Está en la página 1de 139

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.

) Rochunga Pudaite

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite

HNAM RO HLU

Compiled Condolence Messages


of
Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite
(1927-2015)

Published by:
Lalchungsiem & Kim Thlawngate
New Delhi

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite

THUHMA

Hlo kan thlo lai chun Tuiruong tlang lampui a hung hraw a.
Khawlam i fe ding?
America a fe ding ka nih.
La hung chawl la tui la hung dawn raw khai ti a kan zuk ko chun a hung
a, kan lawmruol chu a mi hung chibai diet diet a. Nisa a lum bawk leiin a
bieng a chun tlantui a far zawt zawt a. Kan Tuium a tui chu inhnik ti takin a dawn a. A dawn zo chun America fe dingin Tuiruong tieng pan chun
a liem nawk ta liet liet a. An lang thei sung phawt chu kan thlir ve zing a.

A chunga ka Pan Pu Rochunga Pudaite an hmupui dan a hril
chu ka ngainuom thei em em. Ka Pa chen khawm chu Rochunga Pudaite a hmu bik ta leiin ka ngaisang zuol sau sau bawk.

A hmingin school ka hang kai tan ve a. Tlangram school ti tak
a lekhabu dukdak nei zo lo, thuomhnaw mumal khawm inbel phak
ngai lo kha PMS naupang chawmna zarin ruol ka hung hnawt ve teng
teng a. Mi tamtak ta dingin ieng ni naw sienkhawm hieng chen ngirhmun tlung thei a ka um hi Pathien le bul mi lo tan pektu Pu Rochunga
(PMS) zar lieu lieu a ni ka hriet a, a chung a hin ka lawm bek bek a nih.

Lawm vieu e ti lo chun tawngbau takngiel khawmin a dam lai
khan lawmthu ka lo hril ka hriet naw a. Amiruokchu, muol a mi liemsan
le inruolin mi tamtakin an ngainat zie thu an hung hril suok hai hi ka lo
ngaihlu em em tawl a. Hieng thu tha tak tak hai hi a bo nawk el nawna
ding a ka lo sie tha thei chun ngirhmun rethei taka a ka um lai khawm a
mi lo thangpuitu kuoma lawmthu ka la hril thei vena kawng ni a ka ngai
leiin thafan takin ka lo lakkhawm a. Chuonghai chu hieng hin a hung ra
suok ta a nih.

Ka baksamna hre in Pu Lalhmingthang Songate-in tlawmngai
taka settings le designing a mi thaw pek lei khawm hin ka va lawm em
em de aw.
- Lalchungsiem Thlawngate
(November 7, 2015)

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


MIMAL ANTHAWKA SUNNA

Mihriem le Pathien inkara ka lo sie hlak, Pu Rochung Pudaite a
famta anti maw!!! Hmar kungpui chau ni loa, Hnam tin damna dinga
chanchintha leia pheilai lo khaitu! I famchang dan hi ava mawi de!!
Hnuoimi haiin taplai puon ang kan bang thei naw laiin, chung tieng
hai lawmna rihau khawm chu ava nasa awm de!! A siemtu che hin lawm
leiin ieng anga nasa le ropuiin am i lawmman ding hi lo siem pek ati che
a? Aw Vangaitlang lirpui ieng inhning luoiin i hraichawiin Foreign a
famkhuo a lawi an ti maw! Aw Ruongtui hring chamdel a i kuolkhum
sunga, Hnamtin aihna phapui le mihrang valin famkhuo an lawisan
che hi, i sunpui ti inentirnan i luonglai i chawl thei naw maw! Mihrang
valin fam a chang nihin Van le Hnuoi kara Srpui anzm nawmaw?? I
famchang ni hi Calendar khawma milo hrepui ve ta sien nuom a va um
de! I sakhming, i famchangna hmun le i sakruong zalna hmun hai hi
innghil tawp thei ngai nawng kan tih. Kan ngaina che Pu Rochung.
- Vanlalreng Khawbung, Rengkai Venglai, Churachandpur
***

We lost a man with a global heart. Short in height and
small in size, yet Rev Pudaite has a vision encompassing the whole world,
trying to reach the unreachable through his project BIBLES FOR
THE WORLD. I could not forget the short time I worked as one of
the members of his EDUCATION BOARD in the Partnership Mission Society, India. May the good works he had done for the world and
his people in particular continue to make our lives sublime!
- Dr Lal Dena, Camp Goa, India
***

Khawvel popo ah fea, thilsiem hai popo kuomah chanchintha
hril dinga, Hringna Lekhabu (Bible) a hmua um ang khan, Aw... nang
kan hma thuoitu, kan zing Arsi, Chung Pathien hmangruo ni a rawngbawl tan a, inhmang tamtak thuoikirna dinga i hma lakna hai le i hring2

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


nun dit le inhawi lemna ding hai maksan a, chung tieng a i lawmman
ding thlir a, ramthim a ke i pensuokna hai hih kan hang ngaituo nawn
chang hin, kan ngaisangna che suk zuoltu an lo ni ngei maw.. An hril
mi inril, mi chunghnung chu nang ngei hi I lo nih, ka ti naw thei
nawh.

Khawvel mithiemhai chu, hnuoia Siemtu kutsuokhai ah an la
buoi a, a Siemtu khawm an la hmu naw lai hin, nang ruok chu felfai
taka hmutu le ringtu niin, i damlaini Siemtu rawngbawl nan i hmangzo
el hi, hmutu le hre tuhai hin, hahpin i sakhming le i thilthaw ropui tak
hai hi sm dawk naw thei kan ni nawh. Aw...Ringna le rawngbawlna a
mi kei hruoitu, Khawvel inthim a nih, ti le sukvartu ding ei nih tia,
mi kawkhmutu le Chung Pathien kuom a thlarau tienga hratna mi hni
pektu, i mi kawkhmuna lampui ka hung hraw tan ve lai hin, ieng leia PA
kuoma mi lo inlawi san el am i na!!! Pu Rochung, i damlai a i tawngkam
hai kha nah a chm zing, Lalram rawngbawlna a hma lakpui ding le
kalpen pui ding ti a i mi hril kha. I mi keihruoina lampui hai hung
hraw vein ka chantawkah, chung Pathienin mal mi sawmin, inhmanghai
zawng ding a kal ka pen suok na a, ka hlawtlingni hai khan, hlimtak
a lawmthu mi hrilpuitu kha nang in nawm a nih. Chung Pathien fe
thlenga, hmangruo a a hung hmang ni che khan, lu chungah kut innghatin, mal mi sawmin, rawngbawlpui dn i min hlan an nawm a nih.
Aw ... i mi maksan dan hi ka hang ngaituo chang hin, i thangloa Lal
rawngbawl ding hin chu, bakna rieu neiin kan hriet. Sakhi vadungte tui
chk a an thuok hlawp hlawp ang khan. I chipui hai hin thlarau ram a
le taksa ramah khawm kan va la thlakhla ngei che de aw. Thuoitu tha le
Pathien rama rawng bawl ding a mi kawkhmutu, khawtieng thlipuiin am
i hringnun hi a hung hertliek am an ta maw. A la hun nawh ..! A la hun
nawh..! tiin i sakruong chungah taplai puon-ang kan bang thei nawh.
Hun lo taka, hi hnuoi rinum mak sana Vn Jerusalem i min lawisan ni
khan, i mi-le-sa, i chi-le- kuong, i u-le-nau hai chun, lungkham bangna
ding kan van vai ngei de maw. An hril Vanpui chim an ti chu hieng
bak hin i chipui lai hin hril khi pui ding um thei din ka ring nawh. Kan
3

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


lungril nisa khawmin var insuo ngam loin a sn che a, lungriemin a mi
tlak buok ta a, tap lo thei lo ngirhmunah i mi siem tawl si. I pr do hin
tawp intai nei din an mawi nawh. Lal sin tam tak thaw hmabak, i hmasawphai po po hi iengtinam hung sunzawm tang kan ta. Hmar hnam
pa, Hnam hmangaitu Pu Rochung, i chipuihai hmathuoitu dingin kan
la mamaw ngei che de.

Sienkhawm, iengkim chunga thuneitu le roreltu remruotna a
lo ni si maw! Hrietthiem a va harsa ngei de! Hieng hi maw a lo ni Vn
fe na lam chuh. Hieng hi maw I mihai hin chanthra kan changna ding
chuh. I hnuoi silfen hlipa Vn ko-na i dawn ni khan, Pielral kawtsuoah Tawnlairang le Vn-Thangsuopuon btin HNENA HLADO insam
ngei i tih ti kan ringhla nawh. Pa ngsungah i sin inrimna lawman
dawng dingin maw i lo chawl hadam el ta chu. I taksa chu piellei thuoriet
ah zl sienkhawm, i sakhming hi chuoi ni reng nei naw nih.
- I tunu, Lal Remsiem, New Delhi
***

Rev. Dr. Rochunga Pudaite, taksa le thlaraua kalchawina ah vision thatak nei; a thil tum le a hmalakna kawng tinrngah hnung tawl
ngai lo, mihrng pasalthan; a hnuoi silfen hlipa hringnun a lo hnusawn
hi hun nawh ka tihin kan pam takzet. Sienkhawm Lal remruot sel thei
a ni si nawh.

India ram President hlui Pu V V Giri tawngbau, Transforming
the Nation through Education ti thupui, ei hnam ei society ta ding
baka ama Rev Dr Rochunga Pudaite-in vision-a a lo nei le a fepui mk
hi; ei hnam snga pwl hran hran, kohran, hnam le inchklai thuoituhai le, mimal tin le sng tinin ngaipawimaw takah nei seng inla, chu chu
ei sndn tha le hlawtling tak ni ngei a tih.
- H.Zaneisang
Editor-in-Chief, THURO Magazine
***
4

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite




Hmar hai Rohlu mi tamtak ta dinga taksa malsawmna le Chatuon hringna an chang theina dinga, ka sawl ka kham ti lova, a kul a
taia Pathien ramlienna dinga sin ringum taka thawin; Hmar pasaltha,
Pathien sipai huoisen, Pu Rochung Pudaite,i sakhming hi thang la hung
thar ding chenin hril bang ngai nawng kan tih. Tap tap a ko kir thei
in ta si naw, kan inpam che.A rawng ringum taka i bawl pek Pathien
kuoma hadam taka chawl dingin Mangtha tak aw Pu Ro. Lusun Sungkuohai Pathienin a let tama malsawmin hriselna leh thlamuonin umpui
pei raw se cheu.
Lusun Sungkuo hai tuorpui a tawngtai puitu cheu,
-Emanuelle Songate. Mumbai India
***

Rev. (Dr) Rochunga Pudaite ka va sun ngei che de!Pa Ro, i
hmel hlim sieu hmu nawk inbeisei tak a ka lo thlir zing lai a, muol i
mi lo liem san ta ti ka hei hriet khan chu lungril mumal khawm ka nei
thei naw a ni tak. Kan pm zie che le ka lan ro zie che hi tawngbauin
a hrilsuok zo naw ie! Hun ka va la ti naw de aw!! Hieng lawm lawm a
hmangaina hau, mi chin mi lien angkhat vawnga thlierbik reng neilo a
hmangaina le thil thaw a in langtir hlaktu, fahra le mi rimsi nau tamtak
lekha inchuktir a chawm puitlingtu, Keini unau ngei khawm ka pan
hun lo tak a a mi thi san awl lei a kan lekha inchukna mi chawm lientu
le kan ni phaklo ding min ni tirtu i ni ti hi kan dam sungin theinghil ni
um naw nih. I nuhmei (ka nute) Lalrimawi le in chunga hin lawmthu
hril senglo kan bat tak zet a nih. Mi hmangaitu Nu le Pa a kan nei ngawi
ngawi in nih ie I damsung a Hnam chitin hai le khawvel pumpui huop
a Lalpan sin an thaw tir hai che in zawt seng an naw ie...

Hun la ti naw hle in la khawm Lalpa rorelna a hin ei thang ve
der si naw maw.. Anachu, kawngkhat ka ngaituoin, wheelchair hmang
ngai ta lo a, inchang phat a lawnin, ei Lalpa Isun, Suok tha le ringum i thaw tha ie, i pu lawmna a lut rawh ti a, a angsungah a lo pawm
ngawi ngawi ding che ka mitthlain a hei suongtuo chun, lawm leiin ka
5

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


mitthli a tla a nih ie. Natna, beidawngna, rinumna reng reng um ta lo
na hmunah i lo chawl hadam an ta maw. Ka Nute le in nauhai le tu le
te hai Lalpan thlamuon in umpui mawl raw sen ti chu ka tawngtaina a
nih. Pa Ro, RIP.
Lalhrietpui Joute, New Delhi
***

Ei Hnam hi hnam hnufuol ei lo ni a, hi hnam hnufuol lai hin
tumruna leh hringkhuo i lo hung changa, i hnam chipui, i u le nau, i
tu le te hringmi zaleng tin hai tadinga thuoitu tha le malsawmna hung
niin, hnam le sakhuona chawisangtu ropuitak i lo hung ni ngei el. I
tumrna le hma i lo lakna zarin keini thangthar han hlim takin chwnbn kan vawr ta a nih. I hring chang sunga thangtharhai tadinga beiseina i lo siem le thiltha i lo buotsai hai hi theinghil ni um tanaw nih.
Hnam rohlu niin kan inpm takzet che. Thlamuong takin chawl ta
rawh. A mithienghlim hai thina chu Lalpa ngaia chun hlutak a nih .
-David LR Khawbung, N.C.Hills. Assam
***

No words can express our sorrow and grief, as long as there is
life in us. We offer our heartful condolence at the untimely dismise of
our beloved Dr. Rochunga Pudaite with prayer for profound rest of his
departed soul in the Heavenly abode. We also share our sorrow of the
bereaved family.
Mr & Mrs H.Lalrempuia, Vairengte, Mizoram
***

Heaven must be rejoicing while a pall of gloom descended on
Sielmat.
- Fred Khawbung
***
Fahra le riengvai hai tungchaw ienga chwi tleitu;
Khuovangpa zie tiel changhna sngzo thieminzirna rn suonglung ang bmtu;
6

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


Tangka rothangpui rl kum anka Arpui ienga sema tiem senglo Pielral
zna nuoitirtu;
Kawlva lnsam dngsuok khawp ringna le hmathlir neit;
Ngaihlut le chawisng i va ph ngei deh!
Chnnun nang ang hring nawk thei um mawh?

A rawng i bawl Lalpa ngsngah hlim hieuvin Lalram thurk in
vakvaipui dn nmten inzwt hunah; hnuswn hrailng haiin i lo hma
inphuoi lova kan sunzawm pei theina dingin mi hung ngnpk mawl
mawl rawh aw!

Hnuoi ram i hnuswn ni khan maw, hringmi zalng tin taplai
nau ang kan bng thei nawh. Sienkhawm, thlakhlatak pumin inthla i lo
tul ta si maw !

Leilung le a snga hringmi an ral hma chun i sakhming hril
bng nwng kan tih.
- Upa R. Tawna Khawbung and family, Sielmat
***

Mihriem ngaia chun la hun naw hle sienkhawm, Pa kona dawna
i chatuon ram i pan ni khan Hmar kungpui thliekin a um ta ie tin i
maksan Hmar mipui hai chun trapin kan inrum.


I Hmangai Hmar hnam ta dinga i ngaituona, i theina popo i pek
le i mi thawpek ta popo hai hi kan hming tawpah HMAR tih a um sung
chun i sakhming le Hnam ta dinga inpekna hi innghil ngai nawng kan
ta; Lal rama rawngbawltu haiin an rawngbawlna ah thlarau ralthuom
Bible an phet zatin I sakhming innghil ngai bikin ka ring nawh.

Khawvel danin Hmar hnam hin la mamaw ngawi ngawi che in
lakhawm A rawng I bawl pek Pa kona changa, a thla hnuoi deihlim
hnuoiah khawvela natna hai um tanawna hmunah i lo chawlhadam tah
7

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


tih kan hriet ruok hin chu i maksan Hmar mipui kan thla a muong hlie
hlie.

Chawl hadam la, sawl dam vawng vawng ta rawh; Pa kuom i
tlung phat, i maksan Hmar hnam ta dingin NANG ANG thuoitu thra
mi hung hni pek raw aw!
-Elares Zote Neitham
***

Your word Aim high, never give up will always be a challenging
to me and my generation. Dr. Rochunga Pudaite, the hero of our time.
I give SALUTE.
- Mr. L.John Sanate.
***

Prayers with your family at this difficult time. I do feel compelled
to say how much you look like your Father. He was an excellent human
being from what I know and lived a long a wonderful life. Again my condolences at your loss however, he is still here in you and Christ Almighty.
God bless. Well I never met your Dad John I feel as if I know him a little
because I was lucky enough to know you briefly.
-John Harris
***

Hmar Saron par, Rev (Dr) Rochunga Pudaite, i theina i hratna
po po sawr kang hiela a rawng i lo bawl hlak ei Lalpa Pathienin a kuoma
chawl hadam ta dingin a thuoi ta che maw. Ei LALPA rawi a van mipui
tiem seng naw han lawm taka an lo welcome dan ding che chu ka lungril
mitthlan ka hang suongtuo a chawimawina Lallukhum lo inkhumtir
bawk a che a. Innui sieu sieuin i va hlim awm de aw. Anachu kan la phal
naw che de aw lungril a na vong vong ngei maw. Nghilni um naw ti ni
Hmar Saron Parmawi
- Mary Thagen, New Delhi
8

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


***

Tlangkhuo a nguoi Hmar tlangpui. Hnam pa ti khawm phuo
hlie hlie, ama zara khawvel hriet hlaw, ama zara India danpui hnuoia
hrietfuk, ama zara mi tamtak sin insang le hlawtlingna tamtak chang,
a thla deihlima chawla a par tlan tamtak. Thina nunrawng chun phallo
takin hi hnuoi rinum maksan ta dingin i par a lo thliek el ta hi thlasiet
chu a um ie. I damsung kum 88 sunga i thilthaw ropui po po hi kum
100 chuong khawmin kan thaw phaklo ding thil a nih. A rawng i bawl
Pa Pathien angsunga chun chawl kumkhuo dingin kan hnam inriengtak
hi i mi maksan el ta a. Kan inro che. I hnam hmangaina le Krista i
hmangaina hi thang la hung thar peihai hin hrie a i hnung hung zui ve
hi duthusam chu ni ngei a tih. Dam takin leh Dr Rochunga Pudaite.
-Eric L Fimate, Sielmat, Churachandpur, Manipur
***

Ka khawvel intanna kha a tukver a lo zim bawk ning a ta, khang
hun laia hming an hril inthang hieng Pi Indira Gandhi, Pu Rochunga
Pudaite le Pu L Keivom hai hi mi ngaisang um em em past legend angin ka lo ngairuot hlak a. Fak le dawn fa a, la dam zingin hi khawvel a
la um an nih ti reng reng ka lo hriet ngai nawh. A mak nawk zuol chu
ka sikul kaina kha Pu Rochunga a huot dawk, ka pieng kum a pieng ve
chau Partnership Misson Society enkawl Taithu PMS ME school ni siin
a bul sutu hienga ka hriet lo suol el hin tu tieng tienga ka ngaituo nawn
khawmin Pu Rochunga kha mi thuhnuoirawl, inthelar ngailo mi a lo
ni awm de aw ka la ti hlak. Kum inher peiin vawitam lo inhmu ta hlak
inlang khawm, lungril le titak zet a ka tawnhriet ve ni chu kum 2013
EFCI General Assembly hmang dinga USA a inthawka hung suok,
Delhi a kan inhmu kha a nih.

Hmar hnam laia hri ti um takin Delhi a tlakbuok lai, kei khawm
beidawng thaw thei nei lo taluot lei a Delhi khawtlang inthuoina DHWA-ah ka sin chel inbanin, hi natna hin kohran pawl dang dang hai a
kaizap inlau leiin vawikhat lem chu EFCI tienga mi pawimaw pakhat
9

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


kuomah, Kohran Pawl hung indin ve naw inla, ka sawmapakhat a zatve
hung pe lem el ka ti cheu ka lo ti zo hlim a ni bawk leh Pu Rochunga
Pudaite-in Delhi a hung sir ding ka hriet chun lo theilo a inhmupui ka
nuom a; Ruoltha iemani zat leh a tlungna inah va panin thil umdan hai
kan hril a. Thawthei nei ngei i ta, EFCI chun hieng thil hi hung thaw
naw hai sienla, General Assembly a ngei thaw ve lo dingin mi hung rel
pek ro ti chu kan thil ngiet tak a nih. Ka beisei insang taluo lei amanih,
ka duthusamin a lung a lutin ka hriet el naw a. Chuonga kan titi pei
chun Delhi tlanga Hmar ureng tlawmte um hai hi Kohran hminga inthedar kan nuomnawin DHCF thalaipawl hai khawmin, Ringtuhai lai
Inpumkhatna ngenin zan tam zankhawvar tawngtaina an lo nei thu a
hriet phing chun thil a danglam vawng el tah a! Ama chun, Hi thil hi
Pathien kut inrawlna a ni ta ngei el, amiruokchu Assembly a rel ding
chun Agenda hai circulate vawng a ni tah a ti a an ngaituo veng veng
zo chun, Khaih, Moderator ka nina in Agenda thar ka put lut thei
annawm, hung put lut ngei ka ta, in tawngtainan lo hrie bawk inla a ti
tah a. A hmel en ringawt khawma hmu thei chu hieng chen Kohran pawl
hminga lo inthe tah Hmar hai lai insuikhawm nawk a nuom zie hmu
theiin a um. Chu zet chun beiseina thar neiin kei khawm DHWA Vice
Chairman ka nina a inthawka ka lo inbanna chu condition la nei tawk
tawkin ka lak kir ta a nih.

Hi taka Pu Rochunga lungril inlumlet dan hi ka ngaituo nawn
ka ngaituo nawn khawmin Pathienin lal David chungthuah, Ka lungril
ang put mi a lo ti le khan inang ka ti khawp el. Ama ang la pieng ngai
lo, an pieng nawk ding khawm a ring um ta lo sulsutu ropui vawisun a ei
chan el ta hi Zo hnatlak laia mi suong um, Hmar mi ril bung dawntuoi,
hadam takin aw ti bak hril thei a vang ta ngei!
Hrangthangvung, New Delhi
***

Pawl rawng thang thak lo thlrna tukver nthawka thlr khawmin


1O

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


Pu Ro chu inpk a um ie. A chunga hin a hnamin lawmthu hrilna ding
ei hau hle niin ka hriet a, hnam ngina n khawm a tling hiel ka ring
chu tie.
-VK Pakhuongte, Sielmat/ New Delhi
***

Pathienin a siehlaw dinga a ruot le thuoitu dinga a ruot hrim a
nih. Ama ang hi khawvela an pieng nawk ka ring nawh. Pathien hmangainaa inthawk a mi retheihai, mi harsahai, beidong le lungngaihai,
kohran, hnam le ram, le khawvel ta dinga an pekna le mihriem ni lo
ding tamtak mihriem eini phana le insang taka ei nina dawmsangtu a
nih. Nitinin ka tawngtaipui hlak.
Sinchunghnung Sinate, New Delhi
***

Hmar Arasi ei chan tah ie! Pu Rochung Pudaite, khawvel hnam
ze tinrenghai ta dinga Baibul semdartu hi Hmar chauin ei chan nawh
a, khawvel pumpuiin a chan a nih. Vawisun chu Vanranramah ei Lalpa
Isu Krista rawia welcome programme ropui an hmang lai hmu chak um
ngei. En nuom mak tak a ni awm sia. Pu Rochung char hi ei mihluihai
lai Hmar kohran inpumkhatna ka dit ti theitu a nih. A danghai pakhat
khawmin a thu khawmin an ti nuom nawh. Pu Rochung Pudaite! See
you in Heaven. Till then, bye!
-Malsawmthang Keivom, New Delhi
***

Pu Rochung-in a damsung a a rawngbawl Lalpa kuomah a mi
lo chawl hadam san ta chu inpam a um ngei el. Hmar le Zohnathlak
hai ban pakhat ei lo chan nawk an tah. A sunghai a bik takin Lalpan
thlamuongin umpui raw se. Rest in eternal peace, Pu Rochung.
John Ruolngul, New Delhi
***

For him death is not the end for I know he has left behind a leg11

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


acy so great as love. Earth is poorer, but Heaven is richer today. Dearest
Pu Rochung, rest in eternal peace. Well see you in heaven someday.
Sylvia Ramhlimum, New Delhi
***

Pu Rochung Pudaite, his absence here on earth is the moment
of his presence in heaven. Our hearts grieve but we know heaven rejoices
in welcoming him home to see Jesus face to face. My prayers for all his
near and dear ones that our Lord Jesus comfort them.
Priscilla Sungte, New Delhi
***

Pu Ro Pudaite anga mi tangkai hi Hmar hnam sunga hin ei um
nawk dim hriet thei an ta nawh. Chuleiin inpam a um nawk zuol. Ama
ngainatuhai-in a sin thaw thathai sunzawm ei tiu. This is how to pay
tribute to a great man like him. A sung le kuo hai kuomah Lalpa thlamuongna um raw se.
Lalsiemlien Pulamte, New Delhi
***

Pu Rochung you have fought the good fight. You have finished
the race. You kept the faith. From now on there is a reserved for you the
crown of righteousness, which the Lord the righteous judge will give you
today.
Pastor Lasiesang Zote, New Delhi
***


I thiemna le varna, i tlawmna le nunnemna, i hmangaina le
thatna, i ropuina le mawina, i thilthaw theina le remhrietna tiem seng
lo. Ram le hnam ta dinga inpekna le inzwt senglo nangma a entawn
ding tam tak hai hi i hnam chanpui hai lai hin i min hlan sawng thei
nisien nuom a va um ngei. I hmun ruok hi a lien taluo bek bek. Ka mi
ngaisang Pu Rochung, thang la thar pei a khawm i hming hi la hril pei
12

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


ni ngei a tih. A tawp a chun a mi inthieng chu Lalpan a angsunga chawl
hadam ta dingin a lak a tul si maw....! Hadam takin chawl ta rawh. Inro
tak pumin mangtha ti a tul si maw....Mangtha le.
- Ramvarmawi Khawbung, New Delhi
***

Our deepest grief for the demise of most reverend Dr. Rochunga
Pudaite. We share condolence. We pray for the bereaved family members
and worldwide mission field.
- BK Hrangkhawl, Tripura
***

Pathian chhiahhlawh ropui Rev.(Dr) Rochunga Pudaite Lalpan
a hnenah a hruai ta tih ka lo hria a. Hlawhtling taka a hnathawh zawngzawng avangin Pathian hnenah lawmthu ka sawi a. A kalsan tak a
chhungte leh Kohhranhote Lalpan awmpuiin thlamuan rawh se tih hi
ka tawngtaina a ni e.
- Rev Zosangliana Colney, President, NEICC
***

Hi Bro. John L. Pudaite, we are extremly saddened to hear passing of your daddy. We will keep you and your family in our prayers. How
is your mom and your family. Please pass on our deepest condolence.
- Rockwell Masih
***

Thinking back to my first month in India and remembering
Dr. Ro, founder of the ministry we worked with. Dr. Ro passed away
a few days ago but Ill never forget what I learned from him in India that month. He taught me the impact that one person can have if
they choose to say yes. He transformed a tribe of head hunters into
an almost entirely Christian community and founded several ministries
13

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


around the world. Thank you, Dr. Ro for saying yes and teaching me
one of the most valuable lessons Ive learned this year.
- Amanda Nylin
***

Good men must die, but death cannot kill their names. May
your soul Rest in Peace Pu Rochunga Pudaite

Ramditum Ralsun
***

Rev. Rochunga Pudaite anga khawvel boruok ngam le ner hne
hi Mizo-Kuki-Chin-Zo-Hmar hnam lai an la pieng naw a, ama anga
Hmar hnama piengthar, hmin le hring hi an la um bawk nawh. Thil
neikawp intak tak kawltu, thuhril thiemna tieng a pa chungchuong le
lekha ziek thiem a nih. Mizoism a le hnam dang dang inpumkhatna
tienga piengthar a ni leiin India sawrkar le MNF indawrna dinga lampui
lo induongtu a ni bawk a. Thil dang dai a thaw hnung khawma lungrila
thisan thei derlo a nei a huchu politics a nih. Hmar inpumkhatna le insuikhawmna tienga piengthar a nih. Sap tawngin - Dr Rochung Pudaite
followed the heels of Evangelist Watkin Roberts to the west. You led us
to modernity. We still need you. Our church needs you. Our tribe needs
you. What a big loss for all of us! But God needs him the most. Our loss
is Gods profit. This is the rule of our God. May your soul rest in peace.
May God protect your family in your absence. May all have the strength
to bear the untimely death of our beloved leader. Jai Hind!
-James A. Songate, Hmarkhawlien, Cachar, Assam
***

Reminiscence - An extraordinary manand a chosen of God,Rev.
(Dr.) Rochunga Pudaite, who, despite all obstacles followed Gods calling
trusting God in all circumstances. He was indeed a heart hunter as he
truely called himself in an interview with Dr. Bob Pierce on his journey
to fulfilling his dreams. He had a big heart that feel all nations. His Creator must have been well pleased with him.A chosen generation are we
14

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


to have celebrated a dynamic and Godly leader like him. And though he
is with us no more, he has left us his treasurable footprints, prominent
and clear enough for generations to come. May his soul rest in peace!
- Mr Hmangramlien Buhril & Lianmawi Buhril,
Gilgal, Newlambulane,Imphal
***

Pu Ro, Hringmi za tam leng lai hin hun lo taka thlafam Run
i mipuihai inlawisan el hi lunglai an rum naw thei naw ie. Mi puitling tamtak sersuoktu, Hnampa, Thlarau tamtak sansuoktu,Pathien
thu Khawvel pumhuopa thedartu i nih. I taksan piellei thuoriet chang
sienkhawm, i sakhming hi Vanhnuoi a hin re thei dingin ka ring nawh.
Van le Hnuoi a chawimawina i dawng ta le i la dawng ding po po hai
hi i phu hlie hlie ka tih. Mi haiin, In Pathien Rochung an ti thlawt
khawm hi kei chun kan thiem naw chuong nawh!! Asanchu, mi tamtak
Pa i tling ema annawm. Kan hnuoi Pathien i ni takzet el. Innghilni um
thei ta lo ding Pu Ro.
- Esther Lalringzo Singson, Imphal
***

Dr. Rochunga Pudaite in Lalpa kuomah a mi lo maksanna thu
a ei inroin ei inpam hle. Kohran le ram le Hnam ta dinga mi tangkai
tak, Pathien ringzo mi tak le mi hmangaina nei mi tak a ni zie hretu ka
ni ve leiin inpam um ka ti hle. Kum 2007 to 2009 sung Vangai biel le
Hmar biel Mautam lei a fak ding harsat lai khawm a theitawp a kam pet
a Pa chan changa a nau hai phingtama an um ding ngai ngam lo a fak
ding (bufai) mi ngaituo pektu a ni a, a thilthaw that hai hi hril seng el
ni naw nih. Hieng ang lawma hmangaina nei mi hi thangthar hai lai hin
entawnthlak tam tak sul hnung lawmthuom tina a mi maksan pek chu a
ni hi. A nauhai le a nuhmei Dr. Mawii Pudaite Lalpan an hma thuoiin
veng pei raw se
- Rev. Vanlalruoi, Shillong
***
15

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite



Pu Rochunga Pudaite hi a damlai khan hmu tumin vawithum
kan thawka chu kei mi hnuoihnung, ama laka chu Ak zat hni khawm ka
tluk naw leiin hmu ngam lovin ka um a. Pu Rochunga Pudaite a nu kha;
ka nu nu, ni nau a nina zarin vawikhat chu ka nun ama hmu dingin a
mi thuoia, chu tum chun a lo um naw a, a ruolnu Pi Lalrimawi Pudaite
a lo um hlau a, ka nu khawm a lo ngai pawimaw khawpel a, tawngtaina
neiin thilpek khawm a pek nghe nghe. Pi Rimawi Pudaite hi Pathien
rama inpe mi tak a lo ni bawk leh, October 10, 2015 a khawpui tieng a
mi lo in lawisan nia inthawk hin chu kohran khawvel hi inthimin ei hriet
hiel. Ama anga Pathien rama huhau nei India hmar saka hin chu ei la
hriet der nawh. A thina hi Manipur tlangmihai le Mizoram ta dingin
channa ropui tak a nih. A naupang nun le Pathien ram ta dinga a sinthaw ropui dan ei ngaituo chun, hieng anga ropui ding renga Pathienina
lo induong a nih. Ama anga mihrang, pasaltha ei suok ta naw chun ei
khawvel hmang hin inthim tieng a pan pei el khawm ni thei.

