignorum relatibus efle ucra . Circa
primum aut duo principaliter tangentur. Primo diuerfi

modi ipfius daemonis alliciendi. Secundo diuerfi modi ipfafum h^refim profitendi. Circa fecundum ucro fcilicet
per ordinem tangcntur,quo ad modum procedendi & cu
xandi.Quia primo dc his qucu a maleficis pro fe & fuis cor
poiibus praiticantur Secundo de his quae erga alios homines operantur.Tcitio.de his qujc.crga beftias Et qua
to de his quibus terrae frugibus ijocent. Quinto dt m ileficio tantummodo uirorum , quibus uidclicct maleficiis
.

tantummodo

uiri,&

non mulieres infiftunt.Scxto de quae

amouenda & quibus modis curan

itione fuper maleficia

&

ofio
tur malenciati Eli ergo prima quxftio, per dcce
capitula diftin&a , cum totidem modis in fuis tribus uamultiplicantur.
tiantur
quis poffit per bonos Angelos ita benefi.

&
VTRVM

a maleficis per quofeunque infra fcriptos

eri quod
,

VIDETVR

jqodos non ualeant maleficiari . ET

q
non eo quod per, praecedentia declaratum cfl , ctisin
innoxios & innocentes , & iuftos pluries a daemonibus',
affligi

ut

malcficiati

peccatores

Iob,& plures pueri innocentes, qui cernutar

cum aliis multis iuftis, licet non aequaliter ut
eo quod non in perditionem fuatu animaru

quamuis bonis,lortunae,& corporum affligantur In con

trarium eft maleficarum faffio, quod uidclicct no omnes
Ixdere ualeant, fed tantummodo illos quos cernunt ex in
.

formatione daemonu,diuino auxilio dcflitutos Rcfponfio. Tria funt genera hominum bcneficiati a Deo quibus
illud pcfTimu genus fuis maleficiis nocere non potefi. It
.

primi funt

qiji

publica contra eos iuftitiam cxcrcent.nut

officio aliquo publico aduerfus cos infiftut.Secudi qui ad

ritibus

by
i

Googl

i 5$

Quibus MefiMcerc non potefl.

TitibusEiitlefi^feriiaffs

&

uinfcratis,ut per aquae bcncdir

tx afperfionem.per filis'confbcrati fumpfionem per ca
dchabrum in dic purificationis, & frondium, in die palmarum confccratorum,ufum licitum, cum ad hocta'ia ecde
fia exdrcizat,utuires daemonis imminuant fe muniunt ,
de quibus modis patebit.Terti funt. qui per fandos An'
gelosuariis & infinitis modis beneficiantur.De primis r5
gefta coprobat quia enim ois
datur,& per uaria ada
poteftas a Deo eft : & gladium portat iucta apoftoluni:
Inuindidam malorum & retributionem bonorum non
mirum quod tunc Angelica poteftatcdatrnonev arcetur,
quando iuftitia in uinaidam illius horrendi criminis exercetur.Notant ad idem dodores q? quia poteftas daeirio
nis quinque modis impeditur,in toto uel in parte. Primo
perrerminum fuepoteftari a Deo irnpofttum , de lob. i.
Sc z. tangitur. Ktde illo de quo ihformicario Nider legi tu r, qui iudici faflus fiierat,q> dum quidam ipfam inuocaf
fet.ut inimicum fuum tiita priiiaret: aut incorpore ledc-^
rct.uel idu fulminis intcrimeret,cum uocaflem da;rrione,
alt.uteius auxilio talia perpetrarcm?Rcfpondit mihiqf >
neutrum facere pofTetdiaberdnquit.fidem bonam ,'ficailigenter fe fgno crucis munir,idcirco rionin corpore.fcd
iri undecima parte fruduum fliorum in campoifi libet ei
noc ere pofTum. Secundo impeditur per impedimeritiim
icterius adbibitum, ut iri AfindBalaam.Num.2z. Tertio
per miraculum poffibilitatis extefiris faduna, & furit q ui
cx fingulari priuilegio beneficiantur.De qUo tertiuiri g tnus hom:niim,quo malcficari non poffint iam inferius
patebit. Quarto per iudicium flngulariter difpon entis,
per obftaculum boni angeli, Ut de Afmodco interficrente fponfos Sarae uirginis,nbn autem Thobiam. Quinto in
terdum per cautelam fui ipfiiis, quia non uult interdum
diabolus laedere,ut peius inde fequatur, ut cum exfcornmunicatos uexare pofTet.ficut & Corinthum quem uexa
uit cxcommnnicatum. Cor. 5. tamen n5 facit ut fidem ed
clefiaeinclauiumpotcftatee^eruat. Ideoafimili etiii
dicere pofTimus.quod etiam fi diuina uirtutc non arcc*
rentur
1

&

Qu&Jlio prima.

ro-

rentur quando publica iuftitia exercetur , adhuc tamcii

faepe manum feu proteftionem a maleficis uoluntarie rc
trahunt, quia uel timent carum couerfionem.uel quia dc

& accelerat earum damnationem. A&is deniqj

geftisVuEccomprobantur.Nam 5c prefatus dottor reuerbo & experientia teftimoniumde
derunt,quodeo ipfo quo per reipublica: iuftitia: officiales capiuntur, ftatim omnis maleficorum eneruatur pote
ftas.VndeSc quidam iudexPetrusnomine.de quo& fupta mentio fafta eft , cum quedam maleficum Stadlin no
mine per fiios famulos capere uoluiftet.ta tus tremor eo
rum manibus incufiiis fuit,& naribus tam malus fcetor il
lapfus,ut fe fere defperarcnt an maleficum intiadere aufiderant

&

fert, quod malefici

dum iudec imperaflTet.fecurcmiferum inuadere,quia publica taftus luflitia, omnes uires pdet fne
nequitia:, & ita rei probauit euentus, nam captus incine
ratusfuit prop'erplurima abeo perpetrata maleficia ..
qu fparfimhinc indepofita funt c accornipodatadiuer
irs materiis. Sed
plura qua: nobis inquifitoribus in offi:
do inquifitionis laborantibus contigerunt, fi recitare ex
pcdiret.uti que animum lettoris in admirationem uerte
rtnt.Sed quia laus in ore proprio fordefeit potius expe
dit filentio pra:terire,qunm notam inanis gloric incurre,
re.illis duntaxat exceptis, qua: adeo in lucem prodierunt,
quod caelari non poftunt In oppido nempe Reuenfpunt,
dum a confulibus malefica: incinerandx interrogantur
cur nobis inquifitoribus aliqua maleficia, ficut aliis hominibus non in tuli flent,Refpondcnmr. Licet plures hoc
facere atrcntaflent.non tamen potuerunt. Et de caufa in
quirentibus refpondebant fe nefeire. nifi q* a denaonibus
informate fuiflent. quoties enim no&urnis & diurnis te
poribus nobis infefti fuerunt enarrare non fiifficimus, ia
nt fymiae cum iam ut canes, aut cnprre fois clamoribus
infultibus nos inquietarent.de nofte ad orationes , licet
indeuotas Turgentibus extra feneftram loci, qua? tamen
in tanta altitudine erar.cp nifi per longiffimas fcalas quis
adire potuiffet , idu ualidiffimo quafi ad caput de direderent. Quibus

&

&

&o

Q+l.

Quib.malefi.nocerenotifotett.

i -6vr

fto percutiebat, acu* linteo quo caput tegebatur i nferei*

tcs.fic etiam a nobis (urgentibus, reprimebantur quafi it
ios capiti nottro immittere uolurfTent Sed laus altiflimo
1

<jui

fua pietate abfque meritis noftris.nos

tanquam pu

blicos mftitia: fidei indignos famulos pr^fcruauit.De fead hoc exorcizantur

fc patet.
cundis iiero, ratio

Nam

prx*
feruandam feab infultibus malcficarum.Quod fi quaeri*',
tur per que modum quis fe munire det, dicendum primo:
de his qu! abfque allegationibus facrornm u.rboru fueabccclcfia,&

rint,

omnino

funt efficacisfima remedia ad

& demum dc ipfisfacris criminibus Nam deprimis?

licitum

eft

aqua beneditta etiam quaecuque honcfta loca?

hominum Sciumentorum ,cum muocationc fan&imae

crinitatisj& oratione dominica

in faluatione

hominu,

& jumentorum afpergcrc, fic enim in exorcifmo dicitur,)

ut ubicumque afpcrfa fuerit
liberetur a noxia, non

illic

careat

omni immunditia ,

refideat fpiritu* peftileus,&c.

Homines enim Sc iumenta faluat dominus, iuxta prophe.

tam, unumquodque pro modulo fuo. Secundo (icut pri-t:
,

mum dc necelfitatc,ita hoc fccundum,licet caercuin

nediftum accedere

eft

dc cogru itate afpergcrc

be-

uidelicet

cum tali exreo loca inhabitantia,Tertio herbas confecra

tas adiungerc uel fumigare cum illis habitaculis in ali-S
,

quo loco occulto coniungereplurimii expedit. Sic cnim

in ciuitatc Spircnfi.anno eodem quo hic liber eft inchoa

tu* conti ngit,quod dum quaedam deuota mulier cu quae

dam fufccpta maleficia uerba habui (fet, iuxta morem mu.,
licrcularum mutuo rixantium rixofu,de nodlc tamen cu
mete re
paruulum laftatem cuius imponere uoluiflet*
uoluens ea qur de die cum fufpefta malefica pcreg:(Tet

&

timens de periculo pueri, herbas bene.liftas puero fuppofuit.aqua fi mi l i afperfit/al exorcizatutn ori paiu immifit.eumque figno crucis muniuit,& uinabulum diligenter allegiutt.Et ecce circa medium noftis uagienrem pUe
ru n au.liuit,& dum iuxta morem, puerum contic<ft<trc,&

cunabulum

iu

altum prope lettum pofitum mouer-e no

quidem mouit,(ed puerum contrecta-:.

lutftet.cunabulura

.fxi^uaiiio prima,

i$t

r/

potuit,tremcns paupercula,& de puc-

amilfionejuehcmentcr dolens, lumine accenfo,paruulu
in angulo, fine tamen Ilione repe
uagieutffub leftica
rit . Qnainrepcrpcndi pot quanta infit exorcifmus ecr

.*e,quia aberat, no
ri

&

aduerfusinfidias diaboli uirtus.Liquet infnpcr oit.

potentis Dei clementia & fapientia , qua:! attingit a fiiie
clcfije

ufq? ad fine

nuraj5c

fortiter aifpon it et iftorii pcfhmoru horni.*fuauiter, ut ubi quaprut fide

d^monum maleficia

imminuere & infirmare eandem inrnultorum cordibus

firment, & radicent ualidius. Vtilitatcs enim plurimae fi*
,

delibus ex huiufinodi malis proueniunt, ubi fiefidciror

boratur d^monis malitia* infpicitur Deimiftricordia, Sc
; homines ad fui cuftodiam aduait
ad.rcmediumiGhrifti pafiioncm & ceremonias^?
cicfiac accenduntur . illis etiam diebus Scoitetus cuiufda
torfioni-
uillae Vuyfentall , dum grauiflimis doloribus
bus CQrporiseflet malenciarus, 6c q? per maleficiaifibi co
per expe4
tigiflet,non tam ab alijs maleficiis,quantum
xietiam cdoftiis fuit, dixit enim q> iingulis dominicis diq
busfe munire cura fumpfionc falis, & aque benediftae fo
k>ac,.& quiaiiao dic propter cuiufdam celebrandas obmifciat nuptias^ cqdcm etiam die malcficatus fuit.Qudd
denique deilloinReucnfpurgo , cuma diabolo in forma

potefltas manifeftatur

&

&

unius mulicris,ad carnalem. atum follicitaretur, ille plti

illi pauperi

simum anxiusjdum defiftcrc nollet diabolus,

iamenteuenit,ut fumpfione falis,prout inpratdicationc

audierat, fe munire deberet, unde ciim ad introitu ftubaj
falbcncdilu fuumpfifiet, mulier toruo uultu ciiinfpcxit {
&quisdiabaloruipfum de hoc docuitfet iropropernd.o,
fabitb:difpanittubi diabolus per fe in effigie maleficae,
aut cum praefentia corporali malefica: affuerat.cura utru

que facere, Deo permittente, poteft. Sed & illi tres focit
peruiam ambulantes , duo eorum iftu fulminis perculfi

fuerant,

& tectius territus cu-uoccs in aere clamantes au-

& illum altera uox cum jrcfpondific!

ooapofiumus.quia hodie Verbum carolaifiu eft audiuit,
mtcllcxcrar cp ea dc caufa,qui miflam aiidictak&.in fine
dUTet, percutiamus

ji.Pars

Mr *

Malcfic,

ml ffac

li

Quib. malef.nocere non pote fi.

miflx.Euangelium loan.In principio cratucrbum

Scc.

audiuiflet.ideo praeferuatus ruiflet.Sed& per facra ucr*

ba corpora alligata,quod miro modo funt praefcruatiuai

dummodo fepeem condiciones in ipfis feruentur. De qui
bus & in ultima queltione huius feciind^ parcis mentio
fiet, eo q? ibi de remediis fanatiuis , ficut hic de remedii*
pratferuaciuis traftabitur.Et illa facra

prxferuandum
dunt

Plurimum aut funt

& iumentorum
tis

uerbano folumad

fcd etiam ad curandummaleficiatos ten

,ucrba

pr^feruatiua locoru.hominu,

tituli

triumphalis noftri faluato

dum fcilicet per qua tuor partes loci, in modum crucis

infcribuntur,Icfus Nazarenus, Rex ludiorum, ucl etiam

iungendo nomen uirginis Mariae, aut fcuangcliftaru , aut

uerba Ioanis, Verbum caro faftum eft. Tertium uero ge
nus quod a maleficis l$di non poteft,cft fingulariffimum
utpote precipua angelica cuftodia munitum ^interius Cc
exterius. lnterius,pcr grati 5 infufionem exterius, per ccd
leftium virtutum, id eft, per motores orbium ccelcftium

proteftionem

& hoc quidem genus in

duabus /peciebus

de&orum diuerfificaturquia vel minuitur cotra omnia

genera malcficoru, ita quod in nullo l$di poflunt,ucl q
pr$cipuc circa gencratiua potentiam, ita.caftificentur ab
bonis Angelis , ficut mali Ipiritus quofda malos ko

ipfis

circa unam , ucl infrigidant circa

aliam, per fua maleficia.Primum de interiori
exterior:

mines uel inflammant

&

protedionequoadgratiam,&quoad influentias corpo

caelcftiu fic declaratur. Na licet Deus per fe gratia
infundat meti noftr, ita qnod nulli cteaturxpoteftasad

rum

talem infufionem fe extedere potcfi,iuxta illud, Gratiani

Se gloriam dabit Dris, tamen di fpofitiue,ut tradit S. Tiiol
mas, in quodam loco, fuper tertium (ente, quando Deus
aliquam notabile gratiam vult infundcre,Angelus bonus
cooperatur. Et hoc eft id quod Dyonifiusprxtendit.4.ca

nominibus . Hxc eft lex diuinitatis immutabiliter

imaa fummis per media perficiatur , ita quod
quidquid boni , a fonte totius bonitatis in nos emanat*
fotu per mimfteriu bonorum Augei orum, habemus excde

di.

Habilia, ut

n
..

1 6}

Qtutflio primi. v.&y .

pia cam ratfombus.Nam

licet ad uerbi Deroonecptionf*

in virgine beatillima,per qua Deus homo faftus eft 3 fql?
diuina virtus efficienter affuerit.tamen iAngeiicojniniftc
rio mens virginis per falutationem.Sc per intclleftus, co

fortationem,& informationem multum excitata

&

ad

&

bonum

praefati dolo
pracdifpofitafuit.Ratione.nam
homine funttcia,vt:videmus,ut (ci)icet volutas intclleftus,& potenti ar.aliae interi ores.& e^.te
riores affixae membris &-organis corporal ibus.Ijiprimii
folus Deus agefe ualct.quia cor regis immanu Dni.difpo
fitione Angelus bonus, inquantum intelleftu.a.d ueri ,c

risfcntctia.eft.g? in

boni agnitione amplius illuminat

ita cp in

fecundum,&

Deus & angelus bonus agere poliunt illuminando;. Et jn

tertium fimiliter bonus Angelus ad bonum, & malus an
,

gelus licet Deo permittentc,immifsiones malas imprime

tc poteft .Tamen in poreftatc humanae uoluntatis eft tales immifsiones fiftas acceptare,vel rcfutarc.quas etiam
femper homo cuDei inuocata gratia poteft, propulfare
qua per mucores orbium a
c6municatut,e&c6munistraditio/6c, magis cofona

.De exteriori etiam cuftodia ,

Deo
tam

facr x,

pagm^,quam philofophiae naturali.,

&

9 omnia

corpora cceleftia mouentur virtute angelica, dicuntur

motores orbiu a Chrifto,& ab Ecclcfia virtutes calorum
vocantur,& confcqucntur a cceleftibus influrcijs, omnia
huius mundi corporalia reguntur, teftc P.hiloC 1. metha.
Quare & dicere pofTumus,cu Deus lingulare habet prp.ui
deutiam de fuisele&is, licet quofda malis huius vitae, fci
.

licet pcenalitatibusfubiicic,quofdam tnita prjefcruat ,q

poftunt.Et hoc donu recipiunt uel ab Ange

ad cuftodia a Deo dcpuratis,vel ex inft ucn
tiis.coelcftium corportijfeu a motoribus ipforum orbiu
Infuper notandum, licet aliqui cotra oia maleficia mu
mutur, aliqui uero contra aliqua,& no cotra o!a,funt tn

innulio

.lis

bonis

laedi

ipfis

aliqui,qm fingulariter a bonis angelis fuper uim genera

ttiuam ita caikificantur,q7 nullo modo a malis malcfici^ri
circa illam potetia poliunt, fcd dc his fer ibere videtur i
parte fupcrfluu, licet in parte foret jnccpflariu, propter hoc

quod

Quib.malef.nocere ridn pote/l

i ^4
.

'

quod

quixfcca petentia gencratiuamaJefic u ur,i<3co

dcftituutur Angelica cuftodia.qr,uelifcmpfr fuatinmor
:

ifti

tali peccato, uel riims libidinofo affeffii illis ipurc;tiistn

fiftut.Vndc etia

iri

prima parte operis ca&ii

cft;

Deus am

piius permitritpotCTitia illam maleficiaH,neduiproptr

c iius turpitudincm,quatu etiam propterhoc
'

corruptio
primi pafentiBifub originali contagione, iri totum genu
bo
traducitunDicamus
qualiter
tame
pauca;
humanum
hos interdu uiros iriftos & fan&osheheficia* & praecipue
Circa

uim generatitia

recipiuttNa.n.ita faftu eftdeS.Scte

no abbate,dequo refert Casbanusin. collatione patrum*

collatio abbatis Sereni prima;Hinc

, inquit , pro interda

Cordis atque animscaftitate, nodurnis diurniscj; praecibus i ieiUniis quoque atque uigiliis infatigabil iter injiftens * cun&os aeftus carnaliseoncupifctnttaf^tandepi
per diuinam gratiam 9 fe extinxiile, percepit . Deinde,
^maiori zelo caditatis facccnfus , prafatis tufus remedii

DEO

Optimo* Maximo petiit, nimirum, ut interiohominis' caftiras in iiium corpus redundaret ,

autem ucniens ad eum Angelus Domi
Poftremo
dono
hidnuifioucnoAurnaieiusq; vclut aperientem uetrenc,

DEI

Cis

'

quadam ignitam carnis ftrumamjde eius vifceribus cuollens fuisq; oia ut fuerant locis inteftina rcftitucns.Ecce,
inquitjincentiua carnis tUac abfeifla funt,& obtinuifTetc
horieris hodierha- die perpetua corporis puritatem, iuxta
iiotum,quo pOpofcifti.utnc ipfcquidem naturali motu,
qui etiam in paruulisatq; laftcntibus- excitaturi vlteriu*
pulferis. Sic etiam de beato Equitio abbate , dicit beatrit
dreg;T Jib.dialog.Hunc,inquic,cumiuucntutisfu tempore acri cettamen carnis incentiua fatigarent , ipfc fuse
tentationesanguftiac.ad orationis ftudium folertrorcfecerut.CCiquehac in re ab omnipoteti Deo remediu con,

'

tinuis praecibus quatreret nofte quada adfiftente Angelo

eunuchari fe uidit,eirifque uifione apparuit quod omne
,

inotu ex genitalibus membris abfcideref.atque ex eo tem

pore ita fuit alienus a tentatione^ac fifexum n6haberct
in corpore, cccc, quale beneficium caftificationis,quia uir
tut
*

Qu&flio prima.
fiitt fretits, ex

Dti omnipptecisauxilio.rt viris

drite prae'

crat.ita fcmpitpoftmodurnfceminisprerefle.Itainuita p*
trum eorum, quo* S.Heraclidcs ujf rdigiofiUimus collegit in

libro fuo

quem Paradifum nominat meminit eu,

uoent , hic mimonafterium coi

iam trilegit, & regere ccepir.Trdnfafto aurem biennio ,
fug t
ginta qnhos habens trita?, tetatus a carne in heremu
occide me,
ubi Biduo ieiunispfSs.sit, Domine Deus, aut
ei
libera me ab hdtl tetatiorie.Vefpe re igitur fomnus
ittfdnm

S. patris,

& monnchi qne Helinm

ferteordia motus;trecenths feminas in

abt

AhgelbSad feucni retudit, quibus quarren

cura monafterio uirginum fugiflet,necillcprc u

jfrepfit.Sc tres

tibus

rectindia refportdere auderet, dixerunt Angeli

Si libera-

geredo ? Refpondie
excipientes
ille quod lubens.Ttinc illi juramentum ab eo
unus, manus, altet
eunucharunt.Nam
quod exegerant,eu

beris,

num pedibis caram fqenrinarum

pedes, tertius nouacula.tcfiicnlos eius

je/hon quoditairere

vifiis eft

ab(cindc r

efTet.fed quid itaefle uidebat, quae

Tentibusq; arfrtmediilm

fcntirec,rcfp5dirillc fe

plurima

die ad lugentes foeminas rediit,

^per qbadrdgirijta-annos quibus fuperuixit, neepriftinae
benefi
tfcntitiortes deinceps feintillam fenlit. Non minus

exonerarum.Vndc quinta

cfle legimus beato THo.doftoris noftri ot

dinismui a confanguineis propter ingreffuni ditti ordini'
ti
ihear cerdths,Wp tY taerctricein feduceretur, ad feculu
ratus eft,quatfper tdnfanguineos immifla uefte & ornatamateria
intiiittis'fitifl'et,&
fumpt ilT?mo,cuin 'doftor eam
lirm ignem , concurrit, titionem ignitum arripuit, & fug
getri ce ignitae libidinis e carcere fugante, & Oratione fta^
tim pro cartitatis dono proftratus/obdormiuit^ibrduo
angeli ei apparucrutvdicercSjEcce Dei ex parte' cingimuf

cihm collatuityi

cihgulo eaftitatisiq^Fmillaponitde cattero impilgnaftiodi(Ibhii,& qliod humana virtute meritis^on aequi?

nem

rkur, ex parte Dei confertur ex dono, Senlit igitur cindu

ram,fcilicet,ta&us cinftune.Sc exclamando euigilauit .
Dcincepsq; tanto munere caft itatis fedotatu fenfit ut ab

eodem tempore onattem abhorreret

?
L
"
<

<

kixuriamyut nec fina

ntccs(iut$
3
'

1 66

Quibus malef nocete non foteft.

ncceffitate fceminis colloqui pqfTet,fcd perfc&a caftita*

polleret.Haec cx formicario Nider. His igitur tribus

gcnc

r ibus hominu demptis, nemo fccurusa maleficis quin cx

,
decem & o&o modis infra feripris, aut malcficiatur, aut

ad maleficium tentaturfie incitatur, de quibus per ordinem. Primo eft differendum, ut poft darius p quibus remediis malcficiati poffint reuilaridifcutiatur , & ut eo
clarius pateant ipfi decem & ofto modi, per to tidem ca^
pitula deducentur, utprimo circa maleficarum introitu
pateant diuerfi modi, per quos ipfaemaieficx innoxias iu
ucnculas in augmetum illius perfidei attrahunt. Sccudo
de modo facrilcgae profeffionis earum , ubi
quaedam

&

declaratio omagii praeftandi

tio de

ipfi

diabolo inducitur .

Ter

modo, quo

localiter trasferuntur.in corpoi c.uel iu

fpiritu.Et quarto quomodo fe incubis daemonibus fubiiciunt, Quinto de modo generali, prout per Sacramenta ce,
clefiae fua maleficia exercent, & in fpcciali de modo quo
demptis corporibus coelcftibus, quafcunq; creaturas deo
permittente, inficere folent. Sexto, de modo quo uim gcncratiuam impedire foIent.Septimo,fuper modum quo
,

membra uirilia auferre praeftigiofa arte folent Q&auo^

fuper modum, quo homines mbcfiialcs formas tramfmu
tarc fi>lent.Nono fuper modum quo daemones intra capita fine laefione exiltunt, quando prxftigiofas apparitio,

nes opcrantur.Decimo fuper modum quo d^monesope

ratione maleficarun>,homincs interdum fubfiantialiterinhibitant. VndCcimo, quo omne genus infirmitatis inferre fo!ent,& hoc in generali, Duodecimo, de quibufda
infirmitatibus in fpcciali. Decimotcrtio foper modu quo
obftetrices malcfic^, miiora damna inferunt, dum infantes aut ipterimunt, aut

daemonibus cxccrando offerunt

Dccimoquqrto, fuper modum quo iumentis varia nocumenta inferunt Decimoquinto fuper modum quogran
.

&

djnesdc tempcftatcs concitare,

fulgura fulminare fujjr
ho,mines, & iumcntafolent.Decimofocto.decimofcpti-

mo,&

decijnoo&auo.fupcr

tres

modos quo tantum Yiri,

& non muliere* raalcficijs funun^ftU^ofthacc fcquctu*.

z

quatftio

ac

QuMo prima

fupqrmodos

quacftio

rollendi

tfiy

\\

huiufmodi maleficia. Nec

aeftimatquisfundifus horum notitiam capere, pro ea q

bi uarii.modi fuper uaria maleficia inferenda recitantur.
Hoc enim modicum utilc,imo fortaflis nocere pofi
;fct,ncquo enim prohibiti libri nigromantiae hic inferuntur,cum hoc genus fuperflitionis,no libris aut dodis, led
omnino ab imperitis pradicantur, unum habens funda
mentum dum illud noncxprimitur,aut pradicatur ..im-

&

&

polfibilc

fit

aliquem maleficiis ut maleficum

infifterc.

^Recitantur autem hic modi in fuperficie,ut eorum opesa

mon incredibilia uideantur , ficut hucufq; in magna fidei
f

contumcliam,& ipforum maleficorum nugumetum adi

cft,q> fi aliquis cx

pr^habitis.cum didii

eft

aliquos praefer

uari p cr influentias corporum cceleftiu.ut maleficiari nui

poflinvueht hoc etiam attribuere illis influenio
tiis, dum aliqui malcficiantur , quafi quaeda ncccffitas ibi
k

mado

fitjfiucad pr^feruandum a malcficiis,fiucadinfercndu atx

illis,talis non rede mentem dodorum fapcret,uariis re-

Ipcdibus. Primio, quia enim tria funt, quae a tribus coele

ilibus caufis dirigi poflunt, fcilicet,uoluntatis adus,intci
ledus, adus x corporalia.Et primum , ut fupra tadum

&

DEO. & immediate dirigitur, ut Secundum uero ab Angelo , Tertium a ccelcfti corpore , licet dirigitur
jaon tamcu ncceftitatur. Secundo, quia enim cx didis ma
^ifeftum eft , quod elcdiones & uoluntates immediate a
.DEO diriguntur, ipxta apoftolum, Deus eft , qui opera.tur in nobis uclle,& pcrficere^pro bona uoluntatCjScJcoeft, a

folo

DEO

humana intellediua, a
, mediantibus angeordinatur,Ideo etiam corporalia quaecuque, fiue fint
interiora, utuirtutes & fcientiae acquifitae per corporles potentias interiorcs,fiue'fint exteriora, ut fanitates
.aegritudines a coelcftibus.corporibus, mediantibus ange*
Dionyfius tangit,in quarto calis difpenfantur, quod
pite, de diui.nominibus.quod corpora caelcftia funt caugnitio

lis

&

&

eorum quae in hoc mundo fiunt, tamen haec funt intcU

Jigenda quo ad fanitates & aegritudines naturales Hac
autem segrjtu<iiucs,9U fint fuper nattfralcs,propter dasmonis
L 4
fie

vi 5 8
-

Qujb.Malef.noctrcmn potcft.

monis potehriam quae illas D E O permittente infert,

,
ideo non poflumus dicere, quod ex ihflucntiis
corpofum coeeftium cotingat quod aliquis m&lcficiatiir ficu e
benedici potcft quod ex iufluetiis corporum
cceleftium
eft,quod aliquis maleficiari non potcft. Ft fi dicitur
qubd
oppofita habent fieri circa idem,& ficur propofitu
in pro
pofito , ita oppofitumin oppolito .Refpondetur
a> ubi
,

aliquis preferuatur uirtutc corporu cxleftium

ab infirmi
tatibus his fuper naturalibus, hoc non fit uiftiite

corporu
cocleftiu immediate, fcd uirtutc Angelica, que
illa influe
tiam confortare potcft, ut inimicus fuis maleficiis
no pof
i fit fuper eam prxualcre,
& uirtus-illa angelica poteft de^riuari uel a motori orbis coelcftis ut fi iam
in pun&to
-cjius mori deberet, fuper periodo naturali,
DEVSfua potentia qui femperper medias caufas htiiufmodi
operatur,
,

hoc immutare poteft uirtute conferuaciua,pro defecto*

natura: immittendo, & cius influentia?, ita &
dicere pof-fumus de eo qui maleficari pofTet, quod cuam tali
modo
'

maleficiis pra?feruatur,uel fit talis praeferuatio

ab Anofe
f
*lo ad cuftodicndum depurato, qux etiam
pr^Jipua eft iff-

omnes cuftodias.Etquod dicitiir Hiere.z^.ficribe un.

rumiuftum fterilem, qui in diebus fuis non profperatiif*.
Hoc intcll/gitur quantum ad eleftfones uolutatis, in qtfi
bushomo unusprofpcratur, alius non quod etiam coi'tingere poteft ex itiftuenbiis corponim
coelcftium uerbi
ter

gratia

Aliquis inclinatur cx impresfi.one corporumcen*

leftiu.ad aliquas eleftiones utiles, ue de
ingreffu reHgftf-nis uel huius Et cum ex lumine
ilMiminatnr eius mtelldU
bhis ad eadem agenda ,& ex diui na
operatione inclinatur citisuoluntasad hoc profl-quendum,
talis dicitUr b<<nc profpcrari.ucl etiam quando quis inclinatur
ad aliqui
artem, uel ad aliquid utile prafticandum.E
contra dicetur
male fortunatus, quando ex fuperioribus fcaufis ad
Contr*
na. cius clcftio inclinatur De quibus
fententiis
.

& multis
loquitur fanftus Thomas, in fum.contra Getf.hb.
.

*aliis

&in plcrifq;
eflc

aliis locis,

quomodo differt

bene, ijd male natuip>bcnc

fici

dicere a 1

quem

male fortunatum, be
nc uel

&
Titione relifta a corpore

^malC riatus,Se
'Jb

fic

cuftqdittim
1

coele-fti ,

Quid 'ex difpo'A

dicitur alifjuis bene, uel

etiam fortunamsTccUndfam uero qu04

Angelo illuminatur, dicitur bene cuftpditus,&

n'6

m*

Sed fecundurti qnod i

bonum, 5cillud ptpfequitur, dicitur bene gubernatus .Quae tamen electiones Hic non habent locum,
quia de ipfis no intendimus, (icet depraTeruatione a m*
le

ubt fequuntur illuminationes

DbO

in

infcrendis.Dc qua ad praefens fu fficiat, aggrediendo earum cetcmonialia qu 'ab eiS'<j5^a fticatur,&: primtf
lcficiis

"quibus
iv

.m

modii inhoxiosad carumpfcffidiam alliciutft*^

*
.*i
n.. trnobom mu
':c'
q

juiiii

.;ib

OTOO/i

hio esji loqiil

^

iift

De diu erfis modi r , quibus damones

attrahunt>

&i alliciunt innoxios per maleficas ad

X

rk

.<

augmentum illius perfidia

tina

4C0til

t .jnrr..

r.b?o!u?o

*-*]

e;bci

mausiiuii}

CAPITVLVM PRIMVM.
ncun

IUI

VNT

duteni trei modi pre carteris, quibus deemortes per maleficas innoxiosfub
iucrtunt.Et ex quibus continue illa perfi-

dia augmcntatur.Et primus cfi: per t^dift

*ex importuna temporalium damnifientia
*

nc.Nam

(icut

S.GregOrius dicit

>-

Diabo-1

lus frequenter tentat,ut faltem t$dium uincat . lntelligai

hoc tamen infra uirestenfari:ut fuper diuina pcrmiffio-

DEVS permitric,ne homines- ignatit

torpeant. In cuius figura ludicum.a. Has gentes non de-l
fciii t Deus, ut erudiret Ifracl in eis , & ioquitur definiti*
aliis. t ian*
misnarionibus Ghdnanaeorum, Iebufaeis
nem. Declara quod

&
& ali^ h^retici permittuntur s vt delere non raq i
leant.Ita & damioncs per maleficas tantis afficiunt dan
his in tepoi ibus,uicinos & innoxios, ut qlidfi coafti, ihai
Icficaruni fuffragia primo habeant implorare, & demun
Hu(fite i

tarum

conftlii* fc fubfliit' cre 3 experientia faepe

nos edo

**i7

Qpo dmgnjiibmtat innoxio?*

euit,Kouiimn ip 4 ip?P^^Apgufticn^^bo^pkem l c^i infyi

-

ll

annum.44..equi .%xc{guedum fuiffent.maleficiati , uxor

taedio affc&a maleficas conluluit,& iuxta eorum confilia
vtique non falubria,alios quos expoli: emerat., quiaue<tor erat., a maleficiis praefcruauit, quanta: denique mulieres in pfficioinauifitionis nobis exiftcntrbus conque*
$fle fueruntiquod aum propter dimna uaccis,ex priuatioiie la<ftjs,Sc aliis iumentis iliatis^fufpcftas.pialcfieas confuluiflent, etiam remedia oblata pcrcepiflcnt,dum modo
aliquid uni fpiriepi promittere uoluifleqt,
iliis inquircntibusquidnam promittendum foret , rdppodcbant
parum hoccfie,dum modo informationibus illius magi
ftri aflentirent fuper certas obferuantias tepore diuino
ruminEcclefia.aut in cpnfeflionibus . Sacerdotibus facieridiim,aliqua fufiticendo alTentircnt. Vbi hotandtim
quod utsfupra ta&um eft , ille artifex, a minimis
paucis inchoat,qua idem tempqrc elcuatiopis corporis Chri
Ai in terram fpumant,aut oculos claudant , quod aliqua
verba inutilia proferant , ficut
nouimus eam quae adhuc fupcrcft leculari brachio defenfa , quando infra miflfarum folemnia,faccrdos populum f^iuxat,.djccn^
do y Dominus vobifeum ita femper fubiqfigit, ~vulgaf|
fermone , Kccr myr dic zunge |m arfzumb. 'Aut quod in
confclfionc poft abfolutioncm faftam etiam fimilia pro
ferant, aut quod nunquam ex integro confiteantur, praecipue mortalia peccata fi eque ad omnimodam fidei ab
ncgationem,& facrilcgam profefllpnem paulatim p.erdn
cuntur.Et hic modus, feu etiam quicunque confimilis ob
feruatur a maleficis,crga honeftas matronas uitiis carna

&

&

&

li.bus minus deditas.magis autem terrenis comodis infyj

antibu $. Sed erga iuuenculas , ambitioni Se uoluptatibus
corporisjoagUdedifias alium modurq pbferuant,fcilicer0
per carnalia defideria^&oalvtptates corporis. Vbi notan-

dum>quod

ficui iptcuti,o$c appetitus, diaboli

maior eft

ad tentandum bonos quam malos, licet exparte tentato

*um magis tentat.malps qua bonos, id eft, amplior ht
Witaj. repemur in malis , ad recipiendum tentationem
.

>

demo

.t

Qucftl.Cap.K

7*

'

&

diabolus fan dieres quaf

fit in bonis. Ita
que uirgincs 5c puellas, magis fcduccre conatur, cui cxpcetiam ratio. Nam cum malos iam posll

daemonis qua

rientia fupcreft.Sc

non autem bonos , ideo magis conatur fcduccre a<i

dominium iuftus quos non habet, quam poflefios ma-

deat,
fui

Sicut etiam aliquis princeps terrenus magis infurgit

contra illum , qui plus aufert de iutc fuo,quam contra
quofuis alios, qui non fibi contrarianturjKxpcrientia.Na
in oppido Raucnfpurgae, duabus indueratis , prout etia
inferius patebit , ubi de modo quem obferuant, concitati
los

do tempeftates tagetur, una

illa

balneatrix inter alia,qu$

faflafuerat,hoc etiam recitauit fc multas a diabolo fuifle

perpeffas iniurias, ea de caufa , quod uirginem quandam
deuocam,& filiam cuiuifdam pracdiuitis,quem nominare
non opus cft, cum ipfa iam defunda fit.difponentc diuina clementia, ne malitia deprauaret cor eius , feduccrc

&

debcrctjtaliter ut ipfam feftiuo aliquo die inuitaret.ut ip

fe

daemon

in fpecic iuuenis,

cum ea fqa colloquia habere

pofict.Adderat ctiam.quod licet faepisiimfc hoc facere at

tentaflet, femper tamen ubi iuuenculamfuiflct allocuta*
illa figno fand$ crucis fe muniuit.Et hoc utique ex inftin
Au fandi angeli, ad effugendum opera diaboli proccsfifle

&

nemo dubitat . Eft alia uirgo in diocoefi Argendnenfi

conftituta,quac uni ex noftris confefla, afleruit , quod die
uadam dominica , dum folitaria in domo paterna inceSerct, uetula quaedam illius oppidi ipfara uifitandi gratia
acceflit,

& inter alia fcurrilia uerba quae protulerat

harc

ultimatim fubiuntulit , ut eam fi placeret, ad locum ubif

iuuenes omnibus hominibus oppidi incogniti morarentur, deduceret. Et

dum

ait

uirgo aflenfum praebuiflem

&

ipfam fubfequuta ad domum uenifiem,uctula fubintulitj

Ecce per gradus ad cameram fuperiorem afeendimus* ubi
iuuenes morantur, fed caueas ne figno crucis te munias ,
quod dum me fadurani afleruiflem illa praecedente, ego
per gradus fequendo, occulte me figno crucis muniui.
Vnde contigit quod infummitare graduum, ante ca*4j
,

&

meramparitex conftifut, illa^uctuU horribili uultu

.j

fcoma

^om.dm\Jhbuert .innoxios.

ff i
fcbiflacliftto
xrt! 'p

'

animo

fe

Fn maledicaris

bih mb,fn nomine

uettendo

,& me

fieno crucis

afpiciendo d|*

cur te

fignaltil

diaboli recedas, ficq'ue ad propri*

teuii illcefa.

Quatere

colligitur.quantisuerfutiis antiquus

Aii in feduftioricm

ille

hc

animarum dcbachatur Profata dc.

Tutyifcbalncntrix incincrata, per hunc modum afleruit,

ab cibquft quadim uetuli fefeduftam,cum tamen cius cd
ibdalis differenti modo quia uidclicet daemone ihuia ia

fpecic

humana

inueniffet, cum Sc

ipf.i

intentionis fuifsct

iniafium faum-fornicationis caufa uifitarc * & ubi a dasfnoneiiichbo cognita fdiHce,3c interrogata ,an eum a-
gH6fcei>tt,$< ipfa fc cum minime agnofrete afiereret.Jlle
itelponfdit', Daemon fum,& fiuoluens ad fuii beneplacitu
lemper ero paratus, nec in quibufcuquc necefiitaribustc
odo annia
deferam. Ad quae illa dum annuiflct,dccem
ufque uidelicet ad ultimum uitx , Ipurcir iit illis diabolir

&

fciinfcruiuit,cum fidei tamen omnimoda abnegatioiie.

Et eft tertius modus alliciendi per uiam merfticae, &pau-?
fpretis ab amator
peYtatisvNam corruptis iuuenculis.
tbus;quibut fe nubendi gratia, ad eorum premifla impudicitiae compilauerant,ut iam omni fruftrantur confideiV
fe undiq; infamatas colidcrant, etiam ad quaecunq;

&

diabolica praetidiafcconaerturit,aut rationeuinUiftaj.il.

him nialeficiendo^matoVem feu illam, cui.fe coni unxit.

iuY alids t>Ai n ibus fpurcitiisfe fubmittendo machinatur..

Et ficut talium iuueq jlahim non eft mlmcrus.ut heu eae.
pcrieiitiadocet-ita

necndmerusmalcficarum,excis infur

g&niurtt, pauca ex multis refcramus.bft locus iddiocoefi

Biixitl.ubiiuuenis fuperjvxorem fibi malcficiatam.talen^

afumd^pofuit!,meenim tempore iuuenrutis,quanda ait

jdamadOjdum

ipfa iurgiterinftarct ,.ut

id co peda rem, & ego eam fpernendo

eam inifiatfimqi
aliam cx alio do:

minio duiwftem in uxorem, uoiens tamen 'amicitur gratia

ei

complacerc,ipfain ad nuptias inuitabam.Clua ucnietc,

oblationc%

diimitfhae mulieres honcftEe fuas propinas, Ceu

ptefeAtaret^illaxjusc inuitau fuerat, tnaaum clcuans.capi

r.o &
terit

'umio.l.
audientibtrt
teris mulieribus qu* circunftabant
Paucos dies fanos poft hanc diem habebis. Er (ponfa^f<ft ,'<6fS
rita.cum eam non cognofcerct , eo ut prarmifluiri
interrogare t circutvalio dominio copulata fuerat dum
1

ftanteSjquaenam eflct,qua: ei huiulmodi minaSintuliflet.

exifiere affir
Alia; iplam uagam , & diftolutam mulierem
ordine
hiabant, rion minus tamen ea qua; pradixit , & eo
fuerunt, Nam poft paucos dies adeo malefica

fubfequuta
*a fuit;

& omnibus membris deftituta

qUod

rtiahi iifquft

malcficra cer
in praefens.ultra annos dcce, in fuo corpore
dioccefiS\rk
hutur,fi ea quae in uno duntaxat pppido illius
conficieii
perta funt , inferenda elfciVt, liber integer foret
repofita funt apud eunde Ept*
dus, confcripta aut funt.
ide
Tcopu Brixin.& utique ftupenda'& innaudita,ut teftts

&

txiuit.Nec filentio praetereundum putamus rem ftupen

dam inauditam Nam Comes tjU:dam praelatus, gont
icVueftrauienfis territorii inebrifiriibus Argentiftcnfil
dnxituxodioccefis iuuenculam fimili genere pr^claram

&

poft cclcbrat.is nuptias, ufq: ad-ttYttO.

quam tamen
,
annum, carnalitcr cognofcerc non poterat, maleficialiim
pedimento ut rei probauit cuentbS prapeditus; anxius,

'tem
'

&

Sanftus Dei iugiter interpeU

agere ignorans ,
ob negotiorum
lans. Accidit ut adciuitatem Mctenfcm ,
quorunda expeditionem applicaret . In qua dum uicos

& quid

quabdam

& plateas , feruis & familia uallatus incederet ,

fuerat,
mulierem, quae ante illos anno concubina fua

dum fuper maleficia

fibi illata

ob
mi

Iliam haberet, qua

amici
nime cogitaret, improuifaecam blande ex ahtiqifa
haberet, ut uakict
tia contra&a all6quitur,<& qualiter fe
Co
uiccucifa
inueftigat.At illa cernes COmitis pietatem,
de ualetudinc fui corporis Sc ftatus, diligenter inr
uifa,

mitem

quod bene, &profpera cun*

paululum filuit.Et Coeam
mes cernens eam attonitam, amplius uerbis blandis
ueftigauit,quo refpondcnte

fta fibi fucccderent. Illa attonita

de ftatu
aggreditur , ad collationem inuitando ,.Ac il|a
bene
uxoris inueftigandojfimile rciponfum accipit,quod
gcneiaiict
pueros
ini omnibus fe haberet, Tuncillaaa ac
uiqvu-

^piu

mdibirt 'tm

QwmditmonfubueY.irmoxios .

74
inquifiuit

Et Comes rtres mihi , ait.funt pueri mafeuli

anno unum gcnuif.Tunc amplius illa ftupefada

. Et Comes
, rogo te chariflima , curtam
diligenter inquiris indica,nec enim dubito quin meae foe

ejuolibet

.paululum Aluit

licitati congratuIaris.Tunc illa. Vere congratulator , fed

maledicatur illa uctula , quae obtulit fe corpus ueftrum
adu cum vxore veftra exer
cere minime haberetis. In cuius fignum , puteu s qui eft
in medio curiae ueftra:,continct in fundo ollam , certat
*es malcficialcs continentem , quae ea de caufa ibide po(Ita fuit , ut quamdiu ibidem contineretur, tattidiu coeu
di -impotentia vobis adefle , fcd ccce omnia uanafiirik,
de qud?us gaudeo , 5cc. Necomnts diu diftulit, ad do
mupi rcgrc(Ius,putcum exhauriri fecit, ollam reperit,

yelle maleficare, vt carnalem

&

eunda concremando potentiam illam perditam fubito

fccuperauit.Vnde Comitifla denuo nobiles qnafquc ad
nuptias nouasinuitauir, affirmans fe iam dominam illius.callri & domini , quae tanto tempore uirgo permaCflet.Caftrum & dominum .propter honorem Comiti*
non expedit nominatjm exprimere,hoc enim ipfum reda non perfuadet & ut fubftantia fadi in dctcftationena
tanti criminis detegatur. Ex quibusjpatent vari; modi a
j

maleficis vifitari.in

augmentum

fuae perfidiae. Praefata.n.

mulier,quia ab vxore Comitis cxpulla.hoc malcficiu Co

miti ex alterius malefica; informatione tulerat, qua de
caufa innumeri cftedus malcficialcs fcquuntur^
i
1

m ct

1
isi

"

1.

I*
rr
lillyiui
**

i!

1. /

i* f).

it SZljll (i

Sequitur de modo facrilegA profejfionis.

Cap.II.

Odus aut facri lege profeftionis

'

ex.
} fuper
reflum padii fidclitatiscu daemonibu*

uariis exiftit.utpote

cum & ipfae maleficae

uarijs cxcrcitijs circa maleficia

inferenda

mfiftunt. Pro cuius intelledu eft

primo

aducrtcdu,quodficutin genere triplice

apparet malcficae,ut in prima parte tradam*

tadum

eft

fcili-

S^ntBio ijfrfjjirjtiyd wfi * i

fcilicetledentes^fcd curare nonnalcntes. Curantes Se ex
aliquo fingulari pa<fto cum dxmone inito nd lxdcnfes,!^

dentes
ftic

& curantes ita & inter

laedentes unum genus exi-

fupremum,in quo gene rcexiftcnccs, omnia aliamiilc

quae aliae fparfim exercent perpetrate ualent ; Vndo

profitendi ubi deferibitur, fatisdeclpratdcalijsfpecieous .Sunt autem hae quae contra humanae naturae incltnationem i imo omnium ferarum i propriae fpeciei infanficia

comedere folentv Ec haec cft fupremafpe*

^nim quae ad innumera
nocumenta alia.tenduc Haeenim grandines Sc auras lx
fiuas cum'fuiminibus exagitanti fterelitatem in hominibus Sc iumctisprocurac, Infantes quos no deuorct,dxmo
nibus(ut fupra patuit)ofFerut aut alias occidunt; Sed hoc
tes

uorant

Se

cies in' maleficis exercendis, funt

.

circa infantesnon renatos fonte baptifroatis,quos autem

deuorant renari fune ut patebit >ed non nifi Deo permit

infantes prope aquas ambulantes, in iptente. Sciunt
fas nullo uidentc.in afpc&irparcntum proiicere equos
fub infefioribus freneticos faciere^ de loco ad locum per
aera,uel corporaliter, ucl imaginarie tranfmeare, iudicu
prxfidentium animos ne eis nocere ualeant immutare,

&

&

taciturnitatem

fibi Sc aliis

in tormentis procurare-, in fe

&

animose remorem magnu incurrecapientium manus

re, occulta aliis manifeftarc,& quaedam futura cx daemonum informatione , qua uidclicet aliqua caufam poflunt
habere naturalem prxdicere,uidc quxfti onero, an dxmo
nes ualeant futura prxcognofcere , in a.fen.dift.i 2 .abfen
tiauelutprxfentiaconfpiccrc,adamoremucl odium in
ordinatum mentes hominum immutare, i&u fulminis- n6
nunquam quem uoluat,feu.etrara aliquos homines Sc
iumenta interimere.uim generatiuam, aut etiam potentiam coeundi auferre, aborfum procurare , infantes in
utero matris folum exteriori cahiinterimcre,folo etiam
uifu abfque tadu, interdum* homines Sc iumenta malcfifiare,Sc mortem inferre, -proprios infante dxmonibus
dedicare Sc breuiter omnia ut prxmifturo cft., peftifera ,
qux aiix maleficx fparfim procurare fciunc, quando Dei

,
.,

De modofaaikg^rojeffionls,

Jlf

iuftitia talia

Serbpcixhkttc.vHeu initio gencrje fupritn

non autem cconucrlo, hoc

'^xiftcatcs perpetrare fciunt

-tamen

commune ontinum

ieft

oarnaks cum

:fyijf cittas

:daeraonibus exercere uieo>6c ex iliorum niodo.proficien

infupremctgenereexiftunt ^aliarum maleficarum

.xhodum faciliter <qUiV>capere poteft Fuerunt autem ta
-&s -dudum , aQte;CtigihtaannQsincoafinibus Sabaudiaej
-tterfus dominium Bcrnenfium , ut recitat Nider in fuo
4btmicario, Nimc.aute:ra iatOnfinibusLortbardi*,, uec
dus dominium ducis Auftciaj , ubi & inquifitor Cuma-sius ur in preccdcntc parte tactum eft , uno anno quadra,
fui* anno do
.ginta
unam malefica incincrari fecit
imini,&i.\8f. qui etiam adhuc continue inquirendo labo
xat. Modus autem profitendi duplex cft. Ynps.folemni*
perfimile ad uotunafolcmnc -Alius priuatujs, qui fcoriiim daemoni, quacunque hota.fieapotaft ..Solemnis inter cos fit,ubi maleficae in certam concionem ftacuto dic
aicniunr ;& daemonem in aflumpta e/figic uident hominis, qui.dum fuper feruandam Ubi fidelitatem cum tem2disqli

&

poraLiumprofpcritatcpSclongicudineuitje.horxatur. illae.
-q-alTunt nouitiam fufeipiendam fibi cdmendant . Et dae.
snoh.fi deabneganda fide,;6c cultu Chriftianiffimo, 6c dc
extcnfa muliere . fic coim jSl beatifiimam uirginem Ma.
fidefairamentis nunquam ucneran
xiam nuncupant
disinuencritnouitium feu difcipulum uoluntarium, tue
daemon manum .extendit, uiceucrfa difcipnlus feu no-

&

&

ticia,ftipulatamanuifiafcriiare promittit.*:

daemon

ha:

fubiungit haec non fufftecre ,

,
$c ubi diicipuius quasnaru ulterius lintfacienda inquirit
Daemon omagiuritpctit ,jqnodcoatinct, ut in anima $c
corporefibi ternalitcrpcrtineat,& pro polle alios quoC
Jbdtis illis prxraiffis

fitatira

cunque utriufqucfcxus.fibt

afiociarcuclit

Adiungitdc

iquerut certa unguenta cxoifibus & membris pueroru

praecipue renatorum fonte baptifmac is fibi conficiat
per qua; cunelas filas uoiuntates explere cum fua afiiftcn

&

tia poterit

Huncmodummos inquifitores( experientia,

fcftcjpcr cepimus

inoppido Brifiaco Bafilicnfi&diocccfis

ple-

QMftio.LCap.lI.

ijj

ilenam informationem capiendo ab una fuuencula ma{efica,fed conucrfa, cuius & matertera in diocoefi Argeti
nenfi incinerata fuerat, qua: etiam addiderat, quod per
modum quo eiui matertera ipfam primitus fcducerc tet*
tatfet talis erat. Quadam enim dic fecum per gradus a fcendere habebat, & cius iuflu cameram intrare , ubi cum
uidifiet quindecim iuuenes in ueftimentis uiridi coloris,
ad modum quo Rutheri incidere folent,matertera fibi di
Elige ex his iuuenibus, & eum quem uolueris, tibi
xit .
tradam,& ipfe te (Ibi in fponfam a(Tumet,& cum illa nui
lum feuelle habere aflcruifict.grauiter uulncrata tadem
acquietiit, modum exprimens praemitium aflirruit etiam
quod f^pius per longa terrarum fpacia > de node fecum
translata fuerat, etiam ab Argentina ufquc Coloniam .
Haec eft illa, cuius occatione in prima quaeftione praemiffum eft nos uelle declara re, an maleficae uere & corpora
liter a drinonibus transferantur de loco ad locum, &hoc
propter uerba canonis. 6.q. 5. epifeopi ubi textus fentic,
folummodo imaginarie,cnm tamen interdum et ucrc
coiporaliter transferuntur. Interrogata enim an folu
,

&

&

fantaftice (Ic incideret per daemones illufc.

imaginarie
Rcfpondit quod utroque modo, prout etiam ueritas ie

habet, ut inferius daemon trasferendi localiter declarabi

tur.Aticruit etiam q> maiora damna ob obftctricibus in
feruntur, quia ut plurimu infantes,aut habent interime re,aut dxmonibus offerre, ab ipfa etiam matertera atieruit fc grauiter fuifle uerberatam,eo quod ollam quanda
occultatam difeooperiendo plurimoru infantium capita

reperitict. Et

plura alia retulit, prius prteftito prodicenda

cius deniq; uerbis fu per mo
criam p ca

mrameto, ut decuit

ueritate

dum profitendi fides indubia, accommodatur

qux in fuo formicatio prefatus loan.Nider doftor praecipuus.qui etia noftris temporibus miri< claruit feriptu
ris recitat,
hoc ex relatu Inquificoris Eduenfis.diocccti
qui etiam ia ip(a diocoefi multos de maleficiis reosinqui
ficrat,& incenerari fecerat, dicit enim,prxfato inquifito.

&

remihi refer?nte.percjpi,quodin Lauianenfi ducatu qui

,

ij.ParsMal.Malcfic.

dam

78

dam

De modo Sacrilega profejjioms

malefici proprios natos infantes coxerant,

& come

deranr.Modusaut difeendi talem artem fuit,ut dixit, gr

malefici in certam concionem uenerunt,& opere eorum
uerifimiliter damioneni,ina{Tumpta imagine uiderut ho
mineSjCui djfcipulus habebat neceflario dare fidem de ab
negando Chriftianisfimo,& dc euchariftia nunqua ado
randa,& de calcando fuper crucem ibi latenter ualent.
Sequitur aliud exemplum ab eodem. Fuitinfuper fama
comunis Petro iudice in Botilgem referete quod in terra Bernen.treldecim infantesdeuorari eftenc a maleficis
quaobrem etiam publica iuftitia fatis dure exercerat in
tales parricidias
Cu afit Petrus q;fciui{Icta quada capta,
.

malefica, perquem

modum

infantes comederent

Illa re

e(l,nam infantibus nondum baptiza

tis,pr;ecipueinfidiamur,uel etiam baptizatis praefer tim
quando figno crucis non muniuntur orationibus. Lcftor aduerte,quod ideo non baptizatis praecipue infidian
tur inllimftu diaboli,ut non baptizetur, fequitur hos in
cunabulisjuel ad altera iucetes paretum, ceremoniis noflris occidunus,quos poftquam putatur opprelfi eflc, uel
aliunde mortui,& de tumulo clam farto recepimus, & in
caldari decoquimus, quoufqj euulfis osfibus tota caro ef
ficitur bene potabilis.de folidiore materia unguetu facimus noftris uoluntatibus
artibus , ac tranluc&ionibus, accommodis, de liquiori uero humore flafeonem ut
utrem replenuis,de quo is qui potatus fuerit,additis pau
cis ceremoniis fiatim cofcius effici tur.& magifternolfr^
feda:. Sequitur ad idem modus alius magis diftinftus,
clarus, Nam iuuenis quidam cum uxore malefica captus,
in Bernenii iudicio,feorfum ab eadem.Sc in diftinfta tur
rim repofitus, lixit.Si meorum facinorum ueniamconfequi poflenijornuia quj de maleficiis fcio libens pateia
cerem mori enim uideo me oportebit. Cuque per literatos circunfiantes audifiet omnimodam pofle cofequi ue
n!am fi uere pocnitevetjtuc latte fe morte obtulit,
mo
dos priniatuc petfe&ionis dt feruit.OrdOjinquit, talis ctl,
quo ctiakduftusfura.Opoitet primo ut dominico die

fpondit.Modus

ifte

&

&

&

&

'

'QuaHio LCap.il t
antequam aquabencdidhi confecratur,difciptIum futuru
cum magiftris ecdefia mtroirc, & ibide abnegare coram
Chriftum, cius fidem, baptifma, 6c uniucjfelem ecclefia.Deindeomagiumprieftaremngifierulo, id eft.pnryo

cis

enim d^mone & non aliter iiocaht.Vbi notandum q> i-fte modus cum aliis recitatis concordat. Nec
obfterquod daemon interdum prafens eft, ubi omasum
migiftro 3 ita

(Ibi prcftatnriinfcerdum uero r.on

dolofe enim tunc ope
ratu 3 cer nens difpofitionem futuri difcipuli.quem

fortal*

ab eius praeferitia tdhqua nouitius retraheretur

timocaula.cum tamert alias' per fibi notos & familiares
faciiius xftimat eum aflentirc.Ideoqjeum & tunc
magiftefis

fis

iu!unlttocant,-ciihi abiens eftjUt minori terrore,

ex parui

aftimafibne mamftri cocutiatur Sequiturpoftrcmo

de
dido quo/aftojftatim fe interiorib 9 fen
imagines noftrae artis concipere & retinere fuper
prin
.

utre bibit fupra

tft

cipales ritus huius fefhe.In hunc modu ait,fedu&us

(um.
Et uxor mea. quam tanta pertinaci* cfle credo^ut
potius
inecdium fuftineat, quam minima fateri uelit ueritatem
(ed heu ambo rei (umus^ficut dixit iuuenis ita ueritas
per
omninjrepcrta elbnampraconfeflus iuuenis in mawna

co

tritione rnori uifus eft. Vxor uero teftibus conuida^

nihil
ueritatis nec in ipla tortura fateri uoliiic hec
,
in morte
fed incendio praparato per liftorem, eidem uerbis
peflimis maledixit,
fic incinerata fuit. Et quibiisliquet

&

mo

dus profitendi earum folemnis. Alius-uero modus priuatusfit diuerfismediis.Interdum enim uiris
aut mulieribus, aut aliqua alia corporali feu temporali a
ffiiclione in
.uo lutis, damon aftat,intcrdum uifibiliter
3 interdum per
medias alloquitur perfonas,& fi fecundum Tua confilia
agere uclint, omnia profutura pollicetur admuturm a par
uis tamen ut in primo capitulo ta&um eft inchoando,
ut

ad maiora paulatim perducat. Varia polfcnt adhuc dedu

ci ata Sc getfa per nos inquifitionc
reperta , fed*quia
,

difficultatem
d

hac materia non patitur,

um eft cum ultefiori

breuitati ftuden

declaratione.

>

Pro
a

,,

De modo Sacrilega profefficnis.

jgo

Tro declaratione omagij pr&ftandi

n<
'?

aliqua funt a dutrtenda.

V
&

fupct hoc quod diabolus omagium recipit

aliqua lunt aduercenda qua uidelicet de caufa

Erum

quam differenter hoc faCiac,& primo

Nam

licet

ad maiorem offcnfioncm diuinae

maieftatis, creaturam ei dicatam fibi ufurpado, & ob ma
futurae
illius damnationis, qua (uni
certitudinem
iorem
me affe&at. Tamen fa;pe repertum eft a nobis tale omaium ad certos accepiflc annos fimul cum profefhonc*
fntcrdum profeflionem ratum & omagium ad certos an
nos dctuliflet.Et dicamus profeflionem confiftere in fi*
dei totali , aut partiali abncgatione. Totali , ut fupra
ta&um eft , cum fides ex integro abnegatur . Partiali
cum ex pa&o inito , habet caercmoniatia quxdam con*
traftatuta Ecclefia: obfcruarc, ut dominicis diebus iciu*
nare, aut fextis feriis carnibus uefci, aut certa crimina
in confcflionc cadare,ucl aliquid fimile perpetrarc.Oma
giumucro dicamus confiftere in corporis & anima; tradi

hoc

faciat principaliter

tione,qua de caufa autem talia pratticantur , pofliimus

aflignare quatuor caufa ex parte daemonis Cum enim
ut fupra in prima parte tractatus declaratur, circa fccun
dum principalc,an daemones ad odium uel amorem, men
tes hominum poflint immutare patuit quod intima cor
disnonposfitpcnetrarcjcumhocfoli Deo conueniat.
Ix conicfturis tamen in illorum cognitionem deuenit,ut
etiam iam inferius patebit. deo uerfutus ille hoftis, fi co
.

fiderabit nouitia in aggreflu difficilem, ad confenfurn.tuc

blande eam aggreditur, pauca exigens ut paulatim ad

ma

iora perducat.Secunda caufa, nam cum inter abnegantes

fidem,diuerfitas credenda eft, cum quasda ore.fed no cor
corde diabolus experire uolens,an corde
de quoeda ore
ficut ore fibi profiteatur , certos annos deputat , ut eo in
& couerfatioiiem mente eius inue
operibus
ex
tempore
ftigct.Tertia caufa, nam fi per tantum temporis fpaciuna,

&

cognofcct ipfam ad quaccunque exequenda minus uoiun

tariam
r

1E

Quaft.I .Cap.n.

iti

&

tariam, & quod iam ore,

non corde fibi adh^reat prTumitqj diurna mifericordiam ei propter angeli boni eu
ftodiam, qua demo in multis cxperriripotcftprofuturu,
tunc ipfam abiiccrc,
teporaJibus afffiftiombus exponere conatur, ut uel fic c.v defperationc eius lucru habere
ualeat , Huius acritas p^tet, nam fi caufa quaeritur, unde
eft,quod certxmaleficx,fub quibufeurique tormetis etiai
maximis, nec minima ueritatem fateti uolunt,ubi tamen

&

ajia: faciliter adqufecunquc interrogata, fua crimina

fa
tentur. Idem unde hoc quod nbiipfi poftqua fafle funt,
,
uitam auferre fufpcndio 'Tonantur. Reuera enim dici po*
teft, quod ubi diuina coattio per fan&u angelum
ad hoc
no concurrit ut malefica cogatur fateri ueritatem, & ma

Jcficium taciturnitatis abfcindcrc.quod tuc opere dxmo

fit quocunq] eucnit,fiue taciturnitas,
fiue crimini
confesfio.Primum fit fuper illas,quas ore
corde nouic
fidem abncgafte,
fimili modo omagium prxftitifie.de

num,

&

&

quarum etiam

perfcueratia cerrus cft, ubi peroppofitix

alias relinquet

non tuendo, eo quod nouit illas fibi mini

docuit, cum oes quas

me proficuas. Experientia nos f$pe

incincrari fecimus ex

earum confesfionibus patuitipfas

uoluntarias circa maleficia infercda.Ncc hoc fub
fpe euadendi dicebat, dum per plagis
uerberibus eis a
daemonibus illatis, ubi ad eorum nutum non feruiebat,
ueritas conftabat, fxpjsfime uifx cum facicbus tumidis
,
fuifie in

&

5c

liuidis.Ht fimiliter

quod poft cofcsfionem criminum

, femper feipfisuita priuare laqueo

fatagut
ueritas ex noftra praftica habetur cum femper poft cri,

fub tortura

minum confesfionem,cuftodes deputatur fingulis horis,

fuper talia attendentes ubi etiam ex negligenpia interdii
,

tuftodum ad corrigias

uel peplas reperiebantur fufpcnfas

inimico utique ut diilii eft,hoc proc,urante,ne per contri

tioncm,aut lacrainentalem confesfionem uenja cofeque
rfntur. Ec quas corde allicere nunqua poterat, quo etiam
facilimr gratiam 3 pud Deum in,uenifient . Jam ultimo

temporalem cofufionem & horribilem mortem, in defpc

& per Dei gratia

De omagio

8i

Diabolo pr&ftando.

jor.ut pie eft'crcdendum,

ueniam per ijera contritionem

& puram confefiioncm cofequuta fit^ubinoperuoluntarie

dioccefes
qux
fpurcitiis inh$ferunt, Patent
Argcntincnrem, Conftantienfem & oppidum Haganoae
(cx.bi.s

illis

Raucnfpurg acia funt,uix annis tribus euolutis .Inpri

mo namq; oppido, una uili peplo & fragili fe fufpcndit ,
Altera nolc Vuapurgis de maleficio taciturnitatis miro
5:

modo fuit notata, alias mulierculas inforniando qualiter

primogenitalem taciturnitatem per puerum mafculu

tum in fornace decodlum procuracedebercnt Ala
de aliis in
tcr
aefia adhuc pre manibus habetur, &fimili
.

&

lecundo oppido incineratis fparfim hinc inde deducetur.

Et eft quarta caufa cur daemones omagiu .recipere fuper

verominjme,co videlicet q? cu
periodum hominis cognofc^rc fubtilius, qua Aftronomi
uicze ucl prxfigerc, uel terterminum
eis
facilius
poliunt,

certas dicerent/uper alias

naturalem, per caufalcm modo quodiftiieft per

getya maleficarum
uenire poteft.Hxc breuiter perafta
declaratur Primo daemonis a ftutia in talibus deducedo.
asfignantur
na.d^mo.
lib.de
Augufhin
fecund,
Nani quia
o.caufg unde etia probabiliter coicfturant. lutura contin

minum

&

gentiai

no

m ilia Icirc certitudinafitcr ualeant. Prima eft,

quia uiget fubti litate naturali, quo ad operatione intclle

fine difcurfu qui neccflariustflin no
ftus ipforu.Vnde
bis rationis intelligunt. Secunda, quia propter experietia
reuelationu fupemoru fpirituu plura fciunt
teporu,
nos, unde ex 1 fid. allegatur fxpius a do&orib.triplici acu
mine fcire uiget dgmones.fubtilitate naturae, experientia
rcuelatione fupemoru fpirituu. Tertia eft proteporu
pter elentate motus, vn quae in Oriente fieri habent , pre
cedere poliunt miracclcritatc Occidetc. Quarta , quia u

&

&

Deus permittit, pofiunt inducere mor

famem inducere, ita pofiunt 8c illa
bos.auaru inficere,
praedicere. Quinta, quiap figna pofiunt fubtiliuspr^dice
re morte q. medicus uidedo urina &pulfum Na ficut ille
figna uidetaliqua in infirmo quae fimplex no cofiderar,
p
Sexta
ita & daemo ca quae nullus homo uidet naturaliter.
cut fua pot r;tia cu

&

,c

!.

Qwltio I.Cap.Ih

1 8$

quia ex fignis q procediit ab aio hominis coiedurantca

quaefunt,ucl erut inanima artutius prudeti uiro.Sciut c*
nim qinftindus funt uerifimijicer fecuturi,& confequen
ter cuiufmodi opmwScptima, quia nda prophetarum,
feripta nofcut melius q homine%& ex iilis multa futura
depedet,ideo ex illis multa futura praedicere poflunt,etia
tangunt.26.q.3.fciedu.Vndc no miru fi periodu hols fci

&

ijp poteft naturale^icet fecus fit de termino caufali q ficv re per incineratione,qua d^mo finaliter procurat,quado
ut diftu eft ipfas xuoliitar jas reperit, times de caru reditu
: &c6uerfionc,cutamc alias quas nouit uolutarias et ad
naturalem,ut fic ufqj morte defendit, DEMV$ ex utraq;

&

ada.Na in Bafi
parte cxeplaqux a nobis reperta funt,
viiefidiocoefiuillafuperRhcnufituata nolc Oberuuiler,
plebanu coucjfatione honeftum ,fuit tamcillius opinio
nis leu potius crroris,g> maleficiu nihil efict in mudofcd
tacu in opinione hominu 3 quieiufmodi efferus mulicrcu
attribucbant,quc taliter a fuo errore Deus purgare vo
alia daemonum fuper praefigedum termi
luit, quod etia
num uita: maleficis comertia patefiereut Na dufeftiue
pontem ob cuiufdam negotii expeditione pertranfirc ucl
ietjobuiam fibi importunitate quadam uetulam habuit,

Jis

&

cui

dnm

in pontis acceflu

locu ut praeiret dare noluilfec,

importune incederct,cafii uetulam luto intrufit.undc

indignata, in uerba contumeliofa prorupit, ciquc dixit

fed

paffimpune non tranfibis.Sed

iJle licet

uerba parum ad

ucrterpt, de node fc infra cingulum ubi.furgere e ledo

uolebat,fe,maleficiatum fcnfit,ita ut brachiis hominum

aliorum

fuftentari

lemper habitir,ubi

matris carnalis

Quibus

expletis,

uo
tame domcftica

ccclcfin. uifitari

lebat.ficq; per tirennium mafit,fub purp

dum uetula

illa

aegro

t iret, quam etiam per uerba cowmeliofa quibus minata

fuerat femper fufpeda de maleficio fibi illatoiiabucrat ,
accidit tamen ut pro confesfionisnudietin,in firmata ad
cum mitteret, Et facerdos licet importune diceret, confi

tcatur diabolo, fuo magiftro,ad inftantiam tame matris

per duos uillanos fuftentatus inter brachia, domum ac*

ccs fit

omago diabolo prafland o.

i S4

&

in qua malefica iacebatfeden

ab extra aufcultare uolebant pro
pe feneftram , fic enim ftuba in plano erat fituata j an
maleficium illatum plebano confiteretur , unde con**
tegit,ut licet infra confesfionem mentionem nullam dc
maleficio illato feciflet ipfatamen confcsfione pera
lla 3 dixit. Scis ne tupaff 3 quis te maltficauit ? Et dum
blande ille refponderet fc nefeire illa fubintulit. Tu
habes me fufpettam.Sc bene. Scias me tibi intuliffe tali de caufa^btfupra tactum cft,& dum ille pro fua liberatione inftaret.dixit Eccc tempus flatutum aduenit, 8c
mori habeo, fed ita difponam ut paucis diebus cuoluccsfit,

do

ad caput

Duo

illi

Icfti

uillani

tis

mortem meam fanaberis

poft

ita

& euenit

Nam

darmone terminum obiit & infra

^o.dies quadam nocte, facerdos ex integro fe fanum reperit , Nomen faccrdotis dicitur Paff hei im 3 iam in dioilla

iuxta flatutum a

coefi

Argentinen.Similc indiocccfi Bafilien. uilla Buoppidum Geuvylle contigit. Mulier qua-

chcl prope

dam capta & tandem incinerata,fex annis incubum dasmonem habuerat, etiam in lateri uiti dormientis in IcEt hoc ter in feptimana

ito.

fabbatis

quintis

ctijsferijs.aut alijs noctibus facratioribus

&

ter

autem

Tale

omagium preftiterat diabolo ut poft feptimum annum, in corpore & anima perpetuo fibi dedicata ef*
,

/ct.Pie

tamen difpenfauit Dcus.Nam

ta^

ignita adiudicata ,uerc

fa,ueniam creditur a Deo percepi ffe.Plu

rimum enim uolunraria ad mor-

tem

"

<

tr

quod

&

fi

mortem

eligeret, dum-

'7

modo

-ut

tainen amplius prae

'

'

extitit.afieres

liberari pofTct

cap-

in fecra

& integre confef-

poteftatcm dacmoniscuade

"I

ret.

r-

Qu&flio I.CaplTI'
Zte

modo quo

localiter transferuntur

locum .

Cap.

ilf

de

loto

ad

III.

Vnc autem aggrediendum eft de earum

ce0remoniis , & quibus in fuis operibus procedunt modi . Et primo de his quae erga
fc & proprias perfonas operantur. Et quia
transferri de loco ad locum corporaliter
T
eft de prarcipuis earum actionibus carnaJibus.ctiamfpur
eitijs cum incubis daemonibus infidere . De lingulis aliqua deducemus, & primo dc carum corporali tranfueftionc.Vbi notandum eft , quod hac tranfucctio pati
tur difficultatem , ut faepius tactum eft, ex uno dun taxat
proceflu fcripturaejputa atf.q.f.epifcopi. ubi dicitur cx
k

confilio acquirendi

quaedam

llud

non eft admittendum quod

,

fccleratae mulieres poft

Sathan retro conuerfie,

daemonum illufionibus,& fantafiuatibus fcducij , credunt fe & profitentur cum Diana horis nocturnis dea pa
ganorum,uelcumHerodiadc& innumera multitudine
mulierum. equitare fuper quafdam beftias,& multa terrarum fpacia.in tempefte noctis filentio pertranfirc, ciqj
tanqua Domine in oibus obedire.&c.Qua propter faccr
dotes Dei praedicare debent populo,ut noucrint omnino
harc eflefalfa,& nona diu ino/ed maligno fpu talia fan
tafmata mentibus fidelium irrogari, fi quidem ipfe fata
nas transformat fe in diucrfarum perfonaru fpecies atqj
fimilitudincs.Et mentem qua captiuam tenet, in fomni
dcIudendo,pcrdcuia quaeqj deducit, &c.Et ad hoc pi$di
catur interdum a quibufdam exempla publice de S. Ger
mano,5c dequoda alio, qui filiamluam fuper hoc obfer
uauit.quafi omnino haec fint impoflibilia fieri . Et indi

& eorum opera, taquam

& fingula eorufafta in laefionibus hominu, iumetorii

fercte applicantur ad maleficas

ut

terrae

frugu,non

fint eis applicanda, eo q> ficut fantaftice

in trai>fiiectionibus

ita 5; circa

4ntur,quae quideopirio

cti

creaturaru l^fionts

iilti

prima quseftionc tanquana

hxrcr

85

MalefJmUter transferatur

permif'lixrcticafit reprobata, ut patet contra diuinam

{ionem,fupcr diaboli potentiam quae ad maiora ut fic fc
facrasfcrip
extendere poteft, militans fimilitcr,6c contra
tura: intentionem,

& ad ecclefise fandae

intollerabilc

da

ex hac peftifera opinione permanferunt feculari brachio puniendo faculta*

numyubiiam multis annis impune

tem amputando.Vndc & in immenfum fic creucrunt ,

Idco diligensleut iam non fit polfibile eas eradicare
.

Aor ea qua: fibi

pofita.funt in

deftru&ionem

illius

opi-

nionis confiderabit,& ad pradens qualiter transferantur

Ecquibus modis hoc fit poflibileaduertct,cumrefpoa*

fionibus fuper exempla qua: ab eis in medium deducunuarijs
tur. Quod igitur corporaliter posfint transferri ,
modis oftenditur.Et primo ex aliis magnorum operatio*
quia
ucl
edet,
nibus.Nam fi non pofient transferre hoc
Deus non permitteret, aut quod diabolus hoc facere non

pofiet,eo cp creatur^ repugnaret, non primum quia ubi

minora Dei permisfione fieri polfunt >
maiora utique
fed maiora tam in pueris quam in hominibus faepisfime
in gratia conftitutis patet.
fata.funt,ut pote luftis
-Nam ubi quaerunt ad captiones puerorum opere da:mo.,

&

&

num fieri po(Tunt,5c an deemon

localiter posfit transfer-

hominum de loco ad locum etiam inuitum.

Ad primum refpondent quod fic, nam & Gulielmus Pa
re ajiquem

ultima parte de uniuerfo dicit Camptiones

puerorum fieri poliunt, ita quod Deo permittente daemon uicem infantis genere poteft, uel etiam translatio-

rificnfis in

Tales etiam pueri femper fuut miferi eiufacere .

lantes.Et licet quatuor aut quinque matres uix fufficerent ad laftandum,nunquam tamen impugnantur , fed

nem

ultra modum ponderofi exiftunt Mulieribus tamen

propter jnimium terrorem quem concipere pollent , nec
affirmanda fune , nec neganda, nftrucnda fune uc literatorum iudicia quaerant. Permittit enim Deus proi

pter peccata parentum, cum interdum uiri impregnantif

uxoribus maledicunt. Vellem, inqumne-ut diabolum por
tares , ucl fimilia .Et fimiliter impatientes mulieres f?pc
fimilia

QuaH l.Citp.IJfi*

--

.187

Cmilia' proferunt ,Dc a^ijs- etiam hominibus interduni

Vinccntiusiu
iuftis, exempla .plurima reperiuntur *
fpcculp hift.iib. 26.c.43.exrecitatione Petri Damiani rp

Nam

de puero quinquenni} cuiufdamnobtlisfimiuiri, qui

puer pro tunc monachus faftus, a monafterio noftciUi
tus eft priftino.claufo,ubi mane repertus, & interrogatus
dixit fc per quofdam ad magnum conuiuium delatum,
utcomederct judiim .Etpoft per fuperiora priftjpoimmifium. Quid denique dc his magis qui ufitato uocabulo a nobis nigromantici uocantur, nuncupantur, & pes
daemonibus ad longinqua terrarum fpacia
aera
quandoque uehuntur Qui etiam ali js. interdum hoc
idem fuadentes eos fecum iuper caballum, qui utique ap
ucrus equus.fcd daemon in tali forma exiftit , uchunt ,

fert

&

'

%ea

&

ut loquuntur, ncc ut figno crucis fe muniant hortantur.

Et Jicet duo fimus hunc tra&atum feribentes, unustamS

&

Nam

fcholaris
reperit .
ex noftris faepisfime tales uidit
quidam pro tunc nunc ucro faccrdos F rifyngen diococfis

&

referre folitus eft fcmcl,

adhuc 'fuperefie creditur, qui
fc corporaliter a dgmone fuiffe .p aera fubue<ftu, 3e ad remotas partes illatii.Supeft facerdos alius id oberdorffop
pido prope Lant7.hura,qui pro tunc confodalis illius ext
ftens

oculis propris illam

fubue&ionem

vedit, Et quali-

altum clamando, & non eiulando

Caufa aut vt idem retulit, haec crat-INam

ter extenfis brachiis, in

translatus fuit.

conucnientibus quadii die multis fcholaribus, in potagiis

ccruifise, omnes in hoc confenferant.vt ille qui ceruifiani
afferet , nil exponere haberet & fic vnus ex fociisdu pro
ceruifia apportanda exire volebat, oftium aperiendo, ne,

bulam denfarn ante odium intuitus fuit,vnde territus re

eis
diir, & quod potum adferre nollet caufam nperiedo
,

ifinuauit.Tunc idem qui illatus fuerat, indignatus dixit.

Et fi diabolus adedet potum apportabo . Et fic exiens aper aera fubue&us fuit.
1 iis omnibus-tunc videntibus
i

,.

Verum quidem quod no folum vigiliantibus, fed dorme

tibus talia accidere posfint
cet

fateri necefTe eft

dormiendo pe aera localiter

&

vt videli-

corporaliter transfc
rantur.

malepoC&,ftdnsftt$.

X 8S
tantur.Patet

& de quibufdam,qui

fupci regula* 'ddmorft

Nccquicquam
ic aedificia altiflima fomniando incedunt.
tam in altum.quam in
eis obftarc poteft ad eoru tranfitu,
circunftanprofundura.Et fi proprijs nominibus ab alijs
colligi ruunt.Haec
tibus uocantur.ftatim adterram quafi
$c
no ablqj
arbitrantur,
utiq; opere daemonii fieri pluries
differctia*
ratione.Nam cum daemones fint iri multiplici
etiam exiguis poe
Aliqui de inferiori choto angcloru,qui
nis -ultra

tan^
poenam damni quam aeternaliter patientur,

ncmmepoflunc
pro paruis delidis cruciantur , qui etiam
ioculatio

principaliter
laedere faltim grauiter > fed folum
fuccubi
nes exercere3. V bi etiam alij incubi funt ucl

pume

luxuri* com
tes nofturno tempore homines,uel peccato
inhftunt.
quinantes eos . Non mirum fi etiam his trufis
colla, i .ubi dicit
Poteft deduci ueritas ex diftis Caftiani
.

tot e fle immundos fpiritus} quot in hominibus

quos etiam
dubie comprobatur.Nam nonnullos eorum
abundant
paganos uulgus appellat , nos uero trollen. &
locula*
feduCtorcs
in reno Nor ueye,aut fchretel. Ita
uias iugiter
tores cfTc manifeftum eft,ut certa quacqjloca
poliunt
lcedcrc
pr^tereutes
obfidetes.Nequaq; tormentis
tantummodo & illufione contenti fatigare eos po
ftudia>tto

&

derifu

folummodo

Quofdam uero
titis ftudeant, quam nocere.
. Alios ita
innociuis incubationibus hominu pernoctare
fint contenti il
efTc furori ac truculentiae deditos , ut non
tantummodo corpora quos fupplcuerint atroci di
lorum

trafeuntes,
lacione uexare.fcd etiam irruere fupereminus
Vult dicctc
illos fteuiflima caede feftinent .
acq; affligere

quod non tantum obfident,immo etiam

horribiliter ent

quales illi in Euangelio . Matthaei.8.defcribuntur.

Ex quibus concludere poflumus primum q? non cftdicc
dum maleficas non transferri localiter, eo quod Deus no
aut etiam
permittat. Si enim fuper iuftos Sc innocentes ,
permittit, quomodo uon fuper illas ex toto
ciant

fiipcr

magos

fe diabolo deuouentes. Et ut

cum timore loquamur.No

ne diabolus faluatorcm noftru

fuftulit,5c d uxit 5c ftatuit

lu?
hinc inde, ut Euangelium teftatur.Ncc ctia fecundum

'

QMttio.LCaptil.

>

>

8j

posfit
ftagatur aduerfari js qiiafi diabolus hoc fac ere non
naturalis
cui utin fupradi&is patuit, tanta ineft uirtus
es
uirtustcTrcna
ei
nulla
quod
ola corporalia excedens ,
poteft. Iuxta illud. Non eft poteftas ia per ter-

comparari

ram &c.immo

ipfi lucifero

tanta naturalis ineft poteftas.

cf lo
fcu uirtus,qu* maior etiam inter angelos bonos
*
non exiftit. Sicut enim omnes angelos in naturalibus ex
tan
cesfit,& naturalia per cafum non funt imminuta, fed
tummodo gratuita, ideo adhuc in eo remancnt,licet ob-,

ligata , Vnde glofa ibidem fuper illud. Non eft

poteftas fuper terram Scc.Et fi ora fuperat, meritis tarocf
fanftoru fubiacet.Ncc ualet fi quis duo obiiceret.Primo
quod anima hominis pofiet refiftcre Sc quod textus ui-

fufeata

&

cum in
detur fentire de uno in fingulari,fcilicct, luci fero,
delingulari loquatur. Et quia hicfuicqui Chriftum in
ferto tentauit

religatus

fit,

& primum hominem feduxit, iam autem

& alij angeli no fint tant uirtutis,cum zpfc

omnes cxcecat.Ideo alii malos homines ttasfcrre locali

Primo di
ter per acta non poliunt. Non ualent inftanti.
camus de angelis. Nam minimus angelus omne humana
uirtutem ineoparabiliccr exccdit.Rationes fummutur cx
uirtuti
phiribus . Primo , quia uirtus fpiritualis lottior
corporali^ficut uirtus angeli, aut etiam animae fupenoris
quam uirtus corporalis.Secundo , quo ad animam, Quta
forma corporalis eft forma indiuidua per ma

cum omnis

&

nuc prout iamannra.

determinata per haec,
teriam,
noftra exiftit , formae aut immateriales fune abfolutac
.m.
intelligibiles.Vnde etiam poteftatem habent tfbfohtt
uniuerfaliorem . Ideo anma coiiiunfla non poteft ita.
cio
altum
transferre corpus.fuum localiter,nec in

&

&

fubito

autem faceret cum efiet feparata Deo perxniq

omnia a fortiori peteft fpiritus omnino jrniria
et
ii
terialis, prout eft angelus tam bonus quam malus ,
lude
angelus bonus , tranllulit Abachuc tn momento a

uare. Bene

tente, que

1I..1
in Caldceam, Sc ex hac ratione etiam cocluditur.quod
fcqui de nofte in fomnis per alta aedificia uehuntur, non
animabus,ncc ex influentijs coruoi una
runtur a propriis
v
v
&** 1 **clef

\An MalefJvcatitft transferatur

ipo

cotleftium , fed ab aliqua cxccljentiori uirtutd , utfupri

patuit . Tertio cp ficut natura corporalis nata eft moueri.
ifnrtiediate

natura fpjrituali fecundum locum

tum quia

motus localis eft primus motuum. 8. phy ficp. tum etiam,

quia perfectior eft inter om.n?s motus corporeos, itt rbidc;
probat philofophus ca ratione j quia mobilp fecurjdiu locummo eft in potentia ad aliquid extrinfeeum.inqnantu
huius, fcdfolum ad aliquid cxtrinfecum, UndetHitfm hon.
tam ado&oribus faoftisq. & phUofophjs concludi
fupreuia corpora, fupple>coeleftia,niouentura-fwbfla-ntiis*

& fcparatis bonis. 8c fecu ndum natura &

tum etiam quia uidenius quod aifirna primo,
& principaliter mouet corpus motu locali., Ide,o Ulcere
oportet q> ratio corporis humani nec qu.intumadipfum
corpus , ncc quantum ad ipfam animam obftare poteft
fpiritualibus,

uolutatcm

quin utrunqjinoueripoflit fubito , Deo perni it?eote, de

Joco ad locum a fpiritualibus fu b flant ia, bona fccudfi uo
natura quando boni & in gratia conftstuti.
luntatcm
transferentur3 aut bona fecudum naturanvnon aut fecundum noluntarem, quando male transferuntur.Si cui placet uidereS.Thomam , in primaparte.q.90 per tres ibidem articulos, aut etiam qi.de malo feu etiam nfcifente..
dift-7.de potcftarc d^monii fuper effeftus corporales. Mo.
dus aut transferendi talis eft
Nam ut ex praecedentibus

&

unguentum ex membris puerorum praecipue interemptorum ab eis ante, baptjfmum coficere habet ad
daemonis inftruftionem fedile ?liquod,aut lignum inunpatuit

& boc fiue de die,

dc nofte,uinbilitcr, feu etiam fi id uoiunt, inuifibili
ter fecundum quod daemon & obftaculum alicuigs corporis.alterum corpus occultare poteft, ut in prima parte
tra&atus de praeftigiofa apparitione opere daemonum
gere, quo fu<fto,ftatim in aera ferunttir
i

>

fiue

patuit.

Verum

licet

daemon per tale unguentum ut pluri

ad finem , ut bapcifmi gratia

mutn huiufmodi

prafticat

infantes priuetur

& faluatione, tamen &

efficere uifus eft, uni per animalia quae

lia

uera,fed daemones fub formis

abfqjhis pluries

utique non anima

illis

exiftentes, ipfas

tunfuexcrunt

ipt

Quaflio LCapilIL

tranfuexcrunt,aut etiam aliquo fine exteriori admiftici?:

lo,folummodo daemonis uirtute uifibiliter operante, in

terdum transferuntur.RES GESTA de uifibili'& diurna
tranfueftione.Inoppido Vualshoitfuper flumeni Rheni Conftantienfis diocoefis,maltfica quaedam oppidani*
cum edet plurimum odiofa & ad quafdam celebranda*;
nuptias non fuiflent inuitata, cum tamen pene oes oppiadan i illis intereftentjlpfa indigriatajUindicare fe eftK
mans^dsemonem aduocatj &fu$ triftitia: caufamapetuit.ut grandinem excitare uell et, & cun&osde chorea,
difpergere pctiit,quo annuente, ipfam fubleuauic, & per
aera ad montem prope oppidunijuidcntibus certis paflo
ribus tranfuexit,Sc ut poftmodum fafla fuerat, aqua fib i
deertet ad fundendam in foucam, quem modum ut pate
bit , ubi grandines excitant obferuant , ipfa in foueam
aquam paruam feccrat,urina loco aquae immifit,& cum
digito,morefuo, artante daemone mouitj& daemon fubito illum humorem furfum eleuans grandinem uche,

mentem

in lapidibus fuper chorizantes

tantummodo

oppidanos immifit.Vndeipfisdifperfis& de caufa

mutuo conferentibuSjmalefica oppidum

tur

unde

fufpitio magis aggrauatur

&

illius

poftea ingredi-

At uero cUm pa-

ftores ea quae uiderant recitaflent , fufpitio uehemensin.

falfa quod ea de cauuiolentam creuit . Vnde capta ,
fa , nimirum quia inuitata non fuerat , talia pcrpetraffec
ob multis ct aliis maleficiis ab ea perpetratis , incinera-

&

ta fuit.Et quia publica fama dehuiufmodi tranfue&ioni?

bus etiam apud uulgares cotinue uolatjno expedit plura
ad hoc probadum de his hic inferere. Tantummodo hec
fufficiantaduerfus illos, qui huiufmodi corporales tranf
ue&ionesauc omnino negant , aut qfolummodoimagi

&

fantaftice fiant affirmare conantur, quiutiqjin,

naric
fuo errore fi relinqueretur parum e(Iet,immo nec aducn
tendum a dummodo in fidei cotumelia fponforum, error
q> iilo errore non contcti,etia
publicare in malcficaruaugmetationc,
ola mafidei detrimentu no ucrcntur,dun afferunt

non uergeret.A ttento aut

alios inferere

&

&

leficia

h$%

xAn Halef.localiter transfc.

Jeficia

qu$ eis inite tanqua inftrumentis daemonu uete

xealiter imputantur cis.tantumodo imaginarie

& illufo*

iie.tanquam innoxiis elTe imputanda,ficuti & ipfa tranfuettio fantaftica* Vnde & pluries impune in magna crea toris contumelia
grauilfitnu iam ipforum Augmctum
remanfcrunt.Ncc argumenta etiam a principio eis addu

&

&a fuffragari polTunt.Narnprimum cum

lum epifcopi.26.q. $ .ubi

atteritur

allegant capitu

quod tatum

fancaltice

& imaginarie transferantur, quis tam infipiens

concludere

non poftiut etiam corporaliter

qui uelit

transferre.

enim ex fine illius capituli ubi ponitur, qj qui credit

hotem in melius uei in deterius tranfmutari, aut iu

'Sicut

pofle

& pagano deterior fit

aliam fpcciem trasfor mari, infideli

nonpofiinc homines
in bcftias pr^ftigiofa illufione transformari, aut etiam de

ccnfcndus.quispoflit concludere

q>

fanitate ininfirmitates tanqua meliori in deterius tranfmutari.lam talis qui fic in cortice uerboru canonis labo
raret, utique cotra

mente olm doctorum fantoru,imm

Ex quibus

& contra feriptura; facr proceflum fentiret

multipliciter oppofitu apparet, ut ex fupraditti in plcrifque locis circa primaparte traftatus deduh"i eft.Oportet

ergo ad nucleu uerborum attcderc.Iuxta

qj in

prima qu

itione primae partis tra&atus taftum eft . Et hoc circa fo

lutionem lecudi erroris inter tres qui ibt reprobantur, qp
quatuor iniunguntur praedicatoribus populo ad praedica,

dum, transferuntur enim &

corporaliter,

& fantaftice

ep ex earu propriis confcfiionibns patet.non tam il

laru qu$ incineratse fucrunt.quam ctia aliaruqu* ad fide
poenitentia redicrunt.Inter quas &c illa in oppido Bri
fiaco interrogata a nobis, an ne fanrafticc
illuforie aut
corporaliter pollent transferri. Refpoditq> utroq; modoSi enim cafu aliquo nollent corporaliter transferri, feire
tamen uellent oia qux in concione illa ab earum cofoda

Iuxta

&

&

libus agerentur, tunc talis ab eis feritaretur

modus, ut illa
note omni ii diaboloru ad latus finiftru fc reponeretad
cubitum.extuncqhafi uapor quida glaucus cx eius ore
in

procederet. Vnde lingula

-

qus ibi

ageretur .plucide con.fiderarct.

*<

ucro corpbraliter transferri, ueHet modu fnpradiftu fciuarc ncceffc eflet. Praeterea in cafii quo cano
nude abfqj bmrf? declaratione intelligedus eflet, quis
ta ft olidus, ut propterea oTa eoru maleficia
hocumeta
eflet fantaftica
imaginaria affirmaret? ,?cum adfenfum
oibus appareat contrariu ? eo pr^cipiie q> plures fint fuper
ftrtionu fpecies,utpote quatuordecim, inter quasmalcfi
carum fpccics, fupremu in maleficiis nocumentis continet gradu, &fpeciesphytonu J ad quam reduci poflunt*
^ui fantaftice uehuntur minime gradu.
nec e.x6'
pia ex legenda fanfti Germani , aut alioruquorOcCiq} cis
fuffragantur. Vriq; quiapoffibilc erat daemonibus , ut fc
ipfos ad latera, uiri dormientis, tempora intermedio quo
ferutiniu de uxoribus fiebat applicaret quafi unis codor'
inirent
tamen fa&ufuifle propter honorem fanfh no
afferitur, cafiis tamen ponitur ut nori credatur *efle impof
fibile , oppbfit u illius tp.ih legenda ponitur . A fimili reIponderi poteft ad qualcuncp alias obic&ibnes, quia ficut
fnueniuntur quod quadam tantummodo imaginarie ita
etiam reperiuntur in feriptis do&orum, plures fmfle cor

fideraret.fi

ille

&

&

&

DEM VM

'
1

poraliter translatas.Si cui placet . Thomam Brabatinmn

in Irbro fuo de appibus infpicfere, mira ihuehietta derima
ginaria,

quam etiam

Sequitur de
-u

...
'

r.

corporali

modo quo

hominum tranfuettione.

fi incubis damonibus

obli-

dunt, Capitulum. II II.

:
itau far
rfu.w lihilttiiri
r .r) itn(7'nu*. c
ti
;.*cmuwnp t tu

D quantum

ad

modum quo

maleficae

daemo-

nibus incubis fe fubiiciunt , fex uidenda . Aliqua ex parte daemonis corporis ab eo aflumpti, ex

&

quo elemeto

fit illud formatum Secundo ,ex parte

a&us,anfernpercuminfufionefcminisabaltero recepto
Tertio,ex parte temporis 5c loci an potius uno quam altero tempore fc exerceat. Quarto an uifibiliterfe agitat
exparte mulieris, & an tantummodo illae quae ex huiuf.

modi

,Tit)Oi

jp4
modi

Quomodo Malefi.fe incubisfubijciant.

fpurcitiis

procreantur a d*mopibus frequentatur.

Quinto, an illae qua: ab oftctricibus tejpore partus daemo

nibus inferuntur.Sexto.an remifior uel intentior fit in ta
cor
libus ipfa uenereadcIe<ftatio,& primo fuper afiiwnpti
g? aereu corpus
poris materia & qualicate.DI CEND
aflumitjSc quod aliquo modo eft tcrreftre,inquantu habet terrx proprietatem per confiderationem, quod fic.de
claratur. Nam quia aerinfc non eft figurabilis uifi fecun

VM

dum figuratione corporis alterius in quo

includitur,^ un-i

terminatur ,fed.tantumo
una pars aeris alteri continuatur ideofimdo alienis,
tteto
plicitcr,ut fic no poteft corpus aereum aflumerc , A

de etiam minime

fuis terminis

&

autem quod aer

eft

maxime tranftnutabilis &

uertibilis

nitentes corin quodeunqj cuius fignum' eft, quod quida

profpderc
'us a daemone aftumptum fcindere gladio , uel
con
diuififtatim
partes
aeris
fd efficere no ualucrut, quia
co
tinuatur de nouo, ex quo patet quod in fc aer bene eft
aliud
petens materia, (ed.quia nopoj: figurari nifi aliquid
aliquo:
fit
terrefte fibi adiungatur,ideo oportet g? aer ille

modo infpiflatus ,& ad proprietatem terrae accedens,

fer-

facere
uata tamen aeris ueritate , & hanc condefationem
anima: feparatae per uaporesgroflbf
poflunrd$mones,
cx terra deuatos.Sc per eoru motum localem eos cogre*
gando & figurando,in quibus manent tanqu am motores
tantum, & nonutinfamatores, uitam illi corpori forma

&

influentes , quia fic fluit ab anima in corpus coniunfiguratis corpoftum.Sunt autem in fuis fic aflumptus
quanribus, ficut nauta in naui quem uentus mouit,unde
do quzeritur , quale fit corpus,quatum ad materiam a d*
mone afliimptu. Dicendum g> de eo aliud eft loqui quati
ad pricipiu afliimptionis , & aliud quantu ad terminum
rerniinueft
quia quo ad principium fic eft aer, quantu ad
Haccautem
aer inffiflatus ad proprietatu terrae accedens

,liter

&

olapoflunt daemones,

Deo

permittente.ex natura, cii na-

fic fupeiior naturae corporali. Vnde & nc

obedire,quo ad motu locale, no aut quo
fubftan
ad formarum naturaliu,tam accidentalium q

tura fpirituales
cefTc

habet

fibi

&

tialmm

QtMftiol.CdpJUI. 0V<M

c>

tialium fufceptiopem,nifi in aliquibus paruis creaturis,

hoc adminiculo alicuius alterius agentis, ut fupr^
,
ftum eft.Per motum aut localem nulla forma ponitur in.

&

ad nutum mouerc pofliint cum aj^is i r

tamen fi cjuis incidentalitcr quxrej
aliqua
ret.quid fentiendum ubi angelus bonus ucl malus
& non
opera uitx exerceret per corpora uera naturalia ,
loquebatur
angelus
qua
Balaam.per
afina
aerea, ficut in
& ubi daemones in obfelfis corporibus agitatur.
DVM q? illa corpora non dicuntur efte aflumpta,licct ta

re

mota,undc

fic

cunftantiis.Ex quibus

occupata. Jnfpiciatur dicta dotorisin 2 . diltintiq,n.8.

propOfito.
Daemones in aftumptis corporibusqrum maleficis loquft
generant, quomodo
tur , uident , audiunt , comedunt
fecunda pars- huius
haec funt incelligcnda ,& hxc eft
mxdifficultatis.Diccndum ad primum ..quod ad
requiruntur, fcilicet pulmo cu rctr^ti^
locurionem
propter refrig^m
ne aeris, que no folu propter uoce,fed
muti habent attractione ncceffaria. Se.
c-ft cordis,unde
aq
requiritur q> formetur ex percufiione corporis
tu

An angeli corpora afiumat.Scd maneamus /n

&

ma

&

ciido

cu quis ligno percutit in aere uelcampana fanu.,

materiam fc fonqrqpjfi^
facit magnu ucl paruum.quia
{onabili inftru mento , reddujur ypnus,
i$c percutitur cum
in aere Sc mul
fccundu quantitati corporis & recipitur
audientis,qui fi eft remotx polt
tiplicatur ufque ad aures
reficuc

habet.Tcrtio requirjt.ur.iiox

fpaciu.utuidetur prxuenire
corporibus inanimatis dicidici poteft quod fonus in
ibi eft lingua quse acrem
tur uox in animatis corporis
percutit
mftrun.icnfo Sc
refpiratft# iterum emifl
eft campa
fufo a Deo,& uiuo naturaliter,quod non

&

&

um

uale

hocteqtium po{
na.Idco quia ibi fonus,hicuoxdieitur.^t
hxc ideo po
fecundum, ut patet,
tcft exemplificari per
prxdicatores habeatmodu tradendi populq.Quac-

&

fui ut

uocemformat,conccptm men-T
to requiritur, ut ille qui

uocem cxprimere,5c. ut lpie miiejljg it,

organizat.i.diftinguitnicccuiqemjqxc
ideo illam uocem
labia claudendo
dentes,percuticndo,&
linuam
per
0
r
tis.uult alteri per

ii

&.

1^5

Quomodo Malefi. incubis fubiiciant.

aerem extrinfe-

8t aperiendo, pcrorfTum aere minore, ad

emittendo, ut fic multiplicando fuccelfiucufque ad

Ad
aures audientis, qui tunc int elligit conceptum metis.

cum

propofitum.D^mones carent pulmone & lingua , quam

tamen artificiatam oftendere poliunt, iuxta cotporis con
ditionem,ficut & dentes Sc labia, unde non uere & pro-

men

intelleftu
prie loqui poflfunt.Sed quia intelligunt,&
per Toubi exprimere uolunt.tuncnonper uoceS, fed
tis

non
nos qui habent quandam fimilitudine uocum, aerem
refpirdtum,& attrafhim.ut in hominibus , fcd indufum
extrinfecum
in corpore aflumpto pevcutiut,& adaerem

&

q> abfque
articularim emittunt ufq; ad aures audientis,
fimilitudo,
aere attrafto 5c no refpiratopolfit fieri uocis
dicuntur
qus
reTpirantia,
nou
animafia
caetcra
patet per
certa alia inftrumenta nt dicit philofo.in 2.de
tiocare
,

&

uoc
anima. Alee enim dum capitur extra aquam fubito

&

ea' quae fcemittit ,3c moritur,pqflfunt haec applicari

exclufiue tamen ad
angelos.Si quis uelit ulterius fpeculari de locutio,

cuuhtUrufque ad ujm generatiuam,

tonos
ne daemonii in obfeflis corporibus.

Ibi

enim utuntur cor

quia illis ilvforalibus inftrumentis ueri corporis obfeffu,

quan
labuhtuf fic intclligcndo infra terminos corporalis

titatisA non infra terminos cflenti^neqjcdtporis.neq}

animae.Dat differentiam inter fubftantiam,& quantitate
aute pia
fcu accidens,fcd de his nihil ad propofitu.Si cui
cetinfpiciac

fanftumThom.in 2,fenten.di.8.arti.5.Con-

qui&
fcquenter aiit qualiter uident & audiunt dicendu,q>
in
duplex eftuifio, Spiritualis & Corporalis. Et prima
quia
infinitum exccdit,altcram,tum quia penetrat tfiHfi
quod
per diftantia non impeditur iuxta luminis faculc&te
nullo modo uidetan
fibi dcfcruit.IdeOjdicehduni quod
affumcorporis
oculos
per
bonus, fiue malus
,

yfcclus,fiue

tamen loeu
pri,nec aliquid corporale fibi deferuit,ficut
procuran
tionc deferuit fibi aer ,& percuffio aeris ad fonu
ulterius ad mulriplicandu ufque ad aures audietis,
dfi,&

Vnde oculi eorufunt oculi depifti.Libentcr

aut fub his

funilitudinibus hominibus fc offerut,ut eis eoru propric-s

catcs

Qtirtlj.Cap.im.
J

quas naturaliter habet.Sc loqui fpirituaTitcr per hn

iufmodi opera matiifcftent.Ideo enim & patribus fanfti
angeli faepe apparuerut ex D E 1 ordinatione & eius per
mifliope. Malis hominibus fcfe manifcflanc ut homines
eorum proprietates cognofccntes illis fcaflociet, hic in
culpis, & alibi in penis,Vnde Dionyfius coeleftis hierarchi^ in fine dicit.Ex cibus partibus humani corporis docet angelus fuas pfrOprietates confiderare concludendo*
tates

quod corporalis uifio cum fit operatio corporis uiucntia

organu corporale, quibus daemones in fe carent, ideo

per

inaflumptis corporibus ficut fimilitudines

habent, ita

membrorum

& fimilitudines opcrationcm.Et

fimiliterdi-

'

multu nobilior corpoccrepoflumusdc

rali, eo q> conceptum mentis & anime locutionem fubt*
lius cognofccre poteft quam homo,audiedo conceptum
mentis per uerba corporalia expreffum.Vide S. Thoma.
in2.fcnten.diftinft.8.
Si enim in uultu hominis legitus
fecreta eius uoIuntds,& ex motu cordis & qualitate puleius auditu, qui

lus, a medicis pafliones animae cd^nofcutur a fortiori,^

quoad comeftionem dicamus quod
daemones.
completa ratio comeftionis quatuor debet . Diuifio*
in corpus , uirtus cornem cibi in ore , traieftione
poris potentis digerere , & quartum conuerterc necefla*
fuperfluum ciicerc . Angeli
rium nutrimentum,
quicunque , prima duo in afiiimptis corporibus comedendo faciunt, tertium & quartum non pofiunt,fed

SED

&

&

locoujrtutisdigcftiuas

& eiettiuae

adeft ei uirtus alia

quae cibis difloluitur fubitoin praeiaccntcs

materiam.

In Chrifto etiam fuitucra comcftio in omnibus , quia

habuit uirtutem nutririuam6c conucrfiuam , non an

tem conuertcndoihfuumcorpus,qoiaills uirtutes fue

etiam refolue
, ficut & corpus unde
batur cibus in corpore fubi to , ficut qui aquam in i^acm

tunt glori fi catae

proiiceret.
.
.

'

.y;c ZffiQQi

t>t*l

e!fKllQ smutijl ZU:

:u

iun-f:

b c Qidjcid mifij
.X

Omduqbsm
mli10 ii i

jq

C^omodo*

sF

?
4

'

|j I

JPO

fiv**

,%r[

jQaowotfo Malefiaftum carnalem oper,

ip 8
1

7t2

i,

t/

H7

.1

%lii falyll

'^X fljV* '3

Quomodo modernis temporibus

carnales

&

malefica attus

cum incubis damonibus exercent

ex his multiplicatur*

qualiter

E D quo ad aftus carnales de quibus principaliter ia

S tenditur quo etiam cum maleficis tanquam incubi*

in aflumptis corporibus exercent
tas ex praemittis
/

fenres maleficae

, nifi

>

nulla fubcft difficul-

fortaflis quis dubitaret,

huiufmodi

an originem maleficae ex

fpurcitiis

AN

intenderent

his fpurcitiis furopfcrunt.

