Hayattmn Tek Yolculu{a ni veya herhangi bir krah yenece[ini duymak ister.
Terzi grra[r bu arada cesaretini toplamrqfir, ama
Beni qerefli terzilik mesle[ine grrak yazdrklannda edi-
len vaaflerden hig biri, Istanbul'da yapacaprm igin padiqatun
kzlanna elbise dikmek olacalr yolunda verilen garanti ka-
dar beni biiytilemedi.
Padigah kzlanrun terzi grraklanna 6zel bir zaaflan ol-
dulunu gok iyi biliyordum. Evet, bu terzi grraklan ipekliler
dikerken sdyledikleri giizel qarkrlarla gekiciliklerine gekici-
lik kafnasrm biliyorl ardr.
Biliyordum ki bir padiqah krzr terzi gralrna agrk oldu
mu bu iqin gakasr yoktur; oldu mu tam aqrk olur, hastalamr
ve yataga diiqer, Olmek iizeredir. Hig bir doktor onu tedavi
edemez, hig bir biiyi.icti eski haline getiremez. Td ki sonunda
krz babasrna seslenir ve aqrk agrk der ki: "Babacrflm, ya o
sesi gtizel terzi grrapr, ya da dliirtim!"
Padiqahm bagka gocu[u yok. Ne yapsrn? Tacrru baqrna
gegirir veterd grra[rrun ayafirna kadar gider ve: "Allah igin,
senin eline diigtiik!" diye ciyaklar, "L0tfct, krzrmr al. Da.
madrm olmark rgerefini bana ver. Arna 6nce bir delikanhhk
gdster ki bir kral olarak qaruma qerefime halel gelmesin."
Terzi grralr a[zrna ekqi bir mugmula atmrg da yulamlyor-
mug gibi olur. Zaten hig bir $ey yurabilecek halde defiildir,
giinkti a[zmdaki tilkiiri.ik bile kururnugtur. Baqurda tacryla
padigatu gdrtince dylesine korkmuqtur, iqte!
Bagr tagh padigah terzi grralrrun srrtlnl okqayarark on-
dan, ne gibi bir yi[itlik gdsterebilecelini dlrenmek ister.
Gizli bir sevingle rniistakbel damadurdan, da[da bir kaplam
canh canh yakalayrp getirece[ini, bir ejderhayr dldiirecefi-
142
Haqmetli'nin damadr olayrm diye kendisini vahqi hayvanla-
ra pargalatacak kadar aklrru oynatmaml$tlr. Terzi grralr ge-
nellikle uysal bir insandrr. Konugrnaktan gok garkr sOyle-
mekte baganh oldufu igin padiqaha nalmeli nafmeli cevap
vererek g6sterecefi yi[itlipin--
ignesiz ipliksiz gelinlik dikmek
oldu[unu soyler. $aftrlardan dyle pek duygulanmayan
padigah:
"Oyle olsun, bre namussuz!" diye gegirir iginden,
"Hem krzrmm irkhru bagrndan ah6m, hem de ytire$nde bir
parga delikanlilrk yoktur, 6yle rni? Ben sana gdsteririm!"
Sonra da terzi grralrna Eirkin qirkin bakarak:
"Qok iyi, damat efendi!" der ona, "Oyleyse, bir padiqah
krzma lAyrk oldu[u iizere krrk tane gelinlik dik bana. Ama
dikkat et, hig birinde bir dikig, bir iplik gdrmeyeyirn! Hepsi
yarrn sabah erkenden, daha giineq dolmadan hazrr olsun.
Yoksa-- Kelleni keserim!"
Bagt tagh padiqahm o anda hig qakasr yok. Bu hrsh in-
san, krzrm bir pagaya beye verebilmek igin terzi grralrnr
Oldi.inneyi mi kafasrna koymug? $u iqe bakrn ki terzi grralr
bagaracalmdan emin ve 6yle pek iizilldiifti falan da yok,
giinkii-- dediklerine gcire birperftrin ya oflu oluyor, ya da to-
runu. Ve pannalurdan hiq glkarmadrlr iqinde grizti bulunan
bir yiizillii vardrr grralrn.
i O giiniin gecesi yer, iger ve e$enir. Vakit gece yansml
geEip de ustasryla kalfalar uyuyunca yiiziiftinii par-
malmdan grkanr. g6ztinde sakh altrn ipli[i tutup ucunu
kandilin alevinde yaliar. Birden ortaya altrn sagh bir peri be-
lirir:
"Derdin ne, sevgilim?" Terzi grralr:
"$u, $u " diyerek meseleyi anlatrr.
143
 Onu her tehlikeye karqr korumakla gdrevli olan altrn
sagh peri pamuk ellerini iig kere gilpar ve -bak sen!- beyaz-
Iara biirtinmiig birbirinden giizel krrk peri kra, cilveli mi cil-
veli, nazh mr nadr, tath garkrlar soyleyerek dtinyamn en
giizel kumaqlannr birer birer terzi grra[rnrn riniine
brrakrlar.
Terzi grrafr keser, onlar diker. Bir yandan da garkrlar
soyleyip qakalagrrlar ve ara srra guh ve baqtan grkancr
tavrrlarla ona taklhrlar. Oyle ki anneleri orada olmasa
grra[rn akhm baqrndan almalan igten de[il. Ama altrn sagh
peri onlan gcizlemekte, talimaflar verip srkrqtrrmaktadir.
Sonunda, daha horoz dtrneden ve gi.iner; dofmadan gelinlik-
leri bitirirler.
Periler gider gitmez nah! padiqah, bagmda tacl ve ar_
kasrnda cellQtlan igeri girer: Terzi grra[rnr oldtirmeye gel-
miqtir. Ama bir bakar ki dikiqsiz ve ipliksiz haarlanrmg krrk
gelinlik dtzi din onu bekliyor ve gdzleri kamagrr. Gelinlik-
lere iqlenmiq altrn ve inciler padigahrn sefil topraklannr
satln almaya yeter!
_ Bagr tagh padiqah dudaklanm kemirir. Terzi grrafrnr
elinden tuttu[u gibi sarayrna gOttirtir ve krzrru ona verir vc
masal da burada biter.
144
Bttiin bunlan bana, daha dtin olmug ve her an diinyada olan
qeylermig gibi dedem anlanmgtr. igte t$yle, terziler loncasr-
na yeni segilmig biri olarak nasrl da gocuksu bir gururla ve
iEinden gegtifim kaprdan bir gtin, padigahrn en giizel
krzru koluma takmrg olarak grkarak kdytime ddnece[im
haydlleri arasmda istanbul'a ilk giriqim hatrrhyorum. Ve be-
ni bu haydllere salan dedem olmuqtu. Benim iqin dedem
diinyay en gok gezmiq, en gok bilmig biri oldulundan ben
de onun her sdziine inanmrytlm.
Halbuki, geligimden bu yana aylar gegmi; olmasma
ra[men ortada daha bir gey yoktu. Do!ru, ustam Valide-
Sultan'rn baq"terzisiydi ve grraklann en ktigtilti oldulum-
dan beni, bazen bagrmm iistiinde btyiik bir bohEayla,bazen
de koltufumun altrnda iginde hesap defterleri bulunan altrn
piiskiillii ipek torbayla sft srk omrn BofaziEi'ndeki sarayna
yollardr. Onun igin de gok kereler debdebeli kemerler ve
gdlgeli yolcuklardan gegerek Valide-S ultan'rn sihirli ve
misk kokulu harem dairelerine giriyordum. Orada kendile-
riyle iliqkiler iEine girdifim yarafiklar en baqta, kocaman
aprzlan, kahn dudaklan arasmdan sinsice panldayam beyaz
digleri ve beni tiril tiril titreden vahgi bakrglanyla kara derili
hadrmlardr. Zaman zarran padiqah krzlannrn hoglarrna gi-
den ozel bir durumu terzi grralrna anlatnak istedikleri olu-
yordu. Bdyle hallerde en korkunE zenci en korkung kamgryr
eline aftyor ve 6ne grkmam igin bana igaret ediyordu. Ben,
g6zlerim yere dikili, onun pegine takrhyordum. Bir bagka
zenci, elinde bir baqka kamgryla benim peqime diigi.iyordu.
.1
145
B0ylece ben, iki ce116t arasrnda haremin iElerine do!ru
g6tilrtiltiyor ama prnl prnl en iyi dans salonlanndan ve ba-
zen en alrr hahlarla kaph yerlerden baqka bir qey g0rmiiyor-
dum.
Ama hig bir qey gormesem de en azmdan duyuyordum.
Kadm sesleri ve gtiltigmeleri, kaba qakalaqmalar ve orada.n
geqecelim igin Sultanalarrn hizmetkdrlanyla odahklanna
saklarunalan igin sesinin var giiciiyle balrran ve yakrndan
bir erkek gdrebilmek iEin kapr ve perde arkasrndan baqrnr
uzatmak cesaretini gdsterenleri aclmaslzca kamgrlayan
dntimdeki Krzlar-afia'sma yafidrnlan agrk sagrk ki.iflirler
duyuyordum. Arkarndaki Habeq ise bir yandan, gizlice ve
ayak parmaklannln uqlanna basa basa bizi takip edenlerin
bana dokunmalannr onlemek igin ve 6biir yandan, gOzleri-
mi yerden kaldrnp da kdfir bakrqlanrnla her an ozel bir du-
rumda Tannlanna kurban edihnek i.izere bckleyen kur-
banlklan kirletirim korkusuyla beni duruyordu.
.gdzleyip
Bdylece heyecanlar arasmda sonunda varacafrm yere
vanyordum.
Arna orada, beni brrakrp kaprsrnr arkamdan kilitledik-
leri son odada beni nelerin bekledilini saruyorsunuz/ Se-
vincinden kollanma atilacak giil yanakh kiraz dudakh vc
alhn sagh bir padiqah krn mr? Hig bir gey, oda bomboq. Bu-
nunla beraber, bu odayr bitigikteki odadur aylran duvarda
kendi ekseni etrafinda d6nen ve kryrsrndan barkrlsa bile yan
odayr gdrmeye imkdn venxeyen diklemesine bir tahta silin-
dir, sanki sevgilimmiq gibi gidip kendisini okqamamr bekli-
yordu. Onu okqar ok$amaz 6btir odadan ince, arna qok ince
bir ses duyuldu:
"Geldin mi, kuzum?"