Lalpa ti chu varna bul a nih. (Proverb 9:10)thu hi Pu Rochunga Pudaite nuna hin sukdikin um. Americaa a um deu hlim lai, Nang
ram kil khawra um tiin an lo hmusit deu khawp el a. Pu Rochunga
Pudaite chun khawvel map, (globe) a lak a, a her vir ser ser a, En seng
ro, a khaw lai him a na ram kil khawr chu? a ti chun sap ruol chun hril
ding an hriet nawh. Chun, Pu Nehru damnaw lai khawm damdawi In-ah
van hmupui thei ngat le zarin Hmar nauhai tadinga mellung pawimaw
tak ST status ei lo hmu pha ta bawk kha a nia.

Pu Rochunga Pudaite hin chanchintha meiser a sit var kung
kung a, khawvel vawi tam tak a fang suok tah. Khawvel a kristien po po
indin ngam lo, Bibles for the world indinin Bible maktaduoi tamtak
a sem a nih. Chun Chanchintha hi ralthuoma hmangin ram le hnam
a sukchangkang zie a hmutu le hretu vawng ei nih. Sielmat khuo khi
building tha taktak, insu khep khupin, Hospital, Bible College, Secondary High School; hieng po po hi Pu Rochunga Pudaite fe thlengin
16

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


chanchintha leia ei dawng vawng a nih. A thawsuok chu a tar a zur, a
lien a chin, fahrale pasie chun ei tlan dur dur hi. Ama ruok chun Churachandpur phairuoma hin in-le-lo khawm a nei der nawh. Sielmata Bungalow hlak chu ama ta nilo, PMS ta a na. Kohran pa, hnam pa chu a lo
tling takzet chu a nih. Khawvel pumpui huopa Hmar hming sukthangtu
a nih. Ama nuna inthawka ei hriet chu ram le hnam sukchangkangna
dinga ralthuom tha tak Gospel chau hi a nih, ti hi a nih. A hniekhnung
mi maksan pek hi zuiin ram le hnam siem tum tang ei tiu aw.
- L. Remlien, Rengkai, Churachandpur
***

Hmar thimpui zangkhuon a del sawng ding phal lova khuonu
malsawmna dawngtu, Pu Chawnga Pudaite le Pi Daii hai nau ditum
chungchuong bek bek ni dinga Senvawn, Manipur-a December ni 4,
1927 a khaw eng i hung hmu tan ni-a inthawka Van ko-na Memorial
Hospital, Colorado, Colorado Spring, Colorado USA-a October ni 10,
2015 sunga invakvaipui, i hmangai tawp ngailo, i Hmar chanpui hai
hin, a-kul-a-taia Hmar hnam le Pathien ram lienna dinga kal i lo penna
hai po po kha kan inza ngawi ngawi a. Pu Inzaum Rochunga Pudaite!!
Nang ngei hi i nih vankhup hnuoia Hmar nauhai Pa indiktak, Lalpa
belruot ngei chu. Ziekfung chawi chak lawm lawm haiin kawlawm an
thai theina dinga sul i sut tam zie le chu rasuok varmawi em em el Hmar
nau a zatel tak meuin Pathien malsawmna nang a fethlenga an lo dawng
lien po pohai hin tum i nih a, ieng ang lawma pa hrat am i nih a! ti hi
Hmar hnam a bo hmakhat chu hrilsawng pei ni tang a ta. thangthar la
hung umpei haiin i chanchin hi hringnun inchuktirtu tha takin la hung
hmang pei ngei an tih. Mi tadinga malsawmtu i ni-na po pohai kha inzawt ding nisien chu, inzawt ding a va hang tam awm ngei de maw..??
Sienkhawm, a ruka mihai thil thaw thlir zing hlaktu Pathien chun, mi
tadinga invakvaina le malsawmtu i ni-na po pohai kha inthlawntir lo in,
sang tam tak Ama kuomtienga inlawi theina ropui bek bek, sandamna
lampui nanga fethlengin an dawng mawl mawl pei si. Tu tluk lo hi chu i
lo va hang ni ngei de aw!!
17

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite



Hmar hnamin khawvel le inkhuongruol thei beiseina lientak neia
Hmar National Congress(HNC) i lo indin kha a ropui hi kan ti naw thei
nawh. Vision ropui bik em em i lo nei thei kha chungtieng ruotbik i nina sukchiengtu hi a lova ni ngei deh!! Suolsutu ropui em em, thuoitu ni
tling, mi infui phur thiem tak le mi tadinga malsawmna intluntu i ni-na
hai po pohai kha Hmar hnam tadinga i identity sukchiengtu a ni ngei
el. Nang i ang hi Hmar nau lai hin an pieng nawk ngei theina dingin, A
kuom tieng inlawi tawm chena A bawng i lo bawl pumhlum pek, Pathien
kuomah mi lo hni pek tala aw??

Inringlawkna um thak lova Van Jerusalem i min lawisan ni hin
Hmar khawvelah sarpui an zam ruoi a, kan lungril nisa khawmin var insuo ngam lovin a sn che a, lungriemin a mi tlak a, tap lo thei lo ngirhmunah i mi siem tawl si. I pur do hin tawpintai a nei ring a um nawh.
Sin tam tak thaw hmabak i hmasawphai popo hi iengtinam kan hung
sunzawm tading chuh!! Hmar hnam pa, Hmar hmangaitu Pu Rochunga, hnamin a la mamaw che a na maw?? Thina kutdeiin i hnukhrui chu
a lak hmang ta si. Kan inpam ngawi ngawi che a nih. Sienkhawm, Van
ko-na i dawn ni hin chu Pielral kawtsuoah Tawnlairang le Thangsuopuon
batin HNENA HLADO insam ngei hi kan ringhla thak naw a nih. Pa
angsungah i sin inrimna popohai lawmman dawng dingin lo chawl hadam mawl taraw khai!! I taksa chun piellei thuoriet bel sienkhawm dam
zing rawp i tih.
- Japheth Rochangliana, Sakawrdai, Mizoram
***

Aw Hmar BngpuiAw Hmar Arasi! Tawnmang nisien ka va
nuom ngei. Hun lo tak a fam dairiel i chang el hi Hmarnau zaleng han
tap lai reng kan bang thei nawh. Vangkhuo a ngui ie, tap lai puonang
bang zai reng rel antak ngei. Hawilopar thliek a hnungsawnzai reng rel
lovin maw i mi maksan el! Na kan va ti ngei de! I sakhming innghilni
18

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


reng nei nawng kan tih. I sakhming inthang mawi pei sien, Hmarnau
zaleng han I lampui misatpek hi hung hraw pei kan tih.Thlamuong
takin i thlarau PA angsunga chawl mawl raw seh HMAR hai PA Pu
Rochunga Pudaite
- Paul Rosang Khawbung, New Delhi
***

Krista chanchintha zara i hmangaina le thilthawtheina fethlenga
hringmi tamtak kuomah hnuoi ro le van ro inhlan a ni hnungin, van
taksa ropuitak leh inbel dinga i hnuoi silfen hlip pektu che, Pathien ropuitak angsunga thlansahai hmuokin hlimtakin lo chawl lem ta rawh. I
maksan sunglekuo le rawngbawlpuihai kuoma Pathien thlamuongna um
sienla, i hmangai Krista, a chanchintha hril zawm peina kawnga nangma malsawmtu che chunlo lawmlut ngei raw se che. Krista chanchintha
cho fethleng naw chun nang ang mi ropui hi i hnam chanpui lai hin
pieng nawk ta naw ni hai.
- Steward Khawbung, Khawmawi, Churachandpur, Manipur
***

1998 kum in ka loi Hmar ho khat to CCPur ka ga che lhon e...
kei a dinga CCpur first time a hin, a dung a vai a ka vah le le lhon in a
chai nan Sielmat kho a kavah lut lhon tai. Hi che kho ka ga vah lut chu
ka hinkho a kikhel hut jenge...apeng thah to kakilou e. Hi tobang a kho
nom le gam nom Manipur a a um ding katah san lou a hie. A gam chu
iti describe ka bol di tam jong ka he tahih e...Europe gama Alps mol
kigaal vet a ki vah le le a bang e. A inn ho chu British style ngen...lampi
ho chu la winding a hi vanga streep lamp kigol toupeh jeng...cemetry
chu la American style hi jeng...Hospital nom tah khat le Higher Sec.
School khat jong a nei uvin...a chainan ka lung theh val beh set in ka
loipa koma chu hiche kho hi e ti dan a chu bang a nom a...koi haosa
hina ham tia kadoh le, aman Milun Dr. Rochunga Pudaite kho ahin....
development jouse hi ama khotsoh ngen a hie a tie. Hi chun ka curiosity
19

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


chu a sang cheh cheh in koi ham Pudaite chu tihi ahite (ama min jong
kajah masat nipen ahikit e). Hichun kache nahovin Dr. Rochunga Pudaite thusim le ama achievement ho aban banin eisei peh uve. Hiche pet
tah a kalunga hung kilang chu...kaden ei hon jong hitabang Pathen le
mipi le gam ngailu tah mihem khatbeh ana kinei le tihi ahie.Nungsang
in eimi ho kho anom tah tah jong kagache tai...Haipi le adang dang
chule India gam jong kachot chai tabang ahitan ahin Sielmat banga
khonom ding vang kahehih lai je (tua epi condition a um ditam tivang
kahe tapoi).

Sielmat kho kagel doh seh le Dr. Rochunga Pudaite jong ka gel
doh tha tha ji e....tah tah invang kamukha pon...a thusim ho vang ka
gal jah jing peh e ajeh chu guhthim cha ama fan ka hi dan a hie. Tunia
ama leiset hinkho beini ahin ema bolthei vang ka nei pon...Golui khang
hi le laa khatbeh ka choi khum di a hin...vangset umtah in laa mi ka hi
pon....hihih jong leng laa khat (mi semsa) khat vang ka choi khum nom
e....
Goodbye Dr. Pudaite
Though I never knew you at all
You had the grace to hold yourself
While those around you crawled
They crawled out of the woodwork
And they whispered into your brain
They set you on the treadmill
And they made you change your name
And it seems to me you lived your life
Like a candle in the wind
Never knowing who to cling to
When the rain set in
And I would have liked to have known you
But I was just a kid
20

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


Your candle burned out long before
Your legend ever did
-Jangminlen Haokip, Newlambulane, 2nd street,
Imphal East, Manipur
***

We are deeply saddened by the sudden demise of Dr.(Rev) Rochunga Pudaite who has left us for his heavenly abode on 10th October
2015 in Rochung Memorial Hospital Colorado Spring (USA). Our
heartfelt condolences to the entire family & Mrs Mawii Pudaite. May the
Almighty give strength & courage to his family members to overcome
this tragic loss. With a heavy heart we pray for the eternal repose of one
who was a man of distinguished humanity.
- SCHSS 2013 Batch +91 96540 70908
***

Hmar Zungpui Mihrng Pu Rochunga Pudaite kan la phal naw
che. Hmar hrailng thimpui hnuoia lng kawlkawdawng chen beiseina
nei thei ding a i lo kwkhm hi kei ni vawisn nia hring-dama nunkhuo
la hmangtuhai hin i sakhming chuoilopar ienga chuoi ta lo dingin hung
suk vul thar kan tih. Thina naw hi Van Jerusalem panna lampui dang hi
a lo um nisien hringmi beiseinain i hraw kan beisei takzet, Sienkhawm
Iengkim chunga thuneitu remruot a ni meu si, hringmi ngaia chuh na
taluo deu a nih. A mi thienghlimhai thina chuh Lalpa ngaiah hlutak
a ni nawk si leiin Ropuina Rama Sandamtu Hml ropui i hmu huna
chawimawina i dawng ding hin mi thlamuon mawl rawl sen.
- Alfred Khurbi, Kangreng, Vangaitlang
***

Pu Rochunga hi naupangte ka ni laia inthawka ka lo hriet hlak
ana! Ka ngaisang em em a, Pathien dawttu hiel angin ka ngaisang hlak.
Hmar Hnam ka ngaisangna pakhat khawm Pu Rochunga lei a nih ka
ti ngam. Ama leiin Hmar nihih inhawi kati hle hlak. Ka naupang lai
chun Hmar ka ni naw renga tuhin chu Hmar nupui inti ve em em chu
21

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


ka ni tah.

Chuong lawma ka mi ngaisang le ka suong em em, Pu Rochunga
ngei leh chun kan lo inbiek ve hlaka kan titheipui ve khawpel hlak. Biek
chau khawm dittawk lovin vawikhat lem lem chu ka lu chunga kut inngata mi tawngtai pek dinga ka ngen angin ami tawngtai pek nghe nghe
ta bawk. A Lekhabu ziek ka lo tiem hai hin ka thlarau a chawm thei
taluoa ka dam vawng vawng hlak. A chanchin ziekna lekhabu lem lem
kha chu Bible dawttu ka ti hiel, part 2 a hung ziek nawka lo tiem kar ka
lo ngak hla vei leh aw...!! Ka Bible khawm hi ama inlet ngei ama kutsuok ani leiin ka ngaisangna hin tawp ni nei ta naw nih. A hringnun a
hin entawn (copy) ding ava tam ngei de aw!! Kan inhmu pha hin kabieng
hi a tuoiin chu chu malsawmna chi khat nin ka hrieta ka va lawm thei
ngei de!Krista sipaitha huoisen! Mihrang pasaltha suongum! Entawn
tlak, PuRochunga Pudaite hi chu a khum zo ding um ei tim aw! eini ami
maksan taksa leh thlaraua a nau hai hin.

Nie a, Thei tawp insuong ei ti ie, Pu Rochunga nun a hin chona
nasatak amipekhai hi a tharin a hung inlang zung zung. Chu chu nuhmeite el ni lang khawm ka thei tawka ka thaw thei china chun, ka thaw
ding mak maw chu ani reng a nih. Abraham, Isak, Jakob, Rochunga hai
Pathien chu ka Pathien ei Pathien an nawm ie!
- Jami Darngawn, Chairperson, EFCI Nuhmei pawl,
Sangaiprou Airport Road lmphal
***

Pu Rochung ka ngaina tak zet che, sin tamtak Hmar nau lai le
khawvela Pathien thil siem po po hai chunga i lo thaw ta a chu kan la dit
khawp naw nih. Hieng el a mi liemsan ding hin kan phal thei naw che,
ni sien la khawm siemtu Pathien a rawng i bawl pa hin khawvel rinumna
rama hin i um a rem ti tanaw a, suoksanin vanram a an chawl tir nuom
ta che chu ni ngei a ta naw, kan la mamaw che ni, kei ngei khawm i sininrimna zarin sap hai le thangruolin in mi chawma, tun BA ka zo vang
22

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


an ta annawm, i sin thawna ra kan hung inlanga kan hung parvul hi mi
la hmu la kan ti vei le maw Pu, Sienkhawm Lalpa remruot dangruol an
si nawh. I sak hming vanhnuoia hin innghil ni um ta naw nih, i maksan
i sunghai ta dingin thei tawpin kalo tawngtai a nih. A sunghai kha in
rengin Lalpan umpui rawsen cheu.
- Jessy Lalnunrel Songate, Lungthulien
***

Adieu, Dr Rochunga Pudaite, though you are no longer with us,
your legacy will linger with us and continue to inspire us.
- Ngais Pulamte, Hmarveng, Churachandpur
***

At this hour of sudden death of our father I want toShare my
heartfelt condolences.Let his soul rest in PEACE in the feet of ALMIGHTY. Have courage to face the situation we are all with you in
sharing your irreparable loss, which no words can fill in. We all pray
God to give YOU the strength. Heartfelt condolences to his family. I
pray to the Almighty Lord to give you courage, strenght and support.
- Jehova Lalsuongum, Rengkai Bible Hill,
Churachandpur, Manipur
***

Rev (Dr.) Rochunga Pudaite, ka ngaisang, ka ngainain ka sun
tak meu che, nang a ang Dr. & Rev. ti ding hi chu ei la tam naw ngei.
Rangkachak inhmang chu thil inhmang ana, i hringna Hmar hnam hai
kan chan che hi chu kut khingkhat sukhmang ang tho kan ni i hnam
chanpuihai hi.Amiruokchu thil pakhat chieng em em hnam le kei ka
mimal khwmin ka hriet le ka lawmna chu Pa Pathien kuom i chawl
hadam ding anta ti kan hriet hi ani, pawi ti el hin chu a dai naw ani tawngbau thiem takin hril hai sienkhawm hril zo chuong naw ni hai, hnam
tadinga i lam lo sat ta hai le thil dang dang a i hma lo dawmna hai hi
thang la hung thar hai hin theinghil ngai naw ni hai kan ngai in kan in
23

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


pm tak meu che, sunna thu tam tak hril ding a tam ana chu tam tak
ziek rem naw leiin, zamuol i taksain mi lo liem san sienlakhawm i hming
hi chu hman hnam lai hin dam zing raw seh.
Vanlalro Infimate, Hmarkhawlien, Assam
***

Dr. Rev. Rochung Pudaite, Krista lungril neitu misionary ropui
tak a nih. Tirko Paula ka ngai ropui ang bawkin ama hi ka ngai ropui ve
a, kei chau ni lovin ama hre chiengtuhai po chun an ngai ropui seng ka
beisei. A lungrila hin mithiem le thiem naw mi hausa le pasie danglamna um lova hmangaina neitu ana; Tripura ram Phaikhuo khuo kilkhawr
a hin a pa, Pu Chawnga kha 1972 khan a hung luta. Biekin lien rak
lo Ngaidi In lo bawlin a uma, chu khuo a chun ama Dr. Rochung hi a
ruolnu Pi Mawi leh 2004 khan an hung sira. Kohran member 143 an
lo um taa; an inkhawmna ding Biekin bawlna dingin a hmuna BIBLE
phumin, a tanna dingin 150000 a peka. Chu Biekin chua khang: 28ft
le a dung 52ft a bawl zo ani tah. Kohran khawm an pungpeia sin thawna Pathienin mal asawm a ra an suo pei. Khawvel um sunghin Chorei
nau hai hin theinghil ta naw nihai.
- Evan Lalkungthang, North Tripura, Phaikhuo
***

Grief starts to become indulgent, and it doesnt serve anyone,
and its painful. But if we transform it into remembrance, then were
magnifying the person we lost and also giving something of that person
to other people, so they can experience something of that person.
- Simon Barjona Joute, Jairon, Jiribam, Manipur
***

Mirethei hai hmangai a mi nun siemtu fam el hi chu pawi ka tiin
ka van pam ngei che de aw. Nangma zar a malswmna ka dawng ve hai
lei hin ka lawmna tawp ngai naw nih. Kan pam tak zet zet che.
Remi Thomte, Sesawng, Mizoram
24

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


***

Your preaching still linger in my memory. Head hunter to Heart
Hunter. A Hero and Great man of God. RIP Rev (Dr) Rochunga Pudaite, Founder Bibles For The World, EFCI and Partnership Mission
Society.
- Darrosang Sinate, Senvon, Manipur
***

Khawvel ngaia hun lo taka fam i chang hin lunglai a thawngin a
na ngei. Pa kuoma thlamuong takin chawl hadam ta rawh.
- Ruth Joute, Malaga, Spain
***

Fam i changin Van Angel ruol hlimin lawm hai sien khawm hnuoi rama ding chun a la hun nawin a lan hma ngei el ie, Pu.
- Vella Hmar, Hmarveng, Churachandpur, Manipur

Ringna a ei pa a lo tling zo zie Isu Krista hnung zuitu miringum
le khawvel po po hriet, rinum harsa beidawng lova rawngbawltu ringum.
Ama leiin mi harsa le pasie lekha inchuk theilo tamtak inchuk theiin
ami siema. Hlaw khawm ngiet lova Isu Krista hausakna intawmpuiin
Pathien ngaisak zawng ani leiin van malsawmna a dawng a nih. Ama
zar le Pathien zarin khawvel po po chanchin tha an dar pha ta a. Hnam
chawilientu, Hnam pasaltha le Pathien pasaltha i sakruong hin khawvel
le ei hnam a sukhning. Vankhawpui a inlawi san hai hin i sak hming
bo nawna dingin thang hung la ngei kan tih. I maksan i nau hai hi kan
invai ruoi ie. Lungchimtein Pathienin lo pawm a che. Thaw thei kan
nei ta naw i sakhming bo nawna dingin hieng hai hi kan la hung thaw
pei ding a nih. Ei Lalpan i nuhmei le i nauhai hlimna le hrietthiemna
pe mawl raw sen.
+91 96128 80972
***
25

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite



Kawng tinrenga Hmar hnam chawisangtu le Pathien ram ringumtaka bawltu Rev.Dr Rochunga Pudaite, Hnam pa a kan nei che kan
ti lai zingin mihriema siemtu che le ringumtaka a rawng i bawl Lalpa Pathienin hun tawkah a ngai ta che a, rinumna tuor ta lo dinga a angsunga
chawl hadam dinga a lak che hin keini i chipui hai hin hun kan la ti
naw ngei ie. Sienkhawm iengkim chunga thuneitu Lalremruot chun
huntawk ati chu ni ngei ata maw. I maksan i mipuihai hin i sulhnung
lamtluong le i sin bangkhaihai thaw ding hin nang anga mitha le ringum, hnam hmangai indiktak hi tum um nawk an ta ti hi maloa kantaphla a nih. Chung Khuonuin Van Paradiseah kumtluonga chawl dinga
a lak ta si che hin chu Huiva anga palaina sinthaw a mitha le hnam
hmangai indiktak nang a ang mi hungtir pek ding in kan ngen mawl che
aw, Pu Ro.
- Lalramsang Tuolor, Muolhoi, Haflong, N C Hills, Assam
***

Pu Dr.Rochunga Pudaite, i sakruongin piellei lo pan ta sien
khawm i sakhming bo ta ngai naw ni a, chuoini reng um ta bawk naw
nih. Zamuol i lo liemna hi pawi tiin kan inpam takzet che, nisienkhawm
,i hringnunin thang alo suo ta meu si a. I damlaia ram le hnam ta dinga
i sinthawhai leiin kan lawm che. Tlangmi le abiktakin Hmar mi hai i
milo chawisangna hi a ropui ka tih. Chuong hai po po neka ropui lem
chu Krista chanchintha i lo puongdar dan hi a nih. You had achieved
great things and for what you have done, you will be remembered always.
You justify the phrase, WE LIVE IN DEEDS, NOT IN YEARS.
May our Loving Lord comfort and continue to guide our Hmar nation!
-Justin Lalsanhim Buhril, Rengkai
***


Aw...khawvel mawina le ropuina hai neka hmun ropui, Van Jerusalem pana in lawi ni hin i maksan, i mi-le-sa, i chi-le-kuong, i u-le-nau26

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


hai kan hril a haiin lungkham bangna ding kan invai ngei de maw... An
hril vanpui chim an ti chu hieng bak hin i chipui lai hin hrilkhi pui
ding um thei din ka ring nawh. An hril Mihrang Pasaltha chu nang
ngei hi i lo nih. I sakhming hi iengtik khawm innghil ngai nawng kan
tih. Tuoilopar iengin kan lungrila tuoini um naw nih thangthar zaleng
lai hin. An hril mi inril, mi chungchuong chu nang ngei hih i lo nih.
Chung Pathien hmangruo nia thil ropui taktak i thawhai hi thangthar
lai hrietzing niin, chawimawina lan hlan zui pei ngei mawl an ti che.
Muol liem dingin kan la phal thei lul naw che! I hringna hi mihriem
thahrui hratnaa chel ngir thei nisien chu maw! Kan theina bak thi le
thau inpawlin kan hung thang ding a na maw... Sienkhawm, mihriem
theina khel tieng a ni ta si, Iengkim chunga thuneitu le roreltu remruotna a lo ni si maw! Hringmihai hin thu kan nei tawp si nawh. Kan
chana khuonu ruot hi tuor thiem le pawm thiem a va harsa ngei maw!
Siemtun iengkim in ta a nih a ti a hin iengkim hi pawm thiem a va
harsa ngei de! Sienkhawm, ei ni a Hming ringtuhai ta ding chun chan
tha ei changna a ni lem si a ti hin a mi hnemin, tap lai puon ang a
min bang tir hlak lem si a. Hi hnuoi silfen hlipa kan um hma po chun, i
sakhming hril hi iengtik khawm bang ni reng um din ka ring nawh, Pu
Rochung Pudaite
- Aldrine Lalromuon Sinate, New Delhi
***

We are deeply saddened by your untimely demise. What moves
through us is a silence, a quite sadness, a longing for one more day, one
more word, one more touch. We may not understand why you left this
earth so soon or why you left before we were ready to say goodbye, but
little by little, we begin to remember not just that you died but that you
lived. And that your life gave us memories too beautiful to forget. Your
footsteps have left an imprint upon our hearts. Heaven has gained an
amazing Saint who has lived a mighty life for Gods kingdom. Rest in
peace mighty warrior & May our good Lord comfort your family. Pu, we
27

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


miss you deeply.
- Patrick, Darpui & Izabella Simpson. England, UK
***
* A tangval lain(1952-54) Mission Compound a chawm naupangte action in Chorus sakpih inasinsaka,tutiengin a hing zing hi.
* A thugen: Thawthei ruollo a inlang khawm ring nan thawthei anih.
* Pu Rochungin Ginnan thil lopi tak-tak a bawla, Gam leh Nam adingin In le Lo,Schools(secular and theological),Hospital,Chawmna leh a
dangdang.
* Bible neilote hin PATHIEN aw a hethei puou a,Amau paua Bible i
suk sak louh uchun Vanramah mikhuol rawi an tih atii.
* Churachandpur khawpi cheimawina dingin RAHCOM a form hi.
* Lal Isu thihna Cross mitin muhtheih dingin Saidan tangah lientakin
a din hi.
* Churachandpur buoi laiin a Pastor pihte thavanghauh dingin USA apatin a lawinu tawh ahung ua,nikhatsung Pastor Cheng Fellowship,paucham khawmna leh Ankuong umpinna a nei ui.
- Rev. Sawngthang, Doulos Inn, Chiengkonpang in a ngaihsan zie,
a it zie leh a sun takzet thu a puong hi
***

COMMEMORATE:

We Adore You Dr.Ro, the inoportune departing us is a great
shock and left us in a Bewail. We Condole You to the world wide and
Bewilder.the world seems like a Doleful look.we know that what we have
lost the moment You breath your last.the world also know that it is a
great lost to a man like You. We are undreamed that a man like you
will come up in the future generation. All Your services unto the Lord
and the World are Commendable. You are a Hero who brought us from
darkness to the light, a poor from a better place, make ways to educate
29

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


to a thousands of people and You have gave us so much and so many
blessing to Your beloved people. It is our sincere wish that you will be in
peace and have a boundles of blessing in the Heavenly Abode.May your
soul rest in peace Dr.Ro.
- James RC Hmar Pulamte(Senvon Tlangval)
***

Hmar mi Hrangval, Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite, Krista Sipaitha, Hmar Arsi, Hmar Bungpui, fam i chang ni hin vankhuo a nguiin
Hmar nau zaleng ruol hai hin hril kan haiin salung a zing ie. Kan Hmar
Buongpui, Buongmawite thina tur nunrawngin a lo man che hin lunglai a nain singmit rauthla a i sakhmel nui mawi lunglaiah par angin
a hung thar ie. Kan hma thuoitu Hmar Arsi, i thang lova Hmar nau
Nu le Val hai hin kal kan hang pen suok ding hi kan inzuom lul nawh.
Thei changsien chu rauthla bekin kan lai hung leng nawk mawl rawh.
Hi khawvel khuol fena ram a hin cham zing ta naw la khawm, a min
an hril vankhawpui mawi a chun tawnlairang le lungkim ten ei lan tuok
nawk ngei ding a nih. I sakruong hi buonlei thuriet lo chang sienkawm, i
sakhmingmawi hi Hmar nau zalengtinhai le thang la hung thar pei ding
hai hin, samin, kan hma thuoitu Hmar Arsi la hung ni rawp i tih.
- Lalremruot Parate, Sielmat, Churachandpur, Manipur
***
*Pu Rochung hin ICI le EFCI pawl hming hi a phuok a nih.
*The greatest man that ever live among the Hmar.
*He is the man who dare to take steps to correct the past mistakes.
*Brave enough to vow for not committing the same error.
*Loyal to his master till the very end.
*True follower of Christ in the love of the poor and needy.