HAS

pr
,

&

AD

duas dubitationes refpondendo , dicamus ad pri

mam quicquid de procedentibus maleficis ante annos
incarnationis dominicae,miIle
quadringentos, uel circiter a&um fit . Anuidelicet his fpurcitiis inferuiebanc
ficutab illo tempore modernae malefica: hoc jgnorat.eo

&

quod nufquam hoc quod experientia iam edocuit, hiftoria difieruit^ Maleficos enim femper fuiflfe , 6c ex eorum
prauis operibus plurima nocumenta hominibus, iumenfrugibus euenitte ficut & incubos, & fuccu
bos daemones, nemo qui hiftorias peragat dubitare po
cum
traditiones
canonum & facrorum doftorum
,
plurima a multis contcnis annorum de ipfis in pofterum
reliquerunt & tradiderut , licet in hoc fit differetia quod
jncubi daemones in retroa&is temporibus infefti fuerunt
mulierculis contra ipfarum uoluntatum, prout Nidcr in
fuo formicario,& in libro de uniuerfali bono,fiue dc Api
bus, Thomasbrabantinus plurima recitat. Huic autem
pofitioni,quaafleriturpra:fcntcs maleficas huiufmodi

tis,Sc terra:

teft
'

fpurcitijs diabolicis^ettc infetes,non noftra fcntcncia.m-

tantum adhaeret, quarum ipfarum maleficarum experta

tcftimonia,quc cun&a illa reddiderunt crcdibilia,no iam
ut haftenus inuitis animis , fed fponte prouoluntate re-

"

foetidittima miferabilis feruituti fc fubiicietes. Quotquot

enim a nobis feculari brachio ad puniendum

reli&ae fue-

runt in uarijs dioccefibus , praecipue in Conftantienfi, 3c

opir

Qye&.LCap.IlIL

99

inoppidio Rnuenfpurg multis annis his inhxferunt fpur

citiis ccftis fub uigefimo,aliis fub duodecimo, aut fub tri
gefimo anno, & femper cu fidei abnegatione, in toto uel
in parte, teftes funt ibidem omnes incolx.Dcmptis enim
fccrcte pocnitentibus & ad fide r euerfis,non minus quam
quadraginta & ofro in quinque annis igni tradita: fueTunt, nec tamen illis accomodata fides, quantum fponte reuerfis ad poenitentiam, credulitas adhibita fuit omni
bus in loco concordantibus,quod huiufmodi fpurcitiis in
augmentum huius perfidix habent infiftere De quibus
etiam figillatim in fecunda pirte operis, ubi eorum par
ticularia opera deferibentur, tranabitur, obmittendo ea
qux & focius nofter , inquifitor Cumanus in comitatu
Rurbix peregit, qui & in fpacio unius anni, oui fuit
Millefimus quadringentefimus ofluagefimus quintus,
quadraginta & unam maleficam comburi fecit Et omni
bus publice afferentibus, ut diftum e ft, illis fpurcitiis dia
bolicis inhxfifle. Coftat ergo omnia aut uifus uel auditus
propria experientia, aut fide dignorum relatibus . Quo ad
fecundum, ubi difficultatur an ipfi malefici ex his fpurci
tiis originem fumfperunt
Qicamus fecundum Auguftinu, hocutiqjucru efleocs iupftitiofas artes ex peftifera
focietatem holum &dxmonfi origine fumpfifle. Sic enim
.

dicit libro,

lud quod

i .

de do&ri. chrifiiaoa

Omnes

&

habetur.26.q.i. il-

huiufmodi uel nugatorix uel

noxix fupei*ftitionis ex quada peftifera focietate omm,
&dxmonu qnafi pafta infidelis & dolofx amicitixcoii
ftituca penitus funt repudiandx, Illo attento manifeftum
eft quodficut diuerfx funt fpecics fuperftitionis,feu ma
gicx artis ita & diuerfx funt eorum focietates , & ficuc
fpecics maleficoru inter quatuordecim illius artis fpecies
pesfima exiftit,quia non per paclum tacitum, fed expreffum ultra hoc quod cultum latri^ perfidci abnegationem
ipfis dxmonibus habent exhibere Ideo & pesfima cum
ipfis conuerfando jretinent focietatem, iuxta mulierum 0
quae lemper uanis dcle&antur conditiones. Attento infu
eft

artes

per iuxta doft.S . Tho. in 2 . fenten.

dift.

<

4. ar. 4* in flutionc
4
i

.200

Quom.Malef.aftumczmalemoper.

lutione.unius argumenti ubi quairit. An geniti ex huiufmodi datmomb. modis peraftis fine maioris uirtutis qua

homincsrRefpondit hoc ueru cfic.non folum ex textu

potentes a fcculo 5cc.Sed etiam
ea ratione quod daemones poliunt feire uirtutem feminis
decifi. Primo ex difpofitione eius a quo decifum eft:. Secu
do mulierem proportionatam ad feminis illius fufeeptio
rem. Tertio conftellationem iuuantem ad effeftum corporalem. Et quartum addere polfumus etia ex fuis uerbis
fcilicet iplius geniti complexionem optimam, ad effe&us
illi proportionatos
ex quibus omnibus fic concurrentibus concluditur , cp tales fic geniti funt fortes & magni
corpore.ldeo ad propofitum cum quaeritur. An malefici
ex his fpurcitiis origine fumpfcrunt, dicamus Originem
fumpferunt utiq;cxpcftifera mutua focictate, ut ex primo notabili patuit. Multiplicationem ueronon fumplilfc
ex illis fpurcitiis nemo negare poteft ex fecundo notabi-

a lij

feriptura: Gen.c.lfti funt

li.cum

mones

non

deleftationiSjfed corruptionis caufa illius d

intendunt. Erit ergo talis ordo quod fuccubus dae

mon ab homine,fcelcrato femen decidat qui li eft proprius illi homini deputatus, & noluerit fe incubum face,

re,ad maleficam tradit illud femen daemoni mulieri feu

malefica: deputatus 5
ille fub certa conftcllatpone fibi
deferuicnte,ut talis genitus uel genita , fortis uiribus ad

&

peragenda maleficia

Nec obftat quod

perfiftit fe

incubum malefice

faciet.

de quibus textus loquitur non fueu iri famofi

potentes, quia ut fuperius diftum eft, maleficia non fuerunt perpetrata tempore legis natura:,
hoc propter reilli

&

tantummodo gigantes,&

rint malefici, fed

&

centem memoriam creationis mundi. Vnde idolatria lohabere non potuit, iam autem malitiam hominu ex
crefccnte diabolus maiorem ad /eminandum hoc genus
'bndiaereperit oportunitatem. Sed neque illi termini ia

cum

bonum
uiri
.

k
E

uirtutis intclligi poliunt, ubi

famofi dicebantur.
*
,f

>

..j

illi

'

r -T

afferuntur fuifTc
#-

>,

'
i
*

ri
.

QuaJfJ.Cap.lllh

3,Qi

%An fetnper cum deciftonem feminis

intubus d&mon maleficam
aggreditur.

D illud etiam ubi queeritur. An fcrnpcr cum

inftf-

^Cionc feminis &c. Refpondetur cum mille nocendi

,

habeat

modus

& artes, utpote quia

principio tqinae fu*

conatur ecclcfi* unitatem refeindere

& humanu genus

omnibus modis auertere. 16 q. fecunda

regula infallibilis

ftmftio

rilis.aut

uidelicct

non.

Ideo de

iftis

non poteft dari fcd probabilis dieft,&fte

3 quod aut malefica annofa
,

Si fic

utique abfque feminis

dccifiorief

&

darmon in fuis operibus,

,
poteft fuperfluitatem fubterfugit , licut
natura maleficam aggreditur, uel etiam fi ftcrilis non fit , tamen delegationis caufa ex parte male
cum ad nihilum ualeret

quantum

etiam

&

caufand* ipfam aggreditur . Si ueroadimpregna

tionem difpofita , tunc fi commode femen auirodeci
fiim habere poteft cum illo ipfo aggredere ob infcVerum fi quis quaereftionem prolis non differt".

fica:

ret

femen emiflum per nofturnam pollutionem ita

dccifum peractum carnalem.
hoc probabilis poteft dari ratio , quod non licet

an

colligere pofiet ficut

.Ad
aliis

uideri, 'patet

oppofitum

Nam

attento

quod

d^nonesutpramiffum , cft uirtutem feminis genera<iu\m attendunt ,& talis uis in femine per aftum cat
nalie^i amplius effunditur
conferuatur , fcirditur le-

&

men ^er pollutionem nofturnam cmiffam tantummodo cx furetfiuo humore &'non cum tanta ui gcncratiua d fcirditur .
Ideo cum eo fe minus exercere ad
generationem prolis creditur , nifi fortaflis uim illam,
adeffc femini intclligeret. Sed & hoc omnino negare
non po filamus, quod malefica maritata, & per maritum
imprfg na\a,etiam per comixtionem alterius femini* in
cubus dscrion conceptum inficere poteft.
i

Anpotiil

io i

,An potius uno tempore quam aliobferuat

*

iAnpotius uno tempore quam altero,

&[militer de locoob

iIlud,anobferuat tempora

[eruat,

&

loca. Dicendum q?
ultra obferuantiam temporum , quod ad conftella-tibnes quas obferuat, quando adprolisinfefrionem ope-

katur obferuat etiam certa tempora quando non infeAioniSj fcduenerexuolupratis caufa, ex parte maleficae
funt facratiora totius anni temcxercettdae agitatur ,
pora, utnatalisIChrifti, Pafchatis , & PentecoftcnTolem
-riitatibu s,
feftiuis
diebus ,
hoc faciunt triplici
aliis
ck caufa, Primo, ut fic malefici non folum perfidi per apo
ftafiani a fide,uerum etiam facrilegii uitium incurrunt
,
in quibus ipfi daimoncs ut ipfc creator amplius offenda.

&

&

&

&

grauius, in propriis animabus malefic^ condemnentur. Secunda caufa , quod cum Deus fic grauius offen
ditur eis maiorem potcftatem faeuicdi in homnines
pu

tur

&

niendi

illos, fiue in

xios relinquant

rcbus,fiue in corporibus, etiam inno

Quod enim dicitur , filius non portabit

, &c. intclligitur quo ad cternam punitionem jjtemporali autem fiepiffime innoxii propter
aliorii facinora affli&ione puniuntur , unde & alibi Deus
clamat, Ego Deus fortis & zelotes uifitans peccata paren
tum, in tertiam & quartam generationem. Talis punitio

iniquitatem patris

patuit in

filiis

Sodomitarum fubmerfis , propter paren-

tum fcclera. Tertia caufa ut maiori oport unitate piares ruere faciant, praefertim iuuenculas quaefcftiuii die
,
bus ocio

&

dum

curiofitatibus
amplius infiftunt , ea faci
lius a maleficiis uctulis feducantur, prout in terra latiui-

tatis uriius ex his inquifitorib.cu

duo fimus hoc epus coi

ligentes contigit Nam iuuencula quardam & uirgo dcuoia follicitata feftiua die ab una uetula , ut fecum per
gradus ad cameram afeenderet eo q> certi iunenes pulcherrimi ibidem eflcntinclufi, & dum illa annucrer,afcc
.

dentibus fimus, uetula prajccndentc , iniunxit iuuencula?,

ne fc fig QO cr ucis muniret . Et licet illa annuilet occul,
te tarae figno illo muniuit cx rc contigit,ut dum afccn,
diffent.

10 $

QutflU IXiliri.
di flent,

& uirgo neminem compexiflet

,[eo

quoddaem

nes ibidem exiftehtcsfuampraefentiam in aflumptis corporibus illi uirgini nequiebant oftendere. Vetula male

dicendo uirgini

lorum

dixit

cur te fignafti

liirginis colligi poteft

Vadas
>

homines educant, qui dum

Deo

in

nomine omnium diabo

Haec ex confcllionc pura

illius

& ad di quarta caufa ut lic facilius

fi

facratioribus temporibus

confidcrant quod talia a

fieri permittuntur , non

fi illis temporibus nc
aeftiment illa tam
quiret faceret de loco uero amplius in locis certis fe exee
ccnt, dicendum q ex uerbisfactisqj maleficarum con
ftat.q? fpurcitias illas omnino in locis facris exercere nd

grauia efse, ficut

pofsunt . Quia in re perpenditur efficacia angelica: cufto

diae,ob rcuerentiam illius loci, & quod amplius cft, afserunt,fe nunquam habere pacem, nifi tempore diuinoru,

cum praefentes fuerint in ccclefia,& ideo citius &

ingrediuntur

tardius

& egrediuntur,licct alia peffima certa

catre

monialia habent ad inftructionem daemonum obferuare

fcilicet tempore eleuationis in terram fpuerc, feu cogita
tiones nephandiffimasperucrba.aut fine uerbis proponerent utinam efies in tali,uci tali loco , prout iam in
fecunda parte tangetur.

*An

uifibiliter ficut

ex parte malefica

etiam quo ad cirem flantes

tuo agitant,

D illud

ita

femu

an uifibiliter uel inuifibiliter huiufmodi

fpurcitias agant mutuo, dicendum quantum expe.rientia nos edocuit,quod licet femper uifibiliter ex par,

daemum incubus operetur , ita quod non cft

ncqefsarium inuifibiliter propter foederatum pactum 8c
exprefliimci appropinquare. Tamen quo ad circunftan
te maleficae

tes faepius ipfe maleficae fupinae tacentes in (agris feu fyl-

uis uifar

funt,8c denudata: fupra umbilicum. Et iuxta

difpofitionem

illius fpurcitiae

coaptatis

membris , tibiis

& cruribus fc agitantes daemonii incubis inuifibiliter ibi

dem

v-

104

Incubi a^t^t^anuifibiliterfinant

dem quo ad
etiis

circunftantes cooperantjkus^jcet ia fine a*

uapor nigerrimus

in longitudine hominis furfum a

malefica in aere cleuabatiir, ied hoc rariflime. Et quade
caufa nouit ille artifex, ut iuucncularum circunftan-

aliorum

tianr,ucl

hominum mentes ualeat

auc immutare,de quibus gcftis

cistam

&

aut alliccrp,

qualiter in plerifque lo

oppido Rauenfpurgquam ctia in domino no

bilium de Roppelfteyn,& certis aliis terris talia funt per
acta, in fecunda parte patcbit.Scd & hoc contigiffer certum eft,q> maritis uifibiliter interdum cernentibus incubos da:mones,quos tamen non damories,fed uiros putabant cum eorum uxoribus talia peragere,dum arma arriderent, & transfodere uolebar_,fubito daemon difparuit,fe
inuifibilem faciedo unde & mulieribus manus Sc brachia
o bjicientibus 3 licet interdum laefi fuifTent 3 ipfos tam?
uiros obiurgantes an ne oculos haberent, aut u a daemoin

nibus obfefli forent deridebant.

Quod non folum dtmones incubi

rum fpurcitijs procreatis , aut
bus oblatas

infetiarit, fed

differenter

VA

mulieres
eis

cum maiori

uel

nt:/ vrm)

<

quafemque in-

V>
1

mi-

'-noriuenereadeltftatione*

ex ech

obHetrici

aswVJ

vv
.

/x

',
,

/ a*

uero concludendo, dici poteft ipfos daemonet

incubos non untum mulieribus ex eorum fpurcitijs
progenitis, aut cis ab obftetricibus oblatis fore infeftos,
led toto conatu in quafcunque fanctiores uirgines illius
/nrje.aut oppidi per ipfas maleficas feductriccs aut co-

Inaliter

Hoc enim experientia rerum magiliraedocuit ubi in oppido Rcuenfpurg certas consbu;
ijt;p ante finalem fententiam.
Hinc fimile aficrueruot,
pulatrices anhelare.

quod

cis

ab earum magiftris iniunctum fuiflet, omnico

natu debere in fubuerfionem fanctarum uirginum,&; uilaborare, it dcucncrca delectatione an maiof

.W.I*tr.T
I
-..-Toafjs
rL

xnt<j

'

'

fit

Q4faflid.LCap.y

iSf

'
-

minor cum incubis daemonibus ib corpore afliml'

quam exteris paribus cum uiris in corpore uero di-

uel

ptis

ccndum.Videtur quod
cufat,quin

licet naturalis

maior fit ubi

ordo hoc minus ex

fimile fuo fimih alludit,

tamen

artifex -j ubi debita acciua debitis pnsfiuis licet

ille

in

non

natura tamen fub qualitatibus in calore uel tempera

mento aliquo coniangit vtique non m inorem excitaie

videtur concupifcentlamjfed de hiSirt fequentibus latiuis
quo ad conditionem fexus fceminci declarabitur.
,

5IK :'Ut J
,

f.i:

'yj:l

todiuf;

t"

$e mod<r generati quo perficramenta

maleficia malefica
,

'

ex

ercent

'.

uim generatiuam impedire [olent

ecclefia fia'

Et de modo quo'
,

[eu etiam alios

defettusfiiper qmjcunque creaturas^demptis corpo

i
? ihue
ribus //x/tff
coelestibus.
jtu

r/sZJtiT,u'

Am autem qualittr alias crfcaturas in utro

qucfexuSc terr^ fruges inficiunt plureV
fuper modo-agedi aduerteda. fcx pr i-.
mo qualiter homines deniu qualiter bc,

luitt

ftias.Tertio, qualiter terrae fruges

J

EtpajK

te hoTs, primo qualiter

uim gnatiuam,fcu
venereune mulier concipere,ddt tiir 'actum cxercic
rtualcat maleficijs impediunt. Sccudo qqaliter attqs ille
ct aftu

&

impeditur refpeftu unius mulieris interdii

no alterius.
Tertio qualiter mebrauirilia auferuntur quafi omnino
,
fiat a corporibus euulfa. Quarto quomodo
fi aliquid prmifTorum contingeret potentia daemonis inferente
g fc :
non per maleficam pollet difccrni.Quiiito, quomodo ma'
leficae

homines

utriufqj fexus in beftiaspraefiigiofa arte

tTanfmutant.ScxtOjquomodo obftetrices malcficx con

modis interimut, & ubi

non faciuntjdaemonibus infantes offerunt,& ne h$c
pucarcntur.ideo in prima parte operis
quxftiones & argumentorum folutiones/unt dccifa.

teptibus in vtero matris diuerfis

hoc

quafi incredibilia

ptr

Ad

ao6

Malef-&defacer.abutkwr.

Ad. quas fi opusiit^dubiusje&or prq inueftiganda juerit*

gc
tc recurrere pot^ft . Adpraefens cantummodo,atta
fta per nos rcperfti,fiue etiam ab aliis eonfqripta in deteftationem tanti crimipi (unt dedu<eqda ad priores quae
ityones|, fi fortaffis alicui difficiles ad ihtelligendum forent-Ex his qua^in hac fecunda parte traduntur fidem caab errore refilat , quo nullam maleficam efle
piat,

&

&

aut nullum maleficium pofle fieri in mundo aaftimauit

Vndc primo notandum, q?(Cum fex modis laedere poflunt
abfque modis quibus alias creaturas laedunt. Et unus fit
quo amorem malum ingerunt, uirq alicqi. ad. j^uliercmi,
Alius cft , quo odium uel inuidia,
lici mulieri ad uirum
.

ih aliquo feminare procurant Tertius in his qui malcfi

dati dicuntur, ne ui generatiua utrualeant ad foerainam ,
uel uiceruefit qemclla: ad uirum uel etiam aliis modis ab
orfum procurando^t fupra ta&um eff^ Quartps cum in
membro aliquo hominem jcgrojar.e faciunt . Quintus
cum uita priuant.Scxtus cum ufum ronis aufcruntTfet fateri cum hoc oportet quod in omni "enere,rcrum , dem-^
&' ueras infir-.
ptis corporibus coeleftibus ucros defei&u.s
hoc ex poifiitates ex uirtute naturali inferre poliunt,
.

.f

tenti uirtute naturali

que eminent

uirtute

&
& fpirituali,qua corporali quacun^

.,>Tv,VP?

<um alteNulla etiam infirmitas

t
"
T '.r.r\ ...

..u:

:-C

puratus uide fupra in prima parte tra&atus in quaeftio.a.

fuccubis demonibns,. Secunda
ubi dicitur de incubis

&

Qu<tJliol.Cap>V.

ao^,

phi cum theologis . Tertia caufa propter uniuerfalc f regicommune bonum uniuerfi, cui detraheretur in
men

&

generali (I malis permitteretur fpiritibus in illa corpora

cgleftia aliquas immutationes caufarc . Vnde Sc ill$ immutationes miraculo f$ fa&je in ueteri aut in noiio tefta
mento , a Deo per eorum motores fc angelos bonos fa
ttae funt , ut in (latione Solis fub Iofue, retrogradatipne

fub Ezcchia , obfcurationc in naturali in paffione CHrffti.

In omnibus autem poft elementis Sc elementatis fua ma
leficia Deo permittente , Se per (e abfq;malefiqis Se cum #
maleficis exercere poffunt , Se de fafto exercere lion.ceffant, ut patebit . Secundo notandum quod in omnibus
modis maleficandi ut plurimum femper maleficas informant j ut inftrumenta fuae maleficae per facrajmenta feu
facramcntalia ecclefiae,uel per quxcunq; diuina feu Deo
confccrata efficiant, ut quando imaginem cerea fub pal-

ad tempus ponit, uel per Chrifma fac.r um filum

trahunt , uel ex quibufeunque rebus confccratis , Et hoc
triplici ratione, ficut etiam quod ,fanfiorjbus..
la altaris

quidem

anni temporibus, Sc pr$cipue circa aduentum domini ,5c

fcfta natalia fua maleficia exercere folent r Primo ut non
folum homines per talia perfidi fiant, fed etiam iacrilegi^

quantum in eis eft contaminando, Sc fic plus Deu

creatorem fiium offendant intimius,animas proprias co
demnent , Sc plurcs in peccata ruere faciant Secundo ut
Deus fic grauiter per homines offenfus , dgmoni maiore
poteftatcm in homines fatuiendi relinquit, Sic etiam Grc
diuina

gorius dicit , quod malis interdum iuxta eorum defideria Sc petiones concedit , iratusque aliis denegat propitius . Tertio ut fic fub fpccic boni apparentis plpries fi tn
pliccs facilius decipiat, quando per tafla diuinis rebus pii
tant aliquid numinis a Deo obtinui(Te,ubi folum.ppccata maiora funt commilTa- Poteft Sc addi quartajpmo
fuper facratiora tempora Sc principium anni Nam quia
franguntur peccatis mortalibus quam mechanicis operibus, iuxta Auguft.in lib. decem cordis. Superftitio autem Sc maleficia dc maximis feruilibus operibuf
fefla plus

dsemer

*o8

Malef.Eccl.facr.abuthiir.
eft 'contra

daemonis

diuinam reuerentiam Ideo ut di&u

.

&

creator arnpims
facit,
eft, homine!; profunditus cadere
ofFenditat.Et fuper principium anni dicere pofTumus, iux
quo latiua
ta Ifidoru lib. S.ethi. ca.2: ^uod ficut lanus a
mcfisdi&us eft,qui'& in diecirCucifionis incipit ,ido
xius

uha taqiia eflet finis armi

lu fuit diuerfis faciebus cofittu,
alia tanquatn eflet principium futuri , 8c
p-rcCedCntis ,
fortunatus auftor,
imminentis anni eflet proteftor,
reuerentiam, fsd potias daemonis, in idolo faciebant

&

&

<ius
ftrenuas , Sc io*
pagani uarias commotiones luvuriofas
uarias duxetut, me
cula fibi mutuo tradiderunt choreas

&

fit per beatam; Au

fas praeparaiierunt de quibus mentio
guftinUm in muftis Iocis,& fere per totum recitantur.26.

has corruptelas
q.uariis . Et ficut iam mali Chriftiani
translata ab cis ad
imm.ttatur,l icet, quo ad lafciuiam fint

tempora

carnrfpriuii

quando cum laruis

&

ludis

& aliis

&

nunc malefies his per

fupcrftitionibus difeurrunt . Ita
coplaccciam circa
fuafionibus a diemonibus , in ipforum
cultum, ut feftum.
principiu anni quo ad diuinu officiu
natalia Chrifti exiftut , fua maleficia exer

&

Andttaefc

f$fta

qualiter per facramenta.

<cnt.Et' quidim iam in fpeciali
exercent
Primo demum qualiter per facramentalia talia
a nobis per inquifitionem reperta
aliqua nouiter fala,

&

referamus, oppidi

quod nominare no

expedit, quia ordo

& rationis imperat & fuadet ubi malefica cor

dcteftabi
pus dominicutn fumpfir, & declinans fub ito ut
,

charitatis

pepliinrtm adhibuit, & m panni

lis modus eft mulierum,
in ol
culum dominicum corpustxttabcndb inuoluit &
,

diabolo informata proiccit, &

ftabulum propehorrefi domus fune occultafub terra
quibus fua ma
uit.cum aliis plurimis rebus adiuhftis, ex

qua bufo

la in

erat, fic

&

fedafliftentc diurna- pietate ta

fcquentc
ftcihus deffcflum ad luceiupcrucmt.Nam
laboris prope ftabulutn
die meteenario qdoda caufa fui
quafi cuiufdnm infantis eiulantis au

lcficia exercere ljabuiflct

tum

iter faciente,

diuit

fub

quo

uocem

& quato propius acceflit

ufqj

dum ad pauimentu

tat o clarius auolla abfeondita erat pertienifTot,

diuit.

.17.

Quxfliol.Cap.V

09

diuit,& animans infantem aliquem a muliere fubtumu

latum, fcultctum feu praefidentem accclfit,& rem geftam
fua aefiiniatione a parricidia perpetratam narrauit,quici
to miliis feruitoribus ita elfe ut ille narraucrat , repertum eft . Exhumare autem puerum nolebat , fcd potius
ut cuftodes a remotis politis , fi qua mulier accederet fa
no ufi conlilio attendere haberent. Nec enim domini
cum corpus ibi abfeonditum clTe nouerat,undc & contigitur eadem malefica locum acccdcret.& fub pallio aliis
qu$
occulte cernentibus ollam abfcoudit. Vnde capta

&

flionibus expolita facinus detexit

corpus cum bufone

afferens

dominicum

abfeonditum , ex his
pulueribus fua ad libitum nocumenta hominibus feu
ali js creaturis auferre poffet.Infupcr aduertendum quod
hafnc obferuant maleficae communicantes cofuetuaine,
ut II ablque nota efficere ualcant dominicum corpus lin
ruilfe in olla

& non fupra

recipiant rationibus his ut aeftimari po

ab negat io nes fidei remedium nunquam percipe,
je uclint , nec per confcsllonem, nec per fac ramenti euchariftix perceptionem . Secundo , ut eo facilius ex ore
dominicum corpus accipiatur pro carum ut diftum eft
uifibus applicandum in maiorem creatoris ofTenfam.
Qua re omnium ecdeliac rc&oribus populum commu licantibus femper iniungitur fummam adhibere dili
lingua , bene exten
gentiam,ut plurimum aperto ore

gua

tcft, ut

&

&

&

cum amotione pepli mulieris communicent. Etquan

*o maior adhibetur diligentia, tanto plurcs maleficae
ptrhunc modum notantur. De alijsrebus facramentali*
bus innumeras exercent fuperftitiores.iuterdum imagi
neas cereas , quandoque res aromaticas fub pulla altari
ia

ut fupra taftum eft ponenrcs,& fub limine

domus

ficiatar.

occtfl

quo politum eft male

Innumera pollent deducijfed hxc miiMina pot

tnrib*s,t;t per tranlitum ille pro

maiora maleficia approbantur.

'

4*. -i/L

ij.ParsMaUMalcftd/

D/

Vim generAtium impedit.

Hcfr
'

De medo

quo uim generatiuam impedire filent

Capitulum

FU

IE

'

"*

'

A*

'

modo autem quo uim generatiuam impedire fo

lentatam in hominibus quam iumentis etiam in

Utroque lcxu,poteft leelor ex his quf fupra tatta fuut in
qu^ftione. An d^mones per ipfas maleficas mentes hominu ad amorem uel odium immutare ualeant. Vbi pot
folutipnes

argumentorum

fpccialitcr fit declaratio de

modo quo Uim generatiuam impedire ualeant , Deo per

mittente ubi cn notandum quod tale impedimentu ab in
trinfeco &. extrinfeco pra&icatur.Intrinfecc aut fit ab eii
dupliciter PrirnOjUbi rigore membri pro fru&ificatione
aecomoda directe rcprimut,nc hoc uideatur impofiibile,
cum motu alias naturalem in aliquo mebro impedire

&

polTimt.Secundoubimisfioncmfpirituumad mebra in
quibus eft uirtusmotiua prohibent, quafi intercludendo
uiasfeminis,ne ad uafa generationis defcendat.ucl rc cxeidaturmcl emitcatur.Extrinfecc procurant interdii per
imagines,uel cx herbaru comcftionibus, interdii per alias
res exteriores, puta ex galloru ccfticulis, non tame crede
dum eft q> uirtutc illarum rcrii uir impotes reddatur, fcd

occulta uirtutc d$monu illudetem huiufmodi maleficas ,

per hiufmodi uim gcneratiua.ne uidcl icet uir coire , aut
mulio; cocipere ualeat maleficare poflunt.Et huius ratio
plus permittit Deus fuper hunc ati,pcr quem pri

mi! peccatu diffunditur q fuper alios aftus humanos, fic

5c fuper ferpentes qui magis incantationibus deferuiunt,
galia animalia.Vnde & pluries a nobis,& ab alijsinquifitoribus repertum eft q> per ferpetes aut per huiufmodi
quidam captus maleficus
impedimenta intulerunt.
Faftus fuerat q> multis annis ftcrilitatem tam in hominib.

Nam

iumentis quada

domu

inhabitantibus per maleficium

incubitet. Nider infuper ubi fupra refert queda maleficii

faftui
ttoIe-Stadliojin dioccefi Lauzancnfi captum, qui

&

fuerat

21

Qu&ftiol.Cap.yi.

&

uxor fimul permane

fuerat cp in certa domo ubi uir
bant,per Tua maleficia fuccefliue,in utero uxoris uiri feptem infantes occidifle,ita ut femper aborfum fecerat fe
mina annis multis.Similc fecerat in eade domo olbus pe
coribus Sciumentis fetofis quoru nullu uiuum partum edi
dit in eifdcm annis.Et cu maleficus qu^ftionaretur quali
ter talia procura(Tet,aut quo reus cfle poflet, facinus aperuit dices. Subter limen oftij domus ferpetepofui , qui fi
amouebitur fgeuditas inhabitatibus reftituetur,
ilcut
predixit,ita euenit,Nam licet ferpens no fuiflet inuetus ,

&

quia in pulucre redaftus,tcrra tn omnino afportabat, Sc

& omnibus iumccis facunditas reftituta

deniq faftu in Rychshofen paucis & uix qua
tuor annis elapfis contingit^famoliflima qureda malchca
eratjUtpotc quaefolo ta<ftu,& omni hora maleficiareSc
aborfum procurare feiebat . In quo dum uxor cuiufdam
eode anno uxori

fuit. Aliud

potccis impregnata cftct,& ob lui cuftodi a quanda obfte

trice adfcrcccpifiet,monitaq'; ab eade obftetrice fuiftet

ne caftrum
fatione

exiret,

& quod praecipue a colloquio & coucr

illius maleficae

fupra diclas fe caucret.Poft aliquas

deptimanas immemor illius monitionis caftrum exiens

quafda mulieres congregatas inquoda conuiuio uifitadi
gratia a ccesfit, ubi cum paululum refediftet, malefica fu
peruenit , &ipfam dominam quafi faluationis gratia
iuperueere ambabus manibus tetigit, & fubico pueru le
dolorofe mouente perfenfit. Vndc tcrita ubiad propria
rediit,

& rem gefta obftetrici narraflet

puerum
contigit
ftra

iam

perdidiftis
.

exclamauit,& ut

Heu inquies iam

praedixit in

partu

Nam nec aborfum integrum, fed paulatim fru-

capitis

iamq; pedum

Sc

manuii peperit

Magna

utiq; cxdiuiuapcrmiifionccaftigatio in poenam eius, uidclicct mariti qui tales maleficas punire,& iniurias creatoris ulcifci deberet Fuit Sc in
tienfis dioccfis

oppido Mer/purg Confta

quidam iuuenisintatu

malcficiatus,qit

nullum a<ftum carnalem cum aliqua depta una exercere

poterat. Multis etiam audientibus retulit, quod f^pisfi-

mc dum eam
.

&

fuga
capere

declinare Sc alias terras inhabitare,

Quom.membr.uiriua aujerf

vi 2

capere uolebat.Adhuc interdum nofturno tempore af^,

furgere,& feftine curfu uclocisfimo.iam per terraniiiani
per aerem quafi uolando redire uolcbat.

De modo quo membra uirilia

CAP.

aufene

VII.

foienti,

.j

&

hoc quod membra uirilia auferre k>i

lent,non quidem in rerum ueritate corpora humana illis fpogli3ndo, fed praefti-

;d

giofa arte occuftaao, ut fupra in quaeftio^

ne de fuper tafta declaratu eft , aliqua ge*
ftainmediu^pducamus.In oppido nanq;
Rauefpurg iuuenis quida mucculae adhaedt.qua relinque
ic uolens membru uirile pcrdidit,praeftigiofa urici; ar te
ut nihil uidereaut tangere praeter planum corpus poflet.
Anxius inde cellare quoddam addiit,ut uinum emeret, &
paululum reddens mulieri : cui alteri fupcrucniente cau

Jam triftitiae fuae aperiendo dngula

enarrauit

&

ita

ede

Aftuta illa an ne aliquam fufpc

fiam haberet, iriquiduit. Et ille utique: talem ipfam dae
narrando manifeftauit . Ec it
geftam
nominando, & rem
beniuolen*
la. Expedit ut tjer uiolentiam aliquam ubi

corpore demonftrabat

tia tibi

non fuffragatur, pro acquirenda

fanitate

ipfam

inducas. At iuuenis in crepufculo noftis uiam quam tran

dum
firc maledea folebat obferuauit,& ipfam reperiens
pro fanitate corporis dbi reddenda dipplicar et. Et ill a fe

innoxiam, nec qui equam fcire alTereret, ipfam inuadea

do manutergium quoddam ad collum fortitet comprircftitues,c
ftriiixit , aixit : Nid mihi fanitatem
inanibus meis peribis, Vnde illa quia clamare non poteme
rat,& iam facies tu me fatta nigrefcebat.Sine, inquit,
ftrittuliberam, & te fanabe; Et iuuenis dum nodum
coxa*
ra laxaflet, maledea manu ipfum inter femora feu

mendo

&

tetigit,dicens:

poftmodum
tiifu

iam habes quod dedderas

Et iuuenis uc

referebat notabiliter perfenferat antequand

certidcaffet membru dbi cx tacla

aut taflu feipfum

2 r|

Qutift.I. Cap.yil.

duntaxat maleficae fuilTe reftitutum Simile ucncrandu*

quidam pater honeftatc uita.* & fcirntia praeclarus in or^
dinc, bconuentu Spircnfi referre folebat. Quad a inquit,
.

die,

dum confeilionis audietiae inftarem, iuuenis quidam

,& inter uerba confeflionis membrum uirile la-

accedit

mentabiliter fepcrdidilTe afteruit

Admirans ego patet

& uerbis fuis faciliter credere nolens, eo quod leuis corde

facile credit, a lapiente indicatur

. Experientia didici
per uifum, nihil cernendo , dum iuuenis locum ucftcs detegendo demonftrafler, unde in me fanoq, confilio ufus,
anne aliquam haberet fufjpelam,qua: ei tale maleficium

<jui

intulilTet,inquifiui,& iuuenis,

fcd abfentem,

ego, hoc

tibi

unam

habere fufpe&am

fp

& mVvormatia refidentem afleruit

iniungo,quanto

citius

Tunc

ipfam accedas, & pro

miffionibus ac blandis uerbispro polle ipfam emollire

4)udeas,quod & fccir. Nam poft paucos dies reuerfus cft,
gratias mihi refercns fe fanum
cunfta rccupcrafie affe
iuit, Sc fic uerbis credidi, experientia tamen uifus ccrtificatus denuo. Sunt tamen & hicaliqua notanda ad intelli

&

gendum

claruisquae fupra de eadem materia tafa funt.

nullo modo credendum efl: nlia membra cuelli
aut fegregare corporibus , fed arte prsedigiofa per daemo\

Primo

arem ut nec

uideri aut tangi ualtumt

occultari

Hthoc

& rationc,licct %pra. taftu fit, ubi Alexander

dc Ales parte fecunda dici;,. praeftigiu proprie fumptum
eftillaillufio d^monis
no habet caulam exparte mu
ationis rei, fed folurr^oJo cx parte cognofcentis,qui de
auftoritate

luditur,fiuc
exterioris.

duntur duo

quantam ad interiores (culus, fiue quantuad

Sup^ haec tamen uerba non&dum q> hic illuf^tifus exteriores, fcilicct ,tiifus

& aditis, Se

non

interi ^fcs.ut funt fenfuscomuncs phantafia, imaginarius, 'jjtimatiua

memoria licet S Thonjas tantum
modo ponat quatuor, ut fupra tadu cft,eo q> phantafiam
,r
jqagiatii|am ponit unam,c bene pauca enim diffeTr
phantafiari.Tho.in.i.par.q.
.Otia cft inter imaginari
jf). Et hi fenfus immutantur & non exteriores folum,
nihil
occultatur
tnanifclhtur uel uigilando,
ucl
quando

&

&

&

uel,

2r 4

Quomodo membra uirilia

dum rCS
d^iiornntcm.aut in

aufert.

alitcr uidetur
qui

C UUQ1

CUm

beftiam

feipfun, beftia
cfTe

^'
c

tr5sfor

^)re

^tu

dc 3Crc in ^crc
tnantem.tunc enim
fenVus cxter^
J udunt
J
dCi
P-intur per
ur & occa
interiores,quia birtutr
d
nu r
fiojJcs dudum
ut cft

refieruarc in thrfii

memoria,non illa

jjgibiles

conferuantur

'

TJm

fpecies

t^T

inre lediia

fico

fcnflbiliii

qUa fP Cci intcN

fied

1
* Cft COnf^ruacrix
qu* edam C 2
,n
turuirtmcdimom- i P ftcri_ori parte
CO
teate^ad fenfum
^ lnter<to permitcomuneni imia^3 ^
113

fpecicrum fen fi
bilium"
capitisJ educ Un

1'

imprimutur,^ ficutnccefle

01

& ta ^ort

ma S ,nar c u m
Miam per impetuofiIm aftQInber
ouo i
f q

mona fpecien, equi

fc

uel

dc

bc!?a

Cha bct

u derc per oculos

exteriores

;
rc ab
extra

r a 1 1 on e,

no

m edi a

eft befti a ,fed

t ibus illis

t 3 nffCm
imne^ * r

patet in fre
niaas,& ebriis ali
qu ibi s ou/n/

m?ra

rcnda.cu tamen
ftione.

An

nihil

,i &

uidilL
i

ter

uel

? ftimarc

Cft,5
>q u *in
j
dxmonis ope

fpcdcblTr U,dcr
r *Nec mirum
na tUra ^ oc
^repo-

deatur q> daemones

poffuni
teft ctla
^efeftiiofa,ut

netici putant fe

mc '

IS

mcIacoIicis>tpa

dlfccrnere.Et
ftc
dcrc bcft,as
alia hor, uide fupra inqSL
adan orc' u ol odiu
pof-

&

maleficJl^^^

funtimmutare.ubi plur.
not

r Eft
fc clara. Nam cum
d mur*
ratio ia
dimon
5.
quafda res inferiores.cxcipiem! ^ uanda poteftatc fuper
poteft ac circa iftas res
6 anima * Icico

&

aliquasi^"
n

Deus finit ut res appareat

c s ^acer equado
aliter q ii
turbado aut illudendo
organu uifus.ut^* ^ C Ut ^* xi auc
n d>i!cfa,ficut et/a
C 3fa u,<*eatur
,

T' 3PP

end

poft: fletu

huml
C
* antcd opera-dq^i C Hc ? s ltt
.ppter

per tianfinutatione
,n t,ua
P
fipccicrufienfibiliii
j
humores uarios n6u6dut
diftQ cft
appareit/p^f "
quat fiunt terreftria
cl ac u $*
uel ficca,n t aiSa
l
facii^r
bitatione aliqua habet
?"* in k*
fcucftimetis exuerr
putantes fc in aquis
arc
natare. VJtcrius
t

uel

aiit

(upe^modu

tatas*

Quxfliol.Cap.yjL
.fatu qtiseritur. An

hmoi illufiones indifferenter bonis St

malis accidere poffunt ficut ut inferius patebit, corpora,a male

ficis poffunt.Super quo inhaucndo uerbis Cafliani col. 2 .
Abbatis Sireni, dicendum cft q> non, unde oes ifti fic iiluduntur,praffumuntur in peccatis mortalibus effc, dicit, n,
cx uerbis Athonii patet daemonem nullatenus poffe metem cuiufcunqj uel corpus inuadere,nec habere facultatg
les ali infirmitates etia in gratia exiftetib. inferri

aliquam in cuiuslibet animam penitus iirucndi.nifi eam

primo deftituere olbus cogitationib. fan&isac fpirituali
coteplationeuacua nudaq; reddiderit.Cocordatcum eo
philo. i ,dc conf.ad Boetium tagit. Talia tibi co tulera
mus arma q nifi prior abieciflffe inuifta te firmitate tuere
tur.Vnde

Caflia.ibide refert de

duobus maleficis paganis

j> differentes in malicia fucceffuc

p fua maleficia dsemo

nes mifcruntad cella B,Antonii,ut eum tetatjonib. exinde fugaret odio uiri S.infc&i , eo q? multitudo populi ad
cum quotidie cofluebat.Qui daemones licet amariffmis
cogitationu ftimulis eu pullarut,illos rame repulit figno
crucis froti & pettori impreffo
orationum incubationib.infiftedo.lta dicere poffumus cp oes qui fic a daemonib. ludificantur abfqj aliis infirmitatib.corporalibus,uti
que diuin? gratia inhabitante carent. Vndc illud 'J hobiae 6. Qui libidini dcferuiunt.m eosdiabolus accipit potcftatem. Concordat
illud quod fupra circa primam
partem tradatus in qua-ftione. An maleficae operantur
circa homines in beftialesformas illos tranfmutando taflum cftjiibi iuuencula conuerfa fuit in equam fua^fti"
matione,& oim eam .ifpicientium,dempto.S. Machario,
cuius fenfus diabolus illudere no poterat, ad quem doftx
pro fanitace,cum iamucra mulierem
non equam afpi
ccret,& cconuerfo omnes alii acclamarent cp equa eis ui
dcretur.Ipfe {anftusfuis orationibus eam 5c alios a tali
illufione liberauit, afferens hoeei nccidiflc quia diuinis

&

&

&

non]aacaffer,necfacramenta ut dicebat. f.confcffonis St

Vndc iuuenis qui
de turpitudine follicUauciarJicec renuiffet ex honc

uchariftiae ut dicebat, frequcntaffcc

fiat t,

Quorn.njmhrauirilia dlifert.

\16

tamen Tudeusmaleficusquem iuucnisca feP &u?si

utiuuencula maleficaret acccl&rataiirtute daemonis e5
equam
ddnucrterat.Summarie concludamus quod in
*ln
bonis fortune, ficut fiint res extcriorcs.ut bon a tempora
lia, fama & fanitas corporis licet boni per daemones
fua membra laedi poflint in eorum meritum & probatio
nem, ficuc de bearo Iob patuit, qui in talibus per daeifione
laefusfuit .tamen eius inuitis;ficut in nullum peccaftl per
maleficia trahi poliunt aut uiolcntari dicet ab intra & ih
carne ab extra ualeanttcntari. Item etta nec huiufmodi
ftate,

&

illufionesphantafticasaftiue

Aliue,ut

eorum

& pafiiue inferre

fenfus haberet

daemones

poflunt.

illudere, ficut

aliorum in charitate no exiftetium.Pnfsiue,uc

eis eorum
membra prsftigiofa illufione haberent auferre,hC enim
duo beato Iob nunquam diabolus inferre potuifict,prae^
fertim pafsiuum nocumentum fuper aftum uenereum
,

qui tantae continentis, erat ut dicere pofiet. Pepigi foedus cum oculis meis, ne quidem cogitarem de uirgine.
A fortiori de muliere aliena,cum tame fuper peccatores
deemon magnam nofcitur(cx uerbis Euangelii.Lucae.i r.
fortis armatus cuftodit acrium futi, in pace funtora
>qupofsidet) habere potentia. Verum ex his fi quis qu$
Teree circa illufiones membris uirilis,quod licet illam illu

Cum

fionem non pollet, daemon exiftenti in gratia inferre palfiue Annepofieta&iueut.fexiftensin gratia illudcrctut
in fuo uifu,quia uideret
ille

qui

fibi

nec etiam

mebrum annexum cum tamen

annexum ;
,

exiftimaret ablatum ,!non uideret

circunftatcs,quod fi coceditur uidcrur efle

contra prcdi&a.Poteft dici quod quia non tanta uisexiftitin damno aftiuo ficut pafsiuo, capiendo aftiuum non
qui a&iue intulit , fed qui damnum ab extra uidet , ut dc
fe pntet.Jdco exiftens in gratia licet pofiet uiderc danura
alterius,

alii

& in ilio Hsmon fenfus eius

Non ta-

illuderet.

men pofiet fibiipfi tale damnum inferre pafsiuc ut fcilimembro priuareturctfni libidini no deferu it, ficut!
,

cct fuo

per oppofitum,iK angelus c-ixit Tliobiae.Qui libidini nabant daemomuin accipit poteftatcm.Quiddcniq;fcnticm

dum

'

iit

toJ.Cap.rit:
)

*tJu

interdum numero
jad

nidum auium

iC _

d.C

fufeer e& maleficas

q.

'

..

huiiifmodi

membra

in

copiofo

ut uiginti uel trigmtamcbta infimul

, ubi

uel 3d aliquod ferinium includunt

quafi ad uiuentia membra /cmouent.uel auenam uel

pabulum confumenda prout a multis uifafunt & cornu
nistfama refert Dicendum quod diabolic? operatione 6c
illufione eunda excrccntur 3 lic enim fenfus uidentium illuduntur modis fupra ta&is. Retulit enim quidam quod
^um membrum perdidiflee , & quendam maleficam cau,

recuperandae fu?e fanitatis acceffiflct Jl.la ut quendan*

arbore afeender^t infirmo iruunxit , & ut de nido in quo
plurima erant membra fi quid ueJIet accipere poffer indu fit Et cum illqmagnutr,quoddam accipere actecaflcr
non ait malefica illud accipias, & quia uni ex plebani
attineret fubmnxit haec omnia utiq; ptasftigiofa illufione fieii a daemonibus modis fupra ta&is organu uifus per
tranfmutatione fpecierum fenlibilium in imaginatiuam
potentiam turbando. Nec enim oportet alTercre q> daemo
fae

nes fint in aflumptis fic membris oftedentes quemadmofolent iu aflumptjs corporibus ex nere maleficis,
cum,ei$ conucrfari. Ra
interdum hominibus apparere,
tro eft.quia faciliori mpdo, uidclicet per motum interior
fpecierum fenfibilium ex confcruatoriafeu mcfocale

&

dum

moratiua potentia ad imaginatiua ifta facere poflunt. Et

fi quis dicere uclletquod ctia fimili modoTacercpoflent,
ubi in afitinaptis corporibus afferuntur maleficiis aut aliis
hominibus conu; ifari. ut ujdelicet tales apparitiones facerent per tranfmutatione fpecierum fenfibilium in ima

ginatiuam potentiam , ut homines dum putarent daemones in aflumptis corporibus cfle praefcntcs,tuc noneflent
nifi tales fpecierum fenfibilium in interioribus potentijs

immutationes.Diccndum quod

fi

nil altius

daemon

often.

tarummodo humana effigie praefentationem, tunc u tiq; opus no eflet ei in aflumpto corpore apdercuellet;

parere

nifi

cum

fufficientcr per praefatam tranfmutationera

noc efficere poflet . Non autem quia altiora habet excrK, pura loqui conucfci, & aliis fpurcitiis intendere Ideo
.

"

'Se ipfuna

rf.

& ipfum pr^fentcm eflc oportet, ab extra uifuj r?alft$r ia

flumpto corpore

fe

obiicicndo,quia uirtus anjgeli

ibi cft,

ubi operatur fecudtim do&b. In quxftione utero qua qfiiq

t itur , quid fi daemo 'per fc abfq* malefica membru uirilc
alicui auferrer, an alicjua fit diftcrcqtia inter una ablatio
nem & a Itera hi i Dici poteft ultra illa qua: tanguntor in
prima parte*traftatus in quatftione an malefic^ membri
uirilia poflint auferre , q> ubi da:mon per fc membru au
rc
fcrret.tunc uerc rcaliter auferret , & ueie & realitcr
ftitueret quandocunq; rcftitucre haberet.In fccudo ficujt
no abfq; la:fione,itanonabfq;dol6rc auferret. Tertio tp
nunqua nifi coa&us per bonu angcliim hoc faceret,eo q>

&

materia

fui lucri

amputare haberet, nouit, em plura male

ficia fuper illum aftu exercere

q fuper alios humanos aft*

ficut.n.DcusplusJgmittitillu aftu malcficiarc q aliosjju

manos adl*,ut fupra tattii cft, qua: fingula loeu no habent
ubi tnalcficas,I>eo .pmittdntc operatur.Et fi dubitatur,

an d$mon plus effettat hoTes

& creaturas j? fc ipfum l$dc

q per maleficas dici poteft cp nulla cft coparatio. ,Infi

nitum em plus afFc&at j> maleficas l^dcre.Tum quia ma-

te

fibi dicatam ufur

pando.Secundo.quia cu Detis amplius offenditur, ampli*
libi nocendi hominibus poteftas permitttitur.Tertio pro
pter fui lucrum, quod in perditionem ftatuit aniraaiun*

iorem infcrtDeo contumelia, creatura

pe modo quo homines in

beftialcs for-

mas tranformant.

CA

P.

VIII.

ED & hoc qff malefica: homines in befti*

les

formas uirtutc demonu,qua

talia prin

cipalitcr operatur trasformat. Licet inpri

par.opcris,quacft.an talia maleficae ua-

ma

dcclaratu,quia tam S
folutionib.
gcfty upe
obfcuiapr$lcrtm> tu

Icat cfficerc,fatis

fit

aliquibus illaquaeftio fubfuis argumentis

imis poffet

ctte

&
&

Qu4fliol.Cap.%11L

non funt de du&a.Modus j^iam quo fcipfas fic tranf*

formant non eft exprcfln# T; ideo praefens addenda eft dc~
haec

clarati o per folutiones p.lutimoruipf dubiorqm.E^primtt

canoniIle.z6.q,5 r Epilcopino cft.fic ;;nude intclligcdu

circa hac jnateriam, prout plurcs ctiaqi-dQftii fed utinan*

b?nc dodi decipiuntur

& qui publice.

ip,

eorum Termo-

nibus aflercrc non uercntur^uiufmpd^tranrmutation.i-

bus

praeftigiofas nullo

modo

etiam, ayftute

d^monum

poflcfieri.Ethoc utiquc, in magpwandci detrimentum

ut fg pe tadum eft , maleficaru^n confortationem., quao
multum de talibus congaudent Termonibus. ,Coqtiqgit autem hoc huiuTmodi predicatoribu s , eo q> iqcortinon in medulla uerborum canoni? laborantv ut Tuce
pra tadum eft. Cum enim dicit .. QniTquis credit pofle
creatura aut in melius aut in idctcrius tranf
aliquam
fieri
mutari, ant transformare in aliam Tpcciemjuel in aliam,
similitudinem nifi ab ipTo creatore qui omnia fecit, pro-,
cui dubio infidelis eft. Hic prius ledor attendat ad.duQ
principalia.Primo fuper uerbum fieri. Secundo fuper ucr
ba, in aliam fimilitudinem conuerti. Super primum fio
lefolutus ap fieri capitur dupliciter, uidelicet, pro crea-

&

ri, 5cpro

naturali

produdione alicuius

rei.

Primo

modo

Deo conuenit.ut notum eft,qui Tua infinita potenti

aliquid ex nihilo creare poteft.Secundo inodo dillingue
dum eft de creaturis, quia autTunt creaturae perfcda:,u0

foli

homo,Sc afinus,&c.aut funt imperfedae,

ut Terpentcs.ra-

n*, mures, 8cc.qua: ideo dicuntur imperfeda: , quia expi

treTadionegenerari etiam poflunt, licet enim Temperde
primis loquitur canon,non de fecundis quod poteit pate
re,co quod Albertus in libro dc animalibus, ubi quaerit,
an da:moncs poffint facere uera animalia . Et reTpondie
quod fic,fcd hoc quo ad impcrTeda animalia, etiam eunt
ca differentia quod non inftanti ficut Deus operatur, Tctf
motu quoda licet Tubito,ficut patet de maleficis Exo. 7*
fi placet uide aliq ua quae in notata qu^ftione tanguntur,
circa primam partem operis,
in folutione primi arguuaenu. Super Tccundura ubi tangitur quqd 090 poflun#

&

ali

ito

QZo Botnf

th HeB.forma s transfor,

aliqdarn creaturam tratfftntotare . \f)icds quod cflfdupteic

trafmutatio,fubftantfairs dcadcidcntalis , &t haec accidcn
talis iterum duplex , quia per formam naturalem
inhae

&

rentem rei quae uidfctur.ucl per Formam noninhxrcnitem rti quamdetur^fcd inhaerentem organis Se potert'tiis ipfius uidefti. BxKprimis loquitur canon ,Sc praecipue
:

~<kformali fcu quidditatlua tranfmutatione prout una

iubftantia in aliajpY thihfmutatur cuiufmodi folus Deus
qui talium quiddt catium crea t!or cxiftit;Tacerc poteft,lo-quitiir etiam Se de fEcuda,'ficct illam daemon efficere pof
'fit yinquantum-per -infirmitates diuina pcrmifllone immifla^aliqua for ASat^rdentali corpori inducitur/ut ubi
"lepfofa facies appareret, uel huius fimile^fcd quia proprie
-de his non loquiturr'fe;dde praeftigiofa apparitione fccun
dum quauidehtur ^cftranfmutari in alias fimilitudines.
Dicimus quod has tranfmutationes allegat ea, excludere
,

-non poteft quod authoritate , ratione

5c

experientia in-

fimul^cx hisquaefupra certa experimenta quae Auguft

lib. i 8. cap.17.de ciuita. Dei, refert deducuntur, St per ua
rias quaeftiones illa etiam declarando, nam inter alias pr
dligiofas transformationes refert quod farno fifiima ma-

ga Circes mutauerit

focios Vljrxis in beft/as .Et q> qu^da

fabularia: mulieres coucrtiflent hofpitcs fuos in iumeta
onera portantia.Rcfert etia focios Diomedis in aues con,
uerfos , Se qj poftea lungo tempore circa templum Diomedis uolaflent. Et quod praeltantius narraflet de parte
iua ucraciter , quod ipfe pater dixiflet fc caballum fuifle,
<6c

annona

quod

cfx aliis

Deprimo nanq;
mutati ubi utiqjfo

animalibus baiulad?.

fociis Vlyxis fuiflent in beftias

ita quod forma

edu&a fuit de confcruatorio , feu memoria
fpecierum ad ipfam uim imaginatiua, unde Se uifio ima-

la apparentia fuit, Se

oculorum deceptio,

illa beftiales

ginaria caufabatur 6c confcquentcr ex forti imprclliorie

in potentias alias,& organa uidens aedimabat fc bcftiam
uidere modo quo fupra in preccdcnri ca .taftum eft fed
,

quomodo i-fta fieri poliunt uirtutc daemonis fine laefione

.Dc fctupdo uero ubi hofpstes in iumenta*

infra patebit

r.cra

QMfij.C(ip.p*JIJ'.

'

onera portantia

U
A
V >

21

x*

a ftabularijs conuertebatnr,& fimilitcr.

prscccr fc aequii fuiflc & bladum por

tafscnarratur.Notandum,quod ioi tres /uciunt deceptio
ncs.Prima, quod illi homines praftigiofa arte uideban-

Boc quod Praeftantij

tur conucrfi in iumcnta,qua" conuerfio fafta fuit modo

fupra talo.Sccunda,quod illa onera ubi excedebant ui*es portantiu daemones inuifibiliter illa attuleriit.Tcrtia,
quod illi qui alijs uidebaqtur tranfrnutari in {pccics , libi
ipfis etiam uidebantur fe in beftias coucrfos.ficut Nabuchodonofor contigit, ubi feptem tempora fuper cum fue
xunt immutata.ut focnum quafi bos comederet . De illo
^Mtem quod focij Diomedfs fuiisent in aues conuerfi,

&

ille Diomedes quia

in exitu Graecorum circa obfidionem ciuitatis Troi* fue
tat ubi ad propria redire uolcbat.in mari cum fociisfub
aneifus fuit, Ideo cum fuggeftione cuiufdam idoli templu
iibi quafi inter deos annumeratus efsct coftruttumfuerac
<kcmoncs in confirmationem erroris longo tempore tan
quam aues loco corti nolebant, quare & aliud genus fu

circa teplum uolafse.Dicedum,quod

pcrftitionisapraedi&is praetfigijs ibi fuit, quia uidelicet

per redudionefpecierufenfibiliuad uim imaginatiua
fed in afsumptis corporibus tanquam aues uolantes fe o>

no

quaeritur. An ctia prae

modo per reda&ione fpcctcrum fenfibilium afpicio

culis afpicicntium ingerebant, q?

difto

fi

non in afsumptis coc

poribus ex aere tanqua uolantes aues fc ingesfifscnt. Di
ccdum q? fic.Nam & opinio quorundamfuit,(ut recitat
S.Tho.in 2.fcntcn,di.8.ar.z.)quod angeli quicunquc fiue
boni flue mali nuquam afsumcret corpora, fed q> omnia
tes illudere potuifsent,ut daemones

quzdc eorum apparitionibus legutur in feripturis

fuerint in pr*ftigijs,uel

fadla

fecudum uifione imaginaua. In

quibus uerbis notatur a doftore fanfto differentia inteY

& imaginariam uifione. Quia praelligium pohabere rem ab extra corporali uifui fe obiiciente, licet aliter uideatur quam fit. Imaginaria aut uifio no hoc
neccisario requirit, ut uideliccr res ab extra obijciatur,le
poteft fieri abfqi illa exteriori obie&ionc, tantumodo %
praeftigiu

teft

illa

i*

Quo Horni .i* bejlform.transfomsnt

ubi ad uim imaginariam

reducuntur. Vnde illorum opinionem fequedo focij Dio
medis no fufcrunt reprefentati per dxmones in afiumptis

illas interiores fpccies fcnfibiles

&

fimilitudinibus auium , fed tantummodo

corporibus
fantaftica 5c imaginaria uifionc per illarum uidelicet fpc-

cicrum fenfibilium reductionem &c.ut fupra

doftor fanftUs opinionem illam ut errorem ,

Sed quia

&

non

uc

opinionem fimpliccm reprobatflicet non ut hxrcfim for

te ut pie crcditur)cum etiam tales apparitiones imagina
lifcinterdumabonis, Sca malis angelis fuerint abfque
corporibus allumptis uifitarc. Ideo ut ibidem dicit cum
fanfti eommunitcrdicunt angelos etiam corporali uifionc apparuifie.Cc tali* apparitio fit in afiumptis corporibus.Textus etiam fcripturxfacrx luper tales corporales
apparitiones plus concordat, quam fuper imaginarias aut
prxftigiofas , Ideo ex his ad prxfcns dicere pofiuraus cc
fuper qyfcunqucuifiones confimilcs illis de focij Diomedis,^ licet illi focij imaginaria uifione uidentium po
tuiffent opere demonum uideri modo quo diftum eft, ta
men potius pr$fiimitur,<p per dxmones in afiumptis cor
potibus ex elemeto aeris, tanquam aues uolantes fuerint
ifi.aut q> alix aues naturales a dxmonibus agitare illos
:

reprefentaucrint.

Qualiter d&mones intra, corpora

& capita exi fiunt

fine Ufione, quando pr&ftigiofas ope

rantur tranfinatationes

CAP.
Vod fi

IX.

modum

ulterius fuper

prxftigiofe

tranfmutationis queritur. An intra coran tales

capita tunc exiftant ,
pora

&

&

iint

tanquam obfcsfi

dxmonibus xftima

qualiter fieri posfit, ut abfque Ixfioe potentiarum 3c uirium interiorum posGt fpccies ab
di,

&

una

Qu&ftio l.Cap.lX.

21$,

Idna potentia interiori ad aliam deducere. Ef utrum tale

opus debeat cenferi miraculofum fadum,aut non. Ad ri
p
opofeet diftinguere de praeftigiofa illufione,eo

mum

m diftu eft.Illa iliulio fit.n.interdu fuper fenfus exterio-

interdum fuper interiores ufque ad fenfuni exteriolicet posfit fieri abfqj hocq> dxmoneg
intrent potentias exteriores ilj a occupando, fcd tantum
re*

rem. Prima ergo

exterius deludendo,ut ibi corpus aliquod occultare

ueU

lctjperinterpofitioncm alicuius alterius corporis, ucl

quocunqj mo.Aut ubi p fc corpus aflumeret , &fe

alio

uifui obiiceret. Secunda

tamen non poteft fieri nifi ipfum

caput Sc potentias principaliter occupcc.Et hoc oftendi-

Nec obftarc poteft, quod duo

non pofiunt efie in uno & eodem loco, Sc

tur audoritacc Sc ratione.

fpiritus creati

anima fit in qualibet parte temporis, Eft auccm audorihoc Damafccni. Ange lus ibi eft, ubi operatur .
Ratio fandi Tho.i.fen.dift. 7.ar. 5. Omnes angeli boni
Sc maiiex uirtute naturali quam praeftantior utique eft,
quacunque corporali habent poteftatcm tranfmutandi
corpora noftra.Patet hoc nedum propter prxftantiam Sc
nobilitatem naturae,fed Sc ideo quia tota machina mim*
di Sc creatura corporalis admimftratur per angelos.Gre.
4-dialo.In hunc mundu uifibile nihil nifi per creatura in
tas fuper

tamen omnia corporalia regun

motores orbium atteruntur, non
philofophisomnibus.Patct,& ex eo quod omnia corpora humana mouentur ab animabus , ficut omnia alia per corpora coelcftia Sc per ipforum motorcs.Si cui placet uideat S. Tho.
uifibilem difponi poteft,

turper angelos, ficut

folum

&

a dodoribus fandis, fcdj etiam a

an i.parte.q.9o.ar.i.Exquo concluditur quod quia dae*

mones ubi operantur ibi funt , ideo quando fantafias 4 fic
interiores potentias perturbant, tunc etiam ibi exiftunt,

Item licet illabi animae illi fit^tantum poflibile qui eam

creauit, tamen dxmon es etiam illabi polfunt Deo pcr
mittente corporibus noftris.Et quia pro tunc poliunt im
presfiones faccrfc in'potentias interiores affixas organi
corporalibus.Ideo 5c per ilUsimprcsfioncs. ficut imnauAfttUC
/

Quom.caput ccterasfcpo ten occupent.

tantur organa, ita immutatur operationes pontcntiacua
amodo qua dittum eft , quod educere poliunt fpecies refer
uacas in una potentia affixa organo ficutex memoria qu
<ft in ultima p3rtc capitis, educit fpeci ,cm equilocalitci;
moucndo illud fantafma vfqj ad mediam partem capitis*
tibi eft cellula uirtutis imaginatiue, & dxroii confcquca-.
terufqjadfcnfum commuac,cuius relidentia eft in ante-

&

parte capitis.Et omaia fubito fic immutare

perturbirc poflltnt.ut forma: tales nccclfario aeftimenjnir ac

ario.ri

Ii defectu in freneticis,

Exemplum paruit ex najtu-r

5c aliis maniacis. Quod fi quaeri-

quomodo hoc abiqj

dolore capitis efficere poilit faci

fi

exteriori uifui objiceretur.

*ur,

eft refponfio. Primo qui, enim organa no diuidit, nec.

immutat qu* ad ipforu lubiettum fcd tantummodo fpecies mouct.Itcm fecundo, quia non alterat immittendo
aliquam qualitate adiuam, unde neceflario pallio fequa-.
tur, cum &ipfcinfe djeraon omni qualitate corporali
-lis

carc.it, ideo fiucalio talia operari

poteft.Item terrio,quia.

di&iim eft tantummodo facit tranlmutationcs per mo

tum locale, ab uno organo ad aliud & non per alios mo*

-ut

tus, ex quibus alterationes

l$fiua:

interdum caufantur.

quod quia duo fpiritus no

eodem loco puta diffinitiue,6e aiiima ccia
xiftic in capite, quomodo tunc dxmoncs ibidem exiftere poliunt. Dicendum, quod relidentia anima: affignatur
centro cordis, in quo uitam influendo omnibus membris
comunicat Exemplum datur de aranea in medio telx,
quae fentit ta&um ex omni parte, tamen quia diftum Au.
Illud ergo

di /ficultatc facit

poliunt clTc in

uftiui in libro

de fpiricu

& anima^quod eft cora in toto,

tota in qualibet parte corporis

capite adhuc

dxmcm

Ideo dato quod

(It

in

poteft , quia alia eft eius

, cum operatio animae in

ibi operari

operatio ab operatione animx

corpore eft, ut informat & uitam

influat,

unde

eft ibi fi-

ent forma,in materia,non ficut in loco.Dxmon aut ficut

in tali parte corporis,
tali loco immutando 8c operan-

&

do

circa fpecies fcnfibile<;,u:idc quia nulla confufio

tioaumeft inter cos

ldc o utrunqj fimul in

eadem

opera
parte

corpo-

Qu$flioLCap:lX.
eOrpom elTe poliunt. Ad
fcsfi

& arreptici, id eft, a

225

tanquam ob
daemonibus arrepti animandi

illud.

An

tales fint

quiafpecialem hoc uult habere declarationem. An uide

licet hoc posfibile fit , ut opere maleficorum aliquis ut
obfeflus a d*mcme,id cft,quod daemon eum posfident de
te & corporaliter .
Ideo de tali materia fpecialis tranabitur modus in capitulo fcquenti , habet enim
hoc
fpecialcm difficultatem. An operibus maleficorum id fie
riualeat Ad illud tantummodo
An temporal/a opera
maleficorum
demonum fint ad modum miraculorum
operum cenfendarita quod debeant opera miraculofa x-

&

&

ftimafi.

Dicendum, quod

fic

inquantum

fiunt pr*rer

ordinesn naturae creata: nobis nota: per creaturae nobis

non fint propriae miracula ficut illa quae

ignotae.licet

ordinem totiusnaturae creat , qualia fiunt

Dei St fanftontm ( Vide qua: in prima parte o-

fiunt praeter

'miracu

Ia

& reprobatione terti erroultra que addenda funt h^c propter cos
huiufmodi opera impugnare poflent quafi non debeant Cenferi opera miraculofa, fed fimplicirer epera dia
bolica.eo quod cum miracula fint data in confirmationem fidei non debent concedi fidei aduerfhtio.Tum ctia
quia figna antichrifti dicuntur ab apoftolo figna menda
cia.Sed dicendum ad primum quod miracula facere, cft
donum gratia: gratis datae .Vr.de ficut p,er m dos poflunt
fieri hole^ita & per malos fpiritusl hrs uidelicct ad qu
perisfub quinta quaeftione

iis.tafta fu nt)

qui

eorum uirtus extendere fcpotcft. Vnde ctia difccrnutur

miracula perbonos fafta ab illis 3 qu^ per malos fiunt ad
minus tripi iciter Primo ex efficacia uirtutis operantis,
quia figna fa&a per bonos diuina uirtute fiunt , in illis et
ad que uirtus ahu$ natura: fe nullo modo extendit.ficut
fufcitarc mortuos Sc huiufmodi
qu*demones fccundu
,
.

ueritate facere

non poflunt,fed in

pr^ftjgtjs tantiimt 'y

cuius caput agitabat,qu* diu dtt
rare non pofTunt.Secundo, ex utilitate fignorn.quia figna
perbonos fafta fint de rebus utilibus, ut in curatioribus
infirmitatum, huiufmodi. Signa aut per maleficas fachi

mon magus de mortuo

&

ij.ParsMal.Malcfic.

fune

2 26

Quom.cap.ctcrafquepoten.occup.

acrc.ucl
funt de rebus nociuis uel uanis ficut cp uolant in
hmoi.Et hanc diflfercn
reddant membra hoim ftupida
Clementis. Tertia
tia aifignat beatus Petrus in itinerario

&

figna bonoru ordinatur

quatu ad
maad aedificatione fidei & bonorum morum.Sed figna
honelfatis.
lorii funt in manifeftu nocumentum fidei
o
boni
Etiam quantum ad modii operandi differut,quia
pie
perantur mirabilia per inuocationem diuini nominis
& reuerenter .Sed malefici & mali quibufda delirametis
d^monu inuocationibus Aliud etia non obftat>quod
fide, quia

differetia e(t

&

&

uidelicet apoftolus opera diaboli

& antichrifti

nominat

ab eo difigna mendacia , quia tunc mirabilia qu$ fient

etia falfa diuerfis refpcdh
uina permisfione fiintuera ,
bus.Vera in illis quae fiunt uirtutc daemonis, ad qu$ eius
quando faciet ea ad qu$
fi: extendere poteft. Falfa

&

uirtus

mortuos
fua uirtus fc non poteft extcndcrc,ut fufeitaret
illuminare c$cos,quia in primo ubi facere attentabit,aut
loco illius
intrabit corpus detuncli,aut illud amouebit,&
fic in
ipfe in affumpto corpore ex acre fe praefentabit ,

&

fecundo

praeftigiofa arte uifumaufert^ut infirmitates

qualitates
lias,& fubito fanabit a laefioneceffando y non
ponitur.
interiores re&ificando, ficut in legenda Bartol.
male
antichrifti
opera
Poffunt etiam omnia mirabilia

&

ficaru dici figna mendacia,

cipiendu fiunt,iam

dSc

inquatum folummodo ad dc

tunc operabitur antichriftus . Haec

Thomas dift.8 .de uirtute d^monum in operadum.Poffet

etiam hic adduci differetia miraculorum quae ponitur

mira
compendio theologicae ueritatis,& inter mirum

&

cum miraculu proprie quatuor requirat, f.9

Deo,& quod fit praeter exiftentiam natura: contra
quarto quod
cuius ordinem fit.& tertio q> fit cuidens ,&

cuhim.quia
fit

corroborationem, quia ergo in operibus malefiad

mira
carum primum & ultimum ad minus deficiunt, ideo
ratione
opera. non autem miracula dici poliunt. Et etiam
tame
poffunt,quia
dici
miracula
modo
quia 8c fi aliquo
quxdam funt fupra naturam,-quaedam contra natura, qu$
dam pr^tcr naturam. Et fupra naturam funt illa in qui
fidei

Qu&fl, T*CdptI^Ct
bus noncft fimile in natura, ncc cius potentia,ut
uirgind
parcrc.Contra naturam, ut quae fiunt ufu contrario
natu
tx terminantur autem ad conforme natura;
, ut caci illu
minatio . Et praeter naturam ut quae fiunt ordini
fimili
naturae, ut in mutatione uirgarum in
fcrpcntes,'quod natura facere potuiflet
tiones feminafes, fic
rabilia.

longam putrefaftionem propter raetiam opera magorum dicentur mi-

Rem geftam narrare expedit, & paululum eius dc

claratioai infiftcre.Eft oppidum indioccefi

Argcntinennomen occultare ordo charitatis honeftatis po

&

fi,cuius

quo laboratoT quadam die dum ligna ad combi

rendum duntaxatin domo fecerat. Catus quidem
non
parux quantitatis ipfum moleftare ei importune
ftulat.In

fe obii
cft, quem abiendo eccc alius
maioris quanti
fimul cum priori acrius ipfum aggrediuntur
quos
,
iterum ubi repellere uolebat ccce tres pariter,
iam ucr
fus uultum faliendo,iamq; inter tibias
morfibus lacerando ipfum aggrediuntur. Perterritus inde
ut retulit ma
ion anxietate nunquam ocrplcxus figno
crucis

ciendo u.fus

tatis

&

&

fc

munic

do,& opus praetermittendo pcrincifa ligna catos

infeftos
It modo ad faciem, modo ad
guttur,denuo faltantes iam
unam ad caput , iam alteram ad pedes , aut fuper dorfum
percutiendo uix abeeit . Et ccce poft hora:
fpacium dum
iterum fuo opere infiftere, duo famuli
oppidi confulum
tanquam malefattorem ipfum capientes ad
praefentiam
,
Baliui feu iudicis ducere uolebant qui
iudex a longe , ip,
iumafpiciens nec audientiam fibi praedare
uolens, impe
ad profundum cuiufdam turris fcu
carccris ubi pleftcndi includebantur ad mortem
proijceretur . Eiulans il
lc
cur talia, pateretur,cum inaullo crimine
fe confciu
agnofeeret per triduum cuftodibus carccris
quxrulose la
mentabatur . Et hi quide quanto pro audienda
fibiprx-

tanda amplius inftaret. Tanto

acrius iudex ita feuiebae
uerbis conturaeliofis, afferens
qualiter
quomodo
tus

malcficator adhuc rearum

quomodo

fc

&

laeticius Angitia

tan-

fuum non agnofeeret , aut

innocentem proclamarem

cum

horrenda dcmonftrarcnt. Et

euidentia

cum hi

'

nil

profi

Quomxap.c&ttrasq; poten.dtcup.

tamen fuafu aliorum confulum iudex induEdudlus itaque de

fibi prscftare habuit
carcere, cum ante iudicem flaret ,& iudex ipfum intueri
renueret pauper genibus aliorum circunfedentium , pro

proficerent,
dius

audientiam

uolu tus

petiit ut caufafua? calamitatis fibi aperietur

fic

que iudex h$c uerba proi upit.Tu fcelcfiilfimus holm quo

niodo tua tfagicia non recognofcis ? Ecce tali die & tali
,

matronas, praecipuas huius ciuitatis u-jlnerafti,

vc in leftis decubentes.nec (Urgere aut mouerc fe ualeac.
de die & hora ac dc euentu rei aRcfocillatus pauper ,
En diebus uitse meae mulierem
pud fe rumina ns dixit

hora

tres

&

&

&

quod tali die hora

aut uerberaui ,
feftioni lignorum infleti , teftium legitima produftionc
probabo. Sed 5c ueftri familiares fequeti hora huic operi

nunquam percudi

me infiftcntem comparuerunt . T unc iterum furibundus

iudex. Ecce ait quomodo fcelcra fua palliare nititur.Muq> eas percuflieres uerbera deplangunt, demonftrant ,

&

ferit publice teftantur

tum rei ruminans

fe recolo,

Tunc pauper amplius fuper euen-

Illa inquit

hora creaturas

me percuffif

no ego mulieres. Attoniti circunfcdentes,

& ut

cuiufmodi creaturas percuderit referari cupiunt . Tunc

ftuille rem geftam(& prout fupra tafturn eft, )omnibus
pentibus recitauit .Et intelligentcs opus daemonis fuifle

ptuperem foiutum

& illasfum abire, & q; negotium nulli

&

ia
teuelarct praecipiunt, Sed nec a fidei zelatoribus qui
terfuerant , euentus occultari potuit , fuper quem modii

aliqua differendo. An ne daemones in affumptis fic effigiis

abfque praefentia maleficarum apparuerint, aut earum
corporalis praefentia preftigiofo artificio in beftiales

illas

formas trafmutata fucrit.Refpondendo cocludcre oporquod licet utrunq; uirtute demonu fieri posfit, ipfum

tet,

tame fecundum faftumfuiffeampliuspraifumitur

Nam

catoru laboratorem
uerbera caris illata
inuafcrunt,etiam labotatoris ittus
mulieribus in domo relidentibus fubito, & per acrem inpalu
dudu initum
propter
mutuo
&
hoc
potuiffe
ferte
,
nemo dubitat.Sic enim lefioncm uel putluram ; quam

motu locale ubi daemones

in effigijs

&

&

inferre

2*9

Qu&ftio.I.Cap.lX.
.

inferre uolunt, fciunt alicui imagini

depi&o ucl fufo,ubi

aliquem maleficiareuolunt,quod non illi imagini.fcd illum que praefentare habet ioxta punfturas fuper imagines facias laedunt uaria fuper hunc modum gcfta deduci
,

poflent.

Nec ualet inftatia

fi

quis obiiceret

ficlaefas fortaffisfuiflc innocentes eo',

la talla

illas

quod

mulieres

& per exem

lationes ctia innocetibus poffc cotingerc patet.

'urq aliquis ignoranter per im iginem

.

artificialem a

ma

non

ualct,quia aliud e(l a daemone

per maleficii laedi ,
aliud per ipfum damone abfq$ ma
lcfica,quia daemon per fc in effigie animalis tunc uerbera
Jefica laeditur inftatia

&

quando alteri fibi per pallum coniuAo infert. Et

quando cum eius confcpfu,ad calem apparitionem fub ta
Ji forma c modo fc ingeffit Vnde fic tantumodo noxios

fufeipit

& fibi per

pallii

coqiunllos nocere poteft

& nullo mo-

do innoccntes.Per maleficas aut ubi daemones

lederc qug-

runt tuc ctia innocentes promiflionc diurna in ultionem

tanti criminis fiepe affligunt , uerum etiam daemone
per fe intcrdum(DcQ permittent.c , )& ionocetes laedut Sc
dudurti . Iob fanlliflimutn Inferunt fcd ibi non fuerunt *
nec ufus fuit diabolus huiufinodi preftigiofis apparitioni
bus.prout in tali fallo & per tale fantafma cati, quod, ani
mal perfidoru eft appropriatii fignum, ficut canis prardi,

catoruin fcripturis.Vndc femper mutuo fibi infidfantur.

Et ordo praedicatorum fub figura catuli latratis in primo
fundatore aduerfus k^refes praemonflratus fuit Praefumji
turaiitq?per fedundii modum malefic$ illse tres laboratorem inuaferunt 9 tum q> primus mpdus non tantum ei?
placuiffct , tum quia fecundus carucuriofitati magis cpn
gruit .In quo. etiam talis ordo cir.ca tria feruatus fuit, Pri
.

mo, quo ad daemonum inflantia follicitace fuper hoc fue

Tunt.Sc no daemones ad inflantia maleficarum Sic enim
fgpiffime ex carum fafflonibus repertu eft a nobis quod
adinflanti am daemonii eas continue admalaperpctrada
.

infcftantcsjplura habent facere*& uerifimile q> de fe non

cogitaffcnt paupere moleftare.Caufa aut quate daemones

adhocfollicitabat,finedubio,extitit,q? quia bene nofcu;

V
Ut

ubi

i jo

Quom.cap. caterasq; poten.occupent

ubi crimina manifefta impunita remanent,amplius Deus

offenditur a fides catholica dchoncftatur , 8c ipfaru numerus amplius augmcntatur.Sccundo, habito caru cofenfus

daemones caru corpora localiter tranftulerut, ea facilitate

qua & fpiritualis uirtus praeftatior corporali exiftit. Tertiora praeftigiofa apparitione modo quo fupra tadu eft,

in formas illas beftiales couerf^ ipfum iaboratorcinuade

re habuerunt, nec defenf^ a uerberibus.ficut utiqj ea faci
litate

qua translatx fuerant, eas defendere potuiflenc, fed

uerberari

& uerberatore manifeftari permilerunt, fcietes

pereffoeminatos uiros nulJu aclu fidei haben

ob caufas praecaftas impunita. Alludit q? Icquoda fando uiro,qui du femel praedicante diaf olu in forma facerdotis deuoti in ecclefia reperiffet &
illa flagitia

tis, remanere

itur

per fpiritu ipfum d^mone agnouific^efle uerba fpa obfer

an bene ucl male populu informare attendebat
uauit
:

&

& dum ipfum

irreprehenfibile,

& potius criminuobiur-

gatorem pcrpendiffet,finito fermonc acccrfito dum caufam fuper his quaereret, refpondit Eccc ueritate dico.fcies
qt dum auditores fint uerbi & no fa&ores, amplius Deus
offenditur,

& lucrum meum augumentatur.

De modo

quo d&mones per maleficarum ope-

rationes homines interdum Jub-

Hantialiter inhabitant.

C A

P.

X.

Via in praecedenti capitulo tadum eft.qua

liter daemones et capita hominu^aur alias
partes corporis occupare Sc intrare, & fpe
cies interiores de loco ad locfi moucrc pof
funt.Dubitare cjspoffct.An ne ex toto ho
mines ad inftatia maleficam obfidere poffent.Et de diucr
fis modis obfidedi abfqj maleficaru inflantia. Vndc pro ha
rur declaratione tria funt dcdarada.Primo dcdiucrfis mo
di

&

Quaflio J. Cap.X.

2$ i

disposfidendi.Secundo.quodad inftatiam maleficarum

diuina permisfione d^mones interdum omnibus illis
modis posfidenc.Tcrtio,atta & gcfta fuper h^c fune dedu
cenda. Quo ad primum, feclufo illi generali modo quo
diabolus hominem,cum quolibet peccato mortali inha-

De quo modo fanftus Thomas quolib.3. quaeft. 3.

An diabolus femper fubfiantialiter inhabitat hominem quandocunq; peccat mortaliter,c.iufa dubi
tationis cius fit, qp cum fpirituflanhis femper inhabitat
hominem cum gratia iuxta illud. 1 .ad Connth. 5. Tembitat.

fub dubio.

plum Dei eftis , & fpiritus Dei habitat in uobis

tie

opponitur culpa,& oppofita habent

&

fieri circa

gra*
idem.

Vbi etiam declarat quod quia inhabitare hominem potcft intclligidupliciter.Vcl quantum adanima,ucl qua
tum ad corpus, & primo modo cum non cft diabolo poffibile inhahitarc animam, co quodfolus Deus menti ilIabitur.Ncc iterum diabolus ita eft caufa culpae, ficut fpi
ritus fanftus efficit in anima per fc operando , ideo fimi
litudo non ualet. Quantum uero ad corpus dicere poflumus, quod dupliciter diabolus poteft inhabitare horni
nem^ficut etiam dupliciter homines reperiuntur, uel ia
peccato, uel in gratia exiftentes. Primo modo , dicerfi
oportet q> quia ex quolibet peccato mortali homo ferui
tuti diaboli addiicitwr, inquantum diabolus interdum
exterius fuggesfit peccatum,uel quantum ad fcnfum,ucl
quantum ad imaginatione, ideo dicitur inhabitare affeftum hominis cum ad quemlibet motum ten tationis mo
uentur ficut nauis in mari fine gubcrnationc.Poteft etia
diabolus hominem fubfiantialiter inhabitare , ficut patet
in arrcptitijs , & quia hoc magis pertinet ad rationem pe
n$ quam culpa^ut patebit, & poena: corporales non fem
per confequuntur culpam, fed quandoque peccantibus,

non peccantibus inferuntur.Ideo

&

&

extra gra
in gratia
tiam.exiftcntem fecundum altitudinem incomprchefibi
lium iudiciorum Dei inhabitare fubfiantialiter poflunt,

& hic modus posfidendi, licet non

ais, ponitur

fit

noftra* fpeculatiq

tamen ne alicui imposfibile uideatur, quod

P 4
etiam

2j2

Quo

fubflant ialiter inJjabitant

etiam ( Dei permiflionejhomines a daemonibus ad inftan

ciam maleficarum fubftantialitcr interdum inhabitant.
Poflumus ergo dicere q? licut quinque modis ,d$moncs
pcrfc.abfquc maleficis homines ladere & pofiidcrc poffunt,ita & omnibus illis modis ad inftantiam maleficarumicum ex tunc ficut amplius Deus otfenditur, ita quo4
maior fieuiendi in homines per maleficas d$moni permie
titur facultas

& modi perfunctorie recitando

hi iunt

dc

pto eo quod uexant aliquando in bonis fortunz exterio

ribos , quod aliquando etiam aliquos in propriis laedunt
tantummodo corporibus aliquando in corporibus (imul & inpotcncijs interioribus. Aliquando fofum tentanilnttfs & extra. Alios ufu rationis ad tempus priuant.
Alios uelut beftias irrationales reddunt. De fingulis dica
mus.Sed prius qui nqueeaufas propter quas Deus permie
tlt homines poffideri praemittamus quia ordinem fetu*
re, materia poftulat.Nam aliquando quis poflidetur pre*
maiori fuo merito. Aliquando pro alieno.leui dclifto.ali
quando pro fuo ueniali peccato.aliquando prograui pec
cato alieno, aliquando pro magno facinore proprio Et
Ius omnibus de caufis nulli dubium quin 6c Deus ad inftantiam maleficarum per daemones etia fimilia interdii
.

permittat

& fingula

ex feripturis

& non per

noua gem-

tantum probare expedit, cum femper noua per antiqua roborantur.Nam dc primo patet in dialogo. Seucri*
beati Nlartini chariffimus dilcipuli , ubi fertur quendan*
patrem fanftiflima: uiae tanto dotatum in gratia expellendi daemones ut hi ne dum uerbis propriis figurentur,
fed etiam ciufdcm patris epiftolis & cilicio, & cum cora
mundo patet, efict celeberrimus fe teiari fenfit uana glo
ria.cui uicio licet uetilitcrrcliftcret, tamen ut humiliare
turaniphustotipraecordijs. Deum precabatur, quatenus
quinque menfibus a daemone polfderetur,quod & fattii

ita

cft,nam eu ftitim polfellum u nculari oportebat & om

Finito aunia applicare fibi daemoniacis communia
tem quinto mcnfe , proifus & ab omni uana gloria, & a
quis
per ma*
hac
caufa
de
de mone liberatus cit.Scd quod
,

lefi-

Qu&ftio LCap.X*

>25 j

Leficium alterius poflet a daemone poffidcri,ficut fadum

fuifle non legitur. Ita nec ad praefens affirmatur, licet ut
pr^miflumeft incomprehenfibilja fint Dei iudicia. Dcfc
eundo autem, quod ex alieno lcui delido aliquis poffide-

tur , ponit exemplum beatus Gregorius de Beato Eluthe

rio abbate uiro fimplicilfimOjqui cum prope monafterifl

uirginum pernodaret, & ignoranti ordinauerunt ad fua

celiam ponit paruulum puerum, qui omni node uexaba
tura daemone. Sed eadem node a daemone liberatus eft
ad patris priefentiam.Hic cum rem didiciftet gcftam,
tran
puer iam pofitus effiet in monafterio fandi uiri ,
fadis piultis diebus paulo immoderate Ictus de liberatio
ne pueri, ait ad contrarres fuos . Diabolus (ibi cum illis
fotoribus iocabatur . Sed ubi ad feruos Dei uenit , pue
rum hunc accedere non prcefumpfit. Etecceftatim dia-

&

&

&

ieiubolus puerum uexaje coepit . Et rcr lachrymas

confratrum difficulter , fcd eodem d
nia fandi uiri,
lcui delido,
liberatus fuit. Et quidam ubiexalieno
quis innocens posfidetur. Nam mirum fi propter uenia-

&

&

le proprium , aut propter graue alienum peccatum , aut

etiam propter proprium facinus 3 aliqui etiam ad maleficarum inftantiam 3 pcr da'tnones posfidentur . Nam
de proprio ucniali peccato patet per Casfianum colla.
abDa.fereni prima, dicentem de Mofe. Mofcs inquit in

&

heremo cum fingularis

& incomparabilis uir cfTct,ob

re

>

prehefionem unius fermonisjquem contra abbatem Ma

.charium dilputans. paulo durius piotulit quandsm fcilU
cet opinione pra:ucntus dico cpfcftim traditus eft demo
ni, ut huro.nnas egtftiones ori fuo ab eo fupplettis ingere
/et. Quod flagellum

turjnc.f.in eo ucl

purgationis gratia

momentanei

delid

dris intulifie

uidc

macula refideret,

patuit cxmiraculofa curationc.Nam cetinuo abbate Ma

chario in oratione fubiiufta, citius nequam fpiritus ab cq
fuga,tus abfcesfit. Sim ile uidcturhuic q> Gregorius primo
diaJo.rcfeft de inomali,ouxladucom comedit, no prius

figno crucis fe muniens, & per beatum Fquitium patre

liberata,Dc quarto ctian^uidclicct pro alieno graui pc$
'

Qupm.fubHantialiter inhabitant

%2 4

cato alique pofiidcri.ibidcm refert beatus Gregorius de

beato Fortunato epifcopo,qui dum diabolum ab obfeflo
homine propuliflet fcro,idcm daemon in fpecie peregrini
per plateas duitatis clamare c^pit.O uirum fandum For
tunatum epifcopum.Ecce dchofpitio me peregrinu proiecit,necuoi quiefeam inucnio, Tunc quidam cu uxore
fuum hofpi
filio fedens peregrinum inuitauit ad
tium,& quaerendo caufam expulfionis cft gauifus fuper
audiuit.
fide
peregrino
a
uiri,quam
fandi
derogatione

fua

&

Exinde autem diabolus puerum inuafit

ac

animam eius

reccpiflet hofpitio intellexit

&

facinoris

&

prunis inicci^

cxcufiit.Sicque pater mifer

.

magni communiter, tam

quam in fandorum

primum que

Et de quinta caufa proprij

in facra feriptura

paffionibus legimus.

Nam

Sc fic.

.Regum.i 5 .Saul inobediens Deo pofTeflus eft.Quae ona

uinia( ut diximus) tadafunt,ne imposfibile cuiquam
deatur.ne ob facinorum maleficarum.ut aliqui etiam ad
earum inftantiam posfideantur. Super quo ut diuerfo*
modos posfidendi intelligere ualeamus, quo ad fecundu
i

rem geftam in medium producamus .TEMPORE liquide Pi papae fecundi ante iniundum inquifitionis offi
accidit cafus. Bohe
cii uni cduobus inquifitoribus talis
mus quidam de Dachono, oppido, filiu unicu & faccrdoquia obfeflus erat,
gratia,
tem fecularem ob liberationis
Romam ufq; perduxit.A cafu autem dum ego unus ex in
j

quifitoribus hofpitium refedionis gratia intraflem conut tanquamcoraenfalis idem facerdos cum patre

tigit

ad tabulam pariter mecum confoederent . Conucnientes

aut & mutuo(ut moris forenfium cft^conferentcs.Idcm
pater pluries fufpirans. Et quod profpcrum iter comple
compa
uifiet a Deo omnipotenti optabat.-cui ex intimis
tiendo, quaenam lui itineris & caufa triftitiaeeflet, inqui
collaterali
Sc
mihi
qui
audiente,
ille
filio
ccepi.Tunc
rcre
in menfa eratjrefpondit.Heu filium habeo a dxmone ob
fefliim.quem ob liberationis gratiam magnis laboribus
Sc impenfishucufq; perduxi. Ft ego. Vbi nam filius efiet
Hum inquireret, quod mihi collateralis eflet indicauit.
,

Attcrritus

Qufftio.I.Cap.X.

&

AtterTitus ego paululum

diligenter ipfum intuens 3
,
cum tanta modeftia cibum Tumeret , Sc ad quaeq } interogata pie rcfpondcret.H$fitarc animo coepi quod obfeffus

non cflet,fcd infirmitatis caufa fibi aliquid accidiffc obic

ci,tunc filius remigcftam per fe narrans,& qualiter quan
toqj Tepore obfelius fuiflet indicauit . Mulier inquit quae
dam malefica hanc mihi infirmitatem contulit, rixanti
enim con tra eam ratione cuiufdam difciplinae circa regi-

men

curiae, cum eam durius incrcpaflem, quia ceruicofas

uoluntatis erat, dixit, q> poft paucos dies haberem int en dere his qux mihi contingerent . Sed Sc daemon in me ba
bitans hoc idem refert quod maleficium fub quadam ac
,

borepofitum fit a malefica, q> nifi amoueatur non potero

liberari,fed nec arborem uult indicare. At ego nec mini-

mam Tuis didis fidem adhibuiffem , nifi experientia me

protinus edocuiflct.Nam interrogatus a me de interuallo
temporis, ut praeter confuctum modum obfcflbrcm tantae Tuae

rationis efle capacitatis , Refpondit, ufu rationis

tantummodo priuor,quando diuinis aut uacare aut facra
loca uifitare uolucre, prjecipue autem d^mon ex Tuis uer
bis per me prolatis dixit. Quod ficut maiorem difpliccn-

tiam hadenus

in

Termonibus ad populum

fibi fecifict,ita

ut nullo modo me praedicare fincret gratiofus enim ex

,
relatu patris praedicator extitit,
omnibus amabilis At
ego inquifitor cu de fingulis certificari uoleba, per quin-

&

denam

ad uaria fandorum limina ipfum deducere decreui. Praecipuae autem ad ecclefiam fandae PraSc ultra

xedis uirginis

, ubi pars ftruae marmoreae cui in fua flagel

latione faluator nofter alligatus fuerat,
ad locum in

&

quo Petrus Apoftolus crucifixus fuerat, in quibus locis

horribiles eiulatus dum exorcizabatur emittebar, iam af
ferens fc uelle exire poft paululum uero minime . Et ut
,

praemiffum

eft in

omnibus moribus manfit facerdos com

pofitus, Sc fine omni nota,

nifi

dum exorcifmi incipie-

bantur , Sc illis finitis dum ftola de collo amouebatur, ex

tunc iterum nec minimum irrationabilem autinhonc,

ftum

motum dcmonftrabat, hoc dempto dum ecclefiam

aliquam
*

cn-.
LyGoOglc

Quomodo fubjlantialiter Inbubitcmt.

1^6

aliquam pertranfcundo genua pro falutationc uirgini*

gloriofar flectebat, tunc diabolus eius linguam in longum
extra os fuum emittebat, & interrogatus,an npn ab illo
poflet continere, rcfpondit, hpc facere minime ualeo,fic
enim utitur omnibus membris & organis, collo, lingua ,
pulmone, ad loquendum uel ciulandum dum ei placet au
ajo quidemuerba qua: fic per me & ex membris meis loquitur, led rcfifterc omnino non ualco & quando de
uotio.nii orationi aliqua infiftcre affc&arem , tamen a,criusmc impugnat linguam emittendo Et quoniam
columna in ccclefia fan&i Petri in templo Salomonis cir
,

cmifci rata exiftit.pcr cuius uirtutem plures licet a

nibus obfefli

do

dicio liberati

tione

fibi

nodera
die

m templo

liberantur
llli

fe

eo quod

dgmo

&

Chuftus praedicatame occulto Dei iu

non potuit Alium modum pro fua liberalicet enim per integrum diem &
inclufus mafiflet, tame fequenti
.

difponcndo

circa

appodiaflet, hic

columnam

eum plc&os dum circii

pqft uarios cxorcif nos fuper

&

ftaret populos
iriagqus nerer concurfus. I,nterrogatu$
in qua parte columna: fe Chriftus podjafiet , tunc dentibus mordendo columnam , locum demonftrabatciu-

lahs.Hicftetit, hic ftetit, uitimatim tamen dixit. Nolo

exire. .Et cum interrogaretur qua de caufa, rcfpondit,

& interrogatus denuo , cur propter

lombardos egredi nollet, tunc rcfpondit in Italica lingua, cum autem infirmus facerdos illud idioma igno-

propter lumbardos,

raret , dicens

fimum uitium
gando

& fic nominando pefi.

fic
At facerdos poft hoc mc interro-

Omnes faciunt
luxuriae.

dixit, Pater

quid

uolunthacc uerbaitalica quas

uxore meo protuli , cui cum iodicallct rdpondet, ucriba quadam audiui , fcd intcljigerc non pocui.J Et quia ut
rei probauit cuentus, hoc t daemonium erat de genere illo, de quo Saluator in euangelio Hoc genus daemoniorum non eiici.tur nifi in oratione & ieiumo.Jdeo quidam
jUcncrabilis epifeopus per Tureas, ut fertur, a fede cxpul_fus, pie ijIU.compaticns per totum quadragcfimalc rem?
,
pus ija.panjp
fi aqua, jciuoiis& orationibus fi cxorciGfibi

'

mi$ quotidie

Qyeflio.I.Cap.X.

237

Dei gratiam tandem liberauit , & ad propria cum gamhtt remifit Super quo licet fine miraculo nullus inhaid-fiif a pofiir fufficientcr differere, qutbus & quot modis cfcemon homines poflideat,
uel etiam laidat poflumus' tamen dicere quod qiiinquc
modis, depto eo quod in tebus fortuna: exterioribus ali
uando tamen lxdunt Nam aliqui in propriis tantumo
3o uexantur corporibus. Aliqui in corpore fimul ,& in
potetiis interioribus, Aliquid in potetijs tantummodo in
ferioribus. Aliqui caftigatione eorum ad tempus tantum
modo ufu rationis priuantbr; Aliqui uero uelut beftiae
irrationibiles redduntur Profatum faccrdotem quarto
infiftens, ipfiim per

modo poflefiUmfuifie declaratur. Nam

nec in rebus for-

tuns,necin proprio uexatus corpore fuit.prout contigit

beato Iobjubi Deus d^monem iicentiaflc manifefte fori
ptura fiiper hoc tradit, dicens adfathan , Ecce, uniueifa
quae habet, in manu tua lunt, tantum in ea ne exted^s ma
num tuam , & hoc in res exteriores In corpus nero poftmodum ait,Ecce in mani tua eft ueruntamen ammn ems
ferua, id cft, uitam eius ne auferas,poteft etiam dici quod
.

tertio modo, fcilicet, in potentiis anima: interionbusffimul

corpore uexatus fuit, cum dicebar ut iob. a. habe
tur,Ad Dnm fi dicitur, confolabitur me ieftuJus meus, Se
rcleuabor Joquens mecum in ftatu meo , terrebis me per
fomnia,& per uifiones horrore cocuties,da:mone fcilicet
rocurante,fecundum Lyram & fecundum Thomam.
?'errebis me per fomnia.quae.f.dormienti apparer, Sc per
uifiones quae f apparent uigiUnti ab ufu exteriorum fehfuu,alicnato.folenccnim phantafinata informata diurnis
cogitationibus effc in terorem dortrrienrru.l t hic rej ro
bantu r in eo cx infirmitate crtrporis.Vndc fi cofolatione
undiq; fcclufa nil remedii uidebatur Iob euadedi tot an
guftias nifi per mortem, horrore inquit cocuties. Quibus
modis
malefica: hoies lapdere per da:moncs nento dubi
tat, prout in fequentibus patebit qualiter per gradines in
rebus fortuna:,& in corpora animaliuSc holm lefione.s iu
ferut,& tertius etiam tuodfts laedendi cft in corpore
r.

&

&

intcrioiib.
agle

a58

Quom.fubftantialiter inhabitant.

interioribus potenti js, abfqj priuatione ufu rationis. Patet ex earum opcrationibus,ubi ut fupra ta&um cftjadeo

mentes hominum ad illicitas affectiones incendunt,quod

neccjOTario etiam noCturno tempore ad amafias per longa terraru fpacia currere habent , fifco carnalis amoris ni
mis illaqueati . Potcft adduci & illud q> in Hcffia oppido
Marburch contigide dicitur de quoda obfedo ctia lacerdotc, du in exorcifmis dsmon interrogaretur, quanto te
pore facerdotc inhabitafTet . Rcfpodifle fertur feptem an
nis.Et cu exorcifta obijccret : cu uix per tres menfes eum
uexafti, reliquo tepore vbieras?Rcfpodit.ln corpore fuo

me occultabam. Et ille: In qua parte corporis ubi inquire

bat,refpo ndit ,ut plurimu in capite.Et denuo, ubi na fuiffet.qn diuina cclebradet,& facramcntu fumpfiflet reqaifi
tus, dixit.-Sub lingua eius me occultaui. Et ille mifer.qua

temeritate ad prsfcntia creatoris tui no aufugifti? Tunc

djmonrNunquid fub ponte fe ui!c quis occultare pot,do
nec defuper uir fanftus pertrafibit, dummodo gredus no
fixerit, diuina tamen cooperate gratia liberatus fuit , flue
uerum fiue fi&itium protulerit, cum mendax fit, pater

&

modus applicatur ad praefatu podediim Ro

mx liberatu fub hac declaratione,q> daemon posfit illabi
corporijlicet no animc^cu hoc foli Deo fitposfibile, illa
et corporis non tn infra terminos edentis corporis,hoc
cius. Quartas

inqua, declarat terminos edentia: corporis, hoc inqua de

claradojhabetur modus quo d^mones fubdatiahtcr Iter
du holcs inhabitat ,
ad tepus tantu ufurationis priuat.
Et quidc hoc fic declaratu r.Na dicere podumusq corpus
edentiae.
habet terminos duplicis rati onis.f.qu a citatis,
Vnde qn angelus quicunque bonus uel malus operatur
infra terminos corporalis quantitatis,
fic illabitur cor
pori , operando circa potentias quantitatiuas , fic etiam
boni angeli etiam imaginarias, in bonas uifiones operantur nuquam autem dicuntur illabi edentis corporis, quia

&

&

&

non podunt

illabi

pars, quia alia

ut pars , neque ficut uirtus

tus quafi dans ede, quia

J.

Non ficut.

& alia eft edentia utrobique, non ficut ui r

fuum ede habet per creationem

Deo

QMjliol.Cdp.XT.

Deo, unde

1}}

& ipfc folus habet intrinfecam eflentise opera

tionem & conferuationem quandiu placitum fuerit fuse

pietati conferuando.Vnde concluditur, quod alise omnes
perfettiones feu dcfeftus(loqucndo de bonis)quo ad per
fc&iones.De malis, quo ad defeftus quando operatur, fi

&

operantur circa corpus

partes eius, ut circa caput illa,bunturtali corpori luperterminos,uidelicct quantitatis
quantitatiuas potentias.Si uero circa animam tunc ite
rum uterque extrinfecc opcratur,fed modis diuerfis fct
dicutur operari circa animam, fantafmata illa feu fpecic.s
intcllettui reprtefcntando,& non folum ad iudicium feni
fenfuum exteriorum. Ex quibus operatio
fus comunis
nibus fcquunt ur tetationes a malis angelis, aftediones
cogitationes malae per indireflum operando uerfus in
telleftum.A bonis autem angelis fequuntur illuftrationes fantafmatum ad cognofcedum rcuclado ab eis, unde
talis diuerfitas eft,q> boni angeli etiam direfte poflunt
imprimere in intellettum fantalmata illuftrando. Mali
autem neque illuftrare dicuntur fantafmata fed prius ob
fufeare. Item nec direfte imprimere poflunt,! ed tantum

&

&

&

&
&

modo indirefie,inquantum intelligcntem

necefle eft fan

Per haec tamen etiam angelus bonus

non dicitur illabi animae,licct eam illuminet ficut nec di
citur fuperior angelus illabi inferiorem , licet eum illucoopera
minet,fed tantummodo extrinfcce operatur
tur modo,quodi&umeft,unde multo minus malus illa
bi potcft,& per hunc modum daemo facerdoti corpus in
tribus occupauit.Primo q? ficut illabi fuo corpori potuit
infra,uidelicec terminos corporalis quantitatis,ita caput
fuum occupauitfubftantialiter illud inhabitando.Secun-

tafmata fpcculari.

&

do quod

circa

animam eius extrinfecc operari potuit, ob

fufeando intclleftum ut rationis ufum perderet. Ita eti a

potuit ut fine intermifiione uel etiam interpellanti cum
quo ad amiflTionem rationis ucxare.Licet etiam dici po,
tcft quod ex dono Dei hoc habuerit faccrdos,ut non fine
intermifiione a d^mone uexaretur .
Tertio quod licet
uoces ad
omnibus membris organis ad loquendum

&

forman-

Quo fubttantialiter inhabitant

40

formandum priuaretur,femper tamen ad uerba,

licet

ho

adfententiam uerboru.m aduettentiam habuit qui modus obfidendi plurimum ab alijs obfidendi modis differt,
cum communiter obfesfi leguntur fmc intcrmisfiouc a
d$monibu$ affligi, ut patet in euangelio tam de lunatico
,

cuius pater dixerat ad Icsu; Domine , miferere filio meo

etiam
uia lunaticus eft,& male patitur Mact.i ?.quam
3 e muliere illa quam fathanas alligauerat 18. annis 6c
Luc.
afpicerc.
furfum
poterat
rat inclinata, nec omnino
d^mones diuina per1 g.Qmbus etiam modis indubie
isfionc ad inftantiam maleficarum uexare pofsunt.
.

De modo quo omne genus infirmitatis i n

ferre pojfant,

&

hoc in generali

degrauioribus.

CAP.

XI.

hoc quod non fit aliqua infirmitaa

corporalis que a maleficis(Dco permitte
te) inferri

non posfit, etiam

uel Epilepfiam fe extendere

fi ad lepram
habeat . Pro

nullu
bari poteft per hoc q> per doftores
enus infirmitatis cxcipitur.Nam diligen-

daemonum
1'uperTus tafta funt3 tam de uirtute
confiderantur, nui la pa
ad malitiam maleficarum
fuo pr?ccNidcrtamm
iturhoc difficultatem
Anmalehci
etiam formreario, ubi qu$rit
er eu

que

niam

Nam &

jtorioquam

joffintueracitcr fuis malcficijs

holesl^d ere,5c

elt

qu$-

infirmitatis,ctiam quantu
\io abfqj exceptione alicuius
eo
mnque incurabilis. Ft ubi refpondit quod flc,qU^rit
quo ad pri[equenter quibus modis,& quibus rebns.Et
par.
num refpondit.tit fiipra ex prima queftione prime
Ifidorum deicribete
:ra&.n'us pituit Probatur etiam per
ob
dicutur
Malefici
maleficaru operationes.S.ethi-cap. 9.
elementa concutiut.f.o
facindiu magnitudinem ;hi er.i n

IXap.XI <

An:

'
.