"Mdlista*., Sultanrm"
Tahta silindir kendi etrafinda d6ndii ve karqr tarafinda
* Mdlista: Evet
r46
dolaba benzeyen kiigiik bir kapr gOzlerimin dniine serildi.
Bu kaprmn arkasmdan paguli*, misk, amber ve Hindistan'n)
biittin gtizel kokulan geliyordu. Tabii, o odada sevgilim pa-
digah krzr bulunuyordu! Epey u[raqrdan sonra dolaba ben-
zeyen kaprcr[r agtrm ve arkasmda, dilleri olmasa da "ye bc-
ni" diyen gtizel kokulu ve aptz sulandrncr muhallebi, biirek
ya da baklava ve benzeri tatlilarla karqdaqtrm. Sonrasrru ar-
lannaya gerek yok; benim de yaptrlrm onlan birgiizel yc-
mek oldu.
Birgtin bu gtizel ulraqryr yeni bitirmiqtim k.incecik bir
sesin daha bagka bir qey isteyip istemedilimi sordu$unu
duydum.
"Hayrr, Sultanrm, senden baqka bir qey istemiyo-
rum."
"Aferim, ami mu!**. Yaqm kaE, biiyiik miisiin?"
Dolaptan girip arkamdan kapryr kapatabilmek ve bir
b6rek gibi onun gozleri dniine serilmek igin tan yagrmr
sdylemeye hazrrlzuuyordum ki o arada, ben farkrnda ol-
maksran iqeri ginniq olan zenci hadrm alas tepeme dikile-
rekaprua ahnmayacak bir ki.ifiir sawrup sesimi bolazrmda
bo[du.
Zavalh sevgilim padiqah lezr cevabr bu hadrmm yabani
ve korkung a$nndan almak zorunda kaldr. Kzlar-apasr:
"Btiyiik mti? Ha, ha, ha!" diye gakladr. "Daha o kadar
ktigiik ki onu asabilmek igin iizerine basabilecefi yeni bir is-
kemle rsmarladrm."
Sonra bana, peqine takrlmamr iqaret etti.
$inrdi, Asya'daki pek Eok kralhklarda oldu[u gibi Va-
lide-Sultan'rn, sarayrna her kaprsrnda gevresinde olan biten-
leri en yalh bigimde bir deftere not etmekle gdrevli katipleri
* PaSuli: Qin, Cava ve Avusturalya'da yetisen bir ag,acrn
yapruklarmdan elde edil.en kokulu bir ya{.
** Arni mu: Kuzum.
f 147
'a
I
 I
olsaydJ, hig qilphe ytik ki bunlardan her biri benim o gtin,
gniimde beni gdrrnesinler diye odahklan kovalayan, ar-
kamda ise elbiselerimi gekmeye gahEanlara kargr beni koru_
yan bir bagka hadrm afiasryla haremden grktrlrmr defterine
not ederdi. Barra gelince, o korkung arabm beni asmak igin
yeni sandalye rsmarladrlmr duyar duyrnaz ayaklanm bu-
lundulum odarun tabarundan kesilmiq ve boynumda ilmik,
bazan gOrdiifiimiiz rtiyalarda oldufu gibi bizi kovalayan bir
yabani hayvandan kurtulmak isterken dntimtize grkan
ytiksek bir ugurumdan agalr yuvar yuvar yuvarlanlyoicasr_
na yere ykllmt$tlm.
Nasrl oldu da kendimi yeniden terzihanede buldum,
anlatrnama irnkdn yok. Qrrak arkadaglanrndan kimine g6re
korkudan yolumu $a$lrml$tlm; bagkalarrna g6re ise akhmr
kaybetmiqtim. Benimle alay etrnelerine sesimi grkannadrm.
Yalnrz, benden 6nce saraya bohga gdtiimi.i$ olanlar kalkrp
da, kendi ekseni etrafinda d6nen silindirin arkasrndaki do_
lapta tatlilar yediklerini ve yandaki odamn sevgilim padiqah
krzrun yatak odasr defil, haremin kileri oldufunu ve o tath,
gok tath sesin sevgilime degil de sarayn en yaqh hadrmrna
ait oldu[u yolundaki dedikodulara baqladftlannda- igte, o
zu\u1 namus duygum isyan etti, herkesle kavga ettim ve
0yle ki o gi.inden sonra onlarla bir daha hig konuqmadrm.
Nasrl oldu da bir daha hareme ayak basmadr[rmr agak_
lamaya gerek yok. Qiinkii, Bopazigi kryrlannda bir dolabrn
arkasrnda eriyip giderken, dedemin tarumrq oldu[u btitiin
padiqah krzlanrun yaptr$ gibi sevgilimin, sonurda, babasr_
m gondererek beni kocah[a istemeyigi beni qok iizdi.igii gibi
bunun nedenini de bir tiirlii anlavamamlstm.
148
t
Bu iizticii haydl krrrkhfrndan sonra, giinltik hayafin can
srkrcr monotonlulu ve rnesle[in belli bagh inceliklerini
dfreniften grralrn kargrlagtrfr zorluklarbana iki iig kat daha
afrr geliyordu. Istanbul Qarql'srndaki Kembetgi Ham'nln
demir kaprlan arkasnda ve kurgun kaph kubbelerin alturda
mahpus, hastalanmaya ve saranp solmaya baqlachm. Kub-
belerde ar[k biiytileyici agk garkrlanmn delil, 6zlem iginde
krvranan bir goculun igler acrsr hrgkrnklannrn yankrsl du-
yuluyordu!
Her geyden 6nce makasrnrn grcrrtrh hareketlerine
diqleri d0ktilmtig gene kemifini komik bir qekilde oynata-
rak tempo futarken bile, acaba uyu$an baca[rmr uzattlm ml,
yorgunluktan alnyan belkemifirni birazok olsun gevget-
tim mi diye iri ve yuvarlak carnft gdzlti[tiniin tizerinden dur-
madan beni gdzlcyen ufak tefek, hastalrkh bir ihtiyar olan
ustama sinirleruneye ba;lamr gtrrn.
Bir gtin ya halsizlikten ya da inadrmdam, tezilik rnes-
lelinin kutsal, terbiyeli ohnak kuraltnr dunnadan 6yle Eok
gipnedim ki sonunda, ilk defa, ustamln yanrnda duran
argrnla tanrylak qerefine nail oldurn! Bu beni dylesine gile-
den grkardr ve sonunda biittin saygrmr kaybettim. eok iyi
hatrrhyorum ki igimdeki bu krzgrnhkla, Ilavva'nin
grplakhfrnr 6r1mek iEin kendi elleriyle tizeri deri kaph o
meqhur elbiseyi dnneye karar veren ve kiylece terzilik ines-
le[ini baqlatan o Tann ile gok acr bir qekilde kavga etrneye
baglarnrqtrm. iqimden 'bcn tann olsaydrm, Havva'yr ya-
rattrfrm gibi brrakrrdrm' diyordum, 'onun o zavallr
gplakh!run bana ne zaran olurdu?' Belki o hzrliyle gok da-
ha giizel olurdu. Sonra. kadrn Cemet'te, yani Tann-ustalrm
evindeyken onu grplak brraktr. Ama onu Adern'in yakasna
r49
sanp dtinyaya gondermeye karar verince, igte o zarman ona,
bir gtizel de si.isleyiverdi. Yaptrlr koriilugii gormiiyor mu-
sunuz? Kendi elleriyle sehl terzilik meslefinin ternelini attr
ve beni, sabahtan gece geg vakitlere kadar bacak bacak
tistiine atml$, iki biikltim burada oturmaya mahk0m etti. Ve
de babalann kzlanm, geyiz yerine manevi delerlerle de[il,
maddi de[erlerle damatlann srtma yiiklemeleri gibi kOtii
bir geleneli baglatmrg oldu.
Tam o srrada tanrdrk bir ses aqa[rdan adrmr ga$rnp da
beni, son manuki geklini almamrq dUgiincelerimden uyandr-
rmasaydr, bu son ukalAhklanmr hig qiiphe yok daha basit bir
gekilde dile getirebilirdim.
Annemin bifinez ttikenmez sanatln altrn bilezik oldulu
ve her fedakdrh[a katlamp meslek edinmern gerektili -yu-
varlanam taq temel tutnaz ve benzeri- nasihatlerine rafmcn
ben ona israrla haber yolluyor (giinkii o zamanlar okuma
yazmam yoktu) ve ondan beni bu igten ahp daha insancrl bir
baqka ige koymasrru rica ediyordum. Do!rusu pek timidim
yoktu ama yine de qu ustadan kurtulmak, Qarqrmn ve han-
lann drqrndaki daha temiz, daha Ozgtir havayr igime gelcnek
iimidini tagryordum. Igin igin her geyden gok arzu ettifim
bir qey varsa o da Bofaz'rn Asya yakasrnda, sarayn
kargrsmda ohrran, sultarun Dolmabahge haremi baq terzisi-
nin yarunda gahqmaktr. Orada sultan efendilerin beni qarkr
s6ylerken dinleyeceklerini, p iyadeye * binip geleceklerini
veya bana, yiizerek yanlanna gttrnem igin pencereden igaret
edeceklerini diiqiintiyordum. G6ri.iyorsunuz ya, barlrmdaki
biittin tersliklere ra[men padigah kzmr akhmdan grkaramr-
yordum; giinkti, sdyledipim gibi, dedemin btitiin soderine
son derece gtivenim vardr. O benim igin diinyayr en gok gez-
miq, en tecri.ibeli insandr. Burada istanbul'da elime bir pa-
diqah krzr diigiirememiq olsam da dedem beni sonunda,tetzi
* Piyade: Bir geSitiki kilreklihffikay*
1s0
lj
I
*
I
grraklanna hemencecik dqrk olan padigah kzlanntn bulun-
dulu yere gdti.irtirdii. Baqka tiirlii olmasrna imk0n yoktu,
giinkti dederh, neterzi ne de tantnmrg bir qarkrcr olma&lt
halde bu ktzlan gormtiq ve tanlml;tl.
B6ylece, beni adrmla gafrran sesi duyunca sevinqten
yerimden firladrm. Qtinkii bu, dedemin yardtmctst Thimi-
os'un sesiydi.