Finally, the man who inspire me through his book, The dime
that last forever. Pu Rochung hi mi mak danglam tak, ama angpui
29

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


pakhat bek khawm um der lo... hnam rohlu, mi huoisen, never repeat
the same mistake and ever learning person niin ka lo hmu ve hlak. Kan
za-na le inpamna a nasa bek bek. RIP
Lalramsang Hrangate (Jim Grene), New Delhi
***

Pa Ro, i hungkir ding nghakhla taka ka lo um laiin, van tieng i
mi lawi san thu ka hei hriet thut el chu, hril ding a va vangin lung a va
na vawng vawng de aw... Kei chun sawt tak i mi la dampui ka lo ring a,
Pathien kawla khawm ka lo hni hlaka, Pathien remruot hi hriet thiem a
van tak de! I mi hmangaina le ditsakna hai ka hei ngaituo hin, i mi fe
san el hi chu ka van pam che de aw... thuin ka hril suok zo hlawl naw
ni ie... Nang a zarin mi tam tak ieng nilo ding ieng an hung ni a, a bik
takin keini sungkuo ngei khawm nangni zara hieng chen phak kan ni
a, kan chung a i thatna, hmangaina le ditsakna hi theinghil ngai nawng
kan tih. Pa Ro, RIP.
- Singpui Khawbung, Dwarka, New Delhi
***

Vangkhuo a ngui luoithli nul kan bang thei nawh. Hmar pasaltha Rochunga Pudaite pielral i kai ni hin. Rethei, Chanhai le Riengvai
nang a zar a khawvel var a lengphak ve hai hin i ta din thaw thei kan va
hei nei tlawm de aw. Khuonu ruot fam thlipui hi kan dang thei nisien
chu, kum sangsawm lai khawm dang kan in zuom i ta ding in. Nang ang
a Pathien ram le Hmar hnam in rieng hmangaitu hi um nawk thei din
ka ring nawh. Chim lo te in Mangtha Mangtha Pu Rochunga Pudaite.
An hril Pielral a chun lengin i hmangai Hmar mipuihai hi milo tuok
lem ta rawh.
- Lalrempui Pakhuongte, New Delhi
***

Hieng zat puon tha le man tam um ding laia Sapram chen chena
30

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


Pu Rochung kuong (coffin) HMAR THANGSUOPUON a inkhum a
ni hi ROPUI ka va ti ngei de. A chunga Hmar Bible inthuta um khawm
hi chuong ang tho chu.

Hnam ei ti ku hi um hmuna inhrosak rak nekin hienga a taka
mani ngeia ei khawsakna peia phur suok hi a nih. Pu Rochungin lien
tak thlira vawi tam, Hmar haiin khawvel ei la dpsuok ding a nih a lo
ti rawp hi a thi hnung chen khawma thu a la hrilzawm pei chu a ni hi.
Thei le thei lova nikuma Hnam Puon inbel ngeia Churachandpurr laia
Martyrs Trophy, HSA Platinum Jubilee lawmna, etc., hai a hnawt hram
hram dam kha vawisun chu mitthlaah a chm zing el. Ei hnam Scheduled Tribe a zieklut dinga hma a lo lakna dam hi inpak um ka va ti ngei
de. A lo va hei inrim nasa awm ngei.

A hmalakna po po a huop lien ang bawkin Pa Pathienin HNAM
a i pek a hin a va hei chieng lawm lawm ngei de. A hnam mipui pumpui
ngaisang hlaw tlk a ni takzet el. Ei puhai sung hi tawng suok der lovin
ei hnam hi chu an va hei chawisang lawm lawm ngei de maw. Hieng
chen sprama an um hnung khawma an nupain mani tawng (thlk indikthlap) ngata lan bie an nina ringawtah khawm hin ngaisang naw thei
an ni nawh.

PASALTHA THANGSUO inhlan tlk (most deserved) a va
hei ni ngei. Inhlntu Hmar Inpui hai chunga lawmna a zuol. A ni ngei,
pi le puhan Silai kp meuva pasaltha an lo Chawimawi hlak anga thaw
makmawa ngaia hmalatuhai hmalakna hi a awm hlie hlie ti naw thei an
nawh. Tu theida lo dingin, HNAM PA seng sengah khawm a lo va hei
thaw hlawk bik ngei. Kan ngai chein kan la va hei thlakhla ngei che, Pu
Chung. SALUTE Pupu!!
- Jessai Neitham
***

31

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite



Ngaisang um, Dr. Rev. Rochunga Pudaite, fahra le hmeithai
sawmdawltu kawng iengkima Pa tak chan changa Hnam, kohran le Pathien ama i rawngbawlna hai hi keini i mi zamsanhai hin thang i suo
nawh ti thei tum um a ta? Duthu ai-ang sam thei ni sien chu nang
nekin kei fe lem lang, i sin hmabak tamtak thlarau hringna tui ngaia
dangchar inthuok hlawp hlawp hai hi lan dawn tir la nuom ava um de!
Sienkhawm Lal remruot hi dang ruol ani si naw leiin ieng am hril tang
ei ta. I hniekhnung Bibles for the World hi Lalpan sukvul zing sien ti
hi ka tawngtai na a nih. Sam 116:15-A mi inthieng thina chu LALPA
ngai a hlutak ti hi na a hrietna chun ka lo hriet hlak a tu ruok hin chu
Pathien thu tak sel ruol lo Krista tadinga pasaltha fam i changna a hin
ka mit ngei a ka hmu hi ropui ka ti takzet a nih. Nikin nia intuok nawk
ngei ding in aw le.
- Hnemi Tuolor, Muolhoi, NC Hills
***

Rethei le fahra hai hmangaitu, inchukna le sakhuona hmanga
Hmar hai khaw eng min hmutirtu Dr. Rochung Pudaite thi hi ei ta din
channa ava ni ngei de. I ropui zie le i thilthawthei zie hi mi tamtakin hre
nuom naw hai sienkhawm, i thi dan ropui zie hin i ropui zie le i thilthaw
thei zie a suk lang chieng hle. Kan inroin kan inpam takzet che. RIP.
Ela Darngawn, Dehradun
***

Pu Rev. (Dr.) Rochung Pudaite, Hnam le kohranah thangsuo
a, Jerusalem Thar i min lawisan ni hin tlang khuo a nguiin i thai, i
nauhai le i Hnam chipuihai lunglam kan invaiin tuorthiem harsa kan
ti takzet. Pu Ro, Hnam le Kohranin kan la mamaw che an sawn naw!
Thei changsien, hi hring khawvela hin la chamin kan lai ro mi la relpui
la kan nuom an sawn naw! Sienkhawm, Khuonu hun ruot a tlung ta si
maw! Thlafam changin i sakruong chu piellei thuoriet hnuoia sam-ang
zlin rieltui ang luong ral sien khawm Hnam le Kohran ta dinga i sintha
thawhai po po innghil ni um naw ni a i sakhming khawm thangtharhai
32

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


lai chuoi ni nei bawk naw nih. I maksan i Nuhmei le i Nauhai Lalpan
umpuiin malsawmna tamtakin vur mawl raw seh.
- Samuel L. Khawbung, EFCI Missionary, Darkhai, Tripura South
***

October 10, 2015 chu hung inhersuokin, chawhnung 2:30 PM
chun ka phone a hungin ri ral rala, Tu kona dar ri am? ti a ka na ka
hang sit chun..!! Ka pu, ka ngaisang le ka ngainat em em, Rev. Dr. Rochunga Pudaite famchangna dar ri,Lungngai dar ri an ti chuh kei din
a lo nih! Pu, thlafam vangkhuo i min lawisan el ding maw? I tupa hin
ka la phal naw che. I sakruong hlutak hin, piellei thuoriet hnuoi a bel el
ding hi ka phal lul nawh ie! Ei hlimthla hai ka thlir hin, famchang din
i mawi nawh ie. Pu, Tawnmang inchang sien ka va nuom ngei deh! Pu,
kumbul lai, i tuhai tuonna tlang (Imphal)ah, kan tuon relna hai EFCI,
Mission Compound le Savio English Hr. Sec. School hai i hung sir
tawk tawk hai kha ka dawn kirin a va hlu ngei de! Ei hun tawpna tak a
lo ni pei a lo ni maw Pu, i va felin i lo va dawn kim ngei de aw! Pu, A
rawng i lo bawl chung Pathien le a lungdithai lengna van Jerusalem thara
sieng mi lo inlawisan ta la khawm, i kut suok hlu taktak hai, i tawngbau
khuoi anga thlum le i hlimthla hai hi vawng zing ka tih fam ka chang
hma khat chun.
- Upa John Lalhminglien, Imphal
***
Aw Zion tlangval Pasaltha huoisen, kan la phal naw che de aw! Sienkhawm
inthe ei lo tul el ta si maw? Ngaiin ka chel thei naw che. Pielral tieng i
mi liem san hi chu tuor thiem a van tak lawm lawm ngei de! Aw! Chung
Pathien sipai huoisen! Dr. Rev. Rochunga Pudaite i sakhming hin chul
ni nei ngai naw nih.
- John L. Vankal Muolhoi, Haflong, N.C Hills
***

Tuisen PMS school staff le studenthai chun Date 12, October


33

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


2015, 9 AM khan Rev. Dr. Rochunga Pudaite sunna program school
compound ah kan hmang. School khom ni 7 sung sunna leiin khar a
nih. We express our deep and profound grieves for our departed founder
and father and President of PMS, our educational foundation.
- Ellic H Biete Headmaster. PMS Tuisen
***

I hnam chapui Hmar ta dingin hril a hai ngawt el, fam i chang
ni khan Hmar hnam le ram a ngui ruoi el, kil tin le kil tanga Hmar
nau haiin kan in pam ngawt el che. Sim le Hmar, Sak le Thlang a mi
hai lunglai a thawnga, hnam ta ding chun vanpui a chim hiel a nih.
I sakruong tawng nawk ni um ta naw sien khawm Hmar nau hai hin
kan innghil phalnaw tak zet che. I sulhnung hung suia i hmathlir ang
hmathlir nei ve a, thahnem ngaia ringumna nei Hmar hnam chawisangtu ni dingin kan lungrilah mi them dang lam sien la. Fam i changna
hi Hmar hnam ta dinga tirko ropui tak a inchang sien, hartharna, insiemtharna, ringumna, tumruna neia zaikhata luonga, kan theina zawn
seng Hnam le Pathien chawisangtu ni thei ding le kohran inpumkhatna
chen parsuok sien ka nuom ngei. Salute Hnam Pasatha Dr. Rochunga
Pudaite.
- John David Hmar, Hmarkhawlien, Cachar, Assam
***

Hnam hnuoihnung le retheihai pa, Hmar hnam chau nilo hnam
tamtak damna kungpui Rev. Dr. Rochunga Pudaite. Taksa rama inthe
lo ni ta inla khawm lungril a chu nitin a tharin kan ngaina zuol deu deu
che! I rawngbawlna le i inpekzona hai hang en le ngaituo hin khawvel
ah Isu Krista lungril put hnaitu tak i ni ti hi kan hmai nawh. I mi hang
maksan el hi chu lungril ana in tap naw thei kan nawh. Miretheihai pa
chu i lo tlin khawp el.
- Sumlamrawn Hmar, Parbung, Manipur
***
34

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite



A leader of the finest quality, a visionary whose inspirations
will continue to live in perpetuity, an educationist and a reformer who
brought the torch of education to light up the darkness of ignorance that
enveloped the hills and villages of our beloved land. Reforms the society
and its associated structures with zeal and passion through display of
mighty faith and vision rooted in the obedience of his God whom he
loved more than anything!

A great orator and writer who speaks and write equally pursuasively with great confidence that always stems from his love for his God.
An oustanding diplomat for the Gospel he abide with till the end. The
void he left behind will be truely hard to fill in as much as to the standard
he has had built. May his legacy continue to live and inspire generations
upon generations to come. Salute to Rev (Dr) Rochunga Pudaite, the
hero whose dreams and vision made it possible for others to dream and
vision.
Joyful Zawlthanglien Thiek
***

Hringmi zaleng tamtak tading a, chunnu ieng a chawilientu,
HMAR BUNGPUI, in zinna chawlsana van khawpui i min lawisan
hin suilungmawlin hril kan hai ngei. Khawvel sandamtu thi tuorpui lei
a simkhawlei inhningin, nisan a var ansuo ngam naw ang khan, thei
changsien sunpuitu dingin ko ve hiel ka nuom. Sienkhawm ringumtaka
a rawng i bawl Lalpa hmangaina angsungah hnung ngai lova i leng ding
kan thlirin luoithli nul kan bang thei lem chau anih. I maksan Hmar
nau hai hin i sulhnung kan suina,hnam tadinga in pekzona le Pathien
tadinga i sinthawhai popo,thangthar le la hung thar nawk ding haiin I
sak hming hrila I hnuhma kan hriet le hmuna poah,a rawng i bawl Lalpa
hming chu chawimawiin umpei raw seh. Pu Rev. Dr Rochunga Puidaite,kan inpamin kan thlakhla tak zet che
-Marina Lalnunmawi, Pherzawl
35

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


***

Pu Rev (Dr.) Rochunga Pudaite ang mi ropui leh belhchian dawl
rawngbawlna kawnga thawh hlawk leh dau zau, fing leh remhria, thiltithei leh hmathlir nei zau thra bawk si hi Zofa te hian kum 100 lo kal leh
tur ah hian midang kan nei leh thei angem le? Chuti khawpa mi ropui
leh kawng engkima mi thawh hlawk ani. A nuna Pathian inpuanna (Revelation of God) zozai hi mihring tawng mawina hian a sawi kim seng
lo vang. Hetiang mi Zoram khawvelin a chan ta hi a pawi hle, Zofate
thinlungah erawh a nung kum khua tawh zawk ang.
- Lalchawimawia Darngawn
***

Pu Rochung Pudaite hi ropui ka tina le ka ngaisangna inthup
pakhat entawn tlk a ni ka tina tak chu, kum tamtak eini lai um ta lo
chau niloin US a khawsa ta hrim hin Nu-Tawng (Mother-Tongue) chau
hmangin a nuhmei Pi Mawii leh an inbiek hlak an ti chu! Hi lei hin
Hmar tawng hi eini nek hmanin a thiem lem hrim a nih. Entawntlak
tak niin ka hriet. RIP.
- Rolland L Khawbung
***

Bibles for the World, Gospel Chanchintha khawvel hnam tina
thedartu Hmar Arasi lien Pu Rochunga Pudaite an her liem ta el chu
a pawi ngei maw! A sin inrimna maksana chatuona chawl ta dingin
Van kawtsuoah Van mipuihan inri dur dur a kut benin lo tuok an ta,
Sandamtu lengna Zionah thlamuong in chawl tang a tih, a maksan a
sunghai le kohranhai Pathien in umpui pei raw se.
- Mangtinchung Hmar
***

An hril pielral rammawia chawl dingin, hi khawvel rinuma hin
Kristaa i tu le te hai I mi maksan ta mawKan phal theinaw che kan
36

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


ngai em che i tu le te hai hin. Pathien ram le Hmar ram chawisangtu
kan pu, kan pa, thei chang sien chel che kanla nuom ngei aw.
- Sari Lalruotkim Fimate Khawlum
***

Hmar hai ei pa ka lo ti hlak le ka ngaisang em em, le mi thangkai em emin fam a mi hei chang san el hi Hmar hai ta ding chun vanpui
a chim nin ka hriet. Pu Dr. Rochung Pudaite, i sakhming hi Hmar nau
zaleng hai lai hin bo naw ni. Rest in Peace.
- Samuel Ramdinthar
***

Pu, mitthli a ko kir thei la ni la chu i maksn i hnam chanpui i
kohran maksan hai hin mitthli hul hman lovin ko kir kan nuom che a,
sienkhawm pa hun ruot a lo ni ta si maw! Vawisun hin Pathien thil siem
khawmuol khawm a a sn che an nawm. Ei inthe ni a hung tlung hin
the nawna ram ka ngai, a tawi ngei maw hnuoi lawmna chu par angin a
chul nawk ta, inthe naw thei eini naw maw.
- Cynu Thiek
***

His love for Meitei remain forever. We share and join our heartfelt sorrows with your family. We are praying for their family members &
relatives.
- David Ningthemton
***

You are such a treasure for all Hmar people. You make us proud
to be Hmar. May your soul rest in peace Sir.
- Kc Thomas Sanate
***

A va zuk pawi thei ngei de aw, Pu Rochunga Pudaite. I Hmar


37

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


Hnam i maksan hai hi kan lan zo zapnaw vei le maw??? Nang ngei hi
i ni Hmar Hnam Pasaltha indiktak chu. I hnam chanpuihai hin i sulhnung hi hung zui pei inlang nuom a um tak zet a nih. I Lallukhum le
Lalpa kuomah thlamuong takin lo chawl hadam ta rawh. Thina tuok
sungkuo hai Lalpan a thar takin thlarau le taksa malsawmnan chenchil
mawl raw sen.
- L Venghim Hmar
***

HMAR BUNGPUI A TLIEK: Khawvel pumpuia Pathien
thuhring inzapui lova a thlawn a semdartu le Krista pasaltha huoisen
Rev. (Dr) Rochunga Pudaite, mi retheihai dawmsangtu le khawvel hma
a Hmar hnam tarlangtu. Thuoitu tling, hnam le kohran ta ding a rohlu
tamtak mi maksan pektu, thangthar pei lai khawm a hming dai ta ngailo
ding ei chan hi ei va chan ropui ngei. Ama ang hi hring khawvel a hin
pieng nawk an tim le.
- Lalhmuok Famhoite, Rengkai
***


When I heard that Reverend Rochunga passed away, I was saddened. And still yet, I cherished what he had done for the Hmar community, in those faithful 88 years serving God. I recall a movie that
was made about him, called Beyond The Next Mountain. I received the
movie from a friend, here in the states. It is hard to accept that he is
indeed Beyond The Next Mountain, having passed into an eternal and
much deserved place in Heaven. I cannot adequately fathom or convey
the extent of his legacy, and all the hard work he has done to glorify
God, but what I can do is say that he has established a hallmark example
of what it means to be an exceptional human being, and Christian. We
will miss you, our dear Reverend, and while you may have passed, you
and your good works shall forever be immortalized for the many you
38

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


have helped. Good bye, Reverend Rochunga. Good bye, and thank you.
Mai Ladymore, US Embassy, Jordan
***

Kross thu chu bohmang mek hai ta ding chun invetna a na,
eini sandam mek hai ta ding ruok chun Pathien thilthawtheina a nih
ti thu hi hieng ang hin ka lungrilah a hung inlang tlat chu tie. Dr. Rochunga Pudaite chanchin hi Hnam le Pawl a bohmang mek hai ta ding
chun invetna a na, Hnam le Kristaa sandamna chang mek hai ta ding
ruok chun Pathien thil thawthei zie le amaa ringna innghat ngamtuhai
thangpuivattu hnai zing Pathien a ni zie suklangna ropui tak niin ka
hriet. Tirko Paulan, a min chuktuhai ni ro, a ti ang el khan Pu Rochung
a nuna inthawk hin inchuk ding ei va hau ngei. Thil umsaa ringna innghat lovin, thil la umlo, um dinga beiseina neiin ringnain kal a chawi a.
A tum ram a tlung hma khat chu harsatna thlipui nuoi vel kara khawm
hmatieng a pan taltal hlak. Thiltha thaw ding a hmu hai chu, Thaw ro,
ti lovin aman bul a tan a, Ami sukhrattu lei chun iengkim ka thaw thei
a nih ti thu ziek hi ringin hmu theilohai chu hmuin kal a chawi taltal
hlak. Chuleiin Pu, Dr.& Rev. Rochunga Pudaite hi thangtharhai ta ding
chun ringnaa ei Pa tia inbuk hi a phu hlein ka hriet. Ka thu tawpna
dingin. I thiemna, varna le hrietna hai, harsa taka I hlaw suok, I sin
inrimna lawmman hnuoia ram le hnam kohranhaiin kan sikna khela
Lalpan Vana Lawmman tamtak pe raw se che.
- Lalbuotsai Buongpui
***

Hmar mi ril Bungdawntuoi hriet lo karin fam thlipui nunrawngin a hertliek ta ie. I zar hnuoia lengtin nau-hai salung a zing.
Sawnfang tuoi ang a intuoi thar din i mawi si naw maw? Thlafamhai
vangkhuoah Ar-ang inlawi lakhawm hringlang tlang a chun vawikhat
bek hung nghakirin Hmar nau zalengruolhai hi hung thlir vawng vawng
raw aw. I sakruong hi thlafam muol a zal ding chun kan la phal naw vei
39

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


leh. Thlamuong takin Pa angsunga chun lo chawl vawng vawng ta raw,
Pu Rochung Pudaite.
- Zawlthanglien Khawbung, Tinsuong
***

Pu Rochunga Pudaite-in Pathien ram a kona vision a hmu ang
a a thu (Bible) an chukna le zani lai chen a rawng a lo bawlna hi a ropuiin lawm a um a nih. Ka lo hmu ve dan chun Pu Rochung hin Pathien
a hrietchieng leiin Pathien thu a awi ngam a. Inngaitlawmna neiin a
nuhmei Pi Mawii leh inthuruol taka rawng an bawlna hi Lalpan mal a
sawm a nih. Pathienin ropuina chang raw se! Ama Pu Rochung lo um
ta naw sienkhawm Lalpa thu tiem chu a la um zing a nih ti hriein ei
hmazawn sengah Lalpa ram inzau ei tiu. A sulhnung sunzawmtuhai,
abiktakin PMS le EFCI Lalpan thuoi pei raw sen cheu.
- Lal Roshyama Hrangchal, Dehradun
***

Hieng anga mi ropui hi ei ni a bikin Hmar nauhai lai a pieng
nawk ding chun kum tamtak an vawi tul tang a tih! Hi thina hin ei inna
anthawk mi kei har tawl sien nuom a va um de aw...
- Japheth Vanlalentawn Tuolor
***

From darkness to light anthawka mi thuoitu a ni chieng


- L D Hrangchal Hmar
***


A va zuk pawi char char de Pu Rochunga Pudaite, ieng thawthei ta naw sienkhawm a taksa dam a a la um ringawt khawm a Hmar
nauhai ta dingin thla a la muong vei leh, RIP.
- Chonga Joute
***
40

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite



Inpam i va um de aw, ka na ngawi ngawi el a ni ie. Pu Rochung
Pudaite nang ang hi an hung suok nawk thei ta dim maw...Ka van pam
ngei che de aw.
- Zothangpui Intoate
***

Lalpa remruot dang ruol an nawh. A sung le kuo a maksan hai
le a rawngbawlpui hai Lalpan umpui pei raw seh.
- Elties Infimate
***

Pu Rochunga Pudaite, i va pam ruoi ruoi de aw! Damlai ni a Lal
Isu tuok hman ta lovin muol i lo liem el an ta maw! RIP
- Hranghmunlien Varte
***

Ei hnam le kohranin ei chn ropui ngei ie. Ama hi India constitution hnuoia Hmar hnam Tribal list a ziek luttu a nih. Ei inpam
takzet.
- Remsangpui Songate
***

I khuol inzinna tluong taka i thang i suo dn hi entawn tlak i
niin inchuk ding tamtak i mi maksan pek ani ie. Ngaisang i va um vang
vang de aw.
- Elkanthang Thiek
***

Khawvela ka mi ngaisang laia pakhat a nih. Inpam um ka ti
ngawt el.
- Zai Rempui Hmar
41

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


***
What a great loss, specialy for the Tribals. RIP Pu Rochung.
- Roneimawi Khawbung
***


As Ambassador of heaven and his tenure of posting on Earth is
over he is call back to home posting by his Master.
- Chongthu Thanga
***

Pu Rochunga Pudaite, i la pam deu naw maw! In rimna lei a
hlawtlingna nasatak dawngtu han i sulhnung hungzui ngei kan tih. RIP.
- Rochung Hrangchal
***


Hmar sarawnpar thliekin a lo um an ta maw. Inpam a va zuk um
de aw. Hnam pasalthra indik takin muol a mi hang liemsan el ta chu
Hmar hnam pumpuiin sun mawl ei tiu. RIP, Pu Rochung.
- Immanuel Varte
***

I pam ngei el. RIP! I salute you. Thang isuo ie, Pu


- Paul Noyfang Hranngul
***

R.I.P. kan thinlungah i nung reng ang.


- Mahlimi Taite
***


Inpam a um ngei el ka hang hriet chu ka mitthli dang ruol loin
a sur el chu tie. Inpam man a inchel thei ani si naw maw, awi..ana ka
ti taluo apawi taluo. A rawng i bawl Lalpa angsung a thlamuong takin
42

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


chawl raw aw ka pu dit tak.
- Mawi Lungtau
***

Chatoun ram a lo chawl vawng vawng ta raw!


- Amezia Lalditsak Nungate
***

Ngaituona a fang ram ram el chu tie maw!