9*

M*

p4re/dmonumadtcrapcftates concitandas, mchtcs ho*

rationis,,
tii r bant, modis uideikct fupra tadi5,ufum

minu

ucl omo impediendo, aut grauittr obfufcando,fubdit,5c'i

abfq; ullo ueneni hauftu* violentia tantum caenis ala in
terimunt,uitauidelicet auferendo, Probatur etiam per S.f

Tho.in 2>fen.circadif.7,&,8.Et

in

4.di&34^* ^ommu

ni ter per oes theologos ibidem fccibetcs .q malefici oib,>

modis pofluntprocurarclaefioncs in hominibific eorum
lebus cooperate damonc.in quibus darmo poteft folu.l^;
dere uel deciperc 3 uidelicct in rebus, fama, coirpore, ufus
ion in uita,uui dicere q> in illis.in quibus demo per
fe abfq malefica poffrt laedere,poffit ctia cum malefica ,

&
;

imo ampliori facilitate prqptermaiorediuinasmaieftatis

offcnfioncjUt fupra tadu cft.Dc rebus nanqj patet Job.i
dc 2-ut fupra patuit.Dc fama patet in legenda B.Hy eroni,
mi ut refert lo. An. in hierominiano q> diabolus fc tranf-

formauit in formam S.Siluani cpifcopi in Nazareth ama

d*mon primo ffm.inn nobile in no
de in ledo procare& prouocarc eoepitad luxuriam uerbis,8c-dcindc fadis follicitapjt ad malum, quae cum- clamaret, daemon fub fptfcic/andi cpifcopi fub ledo f^min^j

toris Hicrooyroj.Qui

&

inuentus per luxuriofa ucc

fc abfcondit,ubi requifitus
bafc mentitus eft cfle epifeopum Siiuanum. In craftinu
frgo fandus uir difparentc diabolo diffamatus eft.grauif
lime 3 quae difamia tandem circa fcpulchrdm S. Hiero.fauete diabolo in obfeflo corpore purgatus oft.Decorporc
-patet in

B.iob.qui percuflus

fui t a

darmonc ulcere

peffi-

quod exponitur delepra.Refert, etiam Sigisbertus Cc

Vinccn.in fpc. hifto.lib.2 s.c <3 7.3 tempore Ludouici lctundi imperatoris in parochia Saguntina quidam dae*
jtno

malleos ad domos
deinde publice loquendo. furta prodendo,&
.-dlfcordias feminando plurcsdnquictauit , deinde omnes
ifcpntra unum irritauit;, cuius hofpitium ubicunque marie
Et ob illius peccata omnes pati affirmauit,
Uat incedit.
Vnde eandem agros pro. hofpitio habere potuit-, propter
ultos iadibus
} quod cum pyesbyteri litanias cclcbrarc^m

monprimo

f.rpc lapides iecit,& quafi

-per<ftiffit.Ec

la

P-

441

Qualet infimi tat.gemJnferant.

lapidum daemon ufque ad crQeHtatiOnem l^fit.aliqttaud

quieuic,aliquando faeuit,8c per triennium ifta continua
*it,quoufque omnia aedificia ibi itteendio dofumpta fnt

Item de nocumento ufu

rationis,

&

uexatione interiora-

arrepticiis per cuangeli

fenfuum.probatur expofiefiis
etiam
cas etiam hiftorias.ltem de motte&qilod de uita
quofdampriuat. Patet Thpbite6.de feptemuiris
eftre
uirginis oecifis,qui proprer luxuricfum affehim,&
erant
>iem appetitum m Virginem Saram eiufdem non

,ita

dirniimatrimonio.Quare concluditur, q? ficutper fe

homi
amplius pet maleficas in^rrfhibus nihil dempto
nibusnoeerepofiunt.uerum ubi quxritur.an huiufmodi

&

imputiidae.
laefiones fint potius dieniohibus iiutmaleficis
Refpondetut quod ficut propria dt immediata attione
ip
operantur infirmitates immittendo , ita

&

d*mones
fii

&

contemptu
principaliter funt imputandae, fed qua in
in perditionem animarum
ofFcnfam creatoris fimul
huiufmodi permaleficas ettdrccre ,fci tes quod

&

quaerunt
am
ita
per talem modum, ficut Deus amplius irritacur,
quia de fadto
piius permittit eis poteftatemf^uiendi
permitterenrtOn
innumera maleficia perpetra tittequa*
affectaret
tuf diabolo inferre hominibus, luperfft folum
oc *
homines ledere, quia tamen p6rnhtitttlntur , iufto
perfidiam
culto Dei iudicio per maleficas propter earum
cis iufto iudicatholicae fidei abnegktionehi/ Vnde

&

&

&

&

diabo-

cio talia imputantur fccuridsrto quantumcunque

mulier lntinee
fit aftor principalis.Seoba ergo quam
aquam fpergendo
iret aquae ut pluat Sc furfum in aerem

lus

infenon caufatpluuiam.necpofTet mulierinde reubi ia

prehendi,quia tamen e<paft6 cum daemone inito
pluuiam cauct malefica talia facit. licet demon fit qui
malafideoc
quod
tamen immerito inculpatur eo
lieet

fat.ipfa

pere diabolo

et a ij
fernit eius obfequiis fe tradedo. Sic

a i
quando imaginem cereum uel fimile ad malcficandu
quem maleficus facit, uel quando maleficio alicuius iri ainfer
moleftiae
quicquid
qua uel plumbo imago apparet
,
tur tali imaginheum tale experitor fidei imaginatio
.)

?J J CSm

Queftj.Cap.XI.

*4j

eft, homini maleficia to, puta

pundurauel alia l^fura qua

cunque. Licet iefio rcalitcr inferatur imagini per malefialium
hominem
daemon malcfiucl
&
inuifibilitcr
cam
,
ciatum hominem eodem modo la:dit, merito tamen ma
lcficae imputantur, quia fine ea Deus nunquam l^fionem
inferre diabolo permitteret, nec diabolu* per fe laedere ip
fum attcntaftct^Sedquiadi&um eft de fama in qua d^mo
nes per fc homines laedere poftunt., abfque maleficarum
cooperatione poffet in dubium uerti An etiam daemones per fe poflent honeftas mulieres infamare ut tanqua
maleficae reputarcntur,cum fii, earum effigie ad malefican
dum aliquem apparerent , unde contingeret talem innocenter infamari. Refponfio, aliqua funt praetermittenda.
.

Primo quia didum

,

eft

daemonem

nihil polle efficere

abfque diuina permiflione., ut,jp prima parte operis, circa ultimam quxftioncm patuit , etiam cadum eft , quod

non eft tanta permiflio fuper iuftos, .&

in chari.ta.ee exifte

ficut fuper peccatores, in quos utique ficut maiorem

,
habent poteftatcm iuxta illud Cum fortis armatus cuftodit,&f. Ita utique plura permittuntur a Deo in corii

tes

afflidionem quam fuper iuftos .Demum licet iuftos in re

bus exterioribus-, ut fama & fani^ate corporis Jarderc pof
funt, Deo permittente , quia tapicn fciunt hoc cis cedere
in augmentum meritorium , ideo minus eos lardcre affedant. Ex quibus dici poteft , quod in haec difficultate refpedus poteft haberi ad diuerfa Primo ad diuinam permilfionem.Sccundo, ad hominem qui ccnlcrur honeftus
cum tales non femper funt in charitatc.exiftentcs ficut
funt lub honcftatc reputati. Tertio ad facinus in qu\a innocens debet infamari, quod jillud.ex fua radice eunda fla
gitia mundi excedit. Ideo dicendum , licet ex diuina per*
niiflioaequiq} innocens fiuein gratia c6ftitutus,fiue no
fatua ^.habendo tamen rcJa:di poflit in rebus fortuna:
fpedum ad ipfum facinus & grautfatem criminis, cii ma
Icfici ficnuncupatur ob fi.cinQruqi,magnitudinem iuxta
Ifidorum ftrpe allegatum dici poteft 9? hoc ut aliqui* innocens prsedido modo a. daemone infametur fieri no c ft
bene
C
,
.

&

'

3U.

Quales infirmhat. gener, inferant.

$44

bene poflibile iterum multis rcfpe&ibus .Primo quia cu

infamare in uitiis quae abfque peccato expreffo ticltacito
inito tum d^mone perpetrantur, ut funt furta, latroci nia,
atus carnales. Aliud fit ab infamia fuper uitia qu$ nui
lo modopoflunt homini imputari, aut ab eo perpetra-

&

ti, nifi fuper pa&um cxprciTum cum daemone inito, qualia

funt opera malcficarum,qu nifi uirtutc daemonum a ma
perperranrur, ut ubi homines, iumenta, aut terrae
fruges maleficiantur unde 5c eis aliter imputari non pof
funt . Ideo licet d^mon posfit hominem de aliis Uitiis in
famare , de tali tamen uitio infamare cp fine eo no poteft
perpetrari,non uidetuf bene posfibile. Praeterea hucufque
nunquam attum eft,nec repettum, ut aliquis innocens fit
fic propter talemjnper d^monem taliter infamatus ,
famiam mortui fuiffet adiudicatus, imo ubi tatummodo
infamia laborat talis nulla poena punitur, nifi quod canonica purgatio fibi indicitur ,( ut 'in tertia parte operis cir
ca fecundu modum fentetiadi maleficas patebit , )& licet
ibi contineatur quod ineafudu in purgatione deficeret,

Jeficis

&

pro reo

effet

habendus , adhuc tamen adiuratio

fibi indi-

cereretur antequam ulterius fuper poena relapfis debita

procederetur. Sed quia circa cotingentia laboramus quas
a&u nunquam fuerunt perpetrata , nulli dubium quin
in pofterum diuina permisfio fieri non permittat . Prae-

&

&

a fortiori propter angelicam cuftodiam qu$ non

terea
permittit infontes in aliis criminibus minoribus infama

ut in latrociniis

ri,

& huiufmodi minus permittet,immo

fortius fuae cuftodiae deputatum ab infamia talium flaeitiorum praeferuabit.Ncc ualct fi quis afta per fan&u Ger

manum obiicerct, quando dsemones in afiiimptis corpo

ribus.&admefam confedentibus alias mulieres uirisfuis
, repraefentabant hofpitem , illudentes
mulieres in propriis corporibus femperedetes

condormientibus
quafi

illae

& bibentes aduentarent,de qua etiam fupra mentio habi

ta

quia nec ibi illae mulieres excufantur quafi innoce

omnino, fcd quod talia mulieribus faspe accidut,quod

eft,

tes

iuxta ca.26,q. J .epifeopi notatur

Vbi reprehenduntur
talea

'Quaffio.l.Cap.XI.

14 $

dum in imaginaria folummodo illufione

tales 9>

iantur, putant fc ucracjtcr

transfe

& corporaliter transferri, licet

tattu eftj etiam interdum corporaliter a dxmo

wbusuehuntur, Sed quod corporales infirmitates alias
(ut fupra

omnes nulla dempta.diuina permisfionc inferre poliunt*

de illo eft prsefens fpeculatio Concludendo ex prseaota*
tis quod lit cum nulla fiat a doloribus exceptio, cui Sc
,
rationem alTcn tire oportet, cum alias daemones fu a natu
.

rali

uirtute citnda corporalia excedunt, ut faepe taftu eft,

afta deniqj Sc gcfta

maior

per nos reperta haec affirmant

Nam

lepram aut Epilcfii

oriri posfit,anuidelicet talia iuferre pollent, eo quod hu
iufmodi tantummodo ex diuturnis praeuiis interiorum,
difpofitionibus Sc defedibus fol t oriri, [nihilominus per
maleficia interdum efle illata repertum eft. Nam in diocoefi Bafilienfi in confinibus partium Lotharingiae Sc Elfatiae, cum quidam honeftus laborator quaedam uerba du
ra contra rixofam quandam mulierem protuli(Tet,illa in
licet

difficultas fortasfis circa

& in breui fe de eo uindicare

Et ille licet minas paiuipendifler3 eadcm tamc no
puftulam collo accreuifle fenfit,fricado tamc pau
luium Sc tangens tot^m faciem inflatam & tumcfa&am
cum collo perfenfie , intantum uc horribilis fpecic leprae
dignata nftiaas adiccit,quod
uclle^

Gfffibi

etiam per t otum appareret corpus , qui non diftulit fed

,
quanto citius^a micis
cofuiibus accerfitus rem geftam

&

iuper

commina toria uerba mulieris

narrauit

& q<T lic

& fufpitione ucller,quod illa fibi arte magi

eadem malefica intuliflet.Quid plura? mulier capitur,

mori ea fide
ca

&

quaeftionibus exponitur,
crimen fatetur. Ad Judex do
modo Sc caufa diligentius inquirens, refpondit. Cum me
ucrbisopprobriofis homoille aggreflus fuiflet , ego ira.

fucccnfa

cum ad domum uen ifTcm, malignus fpiritus cau

fani triftitiat

mea: inquirere coepit

cui

cum

fingula enar

&

ut me uindicare poflem ideinfinuado inftare.

inquifiu:t dicens, Quid ergouis,ut ei faciam ? At eso
refpondi. Vellem ut innatam faciem femper retineret
ralTem,

Jlle

&

fic ille

abfccsfit,

Sc.

illam infirmitatem ultra

I

quam petii.
homini

Infim.jpcciales

*Afi

a Malef.caufatd.

homini intulit, ego.n.cp tali lepra eu percutcretjminime

fperaflem, unde ficincinCrata fuit.Indioccefi deniqj Con

&

Freygurg, leprofa quacd a mumultis referre folet nifi debitu uniuerfa: carnis ia ab
annis duobus perfolucrit, quod fimili ex caufa cotrouer
quanda aliam mulierem mota fuif
lia: qua: inter ipfam
fet , cum de nofte domum egrefla ante oftium quid opeuentus quidam calidus a domo alterius
ris agere tetafle
mu lier is, qua: ex oppofito domus Iuk fuerat, cius faciem
fubito inlepraqua geftabat fe
iniufflauit,unde&
repete
incidilfe afferuit.In dioccefi deniq; eade 6c territorio nigra: filuae, malefica dfi per li&orc fuper ftruc lignoru pro
incendio fibi parato , a terra tlcu aretur dixit , Dabo tibi
mcrcede,& ficinfuffiando in eius uultu,ftatim lepra horribili per cotu corpus pcrcuflu', paucis ex poft fuperuixit
diebus Horrenda eius facinora breuitatis caufa obmit-

ftantienfi, inter Brifiacu

lier

&

tutur

ficut Se alia quafi

innumera, fuper h$c recitari pof

namq; feu caducum morbum certis mfli

gifie per oua mortuoru corporibus fubtumulata , praecipue ex earum fc&a ex inhumatis cum aliis carum caeremoniis qua: recitanda non funt, ubi in pocu,ucl Cibo, ali-

fent, epilentiam

cui praebuerunt, fgpius a nobis

repertum

cft.

Super modum quo alias confimiles infirmitates Jpeciali homini

bns injerre folent,

.

C A

XII.

P.

ut c*citatcm , uel acutiflimos dolores Se torfionesin corporibus hominum quis enumerare poteft ? Tamen ex his quae oculis noftris perfpeximus & qua: uni ex inquifitoribus innotuerunt ahqua in medium pro-

Lias denique infirmitates inflexifle,

ducamus. E

O iu

tempore in quo oppido Ysbruck

'

in-

quifitio

Qu&HioI.Cap.xn.

V-

quifitio fupcr maleficas fieret

47

hic inter alios

dcdudus

fuitcafus N.imhonefta quaedam perfona,& uni cx fami

liaribus archiduci\ matrimonio copulata in prgfcntia no
tarti,&c fetunda

formam

iuris,dcpofuit,&

cum tempore

fuas uirginitatiS Cuida ex ciuibus famularetur, accidit

uxbr

illius

ut

graui dolore capitis langueret pro cuius cura

eionecum quxdam mulier accesfi(fct,&

fuis

carminibus
pra.
quod con.

& certis praxi$ mitigare dolorem haberet ergo cius

dicam ubi

diligenter obferuabamjperfpexiqj

tra naturam aquee tufa; in fcutellam quandam, ipfa aqua

ia olla aliam afeendiftcc,curn aliis ceremoniis qua: recitare opus noneftrtonfidetansqj qu od cx illis dolor capi
tis in domina noitmitigamur, aliqualiter indignata,h$c
uerbaad maleficam protuli Nefcio quid agitis, uosnyn
facitis nifi fuperftitiofa & hoc propter commodum ue
ftrum.Tunc malefica (Vatim fubiunxit.an fit fuperftitiofa
uel non.tcrtia die tu fenties quid rei probauit cuetus.Na
tertia dic mane me fcdentc,c fufum apprehendente tao
,

tus dolor fubito corpus

meum inuafit.Primo in interio-

ribus, ut non eftet pars corporis in qua non pundioncg

horribiles fentirem. Secundo non aliter mihi uidebatur,
nifi quod cotinueigniti carbones capiti meo fuperfunda
rentur.Tertio in cute corporis, a uertice ufque ad plantas
pedum, non fuiftet fpacium ad pundum acus, ubi no fuiffet puftula alba fanic repleta, ficqV itl his doloribus ciula

do,& tantummodo mortem optando ufque ad diem par

tum prxftitiJ Tandem maritus domina? roeseuc ftabulii

quoddam intrarem

mihi iniunxit. At ego paula tim incc~

ftabuli eramus,
pccia panni albi fupcr oftiurti ftabuli
At ego Video. Tuncille.-Quantum potes^rcmoucjquij^
forte melius habcbis.Tunc ego quantum potui uno brt
chio me ad oftium tcncnte.cum alte peciam apprehendi,
Apcriasfinquit dominus J&confideradiligeter ibi repo
fita Tunc ubi peciam folui 3 plura ibidem indlufa repperi,
prarcipue au tem grana quxdam alba, ad modum quo pu
ftulx inerant corpori meo, femina quoque
legumina

dcndo,co pra:cedente 3 dum ante oftium

Ecce, inquit ad

me

&

'

quorum

JIOu

348

Jnfirm.fpeciales aMalef.eayfat{.

quorum fimilia ncc edere poteram aut intueri,cum

bus fcrpcntum,& aliorum animalium

rum. Et 4iC:
quidna agendum

intuita

ftupefafta.dum inquirerem a domino

proijccrem iniunxit.Proitti: Efi
foret, ut in ignem eunda

poft horae ipaciu,aut quattale,led

la.r
illae fuerant proiedx , omnem
xos
priftinam rccuperaui.Et quia plura contra

eccc fubito

non

mento.ut in ignem res

nitatem

-rem
fta

per qviae luipC

iiliuscui fabulabaturfuerut depolita

habita
non tam leuiter.quam & uehementerfuit

pt

cu mareficr^
pnecipue propter magnam familiaritatem
de mateheio rq
habitam. Vnde praefumitur quod confria

modo pumilio p\|

pofito 3 hoc uiro indicauit,& deinceps
aliud mdi
blicatum,fanitate ancilla recuperauit.lnfuper
e.O
etiam mulieris illatum
leficium cuiufdam perfon?
expfc
criminis
dem oppido referre in deteftatipnem tanti
tuxta
acceflit
honefta
,
dit.Mulier quaeda maiitata,&
depofuit.Rctro dorounvnqurtjha
juris formam ut fupra
uicinae meae^
beo uir idariu ( eft ille ortus contiguus
uicinae ad uinunde cum quadam die tranfirem ex orto
ft^ns 4
pcrfpexiflem,
damno
meunj*non abfque

&

&

darjum

oftio uiridarii,& apud

'

'

mc ipfarn conquerendo ,&

quae-

uicina fubitq
rulando tam de tranfitus quam & de dano,
At ego
fuperucnit,& an frfpcaamhaberem; inquifiuit ,
nili haec uer
aliud
famam,nil
eius
territa propter malam
demonftrat.Tuc
ba protuli.Greflus in germinibus damna
indignata quja ab eius fortaflis bene placitum mcil*
illa

cum ea implicare nolebam abfceflit cum

murmurare & uerba qu$ protulit licet audirem tamen in
ingens infirmi
tellierc no potui. Poft paucos uero dies

tigiofis^erbis

mihi accidit cum doloribus uentris & acutillimis tot

uiceuerfa, qua
anibus a latere finiftro uerfus dextru,&

tas
fi

&

fic die no
duo gladii , aut cultri eflent peftori infixi
conflufi
inquietam
auq' 5 clamoribus oes uicinos alios
accidit ut lutifigulus
tibus hinc-jnde pro confolatione ,
ha.
flagitio
adulterino
maleficam
praefatam uicinam
gratia accedes,
bens in amafiam fimul modo uifitationis
confolaroria
infirmitati meae compatiens,poft uerba
ab cesfie,'
i*

!i

&

&

&

Qpiaflial.CapXlL

14^.

abcesfit.Sequcnti tamen dic fcfiine redijt,& inter aliaco

folatoria fubiunxit.Expcrimentum capiam an ex maleficio h$c uobis infirmitas acciderit 3 cp fi fic apertu fuerit
fanitate uobis recuperabo. Accepto ergo plumbo liquefa.

& me in lcfto decumbcte plumbum in fcutclla aqua

plenam fupra corpus meum appodiando infudit , & ubi
qusedam imago & figurae diuerfarum rerum ex plumba

fto

congelato apparuifle

.Ecce inquit ex maleficio haec

uo

Et fuper limen oftii domus upa

bis contigit infirmitas.
parsinftrumentoru malefici; cotinetur. Accedamus ergo

& illus amoris melius fentientis.Sicquc maritus meus cii

pariter ad tollendum maleficium accedunt, & lutifigulua
lumen eleuans marito iniunxit,ut manum in foueam qu$
'apparuerat, mitteret:& quaecunque inucniret,extrahcrct

&

Quod fccit.Nam primo imagine quandam caercam ia

logitudine unius palmae undiqj perforata habentis duo
acus ex aduerfoper latcra,admodu quo ijpfa punfti&ne *
finiftro latere ufq 5 ad dextru,& econuerlo perfenferat e*
traxit. Demum petias paniculorum diucrfas ac plurima
res,tam in granis quam in fcminibus,& osfibus continen
tcs.ficq; illis in ignem proieftis ego quidem conaluij fcd
punitiones ccflaf
non ex toto. Nam licet torturae
ifent.appetitufqj comedendi rediit ex intcgro,tamcn pri
Ainae fanitati ufq } in praefens minime fum reftituta.Vndc
hoc quod priftina fanitas non rediret* Refpondit : Sunt
alia inftrumenta alibi abfcondita,qu inuenire no ua
leo.Et qualiter tunc prima inftrumenta repofita agnouif
det, dum inquirerem Refpondit , ex amore quo amicus

&

amico reuelare folet,lKccognoui,undcdum adulteram

procabat, & mihi uicinam agnoui . Ideo argumentum
duper ea coepi fufpitionis,haec aigrota recitabat.Sed quid
dum
fi fingula,qu$ in illo duntaxat oppido reperta funt:
-recitare uellc liber uciq* foret conficiendus, quanti enim
'cjeci,claudi,aridi,&.diuerfisirrctici infiimitatibus.iuxta
iuris,cx uchcmenti fufpitione fuper maleficas eis
huiufmodi infirmitates, in genere uel in fpecie pradic.en-

forma
tc 5
G'

quod talia
:

-l.U

in breui fentire habcient^ucl ad dies ui

i

Infirm.fpccialesa Malef.caufata

t*,uel ad

mortem ftatim percipiendam. Et quod

feciua

dum eorum dida eunda accidiflcnt , ucl

ad fpecificatam
infirmitatem, uel ad mortem aliorum, quia enim terra il
armigeris abundat, & ocia dant uitia, ubi io
la uafallis

&

terdum mulieres procabant, dum illas procatas abijccrc,

& alias honeftas matrimonio fibi copulare dilpofuerunt
raro fine uindida fuper maleficium inferendum,aut uiro
aut uxori dum fe fpretas cernebant . Thorus coniugalis
perfcuerabat,non autem uiris tantum , quantum mulieri
bus, ut eo pie sefiimari poteft illis incercmptuv.aut arefa
cocus
dis priores amafias procare haberent

.NAM &
&

quidam archiducis, dum iuucnculam honcftam

geuam duxifict.malcfica cius amafia in publica

alieni

uia

ali js

&

iuuenculx maleficium
mortem praedixit 3 extcnfa manu dicens Non diu de tuo
marito gaudebis. Statimq'uelcquenti die ledo decu
buit, &poft paucos dies debitum uniucrfae carnis perhoneftifc perfonis audientibus

En fic morior quod illa

Deo permittente,ne interimit , & utique
Deo fibi alias nuptias in coelo difponete. Sic
deniqs per maleficia miles quidam.ut publica fama tcfta

foluit in extremis contcftando.

fuismaleficiis

pro meliori

tur interemptus fuit

ruitto. Inter quos

fic

& alii plures

quos recitare obad uutu

& domicellus quidam dum

ama fi ac fecum pernodare nolebat ,& per famulum fuum,

quod ea node fecum certis negociis praepeditus pernoda
re nonpoflcteiindicaflct. lllaindicata famulo iniunxit.
Dicas domicello,non diu me uexabit 3 ficq 5 & fequcti,die
infirmatus, poft paucos dies fepultus.Sunt & tales malcfi
cae quxiudices folo afpedu & oculorum intuitu malefi
care fciunt3 quod etiam nullam moleftiam cis inferre pu
blicefeiadautcs.fed ut quibufeunque per criminalibus
caufis detentis,
& grauisfimis tormenti s pro dicenda ucritate expolitis, taciturnitatem inferre fciunt,quod nun-

quam eorum facinora

ginem

detegere poterut.Sunc

crucifixi flagellis

cia perpetranda

cum

& cultris

& qu$ ima

impingendo ob malefi

turpisfimis ucr bis.cotra gloriofisfi

mx uirgmis Maria; puricatem,<3c nofiri faluatoris

ex ciu*

intemerato
i

io-

Quafiio.LCapXIf*

i?ft

n^turalcm de honeftauerunt uerba iU

intemerato
la,&(?ngul6s a^W<rttare non evpedit;cuto nimis fine
littrA

piorum auriiim oftenfiua, in

feripeis

tamen redafta

repofitafuntjpboiit baptizata quaedam ludaeas

&

& alias iu

uenculas induketat.qUorum una Vvalburgis nomine eodem anno in e*treWiis pofita,dum a circulantibus ad co

feflioncmpeccarfllnum hortaretur , exclamauit: Corpus

& animam tradidi diabolo,nec fpes mihi adeft ueniae,Sc
harc non ad ignominiam, fed ad lau
iic dcfunfta.Singirh
dem glorialfltttuftriflimi Archiducis confcripta funt*
:

&

cum

te

ucra iiti catholicus princepsl

idextermlhium earum cum

&

praecipuus zelator

afliftentia reucrcndisfimi

or

dinarii Brixien.nOn mediocriter laboraiiit. Recitata aut

potius in deteftatibnem & odium tanti criminis , ut qu
iniurias hominum tifeifei no defiftunt,qubmodo iniunas
creatoris & fidei Contumelias, etiam non habendo ad tcporalia damna refpcftum fuffcrrepoftiint omniti enim
,

eorum hoc praecipuum fundamentum, fidei

negatio

uidelicct

ab

exifiit.

ma -

Super modum qno obsletrices malefica

V

iora

damna inferunt , dum

infantes

aut interimunt y aut damonibus

.

en;."

exarando

uni-,

CAP.

offerunt .

1 I II

E C pneteteundum eft de

nocumentis *
Et
illatis.

maleficis obftctricibus pueris

Secundo
primo, quomodo interimunt.
exccrat.
x quomodo daemonibus ofteredo
I in dioccefi namque Argcntinenfi & oppi
honefta
, ac
do Zabernio mulier quadam

beatisfima: ulrgini

Maria plurimum deuota,hunc calum

quod publt

referre fibi accidiflc fingulis, cius hofpitium

-

C.tl

'

Mh6c'aamiz in pueros

95*

ce tcfwrt nigram habena aliquam pro int^rfigno frequen

tantibas commemorant. A uiro inquit legitimp.fediarn
(

defundo impraegnata ubi dies pariendi appropinqua'

rcnt,mu!icrquxdam obftetrix,utipfam ad obflctricandum pueram acceptaret, importune initabat. At ego coti
fcia de eius infamia, licet aliam mihi a Humere dccreuif'
fem.ucrbis tamen pacificis quafi fuis annuere uellem pe~
titionibus me fimulabam . Aducnicntc autem tempore.
,

'

partus, cum aliam obftetricem conduxifTcm.illa prior in-

mea euolutis uix ofto

mulieribus ingreditur,
letto

dignata,quadam nodte cameram

diebus, eum duabus

aliis

&

appropinquantes in quo iacebam, cum maritum meum

qui in altera dormiebat camera uocare uoluiffem, fingu
membris, Elingua ita remanfi uiribusdcflituta,quocJ
dempto uifu cum auditu , nec pedicam mouere potuiffcm. In medio ergo illarum duarum ftans malefica, haec
uerba protulit: Eccc, haec peffima mulierum quia in obftcrricem me recipere noluit,impune non tranfibit . Et
cum ali* dux d latere flantes, pro ea fupplicarcnt,dicen
tes , tamen nunquam alicui ex noftris nocuit .
Malefica
fubiunxit:Hanc mihi quia difplicentiam fecit fuisinte(tinis aliqua immiterc uolo fic tamen quod infra dimidium annum nullos propter u os dolores fentiec , fed illo euoluto fatis cruciabitur*: acceflit ergo
uentrem
cum manu tetigit, mihiq; uidebatur quafi inteflinis extra
Itis aliqua tamen qux uidere non potui intromittens
Illis ergo abeuntibus, cum uires ad clamandum recupcrafTem, maritum quantocius uocaui, 8c retn geftam deni*
lis

&

daui.Cum autem ille caufam puerperio

dicens.
fiis

Vos

affignare uellct*

puerperae plurimis .illufionibus

laboratis, nec

quoquo modo

&

fanta-

diltismeis fidem adbibe

re nolebac,adiunxi,Eccc fpacium p^o anno dimidio mihi donauit.quo elapfo,fi nullj cruciatus fupcruenicnt.di
ctis tuis fidem adhibeo ; confimilia denique uerba filio
clerico, qui & pro tunc archidiaconu6 ruralis erat,protu
lit v

fcc.

cnm <5c ipfc uifitationis gratia illo die eam

frequentaf.

Quid plur^?fcx menfibus ad punftum euolutis iQter-

norum

}ufitio

T.Cap.XJU

norunt uifcertim tortura fubito ipfamtam dire inuafit f ut

nec diebus nec noftibus.a clamoribus orirnes inquietando abftinere potuiflet Et quia ( ut jjVxhiifltim eft ) dei
'liotiffima uirgini & regina: mifcricordije extitit , in pane
.

fcc

aqua,fingulis (abbatinis diebus leiunSndb, ideo

& per

Jpfius fuffragia credidit fc liberari . VndeSc quadam dic

ubi opus n.atdrie perficere uoIcbat,t;unc omtiis illa immu

&

aduocans maritum cum filio

dicia a cofpore prbrup it
dixit,Sinitnercsiftaefantaftica:?norine dixi poft dimicognofcetur ? Aut quis uidit uh
Erant
unius palmae, cum a
longitudine
rofarumjin
enim fpinae
iijs uariis innumero rebus immiflac.Infuper ( ut in prima
parte operis ) ex illius famulae redu&$ ad pr^fentiam ih
Brifiaco confeflionc patuit maiora damna fidei circa hac
dii

anni

fpaciuntj ueritas

quam fpiriaspfla.fimuletiam ligna mecdmediflc?

herefim maleficarum ab obftetricibns

inferri

quod

e-

tiam quarundam confesfio qu poftmodum incincrat$

fuerunt luce clarius demonftrauit .ISam in diocoefi Bafilienfi,& oppido Dahni quadam tndnevata fafla fuerat,
ultra quadraginta pueros necafle per modum talem, ut

quando ex utero egrediebantur,acum capitibus eoru per

uerticcm

ufcjj in

cerebrum

infixit. Altera

coefi Argcntinenfi,pueros abfq;

denique indio-

mimero puta quia de nU

mero non conflabat fe interemi fle fafla fuerat,taliter de

prehenfa.Nam ubi ex uno oppido in aliud, caufa obfte
tricandi uix mulierem quandam uocat officio fuo completorum ad propria redire uolebat,iibi portam oppidi
cxiuit,cafu brachium pueri recentc nati ex linteo quo
prgcin&a erat, cui drinuolutum brachium fuerat, ad ter-

ram cccidit,quouifo ab his qua: infra portam fedebant,

dum illa ptaetcnflet,lcuatam e terram, ut putabant.pccia
carnis cautius intucbajitur,& cum non peciam carnis, fcd
brachium pueri per articulos membrorum agnouiflent,
confiliocu prodentibus habito, &iiiuento quod infans
ante baptifmum dcceflerat,brachioq; careret , malefica
capitur, quaeftionibus cxponitur,5c crime detegitur.ficcjj
ut praediftii cft,abfq; ciui numero, fe infantes interemiflc
cognouit.

Quaftio l.CapJllIl.'

mergeris. Qua perterrita cum aliis quae aderant muiietr*

bus,& an ne compos cflet rationis inquir etes.f res enim
gcfta cunftos alios latebat, demptis duobus. uiris fibi co
jUnftis.TuncillerPesfima muiierum arte tuamagicapen
diculum infante fecifti.fa c Sc iam ut nullo deferente po-

tem pertranfeat,aut in flumine te fubmeTgeam ni Sicque

coafta, puerum (uper pontem pofuit.Sc artefua daemone
inuocans,fubito ex altera parce potis infans cernitur, -Ba
ptizaco ergo puero,$c ad propria rediens,cum iam p?r te
prout priftes filiam de maleficio conuincerc poterat
facinus oblationis minime probare potuiflct,eo
,

mum

qff ipfc unicus

illi

facrilego ritui interfuilTee,apud iudi-

cem poft tempus purgationis;, filiam cum matre

accufan
tur,& pariter incinerantur.Sc facinus de facrilcga oblatione, quod per obftetrices fieri folet, detegitur Sed hi c
dubium oritur.Quid ne operis aut efficaci^ talisijfacrilega oblatio in huiufmodi pueris efficere ualeat,Ad quod
dicipotcft quod ficut triplici ex caufa daemones efficiut,
ita & ad tria nephandisfimahaec ei deferuiunt. Nam primo ex fuperb ia eorum quae quia femper afcedit, iuxta il
lud : Superbia eorum qui te oderunt afeendit* fempet
quaerunt quantum pofiun tdiuinis rebus & aerenionijs
feconformare,ut fiefub fpecie boni apparetis facilius de
cipiant.Sicenim & uirgines, pueros , maresjucl foeminas
expetunt.a magis ubi in fpeculis uel unguibus nr.a lefico# rum furta fublata,uel alia occulta habent maui.feftarc,li
eet per corruptos idem oftendcre*canantur,fedtameut
fi ngat fe falfe caftitatem amare, quam tamen odit cum
caftisfimam uirginem fummb odit,eo quod caput eius
contriuir.Gen.j.Vnde fic animas maleficoru & eius ere
dentium per infidelitatis ui tium,fub fpecie uircutis dcci
pi unt.Tertiout ipla perfidia maleficarum ampliu* in fuis
augmentum crefcat,dum a cunabulis fibi dicatas malefi
cas feruant. Ex his efficit h$c facrilega obligatio tria ia
puero.Primo.qttod ficut ext erior oblatio fit in rebus fen
fibilibus Deo, pura in uino,panc,terr$ frugi bus,& hoc in
.

lignum debitae fabie&ionrs

& honori,iuxt;k illad Ecclef,

aj.Noo
t

*$#

MdeficMmnn in pueros.

a 5. Non

apparebis in cofpe&it:' Domini Dei tui uacuus*

quae etiam res aliis poftmodum prophanis ufibus nullo

modo applicari debent > nccpoffiint.Vnde& io.q.i. DamafiPapa.dif.Oblationcs qu intra ecclefiam offeruntur
facerdotibus tantummodo pertinere,flc tamen ut non fo
ltim easinfuosufus conuertat.ut fideliter difpenfent par
tlm ad ea qui ad cultum diuinum pertinct,& partim ctia
in ufus pauperum conuertat. Ita
talem puerum diabo

&

lo ib fignum fubieftionis 5c honoris oblatum, diuinis ufibus applicari dignae & fruftuofaefubicftiois caufa pro fc
quani pro aliis quomodo eft posfibile hoc a catholicis fic

n?Quis enim dicere poteft materna fcelera feualiena pec*

eata qbo ad punitionem non redudare in filios,fortasfis
ille ^uidi&um propheticum attendit. Filius non porta-i
bit iniquitatem patris, fed quod de illo paflu.Exo.20.Egb Dominus seiotes uifitans peccata patrum in filios, uf
que in tertiam & quartam generationem ? Eft enim haec
utriufquc lententia, Ut prima intelligatur depoena {piri*
tualiin iudicio poli iiue Dei,& non in iudicio fori .
Et

qu* principaliter tagit anima, flue fit pcena da

ni, ut priuatio gloriaejfiuepgna.fenfuSjid eft, cruciationis
ignis infernalis. His enim poenis nuquam punitur aliquis
eft pefena-

mne

culpa propria,ud contrafta, quantum ad originale,

commiflTo quantum ad adualcpeccatum.Secunda ue

to au<ftorita$,quia intelligicur de imitatoribus patemo-

iiel

Tum fcelcrum,utGratianusexponit.r.q.4.$.quibus. Vbi

etiam dat

alias expofitioncs,idcouliis poenis

qurbufcun*

que ib iudrdoDei punitur quis non folum pro culpa

fu*

<ommilTa,uetcommittencla,ut fcilicet cuitetur^ fied etia

prdeulpt alterius. Nec ualct fi dicatur quod time punitur

wnt caufa &'fine

quia
culpa, quae debcncflccaufa poe.tc
iuxta feguiam uvis, fine culpariififubfit caufa no aliquif
*puhieiidud,unde& dicere poflumusquod femper fupec^
eft eiufa etiam iuftisfiirtajlicet nobis ignota. 24sq.+.Au
,

&

giiftinus
fi fu per aftionem faffi ptofunditat c iudicio."
"tifm Dei penetrare non pafl<irmis,ueru camen.beriim fii
'

'"hius dfe,qu(jd dixit

4

iuildm cHVquocf fecit. Eft tamen

diftin&ia>

QiMHio.LCap.xm.

ijj

diftin&io in pueris oblatis,eo quod loquendo de innoce

tibus qui non per matres maleficas, fcd per obftetrices de

monibus

&
&

omnibus

facrificiis aliis

offeruntur,
rapiuntur occulte , vtdittum eft
fupra ab amplexibus
vtero honeftj matris, quod tales
innocentes non adeo deferuntur, vt imitatores efficiantur tantorum fcclerum,fcd imitatores paternarum uirtu
tum,hoc pi credendum eft.Secundum quod efficit haec*
facrilega oblatio eft.quod ficut in oblatione qua homo >
feipfum Deo offert in facrificium rccognofcit Deu fuum
principium
finem.quod quidem facrificium dignus cft

&

exterioribus ab eo impenfis,iuxta iIlud,Sacrificium Deo fpiritus contri. &c. Et hoc qu&

ad principium creationis finem glorificationis,ita & ip

&

fa malefica puerum offerens diabolo, eius animam & cor

pus tanquam fuo principio & fini damnationis aeternae
commendat, vnde & non nifi miraculose a folutione ta
ti debiti liberari potcrit.Solet quaedam hiftoria,immo
plures recitari , dc pueris ex materno vtero daemonibus
iruprouife,& ex aliqua paflionc & commotione mentita
matribus oblatis,& qualiter cum maxima difficultate in

&

adulta aetate a daemonum iurifdidione quam diuina permifsionc fibi vfurpant liberari poterunt, de quibus liber

exemplorum
fpecialiter

beatiffimae virginis Mariae refertus nofeitur

& de illo qui per fummum pontificem dumli

daemonum non poterat miffus

tandem ad quendam virum fandum in Orientalibus par
tibus degentem, cum magna adhuc difficultate per inter
berari a vexationibus

ceffionem ipfiusglpriofifsimaevirginisjabilla iurifdidio

ne ereptus fuit . Vndefiin vltioncm vnius improuifae

non dico oblationis,fed exhibitionis, ubi mater

ex indinatione duntaxat fuper copulam carnalem viro exhibe

prouentuxum,& illa replicans.Sit frudus ille diabolo datus, tanta

fam cum dixifTct maritus, fpero inde frudum

feueritas diuinac punitionis patuit, quanta creditur faeuire vbi tanta diuinae maieftatis cernitur offenfa. Tertium

quod haec facrilega oblatio cfficit.eft habitualis inclinatio ad huiufmodi maleficia hominibus ( iumcnris ,
ij.ParsMal.Malcfi.
terre
&

&

sire'

93LX

Maleficdamna in pueris,

*5$

ex

poteft
afsignare
.
inferenda.Huius ratio
I
frugibus lUtWIVUUatii
C7
terrae llUglUU
.

*-n-io*.fuoer punitionem te
fecundum Tho.in 2.q.io8.fupcr
dedu
poralem,qua aliqui propter alienas culpas puniutur
corpus,res
Cuntur.Dicitur enim q> quia filii funt fecundu
Et cu ali'quaeda patrisj& ferui Cc animalia, res dnorum.
his quae

quis

fit

puniendus in rebus

fuis

oibus.ideo

&

filii

pluries

tatra

pro paretibus.Et differt haec ratio ab illa quae fupra

in filios uiqiiu
fuit de peccatis patrum, quia Deus uifitat
taftu eft
tcrtianj& quartam gencrationem,quia (ut ibi
paternorum fcelerumt
imitatoribus paternoru
de imicacoriDus
intelligitur ae
hoc
jioc inteuigitur
pro paren
/%
/% n A
/4
/4
nlinfl
filiorum
punitione
concludit de

w
Ji^c aut ratio

>

1 *

per mala
tibus.ubi non imitantur paterna fcelera in aftu
ex adul
opera, fed tanti! in habitu,fic enim 6c fil ius natus

Ama-

ferio Dauid mortuus fuit quam citius, 5r animalia

huiufmodi fit ro
lcchitaru iufia funt interfici,quamuis
quibus
myftica,ut habetur. i .parte.q. 4.. $. paruulos . Ex

&

mnibus non inconuenienter dicitur q>

huiufmodi pueri

incll
fpmper ad maleficia perpetrandi ufq; in finem uitae
nantur.Sicut enim Deus fuam oblationem fanttificat>ut
fanftommgeftademonftrant, ubi parentes fobolc excis
procreandam Deo dicaflent, utique & diabolus fuamj)

lationem inficere noncefiat ex ucteri

& nouo

ccftameto
patriae

quafi innumera poffent gefta deduci, Sic.n.plures

etiam
chae & prophetae , ut Ifaac, $amuel , Samfon . Sic
fan
Alexius,Nicolaus,& alii innumeri, gratiis plurimis ad
dedenique
ftitatem uitae fuerunt prouenti, Experientia
jnonftrat femper filias maleficarum cu.nconfimilibus,ta
quam imitatrices maternorum fcelerum c(Te diffamatus,
jmmo & totam quafi progeniem efTe infeftarn* Et huius

quidem Sc omnium procedentium ratio, quia fuperftitc

perhfemper habent relifiqucre,& in augmentum illius
tende
di* fumrais conatibus ex pafto cum daemone inito
eft
repertum
re,Vnde enim cofingere pofTec cp faepiflime
tcmpefta
annorum
puellas impuberas,ut o&o uel decem
obla
grandines concitafTe,nifi ex tali pafto fub tali
infantem
tionc facrilega diabolo pet matrem maleficam
abnegationc
xeafTe,nec enim pet fc pueri talia ex fidei

tes

&

2?p

Quaftio.l. Cap.X.III.

'prout adultat maleficae principio facere habent, efficere

poflent, cum nec alicuius fidei articuli fortasfis notitiam

habent

e quibus geftis aliqua in medium producamus. In

partibus enim bueui^.dum quidam uillanus fegetes in ca
cum filia paruula, uix ofto annorum confpicere dccrc
uifiet ,
propter ficcitatem terrae pluuiam apud fc rumi
nans,& conferes optaftct, dicens : Heu qn ueniet pluuia?
Puella audiens uerba patris , ex (implicitate animi dixit,
Pater.fi pluuiam defideras.faciam quod cito ueniet.Atpa
ter. nde hac tibi.nofcis ne pluuiam procurare? Refpoaic
puella utique
nedum pluuiam, fcd grandines,& tem
peftates concitare fcio. Et pater: Qui fnam te docuit ?Refpondit mater mea , uerum quod mihi inhibuit ne alicui
indicarcm.Tunc iterum pater:Et quomodo te docuit :Rc
fpondit.me mifit uni magiftro, quem omni hora ad quae
cnnquc petita habere polium. At pater . Vidifti ne illum?
Refpondit,uidi interdum uiros introeuntes
exeutes ad
matrem, cum interrogaflet quidnam dfent,rcfpondit.

pis

&

&

&

&

&

Sunt

noftri magiftri quibus etiam te tradidi

& commi

(i

magni fautores , Scdiuites

, territus pater, anne illa hora

grandinem excitare poflTct, inquifiuit.Et puella. Vtique fi
modicum aqua: habuero facia.Tunc pater puellam per

manum ad torrentem deduxit.Fac.inquit, fed tantummo

do fuper agrum noftrum, Tuc puellam manum in aquam
mifit, & in nomine fui magiftri , iuxta do&rinam matris
mouit Et ecce tantummodo pluuia agrum illum perfudit, quod cernens pater,fac,inquit,& grandinem, fcd tantummodo fuper unum ex agris noftris.Quod cum iterum
puella feciflet pater de experientia certificatus, uxorem
.

& ccnuita, incincra

& Deo dicata,amplius ilia c(fi

apud Iudicem

accufauit, quae capta

ta fuit,&

reconciliata

cerc,

filia

non potuit.

V;

Sequi-

26o

Mdef.nocumcnta in Jumentis
i

Sequitur fuper medum quo tumentis malefica uaria

nocumenta

inferunt.

C A

XII

P.

II.

Tique a fortiori cum apoftolus dicat . Nunquid Deo cura eft de bobus , uoiens per

hoc innuere , quod licet omnia fubfint di*

uinx prouidentisejtam homines, quam iwmenta utrofque iuxta modulu fuum feruans.ut Pfal.ait, Filii tamen hominum fub
impiius guberniantur.
regimine & prote&ione al iarum am
per maleficos
isfione ,perma
Si inquam nomines diuina permis
,

affligunt, innocentes, iufti,

&

peccatores

parentes deni*

que in filiis , quae res funt pertinentes ad eos.Cum etiam

iumenta terrae fruges , fimiliter de rebus hominum exiftunt , utique & fuper illos uaria nocumenta pofTe a ma
leficis inferri nemo dubitare diuina permis fione concur
rente prxfumat Sic enim Iob a diabolo percufTus cunfta
iumenta perdidit , Sic denique nec minima reperitur uillula

ubi mulieres

mutuo uacas

inficere

late eas priua-

re,& fxpisfime interimere non ceflant. A minimo autem

nocumento inchoando, quod de priuatione laftis xftima
ri potcft.Si de modo quo id efficere ualeant quxritur.Re
fponderi poteft quod quia fecundum Albertum. 3 de ani
malib.Lac de natura fit menftrui in quolibet animali, Gcut etiam fluxus alius in fcemina ubi no reftringitur talis
.

fluxus aliqua infirmitate,tunc reftringitur aut aufertur in

terdum

. Ex conditione aurem naturali

conceptum foetum. Ex infirmitate ue
pluries ex comcftione alicuius herbg

maleficiali opere

lac reftringitur poft

ro accidentali, ficut

qux ex natura lac reflringere habet, & uaccam atterare ,

cx maleficio autem talia procurant uariis modis . Quxda
enim no&urnis temporibus & facratioribus, utique cx in
du&ionc

*6t

Qu&ftio l.Cap.Xtll,

ductione diaboli,ob maiorem offenfam^dkiinae maiefta

tis,in quocunque angulo domus fuae fc collocant, urce u
inter crura habentes,
dum cultrum uehaliquod inftru
mentum in parietem aut columnam infigunt, manus
ad mulgendima apponunt,tunc fuum diabolum qui fem
per eis ad omnia cooperatur inuocant 3 & quod de tali
uacca,ea tali domo^quae fanior,& quae magis in la&e a
bundatjmulgere affe&at proponit, tunc fubito diabolu*
ex mammillis illius uaccae lac recipit, & ad locum ubi
malefica refidet^dc quafi de illo inftrumento fluat repo
nit.Haec quidem populo praedicado nemo proptereaex
cis informatur^quia quantumcunque quis da:monem in

&

&

uocare,& per nuda inuocationem haec fe pofle efficere

aeftimaret.fcipfum deciperet, quia caret fundamento illius perfidiae,quiafcilicetomagiu

bus

q fpiritualibus,unde & cum cis talia

mantur
.

no praeftitit,&fideno

abnegauit.Haec ideopofui,cu plures hec & alia qu po

fita funtjSeftimant populo no cfle proponeda
pp pericu
lu informationis,cu fitimpofsibile aliqueper praedicato
re pofle informari rone tafta. Potius aut funt in dctefta
tione tanti criminis, & ut iudices in ultione tati fceleris,
f.fldei abnegationis, amplius inardefeant funt praedicada
licet non femper, plus et ponderant feculares huiufmodi
teporalia d3na cu magis terrenis implicatur affeftioni-

men

in

pofle fieri affir

punitionem ipforum ampliusferuiunt,fed ra

aftutia diaboli quis explicare poteft?Nouit illos in

quadam focietate coftitutos.qui dum tempore Maii bu

tirum maicum comedere afleftarcnt,eis in itinere exifte
tibus,& in prato circa to rrentem cofedenribus.unus ex
-eis

quo pafto cum d^mone per antea flue tacito flue ex

optimum butirum maicum procu

preflo inito dicit,Ego

rabo. Et ftatim depofltis ueftimentis & torrente intras

flando fcd fedente contra aqu fluxu dorfum uertecaereris cofpicientib.ipfcdii certa uerba protulif
fet,& aquam manibus poft tergum nouifletpoft paululum butirum formatum ad modum quo uillanac tepore
Maii uendere in foro folet,in magna quantitate apporta

no

bat,&

uit.

i <Ja

alef- nocumenta in

lumentiss

affirmarunt
uit,5c alii guftatibus,optimufuiflc butyru
Qua ex rc colligitur, primo hunc de fua pra&ica fuifle cer
tum, uel quia mere maleficiis per expretum partum cum
daemone initum , ucl quia per tacitum partum nouit fibi
diabolum ad uota affuturum . Siquidem primum tunc no
indiget difcuffionc, quando uerus maleficus fuerit .Si aut
fecundum, tunc ufus futfragio diaboli fuit, eo q> fibi obla
execratus a matre,uel obftetricc fuerit. Quod fi quis
tus
obiiceret diabolum fortafle apporta fte butyrum fine ali-

&

quo pafto

tacito uel cxprefTo, ac etiam abfque oblatione

nunquam aliquis utitur fuffragio

aliqua. Refpondetur q>

diaboli in confimilibus operibus fine eius inuocatione,

quia ipfo farto, cum quis daemonis auxilium petit , contra
fidem ut apoftata agit,iuxtadcterminationcm dortoris in
a.fenten.di.8.fuper difficultatem
num uti fit apoftata rc a fide .

Vtrum auxilia daemo-

Nam cum aliis dortoribus

licet concordat tamen magis exprcfTe

quod femper in talibus eft apoftafia uerbi uel operis*

Albertus magnus
dicit

&

aSi enim inuocationes, coniurationcs, fumigationes,

dorationes fiant, tunc apertum partum initur cum dae-

quod aliquis corpus 5c anima

, uidelicct
abnegatione,in toto ucl in parte tradat, quia per
committit apoftafiam ueriam
hoc quod ipfum inuocat,
borum apertam, fi autem n 6 fit inuocatio uerborum, fed
folumodo fit opere fimplici, quia fcilicet tales opus facit
quod non nifi da;monum auxilio effertum fortire poteft.

mone abfqj hoc

cu

fidei

Tunc

fiue faciat illud

inchoando

in

nomine diaboli,

flue

peralia uerbaignota, fiue abfq; omni uerbo . Illa tamen

intentione, ut dirtum eft.tunc fubdit Albertus^ eft apofta
fia operis, quia illud opus expertatur adaemone.Cum autem expertarc aliquid adamonc, uel aliquid percipere uel

ipfum femper

eft fiJei

contumelia,

& ideo apoftafia.Vn-

concluditur, quod quocunque modo praefatui

magus hoc procurauit ut quia per partum tacitum ucl
expreflum procurauit. Et uerifimiliter fi abfque pafto
cxprefTo quod tunc ut maleficae facere folent per tacitum
occultum partum, ucl ex fe, ucl a matre,aut obftetrice

de&hoc

&

initum

Qu&Rio J. Cap.XIIlL

26$

dico ex fc , quia tantumodo opu$

excrcuit,effchim a diabolo expeflans. Secundum quod
colligitur ex illa uel confimili pradtica,ed q> ga diabolus

initum talia

effecit. Et

nouas rerum

fpecics condere non potcft.laco ubi tam fu

bito naturale butyrum ex aqua prorupit, hoc uirture d$r
monum.non aquam in lac mutando fed uel butyru aliBi
cx loco repolito acccpit,& illi ad manus tradidit , uel ex
lafte naturali hoc ex naturali uacca recipiendo,& fubito
Ut fic coagulando in naturam butiri,quia quod ars mulie
Tum perfpacium temporis efficit butirum formando
hoc ipfe in breuiffimo tempore efficere nouit,.& tuc fibi

obtulit. Ad idem reducitur modus

quo aliqui fuperditio

fiuinu aut talia neceflaria non habenteSj.no diurnis tem
poribus tantummodo flafeonem aut aliud uafculu recU
piuht,& dum per uicum aliquem incedunt fubito uas ui
no impletum reportant.Tunc enim diabolus uinum nata
tale ex aliquo uafe recipiendo illi flafeonem impleuit Su
per modum autem quo ani malia & iumenta malefici in
terimunt, dicere oportet quod ficut homines, ita & ium
uifuuel uifti tantum, uel ubi fubter limea
ta uel cattu
odii ipfius ftabuli.ttel ubi folent adaquari,maleficiu aliquod feu indrumentum maleficii reponunt. Sic enim
idaeinRauenfpurgincinerats.De quibus ut infra patebit femperad indantiam daemonum ubi meliores equi
aut pinguiora iumenta erant,maleficiat e habebant . Et

&

'

&

dum interrogatae fuiffent per quem modum talia

rent, refpondit una

effice-

nomine Agnes,quod fubter limen

odii ipfius dabuli certas res occultarent. Et interrogata

cyiufmodj res, refpondit. Diuerfarumfpecicrum animaliiim ofla.Et ulterius, In cuius nomine hoc facerent inter
rogata ,re{ondit.In nomine diaboli & omnium alioru
daemoniorum.Sed & altera nomine Anna, quae dum Uni
ex ciuibus fucccfliue uigintitres equos maleficiadet,qur&
nedlor erat. Vltimatim dum uicefimumquartumemiflct,
ad iam extrema paupertatem deuemflet , ucdor dans
in odio dabulijdixir ad malefica quae in odio donnis fuae
dabat, Eccc iam emi cquum,promitto Deo & fuae matri
ii equus
R .4

&

Wiu,t

1 64
fi

equus

ille

alef. nocumenta in Jumentis

moritur, quod ego manibus meis propriis tc

interficiam,ficque territa malefica, equum fibi intaftum

interrogata fuiffet pe?
autem capta
reliquit .
quem odum talia effeciflet , refpondit fc nil aliud ni

&

Dum

qua fafta diabolus certas res impo,

innoras , qua ex re colligitur , quod tantum
hoc
modo aut roanum>uel uifum apponere habent,
ut quoquo modo malefica cooperetur, alias enim diabo
/ubi
permitteretur
non
to liaeuiendi in creaturas facultas
hoc comalefica non concurreret ut prius taftum cft ,
tingit propter maiorem offenfam diuinae maicftatis. S$-

foueam fccifle

fi

fuifiet fibi

&

&

fiflime

etiam a paftoribus uifa fiunt 3 quod certa anima,

dum tres aut quatuor faltus in aerem fecif-

fia in campis

fent.fubito in terram eollapfo interierunt. t hoc uti

que dxmonum ad inftaciam maleficarum uirtute,In dio
montenl
coefi Argentinenfi inter oppidum Fieffen
aliis ultra qua
Ferrarium, quidam praediucs afferuit fibi

&

&

draginta iumenta in bobus & uaccis,in alpibus fuifle ma

leficiata,& hoc infra anni fpacium,non pefte aut aliqua
Et pro interfigno dixit , quod
infirmitate praecedente.
pefte aut alia cafuali infirmitate moriunt non fubito.fed
paulatim,& fuccefliufc deficiunt . Illud autem maleficiu
fubito abftulit omnem uigoremjita quod ab omnibus itl
dicabantUrilla maleficiis fuifle interempta. Verum talem
annotaui numerum, aeftimo tamen quod ampliorem c*
preflitjhoc tamen ueriflimum quod in partibus,& praeci
puae in alpibus plurima nocumenta afferuntur maleficia*
ri,quod genus etiam malefici j undique diftufum nofeitur

Aliqua fimilia infra in capitulo de remediis adhibendis

contra maleficia

iumentorum difeutientur.
>.t>

2*

*
.1

-i

*#

--'d

-v
t.

'

J,.'
ti

...

ti

5.1

Super

QtutRiol.Cap.xy.

Super modum quo grandines

irfj

& tempefiates

concitatg ac etiam fulgura fuper

cr

homi-

iumenta fulminare filent.

nes

r.C

X V.

P.

fcnique

quod daemones

&

fui difcipuli ta-

fulminibus, & grandinibus

Sc tcmpcftatibus concitare poftint, & hoc
accepta potcftate a Deo, quo ad daemones
fcu eius pcrmiffionc,quo ad ipfius difcipi^lia maleficia in

lusfacra feriptura Iob.i.Sc 2.teftatur, ubi

accepta potcftate a Deo ftatim daemon procuraui , ut Sst

bci quinquaginta iuga boum, & quingentas afinas aufer
rcnt,& deinde ignis de coelo defeendens fcptenr milia ca
melorum confumeret,tandem etiam feptem filii, tres
lapfiim domus ocfiliae per uchementem uentum ,
cubCrent ,dc femper pueri, id eft famuli inulti , uno
v.
qui nuntiaret, dempto interierunt, denique ulcere peifimo
fanfti uiri corpus percuteretur , & uxor & tres amici eius
utipfiimuexarentgrauiter procurauit , ubi&S,Thom.
in poftillafua fuper lob ita, loquitur , Nccefle eft confiteri quod Deo permittentc.daemones poftimt perturba
tionem aeris, inducere uentos concitare, & facere ut igni
de coelo cadat, quamuis enim natura corporalis non obe
diat ad nutum angelis, neque bonis, neque malis ad fulce
ptionem formarum, fed foli Deo creatori, tamc ad motu
localem naturae corporalis nata eft fpirituali naturae obe
dire , cuius iudicium in homine apparet , nam ad folum

&

&
,

imperium uoluntatis quae fubie&iue eft inanima , mo

uentur membra, ut opus a uo luntatc difpofitum, profequantur , quaecunq;

igitur folo

motu locali

fieri poftiint

folum boni fcd etiam

mali faccrcpoflunt,cifi diuinitus prohibeatur. Venti aut
haec per naturalem uirtutem,non

depluuiae.

Quid in aere caufant.

$66

& pluuiae

8c alia huiufmodi aeris perturbationes , fol

motu uaporu refolutorum ex terra aqua fieri poflunt,
unde ad huiufmodi procreanda>naturalis uirtus d^monis
fufficit.haec. Tho. Mala enim qua: noftris exigentibus ia
mudo fiunt.Dcus uelut per fuos tortores iuftcperdaemo
nes folet infligere,unde Se gl.fupcr illud Pfal.104. Vocauit fame fuper terra Se omne firmamentum panis contri
uir,dicit fic,Haec mala permittit Deus per angelos malos
qui talibus praepofiti funt. V ocac ergo famem, id eft,ange
,

&

lum fami praepofirum.

Poflent Se illa qua: fupra notata

fune circa quftioncm,An femper malefici circa maleficoncurrere
cum daemonibus,ubi dc
habent
cia inferenda
triplici nocumcto.Sc quomodo interdum daemones fine
maleficis mala hocumenta inferunt, cum maleficis aut
daemones plus affcftant hominibus nocere, quod eo cum

>

Deus amplius hoc irritatur.inde eis maior facultas pu& affligendi conceditur.Deferuiunt & illa quae do
ftores fuper z.fcn.dift.d.An locus fitincoucnientcr depu
niendi

tatus malis angelis in acre caliginofo mouet.quia cu tria

culpa
confidcrantur in dxmonibus,natura , officium

&

Sicut natur$ corrcfponderet coelum

empyreum

culpae

uero inferius, ita eorum officio cumtortorcs fint Semini

ftri,ut fupra taftum cft,in punitionem maloruni,
exer
citium bonorum competit aer caliginofus , neuidclicee
nimis nos infcftarent u in mudo inferiori circa nos habi
tarct.unde 6c in aere 5c circa fpheram ignis attiua pafll-

&

uisconiungercfciunt.ubi aDco permittuntur, & ignem

de caelo cadcrcjfeu fulgura fulmina reprocurant. Narra ,
tur in formicario de quodam capto per Iudicem,dum ia
terrogarctur quomodo grandines & tcmpeftatcs cocita
das proccderet,& an facile hoc cis foret procurare.rcfpo
dit.Facihrer grandines procuramus, fed ad libitum laedere non ualemus, propter cuftodiam bonorum angeloru m
Unde addidit, Eos tatummodo laedere pofiumus qui Det
deftituti funt auxilio.Et qui figno crucis fe muniunt , illos laedere non pofiumus. Eft autem hic nofter mocus

Primo uerbis certis in campis,principem omnium detao

Aiorum

t6y

QMftj.Cap.xr.
j

talorum imploramus,ut dc fuis mittat aliquem, qui a nobis defignatum percutiat . Deinde uenix certo dxmone
eidem in biuio pullum nigrum immolamus,eundem in al
to proiicicndo in acre quo a dxmone fumpto obedit,
ftatim aerem concitat, attamen non femper in loca defti
nata a nobis , fcd iuxta Dei uiuentis permi(fionem,granfulmina proiicit. Narratur etiam ibidem de quadines

&

&

dam

aftore feu h$refiarcha ,maleficoruScafusdiftus,qui

inBcrnenfium territorio locis adiacentibus conftitu-

tus, publice de

t
k
i

gi

p
p

&

ucllet

ipfe in

facere ucllet,

hoc gloriari audebat quod quandocunq;

,

omnium xmulorum

oculis ueJut

murem

& dilabi manibus inimicorum fuorum,l^tx

Jium , & ita etiam capitalium fuorum inimicorum manibus fxpius euafilTc . Diuina tame iuftitia cum terminum
fux malitix facere uoluit, per hoftes fuos in ftupa quadi
prope feneftram quandam federe , dum caute cxplorabatur a

fibi infidiantibus, gladiis

& haftis inopinate transfi-

xuijob fua facinora miferabiliter obiit, fuperftitem tamc

difcipulum, qui in hoppo uocabatur reliquit, qui & fupra
diftum Stadio,de quo in capitulo fexto mentio fit,& ma
giftrum fecit. Sciuerunt hi duo quando eis piacuitjtertia
partem fimi feni uel frumenti, aut cuiufcuuque rei de ui
-cino agro, nemine uidente, ad proprium agrum deferre ,
grandines uiuacilTimas & auras lxfiuas cum fulminibus
procurare , 'in afpeftum parentum infantes prope aquam
ambulantes in ipfam nullo- uidente proijccrc fterilitatem,in hominibus & iumentis efficere occulta, alus mani
fcftare in rcbusSe corporibus modis quibufeunque Isede
re, ihi fulminis

nonnunquam quem uellent interimere,

& multa alia peftifera pr ocurare,ubi & quando Dei iufti

Ad ea tamen quae per ros reperta
funt expedit difcurrere.ln dioccefi namqj Conftantienfi ,
ab oppido Rauenfpurg ob uigintiofto miliaria teutonica

tia

hxc

fieri

permifit.

ucrfusSaltzburgam, grando fxuiflimus excitatus, cun

uinetasadeoin latitudine unius mi
liaris contriuerat, quod tertius annus uix iudicabaturfn
giferus ia Vinetis. Vade res geftatum per notarium inqui
lia

ftas fruges,fegetes&

titioni

Qm& in afire caufdnt.

fitionisinnotu?{Tet,&

quod propter clamorem populi in

quifitione opus cflet,dum certi per maleficia

immo om

con
nes pene oppidanae talia contigiflc iudicaxcnt.Quare
luxta iuris for
fuiib.ad id confentientibus per quindenam
inqui
nobis
a
maleficarum
duntaxat
h^refim
mam, fuper
quae came
ritur,non ad duas duntaxat perfonas pr$ aliis ,
peruenitur, noin paruo numero non erant diffamat^
mindcl
dc
Anna
alterius
vnius Agnetis balneatricis

men

carceres poheim, quibus captis, & leorfiim ad diftiuftos

penitus vna de altcia,fcqucnti mane bal-

fitis, ignorante

rcftorefeuciuiunciiiii
neatrix qu^ftionibus leuifsimis a
ab aliis ex
iftro fidei zelatore Geltc cognominato ,
notarii exponitur,
praefentia
in
adiunftis
(ibi
confulibus

&

& licet maleficium tacitqrnitatis indubie penes fe habuif

cft,eo quod in
fet,de quo & femper judicibus timendum
primo aggreflu.non iam muliebri, fed uirili animo fe innoxiam^iffirmabatjdiuina tamen fauente clementia , ne
tantum facinus impune tranfire,fubito libere & 4 vincu
eunda flagitia ab ea
lis abfolute, licet in loco tortur^,&

Nam a notario inquifitionis inter

perpetrata detexit
depolitione teftium circa norogata fuper articulos
.

&

cumenta hominibus & iumentis illata ;CX quibus iam vio

ne lenter reddebatur tanquam malefica fufpefta 3 cum

mo teftis de fidei

abnegatione ac carnali fpurcitia

cum

daemone incubo aduerfus eam dcpofuiflet3 eo cp illa fecre

& hotifsima, attamen ubi poft nocumenta animalibus
minibus illata uti rea refpondiffet, cetera omnia de fidei
abnegatione, & fpurcitiis diabolici cum incubo demone
peragis, interrogata publicefatebatuf,aflcrent fc vitra de

& ofto annos illi incubo cum omnimoda fidei abne

grandine
gatione fuccubuilTe, quibus expletis, vbi fuper
praefatam>an ne aliquid de illo feiret inquircretur.Rcfpd
qualiter. Refpondit,
dit quOd fic.Et interrogata quo
Indomo eram,& hora meridiei demon me accerfiuit&
cem

&

ut fuper campum feu planiciem Ktippcl ( fic enim nomi

transferre
tiatarj paululum aqu^ mecum deferendo, me
duminterrogaflem quidam operis in aqua
iniunxit
,

&

cx

Qu<efliol.Cap.xr.
explere uellet,pluuiam fe uelle caufare refpoftd it, porta
ergo ciuitacis exiens, ipfum daemone fub arbore ftantem
teperi .Interrogata autem a Iudice fub qua arbore.
Refpondit . Sub illa ex oppofita illius turris, ipfam deno-

tando,

& interrogata quid fub arbore egiflet

Damon ut foueam paruam foderem, &

illi

refpondit:

aquam infun

dere iniunxit Et interrogata an ne pariter confediflent

refpondit, me fedente ipfe dzemon ftabat.Iruerrogata de
.

aut modis aquam mouiflet,refpon

quidem moui, fed in nomine ipfius diaboli, &
omnium aliorum daemoniorum Et rurffim iudex quid
ahim fuiflet de aqua .Refponditj difparUic, & furfum in

mura quibufnc uerbis

dic, digito

aere diabolus duxit.Et demum,an ne aliquam haberet fo

ciam interrogata, refpondit ex oppofito fub talia arbore,

aliam capta malefica, Annam uidelicet mindelhim nomi

nando, confodalem habui, quid autem egerit ignoro .Ft
finaliter interrogata balneatrix dcinteruallo tempoiis
ab aquae affumptione ufq; ad grandine,refpondit :Tanta
perueniflem , fed & hoc
dilatio fuit, quoufq; ad

domum

mirabile, cum fequenti die altera quaftionibuslcinffmis

expofita primo fuiflct,utpoce digito uix a terra e^euata,
poft liberi foluta, praefata omnia non diferepando in mi
nimo, nec quo ad locu,prout altera faffa fuerat, quia ui
delicct fub tali arbore, & altera fub alia, nec quo ad tem
pus. quia hora meridiei, nec quo ad modum, quia per mo
tionem aquae in foueam immiffae, in nomine diaboli &
olm dacmoniorum,nec quo ad interuaUu temporis quia

dum eius diabolus aquam accepflet,in fubl.me eletiado

regrefla ad domum,fuperuenifle grandinem affirmabat,
balneatrix
(ingula detexit, ficqj tertia die incineratur,

&

contrita &confcfla,plurimum fc

rens fe libeti

animo mori.ut daemonis iniurias poifet eua

dere, crucem in

tamen

Deo commedauit,affc

manibus tenendo

& amplexando quam

,

altera fpernebat.quae etiam ultra uiginti

annos ia

abnegationc ha
buerat,primam in multis maleficiis.hommibus, iumetis
proceffus
ad confu
uti
terras frugibus illatis excedens,

cubum daemonem cum omnimoda

fidei

&

latum
i

nnmamum

570

Cur uiri magis quam mulieanfician

cum reuera
latum repofitus dcmonftrat Sufficiam ifta>
qua fi innumera circa huiufmodi maleficia illata recitari
.

de iftu fulminis, quod.f^pisfime aut homipofTenc.Sed

& horreis
nes folum.aut cum beftiis,aut cum d^monibus
uiconfumpferint,licct occultiorem & magis ambiguam
fg
permislione
deatur habere causa , eo quod alia diuina
peratione,
coo
uidelicet
abfqjmalencarum
pe contingant
tamen ubi fpote ex earum fasfionibus talia eas reciflc ieu
afta
gcprocurafle repertum eft,fuper qux etiam uaria
pollent, ratio epraeterea quae fupra tafta funt deduci

&

&

fta

qua grandines,

fic Sc ful-

tiam fuffragatur cu
mina procurare polluntjin mari etiam tempcftatcs, ideo
omnis ambuiguitas tollitur.
ea facilitate

*>

v,

t:
-

Super tres modos quo

uiri

reperiuntur maleficii
capitula ,

**.

'

!* VVi"?

& non mulieres

infeffii

per tria

& primo dejagitta-

rijs

maleficis
\

C A

<

XVI.

P.

Ltimum ad praefens genus malefici j, quo ut

)

-*

A
a

in

Notaninficiuntur in tribus fpeciebus .

quQ
dumelt primo de grauitate criminis,
ri

horren
ad maleficos fagitarios in fcptem
dQ
malcficiismam primo facratiori dic

dis

feria ram jnicae pasfionis, lexta uidelicet

habentfaer,

folcmma,

rafceuen,ut fertur, infra mirtarum

quafi ad
tisfimam crucifui imaginem tela

&

mam &g*

Salnatom

Secun

tando.O quanta crudelitas .murta

aliam apoftafiam uct
do, licet fub dubio uertitut , an
habet
ultra illam apoftafiam operis

cum

mator contumclia non

re, tamen quocunque njodo fiat,

certum
poteft a Cbr iftiano irrogati fidei., cum
nullius forent ethc*>

infidelis sonfimiliapernetratet,
-

'

7i

'QusQiol.Cap.XVJ.

etiam tdnto complacere aduerfario opere potcft.Vndemiferi talis fidei catholic^ ueritatem,& effica
ciam potius perpendere deberent, qua ctia de caufa Deus huiufmodi flagitia iuftc permittit . Tertio quod tres
aut quatuor iactus totidem tela habet infigere, & ex co
fequeti tot fecundum eundem numerum homines quain nullo

poterit interimere.Qnarto, quod fic de prxmif

dxmonibus.quod tamen corporali ui
occidendum prius habent confpicere , & cordis
uoluntatemubi ex integro illum ad interimendum fleftunt.talis quocunque loco inclufus fe tueri no poterit,
quin tela emifTa feratur, & per diabolii ei infigatur. Quin
libet die

ccrtificantur a

fis

fu illum

to.quod fub tali certitudine fagittam emittere ualet,ut

in cafum quo denarium a capite per fagittam deponere,
abfque capitis lcfione uoluerint , hoc ipfum efficere ua
leatjfimili

modo & per bombardam quantumcunqj ma

gnam.Sexto quod fuper haec efficienda homagium tale

cum corporis & au imae perditione diaboli proflare habent, fuper quibus aliqua gcfta in medium producamus.
Nam princeps quidam Reni Barbarus cognominatus eo
quod barbam nutriebat,cum ante annos fexaginta ad un
Ais fibi terris Imperialibus.quoddam caftrum Lcndenbrunen, propter rapinas quas caftrcnfes inde faciebant
oblidendo circumualaflet, habuit in fuo comitatu quen
dam huiufmodi malcficam,PunK er nomine, qui intatu
caftrefes moleftabat.quod uno dempto a omnes fucccfli
ue fagittis interimit, talemq; modum feruauit , ut eum
,

quem intuitus fui(Tet,quocunque fe diuertifTct,pcr emif

fam fagictam letaliter uulneraret,& occideret, taloque
tra&us quolibet die tres duntaxat,in fua poteftatc habe
bat,eo uidelicec quod tres fagictas imagini Saluatoris in
fixerat, cur autem diabolus ternarium numerum pr$ aliis

eligit,ifimari poteft

quod inabnegatione finftisfi-

w? trinitatis hoc cfficiat,illis aute tribus

emisfis trafti-

bus no nifi in forte ut exteri fagittas emittebat. Occidit

demu ut eu quidam ex eaftrenfibus deridendo ad ipfum
cUmafTcc Punxcr
V-.,

nonne circulum in porta pendentem

illacfum

Cur mi nugis qulm mulie. injician.

illaefum permitres,&refpondente illo ab extra

tempore, no, fcd ipfum die captionis

no&urno

auferam , hoc
idem quod praedixit adimpleuit, nam omnibus ut prgmif
fum eftjdempto uno interemptis,caftrum capitur, ipfe
circulum domui fux in Rorbach Vvormatien.dioc^fis ap
pendit, & fic appenfum in hodiernum diem cernitur , qui
etiam poft a rufticis quibus plurimu moleftus erat , quo
caftri

&

dam fero cum foftoriis eorum inftrumentis occiditur,

&

in peccatis fuis moritur.Fertur denique de ipfo quod qui

dam de optimatibus dum artis fux experientiam certa

capere uoIui{Ter 3 cidem proprium filium paruulum ad me

tam pofuit , pro figno fuper biretum pueri danari um,
fibiq; mandauit ut denarium fine biretro per (aggittam
amoucrctjcum autem maleficus id fe fafturum, fcd cum
difficultate aflercret, libentius abAmere^ne per diabolum
feduceretur infui interitum, uerbis tamen principis indu
Aus.fagittam unum collari fuo circa collum immific ,
alterum baliftae fupponens denarium bireto pueri fine
omni nocumento excufsit, quo uifo ,dum ille maleficiu
interrogaflet.cur fagittam collari impofuilTe^refpondit,
Si dcccptus,per diabolum puerum occidiflem , cum me

&

&

mori necefie fui(Tet,fubito cum fagitta altera uos transfi

xiflem,ut uel fic mortem meam uindicafiem. Et quidem
iicet diuina permifsione

mala huiufmodi in probatione

& caftigationem fidelium fieri fimt.ex aduerfo tamen ia

confortationem & gloria fidei potiora miracula clemen
tia Saluatoris operatur.Nam in diocoefi Conftantienfi
prope caftrum hohemzorn,ac monafterium monialium,
ccclefia quaedam iam de nouo cernitur coftrufta, in qua
huiufmodi imago Saluatoris cum fagitta infixa, ac cruorc effufo ccrnitur,cuius miraculi ueritas tali ordine pa*
tuit.Mifcr enim quidam dum iuxta ordinem prgnotatu,
fuper tres aut quatuor tra&us baliftae ad interiorum alio
rum a diabolo certificarc cuperet,in biuio quodam ima-

&

ginem crucifixi fagitta petit, modo quoufqjin pratens cernitur J transfixit,& dum eruor miraculofus erum
peretjimfcr immobiliter diuiua uirtutc cgiefTu percuflm
figitur,

QluiHio.l.Cap.XVl.

17 $

figitur, &ubiapraetereunte quodam, cur ibi fixus maneret interrogaretur , mifer caput agitabat, brachiisq'uc
ac manibus quibus baliftam tenebat, ac toto corpore tre
alter hinc inde circulpimcns,nil rcfpondere poterat,

&

cienSjdum imaginem crucifixi intuctur,& fagittamcum

cruore effufo (peculatur, Peflime,inquit,nequam imagi
'nem Domini noftri transfixifti,& alios conuocans,atte
dite inquit.nc fugam capiat, dum tamen ut praemiflum
cft,fe de loco mouerc non poterat, ad caftrum concurrit,
rcmgcftam narrauit.qui concite dcfcendunt,5e mifc-

&

rum in coderi^loco perfiftentem reperiunt, & inquirentibus de cafu,dum crimen faflfus fuifTet , ex conta&u publicae iuftitize de loco moucti^r, & digna pro commiffis
ultionem per miferabilcm morte recepit. Sed heu quod
cogitatu horribili exiftit , nec his humana peruerfitas
terretur, ut a fimilibus flagitiis fe contineat. Nam in curiis optimatum undique ut fertur, tajcsfuftentantu r de
fuis flagitiis publice in contemptum fidei, & grauem of

fenfionem
demptoris

unde

diuina: maicftatis,
gloriari,

&

&

fe iahri

contumeliam

noftri re

de talibus permittuntur,

& tales utique & receptatores, defenfores

ik fau-

tores,nedum haereticorum, fed apoftatarum a fidei iudicandi func,& poenis ple&endi fubfcriptis,& hoc eft fepti
mum.Nam primo ipfo iure cxcommunicati funt & faaientes clerici, ab omni officio, & beneficio deponuntur
priuantur,nec ad illa reftituuntur absque fpeciali apo
ftolicaefedisindulto.ldem praefati receptatores poftqua
fuerint publicati, fi in excommunicatione fteterint per
,

&

annum animo pertinaci, uelut haeretici funt condemna

di, quae fingula ficprobatur.Nam in can.ut inquifitionis
parag.prohibemus. lib. 6. tangitur de non impediendo
diredeuel indirecte procefllim,iudicium diocoefanctum

& inquifitor am in caufis fidei, ubi tangitur

praedida pce

na infligenda poft annum, nam dicitur primo

mus diftri&ius poteftatibus dominis

.

redoribus.eorundem

Prohibe
,
temporalibus , &

Officia) ibus'8cc. fi cui placet capi-

tulum pcrlegat.Dcnique quod &

ij.ParsMal. Malcfi.

ipfi

malefici

cum

eo,
iura

7
Cur uiri magis quam mulie. infitiari.

1 ^

fum

receptatoribus, fintipfo iureexcommunicati,patet

de ipfis haereticis maleficis in cap.ad abolendam, in prine,
breuius
fic in can.cxco municamus,primo fic praelertim

&

excommunicamus 2.de h^refi, ubi fic dicitur .Excommunicamus fic anathematizamus uniuerfus haereti-

in cap.

cos, catharos,paterinos,fic infra alios, quibufcuqjnomini

bus ccnfeantur, &c.Et nota fuper quibufeunque nominibusde credentibus autem fic receptoribus, & caeterisfupra diftis habetur m ca. excommunicamus. i .parag.crede
t es, ubi fic

fores

dicitur.Credentcs preterea receptatorcs,defcn

& faurores talium

fubiacere,

ficc.fic

quas incurunt

in

infra

excommunicationi decernimus
c.excomm. 2. tanguntur plures poenat

annum

citur, Receptatoreslfautorts

cum

fic

tioni, decernimus fubiaccrc,ut

fuerit

ipfis clericis,

ubi

fic di-

defenfores, excommunicapoftquam quilibet talium

excommunicatione notatus ,
annum, ex tunc ipfo iure

fi

fatisfacere

contcm

infamis,nec ad pu
plica officia feu confilia, nec eligendos aliquos ad huiufodi, nec ad teftimonium admictantur.fint etiam intcfta
biles, ut nec teftandi liberam habent faculratem, nec ad
pferit infra

fit

haeredi tatis fucceflionem accedant, nullus praeterea ipfi

fuper quocunque negotio refpondere cogatur . Quod fi
forte iudex cxtitcrit,eius fententia nullam obtineat firmi
tatem,nec caufae aliquae ad eius audient iam proferantur,
fi

fuerit

tatur,

fi

aduocatus, nullatenus eius patrocinium admittabellio ,inftrumenta confetta nullius fint mo-

menti, fed cum auftore dannato damnentur, fic in fimilibus idem praecipimus obferuari.Si ucro clericus facrit, ab
omni efficio fic beneficio deponatur, ut inquo grauior eft
culpa maior exerceatur uinditta.Si qui tales aut poftqua
ab ccclefia, fuerint denotati cuitarc contempfcrint,exco
tnunicationis fententia ufque ad fatisfa&ioncm idonea
procellantur. Sane clerici non exhibeant huiufmodi pefti
lentibusccclcfiaftica facramenta.nec eos Chriftianaeprx
fument tradere fepuhur* , nec eleemofynas aut oblationes eorum recipiant alioquin fuo priuentur officio, ad
$uod nequaquam reftituatur abfquc induito fcdis apofto
,

QufiHiol.Cap.xyL

a7S

licae fpeeiali.Sunt denique & ali poenae quamplures fuper praediros, etiamfi non pcrfiftantper annum animo
eorum uidelieet filios & nepotcs,quo ab
epifeopo
inquifitori pofTuntpriuari.feu priuatos denu

pertinaci, fupei

&

ciari dignitatibus perfonatibus & omnibus honoribus

ac beneficiis ecclcfiafticis & officiis publicis quibuffcunque,iuxta canoh ut commif.$. priuandi de haered.
lib. 6 . Intelligitur tamen fi impoenitentes extiterint
ut in cap.ftatutum.Fcclicis eod.lib. & titu.Item quod ctiam ipforum filii ulquc ad fecundam generatione , funt
,

priuati

omni

beneficio ecclefiaftico,

& officiis publicis,

ut inc.qu^cunquc.S.h^retici.eo.lib.Intelligcndum tamc
qui per paternam & non per maternam lineam defeende
rcnt,& etiam de impoenitcntibus,ut in alie. c. ftatutum.
*

t
3
t

Item quod

illis/upple credctibus receptatoribus,dcfen

& fautoribus eorum

fit appellationis & proclaxnationis beneficium interdi&um, patet in c. ut inquifi -

foribus,

tioniseo lib.ubi tamen archidiaconusfuperca.co.intelli

gitut poftqua per fniam eflc tales funt declarati, tunc n6
poliunt, ante aut fentetia.fi in aliquibus aggrauatur, feu
indebite fatigatur,appellarepofTunt,pluraaTia portent de
duci,fed ifta fufficiant. Pro ampliori tamen praemiflbru
intell igentia, aliqua funt difeutienda.

Primo quid fi pnn

ccps ucl fecularis poteftas iuxta praenotata gefta ad deua
ftationem alicuius

caftri iufto bello

aliquem huiufmodf
tyrannidem

maleficum fecum rccipiat,&

malorum copefcat.nunquid totus exercitus ut

ti

eius affilleutia

Sc receptatores talium funt iudicandi

fautores,

& praedi&is p$nis

mul&andi Refpondcndum uidetur quod quia propter

multitudinem rigor iuftitij cft temp/randus,di.4o.eofti

tueretur. Ideo licet principalis

iiarii talia fouetcs, omnino fiat ipfo iure poenis praefa tis,

jf

& eius arteflbres,& confi

innodati, ubi moniti ab eorum ordinariis no deftiterint

cu iam ut rcceptatores/autores iudicantur unde & ipfis
poenis fubiiciutur.rehquus tamen exercitus cum abfquc

&

fi

Orum

rcipublicae fua corpora exponere fuiit parati, Iicct fortaf

confilio

fauorc

talia

fiat,immo pro defcntione

te

Cur niri mugis <{M<n

mulie.in fician.

complac
IU in fa&is maleficis
ms euadunt, Uc
furam illam eccom municatio

Ium
caut

il-

habrintu^ debit
eorum confefsione agnofcere
huiufmod. deteftatio
one accepta fuper omnimoda

in

abfoluiA Jjb.um *n ape ZerpTuum a confeffori

*
maleficos
finibus huiufmodi
fis eftllb cotum
ub. ref pofsint praefidentes

Si ucro quaeritur ,a quibus

ordinams aut .nquditot,plfcantabfolui.anal eorum
offun t
E T V R utique abfolui P
RESP O
.
habe

Ls

ND

ub ordinariis ac

aliis

,c in cap.ut officium
t

inquifitoribus fi J^p.fcant .
ib Jfe
in prin.de hxrefi

hxrcticos
ut officium 8c infra, contra

HOj

crcdcnccs

uoluent ad ecclefia unitatem*

initus abiurata, tedire
beneficuma.mpen^
formam ecclefiafticx abfolution.s
;

datis. Si deniq;

indatur quado diceturprin

p
p

quando

f efipifcere.rcfpondetur
prxuemendum
(iam creatori illatam

& uti
>

les^unqua de cptemfo^weaati cathetum

itatu a.

ftma)e gg

dprm

cipcm, firmiter inanimo'tuo,

ut manifefte
ordine punie

tui tradendus 8c quo

_ fficciaP
deprehsnfusinharefifitiudicandus.
in pr incl P l
lis tangetur difficultas
dlCC
tantummodo adr lu |icemfecularcra
licet eorum punitio
n ,r
eft
ecclefiafticum pcrtinea^manifeftum
,

& non

.prohdaen^

cap.ut itj qu ifiti nis .

dc^rimiae
mterai
r
tibus 5c dominis temporalibus
abfque ' pl jj.p
hxrefis quoquo modo indicent
ca
ria jy
licentia
eorundem
inquifitorum,aut faltem alterius
circamaleficosnouidctu
quia ratio qux ibi afsignatur
no dcb t iudl
locum.quia dicitur ibi quod ideo

"

Sabere

&
77

Qmflio.t.CapJXVt.

quod crimen h^rcfis eft mere ecclefiafticum,mt

autem crimen non uidetur mere ecclrfiafticum,
fed etia ciuilc 5 propter damna temporalia quicquid au*

flre 3 eo

leficoru

t fit,ut infra patebit, licet Iudicis ecclcfiafticifitcogno

& iudicare.tamen Iudicis fecularis eft exequi & pu

nire, ut patet extra de haere.ca. ad abolendum, & ca.ur*
gentis & cap.excommunicamus utrique. Vnde&Iudea

fccrc

fecularis

fi

tradet talem Ordinario ad iudicadum, habet

tamen per fe eundem punire,poftquam ab epifeopo

fibi

traditur aut relinquitur,uel etiam ex cofenfu epifeopi fe

~
cularis Iudex utrunque facere poteft,fcilicet,iudicare Sc
punire.Ncc ualet fi dicatur q> tales malefici non fiint hae
tetici fed potius apoftata:, quia cum utrunque contingat
circa fidem, tamen ficut hereticus circa illam tantumodo
apoftata: malcfi
dubitat , Sc hoc in toto uel in parte,ita

&

etiam per fe diftat,cu enim grauius eft corrumpe

te fidem,pcr qua eft anima uitaqj falfare pecuniam per
quam uita: corporali fubucnitur.Vnde fi falfarii pecuniae
uel alii malefattorcs,ftatim per feculares poteftates iufti
ci ratio

morti traduntur, multo magis tales hteretici & apoftata:

quod conuincuntur poliunt iuftc occidi. Vnde &
per haec eft refponfio ad fecundum. quo fc.ilicet ordine,
a quo Iudice fit puniedus,fed clarius deillo tranabitur m
ftatim

tertia parte operis circa modos fententiandi qualiter de

prehenfismanifefte inhaerefi fit fententiandus, circa 8.c
iz. modum,
fuper dubium, quid fi pceniteret,an adhuc
effet occidendus, Reuera.n. fi ha:reticus fimplex relapfus
quantumcunque poeniteat,eft occidendus in c.ad abolen

&

dam allegato^ hoc rationabiliter fecundum Thomam

cum per hocprouidetur bono communi, quia

fi

haeretici

&

aliis
reuerfi faepe recipietur,ut in u ita conferuarentur 3
temporalibus bonis,poflet hoc efle in prciudicium falu*
tis aliorum, tum quia fi rclaberetur alios inficeret , tum
etiam quia fine pena cuaderet.alii fecurius in hserefim re

labcrentur,exrelapfu etiam ipforum pr^fiunitur de iuideo iuftc occidendus.

confiantia eorum circa fidem,
Quar^dc hic dicere opoitct, qupdfi propter fufpitio-

&

nem

278

Cur uiri magis quclm mlie.infician.

nem folam inconftatixdiftus ecclefiafticus ludex rclap

fnm habet tradere curiae feculari ad occidedum, a fortio
ri igitur fi no uelit tradere apoftatamaut malefica qua
cunque curiae feculari pioptei poenitentiam, & eius con
uerhonem, tamen relinquere habet talem & no impedi

rcjcum ludex

fecularis propter

jum maleficum

damna temporalia

ipfo-

uult occidere fecudu leges, licet ccclefia

fticus ludex prius habeat poenitentem maleficum abfoluere ab excommunicatione qua propter haerefim male
ficarum incurrit cum
haereticus fit cxcommunicatus

&

ca.excomunicamus.i .& 2 adgremium ecclefi^recipere,ut fpiritus faluus fiat, ut dicitur u.q. 3. audi. Aliae
rationes aflignantur inferius circa quaeftionem primam
tertia: partis, fufficiant ifta ad praefe ns, tantummodo ad
uertant animarum rctores,quam dura & diftritta exige
tur ab eis ratio a tremendo Iudice,cum rcuera indicium
duriffimum iis qui pr^funt,ac ubi tales in iniuriam creatoris umere pcrmirtunt.Scquitur de duobus aliis malcfi
eorum generibus, nam ad idem genus maleficii remicua
tur & illi qui per incantationes & carmina facrilega arma quaecunque in cantare fciunt,ut eis nullo modo noce
re ualeant,unde nec etiam uulnerari poliunt, hi enim di
iuxta

uerfificantur:Nam aliqui funt qui cum pr$diHs fagittariis maleficis concordant,in eo quod etiam circa imagi
crucifixi & cotumelia ei illata, talia adifcunt,gratia
exempli. qui uult ut non ualeat lardi in capite aliquofer
ro aut iftu,habi.t caput imaginis auferre^qui circa collu,
auferat collum qui circa brachium auferat, feu commi-

nem

nuat brachium & fic continenter.! nterdum fupra cingu

Ium, aut infia interdum ex toto comminuunt, & in huius
lignum uix inter decem imagines in biuio aut in campis
repefitas unu integra reperitur.Aliqui ucro funt qui cer
ta brachia feci m dcferunr,aliqui uerbis interdum facris
aut etiam ignotis talia procurantor, ter quae haec adlima
tur diucifitas.Nam primi licet in contumelia fidei circa
dchoncftat.one imaginis minatoris cum praefatis male
ficis iagittariis concordant,unde & ucri apoftatx reputa

Quafiio.LCap.Xri.

*7 9

&'iudicandi,ubi fuerint deprehefi,alio tamc rcfpc&u

iagittariorum,ncc etiam in malum proximi manifeilu,
prout in tuitionem proprii corporis fupra cingulum uti
infra,auc etiam totius corporis feruire uidentur,ideo ta

uam
S ci

& non rclapfi,ubifunt male

& pceniteat,funt iudicandi,& iuxta oftauu

haeretici poenitentes

conuifti

modum poenitentiandi cu adjuratione & inclufionc ,ut

in tertia parte operis tangetur. Pro fecundis utro qui

carmina arma incantare nituntur, & fuper illa nudis pia

incedcre,& fimilia exercere. Incanta rores enimdicu
tur iuxta Ifidorum 8.ethiqui artem aliqua uerbisperagunt, diftingucndum,quia interdum incantationes fiut
per uerba facra.aut per carmina feripta fuper" infimos,
hae quide incataciones licite fieri poflunt fepte coditis

&

tionibus feruatis,ut inferius patebit circa modos curadi

tnaleficiatosinfirmos.lncatationes aut qua: fiut fuper ar
ma per aliqua uerba>aut ubi talia carmina feripta deferuntur, hoc iudjciu attendendu quod fibi funt nola in
cognita. Ite caratteres & lignaturae aliae prxter fignacu
lu crucis, tunc talia funt omnino refutanda,& artedendi
funt homines pie a talium crudelitate , quod fi dcfilterc
nollet, tunc tanqua leuiter fu 'pedi funt iudicandi,de qui
bus in fecundo mo fententiadi inferius patcbit.no enim
tunc carent fcrupulo haereticae prauitatis, immo quia ta
lia omnino opere & auxilio darmonu habent fieri, cuius
fupra patuir,qui auxilio utitur, apoftata a fide iudica
etiam propter ignoratiam
emendationis gra
tiam, minus quam cum (agittariis maleficis fit agedum.
Et quia plurimum communiter cerniturapud clientes&
mercatores fecum deferre huiufinodi carmina
benedi
dittiones, quae incantationis fpeciem habere uidetur,exin
fiue
foro
confcfiore
omnino
per
fipedit
poenitentia:
ue in foro contentiofo per ecclcfiafticum iudice huiufmodi eliminare cu tacitum paftum propter uerba igno
ra,& carafteres fignati cu dazmoneinitur,& dsemo occul
te fe ingerit, & optata procurant. ut tadem ad peiora aliiat,unde ubi inforo cotentiofo talis debet adiurare iu.t
iit

tur, licet

&

&

ta

Cur uiri magis

4 So

quam mulle. infician.

ta fecundum modum fententiandi, ubi in foro confcieatiaeconfeffordcbef carmina infpicere,& fi nolit omnitfo
proijecret, debet tamen nomina ignota 5c carafteres delere,reliq ja uero,ut euagelica ucrba,& fignacula crucis
praecipue fuper ma
permitteie.Supcr quibus omnibus
leficos fagittarios notandum, quia fupra taftum eft,an ut
manifefte deprehenfi in haeretica prauitate iudicandi
fintjdc qua materia etiam prius ta&um cft in prima quae

fiione primae partis.Et quidem quod fic patet ibidem, na

ut dicit Cemardus in glo. ordinaria in ca.abolenda.$.p rae
fenti &uerbi deprehenfi. tribus modis de iure,quis pro
manifefte deprashenfo in haeretica prauitate habetur, pu.

ta fattieuidentia , ut in fimplici hatrefi quando pubJicfc

prodicant haerefim ff.de ritu nup.palam.$.ulti. uel legiti

ma

probatione per tcftes.uel ex fua confesfione . Et ciuf

dem Bcrn.glo.in c.cxcommunicamus , 2 .fuper uerba deprehenfi publice , ita quod notorium fic illis eflet quia
condemnati funt . Ad idem uidetur facere fuper ca.fuper

quibufdam extra de

ueris fignis,

in prima
Ex quibus patet
arma incantans

prout patuit

qu^ftio. primae partis huius operis.

quod

malefici fagittarij fimihter,& alia

pro manifefte depra-henfi in haeretica prauitate per

aliquod patum expicfTum cum daemone initum propter
manifefta ipforum opera 3 quje non nifi diabolica uirtute
fieri poftunc habendi fuut.Patet & fecundo quia eorum
,
fautoreSjreceptatoreSj^c dcfenfores,ut manifefte tales^
talibus habendi funt,& poenis praeferiptis manifefte fubiacerejita quod non iam fub dubio, aut taquam fufpefti

tes,

rccept.tores /eui aut graui , ueluiolentia fufpitionc iufemper

dicandi, prout plures alij exiftere poftunt, unde

&

&

femper mala mot

grauiffime contra fidem delinquunt,
Nam ut fertur quidam princeps
te a Deo percutiuntur
cum confimiles foueret maleficos , & cum his quandam
.

ciuitatem in certis negotijs indebite aggrauaret , dum

hccfibi aqitodam familiari obijeerctur, ille omni timore Dei poftpofito , rcfpondit: Det Deus quod in

hoclpco moriar

liimufte a

me illi

aggrauentur

quae

ad

aSi

Quaflio Secunda.

diuina ultio fubfecuta, fubitanca mor

tc cxpirauit,rcnera in uindittam non tam iniuftae aggrafautoria: haerefis . Patet
tertio
uati6nis , quantum
quod praelati quicunque retores,ubi huiufmodiflagifautoribus, iuxta omnepaffi
tiis,8c eorum au&oribus
bilitatem non refiftunt.etiam tanquam manift fti fauto-

qua ucrba fubito

&

&

&
&

res, &quodpraefcriptis poenis manifefte fubiaccrc dc

beant iudica n tur.

MOprS
'

iV

T 0

LLEJ^DI, ET

curandi maleficia.

***"

Q^AE^TIO SECVNDA,
Principalis fecundae partis.

TRVM licitum
lcficia, uel

arguitur

fit

maleficia per

per aliqua

num non eft liciturr,ut

fenten.dift.oftnua,a

aliam
Et
daemo

illicita tollere.

quod no, quia

uti auxilio

fupra patuit in 2 .

do&oribus

commu

niter determinatur, quia uidelicet eft ap

a nac,& quidem quod fine auxilio daemonum non
pofsit d-fiolui. Probatur, quia aut diflolmtur humano ar
fialia

tificio,aut diabolica, aut diuina potentia. Non

primum,

quia inferior poteftas non poteft infringere fuperiorem , cum nihil agat ultra fuam uirtutem, non etiam diuina , quia hoc cfiet opus miraculofum ,
cum ill
Deus ad Tuum nutum operatur, & non ad inftantiam ho
minum , fic& Chriftus matri petenti , miraculum de
fubuentione neceffitatis u ini, ut doftores exponut, quod

&

hoc miraculum conuerfionis defiderabat Chriftus Rcfpondit Quid mihi & tibi mulier, fcilicet commune,!
opere miiaculofo ? ^pparctetiam quod rariifme liberantur quantumcunq? diuinum auxilium, & fuffiagia fan
florum implorant, ergo non mfi auxilio dsmonum libe.

tari

a8a

Cur

ulri magisquclm mulieMcian.

tamen non eft licitum quaere re .P faste

quod communitertolleratur,in uiu pra&icarur,
hoc communiter praflicatur qu od
fed
licet fit illicitum,
fuperftitiofas,a
tales maleficiati currunt admuberculas
facerdotes auc
quibus fsepifsimc liberantur , & non per
daemonu.
auxilio
quod
cxorciftas.ergo praftica oftendit

tari poflunt,quod

rea hoc

quaerere cuna
maleficia tolluntur, cuius tamenauxilium
tollere, fed
illicitum, etiam non eft licitum maleficia
fit

patienter fufferre.Praecerea fecundum

Thomam & Bona

maleficiati,male
uenturam.in 4-dift.34.de impedimento
poteft habere huma
ficium eft ita perpetuum, quod non
num remedium, quia fi haberet remedium, no eft homt
uerbis dant intelligere,
ni notum uel Jicitum,in quibus

quod fit

quafi infirmitas incurabilis,

& _ppetue inhaeres,

rcmediudacmo
unde fubdunt, licet Deus praeftare pofsit
nem cogendo,& d$mon defiftcndo ille curaretur, tamen
ic
Deusdiftolucrit,^
curatio non erit humana, ergo nifi
qu$
non eft licitum cius diftolutionem quocu nq modo
quod etiam per
iere. Praeterea in eadem dift.& q.dicunt
illicitum, unde
aliud maleficium adhibere remedium eft
adhiberi rememaleficium
& fi poftet per aliud
;

dicunt
amouedium, nihilominus reputaretur perpetuum, licet
per malcn
rctur maleficium, quia nullo modoeft licitum
cxorcilrai
cium inuocare daemonis auxilium. Praeterea
femper,
ccclefiae non ualent ad reprimendum daemones
quo ad oesmolcftias corporales, hoc Dei iudicio exige
infeftatio
te,femper tamen ualent contra illas daemonii
contra
nes contra quas principaliter funt inftitutae,ficut
noa
Praeterea
.
exorcizandos
obfeflos,uel circa pueros
potcftas in
oportet quod fi propter peccatu diabolo fit
interdu
alique data,ccflante peccato ceflat poteftas,quia
uerbis uidc
ceffante culpa, remanent peccata, ex quibus
licitu ral
tur praefati duo doflores fenrirb,quod non fit
permittuntur do
leficia tollere, fed permittere illa, ficut
In coplacitu.
Deo, qui illa tollere poteft ad fuum

mino

trarium

eft,

quod ficut Deus & natura non abundant in

no deficiunt in ncccflariis, quare & neeci

fuperfluis, ita

fario

Quatio Secunda.
daemonu fune
praferuatiua,dc quibus in prin.

fario fidelibus contra buiufmodi infultus

data

non folum remedia

cipio hui us fecundae partis tdftum cfl,ueru etiam

cum

dia curatiua

alias

non

fufficieter fidelib. a

reme-

Deo pro

uifum cfiet,& opera diaboli uiderentur fortiora operibus Dci.Praetereaglofa fuper illud Iob 6 . Noncft pote
flas fuper terram,&c dicit omnia humana fuperat , & fi
meritis fan&orum fubiacet , uude & meritis ian&otu uiroru in hac uita fubiacet. Pra:terea Auguflinus de
movib.eccIefiae,n6 eft angelus cu inhaeremus Deo mente
noflra potentior, nam fi poteflas uirtus in hoc toto
mundo,fublimioreft mens Deo inhasrens,unde ex taiib.
poflunt opera diaboli.Rcfpofio. Hi funt duae fo
, ut uidetur conrrariantes.
& canoniftacinuice concorda
tes,c]uod licitum eft maleficia tollere etiam per opera fu
perftitiofa & uana.Et huius opinionis funt Scotus Ho-

diftolui

lenes opiniones fibi inuicem

Sunt

enim quida theologi

ftien,& Goffrc.& communiter omnes canonifiae.Alioru

theologorum opinio & praecipue antiquorum^ quoru
dam modernorum, ut T hornae Bonauentur$ Alberti,
Petri de palude, & aliorum multoru } quod nullo modo
fint facienda mala ut eueniant bona,& quod potius ho,

mo mori debet quam in talia confcntire, ut fcilicet per

opera fuperflitiofa & uana liberaretur ,fed quiaunica di
flin&ionc poterunt eoru difta concoidari, uidendac funt
prius eorum fententiae.nam Scotus infuo

pedimento

maleficiali fiuc

putat fatuitatem afierere

ilitiofa

no debeant

tft infidelitas

de

frigidis

quod etiam

&

4.dif.j.f de im

maleficiatis, rc

per uana

maleficia tolli, dicit

& fuper-

enim nec

in

hog

aliqua, quia deftrucnsnonaflentit operib.

&

diaboli, fed credit eum po/ie

uelle fatigare ,dum du
tat tale fignum,quia ex pafto noaffftir ad hoc nifi du ii
lud durat. Et fic deftiu&io illius figni, imponat finem ta-

& dicit quod eft meritorium opera

& quia loquitur de fignis, ponamus exem
pium. Sunt qusedam mulieres qua? tali figno notant
maleficas, ut fi uacca ubertate |ahs ex maleficio pr uali

uexationi,unde

diaboli delere,

tur.

Malef. tollatur per aliud

* 84

&

certi*
urceum ladis fuper ignem appendunt ,
percuuerbis fuperftitiofis infiftedo, urceum cum baculo
tiunt,& licet flafculu mulier percutiat,tamen omnia uer
diabolus ad dorfum maleficae defert,per quae fic dia

cur, tunc

bera
bolus cum malefica fatigatur,facit tame illa diabolus ut
percutientem catholicam ad peiora alliceat,unde pericli
lofum non exiftit, alios non uideretur opinio tanti dodo
alia exempla adduci.
iis habere difficultatem, poffiint
maHoftienfis ad idem in fumma copiofa de frigidis

&

lcfi.& ti.de impotentia

&

commune in glo. fuper

ca.literae.

autem, dicit quod in hoc defedu recurrendi*

ad remedia medicorum.Et licet quaedam remedia co
uana fcu fuperftitiofa uideantur, tamen
feripta
tra haec
fatis tol
cuilibet audori in fua arte credendum eft,fed
Vbcrtinu
lerate poteft ecclefia retundere uana uanis .
uer
utitur
ijs
diflindionc
profata
denique in fuo quarto
per arte pef
bis. Poffiint maleficia aut per orationes aut
quam fada funt dcftrui . Ad idem Goffrc.in fumma fuo
Maleficium non poteft folui femper per illu qui
eo.ti.

$. mulierem

eft

&

f
quia eft mortuus, uel quia nefeit delere ipfum ,
eft perditum, fi autem fcirctur,licite
quia.maleficium
uel
quod
poflet foluere,5c loquitur contra illos qui dicebant

fecit, ucl

impedi

per maleficia non poffet copulae carnali praeftari

metum, eo quod nullum tale effiet perpetuam, unde non
qui
dirimeret matrimoniu iam contradum.Praeterea illi
perpe
fuerunt moti affercrc quod nullum maleficium fit
omne
tuum , mouebantur his rationibus, quia putabant
per
maleficiu poffemoueri, uel per aliud maleficiu, uel
exorcifmos cccle fiae,qui funt ordinati ad reprimendum
diabo
iiim dcemonum,uel per ueram poenitentiam, cum

no habeat poteftate nifi fuper peccatores. Vjide quo

adprimu cocordabantcum opinione alioru q> ad minus

lus

per fuperftitiofa poffiot tolli. Contrariae aute opinioni

inquientis
eft fandus Thomas in fuo 4 .przefata dift.fic
quod fi maleficiu non poffit reuocari nifi per aliquid ili*
fi fciretu*
ucl
huius
auxilium,
,
citum, ut per daemonis

&

poffiefie

reuocari,nihilominusperpctuuiudicatur, quia

reme-

Qu&ftio fecunda .

285

emediumno eftlicitum.Ad idem

Bonaiientura, Petrus
AlbertuS,5c communiter omnes theologi a ubi cum bre*
tiitertariguntdemonis auxilium tacite uel exprefleinu
candum,uidentur fentirc quod per nil aliud nifi per licitos exorcifmos,ueI per ueram poenitentiam ut in can. Si
'

per fortiarias allegatur,tangitur rcmoueri debeant a moti

it apparet rationibus in principio quaeftionis annotatis
Et quia tantos doftores in eorum diftis quantum poflrt>ilc eft expedit concordare, & hoc unica diftin&ione fie*
xipoteft.Idco notandum quod maleficium aut tollitur
per alium maleficum fimul.&per aliud maleficium alit
,

tollitur,non quidem per malcncum a red per maleficialcs

illicitos a
hoc iterum dupliciter a quia uel per R
citus
licitos & uanos ritus infimul,uel per uanos & non illici*
tos.Primum remedium eft omnino illicitum tam ex par

&

&

tc au&oris c Sc ipfius remedii, fcd tn quia fit dup liciter x

quia aut cfi nocumeto illius qui maleficiu intulit, aut fi*
e nocumcto,fit tn p maleficialcs ritus illicitos , tunc
coprchenditur fub fecudo mo uidelicet ubi maleficiu tol
-

&

&

il
litura no per maleficiu aliu,fed per maleficialcs ritus
licitos,tiic iteru illicitu iudicatur, licet non ta tu ficut pii

nu.Vnde fummarifc dicere poflumus q> per tria & tribus

enodis remediu redditur illicitum,quando. f. tollitur per
maleficii aliu.Sc
p maleficia alia, uidelicet uirtute daemo
Ciis alicuius. Sccundo,qn non per maleficii fedhoneftam
maleficiu

jfona tollitura fic tn q? fuperftitiofis remedijs

ejuod uni perfonae aufertur,alteri infertur, Sc hoc iterum
llicitunoi.Tertio quado aufertur fine eo quod alteri infer
tur,utitur tamen dxmonum inuocarione exprefla uel ta
cita,tunc iteru illicitu,& fecundum hos modos dicitur a
theologicis cp potius mors fit praeeligenda, c in talia co
fentire. Aliis liero

ciu p5t

&

duobus modis ultimis tollere malefino uaniijficundnm canoniftas

efle uel licitu, uel

quod toll erari pofiiint,ubi remedia ccclefiae priusat-

tentaficntjUt funt exorcifmi ecclefia: ,'fuffragia

fan&oru

implorata, aut uera penitetia nihil effeeiflct,& ut clarior

arta
liabcatur intelleftus dc fingulis,funt aliqua gefta
per

&

38 $

\An Malef.tollatur per aliud.

per nos reperta recitanda Romae tempore Nicolai Pap*

epifeopus quidam ex Alemaniae patribus certa expediturus negotia aduenerat, cuius nomen occultare ordo cha*
ritatis poftulat, licet

iam uniuerfae

carnis

debitum pcrfol

quandam iuuenculam adamando , & ipfam ad

fuam diocccfim defti nare , cum duobus famulis ac rebus

uerit.Hic

aliis,& clenodiis difpofuiflet,iuuencula auiditate fccminca,fupcr clenodia quae praetiofa erant decepta, modum
excogitare coepit, ut ea in itinere exiftente, epifeopus maleficiis interirct,iamqj habebat in fua clenodia poffdfio
nc,& ccce fequenti node epifeopus fubito infirmabatur,
ne fortafiis ueneno intoxicatus eflct,a medicis percua
datur, a famulis dolenter dubitatur, tam ingens enim
calor inerat pcdori,ut non nifi gargarifmis per aqua fri

&

&

gidam continue haberet refocillari. Tertia igitur die cu

iam nulla fpes uit$ haberctur,uetula quaedam injgrcfTum
ad epifeopum inftanter pctiit,& quod caufa fixae lanitatis
epifeopum alloquitur,
&fanitatem promittit, dummodo luis acquicfccre fua*
fio nibus uelit. Epifeopus uero quidnam foret,cui acquie-

adueniflTct.aperuit.Ingrefia igitur

pro recuperanda fanitate SJ. fumme atfedabat, ubi

inquirit,uetularefpondit,Ecceh^c infirmitas maleficio
nobis accidit, non nifi per aliud maleficium liberari po
teritis, ut uidelicet ipfa malefica quae uobis intulit, moria
fcerc

&

tur,& eadem ueftra infirmitate

epifeopus

inficiatur

Stupcfadus

& quod alio modo liberari non poffet ubi per

tamen temere uolens agerc,Papa cofulcrc per

tenerrime
fupplicationem decreuit.At Pontifex cum
diligcretjSc quod non nifi per mortem malcfic^ liberari
fenfit, nil

duo mala minus per

mitteretur,&fuperhoc fupplicationem fignauit ,unde

poflctjcu didicifict, annuit, ut inter

denuo uetula accerfita,& tam ipfe quam fummus ponti

fex in mortem maleficae confcntirent, dummodo priftinj
fanitati rcftituerctur di(Teruit,ficq; quod uetula abfccfiit
quod fequenti node liberaretur promifit,& ccce circa
medium nodis, ubi fc fanum & ab omni infirmitate libe
ratum pcrfcnfiffct, nuntio mfffo quiduamdciuuecula fo-

&

ret.