Qahgtrlrmrz oda camekAn, yani kiigiikqe bir kattt ve
krrlangrg )uvasl gibi, taq stitunlann ve hanlarla gevrili avlu-
nun bittili yerde iki kemer iizerine kunrlmugtu. Bu iist kata,
sahanhfr gahgtrfrmrz odada bulunan dik bir merdivenden
grkrhyordu. Adrm galnldrklan sonra bir saniye geEmiqti ki
medivenin pas tutmu$ korkuluklannm arkastndan 6nce
Thimios'un bagr gdri.indii. Tahminimde yantlmaml$tlm;
Thimios'un ciddi bakrqlan Errak arkadaElanmm arasmda bi-
risini anyordu. Beni galtmasmt da beklemeden, kafesinin
kaprstnt aErk bulan tutsak bir kug gibi yerimden frrladtm'
Thimios merdivenleri grkmaya devam ederek ve hig bir gi-
riq yapmada:
"Deden melekle bofuquyor!" dedi, "Deden can ge-
kiqiyor ve seni istiyor. Gel gidelim, gabuk' Yetigemezsen
gdzleri agtk gider." *
Merdivenin sahanhfrnda dunnug konuqan Thimios se-
sine verdipi ekstra a[rrhkla bende, sanki hig vaktim kal-
madrfr hissini uyandtrmtqtt.
Sesinin tonundan, ciddi bakrqlanndan, yoksa sdzleri-
nin taqrdr$r anlamdan mr bilmiyorum, arna sarstlmtqfim.
Tek hatrrladrlrm, Thimios sustuktan sonra uzun zaman ol-
dulum yerde sessiz ve hareketsiz kzrla kalmrg oldufumdu.
Dehqetten elim aya[rm titriyordu.
Dedem melekle bofuquyordu! Gerqekten iyi iq defildi
bu. Ustelik bir de beni istiyordu ki bu daha da ktitiiydii! De-
* Azrail kastediliyor
1.5 r
 tl
{
f
$
I
{
mek ki dedem tek bagrna melekle baqedemiyor ve
beni larsrruz."
.Varfyq gaErnyordu. B0yle <liiqtiniiyordum, gtinkti eskiden
"

beri dedemi ne zaman ocak bagrndaki minderde Krzgrnhlr son raddesine varrnlq oldufu belli olan us-
otururken tam, hiddetten patladr[r anlarda yaptrEl gibi kiifrennek iize-
gdrsem .lgpesine grkardr m. n u gtiru tiili.i gi.ireglerde dedem
nep yerurrr ve kendisinden daha gtiglti oldufumu re sar'aya tutulmuq gibi titreyen dudaklannr agu. Ama Thi-
kabu] edcr,
sonra da beni, paqalann 6zel olar* Ueste,O]neri mios'un esrarengiz bir igtenlikle, sesinin tonunu deligtire-
ve mernle_ rek sdylemig oldu[u son ciimle bu sert ve merhametsiz
k^ette. meyd an okuy an trerkesle gdriiqrneye
hazrr pehti van-
rar grbr, resrnen kendi petrlivam olarak ildn adamrn ilzerinde bir biiyii tesiri yaprnrqtr. Hiddetten
ederdi. O za_ krzarmrg yi.izii birden sakinlegti, tehditkar tavn yokoluverdi
-ply !y Ulvgr gdlstim kabararak raqrdrfrmdan, dede_
ve kendisinde ilk defa gahit oldufum bir iyi kalplilikle
min qimdi melekle rek bagrna baq edememesi"ve ratiUini
yL- opmem igin elini bana uzattr. Bu gitmeme izin var dernek-
re galabilmesi igin kendi pehlivanrm, yani beni yarOrma
ga$rmasr ve benden bu hayat memat meselesini yiiLlerr*"_ ri.
mi beklemesi bana tabii gelmi$ti. $aqkrnhfrmdan ve tecriibesizli[imden o anda hernen,
'. Ama bu iqi nasrl baqaracaktrm? Melekle nerede gtiqlii sesi ve gelikten elleriyle dedernin en yabani
_ bo$alanm bile evcilleqtiren Thimios'un. ustam gibi en g6zti
bofugacaktrm? Dedemin minderinde mi, yoksa
mer-;; ;;: d6nmtiq insanlann hiddetini de yatrqtrrabilecek gizli bir
luda mr?
gtice sahip olduluna inarunaya baqladnn. $irndi vardrlrrn
Ilayrr! Ilayrr! Korkuyorum! Dayanamam!
sonug ise ustamdaki o ani deliqiklifin 6lmek iizere olan
Korkudan bacaklanm titriyor<lu, ddntip yerime kiqilere kargr duyulan dindar saygrdeur ileri geldiliydi.
otur_
mayr akhmdan gegirdim. Ama birden dtiEtindtim
ki bu hem
ustamn elinden kurtuhnak, hem de, hentiz vakit
varken k6ye
koqup dedeme, sanki oturup kendileriyle yiyip
igmig, so"h-
bet enniq gibi sdztinii ettili padiqah lcitanrun
Oti,ryarlrn ne_
resinde bulunduklanm sormak igin biiyiik firsattr.
Thimios odamrza prkar.grkmaz ustam makasrnr
gUriiltiiyle tezg6hrna brrakti ve iri gdzliiliinii gatrk
kaqlanmn tizerine kaldrrdr,
Eenesini ,ruuilud, ie duriulu
yfrden, boyle habersiz izinslz Ierzjler krralmm makamrna
qq.k ciiretini gdsteren kiqiye tehditkAr brkrqlar savurdu.
Qrrak- arkadaglanmrn hepsi heyecao,tanmiqi,, arna hig biri
I?l$gn krmrld amaya da bakmuyu .*rr.t
edemiyordu.
Biiq -ya
bunlarkdtiiye aldrnetti. Ustam gitmeme asla izin ver,
mezdi. Thimios bagrnr daha da got y6re elerek
ustama:
"Dedesi melekle bofuquyor!" dedi, ..Dedesi
aramrzdan
aynhyor ve gocufu gormek istiyor. Son arzusu
bu, an_

r52
153

Gerqekten de, en saprk kigilerin bile Oltimii yaklagan in
sanlann son arzulannl ne yaplp yaprp yerine getirmeye
hazrr oluqlan gagrrtrcrdrr. inaruhr mr bilmiyorum ama,
6lmek iizere olan bir insamn son arzusunu yerine getirme-
yenler Allah'n gazabrnr iizerlerine gekerlermiq. Belki de -
bu halk felsefesine gdre- herkes ayni akibete uframarnak
igin bu konuda titiz davramyor. Hig qiiphe yok, hayatrnda
gerEekleqtiremedifi bir arzusu kalan kiqinin ruhu, artrk ter-
ketmesi gereken vilcuttan bir ttirlii kopamryor ve acrlariqin-
de inleyip krvranarak can gekiqen kiqinin dudaklannda
takrhp kahyor. Ailesinin ve yakrnlanmn, bu diinyaya son
arzusu yUzi.inden baflr kalan, ilna artlk bu di.inyadan olma-
yan ruhun huzur ve mutluluk iginde gOgebilmesi igin son ar-
zusunu yerine getirmemesi u$ursuzluk ve ktifiir addedili-
yor. Son nefesini verirken kiqinin ytiztinde beliren ifadeden
bu arzusu yerine getirildi mi, getirilmedi mi, anlagrhyor-
mu$.
Onun igin de bazen dliintin yataEl etraflnda duygu-
landrncr ve ytirekler acrsr sahneler ya;anmaktadrr. Bir yer-
de, hafif davraniqlan ytiztinderr gileden grkarak evden aflnrq
oldu[u mirasyedi o$uyla kafasrz krzrnr dltim ddge[indeki
baba, annelerinin yalv anqlan ve etrafindakilerin gdzyaqlan
arasrnda bapnna basar. Bir bagka yerde, can gekiqen baba
Yunanhlar arasrnda hig sevilmeyen iivey €nayl, kadrnrn
bakrmrm candan ve sadakatle iizerine alacak olan bagka
kadmdan olma olluna emanet eder. Burada, dargrn aile fert-
leri biraraya gelir, kardegler arasrndaki kin silinir, aile fert-
leri ile akrabalar arasmdaki en kryasrya dtiqmanhklar orta-
dan kalkar. Sonunda biitiin aile, tilkenin 6biir ucundaki al,i-
r54
rabalara varncaya kadar, mirasa konmak iimidiyle defil,
aralanndaki manevi ba$ann gekimine kaprlarak heniiz va-
kit varken hayata veda ehnek olan kiqiyi dtnya g6ziiyle bir
kere daha gOrmek ve onu son bir manevi dptictikle ebedi
yolcululuna u[urlamak igin biraraya gelirler. Qiinkii, bil-
meyen var mr? Onlann dualan ve dilekleri arasmda kanatla-
nan ruh, ailedeki biitiin dhniiqlerin ruhlanmn bulundulu ye-
re gitrnektedir. Bdylece bu aynhk, bir bakrma, dolayh ola-
rak yagayanlann riliilerle bulugmasr demektir. Qok gegme-
den dlenin ruhu, manevi Alemlerde bulunan sevdiklerinin
ruhlanna soracaklardrr. O ytizden de, Oltilerine zerre kadar
olsun gefkat ve saygr besleyen akrabantn olmek tizere
olanrn yata[r baqrnda bulunmast gerekmektedir. Orada
hazrr bulunanlar, ya hasta oldufu ya da gok uzaklarda gur-
bette bulundulu igin bu son buluqmaya katrlamayan kiqinin
adrru, olur da hasta duyar ve ollu g6rmek ister di.iqtincesiyle,
anmaktan kagrnrrlar. Qiinkii arzulanan kiqi gelemeyecek
olursa hasta gdzleri agrk gider.
Iqte, yetigerneyecek olursam dedernin gdzleri agtk gi-
decepini bana sdylerken Thirnios en baqta buulart
dtiqtniiyor olmahydr.
Bdylece, gitrneme izin verilip de ilk endiqern geEtikten
sonra altrn gemli bir atrn delil, dedemin Thimios'un altmda-
ki deveye benzeyen atlnn terkisinde, dniimde altrn saEh bir
padiqah krzr yerine onun ktrmtzr kugafrna sanlarak Istan-
bul'un Edime-Kapusu'ndatt Erktrm. Atrn zayff mt zayf ter-
kisinden kayar diiqerim de bir tarafiml ktranm ve za-
marunda kOye vararnaymca da dedern gdzleri agtk gider
korkusuyla baqka hig bir geye bu kadar dikkat etmemi$, bu
kadar huzursuz olmamrqtrm.