- Vanholland Inbuon
***


Hnam ro pakhat ei chan chu a nih. Hring sawng ding chun thi
a lo tul si maw. A dam lai a a lan hawk em em kha Tuiruonga len deng
kha ana... RIP.
- Jim Hranngul
***

Ka mi ngaisang tak i nih ...i salute....Dr. Rochunga Pudaite RIP.
- Lalrimawi Hmar
***

Hmar Arsi a her liam ta... Pa ang chhungah muangten chawl
ang che...
- Amaws Sailo
***

Inpam a um...A great loss for the world. A rare Eimi Achiever
in the Hall of Fame.
- Paulianlal Singphun
***

Mi ngai lovin an leng ram thienghlim a kir an rel naw an fe liem
pei, hnuoi hi hnungsawn ram alo nih.
- Jehova Nissi
43

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


***

Krista tadinga Mihrang Pasaltha Pu Dr. Rochunga Pudaite, piellei thuo riet hnuoia samang zala rieltui ang i dai ding chu ka la phal lul
naw che.
- Nicholas Inbuon
***

With the passing away of Pu Dr. Rochunga Pudaite, a light has
gone. A great soul with a visionary, an eminent person who tried and being helpfull to everyone is no more with us, leaving a big vacuum behind.
We miss him. May his soul rest in peace.
- Lallukhum Fimate
***

Kan inpam che, Rev. Dr. Rochunga Pudaite. 1987 khan Darlong Bible Thuthlung thar ami sut peka, chu taka inthawk chun Darlong phaia Pathien Thlarau sinthaw malsawmna nasatakin a hung inlang pha a nih. A rawngbawlna leia Pathien malsawmna chu Tripura ram
pumpuia, abikin Darlong hnamin nasatakin a lo chang ve leiin, iengtin
am Pathien rama mi thuoitu hi theinghil thei kan ta? Kan inpamin kan
inro tak zet a nih.
Rev. Neilaia Darlong
***

Dr. (Rev.) Rochunga Pudaite, muol mi lo liem sanna a inthawk
hin ei inpam thu le Ram le Hnam, Kohran ta ding a mi tangkai, ringum,
indik, thilthawtha thu hi ei ziekin ei tiem rawn ta hle a. Facebook hraw
tlangin hieng thil hai po po lei hin Ram le Hnam,Kohran ei keihruoina
a hin le mani mimal senga iengam inchuk le a hnung zuina ding ei nei
a ti chu ka hung hril ve nuom ani lem. A dam lai ni a a lungdaw mawi
tak ei i hril hai po po hi ei Hnam mipui hin daw thei ve seng inla nuom
a va um de.
Laltluongpui Thiek, Shillong
44

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


***

Pu Rochunga Pudaite, mi ropui leh zahawm tak, Bible leh
rawngbawlna hmahruaitu chu hriat reng leh chawimawi tlak a ni e.
- Laltleipuia Darngawn
***

A thi hma a inthawk renga khan ka ngaisang zie ka lo hril hlak
a, ama chau ni lo, kan pam zie chu thei chang sien ka dam ding kum
hi kum nga beka hang sem khawm ka nap hiel a nih. Anachu ieng am
ei hril ding... Pu Rochung mi petu chun ama neka thuoitu var, hnam
hmangai le thilthawthei mila pe ngei nawnim lets just hope it.
-Ls Khawzawl
***

Inpam va um de awww...Ei hnam ta dinga a tangkai zie chu
a hrietu seng ei ni ka ring chu el khelah ei hnam ta dingin Hmathlir
tamtak khawm la nei ngei ding ana. Chuong hai po po maksana ami lo
inlawi san el hi hnam ta dinga channa ropui tak ani ka ti naw thei nawh.
Mihriem thilthaw theina a hringnun kei sei thei nisienla chu hratna le
hriselna thar inthuoma kei sei pek ka va nuom de awww....Lalpa kan
chunga thuneitu le a neitu i na, i mi lak pek ta si chun ieng am hril
thei kan ta, amiruokchu i mi lakpek ta si chun Pu Rochung anga ram le
hnam ta dinga mi tangkai tak el pakhat bek mi pe nawk ngei ngei dingin
Lalpa, I kuoma kan hung ngen mawl a nih.
- Messia Zote Hmar
***

APJ Abdul Kalam - Peoples President;Pu Ro - Hmar Pasaltha
Thangsuo, in hniekhnung suiin hringnun suor sie pal thlang ding kan
la hau ngei. Ngai in va hang um vawng vawng de aw!- EL Hmar
***

45

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite



Ama hi mi tamtak tadinga malsawmna a nih. Hmar-hai India
Schedule Tribe (ST) List a 1954 laia lo ziekluttu a nih. Hril el senglo
thiltha tamtak a damlai ni khan a thaw. Tulaia hung inlar ta em em,
Hmar Thangsuo Puon khawm hi ama design suok ngat a nih. Inpam
a umin, Tlangmihai tading el baka Khawvel tadinga channa ropui tak
a nih. Ka Pu Rochung tuhin inthe hri inla khawm nakie van ah lan
tuok ei tih aw. Salute! Pu Rochunga Pudaite hi ka mi ngaisang chu a
va ni ngei. Thlatina 40 Lakhs neka tlawm lo ei ramah Education tieng
a sengtu, Tlangmi (Hill-tribes) hai hi khawvel a retheina, fahrana le
mawlna lak a mi sansuoktu a nih. Khawvel mihriemhai ta ding a taksa le
thlarau tieng mi tam tak Pa khawm a nih. Eimi International Achievers
Award (EIAA) 2015, 20th December 2014, 5PM a YPA Hall, Hiangtam Lamka, CCPur hmuna sem a ni tum khan Eimi International
Achievers Award 2014: Achiever in Mission Works chu Rev. & Dr
Rochunga Pudaite hi inhlan a nih.
- Lrs Puruolte Hmar
***

Awia, ka van ui tak em. Lalpan asunghai umpuiin thlamuan
rawh se.
- Rose J Nunui
***

Pathien hun ruot ni ta sienkhawm inpam a umin inro a la um
tak zet.
- Samuel L Songate
***

Hnam le kohranin ei chan ropui ngawt el hieng ang mithiem le
mi var thil thawthei ei hnamin ei nei nawk dim maw.
- H Hmar Tuolor
***
46

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite



Ei chan rapthlak hle, a sunghai ka tuorpui tak zet. May his soul
rest in peace.
- Joyslyn Momoi Buhril
***

A sinthaw a chawl san ding nisienlakhawm a la hun naw deuin
ka hriet. Lusun sungkuo hai Pathienin thlamuongna ditum takin inthuom raw se.
- Lalrammawi Faihriem
***


Inpam i um tak zet. I hnam chanpui le i kohran haiin ngaina
takin kan inthla che, tho nawk ni a inhmu dingin.
- Thangsuolien Songate
***

Hnuoi hringnun hi chu aw, tawp hun a nei si maw! Inpam a um
ngei ie! May his great soul rest in peace.
- R L Muon Inbuon
***

Pathien ramah alo inpekna zara tam takin hremhmun ni lo vanram an lo chang ta hai zuk ngaituo chun a va ropui de...entawn tlak ava
ni ngei de.

- Khatdung Lal Tupa
***

Hieng lawm lawma a ram ta dinga hmalatu khawm a lak ta chun,
ei khawvel hi sawt a um chu ring a um tanaw kher el. RIP.
- Joicy Hekte Hmar
47

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


***

Ei inpam hle lai zingin ama chu lawmpui a um de aw, a hnuoi
sin inrimna ra thlan dingin ami lo maksan ta chu.
- Josanglien Joute
***

Ei va chan rapthlak ngei! A true inspiration. A man who has
nothing yet has everthing in Christ. You will live long in our memory.
- Khuma Hekte
***

Your footsteps will always remain in the Hmarrams greenish
hills.va pamhmai de aw.....RIP.
- Lalhmingthang Ernesto Fimate
***

A pawi ti naw chu hril ding a um si naw, hnuoi hi ei ram ani si
naw cham sawng nuom inla khawm...RIP.
- Simeon Khawbung
***

Hnuoi le khawvelin a ROHLU a chan ta ie. A sakruong chunga
khawm Lalpan malsawmna chang mawl rawh seh. Kan pam takzet el
che ie aw Pu Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite! Khawvel hi a ngui ruoiin ka
hriet.
- Vara Puruolte
***

Khawvel a hin Pu Rochunga ang hi kan mamaw a nih. Hmar
nau hai hin Pu Rochunga thina hin challenge tha tak pe ngei raw seh.
- Stephen Lalneithang
***

Inpam chu a umde aw, ei thuneina hlak an naw a, a neitun a
kuoma chawl hadam dinga a thuoi an ta si a maw.
48

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


- Fimliensanga Infimate
***

Thina hma a hin chu mi lien le mi chin, mi pasie le hausa,
iengkhawm thlir lovin nunrawng takin ahmaah an kun el a na maw. Aw
thina! ava rapthlak ngei de.
- Vivite Genevi Khawbung
***

HMAR BNGPUI A TLIEK IE!! A sin thaw hmabk tunam
sunzawm a ta aw.
- Augustine R Puruolte
***

Pm tiin khawvel hi ei la suok san seng ding ani ie maw Pu? I
kut hnung le sulhnung a hin tum ni nawk a ta? Remruottu chung Pathien angsungah nang chu lo chawl tang i ta, rauthla bekin Hmar tlang
dumduoi hi hung fang ve zing hlak raw aw Pu?
- Iryne Hmar
***

Ei va chan nasa ngei de vawisun chu ...a pam taluo ei hnam
rohlu a tliek an tah ie. RIP.
- DF Dinpui
***

Hmar miropui ei lo chan ta ani maw...lusun sunghai Lalpan
umpuiin malsawmpei raw se.
- Sarah Amo
***

A va pawi lawmlawm de maw ei hnam mi ropuiin a mi liemsan
el ta chu! Sienkhawm a thiltha thawhai theinghil nawng ei tiu.
- Pui August Thiak
49

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


***

Ka va han ui tak che em, thlamuang takin Lalpa hnenah hahdam taw ang che aw. RIP.
- Adnan Lal Biakmoia
***

Thanghlui han an mi liemsan mek hi a pawi tak zet. May his
soul rest in peace. However, his legacy would lingers and would continue
to inspire us.
- Zori Sang
***

Pu Rochunga Pudaite inpam a umin lungril va sukna lawm lawm
ei hnam ta ding a rohlu mi tamtak ta ding thangpuitu, kei ngei khawm
naupang chawmna a thaw zar a mirethei lekha lo inchuk thei, ka ngaisang em em ka theinghil thei lo a va pam lawm lawm de. Inpam thu hi
ziek seng ruol an naw, a Pathien thu hril ngai nghawk um lo kha ei ngai
ta dal ding chu a va pam de Pu Rochung kan in pam che.

- Puii Morris, Australia
***

Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite thihni a lo thleng ta mai hi mihring
lam danah chuan tuar thiam ava har em........ ka va ui tak em...
- Lalduailova Faiheng
***

Nang ang hmangaina le lunginsietnaa retheihai sawmdawl hlak,
i sakruong buonlei chang ding chun i pam taluo deu naw maw.....
- Hranga Hmar
***

May hi soul rest in peace on the lap of the Saviour and the
Christ. Peace be upon his family members.
50

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


- Jom Fogswimmer Gangte
***

Hmar Sarawnpar thliekin a lo um an ta maw....Inpam a va zuk
um de aw...Hnam pasaltha indik takin muol a mi hang liemsan el ta chu
Hmar hnam pumpuiin sun mawl ei tiu...RIP, Pu Rochung!
- Immanuel Varte
***

Ka van pam de aw. Tling lo ding nang aleia tling, muolphona
ding a nang a leia muolpho lo a Hmar hnam I lo indinna hai po po a kan
uong pui che. Tlamuong takin ei Lalpa kuoma lo chawl vawng ta rawh.
- Lalrohlu Infimate
***

May his soul R.I.P. Ei hnam pasaltha indiktak inpam a um ie.
Nikum laia Sinlung Badminton Association in Hmar Martyrs Badminton Tournament (Muolvaiphei) le HSA Platinum Star Hunt (Sielmat) huoihawt a ni tum a khan Pu Rochung hi thahnem ngaitaka mi
hung uopa thu a hung hril hai kha ka ngaituo kira, khang lai ka lo um
ve kha kan sir naw ngei.
- Imma Pulamte
***

Nikum 2014 kum bul lam khan Aizawl-ah lo kalin Hotel Regency-ah an thleng a. Pathian khawngaihna a vangin hun thawl tak
neiin thu tam tak min hrilh a ka zawhna min chhan ka theihnghilh
ngailoh tur chu, Engtikah emaw chuan Pathianin Hmar Hnam tan
Ram min la pe ang tih hi beiseina nung neiin ka ring tlat a ni a ti. A mi
thianghlim thihna chu Lalpa ngaih chuan hlu tak a ni. Hmar Arsi Lian
a Her Liam ta. Kan thinlungah i nung reng ang.R.I.P.
- Mahlimi Taite
***

Ei va chan ropui de aw a. Krista pasaltha, hmathlir sei tak nei
mi, Hmarhai suk hmingthatu a sung le kuohai Lalpan umpui raw se.
51

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


- Jesuit Hmingmoi Khawbung Darngawn
***

Hmar hnam chawisangtu kan pam tak zet che.Pu Rochunga Pudaite, may your soul rest in peace.
- Elizabeth Varte
***

Khawvel a ka mi ngaisang pawl takin chatuon ram a mi lo inlawisan el chu a pawi de aw. Lusun sungkuohai ka tuorpui takzet.
- Henry S Songate
***

So weve lost a man of might, a mighty man of God, a God-loving soul. Its a great lost for mankind, but a great gain for his master.
May his soul rest in peace in His loving arm and his dear family be
strengthen to go thru.
- Suon Gangte
***

Pu Rochunga Pudaite ang a thluok tha le thiemna, varna vision
nei tha mi Hmar hnam lai hin Pathienin mi pek nawk mawl sien aw!
RIP.
- Vasty Ruolngul
***

Oho! Hmar pasaltha fam alo chang ta mawh a lekhabu ziek
Tlangchar Tuihnar kha ka hringnun kalchawina a ka tangkai pui taluo.
- Julie Lalruotkim Hmar
***

A great loss not just for the Hmars but all their kindred tribes as
well and for the Christian world as a whole. May your soul rest in peace.
- Stephen Lalremkunga Thianglai
***
52

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite



Pu Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite thina hin lung a suk lengin
lungnat aum ngei deh! Chung Pathien remruotna chu dang ruol an ta
si nawh maw! A pawi ngei a pawi ngei thina nunrawngin a lo herthliek
che hi Pu Rochungna kan tih. I sakhming hi kan sam kan sam el ding
chau an ta a maw! Ana ana ngei el...
- Paul Zote
***

A nuhmei Pi Mawii thil hril ka hriet zing chu, Pu Chung hin
Jorhat a inthawkin bul a tan a, hi chen hi a fe thei ana, nang ni Churachandpur a inthawka bul tanhai lem hi chu hi neka hla lem fe in tum
ding a nih a mi ti kha vawisun ni chen hin ka la theinghil thei nawh.
- Eddie Sanate
***

Ei inpam takzet a nih. Lalpan a sunghai umpui mawl raw sen.
Ei tawgtainan lo san seng ei tiu. Chun ei ta dinga a thil lo thawsuokhai theighil pek loin chawimawi tum seng ei tiu.
- Jefrey L Pakhugte
***

Hnam pasaltha, Hnam rohlu, Krista Pasaltha ei hang the el hi
chu umngaina ka hriet naw ani deu tak. Pila siem pila vek kir nawk dinga siem ei ni si. Inpam a um takzet el.
- Rothang Thiek Tuolor
***

Chengrang chawi lova Hmar hnam suk ropuitu, theidana thang
lova Gospel ralthuoma hnam sukvultu, hieng baka Hnam Pasaltha hi an
um nawh. Pasaltha indik, hi khawvel a I maksan I sung le kuo, I hnam
chanpuihai tadingin channa nasa tak ava ni de. Sienkhawm van hmun
a um hai tadingin hlawkna nasa tak ni ngei a tih! A rawng i bawl hlak
53

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


Lalpa chun lo kuongkuo sien la che, Seraphim haiin thla khwngin lo
hmuok raw hai se che. Muongtn chawl mawl ta raw....
- Rohminga Khobung
***

I va pam de aw Pu, i thini hin Hmar hnam chau niloin khawvel
hi a ngui a nih. May your soul rest in peace.
- James RC Hmar Pulamte
***

A mi thienghlimhai thina chu Lalpa ngaiah hlutak a nih. Van
thangsuopuon Lalpan lo inbattir ngei a tih.
- Kim Traite
***

Kan pamin ka lan ro de aw. Ama ang hi ei mamaw a Pathienin
ami pek nawk theina dingin hniin tawngtai ei tiu.
- Rohnem Changsan
***

Thina hi pumpel thei nisien chu maw... Kan Hnam Pa, i fam
ni hin I hraichawi Hmar nau zalenghai lunglai ava thawng sei ngei ie. I
sakhming nghilni um ngai naw nih.
- Thanga Zate Hmar
***

Van kona dawngtu ropui zie ka ngaituon hnuoi a dam a la um
haiin sun mawl raw hai seh. A damlai a sing tamtak hai ta dinga malsawmna a ni ang khan a takasa hi a nina ang a hnuoi a a kir hnungin hin
mihriem billion tamtakhai kuom a thu hril nawn raw seh. Hmar hming
a lo del det tlat a, a hnam chanpui le a tribal chanpui hai chun inpamna
thu hril nawn ngei an tih. Khawvel mipui tamtak hriet le ngaisang um
thi ni hin ngainat lei a sntu pungkhawm hai sien, Hmar mithiem le
ropui leim ni hin khawvel hmun tina cheng Hmar nau hai mitthli sur
ie. Rest in Peace, mihrang ditum Dr. Rochunga Pudaite.
- V K Pangamte
54

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


***


Pu Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite, i vul lai ni a tawi taluo, i hrai
chawi Hmar hnam han, i sakhming hi nghil ta ngai nawn kan tih.....
RIP.
- Lalzarsang Khawbung
***

Ei miropuiin zamuol a mi lo liemsan el chu an ta a maw! Lunglai a na vawng vawng ie!
- Djaes Hmar Khawbung
***

Hmar mihlui ei thlawng peia, mithar an hmun hluotu ding hlak
ei um ta nawh. Kan pam tawp a nih.
- Lunhmingthang Khawbung
***

I thina comment ding a kan hang um tawl el hi chu nuom a
umnaw ngei. Sienkhawm a rawng I bawl Lalpain hnuoi rinum le in the
dingin a mi suong um Lallukhum khum dingin a ko ta siche maw. I
hratna le thiena popoin an dintu che rawng I bawl khel a Hnam ta dingin I theina le hrietna hai suoin I num hmang ka hang suongtuoin Dr
Rochunga Pudaite ei the ta ti insam an tak ngei ie. A mi siemtu rorelna
sunga um ei ni si a kan phal nawh ie.
- Joel Songate

For him death is not the end....for i know he has left behind a
legacy so great as love. Earth is poorer, but Heaven is richer today.
- Ngursangzuol & Sylvia Sanate, New Delhi
***

Inpm ava um de aw. Ka naunu Josie Varte, a hung piengsuok
hlima ami chibai/congratulate hmasataktu kha ana. RIP.
- Lalsanhim Varte
***
55

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite



A va kiem sawt de maw, ei khawvel damlai ni hai te hih. Lawmna
par an truoi nawk ding an tah. Ei inthena dingin kawla nisa a hung var
nawk ta. Ka vei sn em em de aw Pu Ro chu.
- Lalnghakhnem Hmar
***

Pu Rochung kha chu a thuziek hai khawm a tiem an hawi a
,chun mi natna ding khawm a hril bawk nawh. Ama hi Hnam hmangaitu indiktak le mi piengthar indik tak a nih. Ram le Hnam hmangaitu
chu Pathien thu awi an nih. Hmar history ziekin a buoi rak rak ti hre
bek naw inla khawm ama lei lieu lieu a Hmar hai ei ngirsuok a nih.
Hnamdang tawng hmang lova a tawng a hnam a hmangaina hi kan pak
tak zetin kan pam a nih. Hmangaitaka mi enkawltu Hnampa Pu Rochung RIP, ei Hero a inthawk inchuk ding ei nei hai chu hril le ziek el
nilovin thaw tum seng ei tiu, hnam kan vawi a history phuokfawm ngat
ka ziek khan min ngir naw nih.
- Alex Bostimanulagesede Darngawn
***

Tukhawm thlierbik nei lo, fahra le pasie hai pa Hnam pasaltha
Pu Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite ka la phal naw che
- Grace Lalramthieng Songate
***

HMAR miril Buongdawntuoi zalengtin laia chamzing ding a
kandit hrietlo karin fam thlipuiin a hertliek ta ie, Hmar tlang dung a
ngui ruoi ie. I thlazar hnuoia hringmi lengtin nauhai Ar-ang kan invai.
Mautuoi anga intuoi thar din i rem si naw maw?
Z.Khawbung Zawlpal
***

Pathienin Mosie aiawtu ding Joshua a ruot ang bawkin ama
aiawtu ding mi ruotpek sa mawl raw seh.
- Beiruolt Shakum
56

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


***

Pu hril ding kan invai ie! Thlarauva i nau le te hai hin, Pa changtienga thung ta dinga i min lawi san el hi chu. May God be with his
family.
- Kym Khobung Hmar

Eini Hmarhai ta dingin a min tlantu Lal Isu dawttu ani el naw
maw. Thlakhla a la um ngei ie.
Lallawmsang
***

Hadam takin a rawng i bawl pek hlak ei pa Pathien kuom a i
chawl ta ding hi ava ropui ngei. Amiruokchu kan la phal lul naw che
fam ding hin.
- Vanlalnghaki Hmar
***

Pu Dr. Rochunga Pudaite, Sakhuona le hnam pa, Khawvel runlumtu muol i mi liem san el chu kan la phal lul naw che.
- Ramthienghlim Varte
***

Pasaltha ramsuok sahrang lu tamtak le inlawi, Van khawpuiin an
lo hmuok ding chu hmu nuom a umin thang ve chak a um ngei ie. RIP.
- Lalkumthar Khawbung
***

I mawizona reng hringmi lai hin ngaiin kan ko che. Ka la phal
lul naw che, sienkhawm dang ruol lovin Hmangaitu Lalpa kuom tieng
mi lo chawlsan ta la khawm ngailai puonang bang zai rel thei naw ning.
I ropuiin, Pupu, kan ngai takzet che. Vankhawpui Welcome Gate ri chu
a va nasa awm de aw.
- Peniel Hmar
***

I hringchan hi thlakhla um hle sienkhawm, sel ruollo Khuonu
57

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


hun ruota chun chawl vawng vawng el ta raw, miropui...
- Jehova Malsawm Parate
***

My deepest condolences to my friend Rev. John Pudaite. Be
strong and fulfill your Fathers mission.
- Lawmkunga Pachuau
***

Kan ring hmain ka mittui a far tuk tuk chu tie...Pu Rochung ka
van pam che de aw...
- Eunice Faihriem
***

HMAR Pasaltha, HMAR Arasi! A rawng i bawl i Pathien
angsung a chun thlamuong takin i lo chawl hadam anta maw?
- John Daniel C Hmar
***

Dear Pupu Rochunga Pudaite, may you rest in peace. Lalpa
angsung a chun chawl hadam vawng vawng ta raw aw...
- Bawl Infimate
***

Lei taksa inthen mah i la vanah kan intawh leh dawn a hian mim
muan mai chauh a ni.Hringlam danah chuan tuar thiam ava har em.....
inthenni chu a thleng dawn tih hre reng mah ila a tak a lo thlen meuh
chuan hnemtu Lalpa min awmpui ang che.
- Lalduailova Faiheng
***

Ana ie a na ngei el ie. Hmar mihrang Pasaltha famthlipui nunrawngin a herthliek el chuh a pam ie a pam taluo.
- Ruth Pulamte
***

I ropui ie, Van khawpuia Lalpan Hmar Thangsuo puon le lo
tuok ngei a che, mangtha. Hnam pasaltha ei chan ta ie tum a hnung zui
thei ding? Ei Hnam Arasi, Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite, i pam taluo.
58

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


- Robert Bp
***

Mi ngaisang um chu a va ni ngei Pu Rochung Pudaite nang ang
hi an hung um nawk dim maw.
- Chris Beckie Hmar
***

Hmar miropui ei va chan rapthlak de, a aiawtu ding hi Hmar mi
an suok nawk thei ta dim maw ka van pam ngei de.
- Khawzawl Zawlfanglien
***

Isu hnung zuia, khawvel inthim elvartu, Pu Dr. Rochung Pudaite kan ngai taluo che. I hnung thuol zotu ding kan inhmu nawh.
Lam-ang hung let nawk la, ka va nuom ngei. Mihriem hringnun parmawina hai hi chuoi hlak sienkhawm Pathien belruot Pu Dr Rochunga
Pudaite parmawina hai hi chu hi khawvela hin Lalpa zarin vul zing a tih.
Pu, kan la phal naw che. Hi khawvel a hin rawngbawlna ding a la tam si.
Thang chu i suo an ta bawk si maw Pu Dr. Rochunga Pudaite kan ngai
che.
R L Sinate
***

Ka khuo-le-veng, Phulpui khuoa seilien, ka pa D.R.Thuoma,
Chief, inchuktirna sikula lo inchuk Pu Dr. & Rev. Rochunga Pudaite,
khawvel chawk hning dar dar thei khawpa Pathienin varna le remhrietna
pea malsawmna tinrenga a vur, kei khawma ka lo suong le ka lo ngaisang
em em, March ni 26, 2013 a ka in (Patpuihmun) ka seilienna khuo
tia ngaina taka a mi hung sir tuma Bawngchal thata thlai-thleng ka lo
awtpui, khawvela inhmu nawk ta lo dinga a chatuon ram pana a milo
maksan tah thu ka hrietin a mi thawnga, ka lan pama, pawi ka ti tak zet
a nih.
59

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite



Kei le ka khuo-le-tui haiin kan sn tak meu a, Vawisun hin
ama snna le kohranhai thla-huolna ni bawkin vawkchal fun 7(sari)
thatin Kohran thuoituhai thlai-thleng ka siem pek a nih. Patpuihmun
le Phulpui khawtlangin ni hrana umni khama sunna program hmang
dingin kan inbuotsai bawk.Pathienin khawvela a khuolzinna hun tawk a
ti ni tang a tih. Ram le hnam le Pathien ram ta dinga a rawngbawlnahai
po po thangtharhaiin innghil thei ni naw nih. Pi Dr. Lalrimawi Pudaite
le a sunghai Pathienin thlamuon raw seh.
- Lalvulmawi Amo, Chief of Patpuihmun
***

Inza tlak Rev. Dr. Pudaite, Hmar hnam lai chau ni lo, zo hnathlak chau ni bawk lo, sinlung suok chau ni bawk lo, khawvl pumpuiah
i hming sing zo an um dr nawh. Ram le hma i thuoi a-i dawm kang a,
iengkhawm nilo ding mihriemah i siem a, sandamna hre lo sang tamtak
vnram intlun puia, Lalpa Isu ti lova chun i chanchin hi hril inhawi tak
a tling a nih. Kei le ka sunghai ngei khawm ngirhmun fumfe takah I mi
hlangkai a, kan damsungin kan chung a i thatna zozai hi innghil nawng
kan tih. Tuhin chu maw, rimsitna tiemseng lo le mitthli tla pum a Lalpa
ram i thuoi lut hai popo leh inhmu khawm tang in ta, a van hawi ta
awm de....in laia thang ve kar nghakhla a va um de!!! Tuta hnung chu
Lalpa a thi hai chu an ham a tha, Thlarau in, a nih, an sin inrimna chu
chawlsan tang an ta, an thil thaw hai chun a hung zui ve ding a ni si a...
(Tp 14:13). Pu, i chunga kan thawthei hnuhnung tak le kan zana che le
inro che inentirna dingin i ruong chungah LAIPHIR KPIN ka hung
inthla che.
- Rev. Joseph D Hmar, Saikot, CCpur, Manipur
***

Pupu, i sin inrimna po lo chawlsanin Hmangai a min tlantu
angsunga thlamuong takin chawl hadam vawng vawng ta raw aw. Nang
i sinthaw sawlna fe thleng a sandam nau hai leh chatuon hlim tawp lo
changin Jerusalem tuol lai leng kar nghakhla a um ngei.
60

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


Lalvulmawii (Vuli)
***

Pu Rochunga Pudaite hi chu inpam a umin thlakhla hi chu aum
ma ma a nih ie.
- H Hmar Tuolor
***

Ka hriet dan chun Hmar hai lai lekha inchuk sangtak record
khawm nin ka hiet. Ph.D zo hnunga D.Litt (Doctor of Literature) nei
Hmar mi el khelah tlangmi dang hai khawm an um in ka hriet nawh.
-Lalzawmlien Hmar
***

Khawvela ka dam sunga ka nagisang le Nu le Pa Kohran rama
khom a hnung ka lo zui hlak le EFCI Distict Superintendent of the
year 2001 a mi pe dinga EFCI General Assembly a min hlantu hi theinghil ni reng um naw ni a, khawvelin a ngaisanga, mi chin le milienhai
inang rawngin ami en thei a. Ngai a um ti el khel tieng a nih. My highest respect for and tribute to Rev. Dr. Rochunga Pudaite.
- Vanlal Thiek
***

Hmar people have lost their greatest treasure. Salute Sir....
- Simon Barjona Joute
***

Ama angin piengthar ding mihriem zawng ei tiu, thats how we
would be paying respect to him. Praise the Lord.
- Khatdung Lal Tupa
***

Ka Pa (uncle) Rochunga Pudaite a thi thu ka lo hrietin lunglai
thawngin anat sawt hmain, Lalpa ngaia hlutak chu, a mithienghlim
hai thi chu a nih (sam 116:15) hi a hung tlung ta tlat el a. Mitthli tlak
nekin lawmna luong liema. Hieng lawm lawma kohran tin, hnam tin,
61

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


pawl tin, hmun tin le Ram dang danga a thi sunna le chawimawina neia
a um hi a ropuiin lawm a va um de. Mithli tlakna ruol an nawh. A rawng
a lo bawl Pathien ropui lem raw se.
- Lalthazo Dailo
***

On this day, the 10th of October, 2015 the Hmar tribe lost
a hero, Rev.Dr.Rochunga Pudaite (88) who passed away in Memorial
Hospital, Colorado Springs, Colorado, USA. As a tribute to this man
whose legacy will remain as long as the Hmar tribe exists, I would like to
write on why I consider him as the man who led Hmar to modernity. I
do not intend to write much on his life story because much has already
been written on him, even Americas Whos Who knows it.