Qu&Jlio Secunda.

287

& ccce aderat quae

ipfam circa mediam

nollem in latere matris dormientem infirmatam fuiflc
fubito affirmabat,qua in re dabatur intclligi quod eade
hora & momenti infirmitas epifeopum relinquendo,ma
leficam iuueculam per aliam malefica uetulam inuafir,
& fic fpiritus malignus a laefioneepifcopi ceflando,ipsu
fanitati per accidens reftituere uidebatur, cu tamen pro
prie fanitatem non immitcbat,qua tamen occupare Deo
permittente poterat, & propter partum cum malefica alTet,perfcutatur,

tera initum,quae fortuna: alterius inuidebat, ipfae da:mo

magiftram iuucnulam inficere habebat, & bene aeltimapoteft illa duo maleficia non per unum daemonem dua
bus perfonisjfed a duobus daemonibus duabus maleficis
fruientibus,fuifleinflirta,ne in ifto daemones fibiinuicem contrariantur,cum feir.per in perdtrionem animari
ti

quam fumme,&

concorditer aftcrtant,fingula operatur.

Epifcopus denique cum pietatis caufa ipfam uifitarc pro

Donerctjcameram ingrediens horribilibus maledirtioni

bus fufeeptus fuit,exclamando. Tu cum tua qu$ te talia
<locuit,& te iiberauit, maledicamini in aeterm*i,& epifeopus emolire eius animum ad p^nitentiam , & quod oem
oflenfam ei remififlet ubi tentabat,illa uultum auertedo
clamabat.Exeas maledirtae,hic nulla fpes ueniae, ied ani

jnam meam omnibus daemonibus commendo, &

biliter interiit,

uit.Vbi etiam

no

facit legem

mifera

& epifeopuseu gaudio ad propria remea-

notandum quod quia prjuilcgium unius

communem,idco difpenfatio Papae in hoc
,

cafu non arguit omnibus fic licere. Ad idem refert Nider

in fuo formicario, dicit enim, Modus tolledi maleficium
aut fe uindicandi in maleficio talis prarticatur interdum

modus. Venit enim aliquis lac/us infeuel in fuis.ad male

ficam fcifirans feire malefartorem tuc malefica plumbu
liquefartum aliquoties fundebat in aqua*, quoulqj opere daemonis in plumbo imago aliqua uideretur.Qoa uifa
malefica qugfiuit ab explorantCjin qua parce uis Udi ina
,

leficum tuum,

& in eodem uulncreeum agnofcerelcuiiqj

explorato locum eligeret, ftatim malefica in cade parte

imaginis

Jin maleficium to liatur per

*88

aliud.

imaginis qu in plumbo relucebat fixuram uel uulnus

per cultrum pofuit,& locum ubi reum inueniret indica
,

uit, nomen

tamen nullatenus mmifeftauit.fcd experientia teftc maleficus per omnia l^di rcperiebatur,ficut fua
imago plumbea demonftrabat,h$c inquam remedia , &
iimilia judicatur iliicita,quamuis humana fragilitas fub
Ipe ueniaecofequenda:a Deo.fepiushis inuoluitur, plus
scftuans pro famtate corporis quam animae. Secundu uc
ro remedium, de ipfis maleficis maleficia dtfioluentesfub
xpreflo pafto cum d^moae inito, abfq; nocumeto perfo
nae,& quidem de eis quid agendum fit,& qualiter cogno
fcuntur infra fein fexdecimo modo fententiandi patebit^
hx enim quamplures cxiftunt,& femper infra unum aut
duo miliaria teuconicalia reperiutur ia quo fpacio quic
quid aliae maleficae ludunt, hoc illae curare uidcntur,quas
etiam curationes aliquae (impliciter quo ad omne tempus, aliquae uero tantum a proxima angaria l^fos malcfi
ciis curare feiaftitant,aliquaejuero no nifi in confcnfum
maleficae quae maleficium intulit, curare poliunt , &h*
notantur fuper exprcfiiim pattum cum dasmone initum'
propter hoc quod occulta manifeftare folet illis qui cau

ia fanitatis recuperandae ipfas accedunt.ipfis enim caufas

fua? calamitatis fubito manifeftant dicentes, quod propter rixas cum uicina, uel alia muliere, aut uiro habitas,
iaefa fuerit in fe uel in fuis attinentibus

cultadum

quaeetiaadhoc

fua flagitia interdum peregrinationes uel alia

pietatis opera injungunt, quas

quidem accederet pro

re-

cuperanda fani tate, tanto pemitiofus exift it,quanto pr$

illis qui folttm per paftum tacitum uidentur in contume
iiam fidei amplius delinquunt, Jii enim dum exunapar
te fanitatem corporalem Deo praeponut,ex altera parte
fibiipfis in uindi&am criminis uitam Deo percutiete ab
breuiant.ficenim inSaul diuinafaeuit ultio, cum primo
magos
ariolos abftuliflet de terra, poftea cofuluit,un
de & in bello occifuscum filiis fuit, primo Reg.28.& cui
pa tangitur, primo Paralip.io. propter hoc etiam Ocho

&

fias

infirmus mori habuit. 4. Reg. i,tales ctia uifitatqrcs

,

male-

289

Qu<tflio.lI.
ir -_

alefkarum infameSjUnde nec adaccufationemdebehe

^4 (T> iqt jyfccund o quaeftionum,o&auo.Quifquis nec,&c.

Item cales fecundum leges debent poena capjt;sple&i,ut
prim? quaeftionc operis cattum eft. Sed heu Domine
Deus cu omnia iudicia tua iufta fune, quis liberabit pau

5-

&

in continuis doloribus eiulantes

percsmaleficiatos,,
peccatis noltris exigentibus , inimicus nimis pncualuit,
exorcifimis
illa opera diaboli diflollicitis
qui
ubi fune
uer e o^Jeant? Hoc unicum ergo /uperdle uidetur reme_ <iiutn,ut,ludices,coriun infultus ad minus refrenant ua*
1

:!

5
0
s
!

?
t:

ii

i?
ji

4
1

4
i

,fl:

tales miicficas per dioecefim Conftanticnfem exiftcrej

non quod ipfaprae aliis diocgfibusfit infeifta , cum hQC

genusinfidieferpit per

-dum

;
ii

omnes diocefcs,& heucotu mii

infccifle uidetu;,fed

quia ipfa

(fiocoefis

amplius eia

boraufuit,&: quidam Hcngft nomine Repertus qui maiorem cor.curfum & quotidianum a malcficiatis pauper
culis habere cernitur,que etiam cocuifum Cc oculis noilris perfpeximus^n pilla quadam Eningen,q> fine dubio
ad quaecunque loca beatiifimx uiigims, fine Aqudgraoi
iiue adhaeremitas tantus pauperum concurfus 116 exiftit
fic ad eundem fuperftitioium hominem,nam hy.emali &
jfrjg^diftimo tempore dum pro abundqtia niyjuin omnis

&

publica obftiuitur.adhuc a circuniaceutibus

ad duo ucl tria milliaria.cum magnis hominu fa-iig^tiqnibus frequentatur, quibufdam remedia pcrcipic
tihus, alus nero painime , ut reor q> no aeque omnia ma-uia regia
terris

'

&

inriispoenis, auftrices maLficas caftig.mdo unde

firmis facultas uifitandi maleficas amputabitur, fedheu
nemo percipit corde , omnes qua: fua, no.u quae Iefp
illa enim malefica in Richs. Chrillifunt quaerentes,
hoflen a de qua fupra mentio.fatta eft, adeo afsiduis frequentabacur pro recuperanda, uidelicet fanitare malefi-ciatis, quod Comes cafti i Thelonei lucruip habere uor luit,ita quod quilibet maleficiatus in fe,uel in. fibiattinentibus, denarium unum in introitu portat foluerc habebat . Vndc & magnum exinde fe habuifte prouen*
,titm afteruit.tefte etiam experientia didicimus plurimas
,

'

T"

Icficia

jtn malef. tollatur per aliud.

obftacu

propter uaria ut fupra tadum eft

daemonum inuocala poflunt,& hi quidem fub expreto
fecundum rcmediu
tione maleficia dilToIuentes quoad
Tertium uero reillicitum,non tamen ficut primum.
fuperftitiofis pra
medium quod quibufdam caeremoniis
nocumentum alicuius perlonae
leficia diflolui

fticatur:

non tamen iti

experientia teite.
aut per manifeftos maleficos agitatur
Spirenfi mercator quiper hunc modum. IN ciuitate
In par
dam forenfis hunccafumfibiaccidiffepropofuit. me dequodam nobilium

tibus inquit,Sueuiae,in caftro

aflociatus duo
gente,quadam die dum perafto prandio,
pratum incederem
bus domicellis, folatii caufa fuper
adhuc incederemotis
quaedam mulier obuiando dum a

unus eorum
& a duobus domicellis agnita fuiflet,
figno crucis,& liad m C haec uerba protulit, munias a te
hortabatur . At eg
militer ad idem alius ab alio latere
. En pecaufam huius timoris inquirens^refponderunt
nobis obuiamdat,ip
ior malefica totius prbuinciaiiam
homines nouit. Tunc ego
fa enim folo uifu maleficare
me * a * taba,
ftomachando & nunquam tales timuiffe
grauiter in pe e ini
ecce uix uerba compleui,& me
de loco hgere p
lefum perfenfiita ut fine graui dolore

ret,

dem non potui aut greflum,unde & aln

ad
per nuntium mibi equum deftinandum

incito

e caftro

illud re

augmentatis . Pr*cunc,doloribus autem per triduum

,quen
maleficio me infeftum

fatae incolaemtelligentes

dam rufticum ad fpacium unius miliaris

adeedunt,

& ca

artem quandam ma
fum proponunt,quem nouerant per
pedem profpiciens,
tollere, ejui cu cito ueniens,&
leficia

naturale
fi,inquit,ex uobis contigit,aut

dcfeau,cxpen

cum
fiquidem ex maleficio accidit ,
naturahbus
curabo, fm autem remediis

mentum capiam,&
Dei adiutorio

& cum

fuperftitione
opus erit infifterc. At ego.Si abfque
quoniam cmta
adiutorio curari potero,libens acceptabo,
habere uolo,nec eius adiutono

daemone

nihil

commune

fe non uclle
ipfc uillanus refpondit ,
affea6,ad idem
adhibere & ca
mfi licita rcmdia,& cum Dei adiutorio

&

L.

* *

'

'

V'

QmUio Secunda.

291

rare,dummodoexperientia didiciflethocper maleficiu

mihi contigi(Ie,ad quae duo aftenfi, illfc plumbum ut fupra de alia maleficia tadum eft, liquefadumincoclcari
ferro fupra pedem tenuit,& in fcutclla aqua plenam fudit,& fubitodiuerfarum rerum ipccies proruperunt, ac

U (pinae uel pili, aut o(Ta &fimiliafuiflentintromi(Ta.

Iam,inquitjuideo quod infirmitas haec non cx naturali defedu,fcd maleficio uobis contigit .
At ego quo-

modo talia cx plumbo liquefaftofcircpofTet dumiuqui-

rerem.Ecee3 inquit,feptem funt metalla ex feptem pla& quia Saturnus dominatur plumbo, eius proprietas eft,ut fi plumbum fuper maleficium aliquod fufum
fuerit,per fuum influxum maleficium demon ftrabit,&
bene inquit aftum cft, ut cito remedium adhibeatur
uod tot diebus uos.uifitare habeo s quot fub maleficio
S et iftis,& interroganti quot dies elapfi fuiflcnt, ia m tri
duo faflfus fum,unde & ipfe fingulis diebus per triduum
me uifirando,& pedem infpiciendo folum & tangendo
eunda uerba penes fe ruminando, integrae fanitati fugato maleficio me reftitu it. Hic certe modus adorem
non monftrat maleficum , fed modum fuperftitiofum
in eo enim quod>Dei adiutorio &non opere diaboli fa
nitate promifit,& hoc quod Saturni influxum fuper plta
bum tanquam cx eius dominio caufatum allegauit,irre
prehenfibilis extitit,& potius commendandus fuit. Sed
qua uirtute maleficium fugatur, fpecics rerum in plu
bo caufauit,iibi dubio relinquitur, nam cum maleficiu
nulla uirtute naturali poffit amoueri ,, licet mitigari ua~
Icat, ut inferius de obfefTorum remediis patebit potiu s
,
uidetur quod per aliquod padum, ad minus tacitum,
cum daemone initum hoc pradicaiieri^&dicitur hoc pa
dum tacitum, quando.adminus audor tacite in afiiftcn
tiam diaboli confcntit, per quem modum innumera fuperftitiofa opera pradicantur , licet differenter quo ad
aiuinim offenfam vcu in uqo opere maior fit creatoris
offenfa quim in altero. In eo. enim quod de fanitate pro
coraada ccttus fuitAm eo quod coc diebus quot fub in
firmi*
T *
netis,

&

&

JLn maleficium tollatur per

aliud.

habuit, nec aliqui,

tamciriuxta
bus medicaminibus naturalibus ufus fuit, &
aegrotum fanitati reftituit, non tam fufpe&us,

ipfum

firmitate extiterat

uifitare

pracmifla

quam ut manifeftedeprchenlus.ad minus licet non

iudiper expreflum initum cum daemone palum,tamen
ad minus
catur.Sc tanquam pro conuifto haberi,& pnis
pu*
fcd
infecundo modo fententiandi infra contentis,
debet cum adiuratione folenni,oifi leges quae in con
fu-

niri

cafu
trarium fentire uidentur ipfum fuftentarent, in quo
qui ordinarium fit faciendum in folutione argumentotolleranrum patebit pdftca. Quartum uero remedium
dum,& de quo eanoniftse ad minus intendunt cum certis
praecifa puta,quiafo
theologis, diciturruanum tantum

&

non fub aliquo pafto expre(To,uel

tacito, ex intentioncScpropofito prafttcantis operatum

lum

;
,

fuperftitio fum^Sc

& d co ad miniis quia fbrtaflis fi uelint tjam certiu rejnedium huic quarto adiungere, potius uidentur nobis
eorum aflertioni tedere quam contentionibus deferuirc
& hoc quidem remedium uanum fuperius. cxemplifica-

tum de mulieribus-quae urccolum fuper ignem politum

percutiuntin finem, ut erat malefica qua: naccam uerbe

rantclaftes-priuauit; licet fortaflis talia in nomine diaboli facere habebant, aut forrafsis.fine eius expreifione.
Ad idem pofiunt alia arum geftai adduci nam inter-

&

dum ubi uaccas huiufmodi Jrefas

ad pafcua emittere uo-

lunt, explorare etiam ipfam maleficam,mitunturtuc bra

cam uiri,uel aliud immundum fupetcaput,aut deorfum
facratiorib. ipfam
uaccse,& hoc.potius feftiuis diebuis

&

naccam cum b aculo

'

forraflis

iterum fub tali,ut fupra ex

preflione percutiendo cxpcllunt,& tuncuacca retto tracornua in eius omite ad domum maleficae properat ,

&

ftiurn uibratfcum

magno euilatu, continue pulfando,

&

utiq diabol us in uacca operatur ta diu quo per alia

fecundum praefatos dofto
maleficio fcdcbatur.Rcuera

- haec

&

non tamen mcritoria,ut quidam

aflTcrere conantitT exiftunt cum enim -iuxti apoftolum
aut
facimus, in nomine Pomiueibo
opere
in
n&nia

res alias fint tollerada,

-milii

&

QtMftio.lI.

Al

ni noftri Iefu Chtifti facere praecipimur, licet ibi non iit

cxprefiad&fnonis inuocatio,
tamen eius nominis ex
prcflfiOjSc iterum licet ibi non fit intentio per a&um aliquod tacitu uel exprefium talia facere, quia fortaflis di-

&

cet uolo hoc facere,Guc diabolus intromittat fc,fiuc no

ipfa temeritas qua diuinum timore poftponit, Deum of
fcndit,unde
diabolo potefiatem talia faciendi permic
tit, inducendi ergo tales funt ad penitentiam, &,hortan*
di ut potius dcfillant,& ad remecTia infra fcripta,ut fupe
rius etiam in parte rafta.per ufum uidelicet aquae benedt
ffae 5c falis exorcizat ,&c.recurrant.Sim ili modo mdic a
dum de illis qifibus dum aliquod mmetum maleficio in
terimunt,& explorare maleficum aut etia fi naturali de
feftu uel maleficio fit interemptum, ubinituntur ad loca
ibi cadauera belliarum exorcitantur properant,
mte
ftina cadaucris fuper terram trahendo ufqucad domu
deferunt ,non autem intro domum per odium luper, >cd
fub limine domus ad coquinam.trahuntj& igne fafto fu
per cratem inteftina ponunt, & tue ut ex relatu talia pra
fticatumfsepiflime informati fumus ficuc inteftinae calc
fiunt deardent, ita inteftinae malefica: calore &doloiib.
Crucientur aduertunt, ergo illi exploratores ut oftiu do
mus optime fit obftrufum,eo quod pr$ doloribus malcfi
ca ad introitum habebit carbonem dc igne auferre, Sc

&

&

tunc omnis cruciatus effuga cur,r.epertuin deniqj firpius

irouimus ubi introitum habere non poterant, ex tunc dc
fiflimis tenebris domum intus & extra uallabat.cum cq

motione ta horribili & ftrepiru,uc ex ruina domus om.

tandem interimere purarent, rifi oftium aperiretur. Adidem etiam certe experimenta reducuntur, nam
multitudine mulierum inecclcfiacxiften
uolentes
certi
tium experiri maleficas,quae etiam fine eorum -coufenfu
ccclcfiam dminis peractis exire non ualcant, tali experimento infiftunt. Nam die dominica folutaria iuuenum
Jies fe

fungi a feu pinguedine porci, ut moris cft.pro reftauratio

ne fieri perungunt,& fic ubi ecclefiam intrant, taodiu ma
Jcficae cxiic

ccclcfiam non potciunt.quo ad uiq; explora

~
tore*|

194

l>tn Malefltollatur per aliud,

torcs aut exeunt, aut illis licentiam (Ub expreflione utfu

pra exeundi conccdant.Simile iit etiam per certa uerba
quae annotare non expcdit,ne quis per diabolum feduca
tur.Nam nec iudices aut praefidentes his infallibilem fidem autopinionem accommodare debent, nifi talis per-

fona alias plurimum eflet diffamata,cum fub.tali praetex;

tu ille mille artifex ctiaminnoxias infamare poflet.Vnde
potius aucrtendi funt homines a talibus expcrimentis,&
falutares poenitentiae iniungendae, licet

interdum

tollc%

xantur.Per hoc patet reiponfio ad argumenta qu con-.

eludunt maleficia non cflc tollenda y quia primis duo-

bus modis omnino illicitum cft tollere tertium remedium fecundum leges ,& fi tolleraturtamen non par-*

uamfuperccclefianicusludcx debet habere aduertenNam quod leges uidentur tollcrarc, patet. C. dc

.
malcficis.l.eorum,ubi fic habetur. Alii autem qui fane labores hominum uentorum grandinisque I*
id
ciunt
pidatione fternuntur,non poena, fed przemio digni funt.
Et Antonius in fumma dc legibus in quib. ius canonici
ciuile diferepant , hoc idem allegat, ex quo uidetur
quod concedunt leges pro conferuatione frugum iu-

tiam

&

&

mentorum,& in omnem euentum pofle certos homines

talia prafti cantes no folu tollerarc,fcd & pr^miare. Erit
ergo ecclcfiaftici Iudicis eis aduertere , fi tamodo iuxta
mentem legis contra grandines, & aeris temperiem mo
etiam quibufdam fu
& tunc dum inde nullum fequitur
hoc uo erit iux
fe<f
reucra
tollcrarc,
etiam
fidei fcandalu
ta tertium fed quartum modum & quintum de quo cofc

dis congruis, ut inferius patebit,aut

perftitiofis procedit,

&

licitis remediis, iq
quetertraftiidum erit ecclefiafticis
ferendo interdumdefuperftitiofispd quartum modum
hoc per capitula fcqucntia.

pertinentibus,

&

ittti

y.ww

ar.ot

Remcdiu

Quaftio.lLCapj.
;

'

!>rr.nu

rsiq
trite

Remedium eccleftaflicum contra incubos,&fuccubos dxmones.

-*h

sii

C A

P.

lyvru t-

I.

VIA

uero in praecedentibus capitulis pri

mae quaeftionisfupcr modos maleficandi

homines, iumenta & terrae fruges ta&a

funt,antc omnia caquae ipfae maleficae er
ga proprias perfonas prafticant, qualiter
uidelicet innoxias iuuenculas in augme..m fusoerfidi alliciunt, qualis etiam modus fit profi
omaaii pr-ftandi, qualiter etiam infanalienos d ? momb. offerut, & quomodo
tes proprios am
H c inquam fimilia remedialociter transferantur ?
ofsibile,nifi ut per fuos Iudices de mete quia non cft p
in exemplum omnium futu
minus
ad
dio tollantur, aut
remediis no ad prae
rorum puniantur, ideo dc huiufmodi
oberis, ubi uiginti modi procede
fens,fed in ultima parte
fuper maleficarum perfonas dc
di.& fententiandi contra
przfcns tantum fuper remedia
ducentur traftabitur. Ad
effeftus tendere oportet , e
maleficiis
contra earum
remediantur.demu
primo qualiter homines maleficiati
qualiter fruges tcr^confcrua
qualiter bcfti,& ultimo
maleficiatis quo ad incubos d*
tur. De hominibus uero
fuccubos, quia fune in triplici genere fed ca-

STefrS

&

mones fcel
rum quae feuoluntarie daemonibus

incubis fdbii.ciunt,

ad uirosno irauo
urfunt malefic^,quia de fuccubis quo
naturale uigore ra
luntarie praaicatio reperitur, cuniex
talia plus abhorpraemjnent,
nonis quo uiri mulieribus
eotu qui a maleficis cum incubis aut luccubis
rent, eft
Se eft tertiti gecontra eorum uolunta.tem inuoluuntur,
qu ? contra eam
nusad hoc prccipue uirginu qjjarunda
molcftantur
mombus
d
incubis
?
omnino uoluntatem.ab
a maleficis fiema
de quibus etiam fepe pr^fumiturquod
ad inftantiam maleficam
lcfician'tur,puta quia dgmones
immittere folcnt,ita Sc
fepifeime alias infirmitates

&

ficut

incubo*.

Hemed.cbtitra hicUb*& fuccub os

adfui
illis perfonis fc facere haber,ut ucl (ic cos
perfidiamallicere ualeant.demus exempla. Eft in ciuitatc
Confluentiae pauper quida fic malcficiatus quod in prae

incubos

mu

artu uencrcutn prout uiri cum

fentia uxoris
exercet,
lieribus agere folet, etiam repetitis uiribus per fc
eiuliauqm. mulieris auerti po
nec ab illis ad inftantiam

omnem

&

replicat
teft,quia uno aut tribus artibus expletis Uerba
uolumus iterum de nouo inchoare,cum tamen nulla: per

fpna corporali uifu cernatur

ei

fuccum^ere,

fitejj

utpofti

diutinas huiufmodi uexationes pauper ille collifus in ter

ram omnibus uiribus deftituitur,& 4um poft aliquarum
uirium recuperationem interrogatur quomodo &qua"-

fuccubante
Jitcr tfta fibi contingant , & an ne perfonam
habuerit.Refponderc folet fc nihil uiderc, fcd ita mente
quidem
captiuatum ut omnino abftinere non ualeat,
fuper hoc maleficium mulier quida plorimum habetur
fue
minata
pauperi
illi
fufperta quod et intulcrit,eo q>
propter difplicc
rit per uerba cohtumeliofa,quod.ipfum
cxccutores
tiam fibi fartam expedire uellet, fcd leges
graue
iuftitii n5 adfunt qui faitem fuper diffamiam
pu
procederent
criminis
tanti
fufpitionejn,in uindirtam
tantes neminem debere condemnari,nifi qui confcllione
propria, aut trium teftium produrtionc legitima conuin
catur,quafi indicia farti; aut euidentia fuper grauesaut,
uiolentas fufpitlones nullas mercantur poenas de qiribusu

&

&

&

cft pa
taijicn modis fententiandi inferius ut primifTum
tebit.De fecundo uero genere quo puell^ ab incubis dx
temporibus
, refert'
monibus moleftantur, etiam noftris
nmrs longum forcc,cum hiftori^ certi de fimiiibus exi
fiunt refcrtae.Sed cum quata difficultate talia remediare

poffint patere poteft ex

iis

qui Tho.Brabantinus circa fi

operis fili dp apibus, de qiiadain hunc modu refertj

Vtdi, inquit, & cx confeflione audiui uirginem quandara
jn religiofo habitu qu^ pritno dixit fc nunquam iri con*
hoc tamen dat inrelligere fe cogni
c ubiru coafcnniTc.per
fuilTc,nt egi non credes arcani eam rationibus fio do
1

nem

K-M vo},
Wcotniniatibnibus,fub

jis

pcricuio

animi fui tandem cu-

itmiti

lacry ius

*97

Qu&jiioJLCap.T.

eft.fe prius corrueram mfte quam cor

pcrq,& cWn poftea dolcretquafi ad mortem a cofiteretur
irioh potuit tamenirvgenio
ojnni 'dfeViim laChVy

l&iymfo COnfcfTa
J

hd^drdinantur nec tftiam facrarocnto Chnfti cor

quoq } angelis tt;rifico ddnec poftplures an*
nbs oratione & iciunio pie Lucardis. fugarccu r . Et eft
meliori iudicio jquod poftquam de pec*
rredifciieffaluo
x
-ato fuo dolens configebatur, potius cis concubitus dae*
c
motus Open* culpae qfiam cttfe fuit. Haec etiam cum ia
ui^ilia Pentecoften quiruIaretUr apud Chriftina in uale DuctTff? brafcrantiae, moniaferri detiotam que mihi hoc
Tetulit.quod n5 auderirt communicare propter daemonit
importunam ucxationem,compatiensdixi ei Chriftina ,
Vade quiefcc fecura, communicatura cras Dominico cor
poriYin me enim recipiam poenam tuam. Recedens
rode,
illa gaudens dormit in pace , ad orationem de
furgit mane cum Qmni traquilitate facramenta ftifccpit.
pondefclrtg
fe
p^nam
non
fufeepiam
in
C^riftiti^utefn
ppris,ipfis

ufefpcre quieti fe dans, audit in ftatu fuo quafi procella

commonentem fe,& inquietius agitantem, nec fufpicans
daemonem, arrepto colo fugare nititur quicquid efTet,de

ciimbit ItCrqm, fed pa uidaf uexata furrexit,

&

hoc pluries

t&ndem fehfit,&: uidit euerfis fere ftrdminibus quoddg

monrs nequitiauexaretufjlDimifib ergo leo nofttm du
eit in

fomnem,8c orare uolehs damioniscruciabatur

/tfltil.&ut

in-

dixit,nunquam talia pafta fuerat. VndcprxmanejRcHu^tio, inquit, renuntio p^naetug

diftae mulieri

ujx fiueuitae diferirnine ,'uiolentiam tentatoris pelfim

qUafirQua ex re perpenditur difficileeflc huiufmodi remediare fiue maleficio fiuC abfque eo contingaf.Sunt ra

menadhuc

aliqua per yjuefbrtaftis ipfi darmenes fugati

Nidev rn fuci fo* micario. Licet enim ut

ttit.de ijuibus &

ibiTertur quinque modi* aaleantpnel ^

&

uiri liberari,

& fandam

pidelicet p e rfa cr a m e h ralemc o n fe fs c n e m ,

exercitationem in crucis configbatione,uel angelica fala
tationg

72

5t72

l^medxontrfimlrxp Succubo*

communicatione, & cxptsnufe

da funtjquod enimwni

ouitur

quod^

orat** d 0

cft

alteri, ita

/f

gj

c
4?^ ^ft?WPP^^
& incubos f^p.c
4

ecouerfo.Nam

mim^m,a4taqu^B<pe^onem,upl.eti a

fujfeepulfos hiftori^tra
per angelicam jfalutttionep
in dialogo fuo,quod Tacerdos
Sunt.Refcrt enim Caefarius
Tf fnfoendcreteius concubina mona
a^uriaip, piocata cit,
fterium intrauitA per inei
pc
repulit,
nuem tamen per cruci? cpn^^ioncrn poftea
lt *
F4i
2ue bcnediftae afperfionem, licet; ftatim,
angelicam (alutatmnem dicebat,, longe,

&

Quando autem

uelut fagitta difparuit

&

recedit ,fcd interdum rediit*.

de tertio.uide
ea accedere non auderet.Itcm
SS propefacramentalem
C
confe(T,one patetpcr.
fiun.de

licet per

fl

concubina antcdi^cumiarn co
re.Ufta.cft ab incubo.Refcrt i4c
incubum confeirione
quod quidam uir in Leodio padus
eft. Ponit infuper
{Lramentali finita totaliter liberatus
incubus nec oratione,
exemplu de quadam inclufa r qua
exercatm rc
fpirituale
aliud
nec confeflione,ncc propter
ad informa
eius letum alcenderet.fed cum

farium quidicitquod
de
feffa edet pure, in toto

liquit

quin

tionem cuiufda

cam

uiri religiofi diceret

bencdicitc,ftatim

mutatione
daemoreliquit.De quarto uidelicet 1 ocl

ftuprata
filia cuiufdam facerdotis
dicit, qui prius quod
trans Rheuumq } c
incubum, facta cx dolore frenetica,
pater eius quia * loco
longata, ab incubo dimiffa eft,fcd

&

perculfus, eft adeo ut morere.;

filiSdifpofuerat, a d$mone
mentio de quadam quae per mcubu
tur in triduo. Fit

&

deuotam petiit

crebro fricto uexacaproprio,cufociam

cufcciflct,tota noftcquaC
ut locouexataeiaceret,quod
fenfit,& prior tunc quieta
da inquietudines grauiflimas
incubi plus uexare
fuit.Notatur etia a Guilhclmo quod
puellas pulchros crines habfces, ideo
uidetur mujieres
incub unt huiulmodi,
quia aut curae aut ornatui crinium

&

is&v

ro .V'*

^99

qpi^pcrciinesuirosiDflamiTiafCcupjunt ucl cofucueruntjjut quia i,n cjsinanitcr gloriatur,aut quia diuina

bonitas hoc;pmittit,ut terreatur mulieres uiros inflam
ipare per ea qua etiam daemones inflanwri uiros uolut.
a,ijit

Vt quu^iee^cpmmuoicatione qua; fortaflis aliquan

do eadem eft exorcizationi pacet in Jcgeda fandi Bcrnar,
di.In Aquitania fi quidem mulierab incubo fex annis in
credibili abufty (ibjdjpis ucxata,audiuit fibi incubuncad
uirum fan&ffliqqi,ucnturOs erat appropinquaret mina
tem.Nibii,inquit,tibi proficiet, fed ep recedente tuus cru
delifiimus ero periequutor,quihadenus tuus amator ex
titi.Quac cura uirum fandum Bernarduminuocaret.rc-

meu baculum^ ledo tuo infigcA faciae

malignus quod potcft.Hoc cum feciflct, -daemon canora
fcemina no eft aufus intrare,fcd foris minabatur atroqf
fime,fe?am uellc perfequi,Bernardo recedente. Quo per
faemin^maudi.to^couocat populum beatus Bern.ompes
iubet ac cenfas candelas gdtarc in manibus, & daemonem;
cum uniuerfo qui adprat coetu excomunicauitjacnca^ ii
lam ucl aliam deinceps acccftumhabeat>interdixit,5c ita
ab illa poena liberata eft, VefUm hip notadujq? poteftas
clauium conceffa Petro & fuis fucccflbribus,quia fonac
taotu pro uiatqrib, bgc iurifdidionis pofuper terra

fpondic, Tolle

fif.

teftas fitjinremedium ecclefif concefla,miru uidetur,q?

aereae poceftates hac iurifdidioneualcant arceri. Sed

&

perfona quae adaemomb.moleftatur

& clauium 3 non miru fi per
indirpdqm huiufmodi potei^ates uigore clauium arceatur,ficu t etiam iod jreda animas potcftate clauium a poc
nis purgatorii ign is abfolucre, poteft, non obftanteqjpo.

dici poteft cp quia

funt fub iurifdidione Pap

&

teftas illa fonat fuper terra,

anima* funt fub terra. Dc
poteftate et clauiu cocefla capiti ccclefiae.f.uicario Chri
ili,non eft tutum difputarejcum netum fit quod tata poteftas fit a Chrifto ccclefia & eius uicano coce(Ta,quata

puro homini concedi a Deopoiuit,&hoc in utilitatem

ccclefiae Jieetiam.aeftimari pot
fi aegritudines a male
ficis uirtutc dxnionu inflida excomunicarcntur cu ipfi*
male-

$bo

Hemed.conir&htcub.& ficcubos.

adeo irfipfos in
maleficis aucloribus.St daemonibus, non
adbibitis fup*r
firmos fxuirent.Sc gx citius liberarentur

hoc

k al.is exorcifmis licitis,

m PARTIBVS

deniqj

A<^

fimul 8c aliis in locis, cp dii di

ingenti multitudine
uina permiflione locuftc uolates cu
uii-entia eradicaret.hu-'
cun&a
trihetis, frontes. fegetes;&
cxcomuriicatltoneSc riialcdiftione fugatae,5t fu
thifis imitaris eft narratio

iufmodi
bifo interept&fuerrint.Quod
uelit

A non

fi

fanai\uiri quis aferibere

uircuti clauium.fit in

nomine dni.unum pro

nccuirtusmiraculoru,necpoteftascla

certo habemus, g?
pr^fupponut
u ium gratia gratu facientem dtfhecfeffifatc
Sc
cum utrunqj ex-gratia gratis data procedat. Eft iterum

notandum, quodub.i hullum prsdiftorum remediorum

iunat^quod tucadcxorcifmos licitos fit recurredum.de
da:mo nis
nuibus inferius pafebic.ciuia erfi hi ad fugaduni
nequitiam non fufficicnt.tuncreuerd tilis qexatio d$mo
prout oportet fu
nis eft p$na pro peccatis fatisfaoria,fi
huiufmodiquae
{tineatur mchamatc.ficut 5c alia mala

Verum et'
nosfic praemuntjUt ad Deum ire compellant.
ueritate perinea
ad uertendum quod interdum alique in
putat,
uexaYi
fe
bu nf non uexantur,fitf taritummodo ita
hoc quod mulieribus praecipue Sc rion:uiris 3 eum alias
imaginatione
finfttmidas, & mirabilium formarum in

&

allegatus

fufccptiuae. Vndc Sc Guihclmus fepe

inquitjde aipparitionibus fantafticis.ex

mulieribus

Multas

morbo melanco

maxime ficut appa-

lico iri multis fiunt Sciri

Et caufa in
ret de uifionibus 8c rcuelationibus.

hoc eft,

qx
norunt medici ipfa.nam muliebrium animarum eo
quam anim;
lo^efaciliaris & lenioris imprefsionis funt

iit

mulierem

quas

ne
carum in potu fumptis, incredibilem uerttofitatem

8c tu

uig|fs;& fqbdic ibidem .Scio me uidifle

incredibilia
credebat fe agnofei ab itus a diabolo,Sc talia
impregnatac fibi uide
fe fentire dicebat.Nunquam etiam
ucn
uehernenter
inturnefeunt
tur mulieres ab incubis,
fora emifsio
tres, earum, & cum pattus tempus aducrient,
multe ufentofitatis detnmefcunt.Nain deouis formi*

&

paultum i riueritregci ierant hominis, Similiter de granis

*

farapucijp

.wr

$u*fill-Cap.K

'

501

catapucix,Sc de granis arboris quae dicitur nigra pinqs,

conum ilia inuentje fiunt faciibmum.eft autem dxmoni
piaiora inuentribus hominum procurare.Haec
limili?
addita funt.ut non facillime quis mulierculis fidem adfii
beat,fcd illis duntaxat fu per quibus experimenta fidem
feccruntjUt de illiS qvi didicerunt in propriis ledis, uel a
lio modo condormientibus per experientiam talia uc-

&

raefte.

Remedia pro illis qui circa uimgeneratiuam maleficimtur

*J

i; I

K k>.A' --h

'St
/r>

II.
TUf::

IGET

numero fintma
Uficaequam uiri.u^ip prima parte qperj
mulieres in maiori

qllenfuin, eft,tamcn iiiri plus ,inalefniun

cur,& huius ratio cft,quia cum Deus pius
permitti t fuper aduiq uenereum,pt r que
primum peccatum difiunditur, quam iu-

&

pcrftrpetes quae m?gjs

incantationibus deferuiunt quam alia animalia,eo quod
primum inftrumentum, cum adusiile uencfaciliori modo pote# maleficiari in uiro
feus plus

per alios adus humanos^ficut

&

diaboli

&

& quide patet quod tadum eft, na cum

quinque modis daemon ingencratiuam potetian} potcft
& illi modi citius procurantur in uiris . Remedia
adbibenda fuper unumquenq; modum iuxta poflibilit^*
tem flintdeducenda,5cille, qui uitiatus eft in tali poten
tia,attendat fub quo modo ,fuu maleficium contineat ur.
Sunt aute quinque modi iuxta Petrum de Palude in fuo
4.dift*34.inproceflu huius maleficii. Nam daepio ex hoc
in muliere, ideo

agere,

quod eft

fpiritus,habet poteftatem fuper creaturam cor

& ex conditione nature fuae,

localem, ut illum prohibear , uel ut
prompjipat.y^dc per hanc jjoteft ateni poliunt corpora

.poralcqi, Deo permittente,

j

praecipue ad

motum

mu

Sf.

uin
rrni
. I

ijm mtr
J o - l "

I{med.promaUfxbcAuim gener.

302
uiri

& mulieris inipedire,ne fibi .appropinquant & hoc

,

direfteue

altero, uel

non

quado unuin elongaret ab

alterum appropirfcfuare.Indire

indirettfc.Dire&e
lineret ad

fte.quando aliquod impedimentum' piociirare,&fcl qua

do fe interponeret in corpore aflumptq, ficut cuidam iu
niucni pagano acciderat, qui idolum defponfaucfat ,
hilominus contraxerat ciiin qtiadam^truenculaynccpro
pter hoc poterat ea cognofcere.ut fupra patuit.. Secudo
modo ubi hominem inflammaret crga.unam,& refrigeraret erga alia,& hoc pollet occtilteprocurars per appli-

&

cationem quandam herbarum aut aliarum rerum quas

optime nouit ad hoc ualidas. Tertio modo ubi aeftimatione uiri aut mulieris turbaret, qua redderet

una

perfo

nam alteri exofam,qui a ut fupra patuit in primaparte opcris,poteft in imaginatione imprimere. Quarto modo
reprimendo uigorenft membri qui ad frudlificitionc nc
motum localem cuiufcunque
organi reprimere poteft. Quinto prohibendo miflionem
fpiritum ad membra inquibus elt uirtus mdfciua , ouafi
intercludedo uias feminis, ne ad uafa gerierationis defee
dat,uel nc ab illis uiis recedat, uel ne excidatur^el emittatur.Quod fi quis dicat, nefeio fub quo modo maleficiu
rtihi illatum contineatur,unufcio quod genera tiuapo

-ceflario requiritur,lkut

tentia erga

&

uxorem meam carco.

RESPONDERI

pot

potens eft ad alias mulieres, no aute ad propriam , tuc

fub fecudo modo,quia dc primo modo certificaretur fuc
cubum daemonem, id eft, quod perdaemones incubos &
fuccubos deluderetur.Item fi uiorem no habet exofam
tamen non poteft ipfam agnofeere fed bene alias, tuc
iterum manet fub fecudo modo,fi autem habet exofam,
tertio mo*
non poteft agnofeere tunc fub fecundo
do cotinetur.Itemfi no habet exofam,uellet aut cogno
fcere,fed no habet uigorem membri,tuc fub quarto mo
do.Si ucro habet uigorem' me bri,fed no haberet extifio
ne feminis,tunc fub quinto modo.Modu* ergo curadipa
fi

&

&

&

&

'

extra ena
tebit.ubi declaratur fi qualiTer in charitate
quidc quod
titatem exiftetes his malefitiaci ualcant,

"

&

"

'

noa

/tv

*v

Qu0o.mCap.ll. Ii-

non dempto quarto modojqui tamcrariflmi e,

enim poteft qui ingratia &

charitatc exiftir,

fic

accidere

declara

tur,tame lectori pfaefupponitur quod loquimur dea&u

conitigali inter matrimonialiter coniuftos,quia aliasim
pliaretur,cum omnis attus uenereus extra matrimoniu
r

peccatum mortale 3 & no nifi ab his qui extra charitatem cxiftut.exercctur.Nam cumaflerere oporteat exto
tius feripturae facrae traditione, quod daemones magis j>

mittutur a Deo faeUire in peccatores qua in iuftos/iicet

legatur ipfum iuftiffimum Iob fuifle percuffurti , hoc tn
non fuit fingulariter fuper potentia generatiua,nec et
dire<fte,ideo dicere oportet quod quibufcunq; talia male
ficia inter matrimonialiter coniun&os contingut,fign u
'cft quod uel ambae perfonae,ueIaltera,extra charitatem
'cxiftat,& quidem fundamentum huius ex feri pturis deratione, nam angelus jdixitThobi^.
ducitur autoritate
In illos qui libidini uacant, acci pit daemoniu poteftate,
effe&us dcmonftrauit,ubi feptem uiros uitginis Sar^ oc
ciderat.ltem Caffianus colla, patrum diffinit beatus *An
tonius i nullatenus pofTcdemonem mentem cuiufq; vel
corpus inuadere,nifi eam prius deftituerit omnibus cogi

&

iationibusfanftis.acfpiricuali contemplatione

uacuam

nudamq;

rediderit.haec uerba utique applicari poliunt

fuper maleficium corporis uniuerfaliter fuper totu cor

pus,cum Iob tali malcfkio percuffus,Ro tamen nudus di

uina gratia fuit,fed particulariter quando uidelicet parti
culare malcficiu ratione alicuius peccati accidit corpori^ hoc quidem no poteft efle nifi peccatum incontinc
tiae, ratio. Nam ut didtum eft propter foedi tacem illius alus,& quia per ipfum priiUii peccatu diffunditur * Deus
plus permittit fuper ipfum c fuper alios humanos altiis,
rgo & inter matrimonialiter coniunftos, ubi diurno au
xilio propter peccatum deftituuntur, amplius circa illam
ifim generatiua maleficiari a Deo permitf utur. Qudd fl
quaeritur cuiufmodffihtiUa peccata, dici pfit qflod peddata incontinentia* qbsfe inter cognatos cu uStfa fint.iux
ta illud Hicrony.& habetur in textUj Adultcreft in propriau

fnia_

sm tnmrn

J{emed.pra rndefxkca ulm gener.

&

huiufmodi amatore*,
pria amator ardenti or,fimul,
piius in prxdi&is maleficiuntur. Remedia ergo ecclefiacontentiofo, alteru
foro
in
unum
ftica funt duplicia,
foro confcientiaepraft icantur. Primum fi in iudicio aljc

gatur impotentia ex maleficio

illata,

tunc diftinguedum

cft,quia talis impotctia.auteft tiporahs^uceft^petna.

Si temporalis, non impedit, tunc autem prxfurmtur

temporalis,

efte

quando infra fpacium trium annoru cohabi

tanccs,& quantu poflunt opera danpes,fiue p eeclefiafti

ca facramenta,fiuc per alia remedia fanari poflunt.Si uc
ro no fanentur aliquo remedio, ex tunc praefumitut efle
perpetua.Item aut prxccdit matripaonii contra&ionc
confumac.oncm, &fic impedit contrahendam, 5cdi-

&

I imit

jam contratum,& fequitur matrimonircotra&io

nern fed uo consummationem, & eft coranmpismodqs

malefiaandi uiros.qn fpernunt amafias, tunc enim quia
fperabant fe matrimonialiter copulare & dehaudantur,
inferant maleficia qiii$,c ja|iis oommifceri uaieitfcip
;

tali

enim cafu

ut dicut aliqui dirimit

matrimo; :um

ia

contra&um.niii fub cotinentia cohabitare ueUntyat M*

habet pro fi: canvdicituvenun.^s.c^i.^
iia &, Iofeph
<oniugiu /confirmatur officio, f.carpis,ut dicit gl.& parp
)

&

poft dictuf, Anteje onfitmfiuriBjppfiibjlitas.oificfi fol

uit uinfulUjCoiugir.Attt.feqiiiturr^Vi^P^fM tofirmatu
tunc uinculu matrimoniale no dirimit,plura alia a do

&

tonb. uotatur,fcd,quia n6 pr^cific fui>c>prxfcntis fpecp

lationis, notatur aut in uariis fcriptisdoftoru, ubi

dema

impedimento traftaptiidso hoc eft fuperfededii

tatumodQ.Si qui$fltfficultaret quo actus ille poifit impe
dirircfpe&u illius mulier. is,& no rdpettualterius.Refpo

-leficia) i

dit.Bon.hoc eft,ucl quia fortilegus adhoc refpeftu^fo

Deus refpe&p
nx determinatxdiabolii inuitauit,uel
ripfQPS^uiusliberimpcdire no permittit, pcci^lpii iudiciu
5
Dei .hic latet, utjuxore Thobix, qualiter aut diabol hoc
facere paffit, patet ex pmifiis, dicit tn hic Bonn.q> imper

gncratiua.no impedimetpriotrinfcco lxdedaorganij

fedvxtrinfcco impedicdo ufum,& eft impe^iinetQ arcjfi

dit

iftiiq

cialc

&
r

3 $

Qttte&io 11. Cap.ll.

& no

& ita poteft impedire ad una,& no

tolledo exercitatione cocupifcentiae ad illa
uel alia,& hocp uirtute propria, uelo herba, uel t> lapi
de,uel per aliqua creatura occulta,& fatis concordat cu
eial2

ad

naturale

a/iaSjiiel

dittis

Pecri.Remcdium uero ecclefiafticum

in

foro con-

feientiae traditur 3 3 -q S .Si per fortiarias ubi fic dicitur.

Si per fortiarias atq ; maleficas artes nonnunquam occul

toiufto Deiiudicio permittente, & diabolo praeparante

conc.ubitus fcquitur. Hortandi funt quibus ifta eueniut
ut corde contrito, & fpiritu humiliato Deo,& facerdoti
de omnibus peccatis Tuis puram confeffionem faciant,
'profufis lachrymis,& largioribus eleemofyms & oronibus atque ieiuniis Domino fatisfiat. In quib. uerbis no
tatur q> tantummodo propter peccata & extia charitatc
exiftentibus talia co n tingunt, fequitur e per exorcifmoi
accaetera ccclefiaftice medicinae munimina miniftri ecclefiae tales quantum annuerit dominus qui Abimelech
domum eius Abra^ orationibus fanauit,fanare procu

&

rer. Vnde

fummarie dicere pofTumus,quod quinque funt

remedia quae talibus fic malcficiatis licite applicari poffunt,uidelicet fanftoru aliquoru lim ina peregrinatio,&

ibide peccatorum fuorum cu cotritione uera cofesfio,fi

ni crucis, & oratiois deuotae multiplicatio, per, uerba fo
f ria licita exorcizatio,quae qualiter Heri debet inferius
patebit.Et cauta maleficii oblatio facit ad hoc qd* fupra
de Comite tachim eft,qui cum per triennium fibi matri
monialitcr copulata uirginem,cognofccreno potuiffet.

Remedia contra maleficiatosfuper amorem uel odium inordinatum.

C A

rICVT

P.

III,

maleficium in potentia eeneratiua ita,$e

Xgme&pro malef.fuper amoMel odiunt.

$o6

rhilocaptio igide cius remediis tranfcurrcre .

ad alteru, triplici cx caa
tur fcu amor inordinatus unius
ex fola incautela oculoru,ali
fa oriri poteft. Aliquando
aliquando ex ma
quando ex tentat ione daemonum, folii
nigromanticorum,& maleficarum, limul oed^mo
{Ibile eft

lcficio

Vnufquilque tentatur a
num. De primo dicitur Iacob i.
illedus, deinde concupLconcupifcentia fua abftradus
peccatum ucro
peccatum,
fcentia cum conceperit parit
mortcm.Sic Siche cu uicu cofummatum fuerit generat
Uexeuntead uidendum mulieres regionis

&

difiet

Dinam

&

cum ea,

&

cott

dormiuit
rapuit,
lius.adamauit eam
*fe cundum S
plutinata eft animacius cum ea.EcGen. 34
poftpofitis propriis
quando
accidit
fic
infirmae animae
,
confuetudinc,& htun*
aliena negocia curat, feducitur
oriatur ex
fecundo
unitate colenfus cum Ulicitis,De
Aman fororem T
principaliter.Sic
t etationc daemonii
deperierat in ea ual
mar fpeciofiftimam adamaue rat,
agrotaret.2. Reg. 14. noa
de.ita ut propter amojem cius
mente, ut in^tanenim in toto tam corruptus cfle potuit
grauiter a diabolo
ftupri profifiret , fi non

&

tum facinus

ctt

amoris refertus
tcntatusfuiflct.Dc hoc etiam genere
ec
refert omnem tentatione
liber fandorum patrum, qui

quida tamen
,
carnalis amoris
mulierum tentabantur
ultra quam credi poteft . amore
dicit- Datus e
aliquoties, unde Sca.Cor.ia.Apoftolus
me coiamihi ftimulus carnis meae angelus fathanar,qui
1
eft mihi
datus
phizet.ubi gl.tentando per libidinem
nonconfentitur
mulus. aiunt quidam tentatio autem cui
uirtutis,hoc
non eft peccatum, fed materia exercendae
hofte non a carne , qu a
telligitur de tentatione quae ab
fibi in heremis fubtraxifle

non confentiatur, denis

peccatum eft ueniale etiam fi ei

tertio quo
uaria exempla leguntur in uariis locis. De

a-

&

maleti
ex maleficiis d^monum
qu$lhonibus
carum, pofftbilitas huius maleficii fupra in
hommu
mentes
maleficas
per
prime partis,an daemones
incitare ualeant.ad
immutare,

mor hereos proueniat

&
ad amorem ueJ odium
longum deducitur, per uaria etiam gefta,

& atU a

nobis

joy

Quajlio JLCap.IlI.

reperta coprobatur.immo inter omnia maleficia nimiu

propter fui geneialitatem reputatur. Quod fi quxritur:
Petrus philocaptus amore talis,&c. nelcitur an primo,
fecundo aut tertio modo Refpondetur odium inter con
iugatos cum crimine adulterii,
fi operatione dxmo*
num fieri po(Tit,ubi tamen fifco carnalis coticupifcentix
amoris quis adeo inuoluitur & fuccenditur.ut nulla con
fufione uetbis.plagis, autfalis,acdefiftendum cogi ualeat. Item ubi quis fxpe pulchriorem dimittit uxorem
Ac turpiftimx adhxret, Item ubi nofturno tempore nce
quiefeere ualent.fed ita dcmcntatur,ut per deuia quxqj
incedere habeant.Optimates, prolati,
alii "diuites fxpiflime his miferiis inuoluuntur.Etjquidem hoc tempus
muliebre de quo Hildegardus(ut Vin.in fpe.hifto. refert)
prxdixit quod nontandiu durabit, quatum hucufq 5 pr
(lititrcum iam mundus plenus fit adulterii, prxeipue in
optimatibus,
quid opus feribere de remediis, qui reme
dia abhorr ent , tamen nt pio leftori fatisfiat aliqua bre

&

&

&

viter tangamus. Super phylocaptionem fine maleficio.

Auicenna feptem remedia ponit quando

uidelicct perfo

nam grotare facit,fed paru ifta noftrx fpeculationi

fi

quantum myfticx animx langueti

ni

deferuiunt. dicit, n.

&

ad nominationem
lib.s.quod ex uariatione pulfus
amati cum ibi radix xgrotationis habetur, tunc fi lex fu
(linet fiet copula per matrimonium,quia fic fanatur cu
obeditur naturx. Aut fiat applicatio medicinalium , de
uibus ibidem tra&at
docet. Aut ut egrotus amorem
?uum de dilefto per licita remedia ad aliud diligendum
ita fugere pr$
couertat,quod priori prxeligere debet,

&

&

fentiam quia

fic

Jis eft tribuletur

feria

diftrahitur animus. Aut etia

hortetur q> opus amoris

uel dirigatur ad ipfum.qui

eft

fi

corrigiln

maxima mi

quantu cum ueritate

&

Deo pofiunt uituperent corpus & difpofitione dilcfti.Sc

mores cu

transfiguratione facieru turpi feu difformi.Vel

&

diftrafli
faltim ultimo ut occupentur in rebus arduis,
uis officiis.Reuera ficut animalis homo p huiufmodi re

mcdiadanatur,adfpirituale fingula capiendo interiori*

V
i'

hominem

3F

}o8

7{emelpromlef.ft<per

amorem uti odium

natur^ co
holem reformat, obediatur legi meti potius q
recordetur, cj.
uertit amorem fuum ad certas delicias
quascruciat,
mentaneum fit,cp deleftat,& aeterDU quod
inchoantur quod nunqua.
rat delicias in illa uita.ubi fic
iftam perdet,
finiutur.cuius qui amator efle uoluerit,&
modo inueniet,& aeternis ignibus deputabitur

mo

& illam

hereos proucni
ccce tria dana irrecuperabilia ex amore
remedia
Super philocaptionem ucroex maleficio
hic
inconuenienier
in praecedenti capitulo tafta, non
uer
poflunt,praecipue aut exorcizatio per facra

entia.

&

applicari

potcft.Quot
ba quam fibiipfi facere taliter maleficatus
a Deo deputatu
die anelum fandhimfibiad cuftodiam
praecipue aut
inuocet,puta cofesfionc fanftorum limina,

dubio liberabitur.
beatisfimae uirginis frequenter,& fine
donis natura
Sed quam uituperabile ut barbati homines
renuunt
uirtutum armis abie&is , feipfos tueri
libus,&

cum

puellulas faepisfime inuifta

infirmitate

huiulmodi

commenda
maleficia his armis propulerunt,in quorum
Fuit in ru
tionem unum e multis in mediu producamus.
Conftan.diocoens,uirgo
tali uilla quada prope Lindarua
moribus,in huius afpc
adulta,facie pulchra.&elegatior
clericus, mterre lolo
ftu captus quida uir leuis moribus
fnae mentis ultra
uulnus
nomine utina non facerdos,qui

diftae uirginis
cxlare,non ualens,uenit ad laboratorium
exhibens, primo tan
honeftis uerbis fe rethe daemonis
duntaxat
uerbis
dem ad amorem fui uirginem aufus eft
percipies,iq
prouocarc animo, quod illa diuino inftinftu
uiriliter.pomine cu uci
tafta mete & corpore refpodit
domu mea nolite frequetare , alioqn repulsi

&

bis talibus

me diligere
fuftinebitts,ucrecudia mediate.Cui ille,Eth
modcu
modo renuis uerbi s dulcibus monita, non poft
coafta operibus

me amabis

fufpeftus incantator,

tibi

promitto. Erat uir ille

un-

& de maleficio.Scduerba haec

carnalis ad

go P ro uento habuit , nec fcinrillam amoris

multo
uirum in fe fenfit pro tunc.fed euoluto non

ten

illo praedidto coepore, imaginationes amorofas de uiro

inlprrata,adrnailla praecipiens diuinitus
pic habere,

jo9

QiMftio.ll.Cap.Ill.

trem mifericordix cofugit,& pro auxilio a filio impetra

do deuotiflime implorauit,& (fatim honeftam focieta*
tcm requirens peregrinari coepit ad locum heremitaru ,
fic enim nominatur ccclefia in honorem ipfius genitricis
miraculofe confecrata in praefata diocoefi. In quafacra
mentaliter confeflr , ne in ea aliquid inucnire poflet ma
lignus fpiritus,& ad iplam matre pietatibus precibus fu
fis,protinusomriis cenauit hoftis machinati o, ita ut ea
poltmodum nunquam tangeret. Superfunt tamen adhuc
barbati uiri a maleficis mulierculis importune fuper
huiufmodi follicitati.quafi nequaquam a philocaptione
carum fe continere poflcnt.qui tamen uiriliter refiftete*
quantum fe ultro pulfarc illecebri imaginationibus fentiret , tantum etiam per pra:fidia prsemifla cunfta machi
namenta diaboli fuperat.Et uere fpeculum huius pugn
quidam iuueriis prsediues in oppido Ysbruch, qui qpatu
a maleficis pullatus fuit, nec calamo exarari quis poflet,
femperuirilcm animum gerens, per praefata remedia in
taftus euafit,quarc Sc mento concluditur praefata remedia contra huiufmodi morbum efle certisfima, ita quod
certisfime ita liberantur quicunque his armis ututur, Sc
q? de amore inordinato, hoc & de odio inordinato,cu op

&

politorum eadem
,

aequalis in

fit

difciplina , intelligendumeft,licet

modo malcficandi cum fitdifierentia, etiam a*

remedium illa perfona quae odio habetur requirere

debet ipfe enim qui odio habet Sc in coide defert>nondc

liud

Facile

fi

adulter efl,ad

amorem uxoris etiam per quafcu-

que peregrinationes fle&itur.Et quia relatu maleficam

Compertum eft quod per ferpenres huiufmodi maleficia
ad odium procurantur, eo quod dum primum inftrumen *
~^tum erat diaboli Sc in fui maledi&ionem recipit inimi,

citiam inter ipf.un

Sc

mulierem, ideo

Sc tales inimicitias

cxipfis procurare fatagunt, ponendo pellem aut caput fet

potis. ftvb limine oftij cameras auc domus,undc Sc omnes

anguli domus funt perquirendi & innouandi,quo ad inha

bitationes quantum poflibileeft.uel alienas inhabitare
dpmos,Ec quidem cum di&um fit quod fe/pfos maleficia

ti

Hpncd.pro his qui crefe memb. carere.

quod uerba facra,bene

& carmina,fccum defcrjrc in collo potcrunt,fiquide legere, aut feipfos benedicere nefeirent, quae tamc
qualiter facienda fiat in fequentibus patebit.

ti

exorcizare, ualeant,intelligitur

dittiones

Remedia fuper eos quibus uiriliamembr

prafligiofa arte auferuntur ,

& ubi in

terdum in btfiiales formas homi-

nes tranfmntantur .

P.

V P E R eos qui

1 1 1 1.

graeftigiofa arte illudua-

fe uirili membro carcrc,aut in bcformas tranfmutatos cfle putant >

quibus remediis fubleuari ualeat,ex prae

tur,&

ftiales

miffis fatiseuidenter elicitur

tales

Nam cum

omnino diuina gratia diftituunt,qd

exiftit fundamentum.non pof

principium in maleficiacis

fibile ut ferro manente in uulnere, erapiaftrum curatiuu

ante omnia recocilictur.Demum quia ut fupra in fecun
da parte operis, in capitulo feptimo taftum cft, talia mem
bra nunquam in ueritate euelli.aut fegregari a corpori-

bus, fed

tantummodo prasftigiofa arte occultati ad sefus,

&

uifns, patuit etiam qcT huiufmodi illufiones in

non ita faciliter, nec attiue necpaffiue
contingunt, ut uidelicet cis membra auferantur, aut q<t
in eorum uiliua potentia quafi aliis fint ablata deludantur, ideo & remedium in eodem capitulo exprimit cum

tadus

gratia conftitutis

uidelicet quatu poffibile.fit cum ipfa ma

amice fe componant . buper cos denique qui in be
ftialcs formas fe tranfmutatos efle putat,fciendum quod

ipfo

movbo,ut

lefica

hoc g enus

maleficiis,

no

ita in

occidentalib ficut o rien

quo ad fecundas per-

talibus regnis pradlicatur.intellige

fonas,liccc

quo ad propriasmalcticaru pcxfonas,hoc fx.

pius

311

QuieJtio.n.Cap.Tlll.

pius apud nos uifum fuerit, ipfasuidelicet maleficas in

animalium oculis intucntium Te obiecifle, ut furemedia quae in

pra capitulo o&auo aeduftura, quare
terra parte operis deducentur,fuper exterminium uidefi
applicanforent
brachium
per
feculare
maleficarum
cet
da.Et quidam quomodo orietales huiufmodi illufioncs
remediare folet,fic deduci tur.Na cx militaljbus fratribus
ordinis fanfti Ioannis Hicrofolymitani, in Rhodis ueridi
ca relatione plura de his percepimus. Pr^cipuc dute quod
in ciuitate Salamina regni Cypri talis cafus accidit.Nnm
cum ibi portus fit maris , & nauis quaedam onuftamer*
cimoniis applicando peregrinis nauim exeuntibus , ut
quifq; uittualibus fc muniret, iuuenis quidam cx eis robuftus domum cuiufdam mulieris extra ciuitarem fupra
Jit tus maris fituatam acceffit, & an oua haberet 'ad uendendum a muliere feifeitabitur .At mulier cernens iuuene robuftum forenfem '& alienum a patria , unde mino*
deeofufpitio apud intraneos fupereius perditione ori
ri posfit.expcfta inquit paululum, & iuxta optata fingu-

effigi js

&

Ja recipies

& dum mora faceret

claufa

>

& interiori par*

te domus iuuenis ab excra,ut eum quam totius expediret

ne nauem eu negligerrfcontingerct,clamare coepit,tunc
in cafu fuqt
mulier aliqua oua attulit , iuueni tradidit,

nauem

ncglcxifle

&
& ad eam rediret, fibi iniunxit.Veloci

naue quae in litore maris erat,properauit,

ante ingreffiim eo quod nec du ali Cocij omnes coue
nerant oua comedere & feipfum reficere ftuduit.TEt ecce
poft horam mutus effeftus.&jquafi mente defti tutus: ut
poft ipfc referre folitus erat, de feipfo admirans quidnarti
fibi accidiflet coniicere non poterat, uolcns ergo nauim
intrare ab immoratibus baculis uerberatus repellitur, cu
&is acclamantibus, ecce ecce quidnam in afino,rtialedica
igitur curfu ad

&

non & tu nauim intrabis ?Repulfus ficiuuenit

uerba illorum qui ipfum afinum affirmabam, intclIjP
gens apud fe ruminabat ,& quod maleficio mulieris ih
fefi us eflet cogitare coepit , praecipue in eo quod nullum
tierbum formare poterat, cum tamen ipfc omnes intelli*
~
gcbat,
i
risbeftia,

Hemed.probh qui cve.fi memb. carere,

ebat,

& dum nnfumnauimafcenderc tentarct grauiori

f us cifus uerbcribus ipfum amaro corde remanere , Sc

,

rccclTum nauisconfpicerc opus crat.Huc illucqj difcurrens cum omnes ipfum afinum aeftimabat , ncceflc erat
Iit

tanquam beftiaab omnibus

trattarctur,

compulfus

domum mulieris redijt, cui ad placitupi pro co

igitur ad

feruarione uitae fuse ultra triennium fcruiuit,nil operis

faciens manibus,nifi neceflaria domus in lignis
bladis
apportans ..etiam qua? exportanda erant tanquam iumc
fii de portabat, boc confolationis relifto.ut licet ab omnibus alijs ut iumentum reputaretur , ab ipfis tamen
maleficis coniunttimuel diuifim morantibus ut uerus
homo humanitus couerfando in inccffu ftatu
habitu
agnofeebatur Quod fi quaeritur, quomodo onera fibi

&

&

tanquam iumeto imponebantur Dicendum quod

.

ficu*

narrat Auguftinus de mulieribus ftabularijs quae -jtofpir

iumenta onera portantia lib. 1 8 .cap.
1 7. de ciuitate Dei,& de patre Pr^ftatii qui fe caballu fcii

t?s couertebant in

equum fuifie

&

annonam cu alijs animalibusbaiulafie

vtique ex illis attis de praefenti iudicamus , ita
triplex deceptio praeftigiofa arte fiebat .Prima qua

narrauit

quod

ad homines iuuenem non ut hominem , fed ut afinum in

tuentes, quod qualiter d^mones faciliter procurare pofr
funt fupra.S.cap.patuit. Secundo j quod illa onera non

fuerunt /lluforia, fed ubi uires iuuenis excedebant d$ma

mutabiliter deferebat Tertio , quod fibijpfi dum inter
aJioscouuerfabatur,iuuenis etiam iumentum uidebatur
imagine duntaxat
potentia,qnae fune affixe organi*
.

&

<fprporalibu?.,pon

gara, quin fe
fit

autem dn ratione, qu$ no adeo

cratli

hominem fcicbat.fed arte magica delufum

Sc de Nabuchodo-

tanquam beftia illimaretur, ficut

oplpr.ibiiem exeplificacur.Triennio igitur fic elapfo in

Quaito.lcilicctj dum quodam dic ante meridiem ciuita*
tem pxaefyta incr^fTct , Sc muliera longe fequeretur,
^ontigit qijanda ccclefia
in qua diuina celebrabantur

ipuenem fic rnalcficiaium praeterire audiens.Noldm eam

pani$

emp mqre latinorun &non

v

:*<4.

grarcorum, in illo rc

gno

Qu/eftio.Il.Cap.l

III.

gnodiuina peraguntur pro clcuatioce corporis Chrifti

ad ccciefiam leconucrtit,& intrare dumjpropter uerbeepepulfioxjem non auderet, a foris genua[& cruri
ra
pofteriora in terram fixit, dc anteriores pedes, id eft manus,fimul iundas eleuans, ex capite afinino ut putabatur , facramentum in eJeuationeintuetur , Quod prodigium dum cert i i anuenfes mercatores confpcxil7ent,mi
rates afinum fequuntur,
inter fe de miro opere conferentes , ccce malefica cum baculo afinum infequitur
&. quia ut pramiftum eft , huiufmodi malefi cia ^llis in
partibus plurimum pradicantur , ad inftantiam mercatorum per Iudicem afinus cum malefica capitur,intcrto
gata
quzeftionibus expofita,crimenfatetur,&utaddc
mura redire ualeat, iuuenem reftituerc fuae forma: promifit , dimifla igitur adjdomum regrefla, iuuenis adpri*
dinam formam reducitur,& ipfa denuo capta, debitam
ultionem pro commisfisfufcepit,
iuuenis ad proprii
cum gaudio remcauit.

&

&

&

&

>-

Remedia contra obfefiot ex maleficio.

!$>

.H

C A
Vod

P.

interdum, ex maleficio daimone*

quofda hoies
fupra

V.

c. 9 .fatis

fubftatialitev inhabitat,
patuit qbus cc dc caufis,

no folu pro grauibus criminib. pro

imo interdii pro^prio fuo maio
merito, aliqn ^alienolcui delido,
aliquando pvo luo ueniali peccato, aliquando pro grauj
^lieno peccato,& aliquado pro alieno facinore proprio,
pro qujbus etiam diucrfg diuerfimode posfidetur, quida
pltis.ajii minus, ut etiam Nider I luo formicarjo recita^
upn mirum fi maleficio fcu ad inftantiam malefice d$mon Deo permittente, homine lubftatia liter modo quo
g.a

priis,
ri

ipi.dcciarqtiir,

qupd

uideliper per fubftatiam

fit

intelliga

dut

Hsmed.contrd obfeffbs ex maleficio

dum inhabitet .Quibus autem remediis liberari poflim^

quod uidelicet per cxorcifmos ccclefiae,& cum hoc uertf
contritione ,ucl etia confcflione,ubi pro' mortali quis ef
ibidem deduftis, &ex illius facerdo

fet obfeflus, patuit ex

tis

Bohemihberatione,fed quod ultra

haec

duo remedia

etia tria alia ualeant luffragaria, uidelicet Euchariftiac fa

cra

communio,fanftorum locorum applicatio, uel bono

oratio, & excommunicationis ablolutio, praefati do

&oris djfcurfu,quem etia deducere expedit , cum omnes
neceffariorum traftaturum habent. Nam de ipfa facra
comunione Caflianus colla. abba.'prima loquitur in haec
uerba communionem facrofanftam nequitis fpiritibus,
traditam a fenioribus,noftris, nunquam meminimus in
terdittam, quinimo etia fi pofTet eis quotidie impartiri
eam etiam debere cenfebant, quae ad purgationem ac t*
telam corporis anims^; perueuire crededa eft,& qu$ ab
homine percepta cum qui in membris eius infidet fpiritum , feu in ipfis latitare conatur quodam exurens fugat
incendio, hoc namque modo curatum.abbatem androni
cum nuper afpeximus,infultabit offenfo, cum eum a cce
lefti medicina uiderit fegregatum , tanto enim durius Sc
frequentius attentabit affligere, quato eum a fpiritali re
medio fenferit longius abdicatum,Haec Casfianus.be ite
rum de eifdem ibidem dicit: Duo hic credere immobili*
ter oportet .Primo, quod fine Dei permifTu nullus ab eis
fpiritibus oftinino tentatur .Secundo, qcT omnia qu$ no
bis a Deo inferuntur, fiuc triftia ad praeiens, fiue Ista uidcantur,uclut a pijsfimo patre elementisfimoque medico pro noftns utilitatibus irrogantur . Et idcirco cos ue
]ut pedagogos traditos humiliari, ut deicendetes ab hoc
mudo uel purgationes ad uitam aliam transferantur, uel

rum

'

poenali uigore.plettantur, qui

fecundum apoftolum tradi

ti funt in prxfenti,fathanaz,in intentum carnis, ut fpiritus falui fiac in die domini noftri
Sed hic ori tur dubitatio cum A poftolus dicat, probet fe
ijpfum homo,
fiedepane itio edat, quomodo poflunt

IESV CHRISTI*

&

pbfcsfi

non habentes ufum

ratjdhis comunicarc.Rcfpoq

dit

Quaefiio li.Cap

XV.

fandus Tho.de hocin. j.parte.q.8o. fic diftinguendu

dc omnibus amentibus. Aliquid inquit dicuntur, no habe
re ufum rationis dupliciter .Vnomodo quia habent debilem ufum rationis , Heu t dicit non uidens qui male ui
det.Et quia tales poliunt aliquam deuotionem cocipere
huius facramenti,non eft eis hoc (aeramentum denegan
dum .Alio modo dicuntur aliqui no habere ufum ratio<!it

nis, quia fic a

cft

natiuitatepermanferunt,&

hoc facramcntu adhibendum

fic

talibus

rquia in eis nullo

non

modo

deuotio.Aut non femper catunc fi prius quando erant fuae

praeccsfic huius facramenti

ruerunt ufuratioois , &

mentis compotes, apparuit in eis huius facramenti deuotio debet cis in articulo mortis hoc facrametu exhiberi,
mfi forte timeatur periculum uomitus uel expuitionis.
Vnde legitur ex Cocilio Carthaginefi,& habetur.26.q.6
Is qui in infirmitate poenitentia petit, fi cafudum ad eum
inuitatus faccrdos uenit opprelTus infirmitate innotuit;
uel in frenefim couerfus fuerit, deut teftimoniu qui eum

audierunt.Et fi continuo creditur moriturus.Reconcilie

tur per manus impofitione,& infundatur ori eius eucha
riltia. Dc baptizatis qui corporaliter ab immundis fpiritibus uexatur.cft eadem ratio, & de aliis amentibus.haeC
Tho. Addit tamen in 4.dift.<).quod demoniacis noneft
denegada c6munio,nifi certum fit pro aliquo crimine a
diabolo torqueri .cui fic Petrus de palude addit in hoc ca.
fu pro excommunicandis funt habendi, qui traditi funt fa
thanae.Ex quibus liquet q> fi aliqui funt polfesfi a dxmo
ne,etiam propter fua crimina, habentes tamen lucida interualla, & rationis ufum poftea coteruntur de peccatisi
fuis, uel debite confitetur tales

cum

fint abfoluti

coram

Dco,nullatcnus sura communione diuinisfimifacram^

ti

De fandorum applicatione,
quomodo per h^c obfesfi etiam po

euchariftiac fequeftrandi

uel deuota oratione,

tenter liberantur legeda fandorum refertae funt .Merita

enim fandorum, martyrum, confdTorum,uirginum, exigunr.ut hi fpiritus nequam fandorum in patria exiften-

tium,orationc &intcrccsfione,uincantur,quos fandi

uia.

ii*

ui

lv
r

* lu

m*

mifcin
UicmsiiKHncf!:

2\&

fgmed.contra obfeffos ex malef.

uia uicerunt.Similitcr uiatoru deuotx orationes libert

tionem obfclToru obtinuiflc fxpe legutur. Vnde ad hoc
hortatur Calfia.ut fup.Si inquit haberemus hanc fenten
tiam,imo fidem qua fuperius comprehendiJ ut omnia
difpenfari uniuer
per dnm fieri pro utilitate animaru
fa.non folum nequaqua defpiciemus eos: fed etia pro cis

&

&

tanqua pro membris

orabimus, cifqj
copaticmur affedu. De ultimo
modo abfoluendi alique ab excomunicatione.Sciendum
quod nec iftac comunis eft.nec fortelicitus.nifi habeti au
noftris inccflantcr

totis utfceribus ac pleno

thoritate Stfpeciale reuelatione,uel probabilitate

quod

propter excomunicatione ccclefi$,ficut

Apoftolus.i.ad Corinth.f .excommunicatum afe&ad
plebem Corinthum forhicariu tradidit fathanxin interi
pofieflus quis

fit

tu carnis, ut fpiritus faluus

fieret Idie

domini noftri lefu

Chrifti.id eft, ut glo.dicit ufqjad illuminat io nem gratig,

contritionis, ucl ad iudicium .Et pfeudo dodores qui fidem perdiderant, uidelicet Himeneum Alexandru tra
didit fathanx , ut difeerent no blafphemare.i .Thim.i,
Tantx enim poteftatis erat Apoftolus, dicit glo.tantam
que gratiam habebat ut recedentes a fide folouerbotra
deret diabolo. Vnde fandus Tho.in 4 .dift.i 3. ubi magifter tres effedus cxcomunicationis tradit rcofdem fic de
clarat ide dodor. Ex hoc ipfo inquit q> aliquis fuftragijs
ccclcfixpriuatur triplex incommodum incurrit, per tria
que quis ex fuffragiis cofequitur. Valet enim ad augmen
tum gratic eis qui habent, uel ad merendum ei qui no ha
bet.Et quantu ad hoc magifter dicit q> gratia fubtrahitur
per excomunicatione, ualet etiam adcuftodia uirtutis
quantu ad hoc dicit q> protedio fubtrahitur, uoquod
omnino a Dei prouidentia excludantur fed ab illa quae
filios ccclefixfpccialiori modo cuftodit,ualent etiam ad
defendedum ab hofte, quantu ad hoc dicit quod diabolo
maior poteftas fxuiendi in ipfum datur, & corporaliter

&

&

fpiritualitcr,Vnde in primitiua ecclefia quando opof

tebat per figna holes ab fidem inuitare, ficut fpiritus fan

$us uifibili figno

4

o)Anifeftatur,ita

cxcpmunicatus corp*

QmHioU.Ca^.V.

317

uexationi a diabolo innotefcebat.Neccft inconucciens fi ille qui no eft defperatus hofti datur, quia no da
tur ei quafi damnandus,fed quafi corrigendus,cum in po
tcftate ccclefiae fit ex eius manu ipfum eripere cu uoluerit.HaecThom.Vbi tamen exorcifta ad cautelam obiefiiim abfoluat,non uidetur incouenics.Sed fubdit Nider
quod cauendum eft ualde exorciftae,ne de fu is uiribus fa
ludum feriofo Dei operi
cilicer pr as fumat. Aut iocum
intcrmifceat.Autfuperftitiofum uelfufpeftum aliquid
adiiciat.
poenam uix euadec ut de
maleficio
Alioquin
de
claratur per cxcpla.Nam de primo refert beatus Greg. i
dialogo de quadam quae contra confcietiam fuam a ma
tito petente obtineti debiti redditione in uigilia dedicationis ccclefiae fantti Sebaftiani,& quia contra con
fcientia ecclcfiaeprocesfioni fe immifcuit , poflefla eft
publice furiebat.Quo uifo facerdos eiufdcm ecclefiae.de
altari fyndone tulit eaque cooperuit , fed
hunc facerdotem repente diabolus fimul inuafit.Et quia ultra uirea
voluit quicquam praefumere,copulfus eft in fua ucxatio
ne cognofcerc quis cflct.Haec Greg.De fecundo, ut nullus de officio cxorciftatus fanfhim ordiriem concerncn
locum faciat. Refert. Nider feuidifle in conuentu Colonienfi fratrem uerbis fatis iocofum s fed in gratia expelli
daemones famofum.Hic cum in terminis conuentus Co
lonienfi dxmoncm in obfeflo corpore artaret .Iam daemon petiuit a fratre locum reccdcndi 5 quo gauifus frater
ait in ioco.In cloacam meam uadas. Exiit igitur daemo
nofie.cum frater uentrem purgare uellet , daemon eum
tam dire torfit prope cloacam^ut uita cum difficultate
rali

&

&

&

faluaret.Scd

& hoc praecipue cauendum ut obfesfi etiam

peamaleficas ad praefidiam maleficarum non ducantur;

unde & de praefata fcemina Greg.infcrt.Cum inquit pro
pinqui eam carnaliter amantes,atque amando perfeque
tes ad obtinendum falutis remedium maleficis tradillet
per eas ad fluuium dufta
in aquam merfa multis in
cantationibus agitata fuiflet3 dum unus daemon expelli
debuit legio fubinnauit,
eorum diftinftis uocib. lan*
'
clamare

&

&

&

>

imesirtameaj

Hemed.contra objejjos ex maleficia.

$ i8

clamare coepit.-unde confanguinei tandem confitctes 8(

de hoc dolctes eam praefentarunt fando epifcopo Fortu
nato, qui diuturnis orationibus
ieiuniis , cum ex inte
gro fanauit.Sed quia diftueft debere exorciftas cauere,
ne fuperftitiofum ne fufpedum aliquid de maleficio adijciant . Dubitare cxorcifta pofTet. An certas herbas 3c
petras etiam non benedidas adhibere pofTet ? Refponflo
Si benedid^ funt herbae, tanto melius, fi uerono ut hct
ba quadam, quae alias nominatur fuga d^monis,uel etia
naturas lapidum, fi quis adhibeat nd erit fupcrftitiofum:
dummodo credat quod no n dircde de fui natura dxmo
nes compellunt, quia tunc incideret in errorem , quod fi
mdi modo alijs herbis aut uerbis pofTent cogi ,ut errore
nigromanticorum fatetur putates fe efficere per natura
indicas talium uirtute.Vndc fandus Thom. in 4.
ies
dift.7.ar.ult.Non eft,inquit,credcndum aliquibus uirtuideo non cotibus corporalibus daemones fubiacerc ,
guntur inuocationibus
fadis quibufdam maleficis, ni
fi inquantum per hoc foedus cum cis initur fecudum q<f
>

&

&

&

&

&

cum
dicitur Efaiae. 8.Percuflimus foedus cum morte ,
inferno fecimus padum. Et illud Iob.40. An extrahere
fcquentia uerba fic finaliter
poteris Leuiathan hamo
exponit fuper Iob dicensrSi quis rede confiderat omnia
praemifla uidentur pertinere ad pr^fumptionem nigromanticorum confutandam. qui nituntur cum daemonibus padum inire,ac eos flbi iniicere.uel^ualitercunque
conftringerc . Oflenfo ergo quod homo non poteft fua
uirtute diabolum fuperarc.concludit dices. Pone fuper
cum manum tuam fubaudi fi potes , fuperatur tamea
1

&

uirtute, diuina, unde fubdit

mcmcco belli, quo fcilicet, e-

quod poniturpraefens
pro futuro,fcilicet,pugnabo in cruce, ubi capietur Lcuiathanper hamum, fcilicet, per diuinitatem occulcatam
fub efca humanitatis ^ftimans faluatorem purum homi
nem. Vade etia p0ftea.4i.dkitur.N0n eft poteftas fuper
terram qua: ci poteft comparari, per hoc inquit fignatur

go pugno

quod

cotra

eum,&

poteft dici

nulla uirtus corporalis, poteft adaequari poteftati

daemonis.

319

QuefUo.II.C.ip.f'.

4Uemonis,qux cft potcftas pure fpiritualis. Hazc de Tho.

Sed quia indire&e a dxmone obfcfiiis,poteft uirtute mc
lodie.ut Saulpercytharam Dauid.ucl herbae uel corporalis rei alterius fibi a naturali

proprietate in exiftenti re

UclaruJdeo applicari poffunt quod quidem pofle fieri au

thoritatibus & rationibus dcducitur.Nam 26. q j.daemo
nium fu ftinenti dicitur,licet petras uel herbas habere (Ine incantatione
funt Hieronymi uerba.l tem magifter
in hifto.traftans illud Thobiae.Cordis particulam , fciljcct,dcpifcc quam c^pift^fi fuper carbones ponas,fumus
eius exterret omne genus daemoniorum,fiuc a uiro , fiuc
sl muliere.ita
ultra non accedat ad eos dicit, Nec fuper
hoc mjrari debcmus,cum fumus cuiufdam arboris aduftae eandem uim habere uideatur,quamuis etiam fpiritua
lem in fe contineat fcnfum,fcilicet, de futuro fpiritualis
orationis. Ad idem Albert.fuper Lucam
Nicolaus de
iyra.i. Regum. 16. imo & Paulus burdcgalcn.fupcr 1 .Re
gum 16. hanc conclufionem tenet,quod non folum cocc

&

&

9&

dendum uidetur, quod per aliqua fenfibilia poliunt

affli-

daemonibus reuelari.fcd etiam per fenfibilia aliqua

pofsint totaliter liberari, fed hoc intellige quando 116 atrociter afHiguntur,& probat per rationem. Na cumdae
mones non pofsint materiam corporalem fecundum fua
uolunratem tranfmuta re, fed debita a&iua debitis pafsiEadem ratione per
uisconiungendo,ut Nicolaus dicit
fti

aliquam rem fenfibilem poteft difpofitio caufare in corpore humano per quam fiet aptum ad fufeipiendum a,
ttionem d^monis. uerbi gratia, nam mania eft maxi-

me difpofitiua ad alienationem

mentis fecundum medicos,& per confequens ad fufeipiendum afflittionem da:moniacam, que quidam daemoniaca pallio ubi penitus
curatur,pcnitus affli&io d^monis aftiua recedente palfiua in polIclTo recederet. Item pollet dici de iecorc pifas

Item de melodia Dauid ratione cuius licet primo

& leuius haberet, tamen totaliter ex,

icfocillaretur Saul

pujfus fuit per illam ut dicit litera. Recedebat ab} co

,
fpintus malignus . Ncc confonum cft litcrse dicere.

exwehyndi.
5 a o Vfus TZxoYcifini>& modus
quod hoc fiebat ex merito Dauid feu per oratione* eiils
quia non eft uerifimile quod hocfcriptura taceret, cum
edet in laude cius notabiliter diftum. Haec de Paulo pr$
fato, licet non pofuerimus fupra in q. jr. primae partis,q^
quia praefigurabatur uirtus crucis per expenfioncnr uena
ideo liberabatur i>aul,
rum Corporis
plura ibi etiam continentur/quae praefenti fpecuJationi
feruire poflfunt tantum concludamus, quod rerum fenfi

&

CHRISTI,

biiium applicatio in exorcifmis

licitis

tiofum , iam autem non expediet de

qua didererc.

Re media per licitos exorcifmos

non

ipfis

eft fuperfti.

exercifm is

ecclefia ,

ali

con-

tra quafcunque infirmtat es d male ficis illatas y

& de modo exdr

ciendi' maleficiatos.
n

C A

-*

/I A
ficae

-*

P.
I

.VI,,
***.1*;

'

ut in fuperi oribus

omne genus

..

ta&um eft,rnale

infirmitatis corporali*

inferre podimt, quare

& fub generali re-

gula concludere oportec,quod quicquid

remedij in urbiSjUel operibus, aliis infirmitatibus fiipta notatis applicari poteft,
hoc edet quibufeunque aliis infirmitatibus praecedentibus non expredis, ut ubi epilentia aut lepra edet infti&a

conuenire poteft,& quia inter remedia uerboru exorcif

liciti computantur, de ipfo etiam faepe mentio tanquam de quoda generali remedio habita eft.tria princiPrimo,An non habes
paliter de ipfo prafticanda funt.
exorciftatus ordinem, ut fcilicetlaicus,uelfecularis .pfo
na ualeat liciti daemones , aut cius maleficia exorcizare,
ubf tres aliae anpe&untur, qualiter uidelicct funt liciti, dc
dcffptcna conditionibus qu^Tequiruntuf ad carmina Sc

mi

bene-

Qu&HiolL

311

bnedictiones,ut quis ualeat fecum talia proferrc,& terdaemon coniutio qualiter moribus fit exorcizandus*
xandus. Secundum principale quid agendum ubi gratia fa
nitatisper exorcifmos non obcinetur.l*r tertio quo ad re
media non iam uerborii.fed operum, cufolutionibus cer
torum argumentoru. Ad primum eft docrorisTho.in 4.
dift.23.fenten. In ordine inquit exorciftatus , & in aliis
minoribus ordinibus omnibus cum coferutur, recipitur
poteftas ut quis hoc uel illud ex officio facere pofsit,pu
ide a nen habentibus ordinem licite ficta. exorcizare,
ti potcft,quamuis illi hoc non habeant ex officio,ficut in
domo non confecrata poteft dici Mifla,quam uis cofecra
tio ecclefiae ad hoc ordinetur,ut in ea milTa dicatur , fed
hoc tunc magis pertinet ad gratia gratis datam qua ad

&

&

gratiam facramenti.Ex quibus uerbisdici poteft, q> licet

ad liberatione maleficiati, bonum eft concurrere exorcifta habens poteftate exorcizandi morbos malcficiales,ta
men etiam interdum deuotae perfonae abfq; exorcifmis*
uel cum ipfis fugare pofiunthuiufmodi morbos. Na ferturjdc quadam uirgine paupercula * & ideo plurimu deuota,cuius dum amicas in pede maxime per maleficium
l^fus fuerat, quod iudicio medicorum patuit, eo etiam q?
nullis medicaminibus fanari poterat, contigit ut uirgo in
firmum uifitaret,qui & ftatim ab ea petiuit.ut pedi bene
dictionem aliquam applicaret. Annuit iila, & filenter ta
tummodo orationem dominicam, & apoftoloru (imbo-

lum cum geminatis uiuificae crucis fignis applicuit.Tunc

ftatim infirmus curatum fe fenticns,fcire uoluit in eme
r

dium futurorum, quid carminationis

uirgo applicaftct.
Qu refpondit.uos debili fide diuinis 5e approbatis exer
citiis ecclefiae no in inhacreticis
carmina ac remedia
hibita crebro ueftris infirmitatibus applicatis, idcirco raro in corpore curamini, quia iemper in anima lxdimini.

&

Sed fi in orationem 5e fignorum licitorum cfficatia fpeenim uobis applicui in dominica oratione,
apoftoloru fimbolorum,
iam fanatus eftis.Gratia huius exempli quaeritur, an non
aliae
ij.ParsMal.Malef.
X
raretis,facillime farpe curamini nihil

&

&

$ 12

Vfus exorcifmi)

& modus exorcizandis

&

benedidiones
carminationes, fcu etiam coniuratione s,per exorcifmos habeant eificatiam,cu hic uideanturreprobari.Rcfpondctur quod hacuirgo non reproba
uit nifi illicita carmina, cum illicitis coniurationibus
exorcifmis. Pro cuius inrelledu cofiderarc opor tet unde
huiufmodi habuerunt originem, & quomodo ad abufum
deuenerunt, nam principium horum fuit fan&iftimu, fed
ficut omnia daemonis inftindu deprauantur, mediantibus
damonibus & malis hominibus,ita & diuina nomina.
Apoftoli enim& fandi uiri fecundum illud Marc.ultim.
In nomine meo daemonia eiicient, infirmos uifitarunt,5c
orationes fuper eos per facra uerba fuderunt, deinde fucceffu temporis facerdotes deuotc fimilia rete peregerutj,
propter quod deuotisfimae orationes & fandi cxorcifmi
reperiuntur in antiquis hodie ecclefiis ad omnia quae ho r
mines facere aut pati poterat per deuotos uiros applica
ti,olim fine omni fujjftitionc , ficut etiam hodie literati
facr^ theologia; d odores reperiuntur, qui infirmos ui
fitantes fimilia uerba aegrotis applicant ,& non folum
daemoniacis Sed ut fuperftiofi homines a fe multa uana & illicita ad indar horum inuenerunt, quibus hodie
utuntur circa infirmos & iumenta nec clerus amplius ex
fuadefidia licitis utitur uerbis uifitando infirmos propter quod Guil. didus duradi glofatorRaymundi dicit,
aliae

&

&

qd

talia praefata faccrdosrcligiofus

aut diferetus,

etiam

laicus uir fiue mulier excellentis uita^probata diferetio-

infirmum non
fuper pomum aut fuper cingulum aut fimilia , fed fuper
infirmantes, iuxta illud euangelifta, fiiper agros manus
imponent &c.nec funt huiufmodi perfona prohibendae
a talibus nifi forte timeatur, quod ad exemplum illorum
indifereti & fuperftitiofi alii carminationis fibi ufurpent
abufum tuentes fe exemplo illorum, hi ergo fuperftitiofi
carminatores reprehenduntur a pradida uirgine
dixit
illos hab ere debilem fidem, immo malam qui tales connis facere poteft.fufa oratione licita fuper

&

fulcrunt. Iterum aut gratia huius declarationis quaeritur,

quibu* uerbis car mina

t

& benedidiones

cenfetur licite

,,

$ 1$

QugHio Secunda.

&

an
uel fuperftitiofc, & de modo quo debent applicari,
daemon fit coniurandus & moribus exorcizandus. Ad pri
quod, quia h oc dicitur licitum in cultu chriftianas
Xcligionisquod no eft fiiperftitiofum, & fuperftitiofum
dicitur, ut notatur ex glof.fuper ili ad Colo. i quae funt
rationem habentia in fuperftitione, quod fuper modum
religionis fcruatur,unde ibi dicitur fuperftitio eft religio
Cupra modum feruata , id eft , religio modis uel circunjftantiis malis & defe&uofispratticata. Etiam fuperftitio
Cum eft quicquid traditione humana nome religionis ufurpat abfq; fuperioris authoritate , ut hymnos iungere
ad miflas defun&orum praefationem irrumpere fymbolum.inmifia cantandum abbrcuiarc^aut in organis
non in choro decantare miflam refpodetem no habere,

mum

&

& his fimilia .Sed ad propofitum noftrum modo

iit'aliquod

opus Scuirtute

quado

religionis chriftianae,utubi

quifquis uellet infirmo fubuenireper aliquam oratiobenedidtionem per uerba facra , de qua materia
nem
nunc intendimuSjtalis habet confiderare feptem coditio
quae
fi reperiuntur talis benediftio ccnfctur licita,ac
nes,
fi fiat per modum adiurationis, per uirtutem diuini no-

&

minis per uirtutem operum Chrifti, quae ex fua natiuitatc , paflione, pr^tiofa morte.&c. innotuerut , per quae
etiam diabolus uittus & eiecfus fuit, dicentur ille benedi
tiones, carmina & exorcifmi liciti & hi qui prafticant
,

pofiunt dici exorciftae ,auc incantatores liciti . luxta

Ifido.S.ethi. Incantatores dicuntur qui artem aliquam
prima conditio confideranda , ut ex
verbis peragunt,
dottrina fantti Tho.a.a.q.9J.elicitur, ut uerba non contineant aliquid quod pertineat ad inuocationem daemonum expreffam uel tacitam quid fit exprefla patet quid
lnten
fit tacita, hoc confideraturexintetione& opere,
tione, ut ubi oper ans non curat fiue a Deo, fiuc a diabo
lo habeat in fuo opere intentum dummodo finem opta-

&

tum confequatur opere , ut ubi opus quod facit not

habet, aliquam proprietatem ex natura producendum
talem effettura, de qua non folum Medici & Aftrologi

immo

5 24

Vfus exorcifmi ,

& modus exorcizandi

& Theologi habent iudi care

pe t quem modu ni,

rromantici faci ut imagines, annulos,& lapides artificia
nullam habent naturalem inclinationem ad
effedlus quos ipfi expediant faepiflime , undcj &Jin eorum
operibus diabolus fe habet immifcere .Secundo confide-

iramo

Jes:qui utiq;

randum eft ne benedidlioncs feu carmina contineant ali

qua nomina ignota, quia fecudum Chryf.talia metueda
funt,nein

eis

aliquid fuperftitionis lateat.Tertio,ne ma-

uerborum aliquid falfitatis contineat, quia fic eius

non poffet expedlari a Deo,cum ipfc no fit teftis
falfitatis, fic quaedam uetulae in fuis carminibus utuntur,
rigmatizando beata uirgo Iordanem tranfiuit, &ct.fan
teria

effedlus

&

dlus.Stephanus ei obuiauit, eam interrogauit ,

multas
alias facuJtates.Quarto ne ibi cbtineantur uana,& cara
dleres infcripti praeter fignu crucis, unde breuia qu$ por
tantur a foldatis reprehenduntur. Quinto, ne fpes halica
tur in modo fcribendi aut legendi aut in quacunque huiufmodi uanitace quae ad diuinam reuerentiam non per
tineat,quia alias omnino iudicabitur fuperftitiofum.Sex
to, ut in allegatione prolatione diuinoru uerborum,uel
fcriptur facr refpedlus folu habeatur ad ipfa facra uerba,
ad intclledum eoru,& ad Dei reuerentiam, feu ad
uirtutcm diuina,a qua expediatur effedlus,ue! ad fandiorum reliquias, a quibus etiam praefata expediantur fecun
dario, licet a Deo principaliter.Septimo ut committatur
effedlus qui expediatur diuini uoluntati qui fcit utrum fa

&

nitas uel tribulatio plus profit inuocati uel minus,uel aa

obfit,
hanc coditionem ponit Tho.in i .(ecun.in mate

&

&

de gratia,
dift. i 5 .in 4-Vnde concludamus, quod fi
nulla didlarum conditionem opus infecerit,illud erit lici
tum , probat Thomas fupra illud Marci ultim. Signa eos
qui crediderunt,
poft.In nole meo daimonia eijcicnt
&ct. ferpentes tollent. Ex quo eiicit qd praedidlis ferua
tis coditionibus per diuina uerba licitum eft aflerere fer
,
pentes.Item probat praemifia ulterius, non minoris fandlitatis funt uerba Dei,c sadlorum reliqui, dicente Au
guft.No eft minus uerbum Dei quam corpus Chrifti,fcd
ria

&

fccun-

'

Gu&ftioIL

fecundum omnes, licet reliquias fan&oru fecum rcuerea

ter portare, ergo qualitercunque nome Dei inuoccmus
tite per orationem

dominicam,per falutationcm angelicara,per eiusnatiuitatem,paflionem,quinquc uulnera,

feptem uerba qua protulit in cruce , per titulum trium!.
phalem,per tres clauos, & aliorum armoru militi^ Chri
fti,cotra diabolum & eius opera, omnino erunt licita , Sc

committendo efFe&urn diuina

quod dittum eft de coartatione ferpen
tum,idem intellige dealijs animalibus, quando folus rc-

fpes potcft haberi in eius

uoluntati.Et hoc

& ad diurnam uirtutcm ,

ac ipfis tame caute eft agendum, de incatationibus,quia
ut dicit doftor Tales incantatores faepc habent illicitas
obferuantias,& per da:mones fortiuntur effe&um, pr^ci

fpeftus habetur ad facra uerba,

pue in ferpentibus,quia ferpens fuit primum d^monis in

ftrumentum ad hominem aecipicndum.Namin ciuitate
Saltzburgenfi quidam incatator erat, hic quadam die a<J
fpeftaculum aliorum , cunttos ferpentes ad quandam fo-

ueam incantare uoluit,& interimere ex fpatio ut fertur,

unius milliaris congregatis, ergo undique ferpentibus du
ipfe fupra foueam ftaret, nouiftime quida ingens
hot
ribilis ferpens,foueam intrare difficultabat,& faepe qua fi
abfcedcre
ipfum
permitteret, & liber ferpere quo uellet,
motibus inuuebat.Sed cum ille ab incantatione eius defi

&

ftcre nolcbat,alijs

tim

omnibus in fouea interemptis,quia fta

moriebatur,

ibi

& necefte erat, ut 5c ille horriDilis in

traret.ftans ferpens ex oppofito incatatoris, fupra

fouea

&in ipfum incantatorum irruit, & uetrem

faltum

fecit,

eius ut

cingulum ftringens, ipfum/incatatorem iecumin

foueam

traxit,

& interimit. Qua ex re perpenditur, non

ad fugandum uidelicet ab hominu inha

& cu
Dei timore & icueretia.Quo ad fecundu uidelicet, quomodo funt huiufmodi exorcifmi uel carmina deferenda,
& ad collum fufpendenda,uel in ucftimentis infuenda
nifi

pro

utili tate

bitationibus, talia funt uirtute diuina praifticanda,

Videtur quod talia fint illicita, nam Auguft.i.de doctrina Chriftiana.Ad fupcrftitionem pertinent mille magica
'

rum

rfus exorcifm

& modus

exorci?an<ti*

rumartiu,& ligaturae,& remedia quae medicorum quoque difeipiina condemnat,fiue in praecantationibus, flue
in quibufdam notis quas carafteres uocant , flue in quibufdam rebus fufpendendis atque infignadis.ltcm Chiyfoft.fupcr Matthaeum. Quidam aliquam partem euangelii (criptam circa collum portant , fed nonne quotidie
Euangelium in Ecclcfia legitur & auditur ab omnibus ?
cui ergo inauribus Euangelia pofita nihil profunt, quomodo enim poliunt tirca collum fufpenfa feruare? Deis
de ubi cft uirtus Euangelii in figuris literarum , an in intellcftufenfuum, fi in figuris bene circa collum fufpendis,fi in intellettu,ergo melius in corda pofita, profunt,
quam circa collum fufpenfa.Sed hic eft refponfiodoftorum,prxcipue fanfti Thomae ubi fiipra.ar. 4 .ubi quaerit,
an fufpendcre diuina uerba ad collum fit illicitum, quod
in omnibus incantationibus uel feripturis fufpenfis, duo
cauenda uidentur.Primo quidem quid fit quod feribitur, utrum

fit

aifcfte tunc

ad inuocationesdxmonumperti.nens,ma-

non folumfuperttitiofum immo

illicitum,

& apoftafia a fide iudicatur,ut fiipra tadhim fuit

Similiter etiam

faepe .

cauendum ne cotineat ignota nomina.

cc$t.accipe conditiones fupra pofitas,& tunc ficut lici-

tum eft huiufmodi fuper infirmos ore proferre : ita

lici-

tum cft fecom deferre.

Praefati autem do&ores rcfpe&u

habcnt,6cdamnant:cum quis ad figuras & literas {crip-

ta? maiorem haberet aduertentiam & refpeftum, quam

adintelleftum uetborum.Et fi dicatur, quod laicusnon
intelligens uerba non poteft habere refpefturo ad intclleftum eorum refpondetur habeat rcfpe&um ad uirtutem diuinam,& illam committat diuinf uoluntati, ut
faciat quicquid placitum fuerit fuae pietati. Quoad tertium, an fimul dxmon fit coniuranaus & moribus exorcizandus uel econuerfo , aut unum fine altero. Rcfponfio. H ic plura funt aduerrenda . Primo, an dxmon fera
per fit quando maleficiacus affligitur. Secundo , cuiuf.
modi res pofiunt exorcizari aut adiuuari. Tertio,dc mo
lo exorcizandi . Ad primum cum iuxta Damafc. dae-

os

$27

jfuaflioIL

no ibi eftjiihi operatur,uidetur quod maleficiatio fempcrpraefens fit cum cum affligat . Item in legenda Beati
JJartholomaei tunc uidetur fanare daemon, quando ceifat
alsfionc.Refponfio,quod d$mon praefens fit malefiaffii&o hoc poteft intclligi dupliciter,ucl quo ad
ciato
fuum eflfe uel quo ad fuum effectum .Primo modo pr$fent eft in principio dum maleficium intromittit .Secuti
do modo]per fe non dicitur praefens in fuo cffeftu: ficue
etiam cum do&ores quaerunt, an diabolus cum qualibet
culpa mortali hominem fubftantialitcr inhabitant: dicut
5? non per fe.fed per fuu cfFcftu, ficut dominus inhabita
re dicitur fcruu.quantu ad fuu dominium aliud tame de
obfelfis.Quo ad fecundum cuiufmodi respofluntexorci
cari. Notandum cft fuperdodorcsTho.in 4 .dift.<5 fentS
tiam ubi dicit.quod quia propter peccatum hois diabolus accipit poteftare in hoiem,& ad ola qux in ufurn ho-

&

minis ucniunt in ipfius nocumerii.Et cum et nulla coue

nientia eft Chrifti ad Belial.Ideo quandocunquc aliquid
fan&ificandu eft ad cultii diuinu prius exorcizatur , ut li beratua poteftate diaboli, qua illud in nocumenta hoi*
afiumere poterat Deo confecrctur.Et hoc patet in bene
cofecratione templi, 8c in otbus huiufdi&ione aquae

&

fatisfadio qua homo Deo cpnfe

baptifmo, oportet q? ct homo prius exorcizet
quam baptizetur,multo fortiori rationes quam aliae res,
quia in iplb hole eft ca quare diabolus ptatem accipit,m
alia quae funt .p^ hoicm.f.pcccatu originale.ucl actuale,,
& haec fignificant ea quae in exorcifmo dicuntur, ut cum
dicitur,recede ab eo fathana & huius ,& fimiliter ca qu
ibi fiunt. Ad propofituergo cum quaeritur an moribus fit
daemon adiuradus, 6c quid illoru primo.
exorcizandus

modi.Vnde cum prima

erat, fit in

&

Refpodetur morbus no cxorcizaturfted ipfe homo morbatus & malcficiatus ficut in puero non exorcizatur infc

dio fomitis,fed pueri infedus.Item ficut prius puer exor

cizatur,& poft.diabolus adiuratur ut rcccdat,ita malcfieius fatur^ im
ciatus prius exorcizatur,& poft diabolo
aqua exorcizantur, ita
perat ut recedac.ltem ficut fal

&

&

male-

i8

e xorcifmi

& modus exorcizandi.

maleficiatio ola quae in ipfius ufum couertipo{fimt,utci

benedicere plurimu expedi
baria& potagia exorcizare
tur.Item licet ritus exorcifmi tenet in baptizadis, ut fiat

&

exufBatio uerfus occidentale parte Sc abrcnunciatio.Se'

eundo manum ad coelum erefcio,cu facra fidei confeflio

ne Chriftian^ religionis,& tertio ordo,benedidio,& ma

nus impofitio,& quarto denudatio,& oleo fando unctio
ex poft baptifmum

communio,

&

candidiore ueftis in-

eft necefleut haec circa maleficiatu exor

cizandum fiat, fcd quod primo pure & debite fit cofcflus
candelam rtccefam fi poteft teneat, & facram comunionc
recipiat, & loco ueftis c andid^, candela benedida iri lonaitudine corporis Chrifti,aut ligni crucis nudo corpore
circumligatus maneat.Dici ergo poteft.
Exorcizo te Petru,aut Barbara infirmum, fcd facrofan
da: bapcifmate renata, p Deu uiuu,p Deu ucrum, p Deu

dmtio, tamen no

fandum, per Deu qui te fuo praeciofo fanguine redemit,

ut fias homo cxorcizatus,ut effugiat atque difcedat ate

omnis fantafia & nequitia diabolicae fraudis,omnisqjfpi

eft iudi
ritus immudus, adiuratus per eum qui uenturus
care uiuos & mortuos, & ieculum per ignem, Amen.Orc
mus, Deus mifcricordine,Dcus clemens , qui fecundum
multitudinem mifcrationum tuarum, quod diligis.corri
pis.pie ad emedationem cocrces,teinuo camus Domine,
ut famulo qui in corpore patitur membrorum debilitate
gratiam tuam conferre digneris, ut quicquid terrena fra
gilitate corruptum,quicquid diabolica fraude uiolatum
redemptionis an
eft, unitati corporis ecclefiae membrum
nede,mifercre Domine gemitu, mifcrcre-lachrymarum
eius,& non habentem fiduciam

nifi in

mifcricordia tua,

ad tus fac ramentum reconciliationis admitte, per Chri

ftum dominum noftrum, Amen.Ergo maledidae diabole
rccognofce fentenciam tuam,da honorem Deo uero Sc
uiuo,da honore Domino lefu Chrifto,ut recedas,abhoc
famulo cu tua fadura quem dominus hofter Icfus Chrr
ftus fuo praeciofo fanguine redcmir.Dcmum fecundo Sc
tertio iteru exorcizet, ut fupra cu orationibus

Oremus
Deus

Qu&flio

.'j

TU

329

Deus qui faduraetuae fcmper pie dominawaftcdu, in

clina aurem tua fuppJicationibusnoftris,& famulo tuo
cx aduerfa ualetudine corporis laboratcm, placatus refpi
falutarituo 3
cceleftis gratiae, praeft aci
ce &uifita ,

&

&

medicinam per Chriftum dominum noftrum,Amen. Ergo maledidae diabole,&c.ut fupra.Pro tertio exorcifma
oratio. Deus infirmitatis human lingulare praefidium,
auxilij tui fuper infirmum noftrum offende uirtutem,ut
opemifericordiaetu$ adiutus,uel adiuta,ecclcfia? tuae si
das incolumnis repraefentari mereatur, per Chriftum Do

minum noftrum,Amen.
Et fcmper afpcrgat

modus prxfcribit,no
alij

cum aqua bndida.Et nota

qcT

omnino ita

qffhic

Heri debeat, aut qcT

exorcifmino Hnt maioris cfficatix,fed ut mod 9 exor

cizadi

& adiuradi habeat.Iu antiquis. n.hift oriis & eccle

& cfHcatiores exorcifmi

fiaru libris interdii deuotiores

repcriunt.fed quia in
da, agat fecundu

omnibus Dei rcueretia fit preponc

hoc unufquifq; quantu

expedies fuerit,
conclufiue cxprxmiflis conclu dedo propter fimplicesj
fit modus ifte exorcizandi malcficiatum,ur primo pura
faciat confcsfionem. Iuxta ca.alle.faepe fi per fortiarias.