Atga$rz, yaghh[rmn elverdili dlgiide suttnda iki misli
yiike ve yolun berbathlrna rafmen uzun adrmlarla koquyor-
du. Yolurnuz uzundu ve Thirnios dederni evvelki giin can
gekiqirken brrakrp gelmigti. Bu arada gegen zaman iEinde
dedem melelin karqrsrnda pes etmek tizere olmaltydt.
155
 .tqyndaki doksan sekiz yrlcrk goktandrr bu levendin belini
btilcni.iq, kamburunu grkannrgtr. Aman, Allatum ! b.t iU""
vannadan melek o zavallryt yere qalacak ve dedern rjlecek
ve de gdzleri agrk gideceliti.-
H0l6 atrn terkisinde gfu.rup oturmadlfrmr anlamak igin
sorular drgrnda Thimios hig kon'ugrnuyor ve daha
lgldr$u,
da tuzll koqma,sr.igin dumadan atr kamgrladiflna bakrlrrsa
u Zavalh dedeci[irn! Bdylesine koftung bir rakiple nasrl
0a ayru geyled dtiqi.ini.iyordu.
. .
Bu $a$g boyle devam ederse gok geEmeden atln terki_
smoe..-sord'rEu sorulara cevap verecek kimse kalmadr$rnr
gdrebilirdi. Neyse ki Thimios durumu zamanrnda anlidr.
51 kat sanlmrq olan krrmrzr kugalurl gdzerek iki tiq t€reG_
fime sardr, sonra da kendi beline doladr. B6ylece, kdyli.ilerin
eqyalannr dcnk yaparkcn iple srktrklan iiUi trirnir;rnize
Daglr olarak. bende bir daha asla unutrnayacagrrn bir iz
brra-
kacak olan bu fantastik yolculula devam ettik.
Mevsirnlerden sobahardr vc Aabuk akqam olmaya
baglamrqtl.
.,Sog_uk riizgArl ar onnanl ann seyrek agagtin
arasrnda rshk gahyor ve yarrgrplak rlallann uyt usuni riigi,
ny.or, yerden kaldrrdrpr sayrsr2 yapra!r ufuftular u.urrnhu
g6!c savuruy.ordu. B6yle gedciOi aritrttlrla dorruk bulut_
l.anl.1i(.alndan yiiziillii gdsreren ay, soluk ve cilii renklerle
-rlaha
rabiatrn vahqi-melarrkolisine qot hiizi.in 6r.t;.
lntiJii
gece yolcusunun kalbini teselli yerime bctirsiz ve
sonu gel_
meyen korkularla dolduruyordu. Ben daha rre ol<luklaiuu
gnlarnala vc g,iiphcler iqindeki kalbirni yall$trnnaya firsat
Dut am.adan yol d alii
_Ecg
i tl i gorti n t ijleri gc,ricle br ratip g"c.n
Doytu..z.ayrl alnllzu.r ruronnal hrzr yolculuguinJz.a
luIS"T
daha da-vahqi bir hava veriyordu. Thimios un sonutgchne_
yen ciddi sessizlifi, bu turi yolcuruk ve amacl, altaki liarirniz
ve.bir yanm Thimios'un kuqafrna balh iken 6bi.ir yun..
t"r$Og savruluqu_-- biiriin bunlar, igimde siiriip gideri huzur_
suzlula rapmen hay0l giiciimti karngrhyordu.
gece gdkytiztine her bakrqrmda ri.izg0nn dniine
kar kar buluflann.gekillerinde, ay rqrlrnur ve
IilllTiq,lg.rqan
nayil gUc ijrnlin yardr rn yl a, bi rbi ileriyle boluEan'd"e v gi bi
r
giireqgiler gcirdiiftimii harrrhyorum. -ei ri alagrn U
A$ iz
156
$alyarl,srtnda omuzlan ve yenleri.iqlemeli gdmleliyle hig
qiipie yok dedemin ta kendisiydi. Oburu dalgalanan uzun
gaglan, omuzlannda beyaz kanatlan, gdlstinde deriden put-
lqnyla zrhr ve solelinde alev alev yahnkhcryla, bu da, hig
gtiphe yok rnelekti. Onu, koytirniizdeki kilisenin en kutsai
yerinin solundaki kaprda kag defa gdrmtiqttim!
baqedebilirdi !...
Yorgunluktan ve sinirlerimin aqrrr bozuklulun<lan ne
zaffranbaqrmr omzuma efip gdzlerimi kapayacakolsam de-
demi, ninemin Kudtis'ten getirmiq oldulu tizeri Kur-
tancr'nm* resmiyle stislti kefene sanlmrq ve gdfstinde ka-
w ;turulmuq ellerinin kaskau kesilmi g parmaklarr arasrnda
san rnumlar dikihniq, yerde upuzun uzanmrq yatarken
gOr{iyordum. Yaqlamp Olenlere yapmak ddet oldu[u iizere
be-l<leq aqalrsr feslefen, kekik ve bagka solmaz, kokulu gi-
Eeklerle Orttiliiydii. Bagrrun heriki yamnda yiiksekte buhrir-
danhklar ve iki lamba yanlyor ve bu iki lamba arasnda is-
kemleye otunnuq bir okul gocufu omuzunda, kendisine
mi.ik6fat olarak verilen bir ucu diigiirnlii iqlemeli bir kumrzr
rnendil, caka satarak ytiksek sesle incil'den pargalar oku-
yo1du. Dedemin yastr$rmn yansr, ninemin bize kimbilir kaq
defa gururla gdsterdifi ve doksan ktisur yrlOnce kilisede ev-
lendiklerinde onun ve kocasrmn iizerinde vilrtidiikleri
0rt-r$e1 yaprlmrqU. Yastr$rn igi ise, kiliseden grkarken yeni
evlilerin baglanna serpilen artrk tarunmayacak hale geirnig
Eigeklerle doluydu. En katr kalpli insanlann bile aflatacak
aErtlarla dedemin gok diiri.isr ve erdemli birinsan oldulu nn-
latlhyordu. Ama bagr yas[kta nigin b6yle efreti duruyor?
Nigin yiizi.inde, ebcdi ui,kuya yatan ihtiyarlarda gdriil'en o
huzur ve nu.rlu ilade yok? Solgun duclaklan sanki rzdrrap
iginde titreyip duruyor! Bembeyaz ve giir kaqlanmn alhnda
pu_zfg caln Sibi parrldayan gdzleri kaprya Oit<itrniqt fimi
bekliyor? Sevdiklerinden gonnek istedigi acaba daha kim
var ki gdderi bdyle agrk kalmrq?
llevecan iQinde bu korkung ri.iyadan uyandrm ve
* Kurta.n.ct: Hz. isa
r57
ugu$mu$ olan boynumubiraz gerdim ve yine uyumak igin
baqrmr 6btir yana e[dim.
Bana, dedem 6leli ve kilisenin oniindeki bir mezara
gOmiileli aradan gok zaman gegmiq gibi geliyordu. Mezan
yeni kaalml$n, ama dedem kuburunda yatmryordu: Ay
rqrlr altpda beyaz, taqtan istavroza yaslanmrg yerde oturu-
yordu. Istavrozun dibinde kiigiik bir kandil yanlyor ve bu-
hurdanhprn dumanr tiitiiyordu. Az dtesinde albn sansr
ktigiik bir gtirek ve yllanmrq kara qarap dolu bir testi duru-
yordu. Ama dedem bagmda alruna e[ilmig beyaz sanlr ve
gatrlmrg beyaz kaglanyla hig de memnun ve iqtahh
gdriinmiiyordu. S anki sabrrsrz-hkla biri sinin gelmesini bek-
liyormug gibi acrkh bakrqlarrnr sokala dikmiq bakryor,
bakryor, bzrkryordu. Derken birden, sabn tagrmq gibi yerin-
den frrladr, uzun boyuyla dikilip durdu. Onunla birlikte is-
tavroz da yerinden frrladr, ama bu artrk o beyaz istavroz
defil, srrtrirda koye ddnrnekte oldufum, dedemin deveye
benzeyen efersiz, gemsiz ve her zanankinden daha zayrf ve
vahqi gdrtinen ytiksek atrydr. Dedern atrn slrttna atladr ve
g6zlerinden ateq frqkrran at qiqip scinen burun deliklerinden
buhar soluyarak, yelesi dzrlga dalga, gllgrn gibi ycrinden
firladr. Atla binicisinin tarifsiz bir krzuililrk ve kin|' bana
do!ru geldikleri gdrtiltiyordu. ikisi hlvada uqarken hay-
varun koqarken Erkardrlr sesled duyuyor ve sanki srrtrnda
oturan beruniqim gibi sarsrhy<lrdurn. Dedemin biiyiik sanfr
bir ucurdan gdziiliip agrldr ve bir bayrak gibi dalgalanmaya
bagladr. Bu haliyle dylesine korkung bir g6riiniiqii vardr ki o
bana yaklaqtrkga endiqem daha da artryor, yiire[irn
srkrqryor, baqun ddntiyor, duygulanm yok oluyordu. Iki iig
defa imdat diye bafrrmak, merhamet dilenrnek istedim,
ama sesim Erkmadr. Sonunda ceur havliyle dehqet iginde bir
gr[hk atilfrmda gdlsi.imden bir de{innen ta$mm kalklrfrm
hissettim. qiinkii... uyanmrqtrm.
Soylemeye gerek yok; bunca korku ve heyecandan
sonra bir daha uyumaya cesaretim kalmamrqtr. Zaten g:jn
dofmak tizereydi ve gok gegmeden k6ye ginnig ola-
capumzr sanyordum.
158
I{albuki, dedemin evi Oniinde attan indifimizde vakit 6[le-
yi gegmiq bulunuyordu. Thimios tek bir sOz sdylemeden
yoiguntut tan bittin atrn baklmlnr yapmak igin tavla-
iani yolunu tuttu. Ben gtiri.iltii etmeden kapryr aqarak taE
ddqeli bodrum kattna girdim. n1{e..{9rin bir sessizlik
htik'um stirtiyordu. iqeride hig bir de[iqiklik yoktu' Her taraf
eskiden olOugu gibi terterniz ve diizenli ve her gcy' rengO-
ren.li Euha pirqalanyla siislii siipiirgeye vanncaya kadar
yerli yerindeydi. Yalmz, dedemin evde dinlenirken kapt
tintinde duran her zaffrantozlan ahntntq, parlatrlmrq ve bu-
runlan drqan bakan pabuqlan ortada yoktu' O yiizden ev
goztirne bbq, tssrz ve terkedilmiq gdriindti' Dedem yoktu!