Once a small backward indigenous tribe of the Chin-Kuki-Mizo(Chikim) group of tribes scattered in the present day Manipur, Mizoram, Assam and other parts of the North East Indian states, the people
of the Hmar tribe were introduced to modern education through Christianity brought about by the British missionaries about a 100 years ago.
Today, for one who has been educated and know the value of education
and has seen the benefits of education in ones own past for generations, it might be easy to understand why one has to embrace modern
education. However, almost a century back, for someone whose father
was the first generation to receive modern education at elementary level
and who did not have anyone else to follow or look up to as far as education is concerned; for someone who was comfortable with a lifestyle
that had been lived for generations by his forefathers-the lifestyle of a
village man who was self-sufficient, who had enough rice in his barn,
who had the luxury of drinking wine and going out for hunting in his
own soil occasionally; for someone who had to walk for miles through
the forest, in the company of wild animals, every day to the nearest primary school, education was not an easy affair. One had to think hard to
62

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


answer the question, Is it worth going through all these for education?
One needed not just the courage to go through all these, but a vision
and foresight to answer yes to this question then. Rochunga Pudaite
took that place and became one of the very few pioneers who led the way
to modernity among the people of the Hmar tribe in particular and the
Chikim tribes as a whole. Indeed, the British missionaries paved the
way to modern education in the region but there had to be someone to
lead the way, become a pathfinder and leave footprints that will be
followed in the subsequent years and generations to come. Rochunga
Pudaite was one.

In the post-Colonial and the post-World War II period, one of
the most important elements that define the legal status of any person is
national identity. With the emergence of different nation-states around
the world which began in Europe in the mid-19th century and with the
emergence of national boundaries in the 20th century which followed
till the post-colonial period, modern India as we know it today emerged.
The Hmar tribe, as a community did not have a well-defined legal identity under the Constitution of India at that time. However, as a tribe
that has its own language, well-defined customs and which constituted
an integral part of the population of south-west Manipur, Rochunga
Pudaite among other few leaders of the tribe knew the importance of
gaining a legal identity under the constitution and with his effort, the
Hmar tribe became a legally recognized Scheduled Tribe under the Constitution of India. Hence, an identity in modern India. Thenceforth,
Hmar does not only denote a community of the North-East, Hmar
now denotes an identity in the modern sense of the term- a part of the
larger national identity in modern India and the modern world.

Therefore, Rev.Dr.Rochunga Pudaite can rightly be called The
man who led Hmar to Modernity. A man who was barely 5 feet tall,
he reached heights of achievements very few could reach with his faith,
63

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


courage, bravery and vision. May his soul rest in peace and his legacy live
evermore!
- Khamrosang Buhril, New Delhi
***

Will we ever have someone else again who is half the man Dr
Rochunga is...
- Jennifer R Pangamte
***


An extraordinary leader and a man who lived up to fulfill his
vision of witnessing Christ to all mankind.
- Lianmawi Buhril
***


Pu.Rochunga,The Ambassador of God to the Hmar people, is
going back to where he originally belong. RIP.
- Ramsiemlien Khawbung, New Delhi
***

Hi khawvel a Hmar a um sung i sakhming hi hriet zing ning a
tih. Thang le thar pei a khawm.
- Julie Lalruotkim Hmar
***

Much a tear shed down to the cheeks of unrecognised faces; we
love you Pu Ro. May your soul rest in peace.
- EL Hmar
***

64

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite



Hnuoia Pathien hming i sukropuina hai hi hril tawp ni ngai naw
sien. Piellei thuo riet hnuoiah samang zal la khawm i sakhming hril
bang nawng kan tih. Hnam rohlu i nina le hi khawvela chanchintha
hriltu ropui i nina hi bo ngai naw nih.

- Thuoifel L. Neingaite
***

I taksa piellei chunga hin,hmu ding um ta naw sienkhwm,
i sakhming i maksan Hmarnauhai hin theinghil nawng kan tih, i
sakhming hi thang la hung thar pei hai khwmin hung sukvul zing kantih. Vana kuta bawl lo in ropui taka chun lo chawl ta rawh. Kan ngai
takzet che Pu Rochung.
- East L Hmar

Eimi thiem mivar hai ei hnam ei ram hmangai tu le ngainatu,
a hang thi hin ei ram ei hnam chu an hning a nih. Ei ram ta dinga pa
tlin tak hienga a hang liem vung vung el ding hi chu ana. A pam hmai
ka ti chau ni lovin a pawi ka tih. Pu Rochung a ti hin ei hnamin hnam
hmangaina neiin hartharna chang sien ka nuom.
Jehova Parate
***

HMAR sakhming chawihai ta dinga PA, tling em em Pu, Pa
Dr. Rev. Rochunga Pudaite, vawisunni hin i hlimthla hmu ding le inbiek rawn pui ding lo um ta naw sien khawm, HMAR nau hai chun i
tlawmngaina, i huoisenna, i tumruna le HMAR hnam i hmangai zie le
HMAR hnam India sarkar hnuoia Schedule Tribe a i lo hlangkai le mi
tamtak ta dinga malsawmna i ni zie hi HMAR hnam lungril taka chun
innghilni reng um thei naw nih. I damlai thlanlunga mi tamtak tiemthlak, inchikthlak le entawn ding nunziemawi le thu tha taktak i sersuok
leiin i chunga kan lawm tak zet a nih. Dam takin mangtha Pu, Pa Dr.
Rev. Rochunga Pudaite. May your soul rest in peace.
65

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


- Zairemthang Songate
***

Pm hi chu a pm vawng vawng a nih ie, zuk hril sap rak ding
hi ka hriet nawh kan pam taluo lei hin, ei kungpui a mi thliek pek el hi
chuh.
- DF Dinpui
***

Hlimlai ni hai tienlai an chang zo, dawn changin lunglai a na
vawng vawng ie. Pa Chung, piellei thuoriet hnuoiah zal dingin kan la
phal naw che ie.
- Lalruotmawi Pudaite Sekho
***

Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite ang kha mi vang hle dingin ring
a um. Ama ang kha Pathienin a mi pek nawk ding am, beisei hle inla
khawm ring an tak ta a. Ama khan hriet ve dan chun piengphung a
hmeltha tak, lungril tieng a chun mi tumru em em le huoisen tak, dawthei em em si a nih. Pathien ringnaa chun an hning ngai nawh.

Tuhin chatuon ram tieng a mi lo inlawisan ta hi kohranhai,
abikin Hmarhai ta ding a channa lien tak a ni a, Inpam um tak a nih.
Kum 60 zet sung Lalpa rawng a lo bawlnaah mi tamtak ta ding a taksa le thlarau a Pathien malsawmna inkhi le tiem senglo intluntu a lo
nih. Hmar hnam changkangna ding a sawrkar a Memorandum theluttu
hmasatak a nih (October 19, 1953). Kei (Hrilrokhum) a mimal ta ding
khawmin kum 1962 khan Summer School, Sinoa Lake (USA) a kan
chukna ding a mi ngaituo pekna zar a hun tawite sung, Ugaritic Text le
Arabic hawrawp inchukna ka nei thei pha a.

Tuta fam a mi lo chang san ta hi, a khawvel hunbi kimah, rawng
a i lo bawl pek hmangaitu Lalpa Pathienin a ropuina ramah a lo thuoi
tain ka ngai a. A lo the ri, a sung le kuo, laina po po le Lalpa beramhai
chu iengkim chung a thuneitu Pathienin a enkawl zui pei kan ring a.
66

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


Lalpan ropuina chang pei raw seh.
Lalpa Pathienin, Abel ang khan a thi hnungin thu lan hril tir pei raw
se tiin ditsakna kan hung inhlan a nih.
- Rev. Hrilrokhum Thiek le Lalring Thiek,
Muolhoi, NC Hills, Assam (October 19, 2015)
***

How very generous to be sharing these lovely family moments
with us...thank you so much.
- Maureen McCann
***

You all are so special to my heart. Praying for you & missing you
more and more with each passing day. I love you!
- Hannah Steele
***

The Tribal Christian world has lost its prominent pioneer leader.
Lets hope and pray God will provide us again someone like him. God
bless his family.
- Rachel Lungtau
***

Cherish the sweetest memories. Our prayers are with you. May
the Almighty give you and your family the strength to carry on the good
works.
- Robert L Sungte
***

Beautifull moments, may the love of God shine upon your family and the Holy Spirit watch over you all. He was the greatest man i ever
known.
67

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


- Hatboi Samte
***

We all missed him dearly. Now he is with his beloved God whom
he served till his last breath. Resting in peace.
- Matt Khawlum
***

When you can hardly stand and everything seems to be crashing
down. When you wonder where you are. When you cant find the words
to pray and you dont know what to say, its okay because Hes the One
who can hear your heart (Romans 8:26). Its okay if you dont have the
answers now. Its okay if you dont have it all together. Its okay if you
need to be alone for awhile. God will take care of you (Psalm 55:22). He
is in the business of giving beauty for ashes (Isaiah 61:1). He is close
to you and He will save you (Psalm 34:18). Wait for Him and He will
renew your strength. This devotion is dedicated to Pu Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite, founder President of Bibles For the World, who left us
to be with the Lord on 10 Oct 2015. He is in the Faith Hall of Fame,
inspiring us to follow Jesus, have a personal relationship with Him and
work out our Faith. We will miss you. Look forward to meeting you at
the feet of Jesus!
Patricia Buhril
***

Indeed, Death has been swallowed up in victory. Pu Ro is
now fully alive in Christ Jesus. Thanks be to God. He gives us victory
through our Lord Jesus Christ.
- Rebecca Vaninmawi Buhril
***

Pu Rev. Rochunga Pudaite Rest In Peace in the Heavenly Realm.
May our community your children and their families carry forward the
legacy you have left behind.
- Rebecca Sinate
68

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


***

John, when we heard of the sad demise of Rev. Rochunga Pudaite
our hearts were laden with sadness. We share in your grief. May he rest
in the peaceful arm of our Lord.
- Rinte Sena
***

We will miss you and Thank you for the work you have done
for our communities, True Hero Pu Rev. Rochunga Pudaite, Rest in
Peace, Precious in the sight of the Lord is the dead of His saints, Psalms
116;15,
- Ruth Sinate
***

Dear Rochunga family - kindly accept our heartfelt condolence
from me personally and also from all of us at C - we will miss the great
bro Ro - thank God for promoting him to the Glory land.
- Arabinda Dey
***

He was an awesome man. Im glad to call John L. Pudaite my
friend. Love ya dude.
- Joe Sena
***

Truly a great man, a humble man, a giant of the faith. What a
privilege to know him and share his amazing story. So many people are
in heaven because of this man!
- Ron Cline
***

Truly a man of God. Every time I was around him and just listened to him, I felt like God was speaking wisdom through him.
69

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


- Jeff Sorensen
***

Sorry for the passing of your father, my heart hurts for you, your
mom and all your family. God blessed Ro and your family and you all
have blessed so many on this earth. I thank God for the privilege of and
honor of knowing your father and each of you. The pain of you loss will
only be overwhelmed by the joy of your future reunion. Love to each of
you.
- Brent Lee Gibson
***

Ten months ago we arrived in Manipur, India where my squad
and I were hosted by the Pudaite family and their ministry Bibles for the
World. For one special day a couple of my teammates and I got to spend
time with the founder Ro. We went up to the hills where he shared his
stories of how he helped entire villages come to know Jesus. Yesterday
Ro went to be with Jesus, but he will not be soon forgotten as he made
such a lasting impact on the Kingdom and our hearts. Ro showed me
just how much of a difference one person can make as you follow Gods
call. I am truly so blessed by the entire Pudaite family. My prayers and
condolences are with you!
- Katie Kurschner
***

on.

I am thankful to God for His faithful servant. His legacy lives


- Peter Lam
***


Ohhhh Im so sorry but so happy he was able to know you before
he went home.
- Cindy Penchoff
70

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


***

How special that you had an opportunity to meet him this side
of heaven. Continued prayers.
- Kathy Lawson
***

I found out yesterday that Rev. Dr. Rochunga Pudaite (88 yrs)
Founder and President of Bibles for the World and Moderator, Evangelical Free Church of India passed away yesterday. During my first month
of the race my whole squad got to go to Manipur, India and see first
hand the effects of this mans obedience, faith, dedication, perseverance, and commitment to the kingdom. Unlike many who have heard
about Dr. Ro, I got a chance to meet him, listen to his heart, shake his
hand, hug him, tell him thank you for your obedience, and even get
a blurry picture with him. My heart is sad that this earth has lost such
an amazing saint but my heart is full knowing that Dr. Ro is in heaven
today and was greeted by countless angels, people he influenced and
accepted Christ as a result, and most importantly our Lord and savior.
His legacy will touch millions and will continue past today. He was a
powerhouse, a fire starter, and a warrior for the kingdom. Please be in
prayer for his family John L. Pudaite and Lawm Pudaite. They traveled
from India yesterday to be in Colorado where Dr. Ro passed. Thank you
Dr. Rochunga Pudaite for your obedience and work for the kingdom!
You impacted my life and countless others! We will miss you and you will
never be forgotten!
- Rachel Radak
***

A great hero of the faith went to be with Jesus today. It was our
honor to get to meet him and sit at his feet and listen to the amazing
stories of his life and ministry. May the presence of the Lord be near to
your family right now. With all our love.
- Monica Gannon
71

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


***

Im praying for the family. What an honor it was indeed to have
met this precious man of a God and his family. We will see each other
again in heaven!
- Ronna Mathetes

So sorry for your loss! We pray Gods peace and comfort during
this difficult time!
- Kristen-Elias Rodriguez
***

Im truly sorry for your loss here on earth, but what a beautiful
memory you all have made together! The day is coming for a major reunion and I for one cant wait!
- Princess Panzetta
***

Rev. Dr. Rochunga Pudaite is no more! Three and a half decades
years ago I was sent to St. Xavier School, Thanlon to pursue my studies,
class-1 to be exact, leaving behind my beloved native village Parbung. It
was at this time that I first heard the name of Dr. Rochunga. That, a
famous and great man was comming from the United States to visit the
area and that he was passing through Thanlon. I had great admiration
and was in awe learning about his feats and achievements despite his
humble background. And, that he was from my tribe makes me excited
and made me more eager to meet him. Much much later, I came to
know that we shared the same matrilineal lienage.

I sometime feels that the great achievements and success of Dr.
Rochunga could be attributed to Gods faithfullness to His promise toward His servants and their offsprings. His father Pastor Chawnga was a
visionary and a driving force in his noble task and specially in the deter72

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


mination to fight against all odds and adversities. One cannot imagine
the hard life they would have been subjected to, even to get basic education in the 1940s and 1950s. Even in the 21st century, Tipaimukh
Sub-Division is still reeling, without basic electricity and pathetic road
condition and without any state transportation system in place because
of its remoteness. My father used to narrate how they trekked and travelled almost a week through deep jungles and thick forest, admist the
perils and dangers of wild beasts, to reach the district headquarter of
today i.e. Churachandpur. As we know, Churachandpur was the nearest
place to learn matriculate education.

I would like to narrate the little and lesser known fact about his
relativity. The pioneering pastors and composers, the trios, I used to call
them: Pastor Thangngur, Pastor Thangler and Pastor Lienrum (all cousin brothers) had contributed alot toward spreading the word of God in
the nascent Christians of the area. Infact, their songs are still a balm to
our soul, and quench the spiritual thirst of todays generation. They are
Dr. Rochungas mother relatives (blood brother and cousins). I narrate
this, lest we forget, the relation of the three great men of yesteryears and
the fallen hero of today. And, incidentally or fortunately I too am the
great-grandson of Pastor Thangler.

We are thankful and we would be eternally grateful and be indebted to Dr. Rochunga Pudaite for his various deeds which would be too
voluminous, and I may not describe them all, but still would like to cite
a few:

(i) Being a pioneer to register the Hmars as a Scheduled Tribe in
particular and our kindren tribes in general, thus paving the way for the
development of the tribes towards modernity who otherwise were living
a life of ignorance and poverty.

(ii) Founder of Partnership Mission Society, and thereby, his belovalent and magnanimous act makes it possible in creating many hon73

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


ourable men and women who otherwise would be ignorant and illiterate
due to poverty.

(iii) For being founder President of Bibles for the World and
thereby, fullfilling the great commission of our Lord, Go unto the
world proclaiming the good news to all creation and to all nations.

Adieu, Dr. Rochunga Pudaite, though your mortal remains
might no longer be with us, your legacy shall continue to inspire us and
lingers with us.
Zorisang Pangote
***

Dr. Rochunga Pudaite, A matchless leader and great man of
faith has departed for his everlasting home leaving us his children in
christ deeply shocked and mourning.
- Merilyn Hrangate
***

As I am coming to terms with the fact that the great man has
left us, memories of him floods me. I can only imagine the rejoicing that
is taking place as he finally meets the Jesus whom he so very love and
faithfully serve for more than 50 years.

I was 12 years old when the great man started training me to
realize and fulfill what was/is truly required of me. I was blessed to listen to him many2 times at different churches and events here in India
and America. He took me to several tv and radio stations where he was
interviewed (one of this picture was taken right after he was interviewed
by Duffy at the the talk of Los Angeles). He wanted you to learn. His
central message was always about Love- the love of God, and how we
are to love just as He loved us. He encouraged me to be formally trained
in a seminary (let me add that he paid for all my fees during my years
at SAIACS). His faith in Him was indomitable. His love for people extraordinary. The sheer challenges he faced and enormity of his achieve74

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


ments for his master pinched down your ego to the ground and laid bare
your inadequacies. With him, you always end up thanking the faithful
creator. Goodbye my mentor, grandpa and friend. You will always be
remembered.
- Joseph R Joute
***

Lori Hendon Manning I am so sorry for the loss. My Papa Ron
Wells and Ro were such good friends and served Jesus together! Now
they are reunited in Heaven. Im praying for all the family at this difficult time!
- Lori Hendon Manning
***

Great is thy faithfulness! O Lord! With your mighty hands you
have used your servant. Transforming a small tribe in ways no one else
could have. He was dedicated to your call. He selflessly gave up making
your works richer. He accomplished more than any single person could
in a lifetime. But the most spectacular thing about His life was that
God was glorified in life and in death.Now rest, mighty warrior. And
pray for us your children to be as mighty and vigilant as you in the work
of the Lord and look upon your examples and your selflessness. Rest in
the bosom of your saviour. For unto eternity your good deeds be your
Majesty. Rest, mighty servant Dr. Rochung Pudaite.
- Danie Nungate
***

His reward in Heaven is sure to be great. He was my spiritual
hero, and his faithfulness to the Lord had had a huge impact in my life...
directly as well as indirectly.
- Katie Martin
***
75

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite



Praying for you and Lawm Pudaite in your travels and your loss.
Heaven has gained an amazing saint today that has lived a might life for
the kingdom! We love you guys!
- Rachel Radak
***

That is so sad. He was a good human being, a gentleman to the
core. May God grant his soul eternal peace and may He give Pu Pudaites dear ones the solace and strength they need.
- Robert G Lyngdoh
***

Thinking of my dear friend, Rochunga Pudaite. His father dedicated Ro (when he was just a child) to translate the entire Bible for
their tribe, the Hmar, in India. Not a small task as they had no written
language at that time. It took many years but the father, Chawnga, was
not idle. He pastored many villages, leading many to Christ. He did it
by memorizing the book of John, all he had access to at the time. He
preached from the book of John for those years while he waited for the
entire Bible.

John 1: 1-5 Before anything else existed, there was Christ,
with God. He has always been alive and is himself God. He created
everything there isnothing exists that he didnt make. Eternal life is
in him, and this life gives light to all mankind. His life is the light that
shines through the darknessand the darkness can never extinguish it.
- Mira Kirkland Musser
***

Awesome Servants of the Lord. They have touched so many
precious lives.
- Suresh Manohar
76

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


***

Pu Rochung, I always held you in high esteem, didnt bother
much about church history, only had respect for you for your endeavours, and i thought i was the only one quietly feeling this big loss, but
the outpouring of grief and thanksgiving from so.many people all around
the world tells me I am not alone, u are one blessed person, and its heavens gain that u r now with your beloved father in heaven....just want
to say we miss you...and thank you... for all the things you achieved for
us Ngai i um.
- David Sinate
***

Our prayers are with you. He lived his life to the fullest. He is
with his Lord now in peace. Our hearts goes to your family.
- Matt Khawlum
***

It was indeed one most memorable time spent with Pu Ro and
Pi Rimawi, endless talks about the wonderful things that God has done
and is doing (Malachi 3:16). It will be cherished for ever for our Lord
recorded it.
- Ruol Buhril
***

Man of God, sad to see you go, but it is better for you as you are
now at Home and with your Creator. Making in your footsteps we are
marching towards glorious Zion by serving the nations. Thank you for
showing us the way and leaving behind a godly legacy.
- Manglal Thangniang
***

I do always admired Pu. Dr. Rochunga Pudaite since my child77

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


hood, now that am one of the Servant of our Lord Jesus and and I still
admired and love Pu Rochunga, though personally never met him but
i have a great love for him. Pu Rev. Dr. Rochunga May his soul rest in
peace!
- Paogin Mangte
***

Pa John, Im saddened to hear about the passing of Pu Ro. My
prayers go out to you and your family during this time, but I am also
happy that your father will now be in the presence of our Lord and Savior. Surely Christ has said to him, well done, my faithful servant. Im
sorry that I could not meet him while he was still on earth, but I am glad
to know that I will meet your father in heaven. God bless.
- Tyler Davis
***

Learning the passing of your father, I would like to extend my
deepest sympathies to you.
Ko Haesung
***

This is so wonderful! Dr. Rochunga Pudaite inspired me as a
young woman and I enjoyed sending Bibles to India through his ministry, Bibles to the World.
- Gina Fadely
***

Pu John, I am sad when I heard the news of your father, and
yet happy knowing that he had gone home to the Father never to know
sadness of the living. My heart is with you, and I am also praying for you
and your family. God is with you.
Lalramngheta Sailo.
***
78

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite




Our most sincere condolences, John. May God surround and
hold you and all your family.
Rebecca Mc Mullen Russell
***

John L. Pudaite- Sorry for your loss brother. Praying for you
today. May the Lord bring comfort in these days.
Tim Innes
***


It was the year Two thousand and five We were young, muddy
of everything You breezed in to lead us and more to show us the better
way Ever since you are our ideal one Our disciplinarian and our motivator Reminiscing is all we have to do.. We mourn for your gone But
still happy on the Other side.. You are up in heaven Where there arent
sorrows anymore You are no more with us, but we will try the very best
to fill up your absence Our hearts will still sing your great deeds Youve
been our inspiration From the time when we were young Your praises we
have sung Forever we will keep our memories with you Stored within our
heart Forever we will remember Just how you played a part We owe you a
debt of gratitude for all that you have done for us You left this world to
teach us to be like you.. True Army Of God.
- Hallae Joute Tlangte
***

Amin an lo hril hlak Pu Rochung hi kei khawm Pathien zrin
kum 1999 khan ama thlazar hnuoiah hlaa rawngbawl ve thei dingin Indian Childrens Choir fe thlengin USA a ka fe ve a. Kum khat sung zet
rawngbawlin kan um a, chutaka tha ka ti em em, hnam P a tling ziet
79

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


ka hriet fel chau. Stage rawngbawlna ding kan nei ztin Hmar hnam
inthuomin kan inthuom hlak. Pasalin Hmar waist coat le nectie-in kaninthuom a,nuhmeiin zakuo laisen an hk ve thung. Khawvel hmun
hrang hrang a hin Hmar hnam hi miin mi hre ve hai sien a ti lei ni ngei
ding ana, Pathienin a pk a hnam a hin a chieng taluo a, hieng anga
hnam P-in mihriem ngaia hun lo taka a mi liemsanna thua kan pmin
ka sn takzet. Thaw ding tamtak a la hrietin a la nei ngei khawm ka
ring,sienkhawm hieng hi ani ta el si chun eini la dam hai hin ei bawzui
ngei ka beisei. Muol liem ta la khawm, i sulhnung hai hin i mi hai lai
thu la hril zawm pei a tih. Vankhawpuia intuok ngei dingin aw le!!!
- Jv Pakhuongte Hranngul
***

Hmar kungpui Dr Rochunga Pudaite, i thang lova hringnun kan
hung hmang ding hi huphur a um ngei! I dungthul ding hung pieng tak
maw e...In pam le ngaiin kan ko che, chel ding thei hlak chang si lo, a na
ngei el, i fam pur do hi. Lal hmaah hlimin lan tuok ei ta,a chun singmita
luoithli hul tang a tih.
- Elbee Hmar
***

Our loss is Heavens gain. As we weep and mourn our loss,
Heaven is rejoicing and giving a big and warm welcome to its faithful
servant.As we can no longer prolong your stay with us Uncle Rev Dr
Rochung Pudaite, we say our final goodbye with a heavy heart and tears
in our eyes. We know that for you its the ultimate meeting your God
whom you served all your life and fulfilling His command to spread the
gospel to every part of the world.We will always miss you and may your
legacy lives on. Mangtha damtakin....
Rossetti Rithangmawi Pulamte, New Delhi
***
80

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


Hmar hnam tadinga pa, hnamdang hai laka khawm thuoitu ni
tling, nang ang hi an pieng nawk thei ka ring nawh. Hmar hnampa
-H.D. Hrangthanmawia
***

Pu Rochunga Pudaite is a Man of Vision and Action.