&

Demum

fiat diliges inquifitio per fingulos angulos ,

fub limine oftii,fi fortaflis, in
in ledi fterniis culcitris,
ftrumeta maleficii cauta poflunt inueniri,iumeta etiam

&

ftatim funt ad

ignem

proiicieda, expediret etiam, ut

cun

da renouarentur in ledi fterniis & indumetis, habitatio

nem etiahn & domum mutarct.In cafu uero quo nihil in
uentum,fuerit,tuc exorcizandus fi poteft ecdefiam intra
quanto dic fandiores, ut fefta bcat Virgibit mane,
nis, aut uigilix exiftunt,tanto,melius facerdos etiam con
fcftiiSj&inbono ftatu, amplius proficiet teneat itaque
exorcizandus candelam in manu benedidam, melius quo
poterit fedcdo,aut genua fledendo,
qui afluat deuotas orationes pro cius liberatione fundant,
incipiat lae

&

&

&

tantiam inchoando.Adiutoriumnoftrum in nomine dni

aqua benedida,

& habeat rcfpondet em, afpcrgat.ipfum

Sc ftoll a circundabit

collum,& fubinferat pfa]mu,Deus

in

mt>

jrfus exoYcifim

2^0

& modus

cxorci%an<ft.

maioris eft f
adiutorium,& profequitur lsetaniam.ut
inuocationcm fanftoruro , or*
per infirmos dicendo ad
in

eum domine,hn

cfto,libera
pro eo.uel orate, & propitius
Lia profequendo ufq; ad finem ubi orationes funt dice*
cxoTcrfmum, & contidae,tuncloco orationum incipiat
alio memori, ut fibi uidebinuabit modo praefcripto.ucl
etiam huiufmodfexorcifmi continuari ad mi

tur.Poffent

nusterin feptima.ut

fic

multiplicatis interccffiombu*

poft oiacomunicadut

cracia, obtineatur fani tas.Verum

licet quidam ante exorcifmu
eft cuchariftiae facramento,
attendat confer
hoc faciendum putant,& in confcfiSone

for

fi

ucl

fi

dice

cflet inundatus*
aliquo uinculo cxcomunicatioms
unquam temere innodatus abfolutionem a luo I
enim licet ad cautelam eu ablol

non recepiflet>tunc

qui eu ligauerat
nat.tamen reddita fofpitatc a fuo ludice
habet ordinem
ouasrat.Attedendu quo ubi cxorcifta *on
ii leorationes
,
exorciftarus.tuc procedere poteft per
primo euan
quatuor
cuagelia
gere nouit fcripturas,legat
cuageliu.Miflus eft angelus ,& pafiionem

&

Icliftarura.ite

expulfio-

Domini quae ola magnam habct.uirtutemad

euagelium.S.Ioan.In principio
ne operum diaboli.Item
collum infirmi fufpendatur,
erat Verbum fcribatur,& ad

quis qua

expcftetur.Veru
fic gratia fanitatis a Deo
bencdift$ afperftonem, SC
feret de differentia inter aqu^
daemonis mole
exorcifma,cum utrunq; in efte&u contra
fi

&

Thomasut fupra dilt.6.

ftiam ordiiiatur.Refpondit S.
interiori . Aqua
diabolus impugnat nos ab exteriori
impugnatione diaboli,
crero beneditfa ordinatur contra
impugnatiocontra
que eft ab exteriori, fed exorcifmus
ab interiori, unde illi cotra quos da

&

nem diaboli quae eft

eft intra,& geron,

tur dicuntur energumini,ab eo,quod
malcficiato ergo exoret
labor, quafi intus laborantes.ln
moleftetur.Verum
zado utrunq; adhibetur, ciiutrobiq;
ubqgratia U
quo ad fecundum principale,quid agendum
exorcifmos non obtineatur i Refponfio.LicCT
.

nitatisper

fex ex caufis hoc fieri poifit,eft

tamen una feptima fuper

iudicium noftrum fupenditur.Nam quod

quam
^

aliquis

non

Qu&flio Secunda.

33

ion liberatur, aut hoceft

propter paruitatem fidei circii

ftantium,autipfumargrotumofFerentium , aut propter
peccata maleficium fuftinentium.aut propter accommo
da remedia adhibere negligentium,aut propter exorcift^
aliquod in fide uitium,aut propter reuerentiam uirtutu
in alio exiftentium, propter purgationcm,ucl meritu ma
leficiumpatictium:De primis quatuor docet euangelica
uirtus.Matthasi

7.

& Marc.<).In patris unice

filii

fui lu-

& difcipulorum C H R I STI praefentia Primo

enim afferens ut turba fidccarebatjUnde^atcr cum lacry
ims oraliitrCredo Domine adiuua incredulitatem meam
Et ad turbam lESVSait.O generatio incredula &per*
natici,

ucrfa,quoufque ero uobifcum?

De fecundo, uidelicet dc

damionem.IESVS increpabat eum. f. filium

quia B.Hierony.ibi dicit,propter peccata fua a daemone

fuftinente

fuerat opprdfus.Dc tcrtio,de negle&u debitorum reme-

diorum patet quia non fuerunt praefentesboni & perfefti

uiri.Vnde Chryfoft.ibi dicit , Columnf fidei , uidelicet,,
Fetrus,lacobus,&Ioanne*nonadcrant,ficut in transft
guratione CHRISTI prtefentes erant, nec oratio
iciunium,adcrat,fine quibus Chriftus ait,hoc genus daemo
nioru no eiicitur. Vnde Orige.ibi dicit,Si aliquado opor

&

orationem aliquid patietiu remanere, no ad

miremur, neq; interrogamus, ncq loquamur quaii audic
fpiritn,
immundo
ti
, fed abigamus ieiunijs orationibus
noftros fpus malignos,& glofa dicit,Hoc genus daemonii
id eft,ifta carnalium uoluptatum mutabilitas, ad quem, fi
tuerit circa

fpiritus illeinclinabat,n6 uincitur,nifi fpiritus

confirmetur,

& caro per ieiuniu maceretur

oratione

Dequarro.

exorciftae uicio,pra:fcrtim fcilicet in fide. Patet ibide

CHRISTI difcipulispradenribus

dc

Vnde

poftea fecreto
difcipuli quasentes caufam fuae impotentic. Refpondit
propter incredulitatem ueftra m.Amen dico uobis fi ha
.

bueritis fidem ficutgranu finapis dicetis

lere. Scc.Vbi Hylarius.Crediderunt

monti huic tolquidem apoftoli , (cd

nondum

Domino in mote mo

tante

era

cum

perfedi in fide, nam

aliis

tribus,&

iliis

cum

turba rcfidcntibus,qui'
cuiu.

dam
1

na

tnini

yfus exorcljmi

& modus exorcizandi

quinto patet io
dam tepor eorum fidem rclaxaucrat.De
aliquando obfeflbs non bb a
uira patrum, ubi legimus
ffle
perdifcipuludus
tos per S.Autoniujlcd
futrap
patuit fupra quia no femper

"

liberatos. De fexto
a poems/ed remanet mtdii
liberatur a culpa liberatur
fatisfaftione praecedentis dcbSi,
in uind&am

&

poena

fertur quod plures fueillud remedium, de quo

de nuouo fuerint
liberati,uidelicet,quod maleficiati

sfadhuc
rint

quo ut praemifi ml
cum
tamen exiftit,

ne fuper
baptizari , licet fub conditio
determinare debemus.Veriflimum

non fuit cxorc.zatus,,utique

debite quis ante baptifmum
maiorem; recipit in
diuinapermiflione diabolus femper
preemisfis nec amb.guum eft,
talem poteftatem 3 patet cx
a faccrdotibus no bene difpo
quia plures negligctix/mc
tan
quartum impedimetum praenotatum

fitis.ubiiam
committunt,(iuc a uetu
eitur,uidclicet exorciftae uicium
baptizadi
debitum
qua: tempore nccesfitatis

modum

fis

uolo qumfacramenta a

non feruant.Nec tamen aflerere

quod
malis conferrino posfmt,&
lus baptizat

& conficit, dummodo debite

debita

forma

ordinat
& uerborum materia inintentionebapnxat
exorcizando nteproce
& coficere intedat.fic a fimili in unde
& finc aft ah
3

dat,& no fuffufus aut uiolentus,

& utinam non cefpitjmdo,& uer ,
faens officijs fe imm
neceffaria obmittendo 3huiufmodi
quatuor eflTentialia
ficut ad conficiedum
habituali intentionc 3

fccaturrReucra
defcruiunt/ciUccCjmatcriajforma^mtentiO.ordo.modi
deruit, nec conficere po-

tamen przetaftis

& ubi unum

oportet.

exorcifmos fuo modo afiererc

pnmitiua ec
Nec obicaio ualct,quod fine cxorcifmis caraffere ba*
etiam quod nunc
clefia baptizabantur,aut
recipere, quia fic Gre
ptifmale fine eo ualcat baptizatus
inftituiiTetA ecc efia in fui
gorius in uanu exorcifmos
nec aufus fum omnino
ceremoniis potius erraret.Quare
conditione uelletrc:
reprehendere qui maleficiatos fub
recuperare, Fertur ct.am
baptizare,* negleaafortasfis
fomnis $ alta
dc illis qui de noaurno tepore

terit

ita circa

(1)

Qu&Qio.lL

333

fine laefione folent incedere, qd" utique opus ede malini fpiritus tales fic deferentes plurcs aderunt, hi cum re

faptizantur
nominibus

melius habere nolcuntur,

&

mirum

q>

ubi

annuuntur , fubito ad terram colli*

duntur,ac (i fortasfis illud nom en no debite in baptifmo
fuerit impolitum .Expedit le&orem ede attentum fuper
fex illa impedimenta 3 licet enim fuper energuminos aut
podedos, 6c non fuper maledciatos fonant tamen quia
proprijs

aequa uirtus utrobique requiritur^diuina imo dici poteft

quod maioris fit difficultatis maleficiatu curare, quam
cnerguminum aut podediim, ideo illa impedimeta, fi ibi
podunt habere loeu, a fortiori fuper maleficiatos,q3
tali ratione probatur .Nam utlupra patuit ca.io .aliqui
podidentur interdum pro nullo proprio dchtto , fed pro
leui alieno,& uarijs alijs de caulis. In maleficio aut quan
do adulti maleficiunt, ut plurimum eis contigit 3 quia in
anima: oecationem grauilfime a d^mone ab intus polfidetur.Vnde duplex labor circa malcficiatos, ubi fimplex
circa podedos ab extra requiritur de hac grauidima pof
feflionc.Caffia.colla. abba. Sereni, dicit: Ilii funt ueri mi

&

feri

acmifcrabilesiudicandi, qui

cum

fe uniuerfis crimi-

cotaminant, no folum nullum in eis ue

lignum diabolicae fuppletionis offenditur, ied
nec aliqua quidem operibus eoru codigna tetatione,nec
ullum flagellum correptionis infertur , non enim meren
tur celerem teporis iftius expeditamq; medicinam 3 quo

nibus

flagitijsq;

rifimiliter

&

rum duritia impoenitens cor,poena uitae pr^fentis exee

dens,thefaurizant fibijpfis iram
indignationem, in die

&

&

reuclationis iufti iudicij 3 in quo uermis eorum no

cxtinguccur.Et iterum idem Cadianus comparando corporalem pofleflionem ad animu per peccatu, paulo ante
dicit: Multo grauius,inquit 3 condat illos uehementiusq}
uexari 3 qui cu corporaliter ab ipfis affligi minime uidean
irae

tur,animo tamen pernicioflus poflidetur, eorum

uicijs

fcilicet

& uoluptatibus inuoluti, fecundum apofloli nanq;

fentetiam,a quo quis fuperatur, eius feruus efficitur3 nifi

quod in hoc illi defperatius aegrotant^ cumfinteoiun^

manci-

334

yfus X orcifim & modus exorcl^di.

mancipia, nec impugnari fc ab illis, nec dominatum eorfi

ferre cognofcut.Ex quibus elicitur, quod a fortiori male
ficiari in corpore, no tamen poflesfi a d^mone ab extra ,
fed ab intra, quo ad anima? necationem, grauius propter
plura impedimenta fanantur. Quo ad tertium principale
icilicet quo ad remedia, notandum q? quia opera illa fune

omnino & non fufpelta, au t fufpe&a,&

licita,& de primis fupra taltu cft immediati
finem
ubi
dubitatio ponitur fuper herbas, aut
c. 5. circa
petras, ut maleficia repellant quomodo hoc licitum fit.
De fecundis uero remedi js quae uidetur effe fufpe&a , no
tamen omnino licita,nunc tra&andu, aduertere oportet
ca quae in fccudo principali huius fecundae partis operis,
talla iiint, de quatuor remediis quorum.tria cenfencuril
licita,quartum aut no omnino licitum,fed uanu, de quo*
canoniflae loquatur, 97 licitum cft uanauanis contundere. Sed quia nos inciuifitores huius opinionis fumus cu
fanlli doftorib. quod in cafu quo remedia per facra ucr
ba & cxorcifmos licitos no fufficiunt, & hoc propter ira
pedimeta fuperius tallayin numero fcxautfcptem, quod
tunc tales malcficiati hortandi funt ad patientiam aequa
nimiter, ad tolierandum mala praefentis uit$ infuorum
criminum purgationem,
non ulterius quaerere quocu
que modo fuperflitiofa
nana remedia. Ideo fi quis prg
misfis licitis exorciimis non contcntus,ad huiufmodi ua
na ad minus remedia ,dc quibus fupra talium cft fe
transferre uolucrit,fciat hoc non noftra uoluntate aut ad
misfione fieri , fcdqd" polita & enucleata fuerut ibidem
talia remedia fallum fuit,ut tantorum doliorum utSco
aliorum theologoHofticnfis, &c.cx parte una
ti
rum ex parte altera, dilla quocuquc modo concordarea
tur.Facemur ergo cum faneio Auguftino in quodam fermone contra fortilegos 5c diuioatores,& intitulatur fer*
mo de augurijs,ubi dicit, Fratres, noftris me frequentius
fupplicafTe, ut cofuecudines paganorum & maleficorum

duplicia. Licita

no omnino

&

&
&

&

minime feruarc deberitis

lum

Et quia

fi

uobia

,<fed

non

&

hoc proficit apud alios p*

pro me & pro uobis
,

dixe ro

ftdituriw'

Quaflio Secunda.

&

uobifcum mi
eddituriu fum in diei Iudici rationem,
hi neccfle erit setetna fupplicia fuftinere. Ergo apud Deii
iterum
admoneo
con
me abfoluo, dum iterum atque
teftor,ut nullus ex uobis diuinos aut fortilegos requi rat,
nec eos de qualibet re aut caufa, aut infirmitate interroj

&

hoc malum, ftatim peribit in

continuo facrilegus & paeo baptifmi facramentum ,
ganus efficitur, Senili p^nitentiafubuencrit, ftatim in ae-

get, quia quicunque fecerit

&

ternum peribit .Etpoftea fubdit Nullus dies exeundi &

redeundi obferuat fecit enim Deus omnia bona ualdd,
:

&

qui

uum diem & alterum

ftatuit, fed

quoties neccfli

tas urget faciendi aliquid aut exeundi, lignatae uos in

no-

mine Chrifti,& lymboIum,uel Orationem Dominicam

fideliter dicentes, fecuri in Dei adiutorio agatis .His autem quidam fuperftitiofi,& filii nimirum huius feculi,no
contenti,errores erroribus accumulare uolentes,ukrain
telle&um & intentionem Scoti, & Canoniftarum.hisargumetis fe defendere conantur Quia enim res naturales
habet quafdam uirtutes occultas, quarum ratio ab homi
ne allignari non poteft, ficut & adamas trahit fcrrum.Et
multa alia,quae Auguftinus ii.de ciuitateDei enumerat,
ideo inquirere dchuiufmodi rebus pro fanitateinquiren
da, ubi exorcifmi & naturales medicinae deficiut, no erit il
licitu, licet uideatur uanu,hoc aut fieret, ubi quis j> ima
.

&

g anulos
procurare uellet.ltem arguunt, ficut corpora naturalia fubdutur corporibus coele
ftibus, ita et corpora artificialia, puta imagines fortiunt
quafda uirtutes occultas, fpccie cofequetes, ex impresfio
ne corporu c^leftiu,ergo et corpora artificialia ,puta ima
gines fortiuntur aliqua uirtute occulta,a corporibus coe
leftibus ad aliquos effe&us caufandos,ergo uti eis & aliis
huius non eft illicitum .Pr^terea d^mones poflunt multi
pliciter corpora trafmutare , ut Auguft-3.de trini.dicit
patet in maleficiatis,eigo licet uti etiam eoru uirtute
ad tollendum illa,fed reuera in oppofitum funt di&a ora
fparfim hinc inde
oium fandorum do&orum , ut fatui
ines

no nigromanticas,fed

fuius fanitatein

aftrologicas.uel

fe uel in alio

&

&

patuit*

$ 36 Vfus exorcifini,& modus exorciqtndi.

patuit. Vndc ad primudicit,q<!

fi

res naturales {Implici-

ter adhibent ad aliquos efferus produce dos,

tant habere naturale uirtut no eft illicitu.Si

ad quos pu
uero adiun
gatur uel carafteres aliqui,uel aliqua qugcuqj ignota,&
uansc obfcruationes,quae manifeftu eft naturale no habe
illicitu,unde
re fuper hoc efficacia, erit fuperftitiofum
S.Thom.in 2.q.96.ar.2.inpede quaeftionis traftanshanc
materiam, dicit,q; in iis quae fiunt ad aliquos cffeftuscot
porales inducendos, utpote fanitatem,uel aliquid huius,
confiderandum eft utrum uideantur naturaliter pofle tales effettus caufare,& quia licet caufas naturales adhibe
re ad fuos effehis,ideo non eft illicitum. Si autem uidea
tur non pofte naturaliter tales effe&us caufare , confequens eft quod no adhibentur ad hos effe&us caufandos
tanquam caufte,fed folum quafi figna,& fic pertinent ad
pafta fignificationum cum daemonibus inita,unde Augu
ftinus ir.de ci.Dei.alliciuntur daemones per creaturas^
quas non ip(i,fcd Deus codidit delcftabilibus , pro fua di
uerfitate diuerfis,nd ut animalia cibis, fed ut (pus^fignis.
per uaria genera lapidum,herbaru,lignoru , animalium,
carminum,rituum. Ad fecundum dicit idem dottor , uirtute naturales corporum naturalium confequuntur, eorum formas fubftantiales quas fortiuntur ex imprellione
corporum c$leftium,& ideo 5c ex eorundem imprellione
fortiuntur quafdam uirtutes aftiuas.Scd corporum articu
ficialium formae procedunt ex coceptione artificis,
nihil aliud fint quam compofitio,ordo
figura, ut dicituri.Phyfi.non poliunt habere naturalem uirtutem ad
agendum, i n de eft quod ex imprellione coeleftium coi
porum, nullam uirtutem fortiuntur,inquantufuntartifi
cialia,fed folum fecundum materiam naturalem , falfum
eft ergo quod Prophirio uidebatur, ut Auguft. dicit, i o.
fonis cerde ci. Dei, herbis,lapidibus,& animantibus ,
tis.quibufda etiam uocibus & figurationibus, ac figmen
tis quibufda etiam obferuatisin coeli auerfione, motib.

&

'

&

&

&

&

lyderum fabricari in terra ab hominibus poteftates idoneas uariis effeftibus fyderum exequendasa quafi cffe&us

magi-

,
-

QjtaftioJl.

33 7

magicarum, artium cxuirtute cceleftium corporum pro'

Sed ficut Auguft.ibi fubdit totum hoc ad daemones pertinet ludifa&ores animarum fibi fubditarum.
ucnircnt

Vnde etiam imagines quas aftronomicas uocant,ex operatione daemonum habent,cuius fignum eft , eis infcribi
quofdam caracferes.qu^ naturaliter nihil operatur, non
enim eft figura principium aftionis naturalis, fed in hoc
diftant aftronomicae imagines a nigromanticis, qd in ni
-

gromanticis fiunt exprefle inuocationes , unde & ad exprcfta pacta cum daemonibus inita pertinent. Aftronomicarafterum figna.
cae ad tacita pafta propter figuraru

&

Ad tertium non

eft

>

huiufmodi poteftas fuper daemones

commi fla, ut eis licite uti posfit ad quodeunqj uolucrit

fed

eft ei

mo

cotra daemones bellum indiftu,unde nullo

do licet homini daemonii auxilio uti per pafta tacita uel

exp refla. Haec Thomas.Ad propofitum, quia dicit nullo
modo,nec etiam quibufeunque uanis,quibus uidelicct fc

d^mon quocunqj modo posht

adeo uana,ut

immifcere.Si tamen fune

& fragilitas humana pro recuperanda fani-

tate illa aggreditur, doleat de pr$teritis,caueat de futuris

in tentationem non
orat ut fibi debitum dimittatur ,

&

ampliusinducatur,inquit Auguftinus in fine regulae.

Remedia contra grandines , &fitper in menta male ficiata,

i'

C A

VA

VII.

P.

a
-

L I TE R denique iumenta maleficiata

posfint remediari

fimiliter

& tcmpefta-

Notanda funt primo quaedam

remedia illicita , qua: a quibufdam pra-

tes aeris

Nam

quibufdam uerbis autfajutquiucrmes in digi*isaut membris, per quadam uerba & carmina illicia curant , de quibus carminibus qualiter cognofcunfticantur.

ftis fuperftitiofis

ij.Pars.Mal-Malcfi.

tur

'

,v

"*

cntii tm
oicanioioicc

Contra Grandi.

338

& 1ument. male

fic.

tur ut fint licita ucl non, in praecedenti capite taftum eft.

Alii funt qui fuper iumenta maleficiata non aquam

benedittam fpergutjfed ori infundunt. Primu remedium

uerborum ede illicitum ultrapraemifia Guilielmus faepe
allegatus

fic

demcnftrat.

Si

enim uerbis ineffet uirtus

&

dicamus uerbis, ut uerbis , tunc ex quinqj modis efTet unus.uel exparte materiae.i. aeris, aut ex parte formae , hoc
foni,aut ex

eft

modo fignificandi,aut cx parte omnium fi

mul,nam primum,qui

aer

non

interficit nifi fit

ueneno-

lus.fonus etiam non, quia excellens obieftum corrumpit

potetiam,nec tertium.quia tunc hoc nomen diabolus ucl

mors inferius

illa

noceret femper.Sc fanitas bonitas fem

per prodeflent.item nec omnia fimul.quia totum aggregatum ex partibus inualidis.etiam totum eft mualidum.
Nec ualet fi obiicitur,Deus cotulit uim uerbis, ficut her

bis,& lapidibus , quia fi quae uirtutes infunt quibufdam

uerbis>autfacramentalibus aut aliis benedihonibus
carminibus licitis, has habent in fe no ut uerba, fed cx in
ftitutione & ordinatione diuina,& cx pafto Dei , ficut fi

&

Dominus
grati am,&

hoc fecerit, fa ciam ei hanc

uerba in facramcntis efficiut, quodfignat.

dicerer, quicunque
fic

quamuis fecundum alios etiam habent uirtutem intrinfe

ca ,Ted prima opinio quia iam deferuit , ideo ampleftitur.
D- aliis autem uerbis & carminibus patet ex premiffis
,

ut uerba funt uerba compofita,uel prolata, aut figuraobfe, fed inuocatio nominis diuini

&

ta nihil efficiunt

comittendu
cflfeftudiuinae uoluntati profunt. Remedia etiam operu
quse illicita uidentur,ut fupra taftum eft. Et etiam ubi in
partibus Sueuiae plurimum prafticatur,q> prima die Maii
ante ortum folis,mulieres uillanae exeunt , & ex filuis ucl
avboribuSjdeferunt ramos de falicibus aut alios frondes,
cratio quae eft per facra, quaedam proteftatio

r.d modum circuli plc&entes.in introitu ftabuli fufpcn

duor.aflcrentes q? per integrum annu iumenta cuncta illaefr a maleficis remanent
preferuatur.hoc quidem remediu fecundum opinionem illorum qui dicunt tiana ua

&

nis

contundere pofl^no

elTct illicuunjjficut

nec etia qui

per

Qmllio Secundat

339

per carmina ignota morbos expellcrent.Sed fine offcnlo

ne proce dedo dicamuSjCp fi prima die uel iecuda, mulier
Soucl quicunque egrediatur, non habens refpcftum ad
herbas, frondes.aut ramos
lis occafum uel ortum, colligit
cum oratione dbmiftica 3 aut fymbolo fidei fufpendit ilia
fuper oftrum ftabuli,bona fide, comittcns effettum cufto
diuin^ uoluntati , non erit irreprehenfibilis ,ut fu-

dias

& habetur i 6
& petras habere etiam fuftinenti

pra in pr^ce.c.cx uerbis Hieto.

'

q/ ultimo

dasmonium

licet

herba

fine

incatatiorie.Ad idem funt qui intra uinetas aut Tege

tes.fignurn crucis,frondes,aut flores benedi&os in die paL

marum continent, erigunt, afferunt q> undique frugibu? per grandines hefis.fegetes in eorum campis rll^fi rc-

&

manferunt.De quibus iuxta diftin&ionem taftam difeer

qua; pro conferuatione la
ftis.ne uidelicct uaccas per maleficia priuentur integrum

nendum uidctur.Ad idem.funt

II

'i

"

liquorem laftis quem die fabbati colligunt 3 pauperibus

gratis pro Deo diftribuunt,& per huiufmodi eleemofynam,afferunt uaccas etiam fub ubertate ampliori laftis a
In quo opere nihil fupcrftitiomaleficiis pra;fcrutari.
fumiudicatur,dummodo pietatis caufam quam pauperi
bus exhibent, etiam diuinam pietatem implorare pro co-

iumentorum taliter proponunt, ut tamen affc

ftum cuftodias diuinai prouidentiae 3 pro fuo beneplacito
relinquunt. Praeterea Nidcr in fuo pra;ctprorio praecepto primo c.dicit,quod etiam per carmina feripta & uer
Da facra licet iumenta ficut homines infirmos benedicere, & per ea qu$ incantationis fpcciem habere uidetur,
dummodo feptem pr^miffie conditiones feruantur,dicit
enim quod a damocis perfonis & uirginibus experientia
habuerit, quod adhibito figno crucis fuper naccam*
dominica oratione cum falutatione angelica trinies, uel
circiter,ccflat opus dsemoniSjetfi eft per maleficium. & in
fuo Formicario conflat quod malefici de ritibus ecclefic
ucneratisSc feruatisfua maleficia prapediri fluentur ,jit
feruationc

&

per aqua; benediflas afpcrfionem,per falis confecrati

ptioncm,pcr candelarum in die.purificationis

&

fum

palmarum,

Contra grand.& iwnent.rnalef.

5 4

tum

in die

palmarum confccratarum ufum licitum,& fi

milia, quia ad hoc talia ecclefia, exorcizat, ut Oires

nis

daemo
imminuant. Pr^terea quia malcfic quando uolunt

iumentfi priuare liquore laftis,folet exilia

domo

in qua

iumentum moratur, modicum latis,uel butiri,cx illo iu

mento coagulatum petere,ut fitcofequentcr ualeant j>
fuam artem iumentum maleficiare,ideo fintcaut mulie
res,a quibus fufpeftx huiufmodi petiit, ne eis in minimo
mutent autdonent.Praetcrea funt certae mulieres quae dii
fentiunt quod in coagulando butirum nihil proficiunt,
ficut in uafis oblongis ad hoc aptis laborare.fofet,tunc (i
fubito ex fufpeftac malefica: domo modicum butiri habere poliunt, tria fruftra feu bolos ex illo butiro faciunt ,
fub fan&illima: trinitatis inuocatione , patris
filii , &
fpiritusfan&i illa fruftra in uafculum proijciunt ,
fic

&

&

&

omne

maleficium fugatur, ubi iterum incidit, uanum ua

tantummodo ex eo quod butirum a malefica fufpetta habet mutare, quod fi abfq$ hoc fubinuocatione faniffimae trinitatis orationem dominicam adiun
nis cotondere

gendo.etiamfi de proprio butiro,fiue alieno* fi proprium

non haberet tres pecias immitteret, effe&um diuinae uoluntati committens, irreprehenfibilis maneret, licet cora

mendanda no eftet propter tres uidelicet pecias butiri im

mifias, commendanda autem fi per afperfionem aquae bc
ncdi&,fahs exorcizatiimmiffionem,cum oratione, ut fu
pra maleficiu fugaret.Praeterea quia faepe omnia iumeta
maleficiis interficiuntur, aduertere debet quibus talia ac

cidunt.Sc fub limine oftij ftabuli,aut pr$fepc,uel ubi ade

quatur terra amoucatur,& alia terra cu afperfione aqu{
bcncdi&ae ad illa loca reponatur, quia faepe malcfic^ fafl
funt maleficii aliqua inftrumentaad illa loca occultaflc,
faflae quod ad infiantiam d^monum tantummodo fouca
facere habeant, d^mon autem maleficiu repofuifle, quod
quidem maleficium res uilisfima erat,ut lapis, lignu, uel
mus aut ferpens aliquis, confiat enim quod diabolus ma
leficia operatur per fc,nec in illis rebus indiget confcnfu
aut & perditione malefic^ quaerit , unde
ipfam aliquo

&

v
.

nodo

Qu&ftio //.
$41
modo cooperari cog it.Contra grandines ueros & tempe
ftates ultra ea

qu fupra figno crucis erefto hoc rcmc*

tres ex grandine in ignem

dium pra&icatur, lapilli enim

fub inuocatione fanttiflima; trinitatis, fubiiciuntur oratio dominica, cum angelica /alutatione bis aut ter adiun
gitur euangeliu loannis,In principio erat Verbum , cum
figno crucis undique contra tempeftatem ,ante & retro,
ex omni pater terrae fubinfertur.Et tunc cum in fine re
plicat trinies Verbum caro faftum eft,& trinies ex poft
dixerit per euangelica di&a, fugiat tcmpeftas ifta , fubito
fiquidem tempcftas ex malefici o fuit procurata cefiabit.
Haec ueriflima experimeta nec fufpcfta iudicantur , hoc
ipfum enim quod lapilli in ignem proiiciuntur,fi abfquc
inuocatione diuini nominis fieret , fuperftitiofum cenferetur.Quod fi dicatur.nunquid fine illis lapillis fedari pof
fit tcmpeftas. Refpondctur, utique per alia facra uerba.
Proiiciens autem intendit diabolum moleftare.dum eiu*
fafturam per inuocationem famftisfimae trinitatis deftrue
re conatur. Ad ignem potius quam ad aquam proiicit ,

&

uia citius

dum refoluuntur, eo etiam

citius eius fatftura

3eftruitur,cffehim tamen cuftodia; diuinae uoluntati comittit.Eft ad hoc quod malefica quaedam a ludice interrogata an per aliquem modum tempeftatcs a maleficiis

concitatae fedari poflent.Rcfpondit,poflunt,per hoc , ui delicet.Adiuro uosgrandines,& uentos,per quinqj uuU

neraChrifti,& pertres clauos, qui eius manus & pedes
perforarunt,& per quatuor euangclifta ftu&os, Mattheu,
Marcum,Lucam,& !oannem,ur in aqua refoluti defeendaris.Fatcntur etiam multae licet quedamfponte , qu^da
in torturis Sc difficulter, quod quinque funt,per quae mul
tum impediuntur aliquando in toto aliquando in parte,
aliquando ne in perfonam hominis fiant, aliquando ne in
(uis amicis, & fiunt fideni intcgram,uel Dei praecepta fer
uantibus,fe figno crucis, & oiatiombus municntibus.Ritus & caeremonias ecdefise colentibus, publicam iuftitia
bene exequentibus,& Chrifti paflionem uerbo uel mete
jriiroinanfibus.Ynde fit Nidcr ubi fupra ea de caufa uni-

Y
y

aT-mu.
t
t

uetfa,

mi-

-furnu

m
rpalefic.
Contra Grtmd.& 1 ument,

ccclefia

> dita uel communiter

tss^^ri
I

po^c^^opusDco^xh^bruim

^t

um *^

j|

corporis aftibus,cxuera
enim cl(cuntur ex g o

in cordis quam
nis Dto2redien6,ifta

XTad Collo.

2. quae

fimt ratiQ^nrhabem

modum

in

1(J(j

*
.

fap.ctt*

Superftitio eft^digio

qux dicit
in fuperftitione
feruata,ut ctia%.^^>cft*
:

'rupcrft> t i^

glor
omnibus operibus nons cum

debeat

P
efle

manduca.^

illud>e
principalis firns noftcr.iuxra
ort
fa-\at;s omn.a in g
bibitis, fiue aliud qmd
!

cite, ideo n

cs
omni opere ad religionem P?"

homo m

an opus fit ad gloriam De..*

P
Dco.ita qaod p
opere det principaliter gloriam
qu.dem
hominis &co fubi.c,a.ur Et

nam attendatur
mens

eti

at

propter hanc regulam jwrrmoniali^ud

excreentur,
Serem te (lamenti, iam nouo non

mus
lata

um Jcp
fub^ur;,hxc autem m.ucntate
uel reliquiam
tamen deportatio facr.ime.nti
id ntut conrra hanc

m&nU
rem cum
rare.

p,

illa

ng^m

i.

licida reguli

fit,

quod

att.cd.

tur an op

eoncupifer qtrodfir.litad cxcrut

tamen uirti,t* debi
modo
corporali.
..bilinenti*
n r uel
mora
vmd im ritum tedefi v.ucl fecundum
tx.hoe
dicit.lloma. a. Rationabile
iern oinna.qiui apoftqlus

um uel .eftenatmum
i

Quoflio Secunda. v

343

fitobfequium ueftrum,Sc propter hanc fecundam regnIam,fatu faciunt uouentesno pettinare caput fabbato ,
ud iciunare die dominico taquam meliori die,& fimilia,
non uidetur iterum' quod deportatis facramentis , &c. fic
fupcrftitiofum.ltcm cum tertia. regula fit, quod attenda
tur an opus fit fecundum. ftatutuuniuerfalis eccl-efiae,ucl

fecundum (aerae feripturae

teftiriionium,uel faltem fecua

dum particularem ecclefia; ritum, aut de confuetudine ge
nerali,qua; fecundum Aqgqftinum pro. Icgehabcda efi,
Vndc& beatus Gregorius fcribic Angloium epifeopo,

conquaerenti quod fuiic- dluerfe ecclefiik confuctudines

in miflaru celebratione. Rdpondit Gregorius , ut fiue in
Romana,fiue in Galliarum.fiue in quacunque ecclefia ali
juidinuenifti quod plus omnipotetiDeopoffir placere 3
Jollicitc eli gaSjdiuerfie enim cofuetudines ^c^J^xn cid
tu diuipo.in nullo uent^ti. repugnant, ideo feruandae
eas praeterire illicitum eft.Ideo ut in principio tacUun
cft,antiqui(fimae, cofuetudines, ecckfiarum Galli,& qua

&

rundam Germ^niar,cum

ram deportare,no

decreuerint euclianftiam ad au-

poterit, hoc .die illicifum.uerum

quod

non in patulo fed in (aerario abfeondito, & inclulo

Item cum quarta regula, fit quod infpiciatur quod cpu$
quod fit habeat naturalem proprietatem ad .tffcftum
qui expeftaturj, alias enim ^fi hoc non habet 3 cenletujr
,

fuperftitiofum.ex qua confideratione caracl<:r-,s ignoti ,,

nppimfi.fufpefta,etiam imagines ajCtrcmpinuraT
ni r
gromanticae refutantur omnia tau quam julpida ,idee

&

& ex hac confideratione non

poifumus dicere quod dqportatio re'iquiarum , aut.euchanftia: contra diabo.

ljpas ipfeftationcs,

mum.cum ibi tota

fit

fuperftitipfum

imo

rehgiofifll-

falusnqftra contiaaduafarium con-

Item cum, quinta regula fit r ut attendatur

quod opus quod fit non praibet occafioncm ifcandaii uel
quia
tunc licet non efiet (upcrftipiofum, tamc proruinae,
pter fcandalum eflet dimittendum
uel diffc cnuum ,
uel occulte line fcaudaio faciendum meo fi deportatio
tineatur.

talis fine

fcandala

fieri

potcft,uei faitem occulte tuc

Y
i -

non
'**

cft

ep

ci

Contra grand.& iment.mdefi.

$ 44
obmittendum Ex ifta enim regula

cft

faepe

obmittuntur

benedittiones per uerba deuota,fine fuper infirmos, fiue

ut ad collum alligentur , &h^c a fecularibus obmittuntur, dico

na* in

quod faitem no publice fiunt, ubi occafione rui

aliis

fimplicibus praeftare portent .Haec fufficiane

quo ad remedia contra grandines, per u ciba & opera licita.

Bgmedia quadam contra quafdam occultas

damonuminfeflationes .

C A

P.

VI I I.

'

'

E D iam iterum fufpenditur iudicium ad

feribendum remedia contra quaedam ter
r$ frugum nocumenta,quae per uermes in
terdum & cinifes,per turmas ad longifli-

mas terraruTpaciain acrcuolatcs, ita ut

fuperficiem terrae cooperire uideantur, radicitus, cunht
uirentia , tam in uinetis quam Tegetibus ,
graminibus
confummatis immittuntur.Item remedia contra pueros

&

opere demonum fubtraftos. Ad

primum tamen dicendu

S.Thomam. 2. 2.q. 90. ubi petit. An liceat adiurarc

irrationalem creaturam.Rcfpondit quod fic,per modum
tamen compulfionis, quae referri tunc debet ad diabolu,
qui in nocumentum noftrum utitur irrationabilibus crea
talis eft modus adiurandis in ecclefi^ exorcifmis,
turis,
per quos daemonum potcftas excluditurab irrationabilibus creaturis Si enim i ntentio refertur quo ad irratio
nalem creaturam, quo ad fe quae nihil intclligit, uana efc
fet, ex quo datur in tclligi
quod per exorcifmos licitos,
,
61 adiurationes, pofluntdepelli, diuina tamen artiftente
clementia, taliter ut prius populo eiunia, proccflioncs
It aliae deuotiones iniungantur, propter adulteria enim
iuxta

&

6emultipilcationemcriminium a huiufmodi mala immictuotut.

Qwllio.ll.Cap.rni.
tuntur, unde

& ad confielfiones homines inducendi funt*

In nonullis etiam prouincijs excommunicationes

fulmi
nantur Sed tuc uim adiurationis fuperdaunones
fortiun& aha horribilis Dei permiffio fuper homines,
ubi interdum mulieribus fubtraftis proprijs
filijs , & pue
r alieni a demonibus fupponuntur & hi quidem
,
pueri
uulgamer campforcs.in almanico,& ucchfclKind
nuncu
tur. Eft

patifunt in triplici differentia .Nam

aliqui funtfemper
macilenti eiulantcs, cum tamen quatuor
mulieres nulla
ubertate late unum latere fufficerent.
Aliqui uero fune
Incuborum d$monum opere produfti, quorum
tam filii

non lunt , fed proprii illius nominis

uiri cuius femen
- rcceperut,ut fuccubi,uel in
fomnis uiros polluentes, hos
enim interdu pueros diuina permiffione
fupponunt, fub
ftra&is proprijs filijs. Eft
tertium genus ubi interdum
daemones in fpeciem paruulorum apparentes,
nutricibus

&

&

comungunt Comune in omnibus tribus quod multut

ponderofi macilente* no crcfcunt,& nulla
ubertate laftis
fe

&

utpr^miffiim eftjatentur,
fepius dicuntur cuanuifle.
Quare autem diuina pietas talia permittit, dici*
poteft q>
*x duplici caufa .Primo, quia parentes
pueros nimis diligunt, unde pro pter eorum utilitatem talia

permittuntur.
Secundo, quia praefumendum eft cp huiufmodi
mulieres
,
quibus talia accidunt, ut plurimum funt
fuperftitiofe,5c
in multis alijs a daemonibus feducuntur,
unde
Dns ue
rus zelotes, fecundum retem zelum,

&

qui eft uehemens a

propriam fponfam,cx quo alium non folum
acce
dere non patitur,fed nec figna adulterii uel
fufpitioms,ut
maritus zelofus fuperanimam quam praeciofo
fanuinc
emit
per fidem de/ponfauir, fuftinere poteft

mor -in

&

in

tate

colloquio,appropinquatione,quocuq; modo cum inimi

co diabolo & aduerfano falutis, & fi figna adulterii
ma-

rituszelofus non patitur, quatum tunc

turbatur quado
adulterium committit ? unde no mirum fi proprii
fubtra
huntur filii,& adulterini fi ipponuntur.Et quidem
ut for
{iusjfta imprimantur,
quantum Deus animam zelatur
&
ec pon uplt nec figna fufpitionem
caufantia pati.P 3 tet

ex

anciqu*

34 $

Contra occultas Damo.in feftatio.

antiqua lege , ubi ut populum fuqm funditus clogaret ab

idolacria, prohibuit no folum idolatriam/cd multa alia
quae occalloncpolTent prxbere adidolatriam, & quatiam in fe no uidentur habere utilitatem., quam tame in

fuo royftico fenfu mirabiliter retinet, und.e non folum di

Cxouza. Maleficos nonpatierisuiuerefuper terra,fed
hoc adiunxit.no habitet in terra tua , ne forte peccare
te faciat, ficut copulatrix occiditur, & peruagari inter ho
qnme^ non permittitur.Nota zelum Dei, Deutetono. 22 .
Deus praecepit Nidum cum ouis aut pullis defuper cuxit

bantem matrem, non deberent fimurferuare.fcd matrem

permittere, ^uolare, quiajioc gentiles ad fterilitatem uer
tebai>t- Zelotes Dominum in fuo populo noluit tale fi-

gnum .aduita-ij

pati,

ficiam .uetulx inuentionem denarij,

fignum magnifortumj, & per.oppofitum ubi thefauruin

fomniaret ipdicant. Item pvae,cepit omnia uafa cooperiuafculum non habens operculum immundqm ccnri
,

feri.Ercor erat ut uenientibusde nofte dxmonibus , aut

utuetufae dicunt.die feligen,fedfunt maleficsp.ucl dxmo
nes in earum effigiis debent omnia confumere.ut poft a-

bundantius tribuant. Colorant quidam, 5e dicunt,fchrct

tellunt contra'detertninationem doftoium,qubd praeter
homines angelos, non funt alix crcaturx.rationalesi

&

unde no. funt nili demoncs,ltem Lcuit.decimonono:Nc

c
in, rotundam attondetis comam, ne radetis barbam, lli
nim faciebant idolatriein ueneratione idolorum Item
ueftibus
induerentur
inon
uij
Deut.uicefimofecundo.ut
mulierum , nec econucrfo q j illae in uenerationem dex
Veneris & alii in uenerationem Marris, & dex prinpis.
Item ea de caufa iuflit deftrui.aras idolorum, & zechia
deftruxit fcipentem xneum quando populus ei uoluit of
ferre,dicens, cuprum eft.kt ea de caufa inhibuit fomnia
.

non obferu ti & auguria 5cjpixcep.it ut uir,aut mulier,

quo phytonicus fpiritus effet occideretur ficut. iam
funt Vvarfagerin nuncupati, qnx omnia quia lufpifionc
,

in

gcnerant.ad adulterium fpirituale, ideo ut diftum_eft,.cx

j&elo quem Deus habet ad animas libi dcfponfatas, ficut
fponfus

Qu&ftio Secunda.

^ 47

&

fponfus atHponfam inhibuit. Sic etiam

nos prsedicati
res aduertere dtbcm*s,quod nullum facrificium Deo ma
gisacceptum,quam zelus anifriarum^ut HieronymWfiiper EaechieJem flatur . Vnde&confcquenter fii tertia
parte operik/de exterminio maleficarum, quo ad ultima
(

remedia rrattandum erit.hoc ipfum enim ultimum eccle

refugium, ad qqo,d enan? e^diuino obligatur,utdi&u
eft praecepto. Maleficos ne patiaris uiuerefuper terram
,
ubi & remedia coutra maleficos fagittarios includuntur,
cum & ljo/ ipfurh gehus nifi per feculare brachium pote'1 V/Vl dum quis intuitu Com
rit exterminari. R-E
mddi.tt^nffofalis- fed ex totodarmoni deuouit,ficut expe
rientia faepe docuit, per. uetam confeffionerri liijftc a
fiae

MED

diaboli poteftatc liberantur, tamen diu

poli
gra iysfi'^molefiaci,& precinueqodur
pis
temporibus
fudrunt
hoc iri P.
*
eorum p cenam Deus permi

&

r\',i

>

fit,

antern

figrfurri

tur

i.

Ifoul

i.

quod

liberi erant, exii

"
Jo* agno fc cba-

ri'

'

quia
pe

euhiarh fn burfis autcapfulis, poli cohfesfionem deficiebatjfuper qiue plu

rima gefta deduci pollent fed

,

'i
ri>a

breuitatis caufa obtnittuntur.

jesaisu snov.ultu'!

.i-

T'

m
*g>

:.

*fir

#o

^anoiia^u-s-inns.:
1

'

>t

ii

'*1

-u

j*

k*J 1 Q .Vidiqi.bu; u\>\

p i'
1

it

M ~AT-

<

*jr

/*

'

'-is53cjv'

j
*

-.1

34 *

A L L E

MALEFIC ARV M

TERTIA PARS.
AD OPVS IVDICIALE, TAM IN
foro ecclcfiaftico,quam
cos, ac

ciiiili, contra

Malefi-

omnes Haereticos pertinens, XX X V.

Quaeftiones complcftcns.

IN QJTIBVS REGVLA INCHOANDI

Proccffirm,iudicii,continuatio,& fentetiandi

modus,

luculcntisfime demonftratur.

Quis fit competens Maleficarum

index.

QV AESTIO PRIMA,.
Generali s

TRV M
ptatores

& introduftoria.

maleficas

& earum fautores, rece-

& defenfores,ita

fubiiciuntur iu-

dicio ccclefiaftico dioccefanortjm,& ciuili,

quod ab carum inquifitione ualeant hae

exonera
arguirurquod fic.Nam nca.accufaSane cum negotium fidei quod
tus.$.fanc.lib.6.dicitur:
reticae prauitatis inquifitores cfle

ti,&

fumme

priuilegiatumexiftit,pcr occupationes alias

non

apofto
licadcputa ti,de diuinationibus aut fortilegiis ,nifi herefim faperent,manifefte intromittere fc non deberent.nec
debeat impediri

peftis inquifitoreshasreticas a fede

punire talia exercentes, fed relinquere fuis iudicibus pu-

nitndps*

Qu&ttio Trima.
niendos.
hic

Nec uidctur obftarc quod haerefis maleficarum

non exprimitur , tum quia eifdem poenis in foro con-

fcienti5 puniuntur

diuinatorum

de confe.dift.i.pro dileftione

& maleficorum peccatum occultum

Si

fit,

in-

terponitur poenitentia quadraginta dierum, fi

notorium
euchariftiae denegatur,
quorum in eadem poena etiam
idem iudicium decernitur, tum etiam quia eadem
utrobi
que uidetur cfic culpa , cum ficut fortilcgi iudicium
fortiunt.ita malefic^ nocumenta creaturarum
a dgmonibus
cxpeftant & exigunt utrobique,quod a fola Deo

&

qusren
dum eft , a creaturis illicite requirentes, unde utrobiqux
peccatum idolatri^ad quem fenfum. Efai.2 i .notatur
q>
rex Babylonis ftetit in biuio i capite duaru
uiarum com
ixnlccns fagittas,intcrrogauit idola.Pr^tcrea
fi dicatur.o,
ca.reftringit diuinatores
fortiiegos fuper

&

refis,in

qu

crimen hasfubelTc debent iudicio inquifitorumjcum

di

cit,nifi haerefim faperent manifcftc.ita

quod ad minus di
uinatores & fortilcgi haereticales fint eis
fubiedli.Cotra,
eflent dandi diuinatores artificiales, de
quibus
nullibiinfcripturis fiementio, Prxterea fi malefica:
fune
lnquifitorumiudiciofubiefta:, hoc erit propter crimen
haercfisjfed quia fata maleficaru
fine haerefi poliunt
fieri

probatur.Nam ficut conculcare.Chrifti corpus in

luto i
quod ualde horrendum eflet peccatum poteft, fieri
fine

err
ln
P cr confcqucns etiam fine herefi,
n
quia
itat firmiter aliquem
credere ibi cflet,corpus proiiCC t
* n l utun* ad complaccdum

dasmoni,cx aliquo
^f
padto, ideo ut optatum finem puta thcfaun
inuentione ,

obtineret,
ita
fafta
maleficarum
fine errore
y

&

fidei, licet non abfm grandi

peccato fieri poliunt, unde in
illocafu utique iudicium inquifitorum fubterfugiunc,
Sc.
luis iudicibus relinquuntur.Prae^erca ficut
Salomon Diis
suarum uxorum rcuerentiam exhibuit propter compla-

centiam, nec tamen propterea apoftafiam perfidiae

incur
rcbat,quia mente fidelis
ueram fidem femper
ita

&

&

retinuit

malefica: propter reucrentiam quam exhibent diabolo,propter paftum ioitum,mcntc fidem retinentes,

no

fuflt

y.

'

Quis maleficarum ludex

550

funt propterea haereticae nuncupandae.Ptaefirea dicatur

quod omnes maleficae fidemhabent abnegare, unde & hae
rdicceuudicandx.Contra,quia in cafu quoetiam ir.ente
&toide abnegarent, adhue' non h^reticae fed apoftatae
nuncupantur s & cum fit differentia inter haereticum
apoftatam,& h^retici inquifitorum iudicio fubiiciutur,
utique maleficae eorum iudlcium fubterfugere habent.
iit

&

corumq; miniftri,
omnibus modis elaborare ftudeant.lrt perhiciofam & a
Zabulo inuentam fortilegam & magrcam artern,ex parrochiis fuis penitus eradicare ftudeant,& fi alique uirum
aut mulierem huius fceleris fedatorem inucncrint,turpi
Praeterea 26.quaeft.5.dicitur:EpiTcopi

ter dehonefta-tu de parochiis iuis eiiciant,undc cu c.348.

dicat fuis iudicib.rdinquar,& quia loquiturinplu

qua ciuili iureideo ad minus per
ca.allegatum fubdunttir aioccefanorum iudicio . Quod
fi dioccefani etiam feipfos exonerare uellent, prout mqui
fitores praefatis iam tadis argumentis rationabiliter facc
re uidentur.uellentque maleficarum punitionem ad tem
poralcs iudices retorquere. His argumentis probabiliter
iri-fine

rali.tam de ecclefiaftico

hbc facere poffent, habetur in ca.ut inquifitiohis.$. prohi

bemus quoque diftridius praefatis dominis temporalibus
& redoribus.ipforumq; officialibus^ne ipfi de hoc crimi
ne cum fit mere ecclefiafticum quoquo modocognofcat
uel iudicent,& loquitur de crimine haerefis,fequitur ergo

quod

men

ubi crimen

no

eft

mere

ecclefiafticum, ficut eft cri

huiufmodi maleficis,qui propter damna tempora

lia qua: ab eis inferuntur a ciuili & non ab ecclefiaftico,
debent puniri. Praeterea G.de ludaeis.l.ul.in fine dicitur
Cernat praeterea bona fua profcripta,& mos fanguinis p$
na deftinaridus qui fidem Chrifti repugnabat perueifa
dodrina, quod fi dicatur quod lex loquitur de Iudaeis co
in

ucTfis,& poft redeutibus ad Titu lud^oru, ihftantia non

ualet,irtio argumetitu amplius per hocfortificatur,eo ap
cunijCales propter apoftafiaa fide,Iudex ciuilis habet pu
nirc ergo etiam maleficas fide abncgates,cum abnegatio
fidei ia

toto uelin parte

fit

fimdamentu malofkaru.Prae
tcrea

Qwejlia Trima.

351

terea licet in folutione dicatur, quod pro eode apoftafia

haerefis fit capienda, adhuc tamen ecclefiafticus.Iudex no
fe habet de cis intromittere, fed ciuilis, na occafione quae
Iliones haerefum nullus debet populu comouere.Sedprxfes debet per fe prouidere.ln autcnti.de manda, prmci.id
ell,de mandatis principiu.colla.$. neque occafione. ubi di
citur,neque occafione religionu hxtefumqj quxftiones
permittas alicui prouinciam commonere, aut aliter quadam praeceptione ihipngi prouincia cui pra.fides,fcd ipfe
prouidebis copetcnti utilitate fifcalibus,& quaealia funt
non permittere aliquid fieri citi a noftras
perferutari
praeceptiones occafione religionu.Patet ex his q> de expu.
v
gnantefidem nullus debet 1'e intromittere mfi pr^fes.
Praeterea fi cognitio iudicum,& punitio talium malefica
rum non fpectaret totaliter ad ciuilem Iudicem,quo modo leges de his tribus fe intromittere pofient. Nam C.de
maleficis. l.ncmo. l.culpa.l. uullus omnes illos quos uulc. 1. militi,
gu^ maleficos uocat, capitali pena fubiicit ,
fieftiisobiiccre decernit, qui magica arteuitae innocentormentis
tum infidiantur. Item quod quxltionibus

&

&

&

ad interrogandum (ubiici debeant & quod nullus fidelium fub poena exilii, & etiam amilfione omnium bono,

rum,cum

participiat.cum multis

aliis poenis annexis,

occurrunt. Ecotrario uero
pro
ueritate, legum Dottores talium maleficarum punitionem in ecclefiafticum Iudicem poliunt retorquere, ut fimul copulatiue habeant cognofccre &iudicare,& hoc
fic probatur . In crimine canonico prxfcs cum metropolitano habet difcernere,5c non metropolitanus per fe,
fed adiun&o prxfide.patec in authen.de manda. prin.. Si
uero canonicum fit quod queritur, una cum metropolitano prouincix hoc difponerefic decernere prouidebis,
fiue alii quidam dubitant, glo. id e(l,in fide, quo cafu
folus cognofcet, fiue alii quidam glofa.tunc epifeopus
cum prxfidc.f.cognofcet & caufae Deo dare amabilem,
& decibilem terminum, qui & decenter oithodoxam cunoftro
identitatem procuret fifcalibus ,
ftodiat fide

eis

quae eligenti

&

illas leges

&

&

<Jj.

-3UC-

fubic'

'

'

tc-

-3TTC-

jja

Quis Maleficarum Index,

fubic&us fcruct inuiolatos glo.i.eos non corrumpat in

,

fide . Praeterea princeps fecularis licet puniat p^na fangui

nis non tamen per hoc iudiciumecclcfiae excludit, cuius

& diffinire, immoneceflariopraefupponit

fi.ca.51.in fine , & extra de
abolendam. & c.uergentis.& c. excommunicamus. 1 .& i.immo eadem p^na eft & fccudum leges, & fe
eundum cano. ut patet.C.de hiere.l.Manicheosl &l.Arriani.unde & ad cos pertinet, precipuc infimul,& non diuifim talium punitio. Pr^terea ficut leges decernunt clenon a temporaliricos a proprijs iudicibus emendari
bus feu fecularibus, eo quod crimen ccclefiafticum in eis
cenfetur,ita & maleficarum crimen, cum fit partim ciuile & partim ccclefiafticum,propter damna temporalia
fidem quam uiolant. Ideo ad utriufque partis, iudices per
tinet a d cognofcendum , iudicandum
puniendum Sc
eft

cognofcerc

utpacet.C.defumma tri.&
haere.c.ad

&

&

&

fortificatur ratjo in auten.ut cleri.apud proprios iudices^

uero colla. <S. ubi dicit.Si uero ccclefiafticum fit dcli

&um egens caftigatione ecclefiaftica & multa , Deo amabilisepifcopus difeernit nihil communicantibus clariffimis prouincig iudicibus. Neque enim uoluimustalia negotia omnino fcire ciuiles iudices, cum oporteat ta
lia ecclefiafticae examinari & emedari animas delinquea
$.

fi

muldam, fecudum facras & diui

& noftrae fequi non dedignantur leges.

tium,perecclefiafticam

nas regulas , quas

H$c ibi.Vnde & per oppofitum crimen mixtum ab utriuf

que eft puniendum .Refponfio , cum principalis intentio
noftra in hoc opere fit ab inquifitione maleficaru,quatu
cum Deo fieri poffit, nos inquifitores partium fuperioris
Alemanig exonerare fuis iudicibus ad puniendum relinquendo, & hoc propter negotij arduitatem , dum tamen
identitate fidei 5c faluti animarum non eo minus prouideretur quare & prefens opus aggrefii fumus ipfi iudici,

bus

modos cognofcendi,diffiniendi,& fententiandi

rclin

quendo.ldeoad oftendendum quodepifeopi contra pia*

leficas in multis procedere polnnt, etiam feclufis inquifi
tonbusjiicct ipfi epifeopi fine temporali
ciuili iudicio,

&

ubi

QtMHio.l.

313

ubi punitio tranfic uindi&am fanguinis , non ita proce

dcre ualcant, expedit certas opiniones aliorum inquifito
xum , in diucrfis regnis Hifpaniae in medium deducere,
illas(falua eorum fcmpcr rcuerentia, )cum fub o rdine
uno praedicatorum militamus infringere, ut eo clarior in
iinguUs ha beatur intellleftus Eft itaque eorum opinio ,
.

quod omnes malefici,fortilegi,diuinatores,nigromatici,

& breuiter fub quocunque genere diuinationum

& qui fidem facram femcl fuf ceperunt

dicio inquifitorum fubiaceat,

exiftat,

& profefli sut,iu

taliter ut in tribus quae

in capitulo multorum quaerela, in principio

de haere.in clementi, nec inquifitor fine epifcopo,nec cpi

notantur
icopus

que

fine inquifitore

aliis

unus

procedere habeant.Licerin quin

fi cui placet ca

fine altero ^pccdere ualeat,

pitulum legat & inueniet

autem e tribus eftfen, unum

tentia diftinitiua, ad quam unus fine altero non debet
hoc ubi prasfat i haeretici } funt habendi. Addut
cedere,

&

infuper blafphemos,& quocunque modo daemones inuo

cantes, & cxcommunicatos^quiin excomunicationeftctiflent p annum animo cotMmaci.in caufa fidei, uel etia
in no caufa fidei, fub certir cafibus & plura alia includunt
per quae aut oritas ordin: riorum nimis cneruatur,& no
bis inquifitoribus ampliora onera imponuntur,minus fc
cure coram tremendo iudice, qui utique diftri&am a no
quia eoru
bisfuper commifli officij exiget rationem
,

&

opinio non infringitur , nifi eorum fundamentum fit an

nulatum.Ideo notandum, quod principale fundamentum
perglofacores canonum.& praecipue firpcr ca.accufatus,
.Sane,& fuper uerba,haetefim fap;ant,maniftfte accipitur, fundat infuper fe fuper ditia iheologorum.Tliomc

&

Alberti.Bonauenturx, in z.fente.dift^.Exhisfpecialiter
aliqua expedit recitare.Nim ubi ca.dicit, ut in augmeto

primo dcau&um eft.quod

inquifitores haeretica: prauita

tis,de fortilcgiis &, diuitationibusTenon debeant intro

mitttrc, nifi haerefim lapiant, manifeftc dicunt qcT forti-legi uel diuinatorcs.funt duplices, fcilicet artificiales,
harreticalcs & primi dicuntur meri diuinator.es, quia.uu

&

ij.Pars.Mal.Malefi.

dchccc

-eTTeo:m>mTco:

Q*'ls Maleficarum ludex.

3 ?4

mare ex arte agunt , de quibus etiam loquitur ca*

ex tenore,, extra de fortilegijs, ubi dicit quod Vdalti
cus presbyter cum quodam infami,hoc eft diuinatore, di
cit glofa ad fecretum locum perrexit , non ea intentione
ut dxmonem inuocarct, quafi dicat : quia hoc fuiflet hae
ieticum,fed ut cum infpediione, Aftrolabij furtum quod
dam inueniret, quafi dicat : quod eft mera diuinatio., uel
fortilegium. Secundi uero haercticales dicuntur diuinatores , qui in eorum arte daemonibus aliquem honorem
lacriac uel duli^ impendunt qui diuinando futura praedi,
cere conantur, uel aliquid fimile qff haerefim fapiat , ma
tales iudicio inquifitorum , ficut
nifefte exercent
alij haeretici fubiacent.Et quod haec fit meus canonis }/pbant per canoniftas glofantes uerbum faperent.Nam lo.
uerbum fapefuper allegatum canonem , accufatus ,
rent: dicit ita faperent , ficut eft circa aras idolorum nepharia preces emittere, facrificia offerre,d^mones confulere,eorumq; refpofa fufeipere, uel afiociant fibi propter
fortes exercendas haereticos, uel faciunt pracdifta cufanguine , uel cum corpore Chrifti, uel in fortibus , ut poffint habere refponfa , puerum rebaptizant , uel his firnilia.Ad eundem fenfum allegant Archid.fuper eodem cap.
fuper eodem uerba faperent Item allegant
Se .Sane
Ioannem modo Raymundum , Guilihelmum de monte
Laudu.Item probant per determinationem Ecclefiae , ex
Concilio Acquirenfi.26.quaefj.Epifcopi.ubi huiufmodi
mulieres fupftitiofac infideles nominantur, cum dicitur:
ucinam hae folaeinfua perfidia periffent ,
perfidia in
Chriftiano dicitur haerefis, unde
inquifitorum haercti
eorum iudicio funt fubiefti . Probatur infiiper per theologos.primo per fanhimThomam,in a.fentent.diftin.7.
ubi quaerit, utrum uti auxilio dgmonis fit peccatum , ubi
inter alia haec uerba dicit fuper illud Efaiae oftauo. Nun*
quid non populus a Deo fuo requiret uifionem? In olbus
in quibus complementum operis exuirtute daemonis expettatur,cft apoftafia a fide, propter paftum initum cuna
delicet

non

&

&

&

&

&

daemone, uel uerbotenus

fi

&

inuocatio interfit , uel fado

QuaJHo. 1.
aliquo, etfam

35 j

defint.Ad idem allegant Albcr

rfwmin eodem liio fcripto
diftin.item Petrum de Tha
T^utafia.itemPetrlim de Bonauentura.nouiter canoniza
tu,qui tamen non Petrus nominatur , cum fuerit uerum
nomen fuunijirem Alexandrum de Ales, & Guidonem
oftfiins carmelitarum , qui omnes dicut quod daemones
inuocantes,funtapoftatae,& per confequens ha:retici,un
de inquifitorum haereticorum iudicio fubiefti.Sed quod
ipraefati inquifitores per htec
per qua:cunque ab eis alJegata,non pofliint fufficienter probare quin etiam pra:fdti fortilegi,& cactera. iudicio ordinariorum,feu epifeoporum.feciufis inquifitoribuspofiunt fubiacerc,& quod
inquifitores a talium diuinatorum nigromanticoiu ,feu
etiam maleficorum, fe pofiunt exonerare,non quod illi in
quifitores male faciunt inquiredo fuper tales, ubi epifeo
pi noninquirunt,in quo caiu potius inquifitores iili funt
commendandi, fic probacur.Inquifitores non habet fe in
tromirtere nifi luper crimen h^refis,& cum hoc oportet
quod illud crimen fit manifeftum Patet per frequenter
fi

facrificia

&

&

allegatum canonem,accufatus,& in .Sane. Quo ftante,

tunc icerum arguitur,cu qu s aliqua comitt tquae abfqj
uicio haerefis committerepoteft,quantumcuque illa fint
grauia & enormia adhuc non eft ut haereticus iudicadus,
fit puniendus, ex quo fequitur quod ubi quis non eft
judicandus ut haereticus, fed ut malefattor puniendus ,
inquifitor non fe debet intromittere , fed debet talem
iuxta tenorem canonis fuis iudicibus ad puniendum rclin
quere. Quo iterum ftante, fequitur quod omnia indufta
per glofatores canoniftas & theologos , ut daemones inuocarc,eisfacrifieare,&c.utfupra ta&um eft , nifi exui

licet

tio haerefis proceflcrint,inquifitores fe non debent intro

mittere, (ed fuis iudicibus ut fupra relinquere. Quo iteru
ftante cum praefata faepiftimae fine uitio haerefis fieri pof_

quo cafu talia facientes non funt ut haeretici ha behdi,aut condemnandi, (ubfcriptis probatur auftorita
tibus
rationibus. Nam ad hoc quod aliqui? fit proprie
kcrcricus, quinque requiruntur, Primum eft, ut fit error

funtjin

&

H
1
.

inra

lx '

"
-

-\.VV -

m m h mt
1

3 56

Qui* maleficarum ludexl

in ratione. Secundum eft, quod error ille (It circa ea quae

funt fidei, uel cotra ueritatem determinationis ecclefix,
neccfin ijs qu$ percincnt ad fidem,uel bonos mores,
fario ad confequutionem uitx aetern^.Tcrtium eft,quod
error talis fit in illo qui catholicam fidem profeffus eft,alias enim cflet ludius, uel paganus, non hxrcticus.Quar-

&

tum eft, quod talis error in eo qui fide fufcepit,fit taliter

quod aliquam ueritatem de Chrifto cofitcatur, pertine
tem ad diuinitatem uel humanitatem, alias fi totu difcrc
deret,eflet apoftata. Quintum eft, ut talem errorem pertinaci uoluntate & obftinata eligat, & fequatur:& quod
de hxrefi

& hrctico

fit

fumpto.ca.alle.accufatus.& uer

bum Caperent intelligatur , glofam tame canoniftaru no

reprobando, fed faluando fic probatur. Nam quod primu
requiratur fcilicet error i intelleftu,hoc notum eft omni
bus per communem regulam. Duo requiruntur , ut quis
dicatur hxreticus.unum materiale, fcilicet, error in ratio

ne, alterum formale, fcilicet, j?tinacia in uolutate.Patet

Sc perAuguft.Hxreticus eft , quinouas
falfas opiniones aut gignit, aut fequitur.Ratio etia adeft, quia h^refis
eft fpccies infidelitatis ,& infidelitas eft in intclleftu fubieliue,ficut
fides flbi contraria
o ppofita habent fie

&

&

ri circa

&

idem .'Quo ftante faiftum uel opus quodcunque ,

no facit hxreticum,ut puta fi quis fornicatur

fine errore

aut m^chatur, licet agat contra ueritatem qui dicit: Non

mcechaberisjcx hoc non eft hxreticus , nifi cadat uel opi
netur fornicari cffc licitum.Et ratio eft quia,quandocun
que aliqua duo neceffario requiruntur ad coftiiutione alicuius, deficiente altero illoru, impoflibile eft, illud cfle,

quia dato oppofito quod fine illo poflit cfTe,iam non neceftario requireretur ad cbftitutione illius , ficuc quia ad
conftitutionem domus , neceffario requiritur fundamen
tum,paries,taftum,ideo altero deficientc,no habetur do
mus.Sic ergo quia adh^refim conftituendam requiritur
errorJT inteliettu, neceffario, nullu faftum abfoluere fiue
errore in intelleftu facit hereticum.Et propter hoc nos in
quifitores Germanis dicimus cum .Antonino,in2.par

fum
/V

r
'

JJ

Qu&fl\o.I.

$yj

fum.fua, hanc materiam pertra&antis g? baptizare ima"

,
gincs,adorare daemones, eis thurificarc, coculcare corpu*
Chriftiin luto,& omnia huiufmodr, qu$ funt ualde hor"

renda

nem

'

pcccata,nifi

haereticum,

fit

error intellc&u,

non faciunt horni*

& ideo

fi quis faceret ifta, utputa bapti"

zaret imaginem, non male fentiens de facramento baptifmi,nec de cius cffehi,ncc credens iiium baptifmum effc
aliquid, nec habere effeftu ex ui fua, fed fecit hoc propter

aliquem finem, facilius aflequendum a daemone cui quae

hoc complacere, ita quod aliquo pafto impii
cito,uel expreflo illud agat , ut daemon fibi uel alicui faciat quod petit, fecundum quod carafteribus St figuris fc
eundum artes magicas, ab hominibus daemones pa&o ex
pre(To,uel tacito inuocantur, ad defideria eorum cxplcn
da,dummodo non petant a daemone quod fit fupra facul
tatem cius,ficc quantum ad potentiam , nec quantum ad
cognitionem,ficfcilic<:t,quod no male fentiatde potefta
,

xit propter

*c,aut cognitione daemonis, ficuteflentilli,qui crederent

<]Uod daemon poffit neceflitate liberum arbitrium hominis,uel

illi

in

qui crederent, quod daemon

omnino

ex

tali

pa

omnem euehtum, quantumcunqj a Deo no per

quod petunt, uel qui crederent, quod

poflet icire alteram partem futuri contingentis, uel efFe
Aum alique facere, qui cft proprius foli Deo tales enim
jioneft dubium quod haberent errorem in intellcftu,
mifliis.poffet facere

male depoteftated^monis fentirent,&

per confequeus
fuppofitis aliis conditionibus quae requirantur ad haere

fim, edent

haeretici

& ordinariorum

Tum iudicio fubiefti.Sed fi ex caufis

iimiil

praedictis

&

inqoifiro

facerent.no

malefcnticntesde baptifmo & aliis praediolis,'prout com

muniter fit,eo quod ipfo fafto malefici, & nigromafitici,
cum fciuntipfumdiabo/um eflfe inimicum fidei, & aduer

darium falutis,inm coguntur, in eorum cordibus fentire

magnam uim efle in fide,& quod nulli falfititi fubiacere
poteft cui pater mendacii

non praede

nofcitur.Ideo licet

talia facientes peccarent grauiflime, non

pcticij&c ratio cft,quia

non male

tamen edent hj

fenriunt de facramento,

hcet
icr.t

pa:

legi

Quis maleficarum ludex

licet

eo male

quam

& facrilcgcutantur.undc funt magis- (orti.

numero illorum de quibus alj$,
non fubiacerc iudicio inquifito-

haeretici^Sc ac

ca. accufatus. praetendit

rum.cum non manifefte fapiantha;refim,imb uix occul& quafi nullo modo. Et eodem modo de adorantibus

te

daemonem

& facrrficantibus ei, quia

fi hoc faciunt creden

daemonibus, uel credetes quod cyl
tus latrjpe fit ei exhibendus, ucl quod omnino ex exhibitione talis cpltus,aflequantur quod requirunt a diabolo,
non obftante Dei prohibitione , feu etiam permiflionq,
tales eflent,haeretici. Sed fi ifta faciunt non ita fentientes
de daemone,4ed ut aliquo pafto cum daemone facilius^
dfiacxequanturabipfo quod intendunt , tales non. fune
haeretici cx natura rei, licet grauilfime pcccet. Et.quidem
pro maiori declaratione funt aliquae obie&iones moueridae.Nnm obftare uidetur , quod fecundum iura fymonia
cus non efth^reticus,ut i. q.i.quifquis per pecuniam,
.tamen non habent errorem in intelle&u 3 nam fy moniaens noneft haereticus proprie , fed latge propter quadam
fimilitudinem,quia ex quo uendit uel emit lacra,ita.agif,
ac fi aeftinjiaret donum gratiae pecunia pofTepoflrdcri 3 feciindum Thomam.Sed non hoc aeftimando ficut commu
niter accidi t,non eft haereticus,quia hoc no credit^fed be

tes diuinitatem efle in

.ne

fe

uerum efiet,fi hoc

crederet,fcilicet,

donum gratiae pof

pecunia polfideri.Item obftare uidetur quoddicitpr <^e

haereticis, quicuque.& alle.ca.accufatus,

quodadorpsiwe

rctieum,efi haereticus. Sed grauius peccat qui adorat daemonem,quam qui adorat haereticum,ergo,&c. Item qui

iudicanduseft ut haereticus uidetur efle haereticus 9 nam

ccclefia non poteft iudicare nifi de iis quae patet3 occulto
ruiq enim cognitor eft Deus & ludex, diftinft-j.jxiubcfcant.Sedca qu^ funt in intelleftu no pofliint patere nifi
,

exfadis

intrin/ccis,uifis uel probatis,

ergo

talis faciens

talia, eft judicandus haereticus. Praeterea, impofltbilje ui-

detur quod aliqms faciens talia, fcilicctjconcuicado cor

.pus Ciii ifti,
huiufmo.di, licet male fcntiatdc corpore

&

"Cfirifti,

probatur hoc , quia impolfibile

eft

malitiam cf

'QuaWioI.
fc in

:
t

:
1
>:

i
i:

uolantate,quin

fit

'

erjor in inteUeftu,cum

& fecun-

dum philofophum omnis malus eft ignorans feu errans,

cum ergo talia facientes habeant malitiam in uoluntate,
ergo habent errorem in intelleftu.Refpodeturad ifta.Sc
primo fuper primum & tertium, quia coincidut. Duplex
cft iudicium.f.Dei,qui,uidet interiorem & hotm,qUi no
potiunt iudicave de interioribus, nifi per exteriora, utar
gumentum fatetur tertium,mo ille qui indicatur ut here
ticus, iudicio Dei eft uere haereticus, ex natura rei. Deus
n. nullu iudicat h^reticum, nifi habentem errore fidei in
hominu
no oportet qp fith^reticus ex natura rei 3 fed q> fecerit tale
fatu,per quod apparet ipfum male fentire de fide, Sc per

intclle&u. Sed ille qui iudicatur h^reficus iudicio

praefumptione h^rcticus reputatur. Etfi

confequens

quaeratur, an ecclefia habet ftatim iudicare tales, qui

s
is

ti

ti

ii

iuris

fi

a-

aorant daemones, uel baptizant imagines,hereticos? ReIponfiones notii. Primo quod ad difeemendum iftud magis pertinet ad canoniftasfcil icet, quam theologos. Canonift^ dicent iuris prazfumptione haereticus reputatur
&ut haereticus eft puniendus.Theologus dicit primo iudicio fub correlione fedis apoftolice

non quantum eft

po

praefumptione.Et ratio

cx natura rei quicquid

teftefferfta, quia quandocunque aliquis iffettusdepcnderc poteft, ex duplicicaufa , nunquam cx natura rei , ex

r,

illo in

i
ii

s
}
s
s

ti

i
Is

ti

fit

iuris

Cum

cffcflu poteft iudicare praecife altera caufa.

qui eft adorare daemonem uel eius

igitut ifte effeftus,

au

maleficandum poftulare, imaginem baptizando,uel infantem uiuum offcredo,uel occidedo,' uel aliud

xilium, ad

huius poffunt procedere ex duplici caufa, fc/licet, uel cre

dendo d^nidnem elfe adorandum, & fibi facrificandum

& imagines capere facramentales efFed^uel quia aliqho
patto fafto cum dmone,facio ut facilius obtinea quod
uolo a djmone,in fis que non funt fupra facultatem fua*
ut fupra taftum eft non debeo ftatim iudicare ex tali effie
3
ftu pr^cifealtcra caufam,fcilicet quod hoc faciatjfit ma3
le fentiens
de fide.Vnde quando conftat de huiufmodi cf
fcttu,ultcriu 8

inquirendum

eft

de caula , &
5S
4

fi

cx errore

&

.peruer

>cmonJ 3 ocin

index.
fiw* Maleficarum

60

eruerfitate, fidei

hoc fecerit, Micandus eft

fubiacebit . Sed ii e*
?, j if 0 inauifitorum cum ordinari)
peccaut fortilegus.Cc uiliffimus
alia caufa?iudicandu8
noftrum propofitum, quicqnidCt
ad
refponfio
Alia
bor
:

& allegatis,conftat quod omnes

d,m-

eb ommbusdiftis
haeretici lur !*P*^u *
natores & malcfici,quiiudicantur
rei,ordinatorium iudicio,& no __
tionc & non ex natuia
alioru
praefati;inquifitores
inauifitorum fubiacent , nec
giofatorum , f
canonum

&

regnorum, per allegationes

tueri po{Tunt,eo

quod tales demonibusfacrificantibus

reticos , iuru
adorantibus, iudicant h ?
LF^^^dcbcant
quod debeant
autem dicit
non ex natura rei . Textu,

&

Spere herefim manifefte.id

eft,fapere intrinfcce

& et

er

inputfitonbus de haeretia
natura rei,& fufficit nobis
rc
intromittere,alios fuis d^ibus
natura rei infertis fe
d
quod inquirendum
i
inauendo.Et quia dirtum eft
non:ut,q; hoc
fidei hoc fecerit ucl
caufa utrum ex errore
peraftuna
fidei cognofc.tur
facilccrit.Nam ficut habitus
habitu*
fidei
iunt
confiteri qu*
fidei aui eft credere
ali-

&

&

indicare

iftimisprcafte uiuere:ita ecclcfiapoteft difeernend.

queXrccum,inquirendo f, habet actum

malefica quae fidem

etiam
de aliquo articulo fidei.Sic
abnegauit,uel corpus Chnft
in toto uel in parte
utrum huiufmodi ad
metrartauit omagium prurit ,
fecerit, immo fi
complacendum daemoni tantum
mdicabitur, ut apoftata ,&
abneeau it, etiam corde iam
habere concurrere ad hoc.ut
defiefet, quarta coditio,quae
reticus.uod fi huic determr^
quis proprie dicatur h ?
nobis ab InTOcento.
tioniobiicitur bulla &commiftio
*
Vlll.farta-.utmaleficae iudicioinquifitorumfuij
dioccefani
quin
excluditur
,
Refpondetur.per illa non
contra eos procede re
etiam ufq; ad Tentetiam diffinitiua
eft, ) cum harc b Ua
po?Tmt,per illa antiqua iura(ut'd,rtu
nobis mquifitonbiw adt
potius in partem follicitudinis
quantunrpoffumuscum Dei adiu
ta fit quam & opere

&

&

primum argumentum non

tontram.m coo-

torio exhibemus. Vndc &

potius
fragatur inquifitoribus illis.fed

Qua itoprbna1

$6t

ludit,cum tales fymoniaci tantummodo iuris praefumtionc cenfentur haeretici, de quibus ordinarii per fe iuSicare poffunt,irrequifitis inquifitoribus ,immo nec in-'
quifitort: de fymoniacis uariis fc intromittere habent,5c
pari ratione de aliis qui tantum iuris praefumptione hae
rctici iudicantur.Nam contra epifcopos fcifmaticospro.
cedere non poffunt,& praelatos alios fuperiores,ut patet

ubi ficdicitur.
Inquifitorcs haereticae prauitatis.ab apoftolicafcde feu a'
liis quibuslibet deputatis de huiufmodi crimine inquire
re cotra eos ut nequeunt,aut eius pr^textu procedere c
tra eos iniiteris commiflionis fedis apoftolicae , q> hoc

in capitulo inquifitionisjde

haere.lib. 6.

>

poffint contineatur exprefle. Si tamen inquififcoie ipiil

epifcopos uel alios fuperiore praelatos fciuerit,ucl inuenerint, circa crimen h^refeos commififfe,aut eos' de huiuf

modi diffamator exiftcrc,uel fufpe&os,id tenebantur fe-f.

di apoftolicae nunciare. Ad fecundu fimiliter patet ex prae
habitis refponfio.Nam adorans haereticum eft, tunc haereticus fi adoret ipfum credens effc adorandum feu hono

<

randum propter fuam doftrinam & opinionem. Si autem honorat ipfum propter ali quid temporale ,fin aliquo errore fidei in inrelleftu,n6 eft proprie haereticus, fed
,

iuris fi&ioncuel praefumptione feu fimilitudmarie

quia

agit ficut male fentiret de fide, ficut ille quem adorat,uniudicio fubiacebit. Ad tertiumpatee

de nec inquifitorum

ex praemisfis,quia licet iudicatur ab ecclefia ut haereticus

probata , non tamen c
propter fatla extrinfeca uifa ,
quitur quod femper fit haereticus ex natura rei ,(ed iuris
praefumptione fic reputatur, unde
in illo cafu inquifitorum iudicium fubterfugit, quia non fapit haerefim manifeftum.Ad quartum, dicendum quodfalfum praefupponit,quia non eft posfibile quod aliquis conculcet corpus..
Chrifti , abfquc hoc quodmale fenriat , uel peruerfita-;
tem fidei habeat , de corpore Chtifti quia poteft hoc fa
,

&

&

ccre fciens fe peccare

&

credens firmiter

ibi eflee

cor-

fatamen hoc ut placeat daemoni

cilius obtineat quod uultab eo. EiJicet omnis manus c.t

pus Chrifti.

Fiicit

rct.

Quis Maleficarum ludex

3 6z

qui eft hxrefis, feu erraS*

xct nontameerrojC;intelletus a
-funt fidei , fed de his qu$ fune
male fentiens de his qu?
c.oe*farium in uitiis operatur . Ettanuirtutis alicuius,
tumdeprimo principali quod ad herefim proprie fumfecundum quod ludicro mquifitorum
requiritur,
;

&

ptum

fubiacere.
det hereticus proprie

Nec obftat

fi

dicatur,tn

uehemenetiamcontra diffamatos aut fufpeftosleuiter,

uidentur fapere herefim manihaerefi , & qui non

ter de
poteft procedcre.Refpondetur.iftquircre
fefte inquifitor

tales, mquantum funtfufpeh

noteft & procedere fuper
dhfta de quaetiam nuc lo
aut diffamati de h$refi proprie
habet erroremun mtelquimurf ut f$pe taftum eft ) qu ?
annexa quorum fecunda
fequentia
quatuor
lelu,& aiia
error fit circa ea qu funt fidei 3 uel contra uc

cft,ut talis

ritatem determinationis

ad fidem

Ecclefiae in his

que -pertinent

& bonosmores,& neceflaria ad confecutioncm

enim error fit de his qu$ non pertinent

maiorem ter
adfidem.puta quod credat quis folem non
non eft periculofus error. Erro r autem
r a & huiUlmodi
uita: eternae. Si

contra articulos fidei , contra

contra facram feripturam,
herefim ar.
determinationem ccclefi ? ut fupra ta^um e ft
dubiorum
*4.q<i.hec eft fides. Item quia determinatio
praeci
ad ecclefiam ,
chea fidem pertinec3 principaliter
a Petri fuc
uicarium
Chrifti
pucadpontificem fummum
quotiens . Et contra
ceflorem.ut exprefte dicitur, 4 -q.i.
fui
determinationem ecclefi^, nullus doftor uel fanftus
nec Au
fentcntiamdcfendit.ut dicit Tho.a.z.Nec Hiero,
fidem
cotra
pertinaciter
afferens
eu.ncc alius. Sicut ergo
contra determinationem ccclefie , ia
eff hereticus 3 ita
perpertinent ad fidem & neceffaria ad falutein
,

&

&

his

que

Ipfaenim ecclefia nuntinaciter afferens eft hereticus.

8c
quam erraffe in fide probacur.ut dicit. 2 4.q. i ."a rcfta ,
contra dealiis.c.Sinanter autcmdicitur, quia afferens

dunta
terminationem ecclefi? non fimpliciter, fed in his
hereticus. Nam
xat que pertinent ad fidem & falutcm,eft
ficutquod
eft
hereticus,
fentiens.no
in aliis contrarium
confuroptiliius non poteft feparari ab ufu, in rebus ufu
*'

bu

Quaflio Trima

^ determinauit Ioan. 22

in extrau.

afTcondlt6re.tn.Vbi dicit, contradicentes huicfentcnti*

rebelles eccIefiae,non haereticos Terelfe cp.i^maces

&

tium, quad requiritur eft quod etror

fit

in illo qui

catho

licamnmt^em eft profeflus.Si quis enim nunquam ef-.

fet pjrpfeduf fidem Chriftianam, non eftet proprie haereGentilis quifo
^icus^fed impliciter infidclis,ut ludaeus
pis Tunt. Vnde Augufti. de ciui. Dei. Videns diabolus geliberadxmonum,
idolorum
a
cultup
humanum
nus

&

&

ti

haereticos nouit, qui

fubuocabulo Chriftiano,dottrin

refiftercnc Chriftianat, Oportet ergo

quod

error

fit

in il-

io qui.inbaptirmafiifcepit^demChriftianam,adhpcut
fit haereticus. Quartum quod requiritur eft, quod talis er

ror fit in eo q ui fidem fufcepit taliter, quod aliquam ucyitatem de Chrifto confiteatur pejtincntem ad diuinitatem ucl humanitatem. Si-cnim nullam ueritatem penitus
confiteretur, magis proprie apoftataquim haereticus cen
feretur.Sip Iulianus apoftata,& diftinguitur unum ab altero licet aliquandp unum fumatur pro alio. Sub hac co
mole-*
ditJone.reperiuntur certi, qui interdum egeftatc
ftiis uariisafflifti, corpus & animam tradunt diabolo, Se

&

fidem abnegantjdummodo in eorum necefiitatibus & ad

po (sidendum diuitias & honores, diabolus eisafsiftat.No
uwnvi.s certos nosinquifitores,& poft aliquos pcenitentes

qui utiq,- abfq$ errore fidei intcllclu,quia tantummodo

propter commoda temporalia talia commiferunt , unde
nec hgretici proprie,nec iterum apoftatae ex corde. Et lu
lianus, licet magis apoftat^ cenfenrur. Excorde ucro
apoftatae,fi nolunt refilire, ut haeretici impoenitentes, tra
dentur curiae feculapi.Si autem uelint, recipiuntur , prout
haeretici pcenitentes. Iuxta.c. ad abolendam. . prcfenti.de
h^reti.]i.6.C oncordat Raymundus. ti. de npoftolica. rcticrtentes,ubi dicit. Quod reuertentes ab apoftafi^ perfidia cum fuerint hcretici tanquam reuertentes ab hfrefi
funt recipiendi & hic fumitur unum pro alio, ut prius
taftum cft,& fubdit.llli ucro qui metu mortis fidem ab,

pegant, hoc tu accipc,qui propter

comodum temporale
diabolo

Quis maleficarum Iudex

3 &f

'

non credunt > Jic**

quod non funt proprie
jure haeretici non fint.nota hic
mente errorem.
in
habent
retici.Subdit poftquam non

diabolo fidem abnegant,'& erroribus

exteriora de interioribus
Judicio ccclefie qu$ habet per
hoc iuns nftioue,
fudicarejhxrctici habendi funt, nota
recipiendi lunt.
reuertantur,ut poenitentes hxrctici
in conftanrem
cadens
metus
eft
Non enim metus mortis
taac1 S T I abnegandam, fic
ufrum ad fidem
mnde cocludit, ianttiu*
cipe propter comoda temporalia,
Audicit
ut
laticis
ido
ufei
,
ucl'
eft mori quam abnegare
iudicium de maleficis
guft.Sc recitatur. 22. q. 4. Simile
uellent rccipercu
fidem abnegantibus e(Tet,ut]ibi rcfilire
qubd curix fcculan relinque
cur, ut poenitetes abfq; hoc

&

&

CHR

ccclcfi xcci-

rentur,omnibus tamen modis ad gremium

nolunt rreucrtijepiuntur,ubi petunt, curi ? feculari fi
temporalia illata prout
Iinquutur,& hoc propter damna
omnia prxfatus ordina
in modis fententiandi patebit ,&
etiam inquifitor fuas uices illi co
tiis exequitur.ita quod
cafu apoftafix , Tccus eft
mittere* poteft,!in hocduntaxat
Quintum quod requiritur
in aliis cafibusfortilcgorum.
talem errorem hr
ad hoc ut quis proprie fit hxreticus, ut
pertinaciter fequamata uoluntate obftinata eligat
Hieronymum hxrciis at>
tur opiniones. Vnde fecundum
non qui tal
eleaione eft difta.Et ideo fecundum Auguft.
pertinaciter de
opiniones gignit uel fequitur, fed qui

&

&

&

fas

quis non pertinaci

fendit hxreticus eft cefcndus^ Vnde fi
gnoratia paramalitia fentiret aliquid contra fidem,fcd i
oftenderctur fibi efle con
tus corrii,fi quis fentit falfum
ec'determinatione
uel
tra fidem uel facramfcripturam
ipfe Auguftmus
clefix.24.q.3. dixit Apoftolus. Et ideo

quia

,
di cebat.Errare,potero, hxreticus non
paratus corrigi, cum fibi fuerit oftenfus error

ero

Icilicec

& conftat

opt
quod quotidie inter doftores circadiuina funt uarie
neccfle elt
nioncs 3 aliquando eontradiftori^ ita quod
hila,
alteram efie falfam,& tame nulla earum 'reputatur

donec per ccclefiam fuerit determinata articulo. 24. q. 3

pro
qui in eccIcfia.Ex quibus omnibus concluditu^quod

&

Qu&nio Trima,

7^f'' Lr

'

'

$6$

bare maleficos fubiaccreiudicio inquifitoru,ue! et alio

quocuque modo daemones inuocaces per didta canonifta
rutuper alle.uerbu faperet manifeftein c.accufat. coprc
henfum non fufficicntcrprobatur , cnm tales ab eis harre
tici iudicatur quasdam iuris fiftione , nec etiam per didi a
theologorum, cum &ipfi tales nominant apoftatas uer
bo,uel opere, non autem corde, & mente, de quo errore
ticrbum faperent praetendit.Et licet iudicantur uc haercti
ci,no tame propter hoc fequitur, quod epifeopus fine in
quifitore non pofiit, fententia diffinitiua contra cos pro
cedere,aut carceri ad poena deputare,aut tormentis expo

cre.Immo in cafu quo h^c decifio no uideatur fnfficere

ad hoc,ut nos iquificores fimus a maleficaru Iquifitione
exonerati, nolumus tamen hoc uia uiris exigere, cum uiin his duntaxat fuper fententiam fereda ipfis
diocefanis comittercpoflumus.Hoc enim habetur in ca.
multorum.in prin.de nasretun Clemen. Vbi fic dicitur

ces noftras

Multorum

quasrela

& infra, ut

huiufmodi profperetur
bis indago folertius

ipfumtam

negotium inquifitionis

quo deinceps

fcelicius ,

diligentius

eiufde la

& cautius peragetur

quam

per inquifito
,
i es a fede apoftolica deputa tos,omni,carna li odio uel timores, aut cuiufmodi comodi teporalis afledtione femo
tis decernimus excrceri,fic quod quilibet de praedidis fine alio citare,& arrcftarc,feu capere tutae cuftodiae,man
diocefano.s /epifeopos

&

eiparc ponendo in compedibus

manicis ferreis, fi ei ui
fum fuerit, fuper quibus faciendum ipfius confcicntiam
oneramus,nec non inquirere contra illos, de quibus pro

EVM

huiufmodi negotio,fecundum D
& iuftitiam uiderit expedire, duro tri tradere carceri qui potius ad poe-

nam quam ad cuftodiam uideatur , uel tormentis exponere illos, aut ad fententiam procedere contra eos. Epifeopus fine inquifitore,aut inquifitio,fine diocefano aut
eius,ut epifcopali fede uacante capituli fuper hoc delega
to,fi fui adinuicem copiam habere ualeat,infra odio dic
rum lpacio,poftquam inuicem fe inquifiuerunt non ualcbit,& fi fecus praefumptum fuerit nullum fit A' irritum

3 4

Quis Maleficatum Iu3ex

ipfo iure 5 poft.fequiturad noftrum propofitum.Vefihrfd

hoc epifcopus uel eius,feu capituli fede uacante delegato cum inquifitore,aut inquifitor cum altero, eoruiideih
propter praemifla nequeant autnoluerint perfonaliter co
uenire.poteft epifcopus uel cius feu capituli fede u acate
inquifitor epifeopo uel eius deledelegatus inquifitor,
gato, feu fede uacante ille qui ad hoc fuerit per capitulu
deputatus, fuper illis committere uices fuas,uel fuas figni

&

ficare per litteras confilium 5c confenfum.fix

quod

quo patet,

quinque cafibus,unus fine altero, in tribus

nero minime procedere poffit,quia tamen unus alteri ui
s fuas committere poteft,prelertim quo ad fententia
ferendam, ideo Senos hoc per praefentes facere decreuimus, aliis inquifitoribus in fuis limntis remanentibus.Ad
argumenta ergo refpondendo patet ex praemiflis, ad fex
prima argumenta pro inquifitoribus militantia decilio,
quod eorum inquifitioni malefici 8c fortilegi non uiden
tur fubiici. Ad alia autem argumenta pro diocoefanis , in
,cafu quo & ipfi a maleficarum inquifitione fe exonerare
licet in

quod non pofeadem facilitate quo inquificore facere quia iu

crimine haerefis iuxta c.ad abolendam. & ca.uergentis. Sc
ca.excommunicamus utrunque.extra de haere.Iudicis ecclefiaftici eft cognofcere Sc iudicare,Sc iudicis fecularis
exequi & punire,ubi fententia tranfit in uindiftafanguinisjfecus ubi ad alias poenas poenitentiales. Videtur etiam quod in haerefi maleficarum,licet non in aliis hgrefius etiam ipfi diocoefani fuas uices ad cognofcendum Sc
judicandum in foro ciuili committere ualeat, tum ut in
argumentis tangitur , hoc crimen maleficarum non eft
mereecclefiaftjcum.imo potius ciuile propter damna
quae inferuntur temporalia,tum etiam quia leges fpccia
les in punitionem maleficorum, quo ad omnem uiam pu
itionis edit cernuntur. Videtur denique quod haec uia
plurimum in exterminium maleficarum deferuirct,5cm
maximum iuuamen ordinariorum coram tremendo iudi
ce funer diftri&um examen quod exigetur cum tcfte,fcri
ucllentjSe ciuili iudicio relinquere,Patct

funt hoc

ptura

QuaHio Trima.

'

&

ptura iudfcinm dnrisfimum iis qui praifunt imminet,

Iranc differentiam procedcmu$,uidelicet quod
iudex fecula riscognofcere
uidicare poteff 3 ufqj ad fen
tentiam diffini tiuam ad poenitentiam quam ab ordinariis recipiet, fecus fuper fanguinem quam per fc ferre

fecundum

&

pOteft.

Summarium traffandorum.

T ergo iudices tam in foro ecclefiaftico, quam ci

uili modos iognofcendi iudicandi, & fententian

rdi , femper iu promptu habere ualeant ,confequearer circa tria principaliter procedendum
Ciit.Primoquismodus inchoandi procelTum fidei. Secundo,quis modus coutinuandi.Ter.tio, quis modus terminandi <$c fententiandi in hac materia maleficarum.
Circa primum quinque difficul tates. Primo quis inter
tres modos procedendi qui in iure tanguntur, fit magis
,
competeris.Secuiidojdc humero teftium. Tertio, an poffiat compelli adiurandum.Quarro, de conditidnc teftiu.
Quinto,an inimici capitales ad teftificandam admittuntur.Secunda pars continet qua:ftiones undecim. Prima
qualiter teftes funt examinandi, & quod femper quinque
perfon^ debent elfe praefentes Item qualiter maleficas
funt interroganda* generaliter & particulariter , 8c erit
fexta I ordine li.quia cum uumerus mutatur eo ut letor
facilius reperiet materiam optatam. Secunda,uaria dubia
,

3
'

3
:

&

declaracfupsr refponfiones negatiuas ,

quando fit incarceranda,
quando pro manifefte deprehenla in ha:re
fi maleficarum.Tertia de modo capiendi maleficas Quar
to de duobus quaepoft captionem facienda funt iudici

&

&

,5

&

defen
an deponentium nomina fint ei manifeftada,
fiones cum deputatione aduocati fint cocedcndx.Sexta,
quid faciet aduocatus fibi teftium nomina non publicantur ,& ubi inimicitiam capitalem allegat coram iudicc .
Septima, qualiter iudex inimicitiam capitalem inueftiga

,,
,

$6%

Modus inchoandi proceffum

xc habet.O&aua, de his qu$ iudex habet audertere antequam delatam tormentis exponat.Nona, de modo setea
tiandi ad quaiftiones
tormenta.Dccima,fuper tormen
qualiter fiat tormentadae,
ta continuanda,
de caute
lis & fignis contra maleficium taciturnitatis. Vndccima,
fuper finales Itcrrogationes & cautelas aiudice obferua
das.Tertia pars continet primo quaeftiones tres, quas iudex debet aducrtere,& ex quibus omnis fententia diffini
tiua debet procedere. Prima, an fuper examen candentis
ferri pofiit fcntentiari.Secunda, de modo quo omnis fententia eft ferenda. Tertia,ex quibus fufpitionibuspoteft
iudicari,& qualiter fuper unam quanque fufpitionem de
betfententiare.Demum fuper ultimam partem de uigin
ti modis fententia ndi, quarum tredecim funt communes
fuper omnem haerefim , reliqui fpccialiter fuper h^refim
maleficarum,& quia locis fuis patebunt, caufa breuitatis

&

&

&

hic

non afiignantur.

Qu&Hio prima fuper modum inchoandi procejjum.

VAERITVR ergo primo, quis

fit

mo-

dus competens ad inchoadum proceflum

fidei contra maleficas.Refpondctur. Cum
inter tres modos qui tanguntur . extra de

accufa.denun.& inquifitio.& primus

eft

quando aliquis accufat aliquem de crimi

ne haerefis, uel fautoria coram iudice , offerendo illud fe
probaturum , & inferibit fe ad poenam talionis, nifi probet. Et fecundus modus quando aliquis dcnunciet aliquem, ita tamen quod non offert fe probaturum nec
uult facere partem fed dicit quod denunciat zelo fidei
,

uel racionefencentiae excommunicationis lata: per ordinar ium ueljeius uicarium , aut ratione poenae teporalis

quam feculari iudex contra non cienunciantes.Et certius

modus per inquifitionem, hoc eft, quando no eft aliquis
accufacor

Qn&ftio Tima.

3 69

accufatoruel denunciator 3 fed fama laborat in aliqua

ciuitateucl loco quod fint maleficae ,
tunc iudex habet , non ad inftantiam partis , fed etiam ex officio pvocedere.ldeo aduertendum quod primum modum procedendi iudex non libenter admittat. 1 um quia non eft in
caufa fidei uifitatus,nec etiam incaufa malefi carum, qu
fua maleficia occulte exercent.Tum etiam quia eft accufanti multum pericu lofus propter poenam talionis , qua
plefteretur ubi in probatione deficeret, Tum etiam quia
eft multum litigiofus.Incipiat procefliim per citationem
generale,affigedo illam ad ualua ad ecclefiaeparoclnalia
uel pictorii per modum qui fequitur. Cum nos uicarius

&

talis ordiuarii^aut iudex talis

domini

toti noftris affefti-

bus inhiantes,ac ex omnibus noftris praecordiis affeftan

tes populum Chriftianum nobis comiftum in unitate
ferenitate catolicae fidei confoueri, ac ab omni pefte prauitatis h^retice.uifceraliter elongari. Idcirco nos iudex
praefatus cui ex iunfto officio hxcincurnbuunt.ad gloria
honorem recolendi nominis IHSV CHRISTI,
^d exaltationem fandae fidei orthodoxe,atq ad depreflio
,

&

&

&

nem

haeretice prauitatis, praecipue in maleficis umuerfis,

& lingulis cuiufcunq; conditionis ftatus.Hicnota. Sic ec

elefiafticus iudex inquirit, addat ordinis religionis,autdi

gnitatis exiftant,qui funt infra terminos huius duitatis,,

aut circa illam, aut oppidi ad duo miliaria, ad quorum no

titiam peruenerint, haec mandata ecclefiafticus iudex ad

iungat.Authoritate qua fungimur in hac parte, inuirtu
te fandae obedientiae ac fub poena excomunicationis prae
cipimus & mandamus,ac mandando requirimus & mo
nemus quatenus infra duodecim dies proxime computan
dos. Hoc feculari iudex modo fuo mandabit , & poenis
eius confuetis,quorum primos quatuor, pro primo 6c re
liquos quatuor primis quatitor immediatos pro fecundo,
ultimos quatuor pro tertio termino peremptis. Ac tri
na monitione canonica aftignamusnobis rcuelant,fi quis
fcit,ujdit uel audiuit aliquam elTe ptrfonam haereticam
malcftcam diffamatam , uel fufpcdam , <k in fpecinli
talia
Aa
iij.Pars Mal.Malcfi.
,

&

Afodf inchoandi procejjkm.

3 70

talia pra&icante.quae in

nocumentum hominum.iumen*

torum,aut terrae frugum ,$c

damnum

reipublice celare

& mandatis no
paruerit,cum effeftu prarmifla infra taxatum terminum
non reuclando fciat fe udex ecclefiafticus addat excommunicationis mucrone percuflum.Secularis iudex addat
poenas temporales. Quam excommunicationis fontenlialeant,quod

fi

noftris antefatis monitis

tiam

in

omnes &

fingulos taliter,ut praedicitur

contuma-

ces praefata noftra monitione canonica praeeuntc,& corti

obedientia requirente , nunc ut rex, & tunc ut ex nunc

ferimus in his fcriptis. Abfolutionem harum fententiaConcludit Iudex

rum nobis tantummodo referuandum.

fecularismodofuo.Datum &c.Nota infuper fuperfecun

dum modum , quod cum ut diftum eft fecundus modus
proceffum fidei incipiendi eft per
procedendi,
aenunciationis ,ubi dcnuncians non offert fe probatufacere
pjrtem.fed dicit quod denunciat ranec
uult
rum.
tione fententiae excommunicationis late, uel zelo fidei ,
& propter bonum reipublicae,ideo fecularis Iudex hoc de
bet in fua citatione generali aut praemitia monitione fpccificare,quod nemo aeftimet fe poenalem fieri,etiam fi in
probatione defccerit.quia offert fe non ut accufans > fed
ut denuncians.Et tunc quia plures comparcbunt ad denunciandum ludicijnotare debet Iudex ut procedat modo qui fequitur.Primo haberet notarium & duas hone-

modum

&

ftas perfonas.fiue fint clerici, fiue laici, uel

poffet habcrijtunc loco notarii fint

enim tangitur

in c.ut officium. $.

duo

tur. Verum quia in caufa graui criminis

tet cautela procedi

fi

notarius no

uiri idonei.

ucrum.

lib. 6.

Hoc

ubi dici-

cum multa opor

ut in reos fine ullo proferatur

re dure ac digne feucritas ultionis.Volumus

erro-

& madamu*

Ut in examinatione teftium quos recipi fuper hoc crimine prxdiito,ipfumque contingentibus oportuerit adhibeatis duas rcJigiofasSc difcrctas perfonas. Hic Archidia o.in glo.poflunt intelligi perfonac honeft se , fiue fint
clerici , fiue laici
Sequitur , in quarum prxfentia per
.

publicam

fi

commode habere poteftisperfonam^aut per

r

duOS-

--

Q^eHio Trima.

j-jz

duosuiros idoneos, fideliter eorum depolitiones tertium defcribancur Nota ergo quod hisperfonis adhibitis mandet denuncianti ludex quod det in fcriptis, ucl
filtem dicat uerbo Et tunc notarius feu ludex incipiat
proceflum per modum qui fequitur.
.

INNOMINE DOMINI AMEN,

>

NNO

/\

NATI VI T ATE DOMINI.

Scc.Tali dic, tali menfis in prxfentia

/"l
|

rij ,

&

co

&

naliter in

tali

mei nota

tertium infra fcript.orum , talis de tali J o

talis diocoefis,ut lupra comparuit perfo*

Toco coram honorabili indice

& obtulit

cidcmcgdulam tenoris fequentis, inferatur tota Si autem non per c^dulam ,fed uerbo ponatur fic. Comparuit &c.& dcnunciauit eidem quod talis de tali loco, dio
carfis talis aileruit & dixit quod feiret hoc,uel quodfece
rjt talia nocumenta fibi uel alijspcrfonis. Quo farto incontinenti faciet iurare ipfum dcnunciantem modo con
.

^
s
\

fueto, uel ad quatuor Dei Euangelia , ucl fuper crucem ,

duobus depreflis in tcftimonium
credis digitis tribus,
fanrtac trinitatis & damnationem anima:
corporis , dc
dicenda ueritate fuper denunciatis , & prxftito iuramen
Vnde fcit cfle uera qux denunto, interrogabit eum .
fi uidit uel audiuit. Si dicat fe uidirtc aliqua,
ciauit,
utputa quia ibi repertus tali hora tcmpcfiatis,uel quia
tetigit, iumentum, uel quia intrauit ftabulum Interro*
gabic mdex ubi eum uidit,& quando,
quotiens,
pe*
quem modum, qui erant prxfentes . Si dicat quod
non uidit,fed quod audiuit. Interrogabit eum a quibus audiuit, ^Cubi ,
quando
quotiens ,
quibus
praefentibus audiuit, formando articulos de quolibet
fingularirer
prxdirtorura
diuifim,
notarius feu Ccri
ptor ponat totum in artis feu in procefium immediate
poft praedirtam denunciationeni continuando fic Qua
quidem denunciatione ut praemittitur farta ipfe inqui

&

&

k*
ifc

P
P
ik

5?
c
tf

&

&

&

&

&

Jl
fjt

&

&

&

&

jiC*

4*

utor incontinenti fecit intrare ad quatuor Dei euangelia

Aa 2
&c.uc
,V.

jScj!

ipSuScji

Formula procejji.

37 1

&c.ut fupra ipfum denunciantem dc dicenda ueritate fu

per denunciatis, & interrogauit eundem, unde
quomo

&

do ea quae denunciauerae , noueiat.uel fufpitionem habeat cfle uera.Refpondit, quia uidit.uel audiuic, interroga mt, ubi aidit.ucl ubi audiuit,& dixicquod tali die talis menfis, talis anni , in tali loco . Interrogauit quotiens
,

&c&formenturarticuli,ut dittum eft,

& totum pon3tur in proceflii, & fpecialiter interrogatur
qui fciunt cumeointalicaufa, & qui poflunt fcire. Quibus omnibus perattis ultimo interrogabitur , fi denunejat mala uoliitate, odio, uel rancore^ uel omittat aliquid

uidit, ucl audiuit

fluore & amore , uel alias denunciat rogatus uel fubordi

natus.Et poftremo iniungetur ei uirtute iuramenti prarftiti tenere fecretum, quicquid ibi,dixit, uel per iudicem
fibi dittum fuit,& ponetur totum in proceflu & in attis
in omnibus expletis ponatur piulo infra. Atta funt
hxc in tali loco tali die, talis menfis, & tali anno,in prae
fentia mei notarij uel feriptoris , adiunfto mihi tali in ui
gore officij tabellionatus,
talium teftium ad hoc uoca

&

&

torum

3c

rogatorum.