Flr yotcutula Erkrnrq olabilecefine ihtimal vennedifiimden
igimdeki kederli bir dnseziyle g6zlerinr yaqardt"'
Birden, bodrumun obtir ucunda salda kilere aEtlan
kaprda ninemin homurdandtfrm dLrydum. Kulak kabarttp
dinlertim. Ninern, ev iqleriyle ufraErrken her zaman yaptlgl
gibi homurdaruyor ve bu arada birisiyle afirz kavgast yapt-
yordu:
"He, kamn mr actktt? Var mt 6y1e beleg yernek, bre
tembel? Allah sana boq yere mi kol verdi? Ayaklanma do-
lansrn diye mi? Hayde, git Eahq, haymana!* Yoksa trir
giizel silkelerim seni ha!
Yi.iksek takunyalanrun ta; ddgemede Erkardtlt seslere
bakrhrsa bu tehditini yerine getinnek igin birisini kovalt-
yordu. O srrada evin kedisi cant burnunda' kuyru[unu dik-
* Ilaymana: Tembel
159
 mig ve gdzlerinde "sen de kag, camm kurtar!" der gibisine
bir ifade ile kilerin kaprsrndan drgan firladr.
$, diy" gegirdim igirnderr, dedem 6ldii ve kavga ede_
cek kimsesi kalmadrlr igin ninern qimdi kedisiyle
hrrlaglyor!
Derken elinde gftnk, her zamanki gibi homurdanarak
ninem de gdrtindii.
H1q beklemedili bir anda beni karqrsrnda gdriince
yiiziinde beliren ifadeyi ve vticudunun aldrlr qekli hig ama
hig unutmayaca[rm.
Bir kag saniye stiren gaqkrn bir sessizlikten sonra
grkn[r elinden diiqtii ve iki eliyle dizlerine vurarak:
"Ay!" diye bir gr[hk attr. Sonra, elleri dizlerinde iki
btikliim hayretler iginde - sanki iyice emin otmak istiyormug
gibi bana yeniden baktr ve gergek bir yurnugakhhkia:
"Geldi bizim turqucu!" dedi.
Koqup kuca[rna atlldlm. Ama ninem, beni karqrsrnda
gdrdtiltine hdl6 inanamyormug gibi birden kaqlannr gattr,
azarlaylrr gdzlerle bana bakarken:
"Ama nereden geliyorsun, bre hayrrsrz?,'dedi, .,Nere_
den geliyorsun, he? Aydan mr? yoksa yahudi bakkahn
biitun ktikiirtiinti mii yedin ki yi.iztin kiyle sapsan? Seni bu
hallere diiqtiren kadrrun cam grksm! Ay, ne ayrp! Ay, ay, ay!
Ne 6yle kazrk gibi dikiliyorsun, more? He, ne duruyorsun?
I.{aydi gabuk, git su getir?
Ninem tutup her bir elirne birer testi slkr$ttrdl. Bir ma_
kina gibi testileri aldrm, ama yerimden kunridaunadnn.
Ninernin eqi[inden atlayan kim olurca olsun hiq kimse_
nin onun angaryalanndan kurtularnayacalrnl biliyordum.
Ama ne niyetle istanbul'dan aynldrlrin ve ne haller<le yol-
culuk yaptrlrm diiqtintiliirse, melekle giireqinde dedeme ne
oldu[unu sorup dfrenmek hakkrmdr. Ninemin davraruslan
ve beni hog geldinle karqrlayacafr yerde iqe koqmasl
160
kargsrnda orada, elimde testiler ciylece durmug bu mesele-
ye nasd de[inirim diye diigtiniip duruyordum. Arna ninem
emirlerinin 6yle geg yerine getirilmesine algkrn de[ildi:
"Ne duruyorsun 6yle, bre $apEal? He, ne duruyorsun
6yle?" diye ba[ndr, "Gdbelin diiger diye mi korkuyorsun?
Ay, camn grksrn e mi! Bir de kolah gOmlek giymiq! Ofl iqe
y aramaz! Ilaylazt. ..."
B0yle durumiarda ninem, hani, o kurulunca bir daha
hig durmadan son miizik noktasma kadar Qalan dletlere ben-
ziyordu. Aralanndaki tek fark guydu ki ninenrin miizi[ini
hig kimse sonuna kadar dinlemek cesaretini gdsterernezdi.
Bu hoqgeldinden sonra ben hemen geqmenin yoluru tuttum.
Saygurr kalktp onun sdziinil kesmeyc elvermedi. Ben gittik-
ten sonra ninemin genesi kimbilir daha ne kadar zarnan hiq
durmadan gahqtr, giinkU ddndti[iimde hig bir nedeni yokken
daha gok ahgkanlktan yaptrlr gibi h6ld homurdanryordu.
Onur igin, dolu testileri ahp elime boglanm veriqtirince, bu
defa, onu yatrqtrrmak igin hig beklemeden ve daha da seve
seve gqmeye koqtum. Az sonra ddni.ip geldifiimde onu, bel-
ki de bana verecek baqka bir iq bulamadrlrndan yau$ml$
olarak buldum ve saygryla:
"Dedem nerede?" diye sordum.
Ninem bu defa baqka bir makamdan okunaya baglaya-
rak:
"Nerede olsun ya? Nerede olsun!" diye ktikredin ..Beni
brrakrp gitti! Ilaymana! Tembelaros!* Uyuquk adarn! O...
o... o... Gitti o gidiq."
Ninem -diye dtiqiindiim igirnden- dedemin mezanndan
grhp sa$r[rndan oldulu gibi srrrrna yiiklenen btirtin iqleri
yapmaslru ve akgamlan yine mezanna ddnmesini istiyor ol-
mah! Sonra, sanki kendi kendimle konuEuyonnuqum gibi
algak bir sesle:
i *Tembelaros: f'embelin tembeli
{
tt
l
161
 "$imdi arhk iqi ohnadr$ma gdre zavalh dedem, acaba,
ne yapryor?" dedim.
Ninem daha ttz bir makamla:
"Ne yapsrn, giinegleniyor!" diye atrldr, "G6belini
lsltlyor! Nank0r! Haramofas!* Delersiz! O... o... o... Yine
gitti o gidiq."
Acayip ig! diye diiqUndiim. Obtir dtinyada bile adamr
rahat brrakmlyor, ne yaptrEml bilmek istiyor!
Ninemin, dedemin nerede, Cennet'in giineqinde rni,
yoksa Cehennem'in ateginde mi gdbelini rsrtrnakta ol-
dulunu da bilece[ini diiqi.inerek bu defa iirkekge:
"Gdbe[ini nerede lslfiyor, nine?" diye sordum. Ninem
yeniden krzarak:
Baylrda!" diye baprrdr, "Bayrnn yukansnda.
'oNah,
Bilmez misin aptah? Siirtiik ve kaba oldu[unu omrn? O yok
mu o... o... o..."
Artrk sdziinii bitirmesini beklemedim. Tek sdz sdyle-
meden evden grkfim.
Bayri dedikleri yer de<lemin evinin kuzeyinde ve bir
zamanlar iizerinde o gevrenin akropoltinii taqrmrq olan ka-
yahk yi.iksek bir tepeydi. $imdi, Pelasgilerden** kalma ka-
lenin duvarlan iizerinde, geqit geqit renk ve bigimleriyle tab-
1o giizelli[inde bir mmzara teqkil eden Tiirk vali konafryla
Tiirk ileri gelenlerinin evleri bulunuyordu. Bu evler ve yapl-
lar bir yandan tepenin gtiney yakasmr kuzey ve dofu
riizgdrlarura karqr korurken dbiir yandan giineqin hi.ir
rqrnlannr toplayrp yansltlyor ve krq ortasrnda bile kdyiin
srcak bir sr[mak olmasmr sa$ryordu.
Ninemin evliya hik0yelerini dinlemekten brkrp usanan
dedem her firsatta gizlice evden srvl$lp bu tepeye tlnnanl-
yor ve bir kag saat orada gtineqte olrruyordu. Dedem bu yeri
* Harunofa.y: Harum yiyici
** Pelasgi: Yun.anistan'm Yunanlilar gelmed.en crnceki halh
t62
segmiq olmasmrn bir baqka nedeni olarak da giinegin
srcakhlr yam slra aga[rda oniinde uzanlp giden seyrine do-
yum olmaz firanzatayr gdsteriyordu.
Oyle de olsa dedemin, ninemin romatizmalarl
yiiztinden trrmanlp kendisini g6zetleyemeyecelini bildigi
igin bu tepeye trrmandr$r herkesin malfimuydu. Bdylece,
akropoliin en yiiksek yerine, yukan ko;tum ve dedemi,
bagrnda sanft, ayalrnda bembeyaz uzun donuylaher za-
manki yerinde otunnu$ giineElenirken buldum (ninem onun
guha Ealvarrru bayram ve ya$ giinlerinin drgmda giymesine
izin verrniyordu). Dedem, biiyiik bir ustahkla gimgir
a[acrndan yapmaslnl bildigi ve maharetle parmaklannda
oynattrfr iki btiyiik gig ile oturmu$ -sanlnm nineme- gorap
Oriiyordu. Bir an igin rtiya gdrdtiliimii sandtm.
Ama hrzh adrmlanm altmda yamagtan a$aEr kayan ta$
ve topraklarrn sesiyle dikkati da[tldt. G0zlerini elindeki
iqinden kaldrnp bakrnca beni g6rdti:
Yorgaki mt. pyan a{apas
ki olimeris tin tragudas?*
Mtibarek ihtiyar beni her zaman bu beyitle ve kollanru
agarak kargrlardr.
Bu artrk ri.iya falan defildi. Haydl de defildi. iEimden -
dedecifim meleli yere vurrnug ve iqini gormiiq!- diye
diiqiindtim. Ne sevinE! Ne biiytik mutluluk!...
Optiqiip koklaqrnalar bittikten ve gozyaqlanm dindik-
ten sonra dedem:
"istanbul'a mr gittin, ruhum?" dedi, "istanbul'a mr git-
tin? Desene dtinyayr gordiin!"
"He, dede. Ytiksek mi yiiksek Yan kaprsryla Silivri'yi
ve rtizgdrla gahgan kanath de[irmenlerini gordiim!" De-
dem:
* Yorlticifim, kimi seviyorsunve biitiin giln onun tiirkiisilni)
. seiyliiyorsurt?
r63
 "Blrak onlan!" dedi, "Ekmefin giinegte pigtifi iilkeden
gegtin mi? K0pek kafallan gdrdiin mii?"