-Khupminthang Seldou, New Delhi
***

Mitin ei thilthaw ang peiin ei lo ropuiin, ngaihlut ei lo um cho a
nih. A thilthaw that anga ngaihlut tlak chu Rev. Dr. Rochunga Pudaite
hi a nih.
- Ramhlun Darngawn
***

Today, Rev. Dr. Rochunga Pudaite, Founder of Bibles of the
World, Partnership Mission Society and translator of the first Bible in
Hmar language was laid to rest.To describe the legacy he has left behind
is truly impossible and I cannot begin to express how honored I am to
have spent the month living and serving in his ministry. Weve taught at
his schools, helped set up medical clinics, been patients in his hospitals,
slept in his seminary and attended his churches.Thousands of people
have spent the last week mourning his death and hundreds of them
drove hours in cars and boats to see the procession of his body flown in
from America, to sit for seven hours as his family and friends shared
his story during the ceremony and to watch as he was lowered into the
ground in this beautiful forest.Dr.Rochunga lived a life of complete surrender and both his life and death have inspired me to truly surrender
myself to the Lord and all He calls me into.What a beautiful last day in
India - celebrating a man who has shown us all what it looks like to make
81

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


God known.I know Hes rejoicing with His Father above the incredible
sky full of stars tonight.Dr. Rochunga, you will be missed, but you will
live through the Hmar people forever.
- Racquel Elise Cooke
***

Krista pasaltha, taksa le thlarauah mi tamtak ta dinga malsawmna intluntu, a hnam chanpui el chau ni lova kawlkawdawng tawp chena
umhai ta ding khawma vanram lampui kawkhmutu, a hrietna le a rosum
nei popo khawm a hmangai Krista Isu zara inro nei ngailo, mani intheinghil fai vawnga hnam zetin reng ta dinga tuikhurhnr lo ni hlak Pu
Rev. Dr Rochunga Pudaite chun a rawng a i bawlpek a hmangai em em
Hnuoi le van siemtu kuomah a mi lo chawlsan an tah maw! Hieng ang
miropui inzaum le duoi ngailo hi khawvel hunbi inher hin hersuok nawk
a tm leh! A sulhnung suia a lo inrimpui em em Krista chanchintha
puongdarna sin sunzawm pei hi eini tuta khawvel la hluo mkhai mawphurna a hung ni tah ti hre zinga nasataka inbuotsai dingin ei sungril
ngaituona chabi hawnga ei kepn sukhrt dingin ei infiel thar takzet a
nih. Pu Rev. Dr Rochunga Pudaite, pa angsunga chun thlamuong takin
lo chawl hadam ta rawh.
- Gougou Hmar
***

Piallei thuah thim hnuaiah a zal ta maw Lei hringnun hian tuarthiam aharsa Lalpan a hmangaih Par vullai a thliah ni chuan Lunglainain Lei hnam hring nun a ngui ruai e. Ka van Ui tak che em.
- Ar Ce Fanai
***

Ama zar le Pathien zar chauin naupang harsa tak tak school
khawm kai thei ta lo ding khawpa harsa, mi mawl taktak a suok ding
haiin lekha an inchuk dan ding lampui siem a, mi phakin a mi siem hi
theinghil ngai ta nawng ka tih. Salute.
- Vals Infimate
82

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


***

Lungkham bangna rammawi a chun muongin lo chawl ta rawh
Tlantu inpak in. I sak hming hril le nang ngaia tap bang thei kan tiem!
-Rose Darpui
***

Hnuoi tawngsephur inthe na ram ani si maw? Pu Ro, theichangsien hungkir nawk la i aiin kei fe lem el ka tih titu kan va tam ngei
de. Sienkhawm Lalpa remruot tunam dang thei anta... I sakhminghi
thangthar lai inthangzuol pei ata, theinghil ni um naw nih.
- H Hmar Tuolor

I sakruong hi buonlei thuoriet lo chang sienkhawm, I sakhmingmawi hi Hmar nau zalengtin hai le thang la hungthar pei ding hai hin,
Sam-in, kan hma thuoitu Hmar Arsi Rev Dr Rochunga Pudaite tiin la
hung ko zing kan ti che.
- Ruotte Parate
***

Ei mihrng pasalthan famkhawpui a min lawisanna thua hin ei
tuornatzie le ei inpmzie hi a thu ringawt chun inzwt sng ruol ding
an nawh. A dam lai nk hmanin a thi ni hin chawimawina le mi hriet le
ngaiven khawm a hlaw lem hmanhman a nih. A ruong tuok ni khan ka
thi ni hin hnam tin hriet dingin ei Hmar hnam hi ka chawimawi ding
anih a ti nin ka hriet a,ni e Pu inzaum, i thi ni taktak hin ei hnam i
sukmawi zuol ngei ka ti lungril mawl mawl. Thina nunrawngin zangaina nei dr lovin a thuneina a suklang ta chun mihriem ichelding ruol hi
a ni ta ngai si naw a.
- John Hmar
***

Rev. Dr. Rochunga Pudaite damsung kum 88 hi ei Pathien thu
a inziek lo pel ta hiel sienkhawm sawttak mi la dampui sien ei nuom hle
a chu a rawng a i bawl LALPA Pathienin ama kuoma chawl dingin a mi
83

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


lo thuoipek el tah hi lungril chun hrietthiem an tak ngei.
- Lalneithang Khawbung
***

Thiem inchukna le kawng hrang hranga Hmarhai tadinga tlangchar tuihnar hmusuoktu le hersuoktu, Pu Rochunga Pudaite i ropui
takzet. Chu tuihnar chite chun a mi khieng ve met leia vawisuna hi
chen ka tlung thei hih ka tading chun thil ropui tak a nih. Hmar hnam
elvartu i tling takzet. Mi ropui, muongten lo chawl ta rawh.
-Lalhminthang Songate, Parbung/New Delhi
***

84

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


SONGS & PEOTRY SECTION
Mihrng Pasaltha
- Johua L Thiek

1. Lal Krista hniekhnung zuiin;


Khawvel inlalna le thuneinahai chu hnwlin,
Damna Gospel chanchintha chu amaah inprtir le inrasuok tirin;
Thi chenin Lal Sipai tha ni di'n an pumpek.
Aw mihrng pasaltha
Krista ngsnga chun hlimte'n chwl hdam ta la;
Vn angel hai chun lawmlutna hlado lo insam mawl raw hai sen.
2. Siemtuin an din i Hnam;
Riekmaw ieng a invai el ding chu ngaingam lovin,
Krista ringsana thiemna run sang tamtak in dinhai hi ava mawi ngei
el;
Mi tading a malsawmna intluntu i nih.
3. Krista sipai huoisen hai;
An sakhming lam rik ani pha inhmai nawng kan che,
Hun le nihai inherliem sienkhawm i sakhming hi chuoi ni reng nei
ngainaw nih;
Lan thangmawi pei ati i sakhming Pu Rochung.
***

85

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


A TRIBUTE TO Rev. Dr Rochunga Pudaite

- Lalramsang Hrangate @Jim Greene, New Delhi


Ram ni tla ngai loa roreltu chung Pathien chun,
Olive thing ienga chawilienin an duonga;
Chanchinthra hnamtin damna puongsuok dingin,
Um khawsawt mariekten an vakvai pui hringna thuruk;
Ngai ve tak ang maw damlai thlaler hnuoi rin um hih,
A chung thangvansangah Angel ruol hai le khin?
Phallo te'n sakruong kan pawm hraileng ha'n,
Umlai nunrawng hringtin chungah a leng si maw!
Dawn lungruka sulhnung fang chang hin,
Ala hun nawh, ala hun nawh tiin nau ang kan trap;
Isu thlazar hnuoia chun hlimte'n lo innui la,
Thangvansang pielral kawtthler ngeia chun,
Ei hlim le lawmna tak inpakin zaivawr du'n ngei ei tih.
***

86

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


A TRIBUTE TO Rev. Dr Rochunga Pudaite

- Tv. V K Pangamte,
Hmar Sharon Damdiei, Churachandpur, Manipur.
Vn mipui tamtakin chawimwina hlapui an rem laiin,
Hnuoi mihai chun tap hla kan rem;
Mi ropui I liem ni hin!
Inthena ram khawvl suoksana vn khuo i lt ni chun,
Angel Serafmhai lwmin lo pungkhwm an ta,
I ta dinga Hnena Thangsuopuon chu chwiin,
Chatuon hringna kawtkhr bulah lo hmuok ngi an ti che.
Hnuoi rawngbwltu mi tamtak chun
Rlthuom man tam an suong hlak,
Nang ruok chun Pathien thu chu hnena rlthuomin i hmang a;
Thlarau bohmang ding sng tamtak i lo thuoisuok a nih.
Nang anga mihai ta dinga malswmna ni ding chu,
Pieng nwk hrim ring a um ta nawh.
Thu tam le hla tam inzwta ko kr nwk thei chang la chu,
Ngainatna rwl insuo bng lovin ko kr nwk kan ti che.
Hlak chu a thei ta si nawh!
Kan hnuoi mitthli tla zawi zawi pumin,
I sakruong bulah tap hla kan rem ie!
Mihrng pasaltha liem el ding chu kan ngai ngam thei mawlh
nawh!
Hieng anga I liem el tah chu,
Angel Serafmhai lai khin,
Nang anga mihrng vl an mamaw ni ta'ng a ti maw?
Hnuoi dna I mksan I mihriem chanpuihai ta dinga I hlutna le
mwina, thang-le-tharin la hril zuol pei an tih.
" Rimwi tinrng remin vn khawpui lo fang la,
Hnuoi tiemdn a twp ni le vn intiempui a tlung pha,
Chatuonin lungkim takin Lal Nunnem chu wi ei tih."
Thlamuongtakin lo chwl ta rawh! A man for a billion souls.
87

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


MANGTHA

- Kaprivung, Sielmat, Churachandpur


Vanhnuoi khawvela hringmi lai,
A hung pieng chun le zuo duot lai.
Lalpa dit dan lampui hraw in,
Hringnun a khal pei nitinin.
A rawngbawl dinga Lalpa ser,
A ta dingin a hawng van tukver.
Mi hai ta dinga malsawmna
Anih, mi hlimna le lawmna.
Lalpa sinthawtu ropui,
Vanah an lawi in mi an ngui.
A pa kuomah chawl hadam di'n,
A lo fe tah hnuoi maksanin.
***

88

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


SINLUNG TAPHLA

- Sema Faihriem, Sielmat


Siktui ieng khuonu'n chawilien in,
Hring khawvl a hung chuongkai.
A hung prsuok Hmartlngpui twnah.
A sakhming Pu Rochunga Pudaite ti'n kan ko.
Chung Pathien kona dawn di'n,
Pheilai khaiin muol le tlngtin hrtin.
Tuon zai a rel kwlvalengsam ramdai ah,
Lalpa malswm ram rm an nam ta ie...
A sakhmingmwi lawi ang an thang.
Khampat Bngpui iengin a hlma kan lng.
Sinlung zalng nauha'n lung kan lwm
Innghil din kan mawi nawh Pu Rochunga.
Nunrwng umlai lien iengin
A her thliek ta maw Hmar Bngpui.
Hril a hai in sa-lung kan mawl,
Hmangai zuopa'n risng muol a liem ni hin.
Mithienghlim hai lngna rama.
A chwl ta ie Mihrng vl.
Muongte'n Pa ngsngah.
Mi lo hmuok a tih kawtkhrmawi a khin.
***

89

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


A TRIBUTE TO Rev. Dr Rochunga Pudaite
- Chrissy Varte, Chandigarh, Punjab.10.10.15.
May the angels sing as
the heaven gates
slOwly spurt
WelcOming thee tO
yOur Own hOme Of
tranquility...
YOur name will be
curve in the cOre
Of Our hearts
vehemently and
bidding the deepest
adieu tO yOur sOul
May the heavens
declare yOur glOry
as yOu walk thrOugh
the place Of eternal
life, meeting bOth yOur
hands with the
Almighty... And nOw
we let gO... And we lOve
yOu FATHER ROCHUNGA PUDAITE
***

90

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


THEY SAY MEN DONT CRY

(In memory of Rev Dr Pu Rochunga Pudaite)


- Dr. L Robert Varte, New Delhi
They say men don't cry;
I guess thats the way
Here in the land of the hmars;
It is an evening, sad and grey
With the sunset, we lost you,
Never to guide us into the blue
And as we mourn now,
Men do cry, tearless cries;
Deep in our hearts we know
Men do cry nonetheless.
***

HNUOI DANIN MANGTHA


- James Songrolal Songate

1. Thalkhaw romei zing riei kara kan leng laiin,


"Pu Rochung Pudaite a fam" tiin zuol an ko,
Par ang kan lawmna, kan inhnemna,
Kan thuoitu le kan sermei eng zing,
Umlailien changin, bungthing ang a herthliek ie !
Lunglai sum ang a zing ngei,
Hril kan hai, a na, lunglairuk a na vawng vawng,
Iengtinam hringnun hmang kan ta?

91

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


2. Tinkim dawnin lung a awi nawh I LIEM EL HI !
Nang ang thuoitu thra le ringum pieng nawk an ti'm maw !
Hnamtin pa, lunginsietnaa sip,
Zamuol i mi liemsan el hi chu !
Hrilhai biengah mitthli a luong, a far zawi zawi,
Inhnem bik ding kan um nawh,
Hril kan va hai ngei, kan tuorah vanpui a chim,
Kan ngai, kan ngai bang thei naw che !
3. Kan inhnemna sikhawvarmawi, hnam hmangaitu,
Hmar ar'si, khawvel thara mi hlangkaitu HNAM PA,
I zarzotu hnam le kohran ha'n,
I sakhming sam reng kan bang thei nawh,
Chung vankhawpuiah i sandamtu kebulah,
Muongte'n i hang chawl ta maw !
"Suokthra le ringum, i thawthra, Lal lawmnaah
Lut rawh" ti'n dawn ngei a ti che.
ENDING
Liem rawh, liem rawh, kan inthla che,
Hnuoi danin mangthra,
Vankhawpuia kan hung ve pha,
Hlimin la'n tuok ei tih.
***

92

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


A TRIBUTE TO ROCHUNGA PUDAITE
- Joseph Thiek Lalringum HmarTuolor

Aw ka tuor thiem thei naw ie hnam kng Pu. Rochung,


Nang thang lova i hnam riengvai ranga in vai ding hi;
Lung chimte a dawngin lung reng a awi thei nawh.
Tapin i sulhnung a hin i sakhming hril bang loten,
Luoithli tentui ang luongin maw damlai khawvel kan hung hmang
ding.
Aw hril a hai ngei mihrang hnamkung risang muol liem chu.
Kan tuor zo nawh hring khawvel a lamang let din,
Anphalnaw maw hringmi lenruol kima leng dn.
Hringnun hrim hin a tuor zo naw ie.
I zalna piellei thuriet hnuoi kha,
A dei naw maw Pu i zalna piellei thuoriet hnuoi.
I thai le hrai hnam lungmawl zalna laikhum sang.
An dang ta ngei maw ei zalna laikhum sang.
Chungkhuonu kuom chu tlung ve ngei tang i ta.
Pielral mawi a chawl din lo tuok a che.
Hnusawn rawm re ngaitalovin aw.
Kei khawm chu ram mawi a cheng din mi lo nghak rawh.
***

93

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


FADES THE BRIGHT MORNING STAR
- Rev. V. Lalthalien Zote

R-ushed to the feathery breeze of dead-squeezing the old age


natural,
O-h! That dazzling dreams blending with faith;
C-heerful smile, penetrating deep into the hearts of all,
H-astening endeavor for the lost souls till heavens consented;
U-nbridled passion for his Masters heart,
N-ow lay cold his mortal body, but into the warmest bosom of his
Creator;
G-one Home with colossal spoils for his Fathers glory,
A-h! Faded the Bright Morning Star but into the shadow of his
illuminator.
P-eoples treasure, heavens patronage-comes home relinquished,
U-nconquerable soul adorning with peoples attire;
D-efrosted warm in the hearts of the peoples,
A-bridged the east and the west with his untainted love;
I-gniting the old and the young into the Kingdom of Heavens,
T-he Bright Morning Star has fadedE-ternity, into the presence of his Master shines.
***

94

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


A TRIBUTE TO ROCHUNGA PUDAITE
- Niangi Hrangchal & Hnemi Tuolor
President
Secretary
Hmar Women Association,
NC Hills & KB.Assam
Hnam tadinga rohlu tling
Kawng tinrenga kan suong vawr
Lunghnur nia,kanin hnemna
Lawm nia, mi lawmpui tu
Chatuon ram tieng i mi lo fe san el hi
Kanin pam takzet che
Van ah lan tuok ei tih
***

95

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


ZION TLANGVAL PIELRALA AN LAWI TAH

(A Tribute poem written for REV (Dr) Rochunga Pudaite )


-BY LALCHONG TLANGTE Pathien thu inkhel ruol lo,
Hringmi vawikhat thi ruot chu,
Zion tlangval i chang ve ta maw....?
Hmawn theia tu dingin,
Hmawn theilo a tho dingin.
Tuipui rala inthawk,
Kawlva angin,
I hung vuong duoi duoia.
Sielmat thlana tuiral dingin,
Taksa thina,thlarau damna.
Van pierala natna um talo di'n
Chatuon damna i lo chang anta maw..?
HMAR hming suk thang tu,
"WHO'S WHO?" chen changtu ZION TLANGVAL.
Pathien thu Sing tamtak semdartu,
I ropuina hming lam seng an nawh.
Mihrang lo fe ta hai lai i thang ve ta!
Hnuoi ram khuol zin i zo ta!
Chatuon khuo a var pha le,
Jerusalem thar aintuok dingin
Zion tlangval run ruopui an lawi tah
Halleluiah Amen Lalpa ropui raw seh.
***

96

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


Trinity College and Seminary kawtsuo a Hlado
Umlai lienin e...
Van mi hrang Krista Pasaltha her liem e...
Saltha mihrang sakruong buonlei chang di'n e...
Run hmun lo tuon e...
Chung Pathien hming chawiin e...
Khaw dung khaw vang, sak thlang, sim hmar zuon e...
Singza tam hring mi rauthla ngho var ngho dum hung hawn e...
Tcs kawtsuo hung tuon e...
Fam tah ie...
Riel ang dei lo sakhming chang ta rie (shot)
***

Thlan hmun a Hlado


Mangtha mangtha, Pu Ro,
Piellei thu-riet hnuoiah i sakruong inzl ni ta sien khawm,
i sakhming Pu Rochunga Pudaite,
Hmar hnam ro hlu ti a ko ni bang ngai ta nawng a tih.
Khai khai e ! Mihrng vl,
Ziekfung Chela kan Vangkhuo sukmawi tu'n;
Piellei rnthim hnuoiah zlzi rem maw e.
Ana e, ana e; lunglai ana e.
Hawilopar tawnin,
Risang muol liemzai rel maw e;
liemzai rel maw e.
Pielrala e, hnena hlado samin e;
Chong zai rel ta e.
Hringmi e, vangkhuo e;
a ngui ruoi e.
a ngui ruoi e,
Keizawng e;
ka theitawk e.
ri-dum tnge,
ri-dum tnge.
97

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite

PAWL SECTION
HMAR STUDENTS ASSOCIATION
JOINT HEADQUARTERS, DELHI

Vawisun hin, vangduoi thlak takin, Hmar hnam par laia mawi tak a
thliek a, Hmar hnam rohlu ei chn leiin Hmar hnam tadingin vanpui a chim
ti naw ruol hrim an nawh.

Hmelma nuhnung tak, thina kawtsuo kn dinga Pu Rochunga Pudaite in October 10, 2015 a muol a mi lo liem san hih Delhi a Hmar inchklai haiin pawi kan ti em em a. Mihriem dam kum hih mihriem ditthlangna a suksei thei ni sien chuh Pu Rochung hih mi dang po neka kum sang
tam lem dama, ram le hnam tadinga a rawngbawlna la sunzawm dingin dit
a um takzet. Sienkhawm, Pathien remruot sukdanglam ruol a ni si nawh.
A dam sunga hnam tadinga a hmalakna chi hrang hrang hai, a bik takin, thiem inchukna kawnga Hmarnau hai laia a rawngbawlna hih Hmar Students
Association, Joint Headquarters Delhi chun ropui a ti hle a. Tu i hriet phak
lo le tu ngaisak phak lova um, mawlna khawvela um Hmarnau haiin khawvel
lien lem ei thlir le dak suok theina dinga thiem inchukna pawimaw zie hretu
chau ni lova, chu mawlna khurpui a inthawka Hmarnau hai kei suokna dinga
a hmalakna ei tiem le hriet hai hin hnam rohlu a tling zie a tarlang chieng hle.
Thiem inchukna kawnga Hmarnau hai laia a rawngbawlna r vawisun chen
hin tiem seng lo le uongpui tham hmu ding a la um pei a. Pu Rochungin thiem inchukna hi lo ngai pawimaw in, Hmar inchuklai hai tadingin hma lo la
naw ni sien chuh vawisuna ei hnam ngirhmun hih mang ang chau la ni ngei
a tih. Ama zara lekha inchuka, mani insung, khawtlang le hnam tadinga mi
tangkai tak tak vawisuna hmu theia um hai hi Hmar Students Association,
Joint Headquarters Delhi chun ropui a ti hle a nih.

Vawisuna fe khawm hai hin ei hriet seng angin, Pu Rochung hin thiem inchukna kawnga chau ram le hnam rawng a lo bawl naw a. Fak le dawn
zawngna le thil dang dang, politics a chen khawm hnam rawng a lo bawl a
98

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


nih. Mani chipui hai a hmangai em em ti suk chiengtu a hringnunah hin
thil tam tak hmu ding a um. Ama zara ei hnamin mellung pawimaw a phun
khawm hmu le hriet ding tam tak a um bawk. Hmar hnamin mihai hriet a
hlaw ve theina dinga a sinthaw hi hril tawp ni a um ring a nawh.

Pu Rochung hringnun hi ei bie chieng chun lal ina sei liena, ropui
sa a pieng a ni bik naw ti ei hriet seng ring a um. Hieng ang lawma hnam
chawisangtu hin hnam a chawisang theina dingin harsatna thuo tam a lo ner
thleng a. Hnam chawm sungkuo satlie a pieng le seilien ve ni si, hnam tadinga
inchik tlak hieng zo zai a mi maksan pek el hih mi ropui le tumru, mihriem
thaw thei ruol lo dinga inlang khawm thaw thei inringmi, mi bk a nina hi
mitin entawn tlak, Hmar pasaltha a tling takzet.

Pu Rochung anga Hmarnau entawn tlak mihriem ei chn el hih
hnam rohlun muol a liem ti naw ruol an nawh. Vawisun hin, a taksa chuh lo
thi ta sien khawm, a sulhnung le hnam tadinga a sinthaw ruok chuh a thi naw
a. Hmarnau hai lungrilah thi ngai naw nih. Thang la hung thar pei ding hai
chen khawma a ropuizie la hung hril mawi pei an tih.

Hnam tadinga a rawngbawlna kawngah Pu Rochungin a thang a suo
zie inentirna in Hmar Thangsuopuonin HSA Delhi chun a tuom a. A taksa,
Pathien ruot anga suk danglamin um sien khawm, a sakhming mawi ruok
chuh Hmar nau hai lai thi ni reng nei ngai naw nih.

Hmar Students Association, Joint Headquarters Delhi in Pu Rochunga Pudaite, vawisuna muol liem hih chawimawi insangtak le hrietzingna
hlutak leh, inro tak pumin an thla liem a nih.

***
99

Lalhrietsung Sanate
President
Hmar Students Association,
Joint Headquarters Delhi

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


KHONGSAI INPI
GENERAL HEADQUARTERS

Khongsai Inpi General Headquarters is so sad to learn the sudden
demised of Pu Rev. & Dr. Rochunga Pudaite, Founder, Bibles for the World.
Its not only a great loss for the family in particular but also Christians around
the world in general. The Inpi shares the grieve and sorrow of the bereaved
family & also we observed 2 minutes silence as a mark of respect to the departed soul. May his soul rest in peace at his heavenly abode.
Regards,
Ch. Ajang Khongsai,
President,
Khongsai Inpi General Headquarters.
***

100

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


HMAR STUDENTS ASSOCIATION
SILCHAR BRANCH

Thei nisien Chel Sawng Che Kan Nuom!.Harsat retheinahai
hnebnin, khawvel ruol nina po po hnwlin Hmar mipuihai le Pathien karah
palai sin i thaw a. Ei hnam inrieng hin taksa le thlarauah a va hei swtpui
ngei che de maw. Malsawmtu Pathien chun i hringnun kha chen a vnghim
a. Kum tiem danah 88 zet tlungin thang i suo a. Pa remruot kan sl naw a,
hring khawvela hin kan la mamaw che kan ti lem chau a nih. Vanvawm i
changsan i hnam hi keihruoi dingin, nangma siemtu che lalhai Lapa iengkim
thaw thei chun thuoitu tha mi la pe nawk mawl a tih ti chu kan ringna a nih.
Hi khawvela hin mi chngpui ta naw la khawm, i kutsuok thu-le-hlahai, i
rawngbawlna hi kan kuomah kumkhuoin um zing tng a tih. Dr Rochunga
Pudaite, i fam thu hin Hmartlngpui a va nghawr hnng na lawmlawm deh!
Lungzuor changin kul puotieng i sakruong a zl ta maw. I sakhming dei ni
reng um ta naw nih.
Gospel Songate
Secretary
Hmar Students' Association, Silchar Branch
***

101

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


HMAR STUDENTS ASSOCIATION
JOINT HEADQUARTERS SHILLONG

Umlai nunrawng leia Rev. Dr. Rochunga Pudaite in October 10,
2015-a a khuolzinna ram mksana chungtieng a lo inlawi el ta hih Hmar
Students Association (HSA), Joint Headquarters, Shillong chun pawi a tiin
a sn tak zet.

Hring intluona Kohran le Hnam ta dinga hringnun i khal lai mek
thlatu bul inmawl leia chungkhuonu nka hrileng inzmin laikhum i bel el le,
sppui nun ienga likhum dangdai i bel ni khan, i reng hnuoia luoithli nuol
hai slung a zing ngei ie. Nau ang taplai kan bng thei nawh.

Hmar hnam ta dinga thiemna zungpui phuntu laia mi Rev. Dr. Rochunga Pudaite sakhming hril hi bng ni reng um ta ngai naw nih.
Khawvel dna a mksan a sng-le-kuohai chn bikna chu HSA Jhq., Shillong
chun a tuorpui tak zet.
Brando H Keivom,
President, HSA Jt. Hqrs., Shillong.
Ezra L Darngawn,
General Secretary, HSA Jt. Hqrs., Shillong.
***

102

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


FOX JOURNAL MANAGING BOARD
KAN SUONG LUNGPUI
Rev. Dr Rochunga Pudaite

Kan thu hriet hin a mi va hwng ngei deh! Kan zn mang mwl hlak
chu a ni si naw a. Ieng am hril tang kan ta? Mihrng vl i liem ni hin...

Changer 10, 2015 zng ni suok kha HMAR hnam le Kristien khawvel ta dingin 'MI ROPUI' chnna ni ani ding ti rng kan suongtuo phk ngai
nawh. Hriein, thei ni inlang chu iengkim thawthei ei Lalpa kuomah kha
ni pumpel dingin hni ngei kan tih! Sienkhawm, Pa hun tiem a tlung ta si a
maw... A ni ngei, fam khawpui inlawi ni khan chu ei tlng rammwi khawmin
a mawina insuo ngam loin, niin a hmel a thup a, Zoram Khawvel khawm hi a
ngi a ni kha.

Tu hin chu a rawng i lo bwl hlak 'Pa' kuomah lungmuongtakin i
chwl ta a. I mksan i hmangai, i chipui haiin hnuoi rama i chm snga i
rawngbwlna hi hrie zing tang kan ta. I hringnun lamtluong hi thang le thar
chen ta dinga chanchin ngainuomum chu la ni ngei a tih.

Ama zaipu, Rev Zothanghrim in a lo insam ta angin hi a hnuoia hla
hi i ta dinga vn thuneitu kuoma kan ngnna nuhnung ni el ta sien...
Aw vn kawtkhrhai loin hawng ro.
Aw vna serafimhai.
Vn mawina chi tinrng lo phawrsuok in,
Kan Lalpa ta dinga hringna petu.
Ropuina ram a hung lt ni hin
Vn thangsuopuon ropui loin bt ro" tiin.
Mangtha, Pu Ro...
***
103

-Fox Journal Managing Board.

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


F.H.G Administrators dawkana inthawk

Ei i ring Bible-in a mi hril dan a chun mihriem dam kum hi kum 70,
hratna leiin kum 80, khawm chu rimsikna chau a lo ti a. Amiruokchu Dr.
Rochunga Pudaite hin kum 88 zet a hringna a hmang hnungin a rawng a
bawl a Pathien angsunga chawl kumkhuo ta ding a a mi lo inlawisan hi FHG
member chun ei tuornain ei inpam hle a nih.

Mihriem ni ta chawk chun suksuol nei thei seng ei nih, amiruokchu
ama a inthawk FHG member haiin inchuk ding pawimaw zuol ei nei a nih. A
thilthawhai popo chu hril seng ding a ni nawh. A chanchin inziekna tamtak
a um a, inchawka tiem hin a hriet awlsam zuol a tih. Hi taka ei tarlang nuom
chu Dr. Rochunga Pudaite hi Pahnamah a hring naw ti hi a nih. A lungrilin
an vawi le a hmangai chu Hmar hnam hi a ni tawp el. KOHRAN PAWLah
a hring nawh. Pawl ta dingin rawng a bawl naw a, a Lalpa Isu Krista ta ding
a a damsunga rawngbawl a nih. Hnam ta ding le Pathien ta ding hin ama
hringna nekin a sie hmasa ti ding lemin a um. Hi poa khawm hin mimal bak a
Pawl tin, Association tin, Organization tin, Silai chawihai po po khawm ama
ei entawn chun Hmar hnam hi par vul ve ngei a tih.

Ei hringnun hriefietu chu ei niin ei inhrilfie thei, inti thil thawtheihai hih ani nawh. Ei pieng nia inthawka ei thi ni, kha hun sung popo a ei
hun hmang dan hai hi ei nina mi hrilfietu chu a nih. Dr. Rochunga Pudaite
khawm hin ka ropui, ka hausa, thil ka thawthei, thu ka nei, mi ropui ka nih
a ti der nawh. Amiruokchu a hringnun hrilfietu chu a thi char khan an lang
thei. Hnam dang khawma an sun a ni kha, eini chau ni lovin. Ama ang hringnun hi ei nei thei seng. Chu ding chun chona ei inpek a nih Hmar thalaihai
po po kuomah. Ei Hmar hnam Pa hi entawn seng ei tiu.

Ngai hlein inro hle inla khawm mangtha ti a tul si maw.. Damtakin
le Dr Rochung Pudaite.
***
104

Eric Fimate Fhg

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


HMAR INPUI
Press Release: Tuithaphai: October 12, 2015

Rev. & Dr Rochunga Pudaite (88) President, Bibles for the World
in Oct. 10, 2015 chawhnung dar 2:50 (IST)-a Colorado Springs, Colorado,
USA hmuna a sung-le-kuo le hnam chanpuihai muol a mi lo liemsan el ta
hi Hmar Inpui chun hun a la tinaw a, a'n pamin, lungriltakin a sun hle; a i
maksan a nuhmei le nauhai a sunpuiin a tuorpui takzet. Rev. Pudaite hi mi
tam tak ta dinga taksa le thlaraua Pa (Father) le rethei le fahrahai "sandamtu'
a tling takzet a; Hnam pasaltha-in fam a mi lo chang san hi hnamin ro hlutak
ei chan a nih.