TERTI VS
tiam

eft

modus proceflum incipiendi quiecommunis & ulitatus modus, & cum hoclecre,

tus eflet ubi nullus accufatur uel dcnunciator fe offerret,

fed fama laboraret in aliqua duitate 3 uel loco.de aliqua
malefica,
etiam tali
propter famam iudexabfqucct

&

&

tatione generali dc qua fupra , feu monitione ex officio

procedere uellet, eo quod talis clamor frequens perueniret ad aures cius,tunc iterum inchoare poteft proceflum,
in prxfcntin perfonarum, ut iupra.

IN

NOMINE DOMINI AMEN.

N N O aNatiuitate Domini.Tali die

menfc tali,

feu menfibus talibus. Ad aures tals officialis aut iu

peruemt, pluries fama publica referente ac

clamofa lfinuationi producent, quod talis de tali loco di
xit uel fecit talia ad maleficia pertinentia,cotra fidem ac
dicis talis loci

com-

Qua/lio Secunda.

communem utilitatem reipublicx,& ponatur tota proue

fama laborat & paulo infrarAtta funt h$c die tah,menfis
talis, de anno tali,in prefentia teftium talium uocatorum
rogatorum, & mei notarii talis authoritate feu fcnptoris uigore tali. Sed antequam fecunda pars inchoetur, ui
delicet qualiter huiufmodi procefTus eft continuandus,
prxmittenda funt aliqua fupcr teftes examinandos quot

in

numero efle debeant, &

cuius conditionis.

Quaflio fecunda de numero

tefiium.

VIA

dittu eft in fecundo modo dedi&is

teftium qualiter inferibi dcbeant,fcire nu
merum conditione illoru opus eft. Que
ritur utrum Iudex duorum teftium legiti-

&

morum non finguJarium.poflit licite aliquem de hxrefi maleficarum codemnarc

uel plurcs,quam duo neceflana requirantur, diciitur tc

&

ftes fingularcs

quado in diiftisfunt

men inlubftantia feu eftedlu rei, ut

partiales, concordat ta
fi

diceret.maltrficiauie

mihiuaccam alter pueru concordarent in maleficio. Hic

aut queritur, ubi teftes non funt partiales,fcd omnino co
cordant.Et refpondctur, quod quamuis uideatur fuffice
re duo teftes de iuris rigore,quia regula eft,q> in ore duorum uel trium ftat omne uerbum, tamen de iuris equitate non uidetur in hoc crimine duo fufficere.tum propter
criminis immanicatem.ln crimmibus.n. probationes debent cfte loce clariores,fF.de probationibus, fi autem Et
hxrefis prxeipue talis inter maiora crimina enumeratur.
Et fi dicatur q uod in hoc crimine fufficitint leuiores pro
bationes,quia leui argumcnro quis detegitur. C.de hx.

re.lib.2 I.eui

re igionis

tum

argumento recedendo

a iudicio catholicas

& tramite hxrcticum fc facit. Refpondctur

uc

ad prxfumcndtun
non autem ad condemnandum f tum propter iuri$ oydinis in hoccrimine detrunca
tienem*
A n. }
ett

gufiBiott.
ex indircftofio habetur

175

jv

quaeftio quotient

poflint tcftc*

examinari.

Qu^flio tertia.

TOD

fi

quaeritur.

Verum iudex teftes

poffit

compellere adjurandum de dicenda eidem in

caufa fidei fcu maleficarum ucritite. Et etiam
pluries eo examinare. Refpondctur quod fic,
pr^fertim ccdefiafticus iudex, ut fupra patuit in ca. ut ofiicium.$.uerum.Et quod tcftes cogendi 1'unt in caulis ecclefi*fticis,ucritatcm deponere medio iuramento j extrai
de tefti.cogen.ca p.peruenit . alias tcftimonium non uale
adiicibit.Et extra de haere. c. excommunicamus itaqj.
mus. dicitur quod archicpifcopus u 1 epfcopus parrochiam in qua fama fucrit.hgrericos habere circumeat *

& ibi

tres ucl plures boni t eftimonii uiros,uel etiamfi ex

pedire uidebitur , totam uicinam iurare comprllat,& fe*
quitur infra. Si quis ucro ex his juramentis religionem ol
ftinatione damnabili refpucntcs , iurare forte noluerint,
ex hoc ipfo tanquam haeretici rcputentur.Quodauceplt*
ries poffit examinari.ltem dicit Archi.in c.ut olficium . $,

uerum fuper ucr.teftium ubi dicitur fic . lnquifitor hic

autem iudex debet efle follicitus,ut fi tcftes confusi de,

fcientiae minus plene requifiti fuerunt, quod iteratio cum eis inquirat.Nam hoede iure fic
ri poliunt, extra de tefti.cogendis,ur fupra ta&um cft. ff,

pofuerunt,& de caufa

de quaeftionibus repeti,

Qu&flio quarta de conditionibus teHium.

\

VAESTlO
ta

fuper conditiones teftium.

quod excommunicari, Item participes

No-

& fo-

cii criminis , Item infames, Sc criminofi Icrui

contra dominos admittuntur ad agendum, Sc

'fcftificaudum io caufa fidei quacuuque.ltem ficut haere

i

Aa

De tijlibus

3 76

ac earum condit.

t icuscontra

haereticum,ad teftificandum admittitur ', ita

maleficus,contra maleficum, in defettum tamen aliarum

& femper contra, & non pro,uxor etia &

& familiares,contra & non pro,rfr.per ca.filii de haere.lib. 6 & hoc ideo quia eorum teftimonium cft ma-

probationum

filii,

gis efficax

ad probandum.

De primis

patet in cap.in

fi-

dei debere ibidem.In fidei

fauorem concedimus ut in ne
excommunicari,
& partice'ps uel fociis criminis ad teftimonium admittan
tur,indefelu aliarum probationum cotra haereticoscre
detes receptatores,fautores &dcfenfores corum,fi exue
rifimilibus coniehiri,& ex numero teftium aut perfona
rum.tam deponentium, quam eorum contra quos agitur

gotio inquifitionis

haereticae prauitatis

& deponitur, qualitate aut aliis circunftantiis fic

teftifi-

cantes,non falla dicere praefumant.De periuri s quado prae

fumitur quod deponunt zelo fidei, patet in c.accufatus.$.
licet ubi fupra.ubi dicitur:Licet uero periuri
poft poenitentiam, repellantur, fi tamen hi qui coram
infra ,
ex manifeftis iudicii apparuerit tales non animi, leuitate
aut odii fomite, fcu corruptione pecuniae, fed zelo fidei or
thodoxae,diftum fuu uellet coTrigere,ac modo qui prius
tacuerant reuelarc in fauorem fidei,nifi aliud obftiterie,
ftare debet tam contra fe quam reliquos, attcftationibus
eorunde.Et quod infames
criminofi & ferui contra do
minos admittuntur.Archi.in c.alle.accufatus in.licet fu
er uerbo exceptum dicit ita:Tanta cft labes criminis
S re(is,qnodad cius a&ionem etiam ferui aduerfus dominos fuos,& quilibet criminofus etiam infames , aduer

&
&

&

fus

quemlibet admittuntur, ut 2,q.7.huic opponitur.

Qmjlio quinta,an inimici capitales ai

teftificandum admittantur

uero quaeritur.utrum Iudex inimicos, capitales ali*

cuius delati, poftint in tali cafu ad teftificandum fcu
agendum admittere contra illum, rcipondemus quod no

unde
i

QiueHio

377

unde Archi.ubi fupra,Non tamen intelligas quod in hoc

inim icus capitalis admittitur ad a&ionem. 3 .qo.
j.cap.i. & de fymo. licet heli.infinc,dchoc etiam fatis
notat Hoftienfis in fum.de accu.$.quis poflit , fcd dicuntur inimici capitales.Nota q? quia folum ratione inimici
crifriinc

tia quis repellitur,

& non qutecunq; repellit,. fed capitalis

quiamorsinter eos cft defafto illata, ucl fuit

intentata,feu e a quae funt ad morte indu&iua , aut quia
uel uulncra grauia & laetalia funtfequuta,& fimilia quae
ad peruerfitatem & malignitatem agentis contra paflum

intelligitur

judicant manifefte, propter quod praefumitur q> ficutin

tentauit contra iftum mortem temporalem per illum
dum.fcilicet uulnerando,intentaret etiam per iftum crimen haerefis imponendo,& ficutuoluit ei auferre uitam.

mo

famam,quare tales inimici capitales a tefti

Aliae uero inimicitiae praefertim graues, & prout etiam faciliter mulieres ad inmi
citias commouentur,& fi no repellunt totalfter tame di

uellct auferre

monio legitime expelluntur.

ftum eorum dubitant aliqualiter,ut non fit plena fideseo

rum

atteftationibus adhibenda,fed

cum aliis adminiculis

& aliorum teftium diftis pofliint plenam facere probatio

An ne pu
nem,praefertim ubi tudex delatum interrogat
tet fe habere inimicum quod tale crimen ad mortem fibi
ex inimicitia imponere auderet.fi dicet, ita interrogabit
quae illa fit perfona,& tunc Iudex aduertet fi illam perfo
.

nam de

quafufpitio

eftq>

ex inimicitia depofuerit, deno

tauit. Ita tali enim cafu ubi Iudex etiam de caufa inimici

&

alia adminicula
tiseper alios honeftos informatur,
non occurrunt, aliorum teftium difta,poteritfecureta
Iem teftem repellere.Si uero delata perfona dicet, n 6 fpc

&

ro aliquem ralcm habere inimicum,

cum mulieribus habuerim,uel

fi

& non expieflit debite, fed quendam

interdum rixas
habeo inimicum,

licet

dicet

alium qui fortaftis

noti dcpofuir,tunc di&a talis teftis etiam fi alii dicerent

quod caufa inimicitia: depofuiflet, Iudex tamen non de

bet repellere,fed ad plenam probationem cum aliis adml

mculis confcruare. Reperiuntur quamplures minus prQ

fprt

ffftjj

37 *

\An inimici aimitt.in

te/l.

uidi dc circunfpcfti.qui huiufmodi difpofitioaes mulierum refutare annihilare mi^runt, dicentes illis ftan-

&

eo.qj fjpiflime cum rixof$ fint, ex inuicautedia deponere folcnt,Hi qui ignorant aftutias
las Iudicium loquuntur & indicant ut excide coloribus,
de quibus aftuthsm ii.de li.qutcft.patcbit.

dum non clTc in

&

Secudapars qualiter procejfus efl continuandus, qupft.

6. Et qualiter tefies funt examinandi in pr&fentia
quatitor aliarum perfonarm,

&

qualiter delata ejl

interroganda dupliciter .

AM nunc fexto queritur. Qualiter procefhuiufmodi aduerfus maleficas in caucontinuandus.Confiderandum

eft primo.quod quia in cauia Fidei proca
ditur fummariejfimplicitcr , dc de plano
abfq; aduocntoru.& iudicioru ftrepitude
figuramur patct.c.ftatuta.lib.d.qualiter et ifta uerba intel
ligantur, patet extra de ucrb.fig.c.fpe.c6tingit,quod cao
fas committimus de in eoru aliquibus (impliciter, dede
plano ac line ftrepitu Sc figura iudici^pcedi mada mus, de
fus

fa fidei fit

quorum fignificatione uerborum multis contenditur, dc

qualiter procedt debeat dubitatur. Nos autem dubitatio
nem huiufmodi, quantum eft nobis poflibilc decidere cupientes, hac in perpetuum ualitura conftitutionefancimus,ut iudex cui

taliter

caufam committimus neceftario

libellum non exigat, litis conteftationem non poftulet,

temporeferiarum ob

neceifitates

hominum indultarum

a iurc procedere ualcat, amputet dilationem materiam li

tis quantum poterit faciat breuiorcm,cxccptiones,appcl
lationes, dc dilationis fruftratorias repelledo partium ad
dc procuratoium contentiones dc iurgia te
ftiumque fuperfluam multitudinem refrenando , non fic

uocatorum

tamen Iudex litem obruat, quin probationes

ncccflariae

adnLttcntur,citacioncm ucro ac pro cellationem

uram!

tide

Qm^ioV,
V J

37?

de calumnia,(Iue dc dicenda ucritatejne ueritas occul

tetu^per commilfionem huius intclligimus non excludi h$c ibi.fct quia procc(Tus(ut uifum cft fupra , ) eft (Im-

pliciter incipiendus,quia ucl propter inftantia accufato

zelum denuntiatoris, ucl propter clamo-

risjuel propter

(it ad inftatiam par

accufantisjludexin hac materia non debet acc eptare,
cum maleficarum fafta opere daemonum occultatur.nec
accu(ator per euidentiam fafti ficut in aliis criminalibus
procederc,& fc defendere poteft.immo confulere debeat

rem famae laborantis,Sc proceflus qui

tis

accufatori

quod amouea^uerbum

accufationis,5c ponat

denunciationis,& hoc propter accufatoris graue periculfijideo fuper

(ecundum

liter fuper tertium, in

tiam

modum qui &

ufitatus,

& finii*

quibus proceditur, & non ad infta-

Notandum quod quia di&um cft in praecequod Iudex fpccialiter debet interrogare de-

partis.

dentibus,

nunciantem,qui feiunteum eo in talicaufa Sc qui pof*

funt fcire.ldeo Iudex faciet citari illos telles quosdenun
tians intimauit , & qui magis uidentur (cire in fa&o ,

&

feriptor continuabit procefliim feribendo (Ic . Poft quai

attendes ipfe Iudex denuntiata (Ibi h^reticalia ante didla
fore ex fui natura ede talia, tam grauia qu$ no polTunt

&

nec debent conuenientibus oculis tollcrari^cum cadant

eo in opprobria diuinar maieftatis,& tam fi dei catholica
quam reipublic^ detrimentum defeendit ad (e informandum, & ad ceftes examinadum.per modum qui fequitur*
Interrogatoria fuper tejles.

&

interr*
de tali loco, citatus, iuratus,
cognofeit talem , experimendo nomen
delati,& dixit quod llcJtem interrogatus dc cauloeu fa cognitionis, & dixit a> pro eo <p mdit
tus eft (Ibi pluries, ucl (ic uel alias, quia fuerunt focii ,
Item interrogatus dff
e<pr:mentur caufe cognitionis
cogi itionis tempore , & dicit quod lunt decem anni uel

A lis

teftis,

garus

, (i

&

&

tot.

Item

intci

rogatus dc fama illius,& praefertim ad

3 8o

Interrogatoriafuper tefles.

quod quo ad moralia eft homo

bon$ famae ucl malae, quantum autem ad ea quae funt'fiquod eft fama in tali loco quod pralticat aliqua
ea quae funt fidei,& dixit

dei,dixit

contra fidem, ut maleficus. Item interrogatus quid eft

fama,& dixit . Item interrogatus fi uidit uel audiuit
talia facientem, 6c dixit . Item interrogatus ubi
audiuit dici fupradi&a , & dixit quod in tali loco . Itera
dixit quod illointerrogatus in quorum praefentia,
rum . Item interrogatus fi ex fua confanguinitate aliqui propter maleficia fuiflent dudum incinerati , uel fiifpeihabiti,&dixit.Itemintertogatusan cum fufpeftis
Intem intermaleficis habuit familiaritatem, & dixit.
rogatus de modo & caufa quod difta fuerunt , 5c dixit q
ea decajifa & tali modo. Item interrogatus ,fi uidetur
fibi quod talis dixit feu fecerit trafitorie uel lapfu lingu^,
feu recitatorie,feu alo indeliberato, uel potius aflertiue,
aio deliberato 3 & dixit q? fecerit fupradifta iocofe
trufatorie.feu rccitatiue,& no animo uc crededi uel aficr
tiue.Ite interrogatus de ca crcdetia: huius, & dixit a? creeo fic,quia illi qui dicetiat ridedo dixit.Et de iitis eft
dit
multum diligeter inquirendum, quia nonnunquam dicue
aliqui recitando aliorum uerba, uel trufando, uel conferendo, ut alios alliciant uel incitent,licet etiam interdum
afferendo ucl affirmando . Item interrogatus fi haec deponit odiojuel rancorc,fcu dimittit fe amore uel fauore
dicit quod, &c. Et fequitur iniun&um eft fibi tenere
fecretun^ A&a fune haec in tali loco, die tali,& in prefentia talium teftium,uocatorum & rogatorum,& mei no-

talem

&

&

&

&

femper aduertedum quod in tali

examine, ad minus perfonae quinque debent praefentes cf
refponfe,fcilicet Iudexinquirens,teftis uel denuntias
dens,ucl ipfe delatus poftea comparcns, tertius eft notarius feu fcriptor,ubidecft notarius, & tunc adiungat fibi
alium honeftum,qui duo fupplebunc uices notarii , ut (upra tattum cft,& hoc apoftolica auIoritate,qua tunc in
illo a&u funguntur,utfupra in c ut officium de haere.Hb.
tarii feu fcriptorcs.Vbi

duo honefti

uiri

tanqnam teftcs eorum quae deponi;

fWFi

Quxjlio Sexta.

$8 r

tur.Jtem aduertendum quod tcftis citatus debet etiam

cfle iuratus, id eft, ut pradlet iuramentum modo quo fupra de dicenda ueritate, alias falfe infcriberetur citatus Sc
iuratus. Confimiliter examinentur alij teftes, quibus exa
minatis, (i Iudex uideat fa&um efle probatu plene , ucl fi
non plene, tamen eflfe maxima iudicia & fufpitiones uehementeSjSc nota q? loquimur no de leui fufpitione quae

cx leuibus

coiefturis oritur

fed q>

multum

diffamata eft

fuper maleficia puerorum, iumentorum,&c.Tuc Iudex fi

timet de fuga delati, ucl delatg.faciac eum,capi,fi aut no.
timet de fuga, faciat eum citari, & fiuc capiatur, fiue no,
prius faciat Iudex eius domum improuilc fciutjri.dc cuu
fcrinia aperiri, & in angulis pixides & ola inftrumen
ta tolli quaereperiuntur,& fic conftituto, Iudex collcftis
his de quibus eft delatos & his de quibus eft per teftes
conuittus vel habitus fufpe&us/ormct interrogatoria fu
per illis,ac inquirat habito fecu notario, &c.ut fupra prae
fiito prius corporali iuramento ad quatuor Dei enangelia,de diceda ueritate tam de fe,quam de a.li
hoc per
modum qui fequitur confcnbantur etiam lingula.
,

Interrogatoria generalia fuper maleficam , aut

maleficum ,

T
li

&est primus attus.

ALIS de tali, loco,

delatus, iuratus fuper quatuor

euangelia corporaliter ta<fta,tam de fe qua
de alijs dicere ueritate,& inde interrogatus, unde
eft,feu, unde origine traxit. Et perpendit quod ta

DEI

loco

tes,

(1

talis diocoefis. Ite interrogatus qui funt eius pare-,

funt uiui ucl mortui.Et refpondit quod uiui in tali

loco,uel mortui in tali loco. Item .interrogatus utrum

naturali mo^te uel incinerati,& dixit quod tali.Vbi nota
quod hoc fit quia ut plurimum , ut in fecunda parte operis patuit, maleficae

proprios infantes daemonibus offerunt, aut cos inftituunt,5c commuter tota progenies exi-

&
u

3 i/i ftit

yr i

sm jpt

ftit

C8 CXX3 S3C8 G>

es exx3 a^es e>

3 8i
ftit

Jnterrog. gener.fuper malefi.

deponentes affirmaflent, & ipfa negat,

fufpe&a Jtem interrogatus ubi fuit nutri-

infe<ta,& ubi

& umefiet

& dixit quod in tali lo

, & ut in plurib. conuerfatus
co, uei tali, &
uidcat quod mutauit locum proptium

tus

fi

quia forte mater nonfuit fulpefta, nec aliquis ex parente

)a,& tamen conuerfatus in alieno , & piarfertim in locis
in quibus confucuerunt.maleficae uigere, interrogabitur
fic Item interrogatus quare mutauit fuae natiui tatis lo
r
cum
fe tranftulit ad commorandum in tali loco , uel
talibus, dixit quod ex tali caufa Item interrogatus fi in
didis locis uel alibi, audiuit loqui de materia maleficaru,
puta quod tempcftates concitare,uel iumenta maleficiarf,& uaccas liquore ladis priuare, &c.detali materia de
qua eft delata, & fidicit quoti fic interrogatus. Itemintcr
rogatus quid audiuit loqui,5tfcribantur fingula qux dicet. Si autem negat 5c dicit fe nihil audiuifie , tunc fic.
,

&

&

quod talia
fi credit maleficas efic ,
quae referuntur, ut tempcftates concitare, iu

Item interrogatus
poftint

fieri

& homines, Sc dixit

Et nota quod male

fica: ut plurimum negant prima frontc,undc fufpitio oriN
tur magis quam fi refponderent fi fint aut non fint,com
mitto iuperioribus , unde fi negant tunc interrogentur.
Item interrogatus, quid ergo ubi comburuntur,tunc innocenter condemnamur, & dixit.

menta

inficere

Interrogatoria particularia fuper eofdem .

Duertat Iudex quod non procraftinct fubfequen

tes interrogationes, fed indelataeproponat.Icem
interrogetur cui communis populus eam timeret , & dixit. Item interrogetur an fciret fecffe diffamatam , & quod odio haberetur , Sc dixit. Item
interrogetur cur illi perfd nae obiecit dicendo : tu non tra
& dixit Item interrogetur quid mali fibi
fibis impune
fecifiet illa perfona , q> talia uerba in eius damnunaprotuliftet,& dixit.Et nota
haec Iterrogatio eft ncceflaria,
ut deueniatur ad fundamentum inimicitiae, quia in fine
,

delata

Qu&ftio

V7

$$$

delata allegabit inimicitiam,fed ubi non eft capitalis, fed

modo muliebri concitata, non impedit. Hoc enim eft tna
leficarum proprium . concitare aduerfus fc , ucl uerbis in
sutilibus aut faftis puta petit (ibi p radiari aliquid, aut in
fert ei

damnum

aliquod in orto

iionem rccip:ant 3 &

& fimilia.adhocut

fe manifeftant in

uerbo

occa

ucl in opere,

quam manifeftationem habent facere ad inftantiam daemonum, ut fic peccata aggrauentur Judicum dum ma,

nent impunita. Nota enim quod talia faciunt non talio

rum praefcntia,ut fic deponens uellct tefte, producere no
Jiaberct.Non etiam quod incitantur a d^monibus , ut a
multis maleficis & poft incineratis, experti fumus, ita qcf
contra ipfarum uolun ratem, habent incitare & malcficaie Item inrerrogatus quomodo efte&us potuit confequi, fuper minas, ut puer aut iumetum tam cito malefica
aetur,& dixit.Item interrogatus iterum , & quare dixifti
<p nuquam deberet habere fanum diem & ita faftum eft
Cc dixit. Item fi omnia negat, interrogetur de alijs malefi
cijs alijs teftibus illatis, puta in iumentis, ud pueris. Item
interrogata cur uifa fuerit in campis uel in fi abulo.cum
iumentis tangedo, prout interdum folentfacere 3 & dixit.
.

Item interrogata cur tetigit puerum ,& q> poftea male

habuit,& dixit. Item interrogata quid egit campis tem
pore tempeftatis , & fic de multis alijs. Item unde quod
cum habeat unam uaccam aut duas^qd plus abundat in
la&equam uicinas habentes quatuor autlexj. Item manet inftatu adulterij aut concubina, licet non feruiant ad
propofitum, tamen fufpitionem generant amplius quam
fuper probas & honefias delatas. Et nota q? fiepius fuper
i

articulos contra eam delatos interroganda eft, utrum ma

neat in eodem propofito aut non.Qua confcflionc perafta & fcripta 3 fiue ad partem negatiuam,fiueaffirraatiua,
fiue fub ambiguo feribatur poftea : Atta funt haec in tali loco, &c.ut fupra.

aC

Quseft,
i

.flwft.

3 84

Contra negantes quom.pracedendum.

Qu&ftiofeptima , in qua uaria dubia declarantur

Juper yr&miffa interrogatoria

& refponftones

negatiuas , an delata fit incarceranda,

&

quan
do pro manifesti deprehenfa i n b&refi malefica
rum fit habenda , e- efl aftus fecundus .

VERITVR

primo , quid agendum fit

plurimum contingit , perfona delata
omnia negat. Refpondetur Iudex habet

ut

circa tria attendere

miam

fcilicet

fuper indicia fadi

fuper infa-

& fuper difta tc

ftium fiuidelicet, omnia infimul concurnon omnia infimul, ut plurimum etiam conquod
maleficae ftatim propter fata in alitingit, <o
qua uilla aut ciuitate infamatur, indicia etiam fatti funt
,

runt, aut

fi

prae oculis, puta inpueris maleficiatis, aut in iumentis

quae faepius inficiuntur, aut la.d e priuantur,numerusetia

teftiumeft infcriptis, qui licet fint, fingulares, puta quia
unus depofuit quod puerum fibi malchcauerit, alius uefic de alijs.
ro iumetum, tertius uero fuper infamiam,
Tamen infubftantia fa&i concordant, puta in malefici js,
quod ut malefica fit fufpcfta ifti teftent, licet no fuf
ficiant ad codemnandum abfque infamia, uel etiam cum
ifamia,ut fupra taftu eft,quaEf.j.374.infinctn cu iudicijs
Facti poflet ex his tribus infimul reputari, non ut fufpefta.uehemencer aut uiolenter,de quibus fufpitionibus in
ferius declarabitur , fed reputari ut manifette deprehenfa i h^refi mafeficarum,ubi uidelicet teftes idonei.id eft,

&

&

&

non ex inimicitia, & fufficientes I numero, pura fex, odo,

&

confequentcr deberet
ucldccem iurati concurrerent,
poenis in capitulo adabolendam.$.pra:fenti dehjre.fubicere,5c ca.cxcommunicamus 2 Se hocfiuecrlmefitfaf
fa.fiue non, & haec fic probantur.Non quod ditum eft ,
quod ubi omnia tria prefafta cocurrunt , tunc ,p manife
ftc deprehenfa in haerefi debet reputari, non eft lutelhgen
.

dum

Qu&ftioril.

385

du qj neceiTario omnia tria incurrere, fed probatur fic g

argumentum a fortiori, na unum quodqj per fe inter illa
duo,qu$ funt iudiciu.m farti, & tcftium produrti legitima, poteft reddere aliquem,vtpro deprehenfo in hereti

ca pratutate habeatur.quanto magis,vbi ambae piobatio

nes pariter concurrut? nam lurifta? vbi quaerunt quot
modis de lurc aliquis habetur pro manifefte deprehenfo
haeretica prauitatc.RefpondetUr quod tribus, ut notat

Bcrnardus in glofa ordinaria, in capitulo ad abolendam.

401. in fine magis explicat .pfenti & uerbo deprehefi,cx
tra de haere.& tartu

'

eft

fupta in qu^ftionc prima, in princi

pio opcris,fcilicet, farti euidetia,puta quia publice praedi

cauit h^rcfimjhic aut ponimus indiciu fafti propter publicas minas, quas;intuit, dicedo.nuqua annos, dies, habi
lis.uel fimile,

& effertus fuit fubfequutus,

tima probatione per

(equit uellegi

tcftes,uel tertio ex propria confef-

fione,unde fi unumquodq; illorum per le.f acit & reddit

alique taqua manifefte fufpertu, quanto magis infimul
iugedo infamiam, & iudicia farti, cum teflium depofitione, licet ibi dicatur euidens fartum, & hoc indicium farti.
hoc eft quia diabolus non manifefte operatur fcd occulte , damna autem & inftrumenta maleficii que reperiuntur, dant indicium farti, unde ubi euidens fartum in
alia h^refi folum fufficeret.hic adiungimus tria. De fccun
doucro quod talis deprehenfus, licet negaret, tame iuxta
illa capitula eflet puniendus, ficpvobatur. Nam deprehen
fus farti euidentia.uel per tcftes aut fatur crimen uel no.
Se fatetur & eft impenites.tradedus eft brachio feculari
ultimo fupplicio feriendus,iuxta capitulum ad abolenda(ut fupra)uel eft carccri perpetuo detrudedus,iuxta ca
pitulum excommunicamus fccudo.Siaut no fatetur, fed

&

ftat in negatiui.eft vt impoenitens tradedus potcftatis cu

animaduerfione debita puniendus, ut no tat

riae fecularis

fummo titulo de hccretici qualiter deprehendantur Sic ergo concludit,quod fi ludexifto modo
procedere fuper interrogatoria & teftiu depofitiones
um vtilirtumieft in caulis fidei fummarie (impliciter, &
Hoftienfis in
.

ili.PaysMaltMaicf.

Bb

de pia-

86

De medo capiendi

&

incarcerandi,

de plano procedi poteft,Sc ipfam delatam carcer i deputa,

rct , ad tempus uel ad annos plurcs , fi forte poft annum,
fijualoribus carceris deprefla, crimina faceret, no iniuftfe
fcJ iufte procederet. Attamen ne ui deatur fentetiam pre
cipitare.immo fecundum omnem a:quitatem procedere*
quteritur quid confequcnter agendum fit.

QuoHio ottaua

ceranda

& procedenti annexa

& de modo capiendi

an fitincar

&c(l

aftus tertius luditis,

N uero

fuper ncgatiuasrefponfiones mar

adcuftodiara mancipada

lefica fit carceri

ubi puefata tria cbcurrunt.fcilicct fama,

indicia
prodmftioncs teftium, auc
fub cautione fideiuflorum dimittenda uc
denuo citata refpondcat. Refponderi po
teit ex tribus

opinionibus.Primo enim aliquorum fentea

tia,ef.,quod carecribus

fit

macipanda,& nullo

modo fub

cautione dimittenda, & hi inni unci r rationi tactae in pr$

cedenti qua?ftione,quia uidelicet habetur pro manifefte
deprehenf a, ubi illa tria concurrunt Ali; uero quod aa
te incarcerationem poceft cautioni fideiuflbiuin relinqui ita quod fi fugam caperet, quod tunc pro coui&a ha
beretur.liccr poft incarcerationem fuper negatiuas rcfpo
fiones no fit cauriom,uel manulentc relinquenda, quado
uidclicet illa tria concurrunt fupra notata eo qtf tunc
no pollet fententiari & ple&i ad mortem,& lvic innititur
confuetudini Tertij funt qui dicunt quod non fit danda
infallibilis regula, fed 1 ud ici fit relinquendum, ut fecudii
ditta teftium & infamiam pcrfona?,& fi inditiafafti concurrunt, tanto grauius difcematur j) modum patria? fer
itando & cofuetudinem, concludentes quod fi no pollet
habere fidciuftbrcs notabiles ,
fortallis fufpefta de fuga, quod tunccarceri mancipetur,&ha?c tertia uidet rationabilior, fic tamen quod debitus fcructur modus qui
.

&

,
;

Qu&frioVnU:

itf

3 S7

ftat intribus.Primo ut domus eius quantum pofTibilc cil

per illuftretur,fub & lupi a in omnibus angulis, fofiis, &,
fcriniiSj & fiquidcm famofa malefica cxiftit tunc abfque
dubio, nifip;rius fintiiibea occulta uaria. inftru menta reperiuntur.ficuc fupra tactum eft. s ccundo , ut fi habet ancillam,aut confodalcs, quod & ille uel illa Icoifum inclu
duntur,ctiam fi non fint delatae, piacfumitur eas no !arerc
fc creta aliqua illius delat. Tertio quod in capiendo fi in
,

domo

propria capitur, quod non detur ei fpacium intran

di cameram, eo quod tunc folet certa maleficia accipere,
Sc fecum deferre pro taciturnitate procuranda . Ratione
cyius incidit dubium an modus capiedi malcfi cas. qui ab
aliquibus obferuatur uti a famulis,fubito a terra eleuatiuf.
Sc in fporta fiue in fpatulis,ne terram ultra tangat defer-:
tur.fit licitus.Refponderi poteft cx

rundam theologorum
plici

ius

fententia,

canoniftarum

quod licitum

fit

hoc

refpedu.Primo.quia ut in quxft, introduftura

tertia: partis

patuit

plurimorum

fententia

& cfuotri

hu^

immo ta-

lium doftoru quoru di&a reprobare nemo audet , ut idc

quod licitu eft uana uanis coto

fentit Scot. Hoft.Goffr.&

denique , immo & maleficarum faffiones dcmonftrant quod faepius per talem modum captae>
taciturnitatis maleficium amilerunt , immo quamplures
incincrandae petentes ut faltem pede uno terram tangere
pcrmitterentujjdum eis fuilfet denegatu, &an fine fcifdcfere. Experientia

tutum cur tamen terram tangere

optaflent, re

ponfum

fulminibus in
teremptis. Alia caufa,nam hoc ipfum niauifcflum exiftit
militia
publica
in
ut in lccunda parte operis pntuit.quod
omncsjuires maleficii franguntur quo ad 'praeterita , fed
quo ad futura nifi de nouo ei a diabolo fuccurratur I mai
fi tetigi(Tent,feipfas liberaflcnt,

leficio taciturnitatis

multis

Omnia crimina

aliis

fatt tur.

Dicamus ct

go iuxta apofiolum Quacunque uerbo ucl opere agimus.om nia in nomine Domini noftri lcfu Chnfti fiant,;
.

ftquidem innocens fueris h^c captio non tibi nocebit*

Teitio rcfpeftu, quia fi fecundum doAores licitum, eft
per uana opera maleficia tollere, quia m hoc concorda^
,

Bb

omnes

De modo capiendi

3 88

omnes, licet diferepant in

&

incarcer .

illo, quod illa

uana no debeat

e(Te illicitJjUndc diiftum Hoftienfis,ubi dicit quod licitu

fit.uana uenis cotundere,glofator ab aliis, nota
q? dicit ua

nis.non aut
rejad

illicitis, a

fortiori iliicitu eft maleficia impedi

hic refpettus habetur,
no ad ali

&

qd impedimentu

quid

iliicitu cxercgdu.Notet infuper Iudex

q J eft duplex
incarceratio,una ad poenam ubi criminofi ponuntur,a!tc
ra ad cuftodiam tantu,5c hecin pra;fatorio fit,
hae due
cuftodie natantur in ca. multorum quxrcla, ut fupra.unde

&

ad minus ad cuftodia eft incarceranda.Si aut leuia eflent

pro quibus eflet accufata.ita quod non eflet infamata, ne
eflent indicia fali in pueris

&

umentis,tunc remittatur

domum,fcd quia familiaritatem habuit forte cum

leficis,& nouit eorii fecreta.det fideiuflores,quos fi habe
re no pot,iurametis 5c poenis aftri<fta,domum non exeat
ad

ma

nifi uocata,ancjllae

adcuftodiam

autem & domefticae de quibus

poenam detineantur.

& non ad

Qu&flio nona, quid agendum pofl captionem

,

deponentium nomina fint

& an

ei rnanife

(ianda,& ejlaftus quartus.

-J

fupra,

*
,

V O autem pofl captionem fiut.fed

primu

inter

illa

ludice relinquitur,

quid
fctli-

cet,defenfionum cocesfio, & in loco tor

ture,non tam e propter torturam exami
natio, Primum

Secundu non
/odales

fi

habuit, in

domo

non datur nifi

fit nifi

petierit.

prius ancili^ feu

con

examinentur. Procedamus ta-

men

ordine pofito. Si delata dicat fe innocetem,& quod

fitdelata,& quod libenter ucht tales accufatores in
Ipicere,& eos audire,tunc fignum eft quod petit defenfio
nes. Sed an Iudex teneatur ei deponentesunanifeftare
,
ad confpeftum eius pr^fentare.Hicaduercat Iudex quod
falfe

&

nUilum illorum tenetur facere, nec nomina manifcftare

O <L
nec

- _t

QntfiolX,

}S9

nec ad confpc&um pra;fcntare,ni fi deponentes per fe , fle

fponte ad hoc fc offerunt, ut uidelicet eorum afpe&ibus
praefententur.flc ea quae depofuerunt eis in faciem obijcc
re ,q> autem non tenetur ludex fle hoc propter pcriculuni
deponentium probatur,nam licet diuerfi fummi pontifices diuerfa fenferunt, nullus tamen unqua fenfit q? ludex
teneretur iu tali caufa delata, nomina deponentium manifeftare,nec etiam accufatorum , licet hic non procedi-

mus per modum accufationis,fcd

fig

potius aliqui fenferunt

in nullo cafu liceret,aliqui uero

autem Bonifacius

quod

in

aliquo.Tandc

VIlI.fiatuit,ut patet, in cap.ftatuta.j.

inhibcmus.lib.6. ubi

fic

dicitur.

Inhibemus tamen quod

accufatoribus ucl tefiibus in caufa haere fis interueniendeponentibus propter potentiam perfonarum,
cotra quasinquiritur,uideat epifeopus fle inq u ficor. Nata tu pro inquifitore fle Epifcopo Iudicemquemcunqj co
tra maleficas procedentem exconffnfu epifeopi fle inqui

ii

tibus,'feu

fitor is, quare ide m eft uices fuas comitterc poliunt, ut in

;
quarftioneincrodu&oria patuit, unde fle talis ludex qui.cuque etiam fecularis procedit apofiolica aufloritatc, fle
_non foium imperatoria fequitur graue periculum immi,nerc,fi contingat fieri publicationem eorundem ipforu
nomina non publicent, flcc.Et fequitur infra,ceffante uero periculo fupra diffo,aecufatorum uel teftium nomina
prout in aliis fit iudiciis pubiicentur. Attendat etiam or
,cunfpehis ludex de potentia perfcnarum.quia illa f ft tri
plex,fcilicet, potentia generis, fle familia; potentia pecujjnijjflt potetia n)alitiae,qua; magis timenda cft. quam alie
,

jdua:,quod exilia teftibus grauia pericula pollent immincre,fi cis cotra quod depofuerunt eorum nomina pubji
carentur, fle ratio e ft maius enim eft periculum nomina
.teftiunr pub.icare alicui delato pauperi

habenti

malicom

homicidas, qui nihil habet nifi perfona

perdere, quam generofo ueldiuiti, abundanti in tempora
hbus, quod autem fit graue periculum,5c quale, declarat

^plices, rebelles Se

loan.fuper pra:di<fto uerbo periculu, dicens ita pericula

quia timetur mors uel detruncatio ipforum,uelfiliorum,

ucl

TsIjm. deponi hon mmfeftantur.

*
^
parentum filorum, uel deuiftatio 'fubftanti* uel
,

iicl

hit

Aduertat infuper Iudex q> cum npoftolica autto

ritatc e< beneplacito ordinarij in his procedit , quod ad
illud fccrethm fcilicet, de non reUelando teftificantium
nomina, tam ipfe quam omnes aliis alfertores qui depoli
finiiMa.

tiom teltium intcrfuerunt,aut in futurum circa fentem

tiam ferendam intereffe poterunt.tenentur fub perna et
communicationis quam contra eos fi oppofitu fecerint
epifeopus fulminare poterit J & ita necreuelcnta princP*
pio pr ocellus, ad minus implicite fulminabit . Vr.de in
nile. ca. (Intuta .in .&ut eorundem ita dicitur: Er ut eoteliium periculis efficacius ocrundem nccufatorum
curratur,5f cautius inquifitionis negocio procedatur, pr?

&

fenti' conftitutionisauftoritate{permittimus quod epifinqu fitores.tu intelligt fi cut fupra polfint incopus

&

dicere iihs quibus urprajmilTum eft,proccflum huiufmoeos arcana confihi feu proceflus fibt
di applicabuhti'&
fub-iecreto ab eifde epifeopo 5c inquifitoribus patcfafta

iplorum licentiam aliis patefacerent excommunicationis lentcntiam.quam exfecrcti uiolatione ipfofa&o incurrant fi eis uidebitur promulgare. Notandum ulteriis quod ficut poena annexa eft.uhi nomirfa teftmm in
debite publicarentur, tn pceua cfi annevn ubi indebrte oc
cultarentur, fcilicet illis qtiibus merito funt mamft danda, fcilicer peritis, & aircflbnbtts, de quorum confilio eft
praeter

ad fententiam procedendum. uel ubi non pub icarenr ubi

fine per-culo tertium publicari portent, ut in di.cap.ftatu.

Caeterum in omnibus praecipimus

tam cpifcopos qinm Itiquifitores puram & prouidam in
tentionem habere ne accufitorum liet tertium nomina

circa fidem ieqiutur

rft fecuriras periculum efle dicant, nec

fc curitarem nfierant uhi tale perien
immineret, fuper hoc Confcientias eorum oncrandicitur : O tu quiciinque Index in
tes.,ub' Ai chid.it
tali cafu bene aduertere uerba ifta.nam non dicit lene pe
n culum fi 'jrntie noli igitur reiim priuare ieris. ordine ,

-fupprimendn.nHi
in

eorum dilciimine

Ium

hnc magna
i

caula
'*

quoniam hoc
V

fieri

non poreft

fine oT-

fenfio-

.
tl I
\

V%

rt

MM

QuteJlioTX.

J(5i

fenfidneDei. Et notandum lettori /quod quia omnia

& etiam fequentia ufque quo puniatur ad
modos fententiandi abfquc poena fanguinis in quibus ec
rlefiafticus iudex iudicare habet, fieri poflunt cum cofen
'fu diocoeforum per fecularem iudicem ideo non impediat leftorem fi in ca a liegatur mdexCcelefiafticus & no

praecedentia

fecularis,qui

modos fentetiandi

ex modis fentetiandi
'Qvastio decima

>

fuper fangninem capiet

& poenitentiandi ordinariorum.

qualiter funt defenftones conceden-

da cum demutatione aduocati

&

eft

attus quintus

igitur

defenfionespctic,quomodo con-

cedi pofluntjfbi

nomina teftium omnino

occultanturiDicendu quoddefenfio ftat

in tribus. Primo ut ei aduocatus deputef.
Secundo, illi aduocato nomina teftiu non
publicentur nec ad fecretum etiam tefub praeftito iuramento,fcd [informetur de fin,

nendum

quantum

sgulis contentis in proceflu.Tertio delati caufa

poteft in meliorem partem interpretetur , fcilicet , ne ta

damno iuftitia: ut patebit & prorticn fcandalo fidei,
curator pari forma cui proccfliis totius copia fuppresfis
tamen teftium deponentium nominibus , & idem advocatus effet procuratorio nomine procedere poterit.
Quo ad^primumj, notatur quod aduocatus non 'deputatur ad beneplacitum delati puta quia uellet habere tinum ad fuum placitum , de illo omnino caneat Iudex
"non concedere hominem litigiofum , maliuolum , qui
faciliter pecun iis posfit corrumpi (pn ut f^pe tales in& de leveniuntur , ) fcd concedat fibi uirum probum
galitate non fufpe&um. Et notare dcbtt ludex quatuor
per
aduocato.
intab
iri aduocato, quae fi obferuata fue

&

&

mittat eum aduocare alias habet eum refutare ,nam

aduocatus primo debee examinare qualitatem caufae ,
F
&fi
Bb 4
,

393

Qu&flioX.

fecundum defenfionem quam fecit,& debet abiurare pu

frequenter alleblice coram cpilcopo.iuxra ca.accufatus
gatum. Hoc ad longum pofita funt, nec patui pendat ifta
proceIudex.quia ex aduocato fcu procuratore, ubi falfe
unde ludex
dere nititur, plurima pericula eucnire folent,
afta
fecundum
procedere
refutare,
debet omnino eum
probata ubi irreprehenfibilis aduocatus fuerit.Vcruntamen fi ludes habuerit aduocatu irreprehenfibilcm pro

&

&

nomina rc
delato uirum zclofum,& iuftitiae amatorem
fub
ftium ei iudicarepoterit.ad fecrctum tamen tenendu
praedito juramento.

Qu&ftio undecima
fibi

quid faciet aduocatus

cum

nomina teflium non publicantur. lAftus fextus .

VOD

Quid ergo aduocatu*

fi quaeritur
etw procuratorio nomine ,p delato faciet
ubi nec fibi nec clietulo fuo nomina teftitk
publicantur, quam tame publicatione delatus

fumrne affeftare?Refp6(io.lnforma-

n a ludice de fingulis in procefiu contentis,

&

fi quidem copiam habere uclit,fuppresfis tamen nomi

nibus teftium tradatur fibi , & fic informatus accedat de
latum, & fingula fibi proponat,
fi materia poftulat.ut
pote quia multum oncrofa delato, tum ad patientia qua
tum poteft hortetur.lEt delatus ubi itetum |atq 5 iteruiu
fiat ut fibi teftes publicentur, refponderc poteft ex faftis

&

qu$ cont ra

te delata funt,conielurare teftes poteris,na

iumentum, aut tali mulier

fcu uiro dixifti,eo quod talem rem quam petebas tibi co
prcefiare nolebant, tu fentiesquod melius fuiflet ut mihi
rem acommodaffes , poft qu uerba talis infirmatus fubito.fafia tua ut reftimouia clamant, qua* plus ponderji
tur quam teftimonia uctborum.uel etiam tu fcis te infa
tali maleficiatus eft puer, aut

matam

cys &.damnis hominibus illatis, & ficreplicado finaliter

ad hoc dcuenict.quod ipfa aut inimicitias allegabit , afle
rens

fihi

ex inimicitia obiefta, aut dicet:Fatcor

me

dixif*

hxc uerba.fcd non animo nocendi . Quare aduocatus

tunc Iodi e & afTefToribus.de primo, Uidclicet de inimici
tia habet proponere.&Iudex inquirere. Et liquide illa ca
pitalis inuemretur.utpote quia inter maritos,uel confan
guinCbs f uffet mors intentata ,uel fequuta, uel alicuius
criminis inculp itio, ut quis foret pledendus per publica
iuftitiam, uel fuerunt uulnera grauia excontroucrliis&
Te

tuneprouidus ludex cum fuis afTefTonbus

an ex parte delata: inimicitia aggrauatur uel
ex parte ddportentis.))uta quia maritus aut amici delatz
alios ex parte deponentis iniufte oppreflerunt 5 tunt quibrisis illata
difcuticc

dem

fi

non

afTunt indicia fadjiin paeris fcuiumentis.fiuc

hominibus malcfieiiitis, nec etiam afTunt alii reftes, aute

tiam quod publica infamia non laborat, tunc prxiiimitur
uindi&xcon tra eum depofuerit & eft delata
<p ratione
omnino abfoluenda,& libere dimittenda fub debita cautione de no uindicado,&c.ut moris ludiciu cft.Scd quaeri
,

'ttir.K.uhaiina habec pueru maleficiatu,feu ipfa per fe eft

'milefkiata.feu in iumetis percepit plurima

damna,

& fu

confanguinei per
rius iniufte fuu maritu,auc cofanguineu opprefferuntia
publico iudicio,unde cum hic duplex fit inimicitia ex par

fpicatur fuper illam cuius maritus aut^

&

te deponcntis.quia inimicatur ratione maleficij illati,

infamix iniufte, obiede fuo marito fu bito , auc

-ratione

&

confanguineo,eft ne eius depofitio repellenda aut no?

quidem ex una parte uidetur quod fic quia, inimicitia ibi
eft, ex altera quod non, quia profert indicia fafti. Rcfpou
-det, quod in cafu quo non adfunt alii deponentes, n^c et
publica laborat infamia contra delatam. tunc non ftatur

&

delata tamen
eius depofir om tantum , fed. repellitur.
redditur fufpetfta, fi
inquantum morbus eft malcficiofus,& non ex naturali defcftu , & qualiter hoc cognofci
tm inferius pateoit,quod canonica; eft purgada Sed ii ite

&

rum

'

'

i9f-

rtirti qifiritof^w aludcpontfnccs etiam habent faper in*

diaa fdif>tfirriom deponere qU| lpfi$ aut aliis contigcrunr 3 aut folUrn fupet infamiam? Rtlpondctur quod fi fu*
per alio intijeia fatti deponunt,benequidem, fi aut tantu

&

ita in re^xiftit /tunc Iudcx licet repudinfamiam,

indiciu faftf
ient depdneft temptoptcrinimicma,ta^

fiiper

quod^rotUlif :& oftendit ludexetf 'aliis teftibus, quae fuper infamiam depofuerunt capiet pro interfigrio fuper fil
fpitlohenvueberrtentem, ex qu.1 ipfa delata detenta iudicari poterit a ludicc fuper triplicem p$nam,fcilieec,cano
rticxpiirg tioYiispiopter infamiam ,iuxta ca. inter follicitudines extra de pur.ca. Idem fub abiuratione proptet

&

fecundum ua^
fiifpitionem.iuxta ca accufatus inprin.
quar
rias fufpitioncs ad uarias abiurationes,ut patebit in
to

modo fehrcntinndi. t propter

fatetur

indicia fatti

fi

crimen

& pben itet, non relinquitur btachio feculari ad pu

ludicemad per
petuos carceres' iudicatur,per fecularem tamen Iudicem
non obftdnte quod ad perpetuos carceres fit per ccclcfii
fticu Iuditem iudicatus,poteft tamen ipfum propter dam
na tempdralia tradere ignivi iixta.c. ad abolendam.J. prae*
fenti,& iuxta ca excomunicamus. 2. de h^re. quae omnia
hitionem -fangui nis,fed petecclefiafticum

patebtrnt inferius circa fextum riiodum fententiandi. Epi

logahdo.Atrendat Index primo quod no fit facilis ad cre

aduocato.ubi pro delato allegat inimicitiam capitalem eo quod rariflime in tali crimine quis deponit fi
nc inimicitia, cum maleficae femper exofae omnibus habeantur.Secundo attendat quod cum quatuor modisma

dendum

per cuidentiani
per confeflionem propriam

lefica poteft coniuricijfcilicct, per teftes

fafti, per indicia facli,

hoc

uel fuper

infamiam tantum, quod tantum

fici

et

&

hoc

per teftes, uel fuper fufpitionem tunc pro e ardentia faib

aut ind na fafti fieret , ex quibus fufpitio poteit iudicart
con
Icti is uel uehemens.uel molentia, & ha-c omnia abfqj
fefiione propria, q fibi concurreret, tunc ut Hidum tft
procederetur. Terfo applicet pimmrfla ad fuum propofi-

tum

fuper

peifonam detentam, ad obu;andutn auudcato,,

fcd

Quando norma

quodibieocurran

uehementer,uel leu

teft.nonfublicantur.

& tunc ldllocato

fuper inimici-

Ejh quantum ad
on-Poent. Et
de
tiam all,g-n t c P
aduoMW pto i
mdelteet
illam partem ubi
ubi >'S 11f
Sed
ailegautt.
ponentium
(U fen-.
quxprorulu on ra deponent
quod tta uetba
l

dies

SK

qu*

mihill
^ffiSSETE
finos,aut,ucnict in
,/j
& ftrnilia. Tunc aduo,

mirreui

ties

">

fubfecucuro
tamepro pte t hoc
CO rporibus, no
tanqua ma
fa
cau
malj flt
fequitur quod
^- ftcs uuaariis modi* accidere pofsut.
quod infirmitates

tarus

adiwg

deponenti, rebui

lcfica,co
Item allegat quod

cornmtme eft

&*SutKtt
mo di mutuo contendere,
det debet obu.are

dcf
terit.

fign t &
ex ugm*
^amu
Sed quiaet

ftat,utpote quia nu

rc

U erbis huiuf-

aU

a t,oncs In

& infirm ita.

W* po
conetperimentis oppofitum
y

quia repen
ta fuit, ideo

ran potent
:

udi c atur ut morbus

amot is ,

d,ccrct

male

fubito famtati

sSpasg-^

Sicut a fimili

cct fovtailis

fi

q u,s

aliusA non

ipfc

m cau

f.lt

fulbitio*

con.

jC(j a j.

XL

Qn&ftio
\'*h
*

Jy

-''MarSl mr;;
J

c-

'
i

297

'sAy.AiiiUti r>

.*

'j

U;oiv duiiia
fi*

.'i

Sequitur ad idem qudfiio duodecima, mar'

gis declarans qualiter inimicitia ca

i(

fitalis inuejiiganda.
Vifiiuaic-ffioii

'r
^
lAttus Jeptimns.
. i

>

'/}!

'

'

TTENTO

*% *r tif'

'

* !

quod a tcftimonio ferendo

tantummodo

inimici capitales repellun-

tur,ut fupra quinta qu^ftione tactu fuit

Inimicitiam aute talem declarare ex iis,
uas in capitulo procedenti tatta funt, lu

3 ici
uideatur, attero

fortasfis

nimis obfcurum & difficile

ucl eius, procurator nollet

quod delatus

faciliter eius acquiefcerc decifioni fuper materiam' taa

quae dicatur inimicitia capitalis,& qua: non. Ideo expri-

mendi funt alii modi, quibus in notitiam talis inimiciti^

ludex deueniret,ut infontem fic minime damnaret, quod
tamen reum per debitam iurtitiam punirct.Ethimodili
cet fint cautelofi,feu etiam dolofi, tamen ludex illos pra
fticarcpotert in bonum fidei
reipublicac,cum & apo-

&

ltolus aicat:Cum cflem aflutus dolo eos cpi,fpecialiter

etiam hi modi prafticantur fuper delatos, non diffamato
publice,feu etiim no notatos per a liquod indicium fafti
licet etiam Iudexfuper quofcuqj delatos, ubi inimicitias
contra deponentes allegaret, & nomina teftium omnino
fcire uellent.Primus modus eft,nam datur delatio,fcu ad
uocato, copia proceffus,ad partem fua.fcilicet, deoifum
nomina deponetium feu deferentium, ad partem alia,
non tamen ea ordinfc quo deponunt, fed ifto modo ut no
men tertis qui eft primus in copia, fit fextus u el feptimu?

&

cedula,& qui fecundus,fint pcnultimus.uel ultimus, & fic

delatus,& qui lioc deportat, uel illud, quis fi primus uel
&
fecundus in fua copia,quo ftante,aut dabit omnes inimi
cos aut non t Si omnes, co citius deprehendetur delatus
y-.dacio.

Qwmx api

t. minie? tia

inuefiiganda.

ti

mendaciojubi caufa inimicitiae per Iudicem ferutahitur,

inuelliga(i quofdam ucro tunc facilius caula inimicitiae
bitur.Scqundus modus ciTcta fimili , ubi daretur ax^uocadeponentium noto procciTus copia ad partem unam,

&

mina ad partem
libi a

aliam.fic adiunftis aliis extraneis

maleficis fueriint perpetrata

St i\on

qux

a-

a deponetibus

feu teftibus inferiptis dcpofita,fic delatus non poterit affertiue dicere illum uri illum inimicum capitalem , quia
nefcit.quae fint ab

illis

contra eu depofita.Teitius

modu*

& fupra talus

capitulo quinto,nam.cjuaudo delatus

examinatur in fine fecundi examinis antequam petit dcaduocatus libi dep u ratur' inter ro
antequam
fenfiones,3c

qui

gerur.an reputet fe habere inimicos capitales , qui omni

diuino timore poftpofito.lalfo imponeret (ibi labem h^
ac ini
refis maleficarum . Et tunc forte imprxmeditatus
prouifus,6c no uifis deponentium attcllat Ionibus, refpd
det, quod

non reputet

fe

habere tales

imm

cos, uel

fi

dicit

puto me habere, tunc nominat, & ilii inlcribantur,fic cau

leae co ccrfa etiam inimicitif, utpoftmodum Iude.v u
fcop
fius inueftigarc, pollqua copia procelTus & nomina

fum fuerint tradita modis quibus fupra EU fic quartus,

mpdus uc iterum in fine fecunda examinis aut confefiio.

fecunda interrogato
iiis, de qua in fexta quaeftiotie circa
ogatuv de te
ria antequam dentur fibi defenfiones, interi

depofuerunt contra eum phunc mo

Cognofcis tu talem u aura nominando de tcfti-

Ilibus qui grauius

dum

bus,qui grauiora depofuit,5c tuc dicet quod iic.vel quod

dando
nor: . Si dicit quod non , tunc non poterit ex poli
fibidefenfiones Sc

aduocatum ,*poncre illum capitalem

inimicum , cum dixerit medio iuramento prius oppofi-.

tum, fcilicet.no eognofcere illu Si autem dicit quod fic,
tunc interrogetur, fi fcit, uel aud/uit quod mfa, uclipfe,
ederint aliquid contra fidem Chri(lianan,ucut malcfic^
facere Iblent.Si dicit quod fic , talia enim & talia fecit.
Interrogetur quOque fi cll cius^amicus, uel inimicus, (la

tim refpondebit, quod amicus, fic hoc ideo ut eius teftitoonio lietur, fic cx tunc in illa caufa non potell darcilj
>
itu
mnaancpl) iiiffli O t<laS>o

- .

399

Qu&ftioXll*

medio'

lum inimicum capitalem per fuu aduocfltum.cum

Si autem
juramento quod per antea dixit tum amicum

interrogatur an fit
refpondeat quod nihil fcit de eo,;tunc
ipfe ftatim rcfpondcbit quod
eius amicus uel inimicus,
nihil mali nouit,
amicus, quia allegare inimicum de quo

&

non

facit, dicet

ergo fumfuus amicus, attamen

li

lenem
cigo

aliqua, non obmitterem quin illa reuelaiem.In

inimicum , ucl adcaufa non poterit eum ponere 'expoft
piincipioA
minus ailegabit caufas inimicitiae capitalis a
tali

modus, cli na
tunc aduocato adhibebitur fides. Quintus
fupprcllis nodatur delato feu aduocato copia praceflus,
informabit eu
minibus deponentium , &ubi aduocatus
depofuerunt talia
de lingulis , conierturatur quis uel qui
& tunc
contra cum.Sc frequenter uenit in cognitionem,
probare per te
uolo
&
capitalis,
fi dicet talis eft inimicus
concorditer iuxta pro
lies, tunc ludex habet conliderare
probare per
celfum nominauit, & tunc quia dixit uelle
inimiciti$ examinabit
telles, illos examinabit , & caufas
uel an
peritorum
colilio
fccrere couocato ad hoc bono
cau
tiquorum.in quibus latet prudetia ,& fi ita intiencrit
fufficientes,tuc repellat

fas inimicitia? capitalis

primo

te

alia grauamina aliO

ftes,& illidimettentur finon adfunt
obleruarum teftium.Et hic modus quintus Sccomunis
proceflus eliciunt
tur,8c dc farto malefica? cito ex copia
rntimme
qui uel quae aduerfus eam depofuerunt, & quia
quia nifi ea que
in tali caufa inucnit inimicitia capitalis,
fe hi
facili
dc
ludex
Ideo
oritur.
CX carum malis operibus
quodfatf
bet per prefatos modos refoluere, attento etiam
affertant fc pcrfonaliter maleficis praiten

pe deponentes

ii
faciem obiicerc ea qua: per m dcficia cis l unt
finalitcr Index re, ad quem
iudicavcntur
curre poteft , ubi praedirti modi fortafhs
ab aliquibus dolofi,& peraftutiam prafticati.prafcrtim
primi, ideo omnino ad fatisfacicndum & quic-

tare,&
lata

in

Eft

& aliis & ultimus

quatuor

tandum

fcrupolofas mentes,

ciatur, aduertat

expertus
r

eft

& ne ludici quicquam obii

quod poftquam

per procedentes

non cfle aliunde inter delatum

-{

modos

& deponente
capitalem

Quom

4oo

capit. inimicitia inuefliganda.

capitalem inimicitiam, uult tamen hoc idem co filio alio

rum aflefTorum concludere in finem,ne fibi quicqua obii
ciatur, faciat hoc, det delato feu eius aduocato copia pro
deferentium nominibus
ceflus deponentium tamen
fuppresfis,& quia defendendo dicit fc habere inimicos ca

&

pitales,&fortasfis caufas inimicitiarum uarias allegat,

fiuc in re ita fint,fiue non congregat tamen Iudcx confilium peritorum cuiufcunquefacultatis,fi commode ha
honeftis perfonis
bcri poteft uel ad minus ex prouidis

&

quibufcunque,quia ad hoc tenetur iuxta cap.ftatuta. frequenter allegatum, illis totum proceflum intcgraliter
perfefte, per notarium feu feriptore legi faciat, & cQ
tefti um feu deponentium nomina publice exponant ira
tamen quod ad tenendum fecretum fub pr^ftito iuramento oes aftringat,& de illo an hoc facere uelint,priui
habere inquirere,quia alias omnino no funt eis nomina
talem
illa exponeuda.Bx poft dicat qualiter per talem
modum inquirendo de inimicitia, nullam poterit perpe-

&

&

&

dere. Attamen fubinferat,fi uidebitur fiat e

duobus

unii,

aur per confilium difcernatur,qui fint ex deponetibus re

pellendi tanquam inimici capitales, & quomodo eligan
tur,tres quatuor,aut quinque.qui amplius nouerint ,in
uilla aut oppido, amicitiam uel inimicitiam delati,& teftium,5c qui
tur ili is

non funt pr^fentes

tantummodo nomina

in confilio

delati,

& publicen

& teftium.non

au-

occ(Tus,& ftabtiur iudicio eorundem , ex

primo non poterut bene teftes repellere, atteto quod udexfuos modos inquirendi pratticauit, ex fecundo
vero totaliter fe immunem faciet, omnem a
fe finiftramfufpitionem excutiet , tene-

tem

articuli pr

&

tur etiam hunc ultimum modii fer*

uare.ubi delatus in alieno lopatria elfet captus,
co

&
& haec

iufficiat

ad

difeernen-

....

dum

fu

per inimicitiam.

Supet

-V

Qmftio.XllL

'

4Q1

Super ea qua ante interrogatoria in loco carec~

tortura proponenda habet
ris y

&

iudcxaduerterei

&

efi

attusoftauus .
ijrjtjQ 36 *

i;

qVAESTIO

oruf.iv?

XIII.
i*;*

i.

I D denique iudice agendum fit cl-are pa

tetfienimut communis exigit iuftitia ad
poenam fanguinis non iudicatur nifi pro-

pria confefiioncconuincatur.

quamui/ex

duobus habetur pro manifefte deprehefa in haeretica prauitatefcilicet ex euiden

aliis

tiafeu indicia fafti,& ex teftium produftione legitima vt

fupra.q. 1 .tadum fuit,& de tali etiam delata ad praefens
agitur. tunc vtiquc quaeftionibus & tormentis pro criminum fafiione exponetur. Et vt quxftio clara fit ponatur
cafus qui & Spire contigit & ad multorum notitiam per
ucnit. Quidam

honeftusdum quandam mulierem pertra

fei\ndo non ei ad nutum in venditione cuiufdam rei venalis complacere voluiflet.illa indignata poft tergum cla
eft vlitatus fic mo
annuifles 3
mauit 3 in breui oprafles
dus loquendi maleficarum vel a fimili quando malcficiu
no
per auifamenta volunt inferre.tunc ille indignatus
immerito fuper eam vultu pofttergu vertit vt eam quo
fubito
malefi.
ecce
animo verba protulifiecinfpiceret,&

&

&

&

cio percuflus os luum in obliquum horribi li deformita

te vfque ad aures exteditur nec retrahere potuit^ fcd mul
to tempore in illa deformitate perftitit. Hoc euidens faan pro mani
ctum iudici proponitur, cafum ponimus
fcfta deprjehenfa in haerefi ipaleficarum fit habenda qu$
ritur.Refpondere oportet ex uerbis Bcm. in gloff. ordina
ria.& in ca.ad abolcndam.ut fupra quasftione notata tan

&

itur quod
P

fic.eo

quod

tribus

modis vt

jij.Pars.Mal.Malcfi.

ibi. tangitur

Cc

quis

vt

'

,c

v
.

Qu&ttio.XIll.

?['

40 ^

medio maleficam experiatur an ore tantum

& no corde

fidem abnegando fimili modo etiam homagium fibi pr$

ftarct.Nam cum diabolus inc ima cordis no nifi per exte
riora,& coie&uraliter cognofcere habet, ut in prima par
te operis fub difficultate an daemones ad odibm.uel amo
rem mentes hominum immutare poliunt, plures etiam
reperiantur qu^ neccilitate aliquam, aut egeftatc induftc
per alias malehcas,& fub fpe cofcfiionis,& euafionis a n.
de in toto uel in parteapoftatant, tales utique etiam no
coartus a fanfto angelo relinquit, unde & faciliter fua cri

&
&

mina fatentur , cum tamen aliae quae ficut ore , immo

fibi adhaeferunt pro uiribus ab eo defendantur ,
in duratur ad taciturnitatis maleficiu.Et per hac patet fo
lutio ad quaeftionem , unde prouenit qJ certae maleficae
de facili fatentur. Aliae uero minimae , quia ubi diuinitus
diabolus non repellitur, adhuc tamen (ponte illas rclinhorribilem mor
quit, ut per temporalem confufionem
tcmaddefperationcm inducat quos corde allicere nunquam poterat.Patent haec etiam ex facramentalibus ea-

corde

&

in quibus afferunt fe nunquam uo, & plura maleficia coa&e & daemoni*
bus ItulifTe.Eft & alia differentia quod cernuntur aliqu
poft faffonem criminum fibijpfis mortem intetare ut ia
queo uel fufpedio uitam fibiipfis auferant. Quod utique
inimicus ille operatur, ne per facrametalcm cofeflloncra
ueniama Deo confequantur, & hoc praecipue illis quae

rum eonfefliombus

luntarie adhaefifTc

non uoluntarie fibi adhaeferunt, licet &

alijs

quae

fibi

uo

luntarie adhaeferunt j>oft criminum faffionem intentat.

Sedtunc cernitur quod diabolus coafte maleficam ha-

buit relinquerc.ConcIudamus quod tantus uel etiam ma

ior praefupponitur labor ad quaeflionandum pro dicenda
ueritate maleficam quantus ad exorcizandum a daemone
pofTeffiim.ldeo iudex nec uolutarius nec facilis ad h$c ef
fe debet, nifi ut diffum cft, in punitionem fanguinis .Sed

&

in hac caufa faciat diligentiam prout fequitui primo

ferendo fententiam.

4 04
-

modo qu&Jlionando.

JOe
-

raui..r

>

ne tuici

>o--vs*

rr.r.,

woio fententiandi delatam ad qu&fliones

quomodo prima die fit qu&flionanda , <xtf

i>

confertjationemuita compromittere

e*

poffit

f/TWKJ.
.i

*> 2

QUAESTIO
*

VlD

('i

XII

TOJfcj

*'r

nsj

-/

II..

denique fecundo loco Iudex habet

quod

a duerterc,ftat poft aftus in eo

refert

fententiam fuam per modum qui fequitur.

ludex
afiefiores attendentes meritis, feu confiderantes merita procelTus fafti per nos, contra te talem
, talis
i.

NOS

locis, talis dioccefis,& diligenter

uenimus quod tu

&

omnibus examinatis in
,

es uarius in tuis confefiionibus.urpotc

quia dicis taies minas, protulifle,non autem in eo nocendi animo, & tamen nihilominus funt indicia uaria,quae
funt fufficientia te ad exponendum quaiftionibus 5c tormentis . Quapro pter vt veritas ab ore tuo proprio
habeatur, & ut deinceps aures iudiciu non offendas inter
loquendo.deela ramus, indicamus , & fententiamus , die
pva:fenti,& hora tali,te fupponendum quacftionibus ,
tormentis. \ata fuit linee fententia,-&c. Secundo , fta t
aftus in eo quod
praeni fTum.eft, adhuc non fic uolunta
rius ad quaellionandum,fed carceribus ad poenam manci
atus,& non iam ad cuftodiam tantum ut prius,
adhi-

&

&

&

itis

cius amicis,ut poenas fubterfugiat,

&

quod

fortafiis

morti non tradetur,licct alias punietur , vbi veritas fatetur , illis proponat,
& q; ad hoc ipfum delatum inducere
uelint.hortatur.Nam meditatio frequens & carceris calamitas, ac replicata informatio proborum uirorum difpo*
nunt ad ueritatem erudiendam,& a nobis expertum eft ,
quod per huiufmodi informationes maleficae taliter confortatae fuerunt, ut infignum l efiftenticE in terram fpuen
tcs,quafiin faciem diaboli,diccbant,excas malcdi&e diabole.

40J
faciam quod illum erit &*:<jnfequenter crimina
<ua fatebantur Si uero cortuenientcrtklato expedatoyCctempore congruenter prorogato^ dcbAritipliciter informato. Credat iudex bona fide ipfum dentum negare ue:Titatem,qQxlliOnqm eum moderate, utpote finelangujnis effufione^cientesquodqu^ftioneslanc fallaces, ficf^
<piusutraftumeftrilfieaecs; ufi Si T- alitem modus in-cipicndi catis, ut dum nvirtillti fedifponunc ad quazftiojjandum,poli expplicnttrunijUellidtnmulier, prius antequam ad cacccrcs poenoldsdicetur,ab alnsitr.ulicribus
fcole

honeftis& bonaedamaj expolietur 'V ea^e caula ut

ii

ma-

leficium aliquod anlnouKr-ttilct uclVimtntis, prout tepe e

informatioare dcumonu(niq)JSalicanc , &z membris pueni
non bapu:ta;ri, id fiitemiarpiieii uifione bcatificaipnuen
tur . fat dum inftrumcntbdifponuntur y lude* per ie

&

bo nos uirusfidei celatores , inducant qtiafiio/ianv

&um,ad fatendum acritatem libcrje,& fi fatcn noluerit*
mandet mittiftnsqtuxiad cordas hgettiT-i dei ad aJia ini
ilrumenta applicetur, &. ibi liat lm obtemperent nbn te*
alios

ticyfcquafi turbati

Poli

cetUitt 'Refluatur ad petitioa

aliquorum, & ad partem trahatur, 2 iternn indu*

catur & inducendo in^ormetur^quod non tradecur mor-

nem

V B I Q^Y AERITVft. Ait hic ludex iuper delatum infamatum , & per teiles & indicia fatti legitime
conuiftum cum nihil defit nili in ore proprio curnsn

ti*.

fateatur poflit licite

'

mittere;,

&

cum tamen

punietur.

fi

cooferuationem uitae compVo-i

crimen fatetur , ultimo iupplicio;
1

RESPO N DETVR

duntur nam quidam

ita

mum infamata?,& fuper

nana inICntiLmt.qiiod fidt lata efi plui

a uaris

indicia fadti uioletet fidpefta,

&

in maghum nocumentum fit tauqua aliariim

maleficarum magi (Ira, etiam tunc fecudati pollet deuita
pane Cc
fub his circunnantjiSjUt perpetuis catceribus ,

quod ipfii

aqua adiudiCarerur,dimtrhodo

alias maleficas fub certi*

& uerifiimis fignis manifeftaret

ponitur

fccuritas ui te

promittenda

ei

hec tamen

illa

pt^fcn*

manifeftanda elfer.rfd duntaxat

,& ahquali poenitentia pu*
nictda
Cc 3

tia carccris ut

De Qt4 ctt.& modo

406

qu&fliqnando.

uelalio modo punienda

ntcnda. per exilium,
quae malefici*
? 'b.o oro malefies famofisA praefert,
*

malrfic.atosfuperft.tiofts
medicaminibus infiftunt,&
maleficia
taliter feruandae citent,

ut aut

ftibus curant,
proderent,, nec tamen eorum
^bucn irent! au t maleficas
quod diabolus medax,mfi
oroditioni ftaretur.eo
:

Aliis

tcftibus occurrerent.
nlia indicia fafti cum
quo rtciearceribus cieputata rfuidetur adidem in cafu

fpacium tem.

poli
pvomiffio feruanda
fet ad tempus
lud.cem feTertii funt , qui dicunt
loris ineneranda .
ita
conferuationem uitae compromittere ,
cure polle in
exoneraret,
fe
ferenda
tamen quod ex poft a fententia
quos modos pn
alium fubft, tueret., Inter

&

fuum locum

mos licet uiderctut utilis propter maleficia leu lUicita

non cft licitum

timen quia
n(.
quaeftione prima , & mtroduftoopera tollere, licct.ut in
opinio fit , quod
partis patuit plurimum
ria huius tertis
tolle-

opeJauana fuperft.tiofa
[icitum fit malcLia per
ludtees experientia atoue
his magis docet
re ''cd quia

Tcu douarictas, quam ars alicuius

ludie, bus.Ccrtumeft autem
I

ulus

Scnceociorum

to^
flentia
nifi

faterentur
pluries docuit.multi

Quod
quod metu mortis retrahuntur .

fi

uentatem
ne

uolucr.t uentatem,tunc m.nt

cc nlibus promiflis fateri
c

quxftionetur
fentcntiam latam excquantur , &
exquifit.s , leums uel formodis, & non nouis nec
dum quarft^
cxig.t delinquentis
tius fcd quod cimen
fuper quibus qu*ftionatur.
natur de certis articulis
lcuioribus incip endo , qui
hoc isepe Sc frequenter a
fct dum haec hunt,no
concedet leuia quam grauiora.
ftri

fuetis

totum
W quibus
ius

feribat in proceflu|,

&

& quo

tI ota
interrogatur,* quo rcfpodctur. ?
|
^
poftea ad alm loeu ut denuo
fatetur pei tornata, ducat

de

cog^i
cognofcatA q> non tantummo ui rhetorumdeceter
quxft.onatus
wnt Quarto acaftusinifto * fi

nolucrtTateii ueritatem,ponantur
eu
ncra cora co.dicedo q> oporteat

a*ia

tormetorunip

m ftoatur;

40?

QiMflioXr.

ueritatem.Quod fi nec poterit ad terrore uel etia ad ucri

tacem induci,tuc pro fecuda aut tertia die quseftionandii
ad continuaudu tormcnta,non ad iterandum,quia iterafupcruemlTent indicia.feretur co
ri non debent, nifi noua
xam co fententia in modum qui fequituri t nos praefati
ludex,utfupra.Aflignamus tibitali.dicm talem, ad qu$
ore proprio ueritas audia
ftiones continuandum,ut a tuo

& totum ponatur in procefiu a notario.Et infra illud

tempus afiignatum ludex per fe,aut per alios probos ui-

tur

ios 3 inducct

eam ad fatendum ueritatcm,modo pratmiflo

cum fecuritate uitae.li ita uidebitur expedire .Aduertat et

judex ut infra illud tempus continue.apud eam fint cufto

a d^monc fredcs,ut uideiicet fola non relinquatur,quia

quantu diaquentabitur,ut fibiipfi mortem inferat, fi

&

ipiam
bolus deferere ipfam intendit.aut ad deferendum
nofcc
diuinitus arcctur,hoC ipium enim diabolus melius
re poteft

quam aliquis feriptis referare.

Super tomenta continuanda

& de

cautelis

&

fi

gnis, quibus cognojcere poteft Index maleficant

quomodo /e ab earum maleficijs debet pra-

&

munire

& quomodo

ubi fua habent

claratiombus uariis
turnitatis

eft

fiunt

apprehendenda

maleficia abjeondita
,

>

&

cum de*

ad vbuiandm maleficio taci-

attus undecimus

AE

XV.

V1B

autem confequenterreftatludiei fu
per tormenta continuanda. Lft aduertendum primo,quod ficut tfd omnium merrt
brorum eft eadem medicina, fed potiusdi
uerforum

St

fingulorim, funt diuerfieSe

omnes h^rctico, fcu de
inquirendi Si
,

medicinae, ficnecsd

Derefi delatos , idem modus interrogandi

*

Cc 4

De continuatione qu<sfi.& alijs caute.

4 8

examinandi,quo ad articuloSj& fcruandos,fed fecundum

diuerfus mo
uericatcm fedarum,& perfonarum,uarius
medicus,^
dus examinandi. Idcirco ipfe prudens ludex
fcabiofas oues refecare,& fequeftraputrida membra,
re ab innoxiis nititur, iam adlimare poteft delatam maleficio taciturnitatis infcdam.quam taciturnitatem euel
Iere non poteft>una & infallibili depingi regula , fcu mo-

&

&

&

dus, immo etiam dare

illum

modum

neralem

non

quam laqueum

tutum , eo quod cum

tum ac regulam geipfum taa-

eflet

confequenter

dum tenebrarum

allii c

filii

praeuiderent

fuce perditionis, .facilius euitarent feu

etiam pra:cauercnt. Cur & igitur prudens ac induftrius

ludex occafioncm & modum interrogandi accipere, fiuc
ex teftium refponfis feu attefiationious, fiuc ex

iis quae
ex iis quae proprii inge
nii acumen aperir, fubfcriptis cautelis utendo. Nam fi ia
ueftigare affedae an maleficio taciturnitatis fit inuoluta
aduertat an lachrymare coram eo Itando queat, aut tor-

alias experientia

eum docuit,fiue

mentis expon,qid.Oj hoc ipfum enim pro certiftimo figno

ex fide dignorum antiqua relatione ac propria experientia docente, adeo repertum eft /quod etiam fi ad lachrymandum cormirationibus hortetur ,& compellatur , fi
malefica exilii t , hoc ipfum , fcilicet , lacrymas emittere
non poteft, dabit quidem flebiles uocts ,& ex fputo genas, & oculos linire /ac fi fleret attentabit fuper quo a
,

circunftaotibus cXute aduertendum erit. Modus autem

coniurandi ad lacqnnas ueras,li innoxia fuerit,
cohibe
re lacrymas falfas, talis uel confimilis infententia pradi
cari poteil a iudide feu presbytero /manum fuper caput
delati 1 eu delatas ponendo. Coniuro te per amarifiimas la
ctymas.a noftro faluatore DomincrJefu Chrifto in cruefc
pio falute mundi eifufas , ac per ardentiflimas lacrymas
jpfius gloriofidimae Virginis !Vlari, matris eius.fupcr uui
nera ipfius, hoj.a ucfpertina fparfas fk per omnes laciy-

&

mas,qnas

hi c >n,

derunt, 6t a
fit ,

ut

inquantum
...

fandi & eledi Dei .effuiam omnem lacrymam abfler

mundo omnes

quojum

oculis

fis

iu noxia

lacrymas diiyidas

((no*

ccns,

'w*

V
!

A
-'.U

Qu&flioXVI

'T

ens, nullo modo; Innomine Patris

&

Filii,

405

&

Spiritus

fanfti,Amen.Expcrientia docuit, quanto amplius coniurabantur, tanto minus flere poterant,cum tamen ueheme
genas fputo hume^abat*
ter fc ad fletum ftimulabant
extra locu.
Poflibilc tamen ut poft in abfentia iudicis ,
tempus tortura:, coram cuftodibus flere ualeant.Quod
fi caufaimpedimentus fletus in maleficis quanritu^potefc
dici quod quia gratia lacrymarum in pcenitentibus , praecipuis donis aferibitur, cum coelum penetrare & inuincibilem uincere, humilis laoyma a Bernardo afleritur,
inimico faiut is plurimum, difplicc
nulli dubium quin
re nofcitur,unde & fummis conatibus illas impedire neambigat, ut finalis impoenitentia potius introducatur.Sed quid fiaftucia diaboli, Deo permittente , ecia ma

&

&

&

&

mo

leficam flere contingeret, cum flere,nerc,deciperc, ctian*

proprium mulierum dic atur. Relponderipotcfloim ocfint Dei iudicia fi alias non pofsit conuinci per legi
timos teftes, fu per aliqua indicia fafti,nec etiam lufpcfta.

culta

&

grauitcraucuiolentcr, utique eflet abfoluenda ,

propter infamiam quii
?
teftes depofucrunt, haberet haerefim maleficarum abiura.

eflfet

pro

leui fnfpitione in qiraftaxet

x-e,ut In

fecundo

modo

fententiandi difcutictur. Secunda

non folum poft hanc primam obferuanda Tucrum

etiam omni tempore iudici & omnibus alfeiToribusad-.
uertenda;quod non permittant fe ab ca tangi corporaliter .praeferrim fupernudim ifltun&uram manuum &bra
cautela

chiorum, fcd omnino fecum deferat fal exorcizatu in doli

minica,die palma, & herbas benedittas, h$ enim res infi*
tnul cum-cera benedi&a inuoluta & in collo deportata*!
,

ut fupra ia fecunda parte operis de remediis contra rnaJe;

infirmitates & defe&us patuit, miram habent tffi.;
caciam praeferuandi non folum ex maleficarum teftimo
niiS->uerume6iani cx iifu & confuetudine ccciefla,qu'ar in
hunc finem huiufmodi exorcizat & benedicit, ut patet inr
earum o:orcifmjs,cum dicitur ad effligendam omne pote flatem inimjch&c.Et non uideatur extraneum de ta&u
uin durarunt. fcu membrorum, quia diurna pcrmiflionC
fici ale

De continua.qu&ft.& aliis cautelis

4io

interdum per auditum uerborum ab cis prolatorum ma*

lcficarc operum daemonem poffunt praecipue eo in tempore ubi quxftionibus exponuntur. Experientia nos edo
,

<ente,nouimus quafda in caftris detetas, quae nihil aliud

a Caftcllanis inftantifiimis precibus flagitabant.nifi ut ia
aduentu Iudici$,aut alterius praefidentis, cis coccdcretur
ut primu intuitu uifus in ipfum iudicem diligere poflent
aliis eflent uifx,cx quo intuitu etiam
eo
fortitx,q; talis iudex aut alii fui afleflbres ita alieni in

antequam ab eo uel

xum cordibus fuerunt.q? omnem fi quamhabuerut

gnationem amiferunt,nec ipfas moleftarc quoquo

indi

modo

pr$fumebant,fed libere abire pcrmiferunt.qui Icit, Sc expertus eft, ucrum dat teftimonjum , deutinam talia procurare non po{fent,non paruipendant Iudiccs talia auila
menta remediatum uilipenfio talium poft tantas, admonitiones,! n aeternam eis cedet damnatione, iuxta Sal-

&

uatoris diftum.Si non uenifiem,& locutus eis no fuificra

peccatu non haberent, nunc aut cxcufationcm no habet
pro peecato.Muniat ergo fcpraemiffis ex ecclefiaccoftitu

tione,& fi comodc fieri potcft.ipfa a tergo deorfum ucrtendo ad Iudiccs & afleflores introducatur , & no folii in
prxfenti afcu,ueru in omnib.prxcedcntibus 5c fequcncib.
figno crucis (c muniendo, & uiriliter aggrediendo,fragcnquis aefti
tur cu Dei adiutorio uires antiqui ferpetis. Nec
met fupcrftitiofura,ut a terra introducatur, cu ut fgpc ta

dum eft,canoniftae ad tollendfi & impedimetu maleficia

maiora concedunt, & uana uams contudere femper dicuc
eflclicitum.Tertia cautela inpraefcnti aftu undecimo ob

fcruanda.cx

pili

ex omni parte corporis abradatur,

& eft

ratio,ficut fupra de ucftimetis exuedis,habent4

pro maleficio taciturnitatis, aliquas fuperftitiofas alliga-

eadem
turas

quarundam rcru,fiue in ucftimentis,fiuc in piliscor

poris,& interdum in locis fecretifiimis non nominandis.

Quod fi obiiccrctur,nunquid diabolus ad hmoi ligaturis
?cru pofiet mente malefic indurare, ut crimina non ualeat fateri, ficut & aliifcelerofi faepius inucniutur,fub qui
byfcunq; maximis tormcntisjquantumcuque per indici*
fatti
ht

ii

;+ar*i

4it

QutSlioXr.

coui&i.Rcfpodetur utique ueru cfl^

cp abfq; rebus quibufcunqj d$mon ualeat talem taciturni
illis
procurare,
tn rebus utitur animarum perditio
atem
nem , ac offenfam maiorem diuinae maieftaris , quod ut
clarius pateat.Malefica quadam in oppidio Haganox, de
fafti,auc

tcftcs fiat

in fecunda parte operis taftum cft tale mi*

Jcficium taciturnitatis procurare fciebat.ut mafculus recum hoc primogeni*
non baptizatus ,
center natus
cum aliis rebus
in fornace affatus,
tus interemptus,

qua ut fupra

&

&

&

&

quas exprimere non expcdit,incineratus & puluerizatus,

ii qua malefica aut flagrtiofus,ex iis quicquam fecum de
ferret nullo modofuacrimina fateri poffet,Hieclaru cft
quod fi centum milia pueri adhiberentur, ex naturali inclinatione nunquam talem effeftum taciturnitatis caufa
re pofTent,utitur tamen ut cuiq; intelligendi pater, in ani
marum perditionem, & diuinx maiefiatis ofFcnfionem *
Sed & hoc quod allegatur quod' fxpe flagitiofi homine*
non malefici, talem penes fe taciturnitatem retinent *
Dicedum eft quod talis taciturnitas t;riplici ex caufa pro-

&

uenirepoteft.Primo* ex naturali quodammodo duritiamentis,quia ficut aliqui funt mollescorde^ut ueeordes#

quod ad leuem torturam omnia concederent, etiam quae,
falfa,ita aliqui funt ita duri. quod quantumcunqj
uexentur,ueritas ab eis non habetur, & pr^cipue illi , qu
alias fuerunt quxftionati,quorum brachia cito ficut tra*
huntur.ita
fleftuntur.Secundo ,prouenitex maleficio
penes fe retento, prout diftum eft,fiue in ucftimetis, fiuc
in pilis cojporis.Tertio,quod interdum licet penes fe no

cunque

&

habeant maleficia infuta,aut alligata^ maleficrtitur tamS

ab aliis maleficis, quantumcunqj remotis, prout malefica
quxdamYsbrucKfeia&arefolebar, quod ubi ad minus
nlum in ueftimentis alicuius detenti haberer, tantum cf
ficere poffet,quod quantumcunque tormentaretur etti
,

ufque ad mortcm,nihilfateri poffec.quarc patet refponflo ad obic&ione. Sedquidindiocccfi Ratisbonenfi cafij

cotigiffe afTeritur,quod

dum quidam hxretici ex propria

confcflione d.cuifti,aofolum ut impoenitentes immo

defenfores
;

De Continua.qu*ftio.& alii

^13,

s cautelis

prfidi*,morti

Ufcnfores

illius

dic ut illi

m iguem remane rent

, tan ^* P
c potuc
P^
aduocat , mihilpro fi
centum ad 1'ubmctl.onem
fidcm * P
ommbus,&
unt,fiupentibus
f
pra; ful fuper
^
lollici
u
conabantur,
j*l
p
fendere dmu quidem
0
quo deuo
P
- r< oc
triduanum ieiuaium indixit,

fi

quoddia i"***
luo brach.q uno.malcticium
nemmtutum habe, cnc,quorf pes alus
opinatur
ab ^ P
luerunt,hcct
incendio confumpti
bi

hoc Hidrcauerat,prodidiUet,leaquoc

u^mtnnmdc
^
dum^mpct

cft

quod

^
M

coirfjrt
quidam mgtomaimcu, d**

m,-

Mtumachinatut.
ad lubueiliqiicm
^diciarcid ic
ub,
(orcc.chcctepotefthuidchccta
lactendum
^uo^r
ic.uiius t orac.oiubus
currere r*lid.um,m:l

SU-.A

fi

__ rna Ai|*

umm

P
peildmaiwm.hoegenusdaimomorumam^ficusexpc^

uuM-n.caLu quo ncc per

tonluram piiorum-ad^eritate

Alemanix
duci ualoanl.tt ltcn
lecrcta, p uri
praetertim cuca loca

*'

capillis,

* ncc nOS

fu b tortura in

n - rt ;b u s

talis

\.

abralura

ct|U j n hone-

um us,fcd tofis

T*' beucdiU$
cum calice aut cipho aqu?

RUttulam
g

immittedo & inuocatione

tnniesin potum^m
trinitatis, ieiuno ftomacho

cerae benedictae

taciturnitatis
guttam aplcrifquc
per
mqu Gto res
ftu'imus>camen in alus regnis

Uo

t&g*

C
1

m 'cont^^u* ^ ^b'

StaWMMM

uft r f* .'oe r fu c Med i 0

qua: etiam malefic,acu.arrr

3li&ffio;XVr.

pro amotione talis maleficiis c 6 nfulcre.Ro

fponfio.Quicquidfitdc negotio Ratisbonac perafto,ex-J
hortamur in Domino,ut in nullo cafu quantum-uqj nc
pro
cellario pro republica,diuinatrices cofulantur,& hoc
tollere, folent

pter

magnam offenfam diuinae maieftatis.cu tot alia fint

nobis remedia concefla per quae omnino aflequi poterimus, aut in prOpria petiti forma^aut inaequiualenti^ita q>
omnino veritas expetietur vel ab eius ore., vt incinerari
valeatjVcl Deus auferet ipfam de medio } aliamimortem
fuper eam permittedo.Haec autem nobis remedia propo
',

nuntur,

& primo fa ciat homo id quod poteft ex

induftria, 8c ex propria virium

propria

fuarum exercitatione

mo-

diedis fupra tattis infiftendo pluries;& praefertim certis

bus, ut iam in fequenti quaeftionc patebit i.Corinth.p.

Abunderis in omne Opus bonum.Secundo,quod fi deficit

reemfum habeat pro confilio ad alios homines, qui forte
impartitetur^
fibi remrdiu de quo nunquam cogitauerat

eo quod

uari funt

modi ad maleficia tollenda

Tertio

II

decurfum ad deuotas perfonas,

iuxtailludEcclefiaft. 37 .Cumvifufanfto asfiduus efto *
quemcunque agrioucris obferuantem timorem Dei.ltem
prjeditta deficiunt, habeat

vt fan&i in patria inuocentur per eos Qu^ fi omnia defecerit,recurfum habeat immediate ad Deum Iudex ,
omnis populus ieiuniis & orationibus ut tale maleficio
fua pietate amoueatur,ficut lofaphat. 2. Paral. 20. Cum
ignoramus quid agere debeamus,hocfolum habemus vt
fine dubio
fidui, ut oculos noftros dirigamus ad te ,

&

&

DEVS

in necelTarijs noftris

& Aug.
qnahTujj

non deficiet. Vnde

& habetur.26.q.7.no obfeunbitis.Qui hos &

diuinationes,aut fafta,aut auguria obferuat,aut attedit,

aut aconfentic obferuatibnsjaut talibus creditj feibeet opere profequendo.aut ad domum earum uadir.aut in dofuam propriam introducit, aut interrogata, fciat fe

mum

fidem Chriftianam & baptifmu praeuaricafle,& paganum

& apofiatam & Dei inimicum, iram D E 1 in aeternum
,

grauiter incurrere , nifi ccclefiaftica poenitentia emenda

tus,Dco reconcilietur.Non deficiat ergo iudex femper U.
citi

interrog
Oli0 temporei <#* quib.caute.fie

41 4
citis

utendo mxta primifla remcdijs

finalitcr fubfcri-

ptis cautelis

tfe fecundo

X) e tempore ,
eft att

modo interrogandi]>

&

us duodecimus, Juper finales cautelas aiudice obfiruandas.

y.

QVAESTIO XV
*
.

'1

O-

'

I.

KJ

Vpcr primifia funt aliqua aduertenda.Pri

mo

quod

facratioribus diebus,

&

infra

miflarum folemnia funt interrogandi,

ita ut populus adnortetur ad implorandum diuinum auxilium in generali nihil
(pecificando , nili ut contra quafcunque dimouum infeftationes fandi inuocentur . Secundo,ea qui fupra ca,

&

rebus benedittis, cumieptem

alijs
uerbis qua: Chriftus protulit in cruce , in cedula confcri
longitu, collo eius alligentur ,
extra beneditta cirdo CUrifti fuper nudum corpus ,

tta funt de fale

ptis infimul colligatis

&

cuncingatur , fiquidem longitudo ipfa commode habepoteft , experientia docuit miro modo his rebus ipfas
moleftare,uixq'ue retinere, praecipue autem reliquias
Tantiorum. His ficdifpofitis, fic aqua beneditta in potum
porretta.difponatur iceruni ad quasftiones,continuo exhortando ut prius, dum autem a terra eleuatur , & fi per
taiem modum tormentatur,iudcx legat uei legi faciat di
tta teftium.fubmiflis nominibus.taliter dicedo, ccce per
teftcs couitta es. Item fi teftes uellent fe facie ad faciem
adfrontare.tunc iudex interrogaret, an fateri ucllct.fi teftes fibi in faciem pnefentarentur . Vbi fi annueret, tunc
inducendi teftes eflent.Sc coram eo ftatucndi.fi forte ru
ri

borc,feu uerccundia quicquam criminum fateretur.

Vltimo fi uideat ipfam no uelle detegere ftagitia fua,
interrogabit eam , an pro fua innocentia inditia caodenti

QmWoXVL

'

415

dentis feni pelllet fubire,& quia illud omnes affe&ant

fcientes quod per daemones a ladione pr^fciuantur3 unde
etiam quod uere maleficae exiftant cognofcuntur, replica
bit Iudcx,qua temeritate fc tatis periculo fpbmitterc pof

fit,&

omnia confcribantur.fed quod illud candentis

ferri

iudicium non fit eis concedendum, inferius patebit. Ad

uertat etiam iudex quod fexti$feri|s praecipue ufqj dum
fit compulfuspro expedationc noftriSaluatoris interro
gat$ f<pc faflae fuerunt. Sed quia fuper extremum nos
,

procedere oportet 3 uidelicet fuper omnimoda eius negatiuam,in qua fi praefticerit.iudex relaxabit eam 3 & fequetibus adhuc utatur cautelis^cducendo eam de carcprc pcc
nofo ad alium,pro cuftodia tamen bene munitum,ita tamen quod fibi omnino caueat quod nullo modo tradatur
cautionibus, feufidciulforibus,nec alias manulenta decre
to.quia a talibus manulente datis ueritas nunquam habe
*etur,imo femper peiores efficiuntur , fed hoc primo prointepotu traftetur ,
curet quod humaniter in cibo
rim intret honeftcjSc non fufpeti,qui etiam frequeter de
co
ut
tandem
diuerfis in pertinentibus ei colloquantur

&

&

&

fidenter confultant, quod fateatur ucritatcm,promittca

do quod lud ex fibi fa ciet gratiam,& quod uelint efie tan

qua mediatores, & in finem

&

prohuius intrebit iudex

fibi aut rcipu-

mittet facere gratiamjfubintelligendi uel

blicas in cuius conferuationem totum quod fit cfl: grado

fum

Si

uero

fibi

ad uitam promitteret quae fupra quceftio

nc quartadccima, fuper tres modos tafta

Ungula a notario

tione fit gratia promifta

petierit,

funt

feribantur

& fub qua forma uerborum

.

Et fiquidem delata

fic

ac inten

gratiam

& fafta detexerit, dicantur uerba generalia

amplius fiet

fibi

quam ipfa petierit, in finem

quod

ut ampliori

confidentia loquatur .Secuda cautela in hoc a&um.quod

omnino noluerit detegere ueritatem , habeat Iudex ut
fupra ta&um eft de eius complicibus, fiue ipfius fcicu exa
minar is, 5c fi quid huiufmodidcpofuilfent, per quae condiligenter de Ungulis
uinci pofiet,ha8c iudex proponat,
fi

&

inueftiget,5cadidcm

fi

qua inftrumcuta

uel

vnguenta

&

4i 6

Duo tempo.

pixides in

&

quib.caut.fi intrnog.

domo fuiflent reperta.fibi offerentur, & ad qu$

Tertia cautela, fi adhuc perfeuerat iniiia

pertinacia,& habet confodales examinatas que contra,&
non pro eadcpofuiflent,ucl fi non habret,procurct alium
fidem dignum, quem nouit detente non ingratum,fcd care

fit fuerit,&c.

quam amicum & fautorem , qui quodam fero intrat ad

maleficam, protraTicndo locutiones, tandem fiquidem
non eft de complicibus,fingat nimis efle tarde pro receflu.
8c remaneat in carcere cum eadem, & de noifte pariter coi
loquantur,fi vero de complieibustunc edentes &: bibcntes,mutuo etiam conferunt de tcbuscommirtis ,
tunc
fit ordinatum quod fient extra carcerem in loco cogru o
explorantes cos,aufcultantes'&: uerba colligentes, & fi.
opus fuerit,fcriptor fit cum eifdem. Quarta cautela , vt fi
tunc incipiet dicere veritatem, nullo modo dimidiet iudex recipere cius confefiioriern,etiam media nodc,fed co

&

&

quantum poteft, &

, non curet fi proroget

quoadufqj dixerit verita tem,faltem quo ad principaliajnam per diminutiones Sc
interruptiones frequentius eft repertum quod redeunt ad
Vomitum, & nam aperiunt veritatem quam detegere inceperant, habito confilio deteriori. Et aduertac ludex <p
poft confeffionc nocumcntoru , hcm'nibus aut iumen*

tinuet

prandium vel ccenam, fed

tis

fi

in dic

inftet

quod annis incubum daemonem ha

quanto tempore fidem abnegauit, quia ficut

illatorum, inqUirat

buerii,

&

iis nunquam fatentur, nifi prius alia fuerint fafiac , ita

omnino in fine funt interrogandae. Quinta cautela,
praedi&a omnia deficerent , tunc fi fieri poteft ducatur
ad aliquod caftrum,& ibi certis diebuscuftodia mancipa

de

ctia
fi

ta, fingat fe caftellanus

ad partes longinquas peregrinata

mm,& interim familiares aliqui, vel etiam

neft?

eam

uifitantes promittant ei

quod

dummodo

mulieres ho-

velint, eam

om-

informet eos.vd
eas,de certis experimentis. Et aduertat ludex q> fiaepisfime
per talem modum fafltc fuerunt & conui&ae. t nouisfime in diocafi A rgentinenfi prope oppidum Sletftat , &
caftroKinnigsheim malefica detcnta-nullis tormentis &

nino dimittere

libere abire,

QuxW.oXV 1.

417

quaeftiombus deduci poterat, ad fatendum fua crimina, ta

dem modo fupra dido de caftellano ieruata, licet praefens
erat in caftro.ipfum tame.malefica aeftimabat abefle rres
familiare* intrabant,& ei liberam relaxationem promifcrunt,dummodo fuper certa experimenta eo* informa.
ret.Et licet prima fronte rcnueret,& q> dolofe cii ea agerent proponeret, tandem interrogans de quibus informa
ri uellent,unus dixit,fuper grandinum excitandum , alter
fuper carnalia fa<fta,tandcm ubi fuper grandinem illum
informare uolebat,& fcutellaaqua plena,approbata # ma
lcfica,fibi iniunxifiet.ut digito

paululum aquam

mouc

ret,& ipfa certa uerba protuli{Tet,fubiro ad locum quem

explorator nominaueratjfcilicet fyluam adiacentem ca
ftro, tanta tcmpeftas 5c grando repleuit.ficut a multis an
nisuifum non fuerat . In cafu tamen quo omnia defice
retjuel etiam in cafu quo crimina fateretur,quid ulterius
Indici per fententiam faciendum fit,ut totus proccifus fi
niatur,in quo ultima pro huius operis terminatur reftac
declarare.

Sequitur tertia pars huius ultima partis operis ,

qualiter procejfus ifle fidei fit debito fi-

ne per fententiam

diffiniti-

uam terminandus .
Er Dei gratiam

expeditis qua: ad cognitionem

proprietarum, fuper haerefim maleficarum deferuiuntjinfimul etiam qualiter proceflus fidei aduer
i js

&

continuadus.reftat nuc difi

fus illa fit initiandus
cutere,qualiter talis proceflus per debitam fentetiti fit co

gruo fide terminandus.Vbi primo notandum quod cum

haerefis

hec ut

in principio huius ultimae partis, taftii eft,

j>rae aliis haerefibus

fimpJicibus hoc habeat,

pilta,fed mixta crimine ecclefiaftico

quod non

& ciuili,ut de

eft

pa
tet,Ideo de modis fententiandi traftando, primo tra&an
dum eft dc quadam fententia,ad quam maleficae folent
iij.Pars Mal.fclalefi*.

Dd

fc

appel-

*4n

ludi c. candentis ferri debeat dari.

de qua fccularis iudcx per fe irrequifito ordinario agit. Secundo , de his in quibus line ordinario ageapellarc

re non poteft.Et
re poffixnt

Super

fic

tertio

quomodo

ordinari; fe

exonera

patebit.

purgationem

uulgarem

&

pracipuc fu~

per examen candent is ferri , ad quod

malefica appellant.

QVAESTIO
N

XVII*

autem malefica uulgari purgatione, de

&

cap. monomaqua. 2.q. 4.eonfuluifle

fit fuper reatum tcntatiue purgan
.

chiam

&per iudicem

fecularem adhocaftrin
genda ,uel admittenda ad iudicium cande
tis ferri li ad hoc appellat ,& uidetur quod fic. Kamficut duellum ad conferuationem uitae proprie incaufa
criminali , uel rerum fuarum in caufa ciuili ordinatur,
ita
iudicium candentis ferri,per tadum, uel aquae bullientis per potum , fed primum licitum eft in aliquo cafu
da,

&

iu.xta

fandum Thomam 2.2.q.9?.in fine ultimi articuli *

quod tunc duellum poteft c(Te licitum, ubi ad

ubi dicit

communem rationem fortium appropinquat

ergo etia

in aliquo cafu iudicium ferri candentis. Item multi prin

qui bonorum confilio utebantur j
cipes fandas uitie,
ut fandus Henricus Imperator erga couiugem uirginem

&

Kunigundam quam de adulterio fufpedam habuerat

exercuit. Item ficut Index qui habet curam communita
,

tis, licite

minora mala permittere ad uitandum pe

omnia turbentur liAuguftinumin libero arbitrio. Tolle
omnia turbabis libidine . Ita per tale iu-

poteft

iora, ut meretrices in ciuitatibus, ne

bidinibus

iuxta

&

meretrices ,
dicium ubi quis ab infultibus
iniurijs alicuius communitatis fuper caufam criminalem aut ciuilem liberati pofict . Item quia mimis eft laefio manuum per can -

&

...

deng

-1

Qu&ttioXril.

41 9

dens ferrum quam uit interfedlio per duellum, ideo er fi

duellum admittitur,vbi cofuetudo habetur a fortiori 58
examen candentis ferri. Contrarium habetur.a.q. 5 . monomachiam.ubi dicitur haec
huiufmodi fetantes Deu
tentare videntur vbi attendendum effc dicunt dodl.quod
quia non folum a malo iuxta apoftolum.i.ThefTa. j.fed
etiam ab habente fpeciem mali abftinendum eft,ideo no
dicitur in illo ca.omnes haec fedlantcs tentant Deum , fed
videtur tentare vt intelligatur quod pofito cafu quod al
quis talia exercens intendat alium fine forte redlum.quia

&

tamen apparentia
tale iudicium feu

eft mala,cauendum eft. Refpondeo cp

examen fit illicitum, praecipue candetis

ferri.Deducitur ex duobus, primo quia ordinatur ad iudicandum occulta quacdiuino iudicio referuatur.Sccundo etiam quia huiufmodi iudicium non eft authoncate
diuina, aut etiam documentis fandiorum patrum fancitum.Vnde in cap.confuluifti.2. q. 5 .quod fandiorum patrum nocumento fancitum non eft fuperftitiofa adinuen

tioneeft praefumendu,StephanusPapain eod.capit.fpon

tanea confeftionc vel teftium approbatione delidla con
ineo
cefTa funtueftro regimini iudicati.occulta enim
gnita illi funt relinquenda qui folus nouit corda hominu
Eft tamen differentia inter duellum 5c ferri candentis exa
men.feu etiam potum bulientis aquae,quia duella magis
accedunt ad communem rationem fortium utpote quia
pugiles funt penitus pares uirtuteSc arte, quam examen
candentis ferri , quia licet vtrunque ordinatur ad alicuius
fadli occulti inquifitionem , per aliquod fadlumab horni

&

ne.tamen quia in iudicio candentis ferri aliquis miracu

lofus cffedlus expediatur quod non cotingit in duello,vbi
folummodo contingit interfcdlio vnius vel amborum
ideo examen illud

eft

omnino illicitum,licet duellum no

fit ita illicitu.Incidentaliter

tamen propter

principes

&

iudiccsfecularesfuper duellum admittendum eft. Nocan

dum quod occafione boru verborum fandli Thomae qui
hanc difponit Nico.de lira in poftilla fua fuper bibliam.
i.Reg. 1 7. occafione etia duelli feu conflidlus ipfius Dauid

Dd

cum

4io
cum

Mn indic. candentis feni debent dari.

quod in aliquo cafu duellum

quod^hoc non fit de mente doft.
oppofitum
probat Paulus de burgenfis
Tho. fed potius
contra Nicolaum praefatum, cuius probationem bene ad
Philifteo,uult elicere

poflit efie licitum^ideo

lierrerc.debcnt principes Sc iudiccs fecularcs.Primo ,per

hoc quia duellum ficutSc examen alterum ordinatur ad

judicandum occultat qux diuino iudicio referuantur , ut
fupra tiftumeft, nec poteft dici quod inftitutionem ha
bucritex conflitto fi>auid,quia fibireuelatum fuit a domino interiori inftin&u 3 uttale certamen inire deberer,
quodiniuriam fibi illatam per eum uindicare contra
Philifteum uolebat^quod exuerbis Dauid elicitur. Ego
ticnio contra te in nomine Dei uiucntis , Sc fic non fuit
proprie duellator 3 fed diuinx iuftitix exccutor.Secundo,
Cx hoc quod prxcipueiudicibus cft aduertcndum,quia ia
duello datur poteftas,ucl faltim coceditur licentia utriqj

&

interficiendi fe

mutuOjSc cum

ideo prxftatur authori

di innocentem, quod

contra di&amen

alter

eorum fic innocens:

tas ucl faltim licentia interficien-

cum

(impliciter eft illicitum , quia

iuris naturalis
diuinum prxeeptum

&

Ideo omnino

illicitum tam ex parte appellationisq ua re

cipientisjquam etiam mdicaritis Sc confulctium 3 qui
nes homicidx reputantur. Tertio, ex hoc quia cum duel
lum fit fingularis pugna duor um,ut per uiftoriam unius
appareat mftitia tanquam per diuinum iudicium ,Sc alte
rius in iuftitia non obftante.quia tunc Deus tentatur,un
de redditur illicitum ex parte appellantis Sc rccipientis,ta
men cum ipfi iudiccs ali js medjjs iuftum iudicium aut ter
minationem litis procurare portent, cum hoc non faciunt
fed confulut.ucl omnino pcrmittunt,cum prohibere pof
fent utiqj ad Interfcftionem innoccntis.Vcrum quia non

om

ft ucrifimile poftillatorc Nicolau hxc Jatuifle aut igno

rartcJdeo vbi dicit in aliquo cafu duellum abfq 5 peccato
committi mortalf,loquitur ex parte iudicantium aut coa
fulum,ubi]non per ipforum inductionem aut confilium,
fed vt ipfos appellantem Sc recipientem tale examen exef

cinr fine afio rcfpcftu,* quia no

ejk

noftra fpcculatio

1
Qutftio

XK17

41

clare p*
nishis immorari/cd de ipfis maleficis differere:
aut latro
tet q? in aliis criminalibus caufis circa furtum
cinium tale examen inhibetur, quanto magis hic ubi eoa
ftat maleficas canfta maleficia auxilio

d^monum

proci*

tolledi*
rarCjfiue in 1 aedonibus inferendis, fiuc curadis.fe
autimpcdiendis.Nec mirum q> opere d^monum alaifio

vt na
nibus in tali examine pr$feruancur malefic; , cum
iniuo
turalcs tradunt fuccus cuiufdam herbae.ubi manias
d$
ipfum
cum
polTitprsferuare,&
guntur a combuftionc
monem uirtutes herbarum minime latent, dato q per

terpofitionem alicuius corporis inter manus deferentis ,

ipfum ferrum, l^fioncm non intercipcret,prout inuifinaturale*
biliter procurare potcft,tamen per huiufmodi
quam
rerum proprietates hoc efficere pofll t,unde minus
quibufcunqj aliis malefaftoribus ipfi mileficis ptoptci:

&

ta

intimam familiaritatem quam cum d^mombus tenet

ipfo fafto vbi ad hoc appcl
li examine funt purgandae,fed
lant,iam ut fufpcctae maleficae lunt habend^. Delcruitad

hoc fahim,q> in Conftantienfi diocce.is tribus annis vi*

iam elapfis contigiffcfcrtur. Nam in dominio comitum
dc Furftemburg pertinent nigra; fylua.', malefica quaedam
famofa k plurimum ab incolis diffamaca.ubi per comite
ad inftantiam plurimorum fuiffet comprehenia,& de plu
rimis iudiciis fuper uaria maleficia delata , tandem intes
tormeta

& quaeftiones interrogatur, manus omnium uo

exame candentis ferri appellauit.luueui*

comes nec multum in his expertus examen admifit.k du

lens cuadcrc ad

candens ferrum per tres duntaxat paflus deferre adiudica

ta fuifict,per fex deportauit offerens fe denuo ad ipfum
longiori fpacio deportare. Qua ex re dum manifeftum ha
buifTenr iudicio maleficii iudicare,quia nullus fanftorum
prefumpfifict taliter diuina afliftentia tentare,ipfa tama

ab fo luta

a uinculis

& ill^fa ufque in praefens,non utiqu?

in partium fidei fcandalum perfeuerae.