'oHaylr, dede! Onlan gdnnedirr. Neredeymiq bu ktipek
kafahlar?"
"Nah, buradanbiraz otede, ekmefin giinellte pigti[i
yerde."
Dedem "buradan biraz uzakta" derken, gezip
gdrdtikleri yerleri anlaurken colrafyacrlann yaptrklan gibi
elleriyle havada iqarefler giziyordu. Dedem:
"Bunlann belden yukansr insan, belden aqalrsr kdpek.
Baqlanyla konugur, krglanyla havlarlar. Belden yukanslyla
seni hoq kargrlar, belden aqalrsr ileyse seni yerler! Onun
igin, ruhum, iyi ki oraya gitrnedin." Ben de:
"iyi l.i gitmemiqim!" <ledim, "Yoksa beni yerlerdi ve
kayrkla Istanbul'a gidemezdim. Denizi de bir gOrseydin,
dede! Usttine kadar su dolu ve suda kayrklar. Hrqqqq! Hrgqqq!
Ilupa yelken geziyorlar!" Dedem yine:
"Brrak onlan!" dedi, "Denizin gdbelinden gegtin ve
Hacr ninenin bakrrlan ovalarken yaptlEr gibi frnl finl
ddnen ve ortasmda delik agrlan yeri g6rdiin mil?"
"Hayrr, dede, gormedim!"
"Ah! Ruhum! O halde bir qey gdrmemiqsin!"
"O dedifin yer nerde, dede?"
Dedem eliyle ufku, Aleksandros'un anasl Fokia'nrn*
bulundufu tarafr gostererek :
"Onu da gOrmemiqsindir, gOrdtin mii?" dedi.
"Yo, dede! Onu da gdrmedim!" Dedern:
"Ah, nrhum!" diyerek derin bir ig gek-ti, "Desene hig bir
qey gOrmemigsin! Hig bir qey!"
"Ve nasd bir gey bu Fokia, dede?"
Dedem, sanki Fokia karqrsrndaymr; gibi, elleriyle
onun viicudunu tarif ederek:
"Nah bdyle," dedi, "Belden yukansr di.inya giizeli bir
* Fokia: Fok balgt, ayt bahgr
164
kadm, b.elden aqalrsr ise korkung bir bahk. Denizin dibinde
oturur. Uzerinden gegen bir gemiden tirki.ince hop! diye su
yiiziine grkar. [Iap! diye de eliyle gemiyi tutup durdurur.
Sonra da kaptana ba[rnr ve sorar: Aleksandros h0ld yaEryor
ve hiikihn stiri.iyor mu? Bunu tig kere sorar, ruhun ve kaptan
da ona iig kere: Hdld yaqryor ve hiikiim si.irilyor diye cevap
verirse gemiyi yoluna brrakrr. Ama kaptan: yaqamryor der-
se onu batrnp bolar!"
Dedem nineme drdiilti Eorabm igini drgrna gevirip igin-
deki iplik krnntrlanm silkeledi ve gernilerin nasrl seyrettik-
lerini bara gdsterdikten sonra ekledi:
"Gonnedilin daha iyi, ruhum."
"Qok do!ru, dede! Bolulsaydrm istanbul'a nasrl gidcr-
dim, desene? Istanbul'u bir gdrsen, nc btiyiik. dede. Qeqit
gegit insan dolu, hanumisalar, padiqah krz..."
Sanki benirn s6zlerirnin hig dnerni yokrnuq gibi dedcm
yine:
"Brrak onlan!" diye soziimii kesti, "Mer"merc kesilen
insanlann bulundu[u yeri gdrdiin mii?"
"Yo, dede! G6rmedim!"
"Aah, ruhum! Sen de hayattnda hiq bir qey gdnne-
miEsin, hig bir Eey!"
"Ve neredeymi; o dedifin yer?"
Dedem hafrzasmr toparleuxaya gahqan biri gibi:
"Orasr bir onnanrn derinliklerinde, bir magaranrn igin-
dedir." dedi "Oraya girdin mi her yar.rda lnermer kesihniq in-
sanlar goriirsiin. Qilnkti o rna[arada bir biiyilcii kadrn vardrr
ve bu kadrn oradan gegen bir adamr gdrtip agrk oldu mu onu
baqtan grkanp malaraya geker ve igeri gircn adamr, bir daha
elindcn kaEmnamak iqin mcnncrc Qevirir. Sonra caru istedi
mi, Oli.irnsiizltik suyundan ahr ve liq kerc adamrn iizerine
se{per. Bunun tizcrine lnerrner yumu$ar ve eskisinden gok
daha yakrqrkh bir adam olur. O zaman da btiyticti kadrn
onunla oturup yer iEer ve e{lenir. E$ence bitirrce bir giizel
adamrn gdzlerine bakar ve onu yeniden merrnere gevirir.
Onun igin, mhum, iyi ki o btiyiicii kadrm da gdnnedin!"
r65

Dedemin diinyay gezip gOrmtiq gok tecriibeli bir insan o1-
dulundan hig giiphem yoktu. Ama ne de olsa ben de,
Kudiis'ten sonra en uzak yer olan istanbul'dan yollara dtigtip
gelmiq biriydim. O kadar gok qey gdrmtigtiim. Onun igin de
yammda, ihtiyann hayretini olmasa bile en azmdan bir kag
gi.in ilgisini gekecek bollukta hikdye malzemesi getirdilini
samyordum. Gelgelelim, onun L6yle dudak btikercesine ve
kurumla "brrak onlan!" diyerek, sanki anlattrklanm onun
igin srfirmrq gibi, hik0yemin en heyecanh yerinde sOzlerimi
keserek anlatmaya baqladr[r o hig duyma&fim kendi hari-
ka hik0yelerini dinledikge dedemin bu diinya bilgisi
kargrsrnda utancrmdan ezilip btiztiltiyor ve yeniden srize
baqlarnak cesaretini kendimde bulamryordum.
Dedemin tecriibesizli[im yi.iziinden beni mat ettiEi
diigiinceleri arasmda gegen uzun bir sessizlikten sonra
gdzlerimi yeniden ona gevirdim. Hayranhkla ve biraz da
onu pohpohlamak arzusuyla kangrk bir ifadeyle:
"Hayatrnda gok seyahat yapmlq olmahsm." dedirn.
Dedem qaqrr&. Besbelli, bdyle bir soruyu hig beklemi-
yordu. Kendisine iftira edilmig biri gibi bir kag saniye
yiizi.ime bakfi. Sonra:
"Ben mi?" dedi, "Ben ki, seyahat efinek kim? Hacr ni-
nene bak sen!"
Bu sdderinde baqh ba$na birhikdye gidiydi. Ama ben
bunu sezmemigim gibi yaprnca dedem algak bir sesle anlat-
maya baqladr:
"Bir keresinde ninene -daha hacr de[ildi o zamanlar-
dedim ki: Hemen gOyle bir Sarakinu'ya, panayrra* gideyim.
r66
Bana: Git, vallahi git diyor. Burada sana ihtiyactm yok. Ne
yapayrm seni! Oturup da beni mi gOzleyesin? (dedem bura-
da sesini daha da krsarak: "drr drr dr! baqlamasn mr!" dedi
ve sonra s6zlerine devam etti:) Ben de iyi Oyleyse diyerek
hazrhla baEladrm, mhum. Traq oldum, siislendim, atl eger-
ledim. Tam istavrozumu grkanp ata binecelim nah seninki,
yine gOrtindi.i. (dedem yine, sanki dinleyen varml$ gibi sesi-
ni lastrktan sonra ninemi taklit ederek) "More, bu ne hal? Ne
haltlar kangtrnyorsun, nereye gidiyorsun?" dedi bana, "He,
nereye!" Ben diyorum ki: "Panayrr'a, ruhum, Sarakinu'ya".
"More, ineli brrakrp Panayrr'a m gidiyorsun? More, drr drr
drr, panayrn di.igiiniiyorsun da gebe ineli diigiinmtiyorsun?
Haftasmda, dofuracak, bilmiyor musun?"
Dedem yeniden eski halini alarak dedi ki:
"Onurila konuqmaya gahgryorum, ama s6z sdylememe
firsat vermiyor ki. Baktrm baqa grkamryorum, o zaman:
"Oyle olsun, ruhum".diyorum ona, "vazgegtisa**". "Ama
millet ne der? Haarlandrl murn aldm, ya! ve gtinltik aldm!
Atr nalladm, elerledin. Ya at ne der? At yola grkmak is-
ter!"
Dedem anladrn mr dercesine bana g0z krpfl. Benden
ses grkmayrpca:
"Anlamryor musun?" diye ba[rrdr sonunda, "Panayrr
kavgasrydr bu. Tuttum onu, ruhum, ata bindirdim ve erkek
kardepiyle panaylra yolladrm. "
. "Ya sen, dede?"
"Ben mi, ruhum, ben de ahrrda inefin dolurmasrnr
bekledim."
Sanki bu talihsizlilinin suglusu inekmig gibi dedem:
"Dolurmadrfr bir yana," diye ekledi, "Bu inek seya-
hatlerden ufurumu da kesti. Qiinkti ondan sorua ne zarnan
* Panaytr: Dini bayram. bayram, kermes
x* Vazge(tisa : Vazgegtim
r67
 i
seyahate gitmeye karar verdiysem, her keresinde yoluma
aksilikler grktr!"
"Nasd, dede?"
Dedem, bu talihsizliklerinin nederuni doltun yapmasl
gecikmiq olan inele ballamadan: "Eee! dedi,;' Orasrnr ben
dc bilmiyorum. Hacr ninen bir ige kanqtr mr, 96r artrk sen,
l6f anlatamazsrn! Seni nasrl alteder, ruhum, nasrl istediEini
yaptlnr, gdrsen akhm kaEmrsrn! Kag kere seyahate qrtt-aa-
ya hazrrlandrm ve her keresinde ya do[uracak biri
Eiktr. ya
an kovamna bir gey oldu, ya birisi hastalandr, ya da misafir
geldi. Sanki,rsmarlamrqlar gibi, ruhun, tam da istavrozumu
grkanp ata binecelim srrada!