Tlangmi haiin khawvel var ei hmu chieng zuol theina dingin Rev.
& Dr Pudaite hi Pathienin hmangruoa hmangin Chanchintha le inchukna
tieng hma lientak an dawmtir a, chu ra chu ei ram le ei hnamin sik tawp
ngainawng ei tih. Ei ram, ei hnamin tlawmngaina kengkawa ram ei inzau
zawmpei a tulzie a nunin a mi lo inchuktir chu thang thar peihai khawmin
nunpui pei ei tiu.

Ei ram, ei hnamin hmasawnna lampui ei hraw ve theina dinga hma
a lo kaknahai po po chu lungruoltakin sunzawm pei ei tiu. Ei khawvel hluo
an ruol tanaw leiin ei ram ei hnam Iiengkoa hmabak lientak inbat chu hre
zing pumin Dr Pudaite hi innghil ngai nawng ei tiu. A thina hi Hmar hnam
ta ding chau ni lovin hnam hnuoihnung tlangmi, hnam tum tumhai ta ding
bakah khawvel hnam tum tum, ama zar zotu taphawt le la hung sawr pei
dinghai ta dinga channa ropuitak a nih. Mi tam tak ta dinga malsawmna a
lo nina, ram-le-hnam, mipui ta dinga an pumpeknahai kha nghilni hrim um
thei ta ngai naw nih a; ama hi 'Hmar Pasaltha Thangsuo' indiktakin Hmar
Inpui chun a puong a nih. Ama thi sunnain a ruong vuiliem a ni hmakhat chu
tukhawma hlimhlawp thil, hnam le khawtlang huopa huoihawt lo dingin ei
in ngen bawk.

105

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite



Lusun sungkuohai ei Pathien iengkim thawtheiin thlamuongna'n
umpui mawl raw se.

Dr John Pulamte
President, Hmar Inpui, General Headquarters
David Buhril
Secretary, Hmar Inpui, General Headquarters
***

Office of the
HMAR CHRISTIAN LEADERS FORUM
Churachandpur, Manipur

Rev. Dr Rochunga Pudaite, Founder President, Bibles For the World
le Moderator, EFCI ropuinaa Pathienin an kangsangtirna thuah Pathien ram
ta ding le Ram le Hnam ta dinga a thilthaw that le ropuihai hrezingin Hmar
Christian Leaders Forum chun a sun thu a puong.

A sunghai Pathien Thlarau Thienghlim thlamuongna ropuitak an
dawng theina dingin Pathien Thlarau in umpui zing raw seh.
Rev. Ros Infimate
Chairman, Hmar Christian Leaders Forum

***

106

Rev. Dr Lalhmuoklien
Secretary,
Hmar Christian Leaders Forum

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


Office of the
Hmar National Union
General Hqrs. : Churachandpur
Date: 11- 10- 2015

Hmar hnam Pasaltha Pu Dr. & Rev. Rochunga Pudaite in Ropuina
ram pana khawvel a lo suoksanna a hin hnam sunga hmun ruok lien tak a
mi maksan pek hi Hmar National Union General Headquarters chun pawi
a tiin an pam hle a nih. A hmangai le hnam ta dinga a rawngbawlpui, Hmar
National Union General Headquarterschun channa ropui takah a ngaia, a
sun hle thu a puong.

Ram le hnam ta dinga a hmalakna le a tangkaina HNU-in theinghil
ngai naw nih. A nuhmei le a sunghai Pathienin thlamuon dingin ditsakna
kan inhlan.
H. Samson
Inf.Secy, HNU (GHq.)

***

107

Henkhum
Gen.Secy, HNU (GHq).

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


Office of The Hmar Literature Society,
Assam HQ-Haflong,
NC Hills :

Oct 10,2015 nia fam lo chang tah Rev(Dr) Rochunga Pudaite(88) hi
HLS chun a ngaisangin,hun lo taka a fam lo changnaah kan sun hle. Hnamchawm le riengvai ei ni laia khawvel hrieta Hmar hnam 'recognition' dinga
meiser sittu, HMARPUON hmusuoktu, Gospel meiser sita khawvel pumpuia hmalatu, Hmar Literature, Gospel le Education invawi leia Assam, Manipur, Mizoram,Tripura, Meghalaya haia Jr. College, High School le Middle
School tamtak lo inngirtu a nina hin HMAR LITERATURE KUNGPUI
tia ko a phu hle a. A thina hi HLS Assam chun channa ropuitakah a ngai. A
maksan a kohran, sung le kuo le a hnamhai Lalpa'n thlamuongin umpui pei
raw seh.

***

108

S.K.KHOBUNG
Secretary,
HLS ASSAM

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


HMAR WELFARE SOCIETY, GUWAHATI

Rev. Dr Rochunga Pudaite, ram-le-hnam, kohran rohlu tak le innghaina in muol a mi zuk liemsan el ta hi HWSG chun inpam um a ti in pawi
a ti tak zet anih. Khawvel ngaia thina hi tapna le lungngaina nisienkhawm, a
rawng a i bawl Van Pathien kuoma thlamuong taka inlawina kalbi a lo ni si...
A maksan a nuhmei a nau sunglekuo hai ei tuorpui tak zet a, Van thlamuongna in chenchilin umpui mawl rawseh. Ama anga hnam hmangai (taksa
le Thlarau ah) ei piengnawkta dim le. Rohlu sietheilo - tumruna, thiemna le
felna, remhrietna le Pathien ngaisakna a mi hnutsie pek hai hin thangtharhai
lai chuoiloin thu a la hung hril pei nuom a um.-Lalzuithang Hrangate

***

109

Chairman & Secretary


Hmar Welfare Society, Guwahati

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


HMAR YOUTH ASSOCIATION
GENERAL HEADQUARTERS

Hmar Youth Association, General Headquarters chun October 10,
2015 zantieng huna, Colorado Springs, US hmuna fam lo chang tah, Rev. Dr.
Rochunga Pudaite, President, Bibles for the world le Moderator, EFCI chu a
sun takzet a, Lusun sungkuo hai HYA GHQ chun a tuorpui takzet.

Khawvel pum huopa chanchintha puongdarna kawnga dam, rethei
le fahra hai sawmdawlna le dawmkangna kawnga dam , Thiemna le varna
inchukna le damnawhai ta dinga damna intluntu ni a, Sawrkar mi hriet ei ni
theina dinga tlangmi le a chipuihai laia a rawngbawlna hai popo thangthar
chenin hril la ni pei raw se
Laldawnlien Varte
General President,
Hmar Youth Association. General Headquarters
Francis Songate
General Secretary
Hmar Youth Association. General Headquarters
***

110

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


SHILLONG EAC LOCAL CHURCH

Rev.(Dr.) Rochunga Pudaite'n hi khawvel rinumna le buoina ram
maksana chungtieng Van Jerusalem tieng a milo inlawisannaah, hieng ang
lawma mi ropui, ram le hnam le kohranhaiin ei hang chn el hi Shillong EAC
Local Church chun a tuorpuiin a sn tak meu a nih. Lusn suongkuohai po
po Lalpan thlamuongin umpui raw seh.

***

111

Upa Lalnghatlien Sungte


Secretary

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


Hmar Students Association
General Headquarters
SUNNA
10th October, 2015

Hmar Students Association (HSA) chun Mihrang Hnam Pa Rev.
Dr. Rochunga Pudaite thina hi a tuor in chan ropui an ti hle a, hieng ang
hnamin ei chan hi a sun takzet a nih.

Hnam sung el niloa rambung sung le tuipui ral chena mi ropui mi
tumru le Krista sipai tha, Hnam pa, fahra le pasie hai sawmdawltu le inchuklai hai entawntlak anina popo hi HSA chun anzain a ngaina em em a nih.
Kristaa a rawngbawlna kohran, khawtlang, hnam le ram hin ama ei chan hi ei
rohlu Hmar Arasi ei chan a nih. HSA chun impam um a tiin an ro em em a
nih.

Lusun sunghai a tuorpui taket a, lainatu le ama suntu hai popo chungah Pathien thlamuongna um mawl rawse.

Hmar inchuklai hai aiin,


Lalthlamuana Hmar
President
Hmar Students Association, General Headquarters
L. Rothanglien Khawbung
General Secretary
Hmar Students Association, General Headquarters
***

112

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


DELHI HMAR WELFARE ASSCOATION

Pu Rochunga Pudaite, i ngaisak lawp lawp Delhi a Hmar ureng hai,
a sang a sang kan ni hma a Delhi I sir zat a thlaitleng siem a ngaina taka ti ti
a hmathlir i sam pui hlak hai kha I duthusam lam zuon a kan pung phing a i
mi hung kan nawk dan hi tuor harsa kan ti a; Hmel hlim le innui sieu a kan
biek hlak i sakruong hin dawn zai reng a mi rel ta si nawh. Hril a hai in lung
an vai ngei. Hring khawvel thlaler a zui zo ruol lo i hniekhnung hnawt zingin,
thonawkna taksa put a lan hmu nawk ngei dingin kham lo takin kan inthla
che.

***

113

Hrangthangvung
Chairman
Delhi Hmar Welfare Association

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


Rev. (Dr.) Rocunga Pudaite ruong chungah
Dr. John Pulamte, President, Hmar Inpui a thuhril

Voisun, 'Hnam Pa' tia ko phu hlie hlie, Dr. Rochunga Pudaite ruong
vuinaa Hmar Inpui le chu thlazar hnuoia um van khup hnuoia chng Hmar
nauhai po po aiawa inthlna thucha hril dinga ka hung ngir thei el hi hamtha
chungchuong kan ti hle.

Hnam tin lai hin a chngchngin thuoitu tling, mi chungchuong an
hung pieng hlak a. Chuonghai laia pakhat chu Dr. Rochunga Pudaite hi ngei
a tih. Ama hi Manipur simthlanga Gospel Chanchinthra hung lt hmasatakna, Senvon-ah pieng a, khaw chte Phulpuiah seilien a, USA khawzawlah tla
thla a, a ram le hnam le khawvel pumpui huopa a thi chena ka sawl ka kham
ti loa rawngbawltu a nih.

Israel hnampa, Jacob le a naupa Josefa chun an thlahai kuomah
thurosie an maksan a. An thi pha leh an ruong le ruro chu Aigupta ramah
phm loa, an pi le puhai zalna Hebron-a Makpela pkah inzl dingin an inch a. Chuong ang tak chun an thlahaiin an thaw ti ei hriet. Hi hi Pathienin
a siem le a thlang san hre chiengtuhai mizie thlungpui a nih.

Dr. Rochunga Pudaite khawmin a rawngbawlna ram ropui, America
khawzawlah a ruong inzl loa a mi le sahai chngna, an taptebul, sithu-sathu
rimin a zm phakna, a ram ngeiah a ruong inzal dinga thuro a lo sie leiin, thi
chena mani ram le hnam ta dinga ringum, thangsuo mihrang pasalthra ruong
chu ei inthla liem thei a nih.

Dr. Rochunga Pudaite, Vawisun hin i ram le hnam le i mihai aiawin
Hmar Inpui chun thil tha i thawpek po po chungah lawmthu hrilin, chawimawina thangsuopuon inkhumin, pasaltha tawnlairng kan intawntir che.
Kan inpm che. I mihai lungril le ngaituonaah hring zing i tih. I hmathlir le
i hmabk hai hung bawzui le sunzawm dingin tuta le thang la hung thar pei
dinghai infui ma nawng kan tih. Thlamuong takin i bl rop Lalpa kuomah
chawl hadam dingin inro takin kan inthla liem che.
***
114

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite

Ro le Kei
-L.Keivom

I weep for Adonaishe is dead!


Oh, weep for Adonais! though our tears
Thaw not the frost which binds so dear a head!
And thou, sad Hour, selected from all years
To mourn our loss, rouse thy obscure compeers,
And teach them thine own sorrow, say: "With me
Died Adonais; till the Future dares
Forget the Past, his fate and fame shall be
An echo and a light unto eternity!"
- P.B.Shellys Adonais

October 16, 2015. Voisun hi Dr. Rochunga Pudaite-in muol a
mi lo liemsanna kar khat a lo ni der el tah. Chu sung chun kan khawvel
chanchin tlawm te bek ziek tumin ka kompiutor hmaa ka hang inthrung
hlak a. Ka ngaituona lipui, tui lien insang anga hung tr thla ding chu
ieng am ka law ding ti ka buoi lai chun, a tingtu khr a um ni ngei a
ta, far khat khom a hung far thla nawh. Mak ka ti a, kan sulhnunghai
ka sui neu neu ruolin a san ding awm ka dap bok a. Indopui Pakhatna
laia bomb puok darh chum chumin a nghong buoi, lungril le ngaituona
pangngai put le hmang thei loa umhai ngirhmun hrilna, shell-shock
syndrome an ti ang deuh kha niin ka hriet. Ngaituona chechng thei lo,
aiinkhuop (aikhirh), hamhaih, chi-ai, ngol, ngong, bng, chawlol ngirhmuna um tina a nih. Lusun tongkhong lai trap thei der lo an um a,
khawsawt tongkhong laia hla phuok amanih sak khom thil thei lo tluk a
nih.
RP le Kei

Voituk ruok hin chu a hung zieum met tah leiin ram le hnam
ta dinga rong kan bawl tlang dan chanchin, a thren ka lo ziek tah le ka
115

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


la ziek lo laia poimaw ka ti zuolhai chu favang potsielin ka hung thuol tum a nih. Kum 2007 March 23-April 7 inkr khan RP LE KEI ti
thupuia hmangin Part 3, phek 12, thumal 7753-a sei ka ziek ta a. Ka
ziek san khom March 18, 2007 chawhnung DHCF-ah thuhriltuah an
ruot a, ni danga mi po po laia thothang thra tak ni hiel dinga inper et
et hlak kha chengkol hniek tiema muongin a che tah thung a. Pulpit
a pan lai le dawsawna a hang lawn kai lai hei enin namen loin lungril
a them a. Muol a mi liemsan hmain, mi danglam le dangdai, a dung
lt tama insang, a pum lt tama lien le keng rawn a nizie dam; a naupang laia inthoka hnam invet chilhtu, hnam aidentiti phur suokna dinga poimaw chu hnam kalchar vong hring le sukhmasawn pei a nizie
hmu chienga hnam puon nei poimawzie tlang insampui a, Hmar Puon,
Thangsuopuon hung suokna dinga bultrantu laia mi poimaw a nizie
hai; Scheduled Tribe List-a Hmar hnam ziek lut dinga hma a lak dan
hai; pawlitiks inher suol leia Hmar hnam bing ta dinga ngirhmun suol
suok tuma Hmar National Congress (HNC) a hung indin dan hai; Hmar
trong le thu le hla sukhmasawnna dinga hma a lak danhai le a bebawm
thilhai dam le indik le thraa a ngai thil a thilthawhai chu soiseltu an um
khoma saipui lamlawna hma tieng pan ngat ngat mi a nizie iemani chen
bek thrangtharhaiin an hriet ka dit lei a nih.
Pherzawl tlangah

RP ka hriet tranna chu kum 1953 lai khan a nih. Allahabad
University-a B.A a thaw laiin kan khuo Pherzawlah a hung in zin a, ni
iemani zat a chm a. A u Ramlien Pudaite kha NEIG Mission Middle
School-a Headmaster a ni a, a inah a tlung hlak a. Class 7 kan inchuk lai
a na, a ruolnu Lal Rimawi hi kan pawla mi a ni a, nunghak danghai chu
Lalhlupui, Huoli le Phiri an nih. Chuong lai chun Pherzawl-ah kohran
pahnih-Watkin Roberts pawl Independent Church le H.H.Coleman
pawl NEIG Mission- kan um a. A nawlpui chu Independent Church-ah
kan inlawi a; mi tlawmte, hmarchadengkhop chauh ti ding hi NEIGM
tieng an inlawi a. Kan pawl nunghakhai kha NEIGM tienga inkhawm
deu vong an ni a. Hla phuok thiem le rawl thra, T.Khuma vanglai a ni
bakah Lalhlupui kha hla sak thiema hril a ni a, hla pawl an nei chang116

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


kang thei khop el. RP a hung khan Chorus iemani zat a zirtir hman a, a
khawnawtin kan inbukpui a ni tak. Hi hi Chorus kan hriet le inchukna
hmasa tak a nih. Chun, gramophone rikawt te, phek khata hla pakhat
pei, Independent Kohran Hla bu-a hla an khumna a hung chawi a, pulpit inthokin an saktir a, Hmar trong le hla khom rikawtin a lo man el
thei chu mak kan ti thei em em hlak. Hmar puon a hung bt bok hlak a,
chu chun thu a hril rawn hle.
Beyond the next mountain

Pathien thu le hla le hnam ro hmangruo hmanga a mihai hmaah
tukver thar hongpek a, mit thara ram thar inthlirtir a, beiseina thar pe a,
Choir-a a hla inchuktir, Thaw thei ruol loa inlang khom ringnan thaw
thei a nih ti khom a tak ngeia ama nuna inentirtu a nih. Chu chu RP
danglamna le chungchuongna a nih. Mi pangngai hisapnaa inthoka a
thawa thaw chu hril lo, mangphan phak lo dinga ngai tam tak chu ringna hringa inthuomin ama nuna ngei a damsungin a a ziek a, tak ramah
an changtir a, khuo chikte Phulpuia inthokin tu laia khawvela ram ropui taka ngai, kawlvalensam ram USA-ah an chawm lut a, chutaka inthok chun Bibles For The World indinin, Chanchin Thrain khawvel kil
tin a rn a nih. A film hminga Beyond The Next Mountain an buk
khan, Phulpui tlanga inthoka inlang phak kawlrawn khelah ram a lan
zar dei duoi thu a hril bakah, hringnun tlang sp khelah, thina vadung
ralah thlarau chawlna ding khawpui mawi tak le ringnawtuhai hremna
ding meidil khawvel a um thu a hril a. Meidilah fe lo a, khawpui mawiah
mi tin, chi tin le hnam tin hai an inlawi theina dinga rawl tawpa tlang
insama a dam lai ni po po hmangtu chu RP kha a nih.
Malsawmna ni

Abram ko suoktu chun, Hnam ropui takin siem ka ti che a,
i hming sukropui ka ta, malsawmna ning i tih (Gen 12:2) a ti bakah
nangma zarin hnuoia hnam tin malsawmin um an tih tiin a hril a.
Tu am a nih ti a la hriet lo rawl chu awiin, a thu chu ringa pomin, a
fena ding tieng khom hre loin, a kepui zawn zuiin, an thok suok mop a.
Trampui mitsimin a lo hmuok a, harsatna le muolphona tuokin voi hni
117

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


zet a nuhmei an lakpek a, sir tinah do le ralin an inhuol vel a, a hung
inpempui um sun, a unau Haran naupa Lota chengna khuo hlak chu a
Kotu lungsenin mei le ktin a raw utpek vong bok. Malsawmna ni ding
chun a du a thra naw khop el. Kum 99 a ni chenin a nuhmei Sarai
hlak chu a la ching zing. A nuhmei ringna inphetin, thikthu khom sukse
phal loin, Pathien thu tiem sukpuitlingna dinga ngaiin, a pasalin nau a
nei theina dingin a umpuinu Hagar chen a pasal hmei dingin a pk a ni
khah! Mani le mi ta dinga malsawmna ni theina ngirhmuna um ding
chun tumruna, tuorselna, taimakna, teireina le ringna detdoa inthuoma
hma nor a ngai. Chu chu thi chena inpumpekna nun a nih. Hnam pa
le ringnaa thangsuo hmasa tak a hung nina dingin kum tam tak a ngai.
Hebrai lekhathon ziektuin ringnaa thangsuo pasalthrahai chanchin a
zieka khan Abraham chun Point 11 a hmu a, a dottu Mosie chun Point 8
vel a hmuh. Phulpuia inthoka muol a liem chena ringnaa kal a chawinaa
RP point hmu zat ding hi st inla, a hmu insang ve hle ka ring.
Phulpui-USA

Beiseinain mi tinin boruokah in ei bawl seng a, chu chu a taka
bawzui pei ruok chu mi tlawm te ei nih. RP chun Phulpui kawlrawn
khelah sir le hluo seng lo ram a um dei duoi ti a ring a. Chu ram paw
theina um sun chu lekha thiemna a nih ti a hriet leiin, a mit a hung
keu tran hlima inthokin thiemna hnotin, ieng ang rinum khom tuor
huomin, a nu le pa angsung le an in lum suoksanin Churachandpur
Mission Compound, Jorhat, Calcutta le Allahabad fe thlengin B.A chen
a hung tling a. Chuong lai chun Zoram khawvel vanzawlah B.A tling
phak chu nisa suok hlima arasi tiem ang a nih. Sienkhom, chu chun inbr a tum nawh. A mihai khawsakna ding ram suol suok nuoma Hmar
National Congress indin le Scheduled Tribes list-a a hnam ziek lut bak
chu sorkar thilah kop a tum nawh. Hmu thei lo hmutu le thaw thei ruol
loa inlang khom ringnain thaw thei a nizie ringtu a ni leiin, a thaw nuom
tak Pathien thu inchuk le buoipui dingin Scotland-ah a chuong lut a,
chu taka inthok chun USA khawzawl, Bible Belt ti-a ko hlaw, thuhrilru
ropui Billy Graham lekha inchukna, Wheaton College (Illinois) ah a tla
thla a. Phulpuia inthoka inkhi chun a phak hla tah khop el.
118

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


Insuikhawmna sin

Hi hmun hi insaisangna le hmunpuia hmangin, Watkin Roberts-in ama aiawtu dinga a hung ruot hnungin, Indo-Burma Pioneer
Mission (IBPM) ah Executive Director a hung ni a, hmunpuia Sielmat
hmangin, insuikhawmna sin a hung tran a. Kha hmaa kohran hrang
hranga lo inthrehai kha a tam lem hung hui khawmin, a hming phuok
thar, Independent Church of India (ICI) hnuoiah kohranin sir tinah
hma a hung sawn hlut hlut a, inchukna tieng High School chauh khom
ni lo, kha hmaa mi mang phak lo, College chen a hung ngir a ni khah.
Theology inchuk dingin Mission-in mi a tir suok truk truk a, chuonghai
chu a hnunga kohran ban poimaw an hung nih. Sum harsatna leia inchukna sunzom thei lo ding le hmun thraa college kai phak lo ding tam
takin chawmna sum an hung dong leiin mi thiem tam tak, sorkara sin
insang chel dam, an hung suok pha a nih.

Mission Buoi chungchanga inremna lampui dap dinga India
rama ST laia IAS tling hmasa tak Jamchong Nampui, Hmar hnathlakhai
laia IFS hmasa tak Lalthanzau Pudaite le Manipur State-a inthoka IFS
tling hmasa tak kei, kum 1972-a Sielmata kan fe truma keini pathum titinaa Jamchongin, Rochung hi dem dem naw raw hai se. Kei, India ram
tribal laia IAS hmasa tak intipa hin ka nauhai ti naw tu khom inchuk lai
ka la chawm naw a, ama chun a zaa tiem a rongbawlna rain a chawm a
nih a ti a, ngaituo tham thudik niin ka hriet. Chuong ang inkhina hmol
chu hmanga ei inkhi pha, RP ngirhmun hluo hi hriet thei chauh a nih.
Ei ram aiawa ngirhaiin ei rama sikul tlusehai mit sira an mel hun chu
thaw lo hlaw lahaia inthokin an chan ding a um le um naw an hisap
chang chauh a ni laiin, RP chun hmangaina mita enin tungding a tum a,
tlawm le za dawn chang loin, Krista hmangaituhai kuomah thrangpuina
a hni a, PMS sikul hmun tam takah inngirin a um a, damsunga uniform
hak phak lo ding mi tam takin hmasawnna thuom inbelin, mawlna thima inthokin hrietna var an pan a, tam tak Krista hrietna varah chatuon
hringna changin a thruoi lut a nih.

119

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


Delhi Version hringtu

RP leh hin thu le hla khawvelah kan inthlop nasa a, lekha kan
inthonna, Baibul tiet tieta sa file iemani zat ka laibrari-ah hin ka kol a.
Kum 1963-a Graduate po kha Executive Director, Indo-Burma Pioneer
Mission a ninain October, 1963 khan Holy Bible (King James Version) a
mi rochung a. Hi Baibul hi keini sungkuo hmang tak le rikawt poimaw
kan hlu lutna bu a ni a, kan hmang inrim hlea chu kan la kol thra hle
a. Kum 1990 October-ah kum tina Bermuda-a an Fienrielna (Retreat)
a thrang ve dinga an mi fiel trumin New International Version (NIV) a
mi rochung bok a. Kan inzinna Chanchin hi phek 23 zeta sei, Khawvel
Thara Inzinna ti thupuia hmangin ka ziek a, a hnungah a bute-in an
insuo nghe nghe niin ka hriet. An rongbawlna Chanchin dil sut taka
hre nuomhai chun tiem non chi a ni ka ring. Hi truma a Baibul mi pek
hi kum sawmpasari hnunga Delhi Version Baibul hringtu a nih. A hung
hring suok dan le a bebawmhai, artikul hrang hranga ka zep sahai chu
lekhabu puitlinga buotsai tham a nih.
Zoram khawvel 5 & 6 hringtu

Wheaton-a an ina kan cham sungin ni khat chu zingbu fak khopin in hnuoia a laibrari ka zu en a, Zo hnathlak lai chu ama le Rangoon-a
Dr. Vum Ko Hau, eini khawvela Ambassador hmasa tak, phek 502-a sei
Profile of a Burma Frontier Man (1963) ti ziektu kha mi mala lekhabu
hau tak an ni ka ring. Lekhabu bakah file hrang hranga an khit khawm,
document poimaw tak tak, Watkin Roberts-in a rochung, indar nuoia
an sie thnghai chu ka hmu bok a. Hieng file hai hi kum 1913-1968 chena Watkin Roberts rongbawlna thu le an lekha inthonhai kawpi a nih.
Edwin Rowlands (Zosapthara) inzinna ripawt le a sulhnung maksan
tam tak hmu ding a um bakah R. Dala naupa Rev. Lalthanlianin Tahan/
Rangoon a inthoka chanchin a hung ziek, a um bok. Hieng lekhahai hi
hmun dangah hmu ding a um ta naw tluka ngai a nih.

RP document kolhai chu a thei chun hung zerox vong a, a kawpi
mi hung thon dingin ka hni a. Chu chu 1990 October a nih. Jacob Pudaite-in a hung buoipui char char a, Italy-a inthoka Maldives tieng kan
120

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


inson hnung, 1995 kum bul khan kg 40 chuonga rik document-hai chu a
hung tlung a. A ni le thla le kum indotin ka rem khawm ngat ngat a, thla
ruk sung a aw. Hieng documents hai hi besana hmangin Edwin Rowlands kan kei tho nawk a, ama chanchin lieu lieu chu Zoram Khawvel-5
ah ka hlu lut a; Watkin Roberts rongbawlna chanchinin Zoram Khawvel-6na a hluo sip map bok a nih. Hi lekhabu pahnihai le RP mi rochung
lekhahai hi missionary hmasahai chanchin mi thiem hrang hrangin an
hung sui peinaa thrangpuitu tak a hung ni bakah hmun hrang hranga
theology inchukhaiin besan taka an nei a nih. Ringvang thua chanchin
an lo ziek tam tak thu dik bawma khum thei chin le khum thei lo chin
bukna lung poimaw a hung ni bok. A hma khala hnuoi tienga inthoka lo
domtuin hi ngirhmun poimaw hi hluo dingin RP kha a lo duong a nih
ti inhmai ruol a ni nawh. Bermudaa Fienriel hmangpui dinga an mi fiel
khan hisap khel daiah thil thra tam tak a hring suok a, chu chu Lalpa
remruot a nih.
Ramhmangai

RP khan invet chilh pahnih a nei a. Pakhat chu hnam, chu khom
chu kholbing deu el, ama hnam bing HMAR hnam a nih. Hming lemah
Ramhmangai kan ti hlak a. Chu chun umzie pahnih a nei a. Pakhatna
chu ram le hnam hmangaitu le invoitu tina a nih. Pahnina chu in le lo
indinna ding ram inchawk ding zong zing hlak mi tina a nih. Hi hin
kawk inthuk deuh a nei a, chu chu a gospel bok a nih. Hi le an vet chilh
pahnina-sakhuona- chu laihrui inzom an nih. 1 Johan 4: 20-21 a chun,
Miin, Pathien ka hmangai ti sien, a unau theida si sien, ama chu mi
khlhlip a nih. Unau a hmu zing hman hmangai si lo chun Pathien a
hmu ngai lo chu iengtin am hmangai thei a ta? Hi thupk hi a nih a mi
pek chu: Pathien hmangaitu chun a unau khom a hmangai ding a nih
ti ei hmu a. Baibula mi challang pahnih-Mosie le Tirko Paula- hai kha
hnam le sakhuoa hring full thrak an nih. RP khom chuong ang tho. A
hnam le a sakhuo chu tangka hmai hni ang a nih. Hmar-in a pieng a,
Hmar-in a thi. Chu chu a ni lai zingin, Pathien neitu a ni leiin, Matthai
5:43-48 a Isu hril khah a nunah a tak ngeia la lutin, hnam tin le khawvel pum huopin rong a bawl a. Chu testimawni chieng tak chu khawvel
121

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


pumpui huopa a thlawna Baibul sem rongbawlna hma latu dinga Bibles
For The World (BFW) a hung indin khah a nih. BFW hin trong hrang
hranga buotsai Thuthlung Thar kawpi maktaduoi tam ram hrang hrangah a thon dar tah a nih. Thaw thei ruol loa inlang khom ringnan thaw
thei a nizie a nun ngeia hriltu chu RP a nih.

