WICZENIE NR 2a 2.a 2.

I I

TEMAT: BADANIE UKŁADÓW NIELINIOWYCH I

g

1. Wprowadzenie
I
i
wiczenie dotyczy nieliniowych układów pr du stałego.
U U

A' A'' U A'+A" E

UR UR
N
Nieliniowe obwod y pr du stałego
Rys. 2 Rozwi zanie graficzne metod charakterystyki wypadkowej układu szeregowo
W wiczeniu badane s układy pr du stałego z pasywnymi elementami rezystancyjnymi i poł czonych rezystancji liniowej R i nieliniowej RN.
układy z nieliniow rezystancj sterowan . Do bada w wiczeniu przyj ty został podział na:
a. proste, nie rozgał zione, układy z jedn rezystancj nieliniow ,
b. rozgał zione układy z jedn rezystancj nieliniow , 1.2 Metoda przeci cia charakterystyk
c. układy z kilkoma rezystancjami nieliniowymi.
Metody rozwi zywania układów nieliniowych s to procedury graficzno-analityczne, - Szeregowe poł czenie rezystancji liniowej i nieliniowej
wykorzystuj ce charakterystyki napi ciowo-pr dowe (lub pr dowo-napi ciowe) elementów
badanego układu nieliniowego. Napi cie na zaciskach a-b układu (rys.3)
Metody rozwi za UN = U = E - IR
1.1 Metoda charakterystyki wypadkowej: wynika z bilansu napi w obwodzie, zatem
W obwodzie jak na rysunku 1, wspóln wielko ci obu poł czonych szeregowo rezystancji, U = f ( I )E=const, R=const.
liniowej i nieliniowej, jest pr d.
Je li dwójnik jest w stanie jałowym, wówczas
Ig a R

I = 0,
U
R
U = Uo = E,
E U R
RN N

i na osi odci tych otrzymuje si pierwszy punkt charakterystyki dwójnika liniowego a-b; je li
dwójnik a-b jest w stanie zwarcia, wówczas
b
U = 0,

Rys.1. Poł czenie szeregowe rezystancji liniowej R z rezystancj nieliniow RN. I = Iz = E / R,

W celu otrzymania charakterystyki wypadkowej dwójnika pasywnego, zło onego z obu i na osi rz dnych otrzymuje si drugi punkt charakterystyki dwójnika a-b, a zatem i cał
rezystancji R i RN (widzianego w tym przypadku od strony zacisków ródła) nale y doda , charakterystyk dwójnika liniowego a-b.
korzystaj c z charakterystyk napi ciowo-pr dowych tych rezystancji, dla kolejnych warto ci
pr du odcinki b d ce warto ciami napi na ka dej z nich. Napi cie główne układu E – gdy
Rw ≈ 0 - wyznacza pr d główny układu Ig (rys. 2.b), a ten z kolei wyznacza napi cia na
R i RN, (rys. 2.a).
 E
I Zwi zek pomi dzy charakterystyk dwójnika a-b i charakterystyk jego rezystancji liniowej
R R
R pokazany został na rysunku 5, gdzie widoczna jest wzajemna odwrotno graficzna obu
a charakterystyk
U
R
- Szeregowe poł czenie dwu rezystancji nieliniowych.
E E=Uo
Rozwi zanie układu metod przeci cia charakterystyk w przypadku dwu rezystancji
U nieliniowych wyja nia si tak samo jak dla przypadku z jedn rezystancj nieliniow , rys.6.;
b
E
I
Rys. 3 Dwójnik liniowy a-b i jego charakterystyka napi ciowo pr dowa
Ig
R
Nachylenie charakterystyki dwójnika liniowego a-b zale y od warto ci rezystancji R, za N1

sama charakterystyka jest miejscem geometrycznym punktów pracy dwójnika, które to

punkty pracy, w tym przypadku, wynikaj z przeci cia z charakterystyk nieliniowej R
N2
rezystancji obci enia RN, (rys.4).

E U
I UR N2 UR N1

Rys. 6. Rozwi zanie metod przeci cia charakterystyk szeregowego obwodu z

I dwiema rezystancjami nieliniowymi RN1 i RN2
g

tu jednak bardziej kłopotliwe jest narysowanie odwróconej charakterystyki rezystancji RN1

(charakterystyka nieliniowego dwójnika E-RN).
E

UR N UR 1.3 Zastosowani e twierdzenia The venine'a.