Bunca yrl evlili[imizde hep ben hazrrlandnn, ama se_
yahate giden o oldu! Redesto* iqinde Oyle. Silivri iqincle
6yle, Midiya** iqinde de 6yle. Iler zanan 6yle. Bir seyahate
niyetleniyordum, ruhum, arna bunu gizledim, kendirne sak-
ladrm. Yrllarca arttrrabil<lifim parayr elimden geldifin<te
bir kdqeye koyup sakladrm. Onbeq bin kuruEurn birikince
bir gtin keyfim geldi ve nineni gafrrdrm. Ruhum. ona ka-
ranm karar diyorum: "Ilrusi! Seyahate grkrnayr akhma
koydum. Doluracak biri varmrq ya da hastalamnrq, yok bir
gey istiyormuq dinlernem! Dikkat et, eve rnisafir falan rla
gelmesin, yoksa bacaklannr krranm! "
Ve dpdem, nineme karqr bu sozleri nasrl sdyleyebil_
dipine kendisi de qaqrnnrg gibi bir tavlr takrndl, sonia ba-
na:
"Onu gdrmeni isterdim," rledi, ..Oyle bir korktu kil
Crt
grkannadr! Benirn de istedilim buydu. papaz.ahaber sahyo_
rurn, geliyor ve giinah grkarltyorurn. Nineni papannyamna
ga[rnp biittin rnahml onun iizerine yapryorum. Kdyliileri
toplayrp hepsiyle helAlleqiyorum. Qiinkii, ruhum, qrka_
* Redesto:'I'ekir.da!
** Midiya: Nikcnni.diu: innit?
168
calrm yolculuk diinyarun en uzun yolcululu ve olmek var
kalmak var!
. Ertesi giin atlrnl ahyorum ve binmek iizere istavrozu-
mu grkanyorum. Ninen beni gdrmek igin kaprdan bagrnr
uzatrrug duruyordu. Ona krzgurdrm. Bak[, baktr. Ortaya bir
sdz atsa alzrnrn payrnr verecelirn! Ninen bunu biliyordu.
Alzrn agmadr. Benim de istedifirn buydu. Ata binmeden
istavrozumu grkanrken ona: "Gel, Flrusi," de<lim, .,6lmek
var kalmak var, beni affet ve Allah da seni affetsin!" Bunlan
duyunca, ruhum, ninen a[lamaya baqladr.',
Dedem bu olayr o anda yenidcn yaglyormug gibi duy-
gulanmr$tr. Eginin bu biiyiik kederinin kendisinrlen ileri
geldilini gdstermek Eabasr ipinde nincmi taklit ederek yan
allamakh:
"llksik olaydr! Karqr grkrnasaydrm!" dcdi, ..Ben talih-
siz kadrn! Zavalh, krsmelsiz kadrn! Can yoldasrmr. evimin
dirc[ini kaybedccelirn ! Etbndirn elirndeir gideceki "
Ve bu qrk iinvanlardan h0l6 qaqkn gdrtinen dcdern:
"iqte, ruhum," <ledi, "Bunu hig beklerniyordum. Krya-
met krpsa kzglnhfun geglneyecek saruyordum. Arna nine-
ni, kanmr 6yle allarken gdrtince ciferirn parqalandr! Onu
brrakrp da dtinyturrn 6bilr ucuna nasrl gidcr<iirn? Ona diyo-
rum ki, ruhum: "Kudtis'e hacca gitrneye niyc{ cttim. gilndi
ne yapanm? Gitmczsem gi.inaha girerim". ..Sen niyctliyscn
ey evirnin diregi, kan koca delil miyiz? fla sen gitrnigsin ha
ben, ne farkeder?"
Dedem sesinin tonunu degigtirerek:
"Ve g6zlerinde yaqlar!" dedi, "Ne diycyim, ruhum?
Bindirdim onu ata ve erkek kardegiyle Kudiis,e yol-
ladrm."
Tozunu silkmek istiyormug gibi avuglannr birbirine
vuran dedem:
"O giinden sonra da," dedi, "O giinden sonra da bir daha
r69
hig seyahate kallcqmadrm."
"Ama diinyayl ne zilman gezip gOrdi.in, dede, o yaptlgn
seyahatler? Sen ninemi almadan Once? Delil mi?"
Dedem 6rgti igini tekrareline ald. Dudaklannda actklt
bir giiltimseme vardr. G6zlerini yere eferek:
"Bgni Hacr ninene vermelerinden {ince," dedi, "Oplan
delildim."
"Ama ne diyorsun, dede, krz mrydm?"
Dedem o acrkh gtiliimsemesiyle:
"De ki krzdrm, ruhumo" dedi, "Qiinkii ben 6y1e ol-
du[umu saruyordum, millet de 6yle biliyordu."
Dedemin sdzlerini duyunca bir acayip oldum. Elinde
kadrn iqi vardr. O levent gdri.ini.iqiine, Ozenle traq edilmig
ytiziine, gapkrnca trmar etilmig btytfitna ve biitiin
gdriiniigi.ine rafmen o anda bana dedemin bir kadtnst yaru
varnrg gibi geldi.
Dedem dilqiinceli dtigiinceli igini gekerek:
"Evet, evet, ruhum,'o dedi, "Sizler qimdi alun galmda
ya$r yorsunu z,'altrn galda ! Istedilinizde i stedifini z i.ilkeye
gidiyorsunuz.En azrnd,an, ruhum, kim oldufunuzu biliyor-
sunuz. Bizler kdtii zamanda, stkmttlt yrllarda yagtyorduk.
Analar ikonalar 6niinde diz g6kiip Meryemana'ya yalvan-
yorlardr, ruhum, yabiz.e krz gocufu ver, yok, ollan olacaksa
daha kamrmtzdayken onun canlru al diye yalvanyor-
lardr."
"Neden, dede?"
Surafi asrlan dedem:
"Qiinku," dedi, "ikide bir Yenigeriler -uzun kavuklu,
larmzr elbiseli iriyan, korkung Ttirklerdi bunlar- onlerinde
imam arkalannda cellAtlanyla, grktp geliyor, sildltlt olarak
kdyleri dolaqryor ve en yakrqrklt, en zeki Htristiyan o$an-
lannr toplayp onlan Ttirk yaptyorlardt."
170
"Neden, dcdc?" Dedem:
"Onlarr Yenigeri yapmak igin," dedi ve igini gekti,
"Onlar da kendilerine benzesin ve biiytidiiklerinde kOyleri-
ne geri doniip kendi ana babalanm oldtirsiin ve birlikte ayni
siitti igtikleri krzkardeglerini lekelesinler diye ! "
Anathema tin ora
timbroti Aprilya
puvyike to izami
ke mazokse pedya!*
Dedem bu ddrtliilii sOyledikten sorra ig gekti ve gdzle-
rinin yagrnr silerek:
"O yiizden, ruhum," diye devam etti, "Ben dolunca
adrmr Yoryia koymuglar. Yani o zamanlar Konstandinya,
Thanasya ve Dimitro adrru tagryan erkek gocuklan gibi, ru-
hum, bana da adr vermi;ler. Adrmdan baqka bana hz elbise-
leri giydirdiler. Cesaretli bir krz oldu[um halde, ruhum,
yillarca evden &gan pek o kadar grlcladrm. On kiisur ya$tna
geldifimde babam -Allah onu affetsin- beni bir iskemleye
oturttu, uzun orgiilii saglanmr kesti ve bana fustanella**
giydirdikten sonra: "Buraya bak, Yoryia," dedi, "Bundan
sonra senin adm Yoryis ve erkeksin sft1ft".***
Bana biittin sdzleri bu oldu ve slrtrma erkek elbiseleri
gegirdi. Ertesi giin kemanlar utlar geldi ve beni kiliseye
gdtiirerek ninenle evlendirdiler."
"Nasrl olur, dede? O kiigtik yagta mr?"
Dedem de ayni gaqhnhkla:
* "Nizam Etktp I Nisan'da Eocuklarm toplaruhp dna ldnet ol-
sun". Burada (n)izami herhalde "ferman" anlamma kul-
larulmrs olmalt
** Fwtanella: Evzon askerlerin giydi[i pileli beyaz eteklik.
x** Konstan.dinya, Thanasya, Dimitro; Konstandino,s , Tfuina-
sis ve Dimitris adlanrun disileridir: Bizdeki HayrilHayriye v.b.
gibi.
t7l
 "Evet, ruhum," dedi, "Daha yeni elbisemi nasrl bafla-
yacalrmr bilmezken bana idare edeyim diye kan verdiler!"
Dedem kaglannr gatarak: "Ama," dedi, "Olaca[r varmrq.
Beni daha uzun zaman saklamalan miimkiin defildi. Fer-
manda Yenigerilerin yalrnz daha evlenmemiq olanlann al-
malan emrediliyordu. Bdylece beni 'ddrt baqr mamur" ev-
lendirdiler ve b0ylece, ruhum, beni YeniEeri alacalrna ni-
nen aldr."
"Ve bu da demek ki hayatmda hig seyahat etmedin, de-
de! Evlenmeden 6nce de mi etmedin?"
Dedem bir kag saniye ne cevap verece[ini bileme<len
durakladr. Sonra utang iEinde yere bakarak:
"Ne diyeyim sana, ruhum," dedi, "Evlenmeden cince
bir seyahat yaptrm, ama ne dersin, o da yanrn kaldr, bitire-
medirn..."
"Nasil oldu bu, dede? Ne zatnan?"
ihtiyar elindeki iqi yere brraktr ve gdzlerini ufka qevir-
di. Sessizce, bntinde uziuxp giden rnanzarayr seyrediyor gi-
biydi. G6kytiziinde tek bir bulut yoktu. Giineq alEalmrqrr.
Bulundulumuzyer yriksekti ve buradan bakrhnca oni rniize
neredeyse ugsuz buctrkslz, ama goztin kolayhkla kavrayabi-
lece[i bir panorama seriliyordu.