De Sent.diffin.et qualiterferenda

4 a*

Defeni entia d iffinitiua infe qualiter eft

QVAESTIO

ferenda.

XIII.

ONSEQVENTER

ad tranandum
fe co
dc his in quibus fecularis ludexper

gnofcerc,& fententiare potcft diocefams

exoneratis ,hoc ipfum
ll libet mentibus
in
enim praefupponimus,vt ne du nofipfi

ab

fimus

,
quifitores falua fide ex iuftitia
ipfosdioccfi,
exonerari, uerum
his fententiandi modis
facul
lpfora
afteftamus
,
cade fmceritate exoneratos

&

os

amputando, quia tamc

ll

ut

minime
tate 8c mrifdi aionc
nos /quifitores, mxta cap multo
uellcnt necefTe foret
concurrereAtendat
rum quprela de hstre.tn ele.panter
maleficarum no eft mere eccle

&

tamen m quia hoc crimen

dnrs temporalibus
ftafticuiVnde nec poteftatibus.nec

ad

mquifitioms.*.

iudicandu5cfcntcntiandu,utm cap. ut
quibus tamen pra:
prohibemus de haer.li.6.interdilu.In
cognofcere fine diocefa,
P
fata potcftas diffinite
Sed primo uidendum de ipla len
teft fimiliter deducet.
.

&

mo
fit ferenda.Tertio quot
fecundum Auguft.ut a.q.z.c. i.Nos
ferre non poflumus mfi aut con
in quenquam fententia
confeflum.Et fententia fit triplex *ut

qualiter
tentia in fe.Secundo
dis de

primo.

Cum

uiftum aut fponte

prin.quxftionis.
dicit elof.fummaria in

&

f.

Iriterlocutona

Ray.exemplificans dicit . Inter lo

non fuper principau led tu
prefertur inter princ-pm caufe,

praecepti
diffinitione
cutoria fententia dic.tur.qus

per

aliis

quzftionibus

&

de tefte repellendo, uel de diia

finem emergentibus, ut eft
& huiufmodi uel forte dicitur
tione accufanda,ucl non,
loquendo profertur ime
interlocutoria.quia inter partes
dicitur
fcripcuraelolenitate.Diffinitiua aut fententia

qn

re iudi. 1. 1 . Sententia
principalis quaeftio diffinitur.ft.de
minori De primis d uabus
praecepti eft qn maior praecipit

praecipue iu^ lententia

nt)ftra cofequetcr erit fpeculatio,

licet in glofa praefata dica
diffinitiu a. Notandum fccudo,q>

rur.

,,

Qu&flio
tur,o>

G fentetia

xriiu

diffinitiuafuerit lata

omilto ordine iurj

quandojitnffinitiua . Et poft
ipfo iurc nulla cft.2.q.2.Si
mns. Vnusquieitdc
dicatur fcias quod duplex e it ordo
fiat litis contcftatio
iudiciorum,ut
neceflaria fubftantia
ordinem feratur fenten
Zc lites rccipiantur.fi cotra hunc
fubftantia iutcnct.Eft alius ordo, qui non cft dc
tia

non

diciorum,ut

fcilicet fententia

non

feratur, fub conditio

depofteffione

&

quam dc

ut prius non pronuncietur

ne,
feruet.tcnet fententia. i.q.
proprietate,fi tamen hoc non
Anterio.$.biduum.lnhaetamencaufa,quia eft caufafi

& hWfis crimcn,licet mixtum proceditur fummaric

& de plano, ut patet in c.ftatu lib. 6. & qualiiupra qu*ft.<5 & ut ibi
terifta uerba intelliantur,habes

dei,

fimpliciter

cxigat,litiscon
deducitur, Iudex neceflario libellum non
tateftationem qon poftuler,&c. fequitur. Probationes

men necelfarias admittat

fimilitcr recitationem

& protc
t

ftationem iuraroenri.de calumniaj&c.Vnus &

declaihtur.Dc fecunda
dus procedendi,iam per lura noua
aurem qualiter fit ferenda, nota quod proferri debet a lu
loco publico,
ualet.Itcm.in
no
aliter
alio,
dice,& non ab
alius

'

mo-

fpacium
& honefto etiam fedcndo,ut 3.q. 3. inducice.
8c
dc multis qu
J.

Et

fimiliter de dic, 5c

non in tenebris,

fic

continentur quod non diebus

ibi notantur , Tum qui ibi
Notandum quod quia
feriatis, fk noninferiptis feriatur.
deplano, ut fupra tadum cft,
hic fummarie fimpliciter

&

proced itur,& de uerbo figni.ca. Sa?pe contingit iri deme,

dicitur quod tempore feriarum ob neccffitatcs hominil
indultarum,aiure procedere ualeac, & q> ludex amputet
,

dilationem,ideo

fi

Iudici libet feruare illapoterit,ncc feri

pto proferre tenetur, cum fecundum lo.An.Plures funtea

fus in quibus fine feripto fententia ualct,Sc inter illoscnu
nieratur confuetudo loci, ucl fori.dift. 1 i. confuetudinis.
Epifcopus etiam fi cft ludex, poteft per aliam fentenriam
recitarc.ad inftarilluftrium. Item nota q> licet in aftioni
bus criminalibus exequutio fententia non fit differenda,
fallit tamen hoc in aliquibus cafibus , praecipue fatuor,
{ed pro hac materia capiuntur duo . Primo fi lata eft iq
Pd 4
muliere

JD* $ent.diffin.& qualiterferenda'.

424

muliere prxgnate differtur enim ufque ad tempus partu*

ff.de re iu.in l.praegi\antis.ltcm cum quis eft confenus eri
poftea negat, 8t intellige fi confeflio prius no fuit
modo quo iupra taftum fuit quxftione deci-
tertio autem quotfcilicct modis fit ferenda, quia confequenter ufquc in finem operis de his trafta

men,&

reiterata

maquinta.Dc

bimus, funt tamen adhuc aliqua praetermittenda , de

dis quibus perfona delata redditur (ufpefta, eo quod
ii^ fententiae fuper uarias fiifpitioncs funt ferend^.

moua

Quot modis capiturJufpitio pro fmtentia ferenda.

Qjr AE

XIX.

VSPECTI

de ha;refi,ucl alio crimine,quo

quibus dicendi funt,& an intali
cafu.pro tali crimine exiliis adiudicadj,2c

modis

&

fententiandi fint,ubi quaeritur, refpodedu

&

noua iura. Na gl.fupcr

eft & jp antiqua
ea nos in quenqua.in praecedeti quaeftione allegato, dicir
conuincendi reum, aut fcilicet iurc
modi
funt
quatuor
q
tcftibus.aut fadi euidentia.extra dc co
ut inftrumentis
habi.clc.c.tua.aut iuris interpretatione, ut fiepius citatu

&

efte reu.3.q.9.dccreuimus.aut uiolentia fufpiiionc. 3 2.q,

et canoniftae quod triplex eft fufpitiq^Pri1 .dixit.notajat
ma temeraria.de qua cano.Nulluiudicctis fufpitiohis ar

&

ha:c purgatione indui .Sccuda probabilis ,

aut prima, ut 2.q.4.presbyten Tertia eft aioleta,
de hac intelligitur didis
quae condemnatione inducit ,
Hieronymi, quod uxor dimitti poteft propter fornicatio-

bitrio.2.q.
cit, non

&

ne, aut fornicationis fufpitionc.|2.q.i dixit. Nota infuper

quod fecunda qua: eft probabilis, admittitur ad femiplena probacionem.ut extra dc praefum.in multis. Vnde coa

probationem, fi ad(int alia adminicula,unde no

folum admittitur adpurgatione induendam fcd etiam ad
arbitrationem 374. in fine
De uiolenta etiam qua
ad condemnationem fufficit,nota quod eft duplex , dui*

jdiuuat ad

quadam

r:?

$ufimo.XlX.

&

'

4*5

?
&

ftatuit aliuadam lutis de iure, ut cura ius fingit

quid fupcr fafto,& contra hanc no admittitur probatio*
extra de fponfa.nec qui fidem, ubi dicitur quod fi quis de
derit fidem mulieri de contrahendo matrimonio cum ea,

5c poftea copula fequitur, matrimonium cfle praefumitu*

probatio in contrarium non admittitur. Quadam eft
Hiris,(ed nonMc iurc,ut ubi ius praefumit , fed non ftatuia
aliquid,ut fi uir diu mulieri cohabitauit , praefumitur ab.
co cognitam. 2 .q.i. dixit, contra hanc admittitur pro

&

&

batio. Applicando adpropofitum nottrum fuper h^refim

maleficam fupcr noua iura, dicimus quod in iure fufpi
tio feu crimen haerefis habetur, prima eft modica,fccunaa

&

magna,tcrtia maxima.Prima qua eft modica, in Iure uo

catur fufpitio leuis,ita habetur ca. Accufatus de har.li.6.
inprin.ubi dicitur.Si aut leuis 5c modica fufpitio illa fui
relabatur quanquaexhoc fitgrauiterpunicndus,oo t*
men deberpoena in hacrefim relapforum puniri,& hac fi
fpitio,ideo dicitur modica fiue leuis,tum quia modica
leuibu
leui defenfione tollitur , tum quia ex modicis

&

&

&

oritur coniefturis. Vndc dicitur modica a modicis indiciis,& dicitur lepis a lenibus coniefturis , utpote in fimplici harefi circa fidem.fi aliqui reperiantur occulta eoa
uenticula celebrantes, uel uita uel moribus a comuni co
uerfatione fidelium deuiantes , ut patet cap. excoicamus.
primo extra de haerefi. circa maleficarum harefim. Simili
modo ubi conucnticula in angariis , aut facratioribus a a
ni temporibus.in campis aut fyluis,fiue de die, fiue deno
fte conuenircnt.aut aliqua fcorfum reperirentur, aut no
frequentare diuina temporibus confuetis,& modis cofue
tis.aut cum fufpe&is maleficis familiaritates fccretas con
trahere.tales enim leuiter ad minus de haerefi habentur
fufpefti.eoquod talia frequenter facere huiufmodi haere
tici comprobantur.de qua etiam leui fufpitionc habetur.
C.de haerefi.lib. 2 .in fioe.ubi dicitur. Haereticorum uocabulo continentur, & latis aduerfus eo s fententiis debent

fuccumbere.qui uel leui argumento a iudicio catholicai

ligionis
tramite dcte&i fuerint deuiare. Ethuic feii-.

&

tentias

ccumuajccumu

4i<5

Quibus miis

tormittitm Deus

in fumma, titulo, de pratm;

Notandum quodquamu.sh*detegatur .fcihcet ad hoc quod fia-

teoti* encord.floftiefis
ptioned.finali.ubi dicit.
retici leui

argumeto

hxtctici haberi , fc
habeantur,tame non debent ut
fufpmo qux eft magna,
probat pet prxeedentia.Secunda
fortis , de qua iterum .
Tute uocatur uehemens , Gue
principio. Iterum fle haaUeuato capitulo Accufarus.in
quem de
fufpeftus
, contra
bctut.accufatus de hxrcf. uel
c'
uehemens fufpmo orta
hoc eri mine magna 6t
& non tenetur copulat.ue.fed
Ibi enim hxe conmnftio
Vehemcs
ibidem.
Andrcas
exDofitione ut notat loannes
dicit archidiaconus fuper
fpecli

amem idem eft quod fortis.ut

&

uerbo uehemens ut

allegatum canonem , aeeuta.us

quod uehemens idem eft quod
dicit paoias Sc Hugnitio,
etiamGregorium, primo
fmtif Ime grandisAllegat
irruit, unde di c i mus
talium. Ventus uehemens
habet fortem, Hre bi.
uehementem habere eafum, eum
uehemens, fiuc fortis , Scjic
,

mo

Ereo fufpitio magna dicitur

uehementibus a fortibus dedominatur quianon mf.
:

& eflet qu.aexmagns&uehe.

fenfionibus repellitur ,
cometturis, argumentis ec
mrntibus ac fortibus oritur

comperiantur
fauorem impen-

fimplicihaerefi.fi aliqui
indiciis. utpote in

fore occultant ,
qui eos fciunt hxrcrico
munera offeraat.recipiant.dcfca
3ant,a(rociant,uifitant,

tales namq; dc haercfiuchem

dant 5c fimilia exercentes,
circa haerefim
fimiliter cognofcuntur
ter fufpeai funt,&
participant

oritur

quod

maleficarum , eo quod fufpitio

notantur , hic mulieri
cum eis in crimine ,& praecipue
licet
uel odium inordinatum ,
zant uin , qui ad amorem
tendant aut lumentohominum
laefioncs
alias
ad
non
eft ,
Similia enim ut praemiflum
folent maleficare.
fufpca
exercentes, uehementer funt
in auacunq; haerefi
uero/c^per notata ita,

mm

ut patet pe^ alle.c.accufatus..illo

demperarchidiaconum.

Cum non fit

dubium eoittW

QmWoXIX.

4*7

Sc
erchidiaconum.& Ioan. Andrcas fupcr cap. accufatis
moJenuerbo uehemcns.ubi dicunr a dicit uehcmens non
,

fufpitione loquita,fuprade praefump.c.literas . De hac

h*c praefumptio ietf
tur canon,dftin. 3 4 .quorundam,
uiolcnter cogit oc atiufpitio dicitur uiolcnta, tum quia
tergiuerfatione refellitur
tat Iudice ad credendum nec
conuincentibu*
ciualicunque. Tum quiaexuiolentibus
Exempli gratiajin
atque coercentibus oritur conie&uris.
adorahaereticos
qui
reperiantur
fimplici h refi fi aliqui

&

exhibuerint, coniaerint.id eft.reuerentiamfuo amore

uel limilationem ud communionem ab eis acceperint

eorum pertinent perpetraucnnt , tales

hareticorum
uiolenta fufpitione de haerefi
ca.acculatus dc
credentia funt conuifti per ca.filji.5c per
fupcr cap.
ha:rcfi,lib.6.& per notata per archidiaconum,

lia.quae ad ritujn

&

namque

eo. ltb. 6. cum

ciuicutique h*reticos,6c uerbo credentes,
haereticai
non fit dubium eos talia facere in credentiam
fimili qui
prauitatis.Super haerefim uero maleficarum a

perpetrant ea quae ad ritum maleficarum pertinent, Sc

cum fine uaria , uidelicet aliquando per uerba fotibi euelum contumeliofa,dicendo,Tu fentiens in breut
folum tangedo
nient,uel fimilia in efteftu ,& per taftum,
hominem,aut bcftiam manibus, aut per uiium tantum fe

talia

manifcftando nodurno uel diuturno tempore certis dor

iumenta
mientibus.in cubilibus, hoc ubi homines auc

&

nituntur maleficiare

licet circa

grandines uarios alios

obferuantmodos/e alus offerendo

inen aliquod

bus

circa

fic

ca:remoniis,circa fiu

agitando diuerfimodc

modos maleficia

ut in procedenti-

inferendi patuit

tales

utique

uiolcnta fufpitione fupcr haerefim maleficarum ubi tepe

riutur,& fama laborat, funt coui fti, pfertim ubi eftedus
fuccefium
eft fubfecutusin maleficio, fiue ftatim.fiuepcr

temporis, quia tunc cuidcns fadum cocurrit, fiue mdiciu

fadtnubi inftrumcnta maleficii in a liquo loco epofita re
perirentur, licet fuccefius temporis non ira aggrauaretad
i

euidentiam fafti,manet tamen fulpe&a uehemei>ter,& a

queritur
fortiori amplius circa fijnpliccm haerefim.ET h

nunquid

Quibus modis 'conuincitur reus]

41 S

nunquid diabolus abfq; uifu.aut taftu mulierum maleficiarc poflet homines fcu iumeta.
urique, fi Deus permittit, fed quia maior Dei permifiio ,
ubi creatura Deo dicata per fidei abnegationem, & aliis
horredis (celeribus concurrit , ideo & diabolus amplius
tale modii maleficiSdi creaturas affcftat,immo & dici po
tcft q> diabolus et fi abfq; malefica poflet , adhuc fumme
per malefica talia exercere afferat, uariis refpcftibus ut

RESPONDETVR

praecedentib. patuit. Ypiltvjndoad noflrit projjojiti* fuper

modos
pnefumptionibus iudi exodi. Dicendum quod fuper

&

praedatam difiinftionem,fufpefti de haerefi maleficarum

fiunt iri triplici gcnere.cum quidam leuiter,quidam uchc-mcnter,& quidam uiolcntcr.Leuitcr fune (ufpefti qui ta
lia modica uel lcuia peragunt, q> ex eis oritur modica uel
leuis (uipitio cotra eos dc talis h^refi, 5c licetut diftu eft

ubi quis

fic

tame debet

inuenitur fufpeftus.no
fibi

inditi, habetur

fit

haereticus

habedus

tanpurgatio pollit (ibi

indici canonica' purgatio,uel iniungi

quam pro leni adiuratio.

Et quide

cp

cap.excomunicamus. i

.in prin.extra.de

hg

Qm

refi. ubi dicitur .

aut (nuenti fuerint fola fulpitionc
notabiles, fufpitione probabili, hoc eft,leui,& qu$ lcuiter
apparct.dicit Hoftienfis, Sequitur mfiiuxta coniideratio

nes fufpitionis.qualitatcmq; perfonae,propriam innocen

tiam congrua purgatione m6ftrauerint,anathematis gla
dio feriantur,&: ufq; ad fatisfaftionem condignam ab ora
nibus cuicentur.ita q? fi per annum in excomunicatione
perftitcrint.cx tunc uelut haeretici condcncntur. Haec ibi.
Et notaq? indifta fibi purgatione canonica,fiue cofentia*
'fiuc non dcficiat,fiue non cft, per cmnia indicandu ficuc
de diffamato de hxrefi,cui eft purgatio canonica indicea
da.Sed
hoc quod abiuratio poilit tali (udici tanquam
lcuiter fufpefto de hxrefi, patet per ca.accufatus ,
prin.
Aibi dicitur. Accufatus de haerefi uel fufpeftus , contra que
de hoc crimine magis
uehemens fufpitio orta erat , (i
haerefim in iudicio abiurauit,
poftea committit, in ipfii
ccnfcri debet quadam iuris fiftjone relapfus, licet ante ab

&

&

&

iurationem fuam,haercfis crimen probatum no fuerit co

Qutjlio

XIX.

42 9

tra ipfum.Si aute modica & Icuis fuit fufpitio illa quanquam cx hoc fit grauiter puniendus, tamen non debet in
hxrefim relapforum perna puniri. Haec ibi Quidam autem cum fint fiifpefti uehementcr,& funt illi qui talia ue
bemenria,& fortia pciagunt,quod ex eis oritur uchemes
.

&magna fufpitio,& tales

licet etiam non fint haeretici,

condemnandi, eo quod exprefle habetur
extra dc praefumptionc c.htteris.i.quo circa.Nullus pro
fufpitione uehementi eft d e tanto crimine condemnans
Quocirca mandamus quatenun
dus, nam ibi ita dicitur

nec ut

haeretici

propter folara fufpitionem quamuisuehementem ,

nolumus illum de tam graui crimine condemnari.tame-

cum
de

vehementer fufpcftojdcbet fibi mandari quod

omnem haerefim, & fpecialiter inqua
tanquam vehementer fufpe&us per allegatum ca.

tali fic

abiuret generaliter
incidit

accufatus.in'principio,ut eft di<ftum,& per ca. inter folici

&

per.c.litcra extra de prajfumtudines, extra. de pur.ca

fi poft modum relabatur, uel in priftinam ,
vel in aliam, vel in cos quos fcit maleficos, aut ha-rericos
a(Tociet,vifitet,vel deducat, vel confulat munera donan
do,vcl mittat fcu fauorem cis impendat, relapforum pce
nam non euadet,per allegatum ca.accufatus. Vbi dicitur
flc.Eum vero qui in vna baerefis fpecies vel fafta commi
fit,aut in vno articulo fidei fcu facramento ecclefia:erra
uit, & poft modum ha:icfim fimpliciter vel generaliter
abiurauit.Si ex tuc in aliam fpeciem hacrcfis.fiue fe&a, ac
alio articulo fcu facrameto comittat, volumus vt rclapfu
in hxrefim iudicari.l Ile ergo dc cuius lapfu in haerefim
ante abiurationem confticerit.vel nunc conftat,fi poft il
lam abiurationercceptatjhaercticos deducat, vifiter.fiuc
aftociet,acdona vel munera eis donet,ucl mittat, feti fanorem ei$impendat,& infra merito debet mdicari t clap
ius,cum illum cx approbato a fe priusenore non fit dubiii illud fecifle.Haec ibi . Ex quibus uerbis apparet quod
in tribus cafibus in genere fufpeftus dc ha:refi uchcmcn
tcr.poftquam abiurauit poena ple&itur relapforum. Prt-

ptione.Quod

us eft quando

rclabitur in eandem

& piiftina hxrefim.

4jo

Qitib. modis

comincitur Deus

de qua fufpe&us fuerat uehemcnter.Sccundus quado haerefim fimpliciter uel generaliter abiurauit,& relabitur ta
men in aliam haerefim,efto quod de ea antea nunquam fu
fpettus habitus fucrit.nec dclatus.Tertius quando hiereeosdeducit,& fauorcro impendit, hic
ticos receptat,
cafus complettitur multos cafus,& habet multos finus,
ut patet in allegato.$.cum uero,in ca.accuiatus.frequen-

&

&

Sed quaeritur quid agendum fi talis uchemenrer fufpe&us ad mandatum fui iudicis non confenfc
continue abiurare,an tradedus fit feculari arbitrio po
teftatisanimaduerfione debita puniendus, per ca.ad abolendam. $.in prsefenti uero.Rcfpondetur nequaqua , quia
ca.illud & $.eius exprefie loquitur non dc fufpeftisj, fed
de manifefte deprehenfis in haerefi,5cc.& rigorofus contius repetito

xit

tra deprehcnfusmanifcfte, quam contra fufpeftos tatum

modo eft agendum.Et fi quaeritur, qualiter ergo fit proce

dendu cotra talem .Rcfpodctur

g>

procedet contra eu

ca.excom. i .& pcr..qui uero fola fufpicione,&c.fuperius

inferto, & excomunicabitur,in qua cxcomunicatione fi

annu

fteterit.eft ut haereticus

codenandus per

dam aut fufpe&i funt uioleter,5r

agut,q> ex

illis

funt

illi

alle.c.

q talia

Qui

uioletia

oritur uioletia fufpitio cotra eos, talis eft

faereticus habendus, & ficut de deprehefo in harrefi eft

de
eo per ola iudicandum,per ca.excomunicamus.i.cxtra.de
per
cap.ut
contumacia.
ca.
cum
per
uero.
qui
herefi..
&
&
officium. lib. 6.

uolunt

redire,

Nam uel fatentur crimcn.uel non,fi fic, fle

& haerefim abiurare,& ad poenitentia reci-

piendi funt per c.ad abolendam, &,& per cap.excotnunic.

2 ..Si quod non confenfeiit abiurare,tradendi funt curie feculari animaduerfione debita puniedi.per c.ad abo-

poftqua
$. 1 allegatum. Si aut non fatetur crimen
conuiftus.non confenfit abiurare,eft ut haereticus im
condemnandus, per c.ad abolendam. Violenta
enim fufpitio ad codemnandum fufficit,& probationem
in contrariu non admitt it,vt habetur extra de praefump.
ca. literis & ca. afferre. Et cum haec difculfio locum habec
in fimplici haercfi,abfquc cuidcntia aut indicium fati, fi-

lendam.

eft

'pcenitrns

cus

Qufiftio

<ut etiam infexto

XX.

1
,

43

modo fcntetiandi

patebit

ubi quis ut

condemnatur, etiam fi non fit haereticus in re,

quato mxgis circa hxrefim maleficarum, ubi femper con
currit aut euidens fadum.in pueris,hominibus,aut lumc
haereticus

tis maleficia tis , aut inditium fadi puta per inflrumen,

ta reperta. Et licet in fimplici hxrefi pccnitentcs Sc abiu

&

xantes, ad poenitentiam
ad perpetuos carceres recipiantur , ut tadum eft . In hac tamen hxrefi lieet ecclcludex recipiat ut fic ad poenitentiam, ciuilis tamen propter forte fada circa damna temporaha, ultimo
fupplicio punire poteft, nec ecclefiaiticus impcdiat,tamfi
icJinquercpoteft.
fiafticus

Super primum modum fententiandi.

QVAESTIO
VIAergo

XX.

delata perfona,uel reperitur

& abfoluenda totaliter, uel repe

riturfolum diffamata de hxrefi geneialitcr,uel reperitur ultra infamiam quxftionibus
tormentis exponenda aliqualiter,
uel reperitur fufpeda de hxrefi lcuiter,
uel reperitur fufpeda de hxrefi uiolenter uel reperitur,
,
diffamata de hxrefi & fufpeda infimul & communiter
,
uel reperitur confefTa hxrefim,
& pcenitens, & no relapfa ueraciter uel reperitur confefla
hgrcfim , & poenuens,
led relapfa probabiliter uel reperitur confefTa hxrefim
,
immunis

&

& impoenitens, fed non relapfa realiter, uel reperitur con

&

fena hxrefim
impoenitens,atque relapfa certitudinaliter,uel reperitur non confefla, fccouidade hxrefilegiti
mis teftibus,& alias iudicialiter,uel reperitur conuida dc
hxrefi.fed fugitiua, uel abfens contumaciter, uel reperi
tur maleficia non inferendo, fed tollendo per remedia il-

licica&incogruenter, uel reperitur ut maleficus fagi tta

iiu$

agi-*

.t

't.

XXI.

Queflio

vi

coram nobis pronunciamus declaramus. & fentetia

liter diffinimus , contra te no eflcactum legitimi coram
nobis, propter quod poifis & debeas ut haereticus aut ma
tas

lcficus,iudicari, nec fufpeftus haberi aliqualiter

rica

de haere.
prauitate, quare a prjefenti inftantia,mquifitione,&

iudicio, totaliter te rclaxamus.I ata fuit haec fententia, Sc

cierera.Caueatur ut non ponatur in fentetia quacunque

delatus fit infons,uel immunis, fed quod non fuit prolegitime contra cum, quia fi poftmodum tempoTisproceflu iterum deferatur,
legitime probatur, poteft
non obftantc praedida abfolutoria fententia condemna ri.Nota etiam quod eifdem modis abfoluendus cft quis
,
quado cft delatus de recepri6c,dcfenfatione, feu alia fau
toria haeretice prauitatis, ubi nihil probatur legitime co
tra eu.Seculares Iudex comiffione cpifcopimodofuoiu
fit

batum

&

dicabit.

Super fecundum rao dum fententiandi delatam,

& tantummodo diffamatam

Qjr AE

XXL

Ecundus modus fententiandi

eft
,

quado de

latus uel delata, proceffus meritis diligeter

cum bono confilio peritoru, repe

tantummodo de tali haerefi diffama*

difcuflis,

ritur

&

tus, in aliqua uilla,ciuitate, uel prouinria,

hoc eft quado delatus talis no conuincitur , nec ,ppria

confdfione, nec fa&i euidentia,nec teftium productione
legitima, nt c funt quxeunque indicia alia probata cotra
cum,nifi prarcife fola infamia, ita quod in fpeciali nullum
probatur maleficium perpetratum , quod quidem proba*
re poteft ,fupcr uehementem autuiolentam fufpitionem,
quando uerba comminacoria fuper laefionem inferedam,
protuli(Tct,dicendo in effeftu uel in fententia. 1 n breui tu
fentiesqux tibi cuenient
poft cffe&us aliquis fuiffec
,

11 j.

&

Pars Mal.Malcfic.

Ee

fub
ST
$f>0

De fenten.in purg.cMOmd,

43 6

fubfequutus in laefione corporum,aut iumetorum.Circa

iftum igitur contra quem nihil probatur nifi praecife, infamia talis praftica eft feruanda. In tali enim cafu quia
fcntcntia no poteft pro dchto ferri a bfoluendo eundem
ficut in primo modo taftum eft , fed contra indicedo ftbi
canonicam purgationem, ideo epifeopus fcu eius officialis aut 1 udex.aduertant primo quod in caufa harrefis non
refeit fi aliquis fit tatummodo apud bonos & graucs per
fonas diffamatus,immo attenditur hic, quod etiam apud
quofeunque uiles,$c fimplices fit diffamatus.Et ratio eft,
quia a quibus quis poteft accufari in crimine hatrefis; apud illos etiam poteft quis infamari, fed quilibet hatreticus poteft a quibufeunque perfonis accufari, tum tatum

modo inimici

capitalcsjUtfupra patuit excipiuntur, ergo

apud illos poteft infamari.

Ferret ergo epicopus feu Judex fuper cano-

nicam purgationem
per hunc

Jententia

modum , uel

confi-

milem.
OS.N.miferationc diuina > epifeopus talis duitatis, aut ludex talis domini j.Cofidcrantcsqu&d
meritisjproceflus fafti per nos contra te talem
raiis diocoefis, nobis delatum de tali h^retica pra
Uitate, diligenter difcu(Tus,& cattera. Non inucnimus te
conf.ftum,nec etiam conuiiftum de praedica labe , nec alias fufpeftum ad minus leuiter,nifi quod te reperimus le

& ueraciter,in tali uilla,aut ciuitate.ucl dioccrfi,

& apud bonos & malos publice diffamatum. Quapropter

gitima

ad purgadum hmoi mfamia.Sc ut bonus odor in cctu fide

iuris
canonica purgatione , ut
aftiguando tibi tale diem,talis menfis.Sc tale horam diei.
Inqua comparcas perfonaliter cora nobis ut purges tui

&

liu exjftas.tibi Idicimus

infamiam

cata

manu ordinis

tui^qui

quidem compurga-

& qui eoo*

uerfationem

% ores fint holes fide catholici ac uita probati,

QtttftioXXI.
43.
uerfationemtuam ac uitam nouerunt.non tam moderno
tempore quam tranficto.Signifieantes quod fi in purga h 3 A
tione defeceris, te habebimur pro conuicto prout uolunt
canonice fanctiones.
SIC autem confiderandum eft,quod quando aliquis
reperitur legitime de aliqua hatrcfi publice diffamatus,&
contra eum aliquid non probatur,nifi infamia ipfa folain
dicitur fibi canonica purgatio,hoc eft, quod habeat aliquos uiros. Septena, decem, uiginti, ucl triginta, fecundum
Of plus ucl minus, & in locis plurimis ucl paucioribus ma
gis uel minus infignibus, fuerit diffamatus , qui funt fu*
coditionisfeu ordinis, ut

fi

diffamatus religiofus

fine rcligiofi,fi clericus fecjularis

ue militis, &

&

illi

&

illi

clerici feculares,fi

milites qui purgat eu a crimine

, de quo
eft diffamatus.qui cu purgatores dicuntur effe hominesfi
de catholici & uita probati, qui
illius conuerfationem
uitam non tam moderno rempore,quam antiquo noueruntjUt habetur extra de pur.ca. inter follicitudines. Si
autem fc purgare noluerit excommunicetur, quam cxco-

illi

&

&

municationem fi per annum

fuftinuerit

animo indurato,

cx tuc ut hzreticus cddenatur.luxta.c. excoicamus itaqj.

j.qui autem.Si autem fc purgare decrcuerit, fcd in purga
tione defecit, hoc eft, q? purgatores tales & tantos, prout
ci iniunftum fuit,qui cu purgent non inuencrit, pro con
uicto habctur,& fic ut haereticus condemnatur , ut habetur extra de hxr.excommunicamus. i ,.adiicimus
uer.
qui non fc.& de purga. ca. cum dilectus.Confidcrandu au

&

tem eft hic,q? quando dicitur quod

"

indicatur diffamato,

quatenus purget fc trina ucl quarta manu ordinis fui q>

,
ordo fumitur ibi in genere & non in fpecie,unde fi epifeo
urgandus eft, non negatur quin cum epifeopis puruspoffit admitti. Abbates,& reiigiofi presbyteri
_
in aliis pari forma de pur.c. Quoties purgabit aut fc diffa
matus per modu qui lcquitur, ut colligitur extra, de pur.
c.quotiens..porro.& c.accepimus. Quo ad fecundum.
autem termino eidem diffama- to ad fc purgandum canonice affignato compar ebit perc i
fonalitcr

'

ADVENIENTE

4$ 8

J)e fent. diffam.

& quatt. exponendi.

fonaliter purgandus,cum fuis coniuratoribus coram epifcopo inquifitorc,in loco ubi nofcitur infamatus ,
ille

&

C]u diffamatus cft ponens manuum fuper librum Euangeliorum ante eum pofltu,dicet fic.Ego iuro fuper ifta qua
tuor Euangelia fan&a Dei, quod talem haerefim exprimen
do eam de qua fum diffamatus nunquam tenui,nec credi
di,nec docui, nec tcnco.ncc crcdo.Negabit.f.illud cum iu
ramento, de quo eff diffamatus quicquid fit illud.Quo fa
fto omnes compurga tores ponent manum fuper librum
praedihim Euangeliorum. Et quilibet dicet ita.Et ego iu
ro fuper ifta fan&a Dei Euangelia, quod credo ipfumue*
rum mrarte.Et tunc canonicae eff purgatus. Confidcrandum eff etiam diffamatus de h$refi,ibi ea purgandus, ubi
i

nofcitur diffamatos,

imponatur

fibi

&

fi

fuerit in multis locis infamatus,

quod in omnibus

illis

fidem catholicam

&

publice profiteatur, deteffetur hacrefim de qua nofcitur

infamatus, de purga. c.inter follicitudines.nec contemnat
qufcanonicc fede haerefi purgauit.nam fi poft purgatione
incidit in herefim iam purgatam pro lapfo habetur,
ut

&

relapfus tradendus eff curi$ feculari,Iuxta.ca excommunicamus. ..adiicimus.& ucr.uel fi eff poft purgationem,
ca.ad abolendam.$.illos quoquc.fecus autem fi in alia
herefim inciditjde qua fe ante non purgauitJuxta capitu
i

&

lum allegatum.
Super tertium modum fententiandi diffamatam,& quinionibus exponendam

QVAESTIO XXII.
ERTlVSmodu

procefliim fidei finiendi,

& terminadi eff, qn delatus de haerefi pro

celTus

meritis diligeter confideratis ,

bono

cu

cofilio peiicoru reperituruariusucl

habes inditia cotra fe ad qugftioncs ut. f
exponatur qusftionibus
tormctis.ut fi
qu^ftio-

&

XX1L

Qu&ftio

459

immuni & innoccntc

habeatur.Et hoc elt quando delatus non eft deprehenfus,
quarftionatus nihil conceflerit pro

nec propria confcffionc.nec etiam facti euidentia,ncc te*

ftium legitima productione, nec funr indi cta ad talem fu*
fpitioncm.uc habeat hgrefim abiurarc.Eft tamen in fuis
confeiliombus uanus. Vel alias funt indicia fufHcicntia
ad quxftiones& tormenta. Circa ilium talis practica eft
fcruanda.ln tali autem cafu quia lententia interlocutoria
non pro eo Ideo per inquifi
eft contra delatu ferenda
non diuifim eft ferenda iuxta c. multore coniunctim
torum. In primis fi talis ftererit innegatiuis firmicer
nullatenus licet inductus, per probos uiros fateri uoluerit
ueritatem feretur fententia qux uidetur faperc uim diffi
nitiuc fententix per modum tenoris fequentis.
N OS. N. mileratione diuina epifeopus talis ciuitatis, aut iudex in terris ditioni talis domini fubie&.s .
Attendentes meritis proccftus fadti per nos contra te
talem, talis loci, talis dioccefis,
diligenter examinatis , quod tu es uarius in tuis confeflionibus , & nihil

&

&

&

&

ominus

funt indicia multa quxfuntfufficientiaadtecx

quxftiunibus & tormentis. Eapropter ut uc*
ab ore tuo proprio habeatur, & ut deinceps auics
Judicum non offendas interloqurndo,dcclaranms , indicamus, fententiamus die prxfenti.dc hora tali , tefupponendum qu^ftionibus & tormentis , lata fuit hxc fentcntia.Si ucro quxftionandus reperiatur , uarius & mfimul fint indicia alia ad quxftioncs fuffi cientia , ponetur
utrunque in fententia, ut in pr^difta pofitum eft , fi autc
haec duo non concurrant fcd unum tantum , utpotc ua-

ponendum
ritas

&

ne aliis indiciis uel alia indicia fine ua*

ponetur in fententia, ut inuenitur, fententia autc
lata mox exequatur, uel exequi fimuletur.Non fit tamen
Index multum uoluntarius ad quxftionandum aliquem,
nam qustftiones & tormenta non inferuntur nifi in defectu aliarum probationum .
Et ideo perquirat alias pro
bationes,quod fi no inucnerit,& tenet probabiliter quod
rietates,fcilicet,

tietate

delatus eft culpabilis , fcd

metu negat ueritatem bopis

modis.

44

Defcnt.dijfam.&qMjl.eXponcnii.

modis, & quandoque cautelofis interdum adhibitis , cius

.amicis inducentibus ad ueriratcm.dicendam,faciatfuam
diligentiam, ut ab ore eius habeat ueriratem , & negociu
non fcftincc,nam meditatio frequens carceris calamitas, ac replicata informatio proborum uirorum difponut
ad ucritatem erudiendam. Quod fi delato conuenienter
expc&ato & tepore congruerer prorogato,ac delato mul
tipliciter informato.Credant fide bona epifeopus
Iudex omnibus confidcratis ipfum delatum negare ueritatcm.queftioncnt cum moderate, fine tamen effufionem

&

&

fajiguinisjfcicntes

caces.

quod queftiones

funt fallaces

& ineffi

Nam aliqui funt ita molles corde,& uecordes,q> ad

eucm torturam

ola cocedereut quacunque falfa. Aliqui

autem funt ita pertinaces, quantumcunqj uexaretur.ab
eis ueritas non haberetur. Aliqui funt qui fuerunt alias
qu(tionat;,& iftorum aliqui melius fuftinctquaeftiones,

quia brachia ftatim trahuntur,

remanent debiliores,

&

fic

& fleftuntur aliqui autem

minus fuftinent quaeftiones,

aliqui ctia funt malcficiati.de in queftionibus maleficiis

utuntur.qui ante moreretur c aliquid faterentur, efficiun
tur enim quafi infenfibiles. Quare
quceftionibus cu ma
xima prudentia cft agendum, 6c ad conditione quaeftiona
di quam plurimu attendendum. Cum aut lata fuerit,mox
mimftri fcdifponantfld quceftionandum delatum.Et cum

difponunt

nos uiros

fc

epifeopus aut ltidex,& per fc & per alios bo

zelatores inducat queftionanda ad faten-

fidei

dum libere etia copromitccndo ad confcruationem uitj

fi opus fit, ut fupra taftum eft. Quod fi nec fic poterit ad
tcrrc*rem,uel ecia ad ueritatem

fecundum diem uel tertium

fatendam induci, poterit

aflignare

tormenta, ad continuandu.quia
fed continuari

ittfrati

uis fuperuenientibus indiciis cotra

ad continuandum

no debent

eum,

nifi

no

& tunc pofliint,

no prohibetur.dicetur ergo

Et nos.N
epifeopus
tS.ludex fit adhaefit profati aflignamus tibi
tali die talem, ad queftiones continuandum,uta tuoorc
proprio ueritas eruatur, & totum ponatur in proceflu,
fic.

&

&

infra

tempus eidem a(fignatum,& pci fe

6c per alios

pro-

QmWoXXII.

441

bos uiros, inducent eum ad fatendum ueritatem.Quod

fi

fateri noluerit, die alfignatapoterunt quaeftioncs conti-

&

fic quaeftionetur eildera uel aliis grautoribus tor

mentisjfortius.ucl leuius, fecundum maiorem culparum
grauitate,& poterunt Iudices multas cautelas licitas ad

nuari,

hibere.Sc inuerbis & in faftis, ut ueritas habeatur , quas

magis docet experientia atque ufus,& negocior um uaric
tas, ars alicuius, feu aliqua doftnna. Vbi aut decetcr qug

Ilionatus,& tormentis expo(itus,noluerit detegere uerita

tem , amplius non ucxctur.fed liberare abire dimitta tur
Si autem perftitcritinipfaconfcflione,& prodent uerita.
tem,culpam propriam cognofccndo,& ab eccldia uenia
poftulando , tanquam deprathenfus in haerefim propria
,

, iuxta.c. ad abolcndam.praeabmret.flcfcntcncialiterutdeprchenfuspublicc
condemnetur per modum quo condemnantur in haere
iimdeprehenfi , propria confeflione, ut dicetur infra in
oftauo modo expediendi huiufmodi deprehenfos, uideatur ibi.Vbiuero ueritatem prodcrit,& no poenitueret,fed
in harefi pertinaciter perftitcrit,& relapfusno fuerit codemnabitur.iuxta c.ad abolcn.$.pra:fcnti.& expcftatus co
petenter, informatus deceter tradetur brachio feculari,ul
timo fuppheio fericdus.ut dicitur infra in x.modo.Si aute
rclapfus fuerit, condenabitur per modu quo dicetur infra
in x.modo proccflum aliquem terminandi. Videatur ibi,

confeffione,fed poenitens
fenti

SIC

autem

eft diligentius

attendendum quod

ille

ante quaeftioncs interdum contra

fcninil cofitefur.nec aliquid probatur propter quod pof
fit nec debeat haerefim abiurare,ncc propter haerefim con

qui quaeftionandus

eft

denari ,& de talibus agitur hic , & di&um eft ftatim

Interdum autem ipfe delatus eft in h^refi deprehenfus.
Del alias funt alia eum contra probatam indicia , propter
quae debet abiurarc,ut leuiter ucl uehementer de haerefi
fufpchis,proptcr quae non cftquaeftjonandus.fedfi ultra
hoc negat aliqua quae no probantur, fed funt iudicia fufeum pio talibus quaeftionatyr,
fi cientia ad quaeftioncs,
fed nihil propter quxftionc eopfiteatur, nihilominus ifta

&

Deleui.fufp.raodus fentcntiandi.

^4 2

non cft abfoluenda,iuxta primum modum,fed fecundum

probata contra eam procedatur,& abiurabituei utfufpe
ta,uel ut dcprchcnfa ,

gent

fi

uir

prout procefius merita exi-

& requircnt,fiucro propter quxftioncs confiteatur

eorum aliqua propter qux quae ftionatur, tunc ab

iurabit hxc & illa,& pro iuis & illis, lententia contra cuot.
illa,uel

cft ferenda.

Super quartum

iatam}

modum

fententiandi dc-

&fufpettam

QVAESTIO
V A R TVS

leuiter

XXIII.

modus procefius fidei

fente*

tiandi& terminandi, eft quando delatus de

hasrcfi, procefius

fis,cum

bono

meritis diligenter difcufconfilio in Iurepcritorum,re

tantum fufpe&us de hxrefi leuiter

hoc cft quando delatus de hxrefi non

peritur

&

coprxhenditur,nec confefiione propria, nec fafli euidetia

nec tefiiii produftione legitima, nec alias funt indicia for
tia, frti uehemetia de illa hxrefi contra eu,fcd tantumodo
modica & lcuia,5c talia efie per confilium indicata , propter qux ut fufpe&us leuiter de haerefi , poccft & debet *
ut tales illam hgrefim,de qua delacus extitit abiurare , Sc
talis fi delabar pena relapfi no debet punirifiicct grauius
tunc fuerit puuiendus,quam fi non ante abiurafier , iuxta
c.accu.in prin.de hxr.lib.d.Circaiftum talis praclica cil
feruanda, Talis enim fi habetur refpe&us publice, abjurabit publice n ecciefia.per modum qui fequitur in fniam.
Go talis diocoefis talis habitator,ciuitatis,uel loci tar. ls,iniu dicio conftitutus coram uobis domino epifcopo talis duitatis, facrofan&is euangeliis pofitis coram
mc,& propriiis manibus eis per me taftis,iuro me credere
corde,
& profiteor ore illa fan&ant fidem, catholica apo
i

&

ftolicam,quam facrodanftaRo.ccclcfia credit confitetur

prxdicat

QmfiioXXllt.

44 ^

&

obfcruar. Item iuro me credere corde,& profiteor, orc q> Dris 1ESVS Chriftus cu omnibus fandis de
praedicat

hxrefim peffimu maleficarum,& <p oes illam afle

quentcs.fcu illi adh<ercntes,tcrnis ignibus cruciabuntur
angelis eius aeternalitcr,nifi refipifeant de
cu diabolo
,
ccclefiae fandae per poenitentia reconciliari fucrint>& co
fequenter abiuro,abnego,& reuoco illam hxrcfim,de qua
haberis me fufpeda uos domini, epifeopus
officialis, ut
dclicet op familiaritatem cum maleficis habui,corum erro
rem ignoranter defendi, odio habui inquifitores, illaru
perfccutores feu etiam cp eorum crimina non detexi. Ite
ruro cp nuquam pr$dida hxrefim credidi,ncqj crcdo,ncc
illi adh^fi,necadh reo,necunquacrcda,ncqj h$rcbo,nec
5
illam docui,ncc docere intcndo,g? 11 aliquiopr^didorufe
tcftatur

&

&

&

cerim

in futuru,(q>

Dens auertat )

poenis luris taliter ab-

animo me fubmitto paratus fubirc oem

poenitentiam, qua pro iis quae feci,& cfixi merito me ha*
betis fu fpedu,uolueritis mihi iniungerc , illam iuro pro
uiribus adimplerc,ut nullatenus contrauenire , ficut me
Deus adiuuet,& hxc euangelia facrofanda. Prxdida aut
abiuratio fiat.in uulgari.ut ab omnib* intellig atur .Qua
fada,l udex fi adeft aut officialis, poteft fibi dicere publice
in uulgari talia uerba.uel fimiliairf effcdu,fili,uel filia tu
fulpitionem qua de te habcbamus,uc no immerito abiu
rafti,& purgafti perabiurationem prxlibatamjdt extero
caueas tibi,q> no incidas in hanc hxrefim abiurata. Nam
iuratis, prompto

tanqua fufpcdus leuiter,Sc non uehemcnteT.tamen tunc

multo fortius

punieris

fi

nonabiurafles,&

amodo pro

roodico,haberis fulpeda uehemcntcr.&ubi ut

rares,& prolaberis,p$narelapfi debita punieris

talis

abia

& abfqi e

jnifericordia traderis curix fcculari ultio fupplicio ferte

da..Siaue abi urat fccrctc in camera epifeopi Vucl camera

Iudici,quado fcilicet no

eft

fadu publicu,moduc6fimili
huc modu

abiurabit. Qpibus peradis.feretur fentetia in

NOS

aut Iudex

miferatione diuina, epifeopus

fi

adcll

dis, Attendentes

in terris

quod uifis

talis

talis ciuitatis,

domini ditionis fubie-

& diligenter cofideratis pro

cef*

De uchmentimodi fufphiandi

444

ccftus meritis per

n os fadt contra

te

talem delatum

&

no

com

talia
bis.de haeretica prauicatc,rcperinjus de talia
mi (Id e dicantur illa quae te reddunt fufpedum leuiter

de

hxrefi,8c propter quae te talem merito habentes, tc fecileuiter fufpedum de prxpi&a labe, eandem haerefim abiurare. Verum nc prxdi&a parte commilTa rema-

mus ut

neant impunita, & ut efficiatis cautior iu futuru,de multoru & magnorum con(ilio,in Iurc peritorum, ac etia re
ligioforu in &fupcr his habito maturo pariter Sc digefto,habentcs prae oculis folii Deum, ac irrefragabile fandae fidd catholicae ueritatem.facrofandis cuagclijs politis cora nobis,ut de uultu Dei udiciu nollru prodeat, Se
oculi noftri uideant aequitatem fedentescj; pro tribunali,
more iudiciu iudicatium,te talem hic in noftra pr^fentia
perfonaliter cdftitutu,pcr modii qui fequitur condemna
mus,fcntctiamus,fcu potius poenitentiam fcilicet ne de
extero nunqua fcieter teneas, a(Tocies,uerbis defendas.le
gat,feu habeas tale,& ne deinceps &c.Ponantur illa quae
co mi fit, propter qux fufpe&a fuit habita de prxdi&a haeretica prauitatis.Lata fuit hxc fentetia feu p$nitentia.Ca
talis abiuratio eft
ueatq; notarius g> in procefiu ponat
fa&a tanqua per fufpe&um habitum de hxrefi leuiter, Sc
i

non uehementer, alias [fericulum magnum efie pofiet.

Super quintum modum (ententiandi,
fiifpeflam uehementer.

qVaestio

XX1III.

<

VINTVS modus proceflum fidei

finiendi

terminandi, eft quando delata de h^re

procefiu s mcrit:s diligenter difcuffis ,
cum bono confiiio in iure peritoru reperf

Sc
fi

non

reperitur

tur,fufpcda de hasrefis, uehemeter,5t hoc

eft , quando delata dc hxretica prauicatc
legitime deprehcnfa , nec confeffionc

propria nec fadieuidentia,nec teftium produdione legitima, fcd funt magna Sc grauia probata indicia contra
ani,

gufiftro

XXI1IL

'

'

4*$

eam ,& talia per confilium indicata, quae illam reddunt fu

fpefta uehcmenterdcpra:di&ah$recaprauitacc. Circa
iftum talis praftica cft feruanda.Talis namq; debet ut fufpeftus uehcmcnrer de tali haerefi abiurareilla haeretica

prauitatem,ita q> poftmodu relcbatur, poena relapfi debi

ta puniat, hoc cft,q> tradatur brachio fcculari ultimo fup
plicio ferienda, iuxta.ca.accufatus.in prin.de haercfi.lib.6
abiurabit publice uel fccrete , fecudum q> fufpeftus eft
apud plures uel pauci ores,
habitus publice uel fecrcte,
graues uel leues.ut diftum eft ftatim de illo qui eft fu*

&

&

&

fpeftus leuiter de haerefi,& habet ut talem haerefim abiu

iare.Modus aiit difponedi ad abiurationem talis ett. Adueniente namqj die dominica ad abiurationem facienda,
ad audienda fentenciam feu poenitentiam abiurado im
ponenda, praedicator fermonem faciet generalem.Quo fa
lo, legatur publice per notanu uel clericu ea de quibus

&

ipfc aefiurandus eft couihis,& alia ex quibus habitus eft

fufpcftus de haerefi uehementer.Poft dicetur fibi per ludi

cem, uel officialem. Ecce,q> ex hic recitatis tu es nobis fu
fpc&us de tali haerefi uchemeter, quare oportet q> tu pur

ges te,& abiures haerefim fupradifta,& tunc ponetur co-

ram abiurando liber euangelioru,

fuper illum,

&

fi

fcit

& ipfe

ponet

manum

legere competenter, tradetur fibi fe

quensabiuratioinfcripcis,& leget coram omni populo,'

competenter , notarius legat ea fpa-

Si aut nefeiat legere

&

intelligibili uoce
ciofe,& abiurandus refpondebit alta
per hurc modu,nam notarius uel clericus dicet fic. Ego
talis de tali loco,& ifte refpondebit per eadem uerba ,
cadeuer
ille in iudicio conftitutus cft ifte refpondebit per
ba,in uulgarifempcr. Et ficquofq; abiuratio fit finita ,
abiurauit per formam tenoris fequentis. Ego talit

&

&

de tali loco. talis dioccfis,in iudicio perfonaliter coftitutus cora uobis reuerendis dnis,epifcopo talis ciuitatis,

&

facrofan&ii
euangeliis pofitis coram me, propriis manibus per me ta&is.iuro me credere corde, & profiteor ore illam fanfta

tali Iudicc in terris ditioni talis dni fuoieftis,

fidem catholicam

& apoftoJica,quam facrofanAa.Roma

ecdcfia

4 4$

* uehemektifufplc. modus fententiands.

e
tenet. Item iuro
credere corde, profiteor ore, quod cc. Explicetur articulus catholicus contrarius illi h$ refi de qua uchemetcr
eft fufpeftus,& uerbi gratia, fi eft hxrefi maleficarum dicetur fic:luro me credere q/ no folum fimplices haeretici
aut fcifmatici eternis ignibus cruciabuntur ,ucrufuper
oes hxrefim maleficarum infc&i, daemoni js fide qua in fa

ccclefia docct,profitetur prodicat

&

&

&

fpurcicro fonte baptifmatis perceperunt abnegantes,

tiis diabolicis pro implendis eorum prauis defideriis infi-

ftunt,hotninibus,iumentis,tcrrx frugibus.plurima nocu-

menta infcrentes,& cofcquenter abiuro,abncgo,5c reuoco, illam hxrefim , feu potius infidelitatem , qu falfe &
mendaciter a(Terit,non aliquam malefica in terris,6c q? ne
mo credere debeat illas pofle nocumenta inferre auxilio
dzmonu,cum talis infidelitas expreite militat ut iam co
gnofco,aduerfus determinationem fandx matris ccclefix
olm catholicorum do&orum, imo aducrfusleges Imperiales, qu huiufmodi comburendas decreuerunt. Item
iuro q? nuquam pr^diftx hxrefi credidi, fupple pertina-

&

citer, neqj credam^nec adhxrco de pr$fcnti,nec adhxrerc

intendo ,necdocui,ncc docere intendo, nec docebo. Item
iuro & promitto, q> talia & talia exprimantur , propter
qux habetis me fufpeftu de huiufmodi hxrefi uchemetcr
nunquam facia,ncc operam, ut fiant dabo.Qiiod fi aliquid
de prxdittis fecero in futurum(quod Deus auertat)pcenis
deiure relapfis debitis,prompto,animo mefubmitto, pa
ratus fubire omnem poenitentia, quare pro his qu feci
dixi, propter qu habetis me fufpedtu de di&a herefi uchemeter decrcueritis mihi iniungerc,& illa iuro ,& promitto pro uinbus adimplere, & nullatenus contraire , fic
me Deus adiuuet,& hxc euangelia facrofanfta , Prxdi&a
autem abiuratio fiat in uulgari , ut ab omnibus capiatur,
nili fieret folummodo cora perfonis ecclefiafticis,qui lin
guam latinam intclligercnt compctenter.Si aut abiuraue

&

rit fecrcte.fcilicet

rtuando

fciliaet

in palatio epifcopi,uel camera epifeopi

eft publicum, modo cofimili

factum non

abiurabit.Factaautprxdicta abiurationc

iudcxauifabit

cum

Qutejlio

XXIIU.

eu ut lupra q> non incidat relabendo

vL

in poena relapforu^

Si cautus notarius,quod ponat in actis quo talis abiuratiofacta cft per tale,ut per fufpcctu de haerefi nehemen-

hoc ut ii relabcrctur qualiter puniretur, quis p$na

relapfisdcbita.Quibus peractis, fertur fma, fcu pcenitetia
ter,ad

in hunc mundu.Nos.N.epiff opus

trrlis

ciuitatis,& frater

fi adiit. N.Inquifitor haereticae prauitatis.in terris talisdrii

ditioni fubiectis,a fca fede apoftolica fpecialiter delegatus, attendentes cp tu talis de tali loco,
talis diocccii s
%

&

talia Sc talia commilifti, ( dicantur illa , ) ut ex proceflus

meritis diligenter difcuflis legitime nobis conflat pron
,

pter quae merito habemus te fufpectum uchementer de

tali haeretica prauitate,& ut taliter fufpectum te fecimus

abiurare,demagnoconfilioin iure peritorum , iuftitia

fuadcntc,uerum ut efficiaris cautior in futuru , & ne red*
daris procliuior ad fimilia peragenda , & ne crimina per-

maneant impunita, ut (is caeteris delinquentibus inexem

plum,dc multorum & magnorum in iure conlilio perito
rum,ac etiam in facultate theologica magiftrorum , (eu
doctorum, & infuper his habito matuio & digeflo , habentes pr$ oculis folum Dcum,ac fanctaefidei catholicae,
& apoftolicxueritatem.facrofanctis euageliis politis co
ram nobis, ut de uultu Dei ludicium noftrum prodeat,&
oculi noflri uideant aequitatem, fcdcntcsqj pro tribunali,
more Iudicum iudicatium, te talem hic in noftra praefen
tia perfonaliter conftitutum, forma qua fequitur eodem
namus, fcu potius poenirentiamus , uidelicec ne deinceps
talia uc! talia facere, ucl diccre.aut docere praefumas , ponantur illa quae conuincitur commilifle, propter quae fuit
fufpedus habitus de prodicta haerefi uehemeter , & nonnulla quae
alia libi

(I

comitteret, incideret leuiter in rclapfum, fed

imponantur prout negocii uarictas expoftulat

, utpote quod nunquam feienter habeat talia

cxercitia,uel ne cos quod fciuerit abiuraile, receptet & (i
milia. Lata fuit haec fententia. Attendendum autem quod
fufpe&i de haerefi,
nondcprehcnfi,fiuc fint fufpe&i uchemcntcr,fiue leuiter, non debent perpetuo incarceiari,

requirit

&

ncc

De uiolerita fitfpic. modus fentcntiandi.

44 8

nec perpetuo immutari, quia haec

fuerunt

haeretici,

eft

poena illorum qpj

& poftea poenituerunt, ut patet in c.ex-

communicamus. 2 .de

haere.& in cap. quoniam de haere.

lib.6.fcd poliunt propter illa quae commiferunt, ex quib.
funt
fufpe&i,ad
habiti
certum tempus carcen mancipati,

&

poftmodum utuedebitur difpenfari.iuxta cap.ut commif. de h^re.lib.6.Nec huiufmodi fufpe&i funt crucibus
contignandi, nam cruces funt infigniah^retici poeniten
tisjfufpefti

autem non fuerunt hgretici habiti.quare non

poteft tamen eis imponi quod ftent cer
,

funt cofignandi

tis,diebus folennibus.in ualuis talium ecclefiarum,uel cir

ca altaria dum miflarum folemnia celebrantur,habcntes

in manibus cereum ardetem tanti ponderis, uel

dant ad talem peregrinationem,

tii
'

qualitas expedit

Cc fimilia,

quod ua
prout nego-

& requirit.-

Superfextum modum fententiandi delatatam uiolenterfufpeftam.

QVAESTIO
modus

terminandi

quando delatus de haeretica prauitate

Extus
eft

XXV.

procefliis fidei

procefliis meritis diligenter difcuftis,

cum

bono
hoc

eft

confiiio in iure peritorum, reperitur de haerefi fufpeftus uehementer. Et

reperitur legitime depre

quando delatus ipfe no

henfus confelIionepropria,necfali euidentia,nec tcftiu

prodmftionc legitima , frd sut indicia no leuia folum uel

ueheme ntia.fed fortiftima, & uiolentillima , quando ipfum delatum redeunt merito fufpe&um de ditta haerefi
niolenter

& propter quae talis debet ut fufpcdus uolen-

ter de difta haerefi iudicari, Et ut

ligaf

modus ifte clariu s intel-

demus exempla tam de fimplici

haerefi in fide,

qua

& de haerefi maleficarum. Nam I fimplici haerefi cafusco

fingeret quando delatus ipfe non reperitur legitime dc-

prehen-

Queftio XV.

449

prehenfus,confeflione propria, &c. ut fupra , tamen propter aliquid quod dixit uel egit,utpote in hoc caufa fidei
fuftinuit excommunicationem perannum,uel plus, talis
eft iam fufpe&us leuitcr de haerefi,quia hoc no caret fcru
pulo haereticae prauitatis, de pcenis.cap.grauem. Citatus
autem refponfurus de fidc,ubi non comparet fed tenuit
contumaciter comparerc, propter quod excommunicatur^tunc fitfufpeftus dc haerefi uehcmenter,nam tunc lcuis fufpitio tranfit in uehementem,& fi fuftinct illam ex
communicationem per annum animo pertinaci, tunc fit
fufpcftus de haerefi uiolenter, nam & tunc uehemensfitfpicio tranfit in uiolentam, contra quam non admittitur dcfenfiojimmo ex tunc talis eft ut haereticus condem
liandus, ut patet per cap.cum contumacia,
notatur ibi
dem.li.6.In h^rcfi uero maleficarum exemplificatur fuper uiolenta fufpitionem,quado dixit & egit aliqua quae
a maleficis pra&icantur, quando uolunt aliquem ma leficiare,& quia hoc commune cft,ut uerbis comminatoriis,
autfaftisperuifum,ueltaftumfe habeant manifeftarc/
triplici ex caufa,ut peccatum a ludicibus aggrauctur
ut fimpliccs eo facilius (educantur, & ut Deus peram
piius offendatur,& maior faeuiendi in homines fibi facul
tas relinquatur, unde uiolenter malefica fit fufpefta,qua
do poft uerba comminatoria dicendo, Faciam tibi quod
in breui fentics,ucl fimilia in fcntcntia,& poft uerba ef,

&

&
&

feftus aliquis in ipfo,uel in alio fuit fubfecutus, tuc

enim

non leuiter fit fufpc<fta,ficut q propter familiaritatem ha

bitam cum maleficis fuerunt

fufpefti,

aut qui procare ad

amorem inordinatum aliquem

uoluifTent , uide fupra de

tribus fufpitionibus,lcui,uehementi,& uiolenta.Nunc ui
dendum eft qualis prattica fit cum talibus feruanda, nam
circa uiolenter fufpeftum in fimplici haerefi haec praftica

fcruatur.Nam

licet inrcfortaflis

non fit haereticus, utpo

te quia non habet errorem in mente, nec de illo pertinaciam in uo!untate,ut notat Archid.fuper cap.allc.nihilominus eft ut haereticus condemnandus, propter praedicta
fufpirioncm uiolcnum> contra quamnen cft probatio
r

admicTC-

311 %

-3HC-

,,

45 o

De uiolentafufpic. modusfententiandi.

admittenda. Condemnatur autem haereticus fic quod fi

noluit refilire ,
fatisfa&ionem
haercfim.abiurare ,
condignam exhibere , traditus brachio fccularianimaduerfione debita puniendus, iuxta cap.ad abolendam.$.pr
fenti.Si autem uelit & confentiat cum effe&u , abiurac h$
refim>& carccri perpetuo mancipatur, iuxta cap.excommunicamus.2.de hxr. Pari forma ille qui fic eft fufpe&us
de hserefi maleficaru uioleter. Circa fufpe&u aut u Iolen
ter fuper hxrefim maleficarum, licet idem modus cftetob
ieruandus, tamen minori modo procedendo . Aducrtcndum 5? fi ftabit in ncgatiuajaflcres prout facere folent, g>
non ea intentione uerbailla protulerit,fcd ex uchementi
muliebri paffionc, undeSc ludici non uidetur ipfam

&

&

&

non obftante uiolenta fufpitione

tunc iudexea in carceribusdetenta,inquirat
proclama
re faciat, fit fimilibus dudum notata fuiffet,& fi fic utrfi
publice fic de tali hxrcfi diffamata, ex quibus ^pcedere ad
ulteriora poteft, taliter ut ante omnia quxftionibus tormentis exponatur ,
fi indicia apparuerint fuper ta lem
hxrefim, aut fuper maleficium taciturnitatis 3 puta quia la
igni poffe adiudicarc,

&

&

crymas non effudit, imo

& quafi infenfibilis adtormeta

reperitur, quia uidclicet cito poft tormenta omnibus uiribus reftituitur,tunc procedat per uarias cautelas fupra
pofitas,ubide fimilibus agitur.Et in cafuquo omnia defi
cerent.tuncaduertaturquodfi fimiliadudu perpetrauit
eft dimittenda fed per annum ad minus
fqualoribus carceris mancipanda
crucianda, f^pisfimd
etiam examinanda , pr^cipue facratioribus diebus. Si aut
diffamata eu hoc licet tunc iudex per ea qu$ fupra tata
funt, circa fimplice hxrefim, ipfam poffetigni adiudicarc,
prxeipue propter multiplicationem tcftiu,& quia fepius
in fimilibus, ucl in alijs maleficijs fuit notata, tame quia
cum pietate procedere uult,idco iudicet ei canonica pur-

tunc omnino no

&

gationem, ut uidclicet uiginti, aut triginta purgatores ha

beat, & procedat prout in fecundo modo fententiandi ta
&um,eft, ita uidelitet indicando fibi quod fi in purgatio
ne defecerit, quod tunc tanquam rea igni adiudicabicur ,

)
.

XXV.

45 1

(l

& fecundum

hoc judex procedere potcft. In cafii ucro

quo fe purgaret, tunc abiurationem omnis J^xeii* cum
p^na rclapforu,ac perpetua pccnitdia.p modii qm fcquit
in fala formada faciat , Sc modus difponedi ad abiuratio.

ne,taliscft,utdidii eft in quarto.Se quinto,rqodis praece-

dentibus proceflum fidei terminadi. Nota etqcT ipfequc

tibus unodisolbus (ententtandi, ubi iudices pmja, pietatis
procedere ucllent.tuc j> modii iam taftii procede e pqflenc.Scd quia feculares iudices u^riis fuis utuntu n]odis,
iuxta rigore,5c no femper iuxta aequitate ptoccdefes,ideo
ipfis infallibilis regula & modusallignaiino por,ficut iu
dici ecclefiaftico,q.ubiuratione recipere pot (ub perpetua
poenitentia,p modii qui fequit.Ego talis.dctali loco., talis
diocoefis,iniudicio perfonaliter coftitutus cora uobis ue
ncrabilibus dominisiepo talis ciuitatis,& iudicibus, facio
fandis euangeliis pofitis cora me, eisqj propriis manibus
i

me corporaliter tadts,iuio me credere

cprd,c,

&

profi*

teor ore,illa fanda fidecatholica & apcftolica,qua fa.cro

fanda Rom.ecclefia tenet,profitetur,credit ? pp^dicat atqf
docet. Et confcqucnterabiuro oem ha:refim,& abnego fic
reuoco oem extollentem fe aduerfus fanda Romapam Sc
apoftolicam ecclcfia.cuiufcunqj feda: fuerit, ucl err.oris.
Item iuro & promitto talia 6c talia, (exprimantur illa ,
quae egi,(cu dixi, propter quae & ex culpa mea habetis mc
fufpedum de dida haerefi uiolenter.deinceps nunquam fa
ciam,uel dicam, uel quod fiant operam da^o.Item , luto,
5c promitto , quod omnem poenitentiam quam mihi iniungerc uolueritis, pro pra-didis uiribus adimplebo nec
cotraucniam in aliquo fic mc Deus adiuuet, & ifta facro
fanda euagelia.Ql^fi cotra abiurata fecero infucuru.fqd'
Deus auertat)cx tuc poenis de iure relapfis debitis.nuc pro
tue obligo & aftringo quatenus illis ferior.Si cautus nota
nus qd" feribat I adis q> d.abiuratio eft fada p unii de Wx
refi uioleter fufpedu,ut fi ^barecur poft relapfus,ut: tunc
talis iudicaret talis, & traderet brachio feculari. Ego talis
de tali loco, talis ^ioc^fis.I iudicio j^fonaliter coftitutus co
ia uobis uenerabilib.dnis.N.cpifcopo talis ciuicacis, mdr
,

iij.Pars Mal.Malcfi.

Ff

cibus,

De poenitentia imponenda abiuratis.

4? i

cibus in terris tali domini, facrofandis euangeliis pofitisj

coram me.eisq; propriis manibus perme corporaliter ta
profiteor ore illam fanda
ftis,iuro mc credere corde,

&

fidem catholicam, 5e apoftolicam,quam (acrofanda Romana ecclefia tenet, profitetur, credit , praedicat atque do
cet.Etconfequenterabiuro, abnego & reuoco omnehaerefim, extollentem fe aduerfus fandam Romanam , &a-.
poftoltcam ecclefia, cuiufcunque fedae fuerit, uel erroris.
talia (exprimantur illa , )
Item iuro & promitto talia
quae egi, feu dixi, propter quae & ex culpa mea habetis me
fufpcdum de dida hxrefi uiolenter .deinceps nunquam
faciam, uel docebo.nec quod fiant operam dabo. Item iu
ro & promitto, quod omnem poenitentiam qua mihi injungere uolueritis pro proedidis, pro utribus adimplebo,
nec' contraueniant in aliquo, fic Deus me adiuuct,& ifta
facrofanda euangelia. Quod fi contra abiurata,ucl iurata
fecero in futurum, dia'bo1o inftigate, quod Deus auertat,
poenis de iurc relapfis dcbiti&,nuc pro tunc mc obligo Sc
aftringo, quatenus illis ferior, cum legitinje coftitenc me
contra fecifle.Sit cautus notarius quod adferibat in adis,
quod dida abiuratio eft fada per talem, taquam per habi
tum fufpedum de haerefi uiolenter, ut fi probarctur,abiu
ratus relapfus judicaretur, & ut talis traderetur brachio

&

fecula

ri.

QVIBVS

fic adis abfoluat cuma fententia excommunicationis,d e qua eft fufpedus habitus uioleter.quod

inciderit ficut in haerefibus lupra didis,

ticus

cum redii t

unde ficut

haere-

& abiurat,eft a fententia excomunicatio

abfoluendus,quia omnibus omnis haereticus eft exeo

municatus,iuxta ca.excom.i.& 2 de haerc.& etiam iuxta
cap.ad abolcdam.in prin. Sic talis de quo agitur cu fit ut

nis

condemnadus , ut didum eft prius poftquara

abiurauerit, eft ab excommunicationis fententia abfol-

hatrcticus

uendus,& abfolutione fada , feretur fententia per

modu

tenorisfcqucnris.
NOS. N.epifcopus talis ciuitatis,& fi adeft , Iudex in
terris talis Domini, attedentes quod tu talis dc tali loco
s
-

talis

QuaftioXXr.

4*3

uobis delatus de talibus it talibus , fi

dem fandam tangentibus. exprimantur illa
quod nos
proceflimus ad informandum , nos fuper illis ut luftitia
fundebat , & meritis procefliis diligenter examinatis,
aditatis in caufa praelenti , inuenimus
omnibus adis
te talia & talia commififle , explicentur illa Quapropter
Si non immerito de tali haerefi, explicetur illa, tc fufpedu
uiolenter habentes, fecimus te, ut taliter fufpcdum omne
hnerefim generaliter publice abiurare , prout nobis mandant canonicae fandiones.Sane eft fecundum eade canoni
ca inftituta, omnis talis, ficut haereticus condenandus, 3c
tu faniori confilio inhaerendo, ad gremiu fanda? matris
ccclefiac redeudo,abiuraucns ut praemittitur oem haercti
cam prauitatem, propter quod abfoluimus te a fententia
excomunicationis.qua ut obnoxius Dei ccclefiae aftridus
merito tenebaris,Si tamen de corde ucro, & fide no fida,
ac uerfus ad ecclefi^ unitate, idcirco inter poemtetes dein
talis diocoefisfuifti

&

&

&

&

'

ceps coputaris, ad mifericordia: finii facrofanda ecclcfia,

te recipiens de pr^fenti. Veru quia indignu ualde exiftit ,
offenfasdiuinas impunitas contuentibus oculis pertranfire,

& iniurias hominu caftigare,cugrauius

humana

laedere

fit

diuina

qua

maieftatem,& ne tua crimina incentium

& ut efficiaris

cautior in fututu ,
ac minus ptocliuus reddaris in pofteru ad predida fcu fimilia comittenda,ut in futuro fcculo leuius patiatis.Nos
exiftat aliis dclinquedi,

epifeopus

& Iudex prafatus,praehabito in & fuper iis fa-

no & maturo

confilio peritoru,fedentes pro tribunalimo

re Iudicu iudicatium,habentesprae oculis folu Deum,
fidei irrefragabilem,ueritatcm , facrofandis euan-

&

fandae

geliis pofitis

coram nobis,ut de uultu Dciiudicium no-

firum prodeat, & oculi noftri uideant aequitatem,

re tale,

&

ho
noftra praefentia perfonalitcr conftitutu.hac die
antea afsignatis,fententialiccr per modu qui fcquitur condemnamus,feu potius poenitentiamus. In pri-

ifi

ra,tibi in

mis

q?

ftatim induaris fuper ueftes oes quas defers.uefte ii

modu fcapularis monachi, fine caputio facta ante

uida,ad

& retro, habete cruces de panno croceo, longitudinis palFf

marum

De p {nitentia imponenda abi uratis.

45 4

jnaru trium,Sc latitudinis duoru, qua ueftem deferre habeas fuper oes ueftes alias, per tantu tempus exprimatur
unius anni ucl duorum,ucl plus, ad minus prout culpa exi
gerit delinquentis,
crucinihilominus cu difta ueftc
bus, ftet in porta talis ecclefiac,talis
tanto tempore.fcili

&

&

&

cetjin quatuor feftis principalibus uirginis gloriofae , ucl

talibus & talibus ciuiiatibus, in ualuis talis
taliu ecclc-

&

talem carcerem, ad perpetuu uel ad tale tem

pus,fententialitcr condemnamus. Ponantur illa qua: uide
buntur magis ad honorem fidei cxpedire,atteta culpae ma
fiaru teq5 ad

ioritace,leu minoritate.feu contumacia delinquentis

fequitur,retinentes nobis ex certa fcientia
expreffe 3 ut
nobis concedunt canonica inftituta, quatenus diIam pee
nitentiatn poflumus mitigare,aggrauarc,routare,tollere,

&

& in parte , toties quoties nobis uifum fuerit facicndum.Lata fuit hxc fcntentia.Qua leIa,mox exeeutio
nc debite deraandecur,$c induatur uefte praedifta , cruces
huiufmodi continente.

in toto,

Super modum fententiandi debitam fufpeBam

& diffamatam

Q V AE

XXVI.

Optimus modus procefium fidei finiendi

& terminandi, eft quando delatus de hare
tica prauitate,proceflus meritis diligenter

difcuffis,cum

bono confilio peritorum in

Ture, reperitur fufpettus de ha:refi

& etia

diffamatus. ht hoc eft quando delatus ipfc

no reperitur legitime deprehenfus,nec propria cofeftionc
etia teftiu legitima produ&ione,
euidentia,nec
necfafti
fed reperitur publice diffamatus, ac etia reperiutur indicia
contra eum,qux ipfum reddunt fufpcturo alias de hcrctica prauitate lcuiter uel

magnam

familiaritatem

uehementcr,utpotc quia habuit

cum
!

Ni

hjrcticis
s

qualis fuit

ille

de

'

dfc

quo

Qufi/lioXXP.

?-'

4f j.

agittir in cap.inter follicitudines.depurga.c.Et ta

&

ratione infamis eff indicenda canonica purgatio ,

ratione fufpitionis debet haerefim abiurarc , iuxta capit,

Ji

allegatum , inter follicitudines circa iftum talis pradica cft feruanda . Talis enim fic publice de harrefi diffama
tus & ultra infamiam ea aliis indiciis , fufpedus habitus de hxretica prauitate, imprimis purgabit fe publiper modum quo in fecundo modo talium cft. Qua
ce
purga tione expleta per ipfiim diffamatum , mox idem dif
famatus ut fufpedns aliter, & exnliis inditiis hxrcfi de
qua eft fufpedus habitus yprxdidum habens librum euangeliorum , coram pofitis , abjurabit per hunc modum . JEt ego talis de tali loco ralis dibrcefis coram uo
bis ucnerabilibus dominis meis. N. epifeopo talis ciuita,

tis,& iudicein terris talis domini* 'in iudicio conftitutus perfonaliter , facrdfandis euangclijs pofitis coram
me 3 eisque propriis manibus corporaliter per me tadis
i uro me credere corde , ac profiteor ore
illam fandam
fidem apoftolicam, quam Romana ccclefia credir,profite
'tur,pr*dicatj& obfcruat.Et confequenter abiuro , detedor.& abnego & reuoco omnem hsrefim extollentem fe
aduerfus fandam & apoftolicam eccle fiam , cuiufcunquc
feds fuerint, feu erroris, & poftea ut fupra tadum cft.
Item iuro
promitto , quod talia & talia, qus egi propter qua:
pro merito fum de tali hserefi diffama tusy&
ultra uos me habetis fufpcdum , exprimantur illa , nun
quam deinceps faciam feu dicam, neque opera dabo. qilo
nant
Item iuro & promitto, quod omnem pasniten*
tiam quam mihi iniungeredectcueritis,pto prsdidis uiribus adimplebo, nec cotraueiiia in aliquo, fic me Deu
adiuuet , & ifta euangelia facrofanda Quod fi contra,
,

&
&

prsdid

Deus

&

iurata
abiurata fecero in futurum j
auertar Ja poenis talibus de iure debitis me

quod

nuc pro
tunc libere fuppono , obligo & aftringo , quatenus illi
plcctar.cum probatum legitime extiteritjm-* talia com
nvfifle.aduerrendum tamehocquodfi indu-r -futir talia
tam fortia,quod cum infamia pratdida uei abfquc ea $
F f
r cddant
j
1

&

45 6 Mod.Sent. Super deb.de Sufp.& diffamata

feddant pracdiftum diffamatum, fufpedum de heercfi uchementcr,tunc abjurabit omnem haerefim generaliter, ut
habitum eft,& fi relabatur in qUamcunque herefim , poena relapfi debita punietur, ut in capi. inter follieitudincs ,
idc.puTgatione canpnica<& in ca.accufatus, de haerefi . li-

bro

d.Si

autem

ipdicia illa ftint ita

modica $c

Jcuia

quod

eti&m cum prxdifta infamia non reddant eum fufpechim

de hcercfi uehementer, fed folum leuiter tunc lulficient
quod abiuret non generaliter,nec (impliciter, fcd Ungula
fiter haerefim de qua habitus eft ufpectus,ita quod fi probatur in aliam fpeciem lver^fis, poenii rclapfis debita non
,

eadem ratione abiurationis , quiafcili-pumctur,fed fi

et fufpectus leuiter abiurauit , poena relapfi debita non
punietur licet durius quamli alias non abiuraflet.ut otn
.nivi hxc patent in.capi.accufatus. in principio . deij^refi ,
Katione autem purgationis canonicae , eft
.rlibrn-Jexto
dubtnm an uidelicet li poft purgationem, canonicam , ia
pandem fpeciem hauefis , de qua fe purgauic canonice ,
prolibatur poena iclaplis-debtta.hoc eft, ultimo fupplicio
Et uidetur quod iic ,per ca.cxcommunicamiis
fer iatut
primo paragtapho .idiicimus uerbum j ucl li poft purga
,

tionem,& per canonem.ad abolendam

dchiercfi,in antiquis

. illos

Sit caucus notarius

quoque'.

quodlcribac

tanquam fufpcttusde haerefis

quia multum mtercft, ut alias

in a<ftis,& talis abiuraueeit

Sic uiter uel uchcmen.tcr ,

*;rcqucnter dittum eftj. Quibus

fic actis

fertur fenccncia

c.fcupoenitcntia, per. formam tenoris fcqucntis,

IN

uS.N.epifcopus

-iditiom
c

talis

taUs.ciuitatis aut ludex in. terris

dni fuhicftis.Piligetiusatteudctcsjq* tu ta-

lis,dc tali loco, 5c talis diocoelis.fuifti delatus

nobis deta-

prauicate e.^tim.anc tlla.Et nos ujaletcs, ut te

bocbamuriudicialitcfinfQfmati.antuincidifles in praedi Alhaercftm cpndv innatami, ad mquircndum.ttftes exami

s li .-hwlqtfca

nandum teque citandum

5c interrogandum, medio iu
ad alia facienda quae fienda erant per
..nos :j!dcfcendunus,
procedimus uc dicebat . Qui
c bus peragis , uilis y &-,djUgenter infpectis, pariter 6c
i

mramcnjto

<Jc

&

>

tchbj

-I

difcullis

QmffinXXri.

.V

difcusfis proceflus meritis huiufinodi caufae,&

457

omnibu*

St lingulis productis actis, & actitatis, habitoquc in & fu

per jUisthcologoui.atqj in iurc peritoru plures, maturo
cofilio,ac digefto.repcrimus tc de pradicca ha-rcG in tali
loco, feu talibus locis,apud bonos graues publici diffamatum, propter quod uc nobis mandant canonice inditu
ta,indiximus tibi purgationem canonica, qua cora nobis
hic publice tc purgafti,& ipfi copurgatores pariter tc pur

garunt.Inucnimus etia te talia c6mififle,exprimaturilla,

propter qua & non inrtrneritb fufpectu tc habuimus uehe
mcnter,uel leuiter,di<;atui;,{i .eft illud ucl illud, & hoc de
iraedicta h^retica praiiitatc, propter quae fecimus te ut ta

oem harrefim (i
abiurauit ut fufpectus uchcmentcr,uel h^re fim fupradicta,fi ut fufpectusleuiter,ucru quia nopoflumus &dcbe
mus talia quae peregifti nullatenus tollei are,fed cogimur
ea uitareiuftitia fuadente , ad hoc ut reddaris 'cautior in
uc ca:.
futurum,
ut crimina no remaneant impunita,
teri non reddantur procliuiores ad fimiha c6mittenda,5c
ut creatoris iniuriac non ^quanimiter tollerentur. Qua-v
fiter fiilpectu,haereiimabiurare,dicatur

&

&

propter talem praedictum purgatu

& abiuratii.h/c in no*

hoc loco,& hora

antea afiignatis.Nos epifeop us aut ludex pr$
fatidedente pro tribunali.more iudicum ludicantium, fa
crofanctis euangelijs politis coram nobis,ut de uultu Dei
indicium noftru prodearj& oculi noftri uideant $quitatem.fentcntiamus feu p ccnitentiamus,per modum qui fc
ftra pr^fentia pcrfonalitcr conftitutu in
tali,tibi in

uitur,fcilicet,quod tenearis, & c.Ponartur illa qu$ ui3 ebuntur magis ad h onor em fidei efTe,5c exterminatio-

nem heretic^ prauitatis

cis

& feftiuis, habeat

ftare

utpote q> certis diebus domini

ad portam talis ucl talis ecclc-

fiae,cum cereo tantis ponderis in manu, dum miffarum fo

pedibus nudaris
Jennia celebratur, capite difeooperro

&

& ofterre ad altare cereum antedittu,8e

q>

habear

fextis

feriis ieiunarc,& q? certo tempoie locum illii non audeat

exire, fed certis diebus hebdomad^ fc habeat epifeopo ucl
ludici praefentarc,& fimilia qu$ iniungenda uidebuntur,
ff 4
fecundum

45

confejjam

fccucfu cnlpavR exigetia

gula ur,a generalis. Lata

& pamtfde Here. Sent,

&

uarictate,

fiiit

ga no pofeft dari re
exequa

sctetia. Qua lata

hac

tur,poterftcj; difpcfari,ucl rhitigari,uel comutari fecuda

haec regrut,
q; negociu paritetis, coTTe ctft>,& humil it js
,

poreftate habet epi fcopiis ScTudex.,

in ca uteommifi,dc n*rc.lib.6.
cpi

& hoc deiurc, ut

modum fententiandi hareCim confef

Super

famfedpcenitentem .
;

QVAESTIO XX VI

itiai

CT

I.

V V S modus proceflum

fidei

termi

nandi, fententi3ndi,finicndi,eft qua do dela

tus de hxretica prauicatc meritis proce(Iu9
diligeter difcufiis.cu

bono confilioin lure

pencorum,repeiitur confefius haerefim.fcd

Ethoccft quado
coram epifeopo & inqlnfito-re, medio iuramento,fore ucrum q> ipfc tanto teporeftetit & perfeueraucrit in illa,feu alia,de qua delatus

poenitens,&

debms

lins

no

rclapfus ueraciter.

ipfc confitetur iudiciahtcr

prauitate,& ilii credidit & adhoefit, fcd poft

modum ad informatione epifeopi & aliorum uult refUirc
eft. haeretica

& ad gremium eccltfia; redire & illam & oeni aliam hae
refim abjurare, & fatisfacere prout ipfi uoluerunt ordinare, & non reperitur quod nunquam aliam haerelira
aliquam abiurauerit,fed nunc abiurare promptu animo
oft paratus!

enim

efto

ac etiam

Circa iftam

talis

quod multis annis

aliis

quibufeunque

practita eft feruanda.Talis

fteterit in haercii praedicta,

illasqj crediderit

pracficaue-

mukbsqjinduxcik in errores fi tandem cura effectu

illas haerefes conf nferir abiurarc,& fatisfactionem coa.
gruam ad arbitrium epifcopi 8t mdici ccclefiaftici exhibere , non cft tradendus brachio leculan ultimofupplirit

cio feriendus y nec fi eft clericus degradandus, fcd elt ad

miferjcordiam admittendus , iuxta ca.ad abolcndsm.f.
praefentis extra de here. & abiurata primitus baretica

prauuate

"

Qtjkffioxxnti.

'

prauitate eft in perpetuum carcerem retrudendum , iuxta

c.exc6muiiic'amus.2.$.fi quis eiabfolutionis beneficio im
partito & iniunctocidetp talibus iniungi cofucuit. Iuxta
ea.iit officiu,prouifo tn lolerter

ne fimulata fictione rc-

non pof
funt.Modus aut abiurandi eft, ut fupra tactum eft tantumodo additui ut corii populo feftiuo dic in ecclcfia crimi
lia fua ore proprio confiteatur, ita uidclicetut diiaboffit

<Jeatifraudulenter,fcculare etia brachiu impedire

interrogat ur , ut tot annis perfeuerafti in tali haerefr

maleficarfi,& ille refpt>ndebii:ira,& poft tu ha?c,& haec
fic cofcquen
feciftvut ofcfIuses,& ille refpodebit, ita
ttr,& tunc poft oia abiurabit flexis genibus.Etqui fufpe
iiali

&

habeatur.Et quia

ifte q, eft fic de

prehenfusin h^retica prauitate excoicatus.iuxta 'ca.excoicamus. i .5c 2 .de h$rc. & per abiurationem rediit ad
gremium ecclcfi^,ideo'eft ei abfolutionis beneficium im
pendendum.Iuxta ca.u* offitium in prine, de h$rc. lib.f
quate poft prodictam abiurationem cft abfoluendus , uc
modum habent epifeopi abfoluendi a maiori excommunicatione, quia utuntur apoftolica auctoritate, & ftatitn

ctijde herefi nullatenus

feratur fententia per hunc modum.

talis epifeopus talis ciuitatis, aut Iudex in ter-

NOS

ris

talis

domini

ditioni fubiectis

Attendentes quod

tu talis de tali loco , talis dioccefis fuifti nobis fama

publica referente , ac fidem dignorum infinuatione delatus de h^retica prauitate.
Et quia illa infectus fuerae
nfultis annis, in magnum tu$ anim$ detrimentum qug
delatio noftra pr^cordia acrius uulnerauit nos,quibusin
cumbit ex officio nobis tradito fancta fidem catholicam,
in cordibus holm complantare, ac prauicateriV h^reticam
ab eortirn mentibus eneruare,uolentes ut tchebamur, in
fuper certius inforjUarret uideri, fi clamor cjftad aures
noftras peruenerat uetifate aliqua fulcifetufr;Vt fi fic ue
rkas fe haberer , prouidemu s de falubri remedio opor-

&

tunodefcendimusad inquirendum tefte^etfaminandum

tecj; uocandum,ac ut congruentius potuimus, in Sc fuper
contra te dcnundUis te interrogandu medio iu ramento
-

&

q6o

Super conf.&p^nit ,de HarefiJententia.

Sc adperageji.d>um

omnia

&

fingula quae per nas erant

ac ut nobis mandant* canonicas

fienda iuftitia exigente
Sane cum ucllcmus caufae tuaehuiufmodi
fanctioncs.
uidere, clare quod compertum
congruam finem dare ,
aa
fuerat, an fcilicet, ambulares in tenebris, uel in luce,
forps infectus hxrefislabe , necne procefius meritis acti
,

&

&

taminfacra theologia facultate, quam in

iure canonico & ciuili peritorum, coram nobis confiliutn
ordinauimps, congregari feientes quod fecundum cano
nica infiicuta,intcgrum eft iqdicium , quod plurimorum

tatis, folenne ,

fentenibs c0nfiimatur,6c habito in

& fuper omnibus &

(infulis actis.& actitatis, in caufa praefenti.fano,

ac di<*eftpconfilio peritorum praedictorum

maturo

uifisqueae

diligenter- infpectis, procefius nysritjis omnibusque

gulis in co contentis Jibratis inuebiwus te propria

&fin

conpcrpps medio.iuramcnto^nul
exprimantur
deprehenfum
prauitate,maleficarum

fefiioneiriiudicio recepto
tiplici

articulf.

Verum cum mifericorsdc

miferacor

Dominus

probabili permittat, aliquando in haerefes,

$c errores, non folum ut uiri catholici litcrati in facris
eloquiis exercentur. Verum etiam ut fide lapfi humiliores, deinceps fiant in poenitentiae operibus excitentur

nonnuHos

ciufdem procefius meritis diligenter

difcuflis,

reperimus

quod ru ad informationem noftramfrequentem,noftro.

que & aliorum proborum adhxrendo confilio famori.ad

&

ad ciufdem uuitacc
rcraium fanctae matris ecclefiae ,
haerefes dctcftan
lalubriter cuolafti, prodictos errores
do,ac fidejfanciae catholicae agnofeens irrefragabilem uc

&

ricatcm tuis internis uifcer ibus infligendo, propter

neminem uult

quod

ad
abiuratoriam , publicam cau

illius ueftigiis inhaerentes, qui

perirc,tc

mifimuSiid^diMtpriam &
te in pr^fentiarum praefatas haerefes,

tipnem faciendo
aliam

omnem haerefim publice

&

abiurarc, qua completa

abfoluimuMC fbfoatencia excommunicationis maioris

tcrcconci
qua cxlapfuin haerefim extitifii innodatus,
liando fanctx matri ec.clefiae ,rcftituimus ccclcfiafticis fi
crarucntis,dum tamen tc corde ucro,& fide non ficta, re

&

dicris

&
dieris ad ecclefix unitatem, prout fe fcc ifle credimus 8c
fperamus.Sane cum jndignym ualdc exi ftat dominorum
temporalium iniurias ulcifci.Deumq; calorum creatori*
omnium inKirias aequanimiter tolleran ?,cum multo gra
uius fit xternam quam temporalem lxi Iere maieftatcm,
ut ipfc peccatorum mifereator tui
ifereatur,fisqj cae
teris in exemplum', & ut crimina non re maneant impuni

&

to,8c ut efficiaris cautior in futurum,& non reddaris pro

cliuior.led d.fficilior adprxdicta.flc qiiiccunquc alia illici

tacommittcndavNos cpifcopusdc iudt?x,fcu

tcaufa.fidci ante fati,fedcntes

ludices ia

pro tribur lali.morc ut fupra

quod induatur ueftc liuida. &c. Item ter fcntentialitcrco

demnamusad perpetuum carcerem, <cibifempcr pane
dolorio,& aqua anguftix crucietis, retii tates nobis ex ccr
ta fcientia,& exprefle, quatenus poflinw as libere dicta fe
tenti a mitigarc.aggrauare, commutare .tollere totaliter,
.& quado,& prout nobis d exoties quoties ui
debiturfaciendum,latafuit hxc fenten tia,&c.Qua lecta
ludex aflumat perpuncta ,
dicat fen tentiato hxc uel
,

4el in parte,fi

cfimilia in effectu

Filii,

fententia uel p< xnitentia tua,ftae

hoc,quod feilicct portes tototempe re uitx tux cruces

iquod ftes in fcala cum eis in porta tal ium ccclefiarum
t quod fis in carcere perpetuo ad pam :m, & aquam, fcd
filii ne fcit tibi grauc, quia certificotr;, quod fi
patienter tolleres, mifericordia apud nos ir uemes
non dubi-

-in

defpere,fed firmiter fperes

q uibus dictis , fen*
tentia exeeutione debite demandetur ,
ftatim uefti*
prxdicta fibi induat,& in gradu fcalo in alto ponar, ut ab

-tes, nec

&

->

egredientibus eminenter uideatur,c ircundantibus euni

miniftris curi$ fecularLHora aucen i prandii ducatur
a
miniftris ad carcere,& poft fiant alia , prout ponuntur
fententia.

in

Dum autem ipfe inducitur

.& ad portam eccleludex ecclefiafticus no e amplius intromitl

tat.fi curia fecnlaris tontcntatur,ber e
quidem, fi non agat ad libitum.
fix, deducitur

4fi

Super relapjam Jed paniten.fintent

*JLU arhrr.
r
;i

t.

hih

fej)'am,fed relapfamjicet pani

o-

,rru>*

A v ,twpw^4l'!
modum fententiandi harefim con

Super
:

tentem.

;
I

QUAESTIO XXVII!.
ONVS modus proceffum

fidei

terminan

di , & fententiandi , eft quando delatus pro h^retica prauitate,procefius meri

tis

diligenter difcuflis, cum

bono

confilio

repentur confcffiis hxrefim fic pocnitens,

fcd relapfus rcaliter fic hoc eft quando dc
latus ipfc confitetcur iudicialit er coram epifcopo,aut iudi
Cibus, alias fe
pcritur.fic

omnem

hxrefim

abiurafie,fic ita

legitime re

quod poft cecidit dc tali h^refi, fcu errori , uci

hxrufim abiurauit fcilicet maleficarum fic

fpcciahter

poft rediit in cande, fcd poft adhxrcns confilio faniori p$nitec,credit catholice,fie reuertitut ad ecclefix

unitatem

non (uatdi humilitci petat, deneganda peenitentiae

ficeuchanftix facrimentajied quantucunque poemteat.ui
hilo minus ut relapfus eft tradendus brachio fecula ri, ultimo fupplicio ferie udus. Hoc autem intelligitur fic , ubi etiam reperitur quodabiurauerit tanqua deprehenfus in
hgrcfim , fcu tamquam fufpcdus dc hxrcfi uchcmentcr,
pon autem lcuitcr tantum. Circa iftu autem talis pradiea
tali. n.

feruanda^nam conclufio in confilio peritorum maturo

& digefto.fic fi oportuerit replicato .quod prxdidus delatus de iurceft relafpus . Epifcopus aut ludex
mittent ad didu rei apfum delatum in carcere inclufum ,
duos uei tres probos uiros.Sc prxfertim rcligiofos fcu cie
ricos j fidei zelator es , eidem rclapfo non fuipedo nec in*
grato , fed familia res fic gratos, fic illi intrabunt ad eum
captata hora comp etenterjfic loqucnter fibi dc contemptu mundi,fit mifci iis uitxprxfentis fic gaudiis ac gloria
eft

pariter

paiadifi, fic

demum

his prxmiftis, indicabant fibi

exparte
epi-

'

QttfftioXXrilL

4 6^

epifcopi fcu iudicis

, quod non potcftcuaderc

mortem!
temporalem, ideo ejuod curet de lalute anima fuae
ac
dilponat de peccatorum fuorum confcffione,
facrame

&

&

ti

Eucharifliae perceptione,&

frequentabunt eum, in^

ducentes illum ad poenitentiam, ac etiam ad
patientiam,
confirmantes eum pro uiribus in catholica ueritate
taliter ut ipfum diligenter faciant
confiteri ac
ifti

confer ei,
facramentum.nam hululmodi facramenta non lunt talibus deneganda
iuxtac.
luper eo.de h*rcfi,lib.6. quibus
facramentis receptis eo

dem

petenti humiliter euchariftia:

quod bene
duos

difpofitio ad lalutem iudicio praedi&oru,

poft

uel tres dies.

In quibus pet pravos in fide catho*

Jica confirmetur,^ ad poenitentiam
inducatur, epilcopus
lcu Iudexloco cius mandabunt
Ealiuo
1

loci,leu poteftati

cun* fccularis, quatenus tali die & hora,fpilicct

ua.iit

cum

non ferti

fu a familia, in tali platea fcu

loco, extra ecclcr

fiam tamen, ac recipiendum de forofuo

quendam relaplum,quem ipfi epifeopus & Iudex tradent ei , Et nihilo,

minus quod

die praefixa de

mane

feu procedente faciat

publice praeconizari per ciuitatem feu

locum, in locis illis
leuuicis.in quibus praeconizationes
aliae communiter foJet fici i. Quod tali die
hora, in tali loco, praedicator pro
nde lermone facie r,& epifeopus &alii iudices
condemna

&

bunt quenda relaplum inhxretica prauitatem

, tradendo

eum

brachio feculari.Confiderandu aut

hiceft,g> iftequi
US
fuerit in facris ordinibus corticutus uel
,
a
uel cuiulcunqj ordinis fcu religionis
obum
biatione fulcatus.prius antequa tradatur,eft
totius eccle r nispraerogatiua nudandus, & fic
omni officio
r
eeclefialtico expoliatus, relinquatur
fecularis arbitrio po
teitatis.animaducrfione debita puniendus,&
in c.ad abaiendarn. pr^fenti.de haere. Quando
igitur talis eft a fuis
ord/nibus degradandus & fcculari curi?
derelinquendus*
epilcopus conuocet prolatos,
uiros religiofos fuae diocoefis.quia licet no olim, nunc
tamen folus epifeopus eji
rc

*P
piasjfacerdqs
,

&

piaelatis,& aliis uirjs religiofis

petitis fuae dioccelis
teft in facris ordinibus conftmuum

&

dcgradarc.cum cft
linquendus

pp

464

Super

rei 'apfayntfed pceniten.fententiandi.

linquendus brach io ieculari, uel perpetuo immutandus *

pro haeretica prau itate,iuxta cap.quonia.de hxr. Ii .ar. 6
Adueniente aut die prxfixa degradando relapfo.actradedo fi fuerit in facti ordinibus coftiturus, in brachio fecu
lari, aut relinquendo fi fuerit laicus,ad audiendam diffini
tiuam fententiam, n aliqua platea feuloco extra eeclefiam, populo congregato,& fafo fermone per inquifito
rem, ac ipfi relapfo inibi in alto loco c6ftituto,Sc prxfenti curia fecularifi degradadus ipfe relapfus fuerit Epifco*
pus in pontificalibus indutus, Scprxlatus fux dioccefii
eidem afliftentibus.ipfum degradatum coram eo exiften
tem,& indutum ac difpofitum , ac fi deberet in fuo ordine miniftrare.a fuo ordine degradabit,, a fuperiori ordine
incipiendo, & fic gradatim ufq ad infimum & fic conferendo ordinem, uerbis utitur epifeopus, ad hoc per ecclefiam ordinatis, ita degradando in qualibet depofitione
cafulx & ftolx,& fic de ali is poterit uti aliquibus uerbis
contrariis primis. Qua quide degradatione fafta, ubi fica
da fit per modum fecundum quem de iure feu confuetudi
nis,eft fienda , officialis mandabit notario feu religiofo *
uel clerico,quatenus legat fententiam, quae fententia fiue
relapfus laicus, fiue clericus eft , degradatur , feretur per
,

&

modum tenoris fequentis.

NOS. N. miferatione diuina Epifcopus talis ciuitaludexin terris talis Domini ditioni fubiettis.Arten
dentes legitime informati, quod tu talis, de tali loco,& ta
Iis diocaefis fuifti grauiter coram nobis fi ita fuerit , feu
contra talibus epilcopo & iudicibus, delatus de tali haeretica prauitate feu talibus explicentur
In quibus haerefibus ut legitime fuit compertum, fuifti a confeffione proquod tu
pria deprehenfus,ac etiam tcftibus conui&us ,
tis,Sc

&

illis perftiteras ranto tempore , animo indurato, ( dicatur prout fuit.) fed poft adhxfens cofifio faniori , illas
hxrrfes in tali loco publice abiurafti, in forma ecclefiae
confueta abnegafti
reuocafti , propter qux prxdifti
epifeopus
inquifitor, credentes te ueracitcr conuer-

in

&

&

frm ad gremium ccdcfix fan&x Dei,te ab excommunii

cationis

Qgdftio

'xxvm.

\.il

46.f

cationis fcntentia,qua afiriftus tenebaris abfoiuentes,

tamen de corde ucro

fi

& fide no fifta reuerfus efles ad fan

unitatem., iniunxerunt tibi poenitentia faluta

temjueru poft omnia fupradi&a, dctotannom curricuftae ecclcfiae

iam eJapfis.tunc nouiter iterum delatus nobis extitifti

iterum incideras in tales haerefes abiuratas, explicetur,
nosq; licet difplicenter de talia audiflemus 3 tamen iuftitia nos cogente,defcendimus adinquirendum,teftcs exa-
minandum teq; uocandum interrogandum, medio iuramento,ncc non ad ola & fingula facienda, qua: per nos
fienda erant, fecundum canonica inftituta.Sane cum uellemus praefentem caufam fine deb ito terminare, folenne
cocilium tam in theologica facultate c in iure canonico acciuili peritorum/iullimus congregari.&habito pr$
didtoru cofilio maturo.pariter & dieefto,in & fuper om
nibus & fingulis^aftis aftitatis,ac uius & diligenter difcuf
fis proceflus meritis, & o Ibus aequa lance libratis prout
fieri exipebat.reperimus legitime ta per teftes
q per propriam tua confefiionem iudicialiter receptam, q? tu incidifti in haerefes abiuratas,nam reperunus q> talia & talia
dixifti uel fecifti, ( explicentur ola,) propter qua: & merito de praediftorum confilio te habuimus & habemus pro
relapfo.iuxta canonica inll:rtuta 3 q? dolenter referimus, 8c
referendo dolemus, fed quia ad informationem no(lia,Sc
proborum uirorum catholicoru, di uina gratia infpirante,iterum es reuerfus ad gremium ecclefiae,& ad ciufdem
lis

>

&

fidei ueritatcm.praedittos errores

& haerefes

dcteftando,

& credendo catholice, fidemq,- catholica proteftando,ad

mifimus te ad recipiendii poenitentiae & eucharifliae petita per te humiliter ecclefiaftica facramcnta. Verum cu
ecclefia Dei in tc 5c circa ultra non habeat quid faciat 3 cu

ita mifericorditcrfc habuerit erga

tcut praediximus

&

tu ilia abufiis.in abiuratus haerefes incidedo. Quapropter

nos epifcopus,& iudices ante fati,fedentcs pro tribunali,
moreiudicum iudicantium, facrofanftis: euangeliis poficora nobis, ut dc uultu Dei iudicium noftru prodeat,
Sc oculi noftri uideat aequitatem, habentes prae oculis fo-

tis

,,

4 66

Super relapfum

lum Deum ,

& impmtentem

ficut,

& fanftx fideurrefragabilem

ueritatcm , ac
cxtirpationem hxreticx prauitatis , te talem, hoc loco,
hora tibi .audiendam diffinitiuam fententiam ia
die
antea alfignatis fententialiter iudicamus te efle ueracitcr
relapfum hxrecicam prauitatem, Jicet poenitentem Sc
ut ueraciter relapfum in eandem, de foro ncftro ecclcfia
ftico te proiic:mus,& relinquimus brachio feculari tra-

&

ditus, rogamus

& efficaciter

camen

didam curiam

fecu-

&

larem, quuenus circa te citra fanguinis effufionem,

mortis periculum fuam fententiam moderetur . Et fic
epifeopus
fuialfelfores recedentes, curia fccu laris fuu
officium exequetur Aducrtendum cftquamuis epifeopus
inqutlitor debeant efTe fummopere diligenter t 5c
per fe
ad fiper alios facere , ut telapfus pocniteat
dem catholicam conuertatur , tamen poftquam poenitue
rit,& conclufum fuerit in concilio quod licet pcenitcat
nihilominus ueracitcr eft telapfus, ut talis tradendus eft
brachio feculari ipfi perfonaliter , quod tali fententia de

&

&

&

&

betpledi eidem non indicent quia facies ludicis terret

condemnandum. Et uerba fua magis iaducuntplc&endum ad impoenitentiam , quam ad patientiam & ideo
nec ante fententiam nccpoft cum libi faciant prxfentari
ut non moueatur animo contra eos , quod in cafu
,

mortis diligentius eft caucndum , fcd uteft di&um ,

mittant ad eum aliquos uiros probos, prxlcrtim rcligiofos.feu clericos ei non ingratos , fed gratos , qui futuram
fententiam atqj mortem infligendam , inducant cum ad
fidem confirment, ad patientiam exhortentur, &polt fen
ab
tentiam eum a{Tocient,c6folentur,cum eo exorent,

tali

&

eo non difcedant donec fpiritum reddiderit

&

creatori. Sint

auifati ne quid agant fcu dicant propter

quod rcl ,pfus mortem prxucmatur,& ipfi efficiantur irregulares,
unde debeant meritum deportare , deferant
fecum pcenam,pariter atque culpam. Confiderandum eft
etiam q? tales fenrentix tradendi aliquem curix feculari

igitur cauti

&

no confueucrunt fieri die fcftiua,ucl folenni, necetia in

fcdcfia.fcd ?xtrain aliqua platea.quiafcntcatta eft qux
ducit
l

Qutilio

T 'Y-

4^7

quod feratur In

die fe-

xxix.

<h&ft ad morterii,;& honeftius

eft

extra edclfiam,ctini dicsfcftiika

no

& ccclcfia Domi

fint dedicata.

lijjui

nln

r.

.ol'|*>

fcn

>

con cm&i Supermod-jn fententiandi hdtrefi m

ta
ii*ri
offam* fed impanit entem ,
t \f

&

1 .

3>y<;
1

>

>

di

menrelapfam.

^KUiIC$nl

,<QV"AESttO

xxix.