U
NN n
Zastosowanie twierdzenia o zast pczym generatorze napi cia do rozwi zywania układów
Rys.4. Rozwi zanie układu przedstawionego na rysunku 1 metod przeci cia charakterystyk nieliniowych ma miejsce zasadniczo w przypadkach gdy w rozwi zywanym układzie jest
jedna rezystancja nieliniowa (lub gdy układ nieliniowy sprowadzony jest do jednej rezystancji
Przeci cie si tych dwóch charakterystyk wyznacza rozwi zanie układu nieliniowego tj. pr d nieliniowej).
główny Ig układu i rozkład napi na rezystancjach układu UR i URN, (rys.4).
( Uwaga: elementy R i RN traktowane s jako zewn trzne w stosunku do rzeczywistego ródła
napi cia, którego Rw ≈ 0 ).
Rz a

E I
R
R
Ez = U R
o N

Dwojnik liniowy aktywny b

α α U

E
Rys.7. Zastosowanie twierdzenia o zast pczym generatorze napi cia do rozwi zywania
układów nieliniowych
Rys. 5 Wyznaczanie charakterystyki dwójnika liniowego a-b poprzez graficzne odwrócenie
charakterystyki napi ciowo-pr dowej rezystancji R dla danej warto ci E.
 Patrz c od strony zacisków rezystancji nieliniowej, pozostała cz układu traktowana jest
jako liniowy dwójnik aktywny a-b, do którego mo e mie zastosowanie twierdzenia a. R1 b. R1
Thevenine'a (rys.7). Nast pnie mo na wykorzysta ka d z powy ej opisanych metod
1 1
realizacji rozwi za graficznych. U RN U R2 N RN

2. Opis stanowiska pomiarowego c. R1 d.

R Ns R Ns
Stanowisko pomiarowe :
U Us U Us
R1
- makieta stanowiska pomiarowego z rezystancjami, nieliniowymi i zasilaczami
wewn trznymi,
- rezystancje liniowe zewn trzne, e. RN f.
- 2 miliamperomierze magnetoelektryczne LM-3, klasy 0.5, R Ns R Ns
- 2 woltomierze magnetoelektryczne klasy 0.5, wielozakresowe.
U U
Us RN Us

ZASILACZ A A ZASILACZ
220V STABILIZOWANY STABILIZOWANY 220V
V 2
≅ 1 ≅ Rys. 10 Badane układy nieliniowe

4. Tematyka pyta zaliczeniowych

Rys. 8 Schemat ł czeniowy makiety pomiarowej
1. Metody rozwi za graficznych nieliniowych układów pr du stałego.
2. Zastosowanie twierdzenia o zast pczym generatorze napi cia do rozwi zywania układów
3. Zadania do wykonania w laboratorium nieliniowych pr du stałego.

Badanie układów nieliniowych pr du stałego : 5. Literatura

a. Wykona pomiary napi ciowo-pr dowe I =f(U) zadanych przez prowadz cego: - T. Cholewicki, Elektrotechnika teoretyczna, T1, Warszawa 1973.
- rezystancji liniowych; - R. Kurdziel, Podstawy elektrotechniki, Warszawa 1973, WNT.
- rezystancji nieliniowych; - S.Bolkowski, Elektrotechnika teoretyczna, T1, Warszawa 1986, WNT.
- rezystancji nieliniowych sterowanych - ustalenie warunków wysterowania; - W. Kwiatkowski, J.Ol dzki, Laboratorium miernictwa elektrycznego, cz.1, Warszawa
z pomoc makiety pomiarowej zgodnie z rysunkami 8 i 9. 1981, WPW.
- S.Lebson, Podstawy miernictwa elektrycznego, WNT.
- Z. Majerowska, Elektrotechnika ogólna w zadaniach, PWN.
+
ZASILACZ A
220V STABILIZOWANY V
∼ ≅ 1 _

Rys. 9 Pomiary charakterystyk napi ciowo-pr dowych badanych elementów

Studia zaoczne. Do u ytku wewn trznego opracował: dr in . Maciej Cygan

b. Wykona pomiary napi ciowo-pr dowe zadanych układów według propozycji poł cze
przedstawionych na rysunku 10.