Ramhmangai tia hming lem kan pekna san tak chu, khaw lai
hmuna khom fe sien, ram inchawk ding a melkai zing khah a nih. Josua
kuoma Iengkim Lalpan, Mosie kuoma ka hril tah ang khan, kea in sirna
taphot chu pe vong ka ti cheu ti khah RP chang thlang laia pakhat a nih.
Thil thar le hmasawnna rurel (infrastructures) indin ding chun ram ei
mamaw makmaw. Ieng anga prawzek thra khom duong inla, inbunna
ding hmun le hma a um si naw chun umzie a nei tlawm. Hmathlir hla
tak le chieng tak neihai chun, beiseinaa boruoka in an bawl kha a taka
inthrutna ding ram an melkai naw thei nawh. Development project le
ram hi laihrui inzom an nih. Hmathlir sei tak le tam tak nei RP-in a thi
chena ram inchawk ding a melkai khah a ram le hnam le a mihai ta dinga ngirhmun det indin a nuom lei a nih.
Mi hlawtling

Kum 2004 khan thusep, HLAWTLINGNA HI IEM A NA? ti ka
ziek a. Chu taka chun The Success Journey ti ziektu John Maxwell-in,
Success is a journey a ti le R.L.Stevensonin The true success is to
labour a ti chuh ka zawna donnain ka hmang a. Hlawtlingna chu tum
ram pana ni tina inzin pei hi a nih. Chuonga inzin mihai chu Pathienin
a vochuom, theina bik an kolhai chu hmang trangkai tum mi le anni ta
dinga hring loa mi dang ta dinga hring hlak mi an nih. Pastor Thangngurin,
Ka ta dinga ka hringlaiin ka lawm ngai nawh.
Ka Lal Krista kona anga
Isak maichama ka inhlan chun,
Malsawmna tuikhur lawmnan a hung luong
122

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


ti khan a hril fie hlein ka hriet. Mani ta dinga hring ta lona, mi ta ding
le thratna dinga hring ta lemna nun neitu chu pasiein hausa sien, chinin
lien sien, mi hlawtling, malsawmna tuikhur a nih.

Chu chu inpumpekna maicham, Thangngurin Isak maicham a
ti chu a nih. RP nun kha ei thlir kir chun a lungril po po, a theina po po
le a nei po po mi ta dinga a thi chena hmang fai thrak mi niin an lang.
Ruol siem thiem

Kum 1990 October-November a thla khat deuthaw kannu Dari
le an kuoma kan zu cheng sung khan an nupain inrim taka sun le zan
chawl loa sinthaw an nizie mit ngeiin kan zu hmu a, an phur kha mihriem pangngai theina le hratnaa phur zo chi a ni naw hrim hrim. Chuong
sa zing chun, ieng lai khomin hml hlim putin, an innui ver ver thei zing
a nih. Eurokuilo thlipuiin kar hni top Mediterranen Tuipuia an chuongna long a vor let laia thlamuongna thu hrila a chuongpui mi 276 zet
hnemtu le humtu chu Pathien neitu Paula a ni ang khan, ram le hnamin harsatna a tuok changa hnemtu le somdawltu laia kut trangkai pakhat chu RP a ni rop. Mi lien le poimaw inhmelhrietpui a hau a, a fena
taphotah ruol a siem zung zung a. Chu chu thilpek ropui, mi nazong
nei thei a ni nawh. Chuong hmelhriet le ruol a siemhai chu siet tuok
nikhuoa mi trantu le hrilpuitu trangkai an ni hlak.
Chungchuongna chi hnih

RP chungchuongna dang nawk chu thu hril thiemna le thu ziek
thiemna a nei kop kha a nih. Dannarain, thu ziek thiemhai hi thu hril
thiem an ni naw tlangpui. Saptronga a chanchin le rongbawlna an ziek
tam tak a um laiin, rong a bawl tran hlim laia a buotsai, Tlngchr Tuihnr le chu taka a thusep ziek pakhat besana hla a phuok, Suilung
phng lo hai kha literechar khawvela taktling thu le hla a ni leiin, Hmar
hi hnama a dam khawsuok chun, thrangtharhaiin a mawizie le hlutzie
hung hre deu deu an ta, ngaisang hlaw deu deu a tih. A hnung daia annu
damnaw laia Sam 23 besana a buotsai Lawmna Thuruk ti khom kha
literechar tling lekhabu a nih. A ziek laia editing ka thawpui le a suok
hnunga Mizo-Lusei tronga inlettu ka ni a. Kha lekhabu te kha a thrat em
123

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


em vei leh, Mizo tronga a aitechuna dinga inphuoi deua inlet kha tuoi
nam le editing ka thaw laiin, an sut hmaa kar khat la nghak dinga Shillong tienga a suttuhai ka hril kha nghk loin, a aitechuna kha an lo sut
a, a poi khop el. Aizawla an hang tlangzarin, thu le hlaa ka zawlpuihaiin,
A thuhmaah Keivom hming a chuong si a, ama kutsuok a va ang naw
de! an lo ti sap sap a. Kan inhmu nawkin RP ngei khomin chu chu a mi
hril a. Kei chun, Ei rawihaiin edited copy nghak loin inlet sinna kawpi
an lo insuttira a ni khah. Ei sut nawk pha chu nm tang a tih ka ta.
Lungkham Bangna

Thu le hla hril taka chun, Muolhoia HSA Inkhawmpui voi 43-na
trumtriek zo, February 15-16, 1988 sunga Haflong Guest House-a RP
le HSA LEADERS RETREAT kan thawpui kha a nih. Kha hma khan
ram le hnam kalchawi dan ding ngaituoin Hmar Inkhawmpui le Hmar
Biel Seminar chen an lo nei ta a, sienkhom a taka ra suok a tam nawh.
Ram le hnam ngirhmun thlir letna le hma tienga kalchawi dan ding
hril tlangna nei hi thil poimaw a ni leiin RP-in sum tam tak sengin hi
Retreat hi buotsai a nih. Thruoituah RP le kei an mi hmang a. Hi truma
RP zawna siem, Khawvela mihriem ta dinga poimaw tak iem a na? ti
donna point 14 laia ama donna chu Iengkim siemtu le iengkim chunga
thuneitu Paa nei tluka hamthratna insang lem a um nawh ti a nih. Chu
chu a testimawni, a nun darthlalang a nih.

Hun insersuon hninaah RP chun mani trong, HMAR trong, Pathienin a hran lieu lieua a pek mawizie, inthukzie, a ngainat tawp thei
nawzie, a hmangtuhaiin an ngaina phot chun a thi naw dingzie le chu
trong chu hmanga Hmar University chen khom indin thei a la hung
ni dingzie, a duthu le suongtuona hn takin a hril a, a ngaithlatuhai
zer a sukfar hiel a nih. Ama ngeiin chuong a duthusamhai chu sukpuitling thei a nizie hieng hin an zawt zui a: Ei tum suksng ei tiu; duthu
sm hlak ei tiu. Silai hmet puok loin rl ei kp thei ti ka hriet tlat. Thil
thra inhnar nachang hrieng ei tiu. Thil thra chang dingin thokrim ei tiu.
Chuong naw chun ei Pa Pathien khomin Thabohai tiin mi lawm naw
nih.
124

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite



Hi truma ka chanpuol thupui chu HMARHAI HARSATNA LE
THRANGMAWBAWK, A SAN LE A DAMDAWIHAI ti a na, chu chu
thupui thlung li- Pawlitiks, Ekawnawmiks, Kalchar le Sakhuo- sirsana
chai dinga riruong a ni a, sienkhom hun indai naw leiin pawlitiks tienga
Hmarhai ngirhmun chauh hril tlangna nei hman a nih.

Hi Fienrielnaa kan thu chaihai le a bebawmhai, phek sawmnga zeta sei ripawt kan buotsai chu LUNGKHAM BANGNA ti hming
chawiin RP-in USA-a inthokin kawpi iemani zat a hung siem a. A bu
hming hi RP phuok a nih. A sung thu tiemtuhai chun Hmar hnam
ngirhmun le a hmathlir ding chik taka bina lekha suok hmasa tak niin
an ngai. Hieng ang char hin dodalna hrang hrang kara October 23-25,
2013 a Shillong bul, Umrana Leaders Retreat nei trum khom khan thu
chaihai fun khawmna Lungkham Bangna-2 ti buotsai dinga riruong
a na, sienkhom papers an buotsaihai kawpi mi thon dinga an ti kha tu
chen hin a la hung naw leiin, buotsai thei a la ni naw zing. Saptronga
Umran Retreat ti ka ziek phek 17, thumal 9582-a sei kha rikawt maksan um sun a ni el thei.

Umran Retreat kha nei a ni theina san tak chu RP-in somdawlna
sum tam tak a hung thaw lei a nih. Ama kha min rawitu tak dinga beisei
a ni a, sienkhom hriselna leiin a hung thrang thei naw a, a hmun kha
keiin ka hluo sip tah lem a. A kum nawk HSA Platinum Jubilee prokram
le inzoma dodalna nasa tak kara Hmar Inpui le HSA inkopa Sielmat-a
thu le hlaa inpawl khawmna hlawtling taka nei kha Umran Retreat sunzomnaa ngai a ni a. Kha truma sengso iengkim tuma mi mikhuoltu
khah RP bok a nih. Thu le hla sukhmasawnna dinga RP inpekzona le
olsam lem le scientific lema Hmar trong ziek dan dinga a ngai, huoisen
taka a phur suok ngamna hi ngaisang a umin, thruoitu ngirhmun a chel
ngamzie hriltu a nih. Thrang la hung thar peiin nikhuo hung hre deu
deu an ta, la hung ngaisang deu deu an tih.
Tlangkawmna

Ziek ding la tam hle sien khom, a sei tah leiin, kum 2007 March
125

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


23-a ka thu ziek RP LE KEI ti ka tlangkawmna thuin suktawp zai rel
phot ka tih: RP le kan inzomna hi inthk deu a na, inngai khom kan inngai a, kan hmathlir le tum ram khom an inhmu a, chuong laia thil tam
tak chu hnamin kal a chawi peina dinga pholeng poimaw tak tak a ni
khom ka ring. Ama ang hi Zohnahtlakhai lai hin mi ei pieng ka la hriet
naw a, ei pieng mei mei khom ka ring nawh.
***

126

(October 17, 2015 Saturday)

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


REV. (DR) ROCHUNGA PUDAITE
CHANCHIN LAKTAWI
(December 4, 1927 October 10, 2015)


Dr. RochungaPudaite hi December 4, 1927 in Senvon khuoah a
pieng a. A pa chu Rev. ChawngaPudaite, lalBuola le Sunzonau a nih. A
nu chuZadailovi, Daiitia an ko hlak, Pastor Lienrum farnu a nih. Leirihnama Pudaitesngkuo a ni a. A puhai chu Zote hai an nih.


Unaupiengpui a neihai chu an upat dn indotin hieng hai hi an
nih - (L) Mrs. Rozam, (L) Pastor Ramlien Pudaite, Dr. Rochunga Pudaite, (L) Mrs. Lalkhawl, Mr. Lienkung Pudaite le (L) W R Pudaite hai
an nih.


A nuhmei hi Dr. Lalrimawi Pudaite, Upa Lalrochung Hranngul, Khawlien nau mitlum a nih. January 1, 1959 khan Carey Baptist
Church, Kolkata-ah kohran dnin an innei a. An neitirtu chu Pastor
Walter Corlett a nih.


Nau pathum an nei a. Chuong hai chu Mr. Paul RozarlienPudaite h/o Mrs. Gretchen Pudaite, Rev. John Lalnunsang Pudaite h/o
Mrs. Ramhminglawm Pudaite; Mrs. Mary Lalsangpui Pudaite Keating
w/o Dan Keating an nih. Tu le te paruk an nei a. Nuhmei 5 le pasal 2 an
nih.

Kum 13 mi a nilaiin Muolkhang vadungah a pa le lndnga an fe
trumin Isu kuomah a hming a pk a nih.
Lekha inchkna tieng :

Dr. Rochunga Pudaite hi kum 5 mi a ni laiin a pa, Phulpui Pastor
station-ah posting a ni leiin an inpm a. Sikul a um naw leiin a nu le pan
ziek le tiem an inchktir a. Phulpui khuoaVaiphei tlangvl, Zamkhaisikulah Lower Primary a zo a. Churachandpur Mission Compound-ah
Pawl 3 le Pawl 4 a hang zo a. Indopui Pahnina krah Pawl 5 Parbung-ah
nchk a. Chu hnungahPatpuihmun lal, D.R. Thuoma sikulah Pawl 6 a
127

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


zo a. Kum 1945 in Dr. Thanglung Jr High School, Lungthulien-ah Pawl
7 a zo a. Jorhat Christian High School-ah inchkna sunzom peiin 1949
khan Matric a zo a nih. 1951-in St Pauls College, Kolkata ah IA (Intermediate of Arts) a passed a. 1954 khan Allahabad University-ah BA a
zo a. 1954 in Pu Tlangvl (Watkin Roberts) fielna donin Bible Training
Institute, Glasgow, Scotland-ah Bible inchk dingin a fe a. A kum nawk,
1955 in Billy Graham remruot pkna zuiin Wheaton College Graduate School of Theology, USA ah a lt a. World Vision phuntu, Dr. Bob
Pierce-in a kalman le sikul fee hai a tum pk vong a nih. 1961 khan
Northern Illinois University-ah Master of Science in Education Administration degree a lk a nih.
Intermediate of Arts nchklai :

St Pauls College, Calcutta-ah IA (Intermediate of Arts) nchklai
hin India sorkr hnuoia Tribal Scholarship a hni ve a. Vangduoi thlktakin Hmar hnam Scheduled Tribe list lai a lo la thrang ve naw leiin a
hnina hnawlin a um a.A harsatna lei chun chuong hun laia India Prime
Minister, Jawaharlal Nehru kuomah lekha a thon a. Prime Minister
Fund-a inthokin Special Scholarship a dong nghe nghe. Chu khlah,
Hmar hnam hi tribal list-a zieklt dingin thupk sawng a ni thu Prime
Minister office-a inthokin lekha a hmu bok a nih.

St Pauls College-a a kai lai hin Dr. Bob Pierce, World Vision
indintu leh an inhmlhriet tran a. Wheaton Graduate School of Theology a panna ding, fk le dawn le sikul fee hai Dr. Bob Pierce hin a tum
pk vong a nih. A khawhnung peiah ruolthra taka inmanin, phurrikinsawngtuoin Pathien ram rongbawlna sinah an intlon ta pei a nih.


St Pauls College-a nchk lai hin Student Christian Movement,
Branch Secretary sin a chel a. Youth for Christ rongbawlnaa khom theitawpa lo inhmang hlak a ni bok.
Allahabad University-a nchklai :

Allahabad University-a BA nchk lai hin Hmar hnam hi mihai
128

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


hriet dingin thusep, Hmar The Little Known Tribe of India a ziek a.
India ram pumhuop chanchinbu haiah an suo a. 1953 khan Prime Minister, Nehru leh Anand Bhavan, Allahabad-ah an inhmu a. Hi trum hin
Nehru naunu, Indira Gandhi khom a thrang. Hmar hnam hi Scheduled
Tribe List-a zieklt a trl thu le Hmar biela Post Office poimawzie thu
an tlun a. Hi kum vk hin Prime Minister Nehru leh Delhi-ah an inhmu
nawk a. Chu zoa Dr. Kaka Kalelkar, Chairman, Commission on SC & ST
a va hmu meu chun, Hmar hnam hi recognized a ni tah, tiin a lo hril a
nih. Hi huna hin Scheduled Tribes Revised List, a kumnawka suok ding
buotsai mk a ni leiin hmai pal an um nawna dingin tribe dang a hriet
hai lekhapuonah ziek thla dingin Dr Kaka Kalelkar-in a lo ngn a. Chu
dungzui chun Paite, Vaiphei, Gangte, Kom, Anal, Ralte le Simtehnamhai hming a pk ve nghl nghe nghe a nih.


Delhi-a Prime Minister, Nehru le inhmu dinga nbuotsai lai hin
Hmar Puon, Thangsuopuon, ama ngaituo suok ngei, a farnu Lalkhawl
an khawngtir a. Hmar Thangsuopuon pali chawiin Delhi a pan a nih.
Chun, hieng hun lai daia inthoktah khan Hmar literachar hmasawnna
ding tieng thlra khom bulsuttu poimawhai laia lo thrang hlak a nih.


A khuohnung metah, Post Master General leh Imphal-ah an inhmu a. Chu huna chun Prime Minister thusuok le inzoma Hmar biela
Sub-Post Office pali le Sub Postmaster ruot ding chungchngah Dr. Rochunga Pudaite chu thurawn pe dinga ngn a nih. Chu dungzui chunPherzawl, Parbung, Senvon le Patpuihmun haiah Sub Post Office hong
a ni a; Sub Postmaster pali Ramlien Pudaite, Ngura, Rina le VL Ringa
- ruot an ni nghl bok.


Kum 1954, BA a zohlimin, NEFA-ah (tuta Arunachal Pradesh)
Research Officer sin a hmu a. Chu hun lai bok chun Hmarram, Pathien
phun ngei beiseiin Hmar National Congress, Parbung-ah an dinpui a;
President hmasa tak a ni nghe nghe. Hi thu hi Pi Indira Gandhi le khng
hun laia Assam Governor, Jairamdas Doulatram-in an lo hrietin lawmpuina thucha an hung thon ngat a nih. Amiruokchu, hriet lawk um
129

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


dr loin Pu Tlangvl thrhrui fethlengin Pathien kona a hung tlung a.
Glasgow tieng Bible inchk dingin an siem ta lem hlau a nih.
Bible Training Institute, Glasgow, Scotland:

Kum 1954-in Pu Tlangvl fielna angin Bible Training Institute,
Glasgow, Scotland ah a lt a. Hmar tronga Bible inlet mawphurna lungrila pai zing pumin Greek le Hebrai tronghai nchk a. Glasgow le a
sevl bkah Northern Ireland chen tlungin Pathien thuhrilin a suok
hlak a. Wycliffe Bible Translators haiin an buotsai Missionary Training
Camp-ah krkhat a thrang hman a. British & Foreign Bible Society hai
meeting-a khom trum hnih a thrang a. Wales ram a sir a; English Keswick Conference-ah a thrang bok a nih.

Thuhriltuhmingthang, Billy Graham Crusade Tell Scotland
Movement le inzomin theitawpsuoin mi fiel khawm pawlah a thrang
a. Fielna lekha 3000 chuong a sem ve hman a nih. Hi trum hin Billy
Graham-in a tlungna hotel-a inhmu dingin a ko a. India rama thuhrilrongbawl dinga n puocha mk lai a ni leiin Dr. RochungaPudaite hi
thurawn pe dinga a fiel a nih. Hi huna Billy Graham le an inhmu hin
Wheaton Graduate School of Theology-a ki dingin lampui a hung inhongpk a. Dr. Bob Pierce-in kalman le a fee po po a tum pk vong a
nih.


Wheaton pana a fe mk lai hin, Toronto, Canada-ah Pu Tlangvl
le a naunu Ruth-in Rail station-ah an lo tuok a, an in tieng an mikhuol
nghe nghe a nih. Hi huna hin Pu Tlangvl-in, India le khawvel hmuntinah Krista hmangruo thra ni dinga a ring tlat leia Glasgow-a Bible
inchk dinga thirhrui lo hung thon a ni thu Dr. Rochunga Pudaite
kuomah a hril a nih.
Wheaton, Illinois, USA :

Wheaton Graduate School of Theology-a lekha an chk mk
laiin, 1956 in PuTlangvl fielna angin Indo-Burma Pioneer Mission
(IBPM) Organizing Secretary sin a thaw tran a. Executive Director hung
130

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


ni tungin, Headquarter hmunpui dingin, lal K. Luoia-in ram a pknahmun Sielmat-ah sin tran a nih. Pathien rama thruoitu ding sersuokna
dingin High School le College chen an dinpui a. Chawmna sum pein
Bible sikulah mi tam tak tirsuokin an um bok a nih.


A lekhainchkna le Mission thar a buoipui lai zingin Thuthlung
Thar, Hmar trongin 1958 khan an let suok a. 1970 kum tawp khan Holy
Bible pumpui Hmar trongin an let suok bok a nih.

Kum 1971-in khawvl pumpuia Chanchin Thra puongdar dinga Pathien kona lien tak a dong leiin Bibles For The World an nupan
an indin a. Khawvl rambung hran hran 118 haiah Bible maktaduoi 19
chuong, trong hran hran 20 vla sut an thon dar tah a. Mi maktaduoi tl
a tiemin, Bible an lo hmu thu le Bible an tiem leia Isu Krista sandamna
an chang tah thu lekhathonin an hung hril lt an tah. Pathien thruoina
zrin, rongbawlna le inzomin khawvl hi voi 120 nka tam a vuonghl
an tah.


Hienga buoi taka rongbawlna sina an hmang lai hin Mizoram
buoina le inzoma, India sorkar le MNF inkra remna palai sin, Pi Indira
Gandhi fielna angin a thaw bok a nih.
Evangelical Free Church of India :

1961-1971 sng Independent Church of India, ama hmingphuok ngei kohranah General Director sin a chel a. Kohran snga buoina leiin 1972 khan Evangelical Free Church of India kohran an dinpui
a. Hi kohran hi mi tlawmte a inthoka hung intranin, tuhin chu Pathien
thratna zrin member 45,500 vl ding lai a hung ni tah. Local kohran
310 neiin a ngr tah a, chuonghai chu Mission Field thrangsan biel 17
huom snga thre dar an nih. India ramsnga le foreign chenah missionary tirsuokin rongbawlna hrttakin a fe mk a nih. EFCI kohrana hin
Founder le Moderator nina chel lai mk a nih.

131

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


Partnership Mission Society :

1969 khan IBPM chu Partnership Mission Society (PMS) tia
thleng a hung na. PMS hnuoia hin hmasawnna sin tam tak thaw a ni
a. Khng hun laia a langsr zuol chu Sielmat Christian High School,
Sielmat Christian College le Sielmat Christian Hospital fethlenga rongbawlna hai hi an nih.


Voisn chenin hi Mission hnuoia rongbawlna hi Pathien thratna
zrin hrttakin a la fepei a. Trinity College and Seminary, ATA affiliated,
M Div chen inchk theina an din a. India ram le puo tieng chena inthok
student an fuonkhawm a. Kum 10 sng chauin mi 300 chuong an graduate hman tah. Kohran thruoitu ding India ram snga Seminary dang
dang le foreign chenah student tam tak a chawm puitling tah a. Tukhom
hin thrahnem tawk tak chawm mk an la nih.

Sielmat Christian Hospital, khum 60 chuong um theina ding le
Operation Theater khom 3 lai nei dinga inzau mk a ni a. Mi tam tak ta
dingin taksa hrislna intluntu le thlarau tienga damna hmangruo poimaw tak a la ni zing.

Inchkna tieng khom tuhin Higher Secondary School 2, High
School 5, Jr High School 4 le Middle School 8 le Primary School 1 enkol
mk a ni a. Hi bka hin Aided School 13 enkolsa a ni bok. Hieng sikula
naupang kai po po hi tutak hin 10,000 an tling trp an tah. Chu laia 3000
vl chu chawm naupang an nih.

India Childrens Choir (ICC) rongbawlna poimaw tak Dr. Rochunga Pudaite hin a tran bok a. Ei rama naupang 350 chuongin America ramah rongbawlna changtlung tak kum 13 sng an nei tah a. ICC
rongbawlna mikhuoltu kohranhaiin Pathien malsawmna ropui tak an
dong tawl a. Naupanghai ngei khoma thu le hla khlah, thlarau tieng
chenah nun sukburipna hmangruo thran an nei pha tawl a nih.

132

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


Chawimawina a dong hai:
1.
Man of Achievement Award - Cambridge University, 1970
2.
Whos Who Among Indians in America, 1970
3.
Honorary Doctor of Laws (LL.D) Malone University, 1977
4.
Whos Who in America, 1980
5.
Medal of Honour, Government of Peru, 1992
6.
Honorary Doctor of Divinity Dallas Baptist University, 2000
Hmar trongalekhabun let hai :
1.
Mary Jones le a Bible, 1953
2.
Hosea, Joel, Amos le Mika, 1953
3.
Ruthi, 1955
4.
Thuthlung Thar, 1958
5.
Holy Bible, 1970
Hmar le trong dang haia Bible le Hlabu a sut threnkhat :
1.
Kohran Hlabu: Tonic Solfa, PMS, 1969
2.
Hlimna Hlabu, Partnership Pub,
3.
Holy Bible, Diamond Jubilee Edition, 1985
4.
Hmar Holy Bible (Revised), 2004
5.
NT, Hmar-English-Parallel, 2008
6.
NT, Hmar-English-Parallel (with Psalm & Proverbs), 2008
7.
ThuthlungThar (Sam le Thuvarhai), 2010
8.
NT, Mizo-English-Parallel (with Psalm & Proverbs), 2010
9.
Holy Bible, Hmar-English-Parallel (ready for print)
10.
NT, Darlong, 1987
11.
NT, Chorei, 2007
12.
Holy Bible, Dzongkha, Bhutan,
13.
NT, Nungsi Thoiraba, Meitei Roman Script, 1988, 1994, 2012
A lekhabuziekhai (Hmar) :
1. Lalthuthlung
2.
Kalvari Hmangaina (Lekhabute)
3.
Tlangchar Tuihnar, 1962, 2004
133

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


4.
5.
6.
7.

Pasalthra Pasarihai, 2003


Lawmna Thurk, 2004
Hmar-English Dictionary, 2008
Ka Hring Nun Vol-1, 2011

A lekhabu ziekhai (English) :


1.
The Education of the Hmar People, IBPM,1963
2.
The Dime That Lasted Forever, Tyndale House Pub.,1985
3.
The Book That Set My People Free, Tyndale House Pub.,1988
4.
The Greatest Book Ever Written, Hannibal Books, 1989
5.
Jesus, According to the Bible, BFW, 1992 (co-author, Paul R. Pudaite)
6.
Jesus, The Prince of Peace, BFW, 1992 (co-author, Paul R. Pudaite)
Midangin a chanchinanziekna:
1.
James & Marti Hefly: Gods Tribesman, Holman,1977
2.
Mawii Pudaite: Beyond The Next Mountain, BFW Press, 1988
3.
Joe Musser & James Hefly: Fire on the Hills, Tyndale House
Pub.,1998
4.
David Cook: Ro, The Boy From Assam
5.
Richard Gehmana: Let My Heart Be Broken
6.
Dave &Neta Jackson: Hero Tales, Vol III, 1987
7.
Ruth Tucker: Jerusalem to Irian Jaya: Biographical History of
The Church, (old ed.),1983
Film puitlinga a chanchin siem :
1.
Beyond The Next Mountain, Directed by Rolf Forsberg & James
F Collier; DVD Release, July 7, 2004 (Trong pangaa inlet an tah)
A hun tawp dn :

October 7, 2015 khan, a ke chang tieng thisen zm threnkhathaiah thisen an fe paw thra thei naw leiin Memorial Hospital, Colorado
Springs, USA ah darkr 2 chuong daktor haiin operation hlawtling takin
134

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite


an thaw a. Amiruokchu hospital-a a um lai zingin harsatna dang dangin
a hung tlkbuok thut leiin daktor haiin an san thei ta naw a nih.


Krista Pasalthra, Dr Rochunga Pudaite chun intlnsiekna thra
chu seltaka tln suokin, Pa Pathien angsnga chawl hadam ta lem dingin October 10, 3:10AM (MST, USA; 2:40PM IST) khan chatuon ram a
mi lo inlawi san an tah.

October 17, 2015 1:30pm (MST) khan The Sanctuary Church,
1930 W. Colorado Ave., Colorado Springs, USA-ah Celebration of Ros
Extraordinary Life tia inbkin, Memorial Service, Pathien Thlaraupawlna ropui tak hnuoiah hmang a nih.
Lalpa ngaia hlutak chu, a mi thienghlim hai thina chu a nih
(Sm 116.15)
*****

135

Hnam Ro Hlu - Rev. (Dr.) Rochunga Pudaite

También podría gustarte