Erimus modus proccflum fidei terminandi, oc fententiandi eft, quando delatus de

hxretica prauitate proceffus meritis dili>
cu bono cofilio peritoru in
Iure , reperitur confcflus hxiefim & imp^
aut ens, na tamen rclapfus.Sed quiarariflime inuemtur ta
geter difcuffis

cafus , KcjCf interdum nobis inquifitoribus contigerit,

iudices cum tali non debent feftinarc
tante epifeopus
compeditam,ad conuerfionem in
fcd beuc cuftoditam
lis

&

&

quod in cor
por^.& anima fic inVpcbpitens damnabitur. Quid fi tadem
nec profperis nec aduerfis,nec minis, nec bladitijs poterat
cjpolliri,iit jefiliat ab erroribus, fuj$,& fuerit pr^di&a co
gruo temporf,expciatus, Epifeopus & iudices difponent
fp adtradendum eum fp.u relinquendum brachio feculari*
c mandabunt per cedulamnuntiojfeubaliuojfcu pote-

4U)Cerc, etiam per pluresmenfes, proponendo

curjx feculari6,quatenus tali die non feftiya, & tali

hora, fic, in tali Ioco,extra ecclefiam,tamencum fuafami.

jftati

lia,

& ipfi tradent

fibi

Et nihilominus, qpqpl

quendam hxrctjcum impoenitete.,

eorum faciat publice ptx n

ex parte

conizari in))l is uicis.feu locis, in quibus aliae prxeoniza*

tjqnes funt fieri' confupt^, quod die & hora, ac loco pr$di,
ftisIy rxdicatptTaciet termonem pro fide.ac tradet hxre.
ticum qupncf^firaclyo fecq|a,ri,& idep quod omnc$,u,p
niant
interfiat, SchafceWnt indulgentiam confuctam,.
Quibus explens, tradetur cunxleculan per modum teno
Gg
iij.Pars Mal.Malcfi,
jis

&

Super relap.& impxnitcn.fentintia.

46 8

fequentis fepius ramea

pocaitcat, quod fi
liatur,

ris

&

admonendo per prius ut reG-\

omnino nolucr it, fertur lcn-

tC

S.N.miferationem diuina , epifeopus talis emi**

attendentes quod tu
aut ludex in terris talis domini
diocoefis,fuifti nobis delatus fama
talis, de tali.loco.talis
infinuationc, de haere
publica deferete,ac fide dignorum
quod in ilhshxrc
haerefes,
tica prauitate, explicentur
in tuae animae detri
faftis perftiteras multis annis,
*

NO

tis

&

fibus

&

pramta

noscjuc quibus ex officio incumbebat

,
iu
ut tenebamur,in
tem haereticam extirpare,uolcnter
uidere an ambulares,in tenebris
perliis certius informari,
de prxdiVis,teque cibel in luce, diligenter inquifiuimus
interrogantes, repenmus te pr^ditta

mentum

tantes,

&

& efficaciter

l^retica prauitate. Sane cum

incidat corde noftro fide ian
ftrx mentis defiderab ilibus

mfeftum

praecordiis complatare,
ftam catholicam in populorum
modos diuerlos, uanos, cc
eradicata heretica prauitate,
alios aumbuimus, quaper
congruos, tam per nos quam
erroribus ante diftis, i qui
tenus refilires ab herefibus,&
nunc ftas contumaciter,
bus fteteras atq ftabas, prout &
geanimo indurato, uerum caufa humani,
;

ac pertinaciter
in diftis erroneris inimico tuis prfcordijs.affiftenteque
nolueris neqj uelis a laepc
i nuoluente ,
ribus uoluente
plus eligens mortem animae indiftis haerefibus refilire ,
temporalem, quam ancurrere gehennalem,& corporis
gremium ecclcfiae aduola
tefatas haerefes abiurarc, ac ad

&

re

& animam lucrifacere,

in

reprobum fenfum datus.

ab ccclefiasa&a Dei excommunica

Q uapropter cuminnodatus
& merito a numero oc gtege
fis

,
tionis uinculo
eccleii$
dominico feparatus,ac participatione bonorum
ultra quid faciat
priuatus, ecclcfia circa te non habeat,
epifeopus
poffc.Nos
cum ad te conuertedu fecerit iuxta
tribunali mo
ludices in caufa fidei l ?P efati, fedetes*
facrofmftis euangeliis politis co

&

re

iudicum iudicatium

prodea',&
tam nobis, utdeuultu Dei iudiciumnoftrum
um
aequitate habentesqj pr$ ocu
oculi noftri uideat

i^j

<

Qu&ftio

v.vii

XXX.

46?

eum & fanftae fidei

ueritntem ac extirpationem harre

loco tibi in antea alfignatica^prauitat is, hac die hora
,

&

audiendam fentcntia diffinitiuam condemnamus,.

tis.ad

3K fentctialiter judicamus te efle ueraciter haereticum im

pcenitentc,& ut ueraciter talem tradendum & relinquen
dum brachio feculari & fic ut hxreticum impoenitetem
per hanc noftram fentctiam de foro noftroecclefiaftico
te proiicimus, & tradimus fcu relinquimus brachio fcculari,ac poteftati curi$ fecularis, dittam curiam fccularcm
efficaciter de precates,quatcnus circa te citra saguinis cf
fufionem.& mortis periculum,fuam fcntentiam modcrc
,

tur, lata fui

hacc fentcntia.

& relapfam
& impoenitentem.

Super hareftm confejjam

.. >

QVAESTIOXXX.
Ndecimus modus procefTum fidei terminandi & finiedi eft, quado delatus de h^re
tica.prauitatc
,

proceflus meritis diligerer^

cofilio in iure peritoru,

bono

*difcufius,cu

reperitur cofefTus hatrefim, ac impocnites >

eft quando- delatus ore proprio cofite

& relapfus.Et hoc

tur.iudicialiter talia

& talia fe credere, & pra fticafle, cir

ca iftum eft pra&icandum ut fupra.St feratur fentetia co

ram epifcopo & iudicibus quae came funt hacreticalia ma
3

nifcfte per

formam

tenoris fequentis.

N OS.N.
tatis,

tu

mifcratione diuina epifcopus taiis ciuiaut Iudex in terris talis domini, attendentes quod

talis,de tali loco, talis diocoefis.fuifti nobis, feu talibus,

praedecefloribus noftris,dcIatusdc haeretica prauitatcfcx

plicentur ) In quibus ut legitime eft compertum , fuifti
confeftione propria judicialiter ac fide dignis teftibus de.

prchenfus, & quod in illis pcrftiteras tanto tempore , anijno indurato, dicattir prout fuit,fed qucd poft fano co

^Gg

*
a

lilio

Super reUp.& impes niten.fenten.

479

illas
filio inhaerendo,

co,in

hxrefes publice abiuuftiintalilo^

^racdicli epi

forma ecclefix confueta, propter quae

ab erro i
ludex, credentes te ueraciter refihfle
fcopus
eccfelix tradendo , tholi
bus ante latis , & ad gremium
beneficium impartirent
ce aduolaffe, fibi abfolutionis

&

fcntentia

qux

,
flbloluentesteab excommunicationis
tamen de eordeneto . fiftriaus in antea tenebrans, fi
unitate
ecclefii
lanft*
ad
de non fi fta.conuctfus exuteris
iniungentes , ad mitencor
tibi falutarem poenitentiam
gre
claudit
De on
diam receperunt, quia ecclelia fanfta

&

antedifta
niium reuertenti uerum poft omnia

fuifti

quod iterum
bisdelatus,quod difplicenter accepimus ,
antea ab
damnatas hxrcles , per te publice in
cideris
contra abiurationcm
iuratas,feu talia & tal.a commififti
cxempliru-Ctur,
n*libatama in tux animx detrimentum ,
talia au
quanqifam difplicentia faucijjti q> de te

iiosciuc

diflemus

nihilominus

&

iuftitia

nos cogente dcfcendtmus

examinandum tcque uoc mi

^ adta
b
interrogandorum decebat, medio lutamento
,

ad inquirendum,

teftes

ciendum omnia

&

fingula

dum canonica inftituta.

qux per nos ficndaerant,tecu

Sane

cum

uellemus prxientem

folenne tam perirorum

caufarq line d^biro terminare,
&cmili, coci
theologia facultate, qua ininrc canonico
taedietis in 05
hum fecimus congregari, Et habito cum
productis,
lingulis inprxfenti caufa
fijper omnibus
maturo , patiter ac t
deduftis,aftis,& aftitatis, confiho
ac dii igcnter di Icullis
gefto,ac etiam repli cato, uilisq'ue
1
omnibus prout ms
procelTus meritis, huius caufx, ac
per teltes *
fundebant, comperimus legitime tam

&

&

ftitia

con/elhoncm propnam,plurie$
C nos fide, quam per tuam
recidiflc in hxrefesa ia
per nos receptam, te incidilk, ac

&

Nam jreperimus quod talia talia dixilti,qel egiconi*

meritp de prxditoru
Explicentur oia propter qux
excCflibus pro relapio
filio te habemus rtiis exigentibus
oc rete
lecundum ca.famftionts, quod dolenter referimus,
intima
redo dolemus. nouit ille qui nihil ignorat cordiu

raras.

&

intuctur,&

cum

totis nofilis piaecordiis

cupcrcmus.

Quanto XXX.

47 r

prout a^huc cupimusjtc reducere ad fanftae ecclefia: uni

ratem, ac eneruare a tuis uifceribus profatam hxreticatn
prauitatempt fic faluares animam tuam,ac mortem eua
deres corporis , & animae gehennalem conatus noftros
,
exercuimus, ad te falubriter conucrtendum , modos con
gruos uariosadhibenter.fcd tu in reprobum fenfum da

tus, maligno fpiritu

du&us

pariter 5c fcduhjs, preeligifti

torqueri diris ac perpetuis cruciatibus in infernum,& hic

temporalibus ignibus corporaliter confuman,quam adherendo confilio faniori , ab erroribus damnabihbus*$ac
peftiferis refilire,& ad gremium & mifcricordiam fanare
matris ecclclle aduplarc, quapropter cum ecclefia Dei ul
* tra non habeat erga te quid faciat
, cum ad te conucrt,cn
i dum totum exercuit pofie fuum
, Nos epifeopus &
indi ces in hac fidei caufa memorati , fedentes pro tribunali ,
more iudicum iudicantium,facrofandis euangelijs peditis coram nobis, ut de uultu Dei indicium nollrum
prodeat,& oculi noftri uideant aequitatem , habentesqj pr.ae
oculis folum Deum,& honorem fanftx fidei orthodoxa*
hac die,hora,& loco.ad audiendum fententiam diffinitiuam.tibi in antea a{Tignatis,te talcmin noftra pra;fcnria
conftitutum fententialiter condemnamus,& condemnaa
do iudicamus cfie ueracitcr impccnirentenr haereticum
*
relapfum,& ut talem realiter tradendum fcu rclinquert
dum brachio feculari,& fic ut uerum haereticum impoenitentem,pariter&relapfum, per hanc noftram fentenr
,
tiam difhnitiuam de foro noftro eccleliaftico re
proiicimus,5c tradimus feu relinquimus brachio /eculari ,ac
po*
teftati curiae fecula ris , deprecantes efficaciter
feculareni
curiarft ante latam quatenus citra
,
fanguiniseffufionenit
mortis periculum, erga tc Aiam fent etiam
moderetur;
.
Lat a fuit haec fencentia.

&

&

'

(
.

'

Grg

^
*

V!

Stipe i

47 2

Contra c onuittm
..

& omnia

negtm.

Super conuiffum

& deprcehenjum

ortf

nia tamen negantem.

QUAESTIO

XXXI.

Vodccimus modus procefliim fidei terminandi & finiendi , cft quando delatus de h{
retica prauitate

proccflus meritis diligcn

ter difcufiis , cum bono confilio iniurepe

ritorum reperitur in haerefim depreheniu tacti cuidentia uel tcftium produftionelegitima,noa
tn confeflione propria, & hoc cft quando ipfc delatus co

uincitur legitime de aliqua h^rctica prauitate 3 uel fafti

euidcntia.ut pote quia haerefim publice pradicauit, uel
teftcs legitimos, cotra quos excipere delatus legitime no

& deptehefus pcrfiftit fir

potuit 3 tamen ipfe fit

cofitetcoftanter, iuxta notata per
miterin negatiua,
Hoftienfem infum.titu.de here.$.qualitcr.quis in haercfim deprehendantur,, patuit fupia q.34. circa iftu talis pra
ftica cft fcruanda.Talisduro carccic eft tenendus,! cope
dibus & cathena, frequenter ab officialibus coiun&im
couiftus

&

&

diuifim,& per fc ac peralios, 3c efficaciter admonedus

cofitca
eis detegat iteritatem, indicendo ei q> fic faciat
tur errorem fuum,q> admifericordiam admittatur, abiu
rando primitus illam haereticam prauitatem. Si autem
noluerit.fed fteterit in n- gatiua, quod ad finem relinque
tur brachio feculariA mortem non poterit cuadcrc tem
poralem Quod fi diutius infamatus & expedatus , ftete
rit in negatiua, epifeopus Sc officialis modoconiun&im,
modo diuifim, nunc per fe, nunc per alios probos uiros,
trahant ad fc modo unum teftem, modo alium,informa
do eum ut attendat quid depofuit, & fi dixit ueiumuel
non, quia non fcipfum damnet xtemahtcrA alium tem
poraliterA quod fi ucrcaturfaltimeis fccrctc dicere, ne
ille delatus moriatur iniufte , & uerba talia ftudeant ci

dicere.

QweflioXXXl.
dicere, ut

dare uideant

(i,

475

depofuerunr ueritatem necne.

Quod fi teftes ficut informati ftcterint in affirmatiua,

&

delatus in negatiua,nec ad hoc ftatim uclint praedidus cpifcopus& officialis!, 'ncgocium per fententiam determi
nare
tradendo taliter deprehenfum brachio feculari
fcd diutius eum teneant , nunc inducendo deprehenfum
ad affirmatiuam, nunc teftes diuifim, tamen ad excuticn
,

&

dum bene cofcientiam fuam,&

iifcopus

fingulariter attendant c-

& officialis ad illum ceftem,quem uiderint mebonum & qui uidetur melioris cofci2

Fius depolitum ad

tiae,& circa illum inftent diutius, fi res ita fe habuit ut de

pofuit, nec ne eius confcientiam onerando,
fi uiderint
teftem aliquem uacillare,ucl alias habeant inditia cotra
eam, propter quae fufoe&us ep falfitate dixerit, merito ha
beatur,de bono connlio peritorum atteftent eum,6c pro
cedant ut iuftitiafuadebit.Compertum namqjeft freque

&

ter

& frequentius, cp fic deprehenfus teftibus fide dignis

poftquam in negatiua diu perftitit, ad cor reduttis, praeiertim ueraciter informatus q> no tradetur brachio fecu
Jari

tem,

fed mifericordiam admittitur

fua detegit prauita-

& ueritatem quam iam diutms-negauit, tunc libere

& frequenter repertu eft quod teftes malitiae

confitetur,

adinuicem colligarunt ad
prauitatem .Poftquam

agitati ac inimicitia fuperati.fe

imponendum infonti haereticam

ad informationem frequentem epifeopi

morfu cofcienti^

& officiales, re-

fatigati, ad diuinitus infpirati rcuocat,

quam dixerunt & fatetur malitiofefe jlli impofuifte tau

tam labem

propter quod

talis

& taliter deprehenfus, no

cft perfentetiam feftinandus,fed diutius, quia per unum

annum & plures expe&andum,antequam fic tradatur cu
rie feculari Quo cxpe&ato tempore competenti Sc ad,

hibita diligentia condecenti, fi fic delatus legitime depre

henfiis,recognoucrit culpam fuam,ac confeflus fueric iu
dicialiterfc fuifie illaqueatum

prauitate,ac illam, ac

tempore profato hfretica

omnem hf refim cofenferit abiura

rc,& fatisfacereadarbitriumepifcopi.& inquifitoris,co

gruum exhibere tanquam in haerefim deprehenfus, &

Gg

pr(*

pria

474

Contra conuiftitm

& omnia negan tem.

4
pria confeflioncA tcftium legitima prpdu&itmCjUt HaC *
rericus poenites abiuret omnem haerefim publice, per foe
made qua agitur.O&auo modo fupra pofito proccfluro
fidei

fus

terminandijubi de talibus agitur. Si uero

quod

fic

confcf-

animo perbrachio feculari,& aga

incidit fic in ha:refim,fed ftat in illo

tinaci, ut imp^nitens relinquetur

tur circa illum per

modu quo fupra agitur in decimo mo.

fidei tcrminandi,ubi de talibus agitur . SL

autemipfc dcprehenfiis fteterit coftanter in negatiua,fed

do proceflum

ipfi teftes refilierint a fua affirmatiua fuu teftimonium re

uocando.ac cuipa fuam rccognofiendo, quiainfonti ta
tam labem impofuerut,rancore & odio agitati^prccc fcit

precio dedu<fti,ipfo delato ut immune a iudicio relaxato,

punientur ipfi ut falfi teftes accufantes feu deferentes , ue
notat Paulus fuper ca. multorum. & uerb. illos in prin. dc
haerc.inclc.'& feretur fentenria feu poenitentia coniracos
ad arbitrium epifeopi & iudicum,omnino tamen ad per-

petuo carceres

tales faifos teftes

condemnando

&

in

p*

ne & in aqua, td dies uitae poenitetiando ponendo etiam ,

poftad fcalas ante portas ecclefiae tales, &c.habent tamc
potcftatem epifeopi rnitig3re, aut etiam aggrauare polt
annum, & tempora, per formam tenoris fequentis.
S I autem taliter deprehenfus per annum uelplus, uel
alio maiori congruo tempore expettatus , pernitent in
negatiua concinue,& teftes legitimi in affirmatiua 3 difpo
nant fe epifeopus & iudices ad relinquendum eundem
brachio feculari, mittendo eidem aliquos probos uiros,fidci zelatores & picfertiin religiofos, eidem non ingratos, fed familiares & gratos, qui fibi inoicentq? mortem
nonpotcft eu tdere temporalem , dum fic ftat negatiua,
fcd traderetur tali die ut' haereticus imp$nitens potcftati
cunc fecuiaris.Et nihilominus epifeopus & officialis mit
tat Baliuo feu potcftati curiae fecularis, quatenus tali die
&.hora,& in rali loco,e\tra ecdlefiam tamen, ueniat cum
familia fua recipiendum quer.dam haereticum nnpceniterem, quem tradent ei. Et etiam quod faciet publice prae
couiza. i in loci; flis,in quibus praeconizunoncs aliae fieii
confucucrunt,
5

.!

QmfitoXXXJ .^''

-ca

475

hora, in tali loco ad

audrendbm fermonem quae pr^dicator faciet d fide Sc
tradent epifeopus Sc officialis quendam haereticum pertU

eonfticueYunt,quod oesfin

tali <lic Ac

nacem brachio fcculari.AdUcriienteaflt dic prxdifta ad

ferendum fententiam aflignatam/eriint epifeopus & offia
cialis in loco prxditto ipfo tradendo,ibidem exiftente al
to clero & populo congrega to/ut eminenter ab omnibus
uideatur 3 ac prxfcnte poteftate curixfecularis,ftado ipfo
tradendo. Quibus lcftis, feretur fententia per hun? mo^
dum.

N O S.N miferationediuina epifeopus talis ciuitatifji

aut Index in terris talis domini. Attendentes quod ,tu taloco, talis diocafis , fuifii nobis delatus de tali
haeretica prauitate.Exprimantur. Et uellemus certiorari,
an ea quae de re Sc contra te nobis difta fueiant , ucritate aliqua fulcirentur,& an tu ambulares in tenebris au*
in lucejdefcendimusad nosinformandum,teftes diligentius cxaminandum^tequCuocandum ac interroganduru
faepius medio iuramento defenfionesque exhibendum, ac
ad omnia Sc lingula faciendum quae per nos fienda erant
fecundum canonicas fan&ioncs. Verum cum uellcmUs
praefens tuum negotium fine debito terminare, folennt
confilium tam in theologica facultate quam in 1 ure canor
jiico & ciiiili coram nobis fecimus congregari, Ac uifis
ac diligenter difcuffis proccflus meritis , et omnibus Ad
/ingulis in prxfcnti caufa prodn&is , deduftis ,aftis Ac
lis, de tali

attitatis.pr^di&orum confilio digefto pariter Sc maturo^

rcperimus*contra te legitime probatum quod fuifti tanto
tempore infeftus hxreticn prauitate, et lam reperimus
ficifti dixilti talia Ac talia exprimantur , ex quibus apparet manifefte quod es legitime deprehenfus in przdtd.im hxreticam prauitatem.Sanc cum cuperemus prout
adhuc cupimus, te ueritatem fatendo rcfihre ab hxrefi as'
te di&a.Ac reduci ad

gremium

ccclcfix

fan& , ac ad fan-

ut fic faluares animam tuam , Ac tam

animx quam corporis mortem cuadercs gehenalcm, tam
ptr nes quam per alio noiiram diligentiam, cxeicctes.ac'

ftxfidei unitatem

get

Contra id6ium-& omnia negantem,

47 6

cxpeftates, tu in reprobum fcnfur

ucr te longa tempora
acquiefcerenoftro confilio faniori,
datus, contempfifti ,
ac
perfiftis , in negatiua pertinacia ,
immo perftitiiti
c
indurato, quod dolentes referimus,
,

&

contumaci animo
dolemus . Verum cum ecclefia
teferendo plangimus ac
quatenus rcfilircs reca
Dei tanto cempore cxpeftaucrit ,
culpam , & nolueris neq ; uecnofeendo propriam tuam
ultra quid gratis faciat ac mercedis.
fis , $c non habeat
& alu ab huiufQuapropter ut fis carteris in exemplum,

modi hsrcfibus arceantur

& tanta facinora non rema

NoscpifcQpus&.ludiccs in caufa fidei

neant impunita.
ludicum iudicaa
memoratMcdentes pro tribunali more
pofitis coram nobis , ut de
tium facrofandis euangeliis
oc 1a noft "
noftrum prodeat,
uultu Dei iudicium
fan
prae oculis folu Deum,
deant xquitatem, habentes
noftra praefen
in
talem
te
honorem,
fidei gloriam
hora, & loca, ad audiendam
hac die,
tia conftitutum,
affignatis, diffinimus, declaramus
diffinitiuam fentetiam
impoenitentem, trade
h*reticum
fententiamus, te clle
talem brachio feculari,ac per no
du feu rclinqucdum, ut
haereticum pertinacem,impeni
ftram fententiam ut uere
proiicimus,& tradimus leu
t?tem,a foro ccclefiaftico te
feculari.ac potcftati curi ? fcculans
brachio
relinquimus
dcprecantcs.quate
eandem curiam fccularcm efficaciter

&

&

&

&

&

effuGonem

& morus perioi

nus circa & citra fanguinis

fententia,
lum.fuamfententiam modcrctur.Lata eft h$c

&

POTERVNT autem

Epifcopus

& Iudices difponerc ,

auod aliqui probi uiri fidei zelatores

ipfi

rcliao,cun$

fc

& gratos,afibcicnt di

familiares
culari nonfingratos,fed
ftum rcliaum,dum curia feculansm

eum fuum officium

&

adhuc inducant, quod

cxcquctur,qui cum cofolentur,
fuaro reiifatendo ueritatem, Sc recognofccndo,culDam
fit forfan poft fentetiam,
liat ab erroribus fuis.Quod

iam reliftus ad locumlubi eft comburendus

xit fc uclle fateri

deduftus.dixe

& rccognofcere culpam lua,

fuerit huiufmodi haerelim

ueritatem,

Ocita fecerit, ac paratus

omnem

^ Quitttio XXXI,

omnem alia abiurare,

licet

477

pr^fumatur g> hoc faciat plus

mortis c amore ueritatis.credcrcm g> ex mifericor

perpetuo immu
dta poffit recipi ut hfrcticus penirens,
rati, iuxtaglo.fuper ca. abolendam. $.prxfenti.& ucr.audientia.ffc cap.cxcommunicamus. 2 deh^r. quamuis deri

metu

&

gorc iuris nec tali c&uerHoni eft magna fides a iudicibus

adhibcda,imo & propter damna temporalia illata ipfum
femper punire poflimt.

.<

fi

i/T''

ili I

Super conuittum>fcd fugitiutmtyuelfe

tfT

contumaciter abjentantem.
i

.t**;

MS&xtik
J

QJAESTIO

XXXII.

R E D E C I MVS & ultimus modus proce*

ceflum fidei terminandi, & fententiadi , eft
quado

delatus de hxretica prauitate, pro

ccflus meritis diligeter

difculfis,cubono
peritorum , reperitus coui
ftus de iiAtccica prauitate , elt tame fugituus fcuabfens
cotumacitcr, fed congruo tempore expc&atus, & hoc eft
in tribus calibus.Primus eft, quando delatus eft deprehe
confilio in iure

fus in hjercfim, ucl in confcflione propria, uel fa&i cuide

tia,uc) tcftiu

produ&ione legitima,fed fugerit, ucl fcab

comparerc .Sccu

fentaucrit,6c citatus legitime noluerit

dus cafus eft quado aliquis eft delatus & receptus aliqua
li informatione cotra eu, habetur aliqualiter fcu leuiter
fulpedus,& fic citetur rcfponfurus de fidc,& quia renuit
cotumacitcr comparerc cxcomunicatur, Sc cxcomunica
tus fuftinet illam cxcomuuicacioncm animo pertinaci,&
femper cotumacitcr feabfentat.Tertius cafus eft, quado
aliquis impediuit direfte fementiam feu proceflum fidei
pifcopi uel judicum

uel qui ad

hoc dederit auxiiiu, con

filium uel fauorem^alis eft excomunicationis

.pcrcuflus,quam

fi

fuftinucrit per

mucrone

ar.num animo indurato

ex

ContYa tonuiaum fugitluum*

47 $

ut hxrcticui condcmnandus,per ca.ut inquifi

tionis. . prohibemus de hr^.lib.6.& contumaciter fc ab

cx tunc

cft

fcntauit.In primo cafu ille talis cft imp^nitens haereticus

condemnandus iutta ea ad abqlcndam.-pr$fenti Infc*
.

'eundo cafu

& t'ertio,no cftTiapreticus impoenitens iudican

fcd tanquam ut pcenitensh^reticus condemnandus*

ca.cu contumacia ,& per cap.ut inquifitionis,.pro
hibernus de h$rcti.lib.6.circa quemlibet lftorum. talis prt
dica eft fcruanda^talis enim congruo tepore expedatus,
officialem.in ecclefiacathcdrali
citetur pfcfepilcopum

^tus

*Ju'xra

&

illius diococlis,in

ci,ubi

quo

deliquit,Sc in aliis ccclefiis illius

laf

domicilium contrahebat, & fpccialiter unde fugit

& citabitur per formam tenoris fequentis.

NOS .N. miferatione diuina

epifeopus talis ciuira-

&c.aut Index talis dioccefisi fpiritum confilii faPraeccrea eundis uoftrae mentis dcfiderabilinioris .
buS, illud potiflimum infigicur cordi noftro , temporibus noftris in didn tali diocoefijubercm floretemq; cccl

tis

fiam,

uineam inquam DniZabaoth, quam fummi

patris

dextera uirtuofis coniplantauit , quam eiufdem patris filias proprii ac uiuifici unda cruoris uberibus irrigauit ,
qua ipfe almus fpiritusparaclitus.rniris & ineftabihusque
donis intimus foecundauit.qua tota ipfa incomprchcnfi*
-bilis

atqi inattingibilis trinitas beata, gradi ftimis uariiscj;

-priuilegiis fandius dotauit.paritertj; ditauit.apcr

de

filua

&

d
qui eft,& qui dicitur h^reticus quilibct,abforbeat
'pafcat.frudus fidei liberes dcuaftando.ac lacerantes, haetortuofus
tfim,uepres, palmitibus inferedo,ferpensq;
no
-ftri

improbus humani generis inimicus, efftans

uirtus, qui

fathanas,& diabolus eiufdem uineae dominicae palmi

-tes inficiat,atq; frudus utrus prauitatish^rcticae immittendo, ncc etiam ager ipfe dominicus.populus inquam rt
tholicus.ad quem excolendu pariter & ferendum defeeo
ditde fommovu poloruinarce Dei patris unigeuituSjatq;
cft

primogenitus,feminauit miris, fandiscjj praedicationibus*

diicurrit per uillas & ca*ftclla , docens non fine magnis fa
igationibus Elegit npoftolos niros utique operarios* >
iuftrioi

QutHio XXXII.

47 *

duftrios,ae.conduxir, ditans illos xteinis retributionibus

cxpe&ans ipfe Dei filmV,jje agroifto magno.illa diciudi

cii extremo uberes manipulos coli ^re,$ per manus sa
ftorum angelorum recondere in ccclefii horreo ftutto*
fiio,Sarnfonisque uulpeculc ihcifrta,tecpe que ficut per
fo nae labe haeretica prauitat^faci^j Quidem habentes di,
uerfas cati fas,{ed ignitas adinuiccm colligatas. cuia de ua
rictate fl.am.mae conueniunt infflipTtim {egerem

domini-

cam iamalbam 'ad meflem .Tplendoribus fidei reluceutem morfu amariffimo demoliantur ac dfifciirfii lubti'
,

lisfimo peigauc ,impctucj bifidiifimo accedant parifef 1

,
acccdan t.djfpcnfent
deuafteuttynceritatcm janfti*'
;

&

&

fidei cJtholicx.lubtiliterSc tlnmn.biliter fu.biin tendo

Quapropter cum tu talis incideris in damnatas hxrefcs*
maleficarum .illas publice in tali loe o pratticando fe
,
.

taliter dicatur: feu fueris per teftes legitimos conuiftus

de hiTttica prauitate,fiue propria deprehenfus conftfiio

ne,iudicio per nos receptus

poft C3ptus,fugeris
cinam refutans falutarem.citauerimus te , ut dc &: fuper
iis,coram nqbis manifefthis refpodercs.tuqucdiiftiis ma
ligno fpiritu pariter
fedu&us, renueris compare?^,
uel fic
Quapropter cum tu talis declaratus nobis rfeT&J
!

&

recica prau:tate,&- recepta informatione contra te, alias'

de eadecn efies nobis fufpeftus leniter qubhiam fores'
,
inferius labepr^dicta , cit^uiriius 'te quatenus .coran!
,

nobis perfonalircr comparens de fide catholica refpofu

rus j cumque citatus rCnucris comparcre contumaciter
excommunicauimus te^ac excommunicatum fecimus pn
Micari. In qua Aretifti per annum,feu annos tot, animo,
per tinaci,Iatitans hinc indebita q> nunc" quo tc duxerit
fpf
ritus malignus ignoramus, & cunrte expectauerimus
rar
fericorditer

&

benigne, ut reuerteris adgremiuit) fan&ae

fidei, unitatem tu facere coutcmpfifljijin

reprobum fenfum ditus.Sanc uol umus 3c tenemur iuftitia nos cogcn

te,caufim tuam huiufmodi fine debito terminare, nec ua
1 eamus tua nephanda crimina conniuentibus oculis
tolle
farp.N.os epjfcopus
*

tfc

uidiccs i# caufis |5dq fupradifti^

-mmj.

FS

k
*

Contra eonuiftum

p4giti unm.

talem fepc

'.

tali tccUna tath

cot
comparcat .Pfonal.tet

fis,tali, anno, in

,
fiue c6
q
auditurus, fi g"'
fttam di ffi n it iuam
e
proce
ut
paruerit fiue non,
- ,
fuadcbur.tt
u ftitia
prout
fententia m,contra tc
tom.nec ualea,
ld
peruemat
citatio
djftam re
prius noftra
r *k n
e tuct
ignoranti* uelamine
i^fecominentes.uo
^A

ia tertiarum

nitiuam fcntentiam

.'

^SSSSSSSS!?S^
ium iulTimus communir..D^.
pr*fi,au
Adueniente autem d.e

ej)dlI11 diffiniri

atuerit

&

aiTignata.^ip^ hiutare.humiliter
nam fcntentiam
a
relapfus
confcnfcrit publice
po ftulando fi
propria
petens admitt, ad

?V

["'^fSdeptehenfus

ron fucritadmittctm,

&

cofeflione.uel teftiu

&

t^maprodaaione

.l^^

oftauo >
quo agitur fupra in
nandimbi de talibus
rcfpoqfu
ita quod citatus
Hoc
H per annura,ammo p

&

m
minandi.Si autem c P

JL
oe n i tC ns
V

te ns brachio
otrn
P

cer

fecula

W*

fide,

tun
ter renuerit comparcre
tenoris (equentis.

fecundum mo*

oce {Tum fidei

h^re ic
rare tradetur uerus
quo d.ftum eft
ri, per modum

Nos

modum

haereticus
cenitebit, ut

c
h*ref *
adiurabit omnem
uiolenter.
fufpeftus de haerefi
dum quo agitur

dum

a biu rabit

? fufpeftus uiolenter
oXjt compatere,*
excomunicatio

modo proceOum

^ panitens* fecundum

hiretieus
pernitebit, ut

agitur in decimo

contum aci-

uXtcutia per mo

diuina

talis duitatis,

Qutflio

XXXll.

'.\A

4S1

Attendentes quod tu talis de talrloco, talis diococfis,fui

fti nobis de hanetica prauitate
fama publica referente,
,

fcu fide dignorum infinuatione[delatus.Nos quibus ex o

ficio decumbit , defeendimus ad uidendum ac inquirendum , an clamor qui ad aures noftras peruenerat, uerita
te aliqua fulciretur. Verum cu]inueniflcmus. tc lh^refim
deprehenfum, deponentibus contra te quampluribus tcff ibus , fide dignis , te coram nobis
aduocatum iulTimus
detineri,dicatur ficutfadum fuit,an uidelicet comparue
rit,& medio juramento interrogatus,faflus fuerit, uel no
Sed poft maligni fpiritus confilio dudus
fedudus, mu*

&

tuens tua uulncra uino & oleo falubriter confoueri aufu*

gifti,aut ponatur, fi ita eft,carccrcm
& arreftum,frcgifti

&

pariter
aufugifti,latitans hinc inde,& quo te malignus
ipiritus duxerit ante fadus totaliter
ignoramus : ucl fic. *

Verum cum inueni flemus contra te taliter ut pnedicet,

nobis delatum de hajretica prauitate, multa inditiajrp
quae iufpeftu leuiter de haeretica prauitate, pdida, te meri
to habeamus , citauimus te per publicum cdidum in talL
bus
talibus ecclefijs talis dioc^fis, quatenus infra cer

&

tum terminum tibi pr^fixus coram nobis in tali loco per

lonaliter copareres, in
fuper prardidis cotra te depofi
tJS
alias de fide catholica
cius articulis refpofurus ,
tum uero infino confilio adhaercndo.renuifti contuma-

&

&

citer

&

comparere,cumqj

juftitia

exigente , te

excommuni

cauerimus,ac fecerimus excommunicatum publice denii

cian, tu medicinam refutas falutarcm,

nicationem ultra
.

didam excommuquam per annum fuftinuifti & adhuc

,

lultxnes in

reprobum fenfum datus, animo pertinaci Sc

profugus, latitans hinc inde, ut quo te malignus fpiritus
,

duxerit ignoramus.Sanc cum

longo tempore , quia tanto diete expedauerit ecclefia fanda
Dei mifericorditcr
c benigne, quatenus ad
cius mifericordise gremium euo
Jares , ab erroribus refilendo
iuxta fidem catholicam
,

&

prorcfiam operando, ipfiiquc te clementia uberibus enutriret, malignorum

fedudus confilio, acquiefcere recufa

1 ,

m tua pertinacia peifcucraos

Verum cum ucljcmum

prout

Contra cmuiftm fugitittim.

prout uolumus & debemus, iuftitia nos edgehtie; caufint
*uam fine debito per seitentiam terminare, citauimustc,
quatenus hac.die St hoifl,'8thoc locb comparares perfo-

coram nobis, diffinitiuam fcntentiam auditurus,

J
3c quia renuifti contumaciter comparcre, merito tc ofte
erroribus remane 1
dis uellc perpctuoln tuishaerefibus

paliter

&

*c

quod dolentes referimus, 5c rdfcrendo dolemus.Sed

cu*

non pofliimus nec uelimus iuftitiam fubterfugere^nec ta

tara inobedientiam Sc contumaciam
Jerare.Ad exaltationem fidei orthodoxa:, 3e ad extitfpatio
nem haereticae prauitatis, iuftitia exigente, & tua inobecotumacia requirente; hac die & hora, Sc loco
dientia
dibiinaptea ad audiendam diffinitiuam fententiam pe*

ad dei ecclefiarn tol

&

remptoric affignafls/prodntbico multorum confHio peri

-torura,tam in theologica facultate, quam in iure canoni
co. &.ciuib,procc{rus meritis uifis Sc diligenter difcuffisi

fe dentes pro tribunali morciudicum iudicsintiurti,facro

Can&is cuangclijs pofitis coram nbbis,ut de nultu Dei iu
ditium noftrum prodeat; Sc oouli noftri uideant aequita-'

tem, Habentes.prae oculis fdlum-Denm,

Si fanftae fidei ir

refragabfilem ueritatern/notrate talem, abfentem Sc pr

fBntern, beati Pauli apoftolrjueftigia imitantes

tiam diffinitiuam

tal i ten

nomine inuocato, Nos

ierimus

in his feriptis

,
,

fentenChriilf

epifc opus 8c iudifes in caufi fi-

dei. memorati, attendentes in caufa ifta fidi; i, ac proctsfi'

bus inde confedis ordinem iurisfore fcriiatum A tten
dentes etiam quod legitima; citatus nocomparuifti , nec
perte, nec per alium te aliqu aliter excufaftr. Attenderet
etiam quod in praefatis haerefibus longotemporepertinajciteqperftitifti , St adhuc etiam perfeueras, Sc excomnutnicationem per tot annos in caufa fidei fuftiniirfti.pro'
ut ex nunc fuftinet animo indurato Attendentes etiarri
quod ecclcfia fanfti Dei non habet ultra erga te quid fa
.

eum

pcrleucres
perfeuerare,uelis i excommunica
tionc
hauefibus praelibatis. Propterea beati Plnili Apo
Abliuefiigia feftant^s,doclaramus diffihimus. Scfentea
ciat

&

&

piamus^ tc talem abfeiitera de praefirettm eflVbaereticum

3uoi^
pcrJii
,

<

%u&/1ioxxxin:

^S| n

v?,

&

pertinacem, ot talem relinquendum brachio feculari ,

Scpernoftramfententiamditfinitiuamtc a foro ecclcfiaftico repellimus & relinquimus poteftati curiae fecula
ris,eandem curiam affe&uofe deprceanccs, ut fi quando

te habuerit in fua potcftatc.crga te citra fanguinis eftufionem & mortis periculum fua fententia moderetur

Lata fuit

haec fententia, &c.Confiderand

profugus

itlae

&

um hic quod

contumax fuerit deprehenfus in

fi

nitens iudicandus, Scita in fententia

tem

aliter

non

ponendum

eft. Si

&

fuit deprehcnfus.nifi quia delatus

habitusfuit citatus rcfponfurus de fide

>

au

fufpe

&quia

haerefi,

uel propria confcffione,uel teftibus legirimis,& ante abjurationem fugit,cft per fententiam ucre haereticus imp{

re-,

nuit comparere,fuit excomunicatus,& in excommunica

tione tali ftetit ultra quam per annum, animo indurato,
Sc tandem noluit comparcre,iftc non eft iudicandus ha:rcr
ticus,fed ut haereticus,& ut talis condemnandus, & ita po
t

niendum eft in

. .

fententia^ut
'1

di&um

'

J
*

eft prius.

' .

\* f

it

'

r,

|V:

'i

Super perfonam delatam ab alia malefica incincra

ta} uel incineranda, qualiter fic

St>

*.

'

*
.

q V AB

..

,t

<

Q XXX

I I I.

>?;

&

'

Vartusdecimus modus ^pccflum

nandi,

feritent iandum.

fententiandi eft
,

!J>

fidei

.1

.!iS

termt

quando delatuf

de haeretica prauitace,proce(Tus meritis

circa deponentem diligentes difcufiis, cura
bono confilio in iure peritorum, repentur
letali haeretica prauitate tantummodo ab altero malcfi
ca incinerata uel incinerada, delatus uel delata, & hoc con
tingere p5t tredecim modis ,taquam pertredecim cafus,
quia fit delatus uel reperitur immunis & abfoluendus to
,

tij.ParsMaJ.Malcfic.

Hh

tali'

,
.

4?4

incinet
Senten.eont mlef.incineratas uel

hoc diffamatus de tali harefi g

infamiam qn*ftombs

taliter uel reperitur cum

ultra
Ftcraliter,uel rcperitur

fufpeftus de hxrefi

uc

hacrcfi uiolentcr,

uel

ponendus aliqualitcr,uel repentur

Lmeuter,uel reperitur fufpeaus de
reperitur diffamatus

Et f. confequcnter

& fufpeftus infimul & communiter.

in aliis cafibus,

prout in uigefima

qu*

ad tredecimum incl
abipfa malefica detenta
dus fit quando tantummodo
nec confe(Iione prppria.ncc
conuincitur
latus eft,& non
nec alias reperiuntur indi
teftium produftione legitima ,
mdicari pof.
uerifimiliter taquam fufpeftus
tia ex quibus
uenitabfoluendus etiam per ipfiim ludi
fit talis omnino,
aut incinerauit auc
cem fccularem.qui deponentem
aut ex commiffione epifcopi
nerari propria auctoritate,
abfoluetur per fententiam
'iudicis ordinarii habuit,
uigefuna
modo proceflum fidei terminandi, circa

Ilione taftum

eft, ut

ma

&

primo
modus incidit, quando
ouzftioncm contenta m.Secundus
delatus eft, etiam per tota illam
ulna hoc quod a detenta
quod tantumexiftat, ita

diffamata
ui lamfeu ciuitatem,
femper licet poft
modo infamia prxcise folalaborauit

&

aggrauata.
detetae malehcac infamia fit
per depofitionem
cx con
feruanda , quia I
CiVca talem talis praedifta eft
nihil in particulari aduer

derando quod

ultra

infamiam

diguis in uilla aut opp.do, probatu^

aduerfus eu depoiuic , qa
Wcet forte detentae certa grauia
illam diabolo , unde
tamen fidem perdidit abnegando
Iudicibus fides adhibetur, nificx
difficulter eims diCtis a
tunc
infamia aggrauaretur ,
fu,

1 ab

aliis fide

iila
aliis circunftantiis

modum incident, ideo canonica

tertium iamfcqucntcm
proced$turpcr fentctiam
curaatio erittunc indicenda,&
uigefi
procefTum fidei termmandi,circa
fn fecundo modo
mamfecundam quaeftionem contentam.
corarnepifcopo
illam purgationem
fi Iudexciuihs
finem ut fi dcfic " c '
decreuerit fieri, & folcmniter , in

ET

cmilemludices in exemplum
tunc per ecclcfiafticum
pumrctur,bcne quidem ht,
aliorum, eo firmiori fententia
excqui, mandet ut decem uel wr

&

Si

autem per fc uoluerit

Qu&ttio

XXXI II.

ginti conopurgatores ordinis fui habeat ,& procedat ut

in fecundo modo fententiandi tales taftunr ed , nifi quod

ubi excommunicandus edet, quod tunc ad ipfum ordinarium recurfuni habeat. Et hoc contingeret ubifepurTertius modus igitur incidit fupcir talem
garet nollet
dclatum^ubi licet non uincatur confelfione propria nec
.

teftium produ&ipne legitima,nec fatti eiiidentia , nec ct

funt indicia fuperaiiquod faftum ,in quo unquam notatus fuifTet ab aliis inhabitatoribus uilli.aut oppidi,nifi q
infamia tantum laborauitapud eos, aggrauaturaut infamia ex detenti malefici detentiope, utpotc qvji aderuit
illum uel illam in omnibus fuide fpejam, & fecum in criminibus particjpade, Jioc ipfum tamc ficut coftanter de-

&

aliis inhabitatoribqs.ucl non ed noturfi,

uel de nulla nifi deboneda conucrfiftipnp ,feu etiam par
tlcipatione ipfisconftatjcirca tale tajis.prxdiida feiuativr.

lata negatjita

Primo quod adfrot;arc fc habent

ctiones

mutui Screfponfioncs

randx,& fiquidem

&

oh refacie ad faciem
diligenter funt confidc-

uarietas aliqua in uerbis incideret, un-

de iudex ucrifimiiiter ex concedis & negatis pnfumere

poteft ipfam delata merito quidionibus exponedam.pfo
cedatur per fententias in tertium modum proccdumfidei
terminandi, circa ujgefimamtertiam quxftioncm conten.
tas,ipfam tormentis leniter exponendo ..adbibitis caufelis aliis quamplurimis & neccdariis, de quibus circa prm
cipium huius tertii partis, fupra patuit ad longum, & ex
quibus pnfumitur tale ede aut innoxia djut ream. Quqr-

modus incidit, ubi talis delatus iuue.ni tur fufpcftus^Ic

uiterA hoc uel confdfidne propria, uel depofitibr e alterius detenti, & funt qui ad hanc leuem fufpitionem redu-

tus

cunt

illos

qui ad prpeandu mulieres maleficas conful^if-

fent,uel ubi inter coniugatos odio fe m.utirc profequentes, amorem procurafient,aut etiam pro ajjqpa comoso
temporali apud maleficas labor afiept*fe^l quia tales utujj
cxcomunicnti firnt tanquam hireficoru credentes, iu^ta
ca.cxc6municamusi.$.credcntes.lib.6.de h^re. ubi dicir

tur. Credente|tut

eorum crroribus,baerctico.s fimiliter iu

Hh

dica-'

$ ent.cont. Malef.inciner.uel incvieran

dicamu$,quia etia exfadispraefumicurde effedu.ad ho<r
ar>.3 2.q.i.qtii uiderit,ideouideturq> acrius funt punic
di & fententiAudi , c illi qui dc haereli lcuitcr habentur
fu'pefti,.put iudieandi funt aliqui ex leuibus conieduris
'puta quia eis feruicia exhibui(Tent',literas detuliflent.eo
jum erroribus,!! nullam fidem adhibuiflent cj> tamen il
Tos non manifeftalTent,alimonia ab eis accepiflent.Scd fi*
tie i)li,fiuc ifti intrjligantur hoc quod in confilio perito
jum conclufum fuerit fuper leuem fufpitione, proleque
dum etit a Iudice per talem pradicamtalis enim aut ab
'jurabit.a canonicefe purgabit, fecundum quod in quar
to modoproceitum fidti terminadi, fub quaeftionc uice
iimaquarta tangitur. Sed tamen quia potius uidetur 5
abiuratio fit indicenda, & hoc propter alle.ca.excomuni
cornus. t.$.qui uero inuentifuerinrfeJa fufpitione nota
bili&e.tamcn non debent fi relabatur poena relapforii
puniri, & procedetur prout in quarto modo proceflum
fidei terminadi, circa uicefimaquarta quaeftionem taftu
eft. Quintus modus incidit,ubi talis delatus inueniturfu
fpt&us uehementer.& hoc fimili modo, uel confefiione
propria, uel depofitionc alterius maleficae detct$, 3c funt
qui ad hacleuem depofitionem rcducut impeditores iu
dicum dire&c uel indirede eorum officium inquirendo,
maleficas impedicdo, dummodo hoc fcienter fecerint, ex
cap.ut inquifitionis negocium.!ib.6.de hxr. Ite reducuC
omnes qui impedientibus praeftant fcienter auxiliu ,co
*
'filium uel fauorem,patet per allegatum ca. inquifitionis.
'|tem rcducut qqi citatosi aut captos haereticos inftrufic
de celanda ueritate,Seut illam fubiaccant uel falfitatem
aflcrantA hoc exca.accufatus. 5t f. fi. Item reducunt om
nes, qui eos quos fciunt haereticos receptant, fcienter dc
ducunt, uifitant.uel aflbeiat, munera mittunt, feu fauor
impendut.quae oiain fauorc non perfonae,fed culpae fifit
ubifcieternuntA ideo dicunt q> ubi delata perfona par
_ticipatdcpr$nfiflis & hoc per confilium ita iudicarum
fuerit, tue iuxta quintum modum procefium fidei termi
nandi, fub quaeftionc uiccfimaquinu fentenanda eft,tali

'

!,

>

11

'

|Cf

Qu*HioXXXIll.
ter ut

oem hxrciini fub

perna relapforu ubi reciderit, ha

beat abiurare.Poflumus tamen aflcrcrc adiiciendo cp lu
dices rcfpettuni habeant luper unius cuiufqj maiefic$ in
ciqerata aut detenta, fa miliam prolem , f< u etiam pro,
geniem, eo quod uc plurimum tales repcnunrur mfc&x,
eum maleficae etiam proprios infantes ex daemonii infor
nsationc ipfis habent offcrrc,undc & indubie in quibufcunque flagitiis informare , patent hsec ex prima parte
opens .Probatur 5c ex eo quod fic in fimphei hxrcii pro
pccr agmtoru h^retkoruni familiaritatem, dum quis de
nxrefi infamatus exiftit, etiam Confcquentcr ratione familiaritatis cft de herefi uehementer fufpe&us , ita
hac h^refi maleficarum, praefatus autem cafus patet in e.

&m

inter follicitudines,cxtra.de purgationc.c.ubi apparet

3

ratione infamis de hoerefi,fuit Decano cuidam ir.ditta ca

nonica purgatio, ratione familiaritatis harcticoium,
abiuratio publica, 3c ratione fcandali fuit priuatus bene-

&

ficio, quoufque fcandalum fopirerur. Sextus modus in-'

cidit,ubi talis delatus efficitur fufpe&us uiolenter, hoc

autem fit non ad fimpliccm ucl nudam depolitionem a&

terius malcfic^ detentae, fed ad iudicia fah, qua: eliciuntur ex quibufdam uerbis

& faftis a malefica detenta per-

&

petraris
prolatis, qfib. ad minus delata aderit ur intei
fuifTe,& operibus deponentis comunicafTc. Pro quoruin

tclligetia.aducrtcda iunt ea qua: fupra quaefiione

nona ra&a

decima

funr,praecipuc fuper uiolentam fulpitioncm,

quomodo ex uiolcntibus & conuinccntibus

oritur

con-

iefturis,& qualiter iudex uioletatur ad crcdcudu cx fol^

fufpitionc aliquem cfle h^reticum, qui tam$ foi rallis bo.
nus catholicus in corde c.afyic Sicut canoniftx exemplifi

cat circa fimpliccm haerefim,de eo qui citatus in caufa fi

dei ad refpondendum renuit compavere contumaciter
propter quam cotumaciara cxcomunicatur , in qua ubi
per annum perfcuerauit, efficitur fufpeftus de hzrcfi uio
Icnter.Quare
a fimili circa talem aclatam aduertenda
funt inditia fafli.cx quibus efficitur uiolenter fufpctfa ,

&

$cpoiutur cafu quoddcccuta malefica

ii h
$

uiTcruit illam
scrfuiiic

Sentxont.mxlef.in cinersiel mineran.

488

qu$ tamen delata conftanter ne,

gar,quid ergo facietfudque opus erit 'confiderare an ex
aliquibus op-cribus fic uehementer fnfpefta ,
an uehemcnsfufpicio in uiolentam ualeattranfire, ficut in praefato cafu citatus rcfponfurus, ubi non comparet, fea xc~
nuitcontumaciter,fitfufpeftusJeU;tdr de haerefi , etiam
ubi citatus fuit in non caufa fidei . Si autem in caufa fidei citatus renuit comparerc
propter contumaciam
excommunicatur, tunc fit fufpcdhis uehementer, quia tuc
leuis fufpitio tranfit in uehementem,&fi per annum per
fiiVu.tuucuehemenstranfitin uiolentam ; ita confidcrabit Iudexjll ratione -familiaricatis contraftx cum detenta malefica fit delata uehementer fufpetta , ut immediate
in quinto modo incidenti taftum fuit.tuncopus erit confiderare, an ipfiiuehcmens fufpitio in uiolentam , tranterfuifie fuis maleficii

&

&

prxfumiturenim quod tranfirepoflit ,id eft ,

quod fiagitiis detentae ipfa delata interfuit, ubi familiarita
ea frequenter habuit. Eftergo procedendum
ludiciiuxtafextum modum proedfum fidei terminanQuod G
di, prout in uigefimafexta quxftione tangitur
firepofllt,

tem cum

quaeritur quid faciet Iudex

fi

adhuc talis delata ab altera

omnino perfiftat in negatiua. non obfta

quibufeunqueinditiis aducrlus eam produdlis? re-

malefica, detenta
tibus

fpondetur.
Primo Iudex debet aduertere fuper earum negatiuas
refponfioncs,an ex uicio feu maleficio taciturnitatis proucmant, fiue non ,
quidem ut in primis quxftionibus,
quxftionedecimaquinta & decimafexta huius tertiae partis patuit , Iudex cognofcere poteft fi flere
lachiynas
ubi in questionibus quafi infcnlibilis
emittere ualeat,
redditur, ita quod ad priftinas uires faciliter redit, tunc
quidem uiolenta fufpitio aggrauatur,
tunc omnino no
cft libere dimittenda,fed fecundum uc in fexto modo fententian-ii,& proceflum fidei terminandi patuit, fupra allc
ato perpetuis carceribus ad pcenitentiam peragendam
f ep itanda. Si uero maleficio taciturnitatis non fit infedla,proptcr uehementes dolores,quos in quaeilionibus fu.

&

&

&

&

fimee*

tinet,uerfc

fhtte(lio

XXXIII.

489

& realiter, cupi tamen aliae ex maleficio

taci-

turnitatis quafi infenfibiles reddnntur.ut diftum

cft, tunc
ultimum refugium Iudcx habere poteft fuper canonicam
purgationem , quae fi a feculari iudice indicitur , dicetur
uulgaris licita,quae non numero purgationum uulgariu ,
de quibus. 2. q. 4. confuluifti. & cap. monomachiam dicitur. Inqua purgatione fi defecerit , ut reus uel rea iudica-

bitur.Septimus modus incidit, ubi delatus ipfe non reperitur legitime deprchenfus.ncc propria confefiione , nec
fatti cuidentia,nccteftiG jpduttionclcgitimajfcd tantum
reperitur a decenta malefica delatus uel delata , & cu hoc
reperiuntur inditia quxipfum reddunt fufpeftum lcuiter
uel uehementer,utpote quia folummodo habuit magna
familiaritatem cum maleficis , tunc tali ratione 'infamix
eft dicenda canonica purgatio,iuxta canonem allegatom,
inter follicitudines, & ratione fufpitionis haerefim abiurare, cum pcena rclapforum ubi recidiuaret fi uehemeter
fufpctus,uel fine illa fit leuiter,& procedatur ut in proxi
mo modo procefium fidei terminando.circa ca.27. q. tadum eft.Offtauus modus incidit ubi fic delatus reperitur
confcflus haerefim illam,fed poenitens

& nunquam

rclap-

fum. Vbi notandum quod confcquenter ubi agitur de relapfis & non relapfis,poenitentibus & non poenitentibus,
tales diftiniftioncs ta&a funt propter Iudiccs, qui de ulti-

mis inferendis fuppliciis non fc intermittunt ideo ciuiliS

Iudex fuper confertam fiue poemteat, fiue non, fiue relap,

ia fuerit fiue non, per ciuilcs

& imperiales leges pro-

cedere poteft,ut iuftitia fuadebit,tantummodo rccurfum ad iplos tredecim modos ien

fccuntentiandi habere poteft,
dum illos rcfolucre ubi ali-

&

'

quod ambiguum inceruencrit.

Mh

Super

Sent.cont.Malef.in ciner.utl incincrm.

Super

modum fententiandi maleficam

malefi-

f ia tollentem , in fuper etiam fuptr

'

maleficas obfletriccs

& malefi

cos fagittarios .

QVAESTIO

XXX II II*

Vintufdecimus modus procefium

fidei tet

ininadi,& fcntetiandi.eft guado delatus

de haeretica prauitatc,repericur maleficia
non infcrcnte.fcd toIlcntem.Circa illum
talis prartica eft feruada^quia aut utitur
remerl'** liciti s,aut illicitis, & fiquidelicitis.no ut malefi
cus.fed uc Chrifticola eft iudicandus.Dc quibus licitis re
mediis fupra circa prine ipiu huius tertiae partis ad longu
patuit. Si nero illicitis,tuc diftingucndu,quia aut funt illi
cita (impliciter, aut fccudii

pliciter,quia uel

to, utroque tn

qu id.Si (impliciter adhuc du*

nocumento

pr oximi,uel (ine

nocumeo

modo femper cu exprefla demonu inuoca

illicita, (ccudu quid, pura quia abfq; expref

fa, licet no abfq; tacita dermonu inuocatione fiut, talia iu
dicantur , uana potius c illicita nominari a canoniftis Sc
cerris theologis, ut fupra in j.q.huius ultima parte totius
operis patuit.ludcxcrgo quicuq j,fiueecclcfiafticu$ fiue
ultimos no habeat reprobare ,
(i
ciuilis, licet primos
'gijater primos potius comcdare,& ultimos tollcrarc ,
ut canonifta: afleruc licitu e(Te uana uams cotudere.lUos
tn qui, cu cxprclTa dacmonu inuocatione malefica auferue
nullo mo tollerare debet.pr^cipue illos qui cu nocumeto
proximi talia comittut,& dicutur cu nocumeto proximi
pralicare,qn maleficiu ita ab uno.aufertur
alteri infer
tur.nec obftat fi illa ciii iufert.ur fit malefica
fe.fiue n6
fiue fit illa quae maleficiu intulit fiue no
fiue fit
fiue-quaecfiquc alia creatura, patent fuper h$c oTa ala
gefta in prima q.fupra allegata.deducta.Si quTritur,quid
focicrludcxjubi talisjaflcrit fc maleficia tollere per lkitA

tione.Si ucro

>

&

&

&

&

homo

&

Sc

Qutflio XXXlltl.

4S>t

remedia, aut quo poflit talia ueratfrrrludeT

cognofcerciRcfpondctur g> citato illo interrogetur quibus mediis utatur,nec tamen uerbis fui* ftandu , fed ecclefiafticus Iudexcui e officio incubit, diligenter inquirat fiucp fe,fiuc per plcbanu alique, quia fingulisparro-'

Sevo

illicita

chiis exafte fub prasftito

iuramento quod exigere

poteft,,

perquirat.quibusrcmedij* utatur,& fi quidcinaentufue

rit,proutcomuniter inucniutur cum fuperftitiofis remc
diis omnino non funt propter horribile* poenas a canoni
bus infligas, ut inferius patebit tollerandx.Et (i quaeritur:
unde pofiiint remedia licita ab illicitis difccmi, cum fiem
per aflerantjc quibufdam orationibus.Sc herbarum applicationibus, huiufmodi amouere?Rcrpondctur, hoc facile foret dummo diligens inquifitio ficret,nam quia ne
ceflc habent fuperftitiofa remedia occultare , eo ut non

reprehendantur, (eu ut faciliu* mentes fimpliciu illaqueare ualcant.idco huiufmodi uerbis aut herbarum applica
tionibusinfiftunr, tamen ex quatuor fuperftitiofi* eorum
a&ibus tanquam foitilegae Se maleficae manifefte repre-

quae
, Se ea
nifi malorum fpirituum reuclatiouc feire po fiunt re
fcrnantcs.Exempli gratia.Vbi pro fanitate acquiteda fre
quentantur a lselis.caufam laefionis ,aut maleficii aperire

henduntur.Sunt enim de occultis diuinante*

non

cmanifeftaic fciunt ut fi ratione altercationis cum uici

na acciderit, ucl aliqua ex caufa.aliasjhoc ipfum perfcftif
lime nofcunt,Sc iuaicare frequentantibus fciunt .Secuo*
do,ubi ad unius nocumenti fcu maleficii curam fe intrormittunt, alterius ucro minime, prout in diococfi Spirenfi,
malefica quaedam in loco quodam ,zuofFen nuncupat
?exiftit,qu licet plures fanare u dcatur,ccrto* tamen minime fc pofle curare fatctur>millam ob aliam caufam,ni fi

ut ab incolis fertur, quod maleficia talib.illata fint tS

hoc utiq*

fortiter ab alii$,ur afferit maleficis imprefla,'&

uirtutc

da:monum,quod

uidclicet

illa

amouere non ualeant, quia

d^mon r.o femper d^moni cedet c poteft, aut n5:

uulc.Teitio ubi fuper huius maleficia illata fingularitef

/exceptiones, facere n,cfcuntur,pro ut inipCaciutfatc Spi*

, .

Sent. contra Malef.diuerf.gencr.

ma*

du quaeda honefta perfona

renfi contigiflc nofcitur,
diuinarricc ob famtatis graleficiata in tibiis.huiufmodi
ingrefla,fic eam dum intuitiam aduoca(Tct,illa

domum

inquit

fquamos oc

,
ta fuiiTet, talem exceptionem
reliqua ola extrahere po
capillos in uulncre no habuerit,
ad duo
ture,
terojcaufam ecia lsfiones aperuit, licet ex
uicina altcrcafti, tau
miliaria aducntafict, dices, quia cum
pilos, alia*
etiam
fquamos
ipraeter
dic,ideo tibi accidit,
genccum res extraxit, 6c ianreati

fecit, fi

&

&

auamplurcs diuerforum

reftituit.QuartOjubi fupcrftitiofis infiftunt

aut mfiltcrc

ortu , ucl alio dcter

faciunt ceremoniis, fic fic ante Solis
dicentes quod
minato tempore,fe frequentari uolunt ,
fanare nequeant , aut
firmitates ultra angariam illatas
lanare ua
tantummodo duas aut tres perfonas per annum
lefionibus ceflando. lanare ui

n5 fanado.feda
addi quamplures ali$ confidcratiodeantur. Poliunt
perfonarum coditiones.quiaut plurimu
talium
circa
nes,
reprehenfibilisuttae tueictroa&is temporibus male fic
maleficarum fuperltitcs
iut diffamate.feu adulterae, aut
famtatis a
unde ex nulla fanftitate uit$ haec gratia
obftetncesmalchc*
collata.Incidentaliter reducuntur
quibus fic
omnes alias maleficas in flagitiis excedentes,de
deduftum eft, quarum etiam tantuj
in prima parte operis
compertu eft , quo
numerus, ut ex earum confeflionibus
reperiantur exi
non reftimatur uillula ubi huiufmodi non
praefidentibus foret in parte iuc
fti.cui periculo utique a
non nifi iurate obftetriccs a pr$fidlcntibus

leant, licet

&

DEU

&

currendum,ut

fecunda parte
deputaretur , cum aliis remediis quae in
maleficis fagitarns in conoperis taaafunt.Incidit& de
pcnculolu*
tanto
tumeliam utique Cbriftianae religionis
terris optima
detegentes quanfo fic fecuriores habent in
receptatores, fautores , fic defenfores

m&

principum,
tU
fautores,Scc.ommbus
$ c d quod omnes tales receptatores,
damnabiliores exiltuc
'maleficis pleruq; in certis cafibus
a canomftis fic theodefenfores
talium
fic declaratur.Na
genere affignantur.Qaidam nam errorem
logis in duplici

liiucro

perfonam funt defindentes , fic hi quidem

*

qui

errorem.

v
'

QuajHo XXX

1111.

49?

rorem, damnabiliores ipfis qui errant exiftunt, eunj no

folum herctici,immo haerefiarchi habendi funt,utpatcc
defenforibus comunitcr no
24 .q. 3 .qui illorum. Et de his
loquuntur iura,eo quod ab aliis haereticis non diitinguuri
ca.ad abolcdam..pra;C
locum
habet
cur, in quibus etiam
licet non defendut
fjepc allegatum. Quidam alu funt , qui
errorem, defendunt tamen peifonam errantem , utpotc <|
feu quicuqj
malefici,
rcfiftunt uiribus Se potcntia,ne tales
ludicis fidei ad examinare
alii haerecici ueniant ad manus
punicndum,Sc fimilia. Simili modo etiam fau*
dum,uel

funt ,
tores talium funt in duplici genere, quidam namqj
qui publica funguntur auttoritate,hoc eft publicae perfafpirituales,temporaetiam
feu
nae, ut domini temporales,
iunfdictionem habeatcs,qui etiam fautores efie pol

lem

funt duobus modis,obmittcndo Sc committcndo,obmittcndo,fcilicet facere ea circa maleficos uel fufpcftosinfa

crcdeatcs,rcceptatorcs,dcfenforcs Sc fautores,

matos,uel

ad quae ex eorum officio obligantur, cum tamen ab epirequiruntur ,

fcopis uel inquifitoribus, uel eorum alteri
culto
utpotc ii eos non capiant,uel captos non diligenter

eis man
diant uel infra diitriftum fuum ad locum dc quo
dantur no deducat, aut exeeutionem promptam dceisno

faciant, Sc fimilia, ut patet inca.ut inquifitionis.inprmc*

hulib-6.de haeic. Committendo autem, ut pote fi captos

jufmodi.iiuc epifeopi aut iudicis eius licentia uel mandacarcere libcrent,uel proccfium, iudicium uel fenten-

to^

tiam coru direfte uel indirecte impediant, [uel

fimilia

per

agunt,ut patet c.allegato,ut officium..prophi.Pcne tallis

operis, Sc
in praecedentibus circa fccundu principale huius
aimorum
circa finem, ubi de maleficis fagittariis , Sc aliis
iuffi
incantatoribus tactu elt, declaratae tunt.Ad praefens
duodecim
ciat tp oes tales, ipfo iure funt excomunicati,Sc
muni**
6
haere.exe
cxtra.de
poenas incurrunt, patet

magnas

camus, r peredentes. Sc can. allegato, ut inquifrtionis. .

prohibemus. In qua cxcomunicationc fi per annum periti
tennt animo peitinaci.ex tunc funt ut haeretici codcmna
receptatore,
di utco.ca.6i i allc. Qui ucro dicendi funt
.

fc

 e ntxont.makf.dtuerfarum gener.

494

ri

dr

& an habendi funt.ut hxretici.Rcfpondetur

reciptdte
hdmfmodi maleficos fagittarios, aut quofcunq; armorii

jncantatorcs.nigromaticos.feu maleficos hxreticos ,dc

<j,bus in toto opere tradlatu d ft.funt in duplici genere.ficut ctia.de coru defccdentib. dc fautoribus taftu eft. Qui
da naq funt,qui no tam ii femel ucl bis,fcd pluries dc fre
}

qucntcr tales fufcipiunt, dc

ifti

proprie, dr

fecundum uim

uocabttlijdicuturrcceptatores a receptado.quod eft ucr

burnfrequentatiimu.de tales receptatores quadoq; funC
fine culpa,utpotc fi ignoranter hoc faciut.nec aliquid un
quam finiftri de eis fufpicati funt. Aliquando funt in cui

pa.utpote qn coru errores fciunt dc no ignorat,quia ecclefia tales femper perfequitur taqua crudcliffimos fidei
hoftes,dc non minus dni terrarum eo s receptant, tenet
defendunt, dcc.tales proprie funt dc dicuntur hxreticoru
q> fune
deceptores , dc de talibus etia loquuntur iura,
scxcomunicati,iuxta ca.cxcom i.j.credcntcs. Qui da aut
ma
hmoi
uel
bis
femel
tatu
no pluries & frequenter,fcd
leficos aut hxreticos receperut.de ifti no uidetur proprie
'dici receptatores, quia non frequentarunt, fcd receptatores, qa eos rccepcrut,dc no reccptauerutjlicet archidiaco
nus dicat contrarium in c.quacunq; fuper uer.receptato
*res,dc quo tn non eft magna uis,quia no de uerbis fed de
faftis curandu eft.Ponirurtn differentia inter receptato
res dc receptores, eo q> domini terraru femper dicutur ta
lium receptatores, ubi fimplices qui eos expellere no ha
bent, nec poffunt.de fi receptores fint, funt tame fine cui
pa.Vltimo aut dc impeditoribus officii inquifitionis epi
icoporum, contra hmoi maleficos hxreticos^qui funt,dc
hmoi
fi hxretici dicendi (unt. Ad quod refpondetur ,
impeditores funt in duplici genere. Quida naqj lunt qui
a
carce
crimine
pro
hxrefis
qui
captos
dircte,ut
Xpediuc

&

J:

re propria temeritate liberat, ucl proceflus inquifitionis

lacerant, tcftes in caula fidei, pro coq> tcftificati funt uul
nerantjiiel fi diis temporalis ftaruat,q> nullus nifi ipfede
bet crimine cognofcat.aut q> nullus nifi fibi dehoccriroi

nt accqfari poffit ncc

tcftificari nifi

cora co,dc fimi lia, dc

ifti

QutflioXXXlllI.

vC,

-).

49 f,

Ifti impediunt dire&eduxta.no.fcr.Io* An.in c.ftatwuro,

j
fuper uer.dirc&e, lib.6.de haer.& quiproceflus iudicium
ljcl fnlam in tali caufa fidei diycfr,e, impediunt, pel qui a.d,,
haec agenda pradtitcrincauxilmm,confilium, uel.fauQ*e ,.
J

hoe fiint fify

elTent eonfimiUbus
j

cales licet fintmultu culpabiles, non tn ex

xctici iudicandi, nili aliter apparet q>

erroribus maleficoruinuoluti cu pertinaci uoliitate/unt

tamen iplb exeo rationis mucro ne perculti, luxta.c .ut ikv
piiftcionis $ prohibemus. fic q? fi in illa excoicationc ftc^
i

annu animo pertinaci .cx tu,n.c. funf.ijt

condemnandi, ut patet c.& .aJlc.Quida uero.fuox qui

terint per

pediiit indirette

utpote qui ftatuunt

q>

nullus pp.rtet.ar?

ma ad capiendum haereticos.tiifi.dc familia dbmini tepo

&

limilia, luxta no.per loan. An.in c.itatutunijiuj^

uer.indirefte,& tales funt minus culpabilesj| p.rinji, nc c,

talis,

funt haeretici, fcd funt excommuniedti, iuxta alleaq cij

pitulum, Vt inaUjfitionis. Et et praeftante^ ad hoc cqji|iliu, auxilium, uel fauore 3 taliter q> fi.fteteriht,m illa excomunicatione per annu animo pictiin^ci 3 cx.tujac ;\jclut hae
retic; funt cpndenwdi, per a^c f c..prohibemu$. Quod
fic eftintelligcndum cp haeretici condemnantfcr taliter q
ii uolunt redire , recipiuntur ad mifericordiam 3 errore
:

prius abiurato , aljas ut impeenitentet-tfadentur curiae fe

culari, ut patet per c.ad abolendam. praefenti.Epilogan

do. Maleficae obftctrices prout aljae maleficae maleficia in

ferentes, fecundum qualitatem criminum codemnantur
fenrentiantur,& a fimili malefica: maleficia fupcrftitio

&

fe ut

di&um eft opere diaboli tollentcs,cum non dubium

iit q> ficut

auferre, ita

dam pafto totaliter

& inferte poliunt, pinde & ex quo-

daemonum Iformationc
c6ueniunt,ut hae quidem Iaedcre,^iiae ucro fanare debet*
eo facilius mentes fimpliciu illaqueando, fuam per
iidia augmentant.Sagittari ucro & alii armoru incanta
maleficae ex

iit fic

tores malefici, cum no

nili

ex fauore,dcfenfione,recepta

tione praefidentium fuftentantur omnes

tales, poenis pre

& qui officiales quofeunque cotra hu
iuimodi malcfkos,auc coru fautorcSjin c.in eorum offi

feriptis fubiacent,

bviin
WiT.J k

Sent. contra Malef.diuerf. gener,

**

om

cio impedirent, fimih niodo excommunicat! funt, 8c

nibus poenis uti fautoris fubiacens , uerum nbi fteterint

annum

excommunicatione animo ptrtinaci,(r

rediVe uoluerint abiur^ntlimpedimentum & fautoriam
per

in illa

Si ad mifcricordiam admittuntur, aliis ut impoenitentes

Et ubi non ftent

haeretiii traduntur brathio feculari.

annum nihilominus

contra impeditores huiufmout contra Fautores haereticorum , ar;

ca. accufatus.^.uItimdJEt quod di&um eft de fautoribus,
impeditoribus , fupef
cfefenfo ribus , rcceptdrbnDUs ,
per omnia intelligenmaleficos fagittarios , 5cc. idem
dfambftcrga quafcunque maleficas, aut, malificos hoper

di potefl procedi

&

&

minibus , iumentis /ff terra: frugibus , uaria nocumenipfi malefici qnicunque , ubf
ti inferentibus, uerum

&

&

humiliato, peccaitiforo poenitentiae fpiritu contrito

ta deflifntcs, &pure confitehtes, licniam J>etietinr,ad mi
''teritdrdiam recipiuntur, alias ubi innotefeunt, con
tras eos procedere debent quibus ex officio inbc

.-

fentchtiim diffinitiuam
indufiue ut taftum

!* J".

itqri.u:
r.!

chria

-ir.ni

ifjrt

Oi 3

Itl

'

'J'

tau iib
i

-oitp

aeternae

*}

O linta

i/ <j

eoY^

eis

Uadere
ue*

ituro 7

>l

ab

;'!2i3b.b:OJj

.1

...

isuuihlotl jV,

<7 irin O

onmc

Ui.

1-Jj

<

eni <*1

.vttn.brfalk

itx'iqe>n'

5 ineoitd

*4..

dam-

]>'. >/T<'
*i.

hu-

communicationem

rmT
t

nationis hqufcutn, proptfcr t.v

pici*

ib/UrtVl

iufmodi pracfidentts

:<j

t/

,-if rf

iib
1

^K)oiiuUiX<

tit
:

JO

Huius

$u*JlioXXXr.
)lj

Huius ultima partis,fuper modos fententiandi maleficos ,

quofquefrmole,

aut etiam iufle appellantes.

.

>

Q^V AE

>

qf j ir

i
:

S
s

TIO

...

I ucro ad appellationis

fiCit iirJfr oifl

XXX

?i

V.

i*

>

>

>&?<$

remedium

VeV>b

jfinaliter

delatum confugere ludex cerneret i notandum primo quod haec interdum ualida at*;
que iufta,interdum friuola atque nulla de?
ccrnitur.Cum enim in negociis fidei flunmarie fimplicitcr & de plano fic procedcdu
tattii cft.cxca.multoru querela
in cl.ubi
appellationis remedium interdicitur . Attame
quia ludices interdum fponte propter negotii arduitato
libenter ipfum prorogant
dilatant , ideo aduertere pof

utexpr$cedetibusfspc

&

&

&

de .fi*
funt quod tibi delatus fentirctfca Iudicc rcalitct
flo contra ius,& iuftifiam aggrauatum.utpote quia eum

ad fe defendendum admittcrc noluitjUcl quia folus fine

confilio ali orum, uei etiam fine afienfu epifeopi uel eius
delatum quaeftionare cum alias fuffi
ht|
cientes probationes pro-& contra habere potuiflet,
ius fimiiia.tune quidem appellatio foret iufta , alias non.
Secundo notandum quod Iudexappellationehuiufmod*
ubrpraefcntata,tuncabfque perturbatione & motu de-'
bet petere copiam.appellationis proteftando uerbo quod
non curat fibi tempus, & cum ipfe delatus tradiderit fibi
copiam appellationis, aduertatq? adhuc habet duos dic$
adrefpondendu,& poft hos duo , adhuc triginta ad apo
ftolos adhibendum, Et licet ftatim poflit rcfponderc
uicarii pronunciauit

&

&
&

apoftolus dare iftos uel illos, ubi fit multum expertus

peritus, tamen ut cautius procedatur, melius eft ut aliqud
terminum x. uel xx.ucl xxv.dierum eidem ad dandum pariter
recipiendum apoftolos quales dare decreuerit, af
iignare cum peteftatc prorogandi.* Tertio notandum eft

&

'

iudici

'.

49 8

Contra

Iudici

quod

Makf.&fiiuoll,# tufie appeL

infra

tempus iuris,&

infra

tempus afligna-

tum debent diligentes attedere & difeutere caufas -appel

lationis,feu grauamina allegata ,& fi uidet habito bono
confilio peritorum.quod imufte

& indebite delatum

ag

grauauit.ad fe defendendum non admittendo, uel quacnon debito tempore exponendo, uel fimilia,ad
ueniente tcrminoafiignato, corrigat errorciii fuum,5c rc
ducat proctfium ad punctu &ftatiminquoerat quado
kPenfionee ille petiuit ,uel terminum ad interloquendo^
asfignauic
fimilia,& tollar ^rauame, quo ablato proce
dit prout anrte,quia per amotionem grauamihis appella
aio quae erat aliqua fit nulla, mvtacapitulum cefiante ex
tra de appel latito aibus.Sedhictamcn diligenter atte dat
ircufpectus
providus ludcx,q> qu^dafunt grauamina
reparabilia ,&funt illa de quibus iam dictum eft, 5< tunc
liabent Jocumea qua: dicta font.Qu^dam autem funti't
icpa rabii ia, utpote fi dqlatias fuerit quaeftionatus realiter
de facto, poft eu;idcnsappellat,uel fi clcnodia,&ali
quantilia fimul cum uafis&inftnimentis quibus maiefi
ci utuntur, fuerunt recepti
combufti 5e fimilia quxnc
queunt reparari, nec reuocari,& tunc non habet locum.
praedictus modus, fci licet procefium ad ftatum reducere
anquofuitgrauamen huius irrogatum. Quarto notando
iudici eft.quod licet a dicrefpofionis habear triginta die
ad apoftolo cxhibendura.iuxta cap.de appel lationibus.
c posfit petenti asfignate ultimum diem mris.hoc eft tri
cebmum,ad aportoios recipiendum .tamen nec uideatur
uod uelituexare delatum, Sede uexatione indebita red2 at fufpcchim,8c ne uideatur confirmare grauamen fibi
impofitum propter quod extifit, appellatum,melius eft q
ltionibus

&

&

>

&

&

&

>

asngnet infra tempus juris terminum competentem, ut-:

pote decimum diem, uel liicefimum , & poteft poftmodu
fi expedire noluerit.aduenaente termino prorogare.dice

do

fe fuiflealijs

negotijs implicatu.ucl huiufmod/. Quiit

notanda Iudici eft,g> quandoprsefixit terminu appella

apoftolos petenti, q> non asfignet folii ad ap oftolos
dandum, fcd ad dandum pariter ffripicodum ,qua fijaf

(to

tf 6c

fignarct*

-*v fc*i4v

rt
ti'
Qiujhoxxxr.

'

ad (dap^unj tautu.tunc IujIexA quo appellareei termi

affigriare

tur haberet appellanti mittere. Aifignabit ergo

num.hoc cft,taiem

dic talis anni, ad dandii eis,<5c recipicn

ludice apo^olos.tales quales tJarcdecreuerit.Sexto,
notare dcbe.t qriq^ffig^atione huius termini, pon dicat

du a

'

refpondendo.q? dabit.apoftolos negatiuos aut affirmatiups,fcd ut plemus deliberare posfit,dicct q> exhibebit tales quales tunc dec^cuerit exhibendos. Attendat etiam q>
ip a(iigaat onc.huiu^ termini,appellanti ut tollatur om-

&

nis cautela,
aftutja^ i?c malitia appellantis, affignet locqm in fpecie^j^pi 5: hora, utpotc quod affignet uigefiDium diem Augufti., anni pr$fentis,6c horam uefpcra, &;

camera
.

fitam,

ipfiijs

tali

Iudiqs/indoqao

appellati ad

tali, talis

dandum

duitatis ucl loci

& recipiendum apofto-

los tales quales diepreuerit exhibeudos.Septimo notat qr

fuo detinere delatu crimine requi
decreqerit^q
tente,
iuftitia exigente in affignatione termini ponat

^ppo

asfignat talem ^erpainu ad dandum ueltccepiend ii per

<jp
lonaliter apoftolos.ipfi appellant, asfignetq; tale locum

eidem appellanti, ad dandum eidem, & recipienda ab eo

apoftolos.de quo fit i poteftate Judicis appellante libere
retincre.dati tn prius ftatim apoftolis negatiuts, alias no.
Qftauo not et Iudex ne aliquid innpuec circaappellatem
;

iptiim capiendo,ue! qu^ftionando.icua carcerelibcrndo

uel alias ab hor^i-qua fuit fibi appellatio prcefentata.ufqj

jdhoram qua tradidit apoftolos negatiuos. Epilogado.

Kota fepe contigit q> delatus quando dubitat q> cotra eu
feratur lententia quia conftat

recurrit nd appellationis
dicis

fibi

de.culpa fua, fiequcter

remedium, ut

fic

fubte.rfugiar 1

rententiam,unde ab jpfo nppcllat,& caulas Fnuola*

^fsignat, utpo.ee q>

idonea: eu, tradere.

lucj.c.x

cum. captum

tenuit, 5c cautioni

no uit, fimilia friuola colorata qua

appellatione Judici pr^setata, copia appellationis petar,
qua habita ftatjm ucl poft duos dies,rcfpdfionem, diem,

& horam

Celocum appellanti

ad. dandum

jpoftolos tales quajes aecre.u?r

tn^uriSjUtpote.zj.ze.uel.jo.dicm
ii;.Pars

Mal.Malcfu

& recipiendu
infra termi

talis

mcnfis,infra quC

li

termi

^ mrm

joo

Contra Malef.friuoli uel iutti appel.

terminu afsignatum Tudex copia appellationis Scgrauamina feu caufas propter quas appellat diligeter difcutiar,
cura bono cofilro iuf is peritorum, deliberaret an exhi

&

beat appellanti apoftolo snegatiuos, hoc cft refpofiones

regatiuas, appellationem no admittedo, Vel affirmatius
reuerentiales mittedas ad iudice ad quem appellat ap
pellationi deferendo . Si enitn uideat q? caufae appellatio
nisfunt falfae uel friuolaeatqj nullas ,& q> appellans non
uult nifi iudicium fubterfugere.feu prorogare, det apofto
los negatiuos fine refutatorios. Si aut uideat quod graua

&

mina funtuera,&
bilia, uel

dubitat

iniufte.fibi illata,

fi

& non funt irrepara-

eft ita, uel alias fatigatus ,ppter

mali-'

onere liberare, exhibeat

appellanti apoftolos infirmatiuos feu reueretiales.Adue
niente igiturappellanti termino affignato, fi iudex nontiara appellantis, uult (e a tanto

dum forma uit apoftolos

feu refpofiones.uCl alias no eft

difpofitus,peremptorrcpoteft rogare fiftiul vel fuccffiufc
ufque ad tregefiraum d>em, qui eft ultinus terminus iuris
ad exhibendum apoftolos affignatos. Si autem formauit
cft difpofitus poteft ftatim dare apoftolos apellanti.
Si igitur decreuerit dare apoftolos negatiuos, feu refuta
torios.aduertente termino peremptorio affignato, exhi-

&

bebit per

modum

qui fequiturin

Tdi&is ludexrefpondens

feriptis.

praefatat interie&ae apr

pcl lation i ,fi dici appellatio mereatur,dicit

iudex

y ipfif

& fircudum canonicas fanftiones,feu etiam

&,pcedere
intedit,& a iuris utriufq;tramitc non difceffit, nec difee
dere intendit, minusq ipfum appellante aggrauauic, nec
imperialia ftariita.fcu leges, proceffit,

aggrauare iutcdit.aut

Itellexir,

quod patet per caufas co

Non enim graua-

loratas allegaras fingulas decernendo.

uit in
fit fibi

hoc quod eum cepit

,

& captum tenuit

quia cum

delatus de tali haeretica prauitate,& t eft es multos

habeat contra

eum merito ipfum canquam conui&u de

,

uehementer fufpeftum, captum teueredeb uit, at que debet, nec grauauit eum, quia dare ipfum nocum crimen h^refis fit crimen de maio

haerefi uel fibi

luit cautioni ,nam

ribus

^QuAftioXXXV.

>
*

50I

ribus,& ipfe appellans eflet conui&us, $c ftatim in nega*

tiua nequaquam erat, nec eft cautioni etiam maxim$ dan
dus,fi eft

& erat

i*i

peraliasi rationes.

rarceribus detinendus,

Quo

fallo

dicat (ic

& fic difeurrat

Quare apparet

&

<quad ipfe iudex debite &iuftc proces fit,

a iurisfemi*
minime deuiauit^ninusqueipfum in aliquo aggraua, fed ipfe appellans
quafdam caufas coloratas acqj
fi&as nititur fubterfugere iudiciu iniufte
indebite ap^eJJlando , propter quae cius apellatio eft friu ola atq; nui
lq.utpote a nui lograuatnineinterieda-, peccans enim in
ftiatdria
forma.Et cum appellationibusfriuolis nec iutarc deferat, nec fit a iudice deferendum, ideo dixit iud ex
ipfe quod interie&anvappellationem no admittit, nec ad
mittere intedit,nec ei defert,nec deferre proponit, & hanc
fefponfionem offert di&o tali fic idebite appellanti pro
ilis

'bit

&

&

&

apoftolis negatiuis,
mandat ineri ftatim immediate poft appellationem praediftam eidem prxfentatam ,
Jcfi tradat notario -qur appellationem eidem prafentauit.

Vibusapoftolisnegatis fic adhibitis appellanti,

ftatim iudex continuando iplum fuum officium
exequatur, mandando eundem capi fcu detineri
uel ipfum arreftado.uel terminum adi coparedu
cora fe eidem asfignando , uel aliquid fimile propter qff
appareat q> rto definit efle Iudex, contrnoabitq'ue procef
fum fuum contra appellantem quoufq; a iudice ad quem

'

ne procedat. Caueat tamc

Index quod nullam nouitatem faciat cotra appellitem
perfona, nec ipfum capiendo, ncc fi captus eft carccre li
iberando,nec alias ab hora qua fuit fibi appellatio prjfea
ft appellantem fic pfohibitus

tata,quoufq appftolos
ut praedicitur, proterit
;

ei tradiderit
fi

iuftiria

negatiuos, fcd ex tuc

hoc requirat, quoufq;fit

adquem fuerat appellatum, & tunc

cu fide ac tuta cu
procesfibus claufis 8c figillatis,
ilodia, idonea cautione fi oportuerit remittat eUm ad Iu
dicem ante di&uirt.Si aute Iudex exhibere decrcuerit apo
prohibitus a iudice

&

<um

ilolos affixmatiuos

& leUercntiales

aducnicntc eidem
utIi a

5l

Contra melef.friuold, ueliuftt appel.

termino peremptorio asfignato ad dandam & recipiendum apodolos , exhibit per modum qui fequitur in
"

fcnptis.

E
(c

T didus Iudex rcfpondcndo praefatae iuterieft; ap

pellationi.fi dici appellatio mereatur. Dicit
ipfc iuftc,&

fumdc no

enim

prout debuit in caufa prcfenti proccf

aiias,

necdi&umaggrauatufeappclUf

aggrauare intendit J qd' patet peraUegatas rationes,fin

, no enim ipfum aggrauabit in hoc quod

gulas difcuredo

dixit, &c.difcurrat per caufas lingulas appellationis

liori

me-*

modo & cum ueritace quia poterit refpondendo,c5

eludendo lic,quarc apparet quod ipfe iudex diltum appel

lancem Tiullatenus aggrauauit , nec causa dedit eidem ap
pellant i, metuens ne fecudum eiusdemerita ad iudiciam
procedatur, propter quod eius appellatio eft friuola atqj
nulla, quia a nullo graua mine interie&a,neceieftiurea
Judice deferendum, uerum propter rcueretiamfedisapo
ftolica ad quapi extitit a ppell atum, dicit ipfe iudex quod

&

didam appellationem admittit, eiqs defert, deferre intendit.totum pr^fens negocium ad S. dominum nodrwn
Papam, & fanda fedem apodolicam remittedo, asfignan
do*cidcm appellanti cer tu tempus, fcilicet toc mefespto
xime fubfequentes, infra quos cum procesfibus,clau(ulis 9
& ligillatisjfibi per ipfum iudicem tradendis, uel alias da-

Ro mana curia,
cum fida & tuta cudodia eidem peripfum iudicem ex
hibcnda,habcat in Romana curia praefentare domino no

ta idonea cautione de praefentado, feu in

uel

Pap*,& hanc refponfionem offert ipfe iudex eidem

appellanti, pro apodolis alfirmatiuis ,
mandat eam ia

ftro

&

immediate pod Itcriedam appellationem eidem pr

fentatam, & fi tradet eam notario qui appellationem ei-

ieri

......
dem pr^fentauit. ..v
:l
T tendat autem prudens iudex quod mox ut ap o*
,

dolos reuerentia/es appellanti exhibuit, in caufa

illa
qua ill e appellauic, datim ipfc definit efle
Iudex, ncc p6t ampli p dc illa cognofcerc,nifi fibi
<a temifia per4fanftifT,d4m nodtum fapanbquarc de caa

U
*-

.'vvv>

j e> $

ftilUif amplium no

inrrorfiittat, nifi

mittendo

ap

diftii

peUatuem per. modum p/aediflum ad D.noftrum Papa

j
^Jlignaado eidem terminum compercntcm,utpote unius
rocnfts.jduorum ue^ trium, quatenus-interim- poflTt fc ad
cunacm difponer< parare, recipiat^ab ccde copa rea
do,& fc prefenrando in Roma, ouriaon infra eundem terminum adigna tum^dopea eaucioneiurfefiappellans non

&

potcR illam pr^Rare^mit^arur cum

fi.daiotuta cullodia*

uel obligat fe mcljus

quo poterit quatenus fc infra terminu aflignatum ipRomanam curiam prxfentabit dna
noftro Papar.ucl per lpfum non dati r.Si autem iudex
ha
bet caufam al/am^ac procedit contra eam in alia caufa
in qua delatu^ nop appeUauit,in ipfa jlftoiJcii iudex icma
net prout ante iudex, eqam fi pod admittam
appellatio,

nem,& datis apodolis rcuerentialibus,ipfe appellas ncctl

&

denunciatur iudici de aliis hsevefis criminibus, dc

quibus non agitur in caufi pro qua appcllauic, no definit cfle iudex, imo poted pro fc ad informaodu, 6c tedes
fatur

examinandii libere prout prius, & finita prima caufa- in

Romana curia,uel ad iudicc remitta, poted proccdeic li
bcre in fecunda. Aducrrant aute iudiccs
proccttiis cl-ui
fos & figillatos ad Roma, curiam mittant, iudicibus afsi
gnatis, qui ludiciam faciant, proccdiis meritis
nftitnt. s
nec inquifitores ibi curent agere contra appellantes, fed
dimittant eos pra:ditis fuis iudicibus iudic andos,qui iu
dices

fi

inquidtores nolunt facere partem cocta appelkt

tes procedent ex officio ad procuratione appcilantiu

uoluerinc expediri. Aduertant etia iudiccs quod fi ad

fi

ap
pedantium indantiam citentur perfonalitcr,& copareat
ca *ic ant tamen omnino lite non iurare, fed attendat pi o
cedus exhibere,5c totam caufam ad illos reducere,
pio

&

curent ut citius poterunt rcmcare,nc ibi tardi is, miferiis

laboribus 5c expenfis, damnabiliter fatigentur,
fequtitur
namtjj damna ec<lefiar,& harretici cqfortatur,& ed potf
non inucniunt iudiccs tantum fauorem & rcuerentiaj
nec timentur,prout eorum pracfcntia facit. Item ipfi hac*
fetici aliis qui

cuuquc uidentes iudiccs

i

in

Romana

ci-iii

fatiga

'

CWra Malef,fnue^uelpfli appett.

T4

& contemnet,*^

fatigari,& detineri;crigent fibi cornita

malignabuntur, & audacius hatteles minabunt,

ubi a.
gitur contra cos,lrmili modo appcHabunt,
Aliieriamiif

&

djccs efficiuntur debiliores

, afft

'negotia fidei pra-5 *"

fcquendum,& adh*rctico*^xtirpsindum,inc
tuentes neper confimiles appellationes,
a tidijSj & miferijs fatigentur
i*c

'" u>

'

magnum pr$

Jomxiia cedent in

'

-i

'indicium

fidefc ecclefix

D Ed^a-cpii'

fanlt;

"j'tT 'ubi'

>

bus

'

'

'

-Hon.

"!

fponfus:

u :n

fingatis

ipfiu* ecclefiar camprxf^riia3

diPnctii*. **bi
re dignttUfc

rciloiio?;

nz

:-f

r.

!'??<*'*

t:

lOfl

f 4%

,*

i
#

l
l

on
%

?..*<

/.vp.ff)

"nbfififm u?

v?

<?!i;;

KjpflV O^j

TT5r

'

inbl/t bf

fi

.;:

rid*-

l.

r?\;r :Ybrttr

Em

in-

;r,

/r , i

-7

f?orroir.- i 3 i

r mjts

f ->

/;i .. 1 ;;

v*
7

j.ci

<-f

:
i.

o|

fcjrmib

'.i I'

;iit

JfKOi-lcu

ixitiVHaO n^ctr.: j.s

rncioj
.r
(

./n

;aV<

.<S

n: io

ulj

iiJnod&i

ii
*

'j

3 :i 10 'JTUi

'iiii.ivjn

'1

i.*

r.

.i

q*.i

:or5

Ji
<

v.

AihrA&sryiUwi
j 3 j:i runimidlm tAuv\ sHaa
4
s

}l

wijv: 'bijf

r*>H0

'

rr.*j?T:

-OS

rrxeui T.l-

')

-.r.-i

\n?>3'
v

ih

sen d
.zmo>i be eo;*

hr. haarh-tL-fi

r*

'

ji?Bi jja
>mtxt
Mt.vapj

o.qnwxsl

j(>.

'

s>

nt,

'i

nv,fr.

*?<:

.Mt

0
tUyt'! }?'

luastm

i.

y;> j

fatiiHl

i?a>'ceirr i;ici ci r.ua

'

'

tSiTDU;
V

*/

i-

v>4
i}~*

8 E*

i r.

5$

Pic

.?7clf

I E ,0 V IT V R
IN PRAE CEDE N

TEM TRACTATVM
2 vin
PRO R- A T1 O, E T S

'

.<.

<mir

ni

il;

APV B.

t55

fcriptio-Dodorum alma? uni-

<

ucrfitatis

cur.

ColonicnT.

iSrr~ jjop-rq es!.

jyxTot roKju^tM vyBLict^

ifjflrumenti .
ni
,mc3i3iu

ns

21

ni

I'

<

'

Oi

>

'

r 7

N N O M INE DO MI*
N NOSTRJ
ES Vi
I

CHRISTIi,- Amcn .'Nouerint

uniucrii

prxfcntcf

'

publicum .infttu mentum Ic*

duri , uifurf,,^& audituri *
Quod anno a natiuitatc,
ciufdem Domini
noftri ,
Millcfima., quadringcnccfir*

mo

o&uagdimofeptimo

Inditionc quinta dic uero

;p idi
fabbati^dccimaoona mcrifis Maij W6ra quinta poft meri
4iem,uelquaG!pontificatus fandiflkmm G H R I
patris & domini noftridomini Innocenti
diuina proui
dentia Papae betaui Anno tertio Inmcr nocarn publici
teftium in&afcriptorum, ad hoc fpccialilcr uocatoru
.

<

STO

&
& rogatorum prfdenria perfonalitcr caroftitutus

Vcnc

rabilis Cc religiofus frater Hcnricus inftitorrs (acr;e theo

Jogiiprofeflor vOtdinii pra:dicatOMun,hefctiex prauita
tis inquifitor y d Gmcra fede apoftolica ^una cum urne
rabili
teligiofo fratre lacoboSprengcr , etiam facta
thcolo*
ll 4.

&

pr^atorup Calo

theologi* piofcflorc,ac

pro

fc

& da

ff*cialit<t depfoafos,
irf miore eollega fuo
dixi, >aetnucTunnmd.
eoa fuo pfopofoitatquc
Wicptldoininas Inn ocetius

55
oX

unam patent/bnllarti
eo

cocfimifit

fpfisAoifnoribinJ+cri

& lacobo, ordini# pracdicatoiu & fKr|.*

/j,,

tempfltibus
herefim malrficarum.modcrnis
Merropq|.tana,u.del.cet,
& hoc per quinque ecclefias
Salt2tburgcn. & Bre*
Treueren.
Mauununcn.Colonlcn.
facultate contra
Cum omni
exterminium ruxta teuatrtn

ad altimum
licse

lentt

quam fuis habebat

in

cl" quideXnorbulle fic incipit

Et quia nonnulli animarum

C= a

'

Innoccntm,

Decembns.PotfficjtUr
gefimo quarto, Nonas

apono

bulla:

manibus f? nam '"

noli r.

reftores. A: ucrb.

An

D E

C,Te.

Tdeo

oraefiti inquifitores,totis

atfcuia

&t"uEobutere

eoium uirio6

cunftis pe

nolentes .tr.ftatum

q.

quam laboriofc collegerunt

praedicatorum .gnoran *

dam non tam ftudiofe ,

non eam huiufmodi

T*o
q
confciuatioitcrcpcllcre,mfi funj
pio cathoiu* fidei
O?' - 'V

tum

Arminium m%ficairo

5^6
<*cbiro*mo4o f
bulU tcn r

fcntcntrandi Sc cafdcm puni.cndMuxta

difta

rcm,& facrorum canonum .infttcura, laborarunt

At nup
ea quxpro communi utilitate untjCfianr communi a
pprobatione do^qruro^Q

mam conronum rationi eft,ut

>

b oretur. Ideo ne praefati redores difcoli^

prxdicatoi es
facraritrrtiiterarum ignari xftimarent

prxdidum

trafttf

tum, fidit promittitur colkdunp minus bene

do&ouMn
determinati onibus, tk fententiis fulcicum.cundem
alm*
unrueriitati ^olonien.feu nonnullis
ibidem faerx pai

nx proTcnoribus
lcrirt,

uc

fi

qua

ad difeuriendum

dc

coilationadQ obtu

rcprehcnfitylia,f a catholica ueritate dif

lona reperirentiirjCorum i'ud]ce Gc

rcfutarcntu^quQcl
nen colona catholicae ucritati
approbarentur, quod fui
feriptis modis fadum fuit.
T
In primis egregius dominus tambetrus
dc Monte, ma

nu lua propria

fc fubfcripfit.prcut
fcquirur.
Eo tam
betrus de Mpnte,facr* the.plpgi
s humi lis profcfTor J)e
canus pro tepore facultatis faerx
pagina: eiufdem ftudif
Coloniert. fateor ac manu mea
propria ift.
tractatum
tripartitum, per me liiftrarm &
ddigenter collationi
tum, quo ad eius partes primas nihil
continere , faltini
meo humili mdicio ,.qnod fit contrarium
autfentetiis
non errantium Philofophorum,.; ut contra
ueritatero faa
ctx catholicx & apoftolicx fidf/aut
contra doctoru determinationes, a kncta Eccicfia;

minorum. Tertia ec.am

approbatorum

auij-tti

pa:s

utique fuftinenda
appnoe
banda.quo ad illotum hxrcticorum
punitiones , dc qui
bus tractat inquantum faciis canonibus
non repugnat.,,
Iterum propter experimeta in hoc Rra^afus
narrata,*
unque propter famam rantorum nixorum
prxeipuorim
1

etiam .uquifirorum creduntur cfle.uera.

Confuiendumf

tamen uidetur quod ifte

tractatus dpetis

qu.ex eo (anataria, c matura

ma ehearum

confilia.in

& uiriszelofi
exterminium

conferre poflunt , communicetur

fimul
ecclefiarum rectoribus timoratis dc
confcientiofis

^G:

dut*

jfat,ad

quorum doctrinam fubditorum corda in

odjungi
tam

tam

h aer elis incitari poterunt ad cautela bona

*tq ; punitio
iuftitia in malis, luce
mifcricordia in bonis

peftif erae

rum pariter & malorum inexcufabilitatem

nem*ut

fic

&

iplo pr*
clarius pateat,& in bmriibusDeus magnificetur
glorid.
ftante , cui laus
.
.
,

Deinde ad idem ucnerabilis magifter Iacobus de Str*

&

'

'

propria manu fuafubfcripjit,inhunc modum.

Ego Iacobus de Siraleq.facra: theologi* profeflor mini
memorati ,fcntiq coa
utfitationcm.tra&atus
musjpoft
formiter per omnia,his quae per ucnerabilcm magiarum
noftrum Lambertum de Monte decanum facrae theolo

lei, etiam

quod att cftor hac fcriptura

,
Dei.Pariformiter eximius mjgiftft
Andreas de OcKfenfurt etiam propria manu fc fubfcn
traftatus, quantum pripfit , ut infra de materia oblati
ma facie apparuit quod conteftor, manus meae fcriptura*

rise

fuperius annotatafuht!

manus mc ? ad laude

ad fihem in eodem expreflupi promoucndum.

magifter Tfipmas de
. Confequenterautcm egregius
prout ic
Scotia, fimiliter fe propria manu fua fubfcripfit
doftoc
quitUr. Ego Thomas de Scotia facrae theologi*
confojmiter fehtio per omnia uenerabi
materia profati,
libus magiftris noftris pr*tedentibusin
propria
rra&atus per me examinati,qubd atteftor manu
fecunda fubfcriptio contra prarfa-

licet immeritus

mea.Subfequcnter &
primis pofiti
tos pt*dicatoresincancos fic acta fuit In
h?fuerunt articuli prout fcquitur Primo inquifitores
fcdis apoftolicae
tcticaeprauitatis deputatos auftoritate
.

iuxta

formam canonum commendant

magiftrilacr^

pro-

dignentur
theologiae fubfcripti,& hortantur quod
feqofcumzelo eorum officium. Sccundq, quod malefi-.
cooperatione diabo
<ia pofte fieri permisfiope diuina ex

contrarium fidet,
lf^pcr maleficos^aut maleficas, non eft
fcnpturae,immo
catholice, fed confonum diftis facrae
neCeffarium eft iuxta fententias fanAorum doftorum ,
quandoquejpofle fieri admittere. Tertio, praedicare
rgo maleficia non pofle fieri erroneum eft,quia fic prae^
inqui
dicantes impediunt, quantum iri eis eft opus pium
fitorum
,

flfca

fitorum,in prxludjciam falutjwmmariim/ecrera^anifti

qu$ quandoque ab inqujfitoribus audiuntur non fune

Vltimo exortandi ucniunt omaf*

ommbu$ rcu danda

jnnapcs^ quK-unquecatboUci.utaiTiftfrc

dignentur

tampiisuotisinquintorumjprodcfcnfioneran^caiho
licac hdci.

Demum ucro fubfcripti & fupraferipti do Ciofacultatis theologi*,

fgli

manibus proprhj, fc

fubfcnpfcrun^prout ego Arnoldus notarius mfr^icriptU

x
on
Jpaonis Vorda de Mecliiiia^alra*

5^

uniucrfitaiis tolonieri.bedclli iurati qui mihi hoc rctu

audjuV&; ex manibus, <:tiam fupia
infrafcrjpiisapparuit.judi
in hunc qui fequicur modum.

&

Iit ,

&
^,bc
profator ita

'

M ntCofacr*

IUS dc

theologi* humili

Cf^i.^^ftr^i^r.teftchac manu mea

propria . Ego Vdalncus Kryden vvijK. dc cKI yngen

,
theologi* profeflor nouiiIImus,ut pr$fcriptwircft
ita fentiendum, hac manus propri* fubfcriptipnccenfco.
Et ego Conradus dc Campis , Iaerae theologi* profeflor
humUimus prout rupta cum maioribus meis in idem

%r*

concurro ludiciimi

Ego Cornelius dc Br<da

mus profeflor ita lcntio;utpr*fcrjptum cft,quod

c

mini-

tcftifi-

xhomas.dc Scotia, fccr*

theologi*
profeflor, hect immeritus conformi ter
ientro
.ucnerabilibus profeiroribus prxCcnptis tefte

manu mea

propria.
EjjoThcodoricus.de Bummcil , facr# theologij humihmus profdTor , ita fentio ficut
fetiptum cft
per magiftrosmcos p.aicriptos.quod tcllormanu
.

mea

.WflMftmffl

Cfpioiib.mcis.

logia: facpltatis
-

articulorum prxfcriptopumicon'"Standis magiftrisnoftriRpw.

m?W

fcgo Andreasde Oerenfurtfecrm^feoP rofeirpr,ae theologorum umurrficati.

9 n^c.pfis, c llegij

mmimuSjNouisfimc autem Sefina

?
iam ditas uenerabilis & rcligioiiis frater
Henricua
Jiihiiorisinquifiiorhabui^tenuitinfuis manibus
1

liter

dam

qui

ahani hteram pergamena Seiemsfimi

regis Romafigillo fuo rubeo rotodo, in capfa
c$rc glauce im

norum

pr.ella^mprcfluia pergameni inferius

impendenti
eUnaiftoi

Agili*

fanam

9c

mtCgy
(

inaltqua

fui

P^ r

'fcid
;

^ A u od ih fa

^
'fulpitiont 'carenti.

*uL
irtofum texprsEtat

timui ptoifiw uicio

<f il

io t e

expeditionem

Dominus /Roma-

eandem bul lam

us,

Su
10,1
*<*ttftrmiy<lam proce
fingulis
rpieift-Sittbibus

N'

apoM.cam

princeps tueri
in

fubditis
n
Ronriiano imperio

&

? p f15

SinqamloKS

11

ihqmfitotl-

*, 9 dUrncm '".SlTiM Heniui eotinetur & hab

faciant prout in
fm" b ,c
rloafis 'principium
1
rtUBeiixSsciu.Jeml.terat^
|i,tius' 4'n'"
Waximl
|
?
aj;|
mp
inftaiahnotantur in hunc
cr Auguftus,
Rbitaadofam,
{i-5 r abanfawcnte dementia
i
a

&

Suit

TinU

Og&&f
Bruxe llen. nUto
^nofitoBtu

*tedab m oppide
.inho"pttiO.

M*

^wi

.Kirchen.cterieo

5Saas^-i*~as

lonienfis iuratui

Quia praemiflis omnibus

& (Tngulis ,

tom fic,ut przmittitur,ficrent & agerentur, una cum pre

nominatis teftibus praefens fui.ciqj fi c fieri uidi,&: ut pre
fertur ex relatione Bedelli audiui, idcirco pr^fens publi-

cum iftrumentum manu mea propria

,
feriptum
ingroflatum, ex inde confeci 3 fubfcrifi U blica
3

&

&

hanc publicam formam jedei,

0
fignoque & nomine mei$folitjy&

ui,

in

confuetis fignaui& rogatus

requifitus , in fidem
tc

&

&

ftimonium omnium

&

fingulorum

fijOjJb,

0 A
V M ;u iiDua? 3
T I N'T
S Y

,,

,,

T 'A

i*

rs

is.

;l

OlJ 33

D da

b 1-3
/i

.1 ;

rq

1
<5'v

? 5

.it

T ?

'A

3 7
T

I.

vitianto Ijli-nxiq ciuv

ailusmV

:tq

ffi-.*> ftj,u

ffi
fi j

vj.io

#
f

.j

j&ru ii

-j

ri.4

/i < ii

tf

/
-

xl Jai

> Li

*i>**l Ji

ut~>i

i5:oI-

.<

>

'

'i

<

'

ol

w/jumt

)- jirnxirj

bia.Fpl ri:--

ii

io ^ Mi>

ui

waiiri
r.

.:::3f -.r.:

nenltnnift

i'v.SHi';y)

uitnuiJii aicj

U/itC.

iiiLo^ oa abnixb Imoa^oiWui

W^

WAWfes

Ro/v\# Tv*)

uuir tno : u uio

'

JO % :

5,

it

ii

R E G fSTR V M.
AB cdefgjj lk J, M N O P Q R S T V X
5

yz

55

AaBb CcDdEe FfGgHh

li

Tabula per fc patet.

VHNETIIS,
.Apud Io* Antonium Bcrtanum.

1 $ 7 A.

-***-

>'

-J2.

'

'

Digitized

by

Google