IV. O HEROE CLSICO DA TRAXEDIA E DA PICA.

O PAPEL DOS

PERSONAXES MASCULINOS E FEMININOS

O esprito heroico a caracterstica mis sante da pica. As lendas do
heroes mticos pervivan na tradicin aristocrtica para o que o poema parece
estar composto. Os guerreiros do poema pertencen alta nobreza, para a cal a
maior gloria a vitoria no combate. As descricins das batallas, do armamento
tian un marcado interese para os que se cran vinculados coa liaxe dos
heroes lendarios. Todo isto vai constitur o fondo da Ilada, sobre o que resalta a
marabillosa figura de Aquileo, trxica na sa humana e dolorosa grandeza,
capaz dos maiores arrebatos e fcil presa da clera e do ardor da vinganza. Os
tipos da Ilada presentan grandiosos caracteres de semideuses, anda que o
poeta desenvolva a evolucin e as reaccins dos seus afectos e das sas
paixns pola canle da psicoloxa.
Na Odisea atopamos unha mesura humanstica nos tipos principais, como
o heroe Odiseo, o seu fillo Telmaco e a delicada figura da doncela Nauscaa.
Aquileo convrtese nun modelo para a a aristocracia militar, non tan s pola
sa valenta e destreza no manexo da armas, senn tamn pola sa altiveza e
digno orgullo. Odiseo, astuto e prudente, sempre vencedor da adversidade,
un admirable exemplo para toda sorte de homes que han de batallar na vida.
Na Eneida os personaxes son menos heroicos, menos activos, pero de
maior humanidade e maior vida interior que os de Homero. Entre eles destaca
o piadoso Eneas, fiel ao destino que lle trazaron os deuses, anda que para isto
deba renunciar a algunhas das sas aspiracins como home.
Pero se a pica canta as fazaas dos heroes, a traxedia centra a sa
atencin no desenvolvemento dos conflitos xerados aos protagonistas, heroes
ou nobres,

compadecndose do seu sufrimento marcado polo destino. O

enfrontamento con desolacin e dor ao poder inevitable do destino, permite

que se elaboren importantes retratos psicolxicos (como Edipo ou Antgona). O
concepto abstracto da culpa chega a esvaecerse no teatro de Eurpides, no que
as divindades e os heroes teen os mesmos defectos e virtudes, non se senten
sometidos ao destino, senn que estn provistos de conciencia, que os pode

levar desmesura, e revlanse contra as inxustizas que poidan provir do mis

al.
Conforme o sistema aristocrtico se ve substitudo pola democracia,
asistimos desintegracin do ideal heroico. No sculo IV, con Menandro,
interesa mis un teatro de costumes e enredos, onde os personaxes
estereotipados crean unha estampa dun vivir centrado no individuo e na sa
realidade mis prxima.

Nos tipos femininos da pica a primeira calidade a beleza. certo que

Homero pondera a fidelidade de Penlope e a pureza e a aguda percepcin
mental de Nauscaa, pero a fermosura de Helena, que tantos danos causou,
basta para calar as protestas dos troianos, que tanto sufran pola sa culpa.
O papel que xoga fundamentalmente a muller o de non ter relevancia
por si mesmas senn en funcin da familia e do home (fillas de... irms de...
esposas de... e, para rematar, nais de...). Ata personaxes da traxedia como
Medea -que tamn por si mesma ten inmenso relevo, como feiticeira e sabia e
como sacerdotisa de Hcate, etc.- a sa significacin esencial est no papel de
esposa (a amante e fiel esposa de Xasn) e de nai (a nai asasina), e ata de filla
na primeira etapa da sa historia (a filla traidora). De maneira que, anda que
en moitas poida haber outros trazos e funcins importantes cmprenas dentro
do marco esencial da sa condicin familiar. Noutras a sa situacin familiar
a mis relevante dentro do seu propio papel no mito: como Hcuba, nai
amorosa e doente en practicamente todas as sas aparicins mticas, literarias
e ata iconogrficas, ou como Andrmaca, muller virtuosa prototpica, esposa e
nai. Outras cuxa participacin mis activa ou esencial e dan con ela lugar ao
mito en si, fano precisamente con motivo da sa condicin familiar, como
Helena, que orixina todo o que orixina por ser a esposa de Menelao, e
Clitenmestra por ser a de Agamenn e a nai de Ifixenia-; ou Electra, filla por
esencia (boa, vingadora do seu querido pai / mala, asasina da sa odiada nai) e
tamn modelo de irms abnegadas e unidas fielmente ao irmn, como -por
encima de todas as irms- o Antgona, etc.

s mulleres a mido mveas o sentimento, ata nas sas accins malas e

criminais, pois estas adoitan ser provocadas por unha causa relacionada co
amor. Mentres que os homes son motivados mis frecuentemente pola sa
ambicin e as sas ansias de poder e honras, tal como vimos. En todo caso, ao
agarimo ou paixn delas adoita opoerse a frialdade del.
Na visin da literatura antiga, muller nunca se lle nega a intelixencia,
pero s aplicada s sas competencias, sen sarse do seu espazo, o privado, e
sen entrometerse no espazo de actuacin e de reflexin do home, o pblico