Akropoli.in etefinde, gdzlerimir.in hemen altrnda
kdyiin dbek 6bek evleri bulunuyordu. Avlularda sonbahar
tirtinlerini kilere taqryan erkekler, kadlnlar, gocuklar gdze
qarpryordu. Koytin Eevresinde yrkrk ddktik gitleri boyunca
yapraklanru d6ken yagh alaglar ve mevsimin son sebzeleri-
ni arabalanna yiiklernig koyltiler g6riiniiyordu. Yakmlarda,
artrk boqahnrq harnan yerlerinde atege verilen kahntrlann
dumanr yiikseliyordu. Daha 6tedc, artrk ba$aklan san bir
deniz gibi afirr alrr dalgalanmayan verimli bu[day tarlalan
biiyiik bir yarun ay gibi krvnhp yayrhyordu. $imdi buralar-
daki son yeqillikleri de gdni.illerince otlaml$ oleur hayvan ve
inek stiriileri uykulu uykulu k6ye doniiyorlardr. Ufka en
t72
yakm noktada -yiiksckqc bir deniz kryrsr gibi- tiziimleri top-
landtktan sonra terkedihniq ve rssrzh[a btirtinmi.ig ba[larla
bu ugsuz bucakstz tablo tarnamlanryordu. Sonbahann son
parlak renkleri, arklarla sulan tarlalara gevrilmig rrmaklar,
bu tnraklann kryrlannda birbirine kanqmrq evler ve a[ag-
lar, topraktan yaprhnrq huniler gibi orada burada yiikselen
Odrise tepeleri sadece kdy hayatrnrn ahgrlmrg monoton-
lulunu krnnakla kalmryor, ama bu g0z alabildifine uzanan
miistesna tabloya mucizevi bir biitiinltik ve renrlilik veri-
yordu.
Yine de -hAl0 hatrrhyorum- bu son derece hoq manzara
karqrsrnda igimde bir huzursuzluk, bir hiiziin hissediyor-
dum. Sanki, bir zamanlar bu topraklarda giqek aEan hayat
qimdi yavag ama kararh bir qekilde tabiatm derinliklerine
Eekiliyordu ve yiiztinde arda kalan ryrltr, 6lmek iizere olarun
dudaklanndaki son tebesstjmden baqka bir qey depildi.
Sessiz ve dalgrn bir halde bir siire bu manzarayl seyre-
den dedcm bakrqlannr uzakla, ufkun derinlilindeki toprak-
tan hunilere gevirdi ve parma[ryla gdstererek:
"$u tepeyi gdri.iyor musun, ruhum?" dedi.
"IIangisi, dede?"
"Nah, iglerinde en yiiksek olam, yeryiiztiniin bittigi
noktaymrg gibi gdrtinen yerde."
"Goriiyorun. Bagr gdklere defiyor, dede."
Dedem cevabnndan lnemnun:
"Hay yaqa!" dedi, "Sanki gdkyiiziinii taqryor, delil
mi?"
"Evet, dede! Orada yeryiizii bitiyor, gdkytizii
baghyor."
ihtiyar bu defa daha da melnnun:
"IIay yaqa!" diye bafrrdr. Sonra bakrqlannda gurur
okunan gdzlerini bana dikti: "Td oraya seyahat ettim."
Bu sdzleri oylesine bdbiirlenici bir havayla sdylemiqti
173
ki dedemin gdkyiiziinii mii yoksa gokyi.iztinii tagtr gibi
gdrtinen tepeyi mi kastettifini hemen anlamakta giigltk
Eektim.
Dedem devam etti:
"O tepe bizim pencereden giirtintir. Qocuklu[umdan
beri onu gdrtir merak eder ve krsmet olsa da doruluna
grksam, gokyiiziine girsem derdim. Gel gor ki ktz gocu[uy-
dum! Nasrl sokapa Erkardrm? Babam saglanmt kesip erkek
elbisesi giydirerek beni birden o$an yaprnca ben ipimi ko-
panr koparmaz avhtya grktrm. Akhm fikrim seyahatteydi,
sadece seyahatte."
Dedem hafizasrm zorluyormuq gibi krsa bir siire sus-
tuktan sonra:
"Kiimesin drqrnda," dedi, "kuglann tiinemesi igin
yaprlmrq i.izerine gapradama tahtalar gakrh bir direk vardr.
Ona gdz koydum. Onu merdiven gibi gdkyi.iztiniin camrna
dayar, yukan grkanm diye gegirdim igimden, bir delik aga-
rak igine girerim! Oylece, mhum, o direli ornzuma wruyo-
rum ve goren olursa g6rsiin! diyerek avludan gtkryor, safa
ddntiyoruur ve- yol! Beni gdren Sirmas'm ktzr Yoryia o1-
dulumu nereden bilecek! O anda sanki yeni do[muq gibi o1-
dum. Ninen IIrusi bile beni erkek elbisesiyle gdriince taqa
tutup dntine katil. Benim kim oldu[umu anladrfrndan defiil.
Ama, baqtan beri oflanlan b0yle kovalardt hep. Ben yola
dUqtiim. Bahgelere giriyorum, tarlalara grkryorum. Nehri
gegiyonun. Gdzlertun o tepeye dikilmig ve ytirti. Bir mil gi-
diyorum, iki mii gidiyorum. Ama ne sandrn, ruhum? Ben
ilerledikqe tepe uzaklaqryor. Ya gdkyiizii, ben yaklaqnkEa
daha da yiikseliyor! Ah, ruhum, dizlerimde dennan kal-
madr. Qok dzrha dnceden yoruhnuqtum, ama farkrnda defil-
dim. Bunu ancak, tepeyi bulaca[unr hesapladrlun yerde
gdkyiiz{inti ondan gok daha uzak oldufunu gdriince an-
ladrm. O zaman hevesim kagu. Baktm ki yorgunum, kam-
rm ag ve taqrdr[rm direk kurgun gibi a[rr, iistelik hava karan-
174
yor -ne yaparsrn, ruhum- igte o zaman seyahatimi yanda ke-
s.rp geri ddndtim! qfinkii her gey bir yana, babami di.iqtiniip
duruyordum. O var ya -Allah affetsin- Hacr ninene benzd-
mezdi."
"Nasrl. dede?"
ihtiyar anlamh anlamh giili.imseyerek:
"Hmm!" dedi, "Ninen yok mu, havlar ama srrmaz. Ba-
91*lu h.avlamaz, ama rsrnrdr. Onun igin, ruhum, geri
9tlldu1. I' Ihti yar dti giinceli, ekledi : "Hay-atrmm tek yolcu -
lupuydu bu ve o da yanm kaldr!"
Bunun iizerine ben btiyiik gaqkrnhkla:
"Ya o bildi[in qeyler?" diye sordum, l'EkmeEin
..
giineqte piqirildi$ yere ne zaman gittin, k0pek kafallan ne
z'afiran gdrdiin, dede?" Dedem:
"Oh!" dedi, "Oraya hig gitmedim, ruhum, bana orgii
drmesini olretirken ninem anlattr."
,"Ya, denizin gdbelinde ortaya grkarak gemileri tutan
ve kral Aleksandros'u soran Fokia? Onu da mr s6rme-
din?"
"llayrr, ruhum! Onu da ninem anlattr."
"Ya o, insanlan mermere geviren biiyiictiniin yaqadr[r
ma[ara? Oraya da rnr gitmedin?"
"I{ayrr, ruhurn! Onu da ninem an_latu, ninem."
Dedemin her verdili cevapla artan hayAl krnkhfrm an-
latilacak gibi de[ildi. Demek ki dedemin seyahatleriile ilsi-
li diiqtincelerinrin, diinya bilgisi ve tccrtibeleri ytiziind-en
ona _duydulum hayranhk ve giivenin kayna[r Zavalhnrn
kendisini krlsandrlr gtinlerde ninesinden duy<tugu ve go-
cuksu bir saflrkla inandrlr masallarmrg! Kaldimiblr timit-
sizlik ve krzgurlk kaplayrverdi
"Oyleyse, o padi*sah krzlanm da kendi gOzlerinle
gormedin, dede? Onlarla yiyip igip sohbet etmedin?"
"Ilangi padigah krzlan, yavrum?"
"Nah! Ilani, terzi grraklanna dgrk olup yataga diiqen ve
babalan^.bj$r tagh padit ah kendi si rie yollayip dlmartiga is-
_
tetenler? B ana anl atr rd rn, hah rlam I yor mrisun? A1trn-s ach
peri kzmr, Earkr soyleyen, gtiltip oynayan ve ignesiz ipli'k-
175
 siz gelinlikler diken o beyazJar giyiruniq peri krzlanru da mr
hatrlamryorsun?" Dedem kederli :
"Ah, ruhum!" dedi, "Onlan da bana danteldrmesini,
dikiq dikmesini dlretirken ninemden duydurn! Ama
sanlnm, o da bunlan kendi gdzleriyle gdrmemiqti, ru-
hum!"
B0ylece igimdeki en son iimit de sdnmi.iq oldu!... De-
mek ki Valide Sultan'm hareminde duvardaki ddner dolabn
arkasmda beni padigah krn falan beklememigti! Bana o mis
kokulu tathlan veren de o delil, kimbilir, hangi paqavra, bu-
ruquk surath, kahn dudakh yagh araph! Qrrak arkadaqlanm
hakhydrlar!
Ama yani, gtinUn birinde kolumda bir padiqah krzr
k6ye ddnece[im iimidiyle gektilim biitiin o silantr ve iqken-
celer boquna mrydr? Oyle olsun, dede! Ben de bir giin senin
gibi gorap drmeye baqlarsam hig gagma!
Benim Istanbul'a giderek boq yere srkrntrlar gekmeme
sebep oldulu igin suglu gOrdiiftim dederne bu di.iqiincemi
sdylemeye hazrrlanryordum. Ama gdzlerimi kaldrnp da
onun, hdld, bir zamanlar doru[una tlrmanlp gdkytiziine
grkmayr kurdufu tepeyi riiyah bakrqlarla seyretmekte ol-
dulunu gOriince esrarengiz bir gtig sdzlerimi bo[azrma
diifiimledi.
Batrda gi.ineq daha da algalmrgtr. insanlar ve hayvanlar
yava$ yava$ ve alrr alrr kdyiin iqlerine do[ru gekiliyorlardr.
Marzara goziime girndi daha melankolik, daha da hiiziin ve-
rici gdri.iniiyordu. Bu manzararun qizgileriyle dedemin,
giinegin son rqrklanyla aydrnlanan solgun ytiztindeki gizgi-
ler arasrnda nasil da bir benzerlik, bir yakrn akrabahk
vardr!...
Zavalh dedeci[im! diye gegirdim igimden, benim
yardrmrm olmadan giiregip melefi yendi, ama Oylesine bil-
kin dtigmiiq ve ttikemniq ki bu haliyle gdyle bir ayalr kayrp
diigse onu kimse kuftaramaz. Ihtiyar birden:
"I{ava serinledi, ruhum," dedi, "Kalk, gidelim."
Sessizce elini tuttum ve elimden geldilince destekle-
meye gahgarak onu evine gotiirdiim.

176
Dirr
'"rt(cnl,
Unlyerglb
uo.at!